ALGEMEENE 

BLADWIJZERS 

VAN DE 

VOORNAAMSTE ZAAKEN, 

WELKE VOORKOMEN 

IN DE 

SES AFDEELINGEN DER 

ALGEMEENE 

OEFENSCHOOLE 

VAN 

KONSTEN WEETENSCHAPPEN. 

IN XXX. DEELEN UITGEGEEVEN. 

TE AMSTELDAM By PIETER MEIJER, op den Dam. MDCCLXXXII 









BLADWYZER 

DER 

VOORNAAMSTE ZAAKEN, 

Voor de Wysbegeerte der Jonge Heer en en Jufferen, VERVAT IN DRIE DEELEN. 

A. 

aaksters behooren onder de vogelen tot de vliespooten. III. 275 

Aanbeeld, een der beentjes in het oor, aan den binnenkant van bet trommelvlies, dienende om het te spannen of te ontspannen. II 513 

Aantrekking , door de Electriciteit verwekt, proeven wegens dezelve, I. 363 

Aardbol, onderscheidene standen , die in denzelven in aanmerking komen. II. 106 

Aarde. de middellyn , die door den Equator gaat, is grooter dan die, welke door de Poolen gaat. II 104. In eenen Globe maakt dit egter geene verandering, ibid. Haare middellyn wordt op omtrent 8000 mylen geschat. ib. 105 

— is verdeeld in Land en Water. II. 113. Haare dagelyksche beweeging om haaren As, doormiddel van den Globe aangeweezen. II. 

130 

• verscheidenheid van 

stoffen, uit welken zy bestaat. III. 386. Zy is, waar. zout gevonden wordt, onvrugtbaar. ib. 407 Reg. voor de Wysbeg. 

Aardglobe , beschreeven, en deszelfs gebruik. II. 103116. Nieuwe toestel, daartoe behoorende. ibid. 116150 

Aarsvoet , behoort onder de vogelen tot den vierden rang van de bende der Waterminnaren. III. 301 

Adem , waarom onze Adem des winters zigtbaar is I. 

317 

Aderen en Slagaderen in het menschlyk ligchaam beschouwd. III. 140 

Aequator, zie Equinoctiaal. 

Aerometrum Magnum , zie Weerglas. 

Aetberische Vloeistof is door het heelal verspreid. I. 313 

Afrikaansche Negers verschillen van de Asiatische in wolligheid van hair platheid van neus, en dikte van lippen. III 152. Zy zyn meest Afgodendienaars, ibid. 

Afstand , wanneer men zegt dat de" Planeeten haaren grootsten afstand van de Zonne hebben. I. 55 

Afstanden en Grootten van Voorwerpen , die ontoeganglyk zyn; werktuig om dezelven te meeten.II. 359 

Afwyking, Cirkels der Afwykinge gaan door de PooA len. 




2 BLADWYZER 

len der waereld, en snyden den Evennagtscirkel regthoekig by iederen dertigsten graad. II. 5. Zy zyn twaalf in getal, en worden door de Starrenkundigen by de twaalf Huizen des Hemels gevoegd. ibid. 

Afwykingen, die de zon en andere Hemelsche ligchamen van den evennagtscirkel hebben, worden bekend door de graden , waarin de Meridiaan verdeeld is. I 220. Afwykingen of Miswyzingen van het kompas, III. 466 enz. 

Akademisten , zyn dus genoemd naar een vermaaklyk bosch, het welk den naam droeg van Akade

mie. I 7 

Alluin verschillende soorten van dezelve , III. 414. Rotsalluin , onderscheiden van de gemeene, ib. Zy is zoutagtig , samentrekkend, wordt door vuur gemaklyk verkalkt en is ligter dan zeezout. 414. Oorzaken dier eigenschappen. 415 

Altaar, een der zuidelykegegestarnten. II. 43 

Alvleesch wordt van sommigen onder de voorname Werktuigen des levens geteld. III. 142. Gebruik van het zelve. ibid. 

Amerikanen gelyken , wanneer men de Eskimaux uitzondert, zeer wel naar elkanderen. III. 150, enz. 

amphiscii Tweeschaduwigen zyn in de verzengde Lugtstreek. II. 108 

andromeila , een der Noor

delyke gestarnten , Fabelhistorie, II. 27, enz

Anbinga der Brazilianen is een Vogel, die tot de Tand. bekken behoort. III. 293 

Antelope of Gazella Africana, zie Bezoarbok. 

Antipodes, Tegenvoeters. II. 

110 

Antoeci , Omwoners. II. 111 Apen , hunne overeenkomst met de menschen. III- 123. De Ouden kenden maar eene soort van Apen, 124. Dieren, welke aan ons onder die benaming bekend zyn, of onder dat geslagt gebragt worden, 124, enz. 132. Hoe onderscheiden van Bavianen. 125; Apollo, waarom by de Ouden met eene Lier verbeeld. I. 

49 

Ardbie is de geschiktste woonplaats voor Kameelen. III. 

116.. 

Arabieren maaken groot gebruik van Kameelen , III. 

116 

Arctos, of groote Beer. Zie Beeren. 

Arend, een der Noordelyke gestarnten , Fabelhistorie, II. 34 

Argo of het Schip, een der Zuidelyke Gestarnten. II. 44. 

Armillaris, Spbaera , waarom zoo genoemd. I. 209. zie Stoepspheer. 

As , wat in eene Spheer. I. 

212 

Afcii, of Schaduwloozen, wonen in de verzengde Lugtstreek, II. 108 

Asiatische Negers, hoe zy verschillen van de Afrikaansche. zie Afrikaansche. 

Af- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 3 

'Aspecten, de Tafels van dezelven zyn juist niet van groot belang , I 114. Zy toonen alleenlyk, hoe vele teekens Van de Ecliptica de Planeten van elkandren zyn. ibid. enz. 

Astronmnisch Teleskoop, dient tot waarneemingen omtrent Hemelsche Ligchaamen. II. 265 

Avond is best geschikt om uitspanningen te nemen. I. 

397 

Avondstar, benaming van Venus om hare helderheid. I. 

59, enz. 

Avondstond , Digterlyk beschreven. I. 297 Azimuthaal Cirkel, wat ? I. 

221 

B. 

Baars heeft scherp gepunte Vinnen, door welken hy den Mond zyner Vyanden kan kwetsen. III 332 Babyrosse Zvyn in Indie, III. 

87 

Bilansvisch of Kruishaai, in het byzonder beschreven. III. 328 

Balearische Kraan , behoort tot de tweede soort van Sneppen, III- 303 

Banden of Gordels van Jupiter zyn waarschynlyk geen Wolken, , gelyk Newton meende. I. 90 

Barometer, nuttigheid van dit Werktuig in het gemeene leven. I.399. Wyze, waar • op een van de beste soort gemaakt wordt, 401. Gebreken in de gemeene Barometeters aangsweezen, 404 

enz Hoe de beschrevene te gebruiken, 407 

Bavianen, waarin van de Apen onderscheiden. IIL 125. In het byzonder beschouwd, 131. Zy hebben minder van het menschlyke dan andere Dieren, die tot het Apengeslagt behooren. 132 

Beemer, of Bohemer , behoort tot de eerste soort van Musschen. III. 281 Mag ook onder de Vogels geteld worden , die merkwaardig zyn uit hoofde van hunne Hoofdsiersels. ibid. 

Beenderen, in het menschlyk ligchaam zyn byna 250 in getal , en moeten onderscheiden worden van kraakbeenderen. III. 137 

Beer, in het byzonder beschreven. III, 177. Beerenvleesch is goed om gegeeten te worden ,178. Groenlandsche beeren zyn wit van kleur. 181 

Beeren , dus noemt men ook de mannetjes der zwynen. III. 84 

— ■ de groote Beer , ook Arctos of Helice, en de Kleine Cynosura genaamd , zyn twee Gestarnten in het noordelyk halfrond. II. 26. Fabelhistorie. ibid. 

Beerenjagt, hoe dezelve wordt aangelegd. III. 179 

Beermuis, of Cirketus, beschreven III. 238, enz. 

Beevers, verliezen hun Vernuft in het bouwen, wanneer zy in de nabuurschap der Menschen komen. III. 5. Zy verschaffen Castorium of Bevergeil , 227. Beschryving en huishouA 2 ding 




4 BLADWYZER 

ding van deze Dieren, ib. Wyze, op welke zy hunne Nesten maken. 229. Hoe zy gevangen worden. 232 

Behangsel, inwendig, wat zoo in de bloemen genoemd wordt. III. 359 

Bejuco, verkwikkend sap uit dezen Boom, III. 364 

Berenice, hair van) onder de Geftarnten in het Noorder Halfrond geplaatst. II. 39 

Berkenboom Verschaft in de lente een verkwikkend Vogt. III 364 

Bevriezing, oorzaak van dezelve. I. 346 

Beweging der lugt, hare nuttigheid. I. 327. Zie verder op Lugt. 

Bezoar, berigt wegens dezen Steen. III. 64 

Bezoarbok, in het byzonder beschreven. III. 65. Wordt ook Antelope of Gazella Africana genoemd. ibid. 

biggen, eene benaming aan de jongen der'Zwynen eigen. III. 84 

Bison, of gebulte Stier, gemeenlyk gehouden voor den Urus, van welken Ju- ■ lus Cesar spreekt, beschreven. III. 50. De Natuurlyke Vyand van den Tyger. 51 

Blaasbalg deszelfs gebruik. I. 

327 

Blaaderen der Planten, schikking van dezelven , III. 357. Derzelver nuttigheid voor de Planten. 377 

Bloed , een der Vogten van het Ligchaam. III 146 

Bloem, in dezelve onderscheidt men het Loof, de Kelk, en het inwendig Behangsel. III. 358 

Bloemenspegt behoort tot dat geslagt van Vogelen , die Colebri genoemd worden. III. 280 

Bohemer, zie Beemer. 

Bokken, byzonderheden wegens dezelven , III. 62. Voordeelen , die 'er van getrokken worden, ib. Zy verschillen in onderscheidene Landen. 63 

Bolronde, af Holronde Oppervlakten maken geen verschil in de wyze, op welke de Ligchamen in dezelven gezien worden. II- 82 

Bonasus, of Indiaanscbe Stier, wyze, op welke hy zynen vyand aanvalt. III. 51 

Bonsing wordt tot het geslagt der Honden gebragt. III. 212. Geeft eenen zeer onaangenamen reuk van zich. ib. Wordt dikwyls te onregt met den Marter verward. 216 

Boonen, Zaadplant in dezelven beschouwd. III 368 

Boötes , een der Noordelyke Gestarnten, zyne benamingen volgens de Fabelbistorie. II. 33 

Boschzwyn, een Afrikaansch Breedsnuitig Varken.III. 89' 

Bot behoort tot het gezin der Platvisschen, die de Oogen aan eene zyde van den Kop hebben. III. 328 

Boter en Kaas , het maken van dezelven beschouwd. III. 46. Hoeveelheid, die eene Koe kan geven. Zie Koeijen. 

Brandsteenkragt. Zie Electriciteit. 

Breedte eener plaatse is haar Zuidelyke of Noordelyke afstand 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 5 

stand van den Evennagtscirkel, of naar de Polen toe. 

I. 218. Zy is altyd gelyk aan de Poolshoogte. 219. De breedte der Hemelsche Ligchamen is hun afstand ten Noorden of ten Zuiden van de Ecliptica, 228 

Breekbaarbeid verschillende) der Ligtstralen is oorzaak van de verscheidenheid van Kleuren. II. 237 

Brein. Zie Herssenen. 

Brillen, waarin zy onderscheiden zyn van de Leesglazen. 

II. 408 Buffels, Inborelingen van het 

Oosten,beschreven.III. 52. Die van de Kaap hebben vry veel overeenkomst met den Bonasus. 53 

Buis van Eustachius , eene kleine holligheid, onlangs in het Trommelvlies ontdekt. II. 516 

Buisjes , in welken de Vogten der Planten rond loopen, konst, die in dezelven doorstraalt. III. 356 

Butsert komt onder de Vogelen , wier geslagt onzeker is, het naast aan de Scherpvogelen. III. 306 

Byeneter behoort tot de Bende der Aaksteren. 111. 278 

Byzienden (Myopes) hebben Holronde Glazen nodig omdat de graad van Bolrondte in het Hoornvlies , of het voorste gedeelte van het Oog , te groot is. II. 436. Waarom zy Myopes genoemd worden, ib. Dit gebrek ontstaat omdat het Oog eenen al te korten Brandpunts afstand heeft, ib. Zie ook Zien. 

C. 

Calx noemt men het vaste en Aardagtige, het welk, na de vervlieging van de deelen der Ligchamen door hette overblyft. I. 319 Camera Obscura, wyze om eene nieuwe evenredige te maken. II. 303 Carcajou , natuurlyke vyand van den Carrihou , berigt wegens beiden deze Dieren. III 78 Carihou , zie Carcajou. Cassiopea , een Gestarnte in het Noorder Hemeldeel. II. 27 Fabelhistorie. 28 Castoreum of Beevergeil Zie 

Beevers. Caymans, zieKrokodillen. Cepheus, een Gestarnte in het Noorder Hemeldeel. II. 27. Fabelhistorie. 28 Cephus, eene soort van Apen. 

Zie Gibbon. Cerberus , een, der Noordelyk Gestarnten deszelfs Fabelhistorie. II. 36 Cbimpanzee, het Wyfje van den 

Orang Outang, Zie ald, Chyl, een der vogten van het Ligchaam, III. 145. Cirkassiers of Georgiers zyn» zeer schoon. III. 158 Cirkels, daar zyn 24 groote Cirkels, die den Globe kruissen : de Cirkels der Langte namelyk, en die der Afwykinge. II. 5. De Cirkels van de Sphaera Armillaris worden verdeeld in vier Quadranten, en ieder Quadrant in 90 Graden. I. 210. Eene Spheer heeft groote en kleine Cirkels; door de eersten wordt zy in twee gelyke, door de A 3 laat- 




6 BLADWYZER 

laatsten in twee ongelyke deelen verdeeld , ib. De groote Cirkels zyn zes in getal: de Horizon of Kimcirkel , de Meridiaan of Middagcirkel,de Equinôctiaal of Evennagtslyn, de Ecliptica of Zonsweg ,twee Coluris of Kruiscirkels.211. De kleine Cirkels zyn vier , te weeten twee Tropici of Keerkringen en twee Poolcirkels , ibid. Men mag ook nog den Uurcirkel onder de kleine Cirkels tellen. 212 Cirketus. Zie Beermuis. Civet, of dezelve van eenig nut zy in de Geneeskunde. III. 209 Civetkat draagt het Vogt, dat men Civet noemt, in eene Beurze onder den Staart III. 208. De Civetkat heeft vry wat overeenkomst met den Ichneumon. 223 Climaten, aan weerzyde van den Equator is de Aarde in 24 Climaten onderscheiden II. 151 Cochlea, eene holligheid in het oor. Zie Slakkenhuisje. Colibri maakt in de Natuur den overgang tusschen de Vogelen en Vlinders. III 281. beschreven, ib. Zie ook Bloemenspegt. Coluri , of Kruiscirkels zyn twee groote Cirkels van de Spheer: den eenen noemt men Colurus AcquinoEtiorum: den anderen Colurus Solstitiorum. I 211. Nadere beschouwing van dezelven. 

231 

Cometarium, Nieuw) afgebeeld en verklaard. I, 133, Be

wegingen van de Comeet van het jaar 1682 , wier Omloopstyd is 75 jaren, door het zelve aangewe. zen, ib. In hare aannadering tot de Zon heeft zy eene verhaaste , in hare afwyking' eene vertraagde beweging, 134. Raderwerk van het CometariuM 138, enz. 

Cometen, by het gemeen ook Staartstarren genoemd , I. 123. Zy kunnen, uit hoofde van haren langen Omloopstyd, maar zelden gezien worden , ib. Men heeft 'er tot nu toe omtrent veertig gezien. 124. Zy zyn eene Soort van Planeten; want zy loopen in vastgestelde tyden om de Zon. ib. De omloopstyden van eenige weinigen zyn slegts bekend, ib. Zy draaijen in Elliptische Kringen. 125. In het eene gedeelte harer bane zyn zy zeer digt by de Zon en in het andere wyken zy 'er ver van af, ib. Zy hebben beurteling de grootste uitersten van hette en koude, ib. Van sommige weinige kan men den afstand van de Zonne bepalen. 126. Die van het jaar 1680 heeft eene koude, die 17000 maal, en eene hette, die 28000 maal zoo groot is als by ons. ib. De Cometen zyn niet groot 128. Haar Sraarr wordt door uitwaassenmingen veroorzaakt, ib. Byzonderheden wegens denzelven, ib, De Ouden hielden de Comeeten voor onheil spellen de Ver- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 

7 

Verhevelingen, 128. Onder de hedendaagschen vindt men 'er , die iedere Comeet voor eene Hel houden. 129. Sommigen willen dat zy geschikt zyn om verwoestingen in ons Waereldgestel aan te rigten. ib. Anderen beweeren dat zy tot nut der Planeten dienen , en de Zon van Brandstoffe voorzien. 130, enz. Merkwaardige voorspelling van Seneka wegens de Cometen, 133. Ongegrondheid der vreze voor dezelven , 137. — Wyze om haren loop op den Globe na te gaan. II. 77 , enz. Zie ook Planeten. Conjunctie , onderste en bovenste van Mercurius met de Zonne, wat? 1. 54. Hy is nooit zigtbaar in de bovenste. ibidCopernikaanscbe Stelsel draagt somtyds den naam van het Pytagoriscbe, somtyds dien van het Newtoniaansche , I. 17. Na eenen tyd lang vergeten geweest te zyn is het omtrent 200 jaren geleden door Copernikus weder ter bane gebragt. ib. Het wordt ook het Zonne stelsel genoemd , omdat , volgens het zelve de Zon in het midden is , ib. Ware Haat van het Waereldsgebouw volgens het zelve. 28. Regtmatigbeid van dit Stelsel 'door het Planetaruim aangewezen 31, enz. Cruter , onder de Zuidelyke Gestarnten gesteld- II. 43 Cynosura, of kleine Beer. Zie Beeren. 

D. 

Dag en Nagt, onderscheid 'tusschen dezelven ontstaat uit de dagelykscbe beweging der Aarde. I. 68. Op het Orrery in den Zomer en Winter vertoond. 

293 

Dagen der Starrekundigen beginnen altyd met den middag. I. 107. De onderscheidene Verschynsels van Dagen en Nagten door middel van den Aardglobe aangewezen. II- 136 

Dagslaap. Zie Geitenmelker^ 

Dampen , waarom wy die 's avonds en 's morgens , wanneer de Lugt koud is , van de Aarde zien opryzen. I 317. Zy ryzen in de Lugt, omdat zy ligter zyn dan dezelve, 337- Waarom zy slegts tot eene bepaalde hoogte ryzen. 338 

Dampkring, wat? I. 274. Hoogte van denzelven. 314 

Darmen behooren onder de werktuigen des Levens. III. 

142 

Dassen hebben vry wat overeenkomst met den Ichneumon. III- 223 Delfsstoffen kunnen tot drie rangen gebragt worden, tot zulken , die Vlam vatten, Smelten en Kalk worden. III. 387. Tot de eerste soort behooren de SulferstofFen, ib. Totde tweede de Metalen. 391. Tot de derde de Zouten. 406 Dieren worden best onderscheiden naar hunne meest in het oog loopende hoedanigheden. III. 3- Viervoetige worden gevoeglyk A 4 on- 




8 BLADWYZER 

onderscheiden in Wilde en Tamme , 4. Zie Wilde en Tamme. Verscheidenheid in de Dieren ten aanzien der Tanden. 7. Pooten. ibid. Koppen , ib. Magen. 8. Hunne voorzorg tot hunne beveiliging. 10. Hunne verscheidenheid naar de'verschillende Lugtstreken , in welken zy Leven ,11. Zorg voor hunne jongen, 14. Zy worden verdeeld in Leven barende en Eileggende, ib. Berekening van hunnen Ouderdom. 27. Wyze van hun Drinken. 28. — De viervoetige Dieren verdeelt men in Dieren met ongespleten Hoef III. 16. Tot dezen behooren de Paarden, 16. enz de Ezels, 30. De Eenhoorn , 37. In herkaauwende , die vier Magen hebben , 38. Dezen hebben in de Bovenkaak geene Voortanden , 39. Tot dezelven behooren zoo wel gehoornde als ongehoornde, ib. als de Stier, 'de Os en de Koe, ib. Tot de herkaauwende Dieren behooren ook de Schapen, 56. Geiten. 61. Bokken 62. De Dieren , die tot het geslagt der Herten behooren , zyn vry menigvuldig , en laten jaarlyks de Hoornen vallen. 69. Van de Dieren, die tot het geslagt der Zwynen behooren . gespletene Hoeven hebben , en niet herkaauwen. 84 , enz. Dieren , welke ten aanzien van hunne Hoeven onregelmatig zyn. 91. Dieren, die tot 

het geslagt der Apen behooren , 123 , enz. 132, enz. Dieren, die tot het geslagt der Katten behooren, 165 enz. Dieren , die tot het geslagt der Honden behooren , 182 Dieren , die tot het geslagt der Wezels behooren, 213. Dieren, die tot het geslagt der Hazen behooren, 223 Dieren, welke tot het geslagt der Vledermuizen behooren, en van die , welke door hunne Longen ademen en Eyeren leggen. 240. — Dieren en Planten worden aan elkanderen geschakeld door den Polypus. 350 

Dierenriem, Zie Zodiac. 

Digters, hun oogmerk in de verzieringen. II. 38 

Dikte van de Lugt meer of minder naar mate van den afstand der Deeltjes. 1 312. Zy is het grootst naby de Oppervlakte der aarde. ibid. 

Diomedesvogel komt , onder de vogelen, wier geslagt onzeker is, naast aan de Velpooten of aan de Oyevaren. III. 306 

Dodaars, Dodo Donti, tot de kortvlerken behoorende , beschreven. III 292, enz. 

Dodo. Zie Dodaars. 

Dolfyn , door de Digters onder de Noordelyke Gestarnten geplaatst. II. 38 

Dompelaars mnken den vierden rang van de Bende der Waterminnaren uit. III 301. Tot dezen behoren alleen de Fuut of Aarsvoet en de Meercoet. ibid. Kenmerken van de Dompelaars, ibid' Den- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN 9 

Donder wordt veroorzaakt wanneer de brandbare stof in het ligchaam van eene wolk bevat is, en de weerstand , dien zy ontmoet, trilling in de Lugt verwekt. 

I. 356 Dondersteen , Berigt wegens 

denzelven. I. 359 

Donti, Zie Dodaars. 

Doolhof, eene der Holligheden in het Oor. II. 516. In het byzonder beschouwd. 517. Wordt van sommigen als het voornaamste Werktuig van het Gehoor aangemerk. ibid. 

Doorwaasseming, Proeven om dezelve in de Planten te bewyzen. III. 380 

Draaihals behoort tot de Bende der Aaksteren. III 278 

Draak, een der Gestarnten in het Noorder Hemeldeel. Deszelfs Fabelhistorie. II. 

27 

Drinken , wyze , waarop de viervoetige Dieren dit doen. III. ' 28, enz. 

Drommedaris. Zie Kameel. 

Droogte en Vogtigheid der Lugt worden door den Hygrometer aangewezen. I 423 

druifbezienvlies wat zoo in het Oog genoemd wordt. 

II. 428 Duif behoort tot de Hoenderen 

van de tweede soort. III 287. De groenlandsche Duif behoort tot den tweeden rang der Waterminnaren. 

301 

E. 

Echo door terugkaatsing van het Geluid veroorzaakt, II. 460 

Eclips en eclipseren , beteekenis van deze woorden. I. 180. Zie Verduistering. 

Ecliptica , Namen en Figuren van hare Tekenen. I. 69. Zy draagt den naam van Ecliptica, als zynde de Cirkel, in welken de Zonverduisteringen moeten voorvallen. I. 69. Een der groote Cirkels van de Spheer. III En wel die groote Cirkel, welken de Zon jaarlyks aan den Hemel schynt door te loopen. 226. De verdeeling der Ecliptica in Teekenen dient om ons de plaats der hemelsche Ligchamen, op eenen gegeven tyd gemaklyk te doen vinden, ibid. Door de Ecliptica oordeelt men over de Langte, Breedte en Afwyking der Hemelsche Ligchamen. 227. De Teekenen der Ecliptica worden onderscheiden in Zomer- en Winterteekenen. 229 

Eekhoren beschreven. III. 233. Vliegende Eekhoren. 234 

Eend behoord onder de Waterminnaars tot de Tandbekken. III 293 

Eenhoorn wordt geteld onderde Dieren met ongespleten Hoef. III. 37. Wegens denzelven hebben wy niet dan onzekere berigten. III. 

37 

Eenhoornvisch schynt slegts een Walvisch, uit wiens Bek op eene zeer wonderbare wyze een Tand groeit. III. 323 

Egel berigt wegens dit Dier. III. 225. Ook het Egelvarken genoemd. 226. Het asiatische of Malaksche EgelA 5 var- 




10 BLADWYZER 

varken verschaft den Steen, die Pedro del Porco genoemd wordt. 227 

Egelvarken. Zie Egel. 

Egelvisch is rondom bezet met Stekels, en behoort dus tot de Visschen , die de monden hunner vyanden kunnen kwetsen. III. 330 

Egyptische Kraan behoort tot de eerste soort van Sneppen. 

III; 302 

Eileggende Dieren zyn onderscheiden van Levenbarende, omdat de eersten met schelpen of schalen gedekt zyn daar de laatsten huid en hair hebben. III 14. De eerste zyn de vrugtbaarsten. 15 

Eitjes, beschouwing van de zorg, met welke de Insekten de hunne leggen. III. 

348 

Elanden, outyds ook Inborelingen van Europa, worden nu buiten Canada niet gevonden. III. 6. Beschreven , als tot het geslagt der Harten behoorende. 76. Van die, welke men aan Kaap de Goede Hoop heeft. 79 Wyze, op welke zy daar gevangen worden. 80 

Electriciteit derzelver Natuur en Verschynsels. I 360, enz, Zy heeft groote overeenkomst met Weerlicht en Donder , ibid. De Ouden kenden haar onder de benaming van Brandsteenkragt, doch waren niet ver in derzelver kennisse gevorderd. ibid. Proeven wegens het Vuur, door de Electriciteit verwekt. 362 Wegens Wegslooting en Aantrekking, 

door dezelve te weeg ge bragt. 363. Zy werkt door Glas stelliger en door Hars ontkennender wyze. 365. Geleider van de Electriciteit, wat? ibid. Haar invloed op Vloeistoffen. 377. Zy doet Profesfor Richman te Petersburg omkomen. 394. Hare heilzame uitwerksels. 395. Electrikale Vlieger. Zie Vlie' ger. 

Electrisch Werktuig, dienende om op een Tafel geplaatst te worden ; afgebeeld en beschreven. I. 366. Proeven met het zelve , ibid. tot 396 

Electrometer beschreven. 1. 

392, enz. 

Ephemeris is geschikt om de plaatsen en opzigtelyke Handen der Planeten, voor iederen dag van bet jaar, te vinden. I. 105 

Epiglottis wordt dus genoemd, omdat zy naar eene Tong gelykt, en komt overeen met dat Stuk in sluiten en orgelpypen , waardoor de weg tot doorlating van het geluid kleiner of grooter kan gemaakt worden, naar de matiging van den klank, II 508 

Equinoctiaal, of evennagtslyn, een der groote Cirkels van de Spheer. I. III Zy wordt zoo genoemd, omdat, wanneer de Zon in dezelve komt, Dag en Nagt even lang zyn. I. 222. Zy draagt ook den naam van Aequator of Linie. ibid. De Graden, in welken zy verdeeld is, zyn op den Aardglobe 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 

globe Graden van Langte , op den Hemelglobe Graden van regte Opklimminge , ibid. Hoe men derzelver graden tot Tyd kan brengen. 224 

Eridaan, een der Zuidelyke Gestarnten, waarom aan den Hemelgeplaatst II 45. enz. 

Efquimaux , in het Noorder Deel van Amerika, III. 149Hun Land wordt Labrador genoemd , ibid. Zy verschillen van alle de overige Amerikaanen , die vry wel naar elkandereu gelyken. 150 . enz. 

Evennagten of Evennagtspunten, zyn de punten, waarin de Equinoctiaal en Ecliptica elkanderen snyden. I. 222. Haar voortgang. 224. Onderscheiden in Lente en Herfst Evennagtspunten. 232. Derzelver voortgang door middel van den Hemelglobe aangewezen. II. 89. enzEvennagtslyn. Zie Equinoctiaal. 

Europeanen , verscheidenheid in hunne kleur. III. 160 

Eustachius. Zit Buis van Eustachius. 

Ezel behoort tot de Dieren met ongespleten Hoef. III. 30. Waarin van de Paarden verschilt, ibid. Zyne goede en slegte hoedanigheden , 31. Overeenkomst met de Paarden. 32. Wyze van drinken , ibid. Verscheidenheid in de Ezels van verschillende Landen. 

33. Wilde Ezel. Zie Onager. Het vleesch der Ezels is in sommige Landen eetbaar. 

34. Ezellinnenmelk is in ve

le gevallen nuttig, ibid Zie ook Muilezels en Zebra. F. 

Fabelhistorie der Gestarnten, die op den Globe geteekend staan, II 13-56 

Fenix, een der zuidelyke ge-, starnten, waarom aan den hemel geplaatst, II 47. enz. 

Flammingo, behoort onder.de Waterminnaars tot de Tandbekken III. 293 Hy is merkwaardig door de langte van zyne pooten, ibid. Hy verschaft een sterk bewys van de zorge der Voorzienigheid voor Vogelen, welke diepe wateren moeten doorwaden. 295 

Fretten , tot het geslagt der wezels behoorende, zyn inboorelingeen van de kust van Guinee. III. 215. Berigt wegens deze Dieren. 

ibid. 

Fuut. Zie Aarsvoet. G. 

Gazella Africana, of Antelope. Zie Bezoarbok. 

Geesten en Kwikzilver geven geenen voldoende 1 bermometers. I. 412, enz. 

Gehemelte en Tanden, Zie Tanden. 

Gehoor is het Werktuig, waardoor Geluiden gewaarwording in ons verwekken. II. 

513 

Gehoorbuis, deszelfs nuttigheid ! om het Geluid , verminderd, binnen in het oor te brengen. II. 515 

Geiten , in welke opzigten onderscheiden van Schapen , III 61. Zy behooren tot de herkaauwende Dieren, ibid. Byzonderheden, 




BLADWYZER 

den, die in haar aanmerking verdienen, ibid. enz. Welke voordeelen 'er van getrokken worden. 62. Zy verscbillen in onderscheidene Landen. 63 Geitenmelker, ook Nagtscbade of Dagslaap genoemd, behoort onder de Velpoten tot de Scherpvogelen. III 284 

Geluid , de deelen , die tot deszelfs voortbrenging en vorming noodig zyn , zyn de Huig, Tong, Tanden en Gehemelte , Mond en Lippen , Neusgaten. II 509, enz. Ook de Lugtader of het Strottenhoofd en de Epiglottes, ibid. De onderscheidene Geluiden der Dieren hangen af van de onderscheidene schikking of vorming dier deelen. 505.— Het eerste dat omtrent het zelve in aanmerking komt is de botsende kragt of slag, die op het geluidgevend ligchaam werkt. II. 450. De beweeging , daardoor in deszelfs deelen verwekt, wordt door de Veerkragt dier deeltjes veroorzaakt. 448 De stooting der Lugt , waarin de oorzaak der Geluiden gelegen is , door eene vergelyking tusschen dezelven en de Watergolven opgehelderd. 453. Geluid en zicht kunnen niet op gelyke wyze worden voortgeplant.458. Het geluid loopt 1142 voeten in eene sekonde door. 464 

Gemsbok, berigt wegens den-, zelven III. 68 

Genetkat beschreven. III 218. 

Behoort tot het geslagt der Wezels. ibid. 

Genootshap , Koninglyk') de Verhandelingen van het zelve bestaan uit eene soort van Register , of Dagverhaal, van alle aanmerkelyke Proeven, Ontdekkingen en Waarnemingen, die door de Leden van dat Genootschap , tot bevordering van de Natuurkunde , en tot voortplanting van Konsten en Wetenschappen , gedaan worden. I. 9 

Geocentrische Bewegingen der Planeeten , wat. I. 106 

Geocentrisch Planetarium. Zie Planetarium afgebeeld I, 112 

Georgiers. Zie Cirkassiers. 

Gestarnten , twaalf van den zodiak; 29 ten Noorden, en 25 of (volgens anderen) 28 ten Zuiden van denzelven. II. 8, Derzelver naamlyst. 9. Oudheid van die verdeeling. 10. Fabelhistorie. 13.-56 

Gevoel in het algemeen, aanmerkingen daaromtren. III. 

145 

Gewaarwording , derzelver Werktuigen zyn de Zenuwen.. II. 423 

Gezigt is het bedrieglykste 

^ van onze Zintuigen. I 16 

Gezigthoek beschryving van een Werktuig om denzelven af te meten. III. 333 

Gezigtkundige Werktuigen, nut en vermaak , dat zy verschaffen. II. 194 

Gezigtzenuw is een wit Cylindrisch Ligchaam , dat in het Oog eerst in aanmerking komt. II. 423 

Gibbon, of Cephus, eene soort van 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 

van Apen met lange armen. III 124, enz. De Groote en Kleine beschreven, 130. Zy zyn vry bedaard in hunne bewegingen , en hooren in Oost-Indië te huis. 

131 

Gier behoort onder de Velpoten tot de Scberpvogelen. III. 284 

Glas, waarom het, op eene zekere wyze gslepen, de Voorwerpen duidelyker vertoont. II 197 

Glasagtig Vogt wordt dus genoemd omdat het in doorscbynendheid gelyk is aan Glas, en vertoont zich als het Wit van een Ey. II. 432, Waartoe de hoeveelheid van het zelve boven die van Andere Vogten diene. ibid. 

Glasblazers, redenen waarom zy zich veel van Zout en Salpeter bedienen. III. 411 

Glasmuziek , aanmerkingen over dezelve. II. 483 

Glazen , waarom sommigen de Voorwerpen omgekeerd vertoonen. II. 303 

Globe , wyze om denzelven naar zekere plaats te stellen. II. 50 

Gods Wysheid. Zie Wysheid. 

Goedheid van -God in de schikking der Saizoenen. I. 

302, enz. 

Gordels van Jupiter. Zie Banden. 

Goud , deszelfs ongemeene Rekbaarheid. III. 395- Of het nog heden in de Aarde groeit. 397. Of men 'er andere Metalen in kan veranderen, ibid. Is alleen door Koningswater te ont

binden. 398. Is aan geen roest onderhevig omdat deszelfs vastheid geene andere stoffen toelaat. 402 

Gouden Tyd, of Leeftyd van Saturnus, digterlyk beschreven. I. 103 

Graden van Breedte. Zie Breedte. 

Grinniken der Paarden , onderscheiden in soorten. III. 

27 

Groenlanders, hunne levenswyze. III. 148 

Grootbek of Toucan , tot de Vliespooten behoorende, beschreven. III. 276. Wordt ook de Braziliaansche Aakster genoemd. ibid. 

Grootten en Afstanden van ontoeganlyke voorwerpen , hoe te meten. Zie afstanden. 

Guineescb Reetje. Zie Reetje. H. 

sjuas , algemeene beschryving van dezelven. JII. 

Haas, algemeene beschryving van dezelven III 223 

Haayen behooren tot de Visscben, die merkwaardig zyn wegens den stand van hun Gezigt. III 326. Zy hebben vry veel overeenkomst met den Zeeduivel. 327. In het byzonder beschreven. ibid. Verscheidene soorten van Haayen. 328 

Hagedissen, welke Dieren in het algemeen zoo genoemd worden. III. 249. De grootste . tot dezelven behoorende, is de Krokodil, ibid. Verscheidenheid van Hagedissen in de warme Waerelddeelen 252 Ha- 




14 

BLADV7YZER 

Hagel ontstaat uit eene gelyke oorzaak als Sneeuw, wanneer in het bovenste Dampgewest groote Koude heerscht, en de Lugt zeer zwaar is. I 351 

Hagelsteenen zyn somtyds zeer groot. I ' 352 

Haring, de jaarlyksche wederkomst van dezelven, schynt men aan de vervolging van hunnen Roof te moeten toe

; schryven. III. 314. Weg, dien zy jaarlyks afleggen, ib. 

Hart, een der noodigste Werktuigen voor het menschlyk leven, III. 142 

Hazen, Dieren, welke tot het geslagt van dezelven behooren. III. 223 

Heelal, dus noemt men alle de geschapene dingen, en de oneindiglyk uitgestrekte 

* Ruimte, in welke zy hun bestaan hebben. I. II Deszelfs onmeetbaarheid. 199 enz. 

Hel en Hemel. De Ouden ' meenden, dat alles boven het Uitspansel Hemel, en alles onder de Aarde Hel was. I 74 Helice of Groote Beer. Zie Beeren. 

Heliocentrische Bewegingen der Planeten , wat. I. 106 

Heliostata. Zie Zonnestandige Klok. 

Hemel. Zie Hel. 

Hemelbeschouwer, een Visch , die ook Starrekyker genoemd wordt. Zie Starrekyker 

Hemelbol. Zie Hoepspheer. 

Hemelen. Dit woord gebruiken de Wysgeeren somtyds om het Uitspansel somtyds om de Wandelkringen der Plane

ten, somtyds om de Uitgstrektheid van een Waereldgestel en somtyds om die van alle de Waereldgestellen in het Heelal, 'er door aan te duiden. I. II 

Hemelglobe , afgebeeld , en deszelfs toestel beschreven. IL 3-13- Afbeelding van het verschil tusschen den Ouden en Nieuwen. II. 96 Gesteld naar de Eeuw en Geboorteplaats van Hesiodus. ibid 

Hercules, een der Noordelyke Gestarnten, deszelfs Fabelhistorie. II. 36 

Herfst (beschouwing van den) en van deszelfs voordeelen. I 279 

Herkaauwende Dieren. Zie Dieren. 

Hermafroditen worden onder deVisscben gevonden. III.316 

Hermyn, in agting om zyne Huid. III. 216. Beschryving van dit Dier, tot het geslagt der Wezels behoorende. 

ibid. 

Herten. Dieren , welke tot het geslagt van dezelven behooren. III. 69. Zy laten jaarlyks de Hoornen vallen, ib. Het Wyfje van een Hert noemt men Hinde en het Jong Kalf. ibid. Vermeerdering van de takken hunner Hoornen. 69 enz. In verschillende Landen verschillen de Herten juist niet merklyk. 72. Chineesche Herten ibid. Herten, die in Engeland gemeen zyn. 74. In Guiana ibid. Tot het geslagt der Herten behooren ook de Ree, de Eland, de Kameel Pardel, en het Rendier. 75 Her- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 15 

Hartenjagt, byzonderheden, die by dezelve plaats hebben. III. 71 

Hertshoorn, deszelfs gebruik in de Geneeskunde. III. 

73 

Herssenen, hoe onderscheiden. III. 141 

Hesperus, benaming van Venus. als de Avondstar, by de Grieken. I. 60 

Heteroscii , Eenschaduwigen, wonen in de gematigde Lugtstreek. II. 109 

Hette doet vele deelen der ligchamen in Lugt vervliegen. I. 318. Hette en Koude der Lugt. Zie Lugt. 

Hinde, dus wordt het wyfje van een Hert genoemd. III. 

69 

Hippopotamus. Zee- of Rivier-Paard, ook Zee-Olifant genoemd, beschreven. III. 104 Historie. Natuurlyke) Zie Na

tuurlyke Historie. Hoenderen, maken den tweeden rang der Velpoten. III. 286. Dezelven zyn onderscheiden in twee soorten: in zulken , wier voorste Vingeren, door een lederagtig Vlies, aan het begin ruim samengehegt zyn, III. 286. In zulken, die byna geheel gespletene Vingers hebben, tusschen wier voorsten slegts een beginsel van een vlies vast is. 287. Die Vogel, welken wy het Hoen noemen, behoort eigenlyk tot de eerste soort. 286 Hoepspheer, of Hemelbol, Sphaera Armillaris, afgebeeld. I. 207. Is geschikt om ons die Cirkels te vertoonen, 

die deStarrekundige aan den Hemel Hellen. 209. Hare Cirkels. Zie Cirkels. Hollanders , Nieuwe') volgens Dampier beschreven. III* 161 

Hoile Spiegels. Zie Spiegels. Holronden Glazen , redenen waarom delzeven by velen gebruikt worden. II. 435 Holronden en Bolronden Oppervlakte. Zie Bolronde. Hond, merkwaardig onder de zuidelyke gestarnten. II. 42 Hond, waarin hy onderscheiden is van den Wolf. III 182. Leerzaamheid van dit dier. 196. Verscheidene soorten van Honden. 197 Honden, wyze, op welke zy drinken. III. 28. Dieren, welke tot het geslagt der Honden behooren. 182 Hoogte van de Lugt. I. 323 Hoor- of Spreektrompetten, vergeleken met Vergrootglazen. II. 462. Derzelver uitwerking verklaard, ibid. Hoornagtig Vlies is een zeer doorschynend en bolrond bekleedsel Ib. 427 Hoornrave. Zie Jagervogel. Hoppe behoort onder de vogelen , die merkwaardig zyn uit hoofde van hun hoofdsiersel. III. 279. Be; schreven. 280 . Horizon, of Kimcirkel. I. III De Horizon heeft eenen : naam van Griekscbe oorsprong, die Bepalen betee; kent. 213. Het is die Cirkel, die de Zon, Maan en Starren , op vaste tyden , voor ons verbergt. 213. Hy deelt de spheer in twee , gelyke deelen , die den naam 




16 BLADWYZER 

naam dragen van de onderste en bovenste halve Ronden. 214. De. Bewoners van onderscheidene Landen hebben eenen verschillenden Horizon , ibid. Zyne Polen, Zenith en Nadir genoemd , ibid. De Streken van bet Kompas zyn doorgaans op den Harizon van de Spheer afgebeeld. 215 Hottentotten , hunne geaartheid en levenswyze. III, 153 

Huig , Uvula , dient om , door hare verscheidene Spierenen bewegingen, iets tot de byzondere matiging en regeling der Geluiden, wanneer zy eerst in den mond voortkomen, II 509 Huisdieren noemt men zulken, die door den mensch onder bedwang gebragt zyn. III. 8. Zy hebben eenen anderen aart en gesteltenis aangenoomen. ibid. Huiskatten hebben den Oogappel langwerpig. III 175 Huizen des Hemels, door het Bygeloof uitgedagt. II. 6 Hyaena, Beschryving van dit Dier. III. 175. Wyze, op welke het zynenRoof zoekt. 176. Het bezoekt by nagt de Begraafplaatsen om de Lyken te verslinden. 177 Hygrometer dient om de Droogte en Vogtigbeid van de Lugt aan te wyzen. I. 423. Nuttigheid, ibid. Maaksel van dit Werktuig. 428, enz. 

I 

Jaargetyen. Zie Saizoenen. Jagervogel, ook Hoorn

rave genoemd, behoorende tot de Bende der Aaksteren, beschreven. III. 277 

Jakhals, Beschryving van dit Dier , tot het geslagt der Honden behoorende. III. 194- Waarom de Voorraadbezorger van den Leeuw genoemd. 195 

Ichneumon, of Rat van Farao, tot het geslagt der Wezels behoorende , zyne levenswyze. III. 219. Heeft veel overeenkomst met den Das en Civetkat. 223 

Indianen beschreven. III 159 

Insekten, algemeene beschouwing en meenigte van dezelven. III. 340. Zy azen op , en vernielen elkanderen. 341. Men kan ze in verscheidene soorten onderscheiden. ibid. De Ligchamen van die van de eerde soort bedaan uit verscheidene Ringen, die door middel van een Vlies met elkanderen vereenigd zyn. 341 Hiertoe behooren de Wormen en Rupsen. Zie ald. De Ligchamen van die der tweede soort zyn overdekt met kleine Plaatjes, niet ongelyk aan onze oude Wapenrustinge 342. Zie Vliegen. Zy leven vrolyker dan die van de eerste soort. ibid. Die van de derde soort hebben Ligchamen, die in twee of drie deelen, door eenen band vereenigd, onderscheiden zyn. ibid. Hiertoe behooren de Mieren en Spinnekoppen. Zie ald. Konst in de samenstellinge van de Ligchamen der In. sekten, inzonderheid van hun- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 17 

hunne Oogen, 344. Konst en verscheidenheid in hunne Pooten, ibid. In hunne Vleugels. 245. Middelen, die zy hebben om de gevaren , voor welken zy bloot staan , te ontwyken. 346. Letstyd en Levenswyze der Insekten. 347. Zorg , met welke zy hunne Eitjes leggen. 348. De kleur der meeste Insekten gelykt zeer wel naar die der Bladen, op welken zy zich.neêrzetten om voedsel te vinden. 319 

Instrumenten. Zie MuZiekinstrumenten. 

Intervallen of Tusschentyden in de Muziek , welke Geluiden daartoe gebragt worden. II 466 

Jocko Zie Orang Outang. 

jodenlym verschilt niet veel van Zwavel. III 388 

Iris , in deszelfs midden is de Oogappel. III 428 

Jufferbokje. Zie Guineesch Reetje. 

Jupiter is de naaste Planeet boven Mars. I 86. Hy is 424 millioenen Mylen van de Zonne af, dat is ruim vyfmaal zoo ver als de Aarde, 87. Het Lichten de Warmte zyn 'er dus ruim 32 maal zoo klein. ibid. Hy is zwarer dan de andere Planeten te samen : want zyne Middellyn is 81155 Mylen : dus ruim duizendmaal zoo groot als die van de Aarde. ibid. Hy draait in omtrent tien uren om zynen as. 88. Zyne Dagen, Nagten en Jaargetyen. ibid. 'Zyne Schyngestalten Reg. voor de Wysbeg. 

zyn dezelfde als die van Mars ibid: Zyne Banden of Gordels. 90. Zyne Manen of Wagters. ibid. Zie ook Manen. Gedagten over zyne Inwoners. 91. Hoe by het heidendom geëerd. 

ibid. 

K. 

Kaarten. Zie Land- en Zeekaarten Geographische.. Wyze om dezelven te gebruiken. II. 165 

Kaas en Boter. Zie Boter. 

Kalf. dus noemt men het jong van een Hert. III 69 

Kalfsvleesch , deszelfs nuttigheid III 49 

Kalkoen behoort tot de eerste Soort van Hoenderen. III. 

286 

Kameel en Drommedaris, onderscheiden , omdat de eene een en de andere twee Bulten op den Rug heeft. III. 110. Verschillende Soorten van Kameelen en Drommedarissen. III Beschryying van deze Dieren. 113. Kameelen behooren eigenlyk in Arabie. 115. Waarom deze Dieren lang zonder drinken kunnen leven. 118; Zy worden niet in 't wild gevangen. 119. Voortteeling der Kameelen. ibid. Ouderdom, weken zy bereiken. 120 

Kameel - Pardel. Reden van. zyne benaming. III 82. Of dezelve tot het geslagt der Herten, of tot dat der Kameelea behoore. 83 

Kameelschaap beschreven III. 

121 

B Ka- 




18 BLADVVYZER 

Kameleon, berigt wegens dit - Dier. III 255- Zyn vermogen om zich op te blazen en samen te trekken. 257. Koudheid van zyne huid. ibid. Hoe dezelve zich van onderscheidene Kleuren vertoont. 258. Wyze, waarop hy zyn voedsel zoekt. 259. Onderscheidene soorten van Kameleons in verschillende Landen. 

260, enz. 

Kamer, Donkere). Zie Camera Obscura. 

Karper, in dezen Visch heeft men 4368. Beenderen geteld, III. 309. Volgens Busson heeft men eenen Karper gevonden, die honderd jaren oud was. 310 

Kasuaris behoort tot de Bende der Kortvlerken. III. 200 

Katten, Dieren, welke tot dat geslagt behooren , zyn vry gevaarlyk. III. 165. Wilde Katten beschreven. 104. Huiskatten. Zie ald. Vliegende Katten, eene groote soort van Vledermuizen in Zuid Amerika, dus genoemd. III. 242 

Katuil behoort onder de Velpooten tot de Scherpvogelen. III. 283. Dezelve is ook bekend onder den naam van Nagtuil, ibid. 

Keerkringen. Zie Tropici. 

Keerkringvogel , wordt somtyds voor denzelfden Vogel gehouden als de Anbinga der Brazilianen. III. 300 

Kelk der Bloemen beschreven. 

III 358 

Kemphaan behoort tot de vierde soort van Sneppen. IIi 304. Byzonderheden van dezen Vogel. ibid. 

Kievit behoort tot de vierde soort van Sneppen. III. 304 

Kikvorscben ademen door de Longen en leggen Eieren. III. 244. Zy worden onderscheiden in Land- en Water Kikvorscben. ibid. Beschryving en byzonderheden wegens dezelven. ibid. enz Verschillende soorten in onderscheidene landen. 245. Zy hebben vry veel overeenkomst met Padden. 

246 

Kimcirkel op den Globe heeft vyf Cirkels. 1. Den Cirkel van de Wydte, of van bet Azimuth, van het Oosten, tot het Westen naar het Zuiden en Noorden in 50 Graden verdeeld. 2. De 32 Streken van het Kompas. 3. Den Almanak naar den Nieuwen Styl.4, Den Dierenriem met de verdeeling in Graden. 5. Den Almanak naar den Ouden Styl. II. 4 enz. Zie ook Horizon. 

Kleuren der Natuurlyke Ligchamen , opheldering van de Leer wegens dezelven door Proeven met het Prisma. II. 237- Zy spruiten uit de verschiilende Breekbaarheid der Licbtstralen. ibid. enzOorzaak van de verscheidenheid der Kleuren in Natuurlyke Voorwerpen. 245. De waarheid van de bovengemelde Leer aangewezen , door middel van een Prisma in een donkere Kamer. 

239 

Klieren , wat, en derzelver gebruik. III. 143 

Kluit behoort tot de vierde soort van Sneppen. III. 304. 

By- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN 

19 

Byzonderheden wegens dezen vogel ibid. 

Knoppen, hoe zy Bladeren en Vrugten bevatten. III. 376 

Knorhanen , hoe zy hun aas magtig worden. III 333 

Koeien, Eene Koe geeft de eene week door de andere . mids men tien weken in het jaar niet rekent, drie pond Boter en zes pond Kaas. III. 47. Zorg, welke men voor de Koeien moet dragen , wanneer, zy met Kalf zyn. 48 

Koekkoek behoort tot de Bende der Aaksteren. III 278 

Kompas, streeken van hetzelve zyn op den Horizon der Spheren afgebeeld. I 215. Verscheidene aanmerkingen over het zelve. III. 466, enz. 

Koninglyk Genootschap. Zie Genootschap. 

Koningswater is bet eenigste middel om Goud te ontbinden. III. 3<J8 

Konynen, tot het geslagt der Hazen behorende , berigt wegens dezelven. III 224 

Koppen der Dieren zyn , in iedere Soort , op de gevoeglyklte wyze geschikt. III. 7 

Kortvlerken , Vogel: , welke tot deze Bende behooren. III. 288 

Koude, levende Schepsels kunnen in staat gesteld worden om eenen zeer grooten graad van Koude te verduren. I. 95. Koude en Hette der Lugt. Zie Lugt. 

Kraanvogel behoort tot de eerste soort der Sneppen. III. 302. Beschryving en hoe

danigheden van denzelven. ibid. Egyptische Kraanvogel. Zie Egyptische. Zie ook Baleariscbe. 

Krabben. Zie Kreeften. 

Kreeft, een der twaalf Teekenen van den Dierenriem: reden van zvne Benaming volgens de Fabelhistorie. II. 

19 

Kreeften en- Krabben leggen jaarlyks hunne Schalen af. III 316 

Kringtydscbe Maand, hoe onderscheiden van de Synodische. Zie Maan. 

Kristalynen Vogt in het Oog is besloten in het Spinnewebsvlies. II. 436. Het dient om de gemeene Buiging van het Licht te verbeteren. 431. Dit Vogt is aan verandering onderhevig, ibid. 

Krokodil, de grootste, die tot de soort der Hagedissen behoort III. 249. Byzonderheden wegens de Krokodillen , en wyze , op welke zy gevangen worden, ibid. enz. Berigt wegens die soort, welke de Indianen Caymans noemen/ 251 

Kruiscirkels. Zie Coluri. 

Kruisbaai. Zie Balansvisch. 

Kwartel behoort tot de eerste soort van Hoenderen. III. 286 

Kwartelkoning behoort tot de derde soort van Sneppen. III. 

303 

Kwik kan men niet wel in eenig vat besloten houden, dewyl zy genoegzaam door alles heen dringt. III. 405. Alle andere dingen, uitgezonderd het Goud, dryven B 2 op 




20 BLADWYZER. 

op de Kwik. ibid. Met Goud gemengd zynde , maakt zy eenen vasten Klomp. ibid. Zie ook Kwikzilver. 

Kwik - Peilbuis afgebeeld. I. 493. Beschreven. 494 

Kwikstaartje, tot de tweede soort van Musschen behoorende. III ' 207 

Kwikzilver en Geesten geven geene voldoende Thermometers I. 412, enz. — Kwikzilver, in welke opzigten het zelve verschilt van andere Metalen. III. 402. Het is het zwaarste van alle Vogten. 403- Het is vloeibaar , omdat deszelfs deelen nader aan eene Cy lindersche dan aan eene Regthoekige gedaante komen. 403. Uit hoofde van die gedaante vervliegt het gemaklyk in damp 404. Door samenvoeging met Lood gaat het uit eenen Haat van vloeibaarheid tot dien van een vast ligchaam over , en wordt rekbaar 404. Van den band van het Lood ontslagen zynde , keert het weder tot den staat van vloeibaarheid, ib. Deszelfs zwaarte is tot die van Goud als 8 tot 9. 404. Zie ook Kwik. 

L. 

Labralor, het Land der Esquimaux dus genoemd III. 

149 

Land wordt verdeeld in Vaste Landen, Eilanden, Schiereilanden , Kapen, en Landengten II. 113 

Land- en Zeekaarten .derzelver nuttigheid. II 150. Onder

scheiden in algemeene en byzondere. 151. Hoe zy gemaakt worden, ibid. enz» Afteekening om derzelver Natuur te betoogen. 156. Proeve van eene Nieuwe Geographifsche Kaart,en derzelver verklaaring 161 Langte eener Plaatse is haar afstand, gerekend in graden van de Linie, van dat punt af, waar de teekening der Graden begingt. I. 222. Het geen men op den Aardglobe Langte noemt is op den Hemelglobe Regie Opklimming. 223. Langte der Hemelscbe Ligchamen is hun afstand in de Ecliptica van het punt Aries. 227. Wyze om de Langte uit de Manen van Jupiter te vinden. 248 enz. Cirkels der Langte gaan door de Polen der Ecliptica, en zyn dus regthoekig op dezelve. II 5. Zy zyn 12 in getal, bepalen de 12 Teekens, en verdoelen den Globe in 12 gelyke deelen, de 12 Huizen des Hemels genoemd 

ibid. enz. 

Lanterna Megalographica. Zie 'Toverlantaren. 

Laplanders. Berigt wegens dezelven III 147 

Larynx Zie Strottenhoofd. 

Leesglazen, waarin zy verschillen van de gemeene Brillen. II. 408 

Leeuw, een der 12 Teekenen van den Dierenriem. Naamsreden. II. 19. Volgens de Fabelhistorie, ibid. 

Leeuwen van Nubie en Morocco zyn merkelyk van elkanderen onderscheiden in woestheid. III. 6. Zy behooren tot 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 21 

tot het geslagt der Katten. 165. Beschreven. ibid. Leeuwrik behoort tot de tweede soort van Musschen. III. 

282 

Lensen (bolronde en bolronde') derzelver gebruik als Leesglazen. II. 405. Als Brandglazen. 410 413- enz. 

Lente, in het byzonder beschreven. I. 267 

Lepelaar behoort onder de Waterminnaars tot de Tandbekken III. 293 Leven, de Werktuigen des Levens zyn de Longen, het Hart, de Maag, de Lever.de Nieren en de Darmen, waar by sommigen nog de Milt en het Alvleesch voegen. III, 142 

Levenbarende Dieren. Zie Eileggende. 

Lever behoort onder de noodige Werktuigen tot het Leven. III. 142 

Licht en Geluid kunnen niet op gelyke wyze worden voortgebragt. II. 458 

Licbtstralen, beloop van derzelver verschillende buigzaamheid. II. 102 enz 

Lier van Orpheus, onder de Noordelyke Gestarnten. II. 37. Fabelhistorie. ibid. 

Linie Zie Equinoctiaal. 

Lippen en Mond. Zie Mond. 

Longen zyn voor het vormen van het geluid , voor de Dieren, het geen de Blaasbalg voor het Orgel is. II 405. Zy verschillen in verschillende Dieren. 406. Zy behooren onder de noodige Werktuigen tot het leven. III 142 

leoi en Tin zyn daarin van 

elkanderen onderscheiden, dat het laatste zuiverer is. III. 402. Oorzaken van de Zwaarte en Buigbaarheid van Lood boven die van Tin.ibid. 

Loof der Bloemen verscheidenheid in het zelve. III. 358 

Los, tot het geslagt der Katten behoorende , is zeer aanmerklyk wegens de Snelheid van zyn Gezigt.III. 172. Beschreven. ibid. Waarop hy het meest aast. ibid. 

Lucifer, Latynsche benaming van Venus als de Morgenstar. Zie Venus. 

Lugt, wat, I. 308. Haare Zwaarte, ib. Hare Drukking op het menschlyk ligchaam is na genoeg gelyk aan; die van 13320 ponden Gewigts, 309. Waarom zy niet Gevoeld wordt. ibid. Haare Zwaarte ontstaat uit dezelfde Oorzaake als die van andere Ligchamen 310. Zy is Veerkragtig. 311 Zy is Dikker of Dunner naar mate de Afstand van haare deeltjes Grooter of Kleiner is. 312. Haare Hoogte. 313. Wanneer zy zigtbaar is. 314. Haar natuurlyk Uitwerksel door Proeven getoond 315. Zy wordt veroorzaakt door de Deeltjes der Ligchamen, welke door Hette vervliegen. 320. Door Gisting in ae Ligchamen verwekt, ibid. Oorzaken van hare Vermindering. 325. Proeven om hare Wording te toonen, 318. Nuttigheid van hare Beweging. 327. Hare Zwaarte wordt aangewezen door den Barometer ; hare Hette en Koude door den B 3 Ther- 




32 BLADWYZER 

Thermometer, en hare Vogtigbeid en Droogte door den Hygrometer. I 398. Hette en Koude van de Lugt , is van grooten invloed op den Staat des Menschdoms.410. Waarom niet geschikt om in den Thermometer gebruikt te worden. 411. Hare Bewegingen zyn tweevoudig : eene, waardoor het gantsche Ligchaam van den Dampkring of eenig gedeelte van denzelven, van de eene plaatse naar de andere bewogen wordt II. 447, enz. De eerste Beweging verwekt het geen wy Wind noemen; de tweede wordt verwekt door de Veerkragt der Lugtdeeltjes. 448. Zy is de algemeene Oorzaak van het Geluid, ibid. Zy is voor de Visschen noodig. 

III 311 

Lugtader doet in de Dieren denzelfden dienst tot vorming van het Geluid , welken de Pyp in een Orgel doet. II. 507 

Lugtbtaas , waartoe zy den Visschen van dienst is. I. 

331 

Lugtleider of Ventilator , afgebeeld. I. 493. Beschreven. 495 

Lugtperser afgebeeld en beschreven. I. 493 

Lugtpomp, derzelver Uitvinding en Verbetering. 1.433. Maaksel. 436. groote staande Lugtpomp afgebeeld en beschreven. 443, Proeven met dezelve 445 , enz. Tafel ■ lugtpomp. 459. Draagbare Lugtpomp afgebeeld en beschreven. ibid. Proeven 

met de Lugtpomp , door figuren afgebeeld en verklaard. 471,enz. 479, enz. 

Lugtstreken of Zonen , in welken de Aarde verdeeld is , zyn eene Verzengde , twee Gematigde, en twee Koude of Bevrozene. II 107 

Luipaarden, hoe onderscheiden van Panthers. III 169 

Lyster behoort tot de Bende der Aaksteren. III. 277 

M. 

Maag , een der noodige 

"^Werktuigen des Menschelykten Levens, III 142. —• Die der Visschen is digt aan den Bek geplaatst. 312 

Maagd, een der twaalf Teekenen van den Dierenriem, waarom onder de GeStarnten geplaatst. II. 20. Volgens de Fabelhistorie, ibid. 

Maan, digterlyke Beschryving van dezelve. I. 141. De afstand der Mane van de Aarde is niet altyd even groot Naast by ons zynde is zy 220000 mylen ver. ibid. De middellyn der Mane is 2175 mylen: dus is zy omtrent vyftigmaal kleiner dan de Aarde. ibid. Zy gaat van het Westen tot het Oosten in 27 dagen, 7 uren en 43 sekonden. 142. De Maan draait om haren as in denzelfden tyd, waarin zy om de Aarde draait, ibid. Dus moeten wy altyd dezelfde oppervlakte zien. 243. Hare Beweging door het Planetarium getoond. 144. De Aarde dient der Mane tot eene 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 23 

eene Maan. 144. Beschouwing der Mane door het Teleskoop. 145. De Maan aangemerkt als een bewoonde Kloot. 146. Volgens sommigen heeft de Maan geen' Dampkring. 147. Schyngestalten der Mane door eene plaat aangewezen en verklaard. 148. De Maan is van Nieuwe Maan tot het Eerste Quartier en van het Laatste Quartier tot Nieuwe Maan gehoornd : tusschen de Quartieren en Volle Maan is zy gebult. 149. Het Licht der Volle Maan is negentigmaal minder sterk dan ons Daglicht. 150. Haar invloed op de Aarde. 151, enz. Maanverduistering. Zie Verduistering. — De Maan draait gelyk op het Orrery te zien is , de geheele Ecliptica rond in 27 * Dag. Dien tyd noemt men de Kringtydscbe Maand in onderscheiding van de Synodische. Door den voortgang der Aarde heeft zy 22 Dag langer noodig om haren Omloop om de Aarde te volbrengen , en dus bestaat de Synodische Maand uit 29 Dag. I. 245 ,enz- Zy keert altyd dezelfde Zyde naar de Aarde. 259. enz. Haar weg op den Globe vertoond door middel van eene zyden Koorde. II. 62. Knoopen, of de plaats waar de 

1 Afstand 188000 mylen. 

2 —— 320000 3 - 972000 

weg der Mane de Ecliptica snydt, worden door middel van Dagtafelen gevonden. 63- Hoe hare Breedte en Afwyking op den Globe worden aangewezen.67,enz. Gebruik van den Hemelglobe in de oplossing der voorstellen, die tot de Maan behooren. 62-72 

Maand, Kringtydscbe en Synodische) Zie Maan. 

Magen ' der Dieren zyn geschikt naar de hoedanigheid van hun Voedsel. III 8. In de Herkaauwende Dieren vindt men vier Magen, ibid III. 38. Drie van dezelven dragen onderscheidene Namen, als de Pens, de Byekorf. de Veelvoudige. 38 

Magots , eene middelsoort tusschen Apen en Bavianen. III. 125. Zy kunnen veele Jaaren in ons Land leeven. 131. Zy zyn ook bekend onder den Naam van Tartarynen, ib. Zy zyn vry onbesuisd in hunne bewegingen, ibid 

Mammuth,een Dier van eene gedrogtelyke grootte, wel eer in Siberië bekend , is geheel weggeraakt. III 6 

Manen van Jupiter en Saturnus beschouwd. I 152. Zy zyn in den jare 1610 door Galileo ontdekt, en Mediceesche Starren genoemd. 153 , enz. De Afstanden en Omloopstyden der Manen van Jupiter zyn bekend en bevonden als volgt: 

Omloopst. 1 d. 18 u. 27 m. - 3 - 13 - 13 7 -3-43 




34 BLADWYZER 

P.154. Een Wagter van Saturnus is her eerst waargenomen door Huygens in den jare 1655. Door Cassini 

1 Afstand 82000 mylen. 

2 —■ 175000 

3 254000 » » 

4 ■■ 649000 — 

5 —!—— 1964000 

P. 156. De Manen van Jupiter en Saturnus door het Teleskoop beschouwd. 156. enz. Deze Manen hebben ook hare Verduisteringen. ■ 159. De Omloopstyden der Manen van Jupiter door het Orrery aangewezen. I 247. Door middel van dezelven beeft men de Langte van verscheidene Plaatsen kunnen vinden. I. 248. De wyze daarvan verklaard uit de Dagtafel van White. 250 Manen van Saturnus maken met den 'Zonsweg eenen hoek van omtrent 30 graden. 254 

Mars vertoont zich op onderscheidene tyden in verschillende grootte. I. 24. Als Planeet beschouwd. I. 78 , enz. Hy volbrengt zynen loop in 687 Dagen, en dus in 43 Dagen minder dan twee jaren. 79. Hy is omtrent 123 millioenen mylen van de Zonne, en dus is zyne Warmte tot die van de Aarde als 40 tot 100. 79- Zyn Wandelkring af gebeeld. ibid. 

Marter, wordt dikwyls met den Bonsing verward. III 216 Beschreven. 217 

Mathoen behoort tot de vier

zyn 'er in den jare 1671 twee andere, en in den jare 1686 nog twee ontdekt. 155

Omloopst. 1 d. 21 u. 18 m. 2 - 17 - 41 

4 - 12 25 

15 " 22 :. 41 ■

79 - 7 - 48 

de soort van Sneppen. III. 304 

Medusa Hoofd van) een der Noordelyke Gestarnten. Fabelbistorie. II. 31 

Meerkatten gelyken vry wel naar Apen of Bavianen, behalven dat zy lang vau Staart zyn. III. 133. Buffon telt 'er negen soorten van. ibid. 

Meerkoet behoort tot den vierden Rang van de Bende der Waterminnaren. III, 301 

Meezen behooren tot de tweede soort van Musscben. III. 

282 

Melk , hare nuttigheid. III 45 De beste komt van Koeyen, die niet boven de twee of drie jaren oud zyn. 

ibid. 

Melkkoeien , in dezen bevat de vierde Maag die zure zelfstandigheid welke wy Leb noemen. III. 38 

Melkweg , berigt wegens denzelven. I. 177. Fabelhistorie. II. 49' 

Menscben zyn door den Heer de Buffon in vier soorten onderscheiden, te weten in Bewoners van Europa, of de Blanken: van Afrika, de Zwarten; van Asia, de Taan- of Olyfkleurigen;van Amerika,de Rosagtigen III 135- Het Ligchaam der 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 25 

der Menscben bestaat uit vaste en vloeibare deelen. 136. Tot de Laplanders vindt men Menschen van onderscheiden Landaart gebragt. 147. Groenlanders 148. Esquimaux. 149. Peruvianen. 151. Zwarten of Negers- 152. Htttentotten. 153. Tartaren. 158. Cirkassiers of Georgiers. 159. Persianen. ibid. Europeanen. 160 Nieuwe Hollanders. 

ibid. 

Meridiaan, of Middagscirkel, een der groots Cirkels van de Spheer. I. III Wordt zoo genoemd omdat, wanneer de Zon in de Meridiaan eener Plaatse komt, het daar middag is. 218. Daar zyn inderdaad zoo vele Meridianen als men zich punten op de Aarde kan verbeelden : maar dewyl de Spheren draaibaar zyn is het genoeg zich eenen algemeenen te verbeelden. ibid. Verdeeling van de Meridiaan, in Graden , in vier Quadranten , Graden van Breedte genoemd, ibid. Door dezen kent men de Afwykingen der Hemelsche Ligchamen. 220. Aan de Meridiaan voegt men een Quadrant der Hoogte, ibid. 

Merkurius word best gezien even na den ondergang, of even na den opgang der Zonne. I. 53. Zyn loop uit eene Figuur verklaard. 54. Zyne onderste en bovenste Conjunctie en wanneer hy door de Zon schynt te gaan. 54. In de bovenste Conjunctie zien wy hem 

nooit. ibid. enz. Zyne grootte verschilt naar zynen onderscheiden stand. 55. Hy wordt gezegd zynen grootsten afstand van de Zonne te hebben , wanneer eene Lyn, door de Middelpunten van de Aarde en de Planeet gaande, zynen Wandelkring raakt. 55. Van den tyd zyner onderste tot aan dien zyner bovenste Conjunctie gaat hy voor , maar vervolgens na de Zon op en onder 56. Zyn omloopstyd is 87 d 13 u. en 16 m. ibid. De Hette moet in Merkurius omtrent zevenmaal zoo groot zyn als in onze Verzengde Lugtstreek. 56. Dit bewyst egter niets tegen zyne bewoonbaarheid, ibid. Om de vlugheid zyner Bewegingen wordt hy, door de Digteren der Fabeleeuwe, voor den Afgezant der Goden gehouden. 57. Hoe by de Ouden afgebeeld. ib Wegens zyne regtstreeksche Beweging , teruggang en stilstand staat het zelfde aan te merken als wegens die van Venus. I. 61, enz. In zyne schynbare Bewegingen onder de Starren beschouwd , op het gestarnde Planetarium. 118, enz. Metalen zyn die Delfstoffen welke door het Vuur smelten. III. 391. Zy zyn zeven in getal Goud , Zilver, Yzer, Koper , Tin, Lood^ Kwikzilver, ibid. De gemeene eigenschappen zyn I dat zy door Vuur smelten 2. dat zy tot zeer dunB 5 ne 




26 

BLADWYZER 

ne Plaatjes kunnen geslagen worden 3. dat zy zwarer zyn dan andere Ligchamen. 391, enz. Gissingen wegens de Oorzaken van die Eigenscbappen der Metalen. 

392 

Middag, Digterlyk beschreven. I. 296 

Middagscirkel. Zie Meridiaan. 

Mieren behooren met de Spinnekoppen tot de tweede soort van Insekten, wier Ligchamen in twee of drie Deelen , door eenen band vereenigd, onderscheiden zyn. III. 343. Derzelver schranderheid. ibid. 

Miereneter, of Tamandua beschreven. III. 209 , enz. 

' Hoe hy zynen buit magtig wordt. 210. 

Mikrometer beschreven. III 

356 

Mikroskopen. Mikroskoop van Wilson beschreven. II. 202, Enkele Mikroskopen derzelver verscheidene Gedaante afgebeeld en beschreven. 206 Wyze om ze te Gebruiken. 208 Samengestelde en Zonne.Mikroskopen afgebeeld en beschreven. 209. Waarin de Samengetelde verschillen met de Enkele. 210. Troeven met het Mikroskoop. 211 

Mikroskopische Toestel , bestaande uit de samenvoeging van een Enkel, Samengesteld en Zonnemikroskoop. II. 232 

Milt is, volgens sommigen, een der noodige Werktuigen van het Leven. III. 142 

Mist of Nevel is een dikke Damp, te zwaar om in de 

lugt te ryzen. I. 343. 

Miswyzing van het Kompas. Zie Afwyking. 

Molensteen. Zie Zonnsvisch 

Mond en Lippen, derzelver Noodzakelykheid tot het vormen van Geluid. II 511 

Moose-dier of Origual , een zeer groot Dier , tot het geslagt der Elanden behoorende. III. 77. Beschreven. 

ibid. 

Morgenstar , benaming van Venus om hare helderheid. I. 59 

Morgenstond , Digterlyk beschreven. I. 295 

Mormeldier beschreven. III. 

238, enz. 

Mousohs derzelver oorzaken. I 330, enz. 

Muilezels, waarin onderscheiden van gemeene Ezels. III. 34 

Muizen worden onderscheiden in Huis- en Veldmuizen. III. 137. Berigt wegens dezelven. ibid. 

Mungo, een dier van Noord Amerika , dat tot het geSlagt der Wezels behoort, en vry veel overeenkomst met den BonSing heeft. III. 217 

Muskus, welken dienst dezelve aanbrengt. III 108 

Muskusdier , van sommigen tot het geslagt der Bokken, van anderen tot dat der Herten gebragt. III. 107. Beschreven. ibid. 

Muskusrat is eigenlyk de Kleiner Beever. III, 236 

Musscben behooren tot den tweeden Rang van de Bende der Aaksteren. III. 281. Zy zyn in twee soorten verdeeld ; in zulken , die het 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 27 

het grondstuk van den Bek omtrent Rolrond hebben , schielyk in eene scherpe punt uitloopende; en in zulken , die eenen Elswyzen Bek hebben, waarvan het grondstuk boven aan Driehoekig en van onderen Scherp is. 281 

Muziek , derzelver waarde. II 500 Wat men van de genezing der Tarantula door dezelve hebbe te oordeelen. 502. Zy is het voornaamste en wezenlykste Deel van de Leer der Geluiden. 447. Theorie en Praktyk der Muziek worden zelden in denzelfden persoon gevonden. 466. Samenstemining en  wanstemming wat in dezelve zoo genoemd wordt. 467 

Muziek - Instrumenten. Natuur van derzelver onderscheidene soorten beschouwd. 

II. 476 Muzikale Klanken, wat men 

zoo noemt. II. 467 Myopes. Zie Byzienden

N. 

Naaldvisschen maken den laagsten schakel in de keten der Fisscben uit. Zy komen na aan de Insekten. III. 

314 

Nadir, een der Polen van den Horizon. Zie Horizon. 

Nagt en Dag, onderscheid in dezelven ontstaat uit de Dagelyksche Beweging der Aarde om haren As. I. 68. Zie Dag. 

Nagtegaal behoort tot de tweede soort van Musschen, 

III. 282 

Nagten en Dagen. Zie Dagen. 

Nagtscbade. Zie Geitenmelker of Dagslaap. 

Nagtuil. Zie Katuil. 

Naphtha , eene vloeibare , tof die men gevoeglyk tot het Jodenlym kan brengen. III 388 

Natuurlyke Historie , derzelver Beschouwing is aangenaam en nuttig. III. I Orde, welke men in dezelve gevoeglykst volgt. ibid. 2 

Natuurlyke Voortbrengsels worden talryker naar mate zy eenen minderen trap van volkomenheid hebben , gelyk blykt in de' Visschen. III 307 

Negers of Zwarten van Afrika, hoe zy verschillen van die van Asia. Zie Afrikaansche en Asiatische Negers. Zy zyn meest Afgodendienaars. III. 152 Berigt wegens de Blanke Negers. 162. Gissingen wegens de Oorzaaken van hunne Kleur ibid. enz. 

Netvlies is het voorname Werktuig van het Gezigt. II. 424. 

Neus is het Werktuig van den Reuk. III. 144. 

Neusgaten brengen mede iets toe tot het voortbrengen en vormen van dierlyke Geluiden. II. 511, enz. 

Nevel. Zie Mist. 

Nieren behooren tot de voorname Werktuigen des Levens. III. 142 

Nonius, aan den Barometer gevoegd : dezelfs gebruik. I. 408 

Noorderlicht ontstaat, wanneer de Dampkring met Sul- 




28 BLADWYZER 

SulSerdampen is bezwan

. gerd I „ 354 

Noordpool. Zie Poolstar. Nooten of Toonen, hoedanigheden van het Geluid, die zoo genoemd worden. II. 

466 

Numidisch Juffertje behoort tot de tweede soort van Sneppen. III. 303 

O. 

Octant , Gezigtkundig) deszelfs Maaksel en Gebruik. II 378, enz. 

Oliën zyn niet volkomen geschikt voor den 'Termometer. I. 411 

Olifant is het grootste van 

Merkurius als 

Venus — 

Mars — 

Jupiter — 

Saturnus — 

Onager, Wilde Ezel. III. 33. Van deszelfs Huid wordt bet Segryn gemaakt, ibid. 

Onweersvogel behoort onder de Waterminnaren tot de Tandbekken. III 301. Beschreven. ibid. 

Oog is niets anders dan twee of drie Gezigtglazen, zoo samengesteld dat zy een Beeld maken op het Netvlies. II. 193. Deszelfs Natuurlyke en Werktuiglyke gesteltenis verklaard. II. 421 , enz. In het Oog komt voor eerst in aanmerking de Gezigtszenuw. 423. Het Netvlies. 424. Het Hoornagtige Vlies. 427. Ver- • volgens het Wateragtige 

alle bekende Viervoetige Dieren III. 92. Zyn Snuit. 93 Verdere hyzonderheden en Slagtanden, ibid Verscheidene soorten van Olifanten, ibid. Hun Voedsel. 93. Nuttigheid van deze Dieren. 94.. Hunne Schranderheid. ibid Zy vertoonen zich zelden dan in troepen. 95- Wyze om ze te Vangen en tam te maken. 95 De Olifanten worden doorgaans zeer oud. 98 

Olyfkleurigen of Taankleurigen onder de Menschen zyn eigen aan Asia. III. 135 

Omloopstyden der Planeten hebben tot dien van de Aarde de volgende Evenredigheid, 

20 tot 83, 

32 — 52. 

75 — 40

83 — 7

143 — 5

Vogt. 428. De Iris. ibid. Het Druisbezien Vlies. ibid. Het Spinnewebs Vlies. 430, Het Kristalynen Vogt en het Glasagtige Vogt. 431, enz. 

Oogen, gebreken in dezelven. II. 435 Die welke in luiden van jaren plaats hebben , spruiten uit Verval, maar in jonge luiden uit eenig natuurlyk Gebrek, ibid. — Konst, welke in de samenstellinge van de Oogen der Insekten te ontdekken is. III. 344 

Oogappel heeft overeenkomst met het Voorwerpeinde van een Teleskoop, en moet van eene bepaalde grootte zyn om het Beeld op den grond van 




DER voornaamste ZAaKEN. 79 

van het Oog, door eene gepaste maat van Licht, te kunnen verlichten. II. 428. Hy kan onderscheidene grootten aannemen, door middel van het dubbeld gestel van Spieragtige Vezelen. II. 429 

Oogstmaan verschynsels van dezelve verklaard. II. 68 

Oor dient om de Geluiden,in alle hunne byzondere omstandigheden, voor ons hoorbaar te maken. II. 446. Uitwendig gedeelte van het zelve beschreven. 514. Nuttigheid van het dubbel getal der Ooren. 515. In het Oor zyn op te merken de Gehoorbuis , dienende om het Geluid vermeerd in het Oor te brengen. ibid. Het Trommelvlies, geschikt om de trillingen der inwendige Lugt meer of minder sterk te maken, naar mate de gelegenheid het vordert. 515. De andere deelen van bet Oor zyn het Vestibulum of Portaal, het Doolhof, en de Cochlea of het Slakkenhuisje. 516. Verscheidene deelen van het Oor , zoo als zy in eene Plaat vertoond zyn, beschreven. 

518 

Opklimming, Regte) is op den Hemelglobe ten aanzien der Starren, het zelfde dat de Langte der Plaatsen op den Aardglobe is. Zie Langte. Men begint haar te rekenen van het Punt Aries 

Orang Outang behoort tot het Apengeslagt. III. 124. Wordt ook jacko of Sater genoemd , en is bezwaar

lyk te vangen. 126. Beschreven. 127. Het wyfje wordt Cbimpanzee genoemd. 128 

Orgel , aanmerking tot verklaring van de Orgelmuziek. II. 496 

Origual. Zie Moose-dier. 

Orion, een der Zuidelyke Gestarnten. Zyne Historie. II. 

40 

Orrery dus genoemd naar den Graaf van ORRERY of naar een Grieksch woord , het welk zien beteekent. I. 

238. Verbeteringen in het zelve gemaakt, en nog te maken ibid Afgebeeld. 

239. De ouden schynen iets diergelyks gehad te hebben. ibid. Algemeene Beschryving van het zelve. 240 

Os orbiculare, een der kleine Beentjes in het Oor. II. 516 

Ossen behooren tot de herkaauwende Dieren. III 39. Zy zyn geschikt om lasten te trekken. 40. Zy moeten omtrent drie jaren zyn. eer men ze tot eenigen arbeid van belang kan gebruiken, ibid. Sommige kunnen tien, andere zes jaren arbeiden. 41. Men kent den Ouderdom der Ossen voornamelyk aan de de Hoornen, ibid. Wyze, op welke zy Herkaauwen. 

42. Waar zy best tieren. 

43. Zy worden zelden Ouder dan veertien of vyftien jaren. ibid. Nuttigheid van het Vleesch en van andere deelen der Ossen. 44, enz. 

Otter, beschryving en levenswyze van dit Dier, tot het geslagt der Honden behoorende. III. 192 Paar- 




30 

BLADWYZER 

P. 

paarden behooren tot de Dieren niet ongespleten Hoef. III. 16 De schoone hoedanigheden van het Paard spruiten voornamelyk uit de opvoedinge. ibid. Zie ook Veulens. Men begint de Paarden te Dresseren, wanneer zy drie jaren Oud zyn. 17. Men maakt den ouderdom der Paarden op uit het getal der Tanden. 18, enz. Volmaaktheden en Gebreken der Paarden, 20, enz. Verscheidenheid in dezelven , naar de verschillende Landen , waarin zy gefokt worden. 21. Inwendige gesteltenis. 25. Ouderdom, dien zy bereiken. 27. Grinniken der Paarden verscbilt in soorten, ibid. Hoe lang zy Slapen. 28. Hoe zy Drinken. ibid. Ziekten , voor welken zy bloot staan. 29. Nut, dat zy te weeg brengen» ibid. Paardmenschen, onder de Zuidelyke Gestarnten. III. 43 Paauw , een der Zuidelyke Gestarnten , waarom aan den Hemel geplaatst. II. 44, enz. Deze vogel behoort tot de eerste soort van Hoenderen, III 286 Paauwies behoort totde eerste soort van Hoenderen lll 286 Padden hebben vry veel overeenkomst met Kikvorscben. III. 246. Berigt wegens dezelven. III 247 Talen van Zonne- en MaanEklipsen. Zie Verduisteringen 

Panthers, hoe onderscheiden ! van Tygers. III. 171 Pappegaai behoort onder de Velpooten tot de Scherpvo■ gelen III 284 Paradysvogel, tot de Vliespooten behoorende , beschreven. III. 275 Pastaatwinden derzelver oorzaken. I. 130 Pecary of Muskusvarken, III 

88 

Pedro del Porco, een Steen , dien men krygt van het Malaksche Egelvarken III. „ 227 Peezen, by het gemeen Trekkers genoemd, waartoe zy dienen. III. 139 Pegasus een der Noordelyke gestarnten. Fabelhistorie. II. 

31, enz. 

Pelikaan wordt onder die Vogelen geteld , welke zonderling zyn wegens het maaksel hunner Bekken. III. 296. Beschreven. ibid Verkeerde vertelling van derzelver moederlyke zorge voor de jongen. 297 Perioeci, Omwoners, II. 111 Peripatetici was eene benaming, welke men gewoon was aan Aristoteles en zyne Navolgeren te geven, omdat zy al wandelende onderwezen en redentwistten. I. 7 Periscii, Rondomscbaduwigen, wonen in de koude Lugtstreek. II. 110 Perseus, een der Noordelyke Gestarnten. Deszelfs Fabelhistorie. II. 27, enz. Persianen, berigt wegens dezelven. III 159 Perspectiefglas wordt ook door de 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 31 

de gezigtkundigen het Teleskoop van Galileo genoemd. II. 264 Peruvianen beschreven. III. 

151 

Phosporus, Griekschs benaming van Venus voor de Morgenstar. I. 60 

Pinguin beschreven. III. 300. Hy behoort onder de Waterminnaars tot de Tandbekken. ibid. 

Planetarium , verklaring van het Raderwerk , waardoor het bewogen wordt. I. 39. dienende om de verschynsels van het Stelsel van Ptolomeus te vertoonen , beschreven en verklaard. I. 22. Wat men op het zelve niet, wat al kan vertoonen. 32 , enz. Stelsel van Copernicus door het zelve verklaard. 32 , enz. Verschynsels verklaard en afgebeeld. 34, enz. Geocentrisch Planetarium hoe te vervaardigen en te gebruiken. 107. Het Gestarnde Planetarium afgebeeld, en deszelfs gebruik aangewezen. 117. Het dient om de reden te doen zien, waarom de Planeten ons nood wendiglyk moeten toeschynen stil te staan , of voor- of agterwaards te gaan onder die Starren , welke aan het gedeelte der Hemelen zyn, dat zy door loopen. 117 

Planeten zyn zeer- wel te onderscheiden van vaste Starren , omdat zy niet slikkeren. I, 19. Omdat zy niet altyd denzelfden afstand van elkanderen hebben. 20. 

Hunne Aspecten Zie As

pecten. — De schynbare groote der Planeten is niet altyd dezelfde. 24. Zy schynen zich niet altyd met gelyke snelheid te bewegen, ibid. Ook niet in dezelfde Streek. 25. Deze byzonderheden toonen de ongegrondheid van het Stelsel van Ptolomeus, ibid. Opheldering wegens hunne regtstreeksche en teruggaande beweging en stilstand 61, enz. — Waarom de Planeten allen in dezelde streek bewogen worden. 76 , enz. — De Scbyngegestalten der bovenste Planeten zyn minder verscheiden dan die der ondersten. 80. Voortgang, teruggang en stilstand. ibid. Men zegt dat zy uit de Zonne of van aarden gezienworden.In het eerste geval spreekt men van de Heliocentrische; in het laatste van de Geocentrische Bewegingen der Planeten, 106. Tafels voor de Heliocentrische en GeocentriJcbe Bewegingen der Planeten verklaard, ibid. enz. —• De tyd,waarin sommigen der Planeten om haren As draaijen, door het Orrery vertoond. 244, enz. Wyze om de plaats der Planeten op den Globe te vinden. II. 74, enz. Gebruik van den Hemelglobe in de Voorstellen , die betrekking hebben tot de Planeten. 73-82 

Planetische Klok. Zie Zonnestandige. 

Planten en Dieren worden aaneengeschakeld door den P 




32 BLADVVYZER 

Polypus. III. 350. De beschouwing der Planten wordt gevoeglyk onderscheiden in drie Deelen, te weten in de schikkinge eener Botanische Naamlyst , in de Kennisse der Behandelinge, en in die der Eigenschappen 353. Derzelver verscheidenheid. 

355. Konst, welke in de Buisjes, waarin de Vogten omloopen, en waardoor zy Lugt ontvangen , uitblinkt. 

356. Van de Bloem en Bladeren. 357, enz. Groei der Planten beschouwd. 360, Voorzorgen der Natuur tot bewaring der Planten. 360. Wyze- van de verspreiding der Zaden. ibid. Nuttigheid en wyze bedoeling in de Planten, ibid. Wortel der Planten beschouwd. Zie Wortel. Nuttigheid van de Bladeren voor de Planten. Zie Bladeren. Proeven om de Doorwaasseming der Planten te bewyzen. Zie doorwaasseming Onderstellingen om de wyze te bepalen , op welke het Sap in de Planten rondloopt. 382 , 

enz. 

Platonisch Jaar bestaat uit 25920 jaren. I. 175 

Platvisschen , als de Schol, Bot, Schar en Tong, hebben de Oogen aan eene zyde van den Kop. III. 328. De 'Tarbot is aan het Hoofd van dit Gezin. 329. Voorzorgen , welke de Natuur tot behoudenis der Platvisschen heeft gedragen. 

ibid. 

Plevier behoort tot de vierde 

soort van Sneppen. III 

304 

Poelsnep behoort tot de vierde soort van Sneppen. III» 304 

Polsslag , derzelver Oorzaak aangewezen. III. 141 Polypus maakt de aaneenschakeling tusschen Planten en Dieren. III. 141 Poolcirkels zyn twee in getal Arcticus en Antarticus. I. 212. Reden van die benaming. 235. ' Zy toonen ter wederzyde van den Equator de breedte , waar de Zon niet ondergaat. 236. Zy zyn de palen tusschen de koude en gematigde Streken. " ibid. 

Poolen zyn twee: de Zuidpool en de Noordpool. I 212. Poolen van den Horizon. Zie Horizon. Poolen der Waereld waarom zoo genoemd. 236 Poolshoogte eener Plaatse is altyd gelyk aan hare Breedte I. 219 Poolstar is de eenigste Star die schynt stil te, staan , maar zy heeft inderdaad Beweging. I. 174. In den tyd van 25920 jaren loopt die Star eens om. 175 Pooten der Dieren zyn in iedere soort geschikt naar den aart der Bewegingen, die zy te maken hebben. III. 7. Konst en verscheidenheid in die der Insekten, III 345 Portaal, vestibulum) is dat gedeelte van het Oor , het welk den ingang even agter den Gehoortommel uitmaakt. II 516. — Die Ingang 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 33 

gang leidt als naar twee vertrekken , welker eene de Doolhof, en de andere de Cochlea, of het Slakken, buisje genoemd wordt. ibid. Poschjes zyn door de scherpte van hunne Vinnen veilig. 

II 331 Poule Peintade behoort tot de 

eerste soort van Hoenderen. III 286 Praktyk der Muziek Zie Muziek 

Prenten en Schilderyen, Werktuig om ze op de beste wyze te zien. II. 361 

Prikken zyn eene soort van Visschen, die vry wel naar Aal gelyken. III. 337 

Prisma in eene donkere Kamer toont dat de verscheidenheid van Kleuren in de ligchamen voortkomt van de verschillende Breekbaarheid der Ligtstralen, die op de Oppervlakten vallen. II. 239 

Proeven om het Natuurlyk Uitwerksel der Lugt te toonen. 

I. 315. Om hare wording aan te toonen. 318, enz. Om de werking der Electriciteit te toonen. Zie Electriciteit. Proeven met de 

, Lugtpomp. Zie Lugtpomp. Ptolomeus , een Egyptisch Starrekundige , zyn stelsel werd , schoon het ruwste , vry algemeen aangenomen I. 13. Berigt wegens het zelve. ibid. De Redenen uit het getuigenis der Zinnen en de Schriftuur afgenomen, zyn niet gewigtig genoeg om; het goed te maken. 15, enz.. De ongegrondheid van dit Stelsel , door middel van 

Regist. voor de Wysbe

het Planetarium aangewezen. 21, enz. Pylstaart behoort tot de Visschen , die een zonderling vermogen hebben om te kwetsen. III. 338. Zyn Werktuig en wyze om het te gebruiken. ibid. 

Q

Quadrant der Hoogte, deszelfs dienst in Spheren en Globen, I. 220. Door het zelve brengt men de Starren tot de Ecliptica. 227. Beweegbaar Quadrant, by den globe behoorende, deszelfs gebruik. II 51 

R. 

Ram, een der twaalf Gestarn^ ten van den Zodiak , oorsprong van deszelfs benaming. II. 16. Fabelhistorie, ibid. 

Ramme, gelubde) noemt men Woeren III. 57 

Rave , onder de Zuidelyke Gestarnten gesteld. II. 43 

Ree, tot het geslagt der Herten behoorende , beschreven. III 57 

Reetje, Guineesch of Juffer

. bokje beschreven. III 68 

Regen spruit uit de verandering in de zwaarte der Lugt waardoor de Wolken dalen. I. 341. Door de Zuiden en Westen Winden veroorzaakt. 340 

Regenboog verklaring van de wyze , op welke dezelve gemaakt wordt. II 243. Oorzaak, waarom men somtyds twee Regenbogen, den eene boven den anderen ziet. 244 C Re- 




34 BLADWYZER 

Remora of Zuigervisch, behoort tot de Visschen, die hunnen roof ontmoeten , zonder 

. naar denzelven te zoeken. III; 331. Wegens dezen vertelt men eenige Fabelen. ibid. Hoe hy zyn Aas in Kuit en jonge Vischjes vindt. ibid. Werktuig, waarmede hy zich vasthegt.' 332 

'Rendieren zyn gemeen in de koude noordelyke landen. III. 80. Zy behooren tot het Geslagt der Herten, ibid. Andere byzonderheden wegens dit Dier. ibid. Dienst, welken de Noordsche Volkeren van hunne Rendieren trekken. ibid. 

Reuk, het Werktuig van denzelven is de Neus. III 144 

Rhinoceros komt in grootte naast aan den Olifant. III. 99. Beschryving van zyne Gedaante, ibid. De Hoorn op zynen neus is somtyds zeer lang. 100. Sommigen hebben twee Hoornen, ibid. De Afrikaansche beschreven. 101. Hoe zy hunne aanvallen doen. ibid. Hun voedsel. ibid. Diensten welke de menschen 'er van trekken. 102 

riethoen behoort tot de vierde soort van Sneppen. III 

304 

Ring van Saturnus hoe dezelve door het Mikroskoop gegezien wordt. I. 97 Het is onzeker of hy dient om aan de planeet Licht en Warmte te geven. 99. Schyngestalten van dezen Ring op het Orrery vertoond. 256 Galilieo was de eerste , die zyne ontdekking 

van denzelven , in den jare 1610, aan de waereld bekent maekte. 

Ringduif van Madras behoort tot de Hoenderen van de tweede soort. III, 287 

Rivierpaard. Zie Hippopotamus. 

Rob, de onderscheidene soorten van dit dier dragen den naam van Zeewolf, Zeebond , Zeekoe , Zeeleeuw , III. 185. Wyze, op welke de Robbe gedood worden , beschreven. 187. Zy worden aangemerkt als den overgang makende tusschen de Viervoetige Dieren en de Visschen, en behooren eigenlyk tot het geslagt der Honden. 189 

Roest der Metalen. Zie Yzerroest. Heeft geene plaats in Goud. Zie Goud. 

Rootborstje behoort tot de tweede soort van Musscben. III, 282 

Roofdieren, verschiilende wyzen , waarop zy hunnen buit zoeken. III. 7. Zy zoeken hunnen buit meest by nagt. 7. Zy verslinden elkanderen zelden. 9. Groote Roofdieren teelen veel minder voort dan kleine. 14. Bewys voor Gods Wysheid , daaruit getrokken. 

ibid. 

Rosagtigen onder de menschen zyn eigen aan Amerika. III. 

135 

Rot van Farao. Zie Ichneumon. 

Rotten genoemd. III. 235 

Rotsalluin is onderscheiden van de gemeene. III. 414 

Runderen, nuttigheid van hun Vleesch, Huiden en andere deelen. III. 49. Runderen van 




DER VOORNAAMSTE Zaaken 35 

van Amerika beschreven. 54. Hoe men jagt op dezelven maakt- ibid. Runderen van Barbarye. 56 Runderzwyn, te onregt voor den Bonasus gehouden. III 52 

Rupsen .en Wormen behooren tot die soort van Insekten, wier Ligchamen uit verscheidene Ringen bestaan , welke door middel van een Vlies met elkanderen vereenigd zyn. III 341. Wyze , op welke .de Rupsen ■zich van hunne Pooten bedienen. ' 312 

Rym is bevrozen Mist. I.344. 

Ryger behoort tot de eerste soort van. Sneppen. III 302. byzonderheden wegens de■' den Vogel. 303 

S 

Sabeldier is gemeen in de Noordelyke Landen , en behoort tot het geslagt der Wezels. III 218. Berigt wegens het zelve. ibid. Saisoenen , verschillende ontstaan uit de Jaarlyksche Beweging der Aarde. I. 68. Door het Orrery verklaard. 265 Door middel van den Aardglobe verklaard. II. 139 Salamander, onderscheiden in Land- en Watersalamander. III. 255. Berigt wegens denzelven. ibid. Dat hy in het Vuur zoude leven is een ongegrond Vertelsel. 

'ibid. 

Salpeter wordt veel door de Glasblazers gebruikt. III. 411; Het behoort tot die Delsftoffen welke door het 

Vuur verkalken. 412. Het wordt door de Natuur voortgebragt of door Konst gemaakt, ibid. Het is eene soort van Zout , en verschilt van het Eigenlyke zout daarin dat het ligter en wranger is , en schielyker vlam vat 412. Gissingen wegens de Oorzaken van die eigenschappen, ibid,. enz Samenstand of Samenvoeging van de Planeten niet de Zonne. Zie Conjunctie Samenstemming Zie Muziek. Sanctorius , zyn berigt wegens de veelheid van Stoffe , welke de onzigtbare Uitwaasseming ons doet loozen. III 143 Sap, Onderstellingen om de wyze te bepalen, 'waarop het in de Planten wordt omgevoerd III. 382, enz. Sater Zie Orang Outang. Saturnus zyn Wandelkring is het einde van onze Waereld indien wy de Wandelkringen der Cometen uitzonderen. I 93. Zyn afstand van de Zonne schat men niet minder dan op 777 millioenen . mylen. 94. Dus is hy 9 maal verder van de Zonne dan de Aarde. Licht en Warmte moeten 'er derhalven 90 maal minder zyn; ibid. Saturnus loopt in den tyd Van 10759 Dagen en zes uren eens om de Zon en dus is zyn Jaar 29! maal zoo lang als het onze. 95. De tyd zyner Omwentelinge om zynen As is niet bekend. 96. Zyn Ringt doör het Teleskoop gezien zynde, omringt zynen Kloot volc 2 ko- 




36 BLADWYZER 

komen, en steekt aan wederzyde ver uit. 97. Men kan ook aan beide de zyden de duistere plaats tusschen den Ringen de Planeet ontdekken. 97. Zyne Middellyn scbat men op 67870 mylen. ibid. Hy is in zynen omtrek dus byna zeshonderd maal zoo groot als de Aarde ibid. Men ontdekt vyf Manen om hem. 99. Zyne Schyngestalten , ibid. Door de Ouden als een Zinnebeeld van den tyd beschouwd. 101. Als een Grysaart afgebeeld, ibid. De tyd, waarin Saturnus, naar wien de Planeet genoemd wordt , leefde , wordt door de Digters de Gouden Tyd genoemd, ib — De Manen van Saturnus beschouwd.; Zie Manen. Scbaal , waarom onder de twaalf Teekens van den 'Zodiak geplaatst. II. 21. Fabelhistorie. ibid. Schapen behooren tot de herkaauwende Dieren. III. 56. Derzelver nuttigheid. 57. Verdeeld in Rammen en Ooijen. ibid. Verschillen in onderscheidene Landstre- • ken. 58. Te Aleppo in Syrië vindt men Schapen, die zeer groote Staarten hebben. 58. Van waar .de vertelling kome dat zy hunne Staarten op Wagentjes na sleepen. ibid. Cretenser Schaap , Sterpsiceros genoemd. 58, enz. Jaarlyksche Scheering der Scha- ■ pen wordt best in de maand May verrigt. 59. De Schapen zyn nuttig' tot ver

betering der Landeryen. 60. Hun Vet is om de ongelagtigheid van meer gebruik dan dat van andere Dieren. ibid. Van hunne Wol Zie Wol. Schar. Zie Platvisschen.' Scberpvogelen maken den eerste rang der Bende, die tot de Velpooten behoort. Derzelver kenmerk is dat de punt van den Bek is omgekromd, en dat de Klaauwen zoo krom staan dat zy omtrent halve kringen maken. III. 283, enz. Schilderyen en Prenten, Werktuig om ze best te zien. Zie Prenten. Schol. Zie Platvisschen. Schoorsteenen , wat in het maken van dezelven waar te nemen. I. 328 Scboolaakster of Mathoen behoort tot de vierde soort van Sneppen. III. 304 Schriek of Schrye behoort tot de eerste soort van Sneppen. III. 302. Byzonderheden van dezen Vogel. ' 303 Schriftuur derzelver Schryvers bedoelden nooit ons een Samenstelsel van Wysbegeerte te geven , . maar schikten hunne Redenen naar de aangenomene Begrippen. I. 18, enz. 162 Schrye. Zie Schriek. Schubben toonen door derzelver Circels den Ouderdom der Visschen. III. 310 Schutter, als een Zinnebeeld van den Jagttyd onder de Hemelteekenen gesteld. II. 23. Overlevering van de Fabelschryveren. ibid. Schyngestalten der Mane. I. 

148, enz Sid- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN 37 

Siddervisch of Torpedo, reden van zyne benaming. III 339. Zonderlinge eigenschap. ibid 

Scorpioen waarom onder de twaalf Teekens van den Die'renriem gesteld. II. 52. Overlevering van de Digters daaromtrent. ibid. 

Segryn wordt gemaakt van de Huid van den Onager of Wilden Ezel. III. 33 

Seneka, zyne voorspelling wegens de Cometen. I. 133 

Serpetarius een der Noordelyke Gestarnten, deszelfs Fabelhistorie. II. 35 

Sextant van Urania onder de Zuidelyke Gestarnten gesteld. II. 42 

Skolver behoort tot den tweede rang van de Bende der Waterminnaren. III. 301 

Slagaderen hun gebruik.III.140 

Slakken hebben met de Spinnekoppen gemeen dat zy niet van gedaante veranderen. III 350 

Slakkenhuisje is eene der holligheden in het Oor. II. 516. Schynt voornamelyk geschikt tot het vormen en matigen van muzikale Klanken. II. 517 

Sluiper behoort tot de vierde soort van Sneppen. III. 304 

Smaak, het Werktuig van denzelven is de Tong. III. 144 

Snaartuigen, grond van derzelver Samenstellinge. II. 

477 

Sneeuw bestaat uit Waterdeeltjes, met Salpeter gemengd, en daardoor tot Kristallen samengestold. I. 348. Dit door eene Proeve opgehelderd. 349 

Snep behoort tot de vyfde soort van Sneppen. III. 306. De halve Snep behoort mede tot dezelven. ibid 

Sneppen, uit dezen bestaat de 

vyfde rang van de Bende der Waterminnaren. III. 302. Tot de Sneppen behooren vyfderleie soorten. De eerste bestaat uit Vogelen met eenen kegelwyze Bek, die aan de zyden Plat is, en met halve Palmpooten. III. 302. Van die soort telt men vier Vogels de Kraanvogel, de Egyptische Kraan , de Ryger , en de Schrye of Schriek. ibid. De tweede soort van Sneppen hebben eenen kegelwyze Bek , aan de zyden Plat en gespletene Pooten. 303. Tot dezen behooren de Balearische Kraan en het Numidisch Juffertje, ibid. De derde soort heeft eenen Bek , die aan weerzyde Driekantig is. Hiertoe brengt men den Kwartelkoning. ibid. De vierde soort heeft eenen Elswyzen Rondagtigen Bek en halve Palmpooten. ib. De Vogels, tot deze soort behoorende , zyn negen in getal, te weten de Kluit, Wulp , Poelsnep , Mathoen of Scboolaakster , Plevier, Sluiper, Kievit, Kemphaan en Rietboen 304. De vyfde soort van Sneppen hebben eene Elswyzen Rondagtigen Bek , en Gespletene Pooten. III. 305. Tot dezen behooren behalve Snep, de Waterben , en de Snep. 

306 

Solstitium. Zie Zonne-stilstand. C 3 Spegt 




38 BLADWYZER 

Spegt wordt door Watson gebragt onder de Vogelen, die merkwaardig zyn uit hoofde van hunne Bekken, III 278 

Sperwer komt onder de Vogelen, wier geslagt onzeker is, naast aan de Aaksters. III. 306 

Spiegels, Holle") derzelver vermogen als Brandglazen. II. 

414 

Spiegelvisch of Zonnevisch behoort tot de Visschen die hunnen Roof ontmoeten , zonder dien te zoeken. III 331. Wyze, waarop hy zyn Aas afwagt. 332. Beschreven. ibid Wyze , waarop hy post houdt. 333 

Spieren zyn verscheiden , en dienen om Beweging te veroorzaken. III. 138 

Spiegelius om het voorstaan van het gevoelen wegens te Tegenvoeters geworgd. I. 75 

Spinnekoppen behooren met de Mieren tot die soort van Insekten , wier ligchamen in twee of drie Deelen, door eenen band vereenigd , onderscheiden zyn. III, 343. Derzelver Schranderheid. ibid. Zy hebben met de Slakken gemeen dat zy niet van Gedaante veranderen. 

350 

Spinnewebsvlies. II. 431. Aan het zelve is een hairgelyke band vast. ibid. 

Spreektrompetten. Zie Hoortrompetten. 

Spreeuw wordt gebragt tot de Bende der Aaksteren III 

277 

Staal en Yzer hoe van elkan

deren onderscheiden III, 401 

Staarten. Byzonderheden van de Staarten der Cometen. I. 127 enz. Zy bestaan ongetwyffeld uit Dampen, ibid. 

Staartstarren waarom de Cometen zoo genoemd worden. I. 123 

Stapes of Stygbeugel is een der kleine Beentjes in het Oor: deszelfs onderste Holligheid is de doorgang in de tweede Holligheid van het Oor. II. ' 516 

Starrenkundigen beginnen hunne dagen altyd met de middag. I. 107 

Starrekyker of Hemelbeschouwer behoort tot de Visschen, die merkwaardig zyn wegens den stand van hun gezigt. III. 326, Beschreven. 

ibid. 

Starren , vasten) zyn van Planeten te onderscheiden, omdat zy flikkeren ; het geen veroorzaakt wordt door de deeltjes , die in de Lugt dryven I. 19 , enz. De vasten Starren houden altyd denzelfden afstand van elkanderen , maar de Planeten niet. 20. — De vaste Starren , die voor ons met het bloote Oogzigtbaar zyn, zyn ten meesten vyfhonderd I. 161. Hipparchus, die omtrent 20 Jaren voor Christus bloeide, telde 'er 1022, Ptolomeus 1026. Ulug Beighi 1017. Tycho Brabe bepaalde de plaats van 777 Starren. Kepler maakte een Lyst van 1163 William, Prins van Hesje, wees de plaats aan van 400. 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 

39 

400 Ricciolus vermeerderde de lyst van Kepler, en bragt die tot 1468 Starren Bajerus telde /er 1725. Hevelins 1888. Halier in het Zuidelyk Hemeldeel 373Flamsteed ontdekte 'er , meest door Teleskoopen omtrent 3000. 162 , enz. Verschillende grootte, waarin de Starren zich vertoonen. 164. Gissing wegens den afstand der Starren164. Men gist dat iedere Star eene Zon is, dienende om eene waereld te verlichten. 166, enz. Redenen voor dit gevoelen. 168, enz. — De Schittering der vaste Starren wordt door onzen Dampkring veroorzaakt. 171. Zy worden door Teleskoopen niet vergroot. 162. Zy dragen den naam van vaste Starren , omdat zy altyd even ver van elkanderen blyven. ibid. Uit de dagelyksche en Jaarlyksche beweging Het Aarde ontstaat eene Dagelyksche en Jaarlyksche schynbare Beweging der Starren. 173- Zy hebben eene omwenteling in 29520 Jaren. 175 Onderscheidene kleur. 176. Starren, die verdwenen en weder verschenen zyn. 178. Verscbietende Starren , wat ? 179. — Onder dezelven vindt men verscheidene graden van grootte. II. 10. Hoe de Starren van verschillende grootte op den Globe worden aangewezen. 11. Tafel der Starren van verschillende grootte. 12. 

Gebruik van den Hemelglobe in de oplossing der Voorstellen die tot de Starren betrekking hebben. 82-89 

Steenbok waarom onder- de twaalf Teekens van den Zodiak gesteld. II. 24. Volgens de Fabelhistorie, ihHet Dier, de Steenbok genaamd, is een Bewoner der Alpen , merkwaardig om zyne Hoornen. III 65 

Steenen, van de Steenen in het algemeen. III. 415. Wat men door Steenen in het algemeen verstaat 416. Eigenschappen , die aan dezelven gemeen zyn, en hare oorzaken. ibid. 

Steenkolen worden niet ongevoeglyk tot Jodenlym gebragt. III. 388 

Stekelbaarsjes zyn veilig door de scherpte van hunne Vinnen. III. 331 

Stemtuig de Deelen van het zelve zyn de Longen, de Trachea of de Lugtader, de Larynx of het Strottenboofd, de Epiglotis, de Uvula, of de Huig de Tong, de Tanden, de Lippen. II. 

504, enz. 

Stern behoort tot den tweeden rang van de Bende der Waterminnaren. III. 301. 

Stier, een der twaalf Gestarnten van den Zodiak , oorsprong. van deszelfs benaming.. II. 16. Volgens de Fabelhistorie ibid. — Gebulte Stier. Zie Bison. Indiaansche Stier. Zie Bonasus. 

Stoom ontstaat uit de Veerkragt der Lugtdeéltjes, die door hette merklyk aangroeit. I. 

317 

C 4 Stop- 




40 BLADWYZER 

Stoppelruin , of Tabakspyp . komt onder de Visschen na aan de Insekten. III. 334 

Stormen, derzelver algemeene Oorzaken. I. 334 

Strepsiceros of Cretenser Schaap 

III 58 

Struis behoort tot de Bende der Kortvlerken. III. 288. Beschreven. ibid. Bedoeling van zyn' langen Hals. ibid. Volksdwaling omtrent dezen Vogel. 289. AmErikaanschee Struis. Zie Amerikaansche. 

Stygbeugel. Zie Stapes. 

Sulfer in het algemeen beschreven. III. 387. Waar te vinden. ibid. 

Synodische Maand, hoe onderscheiden van de Kringtydsche, of Periodische. Zie Maan. 

T 

Tabakspyp Zie Stoppelruin Tajacu Zie Muskusvarken. 

Tamandua. Zie Miereneter. 

Tamme Dieren. Zie Huisdieren. 

Tandbekken behooren tot de Bende der Waterminnaren. III. 293. Zy zyn vyf in getal : de Flammingo , de Lepelaar, de Eend, de Zaagbek, en de Anbinga der Brasilianen. ibid. De Tandbekken hebben de randen van hunnen Bek als het ware in Tanden uitgezaagd, ibid. 

Tanden en Gehemelte,derzelver gebruik voor de Spraak kan men opmerken in het uitspreeken van sommige Letteren van het Alphabeth. II. 510. — Hoe de Tanden der Roofdieren verschillen van 

die der Dieren, welke op 

Planten en Gewassen. azen. 

III. 7 Tapir , een Dier van Zuid

Amerika. III. 108. Tarantula , wat men van de 

genezing der beet van de 

Tarantula door de Muziek 

hebbe te oordeelen. II. 502 Tarbot is aan het hoofd van 

het gezin der Platvisscben. 

Zie Platvisscben. Tartaren , Russische en Cbi

neesche beschreven. III. 

158 

Tartarynen. Zie Magots. 

Teekens van de Ecliptica worden onderscheiden in Zomer- en Winterteekenen.' I. 229. De Digters hebben vele andere onderscheidingen uitgedagt. ibid. enz. 

Tegenvoeters , het gevoelen wegens dezen is, eenigen tyd geleden , nog sterk betreden, en Spigelius is om het voorstaan van het zelve, als om eene verdoelyke kettery, geworgd, I. 75 

Teleskoopen , beteekenis van die benaming.II 250. Oorsprong van dezelve. 251. Berigt wegens de Teleskoop van Galileo, 253. Derzelver natuur, soorten en nuttigheid aangewezen ibid. enz. Verscheidene Samenstellingen van Straalbreekende Teleskoopen. 264 , enzHet gemeene Teleskoop is geschikt tot het zien van Voorwerpen te Land. ibid. enz. — Weeromkaatsende Teleskoopen , derzelver Natuur, oorsprong. Samenstellingen nuttigheid. II. 285. Regte wy- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN 41 

wyze om ze samen te stellen. 299. Tweeoogige Teleskoopen . derzelver Natuur en Gebruik. 328 Theorie en Praktyk der Muziek. Zie Muziek. Thermometer, wyze om dien te vervaardigen. I. 410, enz. Thermometers dienen om de onderscheidene Graden van Hette en Koude in de Lugt aan te wyzen. 415. Derzelver nuttigheid in de Geneeskunde, ibid. Thermometers van Newton en Fahrenheit afgebeeld en beschreven. 416, 420. Hunne nuttigheid in de Botanie. 418. In de Chemie. 420. Twee nieuwe Thermometers van Milord Cavendish afgebeeld en beschreven. 224, enz. Tin en Lood verschillen daarin van elkanderen dat het eerste zuiverer is. Zie Lood. Tong, als het Werktuig van den Smaak beschouwd. III. 144. — Van den Visch , dus genoemd. Zie Platvisscben. Tooneelkyker is het kleinste der Teleskoopen. II. 264. Beschreven. 265 Toonen. Zie Noten. Tooverlantaarn , maaksel en gebruik van denzelven. II. 

366 

Toucan. Zie Grootbek. Torpedo. Zie Siddervisch. Trachea. Zie Lugtader. Trapgans , tot de Kortvlerken 

behoorende , beschreven. 

III. 293 Trekkers. Zie Peezen. Trekvogels, algemeen berigt 

wegens dezelven, III 270 

Trommelvlies in het Oor dient om de trillingen der inwendige Lugt meer of min sterk te maken , naar mate de gelegenheid zulks vordert. II. 513. — Aan den binnenkant van het Trommelvlies zyn eenige kleine Beentjes , als' de Hamer , het Aanbeeld, dienende om het Vlies te spannen of te ontspannen. ibid. In het Trommelvlies is onlangs eene kleine Holligheid .ontdekt , de Buis van Eustachius genoemd 516 Iropici of Keerkringen zyn twee in getal, Tropicus Cancri en Capricorni namelyk. I. 211. Waarom dus genoemd. 233. Op de Spheer yertoonen zy voor zekere Breedte den langsten of kortsten dag van hst Jaar. 234. Zy zyn de Palen tusschen de verzengde en gematigde Lugtstreken. ibid, Tusscbentyden van Geluiden. 

Zie Intervallen. Tweelingen, een der twaalf Gestarnten van den Zodiak, oorsprong van deszelfs Benaming. II. 18 Volgens de Fabelhistorie. ibid. Tweeoogige Teleskoopen. Zie 

Teleskoopen. Tycho Brabe plaatste de Aarde in het middelpunt der Waereld, en deed haar, volgens sommigen , eens in den tyd van 24 uren om haren As draaijen , volgens anderen rusten. I. 14. Volgens zyn Stelsel draaiden om de Aarde de Maan en de Zon; maar om de Zon stelde hy dat alle de C 5 ove- 




42 BLADWYZER 

overige Planeten draaiden. ibid.' Zie ook PL. I Fig2. De omslagtigheid van dit Stelsel heeft het zelve met reden doen verwerpen. 

15 

Tyd, waarin eenige Beweging aan den Hemel volbragt wordt, hoe door de Spheer te vinden. I. 225 

Tyger komt in woestheid naast aan den Leeuw. III. 169Hoe onderscheiden van den Panther of Luipard. 171 

U. 

Uilen behooren tot de Scherpvogelen. III. 383. Onderscheidene soorten van dezelven opgegeven. 

ibid. 

Uitspanningen worden best des avonds genomen. I. 

397 

Uitspansel is niets dan de schynbare eindpaal van ons gezigt. I. 20. Het vertoont 

. zich rond, omdat ons gezigt rondom ons op gelyken afstand bepaald is. 

ibid. 

Uitwaasseming, onzigtbare) berigt wegens de veelheid der Stoffe , door dezelve geloosd. Zie Sanctorius. 

Urus Zie Bison 

Uurcirkel in de Spheer, wat? I. 212 

Uvula. Zie Huig. 

V. 

Valk behoort onder de Vel* pooten tot de Scherpvogelen. III. 385 Varkens zyn zeer vrugtbaar. 

III 84. Verschillen in onderscheidene Landen. 85. Zie ook Zwynen. 

Varkensvet deszelfs nuttigheid. III 86 

Veelvraat, een Dier, van Siberië , tot het geslagt der Honden behoorende, beschreven. III 203 

Veerkragt der Lugt. Zie Lugt. 

Veldhoen behoort tot de eerste Soort van Hoenderen. III. 

386 

velpooten maken de tweede Bende der Vogelen. III. 283. Derzelver knieën zyn van voren gevederd, en de Pooten zyn bekleed met een dik Leer , het welk rimpelig is. ibid. De eerste rang van dezen bestaat uit de Scherpvogelen. 383. De Hoenderen behooren mede tot deze Bende. 386 

Ventilator. Zie Lugtleider. 

Venus, beschouwd. I, 58. Zy vertoont zich groot en helder. 59. Haar Loopkring, in eene Figuur afgebeeld , legt tusschen dien van de Aarde en van Merkurius in. 59. Zy moet zich dus in dezelfde standen vertoonen als Merkurius. ibid. Zy word de Morgen- en Avondstar genoemd, ibid. By de Grieken Hesperus en Phosphorus , by de Latynen Vesper en Lucifer. 60. Wanneer zy ;eene regtsstreeksche Beweging heeft. 61 Wanneer zy schynt terug te gaan , en wanneer stil te staan. ibid. Venus schynt langzamer te loopen, wanneer 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 43 

neer hare Beweging regtsstreeks is, dan wanneer zy terug gaat 62. Somtyds wordt zy by dag gezien. 63. Zy heeft al de Schyngestalten der Mane. 64. Men ziet haar somtyds helderst wanneer slegts een klein gedeelte harer Oppervlakte zigtbaar is, ibid. Somtyds gaat zy over de Vlakte der Zonne. 65. Zy wordt gesteld 59 millioenen mylen van de Zonne af te zyn. ibid. Zy loopt in 225 dagen om de Zon- ibid. Sommigen stellen den tyd haren omwentelinge om haren As op 23 uren; anderen op 24 dagen en 8 uren. ibid. Men bepaalt hare middellyn op 7506 mylen : zy is dus omtrent 36 maal zoo zwaar als Merkurius 66. De Ouden schreven haar groote kragt toe. ibid. — Haar Overgang over de Zon, vertoond door middel van den Aardglobe. III. 166. Door eene Starrekundige Figuur. 177. Gestel, geschikt voor het Weeromkaatsend Telescoop om dien Overgang te toonen. 183. Afgebeeld. 185. — Haar Overgang over , en haar Uitgang van den rand der Zonne, den 6den van Juny 1761 in den morgenstond voorgevallen. II. 310. Beschouwd door het Teleskoop. ibid. Uitrekeningen betreklyk tot de Grondbeginsels van deze Beschouwinge. ibid. Wat men van den Wagter, die volgens sommigen deze 

Planeet verzelt, hebbe te oordeelen. 318 

Verduisteringen der Zonne, berigt daaromtrent. I. 180, enz. Somtyds geheel, somtyds gedeeltelyk te zien. 182. Waarneming van eene geheele Zonverduistering. 184. Men onderscheidt geheele Eklipsen van Middelpuntige. 186. By eene Zonëklips kan men, in den omtrek van byna 2500 mylen, de Zon meer of min verduisterd zien. 187. Berigt wegens de Verduistering der Mane. 188. Denkbeelden der Ouden daaromtrent 189. Onderscheid tusschen eene Zonen Maanverduistering. 191. De Maan wordt in eenen omtrek van byna 5900 mylen verduisterd gezien. 192 

Verduisteringen van Zonne en Mone, Palen van dezelven aangewezen. I. 192 , enz. Verduisteringen van Jupiters eerden Wagter in eene Tafel tot schynbaren tyd gebragt. 252 

Vergrootglazen doen de Voorwerpen grooter voorkomen, omdat zy den hoek, dien dezelven onderspannen, grooter maken. II. 

196 

Verhevelingen, derzelver Natuur en oorsprong beschouwd. I. 335 

Verrotting, oorzaken van dezelve verklaard, en daaruit afgeleid waarom zy door Zout wordt voorgekomen. III. 410 

Verschieten van Starren wat dit zy. I. 179 Ves- 




44 BLADWYZER 

Vesper , Latynsche benaming van Venus voor de Avondstar I. 60 

Vestibulum. Zie Portaal in het Oor. 

Veulens moeten vooral niet langer dan zeven maanden zuigen. III 16 

Viervoetige Dieren. Overgang tusschen dezelven en de Vogelen maakt de Vledermuis. Zie Vledermuis. 

Visschen een der twaalf reekenen van den Dierenriem. II- 25- Fabelhistorie, ibid. 

Visschen zyn buiten staat om eenig geluid te maken. II 405- Zy doen blyken dat de Natuurlyke Voortbrengsels talryker worden , naar mate zy minder volkomen zyn. III. 307. Zy vernielen elkanderen. 308. Zy kunnen gevoeglyk in twee soorten onderscheiden worden. — Tot de eerste behooren alle Visschen die door Longen ademen , en rood bloed hebben : tot de tweede, die door Kieuwen ademen, en wier omloopende Vogten niet gekleurd zyn. 308. Visschen die door de Kieuwen ademen , doen zulks in het water , en teelen voort door bezwangerde Kuit. ibid. Sommige Visschen zyn met Schubben gedekt , andere hebben Kraakbeenderen. ibid. —> De overeenkomst van gedaante was voor de Visschen noodig: want dezelve moest geschikt zyn voor de beweging in het water. ibid. Beweging der Visschen ver

geleken met die van een Schip. 309. Bekleedsels der Visschen beschouwd. 310. Schubben der Visschen toonen derzelver ouderdom door het getal der Cirkelen, ibid. Lugt is noodig voor de Visschen. 311. Wyze, op welke zy in het Water ademen, ibid. Lugtblaas, waartoe dezelve hun van dienst is. ibid. Hunne Zintuigen zyn gantsch niet fyn. 312. Wapenrusting der Visschen. ibid. Hunne Maag is digt aan den Bek geplaatst, ibid. Wyze , op welke zy hunnen Roof vervolgen , en de vervolging ontvlugten. 313. Ongemeene vrugtbaarheid der Visschen 315. Hoe en wanneer zy Kuit schieten. ibid. Men vindt onder de Visschen Hermafrodieten, ib. Voordeelen , die de Visschen den menschen verschaffen. 317. Men kan ze in verscheidene soorten verdeelen. 1. Zulken, aan welken de Natuur zonderlinge Wapenen heeft geschonken om voedsel te zoeken. 320. Als de Zwaardvisch , de Zaagvisch , de Eenhoornvisch, de Zeeduivel. Zie op die woorden. 2. Zulken , die merkwaardig zyn door den stand van hun gezigt. 326. Als de Starrekyker of Hemelbeschouwer, de Haayen, de Balansvisch of Kruishaai het gezin der Platvisschen. Zie ald. 3. Anderen hebben bekleedsels, door welken zy de monden hunner vyan- 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN 

45 

vyanden kunnen , kwetsen, of tegen derzelver aanvallen bestand zyn. 329- Als de Egelvisch, de Molensteen of Zonnevisch, de Baars, de Stekelbaarsjes en Poschjes. Zie ald. 4. Daar zyn Visschen., die hunne Roof ontmoeten, zonder dien te zoeken. 331. Als de Remora of Zuigervisch , de Zonne- of Spiegelvisch. Zie ald. 5. Heeft men in de Natuur ten aanzien der Visschen eene rangschikking opgemerkt, die aan het eene' uiterste na aan de viervoetige Dieren, aan het andere na aan de Insekten komt. 334. Voorbeelden van het laatste vindt men in den Naaldvisch , in den Stoppelruin of Tabakspyp , in het Zeepaardje, in den vliegende Visch in de Zee slang Zie ald. Voorbeelden van het eerste vindt men in verscheidene Visschen, en onder anderen in den Zeewolf Zie Zeewolf. Eindelyk zyn 'er Visschen, die een zonderling vermogen hebben om te kwetsen. 338- Als de Pylstaart en de Siddervisch of Torpedo. Zie ald. Vitriool heeft men in groote verscheidenheid van soorten. III. 413- ln zwaarte is het genoegzaam gelyk aan het Zout. ibid. Het is zurer naar mate het zuiverer is. ibid. Het is zeer bytend en heeft eene sterke samentrekkende kragt. ibid. Het ontbrandt niet door het vuur, maar ver

andert in Stof en Kalk. ibid. Begissing der oorzaken van die hoedanigheden. 414. De scherpte der 'deeltjes is oorzaak dat het alle Stoffen, op welken het gelegd wordt, doorvreet. ibid Vlakken op de Oppervlakte der Zonne ongelyk in getal en grootte. 1. 43. Zy vertoonen zich naauwlyks ooit in dezelfde gedaante, grootte , en plaatse. 44. Zy gaan naar den Oost- en ■ Westkant der Zonne in omtrent 13 dagen, ibid. In den jare 1610 zyn zy door Galileo ontdekt, ibid. Gissing wegens haren oorsprong. ibid. Zy kunnen door een Teleskoop , door middel' van een berookt Glas worden waargenomen. 45. Derzelver loop over de Schyf der Zonne op den Globe vertoond. II. 61 Vledermuis maakt den overgang tusschen de viervoetige Dieren en Vogelen. III. 240 Beschryving van dit Dier. ibid ln Zuid Amerika vindt men 'er , die zoo groot zyn dat zy Vliegende Katten genoemd worden. 242 Vleugels der ■■ Insekten , konst en verscheidenheid , die in dezelven te ontdekken is. III. 345 Vliegen behooren tot die Insekten , wier Ligchamen overdekt zyn met kleine Plaatjes , niet ongelyk aan onze oude Wapenrustinge. III. 342. Zy leven vrolyker dan de Rupsen of Wormen. 343 Vlie- 




46 bladwyzer 

Vliegende Visch komt na aan de Insekten. III. 353 Vlieger, Elktrikale) beschreven. I. 391. "Vliespooten behooren onder de Vogels tot de Aaksters III. 275. Zy zyn de Warvogel , de Paradysvogel, de Groothek en de Jagervogel. Zie op die woorden. '• Vliezen der Oogen zyn het Netvlies', het Hoornagtige Vlies, het Druisbezienvlies, het Spinnewebsvlies Zie op ". di ' woorden. Door de Vliezen worden "de deelen gedekt tegen alle ongemakken van buiten. III.- 139 Vlinders de overgang van de Vogelen tot dezelven wordt gemaakt door de Colubri. III 281 

Vloeistoffen hoe de Electriciteit op dezelven werkt I. 367. Geschikt- om in Thermometers gebruikt te worden. 410 Vogels, algemeen berigt wegens dezelven. III. 261. • leder, deel van hun ligchaam is juist geschikt om hen tot vliegen in staat te stellen 262.: Hoe toegerust om het nadeel van den Regen voor te komen. ' 264. Waarin zy met viervoetige Dieren overeenkomen. 266. Byzonderhe- / den in de wyze, waarop zy hunnen roof vangen. 266. Onderscheid in de gesteltenis der Ingewanden van verschillende soorten van Vogelen. 268. Oogmerk in de verschillende gedaante van hunne 

Bekken en Voeten. 269 Hunne ongemeene voorzorg in het maken van hunne Nesten 272. Zy wor- den gevoeglyk verdeeld in Benden , en die' Benden weder in Rangen. 274. — , Vogels , die niet wel tot een zeker geslagt kunnen gebragt worden , zyn de : Sperwer, de Butsert en de DiomedesvogeL III 306 Vogten der Oogen zyn het ' Wateragtige Vogt. Zie ald. het Kristallenen Vogt, en het Glasagtige Vogt. Zie op die Woorden. Vogtigheid en Droogte der Lugt, door den Hygrometer aangewezen. I 423 Voorraadbezorger van den 

Leeuw. Zie Jakhals. Vos, een Dier , tot het ge: slagt der- Honden behoorende , bezit eene ongemeene loosheid. III. 200. Beschreven. ibid. Wyze om Vossen te vangen. 203 Vuur , door de Elektriciteit verwekt, Proeven wegens het zelve. I. 362 

W. 

Waaijer deszelfs gebruik. 

*• 327 Waerelden, veelheid van de' zelven. I. 199, enz. Waereldgestel hier door verstaan de Wysgeeren een getal van ligchamen , die allen om een gemeen middelpunt draaijen. I. II De ligchamen , tot ons Waereldgestel behoorende , noemt men Planeten en Cometen, ibid. De ligchamen, 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 

men. die tot ons Waereldgestel behooren , zyn , behalwen vele Cometen.. zes in getal, te weten Merkurius, Venus , de Aarde, Mars , Jupiter en Saturnus. I 12. Detzelfs staat, volgens Ptolemeus , Tytho Brabe en Copernicus. I. 13, enz. 

Wagenaar, gissing wegens de Fabelhistorie van dit Noordelyk Gestarnte. II. ' 32 

Wagters van Jupiter en Saturnus. Zie Maan. 

Walrus , beschryving en levenswyze van dit Dier, het welk tot het geslagt der Honden gebragt wordt. III. 189. Hoe het gevangen wordt. ,191. Waardy van deszelfs Tanden. ibid. 

Walvisch, een der Zuidelyke Gestarnten. II. 40 

Walvisschen, behooren tot de eerste soort van Visschen, te weten tot die , welke door Longen ademen. III. 308. Zy zyn kouder dan het Water, en moeten telkens boven komen. ibid. Zy brengen levende Jongen voort, ibid. 

Wandelkring der Aarde is de schynbare weg der Zonne aan de Hemelen; Zie Ecliptica. 

Wanstemming in de Muziek. 

Zie Muziek. Wapenrusting der Visschen. III. 

312 

Warvogel behoort tot de Ben■ de der Vliespooten. III. 

275 

Water, waarom niet geschikt om in den Thermometer gebruikt te worden. I. 414 

Deszelfs evenredigheid tot Land op den Globe is genoegzaam als drie tot een. II. 114. Het wordt onderscheiden in Oceaanen, Zeen, Meer en , Golven , Inhammen , Baaijen , Straten en Rivieren. III 115 Wateragtig Vogt dient om de Bolrondte van het Hoornvlies in stand houden. II. 

428 

Waterhen behoort tot de vyfde soort van Sneppen. IIL 306 

Waterman onder de 12 teekens van den Zodiak geplaatst, als eene afbeelding van het regenagtig Jaargety. II, 24. Overlevering der Digters. - ibid. 

Waterminnaars, hunne Bende bevat vyf Rangen. III. 293. Zy hebben vry wat Olie in hun Zakje. ibid. 

Waterpadde, Surinaamsche) berigt wegens dezelve. III248 

Waterrotten genoemd. III 235 

Waterslang, een der Zuidelyke Gestarnten, gissing daaromtrent. II, 41 

Waterwith eene Plant in Jamaika, waaruit een verkwikkend sap vloeit. III. 

364 

Waterzwyn of Capybara beschreven. III. 109 

Weeren , eene benaming om gelubden Rammen te beteekenen. Zie Rammen. 

Weerglas, het drievoudige") bestaande uit een Barometer, Hygrometer, en Thermometer , afgebeeld en beschreven, I. 401 Weer- 




BlADWYZER 

Weerligt ontstaat uit sulferagtige Dampen , in zekere streek van den Dampkring. I 353 

Wegstooting door de Electriciteit te weeg gebragt. Proeven wegens dezelve. I- 363 

Werktuigen , die de Natuur verordend heeft tot het vormen en matigen van de Dierlyke geluiden. II. 504 

Wezels. Dieren, welke tot derzelver geslagt behooren. III. 213. Gemeene Wezels beschreven. III. 214 

White , zyne tafel der Verduisteringen van Jupiters eersten Wagter tot schynbaren tyd gebragt. I. 252 

Wilde Dieren veranderen van aart naar mate de menschen nader by hen komen. III 5- Dit getoond in de Beevers ibid. In de Leeuwen van Nubie en Morocco. ibid. 6. Sommige geslagten van Wilden Dieren sterven uit , gelyk blykt in den Eland en Mammuth ibid. Zie ook Roofdieren. 

Wind is niets anders dan eene beweging der Lugt. I. 314 Eene algemeene oorzaak van den Wind is de ongelykhdd van Hette en 

• Koude in. de verschillende deelen van den Dampkring. 315. Deszelfs nuttigheid. 326". Hoe onderscheiden. I ' 330 

Wind Instrumenten ophelderingen wegens dezelven. II 491, enz. 

Windmolen, waarom deszelfs Zeilen op zyde van den Wind staan I. 329, Nut

tigheid van dit gestel. 

ibid. 

Windroer , afgebeeld. I. 493. Beschreven. 494 

Winter, akeligheid van denzelven. I 283» Oorzaak der korte én koude wintersche dagen. 284 

Wintersaizoen' afgebeeld. 1. 

284 

Wol komt van alle de deelen der Schapen niet in gelyke hoeveelheid of goedheid. 111 60. Verschilt in onderscheidene Landen, ibid. 

Wolf in zynen staat van woest-» heid beschreven. III. 9. Behoort tot het geslagt der Honden. III. 182'. Waardoor hy eigenlyk van den Hond onderscheiden is. ib. Wolven zyn onderscheiden in verschillende Landen III. 183. Natuurlyke Historie van den Wolf. 184 

Wolken hoe gemaakt. I! 338. Hare verschillende hoogte en gedaante hangen af van de verschiilende zwaarte der Lugt in onderscheidene tyden. 339. Hoe hare hoogte kan gevonden worden. 340, enz. 

Wolvenjagt berigt wegens dezelve. III. 184 

Wormen. Zie Rupsen. 

Wortel der Planten beschouwd. III. 369. Dat dezelve altyd naar boven groeit is meer te verwonderen dan men denkt. 371 , enz. 

Wulp behoort tot de derde soort van Snepden III. 304 

Wydte van den Op- en Ondergang der Hemelsche Ligchamen is derzelver afstand ten Oosten of ten Westen van 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 49 

van het Zuiden en Noorden. I. 216 

Wysbegeerte, derzelver beoeffening is niet ongeschikt voor de schoone Sexe. I. 4. Derzelver verwaarloozing. 336 

Wysgeeren , onderscheid tusschen de Ouden en Hedendaagschen. I. 8 

Wysheid van God in de beschikking van de meerdere of mindere voortteeling der Dieren. III 14 

Y. 

Ysvogel , waartoe ook de Byenëter gebragt wordt , behoort tot de bende der Aaksteren III. 278 

Yzer is minder rekbaar dan de Metalen, die 'er in orde voorgaan. III. 400. Verscheidene eigenschappen van het zelve. ibid. Gissing wegens de oorzaken, waaruit die eigenschappen voortvloeijen. 401. Hoe onderscheiden van Staal. 

ibid. 

Yzerroest is onderscheiden van de roest van andere Metalen. III. 401 

Z. 

Zaadplant, berigt wegens dezelve. III. 365. In Bonen beschouwd. 365. Waarnemingen wegens de Zaadplanten. 368 

Zaagbek behoort, onder de Bende der Waterminnaren tot den rang der Tandbekken. III. 293 

Zaagvisch beschreven , als Reg. voor de Wysbeg. 

behoorende tot de Visschen , die zonderlinge Wapenen hebben om voedsel te zoeken. III. 322. Waartoe zyne Zaag hem dient. 

ibid. 

Zaden der Planten , wyze , waarop zy verspreid worden III. 361 

Zebra is te onregt voor den Wilden Ezel gehouden. III. 33. Is gemeen in de Zuidelyke deelen van Afrika. 

35 

Zebu , een Dier van Zuid» Amerika. III 108 

Zeeduivel behoort tot de Visschen, die zonderlinge wapenen hebben om voedsel te zoeken. III. 324. Beschreven, ibid. Zyn vernuft in het bemagtigen van zynen roof. ibid. Werktuig , waarvan hy zich ten dien einde bedient. 325 

Zeehond. Zie Rob. 

Zeekaarten. Zie Land- en Zeekaarten. 

Zeekoe Zie Rob. 

Zeeleeuw 'beschreven. III. 188. Zie ook Manati. 

Zeemeeuw, witte) behoort tot den derden rang van de Bende der Waterminnaren. III. 301 

Zeepaardje , waarom dus genoemd. III. 335. Komt na aan de Insekten. ibid. 

Zeeplanten dienen mede om de Wysheid der Scheppende magt aan te toonen. III. 

385 

Zeeslang komt onder de Visschen na aan de kruipende Dieren. III. 336. Berigt wegens dezelve. ibid 

Zee -Teleskoop is gemaakt om D voor- 




50 BLADWYZER 

voorwerpen op Zee te zien. II 264 

Zeewolf Ze Rob. — De gedaante van dezen Visch heeft veel overeenkomst met die der Landdieren. III 337. Beschreven. ibid. 

Zeilsteen , deszelfs zonderlinge Natuur en Eigenschappen. III 460 Omstandig berigt wegens de Natuur en Eigenschappen van den Zeilsteen en Proeven omtrent denzelven. III. 

460, enz. 

Zenith een der Polen van den Horizon. Zie Horizon. 

Zenuwen zyn de Werktuigen der Gewaarwording. II 423. Dienen om het ligchaam gevoelig te maken. III. 139. Uit de Herssenen komen tien , uit het Ruggemerg dertien paren voort. 140 

Zeugen, dus noemt men de Wyfjes der Zwynen. III. 

84 

Zevengestarnte berigt daarom trent. I 176 

Zien , de afstand om een voorwerp met het natuurlyk Oog juist te zien is 14 of 15 duimen. II. 137. Het gebrek in bejaarde luiden is net het tegengestelde van dat van byzienden, 439. Om wel te zien moet men niet meer lichts op het oog laten vallen dan noodig is om het voorwerp te verlichten, ibid. Om wel te zien moeten deGlazen zoo voor het Oog geplaatst worden dat de As van het Glas met dien van het Oog samenvalt. 440 

Zilver komt in rekbaarheid, zwaarte enz naast aan Goud. III. 398 Hoe het, uit de Mynen gehaald zynde, gezuiverd wordt. 399. Het kan niet door Konings- maar we! door sterk water ontbonden worden. 

ibid. 

Zintuigen hebben , in weerwil van derzelver bedrieglykheid groote nuttigheid. I. 16. De Zintuigen der Visschen zyn gantsch niet fyn. IIL 312 

Zodiak, waartoe dezelve op de Spheercn dient. I, 228 

Zomer beschouwd. I. 272. enz. Waarom het dan by by ons heetst is. ibid. 

Zon, beschouwing van dezelve. I. 41. Volgens het algemeenste gevoelen is zy geschikt tot eene Bewaarplaats des Lichts. 42. Men heeft reden om te stellen dat in haar de grootste trap van hette plaats heeft. 43. Vlakken in de Zonne, zie Vlakken. De grootte der Zonne is niet te bepalen. 46. Uit de geregelde beweging der Vlakken wordt opgemaakt dat de Zon om haren As draait, in omtrent 25 dagen en 15 uren. ibid. De Zon draait egter om het gemeene Middelpunt der Zwaarte. 47. Digterlyke beschouwingen van de Zonne. ibid. enz. De Ouden eerden haar als eene Godheid onder de namen van Febus , Apollo enz. ibid. Zy heeft veel invloeds op de gesteltenis van het Weer 




DER VOORNAAMSTE ZAAKEN. 51 

Weer. 49. Bygeloovige begrippen der Ouden wegens hare voorbeduiding. 51. Schoon zy in den Winter nader by de Aarde is dan in den Zomer maakt zulks geen zigtbaar verschil in hare grootte. 71. Door een Mikrometer geZien zynde vindt men hare Middellyn in den 8sten Graad van Capricornus 1967", en in den 8sten van Cancer 1900". I. 71. Verduistering der Zonne. Zie Verduistering. Voorstellen , die tot de Zon betrekking hebben , door den Hemelglobe opgelost. II. 56-61. Middel om hare plaats in de Ecliptica te vinden. 61 Hare schynbare Jaarlyksche beweging, door middel van den Aardglobe aangewezen. 135 Zonen. Zie Lugtstreken. Zonmikroskoop , deelen , uit welken het bestaat. II. 220. Byzonder gebruik van dezelven. 221. Deszelfs werking in eene donkere Kamer door Proeven aangewezen. 222 'Zonnejaar bestaat uit 364 dagen en zes uren. I. 68 Zonnestandige of Planetische Klok of Heliostata, dienende om de Zon, Maan en Planeten in starrekundige Waarnemingen vast te stellen. II. 388, enz. Zonnestilstand onderscheiden' in Zomer- en Winter - Zonnestilstand I. 232 Zonnevisch behoort tot de Visschen die bekleedsels hebben, door welken zy 

de monden hunner vyanden kunnen kwetsen. III. 330. Hy gelykt meer naar den kop van eenen grooten Visch dan naar een volkomen Schepsel. ibid. Zie ook Spiegelvisch. Zonsverduisteringen, door middel van den Aardglobe verklaard. II. 140. Nader opgehelderd door de Eklips, die zich in den Jare 1764 vertoond heeft. 142-150 Zonsweg Zie Ekliptika. Zoutbergen, uit dezelven wordt het Zout als steen uitgehouwen , en groeit weder aan. III. 406 Zouten behooren tot de Delfstoffen , die , uit hoofde van hare hardheid , door het vuur eer verkalken dan smelten. III. 406. Aan hoedanige Delfstoffen wy den naam van Zouten geven, ibid. Zy verschillen in vele opzigten, ibid. Het eigenlyk gezegde Zout wordt of door konst gemaakt, of door de natuur gevormd, ibid. Uit Zoutbergen wordt het als steen uitgehouwen , en groeit telkens weder aan. 406. Daar zyn plaatsen , waar het uit de Aarde wordt gegraven. 407. Wegens het Zout door konst gemaakt, staat aan te merken dat 'er verscheidene soorten van zyn. ibid. Daar is geen wezenlyk onderscheid tusschen het zelve en het natuurlyke. ibid. Het is zwarer dan water. ibid. Het smelt in water. ibid. Aan de Lugt blootgesteld word het D 2 vloei- 




5l BLADWYZER 

vloeibaar. 407. In water 

gekookt blyft het op den bodem van het vat. ibid. Het bederft niet , en beveiligt Vleesch tegen verrotting ibid. het is scherp van smaak ibid. Wel gezuiverd zynde zal het door vuur eer verkalken dan smelten. 407 Figuur der Zoutdeeltjes door het Mikroskoop waargenomen. 408. In het vuur geworpen kraakt het 410. Gissing naar de 410 zaken van alle deze eigenschappen. 408 . enz. Wanneer men het door een geweldig vuur aan het smelten brengt , stolt het zooras men het 'er afneemt. 411. Om die reden wordt het veel gebruikt door de Glasblazers. ibid. Waaruit de verscheidenheid in den smaak der Zouten ontstaat. 412 

Zuigervisch. Zie Remora. 

Zwaan, een der Noordelyke Gestarnten. Fabelhistorie. II. 34 

Zwaardvisch beschreven, als behoorende tot de Viscben, die zonderlinge wapenen hebben om voedsel te zoeken. III 311. Waar

toe zyn zwaard hem diene ibid. 

Zwaarte der Lugt. Zie Lugt. Zy wordt door den Barometer aangewezen. I. 398. In welke gevallen zy den meesten invloed op ons hebbe. ibid. 

Zwaluwen, derzelver verhuizing wordt niet algemeen erkend. III. 270. Zwaluwen van onderscheidene soorten behooren tot de tweede soort van Musschen. III. 

252 

Zwarten onder de menschen zyn eigen aan Afrika, III 135. Zie ook Negers. 

Zwynen. Dieren, welke tot derzelver geslagt behooren. III. 84- De gulzigheid der Zwynen spruit uit de grootheid van hunne Maag. en hunne morsigheid uit hunne ongevoeligheid. III. 84. De Mannetjes noemt men Beeren, de Wyfjes Zeugen, en de Jongen Biggen, ibid. Wilde Zwynen , hoe te onderscheiden van de tamme. 85 

Zwynenjagt , byzonderheden wegens dezelve. III. 85 

Zwynhert III. 87 

AAN- 




AANWYZING 

DER 

PLATEN, 

Voor de Wysbegeerte der jonge heeren en Jufferen, EERSTE DEEL. 

Plaat. I. Fig. I. Samenstelsel van Ptolomeus. Fg. 2. Samenstelsel van Tycho Brabé. Pag. 14 

Pl II. Nieuw Planetarium, de verscheidene Verschynsels van het Stelsel van Ptolomeus aantoonende. 21 

Pl. III. Het Stelsel van Copernicus , ook het Zonnestelsel genaamd, aantoonende het getal de schikking en den afstand der Eerste of Hoofdplaneten, nevens derzelver grootte, in vergelyking van die der Zonne, welke hier voorgesteld is door den Wandelkring van Saturnus. 28 

Pl. IV. Nieuw Planetarium, de verscheidene Verschynsels des Stelsels van Copernicus aantoonende. 31 

Pl. V. Verschynsels van het Planetarium. 35 

Pl. VI. Raderwerk van het Planetarium. 39 

Pl. VIL Verschynsels van den Planeet Mars. 79 

Pl. VIII. Geocentrisch Planetarium. 112 

Pl, IX. Het Gestarnde Planetarium. 117 

Pl. X. Nieuw Cometarium. 

133 

Pl. XI. Afbeelding van het Raderwerk, enz. 138 

Pl. XII. De Aarde en Maan, door de Zonne verlicht. 148 

Pl XIII Schyngestalten der Mane. De vier satelliten of Manen van Jupiter. 148 

Pl XIV. De vyf Satelliten of Manen van Saturnus. 157 

Pl XV, De schynbare Jaarlyksche Beweging der Starren. 173 

Pl. XVI. Zon- en Maan-Eklips. 

182 

PL XVII. Palen van Zon- en 

Maan- Eklipsen. 198 Pl XVIII. De Hoepspheer 

of Hemelbol. 207 Pl. XIX. Het Orrery. 239 P/. XX. Schyngeltalten des 

Rings van Saturnus. 256 Pl. XXI. Saizoenen van het 

Jaar, 265 Pl. XXII. Het Zomersaizoen. 

275 

PL XXIII De onderscheidene Langten van Dagenen Nagten. 294 

Pl. XXIV. Het Wintersaizoen. 284 

Pl. XXV. De onderscheidene Langten van Dagen en Nagten. 294 

Pl. XXVI. Nieuw Elektrisch Werktuig om op een Tafel gebruikt te worden, 366 D 3 Pl 




54 

AANW. DER PLATEN. 

Pl, XXVI. Aerometrum magnum , of het Drievoudig Weerglas. Pag. 401 

PL XXVII. De Thermometer van Newton en Fahrenheit. 

416 

Pl. XXVIII. De nieuwe Thermometers van Lord Cavendish. 423 

Pl. XXIX. De groote staande Lugtpomp. 443 

Pl. XXX. Davenports Tafellugtpomp, De draagbare Lugtpomp. 459 

Pl. XXXI. Proeven met de Lugtpomp. 471 

Pl. XXXII. — 479 

Pl. XXXIII. Afbeelding van den Lugtperser , van de Kwik Peilbuis , van het Windroer, en van den Ventilator of Lugtleider. 493 

TWEEDE DEEL. 

Pl. XXXIV. De Hemelglobe. 3 

Pl. XXXV. De Loop der Maculae of Vlakken over het gelaat der Zonne. 60 

Pl. XXXVI. Afbeelding van het verschil tusschen den Ouden en Nieuwen Hemelglobe. <j6 

Pl. XXXVII. De Hemelglobe gesteld naar de eeuw en geboorteplaats van Hefiedus. 96 

Pl. XXXVIII. Een Nieuwe Toestel van den Aardglobe, verklarende het Verschynsel der Zon - Eklipsen. 129 

Pl. XXXIX. Afteekening om de Natuur van Geographische Kaarten en Ontwerpen te betoogen. 156 

Pl. XL. Een Nieuwe Geographische Kaart van de Atlantische Zee , met het Vaste Land van Europa, Afrika , en Amerika , aan de Oost- en Westzyde van dezelve. 161 

Pl. XLI. Overgang van Venus over de 'Zon, den 6den van Juny, 1761. 177 Pl.XLII. Een Nieuw Gestel 

geschikt voor het weeromkaatsend Teloskoop, om den Overgang van Venus over de Zon te toonen. 185 

Pl- XLIII. Verscheidene gedaanten van Enkele Mikroskoopen 206 

Pl. XLIV. Enkele , samengestelde en Zonne Mikroskoopen. 209 

Pl. XLV. XLVI. Vertooning van de Kleuren door een Prisma , en van de Breekbaarheid en Weeromkaatsbaarheid des Lichts. 

243, 249 

Pl. XLVII. Zonnestralen in eene donkere Kamer 275 

Pl. XLVIII. Afbeelding der Teleskoopen. 303 

Pl. XLIX. Het begin en einde des uitgangs van Venus van den rand der Zonne, 317 

Pl. L. Gezigtkundige Werktuigen. 329 

Pl LI De Natuur van het Gezigt verklaard. 405 

Pl. LII. Ontleding van het Oor. 476 




BLADWYZER 

DER 

VOORNAAMSTE ZAAKEN 

Voor de Natuurlyke Historie van Engeland \en de Natuurkundige Aardryksbeschryving, 

VERVAT IN DRIE DEELEN. 

A. 

Aarde , berigt wegens de Reizen en Metingen, die gedaan zyn om hare ware gedaante te ontdekken, III 5, enz. Hare gedaante is knolrond, 8. Hare grootte, Zie Grootte. 

Aarden in het Graafschap Lancasterershire gevonden, II. 355Van onderscheidene soorten in Duitschland, III 146 

Aardryks- en Waterbeschryving, wat, en hoe onderscheiden , III. I Berigt wegens de byzonderheden, welke men in de Aardryksbescbryving heeft op te merken, 2. enz. 

Aartsbisdommen of Geestelyke Keurvorstendommen in Europa zyn drie in getal, III 16 

Abdy van Westminster en derzelver Graven, I. 374 + Absenden, I 524 Acton Oost en West) I. 289 Afrika, wanneer eerst als een byzonder waerelddeel onderscheiden is onzeker, III. 611 Gelegenheid en Uitgestrektheid ,612. Koophandel en Zeevaart, 613. Verdeeling, Inwooners en Reg. voor de Nat, Hist. 

Natuurlyke Historie. 614. 

enz. 

Afrikaanscbe Eilanden, III.624. Afrikanen of Mooren , berigt wegens dezelven, III 614. 

enz. 

Ailesbury, I. 518 Akademien in Italië, III 192. 

In Frankryk. 254 Albanië, III 706 Albans St.) II. 15. enz. Aldberough, II. 65 Alderney, I 149 Alen, II. 507 Aleppo, III. 416 Alexandrie, III. 624 Algiers, III. 628 Alkmaar, III. 283 Aller, III. 154 Allington, Zie Brixton. Alow III. 512 Alpen tusschen Zwitserland en Italie, III. 195. Men telt ze ook onder de Bergen van Frankryk. 261 Aluinagtige Bronnen, II. 240 Amazonia of het Land der Amazonen beschreven , III 

750, enz. Amber aan de Zeekust in Polen in meenigte verzameld, III 116. Voortbrenging van denzelven in Duitschland 

156 

A An- 




8 BLADWYZER DER 

Ambresbury, I. 121 Amerika, Aardryksbeschryving en Natuurlyke Historie van dit vierde gedeelte der waereld, III 673. Door wien en wanneer ontdekt, en naar wien het zynen naam hebbe, 674. Uitgeftrektheid en Grenzen, 675. Verdeeld in Zuid en Noord-Amerika, Zie aldaar. Amersfoort, III. 287 Amsterdam, III 276 Anglesey , een Eiland tot het Prinsdom van Wales behoorende, II, 511. enz, Anker II 262 Antillische Eilanden in Noord"Amerika, groote en kleine, beschreven, III 734 Antiparos, een der Grieksche Eilanden, III, 377. Merkwaardige Grot op het zelve, ald 

Antwerpen, een der Kwartieren , in welken Braband verdeeld is, III. 307 

Apennynsche Heuvels in Italië, III- 195 

Appeldrank in Devonshire, nuttigheid en voordeeligheid van denzelven , I. 29. In groote meenigte verzonden, ald. 

'Appleby, II. 417 Arabie , in Asiatisch Turkye , III. 426 Arabieren, berigt wegens dezelven, III. 619. enz. Are, II. 368 Aristokratische Regeering heeft plaats in zeven Zwitsersche Kantons, III. 170 Arnhem, het tweede der drie kwartieren, waarin Gelderland verdeeld is, III 289 Het wordt ook het Kwar

tier van de Veluwe genoemd, 292 Deszelfs Hoofdstad is Arnhem, ald. Arrakan, III. 577 Arrow, II. 208 Artois behoort tot de Oostenryksche Nederlanden, III 305. Het behoort geheel aan den Koning van Frankryk, 508. Berigt wegens de Dorpen, Vestingen en Abdyen van dit Graafschap, ald. Arundel, I 205 As der Aarde, zyne Evenredigheid tot de Middellyn van den Evennagtscirkle wordt na genoeg geschat als 266 tot ruim 295. III. 7. 

enz. 

Asaph, St.) II. 508. enz. Ash, II. 5 Ashden, of Ashton, II. 30 Ashwell, II. 8 Asiatisch Turkye. Zie Turkye. Asiatisch Rusland. Zie Rusland. 

Asie, algemeen berigt wegens dit Waerelddeel , deszelfs gelegenheid en voordeelen. III 400. Verdeeld in 42 Vorstendommen, 401. In drie groote deelen, Cbina, Indie en Persie. 402 Assam. III. 576 Augustine, St) {. 244 Augsburg. III 162 Ava, III. 581 Avalonia. I. 71 Avon , eene voornaame Rivier, loopende door verscheidene Graafschappen van Engeland, I, 129. II. 193. 464 494 Aylessord. I 230 Asof. III 473 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 3 

B. 

Baayen , merkwaardige ) in Cornwall, I. 20 Baberge. II. 76 Backing. II. 31 Baden. Zie Bronnen. Baden, eene plaats in Oostenryk , merkwaardig door hare Baden III. 151 Babama. III 738 

Bailjuwschappen in Zuid-Holland. III. 282 Baldeck. II. 9 Bampton. I. 503 Banbury I. 492 .Bane. II. 275 .Bank van Engeland. I. 314 Barbarye, Geographische Beschryving en Natuurlyke Historie dier Landstreeke, III 628. enz. 

..Barea. III. 628 Barking. II. 8 Barnet I. 292. II. 18 •Barwick II. 440 -Bath I. 85, 89 

Bazel III 180 ■Bean of Benefician. II. 5 Beaumaris. il. 513 Beccles. II. 59 Becontree. II. 46 Bedford. II. 156 Bedfordsche Vlakte. II. 135 Bedfordshire, het Graafschap) | beschreven. II. 149. enz. Beeren in Noorwegen III 59. 

In China. 527 Beevers in Noorwegen, III. 69 Beglerscbappen, drie) in welken Syrie verdeeld is. III 

416 

Begraafplaatsen. Zie Tumuli Begravenissen Zie Lykpleg

tigheden. Beleinnites. II. 334 

Belgae waren de oudste bewooners van Wilshire. I. 

103 

Benefician. Zie Bean 

Bergen in het Graafschap Lancashire II 352. Hooge in het Graafschap Cumberland , 424. in Carnarvonshire ,497. Op het Eiland Man 519. Merkwaardige in Denemarken. III. 40. Bergen en Rotsen zyn in Noorwegen zeer menigvuldig, 55. Ook in Rusland , 90. ln Polen, III in. Bergen in Zwitserland , 174. Merkwaardige in Italie en Mynen in dezelven, 197. enz in Spanje, 224. Onder de Bergen in Frankryk behooren de Alpen en Pyreneen 261. Bergen in Hongarye 390 In Asiatisch Turkye. 410. In Syrië, 419. In Persie 448. In Groot Tartarye. 461. In China. 512. In Hindustan. 555. In Afrika 622 Bergen , eene Provincie in Noorwegen, welker Hoofdstad dien naam draagt. III. 55. Wolven zyn daar zeer - menigvuldig. Bergscbotten of Hooglanders , berigt wegens dezelven. III 

365 

Berkhamsted. II. 13 Berkshire, een Graafschap in 

Engeland beschreven. I. 413 Berlyn. III 161 Bern een der Regtsgebieden 

van Zwitserlanid III. 175 Beurs te Londen. I. 320 Beverley , omstandig beschreven- II 388 Bewooners Zie Inwoonders. Oud

ste van Europa. III 14. Der 

onderscheidene Landen. Zie A 2 op 




4 BLADWYZER DER 

op ieder Land in het byzonder. 

Biledulgerid. Zie Numidie. Binesield. I 513 Bishops Hatfield. Zie Hatfield. 

Bishops Stortford. Zie Stort

ford 

Bisnagar. III. 561 Blithe II. 54 Bloedregen te Poole I. 58 Bloxbam. 1. 494 Boekkdrukkerye, tot de Universiteit van Cambridge behoorende. II. 125 Boekdrukkunst , vorderingen der Nederlanderen in dezelve. III 325 Boekerye der Universiteit van Cambridge. II 124. Te Zurich. 180 Te Bazel ald. Bobac, een Dier, in het byzonder eigen aan Polen. III. 

117 

Bologne. III. 209 Bolswerd. III. 297 Bommel. III 291 Bonair III. 738 Boorvisch , Piscis terebrans , aan de Cornwalsche Kust doorgaans Pholas genoemd. I. , 25 

Bosch, Nieuw) in Hampshire. I. 130. Bosschen in Westmoreland. II. 417- Bosscben in Rusland, nuttigheid, welke derzelver Hout verschaft. III 97. In Polen verschaffen zy ook eene meenigte Houts, en bekwame schuilplaatsen voor wilde Dieren. 

116 

Bosnië, eene Landstreek in Europisch Turkye. III. 369 

Boston. II. 277 

Bouillon, een deel van Luxemburg. III. 240 

Bourgonje, een der Twaalf 

Gouvernementen van Frankryk. III. 309 Bovenrynsche Kreitz. III. 126. Bow. II. 194 Brabant behoort tot de Oostenryksche Nederlanden. III. 305. Het is verdeeld in vier kwartieren. 307. Berigt wegens de onderscheiding in Staatsch en Oostenryksch Brabant, ald. Bradfield. II, 7. en II. 30 Bradwell, II. 42 Bramber. 1. 206 Brandon. II. 57 Brant. II. 512 Braziel, Geographie en Natuurlyke Historie van deze Landstreke in Zuid-Amerika. III. 768 Brecknock. II. 475 Brecknockshire, een Graafschap in Engeland beschreven. II. 

474. enz. 

Bremsteenen in het Graafschap Lancashire. II. 353 Breslaw. III 124 Bretagne, een der Twaalf Gouvernementen van Frankryk. III 246 Bridgwater. I 70 Bridport. I. 52 Brielle. III 281 Bristol. I. 93. Zie ook Bron. Brittanje Groot) Zie Groot 

Brittanje. Brixton. I. 164 Breadwater. II. 9 Brogbin. II. 11 Bron Eenige Bronnen in Middlesex I 291. Heete Brou van Bristol afgebeeld en beschreven. 432. Genezenzende Bron te Wolton in Hertfordshire en kragt van derzelver Wateren. II. 9. Merkwaardige Bronnen in het 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 5 

het Graafschap Warwickshire, 179. Aluin- en Sulferagtige Bronnen in het Graafschap Staffordsbire , 240. Zeldzame Bronnen in het Graafschap Derbyfbire ,310. Bronnen by Buxton , in het laatstgemelde Graafschap beschreven, 313. Merkwaardige Bron in het Graafschap Chesbire , 334. Bronnen in Noorwegen, III. 57. Bronnen, Fonteinen en Baden in Duitschland, 146. Plaatsen, welke door dezelven merkwaardig zyn, ald. enz. Bronnen van Zout water in Zwitserland. 175 Broome. II. 58 Brug van Londen , over den Theems, l. 274. Byzonderheden wegens den Brug van Westminster, 275. Geldsommen by wyze van Loteryen geheven om deze Brug te onderhouden , en dezelve van de noodige gemakken te voorzien, 278. Bruggen, die byzondere aanmerking verdienen , vindt men te Regensburg , te Wenen , te Dresden, te Roveredo in Oostenryk. III. 165 , enz. Bruiloften en Begravenissen in Polen. III. 110 Bruiton. I. 71 Brussel. III. 307 Buckingham I. 525 Buckinghamshire , oude Bewooners van dit Graafschap, I. 515. Oorsprong des naams, ald. Uitgestrektheid en Grenzen, ald. Rivieren, Lugtsgesteltenis en Natuurlyke Voortbrengsels, 516. Hoe verdeeld. ald. enz. Bulesdale, II, 57 

Bufonites. If. 353 Buitenplaatsen in het Graafschap Warwicksbire,ll. 191. In Hertfordshire, II. 213, 

• enz. In Leicestershire, 268. 

• In Chestire, 334. In de Oosten-Riding van Torkshire, 392, enz. In Durbam 414 

Bukharie. een deel van Groot Tartarye. III. 455 Bulgarie. in Europisch Turkye. 

III. 370 

Bullington. I. 499 

Bungay II. 60 

Buntingford. II. 8 

Burnham. I. 518 

Burtport. I. 51 Bury, St. Edmunds. Zie Edmunds. 

Buxton II. 313 Byen in Hampsbire. I. 129 

C. 

Cachao , de Hoofdstad van het Koningryk van Tongking. Zie Tong-king. Caddicote. II. 26 Caerdiff. II. 465 Caermarthen , of Caermarthenshire , een Graafschap van Zuid-Wales beschreven, II. 469. De Hoofdstad draagt denzelfden naam, en is het Meridumnum van Ptolomeus, 470. Oudheden en Lustplaatsen. 472 Cairo. Groot) beschreven. III. 

624 

Caisbo. I. 15 , 17 

Calsbot. I. 130 Cam. II. 110 Cambridge, eene Stad in Carabridgeshire omstandig beschreven, II. 112,venz. Dezelve is beroemd door hare Hooge School. Zie School. A 3 Cam- 




6 BLADWYZEr DER 

Cambridgeshire, een Graafschap in Engeland . Beschryving en Verdeeling van hetzelve, II. 109, enz. Romeinsche oudheden , die 'er in ontdekt zyn, III enz. Moerassen in hetzelve. 135 Camel. I. 4 Camelet. I. 69 Can. II. 416 Canada , Geographie en Natuurlyke Historie van deze Landstreek van Noord-Amerika, III 692. enz. Canada, of Fransch Noord - Amerika in het byzonder beschreven. 721, enz. Cannons. I. 285 Cardigan. II. 485 Cardiganshire, een Graafschap in Noord-Wales beschreven. II. 484. enz. Caribiscbe Eilanden in NoordAmerika. III. 739 Carinthie Meeren van het zelve beschreven. III. 155 Carlesford. II. 80 Carlisle. II. 415 Carlsbadt. III. 150 Carnarvon. II. 498 Carnarvonshire een Graafschap in Noord-Wales beschreven. II. . 496. enz. Carolina , Noord- en Zuid- ) in Amerika. III. 714, enz. Castle Town. II. 519 Chadlington. L 494 Chafford. II. 50 Champa, III 593 Champagne , een der twaalf Gouvernementen van Frankryk. III. 249 Charlemont III. 308 Charwell. I 469. II. 164 Chatsword. II. 316 Cheddar, merkwaardige Kloof, 

beschreven en afgebeeld; I. 80, enz. 

chedlang. II, 464 chelmer II. 28 chelsea Hospitaal van) I. 270 ln middlesex 287 cheshire of het Paltsgraaf, schap van Chester, beschreven. II. 320, enz. chester II. 323,enz. chefwick I. 186 chew magna I. 90 chichester. I 200 chili eene Landstreek in zuidAmerika beschreven. III. 

779, enz. 

Chilmsford. II. 42 , enz. 

china , een der drie groote deelen van Asie, III. 402. Hoe verdeeld, 403. Onderscheidene benamingen ,477. Grenzen en Uitgestrektheid, ald. Deszelfs Provinciën allen beschreven, 478. Gezag van den Keizer, 481. Burgerlyke Regeering loopt geheel uit op den pligt van Ouders en Kinderen. 482. mandarynen van China, als Representanten van den Keizer beschouwd, ald. Berigt wegens de oude en hedendaagsche Bewooners, 491. Natuurlyke Historie. 510, enz. 

Chineesch Tartarye Zie Tartarye. 

Chinezen , zyn ten aanzien van den Godsdienst verdeeld in drie gezindheden, III. 464 , enz. Hunne onderscheidene gevoelens, ald. Poogingen , welke men gedaan heeft om den Christelyken Godsdienst onder hen voort te planten, 487. Verdeeld- 




VOORNAAMSTE ZAAKen [II. Afd. ] 7 

deeldheid van hunne gevoelens , ten aanzien van den oorsprong des Ryks, 489.Berigt wegens de oude en hedendaagsche Chinezen , 497. Hunne kundigheden , taal, gewoonten en zeden, 498 , enz. Huwelyks en begravenis plegtigheden, 501. enz. Vermakelykheden, 505. Buitenlandsche handel, ald. Manufacturen en Fabrieken. 506, enz. Cbristelyke Godsdienst, Poogingen, welke men gedaan heeft om denzelven onder de Chinezen voort te planten. III. 509 Cinsham. I. 91 Clavering. II. 31 Clethy. II. 478 Clwyd. II. 502 Clydon. I. 492 Cochin China. III. 594 Coggeshal. II. 37 Colchester. II. 35 Cole of Coln. II. 6, 27 

Colneis. II. 79 Connaught, eene der vier Provinciën van Ierland. III. 374 Constans, Meer van) een der merkwaardigste Meeren in Duitschland. III. 155 Convey. II. 48 Conway. II. 498, enz. 

Copthorn. I. 173 Corea, gelegenheid , verdeling en beschryving van dit Schiereiland tot China behoorende. III. 542, enz.Cornwall, beschryving en Natuurlyke Historie van dit Graafschap van Engeland. I. 

3, enz. 

Corsica. III. 201 

Cosford. II. 79 

Cotby. II. 469 Coventry. II. 185 Cowley. I. 284 Cracow. III. 104 Croatie. III. 396 Croydon. I. 176 Cuba , het aanmerklykste van de groote Antilliscbe Eilanden. III. 734 Cumherland , beschryving en Natuurlyke Historie van dit Graafschap van Engeland. II. 422, enz RomeinScbe Oudheden in het zelve 432 

D. 

Dacorum. II. 14 Dag, de langste in Noorwegen bestaat uit 19 , en de kortste uit 6 uren. III. 

94 

Dagenbam. II. 51 Dalem. III. 294 Dalmatie, een der Ryken van Hongarisch Illyrikum. III.397 

Damaskus of Scham, een der Beglerscbappen van Syrië. III. 

416 

Dan. II. 321 Danus. II. 368 Dauphine, een der Twaalf Gouvernementen van Frankryk. III. 249 Deben. II. 55 Debenham. II. 69 Dee. II. 321. 494 

Deenen , hunne bezittingen in Noord- Amerika. III 679 Dehli. III. 547 Dekan. III. 561 Delfstoffen in Somersetshire, I. 81. In de Mynen van Zweden, III. 27. In Rusland. IIL 94 Delft. III. 273 De 




8 BLADWYZER DER 

Demokratische Regeering heeft plaats in zes Zwitsersche Kantons. III. 170 Denbigh. II. 503 Denbighshire, een Graafschap in Zuid-Wales, beschreven. 

II. 501, enz. Denemarken , beschreven en 

hoe verdeeld III 28, enz. Regeringsvorm ; zeden en karakter der Bewooneren en andere byzonderheden, 33, enz. Natuurlyke Historie. 38, enz. Dengy. II. 41 Denham. II. 59 Derby. II. 304. Derbyshire, Beschryving en Natuurlyke Historie van dit Graafschap van Engeland. II. 

302, enz.' 

Derwent. II. 302, 386, 395. 

423 

Desborough. I. 520 Deutekom. III. 293 Deventer, III 294 Devires. I. 107 Devonshire, een Graafschap in Engeland , beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. I 29 Diamanten, Cornwalsche Zie 

Kristallen. Diarbeck, in Asiatisch Turkye, het oude Mesopotamie. III 432 Dieren in Devonshire, I. 39. In Staffortshire, II. 251. Kruipende Dieren in Lancashi> re ,359 Dieren, in Zweden, 

III. 27. In Noorwegen. 58. In Lapland,70. ln Rusland, 94. ln Polen, 116. In Duitchland, 157, enz. In Zwitserland, 179. Zie verder in de Natuurlyke Historie der onderscheidene Landen. 

Diergaarde in Cornwall, I. 12 

In Wiltshire. I. I2j Diomedesvogel. III. 207 Doesburg, III 293 Doge van Venetië, zyn troon. 

III 208 Dokkum. III. 298 Domkerk te Straatsburg, III. 163. Te Maagdenburg, 164. Te Ulm ald Don III. 92 Donauw. III. 151 Dorchester. I. 509 Dordrecht III. 272 Dorsetshire, beschryving en Natuurlyke Historie van dit Graafschap van Engeland, I. 47 . enz. Planten in het zelve. 62, enz. Dougledge. II, 478 Dove II. 238 ( 302 Dover. I. 258 Drenthe , beschryving van dit Land, door sommigen verkeerdelyk als een deel van Overyssel aangemerkt. III 305, enz. 

Dresden. III. 166 Dromedarissen. III 95 Druiden , derzelver gevoelen wegens de oorzaken der Ontheiliging , I. 8 Hunne voorgevers wegens den Logan- of Wiegsteen. II Drwrydh. II. 494 Duinen in Wiltshire. I. 126 Duitscher: , oude) of Germanen- III 134, enz. Duitschland, beschryving en verdeelingen van dit Keizerryk, III 124,enz. Oude en tegenwoordige staat van deszelfs Regeering, 131, enz Hervorming omtrent den Godsdienst , en staat der geleerdheid, 135, enz. 

Na- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II.Afd.] 9 

Natuurlyke Historie , 142. Voorname Gebouwen en merkwaardige Bruggen. 160, enz. 

Duiveland. III. 269 Duivelsaars in Derbyshire. II. 

312 

Duiven zyn in Zweden, schaarsch. III. 27 

Dunstable. II. 152, enz. 

Dunmow. II. 32, enz. 

Durham , een Paltsgraafschap en Bisdom in Engeland. II. 

405, enz. 

E. 

Echo merkwaardige te Norton , in het Graafschap Cheshire. II. 334 Edam. III. 284 Eddystone. I. 38 Eden. II. 416, 423 

Eden - Hole. II. 311 Edgeware. I. 284 Edindon. I. 108 Edmonton. I. 293 Edmunds Bury, St.) II. 73 Eenden wilde in Noorwegen. 

III. 64 Essingbam. Zie Copthorm. Egypte, beschryving en verdeling van het zelve, III 623. Staat der Regeering, ald. Natuurlyke Historie, Voortbrengsels en Dieren. 625, enz. 

Eilands Kristal. I. 38 Eiland, Eilanden heeft men zeer veel in Winstree, een der Regtsgebieden van het Graafschap Essex, II. 40. Eilanden aan de Kust van Northumberland, II. 442 , enz. Eilanden, behoorende tot het Prinsdom Wales II. 

511, enz. Eilanden van Europa en derzelver Hoofdlieden, III. II en 18. Voorname Eilanden in Denemarken , en derzelver Hoofdsteden, 31. Berigt wegens de Eilanden van Spanje ,231, enz. Eilanden van Zeeland beooster en bewester Schelde , 268 , enz. Eilanden, behoorende tot de Provincie Friesland. 302. Tot de Provincie Groningen, 304. Schotsche Eilanden maken eene der verdeelingen van Schotland, 343, Berigt wegens dezelven, 344,enz. Byzonderheden wegens de Grieksche Eilanden, 377. Hoede Asiatische Eilanden onderscheiden worden, 403. Eenigen van dezelven in het byzonder beschreven, 606, enz. Natuurlyke Historie van en berigt wegens de Philippynscbe Eilanden, 609 , enz. Afrikaansche Eilanden, 648. Kaap Verdische, 664. Kanarische , 666. Madeirasche, 668 Noord-Amerikaansche. 732 Elanden in Noorwegen. III. 59 Elburg. III. 292 Eling. I. 285 Elthorne. I. 283 Elve. III. 353 Elvers, eene soort van Visch in Somersetshire. I. 89 Elwy. II. 502 Ely. II. 132 Elzas , een der overwonnen Landen , tot Frankryk behoorende. III. 250 Embs. III. 147 Emley. I. 179 Enfield. I. 293 En- 




10 BLADWYZER DER 

Engeland, zegeningen der Voorzienigheid aldaar, I. 27. is zeer volkryk , III. 349. Berigt wegens het Parlement van Engeland, 352. Staat der Kerke in Engeland, 355. Koophandel van Engeland, 358, enz Nieuw Engeland in Noord - Amerika beschreven. III. 696, enz. Engeschen, hun karakter en geaartheid, III. 348. Hunne bezittingen in NoordAmerika. 677 Enkhuizen III. 284 Epirus, III. 374 Eremieten, derzelver Klooster in Hongarye III 393 Erven, of Jerven, Dieren in Noorwegen. III 62 Essex , een Graafschap van Engeland , beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. 28,enz. Etham. I. 261 Ethiopië, beschryving en Natuurlyke Historie van dat gedeelte van Afrika. III. 

647, enz. 

Etna een brandende Berg in Sicilië. III. 199 

Europa, omstandige beschryving van dit gedeelte der Waereld, en berigt wegens deszelfs oude en hedendaagsche Bewooners , III. 12, enz. Godsdienst, Geleerdheid , Konsten en Talen, 14 , enz Regeringen, Ryken en Vorstendommen 15, enz. Eilanden van Europa. Zie Eilanden. 

Europeesche Volkplantingen in Noord - Amerika , III. 676. In Zuid-Amerika 679 

Evenagtscirkel, evenredigheid 

van deszelfs Middellyn tot den As der Aarde. III. 7, 

enz. 

Evenredigheid van Land tot Water. Zie Land en Water. Evenredigheid der Middellyn van den Evennagtscirkel tot de As der Aarde. Zie Evennagtscirkel en As. Everley 1. 123 Ewelme. I. 511 Ex. I 29 

F. 

Fabrieken der Chinezen, III 

506 enz. 

Fale I. 4 Falmonth. I. 4 Farnham. I. 180 Fez III 628 Flint II. 508 Flintshire , een Graafschap in Zuid-Wales beschreven. II 506, enz. Florence. III 107 Flussen, eene Delfstof in 

mersetshire, I. 83 Folkstone. I. 258 Forehoe. II. 87, enz. 

Formosa , een der Asiatische Eilanden, tot China behoorende, berigt wegens en Natuurlyke Historie van het zelve. III. 607, enz. 

Foulnese. II, 385 Franche Compte, een der overwonnen Landen tot Frankryk behoorende. III. 250 Franeker. III. 297 Frankfort. Hl. 151 Frankryk, beschryving en verdaeling van dat Koningryk, III. 242 , enz. Berigt wegens deszelfs Regeering , Krygsmagt en heerschenden Godsdienst , 




VOORNAAMSTE 2AAKEN. [II. Afd. 11 

dienst, 256, enz. Natuurlyke Historie. 259, enz. Fransch Vlaanderen , Henegouwen, Namen en Luxemburg. Zie Vlaanderen , Henegouwen, ene. Franschen , hun aart en zeden , III. 258 , enz. Hunne bezittingen in Noord- Amerika. III. 676 Fresh-Water - Rotsen in Hampshire. I 144 Freshwell. II. 30 Fresingfield. II. 59 Friarne. I. 292 Friesland, Beschryving, Verdeeling en Natuurlyke Historie van die Provincie, III. 295. enz. Eilanden, tot dezelve behoorende.302 

Frome I. 83 G. 

Gade. II. 7 Ganges. III. 555 

Gebouwen , voorname) in Duitschland, III. 160, enz. In Italië. 207, enz. 

Geesbach. III. 150 

Geestelyke Keurvorstendommen. Zie Keurvorstendommen 

Gelderland, eene der zeven Vereenigde Provinciën, Beschryving en Verdeeling van het zelve, II. 289. Eene Oostenryksche Provincie, dus genoemd , III. 305, enz. Draagt ook den naam van Opper- gelyk het eerste dien van Neder - Gelderland. ald. 

Geleerdheid en Konsten in Europa meer in bloei dan in andere Waerelddeelen, III. 14. By de Zwitsers in hoo- Reg. voor de Nat. Hist. 

geagting, 171. Derzelver staat in Italië. 191 Genezende wateren in Radnorshire. II. 458 Genua , byzonderheden wegens die Landstreek van Italië. III. 202 Georgië, onder de Persianen en Turken verdeeld , III 433- Eene der Engelsche Volkplantingen in NoordAmerika. III. 719, enz. Germanen. Zie Duitschers. Gevogelte, wild en tam) vindt men in Zweden menigvuldig. Zie Zweden. In Duitschland, III. 160. In Zwitserland. 179 

Gewassen in Cornwall. I. 12 Gewoonten der onderscheidene Volkeren. Zie op ieder Land in het byzonder. Gezondheidsbron by Durham IL 408 Gildebuizen in de onderscheidene Wyken van Londen aangewezen. I. 308,enz, Gipping. II. 55 Glamorganshire , een Graafschap in Zuid-Wales beschreven. II. 463 Glas, Muskovisch) merkwaardig onder de Delfstoffen van Rusland. III. 94 Glastonbury. I. 71. 101* Gloucestershire , een Graafschap in Engeland, hoe verdeeld. I. 424, enz. Gnasb of Wash II. 269,275 Goare. I. 204 Godalming. I. 182 Godley I. 171 Godmanchester. II. 146 Godsdienst van Europa,en verdeeldheden in denzelven, HL 14. Staat van denzelB ven 




12 

BLADWYZER DER 

ven in de onderscheidene Landen. Zit op ieder Land in het byzonder. Goede Hoop, Kaap van). III. 

622, enz. 

Goes, Ter). III 268 Golkonda. III 563 Gorinchem III 279 Gosport I 136 Gouda III 279 Goudkust, tot Guinea behoorende. III 643 Goudmynen in Devonshire. I 

42 

Graden van Hette en Koude in Noorwegen. III 53 Graven in de Abdy van Westminster. I 395 Gravenhage, 's **), III 270 Grieksche Eilanden. III 377 Grietenyen in Friesland. III 

301, enz. 

Groeven van Marmer en andere Steenen in Duitschland III. 145 Grol. III 293 Grond, gesteltenis van denzelven in onderscheidene Landen. Zie by ieder Land in het. byzonder. Groningen III 303 Groningerland, Beschryving en Verdeeling van het zelve, III 302. Eilanden, tot deze Provincie behoorende. 

304 

Groot Brittanje Regeering, Koophandel , Zeemagt en andere byzonderheden van dat Ryk III. 351, enz. 

Groot Cairo. Zie Cairo. 

Groot Tartarye Zie Tartarye 

Grootte , Tafel , waarin de grootte der Oppervlakte van den geheelen Globe,in vierkante mylen gerekend 

tegen 60 in eenen graad , wordt opgegeven. III II 

Grotten, merkwaardige in Polen III 114 

Guernsey. I 149 

Guienne, een der Twaalf Gouvernementen , in welken het Koningryk van Frankryk verdeeld is. III 248 

Guildhall een ruim Gebouw in Londen, waarin de negen Stads Geregthoven gehouden worden I. 317 

Guinea, Beschryving, Natuurlyke Historie en Verdeeling, III 638. Inwooners, ald* Regeering Godsdienst en Taal , 641, enz. Kusten, daartoe behoorende. 643 

H. 

Haarlem III. 272 Hackney. I. 294 Hagedissen in Italië. III. 206 Haleswarth II. 63 Hammersmith I. 287 Hampshire , Beschryving van dit Graafschap van Engeland. I. 128, enz. Hamptoncourt. I. 266 Hanau. III. 151 Handwerken, vele) door de Duitschers uitgevonden of verbeterd. III. 138 Hanen en Hanengevegten, menigvuldig op het Eiland Anglesey. II 514 Harderwyk. III. 292 Haring, wyze om die te zouten , II. 95. Wordt met regt onder de Visschen van ons Land geteld. III. 335 Haringvangst, door dezelve is Tarmouth in het byzonder merkwaardig. II. 94 Har- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [II. Afd.] 13 

Harlingen. III. 298 Harlow. II. 44 Hartesmere. II. 58, enz. Hartford. II. 19, enz. 

Harwich. II. 37, enz. 

Hastings. I. 215 Hatfield. II. 10 Hattem. III. 292 Haven, dat gedeelte van den Theems, het welk eigenlyk de Haven is , wordt Pool genoemd. I. 272 Haw I. 37 Hazen in Rusland. III. 95 Hempsted. II 14 Henegouwen, verdeeld in Oostenryksch en Fransch , III. 308. Steden in beide die verdeelingen ald. Hennip behoort onder deKoopwaren van Ierland. III. 365 Hereford. II. 209 Herefordshire, Beschryving en Verdeeling van dit Graaf; schap van Engeland. II 206", enz, 

Hermelynen in Noorwegen. III. 

61 

Herten in Noorwegen. III. 59 Hertfordshire. Beschryving en Verdeeling van dit Graafschap van Engeland. II. 3, enz. 

Hertogenbosch, 's). III. 306 Hervorming omtrent denGodsdienst in Duitschland ingevoerd. III 135 : Heston. I. 282 ; Hette en Koude, Graden van . dezelven in Noorwegen. III. 

53 

'. Heybridge. II. 41 Highgate, I. 291 Hillington. I. 281 Hinckforth. II, 31 Hindus , Godsdienst van dit 

Volk, III. 571, enz. Zie ook Indianen. . Hindustan , Natuurlyke Historie van dat Land. III. 

550, enz. 

; Hippopotamus. III 627 Hispanisch , een der groote Antilische Eilanden. III. 

Hitchin. II. 10 Hithe. I. 260 Hitland of Shetland, een der Scbotsche Eilanden. III 367 Holland, een der drie deelen van het Graafschap Lincolnshire in Engeland, II. 276, enz. Onder de zeven Vereenigde Provinciën de tweede in rang, III 269. Verdeeling en Beschryving van die Provincie. 270, enz. Hollanders, hunne bezittingen in Noord-Amerika. III. 679 Holmstone. I. 261 Holyhead. II. 513 Honderden. Zie Regtsgebieden. Hongaren, hunne geaartheid, kleding. bezigheden, Taal en Godsdienst. III. 388, enz. 

Hongarisch Illyrikum, Ryken, die daarin begrepen zyn; III 394 Hongarye ,. Verdeeling , Beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. III. 383, enz. Zie ook Hongaren. 

Hood, Robin) een berugt Roover in Engeland. II. 300, enz. 

Hoofddeelen, vier, in welken de Globe verdeeld is . grootte van dezelven in vierkante Mylen. III. II Hoofdlieden der onderscheideB 2 ne 




bladwyzer der 

ne Landen. Zie by ieder Land in het byzonder. 

Hooge School. Zie School. 

Hooglanders. Zie Bergschotten. 

Hoorn. II 283 Hospitaal van Cbelsea, I. 270. 

Hospitalen in Londen. I. 355 Hout in Ierland, waarin geen 

wormen zyn. III. 364 Houtsneppen in Noorwegen. III 64 

Hoxon. II. 59 Hull II. 385. 390 

Humble I. 136 Huntingdon. II. 142 Huntingdonshire, Beschryving en Verdeeling van dit Graafschap. II. 139. enz.Huwelyken in Rusland. III 83 Hyaena, een Dier van Rusland. III 94 Hydepark. I. 289 

I 

Jaargetyden in Zweden. III 

26 

Jago St.) een der Kaap Ver■ dische Eilanden. III 704, enz. 

Jamaika , het voornaamste der groote Antillische Eilanden. III 735 enz. 

James, St.) Park in Westminster. I, 369 

Japan, berigt wegens dat ryk, III 403 Het wordt onder de Asiatische Eilanden geteld, 600 Beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. ald. 

Jedfo, een der Asiatische Eilanden , beschouwd als een aanhangsel van Japan, III. 606. Natuurlyke Historie 

en berigt wegens deszelfs Inwooners ald. enz. 

Ieren, hun karakter en geaartheid. III. 350 Ierland , Berigt Wegens het Parlement van). III 355. Staat der Kerke , aldaar. 

356 

Jerpen, Rypen en Tiuren, Vogels , aan Noorwegen in het byzonder eigen. III. 59 Jersey in Hampshire , I 149Nieuw Jersey , in NoordAmerika. III. 704,enz. Jerven, of Erven , Dieren in Noorwegen. Zie Erven. 

Jethrow I. 149 Ikelingham. II. 57 Ikkeri, een Vorstendom van Indie, hebbende eeneHoofd* stad van denzelfden naam. III 569 Illyrikum, Hongarisch). Zie 

Hongarisch. Ingostad. III. 165 Indianen, hun vernuft in verscheidene Konsten, III. 549. Hunne zeden en gewoonten, 550. Zie ook Hindus. Indie, verdeeld in het naast by gelegen gedeelte van Indie, en Indie aan de overzyde van den Ganges, III 546. Beschryving en Natuurlyke Historie van het eerste gedeelte , III 561, enz. Van het tweede gedeelte. 575. enzInsekten en Visschen in Staffordshire, II. 253. In Rusland , III. 97- In Polen, 118. Onder die van de Vereenigde Nederlanden is de EpHemeron merkwaardig , 337. In Hindustan. 559 Inwooners van verscheidene Graafs 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 15 

Graafschappen van Engeland, als van Cornwall, I. 6. Van Devonshire, 42. Van Dorfetshire, I. 60, enz. Van Somersetshire, 66 en 98. Van Wiltshire. I , 103 Ipswich, I. 69, enz. 

Irke II. 378 Irtbing II. 423 Irwell. II. 337 Isis I. 469 Isle de France, een der Twaalf Gouvernementen van Frankryk. III 243 Islington. I. 290 Ispaban. III 438 Istlenworth. I. 282 Istwyth. II, 484 Italiaanen , hun karakter, gewoonten en zeden ,III. 189. Taal en Godsdienst, 190. Staat der Geleerdheid onder hen. 191 Italie beschreven, III. 181, enz. Hoe verdeeld, 183, enz. Regeeringsvormen , 187- Bewooners. Zie Italianen. Akademien , 192. Natuurlyke Historie, 192, enz. Fraaije Gebouwen, en andere merkwaardige byzonderheden. 207, enz. Itching I. 133 Judea of Palestina. III. 423 Jutten , hunne hoedanigheden. III 35 Ivel. II. 6 en 149 

Ixworth. II. 58 

K. 

Kaap Verdische Eilanden in Afrika. III. 664, enz. 

Kaas , Cbestersche) behoort onder de merkwaardige Voortbrengsels van he 

Graafschap Cheshire. II. 321 Kameelen in Rusland, III 95. 

In China. 596 Kampen. III. 294 Kanalen in China III 511, enz. 

Kanarische Eilanden in Afrika. III. 666 

Kanora, een Koningryk van Indïe, Beschryving en Natuurlyke Historie. III. 563 

Kantons, dertien) in welken Zwitserland verdeeld is. III. 168. Berigt wegens derzelver grootte, Regeering en andere byzonderheden. 169, enz. 

Kapen of Voorgebergten in Afrika. III. 622,enz. 

Karakter der Bewooneren van onderscheidene Landen. Zie by ieder Land in het byzonder. 

Karel de Vde, Keizer) Staatsverwisselingen in te Nederlanden, sederd den tyd van zyne Regeering. III. 309, enz. 

Karnata, een Koningryk van Indie , omstandig beschreven. III. 567, enz. Kaspische Zee. III. 451 Keizerryken in Europa, III 15; Ken. II. 338 Kennet. I. 124 Kensington. I. 287 Kent, beschryving en verdeeling van dit Graafschap van Engeland. I. 221, enz Kesteven. II. 280 Keurvorstendommen in Europa. 

III 16 Keveney. II. 512 Keysteenen in Devonshire.I. 38 Kings-lime. I. 50 kINGSTON I. 184 B 3 Klok- 




16 BLADWYZER DER 

Klokken, de grootste van allen, die in de waereld zyn, is te Moskow. III 100 

Koeyen in Rusland, III. 95 

Kompagnie, Oost-Indische) oprigting van dezelve in de Nederlanden. III 320, enz. 

Koninglyke Sociëteit der Wetenschappen in Engeland. III. 

357 

Koningryken in Europa. III. 15 Koningsberg. III 121 Konsten en Wetenscbappen. Zie 

Wetenscbappen. Koolen zyn zeer overvloedig 

in Northumberland. II. 434. Koolputten in Somersetshire, I. 

84- In Lancashire, II. 354. 

In Westmoreland. 417 Koornmolens op de Rivieren 

van het Eiland Man II. 

518 

Koopwaren van het Eiland Man II. 521 Kopererts in Lancashire. II. 352 Kopermynen van Cornwall, I. 17. Groote Kopermyn in Zweden. III. 26, enz. Koperrood in Dorfetshire. I. 59 Koppenhage. III. 32, enz. Koude graden van dezelve. 

Zie Hette. Koyel Kaap in Indie III. 566 Kraken schynt onder de Polypussen te behooren ,, is aan Noorwegen in het byzonder eigen en wordt voor het grootste en verbazendste van alle Dieren gehouden. III 66 Kreitsen , negen in Duitschland. III 125 Derzelver onder verdeelingen. 126 Kristallen. I. 18 Krokodillen in Hindustan III 560. ln Egypte. 627 

Krygswegen, Romeinsche in Middlesex, I. 284. In Oxfordshire. 466, enz. 

Kryt in Somersetshire. I. 83 Krytbergen in Kent I. 259 Kust van Dorsetshire beschreven. I 59 Kwakkels in Podolie. III. 117 Kyrie, door Pope geprezen, als een man, aan wien Ross en Herefordshire hunne voornaamste fraaiheden verschuldigd zyn. II. 211 

L. 

Ladoga een Meer in Rusland- III 91 

Lancashire , of het Paltsgraafschap Lancaster', in Engeland, Beschryving en Verdeeling van het zelve. II. 336 

Lancaster II. 347 

Land en Water, deszelfs Evenredigheid tot elkanderen, III. 4 Het vaste Land van Europa oudtyds verdeeld in agt deelen. 17 

Landbouw in Zweden verwaarloosd. III. 26 

Landvogels van Noorwegen. III. 63 

Langtre. I. 512 

Languedoc een der Twaalf Gouvernementen van Frankryk. III. 248 

Lanham. Zie Lavenham. 

Laos. Zie Lowhos. 

Lapland, Beschryving, Verdeeling en Gelegenheid, III. 67, enz. Natuurlyke Historie , (58 , enz. Russisch Lapland, deszelfs Gelegenheid, Verdeeling en Staat. III 474 

Laussen. III. 178 La- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 17 

Lavenham of Lanham. II. 76 Lawbos, een Koningryk van Indie beschreven. III. 583 Laxden. II. .. 34 

Laystass. II. 62 Laywell I. 31, enz. 

Lea I. 279. II. 5, 28 

Leam. II. 164 Leeuwarden. III. 296 Legerveld in Caisbo. II. 17 Leicester. II. 268 Leicestershire, Beschryving , Verdeeling en Natuurlyke Historie van dit Graafschap van Engeland. II. 260, enz Leigh II. 48 Leinster, eene Provincie van Ierland. III. 346 Leming. II. 58 Lemington. I. 130 Leopool. I. 22 Leuven. III. 307 Lewes. I. 210 Lewknor. I. 507 Leyden. III. 274 Lichen Marinus of Zee-leverkruid in Somersetshire. I 68 Lid. I. 36 Limburg, beschryving en verdeeling. III 309 Lime-Regis ,of Kingslime. Zie Kingslime 

Lincoln. II. 283 . 

Lincolnshire, een Graafschap , in Engeland, Beschryving, , Verdeeling en Natuurlyke Historie. II. 274, enz. 

Lindsey. II. 283 

Linie, in de Provincie Utrecht in den jare 1746 aange- . legd. III. 259 

Lion , een der Twaalf Gou- , vernementen van Frankryk. III 247 . 

Lipto III. 393 

Lissabon. III. 234 . 

Livadie in Europisch Turkye. III 375 Liverpool. II. 340 Liandrindod. II. 457 Locbem. III 293 Lodden. II. 207 Logansteen. Zie Wiegsteen. Lon. II. 339 Londen, Brug van ) over den Theems, I. 274. Beschryving van die Stad , 295. Derzelver Verdeeling, 307, enz. Voorsteden 409 Looes II. 66 enz. 

Lord Major, zyne wooning beschreven. I. 353 Los , een Dier in Rusland. 

III. 94 Lotheringe , behoort tot de overwonnen Landen van Frankryk III. 250 Lothingland II. 61 Louisiana in Noord- Amerika. 

III 727, enz. 

Louvre , de) een zeer groot Meesterstuk der Bouwkunde te Parys III. 251 II 207 Lugtsgesteltenis der onderscheidene Landen. Zie by ieder Land in het byzonder. 

Lundy - Eiland. I. 34 Lune II. 416 Lustplaatsen in verscheidene Graafschappen van Engeland II. 205, 273, 319, 361, 404, 421, 445, 454, 462, 468. 473 Luxemburg, verdeeling en beschryving. III. 309 Luxsord. I, 57 Lyd. I. 261 Lykbussen, in het Graafschap Essex gevonden II, 37 Lykplegtigheden in Zweden. III. B 4 24, 




18 BLADWYZER DER 

24, enz. In Noorwegen. 50. In Rusland. III. 83 Lynn. II. 100 

M. 

Maagdenburg III. 164 

^ Maagdensulsel eene der zeldzaamheden van Bern in Zwitserland. III. 175 

Maas. III. 329 

Macedonië in Europisch Turkye. III. 374 

Madeirasche Eilanden in Afrika beschreven. III 668, enz. 

Madrid. III. 212 Madura, een Koningryk van Indie. III. 565 Madurey III 505 Maiden II. 41 Muidenhall. II. 56 Major. Zie Lord Major. Majorka, een der Eilanden van Spanje. III. 231 Malahar, de Kust van ) eene Provincie in Indie, III. 563. Derzelver Voortbrengsels. III. 564 Malvernsche Heuvelen. II. 195 Man een Eiland in bet Prinsdom Wales II. 515. Byzonderheden , Natuurlyke Historie en Oudheden van hetzelve. 516, enz. 

Manchester. II. 343 Mandarynen in China als Representanten van den Keizer beschouwd. III. 482 Monilles of Philippynscbe Eilanden , Natuurlyke Historie van dezelven en berigt wegens de Bewooners. III. 

609 

Mannington II. 40 Maran of Minoram. II. 5 

Marava , een Vorstendom in Indie. III. 565 Mark, Paleis van st. te Venetie. III. 207 Marmer, groeven van) en van andere Steenen in Duitschland. III. 145 Marokko in Barbarye. III. 628 Marybone, of St. Mary le Bone. I. 289 Maryland in Noord-Amerika 

III. 707, enz. 

Maten der Engelschen, vergeleken met die van andere volken. III. 397 Mechelen. III. 305 ,enz. Medenblik. III. 285 Mendlesham. II 58 Meer van Romney Zie Romney. Meeren in het Graafschap Huntingdonshire, II. 110. Merkwaardige Meeren in het Graafschap Westmoreland, II. 416, enz. Meeren in Zweden, III, 26. In Denemarken , III. 40. In Rusland, 93, In Polen, 116. In Duitschland, 155. In Zwitserland 176. In Italie 194. In Spanje, 223. In Hongarye, 391. In Asiatisch Turkye, 410. In Groot Tartarye , 462. In China 

511 

Meerman, een Visch , aan Noorwegen eigen. III. 66 Mein III. 154 Mendippe-heuvels in Somerset shire, berigt wegens dezelven, I. 77 en 90. Byzonderheden, daar te vinden78. 

Merionithshire, een Graafschap in Noord-Wales , beschryving van het zelve. II. 493, enz, Mer- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 19 

Mersey. II. 40 Messur , een Koningryk in 

Indie. III. 570 Metalen in Cornwall. I. 13 Mexiko, óf Nieuw Spanje in 

Noord-Amerika. III 680 enz. 

Michiels-Berg, St.) in Cornwall. I 21 Middelburg. III. 265 Middlesex , Beschryving en Verdeeling van dit Graafschap van Engeland. I 262 , enz. 

Milford, Haven van) II 480 Minehead. I. 68 Minerale Wateren in Devonshire , I. 30. In Somersetshire, I. 101. In Wiltshire, 

I. 126. In Durham, II 408. In Duitschland, III. 146, enz. In Zwitserland III. 176. In Hongarye, III. 390, enz. In Asiatisch Turkye, III. 410 

Minoram. Zie Maran. Minorka, een der Eilanden van Spanje. III. 231 Moeders Tooren in Derbyshire. 

II. 312 Moeotisch Meer in Rusland. 

III 93 Moerassen in het Graafschap 

Cambridgeshire. II. 135 Moerige Landen in Stafford

shire. II 242 Moeris, een Meer in Egypte. 

III. 626 Moezel III. 144 Mogol Ryk van den Grooten) 

Zie Hindustan en Mogolscbe Ryk. 

Mogolscbe Ryk , Beschryving en Regeering van dit Ryk, III. 547. Volken, door welken het bewoond wordt, 

548. Taal en Wetenschappen. ald enz. 

Moldavië, een der Landen, die onder de bescherming staan van, en fynsbaar zyn aan de Ottomannische Porte. III 380 Mole , of Swallow. I. 162 Molensteenen in het Graafschap Cbeshire. II 321 Monmouth. II. 254,enz. Monmouthshire , een Graafschap in Zuid-Wales, Beschryving , Verdeeling en Natuurlyke Historie van het zelve. II. . 450,enz. 

Monnikendam. III. 285 Montfoort. III. 288 Montgomery. II. 490 Montgomeryshire, een Graafschap in Noord-Wales, beschryving van het zelve. II 493 Monument te Londen. I. 312 Mooren. Zie Afrikanen. Moorenland. Zie Nigritie. Moorsteen in Cornwall. I. 13 Morea , in Europisch Turkye. 

III 376 Moskow. III. 73 , 100 

Muilezels in Cornwall meer dan Paarden in gebruik. I.' 

12 

Munster. III. 347 Munten der Cbinesen. III 509 Muskovie Zie Rusland. Muskovisch Glas. III 93 Mutford. II. 61 Muur, groote) die China van Tartarye scheidt.III.532,enz. Mylen, Noorweegsche) derzelver grootte. III. 41 Mynen in Cornwall, I. 14. Op het Eiland Man, II. 518. In Zweden, III 26. In Duitschland, III. 244. In Hongarye. III 390. In China. III 514 B 5 N. 




BLADWYZER DER 

N. 

Naaldsoog II. 311 

Nadder. I. 110 Namen, verdeeling en beschryving van het zelve. III 308 Nantwich. II. 337 Napels , een Koningryk , tot Italië behoorende. III 183 Nafery II. 166 Natuurlyke Historie der onderscheidene Landen. Zie by ieder Land in het byzonder. 

Naxia, een Eiland, tot Europisch Turkye behoorende. III 378 

Neder Gelderland. Zie Gelderland. 

Nederlanden, beschryving en verdeeling van dezelven , III 263, enz. Oostenryksche ■ Nederlanden in het byzonder beschreven en hoe verdeeld, III 305- Staatsverwisselingen in de Nederlanden , Sederd den tyd van KareL den Vden, 309. Staatsverwisselingen, Godsdienst en andere byzonderheden . in de Vereenigde Nederlanden, 312, enz. Natuurlyke Historie dezer Landen, en , Oudheden in dezelven ontdekt. 331, enz. Nederlanders, hun aart en gesteltenis. III 316 NedEr-Oostenryk. III 129 ■Neder-Rynsche Kreits. III 129 Neder-Saxische Kreits. III. 127 Needles en Shingles. I. 146 Nen. II. 140. 163 Newcastle. II. 435 Newfoundland, een der NoordAmerikaansche Eilanden. III. 

732. enz. 

New-Market. II. 56,130 Newport. I 146, 527 

Newtown. I. 146 Nieuwe Rivier. II. 6 Nieuw Engeland. Zie Engeland. 

Nieuw Spanje. Zie Mexiko. 

Nieuw Yersey. Zie Yersey. 

Nieuw York. Zie York. 

Niger. III 621, 636 

Nigritie of Moorenland , Beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. III 636 

Noord- Amerika, beschreven, III 675, enz. Europeesche Volkplantingen in het zelve. 676 enz. 

Noord-Beveland in Zeeland . bewester Schelde. III. 268 

Noord Carolina. III. 714 

Noord-Holland, ook Westfriesland genoemd, beschreven. III 270 

Noord-Schotland. Zie Schotland. 

Noord-Taunton. I. 40 

Noord - Wales, berigt wegens het zelve. II. 449 

Noordzee, gelegenheid van de Nederlanden ten opzIgte van dezelve. III. 327 

Noorder Riding, een der drie deelen van Yorkshire beschreven. II. 393, enz. 

Noorwegen, oudstyds Scandinavië genoemd , beschreven, III 41, enz. Staat der oude en hedendaagsche Regeering, 42. Bewooners en byzonderheden wegens dezelven 42 ,enz. Natuurlyke Historie van dit Land. 

53, enz. 

Norfolk , een Graafschap in Engeland beschreven.II.83.enz. 

Nor- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 21 

Normandye, een der Twaalf Gouvernementen van Frankryk. III. 246 Northamptonshire, een Graafschap in Engeland, beschreven. II. 162, enz. Northumberland , een Graafschap in Engeland, beschreven II. 432,enz. Norton. II. 58 ,334Norwich II. 87 Nottingham. II. 295 Nottinghamshire , een Graaf

schap in Engeland, beschry■ving van het zelve. II. 291, enz. 

Nubie, eene Rivier in Afrika, III 622. Beschryving en Natuurlyke Historie der Landstreeke van dien naam in Afrika. III. 644 

Numidie, Beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. III. 632 

Nova Zembla, berigt wegens het zelve. III. 476 

Nyl III. 622 

Nymegen. 289 > enz. 

O. 

Oder. III. 153 ^ Odsey. II. 7 Oeffeningen der jonge luiden 

in Noorwegen. III. 49 Ogmore. II. 464 Okeham. II. 270 Oker in Somersetshire, I. 95. 

In Staffordshire. II. 245 < Okey - Hole in Somersetshire, 

beschreven en afgebeeld. 

I. 78, enz. ( 

Oldham. I. 140 < 

Olifanten in China III. 525 Ommelanden, Groninger") onderscheiden in vyf Kwartie

ren. III. 303, enz. 

Onega. III. 91 Ongar. II. 44 Onweersvogels. Zie Stormvogels. 

Ooijevaar mag onder de Vogelen als een Inboreling van Holland geteld worden. III. 334 Oost-Acton. Zie Acton Oost Barnet. II. 18 Oost - Indische Kompagnie in de Vereenigde Nederlanden, oprigting van dezelve. III. 

320, enz. Oostenryk, Neder ) III. 129 Oostenryksche Kreits, III. 129, Oostenryksche Nederlanden. Zie Nederlanden. Oostergo , een der Kwartieren van Friesland , bevat elf Grietenyen. III. 301 Qoster Riding in Yorkshire beschreven. II. 385, enz. Oost-zee, merkwaardige byzonderheden wegens dezelve. III. 32 Opper- Gelderland. Zie Gelderland. 

Opper-Saxische Kreits. III. 120 Orford. II. 65, enz. 

Orgel, voortreflyk in de Domkerk te Ulm. III. 113 Orwell. II. 55 Osey. II. 40 Ossenoogsteen, in het Graafschap Cbeshire. II. 334 Osterly-House en Park.I. 284 Osulsion. I. 267 Ottomaanschee Porte. Zie Porte. Oud Romney. Zie Romney. Oud Sarum. Zie Sarum. Oudheden, Romeinsche) in Wileshire , I. 108. Tusschen Strafford en Laighton, II.47. In Norfolk, II. 98,enz. In Leicestershire,  II. 267. In Cum- 




22 BLADWYZER DER 

Cumberland, II. 432. In Radnorshire, 461. In Glamorganshire, 468. In Caermartenshire , 472. In Flintshire, 510. Op het Eiland Anglesey, 515. Op het Eiland Man 521. In Zwitserland, III. 179. ln Spanje. III. 228, enz. 

Onse, de kleine) II. 54. De groote, 85. Zie ook 110, 140, 150, 163 

Overmaas, Land van)III. 282 

Overyssel, Beschryving en Verdeeling van die Provincie. III 295 

Oxford , beschryving van de Stad en Hooge Schole in dezelve. I. 470,enz. 

OxfordsHire, een Graafschap van Engeland, Beschryving en Verdeeling van het zelve. I. 466, enz. 

P. 

paarden in Cornwall minder ■* in gebruik dan Muilezels, I. 12. Paarden zyn in Leicestershire groot, II. 261. In Zweden schoon en sterk, III. 27. Die van Noorwegen verdienen eene byzondere opmerking. III 58 Paddington. I. 289 Paderborn , een Bisdom in Duitschland, merkwaardig door de Bronnen in deszelfs nabuurschap. III. 149 Paleis van den Keurvorst van Beijeren telt men onder de merkwaardigste gebouwen van Duitschland, III 161. Ook dat van den Koning van Pruissen te Berlyn , en het Keizerlyke te Wenen, ald. 

Onder die van Italië telt men het Paleis van St Mark te Venetië, III. 207. Paleizen en voorname Gebouwen te Madrid, in Spanje III. 213. Merkwaardig Paleis te Parys. Zie Tbuilleries. Paleis van den Keizer van China. Zie Peking 

Palestina, tot Asiatisch Turkye behoorende , beschreven. III. 426 

Palus Moeotis. Zie Moeotisch Meer. 

Pancrass, St.) I. 289 Paraguay in Zuid - Amerika, Beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. III 766 

Parelmosselen, ontdekt aan den mond van de Rivier de Irthing in het Graafschap Cumberland, II. 423 

Park, St. James). Zie James , St.) 

Parlement van Engeland, berigt wegens het zelve , II. 352. Van Ierland. 355 

Parochiën van Londen binnen de Wallen zyn Zeven en Negentig, en buiten dezelven Zeventien in getal. I. 304 

Paros, een der Griekscbe Eilanden , merkwaardig om zyn Marmer. III. 377 

Parys, de Hoofdstad van Frankryk, Beschryving van, en merkwaardige byzonderheden in dezelve. III. 244, enz. 

Pauls.St.) Hoofdkerk te Londen. I. 328, enz. 

Pausdom van Rome, een der voorname deelen van Europa. III. 16 

Peel II, 519 Pegu, 




VOORNAAMSTE ZAAKEN, [II. Afd.] 23 

Pegu, een Koningryk van Indie. III. 579 

Pek en Teer, hoe in Rusland verkregen wordt. III 98 

Peking , de Hoofdstad van geheel China omstandig beschreven, III. 479 Paleis van den Keizer in dezelve. 

480 

Pembroke. II. 479 Pembrokeshire ,een Graafschap in Zuid - Wales , II. 477Beschryving van het zelve. ald. 

Pensylvanie, in Noord - Amerika. III. 703, enz. 

Persianen , hun Godsdienst, III. 441. Staat der Geleerdheid en Konsten onder hen , 443. Hunne Kleeding en Voedsel ,445. Hunne Taal, 447 

Persie, Beschryving.Regeering en Natuurlyke Historie van dat Ryk. III. 437, enz. Persische Golf. III. 451 

Peter de 1ste veranderingen, welke deze, Czaar in de zeden der Russen heeft te weeg gebragt. III 81 Peterborough, de oudste Stad in Engeland. II. 164,enz. Petersburg beschreven. 111. 74 Pevensey. I. 214 Philips, St.) een der Eilanden van de Provincie Zeeland, beooster Scbelde. III. 

269 

Philippynsche Eilanden. Zie Manilles. 

Pholas. Zie Boorvisch. 

Picten Wal der) in het Graafschap Cumberland, II 431, enz. In het Graafschap Northumberland. 443 

Pikardye, een der Twaalf 

Gouvernementen van Frankryk. III. 245 Pincbley commen. I. 291 Pirral. II. 6 Pirton of Pireton. I. 508 Planten, Iyst van) in Dorsetshire, I. 62. In Somersetshire, 99. Planten, eigen aan het Graafschap Staffordshire. II 252 Plata, La) in Zuid-Amerika, Beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. III. 

763 

Plegtigheden by het trouwen en begraven , onder de verscheidene volken in gebruik. Zie by ieder Land in het byzonder. 

Plica Polonica, eene besmettelyke Ziekte in Polen. III 119 

Ploughly. I. 497 

Pluimalluin behoort tot de natuurlyke Zeldzaamheden in het Graafschap Lancashire. II. 353 

Polen , Beschryving en Verdeeling van dit Ryk. III 101, enz. Gesteltenis der Regeering, 105. Aart, Zeden en Gewoonten der Inwooneren , 107, enz. Natuurlyke Historie. 110, enz. 

Polypi worden aan de Kust van Cornwall in meenigte gevonden. I 25 

Pondicherry in het Koningryk Karnata beschreven. III. 

568 

Pool, dat gedeelte van den Theems, het welk eigenlyk de Haven is. I. 272 Poole in Dorsetshire. I. 57 Pools-Hol in Derbyshire beschreven II. 311 Poplar- 




24 BLADWYZER DER 

Poplar-Marsch. I 275 Porte Ottomannische) Landen ln Europa, die aan dezelve fynsbaar zyn. III. 378 Portland. I 52, enz. 

Portugal, Beschryving en Verdeeling van dit Ryk , III. 233. Aart, Zeden en Taal der lnwooneren, 237. Staat der Regeering,238. Godsdienst , 239. Natuurlyke Historie en Zeldzaamheden. 241 Portugezen. Zie Portugal Hunne Bezittingen in NoordAmerika. III. 677 Portsmouth. I. 137 Presburg. III. 385 Preston. II. 345 Protestantsche en Roomsch Katholyke gedeelte van Zwitserland aangewezen. III. 168 Provence, een der Twaalf Gouvernementen van Frankryk. III. 240 Pruissen, bezittingen des Konings van) zyn in verscheidene Landen verspreid. III. 18. Beschryving, Verdeeling , Gesteltenis en Regeering van dit Ryk, III 119 enz. Staten des Konings, 123. Tot dezelven behoort ook Silesie. ald. Pruissich Gelderland is een deel van Opper-Gelderland, IIL 309. Hoofdsteden in het zelve. ald. Pulp, een Visch, naby Smirna gevonden. III. 410 Purbek. I. 56 Purmerent. III. 285 Put, merkwaardige te Noord Taunton. Zie ald. By de Rivier Stort in Hertfordshire. II, 12 

Pyreneen behooren tot de Bergen van Frankryk. III. 248 

Pyrmont , merkwaardig door Minerale Wateren. III. 147 

R. 

Raadhuis te Cambridge, een ' der voornaamste Gebouwen in die Stad, beschreven. II. 113 ,123, enz. Radnershire, een Graafschap in Zuid-Wales beschreven. II 455, enz. 

Rakan. Zie Arrakan. Ramana Koyel , een Eiland van Indie. III 566 Ramanadaburam , de Hoofdstad van het Vorstendom Marava. III. 565 Ramsey. II. 520 Reb. II. 6 Read. II. 434 Redgrave. II. 58 Regens in Noorwegen , verscheidenheid in dezelven. III. 54 Regensburg. III. 165 Regtsgebieden, in welken verscheidene Graafschappen in Engeland verdeeld zyn. Zie by de Graafschappen zelven. Zy worden ook Honderden genoemd. I. 470 Rendieren, aan Noorwegen in het byzonder eigen beschreven, III. 59. In Rusland. III 195 Renimed. I. 265 Republieken in Europa zyn zes in getal. III 16 Reygate. I. 127 Rhee. II. 6 Rheenen. III. 287 Rhinoceros , een der Dieren van Hindustan. III 358 Rhy- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd] 25 

Rhydal. II. 485 Rhymny. II. 464 Ribble. II. 338,367 Ribcbester. II. 359 Rickmansworth. II. 18 Ridings, in welken Yorkshire verdeeld is, wat men daar door te verstaan hebbe, II. 363. Beschryving van dezelven. 367, enz. Risbridge. II. 76 Rivieren , in de onderscheide- • ne Graafschappen van Engeland. Zit by ieder Graafschap in het byzonder. Rivieren in de onderscheidene Landen Zie by ieder Land in het byzonder. Robynen, Russische. III 93 Roden. II. 28 Rogge, een der voornaamste Voortbrengsels van Denbighshire. II. 503 Romanie , eene Landstreek, behoorende tot Europisch Turkye. III 571 Rome. III 385 Romeinsche Krygswegen in Oxfordshire, I 466. enz. Tumuli , of Begraafplaatsen der Romeinsche Legerhoofden naby dezelven geplaatst, 467 enz. Romeinsche Oudheden. Zie Oudheden. Romney, Nieuw en Oud) I. 

260. Het Meer van), ald. Room , in Somersetshire gebruikt. I 97 Romeinsche Krygswegen en Oudheden. Zie Romeinsche Ross, is zyne grootste fraaiheid schuldig aan Kyrle, die door Pope geprezen wordt II. 211 Rots, St. vincents. Zie VincentsRots. Rotsen zyn in Noorwe

gen zeer menigvuldig. III 55 Rotsalluin in Lancashire. II. 352 Rotswater, berigt wegens bet zelve II. 460 Rotszout, een der Voortbrengselen van Rusland, waarin groote'' handel gedreven wordt. III 92 Roveredo, merkwaardige Brug in die Stad van Oostenryk. 

III 166 

Royston. II. 7 

Rumford- II 46 

Rundvee in Lancashire 354. In Zweden is het zeer klein. III. 27 

Rusland, Groot") of Muskovie, behoort gedeeltelyk tot Europa, gedeekelyk tot Asia III 71. Verdeeling, grootte en andere byzonderheden van Rusland in Europa,, 72, enz. Regeering en Lotgevallen, 76 Afkomst van deszelfs Bewooneren, 80. Zie ook Russen. Natuurlyke Historie,88,enz. Asiatisch Rusland , ook Groot 'Tartarye bevattende, verdeeling en grootte van het zelve. III 403, 465, enz. Regeering in de verschillende deelen , 468. Het wordt meest bewoond door Tartaren. ald, 

Russen, veranderingen, welke Czaar Peter de Iste in hunne zeden heeft te weeggebragt, III. 81. Hunne hoedanigheden, gewoonten, Godsdienst en Taal, 87 

Russisch Tartarye. Zie Tartarye. Russisch Lapland, Zie Lapland. 

Rutlandshire, een Graafschap van Engeland , Beschry

ving 




26 BLADWYZER DER. 

ving van het zelve. II. 

269 enz. 

Rykdom der Spanjaarden volgens de Oude Historie. III. 

225 

Ryken, voornaame) in Europa, Tafel van derzelver grootte in vierkante Mylen. III. II 

Ryn. III. 151,328 

Rypen. Zie Jerpen. 

S, 

Saffron Walden. II. 29 ^ Salberg. III. 26 Salisbury. Zie Sarum. Salland een der drie Kwartieren van de Provincie Overyssel, III. 294 Salop. Zie Shropshire. Saltsburg. III. 149 Saltwood. I. 259 Samojeden. Zie Samojedie. Samojedie ligt gedeeltelyk in Europisch Rusland, gedeeltelyk aan de Asiatische zyde, III. 465 en 471. Zeden en Gewoonten der Inwooneren. ald. enz. 

Sardinië. III 201 Sart. I. 149 Sarum, Nieuw) of Salisbury, I. in. Oud Sarum. 112 Savernake. I. 124 Scandinavië, deszelfs oude en hedendaagsche uitgestrektheid. III. 19 Scarborough II. 396 Scham. Zie Damaskus. Scheepvaart der Noorwegers is zeer oud. III, 44 Schelde. III. 330 Schepen, meenigte van, die in den Theems ten anker liggen. Zie Theems 

Schiedam. IIL 280 School, Hooge) te Oxford beschreven , I. 474. Kollegien, Gebouwen en andere byzonderheden, tot dezelve behoorende, 476, enz. De Hooge School te Cambridge, en byzonderheden,tot dezelve behoorende , beschreven. II. 114, enz. Schoonhoven. III 280 Schotland, deszelfs gelegenheid en verdeeling, 342, enz. Berigt wegens de Schotsche Eilanden , 344, enz. Staat van de Regeering en Kerk, 353,enz. Natuurlyke Historie. 361, enz. Schotten , hun karakter. III. 

349 

Schouwen, een der Zeeuwscbe Eilanden , beooster Schelde. III. 269 Scbulpvischjes in Cornwall, die de Tyrische verw uitleveren. I 25 Schwalbach. III. 148 Scilly, Eilanden van) in oude tyden vermaard om hun Tin. I. 27 Sclavonie, een Ryk, behoorende tot Hongarisch Illyrikum. III. 396 Scray. I. 241 Selwood. I. 84 Serpentarius, Lapis) in Lan

cashire. II. 353 Servië , eene Lanstreek, behoorende tot Europisch Turkye. III. 369 Severn. II. 220, 450 en 488 Sevion. II. 506 Shepway. I. 258 Sbetland of Hitland , een der Scbotscbe Eilanden. III. 367 Shingles en Needles. I 146 Shres- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 27 

Shresbury. II. 221 Shropshire, ook Salop genoemd, 

beschryving van dit Graaf

schap van Engeland, II. 219, enz, 

Siam, een Koningryk van Indie. III. 587 

Siberië , beschryving van dit Ryk, tot Asiatisch Rusland behoorende,III. 465, enz. Zeden en Gewoonten der Inwooneren, 470. Lugt en Grond. ald. 

Siberiers. Zie Siberië. 

Sicilië , een der Koningryken van Italië. III 183 

Silesie, als een deel der Staten van den Koning van Pruissen beschouwd. III. 123 

Skye, een der Scbotsche Eilanden. III. 366 

Slangsteenen in Sometsetshire I, 92 

Sleeswyk. Zie Zuid-Jutland. 

Slooten. III. 300 

Smeederyen zyn in de bergagtige deelen van Zweden menigvuldig, III. 27. In Denemarken. III. 40 

Sneek. III. 298 

Sociëteit , Koninglyke) der Weetenschappen te Londen. IIL 357 

Somersetshire, beschryving van dit Graafschap van Engeland. I 66, enz. 

Soure. II. 262 

Southampton. I. 131 

Southweck. I. 139 

SoutHwold. II. 65 

Spa. III. 146 

Spaansche en Vereenigde Nederlanden, reden van deze benamingen. III 264 

Spanjaarden, hun Aarten Zeden, III. 216,enz. Hunne Reg. voor de Nat. Hist. 

bezittingen in Noord-Amerika. 676 Spanje, Beschryving, Verdeeling en Grootte van dit Ryk , III 221. Oude en hedendaagsche Bewooners, 216. Hooge Scholen, 219. Natuurlyke Historie en Oudheden, 219,enz. Eilanden tot Spanje behoorende. 231, enz. 

Spawateren in Lincolnshire. II. 

289 

Spelonk by Cheddar in Somersetshire: I 81 

Spelthorne, I. 282 

Sprot, in deze dryven de Bewooners van Cornwall grooten handel. I. 23, enz. 

Staatsch Braband , III. 307. Staatsch Vlaanderen, III 308 Staatsch Gelderland III 309 

Staatsverwisseling in de Nederlanden, sederd den tyd van Karel den Vden. III 309,enz-. 

Stadhuis te Augsburg een der voornaamste Gebouwen van Duitschland III 162 

Staffordshire , Beschryving en en Verdeeling van dit Graafschap van Engeland, II 237, enz 

Stamford. II 280, enz. 

Stampford. II. 79 Standbeelden te Parys opgerigt. 

III 252, enz. 

Staties, I 265 Stanton Drew. I. 89 Starsteenen onder de Natuurlyke Zeldzaamheden van Lincolnshire II. 289 Staten, Algemeene') hun Wapen. III 325 Staveren. III. 299 Steen, merkwaardige) in Dorsetshire, Strombi genaamd, C be- 




28 BLADWYZER DER 

beschreven en afgebeeld. I. 53 

Steenen in Cornwall I 13- ln Dorsetshire, I. 59. In Wiltshire 1. 126,enz. ln Lancashire. II 353 Steengroeven op het Eiland Anglesey II 514 Stephney I 295 Stevenage. II. 9 Stoke l. 517 Stokholm. III. 22 , enz. 

Stonehenge beschreven en afgebeeld I 113, enz Storm- of Onweersvogels , van dezen zyn in Noorwegen twee soorten III. 64 Stort II, 5 Stortford. II. 11 Stour I 49. II. 55. 194 Stowey. I. 90. II. 72 Straatsburg. III. - 163 Stratford. II. 47 Strombi. Zie Steen. Stromboli, een der. Liparische Eilanden. II 199 Sturbridge. II 127 Snabische Kreits. III, 128 Sudbury II. 78 Suffolk , een Graafschap van Engeland, Beschryving en Verdeeling van het zelve. II. 52 , enz. 

Sundgeu, een der overwonnen Landen, aan Frankryk toebehoorende, III 250 Surrey , Beschryving en Verdeeling van dit Graafschap van Engeland, I 162, enz Sussex, Beschryving van dit Graafschap van Engeland, I. 169, enz. Sutton.. I. 262 Swale II. 359 Swaliow Zie Mole Syrie, of Palestina, eene Pro

vincie van Asiatisch Turkye; beschreven , III 415. Hoe 

verdeeld , in Beglerschappen, 416. Godsdienst en andere byzonderheden der Inwooneren ,417, enz. Natuurlyke Historie 418,enz. Szelitze, merkwaardig Hol in eenen Berg naby deze plaats. III. 394 

T. 

Taal der Inwooneren van het Prinsdom Wales is onderscheiden van de Engelsche II. 447. Talen, die in Europa in gebruik zyn, III 14. Oudheid van de Taal der Duitschers III 134 Tachsted. II. 33 Tafel waarin de grootte van den Aardbol in vierkante mylen wordt opgegeven. III II Tass 'II. 264 Talmên in Cornwall I. 7 . enz. Tame I 505. II. 179, 239 Tamar I. 4, 30 

Tanais of Don. III 92 Tand- of Yvoorkust tot Guinea behoorende. III. 643 Tanjaon een Koningryk van Indie III 566 Tannat. II 489 Tanridge. I. 188 Tartaren, verscheidene Volkplantingen van dezelven, III 380. Zy zyn fynsbaar aan de Ottomaansche Porte. 

ald. 

Tartarye. Groot) is een deel 'van Asiatisch Rusland, III. 403. Beschryving, Verdeeling en Natuurlyke Historie van het zelve 452, enz. Russisch Tartarye beschreven , 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 29 

ven , III. 473. Chineesch Tartarye , Beschryving en Verdeeling van het zelve. 

438 enz 

Taunton. Zie Noord - Taunton. Taunton Dean in Somersetshire. I. 69 Tarantula. III. 205 Tave. II. 469 Tavye. II. 464 Teer, hoe in Rusland verkregen wordt. III. 98, enz. Tees. II. 293, 406 

Telentin , een Ryk van Barbarye. III. 628 Tellingham. II. 47 Teme II. 194 Tendring. II. 37, enz. 

Terebrans Piscis, Zie .Boor- visch 

Test I. 132, enz. 

Thame II. 6 Thames I. 162 Theems, loop van deze Rivier, en byzonderheden, die tot dezelve behooren. I. 263, enz. 281, 413,enz. Thessalie, tot Europisch Turkye behoorende. III 377 Thiel III. 291 Thingow. II. 73 Tholen, ter) «en der Zeeuwsche Eilanden beooster Schelde. III. 269 Tbreadling. II. 69 Threadwastre. II. 73 Tburstable. II 41 Thyrn II. 85 Tideswall. II. 310 Tilbury. II. 49 Tingroeven in Cornwall, wyze om dezelven te ontdekken. I. 16 Tinmynen en Tinwerken in Cornwall, I. 14. In Devonshire. 1. . 38,42 

Tinsteen in de Kopermynen van Cornwall gevonden. I .14 Tinwerken. Zie Tinmynen.. Tiuren, Vogels, aan Noorwegen eigen. Zie Jerpen. Tobolks of Tobolsky, beschreven. III. 467 Tong-king , een Koningryk van Indie III. 556 

Tor een Heuvel in Somersetshire. I. 72 

Torbay. I. 34 Tories en Whigs , berigt wegens deze twee partyen in Engeland. III. 359 Toltenham I. 294 Tottridge II. 10 Tovy II. 489 Towy. II. 469 Transylvanie , een Vorstendom van Hongarye. III 395 Trent II. 238, 275 Trichitis, onder de Natuurlyke Zeldzaamheden van Lancashire. II. 353 Tring. II. 14 Tripoli een der Beglerschappen van Syrië, III. 416. Een Ryk van Barbarye. III. 628 Tromlingham. II. 66, enz. Trouw- en Lykplegtigheden in de onderscheiden LandenZie by ieder Land in het byzonder. Trowbridge. I, 109 Tuilleries, een pragtig Paleis te Parys. III 251 Tumuli, of Begraafplaatsen der Romeinsche Legerhoofden in Oxfordshire I. 467 enz. Tunis, een Ryk van Barbarye. III. 628 Turgh. II. 489 Turk , beteekenis van dit woord, III. 368 C 2 Tur- 




30 BLADWYZER DER 

Turken , hun oorsprong, zeden en andere byzonderheden. III 406, enz. 

Turkye, Europisch) Beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. III 368, enz 

Turkye, Asatisch) hoe verdeeld, 402. Berigt van het zelve en van de Inwooners, III. 403. Natuurlyke Historie en Oudheden, 409, enz Provinciën , tot het zelve behoorende. 415, enz. Tweed. II 435 Twente. III 295 Twickenham. I. 282 Tyne. 11. 435 Tyrische kleur van welke stoffe gemaakt. I. 25 Tyvye. II, 485 

U. 

Ulm III. 364 Ulster, een der Provinciën van Ierland. III. 346 Ure, II. 367. 395 

Usheks, Bewooners van Tartarye. III. 453 Usk. II. 451 .474 

Utrecht, de Provincie en Stad beschreven. III 285 Uttlesford. II 29 

V. 

vEE tam) in Cornwall , I. ^ 11. Is in Zwitserland menigvuldig. III. 178 Veelvraten zyn Dieren , welke aan Duitscbland eigen zyn. III. 158 Veenen in Lincolnshire II. 287 Veere III 267 Veluwe III 289, enz. 

Verdische Zie Kaap Verdische Vereenigde Nederlanden. III 264, enz. 

Verlam II. 6 

Vesuvius, een brandende Berg in Italië. III. 197 

Vincents, St.) Rots afgebeeld en beschreven. I. 435 

Virginie , berigt wegens dit gedeelte van Noord-Amerika III 708 > enz. 

Visschen in CornwaU, 1.22. In Staffordshire, II. 253. In Lincolnshire , 287. In Lancashire 356. Der onderscheidene Landen, Zie by ieder Land in het byzonder. 

Visscbery, groote en kleine) van de Vereenigde Nederlanden. III 320 

Vlaanderen, wat onder die benaming begrepen zy, III. 305. Hoe de eigenlyke Provincie Vlaanderen verdeeld worde. 307 enz. 

Vlas behoort onder de Waren, welke Ierland verschaft. III 365 

Vledermuizen , zonderlinge in Hindustan. III. 559 

Vogels in Cornwall, I. 22. In Hampshire , 144. In Staffordshire, II. 252. In Lincolnshire 287- In Lancashire , 355. Vogels der onderscheidene Landen. Zie by ieder Land in het byzonder. 

Vollenhoven. III 295 

Voortbrengsels Natuurlyke) in Cornwall. I. 6 

Vorstendommen in Europa, ondergeschikte) zyn wel driehondert in getal. III. 16 

Vossen in Rusland. III. 95 Vrou- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II Afd.] & 

Vrouwen in Noorwegen , berigt wegens dezelven. III 

50 

Vrugten, die in. Rusland gemeen zyn. III 98 

Vryagien en Huwelyken der Russen. III 82 

Vuurbaak op het Eiland Anglesey II. 514 

W. 

Waereldbeschryving wat. III I Waereldlyke Keurvorstendommen in Europa zyn zes in getal. III. 16 Wageningen. III. 292 Wakefield. II. 369 Wal der Picten Zie Picten Walachye, is fynsbaar aan de Ottomanniscbe Porte. III. 

378 

Walcheren , een der Zeeuwsche Eilanden. III. 267 Wales , Prinsdom van Wales, Beschryving , Verdeeling en Byzonderheden van het zelve, II. 446, enz. Eilanden, daartoe behoorende. 511, enz. Waltham. II. 45, 46 Wandle I. 162 Wangford. II. 59 Wapentakes in Nottinghamshire, II. 293. In Yorkshire. 

368 

Wards of Wyken in welken Londen verdeeld is, zyn zesenveertig in getal, I. 307. Derzelver Beschryving, 308, enz. Durham is verdeeld in vier Wards, II. 406. Wards van het Graafschap Westmoreland , II 415. Van het Graafschap Cumberland, 424. Van 

het Graafschap Northumberland. II. 432, enz. 

Ware. II 12 Warrington. II. 339 Warschaw. III. 105 Warwick. II. 182 Warwickshire, een Graafschap in Engeland, Beschryving en Verdeeling van het zelve. II. 178, enz. Wash. Zie Gnash Waterbeschryving , wat , en hoe onderscheiden van de Aardryksbeschryving. III. 

I 

Wateren van Glastonbury , I. 101*. Evenredigheid van Land tot Water , III. 4. Genezende Wateren in Spanje III. 223 

Waterval by Lidford beschreven. I. 37 

Watervogels zyn in Noorwegen zeer menigvuldig. III 

63 

Watlingstreet, een Romeinsche Krygsweg in Middlesex. II. 

184 

Waveney. II. 54, 85 Weede II. 150 Wel Zie Loywell. Welford. II. 81 Welland. II. 163, 262, 275 Welver. II. 322 Wenen, de Hoofdstad va Neder-Oostenryk, beschreven, III. 129. Het Keizerlyk Paleis aldaar, 161. Merkwaardige Brug , tot die Stad behoorende. 166 Wenstree. II. 40 Were in Wiltshire, I. 109 In Durham. II. 406 West Acton. Zie Acton. West-Indische Eilanden, merkwaardige byzonderheden C 3 van 




32 BLADWYZER DER 

van dezelven. III. 739, enz. 

Westphaalsche Kreits. III. 127 

Westergoo, een der Kwartieren van de Provincie Friesland. III. 296 

Wester Riding in het Graafschap Yorkshire beschreven. II. 363 

Westminster, Brug van). Zie Brug. Platte Grond van Londen en Westminster. Zie Londen. Beschryving van de Stad Westminster , en van haare Abdye en Zaal. I. 368, enz. 

Westmoreland , Beschryving, Verdeeling en Natuurlyke Historie van het zelve. II. 

415. enz. 

Wetenschappen en Konsten , Staat van dezelven in de onderscheidene Landen. Zie by ieder Land. Wey I. 162 Wezels in Noorwegen. III. 

62 

Wezer. III. 154 Wheeler. II. 5°7 Wberfe. II. 367 Whigs en Tories. Zie Thories. 

Wiegsteen in Cornwall , beschreven en afgebeeld, I. 9. Voorgevens der Druiden wegens denzelven. 11 

Wigchelroede in Cornwall , Voorwendsel daaromtrent in de ontdekking van Tingroeven. I. 16 

Wight, een Eiland in Hampshire I. 141 

Wild is in Zweden in grooten overvloed. III. 27 

Wildungen. III 148 

Wiltshire Beschryving oud

ste Bewooners ,en Natuurlyke Historie van dit Graafschap van Engeland. I. 106, enz. 

Winchester. I. 134 Winden , verscheidenheid 'in dezelven in Noorweegen III. 54 WindHam. Zie Wymondsham. Windrush. I. 469 Wire. II. 338 Wisbaden. III. 148 Witham. II. 33. 275 Woestyn. Zie Zaara. Woestynen van Groot Tartarye. III 461 Woking. I. 189 Wol, behoort tot de Waren, welke Ierland verschaft. III 365 Wolfersdyk, een der Zeeuwscbe Eilanden. III. 268 Wolga. III. 91 Walton. I. 470 Wolven in Noorwegen. III. 59 Woodbridge. II. 68 Worcester , beschryving van deze Stad. II. 198 , enz. Worcestershire Beschryving, Verdeeling en Natuurlyke Historie van dit Graafschap ■van Engeland. II. 192,enz. Workum. III. 300 Wouden en Bosscben in Hindustan. III. 557 Wreke. II. 262 Wringcheese. I. 6 Wye. II. 207 , 474 

Wyk , eene Stad in de Provincie Utrecht. III. 238 Wyken. Zie Wards. Wymondham. II. 91 

Y. 

Yare. II. 84 Yarmouth in Hampshire I. 

146. 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [II. Afd.] 33 

146. In Norfolk, een groot en volkryk Dorp, bovenal merkwaardig door den Haringvangst, beschreven. II. 

93 enz. 

Ylst III. 301 Yniswistrin. I. 71 York, eene voorname Stad in Yorkshire, een Graafschap van Engeland, II. 364. Nieuw York in Noord - Amerika. III. 703 Yorkshire, het grootste Graafschap van Engeland , Beschryving en .Verdeeling van het zelve.II. 362,enz. Yvika , een der Eilanden van Spanje. III. 232 Yvon. II. 474 Yvoorkust. Zie Tandkust. Yzer-ertsen in het Graafschap Yorkshire II. 352 Yzer-mynen en Smissen in Denemarken. III 90 

Z. 

Zaal van Westminster. I. 395 

Zaara , of de Woestyn, Beschryving en Natuurlyke 

. Historie van dezelve. III. 

. 634 

Zaire III. 622 

Zambeze. III. 622 

Zand op het Strand van Devonshire, I. 35. In Hampshire. I. 145 

Zeedier, op het Cornwalsche Strand gevonden. I. 19 

Zeegewassen in Noorwegen. 

Zeekust van Noorwegen, III. 56. Aan de Zeekust in Polen, wordt de Amber in grooten 

. overvloed gevonden. III. 116 

Zeeland, beschryving dier Provincie , III. 265. Steden in dezelve. 265, enz. 

Zee-leverkruid. Zie Lichen Marinus. 

Zeepaard is gemeener aan de Yslandsche dan aan de Noorweegsche Kust, III. 67. In China. III 528 

Zee-polypus, beschreven en afgebeeld. I. 19 enz. 

Zeeslang, groote) in Noorwegen. III. 65 

Zeewormen, die de Palen der Dyken doorknagen , in Holland gevonden. III. 338 

Zeezand , in bet Graafschap Hertfordshire gevonden. II. 

Zeen, derzelver Grootte, in eene Tafel opgegeven. III. 11 

Zeilsteenen in Zweden. III 27 

Zeldzaamheden in het Graafschap Cheshire, II. 326, 333. In Spanje , III. 228 , enz. In Portugal, 241. In China. 530 

Zembla. Zie Nova Zembla. 

Zevenwolden een der Kwartieren van Friesland, heeft tien Grietenyen. III 296,enz. 

Ziekte, besmettelyke in Polen. Zie Plica Pdonica. III. 119 In Moravie en verscheidene deelen van Duitschland. 155, enz. 

Zilvermynen in Devonshire, I. 41. Te Salberg in Zweden. III 26 

Zilver en Goudvisschen in China. III. 528 

Zout van Chester, zeer geagt. II 321 

Zout water, Bronnen van) in Zwitserland. III ( 175 Zeut- 




54 BLADWYZER; ENZ 

Zoutbron in Somersetshire, I. 69. Zoutbronnen in Worcestershire, II. 200, enz. In Staffordshire 240 

Zouten in Lancashire II 351 Verscheidenheid van soorten in de Zoutmynen van Polen III. 112 

Zoutmynen. Zie Zouten 

Zuid-Amerika deszelfs deelen, III. 675. Europeesche Volkplantingen in het zelve , 679. Algemeene Beschryving en Natuurlyke Historie van het zelve. 742, enz

Zuid-Beveland, een der Zeeuwsche Eilanden. III. 282 

Zuid-Carolina in Amerika, berigt daaromtrent. III. 714, enz. 

Zuid-Holland. Zie Holland. Bailjuwschappen in het zelve. III. 282 

Zuid-Jutland, of Hertogdom Sleewyk. III. 40 

Zuid-Schotland. Zie Schotland. 

Zuid-Wales , berigt wegens het zelve. II, 449 

Zuiderzee, beschouwd als een boezem, komende, uit de Noordzee. III. 327 

Zuricb. III 180 

Zutfen, een der drie Kwartieren van Gelderland, beschryving en verdeeling van het zelve. III- 293 

Zwaluwen, des winters in de Rotsen, aan het Cornwallsche Strand gevonden, I.25. Zy vergaderen in groote meenigte aan de Suffolksche Kust, II. 55. Zy behooren onder de Noorweegsche Watervogels. III. 64 

Zweden, Beschryving en Verdeeling van dit Ryk , III. 19, enz. Karakter, Zeden en Gewoonten der Inwooneren , 23, enz. Natuurlyke Historie. 25, enz. 

Zweedsch Lapland. Zie Lapland. 

Zwitserland, Beschryving en Verdeeling van dit Land , III. 167. Regeering, 170. Natuurlyke Historie, merkwaardige Bruggen, en gedenkteekens der Oudheid. 

173, enz. 

Zwitsers, hunne Taal, karakter en levenswyze. III. 171, enz. 

Zwol III. 294 Zwynen in Noorwegen, III. 59. Wilde Zwynen in Duitschland. III. 157 Zymanufaktuur in Italië. III 202, enz. 

Zywormen in Italië. III. 202, enz. 




BLADWYZER 

DER 

VOORNAAMSTE ZAAKEN 

Voor de Wetenschappen, die niet Wiskonstig, en onder den naam van Fraaije Letteren bekend zyn. 

VERVAT IN DRIE DEELEN. 

A. 

^Aanroeping heeft in de Figuur, die men Afwending noemt, eene zeer merkelyke plaats , III 179. Voorbeelden van dezelve, ald. In een Heldendigt komt zy na de voorstelling van het Onderwerp te pas, 334., Een Gebed zynde, mag zy wel met eenen verheven Styl bekleed zyn. ald. 

Aantrekking der Stoffe, hoe dezelve het bestaan eener Godheid bewyst. I. 13, enz. 

Aarde, geheele) by Vervanging voor het Roomsche Ryk. III 

153 

Airdryk, deszelfs gesleltenis een Bewys voor het bestaan van God. I. 40, enz. 

Aartsvaders , hun gezag in hunne huisgezinnen, en hunne levenswyze. I. 156 , enz. Staat der Regeeringe onder de Israëliten van den tyd der Aartsvaderen tot de oprigting der Monarchie. I 

157, enz. 

Abel, zyne Historie II 55 

Abia, Koning van Juda, byzonderheden , onder zyne 

Reg. voor de Fraaije Lett. 

egeering voorgevallen. II. 

89 

Abraham , zyne Roeping en Lotgevallen. II. 60,enz. 

Achab , Koning van Israël, zyne Regeering en Lotgevallen, II 90 

Achas, de slegtste der Koningen van Juda, zyne Regeering en Lotgevallen. II. 93 

Adam, byzonderheden wegens zynen staat en lotgevallen. II. 55 

Adeodatus, komt tot de Keizerlyke Waardigheid in den jare 663. 1. 446 

Afdroogen met Doornen, eene spreekwyze by Monen, berispt. III 86 

Afgaan , opmerking wegens het gebruik van dit woord. III 91 

Afgodery, derzelver oorsprong, I 171. Berigt wegens de Afgodery der Egyptenaren, 176, enz. Der Pheniciers, 184, enz. Der Chaldeen en Babyloniers, 195,enz. Der Persianen, 199, enz, Der Arabieren , Scythen , Ethiopiers , Germanen , Gaulen, Spanjaarden en Carthagers, 204, enz. Der Saxen of Oude Britten, 213, enz. A Der 




1 BLADWYZER DER 

Der Grieken en Romeinen, 219, enz. Ondergang der Afgoderye by het toenemen van den Christelyken Godsdienst. 369 

Afwending wat by de Digters zoo genoemd wordt, I 178. De aanroeping heeft in dezelve een zeer merkelyke plaats. 379 

Agtste Tydsbestek in de Oude 'Historie bevat 334. jaren , en gaat van de Herstelling der Joodsche Vryheid tot Scipio of de Onderbrenging van Carthago. II 5l 

Abazia , Koning van Juda, wordt om zyne Afgodery gestraft II. 91 

Alexander de Groote , Koning van Macedonië , zyne Historie , en verdeeling van zyne Heerschappyen na zyne dood. II 123 - 126 

Algemeene, het) voor het byzondere. Zie Vervanging. III 

152 

Alleenspraken in Tooneelstukken moeten zeer kort zyn, om niets onnatuurlyks te hebben. III. 378 

Allegoria. Zie Leenspreuk 

Altaren in gebruik by de Heidenen. I 242 

Amazias, Koning van Juda was deugdzamer en gelukkiger dan zyn Vader Joas. II. 93 

Amrafel, Koning van Sinear, beoorloogt, met zyne Bondgenooten, de Koningen van Sodom en Gomorra. II. 61 

Anacreon , zyn karakter als Lierdigter. III 475 

Ancus Martius . de vierde Koning van Rome, byzonder

derheden onder zyne Regeering voorgevallen. II. 

102 

Andreas, de Apostel, zyn Leven en Reizen. I 349" 

Antonides , voorbeelden van Overnamingen uit dien Digter. III- 143 , enz. 

Antoninus Caracalla , Keizer van Rome, zyne wreedheid. II. 167 

Antoninus Pius , Keizer van Rome, lofwaardig om zyne weldadigheid en vredelievendheid. II. 165 

Antonius, Markus) zyn gedrag na den dood van Julius Cesar. II. 149 

Arabieren, berigt wegens hunne Afgodery 204. Voorregten der geloovige Arabieren volgens Mohammed II. 28, enz. Hunne Hegira 48 

Argos, oprigting van dat Koningryk. II. 68 

Ariaansche Geschil, wat zoo genoemd wordt, en beloop van het zelve. I. 404 

Aristophanes, zyn karakter als Blyspeldigter. III 443 

Aristoteles , heeft de Natuur en Regels van het Treurspel tragten te verklaren. III 380 

Arius, berigt wegens het geschil tusschen hem en Alexander, Bisschop van Alexandrie III 404 

Armoede der Talen geeft aanleiding tot Woorddwalingen Zie Talen. 

Artaxerxes, Langhand, Koning van Persie, waarschynlyk deAssuerus van wien wy in de Schriftuur lezen. II 120 As 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd.] 3 

As en Pool moeten als onderscheiden in beteekenisSe beschouwd worden. III. 263 

Asa, Koning van Juda, zyn gedrag en lotgevallen. II. 

89 

Asfuerus , waarscbynlyk dezelfde als Artaxerxes Langhand. Zie ald. Van anderen Darius genoemd. II. 104 Assyrie, verdeeld in de Ryken van Medie en Babylonie. II 95 Assyrische heerschappy opgerigt. II. 60 Athalia, Moeder van Abazia, Koning van Juda , hare heerschzugt, II. 92. Athalia en Hester, twee Tooneelstukken van Racine, die, als geheel waar en historisch , geschikt zyn om het hart te raken , III. 355. Athalia van Racine vergeleken met Heraklius van P. Corneille. 418, enz. 

Athanasiaansche twist, wanneer ontstaan, en berigt wegens denzelven. I. 404 Athanasius, berigt wegens zyn 

gevoelen. I. 405 . 

Attalus, Koning van Pergamus, bespreekt by uitersten wille, alle zyne schatten aan de Roomsche Republiek II. 137 

Augustulus, in hem eindigde het Westersche Keizerryk. 

I- 439 | Augustus, staat van zaken te Rome. II. 154.enz. 158 Aufonius , zyne gedagte wegens Dido berispt , als te / veel speling hebbende. III. 

63 

: Avitus, Bisschop van Vienna, 

poogt de valschheid der Ar;- riaansche leere aan te toonen. I. 441 Avondmaal, byzonderheden, die omtrent het zelve in de vierde Eeuw hebben plaats gehad. I. 413 - Azaria , Koning" van Juda, zyne lotgevallen. II. 95 

B. 

' Baar' wanneer wel, wanneer kwalyk agter de woorden geplaatst. III. 264 Baasa, Koning van Israël, zyn geslagt in 't verval gebragt. II. 90 Babylonie, het Ryk van) opgerigt door Belesis, II. 95. Deszelfs Koningen en Lotgevallen. 104 Babyloniers, hunne Afgodery. 

I 195 Babylonische gevangenis berigt wegens dezelve, II. 98 , 101 Onder Cyrus geëindigd. 104 Bacon , zyne aanmerkingen over Wonderwerken. I 289 Baden, zich baden, of dompelen in iets, dat niet vloeibaar is, eene spreekwyze by Monen, berispt. III. 86 Baldadig, en Balddadig, zyn niet van dezelfde beteekenisse. III 263 Bardas verzet zich, ten tyde van de Keizerinne Theodota , tegen de bestraffingen van den Bisschop Ignatius. I 457 Bartholomeus \ een van de twaalf Apostelen, zyn leven en reizen. I. 352 Bedehuizen der Jooden , ook A 2 Pro- 




4 BLADWYZER DER 

Proseuchae genoemd , berigt 

wegens dezelven. I. 140 Bedryf, wat men 'er in Too

neelstukken door versta. 

III 363 Beeldendienst, in de negende 

Eeuw te keer gegaan. I. 456 Behaaglyke, het) in Fabelen , 

waarin het bestaat. III. 289, 

enz. 

Belagckelyke , het) waarin het, volgens Aristoteles bestaat. III. 432 

Belang in Werken van Vernuft , waaruit ontstaat. III. 305, enz. 

Belesis, oprigter van het Babylonische Ryk. Zie Babyloie. 

Beletsels, welke de woorden, in de onderscheidinge der waarheid, veroorzaken, hoe te verminderen. II. 422 

Belzazar , de laatste Koning van Babylonie. II. 104 

Benamingen, wat ? II. 416. Stellig of ontkennend. 421 

Bepalingen van woorden en zaken , verhandeling over dezelven. II. 433, enz. 

Bescbryvingen , Digterlyke) voorbeelden van dezelven, III. 206, enz. In goede Beschryvingen moet men tot de voornaamste byzonderheden komen, 209. Zeer vele zaken zyn Voorwerpen van de Beschryving , ald. Virgilius brengt er de droomen toe, ald. L. W. van Merken de woeling der Driften in Saul, 210. Beschryving van een Gevegt uit Telemachus. 210 

Besnydenis, waarin zy bestond, I. 144. Verpligting der 

Israëliten om dezelve te onderhouden. 145 Betrekkingen worden by Overnaming gesteld voor de pligten , welke zy vorderen. III. 143 Bevallige, het) waarin het gelegen is. III. 293 Bevalligheid, die in de Gedagten moet heerschen, door voorbeelden uit Horatius, Monen en Poot aangewezen. III. 65 Bevattende wordt by Overnaming voor het Bevatte gesteld. III. 146, enz. Bevolking der Aarde door Noachs zonen. II. 59 Beweeglyke, het) is van groote kragt in eene Redevoering, III. 233. Zelf getroffen zynde treft men best, 234. De eigenlyke plaats voor het Beweeglyke is wel in het Slot van eene Redevoering, maar het kan in andere deelen mede zeer wel gebruikt worden, 235. Het Beweeglyke heeft ook dan plaats, wanneer men aandoeningen van tederheid in de gemoederen verwekt. 239 Bewyzen in eene Redevoering, wat in dezelven moet plaats hebben om ze van kragt te maken , III. 37. Getoond door een voorbeeld uit Quintilianus, ald. Welke schikking men ten aanzien van de zwakste en sterkste moet volgen , 40. Zy moeten door Natuurlyke Overgangen aaneengeschakeld zyn, ald. Oeffening in de konst om Bewyzen aan te voeren. Zie Oeffening. 

Be- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd.] 5 

Bewysredenen , Verhandeling over dezelven , II. 439, enz. Over de Bewysredenen, die uit meer dan drie voorstellen bestaan 457, enz. 

Bezit, Theodorus) bevordert de Hervorming na Calvinus. I. 452 

Bezitter wordt wel eens gebruikt, by Overnaming, om het Bezetene aan te duiden, en omgekeerd. II 147, enz. 

Bladen, aan Bomen eigen, voor Bladen van Boeken, by Misbruik. III. 160 

Bliksems, dus kan men Helden noemen , om den snellen en zeeghaftigen voorspoed van hunne wapenen aan te duiden. III. 132 

Bloemen en Boomen met elkanderen vergeleken, ten aanzien van derzelver duurzaamheid. III. 29 

Blygeestige, het) is het tegengestelde van het Treurige, III 292. Op hoe velerleie wyzen men het in de Fabelen kan brengen. ald. 

Blyspel, kenmerk van onderscheidinge tusschen het zelve en het Treurspel III. 431. Het is de vertooning van eene Burgerlyke Daad, geschikt om den Aanschouwer te doen lagchen, ald. Onderzoek wegens de Natuur van het zelve, 432, enz. Beknopte Historie van het zelve. 441, enz. 

Blyspeldigters, karakter van de voornaamsten onder dezelven. III 443 

Boeken des Ouden Testaments, derzelver Oudheid en Ge

zag» I 254. Wanneer en door wie geschreven, 260. Hoe oudtyds onderscheiden, 265. Bevestigd door de Voorzeggingen. 266 

Boeken des Nieuwen Testaments. Zie Christelyke Godsdienst. > 

Bohemen , deszelfs Koningen, II. 247, enz. 255, enz. 277, enz Staat des Ryks sederd de Hervorming. II. 287. Zie ook Europa. 

Boileau , zyn karakter als Hekeldigter. III. 530,enz. 

Bondelregt. Zie Byl- en Bondelregt, 

Bonifacius wordt Bisschop van Rome. I. 438 

Boomen. Zie Bloemen. 

Boosheid, by Overnaming voor Boozen. III. 150 

Bosch, Bernardus de) als Lierdigter beschouwd. III. 491 

Bossu, zyne gedagten over het Hellendigt III. 324 

Bouwen voor eenen ploegenden Stier by Overnaming. III 143 

Brandenburg, Keurvorst van) tot Koning van Pruissen verklaard. II. 323 

Brandenburgers oorlogen tegen de Zweden. II. 307 

Briefstyl, fraaiheid en verscheidenheid in denzelven, uit Cicero aangewezen. III. 

. . 32,enz. 

Brieven. Zie Zedelyke Brieven. 

Britsche wreedheid , voor de wreede Britten, by Antonides, by Overnmaing III 150 

Burgerlyke staat der Jooden van den Aartsvaderlyken tyd A 3 tot 




6 BLADWYZER DER 

tot de oprigting van het Koningryk, I. 157, enz. Van den tyd der Koningen tot hunne verstrooijing. 162, enz. 

Burgerlyke Treurspelen, reden waarom zy waarschynlyk niet in algemeenen smaak zullen komen. III. 383 » enz. 

Byl- en Bondelregt. Zie Bondelregt. 

Byschriften, hoedanigheden van die der Oude en Hedendaagsche Digteren III. 535 . 

enz. 

Byvoeglyke Naamwoorden geven, wanneer zy wel gekozen zyn , groote kragt aan eene Redevoering. III 97. Aangewezen door voorbeelden uit Seneka en Cicero , ald. Men moet ze egter niet te menigvuldig gebruiken, ald. 

Bywerk in een Hekeldigt moet uit de omstandigheden voortvloeijen, en dus een naauw verband met de Hoofdzaak hebben. III. 304- Wanneer het geene regtstreeksche betrekking tot dezelve heeft, moet het zeer kort zyn, ald. 

Byzondere voor het Algemeene Zie Vervanging. III. 153 

C. 

Cain, zyne Historie.II 55. enz. 

Caligula, Keizer van Rome, zyne handelwyzen. II. 159 

Calvinus, zyne gelukkige poogingen tot voortzetting van de Hervorming. I. 452 

Cambyses volgt zynen Vader 

Cyrus op, als Koning van Persie. II. 106 Carthaginensers, door de Romeinen beoorloogd. II. 114, enz. Hunne Afgodery. I204 

Carthago verdelgd. II. , 136 Catachresis. Zie Misbruik. Catilina, zyne Samenzweering, door Cicero ontdekt. II. 142» enz. 

Catullus, voorbeelden van aartigheid van Gedagten uit dien Digter. III. 72 

Ceres, hoe afgebeeld en geëerd, I. 233. Haar Tempel. 234 

Cbaldeen, berigt wegens hunne Afgodery. I. 195 

Christelyke Godsdienst, beschouwing van deszelfs nuttigheid. I. 247,enz. Gunstige omstandigheden voor deszelfs invoering en voortplanting, 251, enz. Waarheid van den Christelyken Godsdienst aangetoond uit de Profeetfyen, 268 enz. Zie ook Euangelie. 

Christus, zyn leven, karakter en voorbeeld. I. 321 

Cicero , Markus Tullius) zyne Verrigtingen en Lotgeval

, len, II. 143,enz. Onderscheid tusschen zynen Styl en dien van Plato en Demosthenes, III 17. Hy is genoegzaam om den smaak voor alle soorten van Welsprekendheid te vormen, 31, enz. Hy schikte zyne Gedagten doorgaans naar zyn Onderwerp, 67. Voorbeelden van Aartigheid van Gedagten uit hem, 72. Zyn Pleit voor Roscins beschouwd als een voorbeeld van de konst 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [III. Afd.] 7 

konst om bewyzen aan te voeren, 45,enz. Onderscheidene wyzen , op welken Cicero en Seneka zich van Puntspreuken bedienen, 79. Cicero is keurig in het gebruik van byvoeglyke Naamwoorden , 97. Hy oordeelt over de kragt der Welluidendheid uit het geen de ondervinding toont dat zy by een geheel volk vermag, 

. 98 , enz. Cicero heeft zyner Moedertale grooten dienst gedaan door zyne Lessen omtrent de schikking der woorden, 100. Hy munt uit in hetgebruik van fraaije Overdragten, 138. Door Quintilianus met Demosthenes vergeleken , 242. Hy bezat eene natuurlyke geschiktheid, tot de welsprekendheid, en zyne opvoeding diende om die geschiktheid te volmaken, 246. Hy volgde de beroemdste Mannen na, 247. Hy begon te pleiten, toen hy 26 jaren oud was , en zyne eerste Proeven waren al-Meesterstukken. 248 

Lid van Coneille , in dezelve heeft eene schynbare mogelykheid plaats. III 357 

Cimbren en Tentonen doen eenen inval in den Roomschen Staat. II. 139 

Cometen. Gods bestaan uit dezelven bewezen. I. .27 

Constantinus , krygt na den dood van Licinius, het geheele Roomsche Keizerryk in zyne magt, I. 400. Zyne verrigtingen ten opzigte van het Christendom, 401, 

enz. Hy neemt den Christelyken Godsdienst aan, II. 174. Verdeelt zyne heerschappyen onder zyne drie zonen. ald. Constantinus, de oudsten zoon van den vorigen , krygt geschil met. zynen Broeder Constans over de verdeeling des Ryks, en sneuvelt. I. 

410 

Corneille Pieter) had de konst om Treurspelen te maken veertig jaren beoeffend, en dezelve als Wysgeer beschouwd . III. 380. Vergelyking tusschen hem en Racine. 408, enz. 

Creta, deszelfs eerste Koningen. II. 76 

Curiatien, aanmerkingen over de gedagten, voorkomende in het verhaal van Livius, wegens het gevegt tusschen de Curiatien en Horatien, III 56. Fraaiheid van dat verhaal getoond, door het tot eenvoudige byzonderheden te brengen. 'ald. 

Cyrillus Lucar , een van de Patriarchen der Griekscbe Kerke, zyne trotschheid I. 465 

Cyrus, Koning van Persie, byzonderheden van zyne Regeering. II. 406 

D. 

Daad van het Heldendigt, Eenheid van dezelve is noodzakelyk, III. 303. Zy moet volkomen zyn , 304. Het belang dat men 'er in neemt, wordt veroorzaakt of door derzelver Natuur, of door de Natuur der hinder- 




8 BLADWYZER DER 

■ derpalen, welken de Held moet te boven komen, 305. De Daad van een Heldendigt kan die van! een of van verscheidene menschen, ook wel die van een geheel volk zyn , 327. De daad van een Tooneelstuk moet een zyn, en in eenen dag en plaatse afloopen, 354. Zy is of geheel waar en Historisch , of in den grond waar, en verzierd in eenige omstandigheden ; of veranderd in den grond, zoo wel als in de omstandigheden ; of geheel verzierd ten aanzien van alles, 355 In eene Daad heeft de Eenheid plaats, wanneer men zich een enkel oogmerk voorstelt en alle de middelen, waarvan men zich bedient, tot deszelfs bereiking samenloopen, 362. De Daad van een Tooneelstuk wordt verdeeld in Bedryven en Tooneelen , 363. Eene Daad , welke men voor een Tooneelstuk geschikt kan oordeelen, is eene onderneming van den eenen mensch tegen den anderen, 381. Wat tot eene Daad vereischt wordt om haar heldhaftig te maken, ald. Ondeugden kunnen onder heldhaftige Daden behooren , 382. De Daad van een Treurspel moet geschikt zyn om schrik of medelyden te wekken,383, enz. 

Daden, Menschelyke) aan welke Regelen zy behooren getoetst te worden. I. 89 

Darius Codomannus , Koning 

van Persie door Alexander den Grooten beoorloogd en onttroond. II. 123 Darius Hystaspes, Koning van Persie , oorloogt ongelukkiglyk tegen de Grieken. II. 

120 

Darius de Meder, by Daniël, was Cyaxaras de IIde, Koning van Persie, II. 104. Hy schynt dezelfde geweest te zyn als Assuerus in de Schriftuur. ald. 

David, zyne Historie. II. 81, enz. 

Deel, een) wordt by Vervanging voor het geheel gesteld, en omgekeerd. III 152 

Deftige Styl, Eigenschappen van denzelven , III 5. Het Deftige, of de Sierstyl is tusschen het Eenvoudige en het Verhevene in. 24 

Demosthenes, Plato en Cicero, onderscheid in hunnen Styl, III. 17. Demosthenes, door Quintilianus met Cicero vergeleken , 242. Zyne lotgevallen in zyne eerste levensjaren, zyne opvoeding, en oeffeningen , waardoor hy zich tot pleiten heeft bekwaam gemaakt , 243. Hy werd meest door Plato gevormd, 244. Hy slaagde in het eerst niet gelukkig , maar verbeterde zyne natuurlyke gebreken, 245. Zyne arbeidzame en afgezonderde levenswyze. 

246 

Denemarken , staat van zaken in dat Koningryk, II. 295 , 300, 307, 330. Zie ook Europa. 

Denkbeeld, wat, II, 364. Be

schre- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. III Afd.] 9 

schreven met betrekking tot deszelfs Voorwerp, 365, enz. Ten opzigte van den Oorsprong, 372, enz. Met betrekking tot het Onderwerp, 376, enz- Ware en . valsche Denkbeelden. 385 Derde Tydbestek van de Oude Historie bevat 430 jaren , en gaat van de Roeping van Abraham tot de Wetgeving Van Mozes , II. 60, enz. Van de Hedendaagsche Historie bevat 217 jaren, en gaat van de Oprigting van het Turksche Keizerryk tot de tyden der Hervorming. 

247, enz. 

Deugd , hare gevolgen , In vergelykinge Van die der Ondeugd. I. 103*** 

Deus, vanwaar deze benaming is afgeleid. I. 5 

Diana, hoe afgebeeld en beschreven , I. 234. Haar Tempel. 235 

Didaktifcbe, of Onderwyzen- . de Digtltukken beschouwd. III. . 508 

Digterlyke Beschryvingen , Voorbeelden van dezelven, III 206, enz. Digterlyke Verhalen. Zie Verhalen. Aanmerkingen over Digterlyke . Brieven. III. 534 

Digters waren de Godgeleerden van vorige eeuwen, en gaven den oorsprong aan de Fabelhistorie der Goden, III. 214. Een der eerste vereischten in eenen Digter is de Taal , in welke hy schryft, grondig tevertaan , III. 262. Waarop ten Digter moet agt slaan 

, om een goed vaars, te ma

Reg. voor de Fraaije Lett. 

ken , 266. Digters moeten tragten de Natuur na te volgen op eene wyze, die aan de Poezy in het byzon- . der eigen is, dat is door Spraak, 285. Van welke ; Konstgrepen zy zich bedienen. Zie Konstgrepen , Digtkunst van Horatius tot het Leerdigt gebragt. III. 514 Digtoeffeningen , Proeve van) Zie Proeve. Digtstukken zyn onderscheiden in het Verhaal, in het Toneelspel in het Lierdigt .en het Leerdigt. III. ,285 Distels en.Doornen voor alles wat geschikt is om verdriet te veroorzaken , by Vervanging. III. , 153 Domitianus, Keizer van Rome, byzonderheden wegens hem,, II 164 Dompelen, zich ) of baden .in iets,.dat niet vloeibaar is Zie Baden. Doornen. Zie Distels. Zie ook 

AfdroogenDreigen , dat is voorspellen by Antonides. Zie Misbruik. III . 161 

Driften, bepaling wat zy zyn., I 81. Hare Natuur en nuttigheid , 82. Zy moeten door de Reden bestierd .worden. 84 Drogredenen. Zie Valsche Sluit

redenen. Druiden, wie zy waren, en berigt wegens hunne bygeloovigheden. I .110 Dryvend Hout, beteekent,by Antonides , Schepen. Zie Overnaming. III. 145 Duitschland, deszelfs staat sederd Karel den Grooten B II 




10 BLADWYZER DER 

II. 210,enz. 217, enz. 235, enz 247 , enz. 255 , enz Sederd de Hervorming, 287, enz. 301, enz. 308 , enz. Zie ook Europa. 

Dwaling voor Dwalende. Zie Overnaming. III 145 

Dwaalstarren Zie Planeten. 

E. 

Eadhald Vorst der Angelsaxen , en een Heiden doet velen zyner onderdanen weder tot het Heidendom vervallen. I. 447 

Edipus van Sofokies , stof welke de Historie den Digter aan de hand gaf om dit Treurspel te maken , III, 395. Beschouwing der behandelinge van het Stuk zelf ald. Edipus van Sofokles en die van Seneka met elkanderen vergeleken.407, enz. 

Eenheid van Daad , waarom dezelve in een Heldendigt noodig is, III 303. Waarin zy gelegen is, ald. De Eenbeid in Toneelstukken is van die soorten , van Daad , van Tyd en van Plaatse. 362 

Eens zoo veel, eens zoo groot, enz. gebruikt men dikwyls zeer verkeerdelyk. III 264 

Eenvoudige Styl past in Verhalen en Bewyzen, III. 4. Vereischten in denzelven, ald. Is de gemaklykste niet, 6. Gedagten van Cicero en Quintilianus over denzelven , 6, enz. In welke gevallen men 'er zich van moet bedienen, 8. — Het Eenvoudige voor het Meer 



voudige of omgekeerd. Zie Vervanging. 154 Eenvoudigheid, voorbeeld van dezelve in een Verhaal van Cicero, III 10, enz Van Plinius, 12, enz. Zy moet voornamelyk in Fabelen heerschen. en bestaat daarin dat men het geen men wil zeggen met weinige en gebruiklyke woorden zegt. 

292 

Eerste Tydbestek van de Oude Historie bevat eenen tyd van 1656 jaren , en gaat van de Schepping tot den Zondvloed, II. 55. Van de Hedendaagsche Historie bevat 297 jaren, en gaat van de Oprigting des Nieuwen Keizerryks door Karel den Grooten, tot aan Godefroi de Bouillon , of de Eerste Kruisvaart. II. 199, enz. 

Egyptenaars , berigt wegens : hunne Afgodery. I. 176 

Elegien of Klaagzangen , als veel overeenkomst hebbende met Lierzangen beschouwd. III. 506, enz. 

Elfde Tydbestek van de Oude Historie bevat eenen tyd van 109 jaren, van de Bekeering van Constantinus den Grooten, tot de vaststelling der Nieuwe Heerschappyen. II 174 

Elias, zyne Historie. II. 91 

En en Of worden in eenen volzin somtyds herhaald, maar somtyds bevordert de weglating de kragt van Styl, III 200, enz. 

Engeland, groote omwenteling in dat Ryk, ten tyde van Edmund den IIden voorge- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III Afd.] II 

gevallen,II. 223,enz. Zaken van dit Ryk, 233, enz. 243, enz. 253, enz. 282, enz. 295, 204 Omwenteling, 311,319- Zaken sedert de Regeering van Anna Stuart, 325, 332, 340, enz. Zie ook Europa. 

Epistrophe Zie Wederkeering. 

Eschylus by hem vindt men het Treurspel, nog ontbloot van die beschaafdheid , welke door den tyd in alle nieuwe uitvindingen gebragt wordt. III; 393 

Esther hare Historie. II. 141 

Ethiopiers , berigt wegens hunne Afgodery. I. 200 

Evangelie, Geloofwaardigheid van het zelve, I. 268 enz. Ongemeene Voortplanting van het zelve in de drie eerste Eeuwen , 335 > enzDeszelfs Voortplanting in de Vierde Eeuw, 398- In de Vyfde Eeuw, 434- In de Zesde Eeuw , 441- In de Zevende Eeuw, 445- In de Agtste Eeuw, 449- In de Negende Eeuw. 455 

Eulalius, twist tusschen hem en Benifacius over de Pauslyke Waardigheid. I. 438 

Euripides, zyn Styl is teder en geschikt voor het Treurspel, schoon, zoo verheven en sterk niet als die van Sofokles , III. 394- Hy schreef vyf Treurspelen. ald. Europa, staat van zaken in deszelfs onderscheidene Ryken. sedert het jaar 1730. tot den dood van Keizer Karel den VIden, II 343.enz. Sedert dien tyd tot het jaar 1750. 348 > enz 

Euthychianen, opkomst van hunnen aanhang in de Vyfde Eeuw. I, 436" 

Esra, herstelt den Joodschen Godsdienst, na de Babyloniche Gevangenis. II. 120 

F. 

Fabelen dienen tot onderwys voor Kinderen , III 286. Zy moeten , zoo wel als andere Digtstukken bestaan uit eene Daad, die van belang is, en 'er moet Een' heid in heerschen , ald. Men moet 'er een Knoop, Ontknooping en Vertooners in vinden , ald. Wat men .eigenlyk eene Fabel noemt, ald. Vereischten in Fabelen 289, enz. Oorsprong van dezelven. 294 

Feciales by de Heidenen, berigt wegens dezelven. I. 

245 

Feest, Jaarlyksch) by de Jooden op den grooten Verzoendag. I. 134' 

Figuren , ook Gestalten genoemd , waarin zy bestaan III. 162. Derzelver nuttigheid, 163,enz. Voornaamste Regels, welke men in derzelver gebruik behoort in agt te nemen. 164, enz* 

Figuurlyke wyzen van spreken geven groote kragt aan de Verhevenheid van Styl III 

22 

Flamines, berigt wegens dezelven. I. 144" 

Fraaiheid in de Gedagten, noodige Vereischten tot dezelve* Zie Gedagten. B 2 Fran- 




12 BLADWYZER DER 

franken , rigten een Nieuw Ryk in Gallie op. II.' 179 Frankryk Zie Vrankryk. 

G. 

Galba Keizer van Rome, byzonderheden wegens hem. II. 162 

Gallie, door Barhaarsche Volken overmeesterd II. 178 

Gaulen berigt wegens hunne Afgodery. I. 204 

Geboden des Euangeliums derzelver billykheid aangetoond. I. 315 

Gedagten , door hoedanige Teekenen zy uitgedrukt worden , II. 414. Gedagten maken eigenlyk de Ziel en het Wezen van eene Redevoering uit, III. 53. Hoe men op dezelven behooren te letten , aangewezen in het verhaal van Livius wegens het Gevegt tusschen de Horatien en Curatien , 56. Waarheid is een volstrect vereischte om eene Gedagte fraai -te maken , 62. Waarin de juistheid of netheid eener Gedagte gelegen is, 63. De Gedagte van Asfonius wegens Dido is juist, maar heeft wat te veel speling 63. Quintilianus, Gebeuzel' agtige Gedagte van zeker' Schryver wegens den brand Dianaas Tempel berispende , vervalt zelf in het beuzelagtige 64. Bevalligheid, die in de Gedagten moet heerschen, door voorbeelden , uit Horatius, Monen en Poot aangewezen , 65. Gedagten moeten in Grootsch

heid of Eenvoudigheid geschikt zyn naar het Onderwerp, 66. Dit hebben Cicero , Vellejus Paterculus en Seneka in agt genomen 67* Ook Valerius Maximus ald. Voorbeelden van Fraaije Gedagten uit de Nagtgedagten van Young, 67 Uit Plinius , Seneka, Sofokles, Tacitus , Horatius en Hooft, 70, enz. Voorbeelden van hartigheid in de Gedagten uit Plinius, Virgilius, Cicero, Catullus , Proeve van Digtoeffeningen en Tibullus 72, enz. Aanmerkingen van Boubours over dezelve , 74. Gedagten , die door hare Nieuwheid, Geestigheid of Ongewoonheid aandagt wekken, moet men wel toetsen, eer men ze navolgt, 74. Zy veroorzaken veeltyds eenen verkeerden - Smaak, dien Seneka te Rome heeft ingevoerd ; 74. De eene ongerymde Gedagte brengt dikwyls de andere voort , aangewezen door een voorbeeld uit Monen. 

86 

Gedwongene , het) is het tegengestelde van het Natuurlyke. Zie Natuurlyke. 

Geest, Heilige) noodzakelykheid van deszelfs bystand getoond, I. 314 

Geesten zyn geene voorwerppen der menschelyke kennisse I. 12 

Geestverrukking , of Digter-' lyke Vervoering, eigen aan het Liergedigt. III. 459 

Geheel wordt by Vervanging wel 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd.] 13 

wel eens voor een Deel gesteld , als drie Waerelden voor drie Waerelddeelen. De geheele Aarde voor het Roomsche Ryk. III. 154 Geleerdheid bloeijende staat van dezelve in de Zeventiende Eeuw, III 318. In de Agttiende Eeuw. 358, enz. 

Geloof, deszelfs noodzakelykheid, I. 311 Hoe onderscheiden van Wetenscbap. 

I 3 

Geluk , verscheidene goederen, waaruit het geboren wordt. I. 98** 

Gelykenissen , door dezelven kan men personen en zaken in een treffend licht doen voorkomen III 203. 

. Voorbeeld uit Virgilius, 204. Zy brengen zeer veel toe om den Lezer of Toehoorder te vermaken , ald. Regels, welke men in dezelven moet in agt nemen. 

204, enz. 

Gemeenzame, het) is gelegen ■ in de keuze van het nette en kiesche , in de taal der Gezelschappen. III. 292 Germanen, oude) berigt wegens hunne Afgodery. I. 

204 

Geschiedenis, Euangelische) hare Geloofwaardigheid, I, 279. Zie ook Historie. 

Gestalten. Zie Figuren. 

Getal, een bepaald voor een onbepaald, of omgekeerd, wordt dikwyls by Vervanging gesteld III. 154 

Getrouwheid, bepaling van dezelve. I. 102* 

Geweten is de Regel, waar 

aan men zyne daden moet toetsen, I. 89. Beschryving en onderscheiding van het zelve , ald. Onderscheid tusschen een goed en kwaad Geweten , 90 Kwaad Geweten door Juvenalis beschreven, ald. Waarin een verlicht Geweten bestaat, ald. Wanneer het Geweten wel onderregt is, 91. Wanneer twyffelend, ald. Wanneer dwalend , ald. Wanneer zondig en onzondig , ald Waarin een twyffelend Geweten toe te geven, 92. Hoe een dwalend te regt te brengen. ald. Gezigt , het) verschaft ons meer denkbeelden dan eenig ander Zintuig. III. 

351 

Gezwollenheid van Styl en Gedagten moet men in de Welsprekendheid vermyden , III. 20. Voorbeelden van dezelve uit Seneka, 21. Uit Vevejus Pateroulus ald. Uit Antonides. ald. 

God, Newtons Gedagten over zyn Bestaan en Eigenschappen, I. s, enz. Gods Bestaan bewezen uit de geschapene dingen, 13 , enz. Wyze om hem te leeren kennen. III 

Godgeleerdheid , Natuurlyke > Verhandeling over dezelve. I. 3. enz. 

Godheden der oude Britten, I. 213. Der Carthaginensers 212. Der Gaulen-, 207. Der Germanen, 205 Hare wyze van waarzeggen , ald. Der Saxen, 213. Der Spanjaarden. 211 B 3 Gods- 




11 BLADWYZER DER 

Godsdienst der latere Jooden, berigt wegens denzelven. 

I, 166 Goedwilligheid lofreden over 

de algemeene I. 104* 

Gothen, berigt wegens dezelven. II 180 

Gouden Stranden, by Overnaming, voor Stranden, die Goud bevatten. III. 146 

Gratianus, byzonderheden onder de Regeering van dezen Keizer. I. 430 

Gregorius Nazianzenus, zyne Gedagten over Kerkelyke Vergaderingen. I. 407 

Grieken, berigt wegens hunne Afgodery. I. 219. Door de Persianen beoorloogd. 

II. 120 Grieksche Kerk, hare Leerstuk

ken en Plegtigheden , met opzigt op haren ouden en tegenwoordigen staat. I. 

465 , enz. 

Groeijen in Oorlogen is eene sterke zugt tot oorlogen voeden. Zie Overnaming. III- 149 

Grootspraak. Zie Hyperbola. 

H. 

Hadrianus, Aelius) Keizer * van Rome, byzonderheden van zyne Regeering. II. 165 Haman, zyne Historie. II. 104 Hannibal, zyne verrigtingen. 

II. 116, 128 Hartstogten. Zie Driften. Hartstogten en Ondeugden worden in de Henriade vertoond als persoonen. III. 

_ 337 Hegira der Arabieren , wan

neer dezelve begint. II. 

48 

Heidendom, Inleiding tot het zelve, I. 169> enz. Oorsprong en Voortgang van het zelve. 171 

Heidenen, hunne valsche denkbeelden wegens God. I. 

249 

Heilige der Heiligen, waardoor uitstekend I. III 

Hekeldigt, Historie van het zelve. III. 516, enz. 

Hekeldigters, karakter der voornaamste III. 532,enz. 

Heldendigt , vordert eenen eenvoudigen aanhef III 9. Aan welke soort van Digtstukken men dezen naam gegeven hebbe , 301. Hoe het verschilt van eene Historie, ald. Het Onderwerp van een Heldendigt moet eene enkele daad zyn, 302. Het Bywerk van een Heldendigt moet uit de omstandigheden voortvloeijen, 304. Zie Bywerk. De Daad van een Heldendigt moet volkomen zyn , 304. Zy moet van dien aart zyn dat men 'er belang in neme , 305. Tot het maken van een Heldendigt zyn zeer vele kundigheden noodig, 307, enz. Aanmerkingen over den Knoop van een Heldendigt, 308 Onderzoek of het Wonderbare tot het Wezen van een Heldendigt vereischt wordt, 310, enz. Beschouwing der Houdinge van een Heldendigt, 333, enz. Hoedanigheden, die in het zelve moeten plaats hebben. 349, enz. 

Hel- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd.] 15 

Heldeneeuw , berigt wegens dezelve. II. 76 enz. 85, ■ enz. 

Hemelvaart van Christus, verschaft een bewys voor de Goddelykheid van zyne Zending. I. 307 Henriade, voornaam Onderwerp van dit Digtstuk , III. 336. Verdigtsels by het zelve gevoegd, zyn allen afgenomen van het Wonderbare, ald. Hartstogten en Ondeugden, worden in het zelve vertoond als Persoonen. 337- Voorname Karakters in het zelve , ald. Schoonheden, in dit Digtstuk aangewezen. 342,enz, Heraklius, gevoelen van dezen Keizer, over de naauwe vereeniging van bet Woord met de Menschlykheid. I. 445 Heraklius van P. Corneille en . Athalia van Racine met elkanderen vergeleken. III. 

418, enz. . Hercules, berigt wegens zyne verrigtingen. II. 76 Herders. Men kan over derzelver Karakter oordeelen uit hunnen staat III. 297 Herderszangen, waarin zy eigenlyk bestaan, III. 295 enz. Styl, die in dezelven behoort te heerschen, 298. Tegenstellingen en Herhalingen passen 'er zeer wel in, 299. Derzelver Oudheid. 

303 

Herhaling heeft plaats by de Digters, wanneer in de uitroeping eenige verkoeling en matiging gebragt wordt, III. 175. Waarin 

zy beftaat, 189. Zy dient , doorgaans om den Styl te . . verlevendigen ; maar in Herderszangen schynt zy uit ! gemaklykheid voort te ko

■ men. 299 

■ Hertred is de herhaling van denzelfden klank in het begin , midden en einde. III. 197 

Hester en Athalia van Racine zyn twee Stukken , die, als geheel waar en historisch, geschikt zyn om het hart te raken. III. 355 Hervorming der Europeesche Kerken I 468. Zie ook een Berigt wegens de Hervorming in Europa. II 275 Hilarius komt in den jare 461 tot de Pauslyke waardigheid , toen de Kerk een Tooneel was van groote omwentelingen. I. 439 Hiskia , Koning van Juda , berigt wegens zyne' lotgevallen. II. 98 Historie, verdeeld in Oude en Hedendaagsche II. 51. De eerste wordt gevoeglyk in Twaalf, de laatste in' Zeven Tydbestekken onderscheiden. II. 52 Homerus weet Verhevenheid met Eenvoudigheid te paren , III. 33. Hy was in de uitkiezing van zyn Onderwerp voor Ilias gelukkiger dan Virgilius in het zyne, 306. Ook in dat van de Odyssea ald. Een ander voordeel van hem boven Virgilius is dat hy zynen Held met onvolmaaktheden vertoond heeft, daar de laatde den zynen als een volmaakt B 4 man 




16 BLADWYZER DER 



man doet voorkomen. 

330 

Hongarye staat van zaken in dat Ryk , II. 281. Zie ook Europa. 

Hongrig Land, dat is Land, waarin de Honger heerscht by overnaming. III. 151 

Honorius tot Keizer van Rome aangesteld I. 432 

Hooft, voorbeelden van Fraai

■' je Gedagten uit zyne Schriften, III. 70, enz. Gepast gebruik, en goede keuze van Woorden by hem. 93 

Hooge Priester , berigt wegens denzelven. I. 244 

Hooren , voor Verhooren , by 

" Overnaming. III. 151 

Horatien en Curatien, aanmerkingen over het Verhaal van Livius wegens hun Gevegt Zie Curatien. 

Horatius van P. Corneille, Bebeschouwing van dit Treurspel III 411 

Horatius Fiaccus , Quintus Voorbeelden van Bevalligheid in de Gedagten van dien Digter, III. 65. Voorbeelden van Fraaiheid in zyne Gedagten , 70, enz. Zyn karakter als Lierdigter, 477. Als Hekeldigter. 523 

Hout, Zie Dryvend Hout. 

Hozea Koning van Israël, ' onder hem neemt dat Ryk een einde II. 98 

Huwen of Trouwen , Over' dragtig Gebruik van deze Woorden by de Digters III 88, enz. 

Hyperbola of Grootspraak is ; eene wyze , van zeggen , waardoor men buiten de Waarheid gaat, om de din 



gen grooter of kleiner, beter. of slegter te maken dan zy wezenlyk zyn, en dus de aandagt te wekken , III 155. Voorbeeld van dezelve uit Virgilius, ald. Somtyds bestaat zy uit klare en duidelyke Woorden, somtyds is zy gelegen in Vergelykingen, en somtyds in stoute Overdragten 156 

I 

jaartelling , Christelyke en gemeene) wanneer begonnen, II ' 48 Jakoh, zyne Historie. II 63, enz. 

Jakoh Simonszoon de Ryk, Beschouwing van het beloop van dit Treurspel, tot opheldering van den aart van "een Bedryf. III 363 

Jakobus de Groote, zyn leven, en reizen. I. 350 

Jakobus, de Kleine bygenaamd, byzonderheden wegens hem. I. 355 

Jazon , berigt wegens zyne verrigtingen. II. 76 

Jeroboam .Koning van Israël, byzonderheden wegens hem. II. 89. 

Jeroboam, de 11de , Koning van Israël, byzonderheden wegens hem. II. 89 

Jeruzalem door de Romeinen verwoest. H, 163 

Jezus Christus zyne Geboorte en Historie, II. 156. Zie ook Christus. 

Ignatius, Bisschop van Konstantinopolen , zyne lotgevallen. I. 457 

Inleidingen vorderen niet in alle 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III Afd.] 17 

alle gevallen denzelfden Styl. III 9 Joachas, Koning van Israël, ' berigt wegens hem. II. 94 Joannes , de Evangelist berigt wegens hem. I. 351 Joannes de Dooper, zyne Historie. II. 159 Jojachim, Koning van Juda , 

II ; 101 

Jojakim , Koning van juda, II. 100 Jooden beginnen, na de Ba' bylonische gevangenis, den Tempel te herbouwen, II. 119. Zy worden vervolgd door de Koningen van Egypte en Syrië. 127 ,130 Joodendom, Verhandeling over het zelve. I 105 enz. Josaphat, Koning van Juda, II 90 Joseph, zyne Historie. II. 65 Josia, Koning van Juda. II. 100 Josua, zyne Historie. II. 73 Jotham , Koning van Juda , II 93 Irene, byzonderheden, onder de Regeering van deze Keizerinne. I. 449 Ironie. Zie Scbimp- of Spotreden. 

Israël, Koningen van) II. 90, enz. Het Ryk geëindigd, 98 

Israëliten , staat van hunne Regeering onder de Koningen, I. 159. In Egypte hard gehandeld, II 66. Hunne lotgevallen in de Woestyne, 69. Hunne komst in het beloofde Land, 74. Hunne Historie onder de Regters, 74, enz. 78,enz. Onder de Koningen, 80, enz, 87, enz. Hun Ryk 

verdeeld in de Ryken van Israël en Juda. ' 89 

Italië, deszelfs eerste Koningen, II. 76. Staat van zaken aldaar, Sederd den dood van KareL den Grooten, 199, enz. 208. Door burgerlyke oorlogen ontrust . Sedert den dood van Franciskus den IIden , II. 239, enz. 249, enz Onlusten aldaar, 258. Staat van zaken sedert Karel den Vden, 271, enz. 329. Zie ook Europa. 

Juda, Koningen van) II 89, enz. Het Ryk geëindigd. 101 

judas Iskariot, berigt wegens dezen Apostel. I. 359 

Judas Thaddeus,een der twaalf Apostelen, berigt wegens denzelven. I. 359 

Judea , tot een Roomsch Wingewest gemaakt. II. 143 

Jugurtha, Koning van Numi, die, door de Romeinen beoorloogd. II. 138 

Juliaanscbe Tydbestek berigt wegens het zelve, II. 50. Wanneer het eerste Juliaansche jaar begint. 48 

Julianus de Afvallige, berigt wegens de verrigtingen van dezen Keizer. I. 418 

Julius Cesar, zyne Historie, II. 144, enz. Zyn dood. 149 

Juvenalis , zyn karakter als Hekeldigter. III. 528 

Izaak, zyne lotgevallen. II. 65. 

K. 

Karakter en Zeden moet men niet onder elkanderen verwarren, III 327. Wat men eigenlyk door het KaB 5 rakter 




18 BLADWYZER DER 

rakter van een mensch te verdaan hebbe, ald. Men heeft een Karakter voor iederen Ouderdom en Staat. Ook zyn 'er Karakters, die tot byzondere zedelyke gesteltenissen behooren; 328. Men kan geen Karakter aannemen of afleggen , maar wel op eens zekere wyze 

■ regelen, ald Uit het Karakter en de Zeden kan men 

• den grond van het gedrag der menschen opmaken, 328. Karakter of Zeden moeten door den Digter niet verteld worden ; maar de Personen , welke hy invoert , moeten zich door hunne daden kenbaar maken. 332 

Karel de Groote wordt Meester van bet Keizerryk. II. 

199 

Karel de Vde , Koning van Spanje en Heer der Nederlanden , berigt wegens de verrigtingen van dezen Vorst, II. 271. Door verscheidene onlusten gedrongen, staat hy de Regeering af. 272 

Keizers van Rome, sedert Nero tot Constantinus den Grooten, II. 162-173- Van hem tot den ondergang van het Westersche Keizerryk. 162185 

Keizerryk, staat van het zelve in en na den tyd van Karel den Grooten , II 199, enz. 208, enz. 227, enz. 235, enz. 329, enz. Sedert den dood van Karel den VIden, 348, enz. Zie ook Europa. 

Kerk, staat van dezelve in de Zeventiende EEUW II. 316 

Kielen , voor Schepen, by Vervanging. III. 154 

Kinderdoop was in de Vierde Eeuw reeds onder de Christenen in gebruik. I. 413 

Klaagzangen. Zie Elegien. 

Klaarheid heerscht in een Verhaal, wanneer alles in zyne behoorlyke plaatse gesteld is. III. 288 

Klanken , waarin derzelver Samenstelling bestaat III. 120. Zv kunnen, zonder tot Woorden gevormd te zyn, zekere zaken uitdrukken , ald. Vermogen der Klanken , door Voorbeelden uit Schryveren aangetoond. 122, enz. 

Klooster voor Kloosterlingen. Zie Overnaming. III 146 

Knoop en Ontknooping, wat zoo in Werken van Vernuft genoemd wordt , III. 308. Voorname en Ondergeschikte Knooten in een Digtstuk , ald. In de Eneis, 309 Vereischten in den Knoop en de Ontknooping. ald. 

Konst houdt op Konst te zyn, wanneer zy al te zigtbaar is. III. 8 

Konstgrepen , waarvan de Digters zich bedienen. III. 

340 

Koran, voornaamste Leerstukken van denzelven. II. 36, enz. 

Kortheid in Digterlyke Verhalen en vooral in Fabelen is niet onbestaanbaar met het melden van kleinigheden . III 287. Tot de Kortheid is noodig dat een Stuk 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [III. Afd.] 19 

Stuk eindige, waar het behoort. III. ald. 

Kruipende Dieren, bewys uit dezelven voor Gods bestaan. I. 67 

Kruisvaarten naar het Heilige Land , berigt wegens dezelven. II 242 

L. 

Laurentius, dingt met Synmachus naar de Pauslyke waardigheid, en wordt tot Paus verkozen. I. 441 

Leenspreuk bestaat uit eene aaneenschakeling van Overdragten in dezelfde Reden, III 141. Leenspreuken moeten eindigen zoo als zy begonnen zyn, ald enz Voorbeelden van dezelven uit onze Digters. 142 

Leerdigten, algemeene Regels voor dezelven. III. 515 , enz. 

Leeren, Manier om dit te doen. II. 465 467 

Leerstukken des Euangeliums bewyzen de Waarheid van den Cbristelyken Godsdienst. I. 300 

Leerwyzen. Zie Redenbeleid 

Leiden , gepast gebruik van dit Woord by Seneka, III. 92. Het zelfde denkbeeld wordt by eenen anderen Schryver zeer wel uitgedrukt door het woord Sleepen. 91 Letterspelingen zyn by de beste Schryveren niet te vinden. III 34 Levende Scbepsels, Gods bestaan uit dezelven bewezen. I. 48 

Lezen wat men in het lezen van goede Schryveren behoort in agt te nemen, uit Quintilianus aangewezen. III. 

2, enz. 

Liefde voor het Vaderland aangeprezen, I. 103*. Liefde tot de Waarheid. 102* Lierdigt, Verhandeling over het zelve, III. 455. Natuur van en Regels voor het zelve, 457. Geestverrukking of Digterlyke Vervoering aan het zelve eigen, 459.. Het Verhevene wat, en hoe het in Lierdigten moet plaats hebben, 460. Aanheffing van het Lierdigt hoe die zyn moet, 465. Wat men Sprongen in een Lierdigt noemt, ald. Uitweidingen in het Lierdigt, ald. Wanorde in ' het Lierdigt, ald. Verschillende soorten van Lierdigten. 468 Lierdigters, karakter der voornaamsten onder de Ouden, III. 477. Onder de Nederlandsche Digters. 483. Lierzang. Zie Lierdigt. Ligchaam, voordeelen van het zelve. I. 99** Livius, aanmerkingen over zyn Verhaal wegens de Horatien en Curatien. Zie Curatien. De Aanspraak van Pacuvius aan zynen zoon Perolla, by dien Schryver voorkomende , bygebragt als een voorbeeld van de konst om bewyzen aan te voeren, III 50. Beschouwd als een Meesterstuk van Welsprekendheid, 52, enz. Goede keus van Woorden by dien Schryver. 91 Le- 




20 BLADWYZER DER 

Lodewyk de VIde, herstelt de magt der Koningen van Vrankryk , II 231. Zie Vrankryk, 

Loos ,> deszelfs kragt agter de Woorden, III 264. Uitzondering van hetWooid Schadeloos ald. 

Loth , zyne Historie. II. 61 

Lucanus, zyne Schoonheden vergeleken met die van Terentius en Virgilius. III. 83 

Lucilius, als Hekeldigter beschouwd. III 522 

Lucullus, overwint Mithridates en Tigranes. II. 142 

Lucullussen voor Lekkerbekken , by Overnaming. III. 

147 

Lugt, bewys voor Gods bestaan uit derzelver gesteltenisse. I. 34 

Lukas, de Euangelist , zyn leven en reizen. I 361 

Luther, zyne verrigtingen ten aanzien der Hervorminge. I. 448, enz. 

M. 

Maan Gods beStaan uit de* zelve bewezen. I. 24 Maancirkel, wat. II. 50 Maat, welke in het wel schryven moet gevolgd worden III. 110 enz. De verscheidenheid van Maten moet eene Redevoering aangenaam maken. 119 Manasje, Koning van Juda, byzonderheden wegens hem. II. 99 Markus, de Euangelist, zyne reizen en verrigtingen tot voortplanting des Euangeliums. I, 360 

Marius, zyn twist met Sylla. II- 140 

Marokko, groote omwenteling daar voorgevallen in den jare 1730. II. 341 

Marsiaansche oorlog, berigt wegens denzelven. II. 139 

Masinista laat zich bewegen om den Cartbageren af en den Romeinen toe te vallen. II 119 

Medelyden , moet door de Daad van een Treurspel gaande gemaakt worden, III 383. Het ontstaat, wanneer men zynen Medemensen ongelukkig ziet. 

384 

Meden , oprigting en einde van hun Ryk. II. 95, 105 

Meervoudige, Het) voor het Eenvoudige, of omgekeerd, by Vervanging. III 154 

Melodie, algemeene Regels om dezelve in Schriften te doen heerschen. III. 106, enz. 

Menscb, Gods bestaan uit de beschouwing der Menscben bewezen , I. 70. Onderscheidene betrekkingen van den Mensch. 77. Zvne vroege jeugd, ald. Zyne kindschheid, 78. Zyne manlyke jaren , 79- Zyn ouderdom, 80. Wanneer een werktuig , wanneer een dier, 88 Zyne verscheidene Pligten, 96. Wanneer deugdzaam. 99 

Menschlievendheid bepaling van dezelve. I, 103* 

Merken, L. W. van) goede keus van Woorden by die Digteres, III. 96. Voorbeelden van Overnaming in 




Voornaamste zaaken. [in. Afd.] 21 

in hare Digtstukken. 146, enz. 

Messias voorzegging wegens denzelven, I. 268. Eene gewyde; Herderszang. 275 

Metaphora Zie Overdragt. 

Metonymia. Zie Overnaming. 

Miry Weis. Zie Oosten. 

Misbruik of Catachresis heeft plaats wanneer men den naam van eene zekere zaak, ontleent, om 'er eene andere door te kennen te geven, als Bladen, aan Boomen eigen voor bladen van Boeken, III. 160. Dreigen Voor voorspellen by Antonides, 161 De aanleiding tot deze wyze van spreken is te zoeken in de armoede der Talen. ald. 

Mithridates, door de Romeinen tweemaal beoorloogd, II. 140, 142. Door Lucul

, lus overwonnen. 142 

Mogelykheid by den Digter behoeft slegts schynbaar te zyn: dezelve heeft plaats in de Cid van Corneille. 

III 357 Mohammed, Wetgever der Arabieren, verschillende gedagten wegens hem, II. 3. Zyne geboorte door Fahelen overeenkomstig gemaakt met die van Christus , 5, enz. Zyne Opvoeding, 5. Hy had al vroeg voornemens om zich groot te maken , 7. Hoe hy die volvoerde , 8, enz. Tegenstand, welke hem daarin ontmoette, 14. Zyne Reizen door de zeven Hemelen, en zyn omgang met den Engel Gabriel, 16, enz. 

Byzondere voorregten aan hem toegeschreven , 27, enz Leerringen, welke hy onder de Arabieren invoerde. 36. enz. 

Moliere, zyn karakter als Blyspeldigter III. 452 

Manen, voorbeelden van bevalligheid van Gedagten uit denzelven , III 65. De spreekwyze van zich in Rozen te baden , en met Doornen afdroogen in hem berispt. 86 

Monzonge onderzogt en als een voorbeeld van een goed Treurspel aangeprezen. III. 

365 , enz. 

Mozes, zyne Historie. II. 66 

n. 

Naamwisseling Zie Overnaming. 

Naamwoorden Byvoeglyke). Zie Byvoeglyke Naamwoorden 

Nabonassar, zyne Jaartelling. II- 47 

Nagtgedagten van Young, voorbeelden van Fraaiheid uit dezelven. III 67 

Napels, groote verwarring in dat Ryk, na den dood van Alpbonsus van Arragon. II. 

260, enz. 

Natuur, hare werkzaamheid, I 12. Natuur leert ons dat eene al te groote opeenstapeling van Schoonheden de ware Welsprekendheid niet kan uitmaken, III. 34. Wat wy met betrekking tot de Digtkunst door dezelve te verstaan hebben. 

Na- 




22 BLADWYZER DER 

Natuurlyke Godgeleerdheid. Zie Godgeleerdheid. Het Natuurlyke is het tegengestelde van het Gedwongene III 294. Het kan plaats hebben in de zaken of in de uitdrukkingen. ald. 

Nederlanden, staat van zaken in dezelven, sedert den dood 

' van Keizer Karel den Vden. 

II. 271 ,277 , 289 Nederlandsche Lierdigters , 

voornaamsten onder dezelven, Zie Lierdigters. 

Negende Tydbestek van de Oude Historie bevat 198 jaren , en gaat van de Onderbrenging van Carthago tot de Geboorte van Jezus Christus. II 128, enz. 

Neptunus en zyn Tempel beschreven I. 238 

Nero, Claudius) Keizer van Rome, byzonderheden wegens hem, II. 170. Zyn verkeerde smaak in een koperen Standbeeld van Lysippus te laten vergulden, 

III, 13. Nero voor eenen Wreedaart, by Overnaming. 

147 

Nerva, Keizer van Rome. II. 

165 

Nestorianen berigt wegens denzelven. I. 435 

Netheid of Juistheid in de Gedagten. Zie Juistheid. 

Nimrod, de eerste Koning. II. 59 

Noach, zyne Historie, II. 58. Zyne Zonen bevolken de Aarde. 59 

Numa Pompilius , tweeden Koning van Rome, byzonderheden wegens hem. II 

102 

Nyloe, geeft eenige algemeene Regels om eenen vloeijenden Styl in het Nederduitsch te schryven. III. 102 

O. 

Octavianus zyne verrigtingen na Cesars dood, II. 149» enz. Hy krygt den naam van Augustus. 154 

Oeffeningen in de konst om bewyzen aan te voeren noodzakelyk, III. 44. Opgehelderd door het voorbeeld van Cicero in zyn pleit voor Roscius 45. Van Livius in de Aanspraak van Pacuvius aan zynen Zoon Perolla, 50. Wat men in die Oeffeningen te doen hebbe om de konst van Uitvindinge te leeren, 51. Wat om de scbikking der bewyzen naar behooren in agt te nemen. ald. enz. 

Of- Zie En. 

Offerhanden der Jooden. I. 116, enz. Der Heidenen. 242, enz. 

' Olympische Jaartelling, hoedanig. II. 247 

Omscbryving, wat, III. 198. Voorbeeld van dezelve uit Cicero, ald. Tot welk einde men 'er zich van bedient, 199. Wanneer zy den naam van Uitbreiding verkrygt. 200 

Omtogt, ook Omvatting genoemd, waarom deze Figuur dien naam draagt. III 

195 

Omvatting. Zie Omtogt. Ondervraging, wanneer zy in de Rederykkonst plaats heeft 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd] 23 

heeft, III. 183. Tot deze Figuur kan de Verwyting gevoeglyk gebragt worden. 

184 

Onderwyzen, Manier om te) III. 465,474 

Ondeugd, wat zy is, I. 95. Hare gevolgen vergeleken met die der Deugd. 104*** 

Ondeugden en Hartstogten zyn in de Henriade als persoonen verbeeld. III. 337 

Ontbindende Leerwyze. Zie Redenbeleid. 

Ontferming, bepaling van dezelve. I. 102 

Ontknooping. Zie Knoop. 

Oordeel, wat, II. 391. Beschreven ten aanzien van den Geest , die oordeelt. 392. Van den kant der Denkbeelden, waaruit het bestaat, 394. Van den kant der zaken , waarover men oordeelt. 395 

Oorsprong der Denkbeelden, II 

372 

Oosten, zaken van het) in de agttiende eeuw. II. 334, enz. 342 

Oostersch Keizerryk, deszelfs Staat van Constantinus tot Karel den Grooten, II. 185198. Na zynen tyd, 201, 208, 215, enz. 224, enz. .234.,enz. Door de Scythen en Turken ontrust, 235. Deszelfs staat sederd 'dien tyd, 244, enz. 258, enz. Ondergang. 268 

Opera, wat eigenlyk dus genoemd worde. III. 379 

Opklimming, vereischten in dezelve III. 192,enz. 

Opstanding van Christus bewyst de Goddelykheid van 

zyne Leer, I. 293. Aanmerkingen over de Opstanding der Dooden in het algemeen. 308 

Orakelen , groote vooringenomenheid der Grieken met dezelven, I. 240. Derzelver verstomming 369 

Otho Keizer van Rome. II 

162 

Ottomanscbe Ryk gevestigd. II. 

169 

Overdragt in de woorden huwen en trouwen-, by de Digters meermalen zeer fraai gebruikt, III 83, enz, Zy is de eerste soort van Woorddwalinge, doorwelke wy eenOneigenlyk woord, in plaatse van het Eigenlyke stellen , 135, Voorbeelden, 136. Zy kan genomen worden van alles wat de Zinnen aandoet : maar is bevalligst, wanneer zy genomen wordt van het geen de Oogen treft, 136 Voorbeelden uit de Zedelyke Brieven ,137. Cicero en Virgilius munten uit in het ge-. bruik van fraaije Overdragten, 138. Voorbeelden van Overdragten , afgenomen van zigtbare Voorwerpen uit onze beste Digters, 139. Uit Vondels Lucifer. 140 

Overdragtige Uitdrukkingen moeten met groote behoedzaamheid gebruikt worden III. 85 

Overgangen, Natuurlyke, door welken de bewyzen moeten aaneengeschakeld zyn, III 40, enz. Aangewezen uit de Lykreden op Hooft, 41. Uit Cicero, 42. Horatius is in 




24 BLADWYZER DER 

in het byzonder fraai in Overgangen, waardoor hy schielyk van het eene Onderwerp tot het andere komt, 226 Voorbeeld uit den XIIIden Lierzang van het IIde Boek. 227 Overnaming is het plaatsen der eene benaminge voor de andere, uit hoofde van de naauwe betrekking tusschen dezelven , III. 142. Namen der Betrekkingen worden gesteld voor de pligten of hoedanigheden, Welke die betrekkingen vorderen , ald. Eene Rivier , die door een Land loopt, wordt voor het geheele Land genomen, 144. De Oorzaak wordt gesteld voor het Uitwerksel 145. De Stof voor het geen 'er van gemaakt is, ald. Ook heeft de Overnaming in de omgekeerde gevallen plaats, 146. Overnaming heeft mede plaats in het gebruik van het Onderwerp voor het ■ Toegevoegde, 146.I Hiertoe behoort bet bevattende voor het bevatte, ald. Men noemt den Bezitter niet zelden voor het Bezetene, 147, Hiertoe kan men nog brengen het noemen van Persoonen voor de deugden of gebreken , die in hun plaats hebben. 147. Dit is insgelyks zoo, wanneer men de afgebeelde zaak voor het Teeken stelt en wanneer de zaak , die in zekeren tyd plaats heeft, voor den tyd zelven genomen wordt , 148. Deze 

Woorddwaling heeft mede plaats in alle de omgekeerde gevallen, ald. By Overnaming stellen de Digters ook het voorafgaande voor het Gevolg, of het Gevolg voor het voorafgaande. 151 

P. 

Parthen berigt wegens hun Ryk. II. 155 Paulus zyn leven en reizen. 

I? 344 Pauzen, tyd van hunne grootste magt, II. 46. Hun vermogen aan het wankelen. 

270 

Pelagianen. Zie Pelagius. 

Pelagius, berigt wegens zyne gevoelens. I. 434 

Persianen, berigt wegens hunre Afgodery , I. 199. De Persianen beoorlogen de Grieken, II. 120. Hunne Koningen na de Babylonische Gevangenis, ald. enz. Hun Ryk onder Darius Codomannus geëindigd. 123 

Persius als Hekeldigter beschouwd. III. ' 524 

Persoonen, die in een Heldendigt verkzaam zyn , derzelver hoedanigheden bestaan in het Karakter of in de Zeden , welke men hun toeschryft. III. 327 

Persoonsverbeelding , door dezelven worden hoedanigheden of onbezielde dingen als Persoonen voorgesteld, III. 104. Tweederleie wyze om die Figuur te beschouwen, door Voorbeelden opgehelderd, 212. De Digters trekken de Persoons- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [III. Afd. ] 25 

soonsverbeeldingen wel eens zoo ver, dat zy aan onbezielde dingen aandoeningen van bezielde toeschryven, 216, enz. Bewys van de kragt, welke deze Figuur, wel gebruikt zynde , aan eene Reden kan byzetten, 220. In de Henriade zyn de Persoonsverbeeldingen afgenomen van de Hartstogten of Ondeugden. 337 

Persoonswisseling is eene zeer fraaije Figuur , waardoor de Werking en Gedagten van verscheidene Persoonen vertoond worden. III. 223 

Peter de 1ste, Czaar van Rusland hervormt zyne Natie II 333- Zyne verrigtin

gen , . 334 Pheniciers berigt wegens hunne Afgodery. I. 184 Philippus, een der Apostelen, zyn Leven en Reizen. 

354 

Pindarus , zyn karakter als Lierdigter beschouwd. III 

470, enz. 

Plaats, Eenheid van dezelve vordert dat alles in dezelf- . de plaatse geschiedt, III. 375. Die Regel moet strik- . telyk worden opgevolgd, ald. De Ouden hadden, in dit geval , een voordeel: zy kozen eene openbare plaats voor de Vertoonplaats van hunne Tooneel- . stukken. 376 Planeten , Gods bestaan uit dezelven bewezen. I. 19 Planten, Gods bestaan uit dezelven bewezen. I. 44 Reg. voor de Fraaije Lett. 

Plato, Cicero en Demosthenes, onderscheiden in hunnen Styl, III. 17. Het Karakter van den Styl van Plato aangewezen. 33 Plautus, zyn Karakter als Blyspeldigter III. 446Plegtigheden der Jooden by hunne Offerhanden. I .119, enz. By hunne Begravenissen. 149 Pleitzaal, Welsprekendheid van de). Zie Welsprekendheid. Vereischten om in dezelve uit te munten. III 248 Pligten der Menschen jegens God, I.95. Jegens de Maatscbappy ,101. Van Kinderen, ald. Van Broeders en Zusters, 102. Van Huisgenooten, 103. Van Gehuwden, ald. Van Ouderen, 97*. Jegens Dienstboden , 99 *. Jegens Vreemden, ald. Jegens Naburen. 101 * 

Plinius , Voorbeelden van fraaije Gedagten uit denzelven , III. 70. Die Schryver heeft ook voorbeelden' van aartigbeid van Gedagten, 72. Goede keuze van Woorden by denzelven. 94 Plutarchus , zyne Welsprekendheid geprezen. III. 34 Pluto, door de Digteren beschreven. I. 237 Polen, Zaken van dat Ryk, II. 145, enz. 255, enz. 295, 303, 320, 337, enz. Zie ook Europa. Pompejus, zyne krygsverigtingen, II. 142, enz. Zyn dood. 147 Pool en As zyn in beteekenisse van elkanderen onderscheiden III 263 C Poot, 




30 BLADWYZER DER 

Poot, Voorbeelden van Bevalligheid van Gedagten uit dien Digter. III 65 

Portugal, Zaken van dat Ryk, 

II. 278,301. enz. 331,enz. Zie ook Europa. 

Pot, Willem van der) zyn karakter als Lierdigter onder de Nederlandsche Digters. 

III. 488 Predikanten kunnen zich te 

veel of te weinig op de Welsprekendheid toeleggen. III. 255 Predikstoel tot de Welsprekendheid van denzelven behoort dat de Redenaar onderrigte, behage en treffe. III. 

252 

Pretendent doet poogingen om op den troon van Engeland hersteld te worden II 326 

Priesters by de Heidenen, berigt wegens denzelven. I. 

244 

Proeve van Digtoeffeningen, Voorbeelden van aartigbeid van Gedagten uit dezelven. III. 72 

Proferpina , hoe afgebeeld. I- 138 

Proseuchae. Zie Bedehuizen. 

Protestanten, hunne zaken in Europa , sedert het sluiten van den Vrede te Utrecht. 

II 331, 337 

PruisSen, deszelfs eerste Koning, II. 323. Zaken van dat Ryk , 331. Zie ook Europa. 

PSalmen van David als Lierdigten beschouwd. III. 

494 

Punische Oorlog, de Eerste) II. 14. De Tweede, 116 De Derde. 135 

Puntdigt, wat, en deszelfs hoedanigheden. III. 537 

Puntspreuken , aanmerking over de verscheidene wyzen, op welken Cicero en Seneka zich van dezelven bedienen. III. 79 

Q. 

Quintilianus, de beuzelagtige Gedagten van zeker' Schryver , wegens den brand van Dianaas Tempel berispende, vervalt zelf in het beuzelagtige , III. 64. Zyn oordeel over de bevallige fouten van Seneka. 

75 

R. 

Racine , Vergelyking tusschen hem en P. Corneille. III 408 , enz. 

Reden, waarom den mensch gegeven, I. 84. Hoe best gebruikt, 85. Hoe door het zedelyk besef bestierd 86 

Redenaar, zyn post is te onderwyzen te behagen en te bewegen. III. 4 

Redenbeleid of Leerwyze is Ontbindend of Samenstellend 

II 405 

Redeneerkunde, wat, van welk. gebruik, en hoe te verhandelen. II. 36l, enz. Redenkaveling, wat. II. 397 Regels, aan welken men'de menschelyke daden behoort te toetsen , I. 89, — Regels, die aan beide de Leerwyzen gemeen zyn, II. 407. Regels voor het Om- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd.] 27 

Ontbindende Redenbeleid, 410. Voor het Samenstel. lende. 412 Regeering, Joodsche) staat van . dezelve. I. 156 Regters, staat van zaken, by derzelver bestiering onder de Jooden. I. 57. II. 78 Regtvaardigbeid, beschryving ■ van dezen pligt. I. 101* Regulus, byzonderheden we

• gens hem II. 115 Rebabeam, Koning van Juda, 

byzonderheden wegens hem. II. 89 

Remus. Zie Romulus 

Rome gegrondvest , II. 97. Deszelfs staat onder de Koningen , 101-107. Onder 

• de Burgemeesters. 107 Romeinen, berigt wegens hunne Afgodery ,1. 219. Hunne Oorlogen tegen de Karthagers II. 114, enz. Zy verdelgen Karthago , 136. Hunne verdere verrigtingen in , en even na den Punischenoorlog, 137. Hunne zaken ten tyde fan Cesar en na zynen dood, tot de geboorte van Christus 144, 

enz. 

Roomscbe Keizers. Zie Kei, zers. 

Romulus en Remus , hunne Historie. II. 95 > enz. 

Rotssteen , deze benaming wordt op God toegepast, om de kragtdadigheid van zyne ondersteuningen Uit 

, te drukken, III. 130 

Rozen , zicb baden in) aanmerking over deze uitdruk, king by Monen, III. 86 

Rusland, berigt wegens deszelfs zaken, III. 337- Zie 

ook Peter den 1sten en Eu. ropa. 

Rust in eene Periode kan aangemerkt worden als eene Rust voor het Oor, die in vaarzen natuurlyk valt, of als eene Rust voor den geest, die door teekenen van zinonderscheiding wordt aangewezen, III. 113, enz. Rusten moeten in Prosa zoo wel eenen bepaalden afstand van elkanderen hebben als in vaarzen, 114; Aangewezen door voorbeelden uit de vertaling van Gregorius Nazianzenus door Francius, 115, enz. Rust in Vaarzen noemen wy het geen ons belet eenen Rymregel zonder verpoozing uit te lezen, 273. Zy kan in onderscheidene plaatsen van een Vaars vallen , naarmate van deszelfs langte. ald 

S. 

Sallustius, heeft voorbeelden; van eene goede keuze in zyne Woorden , III. 92. Aangetoond in het woord! . Wankelen. ald. Salomon, zyne Historie. Ik 85, enz. 

Samatis en Selage . Bygeloof der Gaulen , wegens deze Kruiden I. 210 

Samenspraken , in dezelven moet men altyd de reden kunnen begrypen, waarom nu de een dan de ander spreekt. III. 379 

Samenstellende Leerwyze. Zie Redenbeleid 

C 2 ■ Sam- 




28 BLADWYZER DER 

Samson, zyne Historie. II. 

78, enz. 

Samuel, zyne Historie. II. 

79, enz. 

Sara, hare Historie. II. 61 Sarcasmus noemt men die reden, door welke eene doode of stervende gehoond wordt, III 160. De benaming is ook in gebruik om de sterkste trekken uit een Hekelschrift aan te duiden. 

ald. 

Saxen, berigt wegens hunne Afgodery. I. 213 

Schepping der Waereld, II. 54. Historie van de Schepping tot den Zondvloed. II. 54, enz. 

Schimp- of Spotreden, Ironia, heeft plaats wanneer ie

. mand iets zegt het geen hy niet meent, met oogmerk om zich des te kragtiger uit te drukken , III. 158. • Men vindt 'er vele voorbeelden van in Vondels Treurspelen, by Antonides en anderen. ald. enz. 

Schoon niets is zoodanig dan het geen tevens waar is, III 321. In hoe verre een Digter dien Regel in het oog moet houden, ald. 

Schoonheid in de Welsprekendheid moet nooit van de nuttigheid worden afgezonderd, III. 28. Ons Oordeel over de ware Schoonheid is gegrond in de Natuur der zaken , III. 34 , enz. Schoonheid in de Natuur dient om het geen waar is des te meer te doen agten. 88 

Schotland, staat van zaken al¬ 

daar ten tyde der Hervorminge. II. 276 

Schouwspelen, de oorzaak van derzelver invoeringe by genoegzaam alle volken moet gezogt worden in de geschiktheid der menschen om te beschouwen , III. 351. Onderzoek wegens den aart en de hoedanigheden van een Schouwspel, dat genoegen zal geven, 352. Schouwspelen kunnen dienen om het ligchaam of om den geest te oeffenen, ald. Onderscheid tusschen beide die soorten , ald. In dezelven wordt de daad niet verhaald maar vertoond, 354, Alles wat tot het Heldendigt behoort kan 'er in overgebragt worden, ald. Zie ook Daad. 

Schrik bevangt ons, wanneer wy vrezen dat het onheil, het welk anderen drukt, ook ons zal treffen. III. 

384 

Scythen, hunne Afgodery. I. 

204 

Sekten der Jooden, verscheidenheid van dezelven. I. 

151 

Selage. Zie Samatis. 

Seleuciden, hunne Jaartelling. II. 47 

Seneka, wist zyne gedagten zeer wel naar zyn Onderwerp te schikken, III. 67. Voorbeelden van fraaije Gedagten uit dien Schryver , 72. Door hem werd te Rome een verkeerde smaak ingevoerd, 74. Oordeel van Quintilianus over. 

. zyne bevallige fouten, 75. 

Voor- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd.} 29 

Voorbeeld van zyne Schryfwyze in de Samenspraak tusschen Damaratus en Xerxes, 76. Onderscheidene wyzen, op welken Cicero en hy zich van Puntspreuken bedienen , 79. Hy bezat geene bekwaamheden om zich binnen de palen van hetWare Schoon te houden, 81. Getoond uit zyne bedenkingen over de zeldzaamheid van ware Vrienden, 82. Oordeelvellingen van verscheidene hedendaagsche Schryveren over hem, ald. enz. Vergelyking van zyne Schriften met die van Terentius en Virgilius, 83. Hy moet niet gelezen worden, voor dat de smaak door het lezen van andere goede Schryveren gevormd is , 85. By hem vindt men voorbeelden van eene goede keuze in de Woorden, 92. Getoond in het woord Wankelen, ald. Vergelyking van Seneka met de Grieksche Treurspeldigters, 407. Zyn Edipus met die van Sofokles vergeleken. 407 . 

Servius Tullius , zesde Koning van Rome, zyne ver- . rigtingen. II. 102 Sidon, oprigting van dat Ryk. 

II. 76 Sieraden in de Welsprekendheid dus noemt men wyzen van zeggen, die geschikt zyn om eene Redevoering bevalligheid by te zetten, III. 25. Waarom de Sieraden van Taal en Styl noodig zyn, ald. Sieraden, die in eene Fabel moeten plaats 

hebben bestaan in Beelden in Beschryvingen , in Afschilderingen van Persoonen, Plaatsen en Houdingen, 289 Door Voorbeelden aangewezen. ald. 

Sierlyke, het). Zie Sierstyl 

Sierstyl , ook het Sierlyke of Deftige genoemd , is tusschen het Verhevene en het Eenvoudige. III. 24 

Simon, de Cananieter byzonderheden wegens hem. I. 

357 

Sleepen, het zelfde denkbeeld wordt wel eens door Leiden uitgedrukt. III. 91 

Smaak, Nieuwheid of Ongewoonheid van Gedagten is meermalen oorzaak van eenen verkeerden Smaak, III. 74. Door Seneka te Rome ingevoerd. ald. 

Sophokles , Voorbeelden van Fraaije Gedagten uit dien Digter. III. 72. Hy bragt het Treurspel tot de Regels van Betamelykbeid en Waarheid , 394. Berigt wegens zynen Edipus, 395. Zie ook Seneka. 

Sophonisba, hare Historie. II. 

119 

Spaansche Jaartelling , wanneer dezelve begint. II. 48 

Spanjaarden, Oude) berigt wegens hunne Afgodery. I. 

204 

Spanje door Barbaarsche Volken overmeesterd, II 178. Heerschappy der Saracenen in Spanje geëindigd, 261 Deszelfs Koningen van Karel den Vden tot Filippus den Vden, 271, enz. 293, enz. Oorlog tegen PortuC 3 gal, 




30 BLADWYZER DER 

gal, 301, enz. Overgang Van de Kroon uit het Huis van Oostenryk in dat van Bourbon, 319, enz. Zaken na dien tyd voorgevallen , 326 , enz. 339. enz. Zie ook Europa. " Spreuk , wat zoo genoemd * wordt. III. 228. By welke gelegenheden men 'er zich op de voordeeligste wyze van kan bedienen, 229, enz. 

Sprongen in den Lierzang, wat ' zoo genoemd wordt, III 465 

Staartstarren Zie Cometen. 

Starren. Gods bestaan uit dezelven bewezen. I- 31 

Stervelingen voor Menschen Zie Vervanging. III. 152 

Stuwen, aanmerking over het 

• het gebruik van dit Woord. III. 91 

Styl, onderscheiden in Eenvoudigen , Verhevener, en Deftigen. Zie op deze Woorden. Styl der Inleidingen, III. 9. De Styl moet geschikt zyn naar het Onderwerp , 29. Algemeene Regels om eenen vloeijende Styl in het Nederduitsch te schryven worden by Nyloe gevonden, 102. Voorbeelden van eenen vloeijenden rollenden Styl, uit de Voorrede van Francius voor Gregorius Nazianzenus over de Mededeelzaamheid, 105 105 Aanmerkingen over den Styl van Herderszangen , 298. De Styl van een Tooneelstuk moet geregeld worden naar den staat der Persoonen, die spreken 377 

Sylla, Lucius) tegen Mithridates gezonden , II 140. TotOppergezaghebber verklaard. 141 Synagoogen der Jooden, derzelver oorsprong, I 140. Gebouwen van de Synagoogen , 141. Dienst in dezelven , ald. Bedienaars van dezelven. 142 Synecdoche. Zie Vervanging. Syphax; byzonderheden wegens hem. II. 119 

T. 

Taal , in welke men wil schryven ',' moet men zich eigen gemaakt hebben, III 89. 269. Wat tot bet wel verstaan en wel schryven eener Tale vereischt wordt, 262, enz. Middelen om; daartoe te- geraken, 265. Zie ook Talen. Tabernakel beschreven. I. 109 Tacitus, voorbeelden voorbeelden 'van Fraai- Fraaije Gedagten uit dien Schryver, III 70. Zyne Schoonheden vergeleken met die van Terentius en Virgilius. 

• 83. 

Talen , derzelver nuttigheid in de beoeffening der Wetenschappen III. 466 466 Zy leveren geene woorden voor ieder onderscheidene denkbeeld ; en dus geeft derzelver Armoede aanlei' ding tot Woordwalingen. 

III. 161 Tarquinius Priscus, vyfde Koning van Rome, berigt wegens denzelven. II 103' Tarquinius Superbus, zeven-; de Koning van Rome be- rigt 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd.] 31 

rigt wegens denzelven. II. 

107 

Teekens ter uitdrukkinge van de Gedagten. Zie Woorden. 

Tegenstelling, waarin deze Figuur bestaat III. 201. Zy is in gebruik by Historieschryvers , Digters en Redenaars, ald. Voorbeelden van dezelve by Virgilius. 

202 .enz. 

Tegenwerping, wat in de Rederykkonst zoo genoemd wordt. III. 185 

Tempel, Joodsche) en deszelfs toestel beschreven. I. 137 

Terentius , zyne Schoonheden , vergeleken met die van Lucanus , Tacitus en Seneka, III. 83. Zyn karakter als Blyspeldigter. 451 

Thamas Kouli Khan. Zie Oos

■ ten. 

Theseus zyne verrigtingen. II. 

76 

Thomas zyn leven en reizen. 

I. 355 Tiberius volgt Augustus op 

als Keizer van Rome. II. 

158 

Tibullus, voorbeelden van Fraaije Gedagten uit denzelven. III. 72 

Tiende Tydbestek in de Oude Historie, bevat den tyd van 311 jaren, van deGeboorte van Christus, tot aan de Bekeering van Constantinus den Grooten. II. 156, enz. 

Tigranes, Koning van Armenie , door Sylla overwonnen. II. 142 

Titus, Keizer van Rome, zyn 

■ loflyk karakter. II. 163 Toegeving, waarin die Figuur 

■ bestaat III. 186 Toekomende Staat van Beloo

ningen en Straffen. I. 310 Toeroeping. Zie Uitroeping. Tooneel, als een gedeelte van een Bedryf beschouwd III. 373. Tusschen de Tooneelen moet aaneenscbakeling plaats hebben. 373 Tooneeldigters , moeten omzigtig zyn in het gebruiken van Zedespreuken en Rederykkunstige Figuuren , III. 377, enz. 

Tooneelspel, den oorsprong van het zelve moet men zoeken in Griekenland, waar alle fraaije Konsten gevonden zyn, III. 391. Zie ook Schouwspelen Tooneelstuk, Verdigtsels in het' zelve. Zie Verdigtsels. Eenheden in het zelve. Zie Eenheden. Styl van een Tooneelstuk. Zie Styl. Daad, die voor een Tooneelstuk geschikt kan geoordeeld worden. Zie Daad, Toonvallen moeten geschikt zyn naar den aart der zaken, welke men voordraagt, III 102 Trant, Voorbeelden van Vaarzen van onderscheiden trant. III. 273. enz. 

TreurSpel komt met het Heldendigt overeen in deGrootheid en het Gewigt van de Daad, maar het Wonderbare blyft 'er van uitgeSloten, als behoorende tot de Opera, 379. De Leidslieden, welke wy in het zelve hebben , zyn Aristoteles en P. Corneille, 3.80. De Treurspelen der Grieken hebben zulk een eenvoudig voorkomen dat zy de konst maar weinig schynen noodig te hebC 4 ben, 




32 BLADWYZER DER 

ben, en dus zyn ze Meesterstukken van Konst. 395 

Triple Alliantie. II. 303 

Trooische Ryk, deszelfs Historie. II. 77 

Tropi. Zie Woordwalingen. 

'Trouwen en Huwen, overdragtig gebruik van deze Woorden by de Digters. III 88 , enz. 

Tullus Hostilius, derde Koning van Rome, berigt wegens hem. II. 102 

Turksch Gebied deszelfs staat in het begin der Zestiende Eeuwe. II. 281, 314. 

Tusschenwerpsels worden in de Uitroeping dikwyls verzwegen. 111. 169 

Twaalfde Tydbestek, in de Ou.de Historie, bevat 380 jaren, van de vaststelling der nieuwe Heerschappyen tot de oprigting van het Nieuwe Keizerryk door Karel den Grooten. II. 179 

Tweede Tydbestek, in de oude Historie, bevat 427 jaren, van den Zondvloed tot de Roeping van Abraham, II. 58,enz. In de hedendaagsche Historie , bevat 202 jaren, van de eerste Kruisvaart tot Ottoman, of het Turksche Keizerryk. 227 

Twyffeling wat men hierdoor in de Rederykkonst verstaat. III. 171 

Tyd, Eenheid van) in Toneelstukken , waarin zy bestaat III. 374. Hoe de tyd , dien men voor de vertooning te veel heeft, moet gebruikt worden. 375 

Tydbestekken van de Oude en Hedendaagsche Historie aangewezen, 11. 51, enz. 

Tydkring-getal, Roomsch). II. 50 

Tydrekening, derzelver gronden. II. 47 

Tydwisseling wat in de Rederykkonst, III. 221, Voorbeelden van dezelve, ald. 

Tyrus en Sidon, oprigting van die Ryken. II. 76 U. 

Uitdrukkingen Overdragtige) moeten met groote behoedzaamheid gebruikt worden, III. 85. Misslag van Monen, hieromtrent. 86 

Uitroeping, waarin deze Figuur van de Rederykkonst bestaat, en wanneer men 'er zich gevoeglykst van bedient. 165, enz. 

Uitweidingen moeten in de Redevoeringen spaarzaam gebruikt worden,III 43. Cicero erkent dat hy ten dezen aanzien wel een misslag begaat. 44 

Uzzia. Zie Azarias. V. 

Vaarzen van verschillende soorten, of onderscheidene langte van Rymregels aangewezen. III. 262,enz. 

Valerius Maximus, schikt zyne Gedagten naar zyn Onderwerp. III. 67 

Valwending wat in de Rederykkonst zoo genoemd wordt. III. 198 

Vellejus Paterculus, schikt zyne Gedagten naar zyn Onderwerp. III. 67 

Verbeeldingskragt , stelt ons wel eens in staat om over de gemoedsneigingen van anderen naar ons welgevallen te heerschen. III. 211 

Verbetering, in de Rederykkonst , herroept het geen gezegd 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd. 35 

gezegd is, en stelt iets dat gepaster is in de plaatfe. III. I76 Verdigtsels in de Henriade zyn van het Wonderbare afgeno- / men, III, 337- Verdigtsels in Tooneelstukken behoeven niet altyd noodzakelyk te zyn; het is genoeg dat ze waarschynlyk zyn. 362 Vereischten om in de Pleitzale uit te munten , III. 248. Een der groote vereischten in eenen Digter is dat hy de Taal, in welke hy schryft, verstaa. 262 Vergiffenis, wat zy is. I. 102* Verhaal, Digterlyk) bestaat in de duidelyke voorstelling van eene gebeurde zaak, III. 333. Kortheid, klaarheid en waarscbynlykheid zyn vereischten in bet zelve, ald. Waarin de Sieraden van een Digterlyk Verhaal bestaan , ald. Een Digterlyk Verhaal moet van een Histo■ risch wel onderscheiden worden. 333 Verhalen, Digterlyke) Voorbeelden van dezelven uit Gellert. III. 287 Verhalende Digtstukken kunnen onderscheiden worden in Fabelen, Herderszangen en Heldendigten. III. 286 Verhevene, het in de Welsprekendheid moet men wel onderscheiden van den Verheven Styl, III 15. Kenmerken van hetzelve. 14. Fraaije Verhandeling van Longinus over het zelve, 15.Gedagten van Cicero en Quintilianus over het zelve, ald. enz. Verscheidene soorten van het zelve. 17 

Verheven Styl, is geschikt om het hart te raken, III. 5Vereischten in denzelven. 

ald. 

Verhevenheid van Styl en Gedagten duidt verhevenheid van Geest aan , III 17Voorbeelden van verhevene Gedagten in Alexander. 18. In Virgilius en Horatius. ald. In Hooft, 18,enz. In Vondel, 2.0. Verhevenheid der Gedagten wordt doorgaans gevolgd van die der Woorden,20. Verhevenheid ontleent groote kragt van Figuurlyke wyzen van spreken, 22. Getoond uit Demosthenes , uit Cicero , en uit Hooft in zynen Henrik den Grooten. 22, enz. 

Verlettering is, wanneer een Woord door de verandering van eene Letter of Lettergreep ook van beteekenisse verandert. III. 197 Vermaarde Mannen sedert de Herstelling der Joodsche Vryheid door Cyrus , tot de verdelging van Carthago , II. 127. In de eeuw van Augustus, 173. Omtrent de tyd der Hervominge ,271. In de Zeventiende Eeuw, 318 In de Agttiende Eeuw. 324. 358, enz. 

. Vermaken, groote) kunnen niet lang van duur zyn. . III. 27 . Vernuft, waarin het eigenlyk bestaat III. 340 Verplaatsing van Woorden. Zie 

Woorden. VerruKken, keurig gebruik van !. dat Woord by Tacitus III 93 Verstand heeft geene denkbeelden dan door den invloed C 5 van 




34 BLADWYZER DER 

van stoffelyke voorwerpen op de Zinnen. I. 12 

Vervanging, Synecdoche, is de derde soort van Woordwaling, en heeft plaats, wanneer het Geheel voor een Deel. of een Deel voor het Gebed genomen wordt,III. 152. Dit kan zyn, wanneer het Algemeene voor het Byzondere voorkomt, als Waereld voor Menschen, en wel voor zekere byzondere soort van Menscben. ald. Iets wonderlyks voor tranen, by Hoogvliet, ald. Het Byzondere voor het Algemeens vinden wy in Distels en Doornen, voor alles wat geschikt is om verdriet te baren, 153. Een Deel voor hetGeheel of Omgekeerd : als de geheele Aarde voor het Roomscbe Ryk . ald. Drie Waerelden voor drie Waerelddeelen, ald. Zielen voor Menschen ald. Kielen voor Schepen, 154. Hiertoe behoort ook het Eenvoudige voor het Meervoudige of Omgekeerd, en een bepaald voor een onbepaald getal of omgekeerd ald. 

Vervoering, Digterlyke). Zie 

' Geestverrukking 

Vervolging der Christenen onder' Nero I. 379. Onder Dominianus 380- Onder Trajanus, 381. Onder Hadrianus ,383- Onder Antoninus Pius 384. Onder Markus Aurelius Antoninus. 385 

Verwaten beteekent niet stout

' moedig , maar verbannen. III. 263 

Verwyting kan zeergevoeglyk 

' gebragt worden tot de Figuur , die men Ondervraging noemt. III. 386 

Verzieringen moeten niet bo-, ven het mogelyke en waarschynelyke gaan III. 356 

Verzwyging, wanneer zy in de Rederykkonst plaats heeft, en in welke gevalles zy gevoeglykst gebruikt wordt.III. 177 

Vespasianus, Flavius Keizer van Rome , verwoest Jeruzalem II. 103 

Vierde Tydbestek in de Oude Historie, bevat 307 jaren, van de Wetgeving door Mozes tot de Inneming van Troje, II. 69 — In de Hedendaagsche Historie, bevat 183 jaren: van de Hervorming tot Philippus den Vden, of de verandering in Spanje voorgevallen. II. 271 

Virgilius , Voorbeelden van Fraaije Gedagten uit dien Digter,III. 72. ZyneSchoonheden, vergeleken met die van Lukanus, Tacitus en Seneka, 83. Hy munt uit in het gebruik van fraaije Overdragten, 138. Hy verschaft verscheidene Voorbeelden van Grootspraak. Zie Grootspraak. Schikking, welke hy in het Eerste Boek van de Aeneis gehouden heeft. 312 

Visschen, Gods bestaan uit dezelven bewezen. I. 57 

Vitellius, Keizer van Rome, zyne verrigtingen. II. 164 

Vogels, Gods bestaan uit dezelven bewezen. I. 53 

Vondel",, voorbeelden van Overdragten uit zynen Lucifer, III, 140. Zyn karakter als Lierdigter onder de Nederlandsche Digteren. 483 Voorbeelden van Digterlyke Beschryvingen. Zie Beschryvingen. 

Voor0 




VOORNAAMSTE ZAAKBN. [III. Afd.] 35 

Yoorbygang, wanneer zy plaats heeft in de Rederykkonst, en wanneer gepastelyk gebruikt. III. 177 Voorkoming. Zie Tegenwerping. Voorstaan , zich iets laten ) is een karakter van hoogmoed. 

III 264 Voorstellen bestaan in Gedagten of in Woorden, II 424. Zyn bevestigend of ontkennend, waar of valscb , 426. Algemeen , onbepaald, byzonder of eenvoudig , 427. Andere soorten van Voorstellen. 428 Voorstelling van het Onderwerp , of dezelve in een Heldendigt noodzakelyk voor het Verbaal moet gaan, III. 333. Zy moet eenvoudig, klaar en zonder opschik zyn , 334. Voorbeeld, ald. Voortplanting des Euangeliums in de drie eerste Eeuwen. 

Zie Euangelie. Voorverbaling bestaat daarin dat dezelfde klanken in den aanvang der Reden herhaald worden. III. 194 Voorzeggingen toonen de waarheid des Oudenen Nieuwen Testaments. I. 266 Voorzorgen van eenen Redenaar zyn dir Voorzigtigheden, welke hy in het oog moet houden , ten aanzien der genen tot of van welken hy spreekt, III. 230. Voorbeelden van dezelven. 

ald. enz. 

Vrankryk. Zie Franken. Deszelfs Koningen tot Karel den Grooten, II. 195, enz. Tot Lodewyk den VIden, 200, enz. 211, enz. 221, enz. 231, enz. 252, enz. 261, enz. Staat van zaken in dat 

Ryk by den aanvang der Hervorming, 275, enz. Na het eindigen der burgerlyke Oorlogen, 299. Sedert Lodewyk den XlVden, 301, 322, 327, enz. 338 , enz. Zie ook Europa. Vyfde Tydbestek, in de Oude Historie, bevat 180 jaren, van de Inneming van Troje tot de Inwyding van Salomons Tempel,II. 78 In de Hedendaagsche Historie, bevat 14 jaren, van de Verandering in het Spaansche Ryk tot de Nieuwe Opvolging in het Koningryk van Groot Brittanje. II. 319 W. 

Waarheid van den Christe

lyken Godsdienst uit de Opstanding van Christus bewezen, I, 293. Uit de wonderdadige giften aan de Apostelen, 298. Uit de zuiverheid en het Gewigt der Leere, 300. Liefde tot de Waarheid aangeprezen, I. 102*. Waarheid is een volstrekt vereischte om de Gedagten waarlyk fraai te maken , IIL 62. Digterlyke Waarheid heeft vier trappen; twee , die de mogelykheid, en twee, die het wezenlyk bestaan betreffen. III. 358 

Waarschynlyke, het) hoe met het Wonderbare kan overeengebragt worden, III. 322. Men kan het onderscheiden in het Gemeene en Ongewoone. 359 

Waarschynlykheid heerscht in een Verhaal, wanneer alle de trekken, die doorgaans in de Waarheid plaats hebben, 'er in gevonden worden. III. 288 Wae- 




36 BLADWYZER DER 

Waereld voor Menschen en wel voor zekere byzondere soort van Menschen by Vervanging ,III. 151 Drie Waerelden voor drie Waerelddeelen. 153 

Wankelen, keurig gebruik van ditWoord vanSallustius. III.92 

Water, Gods bestaan uit het zelve bewezen. I 38 

Wedergeboorte, noodzakelyk- • heid van dezelve. I. 311 

Wederkeering, tot welke ook de Omtogt behoort, wordt by de Grieken Epistrophe genoemd, III. 194. Zy heeft plaats, wanneer een gelyke toon in het einde van eene Reden herhaald wordt. ald. 

Wederopneming is wanneer dezelsde klank in het begin en het einde gevonden wordt. III 196 

Welluidendheid, in eene Redevoering wordt veroorzaakt door de toonveranderingen en rollingen der Woorden. III. • 98 

Welsprekendbeid , Natuurlyke bekwaamheden tot dezelve worden merklyk aangekweekt door Oeffeningen en Lessen , III. I Lessen over •de Welsprekendheid moeten bestaan uit aanmerkingen over de Schriften der beste Redenaren , ald. Wanneer men in de Welsprekendheid de kortheid boven de wydloopigheid moet verkiezen .17. Hoe de Welsprekendheid onderscheiden is van Woordenrykbeid, 26 De drie soorten van dezelve hebben groote overeenkomst met elkanderen, 30. Hare Sieraden. Zie Sieraden. 

Voorbeelden van dezelve uit de Lykreden op P. C. Hooft, 35. — Dc Welsprekendheid van de Pleitzaal moet men zoeken by Demosthenes, Eschines en Cicero, III 240. Quintilianus leert hoe de Ouden over de twee eersten oordeelden, ald. Vergelyking van deze beiden, ald. Oordeel van Cicero over Demosthenis,ald— Tot de Welsprekendheid van den Predikstoel behoort dat de Redenaar onderrigte, behage en treffe 252. Zy kan te veel of te weinig door Predikanten in agt genomen worden. 255 

Werkwoorden, het oneigenlyk gebruik van sommige is uit de Persoonsverbeeldingen voortgekomen,III. 215.Omzigtigheid, welke men uit dien hoofde, in derzelver gebruik , moet in agt nemen. 216 

Westersch Keizerryk, deszelfs Ondergang. II. 185 

Wet van Mozes, waarin zy bestond. I. 108. Wet betreffende den Sabbath en andere Feesten, 124. De Wet is een van de Regels ter toetsinge van onze Daden,89. Zy is Godlyk of Menschlyk, en de laatste is gegrond op de eerste, 93. Cicero erkent dat zy niet van menschely-' ke uitvinding is. ald. 

Weten onderscheiden van Gelooven. I. 3 

Wil, wat, en hoe dezelve bestierd wordt. I. 87 

Wonderbare, het) of het in een Heldendigt moet plaats hebben, III 310. De aanleiding tot 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [III. Afd.] 37 

tot het zelve in een Heldendigt is te zoeken in de begrippen der Menscben, die de Helden altyd van Goden deden afstammen ,311, enz. Of Christenen hetWonderbare niet in hunnen Godsdienst zouden kunnen vinden, 317. Hoe en wanneer men 'er zich van moet bedienen, 319. Waarin het bestaat 321. Hoe met het Waarscbynlyke overeen te brengen, 322. Het geeft aanleiding tot Verdigtsels in het Heldendigt. , 337 

Wonderlyk , iets Wonderlyks om tranen te beteekenen. Zie Vervanging. III. 152 

Wonderwerken, door Dr. Clarke bepaald, I.286. Waaruit men de ware van de valsche kan onderscheiden, 288. Dit kenmerk op de Wonderwerken van Jezus Christus toegepast. 290 

Woorden, aangemerkt als Teekens om de Gedagten uit te drukken , II. 414. — Zy brengen ongemeen veel toe om Gedagten en Bewyzen in het gunttigst licht te doen voorkomen, III. 86. Gemeene Woorden, naar de Regels der Konst op zekere Gebruiken toegepast, verschaffen Somtyds groote Schoonheden, door voorbeelden getoond, 88. Gepastheid van Woorden in eene plaats uit Hooft, 90. Opmerking op de Woorden zakken, stuwen en afgaan, 91. Zie ook Uitdrukkingen, en Gedagten.— Goede keuze van Woorden uit Livius aangewezen : een voorbeeld in 

het woord sleepen, 91. Seneka drukt genoegzaam het zelfde denkbeeld door het woord leiden uit, 92. Uit Sallustius getoond in het woord wankelen, 92. Uit Tacitus in het woord verrukken, 93. Uit eene andere plaats van Tacitus, ald. Uit Plinius, 94. Uit Hooft, ald. Uit Young , ald. Uit de Zedelyke Brieven, 95. Uit JufFr. van Merken, 96. Waarom de regte schikking der Woorden van belang is in eene Redevoering, 08. Het is zeer bezwaarlyk algemeene Regels voor dezelve te geven, 100. Cicero heeft hieromtrent aan zyne Moedertale grooten dienst gedaan, ald. enz. Verplaatsing van Woorden kan in onze taal op ontelbaare wyzen geschieden om den Styl rollend te maken. 103, enz. 

Woordenrykbeid , hoe onderscheiden van Welsprekendheid. Zie Welsprekendheid. 

Woordwalingen hebben alleenlyk plaats in enkele Woorden; Figuuren in geheele Volzinnen, III. 129. Wat eene Woordwaling is , 130 Waarom noodzakelyk, ald. enz. Vereischten in dezelven , 133 , enz. Wat men tot de Woordwalingen kan brengen, 135, 142, 152 en 154. De aanleiding tot dezelven moet in de Armoede der Talen gezogt worden , 161. Zy hebben zekere gemeenschap met, of betrekking tot elkanderen. ald. 

Wyzen, zeven) van Griekenland. II. 105 X. Xer- 




33 BLADWYZER, Enz. 

X. 

Xerxes, Koning van Per**■ sie, byzonderheden wegens hem II. 120 Y. 

Young Zie Nagtgedagten 

■*■ Men vindt by hem voorbeelden van eene goede keuze van Woorden. III 94 Z. 

Zakken aanmerking wegens ^ het gebruik van dit Woord. 

III. 91 Zedekia, Koning van Juda, II 101. Het Ryk van Juda onder hem geëindigd. ald. Zedekunde de verhevenste van alle Wetenschappen, I. 75Hare onderscheidene namen, ald. Haar voorwerp.76 Zedelyke Brieven bevatten vele voorbeelden van eene goede keuze in de Woorden III 95 Voorbeelden van Overdragten uit dezelven. 137 Zeden bestaan in eene gesteltenisse, die door herhaalde Bedryvenis verkregen, III. 328. Men kan ze aannemen of afleggen, en dus verspillen zy van het karakter, schoon zy met het zelve doorgaans overeenkomen, ald. Men kan uit de zeden, zoo wel als uit het karakter, het natuurlyk gedrag der menschen opmaken, 328. Wanneer men eene Digterlyke goedheid in de Zeden mag erkennen, 329. De Zeden, welke een Digter aan zynen Held toeschryft, moeten uitgehouden worden, 331. De Zeden van verschillende Personen, welke men invoert.moeten onderscheiden zyn, ald. Zeden moeten, 

zoo min als het Karakter door den Digter verteld, maar door de Persoonen, welke men invoert, in Woorden of Daden vertoond worden. 332 Zesde Tydbestek in de Oude Historie, bevat 250 jaren van de Inwyding van Salomons Tempel, tot de Grondlegging van Rome, II 87 — In de Hedendaagsche Historie, bevat 26 jaren , van de vaststelling der Nieuwe Opvolging in het Koningryk van Groot Brittanje tot den Dood van Keizer Karel den . Vlden. II. 326 Zevende Tydbestek, in de Oude Historie,bevat 218 jaren. van de Grondlegging van Rome, tot de Herstelling der Joodsche Vryheid door Cyrus, II 97. — In de Hedendaagsche Historie, gaat van den Dood van Keizer Karel den Vlden tot omtrent den tyd, dien wy beleven.. II. 349 Ziel voordeelen der Ziele, I 102**.— Invloed van hare gesteltenisse op den staat. van het Ligchaam en Op de Werktuigen der Sprake, III 162» Zielen voor Menschen Zie Vervanging. III 153, Zon Gods bestaan uit dezelve bewezen. I 15 Zondvloed , Historie van denzelven. II. 56 Zonnecirkel, wat. II. 49 Zweden, staat van zaken in dat Ryk ,11. 290, enz. 300, 306, enz. Onder KareL den XIIden, 314, 322, enz. 330. Zie ook Europa. 




BLADWYZER 

DER 

VOORNAAMSTE ZAAKEN 

Voor de Wiskundige Wetenschappen. VERVAT IN DRIE DEELEN. 

A, 

Aardbol met drie Aardgloben , tot opheldering van de Leer wegens de Beweging der Aarde, de Reden der Jaargetyen en de Ongelykheid der Dagen en Nagten. III. 152 

Aarde , Natuurkundige Beschouwing van derzelver Figuur, die betoogd wordt Spheroidisch te zyn ; en eene Bron van Miswyzing in de Beweging der Slingers daaruit voortkomende, III. 78, enz. Werktuig tot opheldering van de Leer harer Bewegingen. Zie Aardbol. Berekening van dit gedeelte der Vergelykingen van Tyd, het welk ontstaat uit de Elliptische gedaante van den Wandelkring der Aarde, met eene nette Tafel daarvan voor iederen graad van de Anomalie der Aarde. III 179 

Aardryksbeschryving Grondlessen van de Klootsche Driehoeksmeting , op dezelve toegepast, II. 316 

Abraham, van zyne Roeping tot den uittogt der Israëli

Reg. voor de Wisk. Wetensch. 

ten uit Egypte zyn 430 jaren verloopen, die het Derde Tydbestek van de Oude Historie uitmaken. III. 274 

Afmetingen van een stuk Geschuts waartoe dienen. Zie Geschut 

Afteekening van Hemelpleinen. Zie Hemelpleinen. 

Aftrekking, waarin zy bestaat I. 14. Regel voor dezelve, ald. Voorbeelden voor dien Regel in Grootheden van onderscheidene soorten, 16. In Logarithmi geschiedende is zy eene deeling, I. 64- Zy geschiedt in de Algebra door Grootheden by elkanderen op te tellen en de teekens te veranderen, 83. Hieruit ontstaat een algemeene Regel, die door voorbeelden wordt opgehelderd. ald. 

Afwyking der Slingers, eene der Natuurlyke oorzaken vindt men in de uitwerksels van Hette en Koude in het veranderen van de Grootte der Ligchamen. III 86 enz. 

Agtboek, wat dezelve zy. I 

389 

Agtste Tydbestek in de Oude A His- 




4 BLADWYZER DER 

Historie, gaat van Cyrus tot onderbrenging van het Persiaansche Ryk door Alexander den Grooten, en bevat 206 jaren. III. 301, enz. 

Alexander de Groote van zyne onderbrenging van het Persiaanscbe Ryk tot de nederlaag van Perseus, toen Rome meesteres der waereld werd, verliepen 162 jaren, makende het Negende Tydbestek in de Oude Historie. III. 310, enz. 

Algebra, wat, I. 79. Teekens in de Algebra gebruikelyk. ald. 

Algebraische Werkingen. Zie Optelling, Aftrekking , Vermenigvuldiging en Deeling. Algebraische Breuken. Zie Breuken. 

Almanak , Gregoriaansche is eene verbetering van de Juliaansche. III. 133 

'Almanakkunde. Zie Tydrekenkunde. 

Amsterdam , Koornmaten aldaar. Zie Koornmaten. 

Anomalie der Aarde. Zie Aarde. 

Apogaeum, Maaksel van een Werktuig om onder anderen het Apogaeum der Mane te doen zien. III. 162, enz. 

Apothekers Getuigt, deelen , uit welken het bestaat I. 

II 

Arithmetische Progressie heeft plaats, wanneer de Getallen in eene gemeene Reden tot elkanderen staan. I- 44 

'As van een Kegel wat zoo 

genoemd wordt , I. 389. As van een Cylinder, 390. As van den Kloot. ald. 

B. 

Bal of Gewigt van den Slin

ger, aan denzelven, en Beschouwing van zulk eene gedaante van denzelven , welke zeer geringe Weerstandbieding van de Lugt zal ontmoeten. III. 65 Balans is niets anders dan een Hefboom, wiens Armen ongelyk zyn , II. 41. Balans of Gelykmaker in draagbare Gaande Werken of Zak-horologien. III. 27,enz. 

Balk of Parallepipedum, wat, I. 389. Wyze om een Balk te meten. II. 8 Benaming noemt men in de Wiskunde de Teekens, door welken de waardy der Grootheden wordt uitgedrukt, L 3. Zy wordt onderscheiden in Benaming, in Getallen , in Letteren en in Lynen , ald. enz. Benaming der Maten van Tyd, I. 12. Overbrenging van Grootheden van onderscheidene Benamingen tot eene. 1. 29 Bepalingen tot de Landmeet

kunde behoorende. L 387 Beweegkragt, een woord in de Werktuigkunde, dienende om de hoeveelheid van Beweging, door de hoeveelheid van StofFe en de Snelte met welke zy bewoogen wordt, veroorzaakt, uit te drukken , I * 448. 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [IV: Afd.] 3 

448. Noodzakelykheid van derzelver Beschouwing in de Werktuigkunde. II, 60 Bewegende Kragten en Beweging in de Leere der Botsinge , derzelver Wetten , toegepast op de Werktuigen , welke men Werktuiglyke Vermogens noemt. II; 

40 

Beweging en Zwaartekragt, Natuurkundige Beginsels en Wetten van dezelve , II. 10. Wat dezelve eigenlyk zy, 12 Hoeveelheid van Beweging is gelyk aan de Kragt, door welke zy veroorzaakt wordt, ald. Zy is, al het overige gelyk gesteld zynde, in de verscheidene ligchamen, als de hoeveelheid van Stoffe, ald. Ook als de Snelte , 13. Zy is in de samengestelde Reden van de Ruimte en de Hoeveelheid van Stoffe regtsstreeks, en van den Tyd omgekeerd ,14. De hoeveelheid van Beweging in vallende ligchamen is altyd evenredig aan de hoeveelheid van Stoffe, 23. Zy is samengesteld uit de versnellende Zwaartekragt en de hoeveelheid van Stoffe in het ligchaam, ald. Beweging van den Slinger door een enkel Rad in Uurwerken. Zie Slinger. Bewegingen, Hemelsche Grondbeginsels van dezelven verklaard en toegepast op het maaksel van eene nieuwe Heliostata of Planetische Klok, tot het vaststellen der Lichtstralen , die aan de Zonne, \Reg, voor de Wisk. Wetensch. 

Mane en Planeten voortkomen , waardoor deze voorwerpen, by het doen van Starrekundige Waarnemingen , in eene schynbare ruste gebragt worden , III. 133. Gronden der Hemelsche Bewegingen toegepast op het maaksel van een Mikrokosmus, bestaande uit een Planetarium, Lunarium , en het vertoonen der Hemelschen Bewegingen, '144 Biermaten, en derzelver deelen. I. 12 Bol of Kloot, wyze om denzelven te meten. II. 9 Bolronde gedaante, en wel een zekere graad van Bolrondte is in het voorste gedeelte van het Oog noodzaakelyk om de Straalbuiging te bevorderen. II. 164 Boog, behoort onder de Werktuigen geteld te worden. II 47 Botsende kragt ontstaat uit drie oorzaken, uit de hoeveelheid van Stoffe in het Botsend ligchaam ; uit de Zwaartekragt met opzigt op den afstand van het Middelpunt der Beweginge , en uit de wezenlyke Snelte der Beweging zelve,II 60. De algemeene Regel om het Middelpunt der Botsinge in alle ligchamen te vinden, is deze: de som der twee ligchamen , gedeeld door de som der Beweegkragten, geeft den afstand van het Middelpunt der Botsinge van het Hangpunt. 

63 

Golfende ligchamen , NatuurB kun- 




4 BLADWYZER DER 

kundige Beschouwing van dezelven, en van de samenstelling en Ontbinding der Kragten. II 24. Snelte van Botsende ligchamen is altyd als de Beweegkragt, gedeeld door de hoeveelheid van Stoffe. Zie Botsing 

Botsing indien de ligchamen gelyk zyn, en een van dezelven in ruste is, dan is de Snelte na de Botsing gelyk aan de helft der Snelte voor de Botsing II. 26. Indien gelyke ligchamen met gelyke Snelten elkanderen ontmoeten, blyven zy, na de Botsing in ruste, 27 Wanneer Botsende ligchamen volmaaktelyk veerkragtig zyn dan is de Veerkragt, in hare Werking, altyd gelyk aan de samendrukkende Kragt, ald. Na de Botsing wyken de ligchamen niet gelyke Beweegkragten van elkanderen , welke zy voor de Botsing hadden, 27, enz. De Botsing in veerkragtige ligchamen is tweemaal zoo groot als in ligchamen, die niet veerkragtig zyn, 29. Zie ook Regtstreeksche Kragt. Hoe men de Kragt eener schuinsche Botsinge moet berekenen, 34- De geheele Kragt of de Regtstreeksche Botsing is tot de schuinsche botsing gelyk de straal is tot de Hoekmaat van den Hoek der schuinte, 34. Toepassing van de Leere der BotSinge op verscheidene gevallen , 35 , enz. Op de Werktuigen, welke men 

Werktuiglyke Vermogens noemt. 40 

Bouwing van Rome. Zie Zesde Tydbestek 

Bouwkunde , Regels der Teekenkunde in Perspectief, op dezelve toegepast, II. 253. Zie ook Teekenkunde. 

Brandpunt der Zonne, of Brandpunt der evenwydige Stralen , welk punt zoo genoemd wordt , II. 136. Wyze om het Brandpunt te vinden van Stralen, die uit eene dikker Middelstoffe in eene dunner komen , in eenen samenloopenden stand , en gebroken worden by eene bolronde Oppervlakte van zekere andere Middelstoffe, 145. Wyze om een Geometrisch Brandpunt te vinden voor Stralen , die uit een gegeven Punt van een Bolglas van eene Mechanische gedaante voortkomen , 150, enz. Brandpuntsafstanden voor alle soorten van Glazen , als mede van de Evenredigheid , stand , en andere byzonderheden der daardoor gemaakte Beeldtenissen. 156, enz. 

Breekbaarheid, verschillende ) des Lichts, en leer wegens de Kleuren, uit dezelve door het Prisma verklaard, en toegepast op straalbrekende Teleskoopen. II. 

171, enz. 

Brekend vermogen , waardoor de Lichtstralen bewerkt worden. Zie Licbtstralen. 

Breking Hoekmaat van den Hoek 




VOORNAAMSTE 

Hoek der Brekinge Zie Licbttstralen. Breking der Lichtstralen , en derzelver Buiging door de Vogten en Vliezen der Oogen. Zie Gezigt. 

Breuken, gemeene) hoe tot de bewerking gemaakt worden, I. 26 Regel om dezelven tot hare kleinste benaming te brengen, ald. Regel om gemengde getallen tot Breuken te maken, 27. Regel om twee of meer Breuken tot eene gemeene Benaming te brengen , ald. Wyze om Breuken op te tellen, af te trekken, te vermenigvuldigen en te deelen, 28. Rekening door Tiendeelige Breuken , 33. Wyze om dezelven op te tellen , af te trekken, te vermenigvuldigen en te deelen , 34, enz. Wyze om gemeene Breuken en Grootheden van onderscheidene soort tot Tiendeelige Breuken te brengen , 41 enz. Regel om den Vierkanten Wortel uit Tiendeelige Breuken te trekken ,57. Algebraische Breuken zyn Van denzelfden aart als gemeene Breuken in getallen, 92. Zy worden verdeeld in eigenlyke Breuken ( en in gemengde Grootheden, ald. Zie ook Grootheden. Hoe Breuken van verschillende Noemers Algebraisch tot denzelfden Noemer gebragt worden , 92. Hoe zy tot hare laagste Benaming gebragt worden, 93. Hoe men handele om Breu

: ZAAKEN. [IV. Afd.] 5 

: ken op te tellen , af te : trekken , te vermenigvuldigen of te deelen ald. enz. Tafel van Tiendeelige Breuken voor een pond Ster_ ling 266 Brieven , Verhandeling over het ontwarren van geheime Teekenen in dezelven. Zie Teekenen Buiging der Lichtstralen. Zie 

Breking. Buskruit, nasporing der Snelte , welke de Vlam van Buskruit krygt. door zichzelve uit te zetten. II. 421 Buspoeder , uitrekening van deszelfs losbarstende Kragt. 

389 

Busschietery Toepassing van de Natuur- en Werktuigkundige Beginsels der Voortwerpinge op alle de gevallen der Busschieterye , II. 85 , enz, Wysgeerige en Wiskundige gronden dier Konst, gevoegd by, en opgehelderd door de Proeven, welke door wylen den Hee-, re Robins, zyn gemeen gemaakt. II. 366 Byl, behoort tot de hellende Vlakten. II. 48 

C. 

Casar Julius) zyne scbikkingen omtrent het jaar. „ III 131 Cardanus, zyn Regel tot Ontbinding der Vergelykingen. I- 335» enz. 

Christus, met zyne geboorte eindigt gevoeglyk het Tiende Tydbestek van de Oude Historie. III. 268 B 2 Chro- 




6 BLADWYZER DER 

Chronologie. Zie Tydreken

kunde. 

Cirkel, hoe dezelve verdeeld wordt, I. 13. Wat zoo genoemd wordt, 388. Wat in eenen Cirkel de Omtrek, de Middellyn, en het Middelpunt genoemd wordt, ald. Wat halve Cirkels zyn , ald. Wat een Peesdeel van eenen Cirkel zy, ald. enz. De Regtmaking of naauwkeurige Vierkanting van eenen Cirkel is onmogelyk, 462» Wyze om eenen Cirkel af te meten, II. 5. Teekenkunde in Perspectief van Cirkels en Cirkelronde Ruimten,201. Cirkels,die in de Tydrekenkunde te pas komen. Zie Zonnecirkel, Maancirkel, Indictie 

Cirkelboog, hoe men het Zwaarheids Middelpunt in denzelven kan vinden. II. 55 

Cirkeltonde Ruimten. Zie Cirkels. Cirkelronde Slingers. Zie Slingers. Zie Cirkelronde Zonnewyzer Zie Zonnewyzer. 

Cirkelsneede , hoe men het Zwaarheids Middelpunt in dezelve kan vinden. II. 56 

Conus. Zie Kegel. , 

Cornea Tunica. Zie Hoornvlies. 

Cykelen, uit welken het Juliaansche Tydbestek bestaat. III. 239 

Cylinder, Rol) wat, I. 390 As en Grondvlakte van denzelven , ald. Wyze om den Teerling van denzelven te vinden, I. 464. Wyze om eenen Cylinder af te meten , II. 5, en 9. Hoe men het Zwaarheidsmiddel

punt in eenen Cylinder kan vinden. 57 Cyrus, met hem eindigt het Zevende en begint het Agtste Tydbestek van de Oude Historie. III. 287,301, enz. 

D. 

Dagen en Nagten, Werktuig tot opheldering van de Leere der Ongelyk heden in dezelven, III 152, Verscheidene samenvoegingen van Dagen maken de Maten van Tyd uit , III 222 , enz. Benamingen der Dagen. 225 

Dalen van Ligchamen op eene Hellende Vlakte, Leer daaromtrent verklaard. II. 66, enz. 

Daling, loodregte Daling en Ryzing van ligchamen, Beschouwing van derzelver Weerstandbieding, Snelheden, Tyden en doorgeloopene Ruimten, in weerstandbiedende Middelstoffen. II. 436 

Deelen, manier om de groot

, ste en kleinste deelen te vinden , waarin zy bestaat. I. 489 

Deeling, wat? I. 21. Regel en Voorbeelden van dezer Werking , 22 , enz. Zy verandert door de Logarithmi in Aftrekking, 64. Voorbeelden van Deelinge door dezelven in geheele en gemengde getallen, 69. In de Deeling van Algebraische Grootheden is de algemeene Regel dezelfde als in de Vermenigvul- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 7 

'■ vuldiging, 89. Zie Vermenigvuldiging. 

Derde Tydbestek , in de Oude Historie, gaat van de Roeping van Abraham tot den Uittogt der Israëliten uit Egypte , en bevat eenen tyd van 430 jaren. III. 274 

Diacaustische Lyn, verklaring van ,hare Natuur. II. 150, enz. 

Diametrale Zonnewyzer. Zie Zonnewyzer. 

Diepten, over het meten van dezelven. I. 422, enz. 

Dikte der Lugt. Zie Lugt 

Doodenlysten van London voor Personen van allerleien Ouderdom , gedurende den tyd van twintig jaren, I. 280. Kansrekeningen op het leven , volgens dezelven, 282. Volgens die van den Heer Simpson. 283 

Doorzigtkunde , Wis- en Natuurkundige Beginsels van dezelve, II. 140, enz. Gemeene Leer van dezelve, II. 156, enz. Doorzigt- en Spiegelkundige Teekenkunde in Perspectief beschouwd ten opzigte van Gezigten, Teekeningen, Schilderyen, enz. 234, enz. 

Drieën, Regel van) opgehelderd door de Leer der Evenredigheden , I. 46, enz. Voorbeelden van denzelven, 47. Dubbele Regel van Drieën verklaard, I. 127. Door Voorbeelden opgehelderd. 128 

Driebeek, wat, I. 388. Is gelykzydig, gelykbeenig, of ongelykzydig Dezelve 

is regthoekig stomphoekig scherphoekig of gelykhoekig', ald. Zie ook Regthoekige en Scherphoekige Driehoeken. Wyze om eenen Driehoek te meten, I. 4. Hoe het Zwaarheids Middelpunt in eenen Driehoek gevonden wordt, 54. Natuur der Klootsche Driehoeken , met eene oplosSing van alle derzelver gevallen, II. 200. Wyze om de Naderingen der Zyden en Hoeken van eenen Regthoekigen Spherischen Driehoek te bepalen. 295. Grondlessen tot oplossing der gevallen van schuinsche Spherische Driehoeken , 300. Oplossing der zes gevallen, hiertoe behoorende, 305. Wyze om de Naderingen der Zyden en Hoeken van schuinsche Spherische Driehoeken te bepalen , 308. Wyze om den Inhoud van eenen Spherischen Driehoek te bepalen, 313. Toepassing van Naderende Spherische Driehoeken in Starrekundige Rekeningen, betreklyk tot Verschilzigten, Straalbrekingen , gelyke Hoogten, Voortgangen der Evennagten, enz. Driehoekige Pyramide. Zie Pyramide. 

Driehoeksmeting, Grondbeginsels van de Vlakke) I. 416 Grondlessen van de Klootsche Driehoeksmetinge, toegepast op de Starrekunde, Stuurmanskonst, Aardryksbeschryving, Zonnewyzerkunde, enz. II. 316 B 3 Druif- 




8 BLADWYZER DER 

Druisttezien-vlies is begrepen in de Ruimte, die het Wateragtige Vogt bevat, II. 165. Het wordt vervangen door het Kristallynen Vogt. 

ald. 

Dubbele Regel van Drieën. Zie 

Drieën 

Duim, Teerlingsche is de ware maatstok om de vatbaarheid van eene maat te bepalen, I. 12 

E. 

Ecliptica schuinte der) op de viakte van den Equator, Zie Gelykmaking. 

Eenheden, wyze om dezelven verkleind voor te stellen 

I 5 

Eenparige Snelte. Zie Snelte, Eenvoudige intrest Zie intrest. Eerste Tydbestek in de Oude 

■ Historie. gaat van de Schepping tot den zondvloed , en bevat 1656" jaren. III. 

269 

Eigenschappen der Stoffe. Zie 

■ Stoffe 

Eirond. Zie Ellips. De Eironde Bol is 2/3 van den Cylinder om denzelven beschreven. I 470 

Eklipsen, Zon- en Maaneklip sen. Zie Planetarium , en deszelfs beschryving. 

Ellips of Eirond, voornaamste Eigenschappen daarvan bepaald. I. 436, enz. 

Elliptische gedaante van den Wandelkring der Aarde, en Vergelyking van Tyd, daaruit voortkomende. III. 179 

Equatie. Zie Vergelyking. Equator, Vlakte van den) 

schuinte van de Ecliptica op dezelve. Zie Gelykmaking. 

Evennagtspunten , derzelver Voortgangen verklaard uit de Leer wegens Naderende Spherische Driehoeken. 

II 331 Evenredig en Evenredigheid, 

wat zoo genoemd wordt. 

I. 7 

Evenredigheid. Zie Evenredig. Onderscheid tusschen eene Aritmetische en Geometrische Evenredigheid of Progressie is, dat in de eerste de Leden in eene gemeene Reden tot elkanderen staan . daar zy in de laatste van elkanderen verschillen door gemeene Vermenigvuldiging en Deeling, I. 44, enz. Leer wegens dezelve, 46- Wat eene gedurige Evenredigheid zy, ald. De Leer der Evenredigheden strekt tot opheldering van den Regel van Drieën. 47 

Evolutie, wyze om den straal der Evolutie in kromme Lynen te vinden. I. 499 

F. 

Figuur Hoedanige gelykvormige regtlynige Figuren genoemd worden, I 389 Natuur van derzelver Mismaking en Regtmaking verklaard , II. 209 , enz. Natuurkundige Beschouwing van de Figuur der Aarde , die betoogd wordt Spheroidisch te zyn. III 78, enz. 

G. Gaan- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd] 9 

G. 

Gaande Werk, Zie Klokwerk. Over de uitvinding van draagbare gaande Werken of Zakhorologien. Zie Zakhorologien. Gebouwen, verheffing van dezelven in Perspectief. II. 

253 

Gebreken der Oogen , hoe te verbeteren. II. 169 

Geëvolveerde of geïnvolveerde kromme Lynen. Zie Ly

nen 

Geheime Teekenen in Brieven. Zie Teekenen. 

Geïnvolveerde of geëvolveerde kromme Lynen. Zie Lynen. 

Gelykmaker of Balans over denzelven. III. 27, enz. 

Gelykmaking van Tyd. Zie Tyd. 

Gelykmatige Snelle. Zie Snelte. 

Gelykvormige Regtlynige Figuren , hoedanigen zoo genoemd worden, I. 389Gelykvormige ligchamen , wat. 390 

Gemeene Breuken. Zie Breuken. 

Gemeene Reden. Zie Reden. 

Gemengde Getallen. Zie Getallen. Wyze om dezelven tot Breuken te maken. Zie Breuken. 

Geographische Afteekening van de Spheer, Regels van de Teekenkunde in Perspectief op dezelve toegepast. II. 

260 

Geometrie, Nieuwe Grondbeginsels van dezelve, I. 446, enz. 

Geometrische Progressie of Even

redigheid is, wanneer de getallen van elkanderen verschillen door gemeene Vermenigvuldiging of Deeling, 

I. 45. Beschouwing van de Geometrische Ry, 161, enz. Geometrische Grondlessen met derzelver betoogingen en gevolgen , 391, enz. Geometrische Voorstellen met derzelver Oplossinge. 407, enz. 

Geometrisch Brandpunt. Zie Brandpunt. 

Geschutkunde, Regels van dezelve, afgeleid uit de Parabolische Onderstelling, vergeleken met Proeven, en uit die Vergelyking bewezen zeer bedrieglyk, en van geen gebruik in de praktyk te zyn. II 445 

Getallen, wyze, waar op de getallen worden uitgedrukt van een af tot duizend millioenen toe , I 4- Wyze om de getallen uit te spreken , 5. Gemengde getallen , 6. De Magten der getallen Zie Magten. Derzelver Wortels. Zie Wortels. Vierkante en Surdische getallen, hoe onderscheiden, 68. Uittrekking van den Teerlingschen Wortel valt moeijelyk in getallen , en geschIedt best door Logarithmi 90 

Gewaarwording wegens de Kleuren is alleen een uitwerksel van Licht,II. 172 , enz. 

Gewigt of Zwaarte der ligchamen , wat wy zoo noemen, 

II. 24. Uitvinding van Huygens om een Gewigt aan eene 

B 4 Klok 




10 BLADWYZER DER. 

Klok te voegen, dat onophoudelyk op dezelve zal werken , en hare beweging bestendig maken, verklaard en opgehelderd, 19. Gewigt van den Slinger. Zie Bal. 

Gewigten, van verscheidene soorten , deelen , waaruit dezelven bestaan I. II, enz 

Geselschap Regel van) door voorbeelden opgehelderd. 

I. 130, enz. Gesigt door weeromgekaatst 

Licht van alle soorten van gepolyste Oppervlakten , 

II. 129, enz. Wordt uitgewerkt door de Buiging des Lichts door de Vogten van het Oog naar het Netvlies, II. 164, enz. Verklaring van de wyze, waarop het geschiedt door de Breking en Buiging des Lichts door de Vogten en Vliezen der Oogen, II. 166. Zie ook Zien. 

Gezigtboek, uit deszelfs grootte kan men de Grootte van een Voorwerp berekenen. II. 168, enz. 

Gezigtzenuw, komt aan eene zyde in het agterste gedeelte van het Oog uit de Herssenen, en wordt over het geheele agterste gedeelte van het Oog in de rondte verspreid. II. 165 

Glasagtig Vogt, Humor Vitreus is vry gelyk aan het wit van een Ey. Het is eene lilagtige Zelfstandigheid, die een gedeelte van het Oog uitmaakt. II. 165 

Glazen , wyzen tot het vinden der Brandpuntsafstanden voor alle soorten van 

Glazen. II. 156, enz. Graden , hoe by deStarrekun

dtgen verdeeld. 1 6 

Gregoriaansche Almanak , is eene verbetering van de Juliaansche. III. 232, enz. 

Grondbeginsels van de vlakke Driehoeksmetinge, I.416, enz. Grondbeginsels van de^ Kegelmetinge , 429, enz. Grondbeginsels van de Naderkunst, of Nieuwe Geometrie , 446, enz. ,Grondbeginsels van de Wiskunde , toegepast op de Werktuiglyke Natuurkunde II. 3, enz Deze Grondbeginsels toegepast op de Bewegingen van een Planeet, II, 113, enz. Grondbeginsels van de Hemelsche Bewegingen verklaard, en toegepast op het maaksel van eene Nieuwe Heliostata of Planetische Klok, III. 133, Grondbeginsels der Tydrekenkunde. III. 219,enz. 

Grondlegging van den Tempel onder Salomon. Zie Vyfde en Zesde Tydbestek 

Grondles, Grondlessen ter oplossinge van alle Vragen betreffende het koopen van vrye goederen tegens samengestelden Interest, I. 257, enz. Grondles van den Heer de Moivre om eene oneindige Ry tot eene gegevene Magt te verheffen, I 375- Zie Moivre. Geometrische Grondlessen. Zie Geometrische. Grondlessen tot oplossing der gevallen van schuinsche Spherische Driehoeken, II. 300. Grondlessen van de Klootsche Drie- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 11 

Driehoeksmetinge, toegepast op de Starrekunde Aardryksbeschryving Stuurmanskonst, Zonnewyzerkunde enz 316. Grondlessen over de Sterreographische Afteekening van de Spheer in het platte. 331 

Grootheid is in de Wiskunde alles waarvan men zich deelen kan verbeelden, I. 3. Zy is gedurig of vaneen gescheiden. ald. 

Grootte der Ligchamen verandert door Hette en Koude. III. 86 H. 

Hairgelyke Band, dus noemt ■* men eenen veeragtigen Ring in het midden van het Oog , aan welken het Spinnewebsvlies hangt. I. , 165 Halve Kloot. hoe het Zwaar[ heids Middelpunt in denzelven te vinden. II. 69, enz. 

Hamer behoort tot de Werktuigen , die men onder den Hefboom telt. II. 48 

Hefboom , werking van denzelven verklaard , II. 42. Tot denzelven behooren de Balans,ald. De Unster, 43. De Ladder, de Kruiwagen, de Koevoet, de Hamer en 

! de Schaar. 48 

Heliostata, maaksel van eene Nieuwe of Planetische Klok , tot het vaststellen 

der Lichtstralen, die aan de 

Zonne , Mane, of Planeten voortkomen, waardoor 

! deze Voorwerpen, by het doen van Starrekundige 

Waarnemingen , in eene schynbare rust gebragt worden III. Hellende Vlakte, derzelverWerking bepaald, II. 45 Tot dezelve behoort de Wigge, 46. De Schroef, ald. 'Het Mes en de Byl, 48. Voorkomen van Voorwerpen op dezelve in Perspectief II 

240 

Hemelpleinen, Regels der Teekenkunde in Perspectief, toegepast op de Starrekundige Afteekeningen voor de samenstelling van Hemelpleinen , enz. II 267 

Hemelsche Bewegingen. Zie Bewegingen. 

Hette vermeerdert de Veerkragt der ligchamen,II 18. Verandert de langte der Slingers, II. 69, enz. Uitwerksels van Hette en Koude in het veranderen der Grootte van Ligchamen. Zie Grootte. 

Historie, Oude). Zie Tydrekenkunde. In de oude Historie, gaande van de Schepping der Waereld tot de Geboorte van Christus, zyn tien Tydbestekken. III. 268 

Hoeken, wat men zoo noemt, L 387- Zy worden onderscheiden in Regte Hoeken, Scherpe Hoeken en Stompe Hoeken. 

Hoekige Slinger. Zie Slinger. 

Hoeveelheid van Beweging. Zie Beweging. Hoeveelheid der Ladinge van een Stuk Geschut moet by het berekenen van de Snelte des Kogels in aanmerking genomen worden. II. 394 B 5 Hoog 






12 BLADWYZER DER 

Hoogte, Beschouwing van een Nieuw Werktuig tot het meten van dezelve. III. 

197 

Hoogten over het meten van dezelven. I. 422, enz. 

Hoornvlies, Tunica Cornea; dus noemt men de uitwendige, doorschynende en bolronde Zelfstandigheid van het Oog. II. 164, enz. 

Horizontale Slingers. Zie Slingers. Horizontale Zonnewyzer. Zie Zonnewyzer. 

Horologisch Radertje, in plaatse van eenen Slinger, door den Heete Sully uitgevonden , ter regelinge van Uurwerken, met eene verbetering van deze Uitvindinge. III 99, enz. 

Humor Vitreus. Zie Glasagtig Vogt. 

Huygens zyne Uitvinding om een Gewigt aan eene Klok te voegen, dat onophoudelyk op dezelve zal werken, en hare Beweging behendig maken , verklaard en. opgehelderd , met de verbetering dezer Uitvindinge in Koninglyke Slingers, III 19. De grond zyner ontdekkinge om de Beweging van den Slinger door een enkel Rad te doen duren, en te regelen, en dezelve daardoor gelykmatigst te maken om ter Zee van dienst te zvn. 23 

Hyperbool, van de) of Was ■ ' Sende Kegel,I. 437,enz.— Hyperbool aangemerkt als de Schaal der LogaritHmi, en derzelver Natuur en oorsprong daaruit afgeleid, 470. 

Sneede van eene Hyperbool hoe te vierkanten. 

489 

Hyperbolische Ruimte , wyze' om dezelve te vierkanten. I- 464, 

I. 

"Jaar, uit hoe veele dagen 

het bestaat,III. 229, Verscheidene schikkingen omtrent het zelve by onderscheidene Volkeren. ald enz. 

Jaargelden. Zie Lyfrenten. 

Jaargetyden, werktuig tot opheldering der oorzaken van derzelver verscheidenheid. III 152 

Jaartellingen , verschillende) Maten om ze te vergelyken. III. 239 

Indictie, Cirkel der) verklaring wegens denzelven.III. 252, enz. 

Intrest, Eenvoudige leer wegens dezelve, I. 138, enz. Samenstelling en gebruik van Tafelen van enkelen Intrest , 184, enz. Leer wegens samengestelden Intrest, 207. Tafels van samengestelden ' Intrest. I. 217. enz. Grondlessen ter oplossinge van alle vragen wegens het koopen van vrye goederen tegens samengestelden Intrest. 257 

Involutie of Inwikkeling , wat men door dezelve te verstaan hebbe. I. 142 

Inwikkeling. Zie Involutie. 

Joden. Zie Jubeljaar 

Israëliten , met hunnen uittogt uit Egypte eindigt het Derde 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 13 

Derde Tydbestek van de Oude Historie. III. 274 Jubeljaar en Sabbatische jaar der Joden , aanmerkingen daar over. III. 235 Juliaanscbe Tydbestek is een ' der Standaarden om de verscheidene Jaartellingen met elkanderen te vergelyken, III. 239. Aanwyzing van het gebruik het welk men van het Juliaanscbe Tydbestek in de Tydrekening kan maken, 250. Aanwyzing hoe het met de onderscheidene Tydbestekken in de Historie samenhangt. 257 Julius Caesar, Zie Caesar. 

K. 

Kaapstand de) behoort on* der de Werktuigen tot den Hefboom II. 48 Kaarten, Geographische Re' gels van de Teekenkunde in Perspectief op het maken van dezelven toegepast. II. 260 Karakters in de Rekenkunde. 

■ Zie Teekens. 

Katrol en Takel van Katrollen, 

■ derzelver werking verklaard. II. 43 

Kegel, Conus, wat, I. 389. As van een Kegel wat, ald. Grondvlakte van eenen Kegel wat, 390. Wassende Kegel. Zie Hyperbool. Wyze om den Teerling van een regten Kegel te vinden, I. 465. Een Kegel is een derde gedeelte van een Cylinder , die met hem gelyke Grond

vlakte en Hoogte heeft. 466 Hoe het Zwaarheidsmiddelpunt in denzelven te vinden is. II. 58 Kegelmeting, Grondbeginsels van dezelve , waarin de voornaamste eigenschappen van de Kegelsneeden bepaald worden. I. 429 , enz. 

Kegelsneeden. Zie Kegelmeting. 

Kettingregel, door voorbeelden opgehelderd. I 131, enz» 

Kleinste manier om de grootste en kleinste deelen te vinden , waarin zy bestaat 

459 

Kleuren, Leer wegens de-' zelven uit de verschillende Breekbaarheid des Lichts, door het Prisma verklaard, en op de Straalbrekende Teleskoopen toegepast , II. 171 , enz. Onze gewaarwording wegens de Kleuren is alleen een uitwerksel van Licht. 172, enz. 

Klok , Planetische Zie He

liostata. 

Klokwerk , gronden der Uitrekeningen in Klokwerk, nevens eene Toepassing en opheldering van dezelven in de beschryving van het oorspronglyk gaande Werk , uitgevonden door den Heere Huygens. III 

12 

Kloot , wat, 390 As van denzelven , ald. Deszelfs ligchamelyken Inhoud is gelyk aan den Regthoek onder de Middellyn , en den 




14 BLADWYZER DER 

den omtrek van zynen grootsten Cirkel, verme- • nigvuldigd met de helft van zyne halve Middellyn, I. 467. Een Kloot is ook gelyk aan 1/3 van zynen omgeschreven Cylinder , ald. De Oppervlakte van den Kloot is gelyk aan den Inhoud van zynen grootsten Cirkel , viermaal genomen , 468. De Inhouden van Klooten zyn tot elkanderen als de Vierkanten van hunne grootste Cirkelen , ald. De Klooten zyn tot elkanderen als de Teerlingen van hunne Middellynen, 468. De Oppervlakten der Klooten zyn tot elkanderen als de Vierkanten van hunne Middellynen, 460- Hoe het Zwaarheids-middelpunt in eenen. halven Kloot gevonden wordt. II. 59 

Klootsche Driehoeksmeting toegepast op de Starrekunde, Aardryksbeschryving, Stuurmanskunst , Zonnewyzerkunde, enz. II. 316 

Klos in een Uurwerk, Natuur, gedaante en werking van dezelve verklaard uit Werktuig- en Wiskundige Beginselen. III. 5 

Koevoet, behoort onder de Werktuigen tot den Hefboom. II. 48 

Kogel, Snelte , welke dezelve verkrygt by de losbarsting, vindt men uit de gegevene Afmetingen van een Stuk Geschuts, uit de Dikte van den Kogel, en uit de Hoeveelheid 

van de Ladinge , II. 394. Zie Snelte. 

Koornmaten te Amsterdam, en derzelver deelen. I. 12 

Koude en Hette , vermindert of vermeerdert de Veerkragt in Ligchamen II 18. Koude en Hette doet de Langte der Slingers veranderen, II. 69, enz. Derzelver uitwerking in het veranderen van de grootte der ligchamen, is eene der Natuurlyke oorzaken van de Afwykinge der Slingers. III. 85 

Kragt, verscheidenheid in de Kragten, die op de ligchamen werken , II 14. Kragt van Samenhang , wat men dus noeme , ald. Terugstootende of wegdryvende Kragt, wat, ald. Middelpuntzoekende Kragt, wat, 

15. Men ziet de uitwerksels van deze Kragten, zonder te kunnen bepalen wat zy zyn, ald. De Kragt van Samenhang behoort tot de kleinste Stofdeeltjes, en strekt zich maar uit tot zeer kleine afstanden, ald. Grootheid van de Kragt van Samenhang in sommige voorbeelden aangewezen, 16. Kragt van Samenhang verandert door den kleinsten afstand in eene wegdryvende Kragt, 

16. Kragten, die uit eenig Middelpunt voortgaan in regte Lynen, brengen eene uitwerking voort , die;! evenredig is aan de Vierkanten hunner afstanden, omgekeerd 19. Hoe de 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 15 

de regtsstreeksche Kragt uit twee schuinsche Kragten samengesteld , en in dezelven ontbonden worden, 33. Hoe men de Kragt eener schuinsche Botsinge kan berekenen, 34. De geheele Kragt, of de regtstreeksche Kragt is tot de schuinsche Botsing, gelyk de Straal is tot de Hoekmaat van den Hoek der Schuinte , 34. Nuttigheid van de Leer wegens de Samenstelling en Ontbinding der Kragten , door derzelver toepassing door de drukking eener Vloeistoffe op eenen Windmolen aangewezen , 35. Door meer andere voorbeelden getoond, 36, enz. Vergelyking van dezelven en van de Snelheden en Kringtyden in Cirkelronde Bewegingen. 88 Kringtyden, Kragten en Snelheden, derzelver Vergelyking in Cirkelronde Bewegingen. II 88 Kristallynen Vogt in het Oog vervangt het Druisbezienvlies. II. 165 Kromlynige Ruimte wat het zy dezelve te Vierkanten. I 463 Kromme Lynen, wat men door derzelver Vierkanting ver; staat. I 461 Kruiwagen, de) behoort onder de Werktuigen tot den Hefboom. II 48 

L. 

Ladder, behoort onder de Werktuigen tot den Hefboom. II. 48 

Lading, de hoeveelheid der ladinge van een stuk Geschut moet zoo wel als de Afmetingen van het Geschut, en de dikte van den Kogel in aanmerking komen , om de Snelte van den Kogel by deszelfs losbarsting te vinden,II. 394. Langte van de Lading, die de grootst mogelyke Snelte des Kogels baart. 

394 > enz. 

Landmeetkunde, Bepalingen, tot dezelve behoorende. I 387 

Langte, Rhynlandsche Maten van dezelve, I 12. Langte der Slingers verandert door Hette en Koude. II 69 

Leven , kansrekeningen op het zelve, volgens de Doodfeelen van de Stad London, I. 282. Volgens die van den Heere Simpson. 

Licht, verschillende Breekbaarheid van het zelve, en leer wegens de Kleuren, daaruit verklaard. Zie Kleuren. 

Lichtdeeltjes, welke men bevonden heeft dat uit wezenlyke Stoffe bestaan , moeten zekerlyk de wetten van beweginge, die aan alle andere ligchamen eigen zyn, en uit aantrekkinge en terugstootinge geboren worden, opvolgen. II. 129 Licht- 




16 BLADWYZER DER 

Lichtstralen, worden op driederleie wyzen onderscheiden , in evenwydige namelyk samenloopende, en verwyderende Stralen, II. 135. Zy worden bewerkt door een weeromkaatsend of door eenbrekena vermogen by de (oppervlakte van 

' iedere Middelstoffe, 140. De Hoekmaat van den Hoek der invallinge van Lichtstralen is tot de Hoekmaat van den Hoek der Brekinge, gelyk de Snelheden des Lichts in verschillende Middelstoffen. 

141 

Ligchaam, wat in de Meetkunde zoo genoemd wordt, I. 389. De Meting der ligchamen geschiedt door den Inhoud van eenen Teerling , II 7- Derzelver grootte verandert door Hette en Koude. III 86 

Logarithmi , de uittrekking van den Teerlingschen Wortel, die in getallen moeijelyk valt, geschiedt best door Logarithmi , I 60. Over de Natuur en het gebruik der Logarithmi, I. 61. Wat zy eigenlyk zyn , 64. Door dezelven verandert de Vermenigvuldiging in Optelling en de Deeling in Aftrekking, 64. Tafels derzelven door wie eerst opgemaakt, en wyze, op welke zy samengesteld worden, 64 enz. Voorbeelden van Vermenigvuldiging en Deeling door Logarithmi in geheele en gemengde getallen, 68,enz. 

Natuur en oorsprong der Logarithmi afgeleid uit de Hyperbool als de Schaal der Logarithmi aangemerkt, I. 470. Wyze om de Naderingen der Logarithmi te vinden, 474, enz. Wyze om de Naderingen van derzelver Magten te 'vinden. 

ald, enz. 

Loxodromica, Zie Stuurmanskonst. 

Loxodromiscb Zeilen verschillende wyzen van het zelve , uit voorafgaande Beschouwingen opgemaakt. 

II 356 Lugt, Natuur en Eigenschap

pen van dezelve, van hare Veerkragt, Dikte, volstrekte en soortgelyke zwaarte verklaard door Uitrekeningen en Proeven , II. 385. Van de Natuur en Uitwerksels van door konst gemaakte Lugt , en Uitrekening der losbarstende Kragt van Buspoeder, daaruit afgeleid. 389 

Lustra berigt wegens dezelven. III. 236 , enz. 

Lyfrenten of Jaargelden, die ten agteren zyn, berekend tegens enkelen Intrest, I 179, enz. Tegenwoordige waarde van Jaargelden , Lyfrenten, enz. berekend tegens enkelen Intrest , 184, enz. Waardering van Lyfrenten , 278. Tafel voor derzelver waardering. 

I. 289, enz. Lyn , hoe beschreven , I. 

387. Wat eene regte en wat eene kromme lyn zy, ald. Wat evenwydige Lynen 




Voornaamste zaaken. IV Afd.] 17 

hen zyn, ald. Wat loodregte ald. 

M. 

Maan Zie Maanstelsel 

Maancirkel, omstandige verklaring van denzelven. III. 241, enz. 

Maanden , tiendeelige Tafel voor Dagen en Maanden in een jaar, I. 263. Zy worden onderscheiden in Starrekundige en Burgerlyke, III. 226. In Periodische en Synodische. ald. 

Maanjaren, by de Jooden in gebruik, berigt wegens dezelven. III. 241, enz. 

Maanstelsel maaksel en bewerktuiging van het zelve, om deBewegingen en Schyngestalten der Mane te vertoonen. III. 162, enz. 

Maatstok om de vatbaarheid van eene Maat te bepalen vindt men in den Teerlingschen Duim. I. 12 

Macedoonische Ryk deszelfs ondergang onder Perseus maakt het begin des Tienden Tydbesteks van de Oude Historie. III. 323 , enz. 

Magten der getallen en Worteltrekking. I 54 

Maten , Rhynlandsche') van Langte, derzelver deelen, I 12, Benamingen der Maten van Tyd, ald. Zie ook Tyd. 

Meetkunde. Zie Landmeetkunde. 

Mercators Kaart, Natuur en Maaksel van dezelve. II. 

338 

Meridiaanlyn , beste wyze 

om dezelve te trekken, door middel van gelykmiddelpuntige Cirkelen van de Hyperbool, III 197, enz. Wyze om dezelve door Horizontale en Diametrale Zonnewyzers te vinden. 204, enz. 

Mes, behoort onder de Werktuigen tot de Hellende Vlakte. II. 48 

Meting der Ligchamen geschiedt door middel van eenen Teerling. II. 7 

Middelpunt der Zwaarte in verscheidene ligchamen , wyze om het zelve te vinden, II. 52. Middelpunt der Zwaarte in ligchamen is dat punt, waarin derzelver geheele Zwaartekragt vereenigt is, zoo dat de ligchamen, aan het zelve gehangen zynde, in evenwigt blyven, ald. Hoe te vinden in een Parallelogram, 53. Hoe in eenen Driehoek , 54. Hoe in een Trapezium , ald. Hoe in de Parabool, 55. Hoe in eenen Cirkelboog, ald. Hoe in een Quadrant, 56. Hoe in eene Cirkelsneede , ald. Hoe in eenen Cylinder, 57. Hoe in eenen Kegel, 58. Hoe in eenen halven Kloot, 59. De algemeene Regel om het Middelpunt der Botsinge in alle ligchamen te vinden is , de som der twee ligchamen gedeeld door de som der Beweegkragten, geeft den afstand van het Middelpunt der Botsinge van het Hangpunt, II. 63. Wyze om het Mid- 




18 BLADWYZER DER 

Middelpunt der Slingeringe in alle soorten van Slingers te vinden , afgeleid uit eene Nieuwe Beschouwinge. III. 46, enz. Middelpuntskragten door welken ligchamen Cirkels, of zekere soorten van Cirkelronde Bewegingen beschryven , en eene Vergelyking en Berekening van de Kragten , Snelheden en Kringtyden, II. 88- Zie ook Voortwerpende Kragten. Middelpuntschuwende Zie Mid

delpuntzoekende Kragt. Middelpuntzoekende Kragt , wat zoo genoemd worde, II. 14. Zy wordt ons vertoond in de zware ligchamen , die op de Aarde vallen, 18. Bepaling van dezelve, wanneer zy strekt naar een gegeven Punt in den As - van eene Kegelsneede. II. 104. Middelpuntzoekende en Middelpuntschuwende Kragten, die op eene Planeet in de verscheidene deelen van haren Wandelkring invloed hebben. 121, enz. 

Misleidingen van het Gezigt, Leer wegens dezelven, door de Teekenkunde in Perspectief verklaard,en door voorbeelden opgehelderd. II. 250. enz. 

Miswyzing . Bron van Miswyzing in de Beweginge van Slingers , voortkomende uit de Spheroidische Figuur der Aarde. III 78, enz. 

N. 

Naderen , Newtoniaansche wyze van Naderen tot de Wortels der Vergelykingen in getallen, I. 346» Over de wyze van Ryen door welken men tot de Wortels der getallen kan naderen. 355, enz. 

Naderend Deel of Naderende Grootheid van eene Nadering. Zie Nadering. Manier om Naderende Grootheden te vinden door de Maten van Redenen en Hoeken, door behulp van Logarithmi. Tafelen, en van Natuurlyke Hoekmaten , Raaklynen , enz. I 478. Naderende Spherische Driehoeken , toepassing van dezelven in Starrekundige Rekeningen, betreklyk tot Verschilzigten , Straalbrekingen, Voortgangen der Evennagten, enz. II. 321 Nadering van een Vierkant hoe te vinden , I. 449» Die van een ligchaam , ald. enz. Die van een Surdische samengestelde Grootheid, 451 Hoe het Naderend Deel of de Naderende Grootheid van eene Nadering gevonden wordt, 452. enz. Wyze om de Naderingen der Logarithmi ie vinden, I. 474, enz. De Naderingen van derzelver Magten , hoe te vinden, ald. enz. Natuur van tweede, derde en mindere Naderinge verklaard, I. 493- Naderingen der Zyden en Hoeken van eenen 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd. 19 

eenen Regthoekigen Spherischen Driehoek . wyze om dezelven te bepalen. II. 293 Naderkunst is voor den tyd van Newton niet bekend geweest, I. 446 GrondbeginSels van dezelve, of van de Nieuwe Geometrie. 

ald. enz

Natuur en oorsprong der Logarithmi. Zie Logarithmi. Natuur en Maaksel van het Oog. Zie Oog. Natuur en Eigenschappen der Lugt * verklaard door Uitrekeningen en Proeven , II. 385. Der door konst gemaakte Lugt. 389 

Natuurkunde , Werktuiglyke Grondbeginsels van dezelve, toegepast op de Grondleeringen wegens de bewegingen van een Planeet, 

II. 113 , enz. Natuur- en Wiskundige Beginsels der Spiegelkunde. Zie Spiegelkunde Der Doorzigtkunde. Zie Doorzigtkunde. Natuur- en Wiskundige Beschouwing der Uurwerken. Zie Uurwerken. 

Negende Tydbestek in de Oude Historie, begint met den Ondergang van het Persiaansche Ryk., en eindigt met de Nederlaag van Perseus, toen Rome meesteres der waereld werd, 

III. 310, enz. Het bevat 162 jaren. ald. 

Neri, een der Maten van Tyd by de Oosterlingen III 235 

Netvlies, naar het zelve wordt het Licht door de Vogten van het Oog gebogen. I. 164 

Reg. voor de Wisk. Wetensch. 



Newton, Manier van Ridder Izaak) om den weg van een voortgeworpen ligchaam in eene weerstandbiedende Middelstoffe naar te spooren opgehelderd, door Proeve» bevestigd, en op de Geschutkunde toegepast. II. 449 

Newtoniaansche wyze van Naderen. Zie Naderen. 

Nieuwe Geometrie. Zie Naderkunst. 

Noemer en Teller , wat men zoo in de Breuken noemt. I 7 

Nuttigbeid der Leere van de Samenstellinge en Ontbindinge der Kragten, door derzelver toepassing op de drukking eener Vloeistoffe op eenen Windmolen , II. 35. Op de kragt van het Water op het Roer van een schip 36 

O. 

/Olympiaden en Lustra be^ rigt wegens dezelven. 

III. 236 enz. 

Omgekeerde Teekenkunde in Perspectief. Zie Teekenkunde. 

Ondergang van het Persische Ryk , door Alexander den Grooten veroorzaakt, met dezen eindigt het Agtst Tydbestek van de Oude Historie, IIL 301. De Ondergang van het Macedoonsche Ryk onder Perseus maakt het einde van het Negende Tydbestek 310, enz. 

Oneigenlyke Breuken wat zy zyn, I. 92* Hoe eene geG mengde 




20 BLADWYZER DER 

mengde Grootheid tot eene oneigenlyke Breuk gemaakt wordt. ald.. 

Oneindige Ry heeft plaats, wanneer het in de Deeling gebeurt dat de Deeler niet net in het Deelgetal is begrepen, I. 97, enz. Hoe de Wet van de Ry kan ontdekt worden, ald. enz. Grondles van den Heer de Moivre, om dezelve tot eene gewoone magt te verheffen. 375, enz. 

Ongelykheid der Dagen en Nagten, Reden van dezelve. III 152 

Ontbinding der Vergelykingen , volgens den regel van Cardanus , en andere diersoorte, I. 335, enz.— Leer wecens de Ontbinding en Samenstelling der Kragten, II. .24. Nuttigheid van deze Leer, door verscheidene voorbeelden aangewezen. 35, enz. 

Ontzwagteling der Ryen, uit eene Grondlesse van den Heer de Moivre afgeleid. I 375. enz. 

Oog , deszelfs Natuur en Maaksel beschouwd , II. 164. Het voorste gedeelte van het Oog moet, om de Straalbuiging te bevorderen , van eene Bolronde gedaante zyn, en wel eenen zekeren graad van Bolrondte hebben, ald. In de beschryving van het Oog komt voor eerst in aanmerking deszelfs doorschynende en bolronde Zelfstandigheid , die den naam heeft van Tunica 

Cornea of het Hoornvlies, II 164 , enz. Agter dit Vlies is het waterige Vogt, 165. De Ruimte, die het bevat, bevat ook het Druisbezien-vlies , ald. Dit Vlies wordt vervangen door het Kristallynen Vogt , bevat in het Spinnewebs Vlies, in het midden van het Oog aan eenen Spieragtigen Ring, die den naam draagt van Hairgelyken Band, ald. Het overig gedeelte van het Oog wordt gemaakt door de ' lilagtige Zelfstandigheid, genaamd Humor Vitreus , of het Glasagtig Vogt, gelyk zynde aan het wit van een Ey, ald. In het agterste gedeelte van het Oog aan eene zyde, komt de Gezigtzenuw uit de Hersenen , en wordt over het geheele agterste gedeelte van het Oog in de rondte verspreid. ald. Oplossing van alle de gevallen , behoorende tot de Klootsche Driehoeken, II. 290 Oplossing der zes gevallen, behoorende tot de schuinsche Spherische Driehoeken. 305 Oppervlakte , wat zoo genoemd wordt,I. 308. Derzelver Afmetingen of Inhoud vindt men door middel van eene vierkante Maat. II. 3,enz. 

Optelling, wat, I. 8. Wyze, op welke zy geschiedt, ald. Regel voor dezelve , en reden voor dien Regel, 8, enz. Voorbeelden van Optellinge, 9. Voorbeelden 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 21 

den van Optellinge, voor verscheidene soorten van Geld , Maten en Gewigten ; 10. Wyze der Optel

* linge van Tiendeelige Breuken , I. 33, enz. Optelling van Logarithmi is van 

* dezelfde Kragt als Vermenigvuldiging in gemeene Getallen , I. 64. Drie 

* getallen van Optellinge, 

* die in Algebraische Groot**'.. heden plaats hebben, 81. 

Regels voor deze gevallen, ald. Hoe men handelt in het optellen van 

' Breuken. 93 

,<Oude Historie , gaande van de Schepping tot de Geboorte van Christus', bevat tien' Tydbestekken III 268 

Overbrenging van Grootheden .van onderscheidene bena

' mingen tot dezelfde benaming. I. 29 

P. 

Palen der Vergelykingen, 

. * aanmerkingen over dezelven. I 320, enz. 

'Parabool, hoe het Zwaarheidsmiddelpunt in dezelve gevonden wordt. II. 55 Parallelogram, wat, I. 388. Wyze om het te meten, II. 4. Hoe het Zwaarheidsmiddelpunt in het zelve kan gevonden worden. 53 

Parallelopipedum of Balk, wat. I 389 Peesdeel en Sneede van eenen Cirkel, wat. I. 388 Periodische en Synodische Maanden, onderscheid van dezelven III; 226 

Perpendiculair of Loodregt , Wanneer eene Lyn gezegd wordt zoo op eene andere te zyn. I. 387 

Perseus , de ondergang van het Macedoonse Ryk onder dezen Koning maakt het eind van 'het Negende Tydbestek in de oude Historie. III 310, enz. 

Persiaansche Ryk. deszelfs Ondergang door Alexander den Grooten maakt het einde van het Agtste Tydbestek in de Oude Historie. III; 

301 enz. 

Perspectief , Teekenkunde in ). Zie Teekenkunde De gemeene Leerwyze om Voorwerpen in Perspectief te brengen uit. voorgaande beschouwingen verklaard , II. 196. Voorkomen van Voorwerpen in Perspectief op eene straalbuigende Vlakte , 206 . enz Van de Schaduwkunde in Perspectief. Zie Schaduwkunde. Voorkomen van Voorwerpen in perspectief op hellende Vlakten. 240 

Philosofische Voet of algemeene Maat van Langte , derzelver Natuur ■ verklaard, en door voorbeelden opgehelderd. III. 4<J 

Planeet, derzelver Beweging verklaard uit de Grondbeginselen der Werktuiglyke Natuurkunde , II. 113 , enz. Middelpuntzoekende 

en Middelpuntschuwende Kragten die op eene Planeet in verscheidene deelen van haren Wandelkring, invloed hebben, 121, enz. Een Slinger om den tyd G 2 van 




■ 

22 BLADWYZER DER 

van de Bewegingen der Planeten af te meten. III. 

109 

Planetarium, vertoond in een Werktuig, Mikrokosmus genaamd. III. 144 

Planetische Klok. Zie Helio

stata 

Prisma of Kantzuil, wat, I. 389. Wyze om het zelve te meten, II 8. Deszelfs gedaante beschreven, 172. Zie ook Kleuren. 

Pyramide, Driehoekige) wyze om derzelver Teerling te vinden, l. 465. Wyz* om eene Pyramide te meten. II. 8 

Q. 

Quadrant dezelfs gebruik in het meten van Hoeken, 1. 422. Hoe het Zwaarheidsmiddelpunt in een Quadrant te vinden. II 56 

R. 

Raderslingers , die op eene nieuwe wyze gemaakt zyn, en eene zeer korte Langte in alle gegeve tyden zullen slingeren , beschouwd. III 127 

Radertje, Horologisch) in plaatse van eenen Slinger, ter regelinge Van Uurwerken, met eene verbetering van deze uitvindinge. III. 99, enz. 

Reden noemt men de onderlinge betrekking , welke twee Grootheden tot elkanderen hebben, I. 7. Reden, die de getallen tot elkande

ren hebben, hoe te beschouwen, 44. Reden der Jaar-* getyden verklaard. III. 152 Regel van Drieën , opgehelderd door de Leer der Evenredigheden, I 46. Voorbeelden van denzelven * 47, enz. Regel van Gezelschap. I 130. Door voorbeelden opgehelderd, 131. Regels wegens Onderstellingen in de Redeneerkunde , toegepast op het ontwarren Van geheime Teekenen in Brieven, III. 337« '■ Gebruik van deze Regelen, door Voorbeelden opgehelderd. III. 341 Regelaars der Balans van Klokken en Horologien. Zie Veeren. 

Regte Hoeken , wat. I. 387 

Regthoeken, wat. I. 388 

Regtmaking van kromme Lynen wat men daardoor verstaat, I. 461. Regtmaking of volmaakte Vierkanting van eenen Cirkel is onmogelyk. 462 

Regtstreeksche Kragt, hoe zy uit twee schuinsche Kragten kan samengesteld , en in dezelven ontbonden worden, II 33. Regtstreeksche Botsing ,of de geheele Kragt is tot de schuinsche, als de Straal is tot de Hoekmaat van den Hoek der Schuinte. 34 

Rekenkunst der Tiende en der , Zestigste Deelen. I. 6 

Rhomboides of langagtige Ruit. Zie Ruit. 

Rhoombus. Zie Ruit. 

Ring , spieragtige in het Oog, Zie Spieragtige. Ro- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 23 

Robins , zyne Proeven ter verklaringe van de Leere der Busschieterye gemeen gemaakt , II. 366. Zyn Werktuig ter bepalinge van de Snelte, met welke een Kogel voortgaat op alle afstanden van het Stuk, waaruit hy geschoten wordt. II. 405 

Roeping van Abraham , met dezelve begint het Derde Tydbestek van de Oude Historie. III 272, enz. 

' Rome , met deszelfs Bouwing begint het Zevende Tydbestek der Oude Historie. III. 

281, enz. 

Ruimte, kromlynige wat het zy dezelve te vierkanten , I. 463. Parobolische Ruimte hoe dezelve gevierkant wordt, ald. Hyperbolische Ruimte, wyze om dezelve te vierkanten, 464- Ruim

ten en Tyden, in welken Wandelkringen beschreven worden welke Evenredig

heid zy tot elkanderen hebben, II. 99, enz Beschou' wing der doorgeloopene Ruimten van voortgeworpe

ne ligchamen in hunne loodregte Ryzinge en Dalinge, 

in weerstandbiedende Middelstoffen II. 436 !; Ruit, Rhombus) wat, I. 388. , Langagtige Ruit,(Rhommboi■ des) wat,ald. Wyze om dezelve te meten. II 4 Ry, eene Oneindige). Zie Oneindige. 

Ryzende, de algemeene Re

gels voor Ryzende ligchamen zyn dezelfde als die voor vallende, II 21 

S. 

Sabbatische Jaar, of Jubeljaar der Jooden, aanmerkingen daarover. III. 235 Salomons Tempelbouw maakt het begin van het Vyfde Tydbestek in de Oude Historie, het welk eindigt met de Bouwing van Rome, en 258 jaren bevat. III. 281 Samendrukking, wat. II. 17 Samenhang, kragt van) wat men dus noeme , II. 14. Men ziet de uitwerksels van deze kragt, zonder te kunnen bepalen wat zy in zichzelve zy, 15. Zy behoort tot de kleinste Stofdeeltjes , en strekt zich maar uit tot zeer kleine afstanden , ald. Verscheidene Graden van Vastheid in den Samenhang der Ligchamen, ald. Grootheid der Kragt van Samenhang, door sommige voorbeelden aangewezen , 16 Zy verandert door den kleinsten afstand in eene wegdryvende Kragt. 

ald. enz. 

Samenstelling en Ontbinding der Kragten, II. 24. Nuttigheid van de Leer wegens dezen , door derzelver toepassing op de drukking eener Vloeistoffe op eenen Windmolen, 35. Op de kragt van het Water, op het roer van een Schip. 36 

Sari, Neri en Sofi , maten van tyd by de Oosterlingen. III. 235 

Schaduwkundige Persectieven , verklaring der wyze om dezelven te maken. II. 221 enz. C 3 Schep- 




24 BLADWYZER DER 

Schepping der Waereld , van deze tot den Zondvloed zyn 1656 jaren verloopen , en deze Tyd maakt het Eerste Tydbestek der Oude Historie. III 269 

Scherpe Hoek, wat. I. 387 

Scherphoekige Driehoeken, leer wegens dezelven. I. 449 

Schip, kragt van het Water op het Roer van een Schip. II. 36 

Schreef is een hellende Vlakte van eene slangwyze gedaante. II. 46 

Schutdeuren van eene Sluize op eene Rivier, wyze om derzelver Handhoek te bepalen. II. 37 

Schynbare plaats van een Voorwerp, het welk wy zien, waar dezelve is. II. 167 Schyngestalten der Mane, Werktuig geschikt om dezelven te vertoonen. III 162, enz. 

Slinger de Leer wegens de Slingers steunt op die van het dalen der ligchamen op hellende Vlakten , II 66. Wat men door eenen Slinger of een slingerend ligchaam Verstaat, 69. Leer wegens de Slingers verklaard , ald. enz. Derzelver Langte verandert door Hette en Koude, all. enz. Zy zyn in alle gevallen de beste Tydmeters , 77. De Grond der ontdekkinge van Huygens , om de beweging van den Slinger door een enkel rad te doen duren en te regelen, en dezelve daardoor gelykmatigst te maken om op Zee van 

dienst te zyn, III, 23. Bron van Miswyzinge in de Beweging der Slingers .voortkomende uit de Spheroidische gedaante van de Aarde, III 78 , enz. Uitwerksels van Hette of Koude in de Afwykinge der Slingers, 86. De Leer wegens cirkelronde Slingers betoogd, met eene aanwyzing van derzelver byzondere voordeelen in Klokwerk , 91, enz- Beschouwing van des Heeren Sully's uitvinding van een Horologisch Radertje, in plaatse van eenen Slinger, ter regelinge van Uurwerken, met eene verbetering van deze uitvindinge , 99. Maaksel van eenen hoekigen Slinger van eene algemeene Natuur, geschikt voor een Stuk om den tyd der Bewegingen van de Planeten af te meten, welke dezelfde Langte in eenen gegeven tyd zal slingeren, 109. De Leer wegens verscheidene nieuwe Elliptische en Horizontale Slingers van verschillende gedaanten , die in zekeren gegeven tyd zullen slingeren , 116. Leer en samenstelling van vele soorten van Slingers , die eene gegevene Langte in denzelfden tyd zullen slingeren . met verscheidene byzonderheden betreffende Klokwerk, door zulke Slingers geregeld , 120 Beschouwing van Raderslingers , die op eene nieuwe wyze gemaakt zyn, en in zeer 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 25

zeer korte langten in alle gegevene tyden zullen slingeren, 127- Zie ook Slingering. 

Slingering, Beschouwing van gelyktydige Slingeringen in 

Veeren, III. 27. enz- Wyze om het middelpunt der Slingeringe te vinden in alle soorten van Slingers, afgeleid uit eene nieuwe Beschouwing, III. 46. Het Middelpunt der Slingeringe van eenen samengestelden Slinger nagespoord, 53,enz. De Leer tot het vinden des Tyds eener kleinste Slingeringe van eenen gegeven Slinger met behoorlyke Regels voor de Uitrekening. 77, enz. Sneede van eenen Cirkel, wat zoo genoemd wordt, I. 388 Wyze om dezelve te Vierkanten , 487- Wyze om dit te doen ten aanzien der Sneede van eene Ellips, 488. Der Sneede van eene Hyperbool, 489. Wyze om het Zwaarheidsmiddelpunt in de Sneede van eenen Cirkel te vinden. Zie Cirkelsneede. Snelheden van voortgeworpene Ligchamen, Beschouwing van dezelven,II. 436. Zie ook Snelte. Snelte; wanneer men zegt dat de Snelte . met welke twee Punten bewogen worden, gelyk is, I. 447 Wanneer men zegt dat de Snelte gelykmaatig of eenpaarig is, ald. Wanneer de Snelte van vallende ligchamen eenparig is, II 19. Wanneer en 

in welke mate zy verhaast of vertraagd wordt, 20. Algemeene Regel hieromtrent. Zie Vallende Ligchamen De Snelte van vallende Ligchamen moet overal dezelfde zyn, welke evenredigheid de hoeveelheid van Stoffe ook moge hebben, 24. Snelte van Botsende Ligchamen. Zie Botsende Ligchamen. Snelte. welk een Kogel verkrygt by deszelfs losbarsting, kan men berekenen uit de gegevene Afmetingen van een Stuk Geschuts, uit de dikte van den Kogel, en uit de hoeveelheid vande Ladinge, 394- Langte van de Lading , die da grootst mogelyke Snelte 

baart, 394-. enz. Snelte ' die dezelve te weeg brengt in een Stuk van gegevene Grootte, 399 Beschouwing ter bepalinge van de Snelte des Kogels , aan den Tromp van het Geschut, ontstaande uit de hoeveelheid der Ladinge, uit de Langte van het Stuk , en uit de Middellyn van het Gat , 399- Beschouwing van het Werktuig gemaakt door den Heere Robins, ter bepalinge van de Snelte, met welke een Kogel voortgaat op alle afstanden van het Stuk, waaruit hy geschoten wordt, 405- Berigt wegens de Proeven genomen tot het vergelyken der dadelyke Snelheden, met welken de Kogels van verschil en de grootte uit hunne Stukken geC 4 scho- 




26 BLADWYZER DER 

schoten worden , met de Snelheden , zoo als die door de Beschouwing berekend worden, 412. Voorgaande Beginsels, toegepast op den nasporing der Snelte, welke de Vlam van Buskruit krygt door zich uit te zetten. 421 

Sofi Zie Sari. 

Spheer, Geographische Aftee

, kening van dezelve, Beginsels van de Teekenkunde in Perspectief, daarop toegepast, II. 260 Sterreographische Afteekening van dezelve in het Platte. II. 331 

Spherische Driehoeken Zie Kloetscbe Driehoeksmeting. Wyze om de Naderingen van eenen Regthoekigen Spherischen Driehoek te bepalen, II. 295. Grondlessen tot oplossing der gevallen van schuinsche Spherische Driehoeken , 300. Oplossing 

[ der zes gevallen , hiertoe behoorende, ald. enz. Wyze om de Naderingen der Zyden van schuinsche Spherische Driehoeken , en tevens derzelver Hoeken te bepalen, 313. Grondlessen van de Spherische Driehoeksmeting toegepast op de Starrekunde, Aardryksbeschryving , Stuurmanskonst, Zonnenwyzerkunde, enz. 316. Toepassing van Naderende Spherische Driehoeken in Starrekundige Rekeningen betreklyk tot Verschilzigten Straalbrekingen, gelyke Hoogten, Voortgangen der Evennagten enz. 321 

Spheroidische Gedaante, welke 

men aan de Aarde moet toeschryven , is eene Bron van miswyzinge in de Bewegingen der Slingers. III 78, enz. 

Spiegelkunde Natuur-en Wiskundige Beginsels van dezelve, of het Gezigt door weeromgekaatst Licht van van alle soorten van gepolyste Spiegels, II.) 29 ,enz. Algemeene Leer der Spiegelkunde, uit voorgaande Beschouwingen afgeleid. 

135, enz. 

Spiegels zyn vlak, holrond of bolrond. II. 135 

Spieragtige Ring ook bekend onder den naam van Hairgelyken Band. Zie ald. 

Spinnewebsvlies in het Oog.Zie Kristallenen Vogt. 

Starrekundige Afteekeningen voor de samenstelling der Hemelpleinen: Regels van de Teekenkunde in Perspectief daar op toegepast, II. 267. Toepassing van Naderende Spherische Driehoeken in Starrekundige Rekeningen, betreklyk tot Verschilzigten , Straalbrekingen, Gelyke Hoogten,, Voortgangen der Evennagten, enz. II. 321 

Sterreograpbische Afteekening. van de Spheer in het Platte. II 331

Stoffe, de hoeveelheid van dezelve, en de Snelte, met welke zy bewogen wordt, geeft de hoeveelheid der , Beweginge , die door het woord Beweegkragt wordt uitgedrukt, I. 448. De. 

Stof 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 27 

{Stof is ons alleenlyk bekend uit hare eigenschappen en hoedanigheden, die zich aan de uiterlyke zinnen voordoen, II. 10 Eene van hare Eigenschappen is de Werkeloosheid. ald. 

Stompe Hoek, wat. I 387 

Straal der Evolutie of Kromte in geëvolveerde of geïnvolveerde Kromme Lynen, manier om dezelve te vinden. I, 499 

Straalbrekingen. Zie Starrekundige Rekeningen. 

Straalbuigende Vlakte, voorkomen van Voorwerpen in Perspectief op dezelve. II. 

206 enz. 

Stuurmanskunst, Beschouwing van dezelve op een Kompaspunt uit hare eerste Beginselen betoogd, met de Natuur en het maaksel van Merkators Kaart, II. 338. De gronden van dezelve betoogd door eene Tafel van Logarithmische Raaklynen, II 345. Verschillende wyzen van het Loxodromisch Zeilen, enz. 356 Beschouwing der Stuurmanskunst door Logarithmische Raaklynen , opgehelderd door eene oplossing der verscheidene gevallen van Zeilen II- 361 

Surdische en Vierkante Getallen, hoe onderscheiden, I. 68. Surdische samengestelde Grootheid derzelver Nadering hoe te vinden. I 451 

Synodische en Periodische Maanden, berigt wegens dezelven. III. 226 

T, 

Tafel van Tellinge, I. 5. Van Vermenigvuldiginge, 17. Van getallen tot de zesde Magt gebragt» 55. Van Logarithmi, door wien eerst opgemaakt, 64. Wyze, op welke zy samengesteld wordt, 65. Tafelen van enkelen Intrest, derzelver gebruik en samenstelling 187, Tafels van enkelen Intrest, 196- Van samengestelden Intrest, Lyfrenten, enz. 207, 217, enz. Een Tafel van Dagen voor zekeren gegeven Tyd, minder dan een Jaar, I. 260, enz. Tiendeelige Tafel van Dagen en Maanden voor een Jaar, 265. Tafel voor de waardeering van Lyfrenten. 289, enz. 

Tafeltje , om den Inhoud van eenen geregelden Veelhoek spoedig te vinden. II. 7 

Tafel van Katrollen. Zie Katrol. 

Teekenkunde in Perspectief Gesigtkunde, Beginsels van dezelve, II. 182, enz. Beschouwing der Teekenkunde uit de Beginselen der Meetkunde en Gezigtkunde opgemaakt 187 , enz. Grondslag van de gemeene Leerwyze om Voorwerpen in het Perspectief te brengen , uit voorgaande Beschouwingen verklaard , 196 Teekenkunde in Perspectief van Cirkel en Cirkelronde Ruimten, 201 Beschouwing der Spiegelkundjge Teekenkunde in PerC 5 spec- 




28 bladwyzer der 

spectief 206 enz. Voorkomen van voorwerpen op straalbuigende Vlakten in Perspectief, 206, enz. Omgekeerde Teekenkunde in Perspectief waarin de Natuur van de Mismaking der /Figuren , en van derzelver Regtmaking verklaard wordt, 209 . enz. Van de Schaduwkunde in Perspectief of de wyze om Figuren van drie afmetingen in Perspectief te brengen, 215, enz. Verklaring van de wyze om Schaduwkundige Perspectieven te maken , met de beschouwing van de Maten der Perspectieven tot dat einde dienende , 221, enz. Regels der Teekenkunde in Perspectief opgehelderd door eene verscheidenheid van nuttige voorbeelden, 227, enz. Beginsels van de Spiegel- en Doorzigtkundige Teekening in perspectief beschouwd ten opzigte van Teekeningen, Gezigten en Schilderyen, , 234. Voorkomen van Voorwerpen in Perspectief op hellende Vlakten, 240 Regels der Teekenkunde in Perspectief toegepast op den toestel van een Tooneel,244. De Leer wegens de misleidingen , door de Teekenkunde in Perspectief verklaard, en door voor' beelden opgehelderd, 250, enz. Regels der Teekenkunde in Perspectief toegepast op de Bouwkunde in de verheffinge van Gebouwen in Perspectief 253. 

Van de Schaduwkundige Teekenkunde in Perspectief, toegepast op de Geographische Afteekening van de Spheer in het opmaken van Kaarten, 260. Regels der Teekenkunde in Perspectief, toegepast op de Starrekundige Afteekeningen voor de samenstelling van Hemelpleinen , enz. 267. Beginsels der Teekenkunde in Perspectief, toegepast op de berekening der Zonne en Maan eklipsen, 273. Beginsels der Teekenkunde in Perspectief toegepast op de Zonnewyzerkunde 279 Teekens van verkorting in de Rekenkunde, I 7. Teekens in de algebra gebruiklyk, 79 Verhandeling over het ontwarren van geheime Teekens in Brieven. III 

337 » enz. 

Teerling wat wy daardoor te verstaan hebben, I. 464. Een Teerling is tot de Oppervlakte van eenen Kloot in denzelven beschreven , gelyk een Vierkant tot den Cirkel in het zelve beschreven, 469 Zie ook 389. Door deszelfs Inhoud te vinden geschiedt de meting van ligchamen, II 7. Wyze om eenen Teerling te meten. II. 7 

Teerlingsche Duim is de ware Maatstok om de vatbaarheid van eene Maat re bepalen, I. 12. Teerlingsche Wortel, wat, I. 54. De uittrekking van denzelven valt moeijelyk in getallen, , en 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [IV. Afd.] 25 

en geschiedt best door Logarithmi I. 60 

Teerlingsche Vergelykingen en die van hooger Magt,over derzelver Natuur, Oorsprong en Wortelen, I. 293 

Teller en Noemer , wat zoo in de Breuken genoemd wordt. I. 7 

Tempel , deszelfs Grondlegging maakte het einde van het Vyfde Tydbestek in de Oude Historie. III. 279 

Tiende Tydbestek in de Oude Historie, gaat van den Ondergang van het Macedonnsche Ryk onder Perseus tot het begin der Christelyke Jaartellingen, en bevat omtrent 168 jaren. III. 323, enz. 

Tiendeelige Breuken, wyze om dezelven uit te drukken , 1. 4, enz. Wyze om gemeene Breuken en Grootheden van onderscheidene soorten tot tiendeelige Breuken te brengen, 41, enz. Regel om den vierkanten Wortel uit dezelven te trekken, 57 

Toepassing van de Leer der Botsinge op verscheidene gevallen, II. 38,enz. Van Naderende Spherische Driehoeken in Starrekundige Rekeningen. II. 321 

Troje , deszelfs verwoesting maakt het einde van het Vierde Tydbestek in de Oude Historie. III 277 

Troy Gewigt, grootte van de deelen, uit welken het zelve bestaat I II 

Tunica Cornea Zie Hoornvlies. 

Tweede Tydbestek in de Oude Historie, strekt van den Zond

vloed tot de Roeping van Abraham, en bevat eenen tyd van 426 jaren. III 272, enz. 

Tyd benamingen van deszelfs Maten. I. 12. Berekening van dat gedeelte der Vergelykinge van denzelven, welke ontstaat uit de Elliptische gedaante van den Wandelkring der Aarde.> met eene nette Tafel daarvan voor iederen graad van de Anomalie der Aarde, III 179. De Leer wegens de samengestelde Vergelyking van Tyd, en wegens' het opmaken van eene algemeene Tafel daarvan , rustende op de plaats der Zonne in de Ecliptica, 188. Wat Tyd is, hoe dezelve verdeeld , en door welke Maten afgemeten wordt. III 219, enz. 

Tydbestekken wat men daardoor versta, III. 238. Het Juliaansche Tydbestek is een der Standaarden om de verschillende Jaartellingen met elkanderen te vergelyken, 239. Cykelen, uit welken het bestaat ald. Aanwyzing van het gebruik, het welk men van het Juliaansche Tydbestek in de Tydrekenkunde kan maken , 256". Aanwyzing hoe het met de verscheidene Tydbestekken in de Historie samenhangt, 257, enz. Tydbestekken in de Oude Historie zyn tien in getal. III. 268, enz. 

Tydmeters, de beste soorten van dezelven vindt men in alle 




30 BLADWYZER. DER 

alle gevallen in Slingers. 

II. 77 

Tydrekenkunde , Grondbeginsels van dezelve, III 219, enz. Wat zy is, ald. Betreklyk tot de Oude Historie beschouwd. 268 

U 

Uurwerken ,Wis- en NatuurkundigeBeschouwing van dezelven, III. I enz. Natuur en oogmerk der Uurwerken in het algemeen, en Beginsels , op welken zy steunen. ald. enz. 

V. 

Vallende Ligchamen derzel' ver Snelte, wanneer eenparig, II. 19. Wanneer en in welke mate zy verhaast of vertraagd wordt, 20. Algemeene Regel voor dezelve , 20. Het geen van Val lende Ligchamen gezegd "wordt kan ook op Ryzende worden toegepast, 21 Hoeveelheid van Beweginge in Vallende Ligchamen is sa. mengesteld uit de verschillende Zwaartekragt en de hoeveelheid van Stoffe in het Ligchaam, 23 DeSnelte van Vallende Ligchamen moet overal dezelfde zyn, welke Evenredigheid de hoeveelheid van Stoffe ook moge hebben. 24 Veeren beschouwing van gelyktydige Slingeringen in Veeren, III. 27, enz. Beschouwing der Veeren als Regelaars van de Balans van 

Klokken en Horologien beschouwd , 32 , enz. De voorgaande Leer wegens Veeren verder beschouwd en opgehelderd door Uitrekeningen , in derzelver onderscheiden gebruik in Horologien. 39 

Veerkragt in Ligchamen, wat zoo genoemd wordt. II 18. Dezelve wordt door hette vermeerderd en door koude verminderd, ald. Aanmerkingen over de Veerkragt der Lugt. II. 385 

Verdikking in Ligchamen, wat zoo genoemd wordt. II 17 

Verdunning in Ligchamen, wat zo genoemd wordt II 17 

Vergelykingen, Teerlingsche) en die van grooter Hoogheid , over derzelver Natuur, Oorsprong en Wortelen, I. 293. Over het veranderen der Vergelykingen en het wegnemen van derzelver tusschenleden, 302, enz Over het vinden der Wortelen van Vergelykingen , wanneer twee of meer der Wortelen gelyk zyn aan elkanderen, 314. Palen der Vergelykingen , 320, enz. Regel voor de Ontbinding der Vergelykingen , welker Wortelen allen meetbaar zyn, 325. Over de Ontbinding der Vergelykingen volgens den Regel van Cardanus en andere diersoorte 335, enz. Newtoniaansche wyze van Naderen tot de Wortels der Vergelykingen in getallen , 346, enz. Berening van dat gedeelte der Vergelykinge van Tyd, het 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [IV. Afd.] 31 

het welk ontstaat uit de Elliptische gedaante van den Wandelkring der Aarde, met eene nette Tafel daar van voor iederen graad van de Anomalie der Aarde ,III I79. De Leer wegens de samengestelde Vergelyking van Tyd , en wegens het opmaken van eene algemeene Tafel daarvan, rustende op de plaats der Zonne in de Ecliptica. 188 

Verkorting, Teekens van de zelve in de Rekenkunde. I. 7 

Vermenigvuldiging, wat, I. 16. Tafel van dezelve. 17. Regel van werking, 18. Voorbeelden van Vermenigvuldiging,^, enz. Vermenigvuldiging van Breuken, 35, enz. 93.— Vermenigvuldiging verandert door Logarithmi in Optellinge, I. 64, Voorbeelden van VermenigVuldiging in geheele en gemengde getallen, 69. Vermenigvuldiging van Algebraische Grootheden rust op dezen algemeenen Regel voor de Teekenen: wanneer de Teekens der Werkeren gelyk, dat is beiden + of beiden - zyn, is het Teeken der uitkomste ook +; maar wanneer de Teekens der Werkeren ongelyk zyn, dan krygt men in de uitkomste - I. 84. Voorbeelden tot opheldering van dezen Regel. 85 

yerschilzigten, Toepassing van Naderende SpherischeDriehoeken in Starrekundige Rekeningen, betreklyk tot dezelven. II. 221 

Verwoesting van Troje , met dezelve eindigt het Vierde Tydbestek der Oude Historie. III 277' 

Vierde Magt, den Wortel van dezelve vindt men door tweemaal den vierkanten Wortel te trekken. I, 6 

Vierde Tydbestek in de Oude Historie, bevat 308 jaren, en gaat van den Uittogt der Israellieten tot de verwoesting van Troje. III 277 

Vierkant deszelfs Nadering , hoe te vinden, I. 449. Wyze om het af te meten. II.. 4 

Vierkante Wortel van een getal, wat, I 54. Regel om den vierkanten Wortel uit eenig getal te trekken, 55. Om dien te trekken uit tiendeelige Breuken :,57. Vierkante en Surdische getallen „ hoe onderscheiden, 60, enz. Aanmerkingen over het uittrekken van den vierkanten Wortel in getallen, I.) 55, enz. Beschouwing van den aart, oorsprong, en Wortelen der Vierkante Vergelykingen , I. 164, enz. Eene verzameling van Vragen, die Vierkante Vergelykingen of Equatien voortbrengen. 170, enz. 

Vierkanting van een getal, wat, I. 54. Wyze, op welke de Vierkanting der Sneede van kromme Lynen geschiedt. 

487, enz. 

Vlakte , hellende) derzelver werking verklaard. II. 45 

Vlam van Buskruit, nasporing van de Snelte, welke zy krygt, door zichzelve uit te zetten. II. 421 

Vlie- 




34 BLADWYZER DER 

Vliezen der Oogen , II. 165. Verklaring van de wyze, waarop het Gezigt geschiedt door de Brekingen Buiging der Lichtstralen , door de Vogten en Vliezen der Oogen. 166 Vloeibaarheid der Ligchamen komt voort uit de Klootsche gedaante hunner deelt; jes. II 16 Vogten der Oogen. Zie ook 

Vliezen. Voorstellen Geometrische') met derzelver Oplossing I. 407, enz. 

' Voortgangen der Evennagten, Toepassing' van Naderende Spherische Driehoeken, in 

. Starrekundige Rekeningen, betreklyk tot dezelven. II. 

321 

Voortgeworpene Ligchamen, hoeveelheid van de Weerstandbieding der Lugt op 

'' dezelven; en inzonderheid op Kogels , bepaald door Proeven met de Slingers, II. 420, enz. Beschouwing der " Weerstandbiedinge , Snelheden, Tyden en doorgeloopene Ruimten van voortgeworpene Ligchamen', in hunne loodregte ' Ryzinge en Dalinge in Weer

'" standbiedende Middelstoffen ,436. Ridder Izaak Newtons manier om den weg van een voortgeworpen Ligchaam in eene weerstandbiedende Middelstoffe naar te spooren, opgehelderd, op de Geschutkunde toegepast en door Proeven bevestigd. 449 

Voortwerpende en Middelpunts- ■ 

kragten, door welken Ligchamen Cirkels, of zekere soorten van Cirkelronde Bewegingen beschryven ; en eene Vergelyking, en Berekening van de Kragten , Snelheden en Kringtyden. II. 88 Voortwerping , Natuur- en Werktuigkundige Beginsels van dezelve, toegepast op de oplossing van alle gevallen in de Busschieterye. II. 

77 

Vragen, betreffende het koopen van vrye goederen tegens samengestelden Intrest, Grondlessen tot Oplossing van dezelven. I. 257 

Vyfde Tydbestek in de Oude Historie , begint met de Verwoesting van Troje, en eindigt met de Grondleg

. ging van den Tempel onder Salomou, bevattende eenen tyd van 175 jaren. III. 279 

Vyfhoek, wat. I. 389 

W. 

Wandelkringen algemeene leer wegens dezelven, beschreven door eene gegevene- Kragt en over de 

. Evenredigheid van de Ruimten en Tyden, in welken zy beschreven zyn. II 99 enz. 

Weerstandbieding op Ligchamen, die in eene Weerstandbiedende Middelstoffe bewogen worden, beschouwd, II. 366, enz. Hoeveelheid van de Weerstandbieding der Lugt op voortgeworpene Ligchamen, en inzonderheid op Kogels,bepaald door 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [IV. A,fd. ] 33 

door Proeven met den Slinger , II. 408, enz. Beschouwing der Weerstandbieding van voortgeworpene Ligchamen in hunne loodregte Ryzinge en Dalinge in Weerstandbiedende Middelstoffen 436 

Weken , uit dagen samengesteld , derzelver Benamingen. III. 225 

Werktuiglyke Natuurkunde Zie Wiskunde Werktuiglyke Beginsels der Natuurkunde,toegepast op de Grondleeringen wegens de Bewegingen van een Planeet. II. 113, enz. 

Wet der Middelpuntzoekende Kragt, strekkende naar een gegeven punt in den As eener Kegelsneede. II 104 

Wigge wordt van veelen gebragt onder de eenvoudige Werktuigen . maar is inderdaad' eene dubbele hellende Vlakte. II. 46. 

Windas behoort 'onder de Werktuigen tot den Kaapstand. II. 48 

Wiskunde , wat zy eigenlyk bedoele, II 3. Grondbeginsels van dezelve, toegepast op de Werktuiglyke Natuurkunde, ald Wiskundige en Natuurkundige Beginsels der Spiegelkunde,' of het gezigt door weeromgekaatst Licht van alle soorten van gepolyste Spiegels, II. 173, Wiskundige en Wysgeerige Gronden der Busschieterye, gevoegd by en opgehelderd door de Proeven, welke door wylen den Heer Robins zyn gemeen gemaakt, II. 367. Wis- en 

Natuurkundige Beschouwing der Uurwerken. Zie Uurwerken. 

Witheid is een samenmengsel van vele' eenvoudige Kleuren. II. , 173 

Wortel _ -Zie Vierkante , Teerlingsche enz. , 

Worteltrekking Regels omtrent dezelve, I '151 enz. 

Wryving bedraagt, over ' het geheel omtrent een derde gedeelte van de Zwaarte der Werktuigen II 48 ' Wysgeeringe en Wiskundige Gronden der Busschieterye enz .. Zie Wiskundige 

Zesde Tydbestek der Oude Historie '; gaat van de Grondlegging, van Salomons Tempel tot de Bouwing 'van Rome, .bevattende 258'jaren, III .281 

Zeshoek, wat, I. . 389 

Zevende Tydbestek van de OudeHistorie , begint met de Bouwing van Rome, en 'gaat tot Cyrus , bevattende 208 jaren III 287 

Zevenhoek, wat. I. 389 

Zondvloed, met denzelven begint het Tweede Tydbestek van de Oude Historie. III. 

272, enz. 

Zonnecirkel, verklaring wegens denzelven. III 249, enz. 

Zonnewyzer, Beschouwing en Samenstelling van eenen Elliptischen , Cirkelronden en Diametralen Zonnewyzer, die door middel van eenen Horizontalen Zonnewyzer, de ware Meridiaan zal vinden. III. 204,enz. 

Zon- 




34 Bladwyzer, enz 

Zonnewyzerkunde of Beginsels der Teekenkunde in Perspectief toegepast op de konst om Zonnewyzers te maken. !!• 279 

Zwaarheids-middelpunt in Ligchamen is dat punt, waarin derzelver geheele Zwaartekragt vereenigd is, zoodat zy , aan het zelve gehangen zynde, in Evenwigt blyven. II 52. Hoe te vinden in een Parallelogram 

53. Hoe in eenen Driehoek 

54. Hoe in een Trapezium, ald. Hoe in de Parabool, 

55. Hoe in eenen Cirkelboog, ald. Hoe in een Quadrant, 56. Hoe in eenen Cylinder, 57 Hoe in een Kegel, 58. Hoe in een halven Kloot. 59 

Zwaarte, of Gewigt van Ligchamen, wat wy zoo noemen , II. 24. Zwaarte van 

| Werktuigen bedraagt om

trent driemaal zoo veel als de Wryving, II. 48. Wyze oih het Middelpunt der Zwaarte in verscheidene Ligchamen te vinden, 52. De leer wegens betreklyke, volstrekte en soortelyke Zwaarte in Ligchamen, verklaard op de weegkundige Gronden van weerstandbiedende Vloeistoffen, II. 375. Soortelyke Zwaarte en andere eigenschappen der Lugt, verklaard door Proeven en Uitrekeningen. 385 Zwaartekragt en Beweging, wetten van dezelve,II 10, enz. Derzelver vermogen is als de doorgeloopene Ruimten in zekeren tyd, 13. De versnellende Zwaartekragt en de hoeveelheid van Stoffe in het Ligchaam maken te samen de hoeveelheid van Beweging in vallende Ligchamen, ald. 




BLADWYZER 

DER 

VOORNAAMSTE ZAAKEN 

Voor de Levensbeschryving der Wysgeren VERVAT IN DRIE DEELEN. 

A. 

Agrippa , Henrikus Korne

* lius) zyne geboorte en afkomst I. 199. Hy begeeft zich in den krygsdienst, en oeffent zich in de Geleerdheid, ald. enz. Getuigenis, sen wegens zyn vernuft en kundigheden , 200. Misnoegen van de Geestelykheid tegen hem, ald. Zyne Reizen,ib: Zyne Lotgevallen en Werken. 201 ,enz. 

Akademie, Koninglyke) der Wetenschappen te Parys in den jare 1666 opgerigt.II. 139 

Akademische Wysgeeren, hoedanigen daartoe gebragt worden. I 19,enz. 

Albategni een Syrisch Vorst, bloeide in de Negende Eeuwe, en was een voornaam Starrekundige, I. 153. Hy was ook bekend onder den naam van Mahometh van Araete. ald. 

Albumazar, bloeide in de Ne

gende Eeuwe en wordt van sommigen onder de Wysgeeren geteld. I 153 

Alexander de Groote , door Aristarchus onderwezen, I. 38.Byzonderheden tusschen hem en dien Wysgeer voorgevallen. 39. enz. 

Amontons, William) werd te Normandye in den jare 1663 geboren, III. 135. Hy hield , zich voornamelyk bezig met de beoeffeninge der Wiskunde, en met het vervaardigen van Werktuigen, ib. enz. Zyn Werk, behelzende Proeven en Waarnemingen om een nieuw Weerglas te maken, 136. Hy overleed in den jare 1705. 37 

Anaxagoras, waar , wanneer en in welken staat geboren , I 10. Zyne veragting van Rykdommen, ald. Hy oeffende zich te Atheenen' in de Wysbegeerte, gedurende den tyd van 30 jaren, II Sommigen willen dat hy 

Hier en daar vindt men by de aanwyzing der bladz. in dit Register een *. Waar dit geschied is begrype men dat in het Werk een Drukfout is ingeslopen. in het teekenen der bladz. van boven. D. III. in het Leven van Hans Sloane volgt na p. 150, p. 51. » ptaatse van 151. 

Reg. voor de Lev. der Wysg. A 




2 BLADWYZER DER 

hy de eerste was , die de stof bezield stelde, ald. Zyne gevoelens wegens God waren zeer redelyk, ald. Zyne begrippen wegens de Zon en Maan, ald. Zyne Leer wegens de Winden, Aardbevingen, Donder en Bliksem, II enz. Vogt, Warmte en Koude waren het .waaruit, volgens hem, de dierlyke Waereld was voortgekomen ,12. Zyn gevoelen wegens het Geluid', ald Zyne Leerlingen , ib. Partyschap tusschen hem en Demokritus, ald. Zyne Bestryding des Bygeloofs, 13. Verschillende berigten wegens zyn karakter en dood. ald Zyne Schriften, 16. Eenige weinige van zyne Spreuken. 17 

Anaximander, was een Leerling en Opvolger van Thales, I 8 Zyne ervarenheid in de Starrekunde, ald. Volgens hem was Oneindigheid 

het beginsel en Water de Hoofdstof waaruit alles sproot en gemaakt was. 9 

Anaximenes,was een Leerling van Thales en Anaximander, I. 10. Volgens hem was Lugt of Geest, woorden, die het zelfde beteekenden , 'het beginsel van alles, ald. Zyn gevoelen wegens den Regenboog kwam overeen met dat der hedendaagsche Wysgeeren. ald. 

Apollonius van Pergamum, een beroemd Meetkundige, wanneer hy bloeide, I 88. Zyne Boeken over de Kegelsneden maken zyn eenig

ste werk uit , dat nog in wezen is , 88. Sommigen hebben de ophelderingen over Aratus aan hem toegeschreven, ald. Overzetting van zyn Werk , 89Byzonderheden wegens hem. ald. 

Aratus, de Wysgeer en Digter , wanneer en waar geboren, I 83- Zyn oordeel en vernuft bragten hem in agting by Koning Antigonus Gonates, ald. Hy leerden God kennen als den Schepper van alles, 83. Eene plaats uit zyn gedigt wordt door Apostel Paulus aangehaald, ald. Zyn gedigt over de verschynsels der Nature werd door Cicero Claudius en Germanicus in het Latyn vertaald. 84 

Archelaus , zyne geboorteplaats onzeker, 1. 17. Hy was een Leerling van Anaxagoras, en een Voorstander van Sokrates, ald. Hy leeraarde , behalven de Natuurkunde , ook de Zedekunde, 18. Byzondere leeringen van dezen Wysgeer. ald. enz. 

Archimedes , zyne droefheid over den dood van Conon, I. 58 Hy woonde te Syrakuse: zyn lof als Wiskundige, I. 91. Zyne Werktuigen en Uitvindingen in de Wiskunde , ald. Zyn glazen Bol, door welken men de Hemelsche ligchamen in beweging zag, 16 Vaarzen van Claudianus op denzelven , 92. Dikwyls was hy door zyne aandagt ongevoelig voor alles wat buiten hem 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 

3 

hem omging , ald. Hoe hy in het Bad vond hoeveel Zilvers in de Kroon van ■Hiero met Goud gemengd was, 93. Welke zyner Werken tot ons gekomen zyn, 94. De Schroef van Archimedes , ald. Brandglazen , met welken hy de Schepen der Romeinen in brand zette , 94. Waarschynlyk vindt men veel fabelagtigs van hem verhaald. 95, enz. Aristarchus, te Sainos geboren , was de eerste , die beweerde dat de Aarde om haar middelpunt draait, en jaarlyks eenen Kring om de Zon beschryft, I. 90. Hy heeft eene byzondere soort van Zonnewyzers uitgevonden, ib. Zyne Verhandeling over de grootte en afstand der Zonne en Mane is het eenigste van zyne Werken, dat nog in wezen is. ald. Aristo de Stoicyn, zyn byzonder gevoelen. I 103 Aristoteles ,een der beroemdste Wysgeeren , om zyne naarvorschingen van de verborgene fraaiheden der Nature, I. 36. Zyne afkomst, geboortetyd , en ongebondene levenswyze in zyne jeugd , ald. Aansporing, welke hy kreeg om zich Op de Wysbegeerte toe te leggen , en de Geneeskunde te oeffenen ald. Zyne naar- . stigheid en matigheid, 37. Zyne vorderingen onder het opzigt van Plato ald. Hy werd als Afgezant naar Filippus, Koning van Ma

cedonië, gezonden, en rigtte by zyne wederkomst te Atbeenen eene nieuwe gezindheid van Wysgeeren op, 38. Hy werd door Koning Filippus aangezogt om deszelfs zoon Alexander op te voeden , en bleef agt jaren in dien post. ald. Naar Atheenen gekeerd zynde, verkoos hy eene andere manier van onderwyzen, naar welke zyne leerlingen den naam van Peripatetici kregen, 39. Hy hield, op verzoek van Alexander , openbare lessen over de Proefondervindelyke Wysbegeerte , ald. Omtrent dien tyd gaf hy verscheidene Natuurkundige en Bovennatuurkundige Verhandelingen aan het licht, waarover Alexander zeer misnoegd was, ald. Brief hierover door Alexander , in zyn misnoegen , aan hem geschreven , en antwoord van den Wysgeer, 40. Hy verliest de gunst van Alexander, 41. Zyn ongenoegen tegen Alexander opgevat, 42 Zyne zedelyke hoedanigheden , ald. Hy verdeelde zyne Wysbegeerte in twee deelen , in de beschouwelyke en de betragtelyke, 42. Zyn oordeel over de ontbeering, 43. Zyne twee verschillende bepalingen van de Stoffe, 43, enz. Zyn gevoelen wegens de zelfstandige gedaanten, 44. Alle aardsche ligchamen bestaan, volgens hem uit vier Hoofdstoffen, 45. A 2 Hy 




4 BLADWYZER DER 

Hy stelde eene vyfde Hoofdstofvoor de Hemelsche ligchamen, ald. Zyne Helling wegens de eeuwigheid der dingen, 45. Hy beweerde dat de Hemelen onverderflyk zyn, en dat het eerste en opperste Wezen de Hemelen en de Aarde doet draaijen. ald Hy stelde dat het geen nu met Water bedekt is eertyds droog Land was, en dat het geen nu droog Land is met water zal overdekt worden, 46. Zyne gedagten wegens de oorzaken, uit welken het ware geluk der menschen geboren wordt, ald. Zyne gedagten over bet waar geluk, 48, enz. Over den oorsprong van onze denkbeelden, 49. Over de Regeeringsvormen, ald. Zyne antwoorden op eenige vragen , en andere byzonderheden , hem betreffende. 

50, enz. 

Aurelius Cornelius Celsus. Zie 

Celsus. 

Avicenna, een geleerd Arabier van de Negende Eeuw. I. 153. Zyne lotgevallen, 154. Zyne Werken , 155. Hy was meer een Wysgeer in bespiegeling dan in betragting. ald. 

B. 

Bacon, Roger) een geleerd Engelsch Monnik van de Franciskaner orde, I. 157. Hy gaf te Oxford al vroeg blyken van zyne groote bekwaamheden, I 157. Op 

de Hooge Schole te Parys, maakte hy ongemeene vorderingen in de Geleerdheid, ald. Hy begaf zich onder de Franciskaner orde, en keerde weder naar Oxford , 158. Zyne Proeven over de Natuurlyke Wysbegeerte' stelden hem bloot aan de betigting van Tooverye , ald. Zyne poging om Hervorming te weeg te brengen was oorzaak dat men hem vervolgde, 159. Zyn] Opus Magnum aan Paus Clemens den IVden gezonden , 161. Na den dood van dien Paus was hy , gedurende den tyd van tien jaren gevangen, ald. Zyne bedrevenheid in de Talen, 163. In de Wiskunde en in de Werktuigkunde, 164. Welk. regt hy hadt op de uitvinding der Teleskoopen, 169. Zyne kundigheid in de Aardryksbeschryving, 174. In de Tydrekenkunde, 176. In de Scheikunde, ald. In de Geneeskunde, 178. In de. Regten en Overnatuurkunde, ald. In' de Zedekunde, ald. In de Godgeleerdheid, 179. Weerlegging der tegen hem ingebragte beschuldigingen, 180. Lyst van; zyne Werken. 181 

Bacon, Francois') Vicomte van St. Albans, en Opperkansellier van Engeland, werd geboren in den jare 1561, II 31. Hy gaf vroeg blyken van ongemeene bekwaamheden , en maakte groote vorderingen in de? Wysbegeerte, ald. enz. Hy ' muntte 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [V. Afd.] 5 

muntte in zynen tyd uit als Staatsman en Geleerde, 33. In den jare 1621 werd hy van ontrouw beschuldigd gevangen gezet, 34. In de gevangenis schreef hy zyne meeste Latynsche Werken over de Wysbegeerte en andere Wetenschappen, 35. Zyn dood , ald. Berigt van Maclaurin wegens hem als Wysgeer. 36 Bainbridge, John) was geboren in Leicestershire, in den jare 1582, II. 110. Hy oeffende zich te Cambridge in de Geneeskunde, en maakte naderhand, als Geneesheer , in zyne geboorteplaats , grooten opgang, III Hy besteedde zyne snipperuren om vorderingen te maken in de Wiskunde, en inzonderheid in de Starrekunde, ald. Zyne beschryving van de Komeet des jaars 1618 maakte hem zeer beroemd, ald. Hy werd Hoogleeraar te Oxford, ald. Hy leerde, omtrent 40 jaren oud zynde de Arabiscbe Taal, om zich tot het lezen der Schriften van de Arabische Starrekundigen in staat te stellen , ald. Zyn Dood en Grafschrift, 112. Zyne Werken. 113, enz. 

Barrow, Izaak een beroemd Wiskunstenaar en Godgeleerde, werd te London geboren in den jare 1630, II 191. Op de Hooge School oeffende hy zich in alles wat tot de Geleerdheid behoorde , en inzonderheid 

in de Natuurkunde.<zM. ald. 

oeffende zich ook in de Geneeskunde, 192. Zyne mislukking om als Godgeleerde bevorderd te worden deed hem denken om eene reize naar Vrankryk te ondernemen , 193. Hy begaf- zich vervolgens naar Italië, ald. Hy reisde naar Smirna en Konstantinopolen, welke reize hy in Latynsche vaarzen heeft beschreven, ald. Hy keerde in den jare 1659 in zyn Vaderland, waar hy in de Bisschoppelyke Kerk werd aargenomen, ald. In den jare 1662 Werd hy Hoogleeraar in de Wiskunde in Gresham Kollegie, 194. Hy gaf ook lessen in de Starrekunde, ald. In den jare 1669 wydde hy zich geheel aan de Godgeleerdheid toe,en werd begunstigd met eene Predikantsplaatse in Wales, 195 Hy werd naderhand Regent in Trinity Kollegie, en Onder-kansellier van de Universiteit ald. enz. Hy stierf in den jare 1677, 196 Zyn Karakter in een Grafschrift door Dr. Mappletost opgegeven, ald. Zyne Schriften. 197 Baijer, John) een Duitscher van afkomste , was een Regtsgeleerde van zyn beroep , II. 108. Hy bloeide in het begin van de Zeventiende Eeuw, ald Hy maakte zich voornamelyk bekend door zyn Werk in den jare 1603 uitgegeven , onder den titel van Uranometria , A 3 en 




6 BLADWYZER DER 

en in den jare 1672 herdrukt, onder dien van Coelum Stellatum Cbristianum. 

109 

Berewood Eduard) te Chester in den jare 1665 geboren , was Hoogleeraar in de Starrekunde in het Kollegie van Gresham, II 70. Algemeen berigt wegens zyne Schriften. 71 

Bernouilli, Jakobus) een beroemd Wiskundige, werd te Bazel geboren , in den jare 1654 , III- 61. Zyne vorderingen in de Wysbegeerte en Wiskunde, ald. Zyne Reizen, nevens zyne Waarnemingen en Proeven , gedurende dezelven gedaan, 62. In den jare 1684 werd hy Hoogleeraar in de Wiskunde te Heidelberg , 63. Hy bragt, met hulpe van zynen Broeder , de Differentiaal - rekening van den Heer Leibnitz tot grooter volmaaktheid, 64. In den jare 1687 werd hy Hoogleeraar in de Wiskunde te Bazel , ald. Zyne vlyt, verworven eer, en Werken,ald. enz. Hy stierf in den jare 1705. 65 

Bianchini, werd in den jare 1662 te Verona geboren, III. ico*. Nog zeer jong zynde nam hy den geestelyken staat aan, en oeffende zich niet slegts in die dingen, welke hy zich als Geestelyke moest eigen maken , maar ook in de Wetenschappen, die onder den naam van fraaije letteren bekend zyn, ald, Zyne be

drevenheid in de Wiskunde, 103. Zyne beschryving van een onderaardsch Gebouw, in den jare 1726 op den Appischen weg ,• naby Rome , ontdekt , 104. Zyne Waarnemingen en Ontdekkingen in de Starrekunde, 105, enz. Hy stierf in den jare 1729. 109 

Blagrave, John) was een voornaam Engelsch Wiskundige, geboren te Bulmarsh court in Berkshire, II. 141. Hy was een aanmoediger der Wetenschappen, en een man van eenen aartigen inborst, gelyk uit verscheidene byzonderheden in zynen laatsten wil wordt aangewezen, 142. Hy stierf in den jare 1611, 143. Gedenkteeken ter zyner eere in de St. Laurence Kerke te Reading opgerigt, en Opschrift van het zelve, 143. Berigt wegens zyne Werken. ald. 

Blondel, Francois~) werd nog zeer jong zynde tot Koninglyk' Hoogleeraar in de Wis- en Bouwkunde aangesteld , II. 144. Van den jare 1652 tot 1655 reisde hy als Gouverneur met den Graaf van Brtenne ald. Sederd werden hem verscheidene aanzienlyke posten, te land en ter zee, in den krygsdienst aangeboden, ald. Hy werd ook gebruikt in onderhandelingen met vreemde Vorsten en won in alle opzigten algemeene agting, ald. Hy stierf in den jare 1686, 145. Berigt 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. AFJ.] 7 

rigt wegens zyne Werken. 

ald. 

Blondel Franciskus) werd in den jare 1630 in Vrankryk geboren, III. ,35. In den ouderdom van 21 jaren was hy reeds Hoogleeraar in de Wiskunde te Parys, ald. Zyne kundigheden in vele zaken , 36. Berigt van zyne Werken. 36 Boerhave, Herman) een der beroemdste Geneeskundigen, III. 138 Hy werd te Voerhout geboren, ald. Schoon hy tot de Studie derGodgeleerdheid geschikt werd, toonde hy egter al vroeg eene sterke zugt tot de Geneeskunde, ald. enz. Zyne Oeffeningen op de Hooge Schole te Leyden om zich tot den H. dienst bekwaam te maken, 139. Hy had geringe gedagten van zyne verdiensten om dien post waar te nemen , en gaf, ter goedmakinge der noodige kosten om naar behooren te vorderen, lessen in de Wiskunde, 140. Gedurende dien tyd maakte hy zich bekend by de Curateuren van de Leydsche Akademie, ald. Hy oefFende zich, op raad van eenen derzelven in de Geneeskunde , waarin hy zeer groote vorderingen maakte, 140, enz. Tot den Predikdienst bekwaam gekeurd zynde, doch geen beroep krygende, ging hy voort met de beoeffeninge der Geneeskunde, en werd in den ja,re 1701 tot Leeraar in de

zelve beroepen, 141. In den jare 1709 werd hy Hoogleeraar in die Wetenschap , 142. Redevoeringen , welke hy in dien post deed, ald. enz Byzonderheden wegens zyne leerwyze en zyn karakter, 143, enz. Hy overleed in den jare 1738, 143. Zyne Werken, ald. 

Boetius, gesproten uit de oude geslagten der Anitii en Torquatii wanneer hy bloeide, I. 152. Zyne lotgevallen, ald. Zyne vyf Boeken over de Vertroostingen der Wysbegeerte , en andere Schriften. ald. 

Borelli, Joannes Alpbonso een voornaam Wysgeer en Wiskundige , was geboren te Napels, in den jare 1608, 

II. 145. Na Hoogleeraar in eenigen der voornaamste Hooge Scholen van Italie geweest te zyn, leefde hy te Rome , onder de bescherming van Cbristina, Koninginne van Zweden, 145, enz. Zyne verrigtingen, aldaar, 146 Berigt wegens zyn Werk de motu animalium , ald. Zyne andere Werken , 147. Hy stierf in den jare 1679. ald. 

Boyle, Robert') was een van de grootste proefnemende Wysgeeren , en een der beste menschen van zynen tyd: Hy werd geboren in Ierland in den jare 1627 , 

III. 22. Na de gronden der Geleerdheid in zyn Vaderland gelegd te hebben, studeerde hy in de Hooge 

A 4 Schole 




8 BLADWYZER DER 

Schole te Leyden, 23. Hy reisde vervolgens naar Vrankryk , Zwitserland en Italie, en oeffende zich in alles wat noodig was om de H. Schrift in de 001spronglyke Talen te verstaan, 23. Na zyne Reizen zette hy zyne Studien voort aan de Hooge Schole te Oxford, zich voornamelyk toeleggende op de Proefondervindelyke Wysbegeerte en de Stofscheikunde 23, enz. Na vele Proeven van verschillenden aart met hulpe van zyne vrienden gedaan te hebben , deed hy, in den jare 1657 eenige Proeven met de Lugtpomp , waardoor hy veel agting won, 24. Kort na de herstelling van Koning Karel den IIden, werd hy een der eerste Leden van hetKoninglykGenootschap, as. Berigt wegens zyne Ontdekkingen , ald. Hy hield zich ook bezig met Oordeelkundige en Godgeleerde oeffeningen, 26. Omtrent het jaar 1663 werd hy sterk aangezogt om de Geestelyke orde aan te nemen , waartoe hy egter niet besloot, 26, enz. Zyne zugt en bekwaamheid om de kennis van den Godsdienst te bevorderen , 27, enz. Hy stierf in het 64de jaar van zynen Ouderdom, 31. Voorbeelden van zyne weldadigheid, ald. Berigt van zyne instelling der Lessen tot verdediging van den Christelyken Godsdienst, 

32. Zyne groote vermaardheid , en agting, welke men hem toedroeg, 33 Zyne persoonlyke hoedanigheid en levenswyze , ald. 

enz, 

Brabe, Tycho) te Schonen in Denemarken geboren , I. 223. By het overlyden van zynen Vader nam zyn Oom de zorg over zyne opvoeding op zich, ald. Zyne vorderingen in de Starrekunde te Leipsig ,224. Zyne Reizen, 225. Gunsten , hem na zyne wederkomst door Fredrik den IIden, Koning van Denemarken, bewezen, ald. enz. Vervolgingen tegen hem , door Koning Cbristiaan den IVden, aangerigt, 226. Hy wordt begunstigd door den Keizer, 227, enz. Zyne Werken, 229. Hoogagting, welke verscheidene Geleerden hem, uit hoofde van zyn karakter, hebben toegedragen. 231 

Brancher, Thomas") een voornaam Wiskundige , werd geboren in Devonshire, in den jare 1636. 73. Zyne ervarenheid in de Wis en Stofscheikunde, ald. Zyne verrigtingen. ald. Briggs, Henrik) een beroemd Wiskundige van de Zestiende Eeuw, geboren te Warleywood in Yorkshire, in den jare 1576, II. 46. Hy helpt Lord Neper in de uitvindingen der Logarithmi in orde te brengen, 47. Zyne Werken en Karakter. 

40 Broun- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 9 

Brounker, Lord William) werd in Ierland geboren in den jare 1620, IL 184. Na eenige vorderingen in de Taalkunde gemaakt te hebben , oeffende hy zich te Oxford in de Wysbegeerte, en inzonderheid in de Geneeskunde, ald. enz. Zyne vorderingen en ontdekkingen in beide die Wetenschappen , 185. Hy bekleedde , met roem, aanzienlyke ampten in het burgerlyke, en bevorderde de belangen van het Koninglyk Genootschap ,ald. Zyne Schriften, 186- Hy stierf in den jare 1684. ald. Bulialdus , Ismael) werd" te Loudun in Vrankryk gehoren, II 118 Hy gaf reeds vroeg blyken van eenen Starrekundigen geest, en - werd in vervolg van tyd onder de voornaamste Starrekundigen geteld, ald. Berigt wegens zyne Werken , ald. Verbetering door hem ingevoerd ten aanzien van de Ellips , waarin de beweging van een Planeet geschiedt, 119, Hy bloeide omtrent het midden der Zeventiende Eeuw. 

ald, 

C. 

Carre Lodewyk') werd geboren in den jare 1663 , III. 75*. In zyne jeugd werd hy tot den dienst der Kerke geschikt, ald. Hier

toe geene genegenheid hebbende, raakte hy in dienst 

by Malebrancbe , 76". Hy maakte zich den geest van zynen Meester eigen en vorderde sterk in de Wysbegeerte,76. Om een middel van bestaan te hebben, ging hy te Parys lessen geven in de Wiskunde en Wysbegeerte, 77. Zyne meeste Leerlingen waren van de schoone Sexe, en dezen gaven hem gelegenheid om zyne taal beschaafder te maken, ald. In den jare 1697 werd hy Elêve van de Koninglyke Akademie der Wetenschappen te Parys ,78. Om zich dien titel waardig te maken, gaf hy in den jare 1700 het eerste volledige Werk uit over den Calculus Differentialis, en werd welhaast tot Medelid van de gemelde Akademie verkozen, ald. Na een van de gepensioneerde Leden geworden te zyn , leide hy zich in het byzonder toe op de Werktuigkunde, en voornamelyk op alles wat tot de beschouwing van de Muziek behoorde, ald. Hy stierf in het 48ste jaar van zynen Ouderdom. 79 Cartes, des) te La Haye in Touraine geboren , in den jare 1596, II. 78. Hy oeffende zich in zyne jeugd in de Wysbegeerte en beschavende Wetenschappen, ald. In den jare 1612 begon hy zich op de Krygskunde toe te leggen , ald. In den jare 1616 liet hy zich als Vrywillige onder 

A 5 de 




10 BLADWYZER DER 

de troepen van den Prins van Oranje aanschryven, 79. Hy bleef zich egter op de Wetenschappen toeleggen, en verliet, na verloop van eenige jaren het krygsleven, om zich geheel aan letteroeffeningen te wyden , ald. Zyne Reizen, oeffeningen in de Wiskunde en Natuurlyke Wysbegeerte, en zyne Werken, 80, enz. Zyn karakter en hoedanigheden volgens Dr. Barrow opgegeven. 85, enz. Cassini, Joannes Dominikus) werd in den jare 1621 in Piemont, uit eene aanzienlyke familie geboren, II. 136. In zyne jeugd had hy eene ongemeene begaafdheid voor de Latynsche Poëzy , 137- Vervolgens vielen zyne gedagten op de Wis- en Starrekunde. waarin hy zoo vorderde, dat hy op zyn 25ste jaar reeds Hoogleeraar was in de Wiskunde te Bologne, ald. Hy ontdekte in den jare 1652 den geregelden loop der Kometen, ald. Hy loste het Voorstel op om meetkundiglyk te bepalen de uitmiddelpuntigheid van eene Planeet van hare ware en middelbare plaatse, ald. Hy maakte eene nieuwe Meridiaan in de Kerk van Bologne, -;37, enz. Hy ontdekte vele byzonderheden tot Venus en Mars betreklyk, en inzonderheid de beweging van Mars om zynen As , 138. Hy gaf te Rome eene nauwkeurige beschouwing 

van Jupiters Wagters uit; ald. In den jare 1669 begaf hy zich naar Parys, werwaards hy genoodigd was door Koning Lodewyk den XlVden, 139. Cassini was de eerste bewoner van het Koninglyk Observatorium te Parys, 140. Zyne Waarnemingen en Ontdekkingen , ald. Zyne Ontdekking van vier Wagters van Jupiter, ald. Zyne uitvinding van eene Kromme Lyn, om al de Verschynsels van de Beweging .der Zonne te verklaren , 140, enz. Hy stierf in den ouderdom van 87 jaren, en werd opgevolgd door zynen Zoon Joannes Cassini. 141 

Celsus, Aurelius Comelius) by de Oudheid benoemd door zyne bedrevenheid in de Genees- en Heelkunde, I 127. Zyne Genees-en Heelkundige Schriften. ald. 

Cherubin, Vader) bloeide omtrent het jaar 1650, 11. 125. Zyne geschiktheid voor Astronomische oeffeningen, ald. Berigt wegens zyn Werk, ten titel voerende, Dioptrique Oculaire. ald. 

Chrysippus , de Stoicyn , zyn byzonder gevoelen , I. 103 

Cicero , waardoor hy als Wysgeer is beroemd geweest , I. 109. Hy bragt langen tyd te Atheenen door, onder het opzigt der beroemste Wysgeeren , ald. Wanneer hy bloeide, 109. Lof van zyne Welsprekendheid en Schryfwyze. 110, enz. Clar- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 11 

Clarke, Samuel) een der grootste Godgeleerden, en tevens zeer bedreven in de Wysbegeerte en Bovennatuurkunde, werd geboren te Norwich, in den jare 1675. III. 114. Hy gaf reeds vroeg blyken van zyne ervarenheid in de Newtoniaanscbe Wysbegeerte , door zyne aanteekeningen op de Natuurkunde van Robault, 115. Hy maakte zich vervolgens bekwaam tot waarneming van den Predikdienst, 116. Berigt wegens zyne Godgeleerde Werken , 117. Zyn geschil met Dr. DodWell over de onsterflykheid ■ der ziele, 118 Zyne oeffeningen in de Wis- en Natuurkunde , ald. enz. Zyne Bevorderingen als Godgeleerde , 119. Berigt van verscheidene Werken van verschillenden aart , door hem uitgegeven, 120. Gevolgen, welke de uitgave van zyn Boek over de Schriftuurlyke Leer der Drieëenheid had, 121. Zyne verschillen met verscheidene Godgeleerden, 122, enz. Berigt wegens zyne uitgave van Homerus, 124. Uitgave van zyne Predikatien , 125. Zyn dood, ald. Zyn karakter en eenige byzonderheden van zyn leven, ald. enz. Claudius Ptolomeus.. Zie Ptolomeus. 

Clavius , Christophorus ) een Jesuit , geboren te, Bam

berg,in den jare 1537, was beroemd door zyne bedre

venheid in de Wiskunde, en door de verbetering van den Almanak, II. 29. Scaliger stelden zyne verdienden gantsch niet hoog. ald. Cleomedes zyne Waereldbeschouwing is een van de beste Overblyfselen der Oudheid. I. 85 Clerc, Jan le) een beroemd Historieschryver, Wysgeer en Oordeelkundige, werd geboren te Geneve, in den jare 1657, III 88. Toen hy zich een weinig in de Talen geoeffend had, toonde hy neiging tot de Digtkunde, ald. Na zich eenigen tyd in de fraaije letteren geoeffend te hebben, begon hy zich op de Godgeleerdheid toe te leggen, 91. In eenige Godgeleerde geschillen over de algemeenheid der Genade, enz. week hy van de zoogenaamde Regtzinnigheid af, ald. Hy deed eene reis naar Holland, en te Geneve weergekeerd zynde, mishaagde hy door zyne begrippen en wyze van prediken, de bovendryvende party, ald. In den jare 1684 , werd hy door de Broederschap der Remonstranten verkozen tot Hoogleeraar in de Wysbegeerte , Hebreeuwsche Tale en beschavende Geleerdheid . 92. Zyne Wysgeerige Werken, ald. Zyne Aanteekeningen over het Oude en Nieuwe Testament, en zyne andere Werken, 92, enz. Hy stierf in den jare 1736 , 93, enz. 

Zyne 




12 'BLADWYZER DER 

Zyne Geleerdheid en andere loflyke hoedanigheden, ald. Collins, John) een beroemd Rekenaar en Wiskundige, werd te Wood-Eaton by Oxford, in den jare 1624. geboren, II 179, enz. Hy maakte zich zeer beroemd als Rekenmeester, ald. Zyne verrigtingen en Werken. 

180, enz. 

Columbus ,Christophorus) in het gebied van Genua, in den jare 1442 geboren, I. 232. Door de zorge zyner Ouderen werd hy tot de Wetenschappen opgeleid, en maakte , onder bekwame Leermeesters te Paria, groote vorderingen , ald. Hy zogt in het byzonder kundig te worden in de Zeevaart, en voedde eene sterke zugt tot reizen, ald. Na eenige Reizen gedaan te hebben,begreep hy dat er nieuwe Waerelden te ontdekken waren, en toonde dit door vele redenen, 

233. Zyn voorstel, om op die ontdekkingen uit te gaan , vond by Ferdinand en Isabelle in Spanje ingang, 

234. In den jare 1492 voer hy ten dien einde, met drie schepen , op voordeelige voorwaarden uit, ald Byzonderheden van die Reize, 235. enz. Zyne wederkomst in Spanje , na verloop van agt maanden, en wyze , op welke hy daar ontvangen werd, 241. In den jare 1493 werd hy andermaal .uitgezonden om 

het Eiland Hispaniola te bevolken, 242. 'Beloop van deze Reize, en zyne wederkomst in Spanje. in den jare 1496, 243. In den jare 1498 ondernam hy een togt naar de Indien. 244. Beloop van deze Reize, ald. enz. Berigt wegens zyn zedelyk karakter. 245, enz. 

Conon van Samos , een Wiskunstenaar en Wysgeer , wanneer hy bloeide, I. 58. Hy was een groot vriend van Archimedes, die zeer bedroefd was over zynen dood, ald. Zyne uitvindingen in de Meetkunde , en zyne kennis wegens den loop der Starren. 59 

Copernicus, zyne geboorte en Ouders, I. 206. Zyne eerste oeffeningen in de Wetenschappen, en inzonderheid in de Wis- en Starrekunde , ald. Zyne oeffeningen in de Schilderkunst, 207. Zyne Reizen naar Italië, 207. In zyn Vaderland weergekeerd, koos hy afzondering tot voortzetting van zyne letteroeffeningen, 207, enz. Hoe hy door waarnemingen en oefFeningen tot de ontdekking van het Stelel, naar zynen naam genoemd , gekomen zy , 209 , enz. Berigt wegens zyn Werk , ten titel voerende ; Omwentelingen der Hemelscbe Ligchamen, 212, enz. Zyne pogingen om de verscheidene Bewegingen der Mane te ontdekken, 217, enz, Hy bewilligt in de uitgave van zyn Werk , het 




VOORNAAMSTE ZAAkEN. [V. Afd] 13 

het welk hy aan den Paus opdroeg. 219 Cotes, Roger) een voornaam Wiskundige en Wysgeer, te Burbage in Leicestershire, in den jare 1682 geboren,' III. 86*. Door toedoen van zynen Oom John Smith vond hy reeds in zyne jeugd gelegenheid om zyne geneigdheid tot de Wiskunde in te volgen , ald. In den jare 1705 werd hy verkozen tot Hoogleeraar in de Starrekunde en ProefondervindelykeWysbegeerte in de Fundatie van Dr. Thomas Plume . 87. In den jare 1706 nam hy den graad van Meester in de Konsten aan, en eenige jaren later trad hy in de Geestelyke orde, ald. Berigt wegens zyne Uitgave der Principia Mathematica Philosophiae Naturalis van Newton, ald. Zyne aanmerking over de Zwaartekragt in de Voorreden van dat Werk , 88. Berigt wegens zyne andere Werken, ald. Hy stierf in den Ouderdom van 33 jaren, 90. Het Opschrift op zyn Graf door Dr. Bentley._ ald. Cunitia , Maria) sproot uit eene oude en aanzienlyke Familie in Silesie II. 132. Zy muntte uit in de kennisse der Oostersche Talen, in die van vele takken der Wysbegeerte, en inzonderheid van de Starrekunde, ald Zy maakte zich beroemd door vele verstandige en nuttige Werken. 133 ' 

D. 

Dechales Claudius Francis. kus) een uitmuntend Wis-Werktuig- en Starrekundige , werd geboren in de Hoofdstad van Savoye, in den jare 1611, III. 47. Hy muntte meer uit door de ontdekkingen van anderen te verklaren dan door zelf ontdekkingen te doen, ald. Hy stierf in den jare 1678 , 48. Berigt wegens zyne Werken. ald. Dee, Joannes) een zeer voornaam Wiskunstenaar , geboren in den jare 1522, II. 20. Zyne groote Verdiensten maakten hem vele vyanden. ald. Democritus, een der grootste Wysgeeren , werd te Abdera in Thracie geboren , I. 54. Door de Magi opgevoed , oeffende hy zich in de Godgeleerdheid en Starrekykery, ald. Van Leucippus leerde hy het Stelsel der Ondeelen, 55. Zyne Reizen, ald. Of hy ooit te Atheenen geweest zy, ald. Eenige blyken van zyne ongemeene schranderheid, ald enz. In zyne algemeene Natuurkundige Stellingen was hy een Voorloper van Epikurus, 57. Zyne denkbeelden wegens de Godheid waren zeer onvolkomen, 57. Zyn afkeer van het Huwelyk ,ald. Misnoegen tegen zyne Dienstmaagd om eene geringe oorzaak opgevat. 57 Derham , William) een voornaam 




14 BLADWYZER DER 

naam Wysgeer en Godgeleerde , werd geboren te Stewton by Worcester , in den jare 1657 , III 94. Zyne oeffeningen in de Natuurkunde, ald. Verhandelingen, door hem geschreven, en in de Filosofische Transactien geplaatst, 95. Zyne Redevoeringen , in gevolge der Lessen van den Heer Boyle, ald. Andere van zyne Werken, 96. Hy stierf in den jare 1635, ald. Zyne groote bekwaamheden en andere hoedanigheden, ald. 

Dionysius Periegetes. Zie Periegetes. 

Diophantus , een Egyptisch Wysgeer, wordt gehouden voor den Uitvinder van de Algebra, I. 143. Wanneer hy gebloeid heeft, ald. Van de dertien Boeken zyner Starrekunde zyn de zes eersten nog in wezen, ald. De uitgave van dezelven door Bachet. 143 Oordeel van Dr. Saunderson, over de Rekenkunde van Diophantus, en over zyne Algebra. 144. 

E. 

Epicurus tyd en plaats van zyne geboorte, en staat van zyne Ouderen, I. 72. Wanneer hy zich te Atheenen neerzette , ald. Zyne denkbeelden wegens God, ald. Oordeel van Seneka over hem, 74. Zyne gedagten over den dienst, dien men aan de Godheid 

schuldig is, 75. In welke soort van vermaak hy het hoogste goed stelde, 76. Verbasteringen, onder zyne Leerlingen ingeslopen, ald. Zyne grondregels wegens de matigheid, 79. Zyne matigheid en onthouding wordt van velen,zelfs van de Kerkvaderen geprezen , 80. Zyn personeel karakter, en zyn gedrag in zyne laatste Ziekte , 81. Eer en lof, hem na zynen dood toegewezen. 82 

Euclides , de Wysgeer, een Leerling van Sokrates, en van Megara geboortig , hield zich voornamelyk bezig met de spitsvindigheden der Redeneerkunde, I. 53. Nieuwe Gezindheid, welke hy oprigtte en zyne Leerlingen , ald. Men kan hem niet vryspreken van de zugt om eenen naam te maken door zeer vreemde Leeringen voor te staan 54 

Eudoxus , de Zoon van Aeschines, wanneer hy bloeide, I. 65. Zyne kundigheid» Reizen en dood. ald. 

F. 

Flamsteed , John ) een voornaam Engelsch Wiskundige, geboren te Derby, in den jare 1646 , III I Na genoegzame vorderingen in de Talen gemaakt te hebben , oeffende hy zich in de Wis- en Starrekunde, ald. Een Handschrift, door hem in den jare 1677 opgesteld en berigt gevende van 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 15 

van zyne verrigtingen in den tyd van 21 jaren, bevat een verslag van de Verbeteringen , welke hy in beide de gemelde Wetenschappen maakte, ald. Zyne Starrekundige Uitrekeningen , ald. enz. Zyne Briefwisseling met John Collins, 2. Zyne Reis naar London en zyne verrigtingen aldaar , 3, enz. Hy oeffende zich ook in de Godgeleerdheid, en werd Predikant te Ely, 6. Zyne Wis- en Starrekundige Werken , 7. Zyne Waarnemingen wegens de Planeten, 8. Hy overleed in den jare 1719, eer hy de laatste hand had geslagen aan zyne Historia Coelestis, zyn voornaamste Werk, 9. Lof, met welken verscheidene beroemde mannen van hem gesproken hebben 10,enz. Fontenelle , Bernard de) een beroemd Fransch Schryver, werd in den jare 1655 in Vrankryk geboren, III 149.Berigt wegens zyne Tooneelspelen, zyne Schriften over de Wysbegeerte en beschavende Letteren , en zyne Lofredenen, ald. Hy stierf in den jare 1756. 

150 

Foster, Samuel) in Northamptonshire geboren, oeffende zich voomamelyk in de Wiskunde , en werd, na den dood van Gellibrand, Hongleeraar in de Starrekunde, in den jare 1636, II. 95. Nog in het zelfde jaar leide hy dien post ne

der , ald. In den jare 1641 werd dezelve hem weder opgedragen , ald. Zyne Werken. 96 Freind , Johan) een geleerd Geneeskundige , Chemist en Historieschryver, werd geboren in den jare 1675 , te Croton in Northamptonshire, III 145. Zyn veel beloovende Geest was oorzaak dat hy tot de Geleerdheid werd opgeleid , ald. Zich tot de Geneeskunde schikkende, oeffende hy zich, na groote vorderingen in de geleerde Talen gemaakt te hebben, voornamelyk in de Wysbegeerte, in de Wiskunde, in de Chemie, en in de Ontleedkunde , 140, Hy maakte zich al vroeg bekend door het uitgeven van verscheidene Schriften, ald. In den jare 1704 werd hy Hoogleeraar in de Chemie te Oxford, 146. Reizen, welke by vervolgens deed, ald. enz. Berigt wegens verscheidene van zyne Schriften , en agting welke hy won, 147. Zyne lotgevallen, 148. Hy stierf in den jare 1728, ald. Lof van zyn karakter. ald. 

G. 

Galilei, of Galileo, een voornaam Wiskundige in Italie, werd geboren te Pisa in den jare 1564, II. 50. In den jare 1592 werd hy Hoogleeraar in de Wiskunde in de Hooge Schole van 




16" BLADWY 

van Padua, ald. In den jare 1611 werd hy in dien post te Pisa beroepen, ald. Zyn gevoelen wegens de Beweging der Aarde stelde hem bloot aan zware vervolgingen van de zyde der Inquisitie, ald. Hy werd genoodzaakt om het af te zweeren, 51. Omtrent het jaar 1634 vond hy het Teleskoop uit, 52. Zyne Ontdekkingen wegens de Beweging der Mane,de Vlekken in de Zonne , de Wagters van Jupiter, den Ring van Saturnus , en meer andere byzonderheden, 52. Zyne Ontdekking van den Melkweg, ald. De agt Laatste jaren van zyn leven bragt hy door in eenige Vlekken naby Florence, 63. Zyne menigvuldige Waarnemingen deden zyn Gezigt verzwakken, ald. Zyne gestalte en hoedanigheden, ald. Zyne Werken, 54. Berigt wegens hem uit Maclaurin. 55 Gassendus, Petrus) Hoogleeraar in de Wiskunde te Parys, was de hersteller en verdediger van de Epikurische Wysbegeerte, II. 87. Zyne Starrekundige Verhandelingen , ald. Hy was de eerste, die den Overgang van Merkurius over de Schyf der Zonne waarnam , 88. Hy had eene kostbare Boekery en eene groote verzameling van Zeldzaamheden , 89. Hy stierf in den jare 1655 

ald. 

ZER DER 

Gellibrand, Henrik te London geboren in den jare 1597, maakte groote vorderingen in de Wiskunde, en werd in den jare 1627 tot Hoogleeraar in de Starrekunde in het Kollegie van Gresham verkozen, II. 92. Hy voltooide de Trigonometria Brittannica van den Heere Briggs 93- Zyne andere Werken. ald. 

Gesner, werd in den jare 1536 te Zurich geboren, II. II Door zyne oeffeningen in de Wysbegeerte en Geneeskunde kreeg hy den naam van den Duitschen Plinius, ald. Hy stierf in den jare 1595 Zyne Schriften. 

ald. 

Gravezande, 's~) byzonderheden wegens zyne kundigheden en karakter. III. 161 „ enz. 

Greaves, John) geboren in den jare 1602 te Colmore by Alresford, werd in zyne jeugd in de gronden der Letterkunde onderwezen, II. 129. Vervolgens oeffende hy zich in de Wiskunde en Wysbegeerte, ald. Zyne Reizen naar de Oostelyke Landen, 130. Zyne Waarnemingen en Werken. 

131. enz. 

Gregory , Jakob~) een voornaam Wiskundige , werd geboren te Aberdeen , in den jare 1639 , II. 200. Hy had eene sterke zugt tot de Wysbegeerte en Wiskunde , waarin hy groote vorderingen maakte . ald.enz. Zyne eerste Ontdekking 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 17 

king was de uitvinding van het weeromkaatsend Teleskoop, 201. Hy vond een middel om den Inhoud van de Hyperbool en dien van den Cirkel met elkanderen te vergelyken, 201. Zyne andere gewigtige Ontdekkingen, en groote hoedanigheden , 202. Zyn vindingryk Vernuft in de Wiskunde, 204. Zyne Werken. 205 

Gregory, David) werd te Aberdeen in den jare 1661 geboren, III. 101. Hy was bezitter van de Papieren van den grooten Wysgeer en Wiskundigen , Jakob Gregory , zynen Oom ; en dit moedigde hem sterk aan tot de beoeffening der Wiskunde, ald. Zyne Vorderingen in dezelve, ald. Te Edinburg Hoogleeraar geworden zynde , was hy de eerste, die de Newtoniaansche Wysbegeerte in de Scholen invoerde, ald. Naderhand werd hy te Oxford Hoogleeraar in de Starrekunde, 102. Beriqt wegens zyne Werken, ald. enz Hy overleed in den jare 1710, 104. Zyn Grafschrift, ald. Werken na zynen dood uitgegeven. 105 

Grew, Nehemia) een voornaam Geneeskundige en Wysgeer, te Coventry geboren omtrent het jaar 1628, III. 46. Agting welke hy door zyne Geleerdheid won, ald. Zyne Welken. 47 

Groot, Hugo de) te Delft geboren in den jare 1587 , 

Reg. voor de Lev. der Wysg. 

II. 67. Zyne schielyke vorderingen in de Wetenschappen, ald. Zyne lotgevallen, ald. enz. Werken , welke hy gedurende zyne openbare bediening heeft geschreven, 69. Zyne aanteekeningen over Aratus maken hem bevoegd om onder de Wysgeeren geteld te worden ald. 

Groote, Peter de). Zie Peter. 

Gunter, Edmund) werd geboren in het Graafschap "Hartford , in het laatst van de Zestiende Eeuw , II. 71 Zyne sterke zugt voor de Wiskunde, ald. Hy werd Hoogleeraar in de Starrekunde in het Kollegie te Gresham, ald. De verbetering in de Logarithmi, en derzelver Tospassing op de Klootsche Driehoeksmeting wordt aan hem toegeschreven, 72. Hy ontdekte de veranderlyke afwyking der Kompasnaalde, 73. Hy stierf in den ouderdom van 45 jaren. 74, 

H. 

Halley Edmund) te St.Leonard Shoredith, naby London geboren , III. 74. Zorg voor zyne opvoeding, ald. ln den jare 1673 werd hy* nog geen 17 jaren oud zynde , Student te Oxford, waar hy zich in de Starrekunde oeffende , ald. Berigt wegens eene Starrekundige» verhandeling welke hy in den ouderdom van 19 jaren uitgaf, 744 Berigt weB gens 




13 BLADWYZER. DER 

gens zyne Waarnemingen en Ontdekkingen , 76. Zyne Waarneming van de Komeet, die zich in den jare 1680 vertoonde, 78. Berigt wegens zyne verscheidene Werken , 79 , enz. In den jare 1698 deed hy eene reize , met oogmerk om de miswyzing van het Kompas ean te toonen, 82. Hoogagting , welke hem door buitenlandsche Mogenheden werd toegedragen, 83. In het begin der Agttiende Eeuwe werd hy tot Saviliës Hoogleeraar in de Wiskunde te Oxford aangesteld , ald. Werken, die hy vervolgens uitgaf, ald. Hy volgde Ridder Hans Sloane op als Sekretaris van het Koninglyk Genootscbap, ald. Loflyke wyze, op welke hy zich in dien post gedroeg, 84, enz. Hy overleed in den jare 1741, 86. Zyn Grafschrift, ald. Zyne hoedanigheden en kundigheden. 87, enz. 

Hamel, Jan Baptista du) een voornaam Fransch Wiskundige , werd geboren in den jare 1624, II. 198. Hy maakte groote vorderingen in de Wis- en Starrekunde, ald Berigt wegens zyne Werken , ald. enz, Zyn karakter en verdiensten 200 Hy stierf te Parys in den jare 1706. ald. 

Hariot Thomas) een Engelsch Wiskundige, werd geboren te Oxford, in den jare 1560, II. 147. Door Ridder Walter Raleigh begunstigd , en 

met zyne eerste volkplanting naar Virginie gezonden, 148. Zyne verrigtingen aldaar, en na zyne wederkomst , ald. Hy stierf te London in den jare 1621, 1 ald. Zyne Werken en lof. 

149 

Hartzoeker, Nikolaas) te Gouda \ geboren , werd in zyne | jeugd tot den dienst der : Kerke geschikt, III 113*. Zyne zugt voor de Starrekunde spoorde hem, reeds in den ouderdom van 14 jaren, aan om zich in de Wiskunde te oeffenen, waar- | in hy spoedig groote vorderingen maakte, ald. Hy , viel op de liefhebbery om Glazen te slypen, en Mikroskoopen te maken, en oeffende zich in de fraaije Letteren en Talen , 114. Hy reisde naar Frankryk en deed, na zyne wederkomst te Amsterdam Mikroskopische Waarnemingen omtrent het Zaad van menschen en andere levende Schepselen, 115. Misverstand tusschen hem en den Heer Huygens, 116. Weder te Parys gekomen zyn- ' de , werd hy door den Heere Cassini sterk aangemoedigd 117. Hy gaf aldaar zyn eerste Werk uit onder den titel van Essai | Dioptrique , dat is Proeve over de Doorzigtkunde, ald. Berigt wegens deszelfs bedoeling, ald. Agting, welke hy by de geleerde Waereld en by verscheidene aanzienlyke luiden won, 120 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 19 

120, enz. Hy weigert den Voorslag van Czaar Peter den Grooten om met denzelven naar Moskovie te gaan aan te nemen , ald. Eer, welke hem , uit hoofde dier weigeringe , door de Overheid van Amsterdam werd aangedaan , 121 In den jare 1704 begaf hy ■ zich, na lang aangezogt te ' zyn naar het Hof van den Keurvorst van de Palts, Waar hy tot eersten Wiskundigen en Professor Honorarius in de Hooge Schole te Heidelberg werd aangesteld, 121. Zyne gedagten over de oorzaak der vernieuwing van de Scharen der Kreeften, ald. Uitgave van de Lessen , welke hy aan den Keurvorst had gegeven , 121 , enz. Reizen, welken hy ondernam om in de kennisse der Natuurlyke Historie te vorderen, 122. Uitgave van eenige Werken, waarin hy de gevoelens der voornaamste Geleerden aantastte , 123. Berigt van zyn gevoelen wegens de Plastische Zielen, 124. Berigt wegens verscheidene van zyne andere Werken , 125. Hy stierf in den jare 1725, ald. Zyne hoedanigheden en aart. ald. Hevelius Joannes) Burgemeester van Dantzik, was geboren in Holland, in den jare 1612 , II. 122. Hy maakte ongemeene vorderingen in de Starrekunde, ald. Zyne Maanbeschryving 

en andere van zyne Werken, 123. Byzonderheden wegens zyne Machina Coelestis, 144. Hy stierf in den jare 1688. ald. Hipparchus, waar geboren en wanneer hy bloeide, I. 96 Zyne aanteekeningen over de Verschynsels van Aratus, ald. Lofspraken over hem uit hoofde van zyne bedrevenheid in het voorspellen der Eklipsen, 97. Hy stelde dat de Goden aan eene wet verbonden waren, 98. Hy maakte eene lyst van Starren , 99. Hy schreef aan onze Zielen eenen Hemelschen oorsprong toe. ald. Hippokrates, een Geneeskundige en Wysgeer, waar en wanneer geboren , I, 59. Zorg voor zyne opvoeding > en gelegenheid , welke hy 'in {zyn Vaderland had om Zich te oeffenen , 60 Zyne Reizen tot voortzetting van zyne kundigheden, ald.' Agting, welke hy door zyne genezingen won, ald. Hoogagting van Plato en Aristoteles voor dezen Wysgeer, 63. Zyne groote. geleerdheid en naarstigheid, 64. Tyd van zynen dood. ald. Hire, Philip de la) een voornaam Fransch Wis- en Starrekundige , werd geboren in den jare 1640 te Parys, II. 210. Hy reisde naar Italië, waar hy groote vorderingen maakte in de Wiskunde, 211. By zyne wederkomst "gaf hy verscheidene Wiskundige Werken B 2 uit, 




2o BLADWYZER DER 

uit, ald. In den jare 1678 werd hy nevens den Heer Pikard benoemd om de noodige waarnemingen te doen tot bet opmaken eener nieuwe Kaart van het Ryk , ald. ln den jare 1683 kreeg hy last om den Meridiaanlyn , die de Heer Pikard had begonnen , te vervolgen , 211. Omtrent het jaar 1690 werd hy Hoogleeraar van het Koninglyk Kollegie , en van de Akademie der Bouwkunde ,212. Zyne hoedanigheden , ald. Zyne Werken. ald. Hobbes , Thomas) een der grootste geesten van de Zeventiende Eeuwe . werd geboren te Malmesburg, in den jare 1588, II. 57- Hy oeffende zich in de Talen, Wysbegeerte en Wiskunde, 58. In den jare 1618 gaf hy eene Overzetting van Thucydidis in het Engelsch, 58. Te Parys wonende verkeerde hy met Mersennus en Gassendi, en schreef zyn Boek de Cive en zynen Leviathan, 59. Hy keerde vervolgens naar Engeland , waar Karel de 11de , na zyne herstelling, hem groote blyken van agting toonde, ald, Aanmerkingen over zyne denkwyze en karakter, 60. Hy stierf in den ouderdom van meer dan 90 jaren , 61. Zyne Werken. ald. Hooke, Robert) muntte uit door zyne bedrevenheid in de Werktuig- Wis- Starreen Gezigtkunde, II. 164

Hy werd geboren te Fresbwater op het Eiland Wight, in den jare 1635, 165 Zyne oeffeningen in de Wetenschappen , en inzonderheid in de Wiskunde , ald. enz. Zyne Proeven met de Lugtpomp, en zyne verbetering van de Slingers, 166. Omstandig Berigt wegens zyne andere Proeven, Ontdekkingen en Verrigtingen in hetKoninglyk Genootschap, 168 , enz. Zyne persoonlyke hoedanigheden. 

177, enz. 

Horoxius, Jeremias) een beroemd Starrekundige, was geboren te Toxteth in Lancnshire, in den jare 1619, 11. 97. Zyne vorderingen in de Starrekunde, ald. Hy stierf in het 23ste jaar van zynen Ouderdom, 98- Zyne Verhandeling over Venus, in de Zonne gezien, ald. Andere Schriften van Horoxius, ald. Hy is voornamelyk beroemd door twee dingen, 1. Omdat hy de eerste was , die Venus in de Zonne gezien heeft 2. Door zyne nieuwe Be-: schouwing van de Bewegingen der Mane. ald. 

Hospital William Francois Antbony, Marquis de l') een voornaam Wiskundige in Vrankryk, werd in den jare 1661 geboren. III. 97. Hy gaf al vroeg blyken van zyne geschiktheid tot de Wis- en Werktuigkunde , ald Ook toonde hy, nog zeer jong zynde, eene groote bekwaamheid tot krygskun- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 21 

kundige verrigtingen , en werd Kapitein van de Ruiterye, ald. Hy bleef egter nog by Zyne geliefde oeffening der Wiskunde, ald. Na verloop van eenigen tyd verliet hy het leger, gaf zich geheel aan zyne liefhebberye over, en hield Briefwisseling met verscheidene geleerde mannen, 98. Zyne Werken, en agting door zyne bekwaamheden gewonnen , ald. Hy stierf in den jare 1704. ald. Hudson, Jobn) een zeer geleerd Oordeelkundige en Wysgeer, werd te Widehope in Cumberland geboren , in den jare 1662, III. 99. Zyne gemaakte vorderingen in de Wysbegeerte en beschavende Wetenschappen , ald. Zyne Werken, ald. Hy overleed in den jare 1719. 100 , Huygens . Cbristiaan) Zoon van Konstantyn Huygens , Heere van Zuilicbem, werd geboren in 's Hage, in den jare 1629 , II. 186. Hy bragt het grootste gedeelte van zyn leven door met wiskundige oeffeningen, Welke hy van nut poogde te maken in het gemeene leven, 186. Nog zeer jong zynde toonde hy ook groote zugt voor de Werktuigkunde , 187. Op de Hooge School te Leyden maakte hy zyne Hoofdstudie van de Regten , zonder evenwel de Wiskunde te verwaarloozen, ald. Zyne Reizen,ald. Zyn Werk, 

over het maaksel van eenen nieuw uitgevonden Slinger, ald. Hy bragt de Teleskoopen tot grooter volmaaktheid , ald. Hy ontdekte eerst eenen Wagter , en vervolgens den Ring van Saturnus, 188. In den jare 1660 ontdekte hy de wetten der Botsinge van veerkragtige ligchamen, ald. Op sterke noodiging woonde hy, gedurende eenige jaren, te Parys, 189. In den jare 1675 keerde hy weder naar zyn Vaderland , ald. Hy stierf in den jare 1695. terwyl zyn Waereldbeschouwer gedrukt werd, ald. Zyn laatste Wil en Werken, ald. 

I. 

Joniscbe Gezindheid, welke Wysgeeren tot dezelve behooren. I. 19 

K. 

Keill John) een beroemd Wysgeer en Wiskundige, werd in den jare 1671 te Edinburg geboren , III. 108. Hy oeffende zich in de Wiskunde onder den Heer David Gregory, ald Hy wordt voor de eerste gehouden , die de Newtoniaansche Natuurkunde door Proeven verklaarde, 109. Zyne Werken , ald. Ampten, welke by bekleed heeft, III. Hy overleed in den jare 1721. II2 

Keill , Jakob) een GeneesB 3 kun- 




92 BLADWYZER DER. 

kundige en Wysgeer, was de jongste Broeder van den beroemden John Keill, geboren te Edinburg, in den jare 1674 , III. 112. Hy hield zich voornamelyk bezig met de beoeffeninge der Ontleedkunde , en slaagde zeer gelukkig als Geneesheer , ald. Hy overleed in den jare 1719, ald. Berigt wegens zyne Werken, ald. 

enz. 

Kepler, teWirtemberg in Duitscbland, omtrent het jaar 1530 geboren , was de eerste, die de groote Wetten van de Bewegingen der Planeten heeft gevonden, II. 21. Berigt wegens zyne Ontdekkingen uit Maclaurin , ald. enz. Zyne Werken. 

28, enz. 

L. 

Lamy, Bernard) een Fransch Protestantsch Godgeleerde en Wysgeer, werd geboren in den jare 1660, III. 54. Zyne vorderingen in verscheidene deelen der Geleerdheid, ald. Zyne sterke zugt tot de Werktuigkunde , Wiskunde en Wysbegeerte , ald. Zyne afwyking van de Wysbegeerte van Aristoteles baarde hem onaangenaamheden, 55. Hy woonde vele jaren te Rouaan , waar hy overleed in den jare 1715, ald, Zyn Karakter. ald. Lansbergius , Filippus) geboren in Zeeland in den jare 1661 , verdient onder de 

Wiskundigen van de Zeventiende Eeuwe geteld te worden , II. 91. Zyne Schriften. ald. Leibnitz , William de) een voornaam Wysgeer en Wiskundige , te Leypsig geboren in den jare 1640, III. 11. Zyn Vader overleed, toen hy nog zeer jong was, en dus kwam de zorg over zyne opvoeding op zyne Moeder alleen aan, ald. Grieksch en Latyn geleerd hebbende toonde hy groote zugt voor de Digtkunde, maar met zyn vyftiende jaar begon hy zich op de Wiskunde en Wysbegeerte toe te leggen, 12. Hy vorderde ook zoo ver in de Regten , dat hy in den jare 1667 tot Hoogleeraar in de Hooge Schole te Altorf werd verkozen, ald. Hy werd kort daarna Kansellier in de Rekenkamer der Kansellarye van den Keurvorst van Mentz, 13. Zyne Reizen, 13 , enz. Na den dood van den Keurvorst van Mentz, werd hy Kansellier van den Hertog van Brunswyk Lunenburg , en zette zich te Hanover neder, 14. Hy reisde vervolgens door Duitschland en Italie , en werd door geheel Europa, als Wysgeer, Regtsgeleerde en Staatkundige met, roem bekend , 14, enz. Het geschil tusschen hem en Newton wegens de uitvinding van den Calculus. Differentialis, 15, enz. Toen c.e Keurvorst van Hanover, Ko- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 23 

Koning van Engeland geworden was , begaf Leibnitz zich derwaards en raakte in geschil met Dr, S. Clarke over de gronden van de Wysbegeerte en den Godsdienst, 16. Hy stierf in den jare 1716, ald. Zyn Karakter, ald. enz. Algemeen berigt wegens zyne Werken. 18 Locke, Jobn) een beroemd Staatkundige en Bovennatuurkundige, werd geboren te Wrington , in den jare 1639, Hf- 19- In het eerst oeffende hy zich voornamelyk in de Geneeskunde, ald. Zeer vroeg toonde hy grooten weerzin tegen de leerwyze van Aristoteles, en de Schoolsche samenstelsels der Redeneerkunde en Bovennatuurkunde , 19. Zyn Ontwerp van zyne Proeve over het Menschelyk Verstand, a'd. Hy begeeft zich met den Grave van Shaftesbury naar Holland, 20. In den jare 1689 keerde hy weder naar Engeland, 21. Bedieningen, welke hy daar bekleedde, en zyne levenswyze 21 Longinus, de Leermeester van Porphyrius, schreef een Boek over de Verhevenheid van den Styl, het eenigste van zyne Schriften, dat tot ons gekomen is, I. 147. Zyne Lotgevallen als Leermeester van de Koninginne Zenobia, ald. Algemeene Inhoud van zyn Werk over het Verhevene. 148, enz, Longomontanus, werd in den 

jare 1562 in een Dorpje, Cymbia genaamd, geboren, uit Ouderen , die van den Landbouw bestonden, en hem daarin opbragten, II. 3. Zyne vroege zugt tot de Wetenschappen werd door zyne Vrienden aangemoedigd, ald. Zyne vorderingen in de Wiskunde, ald. Hy wordt door Tycbo Brabé begunstigd, 4. Hy wordt Hoogleeraar in de Wiskunde te Koppenhagen, ald Zyn voornaamste Werk is de Deensche Starrekunde, ald. Hy stierf in den ouderdom van 85 jaren. ald. Lucretius, wanneer geboren , I, 147. Hy werd om de vlugheid van zynen geest naar Atheenen gezonden, ald. Zyne begaafdheid tot de Wysgeerige Digtkonst, ald. Zyne Boeken de Rerum Natura toonen hoe hy dagt over God en de Ondeelen. 

148 

M. 

Maclaurin, Colin) een voornaam Wysgeer en Wiskundige, werd geboren te Kilmoddan in Schotland, in den jare 1698, IIL 128*. Zyn yver in de letteroeffeningen, en zyne groote en schielyke vorderingen in de Wiskunde , ald. enz. In den jare 1717 werd hy Hoogleeraar in de Wiskunde in Marisbals Kollegie te Aberdeen, 129. Twee jaren later begaf hy zich naar London , waar hy by vele voorname mannen bekend werd, 129, enz. VervolB 4 gens 




24 BLADWYZER DER 

gens werd hy verzogt om James Gregory te Edinburg op te volgen , 130. Zyne verrigtingen in dien post, 131. berigt van zyne Werken , ald. Zyne bereidwilligheid tot het voortzetten van ontwerpen, welke hy begreep dat tot nut van zyn Vaderland konden strekken , 133. Lof van zyne zedelyke hoedanigheden, 134. Eer, welke hy door zyne bekwaamheden verwierf, 135. Hy stierf in den jare 1746. ald. 

Maestlinus , Michael) werd in het Paltsgraafschap van den Rhyn, in den jare 1542, geboren, II. 62 Hy was Hoogleeraar in de Wiskunde in de Hooge Schole te Heidelberg en Tubinge, ald. Hy was de Voogd van Kepler en de voornaamste opwekker van Galileo , ald. Zyne Werken. ald. 

Maginus, J.A.) Hoogleeraar in de Wiskunde te Bologne, werd te Padua in den jare 1536 geboren, II. 17. Zyne zugt voor de Starrekykery, ald Zyne Schriften. ald. 

Manilius, een Starrekundige en Digter, I. 112. Aanzienlykheid zyner afkomste, ald. Hy bloeide ten tyde van Augustus, ald. Zyne Werken toonen dat hy tot de gezindheid der Stoicynen behoorde , 112. Hy schreef in zyne jeugd en stierf eer hy nog middelbare jaren bereikt had. 114 

Maraldi, Jakob Filip) werd te Perinaldo in het Land 

van Nice, geboren, in den jare 1665- III 125*. Na den gewonen loop der Studien, leide hy zich in het byzonder toe op de Wiskunde, ald. Toen hy den ouderdom van 22 jaren bereikt had, ging hy , op uitnoodiging van zynen moederlyken Oom Cassini, naar Vrankryk, 126. Vorderingen, welke hy daar maakte in de Starrekunde, ald. Eer, welke hem by eene reize naar Italie werd aangedaan , 127. De hoedanigheid en veelheid van zyne Starrekundige Waarnemingen blyken , onder anderen uit de Gedenkschriften van de Koninglyke Akademie der Wetenschappen te Parys, ald. Hy stierf in den jare 1729,128. Zyn Karakter. ald. Mead, Richard) eerste Lyfmedicus van Koning George den Ilden, en de voornaamste Geneeskundigen van zynen tyd, werd geboren in de Parochie van Stepney in den jare 1673, III. 80*Zyn Vader werd genoodzaakt om naar Holland te wyken, en de jonge Mead studeerde te Utrecht in de beschavende Wetenschappen , en te Leyden in het geen tot de Geneeskunde behoorde, ald. Na merkelyke vorderingen gemaakt te hebben , deed hy eene reis naar Italie, 81 In den jare 1702 gaf hy zyne eerste uitgave van zyn Werk over de Vergiften , waar, door 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 25 

door hy grooten roem won, die nog merkelyk aangroeide door eene andere Uitgave van dat Werk, veertig jaren later, 81. Hy leide zich in zyn Vaderland op de Praktyk der Geneeskunde toe, ald. Berigt van zyn Werk over den invloed der Zonne op de menschelyke ligchamen, 82. Eer , welke hy in zyn Vaderland als Geneeskundige genoot, ald. Zyne Edelmoedigheid, 83. Zyn Werk de Morbis Biblicis 84. Zyne Geneeskundige Lessen , ald. Hy stierf in den jare 1754, ald. Levensbyzonderheden, ald. Zyne Boekery en verzameling van Zeldzaamheden. 

Mercator, Gerard) werd te Roermonde geboren in den jare 1512, II. 19. Hy was zeer bedreven in de Geographie en Wiskunde, ald. 

Mercator, Nikolaas) een voornaam Wiskundige van de Zeventiende Eeuw, werd geboren te Holstein in De"nemarken, omtrent het jaar 1640, II 213. Zyne opvoeding was geschikt om hem groote vorderingen in de Wiskunde te doen maken, ald. Hy was meer geschikt om de ontdekkingen van anderen te verbeteren, dan om zelfs nieuwe ontdekkingen te doen, 213. Hy overleed te London, waar hy eenen geruimen tyd gewoond heeft, 214. Zyne Werken. 215 

Molyneux, William) een be

roemd Wis- en Starrekundige, werd geboren te Dublin , in den jare 1656, III. 65. Zyne oeffeningen in verscheidene deelen der Geleerdheid , 66. Eerbewyzingen, hem aangedaan om zyne bedrevenheid in de Wis- enStarrekunde en Wysbegeerte , 67. Zyne gedagten wegens de Grondbeginselen van Ridder Izaak Newton, ald. Berigt wegens zyn Werk over de Doorzigtkunde, 69. Zyne andere Verhandelingen , en zyne lotgevallen. 70 

Moore , Ridder Jonas) werd omtrent het jaar 1620 te Whithy in Lancashire geboren , II. 133. Hy oeffende zich voornamelyk in de Wiskunde , en was werkzaam om de jeugd tot derzelver kennis op te leiden, 134, enz. Zyne gedagten over de beste Leerwyze in de Wiskunde , 135. Hy stierf eer hy zyne Verhandeling daarover voltooid had. ald. 

Muller, Jakob). Zie Regiomontanus. 

Munster ,Sebastiaan) een Hoogduitsche Monnik , geboren te Inglesham, in den jare 1489, II. 6. Men vindt weinig byzonders wegens hem gemeld, buiten zyn bedrevenheid in de Hebreeuwsche Tale en in de Wiskunde , ald. Hy stierf te Bazel aan de Pest, in bet 63de jaar van zynen ouderdom. 

ald. 

B 5 N. No- 




26 BLADWYZER DER 

N. 

Natuurkunde vorderingen, ^ welke men door den tyd in dezelve gemaakt heeft. III. 164, enz. 

Neper, Johan) geboren by Edinburg, in den jare 1550» maakte zich beroemd door verscheidene nuttige uitvindingen in de Wiskunde, onder welken ook die was, welken Lord Nepers Roeden noemt, II. 43. Hy wordt met regt voor den Uitvinder van de Logarithmi gehouden, 44, enz. Werken door hem 'uitgegeven. 

45. enz. 

Newton, Izaak werd geboren te Woolstroope in Lincolnshire in den jare 1642, II. 216. Zyne oefFeningen in de Wiskunde, ald. Zyne wyze van studeren was zoo ingerigt dat zy hem aanleiding gaf tot de ontdekking der oneindige Ryen en Naderingen, 217- Zyne eerste groote pooging was om door het slypen van Glazen de Teleskoopen te verbeteren , ald. Zyne Proeven en Beschouwingen wegens Licht en Kleuren, ald. Aanleiding tot zyne eerste vermoeden , het welk de grond was van zyn gevoelen over het Waereldgestel , 218. Zyne bedenkingen over de uitgebreidheid van het vermogen der Zwaartekragt, 219. Zyne Logarithmotechnia , waarin hy over de vierkanting van de Hyperbool, en van alle andere 

soorten van Kromme Lynen handelt, 220. in den jare 1669 werd hy Hoogleeraar in de Wiskunde te Cambridge, waar hy openbare Lessen gaf over de Gezigtkunde, 221. Lid van het Koninglyk Genootschap geworden zynde , deelde hy aan het zelve zyne Beschouwingen over het Licht en de Kleuren mede, die hy tot eene groote volmaaktheid gebragt had, 221. Zyne Verhandeling over het spiegelkundig Teleskoop, 222. Zyne nadere verklaring van de oneindige Ryen , ald. Zyne aanmerking over de wyze der Beweginge van eene Planeet in een Ellips , ald. Zyne Waarnemingen wegens de Komeet, die zich in den jare 1680 vertoonde, 222 , enz. Zyne Philosophiae Naturalis Principia Mathematica, 223. Hoogagting, welke dit en andere Werken hem aanbragten, 224, enz. Omtrent het jaar 1699 werd hy tot Muntmeester verkozen, welken post hy tot zynen dood toe heeft waargenomen , 225. Zyne Verhandeling over de Buigingen , Brekingen en Kleuren van het Licht, omstandig berigt wegens dezelve , II. 226, enz. Zyn verschil met Leibnitz, 228 Berigt van zyne Verhandeling over de Tydrekenkunde, 229. Hy genoot eene volkomene gezondheid tot aan zyn tagtigste jaar, 230, Hy stierf in zyn vyfentagtig- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 27 

tigste , 231. Zyne Grafstede en Opschrift op dezelve, ald. Beschryving van zyn Ka

. rakter. 232, enz. 

Newton, John) een voornaam Engelsch Wiskundige, was in den jare 1622 in Northamptonshire geboren, III. 34. Algemeen berigt wegens zyne Schriften. 35 

Nieuwentyt, Bernard) een voornaam Hollandsch Wiskundige en Wysgeer, werd in den jare 1654 in NoordHolland geboren , III. 59. Na zich in de Wiskunde geoeffend te hebben, leide hy zich toe op de Geneeskunde en tevens op de Regtsgeleerdheid, ald. Zyne loflyke hoedanigheden, 60. Hy overleed in den jare 1730, ald. Zyne Schriften, ald. Nonius, Petrus) is in den jare 1492 te Salutiae geboren, II. 7. Hy werd voor den grootsten Wiskundigen van zynen tyd gehouden , ald. Zyn Boek de arte navigandi werd zeer gunstig ontvangen , ald. Berigt wegens zyne andere Werken, ald. De Nonius - verdeeling door hem uitgevonden, 8. Hy stierf in den jare 1572. 9 

O. 

.(Observatorium , Koninglyk) te Parys, in den jare 1666 gestigt, by gelegenheid der Oprigtinge van de Koninglyke Akademie der Weten

schappen. II. 139 

Oldenburg, Hendrik) werd te Bremen in den jare 1626 geboren , III. 43. Hy studeerde te Oxford, 44 Hy was nevens Dr. Wilkins de eerste Sekreraris van het Koninglyk Genootschap, ald. Hy stierf te Carlton in den jare 1678, 45- Hy was lang de uitgever van de Philosophische Transactien, en gaf ook vele Verhandelingen over Godgeleerde of Staatkundige Onderwerpen, ald. 

Olympiaden, wanneer en door wien in Griekenland ingevoerd. I. 3 , aant

Oughtred, William) een voortreflyk Engelsch Godgeleerde , geboren te Eaton in den jare 1573, II. 126. Na zich in de Wetenschappen geoeffend te hebben, nam hy de H. orde aan, en werd Predikant te Aldburg, ald. Zyne Werken, 127. Dezelven zyn om den korten en ingewikkelden styl moeijelyk te verstaan. 182 

Ovidius, aanzienlykheid zyner afkomste, I. 122. Zyns sterke zugt voor de Digtkunst, ald. Zyne oeffeningen in de Welsprekendheid, ald. Zyne sterke zugt tot de Wysbegeerte, aangewezen uit verscheidene plaatsen van zyne Werken, ald. enz. Fraaiheid van zyne Gedigten, 125. Zyne lotgevallen en zyn dood. 126 

Ozanam, Jakob) een beroemd Wiskundige, werd geboren in het Vorstendom Dumbes, in Vrankryk , in den jare 1640, II 206. Schoon zyn Va- 




28 BLADWYZER DER 

Vader hem geschikt had tot de Godgeleerdheid, maakte hy egter zyn voornaamste werk van de Wiskunde , ald Hy was eenen tyd lang verslaafd aan speelzugt ; doch deze afgelegd hebbende, leefde hy eenen tyd lang te Parys zeergeagt, 207, enz. Zyne Werken. 

209, enz. 

P. 

Pappus van Alexandrie, wanneer hy bloeide , I. 151. Berigt van zyne vorderingen in de Wysbegeerte,en van zyne Werken. ald. 

Paracelsus, werd in den jare 1493 te Emstdeln by Zurich geboren, II. 9. Hy oeffende zich in de Geneeskunde.', en woonde lang te Bazel, ald. Naderhand zette hy zich in de Elzas neder, 10. Zyne Werken in elf deelen uitgegeven. ald. 

Pardies, Ignatius Gaston) een geleerd Fransch Wysgeer en Wiskundige , werd te Parys in den jare 1636 gebo•ren, III. 134 Hy maakte merkelyke verbeteringen in de Kartesiaansche Wysbegeerte , ald. Hy stierf in den ouderdom van 37 jaren, ald. Zyne Werken. ald. 

Parent, Anthony) een "geleerd Fransch Wiskundige, werd geboren te Parys in den jare 1666 , III. 106. Hy maakte groote vorderingen in de Wiskunde, en in alle de deelen der Natuurlyke Wysbegeerte, ald. enz. Hy stierf in den jare 1716, na eene meenigte van Stukken over 

de Werktuig- en Wiskunde geschreven te hebben. 108 

Paskal, Blasius) een voornaam Fransch Wiskundige , werd geboren te Auvergne , in den jare 1623, III. 37. Na zich in de Wiskunde geoeffend te hebben, hield hy zich ook,bezig met de Godgeleerdheid , 38. Hy bemoeide zich met de twisten tusschen de Jesuiten en Jansenisten, ald. Hy stierf in den ouderdom van 39 jaren , 39. Zyne nagelatene Werken. ald. 

Paulus, de Apostel haalt eene plaats aan uit het gedigt van Aratus. I. 83 

Pell, John) werd te Southwick in Sussex, geboren in den jare 1611, II. 181. In den jare 1653 werd hy tot Hoogleeraar in de Wiskunde te Amsterdam verkozen, 

182. Naderhand werd hy tot dien post te Breda geroepen, ald. In vervolg van tyd werd hy tot Kerkelyke ampten in Engeland verzogt, 

183. Zyne onbedrevenheid in waereldsche zaken, ald. Hy stierf in den jare 1683, ald. Zyne Werken, ald. 

enz. 

Periegetes, Dionysius) schreef een Grieksch Gedigt, op eene Aardrykskundige Beschryving van de Oppervlakte der Aarde , I 87. Byzonderheden wegens dit Werk. 

88 

Peripatetici, Leerlingen van Aristoteles , dus genoemd naar zyne manier van onderwyzen. I. 39 Pe- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 29 

Peter de Groote, Czaar van Moskovie, zeer beroemd in de Werktuigkunde , Wiskunde en Wysbegeerte, werd geboren in den jare 1672, III. 138*. in weerwil der ruwheid van de Russische opvoeding , gaf hy al vroeg blyken van eene groote kragt van geest, ald. Reizen, welke hy deed ter uitbreidinge van zyne kundigheden, 139. Vaststellingen en Hervormingen, welke hy ten nutte van Rusland invoerde, ald. enz. Hy stierf in den jare 1725, 142. Verrigtingen, door welken zyn naam gesteld is onder 

de Vorsten die geschreven hebben. ald. 

Petit , Pieter een Fransch Wiskundige, werd geboren . te Montlucon , in den jare 1600, III 51. Te Parys bekend geworden zynde, werd hy door den Kardinaal de Richelieu tot vele gewigtige posten gebruikt, ald. Hy stierf in den jare 1667, 52. Zyne Werken, ald. 

Petty , William werd te Rumsey in Hampshire , in den jare 1623 , geboren', III 

39. Hy maakte groote vorderingen in de WerktuigGenees- en Ontleedkunde, 

40. Onder de Regering van Cromwel bekleedde hy openbare Ampten, en vond zich in groote onlusten ingewikkeld, 41. In vervolg van tyd bepaalde hy zich tot de Wysbegeerte en Wiskunde , ald. Zyne Uitvin

dingen en Werken, ald, Zyn 

laatste Wil. 43 Plato , een Akademisch Wysgeer en Leerling van Sokrates, was te Atheenen uit een oud en aanzienlyk geslagt voortgesproten, I 19 Tyd van zyne Geboorte, 20. Zyne Oeffeningen en Leermeesters , ald. Zyne agtjarige inwooning by Sokrates en zyne vorderingen gedurende dien tyd in de Wysbegeerte, 21. Wyze, op welke hy Sokrates verdedigde, en zyne poogingen om dien Wysgeer te redden, ald. Zyne zugt tot de letteroeffeningen , 22. Zyne Reizen tot voldoening van dezelve, ald, Voorgewende overeenkomst tusschen zyne begrippen wegens de Godheid en die van Mozes, 23. Hy kogt de Schriften van zekeren Phi lolaus, uit welken men zegt dat hy zynen Timaeus, voor het grootste gedeelte heeft overgenomen , 24. Volgens sommigen was hy ook in zyne overige Werken een Uitschryver der Schriften van groote Mannen, 25, enz. Zyne verkregene geleerdheid bewyst de ongegrondheid van zulke voorgevens, ald. enz. Zyne levenswyze digt by Atheenen , na zyne reizen , 26. Zyne optogten door het slagveld, 

27. Zyne Reizen naar Sicilië , waar hy den Berg Etna waarnam, 27. Hy werd als een slaaf verkogt, en door zynen meester vrygelaten en naar Atheenen gezonden, 

28. Hy ging nog tweemaal 

naar 




30 BLADWYZER DER 

naar Sicilië, om den Dwingeland Dionysius tot gematigdheid te bewegen, doch vrugteloos, 29, enz. Hoog agting, hem door de Athenienseren en door geheel Griekenland toegedragen , 30. Zyne ingetogenheid, bezadigdheid en vrolykheid, ald. Zyne Leerlingen, 31. Onder zyne Toehoorders waren ook twee jonge Juffers, 32. Zyne zugt voor de Meetkunde, ald. Alle zyne Werken zyn in gemeenzame Samenspraken byeenverzameld . 32, enz. Fraai heid van zynen Styl , 33. In de Natuurkunde volgde hy Heraklitus in de Bovennatuurkunde Pythagoras, en in de Zedeleer Sokrates, 34. Zyne begrippen wegensGod, ald. Hy geloofde de Onsterflykheid , maar tevens de Voorbestaanlykheid der Zielen, en op deze rustte zyne Leer wegens de herdenkingen, 35. Tyd van zynen dood. ald. 

Plinius , de Oude) zyne bekwaamheid als Geleerde en Hoveling, l. 129. Zyne 36 Boeken over de Natuurlyke Historie, ald. Zyne ongemeene naarstigheid , ald. enz. Verhaal wegens zyn levenseinde uit de Schriften van den jongen Plinius. 130 

Porta, Baptista de la) leefde omtrent het einde van de Zestiende Eeuwe , II. 30. Hy was ervaren in de Wysbegeerte, Wiskunde en andere Wetenschappen, en 

deed groote moeite om ze voort te planten, 30. Zyne Werken. ald. 

Proclus, de Wiskundige, kort berigt wegens dezen, I. 85. Zyn Boek over de Spheeren is een van de beste Astronomische Werken der Oudheid. ald. 

Ptolomeus , Claudius) een beroemd Wysgeer en Wiskundige, wanneer hy bloeide I. 138. Hy werd voor den voornaamsten Starrekundigen der Oudheid gehouden, 138. Berigt wegens zyn Almagestum Magnum, en van de stelling, die daarin wordt aangenomen, ald. Valschheid van zyne onderstelling wegens de onbeweeglykheid der Aarde door Copernicus aangetoond, 141. Zyn dood. 

142 

Purbachius \ berigt wegens de Werken en verrigtingen van dezen Vriend en Medgezel van Regiomontanus. 

I 196 

R 

Ramus , Petrus) werd te Vermandois, in den jare 1515 geboren , II. II De geringheid van zyne afkomste en de wisselvalligheden , hem in zyne jeugd beschoren, deden zyne vorderingen in de Wysbegeerte verwonderlyk voorkomen, 12. Zyne verwerping van de Leer van Aristoteles verwekte hem groote vervolgingen, 13, enz. Zyne uitgebreide kundigheden, en zedelyk karakter. 16 Re- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 31 

Regiomontanus, of Jakob Mul■ ler, tyd van zyne Geboorte , en zyne Ouders , I. 183. Zyne vorderingen in de Wiskunde en andere takken der Geleerdheid, ald. Zyne oeffeningen met Purbachius. 184. Zyne Reizen, en eerbewyzingen, hem op dezelven aangedaan, 185, enz. Juistheid zyner Waarnemingen van eene Komeet, die ten zynen tyde verscheen. 190. Oprigting van zyne Drukkery te Neurenberg, 192. Zyne Werken. 

ald. enz. 

Reyneau, Karel) begaf zich in den jare 1676, toen hy den ouderdom van omtrent 20 jaren bereikt had , onder eene geestelyke orde, die 

. men de Orde van Oratores noemde, III. 109*. Hy maakte zich beroemd in de Wiskunde en Wysbegeerte, in welke beide Wetenschappen hy Lessen gaf, ald. enz. Zyne uitgegevene Werken, 110, enz Hy stierf in den jare 1728. 112 

Ricciolus , Joannes Baptista) was een geleerd Jesuit, te Ferrare geboren , II. 106. Gedurende eenigen tyd was hy Hoogleeraar in de Rederykkunst en Poëzy, vervolgens in de Wysbegeerte en Godgeleerdheid te Parma en te Bologne. 106- Hy won den grootsten roem door zyne vorderingen in de Aardryksbeschryving , Tydrekenkunde en Wiskunde, ald. Onder zyne Werken munten in het byzonder 

uit zyn Almagestum Novum, en zyne Astronomia Reformata, 107. Hy bloeide omtrent het midden der voorgaande Eeuwe. 108 Robins , Benjamin) werd te Bath in den jare 1707 geboren-, III. 143». Zyne groote bekwaamheden verschaften hem, zooras als zy bekend werden , verscheidene vrienden, die de beletsels, welke men , uit hoofde van den geringen staat zyner Ouderen , vreesde voor zyne bevordering, uit den weg ruimden , 144. Zyne vorderingen in de Wiskunde gaven hem aanleiding om lessen in die Wetenschap te geven, ald Zich hiermede bezig houdende liet hy niet na zyne kundigheden verder uit te breiden , 145. Hy behaalde grooten lof door een geschrift tegen den Heer Bernouili, 146. Hy zonderde zich af van de gezindheid der Kwakers, tot welke hy te vooren behoord had , ald. Gemaklykheid en lof van zyne Leerwyze, 147, enz. Zyne Werken. 153, enz. Rohault, Jakob) een Fransch Wysgeer, geboren te Amiens, in den jare 1620, III 52. Hy was een yverig Navolger van DesKartes, 53. Zyne Werken, ald. Hy stierf in den jare 1664. ald. Rooke, Laurens) te Deptforth in den jare 1623 geboren , II. 149 Hy oeffende zich voornaamelyk in de Starrekunde, waarin hy Hoogleeraar 




32 BLADWYZER DER 

leeraar werd te Oxford, II. 150. Naderhand verwisselde hy dien post met het Hoogleeraarampt in de Wiskunde, ald. Hy stierf in den jare 1662 , eer hy zyne Waarnemingen wegens de Wagters van Jupiter had kunnen ten einde brengen, - 151. Zyn karakter, en zyne voornaamste Schriften. 

152 

S. 

Saunderson, zyn oordeel over de Rekenkunde van Diophantus, en over zyne Uitvindingen in de Algebra, I. 

144 

Saunderson , Nikokas) Hoogleeraar in de Wiskunde te Cambridge , werd geboren in den jare 1682, II. 92*. ln den ouderdom van 12 maanden werd hy blind door de Kinderpokjes, ald. Hy maakte egter groote vorderingen in de Grieksche en Latynscbe Talen, ald. Vervolgens begon hy zich op de Rekenkunde toe te leggen , en 18 jaren oud zynde, maakte hy zich bekend door zyne bedrevenheid in de Wiskunde, ald. Aanmoedigingen, welke hy kreeg om die oeffeningen voort te zetten, 93. Lessen, welke hy als Hoogleeraar gaf over de Principia Mathematica, de Optica en de Arithmetica Universalis van Newton, 94. Hierdoor geraakte hy in kennis hy Newton, en by andere groote 

Natuurkundigen van zynen tyd, 95- Hy volgde den Heer Whiston in deszelfs Hoogleeraarampt op , ald. Hy overleed in het 57ste jaar van zynen ouderdom , ald. Zyne hoedanigheden, en wyze waarop hy zyne kundigheden verkregen heeft. 

ald. enz. 

Sauveur, een voornaam Fransch Wiskundige, werd geboren te la Fleche, in den jare 1653. III. 56. Hy was tot zyn zevende jaar toe stom ald. Hy toonde al vroeg eene sterke zugt tot de Wiskunde, en maakte zich bekwaam om lessen in dezelve te geven , ald. Toen hy 23 jaren oud was, telde hy Prins Eugenius reeds onder zyne Leerlingen, ald. enz. Hy werd vervolgens Hoogleeraar in het Koninglyk Kollegie , 57. Zyne Reizen , oeffeningen , en andere byzonderheden van zyn leven, 57, enz. Zyne Schriften , 59. Hy overleed in den jare 1716. ald. 

Saville, Henrik) geboren te Bradley, in den jare 1549, maakte zich beroemd door zyne ervarenheid in de Grieksche Tale en de Wiskunde, II. 71. Lezingen , door hem te Oxford opgerigt over de Wis-en Starrekunde in den jare 1619 , 72. Zyne Werken. ald enz. 

Scaliger, Jofeph) werd te Agen in den jare 1540 geboren , II. 74 Te Leyden woonende, maakte hy zich beroemd door zyne groote bedre- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 15 

bedrevenheid in de Wisen Starrekunde, ald. Zyn Werk de Emendatione Temporum , en andere Schriften, 75. Zyne uitvinding van het Juliaansche 'I'ydbestek ald. Scheinerus , een Inboorling van Mundelheim in Swaben, was eerst Hoogleeraar in de Hebreeuwsche Tale en Wiskunde te Friburg , en Ingolstad , en naderhand Rector in het Kollegie te Nissa, II 90. Hy was zeer bedreven in de Starrekunde, en ontdekte de Vlekken in de Zon, genoegzaam gelyktydig met Galileo ald. Zyne Verhandelingen, in het Latyn geschreven. 91 Schonerus, Joannes) te Carelstad in den jare 1477 geboren , II. 5. Nog maar een jongeling, werd hy reeds Hoogleeraar in de Wiskunde te Neurenberg, ald. Hy behaalde grooten roem door zyne Starrekundige Tafelen , ald. Zyne overigescbriften, ald. Hy stierf in het 70de jaar zyns ouderdoms. 6 Seneka, zyn Brief aan Epikurus, en zyn oordeel over dien Wysgeer. I. 74 Sloane, Hans) een voornaam Geneesheer en Wiskundige, en de eerste aanlegger van het Britsche Museum, was van Scbotsche afkomste III. 149 Hy werd geboren te Killileagh in den jare 1669, ald. Reeds vroeg gaf hy sterke blyken van zyne zugt tot de NaReg. voor de Lev. der Wysg. Zie de aanteekening in het 

tuurlyke Historie, ald. In den ouderdom van zestien jaren , werd hy aangetast door eene bloedspuwing , die den loop zyner oeffeningen voor eenigen tyd afbrak; doch hy kwam derzelver gevolgen door matigheid en onthoudinge te boven, ald. Hy besloot vervolgens zich op de Geneeskunde toe te leggen, en maakte in de eerste plaatse groote vorderingen in de Chemie , 149. Hy oeffende zich tevens in de Kruidkunde, Ontleedkunde en Heelkunde, 150. Hy maakte zich egter meest bekend door zyne vorderingen in de Natuurlyke Historie , ald. Reizen door hem gedaan ter uitbreidinge van zyne verkregene kundigheden, 150, enz. Zyne vriendschap met den Heere Tournefort, 53 *. [ Zyne verrigtingen na zyne terugkomst in zyn Vaderland, 54* Hy deed eene Reis naar Jamaika om nieuwe Ontdekkingen in de Natuurlyke Historie op te doen, ald. enz. Na zyne wederkomst te Londen leide hy zich toe op de oeffening der Geneeskunde, en won grooten lof, ald. Zyne verrigtingen als Lid van het Koninglyk Genootschap 56. Zyne agting als Geneesheer, 57. Na den dood van Newton werd hy President van het Koninglyk Genootschap, 58. In den jare 1741 begon hy C zich begin van dit Register. 




34 bladwyzer der 

zich tot rust te schikken, 59*. Hy overleed in den jare 1752, ald. Zyn karakter en levensbyzonderheden uit de Lykreden van Dr. Pearce, 60. Bepalingen omtrent zyn kabinet van Zeldzaamheden, in zynen uitersten wil gemaakt, 60, enz. Regels die in het zien en gebruiken van het zelve.moeten in agt genomen worden. 62 

Snellius, Willebrordus ~) geboren te Roijen , was een beroemd Wiskundige , en de derde,die ondernam eenen graad op de Oppervlakte 

' der Aarde te meten , II. 109. Hy bloeide omtrent het begin der Zeventiende Eeuwe, gelyk blykt uit de gemeenmaking van zyne Werken. 110 

Sokrates, was niet de eerste, die de Zedekunde geleerd heeft. I. 18 

Sougenes , een 'Egyptenaar, muntte alleenlyk uit in de Tydrekenkunde en Wiskunde, I. in. Zyne gedagteris is tot ons gekomen , dewyl hy het Juliaansch jaar 45 jaren voor de geboorte van Christus heeft ingevoerd, ald. 

Stoicynen, oorsprong des naams van die gezindheid , welke door Zeno werd ingevoerd. I. 102. Gevoelen eer Stoicynen wegens het Noodlot, ald. Zy stelden een werkend en een lydend beginsel God en de waereld , ald. Zy stelden de deelbaarheid der Stoffe tot in het oneindige, 

ald. Verscheidenheid vSn begrippen onder hen, was oorzaak dat zy in vele gezindheden verdeeld werden. 

103, enz. 

T. 

Tarrantius, bloeide ten tyde van Cicero, met wien hy in vriendschap leefde , I 108. Hy maakte zich beroemd als Wysgeer en Wiskundige , ald. Berigt van Plutorchus wegens hem. 109 

Thales, tyd van zyne Geboorte, bloei en dood , I 3. Waar hy zich in de Letteren oeffende , ald. Hy bloeide in zyne Gcboortestad Miletus , ald. Zyne voornaamste Leerlingen waren Anaximenes, Amximander en Pythagoras ; .\. Zyn lof, ald. Thales leerde dat Water het beginsel is, waaruit alle dingen bestaan , 4. -Zyn gevoelen wegens God als den oorsprong van alles, ald. Zyne Uitvindigen en Vorderingen in de Meetkunde, 5. Zyne Vorderingen en Ontdekkingen in de Starrekunde, ald. Hy was de eerste , die de leer wegens de Eklipsen verklaard heeft, 5 , enz. Hy was een liefhebber van de Starrekykery en deed met dezelve zyn voordeel, 6. Zyne Zedeleer, 7. Of hy eenige Schriften heeft gelaten en welke. 8 

Theon van Alexandrie , een beroemd Wysgeer en Wiskundige, wanneer hy bloeide, I. 145. Zyne groote vor

de- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd.] 39 

,deringen in de Wetenschappen , ald. Vorderingen van zyne Dogter Hypatia. ald. Zyne denkbeelden wegens God en de Zedekunde, 146 Zyn Boek, Progym nasmata genaamd, te Bazel ■' uitgegeven ald. ■Tbeophrastus, eerst een Leerling van Lucippus, vervolgens van Plato, gaf in zyne vroege jeugd blyken van ongemeene schranderheid, I. 70. Hy was ook een leerling en opvolger • van Aristoles , ald. . Aanzienlykheid van zyne Schole. 71. Door toedoen van Sofokles werden de Filozofische Scholen te Atheenen voor eenigen tyd gesloten , en Tbeophrastus bleef een jaar buiten de Stad , 71. Zyne Verrigtingen in dien tusschentyd, ald. Zyne Schriften , zyne zedelyke hoedanigheden en zyn ; 'dood. 72, enz. 

Torricelli Euangelista) te Faenza in den jare 1608 geboren, was tot eene kerkelyke bediening geschikt , maar maakte zich beroemd door zyne zugt tot de Wysbegeerte en Wiskunde in te " volgen , III 49. Hy verbeterde de konst van Teleskoopen en Mikroskoopen te maken, 50. Hy was de eerste, die een middel uitvond om de zwaarte van den Dampkring door middel , van Kwik te bepalen , 50. . • Uit dien hoofde wordt de ■Barometer de Torricelliaansche Buis genoemd, ald. 

Hy stierf in den jare 1647, ald. Berigt wegens zyne Werken. 51 Tycho Brabè. Zie Brabé. 

V. 

Varignon Pieter) geboren te Caen in Vrankryk , in 'den jare 1654, was de Zoon van een' Timmerman, III. 65*. In zyne jeugd werd hy geschikt tot den dienst der Kerke, ald. In den aanvang van zyne letteroeffeningen vorderde hy al zeer ver in de konst om Zonnewyzers te maken, ald. Hy kreeg by toeval kennis aan de Boeken van Euklides, en dezen leidden hem tot de de beoeffening der Wiskunde, 66*. De beoeffening der Wiskunde gaf hem aanleiding tot het lezen der Werken van Deskartes , ald. Zyn groote yver in het beoeffenen der Wysbegeerte, en zyne vorderingen in dezelve, 66*, enz. Zyne hoedanigheden , 'verrigtingen en Werken , 68 *, enz. Hy stierf in den jare 1722, 75*. Zyn 

■ karakter. ald. 

Vespucius. Zie Amerikus Vespucius. 

Vitta, Franciskus) geboren te Fontenoy , wordt door Ricciolus het sieraad der Fransche Wiskunde, genoemd, II. 65. Hy droeg aan Paus Klemens den VIIIsten een nieuw maaksel van den Gregoriaanschen Almanak op ,. ald, Zyn Harmonicon CoeG 2 lesto 




26 BLADWYZER DER 

leste, het welk zyn allergeagtste Werk was, is verloren geraakt , ald. Zyne nog overgeblevene Werken, ald. Hy bloeide omtrent het jaar 1599. 66 Virgilius, waar, wanneer en uit welke Ouderen geboren , I. 116 Hy gaf al vroeg blyken van meer dan gemeen Vernuft, ald In zyne letteroefeningen hield hy voornamelyk de Wysbegeerte , de Geneeskunde en Wiskunde in het oog, ald. Hy geraakte in gunst by Keizer Augustus, 117. Zyne Herderszangen geprezen, ald, Berigt wegens eenigen van dezelven, ald. enz. Hy schreef zyne Landgedigten op raad van Mecenas, 119. Fraaiheden van zynen schryfstyl opgemerkt en geprezen , ald. Berigt wegens zynen Eneas, 120. Zyne hoedanigheden , ald. Zyn dood en Grafschrift. 121 

W. 

Wallis John) geboren in ^ den jare 1616 te Ashford in Kent, zyne vorderingen in de Wetenschappen, II. 100. In het eerst oeffende hy zich voornamelyk in de Godgeleerdheid, en naderhand in de Natuurlyke Wysbegeerte, 101. Zyn berigt aan Dr. Smith wegens de byeenkomsten , welke hy tot derzelver voortzetting wekelyks hield met andere Geleerden, ald. Zyn karakter als Godgeleerde, 102 

Zyn gedrag in haglyke tyden , 103. Zyne Werken, 103, enz. Hy stierf in den jare 1703, en in de St. Mariaas Kerk te Oxford is eene Graftombe ter zyner eere opgerigt , 105, Zyne zedelyke hoedanigheden. 106 

Word, Seth) werd geboren in den jare 1617 te Buntingford in Hertfordshire, II. 114 Hy studeerde te Cambridge , en oeffende zich voornamelyk in de Wiskunde , ald. Hy werd tot openbaar Redenaar van de Universiteit aangesteld, 115. Naderhand werd hy Saviliës Hoogleeraar in de Starrekunde te Oxford, ald. In den jare 1654 nam hy den graad van Doctor in de Godgeleerdheid aan , ald. In den jare 1667 werd hv Bisschop van Salisbury', 116. Hy stierf in den jare 1689, ald. Zyn lof als Wiskundige , ald. Zyne Werken. 117 

Whiston , William ) werd geboren in den jare 1667 te Norton in het Graafschap Leicester , III. 127. Te Cambridge studerende, oeffende hy zich zeer yverig in de Wiskunde, ald. Doctor in de Godgeleerdheid geworden zynde. werd hy Kappellaan van Dr Moore, toen Bisschop van Norwich ald. Zyn eerste Werk was eene Nieuwe Beschouwing des Aardkloots, ald. Hy werd naderhand verkozen om Newton op te enigen in bet Lukasiaansch Hoogleeraar- 




VOORNAAMSTE zaaken [V. Afd.] 32 

leeraarampt in de Wiskunde, 128. Uitgave van verscheidene zyner Werken van verschillenden aart, ald. Zyne Proeve over de Apostolische Vaststellingen wikkelde hem in groote moeijelykheden , en was oorzaak dat hy van zyn Hoogleeraarampt werd afgezet, 129, enz. Hy zette zich vervolgens te Londen neder, waar hy eene meenigte van Boeken schreef, 130. Hy stierf in den jare 1752 , in den ouderdom van ruim 84 jaren, ald. Zyn Karakter door Bisschop Hare en den Heere Collins opgegeven. 131 

Wilkins, John) Bisschop van Chester, in den jare 1614 te Fawlsey in Northamptonshire geboren, werd tot de Taalgeleerdheid opgeleid, II. 120. In den jare 1638 maakte hy zich als Starrekundige bekend door zyne Verhandeling over de mogelykheid van eene Waereld in de Maan, ald. Zyne Verhandeling , (trekkende om te bewyzen dat de Aarde eene Planeet is , in hare byzonderheden voorgedragen, 120. Zyne andere Wiskundige Werken , ald. Hy stierf in den jare 1668. 122 

William, Prins van Hessen , was een groot Voorstander van de Starrekunde,II.66. Hy leefde in het laatst van de Zestiende Eeuwe. ald. 

Wren, Christoffel) werd ge

boren te Oost-Knoyle in Wiltshire, in den jare 1630, 

II. 153. Hy maakte vroeg verbazende vorderingen in de Wiskunde, en werd in den jare 1657 reeds Hoogleeraar in de Starrekunde in het Kollegie van gresham ald. Hy won grooten lof door de lessen, welke hy in dien post gaf, 154. In den jare 1661 werd hy Hoogleeraar in de Starrekunde te Oxford, 155. Berigt wegens zyne Werken en Ontdekkingen, 156, enz. Zyne reis naar, Vrankryk, en zyne verrigtingen aldaar, 162. Andere byzonderheden van zyn leven, 163. Hy stierf in den ouderdom van 91 jaren, in den jare 1723, ald. Zyn Grafschrift, 

164 

wright Eduard) was een tydgenoot van Briggs, II. 75. Den Hertog van Cumberland in den jare 1589 op eene reize naar de azorische Eilanden verzeilende, oeffende hy zich in de Praktyk van de Stuurmanskonst 76. Hy schreef een Werk , ten titel voerende, misvattingen in de Stuurmanskonst verbeterd, 76. Konstige Spheer , door hem vervaardigd, 77. Zyne andere Werken. ald. 

Wysbegeerte, haar invloed op den staat des menschdoms. 

III. 163 

C 3 Z. Zeno 




18 BLADWYZER ENZ 

Z. 

Zeno waar geboren, I. 101 Zyn yver in de Letteroeffeningen. ald. Hy was het Hoofd van de Stoici, ald. Hy was eerst een Leerling van Stilpo, en naderhand van Crates, Zanocrates en Palemon, ald. enz. Agting van Koning Antigonus voor hem , 104. Hy weigert in groote gezel

schappen te komen , ons zich niet aan het vermaak te wennen ald. Hy slaat het verzoek van Antigonus om by denzelven te komen' wonen af, 104 Hy verdedigde de Zelfmoord , en maakte zichzelven van kant , 105. Groote eer, hem op verzoek van Antigonus door de Athenienseren aangedaan. ald. 






BLADWYZER 

DER 

VOORNAAMSTE ZAAKEN 

Voor het Mengelwerk van Vernuft Konst, Geleerdheid , enz. 

VERVAT IN VYFTIEN DEELEN, 

A. 

Aal, torporische of verdoovende berigt wegens 

dezelve. XL ' 198 Aalbessenboom, aan welken 

een Wynappel groeide. III 

236 en 272 Aandoenlykheid omtrent ande

ren, derzelver uitbreiding 

vergroot ons Geluk. Zie 

Geluk 

Aanpryzing verwekt begeerte , door eene gebeurtenis bevestigd. VIII. 172 

Aap, de) een Fabel VI. 85 

Aardbollen, bespiegeling van de verscheidene Lugtstreken en Gevesten van denzelven. V. . 527 

Aarde , haar grond is hooger , naar mate dezelve verder van de Zee af is. IV. 225 

Aardkloot, bevat in zyne Oppervlakte de drie Ryken der Nature. Zie Natuur. 

Aardwormen, waarnemingen omtrent derzelver bervoortbrenging. X. 363 

Abdulab, Prins van Candahar , zyne Geschiedenis. 

X. 329 Reg. voor bet Mengelwerk, enz. 

Abenaki ,de) of vaderlvke Liefde , een voorval uit NoordAmerika. XI. 58 

Abuzaid, de Zoon van Morad, een Oostersch verhaal. II. 

300, enz. 

Addison, gesprek tusschen hem en Dr. Swift. VIII. 

339 

Adeldom, de ware) vertoond in de geschiedenissen van Melisichton, VI. 515, enz. Vertoog over denzelven. VII. 367. Jonge Adeldom, zedelyke samenspraak, geschikt tot dienst van denzelven. III 312- enz

Ademhaling , Proeve om te toonen dat dezelve niet zoo volstrekt noodig is voor 't jonggeboren dier als voor 't volwassene , door de Busson- II. 13 

Afgezonderd Leven , vermakelykheden van hetzelve, een Klinkdigt. XV. 346 

Afzondering , zugt naar dezelve is eigen aan groote zielen, III. 433- Godsdienstig gebruik , het welk men van dezelve kan • maken. 

435 

Agting en Lof, Verhandeling A ■ over 




» BLADVVYZER DER 

over de liefde tot dezelve , en hare behoorlyke bepalingen. II 317, enz. Der Menschen. oorzaak van derzelver onbestendigheid. IV 433. Belang, het welk wy behooren te stellen in de agting van anderen, voorgesteld in eene Sokratische samenspraak. XV. 178, enz. 

Aland, onderhandelingen van) VIII. 502 

Alcihiades, een Vertelsel van Marmeutel. IX. 72 

Aletta Schrander , eene Kamenier, haar klagt in een brief. III. 169 

Alexander de Groots, Samenspraak tusschen hem en Karel den XIIden Koning van Zweden. XIII. 358 

Alexander en Diogenes. Zie Samenspraken. 

Alexis Petrowitz. Zie Petrowitz. 

Almagt van God, beschouwd, III. 219. Een Digtstuk. XIII 480 

Almira , Crasmin en ) een Oostersch verhaal. VIII. 80 

Aloë, berigt uit Pensance in Cornwall , wegens eene bloeijende Amerikaansche) L 346 

Alomtegenwoordigheid van God, bedenkingen over dezelve. III. 307 

Alpen, zyn de hoogste Bergen die tot het tweede gewest der lugt reiken, IV. 227. Naar mate van hunne hoogte zyn zy kouder. 

228 

Alpische Herderin. Zie Herderin. 

Amandelboom, bloeijende beschouwd , en de werking der Byën in denzelven. I 

152, enz. 

Amerika , beschryving van ). XIV. 462, enz. 

Amerikaan. Zie Samenspraak. 

Amethist , kragt van dien Steen. IV. Ip8 

Amintas, een der Idyllen van Gesner IV. 507. Herderszang. X. 325 

Amlot. Historie van den gelukkigen jakobus XIV. 76 

Amptenaren , gedagten over derzelver verstand. XIII. 

259 

Angelier, vroegtydige) huishouding van Insekten in dezelve I. 73 ,enz. 

Aningait en Ajut, eene Groenlandsche Geschiedenis. III. 

385 

Anna van Boulein. Zie Boulein. 

Apelles, een van de beroemdste Schilders der Oudheid. I 451 

Apollo en Daphne, toeëigening van deze Fabel IX 234 Arbeid en Rust, eene Allegorische Geschiedenis. VI. 

341 enz. Archangel, eene Provincie van Rusland, V. 324. Deszelfs Koophandel. ald. Argyle , Samenspraak tusschen den Graaf van Douglas en den Hertog van Argyle. XIV. 37l Arias Montanes, zyne heuzelary omtrent het gebruik dat de Satan , by 's Heilands verzoeking, van Verrekykers zoude' gemaakt hebben, Zie Verrekykers. 

Aris- 




VOORNAamste zAKEN. [VI. Afd.] 3 

Arisbe, aan den jongen Marius, een digterlyke Brief. III. 72 

Armoede, somtyds gevaarlyk voor Deugd. IV. 168 

Armoede, en Deugd, een Digtstuk , VI. 425. Armoede en Rykdom , aanmerkingen over dezelven, VI. 228, enz. Voorgegaan van eenen Brief aau den Uitgever. 

Atria, Samenspraak tusschen Oztavia , Arria en Portia, XII. 7, enz. 

Asch van houtdienstig om uit Zeewater versch water te stooken. III 420,enz. 

astrakan het Koningryk) in Rusland beschreven. V. 

367 

Attikus, Samenspraak tusschen Pompenius) en Markus Brutus. XIII. 227 

Augustino Steffani. Zie Stef

fani. 

Augustus, doet afstand van de Poolsche Kroon , en levert Patkul aan den Czaar over. VI. 280 , enz. 

Auteuren, hedendaagsche Fran sche en Engelsche) van smaak en vernuft, oordeelkundig onderzoek wegens derzelver verdiensten. VIII. 570 

avanturier in de Loteryen, berigt wegens denzelven. XI. 

345 

Avond , bedenkingen over denzelven. IV. 129 Avondgedagten. III, 175. VI. 

274 

Avondmaal , zielzugt voor het gebruik van het zelve, V. 200. Na het zelve, ald, Digtstukjes. 

Avondstond digterlyk beschreven, een Lierzang. I. 229, 



Azakia , eene Amerikaansche Geschiedenis. XIII. 54, enz. 

Azof, belegering en verovering van die Stad. V. 584 

azuursteen Zie Lapis Lazuli. 

Azyn, Natuur- en Scheikundige aanmerkingen over Wyn, Brandewyn, Voorloop, Wynsteen en Azyn. XIV. 281 

B. 

balddadigbeid , met hare eigene munt betaald. IX. 

435 

Barmhartigheid , bespiegelingen over de Werken van dezelve in het verborgen. IX. 67 

Bastliskus, de) een vertelsel. VIII 320, enz. 

Bayle, Samenspraak tusschen Locke en). XIV. 107 

Bedaardheid van Geest, voordeel van dezelve. IV. 434 

Beddingen der Aarde en der Bergen bestaan : 1. Uit Puimsteen. 2. Uit Ley. 3. Uit Marmer met versteende dingen. 4. Weder uit Ley. 5. Uit Hardsteen. IV. 225 

Bedelaar, een Digterlyke Fabel IV. 246. Zie Gwinett, 

Bedezang om Vrede, een Digtstukje. III. 

Bedillen der wetten van het geschapene is ten uitersten onbetamelyk. IX. 361 

bedrevenheid der Ouden in de A 2 Gra- 




* 5 BLADWYZER DER 

Graveerkunst. Zie Graveer. kunst. 

Bedriegeryen van een Vleijer, door zyn eigen berigt bekend gemaakt. Zie Vleijer. 

Bedrog en Fieltery , loeren dikwyls op Goedhartige Eenvoudigheid. Zie. Eenvoudigheid. 

Bedwingende Magt. Zie Magt. 

Beelden en Schilderyen te Rome, Brief over eenige merkwaardig;, die aldaar gevonden worden , door een' Engelsch" Reiziger geschreven. XIII. 484 

Beeldsprakige, of Hieroglyphische Teekenen der Egyptenaren , verklaring van dezelven. X. 285 

Beer , langstaartige) een Amekaansch viervoetig Dier, dat zelden in Europa ge

• zien is , beschreven. III '17 , enz. De danssende 

• Beer', een Fabel van Gellert VIII 139 

Beever, de) een Fabel. XI. 

351 

Begeerte, verwekt door aanpryzing, door eene geschiedenis bevestigd. VIII. 172 Aangroeijende begeerte tot het Leven. Zie Leven. 

Begraven der Dooien. Zie 

' Dooden. 

Behoeftigen gedagten over het ondersteunen van denzelven. XV. 89 

Beitelkonst , aanmerkingen over derzelver vorderingen en misbruiken. II. 

141 enz. 

Belachlykheid der Gemaaktheid, proeve over dezelve. XIV. 

168 

Belangeloosheid en Standvas-, tigheid in het gedrag der Mannen. IV. 158, enz. 

Belgorod, eene Provincie in Rusland. V. 366 

Beloften van God , troostgedagten wegens derzelver onfeilbaarheid. IV. 173 

Beproevingen, de) eene Arabische vertelling. XI. 164, enz. 

Berg, de) en de Digter, een Vertelsel of digterlyke Fabel. VII. 219. 

Bergen, derzelver Beddingen. Zie Beddingen. Zy trekken meer Waters tot zich dan lage plaatsen, IV. 226 Derzelver nuttigheid. 227 

Berisping, tot dezelve " slaat men ligtelyk over, dewyl zy meerderheid aanduidt. VI. 11 

Beroep, elks vooringenomenheid met hetzelve, toegepast op de allengs opklimmende verbetering van Konsten en Wetenschappen. VI. 247 

Beroepen , kwade keus in dezelven, oorzaak van vele mislukkingen. II. 30,enz. 

Beroerte , door middel van den Bliksem hersteld. Zie Blik

sem. 

Berooid, Simon zyn Brief aan den Uitgever. VIII 85. 

Beschaafdheid .van een Land dient om het getal der Inwoneren in het zelve re doen toenemen. V. 405 

Beschaafdheid oorsprong van dezelve, een Zinnebeeldig verhaal. XIV. 321 

Bescheidenheid een. Digtstukje. VI. 55 

Be- , 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [VI Afd.] 5 

Bellissing, de regtmatige) een ' Zedekundig Verhaal. XIV. 

439 

Bespiegeling , Zedeleerende ) 

' van den reeks der geschapene dingen. V. 619 

Bestaan van eenen Schepper, Overdenkingen wegens het zelve. III. 87, enz. Gevoelens der Ouden wegens het bestaan en de eigenschappen van een Opperwezen. XIV. i,enz. 

Bethume, Maximiliaan. Zie 

' 'Sully. 

Beurtzangen der Ouden, Verhandeling over dezelven, I. 85, enz. 129, enz. De ' oudste Beurtzang is de Lofzang 'over het omkomen van Farao , 1.86. De Lofzang van Debora behoort hier toe mede , 89 Verscheidene Psalmen. 129 

Beuzelaryen, geneigdheid tot dezelven vertoond in eene Sokratische Samenspraak. XV. 246 

Bevriezen der Boomen in stren

: ge Winters, oorzaken van het zelve , en middelen om het voor te komen. V. 

11 enz, 

Bevrozen Mensch, door Hulpmiddelen hersteld, en weder levendgemaakt. 193 

Bewys , dat niets iets is. XIII 69 

Bezigheden, derzelver nuttigheid aangetoond , uit aanmerking dat de Mensch nooit meer kwaads doet dan wanneer hy niets te doen heeft. XI. 353,enz. bezwangering, hoe in de Plan

' ten geschiedt. IV.. 313 i 

Bladen , zouden de Boomen in den Winter zoo veel nadeel doen als nut in den Zomer V. 13 Blanke Negers. Zie Negers. Blanken , redenen , die het waarscbynlyk maken dat de eerste Mensch tot de Blanken behoorde. I. 93 Bliksem, beroerte door middel van den Bliksem hersteld. XI. 23 Blinden, derzelver verstandelyk begrip beschouwd , met betrekking tot de uitmuntendheid van het Zintuig des Gezigts. X. 47 Bloed, vraag wegens deszelfs wederkeering naar het Hart, wanneer eenig Lid is afgezet, voorgesteld, I. 128. Beantwoord, I. 150. Werking van deszelfs omloop op het verstand. XI. 127, enz. Het bloed des N. Testaments. Zie Testament. Bloedelooze Diertjes. Zie Insekten. 

Bloeityd , sterke Regens in denzelven voorspellen onvrugtbaarheid. IV. 315 Bloem , derzelver inwendig gestel in die van eenen Amandelboom beschouwd. I. 154. Bevat in de Plantende werktuigen der voortteelinge, IV. 313. Schoonheid der Bloemen in den tyd der bezwangering. 315 Bloemen, die by nagt slap en , of op ieder uur van den dag sluiten. IV. 230 Bodem der Zee. Zie Zee. Aanmerkingen over denzelven. II. 227 Boer in Saxen. Zie Ludwig. A 5 boe- 




6 BLADWYZER DER 

boetius in den Kerker klagende een Digtstuk. III 

113 

Boileau en Pope, samenspraak tusschen heb XII 467 

boston , aanmerkingen over den staat van boston, Massachutset baai , en andere Volkplantingen in NoordAmerika XIV 95,enz. 

Boulein Anna n ) aan ■ Henrik den Agtsten, ten Digterlyke Brief. II. 337 

Brantewyn , natuur- Scheien Geneeskundige Aanmerkingen over Wyn, Brandewyn Wynsteen Voorloop en Azyn. XIV 281 

Brandstapel, een Vertelsel. VII 164 

Bres, monsieur zyn Karakter. XIV 499 

Breton , Kaap ) deszelfs Gelegenheid Gesteltenis Voortbrengsels, Havens, Visschery , enz II. 332 

Britsche Majesteiten , byzonderheden wegens het Karakter en de Zeden van hunne tegenwoordige) XII. 

284 

Broeder. Brief van een') aan zyne Zusters. XIV. 338 

Boksbaard, Tragopogan) ook bekend onder den naam van gaa te bed op den middag IV 230 

Bolster, eene ziekte , aan welke het jonge Rundvee onderhevig is . en die door Wormen verorzaakt wordt. 

I- 39 Bonen. Zie Roomsche Bonen. 

Bonniten. vyandschap van de Vliegende Visschen tegen dezelven. XV. 50 

Boomen en Heesters, die in de Bosschen groeijen, blyven altyd groen. IV. 358. Oorzaken van het bevriezen der Boomen. Zie Bevriezen. 

boozen, tafereel van een Waereld zonder dezelven. VIII. 

468 

Broeikassen en Meloenbakken, manier om de Lugt in dezelven te zuiveren , en den graad van hare warmte te regelen. l.195, enz. 

Bron, de bron van moses in Midian. Zie moses 

Bronnen, ontstaan aan den voet der Bergen uit Regenwater. IV- 226 

Brugensis, Lukas). Zie Lukas. 

Bruilofts poëzy verdedigd , een Hekeldigt. I. 199 

Bruilofts - Vaarzen, Hekeldigt tegen dezelven. 1. 104, enz. 

Brutus, Markus) Samenspraak tusschen hem en Pomponius Attikus. XIII. 227 

Brydone , zyn verhaal van eenen togt naar den Berg Etna, XIII. 94, enz. Zyn berigt wegens de merkwaardige uitwerksels der Elektrisiteit. XIII. 204, enz. 

Buitensporig Drinken. Zie 

Drinken. Bulvorsch, in Noord-Amerika, 

fraai berigt wegens denzel

ven XII. 126, enz. 

Buxaten , een Volk in het 

Noorden van Rusland. V. 

374 

Byën, derzelver werking in eenen 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 7 

eenen bloeijenden Amandelboom beschouwd. I. 152, enz. Opmerkingen van den Heere de Reaumur, wegens derzelver voortteeling. III. 50. Keurig en nuttig berigt wegens zekere Zelfstandigheid, te voren niet opgemerkt , welke zy verzamelen en tot Honig maken. X 229. Aanmerkingen over derzelver huishouding en behandeling strekkende tot wederlegging van een onlangs uitgevonden nieuw Syftema. XII. 377 Byëvlieg, een Insekt met twee vleugelen maar zonder Angel, en voor het overige volmaaktelyk overeenkomende met den Hommel, I. 226. Wanneer de Worm gekipt is, kiest hy het water, en onthoud zich in het zelve, toe dat zyn vliegend leven begint, ald. Ademt door den Staart, 227. Kan den Staart verlengen naar mate hy in grooter diepte van water moet leven. 227, enz. 

Bygeloof, Tafereel van het zelve, V. 330. En Godsdienst , een droom over dezelven, II. 117. Bygeloof doet ons een Godsdienstig leven voorkomen als vermengd met zeer vele onheilen, 118. Zie ook Godsdienst. En Vrygeestery, met elkanderen vergeleken. XI. 89, enz. 

C. 

Cadmus en Hercules, samenspraak tusschen hen. XV. 

131 

Camouens, gedagten over dien Digter. VI. 309 

Caracaris en Zedaria , eene Indiaansche Geschiedenis. XIV. 312 

Carillonfeest, omstandige beschryving van het zelve, zoo als het jaarlykste Duinkerken op St. Jans dag gevierd wordt. III. 368 

Catalepsis of Zinvang , berigt wegens eene). II 55,enz. 

Catharina, Keizerin van Rusland , hare Inhuldiging en Krooning. VIII. 588 

Cato, Markus Portius) Samenspraak tusschen hem en Messala Corvinus. XII, 201 

Celten. hielden hunne Vergaderingen en oeffenden hunne Godsdienstige plegtigheden by nagt. III. 140 Redenen van die gewoonte, ald. Feesten by hun in gebruik. 142 

China, Koophandel tusschen dit Ryk en Rusland. VIII. 402. Zie ook Mandaryns. 

Chinezen, berigt wegens het aanleggen hunner Lusthoven. Zie Lusthoven. 

Christen, de) een Digtstukie. IV. 414 

Christen, met zichzelven strydende, een Digtstukje. X. 

237 

Christenen , hunne antwoorden op de Tegenwerpingen der Ongeloovigen zyn dikwyls minder levendig dan de 

te- 




8 BLADWYZER DER 

tegenwerpingen zelven.XV. 

I , enz. 

christina Koningin van Zweden, Samenspraak tusschen haar en den Kansellier Oxenstiern. XII ' 110 

Chruchell John) Hertog van marlborough XIV 349 

Clarinde aan de milddadige) 

. een Digtstukje. III 305 

Circe gesprek tusschen haar en Ulysses. VIII 445 

crusoe Zie Robinson. 

Cobbam , aanmerklyk berigt wegens zyn leven en rampzalig uiteinde VIII. 37, enz. 

Coligni, Louiza de) Samenspraak tusschen haar enVrouwe francis Walsingham XIII. 141, enz. 

collinson , P levensberigt van dien vermaarden Natuurkenner. XI. 475. erz. 

Constantinopolen, omstandigheden wegens de pest aldaar 

'..VIII. 114 

Corsika, Nieuwe Geographische Beschryving en Natuurlyke Historie van dat Eiland, IX. 472. .Tegenwoordige staat van het zelve met betrekking tot deszelfs Regering , Godsdienst, Krygsmagt , Koophandel en Geleerdheid , en tot den aart en het Karakter der Inwoneren, X. 19, enz. Staat van dit eiland , met betrekking tot het Karakter en de uitmuntende hoedanigheden van deszelfs Opperhoofd Paoli, 123. Met betrekking tot de Historie. 

201 

Cortez, Samenspraak tusschen 

Fernando) Veroveraar der West Indien voor Spanje, en Wolliam penn , stigter der Engelsche Volkplantinge in Pensylvanie. XI. 191., enz. 

Corvinus, Messala). Zie Cato, 

Markus Portius). Courant, zedelyke) met eenen 

Brief aan den Uitgever. 

VII 272 Coya, een vergiftig Insekt in 

Zuid-Amerika , berigt van 

Don Ulloa; wegens hetzel: ve. I. 39 Cromwel, staaltje van zyne 

Staatkunde. XII. 433 Cuniga, don Alonzo d'Ercilla 

7) Aanmerkingen over dien 

Digter. VI. 402 Custrin, Lierzang op deszelfs 

verwoesting. JII. 20 Custrin, op het verwoeste) 

een Lierzang. V., 286 

D. 

Daauw , vooroordeel wagens het vallen van denzelven tegengegaan , I. 3. Hoe hy volgens de bekende wetten der Natuur geformeerd wordt , .4. is 

grooter in hoeveelheid in den voor dan in den nanagt, 5, Proeven van Dr. Hill , om te toonen dat de Daauw niet valt maar opryst , ald. enz. Door Waarnemingen getoond dat een gedeelte van denzelven valt, en een gedeelte opryst, by wyse van zweeting of uitwaasseming, uit Gras , Planten en Gewas

sen II 8, enz. Voorstel om 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 

om zich tegen de schadelykheid van denzelven in heete Landen te hoeden. IV. 47 

Dafne, een Herderszang, naar het Hoogduitsch van Gesner. XV. 137 

Dag, de jongste). XII. 135 

Dagen, derzelver loop. jaargetyen en leven der menschen met elkanderen vergeleken. IV. 229' 

Dames, verdediging voor dezelven. VII 517 

Dankbaarheid aan Weldoeners, voorbeeld van dezelve. Zie Topal Osman. 

Dankerkentenis aan het Opperwezen , een Digtstukje. II. 

469 

Danssende Beer , de > Zie Beer. 

Daphne. Apollo en). Zie Apollo 

Daphnis, naar Gesner XV. 372 

Dapperheid., ware ) vertoond 

. in een' Brief van - zeker' Krygsofficier aan zyn' Vriend. X. 174 

Daun , Leopold , Graaf van) Oostenryksch Veldmaarschalk Historische byzon

derheden wegens denzelven. I 323. enz. 

Deïsten , Tempel der) een Droom. I 7 

Deïstery , somtyds geboren uit natuurlyke zorgeloosheid van aart, en. traagheid tot onderzoek. I. 239 

Delfstoffen , in het Ryk van dezelven wordt zulk eene groote verscheidehheid niet gevonden als in de overige Ryken der Natuur . IV. 272. Zy duren, om dat zy hard,- en niet. aan .verrot

ting onderhevig zyn, langer dan andere ligchamen. IV. 274 Verscheidene oorzaken van derzelver vernietiging. 276 Deugd , een Digtstukje. II. 

155, enz. 

Deugd, stryd der) een Digtstukje , V 498. Onderscheid tusschen Deugd en Geluk, voorgesteld in de geschiedenis van Lykon den Phrygiaan, V. 501. Deugd in Armoede, een Digtstuk. VI. 425. 

Deugd , de ongelukkige) een Zedelyk vertelzel. XII. 62, enz. 

Deugd, hare triomf over ongeoorloofde Liefde, behelzende de oorzaak van het stigten der Ridderorde van den Kouseband in Engeland, 

XII. 227, enz. .Gevaar van de Deugd door onkunde, 406 Rampspoedige Deugd vindt vroeger of later hare belooning, 497. De ware gelukzaligheid is in derzelver oeffening gelegen , 

XIII. I , enz. Vertoog over het ware , begrip der Deugd, 89, enz. Gedagten over Vooroordeel, Vleijery en Deugd, XIV 346 .Deugd, Rykdom en Wysheid een Oostersch Vertelsel XIV. 266. Deugd en Ondeugd een Oostersch Verhaal.XV. 

296, enz. Deugden, Verhandeling over 

de Deugden, welke aan de 

.byzondere Natuurgestelte. nisse van de Menschen zyn 

toe te schryven , .X. 89. 

Zie ook Gebreken. 

Deugd- 




10 bladwyzer DER 

Deugdzamen Geneugten , die zy in het genot van Aardsche voordeelen kunnen vinden. Zie Geneugten. Dezelven op Aarde nooit volkomen gelukkig, door eene Allegorie opgehelderd. 

347. enz. 

Diamant, berigt wegens wormen in derzelver ingewanden door Dr. Nichols. I. 38 

Dieren, derzelver namen dienen dikwyls om Menschen , die 'er eenige overeenkomst mede hebben te onderscheiden, III. 75. Zie Nagtuilen. Schoonheid der Dieren voortreflyker dan die der Menschen, III. 116. — Der Dieren en menschen Schoonheid in een Brief aan Kalophilus, 203. Aanmerkingen op dien Brief van Kalophilus , 256. Nadere aanmerkingen daarover, 273, Brief van Eudoxia aan den Schryver van het Vertoog, 343. Of de Dieren hunne gedagten aan elkanderen kunnen mede deelen, IIP. 429. Vertoond in het onderhoud van een' Giervogel met zyne Jongen, 431. Antwoord op den Brief van Eudoxia door den Schryver van het Vertoog, III. 471. Vertoog over de uitsporige Liefde tot redelooze Dieren. 477. Derzelver voortbrenging is onzer opmerking overwaardig, IV. 405. Men vindt geene soorten van Dieren , die van de prikkelingen der liefde zyn uitgesloten, 405. Derzelver 

voortbrenging uit Eijeren, Zie Ey. Kleine Dieren, welke tot voedsel voor groote dienen , zyn de vrugtbaarste , 411. Zorg der viervoetige Dieren voor hunne Jongen , 442, enz. Dieren, die niet voor hunne Jongen zorgen, leggen egter hunne Eijeren in plaatsen , die best geschikt zyn tot derzelver onderhoud, 445. Voorzienigheid in de zorg voor het voedsel der Dieren , IV. 445. Voor hunne kleeding, 446. Dieren schynen voornamelyk geschikt voor die plaatsen, in welken zy aangetroffen worden, ald. Het Rendier , de Kameel en Pelekaan, hiervan ten bewyze aangevoerd , 447. De' smaak der Dieren is zoo onderscheiden, dat 'er naauwlyks eene Plant is, die door sommigen niet gekozen wordt, terwyl zy door anderen onaangeroerd blyft , 448. Voorzienigheid in de zorg voor de Dieren , die in sommige tyden van het jaar door de ruwheid des weders ontzet worden van de noodzakelykheden des levens, 453, Dieren vernielen elkanderen in zoo • verre dat de zwakkere, in eene gedurige opvolging tot een prooi verstrekken voor de sterker, 492. Wyze , op welke de Dieren in staat gesteld zyn om zich tegen vyandelyk aanvallen te verdedigen, 494. Wysheid van de Voorzienigheid in 




VOORNAAMSTE ZAAKEN- [VI. Afd.] 11 

In den Dieren eene neiging te geven om elkanderen te verslinden , en, wanneer zy dood zyn, op elkanderen te azen. IV. 496, enz. Welke by de Schryvers der Natuurlyke Historie tweeslagtig genoemd worden, aanmerking over dezelven IX, 286. Vertoog Over de gedaantewisseling der Dieren , 376. Merkwaardige voorbeelden van hervoortbrenging of zelfherstelling in verscheidene soorten van Dieren. Zie ook Planten X. 291 

Dieren en Planten, Vertoog over de groote gelykheid tusschen dezelven XII 190 

Dierlyke Geesten , Sympathie tusschen dezelven en de Geldbeurzen. II 119 

Diertjes, kleine levende) in de Natuur , aanmerkingen over dezelven. X. 299 

Digter, de) en de Berg.' Zie Berg En de Roos, een Fabel van Gay I. 301 

Digikunst en Welsprekendheid in hoe Verre de nuttigheid der Regelen zich in dezelven uitdrekt, eene Redevoering Van Gellert V. 97. Vorderingen . welke de Ouden daarin. gemaakt hebben boven de hedendaagschen en oorzaken van dezelven. X 383' 

Digtstukken Zie Lierzangen. Fabelen (Digterlyke) Vertellingen , enz. De Voorzienigheid een Klinkdigt. I. 402 

Dina , Dogter van den Aartsvzder Jakob , hare klagt. XIV. 

399 

Reg voor bet Mengelwerk, enz. 

Diogenes en eenige schimmen, rekenschap van hunne daden in het leven gevende , een Samenspraak. ■ V, 382, enz. 

Diogenes en Alexander. Zie Samenspraken. 

Doddington ; het Schip de). 

. Zie Schipbreuk. 

Domheid en Onkunde , Lofschrift voor dezelven. X.' 

• , . 83 

Dood, Lierzang van den Koning van Pruissen aan denzelven , uit het Fransch in Prosa vertaald. I, 256 , enz. Bewys dat dezelve niet verschriklyk is V enz. Overweging des doods»' by het beschouwen van de Lente. VIII. 89. Van Cbris

. tus, Zie Kruisdood. 

Doodbed, een) de ware.School der Wysheid , uitwerking van het .Sterven op. de Levenden. IV. 349. Zie Sterven. 

Dooden, berigt Wegens de onderscheidene wyzen van het begraven der dooden, zoo by oude als by hedendaagsche Volken. IX. 126 , >enz. 

Doofheid, middel tegen dezelve een Digtkundig Vertelsel. XIII 324 

Doraden, vyandschap der Vliegende Visschen tegen dezel. ven. XV. 50 

Dorilas , Lothario en Zie Lothario. 

Dorinde en Leander , eene' ware geschiedenis in een Digtstuk IV. , ■ 365 

Dorppredikant. Zie Vergenoegdheid.. 

B Dorst; 




12 BLADWYZER DER 

Dorst , Honger en Voedsel, Verhandeling over dezelven. II. 185 

Douglas , Samenspraak tusschen den Graaf van) en den Hertog van Argyle. XIV. 372 

Draakworm , Verhandeling over denzelven , in een' Brief aan den Uitgever. 

III 490 

Driften, verderflyke uitwerksels van dezelven in den Ouderdom, 111. 150. Zyn den Mensch gegeven om hem tot zelfsbehoudenis aan te zetten. V. 131 

Driften , heerschende) van wispelturigheid , argwaan en wrevel , ongelukkige gevolgen van dezelven in Mannen van groote bekwaamheden. V. 30, enz. 

77. enz. 

Drinken, buitensporig) eene Chineesche geschiedenis. IX. 263 

Drinken en Eten. Zie Eten. 

Droes, onderzoek wegens de ziekte der Paarden , die dus genoemd wordt , en wyze van behandeling tot derzelver genezing. III 495, enz. 

Dromedaris en Kameel, byzonderheden van dezelven beschouwd. II. 277 

Droom, naar het Fransch gevolgd, een Digtttukje. V. 

244 

Dropsteen , bestaat uit kalkagtige deeltjes. IV. 273 

Druiden. Verhandeling over dezelven, I. 180. Men moet hunnen oorsprong in brittanje en by de Gaulen 

zoeken, ald. Hunne verrigtingen en aanzien, 182. Hunne Geleerdheid, 184. Sommigen geloofden de Zielverhuizing, 185. Hunne Afgodische gewoonten. 188 Aan hen is waarschynlyk iets dergelyks als Verrekykers bekend geweest. Zie Verrekykers. Hoe lang hun Godsdienst in wezen zy gebleeven. IV. 27, enz. 

Drukkonst, staat van dezelve in Turkye. I. 53 

Duinhelm, dient om de overstuiving van het zand naar andere plaatsen te beletten, •IV. 360 

Duinkerken. Zie Carillonfeest. 

Duiven, een paar kan in vier jaaren tyds 14760 jongen geven. IV. 412. Verhandeling over het Spreekwoord, waar Duiven zyn vliegen Duiven. XIII. 78 , enz. 

Dwaasheid der Menschen , in zichzelven als de oorzaken van hun geluk te beschouwen, omdat zy bespeuren dat zy in de involging van hunne driften genoegen vinden, V. 132. Van de Openbaring te verwerpen uit hoofde van eenige schynbare zwarigheden in dezelve, V. 259 Der hedendaagsche Vrydenkeren boven de Ouden, V. 351. Der onvergenoegdheid over de slegtheid der tyden , die wy beleven, XIII. 172, enz. Over den staat , waarin wy gesteld zyn, 511. En Wysheid , een Digtstukje. XIV. 147 dwa- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. (VI. Afd.] 13 

Dwalende en ware Wyzen. Zie Wyzen. 

Dwergen onder het menschlyk geslagt, bedenkingen over dezelven. IX. 4.61 

Dwingelandy, het lot der) een Digtstuk. XV. 374 

E. 

Echini Marini of Zeeëijeren. Zie Schulpvisschen. 

Edelmoedige, de) een Fafel. 

, VII 81 

Edelmoedige Medeminnares , eene Engelsche geschiedenis. XIV. ■< 247 

Eenheden in een Tooneelspel. Zie Tooneelspel. 

Eenöogige een Fabel. VII. 67 

Eenvoudigheid , goedhartige) een Speelbal van bedrog en fieltery, een Vertelsel. IV. 

377 

Eer, een Lierzang, in Prosa, uit het Hoogd. van Holler. I. 284- Van God, in alle onze daden in het oog te houden, I. 434- Verhaal van eene Reize naar den Tempel der eere , IV. 300., enz. 384 * en2 422,, enz. Beste middelen om eer te verkrygen, 435. Van onze Familie, derzelver verder diging is ongerymd, wanneer het wangedrag van vrouwelyke Nabestaanden tot derzelver schending heeft meegewerkt, X. 70. Vertoond in het geval vanTheodosia. ald. 

eerampten en Waardigheden, Vertoog over dezelven. VII. 221 

eerlykheid en goede Trouw, 

voorbeelden van dezelven, in een Oostersch Vertelsel. V. 161, enz. 

Eertitels, aanmerkingen over dezelven. VI. 508, enz. 

eerzugt , verhandeling over de nuttigheid om dezelve te versterken en aan te moedigen. VII. 3, enz. 

Eeuwigheid, bedenkingen over de eeuwigheid van God. III. 133. Een Digtstuk op dezelve, V. 18. Vertoog over dezelve, IX. 3. Der Straffen, tegenwerping te

■, gen de Openbaring uit dezelven getrokken. V. 395, enz. 

egtgenoot , getrouwe ). Zie Eleonora. 

egtgenoot , ontrouwe) door beleid te regtgebragt,een Vertelsel. I. 244, enz. 

egtgenoot , de booze ) een Digtstukje. VIII. 64 

Egypte, berigt wegens deszelfe gesteldheid , in eenen Brief van Hasselquist aan Lin

, naeus. VIII ■ 391 

Egyptenaren , verklaring van derzelver Hieroglyphische of Beeldsprakige Teekenen, X- 285. Verhaal van eene rampspoedige Reize door de Woestyne van Egypten. 

. XV. , 288 , enz. 

Eigendom , uitsluitend ) Verhandeling over het Regt van het zelve. X 105 , enz, Regt van Eigendom , aanmerking over het zelve in het algemeen. XV. 106, enz. 

eigenschappen , de gevoelens der Ouden wegens het bestaan en de eigenschappen B 2 van 




14 bladwyzer DER 

van het Opperwezen. XIV. 

I enz. 

Eigenvinding, spore tot) een Digtstuk. II. 15 

Eigenzinnigheid, nadeel van derzelver uitwerkingen op onzen Naasten. I. 31 

Eik, de) en Eikel, of onderzoek over de uitvindingen der oude en die van latere tyden. XIV. 408 

Eikel. Zie Eik. 

Eikels , Proefnemingen omtrent derzelver bewaring , met oogmerk om uit de afgelegenste Gewesten de beste Zaden in eenen staat van groeibaarheid naar Europa over te brengen, X. 

371 

Eilanden , - aanmerking over derzelver formeering. XI. 

124, enz. 

(Ekel, de) en de Pompoen, een digterlyke Fabel. X. 397 

Elektrisiteit, derzelver merkwaardige uitwerksels, door P. Brydone. XIII. 204 

Eleonora, haar Brief aan den Uitgever tot verdediging der Sexe, IV. 374 Of de getrouwe Egtgenoot. XIV. 

431 

Eleonora Maria, Gemalin van Gustavus Adolphus, Koning van Zweden , byzonderheden wegens haar leven en karakter. XV. 34,enz, 

Elephanta , of Elephants Eiland, beschryving van dit Oost-Indisch Eiland, en van deszelfs wonderbare Spelonk. IX. 27 

Elias, aanmerkingen over zyn geschrift aan Joram , Koning van Juda, II. 307 

Elias , zyn Hemelvaart beschouwd. een Digtstuk. IV, III enz,

Elizabeth , T.) haar leven. Zie Leven. 

Ellenden des Ouderdoms, Proeven over dezelven. XIII 336. Beschouwing der Ellenden van anderen is een hulpmiddel tegen Droefheid. XV. 161 

Emilia, digterlyke Brief aan dezelve over het verkwisten van den tyd. IV. 334, enz.. 

Engelen, onderzoek der vrage, waarom zy niet, in de plaats van menschen gezonden zyn om de waarheden van den Godsdienst te verkondigen. X. 3,enz. 

Engelscbe Natie , derzelver karakter geschetst door eene Fransche Penne. XII 

197 

Engelsche Schryvers. Zie Auteuren. Engelsche Vegter. Zie Samenspraak. 

Engelschen, verslag van eenIndiaan wegens derzelver Zeden. VII. 425,enz. 

Epicurismus , gedagten over het Epikurismus , zoo wel van de tegenwoordige als van een van de voorige Eeuwen. XIV. 5, enz. 

Epikurist, de) bekeerd, een gesprek tusschen Plato en Madetes. XI. 19 

Eramus, hoe hy den tyd wist uit te koopen. IV. 222 

Erfenis , de dralende) in een Brief van Desiderius aan den Uitgever. I. 420. De verbeurde Erfenis. II. 212 Erminia, te veel toegevendheid 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 15 

heid en vryheid , Somtyds ongelukkig voor de jeugd, aangewezen in hare geschiedenisSe. V. 165 Ertsen, wassen by kleine gedeelten. IV. 275 Esquimaux, eene Natie in Noord-Amerika, in deszelfs Noordelykste Deel , met eene beschryving van hunne Wapenen , Vaartuigen en Kleeding. XII. 204. Essex Graaf van) aan de Hertoginne van Irton , een digterlyke Brief. V. 652 Estrees , Gabrielle d'). Zie 

Gabrielle. Eten, Proeve over de vorderingen in overdaad ten opzigte van het zelve. XIV. 177. En Drinken, aanmerkingen daarover. II 427 Eters. Zie Genootscbap. Etna, verhaal van eenen togt • naar den Berg Etna, getrokken uit eene Reize van Brydone. XIII. 94, enz. Euangelium, het is geen gebrek in deszelfs Zedeleer, dat de Vriendschap daarin niet wordt aangeprezen. XV. 

16 

Eudoxia, Brief van Eudoxia aan den Schryver van het Vertoog over de schoonheid der Dieren , voortreflyker dan die der Menschen III. 343. Antwoord van den Schryver. 471 

Exter, de) en de Vos, een Fabel in digtmaat van Gellert. VIII. 137 

Ey brengt nooit eenig Dier voort zonder dat het eerst vrugthaar gemaakt worde, 

IV, 405. Wyzen, op welken het vrugtbaar gemaakte Ey den noodigen graad van warmte krygt om de vrugt te doen uitzetten, 406. Dit aangewezen in de Levenbarende Dieren , in de Vogelen en Insekten. 

ald. 

F. 

Fabelen , voordeel van het onderwys door dezelven. V. 215 Fabels, Oostersche). XI. 86, enz. 

Fabrieken, berigten wegens de Stigting en Oprigting der Fabrieken, in Vrankryk. II 

483 

Falkland, Lord) Gesprek tusschen hem en Mr. Hampden. XV. 71, enz. 

Farizeeu en Tollenaar , een Digtstukje, IV. 53 

Feesten, by de Celten in gebruik. III 142 

Fenelon, gesprek tusschen Plato en Fenelon. Zie Plato. 

Fenton Grafschrift voor den Heer Fenton, gevolgd naar Pope. V. ' 19 

Fielding, oordeelkundige aanmerkingen over hem. VIII 572 

Fieltery. Zie Bedrog. 

Filosoof, zyne dwaasheid, I 30. De ware Filosoof. eene ware geschiedenis, V. 20 De gewaande Filosoof, een zedelyk Vertelsel uit Marmontel. VIII 344. De Filosoof, eene Oostersche Vertelling ,XI. 329, enz. Eene B 3 ' Turk- 




16 BLADWYZERDER 

Turksche geschiedenis 505 enz. Een waar Filozoof, zyn karakter en de groote einden, welke hy behoort te bedoelen. XII. 485 Formica Leo , of Leeuwmier, 

• berigt wegens denzelven , in eenen Brief aan den Uitgever. II. 409 

forster Johan Reinhold) ver: slag van zyne Reize rondom de Waereld , gedaan in den jaren 1772-1775. XV. 43,enz. 46, enz. 204,enz. Fortuin, de Tempel der) eene ;' Allegorie. XII. 44 Fransche Schryvers, Zie Auteuren. 

G. 

Gabrielle d'Estrées , hare Historie. IX; 382 Gabrielle, eene Lotheringsche geschiedenis. XIII. 505 Galanterie, een Droom , in 

* een Brief aan den Uitgever. I. 471. Een Werktuig Van Galantery , in de Mof beschouwd. II. 

433 

Galanteriewinkelier Zedemees' ter , een Tooneelgesprek. 

IV. 205, enz. 253,enz. Garst, dwaling der geenen , die meenden dat zy in Haver was veranderd. IV. 317 Gaulen en Germanen , rekenden den tyd naar het getal der Nagten, 'en niet naar dat der Dagen. III. 138 Gaven, wonderdadige) der ' eerste Christenen. Zie ter

tullianus. Geboorte van den Heiland, een Digtstukje. II. 401 

Gebouwen, Vertoog over de pragt in dezelven. VI. 504, enz. 

Gebreken, zedelyke) die aan de Natuurgesteltenisse der Menschen zyn toe te schryven , Verhandeling over dezelven. X. 177 

Gedaantewisseling der Dieren, Vertoog over dezelve. IX. 

376 

Gedagten, het regelen van dezelven, met betrekking tot het voorledene , tegenwoordige en toekomende. XI. 7 , enz. Over verscheiden onderwerpen, XI. 232. Losse Gedagten, over verscheidene onderwerpen. XIV 444 

Geheim, bewaren en karakters 

van trouwelooze Vertrouwelingen , gedagten daarover. V. 549 

Geheimen der Natuur , Verhandeling over dezelven. II. 219 

Gehoor, Proeve over het Zintuig van het). XIV. 494 

Gelatenheid , een Digtstukje , gevolgd naar het Hoogduitsch van gellert XIV. 

46, enz. 

Geldbeurzen en Dierlyke Geesten , Sympathie tusschen dezelven. II. j 19 

Geleerden , eenige leefregels voor de Geleerden ter bewaringe hunner gezondheid. XV. 305 

Geleerdheid, staat van dezelve in Turkye , onder de Grieken en Turken. I. 54 

Geleerdheid en Vernuft , een Allegorie. I. 233 enz. 

gellert Samenspraak tusschen hem 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 17 

hem en den Koning van Pruissen. V. 258 

Geluid lesse over het zelve, ' V. 8- Waar door het denkbeeld van het Geluid wordt opgewekt, ald. Hoe vele voeten het in eene zuivere en in eene dampige Lugt in eene Sekonde aflegt, V. ald. De Snelte der Geluiden kan door Proeven getoond worden , zy moet niet verward worden met de sterkte , zy verschilt niet in groote of kleine Geluiden, V. 66, enz. Vermeerdering en wederstuiting der Geluiden. 69 

Geluk, wordt verminderd door de Inbeelding. Zie Inbeelding. Verandering noodzakelyk tot het zelve, overwogen by den aanvang des Winters, III. 351. Wordt vergroot, wanneer wy onze aandoenelykheid omtrent anderen weten uit te breiden , IV. 307. Getoond in de aandoeningen, welke de beschouwing eener gelukkige Staatsgesteldheid verwekt , ald. Bedenkingen over het zelve , VI. 353. Grootheid van het zelve, dat voor een'- Christen uit de betraging van zynen pligt ontstaat. VIII 177 > enz. Des tydelyken Levens, gedagten over het zelve. IX. 452. Onderscheid van Geluk en Deugd , voorgesteld in de «Historie van Lycon den Phryigiaan, V. 501. Geluk dezer Waereld , een Klinkdigt , XV. 345. Geluk , door Ver

genoegdheid veroorzaakt. Zie Vergenoegdheid. Natuur en Geluk. Zie Natuur. 

Gelukkig, het) Huisgezin. Zie Huisgezin. 

Gelukkig Leven. Zie Leven. 

Gelukzaligheid, ware) in het oeffenen der Deugd gelegen. XIII 1. enz

Gemaaktheid, Proeve over het belagchelyke, van dezelve. XIV. 168 

Gemeenebest, welgesteld) een Digtstukje. VI. 427 

Gemelykheid , oorzaken van dezelve worden verkeerdelyk door den ouderdom beoordeeld. IV. 434 

Gemelyke.de) Zedekundig afgeschetst. IX. 273 

Gemoedsgesteldbeid. ware) der Menschen , door voorbeelden opgehelderd. IV. 

473 

Geneeskunde, Kwakzalvery in dezelve noodzakelyk. Zie Kwakzalvery. Historisch berigt wegens den oorsprong en voortgang van dezelve. V. 313, enz. 358, enz. 

Geneesmeester, zedelyke hoedanigheden , die in het karakter van eenen Geneesmeester in het byzonder vereischt worden. XI. 13 

Geneesmeesters, verdedigd tegens de beschuldiging van ongeloovigheid. XI. 112 enz. 

Geneesmiddel, het) een Vertelsel voor de Jufferschap, een Digtstuk. VII 60 

Geneesmiddel, een onfeilbaar) XIII- 349 B 4 Ge- 




18 BLADWyZER DER 

Geneesmiddelen, dagelyks aangekondigde) ontdekking van derzelver ware gebruik in eenen Brief aan den Uitgever V. 129 

Geneugten , die de deugdzamen in het genot van aardsche voordeelen kunnen vinden. V. 307 

Geneve, aanmerkingen over) en over het karakter en de Zeden der Inwooneren. XV 301 

Genoegen, het) is het al, een Digtstuk , IX. 489 De arme Jakob , die genoeg heeft. XV. 66 

genootschap van Eters , hun Karakter II. -427 

George de IIde Koning van Groot-Brittanje, Proeve tot opmaking van zyn Karakter IV 4 60 

Geregtigbeid, voorgesteld als de voornaamste band der menschelyke Maatschappye. 

VXIII. 403 

Germanen. zie Gaulen. 

Gerontes aan) den Testamentmaker, een Digtstuk. 

VI. 492 enz. Gerustheid in het Sterven, 

Verhandeling over dezelve. XII. 441 

Geschillen en Gehoorgevingen, aanmerkingen daarover. VII 150. enz, 

Geslagene Vrouw, een Fabel. 

VII. ,58 Gethzemane, voortreflykheid 

van den Hof) een Digtstuk. II. 22. Getrouwe Egtgenoote. Zie Eleonora. 

Geveinsheid , een Digtstukje. VL , 429 

Gevlakte Neger. Zie Neger.. 

Gewaarwording , Verhandeling over de Natuur van. dezelve. II.' 312 

Gewaarwordingen zyn zoo wezenlyk niet van elkanderen onderscheiden als zy schynen I. 352 

Gewesten, bespiegeling over de verscheidene Gewesten en Lugtstreken des Aardbodems. V. 527 

Geweten, Vertoog over de voordeden van een goed, en de slegte gevolgen van een kwaad Geweten. IX. 

7 

Gewoonte, maakt ongelukken verdraaglyker dan al de lessen der Filosofie , V. 26. Vertoog over de kragt van dezelve, XI. 437. en XV. 

256, enz. 

Gewoonten, verschillende) van vreemde Volken, aanmerkingen over dezelven XIII 

501 

Gezelschap der Kritieken, een Digterlyke Fabel. XV. 60, enz. 

Gezelschappen , dwaze zuat voor dezelven. I 29 

Gezigt, bedenkingen over de nuttigheid van dit Zintuig, met toepassing op het verstandelyk begrip der Blinden, X. 47 Van Theodorus den Kluizenaar. Zie Theodorus. 

Gezigtkunde , Brief aan den Uitgever bevattende eenige vragen over dezelve, IV. 458. Waarnemingen betreklyk tot dezelve. XII. 301, enz. 

gezondheid leefregels ter be

wa- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 19 

waringe van dezelve. Zie Geleerden. Lierzang aan dezelve , I. 333. regels om die te bewaren. III 101 

gierigaart de) zyn Zoon en de Muizen , een Digterlyke Fabel. IX. 405 

Gierigheid, nadeel van derzelver uitwerkingen op onzen Naasten. I. 31 

Gierigheid en Eerzugt , een Allegorie. XI. 147, enz. 

Gierigheid en Verkwisting, Vertoog over dezelven. IX. 441 

Gierzwaluw, Natuurlyke Historie van dezelve. XIV. 454 

Gilpin, Bernard) zyn Karakter en Gedrag, ter aanwyzing van een regtschapen Euangeliedienaar en goedwillig Christen. XI. 218,, enz. 

Glinsteren van de Zee , door Insekten veroorzaakt. Zie Zee.' 

Glorie, derzelver ydelheid in een gesprek met een Chineesch aangewezen, II. 84, enz. Verkeerde en ware oorzaken waar aan men dezelve toeschryft , III 43. Den Heere gellert toegezongen, een Digtstuk. VII 

394 

Glorioso en Theodosius, hunne Karakters XV. ' 141 

God. Zie Goedertierenheid. Bedenkingen over zyne eeuwigheid, III. 133. Over zyne Almagt, 219. Over zyne Alwettenheid , 307, Troostgedagten over de Onfeilbaarheid van zyne Beloften , IV. 173. Overdenkingen wegens het be

staan van God als Schepper. Zie Bestaan. 

Goden, oorsprong van het Verdigtsel der Poëten wegens de Vergadering van hunnen Raad op den top van den Berg Olympus, beschouwd met betrekking tot het Noorderligt. Zie Noorderligt 

Godheid , derzelver bestaan uit de Natuur bewezen. V. 

43, enz. 

Godinnen, de). XIV. 233 

Gods goedheid. Zie Goedheid'. Langmoedigheid. Zie langmoedigheid. Voorzienigheid, Zie Voorzienigheid. 

Godsdienst , gedagten over hare beminnelykheid, V. 483. Bedenkingen overdenzelven VI. 89, enz. In Rusland. VIII. 495. Is de eenigste bron, waaruit, in vele lotgevallen en wederwaardigheden des menschen lyken levens vertroostingen kunnen getrokken worden, IX. 352. Regeeringswyze en zeden der Turken, aanmerkingen over dezelven. Zie Turken. De Godsdienst alleen , verschaft vertroostingen in groote onheilen. XII. 340 

Godsdienst. en Bygeloof, een droom over dezelven, IV. 117. Godsdienst is eene vriendin van geneugten. 119, 

Godsdienstige Overdenkingen, voortreflykheid en waardy van dezelven. XI. 177, enz. 

Godsvrugt., derzelver vermeerdering is niet veroorzaakt geworden door de 

B5 ' ver-. 




20 BLADWYZER DER 

vermeerdering van kennis. V. 219 

Goed , zedelyk) wordt niet zelden door Natuurlyk kwaadveroorzaakt.IV. 81 

Goedaartigbeid , Verhandeling over dezelve, III. 211, enz. Tweede Verhandeling, 240. waarin de kwade gevolgen der kwaadaartigheid in het byzonder worden aangewezen. Derde Verhandeling, 281 Vierde Verhandeling, over dezelve, 336. Merkteekens, waaraan zy te ontdekken is. 337 

Goede Naam , Vertoog over denzelven. VII. 441. enz. 

Goede Trouw en Eerlykheid, 

( Voorbeelden van dezelven, een Oostersch Verhaal. V. 

161, enz. 

Goedertierenheid van God by het opgaan der Zonne bespiegeld. IV. 437 

Goedhartige Eenvoudigheid. Zie Eenvoudigheid. Goedhartige Voorbarigheid. Zie Voorbarigheid. Goedhartige Man en Nydigaart, met elkanderen vergeleken. XV. 158 

Goedheid van God , in zyne zorge om niet alle Planten te gelyk te doen voortkomen, II. 89. Bedenkingen over dezelve, IV. 1, enz. De dingen, welke men in dit leven voor onheilen houdt, zyn zelfs blyken van Gods goedheid, dewyl zy dienen om ons wys te maken, 8, enz. Vooruitzigten op de eeuwige duurzaamheid van Gods goedheid. II enz. 

Geertsz zyne listige maatre

gelen om zich groot te maken. VII. 385 

Gossamer of Spinray in de Lugt, aanmerkingen daarover. III. 267 

Grafsteden, overdenkingen van eenen Jongeling by het beschouwen van dezelven , VI, 184, enz. Gedagten by de.' zelven in de Abtdye van Westmunster. XIV. 217 

Gras, zorgvuldigheid van de Natuur in deszelfs bewaring. IV. 360. 

Graveerkunst , bedrevenheid der Ouden in dezelve. IV. 

278 

Grenadier, aan de Zanggodinnen des Oorlogs na de overwinning by Zondorf. III. 379 

Grieken , staat der Geleerdheid onder hen, I. 54 

Groenland, nieutv berigt wegens het zelve en deszelfs Inborelingen. IX. 197,enz. 278, enz. 367, enz. 

Groote, gebeurtenissen spruiten dikwyls uit geringe omstandigheden. XIV. 172 

Grooten , derzelver ongelukken worden breed uitgemeten , die der geringen worden veronagtzaamd. V. 

20. 

Grootmoedigheid, ware) onderscheidene Merkteekens van dezelve, XI. 303. Egt kenmerk van dezelve, door eene oude gebeurtenis opgehelderd. XIV. 48 

Grysaart, de) een Fabel van Gellert. II. 124 

Guadeloupe, Zwavelberg op dat Eiland. Zie Zwavelberg. Natuurlyke Historie en Beschry- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 21 

schryving van dat Eiland. 

III. 64. Guiane, gedrogtelyke Slangen 

aldaar, XV. 204. Houtmeeren en Vuurvliegen. 

205 

Guise, samenspraak tusschen Henrik, Hertog van) en Machinvel. XIII 391 

Gustavus Adolphus , Koning van Zweden, zyn Karakter, XV. 30, enz. Zyne Gemalin. Zie Eleonora. 

Givinet, Ambrosie) te London bekend als de lamme Bedelaar, zyn leven en vreemde gevallen. X. 412 

H. 

Haas de) met vele vrien■ den, een digterlyke Fabel , XI. 486 enz. De zwetsende Haas , een digterlyke Fabel. XII. 42 Hampden , gesprek tusschen hem en Lord Falkland. X V. 

71, enz. 

Handel, de vermaarde Muziekkunstenaar) zyn leven. 

IV. 35,enz. 6o,enz. Hanengevegten, Vertoog wegens derzelver Oudheid en Oorsprong. XV. 128 

Hans en zyn Heer, een Fabel in Digtmaat. XI. 145, enz. 

Hardsteen, is een voortbrengsel van Zand, somtyds gemengd met eene zoutagtige Klei, IV. 273. Door Vorst broos gemaakt zynde , verandert dezelve in Zand. IV. 276 

Harpen der Ouden ,. hoe zy gesteld waren. I. 86 

Harrison. John) uitvinder van 

de Tydwyzers ; dienende om de langte op Zee te bepalen, als mede van den samengestelden Slinger. XIV. 490 

Hart, berigt van het voorgevallene in het hart eener Schoone. VII 173 

Hartstogten , gedagten over het uitdrukken van dezelven in het Schilderen. IX. 

133 

Heelal, deszelfs Grootheid beschouwd. II. " 175 

Heerlykheid , in de Werken der Natuur. Zie Natuur. 

Heerscsende Modes. Zie Modes. 

Heesters, die in de Bosschen groeijen blyven altyd groen IV. 35S 

Heidensche en Joodsche Schryvers , Verhandeling over derzelver getuigenissen wegens den Persoon van Jezus. Christus. II. 395 

Heiland , zyne Geboorte. Zie Geboorte. 

Hel, de) een Digtstukje. IU. 

500 

Heldendeugd, de ware) voorgesteld in eene gebeurtenisse. X. 58 

Heldendigt, Verhandeling over het zelve. VI. 125, 211, 305,402 

Hemelvaart van Christus, Lofzang op dezelve, een Digtstuk , VI. 424. Van Elias. Zie Elias. 

Henriette, haar Brief aan den Uitgever tot verdediging der Sexe. IV. 334 

Henrik , Hertog van Guise; Zie Guise. 

Herculaneum, waarschynlyk door 




22 BLADWYZER DER 

door Hercules gestigt, I. Ï8. Melding, welke de oude Scbryvers er van maken, 19. In de handen der Cumaners gevallen, ald. Door de Tyriers in bezit genomen, 20. ln handen der Samniten en Romeinen, 21. Lusthuizen daaromtrent aangelegd , 22. Lydt veel door Aardbevingen , en wordt door eene uitbarsting van den Berg Vesuvius in den jare 76 overstelpt, 23. In die Stad heeft men onder het graven verscheidene Oudheden gevonden, I. 442. Voornamelyk Schilderstukken. 445 Hercules , Samenspraak tusschen hem en Cadmus. XV. 

' 131 Herderin , de Alpische) Een Herderslied in Prosa. IX. 

320 

Herfstmorgen, naar het Hoogduitsch van Gesner. XV. 206 Hermiet, een Vertelsel. VII. 

333 

Hervoortbrenging of Zelfherstelling Voorbeeld der merkwaardige eigenschap van dezelve in verscheidene soorten van Dieren en Planten waargenomen. X. 

291 

Hette, wordt door het Licht in de ligchamen veroorzaakt, I. 374, enz. Aanmerkingen over den ongemeenen graad van dezelve, die Menschen en Dieren kunnen verdragen. XI. 117, enz. 

Heuvels en Valleijen , derzel' ver nuttigheid. IV- 227 

Hieroglyphiscbe. Zie Beeldsprakige. 

Hiskia, Koning) hersteld uit eene zware krankheid , een Digtstukje. V. 599 

Historie, gedagten over het nut van derzelver beoeffeninge IX. 221 

Historische Byzonderheden. XV. 208, enz. 

Historieschryven , Regels en Voorschriften welke men in het zelve behoort te volgen. IV. 119 

Hoed, Historie van denzelven , een Digtstuk. V. 

159 

Hof, het) een Digtstuk. III. 155 Hof der Hope. XV. ' 152 Homerus, Aanmerkingen over dien Digter. VI. 211, enz. Hond, de) een Fabel in Digtmaat , III 427. En het Paard, een Vertelsel. VII 72, enz. 

Honger , Dorst en Voedsel, Verhandeling over dezelven. II 185 

Honig. Zie Byën. 

Hooge en Middelmatige Levensstand. Zie Levensstand. 

Hooglander, de) eene ware gebeurtenis, XIV. 82 

Hoogmoed, onstaande uit de Inbeelding op Voorouders en geslagten Zie Inbeelding. Gaat voor den Val, waarheid dier spreuke bewezen, V. 258. En Staatzugt, Samenspraak over dezelven. Zie Samenspraken. 

Hoop , dezelve verzelt ons zoo lang als wy verstandelyk leven, V. 117. De Hof der Hoop, een Droom ,ald. Menschelyke Hoop, gedagten 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 23 

ten over dezelve,XI. 516, enz. De voornaamste troost van het leven, XII. 493, Hof der Hope. XV. 152 Hoopende, de) een Brief van Sterontes Goudenberg aan den , Uitgever. Vil. 85 Horatius , gesprek tusschen hem en anderen. Zie Merkurius. 

Horeb, zwarigheden, uit het . verhaal wegens dezen Rotssteen in eenen Brief van Paulus spruitende weggenomen, I, 215. Aanmerkingen over de berigten , die de Liefhebbers van oudheden wegens de overblyfsels van dien Rotssteen in het Heilige land geven. 

213 

Hospital, Michiel l') Kansellier van Vrankryk, gemeenlyk de Patriotsche Staatsdienaar genaamd, byzonderheden wegens hem. XV. 

192 

Houtmeeren van Guiane, berigt wegens denzelven. XI. 

205, enz. 

Huubelaar , een Digtstuk. 

VI. 428 Huis- of Schoorsteenzwaluw , 

Natuurlyke Historie van 

dezelve. XIV. 359 Huisgezin, het gelukkig) een 

Vertelsel van Marmontel. 

IX. 191 Huishouding , algemeene) der 

menschen hervormd , een 

droom , in een Brief aan 

den Uitgever. II. 30, enz. Huishouding der Nature. Zie 

natuur Hulpmiddel tegen Droefheid, 

vindt men in de beschou 

wing der Ellenden van anderen. XV. 161 

Hulpmiddelen, zyn nodig om Verdiensten zigtbaar te maken. II. 433 

Hume, bedenking over zyne tegenwerping dat geen wonderwerk ooit door eenig getuigenis kan bevestigd worden. XIV. 2Ö5 

huwelyk, het Gelukkig) een Fabel van gellert I 230 Voorbeelden van een gelukkig en ongelukkig Huwelyk, in de geschiedenisse van twee Zusters, V. 206. Huwelyken der sammieten een Vertelsel van Marmontel, IX. 244. Ongelukzaligheid van het Huwelyk, veroorzaakt door verkeerde beweegredenen der keuze. XV. 145 

Hyacinth , kragt van dezen Steen. IV. 139 

Hypermnestra, haren Bruidegom Linceus uit den kerker bevrydende, een Digtstuk ^ IV. 115. In den Kerker verbaasd ontwakende, spreekt, een Digtstuk, IV. 150. Hypermnestra aan Linceus,een Digterlyke Brief, 101.enz. 

J 

jaar, overdenkingen by de 

wisseling. van het zelve.VIII. 541, enz* 

Jaargetyen , leven der menschen en loop der dagen, met elkanderen vergeleken. IV.- 229 

Jabal en Jubal, of de uitvindingvan de Muziek en Veehoedery, een Hoogduitsche Herderszang nagevolgd. VIII &nbsp; &nbsp; 




14 BLADWYZER DER 

Jakob, de arme) die genoeg heeft. XV.. 66,enz. 

Jakob de IIde , Koning van Engeland , berigt wegens zyne vlugt,door hem zel

.-. ven opgesteld. XIV 210 

jakobus Amiot, Zie Amiot, 

Jaloersche Vrouw. Zie Vrouw. 

Jamaika', nieuwe beschryving van dat Eiland. XIII.' 367 

Japan. Zie papiermaker 

Uchneumon Natuurlyke Historie van de zoogenoemde , Vlieg X. 115 

Idas en Mycon naar Gesner. XV. 370 

Idria ■ Kwikzilvermynen aldaar. Zie Kwikzilvermynen. 

Jehangire , een van de beroemdste indiaanscbe Vorsten , zyn Karakter. XIII I. 

346 

Jemeljan Pogatschew Zie pogatschew. 

Jeugd, dwaze zugt om dezelve in den ouden dag te vertonen, I. 30. Vertoog over de gebreken van dezelve, VI. 177.. Vertoog over hare pligten , 267. Aanmerkingen over derzelver Opvoeding, XIII. 177, enz. Studerende Jeugd. Zie Studerende. 

Jezus Christus, berigt wegens de Vertooning van zyne Kruissiging te Lisbon, op Goeden Vrydag des jaars 1755.1. 34,enz. Tydschikking der voorvallen, die by de Opstanding van J. C. plaats hadden door j. Macknight, 41,enz. Wat inden Roomschen raad wegens zyne vergoding zy voor

gevallen, 1.261, enz. Digtstukjes over zyne Verryzenis, II. 109. Hemelvaart, 110 Nederdaling van den 

H. Geest, ald. Komst ten Oordeel, 111. Verhandeling over de getuigenissen van de Joodsche en Heidensche Schryveren wegens zynen persoon. II. 395 

Inbeelding, vergroot het onheil en vermindert het Geluk , I. 148, enz. Zeldzaam voorbeeld van derzelver kragt op zwangere Vrouwen , III. n, enz. Algemeen gevoel wegens het Vermogen der Inbeeldinge op zwangere Vrouwen wederlegd, VII. 131, enz. Hoogmoedige Inbeelding , op Voorouders en geslagten Tafereel van dezelve. VII. 429 

Indiaan , verslag van een') over de zeden der Engelschen Zie Engelschen. Zyn geval, voorgesteld als een voorbeeld van Liefde voor het Vaderland en de zynen. 

&nbsp; &nbsp; &nbsp; 

Indianen, hoe zy oudtyds in Europa kwamen, V 309. Reuzengeslagt onder dezelven beschreven, IX. 117. Van Hudsons-Baai, Wortelen , welke zy gebruiken tot het verwen van de pennen der Stekelvarkens. XIII. 

306 

Inenting der Kinderpokjes, berigt wegens derzelver oorsprong en staat in Turkye , 

I. 51, enz. .55 insekt vergiftig in Zuid-Amerika. Zie Coya. Huishouding; 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 25 

ding van eenige Insekten, in eenen vroegtydigen Angelier beschouwd, I. 73, enz. Zie ook Noctiluca Marina , Byëvlieg. Berigt wegens zeker vergiftig insekt, te Angoumois in Vrankryk. Zie Koornvlinder. 

Insekten, gevleugelden komen allen in den staat van Wormen uit Eitjes voort ,-I. 225. Reuk is derzelver voornaamste geleidster, II. 364., aant. Verscheidenheid van plaatsen , die zy tot het leggen van hunne Eijeren uitkiezen , IV. 408. Men bewaart de gewassen voor dezelven door middel van Vlier. XIII. 211 enz. 

Invloed der fraaije Wetenscbappen, op het Gemoed en de Zeden IV. 177 

John Harrison. Zie Harrison 

Jongeling, zyne overdenkingen hy liet beschouwen der Graflieden, VI. 184, enz. Van goede Hoop, een Digtstuk aan eenen Jongeling. VIII. 

63 

Jonkheid, Zoo van den ouden als hedendaagschen tyd, verSlag van hare bezigheden. VII. 433, enz. 

Joodsche Volkplanting in OoStIndie. Zie Volkplanting. 

joodsche en Heidensche Schryvers , Verhandeling over hunne getuigenissen wegens den Persoon van Jezus Christus. II, 395 

Jordaanstroom, de) verheerlykt door Wonderen, een Digtstuk. VII. 501 

Jozua , zyn bevel, aan de Zonne gegeven om stil 

te staan, beschouwd. VII. 

180 

Irton , Hertogen van), Zie Essex, Graaf van). 

Ismene, Herderszang in navolging van Fontenelle. IX; 

317 

Israëliten, aanmerkingen over hunnen arbeid in Egypte. I. 173, enz,; 

Jubal. Zie Jabal. 

Jufferlyke Wraakoefening, eene Vertelling. V. 390, 428, 476 

Jufferscbap, Vertoog over haren opschik, geregeld naar de verschillende Wetten van den onderscheiden Schryfstyl. VII. 343 

Julia , haar Brief aan den Schryver van den Brief,* die in het Vierde Deel bladz. 294 voorkomt , V. 422. Beantwoording van dezen Brief van Julia. 518 

K. 

Kaap Breton, deszelfs Gelegenheid , Gesteltenis , Voortbrengsels , Havens, Visschery, enz. II 332 

Kaartspel, Murmureerders en Kniezers hun gedrag onder het zelve beschouwd. III. 261 

Kaartspelen , gedagten over het) en over de beschaafde verkeering. XIV. 303 

Kalf, of de Graaf du Veaux, berigt wegens denzelven. VII 382

Kalk, lang aan de Lugt blootgesteld zynde, wordt hard. IV. 274 

Kalmuks, tusschen Siberië en de Kaspische Zee. V. 375 Ka- 




26 BLADWYZER DER 

Kalophilus, zyne Brieven. Zie 

Dieren 

Kameel en Dromedaris, byzonderheden in dezelven beschouwd. II. 277 

Kamscbatka, een der Provinciën Van Rusland. V. 375 

Kansrekenaar. I. 30 

Karakter van George den IIden. Zie George. Der Minnaars van Juffrouw Christina. II. 

25 , enz. 76, enz. 

Karakters van Gloriop en Theodosius. XV. 141 

Karaktertrekken van den Roomschen Historieschryver Sallustius en zyne Vrouw Terentia XV. 312 

Karazan, droom van denzelven , een Oostersch Vertelsel. V. 470. 

Karbonkel, byzonderheden en kragt van dezen Steen. IV. 

196 

Kardinaal Richelieu, zyn Karakter. Zie Richelieu. 

Karel deIIde, Koning van Engeland zyn Karakter. I. 

239 

Karel de XIIde, komt zeeghaftig in Polen en Saxen , VI. 278, enz. Voortgang van zyne 'krygsverrigtingen, 284, enz. Zyne komst in de Ukraine 372, enz. Terugkomst in zyne Staten, 208,enz. Zyn dood, VIII. 505. Byzonderheden wegens hem, die niet algemeen bekend zyn, in een' Brief van een' Engelsch Heer, op zyne reize naar Zweden, XII 398. Samenspraak tusschen hem en Alexander den Grooten. Xii 

358 

Kasan, of groot Permia, eene 

Provincie van Rusland, be

schreven. V. „ 368 

Kat, de Oude) en haar Jong, 

een Fabel. X. 239 Kei- of Vuursteen , wordt in 

Krytbergen gevonden. IV. 

273 

Keith, Jakob) Pruissisch Veldmaarschalk, Levensbeschryving van denzelven I. 323. Verhaal van het voorgevallene by den dood van dien Veldheer. V. 13 

Kennis , derzelver vermeerdering kan men juist niet zeggen dat vermeerdering van Godsvrugt heeft voortgebragt, V. 219. Van de Waereld , Proeve over dezelve. XIII. 353 

Kerken, hedendaagsche) onderscheid tusschen dezelven en de aloude Tempels. ■ III 227 

Kersfeest, overdenkingen op het zelve. X. 353 

Keten der geschapene Wezens, Natuurkundige bespiegeling van dezelven. II 45, 

Kind , deszelfs waarde beschouwd als eene beweegreden tot het geven van eene goede opvoeding. II 

263 

Kinderen, gedagten over derzelver Opvoeding , VIII 62. een Digtstukje , V. 201 Gedagten over hunne Verpligting aan hunne Ouderen. Zie Verpligting. 

Kinderpokjes. Zie Inënting Toevallen na dezelven eene jonge Juffer overgekomen, in 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. VI afd. 21 

in een Brief aan den Uit- gever. II. 96, enz. 

kiovia , of de Ukraine, eene 

Provincie van Rusland. V. 

... 364 

Klagt van een welmeenend Vader over zynen misleiden Zoon, IV. 164, Een Brief aan den Uitgever. 

Klagten , dwaasheid der) over de slegtheid der tyden, waarin men leeft, XIII. 17», enz. Over den staat, waar

. in men gesteld is 511 

Klederen maken den man, Verhandeling van Rabener over 

, dit Spreekwoord. I. 383 

Kleding der Romeinen, aanmerkingen over dezelve, getrokken uit Rollin, III. 

94, enz. 

Klei, is het beginsel of de opperste grond van de Zee. IV. 272 

Kleuren, toevallige ) waarneming over dezelven , XII. 301. Van de kleur der Schaduwen, 329. En Licht. 

. Zie Licht. 

klikspaan, Brief van den) zyn eigen Karakter afschetsende. I. 290 

Kloekmoedigheid en Liefde, aanmerklyk voorbeeld van dezelven in eene jonge Dogter in Vrankryk , onder de Regeering van Koning Hen

. rik den IVden. XII. 259 

Kluizenaar, Samenspraak tusschen een) en een man van de Waereld , X. 409- Obidah en de Kluizenaar, eene Oostersche Geschiedenis. 

., zie ook Obidah ■ Koekkoek, de) een digterlyke . Fabel ,1. 15, enz. Proeve 

Reg. voor het Mengelwerk, enz. 

tot redengeving, waarom hy de zorg voor het uitbroeijen en opvoeden zyner Jongen aan andere Vogelen overlaat. VIII. 567 Kometen , derzelver verschyning niet verschriklyk door. T. Fisher ,11. 57, enz. Aanmerkingen over dezelven. . III 187 Koninglyke Waardigheid, aanmerkingen over de pligten aan dezelve verknogt, verzameld uit de Schriften van den Aartsbisschop Fenelon. ■ XIII. 44* Koningskrooning, de) Tooneelspel , door een Advokaat van het Parlement van Bre. tagne, XIV. 22c Konstantinopolen, berigt wegens de uitwerksels van de Pest, aldaar, I. 44, enz. Gissingen wegens het getal den Inwooneren van die Hoofdstad. 47 Konsten, in dezelven heeft men de regels te veel vermenigvuldigd , VI. 125. Elks vooringenomenheid met zyn beroep, toegepast op derzelver allengs opklimmende verbetering, VI. 247. Gebruik en misbruik der be. schavende Konsten. 367 Konsten en Wetenscbappen, Voortreflykheid. van de Hedendaagsche boven die der Ouden, II. 495. Een Brief aan den Uitgever. Derzelver standhouding.. beweerd tegen het gevoelen van Lord; Bolingbroke , wegens der-; zelver toeneming , bloei , sterven en opstaan. XL 32; 

enz. 

C konst 




28 bladwyzer der 

Konstscbilder, op bet afsterven ' van eenen beroemden een 

Digtstuk. VII 218 Konyntje, de Pappegaai en het) 

een Digterlyk Vertelsel. XIII 

53 

Koophandel. Zie Kruisvaarten. Van Vrankryk , Aanteekeningen wegens denzelven, II 483. Staat van den zelven in Rusland ten tyde van Peter den Grooten VIII 400 Koophandel der Russen met de Chinezen, 402. Te Petersburg, en in andere plaatsen van het Keizerryk. 405 

Koornvlinder, ten vergiftig Insekt in Vrankryk omstandig beschreven. V. 630 

Koperen Ketels, derzelver gebruik in de Zeevaart is eene der voomaamste oorzaken van Scheurbuik onder het Volk. V. 142 

Koraaltak met Insekten, op 

- eenen begroeiden Oesterschulp. I. 424 

Kortheid des Levens. Zie Leven. 

Kozakken, een woest Volk, 00 Ukrainers genoemd, in Rusland V. 365 

Kosmo d Medicis Zie Medici 

Koude , Natuurlyke Historie van dezelve , door vele fraaije Proeven Opgehelderd. IX. 210 

Kousseband oorzaak van het stigten der Ridderorde van den Kouseband in Engeland. XII. 227 , enz. 

Krankzinnighuis, het vergroote) een Droom. I 27 

Krediet verderlyke gevolgen, die uit de gemaklykheid om 

[■ het zelve te verwerven voortvloeijen XII. 489 enz. 

Kristal, vindt men niet dan in Steenen,die eenen tyd lang berust hebben in het gezonken Water in de spleten der Rotsen , dat met steendeeltjes vervuld is IV 275 

Kritieken en Scbryvers, Vertoog over dezelven, III. 207. Het gezelschap der Kritieken, een Digterlyke Fabel. XV. 60, enz. 

Krokodil Natuurlyke Historie van dezelve XIV 470 

Kronyk van het Dorpje Querlequits aan de Elve: uittreksel uit dezelve. I 457, enz. 

Kruisdood, onderzoek waarom 

. God gewild hebbe dat | C. dien ondergaan zoude, III I enz. Bespiegeling van denzelven in eene Spraakwending tot den mensch, gevolgd naar Sannazaar 6, 

Kruissiging van den Zaligmaker, op Goeden Vrydag des jaars 1755 , te Lisbon vertoond, I. 34 

Kruisvaarten , derzelver uitwerksels op de Zeden den Koophandel en de Staatkunde van Europa. XII. 22 

Kunstkenner de) een Verhaal. VIII. 146 

Kunstregter , de vertoornde) X. 238 

Kwaal, Natuurlyk) is niet zelden oorzaak van Zede-' lyk Goed . IV. 81. De Oeffening van Matigheid, Regtvaardigheid en Godzalighei wordt 'er door bevordeid. 

82 

Kwaadäartigheid , derzelver slegte gevolgen in het byzonder aangewezen. III 240 Kwaad- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. afd. 29 

Kwaadvoorspellers. Zie Nagt; uilen • ' • 

Kwakzalvers van allerleie soort, . bedenkingen over dezelven. XXI ' 1652 Kwakzalvery, derzelver noodzakelykheid in de Geneeskunde, in eenen Brief van een' 'Eugelsch' Doctor aan. zynen Vriend. XI. 334 Kwikzilvermynen te ldria, berigt wegens dezelven , en vreemd voorval aldaar. IX. 

112 

&nbsp; L. &nbsp; &nbsp; &nbsp; land der Vermaardheid. Zie : Vermaardheid. Landaarden. verschillende, on

derscheidene schryfwyze van dezelven. Zie Schryhwyze. Landleven, gedagten over het &nbsp; zelve. VI. 57 enz. 

Landstreek, iedere heeft zyne 

natuurlyke voordeelen. IV. 

229 

Langmoedigbeid van God maakt de menschen onagtzaam. V. 

224 

Langte op zee berigt wegens de vorderingen in de ontdekking van dezelve gemaakt, van het jaar 1714 tot den tegenwoordigen tyd.V. 

591 

Lapis Lazuli, of azuursteen , beschreven, en hoe de Ultramarinus 'er van gemaakt 

, wordt. II. 450 

Lapland, Russisch). ligt in het Westen van Archangel, V. 

. .325. Deszelfs Bewoners 325 

Laplanders en Samojeden, byzonderheden. wegens dezel

ven. VI. 384,enz.474,enz. 

lasteraar, Karakter van eenen) XIV. 447 

Lastering, de) een Verschynsel of Droom. X. 67 

Lastigheid, van eene buitensporig beminnende Vrouw. 

.'. Zie Vrouw 

latronei-Eilanden Zie Maria

nische Eilanden. Laugeois, navolging van eeni

gen zyner Psalmen. VIII. 

333. 422 

Lauretta, een Verhaal uit Marmontel, VIII. 520. Ver. 

&nbsp; volg van het zelve. ' 609 

Lausus en Lydia, eene Zede

&nbsp; kundige Vertelling. VIII. 68 

Leander en Dorinde, eere ware geschiedenis , een digt

' stuk. Zie Dorinde. 

Leefregels voor Geleerden tot bewaring van hunne Ge

' zondheid. XV. 305, enz. 

Leeftyd der menschen wel aangelegd zynde, genoegzaam tot . allerleie oogmerken, IV. 217 enz, 

Leer, Turskch manier om het zelve te bereiden. X. 375, enz. 

Leeraars, verbeelden zich dikwyls dat hunne reden alles vermag. V. 178 

Leeuwmier. Zie Formica Leo. 

Leiaarde, raakt door Regen, Lugt en Sneeuw aan het 

; smelten. IV. 277 

Leisteen , of Schalie , schynt zynen oorsprong te hebben uit eene Veenägtige Aarde. IV. 273 

Lente, beschouwing des doods by dezelve, VIII. 89- Aankondiging van dezelve en opwekking tot vreugde. XI. 3 , enz. Bedenkingen over dezelve. 106, enz. 

lentebloeisem Gedagten van C 2 eene 




30 bladwyzer 

DER 

eene jonge Schoone, onder het beschouwen van denzelve. IX. 103 Lentezang. I. 274 lesidor en Neraan, een Digtstukje, IX. 49c Zie Neraan. 

lessen van eenen Vader aan zynen Zoon, dien hy naar de Akademie zendt. XII. 

I, enz. 

Letteroeffeningen , derzelver Lotgevallen onder de Romeinen. XIII. 13, enz. 

leven deszelfs kortheid wordt niet geloofd, II. 3. Dit getoond door de ontwerpen, die de luiden maken, wanneer zy reeds ver in jaren gevorderd zyn , 4, Der 

&nbsp; Menschen , Jaargetyën en loop der Dagen , met elkanderen vergeleken, IV. 229. De kortheid van het zelve maakt het noodig dat men door anderen onderrigt worde om in kundigheden te vorderen , V. 175, enz. Deszelfs kortheid is bestaanbaar met de oogmerken van 4 een goed en wys Opperwezen, V. 334, enz. Ge

&nbsp; dagten over de ydele najagingen en onvolmaakte genietingen van het zelve, een Digtstuk, VI. 329 Ydeldelheid des menschelyken levens in een Tafereel vertoond, VII. 12, enz. Vertoog over de aangroeijende begeerte tot het zelve in den mensch, IX. 164. Verzameling van zedelyke Gedagten en Regels tot bestiering van het zelve, IX. 168. Gelukkig leven, een Digt

stukje, IX. 319. Het menschlyk leven heeft lotgevallen en wederwaardigheden, tegen welken in "den Godsdienst alleen vertroostingen te vinden zyn , IX. 352. Van Juffrouw Elizabeth T. in een Brief aan den Uitgever , X. 437. Waarde van dat der menschen ,• XII. 177. Het leven wel aangelegd zynde, is genoegzaam tot allerleie oogmerken. XV. 275 ,enz. Levensstand, een hooge en middelmatige levensstand met elkanderen vergeleken ten aanzien van derzelver voor- en nadeelen. XIV. 

87 

Licht, veroorzaakt hette in de ligchamen, I. 374, enz. Wordt in de Schriftuur gezegd voortgebragt te zynvoor de Zon en Starren. VIL 179 

Licht en Kleuren , aanmerkingen daarover door F. Melville l. 313,enz. 374,enz. Licht kan in alle bedenkelyke rigtingen door licht been gaan, ald. 318, enz. &nbsp; Vervolg der aanmerkingen. II 102 

Licidas, aan denzelven by' den dood van zyne Beminde, een Digtstukje. XV. 140 

Lied van Mozes, een Digtstuk. IX. 138 

Liefde, buitensporige tot redelooze Dieren. Zie Dieren. Wanhebbelyks Liefde, derzelver Kunstenary en slegte uitslag , II 251, enz. Standvastig door onschuld, IX. 346. Vaderlyke Liefde, een voorval uit noord-ame

rika 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [V. Afd,] 31 

&nbsp; rika, XI. 58. In hare kragt vertoond, eene geschiedenis, verhaald in den Tooneeltrant, XII 70, enz. Wysgeerige Proeve over dezelve . met voorbeelden opgehelderd, XIII. 447. Vergenoegde Liefde , een digtstukje XIV. 146. Tot den Naasten, wat men hier door te verstaan bebbe, XV. 7, enz. Ernst , met welken dezelve ons in het Euangelie word aangeprezen , XV. 16, enz. Tot Lof en Agting. Zie lof 

Liefde en Kloekmoedigheid, aanmerkelyk Voorbeeld van dezelven in eene jonge Dogter in Vrankryk, onder de Regeering van Koning Henrik den IVden. XII. 259 

Liegen, laagheid en verfoeijelykheid van het zelve. I III enz. 

Ligchaam, dierlyk) samengesteld uit verschillende Stoffen ,1.352. Menschlyk ligchaam , is een volmaakt Konsttuig, en eene geschikte woonplaats voor de Ziel, II 439. Voedsel van het zelve en van de Ziel. Zie Voedsel. 

Linceus, Hypermnestra uit den Kerker verlossende, spreekt, een Digtstuk. IV. 244 

Linnaeus, zyn gevoelen we

. gens de voortbrenging der dingen by de Schepping. Zie Schepping. 

Linnenpers , de) eene aandoenlyke gebeurtenis. XV. 

313 

Lisbon , wyze , waarop de Kruissiging van den Zalig

maker, op Goeden Vrydag des jaars 1755, aldaar vertoond werd I. 34 

Livonie Zie Lyfland. 

Lockt, Samenspraak tusschen hem en Bayle, XIV. 107 

Lodewyk de XlVde en Peter den Grooten , Samenspraak tusschen dezelven. IV. 124 

Lof en Agting, bedenkingen over de Liefde, tot dezelve en hare behoorlyke bepalingen. II. 317 , enz. 

Lofspraken van zichzelven , vele aanleidingen tot dezen, III 123. Door een Voorbeeld opgehelderd. 125, enz. 

Logenaar, de) een Fabel, in digtmaat. VIII. 519 

Lood, gesmolten) merkwaardig geval, op de doorzwelging van het zelve gevolgd, door Edw. Spry. I, 247 

Losse gedagten over verscheidene onderwerpen. XIV. 

444 

Loteryen , Historie van eenen Avanturier in dezelven. XL 345 

Lothario en Dorilas, eene Engelsche geschiedenis. X. 

255 

Lotheringen, Hof van) voorvallen aan het zelve. XIII. 

340 

Lubbert Lubbertz. , een Hekeldigt, aan denzelven. VIL 140 

Lucanus, aanmerkingen over dien Digter. VI. '224 

Lucia, haar Brief aan haren Minnaar Theodorus en Antwoord op denzelven. V. 245 enz. 340,enz. 

Lucianus, Samenspraak tusC 3 schen) 




32 

BLADWYZER DER 

schen) en Rabelais. XIII. 

473 

Ludwig , Johan) een arme Boer in Saxen, berigt wegens zyne Studien en Geleerdheid. I 403 Lugt, manier om dezelve in . Broeikassen en Meloenbakken te zuiveren , en den graad van hare Warmte te regelen, door Dr. S Hales , I. 196 enz. Maakt de Steenen op de Oppervlakte der Aarde hard. IV. 

374 

Lugtpomp, Berigt wegens de 

uitvinding van eene 'nieuwe , in het vyfde Vertoog van de onzigtbare, XII 247. Voorspelling der genezinge van verscheidene Lyders door de Lugtpomp, in het agtste Vertoog van de onzigtbare. 512 

Lugtstreken, Bespiegeling over . de verscheidene Lugtstreken en Gewesten des Aardbodems. V. 527 

Luiaart, traagheid van zyne . bewegingen. IV. 448 

Luiheid er Naarstigheid, hare gevolgen. XV. 66 

Luis , lotgevallen van dezelve , een Zinnebeeld des menschelyken levens I. 164 

.Lukas Brugensis beuzelt, wanneer hy - verhaalt dat de Satan , den Heiland verzoekende , eene soort van Verrekykers gebruikt heeft. IV. • 18 

Lupyn, de gelukkige) een Dig/ terlyke Fabel. XI. 237 

Lusthoven, wyze, op welke de . Chinezen dezelven aanleggen , door Cbamders I 413 

Lycon zyne geschiedenis voorgesteld ter aanwyzinge van het onderscheid tusschen Deugd en Geluk. V. 501 

Lydia. Zie Lausus 

Lyfland, eene Provincie van Rusland. V. 322 

M. 

Macao Beschryving van die Stad, gelegen in het Keizerryk China en staande onder het gebied van het Koningryk Portugal. XV« 226, enz. 262, enz. 322 „ enz 350,enz.Machiavel, Samenspraak tus

- schen hem en Henrik Hertog van Guise. XII. " 391' 

Madeira, Verhaal wegens de 

• ontdekking van dit Eiland , getrokken uit een onlangs uitgegeven Portugeesch werk. X.' 278 

Madeles gesprek tusschen Pla'to en) of de Epikurist bekeerd. XI '19 Madera, beschryving van dat Eiland. XV. 48 Magt, bedwingende) in het 

• dierlyke Samenstel, die het getal der byzondere Scbepselen in allerleie soorten palen stelt, door voorbeelden aangewezen. X. 222 

Mandaryns in China, omstan

- dig berigt wegens dezelven, volgens nieuwe berigten.. XII 30 

Mandemaker , de ) een Peruaansch Verhaal. VI. 158 

Mannaboom berigt wegens denzelven. . 462, enz. 

Mannen , goede soort van dezelven, vertoont in hunne «.. »», on- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 33 

onderscheidene Karakters, X. 342. Standvastigheid en belangeloosheid in hun gedrag. IV. 75'-, enz Marianische. Zie Latronei-Eilanden. Berigt wegens de zeden en gewoonten van derzelver Inwoneren. XI. 

130, enz. 

Marlbourough , Karakter van John churchill Hertog van) XIV. 349 

Marmer, komt voort uit Versteeningen, IV. 273 Verzagt tot Kryt. IV. 277 

Marmergroeven in Italië , uit welken brokken zyn gehouwen, zegt men dat weder aangroeijen. IV. 275 

Marivaux , vergelyking tusschen hem en Smollet. VIII. 

57S 

Martens, Martinus) Lykzang 

;: op denzelven , een Digtstuk. V. 379 

massachusets Baai , Aanmerkingen over den staat van) Boston en andere Noord-Amerikasche Volkplantingen. XIV. 95 

Maximiliaan de bethune Zie Sully. 

Mead, Richard) een beroemd ' Engelsch Geneesheer, zeer edelmoedige daad van denzelven. XIII. 351 Medelyden, spruit uit het lyden van personen , die tot ons geene naauwe. betrekking hebben ,1. 206 Deszelfs werking door eene geschiedenis opgehelderd 207, enz. 

Medeminnares, de edelmoedi' ge) eene Engelsche gebeurtenis. XIV. 24.7 

Medicis Kosmo de) de eerste van dien naam, Samenspraak tusschen hem en Perikles. XIV 33 Melisichton, ware Adeldom vertoond in zyne geschiedenis VI. 515 enz. Meleenbakken. Zie Broeikassen. Memnon, die volmaakt wys tragtte te worden , eene Allegorie. V. 252 , enz. Mensch op het oogenblik na zyne schepping sprekende ingevoerd, I. 361. Is een voorwerp van Gods Voorzienigheid, IV. 90. In den Haat zyner onschuld afgebeeld , VIL 273, enz. Gedagten over den mensch in zynen natuurlyken staat beschouwd, 306, enz Gedagten over de verscheidenheid in de Staten en Levensstanden der Menschen , getrokken uit de Werken van Koning Stanislaus, 312,enz Beschouwd als de Priester der Natuur. IX. 

265 

Menschdom, vergeleken byeen geslagt of huisgezin , dat door de Voorzienigheid van het Noodige verzorgd wordt. I 191 

Menschelyk Geluk , onbestendigheid van het zelve, door een voorbeeld bevestgd, XI. 254 Menschelyke Hoop. Zie Hoop 

Menschen. zie Mensch Worden wylsdik onderscheiden door de benamingen van Dieren, met welken zy gemeenschap hebben, III 75. Zie ook Nagtuil Menschen minder voortreflyk in schoonheid dan de Dieren. C 4 Zie 




34 BLADWY 

Zie Dieren. Hun leeftyd, wel aangelegd , is genoegzaam tot allerleie oogmerken, IV. 217. Raad der Goden vergaderd over hunne Ellenden , IV. 247. Opofferen van dezelven, verschillende gevoelens daaromtrent, IV. 485. Hun staat en omstandigheden gedagten over dezelven, VI. 448. Onderzoek van waar het kome dat de meeste menschen anders handelen dan zy denken, XIII. 431. Zie Onzigtbare. Menschenhater, de) eene Oos' tersche geschiedenis. XI. 155 Menschlyk Ligcbaam. Zie Ligcbaam. 

Menzikoss, Prins) verslag wegens het leven , de ongelukken en rampen van dezen vermaarden gunsteling. XIII. 34. enz. 

Merkurius, Samenspraak tusschen hem . Virgilius , Horatius en den Ouden Scaliger, IX. 226 Zie Samenspraak. 

Merrie, de Graauwe Merrie 

* is het beste Paard, een Digterlyke Vertelling. I. 62, 

enz. 

Michel l'Hospital, Zie Hospi

• tal, l'). 

Micon en Idas, naar Gesner, 

'XV. 370 

Middelbare Leven staat voorregten van denzelven. III. 

23, enz. Zie Levensstand. Middelmatigheid, een Digtstuk V. 113 Milddadige, de) Clarinde, een ' Digterlyke Fabel I. 172 Mllon, naar Gesner,X\V, 368 

ZER DER 

Milton , Aanmerkingen ovet dien Digter. VI. . 409 

Minderen , wyze, op welke men zyne Minderen moet behandelen, eene Sokratische Samenspraak. XV. 84 

Minnaar, de deugdzame) XIII. 

249 

Minnenyd een Vertelsel. VII 

153 

Mirtil, een Herderzang in Prosa. V. 74 

Mirtillus, Schipperszang van H. de Groot, gevolgd. II. 

64, enz. 

Mislukking van Wenschen Zie Wenschen 

Modes, heerschende) Aanmerkingen over dezelven. XIV. 514 

Moeder, de goede) eene Vertelling van Marmontel, IX. 142. De Kwade , 421. De Stervende , een Brief van dezelve aan hare Dogter. X. 265 

Moerassen, komen voort van water, dat op lage plaatsen blyft staan , IV. 226. Hoe zy somtyds veranderen in Beemden of Velden. ald.. 

Mof, als een nieuw werktuig van Galantery beschouwd , II 433- Oorsprong van dezelve. 477 

Mohammed , een Digtstukje. XI- 327, 

Montanus , Arias~). Zie Arias. 

Morgengedagten III. 131, enz. Naar het Hoogduitsch van Haller. XIV. 405 

Morgenstond, een Digtstukje, II. 195. Overdenkingen by den Morgenstond, IV. 43 , enz. Een Digtstukje. XV. 347 Mas- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. afd 35 

Moskou , de Hoofdstad van Rusland. V. 326 

Mozes, de Bron van) in Midian, een Herderskout uit het Hoogduitsch, VIII. 425. Lied van Mozes, een Digtstukje. IX. 138 

Mug, de) om het Kaarslicht, een Digtstukje. IX 490 

Muil van den Sultan, een Oostersch Vertelsel. XI 259 

Muizen, de Gierigaart , zyn Zoon, en de) een Digterlyke Fabel. IX. 405 

Muren , oude) worden door den tyd hard IV. 374 

Muziek, haar oorsprong en eerste gebruik , II 234. Door verbeteringen tot eene Konst gemaakt, 235. Onder alle Volkeren tot bevordering van vermaak ingevoerd , 236. Lof van dezelve , II. SU. Zie Jabal. 

Muzikaal Verschynsel , Berigt wegens het zelve , bestaande in een verslag van de vaardigheid van een jong Kind in Muziekstukken, welke het eens gehoord heeft, te spelen XV. 121 

Mycan, naar het Hoogduitsch van Gesner. XV. 61 

N. 

Naam , goede). Zie Goede, 

• Naarstigbeid en Luiheid, hare Gevolgen. XV. 66 

Naaste, Liefde tot den Naasten. Zie Liefde. 

Nadeel, dat in de voorkennisse van ons toekomend lot zoude gelegen zyn. Zie Voorkennis. 

Nagtgedagten van Dr. young, Allegorische Brief, ter gelegenheid van het uitkomen van dezelven. VIII. 

195 

Nagtuil, de naam van Nagtuilen mag met regt gegeven worden aan Kwaadvoorspellers, III. 75. .Berigt van, Suspirius wegens zich zelven. ald. 

Natuur , ontdekt hare konst op zoo vele wyzen als mogelyk is, II. 46. De Natuur verëenigt verscheidene nuttigheden , die eindelyk allen ten algemeenen nutte zullen uitloopen in een onderwerp, 47. Zy onderscheidt hare Werken door enge bepalingen van verscheidenheid , 48. Bespiegeling van de orde in dezelve zedekundig toegepast , 87, enz. Derzelver Geheimen, 219. Derzelver gewone Verschynsels zyn geschikt om onze Voorzigtigheid wakker, en onze Deugd waakzaam te maken, III 29. Hare Huishouding, wat wy door dezelve te verstaan hebben, IV. 222. De drie Ryken der Nature zyn het Ryk der Delfstoffen, die de korst der Aarde uitmaken; dat der Planten, die derzelver gelaat verderen, en voedsel uit de Delfstoffen trekken; en dat der Dieren, hetwelk door het Ryk der Planten wordt in stand gehouden , IV. 224, Zedeleerende bespiegeling over hare geregeldheid ; Briefswyze voorgesteld,, V. C 5 ' 571 




35 bladwyzer DER 

571 Beschouwing van de Schoonheid , Wysheid en Heerlykheid in derzelver werken IX. 177. priester der Nature in den Mensch beschouwd , 265 Natuur en geluk uitdeeling van derzelver geschenken , eene allegorie 409 Vertoog over derzelver beoeffening XII 102. Overdenking ( by de Beschouwing van dezelve , een Digtstukje. XV. 

293 . enz 

Natuurgesteltenis is der Menschen, ' Deugden , welke duur aan zyn toe te (schryven X. 89Zedelyke Gebreken. 177 Natuur- schei- en Geneeskun' dige Aanmerkingen over Wyn , brandewyn Voorloop, Wynsteen en Azyn. XIV. 81 natuurlyk Kwaad. Zie Kwaad. natuurkunde zwarigheden die uit dezelve tegen verscheidene plaatsen der Schrifture worden ingebracht Zie Schriftuur Natuurlyke Historie, waar in ' zy eigenlyk bestaat, I. 270. Brief van den Heere ellis over zekere voorgewende Nieuwe Ontdekking in dezelve. XIII 399 Van de Thee. Zie thee ; Natuurlyke Wetten , gedagten over dezelve. XIII 517 navolging. Zie Voorbeelden nedrigheid Vertoog over de ware en alsche IV . 261 Neger, byzonder berigt wegens den gevlakten Neger te Bourdeaux. I. U4 Negerin, aanmerklyke veran• dering in de kleur van het 

vel eener negerinne. IV. 50 Negers. verscheiden gevoelens wegens de oorzaak van hunne kleur l. 94 Gissingen over dezelve , 97. Eene eerste oorzaak is misschien de zwaarte en vogtigheid van de lugt 98. Eene tweede de Winden, 101. Men kan dus reden geven van de volgende byzonderheden. 1. Waarom de Kinderen der Negers byna blank geboren worden 2. Waarom de Negers blank zyn in de palmen der handen en onder aan de Ballen der Voeten 3. waarom zy zwarter zyn na hunnen dood dan by hun leven 4. Waarom de wond, wanneer een Neger zich brandt, blank schynt, 103 blanke Negers, Berigt wegens dezelven , 1.141. Zy zien slegts by Schemerlicht, en worden nier oud , 142. verscheidene gevoelens wegens hunnen oorsprong, 144. Gissingen over de oorzaak der verschillende kleur van Blanke en Zwarte Negers. 

146. 

Neraan en lesidor een Digtstukje IX. 490 

Neus, de) een vertelsel VII 70 

newcastle, hertog van) Vreemd voorval betreffende denzelven. XIII 8ó, enz. 

Niets, bewys dat niets iets is XIIL 69 

Nieuw Zeeland berigt wegens deszelfs inwoners Xll. 297 Byzonderheden wegens deszelfs bewoners XV. 209 

Nieuwe zedelyke vertelsels XIV. 328 nieu- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [VI. Afd.] 

wieuwerwetsche Pythagorist. II. 

'506 

Nieuwigheid, lust tot dezelve is den mensch eigen. IV. 434 

Nieuwsgierigheid, Nut en misbruik van dezelve. II 344 

Nischgorod eene Provincie van Rusland. V. %66 

Nisus , een digterlyke Brief 

• van Scilla aan denzelven. VI. 146 

Noach, de Aardsvader uit den ' Vloed behouden, een Digtstuk. VII 215 noctilucae Marine, Zie wor

men en Zee. Noodlot. Zie zadig Noodlottige Vriendschap. Zie 

■ • Vriendschap. 

Noorderligt. Oorsprong van 

■ het verdigtsel der Poëten dat de Goden op den top van den Berg Olympus raad hielden , met betrekking tot het zelve overwogen IV. 149. Het Noorderligt was nooit hooger dan op de Breedte van 36 Graaden. 

ald. 

Noordkerk , Advokaat) Lofreden over denzelven, XII. 

214 

Noordzee, gemeenlyk de ys 

• zee genoemd , Aanmerkingen over dezelve , IV 103, enz. Bevaarbaarheid van dezelve, 104- Zy heeft drie straten of doortogten naar het Westen. 106 

Novogrod, eene Provincie van Rusland. V. 364 Nuttigheid van byzondere 

■ Vriendschap. Zie Vriendschap. Nyd gedagten over denzelven. XIV. 518 

Nydigaart en Goedhartige Man' ve gele en. XV. 158, enz. 

Nydige , de) een Vertelsel. VIL 76 

■ 

O. 

obidah en de Kluizenaar, een Oostersch Verhaal,, 

III 164. Een Oostersche 

Geschiedenis. XV. 241 Octavia. Samenspraak tusschen 

octavia , Porcia en Arria. 

XIII. 7, enz, 

Officier, Brief van een aan 

eenen Vrygeest , gezonden 

aan den Uitgever der Oef

fenschole. XII 1 353' 

Ojevaars , onderzoek naar de 

plaats , waar zy des Win

ters hun verblyf houden. 

III. 362, eiK. Oker, wordt geformeerd van 

ontbondene Metalen. IV. 

277 

Omar en de Reizigers, een Oostersch vertelsel IX. 

171 

omkorstingen waar zy voortkomen. IV. 273 

Omloop van het Bloed deszelfs werking op het Verstand. XI. . 127 enz. 

Onagtzaambeid der menschen" komt voort uit verkeerdebegrippen van Gods langmoedigheid V. . 224 

Onbarmhartigheid en Trouw, voorbeelden van dezelven. 

IV. 415 Onbedagtbeid in het spreken, 

oorzaak van het verlies der gunst van eene Koninginne. 

XIII. 17S Onbekende Stukjes, eenige ). 

XIV. 85 




38 BLADWYZER DER 

onbestendigheid , een Digtstukje , V. 421. Van de Agting der Menschen. Zie Agting. Van het Menschlyk geluk door een voorbeeld bevestigd. XI. 254 

Ondankbaarheid, een Lierzang, IV. 282. Gestraft, een Oostersch Verhaal, VI. 430. Eene Geschiedenis. VIL 256 , enz. 

ondankbaare de) Zoon, een, Vertelsel. X'L 165 

Onderwerpen, Gedagten' over verscheidene). Zie Gedagten. Losse Gedagten over Verscheidene Onderwerpen. XIV. ' 444 

onderwys door Fabelen, voordeel van hetzelve. V. 215 

Ondeugd , Deugd en) een Oostersch Verhaal. XV. 

296 

Ongeloof, wordt door de ware Wysbegearte geenzins bevorderd. XIV. 449 

ongeloovigen , derzelver tegenwerpingen tegen den Christelyken Godsdienst hebben niet zelden voordeel boven de beantwoordingen der Christenen, door de levendigheid , met wel ken zy voorgesteld worden. Zie Tegenwerpingen. 

ongeloovigbeid in den Godsdienst, bedenkingen over de oorsprongen van dezelve. V. 87, enz. 

Ongeluk word vergroot door de Inbeelding. Zie Inbeelding. 

Ongelukken der menschen zouden minder zyn, indien zy het gemis van gemak en vermaak niet op den lyst 

der Ongelukken stelden, IIL 385. Zie ook Rampen. 

Ongelukken der Grooten worden breed uitgemeten Zie grooten — ongelukken worden door de gewoonte verdraaglyker dan door alle de lessen van de Filosofie. Zie Gewoonte. 

Ongelukkige Deugd , een Zedelyk Vertelsel. XII. 62, enz. 

Ongenoegzaamheid der aardsche Vermaken tot 's Menschen Geluk. Zie Vermaken en Seged. 

Ongeregeldheid in de najagingen des menschelyken levens , voorgesteld in een Schildery. III. 504 

Ongodsdienstigheid der Menschen schynt grooter te worden, naar mate de kennis aangroeit. V. 135 

Onkunde, Domheid en) Lofschrift voor dezelven. X. 83. Gevaarlyk voor de Deugd. XII. 406 

Onkuisheid, Overspel , enz. Aangemerkt als de heetschende zonden der tegenwoordige Eeuwe . bedenkingen over dezelven. XL 265, enz. 

Onschuld, door Waarschynlykheid in gevaar, II 24. Standvastigheid in liefde, door dezelve te weeg gebragt IX. 346 

Ontwerp, een Zedekundig) XII 451 

Ontwerpen , ingebeelde) derzelver Ydelheid. VII 168. 

enz. 

Onvergenoegdheid, dwaasheid der 




voornaamste ZAAKEN. [VI. Afd.] 39 

der) over de slegtheid der tyden , die wy beleven. Xlll- 172,enz. Over den staat , waarin men leeft, aangetoond in een Oostersch verhaal Xlll. 511. Onvergenoeging , een Digtstuk. IV. 466 Onverschilligheid , maakt den mensch zoo min ongelukkig als gelukkig , XIV 50. Wanneer de Onverschilligheid niet uit domheid maar uit overleg spruit, baart zy geluk, XIV. 51 Eene redelyke Onverschilligheid kan men zich door ondervinding wegens de wisselvalligheid van het ondermaansche eigen maken : opgehelderd door eene geschiedenis. 52, enz. 

Onweer, gedagten over de al te groote bevreesdheid voor het zelve. IV. 481 

Onzigtbare, Eerste Vertoog, XI. 410 Geschiedenis van den Onzigtbaren, ald. Tweede Vertoog, 495, enz. Derde Vertoog, XII. 56 , enz. Vierde Vertoog, behelzende eenige ernstige gedagten , XII 151. Vyfde Vertoog, berigt wegens de uitvinding van eene nieuwe Lugtpomp, 247. Zesde Vertoog, Verhandeling, die de Schryver zich schaamt niet beter uitgevallen te zyn, 331 Zevende Vertoog, 421. Agtste Vertoog, Voorspelling der genezinge van verscheidene Lyders door de Lugtpomp, XII, 512. Zevende Vertoog, over het wenschen XIII, 72 enz. 

Zevende Vertoog, 145, enz. Agtste Vertoog , 238. Negende Vertoog, 327.Tiende Vertoog, onderzoek van waar het kome dat de meeste menschen anders handelen dan zy denken, Xlll. 431. Elfde Vertoog , XIV. 50. Elfde Vertoog. 14$ 

Oog, over het zweeven van zwarte Vlakken voor het zelve. XII. 30S 

Oogen, Vlekken in de) derzelver Natuur en oorzaken verklaard. XI. 30, enz. 

Oordeel, het laatste) een Digtstukje. IV. 32 

Oordeelkunde, eene Allegorie. I- 63, enz. 

Oorlog , Tafereel van denzelven, een Digtstuk, III 469. Gedagten over denzelven, IV. 393, Aan denzelven, een Digtstukje , V. 241* Tafereel van den Oorlog, een Digtstukje. XIII. 51 

Oostersche Fabels. Zie Fabels. 

Oost - Indie Berigt wegens een joodsche Volkplanting aldaar Zie Volkplanting. 

Opaal, hoedanigheden en kragt van dezen Steen. IV. 199 

Openbaring, tegenwerping tegen dezelve, getrokken uit de eeuwigheid der helsche straffen, V. 305, enz. Dwaasheid van dezelve te verwerpen uit hoofde van eenige schynbare Zwarigheden. 259 

Opmerking, gebrek van) op de schoonheden der Natuur vermindert ons genoegen. 

IV. 30y 

Opofferen van Menschen. Zie 

Menschen. Opperwezen , gevoelens der 

ou- 




40 bladwyzer der 

Ouden wegens deszelfs bestaan en eigenschappen 

XIV'. enz. 

Opregte Vriendscha[ Zie Vriendschap 

Opschik der Jufferscbap. Zie Jufferschap Der Vrouwen, Aanmerkingen over denzel. ven XIV. .. 71 enz. Opstanding van Jezus Christus. tydschikking der voorvallen, die by dezelve hebben plaats gehad, door J. Mack -. night, I 41 Opvliegendheid en Toarn, Vertoog over de dwaasheid van dezelven , en de. ellendigheid van eenen wreveligen , aart Vl. 347 Opvoeding Zie Kind. Der Kinderen Zie Kinderen. Is oorzaak dat , 'er weinige groote mannen en beroem. de. Konstenaars , gevonden worden, V. 229. Ongelukkige gevolgen van eene ver. waarloosde Opvoeding, XlII 154, enz. Der Jeugd, aanmerkingen over .dezelve. 

177, enz.. 

Orakelen , het Zwygen van dezelven overwogen. II. 

. 282 

0rasmin. Zie Almira. 

Orde, die in de handelingen des Allerhoogsten heerscht, leert ook ons onze daden naar zekere orde te schikken I . , 91, enz. 

Oremburg een Landschap. in Rusland V. . 368 

Orgels der Ouden, hoe gesteld I 86 

Orkanen in de West-Indien waardoor zy voorzien worden , II. 173 Voorzorgen, 

die men er tegen gebruikt ald. Berigt wegens derzelver Verschynsels en Uitwerksels , door Dr. Peysso

nel ald. 

Os en Paard vergelyking tusschen dezelven ten aanzien van hunne Nuttigheid. XIII, 304 

Osman, Topal) merkwaardige, levensgevallen van denzelven , en zyne Dankbaarheid aan zyne Weldoeneis. VIII. 

• , 409 Ostiaken, hun Land beschreven V. 373 O-tahiti, fraaije beschryving der aankomste op dat Eiland , en byzonderheden wegens deszelfs Bewoners. XV. 

212, enz. 

Oude en tegenwoordige tyden met elkanderen verge

. leken. IX. 414. enz. 

Ouden , hunne bedrevenheid in de Graveerkunst. Zie Graveerkunst. ,., Hunne .Ringen. Zie Ringen. Boven de hedendaagschen in de fraaije Wetenschappen. bvzonderlyk in de Digtkunst en Welsprekendheid, en oorzaken van derzelver meerdere vorderingen , X. 383 Hunne gevoelens wegens de Eigenschappen en bet bestaan van het Opperwezen, XlV. I enz. 

Ouderdom, oordeelt verkeerdelyk over de oorzaken der Gemelykheid. Zie Gemelykheid. Verderflyke uitwerksels der Driften in denzelven , III 150. Vertoog over. de .hoogagting voor denzelven , met twee Karakters 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. VI afd 41 

rakters uit Terentius. VII 440, enz. Proeve over de Ellenden des Ouderdoms XIII. 336 

Ouderen, derzelver wraakbaar gedrag omtrent hunne Kin

■ deren , aangewezen door \ voorbeelden XI. 40 

Overdaad, Proeve over de vorderingen in de uitwerksels van denzelven, ten opzigte van het eigen •> XI .'. 177 

overspel Zie Onkuisheid. 

Ovidiu., byzonderheden wegens zyne Ballingschap. XV. 

125 

oxenstiern samenspraak tusschen den kanssellier) en Christina, koninginne van Zweden. XII. 110 

P. 

paard en Hond, een Fabel. 

* VII. 72 Paard > en Os vergelyking tusschen dezelven ten aanzien van' hunne nuttigheid. X II. 

3°4' 

Paarden , onderzoek wegens de ziekte van dezelven ,die men den Droes noemt. Zie droes 

Pachikurd , Cirkadisch held, leven van denzelven. X 167 

Palemon, een der Idyllen van 

• Gesner, IV 505. Een Veldzang over de aangenaamheid van Deugdzaam te zyn XI.. 414, enz. 

papiermaken in Japan en andere Oostelyke Landen, naauwkeurige Beschryving Van het zelve in eenen Brief 

aan den Uitgever. X, 40 

Papierfabriek, Nieuwe uitvinding wegens dezelve XIV. 

81 

Pappegaai ,• de) en het konyntje , een Digterlyk Vertelsel. XIII. 53 parnas, beschuldigd en verdedigd , eene Samenspraak. VII 507 Pa agonie, Berigt wegens deszelfs Inwoners. XII 456, enz. 

patortus Zie zonsteen . patkul Gezant van de Kroon van Palen, , wordt aan den Czaar van rusland overgeleverd, VI, 280 enz. Schandelyke dood hem aangedaan, 282. bericht van het geen tusschen hem en zynen Biegtvader verhandeld werd in den laatsten nagt voor zynen dood. 289 enz. Pelgrims, de) eene Zedelyke Vertelling XI. 238 Penn, william Stigter van de engelsche Volkplanting in pensylvanie , en Fernando Cortez Veroveraar der WestIndien voor Spanje Samenspraak tusschen hen XI. 191 Perikles samenspraak tusschen hem en Kosmo de Medicis, den eersten van dien naam. XIV. 33 Permia, groot). Zie Kasan. persis Zie phlegon Perlinax de Twyffelaarr, Brief,' behelzende zyn Historie. Zie twyffelaar Pest, Berigt wegens de meenigte van Menschen , die jaarlyks door . dezelve te ; konstantinopolen worden weg> gerukt. 1 44, enz. 

) Peter de Groote, Samenspraak: tus- 




42 BLADWVZER DER 

tusschen hem en Lodewyk den XlVden, IV. 124. Russisch Ryksbewind voor zynen tyd , V. 409. Zyne Voorouders waren sederd het jaar 1613 in het bezit van den Russischen Troon, 450. Derzelver Historie, ald. enz. Zyne gedaante, opvoeding en geaartheid , 533. Groote hervorming door hem te weeg gebragt, 534. Byeenkomst en verbond van hem met de Chinezen, 580. Zyn Krygstogt naar de Palus Moetis, 583. Hy zendt zestig Jongelingen naar vreemde Landen, om zich in de Wetenschappen te oeffenen, 589. Zyne Reizen , 639. Zyn verblyf in Lyfland , 642. Te Amsterdam, Zaandam en in andere plaatsen van Holland , 644. In Engeland, O47. Zyne reis naar wenen 650. — Hy vernietigt de strelitzen , VI. 18 Veranderingen door hem gemaakt in de Russische Gewoonten, Zeden, Staat en Kerk, 20 , enz. Zyne Krygsverrigtingen , 103, enz. Historie van Rusland onder zyn bestier , 197, enz. Moskou door hem hervormd , ald. Zyn verdere voorspoed, 198. Grondlegging van Petersburg door hem, 199. Verovering van Narva en andere Krygsverrigtingen, 203, enz. Historie van Rusland onder zyn bestier vervolgd, 277. Hy verderkt zyne veroverde plaatsen, 277 ,enz. Zyn gedrag ten aanzien van Polen gehouden, 2S4. Histo

rie van Rusland onder zyne bestiering vervolgd , 372, 

459. Zyn Veldtogt aan de Rivier pruth VII 18 enz. Gevolgen van dien Veldtogt . 105 , enz. De Czarowitz , zyn Zoon , Alexis Petrowitz trouwt met de Prinses van Wolsenbuttel; III De plegtige verklaring van zyn Huwelyk met Catharina, 113. Zyne verdere Krygsverrigtingen, 203, enz. Landing in finland Krygsverrigtingen van het jaar 1702. Onthaal van Czaar Peter in Vrankryk , 390, Zyne wederkomst in zyne Staten , 459. Zyne Staatsverrigtingen en bezigheden, 

460, enz. Zyne verrigtingen omtrent het jaar 1718 , en in eenige volgende jaren , VIII. 396, enz. Krygsverrigtingen van den Czaar in Persie, en zyne terugkomst te Moskou, 577, Zyn dood. 

Petersburg , eene voorname Stad van Rusland, gelegen daar de Neva en het Meer van lodaga samenloopen V. 323. Grondlegging van die Stad door Peter den Grooten VI 299, enz. 

Petrowitz , Alexis) Regtsgeding wegens denzelven. VIII 22 

Phalaris, Brief van ) aan de Atheeneren wegens den dood van Perillus. XL 299,enz. 

Philosooph, de) een Oostersch Vertelsel. XI. 329, enz. 

Phlegon , Tryphaenia en Persis, Samenspraak tusschen 

* hen, zynde e*n Tooneel van 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI Afd. 48 

van de eerste Christenheid. . XI. 490 Pilatus Verhandeling om te onderzoeken of hy in der daad een Brief over Jezus Christus aan Tiberius geschreven hehbe , door O. Altman. I. . 259 Pinna , een groote Schulpvisch in de Middellandsche Zee, berigt wegens den. zekven. IV. 456 Planten moeten als levende Schepsels voortgekomen zyn uit een Ei , IV. 311. De Zaden zyn de Eijeren der Planten, ald. Deze Zaden worden vrugtbaar gemaakt door eene gemeenschappelyke ontmoeting der onderscheidene sexen ald. De Bloem bevat de Werktuigen der voortteeling Zie Bloem. Wysheid in de schikking , waardoor de duurzaamheid van de voortteeling der Planten, door telgen , wortels en pooten bevorderd wordt, IV. 315. Zie ook Zaden. Ongemeene vrugtbaarheid der Planten, 318. Iedere Plant heeft eene geaartheid gekregen, byzonderlyk geschikt naar het Klimaat , waarin zy moest groeijen, 355. De wyze, op welke de Planten groeijen , werkt dikwyls mede tot de behoudenis van haar en anderen, 357. Dit opgehelderd uit het gestel der Boomen, ald. Zie ook Boomen. In Planten, die met doornen bezet zyn , 359. In Duinhelm Zie aldaar. In Gras. Reg. voor het Mengelwerk, enz. 

Zie Gras. Planten keeren; wanneer zy sterven, tot Aarde , en vermeerderen de vrugtbaarheid, 361 De onderscheidene deelen vandezelfde Plant dienen somtyds tot voedsel voor onderscheidene soortèn van Dieren. 468 

Planten en Dieren , Vertoog over de groote gelykheid tusschen dezelven. XII. 196 

Plato, de Filozoof, Berigt wegens zyne denk- en leerwyze en andere byzonderheden, hem betreffende. XI. 

281, enz. 

Plato en Fenelon, gesprek tusschen dezelven. VII 251', enz. 

Plato en Madetes, hun gesprek of de Epikurist bekeerd. XI. 

• . , 19 

Plinius den Ouden , Samenspraak tusschen) en Plinius den Jongen. XII, 206. 

Poëzy, Beschryving van het Koningryk , dus genoemd, uit het Fransch van den Heere de Fontenelle. X. 241 

Pogatschew, Jemeljan) Berigt wegens het leven Van dezen vermaarden Russischen muiteling, XIV. 201; 

Polen, staat op het punt van drie Koningen te hebben ; VI. 283. Gedrag van Czaar Peter in dat tydsgewrigt. 

284 

Pompeja in den jare 76 onder de brandende Stoffen van den Vufuvius begraven. I. 23 

Pompoen, dè Ekel en de) een, Digterlyke Fabel. X. 392 

Pomponius Attiku Zie Attikus D Pope, 




44 BLADWYZER DER 

Pope, Samenspraak tusschen hem en Boileau. XII. 467 

Porcelein, dwaze zugt voor het zelve. I. 32 

Porcia, Samenspraak tusschen octavia , Porcia en Arria. XIII. 7» 

Portugal, ongunstige gesteltenis van dat Ryk ter bewoninge, VI. 29. Byzonderheden wegens dit Koningryk. XIV. 294 

Pragt in Meubelen , Klederen en andere Uitwendigheden, Vertoog- over dezelve, VI. 341, ene. in maaltyden. VII. 51, enz. 

Prediker, de Vroome) een Digtstukje. XV. 348 

Priester der Natuur. Zie Mensch 

Pruissen, Koning van) Samenspraak tusschen denzelven en Professor gellert V. 

258 

psalm LXXXVII in digtmaat gevolgd naar den Heer Langeois , VIII. 333- En XXIV , naar denzelfden , 422. Vertaling en uitbreiding van psalm LXVIII door s chandler IX. 62 

Psalmanazar, George) Verslag van zyne levensgevallen. VII. 404,enz. 465.ens. 

Psalmen, verscheidene van dezelven moeten voor Beurtzangen gehouden worden. I. 129 

Pultowa , Veldslag by). VI. 

459 

Puntdigt, een Grieks nagevolgd. V. 24$ 

Pylades, Samenspraak tusschen hem en Tymon, den Menschenhater. XI. 67 

Pythagorist, Nieuwerwetse Zie Nieuwerwetse 

Q. 

Querlequits, Kronyk van dat Dorpje. Zie Kronyk. Quin, verbazend voorval, den Engelschen Digter thompson bejegend, in eene ontmoeting met dezen Heer. X. 35 I 

R. 

Raadgeving aan jonge studenten. Zie Studenten. 

Raadselen. VII, 3 39 

Rabbynsche Wysheid , Proeve van dezelve. XV. 22, enz. 

Rabelais , Samenspraak tusschen Lucianus en Rabelais. Xlll. 473 

Rampen en Wederwaardigheden, derzelver nuttigheid, III. 158, Zie ook Ongelukken, 

Raphaël, Berigt wegens dezen Schilder. I. 455 

Regelen in de Welsprekendheid en Digikunst, tot hoe ver derzelver nuttigheid zich uitbreidt, V.97 ,enz. Eene Redevoering van Gellert. — Regels om wel te schryven in eenen Digterlyken Brief van young aan Pope. V. 150,enz. 

Regens, sterke in den Bloeityd, voorspellen onvrugtbaarheid. Zie Bloeityd. 

Regeringsvorm, Godsdienst en Zeden der Turken, Verhandeling over dezelven. XIII. 109, 215,188, 383. 457 

Regt van Eigendom in het algemeen , aanmerkingen 

over 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 45 

over het zelve. XV. 166, enz. 

Regtmatige beslissing, een Zedelyk Verhaal. XV. - 439 Regtscbapen Zoon Zie Zoon. Regtsgeleerde, gebed van een') een Digtstukje. XIII. 171 Regtvaardigbeid , . Turksche) merkwaardig voorbeeld van dezelve, XI. 263. Van een Kaliph XIII. 84 Reis des Levens, een Droom. II. 471 Reistogt naar Parnas , een Droom , in eenen Brief aan den Uitgever, II. 112. Naar den top des Zwavelbergs op Guadeloupe. Zie Zwavelberg. 

Reize, uittreksel van het Dagverhaal eener Reize rondom de waereld met des Konings Schip de Endeavoux in de jare 1768 tot 1771 ondernomen , tot navorsching der Natuurlyke Historie, op verzoek van het Koninglyk Genootschap, XII. 114. Rondom de Waereld, gedaan door Johan Reinhold Earster in de jaren 1772-1775. XV. 43, enz. 96, enz. 209 , enz. Verhaal van eene rampspoedige Reize door de Woestynen van Egypte , XV. 288 , enz. Naar den den Tempel der Eere. Zie . Eer. . 

Reiziger, de) een Digtstuk. 

III. 239 Reuk, is de voornaamste ge

leidster der Insekten. II 

364, aant. 

Reuzengeslagt onder de Indianen Berigt wegens eene 

ontdekking van het zelve. 

IX 117 Revel, eene Provincie van 

Rusland. V. 322 Rhee , de) een Digterlyke 

Fabel. XII. 160 Richard Mead. Zie Mead. Richardson , oordeelkundige 

aanmerkingea over). VIII. 

574. Schryver van Pame

la Clarissa, en Grandison, 

Lofreden over denzelven. 

X. 303 Richelieu, Kardinaal) eerste 

Staatsdienaar van Lodewyk den Xlllden , Koning van Vrankryk , zyn Karakter. 

XI. ; 137, enz. Ridderorde van de Kouseband 

in Engeland, oorzaak van het stigten van dezelve. XII 227, enz. 

Ridderschap,, Proeve van derzelver Oorsprong, \voortgangen en duurzaamheid, XI. 310 

Ringen der Ouden, Verhandeling over dezelven , IV. 188, enz. De eerste Ring, door Prometheus gemaakt, ald. Ringen in gebruik by de Egyptenaars, ald. By de Israëlieten, by de Grieken en Trojaanen. 189. By de Lacedemoniers, die nooit gouden Ringen droegen maar koperen, 190. Byde Persianen waren zy tekens yan agting 'en edelmoedigheid , ald. Fabelagtige Overlevering wegens den Ring door Gyges gevonden, ald. enz. De Ringen der Ouden dienden ook voor Zegels, 191. Aan sommige Ringen , schreef men eene wonderD 2 of 




46 bladwyzer DER 

of tooverkragt toe, 192. Byzonderheden wegens de Ringen van sommige groote Mannen, 192, enz. Pragt in de Ringen. 194- Somtyds werden zy als een teeken van Vryheid gedragen. 

ald. 

Rivieren , worden uit Bronnen geboren, IV. 226. Zy vallen in Zee, om opnieuw uitwaassemingen te verschaffen, waar uit Wolken, Regenen Bronnen ontstaan. 

ald. 

Robinson Crusoe, ware Geschiedenis van denzelven, XV. 

76, enz. 

Robyn , byzonderheden en kragt van denzelven. IV. 

19S 

Rogge, dwaling der geenen, die meenden dat zy in Haver was veranderd. IV. 

317 

Romans, Brief over de schadelyke gevolgen uit het lezen van dezelven geboren, 

IV. 283. Oude en hedendaagsche Romans, Vertoog over dezelven , VI. 151. Goede zedelyke karakters zyn in stukken van dien aart noodzakelyk. ald. 

Romeinen , hunne Kleeding. Zie Kleeding. Aanmerkingen over hunne Triomfen, 

V. 540 Lotgevallen der Letteroeffeningen onder hen. Xlll. 13, enz. 

Roomsche Benen, Waarnemingen wegens dezelven in eenen Brief aan den Uitgever , 1. 300. Nader berigt wegens dezelven, IV. 

109, enz. 

Roos, de Digter en de Roos een Fabel van gay I. 301 

Rosalia , hare geschiedenis. V. 561, óoZ 

Roskammer, zyne dwaasheid. I- 30 

Rotsen , verheffen zich niet eigenlyk boven de Oppervlakte der Aarde. Zie Steenen 

rotssteen van hoeb Zie Horeb. 

Rousseau, oordeelkundige Aanmerkingen over). VIIL 

Rozemond, een Herderszang in Digtmaat. VIII. 336 

Rum, hoe gemaakt wordt, I. 70. Drie Oxhoofden Suiker kunnen wel 200 Gallons Rum leveren. 1. 72 

Rundvee, onderhevig aan Waterzugt, door Wormen veroorzaakt, I. 38. Wornen veroorzaken ook zekere ziekte onder de jonge Runderen , die bekend is onder den naam van Bolster 

Rusland, beschreven, V.320. Deszelfs uitgestrektheid. ald. Staat van deszelfs bevolking, V. 40Ó. Getal van Geestelyken en derzelver Bedienden in dat Land. V. 408. Gewoonten, wyze van Kleeding en Zeden in Rusland, ald. enz. Ryksbewind voor den tyd van Peter den Grooten, aldaar, 409. Godsdienst en invoering van het Christendom, 411. Staatsbestier van Rusland ten tyde van de Prinses sophia , 489. Groote Hervorming door Peter den groo- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 47 

Grooten, in Rusland te weeg gebragt, 534- Historie van Rusland, onder het bestier van Peter den Grooten, VI. 197, enz. 277, enz. 372 , 459. VII. 18, 105, enz. 203, enz. 288, enz. 380, enz. 459, enz. VIII. 22, enz. Deszelfs Historie onder Peter den Grooten, VIII. 125, 322, 396, 495. Wetten in dat Ryk, 405. Zie ook Godsdienst. 

Russen. Zie Rusland. 

Russisch Staatsbestier, Beknopt berigt wegens het zelve van den jare 861 tot 1767. XI. 360 

Russische Natie. Zie Wetboek. 

Rust en Arbeid, eene Allegorische geschiedenis. VI. 

341 . enz. Rykdom, heeft de eigenschap om zynen bezitter verstandig te maken. Brief aan een Ryken. V. 26, enz. En Armoede, aanmerkingen over dezelven , voorgegaan van eenen Brief aan den Uitgever, VI. 228. Schielyk verkreegen Rykdom, derzelver uitwerking op de Zeden, VI. 443. De ware Rykdom, een Digtstukje, XIII. 491. Wysheid en Deugd, een Oostersch Vertelsel. XIV. 260 Ryken der Natuur. Zie Natuur. 

Rypaard , Lotgevallen van een). XIV. 324 



S. 



Salamander , waarnemingen omtrent denzelven. V.418 

Sallustius, de Roomsche Historieschryver , Karaktertrekken van denzelven. XV. 

312 

Samenspraak tusschen Merkurius, een' Engelschen Vegter , en een' Noord Amerikaan, VIII 56. Tusschen Virgilius, Horatius en Scaliger den Ouden , IX. 226. Tusschen een' Kluizenaar en een' man van de Waereld, X. 409. Tusschen Plato en Madetes, XI. 19. Tusschen Tymon, den Menschenhater, en Pylades, 67. Tusschen Fernando Cortez, Veroveraar der West-Indiën voor Spanje , en William Penn, stigter van de Engelsche Volkplantinge in Pensylvanie, XI. 195, enz. Tusschen Titus Vespasianus en Publius Cornelius Scipio Africanus, 288, enz. Tusschen Willem den Derden en Joan de Wit, Raadpensionaris van Holland, 385. Tusschen Phlegon, Tryphaenia en Persis, een tooneel van de eerste Christenheid. 490, enz.. 

Samojeden Inwoners van een gedeelte van Rusland beschreven. V. 371. En Laplanders. Zie Laplanders. Samnieten, hunne Huwelyken, een Vertelsel van Marmon tel IX. 244 Sanche Panche, een Digtstuk aan denzelven. V. 463 Scaliger de Oude. Zie Samenspraak. 

Schaakspel , beloop en oorsprong van het 'zelve. III. 

197 D 3 Schaam- 




48 BLADWYZER DER 

Schaamte , een Allegorie. V. 

289, enz. 

Schaduwen, van de kleur der) XII. 309 

Schalie of Leisteen Zie Leisteen. 

Schapen, waterzugt, aan welke zy onderhevig zyn, door Wormen verwekt. I 38 

Schapen en Scbaapboedery in Spanje, naauwkeurig berigt wegens dezelven. VII. 41, enz. 119, enz. Gemeene Inlandsche Schapen , beschryving van de manier om dezelven in eene betere soort te veranderen. XII. 369, enz. 

Schei- Natuur- en Geneeskundige Aanmerkingen over Wyn, Brandewyn , Voorloop , Wynsteen en Azyn. XIV. 281 

Schemerlicht, aanmerkingen 

over deszelfs Natuur, oorzaken en nuttigheid, VIII 386 

Schepping, het gevoelen van Linnaeus is dat by dezelve van alle levende Schepselen een enkel Paar is voortgebragt. IV. 318 

Schepselen, hunne onderlinge Vyandschap. Zie Vyandschap. 

Schepsels, levende) komen niet uit Verrotting voort. Zie Verrotting. 

Scheurbuik , eene voorname 

oorzaak van dezelve onder het Zeevarend Volk moet men stellen in het gebruik van Koperen Ketels. V. 192 

Schilderkunst, Grieken en Romeinen twisten met elkanderen om de eer van ha

ren oorsprong, 1.449. Hare opkomst en voortgang, ald. Welke oeffeningen noodig zyn om dezelve te leeren, V. 231. Verhandeling over dezelve, 273, enz. In Schotland, eenige byzonderheden wegens dezelve. XIII. 317 

Schilderyen en Beelden te Rome , Brief over eenige merkwaardige , die aldaar gevonden worden, door een' Engelsch' Reiziger geschreven. XIII. 484 

Schimmen, samenspraak tusschen Diogenes en eenige Skhimmen, rekenschap van hun gedrag in het leven gevende. V. 382 , enz. 

Schimpige Vrager , in zynen toeleg verydeld. XII. 440 

Schipbreuk, van het Engelsch Oost-Indisch Schip de Doddington. II. 125, enz. 156, enz. 197, enz. Gedagten over : het lyden van dezelve. VI. 363 

Schrift. aanmoediging tot het lezen van dezelve , een Digtstuk. IX. 69 

Schriftuur , zwarigheden betreffende de Natuurkunde, Starrekunde en Landbeschryving, die tegen verscheidene plaatsen der Schrifture zyn ingebragt. VII. 89, enz 177, enz. 

Scbryfstyl, van onderscheidene Landaarden is onderscheiden. VI. 132 

Schryver, Vertoog over het onderscheid tusschen zyne werken en zynen persoonlyken omgang. VII 189, enz. Schry- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 49 

Schryvers, waartoe zy eigenlyk verbonden zyn, I. 263, enz. Zie Auteuren. En Kritieken , Vertoog over dezelven. Zie Kritieken. Voordeel van het verlies der aaloude Schryvers. III. 

348, enz. 

Scilla aan Nisus, een digterlyke Brief. VI. 146 

Schoone, Berigt van het voorgevallene in het hart eener Schoone , VII. 173. Jonge Schoone , hare gedagten onder het beschouwen van den Lentebloeisem. IX. 103 

Schoonheden der Natuur, gebrek van opmerking omtrent dezelven, vermindert ons genoegen. IV. 305 

Schoonheid, wat men door dezelve verstaat, III. 117. Die der Dieren voortreflyker dan die der Menschen. Zie Dieren. Wysheid en en Heerlykheid in de Werken der Natuur. Zie Wysheid. Der Bloemen in den tyd der Bezwangering. Zie Bloemen. En Wanstaltigheid , Zedelyke gedagten over het nut der bepalinge van derzelver wezenlyke waardye. VI. 1 451 

Schoorsteen-Zwaluw of HuisZwaluw , Natuurlyke Historie van dezelve. XIV. 

359 

Schotland, byzonderheden wegens de Schilderkonst aldaar. Zie Schilderkonst. 

Schouwspelen , bedenkingen over dezelven. XII. 265 

Schulpvissen, bekend onder den naam van Zeeëijeren, of Echini Marini , waar

nemingen omtrent een van dezelven, I. 280. Beschouwing van zyne Schulp, met punten bezet. ald, 

Schwerin , Graaf van ) Levensbeschryving van dien Veldoverste, door C. F. Pauli. II. 416 , 453 

Scriblerus. Zie Welsprekenheid. 

Seged, Keizer van Ethiopie, Historie van zyne tien dagen, om de ongenoegzaamheid van aardsche vermaken tot 's menschen geluk te toonen. VI. 70 

Seisje, het) een Digterlyke Fabel. VI. 245: 

Sela, een teeken van herhaling in de Zangkunde. I. 

131 

Senegal, de Rivier en derzelver Landstreken in Africa, berigt wegens dezen. II, 258 

Sentiment, Proeve over den aart en ie ongemeene nuttigheid der gave , welke men dus noemt, XIV. 241 

Seomanthe, hare geschiedenis , V. 123. Zie Weerhouding. 

Sexe, Brieven tot verdediging van dezelve Zie Henriette, en ook Eleonora. . ' 

Shakespear, Aanmerkingen over dien Engelschen Tooneeldigter, VIII. 510, enz. 597IX. 43. Historie van het Engelsch Tooneel, tot zynen tyd toe. XIII. 403 

Siberie , eene Provincie van Rusland beschreven. V. 370 

Simon Berooid, zyn Brief. ZieBerooid. 

Slaap der Zonde, een Digtstuk, V. 73. BedenkinD4 gen 




50 BLADWYZER DER 

gen over den slaap. VII. 

196, 280, 373 

Slang, zwarte) en Bulvorsch in Noord-Amerika , fraai verslag wegens dezelven. XII. 126 enz. 

Slangen , gedrogtelyke van Guiane, berigt wegens dezelven. XI. 203 

Slaverny, een Fabel. VII. 

161 

Slegtheid der Tyden, die wy beleven , dwaasheid van de onvergenoegzaamheid over dezelven. XIII. 172, enz. 

Slinger, samengestelde) door Jobn Harrison uitgevonden. XIV. 490 

Smaak , Verhandeling over denzelven, VI. 260. Der Dieren, verscheidenheid in denzelven. Zie Dieren. En Vernuft by Franschen en Engelschen. Zie Auteren. 

Smaragd, byzonderheden en kragt van denzelven. IV. 

198 

Smirna, deszelfs tegenwoordige staat. XIV. 332 

Smolenske , een Hertogdom van Rusland. V. 329 

Smollet, vergelyking tusschen hem en Marivaux. VIII, 575 

Sneeuw overstelpt drie Menschen, die behouden worden, na langer dan vyf weken onder dezelve begraven geweest te zyn, 1.269. Dit berigt is gegeven door Dr. J. Barni. 

Sokrates ; byzonderheden we

gens zyn Karakter en gevoelen, X. 246 

Sokratische Samenspraak, over 



de wyze , op welke men zyne Minderen moet behandelen, XV. 84, enz. Over het belang, het welk wy moeten stellen in de Agting van anderen, 178, enz. Over de geneigdheid tot beuzelaryen. XV. 246 

Sophia, Staatsbestier van Rusland ten tyde van deze Prinses. V. 489 

Spaansche Zee, loopt onophoudelyk in de Middellandsche Zee door de Straat van Gibralter. Onderzoek wegens de reden van dit Verschynsel. IV. 231 

Spanjaarden , hunne geaartheid , zeden, gewoonten, uitspanningen en vermakelykheden. VI. 134 

Spanje , byzonderheden wegens dat Koningryk, IX. 

32 

Specula der Ouden. Zie Wagttorens. 

Spinrag in de Lugt. Zie Grossaner. 

Spreekwoord , Zie klederen maken de man. I. 383. 

Staat en omstandigheden der Menschen. gedagten over dezelven. VI. 448 

Staatkunde van Europa , uitwerksels van de Kruisvaarten op dezelve , XII. 22. Van Cromwel, staaltje van dezelve. XII. 438 

Staatsdienaar, een Fabel. VII 83. De goede Staatsdienaar XIII. 175 

Staatsgesteldheid , gelukkige} welke aandoeningen derzelver beschouwing verwekt. IV. 449 

Staatzugt en Hoogmoed, Samen 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 56 

menspraak over dezelven. 

Zie Samenspraken. Stad, berigt wegens eene on

deraardsche) waarschynlyk 

Herculaneum , in Italie naby 

Napels ontdekt, I. 16. enz. 

Zie Herculaneum. Standbeeld , het) en het Zwyn , 

een Digterlyke Fabel. VIII. 

66 

Standhouding der Konsten en Wetenschappen , beweerd tegen bet gevoelen van Lord Bolingbroke, wegens derzelver toenemen , bloei, afnemen , sterven en opstaan. XI. 32, enz. 

Standvastigheid , Digtstuk op dezelve, XII. 327. In Liefde. Zie Liefde. 

Stanislaus Leszinski , Koning van Polen, Hertog van Lotheringen en Bar, zyn levenXIII. 124, enz. 185 

Starrekunde, haar oorsprong, III. 456. Nuttigheid en voortreflykheid van dezelve, 457. enz. Zwarigheden, die uit dezelve tegen verscheidene plaatsen der Schrifture zyn ingebragt, VII. 89. 177, enz. 

Staten en Levensstanden der Menschen , gedagten over de verscheidenheid in dezelven , genomen uit het werk van Koning Stanislaus. VIII. 312, enz. 

Steenen, worden vergroot door Kristal en Ertse, IV. 275. En Rotsen, verheffen zich niet boven de Oppervlakte der Aarde , maar zyn deelen van dezelve, die na eenige afspoeling ontbloot blyven. IV. 128 

Steffani, Augustino) een beroemd Muziekkunstenaar, levensschets van denzelven. 

XIII. - 45 , enz. Stekelvarkens , wortelen , die 

door de Amerikanen gebruikt worden tot het vewen van derzelver pennen. XIII. 306 Sterontes Goudenberg. Zie Hoopende. 

Sterven, uitwerksels van het zelve op de levenden, IV, 349. Berigt wegens het sterven, of de laatste uren van een voortreflyk man , XII. 89, enz, Verhandeling over de gerustheid in het zelve. XII. 441. 

Stierengevegten, beschryving van dezelven in Spanje, 

XIV. 420 Stoicyn, de beschouwelyke in 

de oeffening bezweken. XI. 61, enz. 

Straffen, die natuurlyk op de misdaden volgen, IV. 435. Eeuwigheid van dezelven, als eene tegenwerping tegen de openbaring aangedrongen. V. 395, enz. 

Stroomgedagten , stigtelyke) een Digtstukje. II. 378 

Struikroover, een Fabel. VII. 

234 

Struisvogel, ongemeene sterkte, en beschryving van denzelven. V. 110, enz. 

Struisvogelen. Zie Voedselverteering. 

Strydperk, het) een Fabel. VII. 328, enz. 

Studenten, Raadgeving aan jonge). XIV. 63 

Studerende Jeugd, Verhandeling over derzelver gebreD5 ken 




52 BLADWYZER DER 

ken by het leeren der we tenschappen. VII. 265, 353 . enz. 

Stuipen, genezing derzelve, een gevolg van het loozen van Wormen. III. 316 

Stuuwweg, zyn Karakter. II. 

427 

Suiker, wyze om die te maken. I. 24, enz. 

Suikerriet, schynt den Ouden niet bekend geweest te zyn, I. 24. Groeit in die deelen van Asie, welke zich langs de Oostelyke kust uitstrekken, 24. Van waar Oorspronglyk, en waar thans aangekweekt, 25 , enz. Wyze om het te kweeken, 26. Hoe gesneden; 68. Uitgeperst, ald. Sap hoe te behandelen. 68 , enz. 

Sully, Maximiliaan de Bethune, Hertog van) Boezemvriend en Staatsdienaar van Henrik den IVden, levensberigt wegens hem. IX. 

299 

Sultan, Muil van den) een Oostersch Vertelsel. XI. 

259 

Suspirius zyn Brief. Zie Nagtuil 

Swift, gesprek tusschen hem en Mr. Addison. VIII. 339 

Sylvia , een Herderszang, III. 201. Een Arkadische Herderszang. XIII. 237 

Sympathie, tusschen de Geldbeurzen en Dierlyke Geesten. II. 119 T. 

Talen, Verhandeling over derzelver oorsprong. III. 

408 

Tarantula, berigt wegens dezelve. II. 462 

Tegenstrydigheden , treffende afschildering van dezelven. XI. 54 enz. 

Tegenstrydigheid, tusschen de denk- en handelwyzen der meeste menschen , onderzoek naar derzelver oorzaken. XIII. 431 

Tegenwerpingen der ongeloovigen hebben doorgaans door de levendigheid , met welke zy voorgesteld worden, een voordeel boven de beantwoordingen der Christenen, die veelal ernstiger zyn, XV. I, enz. Om die reden is het misschien nuttig in Leerredenen eerst de Oplossing en dan de Tegenwerping voor te dragen. 2, enz. 

Tempel, de) der Welsprekendheid , een Gezigt, X. 155. Der Fortuin , eene Allegorie. XII. 44 

Tempels, onderscheid tusschen de aaloude Tempels en hedendaagsche Kerken. Zie Kerken. 

Terentia , Vrouw van den Roomschen Historieschryver Sallustius , Karaktertrekken van dezelve. XV. 

312 

Tertullianus verdedigd, wegens de wonderdadige gaven der eerste Christenen, van welken hy spreekt. II. 

356, 502 

Testament, een vertelsel in Digtmaat, VIII. 334. Het Bloed van het Nieuwe Testament , een Digtstukje. 

424 Thee, 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 53 

Thee , Natuurlyke Historie 

van dezelve. VI. 46, enz. 119, enz. 190, enz. 

Theodorus, Minnaar van Lu

cia, Brief van haar aan denzelven, V. 245 enz. Zyn antwoord, 340, enz. De Kluizenaar van Teneriffe, gezigt van hem, gevonden in zyne celle, XL 441 

Tbeodofia, een Engelsche geschiedenis. X. 70 

Theodosius en Glorioso, hunne 

Karakters. XV. 141 Thompson, de Engelscbe Digter) verbazend voorval hem 

bejegend, in eene ontmoeting met den Heer Quin. X. 351 

Tiberius , onderzoek of hy eenen Brief over J. C. van Pilatus ontvangen hebbe, door G. Altman.I. 259 

Tigchelsteenen der Ouden, werden niet gebakken , maar in de zonne gedroogd. I. 

174 

Titus Vespasianus. Zie Vespasianus. 

Toegevendheid , al te groote ) en vryheid voor de Jeugd is niet zelden zeer schadelyk, aangewezen in de geschiedenis van Erminca. V. 

165 

Toekomend Geluk , men ver

liest zich doorgaans in ontwerpen van het zelve, VI. 10. Noodzakelykheid en gevaar van altyd op het toekomende te denken, ald. 

Toekomend Lot. Zie Voorkennis. 

Tollenaar. Zie Farizeeu. 

Tooneel, Historie van het Engelsche) tot aan den tyd 

van den Digter Shakespeare. XIII. 403 Tooneelpoëet, zyne Dwaasheid. 

I. 30 

Tooneelpoëzy, Wysgeerige bedenkingen over derzelver nuttigheid. XI. 457 

Tooneelspel, Aanmerkingen over de Eenheden in het zelve. VIII. 198 

Toorn en Opvliegendheid, Vertoog over de Dwaasheid van dezelven. VI. 346 

Torporische of verdoovende Aal. Zie Ail. 

Torquatus Tasso, Aanmerkingen over dien Digter. VI. 

315 

Tragopogon. Zie Boksbaard. Tranen, een Digtstukje. VI. 

53 

Triomfen der Romeinen, Aanmerkingen over dezelven. V. 540 

Trissin, Aanmerkingen over dien Digter. VI. 305,enz. 

Troost, in groote ongevallen vindt men alleen in den Godsdienst, XII. 340. In droefheid kan men ook vinden in de beschouwing der Ellenden van anderen. XV. 161 

Trouw en Onbarmhartigheid, voorbeelden van dezelven. Zie Onbarmhartigheid. 

Tryphaenia Zie Samenspraak. 

Turken, Aanmerkingen over derzelver Godsdienst, Regerings wyze en Zeden .XIII. 109, 215, 288, 383, 457XIV. 12, enz. 116 , enz, 191, 273 

Turksch Gebied, Vraagstukken wegens het zelve door J. Porter beantwoord. I. 44 Turksch 




54 BLADWYZER DER 

Turksch Leer, manier om het zelve te bereiden. X. 375, enz, 

Turksche Regtvaardigheid, merkwaardig voorbeeld van dezelve. XI. 263 

Turkye of het getal der Vrouwen, geboren in Turkye, grooter zy dan dat der Mannen, I. 49.* Staat van de Inënting der Kinderziekte in dat Ryk. Zie Inënting. Staat van de Drukkonst en geleerdheid aldaar, 53,enz.* Of de Veelwyvery 'er oorzaak zy van meerdere voortteeling. I. 51 

Tweeslagtige Dieren, Aanmerkingen over dezelven. Zie Dieren. 

Twyffelaar , opgevoed door Ouderen, die steeds met elkanderen twistten, II.167. Hy loopt gevaar van telkens met zyne makkers te harrewarren, 168 . Hy wordt op de Akademie een groot Disputant, ald. Hy doet zich in zyn beroep onderscheiden door bedrieglyke Sluitredenen , 169. Slaat tot de verkeerdheid over om de Historie uit de reden te beoordeelen. 170 

Tyd , Digterlyke Brief over het verkwisten van denzelven. Zie Emilia. 

Tyden, oude en tegenwoordige) met elkanderen vergeleken. IX. 414, enz. 

Tymon de Menschenhater en de Grieksche Pylades gesprek tusschen hen. XI. 67 

U 

Uitsluitend Eigendom, Verhandeling over het Regt van het zelve. X. 105, enz. 

Uitvinding, nieuwe) betreffende de Papier-Fabriek. XIV. 81 

Uitvindingen, onderzoek over de uitvindingen der oude en die van latere tyden. XIV 408 

Uitwaasseming der Planten, Aanmerking tot bevestiging van dezelve. II. 11, enz. 

Ukraine , eene Provincie in Rusland. Zie Kiovia. 

Ukraniers. Zie Kosakken. 

Ultamarinus , hoe van de Lapis Lazuli gemaakt wordt. II. 450 

Ulysses en Circe, gesprek tusschen hem. VIII. . 445 

V. 

Vader, vreemde en schrikverwekkende ontmoeting wegens de verlossing van eenen Vader , die door zynen Zoon vele jaren was gevangen gehouden , verhaald in eenen Brief, X. 78, enz. Lessen van eenen Vader , aan zynen Zoon , dien hy naar de Akademie zendt. XII. 1, enz. 

Vaderland . liefde voor het zelve en de zynen, voorbeeld daarvan , vertoond in het geval van eenen Indiaan. X. 347 

Vaderlyke Liefde, een voorval uit Noord-Amrika. Zie Abo- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. afd.] 55 

Abenaki. XI. 58. In hare kragt vertoond, eene geschiedenis, verhaald in den Tooneeltrant. XII. 70, enz. 

Valschheid, maakt haar werk om de houding en gesten van waarheid na te bootsen. II. 73, enz. 

Veeboedery. Zie Jabal en Jubal. 

Veekvyvery. Zie Turkye. 

Venus, Historisch berigt wegens de Waarnemingen van Venus door de Zon , gedaan in den jare 1639. IV. 

398 

Verandering van Staat, is het beste middel om de Waereld te leeren kennen , aangewezen in de Historie van Melissa , II. 244. Noodzakelyk tot Geluk, overwogen by den aanvang des Winters , II. 351. Een Digtstuk, V. 73. Die niet tot verbetering strekt, ontrust het gemoed , dat door ondervinding geleerd heeft zich te wantrouwen. XI 442 

Verbeelding, Vertoog over dezelve. XI. 151 

Verdiensten , onzigtbaar zonder Hulpmiddelen. II. 433 

Verdragen, het is niet te verdragen , een Digtstukje. XIV. 145 

Vergelyking der oude en tegenwoordige Tyden met elkanderen. IX. 414 

Vergenoegde Liefde, een Digtstukje. XIV. 146 

Vergenoegdheid , oorzaak van Geluk , beschouwd in den staat van een' Dorppredikant. II. 287 

Vergenoegzaamheid, bedenkingen over dezelve. VIII. 365 

Vergoding van Jezus Cbristus, door Tibirius aan den Roomscben raad voorgesteld en verworpen. I. 261 

Verhuizing der Vogelen. Zie Vogelen. 

Verkeerde Waereld , XII. 433. Zie Waereld. 

Verkeering, beschaafde) gedagten over dezelve. XIV. 

303 

Verkwisting, Vertoog over dezelve, V. 554. En Gierigheid, Vertoog over dezelve. IX. 441 

Verlangen, een Digtstukje, IL 122. Parodie op het zelve. 

513 

Verlegenheid van eenen Egtgenoot, over het bedienen van zyne Vrouw door Mannelyke Opwagters, een Brief aan den Uitgever. VI. 169 

Verleiding der Jeugd en Onschuld. afschuwlykheid van dezelve, VI. 3, enz. Om deze uit te werken behoeft men juist niet veel schranderheids te bezitten. 5 

Verlossing. Zie Vader. 

Vermaardheid, het land der) een Vertelsel. IV. 468 

Vermaken, aardsche) derzelver ongenoegzaamheid getoond in de Historie der tien dagen van Seged, Keizer van Ethiopie. VI. 70 

Vernuft en Geleerdheid , eene Allegorie. I. 233, enz. 

Veronise , eene Provincie in Rusland. V. 366 

Verpligting der Kinderen aan hunne Ouderen , gedagten over dezelve. V. 656 Verre- 




58 BLADWYZER DER 

Verrekykers, eenige berigten wegens den tyd en de wyze van derzelven uitvindinge. IV. 14. Arias Montanus en Lukas Brugensis na hem , beuzelden met te stellen dat de Satan , den Heiland verzoekende, eene soort van Verrekyker gebruikte, 18. enz. Iets dergelyks als Verrekykers ;is waarschynlyk aan de Druiden bekend geweest, 21. Nuttigheid der Verrekykers, en gewigtige ontdekkingen door dezelven gedaan. IV. 

28, enz. 

Verrotting, door dezelve komen geene levende Schepsels voort, een Brief aan den Uitgever. II. 361 

Verstand , Vertoog over de gaven van het zelve, VII. 371. Bedenkingen over het Menschelyk Verstand en de Zinnen, VIII. 3, enz. Werking van den omloop des Bloeds op het zelve. XI. 

127, enz. 

Vertellen, wydloopig) gedagten over het zelve. VI. 64, enz. 

Vertroosten , de twee) eene Vertelling. VIII. 450 

Vertroostingen. Zie Troost. In een Zieklyk leven , Verhandeling over dezelven, III. 351, 395. Welke de Godsdienst verschaft tegen vele Wisselvalligheden en en Lotveranderingen dezes Levens. IX. 352 

Vertrouwelingen, trouwlooze) Gedagten over dezelven. Zie Geheim. 

Verwaandheid ten toon gesteld, 

getrokken uit de Arabische Geschiedenisse. X. 173 

Verwaarloosde Opvoeding, ongelukkige gevolgen van de. zelve. XIII. 154, enz. 

Verwonderaar, de) een Brief aan den Uitgever. V. 202 , enz. 

Verzamelaar van Zeldzaamheden, berigt gevende wegens zichzelven , II. 293. Verdedigd. 381 

Verzuim, geeft ons dikwyls reden tot de erkentenis dat wy vele goede Handelingen hebben nagelaten. VI, 252 

Vespasianus, Titus) en Publius Cornelius Scipio Africanus, Samenspraak tusschen hen. XI. 288, enz. 

Vesuvius , uitbarsting van dien Berg, in den jare 76, door welke Pompeja en Herculaneum in de assche gelegd worden. I. 23 

Veulen, het) een digterlyke Fabel. Hl. 337 

Virgilius, Aanmerkingen over dien Digter, VI. 219. Horatius , Mercurius en de Oude Scaliger. Zie SamenSpraak. 

Visschen, vliegende) derzelver vyandschap met de Bonniten en Doraden. XV. 50 

Vitriool, is een mengsel van water uit vernielde Ertsen. IV. 277 

Vlakken, zwarte) Waarnemingen omtrent het zweeven van dezelven voor de oogen. XII. 306 

Vleesch te eeten , vergunning om) beschouwd als een regt dat de menschen zichzelven 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 57 

zelven hebben aangematigd. VII. 181 

Vlekken in de Oogen, Natuur en oorzaken van dezelven verklaard. XI. 30, enz. 

Vleijer, de) verslag doende van zyne bedriegeryen. XII. 

415 

Vleijery vooroordeel en deugd, gedagten over dezelven. XIV. 346 

Vlieg, de) een Lierzang. I. 

389 

Vliegende Visschen, Zie Visschen. 

Vlier , derzelver werkingen in het bewaren der gewassen voor Vliegen en andere Insekten. XIII. 211, enz. 

Voedsel van het Ligchaam en dat der Ziele , bespiegelingen over het zelve, II. 131, enz. Honger , Dorst en Voedsel, Verhandeling daarover. 185 

Voedselverteering der Struisvogelen , Aanmerking over dezelve. IX. 297 

Vogelen, derzelver zorg voor hunne Jongen is zigtbaar in de wyze , waarop zy hunne nesten bouwen. IV. 443. Ook in de wyze, op welke zy broeijen, 444. Verhuizing der Vogelen door voorbeelden opgehelderd, 454. Evenredigheid van het gewigt tot de uitgebreidheid der Vogelen ,in een tafeltje opgegeven. 494 

Vogels, nieuwe manier om dezelve voor verderving te bewaren en op te zetten, zonder dat hunne Pluimaadje beschadigd wordt. VI. 

37, enz. 

Volken, Aanmerkingen over de verschillende gewoonten van vreemde Volken. 

XIII. 501 Volkplanting, berigt wegens 

eene Joodsche in Oost

■ Indië. I. 212 

Volkplantingen, verscheidene) in Noord-Amerika , berigt wegens dezelven. XIV. 95 

Voltaire , zyn Karakter opgemaakt door een der beroemdste Vorsten van Europa , III. 424. Oordeelkundige bedenkingen wegens hem. VIII. 571 

Voorbarigheid , goedhartige) ongelukkige gevolgen van dezelve, II. 387. Een Brief aan den Uitgever. 

Voorbeelden, zedelyke) Vertoog over derzelver Navolging. VIII. 453 

Voordeelen, vele) kunnen niet te gelyk genoten worden. VIII. 17, enz. 

Vooringenomenheid, van elk met zyn beroep, toegepast op de allengs opklimmende verbetering van Konsten en Wetenschappen. VI. 247 

Voorjaarsstorm, afgeschetst. IIL 113 

Voorkennis van ons toekomend lot, nadeel, dat in dezelve zoude gelegen zyn. IV. 134& 

Voorloop , Natuur- Schei- en Geneeskundige aanmerkingen over denzelven. XIV. 

281 

Voordöordeel , deszelfs kragt, X. 151. Vleijery en Deugd, Gedagten over dezelven. 

XIV. 346 Voortteeling, of dezelve door 

de Veelwyvery in Turkye be- 




58 BLADWYZER 

bevorderd wordt, I. 51. Der Planten, wysheid in de schikking , waar door dezelve duurzaam gemaakt wordt. Zie Planten. Der Dieren, Zie Dieren, 

Voorzienigheid, beschouwd als eene algemeene moeder, die voor elk in het byzonder zoo veel zorg draagt, alsof hy het geheel ware, door Bartole, I. 391, enz. Klinkdigt op dezelve, 402. Bedenkingen over Gods Voorzienigheid, IV. 85, enz. Indien 'er geene Voorzienigheid is , dan is 'er geen God, ald. Uitgebreidheid van de Regering der Voorzienigheid , 86. De Mensch is het. voorwerp van dezelve, 90. De menschlyke Vryheid wordt daardoor niet weggenomen, 93. Vertroostingen , die uit de beschouwing der Voorzienigheid geboren' worden , 94 , enz. Aanmerkingen over Gods byzondere Voorzienigheid, V. 271. Zorg en wysheid van dezelve , zigtbaar in verscheidene byzonderheden, die tot de Dieren behooren. Zie Dieren. 

Voorzigtigheid, word wakker gemaakt, door de gewone verschynselen der Nature, III. 29. Kan plaats hebben zoo lang als eene daad, waarvan de gevolgen afhangen, nog niet is volvoerd geworden , VI. 8. Wysheid en waakzaamheid, Venoog over dezelven. XIV. 353 

Vos, de) en de exter , een fabel in Digtmaat van Gellert. VIII 137 

Vtaat, de) een Digtstukje, XI. 328. Samenspraak tusschen eenen Romeinschen en Engelschen, om het onderscheid tusschen de oude en hedendaagsche Weelde aan te wyzen. Zie Weelde. 

Vrager, schimpige) in zynen toeleg verydeld. XII. 440 

Vrankryk , berigten wegens deszelfs Koophandel en Fabrieken. II, 483 

Vrede, bedezang om denzelven. Zie Bedezang, 

Vrees des Heeren het beginsel der Wysheid, een Digtstukje. V. 545 

Vriend, de al te gedienstige) een Zedelyk Verhaal, XIII. 411 De valsche Vriend, een Zedeleerend Verhaal. 

ald. 496 

Vriendschap, Lierzang aan dezelve, I. 12, enz. Opregte Vriendschap ,een Fabel, II. 282 Tafereel van dezelve, een Digtstuk, VI. 242. Opregte Vriendschap beloond, eene ware geschiedenis , XI. 46. Nootlottige Vriendschap , eene Spaansche geschiedenis, 75, enz. Wat dezelve zy en wat daartoe vereischt worde, XV. 4. In het aangaan van Vriendschap zyn wy voor een groot gedeelte lydelyk, en dus kon het door geene stellige wet geboden worden , XV. 14, enz. Het is geen gebrek in de Evangelische Zedeleere dat de Vriendschap daarin niet wordt 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 59 

wordt aangeprezen , 16Aanmerkingen over de nuttigheid van byzondere 

. Vriendschap. 20 

Vriezen , uitvoerige Verhan

deling over het zelve , en aanwyzing van de voornaamste verschynsels , die by het zelve waargenomen worden. V. 138,enz. 

Vrouw, , de Jaloersche) een Brief aan den Uitgever. II. 339. De liefhebbende Vrouw, een digterlyke Fabel, III. 86. Lastigheid van eene buitensporig beminnende Vrouw, VI. 81, enz. Geslagene Vrouw, een Vertelsel. VII 15,8 

Vrouwelyke Kunne, Aanmerkingen over dezelve. XIV. ' 164 

Vrouwen , Aanmerking over derzelven opschik, XIV. 71. Zie Turkye. 

Vrugtbaarheid der Planten. Zie 

Planten. Vrydenkers , dwaasheid der hedendaagsche) boven de Oude. Zie Dwaasheid. 

Vryer, Brief van eenen ) IV. 

294 

Vrygeest, een Digtstuk, IIL 156. Brief van een' Officier aan denzelven. Zie Officier. 

Vrygeestery en Bygeloof, met elkanderen vergeleken. XV. 

89, enz. 

' Vryheid der Menschen, wordt geenszins bepaald of weggenomen door de leer wegens Gods Voorzienigheid. IV. 93 

Vryheid, Blyheid, een Digtstukje. IV. 413 

Reg. voor bet Mengelwerk, enz. 

Vryheid, Aanmerkingen over de regten van een vry Volk. XIII. 517 

Vrypostigbeid en Zedigheid, hare lotgevallen , in eene Allegorie. III. 208 

Vuur- of Keisteen , wordt in Krytbergen gevonden. IV. 

273 

Vuurvlieger van Guiana, berigt wegens denzelven. XI. 

205 , enz. 

Vyandschap, onderlinge) der Schepselen , bedenkingen tot verdediging van dezelve. IX. 26 

Vygen, het lezen van wilde Vygen, Amos VII: 14. Aanmerkingen daar over. III. 181 

W. 

Waakzaamheid. Zie Wysheid. 

Waanwysheid, een Digtstukje. V. 546 

Waarde, van 's Menschen Leven. XII. 177 

Waarheid , agterhouding en vervalsching van dezelve kan zeer noodlottige gevolgen hebben ,I. 111, enz. Menigvuldige aanporringen in de samenleving om van de Waarheid af te wyken, II. 71, enz. Waarheid , Valschheid en Vinding, eene Allegorie, II. 73 ,enz. Waarheid, baart haat, III. 173. Veld der Waarheid, in samenspraken tusschen Diogenes en eenige schimmen, rekenschap van hun gedrag in het leven gevende, V. 382, enz. WaarE heid, 




60 BLADWYZER DER 

heid, eene Allegorie. VIII. 

436 

Waarheidlievenden , bespiegeling over hun geluk. V. 

439 

Waarnemingen, betreklyk tot ' de Gezigtkunde, XII. 301, enz. Over de toevallige kleuren , ald. Over het zweeven van zwarte Vlakken voor het Oog. 306 Waarschynlykheid, dat dezelve het grootst is aan de zyde van den Godsdienst, door eenige stellingen van den Heere Formey aangewezen. I. 303 Waereld , vergeleken by.een ' Huis, I. 341, enz. Hare Ydelheid, II. 284. Derzelver schikking, bezwaren, die wegens dezelve gemaakt worden, VI. 164. Onderzoek in welk Jaargety zy geschapen zy , VIII. 381. Tafereel van eene Waereld zonder Boozen , 468. Samenspraak tusschen een Kluizenaar en een' Man van de Waereld , X. 409.De verkeerde Waereld, XII. 433. Proeve over de kennis van dezelve. XIII. 

353 

Wagttorens, of Specula der Ouden, te onregt voor gezigtglazen gehouden, IV. 19. Dwaling daar uit ontstaan. 

ald. 

Walsingham, Samenspraak tusschen Vrouwe Francis) en Louisa de Coligni. XIII. 

141, enz. 

Wanhebbelyke Liefde. Zie Liefde. Wanstaltigheid en Schoonheid, " nut der bepalinge van der

zelver wezenlyke Waardy. VI. 451 

Warmte, Aanmerkingen over dezelve. Xlll. 341 

Waterzugt , aan welke het Rundvee en de Schapen onderhevig zyn. Zie Wormen. 

Wederdoopers, Verhaal wegens derzelver opkomst en ondergang in de Zestiende Eeuw. XI. 207, enz. 

Wederwaardigheden en Rampen, derzelver nuttigheid, III. 158. En lotgevallen in het menschlyk leven, voor welken de Godsdienst alleen vertroostingen kan verschaffen. IX. 352 

Weduw , de troostelooze). 

XIV. 507 

Weelde, oude en hedendaag

sche , vergeleken in eene Samenspraak tusschen eenen Romeinschen en Engelschen Vraat. IV. 75 

Weerhouding, ontydige en al te strikte) somtyds gevaarlyk voor jonge luiden,aangetoond in het geval van Seomanthe. V. 123 

Weeshuis, Diakonie-) te Amsterdam , Gedigt op deszelfs Eeuwgetyde. I. 432 

Wellevendheid, taal van dezel. ve. VI. 439 

Welsprekendheid, nuttigheid der 

Regelen in dezelve en Digtkunde. Zie Regelen. Proeve van geleerde Welsprekendheid,in den Duitschen Scriblerus,een Hekelschrift. IX. 237. De Tempel der Welsprekendheid, X. 155. Oorzaken van de vorderingen, 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. afd.] 

ringen, welke de Ouden, in de Digikunst en Welsprekendheid gemaakt hebben boven de Hedendaagschen, X. 383. Uiterlyke Welsprekendheid, Aanmerkingen over dezelve. XIII. 

Wensch, vervulde) een Digtstukje. II. 380 

Wenschen, nootlottige gevolgen van derzelver mislukking , I. 32. De Wenschen , eene Arabische Vertelling, X. 400. Verhandeling over het wenschen, in een Vertoog 

van de onzigtbare. XIII. 72 

Wesp , Natuurlyke Historie van dezelve , volgens de voornaamste Natuur-onderzoekers. XIV. 186 

West-Indiën, Orkanen in dezelven. Zie Orkanen. 

Westmunster , gedagten voor de Grafsteden in de Abtdye van Westmunster. XIV. 

217 

Wetenschappen, derzelver Voortgang schynt zich Westwaards uit te strekken , I. 54. Zie Konsten. Onderzoek in hoe verre dezelven aan de samenleving voordeelig zyn, VIII. 107. De Wetenschappen , eene Allegorie , door Plato, XV. 57. En Konsten, derzelver standhouding beweerd tegen het gevoelen van Lord Bolingbroke, wegens derzelver toenemen , bloei, afnemen , sterven en opstaan. XI. 32, enz. 

Wetsteen, wordt gevormd uit eene soort van Zandagtige Klei. IV. 273 

Wetten, gedagten over de Natuurlyke). XIII. 517 

Whitefield, George) het hoofd der Methodisten in Engeland, berigt van zyne levensbyzonderheden en gedrag. XI. 402 ,enz. 

Wilde Vygen. Zie Vygen. 

Willem de Derde, Samenspraak tusschen hem en den Raadpensionaris van Holland, Joan de Wit. XI. 385 , enz. 

Winder , een Engelsch Predikant , berigt hoe hy van eene Beroerte hersteld werd door den Bliksem, en aanmerkingen over dat geval. XI. 23 

Winkelier, in een fraai Vernuft veranderd. III. 80, enz. 

Winkelman, Abt) een beroemd Oudheidkenner, omstandig berigt wegens zyn ongelukkig uiteinde. XI. 294, enz. 

Winter, aanvang van denzelven, beschouwd door het baren van verandering als een oorzaak van geluk, II. 351. Bevorderd de vrugtbaarheid der Aarde , IV. 228. De Winter, een Digtstukje. XIII. 492 

Winzugt voorbeeld der kwade gevolgen , wanneer zy te ver gaat. I. 31 

Wispelturigheid, ongelukkige gevolgen der heerschende Driften van Wispelturigheid , Argwaan en Wrevel; in een Man van groote bekwaamheden, V. 36", enz. 

77, enz. 

E 2 Wit, 




62 BLADWYZER DER 

Wit, Joan de). Zie Willem de Derde. 

Woekeraar, de) een digterlyke Fabel. VI. 334 

Wolken, verschaffen Regen en ontstaan uit Uitwaassemingen. IV. 226 

Wolsey, Samenspraak tusschen den Kardinaal Wolsey , en den Kardinaal Ximenes XIII. 

297 

Wonderwerken, bedenking over de tegenwerping van den Heer Hume dat geen Wonderwerk ooit door eenig getuigenis kan bevestigd worden. XIV. 265 

Wormen, berigt wegens dezelven in de ingewanden der Dieren , door Dr. Nichols I. 38. Veroorzaaken in dezelven Waterzugt en eene Ziekte, die men Bolster noemt , 38, enz. Noctilucae Marinae genaamd, veroorzaken het glinsteren der Zee by nagt , I. 222. In het Menschelyk Ligchaam , Verhandeling over dezelven ,111. 56. Derzelver ontlasting gevolgd van genezing van Stuipen, 

316. Die door harde Rotsen heen boren IV. 277. Derzelver Voortteeling is nog duister; somtyds geschiedt door zy Eijeren , somtyds door afzetsels, gelyk in den Polypus. 411 

Wortelen, die door de Indianen in de Nabuurschap van Hudsons-Baai gebruikt worden , tot het venven van • de Pennen der Stekelvarkens. XIII. 306. 

Wraak , onwettigheid an 

dezelve , een Digtstukje. X. 56 

Wraekoeffening, de Jufferlyke) eene Vertelling. V. 390, 428, 476 

Wrevel. Zie Wispelturigheid. 

Wyburg, eene Provincie van ■ Rusland. V. 324 

Wydloopig Vertellen, gedagten over het zelve. Zie Vertellen. 

Wyn en Wynsteen , Natuur-, Schei- en Geneeskundige Aanmerkingen over dezelven. XIV. 281. 

Wijnsteen. Zie Wyn. 

Wysbegeerte en Wysgeer, een Digtstukje, XIV. 310. Ware Wysbegeerte, bevordert geenszins het Ongeloof. XIV. 449 

Wysgeer. Zie Wysbegeerte. De dankbare Wysgeer. VIII. 

100 

Wysheid, zorg van Gods Wysheid, om den algemeenen loop der Nature te doen voortduren, IV. 223. De vrees des Heeren het beginsel van dezelve , een Digtstukje, V. 545. Schoonheid en heerlykheid in de 

. Werken der Natuur beschouwd , IX. 177. En Dwaasheid, een Digtstukje, XIV. 147. Rykdom en ' Deugd , een Oostersch Vertelsel, XIV. 266. Voorzigtigheid en Waakzaamheid, Vertoog over dezelven, XIV. 353. Proeve van Rabbynsche Wysheid, XV. 22. School van dezelve vindt men by een Doodbed. Zie Doodbed: 

Wy. 




VOORNAAMSTE ZAAKEN [VI. Afd.] 63 

Wyzen , dwalende en ware ) een Droom. X. 8. enz. 

Y. 

Ydelheid des. menschelyken 

Levens. Zie Leven. Der Waereld , een Digtstukje. IL 284 

Young , Allegorische Brief ter gelegenheid van het uitkomen van zyne Nagtgedagten. VIII. 195 

Yszee. Zie Noordzee. 

Z. 

Zaden, zyn de Eijeren der Planten , IV. 312, Zy worden vrugtbaar gemaakt door eene gemeenschappelyke ontmoeting van onderscheidene Sexen , ald. Wyze, waar op de Voorzienigheid voor derzelver verspreiding heeft gezorgd. 

IV. 316 Zadig, of het Noodlot, een 

Oostersche Geschiedenis. VII 67. 150, enz. 227, enz. 320. enz. Zangkunst, hare Oudheid. I. 

86 

Zedaria, Caracaros en) eene Indiaansche Geschiedenis. XIV. 312 

Zedekundig, een) Ontwerp. XII. 451 

Zedeleerende bespiegeling over de geregeldheid der Nature , briefswyze voorgesteld, 

V. 571. Wegens den reeks der geschapene dingen. 619 

Zedelyk Goed. Zie Goed. Zedelyke Voorbeelden. Zie Voor

beelden. Zedelyke gedagten en regels tot bestiering van het leven , nut van dezelven , IX. 168. Zedelyke Gebreken. Zie Gebreken. Zedelyke hoedanigheden die in het Karakter van eenen Geneesmeester in het byzonder vereischt worden, XI. 13. Nieuwe Zedelyke Vertelsels. XIV. 328 

Zeden , Aanmerkingen over verscheidene onderwerpen rakende de Zeden getrokken uit het werk van Koning Stanislaus , VII. 97. Van Europa , uitwerksels van de Kruisvaarten op dezelven, XII. 22. Der Turken , Aanmerkingen over dezelven. Zie Turken. 

Zedigheid en Vrypostigheid hare lotgevallen , in eene Allegorie. III. 208 

Zee. derzelver glinstering by nagt, door wormen die men Noctilucea Marinae noemt veroorzaakt I.222. Aanmerkingen over den bodem van de Zee, II. 227. Omringt het vaste Land, en bedekt een groot gedeelte van de Oppervlakte der Aarde, IV. 225. Haar bodem wordt overdekt door eene zeer fyne foort van Zand IV. 272 

Zee - eijeren , Echini Marini. Zie Schulpvischen. 

Zeekompas, berigt wegens deszelfs uitvinding, en ontdekkingen, die 'er door gedaan zyn. VI. 40, enz. 

Zeeland, Nieuw) berigt wegens deszelfs Inwooners, XII. 297. Byzonderheden E 3 we- 




64 BLADWYZER DER 

wegens deszelfs Bewoners. 

XV. 209, enz. 

Zeestranden , derzelver ge

steldheid. IV. 225 Zeilsteen, Verhandeling over 

de gevoelens der Ouden 

wegens denzelven. VIII. 

480 

Zeldzaamheden , Verzamelaar van denzelven, berigt gevende van zich zelven in eenen Brief aan den Uitgever, II. 293. Verdedigd, in eenen Brief aan den Uitgever. .. , 381 

Zelfsmoord, een digterlyke Fabel van Gellert. I. 333 

Zenuwen, zyn de Werktuigen van alle gewaarwording en gevoel. I. 352 

Zieklyk Leven, Verhandeling over de Vertroostingen in het zelve. III. 331, 359 

Zeekoe, beschreven. II. 333, aant, 

Ziekte der Paarden, de Droes genoemd, onderzoek wegens dezelve, en wyze van behandeling tot derzelver genezing, III. 495 

Ziel, Voedsel Van dezelve en van het Ligchaam. Zie Voedsel. Het Lighaam is eene bekwame woonplaats voor dezelve. II. 439 

Zinnen, bedenkingen over het menschelyk Verstand en de Zinnen. Zie Verstand. Verhandeling over de Menschelyke Zinnen, uit Buffon, I. 352, enz. Zyn niet anders dan Zenuwen, onderscheidelyk gevormd en gestrekt. 352 

Zinvang, Zie Catalepsis. 

Zon, derzelver opgang geeft aanleiding tot de bespiegeling van Gods Goedertierenheid Zie Goedertierenbeid. Overdenkingen by het opgaan van dezelve, III. 263. Bedenkingen over dezelve. XII. 184. De Zon , een Digtstukje. XIII. 49 

Zondag , zyn Brief aan den Uitgever der Oeffenschole. I 378 

Zondvloed, Tafereel van denzelven, een Digtstuk. XI. 

36, enz. 

Zonsteen , of Patarbus , byzonderheden en kragt van denzelven. IV. 200 

Zoon, de ontäarde) een Brief aan den Uitgever , II. 143, enz. De Regtschapen Zoon, eene ware geschiedenis. XI. 338. De ondankbare Zoon, een Vertelsel. XII. 

165 

Zuster , Brief van eenen Broeder aan zyne). XIV. 338 

Zwaluwen, bedenkingen over hunnen aart en hoedanigheden, III. 321, enz. Hoe en waar zy overwinteren. 

ald. enz. 

Zwangere Dieren , zeldzame voorbeelden van de kragt der Inbeeldinge in dezelven. III. 11 

Zwarigheden , betreffende de Natuurkunde, Starrekunde en Landbeschryving , die tegen verscheidene plaatsen der Schrifture worden ingebragt. Zie Schriftuur. 

Zwarte Slang en Bulvorsch in Noord.Amerika, fraai ver- 




VOORNAAMSTE ZAAKEN. [VI. Afd.] 65 

op zyne reize naar Zweden, XII. 398. Verhandeling over de Historie der laatste Staatsveranderinge in dat Ryk XV. 114 Zwetsende Haas, de). Zie Haas 

Zwitsrs, korte beschryving wegens den oorsprong van derzelver Vryheid. XIV. 

386 

Zwygen, het) der Orakelen overwgen. II. 282 

Zwyn , het Standbeeld en het). Zie Standbeeld. 

Zyworm , berigt wegens eene byzonere sort van Zyworm in Amerika , en deszelfs Spinsel. IV. 101. enz. 

verslag van dezelven. XII. 

126, enz. 

Zwarten , zyn waarschynlyk van de Blanken afkomstig. I. 94 

Zwavelberg, op het Eiland Guadeloupe beschreven, I. 

311. Reistogt naar deszelfs top door J. A. Peyssonel, 

312, enz. Tweede Reistogt derwaards. 367 enz. 

Zweden, deszelfs tegenwoordige Staatsgesteldheid en Regeeringsvorm, een Brief aan den Uitgever , II. 368. Schets der Inwoneren van dat Ryk, en byzonderheden wegens Karel den XIIden, die niet algemeen bekend zyn, in een Brief van een Engelsen Heer 

In het Mengelwerk, Twaalfde Deel, moet de Plaat over de Gezichtkunde geplaatst worden. . . tegen over Bladz. 302