2361 F 38   VERVOL ü van het VERTOOG TER AANWYSINGE VAN HET SEEKERE MIDDEL WAAR DOOR DE ZEEMAN IEDER EN NACHT ZYNE WAARE lang te KAN TE WEETEN KOMEN UIT DEN STAND EN VERSCHYNINGE DER VASTE STARRENDoor MATHYS ADOLPH van IDSINGA. Oud-Secretaris der Stad Harlïngen. Gefchreeven door denzelven Authear. t* franeker; By DIONIS1ÜS ROMAR, MD CCLXXXIX,   VERVOLG VAN HET V ER TOOG TER AANWYSINGE VAN HET SEFKERE MIDDEL .WAARDOOR DE ZEEMAN IEDER EN NACHT ZYNE WAARE LANG TE KAN TE WEKTEN KOMEN UIT DEN STAND EN VERS CHYNINGE bjj$È VASTE STARREN, i ^ sW-iL rVT ,Lttf.. • _i_ct n-as in de Maand Juni van 't jaar n&j; dat ,'k door den druk genieën gemaakt heb, een Verloog" ï'cr aanwyzïr.&e van hét 'JeêUfe Middel weer door dé tfiiïOn in itderen nacht fyne viaafé langte kan te weaen koome::, uyt den jiaiid en verfchyninge der vajle Starren, gedrukt te Harlingen by V. van der Plaats, waer van destyds in eenige Couranten advertentie is gefchied: Het zelve is ter onderfoek voorgedraegen aan' alle Genoo*fchappen en befondere liefhebbers van fraeye Weetcr'£ ' A ; fchan  (*. ) fchappen, het zy in of buyten myn Vaadcrland; En my is niet onbekend dat het ook door eenigen geleezen is, en dat daer van ia twee Neederlsndfchemaandfchriften meldinge is gemaakt: maer tot hier toe, naemelyk tot in de maand Februari 1785»? is my niet voorgekoomen dat iemand fig daer over heeft uytgelaeten tot goedkeuring of tot verwerpinge: De gewichtigheid van het onderwerp, is eevenwel de opmerking van des kundigen ten hoogften waerdig; En het ontbreekt ook feeker ons Vaderland niet aan foodaenigen, die er over kunnen oordeelen: Wat dan ook de reeden of oorfaak van dit ftilfwygen mag zyn, neeme ik daer uyt aanleiding en geleegend" heid, om de gronden en reedenen myner voorgedraegen ftellinge, met breeder beduydinge en aantooning van desfelfs waarheid en feekerheid, nae myn vermoogen, naeder aan het publyk voor te ftellen, door dit vervolg van het zelve Vertoog. Als gewisfe gronden en ftelregels ter kennisfe van deefe faak, neeme ik de volgende beginfelen aan als van fig felve fpreekende en bekende waarheeden. ï. Die onder dezelfde meridiaanlyn zyn, hebben dezelfde uirtyd van dag of nacht; En die onder verfchillende meridiaan lynen zyn, hebben verlchillende uirtyden; waer van dit de bekende regel is Langte verfchil geeft uir verfchil. 1 graad 4 minuiten 30 min. • 2 ■ 1 15 min. . ,1 . 1 — 3© min. ■■ 40 fecondeo ƒ min. w"i 20 ■ ■•" ■ 1 al min. Tm 2fi " II. Ie  (3) II. Ieder langte graad der aarde, koomt in elke be. fondere nacht of dag van het jaar, op een befondere uirftonde, neevens of teegen over, ieder befondere Star. III. Het verfchil der uirtyd van de plaatzen op d : aarde, ontftaet uyt de dagelykfche omdraei der aarde om fyne as: foo dat de fonne voor den eenen opgaat 3 terwylze voor den anderen ondergaat; voor den eenen de middag geeft terwyl het by den anderen rmditrnacbt is; en dus hecfc ieder langte graad der aar .ie fyi e befondere uirtyd. IV. Nae maate men Oofielyker is dan een andere plaats of mendiaanlyu, komt men eerder in het licht van de Sonne, en ook eerder in de meridiaan ftreek 319x1 ieder Star: Op 't zelfde moment van de volftrek. te tyd, a'.s een ooftelyk ftaande Star, ftaat teegen over een oofteiyke plaats of langte graad, ftaat een Weftclyke Star teegen over een weftelyk geleegen plaats. V. Zulke twee plaatzen, verfchillen van elkander in langte graaden; juift foo veel als die twee Starren in langte graaden verfchillen; En hun uircyds verfchil is eevenrcedi? aan hun verfchil in.langte: Die ij gr. I Ooftelyker is, heeft een Star ccn uit- eerder voor fig, dan iemand die iy.gr. Wcftelyker is; de eerfte heeft by vo->rb..£i uiren in den avond,-terwyl het by den anderen nog-maar ïo uiren is. VI. De uirftonde van de culminatie der Starren, verandert alfchoonmen op dezelfde plaats blyfs, elke etmaal 3 min. 5f fee. en 54. tertien, het geene men gewoon is voor 4-min. te reekenen. VII Dat de Starren ieder etmaal foo veel vroeger A a ia  (4) in de meridiaan vcrfchynen. otitflaat uyt de loop der Aarde in haare wandelkring Ooftwaards rondom de Sonne in de tyd van een Jaar; waer van men voor een regel kan (lellen, dat de Aarde* in 73" etmaalcn van plaats verandert 72 gr.; En dat derhalven de uirtyd van de eerfte meridiaan plaats (en van alle andere plaatzen rondom de Aarde) in 73 etmaalen, 288 minuiten, dat is 4 u. en 48 m. verwyderd van de ftrcek na de Star dieze had op jen 1 Januari. Vill. Die onfeilbaere reegelmatigheid der verandering van het.Starre uir, geeft een wiste regel aan de rand, om te kunnen weeten op welke uirftoride van ieder etmaal, niet alleen de Star Sirius, maar ook ieder andere bekende Star, moet culmineren over de eerfte meridiaan lyn, en vervolgens ook over ieder bepaalde langte graad. IX. Het is derhalven geen duyftere of moeyelyke faak, om de gantfche geftalte van den Starrenhemel op een Hemelsplein te brengen, en voor 't oog te vertoo* nen'welke uirftonde de eerfte meridiaan hebben zal, terwyl ze in ieder gegeeven nacht van het gantfche Jaar, onder een van alle die bekende Starren door loopt. Deefe beginzelen zullen (foo ik achte) door niemand die de voordellen verftaat, in twyfel getrokken of teegengefprooken, veel min uyt ftrydige regels of beginfelcn weederlegd kunnen worden; En in dezelve 'veftige ik myne ftellingen en bewyzen, met of fonder welker duchtigheid, myn voofgedraagen ftuk moet ftaan of vallen: ondertüsfchen is my bekend dat ik in deefeii hebbe op- te werken tegen fterke vooroordee- len,  Ien, waer door tnyne voordracht'by cenigen wordt aangefieti als een voMaegen wonderfpreuk, en ydele nieuwigheid waervan men voc*. déelen nooit gehoord heeft,' En eenigen koomt het otgelooflyk vóór, dat de faak foo eenvoudig zoude kunnen zyn als ze door my voorgedraagen wordt ; fig niet kunnende verbeelden dat foo aangeleegen ftuk dan niet reeds voor lange bekend geweeft zoude zyn, doch hoewel algemeen bekend is dat foodaanige geveftigde vooroordeelen feer befwaarlyk te overwinnen zyn, ruft by my dit fchuldeloos vooroordeel, dat een werk van deele aard by waare liefhebbers van de Starreioopkunde niet ongunftig aangefien zal worden, maer dat dezelve, befonder daer toe verfocht zynde, het zullen verccren met hun onpartydig ondeifoek, als een ftuk aanhoorig aan de Wiskundige Weetenfchappen, in welke men weet dat geene vooroordeelen iets mogen gelden: En^ dit fpoort my aan om myne aangenaame arbeid over dëefc nattige faak te vervolgen, in de beöoging van • licht en klaarheid by te ietten aan het gemelde vertoog. Uebruyk «wi-vende van een Planeet geftel het geene beweegbaer is rondom de Sonne me lu 't midden ftaat, en waer in de Aardbol om fyne as draeibaer is, fette ik een kaerslicht in de pl ats van de verbeeldde Sonne, en het vertrek voor 't overige duyfter gemaakt zynde, is dehelft der Aardbol verlicht, en de andere helft van de Sonne afgekeerd en in het duyfter; En aldus koomt feer leevendig voor myne verbeelding, de da. gelykfche verwisfeling van dag en nacht niet alleen^ maar ook de uirtydelyke verfchyning van de meridiaan A 3 iynen  (O lynen die getrokken zyn over het Aardbolletje, tee. gens over alle vafte Staren en Planeeten, waer van de vafte Starren onderftdd worden, in een feer groot rond buyten dit Someftelzel te ftaan, elk op fyne onveranderbaere phscs: En deefe vertooning, die een kleine naebootfiag is van het geene aan den Starren, hcemel kan gefien worden, heeft aan my de altereerfte aanleiding gegeeven tot de opmerking en het begryp van myne voorgedraegen ftellingen., De plaats verandering van de Aarde van dag tot dag in lyne wandelkring rondom de Sonne, vertoont van zelve voor het oog, dat de Aarde niet blyfe in dezelfde ftreek van de Sonne af tot nae de Star S'irius, waer in ze was op den i Januari, terwyl ze de 9 gr. van Cancer doorloopt; En dat diesvolgens de middernacht ftreek van dag tot dag verandert, Ooft waards van de Sirius af; foo dat de Aarde van tyd tot tyd koomt in een ftreek tusfehen de Sonne en eenige andere Star, nae maate dat de andere Starren, Ooftelyk van de Sirius af aan het uytfpanzel ftaan; waer door ieder van die Starren, op het bepaalde etmaal de middernacht Star maakt: Deele plaats verandering acr Aarde, is dagelyl» J9/ \xSJ] 4r///» en dus 49// en 19/// minder dan een graad, en koomt uyt foo gefeid is, op 72 graaden in 73 et maaien.; dewyl 5 maal 72 gr. uytmaaken 360, en 5 maal 73 etmaalen het getal van 3 Pegafus a Starren 19 dito 't Hooft van Androtneda 7 Qctob. 1 de Gordel 20 dito —• de Voet - - J " S Novemb. Menkar 30 dito — Aldebaran 7 Decemb, ■ Rigcl jj dito 1 de Bovenfte van de drie Koningen 18 dito Hetelgeufo I Januari wederom Sirius. O) Alles behoudens naedere obfervatienjdoor bekwaeme Starrekundigen te doen, opgemaakt volgens het A 4 ' (a) Men konde bier by wel opgeeven, op welke uirtyd de eerfte meridiaan moet zyn onder de Sirius in ieder van deefe etmaalen, maar het Hemelsplein wyft dit van fig zelve, als een volmaakt Almanach , niet alleen over de vexfchyning van de Sirius, maer ook van alle andere bekende Starren.  C8) gemcene HoIIandfche Heemcisplein: En alfoo is op een welgemaakt Heemels^'ein terftond.te vinden, op welke uirftonde, niet a^een in de eerfte Januari nacht, maar ook in alle nachten van het Jaar; ieder bekende Star moet ftaan tergen over de eerfte meridiaan, en ook over elke betöndere langte graad. De eerfte aa-igenoomen meridiaan lyn der Aardbol, waer van af men de langte altyd moet tellen, op die geftelde nachten gefchooven zynde neffensfuiken Star, f 't van zelve klaar voor 't oog, dat de middernacht ftreek eeven verre verloopenis van de eerfte middernacht Star Sirius, als die genoemde Starren van dezelve af. ftaan: En dat derhalven, »ae dieeevenreedigheid, alle geftartens op andere uirftonden moeten fchynen over ieder plaats van de Aarde, dan ze fcheenen op den i januari: En de Zeeman-die deefe Starren op de aangeweefen nachten in fyne meridiaan vindt, kan daer uyt fyne middernacht gewaer worden, eeven feeker als by fyne middag gewaar wordt aan de Sonne zynde de Aarde als dan tusfehen de Sonne en fuiken Star. Als ik de Aardbol op het Planeet geftel gefchooven hebbe, neevens de graad van dp 7*>&*m Kiing waer in ze is opdien dag, en alsdan dezelve volgeBs fyne dagelykfche draei doe rond draeijen, hebbe ik de mogelykfte klaarheid voor het verftand, en als voor het oog, hoe de eèrfte meridiaanlyn van het Aardbolletje, (en foo meede ieder andere meridiaanlyn) in de gegeeven nacht van uir tot uir toegekeerd wordt nae andere Starren die Oofterlyker ftaan: De Globe Ooftwaards omgedraeid wordeude om fyne as, koomt ieder meridiaan die op dezelve getrokkeuis, (getteld 24 in ' - ' go-  (9) getal) ieder uir teegen ox»r if gr. Oofferlyker' ftreek van het Heemélrond, dan cu ftreek waer in 7.e. eci uir te vooren was terwyl men Udaer een feekere Star voor fig had; foo lang-eenige iieridiaanlyn m den avond uiren is-, verwyderd dezelve -'ah 'den'ftrcek der Sonne, maer nae middernacht naedert hen nae de Sonne ftreek, dat is.mennaédert naé de mör^nftond. ' Dit leevert een algemeen s dogh een feer eigentlyk ■en klaar denkbeeld van de faak die ik onderkomen liebbe te verhandelen: Het kaerslicht ftaande in 'tmiddcn van de wandelkring der Globe, toont voor 't oog welke meridiaan lyn der draeïjende 'Aarde, van uir tot uir in het licht koomt of verduyfterd wordt; en te gelyk welk gedeelte van den Starrenheemel, op élke uir teegens over ieder meridiaaa lyn of langte graad der Aarde ftaat, op iederen datum neffens wclke da Aarde is ia lyne wandelkring. De overeenkomft van het relatyve uir der-nacht, op welke ieder langte graad der Aarde, in den i Januari nacht nae een feekere langte graad van de Statrenheemel 'toegekeerd ftaar, terwyl de eerfte meridiaan iz uiren heefc en regt iccgcn over de aerfte meridiaan Star Sirius is, fpreekt van fig zelve; dat is te feggen, gelyk de eerfte aangenoomen meridiaan ftaat teegen over de eerfte Meetftar, Sirius, foo ftaan alle langte graaden, opdat zelve moment van de volftrekte tyd, juift teegen over elk befondere Star of langte graad van het Uytfpanzcl, en ieder van dezelve heeft fyne relatyve uirftonde,' nae maate van elks befondere afftand van de eerfte meridiaan plaats, foo als de uirring op een Heemelsplein, tot op een minuit kan aanwy. A $ zen*  C iO zettj indien ze een rond fafiaet van 3 voeten of 30 iaymmiddellyns: Om *elke relatyve uirftonden van verfchillende langte gi'aaden te vertoonen, in het vertoog eenige voorbelden; zyn opgegeeyen op pag. 17 en 18; En op delfde wyfe kan naegegaen worden v hoe de gantfche Starrenheemel rondom de Aarde fig vertoont teegen over ieder langte graad, terwyl het onder de eerfte meridiaan plaats middernacht is op elken dai»m, neevens welke de eerfte meridiaan gefchooveE wordt op een Heemelsplein ; waer door dan van dezelve openbaar wordt, hoe ieder verfchillende ïangte graad een verfchillende uirtyd moet hebben 3 nae maate van de onderlinge afftand der; Starren die over ieder plaats in top ftaan. Het geene in een afgeleegen land te onderkennen is, door waarneeminge van de uirftonde, op welke men aldaer de verduyfteringen van de fatelliten van Jupiter fiet, terwyl dezelve tot London gefien worden op 't zelfde moment van de volftrekte tyd, dogh op een verfchillende uirftonde, is niet minder klaar te fien aan ieder bekende Star, welks afftand van een andere Star die op feekere uirftondo over London moet culmineren, bekendis; De uirftonde op welke de eene Star over London moet ftaan, vergeleeken wordende teegens de uirftonde die men op het fchip heeft terwyl eene andere Star aldaar in top ftaat, kan uyt den afftand van die beyde Starren gemerkt worden hoe veel minuiten in de uirtydt de waargenoomen Star af is van de eerfte meridiaan, waar uyt dan klaar is hoe verre het fchip verwyderd is van dezelve meridiaan lyn: Deefe waarneeminge is eeven eenvoudig in baare aard en natuur als de  de waarneemingq; aan dc Maantjes van Jnpiter', En de bereekenin^ van de verfchïiende uirtyd tusfclien de plaats van het fchip en de eei'fe meridiaan plaats, is niet mindar een nacuurlyke waarieid, van zelve volgende uyt den beVenden afftand Vin die Starren van elkander, waar, uyt men weet hoe \eel minniten er verloopen moeten eer ue eene Star kan roomen in de meridiaan lyn van de andere plaats. Om dit ten klanrftcn voor te draagen dient uit exem, pel, als een voorhands en klaar gevolg van het geene gefeid is in de grondreegelen op pag. 2 en 3. Een Zeeman die terwyl hy 10 uuren had, een Staf A in de meridiaan gehadt heeft, welke hy weet in die nacht over de eerfte meridiaan te moeten culmineren terwyl het aldaar lo uuren is; En die bevindt dat hy li uiren heeft terwyl een Star B ovpv het fchip culmineert, welke 15 gr. Oofterlyker ftaat dan de Star A die te 10 uiren over de eerfte meridiaan culmineert; foodaenige Zeeman weet daer uyt met volkoomen feekerheid , dat hy 60 minuiten voorlyker in uirtyd is dan de eerfte meridiaan plaats, anders gefeid, dat hy <5o m. aavAar onder de Star A is geweeft dan de èerfte meridiaan plaats ; of dat de eerfte meridiaan nog 60 m. Ooftwaards moet draeijen om te koomen onder de Star B alwaar het fchip reeds is_ En derhalven dat hy is op 15 gr. Oefter langte van dezelve: Hy heeft 11 uiren en is onder de Star B, terwyl de eerfte meridiaan nog maar 10 uiren heeft zynde onder de Star .A, die 15 gr. Weftelyk van het fchip is vcrwyderd. Hier van koomt het algemeen denkbeeld ligtclyk en  tin feer Maar voor het vtfftand, door de befchouwinge van een beweegbar Planeet geftel waar van gefprooken is; maar -en wel opgemaakt Heemelsplein brengt door middf van de beweegbaare uirring en eea graad cirkel van de langte, dit alles voor 't oog tot op een miruit der uirtyd, en nauwkeurig genoeg tot de minui-en der langte graaden, volgens de ree. kening in de eerft gefielde grondregel. Men óeeft taafelen geweeten op te maaken, van de uirftonden op welke de verduyfteringen en weeder verlicht worden van de fatelliten van Jupiter, gefien zullen worden in de plaatzen waar die taafelen opgemaakt worden, en wel voor foo veele Jaaren in voorraad als men goedvindt: Rn alfchnon de weefendlyke loop der Maan, niet foo beftendig altyd egaal is als de fchynbaare loop der Starren, heeft men echter door groote vlyt en naarfligheid genoegfaame ontdekkingen gedaan, wat uirtyd men hebben zal op een eerft aangenoomen meridiaan plaats terwyl de Maan aldaer de meridiaan ftreek doorloopt; en dan vervolgens uyt de Maans uirtydelyke afwyKinge Ooftwaardj van de Sonne of van eenige bekende Star, aan den Zeeman een regel te leeren, waar door hy fyne waare langte kan uytvinden; het geene een ontd kkinge is waar toe, om foo te fpreeken, oneindig meer kennisfe en omflag wordt vereyfcht dan tot het middel waar van hier gehandeld wordt; En des niet teegenftaande is dat middel, in fig zelve befchouwd, eenvoudig, en klaar voor de geene die de gronden van die bereekening volkoomen kunnen bevatten, als ftcunende op Starrekundige regels van bereekening der ver-  Ci3) verandetlyke plaats van de Maan in ieder uir en mi" nnit.' Tot myn befonder gebruyk eerft een afteekening g88BJakt hebbende om de. Aardbol op 't papier te vertoanm op fyne ftandplaatzen in desfelfs loopbaan rondom de Sèfflné in de tyd van een Jaar, koomt daar op van zelve voor het oog, na welke oord en punt van d; n Starrcnhcemel, de middernacht lyn der aarde van dag tot dag gekeerd wordt, en welke geftarntens? als dan ter middernacht, of op andere uirftonden in de meridiaan en daer omtrent moeten fchynen, waar toe eenige Starren tot een fchets zyn genoemd op pag 71: Daar nae, op een ontworpen fchets van een Heemelsplein het welke ruym 30 duymen in fyn diameter heeft, een ronde plaat gepaft hebbende om te dienen als een mappa mundi, waar op aan de ï.and een cirkel is, verdeeld in tweemaal i8« graaden, draeibaer in het poolspilletje, booven over het Heemelsplein om welks rand eenige voornaame Starren genoteerd zyn, foo veel my doenlyk is, op hunne regte af-; ftanden ten Ooften en ten Weften van de eerfte me" ridiaan star Sniuo, on neevenc de-dagen van ieder maand, hebbe ik daar door foo dikwils my gelieft voor myn oogen, hoe op ieder uir en minuit van elke gegeeven nacht, de Starrenfieemel fig vertoont teegen over ieder langte graad der Aarde, door maaj. alleen de Kaart die de Aarde verbeeldt, foodaenig over het Heemelsplein te fchuywen, dat de Sinus., of een der andere Starren, op dc vacp. dag koomt teegen over de eerfte meridiaan, in overeenftemming met de uirriug tenopfichte van de uirftgnde op wel.  ke eenige bekende Star in de eerfte meridiaan moet ftaan in de gegeeven nacht: Deefe fchets van Aards» kaart, alleen ontworpen zynde om te handelen van de langte graaden, zyn daar op ook alleenlyk meridiaan lyncn en langte gr. gefield, fonder te onder fehèiuen waar men laad of water heeft, het geene gien moet gewaer worden uyt Land en Zeekaarten» welke op fuiken beftek gemaakt zyn: Behalven eeyenwel. dat et de legging van eenige notabele plaatzen met een ftip aldus O wordt aangeweefen, om door het fpannen van ten draad over dezelve, op de airring te vertoonen hot' laat het is op elk van die aangeftipte plaatfen terwyl de eerfte meridiaan lyn is onder deefe of geene Star : (&) Buyten om de Starrekaart is een Zodiacs ring, waar binnen een vafte airri:ig, om ■ affonderlyk te dienen tot aanwyzinge van de uirtyd foo als ze is rqndom.de Aarde, op 't tydittp als i de eerfte meridiaan lyn onder de Star Sirius Jtaat op den i Januari nacht", en nog daar binnen een ling van de maanden en dagen, eeven als op het gemeeae Hollandfche Heemelsplein. Om dit volkaomea hUav t« fteiicn, kunnen de volgende exempelen dienen, welke naegefien wordende op het Heemelsplein en de toepasfelyke Landkaart, door middel van de .airring en de cirkel Tan de langte graaden, de waarheid ■ van de opgegeeven faak zul. len voor oogen brengen, op een wyze die alle neeyels van twyfeiing doet verdwynen. De Star R**gni«s ondej.tf.elle te ftaan 50° 30/ Ooj- te- (b) Men onderfteld dan :'at die plaatzen op hun waai» langte in de Kaarten g;notecri zyn.  ( 15) telyker als; de Sirius die te 12 uiren in de meridiaan ftreek van London is: Iemand die dan de Sirius te ia uiren in fyne meridiaan gehadt heeft, en te 3 u. a2 nae fyne middernacht, de Regulus in fyne meridiaan ftreek krygt, is wiskunftig 500 3c' Oofterlyker als de Sirius, welke hy weet 3 u. 22 min. Weftelykvan hem af te zyn, en daer by dat de meridiaan ftreek van London te 12 u onder de Sirius is, en derhalven nog 3 u. £2. moet Ooftwaards draeijen om te koomen onder de Regulus alwaer het fchip reeds is. teegens welke het fchip weeder ja1 en 30 Oofterlyker zal gedraeid zyn, en 6 u. en 44 m. in de morgen zal bekoomen hebben : Hy heeft terwyl hy onc}e,r de Regulus is, de volftrekte tyd als London» rnaer hy is op een verfchillende uirtyd, die gepaft zynde teegens de afftand van die twee Starren, het verfchil fyner Ooftelyke langte aanwyft. Die in eenige nacht de Koornair van Virgo in fyne meridiaan vindt, 6 u. en 34 m. voorlyker in uirtyd idan de Sirius de meridiaan van London doorloopt, is fee. kcr 9 8° 30/ Ooftelyk van Londons meridiaen. Op dat wolfde cydftio van 12 u. der nacht, terwyl de meridiaan van London is onder de Sirinc, is de Star Aldebaran reeds 32° beweften London, zynde die meridiaan doorgeloopen terwyl het aldaer 9 u. 5* m. in den avond was; Die dan deefe Star te 9 u. $z m. in fyne meridiaan krygt, hebbende de Sirius in een ftreek die 320 Ooftelyker is, is wiskunftig op 320 Wefter langte van de Sirius af, die by heldere lucht door hem. ook kan geüeu wordea terwyl dezelve  C 16 ) Ve ftaat over de eerfte meridiaan lyn (c), onder welke ftreek het fchip ook zal zyn nae verloop van 128 m. dat is 2 u. en 8 min. En op .dezelfde wyze kan in ieder nacht de langte, rcekenmg opgemaakt, worden, door waerneeminge; van foodienige Starren als men verkiert of daar toe dicnüig vindt :• Ondertus. fchen dienen deefe .voorbeelden, toe een feer eenvoudige.'hetooging. varrde. feekerheid der opgegceven regel,' do\. de langte'óp zee; kan .afgemeeten wordui uyt den ftaad en uirtyd.:lyke /verfchyninge der .vafle Starren:, welker onveranderlyke afftand van eikanderen bekend en op het Heemelsplein regt aangeteekend is. - : De relatyv verfehiliende uirtyd, van de eerfte meridiaan plaats af tot over alle graaden van de langte, wordt op iederen dag aangeweefen *door het fpannen -Van een draad over een bewecgbaare uirring, waar van naeder ftaat gefprooken te werden; En dan fiet men te gelyk op de' graad cirkel van de langte die rondom de Aardskaart geitel is, op weifce langte graad dezelve Uirftonde gepaft is; En Op de'Starrekaart zal men gewaer worden, of op -fuiken langte graad, in die uirftonde eenige bekende" Rfflfiü^ *#fc liet is wonderlyk in myne oogen, dat ren foo eenvoudige faak tot hier toe niet gevallen is onder de aandacht van feer geöefïende Starrekundigen, of van de ervarendfte Zeeluyden, waar van eenige den Aardkloot in ?t geheel, en feer veele andere, ten grooten deele hebben rond gevaaren; kunnende als nog geene oorfaak uytdenken, waar door men deefe faak gehouden heeft voor een ondoorgrondelyk geheim, en felfs voor fcen pure nacuirlyke onmoogelykheid, dan alleen dat men in gebreeke gebleeven is eene der voornaamfte Starren te verkiefen tot een fichtbaar gefixeerd punt aan den Starrenheemel,van 't welke men desfelfs rondden omtrek in graaden en minuiten afmeeten en tellen kan, waar door ook alle andere bekende Starren worden tot gefixeerde meridiaan wyzers, foo als men de graaden van de omtrek der Aarde telt van eenige bekende plaats, waar van af men dan de legging van alle Landen in Kaarten gebragt heeft. Hoewel de Star Sirius niet by nacht gefien kan worden in de tyd van het jaar als de Aarde de Zuydelyke •Zodiacs teekens doorloopt, kan men des niet teegenftaande door het Heemelsplein gewaar worden, op welk uir van het etmaal de eerite meridiaan lyn teegen over die Star moet ftaan: en vervolgens kan men wel in dat Saifoenookde afmeeting der langte bereekcnen van die Star af; maar het is gemakkelyker en terftond nader voor de hand, als men van maand tot maand, de maat begint te neemcn aan eenige andere Star die op een bepaald etmaal de middernacht Star is eeven als de Sirius de middernacht Star is op den t Januari, waar van eenige tot voorbeelden zyn genoemd B 4 °2  op pag. 6, die op 't Heemelsplein genoteerd ftaan, Ik ceegen over hun befondere datum, na maate hunner afftanden van de eerfte meridiaan Star Sirius overeenkomftig met de plaats van de Aarde in de Zodiacs kring: Hier door is de bereekening en telling der graaden en uirftonden kleiner, en in ééne opflag van 't oog te fien: men heeft echter in ieder nacht geene beken, de Star juifl ter middernacht in de meridiaan; maar feeker is de middernachtlyn der Aarde gekeerd na een punt van den Starrenheemel regt teegen over de Sonne , en dit punt verloopt in 24 uiren juift foo veel Weftwaards, als de Aarde in haare wandelkring Ooftwaards voortloopt, wordende door de dag cirkel aangeweefen hoe verre de Aarde verwyderd is van haare eerfte ftand op den 1 Januari; En alfchoon men op veele nachten juifl geene Star te 12 uiren in de meridiaan vindt, kan op het Heemelsplein gefien worden op welke uirtyd de andere daar omtrent ftaande Starren over de eerfte meridiaan culmineren; het geene van dezelfde dienft is, als of er een Star ftond in het juifte middernacht punt van den Starrenheemel. By het ingaan van ieder nacht, kan mon'deLandkaarts eerfte merididan lyn leggen teegen over de middernacht Star, of teegen over het punt van den Starrenheemel het welke in regte oppofitie is teegen over de Sonne, en daar neevens de uirring op 12 uiren der nacht, waar door men voor 't oog zal hebben, op welke uirftonden de gantfche rei der vafte Starren van den avond tot de morgen fig moet vertoonen over de etrfte meridiaan plaats; En te rug of voorwaards fiende tot daar de Sirius gevonden wordt, wyft de uirring,  ring, tot op een minuit de uirftonde op wtite de ëer«" ■ fte meridiaan lyn in fuiken etmaal onder de Star Sirius en onder ieder andere Star doorloopt: Weetende dati op welke uirftonde de Sirius over de eerfte meridiaan culmineert, kan men overal waar men mag zyn, voor het oogbrengep hoe de gantfche Starrenheemel fig rondom de Aarde vertoont op dat etmaal; en op welke minuit der uirtyd elke Star in de meridiaan ftaat teegen over eenige graad der langte: een drie duyms Globe, geplaatft op een pen midden op het werktuyg, en al» lengskens rond gedraaid, vertoont feer klaar voor 't oog, hoe de Aarde van minuit tot minuit rond draait voor de vafte Starren, foo dat men fiet na welke graad van de Starrenheemel de eerfte meridiaan gekeerd ftaat op elke minuit van ieder etmaal. Het werk beftaat dogh maar alleen daar in, dat men gewaar worde hoe verre men verwyderd is van de eerfte meridiaan; en myne pooging is om te doen fien dat de Zeeman fulks op deefe eenvoudige wyze kan gewaar worden, uyt de uirtyd van de plaats op welke hy is, cn alwaar hy andere Starren in fyne meridiaan vindt, vergelykende dan fyne uirtyd en de afftand fyne waargenoomen Starren , teegens de uirtyd op welke hy voor af weet dat eenige voornaame Star over de eerfte meerpaal der langte culmineert: En dat hy fulks door middel van de opgegceven Land en Heemelkaarten, eeven als door een fchuyffchaal, al feer nauwkeurig dag aan dag weeten en voor fyn oog brengen kan, eeniglyk door het fpannen van draaden over de uirring, waar van de eene loopt over de eerfte meridiaan lyn en over de middernacht Star of over het middernacht punt, en de B J aa-  (26) ■andere ovw de uirftonde die hy zelve heeft en over de Sta die hy waarneemt, welke ;dan de verfchillende uirtyd, en te gelyk den graad fyner langte aanwyft; Waar toe ook behoort dat men wel begrype dat het maar .eenmaal in een jaar gebeuren kan dat eenige Star op de bepaalde uirftonde kan ftaan teegen over dezelfde langte graad: In de voorgaande nacht, is die Star op na by 4 min. laatcr uirtyd in dezelfde meridiaan ftreek geweeft, en in de volgende nacht zal ze na by '4 min. vroeger aldaar fchynen, foo als te lien is door het pasfen van de Landkaart of Gra^dcirkel, over de voorgaande en volgende datums: En dit kan de Zeeman meede dienen, wanneer hy in aan eenvolgende nachten fyne waarneemin^ doet aan dezelve Starren, lettende als dan op het onderfcheid van de uirverandering die fyne vordering na het Ooften of na het Weften natuirlyk veroorfaakt, foo als aan alle Stuirluyden bekend is. Hier by moet gefegd worden, dat ten meeftendienfte van den Zeeman gevoeglykft vinde, dat de Hee« melkaart waar op de dagen van het jaar rondom in een cirkel genoemd worden, gelyk ook de Graadcirkel van de Starrenheemel, beneedenft en vaft geplakt gelegd worde (ƒ), en daar booven de draaibaare Aardskaart verdeeld in 24 meridiaan lynea, en met parallel cirkels van 10 tot 10 graaden, om welks rand is een graad cirkel van de langte, gereekend Ooftwaards en Weftwaards van London, volgens het beftek in het Vertoog gemeld, gelyk de graaden van het Starre rond meede (/),Men fiet dat ik hier aftreede van het geene in het Vertoog oppag. 41 gefegd is, waar toe meene goede reeden t» 2yn, maar dit geeft geene verandering in de faak zelve.  (*7) meede aldus gereekend worden van de Sta* Sirius afl En dat dan ten derden, een doorgefneeden bew^g. baareJ Horizon of Uircirkel, waar op 24. meridiaan fL nen geteekend, en ds uiren van 5 tot 5 minuten vet; 'deeld' zyn, tusfchea die beyde Kaarten gelegd worde, draaibaar om het poolspilletje, op datze toegepafï; kan worden tót iéder dag van het jaar en tot ieder Star: De omtrek der vafte Heemelkaart, i.00 veel groter zynde dat desfelfs graad en dag cirkels blyven uytfteeken buyten de ronde Aardskaart, verfchaft fulks het gemak dat men de betrekkelyke meridiaan lynen van den Starrenheemel en van de Aarde, altyd te gelyk voor oogen heeft; En de uircirkel op de beV/cégbaare Horizon, foo veel grooter te maaken dat dezelve buyten om de cirkels van beyde Kaarten loopt, is van befondere dienft; men heeft daar door de graad cirkels van beyde Kaarten, altyd voor 't oog blootleggen, terwyl men de draad fpant over de uircirkel, die dan des te grooter zynde, de minuiten der "uirtyd des te onderfcheidener vertoont:Het geeft veel klaar. heid als men de eene helft van de uirring een weinig bruyn affet, om de nacht uiren re verbeelden van 6 uiren des avonds tot 6 uiren in de morgen, in tcegenftellinge van het andere deel, dat wit gelaaten zynde de dag uiren verbeeldt: men heeft daar door terftond voor 't oog hoe de halve Aardbol van dag tot dag in de nacht uiren na een feeker oord van den Starrenheemel gekeerd is, en de weederhelft in het licht van de Sonne ; En hoe de uirtyden van licht en duyfter, van graad tot graad en van minuir tot minuit verwisfelen, terwyl ieder 'langte graad der Aarde, vaa den eenen Star  (»8) £tar draait m den anderen: men kan er meede door "gew*« worden, welke Geftarntens des avonds aan de O^fterkim moeten ryfen, en welke aan de Wefterkim ondergaan; en hoe de opgaande Starren op hun befondere uirtyd in de meridiaan lyn moeten koomen over ieder plaats die op de mappa mundi aangeftipt is. Het eene en andere zal den Zeeman de verlangde dienft doen, en het werktuig zal hem van zelve doen fien, hoe de Starren fig voor hem moeten vertoonen op fyne gegifte langte, die dan getoetft kan worden aan de juifte uirtyd op welke het fchip onder die Starren doordraait; het welke niet zal feylen in aan te wyzen of fyn gegifte beftek nauwkeurig zy: op de Horizon moeten ook de Compas ftreeken geftekTworden, dié tot 3a in getal, de eene van den anderen in uirfyd 45 minuiten, en in langte 11 gr. ij min. verfchillen, en den ftreek der Starren aanwyzen, waar aan hy ook doel kanneemen, fiende te gelyk in welke ftreek de Sonne van hem is: Deefe ftreek van de Sonne kan hy peylen reeds van de middag af waar door hy fyne waaxe uirtyd weet; kunnende op het Heemelsplein ook gewaar worden hoe veel fyne middag verfchilt van de middag der eerfte meridiaan; Eu fyne Aardskaart van uir tot uir over de Starrekaart Ooft waards verfchuywende, foo is terftond voor 't oog, neffens welke Star of punt van den Starrenheemel fyne meridiaan ftreek moet zyn op iedere uirtyd, van den middag af, tot dat hy in den avond het geficht krygt van de Starren, welker afftand van de Sonne ftreek en ook van het middernacht punt te fien is op het werktuig. Indien de Zeeman op Ooftcr langte is, kan hy op 't Hee-  (29) Heemelsplein fien hoe veel tyds de Starren die voor h?m elimineren, nog moeten voortloopen na het Westen, eerze van fyne meridiaan flreek of langte graad, kunnen koomen booven de eerfte meridiaan ftreek welke op de bekende uirftonde onder eenige Star moec zyn 'die na eevenreedighcid feo veel agterlyker is ia de uirtyd als het fchip: Én indien hy op Wefter lang-, te is, koomt een Wcftelyk ftaande Star voor hem na dat ze reeds de eerfte meridiaan op de bekende uirftonde docrgeloopen is: Hy heeft dan den draad die over de Landkaart loopt flegts te fpannen op de uirtyd diehy zelve heeft en over de waargenoomen Star, die aanwyft hoe verre hy verwyderd is van de eerfte meridiaan, die een andere uirtyd heeft, naeeventeedigheid foo veel voorlyker als het fchip van dezelve Weftelyk verwyderd is. Men kan tot deefe wyze van langte meeting, dus gebruyk maaken van den gantfehen rei der bekende vafte Starren, welke geduireude den geheelen nacht van den avond af tot den morgen in de meridiaan van den Zeeman verfchynen, en fulks wordt door de werkinge met rre* Hsem-icpioïn on d© eucpasfelyke langte Kaart, met de uirring, duidelyk voor het oog vertoond; mits altyd in gedachten houdende dat de eerfte meridiaan toegekeerd moet zyn na de uirftonde die men weet dat ze hebben moet terwyl ze onder eenig* bekende Star doordraait in de gegeeven nacht: By voorbeeld, men brenge de Aardkaarts eerfte meridiaan lyn den i Januari nacht teegen over de 9 gr. van Cancer alwaar de Sirius fyne plaatsheeft, en fchuywe de uirring daar booven op 12 uiren der nacht ^ wan-  ( 30 ) Wanneer men de fchoonfte conftellatie fier, van veele groote Starren die immer gefien kan worden: Terwyl de eerfte meridiaan, in dea avond onder de Star de Gordel van Andromeda doorliep, was het aldaar* 6 u. 17 m., en er moeiten nog 5 u. en 43 m. verloopen eer die meridiaan kwam op ïa u. onder de Sirius: Het was aldaar 8 u. 12 m. als de Star Menkar in de meridiaan ftond, en 9 u. 52 m. als Aldebaran dezelve meridiaan doorliep, foo als dit aangeweefen wordt door den draad te fpannen over die Starren: Terwyl de eerfte meridiaan vervolgens 12 uiren heeft en onder de Sirius is, ftaat'de Gordel van Andromeda te 6 u. 17 m. over een fchip het geene is op 8f° 40/ Wefter langte, en de Sonne ftreek is na by 95° Weftelyk van het zelve: Een uir daar na is de Sonne 150 Weftelyker van het fch-'p geweeken , en het zelve is 150 nader aan de middefnacht Star gekoomen: Dit is onfcheidbaar van elkander, en vertoont fig op het vereyfehte Heemelsplein, als een nabootfing van de weefendlyke verfchyninge der Sonne en Starren, in ieder etmaal rondom de Aarde, op de uirtyden van elke graad der langt»? l£De genoemde en meer andere Starren zouden in eene heldere avond op het zelfde fchip kunnen waargenoomen worden, waar door by het fpannen van een draad over het Heemelsplein, telkens op de uirring aange•weezen wordt hoe verre het fchip in de uirtyd af is van de middernacht Star, en te gelyk hoe verre het verwyderd is van de middag ftreek der Sonne: En deefe waarneemingen moeten op gelyke wyze plaats vinden van etmaal tot etmaal j de eerfte meridiaan ge- fchoo-  (30 fchooven zynde over een Star welke uirtydelyke ver-, fchyninge over dezelve bekend is, leevert opening van de gantfche faak, terwyl bekend is dat ieder vafte Stars uirtyd over de eerfte meridiaan, op 't Hetmelsplein te leefen is, enkelyk door den draad te fpannerj over iederen Star neffens den datum die men heeft. Ten laatften voege ik hier by nog dit voorbeeld: Men weet nu met feekerheid, door de waarneemingen aan de fatelliten van Jupiter, dat Kingfton ia Jamaica geleegen is 77 gr, We/Ier langte van London, door dien het uirverfchil van die twee plaatzen is 308 minuiten, makende 5 u. en 8 min.: Het Eylandje St. Paulus. in de groote Zee tusfehen de Caap de Goede Hoop en Java, onderfteld zyne te leggen op 76 gr, en 30 m. Ooiier langte van London, verfchillen Kingfton en St. Paulus, op 2 min. na eevenveel in uirtyd van Londons meridiaan lyn, door dien hun verfchil ia langte, des eenen Weftelyk, en des anderen Ooftelyk van London, niet meer is dan een halve graad: Het uirverfchil van Kingfton tot op London is 308 m. en dat van London tot op St. Paulus 30Ö m., foo dat het uiivoifohii van Kingfton tot on St- Paulus is 614 m, maakende 10 u. en 14 m. welke St. Paulus voorlyker in uirtyd is dan Kingfton. Gefteld dan dat de verduyftering van een fatelliet van Jupiter, tot London gefien wierde in de 1 Januari nacht prascys te ia uiren, terwyl de Planeet op dat uir te gelyk met de Star Sirius in de meridiaan ftond, en dat men die verduyftering ook fag tot Kingfton en op St. Paulus, zoude men te Kingfton de uirtyd hebben van 6 u. 52 m. in den avond, en aldaar de Voet van. Andromeda door de me. ddi'  C30 ridiaan fien loopen te 7 u. en 10 m.; En op St. Paulus zoude men hebben j h. en 6 m. in de morgenHond, en aldaar culmineert de Star van de Leeuwsjfteert: Te Kingfton zoude de Planeet gefien worden in 't O t Z, en op St. Paulus in 't W t Z, beyde ruym i ftreek zuydelyker. Het is van zelve klaar, dat op de relatyve uirtyden van die twee Plaatzen, alsdan geene andere vafte Starren in hunne opfichtelyke meridiaan lynen kunnen ftaan, dan de fulke die 153° en 39/ in langte van elkander afftaan aan den Starrenheemel; En dat op ia u. geene andere Star in Londons meridiaan kan ftaan, dan die 77:J Oofielyker ftaat als de meridiaan van Kingfton, en 760 30 m. Weftelyker als de meridiaan van St. Paulus: De Voet van Andromeda die over Kingfton culmineert des avonds te 7 u. en 10 m., is ten opfichte van de meridiaan lyn van St. Paulus, na by den ondergang in 't Wellen; En de Leeuwsfteert die over St. Paulus culmineert te 5 u. 6 m. in de morgenftond, is ten opfichte van Kingfton maar weinig boven de Ooster kim gereefen, en zal op fyn beurt over Kingfton culmineren al» ai. s.koomon i3 tot 5 u. en 6 m. in den morgenftond: Op de Caap de Goede Hoop zoude de verduyftering van de fatelliet gefien moeten worden te 1 u. en ruym 25 m. na de middernacht, onderfteld zynde dat die Caap geleegen is op 210 20/ Ooster langte van London; en aldaar kan op die uirtyd geen andere Star in de meridiaan ftaan, dan die 21» en 20/ Ooftelyker aan de Starrenheemel ftaat, als de Star die te 12 u: in de meridiaan van London is, zyndë de Sirius reeds ai» en 20/ ten Wellen van die Caap. Hier  (33) Hier uyt gcblykt onweederfpreekelyk, de eevenreedig. heid van het uirverfchil der culminatie van befondere Starren over befondere langte graaden , na maate van den afftand der plaatzen op de Aarde en der Starren aan het Uytfpanzel, ioo als de volkoomen gelykenis van dien voor het oog koomt door middel van het Heemelsplein, het geene wel opgemaakt zynde, een onbedrieglyke aanwyzer is, van de uir e/i minuit op welke ieder bekende Star, in elke etmaal van het Jaar moet culmineren over de eerfte meridiaan lyn niet alleen, maar ook over ieder befondere langte graad rondom de Aarde; Het is als een keeten, waarvan men maar eene fchaakel behoeft te kennen orn ze alle te kennen; En daar door is voor de hand, hoe aan alle de andere Starren foo wel als aan de Sirius, fonder moeite gefien kan worden over welke verfchil' lende langte graaden der Aarde dezelve moeten ftaan, op het zelfde moment der volftrekte tyd, als de eene of andere bekende Star in Londons meridiaan is geduirende de gegeeven nacht. Het Heemelsplein met de bewerkinge van de langte cirkel op de mappa mundi, en de beweeghaare uirring, is in deefe obfervatie van de uirtydelyke verfchyninge der vafte Starren, van gelyk gebruyk en feekerheid, als de taafelen van de Connöisfance des Temps in de waarneeminge van de > fatelliten van Jupiter (g). C De (g) Indien het geval'gebeurde dat men op den i Januari ttaeht te 12 uiren, de Planeet in Londons meridiaan vond, en als dan een verduyftering van een der fatelliten voorviel, •zoude men op het zelfde aogenblik de langte meeting kun* «en  (34) De waarneemers hebben flegts hunne uirftonde van de verfchyninge te obfervcren, en ze vinden het ge* fochte verfchil der uirtyd; de eene door middel van die taafelen, en de andere op het Heemelsplein; het welke by ondervindinge zal geblyken indien men maar fuiken inftrument vervaardigt ; En ik maake geen fvvaarigheid om als een Heilige waarheid te feggen, dat myne opgemaakte fchets van foodaanigen werktuig, in de applicatie tot alles wat in deefen tot vocrbeelden bygebracht wordt, hooftfaakelyk volkoomen beantwoordt aan de opgegeeven Methode om in icderen nacht op zee de langte graaden te kunnen w-eeten, foo ais aan elk die het fiet, geblyken kan. Het kort begryp en het eynde van al het mcermaalen gefegde, koomt uyt op deefe feer eenvoudige regel. De eerfte meridiaan is onder de Star A op fuiken uirtyd , en dit weet men voor af. Het fchip is onder de Star B op fuiken uirtyd, en dit fiet de waarneemer. ! Die twee Starren ftaan van elkander in langte b. Vi ga* en 30/ en dit is te leefen op het Heemelsplein, of in een Taafel. Gevolgelyk is hun uirtyds verfchil 12a minuiten, of 2 u. en 2 m.: en dit wyft de uirring, gelyk ook van zülve bekend is. Ergo het fchip, of de plaats waar mcujs, verfchil£ vari de eerfte meridiaan, ia2 m. in uirtyd, en 300 en 3c/ in langte. Een iiente werk (lellen, foo wel aan de vafte Starren als aan defateliiet, en beyde obfervatien zeuden overeenkoomen-' om dezelfde waarheid te bewyzen.  C35) Een Zeeman die van het begin fyner reyfe, van dag tot dag by aaneenfchakeling op fuiken wyze fyne be» ftek nagaat, verlchuyvende de Landkaart; teegens dett avond neevens den dag der maand, zal niet behoeven te dooien in 't onfeekere; Hy zal in den avond de va<* te Starren vinden op de uirtyd die fyne langte graad moet hebben* Hebbende nu de gronden en reedenen myner voorge* draagen Mochode, in foo klaaren, en foo ik achte, voor den kundigen to genoegzaam licht gefield, althans foo verre het my als nu muogelyk is te doen fonder het meergemelde werktuig door gefneeden plaaten teffens aan het publyk te vertoonen, het welke ren onvolmaakt ftuk en flegts een ontwerp zynde, geene plaats mag vinden, foo lange de afftand of langte der Starren niet feekerder kan opgegeeven worden dan ze door my geweeten wordt, is myn gedienftig verfoek als nog , dat de liefhebbers van deefe Weetenfchap en in 't befonder de hooggeachte Genootfchappen van fraeije Studiën, en ook de ervaarene Zeeluyden myn werk gelieven te vervaardigen met hun onderfoek; mocht het zyn dat iemand reeden vond om het teegen te fpreeken en af te keuren, het zy als geveftigd op onvafte gronden, of als oadoenlyk in de praöyck, Hy onderrechte my en andere van myr.e doolinge of misvatting , of verbeetere het geene fulks noödig heeft, ter bevordering van foo hoog aangeleegen faak als in dcefen verhandeld is; blyvende verlangen na het oordeel van des kundigen. Hier meede, vaar wel gunfiigé leefér, en houd de misflagen die gy in myne opgaave der langte graaden C 2 van  Van de Starren; of van de minuiten der uirtyd mocht ontdekken, ten goede! De algemeene voorgedraagen leerftellige regels waar 'op myn werk alleen doelt, worden daar door niet losgemaakt of veranderd, foo als ieder begrypt; maar het werk moet fyne volkoomendheid erlangen door een welgemaakt". Heemels. plein, waar op ieder voornaame Star gefield is op fyne waare langte; het welke opgemaakt zynde met de netheid als de graadtallen op MathemanTdie Inflrumenten geteekend worden, zal «ie meeting der langte, van dag) tot dag f»cr juifl en klaar voor oogen .leggen. T O £ M A A T. I. Op alle plaatzen welker waare langte nu bekend is, b. v. tot Kingfton, kunnen onfeilbaare proeven genoomen worden over deefe opgegeeven Methode van de langte meeting. n. Indien uyt de Oofl en Wefl Indifche Colonien berichten gefonden (wierden, van de uirftonden op welke eenige voornaame Starren aldaar in top ftaan in eenige bepaalde nachten, zoude men daar uyt, tot London en overal elders, het verfchil der uirtyd, en vervolgens de Ooftelykc of Weftelyke legging van alle die plaatzen gewaarworden: met'gelyke feeker heid als men eeniglyk uyt de hoogte welke die Starren aldaar booven de kim ryfen, weeten kan hoe verre die plaatzen Zuydelyk geleegen zyn van Londons parallell yn af. III. Ia-  ( 37) III. Indien men' op die plaatzen voorfien waare van het benoodigde Werktuyg met de onderrechting over het gebruyk van dien, zouden de Inwoonersaldaar, weederkeerig kunnen weeten op Jwelke waare langte dezelve geleegen zyn. IV. De natiën die den piek van Teneriffa of eenige andere plaats voor eerfte meridiaan hebben aangenoomen, en die in gebruyk hebbende langte graaden van daar Ooftwaards geheel rondom de Aarde te tellen tot 360, na welk beftek hunne Kaarten gemaakt zyn, kunnen fig deelc opgegeeven Methode om de langte op Zee gewaar te worden, ten nutte maaken, door op de Starrekaart de langte der Starren te reekenen van de Sirius af, en van daar de graaden geheel rond te {tellen tot 360: En alfoo kan elk Zeeman blyven by fyne gewoone meeting cn bereekening der langte va» hunne aangenoomen eerfte meridiaan plaats af. HET ZY EEN VRAAGSTUKV V. Een Zeeman b. v. die op den i Januari nacht gezeild is Weftwaards van onder de eerfte meridiaan, en in den avond van den if der maand fyn gegifte beftek begeert te toetzen, weetende dat in die nacht de eerfte meridiaan 11 uiren heeft terwyl dezelve ftaat onder een Star A, (de Sirius) (ft) en bevindende fig terwyl hy 8 u. en ja m. heeft onder een Star B (Al- de- (Ji) Ik ftelle hier het ronde getal van 11 uJfchoon het in der datd 11 u. enTjFfeconden moet zyn.  ( 3«) debaran) die 32 gr. Weftelyk van A afftaat; Vraageï wat kenmerken die Zeeman booven deefen noodig heeft, om met feekerheid te weeten dat hy 1&8 minuiten agterlyker in uirtyd is dan de eerfte meridiaan; en dat hy derhalven 32 gr, van dezelve af, na hec .Wetten gevorderd is.