159
C. 66






AANSPRAAK
BY DE VIERING VAN HET
NATIONALE FEEST*
GEDAAN IN
*
GRONINGEN
DEN 19 DECEMBER t799' DOOK
Jé B O 5 M A Ni
Te GRONINGEN, by A. S. H Ö I t S E M A.
MDCCXCIX.






AAN DE
MUNICIPALITEIT
DER STAD
GRONINGEN
WORDT DEZE
AANSPRAAK,
op derzelver verzoek
UITGESPROKEN en UITGEGEVEN j
met verschuldigden eerbied
OPGEDRAGEN
door haren
medeburger
J. B O S M A N.-






Geëerde Hoorders! Waarde Landgenoten I
D
eze dag, die, zo ras de Zon, in dezen uchtenftond over ons lieve Vaderland haar vrolyk lrcht verfpreidde, u reeds op het plegtigfte werd aangekondigd ; deze dag, van welks plegtigheid zo vele tekenen voor on» oog en oor tot getuigen ftrekken; deze dag, die volgens den wil van de Ver< tegenwoordigers van het Bataaffche Volk aan het Vaderland door ene flatelyke A 3 af-



t % 3
afkondiging openlyk werd toegewyd; deze dag is ook door dien zelfden wil gefchjkt tot ene algemene vrolykheidj tot ene betamelyke vreugde; tot ene vreugde, welke den ed'len Batavier, den echten beminnaar van zyn Vaderland volkomen waardig zy ; ene vreugde , < welke hare juiste palen kent, en van welke al wat buitenfporig is, verre moet vcrwyderd zyh; 'ene vreugde, welke dè. rechten en de plichten van den mensch eerbiedigt, en zich verhéft boven alle' yèW&er&i drift-en, welke met de ware grootmoedigheid, vooral in enen tyd van zfeg'èpraal , èn algemene blydfchap re-, gclrecht- ftrydig zyn; ene vreugde nog' eé'ns, welke niet moet ftrekken, om het f- ""lende vuur van tweedracht in ons Vaderland op te wekken , maar' veel'
eer



[ 3 3
eer, om het zelve te verdoven, ja,-:wre, het mooglyk, zo .geheel uitteblusfchen, dat er eenmaal ene volkpmene vereniging van gemoederen geboren werd.; ene vreugde ,::_eindelyk, - door welke wy onze dankbre gevoelens, voor .de redding van ons Vaderland,, aan , ,eeq . hoger er* onzichtbaar Wezen, het welk de lotgevallen der Volken ftuurt en regelt,, blymoedig opdragen en ^openleggen. Om \£ j myne Landgenoten, tot .zulk cnq vreiigde op te wekken .zal deze myne aan-, fpraak zyn ingericht. Gy alle kent deribangen nood-, in welken- zich ons Va» derland, nog kort geleden, bevond; Gy weet . alle., hoe het naburig Engeland zyne Krygers.,; gefterkt door Noordfche hulpbenden, naar ons Vaderland deed overvoeren, dezelve post deQÓ. vatten A 4 op



£ 4 j
Óp ' die ftranden, welke voorheên, om derzelver branding, van den zeekant voor ongenaakbaar gehouden werden;- en hoe onze geringe Krygsmacht, in den beginne aan dat-gedeelte van ons Vaderland ter verdediging toegefchikt, niet fn ftaat was, niet tegenftaande hare dappere pogingen,' dien eerftèn, dien geweldigen, dien' ftoutmoedigen aanval af* tekereni Op deze wyze werd de vreeslyke oorlogsstander op onzen Bataaffchen grond geplant, de oorlogskreet op denzelven aangeheven , en de woede en ftet geweld, aan het oorlog zo onaffbhèidlyk verbonden, deden zich wel dra op dien ftillen grond , op welken iii meer dan twee eeuwen die geesfel defr Vólken, het rampzalige oorlog, niet dan l>y naam, niet dan by overlevering bekend



[ 5 ]
kend was, op de deerniswaardigfte wyzc gevoelen. Wy hebben niet van noden, alle die geruchten, door den enen geloofd, door den anderen wederfproken, op te halen; om het afgryfelyke in onze tekening door dezelve te vermeerderen; het geen wy alle weten, heef$ verfchriklyks genoeg in zich, om ons den nood, in welken zich ons Vaderr land, en inzonderheid dat gedeelte van het zelve, daar het oorlog woedde, bevonden heeft , voor den geest te brengen. Het oorlog toch heeft alles in zich, wat voor 'de menschlykheid yslyk en ontzettend is, Vertwyfeling, verwarring, verbaasdheid, fchrik en vrees gaan voor het zelve henen; de verwoesting en het verderf, plundering en roof, geweld en moord zyn de onzalige gezel A 5 lin-



C t 1
linnen, welke het met zich voert; een land, waar op de „landman te voren in ftilheid zyne'fchoven bond, nu bezaaid met lyken; een grond, te voren niet dan door den daauw en regen [ des hemels bevogtigd, nu doorweekt van kostelyk menfchenbloed; verwoeste en van vee en vruchten ontblote velden; de fchoonfte 'landen in enen woesten waterplas misvormd ; in brand geftokene vlekken en dorpen; ontvluchtte woningen; beroofde huisgezinhen ; zuchtende ouders ; wenende kinders; ver* latene weduwen'; 'jammerende wezen; treurende vrienden; aan hunne - wonden lydende ongelukkigen; gebrek aan al het benodigde; deerniswaardige armoede zyn de beklaaglyke gevolgen , welke het rampzalige oorlog achter laat. Het welk
al-



r 7 3
alles ene verdubbelde kracht verkrygt, wanneer de kryg met afwisfelende kansfen gedreven wordt, zo dat men in ene gedurige vrees, fchrik en benauwdheid zy; den dood en de verwoesting elk ogenblik Voor de ogen heeft; en het geen een vorig aanval nog verfchoond mogt hebben, door enen volgenden geheel vernield en verflonden wordt. En .was dit dan ook, myne waardfte' Landgenoten, het treurig lot, in het welk ons lieve Vaderland móest delen; heeft het zelve ons, zo ik' van allen vertrouwe, door menfchlykheid en vaderlandliefde gedreven, zo menig een ftilfe • zucht van hartelyke deelneming'; zo menig een heten traan van ontferming en medelyden afgeperst'! zouden wy dan" op dezen dag niet blyde i zyn, op dezen dag, op welken wy de plegtige verze-
ke-



C 8 3,
kering ontfangen, dat onheil is door de eensgezindheid en de ftandvaftigheid van de Vertegenwoordigers van ons volk ge» lukkig afgekeerd! Dat oorlog heeft onzen Vaderlandfchen bodem verlaten! de moed, de dapperheid, het beleid van die Vaderlandfche Helden, en van hunne ftrydbre manfchappen, die, alle gevaren tarten* de, den dood kloekmoedig te gemoete tredende, hunne trouw aan hunnen eed en aan het Vaderland op zulk ene treffende wyze verzegeld hebben; en aan welke, voor zo veel wy de eer van der* zeiver tegenwoordigheid genieten, ik gaar* ne uit uw aller naam, den wel verdien* den lof toe zwajen , of welker asch, voor zo vele zy op het bed van eer voor het Vaderland gefneuveld zyn , openlyk wilde zegenen; indien ik daar in door de



t 9 3
plegtigheid Van een volgend uur niet bepaald en verhinderd wierde; de moed dan, de dapperheid, het beleid van die Vaderlandfche Helden, van hunne' ftrydbre manfchappen, van die burgeren, die door hunnen bereidwilligen optocht getoond hebben, wat zy voor het Vaderland over hadden, gerugfteund en geholpen , door de dappere legerbenden der moedige Franfchen, hebben die vermetele pogingen van den Brit, en zyne gehuurde benden, met hoe gelukkige voortekenen ook begonnen, geheel doen mislukken ; zyn indringend geweld niet alleen geftuit ; maar hem ook genoodzaakt, om, volgens zyne eigene bekentenis geheel afgemat, en door gebrek aan het beno digde in de uiterfte engte gebracht, een verdrag aan te bieden, een verdrag te onder-



C 10 3
dertekenen, het welk den roem van onze Helden zo zeer verhoogd, de eer van ons Vaderland gered; en hem, met fchande overladen, op de vernederendfte wys, naar .zyn land heeft doen wederkeren! Zouden wy dan op dezen dag met elkandren niet vrolyk zyn, en ons gezament. lyk verheugen over de gelukkige uitkomst, van welke wy op denzelven plegtig gedachtenis vieren moeten.
En is dit reeds zo, wanneer wy de Zaak befc'houwen, zo als dezelve is uitgêvaHefit hoe veel hoger zal dan orze vreugde ryzen, hoe veel betn.amlyker dezelve zyn; indien wy Hechts onbevooroordeeld indenken, welke de onvermy-
de-



ft m ]
delyke en rampfpoedige gevolgen hadden moeten zyn voor ons gantfche Vaderland , indien het overgellelde had plaats gehad; de Vaderlandfche grond aan het overmeesterend geweld voet voor voet betwist ; bezwykende plaatfen en Heden tegen hetzelve, zo veel mooglyk, verdedigd; ingelatene ftromen tegen hetzelve als een bolwerk aangevoerd zouden het gehele Land tot het toneel des oorlogs gemaakt; hetzelve aan alle de rampen , welke nu een klein gedeelte van hetzelve reeds zo aanmerklyk geteisterd hebben, onderworpen ; en het gefteld hebben tot ene verfchriklyke ver] woestmg. Vestigen wy flechfi het oog op het naburige Duitschland, op het weleer dartelende Itahen , op het voorheen zo gelukkige Zwitferland, en wy zullen
het



het befluit ras kunnen opmaken i wat eï van ons dierbaar Vaderland, op die wyZe, zoude geworden zyn. En Hellen wy al eens, dat ons Land op de zachtfte wy* ze j zonder veel tegenkanting ware over» heerd geworden; wat dan nog? zouden onze Franfche Bondgenoten ^ wier Staatkundig belang zo zeer medebrengt, ons Gemenebest aan het hunne te verbinden ^ zouden deze dit alles met onverfchillige ogen hebben aangezien? heeft de fpoe* dige toefchikking van talryke Legerbenden, zo ras hunne eigene omftandigheden dit maar enigfints gedoogden, niet het tegendeel in dit zelfde geval ten duidlykften,.,bewezen? zouden zy niet alles hebberf in het werk gefield, om den over* heerden grond wederom aan hunnen vyand te ontwringen? En wie is in ftaat te
be-



t 13 )
berekenen, welke de rampzalig g-vol* gen van het een en ander voor ons, doof Eo vele wisfeiingen, door zo vele föïxakf ken zo jammerlyk gefolterd Vaderland i zouden geweest zyn? — Geluk dan, j 1 nog eens geluk9 myne waardite Landgenoten, die nevelen, die donkere wolken zyn althands verdwenen! De zon van gj§* . luk, over Nederland opgegaan, heeft deZelve verdreven en opgeklaard! Gene ' vreemde legerbe nden , wier komst op deze wyze zulke akelige tonelen, zulke treurige uitzichten aan onzen geest verJ toonde 6 bedekken meer onzen Bataaffchën , grond ! Ons Vaderland integendeel geniét ■ reeds verfcheidene voordelen, rnisfcbieiï -.meer dan wy weten,- of openlyk bekend 3 zy.i, welke de gevolgen, zyn van deze uitkomst, en:van dat verdrag, het vvelk, B ZO



C H ]
zo gunftig voor ons Vaderland, door de Opperhoofden der wederzydfche Legers ■getekend, en door ene naaukeurige uitvoering reeds daadlyk. bekrachtigd is! — .Zouden wy dan , myne waardfte Mede-
-burgers, eikanderen met deze gezegende uitkomst niet blymoedig geluk wenfchen ? Zouden wy dezen dag met elkandéren niet aan ene betamelyke vreugde, welke God nog menfchen beledigt, van goeder harte toewyen? En delende in de algemene Volksvreugde deze onze blydfchap niet o
• penlyk aan den dag leggen ? Zouden wy elkanderen niet verblyden met die ftille
. hoop , met dat ftrelend vooruitzicht, dat welligt in dit gefloten verdrag, in deze gunstige uitkomst, de kiem ligt opgefloten, welke zich reeds langzaam fchynt te ontwikkelen, en aan het vermoeide en
zuch-



C 15 ]
zuchtende Europe, aan ons dierbaar Va I derland, enen vrede in het verfchiet doet -Zien, naar welken alles, wat warsch is van zo veel vergoten menfchenbloed, en van zo vele oorlogsrampen , welke het menschdom, maar al te lang, gedrukt hebben, met een hygend verlangen uitziet! zonder welken het ons Vaderland ook nimmer kan welgaan; de zenuwen van onze welvaart nimmer hare vorige kracht en fterkte verkrygen kunnen; en de bronnen nimmer kunnen geopend worden, uit welke Neerlands voorfpoed, op welken alle de wenfchen van ware beminnaars yan hun Vaderland moeten uitlopen | alleen kan voortvloejen. De welvaart toch van het lieve Vaderland, moet ons: boven alles dierbaar zyn! Dan zal dezel; ve, myne Medeburgers, immer plaats heb* B 2 ben.



C w ]
ben, dan moet er zo wel 'van binnen1, wviïi buiten, vrede zyn. 1 "Mó^tdan een ieder Ingezeten in ons Vaderland tot dië -noodzakelyko en gewensehtê vereniging -me 'ewerken^- en alle daartoe rmnne byrondere belangen, hunne onderscheidene denkwyze,. hunne zo zeer uit elkander lopende neipu»gen en inzichten, bercidwiHg oo het'altaar' van hét .Vaderland neder<Icggen? Dan was' er I4y de-'grond v\n hoop, nVt Nederland"', by ënén -gc'ukki•gen en algemenen- vrede', wederom tót zynen vorigen' bbei 'en grootheid Zóu*'é opklimmen ! EWdfcwy, in dit gewensehtê-' tfó&j d{ft-:izagt" genoegen { die: (WIS rust, die"%de 'Welvaart 'Wederom frriiS ÜA 'ien'-.gcKKeten-zoitvteff-, • welké' aan de merïf'h^yk^fardei-fle-.'in^;aan <te-bu?j»eri JyAc ïïiüat^hapfy 'hare rechte waarde 0
ven.



C 17 ]
ven! Mogten wy ons met dat ftrelende-% vooruitzicht vlayen! .Mogten wy daar van: de beghüels op dezen ;dag befpeuren dan, ja dan!. zoude. onze blydfchap op. denzelven volkomen zyn. — Komt, ver. blyden wy ons dan niet elianderen, enmaken wy van onze vreugde 'een begin! Maar zulk een begin, het welk aan het Bataaffche Volk pas:; aan het Bataaffche Volk, het welk in zyne Staatsregeling een albefturend Opperwezen openlyk eerbiedigt, en de erkentenis van hetzelve" aan alle zyne burgers , ter verfterking valide banden der maatfehappy, ten duurden aanbeveelt. Welke erkentenis ons derhalven ook ten fterkften aanfpoort, om aan het zelve niet alleen onzen eerbied , 1 onze verering , onze gehoorzaamheid ; maar ook, wanneer het ons met zyne wcldaB 3 de n



[ i8 ]
den begunstigt, onze hartlyke dankbaarheid toe te brengen! Dit te doen betaamt aan elk wezen, het welk met reden begaafd, in Haat is om van de weldaden, welke het geniet, tot derzeïver eerste oorzaak op te klimmen! Dit gemeenfchaplyk te doen betaamt aan een volk, het welk zich gemeenfchaplyk verblydt! Dit bereidwillig en hartelyk te doen betaamt aan het Bataaffche Volk, het welk tot ene betamelyke vreugde op dezen dag word opgewekt; en in dit uur ter verheeJyking van dat Onzichtbaar Wezen , aan het welk het dezen blyden dag verfchuldjgd is, plegtig wordt opgeroepen! — Welaan , verenigen wy ons dan met eikanderen ! Volgt my met uwe gedachten, terwyl ik de inwendige gevoelens van uw hart , door openlyke dankzegging , zal trachten uittedrukken. —— Ver»



C 19 ]
Verèringwaardig Oppenvezen ! Die de Wyze en Magtige Regeerder zyt van het geheelal! Aan wiens onbepaald albefluur alles in deze wereld onderworpen is! Op wiens wenk zo vele hemellichten hunnen gezetten loop volvoeren, en onze aarde zo geregeld die omwentelingen volbrengt, welke uwe wysheid aan dezelve heeft voorgefchreven! Die, fchoon gy u, als een onzichtbaar wezen, voor den zinneb/ken mensch verborgen houdt, echter uwe Grootheid en Majefteit voor deszelfs redelyken geest, met zo veel Schitterenden luister, ten toon fpreidt, dat de heB 4 me-



[ 20 {
pelen uwen lof vermelden, en uwe heerlykheid door het uitlpanfel verkondigd wordt! Dat de opgetogene mensch verwonderd moet uitroepen : Hoe groot zyn uwe werken, ö Heer! gy hebt die alle met wysheid gemaakt, het aardryk is vol van uwe goederen! In U eerbiedigt het Bataaffche Volk, het welk thands in uwe tegenwoordigheid plegtig vergaderd is , in u eerbiedigt het den Magtigen Beftuurder van de lotgevallen der volken , wiens aanbidlyke voorzienigheid, langs onderfcheidene wegen, het ene volk verhoogt j het andere vernedert; het ene volk met milde zegeningen, het andere bezoekt met de zwaarste rampen; het ene met den zagten vrede, bet andere met het onifettende .oorlog; het ene volk en land door dat oorlog geheel ter verwoesting overgeeft ,
aan



I 21 ]
san een ander onder het zelve ene bly-r de uitkomst fchenkt. Van deze erken-, tenis geheel doordrongen heft het Bataaffche Volk op dezen blyden dag eendankbaar oog naar boven' Vermeldt op •denzelven openlyk uwen lof! En legt zyne erkentelyke gevoelens, als ene hoogst-; betaamlyke offerande, voor Uw alwetend oog, en in Uwe tegenwoordigheid, op het altaar der dankbaarheid plegtig neder ! In U, die van vroege tyden af de gunstige Befchikker waart van Neerland» lot, die het zelve als uit het niet tot ene verbazende hoogte hebt opgevoerd ;die het zo menigmaal uit de grootfte rampen, uit de moeilykfte gevaren hebt uitgered, in U eerbiedigt wederom het Bar taaffche Volk den Redder van zyn Vaderland uit den jongden nood! Aan u wydt B 5 het



T 22 J
het blymoedig dit dankbaar uur? Van ü en van Uw weldadig beftuur moet zyne vreugde op dezen dag enen aanvang nemen; Gy waart het, deze is de erkentenis van het Bataaffche Volk, Gy waart het, die aan de geduchte rampen, in welke zich ons Vaderland, door het oorlog, zag ingewikkeld, paal en perk fteldet; en aan het indringend geweld , de kracht van uw bevel deed ondervinden : tot hier toe en niet verder! Gy waart het, die 's volks Vertegenwoordigers met die fland^ vastigheid en eensgezindheid; onze dappere Krygslieden met dien moed, met dat beleid , met die trouw bezieldet , aan welke wy de behoudenis en de redding van ons Vaderland te danken hebben i Gy, die overal regeert, gy waart het, die in andere flreken van ons Werelddeel aan
den



C *3 ]
den kryg zulk ene wending gaaft, dat talryke legerbenden ons van onze Bond-» genote ter hulpe konden worden toege-fchikt, door welke vereende macht Gy den reeds doorgedrongen vyand tot zyne vorige legerplaats deed wederkeren ! Gy, die over den wind gebiedt, en over den vloed en zyne golven "gezeten zyt! Gy waart het , op wiens bevel de verbolgenheid der Zee onze kusten ongenaakbaar maakte, waar door den onverzochten vreemdeling de toevoer , dien hy verwachtede , of ten dele werd belet, of geheel werd afgefneden ; en hy, in de grootfte verlegenheid gebracht, Hechts op zyne eigene behoudenis bedacht moest zyn! En het is U bekend, wat er onder uw- befluur tot die gelukkige uitkomst al meer heeft moeten medewerken! Gy
waart



[ H )
waart het, eindelyk, die onze dappero Krygslieden tot hunne vorige bezettingen j onze Medeburgers tot hunne haardkcên en altaren als Overwinnaars hebt doen wederkeren ! Gy zyt het dus, die zo vele drukkende rampen, zo vele dreigende gevaren van ons vaderland afgekeerd, en ons reeds aanvangelyk zo vele voordelen , welke van deze uitkomst de gelukkige gevolgen zyn, hebt doen ondervin • den, waar voor wy uwen nooit volprezen naam alleen den lof en de ere geven ! Wildet Gy nu dat bly vooruitzicht op volksgeluk, welvaart en grootheid , het welk het Bataaffche Volk door deze uwe gunftige befchikking heeft opgevat , niet verydelen; maar in dadelykheid veranderen j Wildet Gy alle de befluitcn en pogingen van de Vertegenwoordigers.
van



t 2S ]
van hetzelve aan het heil en den btoei vaa ons Vaderland dienstbaar inteken ! Wildet Gyalla, die ónze welvaart nydigzyaj •beteugelen; en onze Krygslieden en B ar'gevs altyd bezielen met dien zelfden geest van dapperheid en trouw, om, onder uw gelelde tót heil van het vaderland uitga» togen, met uwe hulp altyd overwinnend weer te. keren! Wildet Gy, die de Qq£ des vredes zyt, uit ons vaderland , hetwelk door eendracht groot geworden is, eenmaal alle twist en tweedracht verbannen, en da zo noodzakelyke eensgezindheid aan hetzelve weder geven ! Ja ! Wildet Gy eens ov ?ral net vergieten van zo veel edel menfchen bloed doen ophouden; en het door het oorlog zo zeer gefchokt Ëiirope , ons zo zeer geteiflerd Vaderland verblyden door enen fpoedigen en gewenfehten vrede!
dan



f *6 ]
3Dan zöude het blyken, dat Gy aan het
offer oer dankbaarheid, het welk wy U in dit uur hebben toegebracht, een welgevallen genomen; dat Gy op de vreugsde van dezen dag met een gunflig oog had neergezien! Dan zouden wy eerlang, -rret een geheel verruimd gemoed, onze plegtige dankzegging , onze openbare Vreugde wederom aan U toewyen. Amen.