WERKEN
VAN HET
AMSTELDAMSCH DICHT-
E N
LETTEROEFENEND GENOOTSCHAP.
(PRESENT EXEMPLAAR.)
II. DEEL. *






W E R K E JN
VAN HET
AMSTEXi>AMSCH BICIIXXEÏÏERQEPENENI) GENOOTSCHAP.
te AMSTEX.BAM Bij
MASTINUS J3E BHIT1JX.






DEN
WELEDELEN
> BESGHERMHEEREN
VAN HET
AMSTELDAMSCH DICHT-
E N
LETTEROEFENEND GE NOOTSCHAP,
WORDEN
*2 ' ï>£$-



DES ZELFS
WERKEN,
*1ET DE HARTELIJKSTE ERKENTENISSE EN EERBIEDIGS TE HOOGACHTINGE, DOOR HET ZELVE
OPGEDRAGEN.
VOOPv-



VOORBERICHT.
Toen wij, in den Jaare 1789, het Eer/Ie Deel onzer Dicht' en Letteroefeningen in het licht gaven, deelden wij onzen Leezeren een omftandig bericht mede, van alles wat, met betrekkinge tot de oprichting van ons Genootfchap, als ten aanziene van deszelfs toeftand en verrichtingen , tot op dien tijd, was voorgevallen. Die fchikking, zoo gepast om een zaakelijk denkbeeld te verkrijgen van alle onze kunstmaatige Handelingen , en als zodanig onzen Dichtlievenden Landgenooten ook zeer wel bevallen zijnde; zullen wij andermaal volgen, en bij de afgifte van •dit Tweede Deel onzer Oefeningen , een beknopt verflag mede deelen , van den letterkundigen ftaat en der verdere gefchiedenisfen van ons Genootfchap.
Ondanks de onrustige tijden, welken wij — zelfs bijna van de oprichting des Genootfchaps, in den Jaare 1784, af, beleefden ; was de zucht tot het beoefenen der Dichtkunfte, en eenige daar mede gepaard gaande Wetenfchappen, bij de onderfcheidene Leden fterk genoeg, om hunne poogingen naar het eenmaal vastgefteld doelpunt des Genootfchaps te richten. Nu en dan gevoelde men zeker wel, dat het, over 't geheel genomen, geen tijd van zin* 3 gw



-vi VÖO'RBERJC H T.
gen was ; nu en dan vondt men zich op de Jaarlijkfche Vergadering wel eens te leur gefield , wanneer men, bij gebrek van voldoende Antwotorden of Verzen, op ftoffen die het Genootfchap gaarne goed bewerkt zoude gezien hebben , gecne bekrooning doen konde. Dan, daar dè laatstgenoemde omftandigheden ook in rustiger tijden zouden kunnen pkats vinden ; en daar men , ten 'opzichte van de eerfte, geduurig op beter tijden bleef hoopen, zo fchecn een en andere omftandigheid, eindelijk door de gewoonte, ais mede door de voorbeelden van andere Maatschappijen in ons Vaderland, telkens minder fmcrtelijk te worden.
Toen in den Jaare 1788 , den 6dc" van Bloeimaand , de Jaarlijkfche Vergadering gehouden, en door dén Voorzitter jan jórdëns , met een Dichtftuk , de Dichtkunst en de V1 iendfehap ten onderwerp hebbende, geopend iverdt; was cp de prijsiloffe : Tafereel van de echte Nedcrlandfclie Zeden , één enkel 'en onvoldoend Dichtfiv.k ingekomen. Cp de Theörerifche Prijsvraage: het waare verhevene in de Dichtkunst, geflaaft door voorbeelden uit Vaderlandfche Dichtcren, was geen enkel ftuk ontvangen ;• doch de vraag: wegens de 'beste wijze om Burger Tooneclfpckn voor btjte Natie te vervaardigen , die een' rechtfi'reckfchen Invloed op de burgerlijke Zeden lubben ; was door den Heere alexa&-
ür.R



V O O R B E R I C H T. vn
d£r jjenJas'iin fardön, zódanig beantwoord; dat men aan denzelve'n , onder voorwaarde van eenige verbeteringen f eene buitengéwoóne zilveren Medaille kond> toewijzen: Welke Verhandeling wij voorneemens zijn, in den eerstvolgenden Bundel te plaatfen. — Nog minder gelukkig, flaagde men, in het volgend Jaar, den 5de" van Bloeimaand 1789; toen de Voorzitter dier Vergadering, arend fökke, simonsz. dezelve opende met eene Verhandeling, over het natuurlijk der Ziele eigen dichtvermogen , 't welk tin toets/leen van het dichterlijk fchoon , door alk Eeuwen geflrekt heeft, en -waarop de Kunstrechters doorgaands hunne " gewijsden gegrond hebben. Men was toen verpligt, de telkens zonder vrucht opgegeeven prijsftoffe: hetwtiare verhevene in de Dichtkunst, enz. in te trekken: terwijl de Prijsftoffe: de Lof van den Vadedandfchen Landbouw, in het viertal toegezonden Dichtftukken, niet fchoon genoeg bezongen Was , om aan één van dezelve eene Medaille tos te wijzen.
Beter flaagde het Genootfchap het volgend Jaar in dcszeïfs verwachting, nadien het zkh toen in Haat zag gefteld, om eene dubbele bekrooning te doen. De Jaarlijkfche Vergadering , op dên 4dcn van Bloeimaand 1790, met eenen Lierzang , behelzende den Lof der Luiheid, * 4 deer



vin VOORBERICHT.
door. den Voorzitter G', brender h brandis geopend zijnde, blonk de Lof der Naarftigkeid, in twintig ingeleverde Dichtftukken zoo wel uit, dat men aan den Heere Mr. abraham vereul , de uitgeloofde gouden eh zilveren Eerpenningen konde toewijzen ; Wordende het Dichtftuk van den Heere 'mr. jan jacob vereul , met eene buitengewoone zilveren Medaille bekroond, en dat van den Heere willem van de velde waardig gekeurd , om als accesfit gedrukt te worden. Deze vier Hukken openen de Prijsverzen van dezen Bundel, terwijl de Lierzang, bij die gelegenheid uitgefprooken, het flot der Mengeldichten uitmaakt.
Behalven in deze Prijsverzen , vondt het Geiiootfchap zoo veel genoegen in één der toegezonden Verhandelingen , op de uitgefchrevene prijsftoffe: het verband tusfehen de Muzijk en de Dichtkunst • dat zij aan derzelver Schrijver eene buitengewoone zilveren Medaille toekende, indien hij zich binnen zes weeken bekend maakte , en met Beftuurderen mede wilde werken , tot oplosfiiig of wegneeming van eenige bedenkingen. De Heer jan robbers, Organist en Klokkenist te Rotterdam, maakte zich als . Schrijver binnen den bepaalden tijd bekend , en ontving de Medaille, zullende die Verhandeling mede in het volgend • Deel geplaatst worden. Even



VOORBERICHT. ix
Even gelukkig flaagde men , ten opzichte van de opgegeevene prijsftoffe voor een Dichtftuk, op de Jaarlijkfche Vergadering den 3den van Bloeimaand 1791. De Befchermheer Mr. cornelis van lennep opende, als Voorzitter , die Vergadering , met eene Verhandeling over de plaatfcn welken in vondels Gijsbreclit van Aemflel, naar virgilius gevolgd zijn: en bekroonde vervolgens den Heere Mr. jan jacob vereul met de gouden Medaille, wegens zijn ingezonden Dichtftuk: jacob cats , in drie Zangen. En met betrekking tot de Theöretifche {toffe , werdc in het volgend Jaar, den 8ttea van Bloeimaand 1792, naa dat de Voorzitter martinus nieuwenhuizen , de Vergadering met eene Proeve over de Romance, geopendhadt, den gouden Eerprijs toegewezen, aan eene Verhandeling van den Heere Mr. maurits cornelis van hall, over de vereischten van het Hekeldicht. Beide deze laatstgenoemde ftukken worden in dit tweede Deel gevonden.
Minder gunftig was het bericht, dat men op de laatstgehoudene Jaarlijkfche Vergadering , den jden van Bloeimaand 1793, konde mededeelen. De Voorzitter samuel elter , opende die Vergadering met een Onderzoek, of de Theöriè'n aan de Dichtkunst mier voor- dan nadeel toebrengen • waamaa bleek , dat zo min op de eenmaal opgegee-
vene



x VOORBERICHT.
vene Prijsftoffe, nehemia, als op de andermaal uiigefchreve PrijsftofFe : de Schepping , bij het Genootfchap eenig voldoend Dichtftuk ontvangen was. Als mede dat op de Theöretifche ftoffe : welk een invloed hebt en de Nederlandfche Redenrijkeren, voornamenlijk op onze Taal- en Dichtkunde gehad ? geen eenig ftuk was ingekomen ; blijvende deze laatfte vraag andermaal opgegeeven, om te beantwoorden voor den iften van Wintermaand, dezes jaars 1794, wanneer men ook Diehtftukken, op de Prijsftoffede Schepping verwagt: zijnde, om in Bloeimaand aanftaande, te beöordeelen, voor Dichtftukken opgegeeven : deMode , Hekeldicht, benevens nehemia. En tot eene Theöretifche ftoffe: Eene Dichtkundig Wijsgeerige (AËsthetifche) beöordeeling van klopstocks Mespas.
Deze fchets van 's Genootfchaps handelingen zal genoegzaam zijn om onze Leezeren te overtuigen, dat het aan 's Genootfchaps ijver niet ontbroken heeft, om de Dicht- en Letteroefeningen in ons Vaderland, door het uitloven van Eerprijzen, en het bekroonen van goede Hukken, zo veel mogelijk te bevorderen. Alleen moeten wij hier nog melden: dat men, na eene driemaal herhaalde y doch vruchtelooze opgave , van de Theöretifche ftoffe: de tegenwoordige ftaat der Nederduitfchs Letterkunde in
ons



VOORBERICHT. xi
ons Vüderlqnd , goedgevonden heeft , dezelve in te trekken, even. als met den Lof van den Faderlandfchen Landbouw, en andere reeds gemelden, gefchied is.
Geduurende de laatfte Jaaren verloor het Genootfchap, door den dood, eenigen van deszelfs waardige Leden , die zich door hunne kunde en ijver, bij hetzelve zeer verdienstelijk gemaakt hadden: namelijk , de Heeren simon appel, Oud-Burgemeester van Purmerende ; Mr. willem hendrik sels , Auditeur Militair van het Garnifoen te Amfteldam , en cornelis van engelen, Ond-Leeraar der Doopsgezinden te Leijden ; maar voorimmelijk twee van 's Genootfchaps - Beftuurderen , namelijk jan hugli , en Dr. m. nieutoenhuizen- , de eerfte den z^™ van Grasmaand 1791, en de laatfte den 6den van Lentemaand 1793. Daar 'er eenige Dichtftukken van laatstgemelden, benevens eene opheldering van het IJ-godinnentimmer ,in dezen Bundel voorkomen, zo moeten wij, ten opzichte van do laatfte, alleen nog doen opmerken: dat men, fcdert eenigen tijd, in de gewoone Vergaderingen zich heeft bezig gehouden, met het beöordeelen en voorlezen van antonides JJfiroom. Dat de aanleiding tot het opftellen dier opheldering, in de Vergadering van Sprokkelmaand 1793 genomen werdt, en het ftukjen zelve maar weinig dagen vóór
het



xii VOORBERICHT.
het overlijden van den Heere nieuwenhltzen gefchreven, en eerst naa zijnen dood , bij het Genootfchap gelezen is, welke het om die reden, ten ilotte van dit tweede Deel bepaald heeft, met herinnering dat 'er zeker nog de laatfte hand niet aan gelegd was; wordende hetzelve gegeeven, zo als het gevonden is.
Dit, waarde Leezer! meenden wij u voorüf te moeten berichten. Gebruik het werk verder tot uwe uitfpanning en ter onzer aanmoediging. Niets zal ons aangenaamer zijn, dan dat onze poogingen, door befcheidene Dichtbeminnaars, uit het waare oogpunt belchouwd en beoordeeld worden.
IE*



LEDEN
DES
GENOOTSCHAP S.
BESCHERM HEEREN.
De Wel Edele Geftrenge Heer
Mr. CORNELIS van LENNEP,
Oud Schepen en Oud Raad der Stad Amfleldam , Baüluw en Dijkgraaf der Watergraaffche Meer: Direcleur van de Hollandiche Maatfchappij der Wetenjclïappen te Haarlem , en vr.n de Zeeuwfche Maatfchappij der Wetenfchappen te Vlisfmgm ; Lid van de Maatfchappij der Nederlandfche Letterkunde te Leijden ; van het Genootfchap tot vlijt vereenigd te Utrecht; en van de Maatfchappij ter bevordering van den Landbouw tc Amfleldam ; Direfteur van het Kweekfchool der Zeevaartt enz. Den 6den van Zomermaand, 1785.
De Wel Edele Geftifenge Heer
Mr. CORNELIS van der HOOP, Gijsbertsz,,
Oud Raad en Oud Voorzittend Schepen der Stad Amfteldam; Directeur van de Hullandfche Maatfchappij der Wetenfchappen te Haarlem : Lid van het Provintiaale Utrecht/che Gencot* fchap, en van de Maatfchappij ter bevordering van den Landbouw te Amfleldam. Den 2^» van Oogstmaand, 1785.
II. DEEL, * * SE-



xiv LEDEN
BESTUURDERS.
GERUIT BRENDER a BRANDIS.
Tc Amfleldam ; Lid van de Hollandfche Maatfchappij der Wctenfchappen te Haarlem : van het Zeeuwfdu Genootjdiap der Wetenfchappen te Vlisfingen : van de Maatfchappij der Nederlandfche Letterkunde te Leijten, en van de Ltijdjdie , Rotterdam/die , Goudjche en Utrecht fche Dicht- en Letteroefenende Genootfchuppen. Secretaris van de Maatfchappij: tot nut van 't Algemeen. Den 23^" Van Wijnmaand. 1783.
JAN JORDENS.
Te Amfleldam; Lid van het Genootfchap: Kunst wordt door Arbeid vtrkreegen te Leijden , en van het Genootfchap : Hier na volmaakter te Amfleldam. Den 2ille» van Herfstmaand. 1784.
AREND FOKKE, Simonsz.
Te Amfleldam; Lid van het Genootfchap: Studium Scientiarum Genitrix, te Rotterdam. Ben si1*1-» van Herfstmaand. 1784.
S A M U E L ELT ER.
Kapitein der Schutterije, en Notaris te Amfleldam. Den 4<^n van Grasmaand. 1786.
WILLEM van de VELDE.
Lid van het Genootfchap : Hier na Volmaakter , te Avflel* dam. Den 3den van Louwmaand. 1786.
Mr.



des GENOOÏSCHAPS. xv
Mr. JAN JACOB V E R E U L. Advocaat te Amfleldam ; Lid van het Genootfchap : Kunst wordt door arbeid verkregen te Leijden , van Studium Scientiarum Genitrix te Rotterdam, van het Utrechtsen. Dichtgegenootfehap: tot vlijt vereenigd; en van de Kamer van Rhetorica , te Gouda , daar men fchrijft: uit jonjle begrtepsn. Den iften van Zomermaand. 1790.
MEDEBESTUURDER,
Buiten de Stad, als
MEDEOPRICHTER.
BERNARDUS BOSCH.
Rustend Predikant van Diemen ; Medcbefluurder van de Maatfchappij : tot nut van 't Algemeen, te Zaandam ; Lid van de Leijdfche en Rotter damfche Dichtgenootfchappen. Den fcjften van Wijnmaand. 17S3.
WERKENDE LEDEN. ABRAHAM van K E T W I C H. Makelaar te Amfleldam. Den 2i(len van Herfstmaand. 17S4.
JAN BRAAM S. Gaarder van des Gemeenelands Middelen , in de Beverwijk. Lid van het Utrechtsen- Taal- Dicht- en Letteroefenend Genootfchap , onder de Spreuk : tot Vlijt vercenigd. Den 21(len van Herfstmaand. 1784.
MARIA PETRONELLA ELTER, geboren WOESTHOVEN.
Te Amfleldam; Lid van het Genootfchap: Kunst wordt door arbeid vtrkreegen, te Leijden. Den aiM van Herfstmaand. 1784.
** 2 JO-



xvi LEDEN
J O HANNES HOUTMAN, Th z.
Med. Doctor tc Weesp; Lid van het Provintiaal Utrecht fche Genootjchap van Kunften en Wêtenfchappen ; Dirigeerend Lid en Secretaris van het Genootfchap, onder de Spreuk: Foor het Menschdom , aldaar. Den ai1*1» van Lentemaand.
PETRONELLA MOENS.
Te Aardenburg; Lid van de Genootfchappen: Studium Scientiarum Gemtrix , te Rotfrdam ; Kunst wordt door arbeid verkregen, te Leijden ; van het Uirechtsch Dicht- en Letteroefenend Genootfchap , en van de Kamer van Rhetnrica, genaamd de Goudbloem , daar men fchrijft: uit jonfte begreepen, te GowJa. Den 3^" van Bloeimaand. 1785.
BARENT PEELEN.
Te Weesp. Regeerend Schepen aldaar, Lid van het Genootfchap onder de Spreuk: voor het Menschdom. Den i^" van Slagtmaand. 1785.
JOHANNA ELISABETH van de VELDE, geboren HEL MC K12.
Te Amfleldam. Den jj&n van Louwmaand. 1786.
JOAN ROSIERSZ.
Te Amfleldam ; Lid van de Genootfchappen : Hier na volmaakter , aldaar, en tot vljt vaeenigd , te Utrecht. Den 4aen van Grasmaand. 1786.
BERNARDUS ME IJ ER.
Te Amfleldam. Lid van het Genootfchap : Hier na volmaakter, aldaar. . Den vau Louwmaand. 1787.
ADRIA-



des GENOOTSCHAP S. xvn
ADRIANA van OVERSTRATEN.
Te Bergen op ('en Zcom; Lid van het Genootfchap : Studium Scïentiarum Genitrix, te Rotterdam; van de Kan er van Rhetorica, genaamd de Gounbl^m , daar men fchrijft : uit jonfte begreepen, te Gouda En van het Utrechtsch Dichten Letteroefenend Genootfchap. Den 5de" van Sprokkelmaand. 1787.
DIRK B O I N G.
Te Amfleldam ; Hoofdbefhnirder van de Maatfchappij : tot nut van 't Algemeen, enz. Den 8ften van Bloeimaand. 1787.
JOHANNES WILLEM van HASSELT.
Te Amfleldam. Den 8tle" van Bloeimaand. 1787.
LAMBERTUS van OIJEN, a. z.
Te Rotterdam ; Lid van het Dicht en Letterlievend Genootfchap onder de Spreuk: Studium Scientiarum Genitrix, aldaar. En van liet Genootfchap : Kunst wordt door arbeid verkreegen, te Leijden. Den 8(ll-"n van Bloeimaand. 1787.
JAN MES.
Te Amfleldam ; Medebefmurder van het Amfleldamsch eerfle Departement , der Maatfchappij : tot nut van 't algemeen. Lid van het Genootfchap: Kunst wordt door Arbeid verkreegen, te Leijden. Den iftin van Hooimaand. 1788.
JAN JACOB van der MEER.
Te Amfleldam; Lid van het Genootfchap : Kunst wordt door Arbnd 'verkreegen, te Leijden. Den 2^ van Wintermaand. Jf88.
** 3 JAN



svin L E D E N
JAN F O K K E. Te Amjleldam. Den 3^11 Van Slagtmaand. 1789.
JAN BESSAN.
Leeraar der Remonftranten te Gouda; Lid van de kamer van Rhetorica, genaamd de Goudsbloem, aldaar. Den 3<*en Van Slagtmaand. 1789.
E L I A S van IJ S E N D IJ K.
Te Amjleldam; Lid van het Genootfchap : Hier na volmaakter, aldaar. Den van Bloeimaand. 1786.
Mr. ABRAHAM VEREUL.
Advocaat te Amjleldam ; Lid van het Genootfchap : Kunst wordt door arbeid verkreegen, te Leijden. Den iftei> van Zomermaand. 1790.
JAN van den BOGAARD T.
Te Amjleldam. Den 6<ten Van Herfstmaand. 1790.
WILLEM WAGTENDORP EEKMAN.
Te Amfleldam; Medebefhiurder van het Amfteldamsch tweere Department , der Maatfchappij , tot nut van 't Algemeen, Den 5ilc» van Hooimaand. J791.
JOANNES C L A R I S S E.
Predikant te Doom; Lid van het Genootfchap : tot Vlijt vereenigd, te Utrecht. Den 5^'" van Hooimaand. 1791.
Mr.



des GENOOTSCHAP S. xix
Mr. PIETER BODDAERT.
Advocaat te Utrecht; Lid van het Genootfchap : tot Vlijt vereenigd. Den 5^ van Hooimaand. 1791.
B A R E N T M E U L M A N.
Predikant te Bunfchotsn ; Lid van het Genootfchap : Kunst wordt door arbeid verkreegen , te Leijden. Den 2Jen van Oogstmaand. 1791.
Mr. J. C. C. den BEER POORTUGAEL. Advocaat te Amjleldam. Den 7^11 van Lentemaand. 1792.
Mr. MAURITS CORNELIS van HALL.
Practifecrend Advocaat te Amfleldam ; en Lid van verfcheiden Genootfchappen. Den j^" van Oogstmaand. 1792.
ANNA CLARISSA MARIA d en BEER POORTUGAEL, geboren van WASSENBERG.
Te Amjleldam. Den 4den van Zomermaand. 1793.
1'AÜLÜS GOEDHUIS.
Te Amjleldam; Medebeftuurder van het Amfieldamfch tweede Departement, der Maatfchappij : tot nut van 't algemeen. Den 2den van Hooimaand. 1793.
C A S P E R KRÜNDER. Te Amjleldam. Den 2den van Hooimaand. 1793.
** 4 Ma.
xix



x'x LEDEN
Mr. PIETER LEONARD DEN BEER. Advocaat te Leijden. Den 6<ien van Oogstmaand.' 1793.
JOHANNES HELMCKE. Te Middelburg. Den 6<ien van Oogstmaand. 1793.
HONORAIRE LEDEN. JACOB CUIK van MIEROP.
Te Amjleldam; Schepen en Heemraad van de Water graaf fche Meer. Den 26'^n van Louwmaand. 1784.
E V E R A R D de B U R L E T T.
Commisfaris , enz. te Amfleldam. Den aiften van Herfstmaand. 1784.
PIIOEBUS HITZERÜS THEMMEN.
M>>d. Doctor te Amjleldam ; Lid van het Koninglijk Genootfchap der Geneeskunde, te Edenburg , als mede Honorair Lid van liet Natuurkundig Genootfchap, aldaar. Den zi^-n van Herfstmaand. 17S4.
Mr. JACOB van NEC K.
Advocaat te Leijden; Lid van het Genootfchap: Kunst wordt door arbeid verkrtegtn , aldaar ; en van het Rotterdamscli Genootfchap : Studium Scientiarum Genitrix. Den 2ia-" van Herfstmand. 1784.
GE-



des GENOOTSCIIAPS. xxi
G E R A R D ü S GLEUWINK.
Te Amjleldam. Den 3de" van Bloeimaand. 1785.
MAARTEN ROMSWINCKEL.
Regent van 't Aalmoefeniers Weeshuis , te Amjleldam ; Lid van het Genootfchap: Kunst wordt door arbeid verkreegen, te Leijden. Den 3clen van Bloeimaand. 1785.
Mr. JAN van ROYEN, Adriaansz.
Oud Schepen en Raad der Stad Leijden , Befchermheer van het Genootfchap : Kunst wordt door Arbeid verkreegen, aldaar, enz. Den iften van Slagtmaand. 1785.
JAN WAGENAAR.
koopman te Amjleldam. Den 7de" van Lentemaand. 1785.
S I M O N van W IJ C K.
Koopman te Amjleldam. Den 2<len Van Bloeimaand. 1786.
JOHAN GOLL van FRANKENSTEIN.
Koopman te Amjleldam. Den van Herfstmaand. 178Ö5,
JOANNES van VARICK.
Predikant te Weesp. Den 5den van Sprokkelmaand. 1787.
JOANNES CARP.
Kapitein der Schutterije te Amfteldam. Den 7dcn van Lentemaand. 1787.
HENDRIK NARAAD. Koopman te Amfleldam. Den 4de" van Oogstmaand. 178;.
** 5 GER-



xxii LEDEN
GERUIT BOON van OSTADE.
Raad in de Vroedfchap te Gouda ; Lid van de kamer van Rhetorica, genaamd de Goudsbloem, en Medebeftuurdervan de Maatfchappij : Tot nut van \ Algemeen , aldaar. Den 3dei1 van Slagtmaand. 1789.
HENDRIK FERDINAND van den KOMMER.
Koopman te Amjleldam. Den 2<len van Sprokkelmaand. 1790.
Mr. DIRK de W E I L L E.
Oud Raad in de Vroedfchap en Oud Voorzittend Schepen te Sch orihovtn; Lid van het Genootfchap : Kunst wordt door arbeid verheegen te Leijden, en van het Genootfchap: Studium Scientiqrum Genitrix; te Rotterdam. Den 4de» van Oogstmaand. 1791.
Ma. JE R O NI MUS NOL THE NI U S.
Advocaat en Notaris te Amjleldam. Den 5'en Van Sprokkelmaand. 1793.
LEDEN VAN VERDIENSTEN.
Mr. R II IJ N V I S F E I T H.
Oud-Burgemeester, Ontvanger van de Convooijcn cn Liccnten te Zwolle ; Lid van de Maatfchappij der Nederlandfche Letterkunde, te Ld je en; van het Zteuwfche Genootfchap der Wetenfc' appen, te VUs fingen ; en van ver 1 duiden Dichilicvtr.de Genoujclappen. Den 7iet> van Zomermaand, j 7S5.
DA-



des GENOOT SCHAP S. xxih
DANIËL W IJ T E N B A C H.
Hoogleeraar in de Griekflw en Latijnfche Taaien ; Weljpreekendheid. Oudheidkunde, Dichtkunst, Algemeene en Valerlanil'che Gefchiedenisfen, te Amfleldam. Den i«en van Slagtmaand. 17S5.
Mr. JAN de K R U IJ F F.
Secretaris van de Maatfchappij der Nederlandfche Letterkunde te Leijden; en Hoofdlid van het Genootfchap: Kunst wordt door Arbeid verkreegen, aldaar. Den iften van Slagtmaand. 1785.
Mr. HIERONIJMUS van ALPHEN.
Thefauricr Generaal der Unie, in 's Gravenhage ; Directeur van de Hollandfche Maatfchappij der Wetenfchappen te Haar. lem ; van het Provintiaale Utrechtfche Genootfchap van Kimden cn Wetenfchappen ; en Lid van de Maatfchappij der Nederlandfche Letterkunde te Leijden. Den i,len van Slagtmaand. 1785.
Mr. WILLEM EMMERIJ de PERPONCHER de SEDLNITZKIJ.
Heer van Wolphanrtsdijk, Canonikten Dom; gcëligeerd Raad ter Vergadering der Ed. Mog. Heeren Staaten 'sLands van Uvecht, enz. enz. te Utrecht. -Den iften van Slagtmaand. 1785.
PIEÏER V R E E D E.
Lid van de Maatfchappij der Nederlandfche Letterkunde , en Hoofdlid van het Genootfchap : Kunst wordt door Arbeid vérkreegen, te Leijdin. Den 4den van Grasmaand. 1786.
Mr.



xxiv LEDEN des GENOOTSC IIAPS.
Mr. THOMAS van LIMBURG.
Advocaat voor de beide Hoven van Juftitie in 's Hage : Lid van verfcheiden Dichtlievende Genootfchappen. Den ai«en van Herfstmaand. 1784.
JACOB PETRUS van HEEL.
Te Rotterdam; Lid van het Dicht- en Letterlievend Genootfchap : Studium Scienfurum Genitrix , aldaar; en van het Genootfchap , Kunst wordt >!oor Arbeid venreeben> te L«ïdei. Den a1^11 van Zomermaand. 1787.
JOANNES WILHELMUS BUSSINGH.
Predikant te Goula ; Lid van het Genootfchap : Kunstliefde fpaurtgem vlijt , in s ^ruvtnhage ; en van het Dicht- en Letterlievend Genootfchap: Studium Scientiarum Genitrix, te Rotltr'am. Den 3^" Van Bloeimaand. 1785.
BROËRIUS BROES.
Doclor en Hoogleeraar in de H. Godgeleerdheid te Leijden; Lid van verfcheidene Maatfchappijen. Den fin van u00{l maand. 1788.
AHASUEER van den BERG.
Predikant te Arnhem ; Lid van de Maatfchappij der Nederlam fc e Letterkunde te Leijden; en van verfcheide Taaien Dichtkundige Genootfchappen. Den 4<ien Van Oogstmaand. 1789.
IN-



INHOUD.
Voorbericht. Bladz. v.
Leden des Genootfchaps. xuu
PRIJSVERZEN.
De Lof der Naarftigheid, door Mr. abraham vereul. 3.
denzelfden. 23.
—— Mr. jan jacob vereux. 30.
« —— —— —— willem van de velde. 56.
Jacob Cats, in drie Zangen , door Mr. jan jacob
vereul. 71.
MENGELDICHTEN,
Simfons laatfte Zege, door willem van de velde. 133,
Hanna's Lofzang , door johanna eiisabeth van de
velde, geboren helmckk. 138.
Geaach*



xxvi INHOUD.
Gedachtsn bij Jefus Graf, door catharina ploos vax
amstel, geboren cramer. Bladz. 145,
Jefus Opflanding, door gerakdos gleuwink. 14
Het Gebed, door dirk boing. !<■>.
Befchouwing van den dood, door Ds. jan bessan. 150.
Graf gedachten, door johanna elisabetii van de velde , geboren iielmcke. 162.
Schijn bedriegt. Aan Gulhart. door joan rosiersz. 166.
Gedachten bij eene Krokusplant, door denzelfden. 170.
God Regeert, door arend fokke , simonsz. 174.
Klagte van cornelia , Weduwe van den Grooten pompe-
jus, door jan fokke. 17S.
paulus, Romeinsch Legerhoofd, aan zijne Krijgsbende ,
door jacob petrus van heel. 1S1.
Aan de Vriendfchap, door Mr. thomas van liwburg. 184.
Aan mijne Vrinden, door Mr. abraham vereul. 18S.
Zonnefeest, of welkomgroet aan de rijzende Zon , door
arend fokke, simonsz. too.
Aan



INHOUD. xxvii
Aan ie Maan , door maria petronella elter. , geboren woesthoven. Bladz. 196.
Rtt eerfte Bloemt]en, door dezelfde. 199*
Het eerfte Bloemtjen weergevonden , door dezelfde. 201.
Het eerfte Viooltjen , in Maart 1792 , door
Mr. abraham vereul. 206.
De Regen, door bernardus meijer. 208.
Aan Tmidus, door johannes houtman, thz. 213.
De Schepping der Vrouw , door martinus niéuwenhuizen. 216.
Het Barden/eest, door denzelfden. 220. Het Roosjen, door barent peelen. 233. Oprechte betuiging, door jan jordens. 336". Nugator, door denzelfden. ^G. Verketring, door denzelfden. 236. De Lof der Luiheid, door g. brender i brandis. 237.
V E Pv-



xxvin INHOUD.
VERHANDELINGEN.
Over het Hekeldicht , door Mr. maurïts cornelis
van hall. Bladz. 249.
Opheldering van het IJ - Godinnentimmer, in antomdes van der goes IJftroom, door martinus niéuwenhuizen.
33i.
PRIJS-



PRIJSVERZEN.






PRIJSVERZEN.
D E
LOF DER NAARSTIGHEID.
DOOR
MR. ABRAHAM VEREUL.
aan wien de gouden eerpenning is toegeweezen , in de jaarlijksche vergadering, gehouden den 4den van bloeimaand I790.
V(men; erwoesters van deze aard', deze aard' moog', flaafsch, u roeMijn zangfter volgt u niet langs vlammen, puin en bloed; Zij gruwt voor 't moordend ftaal, en zingt de lentebloemen Als zij de lauwren zingen moet.
Weldoende Naarftigheid! gij zult heur hulde ontvangen;
Dat vrij de flaaf, gekromd, verkochte toonen fla, Zij vleit tijrannen niet, wijdt u heur vrije zangen En ftamert, beeve-nd', Vondels, na.
S. deel, A» Wie



4 PRIJSVERZEN.
Wie meer dan gij, verdient den krans der dichtrenfchaaren?
Gij fpreekt... op 't achtbaar hoofd der kunften blinkt een
(kroon,
Lycurgus maakt een wet... Homerus fpant de fnaaren... Amphion zingt op zijnen throon.
Als ftilte heerscht, gelijk de flilte op 't mosch der graven;
De fchepping rust in d'arm der zuster van den dood; De weelde 't graf verkoopt aan heur bedwelmde flaaven, En hen, al kusfende, dooriloot:
DanJwaakt de wijsgeer, aan uw' boezem neergebogen,
Diiv, waar hij uit den ftroom der zuivre wijsheid drinkt; Hij is de fchoone Oraal van 't glansrijk Alvermogen, Die, in den nacht der dwaaling, blinkt.
Hij fpoort de waarheid na —zijn ijver kent geen'kluister. —
Zijn perk is de eeuwigheid, zijn loopbaan is 't heelal..., Hij fpoort de waarheid na, die hij, in all' heur luister, Aan Jefus boezem vinden zal.
Ik



PRIJSVERZEN. 5
pc hoor, om Golgotha, de zangen Klopftocks zweeven,
Daar, waar een dervend God de zeis des doods verbreekt; Hij denkt denSeraph na, door 'sHoogden geest gedreeven... Kniel, fterveling!... de Godheid fpreekt! —
Ook dan zong Bellamij, de roem van Bato's telgen >
Niet groot door voorgedacht — maar door zich zelv' alleen, Die roos, de fchoonfte van den vrijen grond der Belgen, Maar, bloeiend', door den dood vertreênLt
Sticht ge uwen throon, ó dood! het liefst op dierbre graven ?...
Ach! fpaar de lieve roos . . en (la de distels neêr
Maar ... gij bedroogt u... ja!... Gij teldet zijne gaven, En naamt den jongling voor Homeer...!
Uw arm, ó Naarftigheid! heeft zijnen naam geheiligd ;
Den lauwer om het graf van uwen Bard geplant; Zijn ziel leeft d&iï omhoog, voor tegenfpoed beveiligd, Zijn naam in 't hart van 't Vaderland.
A % Wat



6 PRIJSVERZEN.
Wat zwarte nacht den throon der wijsheid hebbe omtogen , Gij wenkt... die nacht verdwijnt... de wijsheid fprcidt heur' Zo blonken, op den wenk van 't fcheppend Alvermogen?1'™* • De zonnen aan den hemeltrans.
Ten trots van 't woest geweld der ftormen en - der jaaren,
Bouwt gij het heiligdom, Jehovahs naam ter eer. Ginds drijft een ftout kasteel oP d'afgrond van de baaren.... Hier zinken de Alpen voor u néér.
Gij hebt, in 't boek des tijds, die helden opgefchreeven,
Aan wien mijn Vaderland nog dankbre traanen wijdt, Gij doet hen in het hart des laatften burgers lecven, En breekt de fikkei van den tijd.
Tc Ga weenen bij het graf, dat gij voor Ruiter (lichtte,
Voor hem, die fteeds als held - nooit als verraader (treedt; Die, zwichtend' voor den Brit, als overwinnaar zwichtte, En hovelingen zwijgen deedt.
't Bs-



PRIJSVERZEN. ?
ft Bewondrend Neêrland roept, in eerbied opgetogen:
,,'tls d44r, waar hij verwon — 't is daar waar hij vergaf." De Ruiters rustplaats is een tempel in mijne oogen.... Ik adem vrijheid op dit graf.
Nog roept, in 't ftof des doods, zijn mond aan Bato's neeven:
„De wieg der werkloosheid is 't graf van heldenmoed: „ De leeuw, wiens donkre blik voorheen Europp' deedtbeeven, „Slaap' nimmer — als hij brullen moet.
s,De werkzaamheid alleen kan u ontzachlijk maaken.;
„ Zo lang ze uw hoofdtrek was, weergalmde de aarde uw' lof. „ Gij kwaamt... een zetel zonk... de trotfche fcepters braken... „En legerfchaaren werden ftof.
„Ontzenuwt werkloosheid nu 'svolks verwijfde handen...
„Breek, breek dan 't heldenftaal, te zwaar voor zulk een volk. „Beftrooi dan met gebloemt' den weg der dwingelanden, „En kus, in 't ftof gekromd, hunn' dolk!
A 4 „Slaap



8 PRIJSVERZEN.
„Slaap dan, ontaarte Belg! 0p uw verachte gronden,
„ Terwijl de Qaaffche boei om 't wiegje uw's zuiglings klinkt. „De raadlooze echtgenoot, aan uwe zij'gefchonden, „U vloekt... en vloekend', nederzinkt.
i, Slaap dan, ontaarte Belg! terwijl uw beulen moorden •
'* °e V"jheid eischt,en niets dan _ bloodaarts ziet.
****** VOei' mij*'fiddrende asch naar vrije en betere oorden; „ Zij rust op.flaaffche gronden niet.
„Maarhoe!..g;jbloost?..gijbloost?_geliefdeNederlanderS, • „Wier welvaart mij 20 naa aan 't teder harte lag, „Wie nog mijn laatfte blik de roemrijke oorlogfianders „In zegepraal ontrollen zag!
„Wel aan - treed op het fpoor'waar op uw vader, traden:
„ Telt nimmer -. vijand* magt _ verplet haar als weleer. „Zou vuige werkloosheid met ketens u beladen?
„Neen, Belg! leef vrij, of... leef „iet meer.
„ Poogt



P R IJ S V E Pv Z E N. o
„Poogt ooit de dwangzucht ü heur ijzren juk te fmeedcn,
„ Zijt, in den laatften nood, een Codrus voor den ftante ?, Zo kunt gij, als weleer, op 't hoofd van vorften treeden. — „ Zo eert u de aard' weêr , of vergaat.
„ 'k Vergoot voor u mijn bloed, en, in dat bloed gezonken , „Heeft om dien fchoonen dood mijn oog van vreugd gefchreid, O ftaar mijn rustplaats aan en voel uw' moed ontvonken —r „Uw hoofdtrek blijve werkzaamheid".
Hoort, hoort in Ruiters ftem, mijn broeders! Batavieren!
De ftem diens ouden roems, die eens uw grootheid fchiep. Ontwaakt!... geen nabuur fchimp':,, de Belg kon zegevieren, „ En ach ! wat deedt de Belg?... hij fliep".
Gij zijt lafhartig kroost van onvertzaagde Vadren;
Wie dit verwijt niet treft — niet knarsfetanden doet,
Nooit mooge uw voet den grond, waar Kenau's ftreeden, naa-
(dren...
Voor u heeft Egmond niet gebloed.
A 5 Vliedt



io P R IJ S V E R Z E N.
Vliedt vuige flaaven! die uit d'êelften ftam gereezen,
Maar van dien êelften ftam verdorde takken zijt!... Wij kusfen Ruiters graf.... diir zal het outer weezen, Waar wéér de brave aan 't land zich wijdt.
De krijgsman gloeie en zweer': „ zucht Neêrland in gevaaren , „Uit de armen van mijn kroost vlieg ik naar 'tflagveld heen.
„Wij waren Bataviers nog eer wij Vaders waren
„De ftaat roep' 'k hoor den ftaat alleen.
„De dood voor 'tvaderland is fchoon —zelfs in den hemel;
„Verr' boven menfehen lof, looft dien de feraphijn; „ Wat talloos beulcnheir om Neêrland immer wemel; ,, Ik fterf — of zal zijn wreeker zijn ".
Dan naadreelk Belg het graf, en zweer' bij 'tplegtignaadren: Terwijl het fraai des helds, uw' naam ontzachlijk maakt, „De wieg mijns zuigelings, de rustplaats mijner vadren, „En d'akker, die mij voedt, bewaakt:
„ Zijn,



PRIJSVERZEN. II
„ Zijn, Neêrland! op uw' grond, waar onder Ruiters flaapen,
„Mijne uuren u gewijd dat elk een weldaad zij;
.,Zo moog' de fchoot van 't graf aan mijne voeten gaapen, 'k Sterf lagchende — Gij weent om mij."
Die eed rijst naar omhoog, en all' de heemlen zwijgen
Hij klimt tot de opperzaal, en... wordt een feraphslied... De Ruiters aanfchijn glanst... ik hoor zijn toonen Hijgen, Nu hij in Neêrland Neêrland ziet!
Triomf! opd'aschdes helds , die helden heeft verwonnen...
Is ieder burger weêr der werkzaamheid gewijd; Beeft, Laudons ! Elliots ! die voor uw volken zonnen, Maar fchaduwen van Ruiters zijt!
Schendt ge immer Bato's grond, elk zal een Ruiter weezen, Ende eeuw keert, toen zijn moed zelfs Hannibals beitreedt.. Hij, door geen vrees bekneld, een waereld beulen vreezen, En wie nooit beefde, beeven deedt.
Zijn



l* PRIJSVERZEN.
Zijn arm greep naar een kroon, .. zij viel aan zijne voeten.,,
Ontfloot hij weêr dien arm, ... Europa zonk daarin... Gij zult in 't veld des roems dien zelfden Belg ontmoetea, Hij zwoer ,, ik derf —— of overwin."
Ja! gulde Naarfligheid! ó bron van zaligheden !
Gij red den veegden ftaat, hoe reddeloos die fchrjV. Wat land uw invloed zeegne... elk huis zal drfar een Ede», En ieder burger koning zijn.
dij wenkte... America zag zijnen boei gebrooken-...
Fe ftem der vrijheid fprak in 't dondrend krijgsmetaal$ De Brit liet aan het volk, door uwen arm gcwrookcn, Zijn velden ,... en de zegepraal.
Gij wenkte... Washington vloog Englands leeuwen tegen,.. Enftondt, in 't veld des doods, vrij, groot, gelijk eea God,
De held, gewapend met zijn' moed en vrijheidsdegen,
Verwon zich zelv', den Brit, en 't lot.
Gelijk



PRIJSVERZEN^ 13
Gelijk eenvruchtbre Aroom brengt ge aan natuur het leven..»
Gij plant het roosje wéér, door't moordend ftaalvernield; Wanneer de krijg zijn' throon op graven heeft verheven, En 't fchreiend vaderland ontzield :
Wanneer de lamp verkwijnt, waar bij de Klopftocks zingen 5 De landman, krimpend', fterft naast zijn' verwoesten ploeg ; Het bloed der Moeder vloeit, op 't lijk der zuigelingen, Wien de oorlogswoede, in 't wiegje, fioeg:
Dan volgt, ó Naarftigheid! de voorfpoed weêr uw fchrcden ;
Het vaderland herleeft... de ploeg klieft aan uw hand; Gij komt... de woestenij wordt op die komst een Eden... Gij komt... de lamp der Klopftocks brandt.
y
Door u gaf (*) Hendrik weêr zijn rijk geruste dagen,
Toen bloeddorst van 't altaar den dolk genomen had; De Priefter, grijnzende, het fchepfel hadt verflagen, . En, op zijn lijk, den fchepper bad.
Ik
(*) Hendrik de IVde.



U PRIJSVERZEN,
Ik zie... watfchouwtooneel!... uw' vrind ten throon verheven : De voorlpoed, aan zijn hand, werpt roozen op den ftaat. Des Hemels adeldom is op zijn hoofd gedreeven. Gods zegel blinkt op zijn gelaat.
6 Ja! de nijvre vorst is , zeegnend Alvermogen !
Het pronkftuk van deze aard' de lust van't hemelhof:,
Tc Heb nimmer mij in 't ftof voor aardfche Goón gebogen, 'k Buig voor uw pronkftuk mij in 't ftof.
Geen eerloos hoovling drinkt,gevloekt door fmachtende armen,
In gouden bekers hier der burgren heilig bloed; Detcdre koning waakt.... hoort onderdrukten kermen, Straft, fchreiende, als hij ftraffen moet.
De fhilp des landmans is een tempel van 't genoegen,
Waar dondrend onrecht nooit het eerlijk hart doorboort; Ontrollen druppels zweets zijn voorhoofd onder't zwoegen..»' Uit ieder fpruit een zegen voort.
Hij



PRIJSVERZEN. ïj
Hij'ziet zijn dartiend kroost... en voelt zijn' boezem gloeien;
Hij fchreit van vreugd... hij fchreit,om dat hij vader is... Vloeit ooit de wrange traan.. zijn koning ziet die vloeien, En van den throon ftroomt laafenis.
Hier doet de hongersnood zijn huisgezin verbleekeu;...
De vrugtbre fpruit verwelkt voor heuren ijzren voet; De grijsaart fmeekt om brood, en zieltoogt onder'tfmeeken... De teedre zuigeling zuigt bloed.
Zie ginds zijn fchreiend hart en —— zijnen akker beeven,
Waar langs de cherubijn Gods donderwagen voert; De ceder ploft ter neêr op die verwoeste dreeven;... — En 't hart des afgronds is ontroerd.
Maar komt de nijvre vorst... ftraks leeft de dorre wortel;
Zijne onvermoeide hand werpt balfem in de ftulp; Gelijk de tortelduif naar heur' gewonden tortel, Zo vliegt hij 't fchreiend volk ter hulp.
Wat



ïö PRIJSVERZEN,
Wat zee van tegenfpoed zijn' throon en ftaaten flinger',
Hij blijft niet werkeloos, dan in den jpngften fuik.
De tijd, aan 't eind zijns wegs, wijst hem, met Titus vinger, Niet één verlooren oogcnblik.
Zo fpruit fteeds van den throon der zegeningen aden .' De burger flaapt gerust: zijn goede koning waakt.
Elk eert u,werkzaam vorst! wie eert niet eenen vader,
Wanneer hij fteeds gelukkig maakt ?
Watpaerel blijft het fchoonstden kroon een'skoniugslieren? De dankbre vreugdetraan, die 't oog des volks ontvliet.
Zij fchlttert aan uw' kroon zij blinkt aan uw lauwriercn,
En die lauwriercn fterven niet.
Maar hoe ? ... dat edel hart, waarop de weduw klaagde,
Dat bij der burgren ramp zo tefir floeg,... flaat nietmeer. De mond, die troostte, zwijgt; de hand, die ftulpen fchraagde , Zinkt, op het fterf bed , krachtloos , neêr.
Gij



PRIJSVERZEN. 17
Gij valt in d'arm des doods uit d'arm der onderdaanen!...
Gij, die voor andren leefde, ó werkzaam vorst...! gij fterft!.. . Hoe jammert heel uw volk!... waar ftort een zoon geen traaneu, Als hij een' goeden vader derft ?
„ Ach! laat gij ons alleen ? gevoelig vrind der weezen,
„Op wiens gelaat één ftraal der zeegnendeAlmagt fcheen, „Wien fteeds ellendigen , wien nimmer vleiers preezen.... Ach! vader! laat gij ons alleen ? "
Maar op die klacht verfcheen de Naarftigheid.. en wenkte...
Een ftandbeeld rijst omhoog... en 't troostloos volk vindt
(troost.
Daar eert de grijzaart hem, die nooit de wetten krenkte, En zaait de deugden in zijn kroost.
Ziet gij der weezen traan op 't eereteken vloeien ?
De weduw, die, geknield, op heuren redder ftaart?.... Ziet gij dien oorlogsman?... hij voelt zijn boezem gloeien, En wet aan 't marmren beeld zijn zwaard.
H. debl. B Telt



18 PRIJSVERZEN.
Telt naa de traanen, die den lof des eedlen fpreeken, De weldaên die hij deedt, een zeegnend God gelijk: De fom van dat getal zal immer u ontbreeken, En echter weent een koningrijk!
Mijn zangfter ! zing hem niet!... hier voegen grootfcher tongen;
Daar, waar een Titus fterft, verheff' Homeer zijn' ftem. Mijn zangfter! zing hem niet..'svolks traan heeft hem gezongen, En reeds, reeds zingt de feraph hem!
Gij, nutloos fterveling! die, uitgeftrekt op roozen , Niet één gedenkzuil op den weg des levens fticht,
Treed toe zie dit tafreel, en zoo gij nog kunt bloozen „
Gevoel en bloos op dit gezicht.
Lach vrij uw fchatten aan, terwijl van duizend tongen
Uw lof naar 't luchtgewelf, met vleiend wijrook, ftijgt; De flaaf zinge u een lied , door llaaven nagezongen.... De wijze gaat voorbij.... en zwijgt.
Wat



PRflSVËRZENo 19
Wat fchooue daad kocht u dien krans van lauwerbladen ?
Hebt ge ooit één traan gedroogd — één angftig hartgeftild?.. Gij lacht uw fchatten aan?... tel, tel uw goede daaden, Wanneer ge uw fchatten tellen wilt.
Begeert ge een' eerekraus?... durf voor het menschdom zwoe-
(gen:
Gij leeft één ogenblik — wijd dat der Naarftigheid. Ach! heeft dan ooit uw oog, in 't zaligst vergenoegen, Den traan des menfchenvrinds gefchreid?
Ga — hoor, op 't weinig ftroo, de hongrige onfchuld klaagen;
Dat heur gezonken hoofd, op uwen boezem , rustt'. ■—• Ga — droog heur traanen af, gelijk, in zomerdagen, De daauw verzengde bloempjens kust.
Beploeg die velden weêr, waar de oorlogszwaarden blonken;
Geen zanger meer, in 't woud, de morgenzon begroet; De donderftem des krijgs door puinen heeft geklonken , En 't roosjen ftierf, befproeid met bloed.
B a Tooa



20 PRIJSVERZEN.
Toon aan uw ftervend vrind, die met zijn' God wil twisten ,
De rust, die daar omhoog, aan Jefus boezem, lacht; Roep s „ Broeder! zijt getroost!.. Wat is de dood den christen? „ De kalme flaap van éénen nacht."
Ga — leer den jongeling een laffe vrees verbannen ; Den dood niet fchuwen, maar de fchaduw van het kwaad. ,
Schets hem die majefteit, waarin ook voor tijrannen,
De braave, met zijne onfchuld, ftaat.
Prent in zijn hart dien troost, die zelfs op vrinden-graven Bemoedigd, bloemen plukt, in 't dal van tegenfpoed; Die ons, als waerelden verzinken uit heur naaven, Al dankende , verzinken doet.
Verhef den lof uw's Gods in 't ondermaansch gewemel,
Ook als uw zuigling fterft, ook als een worm vergaat, — • Zwoeg dus in uwen kring — vorm Englen voor den hemel, Vorm nutte burgers voor den Staat.
Z* i



PRIJSVERZEN. 21
Zo zal eens aan uw beeld de traan der weduw hangen ,
Terwijl de wees een' krans om uwe lijkbus windt. Zo zingen, bij uw' asch, de Gellerts lofgezangen... Met hen zingt ieder menfchenvrind.
Ga dan, ga dadr omhoog voor eeuwig kroonen draagen;
Geniet het heerlijkst loon in 't vaderland der vreugd. Maar ach !... elk roept u weer. — Voeg , hemel! bij zijn dagen De blijde dagen mijner jeugd!
Weldoende Naarftigheid! wat immer moog' verkeeren, Dat, bij mijn nedrig dak, voor u een outer brand', Gij vlecht den krans des roems... gij zult mij zangen leeren Voor deugd, voor God, voor 't vaderland.
De oneedle, aan 't goud verkocht, dat zijne borst doet gloeien,
Wagtte op der grooten wenk, eer dat hij denken zal;
Gü zult, mijn bloempjens! Hechts aan 't hart der onfchuld bloei-
(en,
Geen trotfche grooten ten gevall'.
B 3 Ver-



22 PRIJSVERZEN.
Vervloekt zij de eerste bard, die, flaafsch, zijn lier befnaardé,
En voor het zelfbelang ontwijde toonen floeg; Vervloekt ? ó neen... beklaagt — hij voelde niet zijn waarde... Zie daar, helaas! reeds vloeks genoeg !
Gelijk, wen aan de roos Aurara's paerlen hangen, Het purpre beeld der zon op deze paerlen blinkt: Zo blink' de hemelglans der waarheid in mijn zangen, Zo lang mijn lier op aarde klinkt:
Tot dat ik 't lied, dat hier geen Maro's zingen kootten ,
Het lied des feraphs zing na d'avond van 't heelal, Wanneer het talloos heir van waerelden en zonnen Als nietig ftof, verdwijnen zal!
Non nobis natifumus, Sedpatriae et amicis.
CICERO.
DE



D E
LOF DER NAARSTIGHEID.
DOOR
MR. ABRAHAM VEREUL.
*AN WIEN DE ZILVEREN EERPENNING IS TOE" GZ WEEZEN, IN DE JAARLIJKSCHE VERGADERING, GEHOUDEN DEN 4(ijn VAN BLOEIMAAND 1791.
1
Hoe mij de vrindfchap flrecl', hij worde nooit mijn vrind, Die fteeds, al flaapend', leeft, en ledigheid bemint; De naam van vaderland doet nooit zijn' boezem gloeien, De vreugd zijns landgenoots zijn vreugdetraanen vloeien; Hij vindt uw bceldtnis nooit, weldaadige Oppermagt! Wier beeld in zonnen vlamt ■, wier beeld in 't roosjen lacht. Mijn God! in 't fpruitjen groot, groot in den grijzen ceder, Zijn hoofd zinkt nooit in 't ftof voor uwe grootheid neder! Hij flaapt, als Etna brult, de orkaan loeit, de afgrond gaapt; De zon verguit het veld... de leeuwrik zingt.... hij flaapt.... De nutte burger wijkt vau zijne wooning henen; De feraphs zien op hem, maar wenden 't hoofd, en... weenen.
B 4 Hij



a4 PRIJSVE RZEN.
Hij worde nooit mijn vrind: — wie, fluimrend, d'arbeid vliedt, Bemint zijn' God, den Staat, noch zijne vrinden niet.
Maar gij, treed aan mijn zijde, op s'levens ruwe wegen, In mijnen arm gekneld, aan mijne borst gelegen, Gij, die, in uwen kring , der Naarfligheid gewijd , ' Geen fchand' van 't vaderland , geen last der aarde zijt! Gij wenscht den eedlenwensch : ,, mijn taak zij afgeweeven, „ Zoo ik op aard' niet meer — dan voor mij zelv' kan keven." Het juichend vaderland ziet, zeegnend , op u nêer, De weduw keert, getroost, van uwen drempel wêer. Dóar, waar de droefheid bloedt, komt gij heur wond gcneezen, En zijt voor 't fchreiend weesje een ander Opperwezen. De dag, waarop uw oog het licht des levens zag, Was voor de hemelfchaar een dankbre vreugdedag. Zij zweefde om uwe wieg, en wierp daar, zingend', bloemen : Eens zal ze, aan't einduws wegs , u, kusfend', broeder noemen. Blijf, eedle! blijf mijn vrind, uit welk een' (lam gij fproot; Wie wel doet aan den Staat, is in elk Randplaats groot'
Gij, die op d' eigen grond , waar hongrige armoe zweefde; Waar oudtijds 't visfehershutje, op woeste velden, beefde, Maar , waar de Naarfligheid die velden heeft bekleed , Paleizen voor de hut ten hemel rijzen deedt,
Om



PRIJSVERZEN, as
Om 't blikkrend heldenzwaard den krans der vrijheid vlechtte , En Neêrlands eertropheên aan Nêerlands eiken hechtte, 6 Amftels- Dichtrenchoor, dat thans den ijver kweekt, Dien de adem Gods in 't hart des braaven bards ontfteekt; Gij hebt den lauwer weêr in 't perk des roems gehangen; Gij eert de Naarftigheid, en eischt voor haar gezangen: Wie, beevend', zwijgen moge — ik zing voor die Godin; Betreed, door haar geleid, de baan der glorie in. — Zij was mijn troosteres, als ramporkaanen loeiden , De roosjens welkten, en voor mij cijpresfen groeiden. Steeds ftreelde mij heur hand in wrangen boezempijn: Zo ftreelt den wandelaar de beek in een woestijn. Zijboodt mij dan de lier.... mijn kwelling was verdweenen; 'k Trad weêr naar 't heiligdom der dichtkunst, vrolijk, heenen, Maar bleef, al fidderend', op zijnen drempel ftaan , Daar trof me uw ftoute zang,en.. 'k hief gezangen aan: Zo hoort, in 't lachend dal der ftille veldelingen, Een zanger , naauw gevormd , de nachtegaaien zingen , Hij hoort... zijn ijver gloeit... het kleine borstjen zwelt,
En zijn gebrooken lied weergalmt door 't ruime veld.
Maar fmts het eerfte toontje op mijne fnaaren beefde,
De dichtkunst, om mijn wieg, met lentebloempjens zweefde, —
Tot dat de zilvre lok den grijzen fchedel dekt,
Blijv' mijne cijther vrij mijn zangfter onbevlekt.
Ja! Belgen! als uwe eer mijn hart niet meer doet gloeien , Als op uw' vrijen gropd mijn laatfte traan zal vloeien,
B 5 De



s.6 PRIJSVERZEN.
De dood uit mijne hand het dierbaar fpeeltuig rukt, En op mijn breekend oog zijn kouden zegel drukt, Zal, in dien bangen ftrijd, die uiterfte oogenblikken , Waarin geen kroon verkwikt, dit denkbeeld mij verkwikken | „ Ik zong de deugd, mijn' God , en 't vaderland ter eer, „ Wierp nimmer roozen aan den voet van fnoodaarts nêer; „ Voor de eedle deugd alléén wêergalmden mijne toonen, ,, Zij fchuile in 't nedrig hutje , of blinke op purpre throonen. „De laage vleierij ontwijde nooit mijn lied,
,, En was de vorst heur flaaf ik roemde ook vorflen niet."
Dit denkbeeld zal mij, kalm, de ftem des doods doen hooren. De laster ftoor' mijne asch , maar kan mijn rust niet Hooren. 'k Zing ééns ,aan s'Hoogften throon,mijn liedrcn voor 't heel-al, Wanneer 't onheilig lied een klaagtoon worden zal!
Eer wakkre Naarftigheid tot heil van 't menschdom zwoegde , Befchaafde zeden fchiep, en 't ruuwe veld beploegde,
Was de aarde een woestenij. De dood, de dood alleen
Tradt, zwijgende, in dien rouw, langs dorre ftreeken heen.
De mensch, wiens werkzaamheid eens zegen zou doen bloeien,
Den oceaan gebiên , en elementen boeien,
Zag, met het hoofd gebukt, nooit tot dien God omhoog,
Die in zijn' fcheppende arm de morgenfterren woog,
Eet heir der zonnen uit den chaos voord deedt komen , —-
En zephijrs dartlen deedt op de effen waterftroomen j
Hij



PRIJSVERZEN. 'a>
Hij wist niet, hoe, op de aard', die nijvre handen vroeg,
De pols des levens in geheel de fchepping floeg.
De orkaan mogt, aan zijn zij', den fchoot dier aard' doen gaapen,
Of in het zwarte hol van fleile bergen flaapen ;
De droom vloei', kabblend',heen, enfpeele met zijn'boord,
Of fleepe, al brullend', puin op zijne fchoudren voord;
De nacht moge, in zijn kleed van diamanten, gloeien,
Of daauw de lieve hand des dageraads ontvloeien;
De tortel kirre uit d'olm; de leèuwrik zinge een lied....
De mensch lag fluimrend' nêer — de mensch gevoelde niet. —
God zag, uit de opperzaal, met teder mededogen, Dien nacht van werkloosheid, die 't menschdom hadt omtogen; Hij wenkte.... al 't Englenheir boog voor zijn' zetel nêer, Greep naar de gouden harp, en zong zijn' naam ter eer. Men hoorde in 't luchtgewelf, bezaaid met hemelbollen, Jehovahs lofzang in den zachten donder rollen. Zijn zoon, aan zijne zijde, op s'vaders borst gebukt, Hieldt, lagchende, op een kruis de tedre hand gedrukt. Toen fprak de God der liefde, op zijnen throon gedeegen; De donder floeg niet meer — de gouden harpen zweegen: „ Bewooners van mijn hof, die in mijn' luister deelt, „En ziet, hoe't rad der orde in mijne fchepping fpeelt! _ „Op 't voorhoofd van den mensch blonk eens mijn beeld tevoo», Gij weet, hoe hij dat beeld, die onfchuld, heeft verloren:
» Gij



sS PRIJSVERZEN.
„ Gij weendet bij mijn' throon, toen Adam overtradt. „ 'k Vergeet hem echter niet, dien zijnen God vergat; „ Ook fchpon hij om zijn hoofd mijn grimmigheid vergader', „Mijn kind niet meer wil zijn — ook dan nog blijf ik... vader. „Een vader weent om 't kroost, dat van zijn' boezem vliedt, „En 't warme moederhart vergeet den zuigling niet. „ 'k Zie thands den fterveling, voor 't uil geluk gefchapen „ „Op zijn' onvrugtbren grond in werkeloosheid flaapen. „Dat hem de Naarftigheid uit deze fluimring wekk'; „De naakte borst der aard' met lachend groen beclekk'; „Dat zij van mijnen throon , op 't kwijnend aardrijk daale, „Dewijsheid, aan heur hand, den fterveling beftraale. „Hij kenn' door haar zijn' God, wiens hand de heemlen meet, „Die voorden Seraph zorgt... maar 't wormpjen niet vergeet, „ Hij hoor' zijn vaderftem, in donderdagen, fprceken, „ In 't vrolijk lied der lente ,« en in 't geruisch der beeken;
Wanneer de ftormwind brult, en op zijn velden woelt , „Of als de westewind zijn gloeiend voorhoofd koelt. „Dan eere hij, in 't ftof, met liefde en heilig beeven, ,, Den God,die goud in 't kleed van't wormpjen heeft geweeven, „En, kalm, in't middenpunt der fchepping, 't al bezielt, „ Den daauw tot paercls vormt, of waerelden vernielt. „ De ftem des tegenfpoeds moge om zijn wooning dondren, ,, Wanneer de Naarftigheid hem d'almacht doet bewondren, „Roep' hij, verrukt, getroost, in 't barnen van den nood: „ Ach! waar ik heenen zink' — 'k zink in een' vaderfchoot,
» Zo



PRIJSVERZEN. 29
„ Zo zal zijn lofgezang tot mijnen zetel klimmen,
„ Als hem de voorfpoed kust, of tegenfpoeden grimmen;
„ Juicht dan, mijne Englen! juicht, wanneer die lofzang rijst:
„Gij juicht, als 't vogeltjen zijn'goeden Maaker prijst. —
„Daal, Naarftigheid! op de aard'! doe daar mijn'zegen vloeien,
„ Doe menfchen menschlijk zijn, en woeste velden bloeien.
„Door uwe tedre hand zij ieder' moeilijkheid,
„ Op 't pad des ftervelings, met roozen overfpreid.
„ Verftomp den pijl der fmart, die hem zo hevig griefde;
„ Maar 'k eisch voor mijne gift — 'k eisch alles.. alles.. liefde!"
Hier zweeg de Almachtige — de harpen galmden wêer ,
En de eedle Naarftigheid daalde uit den hemel uêer.
Zij komt... die heilgodes!.. op heuren zegewagen; Zij komt... op vleugelen van 't Englendom gedraagen, In '£ fchitterend gewaad, gevormd uit fterrenglans, En 't blinkend hoofd verfierd met eenen lauwerkrans ! Het cherubijnenchoor fpreidt voor heur treden palmen , Hangt, kusfend, aan heur borst, en doet dit lied weergalmen: „ Triomf! de Naarftigheid daalt nêer van s'Hemelsboog: „Hef, juichende aarde! hef het lagchend hoofd omhoog ! ' „ Thands zal de mensch in 't boek van 't eeuwig Opperwezen , „ In 't boek der fchepping, met verwonderde oogen, leezen. „Zijn hart was immer koud, zijn grond was eeu woestijn : „ Zijn hart zal gloeiend en zijn grond een Eden zijn.
„ Hij



So PRIJSVERZEN.
„Hij zal, in d'arm der vlijt, zijn ftille woning bouwen; ,, In'tglinstrend blikfemvuur den weêrglansGods aanfchouwen; „ Hem voelen in den halm, waar langs het vinkjcn juicht, ,, In't bloempje, en in den worm, die 't kleine blocmpjen buigt. ,, Hij zal, aan 't luchtgewelf, het heir der hemelbollen , „Als ftofjens, aan Gods voet, hem prijzende, zien rollen.
Triomf! de Naarftigheid daalt nêer van s'Hcmelsboog: „ Hef, juichende aarde! hef het lagchend hoofd omhoog!"
Nu tradt diefchoone maagd op groene en vrugtbre ftreeken. Het hutjcn was gebouwd — de mensch zijn hol ontwecken. De dichtkunst nam de lier, en zong heur eerite lied; De vogel zweeg in 't woud; de winden ruischten niet; 't Geboomte luisterde; de beek vergat te vloeien; De zachte zangtoon fcheen het roofdier zelfs te boeien , De leeuw, die 't lam verflondt, gevoelloos voor bedwang, Liet nu 't gegreepen lam, en... hoorde naar dien zang. Des fterflings boezem zwol de ftoute zangfter tegen , Hij hoorde... hoorde nog, naa dat zij hadt gezwegen, En aan 't vertederd oog ontrolde de eerfte traan. Heel 't aardrijk trilde zacht: zo trilde de oceaan , Toen, door den adem van het fcheppend Opperwezen, Voor 't eerst de golven op zijn' jongen boezem reezen. —
Een



PRIJSVERZEN. 31
Een waardig menfchenvrind, van vuige baatzucht vrij, Bouwde, onvermoeid door vlijt, 't geluk der maatfchappij, Dat algemeen geluk, dat niet op eereboogen , Maar Hechts gefchrecven ftaat op s'burgers vrolijke oogen. Hij woog het recht van hem, Avien God een' fcepter gaf, En van zijn' laatflen Haaf, in juiste fchaalen , af. „Gelukkig, riep hij, 'tvolk, dat, onder't leed wanhoopend, „In s'konings open arm een fchuilplaats vindt geopend? „Gelukkiger een vorst, wien, als de nijd hem doemt, „De dankbre ellendeling, in traanen, vader noemt; „Die, groot ook voor zijn'God, doof voor fireenenzangen, „Geen drupjen fchuldloos bloed aan zijne kroon ziet hangen. „ Hij, op wiens achtbaar hoofd de krans van lauwren blinkt, „ Maar, om wiens lauwerkrans, de vloek des volks niet klinkt. „ Gelijk een zilvren beek, die tusfchen roozendreeven „In kalmte henenvloeit — zo vloei' geheel zijn leven. „Hem, die gelukkig maakt, zij de aard' geen rampwoestijn; „Hem ftreel' volmaakt geluk... zo't hier volmaakt kan zijn.— „Als zuilen, reeds tot puin , verwinnaars niet meer noemen, „Verfiert nog 't nageflacht zijn heilig beeld met bloemen: „Hij heeft het leed gevoeld, als 't leed den burger trof. „Zo galmt, op 't dierbaar graf, door lauwerblaên, zijn lof. „Maar. .wee,wanneer zijn roede één fchuldloos hart doet trillen; „ Wee hem, als hij niet wil, gelijk de wetten willen. „ De muitzucht fluimert in den fchoot der flavernij, „En de arm ploegt zelden lang, die ploegt voprdwinglandij."
O



3* PRIJSVERZEN.
O Vorften! dat deez' Item aan uw paleis niet fmoore : Hoort, hoort de kreet des volks, op dat ééns God u hoore!
De Wijze ontftak zijn lamp in d'arm der Naarftigheid , En door die lamp werdt licht op 't waereldrond verfpreid. — Hij deedt den fterveling, wien dwaalingen verblindden, Den Schepper in zijn werk, de rust in deugden vinden; Leerde aan den rijken, die zijn ftamboek, lagchend', toont, Dat de adel niet op 't kleed, maar in het harte woont; Den fpotter, dat aan de aard', den throon der treflendfte orden, Geen ftofjen kan gevoegd, geen ftof je ontnomen worden; Hij riep den krijgsman toe, met een ontvlamd gelaat: „Uw bloed behoort u niet — 't behoort alleen den Staat; „ Waarheen zijn ftem u roep' — grijp, grijp den heldendegen. „De fnoode vreest den dood, de braave lacht hem tegen. „ Hij juicht, als 't pufpre bloed van zijnen boezem vliet: „Gewond voor 't vaderland, voelt hij zijn wonden niet. „ Hem ftreelt de ftem des doods, als 't lied der nachtegaaien, „En nimmer flaapt zijn arm , gevormd voor zegepraalen. ,, Hij vall'— 't is met het flaal in zijnen vuist gekneld, „Nog groot in zijnen val — nog in den dood een held. ,, Zijn roem wordt niet,met hem, in 't zwijgend graf bcgraaven: „ De waereld ziet zijne asch, knielt nêer, en zingt den braaven. „De traan van 't vaderland rolt op zijn heldenzwaard : „Is niet die enkle traan den fchoonften lofzang waard?...
„ D«rf,



P II IJ S V E 11 Z E N. 33
„ Durf, moedig krijgsman! dus der eeuwige eer ü wijden; „Begeer geen ander loon, dan voor den ftaat te ftrijden. „ En hoont u 't vaderland , waar voor ge uw bloed vergiet, „Ween om uw vaderland; maar om u zeiven niet. „De laster grimme u aan, met onvertzaagde fnoodheid, „ Gij draagt op uwe borst den ftempel van uw grootheid!" Zo fprak de wijsgeer, leerde aan 't volk den heldendood, En heiligde den grond, waar 't bloed van helden vloot. —-
Geen grootfeher fchouwtooneel treft, naarftigheid! mijne ooDan in den fterveling, die , in uw' arm gebogen , «?eu* Naar 't eenzaam hoekjen vliedt, en zijne lamp ontfteekt, Als alles om hem zwijgt, terwijl de wijsheid fpreekt. Waar vind ik verwen? .. waar ? .... in welke lentedalen, Om zijn verrukte ziel, zijn glinftrend oog, te maaien , Als hij, na langen ftrijd , de waarheid heeft ontkleed, En naar heur heiligdom, op 'tpuin der dwaaling, treedt?... Ik zie, op zijn gelaat, de rust der englen blaaken, Daar hij den wellust voelt, gelukkigen te maaken. Waar ziet de wandlaar iets zo goddelijk, zo fchoon, Wanneer de lente daalt met bloemen in heur kroon, De zephijrs over 't veld, op koele wiekjens, zweeven,
En aan de ontloken roos de zilvre drupjens beeven?
Moe hem het onrecht doem', de nijvre wijsgeer vindt Een' rechter in zijn deugd , in de Almagt zijnen vrind.
i II. DEEL. C Hij



34 r Pv IJ S V E. R Z E N.
Hij leerde, wat verdriet zijn teder hart moog' prangen, Zo kalm den kelk des doods, als eene kroon te ontvangen. Hij zou een menfehenvrind en groot zijn op den throon: Hij is in 't hutjen groot, en koning zonder kroon : Geen goud geeft hem 't geluk, geen vleiende eerbewijzen... De tempel van 't geluk is in het hart der wijzen. In 't eind' kust hij den dood, wiens hand zijn lampjen bluscht, Gelijk het lagchcnd kind de hand der moeder kust. Somts wenscht hij, dat zijn val, flechts nog dén dag, vertraage, Op dat hij, nog één dag, d'ellcndling onderfchraage.... De dood, die, fiddcrend', het rustig hart doorftoot, Verwint zijn fterflijk deel — zijn vlijt verwint den dood. Voor allen leefde hij, en fterft, beweend van allen: De waereld voelt den val, wanneer de wijzen vallen.... ü Schouwt nog de englenkalmte op 't koude voorhoofd aan! Hij lacht... hij lacht... alsof der weezen dankbre traan, Voor wie hij, moedig, fprak, nog op zijn' boezem flroomde, Als of hij ccnen droom van zijne vrienden droomde....! Maar reeds ziet de eedle ziel, bevrijd van 't hindrend Hof Den God, die 't roosjen fchetite, in 't blinkend cnglenhof; Reeds durft zij, s'Hcmels fchool door fcraphs ingedraagen Den Schepper over 't lot des ftervlings ondervraagen, Terwijl zij, aan zijn borst, de waarheid glansrijk vindt, En, Hamerend', bekent „ ook Newtons waren blind." —
O



PRIJSVERZEN. 35
O Gij, wien Golgotha aan 't bloedig hout zag fhceven ; Gij, door den mensch gehoond, een meufchenvriend gebleeven,
Verheven wijsgeer ! God verzoener van een' God!
Die, in het ncdrig kleed, ten doel van fmaad en fpot, Beneden Herren kwaamt, die u ter eere blinken , En, op uw' enklcn wenk, aan uwe voeten zinken! Ik zing, in uwen lof, den lof der naarftigheid. Zij heeft, op 't doornenpad des levens, u geleid; Elk uwer dagen bleef een dag van fchoonc daaden, Tot dat ge, met den fmaad der fnoodheid overlaaden, Nog, in den ftrijd des doods, voor uwe vrienden beeft,
De moeder eenen zoon , den zoon een moeder geeft. >
6 Gij, die waart, toen nog de morgenfterren zwecgen , Eer Adams eerfte lied ten hemel was gefteegen, Wat ftout vernuft uw beeld voor 't oog des^fterflings hang', Ik werp verdomd mij neer.... ziedaar mijn lofgezang ! ....
Gelukkig, wieop'tfpoor diens Wijsgeers, hierbeneden Ook voor de ondankbren zwoegt, die, eerloos, hem vertreeden; Wiens leven henenvlocit in onvermoeide vlijt, Den roem zijns Gods , der deugd, en van den ftaat gewijd! Gelukkig, waar een volk, als ftormen zich vergadren, De vijand — en de dood s'lands heiligdommen nadren, In werkzaamheid ontgloeit, en tot zijn redding fpoedt: Waar 's krijgsmans vuist niet flaapt, wanneer zij dondren moet!
C » Heel



8<? P R IJ S V E R Z E N.
1 lecl 't aardrijk hoon* dat volk, 't zal éénen wenk Hechts geeven. De fchaduw van dien wenk doet heel het aardrijk becven. — Dit was, ó Nederland! een trek uws beelds voorheen , Toen ge uwe vrijheid ITichttc op pijlers van trofeên, En, 't moedig hoofd omhoog, met uw gebrookcn banden, Op 't gloeiend purper tradt der ftoutfte dwingelanden. Toen 't verfte volk, dat, trotsch, uw recht gefchonden hadt, Uzag... ontwapend was... zich neerboog... en aanbadt. Gij ftreefdet naar de zege, als gij naar 't ftrijdperk ftreefdet, En daar ge beeven deedt, zag de aard', dat gij niet beefdet; Uw vijand oogfte roem, ook — als gij hem verflocg:
Dat hij den Belg beftrcedt, was voor zijn' roem genoeg.
Waar is die gulde tijd, geliefde Batavieren ?
Waar was, toen Albion, bij zijne bloedbanieren,
Verraderlijk ontrold, u ketens hadt bereid;
Waar was die heldenmoed, die oude werkzaamheid,
Die eens alom op de aarde uw lofgezangen Hijgen,
Of de aarde, neergeknield, aan uwen voet deedt zwijgen ? .„
Bloost!... fluimrend' laagt gij neör... en waart Civilis kroost!...
De Brit verwon... gij fliept... en waart Bataaven bloost!
Ach! dierbaar vaderland! uw fmart was fteeds mijn fmarte; Met uwe rust verlaat de rust mijn angftig harte. Ik ben een Belg! — wien ook die naam een fchandnaam fchijn', Vliet, vreugdetraanen, vliet! — 'k ben trotsch een Belg te zijn 1 Mijn oog zag, hoe gij zonkt.. ik zonk, met u, ter neder, En, krimpend, brak dit hart, voor uw geluk zo teder.
Mijn



PRIJSVERZEN. 37
Mijn lier kwijnde aan den wand, bepaereld met een traan: Bloed kon ik weenen — maar geen enkel toontjen Haan. —. Totdat ge, in 't einde ontwaakt, aan 't hoonend aardrijk toonde, Dat, in Civilis kroost, Civilis grootheid woonde; (*) Mijn oog een' dag van roem voor u verrijzen zag, Meer heilig aan den Belg, dan zijn geboortedag. God woog het recht des Brits en 't recht der Nederlanden; Deferaphzag, geknield, die weegfchaal in Gods handen; Maar Neêrlands recht woog zwaarst... toen lidderde Albion , De harp des feraphs galmde.... en Zoutman overwon! Zo wischte dén dag van roem den fmaad van duizend dagen-; Blijf, immer werkzaam,Belg! het merk uws oorfprongs draageri, En vrees, wat noodkreet rij-z', flechts fchandeen... flavemij; Wordt Neêrland een woestijn — ook die woestijn zij vrij. Staar op der vadren asch — blijf voor uw rechten zwoegen , En draag nooit ketenen, waar zij den donder droegen. Dan bloeit uw lauwerkrans, door 'tzweet der vlijt befproeid, Gelijk de lentebloem bij zilvre beekjens bloeit!
Maar gij, die d'afgrond voor uw vaderland ziet gaapen, En echter, op zijn puin, gelaten voort blijft flaapen,
Vlied
(*) De dichter fchreef deze regels op den 5*» Augustus, terwijl Nederland de verjaaring van den roemrijken zeedag i>p D05gersbauk vierde.
C 3



33 P R IJ S V E R Z E N.
Vlied naar den laatftcn rand van 't bloozend aardrijk voord ; Uw klaagtoon klink', waar nooit een klaagtoon werdt gehoord, Vlied,flaafi.nooit moogt gij de eer,der braaven loon, verwerven, Om d'cedlen vrijheidsdood voor Nederland te fterven !
Ó/Vadrcn, gij, die reeds uw bloed voor mij vergoot, Eer nog, aan 't moederhart, mijn eerfte traantjen vloot; Mij zal, waar 't lot mij vocre, uw beeldtcnis omzweeven, En, 't zij ik leeven moog', het geen de roozen leeven, Het zij de last des tijds mij neêrgebukt doe gaan, Ik zal, mijn' pligt getrouw, nooit ledig op mijn baan, Nooit flaafvan 't zelf belang, voor wees en weduwfpreeken, Tot dat de hand des doods mijn fcheemrend oog doei breeken , Het zweet der naarftigheid van mijne wangen kust, En, vadren! ook mijne asch in uwe lijkbus rust! 1
Si je peux J'un ami foulager les douleun ; S*il ejl des malheureux, dont Tobfcure innocenee
Languiffe fans defenfe, El dont ma foible main doive ejfuycr les pleurs; « Tewps, fufpens ton vol, refpeüe ma jeune ffe'.
THOMAS.
DE



D E
LOF DER NAARSTIGHEID.
DOOR
MR. JAN JACOB VEREUL.
AAN WIEN DE TWEEDE ZILVEREN EERPENNING ,S TOEGEWEEZEN, IN DE J A A R L IJ K S C H E VERGADERING, GEHOUDEN DEN 4J«» VAN BLOEIMAAND 1790.
o Dichtkunst! zendt van uw vermoogen
Een' ftraal op mijnen geest ter neêr ! Uw invloed fterk' dit uur mijn poogen
Ik zing der fchoonfte deugd ter eer : Der naarftigheid, die bron van zegen , Die bloemtjcns voedt op barre wegen ,
Den ftervling toelonkt in 't verdriet; Voor haar in 't perk der eer te ftrijden, Mijn' fchaamlen loftoon haar te wijden
Zie daar het doelwit van mijn lied.
C4



40 PRIJSVERZEN.
Gij, vaste fteun der poëzije !
Gij, priestrenfchaar der dichtgodes ! Duldt in der fbijdgenooten rije
Mijn kunftclooze zangeres. Gij biedt uw frisfche lauwerblaêren Aan hem die 't fchoonst, op zuivre fnaaren,
Den lof der vlijt verheffen mag: Wie zou uw' eisch, die deugd, niet zingen. Haar, die in groote ftervelingen
Beftendig heure aanbiddren zag ?
En fchoon ze ook nergens werdt gehuldigd,
Dat ze immer Neêrland heilig zij; Ons Neêrland zijn we aan haar verfchuldigd,
't Was zonder haar een woestenij. Zo vaak wij de asch van onze vaderen Met ftiljen eerbied plegtig naderen ,
Worde ook heur lof door ons verbreid; Nu, daar de lauwren, ons geboden, Ons tot die waardige offers nooden
Waar 't zwijgen ftrafbre ondankbaarheid.
Van



PRIJSVERZEN. 4i
Van 's waerelds allervroegfte tijden
Zag reeds de naarftigheid alom Elk edel hart haar hulde wijden,
In ijdren oord heur heiligdom. In 't ruime vak van laater jaaren Blaakte altijd vuur op heure altaaren:
Ook nu blijft zij der braaven vreugd; De hoogfte lust van groote harten; Der fchaamlen troost in bange fmarten;
De trouwe gezellin der deugd.
Zij is de fteun der waereldftaaten;
Zij zelf bewaakt der vorften kroon ; Zij vormt het heil der onderzaaten,
En ftcrkt de vrijheid op heur' throon. Hen, die zich trouw aan haar verpandden, Brengt wellust nooit in gouden banden
Tot ijverlooze flavernij; Maar is heur invloed eens geweeken, Dan worden rasch de fchoonfte ftreeken
Ter prooie aan weelde en dwinglandij.
Cs In



4? E R JJ S V E R Z E N.
i
In de oorden aan heur' dienst verbonden
Wordt fchaarsch de kreet des ramps gehoord; Drtar brengen, zegenrijk, de gronden
Een' vollen oogst van vrugten voord. Zij doet alom de welvaart bloeien, 't Geluk in de eigen wooning groeien
Die 't bleek gebrek ter prooïe was. Zij vormt woestijnen tot een Eden; Schept hooge tempels , trotfche (leden,
Uit onbewoonbaar, diep moeras.
De laage mensch, van wellust dronken,
Peinz' werkloos enkel op genot; Hij wagte, in vadzigheid verzonken,
Zijn welvaart van 't gevallig lot; Hij fmoor 't gezucht van kroost of maagen Die weenend hem om bijftand vraagen,
En hoor die tedre Hemmen niet; Dus waan' hij naar 't geluk te ftreeven —Maar, naauw in 't bloeiendst van zijn leven
Stort hij ten afgrond van verdriet.



PRIJSVERZEN. 43
De rijke mecne in zijne fchatten,
Door 't voorgedacht met vlijt vergaêrd, Zijn hoogst geluk, zijne eer te omvatten
En noem zichzelv' een' God der aard: Hij fin, op 's braaven ijvrig poogen, Uit zijn paleis verachtende oogen,
En waan voor d'arbcid zich te groot; Zijn leeftijd, nooit door roem omfchecnen, Rolt ongemerkt, rolt nutloos heenen ——«
En niemand fchreit bij zijnen dood.
Hij, die zijn hoogde vreugd kan fmaaken
In de eerfte pligten der natuur: Wien naarftigheid de borst doet blaaken
En zwellen door heur edel vuurj Hij die zijn gaaven als een' zegen Waardeert, van 's hoogften hand verkreegen
Ter treffing van een heilzaam doel: -— Die, bij 't bezef van zijn vermogen, Als mensch zijn waarde voelt verhoogen
Vindt wellust in dat fchoon gevoel. ——
Hij



44. PRIJSVERZEN.
Hij zeeker is den eernaam waardig,
Den naam van grooten fterveling! Ter deugd, tot weldoen, immer vaardig
Schijnt hem geen enkle pligt gering; Wordt hij geplaatst in vorstlijke orden, Hij kan vol vreugd een burger worden,
Als 't heil der maatfchappij dit vergt; Vindt hem ons oog in laager kringen.... 't Zijn vaak de nutfte ltervelingen
Dien flechts een fchaamle hut verbergt.
o Cincinmtui! een dier helden,
Wier aantal klein op aarde was 1 Nooit hoor ik uwen naam vermelden
Of 'k wij' mijn' eerbied aan uwe asch; De val van Rome fcheen te naderen —— De breede rei der achtbre vaderen
Herdacht uw' moed — en vreesde niet: Een bundeldraager afgezonden Zoekt — vindt u — ploegende in uw gronden —
En rwijffelt of zijn oog u ziet, —.
h Ver-



P Pv IJ S V E R Z E N. 45
„ Verlos den ftaat uit zijn gevaaren ——
,, Kom" zegt hij „ kom op 's volks gebeên"! Hij zwijgt — gij fpoedt — leidt Romes fchaaren,
En de overwinning volgt uw fchrêen; Gij keert — en uwe heldendaaden, Verdubblen nu de lauwerbladen
Die 't juichend volk u dankbaar boodt:
Maar uaauw legt gij den veldftaf neder, Of ijlt naar uwen akker weder ——
Wat zijt gij op dien akker groot!
Zo zagen eens die woeste tijden
Wien ondoordringbre nacht omving, Den grooten Karei zelv' zich wijden
Aan 't nut der vlijtige oefening; 't Is fchoon die eigen heldenhanden, Verwinfters van onmeetbte landen
En fteeds aan krijgsgeweer gewoon , De zwaanenfchacht te zien handteeren : —'k Zou Karei zó niet minder eeren
Dan met den fcepter op zijn' throon.
Be-



H PRIJSVERZE N.
Befchouwen we eens de flille wooning
Des nijvrcn burgers van nabij: Geen ijdle praal, geen fchijnvertooning,
Maar 't waar geluk vormt heur waardij: Reeds van zijn prille kindfche dagen Was hij de hoop van vriend en maagen
Hadt hij zich de oefning toegewijd; Bij 't meerder klimmen zijner jaaren Kon hij alreeds de vrugten gaaren ,
De zoete vrugten zijner vlijt.
Een ander kieze alleen zijn gade
Om 't blinkend goud, dat zij hem boodt: Mijn burger nam zijn hart te rade
Dat hart gaf hem eene echtgenoot. Hij mogt met haar vereenigd weezen, En zag 't geluk ten top gereezen —-
Door liefde en ijver hem bereid! Nu, daar die tedere echtelingen Reeds panden hunner trouw ontvingen,
Nu is hun levwi zaligheid.
Mijn



P R IJ S V E R Z E N. 47
Mijn burger heeft nu zwaarer zorgen;
Maar blijft ze altijd met vreugde voén: — Het eerfte fcheemren van den morgen
Ziet hem alreeds ten arbeid fpoen. Wij zien aan nutte bezigheden Hem vrolijk zijnen tijd befteeden •
Hem fchijnt die tijd nog fteeds te kort. Hoe ligt zijn hem de zwaarfte pligten, Wijl, als hij ze ijvrig blijft verrichten ,
Zijn gade en kroost gelukkig wordt!
Dus is zijn vlijt een vrugtbre zegen,
Een rijkdom voor zijn huisgezin. Gelijk in de aarde een malfche regen ——
Zo vloeit geluk zijn wooning in.
Zelfs andren kan hij hulp verkenen
D'elkndling troosten, onder 't weenen,
En redden uit zijn bang verdriet: — Dus mag, door andrer fmart te heclen, Zijn hart in 't êelst genoegen deelen
Dat ooit een groote ziel geniet-
Wa!



*8 PRIJSVERZEN.
Wat vreugd moet hem de erkentnis geeven
Die hem zijn dankbaar kroost betoont! Zijn zorg gaf hun een vrolijk leven
Die zorg wordt nu met dank beloond
En ziet hij 't veege doods-uur naaken, Wat kalmte doet hem 't denkbeeld fmaaken :
„ Ik heb mijn' pligt vöibragt op aard! "
Hij fterft — men blijft zijn deugd gedenken .
Elk moet hem deze loffpraak fchenken :
„ Hij was een' langren leeftijd waard!"
Gij, eeuwregisters dezer aarde!
Meldt gij den lof der naarftigheid:
Het nut dat zij den volkren baarde
Heur roem wordt best door u verbreid. Uw bladen doen het nut ons leezen Door haar aan 't menschdom reeds beweezen,
In 's waerelds vroegften uchtendftond, Gij leert hoe zich, door alle tijden, Elk volk in voorfpoed kon verblijden,
Dat haar bewierookte op zijn' grond.
Wij



PRIJSVERZEN» 49
Wij zien Egijpte in welvaart groeien,
In roem, in magt gertaag vermeêrd, Door edle kunften weelig bloeien,
Zo lang 'er de ijver wordt vereerd. —— Ons oog befchouwt, met welbebaagen, De fchctfen van de fchoonfte dagen
Der nijvre Griekfche Maatfchappij; 't Ziet elk naar 't choor der oefning flreeVcrt, Elk burger kiest eer 't moeilijkst leven,
Dan dat hij rijk — maar nutloos zij.
'k Denk in 't genot der zoetfte vreugden
Mij zelv' terug op Romes grond, Toen 't fchool der eerfte burger-deugden
Daar, naast het fchool der wijsheid, ftondt} Toen elk Romein, zichzelv' ten pande, Of aan den vrijen vaderlande,
Of aan Minerva hadt gewijd. »
*t Arduin dier trotfche praalgeftichten , Die 't woên der tijden niet deedt zwichten
Is nog een eerzuil voor hun vlijt.
Hi dee t. D Staaft



5» P R. IJ S V E B. Z E N.
Staart ons gezicht op hater kringen,
En 't groot tafreel, dat zij ons bièn: Wij zien des ijvers lof voldingen ,
Zo vaak we Europa bloeien zien; Europa, dat, in 't aaklig duister Der middeneeuw, den fchoonen luister
Der reden zelfs niet fchcemren zag, Maar, finds de vlijt heur' grond bewoonde, De wijsheid in heur oorden troonde ,
En nu heel de aard verlichten mag.
En gij, zo hoog in roem geftegen
Als één gewest, mijn vaderland! Gij voorwerp van des Hoogden zegen —.
Beminlijk, onwaardeerbaar pand! Zou mijn gezang ook u niet noemen ?... Hoe kan een Belg ooit grootheid roemen ,
En uwer niet gedachtig zijn ? ... Men zou, op 't open veld gezeten Het aanzijn eener zon vergeeten
Bij 't helderst van den zonnefchijn!....
Wien



PRIJSVERZEN. si
Wien zijt gij, nevens 't Alvermogen ,
Verfchuldigd, dat uw grond beftaat? Dat ge uit moerasfen zijt getogen
En niet voor 't woên der zee vergaat? Wie fterkte u tegen dwingelanden? Wie voerde uw vlag op verre ftranden?
Wie heeft uw' naam alom verbreid? —— 'k Hoor duizend, duizend, dankbre monden, Met éénen galm, alom verkonden:
Der oudren deugd en naarftigheid 1"
Ja! zaalge fchimmen onzer vaderen!
Ziet op ons neder van omhoog; Ziet ons uw heiige lijkbus naderen,
Met dankbre traanen jn het oog. Hoort, Edlen! met de teêrfte klanken, Uw nakroost nog uw zorgen danken ,
Uw vlijt verheffen in hun lied. Onze aller welvaart, heil, genoegen , Zijn vrugten van uw ijvrig zwoegen ——
En, zonder u was Neêrland niet.
D * Dat



32 PRIJSVERZEN.
Dat volkeren, uit vrugtbrer landen,
Vrij boogen op hun have en goed: Ook zonder d'arbeid hunner handen ,
Baart hun gewest hun overvloed; —— De Belg heeft aanzijn , bloei, en leven Aan zich, aan zijn verblijf gegeeven ,
Hij kreeg geen' rijkdom van 't geval. — Hoe 't alles tegen hem mogt woelen —— Hij fchiep dit oord uit diepe poelen
In 't aanzien van 't verbaasd heelal.
Zijn ijver kon de baaren boeien,
En tartte 't bruisfehend golfgeklots. De orkaan mogt om zijn ftranden loeien ——
Zijn dijk was hem een vaste rots. Hij bouwde zich onwinbre muuren, Dtór kon hij 's vijands magt verduuren,
En dreef hem van zijn wooning af. Befcheen de vrede zijne daken, Dan kon hij ftil de welvaart fmaaken
Die hem zijn eigen arbeid gaf.
Getuig



PRIJSVERZEN. 53
(Getuig het, IJftad! roem der (leden,
Schoon voormaals zinkend, laag moeras; Hoe kort is nog die tijd gelecden,
Toen 't vischnet heel uw rijkdom was! En nu, waar is het oord op aarde, Daar reeds uw naam geen' eerbied baarde ——
Dat uwe vlag niet waaien ziet ? Aan alle ftranden doen uw kielen De volken voor uw' koopftaf knielen —
En de oceaan is uw gebied.
*
Waar is het Choor der weetenfehappen Zo luistervol als hier geweest ?
De weg daar heen zijn fteile trappen
De Belg heeft nooit dien weg gevreesd. Na vlijtige oefening dier pligten, Die hij het eerfte moest verrichten,
Voor godsdienst, vaderland, of deugd, Zijne ovrige uuren haar te wijën,
Zich aan heur outer neêr te vlijën
Zie daar zijn' wellust, zijn. geneugu
D 3 eii*



54- PRIJSVERZEN.
Gij, nagebuuren ! die, vermeeten ,
Bezield door laage hovaardij, Geen andre volkren groot wilt heetcn ,
Ook fchoon zij grooter zijn dan gij; Gij durft ook Neêrlands roem verkleenen.... Vergeet gij 't nut, dat u voorheenen
De vlijt van 't eigen Neêrland boodt ?. ..
Dan zagt — weerhoudt uwe offeranden
De glorie dezer vrije landen
Blijft, zonder u, oneindig groot.
Gij, Belgen! kent de ónfehatbre gaaven,
Die in deze oorden zijn gevoed; Het talloos tal dier letterbraaven
Wicn nog Europa hulde doet: Gij blijft op hun gedachtnis roemen, ——. U al die Edlen op te noemen
Waar roekloos, waar vergeefsch getracht. Hun naam , in de eeuwenrol gefchreeven , Zal eindloos, zal verheerlijkt leeven, Tot bij het laatfte nageflacht.
Gij,



PRIJSVERZEN. 55
Gij, die thands Neêrland moogt bewoonen,
Gefprooten uit dat waardig bloed, Gevoelt — gij zijt dier Edlen zoonen —
Wat fpoorflag voor een braaf gemoed! o Blijft dan 't Vaderland beminnen , Poogt weêr uw' ouden roem te winnen,
Blijft groot, geducht door eigen vlijt. Dan — 'k zie alreeds uwe eerzucht groeien — Het vuur , dat uwe borst doet gloeien
Getuigt, dat gij nog Belgen zijt.
Ja! nog wordt op deez' vrije gronden
De naarftigheid vereerd, gevierd; Nog wordt in dit gewest gevonden,
Wat immer groot geheeten wierdt. Hoe vrolijk, fierfels dezer tijden ! Zou u mijn lier heur hulde wijden —
Dan 't kwetfte ligt uw nedrigheid; Maar weet — elk uwer Landgenooten Houdt in zijn hart uw' lof befloten
Hoe wierde u fchooner eer bereid! •
Welvaart.
D 4



LOF DER NAARSTIGHEID,
DOOR
WILLEM VAN DE VELDE.
WELK VERS WAARDIG GEKEURD IS, OM ALS EEN ACCESSIT GEDRUKT TE WORDEN, IN DE JAARLIJ K S CHE VERGADERING, GEHOUDEN DEN VAN BLOEIMAAND I7Q0.
6 Naarftigheid! ik zal uw' lof Hoe zwak mijn cithcr zij, met blijden zang, verheffen; Bekoorde mij 't gewigt van deze rijke ftof: Och , mogt mijn heedrig lied de juiste toonen treffen!
Dat, bij het ftaaren op uw beeld, Wiens vriendlijke aanblik 't hart van uwen Helling ftrcelt, In dezen boezem 't vuur tot uwen dienst zo gloeije, Dat nimmer ledigheid , die pest der maatfchappij, Uwe eeuwge vijandin, mij aan heurkeetnen boeijej Maar ik, voor u gevormd, u al mijn hulde wij' i
cm



P R IJ S V E R Z E N, 57
Gij laage wezens, die uw' tijd Verbeuzelt in de weelde en dartle zinvermaaken; Gij, die , verwijfd en (laafsch, u zelv' ten laste zijt; Uw fluimerzieke ziel zal deze zangen wraaken;
Maar u wijde ik mijn fpeeltuig niet, Neen: geeuwt en ronkt vrij voord; of laat een bacchuslied U in uw' laagen kring ten (laapgezang verdrekken; Ik zing voor menfchen, wier verheven , eedle ziel Ileure eigenwaarde kent, — of, kost mijn toon u wekken, Pan juichte ik, zoo dit lied ook u in handen viel'.
Vergun, o godgewijde deugd, Voor wie ik 't fnaartuig demm', dat ik uw' oorfprong melde 1 Die is alleen in God ; uw eeuwig frisfche jeugd Getuigt, hoe de oppermagt in u heur beeldnis (lelde.
In 's aardrijks eerden morgenrood, Wanneer het fcheppend woord, 't gordijn des tijds ontfloot, Waart gij het eerde merk waar in zij zich ontdekte; Een nijvre werkzaamheid vertoonde Gods bedaan; Bezielde 't geestenheir ; en daar zij 't leven wekte, Wees zij den mqnsch het doel van zijn bedemnung aan,
D 5 Hoe



58 PRIJSVERZEN.
Hoe fchittrend is, o Naarftigheid , Deze allereerfte blik, dien ge iri ons oog doet ftraalen! Gij tekent de eigenfehap der hoogfte majefteit, En doet een' hemelgloed in 't menschlijk harte daalen;
Dat vrij die glans ons hart verrukk', Dat ieder u vereere en voor uw' zetel bukk ! Hoe grootsch, hoe edel is 't een' Schepper naar te flrecven Die nimmer werkloos is! — 't veradelt 's menfehen ftand; Voldoet aan 't hoog ontwerp; vertoont het waare leven » Door de opper oorzaak zelve in onze ziel geplant.
Wat is toch 't wezen van een' geest? Voor 't minst: wat is op 't naauwst aan zijn beftaan verbonden?
Is 't niet de werkzaamheid ? hij dan die d'arbeid vreest,
Heeft, door deze afkeer zelv', het maakfel Gods gefchonden.
Maar hoe vertoont zich 't godlijk beeld In hem, bij wien de vlijt flaag lust tot vordring teelt! Hij gadert voor zijn' geest een fchat van kundigheden , Door 't onopmerkzaam oog, zelfs niet bij naam, ontdekt; Zie hem den kostbren tijd met kunst en vlijt beneden, Daar elk ontdekt geheim op nieuw zijn' weetlust wekt.
Bloos



PRIJSVERZEN. 59
Bloos luiaart! zoo gij bloozen kunt; Zoo niet uw vadzigheid geheel 't gevoel verdoofde; Erken dat ge aan uw' geest de waare vreugd misgunt, Waar van uw log gedrag hem reeds te lang beroofde.
Gij waant dat gij de blijdfchap mint: Maar wat is vreugd, waar in de ziel geen voedfel vindt ? Een niet; — ze is veel te laag voor een grootsch denkend wezen, Dat werkzaam leeven moet, of haast aan 't kwijnen flaat; Gij overdwarst u zelv' en moet een wroeging vreezen, Die knaagen zal, wanneer gij 't vadzig ftof verlaat.
Hoe lacht mij hier gezondheid aan In naarftigen Phileet; befchouw zijn wezenstrekken; Hoe vrolijk, hoe gerust zijn glinstrettde oogen ftaan; Dit zal 't gevoelig hart tot eedlen volglust wekken.
Hij juicht, terwijl hij vlijtig werkt, Daar nutte bezigheid zijn lighaams leden fterkt; Hoe fmaaklijk is zijn fpijs daar tijdige eetlust prikkelt! Daar deze in voedend fap naar eisch ontbonden wordt, Gevoelt hij, onder 't werk, dat zich zijn kracht ontwikkelt, 't Welk in zijn kalme ziel het blijd genoegen ftort.
Geen



6o P Pv IJ S V E R Z E N.
Geen pijnelijkc zorg bewust Vleit hij zich dankend neer, als 't daglicht is geweqken, Hij zamelt nieuwe kracht in de armen van de rust, Maar rijst als 't morgenlicht ter kimme door komt breckeu ,
Daar hij nu, fchuldeloos verkwikt, Zich met herbooren lust vernoegd ten arbeid fchikt; Terwijl gegronde hoop hem overvloed doet wachten, Smaakt hij de zoetheên van den frisfehen morgenlïond, Hij kan des luiaarts wensch befchaamen en verachten, Daar weelde en onrust zwijgt, juicht hij met hart en mond.
Die zege volgt den luiaart niet: Hij mooge een Crefus zijn, in rijkdom en in vrinden, 't Ontzenuwd lighaam wordt gefolterd door verdriet; Nooit kan zijn geemlijk hart die rust en blijdfehap vinden., Die zelfs de fchamelflc arbeidsman,
Bij zijn eenvoudig werk, in ftilheid, fmaaken kan.. >
En, is de deugd gewoon de ledigheid te haaten: Hoe wordt des luiaarts ziel dan niet geheel verpest
(ten,
Door dwaasheên , gruuwlen zelfs; door d'arm der deugd verlaaZinkt hij verachtlijk neêr, fchoon op een' throon gevest.
Wel



PRIJSVERZEN. 61
Wel ligt verbeeldt zig hier Avaar, Dat zijn onleschbre dorst naar overvloed van fchatten, De deugd zij welke ik zing — waar voor ik 't fpeeltuig fnaar', Maar, hij verkrijge vrij al 't geen hij kan omvatten ,
Nooit fmaakt zijn ziel die kalme vreugd, Zo ongeftoord verknogt aan deez' verheven deugd; De zorg die hem verteert, zijn nimmer rustend woeDn Om klompen goud, is een veel zwaarer flavernij, Dan ooit de wreedfte turk zijn flaven deedt gevoelen ; Hij kent geen jnjiarltigheid; die haar betracht is vrij.
Deez', doör zijne oefning afgefloofd, Ontfpant den nijvren geest om nieuwe kracht te gairen; Door nijd noch naaberouw van zijne rust beroofd, Gevoelt hij 't ftreelendst lot en drukt de blijde fnaaren;
Of hij vermaakt zich bij 't gezin; Zelfs in de laage ftulp aêmt hij genoegens in, Die , fchuldloos, nuttig zijn; zijne afgezonderde uuren, Verftandig uitgekipt, getuigen d'eelften fmaak; Ver dat hij 's naasten heil, wangunftig, zou bcgluurcn , Is hun geluk het zijne en weldoen zijn vermaak.
W:lt



Cï PRIJSVERZE N.
Wat geeft ge, o milde Naarftigheid, Uw' liefiiug rijke ftof om , u ter eer, te zingen.' Daar ge uw weldadigheên in alle kringen fpreidt, Zijn deze 't rijkst tafreel voor dicht befpicgelingen.
Gewis , hoe ver 't befchouwend oog, In dit zo ruim verfchiet aandachtig weiden moog', Het kan van oord tot oord, in duizend proeven, leezen, Dat alles door u bloeit. Zoo gij dit rond verliet, Wat zoude een mensch, een volk, wat zou deze aarde weezen ? Zij wierdt een woestenij, en wij beftonden niet.
Hier heft het land een loflied aan; Hier, waar men voormaals niets dan heide en zand befchouwde, Of flegts een' wilden ftruik, een doorneubosch zag ftaan, Groeit, finds uw nijvre hand deez' doodfchcn ftrcek bebouwde ,
Het alles voedend graan gewas; Gindsch rijst het ooft geboomte uit ziltig diep moeras; 't Veelkleurig veld tapeet teelt artzenij en bloemen; Terwijl het nuttig vee in gras en klaver weidt; De veldling , rijk gemaakt, mag op zijn inkomst roemen; En heel het land weêrgalmt: dank zij der Naarftigheid.
De



PRIJSVERZEN. 63
De zee vervangt dien blijden toon , Daar ze op heur' zilvren rug de rijkfte vracht mag draagen; Ze onthaalt het ftaarend oog op heur verrukkend fchoon; En voert de koopmanfchap als op een zegenwagen,
Naar 't vreemd, verafgelegen oord, Waar gij, met moed gepaard, de donkre paden fpoort; Terwijl ze zelv heur' fchoot, in milde gunstbewijzen, Gereed ontlluit, voor hem die vlijt aan oordeel paart; Hier ftreelt zij oog en fmaak op keurig foort van fpijzen; En gindsch wordt uit heur hart een kostbre fchat vergaard.
Trede ik de handelfteden in Waar werk- en koopgeraas zich onderling vermengen, Waar alles woelt en draaft , met uitzicht op gewin: Hoe kunt ge, 0 Naarftigheid, daar 't al in werking brengen!
Daar zit gij op een' gouden throon ; Elk vliegt op uw bevel; en voor uw rijksgcboón Heeft groot en klein ontzag, niets kan uw magt bedwingen. Door uw bekoorlijk oog en milde hand gewenkt, Blaakt elk van ijvervuur , maakt zichtbre voorderingen ; Terwijl gij 't heerlijkst loon aan uw beminnaars fchenkt.
Be-



£4 PRIJSVERZEN.
Befchouw den koopman op 't kantoor, Door u bcfluurd: hij peinst, hij overweegt en rekent Wat hem 't voordeeligst zij; hij reist de waerelddoor, Let op omltandigheên, en wat vooruitzicht tekent.
Heeft oordeel eens de keus bepaald Hij onderneemt en hoopt; en wordt zijn vlijt betaald Door rijken winst, hij poogt die fchatten te vergrooten ; Zijn nimmer werkloos brein denkt nieuwe bronnen uit; Hij Vindt ze en hoort den lof van land- en ftadgenooten , Wijl uit zijn naarftigheid der mindren bloeiftand fpruit.
Geleerdheid biedt de rijke fchat Door vlijt haar aangebragt uit twee paar waerelddeelen , Den wijsheids minnaar aan, en 't fchoon dat zij bevat Verrukt zijn leergraag hart, zal zucht tot voordring teelen ,
Daar hij zich voor heur'zetel buigt, Kan hij, gelijk de bij, die d'eelften honig zuigt Uit geurig rosmarijn, hier wijs- en zoetheid gaadren, Zo heilzaam voor zich zelv', als nut voor 't algemeen. De jongling rijpt in kunde en overtreft de vadren ! Zoo deugd zijn hart befhmrt; voorzichtigheid zijn. treên.
O



PRIJSVERZEN. vJ
O nooit volpreezen Naarftigheid, Hoe juicht de breede rei van eedle wetenfchappen ; In 't heiligdom der eer door uwe hand geleid, En door verftand verzeld; bij 'tplegtig handenklappen ,
Vereeren ze uwe magt en gunst; Ja, heil der Maatfchappij en voedfter van de kunst, De dichter, redenaar, elk moete uw fchoon verheffen; De vlijtige ambachtsman deelt rijklijk in die vreugd; Maar wie kan ooit uw kracht, wie al uw nut bezeffen! Elk kniele en zweere u trouw, o nooit volpreezen deugd!
's Lands fchatkist tuigt, wat gij vermoogt,
Waar koopmanfehap, fabriek en kunst en handwerk bloeijen ,
Wordt de armoe fchaarsch befpeurd; heur traan is rasch ge-
(droogd,
En met der burgren heil moet 's volks vermogen groeijen.
Hier ligt de muitzucht aan den band; Vergeefsch wordt zulk gewest van buiten aangerand ; Vooruitzicht zorgde in tijds voor muur en vastigheden, En houdt een vloot in zee ten affchrik van 't geweld; De rust woont op het land, de welvaart in de fteden ; Verdienste wordt beloond, en deugd op prijs gefteld.
Jl. deel. E Hoe
«



66 PRIJSVERZEN.
Hoe bloeide oud Rome door uw magt ï 't Blijft eeuwen, na zijn val, nog uwen lof vermelden; Toen men der Rustgodes zeer fpaarzaam 't offer bragt, En allen in uw' dienst hunne eer en blijdfchap fielden ,
Toen klom 's lands voorfpocd dag aan dag, Het volk werdt deugdzaam,wijs,grootmoedig,rijk,— maar ach! Zo dra men u verfmaadde en walgde van uw lesfen, Gehoor gaf aan de weelde en laffe vadfigheid, De wijsheid zwichten moest voor wulpfche danferesfen; Toen was een wis verval voor land en volk bereid.
Dan, waartoe verder omgedwaald! Ik zal 't opmerkzaam oog alleen op Neêrland wijzen ; Op Neêrland, waar uw fchoon op 't fchittrendst heeft geftraald; Dat gij uit laag moeras ten hoogften top deedt rijzen;
Dit klein, dit armlijk plekjen grond , Waar op men oudtijds niet dan dorre woestheid vondt; Dit land , weleer bewoond door minbefchaafde Batten , Wier eng beperkt vernuft noch wetenfchap, noch kunst, Geleerdheid, fieraad, fmaak, waardeerde, noch kost vatten; Dit Land gaaft gij 't beflaan; 't werdt groot door uwe gunst.
Gij



PRIJSVERZÉN. 6?
Gij fpraakt flegts, en een ijvervuur Ontvlamde in aller borst; gij gaaft verfland en oogen; Betamende eerzucht groeide, al Viel ook de arbeid zuur: Hoe minzaam woudt gij 't zweet met milde handen droogenj
De zegen vloeide op Bato's kust ; En 't ondcrneemend volk, door u ftaêg toegerust, Deedt een' onbluschbren trek tot hooger wasdom blijken, 't.Gelukte; noeste vlijt bragt fchat bij fchatten faam; Welhaast befchaamde 'tzelfs de bijgelegen Rijken; Europa ftondt verrukt bij Neêrlands glorie - naam.
Wie 's Lands gefchiedboek flegts doorloopt, Zal van dien ouden bloei, door u befchikt, getuigen; Hier werdt de trotfche Flips ten vreêverdrag genoopt; Gindsch zag men Gall en Brit voor Neêrlands magt zig buigen;
Heur roem klonk over berg en zee; De vlugge kiel bezocht de verst gelegen rêe; Aan Gangesbreedenftroom moest Neêrlands Wimpel pronken; Dezeefchrik werdt befpied aan 't ftaêg bevrozen ftraud; En veld- en ftedeling zag zich door winst belonken; Ja, Peru's goudvloed ftroomde in 't werkzaam Nederland.
E 2 sPreek



68 PRIJSVERZEN^
Spreek gij, o magtig Amfleldam! Waar door hebt ge uw beftaan, uw' wondren bloei verkreegen ? Boogt gij op adeldom, op vorstelijken flam ? Of is uw welvaart in uw vrugtbaarheid gelegen ?
Neen, gij hieft, voor der volken oog, Alleen door Naarftigheid het moedig hoofd om hoog; Gij werdt beroemd, bezocht als't ooglijn onzer lieden; Uw beurs werdt 's werelds markt, de zenuw van den ftaat: Hoe menig magtig Vorst heeft om uw gunst gebeden ! Gij werdt der haatren fchrik; der armen toeverlaat.
Och ware in ons gemeenebest Die vaderlijke trek, die ons verhief, gebleeven! Hadd' vreemde dartelheid den landzaat niet verpest, Hoe zou de Naarftigheid, met milde handen geeven!
Zij toch is nimmer 't weldoen moe; Dit tuigt America, het juicht ons luidkeels toe : Zie hier wat werkzaamheid en taai geduld vermoogen! Een volk, door hen beftuurd, wordt moedig en geducht, Het mag op 't ruimst genot van besten voorfpoed boogen , Daar dorre ledigheid dien zaalgen ftreek ontvlucht.
Nog



PRIJSVERZEN, 69
Nog blijf ik op uw godlijk beeld, Volfchoone Naarftigheid! met diepen eerbied ftaaren ; Daar al wat reden heeft in uwe gunsten deelt, Klinkt, boven al, uw lof uit godgewijde fnaaren.
De christen heeft een' dubblen drang Om u, 0 zaalge deugd! te roemen in zijn' zang; Getroffen door 't genot der aardfche zegeningen Die gij hem mildlijk fchenkt, knielt hij voor de oppermagt; Zijn geest zweeft boven 't ftof in heil befpiegelingen, En hij verliest zich zelv' in 't goed dat hij verwacht.
Van waar die kennis, deze vreugd, Dit uitzicht op een heil door ramp noch tijd te fchennen ? Gij zijt het, gij alleen, 0 nooit volpreezen deugd! Die hem, door onderzoek, de goedheids bron deedt kennen;
't Geweten dwingend bijgeloof, Voor de infpraak van 't verftand, voor redens lesfen doof, Verzaamle vrij zijn kracht om dezen te overfchreeuwen: Het noem' hem ketter, wie uit eigen oogen ziet: Zijn ftandaart, hoe gevreesd in donkre midden-eeuwen, Dieftaf der wreedheid, heerscht, finds ge ons verlichtte, niet.
E 3 Nu



.ja PRIJSVERZEN.
Nu kennen we onzen waaren pligt j Een wil des eeuwigen; 't vermogen onzer zielen; Paar weifelende vrees met blinde dwaaling zwicht, Verrijkt gij onzen geest; leert ge ons verftandig knielen* Hoe mild vergast gij 't vroom gemoed l De Godsvriend ftaêg belust op 't onwaardeerbaar zoet Dat de openbaaring fchenkt, kan zich op 't ruimst verzaaden^ Hij, door u voorgelicht, ontdekt verborgenheên; Gij flerkt zijn liefde en hoop-, op s'werelds donkrc paden j Daagt voor hem 't vrolijk licht, zo kan hij veilig treên.
Maar hier, hier is uw eindpaal niet; Onfchatbrc Naarftigheid! gij hecrscht in hooger kringen5 In 't rijk der zaügheön hebt ge uw volmaakt gebied, En woont in 't juichend hart der vlugge hcmcllingen.
Eens gaat de christen daar ter feest; Eene eeuwge werkzaamheid is *t rustpunt van zijn' geest, Bij de eindeloozc vreugd zal de onderzoeklust groeijen ; Met cnglenwetenfchap flapt hij van zon tot zon ; Zo blijft zijn reine borst in hemel-wellust glocijen, Deze eindigt, als gij zelf, in aller wezens bron,
Uhommt ejt né pour agir. Thomas ; Devoirs de la Societi.
JACOB.



JACOB CATS.
IN DRIE ZANGEN.
DOOR
MR. JAN JACOB VEREUL.
AAN WIEN DE GOUDEN EERPENNING IS TOEGEWEEZEN , IN DE JAARLIJKSCHE VERGADERING, GEHOUDEN DEN g** VAN BLOEIMAAND I791'
VOORZANG.
Aiijn zangfter fchetst het beeld van eenen fterveling, Die van Gods hand de deugd, bij 't levenslicht, ontving; Die finds, door haar verzeld, in aanzien is gefteegen, En 't loon van zijne vlijt zichzelven heeft verkreegen; Die, groot in eiken ftand, maar zonder trotfchen waan, Het doel diens ftands getrouw, zijn pligten heeft voldaan; Als Staatsman 't wigtigst ambt met moed en ijver torschte, In Neêrlands glorie deelde, en nooit naar glorie dorste; Als Dichter, nog geliefd van ouderdom en jeugd, Zijn zagtgeftemde lier fteeds heiligde aan de deugd;
E 4 Als



T~ PRIJSVERZEN.
Als Christen, altijd kalm en met zijn lot te vrcden, God, om zijn weldaên, meer gedankt heeft, dan gebeden; Het achtbaar beeld van cats , wien ieder menfehenvrind , In weerwil van den nijd, eerbiedigt en bemint.
Beroemde Dichtrenrei! aan wiens geliefde fnaaren Het IJ zijn ruisfehen houwt en 't murmlen zijner baaren; Die, als gij zingt, uw' trouw voor deugd of vrijheid toont, En beider hoofd lauriert, zo vaak ge uw zangers kroont; Thands noopt ge ons weêr de baan der glorie inteftreeven: De Dichtrei ziet zich weêr de fchoonfte zangtaak geeven; Gij roept: „ komt, Belgen! die naar zegepalmen dingt, „ Komt, rukt het ftrijdperk in, geniet uw' wensch en zingt! — „Het voorwerp onzer keus, nu voor uw oog gehangen , „ Eischtgeen tafreel van moord,geen'klank van wapendrangen, „Geen lauwren voor een' held, vcrwianaar in den krijg: — „ Hoe grootsch die zangtoon zij — dat hier zijn donder zwijg': „ 't Zij trotsch, de zee te zien, door woesten flonn bevvoogen — „ De beek, die zagtjens vloeit, ftreelt ook, in kalmte, de oogen. „Gij dus, befpeelt ge uw lier, bcfnaartze op aagten toon; „ Maalt ons de ftillc deugd in heur eenvouwig fchoon. „ De waarheid zij uw taal, uw voorbeeld uwe vaderen; „ Uw doel hun trouw, hun vlijt, hunn' Godsvrugt faam te gade„In 't beeld van cats: - ten loon is u deez' krans bereid — „Die krans verwerft u roem, die roem de onfterffijkheid. „ En, 't geen uwe eedle ziel meêr dan dat loon moet fïreelen , „Het voorwerp uwer kunst doet ge in uw glorie deelen,
5, E«



PRIJSVERZEN. 73
„En heft zijn' achtbren naam ver boven tijd en lot. —-„ Gij zingt dus voor den roem, het vaderland, en God." ^ ^ Zo fpreekt ge — elk hoort uw ftem, zij rolt door Neêrlands oorElk Dichter grijpt delier, en ftelt de zuivrekoorden. —« En ik, te roekloos , treede ook in dien fleren drang!.... Ligt fmoort mijn zwakke ftem in hun' verheven zang. —— Dan, fchoon mijn lied bezwijk', waar zij ten hemel vaaren — Dat lied rolde uit mijn hart, zijn weergalm uit mijn fnaaren. Wie hier aan vleierij den teugel fchandlijk vier', — Gevoel, opregt gevoel, beftuurt alleen mijn lier. Hij, die voor dit tafreel een valfche kleur durft leenen, Is dezer taak onwaard, en vliede al bloozend heenen! Met dezen zang wordt cats geheel mijn hart gewijd! Gerust op dit bezef, aanvaarde ik d'eereftrijd. Gelukkig, wen het eind mij mag verwinnaar noemen, Maar meêr nog, wenik cats, op eedier toon, hoor' roemen! —
E -ï EERSTE



EERSTE ZANG.
Integer vitae, fcelerifque purus.
hor at.
Het vuur des oorlogs woedde op Neêrlands veegen grond, Wien nog een ijzren boei aan Spanjes juk verbondt. Schoon al va , wiens geweld zelfs zijnen naam deedt haaten. Van ieders vloek gevolgd, deze oorden hadt verlaaten; En requesens, meêr mensch, doch minder oorlogsheld , Reeds door den dood, welligt te vroeg, was neêrgeveld: Nog bleef die eigen wond in 't hart der Belgen bloeden; don jan bleef met zijn hek, op phlips bevel, hier woeden: Met lettren, rood van bloed , ftondt op zijne oorlogsvaan : „ Buk, Belg! of durfvergaan"! maar Neêrland riep „ vergaan!" Die kreet weergalmde luid door Hollands droeve ftreeken , En deedt, uit vest en burgt, de leus der vrijheid fteeken. oranje toog ten flrijd; zijn magtig krijgsgeweêr Sloeg, als een blikfem Gods, wat weêrftand boodf, ter neêrj En als, door de oorlogskans, de moed diens edlen faalde, "Was 't of op zijne ziel een hooger wijsheid daalde. Getuig het, o breda! waar, toen ge uw vest ontfloot, (i) Het nuttelooze naai geen' druppel bloeds vergoot.
Te midden in 't gewoel dier kommervolle tijden, In traanen en gezucht, in 't woest rumoer van 't flrijden Heeft cats den eerften draal van 't levenslicht aanfehouwd: (2) U, Brouwershaven! was zijn wicgjen toebetrouwd;
Uw



PRIJSVERZEN, 75
Uw liefde was zijn fchat, reeds in 't begin zijns levens, Want in zijn' vader zaagt ge uw' eigen vader tevens; (j) Uw trouwe burgerfchaar was, om diens braaven deugd,
Gelukkig door zijn heil, en vrolijk door zijn vreugd.
O; voelt wat fchat het zij, gij die voor 't recht moet waaken} Per burgren waare liefde en dankbaarheid te fmaaken! Of—wilt ge een dwingland zijn, die flaaven kruipen ziet?.,., Wagt dan meêr fchitterpracht — maar zulk een' wellust niet. — De rampfpoed, ongewoon 't onfchuldigst wicht te fpaaren, Trof 't jeugdig hoofd van cats in d'eerften bloei der jaaren: ?ij, die hem 't leven en heur eerfte zorgen gaf, Werdt van heur telg gefcheurd, en ftortte in 't zwijgend graf.
Een vader zij een fchat op 's waerelds barre wegen
Een moeder is heur kroost geen min onfchatbre zegen ; Heur zorg is als de zon, die 't groeiend plantjen voedt; Zij ftaart op iedren ftap , dien 't zwakke wichtjen doet; 1 Heur zuigling lacht, zij juicht; hij fchreit, zij helpt hem teder; Hij valt — geen nood! hij valt dan in heure armen neder. — Zie daar wat cats verloor — ach! 't wichtjen voelde 't niet. — Maar hij, wiens tedre zorg zijn fchepslen nooit verliet, Zag liefdrijk op hem neêr: — en in zijn moeders broeder Vondt cats , in dezen ramp, een' redder en behoeder. (4)Deez' wist, hoe 't vaderhart, met meererzorgbelaan, Het eerst ontluikend kroost te fchaars kan gadeflaan: Hij wist hoe de ondeugd vaak der jeugd heur gif doet drinken, ■\rVa%rdoor zij eens5bedwelmd,in 'tzwartst verderf moet zinken.
Dit



Ttf P R IJ S V E R Z E N.
Pit eigen denkbeeld trof zijn deugdzaame echtvriendin -
En ftraks geleidden zij mijn' cats hun wooning in.
Zo fpreekt de ftem van 't bloed bij waare menfchenvrinden! Zo edel was ze, o Belg! fteeds in uw hart te vinden :
Zij is een trek uws beelds: en 't is geen valfche roem,
Als ik uw' grond het rijk der menfchenliefde noem'.
Gelijk een roos ontluikt, in fchaduw van eiken blaêren Lag cats in d'arm der zorg, beveiligd voor gevaaren. Zijn hart, nog fchuldeloos , en buigzaam doorzijn jeugd, Ontving, al fpeelend, nu het teder zaad der deugd. (5) Daar groeide 't weelig op, als 't plantje in lentedagen , Om in den zomer van zijn leven vrugt te draagcn. Als eens zijn zwakke voet een' kleinen misftap deedt, Straks was een liefdehand ter zijner hulp gereed. Men leerde hem reeds vroeg aan nutte bezigheden, Door eedle vlijt ontgloeid, geheel zijn' tijd befteeden. Gij zaagt het, Zierikzee! toen wijsheid, in uw' fchoot, (6) Hem van heur eeuwig choor het voorportaal ontfloot: Bij u blonk de eerfte ftraal dier hemelfche in zijne oogen : Hij koos heur fchoon ten doel van zijn volijvrig poogen; En toen hij op die baan met vaster tred kon treên, Verliet hij 't nedrig fchool voor 't roemrijk LeijdschAtheen. (7) Daar zag men hem zijn hulde aan de achtbre Themis wijden, Om eens voor 't heilig recht van weeftw en wees te ftrijden. — Gelijk de vlugge bij door 't geurig bloemperk dwaalt Nu op de zagtc roos, dan op't viooltjen daalt,
Om



PRIJSVERZEN. 77
Om uit een eindloos tal van kelkjens en van blaêren , Alom voor haar verfpreid, den honig op te gaêren: Zo weidde 't oog van cats het veld der wijsheid rond, Of't ergens voor zijn vlijt verborgen fchatten vond'. Het denkbeeld dat hij zich en andren nut kon weezen , Deedt hem geen moeite zien, maar vreugd uit d'arbeid kezen.
Hij zag den engen kring, dien Nederland omfloot, Dien kring , in omtrek klein, maar in verdienften groot: —
Geen tijd of plaats kan ooit een groote ziel befluiten
Natuur Heil' haar een perk — zij (treeft 'er moedig buiten: cats wenschte 't menschdom ook aan andren oord te zien,
En daar aan zijnen geest een ruimer vlugt te biên.
Zijn gids en reisgezel, was't rigtfnoer van zijn leven , Door zijn' befchermer hem uit trouwe zorg gegeeven. Gij waart het, Orkans '. dat thands zijn vlijt verkoor: (8) Gij zaagt hoe trouw hij waakte in Pallas heilig Choor: Uw hand heeft hem ten loon den laauwerkrans gefchonken Met wien de fchaar , gewijd aan Themis dienst, mag pronken.
Wat vreugd genoot mijn cats toen hij weêr Neerland zag, Wiens welzijn hem zo teêr aan 't edel harte lag ! Toen hij zijne ouders, zijn befchermers , en zijn vrinden , Wien hij zo vaak herdacht, in 't leven weêr mogt vinden! — Geene ondeugd, aangekweekt in ander luchtgewest, Hadt met heur tovergift zijn hollandsch hart verpest; (9) Verleiding, loos vermomd in vreemden tooi en zeden, Hadt vaak, met zagt gevlei, zijn jonge ziel beftreeden;
Zij



73 PRIJSVERZEN.
Zij riep hem menigwerf door heur aanloklijkst fchoon , En hadt hem 't volst genot van 't zoetst vermaak geboón : Vergeefs : — wie in den poel, door haar gedolven, zonken — cats , door de reden flerk, bleef marmer voor heur lonken s Hij keerde in 't Vaderland, maar zonder bloozen, weêr, In wijsheid rijker, en zo deugdzaam, als weleer.
Nu was zijne eerfte zucht, om, in een ijvrig leven , Den fchat, door hem vergaêrd, aan andren weêr te geeven. — Die werkloos leeft, is 't licht onwaard: — de Maatfchappij
Eischt dat zich ieder lid aan heur belangen wij;
cats volgde heuren eisch en bleef heur wetten eeren. Hij fprak als de onfchuld leedt, en hielp heur recht verweeren J Der Braaven voorbeeld lichtte op 't nieuw ontflooten fpoor , Gelijk een heldre flar, zijne eerde gangen voor. (10) Gij, Zierikzee! en gij, zijn dierbaar Brouwershaven! Herdenkt nog aan zijn vlijt, bewondert nog zijn gaaven. —
Die eeuw, toen nog ter prooië aan 't fiddrend bijgeloof, Was vaak voor de achtbre Item der zuivre reden doof:
Men wendde 't zwaard des rechts op de ijdle toverije:
Ook cats beftreedt die fchand , tot heil der Maatfchappije: Zijn ijver deedt een vrouw, befchuldigd door dien waan, De fmart van 't foltertuig en 't moordfehavot ontgaan, (i i) — Zo doet een groote ziel den zwartften nacht verdwijnen, En met hernieuwden glans de zon der waarheid fchijnen. 't Was thands,dat de aardfche ramp't geluk van cats beftreedt, Daar hem een vecge ziekte onmagtig. kwijnen deedt.
Zijn



PRIJSVERZEN. 79
Zijn ziel kon boven fmart en lijden zich verheffen — Maar dat hij nutloos was,dit moest hem duldloos treffen 1 Hij badt der kunfte om hulp — zijn beê bleef onverhoord : Hij zocht heur'bijftand zelfs in Englands lustig oord: (12) Vergeefs: — een kwijning bleef zijn levenskracht verteeren, En deedt hem vreugdeloos naar Hollands kusten keeren.
Straks vierde weêr zijn ziel den teugel aan heur vlijt, En de eerfte pooging was een grootsch ontwerp gewijd. Een zoon , een teedre zoon , hadt d'oorfprong van zijn leven Schier door de fnoode hand eens moordenaars zien theeven: Zijn kinderliefde Roeide, en de infpraak der natuur Ontvonkte in zijne borst een edel ijvervuur: Hij deedt den booswigt, die een leven ging verkorten, Zo dierbaar aan zijn hart, dood voor zijn voeten ftorten:
Nu lag hij , om dien moed, in 't kerkerhol geboeid;
Vaak hadt zijns vaders oog zijn ketenen befproeid;
Een kreet rees van alom : „ het recht moet wraak verwerven — „Zijn hand is rood van bloed-'t fchavot moet hem zien fterven! „ Maar cats verfcheen, en fprak : „ de wet der menschlijkheid „ Eischt, dat men deez' geen ftraf, maar edlen loon bereid':
Hij hoedde, als waardig zoon , het leven van zijn' vader >
„ En heeft deze aard verlost van een' gevloekt verraader." Deez'taal trof s Rechters oor,het wraakzwaard blonk niet meêr; De Zoon, nog korts gedoemd, ontving nu hulde en eer:
Hij zag de zwaare boei van zijne handen vallen
En de eedlc daad van cats werdt toegejuicht daor allen. (13)
Thands



So PRIJSVERZEN*
Thands week van mijnen cats de bleeke ziekte heên; (14)
En deedt hem 's levensweg, met nieuwe vreugd, betreên. •
Hij toog uit Hollands oord naar Zeelands vrugtbre dreeken, Om voor het heilig recht ook daar met moed te fpreeken. (15) Het lustig Middelburg verkoos hij zich ter woon. Daar deeg de handel thands in luister op den troon;
De zeevaart was toen daar ten hoogden top gereezen.
Maar ook die welvaart moest een bron van twisten weezen : cats vondt dus 't ruimde perk ontfloten voor zijn vlijt. Elk zijner uuren was der burgren nut gewijd. Elk fmeekte om zijnen raad: elk achtte 't reeds een' zegen , Wen zijn belang in cats een voorfpraak hadt verkreegen.
Doch , fchoon den zwaaren last van zo veel zorg ten doel, — Sloot cats zijn' boezem niet voor 't edelde gevoel. Natuur hadt, voor 't genot van een gezellig leven, Hem, bij het vlugst vernuft, de fchoonde ziel gegeeven : Nu drong heure infpraak diep zijn' teedren boezem in: Straks brandde in zijne borst het heilig vuur der min. —— Hadt eens zijn oog,misleid,een' valfchen fchijn verkoozen,(i6)
't Was, wijl de distel fchool in ongevreesde roozen
Thands hieldt eene eedier liefde,in fchaauwder deugd ontgloeid, Hem aan dé aanminnigheên der fchoonde maagd geboeid. (17)
Heur jeugd lachte als de lente in d'eerden bloei der aarde;
Maar in een fchoone ziel bedondt heur hoogde waarde. cats badt, in 't volst gevoel, deez' gunst der Godheid af, Dat zij hem deze gade, en 't dil genoegen gav'.
Hij



P R IJ S,V E R Z E N. ti
Hij zag zijn' wensch verhoord, en dacht: „ op 's levens wegen „Wacht mij geen onfpoedmeèr,maar louter vreugde en zegen."
Het fcheen of Gods beltuur dier hoop vervulling fchonk, Daar ook de zon des heils op Neêrlands oorden blonk. (18) De krijg lag in den flaap : de zuster van den vrede Stak,met geruste hand, zijn moordzwaard in de fcheedc. —— 't Geweld des oorlogs hadt den Zeeuwfchen grond verwoest: De ploeg lag nutloos daar: de fikkei was verroest: Geen landman zag zijn veld bedekt met gouden aircn : Waar 't graan eerst golven mogt, daar golfden zilte baaren. cats treurde op dit gezicht: hem trof der armen fmart; De Hem der meufchen-min fprak edel in zijn hart; Hij gloeide om nut te zijn, en vroeg aan 't Alvermoogen , Op zijne knieën , hulp, in zijn roemwaardig poogen. Zijn ijver fchiep'in 't kort, uit eertijds diep moeras, Een' weelderigen beemd, gehuld met veldgewas. (19) Welhaast hadt zijne vlijt zich, en zijn' landgenooten, De rijke voorraadfchuur der aarde weêr ontflooten. — Zie daar den waaren aart van eenen menfchenvrind, ■
Steeds nuttig, in wat oord, wat ftand hij zich bevind'.
Mijn cats, nu in de fchaauw van kommerlooze dagen, Genoot de zoetfte rust in 't bijzijn zijner maagen ; In de armen van zijn gaê, zijn kroost, en 't Uil geluk, Ontdook hij op het land den fchicht van leed en druk. (20) Of zonk een grievend lot in zijne wooning neder , (21) Dan hief hij 't oog naar God, en vondt zijn kalmte weder. II. deel. F Docb



H P . R. IJ S V E R Z E N.
. Doch toen weêr Mavors heir op Neêrlands grond verfchcen » Vloodt, met den lieven vrede, ook cats genoegen heen. Hij kon zich van zijn vlijt de zoetfte vrugt belooven; Maar zag zich door den krijg zijn beemden weêr ontroovcn.(2a) Hij week naar Themis throon, gebouwd in Hollands tuin , Waar 's Gravenhagen rijst uit onbewoonbaar duin, Op dat heur richtend zwaard het onrecht nedervelde , En hem, in 't Uil bezit van have en goed, herftelde. Maar midden in dien ramp met al die zorg belaên ,
Brak ijlings de eerfte ftraal van zijne glorie aan.
Zijn leven bleef tot hier, fchoon nuttigen bewonderd, Slechts in een' engen kring van pligten afgezonderd; Thands viel,door'sHoogften wil,op's waerelds fchouwtooneel,
Een meêr verheven ftand aan mijnen cats ten deel.
Men hoorde nooit zijn' naam , -dan met zijn' roem, verkonden:
De lof Van zijne vlijt weêrgalmde uit duizend monden ;
Hem zag het Vaderland, en juichte om zulk een' fchat, Dien 't, als verborgen goud in 'saardrijks fchoot, bezat;' 't Sprak dus tot cats: „ aan mij, niet u, behoort uw leven;, ;-,Mijn welvaart roept ü; juich,dat gij me uw hulp kunt geeveni" cats hoorde deze ftem — vergat zijn rust, zijn heil,
En hadt voor Nederland geheel zijn leven veil.
Ik fchetfte in hem het beeld eens burgers : — treed nu nader, O Belg! en zie ook 't beeld van uwen burgervader: Befchouwden Staatsman, die in 't hachlijkst tijdsgewricht ,/ Getrouw bleef aan zijn' God,uw welvaart j en zijn'pligt. —_
- Een



P R IJ S V E R Z E Ni *3P
Eeftjammrend rouwgeklag weergalmde itCt Leidsch Athsenen; Een heldre flonkerftar was aan dien trans verdweenen; De wijsheid zuchtte, en zag heure achtbre reiën rond,
Of ze ergens weêr een zuil voorheuren Tempel vond';
Heur fchreiend oog zag cats: - en wijl haar de angst ontvlugtte, Hief zij een' vreugdtoon aan, waar korts heur boezem zuchtte; Zij fmeekte om zijne hulp, en dat zijn hand de jeugd (23) * Langs heuren Tempel leidde in 't eeuwig choor der deugd ; — En ligt hadd' zij dien wensch vervulling zien erlangen , Zoo niet een andreftem heur beden hadd' vervangen:
Die ftem klonk uit den mond van Zeelands Burgerfchaar ■
Wie twijffelt of heur klank voor cats verrukkend'waar'! Ir
Zijn dierbaar Zeeland, waar zijne eerfte kindsheid bloeide, I Waar vaak zijn levensbeek langs bloemrijke oevers vloeide*,
Waar hij, in ieders liefde, een zalig lof genoot
Zijn Zeeland riep hem nu met teêrheid in heur' fchoot. (24)
Hij fpoedde heen met vreugd, om in de.aêloude muuren ■ f Van 't lustig Middelburg de hulk des ftaats te ftuuren. —~ .' Met vreugd ?... 0 neen! met angst; — de taak, hem opgeleid *
Woog zwaar op zijne ziel, 't verblijf der nedrigheid.
Hij lag in ééne fchaal zijn kragten en zijn pligten
En woog — maar de evenaar moest voor de laatften zwigten» i Zijn hart zonk, door dien last, in hooplooze onmagt neêr. — De dag boodt hem geen vreugd, de nacht geen ruste meêr. -i Maar eens , terwijl zijn oog in diep gepeins bleef ftaaren, Zag hij een- muschjen, dat, in koele lenteblaêren, i Fa Heür



84 PRIJSVERZEN»
Heur jong het vliegen leerde, en, met een zorglijk oog*
Zijn zwakheid gade floeg, als 't van de takjens vloog; -
„ Mijn God!" riep cats , „is Ueen muschjen niet verborgen,.. „ Hoe moet uw liefde dan voor eedier wezens zorgen ! „ Ach ! 'k heb uw' trouw miskend — vergeef die zwakheid mij ,, En dat uw Vaderhand me een trouwe leidfter zij! " —— Nu was zijn ziel weêr kalm, weêr rustig als voordeczen. Hij zag in God zijn' vriend — en kon zijn hart dan vreezen? .... Schoon ieder morgen hem aan nieuwen arbeid bond', En vaak de ftille nacht hem ijvrig zwoegend vond'; Schoon torsfehend aan 't gewigt der rustelooze zorgen , Die 't achtbaar purperkleed des Staatsmans houdt verborgen;
Het was voor 't Vaderland, dat hij dien last verdroeg
Zie daar, voor zijne ziel, reeds vreugde en loons genoeg.
Nog blijft ge in 't bock des tijds,o Zeeuwfche Burgerfchaaren !
Op cats verdiende en vlijt met dankbren eerbied ftaaren.
Hoe dikwerf was zijn wensch, dat heel zijn levenstijd , In 's Hemels zegen, uw belang bleev' toegewijd! Maar, in 't onfehatbaarst nut, dat u zijn zorg betoonde, Te midden van uw' dank, die hem zo teêr beloonde, Riep de Almagt uwen cats naar andere oorden heen. (25)
Die ftar aan bato's trans blonk niet voor u alleen; *
Voor heel het oord, waar ze eerst ter kim was opgereezen, Moest, in deez' duistren nacht, heur luister zigtbaar weezen. — Zo veelt een groote ziel, geboeid aan tijd noch oord , Dat heel heur aanzijn aan het Vaderland behoort.
Nu,



PRIJSVERZEN. 85
Nu, aan het roer des flaats in Dordrechts vest gezeeten, Heeft cats ook daar zich trouw van zijnen pligt gekweeten. Nooit dook de zon ter kim, als 't nacht op aarde wierdt,
Dat niet een eedle daad zijn leven hadd' gefierd.
't Gerugt deedt heinde en veer zijn' lof naar waarde hooren: Ras trof zijn groote naam de wijsheid in heur chooren; Dees vondt,voor heuren throon, in 't bloeiend Leijdsch Atheen , Jn cats , heur' voedfterling, den waardigften Meceen. (26)
De krijg deedt nu den Brit en Gal in 't harnas vaaren, En vormde een flagveld uit de woeste noorderbaaren ; De zee zag dat heur vlak geen fcheidsmuur weezen kon, Voor 't vrugtbaar Lelierijk en 't moedig Albion; Zij zag hoe menfchenmoed natuur zelfs kon trotfeeren , En fidderde op 't gezicht der drijvende oorlogsheiren. 't Verdelgend vuur diens krijgs trof ieder volk in 't rond: — Zijn vonken vielen ook op Neêrlands vrijen grond. De woede kon het oog des Anglomaans verblinden , Dat hij het recht verbrak van bondgenoot, en vrinden; — Hij hadt den Belg gehoond : dees jammerde om dit leed — Maar zag 's Lands Vadren voor zijn welvaart ftraks gereed. Hun was 't beleid van cats in Hollands raad gebleeken — Wie meêr dan hij kon thands voor 't recht der Belgen fpreeken?.. Hij hoort hun keus met vreugd, en ijlt naar 't britfche ftrand, Belaaden met de zorg voor 't lieve Vaderland. (27) Hoe dringend bleef hij 't recht van Neêrlands vlag vcrweereu! Hoe werkzaam was zijn ziel om 't onheil af te keeren!
F 3 Ver



85 P R IJ'S V E R'Z E N.
Vergeefs: — hij zag zijn hoop verijdeld keer op keer, "
En kwam in 't Vaderland met roem, doch vruchtloos, weêr. —.
Dan , 't fchiep hem luttel vreugd, dat hij van Englands Grootea
Het luisterrijkst bewijs van achting hadd' genooten:
Dat zelfs der Britten Vorst, op 't vleiendst, hem ontving',
En op zijn fiere borst een eereteeken hing': (28)
Dat Hollands Vadrenrij hem heure goedkeur toonde,
En 's Burgers dankbaar hart zijn' trouwen dienst beloonde : —
cats moest nu voelen , dat in de aardfche rampwoestijn
De ftraalen van't geluk met nacht omtoogen zijn;
Hij zag den tedren band des besten echts verfcheuren , (29) En moest bij 't dood-bed van zijn dierbre gade treuren. Het zaligfte geluk, verbonden aan dien trouw, Vermeerderde heur waarde, en nu zijn' diepen rouw. — Zo blinkt de zon in 't oog met onbewolkten luister, , Maar laat, wen zij verdwijnt, een ondoordringbrer duister. —•
Tot welk een' glorieftand nu cats verheven fcheen', Hij moest, ophoógerwil, nog grootfeher pad betreên. —« Gelijk een jeugdige eik, in de eerfte kragt van 't groeien, De planten Hechts befchaauwt, die aan zijn'wortel bloeien , Maar die., allengs verhoogd, zijn breede looten fchiet, En eindlijk heel den hof zijn lieflijk lommer biedt: — Zo moest mijn Staatsman ook tot hoogcr orden ftreeven , En heel zijn Vaderland het nut zijns aanzijns geeven.
's Lands



F R IJ S .V E R Z E N. tf
's Lands Vadren, ftaarende op zijn deugd en werkzaamheid , Vertrouwden 't roer des Maats aan zijn beproefd beleid; (30) En fchoon zijn nedrig hart die keus hadde afgeflaagen, (31) Daar hij zich magtloos waande om zulk een' last te draagen, Hij zwichtte voor de ftem van 't fmeekend Vaderland, En boog zich,zwijgend,voor'tbeftuur van 's Hoogften hand. —» Hem fcheen deez' nieuwe baan een holle zee te weezen , Waar telkens, door den ftorm, de woeste baaren reezen. -» Nu ijlings uit de kalmte in 't rustloos ftaatsgewoel, Stondthij den hoogften roem, of't grievendst leed , ten doel.* Het kommerloos geluk , zijn fchat in vroeger jaaren, Bedaauwde hem niet meêr — 't was als een rook vervaaren. — Gij weet, o Belg! hoe droef die dagen zijn geweest! — Nog ziet gij 't, als uw oog in de eeuwregisters leest. — \ Mijn hart beklaagt hierc ats,hoe 't purper ook moog' prijken.— 'k Bezef wat last hem drukte, en voel mijn kragt bezwijken. —' Hoe vaak heeft bij den ramp, aan Neêrland toen bereid , Zijn zagte borst gezucht, zijn teder oog gefchreid! O! Hoor, voor mijne ftem,zijne eigen ftem hier fpreeken— (3a)' Dan hebt gij geen gevoel, zoo niet uw traanen leeken. '— Schoon thands een blijde vrede aan Neêrland kalmte bood',(33) Een bron van twist en ramp welde in zijn' eigen fchoot. — • Hoe fcheen welfpreekenheid den mond van cats ontvlooden ^ (Dien mond,die korts een hulde aan willem hadtgebooden, (34))' Toen hij, op last diens Vorsts, aan Hollands vadrenrij Het onheil melden moest, gereezen aan het IJ! (35) ■——
F 4 Toen ,



88 PR. IJ S VER ZE N.
Toen, naa oranjes dood, de hulk der vrije ftaaten Ter prooie aan 't heilloos vuur der tvveedragt fcheen gelaaten, Zag 't zuchtend Vaderland , dat flechts vereende moed
Het tegengift kon zijn voor zulk een' tegenfpoed ;
Het uur was plegtig, toen de zeven Bondgcnooten
De handen voor 's Lands heil vereenigd famen flooten. (36)
Hoe gloeide toen ook cats ! hoe klonk door de oude zaal,
Met fiere kragt en moed , zijn vadcrlandfche taal!
Hij hieldt, als 't eenig doel van hun roemwaardig poogen ,
God, en de vrijheid, aan dien achtbren raad voor de oogen. —•
Zie daar de fchoonftc taak, die ooit mijn Staatsman vondt —.
't Oprechtst gevoel van 't hart ontfioot daar zijnen mond. —
Gelijk de gouden zon, naa heel den dag te blinken, Met wolkenlooze pracht ter westkim fchijnt te zinken , Doch, eer heur heldre gloed dit halfrond gansch ontvliedt, Heur'laatflen ftraal nogfehoon aan 't daauwend aardrijk biedt Zo ook ontweek mijn cats , met liefde en eer beladen, Naa dees volbragte taak, zijn hooge gloriepaden. (37) Hij gaf't vertrouwde pand nu, ongefchonden, weêr, En lag den zwaaren last des purpren tabbaards neêr. —. Der Burgren dankbaarheid, zijn edle dienstbelooning, Ging hem al juichend naa in zijn geruste wooning. Hij hadt zijn Vaderland zijn' besten levenstijd, Zijne ongekreukte trouw, zijn tedre zorg , gewijd: Thands bleef dat Vaderland zijn' nijvren dienst gedenken , En hem het offer van de oprechtfte erkentnis fchenken.
Nb



PRIJSVERZEN. 89
Nu fmaakte cats gerust, in Zorgvliet; eenzaamheid, Het zaligst lot, te ichaars der blanke deugd bereid; En, fchoon hij voor't gewigt der jaaren reeds moest bukken, Nog bleef zijn hand de roos van 't waar genoegen plukken.
Doch in die diepe rust van zijn' vergeeten Mand, Zogt hem het fchreiend oog van 't raadloos Vaderland: «** Het eischte zijne hulp, die nog, gelijk voor deezen, Voor 't wanklend Staatsgebouw een fleunpilaar kon weezen. —> De beê van 't Vaderland was cats een hoog bevel: —■ Hij zeide aan Zorgvliet, en zijn ftille rust vaarwel, Om nu , ten tweedemaal, in Englands vrugtbre ftreeken Voor 't ftout belaagde recht des Bataviers te fpreeken. (38) Een edel paar, getrouw aan 't heil des {taats als hij, Met de eigen zorg belaên, verzelde zijne zij'. Dit achtbaar driemanfehap verfchrikten geen gevaaren Van 't buldrend jaargetij, of de ongeftuime baaren ; —— Het ging; ... God ging met hun, zijn zorgelijke hand , Bragt hen, van ramp bevrijd, aan 't hooge Britfche ftrand. De ftem van cats , door last van jaaren niet te fmooren , Klonk nog met majefteit den britfehen raad in de ooren;
Zij boodt aan Albion een heilzaam vreêverbond.
Doch 't was vergeefs gepoogd, wat de eedle trits beftc-.idt. Ver dat een wenschlijk eind heur' ijver mogt bekröonen , Zag zij, in zich, den Belg, en't recht der volken, hoonen, F 5 En



93 P R IJ S V E R Z E N.
En week, voor 't fchuldig woên van 't opgeruid gemeen ,
Naar 't lustig Chelfea ter zeekre wijkplaats heen.
Hier, waar het oog den Theems langs 'tgraazig veld ziet vlieten, Mogt cats zijn- hoogde vreugd, de rust van 't land, genieten.
Dan , ook dit fchijngeluk werdt al te rasch verdoord:
Reeds werdt op d'Oceaan 't rumoer des krijgs gehoord, Des trotfchen cromwels hand ontrolde de oorlogdanders ,
Om die te planten op den grond der Nederlanders; «
Maar tromp hadt reeds dien waan,als ijdlen rook,docn vliên— En blake hadt den moed des dappren Belgs gezien. Daar nu de vrede week, kwam de achtbre trits ook weder, En lag den last, vertrouwd aan heure zorgen , neder. -
Zie daar het roemrijk eind van cats doorluchte baan. — Thands lachte eendoorloos lot in Zorgvliet* oord hem aan: Daar mogt zijn hart in rust het dilst genoegen fmaaken, — Zijn voet, met zagten tred, het perk zijns tijds genaaken. — Doch,fchoon zijn vlijt den daat heur' trouwen dienst niet bood', Waant,waant niet,dat hij 't hart voorNeêrlands welzijn floot!— o Neen! zijn tedre ziel bleef, in heur zuchten, fpreeken ,
En op het Vaderland des Hoogden zegen fmeeken;
Ja, P eigen ! toen zijn ftem in 't plegtig doods-uur brak, 1 Was 't nog voor uw belang, dat hij tot de Almagt fprak.
óCit!



P R IJ S V E 11 Z E Nï 91
I 6 Gij! -die 't roer des (laats uw zorgen ziet vertrouwen , • Wilt in den braaven cats uw voorbeeld (leeds aanfchouweu; 1 De laster hoon' zijn' naam , de fmaad belaag' zijne asch — Men noeme een' (laatsman, die meêr trouw,en deugdzaam was; Die nooit zijn? pligt ontweek, en, door geheel zijn leven, Geen blijk van eigenbaat, of fnoodheid heeft gegeeven. —— Dat andrer levensloop met grootfcher luister praal', Vaak was de list hun doel, de vleierij hun taal: cats dorde nooit naar roem; — zijn hart bezat wel vrinden . Maar niet wier hulp hem 't fpoor tot hooger dand deedt vinden. Hij deeg ten top van eer door zijn verdiende alleen , Wier glans in ieders oog, met dille draalen, fcheen. Allengs tot aanzien, als van trap tot trap, gcreezen, Bleef hij geen harde taak, maar wel zijn zwakheid, vreezen. — Zijn blanke ziel verwierp den fnood vermomden list,
Me.t wien de daatkunst heur bedoeling vaak vernist.
Hij zogt het heil des daats, maar nooit langs (linkfche paden: — De rondde oprechtheid was een fierfel zijner daaden. Nooit heeft, voor eigen doel, zijn list een deun gezocht; Nooit de uitfpraak van riet recht, al vleiend, omgekogt. cats bleef, om Neêrlands heil, aan Neêrland dienst bewijzen , Maar niet, om langs dien weg tot hooger eer te rijzen. Zijn doel was nuttig zijn; en waar dat doel verdween, Kon hij, gelaaten, uit de hoogde dandplaats treên, En daalde tot de rust van 't Burgerleven neder. ; Doch eischte 't Vaderland zijn nutte zorgen weder,
Het



j>2 PRIJSVERZEN.
Het vondt hem zo bereid, zo vaardig als weleer
En cats was, in zijn oog, geen zwakke grijsaart meêr. —
O Gij! die cats miskent, als zoveellofs onwaardig, Geen drift verblinde uw oog — uw oordeel zij rechtvaardig! —> Gevoelt hoe zwaar het zij, in 't hachlijkst tijdsgewrigt Den roem te winnen — dan ten koste van zijn' pligt. —— Slaat de eeuwregisters op: ziet hoe die donkre jaaren Een eindloos fchouwtooneel van burgertwisten waren : Bezeftdanwat hetzcgg', niet in een ijdlen fchijn Tefchittren voor het oog, maar waarlijk groot te zijn. Dan wordt gewis mijn cats , eerst door uw' waan befchuldigd, Door uw gevoelig hart in dankbaarheid gehuldigd, Dan zegt gij wis, ontgloeid van eerbied voor zijne asch , Pat niet zijn ziel te zwak,— maar eer te deugdzaam was.
TWEE-



TWEEDE ZANG.
Zie hier, o Vaderland', den Dichter uwer Jeugd, Wens zoete poëzij, geflemdop zin en harten,
Haar lagchend wijsheid leert, haar fpeelend vormt ter Deugd t En in oorjprongüjk fchoon zelfs laatre kunst kan tarten.
Hoe! werpt een kiefcher Eeuw dien fchat verachtlijk neer ? ... Zo ging met de oude Zeên allengs uw bloei verkoren ;
Koom, breng het nieuw geflacht ter fchool diens Zangers weêr, En eerlang ziet ge uw' roem met dien van cats herbooren.
jan de kruijff.
K link tedrer, Elpen lier! toont zagter, gouden fnaaren!— Mijn oog verlaat de zee, om op een beek te ftaaren. Ik.heb met eiken-loof, dat Burger-deugden loont, Den achtbren fchedel van den braaven cats gekroond: Nu vlecht mijn zwakke hand een' krans van dichtlauwrieren ,
Om ook daar meê de kruin van mijnen cats te fieren.
Dan ach! hoe wijkt mijn kragt, nu ik dees taak begin !... Te roekloos treedt mijn voet deez' ruime loopbaan in: Mijn daarend oog zal in deez' bloemhof zich verliezen ,
In bange onzeekerheid wat voorwerp eerst te kiezen. >
Hier fchetfe een vaster hand,met kiefcher dichtpenfeel,
Voor Neêrland's Dichtrenrei een kundiger tafreel;
Mijn hand beeft magteloos, en zou in 't treffen faalen, Die 't beeld van cats ontwerpt,moet dat naar waarde maaien! —
Doch



94 P 11 IJ S V E R ZE N. .
Doch neen ! — fchoon alles hier mijn pooging weêrdand bied'*— lk ijver voor mijn' cats , en voel mijn zwakheid niet. — De drift om ook mijn hulde aan zijnen naam te gceven, De zucht dat eens zijn roem in Neêrland moog' heilecvcn, — Ziedaar het eenig doel, de drijfveer van mijn hart, Waar door mijn ziel gerust en moeite en onmagt tart.'
't Opmerkzaam oog zag naauw cats eerfte kindsheid bloeien, Of't zag in zijne borst'het zaad der Dichtkunst groeien; (i) 't Was door Natuur geplant : — zij zorgde voor dien fchat, Dien ze, als een eed kleinood, zijn ziel gefchonken hadt; 't Zou eens, door haar gevoed, in 't klimmen van zijn leven ,
Tot rijpheid zwellen, en de fchoonde vrugten geeven.
cats vondt in dit gefchenk reeds nu zijn zoetfle vreugd ; . Zijn hart vergat -daar voor het los vermaak der jeugd. Men zag hem vaak een uur, zijn hooger bezigheden . j
Ontdooien, aan 't genot dier edle drift befteeden. —» Doch wat Natuur ook poog', zij treft heur doelwit niet, I Dan wen een nijvre vlijt heur pooging bijftand bied'. — Gelijk oen tedre telg, uit vrugtbren grond gefprooten, Ras'bolle vrugten draagt aan weelderige looten , Maar als ze in heuren bloei geen zorg of hulp verwerft, Ook rasch aan't kwijnen flaat, en voor den tijd Verderft; — Zo ook dijgt 's Dichters geest nooit roemrijk tot zijne orde ,• Als niet door-rede en kunst heur drift geregeld worde. — i
Zit ]



PïtljSVERZË m 95
Zie daar wat cats gevoelde, als hij zijn zwakke lier Met ijver nam, en floeg, doch zonder kunst of zwier. Zij kon , nog ongeftemd , geen zuivre toonen paaren: Een maatelooze klank rolde uit heur droeve fnaaren: — En toch vondt cats die lier een volle bron van vreugd. — Tot hem een medgezel en vriend van zijne jeugd, (2) Die 't elpen fnaarentuig met meerer zwiers handtccrde
Het deile gloriepad ten hoogen zangberg leerde. ■
De vriendfchap floot hun hart, de kunst Jrun ziel, in één ; Zij traden,hand aan hand, naar 't Choor der Dichtkunst heen.— Hoe dikwerf heeft mijn cats, naast dezen vriend gezeeteu , In fchaauw van lenteblaên, een zalig, uur geflcctcn! Hoe fchuldloos .was hun heil! — hoe fnel vervloog de tijd., iDoor 't jeugdig vriendenpaar der Poëzij gewijd ! — Os Blijde dagen ! die het zwaar gewigt der zorgen Nog voor het vrolijk hart des Jonglings houdt verborgen ; Uw bloei is zaligheid: bevrijd van leed en druk, Schept ge uit een fchaduw vreugd, en uit een niet geluk;. • Ach! waarom moet uw heil zo vlugtig henenvaaren
Om nooit het deel te zijn van laater levensjaaren!
cats tradt nu rustig voort op de aangeweezen haan, En doist met grooter moed zijn Cijthertoanen Haan. — Zo hoort het jonge hoofd der fchelle boschchoraalen , Zijn' zwakken klank, voor dien van ouder zangers, daalen, Maar eens, allengs verderkt in 't rollen van zijn dem, 2welt ook zijn vrolijk lied, &n alles zwicht voor hem.
De



96 PRIJSVERZEN.
De Aêloudheid deedt mijn' cats tot heuren tempel naderen Om daar heur' rijkften fchat voor zijn gezicht te gaderen; — C3) Met eerbied zag zijn oog dit achtbaar heiligdom, En weidde lang, verrukt in diepen eerbied, om; — Het zag wat immer groot en edel was op aarde: Watwondren't fcheppend brein dcsnijvren ftervlings baarde; Hij vondtin 't puin des tijds weêr 't roemrijk Griekenland: Voor hem rees 't fiere Rome in d'cerlten gloriefland: Nog klonk Homerus lier verrukkend hem in de oorcn: Hij meende Maro's luit op 't lagchend veld te hooren: En ftaarde op iedre vrugt, in laater eeuw gegroeid. — Gedachtloos bleef zijn ziel aan zo veel fchoons geboeid: Zijn oog wilde alles zien , en tevens niets verliezen ; Zijn vlijt moest uit dien fchat een waardig voorbeeld kiezen;. Befluitloos ftondt hij daar: — tot de achtbre rede kwam, En van 't beneveld oog den duistren fluiër nam : Hij hieldt heur' zuivren glans, heur edle ftem voor heilig, En koos nu zonder fchroom , in dit geleide veilig. — Sinds zweefde fteeds het fchoon der oudheid voor zijn' geest; — 't Is hem, gelijk een lamp bij donkren nacht, geweest. Ver dat zijn ziel verblind, door eigen waan vermeeten, Niets boven zich waardeerde, en alles dacht te weeten, Vondt zij dat ieders kunst meer waarde in grootheid had'
Dan in heur nedrig oog heur fchaamle kunst bezat.
Zij zag, in 't geen de vlijt van heur Natuurgenooten
Voor kunst en waarheid poogde, een leerfchool zich ontflooten.
Daar



P R IJ S V E R Z E N. 97
Daar daarde zij, verrukt, dier edlen voorbeeld aan , / Om d'eigen weg, waar langs hun grootheid fteeg, te gaan; En,wijlgeen volgzuchtflechts dat voetfpoorhaardeedt drukken, Zag zij de doornen wel, maar bleef de roozen plukken.
Nu was de lier van cats , befnaard door zo veel vlijt, Niet Hechts der fchoonde kunst, maar ook der deugd gewijd. —. Het edel doel, naar 't welk hij onvermoeid bleef ftreeven , Dat hij ten oogpunt hieldt in iedren dand van 't leven, De drift van nut te zijn voor heel de Maatfchappij, Vervulde ook zijne ziel in 't Choor der Poezij. —* Ver dat een ftrafbre toon zijn fnaarentuig onteerde , Der ligt verleide jeugd het pad ter ondeugd leerde , Hieldt immer zijn gezang des ftervling's oog gericht Op 's Hoogden Albeduur, den godsdienst, en den pligt. — Hoe moest die lier mijn' cats dan ook gelukkig maaken! Wat wellust moest zijn ziel uit haare klanken fmaaken! — 'kVerbeeld' mij hem te zien , 'tgeweld der zorg ontrukt, Daar op het dille land geen leed zijn' boezem drukt; (4) Ik zie zijn tedre gade in zijn genoegen deelen; Zijn lief, aanvallig kroost aan zijne knieën fpeelen; Het jeugdig lenteloof befchaduwt hem rondsom , En fchept uit zijn verblijf een achtbaar heiligdom; cats wil, ook in die rust, zijne uuren nut bedceden 1 Grijpt naar de lier , en zingt de vaderlandfchc zeden ;
Jl. peel. G Toonj



9§ P R IJ S V E R Z E N.
Toont lcevcnd aan de jeugd, wat fchatten de ijver geeft;
Wat heil voor 't edel hart een reine liefde heeft:
Hoe fteeds verleiding waakt, en met fluweelen koorden
Heur' prooi aan zich verbindt,om eindlijkdien te moorden;
Of zoo hij d'ernst verlaat voor gulle boerterij —
Ook dan blijft zijn gezang van vuige toonen vrij;
Kooit doet zijn dicht-tafreel, met kiefchcn finaak gekoozen,
Het oog der onfchuld vlién , heure eerbre wangen bloozcn. —
O! hoe veel dagen van zo kommerloos een vreugd,
Hoe menig oogenblik dier zalige geneugt,
Zag cats, terwijl Gods gunst heur'zegen hem bleef bieden ,
Op zijn geliefde hoeve in kalmte heenen vlieden!
Schoon fints 't beflisfeud lot hem uit die ruste riep, Een nieuwe levensbaan hem zwaarer arbeid fchiep, Mijn Dichter bleef, zo vaak die hooger zorgen weeken, De drift voor de edle kunst in zijnen boezem kweeken. Wen Hechts zijn trouwe dienst, aan 't Vaderland gewijd , Hem ééoen Hond hergaf van zijn' beperkten tijd, Straks moest het fnaarentuig die bezigheid vervangen; — Zijn geest herleefde op nieuw bij 't klinken zijner zangen; — Al fpeelend fcheen de last van zijnen Hand verligt; Zijn lier was van zijn zorg het eenig tegenwigt; Naar haar, naar haar alleen bleef hij, na d'arbeid, haaken, En koos heur ltil genot voor ijdlc zinvermaaken.
Dus , toen zijn voet aan 't eind van 't woelig levenspad, Uitzijn' verheven ftand in kalmer Üandplaats tradt,
Is



P R IJ S V E R Z E N. 9J
Is cats niet in den arm der ledigheid gezonken: »
O Neen! zijn cithcr heeft toen op het fchoonst geklonken. Onttrokken aan 't gewoel, dat vaak de zangdrift fmoort, Genoot hij nu een rust, door zorg noch leed geitoord; Thands kon hij, van 't gcvvigt des purpren roks ontheeven, En tot zichzclv' gekeerd , zichzelv' zijne uuren geeven. — (5) 'k Herdenk in eenzaamheid nog vaak dien fchoonen dag , Toen ik uw vreedzaam oord, 0 lustig Zorgvliet! zag; Ik wandelde onder 't loof dat uwe paden ficrde Terwijl mijn geest den toom van zijn verbeelding vierde ; Het was of cats , uw roem , voor mijn gezicht verfchfeea; Ik zag hem door 't geboomte in diepe mijmring treèn : Met heilgen eerbied zag mijn oog zijn grijze hairen, Bcftcmpeld door den tijd, verzilverd door de jaaren: Zijn hand, die eens den ftaat heur trouwe dienden gaf Hieldt nu , heur magtloosheid ten deun , een' taaien daf: Hij rustte op eene zoode, en zijn geliefde veder Schreef op een blanke rol zijn dichtgcpcins ter neder: De deugd was, als altijd, het voorwerp van zijn' zang; — Hij hadt heur fchoon vereerd, geheel zijn leven lang: Zijn kalmte was heur teelt — hoe moest zijn boezem gloeien Om iedren dcrvcling aan beuren dienst te boeien! —— 't BeminHjk Dicht-tafrecl van zijn' vcrvloogen tijd, Werdt, enkel door die zucht, aan 't nageflacht gewijd. — Nu rees hij, en mijn oog verzelde zijne fchredra. — Ik zag hem vergenoegd naar zijne wooning treéden.
G % Dan?



ioo P R IJ S V li R Z E N.
Daar meende ik hem te zien in 't plegtig uur der rust,
Wanneer de flaap de zorg van fluimrende oogen kuscht: —
Geheel zijn huisgezin mogt 's levens balzem fmaaken ,
Maar de arm des ouderdoms deedt d'achtbren grijsaart waaken.
Dan, fchoon de zoete flaap zijn ftoflijk deel ontvloodt,
Te kalmer was de rust, die zijne ziel genoot.
Hij zat in 't ftil vertrek bij 't eenzaam lampjen neder,
En 'k vondt ook daar in cats den nijvren ftervling weder.
Hij heeft ook de uuren van den vaak onteerden nacht,
Geheiligd aan 't vermaak of nut van 't nagedacht.
De zucht voor andrer heil is, tot het eind van 't leven, Hoe zwak mijn Dichter waar', hem werkzaam bijgebleeven.*— o Zorgvliet! fchoon mijn oog fchaars uwen lusthof ziet., Jk Vergeet den wellust, toen bij u genooten , niet. Verblijf des braaven cats! gij zijt mij immer heilig! Uw achtbaar oord blijv' lang voor *t woên der jaaren veilig. Dat vaak de naneef u met hcilgen eerbied zie, En dan een waare hulde aan uwen Dichter bic !
<J Gij! wier bitfche hoon mijn' Dichter durft onteeren, (6) Die, in uw' blinden waan, zijn waarde wilt verneêren, 't Is thands aan u alleen , dat ik mijn klanken wij'; — Aanhoort ze' — en dat uw hart ons hier ten rechter zij! — Ge aanbidt de vruchten, die in andre luchtftreek groeien : Afgodisch laaf ge uw ziel door hun betovring boeien:
Blind



PRIJSVERZEN. iox
Blind voor hun grootde feil, ziet gij hun fchoon alleen — En werpt, verachtelijk, wat Vaderlandsch is, heen: O! Smeekt der Rede een' draal — dat die uw' geest verlichte , Uw oog op 't waare fchoon, geen valfche fchittring, richte-; Vernedert uwen trots — zoo 't u verncdring fchijn', Bekend met de eigen teelt uws Vaderlands te zijn ! En nadert tot den fchat, nu fchicr in 't dof gezonken, Door uwe Vadrcn u , ondankbaar kroost! gefchonken; — Uwe aandacht veste zich op 't waardig deel diens fchats ,
Dat u den arbeid toont van d'Ongeachten cats ;
Bloost dan , dat ge immer de asch diens edlcn durfdet hoonen -—
En laat uw' dankbren lof in 't eind zijn' ijver krooncn. •
Of, waant ge uw tijd verfpild, en duldt uwe eerzucht niet,
Dat gij, met eigen oog, dit heiligdom beziet.
O! vraagt dan hun, wier geest Hechts waarheid blijft bedoelen, Wier ziel 't eenvoudig fchoon , dat gij miskent, kan voelen; Vraagt hun, hoe menig uur, dat waar genoegen boodt, Met cats in hunne hand, te haastig hun ontvloodt; Hoe menigwerf de lente, in 't leezen zijner zangen , Een derker toverkracht, meör fchoonheid fcheen te ontvangen: Hoe vaak de reine liefde, als hij hcurc aandrift zong, Hun hart van lieverlee met teêr gevoel doordrong: Hoe dikwerf, wen zijn lier voor de ondeugd hen deedt grauwen, Hun voet heur pad ontweck, om zelfs heur'fchi jn tefchuuwen; Hoe lecvend hen, verrukt door 't kundig dichtpenfeel, De vreugd of onfpoed trof, gefchetst in zijn tafrecl;
O 3 Vraagt



loi V R IJ S V E Tv Z E N.
Vrttagt dit en ziet hun traan nogdeasch van cats jbefproeiën» Ziet, hem ter eer, hun ziel door waare erkentnis gloeien: Voelt, door dit antwoord, welk een loffpraak cats verkrijgt, Ook fchoon hun mond, verrukt inftillen eerbied, zwijgt.
Gewis! 't is niet ontzind, als ik mijn' Dichter rocnic , En op het pad der kunst een waardig voorbeeld noeme. —
Ver van mijn zangeres een laage afgoderij
Zij is, ook voor mijn' cats , van blinde dweepzucht Vrij; De waarheid blijft die drift voor hem in haar ontfteeken,
Die edie moet alleen in al heur woorden fprecken.
Zie flechts zijn' arbeid na, waar vrije oorfpronglijkhcid Heur1 onvervalschbaar merk op iedren regel fpreidt. Zie 't vindingrijkst vernuft door al zijn fchetfen fpcelen — Het fchijnt zelfs aan natuur heur eigen fchoon te ontdeden. Zie hoe verbeeldingskracht door zijn tafreelcn «weeft,
Wijl haar een zuivre fmaak de juiste venven geeft.
Bemerk, hoe diep zijn geest in 't hart der Vervelingen, Hoe ook verborgen of omzwachteld, weet te dringen. Vanhier, dat ge in zijn taal de waarheid fteeds ontmoet, Wen hij, in 'twarmst gevoel, een hartstogt fpreeken doet. — En , 't geen voor zijne lamst meêr eerbied aan moet kweeken , Gij hoort altijd zijn hart in zijne woorden fprecken; — t Is geen verfierde deugd, wier bloei zijn lier bedoelt, Terwijl zijn eigen ziel heur fehoonbeid niet gevoelt; —
Hij



P Pv IJ S V E R Z E N. J03
Hij zingt, gelijk hij denkt, cii fchctst, gelijk hij wandelt; — Hij leert, wat hij betracht, en raadt, gelijk hij handelt. — Als hij der jeugd den weg naar heil en welvaart wijst, De vaderlandfche trouw, en blanke zeden prijst, 't Is, wijl zijne cdle ziel die deugden hadt gehuldigd, En nu, aan haar alleen, heur kalmte was verfchuldigd. — De gulftc oprechtheid blinkt in al zijn woorden uit. — Ziet ge immer, dat hij 't oog voor eigen feilen fluit? ... Hoe dikwerf hoort gij hem, in 't volst gevoel, belijden, Dat vaak zijn zwakke ziel met heure drift moest ftrijden! Een ander, tuk op eer, bezing' zijn deugd alleen — cats , aan de waarheid trouw, zingt ook zijne ijdelheên; ' Ilij wil, dat hem naar waarde eens 't Naageflacht zal roemen : — Zie daar, wat lof verdiene, en grootheid zij te noemen ! —
Ja! elk gevoelig hart, aan de edle deugd vefpand , Dat flcchts de rede hoort, en 't laag vooroordeel bant, Dat, waar ze ook bloeië of woon', vcrdicnfïc kan ontdekken, Het fchoon geheel niet doemt, om ligt vergeefbre vlekken, En de onvolkomen kunst in haaren tijdkring ziet — Gewis dat waardig hart miskent mijn' Dichter niet. 't Vereert zijn nutte lier, 't bemint zijn lieve zangen; Het doet zijn' dierbren naam den waaren roem ontvangen; Het zal zijn fpeclend kroost, in d'eerften bloei der jeugd, 't Gefchriftvan cats doen zien, als 't wetboek van de deugd.— G 4 Zo



io4 PRIJSVERZEN.
Zo moog mijn Dichter eens elks hulde weer verkrijgen, En bij zijn fluimrende asch de ftem des bisters zwijgen. Zo blijf hem, als weleer, den bitfchen hoon ten fpijt, Eer braaven tedre dank, der Dichtren lof gewijd!
DER-



DERDE ZANG.
De gedachtenis des Regtvaardigen zal in zegeninge zyn.
salomo.
Befpeel, o Zangeres! befpeel voor 't laatst uw fnaaren ! Verhef het oog van 't ftof, en durf ten hemel ftaaren. Juich, dat ge alreeds het eind der lange ftrijdbaan ziet —■ Maar 't eind moet heerlijk zijn — voor jesus klinkeuvvlied! Gij moet op Golgotha nu zegepalmen plukken , Om die op de achtbre kruin des braaven cats te drukken. Gij hebt voor 't Vaderland zijn' dierbren naam verbreid — Bezing nu zijnen roem voor heel de Menschlijkheid ; Doe thands zijn'grootften lof, zijn'lof als Christen hooren, Als pronkfieraad der aarde, en lust der Englenchooren : Geen hart, dat aan djen toon zijn aandacht weigren zal — Jïen waardig Christen deelt in d'eerbied van 't Heelal! —
Gij, die in valfchen fchijn de fchoone Deugd blijft minnen, Om bij heur zegevaan een' ijdlen roem te winnen: Die heur' gewijden dienst uw wijrook - offers biedt, Wijl gij naast heuren troon den troon der welvaart ziet: Die in heur fchaduw woont, heur' Tempel blijft omringen, Slechts wijl gij daar de bron van aardsch geluk ziet fpringeri : G s Waant,



106 PR.IJSVER.ZE N.
Waant, waant niet dat uw drift den wijsgeer duister zij.! —
Keen! ze is de onwaarde teelt der fnoodfte huiehlaarij.
Moogt ge eens 't verborgen doel van uwe wenfeheii treilen, Begunftigt u het lot, ziet ge u in roem verhellen ,
Baadt ge iu den vollen Aroom van rijkdom, ftaat, en eer
Vaarwel dan de edle Deugd — ze is u een fchim — niets meèr! — Maar achtbaar, groot is hij, die, door geheel zijn leven , Naar 't eeuwig rijk der Deugd met edlcr drift blijft ftreeven, — Hij mint haar om heur' zelv', heur' eigen fchoon alleen : Hij durft, door ftormen , naar heur' ftillcn Tempel treên : Hoe droef die weg ook fchijn', wat fmarten hem daar drukken , Hij ziet ze, fiddert niet — maar haast zich voortterukken; Zijn moed groeit meer en meer bij 't dreigen van de fmart; De Deugd wordt een behoefte, een wellust voor zijn hart. Hoe loos verleiding fmeek', wat heilgenot zij biede , 't Is reeds hem zaligheid, dat hij heur lonken vliede. Dat cindlijk al de glans der glorie hem omfchiju': Dc welvaart moog' zijn deel, het Hof zijn woonplaats zijn: Ver dat dit zorglijk lot zijn grootheid weg doe zinken , 't Is dan , dat eerst zijn deugd op 't heerlijkst uit zal blinken. Hij, die ook in de hut heur wetten volgen zou, Blijft in den hoogften ftand, dier edle nu getrouw. Hij vindt geen'hinderpaal, waar door zijn ziel heur pligtcn, Met minder ijvervuur, dan eertijds, moet verrichten: o Neen! hij treft veeleer op die verheven baan, Een ruimer gloriefpoor tot goede daaden aan.
Ginis



V R. IJ S V E R Z E N. 10/
Ginds roept hem't weesje om hulp: daarweenen hulploozcar-
, _ , (men: Hier kan hij't heilig recht der zwakke weeuwbeichermcn.
Zijn oog weidt nimmer rond, dat hij geen fmart ontmoet,
En aan de broederliefde als Menfchenvriend voldoet.
Zelfs in 't geheim verblijf der eenzaamheid gezecten,
Is de oefning van de deugd de lust van zijn geweeten:
Schoon daar geen fterflijk oog zijn handelwijs befpied',
Hij weet, dat toch een God zijn ftille daaden ziet.
Zie daar het beeld van cats : zie daar de juiste trekken ,
Die van zijn groote ziel ter kenfehetze ons verftrekken.
Volg hem opmerkzaam naa, in eiken levensftand,
In ieder tijdsgewrigt, bij blijft der Deugd verpand.
Dat hem 't geluk bedaauwc, of tegenheên bedreigen: ■
Zij is hem een behoefte, en onaffcheidlijk eigen.
Natuur was boven maat dien helling mild geweest;
Zij gaf een fchoone ziel aan de allcrfchoonfte leest:
't Was of heur tedre hand, hem vormend', zich vermoeide ,
Op dat heur rijklte fchat in hem te famen vloeide.
Eene edele geftaltc: een minnelijk gelaat,
Bekoorend door den blos van 't jeugdig incarnaat:
Gezelligheid van aart: bevalligheid van zeden ,
Een gul, gevoelig hart: een reeks aantreklijkhedcn.
Die elk bctooverd oog in al zijn daaden voadt:
De zoctflc harmonie in 't fprecken van zijn' mond.
Een kiescli en vlug vernuft, dat ongekunlteld fpeelde ,
En levendigen zwier aan al zijn woorden deelde:
Dit



ïoS PRIJSVERZEN.
Dit alles was de fchat, waar cats op roemen kon, Die hem belangrijk maakte , en ieders vriendfehap won. ~Maar ook — hoe menigwerf zijn deze aanloklijkhcden , Verleidfters, die ons 't pad der ondeugd doen betreden ! Zij zijn een gif voor't hart, dat, door heur fchoon bekoord,. Niets dan heur toverftem in al zijn daaden hoort. Zij fluiten 't flerflijk oog voor 't helder licht der Rede : Vaak voert heur zoet geweld den zwakken jongling mede. Die, telkens meêr bedwelmd, aan heur genot gewend, In 't eind de onnutte ftem van zijnen pligt miskent. Zij zijn 't . die ons allengs voor 't wuftst vermaak bereiden, En tocgejuichd in 't rijk der fpoorlooste ondeugd leiden. — Hoe fterk moet cats dan zijn, die een gevaar, zo groot, Met fleren moed verachtte, en rustig weérftand boodt. Die, wen 't geweld der drift in zijnen boezem daalde, Dat woest geweld beftreed, en roemrijk zegepraalde! Die 't magtig vuur der jeugd, dat vaak de jeugd verteert, Zijn kracht ontnam , en in een' zegen heeft verkeerd! Hoe fchittert hier zijn deugd! — de hel mogt haar bclaagen, Zij heeft de magt der hel op 't glorierijkst verflaagen. —
Wat luister hem omfcheen in dien verheven ftaat, Waar vaak de pligt verdwijnt voor list en eigenbaat; Schoon tot d ien hoogen trap van aanzien opgeklommen Waar de eerzucht menigwerf 't gewisfe doet verdommen : Waar 't hart geen Deugd meêr kent, maar flechts naar glorie En zich naar zijn belang een zedenkunde geeft: — <(lTCelt'
Ook



PRIJSVERZEN. 109
Ook daar heeft de edle cats , der deugd getrouw verbonden, Heure infpraak nooit verfmoord,heur wetten nooit gefchonden.Zij tradt aan zijne zijde, als hij ter. raadzaal ging, En daar , met fiere taal, de ftem des volks verving; Verliet hij 't ftaatsgewoel, zij is in 't eenzaamst leven, Waar hij weêr landman werdt, hem vlekloos bijgebleeven. En cats , zo groot in deugd, fcheen aan zichzelven klein: — Zag dikwerf in zijn hart, maar vondt dat hart onrein.
Een ander zoek vergeefs in al zijn daên naar vlekken;
Hij wist hoe zwak hij was, en kon die zelf Ontdekken. Schoon iedre wet der deugd door hem voldongen fcheen, Nooit was zijn ziel gerust, nooit van zichzelv' te vreên. Hij vondt bij iedren dag een reeks van nieuwe pligtcn, Dacht zich te magteloos — en bleef ze toch verrichten. — Een fchuldeloos gewisfe, een kalme blik tot God, Dit was hem 't hoogst geluk, het ftreelcndst heilgenot; En , als die troost ontbrak aan zijn gevoelig harte , Dan was hem 't leven last, dan kromp hij weg van fmarte.
Neen! zo veel grootheid, bij de ftilfte nedrigheid, Deze onbevlekte trouw, door fleren moed geleid, Zulk een verheven deugd, als hier ons oog ziet blinken, Die altijd zich verheft, ook waar zij fchijnt te zinken: —— Kan in geen' fterveling zo heerlijk zijn gevloeid, Dan die door 't heilig vuur des fchoonften Godsdiensts gloeit. Wien dees volmaaktheid fiert,fchoon 't ftof nog om hem wemel', Moet wis een Christen zijn, verordend voor den hemel!
'tls



iio P R IJ S V E R Z E H.
't Is door dc zuivrc ftem van 's Hoogften eeuwig woord,
Dat hier de blanke deugd zijn vroome ziel bekoort.
Hij volgt zijn' jesus naa — en , daar hij dien ziet flerveu,
Ontgloeit hij , om de vrucht van zulk een liefde te erven.
't Is Hechts de onfeilbre hoop op beter Vaderland ,
Die de aarde, en al heur heil, uit zijn gezicht verbant.
Ja! G odsdienstl't was uw vuur,dat cats den boezem blaakte, En,van een' zwakken mensch, een'moedig Christen maakte. — Hoe ijvrig heeft zijn ziel uwe achtbre wet vereerd! Hij heeft zich in uw fchool voor de eeuwigheid volleerd. — O! mogt mijn dichtpenfeel een hooger kracht ontvangen, Om, Christnen ! hier zijn beeld voor uw gezicht te hangen !
Duldt, dat mijn zwakke kunst u flechts de fchaduw wij,
En oordeelt, naar die fchaauw, hoe fchoon het lighaam zij!
Zijn ftille nedrigheid blinkt lieflijk ons in de oogen. Zij, hoofdtrek zijner ziel, geleidfter van zijn poogen, Verboodt, dat zijne deugd met heldrer luister fcheen',
En dreef het minst gevoel van eigen waarde heen. .
Of hij in 't volst genot van aardfehen voorfpoed deelde,
't Geluk bezitten mogt., dat hem zijn ijver teelde,
Hij geeft zichzelv' den roem van zijne welvaart niet Maar 't is Gods vaderhand, die hij in alles ziet. —
Hij



P R IJ S V E R Z E N. JU
Hij was alom vereerd, om zijn beleid gehuldigd:
Van rondsom klonk de lof, aan zijnen naam verfchuldigd:
Doch in dien wijrookdamp fcheen hij zich zelv' gering,
En gaf dien lof aan hun , wier voorbeeld hij ontving.
Schoon tot de fchittrendite eer in 't Vaderland gereezen — Hij wilde, in 't purpren kleed, een nedrig burger weezen. 't Scheen geen verfchil voor hem, die trots noch eerzucht had, Of hij met Voriten fprak, of naast een' Burger tradt. JSfooit heeft ziju hoon den man om 't fchamel kleed verftooten;—
Wie hem terhulpe zocht, vondt zijn verblijf ontflooten.
En toen hij uit dien ftand een ftiller ruste zocht, Ver dat zijn kalme ziel, aan ijdle praal verknogt, Nog wellust in den glans van hooffchen luister fmaakte, Was een vergectcn (tand al 't heil, waar hij naar haakte, En hij, wien al de pracht eens ftaatsmans korts omving , Werdt nu , op 't eenzaam land, een nedrig veldeling.
Tuig, fchoone Dankbaarlmd! wie zich aan uwe altaaren Met hecter ijvervuur, meer trouw, dan cats bleef fehaareu. ' Gij, Edle! zoudt gewis, zo dierbaar aan zijn' geest, Zoo hij geen Christen was , zijn afgod zijn geweest. — Hoe dankbaar bleef zijn hart dien waardigen behoeder Die hem ten vader werdt bij 't fterf bed zijner moeder, En voor diens braavén Gaê, wier onbeloonbre zorg cats , voor 't geweld van 't lot, in beuren fchoot verborg!
Zag



tia P 11 IJ S V E R Z E N.
Zag hij dat zoms zijn ziel zich van heur' pligt kon kwijten ,
Gij hoort hem dat geluk aan die befchermers wijten.
Herdacht hij 't nut, de vreugd, die hem de wijsheid boodt,
Hij kuscht dan nog de hand, wier bijltand hij genoot.
Maar zijne dankbaarheid, nooit door mijn lier volpreezen , Is voor des Hemels gunst ten hoogften top gereezen. In iedren ftraal van heil, die in zijn wooning dringt, Erkent zijn ziel de bron, waaruit die welvaart fpringt. Hoort flechts zijn' dankbren mond de teêrfte woorden fprecken, Toen hem een vecge ziekte in 't einde was ontwecken, Toen hij in zijne gade, op 't hobblig levenspad,
Een trouwe gezellin van God ontvangen hadt.
't Was hem een waare vreugd , den lof van zijn bedrijven , Wen hen het eind bekroonde, aan de Almagttoetefchrijven. — 't Heeft wellust voor mijn hart, den grijzen cats te zien , In Holland's achtbren Raad, geboogen op zijn kniên, Toen hij den last des ftaats van zijne fchoudren ligtte, En , voor de ontvangen hulp, aan God zijn' dank verrichtte. O! dat een ftaalen ftift nog voor den laatften neef, Die grootfche plegtigheid in duurzaam marmer dreev'!
Gij VrïendfcJmp!Huwlijkstrouw!gi)kimtop cats ook roemen, En hem voor uw gebied den trouwften ijvraar noemen. Gij waart zijn zaligheid 4 — bedaauwd door uw genot, Vergat hij ligt zijn leed en de ongunst van het lot. —
Hij



i
V R IJ S V £ R Z E N. iijj
Hij 13 zijn vrienden trouw , in ijdren ftand van 't leven, Maar tedrer nog in ramp, dan voorfpoed, bijgeblecven. Zijn vricndfchap was niet veil, maar als hij ze eenmaal boodt, Dun vondt zij hier bencên haar' eind flechts in den dood! — Zijn echt, niet om het goud, maar om zijn hart, verkoozcn, Was t'allen tijd bezaaid met onverwelkbre roozcn. Zo teder voor zijn gade , als door die gaë geliefd, Heeft hem heur vreugd verblijd , heur militie ramp gegriefd. Wanneer hij, hand aan hand , aan heure zij mogt treeden, Scheen hem de tijd te kort voor zo veel zaligheden. Heur bijzijn was voor cats een vrijburg tegen 't leed ,
Heur taal een hemelflem , die flormen zwijgen deedt.
Hoe zorgde hij voor't kroost, uit dezen echt gefpfooten! Met vreugd zag hij den kring van zijnen pligt vergrooten , — Geen pligt was hem te veel, geen harde taak te zwaar, Wen 't flechts voor 't welzijn van zijn gade of telgen waar'. — En toen hij bij het lijk dier echtgenoot moest weenen , Scheen al het aardsch geluk uit zijn gezicht verdweeneu; Ligt waar zijn droeve ziel, in 't fchreiên bij heure asch, Door wanhoop overheerd — zoo hij geen Christen was. Nooit kon hij fints zijn hand een tweede liefde fchenken.. Maar bleef, tot aan het graf, dier zalige herdenken.
Hier eer ik in mijn' cats die flille hoop op God, Waardoor zijn rust niet flierf, bij *t onvcrdraaglijkst lot. *k Vindein mijn' Christen hier dat kommerloos vertrouwen» Dat hem zijn' fchepper als zijn' Vader deedt aanfchoCwé'n; — II. deel. II 't Ge-e



"4 P R IJ S V E R Z E N.
't Gewigtder aardfche ramp zink' buldrend op zijn hoofd j Hij zie van have en gade en kindrcn zich beroofd : Hij worde, zwak en grijs, op de ongeduime baarcn , Bedreigd door 't vuur der pest, door woeste zee gevaaren: Geen nood! — hij heft het oog naar 's waerelds opperheer — En voelt, naa deezen blik, zijn'moed, zijn kalmte weer. —. Waar ziet gij ooit mijn' cats een nieuwe baan betreeden, Voor hij de Godheid om heur' bijftand heeft gebeden? .... Wen hij in 't duister dwaalt, den regten weg niet vindt, Smeekt hij om raad aan God, als aan zijn' besten vrind; En in den minden draal van 's Hoogden welbehaagen, Ziet hij reeds hoop genoeg om in zijn doel te flaagen.
Voeg, voor, den roem van cats, nog tot dit fchilderij, Als fierfels vrm 't verfchiet, een tal van deugden bij. Eenvouwdig, minzaam, gul, zagtzinnig in zijn' wandel: Trouw, met geen' list bekend, oprecht in al zijn' handel,: Belangloos voor zichzelv': tot andrcr dienst bereid : Meêwaarig van gevoel: groot in liefdaadigheid : Onmagtig tot de wraak, maar vaardig in 't vergeeven : Der weelde nooit ter prooi: nooit werkloos in zijn leven: Het goud niet achtend, dan wen 't andren bijdand boodt: Standvastig in het geen hij eens bedaard befloot: Beminnaar van den vrede, en vijand van het twisten :.... Zie daar zijn becldtenis — eerbiedig zulk' een' Christen ! —
Hij,



PRIJSVERZE N. Ti$>
Hij, die met zo veel deugd langs de aardfche wegen tradt, Ter leidftar van zijn daên den fchoonden Godsdienst hadt, Des hoogden woord waardeerde in zijn verheven waarde , En op messias kruis , als 't heil der menschheid , ftaarde, Scheen hier in 't flerflijk dal, waar 't dof hem nog omving, Reeds rijp voor de eeuwigheid, en reeds een hemelling. — Hij, die ten voorbeeld (trekt, hoe waare Christnen leeven , Heeft ook het voorbeeld, hoe een Christen derft, gegeeven. — Zie hem op 't bed des doods, in 's levens jongden ftond: Hoor daar de laatfte taal van zijn' bedorven mond: De diepde dilte heerscht: haar ftoort alleen het fchreijen, Van hun , wier treurig oog deez' vader ziet verfcheijen: •Hij vouwt de handen faam, en (preekt met zwakke taal: „ God! dat me uw teêrde gunst dit oogenblik beftraal'! „ Ik voel,mijn kracht verderft — geef,geef mij kracht, o Vader! „ Op dat mijn ziel niet zwijme, als ik uw' zetel nader'.
„ Mijn oog ziet nu met fmart op mijne loopbaan neêr; *
„ Ik leefde lang, maar ach ! te kort nog voor uwe eer. „ Hoe weinig heeft dit hart zich van zijn' pligt gekweeten! .. „ Hoe menig dierbaar uur in ijdelheid gefleeten !.... „ Hoe traag in uwen dienst — hoe vlug in dien der aard !..... „ Gij gaaft me uwe achtbre wet — 'k heb nooit die wet bewaard. „Gijnoemdetmijuwkind... en 'khebzo veel misdreeVen!..,., „Vergeef, oneindig God! — uw liefde kan vergeeven — „ Ik voel, het bloed uws Zoons heeft ook voor mij voldaan —' „ Vergeef den worm zijn zwakte, en neem zijn beden aan ! — Ha



n6 PRIJSVERZE N.
„ ifcvoeljtnijn kragt verderft... reik,reik me uw hand,oVader!..
,, Mijn ziel ontvlucht het ftof.... ik treede uw' zetel nader"....
Hier zweeg zijn bleeke mond ; en, in dat oogenblik,
Was ook zijn laatfte woord zijn laatfte levensfnik.
Zijn ziel was reeds in 't oord, waar ze eindeloos zal leeven ,
En op zijn doodgclaat bleef nog heur kalmte zwecven.
't Was of hij flechts , vermoeid naa 't zwoegen van den dag ,
In de armen van den flaap in zoete ruste lag.
Sints werdt zijn ftoflijk deel, van aardfche fmart outflaagen, Bij de asch van zijne gade in 't ftille graf gedraagen. — Geen ijdle praal omving die fombre plegtigheid ; —
Zijn' naam was eer genoeg in aller hart bereid; »
De dank, dien hem de ellende , en 't Vaderland, bleef wijden —
Zie daar zijn eerezuil tot Neêrlands jongde tijden !
Rust dan, geheiligde asch! in 't ftof der aarde, zagt. Strek nog ten voorbeeld aan uw dwaalend naageflacht. 'tls niet gelijk gij waart — ach! 't is reeds diep gezonken; — 't Is in het gouden juk der weelde vast geklonken; — Het lacht om uwe zeên — het zijn geen Belgen meêr — Het ftort welhaast ten poel van 't wis verderf ter néér. — o Belgen ! kon ik u weêr voor de deugd ontgloeien ,
Aan Vaderlandfche trouw en blanke zeden boeien ! .
Ziet,zietop de eeuw van cats — hoe toen uw heilzon fcheen... Staart op uw eigen eeuw.... waar vloodt uw glorie heen?.... Waar bleefze,o roemloos kroost van zulke roemrijke ouderen?.. Draagt gij Europa's fchaal op uw verzwakte fehoudercn ? ...
Toen



ï> R IJ S V E R Z E N. "7
Toen waart gij rijk in deugd , in eer , in magt, in moed — Thans zijt gij arm, veracht, bij al uw' overvloed. En uit wat hclfche bron is al die ramp gefprooten ? ... 't Is, wijl gij de oude deugd der Vadren hebt verltooten; 't Is, wijl gij nu, verknocht aan pracht, en ijdlen fchijn, Vermomd in vreemden tooi, geen Belgen meer wilt zijn. — Verlaat uw dwaalend fpoor: ziet op u zeiven neder: Keert tot den tijd van cats , en tot zijn leefwijs, weder Zoekt niet uw hoogfte vreugd in zeên van Brit of Gal, Maar dingt in 't oorlogsveld naar d'eerbied van 't Heelal. Maakt in uw trotsch paleis geene ijdle praalvertooning, Maar fiert, door 't fchoon der deugd,en wijsheid,uwe wooniiig. Weet, dat het nooit ter fchandeeen's ftervelings verftrekt3
Of hem,voor 't zagt fluweel, een ruuwe pij bedekt-.
Zo kunt gij tot uw' roem, uwe oude glorie, keeren. Zo ziet gij weêr uw' naam door i>ler volk vereeren : Zo zal uw naakroost eens, als 't op uw deugd zal zien, Uwe asch de blijken van een dankbre hulde biên.
. . —— Dat mihi gloria vires I —•
H 3 AAN"



A ANTEE KENINGEN
TOT DEN
EERSTEN ZANG.
(1) De Spaanfche Bevelhebber in het belegerd Breda , frohseerg, hadt eenen der zijnen naar Namen gezonden , om nieuwen last van don jan te erlangen: deze bode werdt, op zijne terugreize , door de ftaatfchen opgeligt, en te Geertruidenberg bij willem den L gebragt: deeze, bij dien vijandlijken Hopman een bn'efjen ontdek, kende, inhoudende eene vermaaning van den Landvoogd om de vesting nog te verdeedigen, deedt, door eenen Willem Silvius , don jan's handfchrift naarmaaken , en daardoor eenen tegengeftelden raad, namentlijk om de Had, ten beste mogelijk , overtegeeven , door middel van den omgekogten bode, aan fronsberg toekomen ; de bezetting, door dezen list misleid, gaf hierop Breda, den 4deh October 1577, aan den Prinfe van Orange, over. Zie wagenaar, Vaderl. Hijl. F1I.D. p. m. 162.
(2) Op den lo van Slagtmaand 1577, ontving deze waardige flerveling het leven van aanzienlijke, fchoon geen adelijke, ouderen , gelijk hij zelf zegt :
Mijn Ouders roemden nooit van Edel lloet te we/en. in zijn Twee en tachtig jaarig leven, p. m. 41; dat ik vooi ds zal aanduiden door de letters T. L,
(3) De Vader van cats was aldaar een lid der Regeering.
(4) Deze edelmoedige Bloedverwant, zijnen Zwager, den Vader van cats , aap eene walfche vrouw , van weinig middelen , hertrouwd ziende, nam deszeifs vier kinderen , waar cader ook onze jacob, tot zich, en belastte zich met hunne opvoeding.
(5) cats betuigt met dankbaarheid, dat de deugdzaame, en rer-
ftao-



AANTEEKENINGEN TOT DEN EERSTEN ZANG. 119
ftandige echtgenoote van zijnen oom , hem reeds in zijne kindsheid
van het verderflijk fpoor der ondeugd te rug riep. T. L. p.
42. Hierop doelt ook de derde Zang, p. 60.
(6) Hij werdt aldaar bij diederik kemp ter fchoole befteld,
Waarvan zijn goeden Oom de kosten willig droeg. T. L. p. 41.
(7) Naa vier jaaren vlijts in de Zierikzeefche fchool, vertrok cats naar Leyden, waar hij de griekfche Letterkunde", onder gesselius, met ijver en lust, beoefende ; doch , naa het vertrek van dezen Leermeester, weder vaarwel zeide, (waar over hij zich echter naderhand met reden beklaagde) en zich geheel der Rechtsgeleerdheid toewijdde.
(3) Te Orleans zijne ftudiën voortgezet hebbende, werdt hij aldaar tot Doaor in de Rechten bevorderd. Met weêrzin verliet hij die ftad, waar hem de omgang met de bevallige fexe, en vooral de liefde tot eene derzelve, zo veel vreugde baarde, doch:
Hem wasaangefeit, toen hij gaan reijfen wou,
Dat hij doch met zijn tweên niet wederkeerenfou. T. L. p. 44. en, dier les indachtig, vertrok hij naar Parijs, waar hij, nog der Orleanfche geneugte herdenkende, bij al de vermaaken dier ftad treurig bleef, en de distelen bij de roozen vondt, ibid p. 45. Gaarne hadt hij ook in de lagchende oorden van Italièn , uit de bekoorlijke Natuur , die daar bloeit , fchatten voor zijnen dichterlijk ken geest opgegaard ; doch de raad van zijnen oom, op wiens kosten hij denkelijk ook reisde, overreedde hem die zucht te bedwingen, en naar het Vaderland wedertekeeren.
(9) Hij zegt en wie twijffelt aan zijne ongekunftelde op¬
rechtheid?...
Tot Jlooren evenwel van geil en dartel leeven, En hsb ik mijn gemoed niet kunnen overgteven.
Als ik de reijs begon, toen was mijn lichaam kuijs, En ik bragt wederom gsfonde leden t'lmijs.
H 4 *>&



i2o AANTEEKENINGEN TOT DEN EERSTEN ZANG.
Dat ik bij vrouwen Jogt, en wis maar om te praat en, In eerbaar onderhout, daar lij heb ik 't gelaaten. T- L. p. 44 Men zoeke dit bij jeugdige Reizigers van deze IFijsgeerige achttiende Eeuw! Hier op ooge ik ook in den
Derden Zang p. 54, 55.
(10) Hij zettede zich te 's Gravenhage neder, genoot de wooning' en het onderricht van cornelis van der pol , een voornaam Procureur, en vermeerderde zijne kundigheden door het aanhooren der
pleitgedingen , welke ouder Rechtsgeleerden hielden. Sints
ging hij te Brouwershaven de pra&ijk beoefenen, T. L. p. 45.
(ir) Deze vrouw fchijnt mij, na cats eigen zeggen, ibid. van Schiedam geweest te zijn , fchoon ik bij anderen vindc dat zij van Goeree ware, als in de levensbe/chrijving van voomaame Mannen in Vrouwen. I. D. ƒ>. 172.
(ri) Een hevige derdendaagfehc koorts was hem tevens eene bron van geluk , wijl zij hem uit de boei eener dwaalende liefde verloste T. L. p. 4s- De gezonde Eugelfche lucht, en de poogingen van den kundigen arts butleb, waren magtloos hem te geneezen, en hij keerde in Holland weder, zonder dat echter zijne reis geheel vruchtloos ware, dewijl zij hem de Hoogefchoolen vanOxford en Cambridge deedt bezoeken , de Engel fche taal magtig maakte , en meerder waereld- en menfehenkennis gaf.
O3) Zie T. L. ƒ>. 46.
(14") Naa nutteloos de hulp van beroemde mannen ter zijner herHelling aangewend te zien, nam cats, gelijk i:der in zijnen raadeloozen toefland doen zoude, eiken raad in , en vervoegde zich eindelijk bij een' Alchymist, die hem, buiten verwagting, door middel van een poeder, in Rhijnfcben wijn gemengd,zijne gezondheid hergaf. Lees hier in zijn T. L. p. 47 , hoe hij God
ailcen dien zegen toekende, en vergelijk dei; Derden Zang p. 60.
(15) De raad van zijnen vriend apollonius schott$ , toen Peaionaris van Middelburg en naaderhand Raadsheer in den hoogen
Raad»



AANTEEKENINGEN TOT DEN EERSTEN ZANG. 121
Raad, troonde cats naar Middelburg , alwaar hij door veelvuldige Rechtsgedingen, voornamelijk de Commisfievaart betreffende, een* gevestigden naam verwierf.
(rrt) Hij was ten dien tijde bekoord, door de bevalligheid cener Juffer, die hij in de kerk ontmoette , en hadt zich welligt inet haar vereenigd , ware hij niet terug gehouden, door den blaam, die beuren Vader, wegens een gepleegd bankeroet, bedekte.
(17) elizabcth van valkenbürg, een Amfteldamsch tneisien, werdt de waardige Echtgenoote van dezen waardigen Man. ——— Hier meene ik eenen misflag te moeten aanwijzen , begaan in de bovengemelde Levensbefchrijving van voornaame Mannin en Vrouwen, I. D. p. 39., alwaar gezegd wordt, dat a. m. schuurmans , nog geen 14 jaaren oudzynde, door cats ten huwelijk werdt aangezogt: wijt zij in 1607 gebooren was, zoude dit in 1621 gefchied moeten zijn: doch toen was cats reeds lang met e. van valkenburg getrouwd, want dewijl deze eerstin 1627 geftorven is, naa een vijfentwintig jaaxigenEcht, moet cats zich bereids in 1602 met haar vereenigd hebben, in welk jaar a. m. schuurmans nog met ter waereld gekomen was.
(18) Begin van het twaalfjaarig befiand, geflooten den 9 van ferasmaand 1609.
(19) Met behulp van zijnen broeder, gelukte het cats de Weien Bouwlanden, in de Pasfagueule, Jufvrouwen, Catalijne, en Henricus polders gelegen, en, om den oorlog , geduurende 30 jaaren onder water gezet, te bedijken en droog te maaken , waarvan hij veele voordeelen genoot.
(20) Hij hadt eene landhoeve te Grypskerke , een Dorp nabij Middelburg, waar hij thans, nog ampteloos, de genoeglijkffe dagen, die hij immer genoot, fleet, enkel voor zijn'God, zijne gade, zijne kinderen, en zichzelven lcevende. Menhoorehem
dat geluk befchrijven T. L. p. 49, 50.
(21) lk bedoele hier het verlies zijner drie zoonen. T. L. p. 49. Zie ook den Derdsn Zang p. 6"s.
H 5 (*2) Naa



122 AANTEEKENINGEN TOT DEN EERSTEN ZANG.
(22) Naa het eindigen van het twaalfjaarig Beftand , in 1611, werden de nieuw bebouwde en veel beloovende Polders van cats en zijnen Broeder , gedeeltelijk onder water gezet, en gedeeltelijk geconfisqueerd, om dat dezelve hem van 's vijands zijde , geduurende het Beftand, waren toegekend, hetwelk men uit het verdrag voor ongeoorloofd hieldt. cats zogt hier van herftelüng in den Hagei en , fchoon zijn geding jaaren duurde, verwon echter eindelijk
zijne zaak. Een gedeelte dier Polders behoort thands nog aan
zijne Naakomelingen, volgends getuigenis vanden Heere feith , in het leven van cats , voor den nieuwen druk vandeszelfs werken, p. 38.
(23) De bezorgers van deHoogefchoole te Leijden, booden hem in 1021 het Hoogleeraarsambt in de beide Rechten aan. ■■ Hierop zich beraadende, werdt hij
(24) in het eigen jaar tot Penfionaris van Middelburg verkoozenr welke waardigheid hij aannam, en met ijver -bekleedde. — Hij werdt ook aldaar Ouderling der Kerke.
(25) Het Penfionariaat van Dordrecht werdt hein, in 1623, door twee gevolmagtigden dier ftad , de Heeren bax en elijenburg aarigebooden. Zich zeiven bemind , wel gezeeten , van Bloedverwanten omringd, en zijne Echtgcnoote vergenoegd io Zeeland ziende, was het niet dan met moeite, en na den raad van waardige mannen, dat hij dien post aanvaardde.
(26) In 1605 werdt hij tot Curator van 's Lands Univerfitcit te Leiden aangefteld.
(27) In 1627 werdt cats, benevens den Heere albert joachimi, door de Staaten van Holland naar Engeland in gezandfehap gezonden, om degefchillen bijteleggen, gereezen, gedeeltelijk om dat men den Engelfchen Gezant, dudlei karleton , zitting weigerde in den Raad van Staaten, en wel vooral, om dat de Koning van Engelandvoorhebbende den oorlog met Frankrijk voorttezetten , vreesde dat de Hollanders hier door groote voordeden zouden behaalen, indien zij de vrije zeevaart behielden , waarom dan de Engelfche fchepen de onzen meermaalen aanrandden. De pooging was echter-
vrug-



AANTEEKENINGEN TOT DEN EERSTEN ZANG. i?3.
vrugteloos , en cats keerde onverrichter zaake terug, wagenaak Vuderlandjche Hift. II. Deel p. m. 57,/ejf.
(28) karel de Ifte begiftigde cats met de ridderorde van St. Joris.
(29) Zijne geliefde Echtgenoote, e. van valkenburg , werdt hem, naa eene ileepende ziekte, ontnoomen. Hoe meerder wij hem die afgeftorvene zien betreuren, zo zelfs, dat hij dikwerf tot heur graf naderde, om heure asch nog de blijken zijner tederheid te bewijzen, zie T. L. p. 52, des te meerder moeten wij zijne Christe-
liike gelaatenheid bewonderen , verg. Derden Zang p. 62.
Nimmer heeft hij een tweede echtverbintenis aangegaan. m
Hij hadt uit dit huwelijk vijf kinderen verwekt, waarvan flechts twee Dochters in het leven zijn bewaard. De oudfte anna, huuwde aan den Heer van aarssen, Heer van Wernhoud, Drosfaart der Stad en Baronnie van Breda; de jongde, elizabetii, aan den Heere c. musch , Heer van Waalsdorp , Griffier der vereenigde Nederlanden.
(30) De Staaten van Holland verkoozen in 1536 cats , met eenpaarige Hemmen , op eenige door hem gemaakte voorwaarden, tot hunnen Raadpenfionaris, in plaatfe van den Heere adriaan paauw , Heer van Heemjlede. wagenaar Vadirlandfche Hift. II.
Deelp. 243. In deeze aanzienlijke waardigheid deedt cats in
1638 het woord, bij de plegtige bezending aan maria de medicis, toen in den Haag zijnde, als mede aan de Koningin van Engeland in K542. Hij werdt ook in 1645 benoemd tot groot Zegelbewaarder van Holland en Westvriesland, als mede tot Stadhouder van de Leenen , welke beide ambten hij tot zijn' dood heeft waargenoo' men.
(31) In 1631 was cats, benevens de Heeren a. paauw, en rochus van den honaart , op de nominatie van Raadpenfionaris van Holland gefteld, doch hij hadt openlijk ter Staatsvergadering be. tuigd, veel min van naar dat Ambt geftaan te hebben , gelijk men hem valfchelijk nagaf, zich zeiven daartoe niec bekwaam genoeg
te



124 AANTEEKENINGEN TOT DEN EERSTEN ZANG.
te oordeel en, wanneer dan ook paacw verkooren werdt. v/acenaa» Vaderlandfche Hift. II■ Deel. p. 143.
(32) ZieT. L.p. 53. ƒ«??•
(33) t>e Munster/die Vrede van 164S.
(34) cATshadcbij de inhuldiging van willest den Uden eeneplegtige redenvoering in het Hof van Holland gedaan.
(35) willem de Uden ontboodt cats bij zich , er, gelastte hem den Staaten van Holland aantezeggen, dat hij eenige leden der Sou■vereine Vergadering in hechtenis hadde doen neemen, en Amjlerdam door de wapenen wilde aantasten. ——• cats volvoerde dezen last, en werdt den Stadhouder naagezonden, welke echter reeds op de terug reize naar 's Hage was, dewijl de voorzienigheid nog waakte. —
(36) cats opende op den 18 van Louwmaand 1651 de vermaarde groote Vergadering der zeven Gewesten , en floot dezelve den 21 van Oogstmaand eod. ann., met twee welfpreekende Redevoeringen, die bij aitzema , Derde Deel p. 467 > ftii- te leezen zijn. Vaderlandfche Hift. XII. Deel p. 153 en 198.
(37) Op zijn aanhoudend verzoek werdt cats , den 27 van Herfstmaand 1651, van zijn gewigtig ambt als Raadpenfionaris ontflagen, vallende in de openlijke Staatsvergadering op zijne knieën, om God voor zijnen bijftand te danken , wagenaar Vaderlandfche Hift. XII. Deel p. 214. Hoort hem zei ven in zijn T. L. p. 54.
(38) De zorgelijke oneenigheden, tusfehen ons Gemeenebest en dat van Engeland, onder het Proteélorfchap van crohwel, gereezen, noopten den Staaten een gezantfehap derwaards te zenden, waartoe cats en gerard schaap pz. wegens Holland, en paulus van de per re wegens Zeeland , verkoozen werden. Onze 74 jaarige Grijsaart nam dezen last op zich. — In weerwil van het onftuimig jaargetijde, en eene dreigende pest, die op het fchip der Afgezanten twee matroozen deedt fier ven, landden zij in wintermaand 1651 behouden in Engeland, en hadden, den 29 dier maand , gehoor bij
het



AANTEEKENINGEN TOT DEN EERSTEN ZANG. 125
het Parlement, waar cats eene fierlijke lacijnfche aanfpraak, zijnen
last inhoudende , deedt. Om de woede van het Engelsch
gepeupel te ontvlieden , week het Gezantfchap, na Chelfea, een Lusthuis nabij London : doch, naa den flag tusfchcn tromp en blake, keerde het vruchteloos, in het voorjaar van 16529 in her. Vaderland terug, wagenaar Vaderlandfche Hift. XII. D. p. 215 , feqq.
Nu ging cats, opzijn geliefd Zorgvliet, de rust genieten, die hij zo lang verlangd hadt, en zo waardig was. Onledig met den arbeid van het land , zo ver zijne verzwakkende kragten het hem toelieten , maar nog meer met zich te bereiden tot den grooten Hap, dien hij eerlang naar het graf doen moest; tot welk- edel einde hij, voor zich, en zijn gezin, twee bijzondere Leeraars hadt, de Predikanten
daniel croesen en hi-.rman tegneus. De 's Gravenhaagfche
Leeraaren genooten , kort voor zijnen dood, een gul onthaal bij hem.
Doch die ftille rust, welke echter door de fmarten van een knaagend graveel merkelijk verbitterd werdt , duurde voor cats niet langer dan acht jaaren, alzo bij den 12 van Herfstmaand 1660, zijn aardfchen kommer geheel verliet, en zijn aardsch geluk voor eene eindelooze zaagbeid verwisfelde. Hij telde 82 jaaren 9 maanden en 23 dagen , een' ouderdom , dien niemand van zijnen ftam bereikt hadt.
Zijn lijk werdt, volgends zijne uitdrukkelijke begeerte , zonder groote plegtigheid, flechts door 18 rouwkoetzen , en 40 wicte toortfen gevolgd, des avonds uit zijne geliefde wooning Zorgvliet, naar de kalmer wooning gebragt, die het graf hem tot den plegtigften der dagen aanbiedt. — De Kloosterkerk in 's Hage bewaart het gebeente vau dien eerbiedwaardigen fterveling.
AAN-



AANTEEKENINGEN
TOT DEN
TWEEDEN ZANG.
(O Reeds op de fchool te Zierikzee begon onze Dichter Verzes te maaken, gelijk hij zegt:
lek was ook even toen tot dichten zeer geneegen.
(2) dirk kemp was voor cats het geen een onkundig Hovenier voor een jongen vruchtboom is. Geheel vreemdeling in het gebied der Dichtkunst kon hij dddr onzen ontluikenden Dichter de wegen niet aanwijzen. Maar :
Een eerbaar jongeling, uit Braband daar gekoomen. Had in een ander fchool de Dichkunjl aangenoomen,
Die heeft den gront gelegt van waar ick verder quam , En op ParnaJJus berg allengskens hooger klam.
zegt cats T. L. p. 40. Wie deze jongeling ware, is mij
nergens gebleeken; doch wijl de ftaat der Dichtkunst ten dien tijd» in Braband bloeiender was, dan nu, moogen wij vooronderfteilen dat deze eerfte Leidsman van cats niet zonder verdienfte geweest zij.
(3) In het eerst viel de fmaak van cats op Latijnfche en Griekfche verzen,- hij getuigt, ibid.
Ick had eens menig vers in Roomfche taal gefchreeven, En daartoe wierd ick eerjl geweldig aangedreeven.
en:
lek leerde grieckfche taal, en fchoon ik maar begon, Het fcheen dat ick terjiont ook verfen maacken kon,
Dech



AANTEEKENINGEN TOT DEN TWEEDEN ZANG. 127 Doch naderhand is zijne keus daar omtrent veranderd. Hij vervolgt: Maar ick verloor hier van byna de gantfche fmaack, En in de Zeeuwfche taal kreeg ick een nieuw vermaack. Schoon hij, gelijk hier voor, aant. 7. aangemerkt is, de Griek fche letterkunde vaarwel zeide, is het echter waarfchijnlijk , dat hij in dezelve vorderingen genoeg gemaakt hadt, om de besteDichters in die taal te leezen , gelijk 'er ook zijn, die meenen dat hij, naar het oorfpronglijke van moschus , zijn' Cupido verhoren en uit' geroepen vertaald hebbe. Dat bij ten minften in de Griekfche en LatijnfcheLitteratuur geen vreemdeling was, bewijzen, onder anderen, zijne Zinnt- en Minnebeelden.
(4) Ik bedoel hier zijn verblijf op Grtjpskerke (zie hier voor aant. 20.) waar hij zijne Zinnebeelden, Galathea, Zelfjlryd, Vasthi, Spiegel van den ouden en nieuwen tijd , en andere kleiner ftukken, vervaardigd heeft- Omtrent dezen tijd moet ook cats , vol-
: gens de meening van brandt , Hift. der Reform. 11. D. p. 972. een werkjen gefchreeven hebben , om de ijdele vrees te verdrijven, welke fommigen hier te lande voedden, over eene ftaartfter, welke zich , geduurende de vergaderingen van het Dordfche Siinode vertoonde. Dit gefchrift werdt met goedkeuring der Staaten van Zeeland, in 1619, in Quarto, uitgegeeven, onderden tijtel van: Aanmerkingen over de tegenwoordige ftaartfter, en op den loop deezer tijden, zo hier, als in andere landen, met aanwijzing van de rechte wetenfehap om alle teekenen des hemels, en vreemde gefterntens, wel en loffelijk uitteleggen , alles tot een Nieuwjaarsgift, alle rechtzinnige verftanden toegeëigend. —— Hetzelve, eenige vaarzen bevattende,
is zeer zeldzaam, en niet bij 's Mans werken te vinden. Zie
ook van loon Ned. Hift. Penn. II. D. p. 103.
(5) Op Zorgvliet, Dichtte cats, behalven kleiner ftukken, zijn 'Buitenleven, Tachtigjaarigen Ouderdom; Hofgedachten; Bedenkingen op Zorgvliet ; Doodkist voor de levendigen ; Gedachten op ftaapelooze Nachten ; en Twee- en Tachtig jaarig leven.
(6) Dat onze Dichter eens in de achting van bevoegde kunstrechteren, en in de toejuiching van het algemeen , gedeeld hebbe,
is



128 AANTEEKENINGEN TOT DEN TWEEDEN ZANG.
is buiten tegenfpraak. Het eerfte worde geftaafd door loftuitingen, hem, ten zijnen tilde, toegezwaaid, en door eenige der Lofdichten vóór zijne werken geplaatst, van welke ik alleen die van heiksics en barueus wil opnoemen. Het laatfte bewijzen de me¬
nigvuldige herdrukken zijner werken , [waar van eene lijst is in kok's Vaderlandsch Woordenboek, op cats,] en hec groot getal der verkogte exemplaaren , 't welk men vinden kan in het voorbericht
van ). j. schipper, voor 's Dichters werken. Voeg hierbij het
zonderling lot , dat de Gedichten van cats te beurt is gevallen, van namelijk, in veifcheiden taaien overgebragt te worden ; zijn Maagdepligt werdt, terftond naa de uitgave, in bet Frameh «n Engelsch, zijn* Zel/Jlrijt, Spiegel van den ouden en nieuwen tijd, en zijn' Proeffteen van den trouwring , benevens andere ftukken , in het Hoogduitsch vertaald, janus gruterus piaatfte in zijne Polyauthea eene latynfche naarvolging van de Emblemata, en Maagdepligt; eu eindelijk , barleus en boijus gaven den Trouwring uit, onder den tijtel van Faces augufta. Men moet niet vergceten hier bij te voegen, dat die vertaalingen door kunstkenners gepreezen werden.
Ik had eerst ten oogmerk , om , hetgeen ik in dezen tweeden Zang ten lof van cats zegge, door een kort vertoogjen over zijne werken te ftaaven, en daar door te doen zien, dat de verdienften, welke ik hem toekennc , niet de vruchten zijn eener bevooroordeelde en overdreeven drift, die mij voor hem verblindde, maar integendeel van eene overtuiging , gefprooten uit de bedaarde vergelijking zijner werken met de wetten van Dichtkunst, Waarheid en Zedenkunde ; ik zoude mij wel gewagt hebben, cats als een' in den volften zin , groot Dichter voorteftellen , of hem in allen deele met hooft en vondel te rangfehikken : maar ik zoude hem befchouwd hebben als een' bevallig , geestig , en vooral nuttig Dichter : ik zoude zijne onnaauwkeurigheid in de taal , aan de plaats zijner geboorte en opvoeding, [in Zeeland toch was dc Nederduitfche Dicht- en Spraakkunst toen zo befchaafd niet, als, bij voorbeeld, in Amflerdam, waar i,ooft en vondel fchrecven,] en zijne zwakheden in de verfiricatie, aan zijne ongemeene gemaklijkheid daarin , en aan zijne oraftandighcJen, toegefchreeven hebben,



AANTEEKENINGEN TOT DEN TWEEDEN ZANG* t^f
ben, terwijl ik m de woorden van H0RATIUS iniiÜiÜi gemaakt hebben :
Qjiandoque lonus dcrmitat Homerus,
en:
Verum uhi plura nitent in carmine, non ego paucis Ofendar maculis , quas aut incuria fudit, A_ut humana parum cavit natura. — "
Doch, den nu korts uitgekomen nieuwen druk van miines Dichters werken in handen krijgende, zag ik wat de Heer i»ih aldaar m zijn Voorbericht, en in het leven van cats , ten voordeele van der zen, betoogde; het verheugde mij, te zien, hoe zulk een waardig kunstrechter, als Feith, over mijnen Dichter oordeelt, en ik befloot dat het dus overtollig zoude zijn, indien ik verder poogde den roem van cats te handhaven.
Derhalven wijze ik mijnen leezer naar gemelde VoorbencU er ven, en verzoeke hem, indien hij nader met het oordeel van kun. digen over cats, bekend wil zijn, bebalven de aldaar aangehaalde plaatfen , ook te Ieezen de Nieuwe Bijdraagen ift» Deel p. 05. aa«
Deelpag. fr-enpag. 114. „nr,wi.
Men zie vooral eene, te lange om hier uittefchnjven, oordeel kundige vergelijking van den Heere r. h. bakker tusfchen hoopt en cats in de Werken van de Maatfchappij der Nederlandfche Letter
kunde, 5 Deel p. »4 fw- En eischt men de ftem van eemge
onzer beste Dichteren ? men Ieeze fommigen der Lofd.chten voo* cats werken; een vaars oP hem door de decicer, Rymoefmngen, p. 363 i moonen vervolg zijner Poëzij , p. 216. - ■ *•» « dige met eenige regels uit zeeus, overgeblteven Gedichten, ?• 103.
J)e grijze cats , vermoeit het juk vanjlaet te dragen, Bemerkte waer men gal
Uit muskadellen perst; enjliji zijn laetjle dagerDe dichtkunst te geval.
II. DF.EL.



3o AANTEEKENINGEN TOT DEN TWEEDEN ZANG. Hoe weligh weit de jeugd in zijne vaerzen ! En op dat zij hem vaek Navolge met vermaek, Treet hij haer voor in laeggehulde laerzen. Een kintdat naeulijks Jpreeken kan, Spreekt van dien arbeitzamen man. Dusjlraelt zijn dichtvuur nogh, tenfpijt van groottr lichten Uit zijne eenvoudige gedichten;
En Zorgvliet, trots op dat gerucht, Beurt fier zijn kruinen in de lucht.
MEN-



MENGELDICHTEN.
I»






S I M S O N S
LAATSTE ZEGE.
Juicht nu, wreede Filiftijnenl
Juicht vrij over Simfons val! Nu hij magtloos moet verkwijnen ,
Rijze in Gaza 't feestgefchal. Laat nu Dagon de eer ontvangen; Offeranden, lofgezangen,
Tuigen uwe erkentenis; Thans , zo ooit, krijg' Dagon ooren , Om uw vreugde lied te hooren,
Daar uw fchrik geketend is.
I 3 Deze,



134 ■> MENGELDICHTEN.
Deze maar' vervuil' de landen!
Ekron , Gath en Askelon; Doen met Asdod de offers branden
Bij het taanen dezer Zon. 't Feestlied mooge, op keur van wijzen, Uit uw' dartle harten rijzen ;
't Hupplend jongsken zing' dit na: „ Hij die duizend heeft verflagen, „ Moet nu koopren boejen draagen,
„ Door 't beleid van Delila."
Maar zou God zich laaten hoonen i
Neen, de God van Israël Zal u haast zijn gramfchap toonen;
Hij verfoeit uw grouwelfpel. Blijft uw vischgod de offers wijé'n ; Viert, met kicsfche lekkernijen,
Met de keur van Eskols wijn , Dezen dag als de eer der dagen , Waar op Gaza roem mag draagen:.
Ligt zal hij uw laatfte zijn.
Sim-



MENGELDICHTEN. 135
Simfon nadert — uit zijn trekken,
Hoe vervallen, hoe ontfierd, Kan men nog den Held ontdekken;
Zijn vernieuwde hairlok zwiert. Hier zal God zijn magt verhoogen, Schoon mijn Held, helaas! zijne oogen
En, zo 't fchijnt, zijn krachten derft; Bij het rammlen zijner boejen Moog' der dwaazen blijdfchap groejen:
De Almagt fpreekt, en — alles fterft.
Gaza's Burgers, ftaakt uw fpelen ! ——
Maar , de wreedheid voert hier 't woord, 't Laagst bedrijf kan 't meeste ftreelên
Daar de drank de reden fmoort. Heet geworden feestgenooten, Spotten, op het fpoor der grooten,
Met den blinden Isrelliet.
Moet hij eindlijk, moê van 't tergen , Slegts een weinig aêmtogt vergen :
Weigert hem deez' bede niet.
I 4 Hoe



V E N G E L D I C II T E N.
Hoe veel vuur! hoe veel vertrouwen ï
Simfons moed verzacht zijn lot. Kan hij 't daglicht niet aanfchouwen,
't Zielsoog ftaart op ïsrêls God. 'k Hoor hem zuchten: „ God der wrake, Dat Uw magtige arm ontwake ! " Sterk nog ditmaal mijne hand; Dat mijn wreevle haaters fnéeven; Dit zal Isrel blijdfchap geeven; Wreek mijn volk en vaderland.
Naauw is hem die zucht ontgleden
Of hij zwelt van ijverglocd ; En in zijn beknelde leden
Rijzen nieuwe kracht en moed. Help hem, God der legerfchaaren I Hij omvat de fteunpilaaren;
Buigt zich oVer, en roept uit: „ Dat ik met mijn haaters fterve, 5, In mijn' dood dien roem verwerve
„ Dat mijn hand hunn' leefkring fluit'."
Welk



MENGELDICHTEN, 137
Welk een angst! — de pijlers kraaken,
't Wijdsch gevaarte fclieurt van een; Zij die dartiend zich vermaaken
Tuinden gillend naar beneên. Dezen hoor ik woedend vloeken ; Die wil nog een uitkomst zoeken ,
Schreeuwt verward een nood gebed; Vorst en volk, en Priester kermen : „ Hoe zou Dagon niet befchermen!"
Maar met één zijn zij verplet.
't Frachtïg dak moest ook bezwijken ,
Daar 't, met donderend geweld , Neerplofte op gekneusde lijken,
En die allen famen kneld*. Simfon zelf liet ook het leven;
ft
Ja hij heeft den geest gegeeven,
Maar hoe heerlijk is zijn dood! Daar met hem drie duizend zielen, Haaters van Gods erfdeel, vielen 5
Zulk een held is waarlijk groot.
W. v. d. V.
I 5 H AN-



H A N N A'S
LOFZANG.
Wat hemelvreugd ftroomt mij door de aadren J
Mijn hart is in den Heer verheugd; 'k Mag juichend tot mijn' hondgod naadren ;
Mijn mond getuigt mijn zielevreugd. Jehovah zegent dien Hem wachten; Jehovah gaf vernieuwde krachten;
Ik 'juich, terwijl mijn vijand beeft, 'k Zal, eeuwig, God mijn' Redder noemen, De naneef zal zijn' trouw en mijn verlosfing roemen. Mijn hoop, mijn moed herleeft*
Jeho-



ME NGELDICHTEN. 139^
Die
Jehovah's troon blijft onbewogen
Op heiligheid en recht gedicht; De glans waarop de Serafs boogen
Verduistert bij zijn godlijk licht. Zo groot, zo heilig is dat wezen! 't Is onze God, wien elk moet vreezen;
Zo groot is Hij in mogendheid! Wie is een rots — een deun in nooden ? Niets is aan U gelijk, Jehovah! God der goden ! Uw doen is majefteit.
Zwijgt eeuwig, trotfche lasteraaren!
Houdt op van uw gevloekt geweld; Daar Ifrêls God u doet ervaaren
Hoe Hij uw' woede paaien ftelt. Nooit moete uw fmaadtaal wederkeeren! Die God, die eeuwig zal regeeren
Doorziet de diepfte duisternis. Hij is een God der wetenfchappen ; En toont, hoe ook de nijd mijne onfchuld moog' vertrappen, Dat Hij mijn redder is.



i4o MENGELDICHTEN.
Die Heer, oneindig in vermogen, Heeft in zijn wooning — 't eeuwig licht,
Al zijne daaden afgewogen Naar 't albeflisfend evenwigt.
En wie was immer zo vermetel
Die voor Gods hooggeduchten zetel, Hem reden van die daaden vroeg,
En llout het vonnis durfde vellen; Wien de almagt niet,hoe meer de trots zijn hart deed' zwellen, Heur' fchrik in 't aanzicht joeg!
Straks wordt de krijgsheld neêrgehouwen,
Terwijl hij nog zijn' ftrijdboog fpant; Die boog, de grond van zijn vertrouwen,
Valt uit zijn magtelooze hand. De fterkften op de legerwallen Deedt God bij hunne wapens vallen,
Terwijl de zwakke moedig {treedt. Daar hij, die onder 't leed moest bukken , Die moedloos vluchtte ofviel, gefchokt door de ongelukken,
Met ilerkte werdt bekleed»
Zij,



MENGELDICHTEN. 141
Zij, op wier disch, bij de eêlfte ipijzea Men wijn uit gouden fchaalen dronk;
Geen lof voor 's hemels gunstbewijzen Maar dartle weelde uit de oogen blonk:
Zij zien hun lust en pracht bedwongen;
Zij zijn, door hongersnood gedrongen In ramp en llaavernij geftort.
Daar hij, die hooploos om moest zwerven, En 't noodig onderhoud voor 't dierbaar leven derven, Door God verzadigd wordt.
Hee juicht de onvruchtbre bij 't aanfchouwen Van 't frisch en welig huwlijks kroost!
Hoe vaak zal zij den lof ontvouwen! Van God die 't kwijnend hart vertroost.
Maar zij die nimmer Hem verhoogden,
Die, tergend, op een nakroost boogden Dat huis en goed bezitten zou:
Zien ftraks dat kroost beroofd van 't leven; Gevoelen bij die fmert, al hunne krachten fneeven En fmooren in dien rouw.



14* MENGELDICHTEN.
Die
Jehovah kent ons lot en tijden;
Hij is in al zijn daaden groot; Wie zou zich van den dood bevrijden,
Wanneer zijn hand ons 't graf ontfloot'! — Wie Helt die vrijmagt immer paaien, Als Hij ten afgrond neêr doet daalen,
Of 't hongrig graf zijn' prooi ontrukt! Hier velt zijn hand den fterklten neder; t Ginds wenkt Hij, en de dood brengt zijn' verwonling weder, 't Is God waar 't al voor bukt.
't Is God, die zijne fchatgewelven
Met milde handen zelf ontfluit. Men moge 't goud uit de aarde delven:
Hij deelt het naar zijn wijsheid uit. Hij zal den hoogmoed nooit verfchoonen; Bonst waereld dwingers van hunn' troonen.
Maar hij die voor 't geweld bezwijkt, Zal zichtbaar 's Hoogden hulp ervaaren; Zelfs worden zij die 't doel van elks verachting waren • Met fchat op fchat verrijkt.



MENGELDICHTEN. 143.
Die arm was fmaakt Gods gunstbewijzen;
Hij die ellendigen verhoogt, Hij doet hen uit het ftof verrijzen,
Terwijl zijn' hand hun traanen droogt. God doet hen roem en eer verwerven, Der vorften glans en zetel erven;
Want in den eerden morgenftond Heeft Ifrëls God, der vorften Koning, Deze aard, door Hem gefchikt ter ftervelingen wooning, Op pijlers vast gegrond.
God
Jehovah richt het fpoor der vroomen;
Hij wandelt voor hun aangezicht; Zijn wolk doet hen in Canan komen,
Terwijl Zijn vuur hun pad verlicht. Hij zal, ten trots van 's vijands woeden, Al de eeuwen door, hunn' val verhoeden,
Terwijl de booze in 't duister zwijgt; En, door Gods fterken arm getroffen, Hoe zeer hij fteunde op magt, ten afgrond neêr zal ploffen En 't loon der heerschzucht krijgt.



144 MENGELDICHTEN,
God zal de fchcnders van zijn wetten
Die twisten met zijn hoog gezag, Door zijne almogendheid verpletten,
Wegflormen met een' enklen dag; 't Gebrul zijns monds zal hen doen beeven, IVanhoopig zuchten — fiddren — fneeven.
God, op dat heilloos rot vergramd Zal uit den hemel op hen dondren, Dat de aarde fchudt en beeft en dreunt vol fchrik van ondi en , Wanneer zijn toorn ontvlamt.
De Heer zal 's aardrijks einden richten;
Hij zendt alöm zijn rijksgeboon; Eerlang zal eens de heildag lichten
In 't rijk van zijn' gezalfden Zoon. Dat Gods bewind zal eindloos bloeien: Wijl vrede en voorfpoed welig groeien
Wordt elk door éénen geest bezield. —— Ilij zal zijn' Koning llerkte geeven. Zo wordt Mesfias roem ten hoogden top verheven, Daar ijder voor Hem knielt.
J. E. v. d. V. Geb. H.
GE-



GEDACHTEN
B IJ
JESUS GRAF,
Ja, groote Zoon van God — mijn dièrbre Jefus, ja! — Üw afgemarteld lijf werdt in dit graf geborgen, En "rust hier, tot het licht van d'allerblijdften morgert,
Met fchooner gians verrijz' dan eens in Efrata.
Dit licht, Wat blijde maar! gaat reeds in 't oosten op.... Straks daalt een engel néér — en uwe wachters beeven , Hij opent u het graf en gij keert weêr in 't leven,
Dan klimt, verwinnend held! uwe eer ten hoogden top.
Verrukkend oogenblik dat thands mijn aandacht boeit! *k Zie op uw blijde komst en aard en hemel wachten, Gij zult het zielenleed eerlang van hun verzachten,
Wier tederheid dit graf met traanen heeft befwroeid»
II. deel, K Dan



146" ^ MENGELDICHTEN.
En
Dan in deez' graffpelonk loos ik geen traanen meer! Neen ! uit deez' duisternis zal 't helderst licht verrijzen: Ik zie verrukt om hoog en zal Gods liefde prijzen,
Mijn Jefus ligt, voor mij, in 't ftof des doods ter ne^r.
Voormij....Triumph! odood! mijn lighaamvalle in'tftof, Om in de diepfte rust een oogenblik te flaapen; Mijn Jefus heeft dit graf in vreedzaam dons herfchaapen,
Ik zie het dankend aan en zing dien Goël lof
'k Hoor, in dit heilig oord, het Englenchoor, verheugd Den roem zijns grooten naams, op blijde toonen, zingen; En onder dezen rei van zaalge Hemellingen,
Zweeft Adam om mij heen, met meer dan Englenvreugd.
Hij was het die zijn kroost aan deze wet verbondt, Om naauwlijks 't licht te zien of ftraks dat licht te derven „ Maar nu zijn tegenbeeld het leven ons doet erven,
Nu klinkt Gods wijs beitel, verrukt uit Adams mond.



MENGELDICHTEN. H?
En ik, mijn dierbre borg !* kniel hier verwachtend neêr
Haast zult gij zonde en dood aan uwen wagen inoeren! Haast zal het zalig choor, met u, mij opwaards voeren t
Dan deel ik in uw vreugd — dan boeit mij 't dof niet meêr!...
Maar ach! hoe fchoon een glans zig in 't verfchiet verfpreid', . Ik moet nog hier beneên als in een' kerker zuchten, Verhaast, o Vlugge tijd ! verhaast u in het vluchten...
En open voor mijn oog 't gordijn der eeuwigheid!
C. P. v. A. Geb-L.
K % JE-



J E S U S
OPSTANDING.
V oor u, wien mensch en engel vreezen,
Algoede bron van ons beftaan! Voor u, o heilig Opperweezen!
Zal onze hand het fpeeltuig flaan, Leer ons de juiste toonen treffen, De grootfle zegepraal verheffen,
Daar Jefus, als des levens zon, Het aaklig grafhol is onttoogen. En daar meê ftaaft, voor aller oogen,
Dat hij en zonde en dood verwon.
Ce-



MENGELDICHTEN. 149
Gezegend waart ge, 0 dag der dagen!
Zo lang beloofd — met drift verwagt, Waarop 't geloofsoog bleef geflagen,
Van Abrams hoopend naageflagt. *t Begeerig oog der Serafijnen, Zag juichend uwen morgen fchijnen,
Een ftem ging uit van 's Vaders throon; Drong, heerlijk door de hemelboogen, Met majefteit, met alvermoogen,
De Godheid fprak: fta op, mijn Zoonl
6 Dag! getuig gij van dien zegen,
Hoe de Almagt Jefus graf ontfloot; Terwijl de wacht, verfchrikt, verlegen,
Dien aanbetrouwden post ontvloodt. De waarheid, door geen goud te buigen , Deedt hen, zelfs tegen dank , getuigen
Dat Jefus waarlijk overwon; # De fchrik, op hun gelaat te leezen, Deedt zelfs de logen kragtloos weezen ,
Dien 't Sanhedrin door list verzon.
K 3 o



,150 MENGELDICHTEN.
e Dag! gij zaagt twee Hemellingen,
Twee Cherubs, uit der englen choor, Des Heilands graf met licht omringen,
Hoe godlijk brak die luister door! Zij tuigden van zijn zegepraalen, Hun taal deedt hoop in 't harte daalen
Der vrouwen fmart en angst verdween, „ Keert weder — vrees doe u niet beeven, „ Uw Heer hernam zijn heilrijk leven,
„ En ging u voor naar Galileen,
o Dag! wie kan uw grootheid roemen,
Uw zielverkwikkend heilgenot, Gods keurvolk zal u eeuwig roemen,
En juichen in hun zaligst lot, Ja, Jefus heeft voor ons geleeden, De magt der hel zelfs afgefrreeden,
Hij, fmartlijk, als een lam gedacht, Heeft onzen fchuld voor God bevredigd Alleen, als borg, den kelk geledigd,
En dus den ftrijd, met roem, volbragt.



MENGELDICHTEN. 151
0 Dag! gij zaagt het heillicht rijzen,
Welks luister eeuwig zal beftaan, Dat Jood en Heiden aan zal wijzen,
Hoe God door Jefus is voldaan. Eens zal hun oog hem angftig vraagen, Als Sions heil met glans zal daagen,
Als met de wolf het lam verkeert, Als de avond- met de morgenlanden, Den wijrook des geloofs doen branden ,
En heel de waereld Jefus eert.
G. G.
K.4 HET



HET
GEBED.
een zegen! — wat geluk! Welk een vreugd doordroomt onze aderen !■
Als wij tot het open hart, Onzer meerdren mogen naderen,
Wij — hen onzen nood doen zien —
Zij — ons hunnen bijftand biên.
Dan, hoe groot dit voorrecht zij, t Is niet waardig om te noemen,
Bij het dierbaar gunstgenot, Waarop Christnen kunnen roemen,
Die, met fmeeken en gebeên,
Voor des hoogften voetbank treên.
Menigwerf is hij, op wien Wij vertrouwend bleeven hoopen,
Ongereed; maar 't godlijk oor, Staat altoos voor 't bidden open.
Zelfs te midden van den nacht,
Slaat hst op ons zuchten acht.
Wel-



MENGELDICHTEN. 153
Welbefpraaktheid, woordenzwier , Keur van uitgezochte reden,
Moeten onzes harten wensch, Voor der rijken oor bekleedcn;
Maar de hoogde goedheid let,
Op het itaamlend fmeekgebed.
Aardfche magten kunnen vaak Weigeren hun woord te houën;
Maar wie zijn verwachting grondt Op den eeuwigen Getrouwen,
Staat, in allen ongeval,
Als een rots, onwrikbaar pal.
Wie, hoe goed, hoe teêr van hart, Hoe in rang en eer gefteegen,
Is voor ieder die hem zoekt, Tot een wezenlijken zegen;
Daar de beste menfchenvrind
Zich vaak onvermogend vindt.
Maar de Schepper van 't Heelal, Wijs, en goed, en mededogend,
Onafhanglijk, vol genaê, Zo menschlievend, als almogend,
Maakt, dat als zijn wil gebiedt,
Water uit de fteenrots vliet.
K 5 Ea



154 MENGELDICHTEN.
En tot dezen zegenaar, Mogen wij, wij zwakke menfchen,
Wij, met zonden fchuld befmet, Naderen met onze wenfchen,
Vol vertrouwen dat genaê
Hulpeloozcn komt te ftaê.
Al wat ademt gaat ons voor, Steunt op 't eindloos alvermogen,
Bouwt op zijne menfchenmin, Staart op hem, met biddende oogen,
Wordt, daar nooit zijn goedheid faalt,
Staêg door zijne gunst beflxaald.
Dat een waerelddwinger juich'! Op zijn groot gezag vermetel,
D'eenen troon aan d'andren boeij', Heersch- en hebzucht fchraag' zijn zetel;
Dat alom zijn grootheid blijk'
Ze is bij God aan 't ftof gelijk.
Hij, die zon en ftarren fchiep, Hij, de Heer der vorftendommen,
Kan, met eenen enklen wenk, 't Breideloos geweld verftommen,
't Grootst gezag zijn magt ontkleên;
Hij is Koning, Hij alléén.
Cl z 4 Dat



MENGELDICHTEN. 155
Dat dan vrij uw loftoon klimm', Gij, die u met grond moogt vleien,
Dat gij deelt in Jefus gunst, U, door zijnen Geest laat leien;
Gij, hoe arm, hoe min geacht,
Wordt van God in gunst gedacht.
Gij zijt in uw' rampfpoed zelfs, "Vrij van kwelling, knaaging, wroeging,
Smaakt, gevoelt, vertroosting, vreugd, Wellust, zielenvreê, vernoeging,
En, naa deze rampwoestijn,
Zult gij eindloos zalig zijn.
Christnen! Juicht in uw geluk, Dit's 't g.-volg van 't nedrig fmeeken,
Dan, wat zielsgeiralte voegt, Ons om tot een' God te fpreeken,
Die 't volmaakde heil geniet,
En geheel ons hart doorziet.
Hij is heilig, en hij wil, Ook door ons geheiligd weezen,
Dat dan door ons gantsch gedrag, Zijne grootheid zij gepreezen,
Onze ziel, van valschheid fchuuw,
Eeuwig zich der waarheid huuw' ?
Dat



156 MENGELDICHTEN.
Dat ze in zuivre liefde ontvlamm', Losgemaakt van 't aardsch gewemel',
Hier den reinen voorfmaak proev', Van den eeuwig blijden hemel!
Hier worde ons geloof geplant,
't Rijpe in 't waare Vaderland!
Zwijg dan, morrend ongeloof! Als Gods liefde ons fchijnt ontweeken,
Worde de ijver opgewekt, Om met meerer ernst te fmeeken,
Niemand duchte in 't grievend leed,
Dat hem de Opperheer vergeet'.
Hij, Hij maakt op zijnen tijd, Alles heerlijk en volkomen.
Zalig zij, dien hij beproeft. Wie zou voor gevaaren fchroomen?
Hij , die ons geluk bereidt,
Is een God van zaligheid.
■ Naastenliefde! Teörgevoel! Schietgebeden ! Sterk vertrouwen !
Indruk dat God alles ziet! Hoop om hem volmaakt te aanfehouwen!
Lust aan zijne wet en paên!
Toonen 's Christens ziclsbeftaan.
Ho-



MENGELDICHTEN» 157
Hovelingen ! wie zoude U Uwes vorsten oor misgunnen?
't Voorrecht ons gefchonkcn, is Eindloos grooter; want wij kunnen
Roemen: 't Alles hoorend oor
Weigert nimmer ons gehoor.
Godgezinden ! juicht van vreugd! Wie heeft grooter ftof tot blijheid!
Wie ooit op zijn voorrecht roem', 't Onze is nooit volroemde vrijheid.
Dat ons hart voor 't alziende oog
Zich ootmoedig buigen raoog'.
Nimmer onderwinden we ons Deez' geduchte pligtbetrachting
Of wij worden opgeruimd, 't Ydle zien wij met verachting,
En, hoe vast verkleefd aan de aard,
Streeven wij vaak hemelwaard.
Zouden we, als gevaar of nood, Leed of onheil ons bejegen',
Ons bedroeven? Neen! ook dan Acht de Christen het een' zegen
Als hij tuchtiging behoeft,
Wordt zijn liefde en trouw beproefd.
Al»



158 MENGELDICHTEN.
Als de dood hem grafwaards wenkt, Hij zijn' ftrijd heeft doorgeftreeden,
Hem het laatst vaarwel ontglipt, Hij naar hooger kring zal treeden,
En flegts flaauwe zuchten loost;
Smaakt hij ook verkwikbren troost.
Bidden! welk een edle taak! Hoe! hoe worden wij verheven!
Dan, als we ons in hooger' kring, Zien met englen glans omgeeven,
Als de heilflaat klimt ten top,
Dan eerst houdt het bidden op.
Ach! wie wenscht, wie reikhalst niet, Om met de uitgezochtfte klanken,
Eeuwig, eeuwig, ftooreloos, God in heerlijkheid te danken?
Als de ziel deze aard verlaat
Dan genaakt die blijde ftaat.
D. B.
BE-



BESCHOUWING
VAN DEN
DOOD.
o E indpaal van het dierlijk leven!
Ontzettend tijdftip van den dood! Gij zult der Ziele eens waarde geeven , Wanneer heur werkkring wordt vergroot, En zij van 't logge ftof, het lighaara, gantsch ontflagen, Heur vrijheid weêr ontvangt, heur heilzon blij ziet daagen.
Hoe kan de ftervling voor u vreezen!
Voor u! die Hem geluk bereidt; Hem grooter, hem .volmaakt doet weezen, En voert ter blijde onfterflijkheid! Alleen het misdrijf beeft, moet voor uw nadringfchrikken; Voor Hem die deugd waardeert, zijn 't zalige ©ogenblikken.
De



i6o MENGELDICHTEN.
De trotfche moet zijn' grootheid derven;
De gierigaart zijn' lieven fchat, Zij fiddren op het woord van derven, Dat voor hun allen fchrik bevat: De dwingland zal vol angst voor 't enkel denkbeeld gruwen; En 't eind van zijne magt, de blaauwe grafzerk, fchuwen.
Voor u, die u der deugd wijt wijden ,
Verliest de dood geheel zijn kragt, *t Is de eindpaal, onfchuld! van uw lijden; Een rustplaats die uw leed verzagt. Gij kent, waardeert uw heil, God zelf blijft voor u waaken * En zal in de eeuwigheid uw waar geluk volmaaken.
De boosheid ziet heur woên bepaalen 3 Het lijk gevoelt niets van 't geweld, Al doet men 't uit de grafzerk haaien; Geen vuurvlam maakt de ziel ontdeld. (, Strooit, Dwingelanden! ftrooit, vergramd, vrij 's lighaams"' Ten prooi des winds, geen nood! het lighaam zal eens wasfen*
Eens, zecker, zal het tijdperk daagen
Waarin het graf zijn' prooi hergeeft, En , volgends 's Heeren welbehaagen, Het lijk op Zijne ftem herleeft: De Godheid hoedt heur beeld, en haat hen die dit haaten; Dus kan Tyrannen 't woên van dolle drift niets baaten.
Zijn



MENGELDICH,TE N. lói
Zijn dus voor 't lijdend hart, die Edlen
Der aard, een fchuilplaats voor gevaar, Hoe kan de fterveling dan dooien , Miskent Hij den Alzegenaar! o Ja! aan 't logge ftof ellendig vastgeklonken, Kent hij de gunst niet, door den Schepper hem gefchonken.
o Dood! Gij moogt verwoesting brengen Aan 't lighaam, dat in 't graf vergaat, Vernieling zal God nooit gehengen Die 'slighaams asfche gadeflaat: Die asch wordt ééns herffèld, zal goede vrugten geeven; En rijst ten grafzerk uit, om eeuwiglijk te leeven.
J. B.
H. DEEL» L GRAF-



GRAFGEDACHTEN.
Hoe aaklig is deez' ffille nacht! Hoe eenzaam dit verblijf der dooden!
Hier, waar ik God alleen verwacht, Heel de aarde en al heur' glans ontvloden;
Hier, waar geen blijde zonnefchijn, Geen fcheemrend maanlicht door kan dringen: Zal hier de magt des doods mij dwingen!
Mijn God, zal dit mijn kerker zijn 1
Hoe! zie ik op dit zwart tooneel Geen wezens die mijn' geest bekooren ?
O graf bewooners! is uw deel Dan eeuwig 't lied des lofs te fmooren ?
Mijn God! zal dan deez' mond , deez' hand, In asch, gelijk die asch , verteeren ? En dan nooit hooger magt verëeren ?
Zal dit het doel zijn van mijn' ftand?
Ont-



MENGELDICHTEN» 18$
Ontvlucht dan vrij dit fomber oord, Beminnaars van de weelde en lusten 1
Uw dartle zang rolle ongefloord; Haast zullen we allen eeuwig rusten.
Maar, zoo ons naa deez' donkren nacht Eenmaal een vreeslijk licht zal daagen, JLaat ons bij 't dille graf dan klaagen;
Waar, mooglijk, eindloos leed ons wacht.
O dorre lijken die hier flaapt! Wie waart gij, toen ge als ik, nog leefdet,
Hebt ge u ook aan een' fchijn vergaapt, Toen ge oogenblikken voor mij zweefdet?
Dacht ge ook met kalme rust aan 't graf? Of deedt het voorgevoel u vreezen ? Kost gij hier een beftemming leezen,
Die rust aan uw begeerte gaf?
O kerker, die mij eerlang wacht! Is mijn beftaan in u verdweenen:
Dan vloek ik uw geduchte magt, En blijf om mijn geboorte weenen.
Waartoe dan zorgen en verdriet? Waartoe dan 't eindeloos verlangen ? Of kan mijn hart heel de aarde omvangen ? —»
Neen, de aard vervult mijn wenfchen niet.
L a Schoon



164 MENGELDICHTEN.
Schoon hier de moed aan 't hart Ontzinkt Van dwaazen, die zich zelv' vergeeten;
Wier oog van dartlen wellust blinkt; Die 't ftof hun laatfte wezen heeten:
Ik weet dat de Almagt eeuwig is; Het ftof verbeidt zijn welbehagen; Zoude ik dan nog onzinnig vraagen:
Woont God in deeze duisternis?
Ja, hier woont God. - Zijn Majefteit Schenkt aan dit ftof eerwaarden luister;
Ja hier, woont God - en de eeuwigheid Licht aan, in dit beminlijk duister.
Beminlijk duister! — 0 hoe zacht, Hoe zalig wordt gij in mijne oogen! Geen ftof wordt Gods gezicht onttoogen;
Zijn engel houdt hier eeuwig wacht.
Dit ftof, door 't vrienden hart beweend, Voor lang aan 't graf ten prooi gegeeven,
Was eenmaal.met een' geest vereend, Gefchikt tot een oneindig leven;
De geest, die 't heil in Jefus vondt, Juicht in den rei der hemelfchaaren; Dit ftof zal ook ten hemel vaaren,
Verlost, in 's wacrelds avondftond.



MENGELDICHTEN. 165
o Rustplaats, die mij eerlang wacht! Ik hijg verlangend naar deez' wooning;
Haast daalt mijn laatfte levensnacht, En 't lof lied rijst dan voor mijn' Koning.
Haast ftap ik uit dit jammerdal, En rust van al mijn moeite en zorgen; Hoe lieflijk daagt die blijde morgen,
Waar in ik God aanfchouwen zal!
Ik fteun, Verlosfer! op uw' trouw, En 't eeuwig woord aan mij gegeeven ;
Uw' liefde kent geen naaberouw; Uwe almagt doet mij eindloos leeven.
'k Stap, juichende , eens mijn rustplaats uit,, Om 't vlekloos zegelied te zingen; Dan zal geen tijd mijn vreugd bedwingen,
Wanneer uw' hand al de eeuwen fluit.
J. E. v. D. V. Geb. H,
L 3 SCHIJN



SCHIJN BEDRIEGT
AAN
G U L H A R T8
l ]DeÊd eCnS Cen ™nd^> * oog en hart bekoort: Hmsdmnen bragt aan mij al 2ij„ verkwikking voort Mij werd een weinig rust fa >t wandelcn OP eenen boom, gerukt uit de aarde, ontbloot van leven, Wiens ronde bast gevlakt, hier tot een zitbank ftrekt Toen 'k zat, vernam ik iets * geen ieders aandacht wekt, k Had wel een trotseh gebouw, met Koninglijke 2aaIen, Genen , waar van de kunst was naauwlijks af te maaien: ^an t gaf't genoegen niet, het welk mijn geest verwacht, Hoe grootsch van praal het zij, hoe hoog door elk geacht. Maar faer werd ik verrast, de fchijn bedriegt onze oogen k zag een flegt gebouw, mct rieten overtoogen , t« hoornen wortels, aarde en flik, gehecht, gebouwd;
^f»*^1*'*- *r dewacht vertrad Pen leuie zooden trap, deedtnij den ingang '
t Week een knekelhuis, gefficht door de oudfte ^ , dacht mij, was'met beenderen belegd ■ ' ^^w, die ik bezagvbevond ik bijster flegt; '
Mija



MENGELDICHTEN. lij
Mijn hart gevoelde hier een aaklig fiddrend vreezen,
Is 't uiterlijk zo naar, hoe zal het binnenst weezen ?
Wie weet hoe 't krielen zal van veelerlij gedacht,
Van dieren, die men toch in een fpelonk verwacht,
Ik fchroomde voord te treen: dan 't flot werdt mij ontflooten,
'k Had vrijheid in te gaan; maar voelde d'angst vergrooten.
Ik opende de deur voorzichtig, met beleid;
'k Zag door een naauwe reet, waar doorzig 't licht verfpreidt,
Dit wekte de aandacht reeds, en fterkte heur vermoogen,
Geheel geopend, werd ik vol van vreugd , bewoogen ,
Verzet door lugt en licht, 'k wist naauwlijks wat ik zag;
Eerst in de duisternis, toen in een' hellen dag.
'tScheen mij zo vreemd: ik wist niet of ik in dorst treeden,
Maar 'k haakte naar 't gezicht van die bevalligheden,
'k Stapte in op een tapijt, zeer kostelijk bewerkt ,
Door d' Eigenaar eertijds met bloemen afgeperkt.
De Glazen konden mij het ruim der velden toonen,
Er fcheen me een hemel in dit blij vertrek te woonen :
De Dichtkunst hadt het fchoon van dit gebouw vergroot,
Door heur befchouwing van den vluggen tijd en dood.
o Wijs bedrog! wat hebt ge een wonderlijk vermoogen, Ik voelde dat mijn hart, tot God werdt opgetoogen, Daar gij mij onderweest, hoe hier ons oordeel gaat: Maar God het oordeel velt, naar innerlijken ftaat.
L 4 Het



™ MENGELDICHTEN.
Het flegt gewaad moog' vrij den armen man vertoonen,
Het kleed. maakt nooit den man, wie dit te dwaas befeft: Vraag Wijshart of hij , doel der ^ ^ Dan zoude een Vorst in fc goud, den ^ „ ^
t BI jft alles enkel fchijn , dat flegts het oog bekoort
Eenboom5hflerphoo„,brengtfomswelwrangevruchtenvoort, Zo * t met alJes wat wij uiterlijk befchomvenHet roept ons telkens toe, wacht u er op te bouwen.
Het ongeloof moog' 't hart der zaalgen, als onwaard Bérien, in t voorportaal van deze zondige aard Waar zij al beevend, „aar den hemel ingang trc'eden En volgen Jefus kruis, in duizend tegenheeden. t Bhjft aaklig voor het oog: doch als zij binnen gaan, Hoe worden zij verrascht, van blifdfchap aangedaan, tSlotls ontflooten en zij vinden open deuren, 't Genoegen en de rust, vervangen >t voorig treuren. Verrukt in 't glansrijk fchoon, wel door 't geloof verwacht Maar noon zo heerlijk, zo vol wezenlijke pracht Zij frappen op >t tapijt mu fterken g]ans doonWfivea
l Hier fmaakt «nen't eindloos leven
Een leven dat den dood voor eeuwig overwint •
Of fchoon H niet eindloos fchijn', V00r dien het eerst begint
Daar



MENGELDICHTEN. 169
Daar kunnen zij het heil van Jefus offer fmaaken, Met 's Hemels englen heir, in God, zig hoogst vermaaken. En zingen 't lied des lams — op de aard blijft al 't verdriet. Daar leeft de ziel in vrêe, waar zij heur' Goël ziet.
Zie daar, mijn Gulhart! hoe ik peinsde bij 't befchouwen. Uw fchaamle hut leert mij alleen op God betrouwen , Ik weet 't is uw vertrek; gij kiest daar de eenzaamheid, Het maake u meer en meer tot hemelwerk bereid! Uw lief bedrog zal mij altoos aan u doen denken, ?k Ontleende aan u 't Gebouw, maar om 't u weèr te fchenkeaOntfang het dan te rug: gij hebt mijn dank gewekt; Daar 't mijne logge ziel, tot kering heeft geftrekt.
J. R.
L 5 GE-



GEDACHTEN
B IJ EENE
KROKUSPLAN T.
Ik zat in »t fchijnfel van de zon,
Toen pas de Lentetijd begon, En de aangenaamfte bloeimaand fpelde :
't Safraangeel Krokusjen ftondt fchoon,
En fpreidde een'fraai tafreel ten toon , Dat 's Maakers magt en goedheid meldde.
Ik zag het teder bloemtjen aan;
Maar werd door droefheid aangedaan, Daar noorde winden, allerwegen ,
Veel bloemtjens hadden neergeveld ,
En weinig, door de zon herfteld, Hun eerden luister wederkreegen.
Ik



ME NGEL'DICHTEN. 171
Ik dagt; hadde ik linn.<eus oog ,
Dit plekjen gronds zou 't ruimst vertoog Van Gods voorzienigheid ontdekken;
Mijn zangfter vondt de rijkfte ftof,
Om hier des grooten Scheppers lof Te zien, in onderfcheiden trekken,
Dan, hoe kortzichtig ook, ik tuur,
En lees den rijkdom der Natuur' Zelfs in de fchors, de buitendeelen,
Ik vind, voor 't hart en voor 't verftand,
Hier leeringen in eene plant, Die beurtling treffen, ftichten, ftreelen.
Gij ftaat, mijn Krokusjen! gefpaard,
Daar menig bloemtjen ligt ter aard'; Gij overleeft de noordfche vlaagen,
Zo houdt mijn aanzijn ook nog ftand,
Hoe vaak door ftormen aangerand, Waar door veele andren zijn verflagen.
Maar 't is geen kragt of fierlijkheid ,
Teêr bloemtjen, dat u onderfcheidt, Een windvlaag kan u weg doen kwijnen,
Zo ook de Mensch, hoe groot hij fchijn'
Elk oogenblik kan 't laatfte zijn, gen fchok zijn' bloeiftand doen verdwijnen.
Gm



17* MENGELDICHTEN.
Gij groeit en praalt dan, lieve bloem!
Alleen uws Maakers gunst ten roem, Gij leeft, zo lang hij u beveiligt,
Zo leef ik door denzelfden God,
Van Hem af hanglijk in mijn lot. Mijn leevensuur zij Hem geheiligd!
Maar, zoo geen ftorm u vroeger veil', De groeikragt van uw fchoon geftel
Vliegt met de lentedagen heenen. Zo ook, hoe lang mijn leven zij, 't Gaat met den vluggen tijd voorbij;
*tls haast, gelijk een bloem, verdweenen.
Gij derft in 't einde; gij vergaat,
Met alle uw geuren en fieraad; Gij blijft geen lust meer voor onze oogeu.
Zo derft de Mensch ook, en zijn kragt,
Zijn invloed, aanzien, eer en pracht, 't Is alles met den dood vervloogen :
Gij, Krokus! nutte fchilderij
Van 't menfchelijk beftaan voor mij, Zijt flegts een bloem, zo fchoon als teder;
Hier- zij u 'sMenfchen dand gelijk:
Zijn aanleg is voor hooger rijk; En daar begint zijn leven weder.
De



MENGELDICHTEN. 173
De dood verteere vrij mijn ftof;
Mijn beste deel zal in Gods hof Herbloeijen, eeuwig vruchtbaar weezen,
Befcheenen door de Levenszon,
Gedrenkt uit Jefus liefdebron, Waar jeen verwisling is te vreezen.
J. K.
GOD



GOD REGEERT.
Staak, droeve ziel! uw mijmrend treuren , Mets kan 'er, zonder God, gebeuren; Wijkt naare zorgen! wijk verdriet!
De wijze God
Beduurt ons lot;
Wij werken niet.
o Mensch ! uw dwaalend onvermogen Verfpilt vergeefsch een ijdel poogen Om uw' aanftaanden ramp te ontvliên,
Uw wijsheid faalt,
Uw kennis dwaalt.
Wat kunt gij zien ?
Maar wilt ge iets zien; befchouw Uw leven Hoe fpoedig wordt gij voortgedreeven Hoe ligtlijk zinkt uw moed ter neêr
Een blijde blik,
Een droeve fnik,
Gij zijt niet meer!
Zie,



MENGELDICHTEN. i?5
Zie, gindfche Vorstelijke wooning . Bewoont een Oppermagtig Koning, Hij voert een onbepaald gebied; Maar zorg en druk En ongeluk Beheerscht hij niet.
De dille Landman ploegt zijn vooten En laat een vrolijk danklied hooren Wanneer zijii akker weelig ftaat,
Tot een orcaan
Zijn rijzig graan
Ter nederflaat.
De Koopman arbeidt gantfche dagen Om eerlijk voordeel naatejaagen , Waar naar zijn gantsch verlangen ftreeft
Maar fchoon hij flaav'
En zwoege en draav'
*T is God die geeft.
De zeeman klieft de holle baaren Om vreemde fchatten faam te gaêren En leeft als tusfchen lucht en zee
Alleen Gods hand
Voert hem op ftrand,
Of op de Rêe.
De



176 MENGELDICHTEN.
De Staatsman tragt, in duistre zaaken, Door fijn vernuft voor fcha te waaken, Ja 't fchijnt hij doet wat hij begeert
De mensch bedoelt,
En kuipt en woelt,
Maar God regeert.
En gij, Geleerde! in al de blaêren Der grijze aloudheid diep ervaren Leeft gij ook door uw eigen kragt ?
Neen! uw verftand
Is in uw hand,
Noch in uw magt.
Gij, Wijsgeer! wil me uw licht verkenen; Van waar toch komt ge en waar toch heenen Wie en waar zijt ge ? maar gij vliedt!
o Schrandre dwaas,
Gij peinst, maar laas I
Gij weet het niet!
Wel, mensch ! laat Gode uw zorg in handen; Hij hoedt uw ranke kiel voor ftranden Betrouw volkomen op zijn zorg
'T zij hier of waar
Uw heil is daar,
Dank zij uw' borg
Wel



MENGELDICHTEN. 17?
Wel dan, mijn ziel! houd op van treuren, Niets kan 'er, buiten God, gebeuren! Wijkt bange zorgen, droef verdriet,
Een wijze God
Beftuurt ons lot:
Wij werken niet.
, A. F. sz.
II. deel. M KL AG-



■ K L A G T E
VAN
C O R N E L I A,
WEDUWE VAN b E N GROOTEN
P O JVI P E J U S.
Dura res ejl dolor .
^ S E N E C A.
Mijn ziel, door bittrenrouwheur kerkerfchicrontvlo^
Tracht „aar verligti„g, door een' heete„ traanenvloed De droefheid, wauhoop, angst en t minzaam meded
Beheerfchen, beurtelings, mijn afgepijnd gM ' Vhet traanen, vliet langs de aard', Pompeus fa verflagen -
Mijn dierbaare Echtgenoot, mijn Wellust, al mijn vreugd Met wien ik lief en leed geduldig heb gedraagen.
Is dit, 6 waarde Held! dan 't loon voor uwe deugd? Ach! zoo „we eedle ziel, bij 't Godendom gezecten
Nog vatbaar is, voor al 't geen hier op aard' gefchiedt, Ban zult gij mijnen rouw en bittre droefheid weeten
Daar ik, rampzalige, „och troost, „och hulp geniet.
Ik



M E N G E L D I C II T E N. ■»
Ik dijt hier *t leven, Verr* van maagen en van vrinden.,
Bij monfters, die, uit haat, nog {potten met mijn leed: Bij hen, wier valschheid mijn' Pompejus dorst verflinden,
Schoon hij d'Egyptenaar, zijn'moorder, nooit misdeed'. Ik flijt hier, flaapeloos, in bange zorg, de nachten,
En breng de dagen door in de akeligde fmart. Dit vruchtbaar Landfchap kan mijn onheil niet verzachten;
Pompejus droeve dood drukt mij te zwaar op 't hart. Ik zie hem, in den droom, voor trotfchen Caefar vluchten ;
Ik zie hem fnood misleid, door Ptolömeüs list. Ik hoor zijn heesch gefchreeuW en laatfte bartge zuchten;
Ik grijp naar hem — doch vang niets dan een'dunnen mist. Vliet traanen, vliet langs de aard', Pompejus is verflagen! ' Die zuil, waar Rome, zo onWrikbaat vast, op ftondt,. Is deerlijk omgerukt, door Caefars ftioode laagen:
De hulk der vrijheid, ó Romeinen! gaat te grond'. Hij, die gantsch Africa roemruchtig heeft verwonnen,
Die 't magtig Azia deedt fiddren Voor zijn ftaal, Die reeds Verwon eer zelfs de ftrijd nog was begonnen ,
En ieders wellust was in nlenig' zegepraal; Hij, onwcêrftaattbre fmatt! Hij is niet meer irt wezen \
Niets dan de naam alleen is ovrig Van dien held: Zo dart zijn bloote naam *t geweld nog kart doen vreezen 4
Zal die het ecrtigst' zijri dat Caefar paaien Helt. Maar ach! wat baat ons dit? zo larig hij waS in levert,
En zijn verwinnende arm Voor 't heil der vrijheid {treedt, M % Kon



ï8qj mengeldichten.
Kon die geduchte naam zijn' vijand nog doen beeven.
Maar nu is Julius ontheven van zijn leed. Romeinen! zoo gij nog niet zijt verkeerd in flaaven,
Wreekt dan den dood mijns helds op zijnen dwingeland! Doch moet gij, op den wenk van Caefars wil, reeds draaven ,
Voer dan Pompejus lijk ten minsten in dit land. Men doe geen praalgewelf uit kostbaar marmer bouwen:
Ik vorder voor mijn' Held geen ftaafujke Eertropheen; Laat mij zijn overfchot in Rome flegts befchouwcn,
En fchrijf dit weinige op een' pragteloozen deen! „ Hier rust Pompejus, die voor Romes heil moest fneeven;
„ Die, tot zijn' laatften fnik nog heur befchermer was;' „ Van wiens geduchte magt niets ovrig is gebleeven,
„ Dan zijn beroemde naam, en flegts een hand vol 'asch 1»
J. F.
fAÜ-



P A U L U S,
ROMEINSCH LEGERHOOFD,
AAN ZIJNE KRIJGSBENDE. (♦)
Spitsbroeders! ons gevaar is thands ten top gereezen,
't Is thands, zoo ooit, uw tijd om moedig pal te daan: Wij zullen, binnen 't uur, volmaakt verwonnen weezen,
Of moeten door het heir des Vijands. heenenflaan! Totella, niet voldaan , dat hij het magtig Romen
Deedt bukken voor zijn daal, belegert ons zelfs hier; Hier, waar ons klein getal, zijn woedend volk ontkomen.
Welhaast bezwijken moet voor zijne krijgbanier. Wij misfen alles, wat een' Vijand afkan keeren;
Ja, hebben zelfs gebrek aan levens onderhoud; Maar 'k zou, mijn vriendendoet! 'k zou uwe deugd onteeren,
Zoo 'k dacht, dat ge in den nood u laf gedraagen zoudt. Kicst _ wilt gij flaaven zijn - of wilt gij't levenderven?
Hierop, ik weet dit vast, beraadt ge u niet één' ftond — Gij kiest gewis den dood; maar is 't genoeg te derven, Schoon u geen groote ziel heur traanen waardig vond' ?
Neenl
(•) leoward. ARrxriN. De Bell. adverfus Goths. L. 4. M 3



iSt ' MENGELDI C H T*E N.
Neen ! - flerven wij zo braaf gelijk wij mogten leeven;
Alleen de bloodaart zwigt voor dorst en hongersnood, En voelt dus traag de ziel zijn pijnlijk lijf begeeven,
Ons eerlijk heldenhart zoekt glorierijker dood. Reeds praalde 't fchittrend daal in onze kindfche handen;
Wij zijn, als Romens kroost, in 't „rijden, opgevoed', Nog voelen we onze borst in dapperheid ontbranden,
En 't mangelt ons zo min aan wapenkunde als moed. Zoo 'tzijnmoet, dervenwij; maar -„immer ongewrokenj Dat 's vrjands droomend bloed zich met ons bloed vermeng' • 't Moet, onzen dood tot roem, van onze lijken rocken Ilijdaake een zucht _ hij gi,l', wanneer hij 'tonze pleng. Dat de overwinnaar zelf nooit zijn triumf bezinge !
Geen lach - geen fchampre lach ooit onzen val befpott'! Neen; dees doe aan zijn oog een' traanen vloed ontspringen ,
Ziet bij van 't magtig heir 't ellendig overfchot O! waarom zouden we, om, nog weinig tijds, te leeven,
Ons zelv'bezoedelen met onuitwisbre fchand ©ie niet alleen op ons, maar op ons kroost zou kleeven Daar dasglijks ons het graf ziet waaren om zijn' rand « De glorie doet den mensch de onifcrflijkheid verwerven
Zij zet van 't leven zelf de grenzen wijder uit • Hierzietnatuur,watgunst ze ons fchenkenmoog'VOOr&
Heur uitgeftrekte magt, door hooger magt, gefluit* Hoe zie ik 't heldenvuur in aller oogen glinunen! 'k Lees in mv fier gelaat, dat gij mij vo]gen mi
'kYoel,



MENGELDICHTEN. 183
'k Voel, met uw' moed, mijn' moed, onoverwinbaar klimmen , Welaan! trekt met mij voord; hier dient geen' tijd verfpild!
M 4 AAN
Dus fpreekt de fiere Held. — Zijn dappere oorlogslieden
Zijn vaardig, om met hem ten drijde en dood te gaan ; Hunne aangevuurde ziel fchijnt alle vrees te ontvlieden;
Zij rukken, met gejuich en onverfchrokken, aan. De vijand vreest dien moed, hoe klein die fchijne in kragten — Waant dat de wanhoop ftout hem onder 't oog komt zien, Dit noopt hem niet de magt dier woesten intewachten;
Maar hun, bij 't leven, zelfs de vrijheid aan te bien. 6 Volken! waartge altoos door Paulus drift gedreeven — Hadt gij, met zo veel moeds, alle overmagt geweerd ; Thands zoudt ge, u zelf ten fchand,niet laf in kluisters leeven — Nooit waar het vruchtbaarst land in een woestijn verkeerd. Gelukkig is de daat dien zulk een Held verdeedigt, ■
's Lands vrijheid* rust en bloei zijn veilig in zijn hand, De vijand wordt geweerd — de tweefpalt wordt bevredigd, O! waar 't uw duurzaam lot, mijn dierbaar Vaderland!
J. P. v. H.



AAN DE
VRIENDSCHAP.
Van Waar, - van waar die verheffi _
Dat woelen, - brunchen van 't harte--. ftVriendfchap.»^^^..^^^ J». -*k heilig, -ikwijudc Cither,
6 Bloem! uit hemelfcbe zaaden ï» hooger luchten getrokken! Voor wien, Paradijsbloem! verfpreidt ge ■ geuren, - uw lieflijke geuren!-
Voor wien bloeit al uwe fchoonheid i _
Wieiekt, wiegaêrtopuwblaadjens Den honig van zalig genoegen: Gevoelig voor hemelfche vreugde !■
Kan



MENGELDICHTEN. 185
Kan 't goud, o hemellche Vriendfchap!
Kan 't goud u immer bekooren ?
Of, — vindt gij uw' zetel bij de eerzucht, — De Grooten , — de Lelies der aarde ?
Neen, — zou het goud u verrukken! — ,De throon, — het purper uwe oogen , — Die oogen, zo rein als de Cherub, — Vervoeren door vluchtige grootheid! —
Neen, — zacht vermaak van de zoonen , —
De zuivre telgen der Godheid! — Gij heiligt alleen u den boezem, Voor u, — voor uw' weerglans gevoelig! —
Den boezem, waar het genoegen, —
't Geluk des Hemels, — op aarde Alleen nog vergoeding kan vinden, Voor 't afzijn dier blijde gewesten! —
M 5 Den



iSö MENGELDICHTEN.
Den boezem, waarin twee harten y Twee zielen , linnen verfmolten, Voor hooger gelukftaat verfmolten, Eén aanzijn, één klopping gevoelen 1
Gij vormt, daar de outers u roöken, In zulk een' boezem , voor 't menschdom, Een Eden, vol bloeifems en vruchten, Die zelfs bij het graf niet verderven!
Hoe fchoon is 't aanfchijn, zijn de oogen, — Wat Nektar, taal van een hartvriend! Meêr waard dan de fchatten der waereld: De Rijkfle ware arm zonder vrienden!
Dat vrij de tegenfpoed grimme:
Een vriend is kenbaar in onheil! Dus zwoegt ook een hart over David , Den throon, zonder hem niet begeerend!
Hieir -



MENGELDICHTEN. iS7
AAN
Hier heeft de Dood geen vermogen, Een vriend ftijgt op bij de grafkuil
En, roept ons nog toe van den Hemel;
„ Wij blijven ook daar vereenigd!"
Mijn ziel, geheel hier ontroering,
Verliest zich in de verrukking! Aan d'oever van 't graf nog verbonden, — Blijft ze eeuwig, — voor eeuwig verbonden!
Dat vrij deze aarde ons begeeve!
Wat nood! — Gij Vriendfchap! blijft ftaande l Wij hebben een' vriend in den hemel, Die de aarde verbindt aan den hemel!
God is daar met ons vereenigd,
Toen Jefus zege volmaakt was! O Vriendfchap! wat zijt ge ons op aarde! —Wat zult ge in den hemel ons weezen!
T. v. L.



AAN M IJ N E
VRINDEN.
G diefde vrindenfchaar, zo teêr door mij bemind, Gij, i;i wier kring zo vaak mijn zwakke zangen reezen ,
Vergeet dien zwakken zang — maar nimmer uwen vrind:. 'k Wil niet beroemd — o neen! — ik wil gelukkig weezen.
Ik vind een zoeter loon in liefde — dan in lof. Fortuin , laat rijken 't goud, waarin zij wellust vinden,
Laat Melden 't lauwerblad, bedekt met bloedig ftof; Laat Vorsten hunnen throon — maar laat aan mij mijn vrinden!
Het purper heiligt niet, offchoon men 't heilig noem', De ftorm des ttgenfpoeds bromt om der Grooten fchedel.
Vaarwel dan, blinkende eer! — wij willen, zonder roem, Op 's levens wegen gaan — niet aedlijk zijn, maar edel.
o, Aardfche grootheid is vergankelijk en broos! Ec Waereld roept en lonkt —gij volgt .. en wordt verraaden:
Zo dreelt de zephier, meteen' zachten kusch, de roos, Maar wordt weldra een ftorm, en rooft de roos heur bladen.
Gelukkig hij, voor wien het hart der vrindfehap gloeit, Die daar de kalmte vindt, in 't ondermaansch gewemel;
1 lij, op wiens wond de traan der tedre liefde vloeit: Voor hem is reeds deze aard' de drempel van den Hemel.
Als,



M E NG E L D I C li TE N. 1S9
Als, in den dag van rouw, hem 't ftil geluk begeeft, Geniet hij nog 't geluk in hun, die hem beminnen , —
Als hij een Engel wordt, en onder Englen leeft, ('eleidt hij zijnen vrind het zalig Eden binnen.
Mijn vrienden welk een heil! — Ik vond, door u bemind f Een' fakkel in uw' raad, een voorbeeld in uw zeden,
Ik voel nog eens bij u het gene ik voelde als kind.... En juig: „ De Gratiën zijn decds nog hier beneeden!" . Wanneer gij zingt en 't choor des hemels, luistrend, zwijgt, Dan gloeit uw deugd in mij, die zeegnende, u bewonder;
Ik zing u naa ... maar kruip; ddar, waar gij daatig dijgt: De vogel van Jupijn alleen fpeelt met den donder.
Zie 'k aan uw zij' de roos — zij lacht mij fchooner aan ; Ik voel meer d'adem Gods en d'adcm van de Lente, —
Mijn vrinden , blijft, 0 blijft aan mijne zijde daan : Ik kusch, 'k aanbid de hand , die deugden in mij prentte.
A. V.
ZON-



ZONNEFEEST
O F
W E L K O MG ROET
AAN DE
RIJZENDE ZON,
INDEN SMAAK DER GRIEKSCHE FEESTZANGEN, (a)
VOORZANG.
*t 5 chelle zangchoor roett de keeftjens, »t wil een edel danklie| Want degroote Vorst der lichten, rent, op gouden radren, aan.
De
00 De Grieken waren gewoon, zo wel op hunne Tooneelen, aJs bij gelegenheid der Feesten, in hunne Tempels, hunne Fee<tliede ren door Reijen te doen zingen. I„ de Tempels zongen de Reien van Priesters enPriesteresfen; op het Tooneel, de daartoe gefchilcte Tooneelfpeelers, Lierzangen. De opkomende Rei heete, wegem de wending om 't altaar. Strophé; deze zong den pro odos of Voorzang, en plaatfte zig dan naast het altaar; daarop volgde de tweede Re., die in eene tegengeflelde richting voor bij het altaar ging, en daarom Antiftrofhi genoemd werdt; deze zongen beantwoorde ia
dies



MENGELDICHTEN. 191.
De aard ziet naauw zijn' glans genaaken . Of Natuur fchijnt als te ontwaaken, 'T groen geboomte fchudt zijn lover, in het dille duistre woud, Ruisen vrij, rujsch het licht ter eere, dat uw kruinen fiert met 'T fchijnt Natuur wil fchuld betaalen (g°ud ,
Met den Lichtvorst grootsch te onthaalen; Heel de fchaare roepe dan Jö Paan! O)
Leeuwen brullen, Stieren loeijen en de fchrandere Elephant Krult de fnuit, briescht dat het fchatert, over al 't nabuurig land j 't Jonge fchaapjen, naauw gebooren, Laat reeds mede een dankdem hooren.
Zou
dien Zang, Odos, meest altijd den inhoud yan den Voorzang; laatftelijk kwam, tusfchen die gefchaarde Reijer», de Rei der Opper Priesters en Priesteresfen voor het altaar en zong den Epodos, Toezang, of Epiftrop/ié, en maakte daarin de toepasfingop beide de Gezangen der nu wederzij dsch geplaatfte Reijen. —
tl) jo Pjean of Jehovah Panah\ De Heer ziet wij aan, even als
JöSaboi, de Heer is mijn Heirleger en JöNi$Jitde Heer is mijn
Rotsfleen, gewoone uitroepen der aloude Oosterlingen. Inzonderheid Werdt het Jo Paan! gebruikt ter eere van Apollo, pin dat hij den Draak Python verflagen, dat is, dat de Zon de aarde, naa den zondvloed , opgedroogd hadde. Men kan alle deze uitroepen, ook ter eeren vaii den God der Christenen bezigen; wijl hunne beteekeuis ook weleer aan Jehovah gewijd wat.



102 MENGELDIC1I T D N.
Zou Je mensch alleen dan zwijgen, zou de feestelijke lier (V) Hem geen lied ter eere demmen, met een' ongedwongen zwier? Is Hij 't niet die vuur en leven Aan de Toonkunst heeft gegeeven (d) ? Heel de fchaare roepe dan: Jö Paan!
Klonk, tot lof van groote Helden, ooit der fnaaren zuivrc toon, Nu, nu klinke, Apol ter eere ,'t blijde lied nog eens zo fchoon:
Ach hoe Vricndlijk, ach hoe teder!
Straalt zijn' luister op ons neder! Alles wordt verwarmd, gekoesterd, alles krijgt een blijd gelaat "Waar dat liefderijke wezen zijnen invloed blijken laat.
Zonnevorst! uw zegeningen
Doen ons 't blijde Feestlied zingen : Heel de fchaare roepe dan: JÖ Paan
ZANG
(c) Nee fequax olim rteque grata, tmnc & Divitum men/is et tunica Templis,
horat. Carm. Lib. III. Od. XI.
(d~) agitante calescitnvs Ulo.
OVID.



ZANG.
Driemaal welkom,glocndeDagtoorts!die,al wat op aarde leeft, Door uw' zegenrijken invloed, groei en bloei en leven geeft,
Als gij, uit het aaklig duister
Rijst, met ongemeenen luister; (,geefc Phcebus(e>ijt ge ,wijl ge 't leven,'t lieve licht aan 't menschdom EnApollo(/)heet ge, om dat men, buiten u, geen zonlicht heeft.
Lucifer (g) ziet reeds uw draaien,
Eerbied doet zijn' luister daalen, Heel de fchaare roepe dan: Paan !
(voedt,
Bron en oorfprong aller lichten, die deez' duistre draaikring Hebt ge niet in 't opwaards dijgen Chinaas offergeur ontmoet ?
Zaagt gij niet de vreugd op 't wezen,
Dartlen bij de Japonneezen ? Is 't wel wonder dat Egypten u 't Afgodisch offer biedt, Zijt gij niet zijn God Serapis? Qï) Zijt gij zijnOfiris (t) niet?
Daar
(«•) Van Phoos bios 't licht des levens.
(ƒ) Van Apolhon, Afgezonderd van veelen.
(#) De Morgenfter verbleekt by het rijzen der zon.
(Jt) Sar-apis, de weergevonden Apis, ofEgyptifche Gewijde Stier.
(») Ofiris van Ofaofi Erets, Heer der Waereld.
II. DEEL» N



m MENGELDICHTEN.
Daar ziet ge, edelde aller lichten! Ifis (k) dienstbaar voor u zwichten. Heel de fchaare roepe dan: Jö Paan!
t'Avond,als gij weêr,aan 't daalen,naar een andre waereld fpoedt Wordt ge, in 't onophoudlijk voordgaan, weêr door 't iuigchend
Daar de ftem der Mexicaanen, ^volk beSroet,
Zig dus mengt, met vreugde traanen: Driemaal welkom,gloênde Dagtoorts, die, al wat op aarde leeft, Door uw' zegenrijken invloed groei en bloei en leven geeft,'
Als gij, uit het aaklig duister ,
Ryst, met ongemeenen luister; Heel de fchaare roepe dan: Jo Paan!
{*) W, of Ifsha de Maan.
SLOT-



SLOTZANG.
H eidnen! roemt vrij uw gewelven,waar de Pythifche Priestres Zinloos op heur'drievoet weemelt, galmende eene Orakelles;
Zo kunt ge uwen naam verbreiden,
En 't onkundig volk misleiden. (woord Christnen! roemt hetGodlijk wezen, dat, degts door een enkel
Uit het onbegrijplijk nietig, bragt zo fchoon een pronkftuk
(voort.
De Almagt die de Zon doet klimmen, Leidt haar weder naar de kimmen; Heel de fchaare roepe dan: Paan!
Laat ons dus, met heilig Reukwerk, verre boven Zon en Maan, Tot de nooit begreepeiiGudheid,tot derZonncnSchepper,gaan.
Laat ons daaglijks 't Opperwezen
In dien fchoonen Vuurbol leezen. — Driemaal welkom gloênde Dagtoorts! die, al wat op aarde leeft, Door uw' zegenrijken invloed, groei en bloei en leven geeft,
Als gij, uit het aaklig duister,
Ryst, met ongemeenen luister; Heel de fchaare roepe dan: Jö Paan!
A. F. Sz. N a AAN



AAN DE
MAAN.
Spoei aan, beminde Nachtvordin!
Verzeld van hemelreiën. Wij juigchen met den Sterrendoet, Wij brengen u den welkomgroet,
Op onze Veldfchalmeiën By 't fchittrénd licht der avondder, Zie ik uw zegekar van verr'
Op zilvren wolken rijzen , Of Voert dat licht een hemelling, Die langs den breeden ftarrenkring,
U 't glansfig fpoor zal wijzen.
Co-



MENGELDICHTEN. ttf
Godes! ó Neen,
Gij zweeft daar heen,
En Sterrenheiren zwichten. Zo voert de heldre dageraad Een Sluier voor 't verbleekt gelaat,
Der andre hemellichten. Maar vrolijk rijst gij 't heilig choor Den rei der aardfche Zangren voor,
Uw oog belonkt hen teder, De liefde die hier angdig fchreit, Voert ge op uw licht naar de eeuwigheid,
En brengt haar juigchend weder,
Hoe fchoon is nu Natuur, door u ó Wachtder van deze Aarde ! Zo fchoon was mooglijk de eerde Nacht, Toen de eerde juigchende Bnglenwacht,
Om 't wordende Aardrijk waarde. Zo minlijk loegt gij Adam aan, Toen hij u 't eerst ten rei zag gaan,
En 't Eden Gods bedraalen. Gij geeft natuur heur eerde jeugd, En 't dankbaar Aardrijk wekt de vreugd' Van 's hemels Zangchoraalen.
'N 3 Ruk



398 MENGELDICHTEN.
Ruk voort, verwin, ó Nachtvorftin!
De hoogre Sterrenkringen , Welhaast zal uw verrukkend lied, Dat nu mijn luistrend oor ontvliedt,
Door aarde en hemel dringen. Mijn God ! zal eens dit zondig dof, Den vollen, den vereenden lof,
Van al die Spheeren vangen ? Gewis, het tederst Zang-akkoord, Wordt dan van uwen kring gehoord,
6 Wellust van mijn zangen!
M. P. E. geb. W.
HET



H E.T EERSTE
BLOEMTJEN.
Zo fchoon, als 't eerst ontlooken bloemtjen,
Dat op de borst des winters lacht, Zo fchoon, is 't eerst gevoel der vrindfchap,
Dat ons op aarde tegenlacht. Men fchildre vrij 't gelaat des winters ,
Nog drenger dan een' oorlogsgod, 6! Slechts een enkel lentefierfel, —
De winter wordt een liefdegod. Men fchildre vrij de ontluisterde aarde
Met donkre verwen zuchtende af, De vrindfchap ligt dien zwarten duiër
Ook van 't gelaat des aardrijks af. Wij zien, het eerst ontlooken bloemtjen ,
Dat ons 't bevroozen aardrijk biedt, En zeegnen reeds de lieve lente ,
Die ons bebloemde velden biedt.
N 4 Zo



»oo MENGELDICHTEN.
Zo ftraalt het oog eens vrinds de vreugde
Op jaaren van verdrukking af. Zo draalt van eenen lach der vrindfchap „ De vreugde op heel ons leven af. Maar, eer zij komt, de fchoone lente, Heeft reeds dit bloemtjen uitgebloeid, Dan vraagt zij vruchtloos aan de Zephiers,
Waar of heur eerde lievling bloeit. Maar, eer hij komt, die fchoone morgen,
Die de eeuwen op zijn wieken voert, Zoekt ligt mijn oog vergeefsch die vrindfchap,
Die thands de vreugd me in 't harte voert, ó Lente! dat ge uw eerfte bloemtjen , Aan 's winters boezem wedervond'! ó Vrindfchap ! dat mijn hart uw vreugde In fchooner leven wedervond'!
M. P. E. geb. W.
HET



HET EERSTE
BLOEMTJEN
WEERGEVONDEN.
u vind ik weder , minlijk bloemtjen,
Dat op de borst des Winters loeg, Gij bloeit, fchoon in uw teder kelkjen,
Een ftormwind fneeuw en hagel joeg. Gij zijt het, lagchend beeld der vrindfchap!
Waar op mijn oog met wellust ziet, Gij, van wier blaadjens nieuwe kalmte
Mij in den treurgen boezem vliet. Ik zag u, en uw eerfte morgen
Was fchoon, als die der tederheid: 'k Zag daaglijks door de hand des Winters,
Weêr bloemtjcns om u heen gefpreid.
N 5 Maar,



202 MENGELDICHTEN.
Maar , toen uw fchoonheid heerlijkst bloeide ,
En luister aan den Winter gaf, Helaas! toen wierp de hand diens wreeden
U achtloos van zijn' boezem af. Ik zag u, beevend voor zijn' adem ,
Gelijk mijn hart voor 't menschdom beeft, Dat, zo gevoelloos als de Winter,
Geen ziel voor waare teerheid heeft. Waarom vertrouwt ge , ó teedre leute!
Uw' lievling aan des Winters borst, Daar 't fmacht gelijk een dervend kindjen,
Dat naar zijn moeders boezem dorst. "Waarom vertrouwt ge, 6 teedre vader!
Een hart door liefde en vreugd bezield, Waarom vertrouwt ge uw kind aan de aarde,
Wier woestheid al zijn heil vernielt. Neen, lieve lente , fier den boezem
Des Winters met geen bloemenpracht. Neen ! dat uw kroost, ö teedre vader!
In geen Woestijn naar laafnis fmacht'. De Winter heerfche, maar zijn adem
Verplette een fchuldloos bloemtjen niet. De boosheid heerfche , maar zij fiddre
Zo dra zij 't beeld der Godheid ziet.
U



MENGELDICHTEN. 203
U vind ik weêr , aanminnig bloemtjen !
Nog bloeiende aan des Winters borst. U daar ge als uit den fmjeuw herbooren,
Naar d'adem van de le, te dorst. U vind ik weêr, veel fchooncr bloeiend
Dan toen gij 't eerst den grond ontfehoot. De Winter zag dat ge aan zijn woede,
Slechts met een zuchtjen weêrdand boodt. Hij zag, hoe voor zijn' forfchen adem, Ge uw hoofd in zijne borst verdak, En 't was of van uw zachte blaadjens ,
De liefde in zijnen boezem fprak. Hij drukte u aan 't gevoelloos harte, Maar dekte u met zijn üuiër zacht, Waar in gij 't flreng gelaat des Winters,
Als dat der lente tegenlacht. U vind ik weêr, met de eigen kalmte,
Waar meê gij 't dormgeweld weêrdondt. Daar laagt gij door den fneeuw omfluiërd,
Tot u een Zephier wedervondt. Hij dreelde u zacht en zong , al zwecvend,
U toe: ontwaak, de lente is daar! Gij hieft uw fluimrend hoofd ten hemel, En zongt het lied des Zephiers naar.
Lief



2o4 MENGELDICHTEN.
Lief bloemtjen! neen, 't is nog geen lente,
De pas ontwaakte Zephier loog, Terwijl hij, fpeelende om uw blaadjens,
Zich zelv' zo wel als u bedroog: Nog drijven woeste Winterbuien
Den zwoelen darden Zephier voort; Hoe angftig trilt zijn laatfte zuchtjen,
Dat in 't geloei der flormen fmoort. 6 Lieve Lente, fier den boezem
Des Winters, vrij met bloemenpracht, Maar zorg dat geen misleidde Zephier,
Tc vroeg die bloemtjens wakker lacht: è Teedre vader voor uw kindren !
Wier hart van liefde en blijdfchap gloeit, Voer vrij dat lachend kroost naar de aarde,
Offehoon een ftorm het tegenloeit. Maar dat geen engel zich misleide
Als hij des Sterflings grootheid ziet, En zegge, de aarde is ook een hemel,
Het onheil, broedren ! woont daar niet. Neen, kalm als 't afgefolterd bloemtjen
Dat aan de borst des Winters rust, Tot hem in d'eerfkn lentemorgen,
Een zwoele Zephier wakker kuscht;
Zo



MENGELDICHTEN. £05
Zo liggen we, aan den kouden boezem
Des doods, naa al ons lijden, neer, Van daar roepe eens een vrindlijke engel,
Ons tot een fchooner leven weer. Dan zingen wij: triumf! 't was Winter,
De ftorm heeft om ons hoofd gewoed, Maar, ó die trouwe en teedre vader,
Heeft in den ftorm, ons hoofd behoed. Dan werpen wij den zachten fluiër
Des doods, van onze fchoudren af, Dan vinden wij 't verlooren bloemtjen
Des levens fchooner weêr in 't graf.
M. P. E. geb. W.
HET



■
HET EERSTE
VI O O L T JÉ N |
In Maart 1792.
Gij, eerstling der Natuur, ontvang mijn' morgengroet; Hoe glindert ge in den dauw, die uwe blaadjens voedt: Hoe lagt uw blaauw, zo zacht, op dees verjongde velden, Die korts nog voor de komst des wiiiterdorms ontftclden; Lang zogt mijn oog in 't rond — lang vondt mijn oog u niet — Thands, Bloemtjen ! vond ik u, en zing voor u dit lied.
Maar waarom kwam mijn hand van 't zwakke deeltje u plukken? Hier . onder 't nedrig gras, waarop uw blaadjens bukken, Veelligt flaapt hier een Meisje, en 't heuveltjen dekt de asch Van haar, die fchuldeloos, maar ongelukkig was; Van haar, geknakt, als gij, in heure lentedagen. — En zou ik u aan 't graf, dat gij verfiert, ontdraagen?
Ik



MENGELDICHTEN. «07
ik leg u weder neer, lief Bloemtjen! met een' traan: Sterf daar, waar gij ontlookt! — eens, als geen ramporkaan Meer om mijn jeugdig hoofd, mijn matte hoofd, zal loeien, Moet een viooltje, als gij, op mijne rustplaats bloeien, En fchreit de vrindfchap bij den dillen heuveltop, Het vang' dien dierbren traan in 't kleene kelkjen op!
A. V.
DE



D E
REGEN.
D ierbre regen! Aardrijks zegen! Blijd gefchenk voor mensch en beest! 'k Wil tot roem van 't Alvermogen Op mijn Lier , uw' Lof verhoogen: Gij verleevendigt mijn' geest.
*t Nooit volpreezen Opperwezen Brengt u door zijne almagt voort; Hij gebiedt — de zwangre wolken, d'Aarde, en 's afgronds diepe kolken Worden dienstbaar aan dat woord.
Daad*



MENGELDICHTEN. aoo
Daadlijk daalen Druppen - draaien, Uit des Hemels desfen neêr: God volvoert zijn welbehagen ;
In de onfchatbre regenvlagen Schittert deeds zijn eeuwige eer.
't Barre weder Sla ter neder Al den luister der natuur, Koude doe het fchepfel beeven , 't Zoele vocht fchenkt warmte en leven, Op den wenk van 't Albe duur.
Dat de baaren, Evenaaren, Door de vorst aan 't wandelpad s Gij herfchept, doordringbre regen ! Ijs in vocht. — Chrystallen wegen , Worden weêr een golvend nat. —
n. DEEL. O ' NO



aio MENGELDICHTEN.
Nu vervangen. Lentezangen, 't Stroef en fleepend winterlied; Bij uw' zagtkens nedervloeijen, Zien wij alles wasfen, bloeden, Dat het wenschlijkst uitzicht biedt.
6 Hoe heerlijk, Onontbeerlijk, Zijt gij niet voor veld en hof; Heel de zomer meldt uw daaden: Kruiden, vrugten, bloemen, bladen; Alles noopt ons tot uw' lof.
Heete dagen, Onweervlagen, Worden door uw' kragt beperkt. Gij verkoelt en lucht en aarde; Landman juicht — erkent uw waarde, Daar gij hem verkwikt en fferkt.
Tiran



MENGELDICHTEN. a«
Bron van zegen! Vruchtbre regen! Gij verrijkt het herfstfaizoen j Om den voorraad uit te deeleu, Die de gantfche waereld ftreelen» En de veldzorg zal voldoen.
Kooren aireil! Roert mijn fnaaren: Wijngaards rank getuig voor mij; Nimmer zoudt gij Vrugten draagen , Voerden vaak de regenvlagen, Over u geen heerfchappij.
Halmen rijzen» En bewijzen, Al uw' invloed, heilrijk vocht! De oogst, die duizend zegeningen Schenkt aan dankbre veldelingen, Wordt op 't fchoortst door U gewrocht*
Os J*



til MENGELDICHTEN.
Ja wat veder, Stelt ter neder, Al de blijdfcliap die gij kweekt; Wie zal, met vereischte klanken, Gods onpeilbre goedheid danken , Die in U op 't klaarde fpreekt.
fi. M.
AAN



AAN
T I M I D U S.
1 imidus! wat kwelt ge uw hoofd, Reeds bij 't rijzen van den morgen, Tot dat de avond daalt, met zorgen ?
Zeg, waarom u toch beroofd Van een zoet en dreelend leven, Door Natuur ons voorgefchreeven ?
Schoon u bittre rampfpoed kwelt, Slijt nogthans vernoegd uw dagen; Wijl gij met u zelv' te plagen,
't Noodlot nimmer paaien delt; 't Eischt een welgemoedigd leven. Maar duldt nimmer tegendreeven.
Heeft Fortuin u niet bedeeld, Met Vorst Plutus milde gaven; Moet gij ploegen, zwoegen , daven»
Daar Chryfant den meester fpeelt; Nimmer heeft wellustig leeven, Iemant van den dood ontheven.
O 3 Neen:



«14 MENGELDICHTEN.
Neen: hoe groot in overvloed, 't Lot begeert dat we éénmaal fterven, 'k Zie aireede een aantal erven,
Snakken naar Chryfantes goed. Schatten, de afgoón van zijn leven, Zamelt hij flechts voor zijn Neeven.
Wees dan wijzer! zou de tijd, Van uw leven u verveelen? Zoudt gij dien in angst verdeelen?
Neen; het hart der deugd gewijd, Wil een gul en vrolijk leven, Vrij van zuchten, kl.aagen, beeven.
Want indien men rust ontbeert, En, bij dagen en bij nachten, Zich verpijnt in treurgedachten,
Wordt het lighaam uitgeteerd; En hoe bitter fmaakt een leven, Steeds in ziekten voordgcdrceveiio
Dat ge in geenen rijkdom praalt, Moet geenszins uw ziel ontroeren; Charon zal u wel vervoeren,
Schoon gij minder vracht betaalt ; Hij., (wil daar gerust op leeven) Weet te neemeo en te geeven l



MENGELDICHTEN. «5
Timidus! wees dan te vreên; Kommer zij uw' huize ontvloden, Vrees niets, dan alleen de goden,
Die ons plaatften hier beneên. Leef dus welgemoed een leven, Door hunn' wijsheid voorgefchreeven.
j. H. Thz.
O 4. D E



D E
SCHEPPING
DER
VROUW.
Op een' koets van silvren wolkjens
Dreef de huwlijks-liefde voord, In des wacrelds eerden morgen ;
Zij dreef zagt, van oord tot oord. Waar die fchoone nederdaalde, Waar heur helder aanfchijn draalde,
Vloog een vuur door 't ingewand — 't Zuiver vuur der reine minne, 't Duifjen vleide zijn vrindinne, t Bosch weergalmde - velden juichtten, alles vo&^kSt
Dt



MENGELDICHTEN. 217
De eerfte mensch alleen ging treurig,
Eenzaam, door de mirthen-laan , Hij zag de onderlinge liefde
Van de blijde dieren aan: Ook hij merkte een zeldzaam leven, Door zijn hart en adren, zweeven —
't Onbekend gevoel der min; Mijmrend zag hij heên en weder, Lei, door fmart vermand, zich neder, Naast een jeugdig Roozendruikjen en diep eindlijk zagtkens In.
Huwlijks min hem ziende rusten,
Streek aan zijne zijde neêr; 't Windjen blies een zomerkoeltjen,
"t Vogeltjen zong zagt en teêr: Zou de mensch dan eenzaam zwerven, Immer eene weerhelft derven ?
Riep de huwlijks-liefde — neen!
Gij, o mensch ! zo groot van zinnen,
Gij ook — zult een Gade minnen; — , ,
(en been.
Ijlings drong een droom van wellustd 'eerden mensch door merg O 5 Nu



aiS MENGELDICHTEN.
Nu was alles ftilte en aandacht,
Heilig dil de morgendond; Blijde, dartle mjnnegoodjens
Daalden neder in. het rond : Ijlings zagen zij de roozen Onbegrijplijk — heerlijk bloozen ,
't Struikjen groeide zagtjcns aan , Onbegrijplijk faamgeweeven Werdt het vleesch en geest en leven En een tedere echtvriendinue zag men naast den flaaper ftaaa.
Naa,
Toen weergalmden bosch en velden
Van een vrolijk maatgeluid; De eerde mensch ontwaakte, op 't zingen,
Zag ■— verbaasd — zijn' lieve Bruid, 'tBonzend hart fprak uit zijne oogen, En een goddelijk vermogen
Hadt weldra den fchrik vermand; Schreiend viel hij aan.heur' boezem, Kuschte d'eerften maagde-bloczcm, En het eigen groene plekjen werdt een HuwlijksJcdikant.



MENG E L DICHTEN. *io
HET
Naa dien tijd bleef 't zagte roosjen
't Vrouwelijke zinnebeeld, Welks aanvallig, teder bloosjen
Lagchend ons in de oogen {peelt; Tedre handen laat het plukken; Maar die 't ruuw poogt afterukken,
En hoe zeer hem 't fchoon bebaagt Op heur' ondergang durft doelen Zal gewis, tot draf gevoelen Dat het roosjen-hoe aanminnig - voor den Roover ftekels draagt.
M. N.



HET
BARDENFEEST.
'V' r«
Batten, braave zoonen Der geftorven helden,
Staatig ruifche uw lied, Staatig, als de rhijnftrootn Langs zijn' bogtige oevers
Kronklend heenen vliet.
Op het eeuwig lommer Der geheiligde eiken
Wiegt de wind in rust; Somber is deze avond , Heilig deze ftilte,
Alles, alles rust.
G rijs



MENGELDICHTEN. aai
Grijsgeworden Helden! Vadren, — ach waar zijt gij?
Groot was uwe moed, Vreeslijk was uw flagzwaard, Doodlijk was uw fpietfe,
Rood van 's vijands bloed.
Even als de bergdroom Van de barre rotsdeen
Vreeslijk nederdort, Zoo dortte op den vijand Uw' geduchte heirfpits,
Door de wraak geport.
Maar gij zijt gevallen, Sterk waart gij in 't drijden,
Sterk uw arm, uw magt; Treurig is uw afzijn, Onbekend uw' wooning,
In der dooden nacht.
II.
Aan den zagt bewolkten hemel
Heft de maan heur' zilvren kruin, Zagt zweeft heur verhelderde aanblik ,
Over bosch en veld en duin;
Ligte



aaa M E N G E L D I C H T E N.
Ligtc wolken drijven langzaam ,
Aan den blaauwen hemel, voordj Heerlijk klinken onze zangen,
Door der Batten roem gefpoord. Zie, der Helden fchimmen zweeven
Treurig in den donkren nacht, Vad'ren! is uw zwaard bezweeken?
Heeft u 's vijands fpeer geflagt ? Als een woeste ftorm van 't noorden
Wouden plet en rotfen fcheurt, Zo was ook uw vlammend wapen,
In uw' vuisten opgebeurd; Maar uw roem is niet gevallen;
Lacht uw bleeke fchim ons aan ? Ruischt gij door het heilig lommer?
Hoort gij ons het fpeeltuig daan? Onbekend is niet uw wooning,
Als een nevel rijst ge om hoog , Heerlijk is der helden wooning;
Ginder in den ftarrenboog ! Zie, gij wenkt nog, op de wolken,
Vordert wraake voor uw bloed, Drinkt uit 's vijand bekkeneelen ,
O der helden dood is zoet.
III. De



MENGELDICHTEN. -^3 III.
De liefde voor ons Vaderland
Gordt ons de wapens aan, 't Herdenken aan der helden dood
Doet ons als rotfen daan.
Wij lagchen om het moordgeweer,
In 's vijands vuist bekneld, Wij zien 't — en trappelen van vreugd,
In 't bloedig oorlogsveld.
Al hechten wij geen harnas aan, %
Wij fpotten met dien pracht; Wij hebben meerer hart in 't lijf,
In onze vuisten — magt.
Al bruischt de vloed, met fnellen loop ,
Zij duit ons krijgsheir niet, Wij dorten, met het fchild om hoog,
Ons ijlings in den vliet.
Wij breeken droom en golven door,
En vliegen dus ten drijd', Waar menig vijand, diep doorwond >
Verwoed" in de aarde bijt.
Eu



«24 MENGELDICHTEN.
En druppelt ons het heldenzwcet
Op 't rammlend krijgsgeweer, En mengt ons bloed zich met dit zweet,
Dan vegten wij nog meêr.
Ja zelfs, al graaft de bleekc dood
Ons in de diepe wond, Al worstlen wij, ten einde magt,
Verflaagen op den grond.
Dan knersfen onze daggen nog
Op 's Vijands wanklen voet, Hij valt, en wentelt, dervend' zich —
In onzer helden bloed.
Ha! welk een edle, fchoone dood,
Wie juicht in 't derven niet, Als hij zijn' vijand, diep doorboord,
Nog vóór zich derven ziet.
IV.
Komt — zingen wij de daaden, Civilis heldendaaden , — Zo doodlijk den Ilomijnen : Gelijk, in doekten nacht.',
De



MENGELDICHTE N. 225
De gloênde blikfem fchittert, Zoo vloog de gloed der wraake Uit zijn' verwoeden aanblik, Ontzachlijk in den ftrijd.
Zijn ftem was als de donder, Die door de bergen ratelt; Wij vloogen, op zijn wenken,
Al juigchcnde ten ftrijd': De roomfche krijgers Hortten , Ter neder als een mastbosch, Dat, door den dorm verpletterd ,
Van zijnen wortel draait.
Zing, Huldrich! zing de daaden, Der onverwinbre helden, — De daaden van Civilis!
Zing, hoe de Romer viel. Onze arm heeft hen verdagen , Zij vlooden voor de benden Der faamgedrongen Batten;
Zing, Huldrich, zing hunn' vall
H. DEEL. P V»



22Ó MENGELDICHTEN.
V. -
HULDRICH.
De fpietfen vloogen; onze zwaarden
Doorkliefden helm en fchild Het wraakvuur gloeide uit aller oogen,
En vlamde op 's vijands bloed; De bloem der Batten rukte famen,
't Veroverd krijgsgeweer ging voor , De helden tergden zich ten drijde,
Bij 't drillen van de legerfpeer. Civilis geleide de wigswijze fchaaren,
Het fchorre gebrom onzer helden rees op , Thuïston lachte den honderden tegen: Ons hart werdt verhit door het vrouwen - gefchrei.
De fpietfen vloogen; onze zwaarden
Doorkliefden helm en fchild: De legerplaatfe der Romijnen
Zag fiddrende onze magt; De deenen vloogen op ons neder,
En kneusden menig bekkeneel; Maar 't bloed, dat uit de kloove vloeidde ,
Verdubbelde het wraak-gefchrei:



MENGELDICHTEN. 22:
Wij dooven langs ladders, als woedende leeuwen, Langs horden en bruggen, op torens en wal,
Het heldenzweet druppelde, als bloedigen regen , Wij deinsden door vuur en door deenen te rug.
De fpietfen vloogcn; onze zwaarden
Doorkliefden helm en fchild: Wij fchoolden in de bosfehen famen,
Wij dronken wijn en moed, Wij doofden 's nachts de heldre fakkels,
De woede ontvlamde in duisternis, De daggen knersten op het pantfer
Des krimpenden Romijns: De bloeddroomen gudden , langs brandende zwaarden,
De lanfen doordrongen het harnas van daal, Wij trappelden op de gedapelde lijken, En 't paard verplette der vijanden borst.
De fpietfen vloogen; onze zwaarden
Doorkliefden helm en fchild : Wij rukten weder aan ten drijde,
Civilis viel van 't paard
De Batten fchrikten: — hij, behouden,
Ontvlamde 't edel heldenvuur.
p a Een



M ENGEL-DICHTE N.
Een digte hagelbui van pijlen
Vloog in de flerke legerplaats, De klaauw des hongers fcheurdde 's vijands Vermagerd ingewand. —— Wij hieven de zwaarden nog eenmaal ten drijde,
De vijanden vielen of vlugtten verminkt, Wij trokken de legerplaats juigchende binnen, Heur luister verzonk door de woede des vuurs.
Civilis, aan 't hoofd onzer ruifchende benden ,
Stondt dóar, als een eik, by het outer der goón; De zielen der braave gefneuvelde Batten
Dreeven, als vlammen des avonds, om ons. Wij zamelden toen de lijken dier Helden,
Met dankbaar herdenken , — bij 't vrouwen-geween : Het vuur hief hen op, naar het hof van Thuïston,
Bij 't klettren der wapens; bij 't vreugde-gefchrei: Daar zal ieder onzer te famen vergaderen ,
Die, drijdend', voor 't vaderland glorie behaalt, Uit de armen der liefde den moord te gemoed vliegt,
En doodlijk getroffen, toch lagchende derft.
VI.



MENGELDICHTEN. *»9 VI.
Heerlijk was die overwinning,
Bloedig was die fchoone dag; Jonge helden zag ik vallen, De edle Colmar viel verwinnend:
Treurig, treurig was die flag!
In den nacht zworf Elma, weenend', .
Door het bloedig flagveld heen; 'k Hoorde , door 't gehuil des ftormwinds, Door het kleuren van den regen,
Elma's bitter klaaggeween.
Colmar! edelfte der helden !
Hoort gij mijne ftemme niet? Eenzaam zwerve ik door de dooden, 'kRoep: mijn Colmar! dierbre Colmar!
En gij hoort mijn ftemme idet.
Zie — hoe vliegen mijne hairen,
In den ftorm, die vreeslijk woedt, Angftig bonst mij 't beevend harte, Siddrend' glidfen mijne voeten
In het lillend wonden-bloed.
p 3 Hoor



i3o MENGELDICHTEN.
Hoor *- de regen klettert vreeslijk, Op mijn' borst, door angst ontbloot,
'kSchenr-de raadeloos mijn kledren,
Eeevend zie ik lteeds te rugge, In het donker van den dood.
Colmar! hier zijt gij verflagen — En geen draal verlicht mijn fpoor;
'k Struikel over koude lijken —
Maan! — ach breek, met bleeke fcheemring, Voor een poos de wolken door.
Colmar! hoe zijt gij veranderd, Bloedig dwaalt uw' fchim daar heên,
Hoort gij nog de dem des jammers ?
Zoon des nachts! uw donkere aanblik Ziet misfchien mijn bang geween.
Wenk mij — wijs mij, Held in 't ftrijden!
o Gebieder mijner ziel! Ach , gelei 't verhaten meisjen , 'k Sterf van angst — ach wijs mij — Colmar!
Waar uw bloedig lighaam viel.
Hoe



MENGELDICHTEN. S31
Hoe ik zie een doodlijk fchijnfel
Lagchend voor mij heenen gaan? Colmar! bleek — maar lieflijk zijt ge,
ja — de lach des doods 'k herken u —
Lieve fchim! ei, zweef voor aan I
Ja — hier vielt gij — 'k kusch de wonde,
Zie — hoe gaapt zij in uw borst; Hier bemindet gij uwe Elma; Zoet — ja zoet is 't bloed der helden 1
Voel — mijn' wangen zijn bemorst.
O — de donkre wolken fcheuren,
't Bleeke maanlicht fpreidt zijn' glans, Ha! nu zie ik u — beminde 1 Vrolijk wijst ge, op wapens rustend, Liefling! naar den hemeltrans.
Zoon des lichts! — ja ik verda u —
Zoo te derven is iets grootsch! Uw verdord — bebloed gebeente Zal me' een vrolijk derf bed weezen,
Zagt — zinke ik in d'arm des doods!
P4 SLOT-



23* MENGELDICHTEN.
SLOTZANG.
Groot zijn de helden, gevallen in 't drijden,
Edel zijn zij — in kamp en in dood, Ook de tederde maagden der Batten
Zijn in 't derven wonderbaar groot: Laat hunnen roem onze wouden doordringen , Bij onze altaaren zullen wij zingen ,
De jeugd hoort ons aan — hoe wakkert hun moed! Zij vatten de fpeer - het vuur bruischt in de adren, Zij vliegen, kloekmoedig, ter wraak hunner Vadren,' Gefneuveld in 't bloed.
Heldhaftige Barden! reeeds dartelt de morgen,
Hoe bloozende rijst zij om hoog! Zoo zullen de zielen der edele helden
Ook lagchende rijzen — omhoog ! Legt neder uw fpeeltuig — en offert den Goden, Kom - wetten wij 't flagzwaard — tot draffe der fnooden,
Gindsch nadert des vijands geweld, Wij zieden van wraake _ rukt aan, als de donder, Ons hongerig zwaard breng' duizenden onder, Vliegt _ Batten! — te veld!
M. N.
II E T



M E T
R O O S J E N-
Een Roosjen ftondt eens, fchoon van kleur,
In Cypris Hof te prijken, Elk blaadjen tekende orde en pracht,
Heur balfemgeur verkwikte.
Natuur hadt deze Roos voorzien
Met fcherpe, fpitfe doornen Op dat zij vrij en ongeltoord Heur fchoonheid zou vertoonen.
De Min zag 't met verwondring aan Hij fprak: hoe fchoon is 't bloempjen!
Ik vinde in moeders Bloemenhof Geen fchooner dan dit Roosjen!
Aanminnig Roosjen! lieve bloem:
'k Wil u van 't fteeltjen plukken, En plaatfen u op Pfyches borst,
Daar zult ge uw' geur verfpreiden.
P 5 Hij



♦
23* MENGELDICHTEN.
Hij plukt — maar ach! — een fcherpe doorn
Kwetst hem de tedre handen, Nu roept hij gram en pijnlijk uit:
Ik zal mij aan haar wreeken.
Mij wreeken — ja! voor al de fmart
Die mij de Roos verwekte, o Trotfche bloem dat fchoon verwelk'
Waar mee gij eertijds praaldet.
Straks rukt hij 't bloeijend roosjen af,
En werpt het voor zijn voeten -~ Zie hem die lieve , kleine bloem,
Verachtelijk vertreeden.
Cupido hadt deez' Roos geroemd,
Heur fchoon zeer hoog geprezen, En flechts één doorn verwekt de wraak
En 't Roosjen wordt vertreeden.
Hoe dikwerf ziet men op deeze aard' De Mensch zeer hoog verheffen. Een klein geval geeft fomtijds dot Dat hij rasch wordt vernederd.
Dit



MENGELDICHTEN. 235
Dit Roosjen leere u , fterveling!
Het fpreekwoord: 't kan verkeeren. Zo dikwerf Gij op aard' dit ziet,
Denk dan ook aan het Roosjen.
B. P.
OP-



OPRECHTE
BETUIGING-
Joost zegt: gezag en eer is vlijende in den fchijn. Dij zegent hen , die min gevaarlijk zijn gezeten.
Hij wil dus liever een vergeeten burger zijn; En gaarne wil hij dit voor heel de waereld weeten.
Men geev' den man geloof, op zijn verzeekering :
Want hij vergeet zich eerst, en zijn verloochening Spreekt zo herhaald, dat hij onmooglijk wordt vergeeten.
J- J-
N U G A T O R.
Nugator fehreeuwt vergeefs zijn fluimrend kerkvolk aan ; De weinige aandacht wordt bij al zijn voorftel zwakker.
Beklaag hem dubbel: want het zou gantsch anders gaan, Ware eerst zijn droomende en verwarde ziel zelv' wakker.
J- J-
VERKEERING.
Gij zegt: geduurige Verkecring Vereert den man van kunde en fmaak. —7 En Frans, hoe wel verftaat ge uw zaak ! Uw voorbeeld wijzigt uwe leering : Gij fchikt en keert uw taal en houding naar 't geval, Gij zelf verkeert en voert verkeering overal.
J. J-
DE



DE LOF
\
DER
LUIHEID.
Vergeefsch vermoeit ge u, kunstgenooten !
Vergcefsch is 't hier naar roem te daan,
Wat baaten de eêlfte lauwerblaên, Wanneer ze uwe onrust dechts vergrooten?
Wat baart uw zorg, uw kunst, uw vlijt?
Vergramde blikfems van den Nijd.
Weest naarstig, dapper, kloek, ervaaren:
Wendt alle uw geestvermogens aan ,
Om 't menschdom deeds ten dienst te daan, Doet alles op uw grootheid daaren.
Wat wekt de roem dien gij verbreidt?
Slechts afgunst en ondankbaarheid.
Slechts afgunst — voor aanhoudend zwoegen 1 Ondankbaarheid — voor eedle daên! Is 't mooglijk! lagcht die oogst u aan!
Werpt gij daar zaad voor met genoegen? — Dat dan de Luiheid hier verfchijn', En toone ons hoe verdwaast wij zijn.
Zij



S3S MENGELDICHTEN.
Zij komt — wat loomheid dekt mijn leden!
Wiens beeldtnis zweeft daar in 't verfchiet ?
Zijn dat de Slaap- en Droom - God niet, Die waglend aan heur zijde treeden ?
Zij nadert langzaam — Geesten! daapt!
De Luiheid fpreekt — heel 't Menschdom gaapt.
„ Gij, die langs Pindus glorietrappen
Naar eeuwig groene lauren flreeft!
Die 't eermetaal dien zanger geeft, Die andren flechts voorbij kan flappen!
Hoe weinig kent gij 't waardig doel
Der menschheid, en 't volmaaktst gevoel.
„ Nu fchetst ge in fchoone Landtafreelen,
De zaligheid der zoetde rust,
Hoe dilte daar begeerten bluscht, En maklijkheid elks hart kan ftreelen.
En draks verwoest gij door uw daên,
Dien eedlen trek van uw bedaan.
„ Om 't aangenaamst verfchiet te treffen ,
Wijst milton zelv op Edens Hof.
D&iv was het dat men eens mijn lof, Op hooge tooncn moest verheffen.
Toen, in des waerelds ochtenddond ,
Uw aller Vader ruste vondt.
Waar



MENGELDICHTEN. a39
, Waar is nu 't heil door hem verkreegen ?
Bedaat het in de noeste vlijt?
Neen: hij die zich der moeite wijdt Maakt adams vloek alleen ten zegen.
Doch afgewerkt, vermoeid van geest,
Drukt hem de vloek der fchuld het meest.
„ Dan denkt hij aan die gouden tijden,
Toen de Aard drievoudig vruchten fchonk, Offchoon 'er fpaê noch kouter blonk,
Om heure Vooren door te fuijden.
Hij denkt — en denkende vermoeit
Zijn geest zich zelv' aan de aard geboeid.
„ Naauw ziet gij 't blijde zonlicht dagen,
Of Naardigheid wijst ivh gareel,
Zij fpant — en dit zij ook uw deel! Geraamten voor heur' gloriewagen.
Zij zuigt uw' levenskragten uit, —
En echter wekt ze uw lofgeluid!
„ De Dichtkunst trefP met echte kleuren,
Het voorwerp van verfmaadiging:
Den daaf in zijnen flaavenkring: Gij voelt uw' boezem wreed verfcheuren.
Maar kent, daar reeds uw affchrik dijgt
Hier in uw eigen beeld — en zwijgt.
„ Gij



Ho M £ N G E L D I C II T E N.
„ Gij hebt als flaaf van alle flaaven ,
U zelv' een ijsren eeuw verwekt.
Naauw was het eêlst metaal ontdekt Of goudzucht daalde in diepe graven;
Zij wroet en werkt met onverftand ,
Heur' beul uit 's aardrijks ingewand.
„ Nu leeft ze, op 't fpoor van een Salmander Alleen door 't goud dat haar verteert, Door haar, door haar alleen geleerd
Vcrkoopen Natiën elkander.
En 't werktuig van vervloekt geweld Is niets, dan 't nooit volpreezen geld.
„ Vraagt xerxes , wat hem uit deedt fpatten, Wat zijne vlijt, aan Gangesboord, Tot menfchcndwang heeft aangefpoord?
't Gefchiedboek zegt u — zijne fchatten. En vraagt gij, wat die vlijt hem gaf, Hij viel verwenscht — en naakt in 't graf.
„ Wilt ge ooit de vlijt in 't grootfche treffen, Befchouwt dan 't bloedig oorlogsveld, Maalt dUr den vlijtigden, den held,
Wiens roem gij fpoedig zult bezeffen, Als u de Dwang, dien elk hier prijst, Op zijn geprefte krijgsliên wijst.
„ Volgt



MENGELDICHT EK. tyi
„ Volgt gij den klank der krijgstrompetten, De blikfems van 't gevreesd metaal, 't Affchuwelijkde en wreedde onthaal,
Dat gramfchap ooit in 't licht kon zetten:
Dan toont de ellende, in droomen bloed, U 's Vorsten vlijt — naast zijnen moed.
„ Door vlijt wordt alle heil verkreegen:
Dus zegt de Dwaas die werken moet,
Maar is die oude fpreuk deeds goed, Dan drekt de krijg ten dubblen zegen.
Dan zijn verwoesting , moord en brand
De deunfels van uw Vaderland.
„ Dan ziet gij *t recht der derken gronden; Zo wordt het everzwijn getergd, En, daar het fchaars zijn leven bergt,
Vervolgd, gedeurd, door woeste honden. Zo wordt de onnoozlen neêrgeveld — "Wie is hier everzwijn? — Wie held ?
„ Hoe zalig is 't vernoegd te weczen !
Hoe dwaas, door rustelooze vlijt,
Ten kosten van den dierbren tijd, Slechts in verfchieten heil teleezen!
Waar toe en kragt en tijd verfpild,
't Gebrek rijst naar gij werken wilt.
II. DfiEIj» O, » W^d£



*4- MENGELDICHTEN.
„ Werdt Ledigheid der oude Batten,
Niet meer gevreesd, .niet meer ontzien,
Dan hunne Naneefs, die misfehien Zich zeiven veel geduchter fchatten.
En die in naam — en ook-naar fchijn,
In alles even bezig zijn?
„ Heeft Naarftigheid de verfte ftranden,
Met zo veel kielen reeds bezogt,
En geen getuignis meê gebrogt, Van de eedle rust dier vrije landen!
Hoe heerlijk daar het menschdom leeft,
Dat wenfehen noch begeerten heeft.
„ Men roeme om ftrijd het letterblokken,
En volg' verrukt den Ridder na,
Die voor zijn lief dulcinea, In fpijt van kraauvvels en van kokken ,
Al zijnen moed —. en vlijt betoont:
Men worde als don quiciiots bekroond.
„ Of is hij beter lauren waardig,
Die daaglijks met zijn fchaduw vegt: Wat hij nooit weeten kan , beliegt:
Altoos met Hypothefen v.,ardig,
De waereld voor een dwaalfter houdt — Zijn rust verkwijnt _ zich zelv' mistrouwt ?
■ -j, Nooit



MENGELDICHTEN. s4J>
„ Nooit heeft men, aan 't geloof der vaedren,
Zo veele flagen toegebragt,
Dan federt Naarftigheid bedacht, Om zelfs 't oorfpronglijk licht te naadren.
Nu flaat de Leek den Leeraar gaê,
En ziet al zijn bewijzen na.
„ Voor haar- is al 't geloof verdweenen,
Met haar ontftondt de twijflaarij.
Thands ziet men niets, hoe waar het zij, Dan door een helder licht omfcheenen.
Dus heeft Geleerdheid, naast het geld,
't Heelal in rep en roer gefteld.
„ Zij zaaide al vroeg heur ketterijen.
Verfprcidde 't zaad van onderzoek,
In ieder geestbedwelmend boek, Dat ze aan den Godsdienst toe dorst wijën.
En vraagt me u naar den winst daar van,
Noemt bekker eu spinoza dan.
„ Wie zal dit ooit mijn' invloed wijten? Mijn' invloed, die, in ftille rust, Den mensch met malfche lippen kuscht,
Geen ledige uuren uit doet fplijten:
Daar zij de aêloude fpreuk reeds kent: „ ó! 't Boekenmaaken heeft geen end.
Q a »» Ga*



*44 MENGELDICHTEN,
„ Gezondheid, de edelde aller gaven, Door werkzaamheid zo vaak verkwist, Wordt nimmer op mijn ipoor gemist.
Zij vliedt alleen die noeste daaven, Wier ijdle zorg en vroeg en laat, Der beulen zweep ten dienste ftaat.
„ Laat hem, die van den vroegfte morgen, Tot aan het laatfte fchemerlicht, Zijn werk in hitte en kou verricht,
Voor Doftor en Aptheeker zorgen :
Zijn krankbed zal, door wreede pijn, Een fchrikbeeld voor mijn' Luiaart zijn.
55 Hoe zalig is het vrij te ronken ,
Op 't donzig leger uitgeftrektl-
Nooit doorader nijvren zweep gewekt! Nooit aan een daafs beroep geklonken !
Hoe zalig vliên zijn dagen voort,
Die nimmer klok tot werken hoort!
n Bemoeijüls! die bij tusfchenpoozen, Uw nijvre hand aan alles fteekt, Uw hoofd met duizend zaaken breekt 1 Ach! wist gij 't lot des zorgeloozen, Die, als een trek van mijn beftaan , Gods water langs Gods land laat gaan.
Hoe



ME NGELDICHTEN, 245
„ Hoe fchoon kan hij zijn lighaam niesten!
Wat is hij vet en welgefpierd,
Daar gij, als van den honger giert, Of, met een hoofd vol muizennesten,
Der fchimmen rijk ontloopen fchijnt*
En 't peinzend oog in 't hoofd verdwijnt.
3, Dat Dichters in hunn' heiligdommen,
Hun troetelkind, de Naardigheid,
Juist of zij niets dan roozen fpreid', Verheffen — alles doen-verdommen:
Toont hun éénzijdig oordeel aan,
Doch zal mij nooit ter neder daan.
„ Neen: 'k zal u, door geheel uw leven, Zelfs als gij trotsch voor mij wilt vlien, Mijn' invloed duidelijk doen zien,
Wat kragten mij zijn bijgebleven. Ja, in uw naarstig Vaderland, Houde ik, ondanks uw afkeer, dand!
„ 'k Zal, naa aanhoudend geeuwen, gaapen
Ten fpijt der plegtigde oefening,
In 't midden van de prediking, Mijn volgers heerlijk dóór doen flaapen:
Tot dat het orgelfpel hen wekt,
En brommend toegalmt — „ elk vertrekt!
Q 3 » 'k ZaJ



$a6 mengeldichten,
„ 'k Zal Leeraars, die mijn heil erkennen , Alleen mijn' invloed ten gevall', Met oude paarden van hunn' dal,
Den kanfel op en af doen rennen; En, bij het uitgerekt vertoog, Hen zelfs doen geeuwen : 't is wat droog t
„ 'k Zal hen hunn' hoorers doen vermoeijen, Met vloeijend grieksch en grootsch latijn , Zelfs als 'er niets dan weevers zijn,
Wiens flaaplust bij den tekst zal grocijen. Zo worde, ondanks uw moeite en vlijt, De kerk aan morpheus toegewijd.
„ Moge immer deez' mijn wensch gelukken,
Dan keer' die lieve tijdkring weêr,
Dat Rechters op den doel der eer' Des braaven iiessels (*) kusfen drukken:
Alleen, wanneer de Rechter gaapt,
Staa ik den Beul toe — dat hij flaapt.
„ 'k Zal
(*) Een der Rechters in alba's bloedraad , welke gemeenlijk zat te flaapen , en wanneer hem zi n ftem over de gedaagden gevraagd werdt, meest altijd antwoordde; naar den galg! 'naar den galg!



MENGELDICHTEN. tf4Ji
„ 'k Zal Dotïors naar de deur doen leeven,
En wat voor ziekte 'er ooit 'ontdaat:
Zelfs aan Patiënten buiten raad, Het oud gewoon Recept doen geeven.
De zieke zal, vol Zeneblaên, i
Of Opium, ten grave gaan.
•„ 'k Zal werkliên, die om 't kostjen zwoegen ,
Door 't fchikken van een boor of vijl:
Wat meeten — 't flijpen van een bijl, Drie vierde van een' dag toevoegen.
En daat hen 's meesters oog niet gaé,
Dan volgt het uur van rust weldra.
„ Dat Naardigheid, met argus oogen
Op duizenden van zaaken lett':
Heur' invloed is een perk gezet, d 't Hapert mij aan geen vermoogen. ——
De lust — de lust alleen ontbreekt.
Gelukkig, nu 't belang nog fpreekt.
„ 't Belang — ja, dat heeft mij verbonden , Om voord te kruipen naar dit choor. Geeft gij aan dat belang gehoor,
Dan blijve uw rust deeds ongefchonden. Dan worde u — op het grootsch falet,
Als mij — een Leuningdoel gezet.
Q 4 „ Dan



m MENGELDICHTEN.
n Dan zult gij 't waar genoegen finaaken, j
Dan zal u alle zorg ontvliên.
Dan zult gij niets dan wellust zien. ,
Maar durft gij trots mijn aanbod wraaken.
Durft gij, wat ik u wensch, verfmaên.
Dan grijpe u mijn vermoeidheid aan."
Ziet daar de Luiheid! Kunstgenooten!
Nog fleept dat log gevaarte in 't rond.
Dan waar zij ooit heur' zetel vondt,
Hier blijft zij uit den kring gefloten.
Hier houdt men de eerekroon bereid,
„Vtfpr deugd — voor kunst ~~ i
& vuor kunst — voor werkzaamheid.
G. B. k B.
VER-



VERHANDELING
OVER HET
HEKELDICHT,
DOOR
Mr. MAURITS CORNELIS VAN HALL.
WIEN DE GOUDEN EERPENNING IS TOEGEWEEZEN.






VERHANDELING
OVER HET
HEKELDICHT.
EERSTE HOOFDSTUK.
Qver eenige beroemde Hekelfchrijvers , en het Hekelfchrift in het algemeen (i).
die het nimmer aan virgilius ten kwaaden hebben geduid, dat hij van homerus, of aanmilton en tasso, dat zij van homerus en virgilius beiden, die kunstregelen hebben ontleend , welke hunne fchoone Dichtdukkcn vereeuwigd hebben , zullen het ook mij wel ten goede willen houden,
(i) Daar alle Hekelfchriften , het zij dan in Dichtmaat of Profa gefchreeven, hetzelfde doel hebben; en niet dan door den numerus poëticus, en de poëtifche taal, van den anderen zijn te onderkennen, heb ik begreepen, om in dit Hoofddeel, (dat toch niet anders is dan eene Inleiding tot de volgende) het Hekelfchrift vaa het Hekeldicht, siiet te moeten onderfcheiden.



91Z VERHANDELING OVER HET*
den, dat ik, alvoorens te bepaalen , wat een Hekeldicht, deszelfs doel en vereischtcn zijn, vooraf den aankomenden Hekelfchrijver , met de gefchiedenis van het Hekelfchrift, cn ecnige van deszelfs Schrijvers onder de ouden en nieuwen, gemeenzaam maake,om daar uit vervolgends zodanige theöretifche Lcsfen te kunnen trekken, als, gevoegd bij die A an laatere kunstrechters en onze eigen overdenkingen , genoegzaam zullen zijn, om hier na de wetten van het Hekeldicht , op de beste gronden, vast te kunnen dellen.
De overgebleevene gedenkftukken der Oudheid geeven ons weinig licht in den daat der fchoone kunsten bij de Grieken, vóór den tijd van homerus ; het is dus naauwlijks mooglijk, ecnige narichten van de Hekelfchriften van dien tijd te geeven: aristotei.es echterverzeekert ons, dat er, vóór dien tijd, Schimpdichters onder de Grieken geweest zijn; zonder dat hij echter in daat is , eenige dichtdukken, in dit vak op te noemen (2).
Het fchijnt dat naderhand , het zij dan dat het Hekelen onder de Griekfche Dichters meer algemeen is geworden, of het zij , dat er meerdere berichten dien aangaande , tot ons zijn overgekomen , de Griekfche Dichters , in zekere Tooneelllukken , welke een middenfoort tusfehen het Treuren Blijfpel uitmaakten , de ondeugden cn gebreken hunner Laudgcnooten, door middel van zekere reijen, uit oude en jonge Satyrs bedaande , ten toon hebben gcdcld : de oude
Satyrs
i'2) aeistoteles over de Dichtkunst \ie Hoofdjluk, Amjleldam 178a.



HEKELDICHT.
Satyrs fpraken in dezelve met wijsheid, en deftigheid; dè jonge daarentegen vervrolijkten het ftuk , en hekelden , zo door woorden als gebaarden , op eene fpottende wijze, de zwakheeden en gebreken van het volk (3).
Ten tijde van euuipioes kreeg het Hekeldicht bij de Grieken, eene geheel andere gedaante \ de Griekfche Dichters bragten toen boertige Treurfpelen op het Tooneel, in welken zij voornaame Perfoonen, Goden, Helden , Sileenea en een choor van Satyrs invoerden: Een voorbeeld van zodanig boertig Treurfpel fchijnt ons de Cyclops van euiupiees, het eenige overgebleevene van dezen aart, op te leveren (4).
Zonder dat het hier ter plaatfe noodig is , eenig gewag te maaken van het Blijfpel onder de Grieken , zij het .genoeg te zeggen: dat hunne Dichters, de gebreken hunner Landgenooten , in hunne blijfpelen , op de vinnigde wijze, doorhaalden: de reijen in dezelve waren hiertoe bijzonder beftemd, en in dezelve maatigden zich de Griekfche Hekel-
dich-
(3) c.F. flögf-L, Cefchichte der Komifclen Litteratur, erJlerBand, ƒ. 336. Da oude Satyrs noemde men ook Sileenen. Zie cuetius overliet Tooneel der Ouden, bladz. 109, "o.
(4) Menleeze de Befchrijving van dit Tooneelfluk bij flögel, op. cit ƒ. 338 £ƒ 339- a^aar deze geleerde famenfteller meent; dat horatius in art. poet. v. 225 Ï3 lm- dezs boertige Treurfpelen heeft befchreeven ; fchoon ik begrijp , dat hokatius op deze plaats niet anders heeft willen leeren, dan hoe zodanig boei tig Tooneelfhik behoorde ingericht te zijn, zonder juist te zeggen, hoe het geweest zij.



*54 VERHANDELING OVER HET dichters de verregaandde ftouthcid aan : — tot op ^ leefqjdis hierom nog berucht hunne Dichter ar1stoi>h.nes een man, die uit kwaadaartigheid een fpotter, en uit finaal' ondeugend was; ziJne reijen ontzagen grooten noch kleinen j Veldheeren en Staatsmannen , ja zelfs de Goden waren voor zijne lasterende en kwaadaartige hekelzucht niet veilig • i„ «in Blijfpel de Wolken, is socuates hier van een fioreekcnd voorbeeld (5).
De Reijen van arIstophanes fprakcn dus meer eene kwaadaartige fpotternij, dan eene welvoeglijke fcherts: men heeft hem echter getracht te verdedigen, op grond, dat hij leeide ut een tijdvak, rijk in allerhande dwaasheeden en Oudeugden; evenals of daar door eéne verregaande en kwaadaartige fpotternij verfchoonlijk zoude worden (6) ; Dan wan. neer wij naderhand van de verëischten van het Hekeldicht fprecken zullen, zal het ongenoegzaame van deze verdediging van zelve blijken; alleenlijk moeten wij hier aanmerken, dat, zoomen al eens op grond daarvan, zulk eene verregaande befchimping mogt billijk keuren, dat dan nog de geesfel dier ftoute fpotternij, geenszins gepast hebbe in de banden van ecn'man, vanzulkeen decht gedrag en Characler
als aristophanes.
Deze
Volkergtfchtchtef. 479 £f 48o. ^ mcn>
(6) Zie Algemeen Magazijn, 4 Deel No. ö.



HEKELDICHT. 255
Deze te verregaande vrijheid , welke de Griekfche Blijfpeldichters in hunne Reijen gebruikten, gaf dan ook aanleiding,dat alle perfoonlijke befchimpingen verbooden werden , waar door de Reijen uit de Blijfpelen allengs verdweenen , en het nieuwe Blijfpel ten voorfchijn kwam : horatius zegt hiervan, volgends de vertaaling van huydecoper :
„ Maar jammer was het, dat de vrijheid in 't bedraffen „ Zo ver gong, dat men die door Wetten af moest fchaffen. „ Waardoor de Rei, gewoon elk op zijn zeer te treên, „ Te fchandlijk dille zweeg, en ganfchelijk verdween." (7)
Na dat dus de Reij van het Griekfche Tooneel , als het ware , verbannen , en de kwaadaartigheid der Dichteren , door de wetten gedompt was, kreeg het Blijfpel, bij hen, eene geheel andere gedaante; en men vergenoegde zich voordtaan , om, met weglaating van de Perfoonen , de gebreken der Menfchen alleen ten Tooneele te voeren ; van dezen
aart
(7) De Art. Foè't. v. 282. Leezenswaardigis hier omtrend de
aanmerking van iselin : alfchoon enzemeer befchaafde denkwijze de uitgy laatenheid van het oude Blijfpel billijk af keurt, alfchoon iezi zich, door de. befchhnping van den <uoijsten onder de Grieken, wet recht haatélljk gemaakt ■heeft; zo had zij echter, voor de flaatsinricnng van athenen, haare uitneemende verdierijle. Eene onrecUvaardige democratie kon geen zachter 'werktuig , tot vernedering der Grooten , Rijken , en zelfs der Deugdzaamen en ivijzen gebruiken, dan het gro-x en openlijke belachenie. Gefchiedenis der. Mensc heid. 7. B. 12. Hoofdjl. De verdere plaatfea hiertoe betrekkelijk vindt men bij meursius, Them. AU. II. 20.



t$6 VERHANDELING OVER HET
aart waren , onder meerderen , de Blijfpelen van den beroemden menander , welke bijna eene geheele Eeuw na - aristophanes gebloeid heeft , en in deze manier , ruim twee honderd jaaren laater, door plautus en terentius, onder de Romeinen, gevolgd is (8).
Het is er ondertusfchen veraf, dat er, buiten het Tooneel,' geene andere Hekeldichters en Schrijvers, onder de Grieken
zouden gebloeid hebben. homerus zelf fchijnt in zijne
Margites getoond te hebben, tot de Hekelpoëzij niet ongefchikt te zijn geweest (9). arciiilochus , is ons , door HORATius, als Hekeldichter bekend f» ; en om geene meerderen op te noemen, lucianus , fchoon in laatere tij», den geleefd hebbende , is , als de grootde der Griekfche Hekelfchrijveren, beroemd (11). Ennius , van welken ons de vernielende tijd niet anders
heeft
(8) Ten minnen voor zo verre men kan opmaaken uit eenige overgebleevene brokken zijner werken, bijeenverzameld en uitgegeeven door joh, clericus Amjïalodami 1709. Zie over dezen Dichter au. lus CELLius, XoEt. Alt. Lib. 2. cap. 23. &p ib. Fredericus in not.
(9) AtusTOTELES, Over de Dichtkunst, Hoofdft, 4. (ro) Lib. I. Epiftol. 19. v. 23. en de arte Pcé't. vers. 79.
(n) De Heer wieland heeft eene voortrefiijke Hoogduitfche vertaaling, van dezen beroemden Hekelfchi ijver vervaardigd; . om de lastige moeite van uit te fchrijven te vermijden , wijze ik die genen, welke met de Griekfche Hekelfchrijvers en deizdver Schriften nader bekend willen worden, tot flööel , op. cit. Etjïtr Th, Erji. Hauptft. l 9,



H E K E L D I C II T. 25?
heeft ovcrgclaaten, dan eenige verdrooide brokken, hier en daarbij de Ouden, inzonderheid bij cicero, te vinden, is, buiten livius andronicus, de eenigde onder de Romeinfche Dichters , welke ons als Hekeldichter bekend is : althands , vóór zijnen leeftijd , vinden wij van geene andere Hekelfchrijvers gewag gemaakt.
Het is echter waarfchijnlijk, dat onder de Romeinen vóór den tijd van livius andronicus en ennius , lieden gevonden werden, welken zig toelegden, om hunne tijdgenootcn , in verzen, te belasteren ; ten minden onder de wetten deitwaalf tafelen wordt eene wet gevonden , welke hem veroordeelde , die eens anders eer, door eenig foort van gedicht, ware te nagekomen: de eigen woorden dezer wet zijn de volgende : si qui p1pul ocentasit, CAllMENVE cond1s1t , tjuod infamiam faxit fla«it1umve alteri futte ftritO,
dat is: „ indien iemand een ander in het openbaar heeft ge„ hoonden verguisd, of tot eens anders hoon en oneer een „ fchimpgedicht heeft gemaakt, zal hij met roeden gegees„ feld worden." (12) Het weinige licht, dat de Oudheid over ennius verfprcidt,
belet
(«O cicero fchijnt op deze wet te doelen , npud augustinum de ciutate Dei, Lib. II. cap. 9 6? ». » ^ [l \
I5o-i55. » DAcitR zegt duS verkeerdelijk, in zijne verhandeling over het Hekeldicht, te vinden in de Memoires de Litterature, de l academie des Infcript. & Belles. Lettres, Tom. U. p. 266. dat die wet op de maakers van zodanige gedichten den dood hadde gefield.
II. DEEL. R



S5* VERHANDELING OVER HET
belet ons, iets over den aart en het wezen zijner fchriftcn te kunnen opgeeven; alleenlijk is het ons gebleeken , dat zijne Hekelfchriften zeer onregelmaatig geweest zijn , cn uit eene verwarde mengeling van vcrfchillende versmaaten beflaan hebben (13).
Wij hebben intusfehen alle reden om het gemis van zijne Schriften hartelijk te betreuren ! horatius noemt hem den Vader der Dichtkunst, en roemt hem, dat hij zijne Moedertaal , even ais cato, mtt nieuwe woorden verrijkt heeft (14).
Naa den leeftijd van ennius , vinden wij van geene Hekelfchrijvcrs bij de Romeinen , eenig gewag gemaakt, dan van luciuus , welke het Hekeldicht , onder zijne Landgenooten, herdeld , en in die orde gebragt heeft, zo als het naaderhand , door de meer beroemde Latijnfche Hekeldichters, horatius , MU»j«i en jüvenaus behandeld is.
Wij
TT? Lit' * * m' °°k dit b'ij'kt uit * van dezen D.cbter, bijeen verzameld door «WlllBI ,
cn door fbanckcos hesselius te Amjlerdam, in den jaare z7c7 met lijvoegfelen en verbeteringen uiteegeeven.
04) mol. UJ. Lit. J. & de An, PML ^ 56 HORATIUS getft
echter fa de eerstgenoemde plaats> geen V00rdeeIig ,y & « ne maat.ghe.d; en «MM», meene ik, dat ergens van ,„„,„geze^ heeft, dat hij ,n verflanduitmuntte, maar een> onbefchaafdennijl hadt. Het geen ,k var, dezen Dichter niet heb aangeteekend, kunnen mij ne Leezers vinden bij flögzz. ep. cit. Zweitor Bar.d pog. 6 & fea, en miehon. columnA in vlta 2. Ennii, welke laatfte , bij den geleerden ? log ei. , niet fchijnt bekend te zijn geweest.



HEKELDICHT. 259
Wij zullen hier geenszins angftig onderzoeken, of de Romcinen zelve uitvinders van het Hekelfchrift geweest zijn , dan of zij hetzelve, gelijk zo veele andere kunsten en weetenfehappen , van de Grieken ontleend hebben (15) : Uit het gene van ennius gezegd is , blijkt genoegzaam , dat wij weinige reden vinden om met boileau (16) , lucilius den uitvinder der Hekeldichten te noemen, fchoon men hem aanmerken moge , als den vormer van dezelven, bij de Romeinen ; terwijl wij aan den anderen kant , daar geene zijner Hekeldichten, (dan alleen ecnige weinige brokken, door den geleerden franciscus douza zorgvuldig bijeen verzameld (17) ) tot ons zijn overgekomen , horatius, welk gezag hij dan ook, als Dichter en Kunstrichter, . hebben moge , in het berispen van deczen Dichter, geeozins, op eene daaffche wijze, volgen zullen.
horatius befchuldigt lucilius : dat hij harde Verzen maakte , dikwerf tweehonderd in één uur ; even als of liet iets grootsch ware, er zo maar eenige op een been Jtaande, op te zeggen; en vergelijkt hem, met eene Jlibberige Rivier
Wat
fis) Zij, welke deeze vraag, op eene geleerde wijze beandwoord. willen zien, raadpleegen met flögelop. cit. Zvieiurb.pag. 12
(16) Dam Jon difcours fur la Satire. p^v^ÜMfc
(17) Lug*- Bat' 1597.
(18) Lib. I. Sat. 4. Vergelijk hier mede meierotto induiiis it ftbus ' ai auHores quosdam clajjicos psrtinentiiuspag. 133.
R 2



&6o VERHANDELING OVER HET
Wat er van dit oordeel ook zijn moge : quinctilianus , een Kunstrichter , van geene mindere waarde, dan horatiüs, getuigt van hem, dat eene verwonderlijke geleerdheid, losheid, Scherpzinnigheid en zout, in zijne gedichten vereenigd waren (19).
Verder dient niet alleen ter zijner verfchooning , dat hij geleefd heeft in eenen tijd , toen de Latijnfche Letterkunde nog in heure geboorte was, maar ook dat iioratius zelf fom wijlen meer gunftig over dezen Dichter gedacht hebbe: nu eens noemt hij hem den wijzen lucilius , dan weder betuigt hij, aan zijnen vriend trebatius, dat hem het Vcrzenmaaken , in de manier van lucilius , die grooter Dichter dan hij of zijn Vriend was , boven alles beviel, — dat hij hem volgt , terwijl hij hem den roem geeft , van als de eerde der Hekcldichtercn , der ondeugd het mom te hebben durven afrukken , cn elk affchilderen , zo als hij waarlijk was (20).
' Wat ondertusfehen verfchillende Kunstrechters van dezen Dichter zeggen mogen, hoe zeer ook de Oudheid zijn Charaider en Schriften met een naauwlijks doorzienbaar floers bedekt hebbe , dit is ons echter gebleeken , dat hij een
vijand
(19) Op de aangehaalde plaats.
(20) lk heb hier opzettelijk deze tegenflrijdige oordeelvelling vaa hokatius willen opgeeven , 0111 dat ik dezelve nergens , voor zo verre mij bewust is, heb aangetekend gevonden. Zie Lib. 2. Sat. 1. •0. 17. 23. 29. 34. 62—65.



HEKELDICHT. zCn
vijand van alle ondeugd, en zeer geregeld van gedrag was., .en dat zijne Schriften, offchoon overal de kenmerken draagendc van een kwalijk beduiird vernuft en ongeregeld vuur, echter de hoogde achting bij jioratius hadden behooren te verdienen ; om dat zij dezen Dichter niet alleen tot een' Hekelfchrijvcr , als het ware , gevormd hadden, maar ook misfehien veel hadden toegebragt tot bevordering van de goede zeden en den finaak : En het is hier om, fommigen Romeinen van den tijd van iioratius , geenszins ten kwaade te houden, dat zij de voortbrengfelen van lucilius, boven die van'iioratius bewonderden (21); een oorfpronglijk vernuft doet toch altoos ecner Natie de grootde eere aan, en verdient, in weerwil van menigvuldige misdagen en gebreken , de dankbaare hoogachting zelfs van meergevorderde . naakomelingen.
De orde der gefchiedenis brengt ons nu van zelve op terentius varro, een man, welken cicero het getuigenisfe heeft gegeeven , dat hij de allergeleerdde der Romeinen
ware. Als Hekeldichter is hij mij niet dan bij naame
be-
(21) „ Diezelfde Romeiren, (zegt de Heer van ommsren, indes„ zelfsvoortrefFelijkeRedevoeringen ovemoRATius bladz. 25.) welke „ de ruuwe voortbrengfelen van eenen livius andronicus en lucilius „ bewonderden, lieten het onnavolgbaar vernuft van horatils aan „ zich zeiven en de vergeetelheid over."
Zij, welke meer van deezen Dichter begeeren te weeten, leezen zijn Leven, te vinden bij f. j. t douza , in mtlj in c. lucilh reliquias pag. 97.
R 3



üÖ2 verhandeling over het
bekend ; zijne Ilekelfchriften fchijnen echter , in onrcgelmaatigheid, die van ennius gelijk geweest te zijn, en mede uit eene verwarde mengeling van verfchillende verfmaaten bedaan te hebben (22).
Meer beroemd is, in het vak der hekelende Dichtkunst quintus horatius Elaccus; en geen wonder, dat bijna eene gehêele Eeuw , finds lucilius vcrloopen zijnde, het bloeijendde tijdvak der Latijnfche Letterkunde , in de Eeuw van augustus , aan Italiëli eenen Dichter heeft opgeleverd , welke in dit vak zo zeer heeft uitgemunt, als horatius.
Zijne Hekeldichten, welken hij geenszins opgeeft als Satyren , maar dezelven met den eenvouwigen cn weinig betekenenden naam van Sertnones bedempelt, draagen bijna overal (23) , de kenmerken van befchaafdheid en verfiandige fcherts ; is dit trouwens te verwonderen , van een' Hekeldichter , die aan het Hof van augustus verkeerde , c-n den wellecvenden mecenas tot zijnen vriend hadt ? Ik boude
(22) QainSU. Inft. Orator. Lib. 10, en plögel op. cit. Ziteuer B. pag. 21 iSMl- Volgends de aantekening van aulus gelucs , fietf'c hij de grappige famenfpraaken van menjwus, een Philofooph van de Cynifche Sefte, nagevolgd, nott. att. Lib. 2. Cap. j8. c?frldeiucus £? gronovius tb. in nat.
(23) Ik zeg bijna oitral: want het:
Nic metuo, ne dumfutm, vit rure recurrat; Janna frangatur; tfc. Lib. 1. Sat. 2.
heb ik, ondermeerdere, altoos ten uiteiden laakbaar ge vonden.



HEKELDICHT. 263
de het door den Heer van ommeren voor volkomen beweezen , dat iioratius geen decht mensch was (24) ; en dat hij den naam van menfchenhaater niet verdient, blijkt genoegzaam uit alle zijne fchriften ; daar dezelve, op de meeste plaatfen, blijken geeven van een rechtfchapen en menschlievend hart; waarlijk groote vereischten in eenen Hekelfchrijvcr!
Zijn dijl, (met welken wij gemeenzaam zullen worden , wanneer wij naaderhand over den dijl van het Hekeldicht afzonderlijk zullen handelen,) is zuiver , eenvouwig , lee-
vendig en gemaatigd , munt uit, in het eigenaartig af-
fchilderen van zeden , en in eene naïve gisping van belagchelijke gebreken, en gewoonten. (25).
Met een lagchend gelaat (26) hekelende, zijn zijne fchriften ongedwongen, en bevallig; en nimmer zijne pen gebruikende tot een' geesfel van grove ondeugden, of tot zodanige misdaaden, welke onder het bereik der wetten vielen ; zijn de dwaasheeden en zwakten zijner tijdgenooten, de ecnige onderwerpen zijner bevallige fpstternij.
Zie daar, het getuigenis van verfchillende Kunstrechters, welke immer iioratius , als Hekeldichter, beüordeeld hebben , en aan welk getuigenis, ik, naa eene herhaalde leezing
zijner
(24) Zie de aangehaalde Redevoeringen.
(25) Mnlto ejl terjlor ac purus magis horatius £<f ad notandos hminum mores pracipims; quikctil. Inft. Orator. Lib. 10.
(26) Albis tantum dentibus ridet. thomas farhabics.
R4



Stèi VERHANDELING OVER HET
zijner Hekeldichten , verpligt ben mijne goedkeuring te geeven (27).
Ondertusfclien is het uitmuntende van horatius, als Ilekelfchrijver (buiten zijnen natuurlijken aanleg tot deze foort van Poëzij) na mijne gedachten, veel toe te fchrijven aan den tijd waarin hij leefde: immers de fchoone kunsten en de fmaak, waren reeds in Italié'n in vollen bloei, toen hij zijne Hekeldichten opftelde (sS) ; eene befchaafde verkeering hadt de plaats van voorige rauwheid ingenoomen, en het toeverzicht der wetten maakte het hekelen van grove misdaaden cn ondeugden genoegzaam onnoodig ; zodanig, dat de Uekelfchrijver niets dan ligte gebreken en zwakheeden tot de onderwerpen zijner fpotternij vondt. Geheel anders was de toedand der zeden en der befchaafdheid, toen aulus persius flaccus , en decjmus junius juvenalis , onder de regeeringen van nero en domitianus , met een dreug gelaat, waar op de hoogde verontwaardiging te leezen flondt, den fcherpen geesfel in de hand namen, om, met al den ernst van verontwaardigde Romeinen , hunne ontaarte Landgenooten te hekelen. Nimmer heb ik de gevoelens der Kunstrechters over eenen
(27) WieheEi als Hekeldxluer nader wil leeren kennen, leeze het geen ilügel cp. cn. Zweittr Ji. pag. 23 £? feqq. van hem gezegd heeft.
(28) Het is meer dan waarfchijnlijk , dat hij zijne Sermones het eerst van allen gedicht heeft. 'vHi MCHiJ» iusna.11 prof. ai ieUveü peg. mihi 10. £f /ejj.



HEKELDICHT. 265
nen Dichter zo verfchillendè gevonden , als over persius ; terwijl scaliger hem een' beuzeldichter noemt , en zijnen gijl als duister opgeeft (Poet. Lib. 6. Cap. 6.) verheft de ■geleerde casaubonus (29) hem boven iioratius en juvenalis : Dan wat er van dit oordeel ook zijn moge, zijne Hekeldichten leggen overal de edelaartige gevoelens, welke hem bezielden , aan den dag. Met eenen deftigen ernst, tot droefgeestigheid zelfs overhellende , is hij wel krachtig en leevendig, maar dikwerf dijf en duister, knorrig en gemelijk (30) : De dechte verzen van nero heeft hij , in zijue Hekeldichten , zelfs niet ontzien , zonder dat het blijkt, dat hij door dezen dwingeland , over deze ftoutheid ooit gedraftzij (31); Sommigen willen, dat hij de doffe zijner Hekeldichten, veelal uit de Schriften der oude Wijsgeeren, bijzonder uit den eerden en tweeden Alcibïndes van plato , ontleend hebbe ; en dat hier aan den ernst , welke in veele zijner gedichten doordraait, is toe te fchrijven. Juvenalis, door scaliger, de Vorst der Hekeldichteren
ge-
(29) in Proleg. ad Perfium. t. ïARNAbius zegt van hem : tttmide injultat.
(30) Men vergelijke hier meda blair , Les/en over de Redenkunst 3. d pag. 169. markland Epifi. crit. pag. 84. 6? lowtii prael. de Sa:r. poef. Hebr. pag. 97.
(3 O Sat. 1. in verbis torva mimalloneis &c. Zommigen echter beweeren, dat deze woorden , uit de Gedichten van kero niet ontleend zijn : conf. Biblioth. Bremmfis cl. j.fafc. 4. p. 710. bayle Di.t. cri'.iaue, op het woord Pe [e.
R 5



*66 VERHANDELING OVER HET
genoemd (32) , gebruikt in zijne Hekeldichten mede eenen ernstigen en zwellenden dijl; hij is altijd vol vuur, fcberp en dekelig, en daarin, van iioratius , misleiden om deze reden, onderfeheiden, om dat zijne Schriften tegen fehandlijker characters zijn ingericht: de wanorde en ondeugd zaten in Italiën, vooral onder de grooten , op den throon , toen hij zijne Hekeldichten 'begon te fchxijvea i hierdoor verontwaardigd, zegt hij:
Semper auditor tantum'? (33). Hij ontzag wel de geheiligde perfoonen van de groote Heeren van zijn' tijd, maar wist echter dezelve , onder de gedaante van die van vroegere jaaren, kundig af te fchetfen; — ondertusfehen misfen zijne Satyren de bevallige fpotternij, en de vrolijke fcherts van iioratius; hij'veroorlooft zig in dezelve, ook dan wanneer hij boert, harde uitdrukkingen; zo dat alle perfoonen, welke hij aantast, beeven moeten (34).
Ik verbeelde mij , hiermede, voor mijn oogmerk genoeg gezegd te hebben , van eenige beroemde Hekelfchrijvers onder de Ouden : seneca, apulejus en claudianus hebben
ook
C32) /. all. Ook zegt deze Schrijver, op eene andere plaats, van hem: ardet, inflat, juguht.
(33) Sat. i. V. i.
(34) Een ftaaltjen, onder meerderen, is hier van te vinden in ziine 4de Satyre. Zie ook mede over dezen Dichter , bla i /, tit. plöcel op all pag. 44 fSjeqi g justus ursius, theodoro pülmaksj»
Epijl. q:.ajl. Epiji. 9.



H E KELDICHT. 267
ook hunne pen der Satyre geleend, dan geenszins in dezelve zodanig uitgemunt, dat het noodig zij, van hun in het bijzonder gewag te maaken ; ik ga dus over tot die van laateren tijd.
De beroemdde Hekeldichteren, onder de nieuwen , zijn ^eweest lodovico ariosto , bij de Italiaanen ; michael cervantes savedra , onder de Spanjaarden ; alexanuer pope cn jonathan swift, bij de Engelfchen; nicolas eoileau despreaux, onder de Franfchen; huigens , vondel, de dekker, de lannoij; onder de Nederlandcren; om van anderen, cn ook van die , welke nog leeven, niet te gewaagen.
Indien ik mijne Leezeren met dezen allen wilde bekend maaken, of, zoo zulks op te geeven, tot het bepaalen van de vereischten van het Hekeldicht voldrekt noodzaaklijk ware , zoude ik hier een naauwlijks overzienbaar veld bewandelen moeten , zonder dat ik hier door eenen wezenlijken dienst aan de letterkundige waereld doen zoude;
de naamen en fchriften van deze allen toch zijn bekend , en wij zullen van dezelve naaderhand zodanig gebruik maaken , als tot ons oogmerk dienftig is.
TWEE-



aóS VERHANDELING OVER HET
TWEEDE HOOFDSTUK.
Wat een Hekeldicht is, en deszelfs verdeeling.
voornaamde Kunstrechters hebben alle de bijzondere Gedichten, onder vier hoofdpoorten gefchikt , welke Lierdichten , Heldendichten, Tooneelfpeldichten en Leerdichten genoemd worden (35)»
Volgends deze algemecne verdeeling, moet het Hekeldicht voorzeeker gebragt worden onder de Leerdichten ; veele Schrijvers vóór mij , hebben zulks gedaan (36) , en hoe zeer het eigenlijke Leerdicht , zo als de Georgica van viffcmLius , de Ars Poëtica van iioratius , en anderen , in veelerleien opzichte , van het Hekeldicht , zo als wij het ftraks zullen bcpaalen , op een' verren afdand verwijderd is , zo komen het Hekel- en Leerdicht, in dit derde toch met den anderen overeen, dat uit het vak der Zeden en
• het
(35) batteux en ramler Einkitung in die JchSnen Wifcnfchaften IJ. Th. Jnl.
(36) marmontel Poetque Frtmpife Tom. 2. Chap. 20. Zie mede curtius, Over het wezen der Dichtkunde §. u, msister HauptumrijJ der aiiern Völkergefchuhte p. 46. (Züricb 1787.) battsux cn ramlisr op.cit. 11. Jh. 4. Abfchnüt.



HEKELDICHT. 569
het gemeen leven veelal derzelver onderwerpen zijn gcnoomen.
i Het Hekeldicht intusfchen, zo als de Ouden en Nieuwen het behandeld hebben, het zij men hetzelve dan al of niet -ónder de Leerdichten brengen wille, is niet anders: ,, dan „ ten Vertoog in Verzen gtbragt , waar in de Ondeugden, „ gebreken en zwakheeden der Menfchen, het zy op eene ernjligs „ of boertige wijze, regtjlreeks worden aangetast.'" (37.) ' Ik zeg een vertoog in Verzen gebragt, om dat ik tot hier toe in het begrip ben, dat profaifche uitdrukkingen, door het rijm niet poëtisch worden; met één woord, dat alles, wat in Verzen gebragt is, hierom juist den naam van een Dichtftuk niet verdient; en dat ook Vertoogen, het zij dan ernftig of boertig, de zeden en de gebreken der menfchen betreffende, hoe fchoon dezelve dan ook weczcn mogen, juist niet altijd voor de taal der hoogere Dichtkunst vatbaar zijn; ja zelfs veelal het Hekeldicht, zal hetzelve aan zijn Wezenlijk doel beandwoorden, in een' eenvouwigen en onöp-
ge-
I (37) Vergelijk hier mede suiker , Algemdne Vuorle d.r fchSnen Kwjli invoce: Satire, S. 096. battèux en ramler /. cit. II. Cap. Hier moet ik den Leezer berichten , dat, daar de Verzamelaars van het algemeene OefFtnfchooI in het 3de Deel vau de Redcrijkhonst, ontóer den tijtel van Hekeldicht, al het geene de laatst aangehaalde Kunstrechters, met betrekking tot het Hekeldicht, gezegd hebben, in dat werk bijna woordlijk hebben overt'ebragt , ik mij, in *t vervolg dezer Veibandeling, van derzelver gezajj niet bedienen zak



*7° VERHANDELING OVER HET
gcfmukten dijl, ontdaan van de rijke fieraaden der hoogere poëzij, behoort gefchreeven te worden: doch hier van nader; wanneer wij over den dijl van het Hekeldicht fpreekcn zullen.
De Numerus Poé'ticus is het dus ook alleen, welke het Hekeldicht van het Hekelfchrift onderfcheidt; buiten de Versmaat , zijn zij beiden, het zij dan ernftig of boertig, gelijk ; ten ware men wilde voorondcrdellen, dat de Vers-maat het erndig Hekelfchrift edeler wending gave, en het boertige door dezelve naïver wierde.
De ondeugden, gebreken en zwakheden der menfchen zijn de algemeene mderwerpen van het Hekeldicht, hier van zullen wij handelen, wanneer wij de vereischten van het Hekelfchrift van den Zedekundigen kant befchouwen; alleenlijk moeten wij reden geeven, waarom wij in onze opgegeeven bepaaling, het woord regtsfireeks hebben gevoegd ; de reden is deze:
Niemand zal ontkennen, dat bet Blijfpel, het zij dan in Proze of Verzen gefchreeven, met het Hekelfchrift, bijna hetzelfde ten doel heeft, naamlijk , de verbetering der Zeden , gebreken en zwakheeden der Menfchen, en dat zij daar toe genoegzaam hetzelfde wapen gebruikt, als het Hekelfchrift, teweeten, het belagchelijke.Q^.')
Waar in bedaat dan het onderfcheid tnsfehen het Blijfpel
en
(38) makmontel Poet. Franc. Tornt 2. Chap, 15.



HEKELDICHT. 071
en het Hekeldicht ? Na mijn gedachten nergens , dan hier in: in het Blijfpel worden gebreken en zwakheeden van ter
zijde, in het Hekeldicht regtsjlreeks aangetast ; het
eerde is een fchilderij op welke de zwakheeden en gebreken der menfchen , (39) in eene geregelde handeling worden voorgciteld; het tweede fchildert dezelve mede belagchelijk, fomwijlen ook erndig, maar meer onbepaald en met minder geregelde handelingen af; of, om duidelijker te fprecken: in het Hekeldicht vertoont de Dichter de ondeugden en gebreken der Menfchen; het Blijfpel daarentegen laat de on« deugden en gebreken zich zeiven vertoonen, en in eene geregelde handeling werken; dikwerf echter gebeurt het, dat de Dichters, zo als iioratius en piïrsius in fommige hunner Gedichten hebben gedaan, bij wijze van fatnenfpraak hekelen; in welk geval het Hekeldicht het Blijfpel nader bij komt, en van het zelve niet meer blijft onderfcheiden dan in den vorm of voor zo verre het zulk eene uitgebrcidde en famengcftelde handeling, als het Blijfpel gewoonlijk bezit, niet uitmaakt.
Volgends de door ons opgegeeven bepaaling kan men het Hekel-
(39) De ondeugd, voor 20 verre dezelve haatlijk is, behoort tot tiet Treurfpel, en voor zo verre zij befpottelijk en verachtlijk is , tot het Blij'fpei. Zie mahmohtel Poet. Franc. I. all. hieruit zoude men een nader onderfcheid tusfehen het Hekeldicht en Blijfpel kunnen afleiden ; om dat ook de haatelijke ondeugd dikwerf het onderwerp v-zu het Hekeldicht nitmaakt.



•72 VERHANDELING OVER HET*
keldicht gevoeglijk vcrdeelen in een boertig of ernjlig , het zij men dan deze onderfcheiding wille af leiden, van het onderfcheid dat 'er tusfchen de Treur- en Blijfpelen der Ouden en nog onder de Nieuwen heerscht; of van de verfchillende wijze op welke Sileencn en Satyrs, in de oude Schimptooneelfpelen der Grieken (zo als wij hier vooren gezegd hebben,) gewoon waren te hekelen en te fpottcn; dan wel, of men deze verdeeling 'wil aanmerken, als op den aart van het Hekelfchrift zelve gegrond.
De verdeeling van het Hekelfchrift, zegt flögel, (40.) is gedeeltelijk op het onderfcheid der onderwerpen waar over hetzelve gaat, cn gedeeltelijk op den aart en wijze, waar
op de Hckclfchrijver zijne doffe behandelt , gegrond :
dan hoezeer ik wel begrijpe dat de aart der onderwerpen het Hekeldicht natuurlijk wijzigt (modificeert,') is het echter geenszins mijn gevoelen, dat de wijze waar op de Hekelfchrijver of Dichter zijne dof behandelt, in de verdeeling dezer foort van'fchriften, eenig ander gezag zoude kunnen hebben, dan voor zo verre zodanige Schrijver of Dichter erndig of boertig fchrijve of dichte; immers een Hckclfchrijver zoude, door eenen valfchen fmaak geleid, kunnen goedvinden om een onderwerp, dat uit zijnen aart gefchikt ware, om alléén boertig te worden behandeld, ernjlig en wederom een erndig boertig te behandelen , zonder dat echter daar
door
(40) in tp. cit Erfter B. pag, 290 £? Jta%.



HEKELDICHT. a?3
dóór tiet Hekelfchrift waarlijk ernstig'of boertig zoude worden.
Het fchijnt mij toe, dat de onderwerpen alléén de verdceling van het Hekelfchrift, en dus ook van het Hekeldicht , kunnen bepaalen; en dan komt het mij genoegzaam voor, dat wij het Hekelfchrift in ctn ernstig en boertig onderfcheiden. (41.)
: Er zijn, wel is waar, nog eenige onderwerpen welke, (zoo ik mij zo eens mag uitdrukken,) zó koud en onzijdig zijn, dat dezelve noch tot het ernstige, noch tot het boertige behooren; dan, vermids deze mij voorkomen, als voor denHekelfchrijver zeer ongefchikt ter behandeling te weezen, kunnen dezelve ook weinig bij mij afdoen , tot eene nadere onderfcheiding van het Hekeldicht. Veel minder zal het noodig zijn, dat wij de Hekelfchriften, met flögel (42.), ipt vier onderfcheiden Clasfen brengen, te weeten:
I. Godsdienstige, welke alleen den Godsdienst betreffen.
II. Staatkundige, welke zodanige onderwerpen behelzen,
ea
(41) Zie mede meister HauptumHjJ der Skern ViVmr Gefch. op da aangehaalde plaats. Voor het overige zal één voorbeeld genoeg zijn, om dit onderfcheid te doen gevoelen : zal een Hekelfchrijver of* Dichter, die tevens menfehenkenner is, den nijd wel ooit boertig, of de gierigheid ernftig behandelen?
(42) loc. cit,
II. m.el, S



ar» VERHANDELING OVER HET
en tegen Staatsmannen, het Rijk of den Staat en deszelfs Beduureren zijn ingericht.
III. Geleerde, die de Geleerdheid in het algemeen , eenige van derzelver dcelen,of den Geleerden in het bijzonder J betreden.
IV. Zedelijke, welke tegen Zedelijke feilen , gebreken en | zwakheeden in het algemeen, of eenige wijzingen van I dezelve, in het bijzonder, zijn ingericht.
Alle onderwerpen toch, welke gefchikte doffen voor het 3 Hekelfchrift kunnen opleveren, behooren, of tot heterndi- | ge of tot het boertige, en is dan onze opgegeeven verdeeling • niet genoegzaam , en deze nadere onderfcheiding niet onnoodig, of, zoo gij wilt, aan de bovengemelde ondergefchikt ?
Het ernstig Hekelfchrift bedraft grove ondeugden, misdaaden en gebreken, met drengen ernst; zo hekelde persius, juvenalis, en fomwijlen horatius, onder de Ouden , cn loileau in fommige zijner Hekelfchriften , en . toung , onder de nieuwen: Zie op wat ernstigen en drengen tooit persius , een' verwijfden Jongeling, welke vermetel het Staatsbeduur aanvaard heeft, aanfpreekt:
Qua tij}ifumma boni eft? unfta vixisfe patella Semper, £? ajjiduo curata cuticula fole.
Ex- I



HEKELDICHT. *7$
ÈOcpeïïa: haai aHui respondeat haec anus, J nunC (Dinomaches ego fum: fuffia, Juin candidus. Efl* Dumne diterius Japiat pannucia Baucis, Cum bene discintto cantaverit ocyma vernae. Ut ncmo &c. (43.)
Door zeker Dichter dus vertaald:
Uw Jwogfte goed is noch een lekkre Jchotel eeten, Beflreeken en bef meert wat in de Zon gezeeten.
Maar wacht, 'k wed besje meê zo zegt, als men't Iiaarvraagt,
Dat haar zo wel als Ueen lekkre beet behaagt, Ca heen daar meê, 'k ben van een' eedlenjlam gefprooten,, (Snuifopal) blank van vel en helder op mijn kooien.
Wel dat 's wat Jchoons! dewijl gij niet veel meerder weet;
Als 't Groenwijf op de markt, daar Jan zijn geld bejleet.
Met welk een Vaderhndlievenden ernst fchildert juvenalis tic gierigheid van zijnen tijd af, wanneer hij zegt:
Inde fere Jcelemm caujae, nee plura venena Mifcuit, aut ferro graJJaXur Jaepius tillum Humanae mentis vitium, quam Jaeva cupido In lomiti cenfus, nam dives quifieri vultx
&
(43) Sat. IV. vs. 17 £f [en- ■ S 3



»75 VERHANDELING OVER HET
Et cito vultfieri: fed quae reverentia legum?
Quis metusautpudor ejl, unquamproperantisavari? (44.}
Door mij dus vertaald:
Van daar al de ondaên, nooit kwam uit des menfchen geest Een misdaad voort, die zo verderflijk is geweest, Dan de al te wreede dorst naar fchatten:
Wat mengde meêr venijn'? Wat deed het doodlijk Jlaal met meer er bloeds befpatten?
Hij die naar rijkdom tracht, poogt haastig rijk te zijn, Hem kan noch de achtbaarheid der altoos heil'ge wetten , , Noch vrees, noch fchaamte, in zijn verdchtlijk doel beletten.
Men voege hier bij de volgende edele trekken van waaren ernst, van welken younc in zijne Love offame gebruik maakt.
Hoel zal de Poëzij, even gelijk de Rechtbank, het onrecht in recht verkeeren'i Zullen zwierige toewijdingen een' moor wit wasfchen, en elk, armzaligen domkop,als een pronkbeeld der n natuur, verheffen, terwijl hem die fchitterende lof zo weinig n verdiensten bijzet, ais de verwonnen wapenrusting den paal 1% dien zij verfiertï——
„ Zul-
(44) Sat. XIV. vs. 173 & feu.



HEKELDICHT. 27?
„ Zullen Schrijvers over zulke fraaije tijden Jlechts mees„ muilen , en met niets durven hekelen , dan met kunnen „ lof?
„ Wanneer gefchandvlekteguiten zich tot hoogheid verheffen, „ ontfteeken zij eene fakkel', om hunne fchande in (lerker licht „ te jlellen. Een Staatsbejlier, dat het kwaad niet fluit, be„ vordert het; en een rijke fielt , is een fpotfchrift ep onze „ Wetten" enz. (45.)
Dit zij genoeg om eenig denkbeeld te geeven, van den bijtenden , den drengen toon, welke het ernstig Hekeldicht eigen is; met beter gepaste voorbeelden zoude ik de eigenfchappen van deze foort van Hekeldichten hebben kunnen ophelderen, hadde ik niet begreepen dat het, om deze te vinden , genoegzaam ware persius en juvenalis zo maar op te daan.
Zo ernstig en dreng deze foort van Hekeldicht is, zo vrolijk en fchertzende, (telt het boertige de misdagen en gebreken der menfchen, fpottende ten toon; hier moet, zo als farnabius van horatius zeide, de Hekeldichter glimlagchen.
'$ t •
Een groot meester is horatius in deze foort; in de meeste zijner Hekeldichten heeft hij getoond zeer wel overtuigd
(45) Naar de fchoone vertaaling van den Heere lublink , in het Aieuw algemeen Magazijn Ijle Deel No. 1.
S 3



hJÈ VERHANDELING OVER HET
tuigd te zijn vaSi de waarheid van het geen hij elders 3ëide:
ridiculum acri Fortius & melius magnas plerumgue fecat res. (46,)
Uit bijna alle zijne Hekeldichten zoude ik eenen genoegzaamen oogst van voorbeelden, welke aan de vercischten van de waare Scherts en het boertige Hekeldicht beandwoorden , kunnen opgeeven , indien ik niet vermoedde hier door te langwijlig te worden: echter moet ik den Leezer met twee zijner Hekeldichten, welke mij bijzonder bevallen , gemeen maaken.
In het eerste (47.) fchetst hij, op de volgende wijze , een door hem gedaan reisjcn, met al het gekrioel, verfchillende houding, gedrag en gebaarden, op deze naïve en fchertzende wijze, af:
Men riep,fcheep , mannen, fchcep, Elk haast zich, daar begon 't eerst aan te gaan vut woelen En Jchreeuwen, even of men hoeren kon, noch voelen.
C46) Lib. I. Serm. 10 v. 14 15. door hujjdecokr vertaald: Een fihenfend woord , gejprooken op zijn'' tijd, Eejlist veel fchie ijktr doorgaands een' zwaaren Urijd, Dan 't allerermtigfle.
(47) Lib. I. Serm. 5.



HEKELDICHT. 279
X.EG HIER AAN ', IK MOET MEE ! El VRINDJE , SCHIK WAT OP. WAAR WIL JE ZITTEN, VENT ! ZEG ; BOVEN OP MIJN' KOP? PE'SCHUIT IS VOL, KAPTEIN5DAAR MOETEEN ANDRE WEEZEN.
De jaager, vol en zat, Die zijnen voorraad nu omtrent verorberd hadt,
Zong, dat het deerlijk was, tot lof van zijn beminden.
Een Reizer, die vermaak fcheen in dien toon te vinden, Antwoordt hem even eens, en balkte, dat het klonk, Tot dat hij heesch en moede, in diepen Jlaap verzonk;
En de andere met hem. enz:
In het andere (48.) fchddert hij eenen rijken, doch lastigen waanwijzen, welke hem op zijde liep, en ophield, op den belaglijkden trant af: naa dat hij gezegd heeft hoe de toevallige ontmoeting van dezen hem tot last was, zonder zich van hem , noch door hard, noch zacht loopen te hebben kunnen ontdaan , hetwelk hem aanleiding geeft zich zclven bij eenen denkenden Ezel, welke tot het juk geboo:ren is, te vergelijken, vraagt hij hem:
Hebt gij noch een moeder in het leeven, Of vrienden, wien het iets kan fcheelen hoe gij vaart ?
GEENjZPgJ hij; 'K HEB HEN AL ZIEN STOPPEN ONDER DE AARD.
G«-
(48) Lib. I. Serm. 9.
S 4



«8o VERHANDELING OVER HET
Gelukkig, dacht ik, zijn ze, en nu fchiet ik 'er over. Vaar voort dan, fpaar mij niet, en maak het laags hoe grover, enz:
Ook in dezen trant heeft pope der Waereld een volmaakt meestcrduk in the rapé of the locic gegeeven; indien ik alle de fchoonheeden van dit Dichtftuk, al het losfe, naïve, al het grappige, ontdaan vah de laffe boert van het laage burlesque, waardoor hetzelve zoo uitmunt, wilde opnoemen, zoude ik genoegzaam het gehcele Dichtftuk moeten aflchrijven de volgende regelen, (in welken de Dich¬
ter het affnijden der hairlok van Cloris door Damon befchrijft) zullen genoeg zijn om het geheel een weinig te ^ doen kennen : Nu opende Damon het blinkende wapen; greep
„ de lek , drukte het toe , en fneed haar af. Zoo
„fcheidde de wreede fchaar het gewijde hair van hetfchoonjle „ hoofd der waereld: cn achl — voor altoos!
„ Vinnige blikjëmflraaien Schootsn uit de cogen der fchoone ; „ haare uitroepingen fleegen ten ontfielden Hemel. Neen! nooit „ hoorde men zulk Schreeuwen, als 'er een man of een fchoot„ hondje fterft; of, als 'er onverwacht een kostbaar Jluk por„ celein, in blinkend gruis , en gefchilderde fcherven neder valt.
„ Dat nu mijn hoofd met laurieren bekroond worde l riep de „ overwinnaar, de glorierijke prijs is gewonnenl Zo lang den „ visch het water, den vogelen de lucht, en de Engelfche Da„ mes het paarderijden behaagt; zo lang de romans geleezea
j, wor*



HEKELDICHT. aSi
„ worden , de Dames rendez vous geeven en de meisjes
guinies ontvangen ; zoo lang moet mijn naam in roem zijn.
„ Zoo vernielde het Jlaal altoos 't geene de tijd /paarde. Het „ bederft menfchen en gedenkzuilen; de werken der Goden ver,, breekt het. Door het jlaal Jlortte het grootfche Troijen in 't u fi°f neder. Het verbrijzelt de gedenktekens des hoogmoeds, en „ het floopt de prachtigjte triomfboogen. Wat wonder is het „ dan, 6 Cloris\ dat ook uw hair de onweêrjiaanbaare kracht „ van het jlaal gevoelde ? " (49.)
Om niet alle onze NederlanriTche Dichters, welke in het vak der boertige Hekeldichten of draaglijk of voortreffelijk zijn, op te noemen, zal ik hier alleen nog fpreeken van de Baronesfe de lannoij, een vernuft, te vroeg der Dichtkunste ontrukt: in bijna alle heure Brieven , en ia heur Diclitduk getiteld het gastmaal , munt zij uit in geestige fcherts en boertige fpotternij \
Hoe geestig hekelt zij, in heuren Brief, aan den Adjudant van zijne Doorluchtige Hoogheid , den Graave van bijland , de Hovelingen , welke der Nederduitfdie Taaie onkundig, dezelve verachten:
Ja Bijland, wijl gij 't zegt, geloof ik met 'er daad, Dat gij mijn vaerzen acht, en waarlijk duitsch verjtaat.
Ik
(49) Volgends de vertaaling van e. wolee , gebooren iekus , derde Zang op het einde.



eik VERHANDELING OVER HET
Ik had ons goed Bataafsch die eer niet toegefchreeven. '
Hoe kon zoo vreemd een /maak ook vallen in uw' geest?
Een Graaf! een Heer van 't Hof, die duitjche vaerzen leest ? Vat Ne rduitsch, naar mij dunkt mogt zich gelukkig fchatten , Indien gij 't, zonder moeite, in proza kondt bevatten:
Maar 't zelfs van woord tot woord in vaerzen te verfiaan,
Kan waarlijk met uw' rang bijkans niet famen gaan.
Hoezeer echter of de ürenge ernst, of de vrolijke boert, in het Hekeldicht heerfchen moet, daat het nogthands, naar mijne gedachten, den Hekeldichter vrij , om den hoofd-, toon van zijn gedicht, het zij die dan ernstig of boertig zij, met boert of ernst, nu en dan af te wisfelen; horatius begreep dit mede , wanneer hij in zijne Dichtkunst zeide:
Interdum tarnen £f vocem comedia tollit, Iratusqite Chremes tumido delitigat ore. (50.)
Veele Hekeldichten van dezen Dichter, eenige weinige uitgezonderd van juvenalis , boileau en anderen, zijn in eenen ernstigen of boertigen dijl , fomwijlen door boert cn ernst afgewisfeld, gefchreeven; en pope heeft in zijn draks genoemde Satire, the Rape of the Lock, van deze beurteling*
(5°) Vs. 93 & 94- Zie mede sulzer, algemeine Theoiie, in io:e Satire S. 998. 6.



HEKELDICHT. m
Iingfche afwisfeling van boert met ernst, met den meesten fmaak, gebruik gemaakt; cn de fchijnbaare ernst van zijne geestige voorftellingen verraadt meer zijne bedoelingen en treft beter zijn wit, dan wanneer hij de onderwerpen, welke hij in dit Dichtfluk hekelt , met regtdreekfchen boert aangetast, en alles met ronde woorden gezegd hadde.
Men kan dus, indien men zulks verkiest, de verdeeling van het Hekeldicht, met deze gemengde foort, uit afwisfelende boert en ernst bedaande, vermeerderen, fchoon ik de noodzaaklijkheid hier van niet gevoele; om dat toch de hoofdtoon van het Hekeldicht of ernstig of boertig zijn moet, en de onderwerpen alleen, zo als wij zeiden, de, zen hoofdtoon bepaalen kunnen.
Naa deze verdeeling van het Hekelfchrift , zoude men hetzelve,met flögel (51.) en anderen, nog kunnen onderr fcheiden in een algemeen of perfoonlijk; dan daar de grenzen van het laatst niet verre van, die van het pafquil verwijderd zijn; en het perfoonlijk Hekelfchrift niet dan in zeer weinige gevallen geoorloofd is, zal ik mij ook bij deze nadere
ver-
(51) loc eit. Er is ondertusfchen, volgends meister, op de aangehaakte plaats, dit onderfcbeid tusfchen het pasqull en het perfoonlijk Hekelfchrift, dat het eerfte zulke ondeugden doorhaalt, welker onderzoek en beftraffin-4 alteen den waereldlijken Rechter toekomt; daar het laatfte niet dan belagchelijke gebreken aantast.
Vergelijk hiermede o. forster Ge/chichte der Kün/l.ïn Engkni, Brittifche Annal, B.3. ahjchnitt, 8.



e84 VERHANDELING OVER HET
verdeeling niet ophouden; mij verzeekerd houdende, dat de, door mij opgegeeven onderfcheiding van het Hekeldicht , in een boertig of ernstig, alles in zich fluit.
Het zal ook niet noodig zijn om de boertige te onderfcheiden, volgends de twee foorten van boert, door scaliger vastgedeld, in Foè't. Lib. r. Cap. 7.
En ik bepaale mij te meer bij deze eenvouwige en , zo mij voorkomt, zeer natuurlijke onderfcheiding, om dat geen Theoriefchrijver in daat is, om alle de kringen, welke een oorfpronglijk Hekeldichter, op eene onbekende wijze, en langs nog onbetreeden paden, doorloopen kan, te omvatten ; veel minder om , als wetgeever , den aankomenden Hekeldichter te beveelen; tot hier toe, en niet verder! het jis waar, boileau is om zijn Hekeldichten, in den toon deiOuden , inzonderheid van horatius , gefchreeven , beroemd; maar heeft hij dezelve, op veele plaatfen, niet te flaafsch gevolgd? (52.) En wie houdt het pope, wikland en andere Hekeldichters onder de nieuweren niet ten goede, dat zij, de gebreken, zwakheeden en ondeugden der menfchen gifpende, hier eenen onbetreeden weg hebbeningeflagen, en het Hekeldicht, op zo veele onderfcheiden wijzen behandeld hebben, dat het fcherpde gezicht van den
ftreug-
(52) Zie blair Lesfen over de Redekunst lilde Deel bladz. 173. als mede bayle Lettres, Lett. 3 136. en de Brieven van feith Ilde Deel bladz. 72, in not.



HEKELDICHT.
ftrengden Kunstrichter, alle deze verfchillende gedaanten, waar onder het Zédenverbeterend Hekelfchrift is voorgefteld, befchouwende, verbijsterd raakt, en zelfs zich in de groote evenwijdte tusfchea het oorfpronglijk vernuft en zich zeiven, verliest.
DER-



cSö VERHANDELING OVE.R HET DERDE HOOFDSTUK.
Over de form van het Hekeldicht, en deszelfs Versmaat.
Flögel (53.) heeft niet ten onrechte gezegd , dat het Hekeldicht een Proteus is , welke zich in alle gedaanten verandert; en het is dus niet mogelijk te bepaalen, deze of gene form is de noodwendige vereischte van het Hekeldicht.
Wij Hemmen dus geenszins met hen in, die beweeren, dat de form van 't Leergedicht, met uitfluiting van alle anderen, het Hekeldicht eigen zij: het is waar, iioratius, persius en juvenalis, onder de Ouden, boileau en fommige van onze Vaderlandfche Dichteren onder de nieuwen, hebben hunne Hekeldichten veelal in dezen form gegooten, maar volgt hier uit dat deze manier de eenige, waare en goede zij? pope heeft, in zijn aangehaald Dichtduk the Rape of theLock, den form van Heldendicht gekozen, en ik laat ieder
ter
(53) loc. cit. Uaiz. 294. en meister (op de aangehaalde plaats) drukt zich hier dus over uit: „ Je nach Befchaffenheit der Form kann „ das Satyrifche Gedicht fich zu diejer oder jener Dicltnrt, zur Lyri„fchen, zur Epifchen , oder zur Dramatijchen trlehen." Vergelijk sulzeb Theorie aangehaalde plaats S. 007. a.



Hekeldicht. a#
tef beöordeeling over, hoe hij hier in gedaagd zij: geller-T en lessing kleedden hunne nuttige en geestigi Satyren, in de gedaanten van Fabelen of vertelfelen; en welk kundig beöordeelaar mist het gewoone werktuiglijke van het Hekeldicht in deze fchoone ftukken?
Het is waar, het werktuiglijke van het Hekeldicht brengt veel bij, om hetzelve boertig, fpottend, naïf en fcherp te maaken, maar het is toch altoos het vernuft van den Dichter, welke het onderwerp zodanig bezielen moet, dat het naar zijn welgevallen, zodanig worde, als hij verkiest, —en welk een gedaante hij dan zijn Hekeldicht geeve, is immers het zelfde?
Zo gaf de vernuftige wieland , aan zijn geedig Hekelfchrift, de Guldnsr Spiegel genoemd, (waarin hij een Tafereel geeft van de onheilen eener zwakke en eener despotike Regeering,) den naam eener Oosterfche Vertelling, en vertoont, onder de naamen van twee Arabifche Schachs, niet onduidelijk een' heerschzugtigen en zwakken Vorst, beiden oin deze hunne charactertrekken berucht. En hoe veele andere Dichters-zijn 'er, bij de meeste Volken geweest, en nog, welke op de meest nuttigde en treffendde wijze, in mingeachtte Puntdichten gehekeld hebben ? Men herinnere zich die van martialis , lessing, kastner , destouches,
rousseau, langendijk, huigens dl de dekker.
Zo is dan de uitwendige form en gedaante, onder welke een Hekeldichter zijne errtdige of boertige fchilderijcn van
de



283 VERHANDELING OVER HET
de gebreken en zwakheden der menfchen, zijne tijdgeno©~ ten ter verbetering wil voordellen, een Prottus; en de genie en de fmaak van den Hekeldichter kan dezelve alleen bcpaalen , zonder dat het gezag, van welke Kunstrechters ook, hier eenigen invloed hebben kan, — het zelfde moeten wij, met betrekking tot de Versmaat zeggen !
liet is ook hier, waar de fmaak van den Dichter, met de Natuur van het onderwerp raadpleegende, beflisfen moet; het is waar, in de vroeglle tijden, werden de jamben het gefchiktfle tot deze foort van Dichtftukken gehouden; waarfchijnlijk om dat dezelve eene ongebonden reden nabij kwamen : homerus heeft 'er zich van bediend in zijne Margites, (54.) en naaderhand arciiilochus ; en het fchijnt dat men onder de nieuwen de Alexandrijnfche versmaat alléén 4 en met uitfluiting van alle anderen, der hekelende Dichtkunst heeft toegekend; dan om welke redenen betuige ik niet te weeten, zelfs niet te kunnen gisfen, ten zij deze de meestgebruiklijkfte is geworden; dan of deze reden genoegzaam zij beoordeelen mijne Rechters !
Het is 'er dus verre af, dat wij zouden inflemmen met hen, welke de Alexandrijnfche versmaat alléén op het He-
kel-
(54) abchilochus kan dus, daar hij lang naa homerus geleefd heeft, de uitvinder van deze versmaat niet zijn, het welk HOiATlUi fchijnt te kennen te geeven in art. poet. v. 97.
Zie mede aristotbles Dichtkunst, Hoofdft. 4.



HEKELDICHT. 289
keldicht toepasfen, — om redenen, dat noch de Ouden ons hier in zijn voorgegaan, noch de Natuur van het Hekeldicht zulks altijd vordert.
homerus en archilochus, zagen wij, hebben in Jambifehe versmaat gehekeld: ennius envARRO hebben in hunne Hekeldichten gene vaste voetmaat gehouden, maar hunne versmaat, zo dikwerf als de Natuur van het onderwerp zulks vorderde, veranderd; horatius, persius en juvenalis hebben zes voctige verzen in hunne Hekeldichten gebruikt, om nu niet van de vrijheid welke laatere Dichters jn dezen genoomen hebben, te gewaagen.
De hoogachting, welke de Dichters voor de voorbeelden der Ouden mogten gevoelen , kan dus geene reden zijn , waarom zij de Alexandrijnfche versmaat als de eenige en waare voor hét Hekeldicht bedemd, met uitfluiting van alle anderen, zouden gebruiken.
De natuur der onderwerpen, of de aart van het Hekeldicht zelve , moest dus altoos de Alexandrijnfche versmaat vorderen, of dezelve is niet altoos noodzaakelijk. —
Niemand intusfehen zal ontkennen, dat deze voetmaat te lang en te eentoonig is , om in eenig Dichtduk die aangepaame verfcheidenheid te brengen , welke toch altijd behaagt; (55.) de verfcheidenheid is het ondertusfehen welke
het
(55) Zie over deze voetmaat hoogstraateiï , in de Voorrei: vtn zyne vertaling van fedrus en van al.j?hen Inl, firk, bladz. i6z.
H. DEEL. T



29ö VERHANDELING OVER HET
het Hekeldicht, gevoegd bij eene goede famendelling, uitdeekend nuttig kan doen zijn; en zonder deze verfcheidenheid , welke ook veelal van de versmaat afhangt, zullen de? Hekeldichten weinig leczers vinden.
De fmaak van den Dichter en de wijze zijner behandeling, geëvenredigd, aan de natuur van het onderwerp, kunnen dus alleen beflisfen, welke uitwendige gedaante de Hekeldichter zijn Dichtftuk geeven, en in welke versmaat hij hetzelve behandelen zali
Hoe beperkt wordt hier het gebied van den Kunstrechter! vernederend denkbeeld! — dan, juicht niet te vroegtijdig over uwe Vrijheid, ü Hekeldichters ! en gedenkt wanneer gij in Verzen uwer Hekelzucht den teugel viert, aan de Les van uwen en mijnen Leermeester:
Verfibus exponi tragicis res comica non vult. (56.)
Dan deeze regel gaat ongelukkig wederom niet algemeen door; dikwerf gebeurt het dat de Hekeldichter, door een nietsbeduidende zaak in treurfpelvcrzen te behandelen , daar door meer boertig en veel naïver wordt , dan hij anders zoude geweest zijn: ten onrechte heeft men dus Vader tertull janus gegispt, even als of hij, in zijn boek over dtnTabbaart, (libellus depallw)een'dijl gebruikt hadde, welke een demosthenes , wanneer die tegen piiiliprus redevoerde,
(56) Art. Poe:, vs. 89.



HEKELDICHT. 291
de,noch deftigcr,noch verhevener,hadde kunnen gebruiken. — Zijne beoordeelaars hebben niet gedacht, dat de man heeft 'willen boerten: zonder butler en pope of anderen, met dezen tertulianus gelijk te willen Hellen, vordert echter de liefde tot de waarheid van mij, te zeggen, dat de laatdcn, van deze kunstgreep meesterlijk hebben weeten gebruik te maaken. (57.)
En hier uit leercn wij; niet alleen , dat de algemeene regelen , uit welke de Dichtkunst van horatius grootendecls is faamgedeld, met de meeste voorzichtigheid, op bijzondere dingen moeten worden toegepast; maar ook dat het pope geenszins is kwalijk te neemen, dat hij, in zijne Proeven van oordeelkunde, zijneLandgenooten en ons, op de ftrengde wijze, voor her zottelijk aannaaien van de Lesfen van dezen Dichter gewaarfchouwd heeft.
Of het Hekeldicht het rijm al of niet misfen kan, is eene vraag welke ik liefst niet wilde beöordeelen; men herinnere zich al het geene de verdedigers en bedrijders van het rijm in het algemeen, voor en tegen hetzelve, in ons Vaderland gezegd hebben, en men beöordeele dan de moeilijkheid, om in dezen te bedisfen. —— Het fchijnt mij echter toe, dat, hoezeer ik gaarne bekenne onder de redenlijke verdedigers van het rijm te behooren, dat hetzelve niet altoos in alle Hekeldichten noodzaaklijk zij : in een ernstig Hekeldicht , bij
voor-
(57) Ook maktialis in Epigram. Lil). 6. Ep. 19.
T a



a9a VERHANDELING OVER HET
voorbeeld , waarin de Dichter in eene bevallige melodie, ook van een beeldvolle en poëtifche taal gebruik maakt , heeft hij de onderdeuning van het rijm niet voldrekt noodig, in zodanig geval onderfcheidt de dijl. en de rythmus zodanig Dichtduk genoeg van het profa: geheel- anders is liet, wanneer de Hekeldichter een' laagen dijl gebruikt, of boertig hekelt; in het eerde geval, zoude zijn Dichtduk, vooral wanneer het in de eentoonige alexandrijnfche voetmaat gefchreeven ware , zonder het rijm , van het profa niet te onderfcheiden zijn; en in het laatde geval, wanneer de Dichter boertig hekelt, heeft het koddige en boertige, zo van denkbeelden als uitdrukkingen , veel aan het rijm tc danken: het boertige toch berust veelal op het contrast, cn liet is door het rijm dat men dikwerf op contrasteerende denkbeelden valt, die ons in ernstige gedichten even dikwijls hinderen; van alphen bedoelde dit, wanneer hij zeide : ,, het rijm verdraagt zich wel met het koddige, fchert„ zsnde en ook met het luchtige en vrolijke; ja zetfomtyds aan „ Jlukken van dien aart, wezenlijke fchoonheid by." (58.)
(58) Zie zijnt M. Verh. bladz. 161.
VIER-



HEKELDICHT. «93
VIERDE HOOFDSTUK.
Over den Stijl.
Van meer belang, dan de uitwendige vorm en de versmaat , is de Stijl welken de Hekeldichter moet bezigen , zal hij aan zijn waar oogmerk, de verbetering der zeden, beantwoorden.
Alvoorens tot de behandeling van dit voornaame gedeelte van ons onderwerp overtegaan, moeten wij den Leezer herinneren, de bepaaling welke wij te vooren van een Hekeldicht gegeeven hebben. (59-) Uit deze bepaaling blijkt, dat de ondeugden gebreken en zwakheeden der Menfchen, de eenige onderwerpen voor den Hekeldichter zijn; en hier uit volgt tevens, dat de Hekeldichter, het zij dan ernstig of boertig, zijne medemenfehen waarfchouwt en leert.
Het vloeit dus uit deze nadere opheldering van onze vooraf gemaakte bepaaling, van zelve voort, dat de Stijl van het Hekeldicht noch te wijsgeerig, noch te Poëtisch, -noch te Oratorisch zijn moet: de Hekeldichter zal deze allen keren vermijden wanneer hij de volgende Lesfen in bet opdellen zijner Hekeldichten betracht.
Klaar~
f59) Bladz. 269.
T 3



594 VERHANDELING OVER HET
Klaarheid en eenvormigheid zijn de Hoofdvereischten van den Stijl van het Hekeldicht; hier door onderfcheidt het zich niet alleen van het wijsgeerig Leerdicht, maar ook van alle hoogere foorten van Poëzij; horatius heeft, bijna onnavolgbaar, alle zijne Hekeldichten in dezen klaaren en eenvouwigen toon gefchreeven; met welk eene klaare ccnvouwigheid fchildert hij de dwaaze ontevredenheid der menfchen over hunne Handen cn beroep, met deze woorden af:
Nu hoort ge een' Krijgsman klaagen, Die, als hij, oud en zwak, 't geleeden leed befejt, 'f Geluk des Koopmans tot den hemel toe verheft. Dan roept een Koopman weêr, als hem de holle haaren Nu doen tot aan 't gejiarnte, en dan ten afgrond vaaren:
gelukkige soldaat ! die , in den grootsten nood , een blijde zege vindt , of eene korte dood !
Een Rechtsgeleerde, als hij, door een', die raad komt vraagen » Ten bedde uit wordt geklopt, zo ras 't begint te daagen,
Denkt: hoe gelukkig leeft een Boer op 't eenzaam land.'
De Boer, enz. (60).
■ Een oud, en om die reden, fchoon ten onrechte, weinig
bc-
(60) Sat. Lib. 1. Sat. 1. na de vertaaling van huydecoper, deze verdient geheel, maar vooral het oorfpronglijke , geleezen tc worden.



HEKELDICHT. 295
bekend Fransch Hekeldichter, in de manier van horatius , heeft , met betrekking tot den ftijl van het Hekeldicht, in deeze weinige woorden genoegzaam alles gezegd: la Satire doit ejlre, d'un Jlile fimple £? bas.... imitant c? repréjentant les ehofes naturelles, d'atttant qu'il doit Juffie au Jatirique de repren. dre ouvertement ö3 fans artifice, les Jautes&les vanitez d'autrui. Cejl pourquoi ceux la ne meritent de louange , qui ejcrivant des Jatires, ujent d'un Jtile trop élevé. —— La fatire ne demande que la vérüé Jimple 6? nue, & des paroles du cru pays de celui qui efcrity Jans s'élever ni rabaijfer trop en Jon propos (61).
Het is 'er echter ver af, dat klaarheid cn eenvouwigheid, altijd een' laagen dijl zouden vcreifchen ; juvenalis predikt zijne verbasterde tijdgenooten vrij klaar, doch in meer verheven dijl dan horatius gewoonlijk gebruikt, met deze woorden , de waarheid:
Maak u flechts fchuldig aan een misdaad, daar 's lands wetten Met recht, gevangenis of ballingJchap opzetten,
Dan
(61) Jean de la eresnaie vauquelin. Men vergelijke hier mede ji.air's aangehaalde Lesje 1, lilde Deel, bladz. 167. Hekeljchriften en Brievin hebben natuurlijk een' vrijer' ftijl dan het jlaatige Wijsgeerigv Leergedicht. Daar de Zeden en Charaüers van het gemeene leven derzeU ver onderwerp uiimaaken , zo willen ze , op den vrijen en gemeenziam-m t ram der bejclaafde verkeeiing behandeld worden. Hierom ziet men sok den laager toon der Dicikunst, of, zoals de Ouden zeiden , de müea pedestris, in ftukken van deze Jeoit heerjcltn.
T 4



*p6 VERHANDELING OVER HET
Dan word ge een man van ftaat, van aanzien en gezag*
't Is waar, men prijst de Deugd: maar laat fchier ieder dagt Nu d'eeri1 dan d'andren Vriend der deugd van honger Jterven, Daar fc helmen eer en gunst en rijken fchat verwerven.
Hun tuinen worden groot; hun ruims huizen fchoon;
Het konjiig zilver ftaat, met beeldwerk, daar ten toon. Bedrog en ondeugd zyn ten hoogften top gereezen: Het nakroost kan, hcefiegt, hoe boos, niet erger weezen (02).
Klaarheid en duidelijkheid zijn, wel is waar, in. alle de bijzondere gedeelten der Rederijk-kunst, en dus mede in alle foorten van Poëzij, onontbeerlijke vereischten (63.); dan nergens zijn dezelve meer noodzaakelijk dan in het Hekeldicht , om dat hetzelve gefchreeven wordende ter verbetering van alle fooftcn van menfchen, en voor elk individu, ook voor alle foorten van menfchen en voor elk individu, verftaanbaar zijn moet: de ecnige uitzondering van dezen algemeenen regel heeft echter, na mijne gedachten, plaats in het Perfoonlijk Hekeldicht; het is toch genoeg wanneer dit eene voldoende klaarheid hebbe , voor hem, tegen wien het ingericht
(62) Sat. i. de Verlaaling is van een' mij onbekend Dichter.
(63) Nobis prima fit virtui perfpicuitas, propria verba, reSlus erdo, tut én longtim diiata conclujio , nihil nejue defit , nequt fuperfiuat, Zeg quincliliahus Inft. Orator. Lib. 8. Cap. 2.



HEKELDICHT. so?
richt is: het volgende fcherpe puntdicht van boileau zij hier van een voorbeeld:
O» dit que l'abbé Roquette Prêclie les ftrmons d'aulrui: Moi, qui fcais qu'il les acltéte, ' Je foutiens qu'ils font d lui.
Niemand zal ontkennen, dat het genoeg zij; wanneer hij, welke met den naam van Abt Roquette bedoeld wordt, dezen trek, met toepasfing op zijn' eigen Pcrfoon, alleen verfta; hij echter mist, voor de meefte Leezers eene genoegzaame duidelijkheid.
Buiten de opgegeeven uitzondering, is klaarheid en ecuvouwigheid, in alle Hekeldichten noodzaaklijk, en van hier is het dat per.sius van duifterhcid (*) en juvenalis van een al te declamatorifchen ftijl te hebben gebezigd, door de meefte Kunstrechters beichuldigd zijn; en dat horatius , om zijne eenvouwigheid en klaarheid, door de meefte beminnaaren van het Hekeldicht , op den hoogften prijs is gefield. (64.)
(*) Hoe duister is niet het volgende: M. Quis leget haec? P. min" tu istud ais? M. nem Hercule P. nemo? M. vel duo vel nemo, turpe £f miferabile F. quare'ï Ne mihi Polydamas êf Ttoïaies Labeonem Pmtulerint.
C64) Ik z^g, door de messten, want hoe zeer pexbjucha betuigde, T .5 •«*



cos VERHANDELING OVER HET
Bij deze klaarheid en eenvouwigheid komt nog dc vrije en gcmeenzaame trant, op welken de Hekeldichter de onderwerpen, die hij berispen wil, behandelen moet.
Vrij en gemeenzaam, dat is, met alle die bevallige losheid die niet alleen ontdaan is van al het dijve en duistere van 1'ersius, van het zwellende van juvenalis en , het, op veele plaatfen , drenge en dijve van boileau , maar ook Van alle de bij-fieraaden van de hoogere foorten van Poëzij; op dezen trant geeve de Hekeldichter, zijne tijdgenooten ter verbetering , juiste en treffende fchildcrijen van menfchen cn zeden!
De hooge fchilderendc cn dichterlijke taal van het deftig Heldendicht, en den verheven Lierzang, voegt in geene tafereelen, waar inde charaéters der menfchen en hunne zeden , uit het dagelijkfche en gemeenc leven genoomen, worden afgebeeld: de Vader van het waare Hekelfchrift van onzen leeftijd, leerde ons dit, wanneer hij van den ftijl van het Hekeldicht fpreekende , zegt: Zij moet niet uitwijdeni weezen , — het oordeel moet 'er meer deel in hebben, dan de verbeeldingskracht; — zij moet echter niet duister zijn, dewijl ik den Leezer, niet wil vermoeien, maar verlustigen. (65.)
Zon-
dat zijn hart door geene gedichten verbeterd ware, dan door die vaq noKATius j dacht mekcier geheel anders over hem ; zie de Voorreis nm de aangehaalde Redevieringen van den Heer van ommeren.
(65) RAiiENEB in zijn' brief over de geoorloofdheid van hei Hekel' dicht.



HEKELDICHT. 299
Zonder de hooge en Dichterlijke Taal van de verhevener foorten van Poezij, verdraagt zich echter de hoogde volkomenheid der kunst met het Hekeldicht , te weeten , het fchoone; en het is hier in, waar de Satire van den fchilder, met betrekking tot het kunstmaatige, van die van den Dichter is onderfcheiden, die van den fchilder of tekenaar
beledigt de grondregelen der kunst, zondigt tegen de evenredigheid, en ook tevens tegen het gevoel, het welk die van den Dichter niet vermag. (66.)
Ondertusfchen is het ook hier waar, het geen wij te vooren, met betrekking tot de versmaat, gezegd hebben, teweeten: deStijl van het Hekeldicht, moet, of door het onderwerp , of door de genie en den fmaak van den Dichter worden, bepaald.
Het behoeft geen betoog dat de verfchillende onderwerpen van het Hekeldicht, ook eenen bijzonderen Stijl vorderen ; horatius bedoelde dit, wanneer hij zeide:
Defcriptas fer vare vices operumque colores,
Cur ego, ft nequeo ignoroque, Poè'tafalutor? (67)
Het
(66) Zie deze fcherpzinnige onderCcheiding bij fokster Gefchfyite der Kunst in England, Btittijche annal. B. 3. abfehnitte 8.
(67) Art. poet. vs. 86 fc? 87. door iiuydecoper dus vertaald;
Zo 'k eik zijn' eigenfehap noch kleur te geeven weet, Waarom toch groet men mij met d'eerr.aam van Poëet?



Soo VERHANDELING OVER HET
Het ernstig Hekeldicht vordert dus eenen geheel andére» ftijl dan het boertige cn zo omgekeerd: van daar het onderfcheid tusfchcn persius , juvenalis en horatius ; boileau cn pope ; cn onder onze Landgenooten tusfchen fommige Hekeldichten van vondel en de BaronnesfeDE lanoij, en tusfchen de meeste Hekelende puntdichten van huigens
en de dekker.
Met betrekking tot boileau echter fchijnt het mij toe, dat het buiten het licht dat zijne uitleggers ons geeven, moeilijk zoude te ontdekken vallen, waar hij boertig of waar hij ernstig hekelt: misfehien is zulks daar aan toe te fchrijvcn , dat hij; door zijn geduurig befchaaven en likken , die zo begeerde losheid en bevalligheid, welke in het Hekeldicht zo veel af doet, als het ware, heeft verwerkt; althands hij zegt zelve:
M Enfin, fans perdre tems endefi vainspopos, jfe J'ais coudre une rime au bout de quelque mots. Souvent fhabille en vers une maligne profe.
;t Cejï par la que je vaux , fi je vaux quelque chofef" (68)
Het daat ondertusfehen den Hekeldichter viij, om in hetzelfde Dichtduk, na maate hij zijn onderwerp nu v?.n een
(68) Sat. 7, is. 59 c? ftffi



HEKELDICHT. 301
meer boertigen, dan weder van eenen meer ernstigen kant begint te befchouwen, den ernstigen met den boertigen, en den laatften wederom met eenen ernstigen toon te verwisfelen; zo echter, dat zijn ftijl altijd, of na het onderwerp dat hij behandelt, of na de wijze op welke hij hetzelve doet voorkomen, gefchikt blijve : gelijk wij reeds te vooren hebben aangemerkt. (69.)
Ook is het de Genie en de fmaak van den Dichter welke den dijl bepaalt! Een erndig onderwerp, op zich zelve befchouwd, kan, wel is waar, op geene welvoeglijke wijze, op eenen boertigen trant worden voorgedraagen; maar wanneer zodanig onderwerp niet, dan flechts betrekkelijk, en ten aanzien van fommigen , ernstig, en dus, afzonderlijk befchouwd, dwaas enbelaglijk, is, ftaat het den Hekeldichter voorzeeker vrij , hetzelve als zodanig op eene boertige wijze af te fchetfen, hier aan zijn wij, onder meerderen, de Ridderlijke Roman van cervantes, en den Hudibras van eutler, (70.) verfchuldigd; en op dezen toon verdien, den ook onze Nederlandfche vooroordeelen , (wier getal helaas! nog legio is, en om welken te verbannen, der wijsbegeerte geen ander wapen, dan de fpotternij, is overgebleeven ,) wel eens behandeld te worden : dan hier toe
zou-
(69) Bladz. 283 en 288.
(70) Over de waarde van dit onnavolgbaar Hekeldicht, leeze men BUMi, H'jhr. van Groot Britt. 8. Deel p. 424.



So2 VERHANDELING OVER HET
zoude het lagchend vernuft en de diepdenkende Geest van eenen kaastner noodig zijn. (71.)
Meer vrijheid heeft echter de Hekeldichter wanneer hij een nietsbeduidend, of, uitdeszelfsaart, boertig onderwerp, op een'ernstigen toon, en in een'verheven dijl, voordraagt, in dezen is hem eene gepaste grootfpraak (Hyperbole) geoorloofd, en deze toch, Cgelijk quinctilianus zegt, (72.)) pervenit frequentisfime ad rijum: quifiaptus eft, urbanitatis: fin aliter, jïultitiae nomen adfequitur, van dezen aart is het volgende puntdicht van martialis.
Non devi, neque caede, nee veneno,
Sed lis ejt mihi de tribus capellis,
Vicini queror kas abejje furto.
Hoe judex fibi poflulat probari?
Tu Cannas Mühridaticumque bellum,
Et perjuria Punici furoris,
EtSullas, Mariofque, Muciofque
Magna voce fonas, manuque totd.
Jam die, Pojlume, de tribus capellis. (73)
00 Menieezede beoordeeling over zijne VeimifcUe Auffsitse, in de allg. Deüifche fiiblicthek, anhang zum ï^em Bande S. icoö.
(72) Injlit. Orat. Lib. 8. Cap. 6.
(73) Lib. 6. Lpigr. 19.



HEKELDICHT. S°3
Ook den aanhef van pope's meer aangehaalde Satire, the
Rape of the Look: „ lkzing eene zwaare belediging, door de liefde veroorzaakt,
„ en den grooten twist uit eene beuzeling ontftaan.
„ Toon mij, 6 Zangnimf l de verborgen fpringveêr, die een' ., jongenwelleevendenLord aandreef, om eene Dame te beledigen i „ ontdek mij de nog geheime oorzaak van haar misnoegen. Heeft „een Petitmaitre mtdt genoeg tot zulk een onderneeming? „ Woont 'er in den zichten boezem der aandoenlijke vrouwen zulk ,, eene gramfchap?" (74 )
Men voege hier bij de hyperbolifche befchrijving van het omberen, in den derden zang, dezelve is te lang om hier uit te fqhrijven.
Tot deze foort kan men ook het volgende van plautus, fchoon, na mijn inzien, van alle waare boert en wezenlijke fcherts ontheven, brengen:
Hos qitos videlis Jlare'heic capteivos duos, lllijqui heic adftant, ii Jlant ambo-, nonfedent,
Hoe
(74) Kondigen zullen bemerken, dat het boertige dezer aanhef verborgen ligge, inde parodie der verzen van virgilius, met welke» hij zijn beroemd Heldendicht aanvangt:
Mufa, mihi caufas memora, quo numine Ixfo,
Qjiidve dolens, regina Deum, tot volvere cafus
Infignem petate virum, tot adire labores
lmpulmt, tante ne onimis coelestilus tra!



504 VERHANDELING OVER HET Hoe vos milii ejlis tejles, me verum loqui. (75)
Ook voege men hier bij, den reeds aangehaaldenHwdiirarvan butler en den Littrin van boileau, om geen meerderen op te noemen.
Onder alle de verei3chten van liet Hekeldicht met betrekking tot den Stijl, is geene van de minsten de kortheid.
horatius beveelt in 't algemeen de kortheid in alle dichterlijke fchriften aan, wanneer hij zegt: quicquid praecipies efto brevis, en bijzonder in het Hekeldicht , met deze woorden:
Efi brevitate opus, ut 'currat fenttntia , neu ft Jmpediat verbis lajjas omr antibus aures. (76)
Zaaklijke beknoptheid moet in het Hekeldicht in acht genoomen worden, zal het door eene genoegzaame lcherpte cn Levendigheid de aandacht opwekken en de verbeelding treffen ,
(75) Deze tune gevangenen welken gij'Uierziet flaan , deze flaan, Zij flaan Leiden en zitten niet, 6 gij allen, ween mijne getuigen dat ik waarheid Jpreeke. Captiv. prol. vs. 1 &feqq. Hoe veeien van onze Hollaudfche Blij - en Kluchtfpelen, zijn niet aan zoutelooze aartigheeden van deze foort, alle hunne waarde vcrfchuldigd? dan hunne Maskers fchreeven na den finaak van hur.nen tijd, vooral na dien van. het volk, en ook dit deedt flautus.
(76) Lib. I. Serm. jo.



HEKELDICHT. 3«J
'ifcii, van hen, welke het verbeteren moet; en deeze kortheid moet niet alleen in acht genoomen worden ten opzichte van de woorden, welke horatius , in de aangehaalde plaats, inzonderheid beoogt, maar ook vooral met betrekking tot de zaaken, welke in het Hekeldicht verhandeld worden.
Het behoeft geen betoog, dat overtolligheid van woorden , in alle fchriften eene verveelende langwijligheid veroorzaakt, welke de Schrijvers, hoe zeer door hen gebruikt, om zich duidelijker te doen verdaan, bij den Wijzen, als onöordeelkundigen doen kenmerken; en den Leezer , zoo hij al het Boek niet uit de handen werpt, ten minsten doen geeuwen. — Hekelfchriften , in deze manier gefchreeven, kunnen dus nimmer nuttig zijn! Hoe zeer echter de kortheid in het Hekeldicht moet worden betracht, zal de Dichter nogthands wel doen, met uitvoerige details te geeven van de Charaéters die hij gispt, anders kan hij geen nut doen: want geeft hij, bij voorbeeld, derk af op een' Gierigaart in het algemeen, zonder hem in het bijzonder te characlerifeeren , dan zal hij door Harpax, die zo gierig is als de pest, geleezen worden , maar Harpax, welke er om lacht, zal er geene de minde toepasfing van op zich zeiven maaken, maar doutmoedig zeggen: ik ben geen Gierigaart. De bijzondere trekken, die tot het characler van een' gierigaart behooren, moeten uitvoerig en tot in de minde bijzonderheeden gefchetst worden, en Harpax moet gedwongen worden, om te zeggen: het is of die man mij
II. deel. V



3o6 VERHANDELING OVER HET
geheel doorkeeken hadde, ja zo en zo doe ik; met één woord hij moet een' fpiegel ophangen, waarin Harpax zich geheel ziet en — kent.
Het Hekeldicht zal ook veel van het waare fchoone misfen, wanneer de Dichter veele zaaken, tot zijn onderwerp geene gelijke betrekking hebbende , in het zelve te gelijk voordraagt, of eene gantfche menigte van erndige of boerti* ge trekken, die elkander, als het ware, den rang betwisten , in hetzelfde duk , op eikanderen dapelt : hoe vruchtbaarer het onderwerp , en hoe weelderiger het vernuft van den Dichter zij , hoe meer zorge hij draagen moet, zodanige verveelende opé'enltapelingen van gedachten, fchoon
dezelve allen op zich zelve fraai waren, te vermijden;
het is niet de hoeveelheid maar de hoedanigheid der vinding , welke behaagt; en, zoo de hoedanigheid al eens met de hoeveelheid mogt overeenkomen, dan nog zal de leezer door de laatste in eene verwarring worden gebragt, welke dc eenheid niet krachtig genoeg doet gevoelen en het geheel van •alle nuttigheid berooft : de Ouden , die ons dikwerf de moeite ontneemen , om zelve te denken, en uog al eenige juiste denkbeelden van het waare fchoone en goede hebben naagelaaten, dachten mede zo: plinius de jonge begeerde non multa, fed multum; en martialis zeide ergens, fchoon toet betrekking tot een ander onderwerp, dan dat der kunst: Quidquid amas, cupias ne placuijje nimis.
£n het is deze regel welke mij toefchijnt vooriil toepasfehjk
tc



HEKELDICHT. 30?
te kunnen worden gemaakt op het boertig Hekeldicht.
Veele Hekeldichters toch worden, door eene al te fterke zucht om te behaagen, langdraadig, en verveelend; om nU niet te fpreeken dat ook deze zucht aanleiding geeft , tot te verre gezochte gedachten, en eene geestigheid,welke niet dan in fchijn beftaat, waar door de natuurlijke eenvormigheid verlooren raakt.
Ondertusfchen is het ook hier,waar eene verdandige middenmaat behoort in acht genoomen te worden ; dat is , dat men door eene te verregaande duidelijkheid te willen betrachten, niet te langwijlig, noch, door te kort te willen zijn, te duister worde; want dikwerf gebeurt het , gelijk horatius zegt:
dum brevis esje laboro,
objcurus fio. (77) De volgende plaats van persiüs is een voorbeeld, vari duisterheid in onzen tijd;fchoon de Romeinen die zeekerlijk Wel verdaan zullen hebben; ook was de Dichter om nero's wille, tegen wien dit fchimpdicht eigentlijk gemaakt is, genoodzaakt eenigzins bedekt te fchrijven. Hij geeft hief een fatnenfpraak tusfchen hem en een' vriend dien hij Monitor noemt, op:
• pers. O Curas Hominum! 0 Quantum efl in tebus inanel mon. Quis leget htc% r. Mene ijïud ais?
(77) Art. Poet. vs. 25.



3o8 VERHANDELING OVER HET
m. Vel duo, vel nemo, turpe £? miferabile. p. Quare? Ne mild Polydatms & Troïades Labeonem
■ prxtulerint? Nugce! Non Jiquid turbida Roma
■ Elevet, accedas, examemve improbum in illa Castiges trutina; nee te quafiveris extra',
~ Nam Romce quis non} ah, fifas dicere , fed fas Tune, quum ai canitiem, & noftrum illud vivere trijle Adfpexi, & nucibus facimus quacunque reli£lis,
. Cum fapimus pairuos: tune, tune, ignofcite. m. Nolo: p. Quid faciam? fed Jumpe tulanti Jplene cachinno. (78)
horatius verdient ook wederom in dezen, na mijn inzien , den roem , van eene gepaste middenmaat , tusfchen verveelende langwijligheid en duistere kortheid te hebben betracht , en laat ook hier in juvenalis , om zijne langdraadigheid, en persius , om zijne duisterheid, verre achter zich: quinctilianus geeft ons, in de volgende woorden, fchoon op een ander gedeelte der Rederijkkonst door hem toegepast , de beste Lesfeh., om deze beide uiterften te vermijden:
Nobis prima fit virtus ptrfpicuitas, propria verba, reêlus ordo, non in longum dtlata conclufio: nihil neque defit, neque fuperJluat. Ita J'ermo £f doclis probatilis , fc? planus imperitis erit. —— —— nam jï neque pauciora, qaam oportet, neque plura, neque inordinata aut indijlintca dixerimus; erunt dilucida fc? «f-
gii.
(78) Sat. r. vs. 8 &? feqq. 7Ae mede de uitleggingen van casajjbükus en sabiku! over deze plaats.



HEKELDICHT. 3*3
giigenter quoque audientibus aperta : quia id ipfum in confilio ejl habendum, non femper tam ejje acrem ju licii intenüonem, ut obfcuritatem apud ft ipfe difcutiat £f tenebris orationis info at quoddam intelligentie fm lumen: fed multis cum frequenter cogitalio? nibus avocari; nifi tam clara fuerint, qw dicemus, ut in animum ejus oratio, ut fol in oculos,etiamji in eam non intendatur, incurrat, &c. (79)
Gelijk het Hekeldicht, als een Proteus, zich in alle gedaanten voordoet, en wel behandeld zijnde , in alle die bijzondere vormen,het oogmerk van den Dichter bereiken kan , zo is'er echter geen vorm van gedicht welke aan het vereischte van naïve en zaakrijke beknoptheid meer kan voldoen, dan het Puntdicht.
Zonder dat wij met fommigen , (80) het Puntdicht bepaalen, als ware hetzelve alleen een kort, boertend fchimp of fcl.ertsfchrift in rijm ; of het met anderen befchouwen , als een afzonderlijk foort van gedicht, geene de minde betrekking tot het Hekeldicht hebbende, zijn wij van gedachten , dat veele Puntdichten den naam van Hekeldichten verdienen, en men ook , In deze gedaante , met de meeste vrucht, hekelen kan : scaliger bevestigt dit gevoelen , wanneer hij van de Puntdichten fpreekende, zegt: quadam funt mol-
lia,
(79) Injlitut. Orator. Lib. 8. Cap. 2.
(80) Taal en Dichtkundige P.ijdraagen 1. Deel pag. 459. Volgends BATTEiixen ramler, is het puntdicht riet anders: dan eene voortreffelijke gedachte , welke gelukkig , en in veinig worden, voorgedraagt». werdt, Inï IL Th. 3 Jrt. II. Kap.
V3



yto VERHANDELING OVER HET
%a, tenera, lara, affeftus in/e amatorios continentk, alia vivida j vegeta, acria. Poet. Lib. 3. Cap. 125. in append. en onze Nederlandfche Puntdichter jeremias de dekker , fchoon ineer onbepaald zich hier omtrent uitdrukkende, bevestigt dit;
Een fchimpdickt word terecht met Puntdicht vergeleken;
Dit word in dat verbreid, dat kort in dit vervat. Dat dient gepunt als dit, zo 't /nel en wel wil jleeken,
Dit dient zo 't bijten wil, getand te zijn als dat.
Om den Leezer eenig denkbeeld te geeven van de wijze op welke men in een puntdicht, vrij, naïf, en niet minder fcherp kan hekelen , zal ik hier eenige voorbeelden, welke 'toch altoos meer afdoen dan koude Lesfen, volgen laaten.
martialis gehoord hebbende dat zekere fidentinus , de verzen van martialis voor het volk, als de zijne opzeide j Blaakte hierop dit Puntdicht:
Fama rcfert nojlros te, Fidentine, libellos
Non aliter populo quam recitare tuos. Si mea vis dici, gratis tibi carmina mittam.
Si dicituavis; hac eme, ne mea fint. (80
Hoe geestig hekelt hij CAEciHANUsover zijne jaloersheid,
als
(81) Epigrmnm. Lib. 1. 29. Men vergelijke hiermede het door ons hier voor aangehaalde Puntdicht van boileau en men zal bevinden (lit het grheele denkbeeld van martialis , door den laaiden is overgenoomen. Geen wonder dat boileau de ouden zo beminde, hij hadt veele vexpligtiag aan dezelve, .



HEKELDICHT. fft
als hij hem het gevolg van deze laage hartstocht op deeze Ichertfende wijze voordek:
Nullus in urbefuit tota, qui tangere velkt
Uxorem gratis, Geciliane, tuatn, Dum licuit: fed nunc pofitis cujiodibus, ingens Turba fututorum eft, ingeniofus homo es. (82)
De verderfelijke gevolgen van weelde en verwijfdheid fchildert hij in den Perfoon van charinus met deze bewoordingen (welke mij toefchijnen de beste verhandeling ©ver de naadeelen dezer ondeugden te kunnen opweegen) af;
Pulchre valet Charinus ü3 tajnen pallet. Paree bibit Charinus, tarnen pallet. Bene concoqu.it Charinus, £f tarnen pallet. Sole utitur Charinus, £? tarnen pallet. Tingit cutem Charinus, 6f tarnen pallet. Cunnum Charinus lingit, £P tarnen pallet. (83)
Het is in het Puntdicht vooral, waarin men met het onfchuldig fchijnende naïye het gevoeligst hekelen kan, zonder eene uitwendige vertooning te maaken,van dit te willen; iets dat van geene geringe aangelegenheid in het hekelen is (84). Van dezen aart is het volgende van j. e. rousseau:
Huifiiers, qu'on fajfe filencel
Dit, en tenant audience ,
Ln
($2) Uts. Epigr. 73.
(83) Uts. Epigramma 77.
(£4) RsmmddeSt. Mard, Reftexions fur le fmnet.
V 4



gi* VERHANDELING OVER HET
Un prefident de Baugê: C'ejl un bruit d têie fendre, JVous avons déja jugé Dix caufes, fans les entendre.
Men kan hier nog bijvoegen de volgende:
Sufannens keuschheit wird von allen hoch gepriefen.
Das junge Weib> das ieder ar tig fandt
That beyden Greifen wiederjiand,
Und hat fich keinem hold erwiefen.
Ich lobe t was wir von ihr lefen t
Doch raumen alle Kenner ein,
Das wunder wilrde grojjer /ein,
Wen beyde Buhler jung gewefen. (85)
Vous dont le cosur ejl tant humain,
Tant fecourable d l'indigence,
Ayez pitié de ma fouffrance,
Dijait un pauvre d Maximin:
Vous qui toujours dans les Eglifes. .
Maraud! lui report il, faites votre chemin t
Sans dire aux pajfans des fottifes.
POES. HELVET,
(85) Foetifele Werken 77>. 1, S, 0$.



HEKELDICHT. 313
Nos Enfans, Mejjieurs &? Mesdames , A quinze ans paffent nos fouhaits: Tous nos fils font des hommes faits, Toutes nos files fonts des femmes.
■t gombaud.
huigens heeft 'er in dezen trant verfcheiden gemaakt, bij voorbeeld:
Keinier is met zijn firamme leden , Naar Akens baden toegereeden,
Daar heeft hij geld en zaêi en peerd,
In alle vrolijkheid, verteerd; Ziet wat de wateren vermogen,
Hij is te paard naar ,t bad getoogen, En op zijn voeten weergekeerd.
In êênen dag, zei Hans, was hij van Coln geneden , Opfchaatfen in den Haag; zijn knecht viel in de reden, En zei: in êênen dag? Mijn Heer en, dat is waar, Maar gij moet weeten, 'f was de langfie dag van 't jaar.
Zij liegen, die 't verklaaren
Dat Dirk geen hart en heeft, In allerlei gevaar en,
Gevoelt hij, dat het leeft, En als de Popelblaêren,
Van 't minjie windjen beeft,
V 5 Het



?i4 VERHANDELING OVER HET
Het Puntdicht is in beiden foorten van Hekelpoëzij , zi> wel in het ernflige als het boertige gefchikt, om , of fcherp te treffen , of met eenen fchijnbaaren lach op het gelaat, gevoelig te fpotten,
De volgende van een ernftige foort , zijn na mijne ge» dachten, alleszins gefchikt, om aan het oogmerk van hei; zedenverbeterend Hekeldicht te beandwoorden:
't Geld geld nu meer als de eer, 't goud word als God gefmeekt; Men juicht als Plutus pleit; men dut als Plato /preekt.
DE DEKKER,
Op RufllS
Om dat ik juist als gij van hoofde tot den voeten, Niet in 't fluweel en blink of onbetaalt fatijn,
Hoe? laat gij daarom af, uw ouden vriend te groeten? Mijn kleed is/lecht, 'k beken 't: maar, Puf e, 'tis het mijn.
Dezelve,
Fragst du nach Weisheid, fogeh mr in die PalVdfte der Grof en 5 Dort fmd die Weifen vereint alle — in Marmor und Ertz.
lenz.
f Het is bekend dat de beroemde butler , Dichter van den meer aangehaalden Hudibras, in zijn leven, met de uiterlfe ellende gewordeld heeft, zonder dat zijne verdienden, noch, zijne werken , hem eene beete broods aanbragten, -Een Boekverkooper te Londen, deedt hem echter naa zijnen dood een gedenkteken van marmer oprichten, het welk aanleiding



HEKELDICHT, 3^
leiding gaf tot het vervaardigen van het volgende Puntdicht, (lat tot het erndigde en bijtendde foort behoort:
When Butler, needywretch, was yetalive,
No geiïrous patron would a dinner give:
But Jo{ beholdl whendead, the mouldring dufi
Rewarded with a monumental bu l.
A poets fate in emblem here isfhown:
He afk'dfor bread, and he reciev'd—a ftone. (86)
Dat ook het Puntdicht in het boertige voor een' gevoeliger» fpot, fchoon meer zout dan bitterheid ademde, bedemd is , beöordeele men uit de door ons reeds opgegeevene, welke tot dit foort behooren , bij welke men de volgende vOe-i gen kan:
Laufzu! ein kreuz braver Soldat
Liegt unter diefem fteine; Sein Leben lang erfich verlaffen hat,
Auf Gott r und feine Beine.
WAGNER.
Grojfwillft du, und auch artigfeyn? Marull > war ar tig z'/ï, ijï klein.
LESSING,
Co«-
(86") jonhuson's Leben der Englifchen Dichter 11. Th art. Buthr, «n hume Hiftorie van Grmtbrittanje 8 Deel i>. 423 en 424.



ji5 VERHANDELING OVER HET
Connaijfés vous, mon clur la Plante, XJn komme qui jamais ne mente ?
Cui! Quel elUl? Cejl Falluet.
Par quel miracle ? ll ejl muet.
destouches.
huigens, de dekker, langendijk, en veele van onze, Vaderlandfche Dichters, hebben in deze foort van hekelende Puntdichten uitgemunt; meer van dezelve op te noemen, zoude, als voor mijn oogmerk onnoodig, hier overtollig weezen ; het zij genoeg, wanneer de door mij opgegeeven voorbeelden, genoegzaam zijn, om aan te toonen, dat niet alleen het Puntdicht eene gefchikte form van Gedicht is om op een korte naïve , en daar door naauwlijks merkbaare wijze , maar ook zo wel boenig als ernftig te hekelen.
Het is echter hier de plaats, om den aankomenden Hekeldichter te waarfchouwen voor eene kunstgreep, waarmede onze oude Vaderlandfche Dichteren veel op hadden , ik bedoele de woord- en naamfpeelingen ; deze toch vcrraaden meer wan- dan goeden fmaak; en de grootde eer welke men zich van het gebruiken dezer kunstgreepen belooven kan, is niet anders, dan de magere lof der moeilijkheid.
Tot de Sanjre , zegt van alphen , behoort een bijzondere hiim, eene bijzondere ntiging van genie en een eigen toon (87).
Het
(87) Tfieorie der Schoons Kunfien en Wtetenfchapfen, 1 Deel ïiidsu 220.



HEKELDICHT. 517
Het vereischte van eene bijzondere neiging van genie en een sigen toon, behoort voorzeeker tot alle foorten van Hekel, dichten; maar dat een Hekeldichter een'bijzonderen luim behoort te bezitten , te weeten zodanige , waaruit de luimige fchrijfwijze ontftaat , fta ik in 't algemeen niet toe; en de reden is hiervan zeer natuurlijk: volgends de tot hiertoe onbepaalde denkbeelden, welke wij van den luim in de fchriften hebben, is dezelve niet anders, dan eene voortelling van onvoegelijke handelingen , in hunne natuurlijke gedaante, welke den Leezer doen lagchen(83); hieruit volgt dus van zelve, dat in het ernftig Hekeldicht altbands geen luimige fchrijfwijs heerfchen kan; en dat de aanmerking van van alp hen op geen foort van Hekeldicht, dan op het boertige toepaslijk zijn kan, zonder nog aan te merken , dat eene luimige fchrijfwijze , met betrekking tot een ernftig onderwerp gebezigd, zodanig onderwerp vanzelve boertig zoude doen worden: Luim dus komt nergens minder in te pas dan in het ernftig Hekeldicht.
Het zal niet noodig zijn, wij althands achten het tot ons oogmerk geheel ondienftig, om hier alle de regelen van het boertige en belagchelijke op te geeven; geheel anders zijn de bijzondere vereischten van de boert, dan de algemeene van het Hekeldicht, om nu niet te zeggen dat de vrolijke kunst van zoute boert voort te brengen, zich door geene regelen bepaalen laat.
Zij
<&&> fis alhien aangehaalde plaats, bladz. 178.



Si* VER.HANDELING OVER HET
Zij ondertusfchen welke ook met dit onderwerp gemcerl« zaamcr zouden willen worden , wijze ik naar cicero *
^uinctilianus , lessing en van at.phfn (89).
Ik zal hiermede mijne aanmerkingen over den ftijl van het Hekeldicht befluiten , fchoon wel overtuigd zijnde van niet alles te hebben uitgewerkt en opgegeeven , wat hier over gezegd zoude kunnen worden ; — mijne MM len echter, zo ik hoope, genoegzaam zijn, om hen, welke berekend zijn om immer Hekeldichters te worde i groote feilen en onverfchoonbaare misvattingen te docit wachten; voor het overige zal eene welgeregelde fmaak bij den Dichter zodanige feilen moeten verhoeden , voor het begaan van welke hem anderszins de beste kunstregelen niet bewaar en kunnen : ik eindige met de woorden van den meergenoemden van alphen , fchoon met betrekking tot het grappige en belagchelijke gebezigd: van de gebreken,die
men in dit vak begaan kan, zal ik niet veel zeggen; -
hij , die genoegzaame talenten leeft, behoeft bijna geen waar* fcl.ouwing; en, die ze niet leeft, zal feilen, hoe zeer men hem waarfchouwt, of hij zal ons dingen leveren die zo regelmaatig zijn, dat ze niemand leezen kan (90).
(89) De p'aatfen van cicero zijn de Orator. Lib. 2. C. 58 en 59. £? ad diverfos Lib. 7. Epijl. 32. Lib. 1. de Off. Cap. 29. van quinctn lianus Jnjl. Orat. Lib. 6. Cap. 3. van lessing Abhandlung über dat Epigramme.
(50) Aangehaalde plaats 1 Deels bladz. 220.
VIJFDE



H E K É L D I C II T. 313 V IJ F D E HOOFDSTUK*
Over de Zidelijke vereischten van het Hekeldichti
JL ot hiertoe hebben wij alleen gefprooken van zodanige regelen en wetten welke de Dichter van het Hekeldicht hebbe in het oog te houden , zal hij aan de voorfchriften der Kunst voldoen: hiermede houden wij onzen taak echter geenszins voor afgehandeld!
Wij voor ons begrijpen, dat, zoo ooit het Hekeldicht zijnen weldaadigen invloed op alle zaaken en handelingen der menfchen zal verfpreiden , of de bedrijven der laatden, door het befpotten hunner gebreken en zwakheeden, en het erndig doorhaalen der ondeugden , tot de bedemde einden zal doen zamen werken , met één woord, dat, zoo ooit de Hekeldichter aan de maatfchappij waarlijk dienstig worden zal, 'er dan voorzecker meer noodig is, dan eene op zich zelve geheel nuttelooze opvolging der kunstwetten, door aristoteles of horatius vastgedeld. —
De Dichtkunst toch op zich zelve, hoe fchoon en beminlijk, verliest alle heure waarde, wanneer zij met verachting van de pligten eener zuivere Zedekunde , alleen de Wetten der Kuast betracht, zonder voor de Maatfchappij eenige de
minde



$2o VERHANDELING OVER HET
minde nuttige toepasiing te verkrijgen. Zij is eerder halve of verbasterde dichtkunst; de echte is de dochter der wijsheid, die nooit haare moeder befchaamt.
En het is het Hekeldicht, een foort van gedicht aan 't welke de menschheid meer dan aan eenig ander den meesten dank verfchuldigd is (91), welke deszelfs beoeffenaaren, hoe kunstrijk ook in zich zelve , voor het algemeen van geen het minde nut doet zijn, wanneer zij, met verwaarloozing van de altoos heilige wetten der Zeden , de enge, maar ook ledige, kringen, uit welken zij hunnen naasten met verachting befchouwen , met geen fchaduw van maatfchappelijk nut vervullen.
Het is in alle foorten van Poezij , maar nergens minder dan in het Hekeldicht, waar in de Dichter zijne betrekking als mensch , zijne Zeedelijke betrekking , in den ruimden zin , van deze uitdrukking gebezigd , in het oog houden moet; om daar door zodanige uiterdens te vermijden, welke zijne fchriften van allen nuttigen invloed berooven,ja dezelven uit den rang der Zedenverbeterende, in die van de Zedenbedervende plaatfen zouden.
De Zedekunde ondertusfchen eischt van den Hekeldichter, dat hij eene goede keuze doe omtrent de onderwerpen,
welke
(gij Licet niulierum nerbalibus undis £p Caufidici cedant, nee Gram' matici mutiant, Rhetor taceat, clamorem Pr «co compefcal, ftla ejl Satira, ijux moi'im imponit furentibus, Fabius Plan. Fulgentius Lib. 1,



HEKELDICHT. 3*1
welke hij aantast ; dat hij zich voor alles wat perfoonlijk is wachte; en dat hij zelve deugdzaam zij.
Uit de bepaaling welke wij, van het Hekeldicht, hier voor gegeeven hebben, blijkt het, dat de ondeugden , gebreken en zwakheden der menfchen , de onderwerpen van het Hekeldicht zijn; dan, deze algemeene uitdrukkingen verdienen nader te worden bepaald : want met het aantasten van alle ondeugden , alle gebreken en zwakheden der menfchen , zoude het Hekeldicht het Zedelijke goede niet altoos bevorderen.
Grove ondeugden, om welke voor te komen de ftrengheid der Wetten waakt, en welke niet dan zeer zeldzaam , en door overgegeeven booswichten worden gepleegd , moeten nimmer de onderwerpen van het Hekeldicht uitmaaken ; het hoofdoogmerk van het zelve blijft toch immer de verbetering der Zeden , en wie toch is in ftaat, om verharde misdaadigers, door ftrengen ernst van hunne fnoodheden afkeerig te maaken? De Hekeldichter kan echter leeven in eenen tijd waarin eene zorgelooze beftuuring van het recht en eene losbandige verwaarloozing van de heilige bevelen der wetten, der ondeugd in de handen werkt; in zodanigen tijd,in zulke omftandigheden, en anders niet, grijpen de verontwaardigde Dichters, na het voorbeeld van eenen juvenalis en pertms , den fcherpen geesfel van ftrengen ernst, om hunne Landgenooten te hekelen! En zoo al zijne edelmoedigepoo^ingen om booswichten van hunne wandaaden af te trekken, moogen mislukken, zullen echter de zwarte verwen, waar tt v mede
II. deel. a



32* VERHANDELING OVER HET
inedehij de ondeugden aftekent, ligt in ftaat zijn, om den nog overgeblecven deugdzaamen, voor het pleegen van zulke wandaaden te hoeden, of zijne dwaasheden reeds in heure geboorte , (om mij van de kunstige uitdrukking van voung te bedienen) dood te lagchen; dit laatfte gelukte zelf een' voltaire , fchoon noch cm zijn hart, noch om zijne denkwijze te prijzen, wanneer hij zo veel ftaatkundige als burgerlijkevooröordeelen, met eenen lagenenden mond, wist te verdrijven.
Ondeugden, die dus niet onder het bereik der Wetten wal. len, en de gebreken cu zwakheden der menfchen, behooren dus in het algemeen onder het gebied -van den Hekeldichter , dan deze zoude tevens de Zedigheid en de menselijkheid kwetfen, wilde hij alle de ondeugden, gebreken en /.wakheden zijner natuurgenooten befchimpen.
De pen van den Hekeldichter moet, bij voorbeeld, geene ruenfchelijke zwakheden aantasten , welke de kuischheid ml, dat met den duier der zedigheid bedekt worden; eetronics, de anders waarhjk vernuftige petronius, heeft, welke fchoone en nuttige dingen in zijn Satiricon gevonden .worden , de losbandige Zeden van zijnen leeftijd , wel krachtig en üerlijk, maar tevens te fchaamteloos befchreem : martialis heeft zich veel, en ook horatius nu en lift*, We* aan fchuldig gemaakt (92), Hekeldichten , zoda*
nige
@i) Béöuïfcs bij vooibeeld in Lib. r. Sat. z.



HEKELDICHT. 3*3
riige onderwerpen behandelende , werken de ondeugden , welke zij fchijnen te willen verbannen , geredelijk in de hand; en de Hekeldichter kan, zonder dezen, zijn vernuft cn fterkte zeer wel aan den dag leggen (93).
Niet alleen moet de Hekeldichter het bedraffen dezer zwakheden regtdreeks vermijden , maar zich ook wachten van zodanige omfchrijvingen of dubbelzinnigheden te gebruiken , welke tot het verwekken van aandootlijke denkbeelden aanleiding zouden geeven kunnen: Obfcoenitas zegt quinctilianus (94) «o» <T verbis tantum abejfe debet , fed etiam d Jïgnificat'wne.
De boertige Hekeldichter zij ook bedacht om geene gebreken des Lighaams, die nimmer voorwerpen van fchaamta zijn kunnen , tot onderwerpen van zijne fpotternij te maaken ; en hoe zeer cicero (95) dit in zekeren opzichte fchijnt te veroorlooven , zal de menschlijkheid zulks altijd afkeuren , en liever met eene medelijdende traan, dan met een vernederenden lach , zodanige voorwerpen ontmoeten ; «Juinctilianus dacht hier mede zo over, wanneer hij zeide : adverfus miferos inhumanus efi jocus (96). En de braave
'youn0
(93) Prttjlet (orator) idem ingenuitatem &f roborem funm, verborwn turpitudine & rerum obfeoenitate vitmda. cicbro de Orator Lib. %, Cap. 59- conf. scaliger Poët- Lib. 3. Cap. 97.
(9+) tnft. orator. Lib. 6. £? scaliger ifff.
(95) De Orator. Lib, 2. Cap. 59. . (96) loc. all.



VERHANDELING OVER HET
young drukt zich in zijn' brief aan pope hier over , niet: deze naadruklijke woorden uit: ,, Schilders en Geneesheeren v mogen het Lighaamsgeflel naauwkeurig onderzoeken , het ver,, jïand en de Zeden , moeten voor Schrijvers den mensch ui(.
maaken; zijne gebreken, ten dezen opzichte, alleenlijk moeten „ zij heftraffen. Hij, die den Perjoon doorhaalt , bepleit te,, vens zijne onfchuld. Mijn eng beperkt Hekelfchrift kan zich „ niet tot de gejlalten van Codrus uitjlrekken. —— — Laat ,, hij zwart of blank, rijzig of kort, mager of vet, morfig ,, of zindelijk weezen , hierin kan ik voor mij geen onder wei p „ vinden. Zou dit geestigheid lieeten ? wijd gedwaald ; let is „ noch deugd, noch welleevenheid, noch geest, noch verftand."
Voor het overige moet de Hekeldichter zich vooral wachten , om in zijne boertige Hukken , zijne fpotternij niet al te zeer den losfen teugel te vieren , veel minder dezelve zodanig verkeerdelijk aan te wenden , dat, of het verfiand , of het hart 'er door benadeeld worde. Veele Hekeldichters of Schrijvers, (ik beroepe mij op een' lucia-
nus , petronius , aretino , liscow Cll voltaire , 0111
geene meerdere te noemen,) hebben hier door het gevoel van zedelijkheid dikwijls gekwetst: nimmer moet hetlagchen, ten kosten der braafheid of van het verdand worden gekocht ; en die onderwerpen welke noch te groot een haat of verachting, noch te groot een medelijden waardig zijn , zijn de gefchiktde voor de fpotternij (97).
Daar
(97) QuiKCTiUANUs hjl. Orat. Lib. 6. C. 3. ciceeo de Otat. Lib. 1.



HEKELDICHT. 325
Daar de Hekeldichter niet dan Hgte ondeugden, gebreken en zwakheden aantasten moet, volgt het van zelve , dat hij zich voor het doorhaalen der Perfoonen wachten moet, — de edele zucht tot zedenverbctering uit menfchenliefde gebooren , fluit van zelve alle kwaadaartigheid uit , en deze laatde ondeugd vieren die Hekeldichters bot , welke , in plaatfe van de gebreken der perfoonen , de laatflen zeiven aantasten: hoe verachtelijk wordt hierom niet in onze oogen de kwaadaartige Mufe van aristophanes. Indien het waarfchijnlijk gevoelen van boileau (98) doorgaat, dat de naamen van tegellius , nasidienus , aufidius , luscus , cassius nomentanus, alpinus en anderen, in de Hekeldichten van horatius voorkomende, niet zijn verdicht, is ook horatius hier niet van vrij te fpreeken , en veele He-
kel-
Cap. 59. de Of. Lib. i. Cap. 20. Welke laatst aanhaalde plaats te fchoon is om hier niet geheel te worden ingefchreeven : Duplex cmnino eft jocandi genus mum üUberak, petulaas , ftagitiofum, o^ioe-
num; alterum , eltgans , urbanum , ingeniajum , faceUtm. FacU'S
igitur eft diflinüio ingenui & üliberalis ioci : alter eft, fi tempor e fit, ac remiiïo a.imo libero digaus, alter ne homine auidem .fi rerum tnrpitudm adhibetur , verborum obfmnitas. Ludendi eiiam eft quidam modus "#<■ „endus, ut ne niws omnia profundamus, elatique voluptate m aliquam turritudinem delabamw.
(98) Discours fur la Sa'.ire: men vergelijke hier vooral mede de aantekeningen van lambinus op horat.us , alwaar men telkens geleerdelijk zal vinden aangewezen , welke de perzoonen f^eest^a, door horatius in zijne Satieren genoemd.
X3



§i6 VERHANDELING OVER HET
keldichters van laateren tijd , en ook de zo zeer geroemde boileau, hebben zich hier aan fchuldig gemaakt.
Ondertusfchen is het natuurlijk dat zodanige perfooneele Hekeldichten , aan de zijde van hem dien zij verbeteren moeten geen nut, en, met betrekking tot den Hekeldichter zeiven, niet dan verachting en onëere aanbrengen ; perfoneele Hekelfchriften maaken niet, dan voor eenen tijd, opgang ; de tijdgenooten van hunne Dichters verllinden za met een laag vermaak , cn de naakomelingichap verltaat ze niet, ten zij dezelve als die van boileau door veelvuldige aantekeningen zijn verduidelijkt (99). Geesfel de gebrek n (zegt young in zijnen brief aan pope) maar fpaar de perjbo. nen. Het is domheid zo geestig te zijn als gij weezen kunt. Het Hekelfchrift te fsl doorgezet zijnde , fpringt, gelijk een te fierk gelaaden vuurroer, tot zijnen maaier terug, en de doodlijke fplintcrs vliegen rondom uwen eigen roem.
Of dechte Schrijvers en Dichters onder het bereik van het Hekeldicht vallen, is eene vraag welke mij voorkomt, dat , hoe zeer het na mijn oordeel eenen Hekeldichter viij da om, in het algemeen dwaasheden en belachlijke gebreken, onrijpefehrijfzugt of rijmelarij, die onder meer zoge-
Cj>S>) Zij, welke over de waarde van Perfoneele Hekeldichten, tn over het berispen van Handen meer willen Ieez:n , wijze ik Jiaar rabkner, in ïijne Verhandeling nver het misbruik van Let Hekel. KfÜ , welke hier geheel verdient geleeaen te worden.



HEKELDICHT, ga?
genoemde Dichters of Schrijvers , geleerden of halfgeleerden van zijnen tijd gemeen zijn, te mogen gispen, echter met een volmondig neen te kunnen worden beandwoord; eensdeels om de draksgenoemde reden, welke wij tegen de perfoneelen Hekelfchriften hebben aangevoerd; ander* deels, om dat volgends mijn begrip, geen Hekeldichter, zich tot een' Criticus van de werken van vernuft en fmaak verhellen moet. boileau (ioo) zegt , dat het recht om Schrijvers en Dichters te hekelen, een oud recht is, onder alle Hekelfchrijvers , cn in alle Eeuwen tot eene gewoonte geworden; en hij beroept zich, om dit te bewijzen, op zijne voorgangeren , lucilius , horatius , persIus en ju-, venalis ; dan ik twijffel , (zoo het ooit geoorloofd is aan. het gezach van dezen kunstrichter te twij delen,) of voorbeelden alleen in daat zijn, om iets van dezen aart, goed te keuren, wanneer 'ervoor het overige genoeg blijken van het tegendeel zijn.
Buiten de door mij aangevoerde redenen is 'er nog eene welke mij toefchijnt in dezen alles af te kunnen doen , 'te weeten : dat het kort bedek van het Hekeldicht en de aart van het Hekeldicht zelve , geenszins toelaaten eene genoegzaame volledige critiek , van het werk dat men wil berispen , zo men al de Perfoon van den Schrijver vermijden wil: niemand toch zal de fcherpe trekken door boileau
op
(ioo) Dijcows fur la Satire,
X4



3*8 VERHANDELING OVER HET
op tasso, Qüinaüt en chapelain verfpild , voor volledige en gezonde beoordelingen houden: het is bekend dat chapelain een Verfenmaaker was , welke in fpijt van apollo door het Franfche hof tot een gelaurierd Dichter was verheven; maar ftondt het boileau vrij tasso en ouinaut te berispen , op eene wijze , zo als hij gedaan heeft (101) ?
Het laatfte maar ook voornaamfte Zedelijke vereischte van het Hekeldicht, is, dat deszelfs Schrijvers deugdzaam zijn moeten , ik kan mij van geene betere uitdrukkingen bedienen als van die, welke rabener gebruikt heeft , om een' rechtfchapen Hekeldichter af te fchetfen: ,, Hij, (zegt „ hij) die zich den naam van Hekelfchrijver wil waardig maa„ ken , moet een eerlijk hart in zijnen boezem hebben ; Hij „ moet de deugd , die hij anderen wil leertn betrachten zelf „ voor den eigen grondjlag van het waare geluk houden. Zijn „ ziel moet geheel met den eerbied, dien men aan den Godsdienst „ verfchuldigd is, vervuld zijn. Naa den Godsdienst moet de „ troon der Vorflen , en het aanzien der Overheid hem heilig „ zijn. Den Godsdienst en het wettelijk gezag te beledigen, „ is voor hem eene afgrijsfelijke gedachte. Hij bemint zijn" me„ deburger oprecht. Handelt hij onredenlijk, hij houdt echter „ niet op hem te beminnen , doch heeft een' affchuw van zijne „ gebreken. Hij zal de ondeugden befiraffen, zonder hem open-
„ lijk
(ici) Zie mede fuith's Brievsn 2 Deel Mrfz. 72. net. 2 geheel.



HEKELDICH T. &9
lijk aan befchimping bloot te Jlellen, die ondeugend is, maar „ nochthands deugdzaam worden kan. Hij moet een edel verge„ noegen in zich gevoelen, wanneer hij ontdekt, dat zijn ern•>* flig fehertfen een' goed Burger voor het Vaderland behouden „ heeft , of één ander genoodzaakt, zijn befpottelijk of uitfpoo„ rig gedrag te verbeteren. Hij moet de waereld en het gant„fche menschlijk hart, maar boven alles zich zeiven, zeer wel „ kennen. Hij moet liefderijk zijn wanneer hij bitter is. Hij
moet met eene ernstige voorzorge dat gene naauwkeurig over„ weegen, 't welk hij met fchertfende woorden bekleeden wil. „ In één woord, hij most een rechtfehapen man zijn." (tos)
Hoe groot wordt niet de waarde van het Hekeldicht ; en hoe edel het beroep van den Hekeldichter, wanneer de laatfte aan alle deze vereischten beaudwoord. Vereischten, gevorderd door een' Man , welke een Hekelfchrijver geweest is, zo als hij vorderde dat anderen waren (103); — dan, en anders niet zal het Hekeldicht ftrekken kunnen tot verbetering van Menfchen en Zeden I
Hiermede , mijne Beoordeelaars ! boude ik de vraag : wat zijn de vereischten van het Hekeldicht ? beandwoord : ik
OHdcr-
Cf02) Zie zijne Verhandeling over het misbruik van het Hekelfchrift. Opmerkelijk zijn hier ook de woorden van cicero : ni'Jl ejl, quod minus ferendwn fit, quan ratimem ab alter0 vit» reposcere eum, qui non poffit futz reddere. divin. in II. Cacilium , Cap. 9.
(103) Volgends het getuigenis van wekss , in zijn Nachricht vvifeincm Leben und Schriften.
X 5



3jo VERHANDELING OVER HET HEKELDICHT.
onderfchrijve deze Verhandeling voornamelijk met toepas-, fingop mij zelve, met deze woorden:
Hoe nempe exigitur ab homine ut profit hominibus, ft feri potejlmultis; fi minus, paucis; fiminus ,proximis; fi minus. Bi.
SE NE CA.



OPHELDERING
VAN HET
IJ - GODINNENTIMMER,
VOORKOMENDE IN DEN IJ - JlrCOTll VAN
J. ANTONIDES van der GOES.
bl. 70 vs. 20 — bL 71 vs. 4.
_ (onthaal:
J k dankte eerbiedig hem (den flroomherout) voor zijn beleeft Maar wenschte, eer ik bezagh de prachtige IJhofzaal, Den ftaat te weten, en de naamen der Mevrouwen, Om haar mijn dankbaarheit gevoeghelijk t'ontvouwen. Ik zalze, fprak hij, u optellen, luister maar: Glaasogeüjn, de min van eedlen Dompelaar, Die, fchoon hij mag met recht op hooger Hamhuis bogen, De kroon van zijn gedacht vereert aan haar fchoone oogen. De forsfe Bronling was zijn' Stamheer, groot van maght. , Zij is van Grondenier en Klaartje voortgebracht. Vrouw JVatertreedJler lang in Duikers echt verbonden, De fchoone Watergond door Havenplaag gefchondcn: Oprechte Lobbrig en Blazyne, 's minnaars fmart, Schoon Zwemmer deze volgt, en geene Waterkan. Maar Zwanelyn bemint haar' Sneivoet om zijn gaven, Vergeefs: want Havenij ligt hem in 't hart begraven. • Befnede Zoetemond, nu vierig jaar op jaar Omhelst, maar noit getrouwt aan trotfcheu Zoutenaar; Met Golveling, ten hoof van Visdman opontboden, Om cfecht te duiten in de Bruilofstvreugd der Goden. Kilzoekfter boven al trotfeert het hofgezin, Nu Otverroof zoo fel genoopt wort van haar min. Strantin is veel te fier voor ouden Dijkbeklimmer; Vermoeit van 't jaagen. Dit is 't IJ-godinmntimmer.
Oh-



53^ OPHELDERING VAN HET"
Onlangs , in deze vergadering fpreekende over deze verferj in welken antonides , het IJ-Godinnentimmer, of'de hofjof* fers van den IJgod, bij naame opnoemt; fcheenen deze naamen ons vreemd, en bij nadere overdenking bekroop mij de lust, om , daar ik toch de beurt der verhandeling op mij genoomen had, het eenen ander dezer pasfage, en het geen mij weder daarbij en daardoor in het hoofd kwam , uwe befcheiden aandacht mede te declcn.
De eerde is Glaasoogelijn; oogelijn is eene verkleining van oog, en dus oogjen, dus heeft hooft.
Zelf 't Zonnetje wenscht u wel beier te moê En werpt u een lieffelijk ooghelijn toe.
Overdragtig gebruikt men het ook voor iets dierbaars, zos als bij poot.
Ik heb uw deugd, mijn oogelijn
Wierook geuren ■
In mijn minnend hart gebrant.
Dit daat gelijk met de allcenfpraak van abraham, daar hij zijn' zoon izaük noemt:
o appel van mijn oog • ——
Zo ook wordt het gebezigd voor iets edels, voor een punt waar op onze werkzaamheden doelen ; voor ecu noorddar:
Zo blijft uw heldenfchilderij
Het oogelijn der Poëzij ,
De noordftar om ons voor te lichten.
Hier echter betekent het oogjen - Glaasoogjm. - leider-oogjen , en antonides had evenveel recht, om Glaasoogjen te fchrijven, als hooft: valkenoogje zit en loerde.
Glaasoogelijn komt hier voor, als de minnarcsfe van dompelaar en 'wel den edelen. Dompelaar zou hier kunnen betekenen, de Zwaan, welke gaarne hals cn borst in het hekier rivierwater dompelt: (de regel:
Schoon hij mag, met recht op hooger Stamhuis boogen.
Zon



IJ- GODIN N ENTIMMER. 333
Zou dit bevestigen, daar de Zwaan voor een Koninglijken vo<*el bekend ftaat, en glaasooo]en werdt dus eene rivier nimf; dan, weldra vervalt dit, wanneer wij kezen, dat de forsfc bronling, den Stamheer was van den edelen dompelaar. , welke op hooger Stamhuis kan boogen. Ik waag bet, hier dit dompelaar afteleiden van Dampen, waafemen, rooken. Zoo deze onderftelling waar is , zoude het, bij overdra.^t, op den regen kunnen toegepast worden , en dus niets anders betekenen, dan dat de regen uit de bronnen opgetrokken, zich gaarne vereenigt met de heldere beekjens, wanneer dezelve van het land afftroomt, en dus wordt klaaroogjen eene beeknimf, gebooren van grondeniercii jaartje ; met andere woorden: de beek ontftaat daar, waar het klaar e water uit den grond opwelt, en groeit aan, door het water , dat overal van het land en de heuvels zich in de beeken Hort.
Op glaasoogjen volgt Vrouw watertreedster , lan* in duikers ecltt verbonden. Ik moet bekennen, dat ik hier weêr verlegen ben; watertreedster geeft eene beweging op, of over het water te kennen; dit is zeeker. Zij is eene dame, die op het water treedt en in den echt vereenigd is met een' Heer, die een duiker is, die in het water duikt. — Ik vorm, in mijne verlegenheid deze gisfing. — Wij weeten , dat het watergevogelte gaarne tusfchen het kroos en de waterplompen, of kruikenbladen inzwemt, om daar in te duikelen en voedfel te zoeken , deze plompen, dit kroos en foortgelijke waterplanten, drijven op de oppervlakte des waters, en zoo deze gisfing 'er door kan , zoude de mening des dichters zijn:
De nimf der waterplanten, waaronder het watergevogelte zich vermengt.
Nu volgt de fchoone watergond , die als eene tweede lucretïa , en wel door havenplaag gefchónden is: — de terminatia, gond of gund betekent favor • gunste; dus is cuni-gund hetzelfde , als coning-gund , favor Regis , gunst des Konings, of eigenlijk de favorite zijner Majefteit, zo als hunne Majefteitcn zeer dikwijls Favoriien hebben. — Men zoude hier dus kunnen kezen:
De waterfavoriet, door Havenplaag gefchónden.
Zij verbeeldt hier, dunkt mij, die inhammen, welke het water niet naalaat te vormen, ot overdragtig, welke het watergaarne vormt, of waar het dezelve ontmoet, inftrpomt
zoo



334 OPHELDERING VAN HET
zoo dit waar is , dan wordt havenplaac dat wezen, hetd^.1bafgejr.1.i,eden en moddermolens wordt upgewcikt, naanrfijk de flijk en modder als ook het zand , of alles, wat de inhammen te ondiep, en dus onbruikbaar maakt, voor een haven. '
Na watergond volgen twee andere Dames: lobberio et? blazijne : de eerlre is eene oud Ilollandfche naam, welke mui in de oude klugten ontmoet, waar men dikwijls lobbekig en bibberig voor oude moeien of Tantes, zo als men nu zegt, vindt; doch hier is het een jonge juffer, die een minnaar heeft, te weeten zwemmer ; erwijl^ azi/nÏ & Xff' 1SiVa'^ MÜn Heer ™******T. WanneerVij m?r . °°r h«'laatfte moete» verklaaren; is blazijne me anderewoorden, eene fris/che koelte, die het Wamhart flh7™- of op welks geblaas een hartftroomend water EXrfl^dan wordt lobberio een zagt ruitend windjen, e, Sit lï dC ZtClieden Hechts een bruint!
jen op het water maakt , en hetwelk het water tot zwemmen gefchikt doet zijn. Ik worde in dit gevoelen verS, door de betekenis van het woord Lobberen, waar van lo bb f IZmus 1S ~~ dUS V0NDELS ^erijnnng der tknc]u ^
ik> naauwlijks aangekomen,
J ree nader , deek den teen in 't water en terftofld Aan t lobbren tot de knien —
Urederode, in Griane.
Op, bobben uit den grond , ghij gladde meereminnca; i\u lobbert, baackert uw beflijmt cn gübbrig lijf;
ik heb ergens, waar weet ik niet, geleezen
Hij lobde daar in 't nat.
men zie hi/ydkcopers , Proeve-van Taaien Dlchtk. nieuwfe uitgave, D. II, 130. ieS,
^Wfi" volSt zwaanelijn of Zwaan* tjen, deze nimf, of liofjöffer, komt hier voor, ais verliefd op sneevoet, doch deze liefde is vergeefsch, wiil Mm, lieer sneevoet tet in het binneude op havenii verliefd is want, zegt de Dichter, Havenij legt (voor ligt) hem in 'than
bs-



Ij-GOD INNEN TIMMER. 335
fe&raoven. Wijl leggen en liggen gelijk ftaat met zetten en
fitten , doch dit in 't voorbijgaan.
' Zwaanelitn doet ons fpoedig, cn met meer recht dan zoo even, op de Zwaan denken — maar wie is dan snelvoet? zou dit ook een Jhelftroomend water zijn? zoo ja, dan zoude men hier om eene rivier moeten denken; dit fchijnt nog te meer zo te zijn, wijl antonides , buiten dit woord, geen een rivierachtigen naam heeft; en deze onderdelling aangenomen zijnde, zoude het dus zijn, dat de Zwaannijmf zeer veel houdt van den riviergod, doch te vergeefs , deze bhjtt om haar niet dil daan, maar rukt voord, en dort zich uit ju of vereenigt zich met het water des zee-boezems cn zeehavens , en dus wordt haveny dan eene havenmaagd — men vermenge echter haveny niet met watergond •wijl deze laatfte , volgends mijne verklaaring, alleen eene inham-nimf is, of een inham verbeeldt, welke door .pi.t ot Zandplaat te zeer gefchónden is, om voor een haven tc dienen. • c
Nu verfchijnt, bij de rij af, Mademoifelle zoetemond ot zoetjen , even als roozemond en roosje, welke jaar op jaar, naamlijk in den herfst, als de wind van den zeekant komt, vinnig omhelst, maar nooit getrouwd is, door trotfchen zoutenaar. Was de dichter overal zo klaar geweest, men zou het kluwen, nu een warrelkloen, gemaklijker hebben kunnen afhaspelen. De trotfche zoutenaar, het ftoute zeewater, door de aaajaars winden aangeftuwd , overItroomt het land, en droomt in en vermengt zich met het zoete water, of zoetemond; doch keert weldra te rug in zijnen boezem, en zoetemond , heure brakheid verliezende , wordt weder die zij voorheen was, zoetwater naamelijk.
Gölveung, die tenhove van (of door) vischman ontboden was, om in, of geduurende de bruiloftsvreugd der Goden, den echt te fluiten, bedoelt hier zeeker het golvend nat, dat het heir der visfehen in heuren fchoot omvangt.
Kilzoekstei'v verfchijnt hier, als eene flere meid, welken met zeer veel air's op het hofgezin neder ziet, wijl zij heuren minnaar oeverroof in liefde tot haar ontvlamd heeft. — oeverroof fchijnt hier de tegengeftelde van havenplaag. Men weet wat Schorren zijn, te weeten het half onder, half boven water ftaand land, dat tegen den oever aanfpoelt, en dus de oevers onbruikbaar maakt en vernietigt; dit buitendijks land, deze Scliorren, beoogd de dichter door oeverroof. Dan door het water, bij den ge«voonen of buitengewoonen vloed, telkens overftroomd worden-



336 OPH. VAN HET IJ-GODINi\ENTIMMER.
dende, vormt het terug blijvend water, in de laagfte plaat* fen , Killen of ondiepe waterplasfen en kiezöekster is dus, de ondiepe waterplas-nimf.
Eindelijk komen wij aan het laatfte paar, naamlijk, aan de fiere straimtin, welke maar geheel niet luisteren wil naar den ouden dijkbekliiumer, een Heer, die vermoeid van het jaagen is, en dus zo als men zegt , vrij wat veld heeft afgeloopen.
OijKBEKLimmer is hier het aanklotfend water , dat de dijken beklimt, of tegen den dijk op, en fomtijds overdenzelven heendroomt, ja zelfs den dijk wel eens geweld aan doet en van een fcheurt; voor dezen is strantin , de s trantnimph of het Strand, veel te fier; zij wijkt voor het aangolvend zeewater niet , zo als de dijk wel eens doen moet, maar biedt moedigen tegendand; en dit, Mijne Heereu 1 is het IJ'godinnen- Timmer!
M. N.