2008 -3 F 36   ONTWERP VAN DE telegraphe, Zynde eene opgaave van drie onderscheidene wyzen; waar op de Telegraphe van den Heere CHAPPE kan za- mengesteld zyn. BENEVENS DE BESCHRYVING VAN EEtf GEHEIME CORRESPONDENTIE MACHIENE; WAAR DOOR MEN GEHEIME BRIEFWISSELING HOUDEN KAN, ZODANIG INGERICHT, DAT ZY DIE DE ZAMEN" STELLING, EN HET GE RUIK VAN BIE MAGHIENE KENNEN, NOOIT ■s. IN s T AAi am<, OM EEN BRIEF )_\ OP DIE WYZE GESCHREEVEN, "\ TEONTCYffereN. \ J DOOR Yh COB de GELDER, Fransch enDuitsch Kostschoolhouder, en Mathematicus te Rotterdam. Te ROTTERDAM, By JOHANNES HOLSTEYN, Boekverkooper in de Hoofdfteeg* 1794,  MOTTO. No as fommes rede vab les aux arts méchaniques d'un grand nombre d'inventions utiles, qui ont ajoaté aux charmes & aux commodités de la vie. Réponfe de Roussea.u a Bokdes.  F O O RB E R IC ET. J^it Stukje zou, hoewel het reeds ter Druk* persfe bezorgd was , nooit het licht vezien hebben, indien de Befchryving en Afbeelding der Telegraphe • door den Boekhandelaar J. Plaats 'sHage beloofd, by de uitkomst beter aan myne verwagting voldaan hadt.— Ik moet, om my zeiven by het geëerde Publiek te rechtvaerdigen van den blaam, die men my hunnen te laste leggen , als of ik het zelve met overtollige Schriften overlaadde, openlyk betuigen, dat de gegeevene Verklaaring my naar den letter duifier en onverftaanbaar is voorgekomen,— en daarom heb ik beflooten de uitgaave van dit Stukje voordtezetten, om dat misfchien dezelfde beginfelcn, die ik ontvouwd heb, op het * 2 Werk-  F O ORBERICHT. Werktuig, dat in het Blaadje van den Heer Plaat befchreeven wordt, zullen kunnen toegepast worden, om dus het Publiek dt Sleutel in handen geeven* om over gemelde befchryving te oordeelen. leder die de Befchryving van den Heer Plaat geleezen heeft, zal, zoo ik my niet bedriege, met my moeten toefiemmen, dat zo het Werktuig r*» Chappe in die [maak, & *& de tekening opgeeft, mogt zaWengejleMzyn, 280 beweegingen zeer moeijer }yk daar in ie vinden zullen zyn; want de , eerfle arm offchaal heeft volgens die befchryving Jlegts „ vier beweegingen; namelyk, de „ loodrechte, de horizontaale, de fchuinfche n en de tweede, fchuinfche", indien m elk der  VOORBERICHT. der twee andere armen agt beweegingen hebben; want meerder kan ik niet zien dat er wel mogelyk zyn , indien men de ftanden van het Werktuig op den afftand van vier mylen wel zal kunnen onder[cheiden, kryg ik in het geheel door de leer der combinatiën vier maal agt maal agt, dat is 256 beweegingen, of {landen van het Werktuig en dus geen 280, zo als inde befchryving wordt opgegeeven. — Ook Jchynt het eenigzints een contradictio in terminis te zyn, als 'er gezegd wordt, „ dat van de twee anderen (armen) „ 240 beweegingen duidelyk te zien zyn": want dat wordt van elke arm afzonderlyk, of van de twee armen te zamen genomen gezegd; indien van elke arm afzonderlyk, zou * 3 het  VOORBERICHT. het 240 maal 240 maal 4 , dat is 23040a hweegingen voor het'gehele Werktuig maaien en dus geen 280; zo voor heide armen te zamen gemeend wordt, zou het een quairaat getal moeten zyn, ten waare de eene arm meer beweegingen hadt dan de andere, zo wy in plaats 240 eens feilen 256, zal in dit geval elke arm 16 beweegingen hebben, en alle de beweegingen van het Werktuig zullen 4 maal 156 maal dat 1024, en wederom geen 280 zyn. - Zo dat ik gaarne beken deeze befchryving niet te verflaan. Voor het overige moet ik bekennen, dat ik in de Werktuigkunde niet ver genoeg ben ■ gevorderd, om te kunnen begrypen, hoe een hik van 16 voet lengten, waar aan twee andere  VOORBERICHT. isre balken vastgehegt zyn, met touwen door e.en enkel man in alle flanden gezet kunnen worden, op die wyze zo als in de Tekening te zien- is. Ik zou nog veele aanmerkingen kunnen maaken; maar dewyl myn oogmerk niet is en ik ook de tyd niet heb om alles op papier te feilen, wil ik den tyd afwagten tot dat de Correfpondent uit Ryfil eene duidelyker en meer voldoende befchryving der Telegraphe, aan den Heer Pl aat gunftig zal medegedeeld hebben. Eindelyk herhaal ik nog, het geen ik el ders gezegd heb, te weeten, dat dit Stukje niet meer dan een eerfte ontwerp is, ik verzoek dm den gwfiigcn Leezer om het ook r*ÉL als  VOORBERICHT. ah zodanig te be'öordeelen , en- gwfiig te verfchoonen de ligte gebreeken, die hier en daar in taal en fiyl mogten gevonden worden, O P-  O P A A V E VAN DE WYZE WAAR OP DÈ TELEGR.APHÉ boor' DEN HEERE C H A P P E ONLANGS UITGEVONDEN, KAN ZAMENGESTELD ZYN, ENZ. ENZ. De Telegraphe der Franfchen doof deii Heere Clmppe uitgedacht, en met zulk een' goeden uitflag in Vrankryk gebruikt,' heeft in de Waereld zo veel gcruchts gemaakt en het onderzoek en de weetlust der kundige lieden dermaate opgewekt dat men 'er overal van hoort lpreeken en verfcheidene meer oi min gegronde gevoelens ^ aangaande dat Werktuig, onder de menfchen hoort opgceven. Ik heb zelf door het wonderbaare opgetoogen $ myne gedagten daar over niet onledig gelaaten; maar zo goed, als in myn vermoogen was, pogen te ontdekken, hoedanig de Telegraphe van Chappe wel zou kunnen zamengefteld zyn. Het geen ik hier waage waereldkundig te maaken, is het refultaat myner naarvorfchingen, het welk ik het Publiek aanbiede; niet onder voorgeeyen, dat het het Werktuig van Chappe zelve zy; maar met veel grond geloovende, dat de Telegraphe, die ik zal befchryven, met die van den vernuftigen Uitvinder weinig zal verfchilkn.  Naar myn inzien, moeten by een Werktuig als de Tekgrapk de volgende vereischten plaats hebben. i°. Moeten de tydingen door dezelve, zo fpoedig mogelyk is, kunnen overgebragt worden. 20. De zamenftelling van dezelve moet eenvoudig en regelmaatig zyn, zo dat wanneer de Machiene in werking is, geen fouten (immers zo min als mogelyk is) door de perfoonen die 'er aan werken, kunnen begaan worden. 3°.^ Dewyl 'er in de meefte tydingen, die door' de Telegraphe moeten overgebragt worden, vereischt wordt, dat noch de perfoonen die werken, noch het publiek dat de bewerking ziet, deeze tydingen te weeten komen, moet 'er een middel bedagt worden, om de tydingen zodanig over te brengen, dat noch het publiek, noch de perfoonen die aan de Telegraphe werken, ooit in ftaat zyn om de tydingen te kunnen weeten, die door de Telegraphe overgebragt worden. Om aan het laatfte van deeze vereischten te voldoen, heb ik de geheime Correspondentie Machtene bedagt, welke ik in het tweede lid van dit Stukje befchryven zal; in hoe verre de Telegraphe tot welks befchryving ik zonder omwegen te maaken, overgaa: aan de twee eerfte der opgenoemde verëischtens voldoet, zal het gunftig publiek beter dan ik zelve kunnen beöordeelen. Befchry-  £( 3 )* Befchryving van de Telegraphe: Men laate (Zie in het Plaatje Fig: i.) een Rad rnaaken van yzer of hout circa 8, 10 a ia voet diameter : hoe grooter het vallen kan, des te gemaklyker is het voor den waarneemer, die de tyding ontvangen moet, en geeft minder aanleiding tot misflagen : ook is hét noodzaakelyk , om door proeven de grootc van het rad naar de afftanderi der plaatzen te évenrédigen. Dit Rad kan men de breedte geeven van ± of \ voet; voords moeten 'er twee middellynen, die dezelfde breedte van het rad hebben (namelyk j of l voet,)eh die elkander rechthoekig kruisfen , aan liet rad vast gewerkt Worden, om het zelve in de samenkomst van die middellynen, in het centrum op een Spil vry té doen draaijen. — Om aan dat zamcnftel de behoorlyke Hevigheid te geeven, zyn de middelynen, in de doorfnyding met een ronde plaat, mede van dezelfde dikte als het rad, veréénigd. Dit rad is van binnen naauwkeurig in vier en twintig deelen verdeeld, en in elke verdeeling zyn pennen of fpaaken gemaakt, ter lengte van twee voeten , een weinig fmaller dan de breedte van het rad, naar het einde een weinig fpits toeloopende, ftaande dus op gelyke afftanden van elkander.— Op de middclynen zelve behoeven die fpaaken niet gemaakt te worden, devvyl die juist in vierpunten der verdeelingen vallende, tot de natuurlyke verdeelingpunten veribrekken. A 3 Deeze.  Deeze fpaaken moeten alleen dienen, om nauwkeuriger den ftand van den Wyzer, waar van wy zo even zullen fprecken , te kunnen zien, en geen misflageh in de tellingen te begaan. Het rad 'moet voords aan den buitenkant met tanden voorzien worden. — Ik geef aan dezelve o38-_ Ia»$ i\ tanden; met behulp van deeze tanden moet het regelmatig in beweeging gebragt worden, door een rondfel B van 12 ftaaVën'» het welk fteekt in een ander rad C van ïf tanden , welk laatltc rad C, door een krik, die aan de fpil vastgemaakt is, het grootc rad in beweeging brengt, wordende elke flag, die de krik omgedraaid wordt, het grootc rad een vicrentwintigfte gedeelte van deszelfs omtrek verplaatst. ' Het einde van een der middellynen is boven aan by D tot op twee voeten verlengd op het einde kan men een ÖWtas Huk maaken , het welk moet dienen tot een wyzer\ welke naam wy dan ook in het vervolg, aan het zelve geeven zullen, en aan welke wyzer men zodanig een gedaante kan geeven als men goedvindt, mids dat men dezelve maar duidelyk genoeg onderfcheiden kan. Eindelyk moet het geheele Werktuig in een loodrechte ftand opgericht worden tusfehen twee fteevige ftandaards, die in E eindigen en fterk genoeg zyn om het geheele gevaarte zonder friérkbaatefchuddingtc doen in ftand blyven; tusfehen deeze ftandaards wordt het grootc rad, het rondfel  $( 5 )$ fel B' en het kleine rad C elk op hunne refpective fpillen bewoogen — en bcneeden loopen de twee ftandaards door een midden ftuk in elkander, wordende het geheele gevaarte cp de eene of andere wyze, naar dat de omftandigheden het toclaaten, vastgefteld, Gefteld nu dat het Werktuig opgericht is, zo moet men tot een vasten regel aanncemen , dat wanneer de wyzer recht op naar boven ilaat, het getal 24 wordt aangeweezen, ftaat de wyzer by N'\ Bfei wordt 1 aangeweezen, by 1 wordt twee aangeweezen, enz. in dezelfde orde van telling als de getallen op de wyzcrplaat van een uurwerk in het tellen voordgaan. — Deeze getallen die in de üguur flaan; zyn op het Werktuig zelve niet te vinden; maar zyn in de figuur gefteld om den leezer een denkbeeld van de manier te geeven, waar op het Werktuig werken moet; die geene, welke aan de Telegraphe de tydingen moeten waarnecmen, moeten leereu, om uit elke ftand van den wyzer het getal te kennen , dat door denzclven aangeweezen wordt, het welk zeer gemakkelyk is; want gelyk" iemand in den donker den ftand van den wyzer van een uurwerk op het gevoel befpeurende, weeten kan, hoe laat het is, zo kan ook iemand in den tyd.van minder dan éénen dag zich oeffenen, om uit den ftand van den wyzer dér Telegraphe, het getal te kennen, dat er door aangeweezen wordt, al is er geen een getal zichtbaar. A 3 Nu  6 9 Nu blyft er nog over, dat aan het Werktuig eene hoedanigheid gegeeven worde, die een noodzaakelyk vereischte van het zelve is; te weeten, hoe het op de beste en zekerde wyze op een zeker getal gefteld wordt. Om aan dat noodzaakelyke vereischte te voldoen ? ftel ik, dat op de fpil van het benedenfte rad van 16 tanden een klein rondfeldje vast gemaakt is, waar in 12 ftaafjes zyn, en welks middellyn gelyk ftaatmet een * van de middellyn van het kleine benedenfte rad, waar het op vastgemaakt is. Dit kleine rondfeldje moet vatten in een heugel van 12 X 24 of 288 tanden, welke heugel onder de beweeging van het Werktuig door fleuven , recht op en neêr> langs den ltandaard bewoogen wordt, hebbend© daar en boven van onder en van boven twee ftootpunten, waar tegen de einden van den heugel ftooten, als het groote rad eens om geweest is. Op deeze heugel zyn voords van 12 tot 12 tanden de getallen 1, 2, 3, 4, enz. tot 24 te vinden, wordende deeze deelen van het Werk. tuig zo in elkander gewerkt, dat wanneer door het omdraaijen van de krik één deezer getallen voor een vast merk aan den Standaard komen , juist dat zelfde getal door de wyzer van de Telegraphe wordt aangetoond. Deeze toeftel geeft een groot gemak en zekerheid aan het Werktuig, want ftellende, dat in elke telling de krik een' flag omgedraaid wordt, zotte» de  4( 7 )» de getallen op de heugel regelmaatig voor den dag komen en de perfoon, die op het Werktuig de cyffers vertoonen moet, zal met alle de vereischte accuraatheid kunnen werken. Ik heb nog vergeeten optemerken, dat het noodig is, de krik zo toe te ftellen, dat wanneer dezelve naar beneden ftaat, de wyzer van de Telegraphe juist op elk van zyn getallen moet ftaan, die hy moet aanwyzen. Zo als nu het Werktuig aan den eenen kant is toegefteld, zo moet het ook aan een anderen kant zyn ingericht, om volmaakt op de zelfde wyze en bewerking, met het zelfde Werktuig, zo wel berichten als andwoorden te kunnen overbrengen. Het Werktuig dus vervaardigd, en op een tooren of gebouw aan het gezicht bloot gefteld , kan op een grooten afftand duidelyk gezien worden en men zal door een Telofcoop op den afftand van 3 a 4 uuren alle deelen, de wyzer en de fpaaken duidelyk kunnen onderfcheiden, Op wat wyze de Telegraphe werken moet. Zodanig moet naar onze gedagten het maakzel van de Telegraphe zyn; om door middel van Seinen de tydingen van de eene naar de andere Plaats over te brengen. Er blyft nu niets over dan te verklaaren, hoe dezelve moet gebruikt worden.— Om hier in zo verA 4 ftaan-  ftaanbaar tc zyn als mogelyk is, zal ik onderzeilen dat eene tyding van Gorcum naar den Haag moet overbragt worden, dan verkiest men tusfehen deeze Plaatzen in, eenige anderen, die i? a 2 of 3 uuren van elkander afgeleegen zyn; by voorbeeld tusfehen Gorcum en den Haag, Dordrecht, Rotterdam en Delft, onderftellende dat nu van den Toren van elke Plaats de Torens van de twee naallgclegen plaatfen zonder hindernis kunnen gezien worden, moet op elk van de Torens deezer Plaatzen, te weeten op de Gorcumfche, Dordrechtfche, Rotterdamfche, Delftfche en Haagfche Torens , een Telegraphe , hoedanig wy befchreeven hebben, worden opgericht; moetende de Telegraphe van de Gorcumfche Toren vlak naar de Dordfche , die van de Dordfche naar de Rotterdamfche, die van de "Rotterdamfche naar de Delftfche, en die van de Delftfche naar de Haagfchen Toren gekeerd ,zyn. Op elk van deeze Torens moet een Telofcoop vast gemaakt worden, het welk naar het centrum van de Telegraphe van den naaften Toren moet gericht zyn; voor het objeétief van dit Telófcoop, moeten agt draaden gefpannen worden, die elkander in het centrum van het Telófcoop kruisfen, en den omtrek van het objectief in agt gelyke deelen naauwkcurig 'verdeelen , moetende dan het Telófcoop naar de Telegraphe van den naaften Tcoren zo gericht worden, dat het centrum van de draaden, juift in het centrum van de Telegraphe valre: een  een dezer draaden moet recht verticaal ftaan, de andere horizontaal, waar door den ftand van de overige van ze' e bepaald is. Deeze draaden zyn tot gemak en zekerheid van den waameemer; want de wyzer van de Telegraphe komt of voor een van deeze draaden of tusfehen een van dezelve, dewyl nu de tusfchenruimte van elke draad op de Telegraphe, in drie deelen gedeeld is, zal hy gemaklyk kunnen onderfcheiden op welke verdeeling de wyzer van de Telegraphe komt te ftaan. Zelf zou men den omtrek van het objeftief in 24 deelen kunnen deeen by elke verdeeling het overëenkomftig getal kunnen ftellen, als wanneer 'er door den waameemer geenc andoto nplettenheid zou verëischt worden, dan te zien by welk getal de wyzer van de Telegraphe by zyn Telófcoop ftondt. — En in dit geval zou ei volftrekt geen misflag kunnen plaats hebben. Als nu een tyding van Gorcum naar den Haag zal overgebragt worden, moeten 'er Seinen vaftgefteld worden ,. waar door alle de waameemers, te gelyk in werking gebragt worden. Tot dat einde ftel ik dat Gorcum, een tyding aan den Haag zullende mededeelen,een vlag opfteekt;Dordrecht dit ziende ftcekt ook een vlag op, het zelfde doet Rotterdam, Delft en de Haag. — Delft ziende, dat de Haag zyn vlag heeft opgeftooken, haalt de xyne neer, dit volgt Rotterdam, Dordrecht en GorCUm.— Geduurende deeze bewerking houden alle de A 5 waar-  waarneemers zich gereed, elk zich \oor zyn Te» loscoop ftellende. Zo nu Gorcum aan den Haag wil te kennen geeven* De Franfchen zyn gejlagen. welke letters in cyffers aldus ftaan. (a) 4, 5, 6, i6y i, i3, i7, 3> 8, 5, ï3, «3, 22» 13» 7, 5, 17, 11, 1, 7, 5> 13Begint Gorcum oogenbliklyk na zyn vlag neêrgehaalt te hebben, op zyn Telegraphe deeze cyffers één voor één te vertoonen, laatende by het vertoonen van elke cyffer de Telegraphe twaalf tellens ftil ftaan. Ik ftel op elke Toren twee waarnemers, een, die in het Telófcoop ziet, welke letter of cyffer getal vertoond wordt, en zo dra dat getal vertoond is, het zelve overluid opnoemt, wanneer de tweede perfoon, zyn Telegraphe ten eerften op dat ge-* noemde getal fielt, om die zelfde cyffer, die op de voorgaande plaats vertoond wordt, oogenbliklyk aan de volgende plaats te vertoonen. Op zodanige wyze word nu elke cyffer van Gor-. cum naar Dord, van Dord naar Rotterdam van Rotterdam naar Delft, en van Delft naar den Haag overgebragt. — En de tyd die 'er verloopt om elke eyffer over te brengen bedraagt flegt, de fom van de weinige oogenblikken, dat de waarneemers het getal (a) Noemende a, 1; b, 2; 0, 3; enz. Zie Fig. 2.  getal opnoemen, dat zy zien vertoonen, en de Telegraphe op het vertoonde getal Hellen. Gorcum vertoont flegts de getallen die hem zyn opgegeeven en de Haag alleen noemt die getallen op, die eén ander perfoon in order opfchryft, en aan zyn Principaal vertoont. Eer ik nu van de befchryving der bewerking van de Telegraphe afltappe, moet ik nog vooraf eenige aanmerkingen maaken. i°. Waarom moeten'er byde vertooning der getallen , tuffehen elk getal een tusfchentyd van twaalf tellens gelaaten worden ? en niet liever van vyf, zes of tien ? Dit heb ik met voordagt zo gefield om geen verwarring onder de waarneemers te veröorzaaken. En om de waameemer die voor het Telófcoop geplaaft is, gelegenheid te geeven, om wel te zien, zonder aanleiding tot overhaafting te hebben: daar en boven heeft men uit de befchryving van de Telegraphe, kunnen opmaaken, dat men ten minlten twaalf tellens nodig heeft, om de cyffers die ver van elkander afftaan op de Telegraphe te vertoonen, waarom wy ook liever het getal van 12 tellens verkoozen hebben. i° Wy hebben de boven opgenoemde plaatzen, Gorcum, Dordrecht enz. tot een voorbeeld genomen, welke plaatzen niet in eene regte lyn zyn, het welk nochtans een noodzaaklyk vereischte is. De Telegraphe die op elke plaats is opgericht, moet dienen kunnen om zo wel de tydingen als de andwoorden op de tydingen  SC 12 }* gen te kunnen overbrengen, ten welken einde de Telegraphe, die op denDordfchen Tooren ftaat (om een voorbeeld te neemen) zowel met zyn eenen kant vlak naar de Rotterdamfchen als met zyn anderen kant naaiden Gorcumfchen Toren moet gekeerd zyn, het welk geen plaats kan hebben, indien Gorcum,Rotterdam en Dort niet genoegzaam in dezelfde lyn gelegen zyn. Ik weet wel dat men de Telegraphe op een voet zou kunnen laaten draayen; maar zulks zou misfchien aan al te veel inconvenienten en moeijlykheden onderhevig zyn : het werktuig zou ten minften door dat byvoegzel niet beter worden. 3° By het Sein, dat moet gegeeven worden, zou ik in plaats van een vlag (zynde in zommige gevallen naar de omftandigheden van den wind ccn ongun. ftig Sein,) liever tot een régel ftellen dat de wyzer van de Telegraphe, buiten werking zynde naar beneden gefteld worde; terwyl het naar boven Hellen van den wyzer een Sein is dat er een tyding ftaat medegedeeld te worden, met welk Sein men dan éven eens te werke gaat als met de vlaggen. 4°. Om de Telegraphe zo wel by nacht als by dag in werking te kunnen brengen, heb ik bedagt dat men aan den ftandaart der Telegraphe verfcheidene lampions boven elkander kan ophangen en aan den wyzer insgelyks zo veel als 'er vallen kunnen. De lampions aan den wyzer moeten zo toegefteld zyn, dat zy op pennetjes draayen en door een genoegzaam gewigt van lood aan het onderfte deel der  der lampions vast te hechten, dezelve onder het omdraaijen der machiene altoos recht op en neer te doen hangen, door zulk een toeftel zal men in het Telófcoop by nacht, den ftand van den wyzer met betrekking, tot den ftandaard, al toos kunnen waarneemen.— En dit is het eerivoudigfte middeldat ik hier op kan uitdenken. Het Sein, dat men des 's nagts met goeden uitdag gebruiken kan zou naar myn inzien het opfteeken van een brandende toorts zyn. 53 Maar vraagt iemand hoe zal men nu door middel van de Telegraphe, de Tydingen overbrengen, zonder dat de werkers van het werktuig die tydingen verftaan? Tot de opgaave van dat voomaamfle vereischte, is het' volgende en laatfte gedeelte van dit ftukje' gefOükt. Befchryving van de Geheime Correspondentie-Machiene. Neem een ftuk Carton-Papier ter groote van drie 3 vier rhynlandfche duimen in het vierkant, (lig: a) befchryf daar op drie concentrique cirkels, ter'afftand van \ of | duim of nog minder van elkander ; verdeel voords deeze cirkels naauwkeurig in vierentwintig gelyke deelen , fchryf tuffchen de twee buitenfte cirkels de getallen 1. 1. 3. 4. 5. enz. tot 24 ingefloten in dezelfde order ai* de cyilers op de Telegraphe' zyn aangeweezen , dat  dat is te zeggen in die order zo als op een wy zer plaat van een Horologie de getallen aangetekend zyn.. TulTchen de twee binnenfte cirkels t'chryft men de letters; A, B, C, D, E, F, G, H, I, K, L, M, N, O, P, R, S, T, U, V, W. Z, Zynde door de uitlaating van de J, Q, en X, drieentwintig in getal, deeze letters plaatst men in dier voegen', dat A naast i; B naast 2; C naast 3 ftaat. enz. en nevens het getal 24, dat nog over^ blyft, wordt (.) punctum gefteld, dienende om de woorden van elkander aftefcheiden, en daar door alle wanbegrip, dat door het verkeerd onderfcheiden der woorden zou kunnen ontftaan, geheel en al weg te neemen. • Als men deeze cirkels nu heeft tocgefteld; maakt men nog uit Carton-Papier ecu andere cirkel, die even binnen den binnenften cirkel van het eerfte ftuk Carton - PnpJcr draayen kan. Deeze cirkel verdeelt men ook naauwkeurig in vierentwintig gelyke deelen; rhaakende nog tot cieraad en gemak een cirkel binnewaards met de vorige cirkels op gelyke tiuTchenwydte. Deeze twee ftukken Carton - Papier moeten in de middel punten op elkander gevoegd worden, door een fchroefje, dat door de middelpunten fteekt, van boven met een knopje en van agteren met een moertje voorzien, om deze twee ftukken ftyf genoeg over elkander te doen draayen. Daarna tekent men in een der vakjes of verdeelingen <  *( IS )$ lingen van de binnenfte fchyf een téken. by voorbeeld een hfs en dan is het geheele werktuig toegefteld,en kan, in een klein beftek begrepen, altyd ia de zak of in een brieventas gedragen worden, ten welke einde men het zelfs nog kleiner vervaardigen kan, dan ik heb opgegeeven. Om nu het gebruik van deeze Machiene den leezer duidelyk te doen verftaan, zal ik onderftellen, dat twee Generaals die ik A en B zal noemen, met elkander door behulp van de befchreevene Machiene eene geheime correfpondentie willen houden; dan geeven zy aan elkander eenige willekeurige orders van letters op. By voorbeeld zo als ééne van deeze vier. ' " • -I< • V;: io*W<".'),W f, d, g, e> a, h, k, c, 1, h, i, n, (.) p, r, o, t, s, z, u, y, W) v> I L ©, b, a, z, w, v, e, d, f, h, g, k, i, o, mt n, p, r, (.) t, s, u, y, 1. III. f, e, d, c, b, a, m, n, 1, k, i, h, g, p, 0, (.) s, z, t, v, u, w, y. IV. m, z, n, y, o, w, p, v, (.) v, t, r, s, I, a> e, i, b, d, c, f, h, g, k. De twee Generaals in de maand November briefvvisfeling zullende houden, (ik ftel dat alleen maar om door voorbeelden klaarer en duidelyker te  te fpreeken) neeme'n zy elk een affchrift van deeze letterorders en ftellen vast, dat van den ien tot den 8en der Maand, de eerfté; van Bêfi 8e° tot den 15"", de tweede;van den tot den 22^, de derde; van de 2,2*™ tot den j de vierde letterorder zal gebruikt worden , zo wel in het geeven van tydingen als in het beandwoorden van dezelve , waarom dan de brieven met den datum altyd moeten ondertekend zyn-, in gewoon handfchrift, om misvattingen te vermyden. Zo nu A aan B berichten wil op den 4^ November deeze tyding. De vyand is gejlageii. fielt hy tusfehen elk woord van deeze; tyding een (.) wanneer het aldus komt te ftaan. De (.) vyand (. ) ïs (.) gejlagen. Daarna Helt hy op 'de geheime Córrefpondcntie Machiene de letterorder nommer I. in de binnenfte fchyf, zettende de eerfte letter f in dat vak wa!ar het kruis ftaat, en voords alle de letters van die order in de vakjes van die fchyf optekenende, in den zelfden rang waar in de letters in de büitenfte cirkel zyn opgetekend. Dit gedaan hebbende moet hy het tfi op het getal 1. zetten, zo als dat alles in de figuur N'. 2. in het plaatje voor dat geval te zien is. — Men moet de' voorzorg gebruiken om de letters in de binnenfte fchyf met goed zwart engels potlood duidelyk te fchryveii, oiri het naderhand, wanneer een andere order van letters  «( '7 )* tërs moet gebruikt worden, die letters te kunneri uitdoen. Wanneer hy nu dit alles in order gebragt heeft., begint hy met de letters van de tyding: De (. ) vyand (.) is (.) gejlagen. in den buitenften cirkel op te zoeken, om te zien welke letters in den binnenften cirkel naast elke letter in den buitenften cirkel ftaan, en fchryft die agter elkander, zonder eenige fcheiding, in order op. Naast D Haat e; naast E ftaat a, naast. (.) ftaat v, naast V ftaat z; naast Y ftaat y, naast A ftaat f5 naast N ftaat n enz. — En zo tot de laatfte overgaande is de tyding, in het geheime Schrift naar deletter orde N'J 1 gefteld, aldus. £ i v z yfnevcovbaohfban. De Generaal B deeze tyding ontvangende en zyn geheime Correspondentie - Machiene op de letter order N? 1 gëfteld hebbende, zoekt elfetj leltêt van de tyding in den binnenften cirkel op, en ziet welke letters in den buitenften cirkel nevens elke letter van den binnenften ftaan, en aldus de tyding ont* cyfferende, yerkrygt hy: De (.) vyand (.) is (t) geflageni Maar aangezien eenen geheelen brief op deezö wyze gefchreeven door de Schranderheid van zommigen menfehen zou kunnen ontcyfferd worden,—. heb ik 'er de volgende vond by bedagt, waar door naar myn inzien, dé ontcyfjering volftrekt onmögelyk # wordi  vfixdt zelfs voor die geenen, welke het gebruik en de zamenitelh'ng van myn Correspondentie - Machine volkomen verftaan. Ik zal wederom, om zonder omweg te maaken duidelyk te zyn, onderfteilen, dat de Generaals A en B, de geheele maand November briefwisfeling zullen houden cn tot dat einde elkander deeze volgende letter- en cyffer-orders opgeeven om geduurende de geheele maand te dienen. Den eerden November i) 3. 5. n. 1.12.17. 10. 13. 15. van zes tot zes Letters te veranderen. Den 2e November j) 3. 8. ï. 2. 7. 19. u. 24. 18. van vyf tot vyf Letters te veranderen. Den 3e November 1) 24. 23. 1. 5. 13. 2. 3. 4. 19.17. van vier tot vier Letters te veranderen. Den 4e JVovember 1) 15. ï8. 13. 24. zi. 15. 16. 2. 3., enz. van zeven tot zevea Letters te veranderen. Den 8e November 11) 7. 9. n. i. £< ^ 19. 5. 6. 9. 8., van vyf tot vyf Letters te veranderen. Deeze Lyst op dezelfde wyze vervolgende tot aan het einde van de Maand. In zodanige Lyftcn kan men den rang der Letters in zulk eene order doen voorkomen als men goedvindt, en de getallen kunnen ook naar wel-  welgevallen gefteld worden , zonder dat men ia dezelve eenige wet behoeft waar te neemen. Al de zekerheid der berichten, op die wyze medegedeeld , hangt alleen maar van twee zaaken af j vooreerst, dat de affchriften van de Sleutel-Tafel j die de Generaals elkander geeven, volmaakt eener- ■ lei zyn, en ten anderen, dat zo wel in het Hellen als in het ontcyfferen der berichten, de fleutel waar naar het bericht gefteld moet worden, naauwkeurig met de vereischte aandagt gevolgd worde. Om aan het eerfte vereischte te voldoen, moeten de Sleutel-Tafels ten minften tweemaal tegen elkander geconfronteerd worden , en om in het laatfte niet te misfen, moet men een gefteld bericht eer men het afzendt, met de Sleutel waar op het gefteld is,naauwkeurig vcrgelyken,'om te beöordeelen of men ook eenigen misflag mogt begaan hebben. Om nu te doen verdaan, hoedanig de Sleutels moeten gebruikt worden, zal het ter bevoordeling van de duidelykheid het beste zyn, wederom ta onderdellen, dat de Generaal A aan den Generaal B, volgens de Sleutel van den eerften November s welke wy gefteld hebben te zyn: I.) 3. 5. 11. ï. 12. 17. 10, 13. 15., van zei? tot zes Letters, berichten wil, dat: 5} De {.) Fra/nfcheni (.) zyn(.) t/ot (.) ovJ/er(,) „ het / (.) berei/k (.) van(.)/ ons (.) gejfchut (.)/ s, gekome /n (.) maar / (.) %>y (.) he(bben(.)h/en(.y ,i S»(.) h'tl (•) on f thaald/ (fjdaiQ'z ly (.)fpos, M$ (.) de j (.) vlugt f (.) genom / en (.) heb /ben. B 9  Als A dit bericht, naar de bovenflaande Sleutel van den ecrllcn November zal ftellen, begint hy eerst, tusfehen elk woord het teken (.) gefteld hebbende, de Letters van zes tot zes te verdeelen (de tekens (.) in-deeze verdeeling ook als een Letter aanmerkende, en dus overal in deeze verdeeling voor een Letter tellende,) welke verdeeling men in liet bovenilaande zien kan, zynde de Letters van zes tot zes door zulke fchuine ftreepjes ( / ) van elkander gefchciden. Na dat hy deeze verdeeJing naauwkeurig gemaakt heeft, fchryft hy in de binnenfte fchyf van de Geheime Correfpondentie Machiene de Letter-order N". 1, te vinden op pag. 15, en ook op het Plaatje Fig 2., in de binnenfte fchyf van de aftekening der Correjpondentie Machiene De getallen 3. 5. li. I, 12. 17. 10. 13. 15., h: de Sleutel ftaande, zynde de getallen, op welke het teken van zes tot zes Letters moet gefteld worden; zo te verftaan, dat het vakje van de binnenfte fchyf waar in het i-fi ftaat,. eerst moet gefteld worden, juist tegen over het vakje van de buitenfte fchyf, waar in 3 ftaat, dan op het vakje waar 5 ftaat, enz. — Deezen Jlandvastigen- regel onder het oog houdende, fielt A om zyn bericht in geheim fchrifi te ftellen, eerst het teken op 3, en gaat n?, welke Letters in den binnenften cirkel, naast de Letters van den buitenften cirkel ftaan: voor  t? 21 De (.) Fra. elk deezer Letters in den buitenften cirkel opzoekende , van de eerfte tot de laatfte, opfchryvende de Letters die in den binnenften cirkel, naast die van den buitenften ftaan, wanneer hy zal verkrygcn dgye {.) w. Hy fielt de wyzer , of het teken \—\—< 0p 5, en verkrygt door dezelfde handelwys voor n f c h e n deeze Letters c nw efc Hy fielt op n, komt voor, (.) zyn (.) t. deeze (•) nig (■) k: dan op 1, enz. Als hy nu aldus voordgaat, met telkens na elke zes Lettors het tek.n ^ op de asrteréénvolgcnde getallen van de Sleutel te ftellen, zal het geheele bericht, op dengeftelden Sleutel, in het geheime fchnft gefteld, aldus te ftaan komen. dgye (.) wenwefe (.) nig (.) k (.) tv (.) he* tanutbklnvnofphrep dfaisogn, taelagkilgczkuui(.) hi(.)ys(.) dda= n v k t d n i g n a n s k y u c w r r d s i r n m 1 1 k h gf Vp d b ay d g z r b p g QQ u sges dhnvkldptd. fchetsTr1"" ^ g£e"erde LteZer uit deeze fchets klaar genoeg zal verftaan hebben, hoedant t^Z^ïtt Machiene ™£ u "> 20 tot het componeren van het gCB 3 heiai  *( 22 )*? heïme fchrift, als tot deszelfs ontcyffering. Doch. zo de Leezer niet alles raogt begrypen, om dat ik misfchien niet duidelyk genoeg zal gefprooken hebben, en hy echter begeerig mogt zyn om myn gezegde beter te bevatten, zal hy best doan, om zelf uit Carton - Papier voor zich zulk eene Geheime Correfpondentie Machiene te vervaardigen , en daar op de Letters zo te ftellen, als in de 2de Figuur, wanneer hy het gegeevene voorbeeld van ftuk tot ftuk nagaande, alles verftaan zal, zonder eenige nadere onderrichting te behoeven. Door deeze inrichting van het gebruik derGeheime Correfpondentie Machiene , wordt de ïnogelykheid om een' geheimen hvïe£ op deeze wyze gecomponeerd, te ontcyfferen, zo niet geheel en al weggenomen, ten minften tot een oneindigen kleinen trap van waarfchynelykheid gebragt. Als men de eerfte wyze volgt om alJeen zich te bepaalen tot een zekere order van Letters , en daarby let op het aantal der veranderingen , (pertnutationes) die aan de vieren twintig Letters kunnen gegeeven worden, welk getal veranderingen van Letters verkregen wordt, door de getallen i, 2, 3, 4, enz. tot 24 ingeflooten met elkander te vermenigvuldigen, zynde een getal van6204484017332394393600© , veranderingen, zal men terftond zien, hoe onbegry pelvk kleia de trap van waarfchvnlykheid is, om OQfit  ooit de order der Letters te raaden, die gebruikt js geworden; want als iemand opgeleid wierdt om alle deeze prmutêtiones agter elkander te fchryven, en men daar by onderftelde, dat hy elke permutatie in den tyd van eene feconde op papier kon ftellen zou hy nagt en dag zonder ophouden daar aan werkende, een tyd noodig hebben van meer dan 1900,oooooo,oooooo Jaaren,— en de Heer Guyot heeft aangetoond, dat, indien men elk van deeze permutatiën in een zesde van een vierkante duim fehryven kan, men eene oppervlakte zou nodig hebben 14400. maal grooter dan het oppervlak van onzen . aardbol, welke ruimte zo wel als de tyd die vereischt wordt, om alle deeze verwisiëüugen op te fehryven, zo groot is , dat onze verbeelding zich in dezelve verliest. Maar naardien ik boven opgemerkt heb, dat de geduurige terugkomst van dezelfde tekens — de herhaaling van dezelfde woorden , met dezelfde tekens gefchreeven aan een vlug verftand, na eenige overpeinzing de Sleutel ter ontcyffering in handen zouden kunnen ftellen, en dus de onbegrypelyke kleinheid der waarfchynlykheid, om zodanig een gefchrift te ontcyfferen grootelyks veranderen, zou zonder het tweede hulpmiddel van de Sleutelgetallen weinig meer gedaan zyn, dan door alle de handelwyzen om geheime brieven te B 4 fchry-  $( 24 )* fchryven, tot hiertoe bekend, kan uitgevoerd worden. Door de ingevoerde Sleutelgetallen verkrygt fnen het voordeel, dat vooreerst niet altyd dezelfde Létter, dezelfde betekenis .heeft, gelyk als in de eerfte manier plaats heeft. Ten anderen kunnen de wegneeming van de fcheidingen der woorden geen gisfing, noch op het getal der Letters, noch op de gelykheid van zommige voorkomen-' de woorden overlaaten. Ten derden, weet men noch de order der Letters, noch de SleutelgetalJen, noch het aantal Letters waar in geregeld, dezelfde verandering komt. Zo dat alle bedenkelyke middelen weggenomen zynde,, om langs'eenige analogie het geheime fchrift te ontcyfferen, de waarfchynlykheid, om het ooit teraaden, oneindig klein is en veilig voor niets gerekend kan worden. Zo dat 'er om met andere woorden te fpreeken, volftrekt geene waarfchynlykheid plaats heeft', en dus eene volftrekte onmogelykheid om ooit de ontcyffering te raaden. Ik heb om den Leezer te doen zien, dat ik de waarheid niet te kort doe, het volgende geheim fchrift hier onder gefteld; maar de Sleutel voorbedagtelyk te rug gehouden, op dat de kundige Liefhebbers hunne kragten zouden beproeven i om dit fchrift te ontcyfferen , om daar door te beoordeelen, in hoe verre ik naar waarheid ge, fprooken hebhe. De  t) c m m g n m z d v v 1 y f n k p f p i (.) a (.) U g f y s i m m y i i d r f g v s t y n t t i w g s p t = rklzcib halnpop (.) z gilggu v dn t yacr* pzluckurotopupkvit Qybatoymp W'otj f avvtbyu (.)w gwstno (.) rlr kwdcphm* vmhceymoh (.) ustfiyddticf bgbfnaao* ilptewrz rkakm. Zo niemand dit geheime fchrift ontcyfferen kan, laat ik aan het oordeel van kundige, of ik wel te veel gezegd heb, als ik op den Tytel van dit Stukje zeg, dat een brief, door de geheime Correspondentie Machiene gefteld, niet ontcyfferd kan worden, door lieden die het gebruik en de zamenftelling van het zelve verftaan en magtig zyn ? Wy hebben tot hier Letterorders opgegeeven, om het geheime fchrift in letters te ftellen \ maar zulks is niet ten hoogften noodzaakelyk: men kan om de Geheime Correfpondentie Machiene zo wel voor de Telegraphe, waarin men zich van cyffers bedient, als voor de geheime briefwisfeling beide te doen dienen, in plaats van eenige order der Letters van het a, b, c, in de binnenfte fchyf te plaatzen, eenige order van de vierentwintig eerfte getallen in die zelve fchyf ftellen, als wanneer het geheime fchrift in plaats vara. met Letters, in cyffers zal te ftaan komen, welke op de Telegraphe Hechts van plaats tot plaats vertoond moeten worden, om een tyding in geheim fchrift van de eene tot de andere plaats over te brengen, B 5 zon-  «onder dat het mogelyk zy, dat de bewerkers dor Telegraphe, noch de privaate perfoonen, voor welks oog de bewerkingen niet verborgen kunnen felyven, ooit in de mogelykheid zyn, om de Geheime overbrengingen der tyding te kunnen omcyfferen, Dewyl nu het gebruik dat men van de Geheime Correspondentie Machiene in het gebruik van de lelegraphe maaken kan, het meest tot myn oogmerk dient, zal ik ten flotte van dit Stukje verbaren , hoe men in cyffers werkende te werk moet gaan. Men moet, namelyk even eens als met de Letters een lyst maaken van de verfchillende orders der vierentwintig getallen, i, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10' l}> Ï2> 14, IS, 16, 17, 18, 19, ao> sr, 22, ^ ? en (jjg order tekenen met de Romeinfche Letters I, II, III, IV, enz. zodanig order der cyffers ftei ik de volgende: Cyffer-orders. t) 10. r4. 16. 1. 6. 12. 3. 24. 18. 20. 9, 7. 4. 15- 11. 22. 13. 8. 23. 5.17. gï. ïo. 2. II.) 19. 21. 17. 5. 53, s. 12. 16. 6. 1.14. 10. l8 24. 3. 7- 9.2.0. „. 15. 4. 8 13. 22. ffl.) 18. 10. ,4. ï. 6. 16. !2. 8. 23.5. 17. 2I.IO, 24. 22. 3.13. 8.4.15. n. 20. 0. 7> .IVO 8. 6. 4. 2. 24. 22.20. 18. 16. 14. 12, io.23 21.19.17. i5.13.9.7.5> a;, enz. — -~ Daar  Paar geeft men by de volgende Sleutels, die men in plaats van met de datums met de getallen i , 2, 3, enz. benoemd. Sleutels. 11) 17.19.11.18. 3.5-9- ?3- Mfc -4-4- 2-1.13 *, ven vier tot vier Letters - 4 II) 8.13.15.17.19-*< 4-6-8-I0-I2- x4-1a»M , vuoigaanüe 2-4-3-o. 4.7.23.13 .2.23.23 . 7 vaf ^enf °P * ^» W één -Hen ter pla' tz 'dar * ^ 0Ve^> ^t --ten, door hadt willen ffPP, "f, " bencht> dat rae» dingen on/Y °Ê °°r de Teleë™Phe de tyainbcn op de geheimfte manier ten fnoedJo-nkunnen overgebragt worden. ^gilen Het plaatje voor dit Stukje was reed, o-. -en my in de gedagten kwam da i t^fT^ Telegraphe niet door een heugel de LtT * ^ aaten „nwyzen; door e^n Wei5r * Ia*laag door M verbeeld en in I t • ^ °m' fteekende, het welk in .1 , Uejne ™ndzeltje elke verdeeling d ttïlen' ^ ^ 9» *» bende tot de beft™- ï*3' gefteld hebben.- vo^ hef I" WerktUi^ moet die- « ontwerp iSj 3 et ,een 1^ WerktUJ»een  NADERE GEDAGTÊ OVER DE TELEGRAPHE. Toen reeds het eerfte gedeelte van dit Stukje op de Pers was, viel my in, dat men een Telegraphe ook op de volgende wyze zou kunnen t'zamenftellen. Laat inFigg, A B D een rechtopftaande vierkante-ftandaard verbeelden, ter dikte van een gewoone vlagge ftok, die men op de dom torens zet, of nog wel wat dikker, om 'er meer Hevigheid aan te geeven.— Het bovenfte gedeelte van dien ftandaard, te weeten A B geef ik de lengte van vierentwintig voet, aan. de Imker zyde is een dwars uitfteekend ftuk ter lengte van drie voet, juist op de helft van het ftuk A B, by het getal ia. — In N 1, 6 en 18 cn 24 zyn mgelyks dwars uitftekende ftukken van a voet lengte, in N 3, 9, 15 en 2* ftukken van e'éne voet lengte, elk ter breedte van 334 .duimen. Aan de rechte zyde is een uitftekend ftuk van 3 voet lengte, het welk beweegbaar is, door een loper, waar door dat dwars uitftekende ftuk van A naar B en van B naar A kan bewoogen worden, en welk ftuk wy in dat werktuig den naam van wyzer zullen geeven. Deeze looper welke met tanden moet voorzien zyn, 12X24 ~ 288 in getal, vat in een rondfel van 12 ftaaven, welk rondfel door  *( 3° )$ door een krik in beweeging gcbragt zynde, en gefteld dat de wyzer C boven aan ftaat, elke flag die dezelve wordt omgedraait, den wyzer eene voet naar de hoogte of naar de laagte verplaats. In het benedenfte deel van de looper of heugel zyn van voet tot voet de getallen 1,2,3, enz tot 24 gemerkt, en koomen te voorfchyn, door1 een opening by B, zodanig dat als N 1° by B ftaat, ftaat de wyzer C boven aan by 1 ; als N 6 voor de opening by B ftaat, ftaat ook de wyzer C by 6", enz Zo dat men door het omdraayen van de krik de Wyzer op eene regelmatige wyze van voet tot voet Verplaatzen kan. De uitsteekende ftukken of armen dienen alleen maar, om de getallen te onderfchciden, ten welke einde de waameemer zich oeffenen moet, om aan elk uitfteekend ftuk, den naam van het getal, dat het betekenen moet, te leeren geeven: indien hy zich daar in geöeffcnd heeft, zal hy, met een opflag van het oog, de tusfehen getallen gemakkelyk onderfcheiden; want zo de wyzer tusfehen 9 en 13 ftaat zal dezelve het dichts by 9 ftaande 10 en het digts by 12 ftaande 11 aanwyzcn, en men zal den ftand van den wyzer door een gewoon Teloscoop op den afftand van 3^4 uuren gemaklyk kunnen onderfcheiden. Het voordeel dat deefe Telegraphe boven de eerfte hebben zou beftaat voornaamelyk in deeze twee ©mftandigheden. i° is het werktuig aan den bovenkant  venkant zo zwaar niet als het eerfte, en kan dus gejnaklyker van de eene naar de andere plaats worden overgebragt en is minder aan de wind - vang blootgefteld. a°. kan men, door aan de ftandaard, de uitfteekende armen en den wyzer lampions te hangen , het werktuig met meer gemak en minder toeftel in den nacht gebruiken dan het eerfte, in het welk de draayende lampions aan den wyzer geene zeer gunfiigé omftandigheid in het werktuig te weeg brengen. Het gebruik en de beftuuring van dit werktuig moet voords op denzelfden leest gefchoeid zyn als het eerfte. In gevolge de manier, die "wy boven opgegeeven hebben, om de tydingen door de Telegraphe over tc brengen, moeten 'er op de Telegraphe zo veele getalien getallen vertoond worden , als 'er <#oordfcheidingen en letters in zulke eene tyding zyn; het welk wat moejelyk zuu zyn, als men wat veele woorden nodig hadt, om zyn meening uit te drukken, en in eene belegerde Stad, alwaar men de Telegraphe niet gemaklyk voor het oog van den vyand zou kunnen verbergen, met geen gering gevaar zou verzeld zyn, indien de werking wat langduurig was; daarom heb ik een nuddel bedagt, dat in tyd van Oorlog van de uitterfte nuttigheid zou zyn. Het zelve beftaat hier in, dat men een lyst vervaardigd van onderfcheidene ?hrafes q£ Volzinnen welke alle, elk in éenen regel  fegel 'moeten ftaan en tot het gebruik, in voorraad zouden kunnen gedrukt worden, waar van ik hiernevens op het uitllaande blad een proef van 60 zulke Volzinnen gegeeven heb : Vooraan aan de linkerhand van deze lyst ftaan twee colommen van getallen j waar van in de eerfte de vierentwintig getallen 1. 2. 3. 4. enz. ftaan, en als die 24 getallen afgeloopen zyn, wederom de 24 eerfte getallen, enz. in die tweede colom ftaan ook de 224 getallen; maar in die order dat men met 2 begint en met 1 eindigt, dan met 3 begint en met s eindigt , enz. — op deeze wyze heeft men 24 maal 24, dat is 576 combinatiën deezer getallen twee aan twee met elkander, en 'er komen voor elke Volzin twee getallen te ftaan, die de aanwyzers van dien volzin zyn. Ey voorbeeld, 4 en 5 wyzen aan : de vyand heeft onze Voorposten geattaqueerd. Indien dus de twee Generaals A en B, elk een affchrift van deeze lyst hebbens en A zulks aan B berichten wil, moeten alleen de twee getallen 4 en 5 op de Telegraphe vertoond worden, daar. men anders door de voorgaande handelwyze> 43 getallen op dezelve zou hebben moeten vertoonen, hebbende het gebiuik van deeze lyst nog daarenboven het voordeel, dat men de tyding eerst in geen geheim fchrift behoeft te ftellen, en daarna, wanneer dezelve tyding op zyn plaats, gekomen is, wederom te ontcyfferen, en zynde derhulvtn geheel van de misflagen bevryd, die in het IXIOÏ / t9~n~  $( 33 componeeren, in het mededeelen en in het ontcyfferen kunnen begaan worden. _ Wy hebben voor de vierentwintig getallen wee aan twee 576 cmbinationes (*) en wy tornen dus indien wy, elke Phrafes door twee getallen aan wyzen een lyst van 576 Volzinnen maaken,* elk deezer op de Telegraphe door flechts cyffers overbrengen. Als echter deeze 57$ met toereikende waren, zou men elke Volzin met drie getallen kunnen aantoonen,en dan zouden 576 *U4> of 13804 Phrafes of Volzinnen op de Telegraphe kunnen vertoond worden. Om nu te doen zien, hoedanig men te werk gaat, om met deeze Phrafes-Lyst de Tydingen door de Telegraphe overtebrengen,. zal ik ftellen, dat men wil berichten uit 's Hertogenbosch ; JVy hebben gecapituleerd I Dé Bezetting zal met „'hygseer uittrekken, / en verplicht zyn niet meer teven den vyand te dienen, f dan kunnen alle deeze woorden door de volgende getallen, Zie de Tafel. n. ie. is. 13- *6\ 17. on de Telegraphe overgebragt worden, werwaards men goedvindt, daar men door de eerfte manier ,18 getallen zou hebben moeten vertoonen, ö Maar (*) Onder dee*e Combinatiën zyn begreepen, de yöejingea 1 eri 1; 2 en 2; 3 '3» en?;"~  9C 34 )$ Maar nu vraagt veel ligt "iemand myner Leezers: hoe kunnen door deeze laatfte handelwyze, welke in de daad veel korter is, de tydingen door de Telegraphe overgebragt, op den duur verborgen blyven ? indien men deeze Lyften der Volzinnen vooraf gereed maakt, en zelfs tot het gemak laat drukken, loopt men dan niet gevaar, dat de geheele fleutel van het geheim ontdekt worde? maar hier op antwoorde ik, dat men de getallen voor elke Volzin niet drukt; maar een plaats tusfehen de zwarte lynen overlaat,om met Potlood de getallen tusfehen die lynen in te fchryven, welke naderhand weer kunnen uitgevvischt worden: dan geeven de Generaals A en B elkander een of meer Sleutels, zynde twee ryè'n van getallen, hoedanige 'er hier twee geplaatst zyn. Eerfte Sleutel. 14.10.6.1.16.3.12.24.20.18.4. 7.9.11.15. 13.22. 8. 23. 17. 5. 2. 19. 29, 6.29.2.19.5.17. &. 23.13.22.11.15.9.7.4.18.20. 24. 12. 3. 16. f. 10. 14. Tweede Sleutel. 18.10.14.1.6.16.12.8.23.5.17.21.19.24.22.3. 13. 8. 4. 15. 11. 20. 9. 7. • 8.6.4.2.24.22.20.18.16.14.12.10.23.21.19.17, 15, 13. Él. 9. 7. 3. 1. 5. Dee-  SC 35 )$ Deeze Getallen van de eerfte Sleutel 'o J) I ( by vo°rbeeld ) worden névens elkan" 106 J der gefteld, zo als hier ter zyden ge- i 19 zien wordt. De order der Getallen in 16 5 de eerfte colom wordt na afgeloopen te 3 17 zyn, in dezelfde wederom begonnnen. 12 8 Als men in de tweede colom de twee24 23 de order der Getallen heeft afgefchree2C 13 ven, begint men de tweede order met 18 22 het getal 29 en zal met 6 eindigen ; 4 j - de derde order laat men beginnen met o 92, deeze eindigt met 29; de vierde be- 11 7 gint met 19 en eindigt met 2, enz,—• 15 4 door deeze fchikking, komen nooit dan 13 18 na de 576 verwisfelingen dezelfde com22 20 binatien weet te rug, die men al eens ge- 8 241 had heeft, en niemand (zelfs niet S3 -f f die geene, die de Lyst in handen 17 161 heeft,) dan de twee Perfoonen, diê ■ a 1 met elkander afgefproken hebben kan ooit 19 10 j weeten, wat de Getallen betekenen die 29 1 J4~ 0p de Telegraphe vertoond worden. Indien men zich met zoodanig eene Lyst van Volzinnen konde en wilde behelpen, zou men zich kunnen bedienen van een Telegraphe, die een voudig in zyn foort is, en maar agt beweegingen heeft.— Dit Werktuig zou beftaan moeten uit een rechtopftaande' Standaard , aan welks boveneinde een wyzer is, welke om een ftevigen as • " bewo.  SC 36 >S bewogen wordt, en beftaat uit een ftuk van 8 of ïo voet lengte, welks eind puntig is , het andere einde is twee of drie voet lang; maar van een zwaardere ftof gemaakt dan het eerfte. Zodanig dat het Centrum Gravitatis, of zwaarfte punt juist in het beweegpunt van den wyzer valt; waar door de wyzer in elke ftand, gemaklyk kan bewogen worden. Op den as van den wyzer is een klein radje van 48 tanden in een heugel ook van 48 tanden, welke op en neer kan bewogen worden.— Deeze wyzer heeft nu agt beweegingen: ééne naar boven, ééne naar beneden, ééne horizontaai rechts, ééne horizontaal lings, vier ftanden van van vyfenveertig graaden, naar boven en beneden „ zynde in het geheel agt beweegingen. Zodanig een Telegraphe is gemaklyk om te bewerken, en kan op een groofen afftand zelfs zonder Telefcoop gezien worden..— Hier te Lande, waar veele Windmolens zyn, zou men dezelve in plaats van een Telegraphe kunnen doen dienen, als men alleen aan eene wiek het zeil byleidde; welke wiek dan in plaats van een wyzer zou kunnen dienen. Hoedanig men dit laatfte foort van Telegraphe door agt beweegingen gebruiken kan, om een tyding overtebrengen, met behulp van de Lyst der Volzinnen , is op het uitflaande blad duidelyk te zien aan de de Getallen die van agteren in drie colonv men, nevens de Volzinnen ftaan.— Het eenigft? inconvenient dat hier by zou plaats hebben, is,dat men de Telegraphe dus toeftellende, voor elke Volzin 3 getallen moet vertoonen; maar dit wo.di rykelyk vergoed, door de gemaklykheid, waar mecte men met dat Werktuig kan werken en waarneemeo.