OF DE GERE MOVEERDE
STJl JL TS M JL JD.
STAATKUNDIG KLUGTSPEL.
boor.
gr. ja. s c it jsl s m
In Leeven Med. Docter.
Zijnde dit het Agtfte Stuk van 'sMans nngelaaten Schriften.
IN DEN HAAG, BIJ J. PLAAT.



Geen Exemplaaren worden voor echt erkend, dan die aldus onderteekend zijn:



VOORBERIGT.
Dit ftukje doelt ongetwijffeld op Robefpierre; ten minlïen in het jaar 1794 is het door mijn zaligen Vader opgefteld. Onder de menigvuldige Plans van Conftitutie voor de Franfche Republiek, was ook inzonderheid dat, waarbij aan een foort van Confeil (TEtat een vorstlijken magt, en een niet min vorftlijk inkomen werd opgedraagen: dit plan kwam niet tot ftand; maar in de daad bereikte Robefpierre de hoogte, bij * dit



iv VOORBERIGT.
dit Plan voorgefchreeven. Had Schasz
zijn Crispijn willen fchetzen naar het origineel, naar Robefpierre, dan had dit ftukje, in ftede van een vermaaklijke klugt, een
bloedig Treurfpel geworden! dan,
de waare Wijsgeer, wanneer hij toch even goed zijn heilzaam oogmerk bereikt, wil veel lieverdoen lachen , dan doen fchreïen.
Wat de Pcrfoonaadjen betreft; wij kunnen ze niet volgens gewoonte opgeeven: uit de befchrijving der toneelen blijkt het van zelve.
De Uitgeefster.



CHLISMJKT;
O F D E
GEREM O VEERDE'
S T JL T S JU JÖ.
EERSTE TONEEL.
Het Toneel verbeeld een vertrek in een Logement.
JWENEL, CRlSPljN.
C R I S P IJ'N.
Zwijg, in 's Hemels naam ! zwijg van geweeten, plïgr, verantwoording, en al die duiveljagerij! — Wat heeft
een Volksvertegenwoordiger, en dat nog oneindig
meer zegt, wat heeft een Staatsraad daar mede te maa-
ken ? Hoor eens, Burger! alle jaaren worden u in
klinkende fpecie, veertienduizend gulden toegeteld! —rSakkerloot! 'er is geen eene Held uit de oude gefchiedenis,, of hij zou voor dat geld zijn Vaderland verrsaden, —'■ ja ! de geheele Christenheid 'er voor aan de Turken verkogt hehben.
A m e-



* C R I S P IJ N.
M E N Ji.
Maar, Crispijn! ik ben als Staatsraad aangefteld, ergo! ik moet met mijn consciëntie raadpleegen.
c r i s p ij n.
Met uw consciëntie? —
In een geweldige lach uitberftende.
Met uw consciëntie? — Veertienduizend gulden i — en dan nog consciëntie? — Een conscientiëufe Staatsraad! ha! ha! ha! dit is een flaatkuHdig wange-
drogt! — ha! ha!
tl E N Ë 'L.
Gij lacht, Crispijn! . maar lacher» -is. geen reden
-feeven.
crispijn, ernftig.
Ik weet het, Burger! ik weet het: maar moet men ook reden geeven, wanneer men op den vollen middag, -•n bij een onbewoikten hemel, zegt, dat de zon fchijnt?
M e K E l.
Wel aeen; — maar evenwel, ——
CRI.»-



STAAÏSRAAD, »<*
GRIS P IJ N.
Ja! dat vervloekte, maar even wei, is altoos de ftruikelfteen, waarover het gros der rtervelingen, die het meeste nut kunnen doen , den hals breekt, en waardoor de overigen, die als de Waard van Bijleveld meêslente-
ren. de dupe van de hiftorie worden. Antwoord
mij kort en openhartig. Zijt gij geen Staatsraad?
II ENE L.
Dat ben ik, ja?
C R I S P Ij N. Warrom hebt gij het n laaten maaken?
M E N E L.
Waarom? — waarom? — wal dat is een sartïge
vraag! ik ben het geworden door de volksilem,
en vooral door een bijzondere beftuuring der Voorzien.....
C R i s p ij N.
Zwijg! zwijg, Burger! noem dat woord niet. —
Ik zal 't u beten zeggen. Gy zijt Sta»d*raad geworden door een vaa die grülige invallen, der Fcrtuin, waardoor iet menschdom altoos in de luuren gelegd word. Hou- ■ A 2 derd



4/ C R I S P Ij ft.
en meer, listige en doortrapte gaauwdieven waren 'er op uit, om jaarlijks een gagie van veertien duizend gulden te winnen, en vermits zy het onderling niet eens konden worden, en 'er over harrewarden als oude hoeren, gunden zij het liever u, dan hunne tegenpartij. —* 't Is hier,
Zijn hped afneetnende.
Het zij met allen eerbied gezegd, volgens het oude fpreekwoord: daar twee honden vegten om een been, loopt 'er een derde meê heen.
Af E N E li.
Gij rraakt mij een compliment dat gansch niet vleijende voor mij is.
G R I S P IJ N.
Wanneer, -— Burger! — wanneer heeft Crispijn n
ooit gevleid? • en wanneer hebt gij u bij mijne
aanmerkingen kwalijk bevonden? — fpreek!
M E N E L.
' N)o:*t, mijn lieve Crispijn! nooit. Be roem immers altoos op uw trouw, uwe bekwaamheid en ongemeen doorzicht in de duilterfte zaaken. '
GRIS"



STAATSRAAD. 5-
C R i s p ij N.
Dat doet gij ook, Burger! en ik hoop u nieuwe itof tot zulk een roem te vérfchaffen; — mits, dat gij de goedheid hebt, om mij te gelooven en m:jn veritandigen raad te volgen.
M E N E L.
Dat wil ik gaarne doei, en om 'er de klaarde bewijzen van te geeven, vraag ik u, — op uw geweeten af, — wat ik doen moet nu ik llaatsraad ben?
C R I S P IJ N.
Staatsraad blijven! —■
M E N E L.
Maar hoe kom ik aan de bekwaamheeden, die 'er t«e vereischt worden?
CRISPIJN.
Ik zou u met uw eigen wartaal kunnen beantwoorden en zeggen, die zelfde bijzondere Beftuuring, die u aan dit vette amt geholpen heeft, zal 'er u de groote bekwaamheeden wel bijgeeven;maar,Crispijn wil niet fpotlen.
M E N E L.
Geef mij dan een emftig antwoord.
A 3 ' c R *



# C R. I S P IJ N.
C R I S P IJ N.
Gij vraagt, hoe gij aan de noodigebekwaantheedentot bediening van uw amt komt, niet waar?
m e n e t.
Juist dat is de vraag.
C tt i S p ij K.
Kunt gij wel geld tellen?
M E Itf E l.
Welk een vraag, Crispijn! ben ik geen Koopman?-
C -R I S P lj JJ.
Ja! rrwar kam gij wel boven de dufeend gulden tellen?
M E N E l.
Gij Ikekt de rpot met mij. —- Ik kan al het geld wel tellen, dat ia <te waereld is.
C R I S P IJ N.
Dan kunt gij ook wel veertien duizend gulden tellen. Ik feliciteer u met deeze eerïte hoofdbekwaamheid. Laa-
ten wij nu verder gaan! Neem nu den gang en de
houding aan, zo als ik u z?l voordoen. m e-



STAATSRAAD. 3,
M E n e l.
Maar, Crispijn! —-
c r i s p ij n.
Doe wat ik u zeg, of gebruik mij niet langer tot uw Raadsman.
m E n e l.
Nu, nu, word niet boos.
c r i s p ij n, alk de houdingen; gtz baarden; gang,enz. vavL. ten Rcpublikeinfchen Arifiocraat aanneemende.
De kop om hoog..—■ De huik vooruit. — Zo als ik. — Nog meer vooruit! fakkerloot! de buik vooruit, zeg ik; gij zult 'er geen breuk van krijgen
Gij hebt een buik als een dubbelen Ariftocraat, en gij^ koud» hem in even als een oud , kromgegroeid wijf. — 't Is, bij mijn ziel!,*t ie zonde, dat gij geenregtgebruik van de dingen weet te maaken.
m E n E i~
Ik maak een geheel ander gebruik van mijn huik.
A 4 c R i s-



* C R I S P IJ N.
c r i s p ij n.
Dat kunt gij evenwel ook bKjven doen.
m e n e tl, zijn buik fterk vooruitftcekende.
Is het dan nu zo goed ?
c r i s p ij n.
Bij uitneemenheid! gij zult een Staatsraad in
folio worden. Let nu wel. De handen al-.
d™- De voeten in deezer voegen. . Goedt
zeer goed!
m e n e L.
Die houding is niet gemaklijk.
c r i s p ij n.
Gij zult 'er fchielijk aan gewoon worden. Denk
aan een Soldaat! deeze word in nog pijnlijker hou-
ding gedraaid en gewrongen, en de arme Drommel keef; maar agtentwintig ftuivers inde week, en gij, — Veertienduizend gulden in 'tjaar! — Een Christemnensch zou 'er zig bijna voor laaten ophangen.
m e n e l.
Moet ik nog lang in dit postuur b'ijven ftaan?
c R r s-



STAATSRAAD.
9
C r i S p y N.
Verveelt het u al? — o Die groote, aanzienlijke Luiden ! zij willen wel almagtig yeel geld trekken, maar zi] willen er niet veel moeite voor doen. Wanneer zij cene plooi minder in hun buik hebben, dan zij gewoon zijn, dan verbeelden zij zig alrcede, dat zij zig hoogjtverdienstlhk bij 't Vaderland gemaakt hebben.
m e k e l. Crispijn! geen ontijdige zedenlesjes, als 't u belieft. c R i s p ij n.
Volg mij nu; — maar flap zo als ik flap, en zet uw-. - voeten zo als ik de mijne zet.
Zij marcheer en het toneeel rond, met den zelfden tred, als de Defpooten cn Ariftoer dat en , zedert onheuchlyke eeuwen, over Gods aardbodem geftapt hebben.
m e n e l, onder 't marcheer-en.
\ Is bijna of wij op een exercitieveld waren.
c r i S p ij n.
Gij zij op het Staatsexè'rcitieveld, burger! ik leer u de A s; Staats-



ï» C R. I S P> IJr w.
AHtatudanantcuvre».! Uw Varfer heeft u, in uw jeugd, bij: de Staatsopvoeding, verwaarloosd, waarae-
«igï 6
Mi B N E L.
En hoe dat?
C R J S P IJ N.
Waan gijniet m de wiej* gelegd, om nog éénmaal Land en Volk te regeeren ?
M E N E L.
Dit heeft mij» Vader ten minden zeer dikwijls van mif gezegd; vooral, wanneer hij zig in de roef van een trekfèhuit; op een postwagen; of ia een talrijk gezelfchap ievond-
C R I S p ij N-
En moest dart uw Vader, na dat hij a als Regent in de wieg had gelegd, ook niet gezorgd hebben, om, als Regent, u, met den kop omhoog.; den buik vooruit; & handen zo, te hebben leerea lpopen en wandelen?
M £ K I L,
Crispijn! Crispijn! gij maakt het bitterfte pasquil op befchaafcfesa.vrije Repn$$c!
C R I S-



STAATSRAAD. u
C R I S P IJ N.
Dit is de eenigfte weg iet haarer verbetering.
Een aanzienlijke dwaas is niet vatbaar voor de redenen van het gezond verftand; ditispaarlen voor de zwijnen
getooid; neen! — maar hij is vatbaar voor
befpotting en uitlachging. En, burger! is het niet
veel gcmaidijker om een d waalend menseh door lachen, dan door kunftig ïedefifteren te verbeteren.
M E N E l"
Crspijn! gij zijt een nieuw foort van Wijsgeer. —Maar heeft deeze Staatsëxercitié nu lang genoeg geduurd?
C R i S P IJ N.
■Nog een oogsnblik, burger! marcheer nu -eens
voort, zo als ik u geleerd heb. Ik zal van deezen
kant u tegenkomen als een zogenaamd gemeen burger, cenooer of ambagtsman, en zal u groeten; — groet mij dan ook, zoals 't een Staatsraad past.
MEMEL.
Kom aan al weer.
Hij komt, ma (^jiriftecraatenmars, Cris-
pij>i



» C R I S P IJ N.
pijn te gcmoete, en groet hem zo gulhartig en vriendlijkals elk waar Burgervriend zijn Medeburger zou groeten.
Is tiet nu zo goed ?
C R I S P IJ N.
't Is verdoemd liegt! > Is dat een wyze van groeten voor een Staatsraad? foei! foei! het gelijkt
nergens naar.
M E N E L.
Hoe moet ik dar. doen ? — Ik wil gaarne leeren.
C R I S P IJ N.
Ik zal 't tt wijzen. Kom mij eens tegen. .
Ik zal de rol van een Staatsraad fpeelen.
Hij ftapt,. met de volle deftigheid van eenAriftccraat. Mcnel groet nederig. Crispijn ziet barsch en met verontwaardiging op hem neder, en gaat , zonder groet, hem voorbij.
\ Kijk, burger! zo moet het weezen.
ME NEL.
■ Maar, Crispijn! zulk een norfche onbeleefdheid is in
't ge-



STAATSRAAD. H
,'t geheel niet gefchikt om de tarten en de geneegenheM der burgers te winnen.
C R I S P IJ N.
Maar wat hebt gij met de harten en de geneegenhe^
van zulke burgers toch te maaken? Wat nut, wat
voordeel kan dit jan rap en zijn maat u "toch aaribren-
gen? Zijt gij geen Souverein? Wint gij
♦s jaarlijksch geen veertienduizend gulden? £a
moeten decze flaaven niet voor u ploegen, zaaien eft
maaïen j wat boer zal ooit aijn hoed tegen zy&
paard of zijn ezel afneemen ?
M E N E I*.
Maar, een boer? een smbagtsman? ■
C R I S P IJ N.
Moet, indeoogen van een rechtfetapen Staatsraad niet meer zijn, dan een ezel of een paard! — Hoe! drommel zal hij anders het fatzoen van zijn ampt kunnen ophouden? •
M E N E L.
Door eerlijkheid, braafheid, vérftand, deugd, burgeriiefde, —•.... —.'
OKI»-"



** C R. I S P IJ N.
CRISPIJN.
In Gods naam; zwijg, geen een woord meer. —- Ik declareer rond uit, dat gij onbekwaam zijt tot den post van Staatsraad.
MEN BE.
Dat heb ik reeds lang bij mij zelve gedeclareerd, en
ondertusfchen, ik moet het zijn; men dwingt'er
mij toe!
C R I S P IJ N
't Is ongelukkig, waaragtig! dat de vrije Republikeinen hun belang niet beter kennen! waarom verkiezen ze mij en mijns gelijken niet, tot zulke moeilijke en gewigtige posten?
M E N E L.
Ik wenschte wel, dat ze u, in ftede van mij, verkoo zen hadden.
C R I s p Ij N.
Wat zegt gij daar? Is die wensch u ernst? —
M E N E L.
Volkomen ernst, Crispijn! —— want ik bid u wat
nut



STAATSRAAD.
üttt'heeft "het 'Vaderland van de exercitie, die gij flirj daar geleerd hebt?
CRIS.f IJN.
Wat -behoeft het Vaderland daar nut van te hebbeo?
M £ N I In
Wie heeft 'er dan nut van?
C R 1 S P IJ N.
Gij! en is dit niet genoeg?
m E N E L.
Maar als het Vaderland door zulke fbeiruurdets mrlooren gaat?
C R I S P IJ N.
Patiëntie! wanneer gij maar behouden blijft. — Wat raakt u het Vaderland ?
M E N E L, met verontwaardiging
Crispijn! —— wat zegt gij daar? ——
C R I S P IJ N.
't Geen demeefte menühen .denken. .Maarmaak
. n



i6 CRISPIJN.
n niet moeilijk! Gy behoeft niet langer Staats¬
raad te weezen ais gij zelve wilt.
Weet gij dan niet, dat men mij dwingen kan onl het te zijn?
C R I S P IJ N.
Dat weet ik zeer wel.
M E N E L.
Wel nu dan?
G R I S p ij N.
En]echter, ik herzeg het, gij behoeft het niet langer te blijven dan gij wilt,
M e N e h.
Verklaar u nader.
C R I S p IJ N.
i
Word gij Crispijn, eii ik zal Menel worden. m e N E L
Een fchoone vinding! — waaragtig! Een Crispijn in den Staatsraad!
te r i s-



STAATSRAAD. 17
c r 1 s p ij n.
. Even als of ik daar de eenigfte Crispijn zou weezen! Hoe veele Crispijns zitten 'er niet op de ïloelen der ee-
re? 't Is waar, ze zijn niet als Crispijns gekleed; -
maar hunne daaden, Burger! moet ik meer zeg-
gen? •
M E N E L.
Maar als ik Crispijn, en gij Menel word, dan zal de waereld ons niet kennen.
c r iï'' s p ij Ni
Des te beter.
M E N E E.
Maar men zal u niet willen gelooven, wanneer gij ■ voor Menel uitgeeft.
C r 1 s p U N.
Al kwam'er een aap uit Oost-Indien, die zei, dat hij Menel,de verkoozen Staatsraad, was, men zou hem, in dit geval, gelooven De volkskeus is heilig. — Maar taa't de zorg ?an mij bevoolen. Men kent uw perzoon hier niet, en de mijne ook niet: dus om te worden B dle



.18 . C 111 S P IJ N-
die we niet zyn, hebben we flegts van klederen en ge•b:i;;rden te veranderen.
n »b«4 E L' ...
' Welaan! ik zal 'er de proef van neémeri. ik
ben liever Crispijn dan Staatsraad, ó' Arm niench-
dom! hoe word gij bedroogen !
C R I S P IJ N.
Ja! dat is geen nieuws.
TWEEDE TO NE E L.
Het toneel is veranderd, en vertoont thans een vorst lijke en pragtiggemeubiteerde dejeuné zaal.
Cri spijn', den Staatsraad verbeeldende, zit aan ten tafel, waarvan het dekkleed rood fcharlaken, en met breede gouden franjes omzoomd is. Op dceze tafel ftaat alles, wat men een Koning tot een majeftueas ontbijt zou opdi.' ■• fthênï"° '• > ' .'.£'• 4<x' • r afc t:t ,Kj-tt •• •••:.•£•••
Hij



STAATSRAAD. 19
Hij zelve is gekleed in een bij uitftek weidfch en Jchitterend nagtgewaad. Zijn,japon, van de keurigfte en zwierig/te Jtoffe, en allerwegen rijk met goud en zilver geborduurd en omzoomd, fpreid zig eenige ellen verre in de rondte uit. Zijn Jlaapmuts is, tot verkwisten! toe, met paarlen en diamanten bezet. Zijn overige kleeding is naar evenredigheid..
M ene h, zit op eenigen afftand van hem, zo als, bij voorbeeld, een Secretaris bij zijn Republikeinfchen Heer en meester zit. De tafel en kleeding van Menel zijn, op zig zelve, ongemeen fragtig en overvloedig \ doch evenwel in een veel minder graad dan die van Crispijn.
Een menigte van Bedienden bevinden zig in 't vertrek: hunne kleeding is wel geen lievereij, els ,t welk vooronderfteld word afgefchaft te zijn; maar echter zo ingerigt, dat men, in B 2 Dm



36 "C R 1 S P I] N.
den eer/ten oogöpflag, zien kan, dat het de nederige en gehoorzaame knegten van den burger Staatsraad zijn.
Alle deeze Bedienden vliegen en ftdderen op den bcveclenden ef bcflraffenden wenk van Crispijn. Zij bedienen hem met dezelfde jlaafschheid als de Oofïcrfche Vorften bediend worden, flegts met dit onderfcheid, dat zij niet knielen noch aanbidden.
menel, crispijn, bedienden.
bediende, met de allerdotmoedigfle houding , en van verre ftaandé.
Burger Staatsraad!
crispijn, na dat de Bediende dit woord eenige reizen, in denzeifden alIcröotmoedigfien fmaak herhaald heeft, met de verachtlijkfle trotschheid en diipfle kleinae-ïting. (
x ' Wel



STAATSRAAD. ar
Wel nu! wat wilt gij ? —— .. a .
BEDIENDE.
Burger Staatsraad! — uw Barbier! ,
c r i s p ij N, hem een veelbeduldenden wenk, met hand $n oogeh, gierende, even als wilde hijzeggen; zwijg van zulk een wi'f wasje.
. Rekel! wat barbier! •
De Bediende gaat agterwaards, en genoegzaam met hel hoofd-tegen den grond bukkende,. tyevende, te rug.
Een ander Bediende, insgelijks met de neierigfte en Jlaafagtigjïe houding Crispijn naderende.
Burger Staatsraad!
crispijn, hem op dezelfde wijs als den voorigen behandelende.
Wat is 't? —
B 3 BE-



*V CRI S P IJ N.
BEDIENDE.
Burger Staatsraad! ■—-
Zig nog dieper buigende. Uwinegt, de Parüikmaaker.
crispijn, hem toornig aanziende, tn met een dreigende hand te rug wijzende.
Hondsvot! —>— kan hij niet vvagten?
De Bediende valt op zijn knïén, en kruipt dus agterwaards.
crispijn, ontbeet en hebbende geeft een wenk, waarop eenige Dienaars hoogsteerbiediglijk hem naderen, de een met een geflopte tabakspijp, de ander met een vuurcomfoir, de derde met een morgenliqueur, cn zo vervolgens. Dit alles Worl hem van tijd tot tijd cangebooden.
C R I 5»



STAATSRAAD. sjj
c R i s p ij n, rookn\de.
Secretaris! doet ons daagelijks gebed.
menel, op/taande en Jut daagl.\ks gebed kezende.
Vrijheid! Heil der fieryelingen! , Hoogde goed der Maatfchappij! Hebt ge uw troon bij ons gevestigd,
Geef, dat hij bedendig zij. Broederfchap ! en gij, Gelijkheid!
Gij voert hier het hoogst gebied: Leert ons fteeds uw wet betrachten:
Wijkt uit onze harten niet.
Laat hét menschdom voor u bukken, Wij daar van de vrugten plukken.
Amen!
Geduurende het kezen der agt eerfte regels blijft Crispijn, 'on'dgtzaam en onoplettende voortrooken en drinken.- doch zo dra Menel ann de twee laatfte regels komt, legt hij fchieljfA alles neder: vouwt de.handen faamen en I t/i E 4 die,



24 C R I S P IJ N.
die, metfmeekende oogen, hemelwaards, genoegzaatn cp dezelfde, wijs als de Vorsten en Grooten, in hunne paleizen, gewoon zijn, wanneer zij om de bevestiging hunner troonen bidden.
C R i s p Ij n.
Secretaris! zult gij mijn papieren in gereedheid brengen?
•I's gftxsited (id Jïb ,'l990
menel.
Ze zijn reeds in order , burger Staatsraad.! —;
c r i s p ij N.
Dan kan ik nog wel eèn pijp rooken.
da kk»» tn >b k oafi 3 *rl £)e Bedienden komen als vooren, om Crispijn
al het rookgereedfehap aan te bieden.
crispijn, rookende.
Vermoeid van ftaatszorgen; afgemat door maatfclmp. 1'jke bezigheden, is dit het eenigftè oqgenblik mijner rust.
De Bedienden tot wie deeze- woorden inzonderheid



STAATSRAAD. 2S
heid gerigt fchijnen te worden, befchouwen, met een eerbiedig medelijden, den rookenden Staatsraad; en geeven, door hunne houdingen en.gebaar den, te kennen, dat zij den burger Crispijn beklaagen en bewonderen, uithoofde zijner belangiooze vaderlandliefde, die, onvermoeid, zig aldus voor de belangen van 'f Algemeen opoffert.
Een bediende, met al den flaaffchen eerbied der voorigen.
Burger Staatsraad!
c r i's p ij N, trosch.
Wel nu?
bediende.
De Afgezant van Koning Pompernikkel verzoekt gehoor bi] den Burger Staatsraad-
crispijn, van zijn (loei opdringende; zijn pijp neder leggende en zijn glas met liqueür nederzettende.
De Afgezant van Koning Pompernikkel ?
B 5 e e-



26" G R I S P IJ N.
bediend è.
Dezelfde ? burger Staatsraad!
crispijn, tegen dm Bedienden.
Schielijk, fchielijk dan den Barbier en'Paruikmaaker! -deadlijk de'audientiezaal'in gereedheid, en gij üllen in bw beste klederen.
Tegen menel.
Secretaris! het Vaderland, —
' .Rssnoü-t <n|b ba«<J In ftilte hem in 't oor luisterende.
„ Dat is te zeggen wij, "
Overluid.
ïs behouden.
menel, ter zijde, nut een zwaare, doch welgemeende zugt.
„ God zij onze Committenten genadig.'"
DER-



STAATSRAAD. 27
DERDE TONEEL.
Het toneel is veranderden vertoont een Audiëntiezaal, 'in een Vorstlijken fmaak; men heeft Jlegts zorg gedraagen, dat men, boven de meer dan, koninglijke fieraadcn en pragt ten toonfpreidingcn , gefchreeven heeft, met zeer . groote, en dus leesbaar e leturen, Vrijheid, Gelijkheid, Broederfchap, Eenheid, Onverdeelbaarheid 3 enz.
Te midden deezer audiëntiezaal is eene ongemeen pragtige en luistervolle zetel, die men, in alle waerelddeelen, en bij alle bekende Volken , die denken enfpreeken kunnen, een Troon zou n»emen, ingevallen men 'er niet, met groote vergulden letteren ,voorzigtigtijk boven gefchreeven had:
DE TROONEN ZIJN VERNIETIGD.' e n;
DE OVERHEERSCHING HEEFT EEN EINDE GENOMEN!
Gis-



28 CRISPIJN-T?
. Crispijn verfehijnt in de Zaal; -ten uitterften pragiig gekleed, en gevolgd door een grooien fleep van onderfcheidm Bedienden, dn deftige gewaaden uitgedoscht. Met vorstlijken tred wend hij het naar den zetel, en zet er,, zig, piet een bijzonderen zwier van grootheid, op neder. (R ,.(t ^ . ^ . ■ .•
Menel volgt hem, in qualiteit als Secretaris.agter deezen vertoonen zig 'ten menigte Klerken, voorzien van boeken, papieren, enz. hij zet zig aan cene voor kern gefchikte tafel, ter regte zijde van den-zetel.
' Het Gevolg rangfchikt zig ter wederzijden van Crispijn èf Menel. Alles gaat met de grootfte ftilte en deftigheid in het werk.
■ Van verre hoort men het muziek, het welk ■ den Afgezant van Koning Pompernikkel voorafgaat.
crispyn, tegen allen de geenen die hem omringen.
Een. iegelijk draage zorg, om, en den Afgezant
. ' v '~ x* , »Jl vl rl 1 o[ Ir} 2 2T
met



STAATSRAAD. 29
met behoorlijken eerbied te ontvangen, ■ en om
de eer der Natie, dat wil zeggen, de eer van mij, den Staatsraad, optehouden.
Zij buigen zig allen.
Ceremoniemeester! 1— ga heen en geleid den Afgezant van Koning Pompernikkel ter mijner audiëntie.
De Ceremoniemeester, na een diepe buiging voor Crispijn gemaakt te hebben, vertrekt, en word dooreenige andere Bedienden gevolgd.
VIERDE TONEEL.
De voorigen, afgezant van koning pompernikkel, gevolg van den afgezant.
De Afgezant word met groote ftaafie, muziek , enz. 'binnen geleid. Hij en Crispijn bewaaren beiden eene volmaakte ariftocratifche deftigheid en defpotique grootschheid. HetGcvd\g en de Bediende» aapen hunni Iiccren en
Mee-



3* Q R r S P IJ N.
Meesters 20 veel naar, als zij kunnen; en deen hunne waarde en meerderheid elkander, door gebaarden, houdingen, enz. gevoelen.
De Afgezant na een gevoegzaam compliment ttr gen Crispijn gemaakt te hebben, . het welk Staatsraadsgewijze beantwoord word, zet zig in eenpragtig daartoe gefchikt geftoelte, tegen over Crispijn neder. Zijn Gevolgfchaart zig in behoorlijke order agter hem.
AFGEZAKT.
Burger Staatsraad! de groote en doorlugtige Kon'ng Pompernikkel heeft mij verwaardigd en gelas;, om mec u in onderhandeling te treeden, over een zaak" van 't alleruitterfte gevvigt.
C R I S P IJ N.
Burger Afgezant!"niets zal mij aangenaamer zijn, dan om overéénkomftig mijn bezwooren pligt, aan het oog, merk uwer luisterrijke bezending te beantwoorden.
AFGEZANT.
Met een Staatsraad, zo als gij zijtte handelen % over
zaa



STAATSRAAD. 31
zaaken,zo als die zijn .welken ik in last heb, kan niet anders dan een gelukkig gevolg voor de wederzijdiche Onderhandelaars hebben.
C R I S P IJ n.
Ik twijffel geen oogenblik aan een gewenschten uitflag.
afgezant, geevende aan Crispijn een bedekten wenk, dat hij 'er rijklijk voor betaald zal worden.
Er is ook geen twijffel aan.
C R I S P IJ N
Mag ik uw last hooren.
afgezant.
Alvoorens die te opcnbaaren, heb ik u te zeggen,dat skftriktlijk gelast ben, om met den burger Staatsraad in een geheime conferentie te treeden, -— Indien gij het derhalven goedvind, zal ik daadlijk mijn gevolg doen vertrekken,
C R I S P IJ N.
Eo ik het mijne.



32 C R I S P IJ N.
Beiden geeven zij een wenk aan hun GcvoW en de Bedienden, die daadiijk de zaal verlaaten.
*'
VIJFDE TONEEL.
crispijn, menel, afgezant.
afgezant.
Burger Crispijn! .,. ; ■
Crispijn, met de groot/te verwondering.
Hoe? wat is dat? kent ge mij? —
afgezant.
Verwondert gij u dnar over, Crispijn? zouden de gaauwdieven en de Grooten elkander niet kennen ?
c r i s p ij n.
Maar ikdagt,
A E-



STAATSRAAD. 33
a-f g E z a n t.
Gij dagt, dat gij de eenigfte Crispijn op het' Staats^
toneel waart, niet waar? Gij bedriegt u, Burger!
genoegzaam elk een, die flegts een voornnamen Staatsrol fpeelt, is een Crispijn. — Maar dit doet niets tot de
zaak. Gij en ik zijn beiden Crispijns in foorten,
en wat mijn Koning Pompernikkel aanbelangt, de' hemel heeft hem geen verfiand genoeg geaccordeerd om een Crispijn te kunnen weezen.
c R i s p IJ n.
Wanneer wij dan beiden Crispijns zijn , zullen wij ook als rechtfehapen Crispijns handelen., — Kom hier, Menel! gij hebt den naam van Crispijn, doch, bij mijn ziel! in uw hart zijt gij er geen. Kom bij ons zitten, en binnen weinig oogenblikken zijt gij een Crispijn in de daad.
I, 'fooYpa.,M. ï\i3mihól iootn r:so 33! jft. .i»S5on&;<$»v'oi (int menel.
Ik twijffel hard aan zodanig eene mirakuleuze bekee-
1 ;! 1
fing.
afgèzant, gemeenzaam.
■ Hebt gij geen borrel, Confrater?
C ens'



§4 C R I S P IJ N. -
c r i s p ij n.
Zo veel als gij' wilt.
Zij zeiten ziga la familiaire aan een klein tafeltje en rooken, drinken, enz. Menel is vol verwondering, waarvan hij echter flegts in 't heimlijk de blijken durft geeven.
afgézant.
Mijn lieve Crispijn! gij fpeelt uw rol voortreflijk
wel. Gij zijt in ftaat, en-waardig om een nog
veel grooter en voordeeljger rol te fpeelen.
c r r s p ij n.
Ik zie zeer wel, Broeder!. dat ik, in den tegenwoordigen ftaat van het vrije menschdom, oneindig meer zou
kunnen doen, dan ik doe; maar ik heb reden om
mij te vergenoegen. Ik leg een mooi fommetje te boven; ik word geëerd en geacht en gediend als een Koning, en ik eet en drink als of ik in Luilekkerland was. — Wat wil ik meer ?
afgezant,
Zijt gij Staatsraad tot in eeuwigheid?
CBI5-



STAATSRAAD. U -C R I S P IJ N". ó Neen! flegts voor weinige janren.
AFGEZANT.
Wees dan bedagt voor 't vervol.? en bezorg u • eei •göed- einde. - —Met uw ampt verdwijnt alles.
C R I SP IJ .N.
Gij hebt gelijk';' maar die dan leeft, die dan zorgt. — Tegen dien tijd-zal ik gelds genoeg hebben.
AFGEZANT.
. Maar Crispijn! tegen dien tijd zult gij ook aan deeze pragtige en ovêrdaadige leevenswijze gewoon zijn, en., hoe veel geld gij dan ook overgegaard moogt hebbetr al het op verre naar u geen beftendig fonds tot zulk een oosterfchen ftaat: opleveren. Dit kunt gij zelfs gemaklijk berekenen.
C R I S P IJ N.
' Dat is waar! maar ik heb een vooruitzigt, dat ik
niet geloof, dat bij befchaafde, wijsgeerige en vrije' vol ken, ons ooit bedriegen of te leur ftellen kan.
AFGEZANT.
En dat is? — C 2 ■ cris-



3< C R I S P IJ N.
CRISPIJ n.
Dat men altijd, in dit flag van amten, Crispijns zal
noodig hebben, en dat een Crispijn, zo als ik ben,
't zij met nederigheid gezegd, wanneer hij al niet
verkoozen word, echter toch altijd wel den een of anderen eerlijken Menel zal vinden, die met hem ruilen zal.
AFGEZANT.
Dat is een gewaagd fpel, Burger Crispijn! het kon veêttigt anders uitvallen. 'Er is geen regel zonder uitzondering, en 't fortuin kon u wel eens den nek toekeeren !. — Maar behalven dat, meer dan ooit te vooren, begint men thans zig toeteleggen, op het Crispijnanis.
me- Even a's in het vrijmetslaarfchap, befpeurt
men een foort van broederfchap onder de Crispijns, die flegts in hooger en Iaager rangen, en in meer of minder weetenfchap van de waare geheimen van elkander verfchilIen- — De zoonen der grooten hadden voorheen een fiaatsgeleerde opvoeding;, men deed moeite om hen eenige, gansch niet onaartigeen zomtijds te paskomendekundigheeden te doen verkrijgen; maar thans is de hoofdzaak , om hen Crispijniaale kunstgreepen te leeren, en hen daar mede, onder den weidschklinkenden naam van .:, - ■ ... groo-



groote Staatslichten, in de waereid, en op de Moeien der eere te fchoppen.
m 5. n e l, terzijde.
„ Men kan duidlijk hooren, dat hier een koninglijk Minister fpreekt."
§ M 0 " n i 3
afgezant.
De Crispijns derhalven vermenigvuldigen, van dag tot dag, even zo derk als de wandluizen; en voor den besten en bekwaamden Crispijn zal het eerlang kundig ea moeilijk worden, om een goeden brok te krijgen, waaraan
hij knaauwen kan. Dus burger en broeder!
laat u door mij, uwen wefmèenenden Collega raaden, om in tijds te zorgen, dat gij een goede retraite maaken kunt. „, .. . . , ... ,j A
c r i s p ij n-
Gij zijt grooter Crispijn dan ik ben,en,uitdien hoofde , wil ik zeer gaarne van u leeren.
afgezant-
Maat dan vlijtig en voorzigtig gebruik van alle de omftandigheeden, die u omringen. " , . V?
C 3 cms-



r?.: s
c tr i s p y n. Zulks doe ik, voor zo verre ik weet.
'a F G E Z a N T.
Beukt gij weleens:aanl£onmg Pompernikkel? —U< C R I S P Ij N.
Zomtijds; maar wat voordeel is er met eenen Pomper-
«ikkel, —, dien vloek des Volks, te behaalen? — '
-?sd «af» wov.tö iawUjténr» i&ifaÉ os n>vn ,ssè AFGEZANT.
£eer veel. -Oneindig meer dan gij denkt.
hafewrf O» »ü-!Bd'«t»a' . .mi riiWJK ■::>■ <{jf
C r i S P Ij n.
Laat eens hooren.
^ iwwTO-jCTjïm»»,! n„D t 5 .-),,.«tibgTOS 33 ebj.:3 n; xno
AFGEZANT. Maar zult gij 'er.uw voordeel mede doen? ■
c r 1 s p ij n.
Zou ik niet? — Wat Staatscrispijn leeft 'er, die ooit' koorn van de molen fluurt?
AFGEZANT.
Wel nu, luister dan! Het Staatstoneel waar op gij eer» * zo



STA A'T,$ J^'A D 3*.
zo voornaamen rol fpeelt, is thans. —-r— Crispijn zij geloofd en gedankt! — in zodanig eene gefteldheid, dat
het niet misfen kan o^Koniüg'Pompernikkel moet, .
met uwe hulp en medewerking, — volkomen in zrjne oogmerken flaagen..
c ft t pp0Oi.4 ' ' ■ 'r
En wat zijn zijne oogmerken?
afgezant.
Koning Pompernikkel wil Staatsraad worden. crispijn, hevig lachende.
Ha! ha! ha! Koning Pompernikkel, Staatsraad? HaJ ha! haj Staatsraad? hij! -—
afgezant.
Lach zo veel gij wilt, mijn lieve Crispijn! — maar de zaak is zo vreemd niet. —— De meeste uwer Medeleden Zyri Pompernikkels zonder kroon: de! Overigen
zyn Crispijns, en inet dat al, het volk is 'ér mede
v te vreeden. — Wat kwaad derhalyen zou het kunnen, wanneer 'er in den 'Staatsraad eene Pompernikkel meer, en eene Crispijn minder wis?
C 4 CMS'



4o CRÏSPIJM.
C R I S P- IJ N.
Hoe meent gij dat? .—— eene Crispijn minder, en eene Pompernikkel meer?
AFGEZANT.
Ik zal 't u zeggen. Koning pompernikkel wil Staatsraad worden op dezelfde wijs als gij het geworden zijt. — Gij word het in ftede van Menel; hij wil het worden in ftede van u.
C R I S P IJ N.
Bij mijn ziel! dat zou een meefterftukje van mij weézen, een zo vet en zo luifterrijk amt, zo maar weg te finijten.
AFGEZANT.
Niet wegfmijten; maar ten duurften verkoopen, —— Crispijn!
CRISPIJN.
iAh, ha! dat laat zig hooren. — De zaak is toch zo vreemd niet. -— Maar de conditiën ?
AFGEZANT.
Als gij Koning Pompernikkel tot Staatsraad maakt in
-2 i h y , +■ 3 uw



STAATSRAAD. 41
uw plaats, dan zult gij , zo lang hij het is, zijn tradement in uw zak fteeken,. en nog tienduizend guldens 's jaarlijks daarenboven.
c r i s p ij n.
Top ! Koning Pompernikkel zal Staatsraad weezen ! —
zo waar als ik Crispijn ben, hij zal het weezen, . •
en dat nog deezen dag".
afgezant.
- Ik geloof niet noodig te hebben, om u te onderwijzen, • op wat manier gij dit ftaatsbedrog zult ter uitvoer bren-
Sen? ■ ,w tl q 8 I fl '
crispijn, trotsch.
Ik ben immers Crispijn derhalven!
afgezant.
Ik neem het voor mijn rekening om u den Koning hier in huis te leveren, zonder dat 'er een fterveling iets vaa zal weeten.
c r i s p ij n.
En op wat wijs zal dit gefchieden ? Hier dien ik vooraf wel iets van ffi weeten.
C 5 a F"



43 .CRISPIJN.
afgezant.
Ik zal hem u in een groote kist toezenden.
C R I S P IJ N-
Bon! Dan zal er niemand erg in hebben, en in ajle
gevallen , als de zaak mislukt en ten kwradften uitvalt, dan kruip ik in de kist ; met al mijn ge<d, 'en laat mij het land uitkruijen.
AFGEZANT.
De zaak nu voldongen zijnde, zal 't best zijn, dat ik weder vertrek, zo als ik gekomen ben.
C R I S P IJ N.
Laaten wij dan weder op onze plaatfen gaan zitten. menel, half/pottende.
Maar, burgers! moet van deeze koop ook mentie in de notulen gemaakt wprden?
CRISPIJN.
Ter bliks, Menel! geen enkel-woord. Word gij
gek? Zulke onderhandelingen 'zijn' altoos fiat infertio in ow mempriebpekje. Dit is een Generaal Owwüu*. Zo als men 't in de Nationaale Vergadering noemt.



STAAïTSRAftB. 43
Na dat Crispijn, de Afgezant en Menel weder »p hunne voorige plaat/en gezeten zijn, komt het Gevolg binnen, en fchaaxt- zig in de yoorige order. Crispijn en de Afgezant maaken verfcheiden hofiijke buigingen tegen elkander, en de Afgezant word vervolgens, in volle Staat/ie, en onder een Jlaatig muziek Jo<or den Ceremoniemeefter, buiten de zaal zeleid.
-«;.'..« pm wM\, fo£ ,8K3orio\ aai vz,1 De Ceremoniemeefter wedergekeerd zijnde, ftaat Crispijn van zijnen zetel op .■ met vorstlijke deftigheid J'tapt hij voort.- Het Gevolg maakt diepe buigingen .en Jlaaffchc hulde betooningen tegen hem. Zij volgen hem in een geregelde order. Een groot Muziek laat zig, geduw enden deezen mars hoor en.
Z E S D Ei TONEEL.
Het toneel is veranderd, en verbeeld een groote , ruime mfchoon bebouwdeftraat, ineen Volkrijke
/



c R i S p ij N.
te ftad; verfcheiden Luiden geeven, door hun kijken/en wijzen, te kennen, dateer een;s per zoonaadje van ftaat aankomt.
Aan de eene zijde van het toneel is de hoofdwagt. De fchildwagt, van verre Crispijn ziende aankomen , roept; ftraks word de trommel geroerd, de ganfche wagt komt uit, en prefentcert het geweer.
eenige jongens, den ftoet van Crispijn voor uitloopende en zingende.
De Raaden worden dik en vet,
En trotsch, en rijk, en groot. Wij flaapen op een ftrooijen bed,
En kaauwen roggen brood.
o jé!
Toch echter, juichend handgeklap! Gelijkheid! Vrijheid; BroederfchapL
Hoezee!
een burger, deeze zingende jongens
en



STAATSRAAD.
een fchop onder 't gat gevende en hen wegjaagende.
Schelmfche jongens! ik zal u met meer eerbied van uw overheid leeren fpreeken.
TWEEDE BURGER.
Waar bemoeit gij u meede ? De jongens heb¬
ben gèjijk. . . ,
EERSTE BURGER.
Al hadden zij gelijk, dan moeten zij nog hun bek houden !- ftaat 'er niet gefchreeven, dat wij alle Magten, die over ons gefield zijn; onderdaanig moeten weezen?
TWEEDE BURGER.
'Er mag gefchreeven flaan wat 'er wil: ik ga niet naar het gefchreevene, maar naar mijn gevoel te werk.
Crispijn in een ongemeen pragtig flaatickleed, metfjerpen, linten, kokarden, enz. opgefierd; voorafgegaan, door Bodens van ftaat, Secretarisfen. enz. gevolgd door zijn Bedienden, en een menigte Volks, treed, zo als het een Staatsraad van zijn ftempel past, naar de Raadzaal. De



4$ * C R I S P IJ N.
De Bnrgcrs , die, ah aanfchouwers, zig ter wederzijden van het toneel fchaar en; endoor welker midden.Crispijn heentreed , groeten en buigen tegen hem', als tegen eenen Oosterfchen Monarch ■ zij echter, die verfcheurde klederen draagen, buigen zig zo laag niet, als diegeenen, aan wier rijk gewaad men zien kan dat Crispijn hen met een amt gezegend heeft.
Deeze pJegMge Staatsraads heerlijke optogt geëindigd; de Wagt naar binnen gegaan-,, en. de 9:. Menigte vertrokken zijnde, komen de weggejaagde Jongens, even om den hoek kijken, en ziende dat de baan fchoon en veilig is, komen zij andermaal zingende op het toneel.
verscheiden jongens, zingende.
Wij zijn wel klein en ongeacht;
Maat waarheid blijft toch waar. Misfchien is, voor ons Nageflagt,
De waare Vrijheid daar.
... :;j■ n-vl'tooV.' v.l; \tm . . ■M'&ïïO • • Toch echter juichend handgeklap! Gelijkheid.! Vrijheid! Broederfchap!
Hoezee.' .
Hier



STAATSRAAD. 47
Hier word, door de jongens , een toepaslijk ballet gedanst.
ZEVENDE TONEEL.
ïJet Toneel is veranderd, en verbeeld een ongemeen pragtige Raadzaal; in 't midden is een groote tafel met een gloeiend rood kleed gedekt, waarvan het gouden galon en de franjes het gr ootfte gedeelte bedekken. De Stoelen, waarop de Staatsraaden gezeten zijn, kunnen bij niets anders, dan bij Koninglijke troonen vergeleeken worden. Kroonen van kristal, Gouden armblakers, met een woord, al wat hier medeoveréênftemt is. in deeze zaal te vinden.
De Staatsraaden houden een extra ordinaire vergadering , waar in echter niets anders word uitgevoerd, dan dat Crispijn, als Prefident, eenige bevallige beweegingen met denpresidialen hamer maakt.
De Vergadering fcheid,
A G T-



4? C R I S P IJ N.
AGTSTE TONEEL.
Het Toneel is veranderd, en verbeeld eene aan* zienlijke flraat, waarin het huis van Crispijn ah het grootfle en pragtigfïe, boven alle de anderen uitmunt.
EENIGE MISNOEGDE B U R GIRS. EERSTE BURGER.
. Zijn wij nog niet lang genoeg getrapt en gefolterd geworden? Sterven wij niet van den honger in de
fchaduuw van den boom der Vrijheid ?
TWEEDE BURGER.
Hoe meer lasten wij opbrengen, hoe rterker wij onze dwinglanden maaken, en hoe meer onze kragten uitgeput worden.
DERDE BURGER.
Het is .om de eer der Natie optehouden, zegt; men, dat onze geconftitueerde Prinfen zulk een weidfche vertooning maaken,
DER-



STAATSRAAD. 4?
EERSTE BURGER.
Rampzalige Natie ! warme er gij uw eer moet Iaaten ophouden , door hongerige wolven, die u, tot uw laatfte bete broods toe, ontrukken, endengrooten Sinjeur fpeo len!
TWEEDE BURGER.
Mij dunkt d e invreetende eer zou de Natie zeer ge. nu lelijk kunnen aasfen.
DERDE BURGER.
Het hangt maar van ons zelve af, hoe lang wij dit vergulden juk willen draagen.
VIERDE BURGER.
Wanneer wij het allen eens zijn, dan kost het maar een oogenblik werk, om eindlijk eens waarlijk vrij te Worden.
VERSCHEIDEN .BURGERS.
Niets liever verlangen wij. Dat willen wij. Hoe ett hoe beter, enz.;
TWE.EDE BURGER.
Laacen wij dan van de eerfte geleegenheid de bes»



53 C R I S P IJ N.
ons gebniik rnnaktn, en het boozen uit ons midden wegdoe».
EERSTE BURGER.
Burgers! zweert gij allen ons getrouwheid?
ALEE DE BURGERS.
Trouw, tot den dood toe! ***********************
NEEGENDE TONEEL.
BURGERS, EEN KRUIJER,
Met een groote koffer op zijn kruiwagen.
k 11 u ij E R, zeer dronken zijnde.
Hei! hei daar! voorje! voorje! op zij! op
zij | ik ben Klaas de kruijer. Je eerfte kanjer! — voorje, zeg ik. verfta jijlui geen hol-
landsch meer ?
BURGER.
Gij zijt weerfchoon bezorgd, Klaas!
K R U IJ E R.
Dat ben ik, ja! .——~ en wat bruit jou dat? -—
Hek



STAATSRAAD. 51
Heb jij me te zuipen gegeevcn? —he? —BURGER.Gij behoeft daarom niet boos te worden , Klaas!
KR U IJ E R.
Kijk! ik heb Wel wat veul gedronken; maar ik ben daar-.
om niet dronb-n. • As een van je allen zeggen durft,
dat ik dronken ben, die haal ik de oogen uit zijn kop.~ Klaas ,'s altijd nugteren en bekwaam : -— hoorje?
BURGER.
Dat zijt gij ook, Klaas !
K R Ü Ij E R.
Nou as je weet dat ik dat ben, gelijk ik het ben, dan
motje op een ander tijd je fmoel houên, hoorje?
en dan motje me met God en met eere laaten voortkruipen , zo als Klaas et goedvind: verftaje?
BURGER.
Maar, Klaas! wat is er toeh in die groote kist ? K R U IJ E R.
Weet ik dat? ik heb er nietingekeeken. ——•
D 2 Ife



S* C R I S P IJ N.
Ik krui maar dat men mij te kruijen geeft, en al zat er
nou de duivel en zijn moer in; leit jou dat dan
in de weg.? he ?
Hij kruit een weinig voort.
Voorje! voorje! — Sakkerloot! voorje! ——
Hoorje dan niet ? hebje peperneuten in je ooren ?
jij, met je kromme bienen, uit de weg, of ik rij alle bei je onderfte zwavelftokken aan ftuk.
Hij flruikelt en de kist glijd van de wagen.
Dogt ik et bij mijn ziel niet wel! — jijlui ftaat altoos
dwars in men weg. Daar leit nou de wagen. Hü«
komt die feldrementfche kist er nou weer op ?
burger.
Wij zullen u wel eens helpen.
Herin helpende.
De kist is verbruid zwaar, Klaas! wanneer dat alles geld is, dan zit er el vrij wat in.
k r U ij e r.
Geld? denk jij, dat er geld in is? Ba, broertje!
éw ben je de plank geheel mis, — Er zit wel wat
anders



STAATSRAAD.
55
anders in. — Kijk, ik laat me hangen als er geen juwee_ len en diamanten en Karbonkelftienen in zitten.
BURGER.
En waarom denkt gij dat, Klaas?
K. R U IJ E R.
Wel om dat ik zo veel geld voor het kruijen gekreegen
heb. De Heer, die ze mij gaf,heit me drie gulden
in de hand geflopt, en, zei hij, als je em (lil brengt, daar die weezen mot, dan, zei hij, zei je nog driegulden hebben. ■ Kijk, dat is geen katteflront.
BURGER.
Dat is veel geld, waaragtig! dan moet er al vrij wat van belang in die Koffer weezen 1 en waar moet gij die Koffer toch brengen, Klaas ?
RUU IJ E R.
Waar ik em brengen mot ? 1 Wel da« is ien aartige
vraag. — Wel ik mot em brengen, daar hij weezen - mot.
BURGER.
En waar moet hij weezen?
D 3 mutje*



54 C R I S P IJ N.
K R U IJ E R.
Mat jij dat weeten? — he? Wie' heit jou uit-
geftierd, zeverbaard? Nou zei je et niet weetcn
kijk!
Hij wil vqortkruijen.
En geen ienen duivel zei et weeten, verfta je; Degrijp je?
BURGER.
Sta zeg ik, met de Koffer!
K R U IJ E R.
Voor jou, , voor jou fiaan? Kerkfpook! voor
geen honderd zulke galgeraavens as jij bent. —- He!
BURGER.
Weet gij wel wie ik ban, Klaas ?
K R U IJ E R.
Of ik dat weet? — Wel dat heb ik al géveeten eerje drijten kon, Jk heb je vaar en je inner gekend ,
toen et nog fnorionjrcns wéren. jij bent een van
de-Conjmifen j van die Iands d.even; die burgerplacgers! -
ver-



STAATSRAAD. 55
verftaje! hoorje nou, dot ik heel wel weet, wie je
bent, en wie je ganfche moordenaars geflagt is ?
burger, gramjloorig.
D*t gaat te ver, K%'s! zet heer de koffer: ik moet hem vifitecren, of ikmoa uw biljet zien.
k r u ij e r.
Ju! je bent een man met lange srraen, dat weet ik wel: maar nou , nou, ik zei mijn biljet lsaten zien.
Hij voelt in at zijn zakken, doch vi/id het biljet niét.
Hier niet, en daar niet. — Dat's wonderlijk.
Ik eb et toch gehad. In die zak heb ik et geftokcn,
dat weet ik wel, al most ik 'er den dood om fterven.,—, Kijk! dat ziet 'er "liegt uit. - Wdf'sdit? Een tabaks-
zakje. Wat 's dit ? een Huk van de Antwerpfche
krant, hoe drommel! kom ik daar an? Daar, Comrms! wil je dat hebben? A Dat is ien ftuk van een dagblad ; 't heit veul geld gekost. Hevelmsn heitetgefchreeven ! — wat blief je ? • —
een burger.
Ik moet het biljet hebben. Kom, fchielijk! niet; talrn:n.
D 4 KROIJtR



5(5 • CR I S P IJ N,
K R U IJ E H.
Wel nou, je ziet ummers ik doe men best om et te zoeken; ik voel in al de zakken, die onze Lieveheer me
gegeeven heit, en ik vind et niet. Daar, wil je
zelf in me zakken voelen: as jij 'er meer uit kent haslen , dan ik zei zeggen dat je een karei bent.
B U R G E H.
't Is lang genoeg. Geef mij de fleutel van de kist.
KEUIJER.
De fleutel? Potboonen ! denkje dat de men-
fchen mij de fleutel van haar kisten geeven ? Dat
zou 'er wel uit zien; fchoon Klaas doodeerlijk is ,waaragtig.
BURGER.
Waar is de fleutel dan?
K R U IJ E R.
Benje blind? die hangt daar, verzegeld, bovea
op de kist.
BURGER.
Wij zullen eens zien, wat voor diamanten en karbon, kels 'er in zitten.
i



STAATSRAAD. j?
Hij doct.de kist open en Koning Pompernikkel^ in een belachlijk vorstlijk gewaad gekleed, komt 'er ten kalven uit te voorfchijn. De Kruijer. bekijkt hem, met de uitterjle verbaazing, van ■ allen kanten. De Burgers, wier getal hoe langer hoe meer toeneemt, beschouwen insgelijks den Koning met verwondering.
pompernikkel, met zotte gebaarden.
Ja! Ja! je mag wel kijken. Ik ben Keuning Pompernikkel.
kruijer.
Wat zeg je? Ben jij een Keuning? — Je lijkt
wel een hansworst!
pompernikkel.
Waaragtig, Mannen! ik ben een Keuning!
kruijer.
Jij ien Keuning! flapperloot! en hoe kom je in de kist?
D 5 som*



5*> ■ ' CRISP I) W
POMPERNIKKEL.
Door 't zelfde gat, daar ik 'er nou door uit kom. —
Maar zeg me iens, je mot me niet pieren, ben
ik nou daar ik weezen mot?
EEN BURGER.
Hier fchuilt meer achter.
EEN ANDER BURGER.
't Is vast verraad.
EEN HERDE BURGER.
Wij moeten 't onderzoeken.
POMPERNIKKEL.
Hoe kijk jij lui zó vreemd ? ; ken je dan Keuning
Pompernikkel niet meer? lk heb het Land gere¬
geerd, en toen hebben ze me weggejaagd, waaragtig! — en nou kom Ik weer om je Land te regeersn.
KRUIJER.
Jij het Land regeeren ? Wel lieve God! ,
POMPERNIKKEL.
Wel denkje dat ik dat niet ken? , wei ik ben'er'
voor



STAATSRAAD. 0
voor in de wieg geleid. — Maar zonder gekken, ben
ik hier nou bij den Staatsraad Crispijn? > want ik
mag niet eer uit mijn kist komen, heit me vrouw gezeid.
eenige burgers, met verontwaardiging.
Bij den Staatsraad! Koning Pompernikkel bij
den Staatsraad! — verraad! verraad! in arest!
in arest! enz.
burger
Maar burgers! is het de waare Koning Pompernikkel
wel ?
een ander.
Dat is geen vraagenswaard; dat kunt gij aan zijn gekke figuur duidlijk genoeg zien,
pompernikkel.
Mannen! kijk, ik ben vroom, en daarom zweer ik niet l:gU maar ik wil er een eed voor doen, dat ik Keuning Pompernikkel ben! bij mijn zondige ziel! ikbeahet; geloof me!
K r u ij e r.
Wel wr.tte aartigekeunigcn heit onze L'eveheer dan ge-
fchapen.'
Onder-



C R.I S P IJ N.
i Ondertüsfchen dit voorvalt met Pompernikkel, tl Crispijn, J/e dSAR geragd gehoord heeft,
door een vensterraam naar buiten, en geeft door gebaarden en houdingen te kennen, dat ! hij zig voor verkoren rekent.
BURGER.
Burgers! wij hebben hier bewijzen genoeg, dat dé Staatsraad Crispijn een landverraader is: laaten wij nu de handen uit de mouw fteeken.
DE MEESTE BURGERS,
Naar de Guillottine! naar de Guillottine!
POMPERNIKKEL.
Kaarde Guillottine? ■ wel verbaasd. ■
Tegen de Kruijer.
Hoor vriend! ik ga weer in de kist leggen; fluit jij het dekzel maar weer vast toe, en breng mij daarje me van daan gehaald hebt.
Hem eenig geld geevende.
■ Daar! dat is voor je moeite. Ik heb met die lui niets te maaken.



STA AT5RAAD. 61
k r u.ij e r , m-ir/y/A/jPompernikkkcl in de kist fluit.
■ Ik geef er den drommel van om dien zotten keuning weer 't huis te brengen: zij mogten mij ook eens' naar de galge-. linie brengen.
Hij gaat op de kist z;iren.
ver scheiden burgers, Hoppende en
fchellendeaan het huis van Crispijn.
Wij moeten er in! — Met goedheid óf geweld!
Trapt open de deur! Breekt af het huis!
Hij moet er uit. — Wij moeten dien fchelm hebben, enz.
Terwijl de Burgers geweld gebruiken, om de deur opentebreeken, poogt Crispijn hetvenjlerraam uit te klimmen, om het over het dak te ontkomen, dat hem echter niet gelukt. Onder een verfchriklijk gefchreeuw en geraas, berst de deur eindelijk ópen; eenige Burgers vliegen naar binnen en naar boven; agterhaalen
den



<fc C R I S P ij N.
den vlugtenden Crispijn, en neemen hem gevangen.
alle de burgers. Victorie! Viftorie! Victorie!
K r u ij e r , eenige tijd na dit geroep, met een flaauwe flem.
Vic—too—rie!
Crispijn word geboeid op het toneel gebragt. Te midden van eenigegewapendeBurgevs werd hij vervolgens naar de gevangenis geleid. Achter Crispijn volgt Koning Pompernikkel mee het halve lijf buiten de kist, en aldus gekrooijen wordende. De ganfche trein vertrekt onder hetgeftadig geroep van, Vrijheid! hoezee! enz.
TIEN-



STAATSRAAD. <Ï3 *********************** TIENDE TONEEL.
Het toneel is veranderd en verbeeld een ruim plein: te midden van het zelve flaat de Vrijheidsboom , kenlijk aan deszelfs fieraaden; onder den zeiven, ft aai de altaar der Vrijheid met al de ornamenten, die vernuft en kunst 'er kunnen bijvoegen. Thans vertoont zig een volkomen VolkszegepraaU
Een toepatlijk muziek laat zig ahoorer.s hooren. Eenige gewapende Burgers openen den Trein ■ agter hen vertoonen zig de zingende jongens, rijkelijk met de geliefde nationaale kleur omhangen en vercierd.
de jongens, zingende. Zo zal de waare Jacobijc,
In fpijt van al dat tieren, Ons Broeder, Vriend en Vader zijn, En eindlijk zeegevieren.
Zo



tf4 C R I S P J] N,
Zo krult men Pompernikkel voort, Ter plaatfe waar hij 'thuis behoort. Zo brengt Crispijn, diens Konings Vriend,
Met al zijn raadsheers minen, Daar zijn verraad heeft uitgediend, Zijn Kop ter Guillotine!
Hoezee!
Agler de Jongens, welke het nageftagt verheel* den, dat 't genot van onzen arbeid zal hebben, volgen de zinnebeelden van Vrijheid, tSehjkdeid., Broederfchap, Eenheid, Onverdcelbaarheid, Volksgeluk, Vreede, Geweetens, vrijheid, en met een woord, alle Deugden en Zaligheeden, die als dan het deel onzer Nakomelingen weezen zullen.
Nu verfchijnen verfcheiden jonge Dogters als het gevolg der Vrijheid, enz. zingende de liederen, die in onzen tijd gemaakt zijn, en welken als dan van volkomen toepajjing zulten weezen.
Hier agter vertoonen zig eenige Gcharnafchjie mannen. Thans



STAATSRAAD. «5
Than; komt de Kruijer, in zijn zondagspak gekleed: zijn krui,y\igsn is f overéénkom/tig dsszelfs tegenwoordigs beftemming, met vocgzi-
'■ me om.imenten, opgejterd. Op de Kruwa* gen zitten Crijs#f en Pompernikkel, zwaar geboeid, en rug tegen ru; gd-onden.- wordende, dus, als'in zegepraal, het toneel rondgevoerd. Crispijn en Pompernikkel zien elkander , over denfehouder, fik opz'jne eigenCareicterifeerende wijze, bedroefden wanhopig aan.
d e k r ü ij e R) zingende.
Ik krui, wat eer voor mijn geflagt! Een Keuning op mijn wagen!! ' "k Het) ook ien Staatsraad tot mijn vragt. Zo'n kruijer heit geen klaagen. 6 Kruijers! gansch de worreld deur, Stelt jou ook zulke vragtjes veur, Dan zei de Vrijheid daagen!
E De



66 'C K I S P IJ N.
De drommel haalt de Keun.'ngs dan, En Staatsraads, die 't verbruiien I
En"t beste ambt, dat men wenfchen kan, Is deeze wijs van kruijen.
■ Agter deeze foort van zegewagen volgen eenige
Volksgecommitteerden , als vertegenwoordigende het thans triumfecrende vrije Folk. De Trein word door eenige Gewapende Burgers gefmtcn.
N& eenige reizen, in volle Staatjie, en onder gepast muziek, het toneel te zijn rondgetrokken, fhaart de geheele Trein zig hij en om den Vrijheidsboom. De Vrijheid geeft een gebiedtnóèn wenk, en Crispijn m Pompernikkel worden naar de Guillotine gekreoijen, onder 't algemeen geroep van.: Naar de Guillotine! Naar de Guillotine.'
Na dat Crispijn en Pompernikkel vertrokken zijn, worden de plegtige offerl anden aan de
■ Vrijheid toerei-ragt, en alles eindigt met een vrolijken dans vendom dén 'B'mm der Vrij-
,q heid.
E I JNT D E