2314 E 28   TYD-REKENKUNDÏGE OEFFENINGEN. BESTAANDE IN IX. HOOFDSTUKKEN, ALS i. Hoofdft. Dagnaam van de Dat. eener Maand te vind. 2. 7 Van de Zonne Circel, en Zondaags letter. 3- - - Van de Maane Circel of Gulden Getal. 4- — Van d' Epafta. 5. Van de Circel der Roomfch Indiclie, 6. ■ Van de Juliaahfche Periode* 7- • Van de Paasch viering. /,, jCti>.\ 8. Van de Pinster viering. (jjlKlB.B- - ] 9. ■ Van de Paasch Circel. S> BIB 11 ■ / OPGESTELD. door. MATTH: van OLM, J.Zoon. Leermeester der Wiskonft, mede lid der Maacfchappy, tot hut van 'c Algemeen, te Amfterdam, 'Te G R Q N I N G E ivy By J. van GROENE NB ERG H, Boekverkoper aun de Brede Markt. 175)0.   VOORREDEN. AAN WA ARE L I E F HEBBERS WETENSCHi B,PE'N. Tpvit Tyd-Rekenkundig '"boekje brenge ik m 'cligt om aan 'tverlangen van veele uwer te voldoen, ik 2011de het voor tien Jaaren wel gedian hebben, doordien het toen al klaar lag 5 dog evenwel zoo uitgebreid niet als het tegenswoordig het ligt aanfchouwt; want, ik hebbe het door die tusfchen tyd, met nieuwe klederen moeten voorzien, doordien, daar eenige byna van verlieten waaren, als daar is, de Greeoriaanjche Paasch Volle-Maan -tavel iüi?t. 4\Epuftm cot gebruik van cf aanftaande ig^e Eeuw. Wel nu.' daar is' het lang verwagte, ziet, of het in alles voldoet, voornamelyk in de yum  V O O R R E D Ë N. juliaatifche Periode, en het zoeken van de Paasch viering enz. zoo ja; het zou my aangenaam zyn, en ik zal er door opgewekt worden , indien God my anders leven en ge-. Zondheid fpaar, om dat geene te laten volgen, alwaar u begeerte ziglangna uitgeftrekt heeft. VAART WEL. •Tv-/:.,-,*. 2z:l -y..,.c\vy- ; :. . ; tl-Y.; n: '-J^yj alb z:>>\, tori ecfdarf' . -'ioo.'i , n:,isico7 rs3:i?o.*;i nrwbr!:i'. yjjin mat •ItSW r.^Iksv f£f? £J {d SJjiöOT vr:b ,n3ih V E R ft NB Ei I N'GE N. Pag. 7. De ySonrftaat, "dén ï january i^pp". moet zyn den *jffiwary 1709. Daar Circel ftaat, \tez\ Circul, , ^ ■ ■ ni xvlsmfiflioo? èaoobiov u . mi 10  Pag. tl TYD-REKENKUNDIGE O E F F E N I N G E. N. I. HOOFDSTUK. Om de Dagnaam der Weeke uit te Kekenen. Gegeven zynde de datum van een Maand, uitte Rekenen wat dai; van de Weeke het is, 't zy Zondag, Maandag, Dingsdag enz. nuttig by voorvallen zoo 'er geen Almanack voor handen is, dezelve door Rekening te vinden. Oplosfing. i. Stelt het voorgcgevcne Jaar min een terneder, en addeerd daar. by de verlopene Schrikkel dagen (dat is, d'opgeftelde jaar met 4deelen) en de verlopene dagen tot die datum waar na ubegeeren is. d. Van die zom Subftraheert 12 van deeze Eeuw, maar 13 in de volgende Eeuw, zynde het verfchil des Ouden en Nieuwen ftyl, de rest deeld door 7 als de dagen der weeke, zoo in de deeüng niet overblyft is het Zondag, en 1 Maandag, 2 Dingsdag enz. A By  2 TYD-REKENKUNDIGE By Voorbeeld. Men begeerde 1790 te weten wat dag den 25 April wezen zai, of geweeft is? 1789 > 1 J^ar minder dan het voor^eftelde. 4) 447 dc verlopen Schrikkeldagen/ 31 January. 28 February. 31 Maart. 24 Vcriopen van April. . 235o 12 2338 7) , rest o, dus Zonaag den 25 April, nadencisch. II. Voorbeeld. Ao 1791 Vrage, wat dag den 1 January is? snit; hf0O -- n*> nfe^mul--. : ■ s ■ -. 447 ' , 2237 12 2225' rest6 zynde Zaterdag, dus begint i7QimetZat. Tot dienfte van den onderzoeker latenwe dit Taveltje volgen om met opllag van 'toog te zien wat dag het overichot aanwyil. IZondag Maandag,Dingsdag WoensdagjDonderdag Vried. 'Zaterd.l o. I I. I 2. 3. I 4. 5. I 6. I 3. Voor-  OEFFENINGEN. 3 III. Voorbeeld. 1792, den 22 April, is de Vrage wat dag het is? 1791 4) 447 31 29 February wegens 'tSchrikkel jaar. 3» / 21 2350 12 2338 7) rest o Zondag volgens 'iTaveltje. IV. Voorbeeld. Ao 1790, den 28Augustus, vrage als voor.' 1789 4) 447 31 28 31 3° „ - 3.i - q 30 . x)m ■ : - ,.3i-., ; | 27 2475 12 2463 7) rest 6, Saterdag, zynde Verlating van Groningen. ■! ■ As V.Voor-  4 TYD-R EKEN KUNDIGE V. Voorbeeld. Menbegeerc 1793, wac dag den laatften Decemb. is? 1792 448 31 .28 31 30 31 3° 31 31 3° 3'30 30 tot den 31 December. 2604 12 2592 7) rest 2 Dingsdag volgens Taveltje. VI. Voorbeeld. 1748, den 8 Maart word gevraagd wat dag dat zyn Hoogheid de Heere Prince van Orange & Nasfau &c. &c. &c. Willem de V. geboren is? '747 436 3» 29 7 2250 2238 7) « reftsdus Vrydag VIL Voor-  OEFFENINGEN. $ VII. Voorbeeld. 1801, 'c eerfte jaar van de 19de Eeuw, word gevraagd wat dag den 25May is? 1800 45° 3i 28 3i 3° 24 2394 13 2381 \ 7) < 340 , reft 1 dus Maandag. Tot voordeel voor den gebruiker, hebben wj>. deeze Tavel hier by gemaakt, om de lange Additien te vermyden die voorvallen, wanneer een datum word opgegeven die in 'tlaatfte van 'tjaar is, zoo kan met gemak deze tavel gebtuiken in plaats van yder Maand in 'c byzonder. A i TAVEfc.  6 T YD-REKE N KUNDIGE TAVEL DER MAANDEN. "cEen ' ,Eè" ' ~" ~ Gemeen Jaar " Sch'rikkcl Jaar' Cemeen Schrikkel De Maanden van van Jaar jaar van 't Jaar Maand tot Maand Maand tot Maand 3 31 lanuary. 31 31 sl spFebruary. 59 60 31 31 Maart. po 9I 30 3c April. ,20 iai 31 31-May. i5l ,52 30 3oJuny. 181 182 31 3>Julv- 212 213 31 31 Augustus. 243 244 30 3oSeptemb. 273 274 31 31 Oftober. 304I 305 30 3oNovemb. 334 335 31 3iDecemb. 365I 366 By Voorbeeld. In ons 4de Voorbeeld word gevraagd wat Dag 4en 28 Augustus 1790 heeft 447 ; ,'■ ■ .. 1 212 January-July 27 Dagen tot-28 Aug; s 2475 12 2463 7) reft 6 Saterdag a^s boven, II. Voor-  :0 EFFENINGEN. . ? II. Voorbëeld. 1825, den 20 December, word gevraagd als voor? 1824 4) 456 334 January-November19 Dagen toe den 20 December. 2633 2620 •'"'(.!• sö t^i 7) 1 relt a Dingsdag. III. Voorbeeld; iS 16, den 13April, vrage als voor? .1815 . - f 91 January - Meert. 12 dagen tot den 13 April. . 13 - - " ■ • ■ ■ M.I 2358 Si 7) reft 6 Saterdag. TOT OEFFENINGE. 1. Wat Dag is den 15061. 1795? Antw. Donderdag. 2. Wac Dag is den 6 Juny. 1798? Antw. Woensdag. 3. Wat Dag is den 21 May. 1820? Antvy. Zondag. 4. Wat Dag is den 31 Dec. 1791? Antw. Zuerdag. 5. WatDagisden ijanry. 1799? Antw. Woensdag. A 4 AAN-  9 TYD-REKENKUNDIGE AANMERKING. Alle gemeene Jaaren beginnen en eindigen op een, en de zelfde dag ; van de Week: begint een gemeen jaar met Vrydag, het eindigt met Vrydag. GEVOLG. Dus eindigt een Schrikkel Jaar op Saterdag wanneer zyn begin Vriedag was, om dat hy een dag langer is, dan een gemeen Jaar. H. HOOFDSTUK. VAN DE ZONNE CIRCEL O F ZONDAAGS LETTER. Indien het Juliaanfche Zonne Jaar 364 Dagen hadde, zoo waar het zelve effen 52 Weeken, en dan zoude altyd het Jaar met een, en desfelfde Dag beginnen : maar dewyl een gemeen Juliaanfch Jaar hetfc 365 Dagen, en een Schrikkel Jaar 366 Dagen , zoo kan een volgende Jaar nooit op een zelfden dag vallen: maar verfet zich in 't eerfte geval r, en in 't twede geval 2 Dagen. Om nu de dagui der weeke bekwaamlyk te onderfcheiden , is, om in de Roomfche Almanakken of Calenders, met zekerheid te kunnen zien , hoemenigften dag der Weeke yder dag van 't Jaar dezelve begint, zoo zyn in vroegere tyden der Kerke, in de Calenders gebragt de 7 Voorletteren in order van 't Alphabethals A, B, C, D, E, F, G, die in eennatuurlyke order van 7 tot 7 alle de dagen eenes Jaars gelyk komen, en zoo dezelve ten einde behouden. En  OEFFENINGEN. 9 En nademaal een gemeen Jaar i, en een fchrikkel Jaar 2 dagen meerder dan 52 Weeken heeft, waar door het zeker is, dat in een volgende Jaar nimmer dezelve Letter kan behouden, maar altyd moet veranderen, en dat wel in een te rug gaande order. By voorbeeld. In 't Jaar 1789 is D, de zondaags letter geweeit, en voor tegenswoordig 1790, (als daar aanvolgende Jaar) is C de zondaags letter; dus in een te rug gaande order, en volgens deze regel is B het 1791. Daarom zoude Zondaags letter 1792, A, moeten zyn als wederom in een te rug gaande order: maar 1792 een Schrikkel Jaar zynde van 366 Dagen, en dus 2 dagen verfet, waar door het in een dubbelde te rug gaande- order valt, en zoo zoude het G moeten zyn, maar de order is in 't gemeen van een Schrikkel Jaar de twee te ruggaande letters te nemen als 1792 A G. Dog de A behoud zyn rang niet langer dan tot den 24 of 25 February, en dan behoud G, alleen de rang tot d' afloop van 't voorgeftelde Jaar 1792. En zoo daar alle 4 Jaaren geen Schrikkel Jaar waar, zoo zoude de Zondaags letteren alle 7 Jaaren tot haar begin wederkeeren, dat is, B, is heti79i, zoo zoude het 1798 wederom B, zyn: maar het Schrikkel Jaar alle 4 Jaaren komende als boven geleerd is, zoo vallen de gelyke Zondaags letteren alle 4 maal 7 Jaaren , dat is; alle 28 Jaaren op nieuw in een zelfde order elkander volgen, beginnen met gelyke dagen, hebben gelyke Zondaags letteren, en dus gelyke Dagletters , zoo in deeze drie Zeeven agter een volgende Jaaren, die een verfchil hebben van 28 Jaaren kan gezien worden. A 5 Jaaren  io TYD-REKEN KUNDIGE Jaaren Dagen z.letters- Jaaren Dagen Z.letters' Jaaren Dagen z.letterj. J?63 Zaturd. B. I 79 ' Zaturd. B. j I 8 I9 Zaturd. B. I764 Zond- A.G. 1792 Zondag A. G"j I 820 Zondag A. G. 1765- Dingsd. F. 1793 Dingsd. F. 182 • Din?sd. p. Ï766 Woensd. E. 1794 Woensd. E. 1822 Woensd. E. 1767 Dond- D. 179f Dond. D. 1813 Dond. D. 1768 Vrydag C. B. 179Ó Vrydag C. B. '1824 Vrydag C. B. 1769 Zondag A. | 1797 Zondag A. ;l825 Zóndag A. Om door een gegeven Jaar na Christus Geboorte den Zondaags Letter, te vinden. Oplosfin g. Dewyl de Zonne Circel na Blonipus Rekening 9 Jaaren voor de Chriftelyke tyd rekening zyn begin hadde, zOö/addeerd tot de voorgegevene Jaaren 9, de Zom divideerd door 28, de reft is de begeerde Zonne Circel, en blyft in de deeling niets overig zoo is 28 de begeerde Zonne Circel. Ziet dan in de volgende Tavel, de letter welke neffens de reft gevonden word, is de begeerde Zondaags letter. JU-  OEFFENINGEN. n JULIAANSCHE ZOND. LETTER j GREGORIAANSCHE Z. LETTER. iG.F. 8E. 13C. 22A. iD.C. 8B. 15G. 22E. 2 E. 9D.C. 16B. 23G. 2B. 9A.G. 16F. 23D. 3 D. loB. 17A.G. 24F. 3A. loF. 17E.D. 24C. 4 C. 11A. 18F. 25E. D. 4G. uE. 18C 25B. A. 5B.A. 12G. 19 E. 26 C 5F.E. 12 D. 19 B. 26 G. 6 G. 13F.E. 20D. 27B. 6D. 13C.B. 20A. 27F. 7. F. 14D. 2iC.B.| 28A;[ 7C. 14A. [21G.F. 28E. I. Voorbeeld. Ao 1793 Word gevraagd na de Juliaanfche en Gregoriaanfche Zondaags letter? 1793 9 v 180a 28) rest 10 de begeerde Sonne Circel. Deeze 10 gefogt boven in de Juliaanfche Tavel, vinc gy daar nevens de letter B, als d'oude Styls Zon-, daags letter, en neffens de 10 in de Gregorjaanlehe Tavel een F de nieuwe Styls Zondaags letter, na begeeren. II. Voorbeeld. i8u Vrage als voor? 1811 9 1820 28) 28 Zonne Circel. zynde volgens de tavel A, d'Oude Styls, en E, Nieuwe Styls. II. Voor-  li TYD-RE KEN KUNDIGE III. Voorbeeld. 1797 Word gevraagd nadeN. Styls Zond. letter. • 1797 9 a8) — 14 Zonne Circel is volgens de tavel A, de Zondaags letter. TOT OEFFENINGE. 1. 1791 Word gevraagd na Greg.Z. letter? Ant.B; a. 1800 Vrage als voor? Antw. E. D, tot Febr. vervolgens D. 3. 1825 Vrage als voor? Antvv. A. Om de Gregoriaanfche Zondaags letter te vinden , door de Tavel der Juliaanfche, zoo geen Gregoriaanfche Tavel voor handen was. Oplosfing. t. Zoekt de Juliaanfche, na de Tavel die voorhanden is. 2. Telt van de gevondene Juliaanfche na order de Tavel daar de tellingen van 8 op eindigt, is de begeerde Gregoriaanfche Zondaags letter. I. Voorbeeld. 1797 begeerd men de Greg. Z. letter? W7 9 28) <—— 14, is D de Juliaanfche Zondaags Ietter, teltnu 15, 16, 17, 18, 19, 20, ai, 22 dezelve eindigt, op A, als de begeerde Gregoriaanfche Zondaags letter, zoo begeert wierd. II. Voor-  OEFFENINGE N. II. Voorbeeld. 1799, Vrage als boven? 1799 9 18085 64 12 c a8) 16 is B de Juliaanfche, 17, 18, 19, 20, ai, 22, 23, 24 dezelve eindigt op F voor de begeerde Gregoriaanfche. TOT OEFFENINGE. 1. 1794, begeert mende Gregoriaanfche Zon¬ daags letter na de Juliaanfche tavel? Antw. E. 2. 1803, wordt begeert als boven? Antw. A. 3. 1824, als boven? Antw. CB. Om de Gregoriaanfche of Nieuwe Styls Zondaags letter te vinden, zonder de Tavel der Zonne Circel te gebruiken: gantfch nuttig zoo men die niet voor handen heeft. I. Voorbeeld. Ao 1798» begeerd men de Gregoriaanfche Zondaags letter?" Oplosfing. 1. Stelt het jaar neder, waar van de Zondaags letter begeert word. 2. Addeerd daar by de verlopene Schrikkel dagen. 3. Divideerd deze zom door 7, als de dagen der week , de reft trekt van 7 zoo is, 4. deeze reft, de begeerde Gregoriaanfche Zondaags letter, zoo als dit Taveltje volgens de noemer aanwyft. D E  M- TYD-REKEN KUNDIGE DE 7 GREGORIAANSCHE ZOND. LÉTTERS A. B. I C. D. E. F. I G. ï- I 2- I 3. 4. I 5. I 6.1 7. Oplosfing. 1798 't voorgeftelde jaar. 4) 449 de verlopen fchrikkel dagen. 2247 7) rest o 7 7. boven deze 7, vind gy een G in 'cTa« veltje, en zoo is G de begeerde N. Styls Zondaags letter; na den eifch. II. Voorbeeld. Ao 1799 4) 449 2248 reft 1 7 reft 6, boven de 6 vind gy een F, als de begeerde Zondaags letter. III. Voor-  OEFFENINGE ES. x* III. Voorbeeld. Ao igoo een Schrikkel Jaar. 225° 7) reft 3 7 4 hier boven vind gy in *t Taveltje een D, waar op de E volgt, daarom is in een te rug gaande orde E D de Zondaags letter, tot uiterlyk den 25 February, en dan vervolgens behoud D de rang, tot het afloop van 't Jaar; zoo reets geleert is. TOT OEFFENINGE. i. Ao 1792, word gevraagd als boven? Antw. G* 3. Ao 1803, als boven? Antw. A. 3. Ao 1805, als boven? Antw. E. A A N M E R K I N G. Deeze vinding der Zondaags letter is gemakkelyk te om 't houden, en Fraay, om dat hier geen Tavel der Zonne Circel by nodig is, te meer als gezegt is, die niet voor handen zynde. III. Hooft-  , ï^en^d £»^SE ^* S-oemd. GEVOLG. tt- norraake vallen de Nieuw en Volle Maa- nen t en SgÏÏdt Borgerlyk Zonne Jat, » dagen vroeger dan in^het voorgaande Borger Jaar. Om  OEFFENINGE N. IQ Om de Gregoriaanfche of Nieuwe Styls Epacca, van een voorgegeven Jaar te vinden. Oplosfing. 1. Zoek het gulden Getal. (Hooftft. 3) 2. Multipliceert het gevonden gulden Getal met 11, zoo is het produel: de Juliaanfche of Oude Styls Epa&a, wanneer dit gemultipliceerde minder dan 30 is, maar meerder zyn de, zo deeld het door 30, en de reft is de JuUaanjcbe EpaÏÏa, zoo die hoger dan 11 zynde, zoo fubftraheer daar 11 af, zoo geeft de reft de gebeterde Gregoriaanfche Epacta, maar minder dan 11 zynde, zoo addeerd daar 30 by, en van de zom trekt 11, zoo is de reft wederom de begeerde Gregoriaanfche Epa&a. By Vooibeeld. I. Ao 1791 Word gevraagd na d'Epaéta. I 179a 19) . , 6 gulden Getal. 11 66 30) ■> a 6 Juliaanfche of Oude Styls Epacca. 3° ■ add: 36 11 Verfchil des O. en N. Styls. 25 begeerde Gregoriaanfche Epadla. B 2 2. Ao.  sa TYD-RE KEN KUNDIGE 2. Ao 1792 als boven. 1 vJ793 19) 7 Gulden Getal. 11 30) 77 17 de Juliaanfche. 11 6 de Gregoriaanfche. Verklaringe. De volgende 19de Eeuw, beginnende 1801 enz. moet ia als een verfchil des O. en N. Styls afgetrokken worden, om de Gregoriaanfche Epacta te hebben. c. Ao 1805 1 1806 19) <95 „ , rest 1 Gulden Getal. 11 11 Juliaanfche Epa&a. 3° 41 12 Verfehil des O. en N. Styl. 29 Gregoriaanfche Epatla. 4. A&  OEFFENINGE N. ai 4. Ao 1808 1 1809 19) ■< 95 4 Gulden Geul. 11 44 30) < 1 14 Juliaanfche. 19 rest a Gregoriaanfche, 5. Ao 1825 1 i825 ip) 4 Q6 2 Gulden Getal, 11 22 Juliaanfche* 12 10 Gregoriaanfche Epatla. B 3 Wan-  sa tyd.REKENK -U-N Dl G E Wanneer men d' Epatta van yder Jaar niet uitrekenen wil, kan men dezelve in deze Tavel, na de Gulden Getallen opzoeken. • Gulden Juliaanfche G^cgeriaanlche Jaaren Getallen Epaden Epaden 179° 5 25 J4* I 6 6 25 i 7 17 6 3 8 28 17 499 23 5 io ao 9 6 II ï 20 7 12 12 I 8 13 23 12 9 14 4 23 1800 15 *5 4 1 16 26 14. 2 17 7 25 3 18 18 6 4 19 29 17 5 I 11 29 6 2 22 IO 7 3 3 21 8 4 *4 a 1809 5 25 *3 v. hoofd-  O E- F F E N INGE N. 23 V. HOOFDSTUK. VAN DE CIRCEL DER ROOMSCHE INDICTIE. X Volgens het gemeen gevoelen is die Circel der * Roomfche Indictie die een tyd van 15 ageer een vólgende Jiaren begrypt, ingefteld by den Keizer O&avianus Augustus, in 'tderde Jaar van de iQ4vte Olympiade, volgens Traudenius in zynTydfifterV. 139. Deze 15 jarige Indictie vvierd door dezelve ingefteld om dat d'Onderdanen van 'tRoomfch gebied, voornamentlyk de zulke, die in ver afgelegene plaarfen.waaren, des te beter aan .'ttinde van ieder vyff jüSHgë tyd, als een derde de-zer omtrek hunne fchuldige Tribuit of Schattinge konden opbren en; als aan het einde van d'eerfte Vyff jaaren G ud tot Haathoudirige van het Keizerlyk Hof, aan het einde van de twede Vyff jaaren Zilver tot Soldy van de Roomfche Krygs vol keren, en ten einde van de derde Vyff jaaren Tzer, Koper enz. tot verveerdigen van de Wapenen: zoo dat deeze 15jarige Circel in Order van 1 tot 15 rond gaat;, om dat daar door altyd konde geweten worden, wanneer de betalinge van boven genoemde Tribuiten zyn ..vervulling had. Om het Getal der IndidHe van een voorgeftdd Jaar na Christus Geboorte te vinden. Oplósfing. 1. Adaeerd tot het voorgeflelde Jaar 3, om Tsi, d'Indictie in 'tjaar vooronzeCiuiscelyke tydrekem'ngs gevveeft is. B 4 2, De  *4 TYD-REKENKUNDIGE 2. De Zom divideert door 15, zoo is de rest het begeerde, en zoo er niet overblyft is 15 de begeerde Indictie. I. Voorbeeld. Ao 1793 Word gevraagd na 'tRoomf. Indictie get. 3 1796 15) { 119 maal rond geweeft. rest 11 zoo dac het 11 de jaar na de vervulling Circel der i5j'arige Roomfche Indictie is. II. Voorbeeld.Ao 1808 3 15) < 120 rest 11 het R. Indictie getal als boven om dat het 15 Jaaren later in Jaaren is. III. Voorbeeld. Ao 1812 3 1815 ^resto, resto, daarom 15 het begeerde. VI. HOOFDSTUK VAN DE JULIAANSCHE PERIODE. De Juliaanfche Periode of omloop, is een tyd van 798° Jaaren , voortkomende uit het proauct van de drie Circelen, als die der Zonne 28, van die der  OEFFENINGE N. 25 der Maane 19, en van de Roomfche Indictie 15: welke gemultipliceerde gelyk is aan bovengenoemde 7980. Deze Periode door J. Scaliger gevonden, word Juliaanfche genaamt, om datze 7980 Juliaanlche Jaaren van 365 Dagen óuuren bevat: dewelke door hem zeer fchrander, wegens in die tyd gebrekkelykc Calenders is uitgevonden. Om deze Periode te vinden word vereifcht, te weten welke jaar of Jaaren deze drie Kringen alle drie met 1 beginnen, dewyl deeze Periode even als de dne anderen, met 1 opklimt. Men bevind deze getallen te zyn volgens Wulf in zyn Chronologie, en Cannoi'sf: de Temps, eh rri^er andere 4200 tot het gulden Getal, 4845 tot de Z'xi» ne Circel, en 6916 tot de Roomfch Indictie, om dat na Omloop van die jaaren, alle dne hun aanvang 1 is. Om door de gevondene Gulden Getal, Zonne Circel en Roomfche Indiótie getal, van een gegeven Jaar, de verlopene Jaaren dezer Perioae te vinden. By Voorbeeld. Ao 1790 is 5 het Gulden Getal, 7Zonne Circel, eh 8 het Roomfch indictie Getal, Oplosfing. 1. Multipliceert 4200 door 5, 4845 door 7, en 6916 door 8 ï 2. Addeerd deze drie Producten te zamen, de Zom deeld door 7980; zoo is de rest het begeerde Periode Jaar, na den eisch. b 5 als  46 TYD-REKENKUNDIGE als 4200 4845 69l6 5 l 8 aiooo 33915 553^8 a 1000 553^3 110243 7980) resc 6503 Alzo is het Jaar 1790, het 6503 Jaar der Juliaanfche Periode. Hier door kan men de Jaaren bepaalen, die daar van verlopen waaren , toen de Christelyke tydrekeninge zyn begin genomen heeft. Want 6*503 als.boven is gevonden. 1790 de verlopene Jaaren der Christ. tydreken. J . fub 4713 Jaaren voor de Chr. tydrekening., ,1 add: CUJS4714 Jaaren in heteerfte Jaar der Chr. tydreken. Vervolgens word hier door gevonden, de Jaaren, die van den beginne der Scheppinge, tot Christus geboorte, of eigentlyk het begin der Chr. tydrkemnge. Hier omtrent vinden wy by Scaliger, dat van de Scheppinge der Wereld tot op Christus zoude verlogen zyn 3947Jaaren, en dus hadde deeze Periode zyn Win 766 Jaaren bevorens de Scheppinge, dog worden niet gerekent, als zynde 'er toen geen tyd, of het eerfte Jaar der Scheppinge moet volgens Scaliger met het 766de Jaar dezer Periode beginnen. De Heer Adams, zegt, de Wereld zou in dit tydperk gefchapen wezen 706 Jaaren, te zien in zyn Sterrekundige Gronden pag. 246, in de noot 26. En dan zou de komfte van onzen Zaligmaker m den  OEFFENINGE N. 27 den Vleefche voorgevallen zyn het 4oo8fte jaar dezer Periode. Want 4714 de Jaaren van dit tydperk. 706 Jaaren voor de beginne des tyds. . fub. rest in 4008 Jaar der Christelyke tydrekeninge. I. G E V O L G. Is Ao 1790 de Juliaanfche Periode 6503, zoo volgt dat met verloop van 1477 Jaaren deze Radix of Tydwortel vervult zal zyn, en dan zal na de Christelyke tydrekening d'Ao 3267 het vervullings Jaar zyn, dezer Periode. II. G E V O L G. Heeft deze Periode of Tydwortel van 7980 zyn vervulling d' Ao 3267, en alzo d'Ao 3268 wederom met 1 begint, waar uit ten ailerklaarften blykt dat deze Periode zyn Kring der tellinge met 1 begint, voor, daar een gefchapen Wereld was, en alzo mee de Heer Adams 706 voor de Scheppinge. Want 7980 het Periode Jaar. 3267 het Vervullings Jaar.. 4713 Zoo nu dit Periode jaar met Ao 1 der Scheppinge zyn begin genomen hadde, zoo zou de Wereld 4713 Jaaren moeten geftaan hebben , toen onze Christelyke tydrekening begon. Want 4714 't eerfte Jaar de Chr. tydr. (hiervoor) 706 Jaaren met Adams in dit tydperk. rest4008 Jaaren, dat volgens deze Tydwortel de Wereld moet geweest zyn toen de Zaligmaker geboren is, en onze Christelyke tydrekening, zyn begin nam. Zoo alswy boven al geleerd hebben. AAN-  sg TYD-REKEN KUNDIGE AANMERKING. Is, Dat deze Tydwortel ons in ftaat ftcld om ge-» heurtenisfen die in d'Oudheid zyn voorgevallen te bepalen wanneer dezelve gefchied zyn. 1. Toen onzen Zaligmaker geboren wierd, was de Maan Circel of Gulden Getal i y de Zonne Circel 9, en de roomfche Indictie 3, Vrage na 'tjaar dezer Juliaanlche Periode. Oplosfmg. 4200 4845 6916 Guld.Get. i Zonne Circ, 9 Indictie 3 4200 ,43605 20748 20748 4200 7980)68553^ 8 rest 4713 Jaar dezer Periode gelyk als hiervoor geleerd is. 2. Zoo in mvn Geboorte Jaar het Gulden Getal was 15, Zonne Circel 25, en de Indictie 2; zoo is de Vrage in wat Juliaanfch Jaar myn Geboorte gcweeft zy ? 4200 4845 6916 _ *5 25 ^ j 63000 121125 13832 6300 b JJ832 798o)j^97957| 24 °437Jaar dezer Periode. 6437  OEFFENINGE N. %$;■ 6437 Jaar vo^ens deze Periode. 47 i 3 coc de Chr. tydrekening. 1724 Jaar der Chr. tydr. en myn Geboorte Jaar. 3. De Herbouwing der Stad Romen zoude zvn o;êfchied in hec jaar 3961 dezer Periode ziet Wolf' in zyn Chronologie pag. 1455 § n8- Om hier door de jaaren te vinden die de/e Herbouwing Ao 1790 onzer Christelyke tydrekening zoude geleden zyn. Oplosfing. 1. Addeerd het gegeven jaar by het JuliaanfchePé-• riode Jaar, waar mede het gegevene jaar aanvangt, zoo is de Zom hec Periode jaar. 2. Suhttraheer van deze Zom, de gegevene jaareri die verftreken waare van de gegeven Herbouwing, zoo is de reft het begeerde. dus 4713 aanvang dezer Periode tot de Chr. tydr. 1790 de gegeven jaren, der Chr. tydrekening. 6503 d'Ao 1790 het Periode jaar. 30(51 die hier van vervuld waurenby de Herbouw. fub. 2542 het jaar der Herbouwing Ao 1790. -1 1790 Onze Christelyke tydrekening. ~~ fub. 75a Jaar der Herbouwing voor onze tydrekening. 4008 Periode jaar tot de Chr. tydt.volgens Adams. -— fub. 3256 fte Jaar van de Scheppinge der Wereld X*. Romen Herbouwd, AAN-  3?- T YP-REKENKUNDIGE AANMERKING. Dat dit Periode Jaar niet alleen nuttig, maar ook een byzonder voordeel aan de Tyd-beoeffcnaren geefc, bevestigt reeds het verhandelde, en daarom, eer wy 'er affcheiden zullenwe onderzoeken, hoe hier door een vergelyking of overeenftemminge, die tusfchen de Christelyke tydrekeninge, en die der andere- tydrekeningen te vinden zy. By Voorbeeld. Ao 1790 Is onze Christelyke tydrekeninge het 6503de Jaar dezer Periode, hoe nu deze Rekening over een te brengen is met de Turkfche , dewelke hum Ryk begint met het. 5335fte jaar dezer Tyd-wortel.. Ziet Wolf in zyn Cbron. pag. 1455. 4713 aanvang dezer Periode tot de Chr. tydr'. 1790 de gegevene jaren der Chr. tydr. 6503 boven gegevene jaren der Chr. tydr. 533*? de gegevene jaren der Turkfche. •test 1168 Turkfche jaartal, zynde het ii68ftejaar hunnes Ryks. 1790 •62a zynde alzo het 622fte jaar der Christelyke tydrekening toen Mahometh der • Turkfehen Propheet zyn Alcoran bevestigt had. Om  OEFFENINGE N. 31 Om de Olympiaden of Olympifcbe Spelen die alle 4.Jaaren gehouden wierden, door deze Periode Tydkring vaft te ftellen , wanneer dezelve binnen deze Kring ingeftelt zyn. Wy vinden daar van aangetekent by den Heer7!ra«denius dat Meton van Athenen d'eerfte uytvinder zou zyn van de 19 Jarige Circel der Gulden Getallen, ten tyde van d' uytgang der 86fte Olympiade in het 432 jaar voor Christus geboorte; reeds by ons aangehaalt by het ^de HooftJïuk. en dus de 8<5fte Olympiade. 4 , 344Jaaren na d'eerfte Olympiaden begin. 432 Jaaren na d'uitgang den 86Spel, tot de geboorte van Christus. dus 776 Jaaren voor Christus geboorte. 4713 Verlopene jaaren dezer Periode by de geboorte van Christus. rest 3937Jaaren dezer Periode toen d'eerfte Olympiade wierde ingeftelt, komende, over een met WOLF in zyn Chronologie pag. 1455, daar hy aantekent, da.t het zoude zyn begin gekomen hebben in het 3938fte jaar, dus 1 Jaar verfchillende met onze Rekening. Ver  3* TYD-REKEN KUNDIGE Verder vind men by den zeiven Auibeur dat de Keizer Oftavianus Augustus de i $ Jarige Indittie zoude ingeftelt hebben hec 3de jaar der 194.11e Ohmpiade, by het 5de Hooftjl. reeds aangebaalt. En dan is het begin dezer Periode opgemaakt, dus 194 fte Olympiade het 3de Jaar. 4 776 hier af 1 Jaar als het 3de Jaar. 775 Jaaren der waare Inftellinge. 4713 Jaaren der aanvang dezer Periode by de geboorte van Christus. reft 3938 Jaaren als boven egter met 1 Jaarverfebü, komende hier met Wolf gelyk. Deze beide aantekeningen verfchelen loSOlympiaden, zynde 432Jaaren, komende over een met boven genoemde Jaaren by het einde van de 86fte Olympiade, waar door men bcfluiten mag, dat in 't 3939fte jaar dezer Periode Christus geboortejaar is: wanf Wy vinden by Eufebius en Scoto dat in 't vierde jaar van de 202de Olympiade dat ter 6ter uure des daags (dat is by ons op de middag te i2uuren)ecn ongemeene Verduifterring der Zonne geweeft is, dat de Dag veranderde in de Nagt, zoo dat ue Sterren in menigte aan den Hemel gezien wierden ; zoo wy nu aannemen dat het .3?39fte Jaar dczer Periode onze Zaligmaker geboren is: gelyk volgt uit bovenftaande aantekeningen. als  OEFFENINGE N. 33 als de 202de Olympiade. 194de 3de Jaar min 1 Jaar. resc 8 Olympiaden 4 32 by 1 als het 3de Jaar van d' 194 Olympiade 33 Jaaren d'Ouderdom toen de Zaligmaker gekruift is. 86fte 19411e 3939 Jaaren als boven. 4 4 344 de Jaaren van 86 O/ywf piaden. 344 776 3595 1 431 Onderfcheid der 86ftc , en 19411e Olympiade. 775 3164 Jaaren der Scheppin- 344 ge by d' eerde inffcel- —— linge der Olympiaden. 431 Jaaren B A L A N C E. 202de Olymp. 3i64lteJaarderScheppinge. 4 775 de i94fte het 3de jaar. zynde 808 Jaaren 3939 Jaaren gelyk boven. 3164 Schepp. 33 Jaar. toe de 202 Olymp. 3972 Jaaren 3972 Jaaren dezer Periode by de Kruyfingevande Zaligmaker. C AAN-  54 TYD -REKENKUNDIGE AANMERKING. De nette aantekeninge der Ouden, omtrent deze Olympiaden is opmerkzaam; en kan dus aan de Tydrckenkunde veel toebrengen volgens de Juliaanfche Periode, want; men zoude op die Jaar 1700 het ifte jaar moecen tellen van de 642 Olympiade. want 3938 het begin Jaar der Olymp. 8601ymp. dezer Periode. 4 344 Jaaren der 86fte Olympiade. 194 > 3Jaar 428a 8ó 108 4 ... min 1 Jaar 431 . add. 4713 komende over een met d' uurekeninge, hier voor gevonden: waar uit de nette aantekeninge dezer Olymp. allerduidelykft blykt. VIL HOOFDSTUK. OM DE PAASCH VIERING TE VINDEN. Deze Paasch viering is ingeftelt ten tyde van Paus Sihester d'Anno 325 na de Christelyke tydrekenin-r toer Keizer Conftantyn de Grote een Concilie tot&Niceen beroepen heeft, alwaar veele Sterrekundiiren verfchenen, om de tyd wanneer de Paasch mSeste -evierd worden vaft te ftellen, en na hunne  OEFFENINGE N. 35 Sterrekundige uitrekeninge moeste het gehouden worden, den eerden Zondag na de Maane, vallende in d'Equinoetie der Lente, of d'eerdeZondag die, daar aan volgde. Dog in vervolg van tyd wierde bevonden dat de Paasch viering na de Juliaanfche Calender te laat inviel , door onagtzaamheid der opdelleren dezer Calenders: zoo heeft Paus Gregoiius in den jaare 1582 door hulpe en onderdeuning van in der tyd treffelyke Sterrckundigen, gelykerhand , de Calenders inziende, bevonden, dat alle Feèd en Vierdagen te laat daar in waren aangedipt; volgens d'eerde indellers, zooheefc de boven genoemde Paus dezelve verbetert, enden 15 October veranderd in den 5 0ctober, zoo datfe 10 dagen te verre in de tyd zynde, dezelve te rugge delde: waarom men hedendaags zegd; d'Oude en Nieuwe Styl. En zoo wierde na deze verbeterde Calender wederom valt gefield, dat deze Paasch viering op de bepaalde tyd (als boven aangehaald) zoude geviert worden binnen den 21 Maart en den 26 April. C 2 Om  36 TYD-REKEN KUNDIGE Om de Paasch viering van een Voorgefteld Jaar uit te rekenen. Daar toe zullenwe deeze Tavel der Gregoriaanfche Gulden Getallen, Epaéten en Paasch Volle IVlaanen, als daar toe nodig laten Voorafgaan: waar oia d'eerfte Zondag daar aan volgende, de Paasch gevierd word. GREGORIAANSCHE PAASCH TAVEL. Gulden _. „ Paasch Gulden P ,«.„ • Paasch Getallen fcPa"c" Volle Mannen Getallen ^-P3"™ Volle Maanen 1 30 13 April E II 20 24 Maai t F 2 '11 2 April A 12 I 12 April D 3 22 22 Maart D 13 12 1 April G 4 3 10 April B 1*4 23 21 Maart C 5 14 30 Maart E 15 4 9 April A 6 25 18 April C 10 15 29 Maart D 7 6 7 April F 17 26 17 April B 8 17 27 Maart B 18 7 6 April E 9 28 15 April G 19 19 ï 8 Maart A 10 9 4 April C I. Voorbeeld. Ao 1793, word gevraagd, wanneer het Paasch ,moet zyn ? Oplosfing. j. Zoekt het Gulden Getal, en Zondaags letter. 2. Ziet in de tavel der Paasch volle maan het ge^ vondene Gulden Getal, hier nevens vind gyd'Epacta, en de datum van de Maand in welke het Paasch Volle Maan is; met de dag letter daar neven. 3. Begint van de Zondaags letter te tellen, tot de gevondenene dagletter; zeggende Zondag 1, Maandag 2, Dingsdag 3, enz. tot aan de gevondene dag letter, zoo weet gy de dag der Paasch Volle Maan, en dan. 4. Telt van die dag tot aan de volgende Zondag, zoo verkrygc gy wat begeert word. dus,  ' OEFFENINGE N. 57 dus, 1793 1793 1500 9 293 1802 8 het gulden Ge- 1 o Zonne Circel, detal nevens deze 8vint gyi7 zeopgezogt indeGrogfe als d'Epafte, en den 27 tavel, en nevens de 10 Maart het Paasch termyn vinc gy een F als de Zonmet de dagletter B. daags letter, nu Zondag F. Maand. G. Dingsd. A. Woensd.B, en daarom Woensdag den 27 Maart de Paasch Volle Maan. danB, den 27 Maart Woensdag. C 28 —— Donderdag. D —— 29 ■ Vriedag. E —— 30 <»"■" '■ Zaterdag. F —— 31 Zondag Paasch. dat te doen was. II. Voorbeeld. Ao 1799, Word gevraagd als voor. Opiosling. ï?99 1500 299 19} 14 Gulden Getal, hier nevens vind gy in de Paasch Volle Maan Tavel 23 voord'Epacte, en Volle Maan den 21 Maart, met de dag letter C. C 3 1799  38 TYD-RE KEN KUNDIGE 1799 9 1808 28) 16 Zonne Circel, en volgens de tavel is neffens de ióde letter F, als Zondag ietter. £ gr f F. Zondag. O7! | G. Maandag. K" £ «{ A. Dingsdag. g. 3 | B. Woensdag. £ g- [c. Donderdag, zyn den 21 Maart als boven, ai Maart Donderdag. 22. ■ Vriedag. 23 » Zaterdag. 24 « Zondag Paasch. III. V orbeeld. Ao 1800, word gevraagd, als voor. Men. vind 15 't Gulden Getal, 4 d' Epacta en den 9 April Paaschcermyn of Epoche, hebbende dag letter A. en 17 Zonne Circel, heeft tot de Zondaags letter vólgens de tavel ED, om dat het een Schrikkeljaar is, dog van den 25February tot het einde van 'tjaar de D alleen. D Zondag. 9AprilDonderd. E Maandag. 10 Vriedag. F Dingsdag. 11 Zaterdag. G| Woensdag. 12 ~— Zond. Paasch. A Donderd. zynde den 9 Apr.- AAN-  O E F F E N I N GlE N. 29 'AANMERKING. Hec Jaar 1800 als hec vervullend jaar der 18 Eeuw ^ moet de voorhanden zynde Gregoriaanfche Volle Maan cavel gebruikt-worden; dog met d'intrede van de igdeEeuw zynde 1801 moet deze volgende Volle Maan tavel (door ons opgefteld) gebruikt worden. GREGORIAANSCHE PAASCH TAVELï Getalfen Epa^en Paafch Volle Maan 1 29 14 April E 2 10 3 April A 3 21 23 Maart D 4 2 ii April B 5 13 31 Maart E 6 24 19 April C 7 5 8 April F 8 16 28 Maart B 9 27 16 April G 10 85 April C 11 19 25 Maart F 12 So 13 April D 13 ii 2 April G 14 22 22 Maart C 15 3 !Q April A 16 14 30 Maart D 17 25 18 April B 18 6 7 April E 19 17 27 Maart A C 4 IV. Voor-