R E I Z Ë
NAAR DE
OOST-INDIEN
E N
"C H I N A.
DERDE DEEL.






R E I Z E
NAAR DE
OOST-INDIEN
E N
CHINA.
in de jaaren 1774 1781. op last
des konings van frankryk, gedaan door den heer
SONNERAT,
Commisfaris der Zee-zaaken, gepenjioneerd Natuurkundigen van den Koning, Korrespondent van zyner Majefteits Natuurkundig Kabinet, en van de Koninglyke Akademie der IVeetenfchappen te Parys, Lid van die te Lyons enz,
UIT HET FRANSCH VERTAALD DOOR
J. D. PASTEUR.
DERDE DEEL.
TE L E r D E N. By A. es J. iï O N K O O P. m d c C L x x x V I.






INHOUD
van het
DERDE DEEL.
Vervolg van het VIERDE BOEK.
Aanmerkingen.over Isle de France , Bourbon, de Kaap de goede Hoop , Ceylon , MalaccA, de Maldivische, Philippynschë en Moluksche Eilanden.
Vierde Hoofdstuk.
Van Isle de Fiance . . Bladz. i
V y f d e Hoofdstuk.
Van het Eiland Bourbon . . jg
(Z e s d e Hoofdstuk. Van de Kaap de Goede Hoop • , . j5
Zevende Hoofdstuk. Van het Eiland Ceylon. . . ao
Agtste Hoofdstuk. Van de Maidïyifche Eilanden . . 35
Wegende H o o f d .s t u k. j£an Malacca . . ; 2g
Tien-



INHOUD
Tiende Hoofdstuk.
Van de Philippynfche en Mohikfche Eilanden. . . . Bladz. 32
Elfde Hoofdstuk.
Dagboek van eene Reis naar de Moluk-
ken. . . . ^9
VYFDE BOEK.
Eeschryving van nieuw ontdekte voorwerpen der Natuurlyke Historie.
Eerste Afdeelinc.
Van de Viervoetige Dieren. . . 79
Tweede A f d e e l i n g.
Van de Vogelen. ... . 93
Derde Afdeeling.
Van de Geivafin. . . 19r



R E I Z E
NAAR DE
OOST-INDIEN en CHINA.
Vervolg van het vierde boek,
Aanmerkingen over Isle de France , Bourbon , de Kaap de goede Hoop, Ceylon, Malacca, de Maldivische, Philippynsche en Moluksche Eilanden.
vierde hoofdstuk.
Van Isle de France.
In voorige tyden wierdt Isle de Francê door de Hollanders bewoond, zy wilden 'er zelfs eene volkplanting ftigten; doch naardien de voórdeelen de onkosten niet konden goedmaaken, waren zy verpligt dat Eiland te verlaaten. De Heer de la Bourdonnais,Gouverneur van de Maatfchappy op het eiland Bourbon, meende een land in bezit te moeten neemen, dat door zyne nabyheid dienfiig voor zyn Gouvernement kon zyn. GevoJglyk zondt hy inwooners om het te bevolken en men III. Deel. a maak.



3 Reize naar de Ooft-Indiën en China,
maakte 'er in het vervolg het loofdkomptoir van 3 maar hoe veel moeite men zig ook gegeeven nebbe, de grond, altyd onvrugtbaar, levert het beftaan van den planter niet op, zyn voedzel moet hem jaarlyks van de vreemde natieën toegevoerd worden: de haven, alwaar men eene ftapelplaats voor Indie maaken kan, is het eenigst voordeel dat men van deeze bezitting kan trekken; men ziet 'eregeer geene bedelaars, om dat men daar flegts tweeërlei ftanden kent, dien van meester en dien van flaaf. Deszelfs bewooners beginnen zig op den landbouw toeteleggen. Men vindt 'er aanmerkiyke koffy- en fuiker-plantagien; men teelt 'er ook ook Indigo, welke de Amerikaanfche te boven gaat; maar de plant in dat eiland al te droog ftaande, zal derzelver teeling weldra verwaarloosd worden, omdat zy de vereischte kosten niet opbrengt; men heeft niet nagelaaten verfchillende foorten van die plant van Madagaskar, van de kust van Coromandel, van Agra, van Bengale, van China, van Amerika op Isle de France te brengen om die daar te naturalifeeren; maar de uitflag heeft daar aan niet beantwoord, het fchynt dat zy alle ontaart zyn, en dat de Amerikaanfche foort de beste niet was , vermits deeze in alle proeven, welke men met dezelve genoomen heeft, niet meer dan de helft heeft opgeleverd van het geen men daar van in de nieuwe wereld trekt. De Heer de Cossigny, een der yverigfre planters in dat land, heeft zeer gewigtige ontdekkingen omtrent dat onderwerp



Vierde Hoofdftuh 3
werp gedaan, welke in zyne Verhandeling over de Indigo-teelt vervat zyn, een ïwerk, dat de Regeering te Isle de France heeft doen drukken.
De fpeceryen geeven eene gegronder hoop; de Heeren de Tremignon en de CoëTivi bragten dezelve aldaar in de jaaren 1769 en 1771. Deeze twee togten wierden gedaan door den Heer Poivre, Intendant van Isle de France en Bourbon,die,deeze twee volkplantingen zoekende te verryken, niets verzuimde om haar deezen nieuwen tak van koophandel te bezorgen.
Men heeft tot heden toe gewild dat de fpeceryen op Isle de ^France gegroeid, hunne eigenfchappen gedeeltelyk verliezenzouden;maarzy, die dit voórgegeeven hebben, zyn bekend voor lieden,die den roem des Heeren Poivrf. , welken hy geduurende zyn bellier behaald heeft, wangunflig zyn. Deeze Intendant heeft in de volkplanting vyanden genad, en heeft 'er nog, omdat hy, die nuttig is, altyd den nyd ten doel ftaat,en het flagoffer der ondankbaarheid is. De fpeceryen koomen op Isle de France zeer wel voort; de kruidnagelen boomen, van zaad geteeld, ftaan heden met nagelen bezet, die voor die, welke ons de Hollanders verkoopen niet behoeven te wyken, en de Franfchen zullen hen in kort niet alleen kunnen misfchen, maar zelfs van die fpeceryen aan andere natieën kunnen verkoopen. De muskaatenboomen zyn zoo wel niet geflaagd, omdat die onder de boomen van tweeërlei Sexen behooren, en men deeze hunne hoedanigheid A 2 niet



4 Reize naar de Oofi-Indïèn en Chincl,
niet kende, zoo dat 'er flegts weinige wyfjes boomen onder het getal der geene, die men aangebragt heeft, gevonden zyn, hetwelk oorzaak geweest is, dat zy zig zoo ras niet hebben kunnen vermenigvuldigen als de nagelenboomen. Deeze gelukkige poogingen zyn,wel waardig dat zy alle de oplettendheid der Colonisten bezig houden; maar het is te vreezen, dat de Europeaanen, die naar dat eiland overfteeken, hen van het een ontwerp op het ander zullen doen vallen, door hun hunne fyfthematieke grillen medetedeelen, en dat zy de kofFy zullen laaten vaaren om katoen te planten, welke zy vervolgens wederom zullen uitroeijen om fuikerriet, koren, mais, of maniok te teelen. Een der grootfte hinderpaalen voor de vorderingen van den landbouw is ook dit, dat geen Europeaan daar naar toe overgaat met inzigt om 'er een doorgaand verblyf te houden; men gaat daar voor drie of vier jaaren, geduurende welken tyd men zig tragt te verryken, door het weinig geld, dat men medegebragt heeft op de fchepen te waagen, die op Madagaskar of Mozambique flaaven gaan koopen, een handel, die gewoonlyk veel voordeel aanbrengt, gelyk meest dezulke, die de natuur onteeren.
De inwooner befteedt zyne overwinst nooit tot verbetering der landen; de flaaven werken flap; wat kan men van een ellendigen verwagten, dien men door geweld van zweep-flagen dwingt de interest van hetgeen hy gekost heeft optebrengen? Ik heb menschlievende en medelydende meesters gekend s



Vierde Hoofdjluk. S
kend, die hen niet mishandelden, en hunne flaverny verzagteden, maar zy zyn zeer weinig in getal. De overige oefenen eenewreede en onmenschlyke tyranny. De Haaf, na dat hy den geheelen dag gewerkt heeft, is genoodzaakt zynekost in de bosfchen te gaan zoeken, en leeft alleen van ongezonde wortelen. Zy fterven van ellende en mishandelingen zonder het allergeringst gevoel van medelyden optewekken; ook laaten zy geene gelegenheid voorbygaan om hunne ketenen te verbreeken en in de hosfehen eene onafhanglyke armoede te gaan zoeken.
Alle poogingen der nyverheid vermogen niets op den onvrugtbaaren grond van Isle de France, het zal zyne bewooners altyd met ondankbaarheid beloonen; zy zuilen zig daar nooit de aangenaamheden van het leven kunnen verfchaffen; want zonder de verwoestingen, welke de Orkaanen aanregten, te rekenen, hebben zy ook te worstelen tegens een legioen rotten en fchade doende vogelen; de fys en de dikbek of kersfevink van Java, welke men eerss hadt overgebragt als zeldzaame vogeltjes, en zorgvuldig in kooitjes hieldt, zyn daar thans zoo zeer vermenigvuldigd , dat zy byna alle oogsten verfiinden. Om hen van de bezaaide landen te keeren, is men verpligt verfcheiden zwarten op fchildwagt te zetten, die geftadig fchreeuwen en in de handen klappen. De rotten zyn in zulke eene grootc menigte, dat zy dikwerf in eenen enkelen nagt een veld met mais kunnen opteten; zy A 3 eetcn



6 Reize naar de Ooft.Indien en China.
eeten ook vrugcen en bederven de jonge boomen, door de wortelen afteknaagen. Dit was, zegt men, de oorzaak, om welke de Hollanders dat eiland verlaaten hebben.
Deeze fchadelyke dieren hebben den aandagt der Regeering bezig gehouden ; elk der inwooneren is verpligt een zeker getal derzelve te dooden, volgens het getal Zwarten, die hy bezit, en moet de koppen der vogelen en de (taarten der rotten, die hy gedood heeft aan het komptoir der politie zenden. Maar alle deeze voorzorgen kunnen niet helpen. Het is onmogelyk dat men zig van dezelve ontdaan kunne, tenzy 'er groote roofvogelen en benden Soldaaten ter gelyker tyd hen te keer gaan; het was op deeze wys, dat men voorheen defpringhaanen verdelgde, welker getal zoo ontzaggelyk groot was, dat, als eene wolk, uit zulke infekten beftaande, op een veld met ryst, mais of koren nederviel, 'er geen overblyfzel van deeze gewasfen meer gevonden wierdt. Een vogel, Martin genoemd , eene foort van Merel (a) uit Indie overgebragt,maakten zig die infekten tot aas, en de regeering verdelgde het overfchot,maarde mensch,die
niet
(V) Het is de Merel der Pliilippynfche eilanden Qe Merle de Philippinci) van Brisson T. II. p. 278. Vergelyk Büffon Hifi. Nat. des Oifeaux T. VI. p. 135 cdit. in izma. Hifi. Nat. dn Martin par M. Gulneaux de Mokt.
BEILLARD. VëRTAALER.



Vierde Hoofdfluk.
7
niet dan het tegenwoordig kwaad befpeurt, wierdt dra moede zynen weldoener voor zyne oogen te zien, en, ondanks alle verbod, doodt men dagelyks veele dier vogelen.
Isle de France was altoos noodlottig, en zal zulks altoos zyn voor de bezittingen der Franfchen in Indie. Men meent dat dat eiland het middenpunt van hunnen koophandel is, en dat de troupes welke men daar onderhoudt, in tyd van oorlog eene fpoedige hulp aan onze komptoiren kunnen toebrengen; maar men weet, dat men vier maanden noodig heeft om tydingen en bevelen naar Isle de France te brengen: welke naarfligheid men ook aanwende tot hetgeen 'er te doen is , alvorens mende troupes kan infcheepen, verloopen 'er egter nog agt andere; ook is het altyd een jaar daarna geweest, dat alle de naar Indie gezonden esquaders ter plaatfe hunner beftemming gekoomen zyn. De Engelfchen daarentegen hebben hunne tydingen in zeventig dagen; meesters van Indie zynde, hebben zy daar eene aanmerklyke krygsmagt, en verjaagen de Franfchen geheellyk alvorens men op Isle de France de tyding van den oorlog heeft. Om ons in dat ryk land ftaande te houden, hebben wy noodwendig eene haven op de kust van Malabaar noodig, van waar onze esquaders ten alle tyden die der vyanden kunnen in het oog houden: men weet dat men het verlies van Pondichery tweemaalen aan het vertrek der esquaders verfchuldigd geweest A 4 is,



S Reize naar de Ooft-Indïèn en China.
is, die de kust van Coromandel verlieten om weder naar Isle de Francs te ftevenen.
Indien men de troupes, welke men tot heden toe naar dat eiland gezonden heeft, in Indie onderhoudenin.it, zouden zy, fchoon beter gevoed en beter gekleed geworden zyude, egter veel minder gekost hebben; zy zouden daarenboven, wanneer zy gebruikt moesten worden, daar by de hand en aan de lugt gewend zyn, en indien de Franfchen dan met dezelve geene veroveringen hadden kunnen maaken, zouden zy ten minden hunne bezettingen hebben kunnen behouden, en hunne vlag doen eerbi idigen. Ik weet wel dat de bevelhebber, die het bevel op Isle de France voert, akyd zal voorwenden, dat het noodzaaklyk zy daar een groot getal troupes te houden om tegens eene toekoomende vredebreuk voorzien te zyn,het is zyne grootheid dienstig veel manfchap onder zyn bevel te hebben; dan , terwyl zy zyner hoogmoed vleijen , zyn, zy onnut voor hun vaderland. Men moet daarom dit eiland niet verlaaten: in tyd van vrede kan het alle de Europeaanfche natieën, welke de handel naar Indie lokt, tot eene bewaarplaats dienen. Maar hoe veele misbruiken zouden 'er niet verbeterd moeten worden, aleer de Koning daarvan enige vrugt zal kunnen trekken? Om tot dat einde te geraaken.zou men de regeeringswyze van dat eiland geheel moeten veranderen. Schoon Isle de France maar een ftip op den aard.
bol.



Vierde Hoofdftuk. 9
bol beflaat, is dat eiland egter het aanmerklykst gedenkftuk van de omwentelingen, welke de aarde ondergaan heeft. Alles , waaruit het beftaat, is met yzer vermengd; alles is door het vuur gegaan; men vindt 'er zelfs den mond van eene uitgebiuschte vuur' kolk, en verfcheiden diepe onderaardfche holen.
De lugtftreek is daar zagt, gemaatigd, zeer gelyk, men vindt 'er geen fenynig kruipend gedierte; men kent 'er geen ander vergiftig dier dan de Scorpioen en den duizendbeen.
Dit eiland was eertyds zeer gezond;maar zedert men den grond omgeroerd heeft, is men daar de koorts onderworpen. Behalven dat, houdtjhetjrivier-water (gelyk de Heer de Cossini in zyn Traité de Vlndigoterie zeer wel aangemerkt heeft) veel fjjm in zig door de ontbinding van de gewasfen, die in hetzelve neder vallen, hetgeen verftoppingen, bloed-vloeijingen, en buikloopen veroorzaakt, die moeijelyk te gene'ezen zyn.
Isle de France is de meeste zyner groeiende voortbrengzelen aan yverige reizigers verfchuldigd, die dezelve uit Indie, China, van de Kaap de Goede Hoop, en uit Europa gebragt hebben. De Osfen, gelyk ook het meeste gevogelte koomen van Madagaskar, en de Paarden van het eiland Bourbon en van de Kaap. De kust is zeer vischryk;zy levert eene menigte fchelp-visfchen, "fteenplanten {madrepores), en zelfs koraal op : de groenten zyn daar goed, het verkensvleesch voortreffelyk, de dop-erwten en artichokken zyn zoo goed als die A $ in



lo Reizsnaar de Oojl-Indiën en China.
m Frankryk; men begint'er thans aardappelen te teelen, welke men van de Kaap heeft aangebragt; de patates zyn 'er zeer gemeen;op fommige plaatfen flaagen de kudden wel en brengen veel winst aan; maar alzoo men geene andere dan zieke of by ongeluk geftorven beesten in het flagthuis brengt, eeten de bewooners der haven niet dan liegt vleesch.
Het voedzel der zwarten is maïs («) maniok (b) patates, cambars (c), en wortelen van Songe (d): De gemeenste vrugten zyn de verfchillende foorten van Bananes, de Ananas, de Goyave, Jambos (Jam-rnfade) (e) en mangen (f); Men vindt 'er ook Perfikken en Appelen; maar behalven dat zy niet gemeen zyn, kunnen zy op verre na niet by
die
(a) Turks koren. Vf.rt.
(Z>) Zie over het brood uic de anders vergiftige wortelen van deezen heester getrokken, Valmont de Bomare, a Manihot. Vert.
(f) Veelligt de Canibares by Flacourt , Dioscorea Sa~ tiva Linn.bt, Hoogd. Vert.
{d~) Vermoedlyk de Sonzee by Flacourt , of Kararbifche kool, Arum Esculentam Linn^ei Hoogd. Vert. [Zie by Bomare a pied de veetü.']
(?) De vrngt van de jfamèeyro. 7Ae Valmont de Bomare, 3. Jambos. Vertaaler.
( ƒ) Vrugt van de Mangas, arbor. mangifera. Zie dengelfden a Manguier. Vertaaler.



Vierde Hoofdftuk. u
die van Europa haaien: fommige ftreeken brengen ook vrugten en Aardbezieën voort.
Men begint 'er, nog enige andere goede vrugten te plukken, dank zy de zorgvuldigheid van enige yverige landbouwers, vooral den Heer CERé Opzigter over 'sKonings tuin, die door het, geheel eiland, Zaad van Litfchi (a); van Longane, van Wampi (ö), van;Avocat (c) van Evi of Cytherea vrugt (d), van de Kima of den Broodboom, van Cacao, van Kruidnagelen, en Muscaaten, van Ravenfara o) van Saudalhout en andere, heeft verfpreid. De Heer de Cossigni , die de fraaifte tuin van de volkplanting bezit, heeft zig ook beyverd om de zeldzaame en dierbaare planten, welke hy met groote kosten van Europa, van de Kaap, van Batavia, van China, en uit Indie heeft ontboden , te vermenigvuldigen, en den inwooneren mede te deelen.
Wat het hout aangaat, het ebbenhout is 'er zeer gemeen; men vindt 'er zelfs verfcheiden foorten van, gelyk het zwart, het wit en het gemarmerd. De
(V) Zie deszelfs befchryving in het ///. Deel, V. Boek Vertaaler.
(£) Zie aldaar. Vert.
O) Eigenlyk Aguacate. Zie Valmont de Bomare, a Avocat. het is zegt de Hoogduitfche vertaaler de laurus perfea van Linn/eus.
(V) Zie ///. D. F. B.
(<?) Zie ald.



12 Reize mar de Ooft-Indien en China.
De Heer Linn/eus de Zoon, heeft onlangs het gedag t van deezen boom bepaald, dat men nog niet wist, hy rangfchikt denzelven onder de Dibspiros. Toen wy nog op China handel dreeven, was het ebbenhout een artykel van uitvoer: onder de andere foorten van hout is 'er geene, die tot bouwen dienen kan. De houten van Isle de France zyn in het algemeen te zwaar, en krimpen onophoudlyk. Dat van den Takamaka, het eenigst dat men des noods gebruiken kan, geeft eene harst, van welke men zig in de geneeskunst bedient, en die onder den naam van Takamaqué bekend is. Het hout van den Kaneelboom werdt gemeenlyk voor fchrynwerk gebruikt: het is fraai geaderd, maar het neemt verfcheiden maanden na dat het verwerkt is, eene {tinkende reuk aan; het natte hout, Appelboomen-hout en Takamaka-hout dienen gewoonlyk voor timmerwerk. De Heer Achó heeft onlangs een zeer fraai hout ontdekt, dat men voor eene foort van roozen-hout heeft aangezien, maar, dat het niet is.
Isle de France is zeer wildryk; men vindt 'er pintades of paerl- hoenderen in overvloed, gemeene en gepaerelde patryzen, tortelduiven, corbigos, twee foorten van haazen , die niet naar de Europifehe gelyken: de eerste foort, die klein is, heeft zoo veel van het konyn als van den haas; zy graaft niet in de aarde, haare lyf is lang, haare ooren zyn koio, en haar vleeech wit. De andere foort is grooter, maar egter nog kleiner dan die van Europa;



Vyfae Höofdjluh
*3
pa; haare ooren zyn korter, haar hair is glad en kort; zy is daarenboven zeer wel te onderfcheiden dóór eene zwarte driehoekige vlak, welke zy agter aan den kop heeft. De herten beginnen minder gemeen te worden; om de geheele uitroeijing derzelve voortekoomen, is de Regeering genoodzaakt geweest eene Ordonnantie uittevaardigen» waarby ieder, die overtuigd wordt een hert gedood te hebben, in boete geflaagen wordt.
VYFDE HOOFDSTUK.
Van liet eiland Bourbon.
He, eiland Bourbon is , zoo wegens zyne uiège* ftrektheid, als wegens zyne voortbrengzelen, aanmerklyker dan Isle de France: de eerste bewooners van dat land leefden in eene eenvoudigheid, die den natuur-ftaat naby kwam ; onder eenen fchoonen hemel geplaatst, alwaar men nooit ziekten gekend hadt, hielden zy zig onledig met den Koffy- Koren- en Indigo-bouw; de verkoop,deezer waaren, en de aanwas hunner kudden was alles waartoe zig hunne wenfchen bepaalden; de omgang met de Europeaanen hadt den kring hunner genietingen, noch de grenzen hunner begeerten niet uitgebreid; doch welhaast drongen zy in dat land met eene menigte flaaven; de bergen moesten geopend worden om hunne hebzugt te voldoen; de herhaalde



14 Reize naar de Ooft-Indiën en China,
de uitbarftingen eener brandende vuurkolk verteerden een gedeelte van het eiland: de lugt veranderde, de ziekten vestigden 'er haaren zetel, en maakten fnelle vorderingen. Men zondt de kinderen naar Parys om te fludeeren;zy bragten de ondeugden der hoofdftad naar hun vaderland over; de kring hunner benoodigdheden ftrekte zig meer en meer uit naar evenredigheid van de vermindering der rykdommen; de landbouw wierdt aan flaaven overgelaaten, en als een gering en verachtelyk werk aangezien, weik de eigenaar zig gefchaamdzpu hebben zelf te verrigten, zoo dat heden dat eiland ten naaften by op denzelfden voet is gebragt als Isle de France.
Welhaast zullen de voortbrengzelen van hunnen grond niet genoegzaam ftrekken tot het onderhoud der bewooneren, en in de aanftaande en onvermydlyke verhuizingen , kunnen de Sechelles niet misfchen hunne toevlugt te wezen; deeze eilanden verdienen in de daad den aandagt der Regering; hunne plaatfing zoo voordeelig voor de naar Indie beftemde fchepen, de goedheid van hunnen grond, hunne verfchillende havens, alwaar men nooit windbuijen heeft uitgedaan, alles moet dezelve boven Isle de France en Bourbon den voorrang doen geeven.
Het eiland Bourbon heeft geene haven; men zegt dat het mogelyk zou zyn 'er twee te maaken, eene aan de rivier Dabord, en eene andere in den grooten kom van het St. Paulus kwartier; maar ik ben
van



Zesde Hoofdftuk. 15
van gevoelen dat men zulks nooit moet ondernee* men.
De voortbrengzels van het eiland Bourbonzyn ten naastenby dezelfde als die van Isle de France; vooral is de Koify heerlyk, men kan ;dezelve met moeite van die van Moka onderfcheiden; men voerde eene aanmerklyke hoeveelheid van dezelve uit, doch de orkaan van het jaar 1772 verwoestede alle de Koffy-plantagieën; toen verwisfelde men dien bouw met den korenbouw en dien van maïs, welke men in 's Konings pakhuizen brengt; doch als de Koning de troupes van Isle de France wegneemt, zullen de inwooners tot armoede vervallen.
Men ziet uit het geen ik gezegd heb, dat deeze twee bezittingen ten kosten van den Indifchen handel en tot nadeel der Finantieën van het Koningryk in ftand bly ven.
ZESDE HOOFDSTUK.
Van de Kaap de Goede Hoop.
I ïet was in het jaar 1652, dat de Hollanders zig aan dat voorgebergte begonnen nedertezetten;doch vreezende dat hun arbeid vrugteloos zoude zyn, zogten zy eerst in de jaaren 1760 en 1761 zig aldaar te naturalifeeren, op welken tyd het esquader van den Heer D'AcHé daar groote fchattenliet. Van dien tyd af aan befteedden zy meer moeite aan hunne wooningen j hunne bezittingen wierden fteeds
van



ï6 Reize naar de Ooft-Indiên en China.
van meerder aangelegenheid , en het is thans de beste rustplaats voor de fchepen, die naar Indie ftevenen.
De omtrek der Stad, die voorhenen niet dan dorre roticn vertoonden, is thans in aangenaame tuinen herfchapen door de aarde, die men daarnaar toe heeft gevoerd, men poot en plant 'er met een goeden uitfiag de vrugten en groenten van Europa, en de binnenlanden, met brandende zandgronden bedekt, gelyk geheel Afrika, zyn onder de handen der Europeaanen tot den landbouw bekwaam geworden. De wooningen der Hollanders ftrekkenzig tot twee honderd mylen in het land uit; zy bouwen koren engraanen , waartoe de gronden bekwaam zyn. De oogst is overvloedig genoeg om niet alleen hun voedzel te verfchaffen, en de fchepen, die daar in loopen, daarmede te voorzien, maar zy zenden 'er ook van naar Europa. Hiermede belast zig de Maatfchappy; fchoon zy daar nadeel by lydt, opdat de inwooners dien bouw niet zouden nalaaten: zy fokken ook aanmerklyke kudden Offen en Schaapen, en maaken eene ontzagchelyke menigte boter, die zy alle jaaren op karren naar de Stad brengen; de omliggende heuvelen zyn meestendeels met wyngaarden beplant, welker looten van Madera gehaald zyn: zy geeven eenen vry flegten witten liqueur-wyn. De Franfchen koomen van denzei ven haaien om dien naar Isle de France te voeren, naardien men dat klein eiland niet genoeg tot zyn gebruik van Europa aanbrengt..
De



Zesde Hoofdjluk.*
17
De heuvel van Cmiftantia, welke twee mylen van de Stad gelegen is, brengt eenen muskaat-wyn voort, die by alle natieën zeer gezogt is, maar die niet zoo gezond als wel aangenaam van fmaakis: hy weegt een graad meer dan zee-water, dat men tot heden voor het zwaarst vogt gehouden hadt.
De Paerl-berg, die enige mylen landwaards in ligt, verdient aanmerking; hy is een der hoogde in den omtrek van de Kaap, en bedaat uit een enkel blok granietdeen, dat op verfcheiden plaatfen gelpleten is; de natuur heeft aan den top verfchillende grotten en kommen gevormd, alwaar men wit en geel rots-krydal vindt.
Dit land bezit ook warme mineraale wateren: men vindt twee zulke beekjes, welken men verwonderlyke eigenfchappen toefchryft; het een vliet op dertig mylen afdands van de Stad, en het ander zestig mylen verre; het eerst vlakt het linnen zodanig, dat de vlakken daar nooit wederom uitgewasfehen kunnen'worden, maar het geeft reeds verflenste planten ook haare frischheid weder; als men dezelve daaruit haalt,zoude men gelooven dat zy zoo even van de deelen geplukt waren. Het water van het tweede heeft ook deeze laatde eigenfchap, en voegt daar nog deeze by ,dat het het linnen zeer zuiver wit maakt, zonder dat het gezeept behoeft te worden.
De velden vertoonen overvloed van heideplanten van het geflagt der lelieën en dandelkruid (orchys). De fchoonde, welke ik van dat geflagt ge-
III, Deel. B von-



i8 Reize naar de Oojl-Indiën en China.
vonden heb, is de diffa unifiora van BERGius;maar de figuur, die haar in zyn werk vertoont, is zoo gebrekkig, dat het byna onmogelyk is haar te herkennen.
De Protea argentea of zilver-boom is de eenigfte boom , die het land natuurlyk eigen is, en de eenigfte, welken de natuur tot honderd mylen in het land geplaatst heeft: alle die Eikenboomen,die Populierboomen , die Kaftanjenboomen , en die Nootenboomen , welke Laanen vormen, die wy bewonderen, zyn uit Europifche ftreeken gekoomen en aldaar ontaart.
Dat land brengt de zeldzaamfte Dieren voort: men vindt 'er Kameelpaarden of Giraffas, Springbokken, Zebras of Kaapfche Ezels, Rhenocerosfen met dubbele hoornen, Buffels van de grootfte foort; welker hoornen aan hungrondftuk van eene ontzagchelyke zwaarte zyn, Leeuwen, Tygers, Olyphanten, Elanten, Coudous, Wolven, wilde Katten , Bokjes , welker hoornen als eene persfchroef gevormd zyn, Herten, Gazellen, Hippopotames of rivierpaarden, Phocas, gemeenlyk onder den naam van Zeekalven of Zeewolven bekend, en verfchillende foorten van Vogelen van de grootfte fchoonheid, van welke de meeste door geen reiziger befchreven zyn geworden.
De kust is zeer vischryk en heeft overvloed van Schelpvisien en Zee-planten.
De Hottentotten, die naby de Kaap woonen, gaan gemeenzaam met de Hollanders om; zy fok-
. ken



Zesde Ltoofdjluk. 1$
ken kudden vee aan, die naby hun geheele rykdom uitrnaaken, en verkoopen denzelven een gedeelte daarvan. Hun voornaamst voedzel beftaat in gerookt Schaapen-vleesch; dit eeten zy, als brood, by ander versch vleesch, en fomtyds nuttigen zy in plaatfe van dat, eene kleine meelachtige uyen, die,;op kooien geroost zynde den fmaak eener Kaftanje heeft, hetgeen haar den naam van Hottentotten brood heeft doen geeven.'
Dit volk is nog maar zeer weinig bekend; zy hebben noch Priesters, noch Tempels, noch Goden, noch Wyzen. Men weet 'flegts dat zy by volle Maan byeenkoomen om den geheelen nagt te dansfen, maar het is niet vast, dat dit uit een godsdienftig beginzel fpruit; zy hebben egter eenen boozen geest,welken zy erkennen in dat klein infekt, welk wy het fpookje noemen; fommige fnyden zig uit bygeloovigheid in hunne kindsheid hef gelid van hunnen vinger af, wyl zyzig verbeelden dat na deeze verminking de booze geest geen vat meer op hen heeft.
Hunne zeden zyn zeer zagt; aan de onaf hang-. lykheid gewoon verveelt hun de flaverny en wordt hun ondraaglyk. Wanneer een hunner by de Hollanders gaat dienen in hoedanigheid vanknegt, legt hy , zoo haast hy iets gewonnen heeft, zyn kleed af, en keert weder in den fchoot zyns gezins. Het verdigte Schort,welke men hunne vrouwen toefchryfe, en welk men zegt haar door de natuur gegeeven te zyn, beftaat niet; het is waar dat men B 2 by



ao Reize naar de Oojt-Indiën en China.
by eenige van haar eene uitgrceijing der Nymphen, diefomtyds zes duimen lang nederhangen, waarneemt, maar dit is een byzonder vcrfchynzel, welk men tot geenen algemecnen regel kan maaken.
Dit volk is waardig gekend te worden. De Heer Gordon , Bevelhebber van het krygsvolk aan de Kaap, heeft drie reizen naar eikanderen in de binnenlanden gedaan; men zal hem niet alleen eene nadere kennis van het land en het volk, dat hetzelve bewoont, verfchuldigd zyn, maar ook die van eene menigte Planten, en verfcheiden onbekende dieren, welke hy als een goed waarneemer heeft befchouwd en befchreven (tf).
ZEVENDE HOOFDSTUK.
Van het eiland Ceylon.
D e Portugeezen zetteden zig op Ceylon neder in het jaar ijoö, en hielden zig daar ftaande tot in
het
(V) Geenen Nederlnndfchen Natuurkundigen is onbekend hoeveel licht,deeze onvermoeide reiziger door zyne fraaie waarncemingen in de binnenlanden van de Kaap, en door het overzenden van eene menigte weinig of niet bekende dieren der Katuuriyke Miftorie, en byzonderlyk in die der viervoetige dieren toegebragt hcbbe , waarvan de Amfterdamfclie uitgaaf van het werk des Heeren de Buffon de grootfte blyken draagt. Vertaaler.



Zevende Hoofdftuh 21
het jaar 1658 , wanneer de Hollanders hun het een komptoir naar het ander ontnamen, en lren uit dezelve verdreeven. Deeze laatfte deeden zig welhaast eerbiedigen, en. vestigden dagelyks hunne magt meer en meer. Het klein getal komptoiren, dat zy in het begin bezaten, belettede den vreemdelingen niet op de kust met de inboorlingen te koomen handelen; maar de begeerte om zig het uitfluitend voorregt des koophandels toeteëigenen, deedt hen den Koning van Candia den oorlog verkiaaren. De Engelfchen wilden deeze onlusten tot hun voordeel waarneemen om zig daar enige bezittingen te bezorgen; zy verfcheenen op de kust met drie oorlogfchepen, en kwamen met den Koning in onderhandeling; dan, niet kunnende befluiten om blootvoets voor hem te verfchynen, of andere laagheden te doen, welke de Oosterfche Vorsten van de Europeaancn eisfchen, lieten zy het ontwerp van de Hollanders te verjaagen vaaren. Eindlyk floeg de Koning den Hollanderen de vrede voor, die dezelve aannamen op voorwaarde, dat hy hun alle de zee-kusten tot drie mylen landwaards in zoude afflaan ; en deeze Vorst ftemde dit toe zonder acht te flaan, dat hy door deeze fchikking in zyne eigen Staaten gevangen gehouden en hunne flaaf wierdt.
De voornaamfte bezittingen der Hollanderen op dat Eiland zyn Colombo', en Negombo in het ZuidWesten; Galé en Maduré in het Zuiden; Trinconemale en Jaffenapatnam in het Noord-Oosten; Am~ B 3 fier-



%z Reize naar de O ojl-Indien en.China.
fierdam en Manard in het West- Noord-Westen. Zy hebben nog vericheiden andere kleine wagthuizen, alwaar zy een Serjeant en zeven of agt Soldaaten houden om de kust te bewaaren, en de gemeenfchap van de inboorlingen met de voorbyvaarende vreemde fchepen te beletten. Colombo is de hoofdplaats en de tweede bezitting in rang in Indie. De fteden gelijken naar die van alle de Hollandfche volkplantingen ; zy zyn zeer zindelyk, en de ftraaten zyn regt en met eene dubbele rei boomen beplant ; fomrnige zyn in haar midden met eene gragt voorzien; een groot deel der inwooneren belyden den Christelyken godsdienst, omdat zy van de Por{ugeezen afftammeri. De Hollanders liaan hun toe kerken te bouwen en priesters van Goa te laaten koomen om den dienst in dezelve te verrigten.
Daar koomt geen vreemd fchip in de haven zonder eenen Hollandfchen loots aan boord te hebben, die het binnen moet lootfen; deeze doet het fchip eenen grooten omweg neemen, evenals wilde hy gevaaren vermyden; maar deeze list is thans niet meer noodig, men kent hunne haven reeds zoo goed als zy.
Dit eiland is een der grootlle;het is zeer vrugtbaar en wel met hout voorzien: men zamelt 'er elk jaar twee oogsten ryst: het heeft zeer hooge bergen,die de fchepen dienaar Indien vaarenvoor bakens dienen. De piek Adam, welke men van alle kanten zien kan, is voorzeeker de hoogfte van geheel Afia; derzelver top is altyd met wolken bedekt;



Zevende Hoofdftiik.
22
dekt; men noemt haar piek van Adam, omdat men op dezelve het indrukzel van een voet ziet, welk men voor dat van den eerden mensch houdt.
Men heeft altoos dit eiland voor het Taprobane der Ouden aangezien; andere hebben gewild dat het het Ophir van Salomon ware; maar het is waarfchynlyker dat het te Achem ware dat de Griekfche vlooten het goud en de fchatten gingen haaien, welken zy uit Indie bragten.
Het fchynt dat delndiaanen dit eiland weleer tot het toneel des oorlogs verkoren hebben. Hunne heilige boeken fpreeken dikwijls van hetzelve onder den naam van het eiland Langui; en ,om eens de Oosterfche ftyi te bezigen, verfcheiden hunner Goden (die flegts vergoodde menfchen waren) hebben deszelfs Koningen onttroond. Het is vooral beroemd in de gefchiedenis van Vichenou , welks leerftukken, welke hij onder den naam Rama invoerde, tot heden aldaar in de fcfle der Bouddisten bewaard zyn gebleven.
De Indiaanen gelooven dat dit eiland in het midden van den aardbol ligt, en dat Rama om in hetzelve oorlog te voeren eene brug liet leggen over de en^te van Manard, welke men nog de Aapenbrug noemt.
Dit land zou wel verdienen waargenoomen te worden ;doch de Hollanders zullen den Europeaanfchen Natuurkundigen nooit toeftaan hetzelve te doorkruisfen. Zy trekken zeer groote voordeden tan dat eiland; de kaneel en de peper zyn dc voorB 4 dee-



24 Reize naar de Oojï-Indiën en China.
deeligfte voortbrenzels. De eerste wordt alleen in het Zuidlyk gedeelte geteeld , en wordt voor de beste gehouden, omdat die van Coelnnchina, fchoon veel beter , zeer weinig bekend is, en het zeer moeijelyk is die te bekoomen; nooit zal zy die van Ceylon afbreuk kunnen doen. Wat de peper belangt, dezelve is minder in hoedanigheid dan die van de kust van Malahaar.
De Franfchen hebben ftekken van den kancelboom op Isle de France overgebragt, die wel genaturalizeerd zyn; Naardien de kaneel, welke zy geeven, niet minder fpeeeryachtig is dan die der Hollanders; zal zy even zeer in den handel koomen, als men de regte wijze van dezelve toetebereiden gevonden zal hebben. Wy hebben reeds groote verpligtingen aan den Heer de Cossicny, die door verfchillende proeven getoond heeft dat men uit den kaneel-boom veel voordeel kan trekken; de kaneel, welke hy bereid heeft, is zeer goed.
DeArekka, de Cardamom, het Yvoor en de Olyphanten zyn ook artykelen van den handel van dit eiland: men vindt 'er Goud-, Zilver-, Koper-, en Yzer-mynen , gelyk ook allerhande foorten van edele fteenen, en keyen van allerlei kleur, die dezelve volkoomen nabootfen. Ceylon is ook zeervermaard wegens de Paerlen, welke men in de Zeeengte van Manard vischt.
Na een beknopt verflag van den grond en de voortbrengzelen van dit eiland medegedeeld te hebben,



Agtfte Hoofdjluk. 25
ben,zal ik my vergenoegen met in het volgend Hoofdftuk ook flegts iets van de Maldivifcht eilanden te zeggen, die in hunnen tegenwoorüigen toeftand geene lange befchry ving van nooden hebben.
AGTSTE HOOFDSTUK.
Van de Maldivifche eilanden.
D e Maldivifche eilanden maaken eenen aanmerklyken archipel uit, die door zeer gezonde kanaalen doorfneden wordt; zy zyn vlak, wel met hout bezet, en brengen niets anders voort dan enige dat land eigene vrugten. De fchepen kunnen zeer naby het ftrand koomen zonder voor gevaar te vreezen. De Franfche Oost - Indifche Maatfchappy hieldt op een deezer eilanden een Korporaal met enige Soldaaten. De Heer de Lally liet het wagthuis in het jaar 1759 weder oprigten. Wat de inwooneren belangt, deeze zyn zeer arm, zaaijen niets, zelfs niet tot hun onderhoud , en leeven alleen van de ryst, welke zy van de nabuurige kusten gaan haaien. Zy hebben geene andere artykelen van koophandel dan de Coris eene foort van porcelein hoorntjes, welke wy Guineefche maagdom of munt (a) noemen; als zy dezelve gevischt hebben,
plaat-
(a~) Pucelage ou monnoie de Guinée ook Cauris genaamd; het is een eenkleppig hoorntje van het geflagt der
¥> 5 Pür-



z6 Reize naar de Oojï-Indiën en China.
plaatfen zy die op eene hoop onder den wind van hunne wooningen om den visch te doen verdroogen; doch dit belet niet dat deszelfs rottige uitwaasfemingen eene ongezonde lugt maaken, omdat de aarde, of door haar zelve of door de verfchillende deelen, welke zy bevat, op alle dampen, welke die ook zyn moogen , eene aantrekkende kragt oefenende, defynfte en gevolglyk de gevaarlykfte deezer rottende deelen naar zig haalt, hetgeen noodwendig ziekten moet veroorzaaken.
D eeze eilanden zyn daarenboven zoo plat, dat by hoog water het grootst gedeelte van deezen archipel onder loopt , hetgeen dezelve ongezond maakt, en de inwoonerennoodzaakt om hunne wooriingen in inhammen op de hoogde oneffenheden der gronden te plaatfen. Hunne vaartuigen zyn te zwak om eene hcoge zee te kunnen uitftaan; met deeze gaan zy op de kusten van Malabaar en Coromandel handelen, enige egter fteeken, zonder enige kennis van de fcheepvaart te hebben, de golf van Bengale over, en gaan te Achem gezouten Bonites (a) haaien, die in die ftreeken zeer gemeen
zyn.
poieelein-hoorns, dat op enige plaatfen van de Oost-Indien en ook in Guinea voor munt dient: het wordt in Afrika ook bougi genaamd. Men vindt witte, geelachtige en paarfche. Vertaaler.
(a) Deeze visch, die in kleur en fmaak veel naar een makreel gelykt, is zeer gemeen in de Ailantifclic Oceaan, hy heeft tot twee en drie voeten lengte; zyn lichaam is dik»
vlee



Agtfte Hfiofdjluh ft;
zyn. Het is te verwonderen dat dit voedzel hun geene ziekten veroorzaakt; de Europeaanen, die het waagen om deezen gezouten visch te eeten, krygen eene koorts van zeer hevige hoofdpyn verzeld, die verfcheiden dagen duurt: zy worden op hun geheel lichaam rood, als waren zy van een zonfteeking getroffen.
Van het wrak van het fchip le Duras, dat in het jaar 1776 op een deezer eilanden gebleven is, heeft de Koning des Archipels korteling een ander van twee honderd tonnen laaten bouwen, welke hij elk jaar naar de kusten van Ceromandel en Orixa afzendt.
Elk dorp heeft zyn Opperhoofd, dat den Koning eene fchatting in Coris opbrengt, en deeze moet op zyne beurt een Vorst van de kust van Malabaar fchatting betaalen.
De meeste inwooners der Maldivifche eilanden zyn Mahometaanen , hetgeen grond geeft om te vermoeden dat zy van eenige Arabieren, die op hunne reis van de Roode Zee naar de kust van Malabaar of naar die van Coromandel op die eilanden fchipbreuk geleden hebben, afftammen.
vleefchig, en met kleine fchubben bedekt, die zoo digt by eikanderen ftaan, dat men die naauwlyks zien kan. Hy heeft vier geelagtige ftreepen,die op zyde van den kop beginnen , langs het lyf loopen, en zig aan de ftaart vereenigen. Zie Valmont de Bomare Difit. d'Hifl. Nat. a. Baatte. Vertaaler.
NE-



aS Reize naar de Ojijl-Indiën en China. NEGENDE HOOFDSTUK.
Van Malacca.
JMalacca ligt in het Zuidlyk deel van het Schiereiland Maleye. De Hollanders trekken weinig voordeel van die bezitting; zy wordt voor het grootst gedeelte door Chineezen bewoond, een lui geflagt, en voor het overige door Maleijers, die boos van aart zyn: de vrees alleen voor eene natie, voor welke zy ontzag hebben, houdt hen onder eene foort van tugt, welke zy onder hen niet kennen.
Over twee honderd jaaren was het Schiereiland zeer fterk bevolkt: Zyne havens waren het geheel jaar door vol van Chineefche, Cóchinchinafche, Iiidifche en Siameefche fchepen; maar dedwinglandy der Vorsten deedt het vo-lk dit land van ilaverny verlaaten om op de nabuurige eilanden verfchillende volkplantingen te gaan fligten. Achem, Sumatra, Borneo, Celebes, de Molukken, de Philippyn. Jche eilanden zyn voor het grootst gedeelte door Maleijers bewoond.
Malacca was voorheen de refidentie-plaats der Vorsten en bekleedde den eerden rang onder de Indiaanfche Steden; de Portugeezen digteden aldaar eene goede derkte,en hun koophandel bloeide daar den tyd v,an honderd en twintig jaaren. In het jaar 1641 verjoegen hen de Hollanders. Den overwinnaar wierdt tot prys zyner behaalde zege, by



Negende Hoofdjïuh
29
zyne wederkomst in Holland, het hoofd afgeflaagen; men rekende het hem tot eene misdaad, 'dat hy geestlyke dogters, die een klooster in het fort hadden, hadt toegedaan in procesfie daar uit te trekken elke met eene ontftooken waschkaars in de hand , omdat zy zeer groote holle kaarsfen hebbende laaten maaken, dezelve met diamantenen goud tfulden, welke iedereen in hun kloofter te bewaaren gegeeven hadt.
De Hollanders voerden in het gewonnen land eene godsdienstige verdraagzaamheid in. Zij meenden met billyke reden dat de Staatkunde vereischt dat men lieden van alle natieën en van alle feclen toelaate, als men eene bezitting wil doen bloeijen; men vindt 'er nog de Christen Stad en eene Roomfche Kerk.
Het Kasteel is goed;het moest zes honderd mannen guarnizoen hebben, maar dit getal is nooit vol; men is ook daarenboven verpligt kleine benden van hetzelve naar de kleine komptoiren langs de kust aftezenden. De muuren van dit Kasteel worden door eene rivier befpoeld, die van meer dan tagtig mylen boven uit het land koomt; zy is niet wyd, en derzelver ingang is zeer ongemakkelyk: 'Er is eene plaat, die de fchepen noodzaakt het hoog water aftewagten om naar de losplaats op tevaaren; misfchien is het uit ftaatkunde dat de Hollanders daar geen kanaal graaven, welk deeze plaats te gemakkelyk om te naderen zoude doen zyn. Dit land is een der meest begunstigde van de natuur;



go Reize mar de Ooft-hdiïn en China.
tuur; daar regeert eene altydduurende lente. Deszelfs voortbrengzels van allerleije foort vertoonea en vermenigvuldigen zig daar in alle faizoenen. Het is met verfcheiden rivieren doorfueden en met ondoordringbaare bosfchen bedekt: dit is de reden dat het by de Europeaanen weinig bekend is; ja zelfs de inwooners kunnen niet diep in het land doordringen, omdat deeze onmeetlyke wouden, die de volkplantingen omringen, wydj uitgeftrekte fchuilplaatfen zyn van wilde dieren enfenynige (langen. Deszelfs voortbrengzelen, zoo van het dierlykalsgroeijendryk, zyn byna dezelfde als in de Philippynfehe eilanden , en het land heeft groote gelykenis met dien Archipel, hetgeen vermoeden doet dat het door de eene of andere geweldige fchok van denzelven moet afgefcheiden zyn geworden.
De Hollanders hebben zig niet toegelegd om in die volkplanting, even als in de meefte andere, den landbouw te doen bloeijen;de omtrek der Stad vertoont geen eenigen tuin: het is, even gelyk het binnenfte van het land, met bosfchen bedekt, hetgeen den Tygers, Buffels en Olyphanten aldaar eene even goede verblyfplaats als elders verfchaft; behalven dit moeten eene menigte moerasfen, welke men nietuitdroogen kan,dezelve zeer ongezond maaken.
Het is te verwonderen dat de Hollanders zig tot heden toe in een land hebben kunnen (baande hou-' den, dat door zulke booze en weêrfpannige men-
fchen



Negende Hoofdfluk. 3r
fchen bewoond wordt. De Maleijers, woest van natuur, houden veel van de opium; deeze drank maakt hen woedende; als zy eene zekere hoeveelheid van denzelven gedronken hebben, raaken zy buiten zig zei ven en geevenzig den dood over; het is eene foort van ziekte, welke men dolheid zou kunnen noemen. Zy loopen langs de ftraaten met eene krits in elke hand, en roepen Amok, dat in het Maleitsch te zeggen is ik dood alles: in deezen ftaat puilen hun de vuurige oogen uit het hoofd, het fchuim ftaat op hunnen mond,zy flaan met beiden armen en dooden alle, welke zy in hunnen weg ontmoeten. Ieder vlugt, men fluit zyne deuren, de Gouverneur zendt eene bende foldaten op hem af,die deezendolzinnigen te gemoet trekken; doch deeze, wel verre van terug tewyken, om eenen zeekeren dood te ontgaan, werpt zig op de bajonnetten tot dat hy den geest geeft. Deeze natuurlyke woestheid heeft geen invloed op de taal der Maleijers; zyfpreeken de vloeijendfte taal van de wereld.
Daar zyn goud-en zilvermynenbinnen in het land, maar zy zyn niet geopend. Men vindt Calin (a)
aan
O) De Heer Daubenton heeft enige ftukken van dit metaal, welke ik hem by myne wederkomst heb ter hand gefield, fcheikundig onderzogt; en hy heeft bevonden dat Calin gemeen tin was. Deeze mynen van het Schiereiland zyn zeer ryk, en men voert alle jaaren verfcheiden laadin-
gea



3 a Reizenaar de Ooji-Indiën en China.
aan de oppervlakte van den grondJ hetwelk eene foort van tin is, dat men naar China voert, en dit is de eenigfte handel, waar uit de Maatfchappy enig voordeel trekt; en nog is hetzelve niet aanmerklyk genoeg om de amptenaaren te betaalcn, en de onkoften goed te maaken, welke zy doen moet om zig op die kust ftaande te houden. Die der rottingen is zoo gering dat zy genoodzaak geweest is dien den inwooneren afteftaan, mits enige regten betaalende. De nabuurige eilanden leveren haar Adelaarhout («) Sandalhout enSapanhout. Enige Maleijers vaaren daar op den fmokkel-handel; zy, die onder den naam van Bougtiis bekend zyn, gaan naar de Molukfche eilanden fpeceryen haaien, welke zy vervolgens naar Achem en naar Oueda voeren; Zy, die in Calin handelen, kruisfen in de Zee-engten, en verkoopen het aan de Europeefche
fche-
gen van die metaal uit; ik ben verwonderd dat de Europeefche natiën, die op China vaaren, niet ondernoomen hebben om tin daar henen te voeren, naardien de Calin aldaar zeer wel verkogt wordt; misfchien heeft ook het vooroordeel deezen tak van koophandel doen verwaarloozen; want men heeft altoos gedagt dat de Calin een van het tin verfchillend me:aal ware. Men heeft ook gedagt dat het de toutenague der Chineezen ware; maar dit laatfle wordt niet natuerlyk zoo gevonden, en wordt van een mengzel van Calin en koper gemaakt.
( a) Of Cakiubae. Zie Valmont de Bomare Dicl. cfliïft Nat. a Bots d'AIoes, agallochum. Vertaaler.



Negende Hoofdftuk. 33
fchepen, die dezelve doorvaaren om naar China te ftevenen. Om den voortgang van deezen fmokkelhandel te fluiten houdt de Maatfchappy kustbewaarers, die hunne fchuiten tragten te onderfcheppen.
Men vindt op Malacca wezenlyke menfchen-eeters, gelyk ook wezens, die niet meer dan de gedaante van menfchen hebben; zy leeven op de boomen, en als iemand onder hun verblyfplaats doorgaat, klimmen zy neder en verfcheuren hem: daar zyn 'er die minder woest z*yn;in de bosfchen omdooiende, zelfs met die wezens , welke hun gelyken geenen omgang houdende, voeden zy zig met vrugcen en wortelen, en hebben geene gemeenfchap met hunne vrouwen, dan wanneer de natuur hen daar toe nodigt, hetgeen zou fchynen te bewyzen dat in den natuurftaat de menfchen een bepaalden tyd totjde voortteeling hebben, gelyk de andere dieren (a): Enige deezer wilden hebben zig een weinig gemeen gemaakt met de Maleijers en handelen met hun, maar zonder omgang met eikanderen te hebben. Zy plaatfen aan den voet des booms, waarop zy woonen , de Calin, welke zy in de bergen opgezameld hebben ; de Mj!'3ij"rs leggen enige vrugten of andere beuzelingen in derzeU f r plaats, welke de wilde koomt opraapen zoo haast
: zy
(V) De fchryver bewyst hier te veel en dus nier-: : Dit berigt omtrent de wilde inwooneren van Malacca is in het algemeen niet naauwkeurig. Vertaaler.
UI. Deel. C



34 Reizenaar de Ooft-Indien en China.
zy vertrokken zyn. Hunne taal is den Maleijers niet bekend. Ik heb eenen gezien, welken men zeer jong gevangen hadt, en die thans knegt van eenen Raadsheer is, maar hy is zeer lui.
Men vindt in de binnenlanden ook nog eene foort van menfchen, welker voeten byna in eene ftrydige rigting met de onze Haan; fchoon dit feit my door den bevelhebber der plaats is verzekerd, geloof ik egter dat het door nieuwe waarneemingen zou dienen bevestigd te worden.
Malacca brengt enige goede vrugten voort, gelyk de Rambé, de Ramboutan en de Mangouftan ; deeze laatfte is de beste en overtreft in fmaaklykheid alle vrugten van Indie.
TIENDE HOOFDSTUK.
Van de Pkilippynfche en Molukfche eilanden.
Ik heb reeds van deeze Archipels gefprooken in myne Reize naar Nieuw Guinea, doch ik heb zedert nieuwe waarneemingen gedaan, die volftrekt noodig waren. Het is volgens den Heer le Genhl, dat ik de plaatzing , breedte en faizoencn van de voornaemfte eilanden, waaruit zy beftaan, opgeef. Deeze oordeelkundige Waarneemer heeft zig byzonderlyk op dat onderwerp toegelegd, en zyn arbeid is my toegefchenen naauwkeurig te zyn.
Men



Tiende Hoofdftuk.
35
Men verdeelt gemeenlyk de Philippynfche en Molukfche eilanden in twee Archipels'; maar het koomt my voor, dat deeze eilanden maar eenen uitmaaken; en als zy flegts aan eene Mogenheid toebehoorden , zou men dezelve ongetwyfeld onder eenen naam begrypen.
De Philippynfche eilanden behooren den Spanjaarden,en deHollanders hebben de Molukken in bezit ; de laatfte zyn aanmerkJyker en ryker dan de eerfte; zy zyn hunne vrugtbaarheid aan de ny verheid eener werkzaame handeldryvende natie vrrfchuldigd,die zig altoos op den landbouw heeft toegelegd; alles toont daarentegen in de Philippynfcke eilanden de traagheid van een volk , dat alles op den godsdienst t'huis brengt, en geen ander doel heeft dan bekeerlingen te maaken.
Van de Philippynfche eilanden.
De Philippynfche eilanden {trekken zig uit van den derden of vierden graad tot den negentienden of twintigften in breedte; zy bevatten eene menigte eilanden, van welke de meeste zeer weinig bekend zyn : de voornaamfte, waarop de Spanjaards bezittingen hebben, zyn Lucon, Mindoro, Panay en Mindanao.
Het eiland Lucon ligt ten Noorden van alle de andere;' de Spanjaards hehben op hetzelve Mcmille gebouwd, de hoofdftad van hunne bezittingen in deezen Archipel. Derzelver voordeelige ligging C 2 voor



36 Reize naar de Oofi-Indi'ên en China.
voor den handel op China en vevfcheiden deelen van Indie, moest deeze Stad de rykfte der wereld maaken; maar waar is de Spanjaard, die zig met die verganglyke rykdommen zou willen bezig houden , als hy die moet koopen door den arbeid van den koophandel, en ten kosten van de voordeden zyner natie ?
Manille ligt op veertien en een halven graad Noordlyke breedte; de lugtflreek is byna dezelfde als die van Pcndkhery en Madras: het is eene vry groote Stad, die wel gebouwd is; de huizen zyn fraai en de ftraaten lynregt; daar zyn pragnge kerken: zy is verfterkt en ligt aan den oever van eene groote rivier, die haare muuren befpoelt, en welker armen zig naar alle kanten door het eiland Lucon verdeden. De grond, die haar omringt, is vrugtbaar en voor alle foort van landbouw gefchikt, maar hy blyfs onder de handen der Spanjaarden onbebouwd liggen: zy hebben noch met de ligging der Stad, noch met de vrugtbaarheid van het land, dat haar omringt, hun voordeel gedaan , men laat het zig zelf uitputten en van zelf oogden draagen, welke men niet inzamelt; ja de wetten zelve, die den landbouwer moeften onderftcunen , kanten zig te Manille tegens den aanwas des landbouws aan en tegens den voorfpoed, welken de natuur den menfchen zoude willen fchenken; de uitvoer is verboden : de fchatten der aarde gaan de benodigdheden van het klein getal inwooneren van dat eiland te boven, en men laat die op den grond, die dezelve
voort-



Tiende Hoofdjtuk.
37
voortgebragt heeft, vergaan; hieruit fpruit dat, wen 'er een jaar koomt, waarin de ongeftadigheid van het weder, orkaanen, regens of droogte deu overvloed in onvrugtbaarheid herfcheppen, de ysfelykfle hongersnood een land verwoest, dat dezelve nooit ondergaan moest. Zoo groot is de algemeene onkunde, zoo groot is de luiheid, en het blind en wraakbaar vertrouwen op de voorzienigheid; men teelt en oogst niet meer dan voor een jaar genoeg is; en de fchrikkelykfle armoede wordt fomtyds het gevolg van die gevaarlyke en tegens ' de wet der natuur ftrydende onbezorgdheid. Het inflincl der dieren leert ons dat wy levensmiddelen in voorraad moeten opleggen, en de Spanjaards hebben zelfs deeze voorzorg niet.
Men telt te Manilk omtrent twaalfduizend Christenen. Deeze Stad wss voorhenen veel meerder bevolkt," toen zy door de Chineezen bezogt wierdt; verfcheiden deezer natie hadden zig daar ter neder gezet, andere kwamen daar handel dry ven, maar een godsdienstig Gouverneur verbande hen uit eene verkeerde ftaatkunde en verjoeg henalle volkoomen uit het eiland. Toen vervielen de konden en de koophandel en zyn zedert nooit weder in bloei ge. raakt; de armoede en ontvolking waren de noodlottige gevolgen van zulk een bellier.
De fchepen koomen niet voor Manille ten anker; de ingang der rivier wordt geflopt door een baar, die zeer gevaarlyk is, als de Zee hoog loopt; de kleine fchepen kunnen egter opvaaren en hunne laaC 3 din-



38' Reize naar de Oofi-Indiën en China.
dingen voor de huizen der Reeders gaan losfen. De fchepen, die genoodzaakt zyn te Manille te overwinteren, gaan in de haven van Cavite liggen,welke Stad in het diepst van de baai ten Zuid-Oosten en drie mylen van Manille gelegen is.
Cavite heeft eene Merkte, die niet in ftaat is eenen aanval vaneenen Europcaanfchen vyand te wederftaan'; deeze fterkte is geftigt op eene laage landtong, welke de Zee dreigt te overftroomen; De haven is niet befchut tegens de Noordenen NoordNoord-Westen winden. Zy is befmet met eene foort van wormen, welke zig aan de fchepen hechten , en dezelve binnen weinig tyds buiten ftaat Hellen om Zee te bouwen. . Tot overmaat van ongemak is men verpligt van zeer verre water te gaan haaien, en daartoe platte binnenlandfche vaartuigen te gebruiken, die alleen de rivier verre op kunnen vaaren.
Drie vierde deelen der Stad, die in haar zelve niet zeer groot is , zyn , gelyk in alle de Spaanfche bezittingen, met kloosters bezet; men noemt de buitenftad de voorftad van St. Roch. Het is eene ver» zameling van enige huizen van bamboes gemaakt en met pifang bladeren gedekt; men ziet 'er egter nog het overfchot eener kerk, die vry fchoon fchynt geweest te zyn: de Mooren, die zig in het jaar 1762 met de Engelfchen vereenigden, verwoesteden haar; en deeze eertyds geëerbiedigde plaats is thans den dieren een fchuilhoek geworden.
De



Tiende Hoofdfcuh 39
De Spanjaards hebben verfcheiden komptoiren op het eiland Lucon. Men zou moeten denken dat zy aldaar geene volkplantingen hebben willen ftigten, want zy hebben 'er niet anders dan monnikken gezonden, en fchynengeen ander doelwit gehad tè hebben dan den Roomsch-Katholyken Godsdienst voortteplanten : ook vertoonen de volkeren, die zig onder het Spaanfche juk begeeven hebben, ter naauwer nood enige trekken van eene befchaafde natie; in werkeloosheid verkwynende, zyn zy zonder veerkragt , en fchynen even onverfchillig voor deugden en ondeugden. Luiheid, zelfsverwaarloozing, en blooheid maaken hun karakter uit, en de armoede is hun gewoon; maar daar zyn plaatfen waarin de Spanjaards niet hebben hunnen doordringen; te vergeefsch hebben zy getragt de volkeren, welke zig daar omtrent onthouden, te onder te brengen ; te vergeefsch hebben zy geweld, geftrengheid , en ftraffen gebezigd om hen te onderwerpen , en tot hunnen godsdienst te bekecren; deeze volkeren hebben zig altyd het juk onttrokken door zig te verwyderen en in engten te begeeven, alwaar de Spanjaards hen niet konden aantasten. Zy hebben in hunne verblyfplaatfen de ge. heugenis van het kwaad, welk men hun gedaan heeft, en dat, hetwelk hun boven het hoofd hing, medegedraagen ; zy voeden in het diepst hunner fchuilhoeken eenen onverzoenlyken haat tegens de vreemdelingen, welke zy als de onderdrukkers van hun geboone-landbefchouwen;zy bepeinzen en bcC 4 ■ rei.



4© Reize naar de Ooft-Indi'èn en China.
reiden onophoudelyk middelen om zig te wreeken. Door hunnen moed gefterkt, door hunnen haat aangemoedigd , durven zy tot voor de poorten der hoofdftad naderen,en rooven, moorden, verwoesten , en fchaaken in hunne togten alles wat hun voorkoomt. Zy leeven zelfs ten kosten van hunne lands. lieden, die zig onder het juk begeeven hebben; zy ontneemen, en ontweldigen hun den (leun eens ellendigen levens, welken deeze noch kragt noch moed hebben te verdedigen.
Men vindt in het gebergte ook nog inwooners, die volkoomen wild zyn ; zy vlugten als zy een menschzien.zy ontvlieden zelfs eikanderen,zydoolen in eenzaamheid; zy houden ft.il daar de nagt hen overvalt; zy flaapen in holle boomen; daar zyn zelfs onder hen geene huis gezinnen. De onweêrftaanbaare kragt der natuur alleen buigt hunnen onhandelbaaren aart, en dwingt de mannen om de vrouwen te zoeken, welke het geval hun te gernoet voert, en tot welke de behoefte der natuur hen doet naderen.
De bewooners van het eiland Lucm worden Tcigals genaamd, gelyk alle die der Philippynfche eilanden ; zy fchynen van de Maleijers oorfpronglyk te zyn en hebben ook derzelver trekken ; hunne taal, fchoon verfehillend van het Maleitsch,heeft egter deszelfs klank en zagtheid. Alle deeze eilanden fchynen door een zelfde volk bewoond te worden, welks gewoonten alleen veranderd zyn : te Manille heeft 'er zulke eene vermenging met de
Chi-



Tiende Hoofdfluk.
41
Chineezen en andere natieën plaats gehad, dat zy een gemengd volk geworden zyn.
De Manillers zyn bruin, groot ,en wel gemaakt; hunne kleedïng beftaat in een hemd van lynwaad, van de vezelen van de Abaca, eene foort van bananenboom gemaakt; dit hemd is zeer kort, en wordt over eene zeer wyde broek aangedaan,maar hunne grootfte pragt beftaat in roode geborduurde neusdoeken, die allerfynst zyn: zy draagen gewoonlyk drie zulke, een aan het hoofd, een aan den hals, en den derden houden zy in de hand. De Engelfchen laten dezelve te Madras alleen voor hun wee. ven.
De vrouwen draagen eene foort van hemdje, dat niet tot den navel reikt, en een neusdoek om den hals, dieniet vast gemaakt is;zy flaan een wit lynwaat om haar lyf, dat zy met het een eind aan haar middel vast maaken;over dit lynwaad doen zy eene andere gekleurde ftof aan, welke door de inwooners van het eiland Panay geweeven wordt; en over dit alles draagen zy een mantel die gemeenlyk zwart is, en haar van het hoofd tot de voeten bedekt: haare hairen , die zwart en zeer fchoon zyn,reiken fomtyds tot den grond; zy draagen daar de grootfte zorg voor, zalven die met kokos-olie, vlegten dezelve op de Chineefche wys, en leggen die boven op het hoofd in eene knoop, die met eene gouden of zilveren fpeld wordt vastgeftooken. Haar fchoeifel beftaat in geborduurde muilen, zoo klein, dat zy flegts de teenen bedekken.
C 5 De



42 Reize naar de Ooft-Indien en China.
De huizen van de Indiaanen van Manille zyn van bamboes gemaakt, en met bladeren van den pifang gedekt; zy (laan op houten paaien , die agt of tien voeten boven den. grond verheven zyn, en men klimt in dezelven door middel van een laddertje, dat alle avonden wordt ingehaald. Deeze gewoonte van de huizen zoo hoog te plaatfen heeft tot oogmerk zig voor de vogtigheid te befchutten; en die van de ladders intetrekken, dat van zig voor de wilde dieren te beveiligen, gelyk ook voor (die bewooners van het eiland, die in een wilden (laat leeven. Hun bed beftaat gewoonlyk in eene enkele mat, die zy op den vloer uitftrekken.
Hun voedzel is ryst in wster gekookt, welke zy met gezouten visch eeten, of wel zy doen in het water waarin zy gekookt is enige kruiden om het zvnen lafferi fmaak te beneemen.
Men vindt op het eiland Lucon verfcheiden meiren; het aanmerklykst is, dat, hetwelk de Spanjaards Ëagum de Boy noemen. Uit dit meir ipruit de rivier van Manille, dus kan men met fchuiten gemeenfehap hebben met alle plaatfen in den omtrek; het heeft omtrent dertig mylen omtreks, en is tot honderd twintig vademen diep. In het midden van dit meir legt een eiland} dat enige Indiaan* fche huisgezinnen ten verblyf dient; zy leevcn daarvan de visfehery; en behouden hunne vryheid door niet toetelaten, dat men aan hun eiland landt. Dit meir is ten Westen door hooge bergen omringd; de laage landen derzelve zyn vrugtbaar en worden door
een



Tiende Hoofdjluk.
43
een zagtaartig volk bewoond, dat zig bezig houdt met matten, lynwaaden en verfcheiden werken met de abaca te maaken; misfchien hebbende eerste Geestlyken, welke men naar hunne woonplaats gezonden heeft, hen door zagtheid gewonnen.
De Spanjaarden hebben, terwyl zy hun eenen godsdienst geleerd hebben, hunne wetten niet veranderd ; in de daad , zy hebben hunne oude gewoonte behouden,en worden dooreen Indiër van hun dorp geregeerd , "die egter door de Spanjaarden benoemd wordt, welker gezag zy erkennen.
Dit volk, fchoon zeer zagtaartig, (Iraft egter de misdaaden; in hun oog is overfpel de grootfte, en zy is de eenigfte, welke zy met den dood ftraffen.
Ten Oosten van dat meir ftrekken zig onmeetlyke vlakten uit, die door breede en diepe rivieren döorfheden worden, welke wyd en zyd eene natuurlyke vrugtbaarheid. teelen : dit land zou het vaderland eener talryke natie kunnen zyn en vaneen volk dat, het bebouwende, gelukkig zou leeven; men ziet 'er ondertusfehen niet anders dan enige dorpen, verre van eikanderen liggende, treurige verblyfplaatfen, door menfchen zonder deugd, zonder billykheid, bewoond, die, alle even bedorven , eikanderen onderling vreezen, en , by gebrek van wetten , welker befcherming zy niet kennen, hunne veiligheid alleen in geweld en in de wapenen zoeken: deeze leggen zy nooit af, en houden die gereed als zy eikanderen aanfpreeken; de
om-



44 Reize naar de Oojl-Indiën en China.
omgang, welken zy hebben, gelykt minder naar eene maatfchappelyke daad dan naar eenen geduurigen ftaat van oorlog; ja zelfs de regten van het bloed ftellen de gemoederen niet gerust; de nabeftaanden, de broeders,de man en de vrouw leeveu in een onderling mistrouwen en gevolglyk ook in eenen onderlingen haat. Zulke van den zagten aart hunner nabuuren verwyderde zeden, zouden kunnen gefproten zyn uit de wyze , waarop men hen heeft t'ondergebragt, en uit het geheugen derdoodftraffen, welken men hunnen vaderen heeft doen ondergaan, en om hen te dwingen het kruis te aanbidden.
Daar zyn op het eiland Lucon verfcheiden brandende bergen; hetgeen de oorzaak wel zoude kunnen zyn van de menigvuldige aardbeevingen, welken dat eiland onderhevig is; daar gaat geen jaar om, dat men niet twee, drie, of vier gevoele.
De Spanjaarden te Manille bouwen ook hunne huizen met voorzorg daartegens; de eerste verdieping is van hout, en het geheel timmerwerk wordt door houte paaien onderftut. Zy hebben ook voor die tyden een klein hutje van bamboes op hunne plaats of in hunnen tuin. Hier flaapt het geheel huisgezin, als het weder eene aardbeeving fchynt te voorfpellen.
Het fchynt,gelyk de Heer le Gentil wel aanmerkt, dat de aardbeevingen dikwyls op het eind van het jaar , en meestentyds des nagts voorvallen: ik gevoelde 'er twee in de maand December des
jaars



Tiende Hoofdftuh
45
jaars 1770; de eerste was hevig en wierp veele huizen omverre; zy kondigde zig des avonds om negen uuren aan,door eenen zeer Herken Zuiden wind, die de zee beroerden; de dampkring was met een roodachtigen damp befmet, en ten twee uuren gevoelde ik drie herhaalde fchuddingen, die my eene mislykheid veroorzaakten. Op de fchepen, die op de rede lagen, gevoelde men dezelfde beweegingen, en men meende geftooten te hebben; de Spanjaarden gingen terftond de roozenkrans te zingen.
De brandende bergen veroorzaaken warme water-bronnen die op het eiland Lucon in menigte gevonden worden; men fchryft aan enige wonderbaarlyke eigenfchappen toe, vooral aan die van Bailly, op den oever van her meir Laguna de Bay gelegen, alwaar de Koning een ziekenhuis en openbaare ba* den heeft doen ftigteri.
De handel zou te Manille aanmerklyk kunnen zyn, en deeze Stad zou eene der rykfte en handeldryvendfte van Afia kunnen worden. De Spanjaards zouden zelve naar Chino', naar Cochïnchina; naar Indie, naar Bcngale, naar Sar alle, en zelfs naar Isle de France kunnen gaan, van waar zy die artykelen zouden kunnen haaien, welke zy en voor zig zeiven en tot den handel van Mexico noodig hebben, en zy zouden de voortbrengzelen hunnes eilands inruiling kunnen medeneemen; doch de Spanjaard , vadzig van aart, wil liever zyne luiheid, welke hy gerustheid noemt, involgen, dan de voortbreng-



40* Reize naar de Oojl-Indiè'n en China.
brengzelen van zyn land wegvoeren, eene ruiling» die noodwendig met enige moeite verzeld gaat.
De regeering heeft verboden enig vreemd fchip in de haven te laaten. Alle Franfche Koopvaarders, die eene gemeenfchap hebben willen openen, en naar Manille gevaarcn zyn om daar handel te dry ven, zyn altoos flegt ontvangen geworden; en de Reeders hebben door eene kwaade fchikking altoos veel op hunne laading verloren. De hindernisfen, welke men in het laaden en losfen aldaar ondergaan moet, hebben de kooplieden van Isle de France volkoomen een weerzin in dien handel doen krygen, fchoon het ondertusfchen voor beiden natieën eene even voordeelige handel wierdt.
Men ontvangt te Manille geene andere dan Chineefche en Indifche fchepen, onder voorwendzel dat deeze volkeren bekeetd kunnen worden: het zyn deeze fchepen, die de artykelen van verteering en pragt te Manille aanbrengen, en zy neemen in ruiling de piasters mede, welke het gallioen van jicapuhoheeü aangebragt.
De artykelen, welke men van Manille zou kunnen bekoomen, beflaan in touwwerk, pik, teer, lynwaad, rottingen, rotin , indigo, rocou (a), ryst; de katoen valt daar zeer fchoon en zou een artykel van belang kunnen zyn voor den uitvoer
naar
(/,') Verwftoffe uit hst zaad van den Indiaahfcheo boon van dien naam getrokken. Vertaaler.



Tiende Hoofdjluh
4?
naar China, waar henen men verfcheiden laadingen zendt van Suratte, waarop men fomtyds honderd ten honderd windt.
Het fuikerriet Haagt daar zeer wel, en geeft fuiker van betere hoedanigheid dan die van Batavia. Men zamelt 'er ook de fchors van een boom in, die hun in plaats van kaneel dient, maar zy heeft by den kaneel-fm3ak nog eenen enigzints fcherpen fmaak; de fchors is dik, met veel poriën, en de boom is geen kaneelhoom. De Spanjaards verhandelen dezelve met de Chineezen, maar deeze laatfte maaken 'er weinig werk van, omdat deeze zelfde foort ook te Haïnam, te Tsnquin, en te Cochinchina gevonden wordt, van waar de Chineezen dezelve gaan haaien. Men vindt 'er ook eenen wilden nootenmuskaatboom, maar zy is niet fpeceryachtig en, wordt om die reden niet in den handel gebruikt; zy is klein, de boom heeft bladeren van een voet lengte: men vindt ook dezelfde foort op Madagaskar.
De tabak fiaagt daar zeer wel; de Chiroutes f» van Manille zyn door geheel Indie zeer vermaard om hunnen aangenaamen fmaak ; ook rooken de juffers in dat land den geheelen dag door.
De
O) De Cbiron/es van Manille zyn vier of vyf duimen lang, en zyn van op eengerolde tabaksbladeren gemaakt; het zyn eigenlyk hetgeen men Cigares in de West Indien noemt.



48 Reizenaar de Ooft-Indiën en China.
De Cacao van Manille wordt voor beter gehouden dan die van Amerika; het is de eenigfte boom, welken men in byna alle de Philippynfche eilanden kweekt, omdat men daar veel Chocolaat gebruikt; men drinkt deezen drank geduurig en men biedt dien in alle bezoeken ter ververfching aan. De Cacao is even min als de tabak den Philippynfche eilanden natuurlyk eigen , beiden zyn daar van Nieuw Spanje overgebragt;
Men zou ook wasch van Manille kunnen haaien; de bergen zyn vol van byen, die die ftoffe over« vloedig leveren.
Alle de rivieren voeren veel goud , hetgeen het aanwezen van goudmynen bewyst: de Indiaanen kunnen dertig franfche ftuivers 's daags winnen met hetzelve door wasfching daaruit te haaien.
Yzer vindt men 'er natuurlyk in klompen, maar met een ander metaal vermengd,dat het zagter dan het onze maakt. Men fmeedt het zoo als men het vindt. Daar zyn ook zeilftecnen, en aanmerklyke marmer-groeven, waaruit men het marmer gehaald heeft, dat de kerken verfiert.
De Spanjaards hebben op Mincloro niet dan enige kleine bezittingen. Alle reizigers hebben voorgegeeven dat de bewooners van dat eiland een Haart hadden; maar dit denkbeeld is alleen daaruit gefproten dat zy het ftuitbeen enigzints langwerpig hebben.
De voornaamfte bezittingen der Spanjaarden op het eiland Panay zyn Ilo-Ilo en Antigua; daar is
gee-



Tiende Hoofdfluk. 49
geene goede ankerplaats op de kust van dat eiland dan by de laatfte Stad.
Antigua ligt op tien graaden twee en veertig minuten breedte; men ankert aldaar op tien vademen water op een goeden afftand van het land; de fchepen kunnen aldaar in de maanden November, December, en January niet zonder het grootst gevaar ten anker liggen; in die maanden heerfchen Zuid-Westen en Westen winden, die op de kust aanwaaien eh de zee zeer hoog doen gaan. Men voorziet zig van water voor de fchepen aan een klein beekje ten Noorden gelegen ; daar is nog eene andere aanmerklyker rivier, die het Kasteel tot eene gragt dient, en welke de fchepen zeer verre kunnen op vaaren; maar haar water is brak, zelfs by de laagftegetyen. De inwooners van dat eiland, die nyveriger zyn dan die van het eiland Lucon, maaken van katoen en van de vezelen van eene plant, die in hun land groeit, neusdoeken en lynwaaden; de groffte dienen hun tot klecdy; de andere verkoopen zy aan de inwooneren van de nabuurige eilanden.
Antigua gelykt vo v het overige naar alle de Philippynfche eilanden; de natuur fcheukt aldaar haare gaaven met eene groote vrugtbaarheid , maar de inwooner zoekt 'er zyn voordeel niet mede te doen, omdat de Regeering geene pooging aanwendt om hun te befchutten voor de plunderingen en hebzugt der Mooren, die hem onophoudelyk koomen plaagen, en de visfchers fchuiten tot op de reede kooIII. Deel. D men



5© Reize, naar de Oojl-Indiën en China.
men weghaalen: deeze wordt alleen door eene houten flerkte beichut, die door een twintigtal Christenen uit het land bezet is.
Daar zyn op dat eiland veele Herten, wilde Zwynen en Kaftanje-varkens (Cochons marons (a)),-de Buffels, de Osfen en de Paarden zyn aldaar zoo gemeen dat men zig met hen niet bemoeit, hetzy om hen te bewaaren , hetzy om hunne vermenigvuldiging te bevorderen : de Paarden loopen daar zy willen, hooren ieder een toe, zonder eenen byzonderen meester te hebben; als men eenen noodig heeft vat men den eersten dien men ontmoet aan, en als men hem gebruikt heeft laat men hem weder loopen.
De lugt is op het geheel eiland ongezond, omdat het onbebouwd en vol moerasfen is. Men meent dat het verfcheiden zeer ryke goudmynen bevat.
De Spanjaards hebben verfcheiden komptoiren op de kusten van het eiland Mindanao; zy houden zig nietftaande dan door geduurige oorlogen tegens de groote menigte Koningen, die op dat eiland regeercn: geen hunner heeft de Spanjaarden willen erkennen.
Sambouangue is de hoofdplaatst van de Spaanfche bezittingen te Mindanao; deeze plaats ligt op de Zuid-kust van het eiland. Volgens onze waarnee-
min-
(V) Zie over deeze dieren Büffon en Dauberton , Deel X. Vertaaler,



Tiende Hoofdfuik.
5i
tningen is haare ligging op honderd twinting graaden, dertien minuuten lengte, en op zes graaden vier en vyftig minuuten breedte, een aanmerklyk verfchil met de waarneemingen van den Heer le Gentil, die het geplaatst heeft op zeven graaden twintig minuuten breedte, waarlchynlyk volgens enige flegte Spaanfche kaarten.
De Spanjaards hebben aldaar eene zeer aanmerklyke fterkte van fteen en klinkers gebouwd, waarmede zy in ftaat zyn de reede te verdedigen. De inwooners zyn gehuisvest binnen eene rei paalwerk, die aan eene zyde aan de fterkte eindigt, en aan het ander eind aan een klein houten fort van veertien Hukken gefchut, dat den omtrek kan befchieten.
Sambouangue kost den Koning van Spanje veel, die |er niets van trekt. Men heeft deeze post daar gefteld om de invallen van de Mooren van Tolo op de nabuurige eilanden te beletten; zy gaan des niet te min tot op de reede van Antigua en van Manille niet alleen de visfchers fchuiten, die zy vinden, weghaalen, maar zelfs ryk gelaaden fchepen: zy durven zelfs de inwooners van Sambouangue koomen trotfeeren, zy landen buiten bereik van het gefchuc en koomen hen tot aan het paalwerk ontrusten; ook durven die ellendige niet uit hunne huizen koomen ; zy bebouwen hunne landen niet dan onder het gefchut, waarvan men enige Hukken in de velden, welke men ploegen wil, moet fleepen.
De grond is vrugtbaar en kost weinig arbeid; hy D 2 brengt



52 Reize mar de Oojl-Indiën en China.
brengt veel ryst voort. De Osfen zyn 'er in zeer groote menigte en van weinig waarde: De Koning hadt enige deezer dieren in eene uitgeftrekte vlakte, die aan de volkplanting grenst, laaten plaatfen, en zy zyn daar zoodanig vermenigvuldigd dat men, toen.ik daar was, tot zes duizend deezer dieren telde. Men heeft in het midden der vlakte eene houten battery van agt 'Hukken kanon gebouwd om den Moorui wederftand te bieden. In eene andere vlakte die flcgts door eene keten bergen van deeze wordt afgefcheiden, hebben de Spanjaards paarden en Buffels gejaagd , die insgelyks verwonderlyk fterk vermenigvuldigd zyn. De twee vlakten worden door een lugtig bosch omringd, dat vol is van Herten en Kaftanje-varkens: de rivieten voeren, gelyk op het eiland Lucon, veel goud.
Men vindt te Sambouangue eene byzondere Kokosnoot; de boom , diehaar voortbrengt, verfchilt niet van den Kokosboom, welke bekend is; zyne vrugt heeft ook dezelfde gedaante , maar is wat kleiner, de bolfter is niet van eene taaije zelfftandigneid, gelyk die van degemeene Kokosnoot, maar, is een vleesch gelyk dat der Artichokken, heeft ook den zelfden fmaak, en misfehien vonden wy haar lekkerer dan deeze omdat wy dezelve niet by elkanderen konden proeven. Als men deeze vrugt aan den boom oud laat worden verandert zy van aart, en wordt draadig;als zy in dien (laat is,heeft -zy eenen fcherpen fmaak, en de noot is niet meer goed om te eeten. Ik heb zes derzeive op Lle de
Fratt



Tiende Hoofdftuk.
53
France overgebragc , alwaar zy niet geflaagd zyn.
In het Zuidlyk gedeelte vmMindanao is een brandende berg, die altyd brandt en den fchepen, die die Reeën bevaaren, tot een baken dient.
Het eiland Tolo fchynt het fcheidingspunt tusfchen de Philippynfche en de Molukfche eilanden te wezen. De Hollanders beweeren dat het tot de Molukfche eilanden behoort, en de Spanjaards zyn zoo overtuigd dat het een der Philippynfche eilanden is, dat zy zig verfcheiden maaien op hetzelve hebben willen nederzetten; door zagte middelen niet hebbende kunnen flaagen, hebben zy getragt zig met geweld meesters van hetzelve te maaken: alle hunne poogingen zyn vrugtloos geweest,nooit hebben de Yoleezeu eenen anderen Heer dan hunnen eigen Vorst willen erkennen.
De Engèlfchen hebben een komptoir gehad op een eilandje ten Oosten van Tolo gelegen, maar zy zyn genoodzaakt geweest hetzelve te verlaaten. De Franfchen hebben aldaar eene volkplanting kunnen aanleggen; de Koning van dat eiland hadt zelfs, om zyne vriendfehap voor de Franfchc natie aan den dag te leggen, om de Franfche vlag verzogt. Zy hehben, naar myne gedagten wel gedaan, zig daar niet ter neder te zetten; want zy zouden vroeg of laat deflagtolrers der inwooners geworden zyn, die woest en oorlogszugtig zyn, fchoon zy door eenen goeden Vorst geregeerd worden.
D 3 ' Tolo



54 Reizenaar de Ooft-Indien en China.
Tolo is flegts een klein eiland van tusfchen dertig en veertig mylen omtreks; het verdiende egter de poogingen der Europeefche Mogendheden wel, door zyne voordeelige ligging voor het kweeken der fpeceryen en den handel welke men daar zou kunnen vestigen.
Dit eiland heeft vcele Olyphanten :men vindt 'er Barnfteen, en men vischt 'er Paerlen; deszelfs haven dient den Mooren tot eene fchuilplaats, dio deeze Reeën als roovers doorkruisfcn, de Spanjaarden in hunne fcheepvaart hinderen, en in hunne invallen de menfchen der volkplantingen medevoeren, welke zy naar hun land brengen om hen daar tot flaaven te maaken. De kust is vischryk genoeg om den inwooneren hun dagelyks voedzel te verfchaffen; men verzamelt 'er ook vogel nestjes , die zeer by de Chineezen gezogt zyn.
Van de Molukfche eilanden.
De Molukken maaken eenen grooten Archipel uit, die zig in de lengte van Java tot Nieuw-Guinea uitftrekt: De landen der Papoux, die flegts volkplantingen van de bewooneren van Nieuw-Guinea zyn , behooren daar onder. De Hollanders hebben komptoiren op alle de eilanden, welke dien Archipel uitmaaken; maar op Banda en Amboina hebben %y forten en aanmerklyke volkplantingen. Om zig het uitfluitend vertier der fpeceryen te verzeekeïerij zyn zy zelfs zoo verre gegaan dat zy dezelve
op



Tiende Hoofdfluk.
5S
op alle de eilanden in den omtrek, alwaar zy groeiden, hebben in brand gedooken; deeze voorzorgen zyn nutteloos; alle de Molukfche eilanden de Papoufche landen, ja zelfs Nieuw-Guinea brengen fpeceryen voort, en zullen die voortbrengen zoo lang zy aanwezig zullen zyn. Toen de Franfchen zig die gewasfen bezorgden, was het noch op Banda noch op Amboina, dat-zy die gingen zoeken, maar te Guebi en Moar. De Franfche fchepen begaven zig in de haven van Guebi, die zonder tegenfpraak de fchoonfte haven der Molukfche eilanden is, welke de Hollanders niet kenden, naardien de Franfchen dezelve onbewoond vonden: zy zetteden zig daar ter neder, terwyl de Koningen van Maba en Patanie en de Sultan van Tidor hun de kostbaare boomen gingen haaien, die de fpeceryen leveren; zy bragten die naar Isle de France, alwaar zy zeerwel flaagen (gelyk men in hetHoofdftuk,dat over Isle de France handelt, gezien heeft) gelyk ook naar Cayenne,alwaar zy korten tyd daarna ook van dezelve overvoerden.
De bewooners van de Molukfche eilanden zyn over het algemeen zeer bruin; de kleur van hun vel gelykt zwart met geel gemengd : zy hebben veel van de Maleijers, van welken zy waarfcbynlyk afdammen; zy hebben hunne taal, hunne reden, en zyn, gelyk deeze niet zeer derk,en egter wreed en woest; misfehien zyn hunne ruuwe zeden een gevolg van het dooiend en eenzaam leven, dat zy in de bosfchen leiden om de flaverny der HollanD 4 ders



56 Reize naar de Ooft-Indien en China.
ders te ontgaan. Dë eilanden j welke zy bewoonen, zyn vr. rbaar, maar zy bebouwen dezelve niet; zy leeven alleen van Sagou, die in dien Archipel in groote menigte en in het wild groeit!
De godsdienst der bewooners van de Molukfche eilanden is een bedorven Mahometaandom.
Alleen de Vrouwen en Priesters draagen klederen , de Mannen dekken zig flegts het hoofd met een hoed, met verfcheiden kleuren befchilderd, en van bladeren van den Latanicr (a) gemaakt; zy zyn voor het overige geheel naakt , , uitgezonderd een fmal ft uk lynwaad dat zy uit fchaamte aandoen.
De Vrouwen kleedenzig mee eene lange mantel of eene foort van zak zonder vouwen , die van vooren toe is; zy draagen hoeden van eene ontzagchelyke groote, en die zeven of agt voeten omtreks hebben; deeze hoeden zyn van boven plat, en met fchulpenenpaerlemoer verfierd ; van onderen is een hoepel van drie duimen hoogte, die den hoed in zyne gedaante houdt en denzelven vast op het hoofd doet fluiten. Deeze Vrouwen gaan nooit uit, maar leeven in haare huizen opgëfloten.
De Priesters zyn met lange mantels gekleed, even als de Vrouwe::; maar men erkent hen aan hunne mutfen, die in eene punt uitloopen. «
De beiden Sexen draagen armringen van hoorns
van
O) Een waaterWadige Palboom. Vertaaler.



Tiende Hoofdftnh
57
van het geflagt der porcelein-hoorns , welke zy fnyden door dezelve op een fteen tefiypen.
Hunne wapenen beftaan in den boog en pylen, een pylkoker en een fchild: hun boog is van een zeer ligt vezelachtig hout gemaakt; zy verfieren denzelven met ringen van rotin of dun rotting gemaakt : het is ook daartoe bereid rettin dat hun tot eene koord aan den boog dient. De pylen zyn van een veerkragtig en ligt riet gemaakt, en de punt van zeer hard getand hout; fomtyds is die punt de graat of cerfte doornachtige ftraal van de ruggevin van eenen grooten visch. Hunne pylkokers zyn van boomfchorsfen, hunne fchilden van zwart zeer hard hout gemaakt, en met tekeningen in verheven werk van kleine hoorntjes van eene zeer fchoone witte kleur verfierd. Deeze fchilden zyn lang en in het midden fmaller dan aan de einden.
Hunne fchuiten zyn vaneen zonderling en fchrander maakzel; zy hebben tot zeventig en tagtig voeten lengte; de voor- en agterfteven, die zeer hoog opgetimmerd zyn, fteeken fomtyds tot twintig voeten boven het water uit; het roer is niet. anders dan eene lange riem, die naar buitenuitgedooken wordt, en op eene Helling ligt; het lighaam van de fchuit is een zaamenftel van planken, die noch in een gevoegd noch gefpykerd zyn, maar enkel naast eikanderen gelegd, en met touw van rettin aan een gebonden: aan wederzyde van de fchuit is een horizontaale vleugel vastgemaakt, die dient om de fchuit te onderftcunen als de zee hol ftaat. Tien D 5 man



58 Reizenaar de Oojl-Indiën en China.
mannen, dwarsch op die vleugels gezeten doen de fchuit voortgaan en haar met hunne pagaien ongelooflyk fnel het water klieven ; de konst deezer roeijers beftaat in alle te gelyk, en met eene volmaakte eenvormigheid hunne riemen in het water flaan; het is ongetwyfeld om deeze reden dat zy geduurende al den tyd dat zy roeijen, eikanderen met zingen aanmoedigen of zig met het geluid van eene foort van tamtam vermaaken: de maat helpt hunne beweegingen haare juistheid geeven. De zeilen beftaan uit verfcheiden matten van eene langwerpige gedaante,die dwarsch tegens de mast aangelegd zyn.
De Papoux,die zoo naby de Molukken woonen, naardien zyzigop de nabuurige eilanden van NieuwGuinea bevinden, hebben noch de zeden noch enige trekken van de bewooners der Molukken ; zy hebben veel meer gelykenis en overeenkomst met de KafFers van Guinea op de kust van Afrika, hetgeen het land, dat zy bewoonen, den naam van Nieuw-Guinea heeft doen geeven. Zyzyn zeer weinig bekend, en hun land wordt zelden bezogt. Zy zyn van een fterk geftel, van eene groote geftalte, blinkend zwart vankleur,fchoon hun vel egterfcherp enruuw is; zy hebben groote oogen ,eenen platten neus, eenen zeer wydenmond, dikke lippen, en vooral de bovenlip zeer dik, gekroesd en git zwart hair. De aart deezer Wilden koomt wel met hun uiterlyke overeen; zy beminnen den oorlog, zyn dapper en wreed tegens hunne vyanden.
De



Elfde Hoofdjïuh
59
De Molukfche eilanden bevatten zoo wel als de Philippynfche , veele brandende bergen , die waarfchynlyk monden van een zelfde vuurkolk zyn. Die van Siao is de aanmerklykfte; in zyne fterke uitbraakingen bedekt hy alle de nabuurige einlanden met zyne asch.
ELFDE HOOFDSTUK,
Dagboek van eene Reis naar de Molukken.
M en zoude my misfchien befchuldigen van niet aan den ty tel van myn werk beantwoord te hebben, als ik niet van myne reizen fprak. De vaart naar Isle de France, naar de kust van Coromandtl en naar China bevat niets byzonders; deeze vaart is zoo bekend dat ik flegts herhaalen zoude hetgeen verfcheiden Reizigers daar reeds van gezegd hebben: de Heer d'Apres laat daar omtrent niets onaangeroerd. Ik zal dan flegts fpreeken van myne reis naar de Molukken, met myn vertrek van Manille beginnende, alwaar het belangrykfte eenen aanvang neemt. Het leezen van een Zeemans Journaal is zoo ondraaglyk droog, dat ik gemeend heb mynen leezeren deeze last te moeten fpaaren, en my eenvoudigzal vergenoegen met eene tafel optemaakenvande vaart ,de winden en Zeemans-waarneemingen, terwyl ik omtrent het gefchiedkundig gedeelte myne leezeren naar myne reis naar Nieuw-Guineaveiwys.
Dit



60 Reize naar de Ooft-Indiën en China.
Dit Journaal zal niet alleen den Zeelieden van dienst zyn, maar ook den Aardryksbefchryveren om de ligging der landen in dat gedeelte van den aardbol, dat op alle bekende kaarten zoo onnaauwkeurig is aangetekend, te verbeteren. Ik zal de ligging der eilanden volgens de kaarten van den Heer d'Apres verbeterd opgeeven (a).
(jt) Dit Journaal behelst den togt van Manille naar Isle Je France door den Heer Sönnerat in het laatst van het jaar 1771 en begin van 1772, en dus op zyne eerste reis gedaan , doch denklyk zedert vermeerderd en verbeterd, Vertaaler.
TA-



Elfde Hoofdfluh <5i
TAFEL van de Reize van het Fluitfchip 1'lsle de France en het Advysjagt la Necesfaires van de winden, lengte, breedte en andere Zeemans--,vaarneemingen.
[NB. Men moet in acht neemen dat men van'de plaats waar het fchip zig op den middag bevindt fpreekt, en dat de waarneemingen van de ligging der eilanden enz. op hetzelfde uur gedaan zyn.]
Dag Winden Weg van gegiste waargen.
flreeken. 't fchip. lengte. Noordlyke
breedte.
;ee. | I
28 N. N O. Z. l Z. O. H° 6'
29 N. O. Z. i5"3c/0. nS" 11' 13° 27'
30 N. O. O. 40* Z. ii8« 3/ 12° 48'
31 I Verand. j I van
o. n. o. z. 15.30'0. 118° _y 12» 35/
tot Z. O.
Jan. 1
1 1 Z. O. Iz.so^o'O. nH»4i' 12. 23'
2 I Verand. I
van Z..W.
tot Z.250 3/O. 119° tl" 55'
I O- n.O. l'
Aanmerkingen en Waarneemingen.
1771.
Dec. 28. Vertrokken wy van Manille; wy hadden dien dag eene frisfche koelte. 29. De ftroomen loepen naar het Zuiden.
Wy



02 Reize naar de Ooft-Indien en China.
Wy zagen het eiland Mindoro in het Z. 50 O.
Dec. 30. Ontwaard het midden der eilanden van de bank van Appo ten Z. 270 W. Uit de waarneeming en de breedte blykt dat deeze eilanden op de kaarten van den Heer d'Apres 44/ te Zuidlyk getekend ftaan. 31. Ontwaard de eilanden in de hooge Zee van W. 290 Z. tot Z. 41°. W. de eilanden van Ambola van Z. 310 O. tot Z. 36" O.
1772.
Jan. 2. Volgens onze waarneeming en de breedte zyn de Zuidlyke punt van Ambola en die van Mindoro te Zuidlyk getekend.
Aan.



Elfde Hoofdfluh 6%
Dag Winden Weg van gegiste Waargen.
ftreek. 't fchip. lengte, Noordiyke I _____ ____ breedte.
Jan.
3 Verand.
van
n.04N. 0.36°2o'z. np" 54' 11° 24' tot
n.o.-;o.
4 Verand.
van
z. o. tot { z. | z. o. 119° 48' 11° 14' o. n. o.
5 n. n. o. z. 10° o. U90 5o' ut <ö n. N. W. z. W. 10 42''
_
14 Verand. _ , , ,
van z- 23* H9° 53; I0° 29'
n. o.tot I W. n. W. _
15 n. o. 33° 15; o. 9o 16'
16 n. o. £3-o-45'w.-£ 8. 32,
z.230 o. £
Aanmerkingen en Waarneemingen.
Jan. 3. Was de afwyking 1° N. W. Wy ontwaarden de Noordiyke punt van het eiland Pcmay ten N. 39° O. Volgens onze waarneemingen en de breedte moeten de Carabaos eilanden drie mylen in het N. O. ~ N. terug gezet worden. 4. Hadden wyongelyke en veranderlyke winden.
Jan.



64 Reize naar de Ooji-Indiën en China.
Jan. 5. Hadden wy eene frisfche koelte en eene heldere lugt. 7. Kwamen wy ten vier uuren (a) op de reede van Antigua aan het eiland Panay ten anker op 25 vademen flyk-grond, zynde de vlag van het Fort ten O. 30" Z. eene myl van ons af: wy bleeven aldaar tot den 14 January.
14. Wy voeren langs de kusten van het Ne-,
ger-eiland: de ftroomen voerden ons io/ naar het W. en 8' naar het Z.
15. Hadden wy eene frisfche koelte, en re¬
gen; de ftroomen of de verkeerde plaatfing van het Neger-eiland deeden ons 6' Westlyker ons bevinden. De Zuidlyke punt moet op 9° 8' zyn.
16. Stevenden wy tot het opgaan der Zon Z.
23° O. en van het opgaan der Zon tot des middags Z. 31° 45' W.: wy zagen het eiland Mindanao van O. Z. O. tot Z. \ Z. W. de ftroomen loopen naar het Westen.
(a~) Des morgens of des avonds ? dit tvord niet gemeld. Vertaaler.
Aan.



Elfde Hoofdjlub
<?5
Dag Winden Weg van gegiste Waargen.
iïreek. 't fchip lengte. Noordiyke
breedte.
Jan. ' ~
17 N. O. Z.i8°2Ó/W. 7" 15/
18 N. O. X.4° 40'O. 6' 50'
19 Z. W. Z. O. * O. 1.0= 13' 6' 54/
Febr.
9 W. Z. W. I O. 6» 20'Z. 120° 44/ 6° a%'
10 N. w. O. 2S0 Z. i2f o' 6" ai'
11 Verand. |
van N. O. f O. 23° Z. 5 4g/
tot
1 [N. N. O. I
Aanmerkingen en Waarneemingen.
Jan. 17. Ontwaard Bonton-Lampoten Z. 2° O. de Haazen 09ren tenZ. 43° W. op 4 my. len afftand.
18. Ten 8 uren des avonds kwamen wy in de haven van la Caldera aan het eiland Mindanao ten anker op 46 vademen grond van keygruis en koraal. De ketting, die aan ons anker gezet was brak aan ftukken.
T9. Ten 1 uur namiddags ankerden wy te Sambouangue op het eiland Mindanao op 35 vademen water, grond van graauwzand met koraal gemengd, zynde de toren van Sambouangue ten O. N. O. van ons af. Hier bleeven wy ons ophouden tot den 9 February. III. Deel. E Febr>



66 Reize naar de Ooft-Indiën en China.
Febr. 9. Voeren wy tusfchen dë eilanden Libaco en Sacol door, en lieten het dry ven zonder zeil te voeren. Ten 2 uren na middernagt kwam 'er een Zee-ftroom voorby fchieten, die van het N. O. naar het Z. O. ftroomde, en de Zee zoo fchitterende maakte dat men zou gedagt hebben dat de Zon opging. 10. Hadden wy veel regen, donder, en weerlicht.
ir. Hadden wy regen.
Dag Winden Weg van gegiste Waargen.
ftreek 't fchip. lengte, Noordiyke
_________ breedte.
•ebt. "
12 Verand.
van
O. Z. O. O. 6> 24'Z. 1220 6' 5° 4S'
tot N. N. O.
13 Z. W. O.14» . Z. 122- 52'I 5°24'
14 Verand.
I van N. 0.14° 20'O. 123° io' $+v>' tot N .O.
15 N. O. Z.2Ó°i5'0. 123° 37' 2-30'
16 Verand. 1 Z.36' O. 1 124, 2i; ï'38' van N. O.
tot N. Zuid. br.
17 N. N. W. Z. 15° O. 1240 40'1 38'
Aanmerkingen en Waarneemincen.
Febr. 12. Volgens onze wr.arneeming en de breedte



Elfde Hoofdftuh 67
te moet de pylpunt op Mindanao op 50 49' Noordiyke breedte zyn. De andere eilanden moeten dezelfde verbetering ondergaan. Febr. 14. Regen en flormbuien: de ftroomen voerden ons naar het Zuiden. Wy voeren Saringam ten Zuiden voorby; wy ontwaarden de Rotten eilanden in hun midden ten N. 30° O., het Ronde eiland even zoo ten Z. 220 O.; wy zagen de Botiguis eilanden tenZ. 34* O.; wy ontwaarden dien dag ook den brandenden berg van Mindanao.
15. By het opgaan der Zon ontwaarden wy
het Er weten of Hoenderen-eiland van het Z. O. tot Z. 240 W. den brandenden berg van Siao ten Z. 12° O. de Zuid-punt van Tayolando ten Z. 20 O. Volgens onze waarneemingen en onze breedte moet de Noord-Oost punt van Siao op ia 43' Noorder breedte zyn.
16. By Zonne-opgang ontwaarden wy het ei¬
land Miao van het Z. 16* O. tot Z.
20° O.
17. Ontwaarden wy het eiland Soucy ten W.
27° Z; de kust van Bazao van O. 9 Z. tot O. i6° Z. Het eiland Dayren ten O. 18° 30' Z.. Wy zeilden Groolh Tavali en Bachiam om.
E 2 Aan,



68 Reize naar de Oojl-Indiën en China.
Dag Winden Weg van Waargen. (treek 'c fchip lengte Zuwïyke
breedte. J
■Febr.
18 Verand.
van N. tot 0.21° Z. ieó1 \6' 25' N. N. W. 1 twyïelach-
ir> Vei and. tig. van W.
N. W. tot | N. 41° O. 126° 5f\' 19' N. N. W.
20 N. N. W. W. 44° Z. 126 ■ 48' 25'
21 Verand.
van W. Z-So^'W. Hó' 31' 38' Z. W. tot N. W.
22 N.W. W. 25' N. 126» 15' 18'
23 Verand.
van N. tot Z. O. 10- Z. 1260 zi' ij' N. N. W.
Maaat
2 N. N. W. W. 28 'Z. 12'
Aanmerkingen en Waarneemingen.
Febr. 18. Zagen wy het eiland Carkek ten Z. 40" O. Pulo larcien ten O. 40° Z. Pj^/opisfang ten O, 11° Z. op 5 mylen afftand , het eiland Garcia van Z. 13° W. tot Z. 20' W. Ten Noorden van Oby zeilden wy door eene engte , welke wy de Fianfclie Jl'raat genoemd hebben. Volgens onze waarneemingen moet Pulo-Pisfang op 1 ° 23' liggen.
Febr.



Elfde Hoofdftuk.
6$
Febr. 19. By Zonne opgang zagen wy Pulo-Gagy ten O. 10° Z.; het eiland Gulby van het O. 33' N. tot N. 14° W. Wy konden te Gulby niet op ankerplaats koomen , omdat wy niet digt genoeg langs het land gezeild hadden.
20. Kwamen wy aan de Z. O. punt van de ankerplaats van het eiland Gulby ten anker op 20 vademen en een grond var{ verrotte koraaltjes.
23. Kwamen wy in een zeer fchoon kanaal door de eilanden Gulby in Faox geformeerd wordende op r<5 vademen water, en een Zandgrond ten anker, alwaar wy tot den 2 Maart ons ophielden.
Dag Winden Weg van I gegiste Waargen.
flreek 't fchip lengte Ztiidlyke
breedte.
Maart ~
3 Verand.
van N. W. W. 36° n. 6' totN.N.W.
4 Verand.
van N. O. n. 58° 15' 6' tot iNf. W.
8 z. W. O. 28° Z. 6'
9 N. O. 19' Z. 124. 1' c/ verbet.
7 n. O. Z. 23° W. 124': S.' i7>
a n. o. z- 19° w. 123 23' 1 o i7/ l
E 3 Aan-



70 Reize mar de Oojl-Indiën en China.
Aanmerkingen en Waarneemingen.
Maart. 3. By Zonne opgang zagen wy Pulo-Moar van N. 19" O. tot N. 30° 30' O. op 3 mylen afftand; de punt van Patanie van N. 3° O. tot W. 37° N.
4. Kwamen wy te Pulo-Moar op 24 vademen water, op een grond van koraal en verrotte fchulpen ten anker; alwaar wy bleeven tot den 8.
9. Kwamen wy in hetzelfde kanaal van" het eiland Gulby ten anker. Wy bepaalden hier de lengte door den afftand der Zon van de Maan, en bleeven alhier liggen tot den 7 April. April 7. Terwyl wy uit het kanaal ftevenden door de Westlyke opening raakten wy vast op een bank van koraal.
8. By Zonne-opgang zagen wy het eiland Boa van O. 10° Z. tot O 40 Z. op 5 mylen afftand; Pulo-Pisfang, van Z 10° W. tot Z. 13° W.; Pulo-Parcien ten Z. 30 W.; Pulo Carkek ten Z. 4° W. wy zagen nog verfcheiden andere kleine eilandjes. Volgens herhaalde waarneemingen moet Pulo-Pisfang altyd op 1° 23 blyven. De afwyking was volgens onze waarneeming N. O.
1° 2l'.
Am-



Elfde Hoofdfcuh 71
Dag Winden" Weg van gegiste waargen.
(treek 't fchip. lengte. Zuiddlyke
breedte.
Apin " 1
y Verand. ,
van N. O. Z.i2° 45' W. j 123" 27' r 44'
tot N. 10 Vcra-id.
van W. Z. 27' W. 123° p' 2° 8'
tot N. W. u Verand.
van N. W. W. lp» Z. 122° 35' 2» ip'
totW.Z.W.
ï2 W. N. W. W^S-if/Z. 122" n' 2° 34'
13 N.W. W. 121' 43' 2' 34'
aan de fterren
2' 33*
14 N.W. \\t.ï%° ïc/Z. I2i° 41' 2° 49'
15 Verand. Z.a/^o'W. 121» 29' 3° 35' van N.
tot W.
16 N. W. 1 Z. 9- 4VO. 121° 34' I 4° 5'
Aasmericingen en Waarneemingen.
April 9. Hadden wy zwnare regen; wy zagen Ceram van Z. O. tot Z. Z. W. de afwyking naar gisfing N. O. 1 0 30'
10. Zagen wy Oby Major van W. 30 °N. tot
W. 38 °N.
11. Zagen wy het eiland Bouva ten Z. 43 0 W.
12. Zagen wy het eiland Kelam van Z. 6° O.
tot Z. io° W. ; het eiland Mampa ten Z. 5 0 W.; het eiland Bouro vanZ. 28-0 W. tot Z. 370 W.
E 4 ,13*



7% Reize naar de Ooft-Indien en China.
13. Hadden wy een donder-bui zonder wind
maar met regen verzeld; wy zagen de eilanden Xulla van VV. 50 N. tot W. 42 0 N.
14. Was de waargenoomen afwyking N. O.
1 0 30'; het was dien dag byna ftil.
15. Zagen wy het eiland Amblim O. 26 0 N.
het geen volgens onze waarneemingen deszelfs breedte bepaalt op 30 54/ Z. en de Zuidlykfte punt van Bouro op de breedte van 3 0 55'. Wy namen dien dag eene afwyking waar N. O. 1 0
Dag * Winden Weg van gegiste \Vaargen.
! flreek 't fchip lengte Zuidlyke
. breedte.
April -
17 N.W. Z. 32° 15' O. 122° 4' 50'
.8 N.W. Z.9, O. i„. i_/ 6° iV
19 N.W. _3.4o'W. 122° [8' 6° <i'
20 W. N. W. W.35°45/Z. 12204./ *4 l0>
21 Verand.
van W. N. N^o.jc/W, 121.41' 6=13' W. tot
w. z. w.
22 W. Z. W. N. 44= W. 121° 37' 5- 42/
23 Verand.
van W. Z. Z. 25° W. i->i°2q/ 6- 1'
W. tot * 0 Z. Z. W.
24 Z. Z. O. W. 44° Z. 120° 56; 6° 39/ I
Aanmerkingen en Waarneemingen.
April 17. Namen wy eene Maan-eclips waar, ten
S 11



Elfde Hoofdftui.
73
li uren 58' was de maan geheel verduifterd; een 1 uur 25' vertoonde zy zig als eene halve Maan $n ten 2 uren 15' was zy wederom geheel verlicht. April 19. Zagen wy verfcheiden eilandjes in het
w. z. w.
20. Was het regenachtig weder.
21. Hadden wy donder en weerlicht met re¬
gen gepaard.
22. Was het ftil.
23. Zagen wy veertien eilanden, welke ik ge¬
loof de eilanden Campin-Hoory te zyn.
24. Deeden wy eene waarneeming van de -
lengte volgens den afftand der Zon van de Maan, welker uitkomst was 125° 30' ten Oosten vanhetKoninglyk Obfervatorium te Parys, het geen ons een verfchil geeft van 4 0 34-, welk ik verbeteren zal voor het overige van myne reis; wy zagen dien dag het eiland van den brandenden berg in het W. 7 0 30' Z. op 6 mylen afftand; dus zal, volgens onze waarneemingen, het midden van het eiland van den brandenden berg op 6° 42 Zuidlyke breedte en 1240 j97 lengte liggen.
E 5 Aan-



74 Reize naar de Oojl-Indiè'n en China.
Dag Winden Weg van gegiste Waargen. ftreek 't fchip lengte Zuidlyke breedte.
April
25 Z. O. Z. 27° W. 124° 51' 7= 22'
yevbet.
26 Verand. W. 41° Z. 124° 26/ 70 41' van Z. O.
totZ.Z.W.
27 Verand. Z. 34° W. I24^3; 8° 18' van Z. O.
tot O. Z. O.
28 Z. O. W. 39° Z 123° 47' 8° 23'
29 Z. W. W. 33°3o'Z. 123° 31' 8« 21'
30 Z. W.28°2o'Z. i22= 54/ 8° 59' Mey
1 Verend. Z. 41° W. 131. 1' 9° 18'
2 Z. O. Z. 41° W. 120' 11' io° 43' f 3 O. W. ~ Z. W. 1 117° 58' 12' 9'
4 O. W-; Z. W. 1150 58' 12" 40'
I 5 O. I W. i Z. W. 1 114, 10' 130 5/
Aanmerkingen en Waarneemingen.
April 25. De Oost-punt van het tafel-eiland ontwaard Z. 33 0 W.; wy namen dren dag eene afwyking waar N. O. 1° 30'
26. Voerden ons de ftroomen Westwaards.
Wy zagen het JVester-eiland van O. 5° N. tot Z. 2i° 30' O. Pulo-Baby van Z. 1 030' O. tot Z. 7 0O. het eiland Kesfer van Z. 10 0 W. tot Z. 20 0 W.; het eiland Onibay van W. 27 °Z. tot W. 43 °Z.
27. Zagen wy Timor van O. 140 Z. tot Z.
38 0 W.
ApriJ



Elfde Hoofdjluk.
7$
April 28. Hadden wy byna volkomen fcilte.•
30. Vernamen wy het eiland Pantare ten N. i° O.; Tcousfi ten Z. 5°0. Pulo-Bato ten Z. 24 0 YV.; het eiland Lombeau van W. 32 °N. tot W. 45 °N. De ftroomen liepen Z. en W.
Mey 1. Maakten wy de voordeeligfte gangen om uit de Straat te geraaken.
2. De afwyking was volgens onze waarnee¬
ming N. O. 15'. De geheele Straat moet eene aanmerklyke verandering ondergaan. Wy waren toen buiten gezigt van land en ftraaten,
3. Des ogtends was de afwyking N. O. 55' 5. Des ogtends eene afwyking N. W. 10
40'.
Aan-



75 Reize naar de Oojl-Indi'én en China.
Dag Winden Weg van gegiste I Waarg. ftreek 't fchip lengte Zuidl. I breedt.
VI jy"
6 O. W. i Z. W. 112° 41' 13040'
7 Verand.
van O. W. JZ.W. I Ui° 3' 140 8' totZ.Z.O.
8 Z. O. W.iZ.W.3„W. | 108=48' 14033/
9 Verand.
van Z. O. WiZ.W.3°i5'W. 107° 8' 14048/ tot O. Z. O.
o Z. O. W.iZ.V.T.-°45/W. 10.-0 o/| ,ro,/
11 O. Z. O. W.4Z.W.i°4o'W. 1000 47/I i5o «/
12 O. Z. O. W4Z.W.2-W. ioo° 32' 1505,'
13 Z. O. W.iZ.W.2 = i5W. 98033/ .6° 14' 1+ Z. O. W.|Z.W.i»45/W. 96003/ i6°34/ 15 Z. O. W.;Z.W.r45/w. 94052' i6°44' i5 Z. Z. O. w. i» Z. 930 47/ 16 48/
Verand.
17 Z. O. \V A7.AV.I "3n'W. | 910 36' 16058'
[8 Z. O. w lZ.\V.". is'VV. Ü90 27/ 17° i<5'
|r> Z. O. W.-;-Z.V/.i'45'W. 86° 55' 17028'
Aanmerkingen en Waarneemingen.
Mey 6. Des ogtends eene afwyking van|i 0 36'.
8. Gegiste afwyking N. W. 20.
9. Des ogtends eene afwyking van 2 0 45'. 1 o. Des avonds eene afwyking van 3 0
11. Des ogtends eene afwyking van 30 56'.
12. Des avonds eene afwyking van 20 55'. 16. Was het regenachtig weder.
Aan-



Elfde Hoofdjiuh 77
Dag Winden Weg van gegiste Waarg.
(treek 't fchip lengte Zuid.
breedt.
Mey
20 Z. O. W.iZ.W.i°45'W. 84023' 17048/ verand.
21 verand. W. \Z.W. 40 Z. 81044/ 180 20/ van O.
totO.Z.O.
22 O. W. i Z. W. 700 .3' 19° 1/
23 O. W. 5o Z. 770 46/ 190 8' '
24 O. Z. O. W. 4° 39/ Z. 76° 6' 190 22/
25 O. W. 40 30/ Z. 75° 5' 190 32/
26 O. W. 400 Z. 740 12/ 190 27/
27 O. W.1022.Z. 7209' 19029/
28 O. N. O. W.303C/Z. 70° 12/ 19056' verand.
29 N. N. O. W. 1° 45'N. 6"8o43' 19049/ verand.
30 verand. W. 300 Z. 670 50/ 200 3/ van N. O.
tot Z. O.
31 Z. O. W. 30 30/ Z. 650 50/ 190 57/
Aanmerkingen en Waarneemingen.
Mey 21. Was de gegiste afwyking aan den voet van den Centaurus 40 io' des morgens 3° 20' twyfelachtig. 22. Gegiste afwyking N. W. 50 's avonds 30 36'.
24. Was de afwyking 's avonds 4. 45''s mor¬
gens 40 23/.
25. Was de afwyking 's avonds 50 32' 's mor¬
gens 5° 20'.
Mey



? 8 Reize naar de Oqfl-Indiën en China.
Mey 27. Was de gegiste afwyking N. W. 70. 28. Was het regenachtig weder.
30. Was de afwyking 's morgens 8° 49/
31. Was de gegiste afwyking 90 3C/. Wy za.
op den middag het eiland R'odrigues van N. 370 W. tot N. 46' W. Volgens onze waarneeming van dat eiland zyn wyop 6i° lengte, hetgeen rny4°2*/ meer Westwaards plaatst dan ik gegist had.
Dag Winden Weg van gegiste ~ Waarg""
flreek 't fchip lengte Zuid.
breedr.
Juny | 58o 3/ |
1 1 Z. O. W. 50 Z. verbet. ipo 3_/
i_g Z. O. I W.^Z.W.3ogZ. 5-;o 32' 1 000 "
Aanmerkingen en Waarneemingen.
Juny 1. De afwyking was N. W. 110
2. Zagen wy het Ronde eiland van W. 37°N. tot W, 40° N.; Het Slangen- eiland ten N. 4030' W. De Zuidlykfte landen van Isle de France ten W. 240 Z. Den 3. kwamen wy te Zf/e de France aan.
EINDE VAN HET VIERDE BOEK.
REI-



REIZE
NAAR DE
OOST-INDIEN en CHINA.
vyfde boek.
Beschryving van nieuw ontdekte voorwerpen van de natuurlyke historie.
eerste afdeeling.
Van de Viervoetige Dieren.
DE AYE-AYE (Ja). [Le Aye-Aye.]
Dit viervoetig diergelijke veel naar denlnkhoorn; het verfchilt egter. gelijk men zien zal, in eenige
we-
O) Deeze Aye-Aye (zegt de Heer Gessner in de Hoogduitfche Vertaling) heeft veel gelykenis naar den Mongous van den Heer de Buffon z. Vol. XXVI. p. 258. pl. 26. edit. in 121120., en fchynt eene verfcheidenheid van den Le-
ttiur



3o Reize mar de OojlJndiën en China.
wezenlijke kentekenen van hetzelve: het heeft ook iets van den Maquis en van den Aap.
De Aye-Aye heeft agttien duimenzcs lynen lengte van den kop af tot aan het begin van den (taart, welke anderhalvcn voet lang is.
Hy heeft vyf vingeren aan eiken voet; die van zyne voorvoeten zyn zeer laag, en een weinig kromgebogen, het geen hem langzaam in het gaan moet maaken; zy zyn met kromme nagelen gewapend; de twee laatfte geledingen van den middenflen vinger zyn Lng, dun, en van hair ontblood; hy bedient zig van dezelve om de wormen, waarop hy aast, uit de gaten der boomen te haaien,gelyk ook om dezelve in zyne keel te fteeken; zy fchynen hem insgelyks van dienst te zyn om zig aan de takken der boomen vasttehaaken. De agtervoeten hebben vier vingeren, die met kromme nagelen gewapend zyn, en elk twee geledingen hebben.de vyfde of meest naar binnen (taande maakt den duim rit-, en heeit een platten nagel gelyk die van den mensen.
De
tnur Mongoz van Li nasus. [Hy verfchilt voornamelyk van den Mongous door de grootte van zyn ooren, en door de lengte van de twee laatfte geledingen van zyne middenlre vingeren der voorpooten, welke korter en dikker, en gelyker met de andere vingeren zyn by den Mongous. Dit laatfte verfchil is zeer gewigtig alzoo het betrekking moet hebben op het vérkrygen van zyn voedzel. Vertaaler.



Eerfte Af deeling.
tl
De Aye-Aye heefc twee fhytanden in' elk kaakbeen ; zy ftaan zeer digt by eikanderen, en gelyken naar den fnavel van een Papegaai. De onderfte zyn veel fterker dan de bovenfte;
Zyne ooren zyn groot, breed, en plat; zy zyn zwart van kleur, glad, blinkende, en van buiten met lange hairen bezet.
Hy heeft bosjes lange hairën boven den oogen en den neus, op de wangen, en aan de kin.
Het geheel dier is bedekt met fyn hair of dons van eene vaale witte kleur, waar onder groote zwarte hairen uitfteeken. Het aangezigt en voorst gedeelte van den hals zyn vaal wit; de ftaart is plat, ruig, en met lange hairen bezet: fchoon hy zig geheel zwart vertoont, zyn egter de hairen, waarmede hy bezet is,wit van hunnen oorfprong tot op de helft hunner lengte,
Dit dier fchynt zig onder den grond te begeeven; het koomtniet aan het licht; zyn oog is vosachtïg en ftrak als dat van den Nacht-uil. Het is zeer lui enby gevolg ook zeer mak; ik heb een mannetje en wyfje gehad, die flegts twee maanden in'het leven gebleven zyn: ik onderhieldt dezelve met gekookte rijst, enzy bedienden zig, om die te nuttigen, van de twee dunne vingeren hunner voorpooten , gelyk de Chineezen zig van ftokjes bedienen. Zy waren vreesachtig fchuuw, beminden de warmte,en hielden zig altijd in eikanderen gedrongen om te flaapen, gingen op hunne zyden liggen, en verbiergen hunne koppen tusfchen hunne vooriïe UI. Deel, F poo-



$_ Reize mar de Öoji-Indi'ên en China.
pooten. Zy waren altyd liggende; men moest her verfcheiden reizen fchudden eer men hen zig kon doen beweegen.
Schoon dit dier zeer langzaam in zyn gang zy en op den dag als verdoofd fchynt,heeft het egtergeene overeenkomst met den Unau en Aï van den Heer
de BüFFON (fl).
De naam van Aye-Aye, welken ik het zelve heb laatcn behouden, is een geroep van verwondering van de bewooneren van Madagaskar; wy kennen het eerst zedert weinige jaaren, omdat wy de WestKust niet veel bezoeken, en het dat gedeelte van dit eiland bewoont; de bewooners van de OostKust verzeekerden my dat het myn het eerst was, dat zy het gezien hadden.
De groote Inkhoorn van de Kost van Malabaar.
[Le grand Ecureuilde la cóte de Malabar.~]
Deeze foort is de grootfte, die bekend is; zy is zoo groot als de huiskat; haare kenmerken zyn twee fnytanden in elk kaakbeen, van welke die in het onderst kaakbeen de fterkfte en langfte zyn, vyf
vin-
De Unau, Bradyptts didaftyltts LrNN/B! , de tweevitrgerige luiaart: de At Bradypus Tridaüyhts LiNMiEl de drievingerige luiaart. Vertaaler,



Eerfte Afdeeling*
vingeren aan eiken voet,waarvan twee der vooifte pooten met kromme nagelen voorzien zyn;de vyfde of binnenfte is als eene foort van flomp of duim met eenen platten nagel; de vingeren van de agterfte voeten zyn alle met kromme zeer fterke nagelen voorzien. De Haart is dik van hair; langer ' dan het lyf, en zoo dik als het zelve , als hy de hairen overeind doet ryzen;hy kan denzelvenmet eene verwonderlyke vaardigheid tot op zynen kop opligten. Als hy in de bosfchen loopt, draagt hy dien byna loodlynig. Zyne ooren (laan regt op en eindigen in een bosje hair.
Zyn geheel lyf is met zeer lang hair bezet; het bovenst deel van zynen kop, de ooren, de rug, en de zyden van den buik zyn van eenen donkere rosfe kleur; onder het oor begmt een bandje van dezelfde kleur, dat zig langs den hals uitftrekt, en naar het lyf zig omkromt; een gedeelte van den hals naar agteren, het voorst van het lyf, en het agterst gedeelte van de dyen der voorde pooten zyn zwart. Het geheel agterst gedeelte van het dier en de (taart zyn zwart. De kop, het voorst gedeelte van den hals, en de dyen, de beenen^de voeten en de buik zyn roestkleurig geel, dat wat helderer is op de borst. De regenboog van het oog is dofgeel.
Dit dier wordt gemakkelyk tam gemaakt en leeft van vrugten; gemeenlyk zit het, byna overeind, en bedient zig van zyne voor-voeten als van handen om zyn voédzel naar den bek te brenF 2 . geQ



84 Reize naar de Oóft-Indien en China.
gen. Zyn gefchreeuw is doordringend en fcherp* Dit dier drinkt gaarne de melk der Kokos-nooten, en als die vrugt ryp is, doorboort het dezelve aan den boom hangende, alleen om het vogt te drinken.
Men vindt het op de Kust van Malabaar, alwaar het den naam draagt van groote Boschrot (grand rat des bois); maar het onthoudt zig meer op het Car„„nzom-gehergte, dat een gedeelte van het gebergte Gates uitmaakt.
Het Inkhoorntje van Gingi (d)<
WVEoureuil de Gingi.\]
Dit Inkhoorntje is wat grooter dan het Europtfche; het geheel dier is van een aardkleurig graauw dat helderer is op den buik, de beenen en voeten. Het heeft aan wederzyde op den buik eenen witten band, die van de voorfte naar deagterfte dyen loopt. De oogen zyn met eenen witten ronden band omringd; de ftaart vertoont zig geheel zwart, fchoon hy met witte hairtjes doormengd zy.
De
(ji) Saurus Cinereus Afiaticus. Erxleben Sy/l. Ani. mal. p. 419. Hoogd. Vert.



Eerjle Jfdeeling. 8ƒ
De Makis („).
[Les Maquis.'\
De Makis fchynen iets van de Aapen te hebben; hunne voeten zyn van het zelfde maakzel , maar hunne fmoel is langwerpiger: deeze dieren gaan, even als de Inkhoorntjes, zitten om te eeten, en bedienen zig van hunne voorfte pooten als van handen om hun voedzel in den bek te brengen.
De agterfte pooten der Makis zyn langer dan de voorfte; zy bedienen 'er zig van om hun lyf voorwaards te ftootenals door het fpringen van een veêr, het geen hen bekwaam maakt om met veel gemak lykheid zeer groote fprongen te doen; ook zyn de Makis over het algemeen de lugtigfte der viervoetige dieren; men ziet hen zoo vlug van den eenen boom op den anderen fpringen dat het oog hen naauwlyks volgen kan. Zy fchuuwen de koude zeer en flaapen op hunne hurken zittende met den kop tusfchen de dyen verborgen. Zy hebben zeer fcherpe tanden en leeven van vrugten.
Madagaskar is het eenigst land, daar men Makis vindt, die eiland voedt veele foorten, die alle gemakkelyk tam te maaken zyn; zy fchynen het geflagt
(V) Lentur by Linnabus ; by Buffon Maki, welke drie foorten van Makis befchryft, de Mokoko, de Mangom' e*) de Vari. Zie Vol. XXVI. cdit. in izm, Vertaaler, F 3



Z5 Reize naar de O oji-Indien en China.
flagt der Aapen te vergoeden, dat daar volftrekt ontbreekt;men heeft ten minften op het zelve nog geene eenige foort ontdekt. De Varis, welke Flacourt Aapen genoemd heeft, zyn Makis. De Madagaskarsnoemen dezelve alle Maques, een naam, welken zy hun gegeeven hebben om hun geluid, dat dit woord fchynt uit te drukken.
Ik zal flegts twee foorten befchryven den Indri en den wolligen Maki.
De Indri. \\Vlndri.~\
De Indri is de grootfte foort van Maki; hy verfchilt van de reeds bekende daarin dat hy geenen ftaart heeft, of de ftaart, dien hy heeft, is ten minsten zoo klein dat men denzelven flegts op het gevoel kan onderfchcidcn.
Hy is drie en een halven voeten hoog; als hy overeind ftaat, zyn zyne agterfte pooten zoo lang als het lyf. Zyn kenmerken zyn vier fnytanden in het onderst kaakbeen aan eikanderen, en twee in het bovenst afzonderlyk ftaande, en agt hondstanden fel elk kaakbeen.
Hy heeft vyf vingeren aan eiken voet, die tot aan het voorst gelid vereenigd zyn; alle zyne nagelen zyn plat; maar niet rond aan hunne einden, gelyk die der menfchen; zy eindigen in eene zeer fcherpe punt; de duim van de agterfte voeten is
zeer



Eerfte Afdeeling.
87
zeer dik en langer dan die der voorfte voeten. De fmoel is zoo lang niet dan by de andere foorten van. Makis.
Die dier is byna geheel zwart van kleur, zyn bonc is zydachtig en zeer dik van hair. De fmoel, de buik alleen aan de teeldeelen,hct agterst der dyen en het onderst der armen zyn graauwachtig; het onderst gedeelte der lendenen naar den ftaart, ter plaats waarop hy zit, is wit. Het hair op dat deel is wolachtig en gekruld als fchaapen-wol. Zyne oogen zyn wit en ftaanzeer levendig; hy fchreeuwt even als een kind, dat fchreit.
Het woord Indri betekent in de Madagaskarfche taal een Bosch-mensch; dit dier is zeer mak; de Madagaskaaren, die het Zuidlyk gedeelte van dat eiland bewoonen, vangen hen jong zynde, voeden hen op, en brengen hen tot de jagt aan, gelyk wy de honden daartoe aanleeren.
De wollige Maki („) \_Le Maquis a bouvres.]]
De wollige Maki is een voet negen duimen lang
van
(«) Letuur Mongoz Linnaei. The weolly Maucauco Penbant Syflh.p. l%6.Sïnria Sciurus ^CflrC&eC ^8ttgt§tms I. Tab. XLII. Hoogd. Vert.



83 Reize naar de Ooft-Indien en China.
van den kop tot aan het eind van den ftaart,die negen duimen lengte heeft,
Hy heeft vier fnytanden in het onderst kaakbeen aan ëlkanderen fiaan, en twee in het bovenst,die van eikanderen afftaan. Hy heeft handen, die hem ook voor voeten dienen, en uit zeer lange vingeren heftaan, die tot het eerste gelid aan eikanderen gehecht zyn ; de duimen vertoonen zig zeer duidJyk, en zyn als die van den mensch; de nagel is piat.
Het geheel dier is van eene aardachtige vos-geele kleur; de buik wit; het onderst der lendenen naar den ftaart is van eene zeer heldere vaale roodachtige, en de ftaart van dezelfde kleur,maar met meerder rood 'er onder. De fmoel is zwart, de ooren zeer klein, de oogen groot en groenachtig graauw. Deeze Makis is met fyn hair bedekt, dat zeer zagt op het gevoel, gekroesd en gekruld is als frhaapen-woh
De Indiaansche zwart gestreepte wilde Kat. [Le Chat fauvage a bandes noires des Indes.]
Deeze Kat heeft twee voeten lengte van den kop tot aan het eind van' den ftaart; deeze is negen duimen lang.
Zij heeft twee fnytanden in elk kaakbeen, van welke die in het onderst de fterkftezyn, veertien hondstanden in elk kaakbeen; vyf vingeren, met
n3-



Ecrjle Afdeding.
39
nagelen voorzien aan eiken voet: deeze nagels zyn fterk en krom; haar lyf is langwerpig en met korc vlak liggend hair bezet; de pooten zyn kort; de ftaart is dun, byna zoo lang als het lyf en eindigt in eene punt als de ftaart van eene kat, hy is bezet met zwarte en met rosachtige hairen, die veel langer zyn dan die van het lyf.
Deeze Kat is van eene graauwe kleur, die aan het onderst gedeelte van den kop en den hals, op de dyen en voeten ligt met ros doormengd is; op den buik is zy wit; zy heeft zes zwarte ftreepen op het lyf, waar van vier regt zyn, agter den kop beginnen, langs het lyf loopen, en aan den ftaart eindigen. De twee andere, die aan de zyden van den buik loopen, zyn als golvende, zy beginnen op de fchouderen en eindigen op de agterfte dyen^ alwaar zy in eenen ronden kring omloopen; daar is nog eene andere ftreep van dezelfde kleur op de agterfte dyen ,die zig vervolgens naar den ftaart in twee verdeelt, de oogen ftaan levendig en zyn van eene geele kleur met ros 'er onder; ,de oogappel fchynt,onder een zeker oogpunt befchouwd,langwerpig te zyn.
De Civetkat van Malacca.
[La Civelte de Malacca.']
Deeze Civetkat is dezelfde niet, welke de Heeren der Koninglyke Akademie der Weetenfchappeji F 5 in



pc» Reize naar de Ooft-Indïèn en China.
in hunne Verhandelingen om te dienen tot de Natuuriyke Historie der Dieren (a) onder dien naam befchreven hebben, en zy heeft geene overeenkomst met den Zibet van den Heer de Bliffon (b) dan in de algemeene geflagts-kenmerkeu.
Zy is zoo groot als onze huiskat en bezit derzelver kenmerken en aart. De ftaart is langer dan het lyf, dun en eindigt in eene punt even als die der Kat. De fmoel is langwerpig; de ooren zyn klein, rond, en regt opftaande; de pooten kort, en hebben vyf vingeren met fcherpe kromme nagelen voorzien, welke zy kan nederbuigen en in haare klaauwen terug trekken. De oogen zyn klein, zwartachtig,de oogappels vertoonen zig onder een zeker oogpunt als langwerpig.
Het geheel dier is paerl-graauw van kleur, dat donkerer is op het bovenst gedeelte van het lyf, het boyenst van den kop is zwart, het heeft vier. ronde vlakken van dezelfde kleur boven de oogen en op den hals drie zwarte ftreepen, die agter den kop beginnen en op de fchouderen eindigen, daar zyn nog drie andere, die op de lendenen haaren oorfprong hebben en aan den ftaart eindigen; eene andere, onder aan den buik geplaatst,loopt tot aan de teeldeelen; op het lyf en de dyen ziet men een en
zes-
Qa\) Mémoires peur fervir a CHiftoire Naturelle des Animaux par M. Perrault p. 157. pi. 23, (Z>) Vol. XIX. edit. in izmo.



Eerfte Af deeling.
9-
zestig ronde, vry groote, en op zeven reyen in orde gefchikte vlakken; de ftaart is beurtelings met graauween zwarte ringenomgeeven; de beenen en voeten zyn zwart.
Dit dier leeft van de jagt; het is vlug en fpringt van den eenen boom op den anderen; het is fchuuw en koomt op den fchoot af, als het flegts gekwetst is; het verfpreidt eene zeer fterke muskus-reuk, die door een vogt, dat uit eene opening, aan de teeldeelen geplaatst, uitloopt, veroorzaakt wordt. DeMaleijers verzamelen dat vogt en geeven voor dat het de maag verlterkt, en tot de liefde opwekt. Deeze laatite eigenfchap maakt het zeer gewild by de Chineezen, die het den Maleijers koomen afnaaien.
De Zenik der Hottentotten.
[Le Zénik des Hottentots.]
Die dier is van de grootte van een waterrot. Het heeft eenen langwerpigen fmoel; elk zyner kaakbeenderen is met twee fnytanden en zestien hondstanden bezet. Het heeft vier vingeren aan eiken voet, die met nagelen bezet zyn ; de nagelen der voorfte voeten zyn zeer lang en byna regc, die der agterfte voeten klein en krom.
Het geheel dier is roodachtig graauw van kleur; op het lyf ftaan tien dwarfche zwarte ftreepen; deflaart is zoo lang niet als het lyf , dun en drie vierde deelen van haare lengte bruinachtigros,en voor het pverige gedeelte van zyne lengte zwart van kleur.
De



9_ Reize mar de Ooft-Indien en China.
De kleine Tandrek lan Madagaskar („). [Le petti Tandrek de Madagaskar.]]
Dittdier is hetzelfde dat de Heer de Büffon befchreven heeft onder den naam van Tanrec, maar de befchryving en afbeelding, welke hy van hetzelve gegeeven heeft, zyn naar eenen al te jongen Tandrek gevolgd dan dat men daarin enig kenteken zoude kunnen erkennen.
De kleine Tandrek is, volwasfen zynde, zeven duimen lang; hy heeft twee fnytanden in elk kaakbeen, en vyf vingeren met nagelen aan eiken voet: de nagels zyner voorfte voeten zyn veel langer dan die der agterfte.
Zyne pooten zyn kort; zyn fmoel is langwerpig en eindigt byna in eene punt. De oogen zyn klein en vertoonen zig flegts als een ftip. Hy heeft geenen ftaart.
Hy is zwart van kleur en heeft vyf overlangfe ftreepen op het lyf; al wat zwart is, is met ruuw hair bedekt; de witte ftreepen zyn kleine ftekels,gelyk die der ftekel-verkens. Uit de zwarte ftreepen van den rug koomen enige lange afzonderlyk ftaande hairtjes, die tot op den grond reiken. De kop is met kleine zwarte hairtjes voorzien;
(„) Erinaceus Madagascarienfis. Le Tanrec £uffon Vol, XXV. p. 253. De Heer Gessner noemt hem ÖEC Stffffl* tfftSe %MÜ> Vertaaler,



Tweede Af'deeling.
93
zien; de fmoel is wit; het oog is met een witten kring omgeeven; de pooten zyn rosachtig.
De Tandreks loopen langzaam; zy knorren als de Verkens, hetgeen de Europeaanen genoopt heeft hen de naamen van Aard-verken en Stekel-verken te geeven. Zy gaan onder den grond en blyven drie maanden van het jaar in eenen ftaat van verdooving; zy verbergen zig over dag en koomen niet te voorfchyn dan na het ondergaan der Zon, om hun aas te zoeken, zy leeven van vrugten en kruiden. Hun lyf is een klomp vet. De bewooners van Madagaskar eeten dezelve, maar zy houden hun vleesch niet voor een lekker geregt. Madagaskar is het eenigst land daar men tot nog toe den Tandrek gevonden heeft.
TWEEDE AFDEELING.
Van de Vogelen.
Ik zal in de befchryving der Vogelen, welke ik hier geeve, de beginzelen van den Heer Erisson volgen; den nieuwften der fchryveren, die van de onderfcheidende kenmerken der Vogelen gehandeld hebben. Zyne Vogelbefchryving is daarenboven de volkomenfte, naauwkeurigfte , en uitgeftrekfte, welke tot hier toe in het licht gegeeven is; ik zal alleen in de rangfchikking, welke hy gevolgd heeft, de geflagten van den Haan en de Patrys verplaatfen,
en



94 Reize mar de Ooft-Indien en China.
en dezelve voor dat der Duiven ftellen, welke orde my natuurlyker voorkoomt.
De wilde Haan en Hen. [Le Coq _? la Poule fauvages.J
Schoon het geflagt der tamme Haan en Hen van zeer oude tyden reeds bekend zy, fchoon hunne verfcheidenheden zeer talryk zyn, fchoon men dezelve in de meeste landen van de oude wereld, en in veele ftreeken van de nieuwe vindt, is het niet te mm waar, dat wy nog onkundig zyn, welk land het eerst deeze Vogelen hebbe opgeleverd, en nog heden in den ftaat van vryheid bezitte. Hetgeen men daar omtrent by de fchryveren over de Na* tuurlyke Hiftorie en by de Reizigers ontmoet, is vol onzeekerheid, geeft ons de noodige onhandigheden en bewyzen niet op, en is niet genoegzaam om zig daaraan te houden.
Dampier („) fpreekt van wilde Haanen, welke hy zegt op de eilanden van Pulo Condor, op Timor, en Si. Jago gezien te hebben; deeze Haanen zyn' volgens zyn berigt,zoo groot als'onze kraaien,en hun gekraai is gelyk dat van onze tamme Haanen,maar wat fcherper. Doch Dampier hadt zig niet byzon, der-
00 Dammer , Nouveau Foyage au tour du monde. p. 82. Idem fuite des Foyages de la Nouvelle Hollande. T. V. pag. 61.



Tweede Af deeling.
95
derlyk op de Natuurlyke Hiftorie toegelegd, en hy heeft geene omftandige befchryving gegeeven van den Vogel, welken hy waargenoomen heeft; men kan hem volgens hetgeen hy 'er van meldt, niet met den tammen Haan vergelyken^ en van de zelfheid of verfcheidenheid van hunne foort oordeelen.
Gemelli Careri zegt, dat hy wilde Haanen op de Philippynfche eilanden gezien beeftï MéRou.a geeft voor 'er in het Koningryk Coiv/o gezien te hebben. De Heer de Sonini , die naar Guajana gereistis, heeft, zegt hy, in de bosfchen van dat wyd uitgeflrekt land een gekraai als dat van onze Haanen gehoord; hy heeft de Vogelen, die hetzelve laaten hooren, van verre gezien, hy heeft bevonden dat zy naar onze Haanen gelyken,en hy heeft befpeurd dat zy eene vleeschagtige kam op den kop hebben, gelyk ook twee vleesachtige lellen onder het onderst gedeelte van den fnavel aan zyn oorfprong; maar hy heeft die Vogelen niet dan van verre gezien, en heeft geen van hunne foort in zyne magt kunnen krygen; dus heeft hy volftrekt alleen gisfender wyze over dezelve geoordeeld; deeze waarneeming zou ondertusfchen des te belangryker zyn, omdat de eerste fchryvers, die over Amerika gefchreven hebben, overeenftemmen inte verzeekeren dat 'er geene Haanen in dat groot vast land waren voor deszelfs ontdekking. Coreae geeft als iets zeekers op, dat de Hennen door de Spanjaarden in Brafilie zyn overgebragt, en hy geeft een zeer fterk bewys van deeze zyne verzeekering;
hy



ptf Reize na de Ooft-Indïên en China.
hyzegtj namelyk, dat de Brafiliaanen in het eerst eenafgryzen hadden van het vleesch der hoenderen, en de eieren als een vergift aanzagen. De meefte Vogelen nu zyn Brazilië en Guajana gemeen, en het is niet waarfchynlyk dat de Hoenders, in dat laatstgemelde land zynde, zig niet tot in Brazilië zouden uitgebreid hebben: alwaar zy den inwooheren bekend zouden geweest zyn. Dus zyn de Haanen, van welke de Heer de SoniM fpreekt niet van de foort dier Vogelen, of zy zyn gefproten uit de tamme Haanen, die aldaar zyn cvergebragt en in het vervolg wild geworden.
De waarneeming van den Heer de Sonini kan dan, zoo min als die zyner voorgangeren, onze denkbeelden bepaalen omtrent het land, uit welk de Haan en Hen afkomftig zyn. Zal ik daarin gelukkiger ilaagen dan alle de andere Reizigers? Zyn het mannetje en wijfje der Vogelen, welke ik uit Indie medegebragt heb, en welke ik in vryheid en wild in de bosfchen gevonden heb, indedaad een Haan en eene Hen, en moeten die Vogels befchöuwd worden als de oorfpronglyke ftam van de tamme Haan en Hen ? Het is door eene naauwkeurige befchryving dier Vogelen,door hunne omftandige vergelykingmet die,waaraan ik dezelve hebgeoordeeld gelyk te zyn, en welker oorfpronglyker ftam, ik hen meen te zyn , dat ik deeze dubbelde vraag moet beantwoorden. Eerst moet ik beflisfen, of de Vogelen , welke ik hier onderneem te befchryven, de de een een Haan, de ander eene Hen zyn.
Vol-



Tweede Af deeling.' 97
Volgens den Heer Brisson zyn de kenmerken van den Haan vier vingers van vliezen ontbloot, drie naarvooren, een naar agterén, en alle tot omtrent aan hunnen oorfprong van eikanderen afgezonderd.
De pooten tot aan de voeten met vederen bezet; de fnavel kegelvormig en gekromd.
Twee vleefchige, langwerpige lellen onder aan de keel hangende.
Eene vleesachtige kam op demkop.
By deeze voornaame kenmerken voegt de Heer Brisson ook nog, dat de Haan en Hen den ftaart regt op draagen; ik zou liever zeggen vartikaalen wat naar agteren overhangende, welke uitdrukking, naar myne gedagten, een juister denkbeeld zou geven vandenftand van het deel, waarvan ik fpreek. Dezelfde fehryver voegt 'er by, dat de ftaart uit veertien, pennen beftaat, waarvan zeven naar den eenen en zeven naar den anderen kant overhingen, zoo dat zy te zaamen eenen zeer fcherpen hoek uitmaaken. Deeze rigting van de ftaart-pennen, merkt de Heer Brisson aan, is den Vogelen van dit geflagt byzonder eigen en geenen anderen bekenden Vogel. De vleugels, eindelyk van den Haan en de Hen zyn kort, en koomen niet verder dan aan hec begin van den ftaart: de mannetjes hebben aan eiken voet een fpoor , die fomtyds zeer lang wordt.
Volgens den Heer Linn/ëus, die zulke omftandige kenmerken niet opgeeft als de Heer Brisson, zyn die der hoenderen in het algemeen:
III. Deel. G Ros.



98 Reize naar de Oofl-Indi'èn en China,
Rojlrnm conciuo-incurvum : maxilld Juperiore imhricatdj
„ Een kegelvormige gekromde bek: het boven„ fte kaakbeen dakvormig rond". En in het byzonder met opzigt tot den Haan.
Frons criftd membranaced longitudincli. Crifice palearium membranacece, bincs longitudinales: „ Het voorhoofd met eene langwerpige vlies3, achtige kam voorzien. „ Twee vliesachtige langwerpige lellen onder aan den ftr.ot".
Men kan by de kenmerken, welke ik hier volgens de Heeren Brisson en Linn/eus opgeef, nog verfcheiden waarneemingen van den Heer de Büffon voegen, als daar zyn de volgende: de twee middenfte pennen van den ftaart, zyn by den Haan veel langer dan by de andere en als een boog gekromd. De vederen van den hals en de fluit zyn lang en fmal.
Als men zig de door de beroemdfte fchryvers op« gegeeven onderfcheidende kenmerken van den Haan en de Hen herinnert,en dezelve by de Vogelen, waarover wy handelen, zoekt, vindt men die alle by hun veree-nigd en gevolglyk is hun geflagt bepaald: het is waar, dat de Hen geene kam op het voorhoofd, noch vliesachtige lellen onder aan den bek heeft; maar, als ik haar in het byzonder befchryf, zal ik onderzoeken of het eenereeden zy om haar voor geene waare Hen te houden.
Als men, na de geflagts-kenmerken opgefpoord
en



Tweede Af deeling.
99
en waargcnoomen te hebben, die twee Vogelen verder naauwkeuriger gaat befchouwen, zal men by den Haan zoo wel als by de Hen vinden, dat r. hunne vleugels zig niet verder uitftrekken dan het be» gin van den ftaart; 2. dat hunne voeten even eensvan maakzel zyn als die deezer tamme Vogelen; 3. dat by den Haan de twee middenfte ftaartpennen langer zyn dan de andere en als een boog omgekromd; 4. dat de vederen van den hals en de ftuit lang en fmal zyn.
Men kan dan niet twyfelen of deeze twee Vogelen zyn een Haan en eene Hen, vermits zy de onderfcheidende kenmerken deezer dieren, zoo wel de zulke als voor byzondere,en het geflagt eigenen kunnen gehouden worden als die, welke meer algemeen op hetzelve toepaslyk zyn, bezitten;maar, deeze eerfte vraag opgelost zynde, zal het wyders hier op aankoomen, of de Haanen Hen, welke ik als zoodanige koomte erkennen, moeten befchouwd worden als de eerfte ftam van dat gezin, en of men konne verzeekeren dat de verfcheidenheden van den tammen Haan en Hen van deezen hunnen oorfprong hebben.
Alvoorens ik deeze tweede vraag beantwoorde, zal ik de twee Vogelen omftandig befchryven, op dat de vcrgelyking van hunne verfchillende deelen met die der tammen Haan en Hen, en der verfcheidenheden dier foort, medewerke om dit vraagftuk op te losfen.
De Haan is van het bovenst eind van den bek tot G 2 het



ioo Reize naar de Ooft-Indiè'n en China.
het eind van den ftaart als hy neergezakt en uitgeItrekt is, twee voeten, vier duimen lang.
Zyn bek is vyftien lynen van het bovenst eind tot aan den hoek, welken hy maakt als hy geopend wordt, en een duirn van denzelven hoek af tot aan de punt van het onderftuk.
Zyne pooten hebben vyf duimen lengte van de knie af tot aan het eind van den nagel van den middenften vinger gemecten; deeze vinger is,met den nagel 'er onder begrepen, twee duimen vyf lynen lang, en de fpooren een duim vier lynen.
De dikte van het lyf, die ik niet juist bepaalen kan, en die in de verfchiilende individu! verfcheiden is, is omtrent een derde gedeelte minder dan by den gemeenen tammen Haan.
De fnavel is kegelvormig en aan zyn bovenftuk gekromd; hy is van eene hoorn-kleur en in alle dee» len volmaakt gelyk aan den fnavel van den gemeenen Haan.
Het bovenst gedeelte van den kop is met eene kam verfierd, die aan de zyden nedergedrukt, plat, en aan haar bovenst gedeelte uitgefheden of getand is; zy begint aan het grondftuk van den bek en worde, naar agteren loopende, grooter , zy is aan het bovenst gedeelte van het bekkeneel vastgehecht, en floddert van agteren boven het agterhoofd, agter welk zy uitfteekt; haare gedaante is ten naasten by als-eene omgekeerde zeisfen; zy is als het dier leefc, helder rood van kleur.
Aan beiden zyden van het onderst gedeelte van
den



Tweede Af deeling. 101
den fnavel zyn twee vliesachcige lellen, van dezelfde kleur als de kam/geplaatst, van eene byna driehoekige gedaante, en gelyk men op dezelfde plaatfen by den gemeenen Haan befpeurt.
De wangen, de zyden en het onderst gedeelte van h3ls zyn kaal en van veèren ontbloot, gelyk ook eene „reep, die in de langte op de kruin van den kop tusfchen de kam en het oog lóópt. Deeze kaale deelen zyn bleek rood,ofvleeschkleur by den leevenden Vogel.
Aan beiden zyden van denkop,ondei; het oog ziet men eene paerelkleurige vlek van de grootte en gedaante van den nagel van de pink eenes menfchen: zy wordt gevormd door korte veeren, diedigtaan eikanderen ftaan , welker baarden van eikanderen loopen en op zyde van vooren naar agteren gaan, en de gehoor-buis bedekken.
De pooten zyn, even als by den gemeenen Haan, van vederen ontbloot tot a3n de knie, met fchubben bedekt van eene doffe graauwachtige kleur ;dc nagels en fpooren zyn zwartachtig; de fpooren zyn als een langwerpige kegel van gedaante, van eene hoornachtige zelfftandigheid, eindigen in eene fcherpe punt, en zoodanig geplaatst dat zy met het been een hoek maakende, van het grondfluk naar de punt naar boven uitfteeken.
De vederen op de kruin van den kop, die van den hals van vooren en aan de zyden zyn lang en fraaij zy worden langer naar maate zy laager geplaatst zyn. Ais de hals gebogen en in zynen naG 3 . tuur-



IQ2 Reize naar de Ooft-Indiè'n en China.
tuurlyken ftaat is, flodderen zyop den rug en aan het begin der vleugelen. Deeze vederen zyn plat, derzei ver baarden zyn zagt op het gevoel, los, en aan beiden zyden van even gelyke lengte.
De fchaft is dik, wel te onderfcheiden , en zigtbaarin de lengte van de veder tot enige lynen van haar eind, hetgeen te weeg brengt dat elke veder in het midden in haare lengte geftreept fchynt; aan haar begin is deeze ftreep graauw, in het midden zwart, en een weinig voor het eind van den ftaart wordt zy wit.
Deeze verfchillende kleuren van de fchaft in haare lengte ziet men ook op de baarden, maar anders gefchikt.
Aan het begin van de veder tot op omtrent een derde van haare lengte zyn de baarden van eene witachtige vuil graauwe kleur. In het midden van de veder, ter plaatfe daar de fchaft zwart is, zyn de baarden ook zwart naar de fchaft toe en haare rand is witachtig. Zy zyn van onderen , en aan de zyden aan dat gedeelte van de fchaft, dat wit is, even eens gekleurd. Doch; hetgeen eenen meer byzonderen aandagt verdient, is dat elke veder' eindigt in eene langwerpige, aan de zyden afgeronde lap, die aan het eind van elke veder eene langwerpige, blinkende, grootendeels witachtige of paerelkleurige, en aan baaj-e punt rosgeele, blinkende vlak uitmaakt. Dit aanhangzel heeft de gedaantej het blinkende, het gladde en het gevoel van een ?eer dun kraakbecnig blad; als men het ondertus-
fchen



Tweede dfdeeling.
103
fchen met aandacht beziet, terwyl men de veder opligt, en het op het licht befchouwt, ziet men dat dit aanhangzel omzoomd is in zynen omtrek met eene franje; die door de einden der baarden van de veder gevormd wordt, en dat hetzelve alleen ontftaat uit de vereeniging dier baarden, die naauwer aan een gehecht zyn dan wel gewoonlyk by de gemeene baarden plaats heeft.
Dit maakzel is hetzelfde als dat van diergelyke aanhangzels aan enige vederen van den vleugel van den Beemer (le Jafeur de Bohème (V).) Ik heb ook zulke aanhangzels gevonden aan de vederen van den hals van de Hollandfche duif van Isle de France , hier agter door my befchreven.
Het onderst gedeelte van die vederen, welke ik zoo even befchreven heb, verfchilt niet van het bovenst, dan door zyne minder fterke kleuren.
De vederen die den rug bedekken tot aan de dekvederen van den ftaart zyn lang en fmal; haare grootfte breedte is omtrent het midden van haare lengte; zy worden vervolgens aan wederzyde fmaller en
finalen) By fommige 'Boheemfche Scharlaar genoemd; dc Gdrrulus Bohémiens der fchryveren; de Lanins remigibus fecundarii apicemembrauaceo colorato van Linp-veus g. 43. fp. 10. Deeze Vogel is onder een groot getal naamen by de Vogelbefchryyeren bekend, welke men'verzameld kan vinden in deszelfs befchryving door den Heer Gueneau de Montceillard : zie Bltfon Hifi. des Oifeaux ï. VI. p. 144. Vertaaler.
G 4



io4 Reize naar de Ooft-Indïên en China.
fmaller, en eindigen in eene ronde punt. Derzelver baarden, die in bet eerst los zyn en by het begin van de fchaft dons zyn, vereenigen zig in de helft van haare lengte en fchuiven op de gewoone wyze in eikanderen. In de lengte van deeze vederen loopt eene langwerpige witte ftreep; deeze ftreep is aan wederzyde verzeld van eene zwarte ftreep, met een zeer fmallen witachtigen rand:het dons dier vederen is vuil graauw.
De vederen, die het onderst gedeelte van den hals van vooren, het bovenst van de borst, de zyden en de dyen bedekken , zyn van hetzelfde maakzel en van dezelfde kleur als de vederen van den rug , met dit tweeërlei verfchil dat die van de dye naar evenredigheid breeder en korter, en die op de zyden breeder zyn. Ik moet ook nog aanmerken , d3t die, welke aan beiden zyden op de punt van het borstbeen ftaan, in het laatfte derde gedeelte haarer lengte ros zyn, en dat men op die vederen dat blinkende en die vertooning van een dun kraakbeen bemerkt, welke ik aangemerkt heb dat de einden der vederen van den hals hadden.
De vederen, die het eind van den buik bedekken, en die onder aan den ftaart, zyn flegts eendons, gelyk dat, 't welk de gemeene Haanen op diezelfde deelen hebben, dit dons is by den wilden Haan met wit, zwart, en dof graauw gemengd.
De. vleugels eindigen aan het begin van den ftaart. De pennen zyn van eene bleeke zwarte kleur en vertoonen niets byzonders in haar maakzel, Die



Tweede Af deeling.
105
vederen welke den vouw van den vleugel bedekken, of de kleine dekvederen zyn lang, fmal, geftreepc en gekleurd even als de vederen van den rug, maar kleiner in alle haare afmeetingen.
De groote dekvederen der vleugelen zyn lang en fmal, ftyf en glanzig aan haar eind, dat eene fterke rosfe met kastanjebruin gediepte kleur is. Deeze vederen zyn zoodanig gefcbikt dat zy, eikanderen gedeeltelyk bedekkende, alleen dat gedeelte van de veder zien laaten, dat ros is; dat, hetwelk bedekt is, is in het midden wit, en aan de zyden zwart geftreept, en by zyn begin met een graauwachtig dons bezet.
De kleur en fchikking van de groote en kleine dekvederen der vleugelen, doen haar by de ombuiging der vleugelen wit en zwart geftreept fchynen, en onder aan de plaats, alwaar zy aan het lyf vast is, met eene rosfe, glanzige, met kastanjebruin gediepte vlek bedekt. Ik moet nog aanmerken dat de groote dekvederen der vleugelen als dwarsch geftreept zyn.
De dekvederen van den ftaart zyn lang, wapperende, donker paarsch van kleur, fpeelende en weerfchyn geevende als gepolyst ftaal: deeze vederen of liever haare baarden maaken aan haar begin een op het gevoel «eer zagt dons.
De ftaart, eindlyk, beftaat uit veertien pennen, in twee deelen verdeeld, dienaar eikanderen gebogen ftaan, en eenen fcherpen hoek uitmaaken. De twee middenfte vederen, die langer zyn dan de anG 5 de-



10(5 Reize naar de Ooft-Indïèn en China.
dere, maaken een boog, welkers bolrondheid naar het lyf van den Vogel gekeerd is.
Wanneer ik, den wilden Haan befchreven hebbende, denzei ven met den tammen vergelyk, zal ik tusfchen dezelve eene naauwkeurige overeenkomst vinden in die deelen, waaruit de Natuurbefchryvers de geflagtskenmerken van dien Vogel getrokken hebben. Maar, naardien ik in het begin van dit artykel over dit onderwerp gehandeld heb, en men daar over kan oordeelen volgens de zoo even gegeeven befchryving zal ik , zonder my langer op te houden met den wilden en tammen Haan te vergelyken, met betrekkidg tot de kenmerken van hun geflagt, tragten dezelve onderling te vergelyken, in die deelen, die, fchoon van minder belang, kunnen medewerken om de zelf heid of het veri'chil van foort te doen erkennen. De kaale en ongedekte deelen zoo op den kruin als aan de zyden van den kop en onderaan de keel, zyn naar evenredigheid grootcr by den wilden, dan by den tammen of boeren Haan, het is vooral deeze Jaatfte, welken ik tot een vergelykings punt zal neemen, omdat, het doordien hy meer in vryheid leeft, waarfchynlyk is datdeszelfs foort minder verbasterd zy. Dezelfde deelen, die by den wilden Haan kaal zyn, zyn ook kaal by den tammen, en zyn ook dusdanig by verfcheiden rasfen of verfcheidenheden, gelyk die van het Kriel-haantje of Engelsch haantje, den Haan met zydeachtige vederen enz. Men vindt dan by den tammen Haan en by verfcheiden radden dezelf-



Tweede Af deeling. 107
zelfde fchikking met opzigt tot de kaalheid der deelen van den kop, welke men by ^en wilden Haan waarneemt; de grootfte uitgeftrektheid dier deelen by deezen laatteen fchynt flegts een zeer ligt verfchil te zyn, dat niet groot genoeg is om die foort eene afzonderlyke plaats te geeven.
De korte, ftyve vederen met losfe baarden, die van onder naar boven een weerfchyn hebben, die de gehoorbuis bedekken, en aan beiden zyden van den kop des wilden Haans eene byna langronde vlek maaken, die graauwachtig of paerelkleurig is,worden by den tammen Haan ook gezien, zyn van het zelfde maakzel , op dezelfde wyze gefchikt, en maaken eene diergelyke vlek aan elke zyde. Deeze vederen , welker maakzel en fchikking gewigtiger zyn dan die der andere vederen, omdat deeze invloed hebben op een zeer gewigtig zintuig , vertoonen by alle foorten hetzelfde werktuigkundig geftel, en worden by alle verfcheiden foorten wedergevonden, alleen met dit verfchil dat zy by enige tasfen onder andere vederen verborgen zyn, die haar bedekken, en over de nabuurige deelen heenen hangen.
De vederen van den hals zyn lang, fmal. glanzig, en wapperende by alle foorten, maar die vederen fchynen in den eerden opflag by den wilden Haan iets byzonders te vertoonen; ik bedoel het byna kraakbeenig aanhangzel, waarin die vederen eindigen. Als men ondertusfehen de zaaken van naby befchouwt, ziet men ligt dat deeze fchyn van
kraak.



io8 Reize naar de Oojl-Indiên en China.
kraakbeen by den wilden Haan alleen moet toegefchreven worden aan de digtheid, naauwe vereeniging en aan een plakking der baarden aan haar eind; men neemt daarenboven by den tammen Haan en by alle de foorten iets zeer ovcreenkomftigs waar, cn men ziet, dat op die zelfde plaats de veder digter in een en glanziger is, dat het eenigst verfchil beftaat in eene grooterc aaneenkleeving der baarden aan malkanderen; dit verfchil, dat in het eerst treffend voorkwam , verdwynt dan by nader anderzoek, en wordt integendeel een trek van overeenkomst en een onderwerp van nadering dier foorten.
Hetzelfde verfchil vertoont zig ook met opzigt tot de groote dekvederen der vleugelen, cn een aandachtig onderzoek leidt ons tot dezelve uitkomst, en tot het zien van dezelfde overeenkomst; men vindt zelfs eene treffende overeenkomst, als men dat onderzoek te werk ftelt, tusfehen den wilden Hian en den tammen of boeren Haan, want de gewoone kleur van de groote dekvederen der vleugelen by deezen laatflen, is ros met kastanjebuin gediept, welke ook de kleur dier zelfde vederen is by den wilden Haan , en deeze vederen maaken op de vleugelen by de twee foorten , welke wy vergelyken, eene groote vlek van dezelfde kleur, en de vederen, waaruit zy beftaat, zyn ten naaften by even eens van maakzel.
Wat de gelykheid tusfehen de dekvederen van het bovenst en van het onderfte van den ftaart belangt, gelyk ook de vederen of pennen, die den
ftaart



Tweede Af deeling. Io$
ftaart uitmaakeri, deeze is zoo volmaakt even eens by den wilden en by den tammen Haan, dat men in dat opzigt geen het geringst verfchil tusfehen die twee Vogelen waarneemt. Men vindt dan tusfehen hen eene volmaakte gelykenis in de kenmerken van het geflagt, en men vindt ook eene zeer treffende in de fchikking en het maakzel der vederen zelf, een zeer fterk bewys van de zelfheid der lootten.
Wat de wolkingen der vederen aangaat, ik zal myniet ophouden met die met eikanderen te vergelyken, alzoo men weet dar zy , tot in het oneindige verfchillende, door den invloed der lugftreeken, door den ouderdom, en de verfchillende omHandigheden van het leven, volftrekt ongenoegzaam zyn om te dienen om de Vogelen te onderfcheiden en te doen herkennen.
Na den wilden Haan befchreven en denzelven met den tammen vergeleken te hebben , zoo wel in in deszelfs geflagtskenraerken, als in de fchikking en het maakzel der vederen, zal ik ook de Henbefohryven.
Zy is een derde kleiner dan het mannetje; dit verfchil in groette tusfehen den Haan-en de Hen is ten naastenby even eens in alle de foorten.
De wilde Hen heeft zoo wel als haar mannetje, alle kenmerken dat geflagt van Vogelen eigen, op een !ia, dat haar ontbreekt, namelyk de kam en de vliesachtige lellen onder den bek. Dit verfchil fchynt, ik beken het, groot; maar is hetzelve genoegzaam
om



2io Reize naar de Ooft-Indien en China.
om eene wezenlyk verfchillende foortuittemaaken? Ik denk dat men dit kwalyk zal kunnen denken, als men acht flaat dat 'er te dien opzigte de verwonderlykfte verfcheidenheden tusfehen alle rasfen plaatshebben, ja zelfs tusfehen individus van een zelfde ras. Indedaad daar zyn foorten van Haanen en Hennen, gelyk de gekuifde, in welke noch het mannetje noch het wyf je noch kam noch lellen onder aan den bek hebben: in andere rasfen, gelyk die van den huis-haan heeft het mannetje fomtyds eene kam en lellen van eene overmaatige grootte, terwylzyne wyfjes die vleeschachtige deelen niet merkbaar hebben. Deeze verfchillen maaken egter in ons oog geen onderfcheid van rasfen of individus uit, omdat wy van hunne zelfheid wel overtuigd en verzeekerd zyn. Moet dan hetzelfde verfchil ons noopen om een verfcheidenheid van rasfen tusfchen de wilde en tamme Hen, die voor het ove. rige volmaakt gelyk zyn, vast te Hellen? Alle zwaarigheden zouden weggenoomen zyn, als 'er gelyk geloofwaardige perfoonen, die buiten woonen, my verzeekerd hebben, boeren-hennen zyn, die volkomen van kam en lellen ontbloot zyn, hetgeen ik niet durve verzeekeren, naardien ik zulks niet heb kunnen onderzoeken; maar die boeren-hennen zyn ten minften de geene, die over het algemeen kleiner kam en lellen hebben; door deeze byzonderheid zelve, die in den eersten opflag een verfchil fcheen aan te duiden,naderen zy dc wilde Hen nog meer.
He



Tweede 'Afdeeling.
in
Het bovenfte van den kop, het begin van den hals naar agteren, zyn met korte, fmalle, graauwachtige vederen bedekt. De wangen en het onderfte van den krop zyn witachtig; en die deelen, welke by den Haan kaal zyn, zyn by de Hen met zeer kleine en weinige vederen bedekt.
De vederen van den hals naar agteren zyn bruinachtig, en in haar midden in de lengte met eene witte rosfe kleur geftreept. De vederen van den hals naar vooren, die op het borstbeen, en den buik, zyn bruin en in haar midden in de lengte met vuil wit geftreept. Die, welke de zyden bedekken, zy n graauw. Die van den rug zyn helder bruin met graauw gediept, en de fchaft vormt in de lengte dier vederen eene zeer fmalle overlangfe ftreep van eene heldere rosfe kleur. De kleine en groote dekvederen der vleugelen vertoonen dezelfde kleuren en dezelfde ftreep. De grooee vederen van de vleugelen zyn zwartachtig aan den binnen kant, en aan de buitenfte zyde bruinachtig en met graauw geftippeld. De vederen van den ftaart zyn graauwachtig.
De pooten en vingeren zyn met graauwe fchubben bedekt. Men ziet ter plaatfe daar by de mannetjes de fpoor ftaat een weinig uitfteekend knobbeltje.
Het is uit de befchryving , welke ik hier gedaan heb, gemakkelyk optemaaken , dat de kleuren van de wilde Hen die zyn, welke de gewoonlykfteen gemeenfte zyn op de vederen van de huis-hen.
Dus meen ik genoegzaam bewezen te hebben dat
die



na Reize naar de ÖoJiJndiën en China.
die twee Vogelen van hetzelfde geflagt zyn met den tammen Haan en Hen; de trekken van overeen* komst in het maakzel, de fchikking, en de kieuren zelfs der vederen, welke ik tusfehen den wil. den en huis-haan, voornamelyk den boeren-haan , heb waargenoomen, de overeenkomst van kleuren tusfehen de vederen van de wilde Hen en de boere Hen, de kleinheid van de kam en de vliesachtige lellen van deeze, de afwezigheid deezer deelen by de wilde Hen, vertoonen zeer treffende trekken vangelykenis. Als men by deeze gelykenis tusfehen den wilden Haan en Hen, en dezelfde tamme Vogelen de noodzaaklykheid in acht neemt, dat 'er een eerfte ftam moet geweest zyn, die van dtn ftaat van vryheid tot den ftaat van tamheid is overgegaan, de onkunde waarin men tot heden toe geweest is, welke foort dien eerften ftam uitmaake, de vrugtelooze nafpeuringen der Reizigers, die alle andere landen doorreisd hebben, en de plaats alwaar deeze foort gevonden is, dan zal het, geloove ik, zeer waarfchynlyk voorkoomen , dat de wilde Haan en Hen, in de bosfchen van Indie in vryheid gevonden , de oorfpronglyke ftam zyn van alle de rasfen en verfcheidenheden dier Vogelen , die van zulke oude tyden bekend, en door den tyd, den invloed der lugtflreeken , het verfchil van voedzej , en vooral door eene llaverny, welker duuring tot de verwyderfte eeuwen opklimt, zoo zeer verbasterd en veranderd zyn. Myn gevoelen fteunc ook op de meening dat Indie



Tweede Afdeeling.
113
die het eerst bewoond land geweest zy, dat het in Indie ware dat de menfchen,die zig in het vervolg in minder gelukkige lugtftreeken hebben nedergezet, oudstyds de kundigheden, welke zy noodig hadden, zyn koomen zoeken, want, of de volkeren van Indie hebben in hunne eerfte verhuizingen eenen zoo nuttigen Vogel met zig genoomen , of de reizigers hebben hem in het vervolg uit dat land in dat hetwelk zy bewoonden, medegebragt.
Ik weet dat Geleerden , wier gevoelen van groot gewigt is, thans niet toeftemmen dat Indie de eerfte wieg der menfchen en hunner kundigheden geweest zy. Maar zelfs al keurt men hunne meening goed, zoo zyn cgter de omwentelingen, waarop zy zig gronden, zoo oud dat het ,met betrekking tot ons, niet minder waarachtig is dat Indie het gelukkigst gelegen gedeelte van de oude wereld zy, dat het om die reden het oudst bevolkt moete geweest zyn, en dat de bewooners van andere landen het grootfte gedeelte hunner kundigheden en zelfs der voortbrengzelen die hun nuttig zyn, van daar gehaald hebben. Dus is de hiftorie van den wilden Haan en Hen, als het indedaad waarfchynlyk is, dat zy de oorfpronglyke ftam van den tammen Haan en Hen zyn,enigermaate verknogt met de hiftorie der menfchen, hunne verhuizingen, hunne reizen, en dit ftuk van de Naauurlyke Hiftorie eens Vogels verfpreidt enig licht over de burgerlyke Hiftorie van den mensch, even als de burgerlyke Hiftorie van
UI. Deel. H den



114 Reize 'naar de Ooft-Indien en China.
den mensch , licht over dit ftuk van Natuurlyke Hiftorie verfpreidt.
Ik zal befluiten met aantemerken dat de Indiaanen twee foorten van Haanen en Hennen houden: de eene is zuiver tam, en is voor die volkeren, die geen vleesch van enig dier eeten, alleen een voorwerp van koophandel of vermaak en aardigheid; de andere is in (laverny en dient vöor de Haanen gevegten, eene foort van fchouwfpel, dat in Indie zeer in zwang is.
De eerfte foort gelykt naar die van onzen tammen Haan en Hen en wordt in Hand gehouden door de individus, die voortgefokt worden. De twee. de foort is die van den wilden Haan en Hen, welke de Indiaanen onderhouden en vernieuwen, door de individus uit de bosfchen te haaien, in welke zy geboren zyn.
Deeze waarneeming, by de opgegeeven feiten gevoegd, beveiligt de gevolgen, welke ik uit die zelfde feiten getrokken heb; zy bewyst dat zelfs in Indie de tamheid den wilden Haan verzwakt en uitput, en in zyne vederen en die van zyn wyf je de verfchillen teweeg brengt, welke wy tusfehen den wildenHaan en Hen en onzen huis-haan en hen hebben waargenoomen; deeze waarneeming is dan een laatst en fterk bewys dat de befchreven Vogelen de oorfpronglyke ftam zyn van den tammen Haan en Hen. Den ftam deezer eerfte verfcheidenheid eens bekend zynde, is het gemakkelyk te begrypen hoe de omftandigheden, tot in het oneindige



Tweede Af deeling.
dige veranderd wordende mee opzigt tot een dier, dat zoo verwonderiyk fterk vermenigvuldigd, en naar zulke verfchillende Iugtftreeken overgebragt is, de rasfen en verfcheidenheden, welke wy in die foort kennen, veroorzaakt hebben.'
Het Indisch Hazelhoen. [La Gelinotte des Ijides.]
Deeze Vogel is van de grootte van het Pyreneesch Hazelhoen (c); zyn voorhoofd is wit met eene ronde zwarte ftreep die naar beiden, zyden tot aan den wortel der fnavel loopt; het agterst gedeelte van den kop is rosachtig, en op elke veder is eene zwarte overlangfe ftreep; de hals is van eene rosachtige graauwe aardkleur ; de vederen van de borst zyn donkerrood en eindigen in eene dwarfche witte ftreep; de volgende zyn graauw tot op haare helft, en het overige van haare lengte zwart; De vederen van den rug, de fluit, en den ftaart, de kleine vederen der vleugelen zyn van eene geelachtige rosfe kleur, met dwarfche half cirkelvormige ftreepen, die zwart zyn, doorfneden; de kortfte van de groote vederen der vleugelen zyn tot aan haar midden van eene aardachtige graauwe kleur; het overige beftaat uit vier dwarfche ftreepen, de
eers-
O) de Buffon Bist. Nat. des Oif. T.IIl.p. 352. edit. in izmo. Vertaaler. .
H 2



ll6 Reize naar de Ooft-Indien en China.
eerste is zwart, de tweede is wit, de derde zwart, en de vierde of de punt van de veder is rosachtig geel van kleur; de langde vederen der vleugelen zyn bruinachtig zwart; de vleugelen zyn van onderen graauw; de buik is aardachtig graauw van kleur, met dwarfche zwarte ftreepen doorfneden; de fnavel is geelachtig; de pooten zyn bruin.
Deezen Vogel vindt men op de Kust van Coromandel , alwaar hy Chineefche Kwartel genaamd wordt (V).
De Patrys van Pondichery. [L„ Perdrix de Pondichéry.~]
De Patrys van Pondichery is zoo groot als de Europifche graauwe Patrys ; het bovenfte gedeelte van den kop is van eene rosachtige aard-graauwe kleur; de vederen , die het grondftuk van den bek omrinringen, zyn geelachtig; de keel is van dezelfde kleur; de laatfte vederen van de keel zyn zwart aan haar eind; het bovenst van den hals van agteren is graauwachtig, en met zwarte dwarfche ftreepen gegolfd; het onderst van den hals en de rug zyn ros, met gegolfde witte ftreepen; de borst is veel helderer ros, met dwarfche gegolfde zwarte
ftree-
O) Het is egter die Vogel niet, welken de Heer de Buffon onder dien naam befchryft. Hifi. des Oif. T. IV. p. 282. Vertaaler.



Tweede Af'deeling. n?
ftreepen; de buik is wit, met dwarfche halve cirkels wyze zwarte ftreepen doorfneden; op de zyden van den buik ftaan donkerroode vlekken; de kleine vederen der vleugelen zyn donkerrood van kleur, met dwarfche ftreepen, die rosachtig wit zyn doorfneden; haare fchaften zyn van dezelfde kleur ; de langde zyn van eene zeer donkere aardgraauwe kleur ; de duit is graauw met dwarfche ftreepen, vuil wit van kleur; deeze dreepen zyn aan wederzyden met zwarte lynen geboord; de middelbaare of tusfehen beiden of in het midden daande vederen van den daart zyn ros, met eene oneindige menigte kleine bruineen heen en weder loopende dreepjes, die zeer digt by eikanderen daan, hetgeen den daart als gewaterd maakt; op elke veder daan vier dwarfche dreepen van eene doffe geelachtige kleur;deeze dreepen zyn aan den kant van het eind van den daart met eene zwarte dreep gezoomd: de zydelings daande vederen zyn donkerbruin, dwarsch met zwarte dreepen doorfneden, maar alleen aan haaren binnende zyde; de fnavel is zwartachtig , de regenboog en de pooten zyn rood. Het mannetje heeft eene derke fpoor. Deeze Vogel wordt op de Kust van Coromandel^ gevonden.
H 3 fcUKv



118 Reize naar de Ooft-Indiè'n en China.
Hf.t Berchoën van Isle de France. [Le Francoün de l'hle de Frame.']
Deeze Vogel is van de grootte van een fterken rooden Patrys; het bovenst van den kop is van eene rosachtige geele kleur, maar de vederen van de kruin van den kop zyn zwart en met ros gezoomd: aan wederzyde van den kop zyn twee overlangfe ftreepen, die aan het grondfluk van het bovenst gedeelte van den fnavel beginnen, de eene loopt naar het oog, omringt hetzelve, en verlengt zig wat verder dan het oog; de andere, laager geplaatst, omringt hetzelve even eens, en eindigt byna aan de eerste : de tusfehen ruimte tusfehen deeze twee ftreepen is wit; de keel is wit; de vederen van het agterfte van den hals zyn wit met eene zwarte overlangfe ftreep, die aan haar eind breeder is; de vederen van het onderst van den hals en die van de borst zyn zwart en hebben zes witte vlekken aan haaren rand; die van den buik zyn van dezelfde kleur, maar de vlakken zyn grooter en rosachtig van kleur. De dyen zyn van eene heldere rosfe kleur, die door dwarfche zwarte ftreepen doorfneden worden; de vederen van; den rug zyn donkerrood , maar die , welke op de vleugelen vallen, zyn zwartachtig in het midden, en hebben, onregelmaatige vlekken van eene rosfe witte kleur; de kleine vederen der vleugelen zyn zwart met ronde vlekken van eene rosachtige witte kleur; de groote vleugel-vederen zyn ook zwart, maarover-
dwarsch



Tweede Afdeeling.
119
dwarsch mee wit geftreept; de vleugelen zyn van onderen graauw;de ftu.it en de eerste ftaartvederen zyn helder ros, met overdwarfche zwarte ftreepen; de zydelingfche vederen zyn geheel bruinachtig zwart: de bek is zwart, de voeten zyn helder ros. Het mannetje heeft eene zeer fterke fpoor.
Deeze Vogel valt natuurlyk op het eiland Madagaskar, van waar hy naar Isle de France is overgebragt geworden: gaat op de boomen zitten roesten; zyn gezang gelykt naar dat van het Paerl-hoen, hetgeen den inwooners van die Volkplanting hen den naam van gepaerelde Patrys (Perdrix Pintaiée) heeft doen geeven.
De Patrys van Gingi. [La Peririx de Gingi.]
Hy is kleiner dan de graauwe Patrys van Europa; het bovenst van den kop is donker bruin van kleur: van den bovenften hoek van den fnavel loopt overlangs eene witte ftreep, die boven het oog henen loopt, en zig byna tot agter den kop uitftrekt; elke veder, die deeze ftreep uitmaakt, heeft eene overlangfe zwarte vlek of ftreep; de keel is helder ros, de hals en de wangen van dezelfde kleur, moar op elke veder is eene overlangfe zwarte vlek of ftreep. Boven op de borst is eene zwarte vlek van eene andere , die kastanie bruin is, door eane witte ftreep, die als eene halve cirkel loopt, afgefcheiden; de H 4 ruS



120 Reize naar dê Ooft-Indihr en China.
rug is rosachtig , aardgraauw van kleur; de vedertje , die de vleugelen overdekken, zyn kastanje, bnnn, aan hunnen buitenften rand en aan hun eind met eene rosachtige aardgraauwe kleur gewaslchen; op elke veder is aan haar eind eene zwarte bvna ronde vlek; de volgende öf roiddelmaatige vederen zyn ook kastanjebruin, maarzv zyn aan haar eind en aan de buiten zyde met bleek geel gewaslchen; op elke veder ftaat eene zwarte vlek , die naar het cmd van de veder gerond is; de kortfte van de groote vleugel-vederen zyn helderer kastanjebruin, en aan haar eind met geel gewasfthcn. Op elke veder is aan haar eind een klein zwart bvna rond vlekjede grootfte zyn zwartachtig bruin van kleur • de fluit en de ftaart zyn van een, rosachtige aardgraauwe kleur en op elke veder ftaat eene zwarte vlek van de gedaante van een traan: het onderlyf is wit en oP elke veder ftaan tweeoverlangfe dreepen van eene heldere kastanjebruine kleur; de voeten zyn rosachtig geel, en de fnavel is zwart.
Het wyfje is een weinig minder fterk dan het mannetje en volftrekt verfchillende van kleur; het bovenst van den kop, en het agterst van den'hals zyn aardkleurig graauw, de keel en het voorst van den hals zyn donker bruin; boven aan de borst is eene breede graauwe vlek; de vederen , die. dezelve uitmaaken , zyn dwarsch door gegolfde zwarte ftreepen doorfneden; de zyden van het onderlyf zyn kastanjebruin van kleur; de buik is helder rosop de eerste vederen naar de borst ftaat eene zwarte



Tweede dfdeeling.
121
te ronde vlek', en op de andere is eene vlek van dezelfde kleur als eene halve maan; de kleine vederen der vleugelen zyn drie vierde van haare lengte van eene aardachtige graauwe kleur, die overdwarsch met zwarte gegolfde ftreepen doorfneden is; haar eind is van eene donkere kastanjebruine kleur, hetgeen eene byna ronde vlek van die kleur op het eind der vederen maakt: daar zyn op elke veder ter plaatfe alwaar deeze kastanjebruine vlek begint, twee witte vlekken, eene op den buitenften rand , en eene op den binnenften rand; de kortfte van de groote vleugel-pennen zyn aardgraauw van kleur, naar den binnen kant tot op drie vierde deelen van haare lengte met eene heldere rosfe tint gewasfehen, en met eene donkere rosfe tint tot digt aan haar eind, dat met eene rosachtige geele kleur omzoomd is; maar op de eerste of kortfte pen is deeze vlek bepaald binnen eene ronde lyn van dezelfde kleur. De vederen van de ft uit en van den ftaart zyn graauw, met ros gewasfehen, en dwarsch met zwarte gewolkte ftreepen doorfneden: de voeten zyn aardachtig graauw; de fnavel is zwart, en de regenboog geel.
De Roode Patrys van Madagaskar.
[La Perdrix Rouge de Madagascar.J
Hy is van dezelfde grootte als de voorige; zyn geheel lyf is dof bruin-rood van kleur; het bovenst van den kop cn het agterst van den hals zyn flegts H 5 wat



122 Reize naar de Ooft-Iniiën en China.
wat donkerer en met bruin gewasfchen; de fnave! is geel, de regenboog en voeten zyn van eene fchoone roode kleur; het mannetje heeft aan elk zyner pooten twee fpooren.
De groote Kwartel van Madagaskar.
[La grande Caille de Madagascar.]
Hy is eens zo groot als de Europeefche Kwartel; het bovenst van den kop , het agterst van den hals, en de rug zyn van eenebruinachtige rosfe kleur;de vederen op de kruin van den kop hebben eene ftreep van eene geelachtige witte kleur, die eene andere witachtige agter aan den kop vormt; deeze ftreep eindigt wat verder dan het midden van den hals , omdat zy daar met de vederen van het onderst van den hals in een loopt, welke, zoo wel als die van den rug, eene geelachtige witte ftreep hebben; maar deeze laatcte worden door zwarte dwarfche ftreepen doorfneden. Op de wangen zyn twee witte overlangfe fmalle ftreepen, die tot op het onderst van den halsnaar beneden loopen: tusfehen deeze twee ftreepen is eene graauwe , die tot op de borst voortloopt; zy is donker graauw naar den kop toe, de keel is zwart; aan het bovenst van de borst is eene breede kastanjebruine vlek; de borst en het onderlyf zyn zwart; en op elke veder is een witte ronde vlek, die breeder dan hoog is. De vederen, naar het onderlyf loopende,zyn lang en fmal en bedekken die van den buik en de dyen geheel; zy zyn
kas-



Tweede Af deeling.
123
kastanjebruin van kleur, en hebben aan haaren fchagt eene overlangfche geelachtige witte ftreep, ter wederzyde van die ftreep is eene zwarte lyn. De kleine vederen, die de vleugelen bedekken, zyn rosachtig, en hebben eene geelachtige witte ftreep in het midden ; zy zyn ook door onbepaalde zwarte dwarsch ftreepen doorfneden;de volgende, of middelde vederen zyn rosachtig, met zwart gewasfehen; deeze hebben ook eene witte overlangfche ftreep in het midden, maar worden ook nog daarenboven doorfneden met geelachtige witte ftreepen: de kortfte van de groote vleugel-pennen zyn zwart; zy hebben eene witte ftreep op de fchagt, zyn met geelachtige banden getekend, en worden aan haar eind met eenen band van dezelfde kleur omzoomd]: de langfte, eindlyk, zyn van bruinachtige aardkleur. De ftaart is zwart met dwarschftreepen van eene geelachtige witte kleur; de fchagt van elke veder is van dezelfde kleur; de pooten zyn rosachtig; de fnavel is zwart en de regenboog bleek geel van kleur.
De groote Chineesche Kwartel.. [La grande Caille de la Chine.]
Hy is wat kleiner dan de voorige; de vederen van de kruin van den kop zyn van eene aardachtige graauwe kleur en met zwarte dwarschftreepen doorfneden ; haare fchagten zyn wit; haare wangen zyn helder ros van kleur. Aan den bovenden hoek van
den



124 Reize na de Ooft-Indien en China.
den fnavel begint eene overlangfche witte Iyn, die boven het oog henen loopt, en zig tot byna aan het agterhoofd uitftrekt. De vederen van den hals, den rug, en de ftuit zyn lang en fmal; zy zyn van eene zeer heldere graauwe aardkleur, met zwarte dwarfche ftreepen doorzaaid, en op het midden van elke veder is eene witachtige ftreep, van boven vry breed, en die aan den kant van het eind der veder in eene punt eindigt. De vederen van de ftuit zyn veel langer dan de ftaart, en bedekken denzelven geheel: de vleugelen zyn bruinachtig, maar op de buuenzydevan elke veder zyn groote zwarte ronde vlekken. Het onderlyf is rosachtig, deszelfs vederen zyn lang en fmal, en daar is ook eene witachtige ftreep op elke veder; maar op de zyden der vederen zyn flegts enige zwarte vlekken. De fnavel is zwart, en de regenboog rood, de pooten zyn geel.
De Bruine Kwartel van Madagaskar.
[La Caille brune de Madagaskar.]]
Hy is zoo groot als de Kwartel van Europa; het bovenst van den kop, het bovenst van den hals naar agteren is bedekt met zwarte en rosfe vederen- de zwarte zyn de meeste in getal. De keel is helder aardkleurig graauw; de vederen van het onderst van den hals, van de borst, en van het onderlyf zyn van dezelfde kleur, enzy hebben twee zwarte bepaalde ftreepen, die den omtrek der veder volgen:
de



Tweede Af deeling.
125
de vederen van den rug, van de ftuit, van den ftaart, de kleine vederen der vleugelen, en de kortfte der groote zyn ook helder aardkleurig graauw, met dwarfche zwarte ftreepen doorfneden; de grootfte vederen der vleugelen zyn bruin ; de regenboog van het oog is geel; de fnavel en de pooten zyn zwart.
De kleine Kwartel van Gingi. [La petite Caille de Gingi.]],
Hy is ten naasten by een derde kleiner dan de Kwartel van Europa; de kop is zwart en de kruin van eene rosachtige geele kleur: aan den bovenden hoek van den fnavel ontftaat eene overlangfche ftreep van dezelfde kleur, die, door het oog afgebroken zynde, zig tot byna agter den kop uitftrekt. De keel is wit en eindigt in eene zwarte ftreep; de hals van vooren, de borst, en het onderlyf zyn van eene roodachtige geele kleur: op het midden van elke veder is een overlangfche zwarte band die van onderen wat breeder is; deeze band wordt aan wederzyden door een anderen witten band bezoomd. Op de borst is een zwarte band, die ongelyk is in zyne breedte, en die heen en weder loopt van de keel tot onder aan den buik; de hals is van agteren rosachtig; op elke veder is eene geelachtige overlangfche ftreep: deeze ftreep is aan de kanten met zwart omboord; de vederen van den rug, de ftuit, en de kleine vederen der vleugelen zyn van eene
byna



126' Reize naar de Oofi-Indiën en China. byna kastanjebruine rosfe kleur: op elke veder is een vry breede band van eene geelachtige kleuren zy worden dwarsch doorfneden door kleine ftreep'. jens van dezelfde kleur; deezekleine ftreepjens zyn met [zwart gezoomd; de groote vederen der vleugelen zyn bruin ; de kleine vederen der vleugelen zyn van onderen wit, en de groote graauw.
Het wyfje is van dezelfde grootte: de kleuren zyn even eens op het geheel bovenfte gedeelte en minder fchitterende op het onderst gedeelte De keel is wit en wordt door eene zwarte ftreep bepaald : de hals is van vooren van eene roodachtige geele kleur: op het midden van elke veder is een overlange witte band en op de zyde twee kleine zwarte ronde vlekjes. Het onderlyf is ook van eene roodachtige geele kleur; op het midden van elke veder is eene overlangfe witte ftreep, die vry breed is, en deeze vederen zyn aan de zyden door dwarfche banden , die zwart zyn, doorfneden
malde) ***** ^ °P de KüSC Van Cor°-
Het Paauwtje van Malakka (a). [Le Petit Paon de Malacca.]
Deeze Vogel is een derde kleiner dan de Euro-
. Pe-
00 Deeze Vogel onder de volgende naamen byü^Z «elbelcbryvers bekend: rEperonnicr Qd, Dubbelf^r) Bup-
f on



Tweede Af'deeling. 127
peaanfche Faifant: de kop en hals zyn donker bruin; de keel is graauwachtig;de oogen zyn omringd mee een naakt vel van eene opruivent geele kleur. De vederen van het onderst van den hals van vooren, die van de borst en den buik zynaardkleurig graauw, met dwarfche gegolfde zwarte banden doorfneden, die zeer digt by eikanderen ftaan; de fchaften deezer vederen zyn wit; de kleine vederen der vleugelen, de buitenfte van de groote, en die van den rug zyn van eene heldere geelachtige graauwe kleur met zwarte gegolfde dwarsch banden doorzaaidrop elke veder is digt by haar eind eene vlek van eene fchitterende blaauwe kleur, die onder een zeker gezigtspunt eene fpeeling van groenen goud heeft;de langfte pennen der vleugelen zyn bruin; de ftaart beftaat uit twee laagen en is helder aardkleurig graauw: op elke pen van de eerste laag, dat is te zeggen, op de kortfte, is, een weinig voor haar eind, eene fchitterende blaauwe vlek, die in het groenachtige en goude fpeelt, daar is ook eene diergelykeop het oog, dat op de ftaartpennen van het
Paauwt-
fon Hist.des Oif. Ed. in 8vo. Vol. IV. p. 121. Le Paon de la Chiue (de Chineefche Paauw) Brisson Vol. I. pag. 291. Pkafianus Pavoneus (jnasï) en Phafiauus fiscus (ƒ<?tnina) (het Mannetje de Paauw-Faifant, het Wyfje de bruine Faifant} Klein Av. p. 114. N, 5. en p. 114. N. 6. Paan Phaifant de la Chine, (de Chineefche PhaifantPaatiw, Eowards T. II. p. 67 en 69. Pavo bicalcaratus (de Dubbe/gefpoorde Paauw~) Linn^eus. Vertaaler



12% Reize naar de Ooft-Indien en China.
Paauwtje ftaat; op de langde daan t wee zulke vlekken tegens eikanderen; de regenboog van het oog is geel, en de pooten zyn zwart.
Het mannetje heeft twee zeer derke fpooren aan den regter poot, en drie aan den flinker poot, van welke twee met het grondduk eikanderen raaken.
Deeze Vogel fchynt dezelfde te zyn met die van Edwards pl. 67 en 69. van Brisson T. I. p. 20r. en die welken Boffon onder den naam van de dub', belfpoor (V Eperonnier) befchreven heeft; hy verfchilt 'er egter een weinig van in kleur en grootte. Naardien deNatuurbefchry ver denzelven alleen vol. geus tekening befchreven hebben, heb ik gemeend eene naauwkeurige befchry ving naar den Vogel zeiven te moeten geeven; ik heb hem in het geflagt der Paauwen geplaatst,omdat hy de kenmerken en huishouding van die Vogel heeft (a). De dubbele fpoor,
O) De Heer de Buffon merkt aan, dat hy noch^toTdë" Faifanten, noch (en nog minder) tot de paauweri kan betrokken worden, vermits hy van den Paauw verfchilt door den ftaart, door het maakzel en getal der pennen, waaruit hy beftaat, door de evenredigheden van zyne gedaante, door de grootte van den kop en den hals, gelyk ook daarin dat hy zynen ftaart niet opzet, en uitbreidt (want, noch Edwards noch onze fchryver zeggen , dat hy pronkt) en dat hy, in plaats van een kroontje flegts eene foort van platte kuif heeft, welke gevormd wordt door de vederen van de kruin van den kop, die hy kan apügten en welker punten een weinig naar vooren koomen. en eiudiyk verfchilt het
man-



Tweede Af deeling.
129
fpoor, welke hy aan eiken poot heeft, is geen kenmerk , dat ons denzei ven tot een byzonder geflagt moet doen betrekken; ik heb dat zelfde kenmerk 5 gelyk men hier boven gezien heeft, by den rooden Patrys van Madagaskar gevonden. t .
De Rohlodl van Malacca. [Le Rouloul de Malacca.]
Deeze Vogel fchynt enige overeenkomst te hebben met de Faifant; hy verfchilt egter van denzelven, gelyk men in zyne befchryving zien z'il,door wezenlyke kenmerken, die hem tot een byzonder geflagt moeten maaken.
Hy is van de grootte van de Europeefche Ringduif; zyne geflagts kenmerken zyn de vingeren van een gefcheiden, de pooten tot aan den hiel met vederen bedekt , vier vingeren, waarvan drie naar vooren en een naar agteren gerigt; deeze laatfte is flegts een ftomp en heeft geen nagel; de bek als een gekromde kegel, de ftaart kort en horizontaal.
De kop en hals zyn zwart; agter den kop is eene donkerroode kuif; de vederen, die dezelve uitmaaken, zyn over het algemeen alle hard en ftyf, en
de
mannetje van dat der Paauwen door die dubbele fpoor aau eiken poot; men zie verder de aanmerkingen van den Heer de Buffon T. IV. p. 123. Vertaaler. UI. Deel. I



130 Reize naar de Ooji-Indie'n en China.
de baarden zyn niet met eikanderen vereenigd, gelyk aan dé gewoone vederen, deeze kuif ligt wat naar beneden, en is zoo gerigt, dat het fchynt dat de Vogel dezelve niet kan opzetten. Op het voorhoofd zyn zes zeer lange zwarte borstels die eene andere kuif uitmaaken, welke de Vogel naar welgevallen kan opzetten en nederleggen : de ruimte tusfehen deeze twee kuiven is wit en maakt een dwarfchen band op de kruin van den kop ; de omtrek der oogen is met kleine fty ve witte vedertjens bezet: de borst en buik zyn van eene fchoone donkere paarfche kleur; de kleine vedertjens, die de vleugelen bedekken,zyn bruin; de volgende of demiddelbaare gelyk ook de kortfte onder de groote, zyn rosachtig wit met zwarte gegolfde dwarschftreepen doorzaaid ;de grootfte zyn rosachtig geel van kleur, en overdwarsch met gegolfde zwarte lynen doorfneden; de kleine vederen onder aan de vleugelen zyn bruin, de groote graauw; de rug, ftuit, en ftaart zyn donker groen; het bovenst gedeelte van den fnavel is zwart; het onderst is geel aan den wortel en zwart in het overige zyner lengte; de regenboog der oogen is geel, gelyk ook de pooten.
De



Tweede Af deeling. 131
De Hollandsche Duif. [Le Pigeon Hollandais.']
Deeze Vogel heeft in zyne kleuren enige overeenkomst met den Feuningo van den Heer de Buffon (fl) en met de blaauwe Ringduif van Madagaskar van den Heer Brisson (b); maar hy verfchilt van dezelve in grootte en in de hoedanigheid van de vederen van den hals.
Hy is veelgrooter dan de Europifche Ringduif; de vederen van den kop , hals, en van de borst zyn lang, fmal, en eindigen in eene punt: deeze vederen zyn van een vry] byzonder maakzel; zyzyn gepolyst, blinkende, en op het gevoel als een kaakbeenig blad; ik heb, met behulp van het vergrootglas , niet kunnen ouderfcheiden of die bladen geformeerd waren door de naauwe vereeniging der baarden; maar het is te denken dat zy van even hetzelfde maakzel zyn als de aanhangzels, welke men aan enige vederen van de vleugelen van den Beemer (c) en aan de kraakbeenige bladen van den wilden Indifclien Haan ziet. Het oog is omringd met
een
O) Buffon Hifi. des Oif. T. IV. p. 374. ed. in jivo. pi. cnlttm. N. 2.
f» T. I. PI XIV. fig. 1.
(c) De Bcemer of Boheemer, Garrulus Bohémiens, Ie Jafeur de Bohème, by Buffon le Jafeur, Hifl. des Oif T. VI. p. 144. Vertaaler.
I 2



13ü Reize naar de Oojl-Indiën en China.
een naakt vel van eene donkere roode kleur; de rug, de vleugels, en de buik zyn donker blaauw; de ftuit en de ftaart van eene zeer levendig karmynroode kleur; de fnavel en de regenboog zyn van dezelfde kleur, en de pooten zwart,
Deezen Vogel vindt men op Isle de France; men wil dat zyn vleesch 'een vergift zy (a).
De graauwe Chineesche Tortelduif.
[La Tourtérelle grife de la Chine.J
Zy is van de grootte van de witte Tortelduif, welke men in Frankryk in de Duiven-hokken en by de Vogelaars ziet; het bovenst van den kop is graauw van kleur, en hat agterst donker wyngraauw: de omtrek der oogen is met kleine witte vedertjens bezet; het voorst van den hals, de borst, en de buik zyn zeer helder roodachtig wyngraauw van kleur ; de vederen van het agterst van den hals, hebben de gedaante van een omgekeerd hart; zy zyn zwart, en daar is aan wederzyden eene ronde fchoone witte vlek; de kleine vederen der vleugelen
(V) Da Heer de Buffon zegt dit niet,en Gesner houdt het voor een lekker ecten. Schwenckfelp zegt dat het flegts middelmaatig van fmaak en niet gezond is; dit alles zegt de Heer de Buffon, hangt veel af van hetgeen waarmede de Vogel zig gevoed heeft. Zie Hifi. Nat. des Oif. t, VI. q. 153. Vertaaler.



Tweede Afdeeling.
133
len, de rug, en de ftuit, zyn aardbruin van kleur; de groote vederen der vleugelen zyn zwart; de eerfte vederen van den ftaart zyn bruin, de onderfte zyn tot op de helft zwart, en in het overige van haare lengte wit ; de dekvederen van het onderst van den (taart zyn van eene zeer heldere roodachtige graauwe kleur; de fnavel is zwart;de regenboog rood; en de pooten geel.
De bruine Cbimeesche Tortelduif.
[La Tourterelle brune de la Cliine.]]
Deeze is van de grootte van de vorige ; de kop, de hals, de borst en de rug zyn van eene bruinachtige aardgraauwe kleur, de keel is ligter gekleurd; te wederzyde van den hals zyn enige zwarte vederen , die aan het eind van eene heldere achsgraauwe kleur zyn; de kleine vederen der vleugelen zyn bruin en eindigen met een opruinent geelen band; enige dierzelfde kleine vederen op den rand der vleugelen zyn helder aschgraauw van kleur: de groote zyn bruin; de ftuit en de ftaart zyn donker aschgraauw; de buik en dyen zyn wyngraauw: de dekvederen onder aan den ftaart zyn helder aschgraauw; de fnavel, de regenboog, de pqoten zyn rood.
I 3
Het



134 Rnze naar de Oojl-Indiën en China.
Het klein Tortelduifje van Queda.
[La pelite Tourïerelle de Qjdda.']
Het is wat grooter dan de huis-musch en veel langwerpiger dan dat Vogeltje; het voorhoofd en de keel is van eene heldere aschgraauwe, en het agterhoofd van eene donkere aardgraauwe kleur: de vederen van he: agterst gedeelte van den hals zyn van dezelfde kleur,diedoor zwarte dwarschftreepen doorfneden wordt; de vederen van den rug, van de ftuit, en de kleine vleugel-vederen zyn licht aschgraauw, eindigendein eene zwarte ftreep: de zyden van.den hals zyn wit, met zwarte zeer digt by eikanderen ftaande dwarschftreepen; de borst en buik zyn helder wyngraauw; aan de zyden van den buik loopen gegolfde zwarte dwarfche ftreepen over de vederen; de groote vleugel-vederen zyn bruin ; de vleugelen zyn van onderen rosachtig; maar de kleine vleugel-vederen zyn met zwarte gegolfde dwarschftreepen doorzaaid ; de eerste vederen van een ftaart zyn briun, die onder aan den ftaart of ter zyden aan den ftaartzyn bruin,totdrie vierde, en wit in het overige van haarelcngte; de dyen en de dekvederen onderaan den ftaart zyn wit;de Ihavel is zwart,aan ryn wortel en aan zyne punt met geel getint;de regenboog en de pooten zyn van eene geele opriment kleur.
Deeze Tortelduif is zeer fraai; haar/vleeseh is zeer lekker: men heeft enige derzelve op Isle de France overgebragt, alwaar zy zeer vermenigvuldigd zyn.
De



Tweede Afdeeling.
*35
De groote Chineesche Tortelduif.
[La grande Tourterelle de la Chine.']
Zy is van de grootte van de Ringduif van Europa; haar kop is graauw,- het voorst van dan hals, de buik, en de dyen zyn helder wyngraauw; het agterst van den hals en de rug zyn donker purperpaarsch; de vederen, die de zyden van den hals bedekken, hebben de gedaante van een omgekeerd hart; zy zyn zwart, en eindigen in eene wyngraauwe ïtreep ; de kleine vleugel-vederen zyn donker rood , de groote aardkieurig zwart. De ftuit is paarschachtig graauw; de eerste vederen van den ftaart zyn aardkieurig zwart; de onder- of zyd vederen van den ftaart zyn zwartgraauw tot op de helft, en wit op het overige van haare lengte; de dekvederen onder aan den ftaart zyn wit; de fnavel is geelachtig; de regenboog rood, en de pooten bruin.
De Tortelduif van de Kaap de goede Hoop.
[La Tourterelle du Cap de Bonne-Esperance.~\
Zy is van dezelfde grootte als de voorgaande; de kop is helder aschgraauw van kleur; het oog is omringd met een naakt vel , rood van kleur, dat door eene witte ftreep omgeeven wordt; de vederen van den hals zyn lang, fmal, en fchynen geene fchaft te hebben, zy zyn wyngraauw van kleur. De kleiI 4 ' ne



I3Ö" Reize naar de Oofl-Indiën en China.
ne vederen der vleugelen zyn van dezelfde kleur; op elke veder is eene witte driehoekige vlek ; de groote vederen der vleugelen, en dè ftaart zyn zwart; de buik,de dyen en de dekvederen van het onderst van den ftaart zyn helder aschgraauw; de fnavel is zwart; de regenboog en de pooten zyn rood.
De Tortelduif van Süratte.
[La Tourterelle de Surate.]
Zy is van de grootte van de Chineefche Tortelduif; de kop en het voorst van den hals zyn wyn, graauw; de borst, buik, en dyen zyn van dezelfde kleur, maar veel helderer; de vederen van het bovenst van den hals naar agteren zyn zwart en eindigen in eene witte ftreep; de volgende, of die van onderen aan den hals zyn ook zwart, maar eindigen jn eene rosachtige ftreep; de kleine vederen der vleugelen zyn helder aschgraauw; op elke veder is eene overlangfche zwarte ftreep, die in dezelfde rigtjng loopt als de fchaft van de veder; deeze ftreep is aan haar eind een weinig uitgerand : degroote vederen der vleugelen zyn zwart; de rug, de ftuit en de ftaart zyn donker aardgraauw; de dekvederen van den ftaart van onderen zyn wit; de fnavel is zwart; de regenboog en de pooten zyn rood.



Tweede Af deeling.
137
De graauwe Tortelduif van Suratte.
[La Tourterelle grife de Surate.]
Zy is wat kleiner dan de voorgaande Tortelduiven; de kop is rosachtig wyngraauw; de vederen van het voorst van den hals zyn zwart van haar begin tot op twee derde, en rosachtig in het overige van haare lengte; de hals van agteren en de rug zyn aardkieurig graauw; de kleine vederen der vleugelen zyn aschgraauw, de groote zwart; de eerste vederen van den ftaart zyn aardkieurig graauw, de zydelingfche zyn zwart tot op de helft, en wit graauw in het overige haarer lengte. De buik, de dyen,en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn wit; de fnavel is zwart; de regenboog en de pooten zyn rood.
De Tortelduif van de Kust van Malabaar,
[La Tourterelle de la cóte de Malabar.W
Zy is van de grootte van de geruïgde Tortelduif; de kop is licht aschgraauw; de hals en borst licht wyngraauw; en de rug en vleugels licht aschgraauw van kleur. Op de middelbaare vederen der vleugelen, dat is te zeggen, op die, welke naast aan de groote volgen, ftaan enige zwarte eironde vlekken; de eerfte vederen van den ftaart zyn graauw, de zydelingfche zwart tot twee derde en wit in het overige haarer lengte; de buik is wit; de fnavel, de regenboog, en de pooten zyn rood.
I 5 De



138 Reize naar de Ooft-Indien en China.
De graauwe Havik met den gestreepten
buik van Madagaskar, . [l'Autour gris d vent're rayé de Madagascar.~\
Alle de kenmerken van deezen Vogel toonen dat hy tot het geflagt der Sperwers behoort; de kromming van den fnavel begint aan zyn grondftuk, de pooten zyn lang en dun; de vingers zyn fterk en de nagels krom. Hy js van de grootte van de Europeefche Faifant; het bovenst van den kop, de hals , de rug zyn licht aschgraauw. Het oog is omringd met een naakt vel, geel van kleur, en dat zig van den wortel van den fnavel tot bynaagter aan den kop uitftrekt; de kleine dekvederen der vleugelen zyn licht aschgraauw, de volgende of middelbaare zyn van dezelfde kleur, maar op elke veder ftaat eene byna ronde vlek, die zwart van kleur is: de kortfte van de groote vederen aan het buitents der vleugelen zyn tot op haare helft aschkleurig, en aan de binnen-zyde zyn zy ook wit tot op de helft, en met fchuinfche ftreepen doorfneden; zy zyn zwart in het overige haaren lengte, en aan haar eind met wit omzoomd; de groote vederen der vleugelen zyn tot op een derde wit en fchuinsch met zwarte ftreepen doorfneden ; zy zyn zwart in het overige haarer lengte; de kleine Vederen der vleugelen van onderen zyn wit, met zwarte ftreepen doorfneden; de vederen van de borst, van den buik, van de dyen, en van de ftuit zyn wit, en door zwarte halfronde dwarfche ftreepen doorfneden; de ftaart is zwart:
op



Tweede Af deeling.
139
op het midden van denzelven ziet men eene witte ftreep, met kleine zwarte ftreepjens doorzaaid; de fnavel is zwart; de regenboog en de pooten zyn geel.
Men geeft deezen Vogel op Madagaskar den naam van geftreepten Arend Ql'Aigle rayée.')
De Indiaansche Ring valk. [Le Faucon d collier des Indes.']
Deeze Vogel is één voet vier duimen lang van den fnavel tot aan het eind van den ftaart; de vleugels zyn dertien duimen lang, de pooten vier duimen hoog. De kop, de keel, het agterfte van den hals, en de rug zyn zwart; de borst, de buik , en de dyen zyn wit; de eerste kleine vederen der vleugelen zyn wit; de volgende zwart: de middelbaare, gelyk ook de kortfte der groote zyn zilverkleurig aschgraauw; de grootfte zyn zwart; de ftuit is wit, de ftaart is licht zilverkleurig graauw;de fnavel zwart; de regenboog en de pooten rosachtig geel.
Het wyfje is wat kleiner dan het mannetje;haare heerfchende kleur is zilver-graauw;zy heeft drie ronde zwarte vlekken op dekleine vleugel-vederen, en drie andere op de buitenfte zyden van de kortfte der groote; degroote vleugel-vederen zyn zwart; de zyden van den buik, de dyen, en de dekvederen van den ftaart vanonderen zyn wit; op het midden van elke veder is eene overlangfche ftreep van
don-



J4.o Reize naar de Ooft-Indien en China.
donker rosfe kleur; de fnavel is zwart; de regenboog en de pooten zyn rosachtig geel van kleur.
De Koningsgier van Ponmchery. [Le Vautour Royal de Pondichery.]
Deeze Vogel heeft een korten, zeer krommen fnavel, het grondftuk van zyn fnavel is met een naakt vel bedekt, de neusgaten ftaan bloot; hy heeft vier vingeren, die tot aan hun begin van een gefcheiden,cn waarvan drie naar vooren, en een naar agteren ftaan; zyne pooten zyn korten fterk,zyne nagels krom , zyn kop en hals kaal, en gedeeltelyk met klein dons bedekt, het voorhoofd plat, de kop zeer groot; op zyn hals is een zeer dun vlies rood van kleur en zonder vederen, dat onder de ooren begint, zig verbreedt in het midden rond loopende, en zig tot onder aan den hals uitftrekt.
Dit is een der grootfte Vogels van Indie; hy is van de grootte van onze grootfte Ganzen. De kop, hals, en borst zyn vleescnkleurig; het agterst van d«n kop, en de ruimte tusfehen de neusgaten en de oogen zyn met een klein vleeschkleurig dons bezet: het voorst van den hals en de borst zyn ook van afftand tot afftand met kleine fyne vedertjens van dezelfde kleur ,aan kleine boschjens geplaatst, bezet. De rug, de buik, de vleugels en de ftaart zyn zwart; de regenboog is rood; de fnavel is zwart, en de pooten geel.
De



Tweede Jfdeeling.
14*
De groote Indische Gier. [Le grand Vautour des Indes.~\
Deeze Vogel is iets kleiner dan de voorige: de kop, hals, en borst zyn kaal, en van eene rosachtige kleur; de kop is met een klein enkel dons bedekt , dat naar hair gelykt; de hals is zeer lang naar evenredigheid van het lyf; hy is van afftand tot afftand met zeer fyne vederen bezet, die aan boschjens ftaan. De vederen der borst zyn kort, ruuw, en gelyken naar afgefneden hair; die van het onderst van den hals naar agteren zyn lang,fmal, eindigen in eene punt, en zyn van eene rosfe kleur, die byna donker rood is; de kleine vederen der vleugelen, die van den rug, en yan den ftuit zynomberkleurig, en eindigen met eene ftreep van eene veel lichter kleur, de groote vederen der vleugelen en van den ftaart zyn zwart ; de regenboog is rood ; de fnavel en de pooten zyn zwart.
Deeze Vogelen zyn zeer gulzig; zy onthouden zig over dag op den oever der zee om op de doode visi'chen te aazen, welke door de baaren op het ftrand geworpen worden; zy leeven over het algemeen van krengen, en graaven de doode lichaamen op ; zy hebben eene zwaare vlugt, fchoon zy eenen fterken vleugel hebben.
D



142 Reize naar de Oojl-Indie'n en China.
De Gier van Gingi. [Le Vautour de Gïngi.~]
Als men alleen op het kenmerk van den fnavel acht gaf, zou men deezen Vogel niet onder het geflagt der Gieren kunnen plaatfen; maar fchoon zyn fnavel volkoomen naar dien van den Kalkoen gelyke, heeft hy egter alle de andere kenmerken van den Gier; de neusgaten ftaan bloot, het grondfluk van den bek is met een kaal vel bedekt; de ruimte tusfehen de neusgaten en de oogen is met een klein dons bezet, dat naar hair gelykt.
Hy is van de grootte van een Kalkoen;het voorhoofd , de wangen, en de keel zyn kaal; deeze zyn, even als het grondfluk van den fnavel, van eene wat roodachtige vleeschkleur. De vederen van het agterst gedeelte van den kop, en van den hals zynlang, fmal, en wit van kleur; de kleine vederen van de vleugelen, van den buik,en van den rug, en de ftaart zyn van dezelfde kleur; de groote vederen der vleugelen zyn zwart; de regenboog is rood; de bek en de pooten zyn graauwachtig.
Deeze Vogel wordt op de Kust van Coromandel gevonden, alwaar de inwooners,geen acht geevende dan op het maakzel van zyn bek, hem den naam van wilden Kalkoen (Linde Sauvage~) gegeeven hebben.
Di



Tweede Afdeeling. 143
De kleine schreeuwende Buizert. [La petite Buze criarde.~]
Deeze Vogel heeft een korten , krommen, van onderen holronden, en aan zyn grondftuk breeden fnavel ; deszelfs kromming begint reeds aan zyn wortel, de vederen van het grondftuk van den bek ftaan naar vooren gerigt; zyne pooten zyn fterk, zyne vleugels byna zoo lang als de ftaart; het oog is omringd met een naakt vel, rood van kleur; om de oogleden ftaat een kring van hairen of harde borftels , die waare winkbraauwen uitmaaken.
Hy is van de grootte van de Ringduif; het bovenst van den kop, het agterst van den hals, de rug, de ftuit, de vederen boven den ftaart zyn aschgraauw; de kleine vederen der vleugelen zyn zwart, de volgende of middelbaare zyn helder aschgraauw, de grootfte graauwachtig zwart; de keel, borst en buik', en de dekvederen van het onderst van den ftaart zyn wit; de regenboog en de pooten zyn geel; de nagels zyn zwart, lang, en krom; de nagel van den middenften vinger verbreedtzig naar binnen tot eene uitfteekende zeer fcherpe fpits.
Men vindt deezen Vogel op de Kust van Coromandel,hy houdt zig op in de ryst-velden, alwaar overvloed van kikvorschjens gevonden wordt; men kan hembezwaarlyk naderen; als hy iemand van verre befpeurt, fchreeuwt hy herhaalde reizen alvoorens weg te vliegen; dit herhaald gefchreeuw heeft hem
den



144 Reize war de Ooft-Iiidiën en China.
den naam van den fchreeuwert (Criard) doen verkrygen.
De Chineefche Hoorn-Uil. [Le Hibou de la Clrine.~\
Deeze Uil is van de grootte van de Hoorn-Uil van Europa; het bovenst van den kop, het agterst van den hals, de rug, de ftuit, de ftaart, en de kleine vederen der vleugelen zyn rosachtig bruin, met zwarte gegolfde ftreepjens doorzaaid; de groote vleugel-vederen zyn van die zelfde kleur; maar, behalven dat zy even als de kleine doorzaaid zyn met zwarte gegolfde ftreepjens , zoo ziet men ouk op de eerste of kortfte vier dwarsch-ftreepen van eene lichter rosfe kleur, en op de buitenfte zyde der langfte rosachtig-witte vlekken; de voorhoofds» vederen zyn wit;het voorst van den kop en de keel zyn helder roskleurig, maar op elke veder van de keel is eene zwarte overlangfe ftreep, die aan haar begin zeerfyn is, en die aan haar eind breeder wordt; de borst, buik, en dyen zyn van eene donkerer rosfe kleur met eene zwarte overlangfe ftreep, en dwarsch met andere witte ftreepen doorfneden; de bek en pooten zyn zwart.
Het



Tweede Af deeling. 145
Het klein Hoorn-Uiltjen van de Kost van coromandel.
[Le petit Hibou de la cóte de Coromandel.']
Het is een derde kleiner dan de voorgaande: de kop , het agterst van den hals, de rug, de kleine vleugel-vederen.en de ftuitzyn rosachtig graauw met rosachtigewitte vlekken op den buitenften rand van elke veder; deeze vlekken zyn kleiner op den hals en den kop; de kortfte der groote vleugel-vederen zyn van dezelfde kleur ;zy zyn met rosachtige witte dwarschftreepen doorfneden, en eindigen met eene roodachtige ftreep; de grootfte zyn wat don. kerer met ronde vlekken van eene rosachtige witte kleur op haaren buiten rand; de ftaart is van dezelfde kleur,en dwarsch over denzelvenloopen drie rosachtige witte ftreepen; de wangen zyn wit; het voorst van den hals, de borst, de buik, de dyen, en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn roodachtig; met halfronde zwarte dwarschftreepen doorfneden; de pooten zyn roodachtig en tot aan het eind der vingeren met vederen bezet; de bek is zwart, en de regenboog geel.
De rosse Chineesche Aakster. [La Pie rousfe de la Chine.]
Deeze Vogel heeft alle de kentekenen van den Aakfter; zyn bek is fterk, als een langwerpige kegel en enigzints gekromd,de vederen aan hetgrond-
IU. Deel. K ftufc



14.6 Reize naar de Oofi-Indiën en China.
ftuk van den bek (laan naar vooren gerigt: hy heeft vier vingeren aan eiken voet, drie naar vooren en een naar agteren gerigt, de vingeren zyn fterk,de nagels krom, hy heeft tien pennen aan den ftaart, die zoo lang als het lyf, en in laagen verdeeld is, de twee voorfte zyn langer dan de zydelingfche.
Deeze Aakfter is van de grootte van de Europifche MeerI; de kop is bruin; de hals is van dezelve kleur, maar veel lichter; de borst en buik zyn rosachtig wit ; de rug en de ftuit zyn geelachtig ros;de kleine-vederen der vleugelen zy aardkieurig ros, de volgende of middelbaare zyn licht graauw; de kortfte der groote vleugel-vederen zyn aan de buitenzyde graauw, en aan de binnenzyde bruin, de grootfte zyn geheel bruinachtig zwart; de twee eerste of de langfte ftaartpennen zyn graauw, eindigen-in eene bruine dwarfche ftreep, de zydelingfche zyn graauw tot op de helft, bruin in het overige van haare lengte, en eindigen met eene witte dwarfche ftreep; de regenboog is rosachtig geel; de bek en pooten zyn zwart.
De Aakster van Macao. [La Pie de Macao.]
Zy is een derde kleiner dan onzeEuropifche Aakfter ; het voorhoofd is zwart; de kruin van den kop is aschgraauw; de hals en de borst zyn aardkieurig graauw; de buik en de dyen zyn van dezelfde kleur, maar lichter; de rug en de kleine dekvederen der
vleu-



Tweede Afdeeling. 147
vleugelen zyn ros; de eerste der groote vleugelvederen of de kortfte derzelve zyn blinkend zwart; met eene groene weerfchyn, de grootfte zyn zwart; op de vier langfte zyn twee witte vlekken, eene naar binnen en eene naar buiten, betgeen eene witte vlek vertoont, als de vleugels gefloten zyn; de ftuit is aschgraauw, de ftaart zwart; de dekvederen van den ftaart van onderen zyn ros; de regenboog is geelachtig; de bek en de pooten zyn zwart.
De kletne Chineesche Broek-aakster.
[Le petit Geay de la Chine.J
Deeze Vogel heeft alle de kenmerken van den Broek-aakfter, fchoon hy zulke fchitterende kleu. ren niet heeft als deeze foort gewoonlyk vertoont. ■ Zyn bek is regt, lang, aan dé zyden zaamengedrukt; de vederen van het grondftuk'van den bek ftaan naar vooren gerigt en bedekken de neusgaten. Hy heeft fterke pooten, kromme nagelen,gefchikt om kleine vogeltjes te grypen, tien pennen in den ftaart, de twee voorste langer dan de zydelingfche.
Hy is een derde kleiner dandeEuropifche Broekaakfter; het voorst van den kop en de keel zyn zwart; het voorhoofd wit; het bovenst van den kop en de hals zyn donker aschgraauw; de wangen zyn wit; de rug, de ftuit, en de kleine vleugel-vederen zyn aardkieurig graauw; de borst en buik zyn van dezelfde kleur, maar lichter; de groote vleuK 2 . gel.



148 Reize naar de Ooft-Indien en China.
gel-vederen en de ftaart z\n bruin; de regenboog is rosachtig geel; de bek en de pooten zyn zwart.
De blaauwe Chineesche Mef.rel. [Le Merk bleu de la Cliine.]]
Hy is van de grootte van de Europifche Meerei; de geheele Vogel is van eene veranderende paarschblaauwe kleur; de vederen van den kop, van den hals, van de borst, en de kleine dekvederen der vleugelen eindigen in eene paarschblaauwe fpeelende ftreep, die zoo levendig en glad is als metaal: onder de kleine vleugel-vederen zyn'er twee, die in eene witte ftreep eindigen; de dyen-vederen zyn aan de binuenzyde wit, en aan de buitenzyde donker blaauw; de regenboog is rood: de bek en de pooten zyn zwart.
De kleine gekuifde Indische Meerel.
[Le petit Merle huppé des Indes.~\
Deeze Vogel is van de grootte van onzen Europifchen Vygen-eeter; de kop is zwart, de vederen van de kruin van den kop zyn lang, fmal, en vormen eene kuif, welke de Vogel naar willekeur kan opzetten; als die kuif opftaat, maakt zy eene kromte naar den bek toe; het agterst van den hals, de ru^, de ftuit, de vleugels, en de voorfte vederen van'den ftaart zyn ombergraauw ; de vederen onder aan den ftaart zyn licht graauw , en eindigen in eene
wit-



Tweede Af deeling.
149
witte dwarfche ftreep; aan elke zyde is onder de oogen 'eene vlek van eene fchoone karmyn-roode kleur; de wangenen de keel zyn wit; tusfehen de keel en de borst is eene ombergraauwe ftreep; de buik is wit; de dekvederen onder aan den ftaart zyn karmyn-rood; de regenboog is goudkleurig, de bek en de pooten zyn zwart.
Deeze Vogel vindt men op de Kusten van Malabaar, en Coromandel en op Bengalen; op de Kust van Coromandel noemt men hem Boulboul.
De Bramaan-Martïn. [Le Martin Brame.~]
Deeze Vogel is van het geflagt der Meereis, hy is wat grooter dan de huis-musch; de vederen van den kop zyn zeer lang, fmal, zwart van kleur, en vormen eene kuif, welke de Vogel, als hy wil, kan opzetten; dié van de keel, van den hals, van de borst en van den buik zyn insgelyks lang en fmal; zy zyn rosachtig geel en met eene witte overlangfche ftreep getekend; de rug, de ftuit, en de kleine vleugel^vederen zyn graauw; de groore vleugelvederen en de ftaart zyn zwart; de dekvederen onder aan den ftaart zyn wit; de bek is zwart van zynen wortel tot op de helft en geel in het overige van zyne lengte; de regenboog isblaauw; de pooten en nagelen zyn geel.
Deeze Vogel wordt op de Kusten van Malabaar en Coromandel gevonden, alwaar men hem le MarK 3 tin-



150 Reize naar de Qoft-Indïèn en China.
tin-Brame noemt, omdat hy zig in de torens der pagoden onthoudt.
De Meerel van Malacca.
[La Bréve de Malacca.']
Deeze Vogel heeft alle de kenmerken van de Meerei, van weike hy egter verfchilt door de langheid van zyne pooten en door zynen ftaart, die daarentegen weder veel korter is dan die der Meereis. Hy is zoo groot als de Eurcpifche Meerei, de kop cn het agterst van den hals is tot op de helft zwart; aan den bovenden hoek van den bek begint eene breede groenachtige overlangfche ftreep, die zig tot byna agter aan den kop verlengt; onder die ftreep is eene andere, die zeer fmal is, van eene zeer lichte hemelsblaauwekleur, die boogswyze voortloopt van het oog tot agter aan den hals; de keel is wit; h t onderst van den hals en de rug zyn groen; de kleine vleugel-vederen zyn fchitterend hemelsblauw; de middelbaarc, gelyk ook de kortfte van de groote vleugel-vederen zyn groen, de volgende zyn zwart aan de binnenzyde, en groen aan de buitenzyde, zy eindigen in eene witte vlek; de grootfte zyn zwart, en eindigen in eene graauwe vlek; op deeze laatftezietmeneenewittedwarfche ftreeD, hetgeen eene vlek van die kleur op den rand der vleugelen maakt,als zy op het lighaam geftrekt zyn; de fluit is hemelsblaauw; de ftaartvederen zyn zwart tot op de helft en donker blaauwachtig groen op
het



Tweede Af deeling. 151
het overige van haare lengte ; de borst en buik zyn licht ros; de dekvederen van den ftaart van onderen zyn karmyn-rood; de regenboog is van dezelfde kleur; de bek is rosachtig; de pooten zyn geel.
De Meerel van de Kost van Malabaar.
[La Bréve de la cóte de Malabar.~]
Deeze Vogel verfchilt weinig van den voorigen ; de kop en het agterst van den hals zyn zwart; aan den bovenften hoek van den fnavel ontftaat eene breede rosfe ftreep , die tot agter den kop voortloopt; de keel is wit; do borst licht roskleurig; de buik, de dyen, en de dekvederen van den .ftaart van onderen zyn rood ; de rug is dof donker groen; de kleine vederender vleugels-zyn fpeelend heinelsblaauw; zy zyn zoo fchitterend en glad als metaal, de kortfte van de groote vleugel-vederen zyn zwart aan de binnen- en blaauwachtig groen aan de buiten-zyde, de grootfte zyn zwart; op deeze laatfte is eene vry breede witte dwarschftreep, hetgeen eene vlek van die kleur op den rand der vleugelen maakt, als zy op het lyf geftrekt liggen; de ftuit is van dezelfde blaauwe kleur als de kleine vleugelvederen; de vederen van den ftaart zyn zwart tot op de helft, en donker groen op het overige van haare lengte, de regenboog is rood; de bek rosachtig; de pooten zyn geel.
K 4 De



152 Reuzenaarde Oojl-Indiën en China.
De Chineesche Dominikaaner Meerel. [Le Merk Dominicain de la Chine.~\
Deeze Vogel is kleiner dan de Europifche Meerei; de vederen van den kop en hals zyn lang, fmal, en wit van kleur, die van het agterst van den hals zyn ook lang en fmal, maar donker aschgraauw;de rug, de ftuit, de borst, en de buik zyn licht aschgraauw; de kleine vleugel-vederen en de kortfte van de groote zyn fpeelend kopergroen met een paaifchen weerfchyn; onder de kleine vleugel-vederen is 'er eene, die aan de buitenzyde wit is, en onder de volgende of de middelmaatige zyn die, welke aan den rand des vleugels ftaan, wit; de grootfte vleugel vederen zyn zwart; de ftaart is van dezelfde kleur als de kleine vleugel-vederen; de dekvederen van den ftaart van onderen zyn wit; de bek is zwartachtig, met rood en geel getint; de regenboog en de pooten zyn opriment geel.
Het wyfje verfchilt van het mannetje daarin dat deszelfs kop graauw is even als het overige van haar lyf; de kopergroene kleur der vleugelen is by hetzelve zoo levendig niet.
Men vindt deeze Vogelen in China, alwaar men hen hazellieentjes (petites Gelinotes) heet.
De



Tweede Af deeling. 153
De kleine Meerel van de Kust van
Malabaar. [Le petü Merle de la cête de Malabar.~\
Deeze Vogel is van de grootte van een huismusch, maar veel langwerpiger; hy is byna geheel fchoon fchitterend groen;het voorhoofd is opriment geel; de keel is zwart; aan den onderden hoek van den bek ontftaat eene overlangfe ftreep van eene fchoouitramaryn blaauwe kleur; de eerfte kleine vleugelvederen zyn licht fchitterend en fpeelend blaauw ; de regenboog is opriment geel; de bek en pooten zyn zwart.
Het wyf je verfchilt weinig van het mannetje, het is kleiner; haar geheel lyf is van eene vrolyke en aangenaame groene kleur, donker op den rug, licht onder den buik en met geel gewolkt; de keel is zeer licht hemelsblaauw.
De Boubil uit China. [Le Boubil de la Chine.}
Deeze Vogel is van het geflagt der Meereis ; hy is iets kleiner dan de Europifchen: zyn geheel lyf is omberkleurig; agter het oog is eene zwarte overlangfche ftteep,die tot op dehelft van'den hals voortloopt; de regenboog is bruinachtig; de bek en pooten zyn geelachtig graauw.
Men vindt hem in de Zuidlykeprovintie van CMna: hy is de eenigfte Vogel van dat uitgeftrekt geK 5 bied,



154 Reize naar de Ooft-Indien en China.
bied, die zingt, en dit is de reden dat men hem den naam van Nagtegaal geeft; te Canton noemt men hem Boubil.
De graauwe Meerel van Gingi. [Le Merle gris de Gingi.]
Deeze Vogel is zoo groot als de voorige;het bovenst van den kop en het agterst van den hals zyn witachtig; de keel, de hals van vooren, de rug, de vleugels en de ftaart zyn donker graauw ; de borst, de buik, de dyen en de dekvederen van het onderst van den ftaart zyn zeer licht graauw dat een weinig roodachtig is; de bek en pooten zyn geelachtig wit.
Deeze Vogel hoort op de Kust van Coromandel thuis: men ziet hem zelden op de boomen zitten, hy is byna altyd op den grond, onophoudlyk fpringende; hy leeft'van de wormen en infekten, welke men in de ontwerpzelen vindt,hetgeen hem den naam van drek-w'roeter (Fouille merde~) heeft doen verkrygen.
Het Ysvogeltje van Gingi.
[Lepetit Martin de Gingi.']
Hy is van de grootte van onze Europifche Lyster; zyn kop is zwart ; deszelfs vederen zyn lang en fmal en maaken eene foort van kuif; aan den bovenden hoek van den bek ontdaat eene geele
ftreep



Tweede Af deeling.
155
ftreep van. vederen ontbloot , die tot een weinig verder dan het oog voortloopt; de hals, de rug, de ftuit, en de buik zyn graauw; de kleine vleugelvederen en de kortfte der lange zyn groenachtig, de grootfte zyn tot op de helft licht roskleurig en zwart op het overige van haare lengte, hetgeen eene rosachtige vlek op de vleugels vormt,als zy op het lyf uitgeftrekt zyn; de kleine vleugel-vederen van onderen zyn zeer licht roskleurig, de groote zyn wit tot op de helft, en donker graauw en het overige van haare lengte;de ftaart is zwart, en eindigt in eene rosfe vlek; deeze vlek is grooter op de zyde vederen: de dekvederen van het onderst van den ftaart zyn licht roskleurig; de regenboog is rood; de bek en pooten zyn opriment geel.
Deeze Vogel wordt op de Kust van Caromandel gevonden.
De gekuifde Meerel van Suratte.
[Le Merle huppé de Surate.~\
Deeze Vogel is van de punt van den fnavel tot aan het eind van den ftaart agtduimenlang;de vleugels hebben vjer en een halven duim lengte. De kop en hals zyn zwart; de vederen van het bovenst van den kop zyn lang, fmal, en liggen in de lengte van denhals ,zy zyn fchitterend zwart; de borst, de buik, en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn aardgraauw. De vederen van den rug en van de ftuit zyn omberkleurig; de kleine vleugel-
ve-



156 Reize naar de Oojl-Indi'ên en China.
vedere 1 zyn fpeelend donker groen; de kortfte der groote vleugel-vederen is van dezelfde kleur, de twee volgende zyn aardkieurig graauw, de grootfte, gelyk ook de ftaart, zyn zwart; de regenboog is rood ; de bek is rosachtig; cn de pooten zyn zwart.
De gryze Ysvogel van de Kust van Malabaar.
[Le Martin viellard de la cête de MalabarJ]
Deeze Vogel is iets kleiner dan de voorige; de vederen vai den kop en van den hals'zyn lang, fmal, aschgraauw, en met eene overlangfche witten ftreep getekend; de rug, de ftuit, de kleine vleugel-vederen en de ftaart zyn aschgraauw; de groote vlengel-vederen zyu zwart; de borst, buik, en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn rosachtig bruin-rood; de bek is zwart aan zyn eind met geel getint; de regenboog en de pooten zyn geel.
Deeze Vogel wordt op de Kust van Malabaar gevonden.
De geele Chineesche Meeree. [Le Merle jaune de la Chine.~\
Deeze Vogel is van de grootte van de Europifchc Meerei; zyn geheel lyf is donker geel op den rug, licht geel aan het onderlyf; de fchaften der
ve-



Tweede Af deeling.
15?
vederen zyn wit; het oog is omringd mer witte vedertjens; aan den bovenden hoek van den fnavel ontdaat eene zwarte ftreep, die tot een weinig verder dan het oog voortloopt, en in eene pnnt eindigt; de regenboog is graauwachtig; de bek en pooten zyn rood.
De groote Vliegen-vanger van de Kust van Malabaar. [Le grand Gobe-mouches de la cóte de Malabar.]
Ik heb deezen Vogel den naam van Vliegen-vanger laaten behouden, welken hy op de Kust van Malabaar draagt, fchoon zyne kenmerken een weinigen de waare Vliegen-vangers verfchillen. Zyn bek is zeer dik en zyne vingeren fterk. Hy is een weinig gro'oter dan de Europifche Lyster; zyn kop is langwerpiger; de kop, de hals, de rug, de ftuit en de vleugel-vederen zyn zwart, in eene blaauwachtige kleur als geflepen ftaal veranderende; de groote vleugel.vederen, de ftaart, en de buik zyn zwart zonder weerfchyn; van de twee uiterfte ftaartvederen hangen twee lange bordels af; deeze borstels zyn byna ongevederd zes duimen van haare lengte, en naar hun eind toe zyn zy met baarden voorzien, doch alleen aan de buitenzyde; de regenboog is rood ; de bek en pooten zyn zwart.
Deeze Vogel heeft eene zwaare v'lugt, hy houdt zig by dag verborgen, en koomtniet te voörfchyn dan wanneer de Zon onder is ;hy is dezelfde Vogel,
van



158 Reize na de Ooft-Indiën en China.
Van welken de Heer de Buffon fpreekt onder den naam van de Drongo van de Kust van Malabaar (a); doch hy heefc 'er geene afbeelding van gegeeven.
De Vliegen-vanger met den langen staart uit Gingi.
[Le Gobe-mouches d longue queue de Gingi.]
Deeze Vogel is van de grootte van de huismusch;de kop, hals, rug, en vleugels zyn zwart; de kleineonderflevleugel-vederen zyn ros; degroote graauw; de borst, de buik, en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn ros; de ftuit is wit; de ftaart is langer dan het lyf; hy beftaat uit twaalf pennen, waarvan de twee eerste de langde zyn, de zydelingfche daan ookbypaarenen worden hoe langer hoe kleiner tot de laatde, die zeer kort zyn ; de vier grooterezyn zwart, deagt andere zyn zwart tot op de helft, en wit in het overige van haare lengte; de regenboog is ros; de bek is zwart en de pooten geelachtig.
Deeze Vogel onthoudt zig op de Kust van Md. labaar.
De
O) Le Drongo. Hifi. des Qif. edit. in %v0. T. VIII. p. 413. alwaar naar de gekleurde plasten n. 189. tot de afbeelding gewezen wordt. Vertaaler.



Tweede Af deeling.
159
De groenachtige Chineesche Vliegen-vanger.
[Le Gobe-mouches Verddtre de la Chine.}
Deeze Vogel is iets grooter dan devoorige; de kop is zwart; aan den bovenden hoek van den bek ontftaat eene witten ftreep, die tot agter de oogen, en om het hoofd loopt, hetgeen eene foort van kroon uitmaakt; het agterst van den hals, de rug , de ftuit,de kleine vleugel-vederen en de ftaart zyn groenachtig graauw; de groote vleugel-vederen zyn geelachtig groen; de keel is wit; het voorst van . den hals en de borst zyn graauwachtig; de buik cn de dekvederen onder aan den ftaart zyn bleek geel; de regenboog is rood;de bek en pooten zyn zwart.
De Vliegen vanger met den zwarten kop uit China. [Le Gobe-mouches d téte potje de la Chine.~\
Deeze Vogel is van de grootte van de Europifche Meerei;zyn kop is zwart; de vederen van de kruin van den kop zyn, zonder juist eene kuif te vormen, fmaller en langer dan de andere; zyne vederen zyn donker aardgraauw op den rug, licht op den buik, en byna wit op de keel; de groote vleugel-vederen zyn bruin; de ftaart is van dezelfde kleur, maar de eerste vederen eindigen in eene kleine graauwachtige dwarschftreep; de zydelingfche eindigen in eene ftreep; die veel grooter en wit van kleur is;
de



lob Reize marde Ooft-Indiën en China.
de dekvederen van den ftaart van onderen zyn fchoon rood; de ftuit is dof wit; de regenboog is rood; de bek en de pooten zyn zwart.
De Vliegen-vanger vad Pondichery. . [Le Gobe mouches de Pondichery.']
Deeze Vogel is wat kleiner dan eene musch; de kop is donker aschgraauw; aan den bovenden hoek van den bek onttlaat eene witte overlangfche ftreep, die over het oog loopt, en zig tot byna agter den kop uitftrekt,- de hals van agteren , de rug, de vleugels en de ftaart van boven zyn donker aschgraauw; de kleine vleugel-vederen eindigen in eene witten vlek, die de gedaante van een driehoek, heeft; de zydelingfche vederen van den ftaart zyn donker graauw tot op de helft, en wit in het overige van haare lengte; de hals van vooren, de borst, en de buik zyn wit; de bek en de pooten zyn zwart.
Deezen Vogel vindt men op de Kust van Coromandel: zyn gezang is zeer aangenaam, hetgeen hem den naam heeft doen geeven van Indikken Negtegaal.
DE VlRA-OMBé van Madacaskar.
[Le Vira-ombé de Madagascar.]
Deeze Vogel fchynt dezelfde te zyn als de groote



Tweede Af deeling. 161
te Vygen-eéter van Madagaskar van Brisson (ü). Maar zyne kenmerken zyn te zeer van die des Vygen-eeters verfchillende om hem onder die klafle te rangfchikken; hy moét een nieuw geflagt agter de Vliegen-vangertjes uitmaaken: zyn bek is lang; de hovende punt is krom aan haar eind en heeft eene uitranding; de vederen van het grondftuk van den bek zyn naar vooren gerigt, zy zyn zeer lang en gelyken naar borftels; de kop, de hals van agteren, de rug, de ftuit, de oxel-vederen, de bovenfte dekvederen der vleugelen, en de bovenfte dekvederen van den ftaart zyn donker olyfgroen; de keel is geel, het onderst gedeelte van den hals, de borst, de buik,en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn zeer licht olyfgroen met geel getint; de groote vleugel-vederen zyn aan debuitenzyde van dezelfde olyfgroene kleur als het bovenst van het lyf, en aan de binnenzyde zynzy bruin; de ftaart beftaat uit twaalf pennen, alle van dezelfde olyfgroene kleur als de rug; de regenboog is geel, en de pooten zyn rosachtig.
De groote Chineesche Steen-Zwaluw.
[Le grand Martinet de la Chine.'j
Deeze Vogel is elf duimen zes lynen lang van de
punt
00 Le grond Figuier de Madagascar, Br:sson QrriU thol. T. III. PI. XXIV. Fig. 5. iii. Deel. L



1Ó2 Reize naar de Ooft-Indien en China.
punt van den bek tot aan het eind van den ftaart; de vleugels hebben vyf duimen lengte; zyn bek is kort, en breed aan het grondfluk; de vleugels zyn lang, de pooten kort; de ftaart is gevorkt en zoo lang als de vleugels. De kruin van den kop is licht ros; de keel is wit; de hals van agteren, de rug, en vleugels en de ftaart zyn bruin; aan denbovenflen hoek van den bek ontftaat eene bruine overlangfche ftreep, die tot agter het oog voortloopt, en in de kleur van den hals fmelt; de borst en buik zyn zeer licht rosachtig graauw; het oog is met kleine witte vedertjes omringd; de regenboog, de bek, en de pooten zyn van eene blaauwachtige graauwe kleur.
De Chineesche Dikbek. \_Le Gros-bec de la C/u**.]
Deeze Vogel is van de grootte van den Europifche Dik-bek, of Kern-byter; zyn kop is zwart; de hals is van agteren aardbruin en van vooren graauw; de kleine vkugel-vedcren zyn zwart met een blaauwen weerfchyn , de middelbaare eindigen in eene witte vlek ; de kortfte van de groote vleugel-vederen zyn zwart aan de binnenzyde met wit geboord, de grootfte zyn zwart tot op twee derde, en wit in het overige van haare lengte; de ftuit is graauw, de ftaart is zwart, de buik licht ros, de dekvederen onderaan den ftaart wit, de regenboog, de bek en de pooten zyn van eene opriment geele kleur.
liet



Tweede Afdeeling.
163
Het wyfje verfchilt niet van het mannetje dan dat zy een graauwen kop heeft, cn dat de groote vleugel-vederen zwart zyn, enkel met wit omboorde
De Nslicocrvi van Madagaskar. [Le NéUcottrvi de Madagascar.]]
' Deeze Vogel is eene foort van Dikbek; hy is van de grootte eener huismusfche; de kop, de keel, en het voorst gedeelte van den hals zyn geel; aan den boovenften hoek van den bek ontftaat eene overlangfche ftreep, dof, groen van kleur, die tot een weinig agter het oog voortloopt; het agterst van den kop is van dezelfde kleur; het agierst van den hals, de rug, de ftuit, de kleine vleugel-vederen, en de kortfte der groote vleugel-vederen zyn van dezelfde kleur; de grootfte zyn zwart, aan de buitenzyde met groen omboord; de vleugels-zyn van onderen graauw; de buik is donker graauw; de dekvederen onder aan de ftaart zyn geelachtig ros van kleur; de ftaart is-z wart; de regenboog is geel; de bek en pooten zyn zwart.
Deeze'Vogel is met die, van welken de Heer Brisson eene afbeelding gegeeven heeft onderdennaald van Dikbek der Philippynfche eilanden Qa); hunne
ries-
(*) Le Gros-bec des Philippines, Brisson Ornith. T. III. PI. XII. Fig. 1. Zie de afbeelding vanzyrfnesr. ald. Pi. VIII. Fi£. 1, =. Vertaaler.
L 2



164 Reize naar de Oojl-Indi'èn en China.
nesten hebben flegts enige overeenkomst met elkanderen: de Nelicourvi maakt zyn nest op den oever der beeken en maakt het meestentyds vast aan bladeren van den Caldeir of Vaguois; het beftaat uit ftro en riet, kunstig door eikanderen gevlogten, en miakt van boven een zak, waarin de Vogel zig ophoudt; aan eene der zyden van deezen zak is eene lange pyp vastgemaakt vandezelfde ftoffe als het nest, die naar de laagte gekeerd is; de opening van het nest is aan het eind van deeze pyp; dus bedekt hy zyne jongen voor den regen en befchermt ze tegens de vraatzugt der Slangen en andere kruipende dieren: het volgend jaar maakt hy zyn nest aan het eind van het voorige, ik heb 'er dus tot vyf toe aan eikanderen gehecht gezien. Deeze Vogels maaken hunne nesten in maatfehappy, en het is geene zeldzaame zaak vyf of zes honderd derzelve op eenen en denzelfden boom te zien; zy krygen maar drie jongen in één broed.
De Chineesche Ortolan. [I'Ortolan de la Chine.~\
Deeze Vogel is van de grootte van den Franfchen Vygen-eeter (le Bec-figue de France); het bovenst van den kop, het agterst van den ha's,de rug, en de ftuit, zyn geelachtig ros; elke veder is met eene geelachtige kleur omboord ; de eerste kleine vleugel-vederen zyn van eene zeer lichte geele kleur, de volgende of middelmaatige zyn geelachtig



Tweede Af deeling. 165
tig ros tot op twee derde, en geel in het overige van haare lengte, de eerste der groote vleugel-vederen zyn donker bruin, met eene rosachtige kleur omboord , welke met graauw gewasfehen is; de grootfte zyn omberkleurig met eenen lichten rand van dofgeel. De keel, de borst, de buik, en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn van eene fchoone geele kleur ; op het midden van de vederen aan de zyden van den buik is eene bruine overlangfche ftreep; de ftaartvederen zyn bruin, met rosachtig graauw geboord; de regenboog is geel; de pooten en de bek zyn licht res van'kleur.
Deeze Vogel verfchynt niet in de Zuidlyke Provintiën van China dan in de maanden Oclober, November en December.
De Chineesche Groenvink. [Le Ver dier de la Chine.~\
Deeze Vogel heeft enige overeenkomst in kleuren en grootte met den Groenvink van den Heer Brisson of den Vogel, die in Frankryk by de Vogelaars le Bruant genaamd wordt (a); de kop en hals zyn groenachtig graauw van kleur; de rug en de kleine vleugel-vederen zyn licht bruin, behalven die, welke aan den rand der vleugelen zyn,
wel-
(a) Brisson Orinthol. T. III. p. 257. Buffon Hifi. des Of. edit. in %vo. T. VIII. p. 54. Vert.
L 3



i66 Reize naar de Oofc-Indiën en China.
welke zwart zyn; de kortfte der groote vleugel-vederen zyn aan de binnenzyde zwart, en aan de bintenzyde ros-graauw; de grootfte zyn geel tot op de helft,zwart op het overige van haare lengte en eindigen met eene graauwe half-ronde ftreep; de buik is aardachtig ros van kleur; de dekvederen onder aan den ftaart zyn geel, de ftaart-pennen zyn zwart, met eene witte ftreep aan het eind; de bek en pooten zyn groenachtig geel.
De Chineesche Sys. [Le Tdwain de la Chine.]
Deeze Vogel is iets kleiner dan de huis-musch; zyn kop is zwart; de hals van agteren en de rug zyn olyfgroen; het voorst van den hals, de buik, en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn geel; de kleine vleugel-vederen zyn van dezelfde kleur; op dit begin der vleugelen ziet men twee onbepaalde zwarte dwarschftreepen, welker gedaante verfchilt in de verfchillende individus; de middeibaarevleugel-vederen zyn geel, eindigen met eene zwarte vlek,de kortfte der groote zyn zwart, de grootfte zyn geel tot op de helft en zwart in het overige van haare lengte;de ftaart-vedereii zyn ook tot op de helft haarer lengte geel, en voor het overige van haare lengte zwart; de bek en pooten zyn zwart.
De



Tweede Af'deeling. i6j
De gekuifde Leeurik van de Kost van Malabaar.
[l'Jlouette happee de lacöte de Malab.ar.1
De kenmerken der Leeurikken zyn vingers zonder vliezen; de pooten tot aan den hiel met vederen bedekt, vier vingeren, alle tot aan hun begin van eikanderen afgezonderd, drie van vooren en een van agteren; een elswyze bek, bloote neusgaten, de nagel van den agterften vinger byna regt, en langer dan de vinger.
Deeze Leeurik is vyf duimen negen lynen lang van de punt van den bek tot aan het eind van den ftaart gerekend; de vleugels zyn drie duimen vier lynen lang; de veders van de kruin en den kop zyn lang, en maaken eene kuif uit, welke de Vogel naar willekeur kan opzetten; zy zyn bruin, eindigen in eene witte ftreep ; de vederen van den hals zyn licht ros, en met eene overlangfche zwarte ftreep getekend, die van onderen wat breeder is; de keel en de buik zyn rosachtig wit; de vederen van den rug en de kleine vleugel-vederen zyn bruin, en eindigen in eenen zeer lichten rosachtigen rand; op het eind van elke veder ziet men eene witte vlek ; de groote vleugel-vederen en die van den ftaart zyn aardkieurig bruin, met eenen rosachtigen rand; de bek is zwart; de pooten zyn rosachtig.
L d. De



i58 Reize naar de Oqft-Indiën en China.
De kleine graauwe Leeurik uit Gingi. [La petite Aloueite grife de Gingi.]
Deeze Vogel is van de grootte van her. Puttertje; de kop is aschgraauw; aan den bovenften hoek van den bek ontftaat eene overlangfche zwarte ftreep, die tot een weinig verder dan het oog voortloopt en daar eindigt; het agterst van den hals , de rug, de ftuit, de vleugels en de ftaart, zyn omberkleurig graauw; de keel, de hals van vooren, het onderst gedeelte van de kleine vleugel-vederen , de buik, en de onderfte dekvederen van den ftaart zyn zwart; de bek en de pooten zyn rosachtig graauw; de geheele lengte van den Vogel is vier duimen zes lynen van de punt van den bek rot aan het eind van den ftaart, de vleugels zyn twee duimen negen lynen lang.
De Mees van de Kust van Malabaar. [La Méfange de la cête de Malabar.]
De Meezen zyn vogeltjes, die zig met infekten rupfen, en popjes voeden, zy zyn ook zeer graag naar zekere vrugten, vooral Amandelen; zy fpringen met eene verwonderlyke levendigheid van tak op tak en van bloem op bloem. om de kleine bvna onzigtbaare infekten te zoeken , welke het lymig vogt van de bloemen gevangen houdt; deeze wyze van de bloemen te bezoeken heeft doen geloven dat zy van het fap der bloemen leefden; zy kruipen



Tweede Afdeeling. xfy
pen langs de ftammen en takken der boomen, hetgeen enigen Natuurkundigen gelegenheid gegeeven heeft dezelve in de klasfe der Spechten te rangfchikken ; doch hunne kenmerken hebben met die deezer Vogelen geene overeenkomst altoos. Dit geflagt van Vogelen heeft tot kenmerken vier vingeren van vliezen ontbloot, drie van vooren en een van agteren , alle tot aan hun begin van eikanderen gefcheiden, de pooten tot aan de hielen met vederen bedekt, een elswyze bek, de neusgaten bedekt door de vederen van het grondftuk van den fnavel.
Deeze Mees is vyf duimen agt lynen lang van de punt van den bek tot aan het eind van den ftaart gerekend; de vleugels zyn twee duimen agt lynen lang; de kop, het agterst van den hals, en de rug zyn donker graauw; de keel is zwart; de borst, buik, en de ftuit zyn opriment rood van kleur; de kleine vleugel-vederen zyn zwart, de volgende of de middelbaare zyn van dezelfde kleur, enige eindigen in eene helder roode vlek; de kortfte van de groote zyn zwart; de volgende zyn rood tot op de helft en zwart in het overige van haare lengte, hetgeen eene vlek van die kleur op de vleugelen vormt, als zy op het lyf uitgeftrekt leggen; de grootfte zyn zwart. De eerste vederen van den ftaart zyn zwart, de zydelingfche zyn zwart tot op de helft en licht rood in het overige van haare lengte; de dekvederen onder aan den ftaart, zyn licht ros; de regenboog is rood, de bek en de pooten zvn zwart.
De kleuren van het wyfje zyn minder levendig;
L 5 de



170 Reize na de Oojl-Indiën en China.
de keel, de hals van vooren, de borst, de buik, en de ftaart van ouderen zyn vrat rosachtig licht geel, de vlek op de vleugels en de ftuit is van dezelfde roode kleur als by het mannetje.;
De Mees van Nankin.
[La Mcfange de Nanquin.~\
Deeze Mees is van de grootte der voorgaande; de kop . het agterst gedeelte van den hals, de rug, en de'kleine vleugel-vederen zyn groenachtig graauw, maar op de kruin van den kop met geel getint; aan den bovenden hoek van den bek outftaat eene witte overlangfche ftreep, die wat verder dan het oog voortloopt en daaf eindigt; de keel is fchoon geel van kleur; het voorst van den halsen de borst zyn van eene opriment-geele , wat bruinachtige kleur; de buik is geelachtig, en de zyden aardgraauw; de kortfte der groote vleugel-vederen zyn°graauw aan haar begin, vervolgens opriment£eel;en in het overige van haare lengte zwart, hetgeen eene geele vlek op de vleugel maakt, de grootfte zyn aan den binnenkant zwart; aan de buitenzyde zyn de baarden zeer fmal;zy zyn aan hun begin van eene fchoone lichte mordoré kleur, die ongevoelig lichter wordt, en aan het eind van de veder geheel geel wordt, hetgeen een geel randje aan elke veder maakt; de twee eerste ftaart-vederen zyn groenachtig graauw en eindigen in .eene witte ftreep; de zydelingfche zyn zwart.
Het



Tweede Af deeling. 17f
Het Meesje van de Kaap de Goede Hoop.
[La petite Méfange du Cap de Bonn'e Esperance.']
Deeze is kleiner dan onze Europifche Mees; de kop, hals, rug, buik, en kleine vleugel-vederen zyn licht aschgraauw; de groote vleugel-vederen zyn zwart met wit omvormd; de ftaart is zwart van boven, en wit van onderen; de regenboog is rood; de bek en pooten zyn zwart.
Deeze Vogel maakt zyn nest in de dikftc ftruiken, en fielt het te zaamen uit eene foort van katoen , die in het land niet bekend is; het gelykt vry wel eene fiesch, met een naauwen hals; aan de buitenzyde is een zak, die het mannetje tot fchuilplaats verftrekt; als het wyfje uit het nest gevlogen is , flaat het mannetje, zyn wyfje volgende,met kragt met zyne vlerken op de zyden van het nest, waardoor de randen aan eikanderen koomen en den ingang geheel en al fluiten; door deeze zonderlinge fchrauderheid bedekken deeze Vogelen hunne jongen tegens de vraatzugt der infekten en dieren,;die hun zouden kunnen fchaaden.
Het Chineesch Lang-gestaart Vygen-eetertje.
[Le petü Figuier a longue queue de la Chine,~\
Deeze Vogel is wat Jyviger dan de Mees van de Kaap de Goede Hoop; het bovenst van den kop is licht, ros; het agterst van den hals, de rug, de ftuit, de kleine vleugel-vederen en de ftaart zyn
licht'



172 Reize naar de Oojï-Indiën en China.
licht olyfgroen van kleur; de groote vleugel-vederen zyn olyfkleurig bruin; de ftaart is dun, fmal en klein en beftaat uit zeer fmalle vederen; de twee eerste vederen zyn zoo lang als het lyf.
Deeze Vogel is niet wild; hy onthoudt zig op de boomen, welke de Chineezen op hnnne binnenplaatsjes planten cm fchaduwe te hebben: hy laat een vry zagt gefluit hooren.
Het Indisch Onrüstje (Ti). [Le peiit Traquet des Indes.~\
Deeze Vogel is van de grootte van de Europifche Mees; de kop, hals, rug, borst, en de kleine vleugel-vederen zyn zwart; op elke veder is eene geele vlek; de middelbaate vleugel-vederen zyn zwart met eenen geelachtigen rand; op elke vleugel is in het midden eene witte vlek; de groote vleugelvederen en de ftaart zyn zwart; de ftuit is licht ros; de buik is ros, met onbepaalde zwarte dwarfche ftreepen getekend; de regenboog is ros geel; de bek en pooten zyn zwart.
Men
Qa) Dus noem ik dit Vogeltje naar dun Franfchen naam 'Traquet, dat de onrust van een molen hetekent, welker geluid het 'öiet zyn ilem naarboost; de Traquet is de Rubctra van Aldrovandus, de Rubicola van Chari.eton; de OEnanthe van Willughby; de Hoogduitfche Overzetter noemt het Vliegen-vanger, dat het niet genoeg van de Gobe-mouches onderfcheidt. Vertaaler.



Tweede Af deeling. 371
Men vindt deezen Vogel op de Kust van Coromandel.
1
De graauwe Indische Kwikstaart.
[La Berger onnette grife des Indes.~\
De kenmerken der Kwikftaarten zyn een puntige bek, eene uitranding aan het bovenst gedeelte van den bek en een horizontaale ftaart. Deeze Kwikftaart heeft den kop, het agterst gedeelte van den hals, den rug, en de ftuit van eene groenachtige aardgraauwe kleur ; de keel, borst, en buik zyn zeer licht geel; op de borst zyn twee zwarte cirkelvormige ftreepen, die aan haare einden by eikanderen koomen, en in het midden door eene andere ftreep van dezelve kleur vereenigd zyn; de eerste kleine vleugel-vederen zyn groenachtig aardgraauw, de volgende geel van kleur ; de middelbaare zyn bruinachtig zwart tot op drie vierde, en zeer licht geel in het overige van haar lengte; de grootfte zyn aardkieurig bruin op haaren buitenften rand met geel gevlakt;de eerste ftaart-pen is groenachtig graauw; de zydelingfche zyn zwartachtig bruin; de twee buitenfte zyn wit, de dyen en dekvederen van den ftaart van onderen zyn wit; de regenboog is geef; de bek en pooten zyn licht ros van kleur.
De



174 Reize naar de Ooft-Indi'èn en China. De Indische Müür-Nagtegaal.
[Le Rosfignol de Muraille des Indes.]
Deeze Vogel is van de grootte van den Vygeneeter van Frankryk; de kruin van den kop, het agterst van den hals, de rug, de vleugels, en de ftaart zyn licht Indigo-blaauw ; van boven aan hetgrondJtluk van den bek is eene witte ftreep, die van het voorhoofd voortloopt,boven over het oog zig verlengt, en wat agter hetzelve eindigt; "aan den bovenden hoek van den bek ontftaat eene andere zwarte ftreep, die onder het oog henen loopt, en tot byna agter het hoofd voortgaat; de keel is wit; de hals van voren, de borst, de buik, en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn ros; de fnavel is zwart; de regenboog en de pooten zyn rosgeel van kleur.
De groene Boom kruiper van de Kaap de Goede Hoop. [Le Grimpereau verd du Cap de Benne-Esperanee.']
Deeze Vogel is van de grootte van een KanarieVogel; de kop, de hals, de rug, en de kleine dekvederen der vleugelen zyn van eene lichte fpeelende groene kleur; de groote vleugel-vederen en de ftaart zyn van eene mordoré kleur (f/), de ftuit is
he-
(«) By de armoede van onze taal in woorden, om de verfchil.



Tweede Af deeling.
175
hemelsblaauw; de keel is rood; de bek en pooten zyn zwart. Deeze Vogel zingt zeer aangenaam.
De Eoomkruiper van Malacca.
[Le Grimpereau de Malacca.~\
Deeze Vogel is wat grooter dan de voorige, het voorhoofd is fpeelend donker groen; aan den bo» vennen hoek van den bek ontftaat eene overlangfche ftreep van eene aardachtige groenachtige kleur, die onder het oog henen loopt, en zig tot de helft van den hals uitftrekt, alwaar zy in eene rondte eindigt; aan den hoek der twee kaakebeenderen ontftaat eene andere overlangfche ftreep van eenefchoone fpeelende paarfche kleur, die tot aan den vleugel voortgaat; de keel is bruinrood; de kleine dekvederen der vleugelen zyn paarschverwig en zoo glad en blinkende als metaal; de volgende of middelbaare zyn mordori kleur; de groote zyn aardkieurig bruin; de rug, de ftuit, en de ftaart zyn van eene fchoone veranderende paarfche kleur; de borst, de buik, en de dyen zyn geel; de regenboog is rood; de bek is zwart, en de pooten zyn bruin.
De
fehillende wolkingen (rutakcsï) der kleuren regt uittedrukken, hen ik hier en elders wel genoodzaakt, hoe ongaarne ik zulks ook doe, als het niet noodig is, bastaard-woord en te gebruiken. Vertaaler.



17 6" Reize naar de Ooft-Indiën en China.
De Chineesche Boom-kruiper met den rooden rug.
[Le Grimpereau d dos rouge de la ChineJ]
Deeze Boom-kruiper is de kleinfte foort die in dit geflagt bekend is ; zyn bek is weinig gekromd; het bovenst van den kop, het agterst van denhals, de rug, en de ftuit zyn fchoon karmyn-rood; aan den bovenden hoek van den bek ontdaat eene zwarte dreep, die tot aan den vleugel voortloopt; de keel, de borst, en de buik zyn rosachtig wit; de kleine vleugel-vederen zyn van eene byna zwarte donkere groene kleur; de groote, gelyk ook de daart, zyn zwart; de regenboog is rood, de bek en de pooten zyn zwart.
De fluitende Chineesche Boom-kruiper.
[Le Grimpereau fiffleur de la Chine.]
Deeze Vogel is zoo groot als de voorgaande; de kop, hals, rug, vleugels en de daart zyn blaauwachtig aschgraauw van kleur; de keel en het voorst van den hals zyn van dezelfde kleur, maar veel lichter ; op den rug is eene driehoekige vtek van eene oranje-geele kleur; de borst en de buik zyn insgelyks oranje-geel; de dekvederen van den daart van onderen zyn licht geel ; de regenboog is rood; ds bek en de pooten zyn zwart.
Ce



Tweede Af deeling.
177
De graauwe Chineesche Boom-kruiper.
[Le Grimpereau gris de la Chine.]
Deeze Vogel is van de grootte van de Franfche Mees; het bovenst van den kop, het agterst van den hals, de rug, en de kleine vleugel-vederen zyn aschgraauw; de keel, de borst, en de buik zyn zeer licht ros vankleur;de groote vleugel-vederen zyn aardkieurig bruin; de ftaart beftaat uit tien pennen , van welke de twee middenfte de langfte zyn en de volgende verminderen geduurig in lengte tot aan de laatfte, die de kortfte zyn; de twee eerste zyn bruinen eindigen in eene zwarte dwarschftreep, de volgende zyn graauw; op deeze laatfte is , een weinig van haar eind af, eene overlangfche zwarte halve cirkelvormige ftreep ; de regenboog is rood; de bek is zwart en de pooten zyn geel.
De Spegt van Malacca.
[Le Pïc de Malacca.]
Deeze Vogel is kleiner dan de Europifche groene Spegt; het bovenst van den kop is dof karmyn-rood van kleur; deszelfs vederen zyn lang, fmal,,en gefchikt als eene nederliggende kuif; de keel en de hals van vooren zyn rosachtig geel; de kleine vleugel-vederen zyn karmyn-rood; de groote zyn aan de buitenzyde rood met zwart getint, en aan de binnenzydebruin,met witte byna ronde vlekken getekend ; de vederen van de borst, van den buik,
ƒ/ƒ. Deel. M en



178 Reize naar de Ooft-Indien en China.
en. de dekvederen van den ftaart van onderen zyn rosachtig wit, met zwarte dwarschftreepen doorfneden; de rug is roodachtigaardkleurig graauw,de ftuit licht geelachtig groen uit zwarte dwarschftreepen; de ftaart beftaat uit tien pennen, van welke de twee middenfte de langfte zyn;zy zyn zwart van kleur, haare fchafte zyn zeer fterk, bultig, en veel meer getekend dan die van de andere vederen; de regenboog is rood;de bek en de pooten zyn zwart.
De kleine Indisghe Koekoek. [Le petit Coucou des Indes.~\
Deeze Vogel is van de grootte van een Meerei, maar niet zoo lyvig en meer langwerpig; de kop, het agterst van den hals, de rug, en de vleugels zyn bruinrood , met zwarte dwarschftreepen; de ftaartvederen zyn van dezelfde kleur; langs de fchaft met enige onregelmaatige zwarte vlekken bezaaid; de hals van vooren, de borst, en de buik zyn wit, mer zwarte dwarschftreepen; de regenboog, de bek, en de pooten zyn geel.
Het klein Papegaaitje van Malacca.
[Le petit Perroquet de Malacca.]
Deeze Vogel is zoo groot als de gemeene Parkiet (Perruche); het voorhoofd is blaauw;de kop, hals, en rug zyn grasgroen; de kleine vleugel^vederen zyn lichter groen van kleur, met geel geboord ;de
kort-



Tweede Af deeling. 179
kortfte van de groote vleugel-vederen zyn donke.rer groen, de grootfte hebben de buitenfte baarden donker blaauw tot op de helft, en donker groen op het overige van haare lengte; de kleine onderfte vederen zyn fchoon karmyn-rood; de ftaart is van boven donker groenen van onderen geelachtig groen; de borst cn de buik zyn ook geelachtig groen van kleur; de ftuit is blaauw; de regenboog is rood, de bek paarsch-graauw en de pooten zyn bruin.
De groote Chineesche Parkiet. [Le grande Perruche de la Chine.~]
Deeze Vogel is wat kleiner dan de gemeene Amazone-Papegaai O Perroquet Amazone commun); het agterst van den hals, de rug, de vleugels, en het bovenst van den ftaart zyn grasgroen; de eerste kleine vleugel-vederen zyn geel; de kop, de borst, en de buik zyn groenachtig licht graauw; de ftaart is van onderen van dezelfde kleur; maar donkerer, de bek is zoo dik als de kop, en rood van kleur; de regenboog is blaauwachtig, de pooten graauw.'
De paarsche Indische Ysvogel. [Le Martm-Pécheur violet des Indes.~\ Deeze Vogel is van de grootte van de Meerei; de kop, het agterst van den hals, de rug.de vleu! gels , en de ftaart zyn van eene roodachtige lavendel-kleur , met eenen paarfchen weerfchyn; de groote vleugel-vederen zyn alleen aan de buitenftezyde M 2 van



180 Reize naar de Ooft-Indiën en China.
van die kleur, zy zyn aan de binnenzyde geelachtig ros; op de (luit is eene overlangfche witte ftreep, die met blaauw gewasfehen is; de keel is wit, de hals van vooren, de buik, en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn licht roskleurig; de vleugels van onderen zyn van dezelfde kleur,- de regenboog, de bek, en de pooten zyn roodachtig.
Deeze Vogel wordt op de Kust van Coromandel gevonden.
De geele Byen-eeter van de Kost van Coromandel.! [Le Cuépier jaune de la cöie de Coromandel.']
De Byen-eeters fchynen den Ysvogelen naby te koomen door het maakzel hunner voeten, de Boomkruiperen door dat van hunnen fnavel, en hunne tong , den Zwaluwen door hunne vlugt. Hunne kenmerken zyn een lange puntige wat bogtige fnavel, eene dunne in lange draadjens uitloopende tong, de vederen van het grondftuk van den bek als haartjens,ennaar voren gerigt, de pooten klein, kort, en dun, vier vingeren aan eiken voet, een naar agteren, en de drie anderenaar vooren gerigt, de buitenfte tot aan de eerste geleding aan den middenften gehecht; gewoonlyk fteeken de tweemiddenfte pennen van den ftaart veel buiten de zydelingfche uit; dit laatfte kenmerk ontbreekt volkomenlyk by den geelen Byen-eeter van de Kust van Coromandel.
Dee-



Tweede Af deeling. i8r
Deeze Vogel heeft den kop en het agterfte van den hals, bleek geel j aan den bovenften hoek van den bek ontftaat eene overlangfe zwarte ftreep, die tot wat verder dan het oog voortloopt en daar eindigt; de keel is groenachtig; het voorst van den hals, de borst en de buik zyn geel licht met groen gewasfehen ; de zyden van den hals zyn donker geel; de kleine vleugel-vederen, die van den ftaart en van de ftuit zyn bleek geel, met gegolfde dwarschftreepen, die fiaauw met groenachtig blaauw gekleurd zyn, getekend; de groote vleugel-vederen en de ftaart zyn donker geel, maar de kortfte hebben eene zwarte tip; de regenboog is rosachtig;de bek en de pooten zyn zwart.
De Rhinoceros-Vogel van Gingi. [Le Calao de Gingi.]]
Deeze Vogel is twee voeten lang van de punt van den bek tot aan het eind van den ftaart gerekend; de ftaart is elf duimen lang; de bek is zeer lang, boogswyze gekromd als een'Zysfen, langs zyne randen ros van onderen als van boven getand, in eene fcherpe punt die aan de zyden plat is eindigende. Boven op den bek aan zyn grondftuk is een uitwas van dezelfde zelfftandigheid,'als de bek, dat ook boogswyze gekromd is; dit uitwas heeft hem van de Indiaanen den naam doen krygen van de tweebekkige Vogel. De kop, hals, rug, en de kleine vleugel-vederen zyn aardkieurig graauw; aan M 3 den



182 Reize naar de Oejl-Indiën en China.
den bovenften hoek van den bek ontftaat eene breede overlangfche zwarte ftreep, die onder het oog doorloopt, en een weinig agter hetzelve eindigt. De kortfte der groote vleugel-vederen zyn van dezelfde kleur, de grootfte zyn zwart; de borst en buik zyn wit; de ftaart beftaat uit tien pennen, waarvan de twee eerfte de langfte zyn; zy zyn rosachtig aardkieurig graauw, en eindigen met eene zwarte dwarschftreep: de volgende zyn zwart tot op drie vierde van haare lengte, vervolgens zyn zy bruin van kleur, en eindigen in eene witte dwarschftreep; de fnavel is zwart in het midden, en op de bovenfte en onderfte randen wit; de voeten zyn zwart; zy beftaan uit vier vingeren,van welke een naar agteren gerigt is en drie naar vooren, de middenfte is tot aan de derde geleding met den buitenften verbonden en aan den binnenften tot aan de eerste.
Deeze Vogel wordt op de Kust van Coromandel gevonden.
De Rhinoceros-Vogel van ee Kust van Malabaar. [Le Calao de la cóte de Maldbar.~\
Deeze Vogel verfchilt weinig van dien, welken de Heer de Buffon befchreven heeft onder den naam van Calao de Malabar (a), doch van welken
hy ;
O) Hifi. des Oif. T. XIII. p. 221.



Tweede Af deeling. 183
hy geene afbeelding gegeeven heeft; hy is tien duimen lang, van de punt van den bek tot aan het eind van den ftaart gerekend, de vleugels zyn negen duimen zes lynen lang. De bek is wit; hy is zeer dik , aan zyn grondftuk byna zoo dik als de kop, langs zyne randen van onderen en van boven getand. Aan den wortel van den bek van boven is een uitwas van dezelfde zelfftandigheid als de bek, dat rond aan de zyden is; dit uitwas ftrekt zig uit langs den bek tot op de helft van denzelven, alwaar het afgerond eindigt, en in zyne lengte half zoo hoog is als de bek breed is; het is zwart aan zyn begin en aan zyn eind; by zyn begin is eene vry breede witte ftreep; op het ooglid is een kring van harde korte, ftyve, hairen of borstels, die waare wynbraauwenzyn; de ruimte tusfehen de oogen en den bek is een naakt vel, zwart van kleur; op de keel is eene witte ftreep van vederen ontbloot, die van het een oog naar het ander loopt. De kop , hals, keel, rug, ftaart, en kleine vleugelvederen zyn zwart; onder de kleine vleugel-vederen zyn twee, die wit zyn; de kortfte van de groote zyn zwart tot op de helft, en wit op het overige haarer lengte ; de bovenfteftaart-vederen zyn aan haar begin zwart, en op het overige haarer lengte wit; de zydelingfche zyn geheel wit; de buik en dekvederen van den ftaart van onderen zyn vuil wit; de regenboog is bruin rood; de pooten zyn zwart.
M 4 De



134 Reize naar de Oojl-Indie'n en China.
De Zee-Patryzen. [Les Perdrix de Mer.~\
Ik heb deezen Vogelen hunnen naam van Zee-Patryzen gelaaten , fchoon hunne kenmerken geene overeenkomst altoos met die der Patryzen hebben. Zy hebben een korten bek , breed aan zyn grondftuk, plat aan de zyden, holrond van boven, en naar de punt wat gekromd; het onderst gedeelte der pooten van vederen ontbloot; vier vingeren, drie naar vooren en een naar agteren, den middenften aan den buitenften verknogt door een vlies, dat zig tot aan de eerfte geleding uitftrekt, kleine nagelen, die van den middenften vinger heeft eene zeer onderfcheiden zaagswyze uitgefneden graat; de vleugelen (trekken zig uit tot aan het eind van den ftaart, die gevorkt is.
Ik zal drie foorten van deeze Vogelen befchryven, die misfchien niet meer dan verfcheidenheden zyn.
De eerfte koomt veel overeen met den graauwen Zee-Patrys van den Heer de Buffon (a), zy is byna negen duimen lang, van de punt van den bek tot aan het eind van den (taart gemeeten , de vleugels zyn zes duimen en zes lynen lang. De kop, hals, rug, en de kleine vleugel-vederen zyn omberkleu-
rig
(a) Le Perdrix de Mer grife ; zy is daar de eerfte foort. Hiftoire Nat. dés Oif. T. XIV. p. 345. Vert.



Tweede Af deeling. 185
rig graauw; de kleine vleugel-vederen zyn van onderen bruinrood van kleur; de keel is wit met eene zwarte ftreep omringd, en op elke veder is eene overlangfe zwarte ftreep, de groote vleugel-vederen en de ftaart zyn zwart; de ftuit, de buik en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn wit; de regenboog is bruinrood; de bek en pooten zyn zwart.
Deeze Vogel is in volle Zee gevangen op de breedte der Maldivifche eilanden; hy is byna eene maand in het leven gebleven zig voedende met vliegen en met brood , in water geweekt.
De tweede verfchilt weinig van de eerfte; de kop, hals, rug, en kleine vleugel-vederen zyn lichter rosachtig graauw dan by de eerfte. De keel is rosachtig wit met eene zwarte ftreep omringd ; de groote vleugel vederen zyn zwartachtig bruin; de kleine vleugel-vederen van onderen zyn van eene zeer levendige kastanje bruine kleur; de eerfte ftaartpen is de kortfte, de zydelingfe ftaan by paaren en worden hoe langs hoe grooter tot de twee laatfte , die de langfte zyn; zy zyn wit tot op de helft bruin op het overige van haare lengte, en eindigen in eene vlek van eene aardachtige graauwe kleur : de ftuit en de vederen , die den ftaart van boven bedekken, zyn wit; dit wit gedeelte is veel groo. ter dan by de eerfte foort; de borst is rosachtig wit; de buik en de dekvederen onder aan den ftaart zyn wit;de regenboog is rosachtig;de bek en pooten zyn zwart.
M 5 Dee-



i86 Reize naar de Ooji-Indien en China.
Deeze Vogel is op de Kust van Coromandel gevangen geworden.
De derde is wat kleiner dan de twee andere; de vleugelen {trekken zig verder uit dan de ftaart, die weinig gevorkt is; het boventte gedeelte van den kop is donkerbruin; de hals, de rug, en de kleine vleugel-vederen zyn aardkieurig graauw met ros gewasfehen; de groote vleugel vederen zyn bruin; de kleine vleugel-vederen van onderen zyn licht bruin-rood; de dekvederen van den ftaart van boven zyn wit;dit wit gedeelte is veel kleiner dan by de twee andere; de eerfte ftaart-pen is bruia, de volgende zyn van dezelfde kleur en eindigen in eene witte ftreep als eene halve cirkel; de laatfte zyn wit tot op de helft en bruin in het overige van haare lengte; de borst en de buik zyn van eene zeer lichte bruin-roode kleur; de dyen en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn wit; de regenboog is bruinrood;de bek en de pooten zyn zwart.
Men vindt deezen Vogel op de Kust van Coromandel.
De witte Indische Watersnip. [ La Beccasfme Manche des Indes. ]
Deeze Vogel is kleiner dan onze Europifche Waterfnip; zyn kop is wit,op de kruin met zeer licht aardkieurig graauw gewasfehen; aan den bovenften hoek van den bek ontftaat eene overlangfche graauwe ftreep, die ,door het oog doorfneden wordende,
tot



Tweede Af deeling. 187
tot byna agter den kop voortloopt; een weinig onder het oog ontftaat nog eene andere ftreep van de. zelfde kleur, die zig tot byna agter den kop uitftrekt; de keel is wit; de hals en borst zyn vuilwit, met vlekken en overlangfe ftreepen van eene aardachtige graauwe kleur getekend; de rug, de ftuit, de kleine vleugel-vederen, dekleinftevan de grooteen de ftaart zyn aardkieurig graauw, met dwarschftreepen doorfneden, die gewolkt en omberkleurig zyn; de kleine vleugel-vederen zyn byna wit op haare buitenzyde, de grootfte zyn donker aardgraauw; de buik en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn wit; de zyden van den buik zyn van dezelfde kleur met dwarfche ftreepen van eene zeer lichte aardgraauwe kleur; de bek en de pooten zyn zwart.
De witte Indische Open-snavei.
[Le Bec-ouvert blanc des Indes.~\
Ik heb dien Vogel den naam gelaaten, welken de Heer de Bpffon (a) een Vogel van hetzelfde geflagt gegeeven heeft, welken ik hem van Pondichery heb toegezonden; die, welken ik thans befchryven zal, verfchilt niet anders van dien des Heeren de Bqffon dan in kleuren; misfchien koomt dit verfchil daar van daan, dat de een het mannetje en
de
O) Hifi. Nat. des Oif. T. XIV. p. i47.



l88 Reize naar de Ooft-Indien en China.
de andere het wyfje is; vermits de kenmerken in beiden dezelfde zyn, zal ik dezelve opgeeven gelyk de Heer de Buffon die befchreven heeft:
,, Deeze Vogel, zegt die verheven Natuur-be„ fchryver, heeft kenmerken, die hem tot het ge„ flagt der Reigers thuis brengen , en hy heeft tej, gelyk ook andere, die hem daarvan verwyderen; „ hy heeft daarenboven eene dier byzonderheden 5, of gebreken, welke wy reeds by een klein getal 3, fchepzelen hebben opgemerkt. De naam van „ Open-fnavel drukt deeze wanfchapenheid uit: de ,, fnavel van deezen Vogel is indedaad open en gaa„ pende in twee derde deelen van zyne lengte,het „ bovenst cn onderst gedeelte beiden zig gelyklyk
naar buiten krommende, laaten tusfehen beiden ,, eene groote open ruimte, en koomen eerst aan ,, de punt weder by eikanderen. Hy heeft de bee,, nen en voeten van den Reiger; maar,bezit des„ zelfs kenmerk maar ten halve op den nagel zyns ,, middenfte vingers, die wel nanr binnen tot een ,, uitfteekende fpits verlengd, maar niet op de fne„ de getand is".
By de kenmerken door den Heer de Buffon opgegeeven, zou ik nog voegen dat de boven fnavel aan den rand getand is van den punt af tot op de helft van zyne lengte, dat de voorfte vingeren door een vlies vereenigd zyn tot de eerde geleding, en dat de vleugels zig tot het eind van den daart uitdrekken. De kop, de duit, de buik en de kleine vleugel-vederen zyn wit; de vederen van den kop
zyn



Tweede Af deeling.
189
zyn kort, fmal, en ftaan op; de rug, de groote vleugel-vederen en de ftaart zyn zwart; aan den bov en ft en hoek van den bek ontftaat eene zwarte ftreep, van vederen ontbloot, die aan het oog eindigt; aan den onderften hoek van den bek ontftaat eene andere ftreep van dezelfde kleur, die tot op de keel doorgaat;de regenboog is rood; de bek en de pooten zyn rosachtig geel.
Deeze Vogel bevindt zig op de Kust van Coro~ mandei, maar niet dan in de maanden September, October en November; hy onthoudt zig even als de Reigers, op de boorden der vyvers en rivieren om daar visfchen en kruipende dieren te vangen, die zyn voedzel uitmaaken.
De wilde Gans van de Kaap de Goede Hoop.
\VOie fauvage du Cap de Bonne-Esperance.~\
Deeze foort fchynt flegts eene verfcheidenheid te zyn van de Egyptifche Gans; zy is van dezelfde kleur: de kop , de hals, de buik en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn graauw. Het oog is omringd met een kaal kastanje kleurig vel; op de borst is eene groote zwarte vlek; de rug, de ftuit, en de vleugels zyn kastanjekleurig; op den rand der vleugelen zyn enige witte vederen; de ftaart is zwart; de regenboog is geel; de fnavel is graauwachtig aan zyne punt met zwart gewasfehen; de pooten zyn rood.
De



ioo Reize mar de Ooft-Indi'èn en Chim.
De wilde Gans met den graadwen kop, van de Kust van Coromandel.
[l'Oie fauvage d téte grift de la cóte de Coromandel.']
Deeze is wat kleiner dan de voorige; de kop is aschgraauw; de hals, rug, ftuit, ftaart, en kleine vleugel - vederen zyn donker aardkieurig ros ; de borst en de buik zyn veel lichter ros; op den rand der vleugelen ftaan enige witte vederen; de groote vleugel-vederen zyn tot op de helft zyde-achtig groen, en zwart in haare overige lengte;de bek en pooten zyn zwart.
De Dominikaaner Eend van de Kaap de Goede Hoop. [Le CanardDominiquain du[Cap de Bonne-Esperance.]
Deeze Vogel is van de grootte van de wilde Eend; het voorst van het hoofd en de keel zyn wit; aan den bovenflen hoek van den fnavel ontftaat eene overlangfche zwarte ftreep,die., door het oog doorfneden wordende, een weinig verder in een fcher. pen hoek eindigt; het agterst van den kop,de hals en de borst zyn zwart; de rug en de kleine vleugelvederen zyn donker aschgraauw, met twee zeer lichte aschgraauwe ftreepen doorfneden; de groote vleugel-vederen en de ftaart zyn zwart; de buik en de dekvederen van den ftaart van onderen zyn licht graauw; de bek en de pooten zyn zwart.
DER-



Berde Af deeling.
191
DERDE AFDEELING.
Van de Gewasfen.
De Hevi of Cytherea-Boom.
[l'Hévi ou Arbre de Cythére.]] (Spondias Cytherea.)
D e bloem van deezen boom heeft eene kelk in vyf eironde verdeelingen verdeeld, en welkers lengte naauwlyks eene halve lyn bedraagt.
Eene bloemkrans met vyf lansvormige bloembladen , als een fter geopend, en eene halve lyn of wat meerder lang.
Tien helmftyltjes, welker draaden byna zoo lang zyn als de bloembladen en die elke een klein eirond helmtje aan het eind hebben.
Een ftampertje, welks eiernest van boven in vyf deelen verdeeld is, even als (tonden 'ervyf eiernesten op eene fchyf verheven; elk deel eindigt in eene dikke ftyl, die korter dan de helmftyltjes, en met een ftompmondje voorzien is.
De vrugt is eene foort van eironde noot, van welke de bolfter of het uitwendig vleesch met byzondere vezelen of draaden doorweeven is, welke op de buitenfte oppervlakte van de pit, welke dit vleesch bedekt, haaren oorfprong hebben. Deeze pit, dus aan alle kanten met draadachtige punten bezet, is vanbinnen in vyf holligheden verdeeld, die elke een enkele zaadkorrel bevatten.
De



igt Reize naar de Ooft-Indien en China.
De boom is groot,en zeer regt; zynhouris teder en ligt breekbaar; het is met eene groene gladde fchors bedekt; de bladeren zyn met oneven blaadjens gevederd en beftaan uit negen of dertien eironde, fpitstoeloopende, aan hunne randen wyd van eikanderen ftaande ondiepe inkervingen hebbende, gladde, en met veele gelykloopende zydevezelen voorziene blaadjens. De bloemen zyn klein en ftaan in groot getal aan gevederde trosfen,die uit de hoeken, welke de bladeren met den ftam maaken uitwas fen.
Deeze boom is door den Heer Commercon, Natuurkundigen en Geneesheer des Konings, die met den Heer de Bougainville de reis om de wereld gedaan heeft, van Taïti of Cytherea-eiland op Isle de France overgebragt.
Deszelfs takken gebroken en in den grond geftooken zynde vatten ligt wortel, hetgeen te weeg gebragt heeft dat men hem gemaklyk heeft kunnen vermenigvuldigen. Zyne vrugt is by de bewooneren van Isle de, France geacht; derzelver fmaak gelykt enigzints naar dien van een Renet-appel, maar is zoo aangenaam niet.
Indien deeze boom tot het geflagt der Sponclias van Linn/eus moet gebragt worden, is deeze eene nog onbekende foort.
De



Derde Af deeling. ip3
De Ravenala (a). [Le Ravénala.~] (Ravenala Madagascarienfis.) De bloem heeft eenekelk, die door eenen gemeenen veelbloemigen, uit een eirond ftuk beftaande, lansvormigen , in twee gevouwen, vleefchigen harden en aan zyn grondftuk zeer dikken lepel geformeerd wordt; deeze fchede bevat tien of twaalf bloemen.
Elke bloem heeft weder een afzonderlyken lepel, beftaande uit twee lange, puntige, witte, dunne ftukken , die dunner zyn dan de gemeene lepel en die elk zyne bloem voor de ontluiking omwikkelt.
De bloemkrans is een dekzel,tot aan zyn grondftuk in vier lange, fmalle, zeer puntige, tot een gootje gevouwen, witachtige, ftukken verdeeld, van welke een dikker is dan de andere, en de teeldeelen der bloem byzonderer omvangt: Deeze bloembladen zyn zeven of agt duimen lang.
Daar zyn zes helmftyljes, welker draaden byna zoo lang zyn als de bloembladen, aan haarbovenfte gedeelte een weinig gekromd, van eene harde en taaie zelfftandigheid,aan haar grondftuk wat dikker
wor-
f» Men vergelyke de Baliiaby Merian Surinam.. Tab LIV. by LiNN^üs PI. Sumi. p. 5. Globba Sylvcstri's > Rumph. Amb. VI. T. 68 , 63, Renealmia exaltata Liwis. Sttppl. p. 79. Aantekening van den Hoegduitfchen Vert.
III. Deel. JSf



194 Reize naar de Ooft-Indien en China.
wordende, en omtrent zeven duimen lang. Twee duimen boven haar begin ontftaat eene byzondere ingroeving, die van daar tot aan haaren top op haare inwendige; oppervlakte doorloopt, en die in die geheele lengte met eene witachtige bevrugtende meelftof vervuld is. Die lange ingroeving is een lynvormig aan den draad vastgewasfen helmtje.
Het ftampertje beftaat uit een langwerpigen eierftok, die op den ontvanger van de bloem geplaatst is, van waar een ftyltje ontftaat, die van het grondftuk der helmftyltjes opfteekt tot aan den top der. bloem, en die byna agt duimen lang is. Dit ftyltje is regt, vry vast, gegroefd, hoekig, vooral naar het grondftuk, en boven de kerf wat dik, de kerf is aanmerklyk door zes kleine regtopflaande tandjens.
De vrugt is een langwerpig, dik, taai, driehoekig, doosjen, van binnen in drie veelraadige holligheden verdeeld ; dit doosjen gaat van boven in drie deelen open, die elk overlangsch in twee holligheden verdeeld zyn, en die twee ryen zaaden bevatten. Deeze zaaden zyn zwart, en elke korrel is met een vliesje, dat fchoon hemelsblaauw van kleur is, bedekt.
De ftam van die foort van Palmboom is regt, met kringen van de oude bladeren getekend, van een vezelachtig zamenweefzel, hy groeit zeer hoog op, heeft geen eenen tak, en is met eene volmaakte en allerfraaifte waaier gekroond, welke door de fchikking der bladeren gevormd wordt.
De



Derde Af deeling. tqj
De bladeren van dien zonderlingen boom gelyken naar die van den Bananen-boom , maar' zyn langer en dikker, hunne blad-fteelen zyn twee voeten lang, loopen aan hun grondftuk breed uit, en omvangen den ftam, zoo dat, naardien alle de bladfteelen zeer digt aan een gefloten in dien boom ingeplant zyn, zy aan hun grondftuk regelmatig over eikanderen gekruisd zyn en zig in de tegenovergefteldezyde inplanten.
De fteelen, die de bloemen en vrugten draagen koomen ook aan wederzyde van tusfehen de oxelen der bladeren, en ftaan zelve als eene waaier, gefchikt door de overkruisfmg der hun gemeene lepels, die de vrugtmaaking bevatten.
Deeze boom moet in het gezin 'der Bananen-boomen gerangfehikt worden, van-welke hy de waare kenmerken heeft, maar hy moet een afzonderlykgeflagt uitmaaken, vermits hy een doosjen heeft, dat in drie veelzaadige holligheden verdeeld is, waarin hy van de Helicoma van Linn^eus (a) ver-, fchilt, welker holligheden 'van de vrugt eenzaadig zyn, en van de Mufa of echte Bananen-boom (b) welke maar een eenhollig doosje heeft. De Ravenala wordt gevonden op Madagaskar,
hy
O) IMiconia-Bihai. Lim..Mufa Bihai ,.FoJium Men-, farium Rumph. Amb. V. Tab. 62. Fig. 2. Aantekening van den Ihogduitfchen Vertaaler. \
(J) De Pifang.
N St



196 Reize naar de Oojl-Indien en China.
by groeit in de moeraffen; de bewooners van dat eiland bedienen zig van hunne bladeren om hunne huizen te dekken. Men heeft deezen boom op Isle de F«mceovergebragt, alwaar hy zeer wel gedaagd is. Flacourt maakt 'er gewag van in zyne Historie van Madagaskar onder den naam van Voafoutfi ; hy zegt dat de Madagaskars olie maaken van het vliesje dat om het zaad zit, en dat zy van het laatfte meel maaken, dat zy met melk eeten. Ik heb het niet zien gebruiken.
De Ravensara f». [Le Raven/ara.'] (Ravenfara Aromatica.)
De bloem heeft eene zeer kleine bloem-kelk,een vierde lyn hoog en afgeknot aan haaren rand, die onverdeeld is.
De bloemkrans heeft zes eironde bloembladeren, eene halve lyn lang, die op de kelk ftaan en van binnen ruig zyn. Van buiten zyn zy ook met enige korte haartjes bezet.
Daar zyn zes Helmftyltjes, die elk aan het grondftuk van elk bloemblad ingeplant zyn, en zes andere, die tusfehen de bloembladen in ftaan, en in den . - bin-
(V») Hy heeft veel overeenkomst met de Befaria refinofa Linn/ei fupp. 346. Aantekening van den Hoogduit/eken Vertaaler.



Berde Af'deeling. 197
binnen-wand van de kelk ingeplant zyn. Die helmftyltjes hebben enigzints breede draadjes, en zyn zoo kort dat zy niet buiten de bloem uitfteeken. Zy draagen kleine ronde helmtjes.
Het ftampertje beftaat uit een zeer kleinen eierftok, die in den bodem van de kelk ligt, en met een zeer kort ftyltje voorzien is, welk in eene ruige kerf eindigt.
De vrugt is eene ronde noot van de grootte van eene fchoone kers, van buiten van eenen dunnen bolster omringd, waar ondereen harde, taaie en fpeceryachtige bast is;'de bolster is insgelyks fpeceryachtig; de bast bevat eene witte pit, welker bovenst gedeelte gewoonlyk in zes kwabben, even gelyk de pit van de gemeene noot in vier kwabben verdeeld is. Het fap van deeze pit heeft eenen fcherpen, bytenden, da keel aangrypendcn en byna invreetenden fmaak.
De boom is vry groot en digt bewaffen; hy draagt even als de kruidnagelen-boom eene pygramidaalen kruin: zyne fchors is rosachtig en welriekende. Zyn hout is hard, zwaar, zonder reuk, wit, met enige rosfe vezelen gemengd. Zyne bladeren ftaan afwisfelend, zy zyn enkel, eirond, onverdeeld, fomtyds' wat puntig , meermaalen ftomp, aan beiden zyden glad, van boven groen, van onderen witachtig en een weinig zee-groen, met zeer duidelyke aderen doorweeven, wat vast van zelfftandigheid als het blad van den Laurier-boom , en elk aan een bladfteeltje van zes lynen lengte vastgeN 3 hecht.



198 Reize naar ie Oojl-Indi'ên en China.
hecht. De bloemen zyn byzonder klein en aan de toppen der takken aan verfcheiden kleine trosfen hangende , van welke een boven aan ftaat en de twee of drie andere tusfehen de oxelen der laatfte bladeren van daan koomen :
De vrugten ftaan enkel aan het eind van elk takjen; men zoude zeggen dat zy op andere Hammen geplukt zyn dan die, welke de bloemen aan boffen hebben, gelykikbefchreven heb: Flacourt fpreekt 'er van in zyne Hiftorie van Madagaskar onder den naam van Voaravendfara.
Ik meen alhier by de befchryving van de RavenJara het artykel te moeten voegen, dat de Heer Ceró , Opziener van 's Konings Tuin op Isle de France in de Courant van dat eiland van den 6 October 1779 liet plaatfen.
,, De Raven/ara is een fpecery-boom van Mada,, gaskar, welks bladeren en vrugten iets van de vier fyne fpeceryen hebben, die wy kennen. Hy „ draagt vrugten, als hy zes of zeven jaaren oud „ is en bloeit in het begin van January en Februa„ ry; de bloem is zeer klein en ftaat in bosjens aan „ het einde der takjens en in de oxelen der blade,, ren; de vrugt heeft tien maanden tyds noodig omgevormd, en ryp te worden; waarfcoynlyk „ plukken haar de Madagaskaaren, als zy zes of ,, zeven maanden oud is, op dat zy haar misfehien ,, dan gefchikter rekenen om de fpyzen fmaakelyk te maaken. De pit van de Raven/are heeft, als „ zy versch geplukt is, eene heerlyke en fyne fpe-
„ ce-



Derde Afdeeling.
,, ceryachtige geur, maar de fmaak is bitter, zeer ,, fcherp, zeer fteekende en bytende, de zenuw„ tepeltjes en de keel brandende; om kort te gaan, ,, zeer onaangenaam ; deeze eigenfcbappen hebben „ niet moeten behaagen aan die volkeren, die nog ,, te onkundig waren om te vermoeden dat zy,eni„ gen tyd bewaard of toebereid zynde, eenen ge„ heel anderen fmaak konde verkrygen."
De wyze van de üwera/ara-bladeren te berei,, den om dezelve in alle hunne fpeceryachtigheid „ te bewaaren is zeer eenvouwdig; men rygt ze ,, aan boffen, en men laat ze eene maand lang in ,, de lugt hangen, om hen hun waterachtig fap te ,, doen verliezen; ten einde van dien tyd werpt ,, men dezelve in kookend water waarin men dezel5, ve vier of vyf minuuten laat ftaan; vervolgens laat men hen in de zon of m den fchoorfteen droo,, gen, alsdan is 'er nog alleen de olie in, die hen „ verfcheiden jaaren goed houdt: tot bewaaring der j, vrugten gaat men even eens te werk".
De St. Thomas-Bloem (a). [Fleur de St. Thomé.~] (Cadamba Jasmini-flora.)
De bloem heeft eene eenbladige, kleine kelk,
naauw-
Qa~) De St. Thomas-bloem is volgens Linn/eus de Nyctanthes hirfuta, de ruige nagtbloem, waarmede egter de befchryving van den Heet Sonnerat niet ovéreenftemt, Aantekening van den Hoogdtiitfchen Vertaaler.
N 4



2oo Reize na de Oojl-Indiè'n en China.
naauwlyks eene lyn lang, van buiten hairig, vervallen, heel van rand, op welken men niet dan vier ligte golvingen gewaar wordt.
Eene eenbladige tregtervormige bloemkrans op de eierflok ftaande, met eene buis van agt of negen lynen lengte, en een mond in negen eironde, {lompe, en als een roosje geopende verdeelingen verdeeld. Deeze bloemkrans is van buiten hairig.
Negen Hammetjes , die helmtjes byna zonder draadjes zyn , eene lyn of iets meer lang, en in het bovenst gedeelte van haare buis aan de bloemkrans gehecht, zoodanig dat hunne top de ingang bezet;
Een ftampertje, dat een eierflok is onder de bloem gelegen, klein, langwerpig rond, en met een draadvormig ftyltje voorzien , dat byna één duim lang is. Dit ftyltje fteekt tamelyk aan den ingang van de buis der bloemkrans uit en aan het eind zit eene kleine kogelvormige kerf.
De vrugt is eene foort van groene kogelronde noot, met zes ronde weinig uitfteekende hoeken, van boven is zy navelvormig en wat plat. Deeze noot bevat een kern met zes ftompe kwabben , en is van binnen in zes en fomtyds in negen eenzaadige holligheden verdeeld. Elke zaadkorrel is eene kleine langwerpig ronde amandel, die wit van zelfftandigheid is.
De boom is niet zeer hoog , en met eene zwartachtige fchors bedekt. , Zyne bladeren ftaan regt tegens over eikanderen, zyn gedeeld, eirond,byna ftomp, vyf of zes duimen lang, en omtrent drie
en



Derde Af keling. 2or
en een halven, of vier duimen breed; zy zyn onverdeeld, glad , week, en van onderen met uitfteekende aderen getekend. Hunne fteel is anderhalven duim lang,rosachtig van kleur, en met korte hairtjes bezet, gelyk ook de voornaamfte aderen zyn. De bloemen zyn wit, en gelyken niet kwalyk naar die der Jasmynen of Ny&antes; zy ftaan aan het eind van lange bloemfteeltjens, die aan het eind tweeledig zyn. Deeze bloemfteeltjens zyn vier duimen lang, ontftaanin debovenfteoxelen der bladeren, en hebben elk zeven of tien bloemen.
Deeze boom is de Rava-pou uit de Hortus Mala. baricus Deel IV. p. 99. Men vindt hem op de Kust van Coromandel: men plant hem in de tuinen om de reuk zyner bloemen, die zeer aangenaam is.
De Litchi.
[ Le Lichi.~\
(Litchi Chinenfis.)
De bloem heeft eene zeer kleine bloemkelk, die geene halve lyn hoog, byna geheel van rand, of met vyf zeer merkbaare verdeelingen is." Deeze bloemkelk is aan de buitenzyde met zeer korte rosachtige hairtjes bezet, zeer gelyk aan die, wel-' ke men op de bloemfteeltjens ziet.
De bloemkrans heeft vyf bloembladen.
De helmftyltjens zyn zes of agt in getal f» , en
O) Ik vind in myne aantekeningen in de befchryvïiig N 5 " vvcL



202. Reize naar de Ooji-Indiën en China.
en hunne draaden hebben twee lynen lengte, zy zyn hairig vooral naar den bodem der bloem, alwaar zy wat dikker worden. Aan het eind van elke deezer draaden is een eirond, aan den top en aan zyn grondftuk uitgerand helmtje, dat twee holligheden heeft, die vier uitfteekende bladen uitmaaken, als zy open zyn.
Het ftampertjen is een eierft'ok , beftaande uit twee kwabbetjens, die tamelyk onderfcheiden zyn, met een ftyltjen 'er op, dat wat korter is dan de helmftyltjens, en aan den top in twee takken verdeeld, die twee van een wykende kerven zyn.
De vrugt is eene eironde noot, met eenen dunnen bast, met kleine verhevenheden bedekt, die, als de vrugt jong is, uitfteekende, puntig, hoekig zyn, en dezelve van alle kanten als ftekelig vertoonen; maar als de vrugt ontwikkeld, ofryp is, zyn zy zeer lang, en gelyken dan naar puistjens, elk met eene ronde of hoekige groeve omgeeven. Deeze noot bevat een vleesch, dat goed is om te eeten, en in het midden van dit vleesch vindt men eene eironde pit, met een dun vliesjen omgeeven, en inwendig van eene vaste zelfftandigheid, gelyk die der eikels.
De
welke ik van de Litchi-bloemer. had opgefteld, van agt helmftyltjes gewag gemaakt; naderhand, ondermsfchen diezelfde bloemen gedroogd naziende heb ik 'er maar zes gevonden.



Derde Afdeeling. 203
De boom is groot, de bast der takjens geftip. peld, het hout is wit en zagt, en het merg overvloedig. De bladeren zyn gevleugeld, en beftaan uit vyf of zeven eironde lansvormige, puntige, onverdeelde, op korte bladfteeltjens en tegens eikanderen overltaande, aan beiden zyden gladde, fterk geaderde, van ondere bleekkleurige maar van boven wat blinkende en overlangsch gegroefde bladertjens. Deeze bladertjens zyn van eene zelfstandigheid, een weinig naar die der Laurier-bladeren gelykende: de bloemen zyn zeer klein, kruidaartig in nederhangende pluimen aan het eind der takjens.
Deeze boom vindt men in China: Zyné vrugt is zeer aangenaam en eene der beste van dat land; als zy ryp is, heeft zy eene ros- of roodachtige kleur; De Chineezen laaten haar, om die te bewaaren, in den oven droogen,en als zy dus toebereid is, wordt zy een voorwerp van Koophandel.
Men moeide Longane uit China tot hetzelfde geflagt thuis brengen.
De Wampi. [Le Wampi.1
(Cookia Punclata (».)
De bloem heeft eene zeer kleine kelk, die geene
t hai-
O) Ter gedagtenis van den door zyne reizen zoo vermaarden Kapitein Cook afdus genoemd.



1
104 Reize naar de Ooft-Indi'in en China.
halve lyn hoog is, en door vyf eironde en van buiten een weinig ruige bladertjens geformeerd wordt.
De bloemkrans heeft vyf buisvormige zeer open, of naar het bloemfteeltjen overhangende bloembladen, die omtrent twee lynen lang zyn.
Daar zyn tien helmftyltjens, welker draaden vry los, en wat langer dan de bloembladen zyn; zy hebben elk een langwerpig rond helmtjen.
Het ftampertjen is een vyf hoekige, eivormige, met korte hairtjens bezette eierftok, op een fteeltjen ftaande , dat eene halve lyn lang is, dat uit den bodem der kelk fpruit. Deeze eierftok is voorzien met een zeer korten ftyl, aan welks top eene ftompe of een weinig geknopte kerf is.
De vrugt is eene kleine eironde bezie,zes lynen lang, groen van kieür,fluweelachtig op het gevoel, gefpikkeld, en van binnen in verfcheiden holligheden verdeeld, maar van welke ik flegts twee gezien heb, die vrugtbaar waren; zy bevatten elke eene kleine langwerpige, harde, zwarte zaadkorrel.
De boem is vry groot en digt bewasfen ; zyne bladeren zyn ongepaard gevleugeld, en beftaan uit zeven of elf eironde puntige geheele of aan hunnen rand gegolfde bladertjens, die op korte, gladde, groene, met doorfchynende flippen bezaaide, en beurtelings op den gemeenen bladftengel ftaande fteeltjens geplaatst zyn. De bloemen zyn klein en aan verdeelde flappe trosfen hangende. Degemeene en byzondere bloemfteeltjens zyn met een kort dons bedekt.
Men



Derde Afdeeling.
205
Men vindt dien boom in China; de Chineezen kweeken hem te Canton in de tuintjens op de plaatfen agter hunne huizen.
De Mastboom. [l'Arbre de Mdture.] (Uvaria Longifolia.)
De bloem heeft eene kleine kelk in drie korte en wigvormige deelen verdeeld, zy is van buiten met wit dons bezet.
De bloemkrans heeft zes lansvormige puntige bloembladen, drie of vier lynen lang, en geel van kleur.
Daar is een groot getal helmftyltjens, - die helmtjens zonder merklyke draaden zyn, welke het ftampertjen grootendeels bedekken.
Daar zyn verfcheiden ftampertjens, die menigvuldige eierftokken zyn, zoodanig by eikanderen gevoegd dat zy flegts een fchynen uittemaaken; de ftyltjens zyn zeer kort,onder de helmtjens verborgen, en aan het eind van elk is eene enkel vouwdige kerf.
De eierftokken worden eironde, ftompe, gefteelde, eenhollige beziëen, die gemeenlyk maar eene ronde zaadkorrel bevatten. De fteeltjens deezer beziëen koomen uit een gemeen punt, dat te vooren het middenpunt van de bloem was.
De boom is zeer groot en zeer regt, hetgeen hem den naam van Mastboom verworven heeft. Zyne
bla-



2oö Reizt naar de Ooft-Iniïên en China.
bladeren zyn enkelvouwdig, lansvormig , Fmal, zeven of agt duimen lang, glad, geheel,met gegolfde randen, ftaan op korte blad-fteelen, en eindielk in eene zeer fpitfe punt. Zy ftaan beurtelings aan de takjens- De bloemen zyn vry klein en zitten in groot getal by fchermvormige bosfen aan dat gedeelte der takjens, dat van bladeren ontbloot is.
Men vindt deezen boom op de Kust van Coromandel. Naardien hy veel fchaduw geeft,gebruikt men denzelven tot laanen in de tuinen in den omtrek van Pondichery. Hy is eene foort van Uvaria van Linn^eus'.
De Cavalam met gevingerde bladeren. [Le Cavalam d feuilles digitées.~\ (Sterculia Fcetida.)
De bloem heeft eene eenbladerige kelk, die in vyf diepe lans- en lyn-vormige infnydingen, als eene fter geopend, verdeeld is. Deeze kelk is ka. toenaartig en vanbinnen bruinrood van kleur; van buiten is zy hairig en lichter rood van kleur; zy heeft byna een duim middellyns van het eind van eene dcezet afdeelingen tot dat van de tegensoverftaande. Daar is geene bloemkrans.
Daar zyn veertien of vyftien .ftammetjens; welke eironde kleine byna ongefteelde helmtjens zyn, die op den gegolfden rand van een klein vezelachtig kraagjen, dat het grondftuk van den eierftok omringt, zyn ingeplant.
Het



Derde Afdeeling. 207
Het ftampertjen is een kogelvormige, hairige eierftok, die aan zyn grondftuk omringd wordt door het kraagjen, dat de ftammetjes draagt, en dieonderfteunt wordt door een dun hairig, gekleurd pylaartjen offteeltjen, vier of vyf lynen lang, dat uit den bodem der kelk opryst. Uit den top van de eierftok fpruit eene hairige ftyl, eene lyn of iets meer lang, aan zyn grondftuk dun, naar het eind wat dikker wordende, op de eierftok of naar de bloem omgekromd, en eindigende in eene kerf, van de gedaante van eene afgeknotten knods.
De vrugt is een eirond ftomp doosjen, welks eene zyde regter en minder rond is dan de andere, en dat een puntje op zyn top heeft. Dit doosjen is byna zoo groot als een vuist, dik,houtachtig,met eene holligheid voorzien; het opent zig aan eene der zyden en bevat verfcheiden eivormige zaadkorrels. Deeze zaadkorrels zyn met een haarer einden aan de twee zyde-randen van het doosjen vastgehecht , en wel op twee lynen, die by eikanderen ftaan en evenwydig loopen, als het doosjen nog toegefloten is.
De boom is groot en zeer regt; zyne bladeren zyn gevingerd, en beftaan uit zeven of negen lansvormige, puntige, geheele, blaadjens,die uit een gemeen punt aan het eind van eene lange bladftee'1 fpruiten. De bloemen ftaan aan nederhangende trosfen, die aan gemeene bloemfteelen, omtrent agt duimen lang, vast zyn.
Deezen boom vindt men op de Kust van Mala.
baar;



2o8 Re\ze naar de Ooft-Indien en China.
haar; men plant hem voor de huizen, omdat hy ' veel fchaduw geeft. De Indiaanen eeten het zaad in de asch gebraden, zyfmaakenals kastanjen. Men heeft den boom met den naam van fiink-hout )Bois de Merde) benoemd, omdat de bloemen eene reuk als menfchen drek van zig geeven.
Deeze boom is de Clompanus major van Rem'* phiüs , maar fchynt niet de Karil uit de Hortus Malabaricus te zyn, gelyk Linn^us gezegd heeft. Hy verfchilt van den Cavalam in de Hortus Malabaricus voornamelyk door zyne gevingerde bladeren.
De Katoenachtige Kapokboom. [Le Fromager d grandes fleurs.~\ (Bombax Gosfipium Linnad.)
De bloem heeft eene kelk, beftaande uit vyf ongelyke, langwerpig-eironde, aan den top ftompe .en van buiten hairige bladen. - De bloemkrans heeft vyf bloembladen, die als eene roos geopend zyn, eens zoo groot zyn dan de kelk en geel van kleur.
Daar is eene groote menigte ftammetjens , welker draaden geheel vry ftaan, maar zy fchynen zig rondom aan het ftampertjen, aan het punt deezer inplanting te vereenigen. Deeze draaden zyn eens zoo kort dan de bloembladeren, en draagen langwerpige, gekromde en hoornvormige helmtjens.
Het ftampertjen is een ronde eierftok, die een
ftyl



Derde Af deeling. 209
ftyl draagt van de lengte der ftammetjes, en aan den top wat gebogen, alwaar hy wat dikker wordt en in eene enkelvouwdige kerf eindigt.
De vrugt is eene ftompe, eironde, vyf hoekige, ruige doos van de grootte van een kloeken guldeling-appel , hebbende vyf holligheden , die door vlieschachtige tusfchenfchotten gevormd worden. Elke holligheid bevat veele eironde of niervormige zaadkorrels, op welker rug een vry lang wit dons is. Deeze zaadkorrels zyn met een haarer einden aan de vliezen, die de holligheden deezer doos uitmaaken, vastgehecht.
De boom is groot; zyn hout is ligt en bros,zyne fchors is groen en byna glad. Zyne bladeren ftaan beurtelings aan de takken, ftaan elk op een dun, ruig bloemfteeltjen, en zyn tot op de helft in vyf wigvormige puntige lappen verdeeld. Zy zyn van boven groen, wolachtig en wit van onderen en krullen zig gemeenlyk op hunne bloemfteelen zoodanig, dat de einden van hunne Verdeelhigen naar den grond gerigt zyn. De bloemen zyn groot, fchoon, en aan enkele bosjens gefchikt op wolachtige bloemfteelen. De zaadkorrels uit de doos geeven, alszy voor dat zy ryp zyn gekneusd worden, eene fchoone geele kleur uit als guttegom.
Deeze boom wordt op de Kust van Coromandel gevonden. Hyisde Bombax gosfipium van LimMfs: ik heb denzelven afgebeeld; omdat ik niet weet dat
UL Deel. O hy



2io Reize naar de O'ojl-Indien en China.
■hy ergens afgetekend is geworden : Linn/eus haalt egter Plaat 188. Fig. 2. by Pluknet aan; maar behalven dat de figuur niet anders dan bladeren vertoont, komen zy my hier voor niet wel te gelyken.
De Trommelhoom. [Le Bois Tambour.~\ (TambouriiTa Quadrifida.)
De Trommelboom, de Tambourisfa of Tambouréci\fa by Flacourt is een boom, zeer zonderling in zyne vrugtmaaking, en die in het midden fchynt te ftaan tusfehen de Vygenboomen en de Dorflema van Linn^eos. Zyne bloemen groeijen aan kleine troffen omtrent drie duimen lang, en zyn aan het oude hout der takken geplaatst, een weinig onder de bladeren en aan den ftam. Het geen men voor elke bloem aanziet is eene gemeene zitplaats, die, alvorens zig te openen, de gedaante heeft van een eironde druiv en zig vervolgens in vier deelen verdeelt, welke hunne gcheele inwendige oppervlakte met een groot getal zeer onderfcheiden ftammetjens overdekt vertoonen. Elk ftammetjen heeft een langwerpig helmtjen, dat door eene groeve verdeeld is, en door een draadjen van de lengte van een derde lyns onderfteunt wordt. Dit helmtjen in zyne lengte in twee gevouwen, heeft my toegefchenen de ftyl van het ftampertjen te bevatten of te ontwikkelen, welke eene kogelvormige fpits is,
wat



Derde Af deeling. 211
wat korter dan het ftammetjen, waaruit volgt dat 'er zoo veele byzondere bloemen op dat gemeen omwindzel zyn als 'er ftammetjens te zien zyn. Na het bloeijen (luit zig die gemeene zitplaats enigzints toe, groeit aan,en verandert in eenen grooten appel, die aan zyn bovenst gedeelte nooit volkoomen gefloten is, en in zyn midden eene ledige ruimte of eene holligheid overlaat. Het vleesch van deeze vrugt is dik en bevat eene groote hoeveelheid kernen van de gedaante van eene kleine Amandel, en die met een oranjekleurige fchil bedekt zyn, van welke men, zegt Flacourt, eene verwftof maakt die gelyk is aan de Amerikaanfche rocou.
Het hout van de Tambourifla is wit, ligt, en bevat veel merg; haare bladeren zyn ellyptisch eirond , byna ftomp, met onuitgefneeden randen, een weinig taai, glad, met bladfteeltjes voorzien ,over eikanderen geplaatst, en met eene zeer duidlyke middelader doorweeven. De vrugt zit aan een dik kort, en houtachtig vrugtfteeltjen, en is gewoonlyk breeder dan lang, zoo dat zy maar eene van bovan platgedrukte fpheer gelykt.
Deeze boom valt op de eilanden Madagaskar, Isle de France, en Bourbon: Zyne vrugt is op Isle de France bekend onder den naam van Aapen appel.
O j De



ii% Reize naar de Ooft-Indien en China*
De Madablota. [Le Madablota.]] (Banifteria Tetraptera.)
De bloem heeft eene kelk met vyf eironde, ftompe, ruige, beftendige, en van onderen wat roozenkleurig groene bladeren. Deeze kelk is aan de eene zyde en aan haar grondftuk voorzien met eene byzondere eeltachtigheid van eene lyn lengte en een zestiende lyn breedte.
De bloemkrans heeft vyf afgeronde, ongelyke, aan hunne randen met franjen voorziene bladeren, tweemaalen grooter dan de kelk , elk op een zeer kort nageltjen ftaande, en roodachtig wit van kleur zynde.
Daar zyn tien helmftyltjens, negen draaden zyn korter dan de bloemkrans, en een is langer en dikker dan de andere en wat gekromd; zy hebben aan het eind, kleine witachtige en met twee holligheden voorziene helmtjens.
Het ftampertjen is een hairige eierftok, naauwlyks zoo groot als eene kleine linze, wat zaamengedrukt, met zyn onderst gedeelte vast aan de zitplaats gehecht, en aan zyn bovenften rand drie kleine verhevenheden hebbende, van welke eene eentge beladen is met eene dunne ftyl, langer dan de helmftyltjens en op de bloem omgekromd; deeze ftyl eindigt in eene enkelvouwdige, fcherpe en als een haak gebogen kerf
De



\ Derde Af deeling. 213
De vrugt is eene houtachtige doos van de grootte van een erwet,met vier vleugelen voorzien, van welke de grpotfte regt is, en vyftien of agttien lynen lengte op drie en meer lynen breedte in het mid.denheeft; de twee middelbaare vleugels ftaan aan de zyden, en maaken met de grootfte een kruis; de vierde vleugel eindelyk is zeer klein en ryst tusfehen de drie andere fchuinsch op. Deeze doos is met flegts eene holligheid voorzien en bevat eene ronde kam.
De boom is klein; zyne bladeren zyn enkelvouwdig, eirond, puntig, geheel van onderen geaderd, en tegens eikanderen overftaande; zy hebben vier duimen en meer lengte op meer dan twee duimen breedte, en ftaan op wolachtige bladfteelen, die flegts drie of vier lynen lang zyn. De bloemen ftaan aan het eind vau de takjens en aan enkelde bosjens of twee of drie duimen lang,zynde loffe airen. De byzondere bloemfteelen ftaan aan laagen tegens elkanderen over, en zyn elke aan haar grondftuk met een klein priemvormig dekblad voorzien.
Men vindt deezen boom op de Kust van Malabaar, de Indiaanen kweeken hem in hunne tuinen en bedienen zig van.zyne bloemen om hunne Goden op te fleren.
Hy heeft overeenkomst met de Banifteria van LiNNiEüs; maar hy verfchilt van dezelve daarin dat zyne bloemen maar eene ftyl hebben en dat zyne doos met vier vleugelen voorzien is,
O 3 De



214 Reize naar de Oojl-Indïên en China.
De Malabaarsche Cardai-iom. [ Le Cardamovie de la cóte de Malabar. ]
(Amomum Rcpens.)
De bloemkelk is eene gemeenfchaplyke eenbladige fchede, van twaalf tot vyftien lynen lang, vliesachtig, van binten met fyne overlangfe aderen getekend, cn aan de zyde in haare lengte geopend, om dc byzondere bloemen-air, welke zy omwikkeld , door te laat en.
Elke bloem heeft haare eigen en byzondere eenbladige fchede, zeven of agt lynen lang, vleesachtig, zeer dun, en alleen aanhaar eind open, alwaar haar rand twee korte ftompe lappen uitmaakt. Deeze fchede is niet anders dan eene rolronde flappebuis, die voor kelk dient.
De bloemkrans is eenbladerig en is onder den eierftok geplaatst, zy maakt aan haar grondftuk eene dunne buis, drie lynen lang, uit ; een weinig na baaren uitgang uit de byzondere fchede is die buis in vier zigtbaare verdeelingen verdeeld, van welke drie fmal, lansvormig, dun, byna vier lynen lang, open en malkanderen vry gelyk zyn ; de vierdeafdeeling is grooter, breeder dan de andere, byna van eene fpatelachtige gedaante, en wit van kleur met eenige paarfche ftreepen.
Daar is een helmftyltjen, welks draadj^n vliesachtigis; het fpruit uit den bodem der bloem, is korter dan de verdeelingcn van de bloemkrans, en



Derde Afdeeling.
215
gelykt naar een fmal, aan den top geknot tongetjen. Het heeft aan den top een helmtjen, dat aan hetzelve aangegroeid is; en het geheele gedeelte, dat het helmtjen bezet, koomt met de randen aan eikanderen , zoo dat daardoor eene cylinder gevormd wordt, door welke de ftyl van het ftampertjen loopt.
Het ftampertjen is een langwerpige eierftok ,onder de bloem gelegen, waaruit eene draadvormige ftyl in de-bloemkrans opryst, die, naa de fchede, door het helmtjen gevormd, doorloopen te hebben, een vierde van eene lyn 'er uitfteekt, en eene (lompe kerf vertoont.
De vrugt is eene ronde doos, hebbende drie hoeken, of drie ronde zyden in haare hoogte, met enige gelyklynige aderen getekend, en van binnen in drie holligheden verdeeld , die elke verfcheiden zwartachtige zaadkorrels bevatten.
De fteelen van deeze plant groeijen in menigte naast eikanderen op, en wel tot de hoogte van agt tot twaalf voeten; zy zyn enkel en met om het ander ftaande, lancetvormige, fpitstoeloopende, en aan hun voetftuk verfmallende bladeren voorzien, welke ingeplant zyn door middel van eene lange fchede, die den ftam omwindt. De bladeren hebben van agt tot vyftien duimen lengte en meer dan twee duimen breedte; zy hebben van onderen middelbaare, witte, en duidlyke aderen, en hunne zyde-aderen loopen fchuinsch, evenwydig, en zyn O 4 ten



2x5 Reize mar de Ooft-Indiën en China.
ten uiterftenfyn. De bloemen koomen uit den wortel met ranken van anderhal ven voet lengte, die op den grond liggen: de bloemfteeltjens, die elke deezer gemeene ranken uitmaaken , zyn een weinig flingerende en uit eiken hoek of geleding koomt beurtelings een klein byzonder rankjen, twee duimen lang , en met een twintigtal en fomtyds meerder bloemen belaaden.
De Cardamom is een ftuk van Koophandel op de Kust van Malabaar: Her gebergte Gates neemt, in de ftreek van Mahê den naam aan van CardamomGebergte aanteroorzaakevan de grootemenigtedier planten, die daar natuurlyk groeijen, en die al de Cardamom leveren, welke in Indie verkogt wordt. De bidiaanen maaken 'er veel gebruik van; zy vermengen de zaaden met de betel en beweeren dat zy de fpysverteering bevorderen: deeze zaaden hebben eenen zeer aangenaamen fmaak, als men dezelve in den mond plettert, brengen zy daar eene koude voort, die aangenaam is.
Deeze plant is de Ellettari in de Hortus Malaba,ricus Vol. ÏI: Tab. 4 en 5.



Derde Af deeling. 217
Pe groote Madagaskarsche Cardamom. . [Le grand Cardomome de Madagascar.~\ (Amomum Anguftifolium.)
De bloemkelk is eene engen fchede voor elke bloem, die eenbladerig, vliesachtig, dun, pyp. achtig, enfchuinfch of als een ezels-oor aan haar bovenst gedeelte geopend is. Zy is byna anderhalven duim lang.
De bloemkrans is eenbladerig, rust op den eierftok, is in haar onderst gedeelte gepypt, en verdeelt zig, by haaren uitgang uit de fchede, in twee groote lippen , van welke eene geheel en enigzints hol en de andere, wat grooter, aan elke zyde met eene kleine puntige uitfnyding voorzien is.
Uit de buis van de bloemkrans fpruit een vliesachtig tongetjen, aan zyn grondftuk breeder wordende, naar den top verfmallende, en eindigende in drie punten, die als een kruis ftaan, van welke de middenfte de kleinfte is. Dit tongetjen is aan zyn bovenst deel met een helmtjen voorzien, dat'er aan gegroeid, twee en een halve lyn lang, in zyne lengte in twee verdeeld is, even als waren 'er twee helmtjens, dat is, een aan eiken rand van het tongetjen; maat dit zelfde tongetjen, in zyne lengte zig in twee vormende, nadert en vereenigt de twee gedeelten van helmtjen en maakt te zelfden tyd eene Jchede, waardoor de ftyl loopt.
Het ftampertjen is eene langwerpig eironde 0 5 4 \



2 ï 3 Reize naar de Qojl-Indïèn en China
eierftok, onder de bloem gelegen , en uit welks top een draadvormige ftyl koomt , die, na de bloemkrans doorgegaan te zyn , in de Tchede , welke het hehnftyltjen maakt, indringt. Deeze ftyl, die twee duimen lang is, wordt naa den top dikker, en eindigt in eene kerf, die 'er boven op is, geknot, en met eenen ruigenrand voorzien is.
De vrugt is eene roodachtige langwerpig-eironde, byna driekantige doos , van binnen in drie veelzaadige holligheden verdeeld. De zaaden zyn zwart, en met een wit vleesch omwikkeld, dat zeer aangenaam van fmaak is; de zaadkorrels,in den mond gepletterd, verwekken, evenals die van de Malabaarfche Cardamom eene koude , die aangenaam is.
De fteelen deezer Plant zyn eenvouwdig, gebladerd, en groeijen in groot getal uit den wortel, tot de hoogte van agt of tien voeten; de.bladeren zyn fmal, degenvormig, meer dan een voet lang, van onderen met verheven aderen, en met fchuinfebe zydelingfche aderen , die zeer fyn zyn, voorzien ; zy zyn fmaller aan hun grondftuk, als ftonden zy aan bladfteelen en omwikkelen de ftengel door middel van eene fchede, die aan eene zyde gefpleten is.
De bloemen ftam in korte en gedrongen airen aan den top van eene byzondere uit den wortel tusfehen de (tengels uitfehietende fchaft by eikanderen. Deeze fchaft is omwikkeld en bedekt met
beur-



Derde Af deeling- 219
beurtelingsch ftaande, geftreepte, en naar maate zyde bloemen-air naderen, breeder wordende fchilden; zy heefc flegts zeven of agt duimen hoogte, en is aan haar boven eind dikker dan aan haar grondftuk.
De groote Cardamom koomt natuurlyk op het eiland Madagaskar voort; hy groeit in de mocrasfen; men heeft hem op Isle de France verplant, alwaar hy zeer wel geflaagd is.
Flacourt noemt deeze Plant Longouze. Ik zoude haar voor de Amomum Zingiber, van Linnveus aanzien wegens haare fmalle bladeren; maar zy verfchilt 'er veel van door haare bloemen-airen, ten minden volgens de afbeelding, welke Rheede in het II D. Tab. 12 van de Hortus Malabaricus, door Linn^eus aangehaald, daarvan geeft.
j De Falsó. [Le Falfe.W
ƒ
|f (Grewia Afiatica Liun.)
De bloem heeft eene kelk met vyf lansvormige, wollige, en van buiten witachtige, van binnen geel gekleurde en met drie aderen voorziene bladeren.
Eene bloemkrans van vyf lansvormige bloembladeren, die kleiner zyn dan de kelk en karmyn-rood van kleur.
Een groot getal helmftyltjens, welkers draaden
ïan-



220 Reize naar de Ooji-Indiën en China.
langer zyn dan de bloembladerenen onder den eierftok ingeplant.
Een ftampertjen, dat een eierftok is, die op een klein fteeltjen ftaat met een ftyltjen 'er op, dat zoo lang is als de ftammetjens,en eindigt in eene knodsvormige kerf, met vier kleine hoekjens aan haaren top.
De vrugt is eene ronde, donker roode bezië, die twee zaadkorrelen bevat.
De takjens van deezen heefter zyn met kort dons bedekt; zyne bladeren zyn enigzints hartswyzeaan hun grondftuk gerond, aan hunne randen getand, van onderen wat wollig, en aldaar met zeven aderen getekend, van welke drie voornaame, en ftaan op wollige bladfteelen, die maar vier lynen lang zyn. Deeze bladeren zyn ten minften drie duimen breed^ ftaan beurtelings aan de takjens en hebben aan den oorfprong hunner blad-fteelen twee lans- en lynvormigc aanzitzels. De bloemen groeijen uit de oxelen der bladeren, aan het eind der takjens; haare bloemfteeltjens, die gemeenlyk in drie deelen verdeeld zyn, van welke een of twee weder in vier andere onderverdeeld zyn, maaken middelmaatige troffen uit, die eens zoo groot zyn als de bladeren. De vrugten zyn rood, hebben eenen zeer aangenaamen zuurachtigen fmaak en zyn verfrisfchende. De bladeren van deezen heefter gelyken enigermaate naar die van den nootenboom.
Men kweekt deezen heefter in de tuinen van
Pon.-



Derde Af deeling. 221
Pondichery. Hy fs nooit in plaat gebragt geworden (a).
De Marsana. [La Marfana.~] (Marfana Buxifolia.)
De bloem heeft eene zeer kleine kelk van een blad met vyf fmalle puntige tanden voorzien.
Eene bloemkrans van vyf lansvormige fmalle bloembladeren, die aan hun grondftuk een dun nageltjen uitmaaken, en zeven of agt lynen lang zyn.
Tien helmftyltjens, welker draaden ongelyk, wat korter dan de bloemkrans zyn,en elke een klein rond en tweehollig helmtjen aan den top hebben.
Een ftampertjen, dat een zeer kleine, eironde, op den bodem der bloem gelegen eierftok is, die een wat dikken ftyl draagt van de lengte der helmftyltjens, en eindigende in een kerf als een hoofdjen en vyf hoeken hebbende.
De vrugt is eene eironde noot, wat puntig aan den top , eenhollig , bevattende een Amandel of eene malfche, fappige zelfftandigheid,die overal aan de dunne houtige fchil, waarin zy befloten is, is vastgehecht; deeze kern is geene drie lynen lang,
en
(V) Men vindt hem afgebeeld in het aio werk van den Heer Sonnerat, gelyk ook de mectte der hier befchreven voorwerpen van Natuurlyke fjiftoiie. Vertaaler.



222 Reize na de Ooft-Indiën en China.
en is aan haare buitenfte zyde een weinig chagrynachtig.
Deeze heester groeit tot de hoogte van zes of zeven voeten, zyne fchors is graanwachtig, zyn hout is wit, niet hard , en bevat veel merg; zyne takjens ftaan beurtelingsch en regt op: zyne bladeren zyn vlcugelvormig en beftaan uit omtrent zeven om den anderen ftaande, eironde, geheele, bladertjens, die zig aan hun'groudftuk tot een bladfteeltjen verfmallen glad aan wederzyde, van eene wat vaste zelfftandigheid, en vry gelyk aan die van den Palmboom, met welke men dezelve vergeleken heeft, toen men dien heester de Chineefche Palmboom noemde. Men vindt hem in 's Konings tuin te Parys ,maar hy heeft daar nog niet gebloeid: ik heb hem den naam van Marfana gelaaten, welken hy in de Naamlyst der Planten van 's Konings tuin ontvangen heeft (cl).
(a) Naar den naam van Mevrouwe de Prinfes de Mar* fan, Gouvernante van de Koninglyke Kinderen van Frankryk. - •
De



Derde Af deeling. 223
De Vederbosch.
[l'Aigrette ]
(Criftaria Coccihea.)
De bloem heeft eene eenbladerige kelk met vyf wigvormige randen en van binnen hairig.
Eene bloemkrans met vyf eironde, fchoon roode , en op. de kelk (hidiide bloembladeren; elk bloemblad plant zig zonder merklyk nageltjen en tusfehen eiken tand .voor de kelk een weinig naar binnen.
Tien helmftyltjens, welker draaden tweemaalen langer zyn dan de bloemkrans; zy fteeken verre ' buiten de bloem uit, zyn rood even als de bloembladeren , en zyn in de binnenfte wand van de kelk tusfehen de hairen, waarmede zy bedekt is, ingeplant. De helmtjens zyn klein, eirond, en door eene groeve verdeeld.
Een ftampertjen, beftaande uit een zeer kleinen en naauwlyks zigtbaaren eierftok; het is op den bodem van de kelk geplaatst, waaruit een eenige ftyl fteekt, die buiten de bloem uitkoomt, maar korter is dan de helmftyltjens en eindigende in eene zeer eenvouwdige kerf.
De vrugt ïs eene naakte , eironde zaadkorrel, met vyf dunne, en aan de zyden zeer platte hoeken, die vyf vliesachtige vleugels uitmaaken.
De ftengel is eene wyngaardachtige houtachtige rank, met eironde, tegen eikanderen overftaande
bla-



224 Reize naar de Ooft-Indien en China enzi
bladeren voorzien, welke op korte bladfteeltjens ftaan: zy zyn glad, zeer geheel, en van eene enig* zints vaste zelfftandigheid. De bloemen ftaan aan de einden der takjens en vormen fchoone rankachtige troffen van eene fraaie roode kleur. Elke bloem ftaat op eene vierhoekige blocmfteel, die flegts twee lynen lang is.
Deeze Plant is van Madagaskar op Isle de France overgebragt geworden. Men kweekt dezelve in de tuinen om de fchoonheid van haare bloemen.
EINDE Va» het Vyfde Boek en derde of laatste Deel.
BLAD-



BLADWYZER
der voornaamste zaaken in de drie
Deelen van de Reize kaar Oost-Indien enz. Vervatj
Ai
A akfter (de rosze Chineefche) befchreven Deel III. Blad. 45 en volg. Aakfter van Macao befchreven , Hf. 146 en volg. Aapen-appel,III. 211. Aardrykskunde ; onkunde der Chineezen in deeze Kunst, II. 212. Abiehegans,beCchTy ving van deeze plegtigheid, II. 83. en volg. Achoitversfiam van Reuzen^
I- 275Addiftachen. z. Vichenou. Ader-Ali-Ean, zyne verrig-
tingen, I. 14. Adjarias , Onderwyzers in den Godsdienst van Vithenou, I. 65. Aguamoudiren , z. Vilagcfs. Aguini, God des Vuurs, I. 271.
Akkerbouw, ftaat van den
Akkerbouw by delndiaaners, I. 151. Amaters, Barbiers , befio. rende onder de règterhand der Suttiren, I. 78. Amboulle • befchryving vati die Provinüe van Madagaskar, II. 275. Ammonshorens by delndinanen in eerbied gehouden* I- 25i. Amonium angustifoliüm befchreven , III. 217. er, volg.
Amomim repens befchreven III. 2x4. en volg.
Anguaraquen, een h&IvcGod of planeet, Mars, I. 27.
Androiié; befchryving vari die Provintie van Madagaskar, II. 270. en vólg.
Anosfie ; befchryving vandie Provintie van Madagaskar, II. 209. en volg.
Antecouda; befchryving vari die Provintie van Mada.
* gas



226 BLADWYZER
gaskar, II. 271. en volg. Antigua; befchryving van
dat eiland, III. 49. en verv. Arend van Pondichery by
de Indiaanen in grooten
eerbied. I. 250. Atchadepotou een teken dat
de Vaidiguers op hun
voorhoofd zetten , I. 63. Aye-Aye; befchryving van
dat dier, III. 79.en verv.
B.
Balni , fpeekuig der Indiërs, I. 146.
Bainiren of Poutcbaris geestlyke behorende onder de regterhand der Suttiren, I. 78.
Bamboes , befchryving van
dat riet, I, 47Banifleriatetrapserabckhre-
ven, III. 212. en verv. Barasfuadi, een halve God
of Planeet, Jupiter, I.
ai2. en volg. Beelden in de tempelen der
Indiaanen, II. 41.
Beeldhouwkunst in wat ftaat by de Indiërs,1,143. in China, II. 109.
Begravenisfen,zie Lyk-plegtigheden.
Begravenisfen der Chinee» zen, II 221.
Begravenisfen der Peguaanen, II. 243.
Beloningen welke de Indiërs (tellen dat de deugdzaamen genieten zullen, II, 106. en volg.
Bellecombe, koomt in Indie,
I. 21. verdedigt Pondichery , 25. en verv. Capituleert, 30.
Beproevingen by de Madagaskaaren in gebruik,
II. 264.
Berghoen, van Isle de France befchreven, III, 118. en volg.
Befchen, 2. Vichenou.
Betel, gebruik van dat blad, I. 68.
Berim, z. Brouma.
Birmah, z. Brouma.
Biftenou, z. Vichenou.
Boeken (heilige) der Indiaanen, II. 25. en vervolg.
Boetdoeners hoe zy zig onbekwaam maaken tot ds voortteeling, I. 163.
Boet-



B L A D W
Boetdoeners; befchryving derzelve, II. 94. en volg.
Bombay, Engelfche plaats op de Kust van Malabaar, ï. 50. heeft eene goede haven, ald.
Bondilliren, verdeeling van den Krygsftand, I. 75. is byna uitgeftorven . 77.
Bonzen of Priesters van Foö, II. 222.
Boomkrirper (de groene) van de Kaap dé Goede Hoop, befchreven, til* 174-
Boomkruiper van Malacca befchreven, III. 175.
Boomkruiper (de Chineefche) met den rooden rug befchreven, III. 170.
Boomkruiper ( de fluitende Chineefche) III. 176".
Boomkruiper (de graauwe Chineefche) befchreven, III. 177.
Bonbil nit China befchreven, III. 153.
Bouda z. Vichenou.
Bouda, Boudia, een halve God of planeet, Mercurius, I. 272. en volg.
Beudanam, gift van latods-
Y Z E R 227
ryen , hoe zy gedaan
wordt, I. 10x. Bouders, Ham van Reuzen,
li 276. Boudons, ftam van Reuzen,
li 276. Bourbon , korte befchryving van dat eiland, III.
13. en verv. Bouvi, fpeeltuig der Indiërs,
I. 144. Bouwkonst, in wat ftaat by
de Indiërs , I. 143. Bouwkonst ; flegte ftaat
dier konst in China, IL
204. en volg. Brachmaanen , bekleedden
voorheen den eerfteri
rang onder de Indiaanen,
l> 59-
Brahaspadi, z. Barasfouadh
Brabma, z. Brmv.ua.
Bramaanen, van de Kust van Malabaar by die van Coromandel niet geacht, I. 52. trouwen niet, 53.
Bramaanen , maaken de esrfte.klasfe onder de Indiaanen, I.60. ouder verdeeling van die ftam, 61, draagen eene koord, 66. ordening ald. en verv. hua P 2 ne



223 BLADWYZER
ne kleeding, 7i.levenswys ald. zyn Priesters , 72. en verv. hunne kostwinning, 74, kunnen niet met den dood gcftraft worden, 75 ftraffenhunne overfpelige vrouwen, ald.
Bramaanen zyn geene af koomlingen der Srachirnanen', II. 4. en volg.
Braudma z. Brouma.
Btammasfari, jonge kweekelingen van de ftam van Brouma,!. 66. hoe zy ingewyd worden 67. en verv.
Brashapeti, z. BarasfmadL
Brema, z. Bmima.
Broek-aakfter (de kleine Chineefche) befchreven, III. 147-
Brouma; zyne naamen, I. 218. is God de Schepper , ald. zyne gefchiedenis, 219. en verv.
Bruma, z. Brouma.
Byën-eeter (de geele van de Kust van Coromandel) befchreven, III. 180. en verv.
Buize.it (de kleine fchreeu-
wende) befchreven, IIL 143-
Buftivo, z. Vichenou. C.
Cachis-Caoris, befchryving deezer geestlyken, II. 90.
Cadamba jasmini-flora, befchrevcn.III. X99.e;J verv.
Caleguejers. ftam van Reuzen, I. 276.
Calicut , Indifche Stad alwaar elke Europifche natie eene loge heeft, I. 50.
Calis, befcherm goden der Steden, I. 274.
Camalers, werklieden behorende onder de {linkerhand deïSuttieren, I. 84.
Camouvers, behoren onder de regterhand der Sutti* ren, I. 78. hun handel, ald.
Ca»fln,KeteImaakers en Ko perfiagers, behooren onder de {linkerhand der Sutttren , I. 84.
Cannigadanam , gift eener maagd hoe zy gefchied, I. 100. en verv.
Canton , befchryving dier Stad, II. 189. en verv.
Caguflliren, Weevers, behoo*



B L A D W
Y Z E R 229
hooren onder de regterhand der Suttiren,!. 78.
Caravers, vervoerers van Koopwaaren , ftam der Indiaanen, I. 77. 26.
Cardamom (de Malabaar fche) befchreven , HL 214. en rerv.
Cardamom )de groote Madagaskarfche ) befchreven, III. 217. en verv.
Carecatou-Velagers, zie Velagers.
Caré-Patripendaron;be[chryving deezer geestlyken,
II. 89. en volg.
Carna, fpeeltuig der Indiers-
I. 145.
Caroumars of Smeden, behooren ouder de {linkerhand der Suttiren , I, 84.
Cajie, zie ftamme.
Cateri, zekere geesten, I. 277.
Cavalam , met gevingerde
bladeren, befchreven,III.
206. en verv. Carite, befchryving van die
Stad, III. 38. Ceylon , bezittingen der
Hollanders op dat eiland,
III. 20. en verv, voort¬
brengzelen, 23. envslg.
Chajlrons , waarover handelen, enz II. 28.
Chatriers, zie Tfchatt.^ren,
Chauderies, of rustplaatzen. voor de reizigers, I. 35,
Chedars , of Wevers zyn van de {linkerhand der Suttiren, I. 84.
Chemavaders., Visfchers in de rivieren, ftam der Indiaanen, I. 86.
Chentami , geleerde tamoulfehe taal, I. 182.
Chetis, Kooplieden behoorende onder de {linkerhand der Suttiren,!, 83.
Cltib, z. Chivcn
Chidders , ftam van halVe Goden, I. 274.
China; onzekerheid der narigten omtrent dat land, II. 175. en verv. fchets van de oude hiftorie van China, 181. en verv. van hunnen handel met de Europcaancn, 183. m verv.
Chineezen, hunne Koophandel, II. 183. en verv, Zeden, 202. en verv. onderhoorigheid, II. 204. P 3 Kans-



230 BLADWYZER
Konsten en Wetenfchappen 207. en verv. Zedckunde , 215. veelwyvery, 218. huisraad, 219. klecding, ib. begravenisfen, 22r. priesters, 222. lafhartigheid, 223.muntfpecieën, 225. Karakter. ibid.
■Chiven, is God de verdelger ; zyne naamen , I. 253-
CJtogia-Veiagers, zie Velagers.
Chanerin, een halve God
of Planeet, Venus,1.272.
en volg. ChoMrcs, zie Suttiren. Chouiten , een halve God
of Planeet, de Zon, I.
272.
Civet kat «n Malacca, befchreven, III. en verv.
Cochin, Hollandsch Komptoir op de Kust van Malabaar,!. 50. ligging ald.
Coiladiren, behoren onder de regterhand der Suttiren, I. 78.
Combou, fpeeltuig der In. diers, I. 144.
Comstis, Kooplieden bchoo-
ren onder de regterhand der Suttiren, I. 78. Condoumieren, Geneesheeren, behooren onder de regterhand der Suttiren, I. 78.
Conf ucius, wat hy gefchreven heeft, II. 215. en volg.
Ceokiapun&ata, befchreven, III. 203. en verv.
Coromandel (Kust van) heeft Staatsomwentelingen ondergaan , I. 31. Komptoiren op die Kust, ald. geftcldheid van het Volk, 36. winden die daar waaien , ald. en verv. Karakter der bewooners, 39. en verv.
Cosfevers , Pottenbakkers ftam der Indiaanen , I. 85-
Couberen, God der rykdommen, I 272.
Cristaria coccinea, befchreven, III. 223. en volg.
D.
Dagen, gelukkige en ongelukkige, II. 156. en verv.
Dans-



B L A D W
Y Z E R 231
Dansfereflen te Surat'e den Goden toegewyd.I. 57.
Darpénon, befchryving van deeze plegtigheid, II. 85.
Delaquelaque; befchryving van die Provintie van Madagaskar, 11,274. en verv.
Deugden; gevoelen der Indiers omtrent deZedclyke deugden, II. 105. en verv.
Devendren, Koning der halve Goden, I. 271.
Dibaradané , befchryving dier plegtigheden,II.8i. en volg.
Dikbek (de Chineefche) befchreven, III 162.
Dobachis, z. Velagers.
Doedoes; waarde en gedaante van deeze geldfpecieën, I. 213.
Dole, fpeeltuig der Indiërs,
I. H5Doubouva-Velagers , z. Velagers.
Duif (de Hollandfche) befchreven , III. 131. eu volg.
Dwergen op Madagaskar,
II. 252, en verv.
E.
Ecouda-Enverfé ; befchryving van die Provintie van Madagaskar, II. 275.
Eend (Dominikaaner) van de Kaap de G. H. befchreven, UI. 190.
Eerdienst der Indiaanen, II. 22. en veiv.
Eideyers, Herders, ftam der Indiaanen, I. 85.
Elettari, befchreven, III, 216.
Engelfchen; hun gedrag in Bengale en op de Kust van Coromandel , I. 12. vcrfterken Mndras, 1.3. worden van Ku'ija°b geflaa< gen, 15 tivgten Barodra te overweldigen, 15. haaien de Franfche vlag omverre, en dempen hunne graften, ald. enz 1 7. veroveren Tanjaour, ig, dat Lord Pi.^ot weder afftaat, 20. fcbryven dc Indifche Vorsten de wetten voor, 22. tasten dc Franfchen aan, 23. belegeren Pondichery , 25. en verv. Worden door-het Fransch. P 4 es-



*3» BLAD
W Y Z E R
csqüadcr op zee verdreven, 26. blokeeren Pondichery, 20. dat zig overgeeft, 30.
Erfopvolging by de Malahaaren, I. 53. by [de Indiaanen, I. 99.
EJavara, z. Chiven.
Eswara, z. Chiven.
Europeaanen zyn by de Indiërs zeer veracht, I. 82. en volg-
F, 1
Fabelen der Indiaanen, I. 199.
Falfé, befchreven, III. 219.
Faiions, waarde en gedaan, te van deeze gcldfpecien, I. 98. en 211. en volg.
Faroguis, bidden de Zon aan, leeven als beesten, I. 87.
Feesten der Indiërs, II. 43 en verv..
Feesten van elke maanden befchryving derzelve, II. 50. en verv.
Firren , befchryving van die Provintie van Madagaskar II. 273.
Fianfchen npemen Calicut in. I. i7>
G.
Ganges, hoedanig delndi aanen die riviere vereeren, H. 113. en verv. oorfprong van dien eer^ bied, ald.
Gans (wilde) van de Kaap de Goede Ho-op befehreven, III. 189.
Gans (wilde) met den graauwen kop, van de Kust van Coromandel befchreven, III. 190. ■Geestlyken, ziet Monnik ken.
Gcldfpecien in Indie, I.
209. en volg. Geloafsartykeien der lira.
macnen, II. \6g.enverv~ Geneeskunst der Indiaanen
is zeer bepaald, I. 157.
de middelen die zy doo r
gaans aanwenden, 158. Geneeskunde der Madagas-
kaaren, II. 158. en
volg.
Gengc'i-olie hoe die geperst
wordt ( I. 154. Gezigt ( boos ) verdryven
welke die plegtigheid zy
I. 110. en verv.
■ Gier



B L A D W
Y Z E R 233
Gier (groote Indiaanfche) befchreven, III. 141.
Gier, zie Koningsgier.
Gier van Gingi, befchre ven, III. 142.
Gingi, Gebergte I. 39.
Gon, Portugeefche plaats op de Kust van Malaiaar,l. 50. gelegenheid, ald.
Godanam, gift van Koeyen, by welke gelegenheid en hoe verrigt wordt, 1.100. tn volg. Goden , de Indiaanen aanbidden drie voornaame Goden, I. 216. en verv. Godsdienst der Indiërs, deszelfs oorfprong,ll. i.en verv. hunne verknogtheid aan denzelven , 5. en verv. Godsdienst der Madagaskaaren, II. 260. en verv. Godsdienst der Peguaanen,
II. 236. en verv. Godsdienstoefening der Indiers is byna overal veiv fchillende , I. 8. waarin zy overeen komen en verfehülen,8. en volg. Gtydeiour, Engelsen Kom-
toir op de Kust van Coromandel, I. 31. 33.
Goudfmit (Indifche) zyn gereedffchap, I. 149.
Gourvii, een Onderwyzer in den Godsdienst, zyne hoedanigheid, I. 65.
Goutcheliven, laage ftam van Bramaanen, I. 72.
Grandon, 2. Samcroutamfche taal.
Grandouvers, ftam van halve Goden, I. 274.
Grewia Afiatica befchreven, III. 219. en verv.
Groenvink (de Chineefche) befchreven, III. 105. en volg.
Guerouders, ftam van halve Goden, I. 274.
Guimboürouders, Goden van de Zangkonst, ftam van halve Goden, I. 274.
Gulnerers, Goden der Speeltuigen , eene ftam van hal. ve Goden, I. 274.
Guingevers, ftam vaRRouzen, I. 276.
II.
[laan, befchryving van den P 5 wil-



234 BLADWYZER
wilden Haan, III. 94. en verv.
Halve Goden der Indianen , I. 270. en verv.y
Handwerkslieden hebben by de Indiaanen weinig werktuigen, L 148.
Hanskrit, z. Samscroutamfche taal.
Havik (de graauwe) met den geftreepten buik van Madagaskar befchreven, III. 138.
Hazelhoen (het Indisch)befchreven, III. 115. en volg.
Heelkunde is den Indiaanen onbekend, I. 160.
Hen, befchryving van de wilde Hen, III. 109. en verv.
Herders, zie Eideyers.
Hevi; befchryving van deezen boom, III. 191.
Hollanders voeren Oorlog tegens Indiaanfche Vor ften ,1x6.
Hoorn-uil (dc Chineefche) befchreven, III. 144..
Hoorn-uiltjcn (het klein) van de Kust van Corqmandel, III. 145.
Hottentotte1 , hunne ze« den enz. III. 19. envolg.
Huisraad der Indiaanen, I. 4ö.
Huisraad der Chineezen,
II. 219. Huisraad der Madagaskars,
II. 207. Huizen der Indiaanen, I.
45-
Huwclykeu gefchieden al' toos onder eene zelfde ftam, j. 89, 97- de Indiaanen trouwen zeer jonge meisjes , 95. trouwen oud zynde met kinderen, 96. weduwen blyven ongetrouwd, ald. huwelyk in Pariam. 98. deszei fs plegtigheden.pg. en volg. huwelyk in Cannigadanam, 100. en verv. huwelyks plegtigheden, 103. en verv.
L
Jagre, deszelfs gebruik,
I. 117. J".grenat, z. Vichenou. Indiaanen zyn een overoud
volk, I. 1. worden voor dc



B L A D W
Y Z E R 235
de eerfte bewooners der aarde •gehouden ald. en volg. bewyzen voor dit gevoelen, 2. weerlegging van tegenwerpingen, 3 en verv. hun karakter en hunne gewoontens, 39. en verv. kledy , 41. er. volg. Vrouwen , 42. en verv. derzei ver kleding, 43. en volg. hunne huizen , 45. huisraad, 46. rydtuigen , ald. en verv. Godsdienst-oefening, 8. erfopvolging , 99. verdeeling in ftammen, 59. en verv. inwying, 90. en verv. huwelykenenz. 103. en verv. begravenisfen enz. i2r. en verv. konsten, 141. en verv. fpeeltuigen, 144. en verv. handwerken , 148. en verv. geneeskunst, 157. cn verv. iterrekunde, 174. en verv. taaien , 178. en verv. fchrift, 197. en volg. zedekundige fabelen, 199. en verv. gcldfpecien , I. 209. en verv. Fabelleer , 215. en verv. Goden ald. en verv. Godsdienst, jl.
1. waaraan zy zeer verknogt zyn, 5. en volg. de oude Indiërs eerden de Zon en de Maan, 8. air derc het vuur, 9. verdeeling in Sectcn, 11. enverv. hunne zielen-leer, 13. sn verv. eerdienst , 22. en verv. heilige boeken, 25. en verv. fchoolcn , 35. tempelen , 36. on verv. feesten, 43. Monnikken 86. en verv. zedekunde, 99. en verv. heilige rivie_ ren, 111. en verv. gevoc lens omtrent de Schep, ping, 120. en verv. omtrent de duuring cn ouderdom der wereld, 137. cn verv. tyds verdeeling, 150. en verv.
Indie heeft veele Staatsomwentelingen ondergaan L 11. tafereel van die welke aldaar zyn voorgevallen nahetjaar 1763. ald. en verv.
Indigo-teelt, flaagtoplsle de France niet, III. 2.
Indostan, Staats omwentelingen in dat Ryk, I. 14.
In.



s36 BLADWYZER
Indoufche taal waar in gebruik , I. 179. Indri befchryving van dit
Dier, III, 86. en volg. Inenting der Kiudcrpokken by de Indiaanen onbekend I. 167. Inkhoorn (groote) van Malabaar , befchreven, III. 82. en verv. Inkhoorntje van Gingi, befchreven , III. 84. Inwying der Indianen , I. 90. en verv. voorbereidhr gen daar toe, 91. plegtigheden daarin gebruikt wordende, ald. en verv. Journaal van eene reis naar de Molukken , III. 61. en verv. Iroulers, worden als dieren befchouwd , hunne verblyfplaats , levenswys, enz. I. 86. IJanieri, een halve God, I, 272.
IJcltieven. z. Chiven.
Isle de France is onvrugtbaar van grond, III. 2, 5. is niet voordeelig voor Frankryk, 7. en verv. levenswys aldaar, 8.vrug¬
ten die 'er gévonden worden, 10. en volg. Isfouren, z. Chiven.
K.
Kaap de Goede Hoop; be? fchryving, III. 15. en verv. voortbrengzelen , 16. en verv.
Kapokboom (de Katoenachtige) befchreven, III.208.
Kat (Indiaanfche zwart geilrccpte) befchreven,III. 88. en volg.
Kanseeb, gedrag van dien Vorst, 1. 14.
Karical, Fransch Komptoir op de Kust van Coromandel, 1. 31. befchryving van die plaats, 32. en volg.
Keizer van China, zyne magt, II. 204.
Keizer van Pegu, II. 239. zyne magt, 240.
Ketelmaakers, z. Canars.
Kleed der Indiaanen , I. 41. en volg. derMadagasfen.II. 253. en verv. der Peguaanen, II. 242. der Chineezen, II. 219,
Koe-



ELADWYZER 237
Koekoek (de kleine Indifche ) befchreven , III. 178.
Koningsgier van Pondichery befchreven, III. 140.
Konften zyn in eenen weinig gevorderden ftaat in Indie, I. 141 en verv. ook in China, II. 207. en verv. ftaat derzelve by de Madagaskars, 258.
Koophandel der Europeaatien in China , II. 183. en verv. 195. en verv. in Pcgu, 243. en verv.
Koord welke de Indiaanen van de ftam der Bramaanen draagen , L 66. en volg. plegtigheid om die aantedoen, 67. en verv. wie die ook draagen, 70.
Koortfen, die in Indie regeeren , I. 160. die in Madagaskar regecven.
Koperflagers, z. Canars.
Krabben verfteenen in de rivier van Negapatnam, I. 34-
Kwartel (de groore) van Madagaskar befchreven, III. 122. en verv.
Kwartel (de groote Chi¬
neefche ) befchreven, IIL
123. en volg.
Kwartel (bruine van Madagaskar befchreven) III.
124. en volg.
Kwartel (kleine van Gingi) befchreven, III. 125. en verV.
Kwikftaart (de graauwe Indifche) befchreven, III. 173-
L.
Landbouw der Madagaskaaren . II. 258.
Latchimi, Godin der rykdommen, vrouw van Vichenou, haare kinderen, euz. I. 225,
Leeurik (de gekuifde) van de Kust van Malabaar, III. 167.
Leeurik (de kleine graauwe) uit Gingi, befchreven, III. 168.
Lingam, de heiligfte gedaante v/aar onder men Chiven aanbidt, I. 255^
• oorfprong van denzelver, ald. en volg. verbeeldt dc natuurlyke deelen van Man en Vïouw, 260.
L(>



238 BLADWYZER
Litchi Chinenjis befehreven.
UI. 201.
Lucon; ligging van dat eiland, III. 35. bewooners, 40. mciren , 42. brandende bergen op dat ei land, 44,
t ugtgefteldheid van Madagaskar, II. 277. en volg.
Lyk-plegtigheden worden pragtig gevierd, I. 121. hoedanig dezelve gelchic den, 122. en verv. verbranding der lyken, 128. en verv. begraving derzelve, 133. en verv. rouwgewaad, 140.
M.
Machievres ; befchryving van die Provintie van Madagaskar, II. 273. en verv.
Madablota befchreven, III. 212.
Madagaskar niet geheel be" kend, II. 248. en volg. welke menfchen daar gevonden worden , 250. verdeeling van. dat, ryk , z66. en verv.
Madagaskaaren, hunne ge. ftalte , kleur , enz, II. 250. kleeding , 253. en verv. voedzel, 255. en volg. wooningen , 256, huisraad, 257. wapenen, ib. konsten, ib. en volg. landbouw, 258. geneeskunde, ib. en volg. godsdienst, e6o. en volg. veel wyvery, 263. beproevingen, 264.
Madras, Engelsen Komptoir op de Kust van Co. romandel, I. 31, 33.
Magtudi, fpeeltuig der Indiers , I. 147.
I\Iahaden, z. Chiven.
Mahatnet-Ali, zyn gedrag, I. IS-
Mahé, Fransch Komptoir, op de Kust van Malabaar I. 50. ligging ald. en verv
Maki (wollige) befchreven, IIL 87. en volg.
Makis befchreven, III. 85. en volg.
Malabaar (Kust van-) ligging-, I. 48. naamsoorfprong ald. en volg. verdeeling 49,geduurige om wentelingen aldaar, ld bc



BLADWYZER 239
bezittingen der Europeaancn op die Kust, 50. KanV" ter der bewooneren 51. Zonderlinge voor-
■ waarde waarop de Keizer regeert 52. vcrdeeling der inwooners in dammen , ald. en verv. kleding der vrouwen, 54. en verv.
Malacca; befchryving, III. 28. en verv. lugtftreek en voortbrengzelen, 30. en volg. inwooners, 31, 33-
Maldivifche eilanden, befchryving derzeive, III. 25. en verv. inwooners, 27.
Manatan, befchryving van die Provintie van Madagaskar , K. 276. en volg.
Manatingue ; befchryving van die Provintie van Madagaskar , II. 26S. en volg
Mandarens; hunne magt, II. 199. en verv. verdeeling in Klasfen, 217.
Mandreyé; befchryving van die Provincie van Madagaskar, II. 270".
Manille, befchryving van die Stad, III. 36. 'nverv. bewooners, 41. handej, 45. waaren, 46.
Mirimadin, God der liefde, zyne afbeelding, I. 225. en volg.
Maratiren; verdceling van den Krygsftand, I. 76.
Mariafale; befchryving van die Provintie van Madagaskar, II. 272.
Mariatale, haare gefchiedenis en eerdienst, II/73. en volg.
Marontoukeh; itam van halve Goden, I. 2 4.
Marfana buxifolia, befchreven, III. 221.
Martins de Bramaanfe Martin befchreven, III. 149.
Mastboom, befchreven, III. 201.
Matalan; befchryving ven
dat fpeeltuig,I 58,145. Matalom. befchryving van
die Provintie van Mada.
gaskar, II. 267. en volg Mayesfouren, z. 'Chiven. Meerei dc blaauwe Chinec-
fche/befchreven,III 148.
Mee-



240 BLAD
W Y Z E li
Meerei (de kleine gekuifde Indifche) befcheven, III. 148.
Meerei van Malacca befchreven, III. 150.
Meerei van de Kust van Malabaar befchreven , III. 151.
Meerei (de Chineefche Dominikaaner) befchreven, III. 152.
Meerei (de kleine) van de Kust van Malabaar, befchreven, III. 153.
Aleercl (graauwe) van Gingi befchreven, III. 154.
Meerei (gekuifde) van Suratte befchreven, III. 155. en volg.
Meerei (de geele Chineefche) befchreven , III. 156-
Mees van de Kust van Malabaar- befchreven, III. 168. en volg.
Mees van Nankin befchreven, III. 170,
Meesje van de Kaap de Goede Hoop befchreven,
ia, 171.
Mectkonst, flegte ftaat dier konst in China, H. 200. en volg.
Moeni, z. Vichenou. Mogueni; z. Vichenou. Molenjom olie te Perffen, L 154.
Molukfche eilanden , befchryving derzelve, IIL
54. en verv. bewooners,
55. kleding derzelve, 56. wapenen, vaartuigen enz, 57. en verv.
Monnikken by de Indiaanen hunne levenswys en befchryving, II. 87- en verv.
Moratia-Papers, laage ftam van Bramaanen, I. 72,
Monni zekere Geesten, L 277.
Montchiven. fchilders, vergulders en Iedere zakken maakers, eene ftam det Indiaanen,I. 85. zyn in verachting, ald.
Muntfpecien der Chineezen, II. 225.
Muur-Nagtegaal (de Indifche) befchreven, HL 174.



BLADWYZER 241
N- O.
Oden, Vervoerers van Koopwaaren, ftam der In. diaanen , I. 86.
Offerhanden hebben de Indiers niet, II. 22. en volg.
Olies, waarop de Indiaanen fchryven, I. 197.
Onrustje £het Indisch) befchreven, III. 170.
Onvruchtbaarheid wordt by de Indiërs als een vloek aangezien, L 94.
Open-fnavel (de witte Indifclie) befchreven , III. 1S7,
Ortolan (dc Chineefchejbefchreven, III. 164. en
volg.
Os , als God der Deugd aangebeden , I. 268.
Otou, (fpeeltuig der Indiërs, I. 145.
Oudoukai, fpeeltuig der Indiers, I. 146.
Ovcrfpel wordt door de Bramaanen in hunne Vrouwen geflraft, I. 75. en volg.
Q F.
Nagapoutchê, befchryving van deeze plegtigheid, II. 85.
Nagajfaran , fpeeltuig der
Indiërs, I. 145. Naguar, fpeeltuig der Indiers, I. 145. AW.r,de Krygsftand by de Malabaaren , I. 53. hunne fierheid, ald. Naour, Vlek van een inlandsen Vorst op de Kust van Coromandel, I. 21. Nuraïnem, z. Vichenau. Natainadiren , behoren onder de regterhand der Suttiren, I. 78. Negapatnam , Hollandsch Komptoir op de Kust van Coromandel, aan de Engelfchen afgeftaan, I. 31. befchtyving van die plaats, 33. Nelicourvi van Madagaskar befchreven, III. 163. en volg. Neropouchi-Vekgers, z. belagers.
N:roudi, Koning der booze aeesten . I. 2-1.



a42 BLADWYZER
p.
Paauwtje ''het) van Malac- F ca befchreven , III. 126. en volg.
Patni-Caori , befchryving I deezer. geestlyken , II. 90.
Pagoden, waarde en gedaante van deeze gcldfpecien, I. 209. en verv. Pagoden, ziet Tempelen. Pagoden (de zeven) II. 37. Pagoden van Chalemhron, II. 37. die van Chirangam , ib. vmjagrenat, 38. van Salietten en Illoura,, ib. Pfl/iawteHoilandschKomptoir op de Kust van Coromandel ,1. 31, 34. Pillis, zyn van de (linkerhand, cn hunne Vrouwen van de regterhand der Suttiren, \. 84. Pambé,(peeltuig der Indiërs,
I. 146.
Pa;i£i3)-o/u,-befchryving deezer geestlyken, II. 88.
Panljancders, Almanak-maakers, I. 61.
Panichevers dienaars der Velagers,behoren onder dc
regterhand dei Suttiren, I. 78.
apegaaitje (het klein) van Malacca befchreven, III. 178.
'apoux bewooners van Nieuw Guinea; III. 58.
Pareiers, laagfte (tamme der Indiaanen, de verachting waarin zy zyn, I. 79. en verv. hunne bedieningen, ald.
Paretcheris,dorpjes der ?!•
rciers, I. 79. Pariam huwelyk , zie hu-
welyk.
Paricaure, fchort dat by het huwelyk gegeeven wordt, I. 99. 105.
Parkiet (de groote Chineefche ) befchreven, III. 179.
Patnavers, Visfchers aan de Zee, ftam der Indiaanen, I. 86.
Patrys van Pondichery befchreven , III. 116. en
volg.
Patrys van Gingi befchreven, III. 119. en verv.
Patrys(roode)van Madagaskar befchreven, III. 121.
Pa



B. L A D W
Y Z E R 243
Paroudon, z. Vichenou.
Parfis of Cuebres aanbidders van het vuur hebben een tempel te Suratte, I. 57-
Parvadi Vrouw van Chiven, I. 254-
Pegu ,• omwentelingen in dat Ryk, III. 226. en verv. vestiging van de O. I. Maatfchappy in dat Ryk, 232. en verv. Peguaanen ; hunne godsdienst, II. 236. en volg. tempels, 237. priesters, 238. hun Vorst, 239. karakter, 240. en verv. kleeding, 242. begravenisfen, 243. handel, ib.. Peresfouadi, zie Barasfoua. di.
Paroumab, z. Vichenou. Philippynfche eilanden;der-
zclver befchryving, III-
35. en verv. Pichacke, eene foort van
geesten, I. 277. Pidourdevadegalo , befcher-
mers der dooden, ftam
van halve Goden, 1.2 4. Pigot, koomt in Indie, I.
19. geeft Tanjour zynen
wettigen Heer wederom, 20. wordt afgezet , 21. wordt door vergift omgebragt, ald.
Pilaneojel, fpeeltuig der In-, diers, I. 145.
Plegtigheden van de inwying der Indiaanen , I. 91. en verv. van de hu» welyken , 103. en verv. by de huwbaarheid hunner Vrouwen, 118. by de eerfte zwangerfchap ,a ld. op de zevende maand der dragt, ald. en op de geboortedag , 119. begravenis-plegtigheden, 121. en v erv. van liet verbranden der weduwen met de lyken hunner Mannen, 133. en verv. van het levendig begraaven van dezelve, 136. en verv.
Pollear, God des echts; hoe deeze gediend wordt, I. 265.
Pondichery, door deEngelfchen belegerd, I. 25. en verv. ingenoomen , 30. befchryving der Stad, 32a
Ponne, waarde van diegeldfpecie, I. 98.
Q 2> Por.



244 BLADWYZER
Portcnove, Vlek van een inlandsen. Vorst op de Kust van Coromandel, I. gi
Pottenbakkers, z. Cosfevers.
Poudaris , befchermgoden der Steden , I. 274.
Pauranons, waarover zyhandelen , II. jo. en volg.
Poutchari; befchryving van deeze geestlyke, II. 93-
Pautcharis, z. Bainiren.
Poutché, befchryving van derzei ver plegtigheden, II. 79. en verv.
Priesters, Chineefche, II. 222.
Q-
Qiikhena, z. Vichentu. R.
Rachadsvs, ftam van Reuzen, I. 276.
R'idi, Vrouw van Manimadin, haare af beelding, I. 226.
Kajaptutres; verdeeling van den Krygsftand, I. 76.
Rajas, de Krygsftand, tweede ftam der Indiaanen, I.
I. 76. onderverdeeling, ald.
Ravanaflron, fpeeltuig der
Indiets, I. 147. Ravenala Madagascarienjïs,
befchreven, III. 193. Ravcnfara aromatica befchreven , III. 196. Rhinoceros-vogel van Gingi befchreven, III. 18r. Rhinoceros-vogel van 'de Kust van Malabaar, befchreven, III. 182. Regterhand, verdce'.ingvan deeze Klasfe der Suttiren I.77. derzei ver oorfprong onbekend, 88. Ringvalk (de Indiaanfche)
befchreven, III. 139. Rivieren (heilige) der Indiers, II. XII. Ropyen, derzei ver waarde
en gedaante, I. 209, Roudra, z. Chiven. Roudfenf z_ chiven. Rouloul van Malacca befchreven,III. 129, en volg. Routren, z. Chiven. Kudden, z. Chiven. Ruidiren. z. Chiven. Rouwgewaad der Indiaanen, I, 140.
Ryp.



BLADWYZER 245
Rydtuigen by de Indiërs in gebruik, I. 46. en verv.
Rystbouw, hoe die gefchiedt, I. 152.
S.
Sacliels, Schoenmakers zyn van de {linkerhand der Suttiren, I. 84. zyn in verachting, ald. Sadras, Hollandsch Komptoir op de Kust van Coromandel, I. 31. 34. Salamc , befchryving van die Provintie van Madagaskar, II. 274. Sambouange, befchryving, IIL 51. voortbrengzelen, 52-
Samfcroutamfche taal , I. 180. letteren . 195. en verv.
S.vnskrat, z. Samscroutarrt-
fche taal. Sanars, zie Pouvers. Sandivané; befchryving van
deeze plegtigheid, II. 84. Sandrin , den halve God,
of Planeet, de Maan, I.
272.
Sangara, z. Chiven.
Sangara-Naiainem, hoe deeze Godheid wordt afge beeld, I. 224.
Sant, ftraffende God , I. 273-
Saniasfts; befchryving deezer geestelykcn, II 88Sarasfouadi, Godinne der Wetenfchappen en eenftemmigheid, Vrouw van Brouma , hoe zy wordt afgebeeld, I. 223. Satadevens; befchryving van deeze foort van geestly lyken, II. 92. Scheepvaart; onkunde der Chineezen in deeze konst II. 212. en volg. Schepping der wereld; gevoelens der Indiaanen omtrent dezelve,II. 120. en verv. Schilderkonst in wat ftaat by de Indiërs, I. 143. in China, II. 208. Schilders, zie Moutchiren. Schoenmaker (Indifche) zyn gereedfchap , I. 150. is in verachting, 151. Schooien der Indiaanen, II. 35-
Schrift derlndiaanenj. 197. Q 3 Sec-



24t5 BLADWYZER
Secten(godsdienstige)waarin de Indiaanen zig verdeeld hebben, II. II. en verv. Seib. z. Chiven. Setras, ziet Tfchattiren, Shastas ziet. Chastrons. Sib. z. Chiven, Siva, z. Chiven. Sivebramnaplen; tweede rang van de Bramaanen; hunne verrigtingen, I. ó-i. hun teken, 65. Siven, z. Chiven. Slangenbeeten, boe men die in Indie geneest, I. 161. en valg, Slinkerhand; verdeeling van deeze klasfe der Suttiren, I. 83. én verv. derzclver oorfprong onbekend, 88. Smit (indiaanfche) zyn gereedfehap, I. 149. z. Caroumers.Soudras, zie Suttiren. Saucrabavavum, z. Cheuerin. Suucrajjari, z, Choucrin. Soura, z. Clioucrin. Som-erf, behooren onder de {linkerhand der Suttiren, I. 84.
Speceryen teelt, flaagt wel
op Isle de France, III_ 3-
Speelkonst der Chineezen ,
zeer flegt, II. 214. Speeltuigen der Indiaanen,
I. 144. en verv. Spegt van Malacca befchreven, III. 177. Spondias Cytherea; befchryving van deezen Boom t III. 191. Stammen waarin de Indiaanen verdeeld zyn, I. 59. en verv. oorfprong, 6r. vermengen zig, niet met eikanderen, 89. Steen van Salagramen by de Indiaanen in eerbied gehouden, 1.251.plegtigheden , welke zy daarmede verrigten, I. 252. Steen-Zwaluw (de groote Chineefche) befchreven, III. 161. en volg. Herculiafoetida befchreven,
III. 206. Sterrekunde der Indiaanen,
I, 174. en verv. Sterrekunde ; flegte ftaat dier weten fchap in China, II, 210. en verv. Straffen der boozen volgens



BLADWYZER 247
gens de leer der Indiërs, II. 108. en verv.
Strivaichenevalen,dcrdc rang van de Bramaanen; hunne verrigtingen, L 65.
Suratt e.elke Europeefche natie heeft daar eene loge, L 50. gelegenheid dier Stad, 55 Komptoiren, 56. verblyf van den Nabab , ald. regeering der Engelfchen ald. omtrek dea Stad ald. getal,hoedanigheid der inwooneren ald. dansferesfen, 57. handel 59.
Suttiren , vierde ftam der Indiaanen , wordt verdeeld, in regter en jlinkerhand, I. 77.
Sys (de Chineefche ) befchreven, III. 166.
T.
Taaien der Indiërs, 1.178. en verv.
Tachiren,o( Timmerlieden behooren onder de {linkerhand der Suttiren, I. 84.
Tadin , befchryving van
deeze foort van geestlyken, II. 92.
Tal, befchryving van dat fpeeltuig, I. 58, 145.
Talan. fpeeltuig der Indiërs,
l I4S«
Tali, kleinood, dat by het huwelyk gegeeven wordt, I. 99. 107. 114. en volg'
Talichery, Engelsen. Komptoir op de Kust van Malabaar , I. 50.
Talingafche taal, waarin gebruik,!. 179. haare hoedanigheid, 181, •
TambouriJJa quadrifiuda, befchreven , III. 210.
Tamoulfche taal, waar in gebruik, I. 178- haare hoedanigheid , 181. letteren, uitfpraak ald. en verv.
Tamtam, fpeeltuig der Indiers, I. 145.
Tandrek (de kleine) van Madagaskar befchreven, III. 92. en volg.
Taré, fpeeltuig der Indiërs, I. 146.
Tatars, Zilverfmeden behooren onder de {linker hand der Suttiren, I. 84Q 4 Ta-



248 BLADWYZER
Tatouvadrees. laage ftam van Bramaanen, I. 72.
Tempelen der Indiaanen, II. 36. en verv. derzelver befchryving, 38. en verv.
Tempels in Pegu, II. 237. Tévadiaquels, zie Dansfereffen.
Thomas (St.) bloem befchreven , III. 199.
Timmerlieden , zie Tachiren.
Timmerman (Indiaanfche ) zyn gereedfchap, I. 149.
Tingalers, önderverdeeling van den rang van deStrivaichenavalen der Bramaanfche Secte, I. 66. hun teken ald.
Tirounal-Yeeu, II. 45. en verv.
Tirousftunam, naam van het teken der Vadakalerers, I. 66.
Tirnamon,mmr\ van het teken der Vadakalers, I. 66.
Toonkonst, in wat ftaat by de Indiërs, ï. 144.
Tortelduif (de graauwe Chi • neefehe) befchreven, III. 132. en volg,
Tortelduif (de bruine Chineefche) befchreven, III. 133-
Tortelduif (de groote Chineefche) befchreven, III135.
Tortelduif van de Kaap ds Goede Hoop befchreven, III. 135. en volg.
Tortelduif van Suratte befchreven, III. 136.
Tortelduif (graauwe) van Surafte befchreven, III. 137-
Tortelduif van de Kust van Malabaar befchreven.III. 137-
Tortelduifje ( het klein ) van Queda befchreven, III- 134-
Tourti, fpeeltuig der Indiers, I. 145.
Toutarè, fpeeltuig der Indiers, I. 144.
Trevicané, gebergte, I. 33.
Truiquebar,Dcensch Komptoir op de Kust van Coromandel, I, 31,
Trommelboom befchreven, III. 210.
Trompet by dc Indiërs in gebruik, I. 144,
TJchat,



B L A D W
Y Z E R 249
TJchattiren, zie Rajas.
Tfchiven, z. Chiven.
Tydperken waarin de Indiaanen de duuring der wereld verdeelen, II. 144. en verv.
Tydsverdeeling der Indiërs, II. 150. en verv.
U.
Uvaria longifolia befchreven, III. 205.
V.
Vadakalers, onderverdeeling van den rang van Strivaichenavalen der Bramaanfche Secte, I. 66. hun teken, ald.
Vaïchenavins ; befchryving deezer geestlyken, II93-
Vaïdiguers, eerfte rang van Bramaanen, ï. 61. hunne verrigtingen, 62. hun teken, 63.
Vaïrerver, verdelger der wereld hoe hy verbeeld en gediend wordt, I. 267.
Vanars, Bleekers behoo-
ren onder de regterhand der Suttiren. 1. 75.
Vaniguers, zie Wafchiers.
Vannirtn , Olieflagers behooren onder dc flinker hand der Suttiren, I. 84.
Farounin, God der Zee, I. 272.
Vafchiers, zie Wafchiers. Fajjoukels, ftam van halve
Goden, I. 273. Vaijon, God des winds, I.
272.
Vedams, II. 25. en verv.
Vederbosch ; befchryving van de bloem van dien naam, III. 223. en volg.
Veders, worden als dieren befchouwd, hunne vcrblyfplaats,leveHswys enz. I. 86.
Veelwyvery by dc Chineezen in gebruik, II. 218.
Veelwyvery by de Indiaanen door de wet geoorloofd, II. 105.
Veelwyvery by de Madagas kaaren, II. 263.
Veelwyvery inPegu verbo den, maar wordt toegalaaten, II. 242.
Veivisjas, zie Wafchiers.
Q s v<-



25o BLADWYZER
Velagers ; onderverdeeling van deeze klasfe van de regterhand der Sattiren,
L 77-
Velly, z. Chouerni.
Verfteeningen van Krabben in de rivier van Negapatnam, I. 34.
Verfteeningen in het gebergte van Trevicavré, I. 38.
Vichenou; zyne naamen, I. 225. is God de onderhouder ald. zyne kinderen, 226". zyne gedaante veranderingen , 228, en verv.
Villiren, worden als dieren befchouwd, hunne verblyfplaats.levenswys enz. I. 86.
Fine, fpeeltuig der Indiërs,
I. T47Vira-ombé van Madagaskar
befchreven, III. 160. en
volg.
Visnou, z. Vichenou. Visfchers , z. Chemavaders
en Patnavers. Vistenou, z. Vichenoxh. Vitiadors , ftam van halve
Goden, I. 27,1.
Vliegenvanger (de groote) van de Kust van Malabaar befchreven, III. 157.
Vliegenvanger met den langen ftaart uit Gingi befchreven, III. 158.
Vliegenvanger (de groenachtige Chineefche) befchreven, III. 159.
Vliegenvanger met den zwarten kop uit Chinabcfchreven, III, 159.
Vliegenvanger van Pondichery befchreven , III. 160.
Voedzel der Madagaskaaren, II. 255.
Voorttecling, middel waar van zig de Indiaanfche boetdoeners bedienen om zig tot de voortteeling onbekwamer te maaken, I. 263.
Vrouwen (Indiaanfche) I. 42. en verv. haare kleedy, 43. en volg.
Vrysters kunnen niet erven, I. 90
Vuur-feest, befchryving van het zelve , II. 77. en volg. .
Vuur-offerhande; befchryTing



BLADWYZER 25!
ving derzelve, II. 81. en volg.
Vygen• eetertj'e (het Chineesch lang-geftaart) befchreven , III. 171. en volg.
W.
Wagen-feest, deszelfs befchryving, II. 4.5. en verv.
Wampi befchreven, III. 203.
Wapenen der Madagaskars,
II. 257Wafchiers, derde ftam der
Indiaanen, is byna uitge-
ftorven, I. 77. Water-fnip (de witte Indi-
fche) befchreven , III.
286.
Weduwen trouwen niet, I. 96. kunnen niet erven, 99. der Bramaanen verbranden zig met de lyken haarer mannen , 133. plegtigheden daarby gebruiklyk , ald. en verv. worden fomtyds levendig begraaven, 136.
Weever ( Iadifche ) zyn getouw, I. 151.
Weevers, zie Chedars, en
Canuillieren,
Wereld - fchepping , ziet Schepping.
Werelds-ouderdom en duuring volgens de Indiaanen, II. 137. en verv.
JVichnum, z. Vichenou.
Winden die op Coromandel waaien, I. 37. zonderlingeuitwerkingen van de landwinden ald.
Wol van Katoen hoe die gekaard wordt, I. 155.
Wooningen der Madagaskars, II. 256.
X.
Xatriers, z. Tfchattieren. Xiven, z. Chiven.
Y.
Tagamons , waar over zy
handelen, II. 30. Tarnen, God des doods, I.
271.
Tolo; befchryving van dat dat eiland , III. 53. en volg.
Ysvogel (de gryze) van de
Kusi



252 BLADWYZER
Kust van Malabaar befchreven, III. 156. Ysvogel (de paarfche Indifche ) befchreven , III 179.
Ysvogeltje van Gingi befchreven , III. 15. en volg.
Z.
Zangkonst in wat ftaat by de Indiërs, I. 144.
Zedelyke voorfchriften uit de heilige boeken derlndiaanen , II.99. en verv.
Zeden der Chineezen, II. 202. en verv.
Zee-Patryzen; drie foorten van deeze Vogelen befchreven, III. 184.
Zenik der Hottentotten,
befchryving van dit dier,
01. 91. Ziekten op Madagaskar
heerfchende, II. 277. en
verv.
Ziekten welken de Indiaanen onderworpen zyn, en hoe zy die behandelen, I. 160. en verv.
Ziel; leer der Indiaanen omtrent de Ziel, II. 13. e» verv-
Zielsverhuizing, oorfprong van dal gevoelen, II. 2. en verv. hoedanig zy dit ftellen, 13. en verv.
Zilverfmeden, zie Tatars.
Zodiak-ropyen I, 213. es volg.



DRUKFEILEN.
I. DEEL.
Bladz. 35 reg. 13 en 26 ftaat Chanderies, lees Chauderies
•—- 51 8 v. b. Elke elk
■—- 115 1 v. o. vreemde vreemd
■ 131 13 -— koomen koome
144 10 ■ groots grootst
• 171 19 meld melk
220 3 Candon Ca don
230 19 braakten . waakte
233 21 hem haar
246 6 ■ Ezouvedam Ezourvedam
247 2 ■ kan de kau by de
II. D E E L.
Bladz. 23 reg. 7 v. 0. ftaat Marzatale lees Maria-
talk
29 16 dragen dagen
■ 34 l7 eene eenen
■ 13 thans thuis
-—- 141 11 admirabiles admirabilis
— 18 —- Judtcam Indkam
239 12 laat weg hoogen
III. DEEL.
Bladz. 6 reg. 2 v. 0. ftaat Gulneaux lees G.ueneau 50 2 Dauberton Dauben-
ton
■ 56 I waterbladige waaierbla-
Palmboom dige Palm¬
boom
. 87 2 Paugthiere Paugthie-
ren
De overige verbeten de goedgunstige Leezer.