974
(i. 7



UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK LEIDEN
UI029360



B Ë R I C tl f,
WEGENS DE THANS PLAATS HÉBBENDE GENEESKUNDIGE INRICHTINGEN* B IJ DE
NATlO'NAALE TROÜPES
DER.
ËAtAAFêCHE REPUBLIEK






BERICHT,
WEGENS DE THANS PLAATS HEBBENDE GENEESKUNDIGE INRICHTINGEN,
B IJ DE
NATIONAALE TROUPES
DER
BATAAFSCHE REPUBLIEK;
WAAR B IJ
De Lijst van Geneesmiddelen, in ^sLands Magazijn in den Haag, voor handen, en eenige Geneeskundige Voorfchriften, ten dienjie van de Of' ficieren van Gezondheid, bij de Nationaale Armée.
DOOR
HET BUREAU VAN GEZONDHEID OVER DE AR M i E EN HOSPITAALEN DER BATAAFSCHE REPUBLIEK.
TE LEYDEN, BIJ A. EN J. HONKOOP.
aipccxc VI.






HST
BUREAU van GEZONDHEID
AAN II E 1
PUBLIEK.
J)aar wij het zeer voegzaam hebben gereekend, dat zoo wel zij, die eene onmiddelijke betrekking op de Geneeskundige Inrichtingen, welke thans bij de Armee van den Staat plaats hebben, als andere onzer Medeburgeren, die f3 hier



C 6 }
hier in eenig belang Hellen, Van dezelven niet onkundig zijn, hebben wij gemeend , dit volgend Bericht te moeten vervaardigen en door den druk gemeen
te maaken. Uit het zelve zal
men zien, op welk eene wijze dit Bureau ontftaan is; wat het zelve reeds tot nu heeft verricht; en welke aanmerkelijke voordeden er door, voor den Krijgsman, zijn daargefteld; daar wij durven verzekeren, dat de Uitvoering van ons Plan, federt den i. Augustus 1795. in volle werking, in allen opzichte aan de verwachting, beantwoordt,
Terwijl onze inftelling, "behalven haare eerfte aanleg, geheel onkostbaar aan den Lande is, zoo zelfs, dat wij 'niét alleen geene Penningen, ter voortzetting



C 7 )
tiög onzer werkzaamheden, uit 'sLands kas noodig hebben, maar ook door die v zuinigheid, waarmede onze inrichtingen beftuurd worden, niettegenflaande den hoogen prijs der Geneesmiddelen , de hoop voeden, om langzamerhand aan den Lande terug te kunnen geeven, het geen der oprichting van 'sLands Magazijn gekost heeft. .
«iVv Vi v'cv!. De Berichten, welke wij van tijd tot
tijd zullen uitgeeven, zullen doen zien, hoe veel voordeels ook de Geneeskundige Weetenfchappqn>( door de Maandelijkfche opgaven der Officieren van Gezondheid, nopens al wat zij waarneemen, kunnen aanbrengen. Door
den ijver, waarmede wij den aan ons opgedraagen taak fteeds zullen trachten



C 8 )
tèn te Volbrengen, hoopen wij, bij* voordgang, die befcherming te verdie* nen, welke wij, en met ons den kranken Krijgsman4 dagelijks mogen onder* vinden.
Uit naam van het Bureau van Gezondheid,
L. A. van MEERTÉN.
Secretaris*
S E-



BERICHT,
WEGENS DE THANS PLAATS HEBBENDE
GENEESKUNDIGE INRICHTINGEN,
» IJ DE
NATIONAALE TROUPES
DER
BATAAFSCHE REPUBLIEK;
Daar wq, door het Cotnmitté tot de'Aigêmeene zaaken van het Bondgenootfchap te Lair* de, met de geheele Geneeskundige inrichting, voor het Militaire wezen belast zijn, en noodig geoordeeld hebben, eenige Geneeskundige Vooffchriften aan de Officierën van Gezondheid, bij de onderfcheiden Nationaale Regimenten, Battaillons en andere Corpfen van den Staat dienst doenden, toe te zenden, ten einde er bij de geheele Armee de meeste eenvöuwigheid, fpaarzaamheidj eenvormigheid én wat dies nieer is, in het behandelen der kranken, plaats grijpej A zoo



( 2 ;
zoo hebben wij tevens gemeend, vooraf eenig bericht, nopens den ftaat der Geneeskundige zorg, voor zoo verre die tot de gemelde Corpfen betrekking heeft, ter deezer plaatfe te moeten mededeelen.
Wij fpreeken alhier flechts van dat gedeelte onzer bemoeiënisfen en inrichtingen, welke tot den Geneeskundigen dienst der Armee betrekking heeft: terwijl wij het bericht, nopens onze overige werkzaamheden , in een meer uitgebreid rapport, openlijk zullen bekend maaken.
Hier zeggen wij alleen, dat die werkzaamheden zich uitfèrekken:
1. Tot het beraamen en daarftellen van a'Igemeene middelen, welke, zoo veel mogelijk , de gezondheid van het krijgsvolk, zoo wel in vrede als in oorlog, kunnen helpen behouden en ziektens voorkomen.
2. Tot het inrichten der posten van Chirurgijn ■ Majors en hunne Aides , welke met de geheele zorg der zieken in de Guarnifoenen belast zijn, en aan deeze te velde alleen de eerfte hulp toedienen: vervolgens tot het toezicht, dat alle deeze Officieren van Gezondheid hunnen pligt behoorlijk waarneemen.
3. Tot het beraamen en daarfteilen van al het geen vereischt wordt, om, terwijl het Leger te velde is, zoo wel de zieken als gekwet-
ften,



C 3 )
flen, op de meest voordeelige wijze, naar het Hospitaal te doen vervoeren , en intusfchen voor hunne goede behandeling zorg te draagen: dat is tot hetinrichten van Ambulances of vliegende Hospitaalen, met al den aankleeven van dien.'
4. Eindelijk ftrekken onze werkzaamheden zich uit tot de inrichting der vaste Veld-hospitaalen, benevens alles wat hier toebehoort.
In dit Bericht zullen wij alleen van het tweede deel verflag doen, daar dit bijzonder fvoor dte Officieren van Gezondheid gefchikt is.
Niet de begeerte om verandering te maaken , heeft, in de plaats der oude inrichting, eene andere doen invoeren; maar alleen de kennis, welkemen droeg van allerwezenujkfte gebrekenVoor de jongstleden organifatie der Arrraée, bevond zich bij ieder Battaillon, beftaande 'm vredenstijd uit drie honderd vijftig manfchappen , één Chirurgijn -Major , die voör zijne moeite een tractement van vier honderden veertig guldens genoot: of vier honderd twintig , indien hij op de repartitie van Zeeland ftond.
Hij was verpligt zelf voor de geneesmiddelen te zorgen , het zij er veele of weinige zieken waren, en genoot daar voor, van alle de manfchappen van zijn Bataillon te famen, in da zes weeken, vier en negentig guldens. — HeC belang van den Chirurgijn-Major was dus onA 2 mid-



C 4 3
middelijk met het toedienen van weinige en minst kostbaare geneesmiddelen verbonden. . Naauwlijks zal het noodig zijn aantemerken, dat de voornoemde bezolding geene evenredige belooning is voor de verdienften van iemand, die voor de gezondheid van drie honderd vijftig zijner medeburgeren, als Genees-,en Heelmeester tevens, zorg moet draagen en alléén draagt; die daar en boven alle middelen, tot herftelling der kranken, moet bezorgen, zich alle werktuigen, ter uitoeffening zijner kunst, moet aanfchaffen en wat dies meer is. — Dan, het is er zoo verre van af, dat de voorfchrevene bezolding eene genoegzaame beloonïng van den arbeid en kunde zoude zijn , dat het ons ten duidelijkften gebleeken is, dat, zoo een Chirurgijn - Major zich niet aan een zeer groot pligtverzuim, en verwaarloozing zijner zieken wilde fchuldig maaken, hij van zijn inkomen volftrekt niet heeft kunnen beftaan; ja, zelfs al te dikwijls niet dan een gering gedeelte van zijn tradlement heeft.kunnen overhouden*
Indien men ffcelle, dat ieder zieke daags aan geneesmiddelen twee en een halve ftuiver noo•dig had, was het contributie geld niet toereikende, wanneer flechts het middengetal der zieken, welke in gewoone Guarnifoenen voorkomen, bezorgd moest worden. In de onge-
zon-



( 5 )
zonde plaatfen van Staats - Vlaanderen en Zeeland werd er zelfs niet zelden meerder dan de toevoeging van het geheele tra&ement der Chirurgijn-Majors, bij hunne contributiegelden, vereischt, volgens de fobere bereekening vart twee en een halve ftuiver daags, voor ieder kranke.
' Wij zwijgen van de kosten, bij de menigvuldige detacheeringen, in welke de zieken door andere Artfen moesten bediend, en dóór de Chirurgijn-Majors, uit hunne gemelde inkomften, alléén moesten betaald worden.
Onnoodig zal het zijn de gevolgen optenoeTnen, welke zulk eene opoffering van eigenbelang heeft na zich moeten fleepen. Tot verontfchuldiging moet voorzeker in aanmerking komen, de nood, waar door niet zelden veele, door de inrichting hunner posten, gedrongen werden. Dat evenwel veele braave lieden zich dezelve hebben laaten welgevallen, is ons zeer duidelijk gebleeken; wij hebben hun gedrag, waar voor zij geene andere belooning konden verwachten, dan de ftreelende bewustheid van wel gedaan te hebben, bewonderd.
Intusfchen was van dit alles het natuurlijk gevolg, dat de bekwaamfle Militaire Artfen, zoo dra zich eene voegzaame gelegenheid opdeed, zich aan den Bataillons-dienst onttrokken.
A 3 Een



( 6 >
F/en tweede hoofdgebrek dier inrichtingen "was, dat niemand, die in ftaat was de verrichtingen van den Chirurgijn-Major te beöordeelen, kennis droeg van het wel of kwalijk uitoeffenen van zijnen pligt. Zoodra de Chirurgijn Major, op voordragt van zijn Chef, was aangefteld, werd het geheele Bataillon aan zijne Geneeskundige zorg zoodanig overgegeeven, dat hij bij niemand ter verantwoording geroepen werd: ondergingen de foldaaten eene Hechte behandeling, en de Chirurgijn - Major wist maar op de eene of andere wijze, het geen niet zeer moeilijk viel, zijn wangedrag voor het oog van den commandeerenden Officier verborgen te houden, werd niet zelden een groot aantal menfehen, geheel ftraffeloos, het flagtoffer van zijne onkunde, naiaatigheid, eigenzinnelijkheid en gierigheid.
Een derde hoofdgebrek eindelijk was, dat zoo weinig als het pligverzuim , indien zulks plaats had ,jvan den Chirurgijn - Major , behoorlijk werd nagegaan en verbeterd, 'er even weinig uitzicht op belooning of erkentenis van verdienften was; geen ander vooruitzicht had hij , zelfs den allervoortreflijkften niet uitgezonderd, dan dat hij, na het Land, geduurende veele jaaren, getrouw gediend te hebben, nog onbekend bij zijne Meesters, in zijnen wan-
ke-



C 7 )
kelenden ouderdom, eene nijpende armoede zou moeten ondervinden , daar hem niets anders werd toegedaan , dan dat hij den post, welken hij niet meer kon waarneemen , aan eenen anderen, met behoud van een klein gedeelte van zijn inkomen, mogt overdoen.
Deeze en andere gebreken , meestal uit de voorenftaande voordfpruitende, en welken wij, kortheidshalven, hier mét ftilzwijgen voorbij gaan , hebben aanleiding gegeeven tot de inrichting, welke op voorftel van ons, door het Committé tot de algemeene zaaken van het Bondgenootfchap te Lande geiirrefteerd, en federt de nieuwe órganifatie der Armee bij dezelve ingevoerd, en zins dien tijd in volle werking gebragt is.
Gevoeglijk zal men deeze inrichting en haare voordeden, boven de voorige leeren kenden, uit de Inftructiè'n voor de onderfcheide» Officieren van Gezondheid, door het gemelde Committé, op den 2oMey 1795. goedgekeurd en vastgefteld.
A4 IN-



( a )
INSTRUCTIE voor de\Wnir» gijn-Majors van de Battaillons tot de Armèe van den Staat behoo* rende.
Art. I.
Bij ieder Battaillon Infanterie en Cavallerie , zullen worden aangefteld, één Chirurgijn - Major, één Aide-Chirurgijn en twee Eléves
I L
O) Wij kunnen niet voorbij, ter opheldering van eene aanmerking, die fommige Lezeren, welke niet genoegzaam met de tegenswcprdige Merkte der Bataillons bekend zijn, opditeerfte Artikel der. Jnflruftie van de Chirurgijn-Majors zouden kunnen rnaaken ; dat namelijk thans bij ieder Battaillon één Chirurgijn.Major, één Aide Chirurgijn en tweeEléves gevoegd zijn, daar bij ieder der voorigen maar édn Chirurgijn-Major en een Frater gevonden werd, hier te melden dat de tegenwoordige Bataillons nog eens zoo fitrk ï» mqnfchappen dan die der voorigen zijn.



( 9 )
I I.
De Chirurgijn - Majors zullen, na alvoorens van het Bureau van Gezondheid, op voorafgegaan onderzoek, zoo in de Ontleed- als Genees-en Heelkunde, een voldoenend Getuig* fchrift van hunne bekwaamheid bekomen te hebben, tot die Posten, door het Committé tot de algemeene zaaken van het Bondgenoodfchap te Lande, worden aangefteld en met eene Commisfie voorzien , en tevens eene Aóte van Lieutenant bij de Armee ontvangen.
III.
Zij zullen voor Tra&ement genieten, 's jaars twaalf honderd guldens, en daar voor zich verpligten , altijd bij hunne Battaillons aanwezig te zijn , alle Manfchappen , Vrouwen en Kindcven, tot dezelve behoorende, in alle ziekten hoegenaamd , het zij inwendige, het zij uitwendige (b), als Genees- en Heelmeester
Dus wordt door dit Artikel afgefchaft dat deel der pude Inftruétie voor de Chirurgijn-Majors, waarbij vastgefteld was, dat de Soldaaten voorVenerifche en andere onge' makken, die zij door hun eigen onmiddelijke fchuld zich op den hals haaien, afzonderlijk uit hun eigen zak de kosten der geneezing moesten draagen. Deeze wet heeft eene A 5 lof*



C 10 )
bij te ftaan , en, naar-vereisch,'van Geneesmiddelen te verzorgen.
I V. ■ .
Zij zullen gehouden zijn', ieder dag, op de Lijsten van Vifitatie , die hen zullen bezorgd worden, naauwkeurig in te vullen of te doen invullen , de Naameri en. Ziektens hunner Lijders, de voorgefchrevene Medicamenten enz!1, en dezelve, op het einde van iedere maand, over te zenden aan het Bureau van Gezondheid in 's Hage • en heeft het zelve Bureau het recht, om , in gevalle het zulks noodig zal oordeelen, een perfoneel onderzoek van de Zieken en Ge-
kwet-
lofwaardige hoop doen vastftellen, dat de Soldaaten op deeze wijze, van het leiden van een ongeregeld leven zouden terug gehouden worden; dan, de ondervinding heeft maar al te zeer geleerd, hoe weinig gegrond deeze hoop is geweest, terwijl die-tot oneindige nadeelen. heeft aanleiding gegeeven: — De Soldaat wordt er minder door terug gehouden, als hij, uit vreeze van de onkosten te moeten hetaalen, wordt aangezet om bij Kwakzalvers en anderen hulp te zoeken, die hem maar al te dikwijls voor zijn ganfche leven bederve*, terwijl hij, indien hij in tijds bij zijnen kundigen Arts was te raade gegaan, fpoedig, gemakkelijk en volkomen zoude herfteld, en voor het Vaderland zijn behouden geweest.



( ü )
kwetfien ■, de Liflrumenten , Medicynkist en andere Effe&en, tot den dienst benoodigd, te doen.
V.
Zij zullen gehouden zijn, zich op eigen kosten aantefchaffen , alle noodige Inftrumenten , volgens de hier bij gevoegde Lijst; gelijk mede alle de Gereedfchappen, die tot famenftelling en bereiding der Medicamenten vereischt worden.
Zij zullen alle Geneesmiddelen, op kosten van den Lande,-uit de 'sLands Apotheek ih 'sllage bekomen , en wel iedere maand of iedere, twee maanden, op overzending van naauwkeurige fpecifique Lijsten: komende de onkosten van tranfport, naar de refpe&ive Guarnifocnplaatfen, voor Reekening van het Land.
VIL
r ..'::x t«3ssicp3 tisbtow wmpo at rnaflJO» Indien de Chirurgijn-Majors zouden vermenen , van fommige Geneesmiddelen, die op de Lijsten der 'sLands Apotheek niet te vinden zijn, in het behandelen hunner zieken te moeten gebruik maaken , zal het hun vrijflaan, de» zulke afzonderlijk te requireeren, mits openleg-



c 12 3
leggende de redenen van hun verzoek, welke dan door het Bureau van Gezondheid zullen worden overwoogen.
VIII.
Wordt ten allerfterkften verboden , dat de Chirurgijn- Majors, of door hun zelve of door iemand van hunnentwegen, aan zieken of ge., kwetflen, die tot het Battaillon , waar bij izij geplaatst zijn, niet behooren, eenige Geneesmiddelen, hoegenaamd, en onder welk voorwendfel ook, toedienen of laaten toedienen, op ftraffe van bij overtreeding, zonder de minfte verfchooning, daadelijk van hunne Posten te worden ontzet.
I X.
Indien 'er in Guamifoenen, alwaar zij zich bevinden , Militaire Hospitaalen voorhanden zijn, en de hun aanbetrouwde zieken en ge* kwetften, in dezelvè worden geplaatst, zullen zij deezen ook aldaar blijven behandelen,
X.
Zullen aan ieder Chirurgijn - Major, ter behoorlijke waarneeming van zijnen Post, een Aide-Chirurgijn en twee Eléves worden toegevoegd,



C 13 )
.voegd, welke gelast worden , 'aan denzelven de behoorlijke achting te bewijzen, en in alles wat den Battaillons-dienst betreft, zonder tegenfpraak, te gehoorzamen; terwijl hij in de eerfte plaats, voor het gedrag deezer Aides en Eléves , zal verantwoordelijk gehouden worden, en daar van, van tijd tot tijd, verpligt zijn, aan het Bureau van Gezondheid rapport te doen; terwijl den Chirurgijn - Major op het 'meeste wordt aangemaand, om deeze zijne Aide en Eléves het noodig onderwijs, ter hunner bekwaaming in de Ontleed- Genees- en Heelkunde te geeven.
XI.
Indien de dienst'van dëri Lande vordert, dat 'er van de Battaillons Detachementen worden afgezonden, zullen de Chirurgijn-Majors, naar vereisch der omftandigheden, bij dezelven de i Aide-Chirurgijn, of de Aide-Chirurgijn mee een Eléve voegen, dezelven met- het noodige ter waarneeming van den dienst voorzien, zich maandelijks of wel meermalen, volkomen verflag van het voorgevallene laaten doen, en bij aldien de Detachementen niet te ver af zijn, zelve van tijd tot tijd infpe&ie neemen.
Dan, bij aldien het mogt gebeuren, dat 'er in eenig Guarnifoen zich een Detachement bevond,



C H )
Vond, waarbij het Bataillon , waar van zulk een Detachement is, geen Aide-Chirurgijn of Eléve zoude kunnen voegen, zullen de Chirurgijn-Majors in dat Guarnifoen, voor de zieken daar bij vallende,, zorg draagen,. even als behoorden zij tot hun eigen Corps.
! Wanneer de Chirurgijn -Major, door een Aide-Chirurgijn, bij een Detachement van een ander Battaillon, om adfiftentiegevraagd wordt, zal hij verpligt zijn , denzelven in allen deelen de noodige hulp en bijftand te verleenen.
XIII.
De Chirurgijn - Majors zullen verpligt zijn, de zorg over de Lijders der Artillerie-Com' pagniën, in hun Guarnifoen zich bevindende , te neemen. — Dan, wanneer 'er meer dan één Chirurgijn-Major, en meer dan ééne CompagnieArtillerie, in het Guarnifoen aanwezig zijn , zullen zij deeze Compagniën, onder eikanderen verdeelen, zoo dat ieder Chirurgijn-Major, van den jongften af gereekend, 'er ten minften één voor zijne reekening neemt.
X I V,



XIV. Ü tia
n ■' ■ i tlqB'J 13 Tte , riït3 Wanneer een Battaillon in meer Detachementen verdeeld wordt, als door de Chirurgijn-Majors en Aide-Chirurgijns kan verzorgd worden, zal de Chirurgijn - Major zorg draagen, indien ter plaatfe der detacheeringe geen ander Officier van Gezondheid der Armee aanwezig is, of dat dezelven niet naar het Battaillon kunnen getranfporteerd worden, dat de Lijders aldaar , door een bekwaam Genees - of Heelmees.7 ter, bezogt en van de noodige Geneesmiddelen voorzien worden, alles ten minften koste voor den Lande ; waar van fpecifique Lijsten zullen moeten worden overgezonden, welke door het Bureau van Gezondheid zullen worden betaald.
-3d êm$i o«v té.A e'bi jubnoss-D tok / nyisfoiftO Bij detarcheeringen vatvgedeelteus van, Battaillons, zullen de Chirurgijn-Majors, blijven ter plaatfe, waar zich. het meeste gedeelte der manfchappen van hun Corps bevindt.
\t f ; - : )" i'. ■ i'J -b fli
, De Chirurgijn --Major zal ieder week , aan den commandeerenden Officier van het Battaillon een exadt rapport doen, van den ftaat en het getal der zieken, bij iedere Compagnie.
En



( 16 )
En dit zelfde, zal"hij door dé Aide-Chiruf* gijn, aan ieder Capitein of commandeerenden Officier der Compagnie, voor zoo ver hun Compagnie betreft, doen verrichten, — Onverminderd bijzondere gebeurtenisfen, van welke hij zoo fpoedig mogelijk, aan den Commandant van het Battaillon en de Compagnie zal doen kennis geeven. — Ten dien einde , zullen de Aide-Chirurgijns en Eléves verpligt zijn van alle zieken of gekwetften, bij welke zij geroepen zijn, den Chirurgijn-Major aanftonds kennis te geeven.
X VIL
Bij infpe&ien, afvuuringen of andere plegtige gelegenheden, bij welke het geheeie Battaillon onder de wapenen komt, zullen alle de Officieren van Gezondheid, hier van kennis bekomen hebbende, daar bij tegenwoordig moeten zijn.
XVIII.
Bij gewoone Exercitiën van het Battaillon zal de Chirurgijn - Major zorgen, dat daarbij altijd de Aide - Chirurgijn, ten minften met één der Eléves, tegenwoordig zal zijn.
XIX,



C 17 )
X I X.
De Uniform der Chirurgijn-Majors, bij de geheele Armee van den Staat, zal beftaan: in een donkere blaauwe rok, met toeflaande klep» pen, roode voering , kraag en opflagen , en een wit lakens vest, beiden met gladde geelö knoopen; zwarte broek en koufen; de gewoone Officiers - Hoed, met een gouden luts; twee gouden Epauletten en een Dragon of het gewoone Veldteken aan het zijdgeweer. =— De overrok zal insgelijks uit blaauw laken, roo* de kraag en opflagen en geele knoopen beftaan»
LIJST der Injirumenten waar VaU de Chirurgijn - Majors , behalveti van hunne Zak ■ Injirumenten, verpligt zullen zijn zich te voorzien.
Ëen Trepaan met zijn toebehooren.
Een Toeftel voor de Amputatie der verfchÜlende Ledemaaten ^waarbij twee koperen of palmhouten Tourniquets en Naalden ter onder*, fchepping der bloedvaten.
Een Pharyngotomus.
Een Balijn met een Spons, ter doorfteeking van vreemde ligchamen in den flokdanm



( is y
Twee regte Troiquarts, een groote en een kleine.
Een Troiquart van Fleurand. Drie Mans Catheters van verfchillende grootte. Een Vrouwen Catheter. Een geknopte Biftourie voor de Heruiae. Eenige Spuiten, met regte en kromme Pijpen.
Twee gewoone Klyfteerfpuiten.
Een Tabaksklyfteer van van Gessches.
Eenige Kopglazen.
INSTRUCTIE voor de AideChirurgijns bij de Battaillons, tot de Armèe van den Staat behorende.
W
Art. 1.
Bij ieder Battaillon zal, na voorafgegaan voldoenend Examen, zoo in de Ontleed- als Genees- en Heelkunde, door het Bureau van
Ge-
\



( *9 )
Gezondheid worden aangefteld een Aide-Chirurgijn, op een Traclement van ƒ 500 : o ; o.
I I.
De Aide-Chirurgijns Zullen verpligt zijni den Chirurgijn-Major alle behoorlijke achting te bewijzen, en in alles wat den Battaillonsdienst betreft, .zonder tegenfpreeken te gehoorzaamen,— van deszelfs onderwijs een vlijtig gebruik te maaken , — en, onder zijn toezicht, zieken en gekwetften te vifiteeren en té verbinden, Geneesmiddelen te bereiden, de Lijsten van dagelijks krankenbezoek te helper* invullen, en wat dies meer is.
I I L
Zij zullen gehouden zijn, zich, ten hunneri koste, van de noodige ChïrurgicaleZak-Inftrumenten te voorzien, ingevolge de bij deeze Iiïltru&iè'n gevoegde Lijsti
Ingevalle zij met eenig gedeeke van het Baè» tailion, waarbij zij dienen, gedetacheerd zijn, zullen zij bij het zelve Chirurgijn-Majors-dienst moeten waarneemen, onder alle die bepaalin.getij welke in de lnftructie van den ChirurgijnB * Ma-



C 20 )
Major daar omtrent gemaakt zijn, en van hunS ne verrichtingen behoorlijk rapport doen aan den Chirurgijn - Major : des onverminderd , dat, wanneer zij met hunne Detachementen in plaatfen zijn, waar andere Chirurgijn-Majors zich bevinden, zij aan deezen, in belangrijke gevallen, de noodige adfiftentie moeten verzoeken.
V.
De Uniform der Aide-Chirurgijns , bij alle de Battaillons, is gelijk aan die der ChirurgijnMajors , alleen uitgezonderd de Epauletten en Dragon , welke door deezen niet vermogen gedraagen te worden.
ft
V I.
Wanneer een Aide-Chirurgijn van zijnen dienst verlangt ontflagen te zijn, zal hij zich, met voorkennis van den Chirurgijn-Major, aan bet Bureau van Gezondheid moeten aanmelden , om van het zelve eene behoorlijke dimisfie te kunnen bekomen.
1N«



( « )
INSTRUCTIE voor de Aide-of Compagnie - Chirurgijns, bij de Artillerie, tot ie Armee van den Staat behoorende.
Art. I.
Bij ieder Compagnie der Artillerie, zal door het Bureau van Gezondheid, na voorafgegaan onderzoek, in de Ontleed-, Genees- en Heelkunde, worden aangefteld, een Aide-of Compagnie-Chirurgijn, op een Traótement van vier honderd guldens 's jaarlijks.
I L
Zij zullen gehouden zijn, zich, ten hunnen koste, van de noodige Chirurgicale Zak-Inftrumenten te voorzien, in gevolge de bij deeze Inftruótie gevoegde Lijst.
B 3 ML



■.( 22
111.
Zij zullen alle'de -Lijders hunner Compagnie behoorlijk vifireeren , en van Geneesmiddelen voorzien, welke hun uit 'sLands Magazijn, „even als aan de Chirurgijn - Majors, en onder dezelfde bepalingen, zullen worden bezorgd; — en voórds, even als deeze, aan het Bureau van 'Gezondheid van' hunne verrichtingen behoorlijk rapport doen, doör het overzenden van Vifitatie-Lijsten, bij hun dagelijks intevullen.
IV.
In alle belangrijke gevallen, Zullen zij verpligt zijn, den Chirurgijn-Major van het Guarnifoen, met de zorg hunner Compagnie gelast, iiaadclijk te raadpleegen, en zich aan zijne voor'fehriften en ordres te gedragen, even gelijk de Aide-Chirurgijns der Battaillons.
V.
Wanneer 'er twee' of meer Compagniën te -gelijk in een Guarnifoen zich bevinden, en daar •van Detachementen naar elders worden afgezonden , zal door-den Chirurgijn-Major van het Guarnifoen, welke de zorg over die Compagnie heeft, de Aide der Compagnie worden •MI • me*



( »3 )
mede gegeevèn ; terwijl de andere Aides intusfchen verpligt blijven , om voor de overfchietende Manfchappen der Compagnie, te zorgen, waar voor de afgezonden Aide-Chirurgijn behoorde te zorgen , als behoorden dezelven tot hunne eigene Compagnie.
V I.
Tevens zal ieder Aide- of Compagnie-ChiT rurgijn verpligt zijn, weekelijks (of zoo veel eerder, wanneer zulks noodig is) aan den Chirurgijn-Major , die met de zorg zijner Compagnie gelast is , een exaft rapport te geeven, van den ftaat en het getal der zieken bij zijne Compagnie. —
En dit zelfde zal hij ook iedere week aan den commandeerenden Officier van de Compagnie doen, uitgenomen bijzondere gebeurtenisfen, waarvan hij aanftonds, zoo aan den Commandant als Chirurgijn-Major zal kennis geeven.
' vu.
De Aide- of Compagnie-Chirurgijns der Artillerie, zullen moeten zorgen , dat hunne Manfchappen, door de Eléves der Battaillons van het Guarnifoen, bij het welk zij zich bevinden, behoorlijk gerazeerd worden.
B 4 VIII.



VIII.
Hunne uniform zal zijn, als die der Aide-Chirurgijns bij de Battaillons,
I X,
^Wanneer een Aide- of Compagnie-Chirurgijn bij de Artillerie, van zijnen dienst verlangt ontflagen te zijn , zal hij zich vervoegen aan het Bureau van Gezondheid , ten einde eene behoorlijke dimisfie van het zelve te bekomen.
LIJS T der Zak • Injirumenten, voor de Aide- Chirurgijns bij de Battaillons , en voor de Aide- of Compagnie - Chirurgijns bij de ArXü* lerie.
• Een Schaar. Een Korentang en Pincette» Een Holle Sonde, Een Stilet. Een Spatel. Een Portepïerre. Een Convexe Biftourie. Een regte dito, Een. Apoftematie Lancet.;



( 25 )
Een Kooker met Lancetten.
Een Scheermes.
Eenige Inftrumenten om kiezen en tanden te trekken.
INSTRUCTIE voor de Eléves lij de Battaillons tot de Armée van den Staat behoorende.
Art. L
J3ij iêdér Battaillon zullen door den Chirurgijn-Major, twee gefchikte Perfoonen, tot Eléves, aan het Bureau van Gezondheid worden voorgedragen, en door het zelve Bureau worden aangefteld.
I I.
Ieder der Eléves zal voor Traétement 'sjaarlijks genieten, de fomme van ƒ 250 : o : o.
I I I.
Zij zullen alle de Manfchappen, tot de BatB 5 taür



c. 20 i
taillons behoorende,..op. de daar toe gefielde tijden, razeeren, en verder tot alle dienften in het Genees^ en Heelkundige gebruikt worden, waar de Chirurgijn-Major, en bij deszelfs afwezigheid de Aide-Chirurgijn, zulks noodig zullen oordeelen. — Insgelijks zullen zij verpligt zijn, de Manfchappen der Artillerie-Compagniën of andere Detachementen, bij welke geene Eléves zijn, en weJke zich bij het Guarnifoen bevinden, te razeeren.
• - I V.
Zij zullen zich, ten hunnen eigen koste, van Scheermesfen en verdere benoodigde ZakInitrumenten moeten voorzien.
-It'JiliD .( >.', (Ooft Ci: 'U;S fK>[ri*l}$H tèftft (."É ï 303 ?;: ., >> /: .,;;[•• V. j. /
De Uniform der Eléves, welke hun ten koste van den Lande zal bezorgd worden , zal beftaan in een effen donkere" blaauwe rok van Sergeants laken, met roode voering en kraag, en een wit lakens vest, beiden met gladde .geële knoopen, zwarte broek en kóusfen, en pen-Sergeants hoed,
.: V I.
Wanneer een Eléve van. zijnen dienst verlangt



< 27 )
langt ontflagon te zijn, zal hij zich, met voor-, kennis van den Chirurgijn-Major, aan het Bureau van Gezondheid moeten aanmelden, omvan het zelve eene behoorlijke dimisfie te kunnen bekomen. I
Daar wij vertrouwen , dat uit deeze Inftrucj tiën genoegzaam zal blijken, hoedanig het lot des Chirurgijn-Majors, en dat van den zieken krijgsman, door de thans plaats hebbende inrichtingen is verbeterd; zij het ons echter nog gegund, hierbij te doen opmerken, het voordeel, dat de vrouwen en kinderen , der Militairen door dezelve genieten: deeze waren weleer in ziekte aan hun noodlot overgelaaten, en hadden geene de minfte aanfpraak op de Geneeskundige bezorging van den Chirurgijn - Major, ten ware deeze genoegzaame menschlijkheid bezat, dezelven voor niet, of voor eene geringe toelage der Capiteins te helpen. Thans hebben zij dezelfde betrekking op de Geneeskundige behandeling der Officieren van Gezondheid, als den krijgsman zelve.
Niet minder zijn wij bedacht geweest op het lot der Weduwen der Chirurgijn-Majors el hunne Aides; met hun een jaarlijks inkomen-,
zoo



C 28 )
zoo lang zij leeven, de eerfte van twee, én de laatften van één honderd guldens jaarlijks te bezorgen ; en wel uit een Fonds, gedeeltelijk uit de Examen-gelden der Officieren van Gezondheid, gedeeltelijk uit eene jaarlijkfche Contributie van dezelven, bijéén gebragt; door welke onderfteuning veelen van deeze ongelukkigen het verlies van beftaan, door het gemis heurer Echtgenooten , eenigzins vergoed vinden; een voordeel, waar van zij weleer geheel verftocken waren.
Daar het Bureau van Gezondheid een zoo wé. zenlijk deel der Geneeskundige inrichting uitmaakt , laaten wij hier de Inftru&ie volgen , waarop het zelve is aangefleld.
INSTRUCTIE voor het Bureau van Gezondheid, tot de Armèe van den Jlaat behorende.
Art. I.
£~Jet Bureau van Gezondheid zal beftaan ten minften uit drie Genees - en Heelkundige, zoo
veel



( 29 )
veel mogelijk kennis draagende van Hospïtaalen , en onder dezelven een of twee der meest verdienftelijkfte Chirurgijns-Major, benevens een Secretaris.
I L
Het jaarlijks Tractement van ieder der twee oudfte Leden zal zijn ƒ 2000 : o : o.
En voor het derde of jongfte Lid ƒ1600:0:0.'
En dat van den Secretaris ƒ 1200 : o : o.
Bij vacature door een der twee eerfte Leden van het Bureau zal het derde Lid opklimmen, en een ander in zijn plaats worden aangefteld, door het Committé der algemeene zaaken van het Bondgenoodfchap te Lande, op voordragt van het Bureau.
I I I.
Het zelve zal op bepaalde uuren vergaderen^ en zich dagelijks bezig houden met de zorg over de Geneeskundige inrichting bij de geheele Armée van den Staat, en bijzonder met al dat geene, het welk, zoo bij de Battaillons-Guarnifoenen, als bij de Veld - en Guarnifoen-Hospitaalen des aangaande zal vereischt worden.
IV.



X 36 )
fMqwH nr.7 sbaggft; y/. i * • ,
• Alle perfoonen-, welke zul/en verkiezen tot Chirurgijn-Major of Aide-Chirurgijn te worden aangefteld , zullen door het Bureau van Gezondheid , naauwkeurig in alle de onderscheidene Takken van Ontleed- Heel- en Geneeskunde, onderzogt worden, en na voldoening hierin, van het zelve een Getuigfchrift ontvangen.
V.
, Het Bureau zal de bekwaam geoordeelde Chirurgijns-Major, ter verkrijging van dien post, aan het Committé tot de algemeene zaaken van het Bondgenootschap te Lande , voordraagen, terwijl de Aide-Chirurgijns en Eléves door het zelve, bij hunne refpeclive Corpfen zullen worden aangefteld.
t
V I.
Het Bureau van Gezondheid zal, zoo veel mogelijk, zorgen , dat alle Officieren van Ge-zondheid, in het uitoeffenen hunner post, aan hunne verpligting, in gevolge hunne Inftruc tien, getrouw blijven.
VII.



( 3i )
V I Iet
Het zelve zal van tijd tot tijd, door een of meer zijner Leden, de Guarnifoenen, vooral de ongezonden, gelijk ook de Hospitaalen doen vifiteeren , met opzicht tot de Levenswijs, Huis-, vesting en Geneeskundige behandeling der Militairen : en ten einde, in alle opzichten, voor de gezondheid van den Krijgsman te kunnen nuttig zijn, zullen daar toe jaarlijks ten minften drie maanden, fchoon niet achter een volgende, worden befteed.
VIII.
Voor vacatiën en reiskosten, zal voor ieder dag tien gulden worden genooten, zoo echter, dat deeze dag- gelden niet mogen beloopen boven de duizend gulden 'sjaars.
Van deeze duizend guldens, zal het jongfie lid van het Bureau vier honderd guldens moeten genieten , en de als dan resteerendezes honderd guldens ten voordeele komen van hen, die de overige reizen doen , gereekend na de dagen, die zij daar toe hebben befteed.
I X.
In gevolge de Inftruftie voor de ChirurgijnMajors en hunne Aides, zal het Bureau van
Ge-



C 32 )
Gezondheid, zeer naauwkeurig acht geéven op de ingezonden Vifitatie- en zieken lijsten; dezelven exaótelijk examineeren, ten einde óver de behandeling der zieken en gewetften bij ieder der Battaillons, en bij de geheele Armee te kunnen oordeelen, en tevens te onderzoeken, of de gerequireerde Geneesmiddelen door hun bjj dezelven in de daad verbruikt zijn.
X.
Wijders zal dit Bureau, als eene vrugt zijner werkzaamheid, ten minften, eenmaal 'sjaars, een naauwkeurig uittrekfel uit alle deeze Lijsten verzameld, in eene geregelde ordre bij elkanderen voegen, en aan het Committé tot de Algemeene Zaaken van het Bondgenootfchap te Lande aanbieden, ten einde om daar uit over de Ziekte en Geneeskundigen ftaat van de geheele Armée te kunnen oordeelen, de beÖeffening van Genees - en Heelkunde geduurig te volmaaken, en tevens de onderfcheidene verdienften <van de Officieren van Gezondheid te leeren kennen , zullende dit rapport tot algemeene Inftruólie , door den druk worden publiek gemaakt.



( 33 )
X I.
Het Bureau zal, wanneer de omttandighè: den vorderen, dat er Hospitaalen moeten aangelegd worden , altoos zorgen, daadelijk gereed te zijn , met al dat geene, het welk tot de Ge* neeskundige en Huishoudelijke inrichtingen Van dezelve behoort.
x i i.
Het zal naauwkeurig toezicht hebben , op 'sLands Magazijn van Geneesmiddelen; het Zelve van tijd tot trjd infpeèteeren; het inkoopen van Medicamenten met den Magazijnmeester beraamen; van de gedaane inkoopen zich laaten rapport doen, met overlegging der Ree* keningen en Facluuren daartoe fpecleerende; de Maandftaaten van genoemde Magazijn nazien , en dezelve met de gedaane Requifitiè'n vergelijken; voords zorgen, dat de Magazijnmeester en verdere bedienden bij hunnen pligC blijven.
XIII.
De contributiè'n of Medicijngeiden van de geheele Armee van den Staat, zullen, door de Solliciteurs of Betaalers der refpeótive CorpC fen ,



( 34 )
fen, ieder maand aan het Bureau van Gezondheid worden bezorgd, waar van door het zelve Bureau exacte aanteekeningen zullen worden gehouden; de kosten van het Bureau van Gezondheid , van het Magazijn van Geneesmiddelen, en deszelfs Bedienden en andere daar toe betrekking hebbende noodwendigheden, zullen worden betaald; en zal voords van dit alles, zoo wel als van het overfchietende of te kort komende, éénmaal 'sjaars aan het Committé tot de algemeene Zaaken van het Bondgenootfchap te Lande een fpecificq rapport doen.
X I V.
Eindelijk wordt aan de voordduurende werkzaamheid van dit Bureau overgelaaten, om alle zoodanige veranderingen en verbeteringen in de Geneeskundige inrichting, bij de Armee van den Staat te maaken en te doen uitvoeren, «Is men met de beste trouw, ten meeste voordeele van den Lande, en ten nutte van den Krijgsman, zal noodig oordeelen te behooren.
Alles met voorkennis en onder approbatie van het Committé tot de algemeene Zaaken van het Bondgenootfchap te Lande.



( 35 )
INSTRUCTIE voor den Magazijn, meejler of dpothecar van 's Landt Magazijn van Geneesmiddelen.
Art» I.
I~ïet Committé tot de Algemeene Zaaken van het Bondgenootfchap te Lande, zal op voor* dragt van het Bureau van Gezondheid, den Magazijnmeefter aanftellen.
• II. -
Dezelve zal voor vast Traftement 3s jaarlijks genieten de fomma van ƒ 1400 ; o : o.
I I L
Hij zal zich verbinden, alléén en geheel ten dienfte van 's Lands Magazijn van Geneesmiddelen werkzaam te zijn; en, zonder toeftemming van het Bureau van Gezondheid, geene andere Posten of Bedieningen op zich neemen, C s ge-



( 36 )
gelijk mede geen Negotie mogen doen van zoodanige Objecten, als onder zijne beheering en toezicht gefteld zijn.
I V.
Hij zal het geheele Magazijn in behoorlijke orde houden ; voor de bewaaring van alle de Geneesmiddelen en Magazijn - goederen zorgen ; de vereischte bereidingen werkftellig maaken, en de afleveringen, volgens de door het Bureau van Gezondheid goedgekeurde requifitien, aan de Officieren van Gezondheid doen toekomen.
V.
Hij zal mede gehouden zijn, alle zulke Geneesmiddelen , als het Bureau hem zal gelasten , intekoopen of te doen inkoopen, alles ten meeften voordeele van den Lande, gelijk een eerlijk man betaamd, en dus zonder eenige de minfte voordeden van de Verkoopers, onder welk een naam ook, te mogen genieten; zullende voords van alle zijne verrichtingen verpligt zijn rapport te doen aan het Bureau, met overlegging der Reekeningen en Faéluuren der gekogte goederen.
V L



C 37 ) V ï.
Hij zal naauwkeurig aanteekening moeten houden van al het geen in het Magazijn voorhanden is, en van het geen ingekogt, gebruikt, bereid en afgezonden wordt; opdat het Bureau van Gezondheid ten allen tijde in ftaat zal zijn het Magazijn te verifiè'eren, komende de geheele verantwoording ten deezen opzichte voor zijne reekening.
V I I.
Hij zal verpligt zijn, ieder dag in het Magazijn te vaceeren; bijzonder op de tijden der Vergadering van het Bureau zich aldaar te laaten vinden ; gelijk mede zich, om welke reden ook, nimmer uit de ftad te begeeven, dan met toeftemming van het zelve Bureau.
VIII.
Hij zal in alles, wat den Magazijndienst aangaat, zich ftiptelijk aan de orde van het Bureau moeten onderwerpen, en dezelve uitvoeren.
I X.
Geene aflevering zal hem in reekening worC 3 den



( 38 y
den gevalideerd, dan die door het Bureau nagezien en geteëkend is.
X.
Ter zijner hulp zal hem één bekwaam Apoth ecars - knecht worden toegevoegd, en één of meer Magazijn-bedienden, gelijk het Bureau, haar gelang der omftandigheden, zal vinden te behooren.
De bovenff.aande Inftruclie dus zijnde gearrefteerd, heeft het Committé goedgevonden, den 18. July 1795I het Bureau van Gezondheid over de Hospitaalen en de Armée van deeze Republiek in werking te brengen, en tot Leden van *'t zelve aanteftellen : Willem Leurs, Htjbertus Janssen, en tevens den Profesfor in de Geneeskunde te Leyden, Sebald Justinus Brugmans, te chargeeren met het oppertoeverzicht over voorfchreven Bureau , en eindelijk tot Secretaris van het zelve te benoemen Lambertus Ahtony van Meerten,
Zoo dra waren wij dus niet in deezen nieuwen loop van zaaken gekomen, of onze eerfte
zorg,



( 39 )
Zorg, na dat de Battaillons, op onze voordragt, door bekwaame Officieren van Gezondheid voorzien waren, was voor alles werkzaam, tot het fpoedig oprichten van een 's Lands Magazijn van Geneesmiddelen , ten dienfte der Troupen van deeze Republiek, waarin alleen enkelvoudige middelen aangekogt, en alle famengeftelde bereidingen onder ons oog gemaakt worden; waar door men van derzelver deugd, zooveel mogelijk, zeker kan zijn , en het belang der Officieren van Gezondheid niet meer medebrengt, om te weinige en te Hechte Geneesmiddelen toetedienen.
Het geheele Fonds van dit Magazijn en Bureau beftaat in gelijke contributiegelden, als te vooren bij den Chirurgijn-Major genooten werden; het geen met behoorlijke fpaarzaamheid behandeld, tot alle noodige uitgaaven, waar onder mede de betaaling der Traótementen begreepen zijn, toereikende is.
Uit de hier achtergevoegde Lijst van Geneesmiddelen zal men zien, welke wij aanvanglijk voor den dienst der Armée gefchikt hebben.
In het famenftellen der Lijst van Geneesmiddelen , welke door ons, ten dienfte der OffiC 4 cie-



( 40 )
eieren van Gezondheid, bij de Armee van den Staat beftemd zijn, en uit dien hoofde (in het 'sLands Magazijn van Geneesmiddelen voorhanden zijn, hebben wij op drie hoofdvereischten, namelijk eenvoudigheid, werkzaamheid en Spaarzaamheid van 'sLands penningen, acht gegeeven,
Uit het zeer groot getal van overtollige ge. neesmiddelen, welke men in onze Stads-Apo* theeken aantreft, worden voorzeker groote nadeden geboren , maar deeze worden uit zulk eene noodelooze uitgeftrektheidin eene Militaire of Veld-Apotheek, nog oneindig vermeerderd..
Om van de kostbaarheid der inrichtingen niet eens te fpreeken, wordt er het vervoeren, dat zoo dik wils noodig is, merkelijk moeilijk doorgemaakt, de werkzaame middelen in den drom van min krachtige verward, en deeze laatfte, in plaats van meer gefchikte, niet zeiden den lijderen toegediend.
Uit de uitgeftrekte Registers van de beste hedendaagfche Apotheeken, in het bijzonder de laatst uitgegeevene Amfterdamfche, hebben wij, met achterlaating van het overtollige, al wat ter geneezing of behandeling, zoo van in- als uitwendige gebreken, door de ondervinding,, als waarlijk werkzaam is aangeprezen, uitgetrokken, - Intusfchen zijn van. die middelen,
wel-



< 4i )
welke dezelfde krachten hebben, flechts één, of, om bijzondere redenen, ten hoogden twee aangehouden en de overige zijn uitgefloten. In het doen van deeze keuze, is vooral acht gegeeven, om de meest vermogende onder degelijkfoortige aan de minvermogende voor te trekken; verder zijn enkelvoudige boven famen geltelden gekoozen, terwijl men in het doen deezer bepaalingen , niet uit het oog heeft verboren, noch de gemakkelijkheid van bewaaring en verzending, noch de meerdere of mindere onaangenaamheid van het gebruik voor den lijderen. Eindelijk, is mede de kostbaarheid hier omtrent in aanmerking gekomen, zoodat, wanneer twee geneesmiddelen elkander in werkvermogen gelijk ftonden, het minst kostbaare, en kon het zijn, het inlandfche boven het uitheemfche is opgenomen geworden.
Al wat eindelijk onzeker in werkvermogen, of volftrekt krachteloos is, en in de Stads - Apotheeken aangehouden wordt, of uit vooroor» deel, om een fraaijer aanzien aan het voorgefchrevene te geeven, of zonder wezenlijk nut den fmaak aangenaam te prikkelen, en verder dient ter bevestiging van die geleerde kwakzal ver ij, welke niet dan tot fchande der kunst, en wezenlijk nadeel der lijderen kan gedreeven worden, is geheel uitgefloten,
C 5 Schoon



( 4» )
Schoon ieder kundig Arts de redenen van de famenftelling deezer Lijst van Geneesmiddelen gemakkelijk inziet, zal het niet overtollig zijn met eenige voorbeelden het gezegde te bevestigen.
Dus zijn als krachteloos uitgefloten, de volgende, waar onder fommige dit worden door droogen.
Herba Fumariae. Rad. V. aperientes. f"— HyJfipi- Eene geheel overtolli-
' Pldntaginis. ge famenvoegihg.
• Vcronicae.
—— Cochleariae Jiccata. • Agrimeniae , £fc.
Verder
Aqaa rofarum. Zuiver regenwater vervangt de plaats.
Mei rofarum, heeft niets boven enkele honing.
Sem. pav. albi> ftaat voor emulfien gelijk, of liever beneden gewoone Amandelen, en heeft niets van de kracht van de Opium.
Flor. Pap. Rhoeados, Rofarum rubrarum, en andere diergelijke zijn weg gelaaten, wijl deeze
al-



C 45 )
alleen dienen om een fraaijer en aangenaamer. aanzien aan de bereidingen te geeven.
Het veeltal van welriekende en fpecerijach-tige Geesten en overgehaalde Wateren, zijnde meestal luxus , is uitgefloten.
Desgelijks zijn alle famengeftelde Syropen op zich zelf overtollig, terwijl gemeene Syroop, Suiker, of Succus Liquiritiae, ter verzoeting der medicamenten genoegzaam zijn. — Wat van deeze behouden is, is alleen gefchied ten dienfte. der tedere vrouwen en kinderen , die in de Guarnifoenen moeten bezorgd worden, en zulke Syropen ter inneeming van eenige famenftellingen bijna fchijnen te vereisfchen.
Alle Conferven , als Conferva Abfmthü , An». thos , Cochleariae , Menthae, Rofarum rubrarnm zijn onnut. Indien de Suiker iets doet , vermindert zij het werkvermogen der planten , waarmede die tot Conferven worden veréénigd. — Daarenboven zijn deeze bereidingen kostbaar, niet gemakkelijk te vervoeren, en ligter aan bederf onderworpen, dan de planten zelve.
Bijna alle Tincluuren zijn als overtollig weggelaaten ; en hadden onze Officieren van Gezondheid alleen voor Soldaaten te zorgen, zouden wij nog de Tintl. Caflorei en Succini hebben uitgefloten, die voor ziektens van meer tedere



C 44 )
ré vrouwen niet wel te ontbeeren zijn. Voor den Soldaat zullen Opium en Af* foetida genoegzaam voldoen.
Een bittere Tinctuur , die dikwijls noodig gereekend wordt, kan zeer gevoeglijk door een bitter extraft, met Brandewijn aangemengd, vervangen worden. In de plaats der overige Tinftuuren kunnen enkelvoudige geneesmiddelen in behoorlijke gedaante worden igekoozen.
^ Om deeze zelfde reden zijn wij mede voorbijgegaan, het Elixir Proprietatis, Salutis enz., daar eenvoudige middelen, naar de omftandigheden der ziektens gefchikt, verre te verkiezen zijn boven famenftellingen, die met haar uitvinders, veelal de Alchimisten, allen vertrouwen hebben verlooren.
liet getal der Extracten is zeer verminderd. Die , welke uit planten worden getrokken , waar van het vermogend beginfel door hitte vlugtig wordt, zijn alle weggelaaten ; als bij voorb. Extr. Rhei, Valerianae: van de bittere Extracten, voorzeker nuttige geneesmiddelen zijn het Extr..Taras: en Gentianae alleen behouden. Deeze bereidingen uit verfchillende planten gemaakt, verfchiilen alleen in de meerdere of mindere hoeveelheid bitter, welke zij bevatten.
Pui.



c 45 ;
Pulpa CaJJiae is uitgefloten, terwijl de Tamarinden genoegzaam zijn.
Terra Catechu mede overtollig, daar Aluin, C. OuercuSy en Tormentilla voor handen zijn.
Van de purgeerende Middenzouten, uit twee xouten famengeftdd, zijn flechts de Sulfas Sodae, gewoonlijk Glauberzout genaamd, en de Sulfas Magnejiae of Engelsch- en Bitterzout behouden, terwijl deeze alles verrichten, wat men van Tart. vitriol., Sal Polychrefl, Sal Seignetti en dergelijke kan verwachten.
Schoon men aan de Tartarus tartarifatus of folubilis, en de kostbaare Terra fol. Tart. of Tartarus regeneratus, eene zeer heilzaame openende kracht niet kan ontkennen, zijn die evenwel voorbijgegaan, wijl de ondervinding gdeerd heeft, dat de Soda acetata niet minder vermogende , en veel minder kostbaar is.
De Soda ftaat in alle gevallen, als inwendig geneesmiddel, gelijk aan het vast Plantenloogzout , wordt gemakkelijker bewaard, en met minder tegenzin door de lijderen genomen, dan dit laatfte. Van hier zijn Sal Tartari, Potaffa of Cin. Clavell. depurati, Sal Abfinthii, Geniflae geheel weggelaaten.
Daar nu de Geneesheer Terra fol. Tart. of Tart. folubilis wil toedienen, vermenge nij de Soda depwata met goeden gewoonen Azijn, tot
de



C 4* >
de vdlkomene verzaadiging toè, en ér zal aan zijn verlangen voldaan zijn. —— Wij zeggen met gewoonen Azijn , in plaats van overgehaalden, wijl de eerfte veel meer zuur in zich bevat, en het extratif beginfel, waar van de overgehaalde beroofd is, volftrekt geen na* fdeel doet.
Nog hebben wij weggelaaten Bizarre ver. mengingen, die of te geweldig of onzeker wer. ken, als daar zijn:
Pilulae exïracli cathol,
Rufi.
Theriaca Andromachi,
— diatejferon.
Elecluarium diafcerdium, waar ran de "ingrediënten tegen elkander in krachten overftaan.
Het Laudanum liq. Sydenh. heeft plaats gemaakt voor de Tinei. Opii Simplex, wijl daar de Saffraan en andere bijvoegfels niet dan fchade kunnen toebrengen.
'Eindelijk hebben de Pleifters en Zalven eene ^groote verandering ondergaan.
Schoon de tijden reeds lang voorbg zijn, Waarin men meende , dat bijna geen uitwendig gebrek,- om van de inwendige niet eens éo
te



C 47 )
te fpreékén, wel konde behandeld worden; ten zij er Pleifters of Zalven wierden gebruikt, worden dezelve echter van veele ook nog hedendaagsch maar al te dikwils gebezigd. Haar getal is evenwel in de hedendaagfche Apotheeken reeds veel verminderd, en de famenftellingen van die behouden zijn, aanmerkelijk eenvoudiger en verbeterd. Ook deeze zijn
ons toegefcheenen voor famentrekking vatbaar te zijn. Men overweege, tot welke eindens Pleifters en Zalven redelijker wijze dienen kunnen, en het befluit zal gereed zijn. — Zij worden namelijk vereischt, om weeke, van een gefcheidene, deelen aan haare oppervlakte te veréénigen, dat zijn Hechtpleifters; verder om den invloed der lucht van wonden of zweeren afteweeren; om oppervlaktens te weeken; geprikkelde huidzenuwen te bedaaren; de prikkelbaarheid in verfcheidene oppervlakkige orgaanen te verminderen of wel deeze aan te zetten , en over het geheel het werkvermogen in zulke deelen op te wekken of te vermeerderen; verder om gelegenheid te geeven, dat door de oppervlakte des ligchaams fommige Geneesmiddelen, of zelve inwaards dringen, of wel naar binnen eene aan haar bijzonder eigene aandoening fpreiden: en eindelijk om de .dierlijke warmte in enkele deelen te vermeerde-



( 48 ),
deren of liever te behouden , vooral door de
hoedanigheid van de Warmteftof (Calorkum) zeer traag af te leiden, en dan de uitwaasfeming te bevorderen.
Het is geheel overtollig, om voor alle deeze bijzondere Indicatien , afzonderlijke famenftellingen in de Apotheek toetebereiden, en het is voldoende, wanneer' er flechts die hoofdfoorten voor handen zijn , welke aan de algemeene doeleindens volkomen beantwoorden. Hier toe.zullen de volgende gefchikt zijn, waar van wij niet flechts de naamen, maar ook de wijze, waar op ze door ons worden famengefteld, hier laaten volgen, opdat de Artfen bij de Armee naauwkeurig zouden kunnen zien, welke den aart dier famenftellingen zijn.
Emplajirum Lithargyri, vel commune.
5$o. Olei Olivarum.
Lithargyri aa. Ifeiij. Axungiae porei praepar. Ib i j. Coquantur ut f. Empl.
Emplajirum adhaefivum.
R». Empl. Lithargyri feij. Refinae flavae 3ïv. Liquefiant ut ƒ. Empl.
Em-



C 49 )
Emplajirum gummofmm ,• vulgo diachylon c. gummi,
fy. Empl. Lithargyri tb ij. Ccrae Jlavae.
Gumm. Ammon. aa. 3ij. Therbinth. Venet. !j£, Liguatis mifceantur.
Emplajirum veficatoriunu.
Hf. Cerae jlavue Iv. Cohphonii. Picis aa. iij/3. Axungiae porei lij. Cantharidam óiv. Euphorbii
Cerae, Colophonio, Pici £» Axungiae, fimul liquatis, admifce Cantharides & Eupherbium in pulverem fuhtilem trita,
Unguentum emolliens.
ff. Axungiae porei Ibij/3. Cerae citrinae 16/8. Liquefiant &? Cokntur.



Unguentum exdtcms, vulgo digejihumi,
i^o. Axüngiaé porei. Sevi- pvilli.
Therbinth. 'Ven. Pondera paria. Liquefiant fimul.
Unguentum nervinum. - '
fyi Unguenti emollientis Ibij.1 Cerae citrinae iiij. 01. Laurini föj. Liqnefcant leni igne £f mifceantur.
Unguentum Lithargyri.
3^. Axungiae porei.
Empl 'Litharg. Pondera paria. Liquefiant- in unguentum.
Unguentum Mcrcuriale.,
3$o. Mercurü "vivi. '
Sevi bov'vni aa.. Siy., Axungiae porei ib j. Terantur f. I. «.. g£)Z>«/z' 'evanefcani.
Naar



C 51 )
Naar gelang van de bijzondere omfr.andig.he~ den der Lijders, kan de Arts, bij deeze opgegeevene bereidingen, de enkelvoudige geneesmiddelen, juist in die hoeveelheid, welke hij noodig oordeelt, voegen, en daar door derzelver werkvermogen, naar zijnen wil, wijzigen.. . Dus zijn ook onze famenftellingen
ingericht, dat zulke bijvoegingen zeer gemakkelijk kunnen gefchieden; want andere zenden wij , volgens bovengaande opgaaf, geheel klaar gemaakt, fchoon ook de ingrediënten alle afzonderlijk aan de Officieren van Gezondheid worden toegezonden. Dus zal de Arts meer zeker kunnen zijn, in het bepaalen der kracht van aangelegde Pieifters en Zalven, wijl hij niet alleen zelf de vermogende toeyoegfels, als Opium, Campher en dergelijken, bepaalt, maar hij ook weete, dat dit laatfte, bij voorbeeld, zijn kracht als vlugtig zijnde, door lang bewaaren niet verboren heeft.
Na het bovenftaande te hebben aangeweêzen, is het bijna onnoodig, aan kundige Heelmeefters de redenen optetellen, waarop onze Voorfchriften rusten, en ieder zal tevens zien, waarom zoo veele zalf- en pleifterfoorten, overigens in de dagelijkfche praélijk bekend, hier als overtollig zijn befchouwd.
Eene Zalf en eene Pleifter met Loodkalk is D 2 toe-



( 5* )
toereikende; van hier dat het Empl. Litharg. bij voorbeeld, en het Ung. Litharg. de plaatzen bekleeden, van de Empl. diapalmae , diachylon fimplex, defenfivum, diapompholygos; van de Unguenta nutritum , defenfivum caeruleum, waar de Smalt wel niets ter vermeerdering van werkvermogen toebrengt; van de Ung. album
of e ceruffa, B alfamum Saturni en anderen. - -
Na vereisen.kan men bij onze Voorfchriften meerder Lood, het zij Lithargyrium, Ceruffa of wel Saccharum Saturni voegen.
Het Emplajirum gummofum vervangt het Emplajirum de Galbano crocatum enz.
Het. Unguentum emolliens, koomt tevens voor alle andere Ung. emollientia, Althaeae enz.
Het Unguentum excitans , vulgo defenfivum, neemt mede de plaats in van het Ung. Bafüicum, waarin de Pik alleen door haar Terpentijn werkt, en van de Balfamum Arcaei, welker Elemiharst niets bijzonders uitwerkt.
Door ons eenvoudig Ung. Mercuriale vallen alle andere Kwikzalven uit, enz.
Wij fpreeken niet eens van die bereidingen, waar aan men weleer vermogen toekende uit drooge Kruiden of andere Plantdeelen met en invet verdeeld, als daar waren Melilotus, Cicuta enz.
Eindelijk moeten wij ter deezer plaatfe aan-
mer-



C 55 )
merken, dat, wanneer eene verwarmende Pleifter te pas mogt komen, of liever zulk eene, die de voortgebragte dierlijke warmte bewaart, door dezelve zeer weinig afteleiden, niets te Hellen zij boven het gewoone Wasdoek of wel gewast Taffatas, welke wij dus met veel gerustheid aanbeveelen.
Op deeze wijze is dan de Lijst van Geneesmiddelen famengefteld, welke in 'sLands Magazijnvoorhanden zijn, en welke wij meenen, toereikende te zijn , ter behandeling van alle
voorkomende ongefteldheden. Denkt intus-
fchen iemand der Officieren van Gezondheid, dat er op onze lijst middelen ontbreeken , die door geene der voorgeftelde kunnen vervangen worden, men zal dezelven niet weigeren, mits hij tevens aan het Bureau de geneeskundige gronden van zijn gevoelen overzende; uit welke blijkbaar is, dat hij die middelen niet ontbeeren kan. —Wij beijveren ons, om de hoogst mogelijke fpaarzaamheid ook in het getal der geneesmiddelen in acht te neemen; maar houden tevens voor onzen eerffcen pligt, om, voor zooverre van dit Bureau zal afhangen, niets, van het gten tot behoud der gezondheid van 'sLands Krïgslieden kan ftrekken , hoe kostbaar ook, terug te houden. —
D 3 Dus



t 3*. >
Dus zal men zich beijveren, om telkens, wanneer er ergens nieuwe Geneesmiddelen ontdekt worden, en derzelver deugd, door genoegzaame proeven, bevestigd is, deeze aan de Officieren van Gezondheid terftond te doen kennen, en dezelve tevens, in genoegzaame hoeveelheid, aan te fchaffen.
De oprichting van een Magazijn van Geneesmiddelen , waaruit, van 'sLands wegen, het noodige verzorgd wordt, neemt terftond verfcheiden gebreken , die te vooren plaats hadden , voor den Geneeskundigen dienst bij de Armee, weg; maar dit was niet genoeg; men moest tevens zeker zijn, dat er van dezelve het behoorlijk gebruik worde gemaakt; dat de zieke Militairen al de hulp, welke in het vermogen der kunst is, erlangen, en het Land tevens niet benadeeld worde, het zij door het ontijdig gebruiken van geneesmiddelen, het zij door de» zeiven te veronachtzaamen. — Om deeze redenen zijn de Officieren van Gezondheid terftond, met den aanvang deèzer nieuwe organifatie, onder eene behoorlijke verantwoordelijkheid gebragt, blijkens hunne initmclie.
Wij



C SS >
Wij hebben namelijk bijzondere Dag- en Weeklijsten doen vervaerdigen, welke in verfcheiden colommen zijn verdeeld, van welken de eerfte met de naamen, rangen en ouderdom moeten ingevuld worden : een volgende moet den naam der ziekte aanduiden, en de overigen zijn.gefchikt om dagelijks aantèteekenen, welke geneesmiddelen worden toegediend ; als mede de verfchijnfelen , welke de Geneesheer telkens waarneemt, en hem bepaalen, om dus en niet anders zijne lijderen te behandelen.
Het eerfte n\xtt dat men zich van deeze Lijsten, welke iedere maand aan het Bureau moeten toegezonden worden , heeft voorgefteld, er» er ook daadlijk van ondervindt, beftaat hierin: dat het telkens blijke, of de gevraagde, en uit 'sLands Magazijn afgezondene Geneesmiddelen waarlijk gebruikt zijn. — Verder blijkt er uit, of dezelve ten behoorlijken tijde, en op de meest gepaste wijze zijn toegediend; waaruit telkens de gelegenheid geboren wordt, om, wanneer men vindt dat eenig Officier van Gezondheid van de regelen der kunst is afgeweeken , hem zulks behoorlijk onder de aan* dacht te brengen , waar door men meer dan ooit zeker is, dat de lijders bij de Armée naar vereisch behandeld worden. Ten derden is men in ffcaat, om door verD 4 ge-



( S6 )
gelijking van alle die Lijsten, waarop onderfcheidene geneezingswijzen van Krankheden, waajomtrent bij deskundigen verfehil is, voorkomen , daadlijk bij de ondervinding te zien, welke met de beste uitwerking achtervolgt wordt. Hiervan zullen de Officieren van Gezondheid jaarlijks worden onderricht, door het rapport van wegen dit Bureau, aan het Committé van het Bondgenootfchap te Lande aantebieden, en door den druk gemeen te maakcn.
Eindelijk ten vierden zullen er uit deeze Lijsten, die ook het beloop der Epidemiën in alle Guarnifoenplaatfen opgeeven, alle die voordeelen voor de uitbreiding der kunst geboren worden, welke men met recht verwacht, van eene welingerichte geneeskundige correspondentie door het ganfche Vaderland.
Wij zouden aan veelen der Officieren van Gezondheid te kort doen, indien wij niet ter deezer plaatfe openlijk hulde deeden aan hunnen ijver, om aan onze oogmerken ook in deezen, federthet begin der nieuwe organifatie, volkomen te voldoen. Tevens kunnen wij hen naauwHjks genoeg aanmaanen, om op deeze wijze voordtevaaren, en, op onze aanfchrijving, vooral bij de Bijvoegfelen op hunne Inftruaie uitgedrukt, de wijze van die aanteekeningen te doen, verder te volmaaken.
Niet



t 57 )
Niet altijd worden omflagtige verhaalen der ziekten gevorderd ; maar alleen de opgaave van de verfchijnfelen, en ook van alle verfchijnfelen, waarop het befluit rust van zulk eene en geene andere artfenij toetedienen. — In den beginne is dit voor veelen moeilijk, dan, dee. ze moeilijkheid vermindert , naar maate men meer duidelijke denkbeelden der beoefenende Geneeskunde heeft of bekoomt. — Alle waarneemingen moeten naauwkeurig zijn, die ook dus behooren te wezen, offchoon men van iedere kranke geen rekenfchap behoeft te geeven j zonder naauwkeurigheid in de waarneeming, heeft immers een Arts geene duidelijke begrippen der ziekte, en wanneer deeze niet voorafgaan , wordt dezelve nimmer door de kunst geheeld.
Er zijn er die zich verbeeld hebben, dat het genoegzaam ware, om alleen van zeer bijzondere voorvallen verflag te doen, en van het meer gewoone geene melding te maaken; dan, behalven dat men niet onkundig mag zijn, hoe ook in gewoone ziekten 'sLands Krijgslieden behandeld worden , en hiertoe niet genoegzaam is te weeten, wat de Arts gedaan, maar ook wat hij gedacht heefc, zijn toch deeze op* gaven ook, ten aanzien der kunst, zeer belangrijk.
D 5 Men



.< 58 )
Men heeft, wel is waar, van verfcheidene ja de meeffce ziekten, reeds zeer goede aantee' keningen, en indien .alle.deeze ziekten, zonderuitzondering, gelijkelijk afliepen, dan hadden wij aan die algemeene hiftoriën genoeg, en de Officieren van Gezondheid konden er zich toe refereeren. Maar daar nu de bijzondere omftandigheden der kranken dikwijls uitzonderingen op den algemeenen regel maaken, zoo is de opgave van die bijzondere omftandigheden zeer noodig. Schoon de Na*
tuur, over het geheel eenvormig is, is zij echter in haare deelen menigvuldig, en ook hierom moeten wij ons beijveren, haar, en in het' geheel, en in haare deelen te kennen.
Wij fpeuren wel zeer naarftig alle zeldzaame waarneemingen op , maar het zijn niet deeze, waar toe wij de aandacht der Officieren van Gezondheid eeniglijk aanmaanen. Zij verzaadigen wel, boven anderen , de nieuwsgierigheid, maar brengen niet even zeer het grootfte nut.
aan. Onze waarneemingen zijn immers
niet als Hechte munten of domme handfchriften, die alleen door haare zeldzaamheid waardije hebben.
Elke ziekte heeft haare merkwaardigheden: de gemeenfte verfchijnfelen worden onder het oog van een Genie merkwaardig, terwiji
zij



c $9 y
zij door anderen naauwlijks worden opgemerkt.
Jonge Artfen, die, vooral in het opgeeven der ziekte - verfchijnfelen, gelijk die voor onze Lijsten gevorderd worden, merkelijke zwaarigheden ontmoeten, moeten zich, behalven door hun pligt, ook hier door, ter voordzetting hunner beöeffeningen, aanmoedigen, dat elke, eens wel waargenomene en beftemde krankheid, voor het geheele leven van den Arts, waargenomen en beftemd is. Tevens, vertrouwe hij vastelijk, dat de verfcheidenheid der ziekten zoo groot is, dat geene kranke onbeloond wordt waargenomen.
Daar eindelijk het hoofddoel van het Bureau in alle haare bemoeijenisfen eenvoudigheid, werkzaamheid en gemakkelijkheid in de uitoefening der kunst is, heeft men zeer dienftig geoordeeld , eenige Geneeskundige Voorfchriften , ten gebruike bij de Armee, famen te Hellen, welke aan dat doel beantwoorden.
Die Voorfchriften zijn hier nevens gevoegd, met verzoek aan alle Officieren van Gezondheid, om dezelven, voor zoo veel de bijzondere omftandigheden hunner lijderen zullen toelaaten, bij den Geneeskundigen dienst intevoer'en; dit zal het invullen der Lijsten gemakkelijker maaken, wijl mea alleen noodig heeft, den tijtel
van



C 60 )
van het Voorfchrift optegeeven, zonder verpligt te zijn alle Ingrediënten te h er haaien : wordt er iets toe of afgedaan, naar gelang der toevallen, dit kan flechts aangeteekend worden.
Offchoon wij verlangen , dat er van deeze famenftellingen het meest mogelijk gebruik gemaakt worde, willen wij echter niet, dat dezelve als onveranderlijke Voorfchriften , maar meer als Voorbeelden , welke men , naar de omftandigheden, kan veranderen, en de hoeveelheid vermeerderen of verminderen, befchouwd worden.
De jonge Arts zal dezelven vooral noodig hebben, en hij zal weldoen er zich zeer gemeenzaam mede te maaken. Dan, dit doende, wachte hij zich van het denkbeeld, dat een hoofd vol Recepten den Geneesheer uitmaakt.— Verre hier van, is het de naauwkeurige uitvorfching van de ziekte en haare oorzaaken, welke altijd de hoofdzaak blijft, en die de Arts voor alle dingen moet bepaalen. — Hieruit vloeijen de waare daadzaaken tot geneezing, welke, na dat de ziekte eenmaal wel begreepen is, zeldzaam naderhand veel zwaarigheid maaken ; terwijl eindelijk de weinige , zoo veel mogelijk eenvouwige, beproefde en werkzaame geneesmiddelen, door ons opgegeeven, het
ove»



( «51 )
overige verrichten , zullende , tér afwending van bijna alle gewoonlijk voorkomende ongefteldheden deeze onze famenftellingen veelal toereikende kunnen zijn.
Uit al het tot hier toe ter nedergeftelde, ziet een ieder, wat er thands voor den zieken Soldaat gedaan wordt; dan, dit is het niet al; het Bureau beijvert zich fteeds , om , in medewerking der verdienftelijke Officieren van Gezondheid, de aanleidende oorzaaken van de menigvuldige ziektens, waar aan Militairen, meer dan andere menfchen, bloot gefield zijn, zoo veel de bijzondere omflandigheden het tot hier toe hebben toegelaaten, zoo niet weg te neemen, het geen in veele opzichten ondoenlijk is, ten minften te verminderen.
Het is hier de plaats niet in alle de bijzonderheden deezer bemoeijenisfen te treeden; genoeg is het te zeggen, dat de gronden, ter bepaaling van den leefregel, vooral van Militairen, gelijk die door zeer veele uitmuntende Schrijveren gelegd zijn, voor ons ten richtfnoer dienen. — Het fpreekt van zeiven, dat wij den leefregel niet flechts tot het gebruik van fpijs en drank i be-



bepaalen, maar deezen in een geneeskundig Verftand neemen, en denzelven tot de lucht, kleeding, huisvesting, gewoontens enz. uitilrekken.
Dit deel der geneeskundige zorg niet min gewigtig, dan de behandeling der ziektens zelve, is tevens in tle uitoefening veel moeilijker , door de menigvuldige zwaarigheden,■ welken de Arts ontmoet, bij het ter uitvoer brengen der regelen van zijne kunst.
Er is geen ftand in de Maatfchappij, waarin men minder bezorgd voor zijne gezondheid
leeft, dan in dien der Militairen. Door
onbezorgdheid, ligtzinnigheid, en het onbepaald opvolgen van zinlijke vermaaken, laaten zich veelal Soldaaten ten verderve fleepen.
Door al het geen aan hun beroep verknocht is, verkeeren zij verder maar al te dikwerf tusfchen uiterftens, als van te zwaaren arbeid en ledigheid, gebrek en overvloed, koude en hitte, en wat dies meer is; waar door zij alleen aan zoo veele afwijkingen in den leefregel zijn bloot gefteld, dat eene van dezelve genoeg is, om ook den fterkften man te krenken.
Dan, van welken aart dit alles zijn moge, zullen evenwel onophoudelijke waakzaamheid van de Geneeskundigen, verlichte menfchelijkbeid van hunne Officieren, en die welmeenen-
de



C *3 )
dc ijver, eer onderfteuning onzer poogingen, bij hen, Welke het Opperbeftuur der Armee in handen'hebben, en waar door wij reeds veel , ©ok ten deezen opzichte, konden doen, langs hoe meer veel goeds uitwerken*
De kleeding der Soldaten, is in deeze Republiek over 'het geheel veel beter ingericht, ter bewaaring der Gezondheid , dan in de meeste naburige landen, en het geen ten deezen Opzichte nog behoorde veranderd te worden, zal op eene andere plaats'worden voorgedraagen. Hier moeten wij vooral aan de Officieren van gezondheid aanbeveelen, dat zij naauwkeurig trachten te bewerken, dat de Soldaaten, wanneer zij in de Cafernen zijn, bijzonder des morgens vroeg en 's avonds laat , genoodzaakt worden, zich niet dan behoorlijk gedekt in de vrije lucht te begeeven. — Die het foldaaten leven kent, weet hoé veele ziektens alleen door de verwaarlozing van dit voorfchrift, vooral in vochtige Guarnifoenen, geboren worden. — Niet minder nadeel wordt der gezondheid toegebragt, als de Soldaat, die ter wacht is, bijzonder in den Herfst en Winter', wanneer hij het Corps de Guarde verlaat, het gebruik van zijn Capot of Jas mist. Deeze vertrekken zijn in ons Land over het geheel flecht ingericht en veel te kleia, voor het aantal menfchen,
die



C 04 )
die er in moeten vertoeven; van hier is er dé lucht bijkans altoos zeer bedorven, terwijl alle nadeelen hieruit ontftaande, aanmerkelijk vermeerderd worden, door der Soldaaten gewoonte, om de kagchels, welke hen gegeeven worden, fteeds gloeiend aanteftooken. Nadat de Soldaat in dusdanigen heeten, vochtigen en bedorven dampkring, eenige uuren, niet zelden flaapende, hetgeen nog nadeeliger is, heeft doorgebragt, wordt hij eensklaps in de buitenlucht geroepen, en vindt zich maar al te dikwijls aan het ruuwfte weder blootgefteld. Onverminderd de verandering, welke wij hieromtrent in het oog hebben, zorge men ten minften, dat hij nimmer naar buiten gaa , zonder zich meerder te dekken , dan hij in de wachtplaats gedekt was, — en men zal veele Borst- en andere ziektens, die offpoedig of in haare gevolgen doodelijk zijn , gelukkig voorkomen.
Verder mag het oog en de aandacht van den Geneeskundigen niet ontgaan , het toezicht over elne behoorlijke en hoogstnoodige zindelijkheid , ten aanzien van de kleederen , linnen , beddens enz. waar van het opzicht aan de Onderofficieren is aanbevolen. Deeze zorg eens wel ingericht, zal gemakkelijk in ftand worden gehouden. AUergewigtigst is het, dat de Officieren van
Ge-



( 05 )
Gezondheid, den gewoonen fpijs en drank hunner manfchappen onderzoeken.
In de eerfte plaats beproeven zij het water, en dulden niet, dat het, bij aldien dit met fchadelijke beginfels vermengd of ftinkend zij, ten gebruike diene. Hier is immers wederom eene vrij algemeene bron van ziektens der Soldaaten.
In de tweede plaats, onderzoeken zij het
brood, want dit is dikwijls zeer flecht.
Worden in ons Land 2eldzaamer asch, zand, kalk, en andere diergelijke ïlofFen, met het brood vermengd gevonden, zoo is het minder ongewoon, dat men in het zelve gemaalen Erwten, Boonen enz., aantreft, niets is gemeener, dan dat den afval der Tarwe, bekend onder den naam van Kortmeel of Kort, in weerwil van 'sLands Placaaten, uit fchraapzucht der Bakkers, in het brood wordt gemengd. •—- Ook deeze zelfftandigheid is voor den mensen onverteerbaar, en dus zeer fcha* delijk.
Onnoodig is het, alle de hoedanigheden van het brood, waar op te letten is, aan te hallen.
In de derde plaats vereischt het vleesch eene
bijzondere aandacht. Over' het geheel
Eorge men, dat dit onbedorven worde geE bruikt. ~a



C 66 )
bruikt. Buiten het koudere Taifoen moet
er geen gedroogd of gerookt fpek, en in het warme jaargetijde, vooral in vochtige Guarnifoenen, moet dit nimmer versch worden gegeeten. In fommige ftreeken van ons Vaderland, als in eenige deelen van Vriesland, heerscht daarteboven niet zelden, geduurönde den Herfst, eene bijzondere ziekte onder de fchaapen, waar door hun vleesch uitermaaten ongezond wordt.
Groentens, en al wat van Plantgewasfchen koomt, verfchaffen overal een uitmuntend voedfel.
. Verder laate men den Soldaaten, vooral het eeten van mosfelen, krabben enz., die bijzonder in Zeeland voor handen zijn, vermijden; desgelijks half rijpe en onrijpe vrugten, als pruimen, die in deezen ftaat even ongezond zijn, als zij verkwikkende en voordeelig bevonden worden, wanneer die tot de gepaste rijpheid zijn gekomen.
Ook behoort aan het gebruik van flappe thee en koffij behoorlijke paaien te worden gefield.
Alle verdere bepaalingen, ten opzichte van ' fpijs en drank, moeten naar de bijzondere omHandigheden der plaatfen, tijden en grasferende ziektens, worden geregeld.
Voor



C °7 )
Voor het overige voeden wij de gegronde hoop, dat, wanneer eenmaal, bij vervolg, in ieder Guarnifoen in ons Vaderland, de plaatfen ter huisvesting der Soldaaten gefchikt, naar vereisch zullen zijn ingericht, de Officieren van Gezondheid ook hier door met meerder goed gevolg en met minder moeite op hunne geheele levenswijze, waar mede het bewaaren der gezondheid onmiddelijk verknogt is, zullen kunnen toezien en dezelve helpen regelen.
Wij zijn, federt het ogenblik onzer inrichting onvermoeid bezig om een volledig verflag van de wijze, waarop door de ganfche Republiek de Soldaaten gehuisvest zijn, faamteftellen , ten einde de hoognoodige verbeteringen dienaangaande tevens onder de aandacht van het Committé van het Bondgenootfchap te brengen.
Op fommige plaatfen , dit kunnen wij nu flechts zeggen, zijn er zeer goede Barakken, op veele zijn dezelve vrij flecht, en in andere zijn ze ellendig, of daar er geene zijn, moeten 'sLands Krijgslieden zich niet zelden zoodanig behelpen, dat het der Natie tot groote fchande verftrckken zou, indien hierin geene voorziening wierde gedaan , zoodra de gefteldheid genoegzaam bekend is. <— Dan de ijver, en zucht £ 2 tot



C 68 )
tot verbetering van het lot der Krijgslieden, welke het Committé van het Bondgenootfchap bezielen, geeven ook ten deezen opzichte aan 'sLands Armée het meest gerustftellend uitzicht.
Intusfchen laaten wij geene gelegenheid voorbijgaan, daar noch de tijd, noch andere omftandigheden toelaaten , thans alle wenfchelijke verbeteringen tot ftand te brengen, om in en uit de tegenswoordige Etablisfementen het meeste nut, zoo ver het Geneeskundige hier in aanmerking koomt, te trekken.
Voor alles {trekken zich onze bemoeienisfen daar heenen, dat de zieken niet langer, onder de gezonden geplaatst blijven, maar zoo het mogelijk zij in,bijzondere vertrekken, welke wij tot zeer eenvoudige Guarnifoens- Hospitaalen inrichten, worden overgebragt.
Het zal geen betoog vereifchen, dat het allernadeeligst zij, de zieke Soldaaten met de gezonden in hunne gewoone verblijfplaats te laaten. Dit is zeer nadeelig voor de laatften, waarbij dan mede niet zelden door hunne makkers, ziektens ontftoken worden; maar dit is vooral verderfelijk voor de kranken zelve. — Zij lijden niet flechts gebrek aan de behoorlijke oppasfing en noodigen bijftand; worden gefolterd door het bijzijn en de woelige levenswij-



( <?9 )
wijze van hunne gezonde makkers; maar ook is de Arts min in ftaat die hulp toetedienen, welke hij verleenen kan, indien zijne kranken zich alle bij elkander bevinden. Dan is de oppasiing geregeld, de dieet wordt naar vereisch waargenomen, en de ganfche leefregel ter ge-, neezing ingericht. —In het bijzonder kan men op deeze wijze, en op deeze wijze alleen zoo veel mogelijk tegengaan, dat de lijders hun lust in het voldoen van zinlijke vermaaken, welke de geneeswijze wederftreven, en waartoe de begeerte tot fchadelijke fpijs en drank boven alles behoort, niet opvolgen. — Men moet zieke Soldaaten gezien hebben om te kunnen gelooven met welk eene drift zij na verbodene voedfels omzien. Dagelijks onder¬
vindt men in de Hospitaalen, dat de ernftigfte vermaaningen van Artfen , die anders al het vertrouwen des lijders hebben, zelfs de ftelligfte verzekeringen van een onfeilbaar fterven, niets vermogen om de meeste zieken van fpijzen en dranken te doen afzien, waar toe zij lust hebben. Een ftreng toeverzicht kan hier alleen baaten, en dit is onuitvoerbaar zoo lang de kranken niet volftrekt'van hunne makkers zijn afgefcheiden.
Voor de reörganifatie der Armee, bevonden zich in eenige voornaame GuarnifoensE 3 plaat-



g 7o )
plaatfen, Guarnifoens-Hospitaalen. Dan, het is er verre van af, dat wij in den zin zouden .hebben, om thans op denzelfden voet, in alle plaatfen, waar zich Militairen bevinden, zoo.danige kostbaare Etablisfementen op te richten. Derzelver inrichting kwam voornamelijk üer op neder.
De Gebouwen werden door het GemeeneLand gegeeven en onderhouden; de Furnitures door het Land bezorgd, of aan de Aanneemers of Directeuren eene evenredige fomme gelds voor dezelven betaald; en de Geneesmiddelen, door Stads-Apothecars geleverd, aan het Land in rekening gebragt, terwijl voor het overige de Geneeskundige dienst, door bijzondere van het Land bezoldigde Doctoren of Chirurgijns verricht werd.
Daarenboven werden er nog, bij de gewoone .Contributie, welke ieder zieke daags aan het Hospitaal be,aalde , vier of vijf fluive.rs, voor jeder man daags , door hei Land bijgevoegd.
Zie hier dc wijze, waarop de tegenswoordige Guarnifoens - Hospitalen worden inger .richt.
Indien er in de Guarnifoenen, ruime Barakken voor handen zijn , worden een of meer vertrekken in dezelven voor de,kranken afgezonderd | zijn er geene Barakken, of zijn deeze



( 7i )
ze niet gefchikt, wordt een of ander ledig Gebouw , het zij door het Gemeene-Land, het zij door de Municipaliteit afgeftaan of bezorgd; Kribben , Matrasfen en dergelijke Furnitures worden mede door de Municipaliteiten of wel uit het 's Lands Magazijn in 's Hage aangefchaft.
Bijzondere Hospitaal-Artzen behoeven niet bezoldigd te worden, maar de Officieren van! Gezondheid, die in de Guarnifoenen de Manfchappen, voor welke de Hospitaalen gefchikt zijn , verzeilen , verrichten onderling al den Geneeskundigen dienst.
Ook kosten de Geneesmiddelen niets aan het Land. Deeze worden uit ons Magazijn verzorgd , daar het om het even is, of wij er de kranken van voorzien, bijaldien zij elders afzonderlijk, dan wel te famen in eene plaats huisvesten.
Dusdanig zijn verder de kosten ten' voeding en verpleeging berekend, dat deeze geheel, zonder toelage van den Lande, uit de Tractementen der Lijders kunnen gevonden worden. ■ Tot de directie van het huishoudelijke komen geene bijzondere Amptenaren te pas; maar er worden in deeze Hospitaalen, een OnderOfficier , met zijne vrouw geplaatst ; die, onder genieting van eene kleine belooning, al E 4 me-



C n )
mede uit het geen de Lijders van hunne Trae*. tementen inbrengen , te vinden, al dien dienst waarneemen onder het oppertoezicht van den Chirurgijn - Major.
Voor Oppasfers der zieken ■ worden Recon* valefcenten, of bij mangel van deeze, andere Soldaaten genomen, welke allen, met hen van den Battaillonsdienst vrij te laaten, flechts voor den kost gemaklijk te vinden zijn.
Op deeze wijze zijn de onkosten van onze Guarnifoens Hospitaalen niet noemenswaardig , vooral in vergelijking van het groot nut dat dezelve aanbrengen.
In verfcheidene aanzienlijke Guarnifoenen zijn reeds diergelijke Etablisfementen tot ftand gebragt, en overal beantwoorden 2;ij volkomen aan de verwachting.
Ten opzichte van de verdere,, zoo Geneeskundige als Huishoudelijke Inrichtingen bij deeze kleinere Hospitaalen, wordt , zoo na mogelijk, het PJan gevolgd, dat wij voor de vaste. Veld-Hospitaalen hebben ontworpen. Hier door gewennen zich alle Officieren van Gezondheid vroegtijdig en gemakkelijk aan den dienst, waartoe zij, wanneer de Armee eens te velde moet trekken, zouden kunnen geroejpen worden.
W|laaten hier bij voorraad, vooral ter onder,-



C 73 )
derrichting der jongere Officieren van Gezindheid, een kort uittrekfel van dat Plan, voor zooverre het mede tot de Guarnifoens-Hospitaalen betrekking heeft, volgen. Naderhand zal het geheele Plan het licht zien.
De hoofdvereischtens van alle Hospitaalen zijn: vooreerst, dat dezelve groot genoeg zijn: ten anderen, dat ook de vereischte gemakken voor de Lijders in dezelve gevonden worden: en eindelijk, dat zij uit hun aart gezond, dat is, gefchikt zijn, om de verloorene gezondheid, onder het aanwenden van bekvaame Geneesmiddelen te doen herftellen en terug keeren, in tegenoverftelling van de zoodanigen, die door hunne ligging of anderzins een geduurig vergif aan de bewooners mededeelen, waaruit ongefteldheden ontftaan, veelmaalen erger, dan die, om welke de Lijders, ter herftelling, derwaard gezonden worden.
Deeze hoedanigheden fteeds in den volkomendften trap , bij Militaire, vooral Guarnifoens- Hospitaalen, te veréénigen, is veelal onmogelijk. — Men kan noch de plaats kiezen, die men wil, noch ook de inrichting en fchikking der gebouwen naar willekeur bepaar len, wijl men niet veronderftelt, Hosj.-icaalen te kunnen bouwen, maar Huizen, welke afgeftaan kunnen worden, eh dus, gelijk men E 5 die



C ?4 >
die vindt, na eene min aanmerkelijke verandering , gebruiken moet.
Al wat zich derhalven ten deezen opzichte laat bepaalen, zijn .algemeene Inrichtingen, welke overal in acht kunnen genomen worden * en die men nimmer uit het oog behoort te verliezen. — Wij zullen er hier eenige van opgeeven.
In het uitkiezen der gebouwen voor Guarnifoens-, gelijk als vooralle andere Hospitaalen, lette men vooral op. derzelver ligging, en onthoude zich zoo veel doenlijk van de geene, die op eene vochtige en laage plaats voor handen mogten zijn , . bijzonder , indien dezelve met graften van ftilftaand water zijn omgeeven. Men moet het van nabij gezien hebben, om overtuigd te zijn, hoe zeer de vochtigheid der gebouwen de geneezing van zieken en gekwetften vertraagt, nieuwe ziektens aanbrengt en de fterfiijkheid vermeerdert.
De vereischte uitgeftrektheid van ieder der Guarnifoens-Hospitaalen moet, naar het waarfchijnlijk getal zieken, voor ieder plaats berekend worden; dan, daar het hier een groot onderfcheid maakt , of de zieken op een gepakt , dan wel, gelijk eene goede inrichting vordert, behoorlijk van elkander worden afgelegd, is het noodig op te geeven, op welk
eene



C 75 )
ëene wijze wij meenen, dat de zieken behooren verdeeld te worden.
In de meeste Hospitaalen, en ook die, wel-* ke weleer bij onze Armee geweest zijn, worrï den veelal twee zieken cf gekwetften op eenö legerplaats te famen gevoegd; ja elders vindt; men tot drie of vier perfoonen toe bij elkander, Door meer dan ééne zieke te famen te leggen i wint men, wel is waar, in het-Hospitaal eene aanmerkelijke ruimte, en bezuinigd eenige pen» ningen, maar waarlijk tot al ten hóögen prijs, ten koste namelijk van de gezondheid, en dik-; wijls het leven van meer lijders, dan men zicli mogelijk in den eerften opflag zoude verbeelden., Niets heeft de kranke tot herftel, welk dan ook zijne ziekte zijn moge, meer algemeen noodig , dan rust en fiaap ; maar legt men meer dan één mensch op een bed, zeer veel wordt de gelegenheid tot deeze algemeene hulp» middelen der Natuur weggenomen , en eene bron tot vermeerdering van ongemakken geopend; dit is het niet al, maar ook om andere redenen, wordt de loop der weldaadige Nastuur geftoord. — In iedere legerftede wordt eene altijd fchadelijke warmte geboren. — Ieder kranke heeft zijne eigen warmte, en welimeestal die, welke hem alleen goed is; zoodra bevinden zich niet meer perfoonen te famen op één
bed,



( 76 )
bed , of er ontftaat een midden-warmte, welke de Natuur voor geen derzelver gefchikt had. — Bi] , die eene zagte 'warmte noodig heeft , wordt ontdoken door de brandende koors van den lijder die nevens hem ligt, en die hem met zijn zweet bevochtigt; terwijl de critifche uitwaasfemimg van deeze weder geboord wordt, door de koude van den ande. ren. — Geen wonder dan, dat de plaatfing van de Lijders te famen zoo dikmaals ondraaglijk voor allen is. - Wij zwijgen hoe ook hier door het ongedierte vermeerdert, en een aanfteekende ftank zich ontwikkelt.
Het is dus volftrekt noodig, dat er in ieder Hospitaal zoo veele Legerfteden kunnen worden opgeflagen, als men verpligt is om Lijders öptenemen.
Het getal der Legerfteden, die men in iedere zaal kan plaatfen, moet men niet alleen naar delengte en breedte, maar vooral naar derzelver hoogte fchikken , dat is over het geheel naar de hoeveelheid van lucht, die , als alle Legerfteden met kranken voorzien zijn, voor ieder van deeze ter ademhaaling in de zaal aanwezig is. — Uit de beste proeven blijkt, dat er voor ieder mensen, in eenig vertrek fteeds zijn verblijf houdende, eene hoeveelheid van 300 Cubique voeten- daropkringlucht in de 24 uuren
noo-



( 77 )
noodig is. Zoo veel luchts moet ten minften ieder zieke-zaal voor ieder lijder bevatten.
Indien verder deeze vertrekken wel geregeld zijn, moet er tusfchen ieder regel of reié van kribben . of veldezels een doorgang onbe-' zet blijven, zoo breed als deeze legplaatfen zelve zijn.
Indien men Hospitaalen moet bouwen, kan men zeer gemakkelijk, volgens eene opgegeevene lengte en breedte van ieder zaal, de meest . voordeelige hoogte bepaalen; maar dit het ge-; val voor onze inrichtingen niet zijnde , zeggen wij hier alleen, dat de vertrekken meermaalen door te weinig , dan te veel hoogte fchadelijk zijn. — Indien de verdieping niet hoog genoeg is, moet naar evenredigheid , het getal der zieken , gelijk' van zeiven fpreekt, in iedere zaal verminderd worden; doch men zie wel toe, dat, bijaldien de verdieping zeer hoog, en al te hoog is, gelijk zulks in bijna alle de zoogenaamde Pesthuizen in deeze Provintie het geval is, dat men niet in dezelfde evenredigheid het getal der ingebragte zieken vermeerdere. Het deel namelijk der door de inademing bedorvene of geformeerde lucht, voornamelijk de zoogenoemde vaste lucht (gas acïdum carionicum) dat zwaarder dan de overige dampkringlucht is, en daarom aliijd na den
, grond



C 78 >
grond zake , maakt eene laag bij'den bodem ; en kan zich, indien het getal der zieken in zulk een vertrek zéér grout is , tot op de hoogte der Legerfteden gemakkelijk uitftrekken, wan» neer het een onberekenbaar nadeel voortbrengt.
Zoodra een Hospitaal, het zij hef grooter of kleiner zij , ingericht is , moet men voor alles zorgen, dat er genoegzaame verfche lucht in de vertrekken kan gelaaten worden; onnoodig zal het zijn hier van de noodzaakeltjkheid
aantedringen. Na de verfchillende gefteld-
heid der zieken-zaaien, moet de wijze om de lucht te ververfchen veranderd worden. Somtijds is het noodig Ventilators te gebruiken, die dan zeer eenvoudig kunnen zijn, en alleen uit
behoorlijk gefielde buizen, van hout, beftaan.
Veelal is de beste Ventilator een helder en ligt brandend vuur onder een open fchoorfteen aangeftoken.
Naar mate der omftandigheden moeten de vengfters, vooral indien dezelve hoog genoeg boven den grond , dat is, meer dan eens mans lengte, verheven zijn , geopend worden. Hier zal de Geneesheer behooren toetezien, dat het jnet in de magt van de zieken of halfzieken fta, om , als hij bevolen heeft, toegang aan de buitenlucht te geeven, de openingen te fluimen. De zieken verlangen altijd geflooten vertrek-



C 79 )
trekken, ook wanneer het hun fchadelijk is; en naauwlijks is de Arts vertrokken, of z'rj trachten de opengezette vengfters weder te doen fluiten.
Eindelijk moeten wij hier nog bijvoegen, én dit is van veel belang, dat er, ter zuivering van de lucht, in de vertrekken altijd luchtga» ten bij den grond moeten gemaakt worden, die men, naar vereisch, met fchuiven of anderzins kan fluiten ; door deeze wordt den doortogt gegeeven aan dat gedeelte der bedor* ven lucht, 't welk door zijne zwaarte na den bodem zakt, het gas acidum carbonicum namelijk, en voor de inademing allernadeeligst is.
Hoe zeer wij de luchtigheid niet genoeg kunnen aanprijzen, daar zonder dezelve de geneezing veeier ziektens ongelooflijk vertraagd, en mede oorzaak tot verfchrikkelijke Hospitaalkoortfen gegeeven wordt, zal men toch bij de inrichting van Zieken-zaaien zorgvuldig moeten in acht neemen, dat de Lijders aan geen togt of koude luchtftroom worden bloot gefield. — Het is algemeen, aangenomen, dat togt voor alle menfchen nadeelig is; maar men moet met oplettenheid Hospitaalen bezogt hebben, om over het waar en groot gevaar, dat uit dezelve ontftaat, te kunnen oordeelen.
Dit is niet alleen toepasfelijk op de gekwet-
ften,



( 80 )
ften, terwijl die verbonden worden, maar ook in het bijzonder op alle zieken, bij welke de Natuur zich door vermeerderde uitwaasfeming tracht te herftellen, zoo dat in Zieken-zaaien, daar togt gevoeld wordt , de reien der legerfteden door de vermeerderde fterflijkheid , ' die er bij waargenomen wordt, alleen genoegzaam de richting, welke de koude luchtftroom
geduurig neemt, ten klaarften teekent.
Alwaar derhalven de deuren der zieken-vertrekken zoo gefchikt zijn, dat dezelven niet kunnen geopend worden, zonder zulk eene koude luchtftroom in te laaten, behooren er, ten fpoedigften, naar vereisch der omftandigheden, of fchermen of dubbelde deuren vervaardigd te worden, indien men door zijne nalaatigheid den dood van veele Lijders, als een gevolg van dat verzuim, niet verhaasten wil.
Nog komt terftond bij de inrichting van alle foorten van Hospitaalen het bezorgen van Secreeten en Riöolen, die men bij ieder der Zieken-vertrekken noodig heeft, in aanmerking. — Wij dringen met te meerderen ernst op dit Artikel aan, naar maate men zeldzaamer wel ingerichte Secreeten bij de Hospitaalen aantreft of genoegzaam toeverzicht, om die, welke er zijn, naar behooren rein te houden.—
Wij



( 8t )
Wij beroepen ons in deezen op de öndefvin» ding van hen , die Hospicaaien gezien heb* ben, waar onder niemand is, die niet weet»' hoe walgelijk deeze plaatfen, Ongezond > ea waarlijk niet zeldzaam vergiftig zijn.
Schoon wij bij al het Voorenftaande zeer ge* makkelijk een volkomen verflag zouden kun* nen voegen, nopens al het geen verder ter in* richting en inftandhouding der Etablisfementen, waar over wij hier fpreeken, vereischt wordt, desgelijks over het geene tot de Furni* türes , als Kribben , Veldezels , Matrasfeft enz., welke wij als de meest gefchikte, onzes inziens, in gebruik brengen, en eindelijk nopens al het geen tot de wijze der behandeling van Lijders zelve behoort, Zoo meenen wij ter bereiking van ons tegenswoordig oogmerk
genoeg gezegd te hebben. Dit oogmerk
was niet om een volledig plan van al het geert tot de Geneeskundige handelingen behoort optegeeven , dit moeten wij tot eene andere gelegenheid uitftellen, maar alleen om aan allen, welke dit Bericht in handen mogten krijgen, eenig denkbeeld te geeven, van de manier , waarop wij, na de oprichting van het Bureau van Gezondheid, voor den zieken Sol-1 daat zorgen, en tevens aan de Officieren van Gezondheid bij de Armee, voeral aan hun$ F di#



C 83 )
die minder ondervinding in dit vak hebben, onder het oog te brengen , alle die onderwerpen , waarop zij in hunnen dienst voornamelijk hebben acht te geeven.
Mogten orze poogingen haar groot doel, waartoe dezelve zijn gericht, bereiken, onze belooning zou volkomen zijn.
Na dus tot hier toe verflag te hebben gedaan, van het geen tot de Geneeskundige inrichtingen bij 'sLands Armee betrekking heeft, is er voor het tegenwoordige flechts overig, dat wij de te famen getrokkene Lijst der Geneesmiddelen , waarvan bevoorens, bladz. 39, gefproken is, en eindelijk de Geneeskundige Voorfchriften, waar over wij, bladz. 59, handelden, opgeeven.
LIJST



C 83 >
LIJST der Geneesmiddelen (a), welke ten dienfte der Officieren van Gezondheid , tot gebruik voor de Troupes der Bataaffche Republiek, in ( 's Lands Magazijn van Geneesmid¬
delen, in 'sHage , voorhanden zijn.
UIT HET DIERENRIJK.
antharides. ( Meloe veficatorius, Lin>) Mofchus. (Mofchus Mofchiferus, L.)
UIT HET PLANTENRIJK.
Wortels.
Alchaea. (Althaea officinalis, L.) Arnica. (Arnica rnontana, L.)
Aftra*
(a) Wij geeven hier flechts de naaraen der Geneesmiddelen , welke in het Magazijn voor handen zijn. Op dö Lijsten, waarop de Genees- en Heelmeefters hunne Re* quiikiën aanteekenen,. zal gemakshalven de gedaante» waar onder ieder foort bewaard wordt, worden uitg*



C 84 )
Aflragalus. (Aflragalus exfcnpus, L.) Genciana. (Gentiana lutea, L.) Gramen. ( Tritïcum repens, L.) Filix Mas. (Polypodiwn Filix Mas, L.) Jalappa. (Convolvulus Jalappa, L. ) Ipecacuanha. ( Pfychotria emetica , £.) .Liquiritia. (Glycirrhiza officinalis] L.) Rhabarbarum. (Rheumpalmatum ,kylridum, L.) Saleb. (Orc/;/^0„ö, hfolia, majcula> L ^ Scüla. (Scilla maritima, L.) Serpentaria Virginiana. (Ariftolochia Serpentaria, L.) Tormentilla. {Tormentilla ereiïa, L.) VaJeriana fylveftris. ( Valeriana officinalis, L.)
Kruiden met of zonder bloem.
Abfmthium vulgare. (Arthemifia Abfmthium, L.) Agancus quernus. ( Boletus Igniarius, L.) Althaea. (Althaea officinalis, L.) Digitalis purparea. (Digitalis purpurea, L.) Lichen Islandicus. (Lichen Islandicus, L.) Rosmarinns. (Rosmarinus officinalis, L.) Salvia. QSalvia officinalis, L.) Scordium. (Teucrium Scordium, L.) Senna. (Caffia Senna, L.)
Hou-



( 85 )
Houten.
Guajacum. (Guajacum officinale, L.~) Guiaflla. (QjiaJfia amara, L.) Saflafras. (Laurus SaJJafras, L. )
Basten.
Cortex Peruvianus ruber. (Cinchona ? L.)
i_ - flavus. (Cinchona officinalis, Z.)
GeofFroea Surinamenfis. (Geoffroea fpinofa, i.) Mefereum. feu Garou. (Daphne Mefereum, Laureola, of Gnidium, L.)
Bloemen.
Arnica. (Arnica montana, I») Chamaemelum vulgare. (Matricaria Chamomilla, 1».)
Romanum. (Anthemis nobilis, L.)
Sambucus. (Sambucus nigra, L.)
Vrugten.
Juniperi baccae. (Juniperus communis, L.") Lauri baccae. (Laurus nobilis , L.) Tamarindi fructus. ( Tamarindus Indica, L.)
F 3 %-



C SB* )
Species pecloraks (b).
Natuurlijke verdikte Sappen, Gommen en Harjien.
Aloë Socotorina '( c). ( Alo'êperfoliata, L.) Ammoniacum gummi refina. Arabicum gummi. (Mimofa Nilotica, L. ) Afla foetida. (Ferula AJJa foetida, L.) Balfam'um Copaiva. (Copaifera officinalis, L.) Camphora. (Lawus Camphora t L.) Guajaci gummi refina. JaLppae refina.
Man-
(6) Daar vooral de Militaire Pradtijk zeer dikwils eene fetaentnenging vari Plantdeelen vordert, 'die, als Thee met #ater getrokken, dienen kan, laaten wij dezelve, alleen tot gemak der Officieren van Gezondheid , in het Magazijn, naar ha volgende voorfchrifc, toebereiden.
Tfy, Rad. liqutr. föj. Herb. Vet
-- tieder'. terrejl. ft ifciij. Summit. Millefoü föj. Sem. Foenic. Siv. C. c. m'ifccantur.
(O Deeze zoogenaamde Aloë Socotorina, is eigentlyk (Je gujveifle Caapfche AH üia-karfi.



C 87 )
Manna Calabrina electa. ( Fraxinus ornus, L.) Myrrha.
Opium Thebaicum, h. e. eleaumi (Papaver
fomniferum, L.) Scammonium. ( Convolvulus Scammonea, L.) Terebinthina Veneta. (Pinus Larix, L.)
UIT DE DELFSTOFFEN.
Metaalcn.
Ferri limatura.
M'-rcurius vivus. (Hydrargirus.) Sulphur crudum. Sulphuris flores (d~).
Toebereide Aarde. Magnefia alba. ( Carbonas Magnefiae. )
zou-
(d) Deeze moeten alleen van fijn gemaalen ruwe Zwavel, in zuiverheid, verfchillen; dan, meestal zijn ze met een weinig Zwavelzuur belaaden, het we'.k onder het fublimeeren, doordien de toegang-der dampkringlucbt. niet genoeg afgefloten wordt, ontftaat. — Daar dus, bij het inwendig gebruik met de Zwavel, geen Zwavelzuur mag gebruikt worden, moeten de Zwavelbloemen vooraf wel gewasfchen worden.
F 4



C 83 )
ZOUTEN.
Zuur in.
Oleum Vitrioli. (Acidum fulfuricum.') Sal Succini. ( Acidum fuccinicum.) Spiritus Nitri acidus. ( Acidum nitricum.) Spiritus SaJis marini, ( Acidum muriaticum.) Acidum 1 artari. ( Acidum tartarofum.)
Loogzouten.
Lapis caufticus, (PotaJJa fufa.) Soda depurata. (Carbonas fodae.) Sal volatilis Salis Ammoniaci. (Carbonas ammoniacae.)
Spiritus falis Ammoniaci c. Calce viva. (Am*
moniacapura, liquida.)
Middenzouten zonder Metallisch begin/el. Alumen crudum. 3
• — uftum. ( (Sulfas aluminae.)
Borax CO' (Boras fodae.)
Cre-
O; Het Acidum Borachum , meer bekend onder den mam van SalJedativus of Sat ft by ^ ^
IM. wyl de «iframlD^ der Lievere Geneeskundigen,



( 89 )
Cremor Tariari. ( Tartris acidulus potafjae.) Nkrum purum. (Nitras potajjae.) Sal Ammoniacus. (Munas ammoniacae.) Sal catharticum amarum. (Sulfas magnefiae.) Sal mirabilis Glauberi. ( Sulfas fodae.) Spiritus Mindereri. C Acetis ammoniae.) Terra ponderofa faJita aqua foluta (ƒ>. (Murias barytae.)
Metaalzouten en andere Metaalbereidingen.
Argentum nitratum aqua folutum (g). (Nitras argen:i.) Ceruffa alba. ( Carbonas plumbi.)
Cu-
gen, als van Cullen en anderen, geleerd hebben, da deszelfi weleer zoo hoog geprezen deugd bijna geheel inbeeldig is.
(ƒ) Deeze bereiding gefchiedt, volgens Hufeiand, dat is, S 3 van de Munas Barytae wordt in één Once gedcftill'eerd water opgelost. Hier van is de gift voor vol. wasfenen, van veertig tot zestig druppels, drie of vier maaien daags, en voor kinderen van één of tweejaaren, van tien tot twintig druppels.
(g) In deeze ontbinding, van dit allervermogendst bederfweerend Zout, ftaat hetzelve tot het water, gelijk
J tot IGOO.
F 5



{ 90 )
Cuprum Ammoniacum. ( Oxidum Cupri ammo.
niacale.)... Ferrum muriaticum liquidum (h). (Murias C ferri.')
Fiores Zinci. (Oxidum zinci album fublimatum.) Kermes minerale (i). (Oxidum Jlibii fulfura-
tum rubrtim.) Lapis infernalis. ( Nitras argenti fufus.) Lithargirium. ( Oxidum plutnbi femivitreum.)
Mer-
(h) Deeze famenftclling, uit Ijzer in Zeezoutzuur opgelost, verfchijt aüeen, zoo ver het wezentlijke aangaat, ultwijzens deszelfs beftanddeelen, var het Oleum Manis ■per deliquium of Liqucr Jiipticus Locffii, door de meer een-
voudige wijze van bereiding Het zoude mogelijk
zonder eroot nadeel na de andere fainentrekkeude middelen , welke op deeze Lijst liaan , ook daarom weggelaaten kunnen worden, wijl het uit deszelfs beginfelen, die afzonderlijk voor handen zijn, gemakkelijk wordt voortgebragt. Dus heb'^en wij ook de Fiores Ammoniaci Martiales uitgefloten, wijl her veel eenvoudiger is, daar deeze "te pas komen, met het Sal Ammoniacum, naar gelang der omfrandigheden, deeze ontbinding van Ijzer in Zeezoutzuur te-véreenigen.
(i ) Wij bereiden het Kermes Minerale naar het voorfchrift van Dolffus, dan, fchoon deeze wijze van beTeiding veel boven andere vooruit heeft, is evenwel dit Praeparaat nimmer zoo zeker in werkvermogen, dan het min krachtig Sulphur auratum Antimtnü.



( p? )
Mercurius . dukis fublimatus , &* Calömet
( Murias hydrargiri fublimatus*.) cor'rofivus'fublimarus. (Murias hydrargiri oxygmatus fublimatus.)
. praectpicatus ruber. (Oxidum hydrargiri rubrum acido Nitrico confecjum.')
Saccharum Saturni. (Acetis plumbi.)
Sulphur. auratum Antimonii (*> (Oxidum fiibii fulfuratum aurantiacum.)
Tartarus emeticus (/)• (Tartris potaffae flibiattts.)
Tih-
(fe) Ons Sulphur Auratum Antimonii wordt, naar het voorfchrift van Gotling, bereid, wanneer men altijd zeker kan zijn, dat zich dezelfde hoeveelheid Antimonium
in ieder gift bevindt. Wel is waar, dat hier door
deeze bereiding min fterk werkt, dan wanneer men de-gewoone wijze van famenftellen volgt, maar zij verdient de voorkeur, wijl ze veel zekerder is. Ook hebben wij deswegens de Kermes Mineralis behouden, die men anders kan misfen, om gebruikt te worden in die weinige gevallen, waar een krachtiger middel, dan het Sulphur aur. Antim. vereischt wordt.
(i) Hier volgen wii de wijze van toebereiding, door T. Bergman voorgefteld. Ook dus kan men, omtrent het werkvermogen van dit uitmuntend Geneesmiddel, ten allen tijde zeker zijn, dat fteeds dezelfde hoeveelheid metaal in het zuur is opgelost, i • Daar mea dus ééne fce-
iei-



C 9Z )
Tinaura Martis cum Aceto. (Acetaf ferri.)
Pharm. Amft. Vitriolum album. (Sulfas zinci.)
coeruleum. (Sulfas cupri.)
marris. ( Sulfas ferri.)
GEESTEN.
Liquor anodynus mineralis. (Alcohol fulfw
ricum.) Spiritus Cochleariae. •y—Nitri dulcis. (Alcohol nitricum.)
OVERGEHAALD WATER.
Aqua Cinamomi. (Ph. Amfl.)
VLUCHTIGE OLIËN.
Oleum Foeniculi.
: Menthae piperitidis.
TINC-
reiding van Spiesglas met zuur, en ééne andere met zwavel heeft, op welke beide men ftaat kan maaken, kunnen alle : overige famenflellingen van dit ligchaara, of als krachteloos, of als onzeker en aiti,d als overtollig, wcggelaaten worden.



( 93 )
tinctuuren.
Tinétura Caftorei.
, — Ligni quafliae.
i Myrrhae.
Opii fimplex vinofa,
Succini (wi).
syroopen.
Syrupus Althaeae.
. Corc. Aurantiorum.
- Papaveris albi.
rob.
Rob Ribefiorura rubrorum. Siinbuci.
extracten.
Extraclum Cicutae.
corticis Peruviani flavi.
- gentianae.
Ex-
(»») Met weinig nadeel zoude men deeze Tinctuur hebben kunnen weglaaten, daar deszeifs grooifte kracht in het vocht, waarmede de Barbeen gedigereerd is, te zoeken zij.



Q" 94 >
ExrraóT:um SaJic:isralbae.
■ radicis graminis.
Taraxaci.
Succus infpiflatus Liquiritiae,
4MÉTYM *
pleisters.
Emplaftrum Lithargyri,'vel commune. ■ ■ adhaefhum.
gummofum, vulgo diachylon c,
gummi.
■ veficatorium.
zalven.
Unguentum emolliens.
— -— excitans, vulgo digeftivum.
nervinum.
Lithargyri.
■ Mercuriale.
Het geen", ter behandeling van ongefteldheden, behalven deeze voor handen zijnde Geneesmiddelen, en het geen de Arts, volgens Mhdz. -53. verder uit het JVLgazijn zal kunnen vraagen, noodig, en overal te bekomen is, vooral het geen uit kelder en keuken genomen wordt, is hij verpligt, zich dit tegen eene jaarlijkfche vergoeding, op den voet als boven
hm.



( 95 )
bepaald is, aantefchaffen. Ter vermijding
van omflagtigheid en kosten, is deeze inrichting noodig geoordeeld.
Hier toe behooren derhalven
• v. ) vm stmtbR ti
Azijn. Reuzel. Wasch.
Brandewijn. Zeep. Kalk.
Honig. Meel. Linnen.
Suiker. Gort. Plukfel.
Syroop. Zemelen. Potjes.
Zout. Mout. Flesfen.
Olie. Harst. Doosjes enz»
Ook moeten de Officieren van Gezondheid de famen gefielde Geneesmiddelen , die zeer gemakkelijk bereid worden uit de hun toegezondene middelen, zoo ver die niet tot de zoo even opgegeevenen behooren, toebereiden.
Gemakshalven laaten wij derzelver Lijst, met de wijze, waar op ze behooren vervaardigd te worden, hier volgen.
Sa<



( 96 ;
Samengejlelde Geneesmiddelen , welke door de Officieren van Gezondheid, indien ze niet te Velde zijn, zelve moeten bereid worden.
Acetum Lithargyri, vulgo Extra&üm Saturni.
]$o. Lithargyri pulver. Svj. Aceti vini. 16 ij. Coquantur leni igne in vafe vitrato ad di» midi urn decantentur.
Idem folutum, vulgo Aqua vegetomineralis.
Aquae comm. tb j. Spir. vini tenuior. ?/3. Aceti Lithargyri. 3 ij, Mifceantur.
Acetum fquilliticum.
B». Rad. fquillae ree. 3j. Aceti vini. lb/3.
Ma-



( 97 )
Macerentur in vafe vitreo per 2 dies, dein liqusr exprimendo coletur , pojiea de~ cantetur.
Aqua calciSi
Calcis vivae recenter ufice. !fe|3.
Exftïnguatur affundendo gradatim Aquae purae. Ibv. Poft quant calx fubfederit, aqua limpida deeantetur , ac fervetur vafe bene claufo.
Aquae deftillatae.
Vid. Elaeofacchara.
Aqua Phagadaenïca.
fy. Mercur'd fublim. corroj. 3$. Aquae calcis. Ü5j. Mifceantur.
Elaeofacchara.
fy. 01. defiillati gtt. vj. Sacch. alb. §j. F. Elaeofaccharum. Aqud communi affufa inde habètur fuih eedaneum Aquae deflillatac.
G Mu-



( 98 )
Mucilago Gummi ArabicL
Gumm. Ar ah. in pulv. trtti. Aquae purae calidae pondera paria. Solv. gumm. terendo, ut fiat mucilago.
Oxymel fimplex.
Ttf. Meilis puri Ibj Aceti vini. ib@. Mifceantur.
Oxymel fquilliticum..
T*f. Meilis puri. Ifej.
Aceti fquillitici. lb/3. Mifceantur.
Spiritus vini camphoratus.
3$o. Spiritus vini. fej. Camphorae. Sj. Mifceantur.
Spiritus Vitrioh, vuige.
ff. O lei Vitriol. quantum velis. Aquae purae oftuplum. . Acidum paulatim aquae admifceï
En>



( 99 >
Eindelijk komen wij tot de Geneeskundige voorfchriften, waar van bladz. 59. gefproken is, en die naar de bijzondere omftandigheden der Lijders moeten veranderd worden. Wij hadden gaarne gewenscht, in de plaats van de tot hier toe gebruikelijke en veelal zeer ongefchikte, benaamingen der enkelvoudige Geneesmiddelen, meer voegzaame, ingevolge de verbeterde Kruid- en Scheikundige Kunsttaal, intevoeren; dan, wijl de Officieren van Gezondheid nog niet genoegzaam met deezen bekend zijn, hebben wij dezelven, ter vermijding van verwarring, voor'het tegenswoordige moeten achterlaaten.
Het zelfde is in acht te neemen, ten aanzien van de Opfchriften der voorfchriften zeiven. Wij hebben hier veelal de gewoone wijze van fpreeken, bij de Geneeskundigen in gebruik, gevolgd. Om deeze benaamingen, ingevolge de meest opgeklaarde Theorie der Geneeskunde, te veranderen,- zoude het noodig geweest zijn, hier' van vooraf verfiag te doen, waar toe de tegenswoordige omftandigheden nog niet geheel gefchikt zijn»
Sommige benaamingen voeren den tijtel na de ziekte; anderen na de generaale indicatie, in beiden gevallen hebben wij flechts die verkoozen, waarin zulk een Geneesmiddel, voor-



C ioo " )
namelijk, te pas komt. liet overige wordt aan het. doorzicht der Artzen overgelaaten.
Eenige Geneeskundige Voorfchriften, ten dienfte van de Officieren van Gezondheid, bij de Bataaffche Armèe.
CATAPLASMATA.
i. Cataplasma difcutiens.
Tfa. Farin. lint. 3iij. Flor. Samb.
Chamom. aa. Man. j.
Sal Ammoniaci. 3/3. Coq. f. q. aq. ad confift. Cataplasm.
2. Cataplasma emolliens.
3$». Furfuris tritici. §iv.
Affund. aquae ebull. q. f ut redig. informam Catapl. cui pro debita fpijjitudineAdd. Farin. Secal. q. f.
CtTS-



( ioi )
clysmata.
3. Gysma antifpasmodicum.
fy. Rad. Valer. fylv. 1/3—j.
Cuq. in aq. com. in vafe tefio ad C«lat. oviij. ■ Add.
Pulv. Gumm. ar ah: 3£. M.
4. Clysma excitans.
fy. Decocl. Cort. Perm. (N°. 8.) 2vj. Campli. c. Spir. vini tritae. 9j—ij. M. f. Clysma.
5. Oysma purgans.
Aq. Cotl. Sx. Sal comm. Ij. Mell. comm. liij. M. ƒ. Clysma.
collyjr.ia.
o-." Collyrium ophtalmicurh.
^9. ' Aq. cotl. frig. 5 v. Flor. Zinci. 3j. M.
G 3 d s*



( ) D E C O C T A.
7. Decoêlum antiphlogifticum,
fy. Decotl. demulcentis (N°. io^) Bij. Mfn £«n. 3 ij. Aceti vini. Ij. Af.
S. Alle uuren een theekopje.
8. Decoétum Cort. Peruv. fimplex.
fy. Cort. Peruv. Ij.
C'og- in aq.\ comm. f. I. a. per i| hor. ad Colat. lx ij. S. Alle uuren een kopje.
9. Decoftum Cort, Peruv. c. Arnica.
~8p. Cort. Peruv., Sj.
Coq. in aq. f. q.; fu'a JinetH. Add.
Rad. Amicae. 1/3. .Colat. Ixviij. Add. Syr. Alth. lij. S. Alle uuren een kopje.
10. Decocïum demulcens.
1^,. Rad. Alth. lij. liquir. 3/3.
Coê.



( 1*3 )
Coq. in aq. comm. per | hor. Colat. IB/3. Add. Oxym. fimpl. lij.
ïi. Decoftum demulcens Mannatum.
Eo. Decoiï. demulc. (N°. 10..) 1b j. Mannae. ojj «So/ye & cola.
12. Decoélum laxans Tamarind.
^o. Tamarind. ?j — iij. Crem. Tart. 30.
Coq. ad l. a. ad Col 3viij —xir.
Add. Mann. ij.
M. '
S. Alle uuren een kopje.
13. Decoctum Lichenis Islandici.
"Sf. Lich. 'ïsland. 50.
Coq. in aq. ƒ. q. Job finem
Add. Rad. Liquir. 3ij. ad Col. Ixvj. S, Alle uuren een kopje.
G 4 14.



( 104 3 14- Decoctum lignorum.
fy, Raf. llgn. .Guajaci. 3 ij.
Sqffafras. %].
Coq. in f. q. a. ad l. a.; fob fin.
Add. Rad. Liquir. 5$. ad Col. Jfcij. S. Alle uuren een kopje,
ELECTUARIA.
15. Elect-uarium febrifugum.
Pulv. Cort. Peruv. Ij. Mell. pur. q. f. ut fiat Eletï. S. Alle 1 — 2 uuren een brok, ter grootte van een Castanje.
16. Elecluarium febrifug. compof,
%>. Pulv. Cort. Peruv. 3vj. ——— rad. Arnicae. \$. Sal. Ammon. 3 j.. Mell. pur. q. f. ut fiat Eletl. S. Alle 1—2 uuren een brok, ter grootte van een Castanje,
i7>



C *°5 1
17. "Ele&uarium haemorrhoidaie.
tf. Fk Sulph. Ij. Nitr. pur. 3ij.
Syr. Comm. q. f. ut fiat Ektl.
F O M E N T A.
.mm . I k ■ - 1 ■ g« 9 .ia , jg. Fomentum antiphlogifticum.
R«. vfgef. miner. fej(3.
//cef. iij. Sal ammon. 3iij. M. cf.. üfw. .k
19. Fomentum antifepticum.
$p. Cort. quercus contuji.. Sj. Aq. comm. ibiij.
Cö#. ad colat* lf5 j yS.
Sub fin. ebull. add. Herb. Scordii man. j. Colat. add. Aceti. liv.
_ :Mvd- 'im* ' , ■
•■..-"... .ito .m>\wi .tysWi»
' 6 * S G 5 20,



C ioö )
'ao. Fomentum comm. refolvens.
Bp. Aq. comm.
Ac et. vini aa. 1b j. Sal Ammon. 1 @. < M. d. Üfui.
CARGARISMATA.
ar. Gargarisma antiphlogifticum.
co#. lx. «Sa/ ammon. Sj.
vz»i. ai. Me//, comm. jsij. ilf. d..£7/aj. .
22.' Gargarisma antifcorbuticum.
j$a. yfy. cotl. fr. lx. Ti«ö.. Myrr/i. 1/3. , •Sp. Cochlear. liij. Oxvtm. lij.
43. Gargarisma amifyphyUiticum.
Ify. Aq. cotl. fej;
Men. fubï. con. gr. ij. Mell. comm. lij. Af,
1L kV-.



C 107 )
H A U S T U S.
24. Hauflus anodinus.
R». Aq. cotl. iij.
Tinei. Opü fimpl. gtt. x— XX. Paj>. 30. M. rf. CT/w.
25. Hauftus antiemetieus.
Bp. Sodae depuratae. 3iij. Solv. aq. comm. q. f. Add.
Acidi Tart. cryft. 50. Solv. aq. com. q. f. M.
S. Geduurende Ide opbruifching te gebruiken.
... . au m I tt 26. Hauftus pur gans.
^3. Sal mirab. Gla'ub. ' Aq. cotl. cal. ivj. M. ƒ. Hauftus.
27. Hauftus fudoriferus.
Ra. ^. C0#. 3iv. ,
«Spz>. Minéer.%\v _



C 108 )
Rob Sambuc. 1/3; M. d. fro doft.
I N F U S
a8. Infufum amarum.
J$». Herb. Abjinthn vuig. 1/3.
Infund, in f. q. aquae fervidae per
fexhoras, ut. fit Cdlatura. Ibj.
M. d. Üfui.
■ ' -' ■ - .■> 29. Infufum laxans.
RL Fol. Senn. 3ij.
Fruft. Tamar. 3j. Infund. aq. ferventi. Colat. Ivj. Add.
Sal mirab. Glaub. 3 ij. M. d. Ufui.
JULAPIA ». mixtürae.
30. Julapium antasmaticum, feu Lao ammoniacale.
!%>. Gumm. Ammon. 3j. Aq* Foenic. Ivj. Seh. terend, in mortar. M. d. Ufui.



( i°9 )
31. Julapium antasmaticum fquilliticum.
ff. Gumm. Ammon. 3ij. Solve in
Oxym. fquill. 3/3 j.
Add. Aq. cotl. 3vj. S. Alle 2 — 3 uuren een lepel.
32. Julapium antihyftericum.
ff. Aq. cotl;. Ix.
Ekofacch. foenic. 1/3. Tinei. Succin. 3ij. M.
S. Alle 1 — 3 uuren een lepel. 33. Julapium eCamphora acetos.
ff. Camph. 3j.
Gumm. arab. 3 ij. Sacch. alb. o /3.
Trit. aff. Ac et. vini. 3xij. S.: Lepelswijze.
34.. Julapium emetico-catharticura.
ff. Sal mirab. Glaub. Svj. Tart. emet. gr. iij — yj.,
4-



C Ho )
Aq. dejlill. 3xij. M.
S. Alle ï — \ uuren- 1 — 2 lepels»
35. Julapium excitans;
jfy>. Cinnam. 3iv. Camph. 30. Zi#. öhoé?. to/b. 3j0« o>. «ft*, i/3.
S. Lepelswijzé.
36". Julapium refrigerans ac temperans.
Tff. Aq. Cotl. Ixiv. Crem. Tart. 3iv. Nitr. pur. 3 ij. Oxym. fimpl. 3ij. M.
S. Alle uuren een kopje.
37.' Julapium refrigerans c. acid. Minér.
ÏJa. Aq. cotl. Iviij.
5pfr. Fif/-. acid. 3j—ij. ójt. alth. Ij. M.
S. Alle uuren 1 — 2 lepels.
38'



C i" )
38. Julapium refrigerans c. acid. Veget.
fy. Aq. cotl. Ivj.
Acid. Tart. 9j — 3j. Oxym, Jimpl. 1/3—Ij. Af.
S. Alle 1 1 uuren een lepel.
39. Julapium refolvens tempore Apyrexiae in febr. exhibendum.
ff. Infuf. fl. Chamom. Colat. I x. Sal ammon. dep. 3iij. Extr. gram. 3 ij. Syr. alth. 5j-. Af.
S. Alle 2 — 3 uuren 1 3 lepels.
40. Julapium adftringens.
Hf. Aq. cotl. Iv. Alum. crud. 3j. Syr. pap. alb. Ij/3* Af.
S. JLepelswijze.
i 1 ÏT«



( «2 )
L I N C T U S.
41. Lin&us acidus.
ff. Spir. Vttriol. 3 ij. Syr. Pap. alb. 3ij. M.
S. Alle uuren een theelepel.
42. Linótus ad aphtas.
ff. Borac. venet. 3j — iij. Mell. opt. Ij.
! M' 1 . ? S. Om dik wils de' mond en tong te
beftrijkën.
43. Linctus expeftorans.
Jtf. Oxym. fquill. Iij.
•Sw/pA. awr. a«tim. gr. vi. Mei comm. Af. <*. Ufui.
44, Linctus pe&oralis, involveiis.
ff. 01. Olivar. blantiff. Mucil. g. arab. Syr. Pap. alb. aa. Ijjf,' Opü pw. gr. iij. M. d. Ufui.



( "3 )
linimenta.
45, Linimentum antifcorbuticum, antifepticum oris.
ff. Syr. Alth. Iij.
Sp. fal. marin. gtt. xi. M. d. Ufui.
46. Linimentum volatile.
Re. 01. Olivar. 3 ij.
Sp. fal. Ammon.. c. cake viva. 3ij. terendo in mort ar. folve. M.'d. Ufui
p i l u l a e.
47. Pilulae anthelmiriticae.
. fy. Pulv. rad. Valer. 3ij. •——. cort. Geoffr. 3i. Extr, Geniian.. 3 ij. ut f. pilul. gr. i v. S. 2 4 maal daags 5 pillen.
48. Pilulae antirheumaticae Monroi ad Rheumatismum chronic.
Ro. Ref. Guajac. 9i.v. Sap. alb. 1/3.
H j&»



C "4 )
Aq. comm. q. f. ut f. pilul. gr. iij. Confp. pulv. Liquir. S. 2 — 3 maal daags 6 io pillen.
49. Pilulae Mercuriales ex Mercurio dulci.
ff. Mercur. dulc.
Micae panis alb. aa. Si ij. Aq. comm. q. ƒ. ut f. pilulae gr. iij. S. 's Morgens en 's avonds 1 — 6 pillen.
50. Pilulae Mercuriales imprimis ad mor¬
bos cutaneos.
ff. Merc. puri. 3j|3. Refin. Guajac. Sap. Venet. aa. 3j.
Tere in mortar. vitree donec globuli Mercuriales vifum penitus effugerint. Add.
Sulph. aur. Antim. 3j.
Syr. vuig. q. f. ut fiant pilul. gr. iv.
51. Pilulae purgantes.
Vf. Aloes focoter. 3 ij. Scammon. 3j.
Mucil. gumm. arab. q. f. ut f. pill. gr- üj-
52-



C MIS )
52. Pilulae refolventes gummofae.
Ro. Gumm. Ammon.
" Myrrhae aa. 3j|3. .RZw eletl. 3j.
«Syr. vz//g. 3. f. ut f. fi/7. gr. i i j.
53. Pilulae refolventes c. Squilla.
Ro. Gumm. Ammon.
Pülv. Squill. aa. 5j@.
Contund. ftmul in mort ar, & adm. Sap. Venet. 3iij. M. ƒ. pil. gr. iv.
' 54. Pilulae fopientes.
Ro. «Sztcc-. Liquir. infp. 9j. Op» ^»«r. gr. y. M. f. pilul. 'N°. v.
POTIOftES.
55. Potio acidulata, loco potionis vulgo Limonade diclae.
~Bf -dq. comm. cotl. Ibij. Acid. Tart. concr. 9ij. Sacch. alb. Ij. M. d. Ufui.
H 2 p ^t l-



( ;
PtTLVERES.
56". Pulvis Camphorae.
ff.. Camphorae. gr. j. Sacchar. 9j. M. in pulveren.
57. Pulvis diureticus.
ff. Rad. Squill. 9j. Cr ent. Tart. Sacch. alb. aa.' Ij 0.
Af. ƒ. £m/v. iiviJ. i» dof. .aeq. N°. x.
58. Pulvis emeticus.
ff. Pulv. rad. Ipec. 9j.
Tart. emet. gr. j iij.
M.
S. Op eens.
59. Pulvis febrifugus.
Ro. Pulv. Cort. Peruv. 5j. S. Alle 1—-2 uuren een theelepel.
60.



6o. Pulvis laxans c. Rheo.
~fy. Pulv. Rhei elett. Cretn. Tart. aa. Ij, M.
S. Op eens.
61. Pulvis purgans c. Jalappa.
I$o. Sal mirab. Glaub.
Pulv. rad. Jalapp. aa. 9ij. 01. dejl. Foenic. gtt. j. M. div. in 2 p. aeq. S. Binnen één uur beide de poeijers met water te neemen.
(52. Pulvis ftipticus.
ijt. Opii pur. gr. vj. Alum. crud. Sacch. alb. aa. a/3. M. ö5 divid. in pulv. aeq. N°. xviij. S. Alle i — 3 uuren een poeier.
63. Pulvis fudoriferus.
Ip. Pulv. rad. Ipec.
Opii puri aa. gr. j. Sal mirab. Glaub, 9j. M. f. pulvis pro doft.
H 3 04.



X «8 )
. <?4» Pulvis ad ulcera fordida.
~fy., Alum. crud.
Pulv, Myrrh. Sa. 3ij. Camphor. 3j. M.
SINAPISMÜS.
65. Sinapismus.
fy. Fan», fecalin. ixj. Pw/V. /«w. 5i«^. liij. Aceti. Ivj. M.
U N G V E N T A.
66. Unguentum ophtalmicurcu
ff. Axung. porcin. 3ij.
Merc. praecip. rub. gr. ij. M. d. Ufui.
6;. Unguentum ad fcabiem e Sulphure.
ff. Axung. porcin. Sap. vuig.
Sulph. crud. aa. l'/3. M. d. Ufui.