F E N E L O N.   F E N E L O N, OF DE KAMERYKSCHE KLOOSTERLINGEN; TREURSPEL. HET FRANSCHE VAN M AR1 E-J 0 S EP H C HÉ NI E R VRY GEVOLGD DOOR PIETER JOHANNES UILENBROEK. Te AMSTELDAM, ly PIETER JOHANNES UYLEN BROEK. MDCCXCVI.   Je ne veux clófbrmaïs Dans les pretrrs de Dieu qae des hommes de paix, Des roinistres chéris , de bonté, de clémence, Jaloux de leurs devoirs , et non de leur puisfance ; Honorés et foumis , par les lois foutenus , Et par ces mèmes lois fagement contcnus ; Lom des pompes du monde , enfermés dans leur temple, Donnant aui nations le précepte et 1'exemple; D'aurant plus révérés qu'ïls voudrout 1'être moins ; Dijnes de vos respects. VOLT AIRE.  p;ersonaadjen. FE nel on, aartsbisfchp •> >van Kamervk d elmance, kommandant j ' heloïze. amelia. I Z A ure. de abd is s e. de hoofdschout. EEN priester. geestelyken, of priesters. kloosterlingen. eur geekrïgsü ver stkk. volk. Het toonccl is tc Kameryk. Het eerste bedryf valt voor in het bimenfle van een vrouwenklooster; het tweede en vierde in een' onder aardjchen grafkelder van het zelfde klooster; het derde en vyfde in het paleis van den aartsbisfchop. F E-  F E N E L O N, OF DE KAMERYKSCHE KLOOSTERLINGEN; TREURSPEL. EERSTE BEDRYF. EERSTE T 0 O N E E L. AHKL IA, I ZAU R E. IZAURE. clhaast bereikt ge uw doel: gy word, na weinig Honden, Geliefde Amelia! aan 's Hoogften dienst verbonden: Uw fchuldelooze mond zweert, als uw zustrenfchaar', Welhaast d'onbreekbren eed voor 't heilig kerkaltaar: 'c Vereischte proefjaar heeft deez' dag een eind'genomen, En Kameryk ziet thans den nieuwen bisfchop komen. Maar,heimlyk zucht uw hart, en gy (laat de oogenneêr! ... Waartoe wend gy 't gezigt angstvallig heen en weêr? A 'ktleb  a F E N E L O N, 'k Heb mooglyk eenig ree' t op uw gegrond vertrouwen: Welaan, verheel my niets: fpreek, zonder achterhoon. Ik zie dat gy met fmart een heimlyk wee bedwingt, En dat een iranenvloed u fchier uit de oogen fpringt. AMELIA. 't Is al te waar, Izaure! ik kan dien niet verfmooren. Een ongewoon gevoel doet in myn ziel zich hooren. Myn hart, dat vruchteloos zichzelf heeft onderzocht, Weet zelf niet w*t daarin dien omkeer heeft gewrocht. Ik zie myn leven tot dit heilig klooster doemen; Myn eenig vaderland, myn toevlugt moet ik't noemen My bleef fteeds onbekend uit welk een' ftam ik fprootj En hier is 't dat ik 't eerst het levenslicht genoot. Gyzélf, gy zaagt myn ziel, door ongeduld gedreven, Aan onzer zustren lot zich willig overgeven: Ik deelde in al haar zorg: myn mond was, tot den eed, Eenllemmig met myn hart, alreê voorlang gereed. Maar, 'tzymen't dwaling noeme, of grilligheid, of fchandc, De tyd komt, alles keert; en nu is de ofFerhande, Waarop myn zoe:lte hoop ftandvnstig was gericht, Voor my niets anders dan een doodelyke pligt. IZAURE. AH' wat ik van u hoor gaat myn bezef te boven. Voed geen vergeeflche hoop. Wat durft gy u beloven ? A M E-  TREURSPEL. (3 AB1ELIA. Niets, zonder twyfel. IZ AURE. Spreek: fints welk een' tyd, vrindiu , Voed gy dien kloosterfchrik? dien Merken wederzin? AMELIA. Sints myne reden, min bloóhartig, meer ervaren, Uit eigen oogen zag, en zich dorst vry verklaren. Men prees my 't zoet der iust, die 't hart hier ondervind, En tevens d'aclubren band, die ons aan God verbind. Maar, kan men 't hoogde goed in 't klooster wel verwachten ? Misfchien is de achtbre baud, dit waren myn gedachten, Slechts eene eerwaarde boei, gefleept met droefenis; Misfchien dat hier de rust niet dan een doodflaap is. Dus koesterde ik, in ftilte, in myn te felle ontroering, Ik weet niet welk eene ydle en fombre geestvervoering; Dus wierd myn ziel allengs ten omkeer vóórbereid. Maar, gistren nacht trof my een nare angstvalligheid, Verdubblende in myn hart myn' rouw en affchrik tevens, Reeds veel te fterk voor myin de eerste vaag myns levens. U is de holle gaug en donkre trap bekend , Waar langs men uit de kerk zich naar dit klooster wend. Ik kwam, wat fpaê, de laatfTe, uit onze nachtgebeden, N4 onzen zustrenrei, fchoorvoetend, van beneden, Verzonken in gepeius, het oog ter aard' gekeerd, A * Eb  I F E N E L O N, En door myn heimlyk wee geheellyk overheerd. Terwyl ik overdacht wat lot my wierd befchoren, Trof, onverhoeds, een naar, een dof geluid myne oorere. Ik nader; ik vertoef, en hoor, met fiddering, 't Erbarmlyk kermen van een zwakke elendeling : Dat fleepend doodsch geluid, een hevig wee betreurend', Door 't akiig' van de nacht noch meerder hartverfcheurend r Die nare item , de vrucht van wanhoop, angst, en fmart, Steeg, dacht my, uit een graf, tot myn benepen hart. IZ A U R E. Vergeet dit alles, kind, zo gy niet om wilt komen. A ME LI A. Izaure ! IZA URE. Zie wat angst myn hart heeft ingenomen.. Geliefde Amelia! om wat u dierbaarst is , Dit akelig geval blyve een geheimenis..! De abdisfe nadert ons: ik hoor haar herwaarts treden. Voor alles moet gy hair geen woord hiervan ontleden. TWEEDE T O O N E E L. DE ABDISSE, AMELIA. DE ABDISSE. 'k Zoek u, Amelia. Izaure, gy kunt gaan. Hat uur van uw geluk, myn dochter, fpoed vast aan.  TREURSPEL. 5 AMELIA. 6 Hemel ! DE AB D IS SE, Gy zult Gode uw jeugdig leven wyden. Het oogenblik genaakt. Ik moet uw heil benyden. AMELIA. De nieuwe aartsbisfchop... DE ABDISSE. Is aan 't hof geweest, en zal In deze muren zyn eer heden de avond vall'. AMELIA, ter zyde. Helaas ! elendigc ! DE ABDISSE. Wat eer zult gy ontfangen! De heiige fiuijer word u over 't hoofd gehangen Door grooten Fenelon, beroemd om zyn beieid, Zyn welbefpraakte tong, en zyn godvruchtigheid. AMELIA. Men zegt, hy is zo gul, zo menschlyk, zo rechtvaardig ; ■Zyn deugd maakt hem niet wreed. maar hoogstbeminnenswaarZyn yver, van geftreng- en alle fcherpheid vry, (dig; Is geen tiran voor 't hart, dat anders denkt dan hy. DE ABDISSE. Uw hart, Myn dochter, zal geen weérftaud zich vermeten; In 't klooster opgevoed , bemint ge uw kloosterketen. Keen, fchreijen zult gy niet als andren, lang gewend A 3 Aan   TREURSPEL. IZAURE. Ach, overweeg 't gevaar... AMELIA. Natuur is eindloos fterker. —s Hebt gy den fleutel niet van onzen bangen kerker ? IZAURE. 6 Neen. Eerst 's avonds, langs den onbekenden trap, Is 't mooglyk dat uw vlugt de opmerkzaamheid omfhapp'. AMELIA. Eerst 's avonds! IZAURE. Vóór dien tyd wierd gy wellicht vernomen. Zo gy den tuinmuur aan de ftraat kost overkomen... AMELIA. 'k Zal dien beflygen, kom. HELOÏZE. Uw opzet baart my pyn. AMELIA. Wees niet verlegen: God zal myn Geleider zyn. HELOÏZE. Bewaar uw leven. AMELIA. 'k Heb myn moeder weérgevonden: Nu flaagc my alles in dees heugelyke Honden. C  3* F E N E L O N, HEL OÏ Z E. Vertoef. AMELIA. Maak fïaat dat ik u uit dit hol ontfla. — Izaure, kom. Vaar wel, geliefde moeder! 'k ga. Einae van het tweede Iiedryf. DER.  TREURSPEL. 35 DERDE BEDRYF. EERSTE T O O N E E L. FENEION , D'ELMANCE , DE HOOFDSCHOUT, BURGER. KRYGS OVERSTEN, GEESTELYKEN, VOLK. F E N E L O N. D'Elmance! 't ftadsbewint is u bier opgedragen, U, myn geliefde vrind reeds van myn kindfche dagen! Uw lot was me onbekend. Ik dank de Hemelmagt, Wier goedheid in dit oord ons by elkander bragt, Myn kindren! wat al heils is my deez' dag verfchenen ! Uw heusch, uw gul onthaal doet my van blydfchap weenen. Ik wensch dat ik 't verdien. DE HOOFDSCHOUT. De burgery, mynheer ! Bied u , als nieuwen tolk der Christenzedenleer', By 't nedrigst eerbewys, de fraaifle kostbaarheden , Die de algemeene vreugd u fprekend klaar ontleden. FENELON. Die kostbaarheden zyn...? DE HOOFDSCHOUT. Zeer ryke altaarkleedy : Gepaste ftaatfie zet Gods dienaar aanzien by. Ca Uvf  35 F E N E L O N, Uw hooge waardigheid vereischt die praalvoorziening. De fcWttrendfle eere voegt uw heilige amptsbediening. 't Is 't goud en zilver, dat,door kunst met fmaak vereend, Den fchoonften luister aan dit koorgewaad verleent. F E N E L O N. Hoe.' worden in dees itad geen armen dan gevonden? DE HOOFDSCHOUT. Zeer velen. F E N E L O N. Waarom hen dees fchatten niet gezonden ? Zy zouden rykelyk voorzien in hunnen nood: Gy bied me, in dit gefchenk, der armen daagiykscli brood. Deel hen deez' rykdom uit. Een deugdbevordrend leven Zal priester en altaar den besten luister geven. Alle origelukkigen zyn onzen byftand waard'. De dienaar van een' God , die arm was op deze aard', Geloof me, moet zich niet in overvloed verloopen , Noch, fchaamtloos,pracht en weelde op pracht en weelde hooo Goede burgery! ik woon by u voortaan : (pen. 'k Zal om 't verkwistend hof myn kindren niet ontgaan: 'k Wil dat myn dierbaar volk met reden bly' vergader': Gods gunst zend u in my een' tedren vrind, een' vader. Gelei myne eerste fchrein : wys my tot hén het fpoor, Wier ziel, door leed verdrukt, den moed en lust verloor : 'k Wil, onder 't nedrig dak, den last des ramps verlichten: Ver-  TREURSPEL. 37 Vertoon my ieder dag wat goeds ik kan verrichten. Myn kindren! fpaart myn' tyd, fpaart myn bezitting niet: Hy is geheellyk de uwe in wien ge uw' bisfchop ziet. Ik zal, naar mynen wensch , genoeg my zien beloonen, Zo vrede en voorfpoed by myn dierbre kindren wonen. Ik weet dat deze muur veel Christenen bevat, Wier hart ons kerkgeloof niet op zyn waarde fchat: Beklaagt hen, haat hen niet: zy zyn ook vaders, moeders, En kindren: hebt ze lief: 't zyn Allen onze broeders : De dwaling is geen daad, die 's Hemels toorn' trotfeert : Begeert dus meer niet dan de Algoedheid zelf begeert, 't Is de onverdraagzaamheid, die, meer dan honderd jaren , De zwaarfte rampen aan gantsch Vrankryk deed weervaren. Men winne en overtuig'; verbitteren wy niet, Wy, priesters, in wien 't volk zyn ware herders ziet; Zo wy de fchapen, reeds te lang van 't fpoor gefcheiden, By de onverftrooide kudde ooit wenfehen weer te weiden : Door zagtheid en geduld word deze wensch verhoord; De flrengheid bragt nooit iets dan martelaren voort. Gaat heen. TWEEDE T O O N E E L. FENELON, D'ELMANCE. F E N E L O N. Gy, vrind, vertoef:uw byzyn boete op heden C 3 De  SS FENELON, De fchade, die ik door uw afzyn heb geleden. Maar naauwlyks hoort gy me aan, enfchynt geheel ontroerd ! Wat reden heeft ü ioch naar Kameryk gevoerd? Zo verr' van 't fchoon Provence? uit uw geboorteflreken ? Zo verr' van mage en vrind, die liefde voor u kweeken, En die ge ook zeker mint? Gevormd tot groote daên, Tot fchittring aan het hof, wat deed u herwaarts gaan? d' e l m a n c g. Een ramp, die niet dan met myn leven op zal houên. Ik moet dees vesting als myn vaderland befchouwen. fenelon. 't Gerucht heeft my wel iets van uw verdriet bericht, Maar de oorzaak bleef altoos bedekt voor myn gezigt. u'E l man c E. Het voegt my dat ik zwyge ; of zouden 's wyzen ooren Naar de ongewyde taal van aardfche liefde hooren ? Neen ! — 't Is uw deugd, uw rang , die 't zwygen my gebied. f E n E l o n. Wel , (preek met Fenelon, en met den bisfchop niet. Uw zwygen is me een hoon ; uw weigren overbodig. Gewis, toegevendheid heeft ieder fterfling noodig. ö'e l m a n c e. Wel, nu me uw vrindfehap dwingt tot uiting myner finart, Ontlast ik myn gemoed in uw godvruchtig hart. Wy fcheidden van elkaêr, kort na de kindfche dagen. Ik  TREURSPEL. W Ik keerde naar Provence op 't landgoed rayner magen, 'k Trof daar een fchoonheid aan, die heel myn zielverwons Ik minde, en voelde dat ik ééns fleehts minnen kon. Wy ftonden, hoogst verbaasd, elkander aan te (laren, 'k Was twintig jaren oud ; zy telde zestien jaren. Zy was de laatfte telg van een' vermaarden (lam. 't Was Heloïzes naam, dien ze in den doop bekwam. Zy fproot uit vorstlyk bloed, maar had de reinfle zeden. Haar zielbetoovrend fchoon wierd door my aangebeden, 't Was tot haar ongeluk dat zy gehoor my gaf. Haar trotfche vader floeg myn aanzoek hoonende af. Ik heb , zyn zwak ter gunst, hem vruchtloos voorgedragen D'alouden adeldom van myn doorluchte magen : „ Ik wil niet, (prak hy,dat myn zoon me in aanzien wyk': „ 'k Eisch voor myn telg een' naam , aan mynen naam gelyk." Maar 't is geen ydlen trots waarnaar de liefde luistert. Ik wierd aan Heloïze in 't huwlyk vastgekluisterd; En van ons echtverbond, van dien geheimen band, Droeg zy welhaast, helaas ! 't beklaaglyk onderpand. Haar moeder was 't bekend : op 't (lerfbcd neergelegen Gaf ons haar bleeke mond den moederlyken zegen : Ons beider handen (loot zy , weenende, in elkaêr: Haar kindren aan te zien was hemelvreugd voor haar! In 'c eind' heeft haar de dood aan 't pynlyk wee onttogen, En in het eigenste uur is ons de hoop ontvlogen. C 4 De  4° FENELON, De ontmenschtc vader, in zyn trotsheid gruwzaam wreed, (Ontmenschte vaders zyn 'er zeker, als gy weet,) Die oan.belagcblyk, eer in de eer zyns voorzaats zoekend, Die vader, die tiran, zyne eigen dochter vloekend, Ontroofde in eeuwigheid dien fehat my onverwacht: In flilte ontweek hy 't land, bewoond door zyn gedacht, 'k Bevond me eensflags alléén in 't midden aller menfchen. 'k Zocht fluks van oord tot oord naar 't voorwerp myner wenMeêfleepende overal den rouw, die my vcrflond, (Ychen, En fmeekende om de dood, daar ik myn gaé niet vond. In 't eind'vernam ik, dat.by vreemdeuitheemfchegrooten, De dwingland myner gaè zyn loopbaan had befloten; Dat, op het nadren van zyn kwynend levensend', De onbuigbre vader toch de wroeging had gekend; En hy de wreedheid vloekte aan zyne telg bewezen. Gewis begon hy toen des Hemels wraak te vreezen. »k Vernam dat myn geliefde, in 't klooster,, van hem af, Te Kamcryk, helaas! gedaald was in het graf, En dat de vrucht eens gloeds, waaraan we ons overgaven, hi moeders ligchaam met de moeder was begraven. Dit hoogs-verfchrikklyk nieuws heeft flraks myn lot bepaald. Ik heb geen oogenblik met myn befluit gedraald, 'k Verliet en hof, en Had. en myn geboorteftreken. De goedheid van myn' vorst vergunde me, o.p myn fmeeken, Dat ik hem dienen mogt in de afgelegen ftad Waas  TREURSPEL. 41 Waar Heloïze onlangs het oog gefloten had. Daar zucht ik vruchteloos; daar flyt ik 't kwynend leven, Sints tvvalef jaar, in rouw, om Heloïzes fneven; Daar aêm ik , om haar lot noch treurende,als betaamt, De lucht al dervende in, die zy heeft ingeaèmd. Ik hoor, ik fpreek haar, en haar beeld zweeft voor myne oogen; Zy houd op myne ziel een onbepaald vermogen. Van 't oogenblik af aan dat zy hare oogen floot Is, en geluk, en rust, is alles voor my dood. F E NELOJJ. Myn vrind, gy moet de ftem der nare wanhoop fmooren: 't Geluk word dikwyls uit den fcnoot desramps geboren, Eu licht dat God wel eens, wanneer't hem welgevalf, Aan uwe ontroerde ziel de rust hergeven zal. Gy drandde op bank en klip in de opgeruide baren: 't Is God, 't is God-alléén, die 't onweér op zal klaren. Ontduit uw hart voor hem; dat hy uw toevlugt zy , Verwacht het oogenblik; 't Is mooglyk reeds naby. Dus zal Gods dienaar u zyn tróöstreén openleggen; Maar Fenetou, uw vrind, zal u veel meerder zeggen, 'k Veracht de liefde niet, noch haar beklaaglyk lot; 'k Ben ook niet trotsch genoeg dat ik met tranen ïp«: 'k Ben mensch, en heb gevoel van 't menfehelyke lyden: 't Verhaal van uwe elend' kan my de ziel doorfnyden: Verwacht in vrindfehnpsarm verzagting van uw wee : C 5 Ik  4a FENELON, Ik deele in uw verdriet; ik lyde met u meê; Ja, zeegnen wy den dag, waarop we cns zien vereenen : Wy zullen, 6 myn vrind! fomtyds te famen weenen. d'elmance. Hoe troostryk is uw taal in myne droefenis! Van waar die tedre toon, die ü fleehts ei"cn is ? De deugd kan uit zichzelf licht ieders achting winnen ; Maar gy geeft haar gezag door haar te doen beminnen. Ik heb uw' geest ontroerd door 't fchetfen van myn' druk; Vertroost my door 't verhaal van uw verhoopt geluk: Ik wil my over u verwondren en verblyden ; Uw hart verdiende een lot, dat ieder moet benyden : Fortuin bood u de hand van uw geboorte af aan • De zege volgde uw fchreên wat weg gy in mogt flaan: Deugdlievend zonder .trots, ftandvastig, fchoon gelaten, Dwongt ge allen 't zwygen af, die u uit afgunst haatten: De blydfchap is uw deel, daar my de rouw verflind: En de u verworven eer. .. fenelon. D'Elmance! (paar uw' vrind: De eere is eene afgodes voor dwazen en tirannen; ge is fleehts een harsfenfehira voor waarlyk groote mannen, 't Is achting die ik zoek: al 't fchittrende is maar fchyn. Ik wensch alleen, D'Elmance, oprecht bemind te zyn. Ik geef u gaarne een fchets van myne levensdagen. 'k Zal  TREURSPEL. 43 'k Zal van Gods wys bellier my morrend nooit beklagen. Ik heb ook leed verduurd, maar bleef in 't leed bedaard : Te weenen en de dood is 't menschlyk lot op de aard'. Men kvvell' de Algoedheid niet door eindelooze klagten •. Wy kunnen 't wrange van den rampfpoed veel venagten: Wy moeten 't levenspad beilrooijen met gebloemt'. Meest is 'c onze eigen fchuld die ons tot lyden doemt, 'k Heb altoos zó gedacht in alle omllandighcden. Gy zaagt me in myne jeugd myn loopbaan ingetreden: Myn zwakke proef wierd door toegevendheid verllerkt, F.n heeft in later tyd zelfs myn geluk bewerkt. Ik fleet in Aunis , aan Charentes vloed, drie jaren Een zwervend leven by der Protestanten fcharèn, Tot IeenigLng van 't hart dier dwalenden, met recht Verbitterd om al 't wee, hen, fchtildloos, opgelegd. Daar zng ik , 6 myn vrind! al de openbare elende, Die in de dweepery haar' waren oorfprong kende. Ik heb 't verdriet verzagt, de dwaling overtuigd, En hoor hoe Kameryk thans in myne aankomst juigcht. Vergunt myn heilig ampt my eenige oogenblikken, Die d'afgeüoofden geest een korte poos verkwikken, Dan worden die aan 't zoet der vrindfehap toegewyd, En 't nuttigst tydverdryf vervuil' myn' verdren tyd: De kunst, die 'thart der jeugd in lust ter deugd leert blaken, Die kunst zal de eenzaamheid voor my bekoorlyk maken. Na-  44 FENELON, Natuur, en hare wet, word niet by ons verhoord: 't Vooroordeel heeft haar ftem door kreet op kreet gefmoord. Mogt eens ons nagedacht, in meer verlichte dagen, Ter ware deugd geleid langs wegen die behagen, De waarheid zoekende in 't bevallig fabelkleed De dwaling vlugten doen, die ons verbystren deed ! Der fchoone kunsten rei zal daartoe by my wonen; En prins Telemachus de jeugd haar pligten toonen:- Ik, flechte hoveling, zal vry uit doen verdaan Der volken rampen, en der vorsten euveldacrt; Ja , 'k zal, met kracht,de zaak dermenschlykheid verweeren. Zo ónze leeftyd uit myn lesfeh niet wil leeren ; Zo nóch de waarheid word gevreesd, of zelfs veracht, Zy vind wellicht gehoor by 't wordend nagedacht. d'el mance, Men komt ons flooren. T E N E L O N. 'k Zie een meisje nader treden. »'J5L MAN CE. Een kind, een nieuwling is 't, die, met verhaaste fchredcn, Door wanhoop, zo tiet fchynt, hier heen gedreven word. DERDE T O O N E E L. FENELON, D'ELMANCE, AMÊLÏA. AMELIA, Verfehoon my...  TREURSPEL. 45 FENELON. Spreek; wat is 'c ? 'k zie dat gy tranen ftort. AMELIA. Ik kom... u doen verdaan... ü' E L M A N C E. Licht nieuwe kloostertreken. FENELON. Ja , ze is eene offerhand': haar weenende oogen ipreken. D'EL MAN CE. 'k Gis dat ze een groot geheim aan ure ontdekken heeft, En dat. zy liefst alléén u dit te kennen geeft: Ik ga. VIERDE T O O N E E L. FENELON, AMELIA. FE N E L ON. Schroom niet, myn kind , uw leed my voor te dragen. AMELIA. Ach, de ongelukkigeu... FENELON. Zyn allen myne magen. AMELIA. Ik werp my voor u neC-r... FENELON, haar opheffende. Kind, val niet my te voet: 't fs  +6 FENELON, 't Is God,'t is God-alléén, voor wien men knielen moer. AMELIA. Gun... weet... De Item kan niet van myne lippen komen. FENELON. Uw bloóheid heeft myn ziel met deernis ingenomen. Wat voert u tot dit oord? wat hartzeer? wat befluit? Spreek op. AMELIA. Ik vlugt, vol angst, een haatlyk klooster uit. FENELON. Myn dochter, zulk een flap fchynt zeer beftrafTenswaardig. AM E L I A. Ach, dat de grootheid van myn wanhoop ray rechtvaardig'! F E N E L O N. Men wilde uw hart wellicht bedwingen, door geweld, El! gy> gy vreest een' band, die onophoudlyk knelt? AMELIA. 6 Ja; ik kon 't geweld met vrucht niet wederflreven. Die wreede band voltooij' de elende van myn leven! Maar, 't is geenszins voor my dat ik by u verfchyn'. FENELON. Voor wie dan, dierbaar kind ? dat toch uw fchroom verdwyn'. AMELIA. Vooreen rampzaalgc pnfehatbre». ö Wees gy haar behoeder... FENELON. Voleind. AME.  TREÜRSPE L. 47 AMELIA. Ik fidder. FENELON. Nu , voor wie dan? AMELIA. Voor myn moeder. FENELON. Haar moeder!... Kom, terftond bied ik myn hulp haar aan. Woont zy in deze ftad? Kom, laat ons tot haar gaan. AMELIA. Gezegend moet gy zyn ! FENELON. De droefheid doet n dolen. Waar is uw moeder daii ? AMELIA. Diep onder de aard' verfcholen , Siuts vyfiien jaar geboeid, in 't haatlyk klooster... FENELON. Hoe! Staat hier de kloosterwet zo zwaar een Iyden toe? AMELIA. Verneem... FENELON. Gy kunt op weg al 't ovrig' my verhalen. Laat ons haar 't aklig hol ontrukken, zonder dralen. FT F-  4» FENELON, V T F D E T O 0 N E E L. FENELON, AMELIA, EEN PRIESTER. GEEST E LYKI N. DE PRIESTER. Mynh eer... F F N E L o N. Eén oogenblik: 'k moer uit: weêrhoumy niet. DE PRIESTER. Wie vordert dit? F E N E L O N. Myn pHgt-, die 'tmy op 't ftrengst gebied. DE P R I E S T li R. Het volk is voor 't altaar: men wacht u met verlangen: 't Voegt u den lofzang Gods voor 't outcr aan te vangen : 't Is tyd; kom, volg. F E N E L O N. Keen; gy, volg gy veeleer myn fchreên. Een vrouw fterft in een' kuil vol nare nfgryslykheéu: 'cSlachtófrerichreit meom hulp,uït d'afgroud van vïrfcnrikking; Myn hr.n verneemt haar' kreet, en 'k vlieg tot baar verkwikking: Dit is myn eerste pligt. Men dien' de meDschlykbéid, En zing', daarna, den lof der Hemelmajesteit. Einde van het derde Iiedryf. VIER.  TREURSPEL. 49 VIERDE BEDRYF. EERSTE T O O N E E L. hkloïze, alken. Nóch komc Izaure niet. In de angsten, die my prangen, In 't brandendst ongeduld, verfmacht ik van verlangen. Tot koestering van hoop ontbreekt myn ziel de moed. Heb ik wel grond 'er toe, na al myn' tegenCpoed? Maar 'k ben noch moeder, en ik heb noch trek tot leven. Waar is myn dochter, myne Amelia gebleven? ó Dat Gods goede geest haar lieve jeugd bewaar', Haar tédre onnoozelheid beveilig' voor gevaar, Haar met de fchaduw van zyn vleugelen bedekke, Haar zelf het voetfpoor wyze, en vóór haar henen trekke! TWEEDE T O O N E E L. heloïze, izaure. hel oï ze. Ik hoor gerucht. Tree toe.- Zeg wat ik vteezen moet, Izaure! izaure. 0 Smartl hel o ï z e. Gy zucht! De fchrik verltyft my 't bloed. D Ame-  50 FENELON, Amelia.. ? IZAURE. Verneem... HELOÏZE. Gy kunt uw' angst niet fmooren! IZAURE. Vrees voor uw dochter niets. HELOÏZ E. 'k Herleef! Doe me alles hooren. IZAURE. 'Er fteekt een onweer op, en 't hangt óns boven 't hoofd. HELOÏZ E. Van waar die fiddering, waardoor ge aan ramp gelooft ? IZAURE. De abdisfe heeft van verre Amelia zien vlugten Uit dit gehaat vcrbiyf van tranen en van zuchten. H E LOÏZE. Is 't waarheid? is myn kind in 't klooster dan niet meer? IZAURE. Zy is reeds verr' van hier. HEL OÏ Z E. Dank, gunstryk Opperheer! Gy hebt voor de eersteuiaal myn bee gehoor gegeven. Is myne Amelia ook ongekwetst gebleven? IZAURE. Volkomen! 't lyfsgevaar had eerbied voor haar deugd: De  TREURSPEL. 51 De onzigtbre hand van God was mét haar tedre jeugd. Zich fcheurende uit uw' arm, is ze, in de ziel bewogen, Dit aklig kerkerhol, op myn geleide, ontvlogen. Zy inelde door den tuin, en overweegde niec, Maar fieeg ten muurtrans op, fchier eer myn oog het ziet: Min fncl is 't blikfemvuur. Ze is vliegende opgeftegen, Zó dat fchier hand noch voet de blaadjes deed bewegen: Ze is óp en van den muur in 't eigenste oogenblik. Myne oogen zoeken haar; ik roep haar, vol van fchrik: Ze is buiten myn gezigt; en, op de ftraat gekomen, Roept zy my minzaam toe, dat ik niet heb te fchroomen: „ De Hemel, zegt zy, is 't, die myn Befchermer is. „ Ga, troost myn moeder, 'k Vlieg tot haar behoudenis." HELOÏZE. Myn dochter! ö myn kind! gy, gy hergeeft my 't leven! IZAURE. Vrees hier der vrouwen wraak, die fel u zal doen beven. Ze ontwerpen nieuwe ftraf. Haar yslyk wrokkend nart Bewerkt, ontwyfelbaar, verzwaring uwer fmart. HE LOÏZE. Verzwaring? zelfs de hel durft niet meer leeds vergadren, IZAURE. Ik hoor de ontmenschren reeds uw' donkren grafkuil nadren. HELOÏZE. Myn kind is verr' van hier: ik voel geen fiddring meer. D 2 DER-  5* FENELON, DERDE T 0 O N E E L. HELOÏZE, IZAURE, DE ABDISSE, . KLOOSTERLINGEN. HE LOÏZE. Gedrochten! 'k zie u dan, na vyftien jaren, wéér: Befchonwt myn yslyk leed: hier kunt ge uw'lust verzaden. DE ABDISSE. Ik zoek de ontwikkeling van 't fchandlykst pligtverraden. Wat is 't, Izaure! dat gy hier, dit uur, verricht? IZAURE. Wie? ik! DE ABDISSE. Gy aarzelt! gy! Myn twyfling is verlicht. IZAURE. Ik kwam... 'k verhaalde hier... DE ABDISSE. Ameliaas outvlugting ? IZAURE. Ik weet dat ze ons ontvlood , in tranen en verzuchting. DE ABDISSE. Men zegt, dat zy dit oord, dit treurig graf, verliet? IZAURE. Gy denkt dan...? DE ABDISSE. Ze is gezien. I Z A U-  TREURSPEL. 53 IZAURE. 0 Dag van zielverdriet! 't Is waarheid... Wreek u. DE ABDISSE. Ja, gevoel myn wraakvermogen. HELOÏZE. ö God! Kan uw geduld die tiranny gedo ogen! IZAURE. 't Is tegen mynen raad... DE ABDISSE. Zyt ge op bedriegen uit? Izaure, 't is te fpaê dat ge iets in 't hart befluit: Gy hebt Amelia in dit verblyf doen komen , En, daarenboven, zorg voor hare vlugt genomen. HELOÏZE. Zy heeft haar' pligt gedaan: of ftryd het met Gods wet Dat tedre menfchenliefde een dierbaar meisje red ? DE ABDISSE. Dus mint ge Amelia? dus kent gy licht haar magen? HELOÏZE. Heeft Heloïze haar niet onder 't hart gedragen? D E ABDISSE. Wie deed dit groot geheim u in dit hol verdaan? HELOÏZE. Natuur , en ons gevoel, 'k Weet alle uwe euveldaén. D 3 DE  54 F E NEL O N, DE ABDISSE. Bloos, en verberg uw fchande, eer die vermenigvuldig'. HELOÏZE. Ben ik 't, die blozen moet? Is Heloïze fchuldig? Ach, fts uw oog naar God, ontmenschte! en oordeel zelf. Indien de Ahnagtige, van boven 't ftargewejf Het vonnis over ons onmiddlyk uit zou fpreken; Indien zyn gramfehap op de fchuldigste uit zou breken; Trof hier zyn bükfem haar die 't meest misdreven heeft... Cy doet uzelve recht: ik zie dat gy reeds beeft. DE ABDISSE. Zyt gy het, die hier fpreekt ? wat gruwlen moet ikhooren! Durft ge u rechtvaardigen, in 't leed aan u befchoren? Hebt gy vergeten dat een eerelooze gloed Cods eeuwige ongunst u volftrekt berokknen moet? L'n dat alleen berouw, in kluisters neergebogen, De ontwapening bewerkt van 't wrekend Alvermogen ? H E LOÏZE. En gy , waarmee werkt gy die wraakontwanpning uit? Wie zal ü redden van 't oneindig wraakbefluit, Als gy den God der aarde eens rekenfchap zult geven Van 't onverdraaglyk leed, zyn fchepfel toegedreven? Myne euveldaad was liefde; uwe euveldaad is haat. God fchiep den mensch tot- liefde, en tot den echtenïlaat: En kloosters, hol, en boei, zyn firydig met zyn wenfehen: De  TREURSPEL. 55 De vryheid komt van God; de flaverny, van menfchen. De Haaf brengt de Almagt niets, hoe hoog zyn eerbied ryz', Dan eene onvruchtbre hulde, een ftraf baar eerbewys. Word hy fomtyds verhoord door't Godlyk welbehagen, 't Is, als hy redding fmeekt, en , moedig, recht durfc vragen; 't Is, als de elendige, zyn' beulenrei ter ftraf, God tot getuigen neemt in d' afgrond van het graf. De wanhoop vind doorgaands de waereld onaandoenlyk; Maar God, die 't all' vermag, is nimmer onvcrzoenlyk. DE ABDISSE. Hoe verre, bid ik u, zal uw trotfering gaan? Gy vleit u dat Gods wraak u zal ten dienste ftaan? Dat hy, in uwe zaak, u tegen ons behoede? Dat óns zyn ftraf bedreigt? HELOÏZE. Ja, twyfe! niet, verwoede ! U vergt hy rekenfchap van myn langdurig leed. Hy telt myn zuchten en myn tranen ; ieder kreet Uit myn' beklemden mond; hy telt myne oogenblikken, En doet uw fchuldighoofd reeds voor zyn' donder fchrikken. Zo 's Hemels goede gunst, zo 's menfchen decrcnis, Niet ras myn redfter uit uw tygerklaauwen is, Dat dan, myn leed ter wraak', zich , na myn treurig fneven, Nooit ander offer in deez' grafkuil zie gedreven, Om 't overkropte hart.te ontlasten op deez' fteen, D 4 Za  55 FENELON, Zo ongevoelig voor myn' kreet als myn geween ; Bat moeders nooit weer in de vaders valfche vrinden , Tirannen, beulen van hun zwakke dochters, vinden; Dat onze godsdienst , dien gy fthandelyk bennet, Dees vjoefcfpélonkèn fhute, en tot den grond verplett'; En dat nooit fterveling, gedwongen of vrywillig, I" 't heiligdom geknield, gereed of onverfchillig, Den Hemel tergend zweer', bedachtzaam of verdwaasd, Onnut te zyn aan de aard', waar God hem heeft geplaatst! 6 Dat de wroeging, uit het wanbedryf gcfproteu , U , die my vyfu'en jaar onmenschlyk hebt verftooten , In 't uur van uwe dood, het boos gemoed doorfbyd'! 6 Wierd myn foltring, in dat uur, door u benyd ! Sterf, fterf, verworpen, arm, wanhopig, afgeftreden, Van hulp, van troost beroofd, in nare afgryslykheden; En Hortin 't diepst der hel, dien poel van eindloos leed', Voor de ergste fchelmen en tirannen toegereed! DE ABDISSE. Godslastering en fmaad zoude ik van u verdragen! I" gy. gy hebt geen vrees..! HELOÏZE. Ik tart uw fellte plagen. DE ABDISSE. Myn wil vermag hier 't all': my dunkt gy weet dit iets. HE-  TREURSPEL. 57 HELOÏZE. « Licht van heden af vermag uw wil hier niets. DE AC DISSE. Waartoe die vreemde taal? wat hoop zou u verblyden? HELOÏZE. Men zal my raooglyk zelfs die oogenblik bevryden: Myn dochter... DE ABDISSE. ö Ze ontvlugt haar ftraf voorzeker niet: Zy word reeds achtervolgd: 't is ydel dat zy vlied. HELOÏZE. Wat hoor ik! DE ABDISSE. Zy zal ras wéér voor myn oog verfchynen. HEL OÏZE. Wat zal haar noodlot zyn? DE ABDISSE. Zy leere, in de ergste pynen, Hoe God de harten ftraft voor wederfpannigheid. HEL OÏZE. Gy zult haar ftraffen? gy! DE ABDISSE. Het lot, u toebereid, Zy 't hare. HE L oï z E. Groote God! wat leed ftaat my te duchten! D 5 Myn  58 FENELON, Myn kind...? DE ABDISSE. Moet, verr' van u, als gy, in kluisters zuchten. HELOÏZE. Myn kind! neen, nimmer, neen! verdruk myn dochter niet, Of red me eerst door de dood uit al myn zielverdriet. DE ABDISSE. Ik zie u thans gedwee, ik zie u fmeekend zwichten: Uw woede,.. HE LOÏZE. Ach, laat die daar; wat zou ze toch verrichten? Myn bittre tegenfpoed verfchoon' myn fchérp verwyt; Maar gy, wend toch niet voor dat ge ongevoelig zyt: Uit minnende ouders zyt gy eenmaal voortgefproten; Gy had een moeder , die uw liefde heeft genooten:.. Ach, om uwe ouderliefde, om uw bemind gedacht, Om d'achtenswaarden fchoot, die u heeft voortgebragt, Om 't lonkje , dat uw jeugd in moeders oog deed zweeven, Om God, die alles ziet, en lust fchept in vergeven, Toon dat gy deernis met myn dierbre dochter voed: 'k Heb leeds genoeg verduurd: haar misdaad is geboet. Verdoot geen moeder, die haar wee niet kan betoomen; Zie myne diepe elend'; zie myne tranen droomen. Die tranen, deze boei, myn vyftienjan'g leed, De elende, die ge aanfchouwt, of die gy licht eerst fmeed, De  TREURSPEL. 59 De doodlyke angsten van myn langzaam ftervend leven, |fc Zal alles, om myn kind, vergeten en vergeven; Ja, alles! fmoor 't ontwerp dat gy haar ttrafren zult:... Ik zal u zegenen, zo gy myn' wensch vervult. DE ABDISSE. Laat af! IIEL OÏZE. Ik kruip voor u : verhoor , verhoor myn fmeeken: Vergeef myn dochters fclnild; laat, laat de deernis fpreken: Doe haar niet deelen in myn doodeLyke pyn. Zo 'tlyden haar niet treft, zal Ik gelukkig zyn. amelia, buiten den grafkelder. Myn moeder! HELOÏZE. 't Is haar ftem. DE ABDISSE. Ik hoor haar reeds genaken. Nu moet zy billyk 't loon voor hare misdaad fmakeiu lk vlieg... HELOÏZE. Genaê! genaê!... De fchrikheeft me overmand... Gy wilt...? ' DE ABDISSE. Haar ftrafFen. 'k Vlieg terïtoud tot haar. VI E R-  6o F E N E L O N, VIERDE T O O N E E L. heloïze, izaure, de abdisse, amelia, fenelon, priesters, kloosterlingen. De priesters dragen toortslicht, fenelon. Hou fland! heloïze, izaure, de abdisse. ó God! amelia, Heloïze te voet Jnellende. Myn moeder! heloïze. ö Myn kind ! amelia. Gy word ontflagen. fenelon. 0 Woede! 6 Bygeloof! Onmenfchelyke plagen! amelia. 't Is Fenelon. heloïze. Ik kniel voor uwe eerwaardigheid... Geduchte dienaar van den grooten God! gy fchreit! fenelon. Sta op! fta op!... Wat naar tooneel! Te-  TREURSP.EL. 61 Tegen de kloosterlingen. Wat deed gy, wreeden! DE ABD I S SE. God drafte alreê van ouds de wederfpannigheden : jjt Is 't eeuwig raadsbefluit dat ons die ftraf gebied. FENELON. God fcheld alle ondeugd kwyt, alleen de onimenschiheid niet. DE ABDISSE. De Hemel zelf verkoos die ftrengheid voor te fchryven. FENELON. Steeds God en Hemel, by het doen van wanbedryven! Heeft u die God gezegd:,, Ik wil dat gy me wreekt?" Waarom voltrekt ge een ftraf, eer hy een vonnis fpreekt? Waarom word gy, godloos, tot ftrengheid aangedreven, Die hy. veroordeeld heeft zo door zyn leere als leven? Waar, waar gebied hy u dier gruwlen overmaat? Is 't in zyn heilig woord dat dit bevelfchrift ftaat? Hoe heeft hy, tot de vrouw in overfpel, gefproken? Zy weent aan zyne knién: denkt hy,in toorne ontdoken, Een nieuwe foltring uit, opdat zy zich bekeer'? Hyfchenkt genade, en zegt: „ Ga, zondig dechts niet weer." Gy, gy hebt hier Gods toorne op uwen hals geladen; Doet, door een waar berouw, uw godlooze euveldaden. En gy, helaas! gedort in de ongehoordde elend'! Rampzalige! op myn komst, neemt alle uw finarteen end': Dit  6i FENELON, Dit is de laatfte dag van uw langdurig lyden. 't Was in den naam van God dat monsters u kastydden, Dat gy hier kluisters droegt, het bygeloof ter.wraak', 't Is in den naam van God dat ik die kluisters flaak. heloïze. 6 Hoogste Wysheid!... 0 Vcrrukklyk mededoogen! Staat hier een flerveling, of God zélf, voor myne oogen? de abdisse. Haar vader, grimmig om het fchandlykst liefdevuur, Verwees haar voor altoos tot dezen kloostermuur: Hy fchonk aan ons het recht... fenelon. Om flrafTen uit te denken ? Haar lyden aan te zien? u vreugd daaruit te fchenken? Te juigchen in haar klagt en doodlyk zielverdriet? Dit is der beulen recht: beroep u daarop niet. ii el oïz e. Hoe lieflyk is zyn taal! hoe edel is zyn harte! f e n e l o n. Verlaat, bedrukte vrouw! dit oord van fchrik en fmarte. Ik voel alleen die fpyt, en tranen perst zy me af, Dat ik niet vroeger u kon redden uit dit graf. amelia, tegen hare moeder. Nu zal haast, verr' vanhier, myn troost uw' rouw verdryven. I Z A U-  TREURSPEL. 6% IZAURE , zeer treurig. Ik zal u niet meer zien: gy gaat, en ik moet blyven. AMELIA. Wie? gy! Niets dan de dood rukt ooit ons van elkaêrl — Zie nóch een offer hier, dat gaarne ontkluisterd waar'. FENELON. Hoe! HELOÏZE. Zeker, ja: Izaure is menschlyk en goedaartig: Zy , myner beulen haat misleidend, heeft, dienstvaardig, Door haar getrouwe zorg myn ongeluk verzagt, En nieuwe leefkracht in myn ftervend hart gebragt. AMELIA. Ook zorgde zy voor my reeds van myn kindfche dagen» Behoefte doemde haar om 't kloosterkleed te dragen. FENELON. Izaure, ontdek uw hart. Wat is 't dat gy befloot? Wat wilt gy? IZAURE. Overal haar volgen tot myn dood. FENELON. Wel, volg haar. IZAURE. Ileloïze! Amelia! FENELON, met verwondering en blydfchap, op dtir naam van Heloize. Kan 't wezen I IZAW-  64 FENELON, IZAURE. 'k Leef dan voortaan by u!... My» fmarten zyn genezen. FENELON. Zy, Heloïze! AMELIA. God vervult ons aller wensch. F E N E L O N. 'k Voorzie deez' dag veel heils voor menig lydend' mensen. DE ABDISSE. Hoe! worden, ons ten fmaad, de banden zelfs gefchonden, Die tronwelooze Izaure aan ons altaar verbonden ? FENELON. Gy ziet het zelf: gy hoort hoe zy het klooster haat... Ze is vry; het is genoeg. Ware ik 'er toe in ftaat, *k Vernietigde ieder eed, uit dwinglandy geboren, Op last des tegenfpoeds, of dien der vrees gezworen, Al de uitgezochte elende en heilige euveldaén, Die 't loosbegoogcheld hart van weedom doen vergaan. DE ABDISSE. 'k Moet hier vèrflag van doen. FENELON. 'k Zal u dien last verlichten, DE ABDISSE. Bedenkt ge... ? E E N E L O N. Ikzelf, ik zal 't aan't hoofd der kerk berichten. DE  TREURSPEL. 6$, DE ABDISSE. Gy breekt geloften! gy! FENELON. God wyst die gruwende af, Zo 't hart, uit vrye keus, daar geen bevel toe gaf. DE ABDISSE. Zy heeft haar' eed gedaan... FENELON. Myn eed is eindloos fterker. Toen God my gunstig riep tot 's menfchen heilbewerker, Zwoer ik, vry willig, hem, dat ik, zyn' last getrouw, Alom, waar hy my zond, de tranen droogen zou. Die eed is heilig, goed, en moet zyn naargekomen. Komt, minzaam Heloïze in beider r.rm genomen; Komt, liefderyke Izaure en jonge Amelia! Komt, dat men ftraks met haar naar myne woning ga! En gy, waar' myn gemoed tot deernis niet genegen , De elendige had reeds een ftrenge wraak verkregen: 'k Beriep my op 't gevoel -van 't menfchelyk genacht, En gy befpeurde ras der wetten oppermagt. Uit diep ontzag voor God, die my zyn gunst doetblyken, Wil ik uw zwarte ziel in wreedheid niet gelyken ; Maar nooit ontkomt gy Hem, die voor verdrukten pleit: U ziet de Almagtige: verbid zyn grimmigheid. Einde van het vierde l/edryf. E V Y F-  66 FENELON, V Y F D E B E D R Y F. EERSTE T O O N E E L. FENELON, D'ELMANCE, GEESTEL Y K E N , VOLK. T FENELON. 10 IPfSrMk» dat gejuigch, die gulle vreugdvervoering, Die tranen, 't fprekendst merk der teerste zielsontroering, Doen, waarlyk onverdiend, myn hart gevoelig aan. Als bisfchop en als mensen heb ik myn' pligt gedaan; Een ander had het zelfde in myne plaats bedreven; En Gode, Gode-alléén, zy daarvan de eer gegeven. Hy voert my naar dit oord, 'k ben hier ter naamvernood , Of hy ontfluit voor my de kuilen van den dood; Hy daalt met my 'er in, om de offers, daar verfcholen, Te troosten in hunn' angst, te redden uit hun holen. Gaat, burgers! en bewaart in uw geheugenis Dit zonderling geval, dat zo aanmerklyk is; Gaat heen, en laat u nooit zo verre in 't kwaad verrukken, Dat gy, onmenschlyk, uws gelyken zoud verdrukken: Uw hoogmoed, vaders! bare uw kindren geen verdriet, En weest, uit hygeloof, hun zieltirannen niet. T JV E E-  TREURSPEL. 6? TWEEDE T O O N E E L. fenelon, d'elmance. d'elman c e. Hoe meer ik u befchouw, hoe meer ik u bewonder. fenelon. D'Elmance, zwyg. d'elmance. Neen; hoor me! ik min uw'1 of by zonder. Had (leeds de priesterfchap als gy, myn vrind, gedacht, Wat waar' 't een heil geweest voor 't menfchelyk genacht! Gods naam had de aardeniet in ftroomen bloeds doen baden, En 't hatelyk tooncel van 'soorlogs euveldaden Waar'. bloeijend door hun liefde, en voor hun deugd gedwee, Nóch 't zaligend verblyf van onverlloorbrc vreè. 't Is louter menfchenliefde all' wat uw godsdienst ademt. Wat voorbeeld in een' tyd, die 't gruwzaamst kwaad omvademt! Wat heerelyke leer', nu de eeuw, zo'tfchynt, herleeft, Die eens ons voorgedacht in ramp gedompeld heeft; Nu Frankryk, fel gefchokt in heel zyn ryksbezitting, Blinde onverdraagzaamheid en dolle geestverhitting, Wier godgewyde dolk det Franfchen bloed vergiet, Haar oud geluk op nieuw met vrucht beproeven ziet! E 2 »*-  68 FENELON, fenelon. Dus zien wy 's Heeren wet, uit liefde aan de aard' gezonden , Door dwaze d weepers, door vervolgers, fnood gefchunden; Dus word haar glans bezwalkt door helfchen gruweldarap! d'elmance. Helaas! 't vernieuwt my all' 't beginfel van myn' rrmp. Waarom waart gy niet reeds tot kerkvoogd hier verheven , Toen dierbre Heloïze in 'c klooster wierd gedreven! Het hart van Peneion, met onze elend' begaan, Had h:,rc klagt gehoord, had haar geween verdaan. Zy waar' niet omgebragt, wanhopig, afgeftreden, Verr' van d'eleudeling, die haar had aangebeden. Myn leven is ten nacht; het ware één zonnefchyn: Ik zou noch echtgenoot, ik zou noch vader zyn. fenelon. Van Gods voorzienigheid moogt gy ü niet beklagen: Ikr.r wysheid zorgt voor u: vertrouw haar welbehrgen. i)' e l m a n c e. Kooit, nooit hervind ik 't goed, dat my de dwang ontnam. fenelon. Wat zei D'Elmance toch, zo hy 't eens weêr bekwam? b'elmance. Wie, wie hergeeft my haar, die me eeuwig hield verbonden ? Geen Heloïze word op 't aardryk meer gevonden! In liefde glocijende, en de vrindfehap tot een' last, Pers  TREURSPEL. 69 Pers ik fleehts tranen af, gelyk de eleude past. Niets, niets herftelt den bloei van myn verkwynend leven: Het is een tedre bloem, die voor haar' tyd moet fneven. fenelon. Hoch heden word u 't eind' van al uw leed vergund. d'el man ce. Hoe ! waant gy dat gy my myn liefde* ontrukken kunt ? Zou dit uw oogmerk zyn? zond ge iu die pogingflagen?... 'k Zie dat gy tranen ftort: gy moogt my wél beklagen. fenelon. 'k Stort tranen, ja, myn vrind; maar ik beklaag u niet. Men zegt, dat Heloïze in 't klooster 't leven liet? Doch, luister. d'elmanc e. Groote God!... Wat lichts zult gy me geven! f en elo n. D'Elmance, dwaal niet meer: zie Heloïze in leven. d'elmance. In leven? Hemel! zy? waar is zy? is 't wel waar? Verliezen wy geen tyd; kom, vliegen wy tot haar... Maar, licht heeft ydle hoop myn zinnen ingenomen! fenelon. Gy moet de felheid van uw heete drift betoomen. Leef, wees gelukkig: gy zyt vader en gemaal: Uw Heloïze is hier, en dicht by deze zaal. n E 3 °'EL-  7o FE N E Lj O N, d'e lmanc e. Hier? ik ben vader? 'k ben gemaal? Wat moet ikhooren! Wat onverwacht geluk is me in myn' ramp befchoren ? fenelon. De jonge nieuweling... d'el man ce. We! nu? fenelon. Die, nat befchrejd, Tot my haar toevlogt nam in diepe treurigheid, Is Heloïzes kind, en gy, gy zyt haar vader. d'e lm a n ce. Waar ben ik? f e n e l o n. Zy 5 gefpoord door liefde en p'igt te gader, Bad voor haar moeder, hier in 't grafgewelf bewaard • Haar moeder, uwe gaê, door God voor u gefpaard. d'e l m a n c e. Hoe! zy, die, vyftien jaar, in 't graf..? fenelon. Zyzelve. d'e lm an ce. ó Woede! 6 Bygeloof!... 6'Wraak, hoe fiierpende is uw roede!... Begraven!... Maar zy leeft! wat vreugd, na zo veelimart! Indien't een dwaling is, wringt gy me een' dolk in 'thart. F E-  TREURSPEL. 7t fenelon. Een dwaling is het niet: ik kreeg te klare blyken Toen ik haar uit het graf naar dit verblyf deed wyken, Eer ik ten tempel trad , door 't volk met drift verwacht... Zy fproot, in Arlemont, uit vorstclyk gedacht; Zywoonde in'tfchoonProvence.eer't lothaar' wensch verraadde, Zyzelf heet Heloïze, en is D'Elmnnces gade. d'elmance. Weg met den zwaren last van all' myn tegenheên! Voorleden ongeluk bedaat in droom-alléén. Myn Heloïze leeft! ö Teerheid! ö verrukking! Myn kind, myn gade is hier! wat zegen, na verdrukking! Hoe teêr beminne ik haar, na al haar' tegenfpoed! Hoe word haar door myn liefde al haar verdriet vergoed! Waartoe vertoeven wy? Gelei my voor hare oogen: Dat haar getrouwe gade, in blydfchap opgetogen, Zyn hart op nieuw haar febénke, als minnende echtgenoot, Al moest hy dit geluk bekoopen met de dood! fenelon. Ach, om den eerbren gloed, die uwe zie! doet blaken, En die haar huwlyksheil voorzeker moet volmaken, Duld dat ik eerst haar fpteke, eer gy u tot haar fpocd; Denk dat men aan 't geluk zich ook gewennen moet. Zy, lang vergeten, en het graf ten prooij' gegeven, Betrouwt ter naauweruood haar pas herboren leven: E 4 Het  7* FENELON, Het onverwacht gezigt eens dierbren echtgenoots Trof iïcht haar tedre ziel meer dan t gezigt des doods: Zy w te veel verzwakt door zware tegenheden: Ja , «mpen Mnder tal heel-t ze b m graf geledei, DeeZ' da«' door «*«* oP fchok gevoelig .fgeaüt, Zonk zy hier zngt i„ (laap, zodra zy ftfltè had. Ik zal, wanneer eerlang haar fluitoring fa geweken, Haar van uw tedre liefde en van uw byzyn fpreken; Begeef intusfehen u, tcrwyl ik ' E E MANC E. Hoe zal ik 't ongeduld van „lyne zie! bctoomen! FENELON. 'k Zai U Venvi,t,'Se" al« moet binnenkomen. DERDE T O O N E E L. FENELON, DWa»C», izaure. M IZAURE. Vlynheer, vergeef het ^, zo ik u mooglyk W; Maar Heloïze vraagt in deze zaai gehoor. d'eLM AN ce. Wat tydffip! welk een vreugd! hoe kan ik my weérhouén! FENELON. Zy komt. Verberg u: vlügt: laat zy „ niet aanfehouwen. VIER.  TREURSPEL. 73 VIERDE T O O N E E L. fenelon, heloïze, amelia, izaure. heloïze, door Amelia en Izaure onderfleund. Vcrblyf der levenden ! Ik groet u, zalige aard'!... 'k Zie u dan weer, 0 zon, die zo veel wellust baart! Hoe helder is uw glans! Hoe lieflyk zyn uw ftralen! Zy doen natuur voor my in vollen luister pralen. fenelon. Treê nader, Heloïze, en fpreek vry moedig; kom. Ik luister. Neem uw plaats. Hoe beeft gy zo? waarom? hel oï z e. ' ó Priester! Helling Gods I uw byzyn doet my beven: lk voel my door ontzag en dankbaarheid gedreven. fenelon. 'k Ben, om u dienst te doen , misfchien op nieuw in ftaat. heloïze. Altoos was uwe deugd der zwakken toeverlaat. Ik weet, ik zie het. fenelon. Kom, ontdek my, zonder fchroomen, Wat in dit oogenblik u hier tot my doet komen? hel oïze. Gy kent den naam myns ftams, den rang van myn genacht, E 5 Het  74 FENELON, Het oord, waarin „ntuur ray ,„ het De banden die ffly reeds in 't vaderfcnd verbondel, E" hem 'in tvïen myb hart een' egae bad gevonden; Gy ztet die dierbaar kind, dat uit dat buwlyk fproot • Weet gy me., van het lot van mynen echtgenoot ? Kan ik niets van den ftaat van mynen vader hooren Uu wiens onbuigboen trots myn rampen zyn geboren, F E N E I. O N. Die wreede vader, uw tiran in vroeger tyd, Beflooc zyn leven in verfcheurend zelfverwyt. Uyleeft niet meer-...Hy heeft myn liefde fieeds verfloten • Zyn droeve dochter heeft de zyne nooit genooten- ' ÜK lagen hoogmoed bleef zyn ziel ilandvastig wreed Hy heeft berouw gehad ?...'k vergeef hem ^ ^ ^ FENELON. D' Elmance... H ELOÏZ E. Ach.» fpreek. D' Elmance... FENELON. Uw gade is noch in leven. Zo fluit' zyn hand my 't oog^deu geest za! geven I k vraag u geenszins af of hy noch aan my denkt-' Ik verg niet dat hy my zyne oude liefde fchenkt; ' 'k Was  TREURSPEL. 75 'k Was onherroeplyk in de nacht des grnfs begraven: Een goed, niet meer verwacht, kan ons niet meer verflaven. Hy vormde, verr' van-my, licht fchooner band, hyzelf, Terwyl ik hem beweende in \ fomher grafgewelf; Ten minste ik, die myn jeugd in kwyning zag verteeren, Kan van zyn tedre liefde onmogelyk begeeren, Dat hy de kracht des bloeis van zynen levenstyd Aan 't Iangverwelkte fchoon van Heloïze wyd. Maar, in myn vaderland wensch ik hem weêr teaanfehouwen , Te toonen wie hy eens zyn hart dorst toevertrouwen, Het kind hem af te ftaan dat my zyn liefde gaf, En dan wacht ik den dood in beider armen af. FENELON. 't Waar' vruchteloos te gaan naar uw gcboortcllrekeu: Uw echtgenoot is lang het fchoon Provence ontweken. HELOÏZE. En in wat heilryk oord geniet hy 't levenslicht? FENELON. Hy heeft in dezen wal zyn vast verblyf gefficht. HELOÏZE. Wat zegt ge? in Kameryk? Wat heeft hem hier gedreven? FENELON. De tyding van uw dood. Hy dacht u te overleven. HEL OÏZE. Zo dicht by Heloïze, en vreemd van hare elend'! FE-  76 FENELON, ÏËNELO N. Dat gy geftorven waart was algemeen bekend. HELOÏZ E. Hy heeft waarfchynelyk eene andre vrouw genomen ? FENELON. Geen flerfling heeft, na u, zyn hand ten echt bekomen. II E L O ÏZ lï. De tyd heeft my gewis verbannen uit zyn hart? F E N E L O N. Zyn hart is 't uwe nóch : hy kwynt om u van fmr.rt. HELOÏZ li. Hoe! myn gedachtenis zou noch zyn hart bekoren? FENELON. In tranen doet hy nóch uw' naam gedurig hooren. HELOÏZ E. 'kHerleef!...Cy kent hem dan, dien myne ziel bemint? FENELON. 't Is de echte vrindfehapsband, die ons aan-één verbind. HEL OÏZE. Is zulk een fchoon verbond op heden eerst gefloten? FENELON. Neen; reeds in onze jeugd: wy waren leergenooten. HELOÏZE. En licht herzaagt gy dan op heden myn' gemaal? FENELON. Schier in dit oogenblik: hy was in deze zaal. HE-  TREURSPEL. 77 heloïze. Verzweegt gy hem myn lot? de biitre elend' myns levens? fenelon. »k Heb hem uw' ramp verhaald, en uw bevryding tevens. heloïze. Hoe hoorde hy 't bericht der ongehoordlte fmart? fenelon. Met all' de driften van een tederminnend hart. hel oïze. Wat uur heeft hy ter komst by zyne vrouw verkofen? fenelon. Dit uur, zo 't u behaagt. Hy kan aireede u hooren. heloïze. Verklaar u duidelyk. D'Elmance... fenelon. Is hier naby. heloïze. Waarom verfchynt hy niet? hy koom', hy nader' my. LAATSTE T O O N E E L. fenelon, d'elmance. heloïze, amelia, izaure. d'elmance. My11 gnde! amelia, izaure. ö God!  78 FENELON, heloïze. Hy is 't! amelia. Myn vader! heloïz k. Myn behoeder! In de armen van Elmance, op Amelia v/pende, met zeer veel vuur en nadruk. D'Elmance, min haar WdN zy redde hare moeder! e' e l ai a n c e. Myn kind! ii e l öïz f. Omhels de vrucht van onze tederbeén. Helaas! 't was verr' tan n M zy in », Hch, verfehcen. d'e l man ce. Wat hebt gy uitgedaan! ik vloek de onmenschlykheden... heloïze. Zo gy me nóch bemint, dan lub ik niets geleden. d' e l m a n ce. Myn liefde vordert wraak' : ik eisch die van den daar. he.l oïz e. D'Elmance, ik heb geen kracht tot koestering van haat. Myn hart, vermoeid van leed, en wars van wraskbetrachting, Wyd zich geheel aan liefde, erkentenis, en achting. Üe  TREURSPEL. 79 De heilryke onderfland, dien my Izaure gaf, Heeft myne dood verhoed in d'afgrond van het graf: Zy waakte voor uw gade en voor uw dochter tevens: Zy dcele, als mynvrindin, in decêlfle vreugd myns levens. IZAURE. Ik wensch u dienst te doen zo lang myn leven duur'! d'elmanc e. U-allen zegen ik in dit gelukkig uur; Vooral u, Fenelon, u, deun van ons vertrouwen, In wien wy 't levend beeld der ware deugd aanfchouwen! 0 Vrind , gy hebt... fenelon. Ik heb Gods wys beduit volbragt: Der menfchen euveldacn herftelt de Ilemelmagt: Altoos, en overal, hoort ze aller vromen wenfchen: Ja , 't goede komt van God , en 't kwade van de menfchen. 'k Bevestig, voor zyn oog, thans uwen heilgen echt: Bemint elkaêr: die wet is 't menschdom opgelegd: Vcrdrekt, door liefde en deugd, zo fchoon een wet tot luister! Vergeet nu, Heloïze, een' hatelyken kluister: Vernieuw, voor ons altaar, een' aangenamer band, Die meer gefchikt is voor der dervelingen Hand. 't Verdag van uwen ramp zal dweepzuchts val beramen, En de uitkomst van uw lot de godloosheid befchamen: De  80 FENELON. De elendige , die zich met zyne tranen voed, Leer' dat de Algoedheid let op 's menfchen tegenlpoed; Dat ftecds de flerfling God ten toeverlaat moet kiezen, En dat men in den ramp de hoop niet moet verliezen. 17^.95. EINDE.