DE MAN
IN ZYNE UITERSTE
NATUURKRACHTEN;
O F,
DE VROUWENVRIEND
VAN S M A A Ks
BEHELZENDE DE ALLER WONDER» LYKSTE GEBEURTENISSEN DIE IMMER OP
HET TOONEEL DER LIEFDE
ZYN VOORGEVALLEN.
lil HOLLAND,
MDCCX Cl,
r






DE MAN
IN ZYNE UITERSTE
NATUURKRACHTEN;
O F,
DE VROUWENVRIEND
VAN SMAAK.
(Green gering voorwerp is het voor den wysgeerigen befchouwer, te zien hoe zonderling de Natuur in haere bedeelingen is; dikwyls is zy, zo 't fchynt,te mild,dikwyls te karig; intusïchen heeft een wysgeer altoos zo veel vermogen, dat hy zich naar de uitfpraek der reden kan fchikken^ Hier van hebben alle eeuwen gedenk'! waerdige voorbeelden uitgelevert.' Onder die der tegenwoordige eeuw mag met recht worden opgetelt de Heer van B***} een Man, door natuur en kunft zoo befchaeft, dat hy in deugt niemant zyner tydgenooten behoefde te wyken.
A Hy



co
Hy was op een Dorp inde Provincie Holland gebooren, en van een aanzienelyk geflacht.
Zyne Kintsheit was ongemeen Hv had eelien natuurlyken afkeer van alle ipeUen, waer mede de jongens gewoon zyn zich te vermaeken; en daerentegen een zonderlinge liefde tot zulke kunften en weetenfchappen, als zyne opvoeding en jaeren vereifchten. üy deeze hoedanigheden bezat hv eenen vluggen geeft en onvermoeide vlyt om alles na te fpooren; dingen, die hem wei haeft tot verhevener bezigheden bequaem maekten.
Den ouderdom van veertien jaeren bereikt hebbende, begon hy al eenigen luft tot de Letteroefening te krvcen en daer van dagelyks te ipreekem JMteis behangt my meer (was zyn gewoon zeggen) dan de geleertheit. De Latynfche en Griekfche taelen te keren, was een werk, dat hy met hulp van zynen Vader, een Man van 0ngemeene geleer theit, in vier jaeren gelukkiglyk volbragr. Hier door hem de weg tot het Heilig-



C 3 )
ligdora van Minerva gebaent, ver* trok hy uit zyne geboorteplaets naer de Hooge Scboole van Leiden, toen by uitneementheit vermaert door fchrandere Mannen. In deeze Stad vondc hy alles, wat hy, om Wysheit te verkrygen, dienfh'g oordeelde ; waer door zyne begeerte toe de Letteren van dag tot dag grooter wierdt.
Hy was van zynen Vader tot den Heiligen dienft gefchikt, en moeft ( zoude hy gehoorzaemen ) zich daer* toe bequaem maeken. Hy had zich derhalve, vooral in de Godtgeleertheit, te oeffenen: en wilde hy dat mee een gewenfehte vrucht doen, hy moeft eerft die dingen verftaen, welker kennis daer toe vereifcht wierdt.
Maer hier begon de Fortuin (gelyk zy gewoon is den edelmoedigen te doen) hem den voet al dwars te zetten. Men had hem geraeden een begin te maeken met het leeren der Hebreeuwfche Tael en Geeftkunde. Hy nu noch niet weetende, dat toe het recht begrip der Geeftkunde de kennis der Meet- en Redekunft verA 2 on-



(4)
©nderftelt wierdt, vondt zich doof dien raed jammerlyk misleidt. Want eenen geruimen tyt zich in de Geeftkunde geoefent hebbende, bevondt hy weinig of niet daer in gevordert te zyn , en derhalve veel tyt en moeite vergeefs verfpilt re hebben.
Dit ( fchoon 't hem jammerde ) verwekte echter in hem geen neerflagtigheit , maer daerentegen een brandende begeerte, om 't geen hy zoo qualyk begonnen had , op een betere wyze te hervatten. Hy was ondertufïchen onderricht van de goede fchikking, die men in 't beoefenen van Kunften en Wetenfchappen houden moeft. Na dat hy dan eerft de Meet- en Redekunft wel geleert hadp begon hy zich wederom in de Geeftkunde te oefenen-, en wel met z iq een gevolg, dat hyin weinig tytsdaer in doorfleepen was.
De verhevene denkbeelden, door die geduurige oefening in hem verwekt, hadden zynen geeft zoodanig ingenoomen, dat hy zelden acht floeg op dingen, waer van men dagelyks gewoon is te fpreeken; 't geen ook
de



( 5 )
de oorzaek was, dat men hem altoos flil en diep in gedagten vondt; zoo dat het dikwyls gebeurde, dat hy, uit een gezelfchap komende, niet wift, wat daer verhandelt was. Kortom hy was op de rede zoo verflingert, dat hy geen fmaek kon krygen in zulke Weetenfchappen, die op 't gezag van anderen fleunen : en hier van daen was het, dat hy 't beoefenen der Godtgeleertheit met weinig ernft, en als een bywerk behandelde.
Hy begon zich op de Zedekunde toe te leggen ; waer door hy een naerftig Befchouwer en een geffcreng Zedemeefter wierdt. Onder de quaede gewoontens waren 'er geen, die hem meer mishaegden , dan het Quaetfpreeken en Vleijen. „ Een Ouaet„ fpreeker (zeide hy) geeft aen de befte „ deugden den mem van de vuilfle on„ deugden : manlyke Godtvrucht noemt „ hy godtloosheit; mildadiglnït, verquis5» ting i en fpaerzaemheit , gierigheit: „ en zoo bekladt hy alle deugden met den
naem van zonde in overdaet van die „ deugden. Een Vleijer ix>eèt daerente„ gen de ondeugden, ja zelfs de grootfte A 3 „ fcbelM-



( O* )
fchelmflukken met fchoon/chynende nat' „ men te verbloemen: roof en mourt hebde HaefK van Oorlogsdeugt; „ gierigheit en vuilgtwin, biet hy fpaer„ zaemheit; en de godtloosheit zelve zegt „ hy manlyke Godtvrucht te zyn ■ en dus „ geeft hy aen de zonde in overdaet den „ e'gen fiaem van die deugt, waer van zy „ een overdaet is. Met nu aen de dingen „ zulke verkeerde noemen te geeven, zoo t, maeken de Quaedfpreeker en Fleijer,
dat minbedrevenen , de dingen zoda>, nig meenende te zyn, als de naem te „ kennen geeft , de deugt , te onrecht „ met den gryns van ondeugt bedekt, „ ontvluchten,- en daerentegen de on„ deugt, 'zoo onbetaemelyk met de ver„ fierzelen der deugt opgepronkt, naloo„ pen: zoo dat de (Juaetfpreeker en Hei„ jer twee l'eften zyn in eenen Burger„ Jtaet, wiens ganjche behoudenis in een
vroome Burgery gelegen is, die, 't on„ derjcbeit tujfcben deugt en ondeugt niet „ kennende, onmogelyk vroom of deugt,, zaem zveezen kan.
'c Verval in de goede Zeden fchreef hy voornaemelyk toe aen 't quaet gedrag veeier Geeftelyken en andere
Per-



(7 )
Perfoonen van gezag, die 't gemeen gewoon is na te volgen; waerom hy in de volgende Vaerzen zich dus liet hooren:
't Gemeene Folk, dat, zoo afkeerig van de reden ,
Geen Godt noch Godsdienfi kent, noch Burgerlijke Zeden,
Veracht de waere deugt, en keurt alleenlyk goet,
Al wat de Priefler of zyn Opperheer maer doet.
En zoo gaet het: 't Volk laet zich liever door Voorbeelden , dan door de Rede leiden: en daerom is 't,over een misdaet beftraft wordende , ook gewoon, tot verfchooning zich te beroepen op geefteiyke en andere aanzienelyke Perfoonen, die aan dezelve misdaat fchuldig zyn.
Zoo verre was de Heer van B * * *. door Zedekundige Waerneemingen gekomen, dat hy den geheelen Godtsdienft van 't Volk maer hielde voor enkele fchynheiligheic,beftaende voor *e grootfte gedeelte in een nabootA 4 zing



(s)
zing van uiterlyke Kerkplichten e.a Godtvruchtige gebaerdens, Hy kon niets in 'c Volk befpeuren , dat naer eenen wezentlyken Godsdienfl; geleek. „ Zal iemant (zeide hy) naer „ waerbeit gezegt worden Godt te die„ nen, hy moet nootwendig doen, 'tgeen 3, Godt bevolen heeft, alleen om dat hy '* „ bevolen heeft; en daer in volharden, „ zonder op eige belang of'voordeel eenig „ acht te Jlaen : zoo dat al zyn doe-n en „ heten, niet uit een lujt en begeerte ») tot eige geluk, maer uit enkele vcrplich„ tmg en gehoorzaemheit voortkomen 3, moet. Lette ik 'nu op het Volk, ik „ vinde niemant, die enkel en alleen uit kracht van de gehoorzaemheit, die men „ aen de Goddelyke geboden fchuldig is, 3, iets doet, dat Godt geboden heeft '• „ want ik zie, dat zelfs zulke, die' s, Godtsdicnfiig genoemt worden , veeltyts „ nalaetig zyn in te doen, dat van Godt 3, zoo duidelyk bevolen is: 't welk niet zou konnen zyn, indien zy in al hun 3, doen en heten niets anders beoogden, „ dan Godts geboden te gehoorzaemen, en n zoo in der daet Godtsdicnfiig te leeven. „ By voorteelt; Titius ziende, dat het



(9)
s, Meviiis uitermaeten ml gaet, betoont „ hem alle tekenen van vrient/chap; ver„ zoekt en onthaelt hem met alle beleeft* „ heit te zynen huize; en pry/t hem, „ waer hy mag, wegens zyne goede hoe* „ danigheden : maer zoo ras verneemt ' Titius niet, dat het met de zieken van " Mevius begint flecht te ftaen, of hy \, verlaet hem; en om zynen handel by 't „ Volk een glimp van billykheit te gee* „ ven , zegt hy, 't hem leet te zyn niet *' veel goets van Mevius te hooren , en £ daerom zyn gezelfchap te moeten my* , den. Wie ziet bier nu niet duidelyk , " dat Titius in den beginne, alleen om " eige belang of voordeel, aen Mevius " alle die liefdadigheden beweezen heeft ? " want had hy 't gedaen (gelyk zyn , plicht was) alleen om Godts Wet tege" hoorzaemen, hyzou, niet tegenftaende " het ongeluk van Mevius , daer in ' tot den einde toe hebben moeten volhar" den; om dat die Wet, wegens baere " onveranderlykheit, altoos het zelve eifcbti " daer het eige belang nu eens dit, en „ dan wederom het tegendeel vordert. Di$ ,\ alles overdenkende, vinde ik my einde" m evertuigt, van nooit myns wetens " 3 Ai „ «•



( 10 )
„ iemant onder 't Volk gevonden te heh~ „ ben, dien men met recht Godtsdienft^ „ zou konnen noemen. De duiftere en amovertuigende kennis van Godt en alle andere geeftelyke dingen hielde hy voor de eenigfte oorzaek van die «echte gefleltheit van den Godcsdienfl; want hy ftelde vaft, dat het Volk , een recht begrip van Godts Weezen , cn derhalve ook van zVn aemveezen en alomtegenwoordi*hek hebbende, onmogelyk zoo nalaetjV konde zyn in hem te dienen: en hierom oordeelde hy, dat alle onderwvs in den Godtsdienft vruchteloos was zoo lang men Godts Weezen niet ten klaerfte voorgeftelt, en zoo zyn nootzaekelyk aen weezen en alomtegenS!had.°P a]J™^ft s Uit deaenmerkingen, die hy over t voorval in den Godtsdienft en goede Zeden had, ontflont in hem een ongemeene afkeer van alle ondeQffden, en een lult om met meerder ermede Heilige Schrift te onderzoeken ; t welk hy, als een getrouw navolger van zyne Hoogleeraer, met afleg.
ging



(II)
ging van alle vooroordeelen deer;. In 't beoefenen van eenige Kunft of Weetenfchap iets op menfchelyk gezag voor waer of valfch aen te neemen, bieldt hy voor een dwaesheit, waer toe men nootzaekelyk vervallen moeft, wanneer men in 't onderzoeken der Heilige Schrift de Taelen niet wel verftont, waer in zy oorfpronkelyk gefchreeven was: en hierom oordeelde hy, dat men , de gronden der Hebreeuwfche en Griekfche Taelen wel gelegt hebbende, ook de Zeden en Gewoontens der oude Hebreen en Grieken moeft leeren kennen , om zoo een volkomene kennis dier Taelen te verkrygen : want naer zyn zeggen, kon men geen klaer begrip van eenige Tael hebben, zonder de Zeden en Gewoontens der geener te weeten, die haer als hunne Moedertael gefprooken hadden, of nocrWpraeken. Hy zag, dat alle Kunften en Weetenfchappen, hoe zeer ook in den eerflen opflag van den anderen verfchillende, zulk een gemeenfchap met malkanderen hadden , dat men de eene zonder de andere onmogelyk in
zoo



( Ï3)
zoo een vomaektheit bezitten kon, als wanneer dat men ook in alle de overige eenigzins ervaeren was. Hy wilde derhalve , dat men , behalve de Kunft of Weetenfchap, die !men te beoefenen had , ook alle andere Kunften en Weetenfchappen min of meer onderzogt, om zoo zyn oogmerk dies te beter te bereiken. Men wierdt ook naer zyn zeggen door zulk een onderzoek bequaem gemaekt,om al wat men verhandelde, met eigentlyke woorden en fpreekwyzen uit te drukken.
Niets achtte de Heer van B***. tot het verkrygen van een uitmuntende Godtgeleertheit dienftig , dat hy niec terftont in 't werk ftelde. Met een woort, daer was geen Kunft of Weetenfchap , hoe ook genaemt, die hy niet onderzogt zoo ras hy maer bemerkte , datze hem in 't onderzoeken der Heilige Schrift eenig licht konde byzetten. Niets viel hem daer in te moeijelyk , noch om te bearbeiden, noch om te begrypen ; want zyn aengeboore zucht tot geleertheit en zyn doordringend verftant maekten hem
in



( 13 )
in beide die opzichten alles gemakkelyk. Die int onderzoeken van een Kunft of Weetenfcbap den arbeit, daer toe verei/cht, vreesden, konden nooit ( zeide hy ) tot een weczentlyke geleertbeit geraeken, dewyl zy gewoon waeren de zaeken nooit in haer binnenfie, maer altoos in haere oppervlakte te befchouwen, en als ten ruuwfte te overloopen, om zoo in eenen korten tyt den eertytel van Hoogleer aer, den toevalligen Loon der Geleerden, met weinig moeite te verkrygen. Hier van daen (vervolgde hy) zoo veelen, die, fchoon onervaren in alles, nochtans onder dien blooten eertytel, by 't Folk voor Luiden van Geleertbeit doorgingen. Alle Spel was by hem in verachting, en (zoo hy zeide) verre beneden de waerdigheit van een verstandig Man. Buiten de Letter-oefening beminde hy ook pnder anderen het Dansfen en Schermen , dingen, die tot een goede opvoeding behooren , en door hunne beweeging de Lichaems krachten vermeeren.
De Heer van 5***. was, by dit al» een groote Liefhebber van de Min» dit bragt hem in deeze volgende buite ü-



( M )
tenfpoorigheit. De Heer van 5*** op een middag ée Klokke omtrent Een Uuren, wandelende over de Breeftraat, ontmoeten hy daer een Meisje, Mietje genaemt, die hem aenfprak, en zeide, met een foort van verwondering : Hoe Myn Heer! hoe koomt gy hier verzeilt, dat had ik niet gedagt U hier te ontmoeten (zy kenden hem om reden zy by eene van zyne nabeltaende gewoont had daer hy wel eens plug te komen) ja, Mietje, antwoorde hy, „ ik leg hier op de Stu„ dien, met voorneemen om iny tot „ den Predikdienfl: bequaem te ma„ ken, welzoo, antwoorde Mietje, „ zeer vrymoedig,al Boertende, daer „ zyt gy immers al te vroolyk toe en „ bemint de Vrouwelyke Kunnen te „ veel, om met 'er tyt een Preeker „ daer tegen te worden." Het geerr de Heer van B***. met eens te lagchen, zonder te antwoorden, liet voorby gaen. Hy nu wel weetende, dat de Eerlykheit van Mietje weinig zeggen wilde, dewyl zy zig , nog geen agtien Jaeren oud zynde, al vry "buiÊenfpoorig gedragen had. Dit Meis-
je



( *5)
je dat nu omtrent twee of drie en twintig Jaeren oud was; en te gelyk 'er nog zeer bevallig uitziende, praeten met hem, en hy met haer zeer gemeenzaem, zy verzogt hem aen het huis daer zy woonde , het geen op een zeer ftille Gragt ftond, by een oude Mevrouw, die zy, met behulp van een Schoonmaakfter, bediende, zy, door dien weg , veel geleegentheit hebbende iemant by haer te kunnen hebben , zonder dat zulks ontdekt wierd, gaf gelegentheit:, dat de Heer van B**~*. haer voorftel inwilligden en befloot te gelyk dien volgende avond de klokke tien uuren by haer te koomen, dat zy dan maar maken zou aen de Deur te zyn , gelyk zy ook trouw nakwam , want de Heer van nog naeuwelyks tien uuren eedaegen, by haer komende, bevond haer bereids wagtende aen de Deur ftaen. Zy ontfing hem met alle teekenen van Liefde, zy bragt de Heer van 5***. dan op haer Kaemer daer het zeer geregelt 'er uitzag, en gaf hem een Pyp met Tabak, als ook een flefch Rynfche Wyn , die zy t'zae-



(lö)
men gebruikte, zy zetten zich intusicnen naeft de Heer van B*** nedef om hem te Liefkoozen, en na alvoorens van yerfchillende omftandigheden gefproken te hebben, be^on W verliefde Mietje van de Min tempre" ken en het vermaek dat zy al van jongs af daer in gefchept had , de deedt van zyne'kant er het een en ander by. Hy omhelsde haer teederlyk , het Minnev^r ontronkte en wierde beide zoo L?ef zoo aerdig ik weet niet hoe ik het 't beft uit zal drukken -. Zy konden met langer hunne driften intoomen maer gingen opeen Ledikant dat daer met ver van daen ftond, daer zv 'e zaemen hunne lullen voldeeden. Naer ditgedaen te hebben, bleeven zy tot drie uuren desnagts by eikanderen na welke tyt de Heer van B*** affchelt nam van zyne geliefde Mietje, en ging na Huis en leme zich ter rufte neder Den volgende dag, naeuwelyks ontwaektzynde, bedagt de Heerlal * . het vermaek 't welk hv met gehad en gevoelt had, w™ door hy zich wederom niet onthouden
kon,



(i?)
kon, van zyne beminnelyke Mietje^ te gaen bezoeken: dit deede hy een geruimen tyt agter den anderen , tot zoo lang dat hy dagt zyn tyt te zyn, om zich van haer te ontdoen, en vreesde dat zyn Ouders het zouden gewaer worden, die hy wel wilt dat 'er ten hoogden over te onvreeden zouden zyn. Hy was toen by haer zoo bekent, (fchoon niet by naem) dat hy geen middel wift zich van haer te ontdoen. Ging toen aen het overpeinzen hoe hy beft een middel uit zoude denken , om op een goede wys van haer af te'koomen. Daer hy zeer ras een middel toe uitvond, Hy ging op een avond naer haer huis toe, daer zy woonde, vroeg om haer te fpreeken, en zeide, myn Lieve Mietje, ik hebbe tot myn leetweezen een Brief ontfangen van myne Ouders, van de volgenden Inhout, die hy haer voorlas.
Waerde ZoonI
Ons is voor eenige daegen gezegt het geeni wy in geenen deelen verwagt had" B dsnf



( 18)
den, namentlyk: dat UEd. zich zoo famillaer aenfteldt met Mietje Z*****., de geweezene Meid van cnze Nigc V. * * *., en dat daer niets anders dan onheilen voor U en Ons van te wagten waer en, en te gelyk U los gedrag in alle zaeken, als: laet thuis homen, in Jlechte huizen kopen enz. het geen ons ganfeb niet aenjlaet, derhalve verzoeke wy dat gy ten eerfte tot ons overkomt , om U van het een en ander te onderhouden, en de waerheid na te Jpooren.
Blyve in die verwagting, na U van Onze ivelftant verzekert te hebben, zyn Wy
U toegenegene Ouders
S. van B***.
De Heer van 5*** hield zich ten uiterften verleegen, met deeze Brief, en zeide geen beter middel te kunnen uitvinden, dan aen zyn Ouders verzoek te voldoen, van zelfs in Perfoon over te komen. Dit vond zyn Mietje Z****; niet alleen goed, maer raede hem dit op het fterkfte aen, dog onder dit beding, dat hy daer
niet



( 19 >
niet moeft blyven, maer na verloop van twee of drie daegen , weer by haer moeft komen, het geen de Heer van #***. haer beloofde te zullen doen. Hy ging, na het een en an•der nog gezegt en van haer teeder affcheid genoomen te hebben, heenen, met voorneemen om 's morgens zyn reis na zyn Ouders voort te zetten. Dog zonder eenige vrees, alzoo hy deeze Brief maer zelfs opgeftelt had , om maer van haer af te komen, en hy enkel tot vermaek eenige daegen naer huis ging, om hem door het buiten Leeven wat te vervroolyken , dewyl hy door deeze omftandigheden, zeer Suf van Geeft geworden was, en daer hy zeer wel in flaegde, te meer dewyl hy een aengenaem gezelfchap aentrof, by welke Lieden waeren die zeer aengenaem redeneerde. Naer ajdaer eenige daegen met vermaek doorgebragt te hebben, dagt het hem tyd te worden, zich wederom na Leyden te begeeven, om aldaer verflag aen zyne- Mietje te geeven, en verder de Zaek, die hy voorgenoomen had, voort te. zetten. Hy ging dan wederB s ' om



( 20 )
om na Leyden. Het was 's avonds ós klokke tien uuren wanneer hy te Leyden aenkwam, hy wandelde terftond na Mietje Z»****., die hem naeuwelyks zag, of zy verheugden zich ui* termaeten over zyne fpoedige terugkomt!. Zyt welkom Myn Heer, zeide zy, nu zie ik dat gy uw woord houd. Ik begon haeft te twyfelen—. Neen—. Myn waerde Mietje ( vervolgde hy ) als ik iets beloof koorn ik het altoos na. Wel (vraegdezy) hoe is het by uw Ouders afgeloopen? Zeer flegt (antwoordede Heer van B***.) zeer flegt (vervolgde zy), hier doet gy my vreezen, dat gy my veriaeten zult, ö! doet my, mag ik' uw bidden, tog een verflag van het voorgevallene ten uwen Vaders huizen , wel aen Mietje (vervolgde de Heer van B***.) „ Ik had ,, naeuwelyks myn voeten in huis ge„ zet of myn Vader fprak my over „ het een en ander aen en beftrafte „ my op eene verregaende wyze: „ ik die geen verfchooning wift in te „ brengen , dan alles te ontkennen, 3, deedt zulks, waer over myn Vader ,s zoo Toornig wierd, dat hy my
s, zei"



( 21 )
zeide, dat ik by hem in huis bly„ ven moeft, en dat hy my niet lan„ ger te Leyden wouw Jaeten, dewyl „ dit op zoo een wys maer myn be„ derf zoude zyn." Ik die daer (zoo als UEd. lichtelyk begrypen kunt) geen genegentheid in had, gaf myn Vader tot antwoord : „ dat ik zulks
wel doen wilde, maer dat ik dan „ nog eerft eens na Leyden zou moe„ ten gaen, om myn goed te pakken „ en nog het een en ander te verrich„ ten, het geen ik na lang praeten „ (door voorfpraek van myn Moeder)
na myn zin éÊ genoegen kreeg,
mits dat ik maeken moeft binnen „ twee of uiterlyk drie daegen weder-
omtezyn": Gymynwaerde Mietje, vervolgde hy, kan zeer lichtelyk begrypen, dat ik my niet lang hier kan ophouden , dewyl myn Vader my zulks zoo fterk bevoolen heeft, daerom ben ik van voorneemens (dewyl ik na huis tog niet wil) om myn goed te pakken, en dan na Parys te gaen woonen. Wel, Myn Heer, daer fchrik ik van , zeide zy, wat zal my nog meer overkoomen — ? De Heer B 3 van



( 22 )
vim 5***. die haer tot bedaeren zogt te brengen, zeide tegens Mietje, wild gy met my meede gaen, ik doe het niet om uw te veriaeten , maer alleen om uit myn Vaders oogen te zyn. Wel, vervolgde Mietje, wat zal uw beftaan dan zyn, dewyl gy uw zonder middelen bevind? Wel, antwoorden da Heer van B***., ik hebbe bereids groote vorderingen in de Taelen gemaekt, zal daeropeene bekwaeme wys onderwyzing in kunnen geeven, en dus op een gemakkelyke wys voor uw en myn de Koft ve^orgen. Diticheen geen voldoenent anrwoord voor Mietje te zyn; zy dagt by haer zeiven, dat heeft geene zeekerheid, 'er zyn meer bekwaeme Lieden die egter maer een fober beftaen hebben , zoo zy geen armoê moeten lyden, dus bedankte Mietje, de Heer van 5***., voor zyne gulle aenbieding. Hy, die het daer niet by konde laeten zitten (fchoon het volkoomen naer zyn begeerte uitviel), fprak tot haer in deezer voegen, wild gy nu niet met my meede gaen, weeft dan zoo goed, wanneer ik jn Parys zal gekoomen zyn, en daer een
be-



( 23 )
beftaen gevonden zal hebben, UEd. als dan fchryven zal,op dat UEd. tot myn overkoomen kunt, dewyl dan hier meede uw gemaekte zwaerigheid uit den weg geruimt is. Dit beloofde Mietje hem, en nam daer volkoomen haer welgevallen in—. Hy ging daer meede van haer af, dewyl het reets één uur in den Nagt geworden was, naer zyn kaemer en vervolgens ter ruft, onder belofte van 'smorgens, voor zyn vertrek, nog affcheid te koomen neemen, het welk hy aennam te doen en ook volbragt.
's Morgens de klokke elf uuren ging de Heer van na zyn Mietje toe,
daer hv voor oogen fchyn een hartelyk affcheid van nam, 't geen zy insgelyks, met een verbleekt aengezigt daer de Traenen op af biggelde, kwam te doen. Hier meede ging de Heer van B***. heen om zyn voorgegeeven Reis, naer Parys, te gaen aenvaerde; dog zyn voorneemen was 'er zoo ver van af, als het Ooften van het Weüen geleegen is. Hy , namentlyk de Heer van £ * * *. hield zich een geruimen tyd veel in huis eri byzonder van die Gragt, daer zyn MietB 4 Je



(24)
je woonden , op datzy hem niet in het oog zoude krygen. Drie weeken na dat hy affcheid van haer genoomen had, fchreef hyde volgende Brief aen haer, en liet die beflellen door een gemeen Kaerel, die hy vertrouwen kon dit flil en naer zyn genoegen te zullen uitvoeren , zoo dat 'er niets van quam uit te lekken.
Parys den 20. July \yj2"
Veel Geliefde Beminde!
Be afwezigheid van UEd. heeft my zeer getroffen, ik hebbe al lang verlangt uw te Jchryvcn, maer hebbe tot nog toe daer geen gele gentheid toe gehad, maer nu in een bejtaen gekoomen zynde, te weeten, op een Comptoir daer ik 1200 Franfcbe Livres 'sjaers, dat is omtrent 600 Guldens Hollandfch voor Loon zal genieten , zoo dat ik denk dat wy het daer by zullen kunnen [tellen, indien wy het 'er na aenlsggen. Dus is myn ver. zoek dat UEd., volgens onze affpraekt zoo fpoedig als doenelyk is, tot my overkomt. Ik zoude UEd. wel koomen afbae«
leni



( 25 )
Jen, maer de volhandigheid op myn Comptoir laettn het my niet toe. Ik twyfel niet, fchoon bet voor uw een meijelyke Reis zyn zal, of UEd, zal zeer wel te regt kunnen koomen, dewyl gy de tranfche Tael voor het grootjie gedeelte magtig zyt.
Ik ben met een vuurige begeerte, van myn oprechte Min , uw wagtende, zet uw Reis tog zoo Jpoedig voort als immers mogelyk is ; wenjche uw inmiddels goeds Reis en gezontheid.
Blyve met veel Liefde
Veel Geliefde Beminde!
UEDJV. Dienaer en Getrouwe Minnaer
S. van Kleinhoven.
P. S. Myn Woonplaats is ten huizen van Monjieur Louis, Tailleur dans la Ruè' St. Jean.
a
Parts.
De Heer van £***. had (dewyl Mietje zyn regte naem niet wift )goed gedagt B 5 ons



( 26 )
dien niet te fchryven , om daer door by haer onbekent te blyven , waerom hy dezelve in S. van Kleinhoven veranderde.
Door deeze zeer wel uitgedagte vinding,kwam de Heer van B***. 0p eene gelukkige wys van zyn Mietje af, alzoo hy eenige daegen daer na vernam , dat zy bereids na Parys vertrokken was; eenige Maenden daerna was hy zeer nieuwsgierig om te moogen weeten waer tog zyn Mietje was, dit was niet uit Liefde om haer weer te hebben, maer alleen hoe zy het daer ftelde, en wat daer haer beftaen was. Schreef een Brief aen een goed Vriend van hem, die te Parys woonden, en haer zeer wel kende, of hy Mietje aldaer niet vernoo-
men had, die hem antwoorde, haer wel gezien te hebben, maer niet wetende wat haer beftaen was, en alzoo dit de begeerten juift van de Heer van B***. was, deede hy daer onderzoek na, en bevond dat zy naer lang aldaer zich in een Logement te hebben opgehouden en alles verteert had, was aen het dienen geraekt, by ordentelyke Burgerlieden. Niet



( 27 >
Niettegenftaende de Heer van S***. nu zoo gelukkig van zyn Mietje was afgekoomen , nam hy egter het voorneemen om zich nooit met een Meisje gemeenzaem te maeken, daer hy gèen Liefde voor had, dan alleen om zyne dierlyke driften den ruimen teugel te bieden. Hy die altoos een groote tegenzin gehad en gevoeld had tegen oneerlyke Vrouwlieden, zoude van doe af aen liever by een Hoer (om het maer eens regt uit te drukken) gegaen hebben, dan een Meisje op dusdaenige wys, als hy Mietje verleid had, te bedriegen.
De Huiswaert van de Heer van £***., het ongeluk gekregen hebbende van zyn Vrouw te verliezen, vondt zich geraeden zyn Nicht voor Huishoudfter aen te neemen. Deeze, noch zeer jong, en daer by, boven haere Geboorte en Opvoeding, met uitmuntende Ziels en Lichaems hoedanigheden begaeft, had niet lang werk om den Heere van B***, van natuure tot de Min genegen , gelyk bereids uit het voorgaande geval blykt, in haer belang over te haelen; 't welk
geen



( 28 )
geen ander was, dan van hem op het tederfte bemint te worden. De gemeenzaeme omgang, die zy ten dien einde met hem gemaekt had, allengskens toeneemende, begonze zoo nu en dan al wat vryer van de Min met hem te fpreeken, en haere genegentheit voor zyn Perfoon aen hem te ontdekken. Dit begon zoo verre te gaen, datzy , zich daerover fchaemende, eindelyk in deeze woorden tegens hem uitbarftte:
„ 't Ls ongelukkig , Myn Heer, „ voor een jong Meisje, wanneerze „ door Liefde gedwongen wordt te „ zeggen, 't geen de eerbaerheit „ haer gebiedt te zwy gen; ik wenfch„ te wel die hertstocht te kunnen in„ toornen. De Liefde daer gy van „ fpreekt, Jdriana, te willen intoo„ men , is (antwoorde de Heer van „ £*** ) een dwaesheid zoo alge„ meen , datze uw ligtelyk vergee„ ven kan worden. De Liefde is, „ gelyk gy wel zegt, een hertstocht; „ en de hertstochten te willen intoo„ men, is zoo veel, als de geheele tp menfchelyke Natuur te willen ver„ zwak-



( 29 )
L 2wakken en bederven: want deit wyl de hertstochten uit de vereeniging van Ziel en Lichaem ont'! ftaen, en dus een voornaem deel „ van den Menfch uitmaeken ; zoo „ kunnen zy zonder verzwakking of ,, bederf der ganfche menfchelyke Natuur onmogelyk ingetoetnt of „ bedwongen worden. Nu de men„ fchelyke Natuur te verzwakken of " te bederven is ongeoorloft, en der, halven ook de hertstochten in te ' toornen. Ook zyn de hertstoch" ten, op zich zelve aengemerkt, ', nietquaet; maer ten opzichte van !' 't Lichaem goet; en in de Zeden ' onverfchillig: zoo dat het ook een ' dwaesheit is, haer te willen ïntoo' men. Uw gezegde, Myn Heer, „ (zeide Ariana) fchynt my gegrondt. Maer waer van daen toch dan alle die buitenfpoorigheden, die op de , hertstochten doorgaens volgen?
en hoe die beft voor te komen? " Die buitenfpoorigheden, myn Lie„ ve Adriana, (zeide de Heer van , £***.) komen eigentlyk niet voort, '! gelyk men gemeenlyk wil, uit de
„ hert*-



(30)
y, hertstochten zelve; maer uit een „ neiging om haer op te volgen: in „ welke neiging zelve een groot quaet „ geleegen is. Wat nu de wyze be„ langt om die buitenfpoorigheden voor te komen ,• deeze is (vervolg„ de hy) geen andere, dan opdeherts„ tochten geen acht te flaen, en al„ leenlyk te doen wat de reede ge„ biedt. En om hier in niet te mis„ fen, moet men met zulk eea aen„ dacht naer de reede Juifteren, dat „ men 'c geheel geklap en geraes der „ hertstochten als niet hoore. Kort„ om, men moet hier te werk gaen „ als een , die, een verftandig Man „ op ftraet om raet vraegende, naer „ 't gepraet en gebabbel der voor„ bygaenden niet Juiftert; dat is, men „ moet voor de hertstochten doof „ zyn, en aen de reede alleen gehoor „ geeven. 't Is gemakkelyk te zeg„ gen, Myn Heer, (zeide Adriana) „ maer, zoo \ my voorkomt, niet „ gemakkelyk te doen. Ik bekenne „ (hernam de Heer van dat „ het voorde zulke, die hunne tocli„ ten gewoon zyn te volgen, niet ge-
mak-



( 3i )
.„ makkelyk te doen is: maer ik zeg* „ ge'er ook in tegendeel by, dat het „ niet moeijelyk valt voor die zich „ gewent heeft naerftig naer de ree„ de in alle gevallen te luifteren. Uw „ redenen voldoen my,Myn Heer,(ant„ woorde Adriand); maer eene zwae,, righeit blyft my noch by. Indien „ men dan aen de hertstochten geen „ gehoor mag verkenen j zoo kan „ men ook het vermaek , dat zom„ mige van haer ons toebrengen , en „ waer in waerlyk het befte van '„ 'smenfchen Leeven geleegen is, „ niet genieten.. Schoon men, myn Lieve Adriana (zeide de Heer van " U***.) aen de hertstochten geen gehoor mag geeven; zoo kan men „ nochtans het vermaekelyke daer van wel op een betaemelyke wyze „ genieten: want aen haer geen ge„ hoor te verkenen, is niet anders, „ dan ten haeren gevalle niets te wil„ kn doen of laeten: zoo dat men, op enkel bevel van de reede iets „ doende, te gelyk van een herts„ tocht, met die daet overeenkom., ftig, kan worden geftreelt en ge-
„ kit-



• • ( 32 ) j, kittelt. Om uw door een voor* beek (vervolgde hy) een klaerder „ begrip daer van te geeven , zoo „ ftelt eens met my, dat iemanc zich „ door de reede verplicht vindc, om „ op zekeren bepaelden tyd een Reis te doen: zal nu'deeze, wanneer 't „ by geval op dien tyd mooi weer is, „ geen vermaek van dat weer genie„ ten, om dat hy de Reis niet om 't „ wéér zelf, maer op 't enkel bevel der reede aenvangt ? immers ja. „ Even zoo is 't geftelt met de hertstochten, die gewoon zyn ons zag„ te\)k te ftreelen en te kittelen; zy brengen ons ook vermaek by,wan„ neer wy op 't enkel bevel der ree„ de iets doen, dat met haer niet » frrydig is; en dus ziet men ook, „ datze ons niet te vergeefs van den „ Schepper aller dingen gegeeven „ zyn ". Hier mede eindigde de Heer van 5***. zyn reede; en vertrok, na een vriendelyk affcheit van Jdriana genoomen te hebben, naer zyn Kamer, om zich volgens gewoonte te oefenen. Zulle eene hoogachting en tedere
Lief-



(33)
Liefde had de Heer vdn B * * *. vöof de Vrouwelyke Kunne , dat hy 'c voor een der grootfte Schelmftukken hieldt haer op eenigerlei wyze te onteeren. ,, Die Kunne (zeide hy) had
meef dan een menfchelyk verrno,, gen: Zy vermogt zonder fpreeken
meer op 't gemoet van een Man,
dan de grootfte redenaer met al zyn „ welfpreekencheit: meteen woort, „ hy moeft, of van alle menfchelyk-
heit ontbloot, of aen de reede ver* ,, flaeft zyn, die haere kracht weder„ ftaen kon. En hierom (vervolgde j, hy) was de omgang met die Kunne „ gevaerlyk voor die hunne hertstoch„ ten gewoon waren op te volgen, „ maer daerentegen alle ander 'sWae„ relts vermaek overtreffende voor „ die zich gewent hadden de reede „ onderdanig te zyn.
Op zekeren namiddag ; kort voor Pinxter, wierdt de Heer van B***. by een zyner goede Vrienden , den Heerc O * * *., verzogt , daer hy 'c geluk had van zynen Vriend , den Heere S * * *: , te vinden. Zoo ras was hy niet gezeten, of men begon C van



( 34 )
van de vermaekelykheden te fpreeken,die men in de naby zynde Vacantie daegen dagt by te woonen. Men was redeiyk vergenoegt. De eenigfte zorg, die men had , was dat men met de weinige penningen , die men noch overig had, de Reis naer huis niet zou goetmaeken. Men maekte derhalven een overleg. „ Om geit te fchryven, was (zeide men) voor „ zoo een korten tyd, dien ,men „ noch te blyven had, niet de moeite ,, waert. " Kortom men oordeelde het befte te zyn, eenig geld van den Schipper,met wien men vaeren moeft, ter leen te verzoeken. Men was by dien Man heel wel bekent; en derhalve was 'er geen twyffel aen, of men zou zyn oogmerk by hem wel bereiken. Alle zwaerigheit hier meede weggenoomen , en daer op eens lullig gedronken , wierdt 'er van den Heere 5***. een voordel gedaen, om 't weinige geit, dat men noch had, by een te werpen, en daer voor eenig vermaek te neemen- Men keurde eenpaeriglyk dit voordel goed; maer dewyl men niet wilt waer in 'c
ver-



( 35 )
vermaek beftaen zou, verzocht men den the re , dat by zich daer om¬
trent wilde verklaeren. Deeze niet ongeneegen om aen de nieuwsgierigheit en het verzoek van 't gezelfchap te yoldoen, zeide: „ dat hy voorneemens was de Heeren dien avonc „ by twee Meisjes van PJaizier te brengen, die hy, naer zyn voor„ geeven, niet lang geleden zeer ge,, vallig ontdekt had. De Heer van B***. geliet zich , dit voorneemen wel te gevallen, op dat hy des te beter een bequaeme gelegentheit krygen mcgt, om een afkeer van allen vullen Minnenhandel in zynen Vriend, den Heere 5***. te verwekken, ,,'tls „ wel, Myn Heer, f zeide hy) in„ dien 't Myn Heer O***, ookgoet „ keurt, zullen wy trachten dat ver„ maek met U by te woonen- Ik ben meermaels by diergelyke Meisjes geweeft; maer met geen ander oogmerk, dan om haeren aert en „ bedrog te leeren kennen; 't welk „ my nooit beter gelukt is, dan wanneer ik eenige myner Vrienden by J3 my had: v/ant dan zag ik beft, dat Ca „ zy



( 36 )
f, Zy geen onderfcheit van Perfoonen „ maekten, en dat, zoo zy zulks al „ fcheenen te doen, het alleenlyk om 3, 't geit was, dat zy oordeelden de „ eene meer dan de andere te bezit„ ten. Waerlyk, Myn Heeren (ver„ volgde hy) een Gryzaert, wiens „ Beurs wel van Ducaeten voorzien „ is , heeft meer ingang by zulke „ Meisjes, dan een welgemaekt Jon,, geling, die zyne duiten by haer „ verfnoept heeft : ja dat meer is, „ een halve dronke Boer wordt om „ de zelve reede van haer vriendelyk „ ontfangen, terwyl zy een Man van
Geboorte, door een onverwacht toe„ val op de Reis van Geld berooft, met „ een opgetrokken Neus overdwars „ aenkyken: zoo dat het ligtelyk te „ zien is, dat haer aert in bedrog,
en haer bedrog in een geveinsde of „ nagebootfte Min geleegen is; dat „ zy de menfchelyke Natuur verkrach-
ten, en dus erger zyn dan de Bees„ ten , die hunne natuurlyke neiging 3, gewoon zyn te volgen. Dit alles „ overdenkende, kan ik niet begry„ pen, hoe een Man van een gezont
„ oor-



( 37 )
'„ oordeel zich met zulke Vrouwsper„ foonen vleefchelyk vermengen, of M op eenige andere wyze gemeen ,, maeken kan.'' Naeuwlykshad hy deeze reede geè'indigt, of de Heer S***., reets te zeer aen dien bedrieglyken Minnehandel verflaeft, gaf hem niet duifter te kennen, dat die aenmerkingen hem niet wel fmaekten. „ Ik „ hebbe (zeide hy) diergelyke rede„ nen meermaels gehoort, en, zoo H my voorftaet, wel in de Kerk. Ik „ hebbe tegens uw gezegde, Myn „ Heer, niets; maer als men alles „ zoo naeuw wildé uitpluizen, zou „ men van veele dingen, die ons nu ,, zeer verroaekelyk zyn, een groo„ ten afkeer krygen. Wat my aen,, gaet, ik kan my met die mugge„ zifteryen niét ophouden; iklaetdie „ over aen de zoogenaemde Fynen, ,,, die hun eigen belang houden voor „ den eenigften toetsfteen van goet „ en quaet; achtende niets goet, als „ dat daer mede overeenkomftig is, „ en voor 't overige alles quaet. "
Hoe fcherp ook deeze uitdrukkingen waren, hieldt de Heer van B***. zich ia 't rninlte niet geraekt; geliet zich C 3 in



( 38 )
in 't tegendeel vrolyk; en zeide al boertende : „ dat hy zich niet wel bedacht „ had, want dat hy, zich nu herinnerende, wel wiffc, dat men zulk een algemeen gebrek in 'topenbaer „ niet berispen kon, zonder zich by 3, veelen voor een muggezifter en „ een qualyk opgevoet menfch te doen ,, doorgaen; " daerenboven verfchoning verzoekende, zoo hy iemant van Jc gezelfchap met woorden beleedigt moge hebben. De Heer 5**». de welgemoeitheid van de Heer van J3#**. ziende, en zich vleijende, dat deeze niet met betrekking op hem, maer in 'c algemeen van den vuilen Minnehandel gefprooken had, vondt zich over zyne fcherpe uitdrukkingen verieegen. 5, Wat my belangt, Myn Heer, (zei,, de hy) ik vinde myn Perfoon in 't „ minfte dooruw nietbeleedigt: maer „ (neemt my niet qualyk) ik maekte ,, my over uwe redenen eenigzins „ moeijelyk, om datze my ganfeh ,, ürydig fchenen met het vermaek, dat wy voorneemens zyn van avont ,, te neemen. 't Is my leet, Myn „ Heer, (antwoorde de Heer van „ B***.): ter gelegentheid van uw „ voor-



( 39 )
voorree! meende ik, dat myneaen„ merkingen over dat ftuk uw niet „ onaengenaem zouden geweeft zyn: „ maer dewyl de ondervinding my nu „ het tegendeel geleert heeft, willen „ wy daer liever een fpeltje by ftee„ ken; 't is my genoeg, dat 'er niets „ ter wederlegging van myn gezegde „ voortgebragt is noch kan worden. , 'tEerfte, Myn Heer, (zeide de '„ if-erS***.) is waer, en 't laetfte „ wil ik gelooven: maer gy zult my „ ook wel toeftemmen, dat men, ge„ lyk ik reets gezegt hebbe, met ai„ les zoo naeuw uit te pluizen, in vee-
ledingen, die ons nu vermaekelyk „ zyn , wel een tegenzin krygen zou: „ en tot bewys van myn zeggen, ver, ftrekken alle die fraeije Huwelyken,
die men thans dagelyks, en wel „ meeft onder zoogenaemde Luiden „ van fatfoen ziet ontftaen. Een jong
Meisje,van goeden huize,laet zich „ door geltzucht, of aenraeding van „ Ouders en Vrienden zoo verre ver„ voeren , dat zy, in weerwil van „■ haere natuurlyke neiging, zich met
een ouden Nacht -Looper in den C 4 „ echt



( 4o )
i, Echt verbindt: terwy] wederom een M Jongeling, uit een aenzienlyk Geï, flachtgefprooten, zyn natuur ver9, kracht om de Goude Schyven van „ een Bankroetiers byna uitgeleefde s, Weduwe, die hy tot zyn Vrouw 9, neemt. Beide die Lieve Paerties „ zyn wonderlyk wel in hun fchik„ want dewyl de jonge Juffer en Heer „ zich lullig vermaeken met de Goe„ deren , door hun Huwelyk verkre„ gen; zyn de oude Suffers niet weimg verheugt over den geveinsden „ Minnehandel van hunDe jonge Bet%, genootjes; 'e welk zy immers niet „ zouden zyn wanneerze dien Minne,, handel eens wel onderzocht had„ den. Om uw dit alles,Myn Heer „ in order te beantwoorden, (hers, nam de Heer van B***.) hebbe ik de eer van uw te zeggen, het een „ waerheit te zyn, dat men met alles „ zoo naeuwkeuriglyk te onderzoes, ken, in veele dingen, die ons nu „ aengenaem zyn, wel een tegenheit s, krygenzou: maer gy zult my ook s, wel toeftaen , dat men met zulk een naeuwkeurig onderzoek den 3, rech«



( 41 )
j* rechten en eenigften weg inflaet , „ om 't waere van 'c valfche, en 't „ goede van 't quaede te onderfchei„ den; en dat men door die onder„ fcheiding in ftaet geftelt wordt, „ om de Huwelyken , zoo even te
vooren tot een voorbeeld van uw ,, bygebragt, te kunnen vermyden;
gelykze waerlyk, zoo om hunnen „ aert, als om hunne quaede gevol-
gen,als een gevaerlyke klip in zee, j, te myden zyn. 11c weete wel, dat „ men met zulke Huwelyken te on„ derzoeken , wanneer menze reets
gedaen heeft, niet alleen vergeefs „ werk doet, maer, gelyk de dage„ lykfche ondervinding leert, in een ,, veel erger ftaet geraekt, dan men
was, eer menze onderzocht had„ dewyl men , door dien weg hun-
nen aert ontdekt hebbende , in een „ verlegentheit vervalt, waer uit men, „ zonder een grooter quaet te be„ gaen, zich onmogelyk redden kan.
Maer dit neemt niet weg, dat men „ de dingen, die men aenvangen
wil, eerft naeuwkeuriglyk onder„ zoeken moet: in 't tegendeel, 't C 5 n ver-



C 4* )
„ verplicht ons om zulks te doen; en ?, wel voor al in zaeken , die van ge„ wigc en niet te herhaelen zyn; ge„ lyk deeze Huwelyken, wier doo,, delyk vergif zich, even als een „ verborge kanker, door den tyd s, ontdekt. Ik zal, omdat het reets laet is, my nu niet langer ophou„ den met het fluk van die Huwely„ ken, waer van zoo veel te zeggen „ is; maer uw, kortheitshalve, heen „ wyzen naer de thans in gebruik ,, zynde Kamer-Juffertjes, getrouw„ de en ongetrouwde Tuinfluipftert„ jes , Koekoeken , Hoornbeeften, „ en ander diergelyk gefpuis ; alle „ uit die;fraeije Huwelyken voortkomfüg. "
De Klok had reets Elf geflaegen, wanneer de Heer van 5***. met het Gezelfchap ter Deure uittradt, om volgens affpraek de twee Meisjes van Plaizier, hier boven gemeldt, te gaen bezoeken. Al zagtjes voort wandelende , geraekte men eindelyk voor 't Huis, waer in deeze Venusdiertjes zich onthielden. De Heer S* **. klopte zoetjes aen; maer werdt van een
Mans-



( 43 )
Mansperfoon, die binnen voor de Deur ftont, op een bitze wyze gevraegt, wie hy was? Zich hier op bekent gemaekt hebbende, kreeg hy onder een menigte Vloeken ten antwoort: „ dat men hem niet wilde inlaeten, „ maer , zoo hy weer klopte, met „ een honde-lantaern bylichten zou." Deeze woorden maekten zulk een indruk op den Heere S***. zyn gemoet, dat hy, bevreeft voor quaeder gevolgen , geheel van zyn voorneemen afftapte, en zich by zyne twee Makkers vervoegde, hun toeluifterende: „ dat het de ifter-E***. was, dien „ zy daer gehoort hadden , een dol „ Kaerel, die nergens om gaf, en „ dat het derhalve tot voorkoming „ van ongelukken beft was zich we„ der naer huis te begeeven. " De Heer O***, was van 't zelve begrip; maer de Heer van B***. zich niet küDnende onthouden van lachen, zoo over de Blaeskaekery van den Heere £***., als over de Blooheit van den J/meS***., oordeelde, dat het een kiücht was, die men niet ten halven, maer in 't geheel uitfpeelen moeft.
„ Die



( 44 )
„ Die Thrafoos (zeide hy) zyn my „ wel bekent; uit de overwinningen, „ op kleinmoedigen behaelt, ontftaet s, in hen een verbeelding, datze heele -, Sopioos zyn; zoo voorbarig zy zyn „ m het tarten naer den Deegen^zoo ge„ reed zyn zy tot de vlucht, als men hun de punt biedt j en om U Lieden dit te 5, doen zien, zal ik dien grootfpree„ kenden Held eens voor den daglae,, ten komen. " Hier op zich naer het Huis van de Venusdiertjes keerende, klopte hy ftoutelyk aen. De HeerE***. van gedachte zynde, dat het wederom de Heer 6'***. was opende onder zwaere bedreigingen de Deur, fprong met den Degen in de Vuilt op Straet, en viel daer mede als een verwoede, den Heer van aen: maer deeze in de Schtrmkunft bedreven, ftelde hem wel haeft ren fpot: wantin den eerften aenval hem den Degen uit de hant geflaegen hebbende, verzocht hy hem dien te willenopraepen, en 't Gevecht te hervatten. „ \ Is niet braef, Myn Heer „ (zeide hy) een Haes in zyn Leger „ te dooden, men moet het in zyn Loop doen. " De Heer
vree-



(45)
vreezende hier zyn' geduchten naerri te zullen verliezen, en byna barftende van fpyt, had den Degen naeuw lyks weder in handen, of een Heer van een ongemeene geflalte, uit het Huis van de Venusdiertjes komende, verzocht de Kampvechters hun Gevecht te ftaeken, en hun Geweer op te fteeken. De HeervanB***., wien 't genoeg was zyn Party overwonnen te hebben, beloofde zulks te zullen doen , zoo ras de Heer £***., als Aenlegger van 't Gevecht, hem daer in voorgegaen was: maer deeze noch te trots', hieldt zich van die voorwaerde afkeerig; doch liet zich eindelyk van den bovengemelden Heer, zynen Vriend, even als tegen zyn zin, daer toe overhaelen. Het Gevecht hier mede geëindigt, flapte de Heer met zynen Vriend ten Huize van de Venusdiertjes in. De HeervanB***. volgde hen tot in het achterfte Vertrek, al waer hy de gerieffelyke Juffertjes vondt, die hem op verre na zoo fraei niet voorquaemen, als hyze zich wel verbeeldt had. Hy zag rondom, en zyne Makkers minende* wil-
d©'



( 4ö )
de hy die gaen roepen; maer de Heer £***. hielde hem tegen, floot met eenen de Deur, en deed de Grendel daer op, zeggende: niemant meer in Huis te willen hebben. De Heer van hier over geraekt, en zich te gelyk overmant ziende, zeide: "„dat hy niet gewoon was zyne Vrien„ den zonder wettige oorzaek te be„ geeven , en dat men derhalve de Deur weder openen moeft, om hem „ uit te Jaeten. " De Heer niets liever ziende dan het vertrek van den Heere van B***., was terrtont gereet, om aen dit bevel te voldoen. De Deur dan geopent, nam de Heer vanB***, zyn affcbeidt van den fJeere £***. en zynen Vriend, en ging, zonder eenig misnoegen te toonen, met der haeft heene.
Zoo ras was hy niet op Straet, of hy_ hoorde de Deur achter hem toefluiten. Hy keek heen en weer, en niemant ziende, tradt hy zagtjen? voort den weg op naer Huis. Een weinig voortgegaen, werdt hy in een dwarsftraetje, dat hy voorby moeft, mentenen gewaer. Hy bleef hier op
ftil



(47)
flil ftaen, luifterde naerftig toe, en hoorende, datze van hem afgingen, volgde hy hen met een ftyve tret van achteren op. Hen ingehaeld hebbende, bevondt hy 't zyne Metgezellen te zyn. „ Ha, Myne Heeren! (zei„ de hy), hun de hand geevende „ hebbe ik 't geluk van U hier te vin„ den ? 't Is my leet, dat gy zoo „ bloode zyt. Waerlyk de Heer £***. „ is aan U en uws gelyken zyn ge„ vreesden naem verfchuldigt. Hy „ is in der daed niet anders, dan ik „ hem uw befchreeven hebbe; te wee„ ten , een groote blaeskaek. De „ HeerS*****, fcheen over 't woord „ bloode eenigzints geftoort. 't Is geen „ blooheid, Myn Heer, (zeide hy) „ die my heeft doen heene gaen, „ maer een natuurlyke afkeer van al„ le krakkeel. Ik kenne den Heer „£***. en wil met zyne Beeftag„ tigheid niet te doen hebben. Gy „ hebt gelyk, Myn Heer, (antwoor„ de den Heer van £***.) maer de ,, wech, dien gy daer toe inflaet, is, „ om uw de waerheid te zeggen, „ ganfch verkeert; en wel voorna„ ment-



('48 )
mentlyk voor Luiden, die in zulke ,, Huizen , als ik daer geweeft ben, „ gewoon zyn te komen ; gelyk ik
uw (indien 't de tyd toeliet) op 't
allerovertuigentft bewyzen zou. Nu „ is het te laet, en hoog tvd om te
gaen flaepen , en de Heeren een „ aengenaeme Nachtruft toe te wen„ fchen. " Hier mede zyn affcheid genoomen hebbende , ging hy naer Huis.
Des anderen daegs, kort voor den middag, quam de Heer $***. den Heer van bezoeken, en ver-
haelde hem: „ dat de Heer „ aen zyn Huis geweeft en hem tot
een Twee-gevecht verzocht had;
maer dat hy uit aenmerking van de
belofte, aen zyn Moeder gedaen, „ van nooit een Degen op de Hooge
Schoole te zullen trekken, hem dat „ verzoek afgeflaegen had. * De Heer van B * * *., verwondert over 't belachelyk voorwentzel van den Heer &***;, en wel weetende, dat hetgevaerlyk was iemant tot een Twee-gevecht aen te zetten, hieldt zich heel koel, zeggende: „ dat men in zulk
„ een



C 49 j
§, een geval met zich zeiven te raede „ gaen moeft; en dat hy wel gedaeri „ had, met uen Heere £#**. zyn „ verzoek , van de hant te wyzen, „ indien hy 't oordeelde van geen „ quaeder gevolgen te zullen zyn. „ Wat de Twee gevechten aengaet, „ Myn Heer , (vervolgde hy) zy ,, zyn niet alleen ftrydig met de Na„ tuurlyke en Goddelyke Wetten, „ maer zeifs met alle menfchelyke t'zamenleeving; en daerom by alle „ befchaefde Volkeren fcherpelyfc „ verboden. Dit niet tegenftaende „ vindt men echter rcenfchen, die, „ om zich voor dapper te doen door„ gaen, en gevreeft te maeken, een „ ieder, by hen van kleinmoedigheid ,, verdacht, aenranden, en op de ,, minfte verweering tot een Twee„ gevecht uitdaegen. Aen de mis„ handeling van deeze is elk eert „ bloot geftelt: uitgezondertdeGees,, telykheid; hooge en laege Staets„ perfoonen; Luiden, die of wegens „ hunne bezigheden, of uit een by„ zondere geaertheid nooit of zeer „ zelden in Herbergen of diergelykê D ?, open-



( 5o )
7, openbaere plaetzen komen; en ein„ delyk de zulke, die men gelooft „ ftout en onderneemend' te zyn. „ Wat my belangt, ik ben , om zoo „ te fpreeken , van alle waerdigheden, „ zoo Geeflelyke , als Waereldlyke, „ tot noch toe ontbloot geweeft. Om
den aert der menfchen, en zoo de „ waereld te leeren kennen, ('t welk
myn grootfte verlangen was) kon
ik geen afgezondert leeven leiden; „ maer moeft in 't tegendeel onder „ allerlei flag van Volk verkeeren:
en om dit dan veilig en zonder aen„ ftoot te konnen doen, vondt ik „ geen anderen weg, dan dat ik my „ by de geduchte Heeren Liefheb„ bers der Twee-gevechten, deedt „ bekent ftaen voor een Man, die, „ voor geen klein gerucht vervaert, ,, zyn Party wel onder de oogen dorft „ zien. Ik liet derhalve myne ge„ dachten gaen over alles, wat daer „ toe dienftig kon zyn. Dit doende, „ zag ik, dat ik voor al, myn gan„ fche kleding en houding verande„ ren moeft. Myn Degen , fchoon 5, hy een redelyke lengte had , was
„ noch-



( 51 )
nochtans te klein. Ik kocht 'er „ dan een, die, naer myn gedach„ ten , voor 't zwaert van den groo„ ten Powpejus in ontzaglykheid niet „ zou hebben behoeven te wyken. ,, Myn zwarte Klederen, die de Ze,, digheid, en dus de waere geftelt,, heid van myn gemoed holpen uir„ drukken, waren my in de Rol, die ik te fpeelen had, geheel nadeelig. Ik moeft naer een Ligtemuts gely„ ken; en voorzag my derhalve van Rok, Kamizool en Broek, alle van „ een byzondere kleur. Myn flair, „ dewyl het licht bruin was , en my „ geen fierheid in 't gelaet genoeg ,, byzetten kon, liet ik affnyden, en deed my een zwarte Paruik mae„ ken , die my omtrent een duim „ breet over de ooren quam. Hier „ by voegde ik een Hoefje, dat door zynen breeden en fteil opflaendeu rand , alleen genoegzaem in ftaet was , om den aenfchouwer een vrees aen te jaegen. En op dat „ 'er niets aen ontbreeken mogt, bediende ik my toen ook van Paf rl„ kleurde zyde Kouflen. Met deeze
D 2 ,, 00"



( 52 )
ongewoone toerufting vertoonde ik „ my dagelyks op Straet , in Koffiehuizen, en andere openbaere Plaet„ fen, na dat ik telkens eerft voor „ de Spiegel myn Hoed een weinig „ fchuins op't flinker Oog,myn We,, zen trots,en myn ganfche Lichaem ,, in een Ridderlyke gedaente gezet „ hadde. Dit was in 't begin, van een gewenfchte uitwerking; dewyl de Heeten Liefhebbers der Twee„ gevechten, Straetfchenders, Spits„ boeven en al zulk foort van Volkje my met de grootfte achting en „ eerbied behandelden ; 't welk noch„ tans niet lang duurde : want zoo „ haeft wierdenze niet wat gemeenzaemer met my, of ze begonnen my ook te beproeven , en tot een „ Twee gevecht uit te daegen. Wil„ de ik toen myn oogmerk niet ver,, ydeltzien, ik moeite my niet anders betoonen, dan myne uiterlyke ,, gedaente te kennen gaf. Den eer„ ften, die my uitgeè'ifcht, of liever ge^ootzaekt had, om met hem te Vechten, had ik het geluk van „ met twee Wonden in den Arm hee-
„ ne



( 53 )
„ ne te zenden. Hier mede dacht» „ ik mynen naem gevreeft gemaekc, en my van verder aenrandingen bevrydt te hebben; maer 't was 'er „ verre van daen: want niet lang daer „ na werdt ik op een morgen vroeg „ van een Duitfcher, die my in den „ eerften opflag wel een Spitsboef geleek, wederom voor den Degen „ geëifcht, lk ftond hem zynen eiich „ toe, en verzocht hem (dewyl ik „ ongekleedt was) met my naer myn „ Huis te gaen; 't welk hy aennam „ te doen. Terwyl t'zamen voort„ wandelden, wierdt ik van twee my„ ner Vrienden, die by de Uitdaging „ tegenwoordig geweeft waren, van „ achteren gevolgt. Met den Duitfcher in myn Huis, en vervolgens „ op myn Kamer geraekt, verzocht „ ik hem te gaen zitten; en beval 9, Adriana, de Nicht van mynen Huis„ waert, de Koffie voor ons gereed „ te maeken, Ondertuflchen quae„ men myne twee Vrienden, die my gevolgt waren , ook boven , en voegden zich by 't gezelfchap. Ik 4, boodc een ieder van hen, nevens D 3 den



( 54 )
„ den Duitfcher , een Pyp aen, met verzoek van eens te rooken; ter„ wyl van Jdriam, die gekookt Wa„ ter by de hand had, de Koffie bo,, ven gebragt wierdt. Onder 't roo„ ken en Koffie drinken, geliet zich ,, Duitfcher, als een, die zich van „ gramfchap niet weerhouden kon: in plaets van rooken, beet hy tel,, kens een ftuk van zyn Pyp, kauwde het fyn, en fpoog het dan met „ een opgetrokken Neus tegens den grond: en zoo men met de Oude Wysgeeren van 'smenfehen aert „ uit de oogen oordeelen mag, keek „ hy my nooit aen zonder in zyn hart „ een doodflag aen my te begaen. „ Deeze ongewoone vertooningdeedt my en myne Vrienden , voor een korten tyd, in verwondering opgetogen en als verftomt zitten. Tot „ my zeiven komende, begon ik te lachen,- waer over den Duitfcher 3, zoo uitzinnig wierdt, dat hy van „ zyn Stoel opfprong, en zonder „ eenig affcheit te neemen , van de „ kamer liep ; my in 't heene gaen „ toeroepende, dat hy my ten drie
„ uu-



(55 )
' uuren aen zyn Huis afwachten zon, „ om't verfchil met my te vereffe„ nen. Myne Vrienden , fchoora „ vyanden van twift, waren van ge„ voelen, dat, dewyl ik verplicht „ was de eer van myn Perfoon en te „ gelyk die van myne Natie te hand„ haeven, ik in de noodzaekelykheid
vervallen was van my op den be„ Hemden tyd aen 't Huis van den „ Duitfcher te laeten vinden ; 't geen „ ik ook zelf al voorgenoomen had.
Voor 't overige bragten wy dien „ morgen door met het verhael van „ diergelyke gevallen.
„ 's Namiddags omtrent ten half „ drie begon ik my gereet te mae}, ken, kleede my luchtig aen, en „ begaf my met een Jasrok, los over „ 't Kamizool gehangen, naer 't Huis „ van den Duitfcher. Daer gekoo„ men , tradt ik op 't verzoek van „ den Huiswaert naer boven, alwaer „ ik den Duitfcher te bedde vondt. „ Hoe, Myn Heer, (zeide ik) te „ bedde? Ja, Myn Heer, (antwoor„ de den Duitfcher) neemt uw ge„ mak maer, ik zal opftaen. Terwyl D 4 » dea



( 56)
'„ den Duitfcher bezig was met zich ?, aen te kleeden, vroeg hy my, of „ ik van een glas Rhynfche Wyn wil„ de gedient zyn. Ik bedankte hem;
waer op hy my zeer ernftelyk ver-
zocht, dan een kopje Thee met
hem te drinken ; 't welk ik zoo ras ,, niet aengenoomen had, of hy riep „ zynen Huiswaert, en geboodt hem
het Thee-water ten eerften boven -,, te brengen; 't geen ook gefchiede.
Een geruimen tyd hadden wy reets 3, zonder fpreeken met Thee drinken ,, doorgebragt ; wanneer een Man
vaneen ongemeene geftalte, ganfeh ,, in 't z^art gekleedt, boven quam, ,, die, in de Deur van de Kamer ,, flaende, ons beide groette, den ,, Duitfcher naer zich toewenkte, en
na een weinig met hem in ftilte ge„ fprooken te hebben, terftont weêr j, heene ging. Deeze .vreemde om-
ftandigheden gaven my een quaet 3, vermoeden, en maekten my der-
halven nieuwsgierig om te weeten, „ wie die Heer, in 't zwart gekleedt, „ was. Naeuwlyks had den Duits, fcher wederom by my zyn plaets-



( 57 )
,] genoomen, of hy voldoet aen myn „ verlangen- Den Heer, dien gy „ daer gezien hebt, Myn Heer, (zei„ de hy ; is voor deezen een Hopman ,, by de Ooftenrykers geweelf. ; ik „ hebbe hem in de zaek , die wy te „ verrichten hebben , tot mynen Met„ gezel verkooren ; en ik twyffei niet „ of gy zult ook wel iemant hebben, „ die uw daer in veraezelfchapt. Ik hebbe niemant, Myn Heer, (zei„ de ik) noch wil óok iemant heb„ ben; en derhalve verwachte ik van „ uwe Edelmoedigheid, dat gy by „ deeze geleegentheid dien gewezen „ Hopman , my in 't geheel onhe„ kent,achter laeten zult. Op 'rhoo„ ren van deeze rede fcheen de Duit„ fcher eenigzints verflaegen; zat „ eenen geruimen tyd als fpraekeloos, „ voor zich neer kykende ; en wee„ tende niets tegens de bülykheid „ van myn gezegde in te brengen, „ nam hy eindelyk een kloekmoedig „ befluit. Wel aen, Myn Heer, „ (zeide hy) wy zullen dan , om uw „ te voldoen , 't gefchil tuffchen vier „ Oogen beflnTen; en dat (zoo gy D 5 » êe"



C 58 )
„ gereed zyr.) wel aenftonts. Ik ben „ gereed, Myn Heer, (zeide ik) en „ met eenen ftonden wy op, en gin„ gen caer buiten; doch bepaeldelyk „ waer heene , was in 't begin my ,, onbekent. Onder 't wandelen be„ toonde den Duitfcher my alle teke„ nen van Vriendfchap ; my onder „ anderen verhaelende, dat hy eeni„ ge Vrienden tegens den avond aen „ zyn Huis op een Kreefje verzocht „ had, waer by hy my hoopte te zul„ len zien. Ik boog my hier op, en „ liet het verder onbeantwoordt. Pas „ buiten de Rhynburgfche Poort ge„ raekt, vonden wy den gewezen „ Hopman, waerfchynlyk daer van ,, den Duitfcher befcheiden. Na dat ,, deeze den Duitfcher een weinig ter ,, zyde geroepen, en met hem in flil„ te gefprooken had; nam hy zyn af,» fcheid van hem, en ging'de Stad in ; ons alleen laetende. Terwyl den Duitfcher met my den weg 9, naer Rhynsburg toe opwandelde, „ verhaelde hy my, dat hy den ge„ wezen Hopman voor zyn gezelfchap s> bedankt, en hem de oorzaek daer
„ van



( 59 )
„ van gezegt had. Wy waren reets een groot eind van de Stad ge,, dwaelt, wanneer ik flil bleef flaen, „ en rontom keek. Niemant ziende, „ vroeg ik den Duitfcher, of wy niet ver genoeg waren, om onze zaek ,, te verrichten. Hy antwoorde my, „ ja; en na my eerft hier op om den „ Hals gevallen en gekufl; te hebben, „ trok hy zynen Degen; waer in ik „ hem zonder uitftel volgde. Wan„ neer wy nu fchrap ftonden om te „ Vechten , ontviel den Duitfcher de „ moet; hy ftont met het Geweer in ,, de hand te beeven, en dorft geen ,, floot op my doen. Ik was veel te „ Edelmoedig, om my van zyne ,, zwakheid te bedienen , en hem een „ ligt quetzuur toe te brengen : in 't „ tegendeel ik gaf hem eene bequae,, me gelegenheid, om zich met eer, ,, van 't Gevecht te ontflaen. Hebt „ gy noch geen voldoening, Myn „ Heer, (zeide ik) zoo zal 't haeffe „ tyd worden, dat ik ze uw geeve. ,, lk ben volkomen van uw voldaen, „ Myn Heer, (antwoorde den Duitfcher); en hier op zynen Degen in
„ de



( 6o)
*, de Scheê geffooken hebbende, trad -, hy naer my toe, en gaf my de Hand >, van Vriendfchap. Wy gingen den », zeiven Weg, dien wy gegaen wa, ren , te rug. In de Stad, en dicht „ by myn Huis gekomen , wilde ik „ van hem myn affcheid neemen , „ maer wierdt door zyn vriendeiyk „ verzoek verplicht, om met hem „ naer zyn Huis te gaen. Naeuwlyks „ had ik daer een half uur gezeten, „ of de Heeren , die hy genoodigr. „ had, quaemen boven; en toonden ,, zich uit der maete verheugt over onze bevrediging. Wy waren tot „ Jaet in den Nacht vrolyk; waer toe „ de gulhartigheid van den Duitfcher, „ en de eendracht van 't gezelfchap „ gelegenheid gaven. De kleinmoe„ dikheid, van den Duitfcher in 't „ Vechien tegens my betoont, be„ merkte ik geene andere oorzaek te „ hebben gehad, dan zyne bewuft„ heid van 't ongelyk my aengedaen: „ want hy was in der daed Edelmoe„ dis;, en had (zoo ik hoorde) zich „ in 't verdedigen van zyn eer altoos M rnannelyk gedraegen.
„ Door



( 6i )
Door deeze, en noch twee laeterc '„ gevallen, waer in 't vry fcherper toe»» giflg» nac* ik my *>y de moeitemae„ kers zoo geducht gemaekt, datze „ my niet alleen onverhindert lieten „ voorby gaen, maer zelfs met veel „ eerbied behandelden ; zoo dat ik „ zedert eenen geruimen tyd my op „ die wyze eene aengenaeme ruft be„ reid hebbe, die (zoo ik vertrouwe) „ noch de Heer £***., noch dierge„ lykeen, die my kent, ligtverbree„ ken zal. Ik wil 't gelooven, Myn „ Heer; (zeide de Heer S***.) maer „ indien uw gezegde, aengaende de 9, Twee-gevechten, waer is, gelyk „ ik vaftftelle; zoo hebt gy, volgens „ uw verhael, al verfcheide maelen niet alleeri de goede order der men„ fchelyke t'zamenleeving, maer, dat „ meer is, de Natuurlyke en Godde„ lykeWetten, om die ruft te ver,, krygen, gefchonden. 't Is waer, ' Myn Heer , (zeide de Heer van ,', B * * *. ) 't geen gy zegt; maer wat „ zal men toch doen in een Waerelt, ,', waer in naeuwlyks van de hondert „ menfchen een verftandig , van de
5, hon-



( Cz )
„ hondert verftandigen een wys, en „ van de tien wyzen een recht deugt„ zaerais? Zal men daer in, wiskun„ dig, en dus verftandig van alles „ oordeelende, naer dat oordeel alle zyne woorden en daeden fchikken? „ Ik zou zeggen, ja; indien men zonder hulp van menfchen in eenen „ geregelden ftaet leeven kon: maer „ dewyl dit volftrekt onmogelyk is;
zoo zou het waerlyk een van de „ grootfte dwaesheden zyn, dat men „ in al zyn zeggen en doen zich naer „ 't geheiligt voorfchrift der rede ge„ droeg: want zulks doende, zou „ men zich onvermydelyk den haet „ van eene ontzachelyke menigte op „ den hals haelen,en gevolgelvk zich „ zeiven van alle menfchelyke hulp „ berooven. En hierom zegt Sèfia., „ een vrygelaetene Slaef, by Teren„ tiuswel: De gezeglykheid moe kt Vrien„ den, en de waerheid haet. Doch 't is „ onnodig my op 't getuigenis der „ Ouden te beroepen in een zaek , „ die de dagefykfche ondervinding „ leert. Dit niet tegenftaende, fchynt „ het een wonderfpreuk, dat waer-
„ heid



( <J3 )
,, heid en deugd iemant gehaet mae„ ken; dewyl zelfs de kinderen van
jongs af aen, het tegendeel geleerd „ wordt. Ja, dat meer is , allerlei „ flag van menfchen, zelfs Sleepers
en Kruijers hoort men den ganfchen „ dag, onder hunne Bier-gelagen, „ niet anders roepen , dan dat men
de waerheid fpreeken, en deugd-
zaem leeven moet,indien men van „ een ieder bemint wil zyn. Daer „ moet dan een algemeene oorzaek „ weezen , die zoo veele menfchen in „ dat verkeert begrip brengt. Deeze „ nu is, myns oordeels, geene ande„ re , dan een onverwinnelyke on„ kunde, en wel voornaementlyk in „ de Zeden. Want dewyl die groote „ menigte, van de waere natuur der „ zaeken onkundig is ; zoo is zy ge„ woon haere vooroordeelen, en al „ watze daer op bouwt, voor onfeil„ baere waerheden , en de gewoon„ tens der voornaemften onder haer, ,, voor onwraekbaere deugden te hou„ den: en dus is 't geen wonder, dac „ zy, die in hun fpreeken de voor„ oordeelen, en in hun doen de ge„ woon-



f 64)
woontens volgen , malkanderen } als Luiden van een en.'t zelve gevoelen, beminnen: zoo dat het vol„ gens hunne Helling waer is, dat „ waerheid en deugd Vrienden mae„ ken. Dewyl nu de waerheid, ei,, gentlyk sezegt, een nette overeen„ kumft tuffchea het denkbeeld en de „ gedachte zaek, en de deugd een „ Liefde is om te doen 't geen de re„ de gebiedt; zoo volgt vanzelf, dat „ die in alle gevallen deeze waerheid ,, fpreeken , en deeze deugd oeffe„ nen, zich door zulk een ftrydige
daet by die dwaeiende menigte „ voor dwaes en ondeugend doen „ doorgaen> en derhalve gehaet mae„ ken. Men moet hier dan eenen „ middelweg inflaen, waer langs men,
zonder in eenea algemeenen haet „ te vervallen, de waerneid en deugd
zoo min, als doenlyk is, te kort „ doet. Naementlyk, men moet al„ toos, als de Wyzen, denken; maer „ in onverfchillige dingen , die 't voor„ naemtre voorwerp van 's Volks be„ fpiegeling uitmaekeb , als de ge,, meenen, fpreeken en doen. By „ voor-



( $5 )
„ voorbeeld , men zal iemant» die „ van flegte geboorte, hoedanighe„ den, en opvoeding is , om zyne „ groote middelen of bediening een' „ Man van fatzoen, noemen, en als „ zoodanig eenen eeren. Men zal
zelf een Zot, die een gezelfchap - „ met beuzelingen vermaekt , eeri
verftandig man zeggen té zyn, en, „ om dit te beveftigen, zich als „ over zyn verftant verwonderen. „ Ja dat meer is, men zal de paeleri „ der Deugd wel eens verder te bui„ ten gaen, wanneer men zonder dat, „ zich in eenen ftaet ziet te zullen „ vervallen, waer in men zelf zyne „ voornaemfte plichten niet zal kun„ nen waerneemen. By voorbeeld, „ ik zal, my in een ftaet vindende, „ waer in ik alle myne plichten be„ trachten, en dus als een deugdzaem „ Man leeven kan, een kleine mis„ flag begaen, om niet van dien ftaec „ berooft, en in eenen anderen ge„ bragt te worden,waer in ik geene van
die plichten zal kunnen volbrengen: „ of ik zal, in 't tegendeel doodarm, „ ja zelf berooft zynde van alle midE „ dö-



( 66)
„ delen, waer mede ik myn broodt „ winnen kan, de vriendfchaps bewyzingen, die ik aen iemant verplicht ben , voor eenen tyd nalaeten , om niet in den haet Van zynen gezwooren Vyand te vervallen , die my „ uit dien nypenden noot kan en wil „ redden, en in eenen ftaet ftellen, ,, waer in ik myne plichten waernee„ menen gefchikt leevenkan. Deeze „ wyze van doen, fchoonze tegens „ de Deugd aenloopt, zal men echter „ moeten billyken, wanneer men daer in begrypt tuiTchen twee quaede uit„ terften geftelt te zyn, waer van „ men 't een niet kan myden zonder „ in 't ander te vervallen. Want in ,, zulk een geval is 't, myns bedun„ kens, de plicht van eenen deugd,, zaemen Man het befte te verkie,, zen: 't welk hy ongetwyfelt doet, „ wanneer hy, by voorbeeld , om nej, gen en negentig plichten te kunnen „ volbrengen, de hondertfte nalaet.
Waerlyk, Myn Heer, (vervolgde 3., de Heer van &***.) zich in alle zy,, ne woorden en werken geheel en s, al naer waerheid en deugd te fchik-
n ken.



C 67 >
fï ken, en te gelyk in eenen geregel„ den ftaet te willen leeven, is in een bedurve waereld zoo veel als met het hoofd door den muur te willen Joopen. Men moet zomwylen, als „ een bevaeren Zeeman, die uit vree„ ze voor een onweersbui van zyn ,, vaftgeftelde Coers verandert, wel ,, eene uit voorzichtigheid een weinig „ ter zyde van den weg der waer„ heid en deugd afwyken, om op de „ gevaerlyke klippen van Haet én Nyt niet te verfplinteren. Dat van ,, daeg wel gedaen is, is morgen van wegen de wiffelvalligheid der zaeken en omftandigheden dikmaels „ qualyk gedaen ; en in 't tegendeel, „ Men kan derhalven niet altyd op ,, eene en dezelve wyze te werk gaen'. „ Men moet om zyn achting te be,, waeren nu eens wat infchikken , en „ dan wederom eens zyne tanden lae„ ten zien: want het gebeurt dikwils, ,, dat men met een kleine twift door j, toegeeving te willen voorkomen in een veel erger vervalt. Een ten „ onrechte aengedaene hoon deugds„ halven kloekmoedig te verdraegen E 2 „ wordt



i 68 )
„ wordt van 't gemeen veeltyds een „ blooheid genoemt, baert verach}, ting , en fielt ons geduriglyk bloot „ voor aenranding. ".
Met dit en diergelyk een gefprek had de Heer van B * * *. zich omtrent tot 's namiddags ten twee uuren toe opgehouden , wanneer de Heer S* **. affcheid van hem nam. Kort na het middagmael begaf hy zich onder 't gehoor van een Hoogleeraer in de Godtgeleertheid. Hier van daen te rug gekeert, werdt hem van zynen Huiswaert gezegt: dat de Heer £**#. naer hem gevraegt had. Dit deedt hem, voor moeijelykheden beducht, en dus buiten ftaet geftelc, om op zyn Kamer iets van nut uit te werken, naer 't Koffiehuis gaen , daer hy zich tot laet in den avond vermaekte. T'huis gekomen, verftont hy uit zynen Huiswaert, dat de Heer E * * *. andermael aen zyn Huis geweeft had , om met hem te fpreeken. Hy maekte zich hier over moeijelyk , zich verzekert houdende, dat de Heer £***. hem met geen ander oogmerk gezocht had , dan om hem tot een Twee - gevecht
uic



( 69 )
uit te daegen: want hy wifi wel, dat zoodanig een , waer mede hy nooit ommegang gehad had, en 'savonds te vooren hantgemeen geweeft was, hem uit vriendfchap niet zou komen bezoeken. Om nu by den Heer £***. in geen verdenking te géraeken, als of hy uit vreeze zich afweezig gehouden had, befloot hy, terftond naer hem toe te gaen , om hem te vraegen, uoat 'er van zynen dienfi geweeft was. Aen 't Huis van den Heer gekomen , en hem niet t'huis vindende, verzocht hy aen de Huiswaerdin, dat zy haeren Heere wilde zeggen, dat hy 's anderendaegs den ganfchen voormiddag op hem wachten zou; en dat het hem het was , dat hy tweemael te vergeefs naer hem gevraegt had. Dit gedaen hebbende , ging hy aenflonds wederom naer Huis, en vervolgens naer zyn Kamer, alwaer hy niet lang geweeft was, of Adriana, de Nicht van zynen Huiswaert, quam met de Koffie boven , die zy gewoon was hem 'savonds te brengen. Deeze, ziende, dat de Heer van B***. niet wel gemoec was, vraegde hem naer de E 3 oor»



(,?o )
oorzaek daer van, en kreeg ten antwoord: ,, dat hem niet mogelyk was, haer die met weinige woorden te zeggen; maer dat hy, wildeze by s, hem gaen zitten , haer daer van verflag zou doen. " Naeuwlyks had Adriana aen deeze voorwaerde voldaen , of de Heere van begon haer omfiandiglyk te verbaden al wat hem van den Hetr £***. ontmoet was. Do klok had reets twaalf uuren geflaegen, wanneer hy dit verhad geëindigt had. 't Was dood ft.il, en kraere Maenefchyn. De Heer van B***.. hier door aengelokt, om wat uit zyn Venfter te leggen, werdt onder een Boom, die voor zyn Buurmans Deur ftond, een Mansperfoon gewaer, die op iemant daer fcheen te ftaen wachten. Hy hieldt hem in 't Oog, nieuwsgierig, wat van hem zou worden. Een weinig tyds daer na zaghy hem onder dén Boom van daen komen, en met een langzaeme tret, even a-ls een, die in diepe gedachten is, voorby zyn Huis gaen. Uit het gehoor bemerkte hy, dat hy dichte by bleef ftaen, en derhalve dat hy
niet



( 7i )
niet veel goeds van voorneemen was. Het verlangen, om de uitkomft van deeze vertooning te zien. deedt den Heer van 2?*#*. in zyn Venfter blyven leggen , en wel toekyken , 't welk niet lang geduurt had , of hy vernam , dat het zelve Mansperfoon te rug keerde, andermael als vooren voorby zyn Huis wandelde, en eenen korten tyd daer na wederom te rug quam, blyvende tegens een hekje, dat voor zyn Huis ftont, ftaen leunen. Eenen geruimen tyd had de Heer van B***. op hem, die daer, als een Beeld, onbeweeglyk ftond, geftaroogt, wanneer hy, vermoedende dat het de Heer £***. was, hem aenfprak. Wie is Myn Heer, (zeide hy). Dat zal ik uw zeggen, (antwoorde de onbekende) als gy maer hier by my komt. De Heer van B * * *., uit de fpraek, diehy 's avonds te vooren gehoord had, bemerkende, dat het de Heer £**#. was, zeide tegens hem: „ dat het hem veel te laet was, „ om aen een voorwaerde, zoo on„ vriendelyk voorgeftelt, te voldoen; „ maer dat hy, indien hy met hem „ wilde fpreeken, hem des anderenE 4 „ daegs



( 72 )
i, daegs voor den middag aen zyn Huis verwagten zou. " Naeuwlyks had hy dit gezegt, of de Heer £***., die, als alle Moetwilligers, zyn grootfte vermaek en eer in fchande ftelde, zeide op een fchampere wyze: „ dat hy het hart niet had, „ om by hem re komen; en dat hy , „ zoo hy zyn hoofd niet binnen trok, „ hem met een Steen voor de Kop ,, gooijen zou. " De Heer van #***., de gewoontens van zulk een foort wel kennende, begon de lachen, en met hem te fpotten. „ Indien 't eerfte, „ Myn Heer, (zeide hy) van uwge„ zegde waer is, zoo zult gy 't niet „ qualyk neemen, dat ik ter beveili„ ging van myn Perfoon hier boven s, blyve; en wat het laetfte belangt, ,, dat zoude ik uw niet raeden; want „ dat gaet zoo zeker niet: gy zoudt „ zomtyds my mis, en door ongeluk „ in de ela?en gooijen, " Zoo ras de Heer £*•* hoorde, dat hy van den Heer van B***. belucht en befpot wierdt, ftelde hyzich aen als een uitzinnige; hy zocht naer een Steen, en dien niet kunnende vinden, beholp
hy



C 73)
hy zich met fchelden , en eindelyk in 't heene gaen met bedreigingen. De Heer van bemerkende, dat
de Heer £***. wech was, floot zyn Venfter, nam zyn affcheid van Mriana, en ging te Bedt.
Dit geval, des anderendaegs door 't gerucht verfpreidt, was oorzaek, dat de Heer van B***. van verfcheiden zyner goede Vrienden bezocht wierdt, die hem voor de moetwilligheid van den Heer £***., en het gevaer, daer van te verwachten, waerfchouwden; hem onder andere verhalende : „ hoe deeze door menigvuldi» ge Twee gevechten, en quetzuu„ ren, daer in aen zyne Partyen toe„ gebragt, zich berucht gemaekt „ had. " De Heer van te Edelmoedig, om zich aen praetjes te ftooren, zeide: „ dat hy geloofde„ den Heer een menfch te
,, zyn van gelyke beweeging als hy, „ en dat hy derhalven geen reden „ had, om voor hem bevreefl; te zyn. „ De vreeze, (vervolgde hy) die in „ veele menfchen gevonden wordt,
is veeltyds ongegrondt, en fteune E 5 „ en-



( 74 )
„ enkel en alleen op de verbeelding
van iets, dat in 't voorwerp, 'twelk „ zy vreezen ,niet te vinden is. Voor „ my ik vreeze den Heer £***. niet, „ maer my zeiven, wel wetende,dat „ men , in zich tegens zulken te ver-
dedigen, ligtelyk re verre kan gaen ; ,, 't welk ook de reden is, dat ik wel
wenfchte met hem niet te doen te ,, hebben. "
Het bezoek, nu van den eenen en dan van den anderen, had den Heer van 5***. totlaet in den namiddag toe opgehouden , wanneer hy , om niemant dien dag aen zyn Huis meer af te wachten, naer buiten wandelde. Tegens den avond weder in de Stad komende, begaf hy zich naer 't Koffie huis. Eenigen tyd daer geweeft zynde, werdt hy van drie Heeren (waer van een niet ver van hem af woonde) verzocht, om 't MuziekConcert by te woonen, dat zy voorneemens v/aren , voor eenige jonge Juffers haer Deur, dien avond te houden. Zyne natuurlyke neiging om Vrienden vermaek aen te doen, en ongemeene hoogachting voor de Vrouwe-



( 75 )
welyke Sexe, lieten hem niet toe, dit verzoek af teflaen. Daer ontbrak toen niet anders, dan noch een goed Walthoornift. Men vondt dan raedzaem , dat twee van 't Gezeifchap deezen gaen haelen, en daer mede aen t Huis van den Heer van B***. komen • zouden. De klok had lang tien uuren geflaegen, wanneer men 't Koffie-huis uitging. BeHeer van B***. fpoede zich met eenen der drie gemelde Heeren naer zyn Huis, terwyl de andere twee hun op zich genoomen werk gingen verrichten Een huis of tien van't zyne af zynde, klopte de Heer, dien hy by zich had, by zynen Huiswaertaen, zeggende: „ een oogen„ blik op zyn Kamer te moeten zyn, en terftond weder by hem te zullen ,, komen." , De Heer van B***. vervolgde ondertuflehen zynen weeh; maer weinige treeden had hy gedaen, of hy zag op 't midden van de Vlietbrug , die hy even voorby moeft, een Mansperfoon ftaen, met het aengezicht naer hem toe gedraeit. Hy flapte voort ; en voor zyn Huis komende, klopte hy aen. Zoo haeft was
de



( 7<5)
de Deur niet geopent, of de onbekende kwam , als verwoet, met den Degen in de Vuifl naer hem toe geloopen. _ „Sta nu vervloekte hond, „ (nep hy in 't naderen) nu zal 'c „ uw beurt worden. " De Heer van ■?!!!•' noorende , dat het de Heer E * * was, beval Adriana terftont de Deur te fluiten; en ftelde zich te gelyk fchrap om zyn Party af te wachten. Handgemeen geraekt, bemerkte hy, dat de Heer £***. hem naer 'tleeven ftond, en befloot derhalven het uiterfte te waegen. Hy viel dan met zulk een geweld op zyn Party aen , dat deeze zich genootzaekt vondt meer dan twee huizen ver te rug te wyken , en eindelyk de vlucht te neemen. Naeuwlyks had hy deeze Ze^e bevochten, of zyn Vriend, die onder weg aen zyn Huis , van hem afgefcheiden was, quam weder by hem Terwyl hy met deezen en eenen Heer, die uit zyn Venfter lag, ITJÖ S'raetfcnendery van den Heer £***., ftondt te fpreeken, werdt hy van verre drie Mansperfoonen gewaer, die hem zoo ras niet genadert
wa-



(77 )
waren, of hy bevondt het de twee Heeren van zyn gezelfchap te zyn, by zich hebbende den Walthoormft:, dien zy op zich genoomen hadden te gaen haelen. Zyne Metgezellen dus alle by malkander ziende, ging hy met hen naer zyn Kamer, daer hy hun een kort verhael deedt van de ontmoeting, diehy zoo even te vooren met den Heer £***. gehad had. Men was eenpaeriglyk verheugt over de overwinning, zoo gelukkiglyk van den Heer van B***. op zynen Vyand behaeld; en tot bewys daer van blies men op de Walthoorns ten Venrter uit; men moe ft (zeide men) by zulk een geleegenheid Vreugde bedryven. Door dit nieuw en onverwacht voorval werdt men van zyn eerfle voorneemen afgetrokken: men bleef by den Heer van £***. op de Kamer - daer men een goed deel van den Nacht met het fpeelen op Fioolen en Walthoorns doorgebracht had , eer men van malkander affcheidt nam.
De Heer van B** * had zich door dit geval met den Heer zoo ontzachelyk geraaekt, dat hy zoowel
by



( 78 )
by Nacht als by Dag de Straet veilig* lyk gebruiken kon.
Door den ryd zich buiten gevaer ziende, van Jigrelyk aengerandt te zullen worden, verliet hy zyn veelverwjg Gewaet, en kleede zich weder op zyn voorrge manier, gébeel net m 't Zwart; een kleding, die,déwylze met zynen aert over een nuam, hem beft voegde.
Hy was wegens zyn doordrlnsient oordeel en ongemeene Vriendelvkheid, van alle deftige Luiden bemint. Zynegemeenzaeme omgang was niet dan met menfchen van een goede geboorte en opvoeding. Met Luiden van bedurve Zeden en gewoomens kon hy met overeen komen; en die dit konden doen, ftelde hy met hen gelyk: want, „ men moeft zelf (zei„ de hy) woeft en ongeregeld zyn, „ om met woefte en ongeregelde men„ fchen te kunnen verkeerenden hier van daen was het, (vervolgde hy) „ dat men veiliglyk van iemants aert „ en opvoeding uit het gezelfehap, „ waer mede hy gewoon was om te' „ gaen, oordeelen kon, " Voor de
gee-



(79)
geene, die zich nevens hem in de Godtgeleertheid oeffenden , had hy in 't gemeen weinig achting: want, ,, voor 'tgrootfte gedeelte (zeide hy) „ was hun Perfoon, oogmerk, en
oeffening niet overeenkomftig met „ het Ampt, daer zy naer ftonden. }, Wat hun Perfoon aenging, zy wa„ ren meeft (zeide hy) geringe en „ flecht opgebragte Lieden; en dus „ moeft de Heilige Dienft, dien zy „ quaemen te aenvaerden, önvermy„ delyk door hen van zynen luifrer, „ achting, en heilzaeme vruchten be„ rooft worden. Niet veel beter „ (zeide hy) was hun oogmerk: want ,, zy waren, of uit zich zeiven, of
door aenraeding van Ouders en „ Nabeflaenden nergens anders op ,, uit, dan op eige voordeel. Eeni-
ge van hen beoogden met het Geef„ telyk Ampt alleenlyk een gemak„ kelyke en veilige Brootwinning r „ zommige, wel weetende , dat het „ op zich zelf aengejnerkt, aenzien-
]yk en by veelen in hoogachting „ was, hielden het voor een heel be„ quaem middel om een Ryk Huwe-
„ lyk



C 80)
"t, lyk te doen: andere wederom, met „ uiterlyke gaeven voorzien en daer „ by eerzuchtig, hadden daer mede „ met anders voor, dan zich by het „ Volk beroemt te maeken; en dus „ werdt het waer en heilzaem oog„ merk van den Heiligen Dien ft door „ hun geheel verwaerlooft en ver„ acht. Hunne oeffening, gericht „ naer hun verkeert oogmerk, was „ (zeide hy) zoo gering, dat men „ zich daer over moeft fchaemen: „ want zoo ras haddenze hunne Voe„ ten niet op de Hooge Schoole ge„ zet, ofze begaven zich tot het be„ oeffenen der Hebreeuwfche Tael „ en Natuurlyke Godrgeleertheid. In „ deere beide naeuwlyks ten halven „ onderweezen, gingen zv over tot „ het onderzoek der geöpenbaerde „ Godtgeleertheid en der Preek-or„ der. Hier in, naer maete van hun„ ne onkunde, redelyk gevordert, leiden zy zich toe op het Prediken zelf. Dit onder voorzitting van „ een Hoogleeraer twee of driemael „ gelukkiglyk gedaen hebbende, ach„ ten zy zich in alle nodige beginzels
„ vol-



( 8i )
l, volleert, en verlieten de Hooge ,, Schoole. En hier van daen was „ het (vervolgde hy) dat men hen „ dik wils in drie of ten langften in „ vier Jaeren hunne Academifche „ Letter-oeffening zag voleinden. "
Eenen geruimen tyd had de Heef van B * * *. zich met een goed gevolg in veele Kunflen en Weetenfchappen geoeffent, wanneer hy zich van geen van alle voldoen kon. Hoe hy verder in de kennis van een Zaek gavordert was, hoe hy, naer zyn zeggen, meerder zwaerigheden daer in ontmoete, en minder daer van dacht te weeten. Het klein gevoelen, dat hy van zyne bequaemheid had, was de oorzaek, dat hy niets in 't openbaer onderneemen dorft. Hy kon geen ding opftellen, waer in hy niet iets vondt, dat hem mishaegde: want daer ontbrak, naer zyn verbeelding, altoos 't een of'tander, dan eens aen de Zaek zelve, dan eens aen de fchikking, en dan eens wederom aen den Styl; zomtyds aen deeze alle te gelyk. 't Was hem tot geen verwondering , dat veele zoo ftoutmoedig van F dia-



' / ( fo)
dingen, waer van zy weinig wiften., in 't openbaer fpreeken dorften: „ zy „ waren (zeide hy) de onbevaere „ Zeeheden gelyk, die, dewylze on„ kundig waren van Bank en Klip, ,, .dikwils onbefchroomt voortvoeren, „ terwyl de Stuurman voor Schipbreuk 7, bevreeft was. "
Hy zocht by de Schryvers dikmaei te vergeefs, 't geen hy verlangde te weeten. „ Over bekende en zomtyds „ geringe zieken (zeide hy) waren „ zy doorgaens gewoon heel wydloo„ pig te handelen, terwylze van duis„ tere en veeltyds gewigtige dingen „ niets of zeer weinig wiften te zeg„ gen, en dus hunne Leezers niet zel„ den in 't onzekere lieten. Zy lei„ den zich gemeenlyk meer toe op „ het verkrygen van roem , dan op het ontdekken van de waerheid. „ Zommige van hen verworpen, zon„ der onderfcheid, de gevoelens der „ Ouden, en zochten zoo gelegenheid, »» om hunne nieuwe Hellingen, hoe „ zeer ook van alle reden ontbloot, „ by de waereld voor onfeilbaere „ waerheden te doen doorgaen; fteu.
„ nende



< 83 )
i, hende alleenlyk op hun gezag- An» „ dere namen uit verfcheide Schry-
vers naer hunne meening het bes,, te, en om voor geen uitfchryvers ,j gehouden te worden, bedorven zy „ dat doorgaens met eenige verande,, ring, of in de woorden, of in den ,, ftyl, of in de fchikking te maeken. „ Anderen wederom fchreeven heele
bladzyden uitoude en nieuweSchry„ vers van woord tot woord na;- of ■,, vulden hunne Schriften óp met
Spreuken en getuigenilTen van ge,, leerde Mannen, óm zoo zelfs voor
geleert door te gaen; en beweezen „ dus met het gezag van anderen, 't •„ geen zy zelfs met geen overtuigen•„ deen wiskundige redenen konde be„ toogen. "
't Was hem niet te doen om ydele roem of rykdom, maer om een uitmuntende Godtgeleertheid : en daerom befloot hy de Hooge Schoole niet eer te veriaeten, voor dat hy alle de beginzelen van een geregelde Letteroeffening door en weder door verftond, en alzoo in ftaet geftelt was, om alles, zonder hulp van anderen, F 2 ten



( 84)
ten naeuwkeurigfte te kunnen ondefzoeken.
Terwyl hy Nacht en Dag zyn beft deedt om hier toe te geraeken , wilde het geval, dat zyn Huiswaert buiten de Stad ter Woon trok; waer door hy zich genoodzaekt vondt een andere Kamer te huuren. Door deeze verandering zich berooft ziende van de tegenwoordigheid van Adriana, was hy eenigzints bedroeft; doch hy vleide zich, dat dit door den tyd wel flyten zou; 't welk nochtans heel anders geviel : want het Minnevuur eens ontflooken, begon toen des te heviger in hen beide te branden; zoo dat hy haer, die nu by haer Moeder inwoonde, dikwijs ging bezoeken, en telkens veel Minnelyker dan te vooren van haer ontfangen wierdt.
Ruim drie Jaeren hadden deeze twee Gelieven met malkander verkeert, wanneer de Mingodt hun beide een poets fpeelde: want de Heer van op zekeren namiddag aen het Huis" van Adriana met haer alleen in een afgezonden vertrek zittende, verhief de Minnevlam zich met zulk een gewelt,
dat



( 85 )
datze de Sloten en Grendels van Adrkmes maegdejyke Burgt verbrak, en aen den Heer van £***. gelegenheid gaf, om die ftormerderhand in te neemen. Adri»na zich van dien tyd af aen bezwangert voelende, hieldt het lange verborgen; doch vondt zich eindelyk genoodzaekt het klaegenderwyze eerft aen den Heer van B***. en daer na aen haer Moeder bekent te maeken. „ Het is my leet, Myn „ Heer, (zeide zy tegens hem ) uw „ te moeten zeggen, dat wy thans „ beide aen groote fchade en fchan-
de bloot geftelt zyn ; 't geen wy de „ onachtzaemheid van de Min te wy„ ten hebben. Kortom, ik ben op „ dien tyd, toen wy zoo gemeen-
zaem met malkander handelden, „ by uw Zwanger geworden. Om „ uw nu niet te ontruften , hebbe ik „ het tot noch toe gezwegen : maer „ dewyl ik vreesde, dat de Zaek daer „ door verachteren, en zomwylen „ onherftelbaer worden zou, zooheb„ be ik het raedzaem geoordeeld, uw
nu eindelyk daer van kennis te geep, ven, in verwachting, dat gy, op F 3 „ wien



( 86)
wien ik my verlaete, metmy zoo„ danige middelen zult beraemen , „ waer door wy 't quaet, dat ons nadert, voor 'tgrcotlle gedeelre zullen „ kunnen ontgaen." De Heer van B***. door dit verhael geraekt, zat eenigen tyd als fpraekeloos, houdende zyne oogen geveftigt op Adriana, wier treurig gelaet alleen genoeg in ftaet -was, om zyn verliefde Ziel neerfWtig te maeken. Tot zich zeiven elkomen , vondt by de Zaek te gewigtig, om zich onberaeden daer over te uiten; en befloot derhalve die eerft in eenzaemheid te overpeinzen, en zyn Adriana voor tegenwoordig in'haere rechtmaetige droefheid tetrooften. 3, Gy doet wel , myn lieve Adriana „ (zeide hy) dat gy my een Zaek, „ voor ons beide zoo quaet, en van „ noch quaeder gevolgen, in tyds „ ontdekt. Wat het vertrouwen, dat „ gy op my fielt, aengaet, dat is „ myns oordeels niet zeer gegrondt; „ dewyl ik niet weete uw ooit eenig „ overtuigend' bewys van myne ge„ trouwigheid gegeeven te hebben : „ ook hebbe ik daer toe geene gelee-
» gen-



( «7 )
„ genheid gehad ; naerdien ik uw „ nooit in eenen ftaet gekent hebbe, „ waer in myne getrouwigheid uw
noodig was. Maer mogelyk zal de „ Liefde, die ik uw betoont hebbe, „ de grond zyn van dat uw vertrou„ wen: en indien dit waer is, zyt gy „ nu in uw ongeluk gelukkig, dat gy „ metmy, die een eerlyk Jongman „ ben, te doen hebt; wyl gy ander„ zins elendig bedrogen waert ge„ weeft: want de Liefde, die men „ in 't gemeen aen iemant, en wel „ inzonderheid aen de Vrouwelyke „ Sexe bewyft, is geen klaere blyk „ van getrouwigheid ; door dien ze „ veeltyds alleenlyk beftaet in een „ hertstocht, die zoo haeft niet op„ gevolgt of voldaen is, of ze,ver-
dwynt, en verandert dik wils in een „ ganfch ftrydige hertstocht, die men „ haet noemt; 't geen niet alleen uit „ de ondervinding,* maer ook uit de „ reden kennelyk is: want wanneer „ die zachtelykftreelende en kittelen„ de hertstocht,by de Zedekundigen „ drift-liefde genaemt, met die op te „ volgen, geftilt en bevredigt is; beF 4 » g«



<8S )
»> gïnt tnen gemeerilyk naer de reden „ te Juifteren, die ons dikwils het „ waere voorwerp dier Liefde zoo „ affchouwelyk vertoont, dat wy een „ afkeer daer van krygen , die dan
niet zelden van de tegengeftelde „ hertstocht,eenen doodelykei-i haet, „ ge volgt wordt. Daeren tegen is men „ gewoon, fchoon de drift-liefde ge„ ftilt en bevredigt is , te volharden
m het voorwerp te beminnen, wan„ neer 't ons van de reden beminne„ lyk voorgeftek wordt; in welk een „ geval men zich geheel en al aen de „ reden onderwerpt, die ons gebiedt „ dat voorwerp te beminnen; zoo dat
dit beminnen een Liefde van ge„ hoorzaemheid is, dewyl het uit de
gehoorzaemheid, die men aen de „ reden verplicht is, voortkomt. Dee„ ze Liefde nu is de geene, waer mes, de ik uw bemin, en zal blyven be„ minnen, zoo lange gy blyft, die „ gy zyt. Wat voorts de middelen „ belangt, die wy tot voorkoming 5, van verdere onheilen dienen aen te 3, wenden; ik zal myn gedachten daer » over laeten gaen, en in 't vervolg
?, uvt?



(89)
„ uw wel nader fpreeken. Stelt uw „ ondertuffchen maer geruft, en doet, „ dat gy gezegt hebt, te weeten, verlaet uw op my. "
De Heer van B** *. de Zaek in eenzaemheid overdenkende, vondt zich niet weinig verleegen. Adriana te veriaeten , was ftrydig met zyne oprechte Liefde en gedaene beloften. Ook had hy geen middelen genoeg om haer te bevreedigen, en om zich zoo, in 't heimelyk en zonder opfpraek, van haer te ontflaen. Met haer ter geleegener tyd in den Echt te treeden, fchoon voor hem gantfch niet voordeelig, was nochtans toen 't eenigfte, waer toe hy moeft overgaen ; kiezende dus uit twee quaeden het befte.
't Quara 'er nu alleen maer op aen, hoe hy Adrianaes Zwangerheid en haere gevolgen beft bedekt houden zou. Hier toe een bequaem middel bedacht hebbende, begaf hy zich zonder uitftel naer Adriana, die hy in een afgezondert Vertrek met haer Moeder over de Zaek vondt zitten te fpreeken; 't welk hem geleegenheid gaf, F 5 ora



( 9o )
om haer onbefchroomt, aj Wat dienf, tig was. voorw draegen. Na dat hy dan eerft haer nochmaels van zvn trouwe Min verzekert had, zeide hy „ dat zy, indienze haereen zyne eer „ bewaeren, en hem ter ^eleegener „ tyd tot haeren Echten Man hebben „ wilde zorge draegen moeft , dat „ haer Zwanger zyn bedekt,en voor „ a! zyn goede naetn, daer van on„ gelcnonden bleef Dat het ten dien „ einde beft- was, dat zy onder voor„ wendzel van buiten de Stad te gaen „ dienen, voor eenigen tyd naer een „ afgeleegene Plaets ter Woon trok daer haere Kraem uithielde, en het „ Kint, datze quam te Baeren , by „ goede Luiden befteede; en dan, na „ een kort verblyf, t,e rug keerde. „ Dat hy haer van alles, wat daer „ toe noodig was, voorzien zou. Zy „ had zich nergens over te bekomme„ ren. 't Was genoeg, als zy maer „ zynen raet, die zoo ligt om te doen „ was, volgde. "
Dit alles had zulk een' indruk op riet gemoed van Adriana, dat zy terftond den Uter van £*••., met toe-
ftem-



( 91 )
ftemming van haer Moeder, beloofde: „ al 'tgeen hy haer geraeden had „ te zullen doen; daer by voegende,
dat het, dewyl haere Zwangerheid „ ftond kenbaer te worden, geen uit„ ftel leedt;en dat zy derhal ven zich,
zoo ras als men haer aen geld ge„ holpen had,tot de Reis vaerdig zou „ maeken. "
De Heer van B***. ten uitterften voldaen over de bereidwilligheid van Airi~ ö«a,liet niet na haer goed voorneemen te begunftigen met haer s'anderendaegs een fommetje van honderd Daelders toe te tellen, waer mede zy zich, na verloop van een dag of acht, naer Haerlem begaf, daer zy by Burger-luiden , die zy aenbevoolen was, haer intrek nam.
De Zaeken, dus naer tyds geleegenheid, in een goeden ftaet gebragt zynde, was hy echter niet ten vollen geruft: want hy begreep, dat de geduurzaemheid van dien ftaet niet alleen van Adriana, maer ook van haer Moeder en Zufters, waer op niet veel te vertrouwen was, geheel en al afhing; en dat derhalve de voorzorg,
van



( 92 )
van hem en Adriana gebruikt, wel lig. teJyk verydelc kon worden.
Hier uic ontflond in hem een wankelmoedigheid. Dikwils nam hy voor van Letter oeffening te veranderen en tot de Geneeskunde over te gaen ■ maer de lengte van tyd, dien hy"reets op de Hooge Schoole doorgebragc had, by zich zeiven overdenkende, befloot hy telkens, liever in 't beöeffenen der Godtgeleertheid te volharden , dan zich met verlies van tyd op nieuw in een werk te fteeken , daer zoo veel aen vaft was. Ook werdt hy eindelyk indachtig, dat het veel te Jos was, uit eene enkel door vrees op. gevatte achterdocht het verder onderzoek van een weetenfchap te ftaeken die hem reets zoo veel geld, arbeid' en tyd gekoft had. „ \ Gae zoo 't „ wil, (zeide hy in zich zei ven) in„ dien 't geval tuiTchen my en Adria„ na ruchtbaer wordt, neeme ik my„ nep toevlucht tot de Taelen; die „ hebbe ik geleert; en die zyn zoo „ wel, als de Godtgeleertheid, be„ quaem, om my onderhoud te ver„ fchaffen. " Hy ging dan met zyn
eerft



C n J
eerft begonnen werk voort, en dat; om tyd te winnen, veel vlytiger,dan te vooren.
Ruim drie Maenden was Adriana te Haerlem geweeft, wanneer de Heer vanB***. zich, volgens gewoonte, om 't aenftaende Pae.fchfeeft naer huis begaf, daer hy zich eenige Dagen met het opftellen van een Kerk rede ver» maekte. Terwyl hy hier mede bezig was, ontfing hy van haer den volgenden Brief.
Myn Heer!
't Is nu negen Daegen geleeden, dat ik door 's Hemels gun ft gelukkig van een welgefchaepene Dochter verlojl ben. Ik bevinde my naer den tyd redelyk welvoerend' , uitgenoomen myne zwakheid, die de oorzaek is, dat ik uw niet eer van 't een en 't ander kennis gegeeven hebbe. 'ï Geen wy met malkanderen uitftaende hebben , is tot nog toe, voer zoo veel my bekend is , in een afgrond van Jlilzwygentheid opgejlooten: doch opdat daer niets van kome uit te lekken, is 't hoog noodig, dat gy my ten eerjten noch een Jommetje
van



(94)
«w» feventig of'tachtig Guldens het toekomen , waer mede ik voor myn vertrek de Zaeken zoo fchikken zal , dat 'er geen vrees, dat ze ontdekt zuilen worden voor ons meer overblyft. in vertrouwen, dat gy my tn een werk, voor ons beide van zulk een belang, uw hulp niet zult onttrekken, ben ik met veel Liefde en hoogachting . .
Mïn Heer!
UEDIV. Dienareffe en getrouwe Minnares.
Adriana ....
Niet weinig was hy over den in•houd van dién Brief geraekt: want behaiven, dat hy hem heel koel voorquam, bragt hy hem in de uiterfte verleegentheid. Hy vermoede, dat het haer maer te doen was, om hem zyn Beurste plukken. Dit niettegenft'aende vondt hy raetzaem haer, voor zoo veel mogelyk was, te voldoen, en derhalve haer 't gemelde Geld te bezorgen, om des te beter haer oogmerk



(95)
merk te ontdekken , en 't zyne te bereiken. Maer hier Was nu de grooN fte zwaerigheid , hoe hy, die toen noch veertien dagen t'huis blyven moeft, van zynen Vader die Penningen , zonder in hem eénig quaet nadenken te verwekken, beft krygerj., -en aen haer doen behandigen zou. Ten dien einde bediende hy zich van een lift. Hy trok, in de tegenwoordigheid van zyn' Vader , den Brief van Adriana uit zyn Zak ; geliet zich , als of hy hem in ftilte las; fcheurde hem op een vinnige wyze aen ftukken; en worp hem eindelyk, als met de grootfte verachting,- in 't vuur. Zyn Vader hem gevraegt hebbende., wat de oorzaek was van dit zyn misnoegen, kreeg ten antwoord: „ De ,, flegte-behandeling van eenen, dien
ik dacht myn Vriend te zyn. - Hy „ durft my met de fc*herpfte uitdruk„ kingen fehryven, 'dat hy my fchan,, de zal moeten aendben, indien ik „ hem binnén drièmaél vier en twin-
tig uuren zyn Geld, >van hem ter „ Leen ontfangen , "niet te rug be„ zor'ge. Wel zoo l (zeide zyn Va-
„ der)



i 96)
Vi der). En hoe veel Geld is da€ ü toc}l? Tachtig Guldens, antwoor„ de de Heer van B***. Tachtig„ Guldens? (hernam zyn Vader); 'k „ wil wel bekennen, dat ik zulk een n rnanier van doen niet begrype. „ Waer toe hebben uw, dien ik ge„ woon ben van al hec noodige te „ verzorgen, toch die tachtig Gul„ dens gedient ? Om iemant (ant„ woorde de Heer van B**$. ) te be„ taelen, die my, uit gebrek van „ Geld, eenige fraeije Boeken, en „ daer onder al voornaeme Werken , „ voor een geringe prys overgedaen „ heeft, 't Kan zyn , (zeide zyn „ Vader); maer ik wenfchte wel, „ dat het nooit gefchiedt was. Daer „ zyn zoo veel fraeije Boeken , die „ uw in 't vervolg, van dienft zullen zyn; maer die alle voor uw nu te „ Koopen, is my, die geene groote „ middelen hebbe, volftrekt ondoen„ lyk. Ook zynze, om de waerheid „ te zeggen, uw voor tegenwoordig „ niet alleen van geen nut, maer, „dat meer is, ganfch nadeelig: i, want het is de gewoonte van veele „ Leer*



(57)
Leerlingen, datze met het gezegde „ van hunnen Meefter niet te vreden „ zynde, alle de Schryvers, dieze „ over de zelve ftof hebben, nazien:
waer door ze veel tyd verquiften , „ en dikwils in een groote verwar„ ring geraeken. Dit niet tegenftaen„ de,zal ik uw nu evenwel voor dee,, ze reis de tachtig Guldens geeven j ,, doch onder beding, dat gy die ten „ eerften uwen gezegden Vriend zult „ toezenden; dewyl ik niet wil, dat „ gy meer moeilykheden van hem
zult afwachten. De Heer van Bm*. „ liet dit alles onbeantwoordt, zich, „ vergenoegt houdende , met zyn „ oogmerk zoo wel bereikt te heb-
ben. "
Zoo ras had hy van zynen Vader het Geld niet ontfangen, of hy ftelde twee Brieven op, beide met Opfchrifc aen zynen Vriend, den Heere H***\ die van 't geval tuffchen hem en Adriana, door verkeering met haer Zufter, kundig was. Den eenen, waer in hy hem zeer vriendelyk verzocht, ,,de ,, nevensgaende Penningen ten fpoe„ digfte aen Adriana te doen behandiG „gen,".



( 93 )
r> gen. " floot hy in 't heimelyk, en verbergde hem in zyn zak. Den anderen, waer in hy zich niet weinig beledigt toonde, gafhy.om 'alle quaet vermoeden voor te komen, zynen Vader te leezen. Deeze hem geleezen hebbende, gaf hem aenftonds weder aen zynen Zoon, De Heervan 2?*#*. over. De Heer van £#** had hem zoo haefl niet weer in handen , of hy verzegelde hem in 'c by weezen van zynen Vader, Hak hem in zyn Zak, en geliet zich ondertuflehen, als of hy zich bedacht; hom, hem, (zeide hy ) ik zal hem nu met eenen maer bezorgen. Hier op zyn hand uit zyn Zak trekkende, trok hy te gelyk den anderen Brief, die in een gelyke groote en gedaente gevouwen was,voor den dag; maekte hem aen 't Pakje, waer in het Geld was, vaft; en gaf hem zoo aen zynen Vader ter bewaering, die hem 's avonds zelf den Schipper ter hand ftelde, om hem op de Leidfche Schuit te bezorgen.
De Paesdagen voorby zynde, vertrok hy wederom naer Leiden, daer hy in *i vallen van den avond aen-
quam.



t 99 )•
gtiam. Hy begaf zich vervolgens naer zyn Huis, en (dewyl hy vermoeit van de Reis, was) te ruft. Des anderen daegs ging hy Adrianaa's Moeder bezoeken, om te verneemen, of zy niet iets nader van haer Dochter gehoord had. Daer komende, vondt hy Adriana zelve , die, volgens haer zeggen , toen al twee dagen t'huis geweeft was. Na dat zy nu malkander tederlyk omhel ft en gekuft hadden, deed zy hem een omftandig verhael van alles, wat zy, zedert haer vertrek naer Haerlcm, ontmoet en verricht had. ,, 't Geld (zeide zy) had „ zy op zyn tyd van hem ontfangen, „ en alles was nu in die order, waer „ in zy 't belooft had te brengen. " Hy daerentegen verhaelde haer, wat zorg hy gehad en wat lift hy gebruikt had, om van zynen Vader dat Geld te krygen , en aen haer te bezorgen ; haer met eenen de geringheid van zyne middelen te kennen geevende, om haer, zoo zy zich met hem wilde verryken, daer bedektelyk van af te raeden. Zy betoonde hem ondertuffchen , even als te vooren, alle tekenen van G 2 vriend-



( 100 )
vriendfchap, en verzocht hem, dat hy haer ten minften tweemael 's weeks zou komen zien; 't geen hy aennam te zullen doen, en ook voïbragt.
Hy, die zich haefte, om zyne Academifche Letter-oeffening te eindigen, leide zich nu voornaementlyk toe op de Preek-order, en 't voltrekken van een Kerk-rede, die hy in de Paesdagen begonnen had. 't Laetfte maekte hem niet weinig verlegen:want hy wilde zich daer door in geleertheid, fchikking, en verhevenheid van Styl, doen uitmunten; waer van wederom het laetfte hem wel het zwaerfte viel. Hy begon toen eerft te bemerken, hoe nootzaekelyk het was voor den geenen, die in 't openbaer te fpreeken had, de Tael die hy wilde gebruiken, magtig te zyn; en dat het veel tyd en moeite vereifchte, om daer toe te geraeken. Hoe hy zich verder in 't onderzoek der Nederduitfche Tael inliet, hoe hy daer in minder, volgens zyn zeggen, op het Papier zetten dor ft: want hy onder vondt, dat die Tael, even als de Latynfche en Griekfche, zoo veele
re-



( roi )
regels en uitzonderingen had, dat men daer ligtelyk in feilen kon , indien menze door een lange en geftadige oeffening zich niet gemeen gemaekt had. Ook achtte hy, dat alle die regels en uitzonderingen te kennen , en in gereetheid te hebben, hoe zwaer ook anderzins, noch maer kinderfpel was, in vergelyking van den Styl machtig te weezen: want zou die klaer en vloeibaer zyn , men moed daer in naeuwkeuriglyk acht geeven op de kracht, eigenfchap, en fchikking der woorden en fpreekwyzen; op de aeneenfchakeling van den eenen zin of periode aen den anderen ; en einde]yk op het onderfcheid der Stoffen en Zaeken, daer men van fchreef. Hy zag derhalve wel, dat hy het beoeffenen der Nederduitfche Tael veel te laet begonnen had, om nu zulk een welfpreekentheid, als hy beoogde, in een Kerk rede te toonen; en dat hy ( wilde hy in korten de Hooge-Schoole vaer wel zeggen) zich met het weinige, dat hy van die Tael wift, behelpen moeft. Hy ftelde dan dit gewigtig werk tot een beter geleegenG 3 heid



( 102 )
heid uit, en voer met het voltooijerr van zyne begonne Kerk rede voort, zonder op vereifchte nettigheid van Styl te letten.
Terwyl hy hier mede bezig was, begon het Pinxterfeeft te naderen, 't welk hem, volgens gewoonte, voor een week of drie naer Huis deed gaen. Op den vyfd-n dag, na dat hy van Leiden vertrokken was , ontfing hy van Adriana een Brief, waer in zy, onder > voorgeeven van Geld naer liaerkm te moeten zenden, van hem wederom een fommerje Van tachtig Guldens verzocht. Hier uit zag hy toen klaerblykelyk , 't geen hy uit haeren eerden Brief wel vermoede had ; te weeten, dat zy, of uit zich zelve, of (dat wel het waerfchynlvkft was) door aenraeding van haer Moeder en Suffers, niet anders beoogde, dan zich, ten kofte van zyn Beurs te verryken. Haer in dit heilloos oogmerk voor te komen, met haer verzoek plat af te flaen, was door een Brief, dacht hy, niet raetzaem ; „ Zy rt mogt (zeide hy) daer door ge„ belgt, de Zaek aen den dag bren-
>j gen,



( i°3 )
gsn, en in meer andere vyandelyk„ heden uitfpatten; 't was beft dit „ mondeling te doen , en haer te ge„ lyk met overtuigende redenen aen „ te toonen , hoe onmogelyk 't hem „ was, aen haere begeerte te vol„ doen. Hy fchreef haer dan, dat hy „ geen raed wift, om van zyn Vader „ de Penningen , die zy verzocht, te ,, krygen, en haer toe te zenden, ,, zonder een quaet nadenken in hem te verwekken ; en dat zy derhalve zoo lang diende te wachten tot dat hy weder te Leiden gekomen was. " Adriana hier over te onvreden , zondt terftond een Brief aen den Vader van den Heere van B***., waer in zy hem de ganfche Zaek , tuflchen haer en zyn Zoon te kennen gaf; waerfchynjyk met geenen anderen toeleg , dan om hem" tot het afmaeken van die Zaek te beweegen, en zoo in eene Reis een goede fomme Gelds van 't hart te nypen. De Vader van den ■Heer van liet niets van dien
Brief aen zynen Zaon blyken; hieldt zich ongemeen onverfchillig en wel te vreden; en na een weinig met hem G 4 van



(I°4)
van de Brooddronkenheid der Academifche jeugd gefprooken te hebben, zeide hy: „ dat Jongelingen, die zich „ tot den Heiligen Dienlt wilden be„ quaem maeken, zich van alle bui„ tenfpoorigheden zorgvuldiglyk wag„ ten moeiten, 't Viel gemakkelyk „ een quaede naem te verkrygen, „ maer moeijelyk die quyt te raeken. „ 't Eerfte had maer een oogenblik,' „ en 't laetfte dikwils een 's menfchen' „ leeftyd van nooden. 't Jammerde 3, hem derhalven , dat hy gehoord 3, had, dat men hem met een onecht 3, Kind betichte. En eindelyk, dat dit gerugt, fchoon onwaer, ('tgeen „ hy hoopte) hem echter tot groot „ nadeel verftrekte. " De Heer van B***. zich met dit gezegde van zyn Vader verleegen vindende, vondt geen andere uitvlugt, dan de Zaek te ontkennen; daer by voegende: ,, dat „ hy zich daer over niet verwonder„ de.; want dat men wel gewoon „ was, wanneer men den Vader van „ een onecht Kind niet kende, maer „ iemant te noemen, die met de v Moeder verkeering gehad had: en
h dat



( 105 )
„ dat het derhalven wel kon zyn dat men hem hielclt voor den Vader „ van het Kind, dat zyn voorgaende „ Huiswaerts Nigt en Huishoudfter, „ terwyl hy daer woonde, by iemant „ in onecht gewonnen had. " Die quam zynen Vader zoo waerfchynlyk voor, dat het hem , die een goed gevoelen van zyn' Zoon had, t'eenemael voldeed. OndertuiTchen was de Heer van #***., fchoon uiterlyk vrolyk, in zyn hart ongeruft, vreezende voor quaeder gevolgen. De luft om mee zyn begonnen werk voort te gaen was hem geheel en al benoomen. 't Werdt tyd dacht hem, van toon te veranderen, en zich geheelyk op de Letterkunde toe te leggen.
Ruim veertien dagen waren 'er verloopen, wanneer hy onder voorgeeven van zyne Zaeken nu ten fpoedigfte te zullen afdoen, de Reis wederom naer Leiden aennam. Zoo haeft als hy daer gekomen was,en naer zyn Huis wilde gaen,werdt hy onderweg, van een Apotheker, die in zyn Deur flond , verwellekomt, en binnen verzocht. Hy liet zich gezeggen , en G 5 tradt



( IOÖ )
trtdt in Huis. NatuwJyks was hy gezeeten , of hy vroeg den Apotheker cj by geen tiicuivs had? Deeze een gemeeiuaem Vriend t van hem zynde, antwoorde hem gulhartig: „ jfa, Myjrj Heer, veel nieuws; maer'ik vree„ ze, dat het aw ganfeh niet aenge„ nsem zal zyn. Niet aengenaem? „ (hernam de Ikcr van ) wei
,, wat mag dat toch weezen? 'k Zal „ 't uw verhaekn, zeide de Apothe,, ker. Eenige dagen gebeden, ging ,, ik eens wandelen} en koomende voor het Huis van een Vroedvrouw, waer aen ik Jang kennis ,. gehad hebbe, werde ik van haer „ geroepen. Binnen getreeden zynde, vondt ik haer zitten met een jong Kind op haeren fchoot; erj de„ wsl ik wel wilt , datze van zich ,. zelve geen Kind had, deedt my de „ nieuwsgierigheid haer vroegen , „ wi.-ns Kind dit was? Hier op van „ haer ten antwoord gekreegen hebbende, dat het een Kind'vnn uw „ was, vroeg ik h'ier by wie gy dit „ had? en kreeg daer op wederom s, tot antwoord , dat ik dat Jigtelyk
JS rae-



( i°7 )
„ raeden kon, als ik myne gedachten maer eens ernftelyk daer over „ liet gaen ; want dat. ik immers wel ■„ wilt, dat gy heel gemeenzaem geweeft was met Adriana, de Niche ,, en Huishoudtter van mynen Buur,, man, dfn Boekbinder, uwen ge„ weezen Huiswaert. Ik ftond op 't „ hooren van deeze reden verbaeft, en beantwoordeze met ftilzwygen. „ Voorts vroeg ik haer, wat 'er van „ haeren dienft was, dewylze my in„ geroepen had ; waer op ik geen .„ ander befcheid kreeg, dan dat zy „ dit alleenlyk maer gedaen had, pm ,, my naer myn gezontheid te viae„ gen. 'k Moet zeggen, Myn Heer, ,, (zeide de Heer van 5***.) 't is een '„ zoete Hiftorie. Ik bedanke uw „ voor 't verhael, en zal 'er myn „ voordeel mede trachten te doen. Hier mede nam hy zyn affcheid van den Apotheker, en vervolgde zynen weg naer Huis. Onder het gaen begon hy te twyffelen, of Adriana wel eens uit de Stad geweeft was, en of zy de Reis naer Haerlem niet maer verfiert had, om hem, als onder een
be-



( io8 )
bedekt voorwentzel van veele onkosten te moeren ondergaen, des te beter het Geld af te perlTen.
t'Huis komende begaf hy zich naer zyn Kamer, daer hy, na de Zaeken tuüchen hem en Adriana lang genoeg overpeinft te hebben , eindelyk befloot zich geheel en al op de Taelen toe te leggen, en Adriana ondertuflchen zoo veel hem doenlyk was , binnen de paelen van maetigheid te houden.
Des anderendaegs ging hy haer bezoeken, maer vondt haer zeer misnoegt. Hy daerentegen geliet zich, als een, die nergens van wilt, en ftelde zich vrolyk aen: maer ziende datze met te beweegen was, begon hy zich ernftiger te gedraegen; haer aen. toonende de ongegrontheid van haer misnoegen. „ Gy zyt, dunkt my „ Adriana (zeide hy) niet wel te vree„ den. Mogelyk zal dit zyn, om dat „ ik aen uw verzoek niet voldaen „ hebbe : maer indien gy eens in aen„ merking neemt myne geringe mid9, delen, en de Vaderlyke magt, s, waer onder ik ftae, zoo zult gy,
„ naer



( 109 )
naer uw gewiffe te werk gaende, „ zelve moeten bekennen, dat her, „ my ondoenelyk geweeft is , en tot „ noch toe blyft daer aen te voldoen. „ Wat het onderhouden van 't Kind
aengaet, dat neeme ik op my; en „ ik meene, dat ik voor het tegen„ woordige daer mede myn plicht „ volbragt hebbe. " Adriana niets tegens de billykheid van dit gezegde weetende in te brengen, beholp zich met een verfchooning. „ Ik geloo„ ve wel, Myn Heer, (zeide zy) dat „ het uw tegenwoordig niet gemak„ kelyk vallen zou, om van uw Va„ der de Penningen te krygen, die „ ik in mynen laetften Brief, van uw „ verzogt hebbe; dewyl hy uw in
korten al een heel fommetje Gelds « gegeeven heeft, waer van de. ver„ antwoording het licht niet mag „ zien. En om dies wille zoude ik
zoo fchielyk op malkander geene „ verzoeken om Geld, aen uw ge„ daen hebben ; indien de zorge voor „ de opvoeding van myn Kind my
daer toe zoo zeer niet verplicht had. „ Vergeeft my derhalve, dat ik uit
„ een



( «O )
„ een MoederJyke drift, die bezwaer„ Jyk te wederiken is, van uw iets „ gevergt hebbe, dat uw onmogelyk is. " Schoon de heer van B***' wel bemerkte, dat deeze woorden meer uit een verleegen , dan overtuigt gemoed voortquamen, was hy echter da--r over aengedaen. „ Myn „ heve Adriana, (zeide hy ) ik hebbe „ uw nu in korten tyd al twee hon„ derd en dertig Guldens bezorgt. ,, Ik wil niet onderzoeken, waer die „ Geld gebleeven is: want ik kan „ wel begrypen, dat zoo lange bui„ ten de Stad by een' vreemden in re „ woonen, en daer te Kraemen niet „ weinig onkoflen gemaekt heeft. „ 'k Wil uw alleenlyk maer te ken„ nen geeven, dat ik uw myne hulp „ nooit ontrokken hebbe, en dat gy „ in de drie Maenden, die gy, naer „ uw zeggen , te Haarlem geweeft „ zyt, geen gebrek hebt behoeven te „ leiden. Voorts dat gy bezorgt zyc „ voor de opvoeding van u w Kind , is „ natuurlyk; maer dat gy daer mede uwe behandeling omtrent my wilt „ verfchoonen, isongegront. Want
„ de



(III)
„ de opvoeding van nw Kind had im,, mers in de eerfte veercien Dagen, „ ja, dat meer is, in de eerfte veer„ tien Weeken geen tachtig Guldens ,, van nooden. Maer om deeze Zaek, „ die waerlyk geen fchyn van billyk„ heid heeft, niet verder uit re plui,, zen, zal ik uw maer kortelyk zeg„ gen, dat ik uw van nu af aen be„ vryde van alle koften , die 'er by ,, myn leeven op de opvoeding van „ uw Kind mogten komen te vallen; „ doch onder beding dat het bedekt ,, blyve : want zoo myn Vader het hoort; zal hy zyn Beurs geflooten houden, en my dus buiten ftaet „ ftellen om myn belofte geftant te „ doen. " Dit laetfte fcheen Adriana niet wel te gevallen, dewyl zy 'c voornaemfte van de Hiftorie reets door een Brief aen zynen Vader al bekend gemaekt had. ,, Uwe woorden zyn „ goedt, Myn Heer,(zeide zy) maer „ fteunen op zulk eenen loffen grond» ,, Gyzegt, zoo uw Vader het hoort, „ zal hy zyn Beurs geflooten houden , en uw dus buiten ftaet ftellen om uwe belofte geftant te doen. Hoe „ lig.-



( H2 )
„ ligtelyk kan 'c nu gebeuren, das „ het hem ter ooren komt. Niet „ ligtelyk, Adriana, (zeide de Heer „ vanB***) 't Kan zyn, dat't bui„ ten uw toedoen ruchtbaer wordt, „ dat gy een Kind hebt: maer dat „ gy het by my hebt, (daer 't hier „ eigentlyk op aen komt) kan nie„ mant met Zekerheid weeten ; ten zy gy 't zelf ontdekt. " Adriana liet dit onbeantwoord; en de Heer van £***., ziende, dat zy in diepe gedachten zat, ging, na een kort affcheid van haer genoomen te hebben, heene.
Schoon nu de Zaeken tuflchen hem en Adriana zoo verwart en twyffelagtig ftonden, liet hy echter niet na, haer dikwils te gaen bezoeken. Want noch maer weinige weeken was hy, zedertzyn laetfte vertrek van Huis, te Leiden geweeft, of zyn Vader fchreef hem al: „ dat hy zeer onaen„ genaeme geruchten van hem ge-
hoordhad; datze van hem onder„ zocht, en waer bevonden waren; „ en dat hy derhalve hem raedde, „ zoo fpoedig, als doenlyk was,t'huis;
„ te



( "3 )
ï't te komen. " De Heer van B***. -wel ziende wat 'er gaende was, en dat hy, den raed van zynen Vader gedaen hebbende, niet ligtelyk weder te Leiden (daer toch zyn hart was) komen zou, Üelde onder allerlei voorwendzeis de Reis naer Huis zoo lange uit, tot dat zyn Vader, het moede wordende , ophieldt hem Geld te zenden.
Door noot dan geprangt, verliet hy de Hooge Schoole van Leiden, en te gelyk zyn Adriana, het Voorwerp van zyn oprechte Min. In den avond op zyn Geboorteplaets komende, werdt hy beangft : Want hy wilt, dat het de plaets was, waer in van over lange de Nyt en Lafterzucht haeren Zetel gefticht hadden, en dat hy derhalve nu zyne achting flond te verliezen. Om dit zoo veel, als mogelyk was, voor te komen, belloot hy, zich zoo lange in zyn Vaders Huis te verbergen, en als opgeflooten te houden , tot dat een bequaeme geleegen* heid zich opdoet, om hier of daer een Latynfche Schoolvoogt te konnen worden. OndertuiTchen vermaekte hy zich met het beoeffenen der Tae» H lea



( m))
fen en andere Weetenfchappen. Hv onthielde zelf zich van 't gezelfchap der penen, die gewoon waren dagelyks aen zyn Vaders Huis te koomenjzoo dat hy van niemant, die daer verkeerde, gezien, en van een ieder vooreen' Kluizenaer gehouden wierdt. Wiet tegenftaende , dat hy zich op alje wy ze benaerftigde, om zyne uit drift liefde begaenen misdag door bequaemheid en deugd uit de gemoederen der menfchen uit te wiffchen: was nochtans zyn Vaders toeleg, hem buiten s'Lands te doen gaan, dewyl hy hem telkens de onmogelykheid van zyn voorneemen,en daerentegen het voordeel van een Reis naer Indien trachte wys te maeken. De grond van <£ieeze poging was den Heer van B*** al te wel bekent, om zich daer door te heten misleiden. Daerenboven had hy een natuurlyke afkeer van alle omzwerving. De Liefde tot de Letter oeffemog had zynen geeft zoo ingenoomen, dat de Geldzügt hem daer toe niet beweegen kon.
Omtrent negen Maenden had hy in eenzaemheid doorgebragt; wanneer
hy



C "5 )
hy op een namiddag, onder het Thee drinken, door de Hordetjens, die voor de Glazen ftonden, een Meisje, Leonora genaemt, voor haer Deur de Straet zag veegen; 't welk hem in een Zee van allerlei ongelukken deed vervallen. Want zoo haeft had hy Leonora, op 't eenvouwdigft en netffc uitgedoft, niet gezien, of het Minnevuur, door alle de tegenheden in hembyna uitgeblufcht, begon wederom met zulk eene hevigheid te branden , dat het hem Dag en Nacht zyn ruft benam. Zyn grootfte verlangen was, buiten weeten van zyn' Vader by haer te zyn, en haer te omhelzen. Om hier toe te geraeken , maekten hy zich met een ieder, die zyn' Vader quam bezoeken, gemeen; waer door hy in korten tyd een bequaeme geleegenheid kreeg, om, zonder iemant"quaet nadenken te geeven, zich van zyn Kluizenaers leeven te ontdoen , en de tegenwoordigheid van 'c nieuwe Voorwerp zyner Liefde by te woonen.
Want eens tegens den avond 'met twee goede Vrienden aen zyn Vali 2 ders



( n6)
ders Huis, voor de Glazen, zittende, werdt hy van deeze als overreed, om met hen te gaen wandelen ; 'c geen hem noch dien zei ven avond'op 't onverwachtft by Leonora deed komen. Want wederom byna tot aen zyn Vaders Huis te rug gekeert, werdt hy van eenen dier twee Vrienden, die in de Buurt woonde, in Huis verzocht, daer hy Leonora vondt. Op 't eerfte aenzien ftond hy verbaeft, houdende zyne Oogen op haer geves' tigr. Zoo haeft was hy niet gezeten of hy vroeg zynen Vriend, of het zyn Dochter was? en kreeg daer op van hem tot antwoord, dat hy 'er maer Stiefvader van was. Hem fchoot te binnen , dat hy haer als een Kind haer Moeder noch Weduwe zynde^ gekent had, en dat zy toen ganfch de fraeifte niet was. Hy liet zich in geene reden met haer in, maer fprak mee zynen Vriend, haeren Stiefvader over 't geen hy onder 't wandelen had' opgemerkt. Terwyl hy hier mede bezig was, gaf zy hem met haere Oogen en ganfche gelaet haere genegentheid niet duitter te kennen. Haer
Stief-



( H7 )
Stiefvader dit ziende, beval haer naer boven te gaen. Zy hieldt zich ais of zy dit niet hoorde ; doch voor de tweedemael het zelve bevel krygende, fcheen zy misnoegt, wenfchte 't gezelfchap goeden Nacht, en ging heene. De Heer van bemerkende, dat haer Stiefvader (dien hy wilt een' Man van een gering oordeel te zyn) noch hem noch zyn' Dochter vertrouwde, achte hem zyn gezel fchap niet langer waerdig, en nam terflont, zonder eenige omïtandighedeu te maken , van hem zyn affcheid.
t'Huis komende, begon hy by zich zeiven te overleggen, op wat wyze hy een gemeenzaeme ommegang met Leonora buiten weeten van zyn' Vader en haere Ouders krygen zou. Hoe hy zyne gedachten daer over verder liet gaen, hoe hy meerder zwaerigheden daer in vondt. Zonder hulp van getrouwe Luiden was 't niet wel mogelyk: en op 't ganfche Dorp had hy, naer zyn meening, niemant, waer op hy zich veriaeten kon. In deeze wanhoopige toeftand was hy niet lang geweeft, of daer viel op 't onverö H 3 wachtft



( nS )
wachtft iets voor, waer door hy geleegenheid kreeg , om mee Leonora tuffchen vier oogen te fpreeken. Hy was gewoon zich tot diep in den Nacht met de Letteroeffenirg te vermaeken, en ten dien einde des avonds omtrent negen uuren , of wel iets heter, wanneer zyn Vader en 't ganfche Huisgezin zich ter ruft begaven, naer zyn Boekvertrek te gaen. Maer op zekeren avond, door 't mooi weer en heldere Manefchyn verlokt, bleef hy, tegens zyn gewoonte, in 't gemeen Vertrek, voor de Glazen , een Pyp zitten rooken. De Klok had reeds tien uuren geflaegen , wanneer hy om de aengenaemheid van de Lucht een Venfier opende, en daer uit ging leggen. Hy zag rontom, doch xvierdt niemant gewaer. Een weinig daer na hoorde hy de ftem van een Vrouwsperfoon, die hem goeden avond wenfehte. Hy keek van ter zyde, langs de Huizen heene , en bevondt, datze niet ver van hem af uit een Venfter lag. De welgegronde verbeelding, dat het Leonora was, deedt hem deeze geleegenheid niet
ver-



i m)
verwaerloozen, om rr.et haer een praetje te houden. „ Goeden avond, „ Buurvryftertje, antwoorde hy. Nog „ zoolaetop? Ja, Myn Heer, (zei„ de Leonora); het aengenaeme weêr „ laet my niet toe naer Bedt te gaen. „ Zyn uw Vader en Moeder (her„ nam de Heer vanB**».) ook noch „ op? Dat kan ik niet zeggen, Myn „ Heer, (antwoorde Leonora) want „ zy zyn wel een paer uuren ver hier „ van daen , en by goede Vrienden in „ Huis, die zy alle Jaeren eens gaen „ bezoeken, en voor een Dag of vier „ gezelfchap houden. Zoo bewaert „ gy dan nu alleen het Huis, (zeide „ de Heer van B***) Ja, Myn Heer, „ (antwoorde Leonora). Dat is waer* „ lyk (zeide de Heer van Bal „ wat eenzaemvoor een jong Meisje: „ ik wenfehte wel, dat ik daer by uw waer; ik zoude trachten, uw „ wat te vermaeken. Ik wenfehte „ het ook wel , Myn Heer, (ant„ woorde Lemora al zuchtende) Zoo ras had de Heer vcln B***. dit niet gehoort, of hy begreep, dat haer verlangen, vaa't zyn niet veel verli 4 fchii-



( 120 )
fchilde, en befloot derhalve naer haer toe te gaen. Terwy] hy nu bv zich ze]ven een overleg maekte, op wat wyze hy beft by haer kornen zou zag hy van verre, in de Manefchyn', een Vrouwsperfoon hem naderen. Met eenen werdt hy gewaer, dat Leonora haer Venfïer toetrok. Dit deedt hem vreezen, dat hy dien avond zyn oogmerk niet bereiken zou Maer hoorende, dat het Vrouwsperloon by Leonora met de hand tegens t Venfter klopte, en haer verzocht zy zoude open doen, en Koffie gereed maeken, greep hy wederom moet; die terltond m vreugde veranderde, wanneer het Vrouwsperfoon hem quam zeggen: „ datze de baen al klaer ge„ maekt had, om aenflonds een Kop „ Koffie met hem by zyn Buurvryfter s> te gaen drinken. " Het Vrouwsperfoon vooraf gezonden hebbende, Klom hy, om met het ontfluiten der Deur geen geraes te maeken, ten Venter uit, en begaf zich met der naeft naer Leonora. Hier komende groette hy haer vriendelyk ; fprak van de zonderlinge Leevenswyze, die
hy



( 121 )
hy zedert zyn vertrek van Leiden gehouden had-, en liet, in 't by weezen van 't Vrouwsperfoon , zich in geene reden uit , die zyne geneegentheid voor haer te kennen gaf. Onder 't Koffie drinken ging 't Vrouwsperfoon heene. De Heer van 5***. zich toen met Leonora alleen bevindende, begon haer op allerlei wyzen zyn Liefde te ontdekken. Hy verhaelde haer, hoe hy haer van 't eerfte oogenblik af, dat hy haer zag, bemint had; wat zorge hy gehad had , om by haer te komen; en eindelyk, dat de behandeling van haer Stiefvader omtrent haer, op dien avond, wanneer hy de eerftemael aen haer Huis quam, hem leet geweeft was. Hier bleef het niet by; hy viel haer om den Hals, kufte haer , en deedt haer de dierbaerfte betuigingen van zyn oprechte Min. Terwyl hy hier meede bezig was, wilde 't geval, dat eenige Honden, om een loopfche Teef, voor zyn Vaders Deur aen 't Vechten geraekten. Hy vreezende, dat zyn Vader door 't gefchreeuw en gekef van die Beesten wakker worden, en aen hem roeH 5 pen



( 122 )
pen zou, liep terftond, zonder eenig affcheid van Leonora te neernen, de Deur uit. Naeuwlyks had hy zyn een Been door 't Venfter, om weêr in Huis te klimmen, of zyn Vader, die, gelyk hy gevreeft had, uit den Slaep gefchooten was , vroeg hem wat 'er te doen was? Dit beantwoordt hebbende, floot hy ftil het Venfter, ging naer zyn Boekvertrek, en, daer zyne gedachten verftrooit vindende, vervolgens naer Bedt, alvvaer hy een goed deel van den Nagt doorbragt met op het nieuw Voorwerp van zyn Min te denken,
Des anderendaegs was hy op zulke middelen bedacht, waer door hy buiten iemanrs weeten, den volgenden avond by Leonora komen kon. Zyne zonderlinge Leevenswyze was hem hier niet' weinig in den weg. Hy, die noch gewoon was den ganfchen Dag in Huis te zitten, en 'savonds, als men gegeeten en de Deur geflooten had , naer zyn Boekvertrek te gaen, kon zich niet wel zonder een billyk voorwendzel zoo laet op Straet begeeven. Hy gebruikt derhalven
een



( 1^3 )
een Lift. Na 'c Avontmael en 't fluiten der Deur, fchikt hy zich voor de Glazen ; zegt het eenen aengenaemen Jvonrijlond te zyn; trekt het Venfter open; en gelaet zich daer uit te willen klimmen. Zyn Vader , verwondert over deeze nieuwe vertooning, vraegt hem naer de oorzaek daer van. Den Heer van , die deeze vraeg wel verwagtte, zegt hem: „ dat hy, „ door de aengenaemheid van't weêr „ verlokt, beluft wierdt, om voor
de Deur wat te gaen wandelen. " Zyn Vader pryft dit voorneemen; maer zegt: ,, dat het niet betaemelyk „ is ten dien einde een Venfter uit te „ klimmen; dat hy liever de Deur „ uitgaen, en de Sleutel daer van by ,, zich fteeken zou; want dat hy oud „ en wys genoeg was, om die wel
en op zyn tyd weder te fluiten. Dit was het, waer naer de Heer van 2J**«. verlangt had. Hy wagtte hier niet op; maer haelde terftond de Sleutel ; opende de Deur ; en begaf zich op Straet. Terwyl hy voor zyn Huis heen en weêr wandelde, wenfehte hem zyn Vader een goeden Nagt-, en
ging



( 124 )
ging naer Bedt. Ondertuflchen geraekte alles in ruft. De Heer vanB***. dit bemerkende,floot ftil zyn Deur en Venfter, en tradt naer 't Huis van Leonora, daer hy de Deur op de Klink vondt; 't geen hem terftond deedt denken, dat hy van haer verwagt wierdt. Binnen komende, vondt hy haer bezig met iets te Naeijen. „ O „ gelukkige Dag (zeide hv ) die 'my „ uw, myn Lief, nu andermael in „ eenzaemheid doet ontmoeten! 't Is „ niet te denken , myn Engel, dat „ wy van avond, als voorleede reis „ weder door 't een of't ander in ons „ vermaek geftoort zullen worden. Ik „ hebbe, om dit voor te koomen, al. „ les tot mynent wel bezorgt. Zyt „ nu zoo goed van uw Deur te flui„ ten, op dat wy veilig mogen zit„ ten. " Zoo haeft had Leonora die niet gedaen, of de Mingodt begon zyn rol te fpeelen. De Heer van B*** verhief de vermaekelykheden van den Echt hemelhoog, terwyl Leonora zich naeuwlyks van Liefde bedwingen Kon. Tot drie uuren in den Nacbt'hid die geduurt, wanneer de Heer van ë * * *
met



( 125 )
met haer begon te overleggen , op wat wyze hy in 't vervolg beft een gemeenzaemen ommegang met haer, buiten weeten van zynen Vader en haere Ouders, houden zou. Zy wees hem een bequaem middel hier toe aen. „ Het Vrouwsperfoon (zeide „ zy) dat gy gifteren avond by my „ gezien hebt, is trouw; maek ge„ meenfchap met haer; en als gy dit „ gedaen hebt, zult gy geleegenheid „ krygen om aen haer Huis met my „ afzonderlyk te kunnen fpreeken; „ dewyl ik gewoon ben daer dikwils „ te koomen, en fomtyds halve Da,, gen te blyven. De Heer van £***., wonder wel met dien raed in zyn fchik, nam, dewyl de Dag begon aen te breeken, zyn affcheid van haer, en ging naer Huis , daer hy, na de Deur zagtjens geöpent, en wederom geflooten te hebben, zich terftond te ruft begaf.
Om by zyn Vader niet verdacht te raeken, dat hy laet by iemant geweeft was, maek te hy dien morgen op zyn gewoone tyd op te zyn, met voorneemen om den volgenden Nachc
ter



( 126 )
ter deege uit te ruften. Hy, door de flaeperigheid , dien Dag niet zeer geneegen tot de Letter-oeffecing, zocht geleegenheid , om met het gemelde Vrouwsperfoon, dat hy niet als van verre kende, een praetje te houden, en zoo een begin van Vriendfchap te maeken. Ten dien einde ging hy tegens den avond voor zyn Deur wat wandelen. Niet lange had dit geduurt, of 't gemelde Vrouwsperfoon quam , volgens haere gewoonte, op haer ftoep zitten. De Heer van B***, dit ziende, tradt naer haer toe. By haer gekoomen, vraegde hy heel gemeenzaem en vrïendelyk, boe zy al voer? en kreeg daer op beleefdelyk ten antwoord: zier wel, Myn Heer. Uit de rede, die zy verder tegen hem voerde, bemerkte hy, datze verftandig, en daer by boven haer geboorte en opvoeding , wel gemaniert was, datze , noch heel Jong zynde, met haeren eerften Man , die den tytel van Advocaet voerde, doorgegaen, en tegens wil en dank van zyne Ouders getrouwd geweeft was; en dat die Man, na datze lange met hem in
ar-



( 127 )
armoede omgezworven en gefukkeld had, eindelyk naer de Indien gevaeren en daer geftorven was. Kortom hy bevondt haer een Avantures te zyn, die hem in zyne nieuwe Minnaryen veel dienft kon doen. En hierom deedt hy zyn beft, om haer door Vriendfchap aen zich te verplichten; 't welk hem gelukte, dewylze hem alle uuren van den Dag den vryen toegang tot haer vergunde.
Ondertuflchen wilde het geval, dat de Ouders van Leonora de verkeering van hem met hunne Dochter (ik weete niet op wat wyze) ontdekt hebbende , haer daer over met de uitterfte verachting behandelden. De Heer van £***. had dit zoo haeft niet gehoord , of hy, die hier met leetweezen over aengedaen was, nam zyn toevlucht tot het gemelde Vrouwsperfoon, haer verzoekende, „datze toch „ zyn Buurvryftertje zoo fpoedig, als„ doenlyk was, eens onder eenig wet,, tig voorwentzel aen haer Huis ont,, bieden, en hem daer dan bedekte„ lyk kennis van geeven zou." 'tGemelde Vrouwsperfoon, wel begrypende.



( 128 )
de, wat 'er tufTchen hem en zyn Buur" vryftertje gaende was, beloofde hem die te zullen doen. Dat meer was, zy boodt zich aen, om hem in zvn voorr.eemen te helpen. „ Myn Huis, „ Myn Heer, (zeide zy) istotuwen „ dienfl, gy kunt daer met uw Buur,, vryftertje, 't welk ik merke dat gy ,, bemind, veiliglyk en tufTchen vier „ oogen fpreeken. Indien ik uw ver,, der , in die geval, helpen kan (ik bid Je uw) zegt het my; ik zal 't, ,, zoo 'c my mogelyk is, doen. Gy „ kunt uw ook op myne ftilzwygent„ heid gerafldyk veriaeten , 'dewyl ,, ik wel weete, wat men in zulke ge„ vallen zeggen of zwygen moet. " De Heer van B***. over "de gulhartige aenbieding van 't gemelde Vrouwsperfoon ten hoogde voldaen, zeide, om zyn dankbaarheid aen haer te toonen: ., dat hy zich over haere be„ leeftheid verleegen vondt; en dat „ zy , indienze haere beloften naquam, hem zonderling verplichten zou. "
Daegs daer aen , laet op den namiddag, voor zyn Glaezen zittende,
werdt



( isp )
werdt hy van 'c gemelde Vrouwsperfoon , die in haer Deur ftond, gewenkt. Hy toefde hier niet op, maer ging ten eerflen naer haer toe. Aen haer Huis gekoomen, vondt hy daer Leonora. In de eerfte ontmoeting gedroeg hy zich tegens deeze heel koel, fprak met haer van onverfchillige dingen , en liet haer niets van 't geen hy haer te zeggen had, blyken. 't Gemelde Vrouwsperfoon, bemerkende, dat haere tegenwoordigheid de twee Gelieven in den wech was, liep, onder voorwendzel van een boodfchap te gaen doen , de Deur uit, en liet hen alleen. De Heer van B***. hier over niet weinig in zyn fchik, begon toen met Leonora vry uit te fpreeken. }, Wat is'er toch, Myn Engel, (zei„ de hy) van 't geen men my korte„ ling verhaeld heeft? Men heeft my „ met zekerheid gezegt, dat onze laetfte byeenkomft uwe Ouders bev kend zou zyn; en datze uw daer reets fch^rpelyk over doorgenoomen zouden hebben. Indien het it eerfte waer is, kan ik het laetfte „ gemakkelyk gelooven j dewyl hec I „ uitt



I 13° )
'ii uit het eerfte natuurlyk voortvloetï Gy behoeft, Myn Heer, (zeide ,, Leonora) aen het een noch het ander niet te twyffelen ; men heeft uw tot myn leetweezen de waer,3 heid verhaeld. Myn Moeder heeft „ my, voor al wat lelyk is', uitge„ maekt; en gedreigt de Deur uit te „ zetten , als ik met uw gemeenfchap„ houde. Myn Stiefvader houdt (naer alle gedachten uit een vrees voor uw) zich in myne tegenwoor,, heid ftilj maer hitft myn Moeder j, (ik hebbe hem beluiftert) in myne „ afweezendheid op. Die behande„ ling, Myn Engel, (zeide de Heer 3, van £*** ) verwondert my niet.
Indien iemand niet wift, dat men „ by de Boeren gewoon was zyne „ Vryaedjen 's avonds laet te begin„ nen , en 's morgens met het krie„ ken van den dag te eindigen, zou „ hy mogelyk meenen, dat de tyd 3, van onze laetfte byeenkomft daer ,, geleegentheid toe gegeeven had; 3, en waerlyk niet zonder grond, dewyl 't in de Steeden , onder fat„ zoenlyke Luiden ongebruikelyk, ja
„ zelf



( 131 )
# zelf fchandelyk is, dat een jong „ Meisje den ganfchen Nacht men „ haeren Minnaer in eenzaemheid „ doorbrengt. De gewoonte der „ Boeren , die wy in dit geval ge„ volgt hebben , is uwe Ouders niet vreemt, en kan derhalven niet wel „ de reden van hun misnoegen zyn;
want het fpreekwoord is waer: „ 's Lands wys 'j Lands eer. Hier ,, fchuilt heel wat anders , dat uwe v verkeering met my by uwe Ouders „ zoo verdacht en gehaet maekt. 't „ Is hun en ieder een bekent, dat veele geringe doch fraeije Burger Meisjes zoo jammerlyk door jonge „ Heertjes misleidt en bedroogen j, worden ; terwylze zich paeijen lae„ ten , de eene met een hand vol Gelds , de andere met een mondelinge Trouwbelofte: en datze,zich „ door dien weg, van haere Eer berooft ziende , eindelyk tot een wanhoopig leeven, en een openbaere „ hoerery vervallen, 't Is derhalven M niet te verwonderen, dat uwe Oü„ ders over uwe verkeering met my „ die in Geboorte en Opvoeding zoo I 2 „ vee!



( 132 J
veel van uw verfchik, bekomtnerr „ en misnoegt zyn. Ik wenfehte wel, ,, dst zy een recht denkbeeld hadden „ van ce Liefde, die ik voor uw heb„ be 'k Zag wel kans, om , (hoe
,, en ~;. r.cr. arbeid vervde'en. Ik „ weete niet, Myn Heer, (zeide LttKcra) of het nkt wel van een
11 der houden,'niet SéS hebben, „ of het zal zyn beft doen, om die te „ ontrufren. Eenige zullen myn VaM der trachten op te hicfen, met uw
» op



( I3S )
op 't lelykft by hem af te fchilde* „ ren , onder voorgeeven van Ieec-
weezen te hebben over myne ver„ keering met uw. Andere, die by ,, hemgeenen ingang kunnen vinden, „ zullen uwe Ouders op alle wyzezoe„ ken wys te maeken, dat het oog„ merk van myne verkeering met
uw, geen ander is, dan my, ten „ koften van uw Eer, met uw wat ., te vermaeken; en uw, zoo doen„ de , voor een Meisje van plaizier „ te houden: en dit zal by uwe Oa„ ders, die reets van 't zelve gevoelen „ zyn, en de gezegdens vnn 't gemee„ ne Volk voor een Godfpraek hou„ den , voor onfeilbaere waerheid „ doorgaen; al was het, dat ik hen ,., te vooren van het tegendeel over„ tuigd had. 't Zal derhalven, om „ geen vergeeffch werk te doen, beft „ voor my zyn van de oprechtigheid „ van myne Liefde voor uw, tegens „ uwe Ouders niet te fpreeken, en „ my maer alleenlyk te vergenoegen „ met buiten hun weeten met uw te „ verkeeren; 't welk ik hier in dit „ Huis gemakkelyk, voor eenigen
I 3 » lydt



„ tydt zal kunnen doen , als da „ Hmsvrouw my maer getrouw „ bly.ft. "
Eenige weeken hadden de twee Gelieven hunne byeenkomft aen 't Huis van 't gemelde Vrouwsperfoon gehad , wanneer 't by de Ouders van Leonora bekend wierdt. Deeze hier over t'onvreden , bekeeven hunne Dochter; frieten" haer, om dafza de verkeering met den Heere van B***. zeide niet te willen nataeten , ter Deur uit ; en nootzaekten haer zoo, om by haere Zufter, haere bedekte Vyandin, haer intrek te neemen. De Heer van £***. te edelmoedig, om haer (die nu de offerhande van zyn Min geworden was) in zulk êene ver. Jeegenheid te laeten, bood haer zyne hulp met alle tekenen van geneégentheid aen. „ Gy kunt, Myn Engel, ,, (zeide hy) ten mynen koften uw „ van een bequaeme Wooopkiets.
voorzien; en 't geen gy verder nöo„ dig mogt hebben , zal ik uw te,, zorgen. " Leonora niet weinig met dit aenbod in haer fchik, verzuimde geen tyd, om n;?er een WoonplaetS:
te



( 135 )
te gaen zien. Maer zoo haeft haere Ouders dit bemerkten , haelden zy haer wederom t'huisj en gaven,waer zy ging of ftond , naeuw acht op haer ; zoo dat den Heer van B***. hier door alle geleegenheid, om met haer te fpreeken, benoomen was. Hier quam by , dat dit geval noch veel erger, dan het in der daed was, (gelyk het doorgaens gaet) door'e gerucht verfpreit, en aen den Vader van den Heer van B»**. bekent wierdt, die beducht voor quaeder gevolgen , zyn Zoon daer ernftig over berifpte.
Nu begon de Heer van J5***. eerft te ondervinden, wat kracht de Min had, wanneerze van Vyanden befprongen en geprangt wierd. „ Zy „ was (zeide hy) het buspoeder ge„ lyk, dat zyn grootfte kracht toont,
als 'e in brand geftooken , zich 'c „ meefl beklemt voelt. " Alle de ongelukken, Leonora, om zynent wille, overgekoomen ; alle de hinder.paelen om hem den toegang tot haer te beneemen, waren zoo veel als fpooren en prikkels, die hem aenzeti 4 te*



C 136)
teden, om haer des te meer te beminnen, tn zich een weg tot haer te baenen. Hy begaf zich derhalven naer 't gemelde Vrouwsperfoon, in wiens Huis hy nu eenigen tyd met Leonora verkeert had j verhaelde haer alle de wederwaerdigheden, die hem in korten, aengaende zyne Minnaryen, ontmoet waren ; en verzocht haer, „ dat zy toch op d'eene of d'andere* „ wyze geleegenheid zou maeken te vinden, om met Leonora afzonder,, lyk te fpreeken , en haer te zeg„ gen, dat hy 'savonds van acht tot „ half negen uuren, haer op zekere „ plaers (die hy 't gemelde Vrouws„ perfoon uitdrukte) eenige agtereenvolgende dagen verwagten zou, ,, om iets met haer te overlegden. 't Gemelde Vrouwsperfoon beloofde hem, dit alles nacuwkeurigiyk te zullen verrichten ; en boodfchspte hem twee dagen daer na , dat Leonora, waer mede zy zeide gefprooken te heoben, „op zich genoomen had, „ by d'eerffe geleegenheid aen zyne „ begeerte te zullen voldoen. " Pp dit gezegde maekte de Heer van ■§***



( 137 )
'£***. op den beftemden tyd ter plaetfe te zyn , daer hy Leonora befcheiden had. Twee avonden had hy, als een goed Soldaet op zyn Poft, daer te vergeefs naer haer gewacht, eer hy 't geluk had van haer daer te zien. Hy hield zich daer niet lang met haer op, maer bragt haer op eene andere zeer eenzaeme plaets. Hier overleiden de twee Gelieven, waer en op wat wyze zy in 't vervolg beft buiten iefnants weeten met malkander fpreeken zouden.
Wat de plaets hunner byeenkomft aenging ; men befloot eenpaeriglyk, geen andere te verkiezen, dan die, waer in men nu reets was. De Heer van zou, volgens affpraek,
maeken daer alle avonden ten acht uuren te zyn, en tot half negen te blyven; en Leonora zou (dewyl men gewoon was haer te verfpieden) op dien tyd daer by hem koomen, als de geleegenheid 't haer toeliet, 't Gerugt van hunnen Minnehandel van dag tot dag (gelyk het by 't gemeen doorgaens gaet) toeneemende, deed den Heer van niet ongegrond ver-
I 5 moe-



( 133 )
moêcen, ca: men hem niet minder dan LeüKïra reet loode Schoenen naging, ea «ras derhalven de oórzask, oat cv nooit caer de beuemde plaets ging, zonder zich airoorens in 't huis van 'c mcersemtiac Vr • in \ :y.cr.iri gea-ae: v»-^.;- :£ -c;. ben. Een-ite w:e<c- na- nv cp ceeze xrze, roet Leonora zooder eem> cuae: rsienktn := ^==ve^ v^eer wanneer 'er op 't onverwacht eea gertci: c::;:.;::, ca: eerig g-a:cf:e zich op hec dorp oncoiekt; 'c welk voor hem vau een niet min zeitzaeni can raaee.ig gev:'.r ^'a;, ~c.v.-c ui: he: v^.^enac verh^e! za.'
De Hut va* B c **, op een avont, naer zyn gewoonte in Yisfehers Gewaet, naer de piaets gaence , caer h-T gewv.n v.-a; met Lr.wa :e fpreeken, on?moe; niet verre van datr een aianspenoon , hem niet onbekenr, Deeze zegt-nem in 't voorbvsaeri goede* xvqüi. De Heer va* B* * *. houdt z:ci, cit niet te Roeren; en bet het, air een vrees van door zyn fpraek oatdekc ie zulten worden," ocbeantw:a:a:. Hec Maosnerfooa iic: :e:
hier



( 139 )
hier op, zoo hart als hy kan, op een loopen. De Heer van £***. ziet hem na ; ftaet eenige tyd in verwondermg opgetogen; en wordt eindelvk, tot zich zei ven komende, indachtig, dat deeze hem, wegens 't algemeen gerucht en zyne Hechte kleding, voor een der Struikrovers aanziet, en daerr om voor hem de vlucht neemt. Terftond dcÉkl hy op 't üecht gevolg daer van; ftelt by zich zeiven vaft, dat dit Manspetfoon, menfchen ontmoetende, terftont, volgens gewoonte van 't gemeene Volk, een bnuregerucht maeken, en een hoop Volk by een vergaderen zal , dat, door nieuwsgierigheid gedreven , niet alleen de plaets, daer hy zich thans bevindt , maer daer hy Leonora doorgaens verwacht , zal komen doorzoeken-, en oordeelt het derhalve, om niet ontdekt te worden, raetzaem, zich aenftonts wech te pakken. Hy gaet dan te rug , en koomende op een driefprong, fl'aet hy links om den weg in naer 't huis van 't gemelde Vrouwsperfoon. Weinig trede» had hv gedaen, of by hoord van verre
ge-



( 140 )
gerucht van Menfchen- Hy blyfc ftaen, en hoort, datze hem naderen. Hy wykc tot aen den dtiefprong te rag, en loopt vervolgens den weg aen de rechter hant op, daer hy zich achter eenen Hooibenr verborgen houdt. Hier zynde, befpiedt hy van ter zyden het naderend onseDgenaem gezelfehap; en ziet, dat het, tot den dnefprong genadert, zich kort daer na te rug begeeft. Na noch eenen kleinen tyt achter den f :0oiberg vertoeft te hebben , gaet hy wederom zagtjes te rug. Op den driefprong gekomen , blyfc hy ftaen , Juiitert Icherp toe , en niemant hoorende , ilaet hy andermael ter flinker hant den weg in. Zoo ras was hv niet tot aen een dwarspat, dat achter zyn Vaders Tuin heene liep, genadert, of t ge7elfchap , dat zich toen ftil meldt, kreeg hem in 't oog, en kwam op hem aen. Hy dit gewaar wordende, liep, zoo hart als hy kon. het gemelde dwarspat in,en opende flux met een fleutel, zyn Vaders Tuin waer m hy zich verbergde. Terftond hoorde hy t gezelfehap voorby gaen,
en



( i4i )
en over zyne fnelle en onverwachte verdwyning mompelen. Een weinig tyds daer na, begaf hy zich weder na buiten, en (niets verneemende) met der haeft naer 't huis van 't gemelde Vrouwsperfoon, daer hy zich in zyn gewoone gewaet verkleede. Dit gedaen hebbende, ging hy, dewyl 't reets laet was, aenftonds naer huis, en vervolgens naer zyn Boekvertrek.
Hier zittende , Geraekte hy in diepe overdenkingen^"over 't geen hem nu korteling , en in voorledene tyden, in zyne Minnehandelingen wedervaeren was. Hy merkte aen, „ dat „ de voorwerpen van zyne oprechte „ Min nooit andere geweeft waren, „ dan Meisjes van de geringfte ge„ boor te, opvoeding, en middelen, „ met welke te beminnen geen eer „ noch eenig ander voordeel voor „ hem te behaelen was; maer wel
het tegendeel: en dat de Liefde, „ die hy aen deeze betoont had, aï„ toos door fmaedelyke en verdrieti„ ge behandelingen gedwarsboomt „ was," De oorzaek van 't eerfte " - fchreéf



C )
fchreef hy toe-; ten deeie aen 't geval, cüc hem zui.^e en geen andere Meisjes 't eerft had doen ontmoeten; en ten deele, aen een zuivere Min, die, zonder op een;g aenzien en gewin acht te flaen, enkel en alleen het ooghielde op de natuur en eigen "ciappen van 't beminne'.yk Voorwerp, 't Laetfte , meende hy , had geen andere oorzaek, dan 't verfchii, dat 'er mu meenelyk is tusfehen wel ei qaaiyk opgevoede Menfchen. Hy tiiddt het voor een grontw-erneid „ dat 'er
geen de minfte overeenkomft kon„ de phets hebben tusfehen dingen, „ die van een ganfeh ftrydige natuur „ waren; en dat derhalven, Luiden
van een goede opvoeding, niet ge»
meenzaem me: onbefchiefde Mer> „ fchen konden omgaen, zonder zich ,, aen de laftigfte en vuilfte behande-
lingen te onderwerpen. Met ten
woord; hy ftelde vaft, da: net ge„ meene Volte eenen Ditu..r>.k=a ,, haet had tegens Luiden, die door
geboorte en opvoeding boven hen ,, uitmunten ; en d.u het gewooa
was dien hae: zoo lange te verber-



C 143 1
£ gen, tot dat het de vrees voor derzeiver magt en voor het ongewoone door eenen gemeenzaemen ommegang , of anders , had leeren „ verwerpen. " Hy zag toen wel , dat hy zich , met zulke verkeerde Voorwerpen te beminnen, een reeks van ongelukken op den hals gehaelt had; maer te laet: want de Liefde tot Leonora was reets te diep in zyn ziel ingewortelt , om uitgeroeit te worden. Ook achtte hy 't ganfch flrydig met de Deugt, haer te veriaeten, die om Zynent wille zoo veel geleden had. Hy moeft 'er derhalven meê deur. 't Quam 'er nu alleen maer op aen, wat weg hy verkiezen zou, om wederom veilig met haer te kunnen fpreeken. Hy gaet dan naer *t gemelde vrouwsperfoon, om de zaek met haer te overleggen. Deeze zegt hem „ een Kelder in huur te hebben, „ die binnen's Huis en aen Straet „ eenen ingang had ; hy kon daer geruft met zyn Beminde in fpree„ ken ,• boven woonde een oud Wyf, 3, dat daer nooit in quam, en haer" „ vermaek fchepte in twee groote
Hon-



C144 )
ij Honden te voeden. " De Heer van door dien deeze raet wel geviel, verzocht haer om de Sleutel van de gemelde Kelder; en maekte tegens den avond op de ftraet met Lecmora te fpreeken, en haer als in 't vöorbygaen te zeggen, „ dat hy haer den
naelt volgenden avond, van acht „ tot half negen uuren , in of on„ trent de gemelde Kelder verwach-
ten zou
'sAvonts daer aen begaf hy zich, volgens zyn gezegde, naer de be' ftemde plaets, die, wegens haere duifterheid, meer 't onderaertfche Ryk van Fluto, dan den Troon van Venus verbeelde.' Naeuwlyks durfde hy hier een voet verzetten , of zich verroeren , uit vrees van over 't een of 't ander de beenen te zullen breeken. Hy hieldt zich dan dicht by de Deur, die hy, om min of meer licht te fcheppen, met een kleine reet open liet. Na dat hy hier een weinig tyds geflaen had, quam Leonora, die van de naerheid der Spelonk verfchrikt, al fchoorvoetende binnen tradt. Om veilig te zyn , deet de heer van



( )
j?*** de Kelderdeur aen flot. De .Minnedriften, die hier door geene uic terlyke voorwerpen wierden afgetrokken , kreegen in beide de Gelieven zoodanig de overhand , datze geen plaets voor eenige vrees in hen meer overlieten. De vreugde was hier uitgelaeten\ maer had niet lange geduurt, of werd door een onverwacht: toeval geftoort. De Honden, die 'c oude Wyf boven hieldt, eenig geritzei of geftommel beneden gewaer wordende, fcnooten met zulk een gewelt op de binnedeur van de Kelder aen, dat de Heer van en Leo-
nora niet anders dachten, of ze fprong open. De Heer van greep naer
de Deur, om die te ontfluitens maer kon, door fchrik en vrees bevangen, naeuwlyks het Slot vinden. Zoo haeft had hy de Deur niet geopent, of hy fprong te gelyk met Leonora op Straet, daer hy, om by haer niet gezien te worden, terftond van haer zyn affcheid nam. Hy fpoede zich vervolgens naer't gemelde vrouwsperfoon. By haer komende , gif hy haer de Sleutel van de Kelder te rug, en K deed



( 146* )
deed haer een omftandig verhael van de ontmoeting, die hy gehad had» Het gemelde vrouwsperfoon, hoe ook anderzints in dit ftuk doorfleepen, betuigde hem, nu geen ander middel meer te kunnen uitdenken , waer door hy in deezen zynen Minnehandel zyn oogmerk bereiken kon, en liet hem dus ongetrooft, van haer heene gaen.
De Heer van B * * *. ziende zich tot zulk een uiterfte gebragt.dat hy geene verkeering, dan in 't openbaer , met Leonora houden kon, ftelde zich als eenen wanhopigen aen, en nam9 zonder onderfcheid, alle gelegenheden waer, om met haer te fpreeken, ja , zelfs op Straet. Haere Ouders die hoorende, en zich naer allen fchyn buiten ftaet kennende om de liftige aenflagen van twee op malkander verliefde voor te komen, vonden raetzaemft den Heer van B*1**. aen hun Huis toegang tot hunne Dochter te geeven. De Heer van hier van door Leonora verwittigt, was over zo eene fchielyke verandering niet weinig verblyd. Maer die blyd-
fchap



( '47 >
fchap was niet lang van duur. Op zekeren avond had de Moeder van Leonora zich in 't voorvertrek van haer Huis, onder een Tafel, verftooken. De Heer van Z?***., hier gewoon met Leonora in donker te fpreeken, en op zulk een lift niet verdacht, had, volgens't quaed gebruik der Verliefden, zich dien avond wat vryer aengefteld, dan de eerbaerheid hem wel toeliet. De Moeder van Leonora die dit alles befpiedt had, hieldt zich dien zeiven avond ftil, en als nergens van te weeten; thaer nam 's anderen daegs 's morgens haer Dochter daer hevig over door, en geboodt haer zich ten fpoedigfte van een andere woonplaets te voorzien; met by voeging van haer niet langer in haer Huis te willen hebben. De Heer van ftont 'savonts
daer aen als of hy voor 't hooft geflagen was, wanneer hy van Leonora het bedrog van haer Moeder, en 'c gevolg daer van, hoorde verhaelen. Tot zich zeiven gekomen, zeide hy: „ 't hem' leet te zyn, en dat 'er nu „ niet anders voor haer op was, dan K 2 'c



( 14» )
\i 't bevel van haere Moeder te ge» ,, hcorzaemen , met op zich zelve ,
of by brave Luiden in te gaen woo„ r.en ; doch dat hy het eerfte, als „ het befte, haer raedde; hy zou de ,, Huishuur op zich neemen, en zich „ voor die tyd , datze by haere Moe„ der noch in was , van haer wat „ onthouden. "
Een dag of drie daer na gehoort hebbende, dat Leonora een Huisje gehuurt, en reets haeren intrek, daerin genoomen had, ging hy haer dagejyksen wel 't rneeft tegens den avond, bezoeken; 't welk niet zonder quetzing van hun beider goede naem gefchiede. „ De Heer vanB***. (zeide „ men) was te groot van fatzoen, j, en te wel opgebragt, om zoo een „ geringe Burger Dochter tot zya ,9 Vrouw te zoeken ;'t was hem maer „ alleen te doen, om zich met haer „ wat te vermaeken; en zy, die zich
nu verbeelde met hem' te zullen ,, trouwen , zou zich in 't einde jara,, merlyk van hem bedrogen vin-
den ". Van deeze en diergelyke praetjes had men den ganfchen dag
den



( 149 )
den mond vol. En 't was, als 't gemeen fpreekwoord zegt: Ieder Vogeltje zong naer 't gebekt was. Met een woord , men gaf duidelyk te kennen, „ dat de Heer van een Venus-
„ janker, en zyn Leonora een Meisje „ van plaizier was. " De Heer van £***., die wel wift, hoe de Weerelt geneegen was altoos het argfte te gelopven, vondt zich niet weinig met die eerroovende praetjes verleegen. Die te fluiten, was hem, zonder zich van de tegenwoordigheid van Leonora te onthouden, ganfch onmogelyk. Hy neemt dan een voorneemen, om voor eenigen tyd haer gezelfehap te myden, en zich ondertusfehen in ftaet te ftellen , om met haer te kunnen Trouwen. En om hier door by haer niet verdacht te raeken!, als of hy haer trouwlooslyk zogt te behandelen, maekt hy haer dit voorneemen > en de oorzaek daer van , bekend; zegt haer zich geruft te ftellen; en verzoekt haer, datze ondertusfehen yoorgeeven zou, in 't geheel van hem af te zyn , en niets meer met hem uitftaende te hebben.
K j Niet



Niet laDge had hv zich 't gezelfchap van Leoncra ontrokken , en gefcheenen haer te veriaeten, of de afgtinft, die 't gemeen toch eigen is, kreeg wederom nieuwe ftof om hen beide te lafteren. De Heer van £***., dien men eerft voor een Venaafarkex gehouden had, was toen, naer 't zeggen van 't gepeupel, een trouwloozeen een bedrieger geworden; en Lt-jr.'.ra-, c e ren noch onlangs een Meisie van Pteider roemde, werdt-toen openrW gezegt, een Hoertje te zv-; v.-aer toe het gekal van haer Moeder riet «ei-ig geleegenheid gegeeven had. Schoon deeze praet" ruim zoo EÏêmi rooverxi' als de voorgaerde was,vleide hy zich echter, dat ze hem in zyn oogmerk te bereiken , zco riet vcordeeHger, ten roinfre," niet fchaèelvkerz u zyn; war.: hv wift wei, dat ze zvnen Vader-bebaêgen zou.
Wanneer hy nu bemerkte, dat dit veriaeten van Litr.va zynen Vader ter ocren gekomer» wa$, -'wende hv a}'e middelen aen om hem in zvn befcö> gen óver te hae4en-; verzocjii hem, ,,.hj zcu hem in-bet ftaen naer eenig' n Ampt



( 15* )
Ampt de behulpzaeme hant bie„ den"; en liet niet af hem dagelyks daer toe aen te zetten. Leonora, die zyne afweezendheid (gelyk het veeltyds den Verliefden gaet) wel een jaer lang gevallen was, begon hem ondertusfehen verdacht te houden , als of hy onder het voorwentzel van zyn oogmerk des te beter te kunnen beryken , zich van haer zocht te ontdoen ; gelyk zy hem op zekeren avond, hem op Straet ontmoetende, niet duifter te kennen gaf. De heer van B***, ziende de wantrouw van Leonora , en daerenboven zyne vergeeffche pogingen , ving , als een wanhoopige, veel naerftiger dan te vooren , de dagelykfche verkeering wederom met haer aen. Zyn Vader, beducht voor quaede gevolgen, deed hem een voorftel; vraegt hem, „ of
hy geene geneegentheid heeft om „ zich in de Rechtsgeleertheid te „ oefenen"? De Heer van B*** , over zulk een vraeg innerlyk verheugd, antwoordt hem, ja; en zegt verder , „ dat hy altoos veel zin in ., die Letteroefening gehad had, en K 4 „ dat



( 152 )
j", dat hy zich in ftaet kent om vol„ gens de gronden, van hem in de „ Taelen en Wysbegeerte gelukkig„ lyk gelegt, in minder dan twee „ jaeren de Roomfche Rechten,voor zoo veel hunne beginzels aenging, „_ te leeren verftaen ". Zyn Vader, die dit antwoord niet verwacht had, maekt een overleg met hem, en bepaeld den dag, om hem naer Utrecht te zenden. Terftond geeft de Heer van £*** hier kennis van aen Leonora; onderricht haer van zyn oogmerk cn de voordeelen , voor hun beide daer uit te wachten; en zegt haer, „ ondertusfehen geruft en wel te vre,i den te zyn % hy zou zorge voor haer draegen , en een geduurige 3, Briefwisfeling met haer onderhouden ". Daegs voor zyn vertrek nam hy tederlyk van haer zyn affcheid, en beval haer, „ niets van de Brief„ wisfeling en Minnehandel met hem, aen iemant te laeten bleiken ". Naeuwlyks had hy zvne voeten op de Hoogefcbjole van Utrecht gezet , of hy ondervordt, wat de Minnenyd jn een Verliefde ziel uitwerken kon.
Hy,



t 153 )
Hy, die de veranderlyke zinnen der Sexe kende, verbeelde zich geduurig, dat Leonora hem haere genegentheid ontrokken en eenen anderen toege» draegen had. Hier van daen was het, dat vrees, droefheid, en toorn by beurten in hem de overhand kreegen: en 't geen iti 't begin zyn fmert ondraegr lyker maekte, was dat hy niemant vondt, aen wien hy, naer de gewoonte der Ongelukkigen, veiliglyk; zyne zaek te kennen geeven, en zynen noot klaegen kon. De Brieven, die hy telkens aen Leonora fchreef, en het antwoord, dat hy gewoon was daer op van haer te ontfangen, was zyn eenigfte toevlucht , om zich te vertrooflen. Eindelyk komt hy uit zynen Huiswaerd gevalliglyk te verflaen, dat zyn Vrient, de Heer de £***., die met hem te gelyk op de Hoogefchoole van Leiden geweeft, en daer door een Tweegevecht, waer in hy gevaerlyk gewond wierdt, van daen geraekt was, nu te Utrecht woont. Terftond gaet hy naer deezen toe, omhelft hem, en wordt van hem vriendelyk ontfangen. Hy verhaelt K 5 hem



( 154 )
hem a'les, wat hem zedVr rjn vertrek van Laden wedervaeren was ; fpreest met hem van zynen Minnehandel ; en ontdekt hem , wat hy daer omcrent voorneernens is. De Heer de L***., die te Leid'n lange en gemeenzaam met den Heer ?m 5°**. omgegatn had , en certuKen zyne geaertheid: ird kende , deed zyn beft, om hem de fcrndelysheid van zynen Minnehandel aen te toonen. „ De Liefde voor de Sexe , Mvn „ Heere, (zeide hy) is my, en (zoo „ ik vertrouwe ) alle welgeaerde jon„ gelingen, die van een goede lic., haems gefceltheid zvn , min of meer „ eigen en nacuur!yk;en daerom cok aen een ieder altoos geoorloofc: maer die te vefhgen op een byzon„ der Voorwerp, met oogmerk om „ zich daer mede in den Echt te be„ geeven, vereifcht onderfeheid van perfoon en tyd. 't Is niet even„ veel wie men van de Sese me: dit ,, einde bemind. Men moet in 't ver,, kiezen van eene, die men tot zy„ ne Huisvrouw zoekt te neemen , „ naeuw acht flaen op geboorte en
» op-



(Ib-)
„ opvoeding, 't Pafc geenen Man ,, van Fatzoen op eene Hechte Deer,, ne verllingert te zyn , veel rein, „ haer te trouwen. Ook is 't geen „ tyd om op het Huwelyk te den„ ken, of ten dien einde eenige ge-
meenfehap met iemant te houden, „ zoo lange men geene vafte inkom„ fcen heeft. Niets is verderfelyker
voor een Man , cie zich in een
verhevene Kunft of Weetenfchap „ oeffect, dan de Minnehandel. Hy,
die zich overgeeft aen de Min, „ heef: den ganfehen dag het hooft „ vol ydele verbeeldingen, die hem „ niet toelaeten iets goeds te den„ ken; maekt alle zyne hertstochten „ gaende, die hy dikwijs niet ftiilen
kan zonder zich in het uiterfre be,, derf te fr.orr.en; en help: zich zoo „ eindelyk buiten ftaet, om te doen
't geen hy voorgenoomen had. „ 'k Wil gaerne Myn Heer (ant„ woorde ce Hetr van B***) met
u tceftemmen, dat de Minnehan-
del voor aüe Ivaicen , die gewich„ tige zaeken aen de hant hebben, j, zeer nadeelig is; te meer, dewyl



( 156*)
„ ik het tot myn leetweezen noch da> „ gelyks in my zelve ondervinde : „ maer wat het verkiezen van de „ voorwerpen der Min aengaet, hier „ in ben ik het met uw niet eens. j, Men moet in het ocrdeelen onderfcbeid leeren maeken. Anders oor„ deeld men van Natuurlyke, anders „ van Geeftc-Iyke, en anders weder„ om van Staeckundige dingen. On„ der de Natuurlyke begrype ik het „ Huwelyk, voor zoo veel het wezentlyke daer van belangt; en der„ halven moet men 't, myns oor„ deels, als een natuurlyke zaek behandelen; te weeten, men moet daer „ in zoo zeer niet zien op geboorte, ,, opvoeding en middelen, als wel op zyne eige natuurlyke neiging en „ de geaertheid van 't beminnelyk „ Voorwerp, 'k Wil niet zeggen, dat men in 't verkiezen van een „ Huisvrouw ; de goede geboorte , „ opvoeding, en middelen verachten „ moet ; in 't tegendeel , ik pryze „ die, en achte het goed, wanneer „ die van het Voorwerp onzer Lief)t de bezeeten worden; maer die te



(157 )
Jj ftéllen als een grontbeginzel vari „ de Min,gelyk thans veel gebeurt, „ is de natuur verkrachten, en der„ halven ten hoogfle verfoeilyk. Men „ trouwt uit ftaetzuchtige belangens „ een Vrouw, die men met nydige „ oogen aenziet , terwyl men eene „ andere bemint, waer aen men zyn ,, geile Min opoffert. Hier van daen „ koomen alle die ongelukkige Huwe,, lyken, die dikwüs met zoo veel over„ leg en moeite gekoppelt worden. Ik „ hebbe tegens uw gezegde niets , „ Myn Heer , (zeide de Heer de „ £***,) dan alleen, dat het voor „ iemant ongelukkig is, wanneer hy ,j zyne zinnen op een Meisje van ge«
ringe geboorte, opvoeding en mid„ delen geftelt heeft. Dit fla ik u „ toe, Myn Heer, (antwoorde de „ Heer van £•**.,) maer 't is noch ,, ongelukkiger als men met gewelt
zyne zinnen van zulk eene aftrekt, „ en uit ftaetzuchtige belangens op „ eene andere ftelt, van wiens Per,, foon men eenen natuurlyken af„ keer heeft. " Voor 't overige, hy hielde met den Heerede Z,***, zoo
om



( 158 )
om zynen vrolyken aert, a!s om zy». ne Rechtsgeleertheid, eenen gemeenzaemen ommegang.
Ontrent een half jaer was hy op de Hoogejchoole van Utrecht geweeft, wanneer 't zynen Vader bekendt wierdt,. dat hy door Brieven eene naeuwe gemeenfchap met Leonora hieldt, en al van 't begin zyner komft tot Utrecht af, gehouden had. Dit was van zulk een gevolg, dat hy terftond van zynen Vader op-ontboden wierdt. T'huis komende, ondervondt hy wel haeft, dat men hem met geen ander oogmerk naer Utrecht gezonden had, dan om hem de tegenwoordigheid van Leonora te ontrekken , en zoo zyne Liefde tot haer , allengsjes te doen fleiten. Hy had dit te voore wel vermoedt ; en hierom Leonora bevoolen , „ naeuw zorge te draegen , dat de „ Briefwisfeling , die hy met haer „ ftond te houden, bedekt bleef'; maer te vergeefs: zy had die aen haere Moeder verhaeld , en deeze, van natuure kalachtig had die wederom , met daer van tegens haere vertrouwde te fpreeken, ruchtbaer ge-
maekt.



( 159 >
rnaekt. Kortom , de zaeken waren weêr in den zeiven ftand als te voore. De fchade, die de Heer van B9**. door de afwezentbeidr. van Leonora aen zyn vermaek geleden had» vergoede hy met haer , in plaets van eenmael, driemael daegs te gaen bezoeken. Dit gaf door zyne ongewoonheid wederom niet weinige ftof aen 't gepeupel, om den Heere van JB***. en Leonora te lafieren: en die laftering was van zulk eene uitwerking, dat Leonora om die te ontgaen, goed vondt haere Geboorteplaets te veriaeten , en by haeren Broeder, die daer een paer uuren gaens van daen woonde, haer intrek te neemen.
In 't begin was de Heer van £?***„ hier over aengedaen; maer eenen korten tyd daer na achte hy het dienftig voor hem. Hy had, meende hy, nu geleegenheid , om , buiten weeten van zynen Vader en 't gepeupel, roet Leonora te verkeeren. Wanneer hy 's avonds gegeeten had , en men niet anders dacht of hy was een wandeling gaen doen, ging hy naer haer toe; «n nam doorgaeiss zulk eenen weg,
die



( i6o )
die van weinige of geene begaeiï wierdc. Hj was derhalven gewoon 'savond» ten elf uuren by haer te komen , en 's morgens voer den dag wederom t'huis te zyn, daer hy zich dan in ftilte, buiten weeten van zynen Vader te ruft begaf. Tweemael ten minfte ter week deed hy die reis, die hem van wegen zyne brandende begeerte, om by haer te zyn, zoo gemakkelyk viel , dat hy die maer voor een wandelingetje hieldr. Ook gaven Je avond en de nacht hem geleegenheid, om, onder 't gaen, verheve denkbeelden van de Min te maeken ; 't welk hem den weg des te korter deed vallen.
Op zekeren nacht, als hy van Leonora, volgens gewoonde, te rug keerde, had hy een ontmoeting, die hem in de uiterfte verlegenheid ftelde. Hy moeft zich , wanneer hy een half uur gewandelt had, over een Riviertje laeten zetten, en toen een Paetje _ heene gaen, dat door het Velt liep, en hem op een' Ryweg bragt- Tot ontrent op zeftig treden na aen een Dam genadert, die met
een



( 16"* )
een Horde afgeheint was, hoorde hy iets, als op een galop, hem van achteren opvolgen. Hy zag om, wachte hec in, en bevondc het eindelyk (dewyl 't lichte Maen was) een'Bul te zyn, die verwoet op hem aen viel. Hy, die by uitneementheid vlug ter been was, ontweek hem verfcheide maelen: maer geen kans ziende, om langer zyne woede te ontgaen; liep hy , zoo fnel als hy kon, naer den gemelden Damj greep de ftaek, waer aen de Horde gebonden was; en draaide zich daer om op het Lant. Het Beeft, dat hem vervolgde, en zich zoo ras in zyn loop niet ftuiten kon, liep met zulk een geweld tegens de Horde, dat de Heer van />***. riet anders dacht, of ze lag omver. De Heer van B * **. zag om , en ziende, dat de Horde nochftont, week hy uit vrees, dat het Beeft over de Sloot fpringen , en hem verder vervolgen zou, zagtjes achteruit, lien Roe of tien van den Dam af zynde , zette hy het wederom op een Joopen, kwam zoo eindelyk op den Ryweg. Ruim een half uur ver had L hy



( 162 )
hy dien opgewandelt, wanneer hy bemerkte, dat hy dien door ontfteltenis verkeert ingefiaegen was. Hy keerde derhalven te rug, en verdubbelde zyn tret, om op zynen gewoonen tyd t' huis te zyn; daer hy mee het krieken van den dag qcaem.
Dit geval werdt kort daer na van een ander, niet min zeltzaem, dan voor den Heere van £***., gevaerlyk, gevolge Hy, die by zich zeiven betlooten had , voor eenige dagen naer 's Heriogencos te gaen, cm eenen zyner goede vrienden te bezoeken, liet niet na Leor.gra onder weg eens aen te fpreeken, en haer van zyne voorgenoome Reis te verwittigen, By haer zynde, fchoot hem te binnen , dat hy nu eene bequaerr.e geleegenheid had. om, onder voorwentzel van die Eosfcbe Re:s,zich, buiten weeten van zynen Vader, eenige dagen by haer te kunnen ophouden. Hy -verandert dan van betluit, en neemt voor by haer te biyven. Niet lange had hy by haer geweeft, cf hy nam op eenen namiddag de Reis aen naer den Haegy met oogmerk om
daer



( 163 >
daer zynen Vrient, den Heer F***. te fpreeken, en daegs daer aen wederom by haer te zyn. In den Haegt en aldaer aen 't'Huis van den Heere V***. gekomen, werdt hem van de Dienftmaegt bericht „ dat
haer Heer naer buiten was, en „ dat zy met geen zekerheid wift, of
hy dien avond t'huis komen zou, „ of niet ". Hy neemt daer op een befluit, om terftond nit den Haeg te vertrekken, en weder naer Leonora te gaen. By geluk krygt hy de Schuit op Delft, waer mede hy de laetfte Schuit van daer op Rotterdam bekomen kon. De klok had reets tien uuren geflaegen wanneer hy te Rotterdam aen 'c Veer uit de Schuit ftapte. Hy moeft toen noch anderhalf uur gaen, wilde hy dien avond by Leonora zyn. Hy flaet dan om 't poortlluiten de Cingel op, komt eindelyk op den Dyk, en vervolgt zynen weg. 's Nachts , naer zyn giffing, ten twaelf uuren (dewyl hy zagtjes voortwandelde) voor 't Huis van Leonora komende, klopte hy met een Tak, dien hy onder weg van een Boom L 2 ge-



( Iö4 )
getrokken had, boren tegens een Venfter van haer Slaepvenrek, om haer van zyne komft te verwittigen, en vervolgens van haer ingelaeten te worden. Leonora, hier door in haer flaep geftoort, en zich verbeeldende, datze Dieven hoorde, riep met een benaeuwde en gebrooke ftem aen haeren Broeder om hulp. Deeze vliegt cp dit naer geroep ten Bedde uit, en met eenen naer boven; ftoot een Venfter open, en fchreeuwt onophoudelyk, zoo hart als hy kan, niet anders, dan: Moort, branti moort, Irani! De Heer van B***, hier over in de uiterfte verlegentheid, beelde zich in aen een verkeert Huis te zyn. Hy bezag het derhalven aen alle kanten, en ziende, dat hy het rechte bad , klopte by andermael met den Tak boven tegens het Venfter. De Broeder van Leonora , die nog boven was, had dit zoo haeft niet gehoort, of hy begon wederom ruim zoo hart, als te vooren, moert en brant te roepen. De Heer van B * * *, vreezende, dat de Boeren, die daer rondom woonde, cp de been komen, en hem onver-



verhoord elendig mishandelen zouden, riep, dat hy het was, en dat men hem inlaeten zou;maer kreeg wegens 't geftadig gefchreeuw van moort en brant geen gehoor. Eindelyk noemc hy met een luide item zynen naem. Leonora dien hoorende, riep aen haeren Broeder , dat het de Heer van 2?***. was. Deeze loopt daer op naer beneden, vraegt wie 'er is, en krygt daer op ten antwoord: Van 2J***! Hy hem aen zyn fpraek kennende, opent flux de Deur, en laet hem in. De Heer van 2?***., hier door van zyne vrees ontflagen, begint hem over zyne blooheid te befpotten. De Broeder van Leonorat zich niet kunnende verantwoorden, loopt van •fchaemts wegen weder naer Bet, en de Heer van Z?»**. (die zich toen alleen bevondt) naer boven ! daer hy een goet deel van den nacht doorbracht met alles aen Leonora te verhaelen, wat hem den naeffc voorgaenden dag wedervaeren. was. Na noch eenige dagen hier vertoeft te hebben, begaf hy zich wederom naer Huis.
L s Ze-



( 166 )
Zeven Maenden ruim had hy op zoo eene wyze met Leonora verkeert, wanneer hy uit haer Broeders Vrouw verftont, dat zy Zwanger was. De droefheid, waer mede hy hier over aengedaen was, het hy aen Leonora niet blyken, geliet zich vrolyk, en fprak met haer van onverfchillige dingen. Eenigen tydt daer na, op eenen avond, aen 't Huis van haer Moeder komende, vondt hy haer daer zitten. Haer aenfchyn , dat ganfch treurig itond., en haere ingetogentheid beloofden hem niet veel goets. Hy zag haer Moeder en Stiefvader aen, maer bemerkte, dat deeze noch geen quaet vermoeden van haer hadden: 't welk hem verwonderde ; dewyl men genoeg zien kon, dat zy in de Kraem rnoeft. De vrees, dat dit aen haer Moeder elk oogenblik ftond kenbaer te worden, liet hem in eenigen tyd niet toe, haer daer wederom te gaen bezoeken. Hy wilde eerft weeten, hoe het afloopen zou; 't welk hem drie dagen daer na al gelukte: want zyn Vader verhaelde hem fpots wyze, „dat 'er zeker Meisje met den
„ Buik



( iö7 )
y, Buik vol Beenen haer Moeder „ t'huis gekomen, en daerom al van 3, haer Moeder de Deur uitgezet „ was". In 't aenhooren van deeze reden hielt hy zich heel onverfcbillig, zeggende, noch niets van dat s, nieuws gehoord te hebben ". Kort daer na werdt hem op Straet verhaelt, dat Leonora een Huisje ge3) huurt, en reets daer in haer intrek „ genoomen ihad ". De fchaemt en de eerbied voor zynen Vader waren hem toen niet weinig in den weg om by haer te komen. Hy nam derhalven voor, zich voor eenige tyd haer gezelfehap ganfeh te ontrekken, en haer in 't vervolg niet dan zeer zeltzaem , en heimelyk te gaen bezoeken. Op eenen avond, dat hy naer haer toe ging, werdt hy, dicht by haer Huis komende, .uit het geloop en gefnap van eenige Vrouwtjes gewaer, datze op 't punt ftont van te Baeren; 3t welk zulk een indruk op zyn gemoet maekte, dat hy zich terftond van daer naer Huis en vervolgens te ruft begaf. Op zyn Bet leggende, kon hy niet in flaep geraeken: hem fchoot L 4 te



( 168 )
te binnen, dat hy Leonora met zich te zeer aen de Vaderlyke Magc te onderwerpen, in de uiterfte fchande gebragt, en zoo met de eene plicht te volbrengen, eene andere veel grooter overtreden had ; dat hy uit kragt van de Verbintenis, met haer gemaekt, in dat geval gehouden geweeft was zyn kinderlyke plicht na te Jaeten , en haer door een Wettig huwelyk van die fchande te bevryden; en eindelyk, dat hy, haere verbrooke Eer met kunnende heritellen , nu verplicht was, haer in haere rechtmatige droef heit te vertrooften, en ten dien einde haer dagelyks te gaen bezoeken ; 't geen hy, om de opfpraek te myden, eerft heimelyk, en daer na in 't openbaer deed.
't Gerucht des anderen daegs verfpreidt, dat Leonora van een Zoon bevallen was, gaf niet weinig gelegenheid aen zynen Vader, om onder bedekte uitdrukkingen hem de fchadelykheid daer van voor te ftellen. De Heer van wel bewuft, dat Leo¬
nora hem tot geenen Vader van haeren Zoon benoemt had, hielde zich
als



( Iö9 )
als of het gezegde van zynen Vader' hem in 't minfte niet aenging, en alleen op den eenen of den anderen, dien zyn Vader in 't oog had, toepasfelyk waer. ,,'t Is ongelukkig (zeide hy) voor het Meisje, en voorden geenen, die haer in dien ftaet ge„ bragt heeft: beide hebbenze zich „ zelfs groorelyks benadeeld ".
Ondertusfehen leefde hy in eene wanhoopige toeftand. Men weêrhieldt hem in alles, wat hem uit de macht van zynen Vader ontflaenenin ftaet ftellen kon, om zich met Leonora in den Echt te begeeven. Het Zoontje, dat hy-by haer had, ruim anderhalf jaer out zynde,ftorf de Vader van den Heer B *** ; 't welk zyn droefheid niet weinig vermeerderde: want fchopn zyn Vader hem altoos in de Min gedwarsboomt had, was hy hem egter altyt lief en waart geweeft. Den Boedel van zynen Vader na ziende, bevondt hy dien naer mate van deszelfs groote al heel wat met fchulden bezwaert , en het een waerheid te zyn , 'c geen deeze hem in zyn leeven menigmaele geklaegt had ; te.
L 5 wee-



( I/O )
weeten, dat een zyner nabeftaendec ? die het beilier over zyn Moeders goederen in haere Minderjaerigheid op zich genocmen had , haer jammerlyk verkort en misnandeld had ; en dat zy, zich dit te zeer aentrekicende in een tecringe gefiaegen , en eindelyk in 't belt van haer leeven daer van geflorven was. Zeven weeken na zyn Vaders Dood den Boedel vereffent, en de Goederen (uitgezonderd de boeken; verkocht hebbende, nam hy mee zynen Broeder zyn intrek by eenen Burger in huis. Te'rwyl hy hier zyn verblyf hieldt, liet de droefheid over de Dood van zynen Vader hem niet toe , Leo-ora dagelyks te gaen bezoeken : ook was het herdenken van den haet, dien zyn Vader in zyn leeven tegens haer gehad had, hem niet weinig hinderlyk daer in: 't was, dacht hem, niec betaemelyk zoo gemeenzaem met haer om te gaen, die by zynen Vader zoo gehaec geweeft was: met een woord, de droefheid over 't Overleiden van zynen Vader , had zyn ziel zoo ingenoomen , dat 'er geen plaets voor de reden meer
ove*



( '71 )
overig bleef. Hy was omtrent Leonora geheel nalaetig in zyn plicht. Hy kon van zich niet verkrygen haer te Trouwen , zoo lang 'er eenige gedachtenis van zyn Vaders Dood in hem herleefde. Ondertusfehen overleedt het Zoontje van Leonora, dat hy ordentelyk ter aerde deed beftellen.
Ontrent een jaer had hy by den gemelden Burger gewoont, wanneer hy, van alle middelen en hulp van Vrienden ontbloot, zich genoocizaekt vondt, elders zyn fortuin te gaen zoeken. Hy begaf zich dan met dit oogmerk naer Jmflerdam, daer hy by zyn Vaders Zufter, een oude Vryfter , die op zich zelve woonde , t' huis ging. Op den derden dag, dat hy daer was, werdt hy al op aenpryzing van den Zee Hopman C. S***. als tweede Schryver aengefteld, op een der Oorlogfchepen,die daer toen toegeruft wierden. Omtrent acht dagen was hy in 'sLands dienft geweeft, wanneer hy zich op bevel van den gemelden Zee-Hopman naer Boort van het Schip begaf, dat met noch
ze-



( 172 )
zeven andere Oorlogfchepen voor Durkerdam lag. Hy ftond in verwondering opgetogen zoo ras hy de Scheepshuishouding, hem zoo ongewoon, zag. De Bevelhebber, die by afwezentheid van den gemelden ZeeHopman toen het Opperbewindt van het Schip had, fcheen hem een Man , die alle redelykheid verworpen hebbende , zyn eenigfte eer en glorie ftelde in zyne dolle en beeftachtige driften op te volgen. De rede, die deeze onder 't beveelen gewoon was te gebruiken , was door de menigvuldige en Uodtergende Vloeken , die hy daer tusfchen in mengde, dikwils zoo duifter, dat het Volk, die •niet kunnende verftaen ,• alles verkeert deede; 't welk hem dan wederom geleegenheid gaf, om zich als een gevleesden Duivel aen te ftellen, en het Volk daer door noch in een grooter verwarring te brengen. Kortom, de woeftheid van dien Bevelhebber, en de daer uit voortvloeiende ongeregeltheid van't Volk deden den Heer ■can'B*** zich dikwils verbeelden in een Dolhuis te zyn; zoo dat hy menig-



( i?3 >
r.igmael met de woorden van den Dichter, H. Koneliszcon Poot, uitriep:
Lycurgus Wet en Solons les/en
'Z\n hier als niet geacht; Dit Schip houdt zich van zelf ir. esfen
Docr zinnelooze kracht.
Hy zag wel , dat hy te befchaeft was, om zich naer zu!k een ruuw keven te fchikken; en gevolgiyk, dat het voordeel, van hem uit de Letteroeffening getrokken, hem toen nadeelig was. By de tegenzin , die hy in die leevenswyze had, kwamen de klagten van Leoiura, die hem telkens door Brieven haere Zwangerheid , en het nadeel, dat daer uit by zyne afwezentbeid voor haer fiont te volgen te kennen gaf. 't Een en 't ander overwoogen hebbende , vondt hy raetzaemft zich van dat Scheeps leeven te ontdoen. Hy dagt derha'yea op middelen , die hem daer toe cienftig konden zyn. Het befte yan alie (oordeelde hy) was zyn ontfiag aen de Admiraliteit fchriftelyk te verzoeken. Ten dien einde fcbreef hv een
'Brief



( 174 )
Brief aen eenen zyner Vrienden, den Heere /?***., waer in hy, na een kort verhael van de redenen,die hem bewoogen om uit 's Lands dienft te zyn, hem verzocht; „ hy zoude het „ verzoekfchrift, dat hy ( zoo 't hem „ goed dacht) ten dien einde opftel„ len zou, by de Admiraliteit voor „ hem inleveren. De Heer ƒ/#** ", 't zy hy dit verzoek kwaet keurde, 't zy hy geen zin had om daer aen te voldoen, fchreef hem ten antwoord, „ dat hy belt doen zou, dat hy zelf „ overkwam, en door een verzoek„ fchrift of anders zyn vryheid by ,, den Raet uitwerkte ". De Heer vdn B*#*, hier uit wel ziende, hoe nootzaekelyk het was, zelf naer Jmflerdam te gaen , verzogc van den Bevelhebber, onder voorwentzel van eenige goederen, tot de Rys nodig, te moeten koopen, daer toe verlof; maer kon het niet verkrygen. 't Was juitt net op een tyd dat men, bezig zynde met de Ankers te lichten , om over Pampus te zeilen, van de Voorzeilders onderricht wierdt, dat 'er geen Water genoeg, daer toe, op
die



< '75 >
die droogte was. De Heer van B***, die wel bemerkte, dat dit geval de oorzaek was, dat men hem zyn verzoek afgeflaegen had, befloot de Ankers wederom in den gront leggende, zyn verzoek te herhaelen. Onderwylen een Schuitje ziende, dat van Durkerdam gekomen, met ververzing aen boort lag, zeide hy tegens den Bevelhebber: Myn Heer maekte daer „ even zwaerigheid, hoe ik van „ Boort komen zoude; maer nu lege „ daer een Vaertuigje, waer mede ik „ te Durkerdam, en vervolgens in de „ Schuit, die van daer op Jm/lerdam „ vaert, komen kan. Waer legt dat „ Vaertuigje"? (vroeg de Bevelhebber): en met eenen over Boort ziende en op den Heere van wyzende, vroeg hy den Schipper van 't Vaertuigje, of hy dien Heer wel mede neemen wilde ? De gemelde Schipper hier op gezet hebbende, „ dat hy dit gaerne wilde doen, „ wanneer hy aen de andere Oorlog„ fchepen zyne Ververzing gebragt „ had ", kreeg van den Bevelhebber ten antwoord, „ dat hy hem, zoo



C '7* )
ï, hy zich niet haeftig weg pakte» „ met een Kogel op zyn ziel gooijen „ zou, "; welke vuile uitdrukking zulk eenen indruk op zyn gemoet rmekte, dat hy rerftond met zyn Vaertuigje van Boort ging. De Bevelhebber dit ziende, zeide tegens den Heere van B ***, „dat hy hem, ,, de dingen in zyne voorige order „ gefchikt zynde, met de "Chaloup „ naer Durkerdam laeten brengen „ zou ". Niet weinig was de Heer van fj*** over dit gezegde verheugd; hy liep aenftonts naer de Conlhpds kamer, en verzag zich daer van alles, wat hem dacht op de Reis voor hem dienftig te zullen zyn. Kort daer na, eenig Volk, op bevel van den Bevelhebber , in de Chaloup getreden, volgde de Heer van Z?***. Deeze langs de Valreep afklimmende, zeide de Bevelhebber tegens hem: Nu „ Myn Heer, voor twee dagen hebt ti gy verlof; gy gaet nu, onder „ voorwentzel van eenig goed te „ moeten koopen, uw wat vermae„ ken met de Hoertjes; doet het „ met eenen eens voor my ". De
Heer



( '77 )
■Heer van 2?***. te Durkerdam ken mende, vondt daer de Schuit op Amfierdam in gereetheid om af te vaeren * daer hy terltond intrat. Laet op den namiddag zich te Amflerdam bevindende, bezocht hy daer noch den een en den anderen zyner Vrienden, en ging des avonds in de Nachtfchuit op Gouda , daar hy des anderen daegs 's morgens vroeg aenkwam. Vervolgens begaf hy zich te voet naer zyn Geboorteplaets. Hier met Leonora gefprooken hebbende, ging hy dien zeiven dag wederom naer Gouda en voorts met de Nachtfchuit naer Amfterdam. Zoo ras had hy zyne voeten hier niet weder op 'c Lant gezet, of hy fpoede zich naer de Princen hoffleeg, daer hy de Herberg , de Dubbelde Ankers , intradt , om met zynen Vriend , den Heere /2*** , die daer zyn intrek had , over zyne zaeken te fpreeken. Onder 't gefprek , dat hy daer met deezen hieldt, viel zyn oog op eenen van 'C gezelfehap , die daer zat. Hy had, dagt hy , hem meer gezien , en twyffelde of hy hem niet kende. Door M nieuws-



( 178 )
nieuwsgierigheid gedreeven , vroeg hy den Heere ƒ/***; wie die Heer in 't Bruin gekleet was? Hy van deezen onderricht, dat het de Heer van U**'* was, die voorheen opzynGeboorteplaets als Doclor gepraélizeerd had, tradt hy naer hem toe , en vroeg hem naer zyn gezontheid. Met hem verder in gefprek komende, deet hy hem onder anderen een verhael van de zaek, die hy nu in korte te verrichten had ; hem met eenen zyne verlegentheid daer omtrent te kennen geevende.
De Heer van f7***,, geneegen om zynen Vrient,.den Heere van 2?***, te helpen, verzocht hem, „ hy zou „ zoo goed zyn van zich in de Her-
berg noch een uur of anderhalf op 3, te houden , terwyl hy gaen zien „ zou , of hy met eenige Heeren „ over zyn zaek fpreeken konde ". Naeuwlyks was hy een uur weg geweeft, of hy kwam weder te rug, en verhaelde aen den Heere van B***, ,, dat hy den eenen van de Heeren „ niet t'huis , den anderen ziek te ySr bit, en den derden aen 't voeteu-
„ vel



( m )
vel zittende , gevonden had; en „ dat hy derhalven geenen van hen „ allen had kunnen fpreeken Voorts verzocht hy hem, met hem eens te gaen wandelen. Onder 't gaen zeide hv, dat hem een Heer te binnen fchoot, dien hy met hem wilde gaen fpreeken. Aen 't Huis van dien Heere komende, werdt hem van deszelfs Dochter gezegt, „ dat haer Va-
der aen 't Voeteuvel ziek te bet „ lag; en dat hy niet eerder , dan
des anderen daegs % morgens ten „ negen uuren te fpreeken zou zyn". De Heer van was over 't een
en 't ander ganfeh mistrooftig, meenende, dat de Heer van L7*** hem Vogeltjes op den boom wees.
Des anderen daegs maekte hy 's morgens al vroeg wederom in de Herberg, de Dubbelde Ankers, te zyn, daer hv volgens affpraek den Heer van [ƒ*** vondt. Na eenen kleinen tyt met hem hier gezeeten te hebben, gingen zy naer dien zeiven Heer , by wien zy daegs re vooren geweeft waren. Aen 't huis van deezen Heer gekomen zynde, werden zy M 2 bei-



C 1S0)
beide in 't vertrek gebragt, daer hy te bet lag. De Heer van ZJ*#« zyn verzoek , en de oorzaek daer van , aen hem voorgeftelt hebbende , kreeg ten antwoort, „ dat hy zyne zaeken „ aen den Heere C. S***, toen Vi,, ce Admirael geworden zoo voorst draegen zou , als hy aen hem ge-
daen had , met byvoeging , dat „ deeze, een Man zynde, die veel ,, by den Raed vermogt , hem uit 3, 's Lands dienft ontflaen kon : en
dat hy tetf dien einde zkh dien, „ zeiven dag aen den gemelden Vice-
Admirael vervoegen moeft". Deezen raed in acht genoomen , en ter uitvoer gebragt hebbende, kreeg hy noch dien zeiven dag zyn ontflag uit 's Lands dienft. Hy was verheugt over de herftelling van zyne verlóore vryheit; en nam, na noch eenige dagen zich in Amjlerdam opgehouden te hebben , eindelyk de reis aen naer zyn Geboorteplaets , daer hy zich binnen wenige weeken met Leonora door den Echt vereenigt zag.
Toen dagt De Heere van B * * *. de gelukkigfle^van alle Stervelingen te
zyn?



( i8i )
syn, dat hy zyne aenrainnenswaerdige Leonora , tot zyn Gemaalin had. De Heere van B***. had toen voorgenoomen, zyne ongemeene neiging tot de Letteroeffening , en byzonder tot de Geeft- en Zeedehmde , verder voort te zetten ; dog hier in wierd hy weerhouden, door dat zyne Leonora hem daer in teegen ging; zy mogt dat blokken (dus noemde zy de oeffening tot fraeije en nuttige Weetenfchappen) niet zien, zy beminde alleen het laffe vermaek , van gezel fchappen daer met de Kaert gefpeelt word, by te woonen. Dit moefte hy met haer meede doen, wilde hy niet in onvergenoegdheid met haer leeven. Hoe onaengenaem hem dit ook moet gevallen zyn , kan elk weldenkend Menfch en byzonder die geenen, welke de fraeije en nuttige Weetenfchap der Wysbegeerten oeffend zeer ras befpeuren ; by zette zich (na lang, voor oogen fchyn, in dit vermaek deel genoomen te hebben) 'er teegen, waer door hem den Egt weederom een reeks van onaengenaeme omftandigheeden baerde, 'twelk het M 3 ein-



( 182 )
einde van zyne merkwaerdige Leevensgevallen zyn zal.
De groote genegendheid die hy voor haer en zy voor hem wel eer gevoeld hadden, naemen toen voor het grootfte gedeelte een einde; zy wierd hoofdig teegens zyne vriende]yke en allerinnemendfle raedgeevingen, om haer van dit ydele en ziels verderfelyk vermaek af te houden; zy zeide dikwils teegen hem, op eene bitfche wyze, „ nu zie ik eerft het „ geene myne Nicht Catbarir.a my wel „ gezegt heeft dog van my doe niet geloofd wierd, namentlykdat wanneer „ ik my met u in een Egt zoude begee„ ven hebben, gy niet anders zoude „ doen, dan my van alle vermaek berooven". De Heere van B*** die daer ten uitterften over aengedaen was, en dit alles met ftilzwygen beantwoorden , als zeer wel weetende dat , wanneer hy Leonora daer in teegen ging , en de onwaerheid daer van nafpooren wilde, zulks een vreeflyk ongenoegen en twift zoude verwekken, daer hy, Helaes! nog voor vreesde. Ondertusfehen beklaegden
hy



( i83 )
hy zich bitter over de tyd van zyne Egtverbintenis; hy zeide dikwils by zich zelfs, wat ben ik evenwel ongelukkig, dat ik een Weederhelft, die ik zoo vuuriglyk beminde, gekreegen heb, die haer vermaek alleen fchept in zotte vergenoeglykheeden. Og! mogt ik van die band nog eens ontflaegen worden. — Hy behandelde haer ondertusfehen op eene zeer zagte en vriendelyke wys, daer by nam hy 'er nog de gepafte gelegendheid by waer, op dat 'er geen nieuwe onaengenaemheden uit zoude voortkoomen. Hy toonde daer by te gelyk, dat hy een Wysgeer was, terwyl hy haer, door redeneeringen- van die dwaelweg (zoo als hy die noemde) wilde aflyden. Hy zeide dikwils teegen haer, deeze of diergelyke redeneering: ,,beminnelyke fchoone, ge„ liefde Weederhelft, die ik zoo te„ derlyk bemin, mogt ik dit voor„ recht by dit alles genieten, dat de „ Letteroeffening uw vermaek was , „ ik heb een fchoon Boek dat wel „ waerdig is geleezen te worden ; het p, heeft tot Tytel de Gevallen mn M 4 » Ro-



( i?4 )
\t Robikson' Crusoê enz. een Hificrie „ die van veele voor waerheid aen,, genoomen word, en te geiyk een „ Boek daer men goede Zecden uic „ leeren kan ". Men begrype dat hy dit alieen deede, om haer tot tec Leezen te krygen , op dat haar ce tyd niet verveelen zou, en zy door dien weg van het veraerfeiyk Kaarcfpel zoude koomen, dat bereids naar hart geheel overmeeftert haa, zoo ais hy , na dit meermaelen herhaelt ie hebben , het eindelyk , in dit opzicht, naer zyn zin kreeg.
Nu dagt de Heer van £***. alles raer zyn zin en genoegen te hebben, hy beminde zyne Lemcra teederlyk, en deedt aües wat hem maer eenigzints rnoogclyk was om haer te behaegen ; ten dien einde ftelde hy zeifs een H;ltor;e voor haer op, om haar de Leeszugt nog meer in te boezemen, ro' Tyrelvoerende: DeDeügdzaeme Man of de Onnozelheid Onderdrukt; deeze las zy met uitnemend genoegen en teedere Aendoeningen , overhet geene deeze Deigdsaeme Man *vas overgekocmen, cm
zy*



( 135 )
zvne eenvoudigheid , waer door hy naere omftandigheeoen heefc moeten ondcrgaen, daer geen Menfch(zGO by zich niet van al het Mcnfchelyke ontdaen heeft) aen kan gedenken , zonder iterke aendcerüngen. Zy was met het zehe Boek ren hooglten in haaren fchik ; zy leefden beide een geruimen tyd zeer vergenoegt; dog dit duurde geen Jaer of hy had het ongeluk- van wederom met zyn Beminde in haet te moeten leeven.
Leonora had, van het begin dat zy getrouwd was, weinig agt gefhegen op haer Huishouden, waer door de Dienflboodens maar deeden wat zy wi-de, en 'er dus vry wat Roekeloos met alles geleeft wierd , waer door niet weinig Geld op eene onnutte wys verfpild wierd; en daer by had Leor.ora zich opgehouden met de geheelen dag zich met fnoeperyen, die zy door Ciazyn, de Keukemeid, had laeten haeien, opgehouden. Dit laatfte kwam de Heer van £***. op eene gevallige wys te ontdekken; dit was de reeden dat de heer van £***., zyn Vrouw Leonora , daer over onM 5 der-



( i86 )
derhield en haer aentoonde, dat het op zoo eene wys voor hem niet mogelyk was, om flaende te blyven , want fchoon hy wel een goed Beftaen van zyn Secretaris plaets had, hy egter zoo veel niet won als 'er in dien tyd verteerd was geworden, en hy daerom haer verzogt dat te laeten. Leonora, hier over geraekt wordende, fchoon haer Man het haer op eene reedelyke wys onder het oog bragt, gaf gelegendheid dat zy weederom in onvreeden met haer Man kwam te keven.
De Heer van 5***, hierover, by zich zel ve , ten uitterften getroffen zynde , wift nu geen middel meer uit te denken, om op eene liefderyke wys met haer te keven , dewyl alk zyne liefderyke poogingen , niets, tot beweeging, by haer zeggen wilde, en hy 'er niets by uitregten kon, ging een wyl tyds in diepe overdenking, weegens zyne ongelukkige toeftand waer in hy hem bevond, omtrent de flegte behandelingen van zyne Vrouw aen hem nu al zoo een geruime tyd gedaen, en daer nu gee-
ne



(ito)
Be hoop van beeterfchap te wagten waere-, 6 Heemel .....{ Dit béüam hem alle luft om zyne voorgenoome begeerte, wanneer hy in den Huwelyken Staet was te volbrengen, zyne oDgemeene neiging tot de Letteroeffenmg en byzonder tot de Geeft- en Zeedekunde ; hier kon hy zyn gedachten niet eens bepaald op veüigen , doordien hem geduurig , die omftandigheeden van zyne Vrouw in de gedachten kwaemen; De Heer van B***. had daer by nog het ongeluk van door zyne Famielie voor een liegt Man daer hy nogtans met zyne Vrouw op geene ordentelyke wys leefde, gehouden te worden, doordien Leonora geduurig (buiten weeten van haeren Man) wanneer zy by de Famielie was, zyne flegte behandelingen voor den dag bragt , en hoe hy haer niet anders deedt dan fchelde, kloppe, flaen en fmyten ; hoewel dit nu alle loutere verzinzelen waeren, wierden ze egter gelooft, temeer, dewyl zy dezelve met fterke drangreedenen beveiligde; het geen de Famielie hier aen nog meerder



C iss )
der geloof vergunde , was : dat de Heer van B***. t wanneer zy van zyn Huishouden of Vrouw gefprooken hadden, hy haer altoos zeer hoog verhefce, en geprezen had. — Men begryptzeer licntelyk, dat een Man van verftand , zoo als de Heer van was , niet iaeg genoeg va» ziel geweeft is, om het geen tusfchen zyne Vrouw en hem omging , ten eerften aen de Famielie of iemand anders kenbaer te maeken , neen , vee! eer zoude hy het in een eeuwig ftilzwygen hebben verborgen ; dog deeze goede en allerpryfelykfte ttadc, van de Heer van £***., was eeven vel ten zynen naedeele, door dienzyn toen daer door rog meer geloof vergunnen wilde aen het gezegde van Leor.ora. Hier door wierd de Heer van' B 0 * *. (zoo als elk gemakkelyk begrvpen kan) als met de nek van zyn Famielie aengezien; hy niet weetende de reeden daer van , was oorzaek dat hv de moedt geheel liet zakken; zyne zaeken op het Secretariaet, die hy tot hier toe altoos in een goede orde gehouden had, naemen toen eene ver-
au-



( iSp )
andering aen , en kwaemen binnen korten tyd, in eene geheele wanorder, 't welk niet weinig het voordeel of winft, die hy daer van had verminderde ; dit duurde eenige Matenden, tot zoo lang 'er maer Geld was; Lecr.ora zag 'er niet eens , de kwaede gevolgen in, at en dronk maer dat haer ftr.aekte en het belle voorkwam. Maer toen het Geld verteerd was , had men het arme leeven gaende , Leonora vroeg aen haeren Man om Geid ; dog te vergeefs , dewyl hy niets meer had, dit was oorzaek dat zy haeren Man flegte bejegeningen gaf, en hem voor alles wat leelvk was uitmaekten. „ lk dagt (zeide >, zy dikmaels) dat gy in ftaet was „ (zoo als gy meer als eens gezegt
had) om voor my , en zoo 'er „ Kinderen in ons Huwelyk mogte ,, koomen , de koft, te verzorgen , „ maer dat lykt 'er nu wel na, gy
zyt nu niet eens inftaet om voor „ u en myn de koft te bezorgen , wat „ is het gelukkig dat ik geen kinde,, ren gekreegen heb, die hadde ik
van honger dan wel moeten laeren „ fter-



( 190 )
„ fterven, maer daer voor beeft de „ Hemel my behoedt ". Hier op zweeg Leonora. Waer op haer Man de Heer van Z>***., die dit alles , met ontzaggelyke aendoeningen, aengehoort had, opvloog en zoo 'er geen byltand van een Meidt, die in de kaemer kwam, gekoomen was, zoude hy haer op dat gezegden zeekei het Leven benoomen hebben; en offchoon het by den Rechter onverfchoonlyk is zoo eene roisdaedt te pleegen, zonder derzelver ftraf te moeten ondergaen, was het (in zeekeren opzichten ) hem zoo kwaelyk niet te neemen, als men begrypt op welke eene onmenfchelyke enikrbaertfche wyze hy van Leonora behandelt was. Wat Man die 'er leeft zoude dit kunnen weederftaen , van eene Vrouw diehy uit eene veel minderen ftaet dan hy was, gebragt had en daer hy nog zoo veel ongenoegen met zyne Vader en Famielie meede gemaekt had, dat die hem op zoo >eene ontaerde wys zoude behandelen, te meer, daer hy haer altoos op eene liefderyke wys, haere misflaegen onder



( I9i )
der het oog had gebragt; hy toonde in alle gevallen een goed Wysgeer te willen zyn; hy zogt haer op eene Reedekundige wyze over te naelen, doch doordien zy in 't geheel niet vatbaer was, of wilde zyn, voor zyne klaere Reedekundige voorftellingen, beantwoorden zy dezelve met alle bitzigheid, en noemde de Wysbegeerte zotternyen te zyn, daer men zyn hoofd meede brak en in de war hielp; kortom, alle haere behande-' lingen waeren op eene valfche en te gelyk quaedaerdige wys teegens haere Man ingericht ; haere handelwys hoe flegt die ook was, fcheen by haer alleen goed te zyn , en haer Man moeft haer , wanneer hy in Gezelfchappen was, ontzien als een glas, wilde hy haer of zich zelf niet in Faam by de Waereld maeken. De Heer van B***. was hier over zeer droefgeeftig, te meer, dewyl hem van weegen den Hoog Welgeb. Heer van het Dorp ***, daer hy S-cretaris op was, gelaft wierd beeter agt op zyn Ampt te flaen, dewyl anders alles in disorder zoude geraeken , en hy dan genoot-



( 192 )
nootzaekt zou zyn, hoe lief en waerd de Heer van B***. hem ook moge zvn , nem zyn Am^t af te neemeni, en een ander in zvn plaets aen te ftellen.
De Heer van 7J***. ru in 't geheel geen raed weecende, was als woedende en wift niet wat hy doen wilde, dan kwam hem in de gedachten om de vlugt te neemen , en zyn Vrouw te laeten zitten, dewyl hy voor zich zelfs, altoos wel de koft kon winnen, maer zyn edelmoedig en oprecht Caracter kon daer in 't geheel niet toe overgaen; dewyl hy dan te regt begreep , dat hy by de geheele Waereld als eene ontrouwe zou te boek gefteldt worden, en hy by zich zelfs altoos eene kwaede confeientie zou hebSen, dewyi zyn oprecht Caracter zul les vorderde; dan dagt hv weederom by zich zelve, wil ik myn plicht getrouw, nakoomen , en myn Ampt na behooren waerneemen , maer dit begreep hy wanneer hy daer gezet over dagt, dit kan ook niet gaen, want ik moet tog op zoo eene wvs arm worden , wanneer myn Vrouw
haer



( 193 ')
haer niet verandert, want fchoon ik dan 1600 Guldens s'Jaers mee myn Ampt kan winnen en myn Vrouw verteerd eens zoo veel, zoo moet ik eevenwel te gronden gaen. Wat eene naare omttandigheid dit voor de Heer van 22***. moet geweeft zyn, kan elk die diergelyke zaeken ondervonden heeft, zeer ligt gewaer worden. Dit leeven duurde zoo nog eenige weeken , wanneer 'er eene verandering in kwam, door dien de zaek aen de FamieJe kenbaer wierd , en hy toen genootzaekt was, dewyl hy alleen befchuldigt wierd, zich te réch:vaerdige en de onbetaementlyke handehvyze van zyne Vrouw Leonora (die hy altoos verborgen h3d gehouden) aen 't dag licht te leggen.
De Heer van 2?*** een verhael van alle de omttandigheeden gedaen hebbende, aen de Famielie, wierden op dit te hooren, ten uitrerfte ontzet, en hadde nooit kunnen denken, dat Leonora haer manier en wvze van Leeven zoo Godvergeeten liegt was, daer zy geen voorbeeld van wiften by te brengen j door dien Leonora booven dat N al,



< m )
ai, de geveinsde had gefpeeïd, en haere onfchuldige Man op zoo eene verregaende wyze had beloogen en in haer, gebragt. De Famielie beftrafte Leonora daer over, en toonde haer onregtrnacig gedrag omtrent haere Man op het overtuigende aen ; en zy deede al wat in hun magt was om LeMQra tog tot beweeging te brengen , op dat zy tot haer Man zou gaen en vergiffenis over haere Mishandelingen verzoeken ; dog Leonora te hoofdig zynde kon daer toe zich zoo laeg niet verneederen, zy wiide wel in het vervolg beeter haer Man behande'en , en op het huishouden agt fhen, maer d2er toe konden zy haer met goedheid niet krygen, dat zv aen haere Man om vergiffenis fmeeke zou,waerom de Famieae haer met dreigementen voor quaemen en haer zeide ; dat wanneer zy zulks niet doen wiide zv dan een geheel anderen weg met haer zoude inflaen , dat haer zoo wel niet fmaeken zou, '*ant dan '.vilde zy haer maer Jaeren plakken, dewyl zv op zoo eene wvs haer zelve niet alleen , maer haere
Man



C '95 )
Man en zoo 'er kinderen mogte koomen ongelukkig zoude maeken, want de Heer van bereids klaer ge¬
noeg aengetoont had, dat daer meer Schulde waeren als 'er Geld zou weezen indien alles wat zy hadden verkogt wierd. Hier over wierd Leonora weemoedig en begon bitter te weenen, en zeide: ,,ik zal na myn Man
gaen en verfchooning verzoeken, ,, weeft my tog genaedig, dat ik niet „ ten prooi van de geheéle Waereld ,, gefield word, want ik zoude myn ,, oogen voor geen Menfch durven „ opflaen , ik zal (vervolgde zy ) ook „ in het vervolg op myn huishouden ,, beeter agt flaen , de Snoeperyen ,, laeten , en alles op het zuinigfte
overleggen ". Dit antwoord was voldoende voor de Famielie, indien zy haere beloften dan maer getrouw nakwam.
Leonora ging opftaende voet in een anderen kaemer daer haere Man was, fmeekte hem om vergiffenis, en zeide : ,, geliefde Man ik beken u groot„ telyks mishandelt te hebben, ver„ zoeke daerom genadig verfchooN 2 ning



()
,, nirg over myne mishandelingen u „ aergedaen, ik zal in 't vervolg toonen dat die geenen die u gehaet heeft ook met veel liefde u zal beminnen; ik zal zo veel doen als maer in myn verrxoogen is u te be„ haegen ; de froerte die gy van „ myn gehad hebt, zal ik trachten met liefderyke behandelingen te vergoeden, en daerom fmeek ik (hoewel ik zalks van u niet ver■Vii'.ïzze :er. ) ca: gy rr.y r.ie: cp eene ftuurfche wyze behandelt, „ ik za! owe liefderyke Raedgeevingen , a'toos in liefde aenr.cemen, en nimmer 'er met bartfïgheid teegen gaen, zoo als ik voorheen ge,, daen heb, en dan kannen wy nog „ een aengenaem en vermaekelyk
leeven hebben ".
Hier op antwoorden de Hier vin 5***. dat hy ales zonde zoeken toe te brengen om haer en zvn leeven aengenaem en vermaekelyk te maeken. Zy leefde toen beide zeer vergenoegt en liefderyk in den gehaawden Staet,en hadce binnen korten tyd zoo veel overgewonnen dat zy in ftaet
# • u



C 197 >
waeren om genoegzaem alle de Schulden die zy gemaekt hadde, te becaelen, 't welk geen weinig genoegen aen de Heer van B*** was; hy zeten ondertusfehen zyne Studiën in zyne leedige uuren tot eene uitfpanning voort; wanr Gezelfchappen woonden onze Wysgeer weinig by , teegen de tien quaede Gezelfchappen , trof men naeuwlyks een goed aen was zvn gewoon fpreekwoort. Men begrvpen dat hy niet door quaede Gezelfcnappen de zulke verftond, die in groove Godloosheeden uitfpattende waeren , deeze ftelde hy hier geheel buiten, maer zulke daer men zvn tyd op eene onnu'te wys verfpi d, zoo a's de Hedendaegfche Gezelfchappen veéltyds zyn, want het meeft dat 'er gefprooken word 'zeide hy). ,, zyn b^uze„ lingen die niets zeggen, en daer ,, men veel al zvn Zetden meede bedierf, of lafter waer meede men „ zyn Naeftens eer krenkre; en nooit „ word 'er over deeze of geene Weetenfehap gefprooken, waer door men iets leeren kan, en zyn tyde„ lyke ftand kan gelukkig maeken;
N 3 I, het



( 193 )
„ het was vry beeter { vervolgde hv ) ,, dat men t'huis bleef en ors van „ zulke tydverkwiftende Gezelfchap„ pen afhield en zyn tyd beeter befteeden, in het doorblaederen van zulke Boeken daer men Y\ ysheid „ uit leeren kan, want dit kan onze „ tydelyke ft md volmaekter maeken „ en als een nuttig ja dikwils noodzaakelyk Man voor de Maetfchappye „ zyn". Dit waeren de gedachten die onze tFysgeer omtrent de Gezelfchappen had , waerom hy niet kon refolveeren dezelve bv te woonen.
De Heer van B*** leefde dacrom met zyn Vrouw Leonora zeer fhl, en ontfongen weinig Menfchen. In welke ftand zy zeer vergenoeg! met elkander leefde. Eenige Maenden in <lien ftand geleeft hebbende, bevond Leonora h3er zw-inger (die met een vuurige begeerte na den dag van haere Verlofïïng uitzag) en bragt op de neegen Maenden daer na met zeer veel fmerte en met gevaer van haer leeven te moeten misfehen , twee Kinderen een Jongetje en Meisje (welke beide zeer wel gemaekc waeren) te
voor-



( 199 )
voorfchyn. Het Meisje dat de Naem van Catharina ontfangen had, leefde maer zeeven Daegen, wanneer het door den Doodt weggerukt wierd, het welk geen geringe fmerten voor de Heer de B*** en Leonora was, zy lieten het eenige daegen daer na Plechtig ter Aerden beftellen; Het Zoontje dat by den Doop den Naem van JVxllem ontfangen had, bleef in't Leeven , zy voeden dat Kint met alle behoorlyke zorg op, en deede zoo veel 'er aen als by moogelykheid Lieden van hun ftand zoude kunnen doen; Dit Kint gaf al vroeg blyken van zyne ongemeene Geeft, een ieder verwonderen zich die dit Kint wanneer het nog maer Agt Jaeren oud was hoorden fpreeken, hy was de Hollandfche en Franfcbe Taelen zoo veel magtig dat hy ze fpreeken en een weinig Ichryven kon,in óeLatynJcbe Tael daer hy kortelings aen begonnen had, maekte hy groote vorderinge in, in zyn fpreeken was hy zeer bevallig en wift een ieder befchyden antwoord te geeven, waerom hy nog zoo jong zynde van een N 4 ie-



( 200 )
ieder bemind en gelief kooft wierd. Die kan men zeer lichtelyk bemerken, dat ten hoogften aengenaem was voor de Heer van B*** en Leonora. Waer door zy beide ontznggelyk veel hielde van haere Willem, zy konde niet in hem zien, dat eenig gebrek onderheevig was, zy telde hem onder een der volmaekfte Schepzelen. Deeze Willem den ouderdom van Elf Jaeren bereikt hebbende, had veele vorderingen gemaekt, zoo in de Taelen als verdere Weetenfchappen die de Heer van 22*** goed gedagt had, hem te ]aeten Leeren. Men ging toen aen het bedenken welke het befte zyn zouw waer voor men hem zoude opvoeden. Den Predikdienft daer hy wel gefchikt voor zoude weezen was niee met de Heer van 2?*** zyn genoegen, hy had in zyn jonge Jaeren de zwaerigheeden daer al in gezien, en die bleeven hem nog by, waer door hy niet kon overgaen zyn Zoon tot dien ftand te laeten bekwaem maeken. Het beft dat de Heer van B * • * voorkwam was : dat hy hem nog vier Jaeren by hem hield om de andere Tae?
len,



( 201 )
len, welke hy zou nodig hebben te laeten leeren, en hy in dien tyd hem op eene gemakkelyke wys de beginfelen der Rechten kon leeren, op dat wanneer hy op de Academie te Leyden kwam (dewyl zyn voorneemen was om een Advocact van hem te maeken) niet geheel onkundig in zoude zyn; Dit voorneemen ftelde de Heer van li*** zyn Beminde voor, die daer in 't geheel niets teegen had, maer volkoomen haer genoegen in fchepte.
De Heer van B * * * liet zyn Zoon Willem genaemt, verder onder wys genieten in de Griek/cbe Engelfche en Haogduitjche Taelen, en gaf hem zelve Les in de Rechten , hy maekre in alle deeze binnen korte tyd rterke vorderingen. De tyd van vier Jaeren verftreeken zynde, was hy nog geen lö Jaer oud, en dewyl het hun voorkwam nog wat jong te zyn, om op zyn eigen daer alleen te leeven, begreepen zy het beft te zullen zyn, haer Zoon daer by Fatzoendelyke Lieden in de Koft te befteeden, daer toe nam de Heer van B * **. een Reis N 5 na



( 202 )
na Leyden aan ; hy daer koomende ging na zyn Vriend van L***. toe, die hy door een Brief verwittigd had, van zyne kornft, daer zynde, wilde de Heere vin niet hebbe, dat
hy in een Logement logeeren zouw, en verzogt hem daer te blyvenj met te zeggen, dat Tafel en Bedt tot zynen dien ft was ; hier over was de Heer van ZJ***. een weinig verleegen, dog accepteeren het verzoek van zyne Vriend van L***. en bleef aldaer logeeren. Dien Avond daer zynde , fpraeken zy eerft over onverschillige zaeken , en daer na ftelde den Heer van B * * *, de reedenen van zyne komft aen zyne Vriend voor, waer over de Heer van L***. zyn genoegen niet weinig betoonde , die zeer ftond te kyken over de vorderingen die zyne Willem gemaekt had. Het wierd intusfchen tyd om te eeten, de Meid bragt het zelve op Tafel , ondertusfehen plaetsften zich de Heer van B***, en zyne Vriend van ƒ_***. hun aldaer aen, en deede eene fmaekelyke Avondmaeltyd , dit gedaen hebbende, verlangde de Heer van



( 203 )
na Bedt, door dien hy door -de Reis vry afgemat was, en dien voorigen Nagt weinig geflaapen had ; zyne Vriend van L***. Hond hem dit toe, mits dat hy eerft nog een vriendelyke Pyp met hem Rooken zou, 't welk de Heer van B ***. deedt, na dir gedaen ie hebben, ging de Heer van 23***. met zyne Vriend van Lm*. na bedt en leiden zich beide in een Ledikant (men begrypt dat zy beide goede vrienden waeren en heel Famieljaer met elkander leefde) needer ; de Heer van 23***. nog naauwlykfch in flaep zynde , want had in 't eerft niet in iïaep kunnen koomen, hoorde de klokke omtrent 3 uuren des nagts, zoo een verfchrikkelyk leeven op ftraet, digt by zyn Vriends huis, dat hy niet nalaeten kon, dezelve aen te ftooren en wakker te maeken. Zyn Vriend wakker wordende hoorde insgelyka zoo een vreeslyk leeven , dat by aanhoudendheid duerden,zyby haer zelve ongeruft wordende, niet weetende war. dat was, flapte het Bedt uit, en fchooten met alle fpoet haer Japonsen Broekken aen, en gingen naer
boo>»



C 204)
booven om uit het raem te zien wat
'er te doen was; boven knorrende en het raem opengefchooven hebbende , zaegen zy dat het aen 't huis van de Heer O ****** was. djc zjen. de wierde zy nog nieuwsgieriger vat dat dog zyn mogt, maeiae na aivoorensdekoufeaengedaen te hebben alle fpoe 1 om'er by te koomen, daar koomende ontdekten zy dat eenige baldaediae Gaden en apparentelyk wel eenige Studenten daer eenige Moordflaegen op de Ramen ge'egt hadden, dewelke aen ftukken geilaegen zynde, het grootfte gedeelte van de fnaije Spiegelglaazen aen ftukken gtflaegen hadden. Hier over was de Heer van L*** niet zeer verwondert, alzoo hem bewufr was , dat oe Heer £)******. al van over langzulks belooft was. Hy konde zich gemakkelvk (/eide de Heer van L ) met de Zinfprcuk van Uilenspiegel rrooften die zeide: de Menjchen mongen my niet lyden , maer ik maek bet 'er na.
Daer ten weinig geftaen hebbende oordeelde zy bed om na huis te gaen, wilde zy in die Hijlorie niet ingehaeld
wor-



( 205 )
worden om als getuigen te zyn ; thuis, koomende verhaelde de Heer van Z,*"*, het volgende aen de Heer van 2J***: „dien Heer daer die baldae„ digheid gefchied is , ( zeide hy ) „ word van een elk voor een liarok „ Menfch gehouden, hy heeft voor ,, deeze meer van een Apotheek ge„ weeten , als hy teegenswoordig van „ de Praclyk weet, want zyn Promotie ,j is gans niet te breedt ge weeft, maer „ hy dagt, wil het hier te Leyden niet „ lukken, ik heb Geld, den „ is in de buurt; dog hy kwam 'er „ met gratie door , en maakt zoo „ veel vyanden door zyn gekke kueren dat niemant hem leyden mag, ,} zy zeggen (en ik wil het ook wel ge-. „ looven, want hy is 'er gek genoeg „ toe) dat hy zyn Vrouw genoomen heeft om de overeenkornfl met zyn „ naem, dewyl 'er maer twee Letiers „ aen ontbraeken. Die Heeren die „ ons teegen quaemen loopen, toen „ wy na het huis van de Heer £•#**** toegongen waeren twee „ Haagenaars, de eene was de Heer y***, en de anderen was de Heer
" C * ft *
)> o



( £OÖ- )
„ 5***. Moogelyk zyn die niet on„ be wuft van de zaek , fchoon de eerftgenoemde, een goede vriend lvkt eg. ook dikwils by de Heer ■ „ komt, ken ik hem egcer niet te „ te goet m die klugje ui'gevoert „ te hebben".
Naer dat zy een wy] tyds over deeze en anderen klugjes van de Studenten gefprooken hadden, gingen zy weeder ter ruft tot s'morgens ten "half 9 uuren , wanneer zy opllsende erj na alvoorends het o~tbvt gedaen te hebben , ging de Heer van rner. zyne Vriend van L***. uit, om te zien of hy voor zyn Zoon Willem by ordenteivke Burger Lieden , een Kamer kon k-vgen, om hem daer in de koft te belteeden, die dan het oog wat over hem konde houden ; by de eerfte daer de Heer van B**\ kwam was een Kleeremaeker , zeer braeve Lieden , en geraekre daer ook ten eerften meedein Accoord,en beftemde de tyd van zyn Zoons komlt. Van daer ging de Heer van £***. na de Prof es foors x om haer Hoog Geleerde van de komft van zyne Zoon te verwigtigen en hem in
hae-



( 207 )
haere Hoog Geleerde befchermïng aen te beveelen. Na dit gedaen te hebben ging hy weeder met zyn Vriend na zyn huis , daer koomende vond hy een Brief, voor hem leggen van zyn Vrouw, van de volgende inhout.
Teedergeliefde Man !
JTEn Uur of twee na UEd. vertrek, is onze Zoon ganfch niet wel geworden, en was Jcbrikkelyk benaeuwt ; Ik bier over ten uitterjte ontfteld zynde zond aanftonds na de Meefler, die hem naauwelyks gezien had, of zeide: dat het bui' ten allen twyfel de Pokken zoude zyn, hy heeft hem het een en ander geordonneert , dog kan tot nog toe dat ik deeze Jchryf geen beeterfcbap bemerken, dus was myn verzoek dat UEd. ten eerfien weederom koomt , te meer daer hy veel na UEd. vraagt ; Ik ben zeer bedroeft en kan van ongerujlheid niet Jlaa■pen , en weet niet wat ik tot bejlwil voor hem doen zal.
Blyve na UEd. dit alvnorens bericht te hebben , en verzogt UEd. te rug reis
fpoe-



( 203 )
fpoedig voort te zetten, ben ik met oprechte Liejde
U liefhebbende Beminde
L. van B***. Geb. van S***.
Op het leezen van deeze rBrief ontftelde de Heer van Z?***. ontzaggelyk en kon naeuwlyks een woord uitten; zyn Vriend van ƒ_***. dit ziende , liet terftond de Chirurgyn haelen , om hem Ader te laeten, dit gedaen zynde wierd de Heer va*, B***, iets beeter, en maekte aile fpoed om zyn te rug reis te doen, dog dien dag kon 'er niet van koomen tn de Heer van Z.*** wiide hem dat ook niet Permiteeren, maer de volgende morgen vroeg vertrok de Beer van B*** van Leyden, naer zyne Beminden, des s'avonds aldaer koomende, bevond hy zyn Zoon gevaer]yk aen de Pokken leggen, en zyn Vrouw bitter te weenen, zyn gemoed fchoot ook zoo vol dat fchoon hy zyn Vrouw Trooften wilde zich egter
niet



( 2op )
niet onthouden kon van te weenen;
dien zelfde avond zond hy nog met een Rytuig na de Stad om een voornaem Doctor te haelen, die ook terftond met het Rytuig meede kwam en zyne Zoon zeer gevaerlyk vonJ , hy ordonneerde hem een Drankje dat zy terftond by de Apothecar gereed lieten maeken , en het geen zonder vrugt gebruikt wierd , het wek de droefheid van de Heer van 22*** en Leonora niet weinig vermeerderde.
Des anderen daegs kwam den Doctor weederom, en bevond zyne Zoon veel erger dan de voorige dag , en zeide teegens de Heere van 22***, dat hy niet dagt dat zyn Zoon het gevaer te boven zou koomen. door dien hy de flegde zoort van Pokken had, die 'er waeren , en dat zy dus haer de Doodt .maer moefte voorftellen ,hier over onftelde de Heer van B * * *., als ook zyn geliefde J^eonora verfchrikkelyk. dat zy haer eenigfte Kint daer zoo veel verwagting van was, door de Doodt van haer zoude ontrukt zien , dat zoude een Üag voor haer lieden zyn, daer zy niet aen konde gedenken. Ken Kint O te



( 2IO )
te moeten misfchen , daer zoo veel verwachting van was, en daer zy nu eerft het aangenaeme van, ftonden te 'ondervinden , ó naere omftandigheid! ö ongelukkige dag voor my ! Riep Leonora met zeer vee! aendoeningen uit, myn Zoon te moeten misfchen , die ik zoo teederlvk lief heb, en die ik onder myne Boezem gedraegen heb, de eenige overgebleevene Vrugt mynes Buiks ; wat zal ik beginnen myn Leeven is my te benaeuwd , om hier dan langer te blyven, 6 Hee,mel! — Den Heer van B**m. die insgelyks getroffen was door het bericht dat de Doétor hun Lieden gegeven had, was egter door zyn geregelde Manier van denken, die de Wysgeeren altoos eigen zyn , in ftaet om zyne Hartstogten in te toornen , en door Reedeneeringen dezelve te overmeesteren, en zyn Vrouw Leonora eenigzints door dien weg tot bedaaren te brengen. Hy zeide dikwils deeze of diergelyke Reedenering tot Haer. "„ Myn waerde Leonora wat haeld gy U niet op den hals , dat gy de ,j Ziekte van onze V/illem U zoo aen„ trekt,



( 211 >
„ trekt, gy zyt immers een redefyk. s, Menfch , dit zoo zynde moet gy met Reeden werken en aen de „ naem die U gegeven is voldoen , „ en niet onbezuilt teegen den alwy„ ze handelingen aengaen, van Hem „ die alles in zyn magt heeft U te „ ontneemen en te geeven. Hy die een vrymachtig Opperheer is, en die U door eene genaadige fehenking onze Zoon Willem gegeven heeft , heeft die het recht niet U g, die te ontneemen ? En wie weet „ tot welke heilzaeme oogmerken hy „ dat doen zal, mogelyk is het tot U en myn beftwil , want wy hielde 5, waerlyk te veel van hem, wy kon„ de niets aen hem zien dat eenig ge„ brek onderhevig was, en hy was egter een Schepzel als alle anderen , fchoon hy met uitneemende „ Ziels en Lichaems hoedanigheeden booven veele anderen begaeftwas, j, en moogelyk is dat de reeden wel, „ dat hy ons ontnoomen word; Heb „ daerom bid ik U tog geduld en ree„ deneerd'er bezaadiger over, want .„ waerlyk gy bezondigt U zelve en O 2 „ maekc



( 212 )
maekt my maer droefgeeftig, want Ufid. kan lichtelyk begrypen, dar, „ ik ook niec vry ben, van droef„ heid , maer ik reedeneer 'er over ,% en denk dat het my geen Menfcbea doen, dien ik het vreeken kan, ,, rr.aer dat het alleen de Wil is van ,, Hem die inftaet is ons met veel ,, grooter en beeter Zeegeningen te „ bekroonen. Wy hadden hem kun„ nen houden en nog grooter onheile kunnen ondergaen , wanneer hy ,, tot meerder Jaeren gekoomen was;. 3, hy zoude zich ilegt hebben kunnen „ gedraegen en door dien weg ons ,, veel fmercen hebben aergedaen, en „ moogelyk nimmer tot dien ftand ,, waer toe wy hem hadde opgevoed j, kunnen koomen , want men ziet hee !endaegfch onder zoo veele jonge Lieden, zoo een algemeen be„ derf wanneer zy uit hun Ouders huis „ zyn ,dat het nergens na lykt en die daer door de Ouders groote fmerten aendoen, en hier van zyn wy bevryd, „ en daerom ftel U geruft en zoekt mn Rcredeneeringen werkzaem te 3, wtezen, dan verzeeker ik ü zult
» gy



( 2i3 )
gy U zelve bezaediger en meer „ onttrokken vinden van onze Willem% die U hart geheel ingenoomen heeft". Hier op zweeg de Heer van 23***. en zag aen zyne Vrouw Leo« tiora die nog bitter zat te weenen , dat zy 'er een weinig bezaediger overdagt, en was zeer verheugt het zoo ver gebragt, te hebben. Leonora wierd dien dag nog veel beeter en begon in het denkbeeld van haere Man te koomen.
Des anderendaagfch kwam de Doctor weederom en bevond Willem iets 'beeter dan den voorigen dag , hoewel 'er nog geen hoop van herflel was, gaf het egrer voor den Heer van B * * *. en Leonora geen geringen ftof van genoegen, en een vlyende hoop van haer Zoon nog te zullen behouden; s'Middags ten drie Uuren kreeg haere Zoon een zwaere Stuip en wierd geheel fpraekeloos, de Ouders dit ziende zonclen ' op fraende voet <na de Doctor,die hoewel hy fpoedig kwam, hem niet meer leevendig vond. Hier had de Heere van Z?***. maer wederrom werk om zyne Vrouw te troofteri O 3 en



( 214 )
-en haer tot reeden te brengen daer hy haer niet dan met veel moeite toe krygen kon % zy een weinig bedaert en tot reeden gebragt zynde, fprakde Heer van 23***. met zyn Vrouw, .ever de manier op v/eike zy hun Zoon zoude laeten ter Aerden beftellen , en na dit wel overlegt te hebben, roaekte zy het zelve werkftellig, en lieten hem na alvoorends vyfdaegen booven Aerden geftaen te hebben, op eene Plechtige wyze , (daer ter plaetzen by lieden van hun ftand gebruikelyk ) ter Aerden beftellen. Leonora was door het een en ander van die fmertelyke omftanaigheeden zeer getroffen, het welk van dat gevolg was, dat zy even als weezenloos 'er uit zag, en alles wat haer Man haer zeide zonder eenige aendoeningen ofopjmerkzaemheid aenhoorden; dit waeren al waederom geene aengenaeme omftandigheeden voor onze weldenkende ■fVysgeer, Vooreerft ondervond hy de fmerte van zyn Zoon te moeten misfchen, die hy zoo teederlyk iief had , en aen de anderen kant, dat hy nu ayn Vrouw Leonora als geheel zinneloos



( 215 )
loos bevond, alle zyne Reedenen die hy haer voorftelde of tot haer inrigte, wierde van haer zonder te fpreeken aengehoort, en niet kwam uit haer dan eenige zuchtingen die zy zoo het fcheen ten Hemel wilde opheffen ; dikwils op den dag gebeurde het dac zy geheel van haer zelve was , en door fterke Waeteren moeft by gemaekt worden. De Heer van $***, moeft alle zyne vermoogens infpannen wilde hy zich zelfs in zoo een fmertelyk geval over zyne driften meefler blyven. Hy was doch een Menfch van Natuur en beweeging als alle anderen, en dus ook met die zelfde aendoeningen behebt.
Deeze fmertelyke omflandigheid bleef eenige daegen duuren, na welke tyd zyn Vrouw Leonora iets beeter wierd , door dien zy wat by haer zelve kwam en de zaek wat dieper in zag ,zy begreep toe dat zy kwalyk gedaen had, dewyl zy op zoo eene wys niet alleen haer zelfs, maer ook dikwils haere Man zoude ongelukkig gemaekt hebben. De Heer van J3***. was hier over zeer verblyd en deedt O 4 al-



( 216)
alle moeite om zyne Vrouw Leonora daer nog bezaediger over te laeten denken. Hy zeide teegens haer. „ Myn geliefde Weederhelft, wat is het tog een groot geluk, dat ik door my„ ne Reedeneringen nog ben ftaende gebleeven,gy was in ftaet geweeft, ,, my geheel en al tot wanhoop te ,, vervoeren , en my in de Poel des Onruft te zien vervallen, het wek „ mogelyk dan nog myn leeven zoude gekoft hebben; ik kan 'er den Heemel niet genoeg voor danken, „ (vervolgde hy.'j dat hy my zoo „ eene bezaedige wys van denken „ gegeven heeft, om in zoo eene „ aeneenfchaekeling van droevige j, Onheilen, daer ik met regt van ,, mag zeggen myn Huwelyk een „ voorteelt van is geweeft, my zoo ,. zorgvuldig bewaerd heeft ". Dit gezegde had Leonora van haere Man met bezadigheid aengehoort en wierd van dit tydftip veel P>eeter en Redekavelde zeer lieflyk met haere Man, van haere Zcon wierd niet meer gefprooken, en zv leefde ongemeen Liefderyk in 't vervolg met elkander,
geen



( 2'7 )
geen onheilen van belang kwaemeft haer Lieden voor, zy waeren en leefde toen gelukkig zonder Kinderen ,'in eene bevreedigende Echt, veel beeter als toen zy met haer Zoon belaft waeren , doordien 'er toen dikwils woorden voorvielen die haer Beiden niet aengenaem waeren, en die zy ook niet zonder aerdoeninge konde aenhooren, en vooral de Heer van B**&. niet, die door teerheid van gemoedsgefleltenis Menfchelyker wys zyn Lee-ven verkorte ; gelukkig dan dat deeze dag eens gekoomen is, dat zy onderling Liefderyk met Eikanderen koomen te Leeven, het geen van dat vervolg is, dat zy nog tot een voorbeeld verftrekc hebbe van een gelukkig Huwelyk, waer van zy thans nog in eene ryke maeten de vrugten van Plukken.
De Heer vanB***. kreeg kort na zyn Zoons doodt eene groote Erfenis daer' hy nimmer op gedagt had, het was van een agter JNlicht van zvn Ed. , met naam Mevrouw van P * * *. die hy van zyn leeven nooit gezien had, hoewel zy in een Plaets woonden O 5 daer



(lil)
uur den Hter caa £***. <dik«Ali; piag te koornen , bet was een Som tus-
fchen de 20000 en 30000 Guldens , dit hebbende , reibifeeree hy voor zyn Secretariaet te bedïn.-ven ,ea rr.e: ïwi Vrjuv L-::r.:<i :': ;p een Buitenplaets ie gaan woonen. Kort daer na hragt den ifer o=w ZJ*c*. bet zelve ter uitvoer , by bedankte voor zyn Secretariaet, en kogc een B_::e.-pae:s r.ict ver van e-.n vercacrie S:'~z van daen , Z-.--:-.f A^f genaemt , Gêcze p;;e;s gekogt hebbende» liet by dezelve door eene Tuinman die hy aennam in orcier maeken, crie Maenden caer ra iupte by van zyn Secretariaet af en ging toen op zva Bu::enp!ae:s , zeer ftjj is een rt'y>gur me; zvne gei.-eLe Li.r.ira Leeven, daer omirect t»ee Maenden geweeLi: zynde wiera ce tim vin B**-. ganfea ciet wei, den D.cr.r c;er cv koomence , 'z-.rcrd dat hy na ai«e oogentchyn cc Picuras nad , r.y ordonneerde hem cco Drankje en geboot hem Ader te iaeten, as Cöinj^n daer kooiende en
dat



( 219 )
dat gedaen hebbende, wierd cc Har Mi £***. iets beeter zco het hem toefcheen, dog had nee een ondrsegeiyke pyn ia zyn Hoofd.
Des anderen d-^ers ce D:r.-r by hem koomende , bev_r.c rem zeer zwakjes te zyn, en gebood hem het Bedt te houden , om dat 'er anders grooter onheilen uit zoude kunnen voortioomen. Zyn Leonora bekommerde haer over het geen de Doder zeide ; Hy dat ziende , iie: niet ca om haer te troofte, met ie zeggen: „ U Man Mevrouw heeft geea ge„ vaer dat hy hier aen frerven zal, ,, heb goede moedt, morgen zal hy „ moogelyk beeter zyn, het is niet ,, anders dan zwaere verkoutheit, zyt ,, daer van verzeekert Ivlevrou'v "! Dit aiienzinrs bemoedig: ar.:w^ord van een Lkacr was to: groote gernilftelikg voor Ltmora. Zy paite haer Man op eene teecere wyze cp, en liet niet na haere goede zorg over het een en ander te betcocen; des anderendaags vras de Hut vau M***. kis beeter en de voigende c'ag



( 220 )
geheel herftelt, hoewel hy de krachten van te vooren nog niet geheel weederom gekreegen had , was hy egter zoo gezond als hy ooit geweeft was Dit was eene onuitfpreefelyke blydfchap voor hem niet alleen maer ook voor zyne geliefde Leonora die hem zoo teederlyk aen het harte lagf zy liet niet na om aen den Doïlor haer genoegen daer over te betoonen, te meer daer hy haer de waerheid zoo gezegt had, van haer Mans fpnedige beeterfchap. Rc'chonk hem daerorrï met een goed Prefent, en hield ongemeen veel van hem ; de Heer van 13***. die ongemeen verblyd was, over zyn fpoedige herftel, liét insgelyk niet na zyn genoegen daer over te betoonen , vervolgens genoot de Heer van Z3***. toen eerft het aengenaeme van 't Zoomer Ruiten leeven; Het was toen juift een vrugtbaer Jaer, dus zy al fpoedig het voordeel en vermaek van hunne Buitenplaets hadden , de Vrugren die zy hadden waeren zoo ongemeen veel, dat zy de helft niet ten goeden konden ger-
brui-



( 221 )
Kruiken , deede daerom het overfchot daer van aen behoeftige Lieden in de Stad uitdeelen , Zonder daer by te laeten weeten dat het van de Heer van B***. was, want hy bezat een al te Edelmoedig Caracter dan dat hy zyne Weldaedt voor de Waereld wilde laeten blyken om als een Man die gefchenken geeft gehouden te worden. Onze (Vysgeer zeide altoos :
Men moet geen goed doen om by „ Menfchen 'er belooning voor te „ ontfangen , maer alleen daerom dat
het s'Menfchen Plicht is zoo veel
in zyn vermoogen is, zyn Even,, naaften te onderfteunen en de be-
hulpzaeme hand in alles liefderyk „ aen te bieden"; zoo was zyn manier van denken over het geeven van gefchenken, en deedt in het ftil veele Liefdegaeven aen Behoeftigen.
Hier uit kan men zien een aeneenfchaekeling van droevige onheilen , die onze Wysgeer van zyne vroege Jeugd tot heeden toe ondergaen heeft. Hy was een g>cd Wysgeer en daer door was hy in ftict by zich zelfs te
Ree-



( at» }
Reedeneren en zich op eene geregelde wys gelukkig door alle zyne rampen heen te leyden ; Indien hy zoo een niet geweeli was zoude hy onder de lalt hebben moeten bezwyken; de geregelde Denkingskragt bragt hem die ai te booven, en daer door wierd hy op het einde van zyn leeven nog een gelukkig Menfch , doordien hem toen nimmer eenig Onheil overkwam , maer vee! eer hem alle Zeegeniogen wierden toegevoegt , meer dan een Schepzel zoude kunnen begeeren.
Mogt deeze Hii:orie die in een aeneengefchakeld verhael beftaet van de Ln-ens gevallen van den Heer B * * *. van veele met een goed inzicht geleezen worden , om zich in alle voorkoomende oraftandigheeden na de Leevensrege! van onze ïPysgeer hanne handelwys te fchikken, men zonde heedendaegfeh zoo veele ongelukkige Huwelyken niet zien , daer de oneenigheid de fetel heeft geplaeft, zoo als het helaes! al een gewoonte geworden is, de gedunrige herhading van het geene gepasfeert is,
waer



( 223 )
waer door niet zeide daegekks veele
woorden twiftrryen uit cntftaen, cie tiet Huwelyk dat anders aengenaem en Liefclyk is, tot een verdrietig Leeven maeken. Neemt daerom ce I-es van onze Wysgrer aen ea fpiege:d U aen zyn voorbeeld, hy is een Man van Oordeel en verftand, die niet op losfe gronden zyne Reedeneeringen (telt, maer die in alles , als een güed Wysgeer de Evenreedigheid houd, om daer door zyn ze've niet a"Iren maer ook anderen in de Maetfc~:ppye van Nut te zyn ,zoo doende kunt gy aüe zwarigheeden, die U mogte overkoomen , gelukkig te booven ftreeven, en dan kunt gy aen het einde met onze Wysgeer Triump zingen , dat gy dezelve met bezaedigheid hebt coorgeftaen , dan zult gy met hem Lof behaelen , een ieder Uwe Daeden pryzen , dezelve zoeke na te ftreeven e en op zoo eene wys de gelukkigfte van alle Stervelingen worden,vooral dan,wanneer gy met onze Wysgeer de genade van hem 'erkent ,



( J24 )
ken: . c::r v;:er.s e-derfrecrir.g syto: hee-en :;e cezcircszv:, en u ;a'zvne goccheici veTa.va:.
E Y X D E.