I



MILITAIR RECHTSGEBIED
I N DE
NEDERLANDEN.
VII.






't gezag
» e MAGT en de GRENZEN y7
der
MILITAIRE RECHTBANK
IN de
VEREENIGDE N EDERLANDEN,
AANGEWü EZtN
wit STAATSRESOLUTIEN, PLAKKAATEN, ORDONNANTIËN , INSTRUCTIEN, REGLEMENTEN, GEWYSDEN en andere AUTHENTYKE STUKKEN;
BYëENVERZAMELD DOOR
F, 4. VAN DER KEMP.
HIERBÏ IS GEVOEGD DE
memorie over de militie van den staat,
TOEGESCHREEVEN AAN
Mr. SIMON VAN SLINGELANDT, Raadpenjionaris van Holland, enz., enz. en een ONDERZOEK Van den
BESTALTBRIEF,
TER VERKLAARING VAN DAT GEDEELTE VAN HET
NEDERLANDSCHE STAATSRECHT,
welk BETREKKING HEEFT TOT DEN
GERECHTSDWANG over de KRYGSLIEDEN;
NEVENS EENIGE OPHELDERENDE BYLAAGEN, DOOR
Mr. J. G. VAN OLDENBARNEFELT, genaamd tullihgh, Advocaat-Fiscaal der Generaliteit, enz., enz.
ZEVENDE DEEL.
AMSTERDAM, By W. HOLTROP, 1792.
^■n 1 — • r "






INHOUD
DES
ZEVENDEN DEELS
VAN HET
M A G A Z Y N
VAN
STUKKEN,
TOT DE MILITAIRE JURISDICTIE BETREKKELYK.
L Pro Memoria door Commijjarijfen van 't Hof overgegeven aan Zyn Hoogheid, op 's fujet van de Militaire Jurisdictie, 1771. - « . Bladz. r
il. Ektract uit *t Reglement en Generale Ordresvoor de Regimenten Jnfantery van den Staet, gearrejleerd Z»y Zyne D. //., 28. Febr. 1772. 20
III. Extract tt'rt de Refol. van de Heeren Staeten van Holland en IVefi ErieslanH , j. May 1772. . . - 2JC
* 2 IV.



INHOUD.
IV. Missive van Prajidcnt cn Raaden van den Hove, 4. Maert 1772 22
V. Missive van Willem lil.
aen Prcef. en Raeden van
den Hove, 19. Mcy 1775. 32
VI. Antwoord van Prcefident
en Raeden van den Hove. 32
VII. Extract vit de Refolutien
van de Heercn ütaeten fan Bolland en We ft, Friesltind, 15. Aiey 1772. ... 33
VIII. Missive van Z. D. II.
Willem V 34
IX. Memoue betreffende de Militaire Jurisdictie door Willem V. aen H. Ed Gr. Mog. overgegeven, (4. Mey I772 4i
X. Extract uit 't Crimineel
Klagt boek van Mr Jan van der Marck Mg. Z. 28. Dec. 1772. . . . i2j?
XI. Missive van de Gedeputeer¬
de Staeten der Stad (Woningen en Ommelanden, 31. Mey 1774 129
XII. Antwoord van Willem V.
23. Juny 1774. ... 135
XIII.



T N H O U D. v
XIII. Extract uit 't Refofutie-
boek der Heeren Staeten van Stad en Lande,' 27^ Oclob. 1774- ...... 135
XIV. Missive van Burgem en
Schepenen ''s LandsvanVrye te Sluys aen Z. H,, klagtig vallende, dat de Militairen een dood lichaam, quafi, om dat het binnen de Fortificatiewerkcn van de Schans St. Paal, Jchoon reeds lang vervallen , was gevonden, hadden gefchouwd, 24. Dec.
1774. ...... 144
XV. Afschaffing van 'tKrygs-
Gerechte, 24. Fehr. 1775. 148
XVI. Extract uit de Nederl.
jFaerboeken, Sept. 1775. 153
XVII. Missive van Willem V.
aen de Gedep. Staeten van
Stad Gron. en Ommelanden. 15^
XVIII. Extract uit 't Re gifier
vau de Aclen en Refol der Ed Mog. Heeren Gedep, Staeten van Stad en Landen, 5. April 1775. . . . ^ i$i
XIX. Missive van de Gedep. Staeten aen Willem V., 4. Apr.
1775 *5t
* 3 XX.



tj INHOUD;
XX. Missive van de Heeren Gecommitteerden* uit den Raede van Vlaenderen, di ad interim Regering, 's Lands van den Vryen te Sluis waerrtemende , over de Vexen eft Turbatien hunlieden in het oefen en van derzeher aenbeyole Jurisdictie over di Militairen aengedaen-, Maert 1776. ...... x6%
XXI. Rapport van eenige Hee¬
ren uit en aan het Collegie "'s Lands van den Vryen tg Sluys, wegens hun wedervaeren aldaer, aen de Zuidet Poert, epbrenging na, " en in de Hoofdwagt, en converfatie met den Sergeant Mtjor, 2. April 1776. . 17»
XXII. Missive van Burgem. en
*n Schepenen 's Lands van den Vryen te Sluys ad interim , aen H. H. Mog. of in weerwil der Vexen en Turbatien zullen eontinueertn met 't jgeriyks don gratuit te geven, 8.
4*. 177 173
. XXIII. Extra ct uit 't Regijier der Refol. van H. H. Mog. Heeren Staeten Generaelder Vereenigde Nedexl. 26. Apr.
1776 187
XXIV,



INHOUD.
XXIV. Missive van Burgem. en' Schepenen 's Lands van den Vryen ad interim, aen H. H. M. Kennis gevende , dat wegens nieuws opgekomcne zwaerigheden , voor als nog niet aen H. H. Mog. ReJol. van 26. April 1776. konden voldoen,?.Mey 1776. 199
XXV.' Vonnis in zaeke van Mr.
Otto Nicolaas Westenenk, Aud. Milit. R. O.
Op en tegens TJwmas Bink, Soldaat &c. 25. Sept. 1776. . . . 193
XXVI. ——— in dezelve zaek voor
den Hoogen Krygsraed. . . 200
XXVII. M1 s s 1 v e van Z. H. Willem
V. aen de Heeren Staeten 's Lands van Utrecht, 21. Oclob. 1777 204
XXVIII. Extract uit de Refol. der Ed. Mog. Heeren 's Lands van Utrecht, 19. Nor. 17 7 7.
XXIX. Missive van Z H. Willem V. aan de Heeren Staeten 's, Lands van Utrecht, 29. Sept. 1777 2 ja
XXX. Missive van de Heeren Staeten 's Lands van Utrecht "tnZ.H., 4. Oclob. 1777. 25$ V XXXL



nu I N H O U D.
XXXI. Missive van de H. KrygsRacdaen 't Hof van Utrecht, 16. Febr. iOjS. . . . 263
XXXII. D. Rescriptie van 'f hof
van Utrecht op de yaorige Mijfive, i8. Febr. 1Ó70'. 26*5
XXXIII. Extract uit 'f Regi[ter der
Refol der Ed. Mog. Heeren Staeten 's Lands van Utrecht, 19. Noy. 1777. 266
XXXIV. Missive van de Heeren Stae¬
ten 's Lands van Utrecht
asn Z. H. Willen V. . . 268
XXXV. Missive van Z. II. Willem
V. 27. Aug. 1773.' . . 269
XXXVI. Wa er schouw ing. 25, Ju
ny 1779 27*
XXXVII. Extract uit het Crimineele
Klagtboek van.M^ P. Mar-
cus, 1780 273
XXXVIII. Missive aen den Hove van
Friesland, 28. May.Ajfti. 273
XXXiX. M1 s s i v e aen den-Grietman '. . van Baarderadcel, 29. May
1781 ....... 27?
XL. Missive aen den Grietman van Baarderaded ^ 21. Juny 1781. ....... 279
XLI,



INHOUD. ïs
XLI. Missive aen 't Hof van
.Friesland, 10. July 1781. 28*
XLII. Publicatie van Bailliu en Schepenen van de Sype en Haze Polder 287
XLIII. Missive van de Krygsraai ïjVlissincen aen de Weth dier Stad, 6. Oftober 1781. ...... 2S7
XLIV. Missive van de Weth van Vlissingen aen den Krygsraad aldaer, 9. Oft. 1781 2S9
XLV. Missive van den Krygsraed te Vlissingen aen de Weih dier Stad, 15. Oftob. 1781. 20£
XLVI. Missive van den Krygsraek te Vlissingen een de Weth dier Stad, 19. Oftob. 1781 296
XLVII. Missive van de Weth van Vlissingen aen den Krygsraed aklaer, 26. Oft.
1781 29ji
XLVIIÏ. Missive van de Krygsraad te Vlissingen aan de Weth dier Stad, 28. Ofte-
ier 1781 30$
LXIX,



x INHOUD.
XLIX. Missive aen Heeren Bur~
gem. en Schepenen der blad V.lhjlngcn, 20. Nov. 17^1. 304
L. Sententie tegen Francïs
■ Huitersy 2. A7ev. 178-1. . 3C9
LI. Publicatie van Burgem. en Schepenen der Stad Vlisftngen, 29. Jan. 1781. . 312
LIL Extract uit''t Memorie- en Refolutieboek 's Hoves vanGelderland , 28. Febr. 1782. 314
LUI. Extract uit de Notulen der Stad en Ambagte van Axel, 20. Apr. 1782. . 317
LIV. Ad vis van V Ouartier van Oojlergo op 't 30 Poinct, 30. Juny 178a. ... 318
LV. Reclueste voor Schout, Burgemeejleren en Schepenen van Maasjluis 319
LVI. Rf.q.ueste voor Schout en Zetter en van Maasland, omme voorziening, 19. Dec. ïf&'A S24
Notitie of begrooting der fchaden en laken fcfr 333
Req_uest aen Schout en Zetter en van Maasland. 335
M As



MAGAZYN
VAN
STUKKEN
TOT DE MILITAIRE JURISDICTIE
ME T R E IC K E L T K.
PRO MEM O R IA.
Door Commiffarijfen van 't Hof overgegeven aan zyn Hoogheit; op 't Sujet van de Militaire Jurisdictie.
In ifji.
Hof was gaarne gedifpenfeert geweeft van te moeren komen in eene difcusfie over de Jurisdictie van den Militairen Regter, en hadde Jieftt gelien , dat daaromtrent, onder approbatie van Haar Edele Groot Mogende , enige fchikkingen hadden kunnen gemuaH werden , Zon-Dlk dat in de materie zelve getreden wierdt, Han devvyl 't zelve uit de pro Meinoria, welke Heeren CoaimiirariiTen uk handen van zyn Doorluchtige Hoogheid , de eer hebben gehadc te ontfangen, en uit de mgnJe1iny;e verklaring van VII. DisL, A gyn



« VERZAMELING van STUKKEN
zyn D. H. aan gemelde CommifTariflen, meent te moeten opmaken , dat zig voor als nog tot zodanige fchikkingen , geene de minde apparentie op doet, en teffens bemerkte dat Zyne D» H. aan den Militairen Regter een Univerfeele Jurisdictie, zo in 't Civile als in 't Crimineele adfcribeert, zo heefc het zelve Hof gemeynd niet te moogen afzyn, van zyne D. H. eerbiedig voortedragen de Gronden, waar op 't zelve van oordeel is, dat aan den Militairen Regter zodanige Univerfeele jurisdictie niet kan werden toegekenf, in hope, dat Zyne D. H. deze voor alle Ingefetenen van 't Landt zo importante materie nader in overweeging zal neemen, en gepermoveert werden, om te gouteren, das;' hier omtrent eenige convenable fchikkingen, al ware het dan op een andere voet, dan die van 'tPlan, vervat in de Miffive van Koning Willem Glorieufer Gedagtenifle van 19. May 1Ó75. tot genoegen van Z. D. H. en geruftftelling van 't Hof gemaakt werden. Dit verlangt 't Hof te meer om dat 't zelve aan de eene kant vertrouwt, dat Z. D. H., daar Hoogfldezelve het niet pousfeeren van dit point, ter gelegentheid van de zaak van den Lieütcnant ïArcher, fchynt optevatten , even als of de PrajJecesfeurs van de tegenwoordige leeden de Jurisdictie van den Militairen Regeer enigzihts hadden geavoueert, het niet zoude opneemen als een blyk van 's Hofs getrouwigheid aan deflelfs pligt, indien 't zelve door ftilfwygen avoueerde , en zelfs in de voorkomende gelegenheden overgaf, dat aan den Militairen Regter , eene Univerfeele Jurisdictie competeerde, daar het zelve nogtans is
ge-



tot de MILIT. JÜRISD. <Ic %
geconvinceerc , dat zodanige Univerfeele Juri?» . dictie aan dezelve volgens 's Lands Privilegiën, en Staats Refolutien niet competeert, en door denzelven , niec zonder • grote ondienft van 's Lands Ingefeetenen kan geëxerceere werden.
En aan de andere kant zig over het point vaij de Militaire Jurisdictie, niet dan zeer ongaarne am H. E. Gr. M. zoude aduresfeeren, tenvyl het egter van de geroemde osquitcyt van Z. D. H. niet anders verwagten mag , dan dat Hoogst defelve indien 't Hof zig in de noodzakelykheid gebragt vond van een zodanig addres. aan H. E. Gr. M. niet by wyfe van klagte, maar alleen om gecertioreert te werden of Hoogd derzelver intentie zy , dat omtrent dit point enige verandering werde geïntroduceert, te doen; wel verre van zulks te desaprobeeren , 't zelve zoude aanzien als een blyk van 's Hofs omzigtigheid , omtrent 't geene aan 'c zelve door H^ E. Gr. M. is aanbevoolen , en 't Hof zich verzekerd mag houden dat Z. D. Hs- Heer Vader, wiens welgegronde begrippen Z. D. H. zig zo billyk ter navolging voorfteld, wanneer Hoogi't deze've #g 'n ^en Jaare I748- omr trent een adres aan H. E. G. M., over dit point een min gunftig denkbeeld formeerde, zig zal hebben voorgefteld , dat het Plof den Souverain by wegen van klagten wilde adieeren, van welke inteiatie 't Hot betuigt verre te zyn. Edog 't Hof verhoopt, dat Z. D. H. de redenen, waarom 't Hof oordeelt , dat aan den Militairen Regter zodanige Univerfeele Jurisdictie niet jjiag werden tpegekent, zal vinden van dat geA % wigt,



4 VERZAMELING van STUKKEN
wigt, dat 'tHof op eene andere wyfe zal werden geruft gefield, en dus voor altyd van zodanig addres aan H. E. Gr. M. zal werden gedifpenfeerd: die redenen zyn deefe;
Dat volgens 's Lands Privilegiën alle Ingezetenen , welke fpeciaal van de ordinaire Jurisdictie niet zyn geè'ximeert voor da ordinaire Politique Regter, zo in 't Civile, als in 't Crimineele zyn convenibel, zo dat, om eenige byfondere Perfonen aan dien Regter te onderwerpen niet nodig zy, dat van dezelve eenige fpeciale mende in Wetten of Inftructien werden gemaakt , dat bygevolge ook de Militairen zo in 't Civile als Crimineele voor den ordinairen Regter zyn convenibel, a'zo niet kan werden aangetoont, dar dezelve van de ordinaire Juftitie zyn geëximeert.
Dat alle Jurisdictie promaneert van den Souverain, en dat dus, zo in de Militaire Regter zodanige Univerfeele Jurisdictie zoude mogen ocffenen, dezelve aan hem door den Souveraih zoude moeten zyn geconcedeert.
Dat de Militairen Regter niet kan aantoonen, dat zulks ooit is gefehiedt, dat die conccllie van een Univerfeele Jurisdictie niet te vinden is in 't 6*. -Arr. van de Crimineele ordonnantie alzo in 't zelve de Jurisdictie van den Militairen Regter met duidelyke woorden tot zommige deliften werdt gelimiteerd , en van Civile Zaken geen 't minfte gewag gemaakt, behalve dat de ongelukkige tyden waar in de ordonnantie is geconcipieerdt niet nalaten enige omfigtigheid te vereyfen omtrent 't geene by dezelve notoir mogte zyn geïntroduceert.
Dat



TOT DE MILIT. JURISD. &£. f
Datdefe Univerfaliteid van Militaire Rejjrsgebiedt niet kan werden gegrondt op 't Jus Romanum, alfo indien al by de vermaarde Regtsgeleerde gerecipieerde explicatie van de i. 2. en 3. deel, de re Mil. geforceert mogte kunnen voorkomen , en de Militaire Regter by de Romeinen eene Univerfeele Jurisdictie mogte gehad hebben over de Perfonerj van de Militie zelve , (want dat de Jurisdictie zig ook over derzelver Familien en Bedienden zouden hebben uitgeitrekt t zal, zo men vertrouwt , nimmer kunnen werden aangetoond,) dm nog egter daaruit, dat by de Romeinen over zekere byzondere Perfonen,een byzonder Regter was gefteld , niet zonde prnflueeren, dat het zelve ook by ons zoude moeten plaats hebben, en dat iemand, zonder conce?fie van den Souverain , over diergeiyke Perfonen ook by ons Jurisdictie zoude mogen oeffenen; blykende 't zelfs uit /. 6. C. Jurisd, oim. Jud , dat om den Militairen Regter die Faculteit te doen hebben , eene concesfie van den Keyzer is nodig geoordeeldt.
Dat ter contrarie uit de Refolutie van 30. September 1654., welke by de Pr-omeworia eene Staat Refo'utie werdr genoemt, ten klaarll.en majp'ifefteert, dat de Souverain hier te Lande zo. danige Univerfeele Jurisdictie aan den Militaf» ren Regter niet hééft geco^cedeert , alfo H. E. Gr. M. by dezelve, na rype deliberatie eenpariglyk hebben verftaan, en verklaart dat de communia deliSta begaan by de Miü'aire Perfonen in hunne natuur ftain tot kennis , Judicature, en Correctie van den Civilen Regter over Steden , en Plaatfen , alwaar zodanige deliftca •A 3 wer-



# VERZAMELING van SHTKKEN
werden geperpetreert by die Refolutie hebben H. E. Gr. Mog. geen Udverfeel Regc geïntröduceert; of aan deiï Givileü Regter eene Jurisdictie gegeven die dezelve bevorens niet hadt ; maar ter contrarie gedeclareerd aan v/ien iri hunne . Provintie de Jurisdictie over Militairen in C'èhimunibus deliStis comporteerde , en dat dit was de Civile, en niet de . Militaire Regter ; welke -fteliige declaratie van den Souverain aan 't Hof niét over laat de bevoegrheidt om te tivyffelen, of niet egter aan den Militairen Regter eene Univerfeele Jurisdictie over Militaire Perfonen zoudezyn geconcedeert, terwyl dezelve Refolutie te gelyk aan iemandt, welke in een begrip zoude mogen vallen, dat door gebruik Jurisdictie zoude, kunnen worden verkregen , alle gelegentbeid affneid om te vermoeden, dat indien 'er al gene exprefle concesfie van zodanige Univerfeele Jurisdictie mogte exteeren , egter het gebruik dezelve zoude hebben geïntroduceert, alfo 'H. E. Gr. M. daar in toonen te begrypen, dat 'er eene fpeciak concejjie, en delatie van Jurisdictie nodig is, ook dun wanneer 't een of ander.mogte zyn geprdctifeert, en te gelyk uit de voorgaande practyk 2lleen afleiden, dat de Militairen alhier in den Hage Guarnifoen houdende,,- en door ordre van de Militairen in ftagranti deiiclo geapprehendeert werdende ter Judicature van den Militaire Regner of de Krygsraadt alhier geformeert, of nog te formeeren gefield, en gelaten zouden werden , en zulks fpeciaal aan denMilitairen Regter eoncedeeren endefereeren. . . H. E. Ce. M. hebben deefe Refolutie van tyd \qi tyd by voorvallende gelegenheden geïnhao-



TOT DE MILIT. JURISD. &c. ?
reert, en daar door telkens gedeclareert , dat tot hèt exerceeren van piéaMgè Univerfeele Jurjsdilie eene concïuüe van den Souverain nodig , doz egter nimmer gegeeven was alsi ond« andere in deefe Eeuw %W%MM£ lutje van 23. ïttfc bY Refolu^/an
». Augufliisin l733- bY l^folutie van ikiW* gdvk dan ook Heeren Gecommitteerde Raden bv Refolutie van 29 September 17H- hebben J,edgevonden dat vöörzeide llefoluae aan de MaghH'raat deefer Pkutfen , en alhier comrnanieerende Officiers foude werden ter handt gefteldt, om zig na dezelve irï alle hare Leden,en deelen te reguleeren.
't Hof mag te minder twyffelen aan de by flééte Refolutie door H. E. Gr. M gedane verklaring , of zig imagineeren dat defelve enigly k aegrondt zoude zyn in de omftandigheden van den tydt, in welke defeive genomen is , dewryl de natuur der Zaken geen Wettige grond fchynt op te leeveren om in een tydt, wanneer de Kenubliek 't geluk heeft van een Stadhouder aan haar hooft re zien gefteld anders omtrent de Voorbande zynde materie te denken, dan in Stadhouderloze tyden, nag ook enig blyK voor handen is, dat het de interne van den Souverainzou.de zyn geweefl, dat de Heeren Ca? iHeinen Generaal in Stadhouderlyke tyden zodanhe Univerfeele Jurhdmic over Militaire Perfonen door den Militairen Regter zouden doen exerceeren; en in het fentiment dat die magc door den Souvcrain niet is gedefereert, werdc 't Hof niet weinig verkerkt, a>s het reguardeert , dat het ten klaaiften kan confteeren, dac onder de Refpeétive Heeren Stadhouders A 4



VERZAMELING van STUKKEN
in -ie voorige Eeuw, de Militaire nimmer zyn geconfedereerd gecximeert te zyn van d'e ordinaire Juftitie deezer Landen ; maar dat de PoJkike (itgier, zo m Civiiibus als Criminalibus, over deféfve heeft gejugeerr : de exempelen dsar van in Civiiibus zyn te menigvuldig om in deefe Pro Memoria te werden gerecenfeert; 't Hut lieert alleen eenige van defef^e, byfonder van die welke hebben geëxteert ten tyde van Koning fVillem, Glorieulèr G'edagtenis, uit de Zogenaamde advyfen van de Rollen , op eene aparte hier by gevoegde Memorie doen "noteeren («), en zal zig vergenoegen met fl'égts het een, en ander relatief tot hei Crimineele hier in te voegen, gedurende het Srsdhoaderfchap van den Pjeérê Prins Mamitz , Hoogloffelyker Memorie, zyn volgens de aantekeningen van den Raadsheer Leintuj , fn iyhé'51. Decreet twee ÏVJilitniren terzake van een begane Moordt, volgens Sententie van den Hoove Geraadbraakt: onder t zei 'e Stadhouderschap, behalve veele andere , geëxteert bet geval van den Capitein Meerkerken en zyn Lieutenanr, die beide ten Hove ontboden en gecompareerd zyn, ter zike, dat de laatftgemelde 3. Soldaten van de Engelfcheri wegens knevtlarven door de floeren gcappréhendeert, en aan de Soldaten in de Poort re Leyden gele verf, rta dat by defelVe eer ft na de Gevankenis hadt gezonden weder zonde hebben doen óföfïaa'n, waaromtrenr by zig, ten Hove compareerende , wel heeft geëvcufeert, dog egter te gelyk aangenomen, voortaan beter te willen toezien : waarop vervolgens by 't Hof gerefol-
vecrt
(*} Zfe IV. p. ft: XIV. en %VL È. 63 en 78,



tot de MILIT. JURISD. &c. 9
veert ïs, den Officier van Delft aan re fchryVm, dat hy een van de voorfchreve Soldaten zoude apprehendeeren r indien dezelve te Delft zig zoude mogen onthouden gelyk te zien is uit .Notulen van 't Hof van 27 Juny 1.3 4. JuJyx6o3.
Maar byzonder notabel is 't geval van eenen Jan Dargent sin, die de Zoon van eenen Meurkens in Duel had omgebragt, en dieswegens by "t Hs»f gecondemneert was tc fterven. Zyn Excellentie Prins Mauritzbegeerde van 't Hof, dat 't zelve dien gecondemneerden zoude overgeven aan den Krygsraad: *t Hof remonftreerde daarop, dat de Hoogheid ran 't Land daar in geinterrejjeert was: waar op zyn Excellentie antwoórde, (niet, dit de Militairen waren geëximeert van de ordinaire Juihrie,) maar dat die overgave verfogt, op Ihtercelïïe van den Amba/Tadeur van Frankryk en de Princelle van Orange , mitsgaders van Franfche Regimenten die hier kwamen vegten t buiten kollen v«in de Staten, onder welke de voornoemde d'Argentein Militeerde: datals 't Hof den Gevangene niet zoude verflian over te leveren , zyne Excellentie denzelve dan gratie zoude moeten doen : gelyk dan ook vervolgens , na dat 't Hof er by hadde geperfifleert, datArge ein , behoudens de Hoogheid van 't Landt, niet kondi werden overgegeven aan de Krygsraad , en na dat deefe zaak door 't Hof ter kennifle van de Staten was gebragt, is gefchied; welke gratie echter de Staeten hebben goedgevonden , dat op zekere wyfe zoude werden gelimiteerd, gelyk zulks alles gevonden werdt in de Notulen van de Hove van 29 en 30 [uly 1616. en de Refolutien van Holland van Ultimo September en 4. November 1616.
A 5 In^



ïo VERZAMELING van STUKKEN
Indien de Militaire van de ordinaire Juftitïs 'waren geè'ximeert gerekent, zo had het Hof niet kunnen allegeeren, dat devoorzeide overgifte zouden flryden met 'sLands Hoogheid en de Heer Prins Mauritz Glorieuzer Gedagteniffen welke in dat geval gei oond heeft , gants niet indifferent te zyn omtrent zyne authoriteyd, zoude niet hebben behoeven te allegeeren de interceflie van den AmbafTadeur van Frankryk, en de Princes van Orange, veel min zoude zyn Excellentie er toe hebben behoeven te koomen om van een Manflag, zo kort na dat defelve begaan was, remiflie te verleenen.
Ten tyde van Zyn Hoogheid Prins Fredrik Hendrik onfterflyker memorie, heeft een geVal geè'xjeerd, by welke gelegenheid klaar gebleken is , dat Hoogftdezelve niet begreep dat de Militairen zyn geëximeert van de Ordinaire Juftitie. la' den Jaare 1630. zeker Edelman van Zyn Hoogheid over een gemeen delict van (lïraatfchenderye) by den Procureur Generael van den Hove werdende gedagvaard in perfoon , heefc Zyn Hoogheid wel verltsan: dat, dewyl die Edelman was een Militair perfoon , en dat de Krygsraad ly preventie al reeds kennis van derfe zaak had genomen , derhalve de Jurisdictie niet 't Hof, maar gemelde Krygsraad was computerende: dat het Hof en de Krygsraad in dezen over Militaireperfonen , tetoorzaak van wat deliclen het zoude mogen wezen , hadden concurrente Jurisdictie.
Juift dat geen, 't welk omtrent dit point, door Koning Willem in de Miflive van 1Ó75. is voorgeflagen , en nu door't Hof, als een ingrediënt van de te maake fchikkingen is opgegeven, terwyl 'r. Hof ter dier tyd even als nu begreep,
daï



tot de MILÏT. JURISD. &c. ti
dat de communia delitta van Militairen fpecteerden tot deordmars Juftuie, gelyk dit werd genoteert gevonden byde Raadsheer Loenius cap. 5i-
Onder 't Scadhouderfchap van Koning Willem zyn de gevallen, waarin Militairen ter zake van begane déllcteh door 't Hof zyn beregt menigvuldig : By voorbeeld, H. Beecken Ingenieur den iö. May 1678. by 't Hof gecondemneerc om onthooft te werden: van J. Hartman, Lieutenant 9. November 1Ó82. by ''c Hof gecondemneert in een amende: van N. Guigien, Zwif , fer, den 25. Oétober 16Z9. gebannen op poene des doods :' van Hans Sailler, Soldaat, den 10. Oaober 1690. gegeelTelt en gebannen: van Scipio Mille, Militair, den 11. November 1693. in fubniffie ontvangen , en gecondemneerc ïu eene amende: van N. Souilles Capitain , die den Capitain de Rioles in Duel had doodgeftoken, den 2. Juny 1701. gebannen op poene des doods: en van N. Bousquet, die den eerftgemelde als feconde had geadfieert, verklaart vervallen van zyn Officie.
Welke alle iri eene Miffive 'van 't Hof aan Z. D. H. den Heere Prins Willem Karei Hendrik Frifo, onfterfelyker gedagtenilTe, in 174S reeds zyn opgegeven, en zoude daar by nog kunnen gevoegt \verden, het eclatant geval van eene CafTvn, volontair onder de Guardes, die in Öftobef 1684. by 't Hof geordonneert zynde een Obligatie te lacereeren , den Debiteur tegens de incerdidie van 'c Hof door Soldaten had doen obferveren, en deswegens voor Heeren Commiffarifren van 't Hof ontboden, en niet gecompareerd zynde, op order van 't Hof is eefaifeert. en door de Wagt aan den DrofTaart



ti VERZAMELING van STUKKEN
van den Hove omweidigd zynde, ingevolge de Laft van gemelde Vorlt", wceder aan 't Hof is overgegeven,
Gelyk meede her geval van eenen Pugger, fous 'exempt van de Hellebaardiers van Hjoggemelde Koning, die in April van 'c Jaar j 700. eenen Steven Jonkheer, gereformeerd Officier, in Dué'i hadt dood gedoken , en deswegens voor 't Hof, na dat 't zelve de Ichomv over den nedergeflagene had gedreven, is ingedaagt.
Maar 't fchync niet nodig de byzondere gevallen , welke- ten tyde van Koning Willem . Glorieufer Memorie, hebben geexteert, meer in 't byzonder te detailleeren; het kan alziende genoeg confteeren, hoe niet alleen 't Hof: maar ook gemelde Vorft, ja zelfs H. H. Mog. in die tyd omtrent deefe materie hebben gedagt.
Hoe 't Hof daar over gedagt hebbe, biykt onder anderen uit 't geen, omtrent 't geval van den Colonel Sidlenisky en de la Chrifte is voorgevallen in Maert 1675., by welke gelegenheid t Hof, Heeren Commiflariflen verfogt hebben den Heer Raadpenfionaris daar over te onderhouden , ten einde aan Z. H. bekend te maken , van welk een gevolg het zoude zyn , indien de Communia dcliüa by de Militaire pcrforen gepleegt, aan de Krygsraad bleven; maar byfonder kan daar van confteeren, uit 's Hofs Miffivein antwoord op die van Koning Willem van den Jaare 1675. waarby 't zelve declareert, de fchikkingen , toen door Zyn Majefteit geproponeert , en nu by 't Hof voorgeflagen niet te kunnen aannemen, om dat 'er zaken in voor- y kwamen, welke Jlrydig waren met de grondwetten van den staat.
Welk



tot de MILIT. JURISD. &c i$
Welk het begrip van Hooggedagten Heer Stadhouder Willem Jü. aangaande die poinr. geweeft zy, is insgelyks klaar te zien, uit het voorgevallene in 't geval van den Collonel Sidienisky, en de la Chrifte bovengemeld, want toen Heeren CommifTarifren uic den Hove : 'czelfde geval aan den Vorft voordroegen , behaagde het'dezelve te antwoorden, dat die zaak tweederlei was, eerft dat hy de la Chrifte ten huife van Sidleniesky diefftal had begaan, en daar over by den Krygsraad vin de Guardes van Zyn Hoogheid was geapprehendeert, dat nu ook was in dienft van den Capitein Noel; ten anderen dat hy Siddeniesky voor 't Hof om agterltallige huer te hebben, had doen dagvaarden ; voor zo veel 'c eerfte belangende, dat Sidleniesky daar over lang had geklaagt, en zulks die calange daar moeite bly ven, en nopens het civile , dat Sidleniesky kwalyk hadde gedaan, en dat hy ten Hove die zaak moeit doen waarneemtn , ( gelyk dan ook is gefchiedt.)
Uit dit antwoord meent 't Hof te moeten opmaken , dat Koning Willem in een begrip is geweeft, dat omtrent 't Crimineele, preventie plaats had , en dat wat 't Civile betreft, de Militairen voor den Politike Regter geconvenieert zig moeften verantwoorden. Dat dit de manier van denken van Hooggedagte Vorft omtrenc defe materie geweeft is, blykc niet minder klaar, uit de Miffive doorHoogftdezelve aan'c Hof gefchreven, den 19. May 1075. waer van den inhoud, inde bereids overgegeven Pro Memoria is geinfereert, en voorgeflagen als een plan volgens 't welk omtrent de Militaire Jurisdictie enige fchikkingen zoudea kunnen werden geconcerteerc.
Hes



H VERZAMELING van STUKKEN
Het komt 't Hof, 't zy met eerbied gezegt, onbegrypelyk voor, dat Hooggedagte Vorfb zig in dier voegen zoude hebben geè'xpliceert, zo als nogtans by dat antwoord in de zaak van de la Chrifte, en by de gemelde Miffive heeft gedaan indien 't doen exerceeren van de Univerfele Jurisdictie over de Militie van de Staat, door de Militairen Regter tot prferogativen van de eminente charges van Stadhouder, en Capitain Generaal van deefe Provincie en de Unie behoorde, of infeparabele was verknogt aan het hoog gezag over die Militie, en daar van zonder totale confufie, en merkelyke ondienft van den Lande, niec konde afgefcheiden werden.
En offchoon 'c Hof in die tyd zwarigheid heeft gemaakt, om het by die Miffive geproponeerde aan te neemen, zo komt 'c egter niet onwaarfchynlyk voor, dat naderhand enige fchikkingen zyn gemaakt, alfo jn de Notulen van 't Hof, van 20. en 21. January 1783. aangetekent gevonden werdt, dat by gelegenheid van een duel, tuffchen 6. Officieren van de Guardes in 't Bofch voorgevallen, gerefolveert is, met den Heer Stadhouder Willem III. te fpreken om eenmaal een redres omtrent defe difputen te krygen, en dat, de Heeren CommifTarifTen van dit hun gefprek rapport gedaan hebbende, goedgevonden den Procureur Generaal te gelaften, dat zig zoude hebben te onthouden, van alle Criminele zaken, waar over de Krygsraad fententie geweefen had, dog dat zoude hebben te onderfhan, wat civile zaken aldaar werden geïntroduceerc, en den zelve den Hove opceeven.
Maar wat hier ook van zy, dit is zeker, dat



TöT de MILïT, JURISD. &c. IS
de fchikkingen door Hoogftgedagte Vorft, in de gemelde Miffive geproponeerc, onder 'anderen ook zyn voorgeflagen, aan de Heeren Staten van Utrecht en door Hoogftderzelver by i-efolutie in een reglement zyn geconverteert:, en aan 'c Hof, en refpeftive Geregten van die Provintie toegefonden, om zig daarna omcrent de beleidinge van hunne regtspleegingen te reguleeren.
De Faciliteit van de Heere Staten van Utrecht in 't accepteeren defer fchikkingen kan uit de onhandigheden waarin die Provintie zig toen ter tyd bevond , gemaklyk gtëxpliceert werden , terwyl dezelve omftandigheden te klaarder doen zien , dat dePropofitie van deefe fchikkingen juift niet is toe te fchryven geweeft aan eene byfondere inclinatie, om in deefe materie uit condefcendance zeer veel overtegeven , en dewyl 't Hof geïnformeert werdc dat dit Reglement in die Provintie als nog werdt aangezien, ais de Cynofure waarna men zig omtrent de Militie moer. reguleeren («) , zo kan 't zelve geen reden uitdenken , waarom in deze Provintie de Militaire Jurisdictie meer zoude moeten geëxtendeert werden , als die van Utrecht.
Dat ook H. H. M. de Heere Staten GeneraaJ, ten tyde van 't Stadhouderfchap van Hooggedachte Vorft, wel verre van te denken dat het -tot de Preerogativen van de Heeren Stadhouders en Capitein Generaals zoude behoren eene Univerfeele Jurisdictie over de Militaire , door den
Mifa) Hier verdient nagezieatejrorden II. D. Ns. CXVJT. fcl 311. en onderaogc, of 'c's« efolveenie naiernan* •vuZig is herroepen.



16 VERZAMELING van STUKKEN
Militaire Regter te doen exerceeren , zyn geweeft van 't zelve begrip, v m 't WelkH. E. Gr. M. in den Jare 1.Ó54. hebben gedeclareert te zyri is Mamfeft uit Hoogft deszeïfs Refolutie van 17. january 1674., genomen op eene Miffive van den Heer van Raasfeit, Hoog , en Laag Schout der Stad , en iVlcyerye van 's Hertogenbofch, waar by is goedgevonden, „ dat aan „ den Gouverneur, en by desfelfs abfentie aan , den Commandanc der gemtlde Stad zoude „ werden aangefchreven , dat hy , des door deu „ Hoog fchout of Stedehouder verzogt zynde, „ in en omtrent de recherche, en apprehenliè „ van de Soldaten welke zig aan 't gewdc „ (breder by voorfchreve Refolutie vermeit) „ hadden Schuldig gemaakt, hun zoude bieden „ de behulpzame en fterke hand , en voorts toe „ facilitatie van de ontdekking derzelver Perfo, nen te gebruiken zodanige bekwame midde, len als hem zoude kunnen werden amgewee„ fen om zulks gedaan , ende voorfchreve Soldaten ontdekt en in verzekering gebragt zyn„ de, dezelve als dan voor de gemelde Schee„ penen der voorfchreve Stadt , als Politique „ Regters van alle Militaire Perfonen, in mate„ rie van delicten , welke niet Militair zyn, agter„ volgens H. H. M. Refolutie ie regt ge'ftekl te „ werden na behoren. Met verderen laft aan de „ gemeldeGouverneur of Commandeur, dat gene„ ralyk voor hec toekomende in alle occurentien m punétuelyk zoude hebben te agtervolgen en „ naar te komen den inhoud van H. H. M. Re„ folutie van 22. April 1Ó70. op diergelyke „ Sujec genomen, zonder daarvan te mogen
» bi)-



tot be MILÏT. JURÏSD. &c. s f
p blyyen in gebreken, ten einde de voornoemft de Hoog-fchout daar door bekwaam mogte „ gemaakt werden , om niet alleen jegenwoor„ dig volgens zyn aanbevoölen ampt tegens de " voorgemelde Sol daten in't particulier maar ook hier ha in 't generaal tegens alle andere delin* l quanten voor het toekomende behoorly k te kunj, nen handhaven en maintineeren de voorgeroer» " dePlacatenvan H. H. M." welke Refolutie van H.H.M.niet minder contineert dan eene Staets« verklaering, waer door onder eene Stadhouders Regering het geftatuëefde in den Jate 16*51. in hec declaratoir vervat van de Refolutie van H. E. Gr, M. van 30. September 1654. werd bekragtigt.
't Hof vertrouwt dat 't door al toe het op hier toe gerem'arqueerde zig billyk ten overvloede geconfirmeert mag rekenen ih desfelfs begrip j dat de Refolutie van H. È. Gr. M. van 1654. door de herflelling' en vernieuwing varl »t Stadhouder en Capiteins Gëneraalfchap, ni«t itfo Jur« & faüo is gecesfeert en vervallen, mirt nog'dat het doen oeffenen van een Univerfeele Jurisdictie over de Militairen door den Militaire Regter zoude behoren tot'Prajrogativen van de éminente Charges van Stadhouderfchap en Capitein Generaal.
En 't zal n<iec nodig Zyn te reflecteeren , daf dit alles niet weinig zoude werden gecorroboreert, indien by 't zelve wierd gevoegt, de ge* vallen waarin de lagere Regters in deefe Provintie gedurende 'c Gouvernement van deRefpective Heërert Stadhouders over Militaire Perfonen zo in Civile als Crimineele Zaken zullen heb' feen gejugeert, welke alle insgelyks zouden ftrek» VII. Deei, B teVi



tft VERZAMELING van STUKKEN
ken, om'aan te^toonen dat de Militairen van dö ordinaire Juffcitie niet zyn geeximeert.
Het Hof behoeft hier ook niet by te voegen wat omtrent deefe materie zedert het afflervei van Koning Willem is geobferveert , tot op 't heuglyk evenement van de verheffing van Z. D. Hs- Heer Vader tot de meer gemelde eminente Charges, als Hoogft defelve wel zal willen avoueeren , dat in dien tyd de Militairen zo in Crimineele, voor zo ver de commune delicten betreft, als in 't Civile fubjeér. zyn geweeft aen den ordinairen Politiquen Regter , en dat wel zonder dat daar omtrent iets de novo is geflatueert, of oit 't zelve eenige confufie , of iets ten ondienfte van den Lande is gerefulteert.
Het Hof zal ook geene melding maken, van 't geene zedert het gedachte heuchelyk evenement is voorgevallen; 't zelve is na het begrip van 't Hof te recent, dan dat daaruit zoude kunnen werden geraifonneert: ondertusfen heeft 't van tyd tot tyd niet ontbroken aan preuves, dat de Leden van 't Hof, wel verre van te avoueeren de Univerfeele Jurisdictie van de Militairen Regter , 't welk dezelve ook met geen effect zoude nebben kunnen doen , niet waren van begrip, dat deherflelling van 't Stadhouderschap en Capitein Generaalfchap het gedeclareerde by de Refolutie van 1654. ipfo jure deed cefleeren.
Het Hof zal zig insgelyk menageeren van Z. D. H. in confideratie te geven de nadeelige gevolgen en incongruiteiten, welken 'er uitmoeten refulteeren, indien men permitteert, dat de Krygsraden (waarvan de Leden, hoe hoog te
agtes



tot de MILIT. JURISt). &c. i9
Igcen wegens hunne dapperheid , en ervarend', heid in Krygszaken t niet zelden zyn Vreemde» lingen, en de Wetten van ons Land onkundig) zonder dat de weg van Provocatie aan een hoo° eer Politiken Regter openfta, Jugeeren over alley foort van Zaken, de epiheufle qu^ftien zelfs niet uitgefonderd; dat voor defelve Judicia pra~ ferentia en concurrentie gehouden werden, dat even als of by defelve Regters was eene Legis» lative magt, deefe en gene vaftftellingen daaromtrent gemaakt werden, dat by defelve Cura» teurs over Boedels van Overledene , of Infolvente Militairen aangefteld , en meer diergelykè Zaken, verrigt, welke voor zo verre aan 't Hot bekent is, voor deefen , hoe zeer ook de Jurisdictie van deri Militairen Regter over Commune deliaen van de Militairen in Cas van Preventie wierd geftiftineerd , aan de Krygsraden binnen deefe Provintie, op die wyfe nooit zyn toege-
kent. . ,
Te meer kan *t Hef zig daar van menageeren 9 om dat, al kon alles zonder ondienfl van de Ingefetenen gefchieden, 't Hof egter vermeynt, dat de fpeciale Refolutie van de Heeren Staaten van deefe Provintie, 't zelve buiten vermogen ftelt, om zodanig een Univerfeele Junsdiche van den Militairen Regter te erkennen , en 't Hof kan niet zien, hoe 't zig zoude mogen toekennen de bevoegtheid, om te oordeelen, dat deefe of geene Refolutie van H. E. Gr. M. om de verandering van tyden , en omftandigheden niet meer zoude moeten geobferveert werden, zoo lang 'c zelve niet overtuigt is, dat deabro* ■ satie van dié Refolutie uit die verandering van * Bi sel*



ao VERZAMELING van STUKKEN
zelve voortvloeit; en dan nog zoude 't zelve dikwils veiliger oordeelen den Souverain deswegens te adieeren.
't Hof is in hoope, dat Z. D. H. niettegenftaande Hoogft derzelve occupatien , wel eenige oogenblikken zal willen hefteden , aan de overweging van 't importante point in deefe pro Mcmoria vervat, en dat Hoogft dezelve door het geavanceerde zal overreedt werden, dat het Hof niet zonder gewigtige redenen zig verhinderd ziet in 't amplecteeren van de gedagten , welke Z. D. H. omtrent deefe materie aan 't Hof heeft gelieven te communiceeren, en dat Z. D. H. daar door zal werden gepermoveer t om in deefen met het Hof onder approbatie van H. E. Gr. M. eenige fchikkingen te cöncerteeren.
I %
Extratl uit htt Reglement en Generale ordent voor de Regimenten Infantery van den Staat, gearrejleerd by Z. D. H.
Den 28. February 1772.
13. Hoofdjluk 5. p 279.
Indien een Officier, Onder - Officier , Tamboer, Pypcr of Gemeene geciteerd word voor een Politique Regter, zal hy niet componeren <?ƒ eenige attejlatie geven, zonder voorkennis van den Gouverneur, Commandeur, Major,
Com-.



tot de MILIT. JURISD. &c. ar
Commandant of Commandeerenden Officier van het Guarnifoen, als mede van den Collonel ot Commandeerenden Officier van het Regement of Bataillon , onder 't welk hy behoord ; en zal een Officier zig moeten addrefleeren directelyk aan den Collonel Commandant of commandeercnde Officier van het Regiment of Bataillon, om de voofz. permiffie te verzoeken ; en een Onder-Officier, Tambour, Pyper en Gemeene, zal daar van alvoorens kennis moeten geven aan den Capitein of Commandeerende Officier van de Compagnie, onder welke hy diend, die als dan daar van ten eerften aan den Collonel Commandant of Commandeerenden Officier van het Regiment of Bataillon rapport zal moeten doen, en zal deze laatfle daar van kennis geven aan den Gouverneur, Commandeur, Major Commandant of Commandeerende Officier van het Guarni* foen, en deszeifs permiffie verzoeken.
I I I.
Extr»S uit de Refolutienvande Heeren Sta»- w*»™ ten van Holland en ïVeftfrieJland, geno ■ p,„s;iet temen in Haer U. Groot Mog. ^gade-J^J^ nng op
door ien Pü-
Sat. den 7. May 1772. u£S£«m
—. Zuns Hoog-
(Jntfangen eene Miffive van den Prudent.en Raeden van den Hove, gefchreven in den Hageden4. dezer, waerby dezelve aen Haer Ld, Groot Mog. onder 't oge brengen .hunne verlegenheid over 't oefenen der Junsditfte omtrent *» B 3 Ml*.



Sl VERZAMELING van STUKKEN
Militairen door den Politiquen Rechter, breeder in de voorfch. Miffive en Bylaegen. ^ier ns geinfereert,
{fiat infertio.)
V^XlKOf. gedelibereerd zynde is goedgevonden en verftaan, dat de voorfch. Miffive en Byr laegen zullen worden gezonden aen Zyn Hoogheid, met verzoek om derzelver con? lideratien en ad vis daer op aen Haer Ed. Orroot Mog. te willen laten toekomen.
Accordeert met de yoprfch. Refo{.
I V.
MiJJivt vsn Prajident en Raeden van den Hovt, 4. Maart 1772. EDELE GROOT MOGENDE HEEREN!
Wy zien ons in de noodzaakelykheid gebragt, om de Hooge Vergadering van ÜEd. Groot Mog. eerbiedig te adieeren, over een zaak B waar door wy ons in het uiterfte embarras bevinden , hier in beftaande:
Dat namentlyk, het Hof hew.uffc is, dat volgens 's Lands Privilegiën in deeze Provincie aan de Politique Regterst, die, de Juftitie adminiftreeren, uit kragte van eene uit den Boefem van den Souverain prpmapeerende Jurisdictie iacumbeert, reciit 4wan,g te. oefenen pmtrent



tot de MILIT. JURISD. &c. H
alle perfoonen en faaken onder hun Reffort zig onthoudende of voorvallende, die daar van mee fpeciaalfyn geeximeerd, en dat overfulksdu. Politique Regters, en by gevolg ook het Hoff onder de fterkfte verpligting leggen, om deeze aan hun toevertrouwde Jurisdiftie te mamtineeren en te exerceeren; Edog dat hetzelve wanneer de omftandigheeden vereiffchen, dat die Turisdidie moet geoeffend worden omtrent Militairen, zig belemmerd vind door een zeer iter(c eefouteneerd begrip, dat de Politique Regteis omtrend dezelve geenerhande autoriteit zoude competeeren; Maar dat in teegendeel de Militaire Rechter, over dezelve zoude hebben eene Univerfeele en Privative Jurisdictie, in zoo verre, dat de hooge of lagere Krygsraden tam in civilibus quam in criminalihus, zonder onderfcheid van Commune of Militaire Delicten , zouden zyn de eenige competente Regters van_de Militairen. Een begrip het welk zeedert: eenige tvd zoo verre zelfs is gepoufleerd dat de Inlinuatie van een Comparitie aan een Militair Officier, die zig ten overvloede fpeciaa! by over, e:f.e van willige condemnatie aan net Holt had lêfubieaeert, door eene der eerfte Deurwaarders van het Hoff gedaan, voor ongevoegelyk
is gehouden, , Dat niet alleen de Militairen felfs, mrar ook hunne Vrouwen, Kinderen, en Domefticquen aen de Jurisdiftie van de Politique Regter worden ontrokken. \ c Dat over Boedels van Infolvent Ledigen ot ceftorvene Militairen Sequefters en Curateurs. worden aangefteld door de Krygsraeden, en de JudiM trafmnti* & concurrentia? door dezelve



S4 VERZAMELING van STUKKEN
gehouderi, en dus de Ingefeetenen, zelfs de zo? danigen, die niet Militair zyn, genoodzaakt, om over hunne praetenGen onderling te difputeer ten voor Militaire Rechters , waar toe dezelve geene de minde betrekking hebben en niet gepraefumeerd kunnen worden, hoe ervaren ook in de Krygshandel, veel kundigheid te hebben in de Wetten van ons Land , tot welkers flipte obfervantie in Judicando zy ook niet op eene wettige wyze onder Eede verbonden zyn, en niet te min, zonder eenig beroep aan eenen hoogeren Civilen Rechter over verfcheidene s niet zelden zeer Intricate Materiën cognosceexen.
Dat de Militaire Rechter, even als of dezelve haddeeene territoriale Jurisdictie, fchouwinge dryft over verongelukre perzoonen; gelyk nog onlangs zonder onze voorkennis gebeurd is ten huize van iemand die Notorie onder de Ja-? risdictje van het Hof behoord, dat die zelfde Rechter, even als hadde hy eene Legiftative magt, wetten maakts geheel deviëerende van het hier vigeerend recht, en welkeegcer niet alleen omtrend Militairen, maar ook omtrent anderen Ingefeetenen difponeeren.
Dar van weegens de Militairen Rechter word gefultineerd, dat aan de Poljtiquen Rechter niee alleen in het generaal (als waare UEd. Groot; Mog. Refolutiè van 30. September 1(554. ipf* jjurt 6f faüo geabrogeerd ) geene bevoegdheid zoude competeeren, om over de Communia D$' door Militairen begaan te cognofceereu, snaar felfs geene bevoegdheid, om eenige provi|iep van Juftitie te verleen en teegens Militairen s die 'geaccufeert worden zig fchuldig ge-
maakf



tot »b MILIT. JURISD. &c. ns
maakt te hebben aan de ontweldiging, in confpeftu tctius Popult, van eene door de Dienaars van de [j'titie opgebragt wordenden Soldaat. rj
L dat aan Militairen, die behoorlyk gerequireerd worden, om voor de Politiquen Rechter ïetuigenis der waarheid te geeven in een Crimineele zaak, zonder eenige hajfitatien tot deffells cognitie behoorde, zoude mogen worden gemterdiceeert aan de requifitiete voldoen hoedamee inierdiaiedan ook nog onlangs geichied is {a).
Met een woord, een begrip, het welk teecenwoordig zodanig gepouffeerd word, als ot de Militairen en hunne Famiehen een orde van Menfchen uitmaakten, geheel en al buiten eenig bedwang van de Ordinaris Juftitie, eri niet onderhorig dan aan Rechters, aan wien de Wetten door UEd. Groot Mog. gedaan emaneeren ter obfervantie felfs niet worden toegefonden.
En of wel UEd. Groot Mog. hoe verre dee* ze Suftenue de Jurisdictie van de Militairen Rechten ook mooge extendeeren , echter bij, K-k zouden verwagten kunnen , dat het Holt zig daar door niet zoude laeten te rug houden, van de aan het felve gedemandeerde Jurisdictie, ook omtrend de Militairen met ter daed te exerceeren , alzo immers aan het zelve behoord bekend te zyn, dat de Souverain noit zodanige Univerfeele en Privative Jurisdictie aan den Militairen Rechter heeft gedéfereert, het geen egter, indien dezelve aan hem competeerde , zoude dienen gefchied te zyn, vermits alle JunsdiÊhe
(aï Hier van kannen menigvuldige voorbeelden bygeferagt worden. Dit praten* recht ftcunt op da Geueiale jlegiwents oidti, Jï«. ft W«



ferj VERZAMELING van STUKKEN
van den Souverain moet promaneeren , ja dat in teegendeel, UEd. Groot Mog, by verfcheydene Refolutien ten allerduidelykflen hebben gemanifefleert van begrip te zyn, dat de Politiquen Rechter verpligt is, de aan hem toevertrouwde Jurisdictie, ook omtrend de Militairen te oeffenen; Dat onder anderen hier omtrend geen de minfle twyffel overlaat, die in den Jaare 1654. genomene en vervolgens te meermalen , ook nog in deezen eeuw geinhrereerde Refolutie waar by UEd. Groot Mog. eenpaarlyk hebben verklaard , dat alle de communia Z)«litta begaan by Militairen Perfoonen in haare Natuur ftaen ter Judicature van d'ordinaris Juftitie of den Civilen Rechter, en ten opzigte van voorgaende Praótyken, niet dan by forme van fpeciale Delatie hebben goedgevonden, dat iemand hier in den Haage Guarnifoen houdende, en door de Militairen in fiagranti deliclo. geattrappeert en geappraehendeert,' als by przeventie in handen van de Militairen gekomen, ook ter Judicature van den Militairen Rechter foude gefield en gelaten worden; dat, zoo lang deeze refolu* tie niet is ingetrocken , de Politicque Rechter, en dus ook het Hoff zig immers niet gedifpenfeert mag achten van de Judicature over de Communia Deliêla door Militairen begaen, vee] min de Vryheid heeft van de gefuflineerde Univerfeele & Privative Jurisdictie van den Militairen Rechter op eenigerhande wyze te advoueeren, en dat, terwyl die Refolutie daar en booven evidentelyk doet zien, dat de Souverain eenige gepleegde Aflens van Jurisdictie of zoo als de voorfz. Refolutie het noemd eenige Prac~ tycken, niet genoegzaam, heeft gekeurt, om
aan



'tot »e MILIT. JURISD. dfcc, x?
aan den Militairen Rechter eenige Jurisdictie te doen acquireren, jae zelfs mee om hem bevoegt te maeken tot de Judicature over Militairen weegens commune dtliclen in ftagranii geap^ prahendeert, alzoo ook in een geval waer in zodanige Aftensvoor handen narren, zelfs daar toe een Speciale Delatie door den Souverain is nodig geacht om den Militairen Rechter voor het vervolg daar toe recht te geeven, den Militairen Rechter dus ook nu (gelyk booven dien van felve zoude fpreeken) zig te vergeefs zoude beroepen op eenige gepleegde Actens van Jurisdictie, om daar uit te infereeren, met alleen eene bevoegdheid, om te cognofceeren over eene inftagranti geapprehendeerden maer eene Univerfeele en Privative Jurisdictie, zodanig geëxtendeert, dat de Politicque Rechter nu ^elfs niet bevoegd zoude zyn tot de Judicature over eenen Soldaat, die ter zaake van een(gemeen delict op de verfche daat door de bediendens van de Civile Juflitie word goapprehendeert daar by de gemelde Refolutie alleen by forme van fpeoiale conceffie, aan de Krygsraed alhier, is toegeftaan te cognofceeren over m den Haag Guarnifoen houdende Militairen , die door de Militairen inftagranti wierden geapprehendeert; of wel, zeggen wy, UEd Groot Mog , wanneer deeze fuftenue op zig zelve word befchoujd, billvk zoude kunnen verwagten, dat bet Holfe fig daar door van Exercitie, van de aan het zelve gedemandeerde Jurisdictie ook omtrent de Militairen niet zoude laaten weerhouden, zoo vertrouwen wy echter, dat UEd. Groot Mog, sig niet aulien verwonderen over de perplexi• " teil



53 VERZAMELING van STUKKEN
teit, waar in wy betuigen ons ter deezer zaak te bevinden, als maar hoogfb defelve fulien confidereeren de omffondigheeden, die deaze fuftenue verfellen, en dat het Hoff in verdenking komt, als of hetzelve door de dadelyke contradictie van die fuflenue eenige atteinte zoude toebrengen aan de rechten en praeminentien van den Heere Capitain Generaal.
Het Hof, het welk de Eer heeft den Heer Capitain Generaal , in Hoogft desfelfs qualiteit van Stadhouder, aan desfelfs Hoofd geplaaft te zien, en 'c welk by alle geleegenheeden doorflaende preuves geeft, hoe zeer het zelve gezèleert is om de Prasrogativen van dien uytmuntende Vorfl te helpen maintineeren, behoeft aen U Ed. Groot Mog. niet voor te dragen hoe gevoelig de minfte verdenking van dien aard het zelve billyk treffe.
't Is waar, het Hof kan wel niet penetreeren den grond, waar uit die Verdenking fpruit, het zelve is niet bewuft, dat U Ed. Groot Mog. by het defereeren van de Eminente Charge van Capitain Generaal , eenige verandering in de Jurisdictie omtrent de Militairen hebben gemaakt , 't zy door intrekken van de Refolutie van den Jaare 1654. of op eenige andere wyze, in teegendeel het Hof weet dat de obfervantie van den inhoud der gemelde Refolutie ook in een tyd dat de Republicq insgelyks het voorrecht had van eenen Capitain Generaal aan het Hoofd der Militie te hebben , is geordonneerd ; ja 't Hof kan uit desfelfs Retroacla niet opmaaken, dat de Heeren Stadhouderen en Capitain Generaals pnfterffelyke Gcdagteniffe, aan wien in dc
vqq*



. tot »i MILIT. JURISD. && 3^
voorige Eeuw die Eminente Charges zyn toevertrouwt geweeft , ooit zodanige_ Univerfeele ïrivative TuiisJiftie van den Militairen Rechter onder de Praëminentien van den Capitain Generaal pereckend hebben , maar meent veel eer de duvdelykfte traces te ontdekken , dat Hoogft dezelve aan den Politiquen Rechter ook Jurisdictie hebben toegekend tam in Civilibus quam in CriminaBus , waartoe het Hof zig met veel fiducie verbeeld , te mogen brengen de Miffive door den Heere Prinee Willem de Derde Gloneufer Gedagtenis,aan het zelve in den Jaare 1675. gefchreeven (en waar van gelyk meede van 's Hofs antwoord op denfelven; wy d Eer hebben Copien hier neevens te voegen) waar by Hoogft dezelve, om dat ook in dien tyd over deeze materie fomtyds deeze en geene differenten voorvielen; eenige fchikkingen heeft voor«reflaagen, en wel van dien aard, dat het Hof teeeenwoordig zig meermalen bereid heeft getoond, omopdenvoet van dezelven met eenige verandering, onder approbatie van h Ed. Groo& Moe een Plan te concerteeren , volgens het welk in het vervolg de Jurisdictie omtrent de Militairen zoude kunnen worden geoeffend en bet welk zeer veel overeenkomfl zoude hebben met het geen de Heeren Staaten van Utrecht, die eene gelyke Miffive van Hooggedagten Vorft in dat zelve Jaar ontvangen hadden, omtrent deeze materie op %. Juny 1675. hebben eeftatueert. Maar of wel het Hof den grond van dien verdenking niet kan penetreeren, die belet echter niet, Edele Groot Mog. Heeren, dat de minte gedagten van dezelve ten uiterfle
grief



§* VERZAMELING tan STUKKEN
grievende zyn voor een Hof, waar van de Leeden zyn aangedaan met gevoelens Van de diepile Eerbied, en van de meefte Hoogagting om» trent de Doorlugtigen Perfoon, aan wiens Pra;rogativen , Hoogft denzelven door den Souverain geconcedeert, het zelve gefufpecteert zoude worden eenige atteinte toe te brengen.
*t Is dan in deeze omftandigheid van zaeken, dat wy aen de eene zyde niet gaarne onder zodanige verdenking zouden liggen, en die aan de andere zyde overreed zyn , dat wy de aan ons toevertrouwde Jurisdictie van Ü Ed. Groot Mog volgens onfe commiffie verpligt zyn te exerceeren, zoo lang tot dat wy by onze Hooge Committenten in het een of ander opzigt by een Staats Refolutie daar vao zyn gedifpenfeerd, geenen anderen weg geweeten hebben, dan die van deeze onfe verlegentheid te brengen onder het oog U Ed. Groot Mog. met ootmoedig verzoek , dat by aldien U Ed. Groot Mog. mogte verfhen dat de Jurisdictie ontrent de Militaijen door den Politicque Rechter niet meer op denzelven voet behoorde geoeffend te worden, als voor het heuchelyk Evenement van de verheffing van den Heere Prince Wïlltm de Fierden, Onflerfelyker Gedagtenis, het als dan Hoogft derzelver welbehagen mogen zyn, by eene Staats Refolutie te verklaren,'hoe verre de Jurisdictie van den Politiquen Rechter ten deezen opzigte bepaald zy, en hoe verre U Ed. Groot Mog. goedvinden dat door den Militairen Rechter Jurisdictie geoeffend worde, fullende het Hof imriiiddels het daar voor houden dat U Ed. Groot Mog.'het zelve niet difpenfeeren van de verplig-
ting
i



tQT bi MILIT. JÜRISD. &C 3*
ting, omhangende Hoogftderzelver Deliberatien, de aan het zelve toe vertrouwde Jurisdictie van U Ed. Groot Mog. ook ontrent Militairen te blyven oeffenen.
Hier meede
EDELE GROOT MOGENDE HEEREN;
Bidden wy God Almachtig U Ed. Groot Mog. in een langdurige en voorfpoedige Regeering te willen conferveeren,
UWER EDELE GROOT MOGENDE,
Gantfch Dienftwilligen;
De President en Raaden over Holland , Zeeland en Vriesland:
Ter Ordonnantie van dezelve,
(Getèkenc)
'Mriaan Bedt,
Srfchreeven in den HafS den 4. MaMt j77*-



^ VERZAMELING tan STUKKEN V.
MiJJïve van Willem Kt. aen Prajident én Raeden van den Hove.
19. Mey 1675.
Edele, Erentfefte, Wyfe, Hooggeleerde, Teer Difcreete Heeren, befondere goede Vrienden 1
]T)e tyd ons voor het jegenwoordige niet teek' tenae &c. (a)
v r.
JntwoórJ van den Prajident en Raeden van den Hjve.
30. Mey 1673.
EOORLUGHTIGE HOOGGEBOREN FURST en HEERE;
~f$/'y heblen wel ontfangen Uwe Hoogheids Misjive; gefchreéven tot Honsholredyk den ioe- ieezdt hopende Maand, &c. (b)
fa) Zie II. D. BI. 160. (b) Zie II. D. BI. 103.
VII.



tot de MILIT. TURISD. &'c. 33
V I h
ExtraB uit de Refolutien van de Heeren Staat'en van Holland en Wejh) lefiand, gcvömeit' Hn haar Ed. Gr ooi Mog. Vergadering üjp
Vrydag dén 15. Mey 1772.
O ntfav)*eh éen Miffive van fijn Hoogheid den j#wr« Heere Prince van Orange en NafTau, gefchree-^f%t ven in den Hage op gilleren, waar by, tfcr vol- morie noo-^ doening aan haar Edele Groot Mog. RefoluEie van den .7. Maart laatflleeden, op de Miffivefe^*._ van de Praefïdent en Raaden van den Hove over„ juruac het fubjeót der Militaire Jurisdi&ie, Öp|nlegt^^^ hoogftdeflelfs gevoelens omtrent de voornaam-icMf^\ fte ingrediënten deefèr materie, .in opvoJging^'L'^;0 'lier begrippen en deti^enswyfe van zyn Hoogheids'tr^m-^ Heer. vader t door een iiaauwkeurig en grondig onderfoek, aangaande de van ouds gerecipieerde Regten en cöhftltutïonë'elë Wetten deefer Landen , daar in ten krngtigfle gefterkt en bevestigt , hebbende fijn Hoogheid het refultat deer iet nafpooringen geredigeert in de form van een gereformeerde Memorie , neevens de yoorfz, Miffive gevoegt; en beide hierna gèinfereert.
Fiat inferiioi
Waar op gedelibereert zynde, is goedgevonden en verftaan , dat de voorfz. Miffive en Memorie van fijn Hoogheid, neevens de booven gemelde Miffive en Byl.aagen van den Hove, fullen worden geëxamineert door de. Heeren van cdé Ridderfchap en verdere haar Edele Groot. Mog. Gecommitteerden tot de faaken ian de VIL De Et. C Jufti-



$\ VERZAMELING van STUKKEN,
Jufr.it.ie, met CommifTarifTen van den Hove, en de Vergadering daar op gedienc van der lelver confideratien en advis.
Accordeert met de voorfz. Refolutien.
Edele Groot Mogende Heeren, Byzondere goeds Vrienden!
G elyk Wy, in de bekleedinge der Charges en Digniteiten, welke Wy de eer hebben, by Erffelyke Delatie van Uwe Ed. Groot Mog., en van de verdere Bondgenooten , te bezitten , niets zoo zeer ter harte neemen, dan fteeds, by voorkomende gelegenheeden , ten vollen in flaat te Zyn, om geheel van ons af te keeren, niet alleen alle redenen van. eenig gegrond vermoeden ; maer zelfs tot de minfte fchaduw van de lichtjle verdenkinge , als of Wy , in het een of andere der verfcheidene Departementen, Ons toevertrouwt, iets beoogden , het geen naar uitbreidinge van Magt en Authontelt zoude fmaaken , zoo vcrftrekt het' Ons thans tot geene geringe fatisfaclie, dat Wy, Uwe Ed. Gr. Mog., ingevolge hoogftderzelvcr Refolutie van den 4. Maart laatftleeden, zullende reftribeeren op de Miffive, door de Prasfident en Raaden van den Hove van Holland , over het fubject der Militaire Jurisdictie, aan Uwe Ed. Groot Mog, geaddreffeert , terftond konnen beginnen, met het openleggen der gevoelens, welken zich, omtrent
VIII.



tot de MILIT. JURISD. &c. $5
trenc de voornaamfte ingrediënten van deze materie , by wylen Onzen Heer Vader , hoogftzaliger gedagtenis, hebben gemanifefteert, terwyl het die zelfde, en geene andere gevoelens zyn, waar aan Onze by den Hove Provinciaal niet onbekende aankleeving Ons tegen alle verkeerde infimulatien, zoo van denzelven Hove, als van elders, had belmoren te dekken.
Het is dan, Edele Groot Mogende Heeren , geweeft al vroeg na de herftellinge van betStadhouderlyke Bewind, in den Perfoon van hoogftgedachten Onzen Heer Vader, dat hoogftdezelvede noodzaaklykheid heefc aangetroffen van zich over dit onderwerp aan den Hove te moeten uiten, ter gelegenheid van een, by het zelve Hof, ingedient Vertoog , houdende eene breedvoerige adftruétïe van de gefuftineerde Judicature, kennifle en correctie van den Hove , en van den ordinairen Politicquen Regter over de Militaire Perfoonen, zoo in het Crimineele , ten aanzie» van Communid Delitta, als in het Civiele; tot maintien van welke Judicature en Jurisdictie het Hof zich , Eed- en Plichtshalve, geadftrinjreert oordeelde; en het is geweeft op dat Vertoog, en het bygevoegde reclame van die zelfde Refolutie van Uwe Ed. Groot Mog., in dato den 30 September 1654, die nu wederom, by het tegenwoordig Addres van Prsefident en Raaden, word ingeroepen , dat Onze Heer Vader aan Heeren Commiffariffen van den Hove heeft te gemoet gevoert, » Dat het Hof de gedachten Ca „ van



3tf VERZAMELING van STUKKEN
^ van Hem niet moefl hebben, ah of van „ haar iets zoude vergen, dat tegens haar „, Eed en Plicht ftrydende was: want dat het „ Hof nimmer in Jlaat zoude zyn , de opge„ melde by haar gefuftineerde Jurisdiclie, j, noch uit haare beëdigde Infiruclie, noch „ uit de Crimineele Ordonnantie, te bewyzen; * dat in tegendeel hoogfideszelfs Pradeces„ feurs, als Stadhouders en Capitein Gene» taais dezer Provincie , zulks niet alleen „ altoos contrarie hadden gefujlineert; maar „ ook door den hoogen en laageren Krygsraa„ den, de gemelde Jurisdictie, in eene zeer » groote meenigte van gevallen, hadden ge„ daan exerceeren, zoo voor, als na de, by „ den Hove geallegeerde Refolutie van Uwe „ Edele Groot Mog. van 'den 30 September „ 1Ó54; welke Refolutie , gelyk anderen van „ diergelyke natuur , Zyne Hoogheid niet » anders konde aanzien, dan als zeer prajudiciabel aan de Authoriteit en Magt van „ de Princen Stadhouders en Capitein Gene„ raals in der tyd, aan wie alleen het Gou„ vernement en Diredtie over de Militie, tot „ welzyn van den Staat, en ter belooninge n van de goeden, en firaffinge van de quaan den, was gedefereert en gedemandeert, en „ dus ook voor Hem. aan wien deze Charges, j, op geene andere Voorwaarden, dan aan de *, Heeren Princen, zyne Voorzaat en, by Uwe „ Ed. Groot Mog. waren opgedraagen , en u die, dezelve Charges aanvaard hebbende, „ zonder eenige praealiable follicitatien van „ zyne zyde, en zonder beding van ampeler » magt % als wel zoude hebben komen beko-
„ men,



tot de MILIT. JURISD. &c. 3?
„ men, indien zulks had begeert , en daar „ op gein fleert, zich vergenoegt had getoont „ met het gunt zyne Prce-deceJJcurs hadden „ gehad, en overzulks ook daar van, met alle „ regt, pretendeerde te moeten jouisfeeren'.
Zoo alsdan wyders wylen Onze Heer Vader, in het byzonder, met opzicht tot de evengemelde Uwer Ed. Groot Mog. Refolutie van den 30. September 1654, nogh. nader aan de voornoemde Heeren Commisfarinen gedeclareert heeft, van begrip te zyn: „ dat deze by den Hove genaamde Landwet , zoo als na de cejjeering van de Stad„ houderlyke Regeering was gemaakt , ^ en.
waarby het Hof en de ordinaire Politique"„ Regter, by delegatie, iets hadden verkreegen, dat bevoorens niet hadden gehad, zooook wederom, door de erectie van het Stad1 houder- en Capitein Gencraelfchap, in den „ jaare 1672-, ipso jure et facto, was geceffeert en vervallen, en dat deze Digniteiten aan wylen Prins Willem den 'l Derden, glorieufer memorie-, op den zelf" den voet, en met dezelfde prarogativen, " eeren, en prcecminentien, als zyne-Voor"„ zaaten dezelve hadden gehad en geëxer* ceert, opgedraagen en gedefereert zynde, » hooggemelde Vorft die Refolutie ook niet meer had geregardeert; maar den Militai1 ren Regter laaten exerceeren de Jwisdictie over de Militaire Perfoonen, zoo in Cri"„ mineele als Civiele zaaken, gelyk uit-mec" nigvuldige voorbeelden overvloedig was con„ Jteerende".
Zynde voorts- ter zelfder tyd aan dezelC 3 ve



VERZAMELING van STUKKEN
ve Heeren Commiflarifien van den Hove , door Onzen Heer Vader , niet duifter ta verftaan gegeven, dat zeer aliöen was van
ooit te ZULLEN condescendeeiien in Zeker
Plan van provifioneele fchikkingen , door hoogftgedacb.ee Zyne Majefteit, Willem den Derden, by Miffive van den 19 Mey 1675. aan her Hof voorgeftelc, doch by'den Hovealstoen niet aangenomen,en welkTlan, by Loogftdenzelven Koning, federt geheel is gefeponeerten buiten effect gehouden.
Hebbende laatftelyk Onze Heer Vader , met relatie tot het addres, het welk, reeds in dien tyd,by den Hove, zoo het fchynt, voorgenomen was, aan Uwe Ed. Groot Mog. te doen ; dan welk voorneemen men alsnu eerft, na"verloop van vieren twintig jaaren, door de Leden , het zelve Hof althans compofeerende, ten uitvoer ziet gebracht, aan de voornoemde Heeren CommifTariffen verklaart, „ dat wat .aanging „ het te doene addres over deze zaak , dcor „ het Hof, aan Uwe Ed. Groot Mog., Hy „ hetzelve aan het Hof niet konde of wilde „ beletten; maar evenwel hetzelve ook niet „ zoude aanmerken als een blyk van vriende„ lylheiden attentie van het Hof voor Hem".
By dit eenvoudig verhaal der gevoelens en begrippen, waar in Onze Heer Vader, op het ftuk der Militaire Jurisdictie, zoo duideluk getoont heeft te ftaan, zullen Wy het ten dezen nietlaaten; en , daar Wy, hetreedende het v 0 e t s p 0 o r , ons door hoogftdenzelven aangewezen, nimmer konnen verwachten, dat Ons gedrag, naar dit voorbeeld
33



tot de M1LIT. JURISD. &c. 39
beeld ingerigt, by Uwe Ed. Groot Mog. zal worden afgekeurc, zoo hebben Wy verder het genoegen, van in Onze rehgieufe opvolging der voorfchreeven begrippen en denkenswyze van Onzen Heer Vader, door een naukeurig en grondig onderzoek, aangaande de van ouds gerecipieeroe Regten, en Conftitutioneele Wetten dezer Landen, ten krachtigfte geftetkt en bevestigt te zyn. Dit onderzoek hebben Wy begonnen, niet zeer lang na dat Wym de daadelyke Exercitie van Onze Erfftadhouderlyke Functien waren getreden, en het is het refultat Onzer nafpooringen , door Ons in de form van eene geraifonneerde Memorie gedaan redigeeren, het welk Wy by dezen de eer hebben , ter Tafel van Uwe Ed. Groot Mog. te brengen.
By die Memorie zuilen Uwe Ed. Groot Mog. de univerfeele en privative Militaire Jurisdictie gefondeert bevinden op — het Roomfche Regt, het welk, reeds van den tyd van Keizer Karei den Vyfden af, door den Souverain van den Lande, by deszelfs Placcaaten, uitdrukkelyk is ingeroepen, en tot een Landregt gemaakt; op de Crimineele Ordonnantie van het jaar 1570., welke van dien tyd af, tot heden toe, als eene Landwet géconfidereert, en in vmdi objervantid gebleven is; op de primitive Conftitutisvande RepuUicq, acht er volgens de gronden der Unie van Utrecht; eu op de verdere Wetten en Place aten van den Lande.
Uwe Ed. Groot Mog. zullen, by die Memorie, in het byzonder ten aanzien van C 4 hoogft-



VERZAMELING van STUKKEN
hoogftdcrzelver bovengemelde Refolutie van den jaare 1654., aangetoont vinden, dat' die Refolutie, als in de eérfte Epoque der Stadhouderlooze Regeering genomen , en met de Regten van den Capitein Generaal weinig beftaanbaar, ook t'elkens , na de* reftauratie der Stadhouderlyke Regeeringsform, geflaapen heeft, en buiren vigeur en praktyk is gebleeven ; en Uwe Edele Groot Mog. zullen uit die Memorie wyders zien, wat 'er te denken zy van de allegatie, die Wy, niet zonder verwondering, in de Pen van de Prsefident en'Raaden van den Hove ontmoeten, als of de óbfervantie van' den inhoud der gemelde Refolutie van Uwe Ed. Groot Mog., ook in een tyd, dat de Republyk eenen Capitein'Generaal aan het hoofd», der Militie had , zoude zyn geordonneerr.
Wy refereeren Ons tot de onzydige lecture, welke Uwe Ed. Groot Mog. van deze Memorie 'zullen gelieven, te doen, en Wy bsfluiten , in het verzekerd vertrouwen , dat Wy, die de Charges van Stadhouder en Capitein Generaal op geen anderen voet, dan de Heeren Princen Onze PraedecéfTeurs,' erffelyk aanvaard hebben, ook door Uwe Ed. Groot Mog. gemaintin'eert en geveftigt zullen b'yven in het onverhinderd genot van alle dezel ve' Prajrogariven, Eeren en Praëminentién, als waarmede hooggemelde Onze Voorzaatën deze Digniteiten hebben bekleed en g:exerceert, en onder welken Wy, als het Hoofd der Militie van den Staat, het doen oeffenen van eene Univerfeele Militaire Jurisdictie
over
40



tot de MILIT. JURISD. &c. (ft
over de Officieren en her. Volk van Oorlog geenzins voor hec minfte kunnen houden. Waar meede, Edele Groot Mopgcnde Heeren, byzonder: goede.. Vrienden,
Wy Uwe Ed. Groot Mog. beveelen in Gods heilige protectie. Ónder ftond,
Uwer Ed. Groot Mog. dienftwillige Dienaar. Was geteekent, W. Pr. v. O range. Laager ftond, Ter Ordonnantie van Zyne Hoogheid. GecontraOgneert,
T. J. de La.ry.
Iii 's Gravenhnge den 14 Mey 1772.
I &
Memorie, (a), betreffende de Militaire 'Jurisdictie.
Na een onzydig onderzoek over.de, te meermalen geagiteerde, quasftie : Hoe ver. de Militaire Jurisdictie , overeenkomflig met de primitive Conjlitutie van den Staat der Vereenigde Nederlanden, zich behoore uit de Jlrekken, fchynt niets meer waar, en meer overeenkomftig te zyn met die primitive Conftitutie, dan deze fteliing.'
„ De
fa) Van hoe veel gewlgts de gronden dezer Memorie zyn; is opcemaeken uit de Mn mor ie van CoïsiDsr batinK, door Gedep. van Amfterdam ter Vergadering van Haer Ed. Gr. Mog. ingeleverc, en couijniffcrkclzevaasti den 27. Dec, 1782.'



VERZAMELING van STUKKEN
„ De Militaire kunnen, zoo in Civiele, „ als in Crimineele zaaken , van wat na„ tuur dezelve ook zouden mogen zyn, „ voor geenen anderen , dan den Militai„ ren Regter, worden te regt gefteld."
Die fteliing zal ras bewezen zyn voor hem, die een oog, dat door geen vooroordeel verblind is, op het Roomfche Regtflaat, welk regt, reeds in den tyd van Keizer Karei den Vyfden , een gedeelte van het Landregt is geweeft; voor hem, die zyne aandacht veftigt op het einde der Graafiyke Regeeringe, en het begin der Vereenigde Rtpublyk ; eindelyk voor hem , die met oplettendheid nagaat de Epoques van de Groote Vergadering der Bondgenooten, in den Jaare 1651. van de Stadhouderlyke Regeering van Prins Willem den Derden, en van het Gouvernement der laatfte Heeren Erfïbdhouderen, begonnen met den Jaare 1747. _ •
Want aan zoodanigen onpartydigen en fcdaaten Onderzoeker zal blyken, dat die fteliing volkomen gewettigd is door het Roomfche Regt ; dat het 68. Artikel der Crimineele Ordonnantie van het Jaar 1570. voor die fteliing militeert; dat van den beginne der Republyk > tot den Jaare 1Ó51. loe, geene Refolutie door de Bondgenooten genomen is, waarby de Militaire Jurisdictie eenigzins is gecireumfcribeert geworden ; dat, geduurende dien tyd, geene der Provinciën bedisputeert heeft, dat de magt en gerigtsdwang over de Militie in het algemeen , by de Unie van Utrecht,
tus-
41



tot de MILIT. JURISD. &c. 45
tuflchen de gezamentlyke Bondgenooten is gemeen gemaakt ; dat ook geene der Provinciën, tot den Jaare 1651. toe, eenige Refolutie, met betrekking tot de Militaire Jurisdictie, genomen heeft; dat, tot dezelve Epoque toe, de vcrfchillen van eenige confideratie, die 'er , met betrekking tot de MilitaireJurisdictie, geëxfteert hebben, in geenen deele hebben gerouleert over de uitgeftrektheid van die Jurisdictie; maar alleen over de bepaaling, wie voor opperften Militairen Regter moeft gehouden worden, de Raad van Staate, of de Hooge Krygsraad; dat de Univerfaüteit der Militaire Jurisdi&ie, tot den Jaare 1651. ten klaarften blykt uit de Inftructien van den Raad van Staate , van de jaaren 1584. en 1588- uit. het Placaat van de Staaten Generaal , in dato 29. April 1589- uit. den Artikel-brief van het Jaar 1590. en uit de de meenigvuldige gevallen , zoo Civile, als Crimineele, 'zonder onderfcheid, waarin de Raad van Staate en Hooge Krygsraad hebben regt gedaan ; dat de verandering der tyden veroorzaakt heeft, dat in den Jaare 1651. de Militaire Jurisdictievoor het eerfte eenigszins is gecircumfcribeert geworden , door de bekende Refolutie der Bondgenooten , doch evenwel niet verder dan in de Gelderfche Steeden, die Hem in Staat hebben; dat men,'in vervolg van tyd, die Refolutie der Bondgenooten , ob pari, tatem rationis, ook heeft geëxtendeert tot de Hemmende Steden der andere Provinciën ; dat de Heeren Staaten van Holland
ver-



44 L- VERZAMELING van STUKKEN
vervolgens wel in het Jaar 1654.. eene Refolutie hebben genomen, waarby de Militaire Jurisdictie zeer naauw bepaald word, en vervolgens, op fundament van dezelve Refolutie , meer andere diergelyke , omtrent particuliere gevallen ; doch dat die Refolutien door de gezamentlyke Bondgenooten nimmer (a) zyn geadopteert, en, in een tyd, dat 'er geen Capitein Generaal was, genomen zynde, ook onder het Gouvernement van Koning Willem, zonder vigeur zyn geweeft (b), zoodanig , dat de Hooge Krygsraad , geduurende het leven van dien Vorft, eene univerfeele Militaire Jurisdictie heeft geëxerceert , zoo als uit de Regifters van den Hoogen Krygsraad , en uit de Inftructie, aan denzelven, in dien lyd, gegeeven, blykt (c); dat, na den dood van Koning Willem, de Hooge Krygsraad wel is gemortificeert ; doch dat de Militaire Jurisdictie niettemin, door den Raad van Staate, op dezelfde manier, gefouteneert is , uitgezonderd alleen in de; Hemmende Steden ; dat men vervolgens, gedu u-
*" (a) 't Tegendeel bJykt onbetwiftbaer , uit de, Refol. yan Gelderland, II. D.'N». CX1X. bl. M. N°. CXX. bl. 3«8. N°. CXX1. bl. 329. vergeleken met de Mifiive's Heofs van Gelderland van 21. Febr. 1749. iV. D. bl. 276-279. met de Refol. van Utrecht 1713. II D. bl. 211. ten ware hier ongelukkig gefpcelt werd met het woord gezamentlyke.
' <b) 't Tegendeel blykt uit de Lyften van 't Ho»..IV. D. N°. XIII-XV. bl. 61-80.
(c) Nimmer is de wettigheid dier Inftru&ie, door de Bondgenooten gezamenk/k, of Een derzelver privativeJyk erkent; en 't bezoldigen dcic. Leden van dit Gerichtshof kan wel als een inconzruiteit en bezwaar tegens die
Leiea



tot de MILIT. JURISD. &c. -tf
duurende de Stadhouderlooze Regeering , de gemelde Hollandfche Refolutien wel wederom heeft doen herleeven; doch dat zulks niettemin, zelfs in dien tyd, door de gezamentlyke Bondgenooten, nooit is geadvöuéerl; dat de Stadhouderlyke Regeering in den Jaare 1747. herftelt zynde, de Hooge Krygsraad ook aanftonds wederom 'is gerevivifceerd, en de Civiele Jurisdictie over de Militairen aan dien Krygsraad, door den Raad van Staate, by Refolutie, in dato tx. Maart 1748. wederom is overgelaaten (a); ên eindelyk, dat de Hooge Krygsraad, uitwyzens zyne Regifters, federd dien tyd, tot nu toe , eene univerfeele Militaire Jurisdictie geëxerceert heeft.
Hoe zeef dus de Univerfaliteit der Militaire Jurisdictie op folide gronden berufte, zyn 'er echter, die de contrarie fteliing propugneeren, en van meenihg zyn , dat de Civiele zaaken van Militaire Perfoonen , en de misdaaden , door dezelven begaan, fen niet pare Militair zynde, beregt zouden moeten worden door den Burgerlykeri Regter.
Het zal derhalven noodig zyn , de zoo even getoucheerde gronden voor de Univerfeele Militaire Jurisdictie, by deze Memorie, een weinig nader te detailleeren.
ï.edeh van Staet, welke in 't zelve etmfent draegen, worden ingebragt, maer nooit tot een bewys ftrekken van deszelvs Staetsgewyze erkenning.
(a) Zie hier omtrent J. Rendorp, Verh. over de Milit. Jurisd. p. 109, ito., en Aenmsrk. ever de Verli. der Unie van Utrecht £fe. in f Brieven , 1, Br. bl. 61.
EER-



46 VERZAMELING van STUKKEN
EERSTE POINT.
Het Roomfch Regt (a).
O m dan teonderzoeken, wat het Roomfch Regt, met relatie tot de Militaire Jurisdictie , ftatueert, zoo reflecteert men , dat niet ontbroken heeft aan Lieden, die gemeent hebben , uit het Roomfche Regt te kunnen deduceeren, dat 'er difliuctie moeft gemaakt worden tufTchen Delióla militaria , en Delicla commiinia , en dat de eerfte door den Militairen , doch de laatfle door den Burgerlyken Regter moeiten beoordeelt worden.
Onder anderen, heeft Rynkershoek, Quceft. Juris Priv. cap. 13. dat gevoelen gepropugneert, zonder nochtans de argumenten van Voet, die door hem geallegeert word, te refuteeren. En echter berufi: het gevoelen van Voet, opmeer dan eene Wet.
De L. 9. D. de Cujlodid £f Exlnbït. Reor. - is, ten dien opzichte, zoo klaar, dat men dezelve flechts behoeft te leezen, om overtuigd te zyn.
„ De Militibus (zegt delétus) ita fer„ vatur , ut ad Eum remittautur, fi quid „ deliquerint , fub 'quo milhabuntis au„ tem, qui Exercitum accipit , etiam jus „ animadvertendiinmilitescaligatos habet".
De
(a) Roomfch Recht- hoe weinig dit Rrcht kan te hulp geroepen worden in Nederland , bh/kt uit de Memorie
van Informatie, v. D. bl. 315 en Memorie vaa
£«/i/h/. bl. xn tot xv., uitgave in 8vo.



tot de MILÏT. JURTSD. &e. 47
De woorden fi quid deliquerint generaal zynde, kunnen de Voorftanders der contrarie fuftenue die Wet niet uit den weg ruimen, zonder te Hellen, dat in deeze Wet alleen gefproken zoude worden van Delicta militaria , en dus eene diftinflie te inaaken, die in de Wet niet te vinden is., het geen wederregtelyk is.
Doch, zoo men, by illatie, uit die Wet wil redeneeren , zoude men , met fundament, kunnen ftellen, dat in die Wet alken van Deliéla communia gefproken word; vermits het onnoodig fchynt te zyn, het renvoy van een Militair, die een Delióturn miïïtdre begaan heeft, by eene expreffe Wet, te flatueeren ; dewyl de Burgerlyke Regter , geene genoegzaame kennhTe kunnende hebben (a) van Militaire delicten , dat renvoy van zelfs zoude moeten doen.
Even notabel is de L. 6. C. de Jurisd. emn. Jud. , alwaar de Keizers I lonorius (die onder de laatfte Wefterfche Keizers geteld word ) en Theodofius in deezer voegen rcfcribeeren:
„ Magifterice poteflati inter Militares „ Viros, vel privatum Actorem & reum „ Miütarem , etiam Civilium quseitionum „ audiendi concedimus facultatem ; prae„ fertim cum id ipfum de more Litigan„ tium efTe videatur, conftetque, Milita„ rem reum, nifi a fuo Judice nee exhiberi
„ pos-
( a ) Men pafle d it onontbeerlyke vereis dite in een Rechter toe op den Militairen, en trekke dan derzeHer onbevoegdheid , om in civile gieken recht te fpreelson, in twyffcl.



VERZAMELING van STUKKEN
,, polTe, nee, fi in culpd fuerit, coërceri".
Waarby gevoegr moet worden de L. 17. C. dejudiciis, zynde eenRefcript vanjujli'nianus zelf.
Certi juri's eft (zegt de Keizer) quod conceffa eft ëtiam Militaribus hominibus judicandï facültas': „ Quid enim obftaculi „ eft homines , qui alictijtis rei peritiam „ habent.de ea rejudicare? curh iciamus, „ & Militares MagijTra'tits , & omnes ta„ les homines , per ufum quotidianum jam „ ejfe approbatos, ut&audiant lites, ea^que '„ dirimant, & pro fui & Legis fcientia hujus„ modi altercationibus finem imponant".
Ten opzichte van welke twee Wetten eenige rdiexien zullen moeten worden gemaakt.
En wel voor eer ft, dat ih de L. o. tot eene reden van die Wet gegeven word, dat een milkaïr Delinquant niet dan door zyn eigen Regter, fuojudice, (waar door, zoo als uit het begin van de Wet blyktj de Militaire Regter verftaan word) kan geftraft worden , waaromtrent de woorden, fi in culpd fuerit, wederom zoo generaal zyn, dat dezelve de diftinétie tuffchen militaire en commune delicten in geenen deele admitteeren.
Ten anderen , dat in de L. 17. aan de Militairen geattribueert word de facultaS judicandï, en zulks in het generaal, en zonder eenige de minfte diftinétie, en wel zoo indisputabel , dat de Keizer zegt, hetzelve te zyn certi Juris; gelyk in die beide Wetten 'er ook word bygevoegd, liet adieëren
.•..(..... • 1 ■ '■
43



tot be MILÏT. JURISD, «Sec'
Van den Militairen Regter „ door het ufus quotidianus, en de mos Litigantiüm is gcappiübetru
Ten derden , dat uit die beide Wetten evident is, dat, Jure Romano, de Civiele Ojiseftien van Militairen, door den Militairen R^ffter bcregt wierden ; zoo als da» ook Bwkershoek,' fchoon geen Voorfhnder van d^'M.iuair^ J jrisd:érie , nochtans Qu*jl. Juris priv. cap. ,4. initio, gezegt heeft:
„ Ex L. ó C. de Junsd. ornn jud. conp ftat Militem, five ab ACtore Milite, five ^ a privato converiiatur , in Queeftionibuff S} Civilibus non efle conveniendutn niü ia „ fu'> Miükari forö."
En dat dan indisputabel zynde, komt het onbegrypelyk voor, hoe men ka« fuftineeren , dat een Militair, die een do hetam commune perpet.reerde, Jure Romam , door den Burgerlykea Regter geoordeeld wierd : want wac zoude de reden voor zoodanige dispofitie van het RegC toch hebben moeten zyn ? immers geene andere dan deeze, dat een Militair in alles gelyk was met een Burger , en in alles onder de maat en Gerigts-dwang van den Burgerlyken Magiftraat en Regter was, uit* gezonden alleen in die zaaken, welke eene directe betrekking tot den Militairen dienft hebben. Eene andere reden , waarom een M litair, aJs hy een Militair delict beging, voor den Militairen Regter, en wanneer hy een dehetum commune perpetreerde, voor den Burgerlyken Regter te regtmoeit ftaan , kan men niet uitdenken. 'M^ax, t VU. DsEi. £> «>0



VERZAMELING van STUKKEN
zoo die reden nu plaats moert grypen in de eene zaak, waarom toch ook niet in de andere? En is het dan niet eene waarheid, dat alle Civiele Quaeftien zoo wel plaats hebben omtrent een Burger, als omtrent een Militair, en dat de Quaeftien niet meerder relatie hebben tot den Militairen dienft, dan tot de verfchillende profeffien der Burgeren? Indien dan de commune delicten, door Militairen begaan , moeften geoordeeld worden door den Burgerlyken Regter , om reden dat de commune delicten geene directe relatie tot den Militairen dienft hebhen, zoo zouden de Civiele Quaeftien, als even min relatie tot den Militairen dienft hebbende, ook, om dezelfde reden, ter cognitie van den Burgerlyken Regter hebben tnOeten ftaan, waarvan het tegendeel nochtans blykc uit de geallegeerde L. 6 en L. 17.
En derhalven moeten de Voorftanders van de contrarie fuftenue erkennen , dat, indien de explicatie die zy aan fommige Wetten geeven, goed was , 'er eene groote inconféquentie en contrariëteit in de Roomfche Wetten, raakende de Militaire Jurisdictie, zoude plaats hebben ; waaruit men meent, dat, op eene Regtsgeleerde wyze , geconcludeert moet worden , dat die explicatie, zoodanig eene inconfequentie en contrariëteit noodzaakelyk moetende fupponeeren, even daarom geen zins kan sangaan.
Eindelyk moet omtrent de geallegeerde L. 6. en L. 17. nogh geremarqueert worden , dat in de L. 6. eene Mtgijleria potejlas
82*



tor bi MILIT. JURISD &c.
aan de Militairen word toegefchrevenf, e»i dat in de L, 17. voorkoomen Militares Ma* giftratus , het geen ftrak* zyne applicatie vinden zal.
By de drie hiervoor geciteerde Wetten koomt al verder de L. 1. C. Ubi quitaeCur, vel Cohort , welke geenszins een eenvoudig Kefcripr ü ; dewyl zy dus aanvangt: Bac perpetud Lege Sancimus : D^arby nu word gëftitcreert, dat zy , qui ad curiat yocantur vtl cohortalibus deher dicuntur offtciis, velaliis corpcribus obnoxii funt., zoo de 0:<k de üeenen , qui fuper exactiones vel conêufjtonts perpetrajfe finnentur , Provincialihds Judiciis , niet zullen kunnen opponeeren dc prafcriptio fori; doch tevens word daarhy uitdrukkelyk gevoegt, txceptis vtdelicet his, qui ar mat k Militid prcediti funt, en voorts: ita tarnen, ut cui ex MilitaribuS viris Curice nomen vel cohortalis Officii qua/li» ingeratur, Reiïor provincia fuper ejus nomi» ne, tam adfedemtua Magnificentitg, quant ad Magijteriam vel competentem referat poteftatem.
Door welke woorden , tua Magnlficen* tia, moet verftaan worden de Prafeftus Prcetorio, aan wien de inferiptie van da Wet is, en door die van Magifteria poteftas, de Magifter militum, zoo als dat laaitr. uit de geallegeerde L. 6. C. dejurisd omn, jud , de L. 2. §."17 20. fcf 24. C. de üfficio Praf* Prat. Afr., en meer andere Wetten zoude kunnen worden aangetoont.
Wat nu uit de dispofitie van die Wee X> % volgt a



VERZAMELING van STUKKEN -
volgt, is zeer wel gereraarqueerd door Dionyjius Gothofredus, wanneer hy op die Wet het volgende heeft aangetelcent:
„ Obnoxius Militiae & Civitatis alicujus » Corpori duos habet Judices , Praefidera „ & Magiltrum Militum , ad hunc tarnen „ per illum reroittitur."
En dus blykt, dat een Militair , die te gelyk tot eenig Corpus van eene Stad behoorde, en , als zoodanig aan de Laden, die op dat Corpus lagen , mede onderhevig was, -tweederlei Regter had; doch echter zoodanig, dat de Politicque Regter hem aan den Militairen moeit overgeeven ; en daaruit volgt dan wederom, dat een Militair, die tot geen byzonder Burgerlyk corpus behoort jure Romano, in geenerlei zaaken , eenig ander Regter heeft, dan den Magijier Militum, of de Militaire Regters, aan den Magifier onderworpen.
Eene diergelyke exceptie van Militia armata , als in de evengemelde L. 2. Ubi quis de Cur., word ook gevonden in L. Unica C. , in quibus caafis Milit. for. prat/cr., waar uit ook even fterk voor de Militaire Jurisdictie kan worden geraifonneerd.
Ook is ten deezen niet minder applicabel de L. 1. C. de exhib. &? transmitt. Reis, alwaar geltatueerd word:
, Si Miles , in Provincie repertus, Cru „ men publicum commiferit, eum Rector „ Provinciae fub cuftodia conftituat, atque „ ita vel caufae meritum, vel etiam perfo„ nae qualitatem ad Magiftrura-Militum re„ferat." • Nu



tot de MILIT. JURISD. &c, 53!
Nu zal niemand ontkennen , dat Crimina public-a zyn Delict a communia ; en echter dióteerd deeze Wee , dat een Militair, die een Crimen püblicitm begaat, wel door den Rector Provincia geapprehendeerd mag worden; doch dat die Rector de zaak en perfoon aan den Magijier Militum moet refereeren of renvoyeeren.
Insgelyks zal niemand negeeren , dat het tnaaken van valfche Munt een delictum commune is; niettemin word in de L i. C. de falfd Monetd , onder anderen, met zoo veele woorden, gezegt:
„ Si vero Miies aut Promotus in Gra„ dum hujusmodi Crimen incurrerit, fiper „ ejus nomine & gradu ad Competentes Ju„ dices referatur."
Door welke Competentes Judices, blykeni den famenhang van die Wet, notoir de Militaire Regters verdaan worden; gelyk ook in de geallegeerde L. i. C, Ubi quis deCur.y gezegt word, ad Magifieriam vel comp et e n t e m referat potejlatem.
Eindelyk moet hier nogh eene Wet worden geallegeert, die het contrarie gevoelen compleet omver werpt, te weeten de L.I.C. de Off. Mag. Mil.
„ Viri illuftres, Comités & Magiftri, „ Peditnm & Equitum in Provinciales nul-
lam penitus habeant poteftatem, nee " amplisfimaPraifeaura in Militares viros. "
Zekerlyk kan nimmer duidelyker en verftaanbaarder , dan in deze Wet, gezegt worden, dat, even gelyk de Militaire Hoofden geene de minfte magt hebben D 3 over



VERZAMELING van STUKKEN
over de Inwoonercn der Romeinfc' e Pro» vinden , dus ook de Politicque Hoorden dier Provinciën geene de rmnlte magt nebben over de Militairen.
Waar uit noodzaaklyk volgt, dat, Jure Romana, de Pol"icque of Civiele Regters geen Gerigtsdwaüg altoos over de Militairen hebben.
Doch hier zal nu te pas komen, om aan te toonen , hoe erroneus de fource zy, waaruit het contrarie gevoelen is voortge* vloeit, en die beftaat hierin, dat men zich verbeeld, dat de Militairen, als, met de Burgers, Leden van het zelfde Gemeenebeit zynde , ook met de Burgers , onder dezelfde Magijlwatlykt magt behooren, en dus ook, met de Burgers, aan een en denzelfden Gerigtsdwang onderworpen zyn,e^cept alleen omtrent de Delicten, die zuiver militair zyn , waaromtrent de Militairen het privilegie zouden hebben , om alleen voor den Militairen Regter • te regt te ftaan , en dat dus de Militaire Jurisdictie geenszins e.-ne originaire, maar alleen eene gtdtmandsirds Jurisdictie zoude zyn.
Maar tea dien opzichte , worden in de Romeinfche Antiquiteiten , en inzonderheid in het Corpus Juris rneenigvuldiga traces gevonden van het geheelenal gefepareert Magijlraatlyk gezag der Militaire Overheid over de Militie, waaruit evident |s , dat hy de Romeinen de Militairen en jjurgers geene andere connexie met elkan* deren hadden, dan dat zy gehoorzaamden aan eeaen, dcnaeifden gewverawi terwyl,



tot de MILIT. JURISD. &c. SS
voor het overige, de Militie eene afzonderIvke Overheid of Magiftraat had, die alleen bevoegd was, tot de algemeene Regeering en Beftiering van het Krygsvolk, en tot het maaken van Reglementen op het beftaan en huishouden der Militie (a).
Ieder, die eenige kundigheid heeft in de RomeinfcheHiftorie, weec, dat die Republvlc , in haare beginfelen, geene Militie in Soldy had; maar dat, in geval van Oorlog de Burgers Soldaaten wierden, en dac de Romeinfche Magiftraat wanneer zy, binnen Roomen, als Burgerlyh Magiftraaten ageerden , veel minder magt hadden, dan, wanneer hunne Burgers, buiten Roomen getrokken , in Soldaaten , en zy in Militaire Overheden, veranderd waren; en dat de Republyk naderhand eene permanente Militie gehad heeft. Wanneer nu seconfidereert wo»d , dat de Burgtrlyke Magiftraat, van ouds, veel minder magt over de Burgeren had gehap, dan wanneer hv als Militaire Overheid ageerde over de Soldaaten, zoo moed, by het formeeren van eene permanente Militie , noodwendig een van beiden gefchieden , indien men de Burgeren en Militie, onder een en denzelbd-n Magiftraat wilde ftellen; of men moeit aan dien Magiftraat zoo veel magt geeven over de Burgeren, als over de Soldaaten, het geen de conftitutie der Regeennge niet konde lyden; of niet meer magt over^de
r-ï Men vergalde dit met de Mifflvejrm den Aud.



5ff VERZAMELING van STUKKEN
Soldaaten, dan over de Burgeren, het geen wederom onbegaanbaar was mer de discipline militair, die by de Romeinen ftrenger was, dan by eenige andere Natie, en mitsdien kan het, uit hoofde van de conftitutie der Rornemfche Republyk, niet anders zyn , of de M litiè moet, toen zy permanent geworden was, eene afzonderlyke Overheid gekregen hebben , of, zoo zv j , met de Burgeren , onder dezelfde Magiftraat sper/oonen geftaan heeft, hebben d e Magiflraat^perfoonen ganfch andere bevelen aan de Burgeren, en ganfch andere aan de Militairen moeien geeven, naar maate van het mindere gezag , dat zy over de Burgeren, en van de meerdere air.horiteit, die zy over de Militie hadden, en dan Zoude het daarop nêïrkoomen, dat in dezelfde perfoonen het Magiflraatlyk gezag over de Burgeren , en dat over dè Militairen gerefideerd heeft, en dat die Magiftraatsperfoonen dus twee onderfcheiderie qualiteiten hadden; doch dat de Militaire Magiflratuur en de Chile niettemin twee zeer onderfcheidene zaaken geweeft en gebleven waren.
Doch het zy daarmede zoo het wil, ze-r ker is het, dat na icrhand , onder de RomeinscHü Keizeren, afznndirlyke Magi{irazt>perfoonen over de ivliiitie gefteld zyn: want van de Magifteria poteftas int er Militares Viros, en van Militares Magrjtratus word uitdrukkelyk gefproken, in de geallegeerde L. 6. C, de-Jurisdift. omn. Jud.t



tot de MILTTi JURISD. &c. 5?
I 17. C de Judkiis; L. 2, C., Ubi quis de 'Cur vel Cohort , L. 2. §. 17- 20 cjf 24. C. de O/f. Pref Pret Afr . als mede m de i V C de Off Mag. Mil, L. 33. C * ^p<r// , en in veele andere Weiten meer; Zöo als dm ook in de laatftgeallegeerde L. 1. C. de 0^. Mag. Mi/, uitdrukkelyk gezegt word , quod Prafectura nullam haheat Putestatem in Militares viras, welk woord Poteftas, zonder tegenspraak, betekend de magt en het gezag van een Magiftraat ; en het is derhal ven uit die Wet eviaent, dat de Militie^ by de Romeinen, eene afzonderlyke Militaire Overheid eehad heeft ; uit hoedanige Magipaatflyke mant wederom van zelfs proflueert de Jarhdiclie of Geriztsdwang; zoo dat de Militaire Jurisdictie, by M Romeinen, geenszins privilsgiair en gedemandeerd is geweeft; maar «avm originair- als de Burgerlyke. _ _
En eene zoodanige feparate M htaire Magiftratuur fehynt dan ook in de gezonde reden gefundeerd te zyn ; vermits de Militaire discipline , aan de noodwendigheid van welkers exaótitude niemand twyffelen zal , veel ftrik.er Magiftraatlyke bevelen vordert, dan het beltaan der Burgeren en dus zoodanige bevelen, die, door een'e Burgerlyke Overheid , aan Burgeren gegeeven wordende, fufficient zouden zyn, rneenigmaal geenszins overeenkomftig zouden wezen met de noodige Krystucht; gelyk men ook zoude kunnen twyffelen, of Tv die zelfs geene Militairen zyn, wel 3' D $ een»



Si VERZAMELING van STUKKEN
eene kundigheid, tot het geeven van Magiftraatlyke bevelen aan de Militie genoegzaam, kunnen bezitten; dewyl daartoe ongetwyffeld gerequireerd word eene grondige kennis van het Militaire wezen en beftaan, en van de krygsdiscipline.
Uit alle de hiervoor geallegeerde Wetten moet dan geconcludeerd worden , dat de Militaire Jurisdictie by de Romeinen univtrfttl is geweeft, en het zal den VoorItanderen van het contrarie gevoelen vry wat moeilyker vallen, om dezelve Wetten met hunne fuflenuë overeen te brengen, dan het zyn zal, om hunne objeétien op te lofTen.
Wat dan eerft betreft hunne diftinétie tuffchen delicta Militaria en Communia, dezelve hebben zy gemeent te vinden in de X. 2. fr. D. de Re militari, zoo als zy uit die Wet ook geleezen hebben, dat de eerfte door den Militairen , en de laatfte door den Burgerlyken Regter moeiten geftraft worden; De woorden van de Wet luiden dus:
„ Militum delifta five admiffa aut propria „ fuïit, aut cuin caeeris communia ; unde <Sc „ perfecutio aut propria aut communis eft; „ proprium Militare eft deliffcum, quod quis s uti Miles admittit. "
Doch, hoe zeer men de delicten , die door Militairen kunnen begaan worden, wel verdeelen kan in delidta Militaria en Communia , is het echter nogh zoo klaar niet, dat zoodanige verdeeling in die Wet
ge-.



tot de MILIT. JÜRISD. &c. 59
gemaakt word: want de Militaire delicten, »p zich zelfs , kunnen ook verdeeld worden in delicla propria en communia i en dan Zyn delicla Militaria propria zoodanigen, die niemand dan een Militair begaan kan, by voorbeeld Defenie, en delicïa Militaria Communia, die door de geenen, die geene Militairen zyn , mede kunnen worden geperpetreert, by voorbeeld, het debaucheeren uit den Militairen Dienft, het geen een delictum commune genoemd kan worden, om dat het zoo wel door Burgeren , als door Militairen , kan worden geperpetreeT., en het geen echter een delictum Miütarf blyfc, dewyl het begaan is tegen den Militairen Dienft. En als men let op de woorden van de Wet: Militum delicta, en, proprium militars ejl delictum, fchynt het, dat de verdeeling der delicten in propria en communia alieen haare relaüe heeft tot delicla Militaria.
Maar, al advoueerde men , dat de de* lieten, die door Militairen begaan «rorden, in de gemelde Wet wierden verdeeld in Militaire en Commune delicten, zoo kan men nochtans niet oegrypen, hoe uit dis Wee te haaien zy, dat Militaire Delicten door den Militairen , en Commune Delicten door dén Burgerlyken Regter , zouden moeten geftrafc worden: de woorden van de Wet, uit welken zoodanige confequentie getrokken word , zyn deze : Unde fc? perfècuth tut propria aut communis efl; en Bynkerthek, Quaiji. Jur. priv. L. I C. i$. maakt
«P



VERZAMELING van STUKKEN.
op die woorden deze aantekening: id eftt aut pertinet ad Judicem Militarem, fi delictum fit militare, aut ad Judicem eommunem, fi delictum fit commune.
Doch men had wel gewenfcht, dar. de Heer van Bynkershoek by deeze zyne interpretatie gevoegd had de rationes interpretandi, en dat hy fpcciaal had aangeweezen, waar toch ergens in het Regt de naam van Judex communis aan den Burgerlyken Regter gegeeven word. Maar om de gemelde woorden op die wyze te interpreteeren , en dezelve tot een growdflag voor eene byzondere fb.fr.enue te leggen, zoude het evident moeten zyn, dat 'er geen andere gezonde zin aan die woorden gehecht konde worden; hoedanige klaarheid Bynkershoek zelf in die woorden niet fchynt gevonden te hebben, dewyl hy noodig geoordeelt heeft, dezelve te paraphrafeeren.
Dat nu een ganfch aandere en niettemin gezonde zin aan die woorden gegeeven kan worden, heeft ProfeJJbr Voet getoond, wanneer hy, in zyn Traótaat de Jure MiJit. Cap. 7. §• 8., dus fpreekt:
„ Quod enim attinet L. 2. ff. de Re „ Militari, ea nihil aliud diclat, quam in „ communi criraine, a Milite commiffo, j, eommunem effe perfecutionem, hoe eft, n fi Miles commune perpetraverit delic„ tum , velut Adulterium ,. Homicidium, „ &Cï. eodem modo adverfus eum, ac „ contra paganum^ inltituendam accufatio-
» nem,



t©t de MILIT. JURISD. &c W
„ nem, eandemque decernendam efle poe„ nam; quod per Judicem Militarem fien „ facillime poteft, nee hic negatur."
Doch, het zy men in die L. 2. wil zoeken de diftinaie tuflehen delifta Militaria en Communia, of het zy men meene, dan 'er alleen eene divifie van de Militaire delicten in gevonden word, kunnen de woorden, unie fcf perfecutio aut propria aut communis ejï, in beide gevallen, in deezer voegen worden geëxpliceerd, dat, wanneer een Militair eenig delictum Militare proprium begaat, hy deswegens niet vervolgt of geaccufeert kan worden door elk een; maar alleen door zynen Medemilitair , en dus is het dan eene perjecutio propria; doch dat het aan een ieder , het zy dan Militair of niet, vryftaat, te vervolgen of accufeeren een Militair, die een deliCtum Militare commune (by voorbeeld, het bederven of befteelen van Fortificatiën ) of wel een delictum commune (flel een moord) begaan heeft , en dus de vervolging of bffchuldiging alsdan den Militairen en Burgeren gemeen is, en mitsdien eene perfecutio communis.
En de dispofitie van de Wet , op die wyze opgevat wordende , fteunt dan ook op bondige redenen. Het is eene bekende zaak, dat by de Romeinen aan een ieder gepermitteerd was, een misdaadigen te befchuldigen of aan te klaagen , en dat 'er geene Amptenaaren tot dat einde gefield v/aren. Wanneer men nu begrypt, dat by
dit



VERZAMELING van STUKKEN
die Z. 2. gefhtueerd word, dat de perfecutio delifti mitïtaris proprii geenszins omnibus communis, maar aJleen Militaribus propria zal zyn, behoeft men naar de ratio Legis niet te zoeken j dewyl het van zelfs fpreekc, dat zy, die zich alleen op burgerlyke functie» toeleggen, of geene, of zeer weinig iennilTe hebben van den dienlt, militaire discipline, en reglementen, en derhalven ook niet kunnen nagaan, of, en wanneer een Militair, qud talis , gepecceerd, of eenig del ét begaan heeft, en het mitsdien Tan geen of weinig nut, en in tegendeel zeer jaftig voor den Regter zoude zyn, indien hun gepermitteerd ware, wegens zaaien, waar van zy de noodige kundigheid niet hebben, eenige accufatie of perfecutie te doen: waarby nog koomt, dat de Burgers alleenlyk indirect. 6? per conftquentiam in de delicla militaria propria geïnicreffcert zyn.
Maar het zy men deeze interpretatie, of die van ProfeiTor Voet adopteere, het is in alleen gevalle zeker, dat voor beiden redenen kunnen geallegeert worden; daar in tegendeel de Pradident van Bynkershoek geene de minfie reden voor de zyne geeft, en nog veel minder toont, dat zyne explica'ie met de Wetten , te vooren geallegeert, eenigtzins geconcilieerd kan worden.
De andere Wet, waar op Bynkershoek zyne fufh nue fundert, is de L. 3. pr. D. de Re militari.
Het zal de moeite waardig zyn, de woor-
ae#



tot de MILIT. JURISD. &c. <?3
den van de Wet te vergelyken met de Paraphrafis , die Bynkershoek, all. I., 'er van geeft. De woorden van de Wet luiden dus:
„ Defertorem auditum ad fuum Ducem „ cum elogio Pta/es mittet, preeterquam fi „ quid gravius ille Defertor in ea Provin„ cia, in qua repertus eft, admiferic: iii „ cnim eum plefti pcend debere, ubifacinus „ admijfum eji , Divi Sevèrus £f, Antonins „ refcripferunf'.
En deze Wet word door Bynkershoek dus woordelyk geparaphrafeert,
„ Defercorem igitur Militise Praïfes Pro„ vincia cum elogio remittet ad fuum Du„ cem, nifi ille Defertor gravius delicr.um „ commune admiferit in ea Provincie; tune „ enim ipfe Prefes in eum animadvertct".
Waaromtrent gereflecteerd moet worden ,
Vooreerfi, dat Bynkershoek by her woord Prefes, dat in de Wet geleezen word, gevoegd heeft het woord Provincie, en 'er dus een Burgerlyk Regter van maakt, i
En men verbeelde zich niet, dat die refiexie alleen een captiezy: want het woord Pre/es kan zoo wel betekenen Pre/es MMtis, als Prefes Provincie; immers word de Prefes Militis uitdruklyk genoemd in dp L 6. §. 2. D. de Re Militari.
„ Contumacia omnis adverfus Ducem vol „ Prajïdem Militis capite punienda eft".
En welke reden kan 'er nu toch gegeeven worden, waarom men door het woord Pre/es, dat in de Wet voorkoomt, zoude
moe-



6* VERZAMELING van STüKKEN
moeten verdaan den Prefes Provincie, en niet den Prefes Militarist En welke abfarditeit znuae 'er toetl refideeren in die Helling, da' in de Provinciën niet alleen geweeft zyn Prefide-, Provincie, die den Getigesdwang hadden over de Inwööheren der Provinciën, m'ar ook Prafides Militum t die de Jurisdi&ie oiff mtn over de Militairen , die in de Provinciën waren ? het geen te minder onwaarfchynlyk is, wanneer gerefkaeerd word, dat te voore i getoond is,.d=it Wby de Romeinen Militares Magiftratus zyn geweeft, en het Militaire wezen een geheel en al gefepareerd beftaan heeft gehad.
De tweede additie, welke Bynkershoek by de gemeide L. 3 maakt t beftaac in de woorden commune delictum.
De Wet ziet eenvoudig : fi quid gravius ille Defertor almifcrit; doch Bynkershoek ma^kt 'er van : nifi ille Defertor gravius delictum commune advaiferit; en in het fyftema van Bynkershoek is die additie ook ten uiterften noodzaaklyk ; dewyl het buiten alle dilpuut is, dat Jure Roman» een Militair, die een delictum militare perpetreerde, alleen geftraft konde worden door den Militairen Regter, en men derhalven, op fundament van deeze L. 3., nooit konde iuitineeren, dat een Defertor, die een zwaarder Militair Jelict begaan had, deswegens door den Prefes Provincie te regt gefield konde worden; doch, indien men by de Wetten mag voegen zoodanige
woor»



tot de MTLIT. JURISD. &c. C5
woorden, die het point, dar in quas'tie is, decideeren, dan is 'er niets germklyker, dan alle opinien , hoedanig dezelve ook zyn mogen, op Wetten te fundeeren. Si quid gravius, zyn de woorden van de Wet; die woorden zyn generaal, en waarom heeft de Heer van Bynkershoek meer regt g om die woorden te bepaalen tot commune delicten , dan een ander Regtsgeleerde, pm dezelve alleen tot Militaire delicten relatief te maaken? Voor welk laatfte deeze reden zoude kunnen worden geallegeerd, dat in alle de par*graphen van deeze L. 3. alleen gefproken word van Militaire delicten , en 'er dus meerder grond is, om te befluiten , dat ook principio. Lëgis van dezelfde deliéten gehandeld word. ■ Doch geene diftinétie maakende, daar deWet ze niet maakt, ziet men niet, waarom de.geallegeerde generaale woorden alle. delicten , zonder onderfcheid , niet zouden comprehendeeren; , maar het is wair,. dac de Heer van Bynkershoek dan uit die'wec ten faveure zyner fuflenue niet zou ie hebben kunnen..redeneeren, en dat door het woord Prefes, in die Wet voorkomende, alsdan zekerlyk de, Prefes Provincie niet betekend zoude kunnen zyn.
De derde byvoeging van Bynkershoek is niet minder gewichtig, tune en]m ipfe Prefes in ewn animadvertet, zegt hy; doch daar van ftaat. geen enke) woord in de Wet; nergens word gezegt, of zelfs niet te kennen gegeeven , dat de Prefes een Deferi tenr, f quid gravius in ed Prcvincid, in
vn. deel. e {ui



VERZAMELING van STUKKEN
and repertus ejl , admiferit, zal ftraffen; Lar alleen, dat hy den Deferteur dan mee zal zend.n ad fuum Ducem; en de reden die de wet daar van geeft, is deeze: ïbt enim pleBi pand debere, ubi facinus adnusFum eft, divi Severus & Antoninus rejertpW. Zoo dat de intentie: vani deeze Wetalleen is te ftatueeren, dat het Refcapt van de Keizeren Severus en Antoninus zoo wel plaats moet hebben omtrent de Militairen, 5» omtrent de Burgeren, maar geenzins dat een Militair, die een delictum commune cernetreerd , in eene Provineie, door den Prefes Provincie of Burgerlyken Regter van zoodanige Provincie moet worden geftrarc. Nogh eens de Wet difteerd dat geenzins, en, om aan het oogmerk van de Wet, te weèten het ftraffen van een misdaad van eenen Militair, in die Provincie, alwaar hy dezelve begaan heeft, te voldoen, is het geenzins noodzaaklyk , eene fuppofme te maaken, dat zoodanig Militair dan door den Prefes Provincie zoude moeten worden geftraft: daar zulks door den Militairen Regter van of in die Provincie even gemaklyk rrefchieden kan.
& Meerder Wetten dan de afgehandelde X.T?r,en L. 3, % D. de Rs Milit,. alleseerr Bynkershoek niet voor zyn fentiment; doch andere Propugnateurs van die fteliing beroepen zich nogh op drie andere Wetten, te weeten, de L uit. D. üAccus de L. i. C. ad L. Corn. de Stcariis 'en de Novella 8. C. 12. §.. 1.
' Alterius Provincise reus " (dus luid de
5<$



tot de MILIT. JURISD. (Sec. €?
„ L- uit. D. de Jceus) apud eos accufa„ fatur & damnatur , apud quos crimen „ contraétum oftenditurjquod etiaminMi„ litibus elTe obfervandum, optimi Princi» „ pes noftri generaliter refcripferunc".
Doch dac die Wet in het minfte niet obfteert, is evident voor hem , die reflecteert, datby die Wet, even als by de te vooren geallegeerde L. 3. pr. de Rs tnilit., alleenlyk geftatueerd word, dat het Refcript van de Keizeren, waarby in het generaal is voorgefchreeven , dat een Misdaadige geftraft moet worden ter plaatfe, waar hy zyne misdaad begaan heeft, meede applicabel is op de Militairen; doch dat 'er geenszins word bygeveegd , dat een Militair, in dien gevallen, voor den Burgerlyken Regter eener Provincie te regl moet ftaan.
En dus word in die, en in de te vooren geallegeerde L. 3. pr. D. de Re milit., niets anders geftatueerd, dan dat, gelyk de Burgerlyke Regter, onder wiens Jurisdictie eene misdaad begaan is , den Misdaadigen , fchoon ondereenen anderen Burger» Jyken Domiciliairen Regter behoorende, ftraffen mag en moet, dus ook een Militair Regter een Militairen Delinquant, hoe zeer hy op die plaats vreemd zy, en de JuusDus zich in eene andere Provincie onthoude , nochtans te regt moet ftellen.
Wat nu eindelyk betreft de L" r. C. ad Leg. Corn. de Sicariis, en de Novclla 8. C. 12. g. 1., daaromtrent heeft men niets te voegen by het geene deswegeng gezegt Es V



VERZAMELING van STUKKEN
is door den Profeffor Voet, TraB. de Jure milit. C. 7. N°. 8. die daar ook zeer wel wtderlegt het argument, dat tegen de univerfeele jurisdictie gemaakt word, uit hoofde , dat een Militair, die Negotie doed, en by den Burgerlyken Regter gecon verleerd word , zich op de prcefcriptio fort niet beroepen kan.
Eu hier meedemeent men, op eeneconvincante wyze, te hebben doen zien, dat Jiire Romano, de Universaliteit der Militaire Jurisdictie geen dispuut onderhevig kan zyn ; welk Jus Romanum zekerlyk een i alleronwrikbaarft fundament voor die Jurisdictie moet uitleveren, dewyl dat Regt j; reeds door Keizer Karei den Vyfden, tot een Landregt is gemaakt, en vervolgens door Philippus den Tweeden, en, na de afzweeringe van denzelven , door de Heeren Staaten , en wel inzonderheid die van Holland, als zoodanig, uitdruklyk, en té meerrnaalen, is geccnfirmeert geworden; ■zoo als zulks door den Heere Griffier Hendrik Fagel, in zyne inaugurale Differtatie de Origine £? Üfu Juris Romani in Hollandia, Cap 2., op eene overtuigende wyze, is aangetoond.
Doch, hoe zeer dan nu beweezen zy, dat de univerfeele Militaire Jurisdictie is gvgrond op het Roomfche Regt, het welk in de Nederlanden, en fpeciaal in Holland, een gedeelte van het Landregt uitmaakt, Zal men echter, op dit refpect, nog bybrengcn het fentiment van den Heere van Süngeland, Raadpenlionaris van Holland,
die
«I



tot de MILIT. JURISD. &c. 6<j
die zekerlyk een man boven allen lof is, en wiens authoritei.t, indien het „ in eene zaake, als deeze, op authoriteiten konde aankomen ongetwyffeld tegen die dergrootfte mannen , die deeze Republyk geïllufhreert hebben, zoude kunnen opweegen; doordien hy de ondervinding en kennis , welke het langduurig b&kleeden der eerlle en aanzienlykfte Politicque en Minijieriaak Ampten alleen geeven kan, gevoegd heefc by eenen doordringenden geeft, en eene folide geleerdheid.
Die Raadpenfionaris, in zyn thans bekend Manufcript, geïntiruleerd: Wftorifche Verhandeling van het Gezag over de Militie van den Staat der Vereenigtie Nederlanden, getrokken uit de Regifters en andere publique. Aften , drukt zich in deezer voegen uit («): „ De zaaken, waarover de Militaire per„ foonen kunnen in regt getrokken wor„ den voor de Militaire Juftitie , fehynen „ wel alleen te wezen Militaire delicten en „ mefufen; maar de Militaire Regters heb* „ ben zoo voor , als na het jaar 1Ö50 „ kennis genomen niet alleen van gemeene „ delicten, maar ook van civiele zaaken; „ waar van de exempelen meenigvuldtg, » zyn, en waar van de grondflag moet „ gezocht worden in het Roomfche Regt, „ het welk omtrent dit ftuk hisr te Lande „ aangenomen en gevolgd is.
„ Om dit, met drie woorden , te too* „ nen, en eerftelyk, in opzigt van gemee-
». ne
ia) Zie Ok Stuk in 't UI. Deel van dit ü 3



ye VERZAMELING van STUKKEN
„ ne deliclen; de Profeflbr Voet heeft in het breede bewezen, zoo in zyn Tractaat ' de ?ure Militati, als in zyne Commenr * tanen over den Vit. £>%, de Judicns, l dat naar het Roomiche Regt, de Krygst „ luiden nergens kunnen te regt gefield worden , zoo wel overgemeene, als Militaire Delicten, als voor den Militairen Regeer En dat het Reet hier te Lande over„ eenkomt met het Roomfche omtrent dit ftuk, leerd niet alleen dezelve Profellor, in debygebrachte Commentarieover den
* Ti*, de fudiciis N°. 104. , maar ook
* Sande, Decis. Lib. 1, Tit. ï. dcfin 4.» ï Groeneneden de Lég. abrog. ad L. 6%
Cod de Jurisd. omn. Jud., en Jnthomus 1 Mattlwusde Jure Gladii Cap. 34. &o». {fi) En wat, in de tweede plaats, aangaat „ de civiele zaaken, de Raadsheer van * Sande zegt, Decis. Lib. 1. defin. 4
Inter alia privilegia & hoe Mihti" bus indultum efTe , ne alibi quara " „ apud Magiftrum Militum conve1 " niantur, & hoe in Caufa. civ-ili in1 l diftinfte verum effe".
» r-n
e*-\ KB In plast* van &c. leeft men in bet ftuk wan den Wéét «a» Slingeland liet na ogende „ Alleen met dal
onderfcheid, dnt bier te Lapde volgens de: Leer van " Voet pnevemle plaets heeft in gemeene Dcliften, gdyK " ïet ook zich M wyft. en overeenkomt met de hief " nevens aangetoogén texten van het Roomfche Recht » " dat Militairen delinouerende buiten dfl legers, guarnj» foenen of daer zy elders fungeren in haar Militair En* " ploi ook kunnen te recht gefield en geftraft worden, * Sm» a» delir^uerea ev<» ali andere doUaquameaV



tot de MILIT. JURISD. &c. 7*
„ En de Profeflbr Voet, ad fit. Dig. ' de Judiciis N°. 107. £ƒ iot: . .. '■' in Caufis civiliDus ac pecuniarus " a Jure Romano mores magnopere " l receffiffe, hand invenio, adeoque " " five Miies a Milite, five Miles a Pagano conveniatur, non nifi Mili" " tari Judice lis agitanda eft, ipfo id „ „ defiderante".
Met die ukzonderinge echter, dat Militairen, welken hier te Lande gehuift " en gehoofd zyn , of fixum Dammhum ° hebben , ook moeten te regt ftaan oy« r 9 civiele zaaken, voor haaasen domicilia;ren Regter".
En de »eden, welke de Raadpenfionaris van Slingeland van die in deeze Landen aangenomene dispofitie van het Roomlcne Regt daar op immediaat geeft, is ook volkomen concludent. Ily gaat dus voort: En het is te minder te verwonderen, dat het Roomfche Regt, hier te Lande W aangcnoomen is omtrent die ftuk, om "n dat het groot getal van Engelfche , Sehot" fche Franfche, en andere vreemde Officieren, die de Staat, van het begin af, " heeft in dienft gehad , hier te Lande niet " gehuift noch gegoed zynde, en van den eenen dag tot den anderen, van Guarni" zoenen veranderende , altyd hebben kun? nen gemakkelyker in regt betrokken wor" den voor den Militairen , als voor den " Burgerlyken Regter , zoo in opzichte " van het vervolg der Proceduren, als van " de executie der Vonniflèn, by verandeE 4 » rmg



?» VERZAMELING van STUKKEN
f\ - ■■ ■ ';• 'S . » •■ ; ;. r' r •
„ ring van Guarnizoenen; de geheele Mi:
„ fitie en alle de Krygsraaden te famen rês^
,< forteerende onder eenen fuperieuren Reg-
„ ter, wiens gezag en regtsbedwang aan
s, geene plaatfen bepaald zyn , namelyk
ö onder den Raad van Staate". («)
TWEEDE POINT.
Crimineele Ordonnantie van het jaar 1570.
Unie van Utrecht 1570.
D rus dan getoond zynde, dat de UmVeriditeit der Militaire Jurisdictie op het Roomi fche Regt, het welk.als een Landregt moet worden geconfidereerd , gefundeerd is , zat' men nu moeten onderzoeken,' of die Ur.i ; verfaliteit insgelyks op verdere 's Lands Wetten berufte. i } En ten dien opzichte, verbeeld men zich, dat uit het 68. Artikel van de Crimineele Ordonnantie Van het jaar 1570. bewezen word, dat dezelve Jurisdictie, 'even voorde Erectie van de Repuhlyk , aan zeer ; weinig exceptie'onderhevig is geweeft.. 1 En om dan verder , op vafte fundamenten , te kunnen nagaan, wat ten diep opzichte, by 'sLands Wetten, federd den aanvang van het vereenigde Gemeeriebefi, gelta1 tueerd (V NB. Na het bovenftaende en't geen hier agter op bl- 37. 38 > 39- volgt, en ijag eenige andere z-aeken befljuit de gem. lieer van Siingeland met deze aenmerkelyke ■ft^s. Zie III. D. p. 233 - 235.



tot d? M.ILI.T. JURISD. &c. Zi
tueerd is , za! vooraf moeten worden onderzocht , Welke Wetten men, volgens de primitive cohftitutie , houden moet voor 'is Lands Wetten, op her ftuk' van de Militie , en daaromtrent dan, by dit tweede Point , worden aangetoond , dac by de Uuie van Utrecht, de Magt en Gerigtsdwang over'sLands Militie tuiTchen de gezamenlyke Bondgenooten is gemben gemaakt.
Wat dan betreft het 68. Artikel van de Crimineele Ordonnantie, zoo wil men wel, cordaat avoueeren, dat by het zelve Artikel geftatueerd word, dat 'er Krygsluiden zyn, die in fommige gevallen, te regt geiL-ld mogen worden door de Regters der plaatsen, alwaar die Krygsluiden gedelinqueert hebben, zonder dat dezelve aan de Juftitie Militair behoeven overgegeeven te worden» Doch daar uit te willen concludeeren , dat alle Krygsluiden, zonder onderfcheid , en waar ter plaatfe, indien zy maar buiten het Leger zyn, wanneer zygemeene delicten perpetreeren, ter judicature van den Civielen, het zy piaatslyken , het zy provinciaalen Regter, ftaan, is ten uiterften abufief, Want voor eerfi word zulks geenzins* maar wel het tegendeel, by dat 68. Artikel , geftatueerd; en ten anderen exifteerde 'er toen eene reden voor het geftatueerde by dat Artikel, welke reden thans minder plaats heeft.
By dat Artikel word in het generaal vaflgefteld:
' Dat dio Overjlen, Collonels if ProvQoJlen kennis zullen hebben
E 5 2mo«



VERZAMELING Van STUKKEN
xuio. Vm alle zaaken van Krygshandel; dus ook van alle Militaire delicten. Fan het geene des in den Leger gehfoed, zonder diiünctie van Militaire of Commune delicten, «tio. ook van het geene die Krygdmden mtsdoen ; rcr >ÏW# va» hun Quatmzfijn of achter Landen trekkende onder hun Vendel. Waaromtrent gerenurqueerd moet wor-en, dat hier gefproken word van Krygslui tcn in het generaal, en dus zonder unoerfcheid, of het ünderzaaten van herwaarts over zyn ot niet, en dat , met opzicht .tot de misdaaden, die de Krygsluiden tn hun Guamizoen, of op marfcli en op Commando begaan, ook geene distinctie tuttellen Militaire en Commune delicten gemaakt word. j». Ofte als het te doen zal wezen van den eenen Soldaat tegen den anderen.
Wederom zonder eenig onderfcheid van misdaaden, en, met relatie tot dit point, ook zonder distinctie van plaats. Tot zoo ver gaat de generale dispoiitie van het Artikel, en om zoo veel te meer alle twvffeling tebeneemen, of er ook distinto omtrent de misdaaden plaats moeit grypen , eindigt die generaalt dispofitie met deeze woorden : en dit m alle zaaken en affairen, zoo capitaal, als met captaal Derhal ven volgt uit de generaale difpoütie van dat'Artikel, dat de Militaire JuUaie zich toea heeft uitgeltrekt over



tot de MILIT. JURISD. &c. 7%
alle Militaire delicten, en over alle Commune delicten , door Militairen begaan, in het Leger , in hun Garnizoen , achter Landen trekkende, onder hun Vendel, en de ten tegen den anderen.
En dat die generaale difpofitie toen niet nieuw was, blykt uit de woorden, gelyk tot verfsheiden jlonden geftatueerd is ; welke woorden in het begin van het Artikel voorzoomen.
Weinig blyft 'er derhalven over , het geen by dit Artikel niet aan de Juftitie Militair gelaaten word; en dat geè'xcipieerde is begreepen in de volgende woorden.
„ Maar aangaande de ge me ene delicten, „ weezende capitaal, by Krygsluiden, onze » Onderzaaten van herwaarts over, geper„ petreert buiten het Leger , of elders, of „ anderszins dan het gezeid is; ook van „ het geene dat zy gecommitteert zullen „ hebben, aleer zy ingefchreeven, of tot
bezolding ontvangen zyn , zullen daar af „ gepunieert worden by ordinariffè Jugen „ ofte Regters, gelyk andere, in deezen „ dienft niet ingefchreven zynde ; ende „ zullen om dezelve delicten en misdaaden, „ niettegenltaande de voorzeide infchry„ ving, aangetaft en gevangen, en by de „ voorzeide Regters van der plaat„ s e n , gepunieerd mogen worden, zonder „ dezelve den Overften, Collonels, Pro„ vooften of Capiteinen te reftitueeren of „ over te geeven".
Omtrent welke woorden gereflecteerc Cnoet worden, dat ten dezen geene quaeftie
wit



?J VERZAMELING van STUKKEN
vale omtrent het geen door de Krygslui; den, aleer zy ingefchreven waren, gecommitteerd is, dewyl zy, tsmpore commiffi de<licïi, Burgers waren, en het den Burgeren geenszins vry moet ftaan , de Judicature van hunne competenten Regter te ontduiken, door zich" in den Militairen dienft te begeeven.
Dat voor het overige alleen gefproken word van. gemeene delicten , die capitaal. zyn, begaan door Krygsluiden , die Ónder• zaten van het Land zyn , en geperpetreerd luiten het Leger, buiten het Guarnijben, en niet op marfch of commando , en dan nogh tegen een Burger : En dat bovendien nogh maar gezegt word, dat de Krygsluiden deswegens zullen mogen (a) aangetaft, gevangen, cn gepunieert worden by de Regters van der Plaatfen , zonder reftitutie of overgifte der Delinquanten aan de Juftitie Militair te doen; en dat daar by geenszins gevoegd word (a), dat de Juftitie Militair , zoodanigen Delinquant aangetaft en gevangen ! hebbende, hem aan den 'Regter der Plaatfe zoude moeten overgeeven. ; Zoo dat uit dat alles geene verdere con-; fequentie kan getrokken worden , dan dat de Civiele R egter van die Plaats, by preventie, mag te regt ftellen een Mi-'
heb-
(a) Ca) Deze bedenking bewyft de Noodzaekelykheid, »m beilzaeme wetten door 't by voegen van voldoende middelen van cmjlrainte te fterken , en tegens zoortgelyke lnitrprctatien te beveiligen. Ook dit kan in *t regelen van het point der MV.it. Jurisd. verdienen in aenraerking gstomen te worden.



ïot de MILIT. JURISD. &c. ft
litair, die een Onderzaat van het Land is9 en die buiten het Leger,, buiten zyn Guarnïfoen, buiten de marfch of commando, een capitaal gemeen delict, tegen een Burger, geperpetreert heeft, het geen zeer ver devieert van de gevolgen , die door de Antagoniften der Militaire Jurisdictie uit dat 68. Artikel getrokken worden, wanneer zy, op fundament van het zelve, fuffineeren^ dat alle gemeene delicten, door Militairen, buiten het Leger begaan , zouden ftaan ter privative cognitie van den Civielen Regter , zoo wel deri Provincialen , als den Plaatslyken.
De reden nu van de gemelde Exceptie, by het meergemelde 68. Artikel gemaakt, is palpabel. De Ordonnantie is gemaaktvoor de Erectie van de Republyk ; daar was geen algemeen Bondgenootfchap; maar de Militairen behoorden elk tot zyne Provincie, en wierden dus, als zy in het Leger of in Guarnifoen waren, geconfedereerd, als Militice caufd abfentes; die derhalven' wanneer zy uit het Leger of hunne Guarnifoenen te rug kwamen, ook eenigszins mee de Burgers gelyk gefield konden worden; doch welke reden nu geheel en al cefTcerd ; vermits de Militie, by de Unie van Utrecht' tufTchen de Bondgenooten of de Generaliteit is gemeen gemaakt.
Boven dien is 'er nogh eene andere reden , waarom die exceptie toen noodzaaklyk gemaakt moeit worden. Daar was toen (a)
min-
('«; Ten tyde van Philip de II.



VERZAMELING vAï« STUKKEN
minder Militie, en zy werd zelden af nooit inde Binnejïeden der Provinciën in Guarnifoen gelegd; dus bevonden in die Binnen-
uurlvk vollen moed, dat zoo men de Soldaaten, die met of zonder verlof, m deBmSeden kwamen, in teugel wilde houden , en de Burgeren tegen overlaft befchermen, men ook eenige magt aan de Regers dèr Plaatfen geeven moeft over zoodanige Soldaaten; en het is derhalven natuurWk, dat, ingeval dezelve capitaale demen tegen de Burgeren begingen , zy, daar er Plaatfe, door den Regter gearrefteert inde, ook door denzelven Regter geoordeeld berden; zoo, om dat anderszins de ftraf niet konde geoeffend worden ter plaatfe alwaar de misdaad begaan was, als ook, vermits het renvoy aan den Militairen Regter in die gevallen , aangezien de afgelegenheid der Guarnifoen-plaatfen en finnenReden , meeftentyds aan veele inconve„ienten en groote onkoflen onderhevig
%thWats,en den geheelen inhoud van dat 0». Artikel blykt teffens, dat de Militaire Jurisdictie , van ouds aj , m deeze Landen Univerfeelen originair is ; dewyl by het Artikel, alleen in twee geê* SzW/gevallen^andenBurgerlykenReg-
TJeUlitteerd word, JurWiöie over MiJtaifen te oeffenen: Want dat het a leen cafus excepti zyn, is evident, om dat de dupofitie niet generaal is omtrent Krygsluiden , en alle commune dekten.



tot bb MÏLIT. JURISD. &c 79
maar alleen fpeciaal betreft de gemeene deHelen, weezende capitaal, en alleen de Krygsluiden , die Onderzaten van herwaarts over (a) waren (terwyl de Militaire jurisdictie, blykens de volgende 69. 70. en 71. Artikelen , in allen deelen, en zonder eenige exceptie , dan alleen nopens het geen voor het dienflneemen geperpetreerd is, Univerfeel blyft over de vreemde Soldaten.)
En de Heer van Bynkershoek heeft zich dan ook geabufeert , wanneer hy nopens dat 68. Artikel, in zyhe Qucejl. Jur. priv. cit. c, 13. Lib. 1. zich dus heeft uitgelaaten: „ Ex' §. 68 EdiCti de Criminibus 5. Julii „ 1570. de Militaribus Militum üelietis, „ aut aliis , quee in cajlris admittuntur, Se„ natus Militaris cognofcit ; de criminibus „ autem communibas cognofcit Judex c&m~ „ munis. sic ibi generaliter."
En, indien het geen door Bynkershoek en anderen gefouteneert word, dat namentJyk , van ouds af, in deeze Landen , op fundament van het Roomfche Regt , plaats gegrepen zoude hebben , dat de Burgerlyke Regter de p'wative cognitie had over alle commune delicten , door Militairen, buiten het Leger, begaan, eene waarheid was,komt het onbegryplyk voor,dat men voor dat fentiment niets (b) buiten dat 68.
Ar-
(a) De Militie welke niet van herwaerts ever was, waven die vreemde benden - Spaenfchen en Duitfchers over welker verolyf zich de Landzaten met zo veel rechta beklaegden en waren eigenlykgeen onmiddelyk voorwerp dier bovengemelde Landwet
0) 't Tegendeel van dit geavanceerda blykt roif™^"



<«t> VERZAMELING van STUKKEN
Artikel (het geen men verkeerd expliceert j weet te allegeeren: ten uiterfte vreemd is het dan immers, dat in de Inftruftie van het Hof van Holland, die door Keizer Karei, in het Jaar 1531. gegeeven is, niets daar Van gevonden word , het geen men geruftlyk avanceert; vermits mogelyk niemand, behalven van Leeuwen, in zyneNooïen op het 68. Artikel, het contrarie heeft durven fuftineeren. ^och het zal onnodig zyn, te doen zien , hoe grof van Leeuwen ten dien opzichte heeft misgetaft, wanneer hy het 19. Artikel der Inftruétie heeft geappiiceert op Militaire Officieren, in plaatfe van de Officieren der Juftitie of Hailliuwen; dewyl dat erreur een ieder \ die het Artikel flechts leeft, frappeeren moet.
Tot dus 'verre is dan nu getoond , dat het gevoelen der Antagoniften der Univerfeele Militaire Jurisdictie verkeerdelyk gefundeerd word op het Roomfche Regt, en ., op het 68. Artikel der Criminele Ordonnantie van 1570. en dat in tegendeel, en het Roomfch Regt, en dat 68. Artikel, ten ah lerfterkfte Voor die Univerfalitèit miüteeren.
En dus koomt men dan nu tot die verdere vraag , wat dien opzichte , na de Erectie der Republyk by 's Lands Wetten geftatueerd zy.
Doch, om daar omtrent niet te fluétuee» ren, zal men vooraf onderzoeken , welke Wetten , federd de Erectie van de Republyk,
klaer uit de twe allergewigtigfte fïukken doormy in't Voorbericht van 't I. D. geplaetlt.



tot de MILIT. JURISD. &a *£
blyk, op het ftuk van de Militie gemaakt, voor 's Lands Wetten behoorden gehouden te worden, en dus , of de Placaaten, Ordonnantiën en Refolutien van elke particulier: Provincie, of wel die vart de gezamentlyke Provinciën , het Bondgenootfcbag ot Unie, eene verbindende krachc behoorden te hebben (a).
En dan meent men , dat uit het geene de byzondere Provinciën, by de Unie van Utrecht, aan het algemeene Bond^enootfchap gecedeerd, of liever onder eikanderen gemeen gemaakt hebben, noodzaaklyk volgen moet, dat alle gezag., en dus ook de Gerigtsdwang, over de Militie, by die Unie, aan de Generaliteit is overgelaaten (b).
En wanneer dat point gevindiceerd 2al zyn, zullen alle de raifonnementen van Bynkershoek , en anderen, welken op de voorgemelde Refolutien van 165+. en vervolgens gefundeerd zyn, van zelfs vervallen; Zoo als uit de gronden , die men leggen zal , dan ook noodzaaklyk moet proflueeren, dat, voor zoo veel jfomtyds tegen daC principe gehandeld mogt zyn,daar uit niets anders volgd, dan dat de verfchillende tyden en opinien, die in de Republyk geêxfteerd hebben , wel eens tegen de primitive conftitutie en gronden van Regeering hebben doen handeleh. De
(a) Dit point is van te meer aenbelang, daer 'er nfa. mer door de oez.amentlyke Bondgenoten 't fccftnur over de Militie'aen 't Bondgenootschap .'-totidem' verbis, 'privative is afgeftaen, wat men ook van ter zyden van 't .tegendeel - ter kwader trouw - heeft durven beweren, ' (h) Zie [a).
VU. DüEl. F



VERZAMELING van STUKKEN
De Unie van Utrecht van het Jaar 1579. is dan de voorname Grondwet van het verenigd Gemenebeft, en die Grondwet moet notoir achrervolgd worden , en, om zoo te fpreeken, heilig zyn, wil men den band, die de zeven Souveraine Provinciën aan eikanderen verbind , niet verfcheuren, en dus de conftitutie en form van Regeering totaal veranderen.
Die nu deeze Unie attent nagaat,_ zal bevinden , dat de intentie der Provinciën daar by geweeft is, om elk zoo veel van haare Souverainiteit, met de overige Provinciën gemeen te maaken ,a.k noodig was,om zich, door die vereenigde magt, tegen haare Vyanden te kunnen oefchermen, en van dat gedeelte haarer Souverainiteit niet anders dan tè famen gebruk temaaken; zoodanig,dat deeze Unie die zeven Republyken of Staaten heeft gemaakt tot eene en dezelfde Repuhlyk op Stait, met relatie tot andere Mogendheden , terwy! zy, met opzicht tot het inwendig en ceconomicq beftier van elke Provincie, in effecte , zeven verfchillende Republyken blyven(tf).
En dus begrypt men, dat het eerfte Artikel van de Unie verdaan moet worden; wanneer daar gezegd word:
„ Ende eerft , dat die voorfz. Provin,, cien zich met den anderen verbinden, „ confoedereeren en vereenigen zullen, ge„ lyk zy hen verbinden, confoedereeren en
„ ver-
(a) Men beproeve eens, om dit betrekkelyk te makcfr tot de Milit. Jurisd. en 111 zal 't tegendeel bewyzen.



tot de MILIT. JURISD. &c. S>
„ vereenigen mits dezen, ten eeuwigen da» „ ge by den anderen re blyven , in allen „ forme en manieren , als of zyluiden maar » eene Provincie waren , zonder dat dezelve „ hen t'eeniger tyde van den anderen zul»
„ len fcheiden. > Onverminderd noch»
„ tans een ygelylte Provincie, en die par» „ ticuliere Steden , Leden en Ingezetenen „ van dien haarluider fpeciaale en particu» „ liere Privilegiën, Vryheden, Exemptien t „ Regten, Statuten, loffelyke en wel her» „ gebrachte Coftumen , UTantien, en alle
„ andere haarluider Geregtigheden " *
In dat Artikel is dus de Unie op zich} zelve begrepen; terwyl in de overige Ar» tikelen gefixeerd worden de gevolgen van dezelve Unie.
En het gevolg, waar op het ten deezen voor* naamlyk aankomt, vind men in het 'jiegenfle Artikel , waar van de woorden dus luiden;
„ Item zal men geen Accoort van Befland, „ oftePeys maaken, noch Oorloge aanveer» „ den j noch eenige Importen of Contributie „ inftellen, die Generaliteit van dezen Vert, bande aangaande, dan met gemeen Ad„ vis en Confent van de voorfz. Provinciën".
Die woorden diéteeren ten allerklaarfte, dat de Bondgenooten het Regt van Oorlog en Vrede met eikanderen hebben gemeen gemaakt, en dat dus elke Provincie in het byzonder zich verhonden heeft om van dat Souverain Regt geen gebruik te maaken, dan met de overige Provintien te gelyk of in het gemeen.
En dat was ook eene noodzmklyke confequentie der Unie op zich zelve: immers was Jf » de



Jfó VERZAMELING van STUKKEN
de intentie der Unie geene andere, dan de vereeniging, of het tot een brengen der gefeparéerde magten van de zeven Republyken, teneinde, door die vereenigde magt, aan ankere Mogendheden te kunnen relïfteeren.
En daar uit moet dan noodzaaklyk volgen , dat ook alle gezig en magt over de Militie insgelyks is gemeen gemaakt: want zonder dat kan de Oorlog, dour het Bondgenootfehap niet aanvaard en gevoerd worden: immers, qui vultfinem, vult etiam media («).
Trouwens wat heeft men ook anders nO)dig, ten blyke, dat het gemeen maaken van het. Regt van Oorlog volgens de intentie, en den geheelen context van het Verbond der. Unie, ten noodzaaklyken gevolge moeft hebben het gemeen maaken van de Militie , 'en van alles , wat daartoe fpe&eerd, dan. alleen het duidelyk voorfchrift van de 4. 7. (en 8. Artikelen ? als waar uit ten klaarde confteerd , dat alle de gevolgen van hef Regt van Oorlog, zoo wel,als dat Regt zelf, en dus fpeciaal de magt en difpofitie over de Militie , het gemecnfchaplyk onderwerp is geweeil van dat Verbond; en dat dus , volgens de gronden van deeze Unie , de Militie geenszins ; moet worden aangemerkt als Provinciaal; maar als behoorende tot het alfremeene Bondgenootschap of her. Corpus collectivum der zeven vereenigde Gewe/ien. (e) De toepaffing van dezen Grondregel is hier allerongerytnft. Uit de prccmlffm kan, fchoon men ze toeftemme, nimmer dat-gevolg worden getrokken Men leeze intuffeben de meefterlyke Deductie der Staeten van Koliand en Weftfriesland van 1657.
8 . DER-



Tot de MILIT. JURISD. &c. 8$
DERDE POINT.
Artikelen voor den Landraad. 158 r.
Inftruiïie voor Prins MauHts en den Raad van Staate 1584.
Refolutie van de Staaten Generaal, en Accori met Leicejter, beiden. 158Ó.
Ir.flruÜie voor den Raad van Staate. 1588.
Placaai van de Staaten Genaal op 'de desordres van het Krygsvolk. 1589* Artikelbrief 1500.
D is dan nu onderzocht zynde, wie ingevolge de primitive confHtutie, de opperite magt over de Militie heeft, zal men thans treeden tot een examen der Wetten, die , 11-1 de Utrechtfche Unie, met opzicht tot de Militaire Jurisdictie, zyn gemaakt.
In dat examen moeten twee rydperken in acht genomen worden ; het eerde, van de Utrechtfche Unie , tot de Groote Vergadering der Bondgenooten, in den Jaare 1651en het andere van 1651, "tot nu toe.
Omtrent welke eerfte Epoque vooraf moet warden gereflecteerd , dat men geene Refolutie , voor den Jaare iöjr. genomen, heeft kunnen vinden , waarby de Militaire Jurisdictieeenigzinsisgecircumfcribeerd geworden (a): waar uit die confequentie volgt,
dat
: (aVt Tegendeel dezer aflumtie blykt onwederfprekelyfc Uit de twe eerfte deden van dit M agazy N.
* 3



VERZAMELING van STUKKEN
dat die Jurisdictie tot itfjl. toe, in allen opzichte, Univerfeel is geweeft; om reden, dat te vooren getoond is , dat die Univerfaliteit beruft op het- Roomfche Regt , het welk van ouds in deeze Landen tot een Landregt is gemaakt; dat die Jurisdictie, volgens dat Regt, geenszins privilegiair en gedemandeerd was , maar even originair, als de Burgerlyke Gerigtsdwang; en dat bovendien het 68. Artikel van de Crimineele Ordonnantie van hec Jaar 1570. en het ftilzwygen wegens de Militie, zoo in de Inflruétien van den Hove van Holland, als andereJudicieeleWetten, die, voor de Unie van Utrecht, gemaakt zyn, klaar doen zien, dat, met relatie tot de Univerfaliteit der Militaire Jurisdictie , by 's Lands Wetten, geene notabele verandering in het Roomfche Regt is gemaakt.
Doch, al ging die confequentie niet volkomen aan, zoude die Univerfaliteit nochtans compleetlyk te bewyzen zvn uit de Wetten, die na de Utrechtfche Unie, tot het Jaar 165 t. gemaakt zyn, en de Militie eenigszins concerneeren.
Toen de Unie in het Jaar 1579. gemaakt wierd , was de Koning van Spanje nogh niet afgezworen , de Regeering van het Land was derhalven aanftonds pogh opgeenen vaften voet te ftellen , en het liep nogh eenigen tyd aan ,eer de Unie zelve tot volkomen confiftentie gebracht konde worden ; doch in den beginne van het Jaar 15S»*
even
8<5



tot de MILIT. JURISD. &c 8?
even voor de afzweeringe, werd, door de
Staaten Generaal der geünieerde Provinciën, een Landraad gefield, om nevens de hooge Overheid, die by dezelve Landen gekozen en trefleld zoude worden , te advifeeren, delibereeren , refolveeren, executeeren , en generalyken te adminiftreeren alle voorvallende zaaken concerneerende de voorjz Landen, en het welvaren vanaien ; zoo olykt uit de Artikelen voor denzelven Landraad , in dato 13. January 1581. Art. 2.
'By dat zelfde tweede Artikel word geftatueerd , dat de betaling van het Krygsvolk door den Landraad gefchieden zal. By Art. 3., dat die Raad Krygsvolk zal mogen aanneemen en cafTeeren , en zoo yoorts.
Doch met betrekking, tot de Juftitie MiKt'ir, word in die Artikelen met fpetiaalp gevonden, 't en zy men het 16 Artikel daar toe relatief zoude willen maaken.wnarby aan dien Raad de magt gegeeven word, orires te ftellen. tot vnlmaaklnge van eenen Krygsraad, om, met advife van dien te adminijlreeren en volvoeren de zaaken van den •voorjz. Oorloge,
Genoeg is het nochtans, dat by die Artikelen, waar by het beleid der Militaire zaaken , in het generaal, aan den Landraad gefield word, geene uitzondering,met opzicht tot de Militaire Jurisdictie, word gemaakt; terwyl inmiddels uit die Artikelen blykt, dat de algemeene Bondgenooten, al .aanflonds na de^Unie, de volkomen magt F 4 en



VERZAMELING van STUKKEN
en authoriteit over de Militie aan den Landraad hebben gedemandeerd.
Doch het geen den twift , wegens de magt en gerigtsdwang over de Militie, zoo als ook nopens de Univerfaliteit der Militaire Jurisdictie, ten eenenmaale behoorde te beilechten is de Inftructie, aan Prins Maurits en den Raad van Staate, op den 18. Augufti 1584- gegeeven. Want uit die Jnftruétie blykt:
1. Dat zy gegeeven is door de geza,' tnentlyke Bondgenooten.
Dat zy alleenlyk vyf Jaaren na de Unie van Utrecht is gegeeven ; en 3. Dat byhet 3. Artikel word gezegd, dat Prins Maurirs en den Raad van Staate hnnijfe ctjudïcatuke zullen hebben over alle Colonellen , Capkeinen, en ander Krygsvolk te Water en te Lande.
En by Art. 10. dat zy zullen gehouden zyn , over het Krygsvolk en de Officieren van den Oorlog te ftellen en onderhouden alle goede ordre en difcipline. ookmeede daarover paffe, Regt ende Juftitie te doen , en 'doen doen; zulks zy bevinden zullen te behooren. En het blykt derhal ven ten allerklaarfte, dat by deeze Inftruèlie aan Prins Maurits en den Raad van Staate , door de algemeene Bondgenooten , wel exprelTelyk is gedemandeerd Univerfeele Magiftratuve en Jurisdictie over de Militie; want daar feat:
Ais
SS



. tot de. MILIT. JURÏSD. &c. 8?
alle goede ordre en difcipline, en paffe, regt en Jvjlitie doen, en kennisje en Judicature hebben , in het generaal, en zonder dac 'er eenige uitzondering word bygevoegd, zoo dat Prins Maurits en de Raad van Staate, door die Inflruftie, gemaakt wierden tot opper/ie Militaire Magipaaten en Regters.
En hoe zeer die magt twee Jaaren daarna,'door de aanfteliing van den Graaye van Leicefler tot Gouverneur en Capitein Generaal , wel wederom wierd geabforbeerd; dewyl aan denzelven , by Refolutie en Accórd van de Staaten Generaal, de datis 10. Tanuarii en Februarii 1586. volle magt en abjolut Gebied over hec Krygsvolk , waar onder de Gerigts-dwang zekerlyk mede begrepen is, gegeeven wierd; zoo is de generaale authoriteit over de Militie, na hec vertrek van Leicefler , wederom aan den Raad van Staate gekoomen, op denzelfden voet, ah de Raad die authoriteit, volgens de Inftruaie van het Jaar 1584. gehad had het geen evident is uit het 5. Artikel van'de lnflruftie , door de Staaten Generaal op den 12. April 1588. aan den Raad vm Staate op nieuw gegeeven j welk 5. ArX 'cel dus luid ; . „ En zal dezelve Raad hebben en gebruiken dezelve authoriteit, om te difponee* ren in de zaaken van den Oorlog, ende " o-er het Volk van Oorlog, in dienfle van denzelven Lande wezende , doende haar bevelen volbrengen door dezelve Gou" verneurs van de Provinciën, in der tyd F 5 » wc*<



r)o VERZAMELING van STUKKEN
„ wezende, den Admiraal ofce andere Offi„ eieren, elks in hun reguard."
Vermits nu by het hoofd en voorgaande Artikelen dier Inftrucfie , in het geheel van geene andere authoriteit gef:>roken word, kunnen d;e woorden dezelve authoriteit, niet relatief gemaakt worden, dan tot diezelfde authoriteit , die de Raad , voor de komft van Leicefler, en volgens de eerfte Inftructie van 1584. reeds geëxerceerd had; weshalven die woorden moeten oogevat worden, even als of'er ftond, dezelfde authoriteit , die de Raadvoorheen gehad heeft («).
In het volgende Jaar 1589. op den 29. April, arrefteerden de Staaten Generaal een Placaat, tegen het uitloopen en pleegen van exaótien door het Krygsvolk ; uit w ik Placaat al mede blykt , dat het de Staaten Generaal zvn, die zoo wel tegen Commune als Militaire delicten , die door hec Krygsvolk gedaan wierden , voorziening nebben gedaan, en dar. het ftrafFn van de eene, zoo wel als van de andere misdaden. ter Jadicature ftond van den Militairen Regter: want dar het zelve Placaat ook fpreekt van Commune delicten, blykt uit deeze woorden , die in het hoofd van hetPhcaa' voorkomen;
„ Concuflien en Exaótien . die denzelM ven aangedaan worden by het uitkopende „ Krygsvolk, in onzen dienft wezende, en
.. rn-
(a) Men pafle op deze feyvoegiug roe, 't geen tc»ens eene zoor'gelyke van den Pra.^enc Bynkershoek op de L 3. pr. D. de re Müitari is ingebragt; zie b~ven
.EL. 64. vooral de woorden, lniüen men by de Wet-
tsn mag voegen &c.



tot de MILTT. JURISD. &c. ?t
„ andere onder dezelve fchuilende, zoo wel, " in het berooven van haare Beeften, Meu1 bilenen Ha»c, afbranden van haare Hui1 zen, als vangen en aantallen van haare „ Perfoonen."
En echter dellen de Staaten Generaal die Commune deliften ter Judicature van den Gouverneur en Capitein Generaal van de Provincie, onder wiens gezag zulks gebeurd zal zyn, en dus van de Juftitie Militair.
En, voor zoo veel by dat Placaat, in geval'van nalaatigheid der Militaire Juftitie, aan den Raad van Staate, en aan de Provinciaale Civile Regters word gelaaten , die deliden , by prseventie, te ftraffen, word daar uitdruklyk bygevoegd, die men mits deeze daar toe authorijeerd, ten blyke, dat de politique Regters geen Judicature hadden over een Militair , die een gemeen delifl begaan had, zelfs nietby praeventie, 't en zy de Staaten Generaal hen daar toe expreffelyk hadden geauthorifeerd.
Een Jaar daarna , hebben de Staaten Ge* lier aal, by ad vis van den Raad van Staate , ook geëmaneerc den bekenden Artikelbrief, of Ordonnantie op de Difcipline Militair ,' welke gedateerd is den 13. Augufti 1590. Was men nu , in dien tyd, in een begrip geweeft,dat Commune delicten, door eenen Militair begaan , ftrafbaar waren by den Civielen of Politiquen Regter van de plaats, al waar zoodanig delict begaan wierd, dan hadden de Staaten Generaal by dien Am-, kelbrief zich moeten bepaalen tot de delta* Pure militaria ; doch het is zoo verre van



92 VERZAMELING van STUKKEN
daan, dat in1 tegendeel de eerfte Artikelen van dien Artikel brief alleen fpreeken van Commune delicten ; en daar uit blykt dan, op deevidentfte wyze, dat de Generaliteit, kort na de Utrecht!che Unie, een (Jnivcrfeelen Gerigts- dwang over de Militie heefc geëxerceerd («).
Zoo als uit de Regifters en Party-boeken van den Raad van Staate dan ook confteerd, dat die Raad, als opperfte Militaire Regter, eerft alleen , en naderhand nevens den lioogen Krygsraad , in alle Militaire zaaken, zonder onderfcheid van Militaire en Commune delicten,tot den Jaare ïfjji. toe, heefc regt gedaan, en zulks zoo ter- eerfter inftantie , als in appél van de fu,balteme Krygsraaden , zonder dat eene byzondere Provincie, tot dat Jaar 1651. eenige Refolutie (b) genomen heeft, waarby die Militaire Jurisdictie is bepaald geworden.
Ook vind men niet, dat die Univeriee'e Jurisdictie, door de algemeeneBondgenooten , voor den Jaare 1651. eenigszins gecircumfcribeerd is: want, voorzoo verre men, uit eene Refolutie van hunne Hoog Mog., in dato 26. February 11549. zoude willen concludeeren, dat hunne Hoog Mog. zélfs begreepen zouden hebben , dat Commune delicten, die door Militairen begaan zyu , door de Politique Regters gefiraft %h flfiV I zou-
f a Men zie hier tegen, 't geen ik over den Artikulbrief i.eb opgetekend in myne kenmerk, over de verkl. dei Ünie van Uirerht. V. Br.
{bj Zie bl. 85. (<!).



tot de MILIT. JURISD. &g. £|
zonden moeten worden , heeft de Raad van Staate, by'eene Miffive aan de Staaten Generaal in dato 30. October 1719. reeds geremarqueerd, dat die Refolutie fpreekt van de te regtfteliing van drie of vier Perfoonen, 'en daar onder twee Soldaaten van hec G.uarnifoen van. Roermonde , die te Diesfen' in de Meyerye van 'sHertogenbofch, Geweld, Huisbraak en Diefftal begaan hebbende , door den Hoogfchout van' 's Hertogenbofch waren geapprehendeerd; dat dus in dat geval applicabel was het Placaat van hunne Hoog Mog., in dato 29. April 1589. waarby aan den Politiquen Regter gepermitteerd is, Militairen, die diergelyke faxten ten Platten Lande perpetreeren , by preventie , te regt te ftellen ; hoedanige prsventie in dat geval door den Hoogfchout geallegeert konde worden; behalven ' dat de Raad by die Miffive ook nogh meer andere redenen bybrengt, waar door hec fautive vart de confequentie , welke men uit de Refolutie tracht te haaien, in een klaar daglicht word gefteld.
En men meent derhal ven geruftelyk te mogen concludeeren , dat de Militaire Jurisdictie, tot den Jaare 1651. tde, Univerfeel is geweeft , en dat geene particuliere Provincie,-.tot dien tyd toe,, den Gerigts-dwang over de Militie aan de Generaliteit betwift heeft,



$4 VERZAMELING van STUKKEN
VIERDE POINT. Refolutie van de Bondgenooten. itfyi.
Refolutie van Holland. 1654. Miffive van Koning Willem. 1675. Jnjlruiïie van den Hoogen Krygsraad. 1700. Stadhoudtrlyke Regeering. 1747.
Tot den Dood van Prins Willem den Tweeden , voorgevallen in het Jaar 1650. was de Regeering der zeven Geweften , altyd voorzien geweeft van een eminent Hoofd. By de Utrechifche Unie was de Stadbouderlyke Regeering tot een bafis van de conftitutie der nieuweRepublykgeleg.^a): Geen wonder derhalven, dat die conftitutie van zulk eene notabele verandering in de Regeerings-form gevoel had, en dat de band der Unie daar door meer gerelacheerd
wierd,
(a) 't Is 'er zo verre van daen dat de Stadhouderlyke Regeering tot een bafis van de Conftitutie der nieuwe Repuiliek zoude gelegd zyn, dat zelvs toen ter tyd niet eens ■Om een zoortaelyken Stadhouder, als Z. D. H. Willem V. «ndeszelvsHeer Vader, glorieufer gedagtenis, kon gedagt worden. Maurits is de eerfte geweeft, aen welken do naem van Stadhouder in dien zin, welke men thans aen dit 'woord hegt, kan worden gegeven En zo vreemd men in die tyd was, om het Stadhouderfchap der Zeven Provintien in Eén man verëenigd te wenfehen, zo weinig kon men toen vermoeden, dat zulks den Voiften van Na», fcu fpoedig zoude gelukken.



tot be MILIT. JÜRISD. &c, ^
wierd, en dus ook de magt en Gerigtsdwang over de Militie, die, ingevolge de , Utrechtfche Unie,aan het algemeene Bondgenootlchap competeerde, en door het zelve altyd , zonder oppofitie , geëxerceerd was, naderhand aan de Generaliteit wierd bedisputeerd.
De Bondgenooten in het Jaar 1651. dan op de Groote Zaal van het Hof vergaderd zynde, om eene nieuwe ordre op de algemeene Regeeringe te ftellen werd door meer dan eene Provincie geproponeerd, de Militaire Jurisdictie naauwer te bepaalen; daar op werd den 25. Maart eene Refolutie genomen , om de Com-n-mdeuren van de Guirnifoenen der Gelderfche Vedeo, Stem in Staat hebbende, aan re fchryven, de Mi. litaire Jurisdictie niet verder ie gebruiken en extendeeren, dan tot de Militaire misdaaden , en tot exceffen en delicten , die de Officieren en Soldaten onderling , of de een tegen den anderen , begaan zouden, en dat de Militairen , in alle andere, zoo Civiele, als Crimineele zaaken , voor den Civielen of Politiquen Regeer dier Steden te regt zouden ftaan.
Dit is de eenige Wet van de algemeene Bondgenooten, waar by de Militaire Jurisdictie eenigszins bepaald is.
Men zegt eenigszins , om dat die Refolutie eigentlyk alleen betreft de jlemmendc Steeden in Gelderland; dewyl by de Refolutie duidelyk gezegd word de voorschreven Commandeurs niet den anderen Krygsraad in dt voorgemelde Steden,
en



po" VERZAMELING van STUKKEN
en 'er te vooren alleen van de Gelderfche Jtemmende Steden gefproken was. En dus heelt het de Raad van Staate ook begreepen; dewyl dezelve, by de reeds gemelde Millive aan hunne Hoog Mog., in dato 30. Oclober .1719. gezegd heeft:
„ Dat die Refolutie , naar den Jetter, „ maar applicabel is op de Steden in de „ Provincie van Gelderland , ftem in Staat „ hebbende ; maar dat de gelykheid van „ reden dezelve Refolutie altyd heeft doen „ aanzien voor eene generaale Refolutie, „ genomen ten . voordeele van alle de Ste„ den in de Vereenigde Provinciën, flem „ in Staat hebbende. "
Intusfchen beveiligd die Refolutie ten allerfterkfte al het geen tot hier toe is geavanceerd j zoo wel met, opzicht tot de magt en Gerigts- dwang van het Bondgenootfchap over de Militie, als met relatie tot de Univerfaliteit der Militaire Jurisdictie: Want, was die Jurisdictie, tot dien tyd toe, niet Univerfeel geweeft ; zoude het dan toen ook volftrekr onnoodig geweeft zyn , daaromtrent zoodanige bepaalinge temaaken (a); en had.het Bondgenootfchap toen de magt over de Militie niet, de Bondgenooten hadden zoodanige Refolutie niet konnen neemen; maar datgeheele Point moeten overlaaten aan iedere Provincie in het byzondcrj en had eenige byzon-
dere
(a) De indragten der Militairen maekten zodaenige bepaelingen noodzaekeiyk: zie de Extraéten uit de Reces, 'ftnvan Gelderland, D. II. van dit M a gazyk en in 't aenhangzel op dit deel.



tot de MÏLIT. JURISD. &c. 92.
dere Provincie toen, met effect, eene diergelyke fu!terme willen voeren, dan had zy zoodanige Refolurie nier meede moeten helpen neemen, en hoe ipfo facto, de magt en Gerigts-dwang van lie.. Bondgenootschap over de Militie , en de tot dien tyd gefubfilteerd hebbende Univerfaliteit van dien Gerigts-dwang niet moeten erkennen;.daar nu, en die magt en Gerigts dwang , en de Univerfaliteit van dien , voor zoo verre daar omtrent by die Refolutie geene ex» preffe uitzondering is gemaakt, door het. neemen van die Refolutie zelf, door alle de byzondere Provinciën , op de plechtigfte wyze, geconfirmeert zyn geworden.
En daar omtrent kan men ook al wederom allegeeren het fentiment van den Heere Raadpenfionaris van Slingeland , die, in zyn voorgemelde Stuk , Cap. 13. ,' ten dien opzichte deeze woorden gebruikt:
„ Echter is 'er eene zeer aanmerkens„ waardige uitzondering van dit algemeen „ regt gemaakt , in faveur van de Steden, „ Stem in Staat hebbende , by de bekende „ Refolutie van de Groote Vergadering, „ den 25. M. a<-' 1651. flatueerende &c., „ waai door zoo de Jurisdictie d.-r Krvgs„ raaden in dt Sced n, Stem in Staat heb„ bende , gereftringeerd. is tot de boven» „ flaande ii-vallen . die van deKrygsraaden „ jfi alle andere plaatfen flilzwygende ge„ confirmeerd is , zoodanig als ze in prak„ tyk was
Die Refolutie van 1651, is dan de uniVII. ÖfiïX. gtt



98 VERZAMELING van STUKKEN
ge, welke, geduurende de exijlentie der Republyk , tot heden toe , door de algemeene Bondgenooten , met betrekking tot eene bepialinge der Militaire Jurisdictie, genomen is; en het is by die Refolutie, dat de Univerfaliteit dier Jurisdictie , met uitzonderinge alleen in faveur der jïemmende Steden in Gelderland, op de folemneelfte wyze, door alle de vergaderde Provinciën, is geconfirmeerd.
En de exceptie, by die Refolutie gemaakt , konde dan ook niet geè'xtendeerd worden ; dewyl die exceptie zelve reeds ftrydig was met de primitive conftitutie der Regeeringe, zoo als dezelve conftitutie in de Unie van Utrecht, het Roomfche Regt, en alle verdere 's Lands Wetten, tot den jiare 1650, met relatie tot dat importante point, gemaakt, en de overoude ufantie, met .alle die Wetten overeenftemmende, was gecimenteerd.
Waar is het echter, dat de Heeren Staaten van Holland op den 30 September 1654 genomen hebben eene Refolutie, waar by dezelve verflaan hebben , dat alle delicla 1 communia, door Militairen begaan, ter judicature zouden flaan van den civielen of politiquen Regter van de Steden of Plaatfen, alwaar zoodanige delicten worden geperpetreerd, en zulks zonder eenige de minfte uitzondering, dan alleen met opzicht tot het Garnizoen van den Hage ; en op fundament van deeze Refolutie, zyn 'er naderhand ook verfcheide andere dergelyke,
con-



tot de MILIT. JURISD, &c,
concerneerende particuliere gevallen, genomen.
En het is dan voornaamlyk op die Refolutien , dat de Antagoniften der Militaire Jurisdictie zich te meermaalen gefundeerd hebben.
Doch het zal de moeite waardig zyn, den meergedachten Heere van iffingeland, in het zelfde 13 Capittel van zyn Manufcript, en den Raad van Staate, wiens Misfive op dat fujet aldaar geïnfereerd is, daar over te hoor en fpreeken.
„ Hec verdiend (zegt die Raadpenfiona„ ris) alhier geremarqueerd te worden, „ dat, hoewel de bovengemelde Refolutie „ van den 25 Maart 1651 in generaale en „ onbepaalde termen telt onder de zaaken, „ welke Raan tot Jurisdictie van de Krygs„ raaden in de Steden, item in Staat heb„ bende, de excesfen en delicten, die de „ Officieren en Soldaaten onderling, of de „ een tegen den anderen begaan, echter „ de Heeren Staaten van Holland, by „ twee Refolutien, van den 30 September „ 1Ó54 en 16 Mey 1668 verftaan heb„ ben, en wel na refumptie van de boven,, gemelde Refolutie van de Groote Zaal, „ dat alle delicten , begaan by Militaire M Perfoonen, niet puurlyk Militair zynde, „ maar choqueerende de gemeene ruit, of „ de borgerlyke Sociëteit, gemeenlyk genoemd communia deliéta, in haare na* tuur , (taan tot kennis , judicature en correctie van de ordinaris Juftitie of 61 » van



%c* VERZAMELING van STUKKEN
„ van den civielen en politiquen Regter. „ Doch met hoe weinig fondament, kan afgenomen worden uit den volgenden „ Brief van den Raad van Staate aan den „ Magiftaat van Zwol, welke zich bedien„ de van die twee Refolutien, om te be„ wyzen ,dat de judicature over een Soldaat „ van het Garnizoen, die een ander Soldaat had doodgeftoken, en geapprehen„ deerd was door den Krygsraad ^toekwam „ aan Schepenen:
„ „ Wy hebben ter zyner tyd ontvan„ „ gen U Ed. Refcriptie op onze Mis. n i» five van den i8 September laatftlee„ „ den, raakende de Judicature over ex„ „ ceffen en delicten , die de Officieren
* „ en Soldaaten onderling, of de een „ „ tegen den anderen, begaan, en zyn „ „ gefurpreneerd geweeft, daar in te
* „ vinden, dat U Ed. bybrengen, toe » „ bewys, dat de Judicature daar over „ „ niet zoude toekoomen aan de Krygs„ „ raaden , uitgezonderd wanneer de ex„ „ ceflen en deliéten, welken de Mili„ „ tairen onderling begaan, Krygszaa„ „ ken raaken, dat de Confideratien, „ „ door de Provincie van Overysfel, in „ „ het jaar 1651 op de Groote Verga„ „ dering uitgebracht, de Judicature „ „ der Krygsraaden, in het voorfz ge„ „ val, bepaalen tot de Krygszaaken: „ „ Want wat is klaarder, als, dat de „ „ bepaaling, dotr eene Provincie gemo„ „ veert, eenter gelaaten zynde buiten
» » is



tot de MILTT. JURISD. &c. i»i
„ „ de Refolutie van de gezament„ „ lykï Provinciën van den 25 „ „ Maart deszelven jaart, waarby de „ „ Judicature der Krygsraaden in crimi„ „ neele zaaken gereguleerd is, de ge„ „ zamentlyke Provinciën moeten geoor„ „ deeld hebben, dat de judicature over „ » delicten, door Militairen onderling „ „ begaan wordende, behoorde te bly„ „ ven aan de Krygsraaden, zonder on„ „ derfcheid, of die delióten de Krygs„ „ zaaken raaken of niet ; en dat de „ „ Provincie van Overysfel zich daar „ „ omtrent moet geconformeerd heb„ „ ben met het fentiment van de ande„ „ re; dewyl geene de minfte contra„ „ dictie of aantekening gevonden word „ „ in het Regifter, tegen zoo klaare en „ „ folemneele Refolutie , als die van „ „ den 25 Maart 1651.
„ „ By te brengen, gelyk U Ed. in „ „ haare Misfive doen, de Refolutien „ „ van de Heeren Staaten van Holland. „ „ en Weftvriesland, van den 30 Sep„ „ tember 1654 en 16 Meyiöó8, wat „ „ is dat anders , als te luxeeren van „ „ de Refolutie van de Groote Verga„ „ dering, en dezelve te doen afhangen „ „ van de explicatie, (zoo men anders „ „ Refolutien, zoo weinig overeenffcem„ „ mende met den klaaren letter van „ „ die van den- 25 Maart 1Ö51, kan „ „ noemen eene explicatie derzei ve) „ „ van ieder van de zeven Provinciën G 3 » » in



Ï02 VERZAMELING van STUKKEN
„ „ in het byzonder'? Want wy vertrou„ „ wen niet, dat U Ed. zouden acquies„ „ ceeren aan de explicatie van eene „ „ Provincie in het byzonder , het zy „ „ Holland, of eene andere, wanneer „ n zy voor zich hadden den klaaren let„ „ ter van eene Refolutie van de geza„ „ mentlyke Bondgenooten, en de Pro, „ vinciaale explicatie daartegen aan„ „ liep, dat wy ons dien aangaande wel „ „ durven beroepen op U Ed. eigen „ „ Verklaring. ?!
De argumenien, welke de Raad van Staate in die Misfive tegen de Holiandfche Refolutien gebruikt, en welke argumenten de Raadpensionaris van Slingeland adopteerd, zyn vier in getal:
i. Dat nie'? klaarder is, dan dat de gezamen'yke Provinciën moeten geoordeeld ht; ütn, dat de Judicatmv (.ver delicten , door Militairen onderling begaan wordende, behoorden te blyven aan de Krygsraaden. zonder onderfcheid, of die" delicten de Krygszaaken raaken of niet.
En zulks , omdat de Refolutie vaffl 25 Maart 1651, waar by zulks is \ aftgefield , eene Refolutie is van de gezamenlyke Provinciën.
En vermits de naauwere bepaaling der Militaire Jurisdiftie, offchoon dexelve door de Provincie van Overys. fel was geproponeerd , nogtans gelaatcn is buiten die Refolutie.
s. Dat



tot de MILTT. JURISD. &c. 103
2. Dat elke Provincie in het byzonder begrepen en gehouden moet worden, zich daaromtrent met her flntiment van de andere Provinciën gecomormeert te hebben:
Omdat in het Regifier geene de mirfte contradictie of aantekening gevonden word tegen eene zoo klaart en fohmneele Refolutie, als die van 25 iMaart 1651.
3. Dat men de voorgemelde Hoüandfche Refolutien geenszins noemen kan eene explicatie der Refolutie van 25 Maart 1651.
Omdat defelve zoo weinig overeenftemmen met den kiaaren letter dier Refolutie.
4. Dat het niet anders is dan luxeeren van de Refolutie der Groote Vergaderinge, wanneer men die Refolutie zoude willen doen afhangen van de explicatie van ieder der zeven Provinciën in hec byzonder;
Omdat de eene Provincie, wanneer zy den kiaaren letter van eene Refolutie der gezamenlyke Bondgenooten voor zig had, geenszins zoude acquiesceeren aan de explicatie van eene andere Provincie, wanneer die Prsvinciaale explicatie tegen die Refolutie der gezamenlyke Bondgenooten aanliep. En, om overtuigd te zyn, hoe zeer die argumenten van den Raad van Staate ftringeeren , behoefd men die folemneele Refolutie der Groote Vergaderinge flechts te G 4 ver-.



VERZAMELING van STUKKEN
vergelyken met de voorgemelde Hollandfchè Refolutie: Want, daar by de eerfte geene uitzondering gemaakt word, dan alleen voor de ftemmemk Steden , zyn de Hoüandfche Refolutien relatief tot alk Steden en Plaatfen; en daar de Refolutie der Bondgenooten uitdruklyk aan de Krygsraaden, zelfs in èeftemmenie Steden, overlaat de judicature over delicten , zonder onderfcheid, welken de Militairen onderling, of de een tegen den anderen begaan, ftellen dé Hoüandfche Refolutien ook die delicten, wanneer zy niet pure Militair zyn , aan dc-n Gerigtsdwang van den Politique n Regter; en nimmer is derhalven eene wectiger confequentie getrokken dan deeze, dat die Hollandfche Refolutien 'regtsdraads aankopen tegen de folemneek Refolutie der ge. zamcnlyke Provinciën; en onder die ook van üe Provincie van Holland zelve
Bv die argumenten van den Raad van
Staate kan men "er nog vj/andere voegen, die niet minder kragtig zyn.
Foor eerjl, dat die Befolurie van 1654. direft Itrydig is met de primitive conftitutie van den Staat; met het Roomfche Regt; met de Crimineele Ordonnantie van het jaar 1570; met de Unie van Utrecht; met de Inftructien van den Raad van Staate; met alle de verdere Wetten en Plaeaaten , tot den jaare 1650. toe; en met de conftante praktyk , welke tot dien tyd toe , had plaats gehad.
Al het welk te vooren reeds compleetlyk 1$ bewezen,
104,



tot de MILIT. JURISD. &c. Ï05
Ten anderen, dat die Hollandfche Refolutie nooit door het algemeene Bondgenoodfchap is geadvoueerd of geadopteerd geworden (a).
Het welk, een negatif zynde, voor geen direct bewys fusceptibeJ is; hoe zeer het weinig moeite zoude koften, om, uit verfcheide Refolutien en Mifflvës van de Staaten Generaal en Raad van Staate, te doen zien, dat dezelve zeer verre zyn geweeft, van aan die Refolutie eene verbindende kracht toe re fcHryven.
In de derde plaats, dat de meergemelde Refolutie geenszins overeenftemd met andere Refolutien , door de Provincie van Holland , zoo voor , als na dien tyd genopen.
Ten vierden, dat de meergemelde Refolutie , als in de eerfte Epoque der Stadhouderloze Regeeringe genomen, ook telkens na de herftelünge der primitive conftitutie, of van het Stadhouderlyk bewind, geflaapen heeft, en buiten vigeur en praktvk is gebleven.
" En eindelyk , dat dezelve Refolutie onbeftaanbaar is met de Regten van den Capitein Generaal (b) , endus, door de herftellin-
. ggbnOS ...S . v.r ::-; ■.) ge
( a ) Men toetfc dit bewys aen de Gelderfche Refolutie
It D. N°. CXiX. b!. 321. N". CXX. bl. 3J1. ■
aen die van Utrecht en andere, zie bl 44 not. (a) en dan zal men deszelvs valschheid ontdekken.
(b) Indien dit gezegde eenigen fchyn van waerheidzoudc hebben, moeft het oefenen van allerley gerechtsdwang over de Militairen onaffcbeidelyk zyn van 't ambt Van Capitain Generael, en aen dezen , tatiiem verbis, G 5 dooy



io6 VERZAMELING van STUKKEN
ge dier eminente Digniteit, zoo wel als andere Refolutien van dien aard , van zelfs vervallen is
Welke drie laatfie pointen gemaklyk zullen kunnen bewezen worden.
Om dan het eerfte van die drie pointen te probeeren, dat namtlyk de gemelde Refolutie van 1654.. geenszins overeenkoomt met andere Refolutien, door de Provincie van Holland, zoo voor als na dien tyd, genomen, refletleerd men, ,:at die Provincie in het jaar 1589. gerefolvewd heeft , ,, ter Feygaderinge van de Staaten Generaal te doen aan„ houden, ten einde-de Raad van Staate ernlielyk zoude worden ' ermaand , de „ excejfen van het Folk van Oorlog, byzon„ der in het ftuk van het onbehoorlyk op„ grieven of verlaaten van Sterkten, in 't „ ftuk van Muiteryen &ca. zulks te ftraffen , „ als de welftand van den Lande is vereis„ fchende •, alzoo anderszins de ftaat van „ den Lande, en de authoriteit van dien „ moet koomen in meerder verval en de„ cadentie."
Waaruit blykt, dat de Provincie van Holland toen begreep, dat het ftraffen der exetffen van het Volk van Oorlog aan de Generaliteit behoorde, zonder dat die Provincie toen eenig onderfcheid maakte, of die excelTen Militaire of Commune delicten importeerden; wordende in tegendeel onder
door den Souverain, by deszelvs Inflnittie. wettigiyk, gedemandeerd zyn : maer voor dit alles is zelvs geen zweej» Tan bewys by te brengea.



tot de MILIT. JURISD. &c. 107
der die exceiTen uitdruklyk gefpecifi ceerd de Muitery, welke niemand ontkennen zal, een gemeen delict te wezen.
Dus heeft de Provincie van Holland, m den jaare 1Ó26 , zonder wederom eenige diflinaie van delicten , of van crimineele of civiele zaaken te maaken , uitdruklyk verklaard, „ dat haare intentie nooit geweeft was of nogh was, aan den Raad ■ van Staate t? beneemen dejennis of judi„ catare over het Krygsvolk."
En op wat wyze de Heeren Staaten van Holland en derzeiver Gecommitteerde Raaden, in den jaare 1632. omtrent dat ftuk gedacht hebben, blykt uit een zeer notabel exempel, voorkoomende in de Refolutien van den Raad van Staate, in datis 9, 14» 19, 22, *3 O&ob. en 16 Novemb. Ï632., 7 Tanuary, 4 Mey en 21 Decem. 1633. en j 2 en 13 Maart 1635. Want uit die Refolutien confteerd, dat de Monftercommijfarit Cocq den Capitein Morgan, binnen de Srad flensden, zoo gekwetft had, dat die Capitein daar van was koomen te overladen ; dat de Commandeerende Officier te Heusden daar van kenniffe had gegeeven aan Heeren Gecommitteerde Raaden van hunne Ed. Groot Mog., en van dezelve had verzocht, te weeten, waarnaar zich te reguleeren; dat Heeren Gecommitteerde Raaden hetzelve, door hunnen Secretaris, aan de 1 Raad van Staate hebben doen aandienen ; alsmede, dat zy hunne Inftruétie daarop nagezien en bevonden hadden, dat
de



ioS VERZAMELING «van STUKKEN
de kennis van die zaak aan den Raad was competeerende, en daarom verzochten, dat de Raad , na genomen kenniffe , daar in wilde disponeeren, zoo als bevonden zoude worden te behooren; doende Gecommitteerde Raaden den Brief van den Commandeerenden Officier te Heusden, en een Requeft, door den gemelden Commiffaris Cocq aan hun geprefenteerd, teffens aan den Riad overgeeven; dat, de Advocaat Fiscaal van de Generaliteit toen in het Leger zynde, de Heeren Staaten van Holland, met ajvis van bet Hof, hebben toeceftaan, dat de Advocaat fiscaal van Holland in die zaak als Fiscaal ageeren zoude; en dat gemelde Coc.] vervolgens , door den Raad van Staate , te regt gefield en gefenteutieerd is.
Zekerlyk zal niemand negeeren dat gemelde Cocq een eommune delictum , in eene Hollandfche Stad, geperpetreerd had.
Uit al het welke evident is, dat de Provincie van Holland zelve, voor den jaare 1654, van begrip is geweeft, dat de Judicature over de Militie , zonder onderfcheid van misdaaden, aan de Generaliteit behoorde.
En in hoe verre de Heeren Staaten van Holland zelfs naderhand van de te vooren meergemelde Refolutie van 1654. zyn afgegaan, blykt uit twee Jaatere Refolutien, de eene in dato 30 Novemb. 1669. en de andere van den 9 Decemb. JÖ72.
By die van 30 Novemb. 1669. ordonnee-
ren



tot be MILIT. JURISD. &c. ic?
ren de Heeren Staaten van Holland generaallyk aan derzelver Gecommitteerde Raaden in beide de Quartieren: ,, alle Senten,, tien, die by den Raad van Staate, ach,, tervolgens haare Inftruótie, tegen eeni„ ge Militaire Officieren en Soldaaten, in ,, dienft van den Lande zynde , en op re„ partitie van de Provincie van Holland „ jlaande, albereids zouden mogen wezen , „ of in het toekoomende nogh worden uic„ gefproken, aanftonds, op de eerfte aan„ fchryvinge of bekendmaakinge van den ,, Raad, naar haare forme en inhoude, te ,, executeeren, zonder zoodanige Senten„ tien, of de meriten van de zaak te exami„ neeren, veel min eenige klagten van de „ Gecondemneerden daar jegens te admk-r ., teeren."
In die Refolutie word geen het minfte onderfcheid gemaakt, of die Sententien van den Raad van Staate rouleerden over Civiele of Crimineele zaaken, over Militaire of Commune delicten, geperpetreerd in of buiten de Provincie van Holland ; maar daar word in het algemeen gezegd, alle Sententiën, die de Raad van Staate, achtervolgens haare Inflruclie, tegen Militairen, op Holland gerepartieerd, reeds gewezen had, of nogh wyzen zoude ; En men kan geenszins Rellen, dat de Heeren Staaten van Holland de Inftructien van den Raad van Staate, waarby (gelyk hier voor getoond is) een univerfeele Jurisdictie over 's Lands Militie aan dien Raad gedefereerd was; niet zouden



VERZAMELING van STUKKEN
den hebben gekend , en onbewuft zouden zyn geweeft, dat de Raad van Snate geenerlei bepaaling , die verder ging dan de Refolutie der Bondgenooten van 1651. medebracht, admitteerde ; en niettemin verbieden de Heeren Staaten van Holland aan derzelver Gecommitteerde Raaden, niet alleen het exam'meeren der Sententien; maar zelfs het onderzoek over de merites der zaake.
Die Refolutie erkend derhalven de univerfeele Ju-iicature van den Raad van Staate over de Militie , op Holland gerepartitieerd, en zulks zonder onderfcheid, of dezelve Militie zich op het Hollandfche Territoir bevind, het geen echter met de meergemelde Refolutie van 1654 in het geheel niet overeenkoomt.
En het is dan ook verre van daar , dat die Refolutie genoemd zoude worden in de Hollandfche Refolutie van den cj December 1C72, of, op fundament van dezelve, gerefolveerd zoude zyn , dat de Judicature over twee Soldaaten, in Garnizoen te Gorinchem, en wegens de misdaad van Valfche Munt, door den DrolTaard dier Stad geapprehendeerd, zoude worden gelaaten aan Schepenen aldaar, vermits hunne Ed. Groot Mog., by die Refolutie van den 9 Decemb. 1Ó72., alleenlyk hebben goedgevonden en verftaan: „ te verzoeken en te „ laften de Heeren Burgersdyk en andere \\ haar Ed. Groot Mog. Gedeputeerden, „ haar omtrent het Leger van den Staat



tot de MILIT. JURISD. &c. ïü
„ bevindende, dat dezelve over het gunt „ voorfz. was , met den Heere Feldmaar„ fchalk wilden aboucheeren , nern H r^ „ Veldmaarfchalk van de g .tegenheid dier ,, zaake , en het gunt omrrent voorval*
!en van gelyke natuur geobferveerd is ge„ weejï, onderrigten, deszelfs confiderutkn „ in te neemen , en de zaake daar heen te „ beïeïden, dat de calange en judicature ?, over het voorfz geval gelaaten mogt „ worden aan den voornoemden DrofTiard „ en Schepenen van Gorinchem voorfz."
Welke Refolutie wederom zeer veel verfchild van die van 1654.
En daarmede is dan betoogd , dat de evengemelde Refolutie geenszins overeenkoomt viet andere Refolutien, door de Provincie van Holland, zoo voor als na dien tyd, genomen.
Ten welken opzichte men dan ook niet ziet , waarom aan deeze Hollandfche Refolutie meerder kracht dan aan geene zoude moeten worden toegefehreeven ; daar het in allen gevalle zeker is, dat, in geval de Refolutien, door de Provincie van Holland , op het ftuk der Militaire Jurisdictie, genomen, onderling niet overeenftemmen, alsdan die geene moeten worden gevolgd, welke met de primitive conftitutie, en de Utrechtfche Unie minft ftrydig. zouden zyn.
Het zal weinig moeite in zich hebben, om nu, in de tweede plaats, te doen zien, dat de meergemelde Refolutie van 1Ó54., als
J-5 '4$



ïi2 VERZAMELING van STUKKEN
in de eerjle Epoque der Stadhouderloze geeringe genomen, ook t'elkens na de herfiellinge van het Stadhouderlyk bewind, of de primitive conjiitutie, gejlaapen heeft, en buiten vigeur en praktyk is gebleeven.
immers kan niet ontkend worden , dat de Republyk, van den beginne af, tot den dood van Prins Willem den tweeden toe, altyd een eminent Hoofd (a) had gehad, en dat die primitive conftitutie der Regeennge, voor het eerft, veranderde, toen hec Stadhouderlyk bewind , na het overlyden van dien Vorft, ceffeerde; alsmede dat in die eerjle Epoque der Stadhouderlooze Regeeringe de meergemelde Refolutie genomen is.
Dat nu die Refolutie t'elkens na de herftellinge van het Stadhouderlyk Gouvernement buiten vigeur en praktyk is gebleven, blykt al aanftonds daar uit, dat de Heeren Staaten van Holland, zoo min ten tyde dat Koning Willem het roer der Regeeringe in handen had, als onder het beftier der laat. fte Heeren Erfftadhouderen , eene eenige Refolutie. op fundament van die van 1654, genomen hebben, hoe zeer 'er meenigvuldige van dien aard, in Stadhouderlooze tyden, zoo van de eerjle als tweede Epoque, voor handen zyn. Ten welken opzichte ook reeds geremarqueerd is, dat, hoe zeer de Refolutie van 9 December 1672 rouleere over een geval van den zelfden aard, als
die,
Ca) Naauwkeuriger ware 't geweeft, indien de ftelle? gezet had eminente hoofden. •



Tof dè MILIT. JÜRISD. &c. 113
die, waar omtrent particuliere. Refolutien , in Sradhouderlooze tyden, op fundament der Refolutie van 1654, en met allegatie van dezelve , genomen zyn, die Refolutie van 1654 nochtans in die van 9 December 1672 niet genoemd word.
Uit de Regifters vari deh Höogen KrygSfaad i Voor zoo verre die gecohferveerd zyn gebleeven, blykt ook, dat die Raad, geduurende het leven van Koning Willem, eene univerfeele Jurisdictie over de Militie heeft geëxerceerd ; en evenwel heeft de Provincie van Holland, zoo min als eenige andere, zich daar tegen verzet, of eenige Refolutie daar tegen genomen ted overtuigenden bewyze , dat die Provincie teen zelve begreepen heeft, dat haare Refolutie van 1654, federd de herftellinge vah het Stadhouderlyke bewind , buiten vigeur moeft blyven.
Én dat blykt nogh nader, wanneer gereflecteerd word, dat de Provincie van Holland zich insgelyks, zorder eenige oppofitiej heeft laaten welgevallen, dat Koning Willem t in het jaar 1700 aan den Hoogen Krygsraad eene Inftruclie gaf, welke toen, door den druk , gemeen gemaakt worden» de, tot eens ieders kenniffe heeft moeten koomen, by welke Inftrucrie de univerfeele Militaire Jurisdictie aan den Hoogen Krygsraad gedemandeerdis. Wantin die Inftructie word, met zoo veele woorden, geleezeö;
„ Dat de Hooge Krygsraad, in allé cri3i miheelt en civile zaaken , zoo veel mo„ gelyk is, zal volgen en obferveeren de VU. Dut. H »ma-



VERZAMELING va* STUKKEN
„ manier van procedeeren, zoo voor den „ Raad van Staate , als voor den Hove „ van Juftitie in Holland , gebruikelyk, f, achtervolgende de Injlruiïien van denzel-
ven Hove, geordonneerd hy den Keizer Ka„ rel, in den jaare 1531.
„ Dat de Advocaat Fiscaal zal procedee„ ren, volgens den inhoude van de voorfz „ Ordonnantie &c, of, hy faulte van dien, „ volgens de befchrefan Wetten.
„ Dac hy ook den Hoogen Krygsraad, „ in alle zaaken, zoo crimineele als civiele, „ zal dienen van advis &c."
Behalven nu dat daar by in het generaal, en zonder eenige de minfte uitzonderinge, gefproken word van alle crimineele en civiele zaaken, zoude het volgen van 's Hofs Infirultie en van de befchreven Wetten, in crimineele zaaken weinig of niet te pas koomen, indien dezelve zaaken niet mede rouleerden over commune delicten.
Uit dat alles blykt derhalven, op de evidentfle wyze, dat de meergemelde Refolutie van 1654, geduurende het beftier van Koning Willem, buiten alle vigeur en praktyk is geweeft, en dat men zich, geduurende dien tyd, nooit op die Refolutie beroepen of gefundeerd heeft, om de toen geëtabliffeerde univerfeele Militaire Jurisdictie te impugneeren.
En daar uit confteerd ook teffens zoo klaar van het gefouteneerd begrip van Koning Willem , met opzicht tot dat point, dat men zich moet verwonderen, hoe.men, ten bewyze van het contrarie, zich beroepen
114



tot de MIUT. JURISD. &c ni
pen kan op de bekende Miffive van dien Vorft; onder anderen ook aan het Hof van Holland, op den 19 Mey 1Ó75, gefchrer ven. Want, behalven dat de propofitie. by die Miffive gedaan, zeer veel verfchild van de Refolutie van 1Ó54, zoo blykt ook uit die Miffive zelve, dat de Koning daar by flcchts een voorflag wilde doen, om de differenren over de Militaire Jurisdictie, die toen voorvielen , en hunne oorfprongfchuldig waren aan de verandering, welke men, geduurende de Stadhouderlooze Regeering , in de primitive conftitutie, gemaakt had, uit den weg te ruimen; doeli zulks, gelyk met zoo veele woorden in die Miffive ftaar uitgedrukt, alleen by provifie , en tot dat de Koning desaangaande nader met Ifef Hof gedelibereerd zoude hebben (a).
Doch , het Hof naar dien provifioneeleti soorjlag niet hebbende willen luilteren, heeft de Koning vervolgens de univerfeele Militaire Jurisdictie, conform de primitive conftitutie van den Staat, blyven handhaaven, en, door het geeven der gemeld» Ivfirucïic aan den Hoogen Krygsraad in hei jaar 1700. zyn begrip aangaande die Jurisdictie 200 klaar gemanifefleerd , dat daar •ver geen dispuut meer vallen kan (s).
vMeer zal men dan ook niet behoeven te
avan-
O) Over deze heide Periodes verdient nagezien te worden de Heer vah SlInoeland, in zyne Verhardelinge over de Militie van den Staat. H. X i I f van dl Militaire Juftitie en van de Krygsr&eden Mag. III. D. bl. 209. vooral bl. 235. en myne Aenm. tvcr de Vtrhi* étr Unie vm Utretht IV. Br. bl. 189.
ki a



3i6' VERZAMELING van STUKKEN
avanceeren , om te doen zien , dat de meergemelde Hollandfche Refolutie, geduurende het Gouvernement van Koning Willem, buiten praktyk en vigeur is gebleeven; En, hoe zeer men, na 's Konings dood, dezelve wel wederom heeft doen herleeven , niettegenflaande de Generaliteit en inzonderheid de Raad van Staate die Refolutie niet refpeéteerde, is echter, na dac de primitive conftitutie, door het Stadhouderlyk bewind, in den jaare 1747 andermaal herfteld was , die Refolutie by de Heeren Staaten van Holland niet weer geïnhaleerd, even zoo min als te vooren, onder het Gouvernement van Koning Willem ; en de univerfeele Militaire Jurisdictie is door den Hoogen Krygsraad dan ook federd het jaar 174K , tot nu toe, en dus reeds over de twintig jaaren, op dezelfde wyze, als geduurende list leven van Koning Willem, en zonder oppofitie, geëxerceerd geworden ; hebbende dan ook de Raad van Staate, by Refolutie, in dato21 Maart 1748, de civiele Jurisdictie over Militaire Perfoonen, op zoodanigen voet, als die aan den Hoogen Krygsraad , ten tyde van Koning Willem , gecompetéerd had, wederom aan den Ploogen Krygsraad ©vergelaaten.
Doch, alvoorens van dat point geheel af te flappen, moet men nogh met een woord fpreeken van de Refolutie van hunne Hoog Mog. , in dato 17 January 1674, i op welke de Advocaat Fiscaal van Braband zich in het jaar 1719, ter occafie van eene.
toe*



tot de MILIT. JURISD. 8cc:
toen fubfifleerende Jurisdictie - quseftie, onder anderen, heefc trachten te fundeeren, . .om de Militaire Jurisdictie omtrent gemeene delicten te impugneeren.
Doch met hoe weinig fundament, en wat men van die Refolutie te denken hebbe, heeft de Raad van Staate, by deszelfs hier voor geallegeerde Miffive aan hunne ïioog Mog-> in dxo 30 October 1719, reeds getoond , en voorts doen zien, dat die Refolutie alleen geappliceerd kan worden op een fingulier geval , waar m Preeventic en continentia caufa konden begrepen worden plaats te hebben.
De Raad van Staate drukt zich in die Miffive, onder anderen, dus uit:
„ Maar of de meening van die Refolu, tien is , verandering te maaken in hec " Regt, laaten Wy Uwe Hoog Mog. oordeelen .; welke Wy verzoeken ten dien ' einde in acht te neemen , dat in die Refolutien nergens minder van gefproken " word, als van iets nieuws te ftatueeren; *• en wel iets , dat ftryden zoude niet alleen met hec Roomfche, en hec heden" daagfehe Regt; maar ook met eene Re" folutie van de folemneele Vergadering " van het jaar 1651, welke Refolutie, ge" lyk gezegd is, uitdrukkelyk onderfcheid " maakt, omtrent het ftuk in verfchil, ' tufTchen Steden ftem in Staat hebbende, " en andere; en welke een foort van Wee ' of Reglemenc is , ftilzwygende confir„ meerende het gerecipieerd Regt en ' Ufantie, in opzichte van de Steden, 3' H 3 » ia



tt8 VERZAMELING van STUKKEN
„ In het Diftrict van de Generaliteit, ter „ zelve tyd, dat ze uitdrukkeiyk daar van „ eximeerd de Steden fiern in Staat hebbende; en geconfirmeerd door de opgevolgde praktyk, zoo voor als na de verandering inde Regeering, voorgevallen in hec jaar 1672, zoo dat de voorfz Refolutien, genomen oo particuliere gevalj, len, en zonder dat de Raad van Staate, yy welke notoirlyk geconcerneerd is in al „ wat de judicarure over de Militairen raakt, daar in gekend is, en de Jaatfle van de drie , op eene bloote fuggeftie „ van den Raad van Braband, niets anders zouden bewyzen , voor zoo ver ze zou„ den ter materie dienen , als dat Uwe Hoog Mog. niet zouden zyn verdacht „ geweeft, in het neemen derzelve, op hec onderlcheid tuffchen de Steden, flem in „ Staat hebbende, en de Steden in het „ diirri£t van de Generaliteit,
„ Het welk geenszins zoude wezen te ver„ wonderen, om dat zaaken van die natuur, „ geene gemeenfchap hebbende met Staats „ deliberarien, minder voorkoomen aan Uwe Hoog Mog. als aan Ons. „ Maar wy kunnen *er byvoegen, Hoog „ Mogende Heeren , dat geene van de 9, drie bygebrachte Refolutien bewyft het „ geen waar toe zy bygebracht zyn.
„ De eerfte, zynde die van den 26 Fe„ bruary 1640. &c.
„ De tweede Refolutie, zynde die van „ den 17 January 1674, fpreekt van de te a> regtftdling van verfcheide Borgers en
» h>



tot de MIL.IT. JURTSD. &c. li?
Ingezetenen , mitsgaders van een goed " aantal Soldaaten, van het Garnizoen van 's Hertogenbofch , welke gWepouffeerd M en zwaar gewond hadden den Stadhouder " van den Hoogfchout, in het ftooren van
eene vergadering van Pausgezinden. " Dat de Hoogfchout daar over voor Schepenen van 's Hertogenbofch begon" nen had te procedeeren, word in de Re" folutie ztlve geallegeerd, onder de mouven van het neernen der Refolutie; zoo " dat de Preventie zonderling in confide" ratie gekomen is; behalven dat hier we" der, gelyk in de eerfte, quaftieis; van een delict, waar in Burgers met Mihtai' ren gemengd zyn, en waar in de conti„ nentia caufte nog meer te paffe komt, als in de voorige. < , .
Men zoude, de Refolutie leezende, dezelve byna aanzien voor eene delegatie " over een horribel en ongehoord Attentaat, " eelvk de Refolutie fpreekt , waar door " Uwe Hoog Mog. verftonden, haare " Hoogheid en Authoriteit , en die van den " Staat ten hoogfien gelieerd te wezen; in hoedanige extraordinans gclegenhcden delegatien fomtyds plaats hebben; " indien de Refolutie niet medebragt, dat " de Soldaaten te regt zouden gefield wor' den voor Schepenen van s Hertogenbofch , als politique Regters van alleMt" litaire Perfoonen, in materie van delicten, "niet Militair zynde: woorden, welke " met geene delegatie beftaan konnen; "maar op welke de bovenftaande gene" H 4 raai



£2ö VERZAMELING van STUKKEN,
„ raak Refolutie toepafTelyk is; en welke „ men moet aanzien als het effecl van de eerfte „ indignatie, wanneer het geen wonder is, .,, dat niet zoo net opalies gelet word, alsan-
ders wel gefehieden zoude, de Refolutie „ op de heete daad genomen zynde."
Tot dus verre de Raad van Staate.
Groyelyk zoude men zich derhalven abufeeren , indien men uit die Refolutie van hunne Hoog M°g> » in dato 17 January 1674 eenige confirmatie der Hollandfche Refolutie van 1654 zoude willen elicieeren ; en te meer, vermits in de Refolutie van hunne Hoog Mog. geen enke) woord van die Hollandfche Refolutie gerept word , en uit het daar op gevolgde gedrag, zoo van de Heeren Staaten van Holland , als van Koning Willem in tegendeel, gelyk hier voor reeds getoond is, ten vollen confteerd, dat die Hollandfche Refolutie , geduurende het leven van evengemelden Vorft, waarlyk geflaapen heeft.
En hier mede houd men dan ook voor compleetlyk bewezen , dat de meergemelde Refolutie van 1654, als in de eerfte Epoque der Stadhouderlooze Regeeringe genoomen, ook t'elkens na de herjielling van het Stadhouderlyk bewind, of primitive conftitutie ,geflaapen heeft, en buiten vigeur en practyk. is gebleven.
Dus blyft 'er nu nogh maar alleen over, te doen zien , dat dezelve Refolutie onbeJlaanbaar is met de Regten van den Capitein Generaal, en zy dus, door de herftellinge dier eminente Digniteit, zoo wel als andere Refohiiim van dien aard , van zelfs is vervallen.
En



fOT be MILIT, JUR.ISD. <£c.
En qm van de waarheid van die Jaatfte Point geconvoceerd te worden, behoefd men zich flechts te binnen te brengen, het geen hier voor bereids is geallegeerc, te weeten, dat by de 3. en 10. Artikelen der Inftructie ; welke in het Jaar 1584. aan Prins Mquritz en den Raad van Staate gegeeven is , aan dien Prins, benevens den Raad, expreflelyk en met zoo veele woorden , is gedemandeerd „ kenniffè en Judip fature te hebben over alle Colonellen, „ Capjteinen , en ander Krygsvolk te Wa* „ ter en te Lande. "
Als mede „ over hec Krygsvolk en de „ Officieren van den Oorlog te ftellen en
onderhouden alle goede ordre cu difcipli„ ne, ook mede daar over ftraffe, regt enda f) Juftitie te doen, ende doen doen, zulks zy „ bevinden zullen te behooren. "
Woorden , welke zoo klaar zyn, dat men, om eene univerfeele Jurisdictie over de Militie, zonder eenige de minfte uitzonderingen , aan dien Vorft, nevens den Raad, ce demandeeren, zich mee geene mogelykheii van DuiDLLYKER en algemeenek, expresfien bedienen konde (a).
En
(a) Men moet hier - om dit bewys in zyne volle kragt zich voor te ftellen - in 't oge houden, 1) dat Prins Maulits, als hoofd van deRaed van Staeten, niet als Capitein Generael, deze Inftruftie heeft ontvangen. 2. Dat de woorden kenniffè en Judicature geene bepaelinge buldjsn pok niet in opzicht tot den territoriaelen Rechter - en dat ender alle goede ordre en difcipline alle civile zaeken, alle commune deliüen moeten worden begrepen: kon nu deze Gerichtsdwang , met eenige mogelykgeid, in duideiyter en algemeener bewoordingen gedemandeerd zyn geworden? • ■ Ü 5



123 VERZAMELING van STUKEEN
En , of zulks niet genoeg ware, kan men daar nogh byvoegen de notabele Refolutien van de Heeren Staaten van Holland, in datis 27.Juny en r.July 1Ó72. uit welker eerfte blykt, dat de Heeren Gedeputeerden der Stad Leyden toen, onder anderen , ter Vergaderinge hebben voorgedraagen;
„ Dat, door de maximes, die toen fe„ derd eenige Jaaren herwaarts in zwang „ hadden gegaan , de flaat van het Jicve „ Vaderland in calamiteiten en defordres; „ mitsgaders de Religie en Vryheid byna „ tot de laatfte Periode van haare fubfiK ftentie gebragt waren;
„ Dat ook de Capitein Generaal zichgemeg„ faam in alle zaaken, tot zyne functie fpeStee„ rende , moetende regukeren naar de ordres en „ het goedvinden vande Politique Regeering , „ noodzaakelyk alles moefi vervallen cjfe.;
„ Dat over zulks de voorfz. Gedepu„ teerden haar by fpeciaale Refolutie van „ de Heeren haare Principaalen , gelaft „ vonden, ter Vergaderinge te urgeeren, dat „ de zaaken ter Generaliteit daar heenen behoor„ den te worden gedirigeert, dat alsnogh op den „ Capitein Generaal, by Ampliatie van des_ zelfs Inftruótie, behoorden te worden gel confereerd, TOT KENNELYK WE» 1 DERZEGGEN TOE eene vrye en on-
„ gedetermineerde magt en Atl-
„ thoriteit, om over de Patenten, „ zoo van Soldaaten, als Burgers en Huisn luiden; mitsgaders over de Guarnifoenen, „ Bezittingen, Fortificatiën, Magazynen, Ammunitie van Oorlog, evacuatie van



tot >e MILÏT. JURISD. «Sec. 123
„ Sreden en Plaatfen, in cas van pood, en „ al het geen de Militie van deezen Staat d1-
* RECTELYK of indik e CT E t y k Zoude
„ mogen aangaan , ab so l ut Elyk , en zon„ der iemands bekroon te mogen disponeeren&c.
Zuo als, op die Propofitie, dan ouk , by Refolutie van 1. Ju!y 1072. is goedgevonden en verftaan , „ dat, van wegen hunne „ Ed- Groot Mog , ter Generaliteit de zaa„ ken daar heenen zouden worden gedirigeerd, „ ten einde alsn>gh den Heere Frince van „ Orange, Capitein Generaal over de Mi-
„ lit ie van de vereenigde ÏStE-
„ derlanden, by Ampliatie van des„ zelfs Inflructie, moge worden geconfe„ reerd , TOT KENNELYK WEDER„ ZEGDEN TOE, zoodanige vrye magt en ^ authoriteit over de Patenten en andere zaa„ ken, tot de voorfz. Militie fpefteerende, als „ de voorgaande Heeren Prinfen van Orange, „ zyne loffelyke Voorouders > als Stadhouders , „ enCapiteinen Generaal, ten rtfpecte van de „ voorfz Militie, hebben ge'éxerceerd" (a).
Ten welken opzichte alhier niet zonder " remarque kan worden gepalfeerd , dat de Heeren Staaten van Holland, by die Refolutie, van i. July 1672 twee zaaken erkennen , met welken de anterieurt Refolutie van 1654. ganfch onheftaanbiar is.
Vooreerfi, dat de voorgaande Heeren Stadhouders en Capiteinen Generaal reeds
had-
(«) Zie j. Rindorp verhandeling! over de Militaire
JurisdiMc H. IV. bl. 96 99 ros- > en myne
Aenm. ovar de vtrklaer. der UnU vm UtrKht V9n Mr. fa Eaulss IV. Br. bl. 19a ——



Ï24 VERZAMELING van STUKKEN
hadden geheel eene vrye en ongedetermineerde magt en authoriteit, om over 'al het geen de Militie van deezen Staat, directelyk of indirect; , aanging, abfolutelyk te disconteren.
En ten anderen, dat het Krygsvolk was de Militie van de vereenigde 'Nederlanden, en, dat het de Generaliteit was, die aan Koning Willem dezelfde magt moefi geeveny welke zyne Pradecejfeurs gehad hadden.
En dus juftificeerd en confirmeerd deeze Hollandfehe poflerieure Refolutie volkomen al het geene hier voor is gededuceerd; en daar uit blykt teffens , dat men ook aanftonds , by de herflellinge van het Stadhouderfchap , de primitive conflitutie der Regeerjnge , welke federd het Jaar 1650» veranderd was, wederom heefc herlteld.
Nu zal hec geen bewys noodig hebben, dac insgelyks, by de tweede herflellinge van het Stadhouderfchap , en het erfiyk verkiaaren van dien, aan de Igatfte Heeren Erffladhouderen dezelfde magt, als aan hunne Voorzaaten , is gedefereerd , en daar uit vloeit dan van zelfs de confequentie, dat de Refolutie van 1654. onbeflaanbaar is met de Regten van den Capitein Generaal ; vermits die Refolutie de onbepaalde Judicature over de Militie > en het regt om dezelve te ftraffen en te doen ftraffen , aan den Capitein Generaal zoude ontneemen ; daar nochtans die Judicature en dat regt aan Prins Maurits expreffelyk is gedefereerd (a), en de Heeren Staaten van Holland, by derzei»
ta) Zie boven bl. 121 not (1)1



?ot de MILIT. JUKISD. &c' ï*j
zeiver gemelde pqfterteure Refolutie, van i. July 1672. zoo uitdrukkelyk erkend hebben, dat de Heeren Capiteinen Generaal hebben gehad eene vrye en ongedetermïncerde magt en authoriteit , om over al het geene de Militie van deezen Staat, directelyk of' indireStelyk, aangaat, ahfohtelyk te difponeeren («),
Waaruit al wederom, by verder gêvolg, proflueerd, dat die Refolutie van 1654. door de herftellinge der eminente Digniteit van Capitein Generaal, zoo wel als andere Refolutien van dien aard, van zelfs vervallen is.
Ten welken regarde, vermits die confequentie uit bewezen praemiffen, van zelfs volgd , een exempel genoeg zal zyn.
Men oogd op de Refolutie van de Heeren Staaten van Holland, in dato 4. en 5. Maart *r 67 2.
By welke Refolutie gedecreteerd en vafsgefleld word:
„ Dat het Guarnifoen alhier in den Hage „ onder niemands bevel, als van hunne „ Ed. Groot Mog. en van de Heeren der„ zeiver Gecommitteerde Raaden fïaan zou„ de; ook geduurende haar verblyf aldaar, „ aan niemand anders, als aan hunne Ed. „ Groot Mog en de meergemelde Heeren „ Gecommitteerde Raaden gehoorzaamheid „ fchuldig zoude zyn, of pareeren mogen, ' „ directelyk of indireélelyk, in eeniger ma„ nieren;' dat ook dien aangaande het gee„ ven van het Wachtwoord, en alle ande... „re
(«) Tot ïeskelik wedïrzig6ks t02,



U6 VERZAMELING *An STUKKEN
„ re tekenen var) gezag over de voorfc. „ M;.itie , privative zullen verblyven aan » de Heeren Gecommitteerde Raaden , zon„ der dat het zelve refpeét aan iemand ao„ ders zal mogen worden overgegeeven, „ of aan iemand, wie of van watCaracter, „ functie of digniteit, in de Politie of in „ de Militie, hy ook zoude mogen we„ zen , eenige Acte van Commanderv;ent „ of Gezag daar over ooit of ooit toege„ laaten worden; en dat daarvan een Arti„ kei in de Inftruftie van de welgemelde „ Heeren Gecommitteerde Raaden ingelyft j» zal worden. "
Zekerlyk is 'er nimmer eenige Refolutie in prgeeiefer en ftrikter termen gecoucheerd dan deeze, zoodanig, dat dezelve geenerlei Exceptie of Uitvlucht konde admitteeren ; en nochtans heeft dezelve , met* de herltelJing van het ftadhouderfchap, alle haare kracht van zelfs verloren, hoe zeer zy nooit, door eene poflerieure Refolutie , expresfelyk zy gerevoceerd.
En daarmede is dan ook volkomenlyk gevindiceerd , dat de Refolutie van 1654. onbcjïaanbaar is met de Regt en van den Cafitein Generaal, en zy dus, door de herjïelHnge dier eminente Digniteit, zoo wel als an~ dere Refolutien van dien aard, van zelfs is vervallen.
En dus is dan nu compleetlyk getoond , dat de Tegenflanders der Univerfeele Militaire Jurisdictie zich zeer verkeerdelyk op de meergemelde Refolutie van 1654. fundjsexejw
D Ei



TOT DE MILIT. JURISD. &a "7 BESLUIT.
Hier mede is dan nu afgehandeld het.onderfoek , hoe ver de Militaire JurisMie overeenkom/lig met de Primitive conjtitut* van den Staat der Vereenigde Nederlanden, zich behoore uit te firekken.
Men heeft doen zien, dat, volgens het Roomfche en dus het Landregt , volgens d» Crimineele Ordonnantie van 1570. volgens de Unie van Utrecht, te Artikelen van den Landraad van 158 r., de Inftruaie voorPrins Maurits en den Raad van Staate van 1584., de Refolutie van de Staaten Generaal en Accord met Leicejter, beide van 1586 , &t Infirucïie voor den Raad van Staate van 1588., het Placaat van de Staaten Generaal, op desordres van het Krygsvolfi van 1589,, den Artikelbrief van 1500., en eindelyk volgens het gebeurde tot htt Jaar 1650. , niets meer zeker is , dan dat de Primitive conftitutie van den Staat medebrengt , dat de Militairen, zoo in Civiele als in Crimineele zaaken, van f/at natm* dezelve ook zouden mogen zyn , voor geenen anderen dan den Militairen Regter kunntn worden te regt gefield.
Eindelyk heeft men aangetoond, dat, door de herflellinge van het Stadhouderfcbap, zoo in 1672., als in 1747-. de Primitive conftitutie herfteld zynde, de Hollandfche Refolutie van 1Ó54., als ftrydig met de Primitive conftitutie, en onbegaanbaar met de Regten van den Capitein Generaal,



ft* VERZAMELING van STUKKEN.
raaf, door de Teg'enftariders der Militaire Jurisdictie te vergeeffeh word gereclameerd.
Eti uit dat alles v'olgd derhalverr dit Befluit dat de Univerfeele Militaire Jurisdictie,-door Zyne Hoogheid, of, in'Hoogftdeszelfs naam', door den Hoogen en de Laagen Krygsraaden, tot nu. toe, met volkomen regt, geëxerceert is.
Éxtract uit hei 4e- Crimineel Klagt hoek van Mr- Jan van der Marei, M. Z.
C)p den móïïdelingen Èyfch en Gonclufie door' dén Heer Mr- Cornelis Chastelein, eerfte en praefid'erende Burgemeefter ,■ mitsgaders provifio'neel Hoofd officier der Stad Leyden , R. O. Eyffcher van 's Heeren weegen , gedaan en genomen op eft ten laften van Hendrik van Cokingen (a) geboortig van Leyden, jegenwoordig zyn Heer Eyffchers Gevangen, Hebbende' Heeren Scheepenen dezelve Gevange, ter zaake' van geconfefTeert te hebben, dat hy zich voor overtuigd houd wegens in dronkenfchap gepleegde verregaande baldadigheeden aan en in verfcheiden Huizen binnen deze Stad ,- en zich dus aart hüisgeweld te hebben fchuldig gemaakt,-gecondemnt trd , gelyk zy hem condemneeren by dèeie n , omme gedurende den tyd van drie dagen op 's Graveftein alhier ten zynen kofte met Water en Brood gefpyzigd te worden , en na
ex-
(*) Deze perfoon was ten tyde ayner ayprehenfie Se§< daat in de Hollandfche Guarde.



tot de MJLTT. JURISD. &c. 12$
exfpiratie van den zeiven tyd, bannen hem Gevangen voor den tyd van een Jur , uit Leyden en Khyniand , 200 wyd en zyd de palen van dien zy" flrekkende , zjnder midJelerwyl daar weder binnen te mogen komen , op poene van Zwaarder flraffe &c.
Actum den 23 December 1772.
XI.
Missive van de Gedeputeerde Staeten der Stad Groningen en Ommelanden aen Willem V.
31. May 1771.
DOORLUGTIGSTJi PRINS en PIÈEREj
5*edert eenigen tyd verfchydene Minderjarige Perfoonen buiten confent hunner Ouderen en Voogden, tot den Militairen dienft zynde geëngageerd,en door dezelve by hunne wettigeRegeering zynde geklaagt, hebben wy het onderfbek diensaangaande gefield in handen van Heeren Gecommitteerden , wiens rapport hebbende gehoort , en de waarheid der faióL-n zelfs onder derzelver befoignes zynde gebleeken , hebben wy niet kunnen afzyn, om, onder het oog van U Doorl Hoogheid te brengen.
Dat conform alle Lands en Stads wetten deezer Provintie , een ouderdom van 25. Jaren word vereifl, eer iemand de vrye difpofitie ov^r zyn Perfoon en Goederen word toevertrouwt, zo dat alle nadelige handelingen voor dien tyd ingegaan, als nul worden gerekenc, en na de meerderjarigheid, daar van reftitucie «a.n worden verfogt. Dat, van die generale Regel, maar twee VIL Deel, I l&ep-



.Ï30 VERZAMELING van STUKKEN
Exeptien worden gevonden als een wettig Huwelyk, het welk niet dan met confent der Ouderen of Voogden kan warden ingegaan, en het bekomen van venia atatis het welk aan Mans-perfoonen ao. Jaren oud zynde, word verleend op de verklaring hunner Ouderen of Voogden , van hun goed gedrag en bequaamheid , om hunne goederen te adminiftreeren; kunnende als dan nog geene vafte goederen veraliëneeren zonder authorifatie, gelyk ook het gemeene regt voor het welzyn der minderjarigen en voor derzelver debauches nadrukkelyk heeft gezorgt, dat in het byzonder is gezorgt voor het engageeren van minderjarigen tot den Miliren dienft, gelyk U Doorl. Hoogheid kan geblyken, uit onze Refolutie van den 03. April 1684. van die der Heeren Gedeputeerden van den 8. Juny 1701. en 31. January 1743. en van Burgermeefteren en Raad, omtrent Perfoonen ïn de Weeshuizen opgevoed , van den 1 i. February in Copia annex, fub, A. B. C. D. (a) Dat die wetten in deeze Provintie ten allen tyden 'hebben gevigeert, of fchoon de Staat in fwaare Oorlogen was ingewikkelt en desfelvs Armee
merkelyk fterker was als nu. Wy zullen
de gronden, op welke de dugtigheid dier wetten ruft niet verder onderfoeken , het zal genoeg zyn dezelve te onderftellen ; alfo de Wetgever, van den aart van het volk niet onkundig kan zyn geweeft.
En de gevolgen ter contrarie zyn zo kragtig, en van zo grooten gevolg dat de Wet daar uit alleen moet goedgekeurt worden, als men overweegt dat zulk een engagement het werk van
een
(«) Deze Refolutien zyn my niet in de banden gevallen*



tot de MILIT. JTJRTSD. Sec. ift
een ogenbh'k is: dac een eenig haafrig en onbedaart moment, een verleidend gezdfehap, eene' dronkenfehap, eene folie de Jeurtèfle, een wanbedryf, om welke men de ftraf der Ouderen vreeft, de oorfaak van zulk een engagement km zyn, en dus aanleiding geven , om de Kinderen te ontrekken aan de gehoorfaamheid hunner Ouderen , en de Ouderen te frufrreeren van alle vrugt hunner welberadene voorneemens, en van alle aangewende onkoften ; en de Kinderen blootftellen aan het gevaar van een langdurig berouw, en aanlyding geven dat zy buiten fhaac kunneif^vorden geffcelt, om daar na op een© betamelyke wyze voor hun phyficq befbaan te kunnen zorgen , zynde de Militaire engagementen dies te fterker alfo voor fes Jiaren of voor altyd gefchieden, en zonder dat de geëngageerde daar van kan ontheven worden ; daar in an-' dere engagementen, waar in berouw plaats kan hebben, en men een einde d^ar van kan maken der Ouderen en Voogden confent zelvs word vereifcht, welke, indien het dienftig en voordeelig voor hunne Kinderen oordeelen , daarin zullen confenteeren, en het contrarie begrypende, tegens hun wil en genoegen niet van nunne Kinderen dienen tc worden berooft, en een onbefonnene caprice of misbedryf van een Kind prasvaleeren , boven de welberadene gedagten der Ouderen. Het gevaar voor de Jeugd is te groter, om dat het onler de Militairen wegens hun intreft , aan geene Perfoonen zal ontbreeken, die genegen zyn de Jeugd te debaucheeren:en dus zullen vreemden moeten zorgen hunne Kinderen op deze Academie te zenden; een i 2 ieder



S32 VERZAMELING van STUKKEN
ieder zal het gefelfchap der Militrairen tragten te eviteeren, waar door die Staat eene iklynagting zal ondergaan, die dezelve niet behoort
nog verdient te lyden. Wy hooren wel dat
de Militairen vermeenden geregtigt te zyn tot het engageeren vanPerfoonen boven 18. Jaaren, zonder confent van Ouderen of Voogden; dog liet zy 'er eene ordre zy dan niet; wy ignoreeren dezelve, en wy denken dat dezelve gegeven is,met geene andere intentie dan dat alleen plaats kan of zal hebben ter plaatze daar geene Wetten in het geheel of ten minften geene ter contrarie gevonden worden , en dat dezelve over zulks in deeze Provintie van geen Applicatie zal zyn.
Wy hebben een tweede befwaar ter gelegenheid van zulke engagementen, daar in beftaande, dat, of fchoon Ouders of Voogden daar over by hunne wettige Overigheid klagen-, de Militaire Rechter inmiddels voortvaart, de Jonge Lieden opligt, en na het Guarnifoen zend, of wel arrefheert, waar door dezelve als ook de Ouderen uit vrees voor de gevolgen ligt worden geperfuadeert tot een Confent het welk zy zonder zulks niet zouden hebben gegeeven; Wy ftaan wel toe, dat aen de Militaire Rechter alleen Competeert de Jurisdictie over Militairen, maar het engagement, en de wettigheid van het zelve in faclo beftaande , en eerft wettig moetende zyn beweezen, eer iemand kan gezegt worden een Militair te zyn en dus onder du forum te behooren , zo heeft de Militairen Rechter, eer zulks is gefchied geene Regts-dwang over zulk een Perfoon nog eenig regt van Arrefl
over



tot de MILIT. JURISD. &c 133
over dezelve, en die wettigheid kan by niemand dan by den Burgerlyken^ Rechter beoordeelt worden, alzo hy voor het engagement aan dezelve zynde onderworpen , zo Tang daar aan blyft onderhevig tot dat hy op eene wettige wyze een ander forum heeft verkoren, dit kan nu door minderjarigen na de wetten van den Lande niet gefchieden zonder confent der Ouderen of Voogden, welke dus ontbreekende kan een minderjarige zig niet engageeren of onder een ander forum begeven, dewyl hy geene wil hebbende, nog difpofitie ofver zyne daden geen contracten kan ingaan nog van forum veranderen, en dus kan hy over de Acïus nooit voor de Militairen Rechter getrokken worden, alzo de wettigheid van deszelvs Jurisdictie het engagement, en diens wettigheid reeds onderfkeld, en voor zo ver het confent der Ouderen en Voogden dubieus mogt zyn, de waarheid daar van kan by niemand als by hunne Rechters onderzogt worden , en uit dien hoofde vermeenen wy, dat de Militairen het regt der Burgerlyke Overigheid ten hoogden benadeelen , door zich het oordeel over zulke engagementen aanterqatigen , en veel min nog door zulke Perfoonen te arrefleeren, of opteligten.
Gelyk wy Doorlugtig Prins verpligt zyn , onze Wetten en Statuten te maintineeren en onze Ingezeetenen tegens alle inbreuk daar tegen te befchermen, zo hebben wy op de voorgebragte klagten ons niet kunnen difpenzeeren deze befwaaren onder het oog en ter kennilTe van U Doorlugtiglte Hoogheid te brengen, met zeer Vriendelyk en ernftig verfoek dat U DoorlugI S



*34 VERZAMELING van STUKKEN
tigfte Hoog heid zodanige ordre gelieven te ftellen , dat in deze Provincie geene engagementen tot den Militairen dienit gefchieden , als conform onze Refolutien en Statuten , alsmede dat aan de Refpeérive Commandanten des Guarnifoens en den Krygsraad werde verboden , over de wettigheid der engagementen van minderjarigen te oordeelen , en veel meer om de gepretendeerde geëngageerde optehgcen, of te arxeftet ren.
Waar mede eindigende, bidden wy God Almagtig:
DOORLUGTISTE PRINS en HEERE;
U D'-orlugtigfte Hoogheid te willen honden in zynè Heilige Protectie;
Uwe Doorlugrïgfle Hoogheids Goede Vrienden:
De Staaten van Sta»
Groningen en Ommelanden.
. Cfoninijen den ji.
May i?74. »
XII.



tot de MILIT. JURISD. &c.
X I I.
Antwoord van Willem V. aen de Gedeputeerde Staeten der Stad Groningen en Ommelanden.
23. Juny 1774.
. EDELE MOGENDE HEEREN; Byzondere Goede Vrienden!
hebben in erniïig.e Overweging genomen hec verfoek by Uw Ed. Mog, Miilive van den 31. May laaftleden aan ons gedaan, „ dat het ons zouB de gelieven zodanige ordres ftellen dat in de „ Provintie van Stad en Lande geen engagemen„ten tot den Militairen dienft gefchieden, als „ conform Uw Ed. Mog. "Refohitien en Statu„ ten: alsmede dat aan de refpeótive Gomman„ danten der Gtiarnifoens, en den Krygsraad „ werde verboden over de wettigheid der en„ gagementen van minderjarigen te oordeelen, „ en veel meerder om de geprsetendeerde geè'n„ gageerde opteligten, ofte arrefteeren."
Wy kunnen voor Uw Ed. Mog. geenfins verbergen, dat Wy,en over dat verfoek, en over de gronden, op welke Uw Ed. Mog. het zelve by de gemelde Miffive fundeeren, zeer gefurpreneerd zyn geweeft.
Het is ons over bekend Ed. Mog. Heeren i dat niet alleen volgens de byzondere Wetten van Uw Ed. Mog. Provintie, maar ook volgens het algemen Burg-erlyk Recht volkomen zeker I 4 is4



*3<5 VERZAMELING van STUKEEN
is, dat alle die beneden de 25 Jaren oud zyn, en geen venia atatis verfcreegen neboen of n et in een wettig Huwelyk getreeden zyrs min» der jaerig zyn, en datdaar van het effect is, dat zodanige generlei Burgerlyke engagementen kunnen aangaan , zonder de authoriteit van hunne Ouderen of Voogden.
Dog op wat wvze die allcfints noodzakelyke .TEgel én Burgerlyke handelingen van eenige Applicatie zoude kunnen worden gemaakt op en.gagememen in 's Lands dienjl en principaal in 'sLands Militairen dienft, daar van hebban vm niets in Uw Ld. jViog. Miffive gevonden , en zuikfi verklaren wy ook voor ons zelvs niet te kunnen penetreeren; maar dit weeten wy Ed. Mog Heeren, dat 's Lands dienft . én welzy'Jt in alle weigeftelde Regeenngen de Eerfte, Groote, .tn voorname Wet moet ,zyn , dat een Land niet kan worden befchermt (a) \ als door eene Militie, gecompofeert uit Jonge, Wetrbaare , en door den >yd, en naarffigheid in den Wapenhandel welgeoefende Minnen, dat men om zod niige eene Militie te .b komen , of te behouden , de Werving van Jonge Liedens , indien; dezelve Weerbaare Mannen zyn , allefims behoord
(9^ Ten zy men een welgewapende en geoefende Land;niilu.eht.bbe, gelyk in Zwitserland, En|etand en NoordAmerica. Dat Deze in ffaat is om 't Vaderland te' verdelgen en de dwingelamly te keer te gaën, 1-eeren de Laetften. En 't blykt uit de g'efehiedeniflen, dar men oud tyds ook in de Spaanfche beroertens - meer vertrouwen iklde op de Goede Burgsry. dan op gehuurde knegten, al moeite ze ook oude beproefde Spaenfcbc en e)uitfch3 feenden afweren.



tot de MIL1T. JURISD. &c. 137
boord te fnciliteeren : vei mits veele anderfints .afgu;efd zoude zyn , en het grootfte gedeelte btinrjar Lighaams. kragten verloren zoude hebben, eer men hun onder de oude, en ervarene Soldaten zouden kunnen tellen , dat de inconvenienten welke uit het faciliteeren der Werving van J inge en Weeraaare Lieden in het een of ander paruculier geval al eens plaats zoude mogen hebben, niet in comparatie. kunnen komen met het ware welzyn van het Vaderland, en dat het in regc-ndeel voor '4 Lands welzyn, ten uiterlle fch 1 ielyk zyn zpuqe , indien men door eenige weueh of ordres het gemeen in een denbeeld trag'e te brengen , dat het engageeren van jonge Weerbaare Lieden tot 's Lands Militairen 'die:.fi , u n gevolgen zoude kunnen hebben , liet unurekken van- Kinderen aan de gehoorzaamheid hunner Ouderen , het frufr.ee? ren dier Ouderen van de vrugt hunner welberadene voorneemens , een langduurig berouw voor de Geëngageerde , en. een mo.eyelykheid. voor het vervolg, om op eene betamelyke wyze voor hun phyficq befhan te zorgen; vermits alle de gevolgen even min plaais hebben voor de geene , die den Militairen fland verkleien, en in dezelve, hunne pligten behoorlyk betragten, als voor hun die eenigen Burgerlyken fland prsefereeren,en dat,de Militaire fland zoo noodzakelyk voor 's Lands welzyn is , en teffens zoo honorabel, als eenige . Burgerlyke . fland zyn kan.
Wy kunnen al verder niet ontveinfen Ed. Mog. Heeren! dat wy na een ryp en herhaald onderfoek , zo als wy vermeenen , op onwrikbare I £ gron-



138 VERZAMELING van STUKKEN
gronden, zyn overtuigd geworden, dat de géiamentlykeProvintien zich by de UtrechtfeUnie ter gemeene befcherming verbonden hebbende, daar door teffens onder eikanderen hebben gemeen gemaakt, de middelen tot die gemeene befcherming , en dus vooral de Militie en ai het geen daar van dependeert, waar van dan ook het noodzakelyk gevolg moet zyn , dat de Refolutien van den Raad van Staaten der Vereenigde Nederlanden, en daar op gefundeerde Ordres en Reglementen van den Capitain Generaal van de Unie, daar toe relatief en fpeciaal de zoodaanige, welke omtrent het engageeren van Jonge Lieden in den Militairen dienft genomen, en geè'maneert zyn, niet behooren infruétueus gemaakt te worden.
Wy zien wel uit de ontvangen© Miffive dat Uw Ed. Mog. zich dien aangaande in dezer voegelieven te expliceeren, dat het zy 'er zulk een ordre (medebrengende, namentlyk dat Militairen tot het engageeren van Perfoonen boven de 18 Jaaren zonder confent van Ouderen of Voogden geregtigd zyn) Zy, dan nut, Uw Ed. Mog. dezelve ignoreeren, en denken, dat dezelve gegeeven is, met geen andere intentie, dan dat alleen plaats kan of zal hebben , ter plaatze daar geen Wetten in het geheel, of ten minflen geene ter contrarie gevonden worden , en dat dezelve over zulk in Uw Ed. Mog. Provintie van geen applicatie zal zyn. Doch, om Uw Ed. Mog. hier omtrent in fafto te elucideeren , en te convinceeren, dat het geen nieuwe Ordre of Reglementen zyn, die den ouderdom van 18. Jaaren, in voegen gemeld, genoegzaam ftellen, om zonder
con?



tot de MILIT. JURISD. &c. 13&
confent van Ouderen of Voogden in den Militairen dienft te kunnen engageeren, behoeven Wy niet anders te doen, dan ons te refereeren tot zoo menigvuldige bekende Refolutien , als by den Raad van Staaten van over lange reeds dien aangaande genomen zyn, zelfs in tyden, wanneer de authoriteic van den Capitain Generaal ftil ftond, en geen plaats had, en by welke altoos tot we'zyn van 'j Lands dienft, en om de Recruteeringen, die evenwel genoeg moeyelykheden fuHject zyn, niet diffieleider te maken, verdaan is, dat engagementen van Perfoonaa den ouderdom van 18. Jaaren geadempleerd hebbende, valide zyn , en waaromme dan ook aan geene reclames van zodanige Perfoonen of fchoon zelfs uit Wees- en Arm huifen geëngageert; wanneer zy die Jaaren hadden vervuld, immer is gedefereert. En het is dan op dat voetfpoor, en om den Militairen dienft niet geheel geruïneert te zien, dat wy ook geen zwarigheid hebben gevonden , by ofts bekende Reglement van den Jaare 1772 ons tot dien zelvden ouderdom van 18. Jaaren ten' aanfien van de Validiteit der Militaire engagementen te bepalen ; zekerlyk niet met intentie , om dien voet alleen te doen houden, in plaatzen daar wetten ter contrarie zouden mogen gevonden worden, waer van de omgerymtheid te groot, en de onbeftaanbaarheid té veel in het oog lopende is, dan dat wy nodig vinden dezelve na« deraantedringen, maar om eenparig in alleGuarnifoenen van den Staat; omtrend 's Lands Militie in het gemeen , als eene zaak, die de middelen, ter gemeene befcherming nodig, is con-
cer-



J4o VERZAMELING van STUKKEN
cerneerende, en die op de eene plaats niet an^ ders als op de andere, kan behandelt worden, geobferveerd te worden.
Wy vermeenen Ed. Mog. Heeren ! dat wy al het zelve jthans niet nader zullen behoeven aantedringen , alleen meenen wy hier nog by te moeten voegen , dat wy de Refolutie van de Heeren Staaten van Stad Groningen en OnmeIrnden, van den 23. April 1684. en die van de Heeren Gedeputeerde Staaten van den 8. Juny J701. en 31. January 1743. by Uw Ed. Mog. Miffive gereclameerd , des te minder in dezer eene verbindende kragt kunnen toekennen , wanneer wy ons oog veftigen op het bekende Reglement reformatoir , van onzen Heer Vader Glorieufer Gedagtenis, in den Jaare 1748. gearr refleerd , waar van den inhoud aan Uw Ed. Mog. over bekent is ; en waaromme wy dan ook op de verdere by Uw Ed. Mog. gereda* meerde Refolutie van Burgemeefteren en Raad van dato n. February 1763?. geenerlei reflexie kunnen flaan, maar integendeel met fundament zoude kunnen infteeren , dat dezelve ingetrokken , hmners zodanig gealtereerd wierde, dat dezelve alleenlyk van Weesjongens den ouderdom van 18. Jaaren nog niet bereikt hebbende, wierde geïnterpreteert.
, Wat nu van het overige betreft het oordeel over de wettigheid van een Militair engagement, daaromtrent zyn wy ook geheel en al van begrip , dat zulks aan den Militaire Rechter competeert, want is het engagement wettig dan is de geëngageerde reeds Militair geweeft van het tydftip zyner aannecming af, en is het onwet-v > '



tot Dl MUIT. JURISD. &c.
tig, dan moet de Militair , die zodanig onwettig engagement gedaan heeft , naar omftand-gheden gecorrigeert of geftraft worden , het geen de Militaire Rechter , niet zoude kunnen doen indien hy over de onwettigheid van een enengagement niet vermogt te jugeeren; enWy, zoo wel als Uw Ed. Mog. behooren volkomen geruft, zn overtuigd te zyn, dat een Militair Rechter zo wel in gemoede , en volgens Eed en Plicht recht doet, als een Burgerlyk Rechter, en dat dus geen Militair Rechter een onwettig engagement voor wettig zal verklaaren, veel min iemand, die onwettig giëngageert is, zal doen arrefteeren of oplichten; zo als Uw Ed. Mog. zig by derfelver Miffive in dier voege gelieve uittedrukken ; maar het geen ons te minder kan doen komen in het begrip dat Uw Ed. Mog. ons by derzelve Miffive als het Hunne gelieve voortedragen, dat de Militairen, het Recht der Burgerlyke Overigheid ten hoog/len benadeelen, door zich het oordeel over zulke engêgementen aantematigen , beftaat in deze zeer eenvoudige reflexie, dat 'er geen rechterlyk onderfoek over de wettigheid van een engagement te pas kan komen, ten zy 'er iemand is_, die over zodanig engagement klaagt; waar uit van felfs volgt, dat de geen die het engagement gedaan heeft, en dus notoir een Militair, de beklaagde of reus is, en het zal 'er niet. toedoen of de kiaager een Militair of Burgerlyk perfoon is; vermits de Militaire Rechter in geval van eenig gefchi! over de wettigheid van een engagement , door een Militair gedaan, altyd en ajleen competent zal zyn, zoo lang een Stokregel in
recri-



U2 VERZAMELING van STUKKEN
rechten zal weezen , Attor fequitur forum rei; wy durven ons dan nu ook voiKomen verfeekerc houden, dat Uw Rd. Mog. onze hier voor gementioneerde reeden overwegende, de zaak met ons uit het zelfde oogpunt zullen befchouwen , en ons dien volgende gelibereerd zullen achten van het voorgemelde verfoek , by Uw Ed. Mog. Miffive aan ons gedaan , en LTw Ëd. Mog., mitsdien zullen oordeelen beft te zyn, alle verdere deliberatien deswegens te laten beruften, en die zaak by de algemeene, en oude gewoonte te laten.
Waar mede:
EDELE MOGENDE HEEREN;
Byzondere Goede Vrienden:
Wy Uw Ed.. Mog. beveelen in Gods Heilige Protectie;
Uw Ed. Mogende Dienflwillige Dienaar;
( Geparaphcert)
WILLEM PRINCE van ORANGE,
(Lager ftond)
Ter Ordonnantie van Zyne Hoogheid.
T. J. de Larrey.
<Bp liet Loo, ilci *8- Jtmy 1774.
XVIII.



tot de MILIT. JURISD. &c. 143
XIII.
ExtraB uit het Refolutie Boek der Heeren Staaten van Stad en Lande.
Donderdag den 27. Oftober 1774.
y refumtie gedelibereerd zynde op de Misfive van Zyne Doorl. Hoogheid , den Heere Prins Erfftadhouder in dato den 23. Juny jongft, nopens het engageeren van minderjarige perfoonen in den Militairen dienft.
Hebbende de Heeren Staaten van Stad en Lande, de voorfch. Miffive gefield in handen van de Heeren Gecommitteerden tot deezer Provincie Finances een Staats-Commiffie op rapport ; beflaande uit 4. Heeren van de Stad, en 4. Heeren van de Ommelanden , mitsgaders 2. Heeren uit het Collegie der Gedeputeerde Staaten, en Twee uit de Provinciaale Rekenka» mer, die alle, jaarlyks afgaan en veranderen; en voorts uyt 5. Miniflers, te weeten: 2. Syndici , Secretaris van de Provincie, Secretaris van de Rekenkamer, en Commies van de Finances, aan wien alle zaken van eenig belang ter nader onderfoek en verhoor van perfoonen geweefen worden, en infonderheid ook zulke zaaken, waar van om redenen van staat, wegens de epineufe en delicate toejiand van zaaken, en ■perfoonen, nimmer of zeldfaam eenig rapport weder ie voorfchyn word gebragt (a), zo dat er wel
ma-
( a) Iet van dezen aert fchynt ook plaets te hebben by «ndere der Hooge Bondgenoten _ van zommige weet ik -zulks uit authsntike fhikken, door welker uitgave - met
d?26



144 VERZAMELING van STUKKEN
materie genoeg overig blyft, tot difcufie intet frivatos parietes , maar zelden of nooit eenige nadere deliberatie over zodanige zaak, ter Staatsvergaderinge plaats heeft, en die dus in effecle in hoe rerum nexu, aan de vergetelheid worden toegeweefen; oilchoon men ter hulde van de waarheid zeggen moet, dat hier door altoos een handvatlel overig blyft, om, zonder eene gefogte occafie, deeze of geene zaak, by een gunfliger tydflip, wederom aantetaften , en uyt de flyk, (om zo tefpreeken) van nieuws op te haaien.
XIV.
Missive van Burgemeejter en Schepenen 'j Lands van Frye te Sluis aen zyne Hoogheid den Heer Erfftaahoudcr \ klagtig vallende, dat de Militairen een dooi lighaam, quafi om dat het binnen de Fortificatie werken van de Schans St. Paul, fchoon reeds lang vervallen, was gevonden, hadden gefchouwt.
24 Decemb. 1774.
DÖORLUCHTIGSTE VORST en HEERE!
J~Jet Collegie 's Lands van den Vryen, penetrerende hunne indispenfable verpligtinge, om
aen
deze (lukken vergeleken, elk zal in ftaet gefield worden, om de nuttigheid of fchaedelykheid van dezen ftaetknncll» gen regel te kunnen beoordeelen.



tot de MILIT. JURISD. «Sec. J4J
aen al het geene Uwe Doorluchtigfte Hoogheid wel behaaglyk is altoos gehoorzaemft, en onderdanig'ft te obediëren, kan zig geen aengenaamer but voordellen dan hun foigrieufelyk te menageren voor alle demarches die eenigzints zouden mogen fchynen aen de hoogft gevenereerde intentie van Uwe Doovllie Hoogh. contrarie te wezen, zonder zig evenwel aen de andere zyde fcbuldig te maken aen pligt verzuym in de adminiftratie der juftitie over de Ingezetenen onder hunne Jurisitóie; om deze twee uiterfteris te kunnen eviteren, verttouten zy zig de hooge orders en het goedvinden van Uwe Doorlft« Hoogh. te ïmploreren nopens de bornes van hun rechts Gebied, in een point, waar omtrent zy zig niet genoegzaem geëciairciflèerd bevinden, waer toe hè-t vol~ gende geval aenleiding heeft gegeven.
Óp den ioe dezer maend. Decemb. des nademiddags wierd door den Prafident Schepen onzer Vergadering by gerugt vernomen, dat dien morgen een Sofdaat van de Wagt van het Fort Sint Paul by ongeluk een Kind had dood gefchooten ten huize van den Strandvonder Adriaen Wage, wonende by het gèm. Fort, en zoo wy meenen op onze Jurisdiftie; de PrteOdent het Collegie hebbende doen vergaderen, wierd by ons gerefolveerd eene GommiiTie te decerneeren om des anderen daags, alzoo het dien dag te Iaat was geworden het verongelukte Kind van Juftitie we. ge te aenfehouwen en informatien nopens hec geval te nemen.
Onze Gecommitteerde begaven zig des anderen daags vroegtydig, naer het huis van gem., "Strandvonder Wage, alwaer zy aengekomen, met
VII. £>£Et. K W\



ttf VERZAMELING van STUKKEN
furprife vernamen, dat men re:'d= des avonds te voren van wegens de Juftitie Militair aldaar geweeft, het doode Kind aenfchouwd «),informatien van 'het geval genomen en den Vader Van het Ki d gepermitteerd had om het zelve te begraven, gelyit hy ook meter daad op de aenkomft van onze Gecommitteerdens reeds met het Kind naer het Graff vertrokken was.
Hier van het rapport heden by ons uirgebragt zynde, hebben wy alle onze vermogens ingefpannen, ten einde te pondereren de gronden, waer op deze Aéte van Juftitie wegens het Garnifoen te Sluis geëxerceert, gefondeerd zonde mogen wezen, dog geene redenen konnen uitdenken, of het moeft wezen om dat het ongeluk door een Sol iaat gecaufeerd was; off anders om dat de Woninge van den meergem. Strandvonder Wage gebouwd is op de \ ervallene, buyten onderhoud zynde, en van wegens het Gouvernement te Sluys voor graziage verpacht wordende Glacis van het meergem. Fort Sint Paul; dan indien wy daer jegens confidsreren dat over .... jaren geleden een liurger j met naeme Jan Blom, by nagt op deze Stads Wallen in het plegen van dief/tal aan 's Lands Turf door de Juftitie Militair geapprehendeert, op fpeciael order van Uwe Door!.' Hoogh. is overgegeven aen deszelfs domiciliairen Rechtc'r de Magiftraet der Stad Sluis, die hem zvne condignè ftraffe heeft doen erlangen, konnen wy daer mede niet vereffenen, dat wy in dit geval geheel ignorant zouden moeten blyven van een ongeluk aen een onzer Mananten overgekomen ,
(a) Z«e over dit point J. J. van Hasselt. Vt*ht evèt de Jurisd. der Mttitnren p. 140 ü 155.'



tot be MILIT. JURISD. &c. 147
men, en die zaak ten eenemael buyten ons departement zoude wezen: te meer, daer wy uit onze Retroaéta zien, hoe, wanneer ons op den 6C January dezes jaers rapport gedaen wierd, dat iemand een militaire uniform jenhebbende , op den Weg buyeen de Zuidpo^rt dezer Stad, buiten het gezigr van de Pollen zoo van de cipitaale Wal als aen de Barrière, was ter nedergefligvr, wy eene Commiflie gedecerneerd h-idden , om zig op het geval in loco delitli te informeeren, en oculaireinfpeétie te nemen, met die intentie om. in gevalle onze Gecommitteerdens bevonden den Nedergeflagenen een Militair Perfoon te wezen daer 'over geene fchouwiuge te doen en van het Lyk ter naefle Woninge in te brengen en van het geval kennis te geven aen den Commandant van het Garnifoen dezer Stad, om die zaak als judex competens te konnen vervolgen; als doe die Commiflie geen voortgang gehad hebbende, alzoo den nedergeflagen Officier voor het vertrek van onze Gecommitteerdens door de Juftitie Militair wierd binnen deze Stad gebragt, wy daer op by eene vriendelyke interlocutie door twee van onze Minifters aen den Commandant van Reitfenftein hebben gedaen voorhouden, dat men aen ens, zo wy vermeenden , had behooren kennis te geeven, dat de Juftitie Militair voornemens was den ter Nedergeflagenen van onze Jurisdictie te tranfporteren, gem. Commandant als doe die fuftenue niet heeft tegen gefproken, maer zig genegen toonde om in verdere voorkomende gevallen van die natuur aen ons kennis te geven.
Uyt allen 't welke wy (onder eerbiedige correctie) beüuyten dat de Militaire Rechter; wien K 2 wy



i48 VERZAMELING van STÜKKÈN
wy het nemen van informatien niet zonden be,disputcerd, maer zelfs, des gerequireerd, onze Mananten voor hun doen compareren hebben om gehoord te worden ; het doen der Schouwinge van het verongelukte Kind aen ons had behooren over te laten.
Dan nadien onze féntimenten die wy meenen gefondeert te zyn nogtans geheel erroneus zouden konnen wezen, zoo nemen wy de vryheid Uw Doorl. Hoogh. ootmoedig te verzoeken hoogft deszelfs goedvinden daer op te mogen verftaen en met de hooge orders van Uwe Doorl. Hoogh. hoedanig wy ons in dergelyke gevallen in het vervolg zullen moeten gedragen, gehonoreerd te worden.
Wy bidden dat den Algenoegzaeme, &c.
Sluit den 24 Decemb. 1774.
X V.
Jffihaffing van liet Krygs Geregte f». (3ntva,1gen eene Miffive van Syne Doorlug*tiofte Hoogheid den Heere Prince Erfftadhouder; gefchréven in 's Hage den 13. February iongftleeden , behelfende dat Syne Hoogheid, niets meer wenfchende, als om alles toetebrengen , vat eenigjins kan contrihueeren tot menage der finantien van deeze Provincie , zeedert lange in overweeginge heeft genoomen , of daar toe niet merkelyk zoude dienen , door het affchaffen van het Krygs geregte, da Militaire Tuftitie te ftellen op fuik een onkoftelyken voet, J als
(a) Zie de Inftruétie voor dit Krygsgerechte, Mag. ï. D N°. LXVIII. bl. 185 193- ,
(a) Men leze hier de Verhandeling over het Krygs.Ge'richte der Friejche en Rajjaufche Regimenten &c. in *to. en het meefterlyk vertoog agter 't Advis van 't Hof vors triefland in Fol.



TOT DE MILIT. JURISD. &c. H9
als in andere Provinciën in het Reflbrt van de Generaliteit gebruikelyk is ; Dat Syne Hoogheid met dit vooruitfigt heeft onbegeeven gelaaten, de Bedieningen van Gerigts Schok en Adfeffor feedert eenige tyd vaceerende, dat Syne Hoogheid na wel overwoogen te hebben, het voorhof nadeel , dat uit die affchaffinge foude kunnen refulteeren, zo voor de financien der Provincie als de adminiftratie der Militaire Juftitie , thans niet meer in bedenkinge neemd te verklaaren, dat de vernietinge van het Krygsgeregte voor het een en ander nuttig fyn foude : dat immers hier door de Provincie met de tyd zal bevryd worden van de betaalinge van de Traktementen des Geregts Scholtus , der Adfesforen, Secretaris en andere Bediendens van dis Geregte, en daar te boven zal blyven genieten de Poft van drie duifend Guldens 's Jaars, welke de Provincie op haare quota geleeden word in den Staat van Oorlog onder het Capitaal van andere onkoften van den Oorlog , dat ook de manier van Procedeeren die thans voor'tKrygsgeregte plaats heeft, merkelyk zal bekort worden , en gefchikt op den voet die in andere Provinciën gebruiklyk is, en waar aan'de Officieren in andere Guarnifoenen gewoon zyn, dewelke hier komen de door de veranderinge indebehandelinge van zaaken in verwarringe geraken;
Dat zyne Hoogheid derhalven aan hun Ëd. Mog. voorfteld, de mortificeering van de Ampten van Geregts Scholt, AdfelToren, Secretaris, Geweldige Frovooft , desfelfs Lieutenant, Weibel, en Trawanten, latende aan den teegenwoordig in dienft fynde , by weege van Pennoen hunne volle Tra&ementen, met toelegK 3 §in£e



Ï50 VERZAMELING van STUKKEN
ginge van een dedoma :< ment na ree'elykheid. voor het gemis hunner ''mol ■meuten gereekend na proportie van het et-en zy zuiver diesweegens, zeedert agt of tien Jiaren, Juarlyks ge* nooten hebben, verders noopens de kofL-n van de Militaire Juftitie, hec liquideeren van de Rekeningen van dien , de Appellen in Civile zaaken , eenige fchikkingen voorilaande , breeder in gedagte Miffive vermeid.
Waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden en verftaan, dat conform den voorflag van Syne Hoogheid het Krygs-geregte der Friefch, Naftaufche Regimenten , refideerende binnen Leeuwaarden , zal worden afgefchaft, gtiyk gefchied by deezen en diensvolgens de Ampten van Geregt 8éfrcfc en Adfeffooren mitsgaders Secretaris van dien felven Geregien gemortificeerd en vernietigd, dat aan de thans fungeerenden AdfefToor en Secretaris , Doctoren Bernardus de Horn en JangTadema, het voileTraélement , het welk genieten , als een Penfioen voor hun Leeven word vergund , of wel ten tyde toe zy door 't verkrygen van eenig ander employ inongen zyn gebenificeert , ook worden de geweldige Provooft, thans in dienft zynde, fyn Lieutenant , de Weibel en Trauanten, by deezen uit hunnen-Dienft ontflaagen , insgelyks met behoudinge hunner Traélamenten, zoo lange zy Leeven, of met een andere Bedieninge begun^ ft:gd zyn, verders worden alle deeze Perfoonen gelaft binnen agt dagen naaftkoomende, aan de Heeren Gecommitteerden in li minder getal op te geeven, een accurate en getrouwe ftaat vau de profiten die zy booven 't Traélement van hunne Bedieningen jaarlyks hebben genooten,



tot dï MILIT. JURISD. &&■ 15*
federt de laatfte tien Jaaren ten eind; aan !;un voor dat gemis een redelyke vergoeding werde toegebragr; dat wat aanbelangt de adminiftntie van de Militaire Juftitie binnen de Provincie, defelve zal worden ingerigt, op den voet, die in alle de andere Provinciën , en het reslort van de Generaliteit plaats heeft en bediend worden, door eenen Krygsraad dewelke zo meerjigmaal als nodig is zal worden geconvoceerd, door den Commandeerende Officier van 't Guarnifoen te Leeuwaarden: dat overecnkomfhg met het geene in de Provinciën van Utreen;, en Stad en Lande ook plaats heeft , een Auditeur Militair en een Geweldige. Provooft , zal worden aangefteld , door Zyne Hoogheid, dat deeze Provooft zal gehouden zyn , fyne Jaarlykfche declaratien over te geeven aan de Generaliteits Reeken-kamer, om aldaar behoorlyk geliquideert en vervolgens daar op by den Raad van Staaten ASte van verfoek op deeze Provincie verleend te worden. Dat al verders Vne:;I-ind zal blvven betaalen gelyk voorheen; de or.koflen , van de Crimineele Executien ,. en de verdere' koften der Militaire Juftitie: dat daar onder meede geagt worden begreepen te fyn , de JaarlykTche leverantien van Turf en Houf, ten dienfte van den Krygsraad en Gevangenen: fó als van ouds volgens Inftruaie van den Geweldigen Provooft plaats heeft'gehad, des dat de Declaratien van den Provooft zullen moeten zyn ingerigt, volgens het Reglement van den Raad van Staate de dato den 18. January 169SV zonder dat aan hem , den Auditeur Militair of Scherpregter ietwes buyten het felve fal worden goedgedaan, dat ook aan de Militaire JuftiK 4. tJ9
■



ï& VERZAMELING van STUKKEN
tie alle de voorregten gelaaten worden , die aarj, dezelve volgens Staats Refolutien binnen deeze Provincie zyn vergund;'als by'voorbeeld , dé magt om' in 't Landfchaps Tugthuis ,' en buiten Vriesland te bannen., bet verleénen van adf> ftentie door de Dienaaren van den Procureur Generaal, by de Crimineele Executien,en diergelyke die volgens' voorige Staats Refolutien mogten competeeren. Dat wat aanbelangt de Sententien in Civile zaaken die door den Krygsraad geveld worden en meer als 50. Guldens bedraagen. als nu (niettègenftaande deeze vaftgeftelde affcHaffinge van het Krygs-gerègt) van dezelve zal kunnen geappelleert worden aan het Collegie der Heeren Gedeputeerden, wordende aan den Succumbënc ten tyde van:fes dagen vergund , om fyn Appel te interjecteeren , en zal Extract deezes aan den Adfeflbr én Secretai's ; mitsgaders den Geweldigen Provooft , en zynen Lieutenant worden tóegefonden tot narigt en met lalt om, de verdere Suppooften van, den inhoud dëezes te informeereh' ; én voorts de opgeevinge van de Emolumenten'binnen den voorfchree've tyd dé doen.
Aldus gerefolveert op het Landfchaps Huij den 24, February 1775. '" '
(Geteekent,) Voor Ooftergoo. Voor Weftergoo.
t. vanSchltinga j.WnmavanHmnaldeu f- j? j- van Schelfmgn, l\ Huber.. Voor de Zevenwouden, Voor de Steeden4 Btrnardus Dorhout. W. yam Hambnkh XVI,



tot de MILIT. JUR1SD. öcc 153
XVI.
NEDERLANDSCHË JAARBOEKEN; September 1775^ V- 933»
5^yne Hoogheid in ervaringe gekomen zynde, ciattweePerzoonen, beide gehuwd, en binnen de Stad Amfierdm gewoond, en aldaar. Commercie, gedreven hebbende, na dat defelve de voorfchreve Stad op eene clandeftine wyze hebben verhaten, zich als Cadets geëngageert zouden heb-, ben onder 't Regiment van den Lieutenant Generaal van Raden, in Guarpifoen teNymegen, en zulks om daar door te ontgaan de Pourfuiter hunner Crediteuren ; Lalt en Ordonneert hier meede den Collonel van der Hoop, Majoor Commandant der Stad Nymegen, om zig naar bovengemelde geval naauwkeurig te informeren, en de zaak alzo bevindende de Commandeerende Officier van het Regiment van den Lieutenant Generaal van, Raders, in naame van Hdogftgemelde zyne Hoogheid, te ordonneeren de voorgemelde beide Cadets 'aanftonds uit den Militairen dienft te oncflaan- dewyl Hoogftdezelve niet wil permitteren , dat het Militaire verftrekke tot een fchuilplaa'ts voor diergelyke Perfoonen.
Gedaan in 's Gravenhage den 28- February ju? (Was ceteekent;)
WILLEM PR1NCE van ORANGE. (Onder ftond,) Ter Ordonnantie van Zyne Hoogheid. (Was gecontrafisjneert,).
T. jF.de Larrey.



IT4 VERZAMELING van STUKKEN
X VI L
Missive van zyn Bttórt Ihogheïd Willem V. #ver 'f contract tujjclten Amhonie MeeuwJen en Cap. ^ek. Raps 'ingegaen,
'sHage den 27. Miert. 1775.
Edele Mogende Heeren byzondere goede Vrienden!
hebben met verwondering? vernomen , dal Ui'^d. Moogende by appointemënt van den 16. Maar laaflleden, gefield op eene -Requeftc door Anthony Meeuwfen aan UF.d. iVlogéilde geprfEfenreerd den overflen Woldring hebben geauth'irifeerd, ten fine van extraditie van feekeren penningen nir hét Lnitenantz tractxment van den Capitein Johannes Caps aan den zeiven Meeuwfen, en zulks ingevolge eener Conventie door denzelve Caps «n Meeuwfen aangegaan, met byvoeging in het gemelde appointemënt, ten zy Redenen ter contrarie, hebbende wy wille gaarene erkennen Ed. Mog. .Heeren, dat wy zulks geeïizints hadde kunnen verwagten na het geene in het laaft van den Jaare 1769. is voor gevallen met betrekking tot twee appointementeri of appoflillen die hun Ed. M->£- eerft op de Requefte van den Co'lonel van Nyvtnheim in dato 22. September 1768. , en naderhand op dat van den Solliciteur van Troien in dato den ti. Sept. 17Ó9. veneend hadden (0).
Ge-
( c) Zie Mag. D. VI. .bl. 56 en. volg.



tot de MILIT. JURISD. <Scc. i$S
Gelvk wy toenmaals reeds by onfe Miffive van den 14 November 1769. op fundatnenc der reedenen daar by geallegeerd by UEd. Mog. niet alk en infleerden op de intrekking der even Gemelde twee appointemente of appoflillén maar UEd Mogendes teffens verfogten, in het vervolg niet wederom te verleenen , kortingen ot arreflen op Tra&amenten van Militairen en in teegèndeel de treenen die zodanige kortingen of arreflen aan UEd. Mog. mogten vzri«eken, te renvoyeeren aan de Ju'litie Militair, zoo kunnen wy niet ontveinfen dat het verleenen van het bovengemelde appointemënt op het Requefte van voornoemde Meeuwfen, ons ten hoogfiep onaangenaam is, vermits wy hebben moeten valt ftellen, dat wy over eene diergelyke materie nimmer wederom verpligt zouden worden met Ud Mog. in eenige difcuffie te treden, zo om dat wy by deze Miffive van den 2+. Novembr 1769. bereids aan U Ed. Mog. hadden betuigt hoe onaangenaam het ons was , ons met dusdaanige Jurisd.&ie quïefrien te moeten occuperen , als wel inzonderheid ; vermits U Ed Mog. vervolgens die beide Apoflillen hadden ingetrokkenen zulks op authorifitie van de Hoeren Sraaten U Ed. Mog. Committenten , en U Ed. mitsdien voor het vervolg niet meer konde hrefiteeren , nopens de welmeining van Ho-gtlgemelden Heeren Staaten , ten opzigten van hét verleenén van eenigerlei kortingen of Arreflen op Traétementen van Militairen door U Ed. Mog. en zulks , alwaar het za,fs gefchiet op het direct verfoek van een Militair , foo als de Collonel van Nyvenheinu
toen



IS<J VERZAMELING van STUKKEN
toen zelfs Requeft ten dien einde aan U Ed. Mog. had gepraefenteert : wy betuigde aan ü Ed. Mog. by dezelfde Miffive van den 24. November 1769. dat wy meenden ons niec ce kunnen of mogen dispenfeeren, om met al ons vermogen te verhinderen, allen indracht in het Reglement van onfen Heere Vader Glorieufer Memorie van den 27. November 1749. by het 29. Articul van welk Reglement in het generaal geftatueert is , dat de Militairen aan de Judicature van den Militairen Rechter zullen gelaten worden, en zulks zonder dat daar by eenige uitzondering gemaakt word, en dat wy dan ook meenden nimmer te moeten gedoogen dat de Militaire Jurisdictie in het minjle verkort -worden, wy herhalen thans die betuiginge op het ernftigfte , en wy zullen ons voor het overige over de materie liefffc niet verder inlaaten j maat* ' U Ed. Mog. verfoeken onfe meergemelde Misfive van den 24. November 1769. andermaal te willen overweegen, na welken nadere overweeging wy geenzints twyffelen of UEd. Mog. zullen derzelver gemelde AppoinéT-ementen van den 16. Maart laaftleden intrekken,en ons voor ■het vervolg wel willen eviteeren de onaangenaamheid om over zaaken reeds gedifcutieert en afgedaan in nieuwe difcufïien te moeten treden. En wy verwagten dan ook dat U Ed. Mog. ons van de intrekking van het meergemelde Appoinélement kennis zullen gelieven te geeven, of ingevallen U Ed. Mog. tegen onfe verwagting wederom eenige redenen ter contrarie mogten vermenen te hebben, ons van dezelve te informeeren:
Waar



tot m MILIT. JURISD. &c. 15?
• Waar meede,
Edele Mogende Heeren; Byzondere Goede Vrkn kn:
Wy ö Ed. Mog. beveelen in Go Is Heilige Protectie,
U Ed. Mog. Dienftwillige Goede Vriend,
WILLEM PRINCE van ORANGE,
Ter Ordonnantie van Zyne Hoogheid.
T. J. de Larrey.
M 'i Gravenliage den S7. Maart 1775-
X VI 11.
Extract uit het Regijïer van de Men en Refolutien dér Edele Mogende Heeren Gedeputeerden Staaten van Stad en Landen.
Mercurii den 5. April 1775.
Ter Vergaderinge wederom geleefen zynde, de bevoorens ingekome Miffive van Zyn Doorlugtige Hoogheid den Heere Prins Erfstadhouder, in dato den 27. Maart laaftleden , betrekkelvk de Requefte door zeekre Anthony Meeuwfen, ter Vergaderinge geprsfenteerc, verzoekende , dat aangezien met den Capitain 'Mannes van Caps, over zsekere praitenfie had ftèconvenieërt, zo als uit een gercgtelyke Cer-



tsi VERZAMELING tan STUKKEN
tïficaat daar by overgegeeven en gelyk door den Remonflrant wierde voorgedraagen, dat by den Krygsraad was geconfirmeerd , konde geblyken, den Overfte Woldringh werde geauthorifeerd conform gemelde contract's maandelyks vyf en twintig Guldens van het Traótement van den Capitain Caps, ten voordeele van den Remonftrant intehouden; hebben de Heeren Gedeputeerde by na deefe deliberatie over de voorfchreve Requefte, en bygevoegde conventie AppoiniStement op den 10. Maart op den i f5. Maart op de voorfchreve Requefte, door deeze Collegie verleend als op abufive allegaten zynde vergund, en fub en obreptive verkregen t door deezen wederom ingetrokken , en buiten eff -ct geftelt , waar van aan des Remonftrans Advocaat ten eerften infirmatie gedaan zal worden.
(Onderftond,)
Coll: Conc: E. Lewe, Secretaris. X I X.
Missive aan den Heen Prins Erjfiadhoiider.
DOORLUGTIGSTE PRINS en HEERE!
2/ o haafl Wy van ter zyde vernamen dat zeker appointemënt verleend op de Requefte van eenen alhier onbekenden vreemdeling , Antonie Meuwfèn eenige ombrage fcheen te verwek-



Tot de MILIT. JÜRISD. &c. 15*
wekken, hebben wy getragt het zelve met hec daar by gevoegd document weder in handen te krygen , om te onderzoeken of 'er 'moogelyk eenige fiirreptie door abufive en onware allegarien mogten plaats gehad hebben, doch die blyken door onze boodens op trouwe aan den Luitenant Collonel Woldringh op zyn verzoek uit gelangt , ongeagt de menigvuldigen infl-mtien, uitwyzens het Relaas, waar van wy een Copie hier by overleggen door den bode gedaan, niet eerder weder om te zien kunnen krygen , dan den vyfden dag na den onrfang van Uwer Doorlugtigs Hoogheids gerefpeéteerde Miilive v^n den 27. Maart laaftleeden ; waar van het gevolg is geweeft, dat wy uit den inhoud der gemelde Miffive, benevens die der Requefte en van hec bygevoegd document, ons op den 4. April jongft eerft wederom ter handen gekomen, als toen verneemende dat wel waarlyk een vrywillige condemnatie en uitdrukkelyke affignatie, óp ons Collegie ten overftaan van den Auditeur Militair van Bergen op den / oom was gepaffeerd; maar dat daar en teegens abbufive ten Requefte was gefield , dat denzelve by den Krygsraad zoude zyn geconfirmeerd, niet een ogenblik hebben geheefiteert, ons bevoorens verleend appointemënt by Refolutie wederom in te trekken, offchoon het zelve niet anders beoogden, dan een erikelde notificatie van het geen tusfchen den Crediteur en Debiteur was gefchied, én zoo het fcheen by den Krygsraad geconfirmeerd, zonder ons eenige fcbyn van Jurisdictie dien aangaande aan te matigen, en ten betoogde vun zulks, in het appointemënt uytdruk-
ke«



tfo VERZAMELING van STUKKEN
kelyker was bygevoegt, 't en zy redenen ter contrarie hebbende, zonder eens die reedenen te vraagen ; als. waar door allen fchyn van atteinte op de Militaire Jurisdictie foigneuflelyk vermyd wierde, gelyk uit de Copieele Requefte het daar op gefielde appointemënt en gegeeven Relaas van de Bode, mitsgaders de bygevoegde conventie aan uwe Doorlugtige Hoogheid overvloedig zal kunnen geblyken, gelyk wy ons verzeekerd houden , dat door hec neemen en doen infinueeren van voorgemelte Refolutie, waar van wy de Eer hebben een Copie hier neevens te voeden, aan de welmeininge van Uwe Doorlugtige3 Hoogheid zal zyn voldaan. So fmerc het ons, dat het prascipitand en onheus gedrag van onfen inboorlingh , de Lieutenant by de Armee, Jan Gerard Woldringh i die mee een enkel woord van beroep4 op zyn forum, aan iemand onllr , ofte van onfe fuppooften gedaan, allen defen omflag hadde kunnen en behooren voor te koomen/door een zoo ontydige als geaffecteerde klagten , den yver van Uwe Doorl. Hoogheid nodeloos en overmatig opgewekt, en onfe eenvoudige notificatie in een allerhatelykft licht , van opzettelyk infractie fchynt te hebben voorgedraagen, op eene wyfe zo feer lsefif en honende voor een Collegie, het welke met en benevens de Eminente perfoon van Uwe Doorl. Hoogheid, als hun hoofd en eerfte lid bet character repraefentatif van de Staten defes Lands draagd, als embarafiant voor uwe Doorl. Hoogheid even eens of 'er nieuwe difcuffie nodig was, van zaken voor lange afgedaan, en of 'er in het befworene Reglement dicteerde Art.



tot &e MILIT. JURISD. &e; WSi
20. Dat de Militaire Judicature aan den Militaire Regter zal worden over gelaten , eenige inbreuken ware ondernoomen, hoedanig wy heiliglyk getuigen, en uit hec ganfche beloop van deze faak overvloediglyk geblykt, nimmer gehad te hebben, hoe gevoejig intusfchen ons treffende ingewikkelde aceufatien en hatelyke illatien, welke deze Lieutenant Collonel Woldringh door zyne klagte ons heeft berokkend, fyn wy echter zeer verre, van ons met dien menfche te compromkteeren, om eenige toereikende fatisfaótie te vragen, of ons in 't geheel over
. deze materie verder uit te laten , maar willen wy liever aan het hoogwys en doorziend oordeel van Üwe Doorl. Hoogheid overlaten , welk» gevolgen zulke en diergelyke oneerbiedige en brouillante handelwyzen, na en fchierkomftig
■ zullen kunnen na zig fleepen, terwyl wy Uwe Doorl. Hoogheid teffens verzeekeren, dat ons niets meerder ter harten zal gaan, dan de aangenomene en befwoorene wetten en jReglementen volgens onfen Eeds en pligt ongefchonden te bewaaren en agtervolgeo»
Waar meede &c*
De Gedeputeerde Staaten van Stap Groningen en Ommelanden»
Groningen den 14. April »77*.
VII. De si;
L XX,



%ïl VERZAMELING va» STUKKEN
X X.
Missive van de Heeren Gecommitteerden! uit den Rade van Vlaanderen , di ad interim Regering , '4 Lands van den Vryen te Sluis waarnemende, aan Hoogfi derzelver Committenten met Klagten over di Vexen, en Turbatien Hunlieden in het oefenen van derzelver aanbevole Jurisdictie door di Militairen aangedaan.
Maart 1776".
EDELE MOGENDE HEEREN!
W^y thans d'Eer hebbende, om uit het midden van U E. M. alhier, volgens H. H. M. Refolutie in dato 20. September \ ons in het Collegie van den Vrye gecommitteerd te bevinden, hebben het van Onfe indifpenfabele plicht geoordeelt U E. M. te moeten kennis geven, van eene niet alleen voor ons, maer ook voor Hoogft oïnfe Committenten honende behandeling, ons in de exercitie van dien poft, welke wy d'Eer hebben waer te nemen, verfcheyde reyfen door den alhier voor het tegen woordigecorrrmandeerende, Sergeant M ijor van Reitzenftein aengedaen, en zulks, volgens deszelfs voorgeven Op UITDRUKKELYKEN LAST en order VAN zyn DoORL. HooGH. den
Erffladhouder, en Capitein Generael en Admirael der Vereenigde Nederlanden, een Vorft E. M. HH., wiens voor ons vrye Vaderland gewenfte hoedanigheden, ons verbieden een oogenblik derzelver egtheid te geloven.
A Hec



tot de MILIT. JURISD. &c. 163
Het is dan E M. HH., om ter zaeke te komen, in -die .Ton ier- Plaètfen eene zeer nuttige gcw ionte , om van alle Vreemdelingen , ende Palftgiers de Poort inkomende, nauwkeurige ondervragingen te doen na haere naemen, qualiteiten,'plaets, waer van daen komen, ende waer intrek nemen , op dat dusdoende die geene, wien de verdediging van een Veiling aenbetrouwt is. zich dus voor alle fufpecte perfoonen , die mogelyk door vyanden van den Staac mogten uitgefonden worden, zoude kunnen wagten: Het Collegie van den Vryen, zoo als U E. M, "bekent is, haer refidentie binnen Sluis houdende, doch derzelver Jurisdictie buitens, en omftreeks de „Wallen van gem. Plaats hebbende, en daer door genoodzaekt dagelyks commifïien uit den haere landwaers ter adminiftratie van de Juftitie en Politie te zenden , paffeerde voorheen, als in geene deele kunnende gerekent worden aen eenige fufpifie, waer voor gem. gewoonte van afvraging in gebruik gebragc is, onderhevig te zyn, de Poort alleen met een enkel opgeven van te zyn een commijjie van het Collegie van den Vrye, waer van toe en thans de, altyd by zynde, Kamerbode een Wettig teken isj maar na dat de actueele Leden fefïie genomen hebben, heefc men bovengem. ordere van ondervraging, tegens gewoonte, aen het Collegie van den Vrye, twee Leden uit U E. M. Rade aen het Hooft hebbende, en waer van 'er altyd een in de Commifïien tegenwoordig is, beginnen mondeling aftevergen , aifoo ons fuiks fchriftelyk , gemakshalven willende doen , verboden wierd: U E. tVJ. toe actueele Gecommitteerdens, «iet ten vollen van de oude gewoon» L a teas



4*4 VERZAMELING van STUKKEN
tens onderregt zynde, noch mede zich,als maer voor eenige tyd hier zynde, met gem. SerjantMajor willende brouljeren , hebben de ondervragingen behoorlyk beantwoord; dan naderhand begrypende , dat het ongevoegelyk was, voor haer, uit naem van den Souverain Recht doende, aen een, haer inferieur zynde Officier van die zelve Souverain rekenfchap van haer doen en laeten te moeten geven; als mede, dat het reveleren van de Plaets, waer na toe de Commiflie, die zomtyds fecreet konde zyn , gedecerneert geweeft was, ftreed tegens den Eed op des Hofs Inftruétie a. 1661 gedaen, en wel tt> gens het XXL §., ordonneerende alle voorvallende faeken, en materiën fecreet te houden, het geene haer Ed. zoo wel betrekking fclieen te hebben ontrent het fecreet van de Commiffien, waer in geemployeerd wierden, als dat van dac van den Raede naeme op den 17 Febr. 1776, te zamen met de Gecomm. uit de Regeering der Stad Sluis, waer mede het Collegie van den Vrye uitmaeken , eene Refolutie , waer by bepaelc wierd, dat voortaen Heeren CommiflarifTen haer naemen , ende qualiteiten zouden opgeven, maer de plaets, waer van daen kwamen, onder den generaien term, van te komen uit den Vrye, dat is uit haere Jurisdictie, te begrypen, zich dus, behoudens haeren Eed, ver©nderftellende aen de gem. afvragingen te voldoen; Maer E. M. HH. het fmert ons te moeten melden, dat den Serjant Major en Collonel van Reitzenftein, die, met ongenoegen van zijn Doorl, H. den Erfft.: over zyn voorheen gehoudene gedrag, ordres van Hoogfi Den/elven heeft bekomen, den Magiftraet {van het Vrye) in hunne



tot de MILIT. JURISD. &c. ió*s
nt funftien niet meer hinderlyk te zyn, of eenige kleinigheden aen hunne Perfoonen toe te brengen, &c. Zie HH. M. Refol. in dato 22 Novemb. 177 r. bl. 747 en 748- heeic kunnen góedvinden, van ons even gelyken hoon, als den Hr. v. d. Perre, en hem tweede ondergeteykende den 14 Febr. gebeurt is, wederom en waer aen zy beyde; deelgenoot geweeft zyn , op zyn zeggen
VOLGENS ORDER VAN ZYN DoORL. HOOGH. Op
twee differente reyfen te doen ondergaan, gelyk U E. Mi uit de hier geannexeerde Bylaegen fub nris r. 2 en 3. zal blyken, tot welken wy dan de eer hebben ons te refereren , laetende 't zelve ook liefft verder aen de wyfe Deliberatien van U E. M. over, alzoo men een verder detail hier over van ons, als de lydende party , voor mogelyk niet te neutraei kon opnemen. U E. M. hier mede een korte narré van de zaek gegeven hebbende, kunnen wy niet nalaeten uit andere Garnifoens Reglementen en bygebragte confequentien de vryheid te nemen van ten klaarften, na ons dunkt, aen te tonen gem. zoo genaemde en andere noch te meldene orders niet anders dan verregaende vexes zyn , die het Collegie van den Vrye, en by gevolg ook U E. M. Gecommitteerdens aengedaen worden, ten einde het zelve , met veragting der zeiver Leden, ftremming in haar adminiflratie toegebracht worden.
Wat dan E. M. HH. 't belemmerde inkomen der Poort over dag betreft, wy bevinden dat hier inne in andere Frontierfteden , van geen minder aenbelang dan Sluis facielder orders ontrent particuliere Perfoonen, dan hier ontrent «en geftabiüeert Collegie , gegeven worden: ' * L 3 Den



ï66 VERZAMELING van STUKKEN
Den Hertog Ladewyk van Brunswyk , Veldmaarfchalk der Legers van den Staat, wien wy dus uit hooide van gem. hooge Qualiteit alle behoorlyke capaciteit in het wel bel'chermen van een Fromierplaers moeten toevertrouwen, ftacueert in zyn Garnifoens orders van den Bofcha. 1770. geemaneert tit. Orders voor de Wagten aen de Poorten en ÖV, § IX. bl. 45. Me vreemde &c Den L'. Gen. Deutz, Gouvern. van Bergen op den Zoom, wie de eer genoten heeft het Commando van den Bofch onder hoog gem. Hertog yan Brunswyk temogen bededen, confirmeert zich bvna 'woordeiyk'met het zelve gem. Artik. in dêszelfs Garnifoens Regiem, a. 1774. tit. gener. miers voor de Wagten §. XI. Het komt ons bedunkens voor , dat men op die twee gem. Plaetfen, van grooter importantie dan Sluis, veel meer e?ars, (trouwens aenfienelyke Lieden weten te léven) omtrent particuliere Perfoonen, heeft dan den Sèfg. Maj. van Reitzenftein, in geene deele met gem. twee aenfienelyke Perfoonen in kundigheid te equipareren, alhier voor het Collegie van den Vryen heeft, en wy ftellen al eens voor een ogenblik E. M. HH., dat wy maar als particuliere Perfoonen moeten behandelt worden , dan vallen wy noch niet in de termen van die orders; wy zyn Heeren uit de Stad, dat is waer. maer niet eénige daegen afwefig geweeft, want onfe Commifïien duuren op zyn hoogft. twee dagen, en dat maer in de winter, en de dan worden in gem. Plaetfen noch maer alleen haere naemen opgefchreven zonder meer: en om U E. M. verder onder het oog te brengen dat het maer vexos zyn, zoo gelieven U E M. te weten, dat de Burgers, en de meelte Landlieden onbelemmer ,
dat



tot de MILIT. JURISD. &c. i6>
dat is zonder ondervragingen, de Poort inkomen, en dus worden defe Perfoonen minder fufpect gehouden, dat wy die onfe Eede den Lande gedaen hebben , en derhalven betrouwt moeten worden, alles tot behout van het zelve te moeten aenwenden.
Wy zullen hier mede overgaen tot de verdere orders welke onfe Commifïien in het fpoedig waernemen haeren opgelegde functien belettende, voornamentlyk plaets hebben, wanneer de toegangen der Srad, het zy by dag of avond, voor het algemeen gefloten zyn. Een zaek die de groofte "ongemakken en een zeer nadelige ftremming aen den loop der Juftitie kan te weeg brengen.
'Pen einde E. M IIH. het fraudeeren van s Lands Gemeene Middelen voorgekomen wordt, hier even als elders, de Valbrug van de Poort tuffchen 12 en 1 uuren des middaegh , een tyd wanneer de 's Lands Commifen gerekent worden haer middagmaal te houden, opgehaelt, als mede wegens het waernemen des Godsdienft door dezelve des Zondaegs, en op Feeftdagen onder Kerktyden; het Collegie van den Vrye of liever deszelfs CommifTarifTen, zich voor den opgehaelde Valburg vertoonende behoorde immers, als in geene deele voor fmokkelaers kunnende aengefien worden, aenftonds ingelaten te worden , dit gefchiet niet dan op fpeciaele order aen de Wagt, E. M. HH.: de Heer v. d. Lene ,*en hy tweede onderget. zyn getuigen hoe zy op Woensdag den 14 Febr. in Commiflie komende , een half uur voor de opgehaelde Valbrug hebben moeten ftaen wagten. Veel squitabelder Menfch is den Lt. Gen. Deutz, die in zyn L 4 gen),



»Ö8 VERZAMELING van STUKKEN
gem. Regiem, van Bergen d.iSt. tit. §. VI. flatueert van twaelf tot &c. Indien immers nu hier die order plaets hadde zoude wy binnen gelaeten worden, want wie onderflelt niet dat Leden van een Collegie, in functie zynde onder Lieden van Dijlinctie behooren
Bovengem. 'Zyn Hoogheid den Hertog van Brunswyk, en den U. Gener. Deutz, hebben pok meerder egars in de expeditien van het openen van de Poort, des avonds na dat defelve gefloten is , voor pojiwagens, Tourkarren , £f 0. dan men hier voor her Collegie heeft; Hoogft denfelven, bepaelen in hun reeds gemelde Garnif. Reglementen di. tit. §. LIX. & XLV11I. JU van de Avancèe wordt &c. maer wat gefchied hier E. M. PIH., de Sleutels worden by het toe doen van de Poort aan de Hooftwagt gebracht, contrarie aen het gebruik dat in gem, Plaetfen geobferveerd word, wanneer men nu voor' de Poort komt en men roept om binnen gelaeten te worden, zoo gefchieden hier over binnen in de Stad , zoo veel, als men het zeggen mag , nodeloofe rapporten aen de Hooftwagt, Commandant, Plaets Major, en wederom aen de Hooftwagt, dat een volflagen uur 'er mede henen loopt, eer men binnen gelaten word, en U E. M. Gêdeputeerdens, hebbe dit reeds eenige reyfen ondervonden , en in defe barre Winter aen de injurien van de Lugt onder den blooten Hemel, alfoo binnen de Fortificatiën geen Huisveftingen en zyn, zich moeten bloot ftellen; en dat dit wederom, ten eerienmaal vexes zyn é. M. HH. blykt daer uit, dat de Paspoort, de gevaerlykfte plaets voor défe Stad als geen quartier uürs, van de Qpftewykfcha



tot de MILIT. JURISD. &c. loj)
"Grenfen afgelegen zynde, zelfs in deefe, misfchien, eritique tycls omftandigheden voor een Hollandfche Poftb'ode tot dat defelve aangeko* men is, met weinig preecautie te gebruiken, ppen gelaeten word.
Zie daer E. M. HH. zoo wy vertrouwen, onfe meer dan regtmagtige grieven niet alleen ons, maer ook U E. M. in onfe Perfoonen aengedaen, welke wy noch al met lydfaemheid zour de verdraegen hebben , indien wy niet vernomen hadden, dat het Collegie van den Vrye, te Brugge, mede een Frontierplaets met Garnifoen befet, met het welke dit egael in aenlien is, onder een despotike Mogentheid fugtende, alle defe hoonen niet aengedaen word; dat dit Collegie van deij Vryen te Sluis, wanneer het zelve jn den laetften Oorlog door de Franfche Wapenen onder derzelver magt gebracht was, en dus als overwonnene Volkeren geconfidereert konde worden, alle die ftremminge in haer Beftiering niet heeft moeten ondergaen: Wat vergt men dan van ons, thans het geluk hebbende van onfe dagen , na een duurgekogte Vryheid, onder de gewenfte Regeering van een Souverain, wiens yoornaemfle plicht het is, tegen alle inkruipende zaeden van overheerfching, haere Ingefetenen Je befchermen, te mogen doorbrengen, dit laeten wy Jieffl aen het wys oordeel van U E. M.' over; dan het valt ons onverdragelyk langer die juk der zoogenaemde Militaire discipline , tot het Politique wefen geextendeert te torflen, en gehoond të werden van een Commandant,, op wiens laft het wefen mag, die, God weet het! reeds al te fchandelyke dingen van onfe handelingen verfpreyt heeft, dan waar van ons legael l* # bei



170 VERZAMELING van STUKKEN
bewys ontbreekt. Uerhalven E. M. HHf. verfoaken wy by defeop liet vrrendelykfte dat UE.M,, zich , ten einde facielder en dragelyker orders te verkrygen, wel hier over by HH. M. zullen gelieven te addrefleeren , want geen andere orders hier in het vervolg vigeerende word hen ondragelyk voor Lieden, in een vryeLugtGode dank! gewent , zich in eene door vexes belemmerd te gewennen, en wy zouden, hoewel ongaerne , onfe decharge van deze Commiffie moeten befoüiciteren.
• Waer meede E. M. HH., na nochmaels U -E M. attentie hier op befolliciteert te hebben , ons in U E. M. vriendfctiap te hebben aengere» commandeert, &c.
X X I.
R a v v o r t van eenige Heeren uit en aen hef Collegie 's Lands van den Vrye te Sluis wegens hun wedervaren aldaar aan de Zuidpoort , opbrenging na en in de Hooftwagt, en converfatie met den Ser* jant Major.
2 April 1776.
R.apport van de Heeren Vekheye van Citteus , en Fabritius , dewelke geadfifteerd door den Penfion. de Jonge, en Adr. Robbers, Chirurtreïn , ter requifitie en overftaen van den tf. •Balliuw L. Feileman , op Maend. den 1 April !776 aenfchouwd hebben het doode Lighaem van Jan van Bruffe] alias Calot, van flyle een •Arbeider en woonachtig onder Yfendyke, ge-
von-



tot de MILÏT. JURISD. &c. 171
vonden op den Dyk, den Mauritz, en Jonck> vrouwe Polder, fcheydende eVen buiten Yfendyke. In welke Schouwinge aen hun Rapportanten niets voorgekomen is, dat eenige blyk gaf gem. J. v. Bruffel door eene g«weldige dood mogte omgekomen zyn, maer ten vollen geloof gegeven hebben, aen het geene van omftreeks woonende Huislieden verfekc rt wierd; temeer alfoo gem. Perfoon'van een ongelbnde conftitutie was, dat dezelve door een hem overkomend ongeval,- zyn kwael eigen, by gebrek aen hulpe ongelukkig aen zyn eynde gekomen was, weshalven zy Rapportanten met confent van den h\ Balliuw het doode Lyk ter begraving overgegeven hebben.
Verder achten zy Rapportanten zich verpligt om aen H. E. W. kennis te geven , dat Hun, by hun retour de Zuidpoort in komende, door de Serjant de gewoone ondervraginge gedaen wordende, defelve, met het geene by Notul defes Collegie in dato ryFebr. 1776 gerefolveerd was, beantwoord hebbende even gelyk lot, als den Heer v. d. Perre, en hem eerfte Rapportant op den 14 Febr. 1776, ten beurt gevallen is, dac zy H. E. fuprife daer over aen den Serjant Major van Reitzenflein te kennen gegeven hebben , uit hoofde dat het Collegie, Juftitie uit naem van HH. M. adminiftreerende, zich niet verpligt agte aen een ander Bediende van HH. M. rekenfehap van hun doen en laten te geven, en het Hun Ed. W. verwonderde dat in den Bofch , Maeftricht, en Bergen op den Zoom, Garnifoens Plaetfen van geen minder aenbelang dan Sluis, facielder orders ontrent particuliere Perfoonen in de Stad woonachtig, dan hier ontrent
Comv



17» VERZAMELING van STUKKEN
CommifTariffen van een Collegie, haere refidentie binnen de Wallen houdende, geobferveert wierden. Waer op door den Gen. Major gem. geantwoord is, dat hy zyne orders van Zyn Doorl. H. den Capitein Gener, hadde, om het Collegie van den Vrye zulke ondervragingen te doen, dat het Collegie uit die hoofde hier aen niet wilde voldoen, maer dat hy H. E. W. waerfchouwde, dat wanneer verder Heeren Commisfaniffen by hunEd. terugkomft geen plaecs wilde opgeven waer van daen zy HH. Comm. kwamen, hy Gener. Maj. volgens okdeus van Zyn Hoogheid genoodzaekt zoude zyn, den ingang van de Poort te weygeren. Waer na zy HH. Rapportanten , na noch het een en ander over en weer gefprooken te hebben, wederom door den Gener. Major tot op de ftraat uitgeley gedaen zyn , zynde dit Rapport, om by gelegenrheid hier van te beter gebruik te kunnen maken, door hun alle onderteykent.
Aldus gerapporteerd in het Collegie den 6 April 1776.



tot de MILIT. JURISD. &c. 173
XXII.
Missive van Burgemeefter en Schepenen 's Lands van den Vryen te Sluis ad interim aan H. H. Mog. met verzoek om te mogen weten of niet tegenflaande de verregaende Vexen, en Turbatien Hunlieden, door het Militaire Gouvernement , in het oefenen van de aan hun gedemandeerde Jurisdictie aangedaan, egter zullen continueeren , om aan den Gouverneur, Commandeur en Plaats-Major , het jaarlykfche don Gratuit wegens bewezene goede dienfien, te gtven,
% April 1776".
HOOG MOGENDE HEEREN!
O ns vereerd vindende met eene ordre van ü Hoog Mogende by Refolutie in.dato 20 September des affgeloopenen Jaars 1775, Waer by aen twee Leeden uit den Edelen Hove van Vlaanderen en zeven Leeden uit de Magiftraat der Stad Sluys, ad interim, werd gedemandeerc de adminiftratie der Juftitie en Policie over het Land van den Vrye;hebben wy van doe aff ons met alle affiduiteic geappliceert, om de zaken aen ons door U Hoog Mog. toevertrouwt na vereifch te tracteeren, en ten dien einde beft gevonden allent zelve te behandelen op dien voet en in die-goede ordre zoo als het een en ander door onze Pradeceffeuren bevorens wel en wettig was gefchied, waer in wy ook tot heden hebben gecontinueerd zonder eenige fpe-
cu;



ï74 VERZAMELING van STUKKEN
culatie; dan thans.komt oris, in den loop onzer bedieninge voor, een gebruik, waer omtrent wy ons" bezwaard vinden , en daerom niet van ons verkrygen kunnen hec oude voetfpoor 'te volgen, zonder daer op nader door U Hoog Mog. te wezen geëlucideert, en hoogft derzelver intentie verftaan te hebben.
De zaak beftaat hier in: Hec Collegie 'sLands van den Vryen is jaarlyks gewoon in hec begin der maend April fpeciaale Ordonnantiën ce depecheren, op den Ontfanger der Middelen van denzelven Collegie , om te betaalen aen den Gouverneur der" Si ad Sluis eene fomme van X,. 41-13- 4 § vis. off/ 250, aen den Com.m'andanc aldaer L. 10 vis. off ƒ 60 , en aen den Onder - Major L. 4 - 3 - 4 § vis- off ƒ 25» en zulx voor een graruiteit, off" erkentenis negens bev/ezene goede dienjlen.
Waer 111 dan die goede dienften, aen welke de origine van deze jaarlykfe gratuiteiten te attribueeren is, beftaen hebben, en off men ook nog actueel daer van jouiffeerde, moeit noodwendig het objeft van onze nafporingen worden, en het zoude ons tot een fenfibel vergenoegen verftrekt hebben, indien wy de wezentlyke exiftentie dier goede dienften geduurende ons aenwezen ter dezer plaats hadden mogen ontwaer worden, wanneer wy niet een oogenblik zouden hebben gehtefiteerd, om met derzelver belooninge voort te gaen, op het voet • fpoor 't gene wv voor ons hadden.
Dan, Hoog "Mog. Heeren, de bevindinge van het contrarie, noodzaakt ons, hoewel met hertelyk leedwezen, de hoogwigtige deliberatien van U Hoog Mog. met het voorftellen der-



tot de MILIT. JURISD. &c. 179
ielve, als, onzes eragtens, van te verren uit* zigt om die voor U Hoog Mog. te mogen verJ' bergen, te moeten interrumperen. : Het is aen eert ieder in dit Quartier bekend, hoe van alle tyden aen de Magütraats - Perfoonen dezer Stad,en voor al aen die vaT het Vrye zoo in hun particulier als in hunne Gecommitteerdens, door die gene aen welke het Gouvernement en het Comtnandament over deze Ves* ting was toebetrouwd, byzondere egards bewezen zyn, dat ook aen dezelve, 't zy in hun particulier off in commifïïe zynde, by het inkomen der Poorten geene belemmeringe is toegebragt, off dezelve met laftige ondervragingen bemoei* lykt, zynde de Schildwagtcn en die van de Wag£ gewoon, op hun declaratoir, dat in deze Stad woonden, zonder verdere perquifitie hun te laten paffcren (de gedifüngueerde Perfoonen alhier gewoon zynde, wanneer eenigen tyd abfent geweeft hadden, aen den Officier de wagt aen de Poort commanderende, van hunne naemen en quaïiteit kennis te geven, ten einde daer van aen den Commandant off Gouverneur, zoo die pnefent. was, rapport konde gedaen worden.) Onder dfe goede dienften mag ook billyk gerekend worden , dat het aen de Wagten geoorlofd was, Lieden van regering off andere gediftingueerdê Perfoonen, des middags tuffchen 12 en 1 uur, wanneer alhier, gelyk in andere Frontierplaatfen de Valbrug opgehaeld is, binnen te laten, hiet alleen , maer dat ook de Gouverneurs eü Commandanten in der tyd, aen de Leeden van Regering en gediftingueerde Luyden, des verzogt zynde, altoos hebben gepermitteerd, om, Wanneer hunne omstandigheden vorderden, dar.
sy



Ï7« VERZAMELING van STUKKEN
zy buytcn de Stad zynde , mae'r eerft zouden retourneren des avonds , na den tyd tot het fluyten der Poorten bepaeld, binnen gelaten te worden , het welke aen de Gecommitteerdens uit het Collegie van den Vrye, aen welke het dikwils onmogelyk is om voor het fluyten der Poorten van hunne Commifïien, die doorgaens op eenen dag afloopen, en anders tot merkelyk befwaer voor den Lande zouden worden, weder te rug te weezen; ook altoos, op verzoek, door' een Kamerbode gedaen, pleegt geaccordeerd te worden, om het welke faeil te maken, men niet alle maer alleen eenige van de Barrières en Valbruggen pleegt te fluyten en op te halen, als mede de Sleutels aen die Poort te houden, waer door men dan ook fpoedig binnen gelaten wierd.
Dit alles heeft van ouds her alhier dus plaats gehad, dog 't federd eenigen tydherwaarts, is dit loffelyk gebruik volflrekt omgekeerd , en verwiffeld met ftricte orders, allefmts onaengenaem, en aen het hoog gezag van U Hoog Mog., in welkers plaats wy alhier de Juftitie en Politie adminiftreren , derogerende en obvierende. Want de Collonel en Sergeant - Major van Reitfenflein, hoe zeer (op gunftige incercefïïe van U Hoog Mog. blykens derzelver Rc^ folutie in dato 22 Novemb. 1771) door Zyne Doorl. Hoogh. den Heere Prince Erff-Stadhouder, op het nadruklykfle geordonneert die van de Magiftraeten van het Vryen, en deze Stad, in het vervolg in hunne funétien niet meer hinderlyk te zyn, off eenige kleenigheden aen hunne Perfoonen toe te brengen, en daer in ook dadelyk voor eenigen tyd belet zynde, door de
komfie



tot de MILIT. JURISD. &c. 17?
komfte van den Collonel van Nievenheim, die het commandement heeft overgenomen, geduurens welke tyd hier alles in ruft, op den ouden voet geweeft, en met gem. Collonel van Nievenheim in goede harmonie geleefd is; heefc daer na verder goedgevonden de Magiftraats Perfoonen, (ter exemtie van de Burgers met geen pubücq earaéter bekleed dewelke zonder navragen konnen uit en ingaen) telkens wanneer zig buyten de poort begeven , al was het maer voor weinige oogenhlikken, wanneer weder binnen komen , te bemoeilyken door zeer ftriéce ondervragingen naer hunne naamen , qualiteiten en plaets waer van daen komen, waer op men hun necefïiteert point voor point te beantwoorden! te beantwoorden! zeggen Wy, want het een en ander alvorens op papier gefchreven, gemakshalven aen den Sergeant over te geven , zo als eenige onzer al beproefd hebben , word geen genoegen mede genomen, maer het but is om ons op te houden, 't gene wanneer men in gezelfchap komt en man voor man moet ondervraagd worden , nog al eenigen tyd wegneemt.
De Leeden van het Collegie 's Lands van den Vryen in Commiflie gaende, zyn evenwel van deze ftricte perquifitien altoos bevryd gebleeven, alzoo men by hun retour genoegen nam, met hun declaratoir aen den Onder Officier by de Poort de wagt hebbende, dat dezelve waren Gedeputeerden uit het Collegie van 't Vrye.
Dog 'c federd wy d'eer hebben door U Hoog Mog. in die Regeringe gefteld te wezen , heefc men deze perquifitien ook tot onze Gecomm.it-
VII. Deel. M teer-



*78 VERZAMELING tan STUKKEN
teerdens geextendeert, en al van onze eerfte Commiflie'af aen , daer van de Droef genomen.
Wy hebben ten overvloede, fchoon ongehouden , aen den Sergeant van de Wagt, onze naamen en dat wy waren Gedeputeerde uit hec Collegie van 't Vrye, komende uit het Vrye te kennen gegeven, het welk in het eerft alzoo is aengenomen, dog daar na heeft men op het fterkfte geinfteert, dat onze Gecommitteerdens de plaets zouden noemen waer van daën zy kwamen ; op welke vraag wy vermeinen niet te antwoorden, als kunnende (onder eerbiedige correctie) niet vermoeden, de intentie van U Hoog Mog te zyn , om door ons, die uit derzelver naem en als'. Hoogftdezelve alhier reprajfenterende, in het adminiftreren der Juftitie aen een minder bediende van den Staat, onderdanigheid te betoonen, en zig zoo laag te willen vernederen van aeri denzelven rekenfchap te geven, van onze handelingen, die fomtyds de ftriktfte fecrèteffe vorderen, en aen een On lerofBcier, ten aenhooren van het volk der Wagt, geëli' mineerd haer bedoelde oogmerk ligtelyk zouden miffen, en gecontramineerd kunnen worden, het geene ons ook voorkomt dat allefmts ftrydig zoude zyn met de conftitutie der Regeringe in deze gezegende Republicq geveftigd, en voor niet anders dan een fchadelyke nieuwigheid te
houden.- .
Deze aanhoudende weigering heelt die gevolgen gehad, dat op den 14. February laatftleden, twee onzer gecommitteerdens , nament]yk de Raadsheeren van derPerre ën vanCitters, d« Ketenpoort inkomende (niet tegenftaende
hun



tot de MILIT. JURISD. &c. i?g
hun declaratoir, dat zy waren door.ons gecommitteerd en komende van hunne Commiflie uit den Vrye) van daer door een Onderofficier zya opgebragc na de Hoofdvvagt: en van daer weder na den Sergeant Major van Reitfenftein , die zig zogt te exculperen, met te zeggen , datzulke ftrióte orders had van den Heere Gouverneur, dog facilder orders zoude befolliciteren, zoo als allent zelve cohfteert by Extract uit onze Notulen, in dato 17. February laaftleden, die Wy d'eer hebben lub N°- 1. by te voegen , ons tot den verderen inhoud derzelve eerbiedig refererende.
Dat evenwel geene facilder orders 't federd gegeven zyn, zal U Hoog Mog. appareren uit het wedervaren van onze Gecommitteerdens , de Raadsheer van Citters, met de Heeren Fabricius, Robbers en Penfionaris de Jonge, op den ie en nog van den Raadsheer van Zeebergh en Penfionaris de Jonge, s.e dezer maend April, vervat in hunne fchriftelyke rapporten ten dezen by Extract Authenticq gevoegd, fub N0. 2. en 3. waer uit confteert dat dezelve op die beide dagen, wederom diergelyken onaengenaeme rencontres hebben moeten ondergaen , en de Sergeant Major hun zelfs by die gelegentheid bedreigd heafc , dat indien men in 't vervolg de plaats niet wilde opgeven waer men van daen kwam, ons den ingang der poort zoude gewei» gert werden.
Wy kunnen niet voorby, alhier op de attentie van U Hoog Mog. te brengen, dat de Commiffie fub Nw. 2. is geëxecuteerd in de opene lugt, aen een Dyk in 't Land, Zynde onze GeM 2, cQtn^



5go VERZAMELING van STUKKEN '
commïtteerdens in geen Stad of Plaats ftil geweeft, dus was het hun zelfs onmogelyk er een te noemen. Onze beide Gecommitteerdens op den 14. February laaftleden, gevaceerd hebbende tot de Commiflie by het produ<ft fub N°. ï. gemeld, getuigen ook dat zy des middags tusfchen iz en 1. uur, voor de opgehaelde Valbrug komende, aldaer wel een halff uur hebben moeten wagten, en niet eerder binnen konden komen, voor het uur daer was, dat de Valbrug neergelaten moeft worden.
Het binnen komen van onze Gedeputeerdens des avonds na dat de poort gefloten is, word, wel is waer, nog niet geweigerd, dog tfederd het midden van het afgeloopen Jaers, heeft de Gouverneur een middel geëxcogiteerd om dit ook zodanig difficil te maken, dat niemand ligt de luft bevangen zal, om daer van meer te profiteren, want alle de Valbruggen worden opgehaeld, de Barrières en de poort gefloten, en ook de Sleutels aen de Hoofdwagt gebragt, wanneer men dan wil binnen komen, word 'er met het doen van verfcheide rapporten , het halen van de Sleutels, en het openen van alle de differente floten , meer dan een uur getraineerd.
De Voerluyden dezer Stad, zullen zig niet ligt laten permoveren , om hunne paarden wanneer die warm gereden zyn, aen de koude lugt zoo een langen tyd te exponeren, en aen de Ketenpoort, is het ook niet te vergen, ons zeiven daer aen te facrifieren, want men voor dezelve , eer men binnen gelaten is in de opene lugt moet vertoeven, alzoo het Ry tuig over water moet blyven ftaen, en aldaer geen plaats is
voor



tot de MILIT. JURISD. &c. i8r
voor lyf berging], De vriendelykfle foliicitatien en repraefentatien, zoo aen den Gouverneur, als aen den Sergeant Major gedaen , om daer in veranderinge te bekomen , a^n onverhoord gebleven. De Sergeant Major heeft zig wel zotken te exculperen , dan eens met te zeggen, dat zulke ftrikte orders had van den Heere Gouverneur , en daer na met voor te wenden dac het eene order was van Zyne Doorlugtige Hoogheid den Heere Prince Erfftadhouder. Wat den Heer Gouverneur aangaat, Wy weten dat denzelven zoodanige orders nopens het ondervragen der Magiftraetsperfoonenen in hun particulier heeft gegeven, dan of die orders ook tot de Leden uit het Collegie 's Lands van den Vryen, wanneer in Commiflie zyn, moeten geappliceerd worden betuygen wy te ignoreren.
Het kan nimmer in onze denkdeelden opkcmen, een oogenblik te gelooven , dat Zyne Doorl. Hoogheid den Heere Prince Erfftadhouder, van welkers edelmoedige, en alle de Ingezetenen van den Staat toegenegéne fentimenten wy zoo zeer geperfuadeert zyn, zulke particuliere orders voor Sluys en Vlaenderen zon e gegeven hebben, dewelke in geenerhande plaatfen , met Guarnifoen van den Staat bezet, exteren, maer wel het regengeftelde, een generael adveu van alle de Officiers in dienft van dezen Staat, ftrekt ten bewyze van deze afTertie, en om waer van nader geconvineert te wezen, behoeft men maer in te zien, het reglement en ordres voor het Guarnifoen van 's Hertogenbofch , gegeven door den Heere Generael VeldMarchal, Hertog van Brunswyk, als GouverM 3 neuï



183 VERZAMELING van STUKKEN
Beur der zelve Stad, alwaer tit. ordres voor de wagten aen de poorten en voor de overige wagten , Art. 9. werd gezegt :
„ Alle vreemds PaJJagiers moeten door een m Schildwagt van de Barrière, by den Officier „ van de Wagt aen de Poort gebragt worden, „ om haere naamen en qualiteit af te vragen, „ waer zy van daen komen en waer Logeren. s, Die Huren uit de Stad, welke eenigen tyd ah„ Jent 23» gewecjl moeten ook by den Officier „ gebragt worden, om haare Naamen op te „ fehryven".
Waer mede zakelyk overeenflemt, het gene gevonden word in het Orderboek voor het Guarlïifoen van Bergen op den Zoom, door den Generael Deins als Gouverneur aldaar gegeven , die de eer gehad heeft, in's Hertogenbosch onder zyne Doorl. Hoogh. den Heere Veldmarchal te commanderen; tit. generale orders voor de wagten Art. 11., ook blykt aldaer Art. 6. dat lieden van diftinctie des middags , wanneer de Valbrug opgehaald is binnen gelaten worden. Nog blykt aldaer uit het 47. en 48. Art. en uit het Reglement voor die van den Bofch Art. 58. en 59., dat men in die plaatfen veel facilder is, wanneer !sAvonds de poort open blyft, het zy voor iemand particulier , off voor Tourkarren , Pofbwagens of anderfints. En indien men te Sluis in Vlaenderen wilde voorwenden, dat de nabyheid van een vreemden Bodem aldaer meer der circumfpeétie vereifchte, zoo moet dit prastest geheel vervallen , wanneer men daer tegens allegueert, dat de Brugfe of Paspoort, aen wel* fce Immers daa het meefte gevaar mqeft we*
ïent;>



tot de MILIT. JURISD. &c. igg
zen, dikwils open blyft, en alleen de Valbrug opgehaald word , tot dat een gemeene Koopmans Bode van Brugge gearriveerd is, die op zyn aenkomft ook terftond word binnen geheten.
Uit de boven geciteerde Guarnifoens orders voor den Bofch en Bergen, is evident, dat de ondervraegingen aen de Poorten aldaer , alleen relatie hebben tot vreemde PaJJagiers, en dat de Ileeren van de Stad, enkel hunne Naamen worden opgefchreven, dan alken wanneer eenigen tyd abjent geweeft zyn, en dit, ja meerder , hebben Wy hier voren reeds gezegd, dat de Heeren van deze Stad ook re doen gewoon zyn.
Kan men nu Hoog Mog. Heeren wei eenige reden uitdenken , waarom men te Sluis in Vlaenderen de Leden van de Regérirtgë (ter Exemtie van de Burgers die geen publicq caratèer bekleeden) met zulken ongehoorde nieuwigheden dagelyks laftig valt, en men meer van hun vergt als" van de Officieren, (dewelke onder het commando van den Sergeant Major ftaen) wanneer die zelfs, een geneden dag abfent geweeft hebben , dat men ook ons niet alleen alles wat eenig genoegen zoude kunnen geven onthoud , maer ook de Leden van 't Vrye zodanig behandeld , als off dezelve voor vyandcn van den Staat wierden aengezien , en dat aen een Collegie , het wdke het aanzienlykfte is van geheel Saads Vlaenderen, welkers belangens met den welvaart van dezen Staat zoo onaffcheidelyk verknogt zyn, dat het de abfurditeit zelve zoude involveren, eenige foupcons jegens hun op te vatten.
Het nabuurig Coliegie 's Lands van den Vryen 'M 4 $5'



l84 VERZAMELING van STUKKEN
te Brugge redderende, het geen van de Staatfche zyde gedemembreerd is, en thans onder eene defpolitique Regering zig bevind, kan onbelemmerd de Poorten dier Stad vroeg en laat pafïeeren en repaflleren; die van het Guarnifoen aldaer , zullen zig ook wel wagten derzelver Leeden met diergelyke onbehoorlyke perquifitien laftig te vallen , of hun dergelykee vile behandelingen aen te doen , als het Collegie 'sLands van den Vryen te Sluys, 't gene zig beroemen mag, aen de zoo duurgekogce Vrye Staats Regering gehegt, en het onderteekend verbond van d'Unie, altoos met verlies en verlating van Goederen getrouw gebleven te zyn, thans dagelyks moet ondervinden. Ook geheugt het veeleu Onzer nog levendig, hoe ten tyde deze Stad en het 'omleggende Land, onder de overheerfchende Wapenen, van den Franfghen Koning , byna den tyd van twee Jaren heeft moeten bukken , dat niemand hunner door de vyandlyke troupes ooit ten inkomen van deze Stad, met dergelyke vragen en perquifitien als thans plaats hebben, heeft laftig gevallen; neen een fimpel zeggen je demeure en ville, was genoeg om onbelemmerd zyns weegs te kunnen gaen. Ja zélfs, dat wanneer de Stads Regering aen den Intendant des Konings, over den Franfchen Commandant heeft geklaagd wegens een geleden ongelyk, dien Commandant daer op gerappelleerd is,
De beide Raadsheeren aen het hoofd dezer Regering geplaatft, van welke 'er telkens een als Prsetident in de Commifïien vaceert, hebben deze finjiddyke behandelingen , nu iterauve malen



tot de MÏLÏT. JURTSD. &c. 18J
ondergaan, dewelke aan hun , die in de nabuurige Provincie van Zeeland, in de plaats hunner woning aen een vrye levenswys gewoon zyn, zoo vreemd voorkomen., dusdanig ter harten genomen, dat dezelve daer over aen hunne committenten hebben gedoleert, en indien het onmogelyk is , hun daer van te bevryden, op hun. rappel geïnfleert, in vertrouwen zynde, dat nee Hof daer over de noodige remonftrantien aen U Hoog Mog. zal doen.
De Gecommitteerdens uit de Magiftraat dezer Stad in dit Collegie, zyn ook over het een en ander met de fmertelykfte gevoelens aengedaen, wanneer zy overdenken, hunne ruftige en vreedige leevenswyze in vorige dagen, en de goede "harmonie dewelke tuffchen dezelve en hec Guarnifoen alhier pleegt te fubfifteren, ja nog werkelyk fubfifteert, indien men den Sergeant Major daer van excipieert, van denwelken een ieder hunner nu dagelyksin de voor te komene commifïien pourfuites te wagten hebben, en bedugt zyn, dat indien denzelven zyne bedreigingen komt ten uitvoer te brengen, met hun namentlyk den ingang der poort te weigeren, gelyk hy aen onze Gecommitteerdens, na dat hy hun zulx daags te voren aengezegd had, aen delaafte, die een groot half uur in de Hoofdwagt, op een onaengename wyze ter oorzake van den Sergeant Major zyn wandeling waren aangehouden, nog op het nadruklykfte onder voorwendzel van een order van Zyne Doorl. Hoogheid te hebben, bedreigd heeft, indien zy niet obediè'eren aen deszelfs orders, het gene hun onmogelyk is, dewyl zy daer door buyten ftaat zullen gefield worM 5 ««s



i35 VERZAMELING tan STUKKEN
dea, tot het waernemen hunner zaken binnen de Stad, en dus genoodzaakt zullen worden, aen U Hoog Mog. te foliiciteren , om van den laftpoft wegens de Regeringe van het Vrye, boe veel Eer het aoders ook voor hun is, ontflagen te worden.
Alle de hier voren ter nedergeftelde ondienften aen deze Regeringe bewezen, met aandagt overwegende, (om nu voprby te gaen dat de Sergeant Major zig over onfe handeling.n in het°adr/uniftreren der Juftitie, en het pronuncieeren van zekere pubdeque fententie, onlangs opeen verregaande veragtelyke wyze hebbegeëx ->liceerd) komt het ons (onder eerbiedige correctie) voor, datdaer dezelve in ons de fmertelykfte aendoeningen verwekken, wy meteen 113cerlyk gedrag niet kunnen vertoonen, als off al'e oeze handelingen by Ons niet in aenmerking genomen wierden, en die Gene die Ons dezelve aandoen, nog met liberale giften wilden recompenferen, ten ware het U Hoog Mog. believen mogce, ons zulx teoKDONNEEREN en ons alle die onaengenaamheden te doen welgevallen, het gene wy'van de Hoogwyze en aiquitablé fentimenten van U Hoog Mog. na deze onze wettige remonftrantie, (onder eerbied gezegd) niet zyn verwagtende, dan waer op wy de Hoogft gevenereerde orders van U Hoog Mog. ten fpoedig{len, (alzoo er nu eeftdaags menigvuldige Commiiïien op handen, en de gevolgen daer uit te refulteren te dugten zyn) zullen te gemoet zien, vertrouwende egter dat U Hoog Mog van de onderdrukkingen ons aengedaen, ons zullen gelieven te bevryden , als niets beoogende voor
Ou-



tot de MILIT. JURISD. &c. 187
Onze particuliere Perfoonen, dan wel om het CaraSter van U Hoog Mog., het welke Wy d'eer hebben te bekleeden en het belang der Juftitie, ons zoo duur aanbevolen, volgens Eed en, pligt te maintineren (0).
Wy hebben d'Eer, &cta-
Sluys den 8. April
XXIII,
Extract üyt het Regifler der Refolutien Refoiutit van de Hoog Mog. Heeren Staaten Generaal der Vireenigde Neederlanden. 10 aó- AtTÜ
J77<5- » °P
» di Mijftve-
Veneris den 26. April 1775. van^urgtr'
r " mtjlir en
ISchtptnin s gehoord het Rapport van de Heeren van Kandwyk, en andere Haar Hoog Mog. Gede- usiuu in puteerden tot de faaken van Vlaanderen, heb- troftns" bende ingevolge en tot voldoeninge van derfel- wae^*l^e" ver Refolutie Commillbriael, van den 15. defer donneIrt" loopende maend, met en neevens eenige Heeren Gecommitteerden uyt den Raad van Staate ge-t""7tgenf' è'xamineerd, een Miffive van Bfïrgemeefter'en aÓ^JnJ-' Scheepenen 's Lands van den Vryen, ad interim ment door de fungecrende, gefchreeven te SJuys den 8e daar °z/TrsIo™n te vooren , houdende in het breede derfelver Mijiondm befwaar over de flegte behandelingen hun gedaan, door den Commandant van RejtKn-^^ fteyn, fo met betrekking tot het doen der on- amdèn" dervragiogen aan de Poorten der Stad Sluys ^lur^com-
VOOr- manieur in.
(a) De bier gemelde Bylagen, zyn my niet ter handfjrft fot% gekomen - intusfehen verdienen met deze ftukken yergele- /<«. ien te worden Redenen en Mctiven van de Magiflraet van giftjlerambacht &c. U. D, NB. &CVH. lil. 234 - 233.



iS8 VERZAMELING van STUKKEN,
voornoemd, als by het openen derfelve, en fpeciaal ter faake, dat op den 14. February laaftieeden, twee van hunne Gecommitteerdens, namentlyk de Raadsheeren van der Perre en van Citters, de Ketenpoort binnen koomende, (niet teegenflaande derfelverj Declaratoir, dat fy door hun waaren geeommitteert, en komende van hunne commiflie uyt den Vryen,) van daar door een Onder - Officier waren opgebragt na de Hoofd wagt, en van daar weder na den Sergeant Major van Reitzenfteyn: verfoekende gemelde Burgemeefter en Scheepenen 's Lands van den Vryen ad interim fungeerende, om reedenen in de voorfz. Miffive geallegueerd, dien aan^aende met haar Hoog Mog. ordres ten fpoedigften te moogen worden vereerd, alfoo 'er nu eerftdaags meenigvuldige commifïien op handen , en de gevolgen daar uyt te refulteeren te dugten waaren.
Jin nog ontfangen een Miffive van den Raad van Vlaanderen, gefchreeven te Middelburg in Zeeland, den oe dezer lopende Maend, waarby den inhoud van bovengemelde Miffive waaren appuijeerende. *
Waar op gedelibereerd fynde, is goedgevonden en verflaan, dat Copien van de beide voorfchreve Miffives, en van derfelver Bylaagen gefonden fullen worden, aan Syne Hoogheid den Heere Prince van Orange en NafTau, als Capiteyn Generaal van de Militie van den Staat, met verfoek om ter faake by de voorfchreve Miffives vermeld, foodanige ordres te ftellen en voorfienige te doen, als Hoogftdezelve meefl dienflig fal oordeelen , om eenmaal oen voornoemde Sergeant Major en Collonel van
Reit;



tot" de MILIT. JURISD. &c. i8j>
Reitzenflein, ofte wie anderfints met het commando foude mogen gechargeerd fyn, van alle vexatoire behandelingen van de Magiftraatsleeden van het Vrye, ofte die thans ad interim fungeeren en daar toe behoren, als meede van die van de Stads Magiftraat, te doen abftineeren, ten einde derfelver onophoudelyke klagteh eenmaal moogen ceffeeren. En fal dien onverminderd aan de voornoemde thans ad interim fungeerende Magiftraat van 't Vrye van Sluys, worden aangefchreeven , dat Haar Hoog Mog. Syne Hoogheid verfogt hebbende, omtrent hec onderwerp van hunne klagten by de voorfchreven Miffives voorgedraagen, de nodige voorfieninge te doen, fig verfeekerd houden, dat fodanige efficatieufe ordres door Hoogftdenfelven in deezen fullen gefield worden, dac fy niec meer over de éontinuatie van de gewoone jaarlykfe douceurs off fogenaamde gratuiteiten van den Gouverneur, Commandant en Onder-Major der Stad , fullen behoeven te hsefiteeren, en haar mitsdien gelaften, om de fpeciaale ordonnantiën , die fy jaajyks in 't begin der maand April, volgens derfelver Miffive, gewoon zyn op den Ontfanger der Middelen van het Collegie 'sLands van den Vryen, tot betalinge van de voorgemelde douceurs of gratuityten te depecheeren, niet langer op te houden, terwyl Haar Hoog Mog. ook als nog haar moeiten herinneren de recommandatie en laft by derfelver Refolutie van den 2e December des Jaars 1771. aan de Magiftraat 'sLands van den Vryen gegeeven, om ook van haare fyde alles te eviteeren wat tot nieuwe combuftien en difcrepances met het
M>



1<?o VERZAMELING van STUKKEN
Militaire weefen aanleiding foude kunnen geeven, en om integendeel daar meede eene goejde harmonie te blyven cultiveeren.
En lal Extract van Haar Hoog Mog. Refo* lutie gefonden worden aan den Raad van Vlaanderen", om te ftrekken tot derfelver narigtinge.
Accordeert met voorfz. Regifler*
XXIV.
Missive van Burgermeejïers en Scheepenen ■s Lands van den Vryen , ad interim aan Hun Hoog Mog. kennis gevende, dat. wegens nieuw opgekomene zwarigheden, voor als nog niet aan Hun Hoog Mog, Refolutie van 26, April 1776. konde voldoen.
In dato 7. Mey 1776".
HOOG MOGENDE HEEREN!
ons vereerd gevonden hebbende met Hun Hoog Mog. Refcriptie, in dato den 26. April laeflleden, op onze klagten over de flegte behandelingen , ons door den Sergant Major Reitzenflein, en anderen aangedaen ; waar by Hun Hoog Mog. zich gelieven te refereren tot Hoogft derzelver Refolutie (ten dien dage genomen,) door welke aifoo U Hoog Mog. in dat vertrouwen verfeeren , dat Zyne Doorluchtige Hoogheid den Prins Erfftadhouder, dusdanige efilcacieufe orders aen de geene, die hier het Commando voeren, voorfchryven
zal,:



tot de MILIT. JURISD. &c. 19*
2al; waer door eens de aenhoudende klagtera van de Magiftraets Perfoonen zullen komen op te houden. en dezelve niet meer zullen behoeven te haeficeren de Jaerlykfche gratuityten te becaelen ; mitsdien, ons geordonneert word de Ordonnantiën aen den Goeverneur, Command" ur , en P.Uets Major niet langer op te houden; en dezelve in onze Vergadering op laeftleden oarunlag geiefen zynde, hebben wy geen oogenblik durven haeliteren U Hoog iVJog, orders zyn vollen beflag te doen erlangen, zynde den dag van heden vallgefteld; om die Ordonnantiën in gereedheid te doen brengen; door den Praefident en een der Leden, volgens gewoonte , te bieten ondertekenen ,en daer mede na ftyle te handelen, wordende dusdoende ten vollen aen die Hooge ordres van U Hoog Mog» voldaen.
Maer niet weinig waeren wy gefurpreneert, wanneer op heden morgen, ons door den mond van onfen Praefident de Heer van Zeebergh gecommuniceert wierde hec volgende compli? ment (in plaetfe, dat wel zoo gevoegelyk, en ons ook wel zoo aengenaem zoude zyn geweeft, van ons de origineelt ordres, zelfs als een legael bewys tevertoonen,) uitnaem van den Sergeant Major, door den Plaets Major aen Zyn Edele gedaen, weike laetfte tot behulp van zyne memorie zulks opgefchreven* hebbende, hec zelve ook aen den Praefident ter Schrifture over gaf, beftaende woordelyk hier in: „ Dat „ de Heer Commandantlae-t kennis geven, dat „ de Hoooge ordres van Zyne Doprluahtige „ Hoogheit, Jaetftelyk ontvangen , behelfen:
» d al



ipz VERZAMELING van STUKKEN
„ dat als de Heeren in Commiflie gaen, by het „ inkomen derfelver aen de Stads Poorten moet 2 gevraegt worden haere Naemen, haer Qua-
liteiten, en waer zy van daen komen, kun1 nen zy Heeren volftaen te zeggen hunnen * Naem, Qualiteit, en dat zy in het Land van
het Land van het Vrye in Commiflie geweeft " zyn; hoopende den Heer Commandant, dat „ de Heeren daer aen zullen voldoen." Zonder dat den Plaets Major iets, hoewel gevraegt; verder zcyde , welke orders 'er waeren gekomen , om het openen van de Poort des Avonds te faciliteren, en het nederlaten des Valbrugs, wanneer die opgehaelt mogte wezen. Welk compliment in onze Vergadering gecommuniceert, en rypelyk overwogen Zynde, zoo hebben wy ons befwaerd gevonden, verder met het depecheren van die gemelde Ordonnantie, volgens voornemen, voorttegaen, als ons voorkomende die orders ten eenemael niet voldoende waeren aen dat vertrouwen dat U Hoog Mog. hebben, en mitsdien ons betaelinge ordonneren. Want 1°. die order is niet anders , dan een vaftftelling, voor het vervolg, van een intermedium door ons ter beantwoording aen onfen Eed (gebiedende alle zaeken geheim te houden,) ten einde de afvraegingen aen de Poort te voldoen, op den 27. February laeftleden vaftgefteld, gelyk U Hoog Mog. uit onfe voorige Miffive zullen kunnen zien, waer aen wy ons eerbiedig refereren : want voorheen pafleerden onfe Heeren Commiflariflen met een enkelt opgeven van te zyn ew ComnAffit van het Collegie 's Lands van den Fryen- Uit verzogten wy wederom te mogen



tot de MILÏT. JURISD. &c \ g&jj
|;en hebben ; hu zonden zy haere Naemen en Ótialiceiten 'er by moeten voegen , dit komt ons voor, met het behoorlyk refpecï: gezegt, dat ons meer befwaeren dan verligten zoude , erï 'ons wettige redenen van klaegen wederom geyen. Éh wat heefc een Sergeant. Mijor van Sluis, of ander Commanderende Officier van noden te weten, wie wy in onze Commiffiert gebruiken, en die Heeren, hem ten vollen bekent^ telkens te vergen van haere qualitëite'n op te geven. 11° Wy, 'in Commiflie zynde, en zulks in naem en uit lalt van U Hoog Mog, gefchiedende, zoude dusdoende erger behandelt worden , dan private Perfoonen, in den Bofch, Bergen op den Zoom , getraéïeerd worden, die, v/anneer eenige tyd afwezig geweeft zyn, haere Naemen alleen, 'en niet eenige tyd uit geweeft zynde, niets, behoeven op tb geven" gelyk ons voorkomt; dat wy U Hoog Mog midmiddag klaer , in onze voorige Miffive hebben aangetoont. Ui6. Kwam het ons voor, dat Wy , met allen fchyn van regt en billykheid ; uit dat gedaene compliment, en daer in leggende order konder afleiden, dewyl die orders,van ondervraging^ eerder verergert, dan verbetert waeren , maer zich niet veel meer goeds van de andere , ( ontrent de 'expedkien in het openen var! de Poort des avonds en des daegs, een zaek, zoo.hoog nodig ten einde geen ftremming aen de juftitie zomtyds. toegebragt worde) kort beloven. Dit nïi Hoog "Mog. Heeren waeren onze redenen van befwaer, waeromme wy nie^ verder, als wy gedaen hadden, in het nakomen! van die Hooge order van U Hoog Mog. dorVil. DéeE. N ftèri



i94 VERZAMELING van STUKKEN
ften treden zonder nader U Hoog Mog. welbehagen hier op eerbiedig te komen befolliciteren , en te verfoeken te mogen weten wat hier inne te doen; want moeten die beloningen, nu vrywillig, aen den Gouverneur, en andere betaelt worden , dit echter blyvende zoo, zal aen defelve, dan een dwang wordende , den naem van gratuityten alleen gelaeten worden, omme daermede derzelve onregtmatigheid te bedekken , kunnende U Hoog Mog. verder wel vcrfeke'ren wy van onze kant alles zullen aenwenden ; ten einde de goede harmonie tulTchen $êt Militaire wefen, en ons gecultiveerd mag worden , en wy roepen de alhier in Guarnifoen gelegen Regimenten tot getuigen of wy ooit fn dit U Hoog Mog. Rofolutie van 22. December 1771. overtreden hebben, en 'er zoude ge■wigtige omftandigheden kunnen opgehaelt worden , waer uit dit klaer zoude blyken.
Thans hier van afftappende zullen wyU Hoog Mog. deliberatien noch een weinig interrumperen , met een faek ons heden morgen mede voortgekomen, hier in beftaende: Hendrik Huylens, ^Schaepherder op de Bergerie van den Hertoge van Civy, heeft ons te kennen geven, dat den Ontvanger van H. K. K. A. Mijefleit befig is met zit dag te houden tor Knokke, en dat alle de Ingefetenen moeten opgaef doen van haere Beeften , die op het Schorre, het Haze«ras, loopen, en haer gemael betaelen,en zulks voor den 15. Mey moet gefchieden op de boete van ot 2 : o : o, vlms. verfoekende hy hier inne, als op een territoir wonende , thans in weerwil van welgeveftigde Traftacen en Posfes-



tot de MILIT. JURJSD. &c. 19$
feflien, geïyk wy d' Eer hebben gehad onlangs omftandig aen den Raed van Staeten te vertonen, door de Keiferin quaeftieus gemaakt, Or« ders wat te doen; wy hebben, als een zaek vari ons departement niet zynde, die gemelde Buy'hens gerenvoyeert, met te zeggen; dat hy moeffc handelen na goetvinden, en wy aennaemen ons hier over aen U Hoog Mog., om Hoogft derzelver Order te befolliciteren, te addrelfeeren, gelyk wy by deze op' het eerbiedigfte zyn; doende.
Waer mede 5
X X V.
Vonnis in zaaks van Mr- Ötto NicolacJ Weflenenk , Auditeur Militair des Guarnifoen, R. O.
Öp en teegeri:
Thomas, de Bink , Soldaat onder het tweede Bataillon van het Regiment, van de Generaal Major van Acronius , in de Compagnie van de Lieutenant Colonel Dooys van Burmania.
(jirefien by de Krysraad des Guarnifoens van Deventer, de ingediende bewys ftukken ; mitsgaders den eifl-h en Conclufie van den Auditeur Militair, waar uit gebleekeri is.
Dat Thomas de Bink, „gebdoren tot Maastricht, oud 20. Jaar, op Zondag den 4. Augustus 1776. in de Herberg den Onder-fchoJten Ni fï£



i96 VERZAMELING van STUKKEN
fig in een Vuiftgevegt, met Willem Chriftoffer Grutter , Soldaat onder het Regiment van den Lieutenant Generaal van Randwyk heeft begeeven, welke Rufie door hunlieden vervolgens is afgedronken.
Dat vervolgens het geconfeffeerde door Hendrik van der Linde, en Johan Hendrik Boure* ke hec gebeurt is, dat hy Gevangen en Johan Hendrik Boureke, des avonds omtrent o. uuren fig voorfien hebben van Hokken) genoomen uit een Thuyn, en Hendrik van der Linde, van een Sabel , en dat zy vervolgens op een geringen afftand lig geplaatfl hebben bezyden het voetpad loopende van den Onder - fcholcen na de ■Stad.
Dat hy Gevangen zig niet ontfien heeft aan te Vallen op Gerrit Roesfink , als dezelve in gefelfcbap van Albert Peters, en Berent Lenderink , het gemelde voetpad pafleeren wilde. Dat defen aanval ingevolge de confeffie van de mede complices en Corporaal Sermon , gevoegd by de voorhanden zynde bewyfen ten gevolge gehad heeft, dat Albert Peters, en Berent Lenderink , Gerrit Roesfingk byfland doende, op de aankomft van Hendrik van der Linde met het Zydgeweer, ont weeken zyn, en dat vervolgens Berent Lenderink, door de Corporaal Sermon aan het hoofd met de Sabel gewond is geworden , en dat eindelyk in een algemeen ge* vegt met Burgers, welke toegefchoo ten waaren, ten wederzyden wonden zyn toegebragt.
Dat vervolgens hy Gevangen fig na de Stad begeevende voor de Poort heeft aangetr. iffen Hendrik van der Linde, voorfien zynde van hec Zydgeweer van hem. van der Linde, en van
hem.



tot m MIL.IT. JURISD. &c. 197
hem Gevangen , waar mede zy famen getragt hebben over de Brug te gaan, waarfchynlyk om, op te zoeken die Perfoonen, welke tegens hun gevogten hadden , waarin door de Schildwagt: Zyn belet geworden.
Dat daarop hy Gevangen , en Hendpik van der Linde, de Brink, buiten Poort ingegaan zynde , fig onder of by dezelve opgehouden hebben.
Dat hy Gevangen vervolgens heeft durven onderneemen, wanneer hetPoort-deurrjen open ftond, om te gelyk met Hendrik \7an der Linde x beide met hunne bloote Sabels door het Poortdeurtjen aan te vallen op Jan Wynroks, ftaande voor de Poort van de buiten kant, voorfien zynde van een meftgreep, waar mede hy Wynroks, fig by het voorval aan den Onder-fcholten gewapent hadde, en dus gewapenderhand en met vereenigde magt denfelven over de Brug vlugtende te vervolgen, niet tegenftaande, hy Gevangen boven dien defe plaats, als de poft van een Schildwagt had behooren gelyk een heiligdom aan te fien, en dus dat het geweld aldaar gepleegd altoos zeer quaade gevolgen na fig moeft fleepen.
Dat vervolgens hy Gevangen , na dat door de Schildwagt na binnen gedreeven was, fig gefteld heeft met dat bloote Zydgeweer voor de openinge van het Poort- deurtjen van de binnen kante, terwyl Johan Hendrik Boureke, met een meftgreep, en. Hendrik van der Linde, met de bloote Sabel, de Poort aan de binnen kant befet hielden. Dat des tyds by dejntreededoor het PoortN $ deurt?-



39S VERZAMELING van STUKKEN
deurtjen Gerrit Roesfink door een fteek is gewond geworden.
Dat hy Gevangen voor de tweedemaal, door. het Poort-deurtjen gefprongen zynde, zig verItout heeft door een fteek met de Sabel aan, Harmen Wilbrink een wonde aan den hals toe te brengen, welke een fpoedige dood ten, gevolge gehad heeft, en dus op een zeer verraderlykeen genoegfaam moprddaadige wyze zyn^ even menfeh het leven te beneemen, als zynde. dit affchuwelyk fait voltrokken, fonder dat de. nedergeflagen op eenig tegenweer heeft kunnen, bedagt zyn , ofte dat zelvs ooit eenig ongenoegen, jaa felvs woorden tusfehen de Gevangen en Harmen Wilbrink , zyn voor af gegaan.
Dat by Gevangen, al verder aan de allerontaardfte driften de teugel vierende, heeft durven ónderftaan orq voor de Poort van de buitenkant , alwaar Harmen Wilbrink fat te zieltoogen , te vegten tegens de Perfoonen fig aldaar bevindende."
Dat hy Gevangen fig by de Poort heeft op-
fehoudeh tot de aankomft der Wagt, welke hy bevangen heeft weeten te ontkoomen.
Dat. het eindelyk gebeurt is, dat hy Gevangen in het Quartier bemerkende, dat Hendrik van der Linde gewond was, getragt heeft met de Sabel buiten de deur té geraaken , feggende, nu wil ik ook houwen.
Dat hy Gevangen, wanneer hem ter verhindtringe van dit voorneemen de Sabel ontnomen, wierd, fig zelvs al vloekende by de hairen heeft getrokken, en in het aangefigt geflaagen. ' Dat hy Gevangen , niets tot zyn onfchuld
heeft



Tot de MILIT. JURISD. &c. 199
heefc weeten intebrengen, als alleen het voor-, geeven , dat een Burger by gelegentheid van hec Vuisten-gevegt met W. C. Grutter foude gezegt hebben , dat weder van nieuws moejie gevogten worden , en dat een ander zoude gezegt hebben , dat de Parthye voor de Deventer Jongens wilde opneemen..
En vermits derhalven hy Gevangen zig heefc fchuldig gemaakt door het befétten van de Poort te gelyk met anderen gewapenderhand, in het befpringen van Johan Wynroks, — op een Brug, een openbaare pasfage — op de Poft van de Schildwagt, aan de misdaaden van pnblicq geweld, en verregaande Straatfchenderyen, ter plaatze, alwaar men een volkoomen veiligheid moet hebben, voorts aan een moedwilligen en zeer verraderlyken doodllag, waar van zelvs de nagedagtenis een ieder moet doen verfchrikken, dus aan faiten welke , zoo wel na Goddelyke als Menfchelyke Wetten met de dood ftrafbaar fyn, zoo is dac voornoemde Krygsraad, doende regt, en gelet hebbende, waarop in deezen te letten flond, de Gevangen Thomas Bink, heeft gecondemneerc om gebragt te worden ter plaatze,alwaar men gewoon is Crimineele Juftitie te doen, en aldaar andere ten voorbedde en affchrik, met de Byl te worden onthoofd , voorts dat het Lyk onder de Galg fonder kift fal worden begraaven, metcondemna.tie in de koften. en mifen der Juftitie.
Aldus gevonnift in de Krygsraad des Guarnifoen binnen Deventer den 25. September 1776. by de Major Meyerinck, als Praefident, de Capi-
' N 4 »i-



apo VERZAMELING van STUKKEN
taincn van Itterfum , van TFevelinkhoven, Eekhard, van Rhyn, en Lieutenants Rykeftein, en Nimwegen.
( Was geteekend;) W, Meyerinck.
( Lager ftond,) Ter Ordonnantie van de Krygsraad, (Geteekend,). D. N. PFeftenenk, ' Auditeur Militair.
X X V- L
Pro Fifco.
In der zaake hangende voor den Hoogen Krygs* raad der Fereenigde Nederlanden. ' Tusfchen
T omas de Bink , Soldaat in het tweede Bataillon " yan het Regiment van den Generaal1 Major van Acronius, in de Compagnie van den Lieutenant Collonel Doys van Burmania gedetineerde by den Geweldigen Provooft te Deventer, Impetrant van Mandement van Appel pro Deo , tej Eenre.
* Knde >
J)en Advocaat Fiscaal van de Generaliteit, als "' de zaak aanneemende voor Mr- Otto Nicolaas pFeftenenk', Auditeur Militair des GuarniJoens te Deventer voernoemt, R. O. Gedaagdden in 't voorfchreeve Ca's, tér andere zyde. Die in 't College van den Raade monde■ •1 - ■ • üng was bepleit.
J)e voorfchreeven Hooge Krygsraadc, met rype deliberatie van Raade doorgezien en ovei-



tot de MILIT. JURTSD. &c. 2qi
woogen hebbende alle 't gunt ter. mater ie dienende was, en heeft moogen moveeren, doende recht, corrigeert het vonnilTe van den Krygsraadt des Guarnifoens van Deventer, geweefen den 25. September 1776. ten deeze. in quaeftie, voor zoo verre daar by was geordonneert dat het Lyk van den Impetrant onder de Gilg zoude worden begraven (u), verklaart den Impetrant by. den verderen inhoude van het voorfchreeven vorinisfe te weezpn 'niet bezwaart, en, condemneert den Impetrant in de koften van. den Procesfe van deeze. en van de voorgaande, inftantie, ter taxatie van deezen Hoogen Krygsraade.
Aldus gefeni;entieert in 's.Gravenhage, onder
'c
(a) Aan ;Thornas de Bink, offchoon aan een crimen van atMïnaat fchuldig, deswegens door twee regtbanken tot de doodftraf gecondetnneert, word door Z H. het leeven gefchonken: na eene feer ligte geefelinge , by het overbrengen na de gevangenis , ontviugt Thomas de Bink , en ontduikt dus de gemitigeerde ftraf van een 10 jaarig conflnement: en offchoon op die wyze de orders van Z. H buiten executie gefield zy» , en men moed denken. dat de fchuldigé in defen fou worden geftraft, foo is nooit bekent geworden, dat deswegens iets voorgevallen is. Omtrent de correctie in het vonnis van den Hoogen Krygsraad voorkoomcnde , dat het lyk onder de galg fou worden begrnaven , zou men kunnen denken, dat die regtbank reeds geinformeert moet geweeft fyn van de intentie van Z H. om gratie te doen, of men moeft Hellen, dat een nieuwe handelwyze by dcfen geiutrodu. eeert word, om een lyk op de executie plaats te laaten léggen; waarfchynelyk heeft tot defe correctie aanleidinge gegeeven, dat eifcb gedaan was om het lyk op een rad te plaatfen , welk poinór. by den Krygsraad was verworpen,
N 5



202 VERZAMELING van STUKKEN i
't Zegel van den Hoogen Krygsraadt, den y. Auguftus 1777. by de Heeren Rengers, Praefident, van Sonsbteck, von Kalm, de Roode, van Beeckeren, Vinck, van Alphen, en Gonzal, Raaden Ordinaris in d.en voorfchreeven Hoogen Krygsraade;
(Onderftond).
la. kennisfe van My;
(Was geteekent.)
L. L, van R tenen*
Ter zvde ftond het Zegel, van welgemelden. Hoogen Krygsraadt, gedrukt in eenRoode Ouwel, overdekt met een Papiere Ruite.
Aan 't Hoofdt ftond t:
Zyne Hoogheit, gezien en geè'xamineert hebbende de nevenftaande Sententie, heeft goedgevonden dezelve te approbeeren ; doch niet te min gratie voor rigeur van Juftitie willende prsefereeren, remitteert aan den Gecondemneerden de ftraffe des doods , tegens hem by de voorfchreeve Sententie gedecerneert ; des dat de Gecondemneerde, met de Strop om den Hals, ftrengelyk zal worden gegeeffelt,en voor den tyd van tien Jaaren geconfineert, om met zyner handen arbeid de koft te winnen, en dat voorts zyn levenlang , op poene van zwaarder ftraffe, zal werden gebannen uit de Zeven Ver-
eenigda



TOT DE MILIT. JURISD. &c 203
eenigde Provintien; mitsgaders het resfort van tle Generaliteit.
Gedaan (b) op het Loo, den ar. Auguftus 1777. (Was geteekend,) WILLEM PRINCE van QRANGE, ( Onderftond,). Ter Ordonnantie van zyne Hoogheit , (Was gecontrafïgneert,)
T jt, Larrey.
Uitgegeeven voor Copye, in kennisfe van My, L. L. van Reenen.
XXVIL
fa) Thomas de Bink , word door een commando Grev rjadiers, geleid wordende door een Officier, na de executie, plaats gevangelyk overgebragt; offchoon defelve in ba* waaringe moeit worden gehouden om de verdere ftraffe ' van eene tienjaarige detentie te ondergaan, vind de Commandant van 't Garnifoen goed te gelalten, dat de Officier na de geefelinge hot commando fou overgeeven aan een Onder-Officier, welke den gegeefelden me- de Scherp, regter op eenige weinige palTen fou volgen. door toeloop van volk, welke fig voor de Grenadiers begiaven, om quafi aalmoefen te geven, wierd het commando van den gegeeüelden afgefneeden, bet geen dus een ontvlugtinge feer gemaklyk maakte, en op het oogenblik, dat fig eenige Grenadiers van hun pligt om den gegeefelden het ontvlugten te beletten, wilden quyten, foo wierd door eenige jonge Officiers, hun toegevoegt, dat zy daar mcds f%m niet hadde te bemoeyes, *



204 VERZAMELING van STUKKEN. XXVII.
Missive van zyne Hoogheid, aen de Hes* ■ un Staeten *s Lands Utrecht.
EDELE MOGENDE HEEREN, Byzondere Goede Vrienden:
On'an?s wierd ons door den Lieutenant Co1" lonel Daméls, als het Guarnifoen binnen de Stad, Utrecht Commandeerende, rapport gedaan,dat een Soldaat, behoorende tot de Schotfe Brigade, genaamt Fredrik Krop, van wegen den Hove Provinciaal 's Lands van Utrecht, in hechte-, nis was genomen, dat hy Lieutenant Collonel een en andermaal aan welgemelden Hove had verfogt, dat defelve Soldaat Krop, benevens de informatien teu zynen lafte aan hem Commandant van het Guarnifoen mogt worden overgegeven , ten einde voor den Militairen Rechterbehoorlyk te recht geftelt te worden , dog dat hy Commandant , daar op telkens een. dikue. rend antwoord bekomen had,
Wy oordeelen derhalven nodig, deswegen zelve aan welgemelde Hove te fchryven, en onfe Miffive van den 29. September laaftleden op de overgave van den voornoemde Soldaat te infter-n dog waar op het zelve Hof, by refcnptie. van den 4. defer, ons onder het oog heeft.gebragt, dat het zelve meende buiten desfelvs macht te moeten rekenen, om den meergemelden Soldaat, foo lang hy fufpeft bleef van het zwaar, en mfamerend delia eener Diefftal van vertrouwde gpederen gepleegt te hebben, aan den Mihtai-



tc* be MILIT. JURISD. &c: , *og
ren Rechter over te geven, en welke mening door welgemelden Hove by die refcriptie voorrramentlyk gefundeert wierd, op vroegere Refolutien door U Ed. Mog. met betrekking tot de Militaire Jurisdi&ie genomen, en op aanfchryving door Ü Ed. Mog. desweegehs aan denfelve gedaan.
Gelyk wy ons nu als Capitain Generaal van de Unie verpligt vinden , te waaken voor | de Militaire Jurisdictie, en wy ten dien opzigte de voetstappen volgende van onsen Heere Vader Glorieufer Gedagtenis; van begrip zyn, dat volgens de aloude primiitive Conftitutie, dat de Miliïairtn in alle zaeken , zónder omtrent den aard der delicten eenige onderJcheid te maaken, voor den Militairen Rechter behoor en te recht tejlaany zoo vinden wy ons dan genoodzaakt deeze zaak ter kennis van U Ed. Mog. te brengen ; en daar U Ed. Mog. op een Adres van Zyne Furftelyke Doorluchtigheid den Heerü Veld Marfchalk , Hertoge van Dfunswyk, aan U Ed. Mog. in onfe minderjaarigheid gedaan , hebben goedgevonden , by Refolutie van den 12. Oftober 1764. dat de Sergeant Casper Spoor , die zig volgens het Advies van welgemelde Hove by de genoemde Refcriptie van^den 4. Oclober laaftleden, gedaan, in een foorc gelyk geval bevond aan de Judicatuuré van deii Militairen Rechter zoude, worden overgelaaten , en U Ed. Mog. dan conform dezert eene aanfchryving aan meergemeldén Hove gedaan hebben, zoo meenen wy met reeden te mogeh verwagten , dat U Ed. Mog.- thans ook de noodige ordres aan den felven Hove zullen gelieven ie doen toekomen, ten eiude de meer-
ge-



&6 VERZAMELING van STUKKEN
gemelde Soldaat Fredrik Krop , benevens dé lnformatien ten zynen latten , aan de Commarideerende Officier van het Guarnifoen te Utrecht worde overgegeeven , om voor den Militairen Rechter" behoorlyk te regt geftelt te worden; -
Waar mede:
EDELE MOGENDE HEEREN; Byzondere Goede Vrienden:
Wy Uw Ed. Mog. beveelen in Gods Heilige Protectie;
Uw Ed. Mogende Dienftwiliige Dienaar; (Was geparapheert) WILLEM PRINCE van ORANGE^ (Lager ftond) Ter Ordonnantie van Zyne Hoogheid. (Was geteekent,)
T. J, di Larrey, (Ter zeide ftont) In 'j Gravenhage den zz. Oftober 1777.
XXVIII*



tot be MILIT. JÜRISD. &e. 203
XXVIII.
Extratt uit do Refolutien der Ed. Mog. Hesren 's Lands van Utrecht.
Mercurii den 19. November 1777.
Ontfangen en geleezen eene Miffive van dtf Heeren Raeden 's Hofs van Ücrecht, gefchreeven den 18. dezer loopende Maend , en houdende bericht en confideratien op 't geval van den gedetineerden Soldaet der Schotfe Brigade, ende verzogte extraditie van denzelven, eerft door den Commandant van 't Guarnifoen, aen den Hove, en vervolgens by Miffive van Zyne Hoogheid, zo aen gemelde Hove, als aen de Heeren Staeten , met detail van 't geen hier omtrent zo nu als voorheen is gepraótifeerd, als breeder by voorfchreeve Miffive, volgende met de Bylagc, hier na geïnfereerd:
EDELE MOGENDE HEEREN;
vindeh ons vereert met U Ed. Mog.
Miifive den 29. Oétober, laaflleeden aan ons gelchreeven , waar by U Ed. Mog. hebben goedgevonden aan ons toe te zenden Copye van een Miffive van van zyn Hoogheid den Heere Erffhdhouder, rakende de by hoogft denfelven gerequireerde , dog by onsgedifficulteerde overgave van een Soldaac dér Schotfe Brigade , Fredrik Krop genaamt , thans in de gevankeniiTe dezes Hofs geditineert, ten einde U Ed. Mog*
zoo



208 VERZAMELING van STUKKEN
zoo daar op als op gantfche zake zelve, in hét geene by ons tot nier toe in foort gelyke gevallen gedaan is, te dienen van bericht, en con-
fideratien.
Hoe zeer een zaak van dat gewigt, ryp beraad en veel langer tyd zoude vereisfchen, orri met behoorlyke exactitüde aan U Ed. Mog. Hoogft gerefpeéteert aan fchry ven te voldoen; hebben wy nochtans getragt, zoo Veel de kortheid des tyds toeliet, ons van onzen plicht in deezen te acquiteeren, in vertrouwen dat U Ed. Mog. uit deefen hoofde goedgunftelyk zullen verfchoonen , indien niet alles met die exaótitude , en kragt van reedenen by deefe gedetailleerd vinden; gelyk wy gaarne erkennen; dat anderfints het. gewigt der zaake, en onfe verpligtinge ten dienfte van U Ed. Mog. van ons zouden vorderen.
Om ter zake töetreedende zoo veel doenlyk de kortheid betrachten, zullen wy ons nopei s het geval van den gedetineerden Schotfchen Soldaat Fredrik Krop , aljeenlyk refereeren tot de Miffive door zyne Doorluchtige Hoogheid den Heere Prince Erfftadhouder, den 29. September jongftleeden, aan ons gefchreeven* en het. geen wy Eed en Amptshalven ons verplicht gereekent hebben met verfchuldigden eerbied ten ppzigte van de gedaane reclame aan 7,yne Doorluchtige Hoogheid onder het oog te moeten brengen , by ons antwoord in dato den 4. Oftober, daar aan volgende by de Cojbyelyk hier neevens gaande, fub. Liit. A.enB.
Waaruic U Ed. Mog. genoegfaam elucidatie zullen ontfangen nopens al het geene deezer za-i ke is voorgevallen. Ten



tot de MILIT. JÜRISD. &h *op
Ten einde verder a,an U Ed. Mog. Hoogft gerefpeóteerde aanfchryven te voldoen, zullen wy eerftelyk decaüleeren het geen ons in het kort beftek des tyds, by U Ed. Mog. Miffive voorgefehreeven , mogelyk geweeft is , uit yerfeheide fources nategaan , nopens de Conftitutie der Militaire Jurisdictie in aloude tyden, en voorts zeedert het begin der Republicq, tot op deefen huidigen dag, met opzichte tot deeze Provintie , fchoon wy niet twyffelen of U" Èd. Mog. zullen met ons van begrip zyn ? dat, wat hier van ook zyn moge, alle dubieceiten , ten deezen regarde, gekikkelyk, immers in deeze Provintie , zyn weg genoomen door het richtfnoer, hec welk U Ed. Mog. omtrent de beleidinge dier Rechtspleeginge conform zeekere Miffive vari Zyn Doorluchtige Hoogheid Willem de II ldeGlorieufer Gedagtenifle , den 3. J.uriy 1675. ons hebben gelieven voor te fchryven , waar na wy in de tweede plaats.U Ed. Mog. fullen. tragten te dienen van zoodanige onfe Confideratieri op de gantfche zake zelve als U lid. Mog. by Hoogft derzelver Miffive hebben gelieven te requireeren. , . 1 „ . . • -,. .....
Wy vinden dan dat de oudfte Wet, welke onfes wetens, eenige Jurisdictie omtrent Militaire Perfoonen aan. hunne Opperhoofden in in deeze Republicq heeft toegekent: is zeekere ordonnantie , gearrefteert by Maximiliaari Roomfch Koning , en zyn ^oon Philip, EertsHertog van Öoftenryk , den. 8. Jahuary 1487. ^e vinden m het Groot Placaat Hoek, 4. deel^ fok 1208. by welke aan den Admiraal ter Zee üit oorzaak van zyn ampt wort toegekent alleen,
Vil. Deel. O te



aio VERZAMELING van STUKKEN
te hebben, en in 't geheel de kennijfe Jurisdictie, en definitie. over alle gevallen, Delicten, Misdaaden , Exc effen , en Malificien die begaan worden , ND. op de Zee , of haare Stranden, onder de Groote Floot van Mars, 't zy die begaan worden ter occafie van den Oorlog, of anderjints.
Schoon by verder difpofitien in dit Placaat deefe Jurisdictie van den Admiraal ten hoogften top is gefteegen , moeten wy nogtans aanmerken , dac dezelve zig alleen borneerde lot de Zee, en Stranden: ja dat Keyfer Karei, by ordonnantie op de Vaart der Nederlanden, gegeeven , den 27. December 1540. Groot Placaat Boek , 4. deel, fol. 121Ö. zeer wyfejyk deefe Jurisdictie met opzigte tot het ftraffen der Deliquanten aan dezelve fubjeét, wel heeft in zyn geheel gelaaten; maar mede Limiten, binnen welken dezelve zouden werken, bepaald heeft: namentlyk tot alle faken, Delicten, Crimen, Exce(fm, ende, die NB. op Schoepen van Oorloge, ofte ter Caufe van der Oorloge, in der Zee of in de kanten derzelver Gecommitteert zullen worden. De Wakers, en Loopers, langs de Stranden, fchoon in tyden van Oorloge, ftonden nograns ter Judicatuure van Burgermeelteren , en Scheepenen ibidem Art. 14.
Borneerde fig dus alle Jurisdictie van den Admiraal tot de Zee, of de Kante derzei ven om ■wyfe reedenen hier na intetreeden, het was niet mogelyk een dergelyke bepaaling omtrent de Militie te Lande in te voeren. ■ * Men zoude zig nogtans merkelyk misgiffen, indien men daar uit wilde opmaaken, dat in al ©ade tyden deefe Militaire Jurisdictie hier te
Lan-



tot de MILIT. JURISD. &c. 21 r
Lande geheej onbepaald en Univerfeel over alle Militaire Perfoonen, waar zig ook bevonden, privative zouden zyn geëxerceert geweeft, het teegendeel mogen wy vylig befluiten, dat reeds onder de Regeering van^Keyzer Karei heefc plaats gehad, .en dat men als doen gedagt heefc deefe Jurisdictie niet anders te konnen doen ftand grypen , dan nopens de gefchillen dis gebeurde onder de Souldeniers , ierwyl zy onder hun Vaentgen uit zyn, en zig dus onder het immediaat opzigt hunner Officieren bevinden; immers zeekere Ordonnantie in het Jaar 1521. ontworpen uit het 2de- Memoriaal boek van dtti Hove van Holland, Sandelyn foL.235. .in hec licht gebragt door Hagenaar, Vaderlandfche Hiftorie, 4de- deel, fbl. 430. alivaar deeze woorden, Art. 13. te vinden zyn, geeft tot,deeze gedagten genoegfaem aanleiding, te meer wanneer men gadeflaat, dat Koning Philip de IpJc waarfchynlyk dit voetfpoor volgende , by het 68. Artykel van deflllfs Ordonnantie, op 't ftuk van de Crimineele Juftitie, in dato 5. July 1570. wel uitdrukkelyk de Jurisdictie,van Militairen bepaald heeft tot zaken van den Krygshandel, 'ofte het geene des in den Leger' gefchiet, en wyders tot. zoodanige delicten als Militairen tnogten.doeh in hun Guarnifoen, of agt er den Lande trekkende 'onder hun Vendel, ofte ah l4 doen zal weezen van' den eenen Soldrat teegens den ander: voorts daarby voegende ; maar aangaande de gemeene deliften , weefende Capitaal by de Krygsluiden , onfe onderJaten van herwaarts over \ geperpetreeri buiten het Leeger, of elders , of anderfints , dan hei Ö a gè.



ii a VERZAMELING vA« STUKKEN
gefeid is, ook van het geen zy gecommitteert zullen hebben, aleer fy ingefchreeven of ter befoldinge ontfangen Zyn, zullen daar af gepunieert v/ordtn by ordinaris Jugen, of Rechters.
In dit Artikel word dus een Militair buiten het Leger , of Guarnifoen , wanneer hy niet onder fyn Vaendel ag ter Lande trekt, geenfints gefubmitteert aan den Militairen Rechter, en is dit juift het geval, waar in Fredrik Crop, ook thans gedetineerde zig bevind, dus wy alhier in paffant moeten aanmerken , dat ook volgens deefe Conftitutie ten tyde der Spaanfche Regeering van Koning Philip , defelve aan de Civile Jurisdictie zouden zyn onderworpen geweeft.
En of wel Mr- j. J. van HafTelt, ,in trac(atu de JurisdiSlione Militari , aan dit Artikel een ander Explicatie heeft tragten te geeven, en de woorden agter den Lande trekkende gefepareert doet voortkoomen van de naaftvolgende onder hun Vaendel, dunkt ons deefe fteliing zoo erroneus , dat defelve nauwelyks eenige refutatie meriteert.
Het is immers onbegry pely k,waar,'toe indien gevalle deefe diftinélien van zaken van Kryghanclel, (het welk zyn alle Militaire oelifien) van misdaaden in hunne Guarnifoenen, of agter Lande trekkende, zoude zyn gefpecificeert, terwyl het zeeker is, dat een Militair zig altyd in het Leeger, in zyn Guarnifoen, of ergens te Lande bevint, dus in alle gevallen volgens dien verftande, aan de Militaire Judicature, onderhoorig zynde, zoude dit geftatueerde een onverftaanbaare fin uitleeveren, ende extenfie der gevallen, in welke defelve plaats zoude hebben, geheel overbodig,
zyn,



tot de MIL1T. JURISD. &e. 21.5
zyn, buiten en beha!ven dat dezelve woorden, namen: lyk terwyl zy (de Souldeniers) onder hun Faendel uit zyn , als boven, gefegt, reeds in vroegere concept Ordonnantie te vinden zyn, en indien men deefe beteekeniffe invita Minerya, aan dit Artikel wilde opdringen, het teegea alle regelen van Taal , en ftyl ftryden foude, dat het woordje of, voor de woorden onder hun Faendel niet was herhaalt, gelyk by alle de aldaar gementioneerde gevallen zeer zorgvuldig is gefchiet, wanneer men zoude hebben, moeten fchryven, of agter den Lande trekkende , of onder hun Vandel, ofte als 't te doen zal: weefen , ena.
Wy ko.nnen van onze Remarques nopens dit Artikel niet a.ffcheiden, fonder te gelyk te refle&eeren, dat in deefe al oude tyden eigentlyk geene Militaire gefegt w:erden, ergens in Guarnifoen te zyn , dan wanneer men die leggen wildeOp de Frontieren in Guarnifoen; in weike gevallen zy ook een dagelykfcnen Pa.ey.e, ep. anders niet waren trekkende , gelyk, meede op. te maar ken is uit boven, aangehaalde Ordonnantie , ten tyden van Keyfer Karei.geconcipieerd , Artikel^.. Luidende :•
Item ah de Souldeniers in 't generaal ofte particulier uit zouden reifen, 't zy buiten, of binnen 's Lands tegen den Fyand en tot defenjïe van dm Lande van Holland of Friesland, of dat men die leggen wijde;. NB. op ten Fr entieren in Guarnifoen , dan zouden zy &c. in de Steeden, in Dorpen, alwaar,zy t* huis hoorden, bleven die Souldeniers, waarfcheinlyk als andere Burgers geconfidereer.t,
Dat ook het leggen, van. Guarnifoenen in:de O 3 prm-;



ft, 14 VERZAMELING van STUKKEN
principaalfte Steeden te dier'tyde, en zelve naderhand onder Koning Philips niet gebruikelyk zy geweeft; is genoegftam optemaken uk de Hiftorien van dat tyds beftek.
Voeg hier by het 19. Artykel van de zodani* ge poincten, waar op den Aarts Hertoge Matthias , als Gouverneur en Capitain Generaal is, aangerioomen, alwaar niet onduidelyk als een Privilegie der Steeden worden aangemerkt, dat zonder dat dezelve daar • op gehoord zyn ; geen Guarnifoen in dezelve zoude gelegt worden, ten waar om hoog dringende, en openbaare nood, Utrechtfche Placaat Boek, 1. deel, fol. 54. - Men vergelyke hier meede het 4.' Artikel, van de fatkfa&ien tuftchen de Provintien van' Holland, Zeeland , en Utrecht geflooten, den 19. OiStober 1577. Waar by Zyne Exelfentie Prins Willem de Eerfte, Hoogloffelyker Memorie , zig zelfs verbond , dat komende binnen Utrecht ofte in de Steeden van den Lande van dien, aldaar zal komen , fonder eenig Krygsgevolg of te Guarnifoen, ten waare by confent van defelve. ' ' ■-•■<-
In het 7. Artykel van de Unie van Utrecht, leeft men daarom ook dat die voorfchreeve Frontier Steeden en ook andere NP., als dis noot vereifchen zal, t'allen tyden gcliouden &c. ? Dus Hec' leggen van Guarni'foenen in de binnen Steeden, buiten dat de nood zulx vereifchr, ten tyde van 't emaneeren van het Placaac van Koning Philips, foo gewoon niet fchync geweeft te fyn, en het woord Guarnifoen , als toen veel al op de Frontier Sceeden alleen van applicatie konde 'fyn.
Ein-



TOT DE MILIT. JURISD. &c. ai$
Eindelyk moeten wy nog aanmerken, dat uit dit 68. Artikel zelfs ten klaarden blykt , dat het recht aldaar vad gedelt geene nieuwigheid invoerde, neen, dit was reeds bevoorens naar de woorden van dit Artikel , tot verfcheide Honden gedatueert geweed.
Dat voorts om dies te beeter van de manier van denken, op dat tvddip , nopens de Militaire Jurisdictie, en de bepalinge derzelver te oordeelen zeer gepaft dienen kan zeekre Ordonnantie van de Staaten van Holland dienende toe vordering en expeditie van de Juftuie Crimineel, waarfcheinlyk met goedvinden van Prins Willem de Eerfte, Glorieufer Gedagtems iS. September 1576. geconopieert, vide Bylagen, van in druk uitgegeeven Verhandeling over de Militaire Jurisdictie, onder Letter A. (a) alwaar de Judicature over alle delicten gefchied op eemee Ingefetenen of Burgeren dezer Landen , by Snevende, aan den Civilen Rechter word toegekent, ook Muitery, Melèes ,van het eene pendel jegens het ander; verraderyen, en diergelyken delêen, als concerneerende de generale ruft en verzekerdheid van den Landen, worden aldaar ververftaan geen fimpele Militaire dellóten te zyn.
By het Placaat door den Grave van Leicefter, als Gouverneur en Capitain Generaal, der Vereenigde Nederlandfche Provintien,den 4 April 1586. geëmaneert, word aan alle, Bwlhmvcn, Droffaten, Amptmannen, Gerichtsluiden . Schouten, en andere ordinaire Officieren, Provoopn, en andere Extraordinaire : mitsgaders hare Stedenhouders en elk van dien refpettivelyk gelaft, endt ' beyo-
(O Mag. I. ü. bladz. 33-
O 4



si6 VERZAMELING van STUKKEN
bevolen dat zy aantaften . en apprehendeeren,, ftraffen ende punteeren zullen ten exemoel van anderen, alle de geene die zy bevinden zullen eenig geweld , oyerlaft , hederffeniffe ofte uiteringe te doen, 't zy 'in de Steeden of ten Platten Lande, zynde in de preemiilen deezer Ordonnantie van de' voorfchreeve euveldaden befchuldigc , de Krygsluiden zoo te Voet als te Paard, in haare IVIajefteic, onfe Lands dienft, zynde.
Hier meede ftemt hoofdzakèlyk over een, het Placaat van de Staaten Generaal van den 20. April 1589., uitgefonder't ,' dat daar by een proevende word toegeftaan , nopens de delicten aldaar gerecenfeert aan de Raaden van Staaten , of Collegien van Gecommitteerde Raaien van den Provintiaalen Hove, en andere Magifiraaten ende Officieren in Crimineele faaken , de adminijïratie van: de Juftitie hebbende in de Provintie, daar zulks gebeurd is; die men mitsdezen daar toe authorifeert, zoo men verftaat dat het Privilegie Militair in defen cejfeert, en NB. geen plaats heeft, G'rpot Placaat Boek, 2. deel. fol. 0.5. • Wy vertrouwen Gat' uit het tot hier toe gededuceerde genoegfaam blykt, dat ook zelvs "in die tyden, wanneer men de Militie "geenfints' 5jls Troupen van den Staat; maar als dien van den Vorlt konde confidereeren , en ook daar na by het begin der Repuhlycq de Militaire Jurisdictie niet Univerfeel en Privative,' maar bepaald is geweeft, en alleen gegaan heeft over die Militairen welken onder opfigt hunner Bevelhebberen , in het Leeger, Guarnifoen, of onder hun Vaendel agttr den Lande trekkende v v/sren: '-v' ". ' * * dat



tot de MILIT. JÜRISD. &c. 2.17
dat immers altyd hier van gtëximeert zyn geweeft die geenen, welken ten Platten Lande, niet onder hun Vaendel bevonden wierden, ten welken opzigte ten minfte prseventie voor den Civilen Rechter fchynt plaats gehadt te hebben ; wel is waar, dat na het oprechten der Unie van Utrecht de rêfpective Provintien fig felfs ontdaan, en ten gemeenen nutte overgegeeven hebben een gedeelte van de Opperfte Macht, zoo verre nodig was, om voor eer ft alle fcheuring tuflchen de Bondgenooten.te beletten.
Ten tweeden, fprak het van felye dat het Hooge opligt over de Militairen in het gemeen en het generaale Krygsbeleid geenfints door particuliere Staaten der rêfpective Provintien mee fucces konde worde uitgevoerd : nemaar was het nodig , dat teegens den gemeenen Vyandt door de gefamentlyke Bondgenoten weerftand geboden wierd: geen wonder dan dat het verfekeren dier Frontier Steeden, en voorts alles, wat daar van dependeert aan het advys , en ordonnantie van de Geünieerde Provintien, Are. 4. van de Unie \an Utrecht word overgelaaten; en nopens het leggen van Guarnifoenen, Art. 7. niede de difpofitie toevertrouwd word aan de Geünieerde Provintien, by advys van den Gouverneur yan de Provintien daar 't Guarnifoen geleit zal worden.
Naderhand tot betere Expeditie van zaaken en defenfie tegen den Vyand, nqdig gevonden zynde een Landraad en daar na ten zei ven einde een Raad van Staaten aan te ftellen, is vervolgens , by ïnftructie aan Prins Maunts, en die 0 5 Raa-



?i§ VERZAMELING van STUKKEN
Raaden van Staaten door de Heeren Staaten Generaal gegeeven, den 8 Auguftus, 1584 vid. Groot Placaatboek 5d- p. 29 in het 3* en iodArtyk. vaflgeflelt.
Zyne genade, en den voorfchreeyen Raaden futlen niet mogen iets doen r ofte attenteeren het genen prejudiciabel zoude mogen weezen de privilegiën , gerechtigheden , coflumen , vfantien , politien , of jujlitien , met het geene daar aan kleeft, den voorfchreeven Landen in het generaal , of eenige Provinciën , Steden of Leeden van dien in het particulier idtgefondert , dat zy kennifpt ende judicature hebben fullen over haarluyder Officiers , Ontvangers , Collecteurs , ende andre Dienaars, mitsgaders over allen Collonellen , Capitainen, ende andre Krygsvolk te Water en te Lande.
En by het 10 Artyk. nader daar over (het Krygsvolk namelyk) ftraffe, recht, ende juftitie te doen, en doen doen, zulx zy bevinden gullen te behoren.
In de nader Inflrudtie van den Raad van Staa-. ten in dato 11 April 1588, word geen melding van eenige macht van Indicatuure gemaakt, zie Groot Placaatboek 4d- p. 12Q.
Wij vinden wel dat bij het 4d- Artyk. dier Inftructie aan den Raad is toe vertrouwt goed, regaard te neemen, dat de verfcheydene Provinciën onderling, als meede dezelve met een Gouverneur en Krygsoverften der felve, mitsgaders dezelve Gouverneurs , en Krygsoverften, onder den anderen gefield, en gehouden worden ingoede eendracht.
Waar op Art. 5 dus luydt, en zal den zeiven
heb-



tot be MILIT. JURISD. &c. 219
behoen , en gebruyken defelve authoriteit om te, disponeeren in de zaken van den Oorlog , ende, over het Volk van Oorlog in dienft van den felven Lande zynde, doende haare bevoelen volbrengen door de voorz. Gouverneurs, van de Provinciën , in dien tyd weefende , den, Admiraal ofte andre Officieren , elk in hun Reguard; Maar iehoon in hec daar op volgend 6d- Artyk. weeder word gezegt. Sonder dat zylieden iets zullen mogen doen , ofte attenteeren. , dat zouden mogen Jïrekken tot pmjudietie , van de Privilegiën , Rechten, &c. ' In gelyken manieren genoegfaam, als by het even aangehaalde 3d*. Artyk. van de Initructie van 1584. word daar nochtans niets by gevoegc de immediatelyk en het voorz. 3d' Arryk. volgende periode , uitgefondert, dat kennifje en judicature hebbben zullen ever haarluider Officiers , Ontvangers , Collecteurs , ende andre Dienaars , mitsgaders alle Collonellen, &c.
En dat de Staaten Generaal by het 43. Artikel dier Inftructie van den jaare 1588 verihan hebben , dat tot confervaftevan het Recht van de. vereenigde Neederlandcn in het generaal en particulier , zyluiden van hen met deeze Injlrnclie ofte inftellinge van Regeeringe en Raadt van Staaten niet en ahdiceeren de macht, en het recht om by de Staaten Generaal, en de Staaten van de Provinciën in 't particulier , elk voor zoo veel hem aangaat by tyden van nood, of als de zaa» ken van den Lande fulx zullen vereyfchen , felfs ordre tot dienfie van den Lande, in de zaken by henlieden ter dispofitie van den voorfchreeyen Raad gefield , te mogen ftellen en exerceeren ,



22p VERZAMELING van STUKKEN
jr«n , by directie van de zaken van Oorlog ijsWater en te Lande , inet al het geen daar aan kleeft , en namendlyk meede het doen van de Monflering NR. houden van de difcipline Militaire , ftraffen van alle exceffen, en in alle andre zaken, den fiaat, politie, en jufiitie van den voorfchreeven Landen, Steeden , en Leeden van dien in het generaal, en particulier aangaande ter dispofitie van den- liaadt niet expreffelyk gafield jutten blyven ter difpofitie van de Staaten Generaal, de Staaten van de.particuliere Provinciën , de Magifiraaten van de Steeden, en andre vettelyke Overhelden elks in haar reguard, en referveeren, &c.
• Deeze Initructie gemaakt in een tyd, wanneer de zaken eenigfïnts tot confiftentie begonden te koomen, en mea geen opdjagt aan eenig vreemd Vorst meer in den fin hadt, moest by den Raadt befwooren worden en wel in die kragtige termen en fine van het 44 Art. te vinden, dat zy haar voorder pmcieslyk zullen reguleercn va den inhoud van defe Infiruclie en yder Jrtyksl van dien, en wyders dotn, &c.
Dus indien men al valt ftelt, dat nietteeen-. flaande nietwes omtrent het poinct van Judicatuure by deefe Inftructie is gereguleert, de Raadt nogtans gewoon is geweeft over Militairen te oordeelen, kunnen wy niet fien dat deefe Judicatuure ooit foude zyn geweeft privatif mee uytfluiting van alle civile Rechteren, vi territetü hunne Jurisdictie oeffenende; immers zoude deefe fteliing (onfes oordeels) met het tot hier toe geallegeerde geenfins zyn over een te, brengen, want wy niets ontdekt hebben., hetg^ene
de
(



TOT DE MILIT. JURISD. &o;
•de minflen aanleyding kan geeven, om te denken dat ooit de Staaten der rêfpective Provinciën hunne Gecommitteerdens ter Generalityt gelaft: zouden hebben, zich zelfs te ontdoen van eenig recht van Jurisdictie hun uyt hoofde der Oppermacht in hun territoir, en aan de Steeden, in gevolgen derfelver rêfpective Privilégiën competerende.
In teegendeel komt het ons voor, dat rhen niet alleen by het formeeren der bovengemelde Inftructie voor den Raadt van Staaten in den jaaré 1588 (gelyk hier boven is aangetoont) maarreets bevoorens by het oprechten der Unie zeer foigneufelyk bedagt is geweeft aan het Bondgenoodfchap geene verdre macht over te geeven, en zich zeïve van geen fouveraihgefag, hoegenaamd, abdicative tepriveren, als in zoo verre volfbrekt noodzakelyk was, ten tyde van Vreede tot béhoudinge der Unie, en in gevallen van Oorlog tot gemeene defenfie teegen den Vyand.
Hier om word bereids in het eerfte Artikel defer Unie niet andersgetlóoten,dan onvermindert eeneigelyk Provincie, en die particuliere Steeden, Leeden en Ingefeetenen van dien, haarluider fpeciale en particulieren Privilgien, Vryheeden, Exemtien, Rechten, Statuten, lojfelyk en wel herbrachte Costurnen , Üfantien, ende alle andren haerluyder gerechtigheden waar inne fyluydeh, &c.
Insgelyks by 't voorens aangehaalde derde Artikel van de Iuflructie voor Prins Maurits en den Raadt van Staaten de A°. 1584, is geene Judicatuure over Militairen aan hoogltgenoemde Prins en Raad van Sraaten toegefhan, dan na dat bevorens voor het behoud, en het niet praj-
jucü-



M VERZAMELING van STÜKKEN
judicieeren van de Privelegien, Gerechtigheeden; Exemtien, Rechten , &c. behoorlyk was geforgt.
Dus het ons toefcheint, dat wel aan Prins Maurits en den Raad Van Staaten een Judicatuure óver Militairen by defe Inftruétie wierde toegekent j dog daarom niet gederogeert aan de 'primitive macht van Jurisdictie de Bondgenooten competeerende; wy willen wel erkennen; dat in die tyden, wanneer de Officieren en Soldaaten meelt al in het Leeger geëmployeert ofte van Guarnifoen geduuriglyk verwiiTelt wierden, naar maate het de nood vereyfte dezelve buyten alle judicature geweeft zouden zyn, indien men hun niet had onderworpen aan eenen Rechter, die in ftaat was zyne Judicaruure over hert in alle plaatfen , waar zy zich ook bezonden , te exerceeren.
Maar dat voor deefe, en foortgelyke dispofitien by de Staaten Generaal in gevolge de nood der tyden zeer wyslyk geëmaneert, de Staatert der rêfpective Provinciën, en de Magiftraaten der Steeden fouden konnen verftaan worden géheelyk en abdicative gerenuncieert te hebben van alle Jurisdictie over Militaire Perfoonen, is onfcs oordeels na rechten en de fondamenteele conftitutie deezer Lande, niet wel goed te maaken; te min daar het non praejudiceeren der privilegiën * als zoo even getoont; juift by die felve Wetten nadmkkelyk is voorbehouden.
In gevolge van dien vinden wy ook in een geval aangehaalt, by Loenius in zyne decif. Cas jr. dat wanneer zeeker Edelman van zyn Hoogheyd ,• meede een Militair Perfoon zynde, in den jaare 1630 over een gemeen delict van ftraatfchende-
rya'



TOT DE MILIT. JURISD. &C 22|
rye by den Procureur Generaal van den Hove (van Holland) was verdagvaart in Perfoon, Zyn Hoogheid verftaan heeft, dat, dewyl deeze Edel. man was meede ten militair Perjoon , en dat di Krygsraat by praventie alreeds kennis van deeze zaak had genoomen, derhalven de Jurisdictie niet het Hof maar Kreygsraad competeerde.
Dat het- Hoff en dé Krygsraad in deezen hebben over Militaire Perfoonen, ter oorzaake van wat delicten het zouden mogen weezen, concurrente Jurisdictie. Zyn Hoogheyd tot verfcheyde maaien hier over door eenige Heeren van den Raad weëfende begroet , ten eynde men het Hoff met de voorz. faake zouden laat en geworden, heeft daar toe niet konnen werden gedisponeert , feggende, dat daar waaren veel exempelen, dat dé Krygsraad by praventie van fulke faaken kenniffe had genoomen, en dat men niet een exempel ter contrarie fouden konnen allegeeren, dat de Krygsraad, wanneer zoodanige Perfoonen hadden geapprehendeert by praventie , dezelven aan het Hoff zouden hebben overgeleevert, en is dierhalven de Krygsraad met haar proceduuren doorgegaan.
Wy hebben voorts met alle attentie nagegaan , de conditie ter gelegenheid dat men de Oppermacht deezer Landen, aan eenig Vorft heeft opgedragen, gearrefteert; mitsgaders de Commifïien en Inftructien "aan de Heeren Gouverneurs en Capitainen Generaal in dien tyd en zeedert gegeeven, dog daar in niets gevonden , het geen onzes oordeels niet volkomen met het pr&sfcript der geallegueerde wetten kan worden overeengebragt. By voorbeeld in de Articulen waar op den
Aarts*



>4 VERZAMELING van STUKKEN
Aarts-Hertog Matthias, als Gouverneur en Capitain Generaal is aangenoomen , word niets direcle'lyk nopens de Militaire jurisdictie geftatueerdt ; vide Utrecht.Placaat Boek , j, deel, Fol. 54. Zoo min als de conditie op welke de Oppermacht, door de Staaten Generaal, den 19. September 1580. aan den Hertog van Anjou, is opgedragen, vide Bor, Nederl. Oorlogen, 17. Boek, fol. 12. men vergelyke vervolgens hier mede de poinélen waar op de Heer de Villers, tot Stadhouder is aangefteld , Utrecht Placaat Boek, 1. deel, fol. 158. en met eenige yeranderinge gevolgd in de Xnftruétie van de Grave van Nyennaar, Utrechts Placaat Boek, 1 deel, fol. lór. alle genoegfaam ten refpeéte van hec Krygsbeleid van den zeiven inhoud: voorts vin; den wy ook by de poinéten en Articulen, waar op Prins Maurits , HooglofFelyker Memorie, tot Gouverneur over de Stad, Steeden en Landen van Utrecht is aangenoomen, geen andere befchikkingen nopen het Militaire weefen, dan by het iide- en eenige volgende Articulen, waar by een meerder Macht , nopens het leggen van Guarnifoen in de Steeden gedefereerd word, en anderfints de oude rnttruclie voor den Grave van Neyennaer, woordelyk is gevolge, zoo ook in de Commiflie van Zyn Hoogheid Fredrik Hendrik, Prince van Orange , als Stadhouder, Gouveirneur en Capitain Generaal, in dato van 23. Juny 1625. worden deefe eminente waardigheeden gedefereerd , zulxzyn Furflelyhe Doorluchtigheid Heere Broeder , Prince Maurits Hoogloffelyker en Godzaliger Memorie , gehad en met de dood geruimt heeft: waar meede volmaakt
óver-



TOT DE MILIT. JURISD. &C. 32$
volmaakt overeenflemc de Commiffie van Zyn Hoogheid Willem de Tweede, Prince van Orange , Hoogloffelyker Memorie, in dato 10. Maart 1647.
Dus geen voetfpoor by alle de voorens aangehaalde Staats Wetten vindende, waar by de Militaire Jurisdictie , boven het geene by de Conftitutie van Koning Philips was vaftgefteld, eenigermate is geëxtendeert, zoo blykt ook uit het geen ten dien opfigte zo in 't reguard van het platte Land als de Steden dezer Provintie van ouds heeft plaats gehad, dat de Civile Rechterera conform deefe Wetten dadelyk hunne Jurisdictie over Militaire Perfoonen aan gemeene delicten fchuldig hebben geëxerceert: ja fel ve dat by den Stadhouder en Magiftraat der Stad Utrecht daaromtrent beftellinge is gedaan, dus leeft men in het Utrechts Placaat Boek, 3. deel, fol. 692. een Publicatie van den a. February ióoo. waarby, Stadhouder , Schout, Burgermee fleren en Scheepenen der Stad Utrecht ordonneeren aan alle Soldaaten des Guarnifoens hun op Straat zeedig tt gedraagenop pcene van hy den Officier aangetaft, en arbitralyk gecorrigeerd te worden, onaangefien of zy Soldaaten zyn.
Welke Publicatie zeedert en wel op den 25. October 1604. noch is gerenoveert met byvoeginge op pcene van , by den Officier deefer Stad aangetaft, en inyferete IVater gefield te worden, en zoo hy dan nog een ondalft daar by bedreift, arbitralyk te worden gecorrigeert.
Zeer notabei is ten deelen refpecte ook het Placaat op de naam van Zyn Hoogheid Prins Maurits , mitsgaders die Gedeputeerden van de Staaten 's Lands Utrecht, geëmaneert den 17. December 1613. in het Utrecht Piacaat Boek,
VIL Deïu P s deel,



226 VERZAMELING van STUKKEN
t. deel, fol. 397. waar by alle Soldaaten, zoo te Voet als te Paard, verbooden word het uitgaan buiten hun Guarnifoen met eenige Inftrument dienende tot fchieten of vangen van Duiven &c. op pcene van aangetaft, in handen van de Juftitie gelevert en hy dezelve voorts zonder genaden exemplaarlyk aan den Lyve geftraft te worden, het welk voort niet alleen word uicgeftrekt tot die gene, welke buiten de Poorten , het zy met en zonder Geweer gegaan zal zyn, en bevonden word hem begeeven te hebben buiten 's Heeren weg.
Maar ook verder geftatueert, dat zoo wie bevonden ,word eenig Huisman in zyn Huis, Haaf, en Heeften, 't zy groot of klein, vliegende of op aarde gaande, in het minft of me eft befchadigt te hebben, zal geapprehendeert, en boven die vergelding van fchaade, die men zyn Capitain zal aftrekken, zonder eenige conniventie geftraft worden, tot welke apprehenjie wy by deefen authorifeeren, den Procureur Generaal, de Maarfchalken, Bailliuwen , Schouten , en alle anderen Opgefeetenen ten Platten Lande , zonder dat wy verftaan hier meede te fluiten de handen van den Geweldigen, Provooft of andere Officieren, &c.
Dat verder door de Heeren Staaten deezer Provintie, en de Gerechten der rêfpective Steeden deefe Jurisdictie mee vigeur is gemaintineert, blykt uit dit volgend voorbeeld.
Reeds in den Jaare 1619. den 25. Maart, wanneer eenig gefchil over de gefundeertheid der Jurisdictie van den Magiftraat in Civilibus was oneftaan, heefc hec Gerecht der Stad Utrecht, mitsgaders die Heeren van den Vroedfchap der felve Stad, hun in| deefen voor het intreft van de voorfchreeve Stadt voegende, zich in een
be-



TOT DE MILIT. JÜRISD. &C. 22?
bericht aan Zyne genaden Grave Ernst Cafimier van NafTau , Velclmaarfchalk , cn die van den Geftrengen Krygsraade des Guarnifoens binnen Utrecht aldus uytgelaaten,
Behahen dat die van den Gerechte voorfz ipfo jure welgefundeert zyn en ook zoo lange Menfchen' memorie gedenkt, in pojjejjie geweeft zyn in zaaken niet Militair weefende, gelyk als deeze is, over Soldaaten binnen deezen Stad in Guarnifoen houdende , recht te doen en haare Jurisdictie te exerceeren , daar inne Zyne Princelykc Excellentie als Stadhouder , ook by Zyne Inftructie verpligt is, die van den Gerechte te maintineien; dat die van \dtii Gerechte voornoemt de voorfchreeve haare posfeffte van exercitie van Jurisdictie over den Soldaaten ook gebruykt hebben ten tyde als de Grave van Nteuwenaar, Meurs, &'t. als Stadhouder zelfs alhier binnen Utrecht Krygsraat was houdende, hreedcr vermogende de deductie, ende weshalven onder Zyn Furftelyke Doorluchtigheid , den Prince van Ürangc ingeleevert, verfoekende derhalven dat welgemelde Zyn Genade , en die van den Krygsraad voornt., gelieve die van den Gerechte ten beften af te neemen , dat zy hun die voorz zaake niet en onftaan , alzoo zy lieden 'ï zelve mitsgaders conclentie ende Eeds halve niet en konnen doen zonderling, 8V. Even fterk zyn de bewoordingen van' een volgende Refolutie van de Vroedfchap der Stad Utrecht, nopens het poinét van hunne Jurisdictie over de Militairen in Civilibus den 6 July des zelfden jaars genoomen beiden te vinden by A. Matthanis de jure Gladii C. .74 Defelvcn Ant. Marthseus geeft ook in het gealfegeerde Capictel een notabel exempel , op hoef 2 daa-



328 VERZAMELNIG van STUKKEN
daanige wyfe de Vroedfchap der Stad Utrecht by Miffive van den 4 September 1643 aan Zyn Doorlugtige Hoogheyd Fredrik Hendrik, Prince van Oranje, hun Jurisdictie nopens Commie nia deliSta , door Militairen gepleegt, gefundeert, hebben niet alleen op befchreeven rechten, maar ook na ufantie en gebruyk over lange jaaren tot ■nog toe continueelyk in train geweejï zynde , van dat Militaire Perfoonen ten refpcfte van zoodanige gemeene delicten begaan binnen de Stad ende vryheyd van Utrecht , aldaar voor den gerechten te recht gefield, geapprehendeert ende voorts by fen-, tentie gecondemneert zyn geworden, met opgevolgde Executie, &c. vertrouwende al zulx, voegen zylieden in fine daar by, dat Uwe Hoogheyd ten beften zal aanneemen , dat wy in het exerceeren van onfer Stads Jurisdictie doen, 't geene ons de rechten en lange geobferveerde ufantie toelaten, en dat melte begonfte proceduuren, (ob crimen raptus) contra den Lieutenant A. van Rhcde worde voort gevaaren.
- Wanneer in May 1647 eenige Franfche Soldaaten te Amersfoort en Wyk in Guarnifoen, den Officier in het hooren van een Roomfche Mis hadden gerefifteerc, en twee derfelven door hunne Capiteyn aan de Magiftraat aldaar in handen waaren geftelt, heeft de Krygsraad binnen Utrecht zig geaddrefleert aan U Ed. Mogende Fleeren ordinaris Gedeputeerden, ten einde die Soldaaten hun lieden mogten worden overgelevert,
Welk verzoek ter Vergadering der Heeren Staaten daags daar aan zynde gebracht, hebben Hoogft defelve, naar ingekoomen bericht van die
va«



tot de MILÏT. JURISD. &c.
van Amersfoort verftaan en goedgevonden, dat men het verfoek gifter by die van den Krygsraad alhier, aan Heeren Haar Ed. Mogende ordinarh Gedeputeerden gedaan, zal ontfeggen, en dat die van den Gerechten van Amersfoord bevoegt zyn, daar over te doen Juftitie,
Nog in het zelfde jaar in de maand Juny, namelyk twee Soldaaten weegens dieverye, in gevolge van Sententie van den Gerechte van Rheenen met geefeling geftraft, en eenige andre nog in hegteniffe genomen zynde, heeft zig Zyn Hoogheid Willem de Tweede, gtor. gedacht, by Miffive van 30 Juny 1647 geaddresfeert aan haar Ed. Mog. zich by dezelve beklagende, dat uyt dit voorval eenige troebels waaren ontftaan en zelfs een Vaendrig door de Burgerye mishandelt, wyders vriendelyk verfoekende, dat aan die van den Gerechte voorn, door haar Ed. Mog. zoude worden aangefchreeven de voorz. Gevangen uyt de gevangenis te ontflaan, en in verfekering den Krygsraad van Utrecht toe te fchikken, waar op gevolgt is, dat de Heeren Staaten na reypeen iterative deliberatie , mitsgaders leótuure van het bericht van die van Rheenen, en der genomene informatie den 7 Joly 164.7 hebben gerefblveert, dat men by beleefde Refcriptie Zyn Hoogheid te gemoed zal voeren, dat dezelve niet na waarheid bericht is, ende z<iake na onderfoek bevonden word geheel anders gcleegen te zyn, ende daar inne by de gemelde Heeren Regeerders van Rheenen geprocedeert te weezen , zulx haar Edele vermogten, mitsgaders eeds en amptshalven na rechten ende Wde gewoonten fchuldig waaren te doen.
P 3 Van



«30 VERZAMELING van STUKKEN
Van defe conftarjte poileffie waar boe dj c vib Rechters binnen defe Provincie geweeft zyn, om zoo wel in het Civile als ook m het Cnminëete over Militairen recht te oeffenen, van al oude tyden af, flrekken meede tot getuigen de exempelen van ftraffen wegens allen.cy foort van gemeene misdaaden door Militairen gepleegc, in de crimineele Sententién en memorialen deles Hooves te vinden.
Waar uit blykbaar is, dat zoo wel voor de opkomft der Republicq, als na de gelukkige oprechtinge derzelve telkens onder , de refpeftive Regeering dev Heeren Stadhouders voorbeelden worden gevonden van Militaire Perfoonen wee.g.,ns gemeene delicten voor den Hove te recht
gefield, . ,
Tot. dus- verre nagegaan , en ontvouwt nebbende hoedanig de Judicatuure over Militaire perfoonen ook by civiele Rechteren van alle oude tyden af aan tot het jaar 1650 toe, binnen deeze Provincie volgens 's Lands Wetten is geëxerceert geworden, achten wy het onnoodig, vercrr uyt te wvden, in een recit van het geen hieromtrent door' verfcheydene Rechtsgeleerden op fundament van Roomfche Wetten word gedi'puteert, térwyj niemand, welke meteen onzvdig oog de dispofitie dier Wetten , en het gecommentarieerde der Rechtsdoctoren nopens lerzelver interpretatie gade Haat , zal kunnen twyffHen, of zyn deeze zoo verfchiliende, en dikwiis zig onderling teegen fpreekende , dat m°n te recht met Leyfer in meditationibus ad
tendectas Specbn. 75- 13°- heC da;ir £*>r. maf houden, dat die geene zich te vergeefich kwel-
jen,



tot JURISD. &c. de MILIT. 23r
len , welke deefe Wetten van tyd tot tyd na de manier van denken der Keyferen verandert zynde, trachten te concilieeren. Genoeg zyhet, dat die Nederlandfche Rechtsgeleerdens, welke ook de groot fte extenfieaan de Militaire Jurisdictie in Rcpublica Roinana toe fchryven, onder anderen J. Voet de Jure Militari Cap. 7.5. 9. Altyd daar by voegen, mores hbdiernos quocl fpcclat, illi in nonnullis a jure Romano üivortium fecerunt: Ab Albano duce latam anno 1570 Conjtitutionem refert Chrifiinccus Tom.. 5. Decif. 22. »°- 16. qua cautum, ut legati militumque tribuni confilium vülitare conjütuentes, de omnibus militaribus foli cognoscerent criminibus, non autem de communibus nifi in caflris, vel Expeditione, vel hibernis, vel inter comilitones effent perpetrata ; extra hos cafus propter delictum Commune Milites, a civilibus judicibus condemnari pojfent, cujus decreti pleraque, ut aeqv.a, ufü fcre nojlratibus approbata funt, pofiquai:i tlifpanicE jugum excufferunt Patrite Patres, adeout oh commune crimen miles tam coram civili, quam militari judice reus pofiulari poffit, & eo cafu prceventioni locus fit,placit:ord. Gen. 20 April 1589 unde fi alterutrius judicis mandato fuerit apprehenfus, coram eo cauja peragenda £? terminanda crit, altcro exclttfo: t/a judicatum fuifje teftatur Sande decis Frific. lib. 1. Tit. r. de fin. 4. Groeneweg. ad L. 6. Cod. de jurisd. omn. jud.
Sande ter geallegeerde plaacfe het Roomfche recht gededuceert hebbende, en volgens zyn gedagten daar inne eene diftinclie vindende, inter Communia, & Militaria delicla, brengt daar op een exempel by: hinc (dicit) cum miles quidam in cFitate Leovardina homicidium commifijfet contendensfe juP 4 dicic



23a VERZAMELING van STUKKEN
dick Militari ejje fubjeffum , fenatus exceptionem rejecit daar by voegende in hisce autem criminibus (Communibus fcilicec) nihilominus pravcntlonl erit loens, ut fi reus apprehenfius fit juffa fudicis tnilitaris apud hunc caufa peragenda erit, ita fenatui vifuto in caufa Tammingana A°. 1632 in Januario. ■
De boven aangehaalde Profeflbr Joh, Voet in tit.. de judiciis meede , volgens hec Roomfche Recht, naar zyn meeninge tegen Ant. Macthseus de Crim. in Libro 48. Tit. 13. Cap. 5. n. 3. de extentie der crimineele Jurisdictie, apud Romanos gededuceert hebbende , zege nogtans zeer uitdrukkelyk pr. 104. dat volgens onze Zeeden daar vair is afgeweeken , allegerende daar toe wederom het 68'1 Artikel zoo dikwils gemelt, uit de Ordonnantie van Koning Philips: vdeatur quoquè Zurck in Cod. Batavo van militis $7. en meer anderen.
Schoon Ant. Matthscus ter geallegeerde plaatze feif nopens de dispoü.ie van het Roomfche Recht zig aldus uitdrukt fed ne diutius animi pendeamus, emnem dubitandi fcrupulum tollit novel. 8. Cap 12. ubi Imperator Jufiinianus fatis dilucide adimit militibus fure prafciptionem, adde Wififenbach. ad Tit. Cod de off. magifiri militum.
Maar Edele Müg. Heeren, indien de voorens geallegeerde Wetten de conftante rechtsoeffeninge over Militaire Perfoonen, in deeze Provincie, de Leer der aangehaalde Doctoren, nopens de Ex tenue der Militaire jurisdictie nog eenige duyfternifle nalieten, mogen wy mee rechc ons verheugen over hec wys beleyd, sequitabel oordcel, en nooyt volpreezen yver voor hec gemeen



tot de MILIT. JURISD. &c. 233
meen welweefèn, waar meede 's Lands Vader en Verlojjer, Willem de Derde, hoogbffelyker memorie, alle dubieteiten ten deefen heefc weggenoomen, en de zaaken in die ordre gebragt, dat geduurende hec Leven van dien geliefden Vorft, onzes wetens, geene de minfte discrepance over dit poinct-, fpeciaal ook niet zoo veel aangaat hec ftraffen van gemeene misdaaden oer Militairen by prseventie door den Civilen Rechter is voorgevallen: wy hebben hec oog op de bekende Milfive van Zyn Hoogheyd den 2 Juny ter Vergadering van U Ld. Mog. ingekomen, ten zeiven dage geaggreëert, en ons mitsgaders aan de rêfpective Gerechten van Stad, Steeden, en Heerlykheeden toegezonden, ten eynde zig daar na omtrent der beleiding der rechtspieegingen te kunnen reguleeren. Deffelfs inhoud is UEd. Mog. ten overvloede bekend, en buyten dien by onfe Miffive aan Zyn Hoogheyd op nieuw gedetailleerd dat nu deefe Wee federt, zoo door Civile als Militaire Rechteren geduurende hec Leeven van den roemruchtigen en van ons Vaderland zoo veel verdient hebbenden Vorft exaclelyk is geobferveerc, en als een rigtfnoer aangemerkt, waar na men zig in het adminiftreeren der Civile en Crimineele Juftitie exattelyk moefte Reguleeren , blykc genoegfaam uic hec geen wy de eer hadden zoo even aan te merken, dat namendlyk geduurende dien tyd geen Confli6l van Jurisdictie onfes wetens is voorgevallen ; in teegendeel vinden wy , dat noch de Hooge Krygsraad in 's Hage reüdeerende, noch de Raaden van U Ed. Mogende Hof-Provinciaal van dien tyd een ogen** p 5 blik



i34 VERZAMELING van STUKKEN
blik gehasfiteert hebben, om uitdrukkelyk buyten alle conteftatie te ftellen , dat deeze Refolutie alle gefehillen nopens de Extenfie der Militaire Jurisdictie moeite decideeren , zulx word uitdrukkelyk van byde geavanceert, zoo by Miffive van den Llogen Krygsraad in dato 16 Febr. 1678, als by refcriptie van den Hove den 18 February daar aan volgende.
Waar van wy om derfelver merkwaardigheyd de vryheyd gebruyken Copien fub Litteris C en D, hier neevens te voegen, zoodanig dezelve voor handen zyn, in het achtfte Memoriaalboek defes Hoofs fol. 95 en 96.
Tot een voorbeeld hoedanig en in hoe fterke termen ten dien tyde de Judicatuure over de Militairen aan gemeene delicten fchuldig , by onfe PraedecefTeuren is geoefend, behoeven wy alleen te allegeeren een zeer notable Sententie deezes Hoofs den 2e July 1680 gegeeven, tegen eenen Pieter Klaalz, Soldaat onder de Capitein Dummer, Guarnifoen houdende te Breda , waar by defelven is gecondemneert met •een bloot Mes boven 'f Hoofd puhliecq ten teon gefield , en voorts gebannen te worden , en fulx wel ter"faken , dat wegens zyne feytelyke aggreffien , en moetwilligheeden voor den Hove gecaïangeert ,eh aldaar was gecondemneert in een boete van een honderd vyftig guldens niette kofien, en geweigert, en in gebreeken gebleeven was die te voldoen.
Wy vinden niet dat by de Militairen Rechter al? toen eenige demarches zyn gedaan om de overlevering van dien Gevangen, behoudens de Jurisdictie van den Hove te verfoeken, vermits



tot de MILIT. JURISD. &c. 235
mits anderfins dit geval, daar toe zeer wel gedisponeert fchynt geweeft te zyn.
Met reeden zyn wy beducht, dat de meer dan gewoone fchoon na de natuur der zaake noodzakelyke mtgebreydheyd van dit ons vertoog U Ed. Mogende adtentie reeds te lange fal hebben opgehouden, en zullen dus,de kortheyd betrachtende . nopens het geene feedert geduurende het Stadhoudêrfchap van Zyn Hoogheyd Willem de Vierde , HooglofF. Memorie , en den minder jaarigheyd van onze thans met zoo veel roem Regeerenden Erffladhouder met betrekking tot de Jurisdictie over Militaire Perfoonen, zig aan gemeenen delicten fchuldig gemaakt hebbende, en voor ons Collegie by prseventie te recht geilek zynde , is voorgevallen, liefffc refereren tot die Miffivens by welken wy den 21 Mey en 2oacn July 1748, den 6 November 1759» en laaflelyk den 20 Oélober 1764 , de vryheyd gebruykt hebben U Ed. Mogende van alle die gebeurteniffen de vereytle kenniffe te geeven.
Ende hier meden afgehandelt zynde het geen wy in het zoo even nauw bepaalde tyd bellek, noopens de Conftitutie der Militaire Jurisdictie in deeze Provintie van de oudfle tyden af aan, tot de alles beflhïende Refolutie van U Ed. Mogende van den 2 Juny iÓ75,; en feedert tot op deefe dag toe hebben konnen by een zamelen, komen wy eyndelyk tot die Confideratie nopens de gantfche zaaken, welke U Ed. Mogende by der zeiver zeer gerefpecteerde laafle aanfchreyven van ons hebben gelieven te vorderen. Hoe delicaat dit poinctook zy, hoe zeer aan misvattingen , en onaangenaame uitleggingen onfer op* rechte



23<5 VERZAMELING van STUKKEN
rechte intentie onderhevig, zouden wy nochtans aan U Ed. Mogende verpligt zyn, aan dat eerbiedig refpeét, aan die onverbreekelyke banden yan oprechte Jwogagting en affetlie, met welken onJen jegenwoordigen veel geliefde Heere Erffladhouder , onfe en aller Nederlanderen Harten aan zich yerknogt heeft, veel denken te kort re doen, indien wy niet in eene zaak van dat gewicht volgens onfen duur gefwooren Eedc ons in dier voegen van dien pligt kweeten, als wy ten eenigen dagen voor God , en voor de Nakomclingfchap -vertrouwen te zullen kunnen verantwoorden.
Permitteert ons Ed. Mog. Heeren , dat wy .vooraf reflefteeren, dat alle Burgerlyke Maatfchappyen met dat vooruitzigt , die billyke verwagtinge zyn aangegaan, en daaraan hunne oorfpronk te denken hebben , dat naamendlyk door het vereenigen der krachten, en willen van ■veelen, ja van het geheel Lichaam teegens de onderneeminge van kwaadwilligen, het Leeven , Goed en Bloed der vreedfaamen Meede-Leeden , in zeekerheyd zouden worden geftelt, uit dit beginfel is voorgevloeit, dat men by vermenigvuldiginge der Leeden eener Maarfchappeye, .niet alleen noodig gevonden heeft Wetten te maaken, om defclven te regelen, maar ook Perfoonen daar toe bekwaam heeft verkofen, om de meenigte tot dat nakomen dier Wetten teverpligten.
Dit is de grondflag op welken alleMaatfchappye gebouwd zyn , aan welke zy hun begin, voortgang en bloey te danken hebben.
Het is- daarom by alle gepoliceerde Volken voor het grootfte voorrecht gehouden, verfee-
kert



tot de MILIT. JURISD. &c. 237
kert te zyn , door wie» zy geregeert , door wien beoordeelt Honden te wor-den.
Hier van daan de meenigvuldige Privilegiën, de non evocando. — Hier van die Grondwetten , alle eene onveranderlyke adminiftratie der Juftitie vaft Hellende; verren de meefle gepoliceerde Volken meer of min eigen, maar in ons Vaderland zoo meenigvuldig in getal, zoo kragtig in verbintenifTen, zoo dier gelief koofl, en als de waartte panden, waar op hun diergekogte vryheeden ruften , by alle Neederlanderen als Heilig aangezien, dat men verleegen zoude zyn waar te beginnen , waar te eindigen, indien men de Eeden der Vorften , en derfelver verbintenifTen by haar inhuldinge, de Handveften, en Privilegiën, hier toe relatief, flechts eenigfins wilde intreeden.
Met fchroom moeten wy nu betuygen, geen middel te konnen uitvinden, op welke wyfe aan de Militaire Jurisdictie, zoo in het Civile als Crimineele eene privative univerfeele Extenfie zouden kunnen worden toegekent, en te gelyk de goede Ingefeetenen bewaard by de onwaardeerbaare panden boven gemeld.
Want indien het waar is, dat uit de eonflitutie der Militie zelf, mitsgaders uit derfelver onderwerpinge aan een eminent Hoofd zouden voortvloeien, dat dezelve, in wat relatie ook, geen andre dan de Militaire Jurisdictie fnbject zouden, zyn, mogen wy te recht vraegen, wat bornes voor eene diergelyke Jurisdictie zoo wel in het Civile als Crimineele imaginabel zyn; zullen dan niet de goede Ingefeetenen deefer Provintie verpligt zyn in meenigvuldige gevallen hun
rechS



s38 VERZAMELING van STUKKEN
recht te Toeken verre van de Steeden hunner Woonplaatfe by Rechteren, welken nooit eenig Mandaat tot uytvoeringe der Civile Wetten van de opperde Macht gekreegen hebben, aan welker Judicatuure zylieden dus ne quiden •perficlionem kunnen verdaan worden , lig ooit ofte ooit te hebben gefubmitteert, en van de duurgekogte en met hunner Voorouderen bioed verfegelde Previlegien, waar bij zy alleen die Judicatuure van hunnen aangeboorne wettelyk geconditueerden civile Rechteren waren onderworpen, gerenuncieert te hebben? hoe zal het gaan in dispuiten over ErfenhTen, over gemeen goed , &c. waar van een Militair in posfeslie is,
Naar wat Wetten zal deefe Militaire Rechter oordeelen ? (is het mogelyk te veronderdellen , dat particuliere Krygsraaden in de Guarnifoenen, dat zelfs de hooge Krygsraad alle de zoo zeer van eikanderen verfchillende Ordonnantiën, Coltumen en Handveden, in de differente Provinciën, Steeden en Landen van de Republicq zal kennen, om dan na het voorfcnrift van d'eene dan na dat van den andere VonnifTe te velien?
Wy mogen nog vragen, wie zal deefe Vonniden executeeren, wat Bedienden zal men daar toe gebruyken, naar wat voorfchriften zal men zig in de Executie reguleeren ? Hoe verfchillende zyn de vereyfchtens, welke in een Rechter, in een-Militair Officier, om byde den Lande van nut te zyn gerequireert worden?
Immers zouden men te vergeefs van eenig Militair Perfoon die Rechtskunde eiflchen, welke



tot de MILIT. JURTSD. &c. 23^
ke in eiken burgerlyk Magiftraat te recht veronderfteld word, en waar aan voomamendlyk te danken is , dat vertrouwen, en eerbied , tot welke de Burgers zig aan hunnen civilen Rechter verpligt reekenen.
Wanneer nu hier by komt, dat dezelven zig genoodzaakt zullen fien hun goed recht het zy voor den Hoogen Krygsraad, of dikwils in ver afgeleegene Guarnifoenen, met groote moeyte en° koften te vervolgen , fal uit alle deefe dan niet noodwendig voortvloeien, dat alle Burgeren , om zig zoo veel mogelyk aan deefe Jurisdictie te ontrekken , met reede fchroomen zullen eenig verbintenillen hoe genaamd met Militairen aan te gaan, en deefe hoe langer hoe meer als een geheel vreemd en van hun onderfcheyden gedeelte der Maatfchappy befchouwen.
Met wat inconvenienten deefe Militaire Jurisdictie in het civile zouden gepaard gaan, zyn defelve niet te vergelyken met het geene in het Crimineele te vreefen zouden zyn.
Wy behoeven geene Hiftorien van het Roomfche en andere oude Ryken, en Republyken op te haaien, om overtuygt te zyn, hoe zeer het principe van dapperheid en moed, den Militairen te recht eigen, en op allerly manieren feer wyfelyk geinfpireert wordende , overllaan kan to't losbandigheid, tot vexatie, en mishandelingen der Meede- Burgeren, neen; de Hiftorien van onfe Republicq, vooral in oorlogs, in trSable tyden, leeveren hier van meenigvuidigen voorbeelden!
Het is een Opperhoofd , hoe wys, hoe rechtvterdig , en 1 ftreng in het onderhouden der
Krygs-



'24-0 VERZAMELING van STUKKEN
Krygstuchten niet mogelyk, overal tegenwoordig, van alles, (vooral wanneer de omftandigheeden van een oorlog, of beroerte, de zaake in wanorder brengen , en zyne afweezenheyd noodzakelyk maaken) wel geinformeert te zyn: Hoe gemakkelyk valt het alsdan een Officier onder zyn gebied de macht der Wapenen te misbruyken , tot onderdrukking en mishandeling der goede Ingefeetenen , tot welker befcherminge hy defelve in handen heeft , en waar voor zylieden haar fchot en lot opbrengen.
Wy wenjïen dat het geen in deeze Provincie, en geheel Neederland in vroeger en later tyden is voorgevallen, ons toeliet deefe vreefe als chimeriq te befchouwen. Edog men behoeft de zaken maar als mogelyk te veronderftellen, om met innige ontroering aangedaan te zyn, over het ongelukkig lot van zoodanige goede Ingefeetenen deefer Landen. die zelfs niet zouden weeten , aan wien zich in hunne nood te addrefTeeren, daar zylieden by hunne ordinaris Rech teren geen redres zoude kunnen erlangenIs dit in het algemeen waar, vooral moet zulx ten Platten Lande de akeligfte gevolgen na fig fleepen, terwyl langs die weg de veiligheid der Ingefeetenen hun Goederen , hun Leven zelvs niet zouden afhangen van het Recht-gebied, van eenige Krygs Officieren, by wien men doorgaans eene goede opvoeding, en gevoelens van Eer en Deugd kan veronderflellen; neen maar van de willekeur en ongebondenheid van den geringften Soldaat, bewuft , dat van alle bedwang der Civile Jurisdictie bevryd is: Deae zal hier door
£0



tot de MILIT. JURISD. &c. 241.
in alle Geweldenaryen te (louter worden, een armen Landman geen heul of troofl, by zyn Rechter kunnende erlangen, daar en tegens ten uiterfte befchroomt fyn om zich teegenszodanigen moetwil te verfetten ; hier by komt de bedugtheid in de gemoederen der Land-Heden , niet mogelyk te boven koomen, van by den Militairen Recht niet naar behooren gemaintineert, en dus voor het vervolg aen grovere vexatien bloot geflelt te zyn, te meer na dien hy voorfeeker weet wat orders men ook tot onderhouden eener ftrióte Krygs-difcipline mag emaneren , 'er ten Platten Landen niemand gevonden word, die dezelve handhaafd, dus de Ingefeetenen natuurlyk, willen zy niet met alle lydfaamheid de grootfle geweldenaryen ondergaan, zig zelvs regt zullen tragten te bezorgen, en hec geweld met geweld te keer te gaan.
Hoe veel ongelukken en doodllagen zyn hier door ten Platten Lande niet te vreefen , wanneer nog Civil Officier nog Ingefeeten zig zal durven in den bres te Hellen om dezelve in den beginne voor te koomen.
Wy twyffelen geen oogenbük of men zal trag- . ten hier inne voorfieninge te doen, door de minde infolentien en vexatien van Militairen met. fwaardere ftraffen, dus ftrenger als men anders nodig zoude oordeelen, zonder eenige conniventie te doen corrigeeren, maar wat zal hier van het gevolg zyn, dat een Soldaat zig aan de geringfte vegterye of foortgelyke misdaad fchuldig kennende, uit billyke vreefe voor deefe rigoureufer ftraf by zyne Militaire Rechter te infligeeren , zig aanftonds op de vlugt zal begee-
Vil. De Ei. Q, Yen,r



142 VERZAMELING van STUKKEN,
ven, en zyn Regiment verhaten, her g en hem niemant ten Platten Lande zal kunnen beletten: geheel anders dan by aldien zig konde ilaitceren , dat,-wanneer hy voor ons was te recht gefield , wy by rooxtgelyken gevallen geen fwaarigheid zouden maaken, den fel ven , onder de acte van. non prajuditie, aan den Militairen Rechter over te geeven , om langs dien weg door eene mindere ltraffe voor den dienft van den Lande bewaart te worden , indien 'er nu veele diergelyke defertien tot merkelyke fchaade der Capitainen gebeuren, is het dan te verwagten, dat die allen zoo gedefinterefTeert zullen zyn, om niet de klagten der goeden Ingefeetenen in eene mindere graad van aangeleegenheid te befchouwen, en de misdaaden hunner Soldaaten zoo veel eenigfints mogelyk te verfchoonen?
Ta gefupponeert deefe waaren alle met de belten 'iever des waerelds aangedaan, met de grootften belangeloosheid bezield , zoo veel Piacaaten waarvan onze Wct-boeken vervuld zyn , teegen de vexatien. en geweldenaryenjJer Soldaten waren dus in 't vervolg onnodig; hoe zullen', hoe kunnen zy in verfeheiden delicten de daaders ontdekken? by voorbeeld in het geval van Dievery, en doorgaans door complotten gepleegt, en waar onder men dagelyks bevind dat verfeheiden Soldaaten zigbegeeven hebben; hoe zullen de Militaire Rechters, de daaders nafpooren, van de Dieveryen van welken zy Lieden ignorant zyn ; of zullen de Krygsraaden ten die einde met alle den Civile Recnteren in de Republycq een correfponden» tie onderhouden , wat moeite, wat omflag en v kaften



tot de MILIT. JURTSD. Sec. 145
koflen moet dit alles' voor de rêfpective Regimenten veroorzaaken, en by wat mogelykheid is het dan nog ten effecte te brengen.
Men zegge niet, dat dit alles in het Roomfche Ryk onder de Regeeringen van fommige Keyferen heeft plaats gehad. Wy bidden God Almag* tig, dat hy deefe Republycq, dat hy het Doorluchtig Huis onfer geliefde Erfftadnouderen, ten 'Eeuwigen dagen bewaaren vooralle de akelige gevolgen, welke dat Ryk> welke de meeften Roomfche Keyfeyen zelve in hun Perfoon en Familien door het ten top vyfeleu der gewapende Militaire macht zyn over gekoomèn.
Wy willen lieffl een Gordyn fchuiven voor dit eifTelyk Tafereel, 't geen nauwlyks in deefe tyden» gelooft zoude worden waaragtig te zyn, indien het niet door zoo veale voornaame Hiftorie Schryveren met leevendige couleuren was afgemaalt, en door alle volmondig wierd beveiligt.
Wy beleeven het allerheuchelykfle «ydftip dat de Hooge waardigheeden, welk door onfe, Doorluchtigen.Erfftadhouders, PraedecefTeurtn, Hoogloffely kcr Memorie , zoo luiflerryk bekleedt zyn geweeft, thans in de illuftre Perfocn van zyn Doorluchtige Hoogheid vereenigt zyn, dat wy Hoogft dezelve mogen Venereren als het Eminente Hoofd van de Civile Justitie , zoo wel als van het KttYGSWEESEN
der Zeven Vereenigde Nederlanden.
Het is niet mogelyk de Jurisdictie en macht van het Militaire weefen uit te breiden, fonder te gelyker tyd , foo veel af te neemen van de Civile Jurisdictie.
O x per-



144 VERZAMELING van STUKKEN
Derhalven komt alleen in aanmerkinge het welgvn der goede Ingefeetenen: om het zelve zoo veel mogelyk te bevorderen en te fecureren, dient alle Rechtsoeffening zoo Civile als Militaire; zy behooren derhalven beide in deezer voegen geregeld te worden, dat dit hoofddoel einde der Wetgevende macht op de beft mogelyke wyfe worde bereikt; wy zouden ons niet durven flatteeren, in ftaat te zyn U Ed. Mog, een ontwerp) te fuppediteeren in allen opzigten ten deefen beeter voldoende dan dat geene , het welk Zyn Doorluchtige Hoogheid Willem de Derde, HoogJoffelyker Memorie na desfelvs gewoone doorfigtïgheid, en wysheid aan U Edele Mogende, in den Jaare 1675. heeft gelieven te proponeeren, en het geene by U Edele Mogende, ingevolgen Hoogft derzelver Vaderlyke forge voor hetgemeene beft ten felve dagen is geaggreeert, als waar by de Militaire Jurisdictie, foo veel immer noodig in zyn volle kracht bewaard gebleeven, teffens de veiligheid der goede Ingefeetenen verfeekert, mitsgaders alle conflict vanJurisdictie geweert is.
Om hier van overtuigt te zyn, vergun ons Ed. Mog. Heeren, dat wy hec zelve kortelyk vergelyken met onfe hier boven gededuceerde remarques.
Moeft in de eerfte plaats by het étab'ifleren eener Militaire Jurisdictie vooral geforgc worden, dat daar door de Ingefeetenen niet afgetrokken wierden ,contrarie hunne Voorrechten, van hunne ordinaris Civilen Rechter.
Ten dien einde wordt geftatueerc vooreerft, ■ dat geene Politycque , of Borgerlyke Perfoonen nog in Civile nog in Crimineele zaaken zouden kunnen.



tot de MILIT. JURISD. &c. *tf
worden geconvenieert of aangefprooken voor deri .Krygsraad except in delicten, pure Militair.
Maar om dar, dc difpolkie van hec Reeht, quod aftor debeat fequi forum rei, veel tyds aanleiding fuude geeven, om een Borger als eifleher aan eene vreemde Jurisdictie te fubmkteeren wordt ten tweede daar -by vaffc geftelt; dat iH 'Civile zaaien alle Polyticque of Burgerlyke Perfoonen iet te eiJJ'chen hebbende van Militaire Perfoonen , haare actie fouden mogen infiitueerèn voorden ordbiairen Civilen Rechter, ende dat de Militaire haar aldaar zouden moeten verantwoorden.
Om dat de wyfe Vorft dagte in het decideren van Civile quasftien meer vertrouwen te moeten ftellen op de kundigheid der Politicque Rechteren , dan wel van eenigen Krygsraadt, proponeert Hoogft dezelve al verder dat ook 'twee Militaire -elk van den anderen te eijfchen hebbende zulks meede zoude moeten doen voor den 'Civilen Rechter, daar- in gevallen tuitehen Militairen difpuut viel over Soldyen of Gagies, zulks behoorde te worden -getermineerc voor den geene die daar toe van oudts zyn gequalifi'èeerd geweeft., in defelfde fuppofkie dat deefe daar van de meefte kundigheid zyn hebbende;
Hier mtede de Militaire Judicatuure in Civiïibus, fonder. eenige verminderinge der Civile Jurisdictie zoo veel de Politicque en 'Burgerlyke Perfoonen aangaat , gereguleert zynde, wordt met geen minder voorfigtigheid in het Crimineele defelve geregek : immers door hen overlaaten der cognitie over Militaire delicten, aan den Militairen Rechter ais de kundigfte ;en dien refpecte, wurdc defelve mede. in ftaat Q 3 ,§e«



•44<S VERZAMELING van STUKKEN
geflelc een ftriéte Krygs difcipiine , zoo noodzaakelyk in hec Leeger en Guarnifoenen te onderhouden , en de orders der Opperhoofden behoorlyk te doen refpecreeren,
En in de tweede plaats vloeit het uit onfe hier bevoorens cp gegeeven remarques , dat wanneer de cognitie over gemeenen delicten, by voorbeeld, Geweldenaryen, Dieveryen, en foorcgelyke aan der goede ingefeetenen Perfoonen , en Goederen door Militairen gepleegt, vooral ten Platten Lande aan den Militairen Rechter alleen, en Privative, wierde overgelaaten, zulx na zig zouden fleepen de meenigvuldige Inconvenientien, en gevaaren, hier boven gedetailleert : Prins Willem de Derde , Hoogloffelyker Memorie, is van deefe waarheid niet minder, dan wy overtuigdt geweeft, en heeft daarom alle vreefe ten deefen refpecïe weggenoomen , door het voorfigtig vaftftellen eener Prssventie, zoo voor de Burgerlyken, als Militairen Rechter.
Een Recht, het welk wy uit hec voorens ge. deduceerde mogen vaftftellen , reeds lang te vooren plaats gehad te hebben, immers dat zulx ook in de naburige Provintien, alwaar de Ordonnantie van Koning Philips van den Jaare 1570. gevigeert heefc, meede en wel om de zelve praegnante reedenen , zoo eeven gededuceert, in praócyk geweeft zy , blykt zeer duidelyk in 't Placaat en Ordonnantie van Koning Philips in dato ultimo October 1633. ziet Placaat Boek van Braband , 2. deel, 2. Boek, Lit. r. Cap. 19. pag. r37. over de geheele Nederlanden ter dier tyden, onder des Konings domi-



Tot se MILIT. JURISD. &c. %\j
minatie, alwaar wy Artic. 25. het volgende
kelen: i ,
£«<fe om des te beter te verfien , tnde remedieeren t'eegen de voorfchreeven ongeregeldheden fpruitende meejïendeels uit de fchuld en onagtfaamheid ofte oogluikinge, van de voorfchreeve Hoofden, Coronellen, Maipesde Camp, Sergeant Major , Capitainen , ende andere Officie* ren van het Oorlogs Folk verklaren wy onfe intentie en wille te zyn , dat zy ende een iegelyk van hun zullen gehouden zyn te verantwoorden, niet alleen van de Excejjen , Overlaften, Confuften, ende Exaclien hy hun gedaan, maar ook dien van hunne Officieren Soldaten of andere onder hun gebied ende bevel gedaan, by hunne weten of toelaten, ofte by hun diffimulatie ofte conniventie. En Art. 27.
Eintelyk aanmerkende dat de voorfchreeve Excellen en Misdaa'ten van voorfchreeven Soldaaten, meefl deel gereede correctie vereisfehen, foo authorifeeren wy alle Juftitien van den Lande te apprehendeeren- NB. by prceventie de Soldaaten, ende. 't arrelleeren de Officieren van de Oorloge eenig Exces ofte Confufie hebbende bedroeven buiten den Leeger ofte de bepoten Steeden van hun Guarnifoenen , om die te keveren aan onfe Raden, en Rechteren , Souveraine Baillïagien van ieder Rrovintie, of aan de Magpaten van de Steeden en Capleryen, dewelke , ende elke van hun wy seauthorifeerd en authorifeeren by deefen om kenniffe te neemen by prceventie van alle Recnters van Oorloge van de voorfchreeve Exceffin. ende andere gemeene Misdaaden met eigentlyk Militair, ende



148 VERZAMELING van STUKKEN
te Procedeercn tot het ftraffen van dien, zonder Prctjudicie van de ordinaire Militaire Jurisdictie in glle andere faaken , en ook zonder te derogeeren aan de Poffeffie in welken eenige Rechters van Provintien aireede ten opfien van de voorfchreeve praventien ÖV.
Geen wonder ook, want door dit middel van praeventie word de Civile Rechter in flaat gefield de goede Ingefeetenen voor allen overlafl te bewaaren: ja de Militaire Rechter , is teffens daar door tot dubbelde oplettenheid en iever ter bewaaringe van de goede ordre en Krygstucht verpligt!, en by aldien dezelve ten deefen zig niet behoorlyk van fyn pligt kwyt, zyn de Goede Ingefeetenen niet blootgeflelt om van dit verfuim de onfchuldige flagtoffers te worden : neen, de deur der Juftitie is by hunnen dagelykfehen Rechter in die gevallen voor hun open, hier kunnen zy op een gemakkelyke en onkoflbaare wyfe redres van hunne grieven bekoomen.
Het Militaire weefen wordt ook door de exercitie van deefe Civile Jurisdictie gèenfins benadeelt , want , zyn de delicten van dien aart, dat dezelve door een Militaire flrafTe naar rechtsbehooren kunnen worden geeorrigeerc, geen Civile Rechter zal de overgaaf van zodanig delinquant onvermindert zyne Jurisdictie weigeren; en zyn de delicten in haar natuur zoo zwaar, dat daarop een infameerende flraf dient te volgen, is de delinquant, by wien hy ook geftraft worde, dog voor 's Lands dienft verlooren, en het dus om het eeven by vonniffe van welken Rechter hy die ftraf ontfangt.
Za«



tot de MILIT. JURISD. &c. 249.
Za.^en wy dus de volmaakte overeenftemming deezer heilzaame, zoo dikmaals gemelde Conftitutie van den Jaare 1675. met de principes hier, by ons gepofeerc, en dat op de befte wyfe, door middel van de zelve , de ruft en veiligheid der' Ingefeetenen verfeekert is? heefc boven dien de ondervinding van dien cyd *, waarin men zig naar dacrichtfnoer ptmctuelyk gedroeg, dezelve met een gewenfcht fucces bekroont, zodanig dat alle conflict van Jurisdictie daar door is voorgekomen ? wat is 'er dien volgende wen'fchelyker dan dat de Goede Ingefeetenen deezer Provintie by de gelukkige gevolgen dier Salutaire Wet bewaard'bly ven , zoo lange de belangen van het Doorluchtig Erfftadhouderlyk Huis onaffcheidbaar zullen zyn van die van den Staat, en op defelfde verfeekerde Conftitutie van Regeering, en Juftitie zullen ruften, dat is zoo lange de laatfte Nakomelingfchap het onwaardeerbaar geluk zal genieten , van onder de Hooge befcherminge , en befturinge van dien geliefde Vorften , zig by aanhoudentheid mogen verbleiden,'in het geruft befit van die dierbaare Voorrechten , en daar aan verknogte welvaart, welker behouwd, en beveiliging zy Lieden aai? 'den onvergelykelyken Helden-moed, W.ysheid en beleid der luillerryke Vorften van dat Huis te danken hebben;
. En hier meede;
EDELE MOGENDE HEEREN:
Ons zeer gedienftelyk recommandeerende in de q 5 goede



25o VERZAMELING van STUKKEN
goede Gratie van UEd. Mogende, bidden God Almachtig dezelve te willen fpaaren in een lange voorfpoedige gezondheid; gefcnreeven te Utrecht den 18. November 1777.
(Onder ftond) U EDELE MOGENDE, Dienftwillige Dienaaren, Die Raaden 's Hofs van Utrecht; (Lager ftond) Ter Ordonnantie van dezelve (Was geteekent)
H. H. v. d. Heuvel
A. XXIX.
Missive van zyne Hoogheid, aen de Heeren 's Lands van Utrecht.
EDELE MOGENDE HEEREN, Bij sonde re goede Vrienden;
De Lieutenant Collonel Daniels, als commanderende het Guarnifoen te Utrecht, heeft by zyne Miffive van den oen defer aan ons Rapporc gedaan , dat U Ed. Mog. in apprehenfie hadden doen nemen een Soldaat van de Schotfe Brigade genaamt Fredrik Krop, dat hy LieutenantCollonel den 8 defes den gemelden Krop, by den Heere Uwer Ed. Mog. Praefident hadde gere<:lameert, en daags daar aan volgende door den



tot de MILIT. JURTSD. &c. 251
Griffier ten antwoord bekomen had, dat vermits
de Vacantie en de afwefentheid van verfcheide Leeden U Ed. Mog. in geen genoegfame getal vergadert waren geweeft, om nopms het voorjlel door gemelde Lieutenant- Collonel aan den Heere Prêfideen-nde gedaan, fina'Jyk te refolveren, dat de Gevangen inmiddels in detentie zouden worden gehouden.
By eene tweede Miffive van den i6en defer heeft voornoemde Lieutenant Collonel nader aan ons Rapport gedaan, dat ten felven dagede Griffier hem Lieutenant Collonel was komen bekent maken , dat het Hoff befig was informacien te nemen ten laften van den Gevangen Fredrïk Krop, die door verfeheiden indiciën zeer fuspeét was „ van eene fwaare Dieverey van ver„ trouwde Goederen gepleegt te hebben, dat „ tot het voltrekken van die informatien, we„ gens de omflandigheden van het geval nog „ eenigen tyd zoude vereyfcht worden; dat het „ Hoff niet in fbat was zoo lange defelve infor„ matien niet zyn voltrokken, nopens het voor„ ftel van den Heere Commandant finalyk te re„ folveren."
Wy kunnen niet ontveinfen, Edele Mogende Heeren, dat zodanig dilayerend antwoord, als het laaftgemelde, nopens eene wettiglyk gedane reclame van een Militair Perzoon , ons niet weinig heeft gefurpreneert, alfoo wy vertrouwen, dat Uw Edele Mogende geenzimts zullen willen fuflineeren eenige Judicatuure over Militaire Perzoonen te kunnen oeffenen, en dat nogtans het houden in Detentie, en nemen van informatien notoire Aétes van Jurisdictie zyn.
Wy



a52 VERZAMELING van STUKKEN
Wy twyffelen derhalven geenfints, of Uwe Edele Mogende zullen by nadere overweging geene de minfte fwarigheid maakeh * om den meergemelden Soldaat Fredrik Krop, benevens de bewyfen en informatien ten zynen lafle, terftond aan den Militairen Rechter over te geeven.
Waar op ons verlaten,
EDELE MOGENDE HEEREN;
Byzondere Goede Vrienden: Beveelen wy Uwe Ed. Mog. hier meede in Gods Heilige Protectie;
Uwer Ed. Mog. Dienftwillige goede Vriend:
(Was geparapheert) '
W. PR. v. ORANGE,
(Lager ftond)
Ter Ordonnantie van Zyne Hoogheid.,
(Was geteekent)
F. J. de Larry.
Accordeert met de origineele MiiTive, aan den . Hove van Utrecht gefonden by my Griffier.
(Was geteekent)
H. H. v. d. Heuvel. (Ter zeide ftont) Te Soesdyk deft 29 September 1777,



tot de MILIT. JURISD. &c. 253
B. XXX.
Missive van de Heeren 'j Lands van Utrecht, aan Zyne Doorlugtigfte Hoogheid den Heere Prince Erffjïadhoiider:
DOORLUGTIGSTE VORST en HEERE.
BiHyk* mogen wy ons flatceeren , dat Uwe Hoogheid ten vollen overtuigd is van dat fchuldigft refpecT:, en diepe veneratie , met welke wy het ons eenen eer en pligt rekenen, alle beveelen, en aanfchryvingen van Uwe Hoogheid, in confideratie van de eminente waardigheeden, welke Uwe Hoogheid met zoo veel luijler in deeze Republyk bekleed, te eerbiedigen , en promptelyk te executeeren: Uwe Hoogheid zal dus zig zei ven een denkbeeld gelieven te formeeren van de alleronaangenaamfte omflandigheeden, waar in wy ons getrek vinden, wanneer het onze macht te boven gaat, in finguliere gevallen , die gevoelens van ons hart met alle promtitude op te volgen.
Met het innigfte leedweezen is het dienvolgende, dat wy ons Eed en Amptshalven geneceffiteerd zien, in eerbiedig antwoord van Uwe Hoogheids hoogft gerefpecreert aanfchryven, vervat by Miffive van den 29 September jongflleeden, ten reguarde van het reclame van den Soldaat van de Schotfe Brigade Fredrik Krop, door den Commandant van het Guarnifoen te Utrecht aan ons gedaan , Uwe Hoogheid mee den verfchuldigden eerbied te moeten onder het
oog



«54 VERZAMELING van STUKKEN
oog brengen defelfde reedenen en-motieven, welke wy in foortgelyk geval by onze Milïive van tien 20 September 1764: in antwoord van eene Miffive door zyne Furftelyke Doorlugtigheid den Heere Hertog Louis van Brunswyk Wolffenbutte!, Veldtmaarfchaik, en geduurende Uwe Hoogheids minderjarigheid cuflodieerende de hooge waardigheeden, thans door Uv/e Hoogheid bekleed wordende, den 16 Sepïember van het zelve jaar aan onsgefchreé^en, genoodzaakt geweeft zyn te allegueeren , hoe dat wy namentlyk door de Edele Mogende Heeren Staaten, 's Lands van Utrecht aangefleld zynde tot Raaden in Hun Ed. Mogende Hof Provinciaal over de Stad, Steeden en Landen van Utrecht, in die qualiteyd aan ons door Hun Ed. Mogende is gedefereerd' de Judicatuure over alle delicten en mefufen, ten platten Lande deezer Provincie gepleegt wordende ;' dat zoo veel aangaat deeze crimineele jurisdictie in opzïgten der Militairen wy uit confecutivé'Misfivens van Hun Ed. Mogende de Heeren Staaten deezer Provincie, onder anderen zeer duydeJyk uit hoogft derzelver aanfehryven van den yien November 1759 hebben moeten opmaaken, Hun Ed. Mog. feiïeufe intentie te zyn, dat wy ©ns in het exerceeren deezer crimineele Jurisdictie , met betrekkinge tot Militairen, exactelyk zouden reguleeren naar het richtfnoer van feekere Miffive door Zyne Doorlugtige Hoogheid Willem de Derde, glorieufer gedagteniffe, den 3 Juny 1675 aan Hun Ed. Mog. gefchreeVen, en ter dier tyde door Hoogftgemelde Hun Ed. Mog. aan ons , en aan alle Rechteren,
Hoa-



tot de MILIT. JURISD. &c. 255
Hooge Jurisdictie binnen deeze Provincie exerceerende, toegefonden, ten einde zig daar na omtrend de beleydinge der Rechtspleeging te kunnen reguleeren.
By deeze Miffive vinden wy met zoo veele woorden bepaalt, dat zoo wanneer eenige Militairen komen te begaan eenige delicten , die men noemt gemeene delicten, dat daar omtrend preventie , zoo voor den Burgerlyken als Militairen Hechter behoorden plaats te hebben , zoo wanneer die delicten zyn begaan aan of omtrend Burgerlyke Perfoonen . of haare Goederen enFamilien, in voege, dat den Rechter, 'f zy Burgerlyk, 't zy Militair, die eerjl zoude mogen hebben gepravenieert, competent zoude behooren te weezen, zoo nogtans, dat den Militairen Rechter nooit tegens politique of burgerlyke Perfoonen zoude mogen procedeeren, uitgenomen alleen in delicten, die als voorz. is gantfeh, en 't eenemaal Militair zouden weezen.
Zie daar Doorlugtige Vorft, het voorichrift van de wet, van welke ons alleen de uitvoeringe is toevertrouwt; eene wet, waar op onae Jurisdictie by prseventie met betrekkinge tot gemeene delicten , door Militairen gepleegd ten allerklaarften is gefundeert, even als ook door de dispofitie van defelve burgerlyke Perfoonen der Judicatuure van den Militairen Rechter, in delicten gantfeh en t'eenemaal Militair, fyn onderworpen gemaakt. Het is uit dien hoofde, dat, wy hoe zeer bereid, wanneer een Delin** quant wegens de natuur van het delict, door het infligeeren van eene Militaire ftraffe voor den dienft van den Lande kan worden bewaard, denfelven, onder eene Acte van non praejuditie
aan



aS6 VERZAMELING van STUKKEN
aan den Militairen Rechter over te geven, vermeent hebben in gevallen het delict zoodanig was, dat, het zelve beweefen zynde, met anders dan met eene ftraffe, infamie involverende, konde worden gecorrigeerc, Eed en Amptshalven verplicht te zyn, deefe aan ons gedemandeerde Jurisdiaie zelf te exerceeren: Het is ook uithoofde van deeze wet, dat in het begin van het ïaar 1770, zoo wy geinformeert worden , de Militaire Rechter met kenniffe en goedvinden van Uwe Hoogheid zig op de bovengemelde dispoOtie fundeerende, by hoogft deffelfs Misfive aan den Gerechte der Stad Utrecht in het laaft van de maand January deffelfden jaars gefchreeven , hunne Jurisdictie geëxerceerd hebben over een burgerlyk Perfoon Johanna den Brauw genaamt, binnen de Stad Utrecht woonagtig , zich aan een delift t'eenemaal Militair fchuldig eemaakt hebbende, zoodanig dat door deeze heilzaame dispofitie alle differenten welke tuffchen den Burgerlyken en Militairen Rechter, over het poinclvan Jurisdictie, zoo met betrekkinge van Militairen aan gemeene delicten, als van burgerlyke Perfoonen aan pure Militaire delicten zich fchuldig gemaakt hebbende , ge• lukkiglyk binnen deefe Provintie uit den weg geruimt zynde, wy het gaarne aan Uwe Hoogheids hoogwys oordeel , en nooit volpreefen yver voor het gemeene welweefen, zoo zeer afhangende van eene wel, en op zekere gronde!» geveftigde administratie der Juftitie willen overlaaten, hoe zeer alle Civiele zoo wel als Militaire Rechteren binnen deeze Provintie verDÜet zyn tot weriuge van alle confufie en con-, f ü J fiiët



tot de MÏLIT. JURISD. &c. ttf
flfct van Jurisdictie zorgvuldig na te koomen, en poinclueelvjc te obedieeren deeze yoorue* ninge, met zoo veel wysheyd door Uwe Hoogheids Doorlugtigen en van deeze Repubicq zoo veel verdient hebbenden Praedeceffeur Willem de Derde, boogloffclyker memorie, aan de Heeren Staaten deezer Provintie voorgefteld, endoor Hoogftdefelven aanftonds geaggreëert.
Wy zyn in een vaft vertrouwen, dat Uwe Hoogheid, als hetDoorlugtig Hoofd van het Militaire weefen , en niet minder luyfterryk Hoofd van de Juftitie, teffens befchermer, en verdediger der eens vaftgeftelde Conftitutie nopens de adminiftratie der zeiver, met ons ha rype overweginge van zaaken te reeht begrypen zal , met hoedanige inconvenienten het in hec vervolg noodwendig gepaart zoude moeten gaan , indien men deeze zoo voorzichtelyk Vaftgeftelde ordre van Jurisdictie van weerskanten niet exactelyk tot een richtfnoer in het adminiftreeren der zeiver kwame te agtervolgen ; dat het boven dien de macht van alle Kechteren, aan wien alleen de uitvoeringe der Wetten toevertrouwd is, te boven giiat, eenigfints af te wyken van de pun&ueele nakoominge der zeiver , tot welke zy by dieren Eede, en alles wat Heilig is, aan God en de Kepublicq gehouden zyn: Het zal 'er derhalven alleen op aan koomen \ of wy met opzig-e van den gereclameerden Soldaat Fredrik Krop , ons in het geval bevinden, by voorfz. wet bepaalt, dat namemlyk de door hun Edtle Mogende Heeren Staaten deezer Provintie aan ons gerietnandeerde Jurisdictie is gefundeert, ofts nier. VU. Ui Ei. K Het



i58 VERZAMELING vaw STUKKEN.
Het eerfte requiflt „ namentlyk de preventie buiten conteftatie zynde, zal onfes oordeels het tweede , de natuur van het deliét niet minder de gefundeertheid dnfêr Jurisdictie buiten twyfel ftellen , na dat wy de eere gehad zullen hebben Uwe Hoogheid te informeeren.
Dat in den nacht tufTchen den 3de en 4* September jongftleeden van zeekere Bleekerye, toebehoorende Abraham Sonnevelt, buiten * Amersfoort geftoolen zyn twaalf Stukken Amersfoorder Diemittens , welke des daags daar aan volgende gevonden zyn in zekere Boekweitberg, aan de fwarte Steeg leggende, dat daar op door den Schout van dat Diftricr. ï Scheltus, met behoorlyke affiftentie van bedienden der Juftitie , deeze Boekweitberg den volgende nacht is befet geworden, als wanneer de twee dienaars der Juftitie een Perfoon fluyièhde in de voorfz. Berg hebben zien ingaan, en vervolgens op het hooren van eenig geritfel, uit vreefe dat dezelve zoude echappeeren, een van hun den Berg is ingevlogen, als wanneer zy allen zyn toegefchooten, en een onbekend Perfoon in het uitfpringen van den Berg, ter plaatze, alwaar defelve het hoogfte met ftroo 'bezet was hebben geapprehendeert, welke voorts bevonden is de bewufte Fredrik Krop te zyn.
Dat na vifentatie van het geené dezelve met zich voerde, by hem gevonden is, onder anderen een port d'Épée, gemaakt tor een hulpzeel, van onderen met een fterk touw voorzien , zeer prafumptivelyk tot een draagband voorde Zak, waar inne de Linnens geftoken waren gefchikt, mitsgaders eentee Swavelftokken, en in defTelfs
. Neus-



tot de MUIT. JURISD. &c. 25$
Neasdoek een fwart Lakje rnet tien eyfere Inftrumenten , zoodanig de Smits gewoon zyn tot het opfteeken van Slooten te gebruyken 5 dat dèGevangen vervolgens tot ons overgebragt, en geinterrogeerd zynde, by zyne refponfiven,zoo in opzigten van zyn verblyf voor den Diefftat boven gemeld als anderfints, de fufpicien welke jegens hem , uk hoofde dat hy by nacht gevonden is in den Berg, waar inne de geftoole Goederen verborgen lagen , met de Inftrumenttn boven gemeld militeerden, meer en meer heefc doen aangroeyen , en ons in bedenkingegebragt, of defelve niet fchuldig is aan meerdere Huysbraken en Diefftallen , federt eenen_ geruimen tyd ten platten Lande deezer Provintie tot merkelyke fchade, 0 verlak , en geduurige vreef* der goede Opgezeetenen veelvuldig gepleegd, welker Daaders wy niet tegcnftaande alle aangewende devoiren, tot nog toe niet hebben kunnen ontdekken.
Uit dit kort narré der zake zal Uwe Hoogheid mede ten overvloeden begreepen hebben, dat het delict, van het welk Fredrik Krop met zoo veel grond word geprssfumeert de Dader te zyn, is een gemeen Delict, beftaande in eene Dievery van vertrouwde Goederen, dus notoirlyk volgens het geen wy de eer ge. had hebben bevoorens te deduceeren , fchoon door een Militair gepleegd, by preventie ter onfer cognitie behoorende , en of fchoon wy dus geene reden hadden om van den beginne at aan, nopens de gefundeertheid onfer Jurisdictie jn deezen eenigfints te twyfelen , hebben wy fcogtans liefit willen uitftellen eenig finaal antK a woord



ïóo VERZAMELING van STUKKEN
woord op het voorfte] van den Commandant te geven , tot dat de Informatien ten laflen van den Gevangenen zoude zyn voltrokken, ofte het mogte gebeuren dat by defelve ,van delTelfs bnfchuld kwame te confteeren, of by defect van bewys onder handtaflinge konde worden ontfiaagen , en by aldien van eenige geringe Delicten by examinatie mogte worden overtuygd, welke door eene Militaire ftraffe naar rechts behooren konde worden gecorrigeert, zoude het ons tot een fingulier genoegen verflrekken, denzelven aan den Militairen Rechter, onder behoorlykë A6te van Non • Praejuditie te kunnen pvergeeven, en voor den dienft van den Lande langs deezen weg te bewaaren , waar toe wy by alle voorvallende gelegentheeden onze bereydwilligheid ten klaarften getoond hebben , en daar mede gaarne behoudens eene goede Juftitie zullen continueeren. Edog het Deliét in deezen zal Uwe Hoogheid, zoo wy billyk vertrouwen, met ons begrypen van zoodanigen aart te zyn , dat wanneer de Gevange daar van word pvertuygd, hy geene infameerende ftraffe ontgaan kan , dus altyd in dien gevallen buyten ftaat gefteld zal worden den Lande te dienen, in welke omftandigheeden de reeden ten eenemaal ceffeert, welke anderfints voor de overgaave van Militairen zekerlyk is dienende, buiten en behalven dat ter convictie van den Gevangen mifTchien niet weinig zal toebrengen, indien wy uit de opgave van zyn levensgedrag en verblyf federt eenige tyd herwaarts, geconferëert met onfe Informatien en Correspondentie nopens gepleegde DiefftaJlen ten zeiven tyd
en



tot de MILIT. JURISD. &a z6i
de plaatze ,' den felven konden overtuygen te meerniaalen- in loco deliiïi prajfent te zyn geweeft, welk onderzoek zekerlyk aan een Procureur Generaal deezes Hoofs, fchoon met alles wat hier toe dienen kan gemuhieert, en aan ons zei ven in dit, en foortelyke gevallen zee? möeyelyk valt , en tot het welk wy twyfelen of wy ooit in de mogelykheid zyn zouden, om den Militairen Rechter by overgaave behoorlyk in ftaat te ftellen, als niet wetende, wat Informatien onder ons beruftende (by aldien de Gevange, gelyk uit de met zig gevoerde Inftrumenten zich zeer fufpect heeft gemaakt, een Gauwdief, van profeffie was) tot overtuiginge van den zeiven zoude kunnen dienen: Uwe Hoogheid nochtans met niet minder yver, dan wy zelf, voor de goede adminiftratie der Juftitie befielc zynde, zal, zoo wy ons met grond flatteeren , ,zoo min als wy willen gedoogen , dat misdaaden zoo directelyk de veiligheid der Maatfchappye beledigende, en de goede ruft der Ingefeetenen ftoorende , ongeftraft blyen , nemaar ho.ogftdeffelfs alom, bekende eequneit ons ten beften duyden, indien wy geene moeite fpaaren om was het mogelyk de Schuldigen aan diergelyke euveldaaden , andere ten Exempel hunne cdndigne ftraffen te doen erlangen.
Wy vleyen ons met die aangenaame hoop, dat deeze redenen genoegfaam zullen zyn , om Uwe Hoogheid ons gegeven delaieerend antwoord , omtrend het voorftel van den Heer Commandant des Guarnifoens van Utrecht te doen billyken, zullende niets ons aangenaamer zvn, dan dat uit de verder te neemen Informant R 3 tien



a5a VERZAMELING van STUKKEN
tien de onfchuld van den Gevangen mogen bfy» ken, immers alleen zoodanige geringe delicten ten zynen laften confteeren, welfe hem door het ondergaan eener Militaire ftraffe voor den dienft van den Lande kunnen doen bewaart, biyven, als wanneer wy aanftonds bereid zullen zyn den felven onder behoorlyke Acte van NonPrsjuditie aan den Militairen Rechter over te geeven ; het welk Uwe Hoogheid , zoo wy billyk vertrouwen , aan ons niet kwalyk zal düyden, dat wy aan de Wet gebonden zynde, zoo lange dezelve van bovengem. gedetailleerd fwaar en infameerend Delict fufpeci: blyft, Eed en plichtshalven buiten onfe macht moeten re? kenen.
Ende hier meede,
DOORLUGTIGSTE VORST en HEERE,
Ons zeer gedienftelyk recommandeerende in de goede gratie van Uwe Hoogheid , bidden GOD Almagtig defelve U wille fpaaren ineen lange en voorfpoedige gefontheid.
Gefchreeven te Utrecht den 4 Oclober 1777.
(Onder ftont)
Uwe Hoogheids dienftwillige Dienaarcn, Die Raaden 's Hoofs van Utrecht.
(Lager ftond)
Ter Ordonnantie van dezelve.
(En was getekend)
H. H. van den Heuvel
XXX*



tot de MILIT. JURISD. &c: 26.3
XXXI.
c.
Missive van die van den Hogen Krygsrade der vereenigde Nederlanden aan 't Hof van Utrechï, rakende de Executie van feekere -provifioneele Sententie tert lafie van den Heer van Ginkel.
EDELE MOGENDE HEEREN!1
D e Heer van Ginkel heefc ons verchoont, hoe dat eene Corneüs van Baveftein fyn Hoog - Ed. Geftr. over eenige veifcheene Gage als Trompetter voor U Edele Mog. hadde gedaan citea-
,ren . Ende dat niet tegengaande by den
gemelden Heere van Ginkel exceptie van renvoy •VQor den Hooge Krygsraad was geproponeert, by U Ed. Mog. dezelve exceptie niet alleen was gerejecteerd, maar fyn Hoog - Ed. Geftr. daar en boven gecondemneert, de geëyfchte Gage by provifie te namptifeeren, verzoekende den gemelte Heer van Ginkel, dat wy dien aangaande U Edele Mog. zouden oiiderrigcen; wy hebben dan op 'c vöorfchr. fubjecr, de provifioneele ordre by zyn Hoogheid op den 3 Juny 1675, nopende de Jurisdictie van den Politike en Militaire Regter gearreftèerd, en op den 2 Juny O. flyl deszei ven jaars, aan U Ed. Mog, door de Heeren Staten'van Utrecht toegefonden, me," verfoek, dat U Ed. Mog. omtrent de beleydinge van hare regtspleginge fig daar na fouden gelieven te reguleren, naargezien, ende daar uit bevonden, dat de voorn, provifioneele orde wel. espreffelyk dicteert, dat zo wanneer Militairen met Militairen eenige quseltie zoude mogen befalt 4 ben



sd. VERZAMELING van STUKKEN
ben over hare Soldye ofte Gagien, het zelve zoude behoren te worden getermineert voor den geenen die van outs daar coe zyn gequalificeert geweeft, het welk notoir is de Krygsrade, ende alfo de voorn, fiavefleyn de voorz. Gage no«loirlyk praetendeert, als Trompetter, ende dat van den Heere van Ginkel, zynde CommilTaris Generaal van de Ruyterye van deefen Staat, zo
• tonnen wy onsjniet imagineeren, wat redenen U Ed. Mog. hebben gemoveert, omme deszelfs geproponeerde exceptie te rejeéteeren, mitsgaders den gemelden Heere van Ginkel by provi^ fie te con.demneeren, verzoeken derhalven, dat JJ Ed. Mog. met de executie van de voorz. provifioneele Sententie gelieven te fuperfedeeren, ende den voorn; fiavefteyn te c.rdonneeren, by aldien hy tot fefte van den Heere van Ginkel jetwes te praetendeeren heeft, 't felve te doen voor den Krygsraaue, als zynde ten refpeéte van de voorz. Gages, partyen, ordinair 'en competente Reg ten.
• Waar mede wy hlyven,
£DELE 'MOGENDE HEEREN;. UEd. Mogende ootmoedige Dienaeren.
Onder front, . . Die van den Hoogen Krygsrade der Vereenig le Nederlanden.
Ondertekent., - , . .' .
M. van Marracker.a Hofwegen, Lager llont, Ter Ordonnantie van Krygsrade voorn. Getekent,
M. Iffas.
*StJravenhage rfeti 16. Febr.



tot de MILIT. JURISD. &c. 26$
XXXII.
p. •u-i.jrrj ' • ra
Rescriptie van het Hof van Utrecht op de voorz. Miffive van den Hoogen Krygsraat in 's Gravenhage.
HOOG-EDELE GEBOORE GESTRENGE HEEREN!
Wy hebben huyden in ons Collegie geleefen den Brief van U Hoog-Ed. Gebr. gedateerc in 's Gravenhage den 16 Febr. 1678. en zullen voor antwoord dienen , dat de provifioneele ordre van Zyn Hoogheid den 3 Juny 1678. op'c ftuk van de Politieke en Militaire Jurisdictie geconcipieert om in civile faaken de Militaire Jurisdictie necesfair te maaken, requireert, dac 'er dispuut zy tulTchen Militair en Militair, en dat het zy over Militaire Gage, welke twee Requifiten alfoo in deefen ceiTeeren, terwyl den genaamde Trompetter veele jaaren buyten Militairen dienft is geweeft, fonder Enrollement of Gage, ende dat den Heere van Ginkel niet over eenige Gage, maar in kragt van een opgeregt Contract: en belofte, copieiyk hier nevens gaande, voor ons in Regten is betrokken , foo en kunnen wy niet twyfelen, of U Hoog ■ Edele Gebr. fullen met ons oordeelen , dat onfe Jurisdictie in de faaken by hare Brief vervat wel ende te regt is gefundeert.
R 5 3 * ' Waar



a66 VERZAMELING van STUKKEN
Waar meede verblyver), HOOG-ED. GEB. GESTR. HEEREN'. Uwe Hoog - Ed. Geb. Geftr. ootmoedige Dienaaren de Praefideerende ende andere Raaden 's Hoofs van Utrecht. (Onder ftont) Ter Ordonnantie van dezelve. (Geteekem)
Joh Pejiers.
.Geêx'raheerE uit het Memoriaal - Boek 's Hoofs van Utrecht, en accordeert daar mede by my.
(Was geteekent)
H. H. v. d. Heuvel
Waar op en op de nadere informatiea van de Heeren extraord. Raden ter Vergadering alhier pr?efent gedelibereerd zynüe, is vervolgens gerefolveerc als volgt, o.
tlKccbt den 18. ftljr, ,67f.
XXXIII.
Extract uit het Regijler der Refolutien der Ed. Mog. Heeren Staaten 's Lands van Utrecht van den ig November 1777.
D e' Staaten van den Lande van Utrecht in der zeiver Vergadering gelefen hebbende de consideraties, en het bericht van den Hove Provin*



•rot de MILIT. JURISD. &c 56?
vinciaï! op heden, in gevolge van hunner Ed. Mog. Miffive van den 20 October laaftleden ter Vergadering ingedient , nopens het geval van den gedetineerden Fredrik Krop , Soldaat onder de Scaotfche Brigade ten dienfte van den Staat, en in aanmerkinge-genoomen hebbende, „ hoe „ feer de gefundeerrheid van de Jurisdictie van „ den Hove, in dit en foortgeiyke gevallen, „ daar by ten klaarfte is geadftrueert," hebben nochtans uit een particuliere deference voor ie ernftige injlantien van zyne Hoogheid in dit fmgulier geval, als mede uit confideratie van de byzondere omftandigbeeden, waar in volgens informatie door de Heeren extraordinaris Iladen ten Hove aan Hun Ed. Mog. gegeven,de voorfchreve zake zig is bevindende, eenparig goedgevonden , den Hove dezer Provintie aan te fchry ven , en te authorifeeren , om den voorfchreeven gedetineerden Soldaat aan den Commandant van 't Guarnifoen dezer Stad, ofte dien welke deszelfs ordres daar toe vertonen zal, te laten volgen, en daar van mede aan den voorn. Commandant by Extract uit Hunner Ed. Mog. Refolutie kennis te geven, met laft om den zeiven Soldaet uit zyne tegenwoordige detentie te doen af haaien en overbrengen in handen van den Militairen Regter, ten eynde aldaar tegen geprocedeerd, en gefententieerd te worden volgens de Wetten, alles nochtans onvermiodert de Jurisdictie van den Hove, zo in dit als andere gevallen, met betrekking tot Militaire perfoonen , conform het Reglement van de maand Juny 1Ó75. Het welk haar Ed. Mog. verftaan, éx in volle kragt fal blyven, en by den Hove
ea



zJSi VERZAMELING van STUKKEN
en Gerechten .deefer Provintie punótneelykr fal móeten worden nagekomen , en geobferveert, zonder dat deeze Hunner Ed. Mog. dispofitiein dit fingulier geval immermeer fal worden getrokken in confequentie : En fal van het gedisponeerde in deeze kennis worden gegeven aan zyne Hoogheid by de navolgende Miffive.
Fiat hjertio.
Zynde weyders. de Miffive van den Hove ' by de Heeren Gecommitteerden der Stad Utrecht,overgenomen. .
ittfoH «ii«oib20*öifl cwwsiÖ vb ïooS snertrad •ïóöv X X X I V..
-b3c>2 : ••• i: ai ^«Ux y : - Missive, van dt Heeren Sinten 's Lands van Utrecht aetn Zyne Hoogheid.
DOORLUCHTIGS TE, etc.
Op heeden ter onzer Vergadering ingedient, en gelefen zynde de conlideratien en het berigt van onzen Hove Provinciaal, rakende de zaake van Fredrik Krop, behoorende tot deSchotfche Brigade, by derzelve onzen Hove Gedetineert, hebben wy., om Uwe Doori. Hoogheid in dit gegenoegen te geven; eenparig goedgevonden den Hove deezer Provintie aan te fchryven, en te authorifeeren, om den voorfz. gedetineerden Soldaat aan den Commandant van het Guarnifoen dezer Stad, ofte dien, welke deszeifs orders daai toe vertoonen zal, te daten volgen, en daar van meede aan den voorn. Commandant B9 by



tot de MILIT. JURISD. &c. ^Jfc
by Extract uit onfe Refolutien keaniffe te.geeven, met laft om den zeiven Soldaat, uit zyne tegenwoordige detentie te doen af haaien , en over .te bresgen in handen van den Militairen Regter; ten eynde aldaar tegen hem geprocedeert en gefententieerdt werde volgens de Wetten.
Gelyk wy vermeenen en hoopen Doorlugtigfte Vorft ! hier mede aan het verlangen van Uwe Doorlugtige Hoogheid te hebben voldoen , zoo vertrouwen wy ook, dat deze onze deference voor Uwer Doorl. Hoogheids verzoek in dit geval aan ons gedaen, nimmermeer in confequentie fal worden getrokken ten nadeele van het Reglement van de maand Juny 1Ö75. rakende het ftuk der Militaire Jurisdictie, maar dat het zelve Reglement voortaan beftendig zal worden, geobferveert.
Hier meede, &c.
XXXV.
Missive van Willem de V.
Edele, Geftrenge, Vroóme; Onze Lieve Getrouwe!
D e Hoogmogende Heeren Staaten Generaal der Vereenigde Nederlanden , met ons overleg en • Communicatie op den 10. dezer Joopende Maand, hebbende gedaan emaneeren een Placaat , waarby opder anderen is geftatueerd, dat geene confiscatie van Goederen van delinquant
tïn



ifo VERZAMELING van STUKKEN
ten in het geheel of ten deelen, voortaan zal mogen worden gedecerneerd, by eenige Recht* bank, tot de Generaliteit eenige betrekkingen hebbende , om weiken oorzaak of delict het ook zoude mogen wezen groot of klein, geene altoos uitgezonderd , en onze intentie zynde, dat het voorfchreeve geftatueerde ook, g^fyk behoord, by alle Militaire Rechters worde geobferveerd en agtervolgd , hebben wy goedgevonden aan U Ed. by dezen een exemplaar van het gemelde Placaat toe te zenden , niet lalt om het zelve na behoren door den Auditeur Militair te doen. regiftreeren , ten einde altoos tot een rigtfnoer te verftrekken, waar zich de Krygsraad in 'c generaal in voorkomende gevallen, tot de voorfchreeve materie betrekkelyk zal hebben te gedragen ; Ons goedvinden zynde , dat het voorfchreeve Placaat in allen deelen worde nagekomen j
Waar meede;
Edele Geftrenge, Vroome, Uw Lieve byzondere,
Wy U Ed. beveelen in Gods Heilige Protectie U Ed. Goedwillige Vriend,
( Geteekent) WILLEM PRINCE van ORANGE. (Onderftond) Ter Ordonnantie van Zynen Hoogheid, ( Geteekent)
T. J. de Larrey*
S)p het T.oo, den 17. AuguftUi 1778.
XXXVL



Tot be MILIT. JtJRISD. &c. 2f|
X X X V T.
WAARS HOUWING.
G • van Ewig , Major onder de Infanterye ten dienfte van Haar Hoog Mogende, de Heeren Sraaten Generaal der Vereenigde Nederlanden, en Commandeur van Axel en Neufen, en onderhoorige fterkten : Doet te weeten : Dat hy by Refolutie van de Ed. Mog; Heeren Gecommitteerde Raaden van Zeeland , de dato 5. Juny X779. is aengefchreeven ; Dat hun Ed. Mog. om het doorryden van de Axelfe Vlakte, die zich uitflrekt zo verre het Canaal loopende voorby deeze Stad Axel, tot in het Vaarwater der Stad Huift, doorganklyk is, voor het vervolg te praevenieeren, hebben goedgevonden en verftaun , tot voorkominge van fraudes &c. die PafTagie zo met Rytuigen , Paarden , als Beeftiaalen te interdiceeren en verbieden, zo als zy by deze Refolutie zyn verbiedende en interdiceerende ; des echter, dat mits de continueele en aanhoudende opflikkinge, en verloop van dat water, is gepermitteert, om de Paarden en andere Beeften , die vice ver/a , aldaar moeten pafTeeren, op het laag Water, over de Schorren flikken en blikken, daer door te brengen : mivs alvoorens van een behooriyk Paspoort , door den Commandeur van Axel ondertsekend, zal zyn voorzien, en dat verder een fchriftelyk Billet ten Comptoire van — Licenten, daer af kennis zal moeten werden gegeeven: mitsgaders dat daar by altyd , een VeerXchipper za! moeren praefem zyn, en alzo (-ge-



VERZAMELING van STUKKEN
lyk hun Ed. Mog. by dezelve Refolutie gelieven te zeggen) alle middelen van fraudes, zo omtrent inkomende als uitgaende Rechten, als het Veer aan deze Stadt competeerende , te voorkomen ; terwyl by dezelve Refolutie eindelyk , ( als vooren reeds is gezegt) alle andere overgang, langs die FafTagie werd geïnterdiceert, en daer op applicabel gemaekt, Haar Hoog Mog. Placaat van den 7. Mey 1751. en van de Magiftraat yan Axel van dnn 19. Juny 1768.
En op dat Niemand hier van eenige ignorantie zoude konnen praetendeeren, &c.
1
Aldus gepubliceert en geaffigeert binnen Axel, den 25. Juny 1779.
(Is geteekent,)
G. yan Ewig,
(Lager ftaet)
1 Ter Ordonnantie &c.
XXXVIL
Extract uit het Crimineel Klagt- boek yan Mr- Pieter Marcüs.
Op den mondelingen Eyfch ende Conclufie, by den Heer Mu Pieter Marcus, Hoofd-officier der Stad Leyden, R. O. gedaan en genomen op •nde ten latten van Jan Schuurman, Soldaat onder



tot de MILIT. JURISD. &c. *7j
der 't Regiment van den Generaal Onderwaatett thans in Guarnifoen leggende te Gorcum, thans Zyn Heer EyffL-hers gevangen. Hebben de Heeren Scheepenen denzelven Gevangen, ter zaake van baldaadigheeden in masquerade Kleederen op ligten daage , op deezer bteede ftraaten ge* pleegd te hebben, op deszelfs confeffie gecon* demneerd, omme gedurende den tyd van drie daagen op 's Gravenfteyn alhier ten Zynen koften met Water en Brood te werden gefpy* fcigd, &c,
Actum den 17. February 1780;
XXXVIII.
Missive aan den Hove van FHeslandtï
EDELE MOGENDE HEEREN!
Dewyl het Krygs gerechte van Leeuwarden,1 door desfelvs Auditeur Militair Petrus Wierds* ma, geadfifteert van een Officier van de Caval» lery, en een van de Infantery , benevens de Geweldige Provooft , heeft kunnen goedvinden en durven ondernemen, om op maandag den 14. May laaftleeden befegeling te laten doen ter Sterf huize van Wylen den Hoog Welgeboren Heer Overfte van Burmania, daags te voren des avonds op desfelfs Buiten plaats > te Jellum overleeden ; niet tegenftaande hun Lieden berigt wierde dat ik reeds befeegelinge had laaten doen; zo heb ik gemeent Ed. Mog» Heeren 1 U Ed. Mog. van deeze finguliere handel wyze des gemelden Krygs gerechts j mits! VU. DïEJ., § dlf-



974 VERZAMELING van STUKKEN
deefen te moeten informeeren , om dat my eensdeels onbewuft is , dat het felve daartoe geregtigc is, en anderdeels, omdat my berigt is, dat nog by 't overlyden van denGeneraaI#*«r/ö/fr te Minnersga , nog by 't overlyden van de Generaal Acronlus , te Buiten-poft , op geen een van gemeld > Plaatzen, door het gemelde Krygsgerechte, maar wel door den ordinaris Rechter ter Plaatze alleen befeegeling is gedaan, fchoon 't Krygs-gerechte fig op de eerftgemelde Plaats al tot het doen van befeegeling vervoegt hadde , 'is 't zelve op vertoninge van het Teftament-door de overledene gepafleert, en om dat reeds befeegelinge gedaan was, onverrigcer faake weder vertrokken; wat byfondere redenen defelve meer nu gehad heeft, om befeegelinge Jk doen ten Srerfhuize van wylen den Heere Burmania> dan in de twee voren gemelde gevallen , kan ik geen redenen ontdekken, nog 's Lands ordonnantie, nog de twee Staats - Refolutien van den 28. December 1748. en van den 5. July 1753. waar by de Militaire delicten, alleen ter decifie van den Militairen Rechter gefield zyn , en door welke Jaatfte Refolutie de preventie wegens de delicten , door Militairen gepleegt vernietigt is, qualificeereri "t zelve daar toe, en federt dien tyd is, zo veel my bekend, geen Refolutie by de Staaten deezer Provintie genomen, waar by de Militaire Jurisdictie geëxsendeert is ge worden, 't gem echter noodwendig vereifcht werdt, zal de qualificatie van hec Krygs-gerechte tot het doen van befeegeling, en diergelyke aften wettig fyn, en fullen de Grietsluiden en Magiftraaten fig in 't vervolg aan de Sterfhuizen der Militairen daar van onthouden,
de-



tot fik MILIT. JURTSD. &c. atf
dewyl die, foo lang geen contrarie order van Staats weegen ontfangen, volgens Eed en Pligt, overal befeegeling moeten doen , en wat dies meer is* fonder onderfcheid tot wat rang of ftaat hunne Ingefeetenen behoren. Is nu de Militaire Jurisdictie alleen gegrondveft op de beveelens vad ftaat van ieder Provintie; daar de Militaireri in Guarnifoen zyn , fo volgt dat fy Lieden fo wel als de minfte der Imvoonderen des Lands niet alleen behoorlyke gehoorfaamheid verfchuldigt zyn aan de wetten des Lands, maar felva ■ verpligt ; als de PolitycqueOverheit het vordert 4 delelve te adfifteeren tegens die gene, die met geweld fig aan de gehoorfaamheid van 's Lands wetten foeken t'e ontrekken , defelve te doen gehoorfaamen, De ongegrondheid vah het Krygs-gerechte hun gedrag na de wetten deefer Provintie te hebben aangetoont, is meede ten eenenmaal ftrydig met 't geene door de Staaten Generaal aan den Raad van Staaten by desfelvs rêfpective Iuftructie van 1584. en 1588en 1651. is opgedragen, nopens de kennis en Judicature over Colonellen, Capitainen', en Krygsvolk te Water en te Lande, en over dezelve recht te doen , en ftraffen te oefenen, fonder evenwel iets te moogen doen, of onderneemen tot nadeel van Voorregten , Gerechtigheden, Ufantien , Politie of Juftitie, en't geene daar aan kleeft van de voorfchreeve Landen in 't gemeen'; ef van eenige Steeden of Leeden van dezelve in 'i by fonder: is nu de Raad van Staaten , als eerfte •Militaire Rechter in deeze Nederlanden, niet gerechtigt iets te doen , of te ondernemen cee'eens de Privilegiën en Wetten deefer Landen j ■S 2 fé



S7<5 VERZAMELING van STUKKEN"
fo in Politie, als Juftitie, dan heeft een Krygs^ gerechte van Leeuwarden , immers fo veel te minder recht daar toe, en dus is meergemelde Krygs gerechts gedaane befeegelinge ook daar meede ftrydig, en direét aanloopende tegens den inhoud van gemelde Inflruclien, aan den Raad van Staaten gegeeven : al waarom ik om deeze en andere hier vorens bygebragte redenen , my genoodfaakt ende verpligt vinde, om hy deefen op 't eerbiedigde aan U Ed. Mog. aanfienelyke Vergaderinge te adrefleeren , en tenens van U Ed. Mog. te imploreeren, om met U Ed. Mog. Refcriptie en Qua/ificatie vereert te mogen worden , hoedanig ik my nopens meer gedagte Krygs gereehts befeegeling volgens 's Lands wetten in 't gemeen, en het recht my als Grietman in het byfonder fal gedragen; als meede fo door de Erfgenamen van Wylen den Heer Burmania, ontzegeling verzogt word. Implorerende wyders door U Ed. Mog. in myne quaüteit teegens diergelyke onregtmatige en onwettige ondernemingen des Krygs-gerechcs in myn quaüteit gemaintineert te worden, op dat ik dus rullig fonder belemmering 's Lands wetten , die my fyn aanbevoolec , in myne Grietenie ter executie kan Hellen; befluitende dit myn verfoek met de zeer aanmerkelyke wenfch en beede van de Ed. Mog. Heeren Raaden Hofs van Utrecht in Hun Ed. Mog. nadrukkelyk berigt aan de Staaten dier Provintie van den iS. November 1777. feggende Hun Ed. Mog. Wy bidden God Almachtig dat hy deeze Republycq, dat Hy 't Doorluchtig Huis onfer geliefden ErfJiadhouderen, ten eeuwigen dage bewdre voor alle
de



tot de MILIT. JURISD. &c 277
de akelyke gevolgen, welke dat Ryk , welke de meefie Roomfche Keiferen, felvs in hun Perzoon, en Familien door het ten top veifelen der gewapende Militaire magt fyn overgekomen.
Verblyf hier meede, naar toewenfchinge van des Heeren Dierbaaren Zeegen over U Ed. Mog. llluitre vergaderinge,bevelende U Ed. Mog. in Godes genadige befcherminge , en tekene my met alle Hoogachtinge;
EDELE MOGENDE HEEREN,
U ED. M.OG.
Onderdanige Dienaar de Grietman over Baarderadeel,
(Was geteekent)
E. F. v. Aylvet.
WeMiim tfen a?. filay 178».
XXXIX.
Missive aan den Grietman van Baarderadeel.
Veste Lieve Byzondere!
]^J"a examinatie van U Ed. Miffive van den 28. deezer, houdende dat het Krygs gerechte yan Leeuwarden door desfelvs Auditeur Militair Petrus Wierdsma, geadfifteert met een Officier S 3 vaa



#5 VERZAMELING van STUKKEN
van de Ca val Ier y , en eene van de Infanrerv, benevens de Geweldige Provooft, h d kunnen goedvinden en durven onderneemen , om op Maandag den 14. May laarftleeden befeegeling te laten doen ter Sterfhuize van Wylen den Qverfte Burmania, des avonds te voren op des- • felvs Buiten-plaars te jclhni overleeden , niet tegenftaande hun Lieden berigt wierd, dat door U Ld. reeds befeejinge was gedaan , met verfoek van onze Quaiificatie, hoedanig U Ed. zig nopens meer gedagte Krygs-gerechte befeegeling , zoo volgens 's Lands wetten in het gemeen , als volgens het recht U Ed. in het byzonder als Grietman competerende , zult hebben te gedragen , en wat U Ed. te doen fal ftaan , ingevalle U Ed. van de Erfgenamen om ontfeegelinge wierde verfogt , met verdere by? voeginge om door ons in U Ed. quaüteit teegen diergelyke onrechtmatige, en onwettige ondernemingen des Krygs-gerechts te worden gemaintineert.
Waar omtrent wy hebben goedgevonden U Ed te refcriberen, dat wy volkomen goedkeuren de behandeling door Ü Ed. omtrent deeze zask tot dus verre gehouden , en pryfen den yver, met welke U Ed. de voorrechten van 's Lands goede Ingefeetenen fteeds zoekt te behartigen ; terwyl wy U Ed. qualificeeren, om in gevalle U Ed. van de daar toe geregtigden pm ontfeegeling verfogt word, als dan de Zeegels op UEd. authoriteit daar gefteld 'er afteügten, latende die , welke op order van den Krygsraad 'er op gefteld mogten zyn, by provifie bly ven, zoo, egter de Zeegels van den Krygsraad zodanig op., " ' 1 <- "* pf



tot de MILIT. JURISD. Sec. W
of over die van U Ed. Gerechte mogten zyn, dat. die van U Ed. Gerechce niet zonder die van den Krygsraad insgelyks aftenemen, kunnen worden geligt, als dan authorifeeren en qualificeeren wy U Ed. om beide de Zeegels 'er af te neeur. n, zullende wy den verderen inhoud van U Ed. Miffive na 't aflopen der tegenwoordige vacantie in deliberatie leggen, en na fulx aan U Ed. dien te nevens onze weimening doen toekomen.
Waar meede wy U Ed. beveelen in de bafchermirge des Almachtige en verblyven ;
Veste Lieve Byzondere;
U Ed. Goede Vrienden de Raaden 's Hofs van Vriesland,
( Was geteekent)
H. van der Haar.
(.eeuwnrclen t'en a> May
X L.
Missive aan den Grietman van Bairderadeel.
Veste Lieve Byzondere!
Ingevolge onze Miffive van den 29. des voorigen Maands hebben wy nader in deliberatie gelest U Ed. Miffive van den 28. daar te voofe & S 4 • ^



*8« VERZAMELING van STUKKEN
Jren , en na rype deliberatie goedgevouden en Verftaan U Ed. by deezen te authorifeeren , om s zo fchielyk de Erfgenamen van den Heere Burtnania , figby U Ed. addrefieeren ,en ontzeegelinge yan 't Sterfhuis verzoeken, derzelver verfoek intewilligen door 't wegnemen van U Ed. Zeegels niet alleen , maar ook tevens door het atligten der Zeegels ten voorfchreeve Sterfhuize, door tien Auditeur Militair, twee Officiers, en de Geweldige Provooft geplaatft,
Waar meede wy U Ed. beveelen in de befeherminge des Almachtigen , en verblyven j
VtsTE Lieve Byzondere,
U Ed. Goede Vrienden ,
pe REaden 's Hofs van Vriesland,
(Was geteekent)
//. van der IJaar»
ïjCeuwanlen den &y ' •
Juny i;8a.



tot de MILIT. JÜRISD. &c. 281
X L I.
Missive aan 't Hof van Friesland. EDELE MOGENDE HEEREN!
Ingevolge U Ed. Mog. fpeciaale authorifatie, en VfpeéHve qualificatie , op my verleend by U Ed. Mog. Miffive de daco den 21. Juny deezes Jaars, heb ik amptshalven op den 4. July ontzeegelinge gedaan ten Sterf huize van Wylen de Heer Overfte Burmania, te Jellum, hier toe dooreen Domeftycq van gedagte Sterf huize tot dien einde aan myn Huis te IVeidum, gefonden uit naam van de Erfgenaamen des overledenen 's avonds te voren tusfchen fes en feven uuren verfogt fynde , fchoon fommige der Erfgenaamen niet onbekend was, dat ik dien tyds niet te huis was ; hebbende gedagte Erfgenaamen, my "s maandags avond te voren den 2. deezer maand door een van myne byfitters J. J.Idfatdi, en de Secretaris doen informeeren, dat fy, fo dra de Jongde Zoon van Wylen den overledene Heer Burmania , mondig verklaart was, en het welke 's anderen daags verwagt wierde, my ontzeegelinge fouden vragen, om Woensdag morgen om tien uuren, waarop Dingsdag daar aan volgende na gemelde Sterfhuize ben gégaan , en hebbe aan een van de Erfgenaamen met naame Gemme van Burmania, verfogt dat 't Krygs-gerechte van Leeuwarden , als dan op gemelde tyd daar niet verfcheen, tot voortkominge van alle onaangenaame gevolgen ; dog niet teegenftaande dit myn verfoek, heeft men S 5 de



2S2 VERZAMELING van STUKKEN
de faaken fo gederigeert, dat fo ik my op Woensdag den 4, July niet by tyds fynde 's morgens tufTchen agt en negen uuren derwaards met myn Secretaris begeven hadde, gedagte Krygs-gerechte, al ontzeegelinge van hunne Zeegels gedaan foude hebben , voor en aleer daar gearriveert was , vermits meergemelde Krygs-gerechte een weinig na negen uuren aldaar verfcheen , en miffchien daarenboven vertrouwende, dat ik geen ontzeegelinge doen foude voor en aleer alle de Erfgenaamen prefent waren, het geen ook door my; foude ge lebiet zyn, was 'er geen perkulum in mora geweeft, (fynde de Heer Oud Rentmeefter Schwartzenberg en Vrouw met haar Zufter, na het Krygsgerechte gearriveert.) Edog fo dra ik geïnformeerd wierde , dat gedagte Krygs gerechte gearriveert was , begav ik my direct met de Secretaris na die goederen , die bezeegeld waren , en nam alle de Zeegels , fo die op myn order, als die door het Krygs-gerechte 'er op gefteld waren ten fpoediglten'af, hebbende den Auditeur Militair Petrus Wierdsma , benevens een Officier van de Cavallery, en een van de Infantery, met hunne Geweldige Provooft, deeze myne ontzeegelinge voor 't grootfle gedeelte aanfchouwt, feggende den Auditeur Militair, hier van aan fyne Hoogheit rapport te fullen doen; waar op dezelve gerepliceert hebbe , dat ik daar niet teegen hadde, en ik my na 's Lands •wet foude gedragen , fa lang geen contrarie order van den Souverain daar toe ontving. Heb gemeent Ed. Mog. Heeren , U Ed. Mog. van deeze myne gedaane verrigting omtrent meergemelde ontzeegelinge, dus omftandig te moeten



tot de MILIT. JURISD. &c. 283
ten berigten; temeer om dat my voorfhat, dat , gedagtePefrai Wierdsma, (a) onder anderen ook gefegc en gedreigt heeft in het vervolg geen Zeegels 'van Gerechten te fullen refpetïeeren, piaar dezelve insgelyks te fullen affcheuren. Dus; doende Ed. Mog. Heeren ; fal ieder Grietman en M.igiftraat ook verpligt worden, en genoodfaakc fyn , om gewelt met gewelt te keer te moeten te moeten gaan , fodanige nieuwsgedane bezeegelingen des Krygs- gerechts in plaats van de hunne gedane ter wederom aftenemen , en op nieuws wederom bezeegeling te doen in fodanige Sterfhuizen , of fo fulks eenigfins mogelyk "is, op de befte gevoegelykfte wyfe fodanige onregtmatige handelwyze met gewelt te verhinderen); fo dat.ten hoogften nodig is, dat in deefen fo dra mogelyk, fodanige ordre worde gefield , dat gemelde Krygs-gerechte fig in 't vervolg van diergelyke onregtmatige en pnwettige handelingen kome te onthouden. Sederr dat ik Eere gehad hebbe U Ed. Mog. by by Miffive van den 28. Mey laaflleeden, te informeeren van meergemelde gedane bezeegeling des Krygs-gerechts, ten Sterfhuize van Wylen den Overfte van Burmania, den 13. .Mey, te voren overleeden, ben ik nog geïnformeert, dat geen Krygs-gerechts bezeegeling gedaan is, ten Sterfhuize van Wylen de Generaal Schwartzenberg op Rinsmageejï overleeden , van Wylen de Generaal Burmania te Anjum overleeden: De laatfl overleedene Heer Overfte Burmania, te Jellum behoorde ook niet tot het Guarnifoen van de Militairen in deeze Provintie leg-
gen-
ffi DezeHeer is ingelyks Vioedsmsn derStadLecuwasrdeH.



*54 VERZAMELING van STUKKEN
gende,en Officier by de Armee, alsmeede volmagt ten Landdage voor deefen lopende Jaaren geftemt was, dezelve dus in genen deelen aan de Judicature van den Militairen rechter in deeze Provintie fubjecr, fo behoorden desfelvs Erfgenaamen, immers ook te jouïfferen van de rechten en pra?rogativen , hun overleedene Heer Vader, wegens de laatfte quaüteit hem in fyn keven competerende , vermits die alle Militaire charges in rang overtreft. Volgens de inftruaie by de Heeren Gedeputeerden Staaten deefer Provintie gearrefteert den 23. December 1608. voor den Gerechts-fcholt , AdfefToren en Secretaris van 't Krygs-gerechte des Friefchen Regiments, word gedagte Krygs-gerecht zelvs geen Judicature gegunt over de Soldaaten ; wanneer dezelven buiten hun Guarnifoen of Veldleeger gemeene , en niec Militaire delicten verrigten, fo de Rechter van de Plaats, alwaar fulks gelchied, hun dat niet goedwillig toeftaat, biykende uit gemelde Inftruftie ook niet, dat gedagte Krygsgerechte tot het doen van bezeegelinge,of diergelyke aften van Judicature in het minfte gerechtigt was, en dat fulks ook alfo by 't Krygsgerechte aldus begreepen is, blykt uit de fterfgevallen van Militairen,hier voren geallegeerd, alwaar geen Militaire bezeegeling heeft plaats gehad, maar wel door den Rechter ter Plaatze. By 19. Articul, aldaar wort hun verboden niet te mogen Procederen tot verkopinge van vafte goederen , fo iemant by condemnatie van het Krygs-gerechte uitwyzinge op dezelve doet, maar wort gedagte Krygs-gerechte geordonneert hy requifuonen den Hechter van de Plaatzen



tot ds MILIT. JURISD. &c. 185
alwaar die goederen geleegen fyn , te verfoeien de . execucie daar op te willen verleenen: blykende dus hier ook de ongegrondheid en ouwettigheidc van 't tegnwoordige Kryg-gereehte van Leeuwarden hun gedrag in 't doen van bezeegelinge ten Sterfhuize van Wylen den Heer Burmania , te Jellum , voornamentlyk daar ik reeds bezeegelinge had laaten doen. Was het Krygs gerechte gerechtigd tot het doen van bezeegeling , dan was 't ook gerechtigd tot 't maaken van Inventarifatien der goederen, fo fulx niet by Teftament verboden was, aanftelien en authorifeeren der Curatoren , verkopinge der lofle goederen , en wat dies meer is , en dus foude het Krygsgeregte veele Perzonen in deefe Provintie benadeeien in hunne rechten en voordeden ; waar voor fy lieden hunne Equivalenten en Officie-gelden , aan den Landen voldaan hebben, en nog Jaarlyks voldoen , daarenboven Ed. Mog. Heeren, kan fo een gepraetendeert recht des Krygsgerechts niet als ten uiterüq nadeelig zyn voor de Militairen, felvs wanneer een Militair ftervende op een van de afgelegenfte Oorden der Provintie, behalven de Reiskolten van 't Krygs-gerechte, fo defelve komen tot lafte van 't Sterfhuis, en die vry wat hooger fullen fyn, dan die van den ordinaris Rechter dier Plaatze , zo kan alles reeden weg zyn, voor en alêer 't Krygs-gerechte behoorlyke kennis van 't overlyden van fodanige een Militair gekreegen heeft, om bezeegeling'aldaar te doen ; daar en boven kunnen 'er veele reeden zyn, waar door fodanige fpoedige kennisgeving van fterfgevallen der Militairen verhindert en ondoenlyk gemaakt worden:
. Vsr-



ii$ VERZAMELING van STUKKEN
Verblyfhier meede naar toewenfchinge van des Heeren Dierbaren Zeegen ovi t U Ed. Mog. lllullre Vergideringe , bevelende U Ed. Mog." in Godes genadige befcherminge , en teekené my mee alle hoogachiiug :
EDELS MOGENDE HEEREN,
U Edi Mog. Onder lanige Dienaar, ce Grietmiu over Baarderadeel,
(Was geteekent,)
E. F. v.Jylvd.
tVcuHim <len 10. July i73i.
X L I I.
PUBLICATIE.
D e Heeren Bailliuw en Scheepenen van deZypeen Haze-polder , mee verontwaardiging vernomen hebbende, dat federt het intrekken der nu aldaar tot overlajï der goede Ingezetenen gecantonneerde Militie bepaaldelyk in Zuid-zype, verscheidene zaaken zyn voorgevallen , itrydende teegen de Ketire van de Polder, en byzonderJyk teegen de Placaaten der Hooge Overigheid in cas van Huisbraak en Geweld, belooven by deeze een Premie van hondert Daalders, aan die geene welke weeten_aantewyzen den Perfoon of Perfoonen, die op den 26. Mey, laaftleeden in den namiddag Huisbraak gedaan hébben by Jacob Blauwboer, in welk Huis meer dan waarfchynelyk door Soldaaten is ingebrooken, en een
P#r-



tot de MILIT. JURISD. &c 23?
Premie van een honden Guldens, aan die geenen, welke weeten aan te wyzen de Perfoonen door welken in Nagt tufTchen 'den 17. en 18. July, jonftleeden de Glaafen 'van het Thuinhuis op de Buitenplaats Vredenhof in de Zype, op eene geweldadigde wyze met fteenen zyn ingegooid, zodanig, dat een of meer Perfoonen aan het een of ander dier gemeene delicten dadig , in handen der Juftitie van de Zype geraaken , en van gedaane daad , of daaden worden overtuigd, zullende den naam der aanbrengers, des begeerende, worden gefecreteerd.
X L I I I.
Missive van den Krygeraad te VliJJingen aan den Weth dier Stad.
In dato 6. Oitober 1781.
EDELE ACHTBARE HEEREN!
.A. ingezien by ons zeekeren Frederik Vryheid^ Tambour onder het eerfte Bataillion van het Regiment ,van den Lieutenant Generaal van Rand-
'wyck , in de Compagnie van den Capitain van Jfendoorn, op prrefumtie dat denzelven fig aan
"Goud-vis ftroopery zou hebben fchuldig gemaakt, volgens de demarches, door U Ed. Agrb.
.om denfelven op Articulen te willen horen, gedaan, is geapprehendeert en in hechtenis gebragt.
En alzo wy vermeenen onderligt te zyn, dat
'er



*S8 VERZAMELNIG vaü STUKKEN
'er een Soldaat van dezelve Compagnie, zich aan dusdanige misdaad fchuldig gemaakt hebbende , en op 's Gravenftein gedetineerd, reeds op Articulen is gehoord , en waarfchyrilyk denfelven iets zal hebben gcconfesfeert , 't geen ons tot eenig ligt zoude kunnen dienen; zo neemen wy de vryheid Ufid.Achtb. mitsdeefen te verfoeken ons zodanige informatie deswegens te doen toekomen als waar door goede Juftitie kan gefchiedem
Wy flatteeren ons van de sequiteit van U Ed* Achtb. zulks te mogen verwanten : en zullen niet nalaten U Ed. Achtb. reciproquelyk zodanige te doen geworden, als welke eenigfints tot onderrigt van UEd. Achtb. ten oplikte van den by U Ed. Achtb. gedetineerden Soldaat betrekking zoude kunnen hebben.
Waar meede beveelen wy U Ed. Achtb. in Godes Heilige befcherminge en blyven; / EDELE ACHTBARE HEEREN» Uw Ed. Achtbare Goede VrienöeN (<j), Die van den Krygsraade binnen Vliflingen, ( Geteekent),
jF. VF. Frantzen, Praefid. Ter Ordonnantie van den Krygsraad, ( Geteekent',)
C. J. A. Hakman, Aud. Mil.
Oiftober 1781.
XLIV.
(a) Dus ondertekend zich een Regiments Krygs-Raed aen de Magiftraet eener Stad, jegens welke zy - als Militairen - door den eed van getrouwheid werden gehouden , en aen welke zy altyd gefubordineerd bleveal



tot de MILIT. JURISD. &c »si
XL IV,
Missive van de Weth van VliJJtngen, aan den Krygsraad aldaar.
WEL EDELE GESTRENGE HEEREN!
Wy hebben op heeden in onfe Vergadering ontfangen en overwogen U Ed. Miffive van den 6. deezer Maand, waar by U Ed. Geftrenge ons gelieven kennis te geeven, dat zeekeren Frederik Vryheid , Tamboer onder het. eerde Eataillion van het Regiment van den Lieutenanc Generaal van Randwyck ,■ in de Compagnie van den Capitain yan Tfendoorn, op prasfumtie, dat zig aan Goud-vis cüevery ,had fchuldig gemaakt. ( vermits dezelve van onfent wegen was gedagvaart om op Articulen gehoord te worden) by U Ed. Geftrenge was geapprehendeert., en in hechtenis,gefteld; verfoekende, alfo zeeker.Soldaat van defelve Compagnie, by ons,,om gely-» ke.misdaad was gedetineerd, .uit desfelfs confeffie, zodanige informatie te.mogen erlangen, waar door aan U Ed. Geftrenge , eenig ligt ia de zaak van gemeiden Tamboer, zou worden geftippeditecrd, bereid zynde ons reciproquelyk zodanige informatien te .doen toekomen, welke tot ons onderrigt, rpet betrekking tot den ge* detineerden Soldaat zoude kunnen ftrekken. Wy willen niet oncveinfen met eenige furprife vernomen te. hebben de gegeeve ordres tot appre-< henfie van den gemeiden Tamboer, alfoo de* feive daar door buiten de mogelykheid is gefteld VIL' De at. T ge-



ï9o VERZAMELING van STUKKEN
geworden orh voor de Heeren onfe CommisfarilTen te compareeren, ten einde door den Heer, de Bailluage waarnemende, gehoord te worden op eenige Articulen , waar toe wy denfelven, volgens de macht ons competeerende hadden geauthorifeert; lieffl willen wy voorfchreeve orders toefchryven aan een tydige voorforge^ ten einde gemelde Tamboer uit bewuitheid van fchuld en vrees voor flraf , niet zoude aufugeeren, en wy fouden niet geaarfeld hebben, geJyke praecautie te gebruiken , indien wy ten zynen lallen eenig meerder bewys dan het getuigenis van zyne meede fchuldigen gehad hadden.
Belangende nu het verfoek van U Ed. Geflrengen, ten einden uit de refponfiven van den by ons gedetineerden Soldaat Francis Huldeis, zodanige informatien te erlangen, als betrekking hebben op de geprsefumeerde misdaad van den Tamboer Frederik Vryheid, zyn wy bereid daar aan te defereeren en zulks alleen uit cónfideratie, dat volgens de wetten, waar na, wy gewoon zyn ons te gedragen, voor als nog ons geen genoegfaam fundament is voorgekodmen , om teegen denfelven van onfent weegen by aantafting te doen Procedeeren: voorts onder expreffe Proteftatie van non Prcejuditie ten aanfien van de competentie onzer Rechtbank over Militairen ,> zo wel in het Civile , als in het Crimineele: mitsgaders van non homologatie, van eenige andere rechtbank op ons territoir , referveerende wel uitdrukkelyk aan ons, om in Cas van meerdere blykbaarheid teegens gemeiden Tamb oer of alle andere Burgers of Militairen, die zig in gelyk



tot de MILIT. JURISD. &c. 191
lyk geval bevinden rnogren ; zodanig te doen Procedeeren, als wy tot correctie der fcbuldidigen en ftuiting van een kwaad, het geen geduurende deefen Zomer zo algemeen geweeft is, zulien oordeelen te behooren. "
Wy zenden dan U Ed. Geftrenge, hier neevens twee .Extracten uit hec eerfte en derde verhoor van den gedetineerden Francis Hulders, en uit de Articulen van confrontatie tusfchen denzelven en Jan Philip S~eyn , Burger dee* fer Stad , uit welke ftukken Ü Ed. Geftrenge zal blyken , dat niet alleen den reeds gedetineerden Tamboer fufpect zy van Gcud-vis dievery, maar ook bovendien , nog drie Soldaten in de Compagnie van Heer Majoor de Graaf alhier in Guarnifoen, mee name Menie-* mail', Cremer en nog een andere, die voorheen onder de Dragonders plagt ce zyn , om ce zwygen van zeekeren Dirk Heynen, Soldaat in de Compagnie van de Heer Tfendaorn. Voor' hec overige vleien wy ons van de. eequiceic van UEd. Geftrengens, da'tin geval-zig aan U Ed Geftreiigens , of ons eenige genoegfame bewyfen opdeeden ,- waarom den voorfchreeve Tamboer 'of Soldaten aan het begaan niet van een puur Militair delict, maar van Dievery of eenig ander delict i binnen onfe Stad of Jurisdictie gepléegt zoude moeten worden fchuldig gehouden, U Ed. Geftrengens , de Judicature en ftraf-öeffe-' ning daar van ons zult overlaten, als aan wien alleen binnen deefe Stad en Jurisdictie'door den Souverain van den Lande , de exercitie der Crimineele en Civile Juftitie is aanbetrouwt ten"ware U Ed. Geftrenge mogten fuftineeren , dat-' T 2 de



202 VERZAMELING van STUKKEN
de Judicature over Militaire Perfoonen eén exceptie van deefen Reegel uitmake en aan U Ed. Geftrenge zy opgedragen , waar van wy, die niet geneegen zyn op een anders recht te impieteeren , als dan zeer gaarne de gronden zullen zien aahgeweefen.
Wy bedanken eindelyk U Ed. Geftrenge ^ voor derfelver beleefde aanbieding ten einde ons te fuppediteeren het nodig onderrigt, betrekkelyk den by ons gedetineerden Soldaat, en wy fullen met verlangen te gemoec zien ^ de refponfiven, zo. van voornoemden Tambour, als andere informatien , welke U Ed. Geftrenge , ons ter zake voorfchreeve zullen kunnen aan de hand geeven.
Waar op ons verlatende zullen wy Ü Edi Geftrengen beveelen in Godes Heilige Befcherming en blyven;
WEL EDELE GESTRENGE HEEREN!
U Wel Edele Geftrengen Goede Vrienden, Burgermeefteeren en Seheepen der Stad Vliflingen,
Ter Ordonnantie van dezelve $ ( Geteekent,)
P. G. Schorer.
Aéiiun in 't CoÏÏegïê' van denWetthe der Siad Vlifliiige den 9. 0<fto. ber 1781.
XLV.



tot be MILIT. JURISD, &c. 203
X L V.
Missiive van den Krygsraad te Flisjtngen aan de fVtth dier Stad in dato 1$ Oftob. 178.1.
EDELE ACHTB. HEEREN*
U wer Ed. Achtb. refcriptie van den p deezer maand op onfe Miffive van den 6 te voren, hebben wy wel ontfangen en daar uit met genoegen en erkentenis gezien , dat U Ed. Achtb. doorhet toezenden, van de daar in. vermelde Extracten aan ons gedaan verzoek wel hebben gelieven te defereeren , en wy zullen niet. nalaten deeze difference te reciproceeren door aan IJ Ed. Achtb. te doen geworden-allé zodanige informatien betrekkelyk tot den gedetineerden Franr cis Hnlders , als wy zullen oordeelen dat maar eenigfints tot meerdere onderrigting in die zaake kunnen.dienen, egter ook alleen onder geiyke exprelTe proteftatien van non Prajudicie, en verdere fpeciale denuntiatie, dat wy daar mee-, de in geenen deelen willen verltaan worden te advoueeren de fuftenue, welke^wy. moeten betuygen niet zonder, verwondering en aandoening weegens de gevolgen, zopoficif in de bovengemelde refcriptie geavanceert , te hebben gevonden, daar in beftaande, dat Uwer Edele Achtb. Rechtbank competent zoude zyn tot de Judicature over. alle Militaire Perfoonen , zo in het civile als crimineele, met geen andere uitzondering dan met delicten of mefufen , die puur Militair, zyn, wel verre van meede in zo X 3 eeöi



294 VERZAMELING van STUKKEN
èen begrip te verfeeren, zyn wy in tegendeel van gedagten dat in deeze Lauden by yeeJe Piacaten , Ordonnantiën, Regiementen, Inftructien , enz. te meenigvuldig, om alhier te fpeci£ ceeren , door die geenen , welke wy daar toe bevoegd moeten erktnnen , is geecablinecrt • eene Militaire zo crimineele als civile Jurisdictie, en dat dienvolgende ook de militaire Rechtbanken , zoo voor als na de erectie der Republicq kennis hebben genomen, niet allen van de meiuien en delicten, zo wel gemeene als puure Militaire be~ gaan tegens den Articuibrief en andere Militaire Ordonnantiën en Piacaten, maar ook van allerhande civile zaken ; dat deeze Rechtbanken of Krygsraden daar van als nog in de poffeffie zyn en behoren te blyven , ten minden in zo verre by geene algemeene Landwetten ter contrarie is gedisponeert. . ; Wy voor ons betuygen ter goeder trouwe geene ..andere wettige uitzondering van eenige zaaken te weeten,,dan alleen de Judicature over fraudes door Militairen gepleegc in cas van Gemeene. Middelen en hec ftuk der jagt, en deeze exceptien kunnen wy dus alleen confidereren ais eene beveiliging van den generalen iRegel , ja wy vermeenen ten roinften, dat, fpeciaal in het crimineele , hier omtrent geen twvffeling kam plaats hebben, vooral zo de delicten en mefufeu 2,yn begaan in het Guarnifoen.
En wy zyn van de gegrondheid vaH dit ons begrip des te lterker overreed, om dat wy ons geene gevallen kunnen herinneren, waar in Uwer Ed. Achtb. Regtbank zulk een competentie-als jeegenswoordig heefc gefuitineerd, maar wel zoda-



tot de MILIT. JURISD. &c. 205
danige andere en nog niet lang geleeden, w<iar van Uw Ed. Achtb. niet alleen de bloote klagten maar zelfs de ftukken en bcwyfen hebben gebragt ter cognitie van den Militairen Regter, zonder eenige de minlle referve, en denfelven vervolgens met de Judicature van, dien. ook zonder teegenfpraak laten geworden.
Wy willen ook niet ontveinfen, dat onder anderen ook een van de reedenen tot de apprehenfienfie zo van den voorn. Tamboer Frederik Vryheid, als nog andere Soldaten, is geweeft dat wy de meerdere difficulteiten ten opzigte der Judicature gaarne zagen voorgekomen en Uwer Jïd. Achtb. Refcriptie heeft ons van agteren ten duydelydften doen zien , dat wy in dit opzjgt niet kwalyk hebben gedagt.
Het ftrekt ons derhalven tot geen geringe fatisfactie, dat wy hier door hebben kunnen Pra> venieeren alle verdere atteinte op een regt, 't geen wy niet kunnen of vermogen zonder expres bevel en order van die geenen, aan welken wy desweegens refponfabel zyn, aan iemand over te geeven. — Wy vertrouwen dan ook , dat U Ed. Achtb. niet kwalyk zullen neemen, datwy de Judicature over den Tamboer Frederik Vryheid en andere Soldaten, door ons geapprehendeerd, op fufpicie van lig fchuldig te hebben gemaakt aan het weghalen van Goudvis, fchoon die fuspicie al mogt worden geavoueerd, niet kunnen overlaten aan Uw Edele Achtb. maar dat wy in teegendeel by deefen ons verpligt ocrdeelen te. verfoeken en teinfteeren, dat de bovengen. Soldaat Francis Hulders aan ons, des gerequireerd, onder behoorlyk Acte van non prajuditie, mot 4 ge



2^6 VERZAMELING van STUKKEN
ge werden overgegeven, om na rigeur der Wuten de condigne ftraffe aan hem te doen otf> fenen. -'.* '■ /■
Waar meede beyeelen wy U Ed Achtb. in Godes heyüge béfehérminge en blyven,
E DELE ACHTBARE HEEREN!
Uw Edel Achtb. Goede Vriend en, die <- van den Krygsrade binnen Viiffingenj
(Geteekend,)
jf. W. Frantfen.
(Lager ftond,)
Ter Ordonnantie van den Krygsraad. (Geteekend) C J. A. Stakman, Auditeur Militair.
Vliffingen den 15 Odober
\ ■ - ... :■
X L V I.
Missive va.n den Krygsraed te WiJJhgeji ■ aan de Weth dief Stad, in dato iö Oftob. 1781.
E,DE;LE ACHTB. HEEREN!
"Wv hebben den geapprehen deerden TamboW-Frederik Vryheid, uit de door U Edele Achtb. ons,, toegezqpde Extracten op Intern/-
V * • -v * * '''' S*-



tot de MILIT. JURISD.'&c. &9t
gatoiren gehoord, gelyk ook de Perfoonen van Machiel Meuleman, Pieter Cremer, Willem van Eyke en Dirk Heyne, op zoodanige Articulen" als wy ocrdeelen tót de geprsefumeerde misdaad van Goudvis ftroopery betrekking te kunnen hebben.
Dan derfelver refponfiven komen geenfints. overeen mét hunne befchuldiging. De vier eerftgemelde ontkennen op het fterkft geen deel aan het vangen van Goudvis te hebben, gelyk ook de laaftgemelde, maar avoueerd wel dat een Kruysnec aan Johan Philip Steyn heeft verkogt, dan de verkoop daar van komt ons voor hem juift tot geen befwaar te verftrekken, ten ware U Ed. Achtb. eenige gegronde klagten en bewyfen, ten aanficn yan hem en de anderen > befchuldigde' mögtên hebben , dog wy vertrouwen , in gevolge de door U Ed. Achtb. aan ons gedane verzeekering , dat zulks reeds zou zyn gefchied.
Wy zouden uit de refponfiven van Johan Ph, Steyn en Francis Hulders, konnen en vermogen te befiuyten , dat den eerftgenoemden, fchoon al niet de eerfte aanleyding tot de Goudvis ftroopery gegeeven hebbende, egter groot deel daar aan heeft, met onder anderen, de Soldaaten te inttrueèren , waarde Goudvis te bekomen zy, en hun vervolgens te belooven de te vangen Vifch te zullen opkoopen, gelyk uit de getuygenis van Francis Hulders en Johan Ph. Steyn zeiver, ligtelyk is op te maaken: En het komt ons onder reverentie voor, dat dien Perfoon desweegens niet ftraffeloos behoorde te blyven. Wy durven ook van de regtvaardigT 5 heid



m Verzameling van stukken
heid van U Edele Achtb. verwagten dat over hem zal worden gejugeert en na verdienden geitrafc. - ■ °
Wy willen egter hier meede geenfints te kennen geeven , dat namentlyk de Soldaten en anJ"e,,Mihtairen , zig aan het Goudvis vangen fchuldig gemaakt hebbende behooren vry te komen, of minder geftraft zoude moeten worden: t is *er zeer ver af; en wy wenfchen wel hartelyk eenige gronden en bewyfen tegen de fchuldigen te hebben, om aan hun een ftraf tot voorbeeld en affchrik van anderen te konnen in 't werk ftellen.
Dan alleen op grond der getuygenis van meedephgtigen, konnen nog vermogen wy niet te oordeelen. Om egter niets te onderlaten,' wat tot onderzoek in de bewufte zaak der by ons geapprehendeerde en befchuldiede Perfoonen fpeciaal omtrend den Tamboer'Frederik Vryheid, zoude kunnen worden in 't werk gefteld zoo verzoeken wy U Edele Achtb. Johan Philip Steyn te gelaften, omme voor onze Rechtbank te compareeren, ten einde tegen Frederik Vry. heid te worden geconfronteerd.
Hoedanig eene confrontatie ook wel plaats konde hebben tuffchen Francis Hulders, indien het mogelyk was, dat de difficulteiten, die wy daar m voorfien, konden worden uit den weg geruymt, waar op wy gaarne U Ed. Achtb. coniideratie zullen inwagten.
Waar op ons verlatende, zullen wy bier op ten fpoedigften Uw Edele Achtb. antwoord in-
wag-



tot de MILIT. JURISD. <%c. 299
wagten, en beveelen wyders U EJ. Achtb. in de Protectie Godes en blyven,
EDELE ACHTBARE HEEREN!
UEd. Achtb. Goede Vrienden, die van den Krygsiade binnen Vliffingen,
(Geteekend)
J. W. Frantzen.
(Lager ftond)
Ter Ordonnantie van den Krygsraad. (Geteekent) C. J. A. Stokman, Auditeur Militair.
Vliffingen den 19 Oflober 1781.
XL VIL
Missive yan de Weth van VliJJingcn aan de Krygsraad aldaar, in dato 26. Otlob. 17HL
WEL-EDELE GESTRENGE HEEREN!
Xndien wy ons hadden kunnen verfeekert houden dat óns ftilzwygen op Uwe Milftve van den 15 deezer maand by U Wel - Ed. Geftrenge niet zoud worden opgenoomen voor eene toeftemming der Pofïciven daar in vervat, en eenebe-
rufting



8©o VERZAMELING van STUKKEN
rufting in het befluit van U Wel - Edele Geftrenge daar in getemoigneerd, zouden wy ons van de beantwoording derfelver hebben kunnen dispenfeeren.
En het is alleen om die gevolgen reegen te gaan, dat wy U Wel - Ed. Geftrenge by deezen refcribeeren , dat wy ons voor tegenwoordig niet behoeven te elargeeren in eene verdediging onfer begrippen, aangaande de competentie on. fes Rechtsbank over Militaire Perfoonen in hec civile zoo wel als crimineele, of in eene refutatie der fuftenues van U Wel - Edele Geftrenge, omtrend, het ftuk der Militaire Jurisdictie: en. zulks te minder dewyl wy in gemelde U Wel Ed. Geftr. Miffive niet hebben gevonden de gronden , waar op U Wel-Ed. Geftr. vermeenden fooda-^ nige fuftenues te kunnen veftigen, mee fpecifieatie van Wetten of Privilegiën, daar toe van applicatie zynde ; waar toe wy, in onfe vodrige Miffive, U Wel-Edele Geftrenge verfogt hadden.
Hoe zeer het ons niet verwondert, dat UWel-Ed. Geftrenge daar omtrent een diep ftilzwygen hebben geobferveert, zig vergenoegende met een algemeen renvoy naar veele Placaten, Ordonnantiën, Inftructien, &c. te meenigvuldig (quafi) om te fpecificeeren , en eene Reclame van eene langduurige PofTeffie.
Dan daar den aard, en natuur eener gedelegeerde Jurisdictie (hoedanig de Militaire Jurisdictie alleenig zoude kunnen zyn) meedebrengt dat dezelve klaar en duydelyk moefzyn fcasweefen en niet verder gaat dan uitdrukkelyk door den Souverain van den Lande, van wie» tog.alleen.



tot de MILIT. JURISD. &c |*|
Ven alle regtsdwang oorfpronkelyk is en word afgeleid , aan de gedelegeerde Regtbank is afgeftaan, vertrouwen wy dat U Wel - Ed. Geftr. gemakkelyk begrypen zullen , dat wy zonder zoodanige bewyfen aan de inftantie van ü WeiEdele Geftrenge, ten eynde den gedetineerden Soldaat Francis Hulders aan U Wel-Edele Geftrenge over te geeven, niet kunnen defereren : het geen wy ook vertrouwen dat van U WeiEdele Geftrenge niet ferieufelyk word verwagt, alfoo U Wel-Edele Geftrenge fig by deeze en de voorige Miffive reeds hebben bereid getoond, om ons te fuppediteeren foodanige informatien , als op het fait van den gemeiden gedetineerden betrekking mogte hebben.
Ondertuffchen begrypen wy , dat door hec wederfyds vafthouden van onfe fuftenues de Juftitie niet word gevordert, en het is alleen uit die confidentie, dat wy befloten hebben U Wel-Edele Geftrenge met de Judicature over den Tamboer Frederik Vryheid en andere, by U Wel-Edele Geftrenge ter zake van geprefumeerde Goudvis dievery gedetineerde Militaire Perfoonen, te laten geworden: Hoedanig ook den uitflag zyn moge van de by U Wel - Edele Geltr. reeds genomen of als nog te neemen informatien en onderfoek, terwyl wy voorneemens zyn omtrent den by ons geapprehendeerden en gedetineerden Francis Hulders zoodanig te disponeeren, als wy in goede Juftitie zullen vinden te behooren.
En hier meede overgaande tot den voorfiag aan ons gedaan in U Wel-Edele Geftr. Miffive van den 19 deezer, om nameHtlyk de Perfoon
• van



|o2 VERZAMELING van STUKKEN
van Johan Philip Steyn te geladen voor U WeiEdele Geftr. Regtbank te compareeren ten einde tegens Frederik Vryheid te werden geconfronteerd , moeten wy daar op remarqueeren, dat, nademaal wy onfen Burger niet kunnen verpligten om zig zyns ondanks , te fifteeren voor eene vreemde Rechtbank, die confrontatie overzulks geen voortgang zoude kunnen hebben, ten waare U Wel-Edele Geftr. zoude gelieven gebruik te maaken van een Expediënt, het welk wy daar toe hebben uitgedagt, om namentlyk de Perfoon van Frederik Vryheid yan wegens U Wel - Ed. Geftr. te doen transporteeren op het Stadhuys alhier, om, ten over» ftaan van de Heeren onfe CommmiffarilTen tegen Johan Philip Steyn te werden gehoord op zoodanige Articulen van confrontatie, als door of van weegens U Wel-Ed. Geftr. aan voorn. Heeren onfe CommilTarilTen zullen werden overgegeeven; kunnende op gelyke wyfe de Con-, frontatien van voorn. Frederik Vryheyd teegens den by ons gedetineerden Francis Hulders gefamentlyk op 's Fleeren Steen gefchieden ; het welk by U Wel-Ed. Geftr. geaccepteerd en aldus verrigt zynde , zullen wy, zonder eenige bedenking uitftel of referve (alhoewel onder Proteftatie van door deefe complaifance geen atteinte te willen geeven aan de Judicature ons ïn andere voorkomende gevallen competeerende) den by U Wel - Ed. Geftr. gedetineerden Frederik Vryheyd aan U Wel - Edele Geftr. laten volgen. Met deefe fchikking vermeynen wy, dat U Wel - Ed. Geftr. mede ten faveure der Juftitie zich zoude kunnen conformeeren,
waar



tot be MILIT. JURISD. &c: 3of
waar op U Wel - Ed. Geftr. antwoord verwagtende beveelen wy U Wel - Edele Geftrengen in Gódes Heylige protectie en blyven,
WEL-EDELE GESTRENGE KEEREN!
U Wel - Edele Geftr. goede Vrienden, Burgemeefteren en Schepenen der Stad Vliffingen.
(Lager ftond)
Ter Ordonnantie van dezelve.
eteekent)
P. G. Schorer.
Aflum in 'tColIej?ie van Wetthe der Stad Vliffingen den 26 ©iftobtr i;3i.
X L V I I I.
Missive van de Krygsraad te' VB sfin gen aan de fVeth dier Stad, in dato 2S Octob. 1781.
EDELE ACHTBARE HEEREN!
Wy hebben niet willen afeyn U Ed. Achtb. van ons befluic op U Edele Achtb. Miffive van den 26 deefer kennis te geeven, dat wy namentlyk van de confrontatie tuffchen den by ons geapprehendeerden Tamboer Frederik Vryheyd,,
met



3*4 VERZAMELING van STUKKEN
roet Johan Philip Steyn en Francis Hulders, op zoodanig eene wyze als U Ed. Achtb. voorllaan, geen gebruyk kunnen maaken.
En hier meede beveelen wy U Ed. Achtb. in de befcberminge Godes, en blyven
EDELE ACHTBARE HEEREN! U Ed. Achtb.^GoEDE Vrienden, die van den Krygsraad binnen Vliffingen. (Geteekent)
jF. W. Frantzefi.
(Lager ftont)
Ter Ordonnantie van dezelve. (Geteekent)
C. J. A. Stokman* Audit. Milit.
Vliffingen den 28 Oclober
X L I X.
Missive aan Heeren Burgemeejleren en Scheepenen der Stad FliJJingen.
Erentfeste, Voorzienige, Discrete^ Onze Lieve Getrouwe,
D e Generaal Major van Dopff, heeft aan Ons rapport gedaan, dat Francis Hulders, in 't Regiment van den Generaal van Randwyk, thans m Guarnifoen te Vliffingen , des nagts, zonder permiffie , buiten de Stad is gebleven, dat die Soldaat vervolgens van wegen UE. buiten de Stad is geapprehendeerd geworden, dat hy befchuldigt wierd van het fteelen.van Goudvis, en desweegens voor UE. wkrd te recht



tot de MILIT. JUR.ISD. &c. 305
gefield; dat hy Generaal Major dien Soldaat wel behoorlyk had doen reclameren , doch daarop een weigerend andwoord van UË. bekomen had; dat daar na op den 5. Oótober aan hem. Generaal Major van Dopff, van wegen UE. was gevraagd geworden confent, om den Tamboer Frederik, van de Compagnie van den Capitain van Tfaidtorn , op Articulen te verhooren , waar toe die Tamboer tegen des anderen daags, des namiddags zoude worde gedagvaard ;
Dat hy Generaal Major daar op ten antwoord had doen geven , dat, indien men van wegens UE. die Articulen geliefde op te geven, de voornoemde Tamboer door den Auditeur, en Commisfariffen van den Krygsraad daar op zoude worden ondervraagd;
Dat niet te min die Tamboar Frederik Vryheid , by een gedrukt billet, door een Stads Boode onderteekend, was gedagvaard geworden % van wegen UE. om te compareeren op den Scadhuize j voor de Heeren UE. CommisfariiTen, teegen des anderen daags op pcene van tien Schellingen vlaams; Dat hy Generaal Major, uit de evengemelde demarche van UE. ten opzigte van dien Tamboer gedaan , hebbende opgemaakt, dat die Tamboer onder vehemente fufpitie mocht zyn van zig meede aan diefflal van Goud-vis te hebben fchuldig gemaakt, dien Tamboer had doen arrefteeren ; dat de Krygsraad van het Guarnifoen te V liturgen, by Misfive van den 6. Oótober aan UE. kennis gegeeven had van de apprehenfie van dien Tamboer, met verzoek van zodanige informatie, als waar door goede Juftitie zoude kunnen gefchieVII. Deel. V denj



30Ö VERZAMELING van STUKKEN
den; Dat UE. de Miffive had Je bejegend met een ampel antwoord in dato den 9. Oótober, en dat de Krygsraad daar op wederom UE. had gerefcribeert, en die refcriptie befloten , met eene nadere reclame van den voor gevangen Soldaat Francis Hulers; hebbende de meergemelde Generaal Major ons benevens zyn rapport ook doen toekomen Copyen der gemelde Miffiven van UE., en der beide Miffivens van den Krygsraad ; hebbende wy vervolgens rapport van voornoemde Generaal Major ontfangen, dathy vernoomenhadde, datUE.denmeergemelden Soldaat hadden gebannen, en dat zulks reeds was geéxecuteert.
Wy kunnen UE. niet verbergen; dat wy ons gevleid hadden , dat wy in de tegenwoordige omftandigheden van zaaken, daar onze tyd, en attentie, tot behoud , en defenfie van 't Lieve Vaderland, zoo pretieus, en noodzakelyk zyn, niet zoude worde moeilyk gevallen met zodanige verdrietige Jurisdictie-quseftien , en dat wy zulks nog minder hebben kunnen verwagten van de Regeering van de Stad Vliffingen.
UE. geeven by derzelve gemelde Miffive in dato den 9. Oótober, aan den Krygsraad van 't Guarnifoen te Vliffingen te kennen , dat UE. gaarne zouden zien aangewezen de gronden, waar op de Jurisdictie van dien Krygsraad over de Militairen van het zelve Guarnifoen berufl, en zulks zoude ons aanleiding kunnen geeven, om in eene fpecifique aanwyzing dier gronden te treeden ; doch wy vermeenen , dat wy daar door te kort zouden doen, aan de kundigheeden, dewelke wy in UE. moeten onderflellen, en datUE. niet kunnen ignoreeren deallefints folide
gron-



tot »t MILIT. JURISD. &c. {of
gronden der Militaire Jurisdictie, welke hec Romeinfche Recht , de Crimineele Ordonnantie van den Jare 1570'. de Unie van Ucrecht , de rêfpective Jnftructien van den Raad van Staten der Vereenigde Nederlanden, en een groot aantai Refolutien van Hun Hoog Mog» en van den Raad van Staten aan de hand geven, en welke gronden voor een groot gedeelte zyn gedeveloppeerd, en gededuceerd , in eene bekende, en gedrukte Memorie, door Ons , reeds eenige Jaren geleden, aan de Staten van Holland , en Weft Vriesland gedaan overgeeven («).
UE. kan mede al verder niet onbekend zyn, dat wy, de Militaire Jurisdictie met alle. Vigeur maintineerende, niet anders doek
dan te drukken de voetstappen van Wy-
ien Onzen Heer Vader en van Onze verdere VoorZaaten ; en gelyk wy onze Hooge, en Erffelyke dignityten aanvaard hebben op den zelfden voet als Hoog gemelde onze PraedecefTeuren , en met dezelfde rechten en prseè'minentien , als waar van Hoogft dezelve hebben gejouïsfeerr, zoo zyn wy ook verpligt zorge te dragen, dat wy dezelve dignityten ook op den zelfden voet aan Onze Succesfeuren wederom ov^rhten; en wy zullen ons dan -ook altyd, zoo veel doenlyk, verzetten teegen degeenen, die zouden willen trachten, de zoo wettiglyk verkregen rechten aan onze dignityten verknogt te verminderen , of te ondermy-
nen;
(«) Men zie de volledige wederlegging van deze Memorie, in de Memorie van Consideratikh door de Heeren Gedeput. van Amfterdam , den 23 Jan, i783. aan Haer Ed. Gr. Mog. tot facilitering van hel \tSogps over de Militaire Jurisdiftie, overgegeven, V *



|o8 VERZAMELING van STUKKEN
nen; dan waar van wy vertrouwen dat de Regeering onzer Stad Vhlfingen altyd geheel alieen zal zyn;
Wy verlangen dus , dat UE. de gronden, waar op de Militaire Jurisdictie beruft, en deszelfs voljïrekte noodzakelykheid voor het welzyn yan 's Lands Militairen dienft nader gelieven te pondereeren; en wy vertrouwen vervolgens, dat, deeze zaak, daar gelaten wordende, terwyl dezelve niet meer in haar geheel, en dus geredrelTeert kan worden , UE. geene bedenking zullen maken om in het vervolg gereclameerde gevange Militaire Perfoonen , met de informatien ten hunnen lallen genomen (des noods onder eene acte van non prajuditie) aan den Krygsraad van 't Guarnifoen te Vliffingen te laten volgen , en de Judicature over Militaire Perfonen , die zig in het zelve Guarnifoen bevinden , aan den zeiven Krygsraad geheel over te laten, alleen uitgezondert de delicten tot de Jagr, of de gemeene Middelen betrekkelyk , — welke van de Militaire Jurisdictie zyn geê*xcipieert, tui einde dus alle verdere onaangename differenten , en Jurisdictie, quaeftien mogen worden voorgekomen; Waar meede,
Erentfeste, Voorzienige, Discrete, Onze Lieve Getrouwe, Wy UE, beveelen in Gods Heilige protectie, UE. Goedwillige Vriend, (geteekent) WILLEM PR. van ORANGE. Ter Ordonnantie van Zyne Hoogheid, (geteekent) , J. P. de Larrey.'
In '»Grnv«nhage den «6. Novembe* 1781,



tot be MILIT. JURISD. &c. 30^
X^irgermee fleren en Scheepenen der ScadVlis-
hngcn, gezien en geë'xarnineerc hebbende de Hukken en bewyzen ; mitsgaders de InterrogaJ torien en Refponfiven, dienende in de zaak van den lieer Mr- Cameüs Caen , eerft en Prsefideerent Burgermeefter deezer Stad in die quaüteit by vacatuure waarneemepde de Bailluage van gemelde Stad , en resforte van dien, en zulks Ratione Officii, contra Francis Hulders , oud 27. Jaren , geboren te .Anholt, Soldaat onder de Compagnie van den Capitain Tfendoorn , in het eerfte Bataillon van den Generaal van Randwyk , in Guarnifoen leggende binnen deze Stad, thans gedetineerde op het Gevangen-huis alhier, by welke Interrogatorien, volgens de RefponSiven by den gedetineerden gegeven , hy gedetineerden vrywillig heefc bekend.
Dat hy gedetineerde , zederc het voorjaar van den Jare 1780. alhier in Guarnifoen geweeft zynde, in kennis is geraakt mer verfcheide Soldaten behorende tot hec voornosmde Battaillon, die zig ophielden mee hec vangen en verkopen van Goud vis, gevift uit de Vyvers van verfcheide Heeren Hoven, in deeze Eilanden van Walcheren gelegen, en onder anderen met zekeren Frederik Vryheid, Tamboer van dezelve Compagnie van Capitain Tfendoorn, men wien hy gedetineerde, eenmaal in. den laatfl-
V 3 $m
L.
Sententie tegen Francis Hulters.
In dato den 2. November 1781.



$io VERZAMELING van STUKKEN
verleden Zomer is geweeft op de Buiten-plaats van Mevrouw de Weduwe de Chuy, te Ooftfouburgh , met oogmerk , om aldaar Goud-vis te vangen , of fchoon hy gedetineerde voorgeeft , als doe geen Vis te hebben gevangen.
Dac hy gedetineerde, al verder in kennis is geraakt met Johan Philip Stein , Poortier van de Rammekens-poort, aan wien , zoo hy Ge daagde zege , de Soldaten gewoon waaren de geftole Goud-visfchen voor een agtfte Ryxdaalder per ftuks , te verkoopen , met wien hy twee of drie weken voor zyne apprehenfie overleg heeft gemaakt van Goud vis te vangen, die ook tot dat einde voor hem gedetineerde heeft gekogt van een Soldaat genaamt D. Heyne, en aan hem ter hand gefteld een Netje , dog welk Netje hy gedetineerde aan voornoemde Poortier niet heeft betaalt maar met denzelven afgefproken, om de daar voor befteede vier Schellingen te verzekeren op den te vangen Goud-vis, welke hy aan meergemelde Poortier moeit leveren, voor een agtfte Ryxdaakler per ftuks, klein of groot, zoo als dezelve zoude vallen; dat egter hy gedetineerde nimmer eenig Goud-vis aan gemelde Poortier heeft aangebragt, alzoo 'er nog geen had gevangen.
Dat hy gedetineerde opSattirdag den 15. September jongftleeden met voornoemde Tambour heeft afgefproken om den daaraan volgende Dingsdag of Woensdag avond te komen in het Bofch teWestkappelle, ten einde op aanwyzing van denzelven Tamboer Goud-vis te gaan zoeken , dat hy gedetineerde, egter van dat voorneemen heeft afgezien, om dat zig met denzelven Tamboer niet verder wilde inlaten.
Dat



tot de MILIT. JURISD. &c. %it
Dat hy gedetineerde vervolgens op Woensdag den 19. derzelver maand des avonds,omtrent 7. uuren, uit zyn Huis is gegaan door de Middelburfche Poort, langs den Cingel tot aan de Rammekens Poort, en van daar langs den Straatweg naar Ooftfouburg, by zig hebbende in een Sak een Blikken - aker met wac Brood, en het voornoemde Netje, voornemens zynde, om Goud-vis aldaar te gaan vangen.
Dat hy voorts is gegaan, langs den weg, naar Weftfouburg , en van het geboomte aan dien weg ftaande, heeft afgefneden een lang ftuk hout, om te dienen tot een uitlegger, en twee mindere ftokken, om een kruis voor het Netje te maken.
Dat hy gedetineerde , alzoo uitgeruft, zig heeft begeven naar de Buiten-plaats Noord-, beeck, aankomende den Heer Oud Burgemeester van Hoorn van Burgh, van welke de ficuatie hem eenigzints bekend was , door dien hy gedetineerde , omtrent drie weeken voor de Middelburgfche Kermis, aldaar was geweeft voor aan in het Bofch, by de twee lange Vyvers , met den Soldaat genaamd Penders, die aan hem gedetineerde gezegt had, dat na by het Huis een Komme met Goud vis was.
Dat hy gedetineerde omtrent 9. uuren gekomen zynde op gemelde Buitenplaats , tot omtrent één uur van middernagt heefc gezeten op een Bank aan het einde der lange Vyvers; wanneer hy gedetineerde gegaan is na gemelde Kom of Goud-vis Vyver , latende onderweegs het Kruis-net ftaan aan het Yzere Hek, welke de eroene dreve fepareerc van de Parterre; dat hy V 4 §ei



313 VERZAMELING van STUKKEN
gekomen zynde tot voorby de Kom, de vrees en het berouw hem hebben ivederhouden van zyn voorneemen uit te voeren, zoo dat hy is blyven ftaan cusfchen het Huis en de Kom, ■wanneer hy door twee Perfoonen in hec donker is vaftgegrepen, die hem gedetineerden tot zoo lang hebben bewaard , dat hy door bediendens der Juftitie is afgehaalc en alhier gebragt op'sHeeren Steen en diensvolgens; Dat hy gedetineerde in verfcheide opzigtenzioh heefc fchuldig gemaakc en jj geïncurreerc de boeten en poenaliteiten by de Piacaten van den Lande tegen zodanige handelwyzen geftatueerd; mitsgaders nog gezien en geè'xamineert de ootmoedig Supplicane van denzelven Francis Hulters , om m fubmisfie te worden ontfangen, en voorts gelet op alles, waar op in dezen te letten ftond, ont-r fangen den gedetineerde in fubmisfie Bannen den gedetineerde, zyn leven lang geduurende , uit de Provintien van Zeeland, Holland en Weftvriesland«mitsgaders uit het Graaffchap Henegouwen, zonder in dezelve weder te komen , op pcene van naar exigentie van zaken te werden geftraft en condemneeren den gedetineerden in de koften en mifen van de Juftitie^
L I.
PUBLICATIE,
A Izoo ter kennisfe van Burgemeefteren en Scheepenen deezer Stad gekomen is, dat op Zondag dén 20. deezer Maand het gebeurd zy, dac..



tot de MILIT. JURISD. &<r. 313^
zekere Dominique Piorfon, komende van Middelburg, omtrent de Herberg Sc> Crispin, door een Militair Perfoon op het onverwagfte" zodanig is geftoten, dat voorover in hec water is gevallen , dat gemelde Perfoon zich daar uit gered in de voornoemde Herberg begeven en aldaar korten tyd vertoevd hebbende, uit dezelve in gezelfchap van vier Soldaaten is gegaan' naar deze Stad , en gekomen zynde tusichenden kleene en groote Abeelen, door een of meer der gemelde Soldaaten van agteren by hec. hair is gegrepen, met het hoofd teegen de fteenen geftooten en zwaarlyk gewond.
Soo is hec, dac Burgemeefteren en Scheepenen voornoemt, eene misdaad van dien aart ten hoogden ftrafbaar befchouwende, voornamentlyk , wanneer zy gepleegd word door zulke, die cef befcherming van de gemeene ruft en' veiligheid verordend zyn: mitsdefen beloven eene Praemie van twintig Zeeuwfche Ryhdaal* (krs, aan den geenen , die den Dader of Daders zal weetes aan te brengen, zodanig dat ze geraken in handen van den Heer, waarneemeade de vacante Bailluage dezer Stad, en van hec • fait overtuigt werden ; zullende de naam van den aanbrenger, des begeerende, werden gefe* creteert.
Aldus gearrefteert in het Collegie van Burge-. meefteren en Scheepenen der Stad Viis» ftngen, den 29. January 1782.
My prasfent j
, P. G. Schorirl



VERZAMELING van STUKKEN
LIL
; Extraft uit 't Memorie en Refolutie - Boek 's Hoves van Gelderland.
Jovis den 28 Febr. 1782.
Ontfangen en geleefen eene Mifïive van C. L. Teucfcher von Lisfeld, Major van 'c eerfte Battaillon van 'c Regiment van den Collonel Prince van Saxen -Gotha, thans *c Guarnifoen binnen Arnhem commandeerende, gefchreeven aldaar op heden , houdende, dat met zekerheid geinformeerd wordende, dat de Scholtis van Heerde zekeren Wichman Hendrikfen, Soldaat onder 't Regiment van den Generaal Major Stuart weegens zeeker deliét zoude hebben geapprehendeert, het geen, om dat een Militair was, nergens ter cognitie en ftraffe gehoorde, als aan den Krygsraad van 't Guarnifoen aldaar, zig verpligt vond te requireren, dat 't Hof die ordre geliefde te ftellen, dat voorgemelde Soldaat aan den Militairen Rigter te Arnhem met de genomene informatien wierde overgegeven, ten einde den Krygsraad op dat geval behoorlyk konde inquireren, en voornoemde Soldaat, inval fchuldig, zyne condigne ftraffe doen erlangen.
Waar op gedelibereerd zynde is goedgevonden en verftaan , dat aan C. L. Teutfcher von Lisfeld, Major van 't eerfte Battaillon van 'tRegiment van den Collonel Prince van Saxen • Gotha, thans 't Guarnifoen van Arnhem commanderende, zal worden gerefcribeert, dat 't Hof geëxamineerd hebbende deffelfs Miffive aan hern commanderende Officier niet kan verbergen desaelfs verwonderinge over den inhoud van dien,
daar



tot de MILIT. JURISD. &c. gij
daar 't Hof in de eerfte plaats niet kan begrypen, hoe de apprehenfie van een Perfoon op de Veluwe gedaan , den commanderende Officier van *t Guarnifoen van Arnhem op zig zelfs kan qualificeren om iemand niet tot 't Guarnifoen van Arnhem gehorende, en geapprehendeert op eene pjaatle waar toe 't zelve Guarnifoen geene betrekking heeft, te reclameren, en nog veel minder zig kan voorftellen, dat dezelve zig bevoegd kan rekenen om 't Hof daar toe te requireren; En ten anderen , dat hy commanderende Officier niet wel fchynt geinformeert te zyn , van de natuur der delicten, waar van deeze Perfoon geaccufeerd word; dat daar omtrent tot informatie van hem commanderenden Officier kan dienen , dat die Perfoon uit kragt van een fpeciale order van dezen Hove door den Landdroft van Veluwe wegens fufpicie van aan verfcheide im« mendieveryen (a), in den Ampte van Epe op Veluwe gepleegd , fchuldig te zyn, is geapprehendeerd geworden:
Dat 't Hof niet gehouden of gewoon is te vraagen of te onderzoeken , of te doen onderzoeken, of een Perfoon, welke befchuldigt word een euveldaad, ftrekkende tot flooringe van de gemeene ruft van de Sociëteit, waar in die Perfoon zig bevind, en tot belediging van een der Ingezetenen mede Leden van die Sociëteit te hebben begaan, zig in Militairen dienft mogt bevinden of niet, maar enkel en alleen voor eerfl, of die daad van die natuur is, als hier vooren gemeld, ten anderen, of hy de prsefum* tive dader daar van is, en ten derden, of die
daad
(«) Byenditvtry.



3ÏÓ" VERZAMELING van STUKKEN
daad is begaan, op hec Territoir, waar op aan den Hove, namens de Heeren Staaten dezes Furftendoms ende Graaffchaps de priyative crimineele Jurisdictie is aanbevolen; En dat mitsdien hy commandeerende Officier zal begrypen, dat, daar dit alles zig zodaanig thans roet relatie tot dezen geapprehendeerden Perfoon voordoet, het Hof niet alleen zig ten eenemaaJ buiten Haat en onbevoegt bevind, om dezen Perfoon aan den Militairen Regter over te geven, en dus genoodzaakt is in deffeifs gedaane requifitie te moeten difficulteren, maar dat ook haar Ed. Mog. zig in de indispenfabele verpligtinge rekenen, om ter uitvoeringe van die op zoo eene plaatze aan hec Hof gedefereerde privative crimineele Jurisdictie, waar in tot hier toe hooggemelde Heeren Staaten nooit goedgevonden hebben eenige verandering te maaken, en op welke plaatfe geen andere Rechtbank gevoeglyk tot dienft der Juftitie by mogeiykheid eenige Aéten van crimineele Jurisdictie kan oeffenen, tegens den zejven Delinquant zonder aanzien van deszelfs Perfoon zodanig te procederen en te handelen, als na bevind en exigencie van zaaken tot maintien van de ruft én goede ordre, en tot beveiliging en befcherminge der goede Ingezetenen by haare wettige bezittingen in goede Juftitie zal oordeelen te behooren (a). En zal Extract dezes by Miffive aan C. L.
Teuc-
i (.*) Na 't afzenden dier Miffive 2yn geene nadere inliautien van de Militairen gedaen; waer op dan ook de Selinquant by 's Hoves Sententie van den i. May 1782, wegens het fteelen van honing, fchoon hy altoos hardnek-lig ontkennende is gebleven, geeondemneert is voor zes Jjeren in "t Provintiaef Tuchthiu's,;



TOT DE MILIT. JURIST). &c. 31?
Teucfcher von Lisfeld , Major onder 'c eerfte Bactaillon van 't Regiment van den Collonel Prince van Saxen - Gotha , thans 't Guarnifoen te Arnhem commanderende, worden toegefonden, om te ftrekken tot zyn naricht.
Accordeert met 't voorfz. Memorieen Refolutie- Boek.
L I I I.
Extract uit de Notulen der Stad en Amhflgte yan Axel, van den 20 April 1782.
Prefent de Heeren
Paulus, Burgemeefter, de Jonge, Wiehen, van Verdegem, de Regt, Willem/en en Uraker.
e Heeren Groot- Majoor en Onder- Majoor Turcq en Droesbeek, binnen {taande, hebben uit naam van den Heer Commandeur dezer Stad G. van Eeuwig, aan de Magiftraat fchriftelyk voorgeleezen, dat Pieter Wiemes, Burger van deeze Stad , laaftleeden Saturdag den 13 heen en wederom op het Veer voor deeze Stad te Paard was gereeden, en den 15 fulks wederom hadde willen doen , wanneer hy aan de Wagt was aangehouden, en vervolgens met vier Soldaaten met een Sergeant was gebragt na het Huis van den Officier (Bailjuw) de Lofanne, verzoekende fy Pieeren uit naam van gemelde Commandeur te moogen weeten , of die overgang was gefchied op naam van den Burgemeefter of Magiftraat. De Magiftraat dit gehoord hebbende, heeft verzogt het fchriftelyk, 'tgeen
was



jiff VERZAMELING van STUKKEN
«ras voorgeleezen te moogen hebben, dan het velk wierd geiveigert.
Waar op gedelibereert zynde is goedgevonden, gemelde Heeren mondelinge te antwoor* den, dat de Magiftraat met veel bevreemdinge had gehoort, dat hy Heer Commandeur de voorfchreeve Perfoon niet alleen had aangehouden, maar zelve faitelyk had laaten transporteren na het Huis van den Luicenanc Bailjuw Jacobus de Lofanne , alzoo de Magiftraat ignoreert eene ordre of Refolutie van onzen Souverain, welke hem Commandeur daar toe qualificeert; en in gevalle hy Commandeur eene zoodaanige ordre hadde, dat de Magiftraat dan verzoekt daar van communicatie te hebben om hunne Burgers dan daar aan te houden, declareerende de Magiftraat niet te weeten waarom gemelde Pieter Wiemes, en voor wien hy is overgegaan.
L I V.
Ar ws van het Quartier van Oofier go op 30 P.
Landsdag d. 30 Juny 1782.
H et Quartier is van oordeel dat de Staetsreiolutie van den 28 Dec. 1748 als immediaat aarlopende tegens het 30 en 31 Art. van het Regl.' Reform, in dato den 21 daar te voren, met alle de verdere gevolgen en aankleven van'dien, zo in den jare 1752. 1753. als vervolgens be-
horen te worden geannulleert. Het Hof
Provinciaal in de aan haar competeerendejudica-
ture



tot de MILIT. JURiSD. &c. 311
ture over gemeene delicten van Militairen in cal van preventie herftelt. —— De Provincie van zulk eene vernederende fletrilTure tegens haare
Souvereiniteit ontheven. • En de Heeren
Volmachten van alle bedenkinge van ontrouwe aan haare procuratien gereleveerc. En zo veel het eerfte en tweede lid van dit Advys aangaat,, dat daar van by Publicatie aan alle en een iegelyk kenniffe werde gegeven , gelyk mede aan Z. D. H. als Capitein Genl. per Miffive , en aan het Plof Provinciaal door 's Lands Secretaris.
L V.
Requeste voor Schout, Burgemeejferen en Schepenen van Maasjluis.
Aan de Edele Groot Moogende Heeren Staaten van Holland en Weflvriesland.
G
eeven onderdaaniglyk te kennen , Schout, Eurgermeefleren en Schepenen, compofeerende de Wet van Maasfluis:
Dat op den 27. January 1781. op ordre van zyne Doorlugtige Hoogheid den Heere Prince van Orange en NaiTau binnen Maasfluis is gecantonneerd geworden het eerfte Battaüion van zyne Hoogheids twede Regiment Orange Nasfau.
Dat de Supplianten in overweeging neemende het ruïneus gevolg dat zodanig Cantonnement voor der Supplianten Gemeente moefl na zich ilcepen , daar dezelve Gemeente bereids door
hst



320 VERZAMELING van STUKKEN
het gemis der Visvaart, de eenige tak van be* daan, die te Maasfluis exdeerd, op den Oever van hun bederf was gebragt, zich bereids op den 28. February 1781. by Rcqued hebben geaddrefTeerd aan de Edele Mogende Heeren Gecommitteerde Raaden van Uw Edele Groot Mogenden, en daar by verzocht, dat de Supplianten mogten worden gededommageerd van zodanige kollen yan Inquartiering als anderzins, als ter zaake van de Cantonneering of Inquartiering van het meergemelde Battallion bereids waren gemaakt , of nog gemaakt zouden worden: waar op den 15. Maart 1781. is gevolgd eene Refolutie, waar by welgem. Heeren Gecommitteerde Raaden hebben goedgevonden ten behoeve Van de Supplianten, ter zaake van de Cantonneering van het Battallion , eene Ordonnantie op te doen maaken, ten einde aan dezelven te laaten genieten zodanige Serviesgelden, als voor een Battallion van gelyke flerkte in de Steden binnen deze Provintie genoten wierd, om daar mede te continueeren , zo lang als het zelve Battallion te Maasfluis gecantonneerd zoude blyven , terwyl by eene nadere Refolutie van den 6. April 1781. is verklaard, dat het voorn. Serviesgeld aan de Supplianten alleen was toegedaan , om derzelver Dorps-CafTe te onderdennen in het dragen der Laden, welke uit de gewoone koften van de Cantonnering moeden refulteeren , maar geenzins (zo als daar by word gezegt) om dezelve van die koden te bevreiden, en dat de Supplianten onder het genot van het zelve Serviesgeld allezins verpligt bleeven, om, zoo wel de Officieren als de Gemeenen van het
Ba-



tot de MIIJT. JURISD, &c.
JBattallion, in hun Dorp gecantonneerdop deri gewoonen voet van Cantonneering , behoorlyk van Logement, Vuur, Ligt, Zout en Zuur^
te voorzien. ■ "
, Dat de Supplianten in deze fchikking van wek gemelde Heeren Gecommitteerde Raaden geen? zins zouden hebben beruft, maar zich toen reeds aan Uw Edele Groot Mogenden hebben gead* drefleerd gehad, indien niet de Supplianten, op voor hun genoegzaams gronden ^iehi, hadden verzekerd , dat,zy qp eene gepafte wyze'van het meerder bezwaar zouden worden onltaft. j, , Dat qndertuiTchen door de Supplianten, geduurende het gemelde Cantonnement der voorn. Troupes, boven en behalv,en het geerie by fovr me en qnder den titul van zoogenaamd Servies* geld i door welgemelde Heeren Gecommitteerde Raaden, aan de Supplianten is gedaan betaalen, voor het Logement,,Vuur, Ligt ,„Zout,,Zuur en andere noodwendigheden ,' is nitgefchoten eenefomma, furpafTeerende de magt der DorpsKas, die op zich zelve zodanig.was bezwaards dat de Supplianten zich Eeds- en PÜg'tshalve hebben gedrongen gevonden om alle perfuafien te gebruiken, om voor het vervolg van dien drukkenden laft bevreid te worden,, een lafi, welke de Supplianten niet langer konden .dragen, zoo zy. niet moedwillig hun voorn. Dorp in önher? ftelbaare fchulden wilden inwikkelen *t geen des te ondraagelyker was, gelyk niet flechts de HaringvifTchery, maar ook de Vifchvaart in de Noordzee en op Ysland abfoluut fti.1 ftond, en daar door alle die Handwerkslieden , dewelke hun beftaan in de voorn. Reederyen en derzehjVÏi: De et. X ver



3so VERZAMELING van STUKKEN
ver Activiteit vonden, ledig moeiten loopen, •en met geene mogelykheid op eenig middel van perfoneel Omflag kan worden gedacht, en ook de conftitutie van het Dorp Maasfluis zodanig zynde, dat deszelfs welvaard eeniglyk en alleen van de opkomft der Zeè'n afhangelyk is, en deszelfs aanwas en bloei, te gelyk met de ftilftand der VilTcheryen, moet ophouden , alzoo zeer weinige Ingezetenen binnen Maasfluis gevonden worden , dewelke geene directe connexie met de Viffcheryen hebben, en dezelve Ingezetenen zich nergens anders mede kunnen geneeren, byzonder niet met de Landbouw, die hunne Nabutrren ten allen tyde een min of meer gelukkig beftaan bezorgen kan.
Dat de Supplianten , die dit alles op onderfchüdene tyden ter kennilïè van zyne Doorlugti^e Hoogheid den Heeje Prince v,n Örange en jVaflau hebben gebragt, en eene noo dde voorziening hebben geïmploreerd , en daar in r iet hebben gereufleerd, als dat andere Troupes op eens min bezwaarende wyze zyn gezonden en aldaar nog gehouden worden; en dus men natnurlyk diend te begrypen, dat de beveiliging en zekerheid van het Gemeene Land geconfidereerd wurd, daar door word bevorderd.
Dat de Supplianten zich durven verzekerd houden, dat Uw fidele Groot Zogenden, begrypende, dat de voorfz, Troupes binnen Maasfluis niet zyn gelegd dieen tot beveiliging van deze Plaats, maar rot dekking van het geh-eie Land, tegen onvoorziene aanvallen v-an den Vyand; en dat dus Uw Edel Groot Mogenden zullen befeffen, het geheele Land verpot
is,



tot bi- MILIT. JURTSD. oVr. gsfc
!s, om in het bezwaar, lr-t welk Maasfluis bereids heeft gedrukt, en het zelve zekerlyk zou doen te gronde gaan , aan de Supplianten té gemoet te komen 5 en dat gelyk de Supplianten zich alleen door de toevallige onkofteh , dobr het voorfz, Cantonnement meeftendeels veroorzaakt, eh Verder door de langduurige ftilftancl der Viftcheryen verergerd j volftrekt buiten ftaat bevonden hebben om dé ordinaire Verpondingen 'óver den jaare 1780. en ïeW Comptoire Generaal op te brengen -, of zulks nog te Hoen, de Supplianten mogen verwagten, dat dezelve Verpondingen aan hun mogen worden geremitteerd.
Weshalven zoö keeren dë Supplianten zich tot Uw Edele Groot Mogenden, ootmoediglyk verzoekende^ dat het Uw' Edele Groot Mogenden goedgunftig mag behaagen, omme ter zaake voorfz. zodanige voorzieninge te doert^ als Uw' Edele Groot Mogenden naar derzelver ge» woone fequiteitj ter fchadeloosftelling van het Dorp Maasfluis,'zullen oordeelen te behooren; immers en in alleh gevalle aan de Supplianten të verleenen remifïie der ürdinaris Verpondingen over Maasfluis, Over de jaaren J780. eil 1781., ten einde dezelve te employeeren om te betaa* len de fchulden, door hun ter voorfz. zaake gecontracteerd ; en om wyders hunne DorpsKasfe weder te redintegreeren en in ftaat të ftellen omtrent do vereifchte uitgaavè te kunnen voorzien.
't Welk doende, ècc. X& LVÏi



VERZAMELING van STUKKEN
L V I.
Requefte voor Schout en Zetteren van Maasland, omme voorziening.
Ree. 19. December 1782*
Aan de Edele Groot Mogende Heeren Sraa* ten van Holland en Weflvriesland.
G eeven reverentelyk te kennen Schout en Zetteren van Maasland.
Dat aan deneerften Suppliant in de maand Maart van dit'loopend J^ar door een Capitein Commandant onder het eerfte Bactaillon van het Regiment van den Generaal Major van Munfler vertoont is eert Patent van Zyne Doorluchtige Hoogheid, in fubftantie behelzende, dat binnenMtasland gecantonneerc zouden worden twee Compagnien van het voorfz. Battallion, en voorfs eene recommandatie om dez<-lve twee Compagnien aldaar behoorlyki L gging , mitsgaders van Vuur en Ligt, en Zout en Zuur te verzorgen
Dat de Supplianten vervolgens de dnr toe nodige Billetten aan de Burgers en ingezeetenen hebbende doen tritgeeyen , h ;t gevolg daar van ainfionds gewee't is, dac het grootfle gedeelte vin defelve Burgert en Ingezeetenen (zynde mtjefl arme erj behoeftige Lieden) hun beklag deswegens aan de Supplianten gedaan heoben , eer l
aan



ïot bï MILIT. JURISD. <&c 3 ^5
aan des eerften Suppliants Huis , en naderhand op den 5. April jongftleeden ter oecalie dat de Supplianten vergadert waren, ten getaale van wel meet dan veertig te gelyk, op de Rechtkamer; betuigende uit hoofde van hunlieder armoede , volflrekt buiten ftaat te weezen, om de voorfz. twee Compagnien. af te wagten, en van het gerequireerde voor fuik een geringe fom van penningen , als daar voor betaald foude worden te voorfien , en verfoekende daarom , dat de Supplianten, indien het mogelyk ware , het daar heenen wilden dirigeeren, dat fy lieden by tyds he waard wiedden voor de funefte gevolgen, welke het voorfz. Cantonnement ten hunnen reguardc onvermydelyk zoude moeten na fig fleepen,
Dat hoe fëer de Supplianten in gemoede overtuigt waren , dat het grootfte gedeelte van de gemelde Perfoonen in der daad buiten het vermogen was, om denlaft, waar meede defelve gedrukt ftonden te worden , te kunnen draagen , dat. de Supplianten nogtans, in confideratie dat 'er voor hun niets dan te obedieeren viel, hunneanderfints met regt doleerende Burgers , foo veel in hun vermogen was, met vriendelyke encourageerende woorden geperfuadeert hebben, om.in, de gegeevene ordres te berusten; het geep dan ook van dat, fucces is geweeft, dat de ter dier tyd ontftaane oploop daar me<= le ronder verdere gevolgen in ftilte is afgeloopen.
X 3' D25



p6, VERZAMELING van STUKKEN
Dat de voornoemde twee Compagnie», daar na op den 22. der gemelde maand; April, te Maasland gearriveert zynde, de klagten van de voornoemde Burgers en Inge zee tenen ,'welker getal byna dagelyks aangroeide, van tyd toe tyd merkelyk zyn. toegenoomen , terwyl de onbescheidenheid van het Krygsvolk , niet- zelden gewoon om de Huisluiden met vloeken en dreigen het geen hun aan ftaat af te dwingen ^ 4en overlafb van de Militairen onder Maasland hy continuatie zcet ondraagelyk heeft gemaakt, vooral tegen het naderen van den Winter , wanneer de Lieden voor fig felven onvoorlien waren van den nodigen voorraad , en dus nog veel minder in. ftaat waren om anderen daar van te verforgen , behalven dat ook door toedoen yap. de Militairen ( die geen daar omflreeks te arbeiden viel. voor zeer geringe Dagloonen, aannamen) de anderfints géwoone middelen van. beftaan, in föo. verre1 voor de ongelukkige Daghuurders onder Maasland, bedorven zyn geraakt, dat de Arbeidsloonen aldaar: sedert eenigen tyd wel drie. a, vier ftuivers minder bedraagen hebben, dan. gewóonlyk , foo, dat de armoede aldaar, vap dag tot dag grooter, is geworden j pm. na niet te gewaagen, van de. tefiens ontftaahe. desprdres in diver.fe anderfints feer gefchikte Huishoudingen , nog ook van de fataale gevolgen der-principes, welke aan de Jeugc door eene. dageljkfche copverfatie met Soldaaten worden ingeboekt*



Tot m MILIT. JURISD. &c. 337
zemt , en door verfcheide van. de befte Huisvaders op de deerniswaardigfte wyfe worden betreurt.
Dat de Supplianten zig ondertuffchen by aan houden tbeid beyvert hebben , om hunne Burgers en Ingezeetenen met onderwerping en ftilligheid te doen wagten op het een of ander middel van redres ; en daar toe onder anderen in den beginne van den jongft gepaflêerde maand November aan defelve hebben voorgehouden, dat de bovengemelde tv/ee Compagnien volgens de loopende gcrugten, apparent binnen kort naar elders ftondeji te vertrekken; mitsgaders dat men geene andere Militie in der felver plaatfe foude krygen , foo als dan ook de meergemelde Burgers en Ingezeetenen fig te dier tyd daar meede eenigfints hebben laaten paaijen , byfonder na dat men met feekerheid geïnformeert wierd, dat de voorfz. twee Compagnien efFecli». velyk na elders verplaatft fouden worden t foo als vervolgens ook gebeurt is ; dan dat eene inmiddels bekomene tyding , dat *er ander Krygsvolk (hoe feer maar eene Compagnie) te Maasland gecantonneert zoude worden, de reeds uitgemergelde Gemeente op nieuw dermaatea heeft geallarmeert, dat 'er op. Zondag y zynde geweeft den 3. der gemelde maand, des avonds ten $. uuren voor het Huis van deneerften Suppliant vergadert is een troup van wel meer dan dertig Perfoonen, met oogmerk, gelyk de eerften Suppliant, die X 4 toen.



'388 VERZAMELING vik STUKKEN.
toen van huis was) naderhand ontdeke heeft, om aan den eerften Suppliant aan te: feggen,datfy niet van voorneerriens-waren zig op nieuw met inquartiering van eenig' Krygsvolk te belaften; terwyl de gemoei deren van de Burgery over het generaal zodanig' zyn aan'hec giften geraakt, dat de Supplianten in de grootfte bekommering zyn geweeft voor feitelykheeden ; fchoon zy evenwel nogmaals hec genoegen hebben gehad, van hec door goede woorden daar heenen te dirigeeren , dat ook een dien tyd alles verder in ftilte is afgeloopen, en dat de zedert op nieuw te Maasland gecantonneerde Compagnie eene ibehoorlyke huisvefting en veiforging van hec nodige bekomen heefc. • •■ ,
1 Dat de Supplianten niet te min by fig felven volkomen overtuigd zyn, aan dé eene zyde van de wettigheid der verlangens van hunne Burgery om hunne reeds geleedene fchaadens gerepareert te krygen , en aan den anderen kant , dat een langduuriger verblyf van Militairen'te Maasland, de goede Ingezeeterien aldaar Gp eene bnherftelbaare wyfe fal bederven ,:■ immers foo daar jegens niec by tyds behoorlyk-voorfien werde, als zynde 'er reeds verfcheide van defelyen genoodfaakc geworden om voor fig én de hunne adfiftentie te verfoeken'uit de Arme Gaffe y terwyl het getal derfelve daagelyks toeneemt,Toodanfg, dat by'aldien onvermoedelyk geen redres in deefen te i wagten was!, men alsdan feer *•* " "•-• "' '" ■ - •• waw«"



tot »! MILIT. JURISO. &c, 3.29
waarfchynlyk ook bedagc foude moeten yveefen op' middelen ' van fufcïidie voor defelve CafTe , vermits riet öarj guipegfaarn te voorfien is , dac de bedeJmg op dettj duur ondoenelyk zal'worden , ten rnirnTen in geenen deelen tocrykencle zal zyn, om daar uit de'benodigde adfiftentie ce vinden ,^roor foo veele arme Ingezeetenen die nu van hun fober beflaan nog aan Militairen het geordonneerde moetende bezorgen , den laft vopr de Arnen c ffe daar. door des te grooter én drukkender moetende maaken; de Supplianten vervolgens te raaden zyn geworden , het gunt voorfz. is refpeaueurelyk'aan' U Ed. Groot Mog. onder het oog te brengen'; te meer na dac aan hun Suppliancen in Collegio vergadert zynde, door een grooc gedeelte der Burgers en Ingezeetenen van Maasland is geprsefenteert geworden het Requeft, het welk de Supplianten de vryheid neemen, van Copyelyk teh deefen te voegen; hebbende de Supplianten in gemoëde geoordeelc zig daar van des ce minder te mogen onttrekken , wanneer zy geconfidereert hebben, deels de importantie varf de fenaadens 'die door de voorfz. rêfpective Cantonnementèn bereids aan hunne Burgers en Ingezeetenen geoceafionneert zyn, en deels de hardigheid, die fy vérmeehe-n in eene verdere voortdunring van zulke Cantonnejnenten voor hunne Burgerd en lrigèzeetejten te refideeren ; terwyl defelve voor Maasland niet kunnen zyn van. eenige de minfle utiliteit, vermits de Soldaaten waar X 5 mes*



VERZAMELING van STUKKEN
meede men aldaar geïmportuneert is, enkel; en alleen dienen tot vervulling van de Wagten op Maaslandfiuys, en voor de Baakenwagt aan de Maaskantfoo dat hee Cantonnement van Troupes ce Maaskndin der daad alleenlyk ftrekt tot ontlafting van die van Maaslandfiuys en#tot foulaas van de Burgery aldaar , behnlven dac thans niet een enkel Officier te Maasland zyn verblyf houd i ja dac zelfs aan den Tambour van het aldaar cantonneerend Volk, verlof is gegeeven , zulks dat in tyd van nood, nog order foude kunnen gehouden, nog alarm foude kunnen geöagen worden £ terwyl evenwel de arme Ingezeetenen voor Logement van de Officiers, nutteloos moeten blyven betaalen.
En gemerkt de Supplianten fig voor het overige van Uw Edele Groot Mog. aequi-. teit verfeekert houden dat Hoogfcdefeive in alle gevallen ook volkomelyk geperfuadeert zullen zyn , dat de voorfz. Troupes binnen Maasland nier zyn gecantonneert tot beveiliging van het zelve Dorp, in hec afgetrokkene befchouwt, maar, by aldien 'er eenige nuttigheid in het Cantonnement
aldaar refideeren mogt, (waar over de Supplianten niet kunnen nog bevoegt zyn te oordeelen) als dan notoirlyk ten nutte en tot beveiliging van de geheele Provin-i tie ; en dat derhalven in allen gevallen niets redelyker en billyker is, dan dat de Burgers en Ingezeetenen ter zaake voorfz. ' van 's Lands wegen behoorlyk worden gedotnmageert.



tot »e MILIT. JURÏSD. &c. i\i
Zoo neemen de Supplianten de vryheid van fig voor en in den naame van meergemelde hunne Burgers en Ingezeetenen te keerert tot U Edele Groot Mog., oormoedig verTbekende dat U'Edele Groot MÖgi ajn de Supplianten tot ontlafting van de Bargers en Ingezeetenen van Maasland, uit 's Lands Caftè gelieve te accordeeren foodanig dedommagement ^ als U Edele Groot Mog. na evenreedigheid van de aldaar door de voornoemde rêfpective Cantonnementen veroorfaakte fchaadens zullen oordeelen ftuïcient te zyn; en dat U Ed. Groot M°g- voorts aan Zyne Doorluchtige Hoogheid gelieven te verfjeken om de thans binnen Maasland gecantonneerde MU litïe ten fpoedigften doenlyk van daar elders te verplaatfen ; immers en in allen ge-; vallen dat, by aldien dit tweede'lid van der Supplianten verfoek, om reedenen uit de publyque utiliteit ontleent, niet 'zoo promptelyk foude kunnen worden toegedaan , het U Ed. Groot Mog. dan egter gunftig behaagen moge, om voor het vervolg tot ontlafting van Maasland Burgeren en Ingezeetenen , tot voorkoming van allen verderen overlaft, zodanige andere voorfienig te doen als U Ed. Groot Mog. ten meeften nutte dier ongelukkige en gedeeltelyk byna geruïneerde Menfchen, naar derzelver Hooge wysheid, zullen oordeelen te behooren.
Onder ftond, 't Welk dreide, &c.
\Ya> geteekent, M. H. van Sou, Hendfz.
In



VERZAMELING van STUKKEN
In Margine Jlond geappfiilkert.
D e Staaten van Holland en Weftvriesland vinden goed , dat deefe Requefte geftelt fal worden in handen van Haar Edele Groot Mog. Gecommitteerde Raadén, om defelve te examineeren , en de Vergadering daar op te dienen van hunne confideratien en advis.
Aftum den 19. December 1783.
Onder ftond,
Ter Ordi.manr.ie van de Staaten,
Was geteekent,
C. Clotterbookt.



ti>t sê MILIT. JURISD. &cJ 33f
Notitie of Begrooting der fchaaden en laften, gehad en geleeden by de Burgers en Inwoonders van den Dorp van Maasland; wegens de 'irmartiering ofbefteeding der Militairen binnen voorfchreeven Dorpe gecantonneert; te weeten, van de twee Compagnien van het eerfte Battallion van het Regiment van den Generaal Major van Munfter, gecantonneert geweeft van den 12. April 1782. tot den 7. November daar aan volgende; en wegens de eene Compagnie van het tweede Battallion van het op~ gemelde Regiment gereekent gecantonneert te zullen zyn van den voorfchreeven 7. November tot ultimo. December 1782. voornoemt.
Zynde deefe geformeert op ordre van Schout en Zetteren van Maasland voornoemt, volgens de op- en aangeeying van de Burgery dier Plaats gedaan , ten overftaan van Baftiaan den Exter, Jan Kagenar, Senior, en Adam Adriaan van Arle , Zetteren, Commijfarijfen, enPetrs. Coenrd. de Coningh, Secretaris , deefen 5. December 1782.
Wesens hit eerjle Cantcnnement. | 1
Van vier Officieren ƒ a7 io O
Van tien Onderofficieren. . . »k 12 o Van twee en tagtifc gemeene Man
fchappen '» c
Het montant weegens het eerfte Cantonne-
ment importeert. ƒ1823 '7 •
A. Wefens het tvi;eüe bantonncmtnt.
Van een Officier • • / 0 °
Van vier Onderofficieren. ... 2£ 3 o B&C.Van zes en dertig gemeene Man
fchappen »la _? j»
Het montant wegens het tweede Camonne-
ment importeert. f ass ia: !
Het geheele montant van beide de Canton- -»-
«ementea importeert te ftaiuen. «—• fiojj. o 8
A,



g§i- VERZAMELING vak STUKKEN,'
A. Deeze Officier heeft by zyn arrrivemeftfe geaccordeert met den geenen daar hy was gebilletteert voor twee galden per week, ten einde alsdan voor zig zelf een Quartier te kunnen verforgen ; is op Maaslandfiuys gaan woonen, waar hy actueel nog woonagtig is , en egter 's weekelyks opgemelde twee gulden komt haaien ; zynde dus dit Cantonnement zonder Officier.
B. Onder deeze Gemeenen is ook gef eekent een Tambour, die niet meerder dan twee dagen na opgemelden 7. November by het Cantonnement geweeft is, zynde alstoen met verlof vertrokken * en zedert niet weedef te rug gekomen; zyhde by deeze Compagnie dus in het geheel geen Tambour.
C. Onder deeze Gemeenen is ook een Soldaat , zynde die, waar van in het Requefl der Burgerye is vermeid , dat een vari de Burgers had genoodzaakt met hem te accordeeren voor 15. ftuivérs pet week, waar -voor hy fig op deefen Dorpe een ander Quartier zoude verforgen, het geen hy ook veertien dagen heeft gedaan , en by gemelde Burger die twee weeken de 15. ftuivérs heeft komert haaien , en vervolgens na een ander Dorp zynde vertrokken om te werken, niet te min by meergemelde Burger nog 's weekelyks twaalf ftuivérs komt afnaaien , zynde op vriendelyk verfoek van gemelde Burger door den Officier foodawg gernodereert , die hem egter heeft
geor*



km De milit. JURïSD. &c.'
geordonneert daar in (offchoon die'SoIdaat op een ander Dorp werkt) te blyblyven continueeren en 12. Huivers per week betaalen ; laatende door den Sergeant , s>ls het commando voerende ovet liet Volk, alhier gecantonneert, 's weekelyks by hem Burger afhaalen.
Jan de Ed. Jgtbaare Heeren Schout en Zetteren van Maasland,
(jreeven ootmoediglyk té kennen, de ondergeteekende Burgers en lnwoonders van den Dorpe van Maasland voornoemt, dat liet aan U Edele Achtb. niet onbekent zal zyn , dat zy Supplianten van deezen jaare 178*. op den 21. April in gevolgede door U Edele Achtb. uitgegeeven Billietten, ieder met de inquartiering van een Militair, het zy Officier of Soldaat, zyn belaft geworden, en volgens de door U Edele Achtb. daar by gegeeven ordre, genoodzaakt zyn geweeft om gemelde Militairen te voorzien van behoorlykeLegging, Zout en Zuur, Vuur en Ligt.
Dat zy Supplianten hun in gevolge op gemelde gegeeven ordre, aan den inhoud van de voorfz. uitgegeevene Billietten,zoo veel hun doenlyk was, hebben gedraagen; dan dat het fornmige van hun Supplianten met convenieerde defelve te huisveften, dienvolgens genoodfaakt waren , hun by een ander der Meedeburgeren in quarcier
te



Bi<S VERZAMELING van STUKKEN
te befleeden, waar voor.fy Supplianten varj twaalf tot achttien Huivers voor een Soldaat , ja felfs voor een Officier tot veertig ftuivérs per week , voor opgemelde Quartiergeld hebben moeten betaalen, het - geen voor hun Supplianten geen. geringe laft was, te meer,- daar het by de meefte van hun Supplianten tot heeden toe nog blyft. continueeren.
Dat fy Supplianten ifi h'oope op reftitutie van voorfchreeve uicfchot en Quartiergeld te zullen erlangen, hun altoos aan opgemelde ordres van U.Edelé. Achtb:. hebben gedefereertengedraagén, dan dat tot heeden toe fy Supplianten geene de minfte reftituT tie hebbende kunnen bekomen,, de meeften van hunlieden niet langer in ftaat zyn om voorfz. laft te draagen, of het Quartiergeld voor opgemelde Militairen aan anderen te betaalen, te meerder, daar de behoeftens waar van fy Supplianten opgemelde Mili[ tairen fouden moeten voorfien , daaglyks duurder en duurder werden, fylieden in de aannaderende Winter ook geen vooruitzigt hebben, om voor hun de nodige Brand op te doen , veel minder daar voor anderen, voor te kunnen forgen, of dat fy Supplianten hun genoodfaakt fullen vinden om adfiftentie en alimentatie voor hun, hun Huishouden en Kinderen aan deDiaconie-armen deefer Plaats laftig te vallen , en hun geleedene fchaade op dusdanige wyfe fien te recouvreeren.Anderen van hun Supplianten j die nog
eenig-



tot be MILIT. JURISD. &c. 3$
eenigfints in ftaat fouden zyn om voor hun gebiljeteerden Officier of Soldaat quarcier ce verforgen, en het Geld voor dien te betaalen , dan dat fy Supplianten door defelve in foo verre worden gedwongen , dat zy weigeren het hun aangeweezen quartier te betrekken ; en dus hun Supplianten dwingen om in hun eigen Huifen inquartiering, en van het geordonneerde te voorfien, of hun Supplianten 's weekelyks tot tien ftuivérs per week voor inquartiering afperffen, waar van fy Supplianten , om hun niet in hun eigen Huifen te huisveften , genoodfaakc zyn daar in te bewilligen.
Dat fy hun door opgemelde Militairen daar in foo verre vinden gedwongen, dat een Soldaac by een van hun Supplianten gebiljetteert, en door hem by een ander voor tien ftuivérs per week in quartier beftelt, , weigerde het felve te betrekken , en daar toe hem Suppliant met alle brutaliteiten hebbende willen noodzaaken , zelfs op eene avond, wanneer hy Suppliant niet thuis was , Deur en Poort gellocen en deflelfs Vrouw alleenlyk thuis zynde, hem niet ontzag met de Kolf van de Snaphaan dellelfs Deur of Poort te willen openftooten, waar door de Suppliant zyn Vrouw, doodlyk ontftelt zynde, zich genoodzaakt vond de Deur open te doen, en hy Suppliant thuis komende afgedwongen wierd met hem te accordeeren voor vyftien ftuivérs quartiergeld, en hy Suppliant hem fulks toeftaande, van die tyd af na een andere Plaats is Vil. Deel. Y ver-



jJ35 VERZAMELING v*an STUKKEN
vertrokken, en evenwel nog 's weeklyks dac quartiergeld komt haaien.
Dat deefe overjaft die de Supplianten daar door lyden , nog vermeerdert werd door dagelykfche ongeruftheid, die een ieder van hun heeft, die deffeifs Militair by hem in huis heeft geinquartiert ,.,uit hoofde van de onagtfaamheid, waar meede zy Militairen omtrent Vuur en Ligt te werk gaan en het rooken der Pypen in Winkels en Schuuren, het welke dikwils gcpaart gaat met verregaande dronken (cl au) en dus hgtelyk fy Supplianten wel oaar door een grooter verlies foude kunnen overkomen.
Dat alle deefe hier voorgeftelde onverdraaglyke laden en overladen , en de gevolgen daar door nog fwaarder voor ieder derfelver foude kunnen na fig ileepen.
Zy Supplianten hun genoodzaakt bevonden , ten einde reftitutie van het geleedene en voorkoming van alle verdere Men en en fchaaden te eriangen, en hun adres te maaken aan U Edele Achtb. als hefluurders deefer Plaats , niet twyfelende of U Edele Achtb. reguard neemende op alle het geene voorfz. ftaat, en in overweging neemende de armoede en btklaaglyke oniflandigheeden die daar uit fal volgen, en de overige naweenen die defelve louden kunnen na fig Ileepen, of U Edele Achtb daar in de nodige voorfiening en ten voofigi kunnen neemen.
Reedtnen waaromme foo keeren fy Supplianten hun tot U Edele Achtb., ootmoedig.



tot be MILIT: JURISD. &c. 33^
diglyk verfoekende , dat U Edele Achtb: hun Supplianten gelieven te reflitueeren alle de bereids uitgefchote laften en quartiergelden, en hun verder van de inquartiering der Militairen re bevryden, of wel fooda> nigé adrelTen dien aangaande aan den Sou> verain te maaken, of deswegens foodanige voorfienige te doen , als overeenkomftig hun Supplianten verfoek beft gefchikt en raadfaamft zult vinden.
Onder ftond,
't Welk doende, &c.
Nicolaas Montenake. Pieter Kooy. Dingenaar vanden Ende. Adrianus van Loon. pieter Ferkaden. Jan vander Wyden. Tzak vander Spek. Abram Roem. Lambertus Puls. Ary Glyenfu Kok. Joofi van de liiider. Jan van der L.ely. Joris van Dyk. Willem Droog. Jan vander Kaden. Johandes Pagie. Joris de Kok.
Was geteekent,
Huybregt de Knegt. Abram Ver el. Klaas vander Spek. Cvrnelis van Trigt. Teunis van Grieken. Gerrit vander Hoeven. Jan Keyzer. Wm van Geefl. Jacob Jacohfz Byl. Pieter Zoutendyk. Cornelis vander Eyk. Gerrit de Hoog. Bernardus Hennen. Jasper de F aart. Pieter van Gyl. Klaas Klapwyk. Steeven Korf. Y 2 Teu-



S40 VERZAMELING VAM STUKKEN Sec.
Tennis Zuydgeejl. ■ Otto Biemond
Jan Holierhoek. Gerrit van4er Kaden.
Wiüem Roskam. Jacobus vander Kaden.
Pieter Smits. Karei Gille.
Maarten Groen. Jan Biemond. Willem Wiltfchut.
Lager ftond,
Na gedaane collatie is deezen met deffelfs Origineele bevonden te accordeeren, by my ondergeteekende Secretaris van Maasland deefen x 2. December 1782.
Geteekent,
Petrs. Coenrd. de Koning.