189
E 20






ONDERRICHTING
OM VERSCHEIDENE SOORTEN VAN
LAKKEN
E N
VERNISSEN
TE MAAKEN.
DOOR
JOH ANNE S KOK,
In Leven voornaam Kunstverlakker in dt Oudemanhuis Poort te Amfterdam.
WAARIN KUNDIGHEDEN VOORKOMEN DOOR EIGENE ERVAARING ONTDEKT.
Thans voor 'i eerst in 'f Licht gegeeven.
Él
Te A M S T E R D A M;, By GERRIT B 6 M. 179^






VOORBERICHT
AAN DEN
L E E Z E R.
D e reden, die my bewoogen heeft, dit Werkje over de Verlakkunst te fchryven en het licht te doen zien, is deeze: ik had reeds den ouderdom van 70 Jaaren bereikt»en was door een beroerce bezocht, en gelyk een ieder wel kan denken, de lust tot dat werk voor het grootfte gedeelte gedaan. Dewyl ik met deeze Kunst, die ik omtrend 30 Jaaren in Amilerdam geoefend heb, zeer wel daar by gevaaren ben; zoo dacht ik dikwyls dat het jammer zyn zoude, zoo een Nuttige Kunst mede in 't graf te neemen.
Twee perfoonen, die ik uit gulhartigheid eenige van myne Kunstftukken geleerd had, kwamen by my in aanmerking, om hen alle de overigen te leeren; de eerfte was myn •eigen Neef, die door zyn geduurig verzoeken met groote beloften,my een langen tyd zeer lastig viel, ik zoude hem toch die Kunst leeren,opdat,als ik kwam te overlyden, die Kunst dan niet met my in 't graf mogt gaan, en hy na myn dood daar wel van varen zou* s de>



iv V O 01.BE R IC H 3K
de, met groote belofte en onder duure Eeden, dat hy die Kunst niet oefenen zoude geduid rende myn leven: als meede,dat hy die nooit aan iemand Ieeren zoude. Toen heb ik hem de Zwarte Vuurlak ieeren maaken; maar, Hemel! 'wat verandering bemerkte ik iri korten tyd in hem. Alle die beloften en Eeden werden ras vergeeten $ hy ging- ras aan 't werk, en hy is heden * als ik dit fchryf, nog daar mede bezig, op den Overtoomfchen Wegi in een Huis dat ik voor deezen bewoond heb. De.tweede dien ik dat leerde, was eqn goede Bekende, die wist my met mooije praatjes ook zoo te misleiden, en dat nog daarenboven , die tekende een Infr.rurnent Notariaal , waarin hy zich verbond, om Duizend 'Guldens te verbeuren aan den Armen, voor iedere keer, dat hy die Kunst zoude oefenen, of aan een ander Ieeren geduurende myn leeven, en hem daar van konde overtuigen: dit is nog ten mynen Huize berustende. Hierop heb ik hem mede de Vuurlak geleerd, en alzo hy bemerkte en wel wist, dat ik meer Kunst bezat, zoo leerde ik hem ook de Boer e-Lak; maar be-> fpeurde, dat ik ook met hem bedrogen was-. Alles was zoo aardig en kunflig voor hem, dat hy al meende, alles wat ik wist, kundig te zyn. Hierop ging hy den zelfden gang als de voorige. Men zoude kunnen zeggen :
dan



aan den L E E Z E R. v
dan kondfgy hem gemakkelyk overtuigen met uw Notariaat Inflrument; dat is ook. waar, maar alzoo ik niet wel was, en het met myne zaaken zelve volhandig had, zoo dacht ik, dat het beter was die zaak maar te laaten loopen, en my daar niet aan teftooren. Alles uit myn gedachten Hellende, liet ik hem begaan; maar op het laatst fpeelde dat altyd in myne gedachten, en ik wierd te raade , om daar mede aan de Geleerde Waereld een kleinen dienst te doen. Hier op ging ik aan 't fchryven ,en heb dit Werkje mét veel moeite opgefteld; maar dit nu volbragt zynde, zoo was ik dikwyls in bedenkinge, dat daar wel veele Liefhebbers roe zouden zyn- maar dat het vóór onbedreven Lieden wat lastig en gevaarlyk was; én dat wel voornamentlyk , om de kookende Terbentynoly in die heete Materiën te vermengen. ' lk liet myne gedachten daar over gaan, of 'er geen gernakkelyke weg,en met minder gevaar op te vinden was dan die ik altoos gewend was geweest; en heb bevonden, dat, als men de Gomrae en de Lynoly ieder zyn tyd hadde' laaten uitkooken, men die dan van het vuur moest afzetten en laaten koud worden, en de Terbentynoly daar koud doorroeren, en op het vuur, al roerende daar door werken, tot dat het begint te kooken, en dat zoo lang als de befchree* 3 vene



■vi VOORBERICHTaandknLEEZER.
vene tyd; het welk ik zeer uitmuntend heb
bevonden, my zei ven verfoeijende, dat ik zoo dwaas geweest was, en zoo veele jaaren dien verkeerden weg gevolgd had; maar aan den anderen kant verheugd, dat ik dit weer had uitgevonden. Toen heb ik achter dit Werkje de nadere Proeven gevoegd , tot gemak, om alle gevaaren voor tekoomen.
Zie daar Leezer, hier hebt gy een klein Werkje, met uitgezochte Lakken en Vernisfèn , die my veel moeite en nachtruste gekost hebben: ik heb my zoo veel gemeid als raogelyk was> van al te wydloopig uit te weiden in dingen,die niets tot zaakelykheid dienden; maar my maar gehouden by het geen ik zelve by eigen ondervinding heb goed bevonden. Waar mede blyve Leezer die dit in handen krygt
U E. Dienaar en Vriend JOHANNES KOK,
Konst- Verlakker in de Oude Mantuis Poort, te Amfterdam.
ON-



ONDERRICHTING
om verscheide soorten van
LAKKEN en VERNISSEN
te maaken.
Van drie Soorten van Lakken.
Voor eerst van de Gomlak heeft men 3 foorten: de Stoklak, de Zaadlak, en de Schillak. De Stoklak is zoo als zy met de takjes van den boom genomen is. De Zaadlak is in gryn gebroken, en het Rood, dat daar tusfchenzit, uitgetrokken, om Rood Leer of andere Stof mede rood te verwen. De Schillak is gefmolten geweest en tot Plaaten gegoten.
De Gomlak fmelt in geen terpentynoly, of in anderen, maar in goeden Geest van Brandewyn, die zoo fterk is, dat, als men een vingerhoed vol Buskruid in een Tinnen Lepel.doet, daar den Geest op gegooten, met een zwavelftok aangeftoken, en als de Geest verbrand is, het Kruid daardoor wordt aangeftoken. Klopt uw Lak van de ftokjes, floot ze in gryn,doet ze in een glas, giet daar Geest op, dat het een duim onder ligt, ftopt het dan wel toe en fchudhet nu en dan eens braaf om, tot dat alles gefmolten is. Het gebeurt wel,dat alles uiet wel imelten wil,dan moetmen het door een doek gieten'; dat van de Zaadlak meest gefchied. Schillak fmelt altemaal, hoewel daar een foort van is, die niet zal fmelten; maar A 4 daar



8 ; ONDERRICHTING om LAKKEN
daar is een proef op: men legt een ftukje Schil, lak op een papier, en houdt het boven een kooltje vuur;zoo de Lak loopt eer het papier brand dan zal ze wel fmelten. Zoo uw Vernis te dik is! dah met Geest verdund; zoo te dun, dan nog Gom daar by. Deeze Vernis moet men ftryken als de Zon warm fchync, of by een kagchel, of over een test met vuur; anders wordt zy dof Dit 2 of 3 maal geftreeken, dat men denkt dik genoeg te zyn, om te kunnen fchuuren met Water en Tripelfteen: Als men onder de Zaadlak wat Guttegambo fmelt, die wel gedroogd is, zoo maakt het een zeerfchooh Goudvernis, om Zilver, Koper, Tin, Lood, Blik, enz. mede te vergulden. Dit is.die Vernis, daar men het Beflag van Cabmetcen, Bureaus, enz mede verguldt.
De Schillak heeft dat rood niet, en worde zonder Guttegom op Olyvenhcut, als Knoppen van Binnendeuren, KlcêrborfteJs, enz. mede te Vernisfen, gebruikt.
Nu zyn 'er nog andere Gommen, die in goe. den Geest van Wyn fmelten, als daar is de Maftik, de bom Janiperi Elemniea Amwee; maar deeze twee Jaatite worden niet veel gebruikt.
Van de Jenever.Gom. De Gom Juniperi, Jenever.Gom,anders Sandrak\ wordt_ behandeld op deeze wyze: Men doet dé Gom in een Glas, giet daarop een weinig goeden Geest, dat het maar nat wordt, fchud het wat, ornde bruine bast af te byten , giet den Spiritui weer af; en als men het heel wit wil hebben, nog eens daar by gedaan zoo veel beste Ma/lik, als gyGom hebt, dan zoo veel Geest, dat het een duim breed onderligt: alle uuren eens gefchud, om het van den grond te houden; want eens vast
zit-



en VERNISSEN te MAAKEN. 9
zittende, kan men het kwalyk los krygen. Wan-' neer nu alles gefmolten is, zoo laat het vuil bezinken: Zoo het te dik is, dan Geest daar by tó doen, dit maakt een waterwitte verw. De Sandrak alleen is niet goed, want zal met duizende van krasjes barften, daarom doet men de Majlik daar by. De Maftik alleen is nog beter als de Sandrak, maar is wat minder hard, dat door de San. drak wordt verholpen.
Deeze Vernis moet men ftryken als van de Gomlak gezegd is, en is die Vernis, welke gebruikt werdt op de gefchilderde Tafels en Latwerk; en alle kleuren zoo fchoon maakt, als die zyn. Men handelt dus: Als uw grond gemaakt is, zoo kookt men Vischlym, en door een doek gegooten, en van het mooifte Schulp wit de bast afgefchraapt, met Water gevreven ,en van die Lym daar onder gedaan, en uw gelyk gemaakte grond daar mede gewit, en daar op gefchilderd met dunne Oly wervv, die-wat doorfchynt,en daar uw Vernis op geftreken, maakt de kleuren zeer fchoon.
Nu is 'er nog een Gom, die zeer hard is; dat is de Gom Copal; maar, dewyl die niet meer te bekoomen is, zo gebruikt men een byfoort, dat is Angolaafche Gom, en ook den Westindifchen Brandfteen; deeze 2 fmelten in geen Geest van Wyn, noch in Terpentynoly; maar wel in beide t'faamen: Men neemt de AngolaafcU Gom, van de witfte ftukken, droogt ze in de Zon; men zal bevinden, als men een groot ftuk doorflaat, dat zy van binnen vochtig is; zifcze, en doet ze in een phiool of glas met een langen hals; giet daar op wel fterken Geest van Wyn; fchud het om , en laat het een nacht ftaan in een warme plaats, of in een diftilleerftoof, zal dan faamen loopen tot een klomp; giet den Geest af,zoo fchoon gy A 5 kunt;



lo ONDERRICHTING om LAKKEN
kunt; zet het nog een dag of twee in uw ftoof, mee den hals open, op dat de Geest die 'er nog te veel is, vervliege; giet daarop Terpentynoly, dat het 2^3 vingeren breed onderligt; zet het dan weer in uw ftoof, nu en dan eens omfchud. dende, tot dat alles gefmolten is.
Deeze Vernis kan men zonder warmte ftryken en fchuuren; als zy dik genoeg geftreeken en ge. fchuurd is, vertoont zy een Cryftal, te weeten, by voorbeeld: Neemt een fraaije gedrukte Plaat, plakt haar op een wel gelykgemaakte plank, ftryk daar een wit Lymwatertje over ; droog zynde, uw Vernis 4 a 5 maal, ja meermaalen daar over geftreeken en gefchuurd. Men kan die ook over Miniatuur, of Waterverw, gebruiken, als men, eer men die plakt, door een wit Lymwatertje haalt; ook over Olyverwe en gefchilderd Marmer, en wat men wil. Alle deeze bovenftaande Vernisfen zyn hard en glasachtig, doch niet buigzaam; maar de Oostindifche Vernis is hard en taai, maar kan niet buigen zonder kraaken of fpringen. De Lynoly is de bekwaamfte, om een harde taaije Vernis mede te maaken, die ook het vuur uitkan ftaan; maar eer wy daar toe koomen, zoo zal ik hier nog een fraaije witte Vernis byvoegen, waar in deze Oly te pas komt: Neem een fig Terpentyn en een once witte Kalk; roer het wel onder een in een nieuwe Pot, zoo lang, dat het niet meer faamen loopt, verfcheide maaien met Terpentynoly verdunt, zou anders onder het roeren te dik worden; dan 5 oneen, witte ongekookte Lynoly, en als men die nog witter wil hebben, neemt men Papaveroly; maar dan moet men wat' meerder Oly neemen, tot dat men ziet, dat die taai genoeg is. Neemt dan een half loot Kalk, heel fyn in uw Vernis gemengd, en alzo eenige
dagen



en VERNISSEN te MA AKEN. n
dagen laaten bezinken,tot zy klaar is; dan in een Fles gedaan, wel toegeftopt, kan men die zonder warmte ftryken.
NB. Ik heb tot deze Vernis Terpentyn gehad, die uit Nieuwjork kwam; die is witter en fterker dan de Franfcke; als men de Franfche gebruikt, moet men wat meerder Kalk neemen, naar gelegenheid van de Terpentyn.
Om Oly te kooken tot de Vuur. Vernis.
De Lynoly dan, oud en taai zynde, kan onveranderlyk den tyd verduuren; rauw zynde, is zeer goed op geverwde Huizen, kan veele jaaren de verw bewaaren, te weeten, de Oly alleen over het geverwde geftreeken.
Neemt rauwe Lynoly, doet die in een yzer Potje, op een heet vuur gezet, zonder daar iets by te doen; als die zoo heet is dat zy zich met een zwavelftok laat aanfteeken, gebrand tot de dikte van oude Oly, koud zynde, met Terpentynoly verdund, om te kunnen ftryken ; dit % a 3 maal geftreeken, doet het zelfde; zy is niet zo wit, maar wel zoobeftendig, als men de Oly kookt met Lithargurium, Qnrina of Mem, Maflik, of Omber, Lootwit of witte Vitriool: dit alles doet ze droogen, en dan is zy niet zo beftendig; in de lucht wordt ze zwart, barsten verteert, om dat door die Zouten de Oly open van pori wordt. Om Vogellym te maaken.
Men kan de beste Vogellym maaken van Lynoly: Neemt rauwe Lynoly, in een nieuwe Potgedaan, zonder iets daar by te doen; kookt ze dat zy braaf uitdampt, zo zal zy ten laatften tot lil worden, ja zoo taai, dat zy niet van een te trekken is, en vat alles wat zy aanraakt.
Als



ONDERRICHTING om LAKKEN
Als men deeze OJy verbrand omtrent'tot op de helft, en dan een maand of twee Oud zynde,met een papier gedekt, is goed om op te vergulden. Zy wordt door het branden niet tot eene lillige, maar lyvige ftof, daar men dan wat uitneemt,met Terpentynoly gemengd, met Vermiljoen, Oker of Lootwit, wat men wil, gevreven; hierop kan men 3 a 4 dagen vergulden ; hoe ouder deeze Oly is, hoe glanfiger; als men nu deze OJy-dik en wit wil hebben, moet zy openen dun uitgebreid,in een platte fchotel eenigen tyd ftaan; hoe langer zy ftaat, hoe dikker zy wordt; wat Terpentynoly bygedaan', helpt ze witter worden; ook wat Li~ tkargurium, doet ze eer dik worden, maar wat vergeelen, het welk door wat fyne Stuifkalk daarin te deen, wordt verholpen ; tot de Vernisfen behoort een dikke, witte en glansachtige Oly.
Om Duuk.Inkt te maaken.
De Druk-Inkt wordt op deez wyze gemaakt; Zy neemen rauwe Lynoly, doen die in een yzeren Pot, zetten ze op een goed vuur,ftooken ze zoo heet,dat zy zich met een houtje laat aanfteeken. Als de vlam nu wat'hoog zoude gaan, dari neemen zy een dekzel dat op de pot fluit, en dempen de vlam, fteeken ze daarna weer aan en houden ze in eene matige hitte, tot dat zy op een kouden blaauwen fteen de dikte heeft van bruine ftroop; en daar Zwartzel doorgemengd, dan is zy goed om mede te Drukken.
Deeze is ook goed om goede Vernisfen mede te maaken, op de volgende wyze:
Neemt Brandfteen, doet hem in een yzeren por, daar een dekzel op fluit; zet hem op een goed vuur, zo droog en heel als hy is; laat hem ftaan fmelten , dat gy voelt dooreen gat, dat midden in het dekzel
ge-



ek VERNISSEN te MAAKEN. 13
gemaakt is, met een yzer pypje daar op; daar voelt gy met een yzer; en op dat men daar door niet meer in gevaar komt,.ftopt men met een kurk het gat weêr toe: gefmolten zynde, zet hem van het vuur; laat hem koud werden , zal dan aan de pot vast zitten; als gy hem daar wilt uit hebben, zet hem op een klein vuurtje, zal dan los worden , zoo dat gy hem kunt uitkrygen en bewaaren. Als gy nu Vernis wilt maaken, zoo neemt een É8 van de gefmolten Brandfteen en een ffj van de gebrande Oly, fmelt het faamen,het welk dan zoo groot vuur niet van nooden heeft; verdunt het met Terpentynoly,gy kunt hem,als hy koud is, wel meer verdunnen, tot dat hy bekwaam is om te kunnen ftryken;laat hem dan eenigen tydftaan zinken. Deeze is goed voor rood verlakt; te weeten, als gy uw goed eerst met Vermiljoen, met gekookten Oly gevreeven > tot een Verw genaakt hebt,een Grondvervv gelegd,en laatendroogen, dan deeze Vernis met Vermiljoen gemengd, daar over geftreeken , droog zynde, nog eens; wilt gy nog eens,zonder Vermiljoen, om te beter tekunr nen fchuuren. Als het een dag 10 a 12 geftaan heeft, bezoekt of het wil fchuuren, meteen doek met Trippel en Water. Deeze Vernis zal harden taai zyn, dat een enkelde Gom niet is, cn zal zoo hard droogen, dat zy op een koperen of blikken Ketel geftreeken , het vuur kan uitftaan, en water kooken,zonder te ontlaaten,datde harstgommen met kunnen uitftaan; want de Lynoly van haar dunne ftoffe ontlast, en dan droog zynde, kan nergens mede ontbonden worden, en kan het-vuur verduuren, tot byna gloeijend worden toe. Dat men de Gomftoffe daar onder doet, gefchied alleen, om dat zy te taai is en niet kan gefchuurd worden; hoe meer Gomftoffe,hoe gemakkelyker



14 ONDERRICHTING om LAKKEN
zy zich Iaat fchuuren; maar is dan wat fprokker. Zy kan ook gebruikt worden zonder verw daar onder te mengen, voor eenenkelde glans over alle kleuren, daar geen wit in komt; als over gefchilderde Schildpad , Nooteboomen en alle gefchilderd Hout.
Om Schildpad te schilderen op een rooden, of op een geelen , of ook wel op een gouden grond.
Gy legt dan op uwen gelykgemaakten grond een Olyverw, van Vermiljoen, zo wat bontachtig, op de eene plaats wat flaauwer, dat bet wit daar door fchynt, als op de andere; doch alle dat het rood is, bleek en hoog rood.
Als gy het geele Schildpad wilt maaken, doet dat met ligte Oker op dezelve wyze. Wilt gy een Gouden grond, eerst en al met Goud verguld, vryf dan Beenenzwart metgekookten Oly; fchil. der daar mede op den Rooden, Geelen of Gouden grond; te weeten, als hy wel droog is, en met een doekje met rauwe Oly mager overgevreven, anders liggen de kanten te ruig, en kunt die zoo wel niet verdry ven, dat men met een droog kwasje overkwispelende, doet; dit weêr laaten droogen; dan goede Florentynfche Lak gevreven , dat het zwart gelykt, wat grooter dan uw Beenzwart, dat het wat buiten en fommige heel van de Lak gaa; want het dient maar om dat de Lak zoo fterk niet dekt, of moet te dik liggen; het beloop moet nu maar naar het wezentlyke Schildpad worden nagezien. Dit dan droog zynde , met de bovengemelde Vernis 3 a 4 maal overgeftreeken, naar uw Vernis dik is, ieder dag of 2 eens. Als het dan een dag of 3 geftaan heeft, neemt dan een Gothlandfchen Steen, die wel regt
is,



en VERNISSEN te MAAKEN. is
is, en een kwasje in de andere hand, doop dat in Terpentynoly,ftrykt dat op den Steen enfchuurt daarmede, telkens indoopende, niet te lang Op eene ftee, dat de Vernis doorweekt, als de Terpentynoly vervlogen is, en als gy daarop afemd en het 'er oplaanflaat, dan weêr gefchuurd, dat het heel gelyk is, en alle puntjes daar uit zyn. Men doet het nog wel eens over met een glad Marraerfteentje. Als 't een dag io k 12 heeft geftaan, fchuurt men het met een doek met Water en Trippel , en dan nog wel eens met een doek, daar men een weinig Wasch heeft aangedaan, en dan weêr met een fchoonen doek over; ook wel met rauwe; Lynoly met heele fyne Trippel, het welk men heel lugtig met Bloemmeel weêr overvryft.
Om Nooteboomenhout na te maaken. Als men Nooteboomenhout wil namaaken, alweer op uw Lym en Krytgrond met Omber en rauwe Lynoly gevreeven; ook als het voornoemde, hier wat bleeker,daar wat hooger aangeleid, op de ftreeken van de kwast, zoo het wat ftreep» achtig mogt liggen, met een zagt droog kwastje gelyk kwispelen; maar het moet nergens zoo bruin zyn als uw de Omber zou kunnen geevcn; want gy moet de Ader en warte met zwaarder Omber daarop nog kunnen geven, daar de zwaarder Aders en Kwasten zyn met Lampzwart. Verder moet men het natuurlyk Hout beftudeeren, en dan Vernisfen, als van het Schildpad gezegd is.
Een Regülum te smelten, waarvan een
Goud • Vernis gemaakt wordt. Neemt % (ö Rooden Wynfteen van de beste, ï f8 Antimonium, 1 fë geklaarde Salpeter; dat alles met elkaêr kleingeftoten en doorgezift in een
giet-



16 ONDERRICHTING om LAKKEN
gietbukkel. of fmeJtkroes op het vuur laaten fmelten; gefmolten zynde, koud Jaaten worden, en dan de; fmeltkroes in ftukken geflagen, zoo zal men onder in, den Regülum vinden! Dit Regülum moet men klein ftooten, ë
Een proef op den Westerschen Brand-
steen, of zogenaamde gom copaal.
Wordt op deeze wyze behandeld; Men hééft 10 oneen witte Harst, fyngeftooten in een kleine pan, daar het dekzel wel op fluit, zagt géfmoften,' laaten rondloopen,- dan Jpond besté oude Westerfche Brandfteen, tot een groove poeijer, door elkander laaten fmelten, het welk met een tamelyk koolenvuur gemakkelykfmelt,- gefmolten zynde, met k once witte gekookte Oly en | once op Omber gekookte Oly neemen , en dat gedaan zynde, met Terpentynoly verdund op een behoorlyke dunte.
Basterd beste Oostersche Brandsteen.
Mede eerst in de pan i once witte Harst gefmolten, en dan J.© Brandfteen daar mede gefmolten , en met 2 oneen beste, op Omber gekookte, Oly ingelyfd, is probatum.
Om te Verzilveren.
Neemt fyn Galonnen Zilver, ontbind het in Sterkwater, wasch hetzelve 3^4 maal met vers Water; daar na op een fteen fyngevreven met Cremortartari en Water, en ftrykt het.
NB. Dat men daar mede ftrykt moet wel zuiver zyn.
Als men de Sandrak en Gom Copaal witter wil hebben, als. ook den Brandfteen, dan moer men
de-



en Vernissen te maaken. 17
dezelve maaf J uur minder kooken, en van het vuur zetten, en houden het van dé kook tot de grootfte hitte over is Dan uw Goudgelit daarin geroerd, dan weêr te Vüür,en laat het f uur weêr köoken. Koud geworden zynde, uw Terpentynoly koud daar door geroerd , dan Weêr è uur laaten kooken.
Om het zwarte Oost-Indische Verlak te maaken.
Men moet neemen 4 f8 Pek en een part Omber > laat het faamen op het vuur uitwafemen, tot dat daar geen damp uitkomt; droog zynde, geftampt en in rauwe Lynoly gefmolten. Dan moet men het laaten bezinken; dan mOetmenLit&zrguriuffiöf Goudgelit in Azyn laaten trekken, en met deezen Azyn moet men het temperen.
Om de geele Oost-Indische Lak te maaken.
Men moet zoo veel Harst in plaats van Pek neemen, en verder als boven, uitgezonderd, dat men in den Azyn Alüin in plaats van Goüdgelid neemt.
Om West-Indischèn Barnsteen of Gom Copal te smelten.
| f8 Barnfteen, in een platte Pan met 2 ooren; maar de Pan moet eerst in het water geweekt wórden, en dan laaten droog worden. Dan de Barnfteen in kleine ftukken geftooten en in de pan gedaan, met een dekfél dat wel fluit, en als het niet wel fluit, moet men met een Rasp aan het dekfel of pan verhelpen 5 dan de pan op een heec koolenvuur gezet, tot dat alles wel gefmolten is.
B Dan



18 ONDERRICHTING om LAKKEN
Dan daarby gedaan 4 lood Veneetfche Terpentyn , 4 lood Spykoly, 8 lood Oly gekookt op Vitriool en Water, en dat zagtjes met den Barnfteen laaten fmelten,en dan als het wat verflagen is, Terpentynoly onder geroerd, dat het op een bekwaame dikte blyft.
De Oly wordt aldus gekookt, 4 f8 oude Lynoly en ruim zo veel Water, dan 20 oneen witte Vitriool, in een linnen zakje genaaid, daar by gedaan; laat het z;'gtjes zoo la^g kooken,dat't Water verkookt is, en als de Vitriool begint aan te zetten, dan afneemen; dan is 't goed.
Om witte Vernis te maaken.
Men moet neemen 1 £6 Terpentynoly en 1 once Wit Kalk, die vers is; deeze Kalk moet men mengen met Terpentynoly; gemengd zynde, moet men het faamen in de Terpentyn roeren, dat het niet in eikander lor.pt, tot dat zyn kragt gedaan is,en houden het zelve op eene bekwaame dikte. Dan zal men neemen % once fyn gertoten Aluin, die doormengen in de Vernis, en laaten het zoo bloedlauw ftaan een nacht, tot dat het koud is. Dan zal men neemen 5 oneen rauwe Lyno'y van de witfte iborte; die in de Vernis gemengd, en zoo bloedlauw te faamen laaten bezinken, en dan in een Fles gedaan en wel toegeftopt,dankanmen die bewaaren zoo lang men wil.
NB. Ik heb deeze Vernis gemaakt van de beste Terpentyn,die uit Nieuwjork komt,-als men Franfche gebruikt, moet men meerder Kalk en zoo veel Aluin gebruiken, naar de gelegenheid van de Terpentyn.
Om



en VERNISSEN te MAAKEN.
Om extra witte Oly te kooken".
Neemt 2 Ê8 oude rauwe Lynoly.
1 f8 Regenwater.
1 lood Clamey.
1 loot Keukenzout, te faamen gekookt, dat men denkt dat genoeg is.
NB. Men moet het ter dege fchuimen. Met deeze Oly kan men alle fyne Verwen vryven en mengen, dat in de Lucht extra ftand houdt, en Wel voornaamelyk Spaans Groen. Als men i lood gedifteleerd Groen in een fë Spaans Groen doet, en het Wit zoo veel als gewoonlyk,dan is het goed; maar het best is, als men het Wit eerst zuivert door het in Azyn te kooken.
NADER PROEVE EN ONDERVINDING, DIENENDE TOT GEMAK EN VER^ . BEETERING, OM ALLE GEVAAR VOOR TE KOMEN , EN TOT BE, WAARING DER GEZONDHEID.
Voor de Zwarte Vuurlak.
'Ih de Befchryving van de Vuurlak heb ik gezégd, by hetuitwaasfemeh van Pek, dezelve dan met de Oly te kooken, om op kooien te zetten; maar hebvergeeten myne manier te melden, dra 't voor alle ongemakken en brand te bewaaren. Men weet fomtyds niet, door wat toeval het kan gefchiedcn: Ik heb my dan voorzien van een groö. te yzeren Pot, die van boven 18 duim over het kruis wyd was; deeze Pot moet men op 3 vingeren breed na vol doen met zuivere Asch van gebrande Tuif, en boven op die Asch een Roofter B i leg-



io ONDERRICHTING om LAKKEN
leggen, uit een groot Komvoir of expres daar tofe gemaakt; op deezen Roofter legt men de Turf en de kooien Vuur, en dan uw Pot of Pan. Dit is een gemakkelyke manier. De Asch bewaart u voor alle ongemakken; wantik heb eens in't open veld met myn Gereedfchap daar een proef van genomen, en toen myn Lak op het vuurigfle van het kooken was, heb ik dezelve in brand geffcoken, met een brandend houtje, en die tot overkooken laaten begaan, en toen leide ik 2 natte doeken daar boven op, en goot al kletfende met een andere dwyl tegen de Pot tot al het vuur uit was, en de vlam gedaald; zoo dat, als men maar prefent is, en voorzien van water en dwyl, dan kan men het gemakkelyk meefter worden. Dit dient men in achtte neemen; want de overgeloopen Lak was al in de Aschgeloopen, en was benevens het vuur in korten tyd uitgedoofd, en de rest van de Lak bewaard, die ik naderhand verkookt heb; maar het is my nooit overgekomen, en men heeft zo ligt geen nood, als men oppast. Dan dient men acht te geeven, dat dit Caput en Lynoly zoo lang moet kooken, als gezegd is, dat men die, koud geworden zynde, daar de Terpentynoly niet in zoude veiëenigd krygen, als ik na- I der zal zeggen, en gezegd hebbe van de andere Lakken; en om dat daar zoo veel Terpentynoly by moet, zal ik alleen maar zeggen, dat men die alle niet hoeft heet te maaken of te kooken; maar als men vooreerst 5 a 6 f8 in uw Kolf of Fiool of Theeketel even aan het kooken maakt, dat is genoeg tot de eerfte vereeniging; die braaf doorgeroerd, dan laa! men die hitte wat over gaan, en de rest maar koud een weinig te gelyk daar onder geroerd, een weinigje teffens, en dan naderhand opgekookt. Ik heb vergeeten te zeggen, als men
iets



en VERNISSEN te MAAKEN. si
iets wil Verlakken daar groote haast by is, en evenwel fraai en goed moet zyn; dan moet men in een potje, omtrent by een f8 Lak een half vierendeel gebrande Oly doen, die de Boekdrukkers gebruiken om mede te drukken; welke men aldus maakt: Men neemt een hoog yzeren potje, met een dekzel van yzer, dat wel fluit; men doet het potje vol Oly, op twee vingeren breed na; dan hangt men het op het vuur, in de open lucht, om den grooten ftank, die het van zich geeft; als mede om de voorzigtigheid; en men laat het aan de kook gaan, zo dat het met een brandend houtje, of met een Zwavelffok zich laat aanfteeken; dan moet men het zagt, met geen hooge vlam laaten branden, en als de vlam te hoog mogt koomen, het dekzel daar op gelegt, tot dat de vlam uit is, en zo die wat te heet was, dan met een natte doek tegen depot kletfen, het dekfel fomtyds opligtende; en als de vlam uit is, dan weer ontdekken en aanfteeken, en zo telkens branden en dempen, en als het omtrent | uur gekookt en gebrand heeft, dan is het naar gedachte goed. Dit geeft een grooten ftank, eniszeerbenaauwd; daarom is het beter dat men het haalt by de Drukkers; maar zy hebben twee foorten, een dikke en een dunne: de eene is wat te dik, en de andere wat te dun, daarom moet men van ieder de helft neemen, en dat doet men in de Lak, en kookt dat een half kwartier uurs,dan laaten koud worden en Verlakken daar uw werk mede, dat iedere keer dan veel fpoediger droog is om te ftooken: ja men kan het zelve zo ras het verftreeken is, zo nat in uw mosfe leggen en ftooken, het welk gaauw en fchielyk klaar is, zo dat men op één dag wel driemaal kan Verlakken en weder ftooken. Hiertoe heb ik aanleiding B 3 ge-



22 ONDERRICHTING om LAKKEN
gekreegen door fterfgevallen, en, dat men in de. rouw moest, en dat men fchoen-, kuitgespensen floorjes, gemeenlyk fchielyk moet verlakt hebben,dewelkeik door den tydzomenigvuldigheb.be verlakt, dat ik zelden zonder die Gespens,enz. was: de meefte waren zilveren, de andere haal, metaal, enz. De zilveren worden verlakt ge. draagen, zo lang de rouw duurt, en dan worden dezelve maar weder in fterke loog afgekookt, en* dan zyn die weder als te vooren, eer zy verlakt waren. Dan is deze Lak ook nog goed voor veele andere kleinigheden , te veel om te meiden. Maar men moet die niet gebruiken op groote dingen, of die hitte noodlg hebben, dan zyn die wejer niet goed; want de Lak heeft, door de taaije Oly , eene trekkende kragt gekreegen, die zo op de groote ftukken werkt, of nog eerder daar hitte by moet weezen, dat zy geheel by elkanderen trekt, en by ftukken daar by vallen. Dus verre van de Vuur-Lakken.
WeGlNS den OoSTERSfHEN BRANDSTEEN, OF,
Groninger Lak.
Ten r. Dit is nog te zeggen, dat ik in de befchryving hier voor gezegd hebbe; als gy den brandfteen in uw pannetje hebt, zet hem dan op kooien vuur; maar dat moet gy doen op gegoo. ten Yz?ren Comvoiren, met een goeden Rooster daarin, op dat het vuur lugt hebbe. Ten 2. heb ik nog te zeggen, dat, als de masfa van Oly en Brandfteen zyn tjd uitgekookt heeft, men daar geen heete ofte kokende Terpentynoly behoeft by te doen; maar men zet die af, en laat de kookendé hitte een weinig verflam. Dan doet men daar zo veel Goudgelit in, als befchreven !s, en men roert het braaf door, en als het nu
ge.



en VERNISSEN te MAAKEN. 23
geheel koud geworden is, het zy 's anderen daags, of zo daar tyd toe is, denzelfden dag; maar voor al niet by de kaars. Dan doet men de befchre. ven Terpentynoly daar by, weinig te gelyk, braaf roerende , en dan'op kooien den befchreven tyd laaten kooken. Ten 3. Als uwe Lak eenige dagen heeft ftaan doorzinken, en helder, klaar en droogend genoeg is, dan giet men dieirr een Kan of Fles, en men zet die een weinig op een geftadig koele plaats, en vooral niet inde zonnefchyn; want, als die by dag warm,en'snachts koud is, dan raakt die ook aan het werken, wordt troebel, en laat, door den tyd, haare Oly vallen. Men kan die met opkooken wel weêr goed krygen; maar dan verliest zy veel van haare blankheid en kragt. Ten 4. Als men van deze Lak wil gebruiken, en gelyk veeltyds gebeurt, dat men die wat verdunt, dat die Terpentyn of Oly, of zonder verdunnen, dat die fomtyds eenige dagen in uw pot blyft; dan moet men ze nooit weer by de groote masfa, die in uw Fles of Kan is, gieten, want dan is al uw Lak in korten tyd bedorven; maar men moet het overfchot bewaaren in een ander Flesje, tot verder gebruik; het is een fchoone Lak, en kan het best van alle andere Lakken tegen de lucht, want zy wel een rond jaar nacht en dag, in allerhande weêr haaren vollen glans houdt en nooit barst.
Wegens de manier van met Gom Copal of Westerschen Brandsteen te Verlakken.
Deze Gom is een kostelyk Verlak, en moeten vooral wel in acht genomen worden de vier artikelen , hier boven, van de Oosterfche Brandfteen gemeld; want deze nog al zo ligt geraakt is als de Oosterfche. Voor de reit is het een B 4 heer-



24 ONDERRICHTING om LAKKEN
heerlyke Lak, en bewaart de tederfte kleuren op Rytuigen beter dan andere Lakken, en barst nooit.
Wegens de Engelsche Lak of Sandrak Vernis.
Peeze Vernis is mede een mooije blanke Verpis, en moet zo wel in acht genomen worden, als de Oosterfche; namelyk, de vier Artikelen; voor het overige, heb ik ondervonden, dat het beeter is, Colloffome of anders Harst te gebrul ken, als wel, de Veneetfche of Ciperfche Terpentyn.
Wegens de Gom Copal, of West-Indischen Brandsteen,
Deeze in overweeging genoomen hebbende, zo heb bevonden, als die eerst met Lynoly en Vitriool gekookt heeft, en koud geworden is, by de 2 fg Caput, 4 fg Lynoly te doen;maar dat 8 Oneen Goudgelit wat te veel is,enzyneblankheid doet verliezen; daarom heb ik maar 6 Oneen Goudgelit genoomen, hebbende dezelve een kwartier langer met de Goudgelit en Terpentynoly gekookt; maar omdat het zo veel langer kookt, daarom 9 ffi Terpentynoly genomen, alzo hetzelve genoeg vervliegt,-en als men die nog glanziger wil hebben, dan neemt men, in plaats van 4 fg Oly, 3! fg Lynoly; en als men het kookt in dezelfde manier, en om nog glanziger te hebben, dan tot 2 % Caput, maar 3 £8 Lynoly, en in de zelve manier gekookt: maar hier dient in acht genoomen, dat,als men minder OJy neemt, men dan ook, naar proportie, wat minder Goudgelit neemt; en dan, digt toegedekt en weg gezet,, eersp 8 dagen laaten ftaa:); dan probeert nv.n ,of
hy



bïï VERNISSEN te MAAKEN. $f
hy wel in zyne drooging is, en zo die dan in een uur of agt droog is, dan is hy goed; maar zoo men bemerkte, dat hy wat te langzaam droogde, dan doet men daar nog wat Goudgelit by, en dan braaf doorgeroerd, eenige dagen driemaal daags, tot dat hy de bekwaame drooging heeft: maar zo het gebeurde, dat hy niet wel wil doorzinken, maar als eene lilachtige fpetie bleef ftaan , dan moet men hem weder te vuur zetten, en kooken hem weer i uur; dan zal hy beeter zinken, en beeter in zyne drooging zyn, en is dan goed voor het gebruik.
NB. Ik heb, eenigen tyd hier over denkende, deeze aanmerking gemaakt:Als men deSandrak, als de Oosterfche en Gom Copaal, nog blanker wil hebben, dan moet men dezelve | uur minder laaten kooken, en dan van het vuur zetten, en wat laaten van de kook gaan, tot dat de grootfte hitte wat over is ; dan uw Goudgelit daarin ge. roerd, en dan weer te vuur gezet, en laat het laatfte een half uur kooken: Dan laaten koud worden , en uw Terpentynoly daar koud door geroerd , dan te vuur gezet, en laat het weer een half uur kooken: (Dit heb ik niet by ondervinding, alzo myn ziekte my niet meer toeliet, de proef daar van te neemen) en dan moet men een half pint goeden Wyn-Azyn daar op gieten, dat de zwavel uitgetrokken wordt; daar na de WynAzyn weer afgegooten , en de Zwavel laaten droogen, en dan in een Kolf gedaan, en 3 tot 4 quart Spiritus vini daar op gegooten, in warm zand laaten ftaan, zo wordt het oprechte GoudVernis.
Om



a<5 ONDERRICHTING om LAKKEN
Om gedistillerd Groen te maaken.
Neemt Koperroest, poeijert het ter deeg, giet op het gepoeijerde gedistilleerden Azyn, toe de hoogte van eenige vingeren, dat al de roest opgelost is; zeigt het vogtdoor,en legt in het doorgezeigde vogc Eiken ftokjes, zo zal 'er,na eenige dagen, bruin groene Christallen aangroeijen, welke men met de ftokjes uitneemt en droogt. Slaat de gedroogde Christallen van de ftokjes, en bewaar zé; damp het vogt, dat na 't Christallizeeren over blyft, verder uit, dat het weder kan Chrïstallifeeren.
'Men kan uit het vylzel van Koper zelfs Christallen maaken:als het vylzel met den gedistilleerden Azyn befprengd, eenigen tyd in de lucht gehouden wordt, zodanig dat het niet uitdroogt, maar geduurig nat gehouden wordt, tot dat de roest verder ("als boven gezegd is) gekookt kan worden. Hier uit maakt men groene Schryf Inkt; Zo deze Christallen in een behoorlyke menigte water van gedistilleerden Azyn gefmolten worden, en daar by in deoplosfing genoeg Arabifche Gom gevoegd wordt.
Om een Sterken Wogeest te maaken.
Neemt Brandewyn, 20 Oneen, en Sal tartaria Wynfteen Zout, dat wel gegloeid is, 4 Oneen ; roert het famen , zo befpoelt het water deeze Zouten; door dezelve bezwaard, zakt het, door zyne eigene zwaarte, naden grond, de heldere geelachtige geest boven dryvende: Mengt deezen geest wederom met een Alkali Zout, en fchud het, dat het Zout geen water meer ontmoete;
als



en VERNISSEN te MAAKEN. 27
als dan blyfc het op den grond droog liggen. In deeze bewerking wordj de kleur van den Wy^ fteen verhoogd, en het water afwykende wederom verzwakt, alzo het water een roode kleur aanneemt, het welk een teken is, dat 'er eenigzins een neerploffing gefchiedt. Als dan blyfc het op den grond droog liggen.
Een allerbeste Spiritus.
Spiritus Vini 16 Oneen. Sandrak 3 Oneen. Majiik 1 Once. Veneetfche Terpent. 1 Once.
Om de beruchte Copal Olie Vernis van Martin, te maaken.
Neem een groote aarden, fterke en wel digtePot, met een handvast, waarin twee lbop water kan, van binnen en buiten wel verglaasd, en een dekzel dat digt fluit daar op. De pot warm gemaakt zynde, zo doet in dezelve vier oneen Terpentyn van Cyprus; laat die ontbinden tot dat zy vloeijend is; doet 'er dan by agt oneen fyn geflooten en geziften Amber; meng dit te zamen met de vloeijende Terpentyn en laat het een kwartier uurs op het vuur ftaan. Neem vervolgens de pot van 't vuur, en doet 'er zsgtjes by een pond Copal, fyn, maarniet tot poeder geftooten ; roer dit alles wel door een, en voeg 'er nogmaal by vier oneen van den even gemelden Terpentyn van Cyprus, en een mutsje warme Terpentynolie; zet dit weder te vuur, het vuur wat ilerker aanblazende.
Als het omtrent een halfuur heeft over het vuur geftaan, zo neem het af, ontdek de pot,
en



48 ONDERRICHTING om LAKKEN
en roer alles wel te zamen; onder 't roeren daar by voegende twee oneen van de fynfte en blank fle Spiegelharst. Zet de pot weder te vuur, het vuur nogfterker aanblazende, en laat ze over 'c vuur hangen tot dat alles ontbonden en vloeijend is als water. Dit gedaan zynde, neem de pot van 't vuur, breng dezelve op eenigen afftand van de plaat, en laat ze eenige oogenblikken ftaan, tot dat de grootfte hitte daar van af i«. Vier - en • twintig oneen Maankopnooten of Lynzaad-Olie, opdroogend gemaakt, by de hand hebbende, giet dezelve by beetjes, kookend heet, in de ontbondene Gommen, en roer alles wel door een met een lange vuuren houten ftok. Wanneer de vloeijende Gommen en Olie wel doorgeroerd en tot een ligchaam zyn gemaakt, zo plaatst dezelve, voor eenige weinige minuuten, over het vuur (geduurig aanhoudende met roeren) tot dat alles eens opgekookt heeft; neem dan de pot van 't vuur, en doet in dezelve een halve ftoop Terpentyn, over een ander vuur heet gemaakt: roer dit alles wel door een, en laat het eenmaal opkooken, neem het dan weder van het vuur, doet 'er nogmaal een pint heet gemaakte Terpentyn by, geduurig aanhoudende met roeren.
De Gommen door en door gefmolten en tot een ligchaam gebragt zynde, is de Vernis gemaakt. , r
Laat dezelve nu koelen, en als alles zo lang heeft geftaan dat het laauw warm zy, laat ze dan door een groven doek loopen in een ander vat, cn vindt gy de Vernis te dik, verdun dan dezelve met Terpentyn Olie tot dat zy de dikte hebbe van Lynzaad Olie. Laat ze voor de tweedemaal door een doek zygen, en doet ze als dan in vies.
fen



en VERNISSEN te MAAKEN. %9
fen om te gebruiken, na dat gy dezelve vyf of zes weeken zult hebben laaten ftaan.
Men moet zorgen dat het vuurbrande, zonder dat de Gomtren of Olie eenige aanbranding lydcn; als dan zal de Vernis zo klaar zyn als Amber-Bier, en zo fyn als ooit met uitgeperften Olie gemaakt werd.
Men kookt dezelve gemeenlyk in een open plaats, dewyl anders de uitdamping en reuk van de Gommen de gezondheid des makers zouden konnen benadeelen.
Om de Copal Olie Vernis van Martin te leggen , als de Kunst om dezelve jn te wryven, en ze in den eersten trant te polysten.
Wanneer het ftuk, dat gevernist ftaat te worden , afgefchilderd is, (waar van de kleuren zo leenig moeten gelegd worden als doenlyk is) laten wy het volkomen hard worden of droogen, uit vreeze van de Verwdoor het Vernisfen af te ftryken eer die droog is.
De Vernis moet niet dikker zyn dan Olie, anders zou zy te dik zyn, om gemaklyk bewerkt te worden.
Het Paneel worde leenig gevernist; men late het volkomen droogen; daarom vernisfe men het nogmaal over; zorg dragende het te zuiveren van haairtjes,ftofjesen vezeltjes, die zich aan het zelve zouden hebben konnen hechten; wanneer dit zes maaien agter den anderen gedaan is, laaten wy het twee of drie dagen ftaan tot dat alles door en door droog zy; als dan neemen wy fyn geftooten en geziften Puimfteen, daar wy een vogtige grove lap induwen, waar mede wy het paneel wryven tot dat 'er alle de
ftree-



3ö ONDERRICHTING om LAKKEN
ftreeken van de kwast en alle foorten van vlakken uit zyn. Wanneer wy het Schilderwyk volmaakt glad vinden, en als van eene oppervlakte, wasfchen wy het paneel af, en laten het door eil door droogen; daarop Vernisfen wy het werk weder over, en, dit doen wy zo dikwyls tot dat wy vinden een genoegzaamen grond te hebben j voor zacht fchilderwerk gefchied zulks nooit meer dan tien of twaalf keeren. Wanneer het genoegzaam hard of droog geworden is, wryven wy het nog eenige minuuten met de gefbotene Puimfteen als voren, en wasfchen dezelve met een af, dan wanneer wy zien dat alle de vlakken uit de Vernis zyn. Vervolgens wryven wy het over met fyne Amaril tot dat de oppervlakte van ons paneel glad en effen is ais glas. Daar na droogen wy de Amaril af, en neemen de poeder van fyne Rotsfteen, wel gezift, en met een vog.tigen doek wryven wy het eenigen tyd, tot dat wy met de palm van de hand twee of driemaal over dezelve plaats te ftryken, in het paneel een polyst ontdekken als dat van glas; dit gedaan zynde zuiveren wy ons werk en droogen het fchoon af; waar na wy met een anderen doek, in zoeten Olie gedoopt, het fchilderftuk eenige weinige keeren overwryven, en dan met de hand, met fyne drooge poeder of bloem het zelve zuiverem Wanneer het van den Olie gezuiverd is, zal een fyne flenelle lap in bloem geduwt en met dezelve over het Huk gewreeven, daar aan een Juifter geeven, als of het Schilderwerk onder een glas waare, welkers oppervlakte even zo glad als glas zyn zal.
Dit is de eenige wyze by ons in gebruik om alle ftukken te polyften die met Olie-Vernis gevernist zyn. J3y iedere laag Vernis moet men
bet



en VERNISSEN te MAAKEN. 31
het fhik in eenen warmen oven plaatzen, en daar ndks nier gefchieden kan aan Kabinetten, Rytui^en, Wapens en groot werk, moet men die ftukken in een vertrek plaatzen, daar men met Kagchels veel hitte kan inbrengen Een gefloten drooge kamer verkiezen wy boven de open Zon, uit hoofde dat 'er in de open lucht veel ftof en vliegjes zyn, die zich aan die Vernis hechten.
Om een schoone Vernis te maaken.
Neem pn^eftotene Gom Lak 8 Lood, geftotene Sandrak 3 Lood, geftoteie witte Barnfteen, gefloten Maftikot van elks 2 Lood.
Een Kan beften gedeftilleerden Brandewyn, doe dit te famen in een glazen kolf, maak zedigt toe, en laat het een of twee dagen ftaan: maar gy moet het dikmaals omroeren, giet het vervolgens dooreen linnen doek in een ander glas, en bewaar het tot uw gebruik.
Om Witte Lak Vernis te bereiden.
Neem geftotene witte Sandrak 3 Lood, een lood gefloten witte Barnfteen, een lood gefloten Maftikot, en een lood witte Cyperlche Terpentyn,
R E.



REGISTER.
t. Van drie foorten van Lakken 4 BI. 7"
i. Van de Jenever Gom ... 8
3. Om Oly te kooken tot de Vuur Vernis . 11
4.. Om Voge!-Lym te maaken . . 11
5. Om Druk-Inkt te maaken . • ia
6. Om Schildpad te fchilderen op een rooden, of op een geeien, of ook wel op een gouden grond ... 1*
7. Óm Noteboomen-hóut na te maaken . 15
8. Een Regulum, waarvan een Goud-Vernis gemaakt wordt . . • IS
9. Een Proef op den Westerfchen Brandfteen, of zoogenaamde Gom Copal . . It
10. Bastaard beste Oofterfche Brandfteen . 16
11. Om te Verzilveren ... 16
12. Om het Zwarte Oost-Ind. Verlak te maaken 17
13. Om de Geele Oost-Ind. Lak te maaken . 17
14. Om West-Indifchen Barnfteen of Gom Copal
te fmelten . . • - *7
15. Om Witte Vernis te maaken . . i8
16. Om extra Witte Oly te kooken . . 19
17. Proeven voor de Zwarte Vuurlak tot gemak en verbetering . • • i°
jg, . wegens den Oosterfchen Brandfteen
of Groninger Lak ... 2*
lp. Proeven enz. wegens de manier van met Gom Copal, of Westerfchen Brandfteen te Verlakken - • 23
ao. —- _ wegens de Engelfche Lak, of Sandrak Vernis ... 44
1U wegens de Gom Copal, of West-Indifchen Brandfteen ... 24.
22. Om gedistilleerd Groen te maaken , . 26
23. Om een fterken Wyngeest te maaken . 20" 14. Een allerbeste Spiritus . - »7 25. Om de beruchte Copal Olie Vernis van Martih
te maaken 27 tg. Om de Copal Olie Vernis van Martin te leggen, als mede de Kunst om dezelve in te vry-
ven, en ze in den eerften trant te polyften 29
27. Om een fchoone Vernis te maaken . 31
28. Om Witte Lak-Vernis te bereiden . 3t