MEN DOET
WAT MEN KAN,
NIET
W A T MEN W I I*






MEN DOET
WAT MEN KAN,
NIET
WAT MEN WIL;
B L Y S P E L.
GEVOLGD NAAR MET FRANSCH VAN DEN HE ER E
D ORVIGNY,
DOOR
HENDRIK OGELIFIGHT, junior.
Te AM STELT) A M, MDCCLXXXVII.



Ten bljke van echtheid geteekend door , , ■



MEN D O E T
WAT ME N KAN,
NIET
WAT MEN WIL.






MEN DOET
WAT MEN KAN,
NIET
W A T M E N W I L.
B L Y S P E L.
GEVOLGD NAAR HET FRANSCH VAN DEN HEERE
D O R V I G N Y.
Te A M S T E L D A M, ly PIETER JOHANNES UYLENBROEK, inde Nes. 1787-






LA COMÉDIE IMITE LE RIDICULE.
BATTEUX.



PERS ONAADJEN.
franville, een opricht er van een' fchouwburg.
een t0oneille2er, ^ een knecht.
liandir, de fchoone.
de heer pointu, een dronkaart. Door één
^.perfoon te
mevrouw pointu, eene fiamclaarficr, vertoonen. éen abt.
ken huurkoetzier. ren hechter.
Het ttoneel is in Frankryk, en verheeld de kamer van Franvillt.



MEN DOET
WAT MEN KAN,
NIET
WAT MEN WIL.
B L Y S P E L.
EERSTE T 0 0 N E E L.
FRANVILLE, alleen, zittende aan eene fchryftafel, waarop verfcheiden open brieven liggen.
Inderdaad , eene nieuwe onderneming heeft vele zwarigheden in. Waar, duivel! was rayn verteld, toen ik het ontwerp vormde om een' fchouwburg op te richten? 't Is waar, myn tooneel is gebouwd, myne fchermcn zyn gereed,myne ftukken bepaald... niets ontbreekt my dan flechts tooneellisten om ze te doen fpelen. Zeker, hier heb ik reeds twintig brieven van lieden, die zich tot het tooneel aanbieden , maar de vrees van eene kwade keuze te doen heeft my tot noch toe wederhouden iets te kiezen. Laat ons evenwel zien, en een befluit nemen, anders blyf ik dezelfde die ik ben. Zien A 4- wy



8 MEN DOET WAT MEN KAN,
wy dezen. QHy leest een" der brieven.') „ Mynheer, „ de tranen, die, vloeijende van myne wangen, in „ myn' inkt gevallen zyn, zyn oorzaak dat dezel„ ve zo geheel bleek geworden is, dat ik twyfel „ of gy myn fchrift zult kunnen lezen." Zie daar warelyk een' verheven ftyl. (Hj leest vei der.) Ver„ fchoon eene ongelukkige dochter, wie de ftem „ ontbreekt, wier handen gedurig boven , en zo gy „ my kost zien in den Maat, waarin een ontrouwe my heeft gebragt" .. . Dit is eene uitmuntende wanhoop ! warelyk , eene gunstige roeping tot het tooneel. Maar laat ons zien welke karakters deze bekwame juffer zou op zich nemen;waarfchynelyk de minnaresfen. Hm! Hm! (//y leest.~) „Ik ben agt., tien jaren oud". .. de jaren zyn goed. .. „ ryzig van geftalte"... dit moet men wezen... „ innemend van gedaante, vooral als ik in eene goe„ de luim ben." Eene gewigtige aanmerking! wy zullen zorgen de juffer in eene vrolyke luim te brengen. „In't kort, ik fpeel treffelyk de eenvouvv„ digen , de Agnesfes." Ja , mejuffrouw de eenvouwdige!'t is confiëntiewerk, maar het komt u wat laat. Ik ben uwe eenvouwdigheids onderdanige dienaar. Zie daar eene dier eenvouwdigen, die eenvouwdij; zyn om reden.
TIFEE-



NIET WAT MEN WIL. 9
TWEEDE TOONEEL.
franville; een tooneellezer,
/prekende door den neus, en makende grimatfen.
be tooneellezer.
]\'Xynheer! ik ben zeer uw dienaar; ik heb de eer u te groeten; ik wensch u een' zeer gelukkigen dag, mynheer.
franville, hem naaf doende.
En ik u insgelyks, mynheer! Wat is 'er van uw' dienst, mynheer?
de tooneellezer.
Mynheer, ik heb u maar één woord te zeggen, maar één woord; gy behoeft my uwe wellevendheid niet te bewyzen door my te ftooren, zonder my te willen hooren, want ik heb in één oogenblik gedaan : ik heb maar één woord te zeggen.
franville.
Wel nu, mynheer! zeg dan maar dat ééne woord. (Ter zjde.') Met dezen fnaak moet ik my wat bezig houden en vermaken.
de tooneellezer. Mynheer, ik heb hooren zeggen, dat... Ily houd plotfeling op met [preken. franville. Wel, is het mogelyk, mynheerl gy hebt hooren zeggen, dat ?...
A 5 DE



ïo MEN DOET WAT MEN KAN,
DE TOONEELLEZER.
Ja, mynheer! het is van ter zyde dat het tot my gekomen is...
FRANVILLE.
Hoe, mynheer! is dat tot u gekomen?
DE TOONEELLEZER. Voorzeker, mynheer! ik lieg 'er niet om; daar loopt een gerucht.
FRANVILLE. Wel zo, mynheer! dat gerucht is om van te beven! gy zegt, mynheer , dat...
DE TOONEELLEZER. Wel nu, mynheer, ik zeg, dat men zegt, dat gy gezegd hebt, dat gy een troep tooneellisten vergadert.
FRANVILLE.
Zegt men dat, mynheer?
DE TOONEELLEZER.
Ja, mynheer, en daar ik my zonder beroep bevind,... maar dit zegt niets... begrypt gy... dewyl men dagelyks... zo gy weet... kan zyn, in 't geval...
FRANVILLE.
Gewis.
DE TOONEELLEZER.
Wel, mynheer, ik biede u, myne bekwaamheden aan.
frak-



NIET WAT MEN WIL. n
FRANVILLE.
Uwe bekwaamheden, mynheer! wel, ik bedank a! maar, in wat karakter of gevallen ?
DE TOONEELLEZER. Maar, mynheer! in alles, in treur- en blyfpellen, zelfs in de opéra, mynheer.
FRANVILLE. Wel zo, mynheer! gy zingt?
DE TOONEELLEZER. Neen, mynheer, integendeel, ik zing niet; ik zou wel kunnen zingen, zo ik wilde; maar ik moet u iets bekennen: ik heb geen ooren. FRANVILLE. Geen ooren! dat gelieft gy zo te zeggen.
DE TOONEELLEZER. ó Mynheer, gy zyt zeer beleefd! maar ik wil u niet bedriegen.
FRANVILLE.
Nu, dat is eerlyk! mynheer is dan voor hec treurfpel. Gy declameert zekerlyk, mynheer? DE TOONEELLEZER. Declameeren, neen! ik zoude het treurfpel zeer beminnen, maar ik moet u noch iets zeggen: myne item, iu de hoogte komende, is zeer valsch. FRANVILLE. Wel, dat is jammer! dus moet gy u tot hec blyfpel bepalen.



ia MEN DORT WAT MEN KAN,
DE TOONEELLEZER.
Het blylpel! ik? ha! hal wa»e beüzelingen! mynheer, ik bemoei my daar niet mede.
FRANVILLE.
Wel hoe, gy zingt» noch declameert, noch fpeelt in het blytpel! Wat, duivel! doet gy dan in de Hukken?
DE TOONEELLEZER.
Wat ik 'erin doe, mynheer? wat ik'er in doe? ik lees ze voor... ik lees ze voor.
FRANVILLE. Zo, zo, gy leest ze voor.
DE TOONEELLEZERTa, mynheer, ik lees ze voor, en wel opperbest: ik geef 'er my voor uit, en niemant kan my daar' in den loef aftteken ; zie je?
FRANVILLE. Wel, mynheer, ik wensch u geluk: gy kunt my nuttig zyn; maar ik wenschte u wel wat nader te kennen.
DE TOONEELLEZER.
My nader te kennen, mynheer! zeker, dat is Hiet moeijelyk: ik behoef u daartoe niet veelte zeeeen. Van myne geilalte zal ik niet fpreken: gy tot die niet zien: ik ben geheel in dezen mantel toegebakerd. Maar wat verfcheelt het ook u? ot ik recht dan of ik fcheef ben, dat is het zeilde, wanneer ik Hechts oplettend op myne zaak ben; dit alleen behoort 'er toe; niet waar?



NIET WAT MEN WIL. 13
FRANVILLE.
Ja, zekerlyk, dat is waar.
DE TOONEELLEZER.
Wat myne beenen belangt, dit is weder onverfchïllig,- ja, al had ik ze niet; het werk eens tooneellezers gefchied altyd zittende.
FRANVILLE.
Gy hebt gelyk.
DE TOONEELLEZER.
Ik weet niet, mynheer, of myn postuur in fiaat is u te behagen ?
FRANVILLE. • Wel, het is niet kwaad.
DE TOONEELLEZER.
Och , dit alles doet ook niets ter zaak, want de aanfchouwers zien Hechts het achterfle tedeelte eens tooneellezers.
FRANVILLE, ter zyde. Wel, zy zullen 'er niet by verliezen.
DE TOONEELLEZER. Alle verklaring, die ik u zal moeten geven, beftaat dus in drie punten: de oplettendheid, het gezigt, en de Hem. Van myne oplettendheid zal ik niet fpreken , dewyl ik my tot een' grondregel gefield heb, nooit, zonder te kleuren, myzelven te pryzen, waaraan fommige lieden zo zeer verflaafd zyn; maar wat het gezigt aangaat, ö ! geen mensen heeft het beter: ik lees op het eerste gezigt twee
vaer-



,4 MEN DOET WAT MEN KAN,
vaerzen tc gelyk; en, terwyl myn eene oog het boek nooit verliest, is het andere gedurig op den fpeler gevestigd, Haat zync houding gade, raad waar Ly haperen zal, en voorkomt zyn ftilzwygcn.
FRANVILLE, ter zyde. Hal ha! eene fchoonc vertooning! 't is of ik bem zie met het verdeden zyner oogen, het eene ter rechter., en het andere ter linkerzyde. DB TOONEELLEZER. Nu, van de Hem: ik heb u reeds gezegd, dat dezelve, in de hoogte komende, zeer valsch is, maar, in de laagte blyvende, is dezelve zeer «nettende ; geen mensen die dezelve beter weet te fchikken, ja zelfs, wanneer de fpeler achter op het tooneel is, maak ik van myn' mond ecu' trechter, en weet zulk eene beweging te maken, d»t hy aan myne lippen zien kan wat hy moet zeggen. FRANVILLE. Wel zo!, dit heet eerst de vermogens tot In het onbegrypelyke brengen.
DE TOONEELLEZER. Ik zoude u noch wel eenig licht kunnen geven ten opzigte van myn fchrift, dewyl een goede tooncellezcr altoos de Hukken moet Uitfthfyven, die hy voorlezen zal; maar, mynheer, ik zal u daarvan niet ipreken; gy hebt goede oogen, en ik beroep my op dezelven... ziedaar... doch dit S Hechts myne alledaagfche hand; myn beste fchrift la
tref-



NIET WAT MEN WIL. 15
treffelyk... Nu, mynheer, verwacht ik antwoord, decifie, of iets diergelyks.
SRANVILLE.
Mynheer, zo uwe bekwaamheden overeenkomen met de fchets, die gy 'er my van geeft, zal ik my gelukkig rekenen u aan te nemen. Maar, ik wilde vooraf 'er wel eene proef van nemen. Zie hier ondertusfehen een briefje, waarmede de toegang tot het tooneel u vryftaat. Zodra de troep byeen is, zullen wy repetitie houden, en gy kunt alsdan uwe gaven ten toon fpreiden... adieu.
DE TOONEELLEZER.
Wel nu, mynheer, ik zal niet vergeten te komen; ondertusfehen, mynheer, ben ik uw dienaar, en wensch u goeden dag, en heb de eer u gehoorzaamst te groeten.
DERDE TOONEEL.
FRANVILLE, alleen.
Dat is een aartige fuaak! zo hy leest gelyk hy fpreekt, is hy ten uiterfte verftaanbaar; ha! ha!... maar, laat ons de andere brieven nazien.
Hy zet zich aan zyne fchryftafel.
VIER-



i6 MEN DOET WAT MEN KAN,
VIERDE TOONEEL.
FRANVILLE, zittende; EEN DUITSCHE KNECHT.
DE KNECHT, ter zydc. Laat ons zien of hy my zal herkennen, ó Mynheer de fchouwburgftichter! gy wilt de bekwaamheid der lieden op de proef (lellen ? ik zal het van myn' fcant uw geduld doen.
FRANVILLE, omziende, en hem gewaar wordende. Wie is daar:
DE KNECHT.
Diner, mienherr.
FRANVILLE.
Wat vraagt gy, myn vrind ?
DE KNECHT.
Mienherr, ik hep ein klein brefke, mienherr. FRANVILLE.
Geef hier. (Tly /eest.) „ Mynheer, zo de na„ tuur my, by den lust, dien ik voor het tooneel „ heb, voorzien had van eene lengte van zes ,, voeten, en de dikte naar evenredigheid, zoude „ ik my aanftonds toegelegd hebben op de ou., de vorsten en tirannen; en dan had ik een veel „ aanzienelyker tooneel dan het uwe gekozen, om „ myne bekwaamheden ten toon te fpreiden; doch „ dewyl myn perlbon niet meer dan even vyf ,, voeten boven den grond is, zo heb ik befloten
,, my



NIET WAT MEN WIL. 17
„ my aan het blyfpel te houden, en biede u ge„ redelyk myne bekwaamheden daarin aan. Ik „ heb daarenboven een' goeden voorraad van ge„ heugen, oplettendheid, finaak, een' zeer goeden „ wil, en een' grooten lust, om, ten koste van „ anderen, my te vermaken, en hen in een be„ lagchelyk licht te (tellen. Doch, daar ik weet „ dat gy nooit kat in de zak koopt, zal ik u in „ (laat (lellen 0111 over myne bekwaamheden te „ oordeelen; en, zo myn voorraad van kunde u „ kan dienen, dan kunnen wy.faraen een accoord „ maken." Deze heeft ten minste confiè'ntie. (Tegen den knecht.) Myn vrind, zeg aan uw' meester, zo hy my het vermaak wil aandoen van hier te komen, dat wy dan famen zullen fpreken. (De knecht ziet hem aan, zonder te antwoorden^ Hoort gy, myn vrind?
DE KNECHT.
Mienherr, fprek die tot mien?
FRANVILLE. Ja, ik verzoek u, uw' meester te verzoeken, hier te komen... Maar wat doet uw heer?
DE KNECHT. Ik brag ein brefke, mienherr, en wacht antwort, mienherr.
FRANVILLE.
Wel, dat heb ik u al gegeven.
DE KNECHT. Vrag escus, mienherr: 'k kan jou uit verftan.
g F R A N-



iS MEN DOET WAT MEN KAN,
FRANVILLE.
Ik vraag u, wie de geen is, die u zend ?... wat hy doet?
DE KNECHT.
Escus, mienherr: verfta jou nit, mienherr.
FRANVILLE.
Het is evenwel zeer duidelyk, ik kan 't niet beter zeggen: ik vraag wat zyn fiaat,zyne kostwinning is ?
DE KNECHT.
Och, fchrief, mienherr! och, fchrief.
FRANVILLE. 7.o! hy fchryft! Is 't een koopman, of commies , of fecretaris ?
DE KNECHT.
Och, fchrief, mienherr! och, fchrief.
FRANVILLE-
Maar, gy hebt my dat reeds gezegd. (Ter zydej) 'ily begrypt niets: ik had wyzer gedaan hem heen te zenden. (Tegen den knecht.) Ga uw' meester zeggen , dat ik hem hier verwacht.
DE KNECHT, ongeduldig.
Mar, mienherr, verfta jy ok nit, ik wacht al drie uur antwort,
FRANVILLE.
Maar, de droes! zyt gy dronken? ik heb het u reeds meer dan twintig malen herhaald.
T>T.



NIET WAT MEN W I L. 19
DE KNECHT. Och, fchrief, mienherr! och, fchrief. FRANVILLE.
Ik heb hem niets te fchryven; zeg hem,... (De knecht gaat zitten, zonder /preien.) maar gy zyt zeer vrypostig! ... Nu, nu, mynheer, ontrust H niet.
DE KNECHT
Schrief, noch eens fchrief; kan jou nit verftan.
FRANVILLE'. Waar, duivel! heeft men oot zulk een' knecht gezien?... Wel hoe! gy begrypt niet wat ik zeg? DE KNECHT. Zyt jy onwys ? als zeg: kan jou nit verftan, verfta jy ok nit ? Och , fchrief, mienherr , och, fchrief. FRANVILLE. Ik geloof waarachtig dat de kaerel dol of doof is. (Hy fchreeuwt hem aan het oor.') Zyt gy doof? DE KNECHT. ' Ok, ja, ja, dof.
FRANVILLE. De duivel haal je !... Zie daar meer dan twee uren dat ik myn hoofd met hem breek;, thans begryp ik hem... (Hy geeft hem een teekcn.) Wacht wat, Hy zet zich te fchryven. DE KNECHT. Ja, fchrief, mienherr.
B 2 FRAK»



20 MEN DOET WAT MEN KAN,
franville, hem een briefje gevende. Ga, mynheer Schryf, ga. de knecht, heengaande en wcderkeerende. Mienherr.
franville.
Wel nu ! wat ? nodh al, fchryf ?
de knecht. Jy, comedie fpiel?
franville, ter zyde. Wnt of hy zeggen wil ?
de knecht. Ik ok bekwam bin, comedie te fpiel, for viel geld, moy fpiel kan , moy fpiel.
franville.
Wat? ik geloof dat hy comedie wil fpelen.
de knecht. Schrief, mienherr, kan jou nit verftan.
franville, hem wegftootende. Loop naar den duivel met je fchryf.
de knecht, wederkeerende. Mienherr, fpiei moy 0p de hom.
franville, hem weg/lootende. Brui heen, brui heen.
de knecht, wederkecrende. Ik kan moy vluyt.



NIET WAT MEN WIL. %i
FRANVILLE.
Seldrement! zult gi baast gaan?
DE KNECHT, in de deur. Schrief, mienherr, fchrief. FRANVILLE, hem buiten de deur flootende. Ja , ja, ik zal fchryven met de deur op je neus.
V T F D E TOONEEL. FRANVILLE, alleen.
Ik heb daar een aartig bezoek gehad. Maar wat ben ik onnoozel geweest , my zo lang op ie houden , zonder te merken dat hy doof was! Zo de meester niet beter dau de knecht is, is het niet veel byzonders.
ZESDE TOONEEL.
FRANVILLE; LE ANDER, de Jehoone.
In het J'pelen der rol van Leander, moet de fpeler acht gexen om een weinig op het uit/preken der woorden te drukken.
LEANDER.
Mynh eer, ik heb de eer u goeden dag te wenfehen.
FRANVILLE.
Ik groet u, mynheer! Mag men de reden van nwe komst weten?
B 3 LI>



22 MEN DOET WAT MEN KAN,
LE ANDER.
Mynheer, ik ben een jongkman, van wier. gy maken kunt alies wat van my afhangt.
FRANVILLE.
Ik begryp uw gezegde niet zeer duidclyk. LE A N DE R.
Mynheer , ik zal met u in gefprek treden. Ik heb eene opvoeding, naarmate van myne geboorte, die zeer aanzienlek is, genooten; myn vader is een zeer geëerd burger van Parys; maar gy weet, mynheer, een jongkman kan niet zo ftü wezen als een klomp lood in een' winkel; daarom heb ik naar u vernomen en kom tot u; en , zo het u gelieft, kunnen wy famen een accoord maken.
FRANVILLE.
Maar wat is uw voornemen ?
LE AND E R.
Myn voornemen hangt van u af; fk heb 'er geen; wanneer ik zeg, ik heb 'er geen, zo is het te zeggen, ik heb 'er wel een , maar het is aan het uwe ondergefchikt.
FRANVILLE.
Zoud gy lust hebben om op den fchouwburg te fpelen?
LE ANDER.
Mynheer, het is eigenlyk om die reden dat ils tot u kom.
F R A N-



NIET WAT MEN WIL. 23
FRANVILLE.
Het tooneeHpelen is eene zeer moeijelyke kunst, mynheer.
LE ANDER.
ó Mynheer , dit weet ik : het tooneeifpelcn is moeijelyk: wanneer ik zeg moeijelyk , zeg ik,'er is niets gemakkelyker: men heeft alleen verftand noodig. FRANVILLE. Verftand? het komt my voor dat het u daaraan niet ontbreekt... Hebt gy al eens gefpeeld? LEANDER. Neen, nooit, mynheer; wanneer ik zeg nooit, zo zeg ik dikwyls; ik heb my alsdan voor een' fpiegel, in myn' vaders kamer hangende, gefteld. FRANVILLE. De drommel! gy zyt verre gevorderd. Gy kent zonder twyfel ecnige rollen?
LEANDER. ö Ja, zeer veel; wanneer ik zeg veel, is het te zeggen geen een; maar tot dit behoort niets, dan memorie.
FRANVILLE.
Wel nu, ik raad u het beroep van tooncelfpcler niet aan te nemen.
LEANDER.
En waarom niet?
FRANVILLE.
Om veel redenen.
R 4 LE A



a4 MEN DOET WAT MEN KAN,
LEANDER.
En welken ? zeg 'er my eene , mynheer. FRANVILLE, op de uitfpraak drukkende, en hem nadoende.
Kyk, by voorbeeld, eene zeer fterke.
LEANDER. Waarin, mynheer ?
FRANVILLE.
Verdord! overal in. De eerste zaak, die op een tooneel vereischt word , is goed en duidelyk te fpreken; en het komt my voor, dat gy een zeker accent hebt...
LEANDER.
ó Mynheer, 't is een niets; ik zal u zeggen waar dit van daan komt: ik heb zeer dikwyls de tempelplaats bezocht, en met veel oplettendheid de parade hooren fpelen, en van daar eene gewoonte gehouden, om, misfehien wat te veel, op de uitfpraak te drukken; maar, met een beetje onoplettendheid , mynheer , zal ik weder de beste uitfpraak van de waereld krygen.
FRA NVILLE.
Dat zal moeijelyker zyn, dan gy denkt, mynheer ; en dewyl gy niet ééne rol kent, kunt gy my niet dienen.
LEANDER.
Ik verzoek vergiffenis, mynheer: als ik zeg, ik
ken



NIET WAT MEN WIL. 25
ken niet ééne rol, dan is het te zeggen, ik ken 'er véél; maar het zyn al te maal kleine comedies; en zo gy wilt, zal ik "de eer hebben u 'er eene te fpelen, door my alleen.
FRANVILLE. Door u alleen? dat moet kluchtig zyn!
LE A NDER. 6 Mynheer, ik maak my fterk dat het u zal behagen.
FRANVILLE, ter zyde. Het is pas elf uren, en ik heb vóór den middag niets te doen: ik wil my met hem. wat vermaken. (Tegen Leander?) Wel nu, mynheer, ga uw' gang. Hy zet zich. LEANDER. Wel nu! mynheer, ik zal beginnen; maar het is noodig u te verbeelden dat het tooneel eene gevangenis is: zie daar recht van pas eene tafel en fioelen. Ik ben een foldaat, die door zyne minnares trouweloos is behandeld, en in de woede van zyne gramfchap is gedeferteerd; ik ben betrapt, en thans zit ik gevangen. Ik begin het Huk met eene alleenfpraak tegen myzelven. Ik fpreek: 'k Zit eindlyk dan in 't hok...
Gy hoort dat ik met eene grove Hem begin, om den foldaat te fpelen ; want hy is de held van 't Huk.
B $ Hy



a6 MEN DOET WAT MEN KAN,
Hy fnyd het volgende belagchelyk op, *k Zit eindlyk dan in 't hok. ÖSnoodftedermeestresfeü! Uw wreede hertogin,'dat hoofd der tirannesfen, Maakt dat uw minnaai haast den trek tot eten mist. Thans komt de dochter in de gevangenis; nu word de allecnfpraak eene tweefpraak. Zy fchreeuwt uit:
Ach! lieve minnaar! ach!
Gy hoort, mynheer, dat ik eene heldere ftem gebruik, om de dochter te verbeelden.
FRANVILLE.
Het is zeer goed, mynheer.
LEANDER.
De foldaat antwoord, met eene forfche ftem:
Wat zoekt gy hier? wat is 't! Wiltgy, bedtiegfter! me uw gewaandefmartontvouwen? Vlugt I nimmer zal myn oog het uwe wéér aanfehouwen. De dochter zegt:
Maar, Keve vrind! het is myn vader, die my vroeg... Maar de foldaat antwoord aanftonds: Uw vader is een zot; en gy een.... 't Is genoeg. De dochter, die kwaad word, zegt: Maar lte! uzelv' toch wat te vreden: Ik ben niet in den echt getreden: 't Was niet dan fpcl.
De foldaat raakt in de volgende woorden van zichzelven:
Dan fpel!... ó Top vtn yslykheden !
Hy



NIET WAT MEN WIL. if
Hy werpt zich met het hoofd in de beide handen op de tafel, geweldig nederbonzende. Hoe meer hy raast, des te fraaijer is de coup.
FRANVILLE.
Dat denk ik.
LEANDER.
Thans komt de vader, en nu word de tweefpraak eene famenfpraak van drie perfonen.
FRANVILLE.
Zeer goed.
LEANDER.
Ik neem eene gebroken ftem aan, voor den vader,
omdat het een invalide is.
Hy fnyd levende op. Myn vrind, om u te zien in dcez' gewenschten ftond, Leip ik het gantfche dorp en al de kroegen rond; In 't einde bén ik hier, ik weet niet hoe, gekomen, En fta verrukt van vreugd nu ik u heb vernomen. Noch niet te gaauw, mynheer ; maar zie hier
hoe de bommel uitbreekt door de dochter, die
eens naar buiten gegaan is, en fchreeuwende weder
binnenkomt:
ó Hemel! alles is verbruid! Papa, te vier uur, ach! moet hy het leven misfen! De vader vraagt:
Welnu? wat voerde hy dan uit? De tante, die juist ook in de gevangenis gekomen is... antwoord: Ily is gedefertcerd.
De



aS MEN DOET WAT MEN KAN,
De vader, die meer ondervinding dan een der anderen heeft, zegt:
Ik had die moeten gisfe1. De tante, die in tranen fmelt, zegt; Ach I dat uw tante u dan voor 't laatst in dc armen van', Myn zoon !
Zy valt op hem. De vader: Myn vrind!
Hy valt op hem. De dochter: Myn lief! Zy valt op hem. De foldaat:
Myn kost-lyke fchat! Hy valt op hen allen. En zie daar liggen zy ouder elkander, en in elkanders armen, in eene vervvonderlyke houding; en dit maakt eene fraaije vertooning; dan verfchynen de grenadiers, en men' hoort, tr.. trom. FRANVILLE.
Wat is dat?
LEANDER.
Dat is het voornaamlle van 't (luk; het is de tamboer, trom. Op den tweeden (lag komt de minnaar tot zichzelven, en zegt tegen de dochter:
Vaarwel ! Ik ga. De tyd is reeds zo ven' verloopcn Dat zich de handling van uit fluit nu moet outknoopen.
Om-



NIET WAT MEN WIL. 29
Omhels me, en, zo ik fier!', ('e ik dan, op vasten grond, ■ De dood is waarlyk niets: 't is onze laatlle flond. Hierop valt de dochter in zwym , zo als het behoort, en gclyk de geheele waereld, in diergelyke gevallen, zou doen; de grenadiers geleiden den foldaat; hy gaat de houten trap op, en keert zich noch drie malen om, vouwende de handen te famen, wyzende naar den hemel, als of hy zeggen wilde:
Achl alles is gezegd!
Hy vertrekt met grooten moed; zo als hy vertrokken is, ftaat de invalide op, en zegt tegen de anderen:
Welaan! ontflaauwcn we ons,en laat ons veldwaart flreven: 1!; droom ter goeder uur, hem word pardon gegeven. Zy vertrekken terftond; dan gaat het achterfcherm op: de foldaat heeft pardon; hy is omringd van volk; de dochter ftoot ze ter rechter- en linkerzyde te rug, en roept: Waar is hy ? waar zyn zy ?
Ruim baan! ruim baan! geefmy myn' minnaar weêr : dat ik Hem tedetlyk omhelze, in 't zaligst oogenblik! Zie nu de tooneelcoup : de foldaat ontvangt haar in zyne armen, en zegt tegen alltfn, op een' deftigen toon:
Gy fpeelde my een pots, om wat gelagen te wekken; En ik, by ongeluk, veiftond my op geen gekken: Dit toont, myn vrinden ! klaar, dat meer de vrees, dan wel Hot 01 geluk, ons trof, in dit elendig Ipeh
Zie



So MEN DOET WAT MEN KAN,
Zie daar , mynheer , hoedanig het afloopt, en hiermede is hec ftuk uit.
FRANVILLE.
Gy hebt my veel vermaak gedaan; het is eene Vertooning geweest, die my grootc verwachting va:i uw' perlbon heeft doen krygen.
LEANDER.
Wel nu, mynheer , wy hebben dan maar een accoord te maken.
FRANVILLE, ter zyde.
Ik wil 'er my noch meer mede vermaken. (Tegen Lcander.s) Dewyl ik myn' compagnon hedenmorgen verwacht, kan ik thans noch niets bepalen; maar gy zult ons veré'eren zo gy met ons het middagmaal gelieft te houden, en wy kunnen alsdan famen (preken.
LEANDER.
Met veel vermaak, mynheer; ik heb in de buurt noch iets te verrichten , en kom oogenbliklyk weder hier.
FRANVILLE.
Ik bid u, vertrek niet; wy gaan ras aan tafel. Zie hier intusfehen een kamertje, dat op de flraat uitziet: ga daar, om wat te rusten, zo lang in, en, Zo gy verkiest te lezen , daar Haan comediën. LEANDER, in 'f kamertje gaande.
Zeer gaarne, mynheer, want ik heb eene groote drilt voor het lezen.
FBAfi-



NIET WAT MEN WIL. 31
FRANVILLE.
De boeken Haan, zo als gy zult zien, ter rechterzydc.
LEANDER, in 'f kamertje. Ja, mynheer, ik heb reeds een boek in handen.
FRANVILLE. Zo gy eenige tooueelen gelieft te probeeren, 'er is ook een fpiegel.
LEANDER, als voren. Ja , mynheer , dat is ook reeds myn oogmerk geweest.
FRANVILLE.
Zo gy echter op itraat moet wezen, daar is een deur, die 'er op uitkomt.
LEANDER.
Ik bedank u , mynheer , ik heb een boek, en verzoek u, u niet meer om my te bekommeren. FRANVILLE.
Goed, goed, vermiak u wel... Wy zullen ten zynen koste een' vrolyken dag hebben. Maar, ik hoor gerucht: het zal myn compagnon zyn: hy kon nooit beter van pas komen.



32 MEN DOET WAT MEN KAN,
ZEVENDE TOONEEL.
DE HEER POINTU, dronken; FRANVILLE. POINTU.
u w dienaar, mynheer, met al myn hart.
FRANVILLE, ter zyde. Wat wonderlyk bezoek is dit? (Tegen Pointu.') Wat is 'er van uw' dienst, mynheer ?
POINTU.
Mynheer, gy ziet een' man, die van droefheid overladen is.
FRANVILLE, ter zyde.
Dat blykt.
POINTU. liet is my onmogelyk te dragen...
FRANVILLE, als voren. Al den wyn, dien hy heeft gedronken.
POINTU.
Te dragen, de vierde part van myn hartzeer. Ik verloor...
FRANVILLE, als voren. Het verftan d.
POINTU.
Ik verloor myne vlugheid, en ik bezwyk onder iet gewigt van...
F RA N-



NIET WAT MEN WIL. 33
FRANVILLE, als voren. De dronkenfchap.
POINTU.
Onder bet gewigt van myne droefheid.
FRANVILLE. Wat wilt gy dan, mynheer?
POINTU.
Ik heb hartzeer over myne dienstboden : ik heb eene meid, die my befleelt.
FRANVILLE. Wel, jaag 'er de deur uit.
POINTU.
Dit is noch het minste, mynheer ! ik heb eene vrouw, die my eene plaag is: in hare jeugd maakte zy my, (Hy hikt.') mankte zy my... razende; maar, dewyl ik ook jong was, kwam ik daardoor heen; doch tegenwoordig, nn zy oud is, kan zy niet meer, Qly hikt.) kan zy niet meer... my verdragen. Zy verwyt my alles. Ik heb niet meer dan ééne vertroosting, en die is om van tyd tot tyd een klein teugje te drinken; doch, met maten, en het is nooit zigibaar. Nu weet ik niet, hoe zy het maakt; maar, mynheer, ik kan geen glaasje wyn biunenüaan, of zy weet het aanftonds.
FRANVILLE.
Zy is dan wel flim?
POINTU.
ai 't Is eene duivelin! Kyk, mynheer, heden C zon



34 MEN DOET WAT MEN KAN,
zou men twyfelen of ik iets gedronken had: wel nu, zoud gy wel gelooven dat ik nu niet t'huis durf komen ? zo dra zy my maar gewaar word, dan is 'er ecu zondags leven; en evenwel kan men aan myne ademhaling niets bemerken. Gy hebt een* goeden neus, en ik beroep my daarop: ruik zelf. Hy hikt hem twee malen in V aangezigt. FRANVILLE. Wel, foei! wat flank!... Wees zo goed en ga te rug, mynheer.
POINTU.
't Is maar om u te doen ruiken...
FRANVILLE. ö Verdord! ik ruik, ik ruik.
POINTU.
Was *i niets dan dit, mynheer, dit raakt alleen myn geitel; maar, 't geen ik u nu zal zeggen, raakt myne eer.
FRANVI LLE.
Dit word ernstig, mynheer; en 't is eene foort van onvoorzigtigheid, zulke dingen aan iemant, dien men niet kent, te verhalen: ik verzoek dat gy my vergunt u niet te hooren.
POINTU.
Vergeef het my, mynheer, de zaak kan u aangaan ; en ik verzoek, om 's Hemels wil, my al te hooren.
FRANVILLE.
Wel nu, fpreek dan, mynheer.
P OIN-



NIET WAT MEN WI L. 35
POINTU.
Eerstelyk , mynheer , moet gy weten, dat ik burger ben van Parys, huiszittende, fints dertig jaren , op St. Roch. Ik ben alle de trappen van myn beroep doorgegaan, en tegenwoordig ben ik overman van myn gild; zie, dit brengt een huishouden op een' goeden voet. Nu heb ik een' zoon, die een flecht fcheprel, een deugeniet is, mynheer. FRANVILLE.
Dat is wel droevig.
POINTU.
Zoud gy wel gelooven, mynheer, dat die fchobbejak, die tot alles bekwaam is, nooit een ambacht heeft willen loeren? hy heeft in 't hoofd gekregen om tot hansworst te ftudeeren : hy flentert langs frraat in een' gegalonneerden rok: hy doet zich den Schoonen Leander heeten, in plaats van zich, als zyn vader,Euftatius Pointu te noemen. Schreeuwt dit niet wraak, mynheer?
FRANVILLE. Hy heeft ongelyk... Hoe, mynheer! zyt gy vader van een''jongman, die een' gegalonneerden rok..? POINTU. Ja, mynheer, ik ben zyn eigen vader.
FRANVILLE. Wel , ik heb u ai oplettend bekeken , en my dacht eenige gelykheid in u en hem te ontdekken. POINTU.
Dat is zeer naturelyk... Kyk, waarde vrind , in C a &t



36 MEN DOET WAT MEN KAN,
dit alles zie ik u als myn' veriosfer aan. Ik heb een ontwerp in 't hoofd, om dien fchurk te ftraffen , my te wreken van zyne moeder, en myzelv' recht te verfchaffen, zonder dat men my iets zal kunnen verwyten.
FRANVILLE.
Wel, hoe dan.?
POINTU.
Myn vrind, myn zoon wil zich onteeren; ik geef
hem aan zyn ongeluk over; myne vrouw wil
dagelyks dat ik het huis zal verlaten; ik zal 'er geen
voet weder in zetten: gy zyt opbouwer van een'
fchouwburg; wel nu, gy hebt niets te doen dan my aan te nemen.
FRANVILLE.
U aan te nemen ? wel, verbruid! wat heerelyk aanbod ! denkelyk om de dronkaarts te fpelen ?
POINTU.
Waarom niet? het is eene beste party voor u. Ik behoef niet veel te leeren; ik lub de natuur te baat om die rollen te fpelen. Ik beloof u, altoos in het karakter myner rollen te zullen blyven. Wat zegt gy, waarde vrind? antwoord my.
FRANVILLE, ter zyde.
Daar fchiet my iets in: ik wil hem by zyn' zoon brengen, en zal my vermaken met hunne wederz ydfc h e verwon d ering.
POINTU.
Wel nu, myn vrind ? antwoord dan.
r RAK-



NIET WAT MEN WIL. 37
FRANVILLE.
Mynheer, wy zullen kunnen accordeeren ; maar, Ik verwacht nu iemnnt: doe my het vermaak en eet van middag by my. Ga, ondcrwyl, in dit kleine kamertje; ik zal ftraks by u komen, en wy zullen op ons gemak fpreken.
POINTU.
Wel, myn vrind, laat my u niet hinderen; ik zal u verwachten.
Hy gaat in 't kamertje. FRANVILLE, ter zyde. Deze ontmoeting zal, hy niet verwacht hebben; laat ons luisteren.
ACHTSTE TOONEEL. FRANVILLE, alleen. Men hoort in het kamertje den andery met onderfcheiden Jlemmen fpreken.
Binnen.
Wel , gy hier, vader ?... Hoe, fchurk ! gy hier?... Kent gy mynheer Franville? ... Ongelukkige ! hebt gy geen fchaamte ?... Maar, vader!... Zwyg! gy zyt een bedelhond, een fchobbejak. ' FRANVILLE.
Ik zou lagchen, zo hy hem eens eene vaderlyke onderrichting gaf.
Binnen.
Maar, vader, als men genie heeft... Schurk! zo ey daar noch langer van fpreckt, zal ik u onterven.
C 3 FiAN-



38 MEN DOET WAT MEN KAN,
franville.
Wel, henkers! ik mogt gaarne weten wie van ken de groorfte zot is. Zo de zoon het voordel van den vader wist, kon hy hem fchoon antwoorden. Ik «renschte wel dat thans myn compagnon kwam... Maar, wat is dat voor eene dame?
NEGENDE TOONEEL.
franville; mevrouw pointu,
Jlamtlende.
franville.
j\'Ie vrouw, kan ik u van eenigen dienst wezen ?
Mev. pointu, grmnfimg. Zy, zy, zy, zyt gy de heer Fr, Fr, Franville?
franville. Om u te dienen , mevrouw.
Mev. pointu. Fr, Fr, Franville, ja, ja, recht mynheer, ik omhels uwe kn, kn, knieën.
franville.
Mevrouw! wat doet gy?
Mev. pointu. Ik be, be, beveel my in uwe goedheid,
franville.
Wat wilt gy, mevrouw?
Mev.



NIET WAT MEN WIL. 39 Mev. pointu. Ik, ik wil u, be, be , bewegen.
franville.
Maar, Ha op, mevrouw, en fpreek. Mev. pointu.
Neen, ik, ik moet my aan uwevoe, voc, voeten ontlasten van myne tra , tra, tranen. Ah!! ahi! ahi!
Zy huilt. franville,. ter zyde. Zie daar eene andere foort van gekheid.
Mev. pointu. Ach mynheer, ik, ik ben vol van myne ramp, ramp, za, za, zaligheid en hart, hart, hartzeer. franville. Wel, wat kan ik voor u doen ?
Mev. pointu, opjiaande. Ach, mynheer, gy, gy zyt wel in ftaat om myne tra, tra, tranen op te dr, droogen.
franville. En op wat wyze, mevrouw?
Mev. pointu. In myn be, be, beden te verhooren, en my het ontüa, ontda, ontflag, van myn' zoon te te geven.
franville.
Van uw' zoon?
C 4 Mev'



40 MEN DOET WAT MEN KAN, Mev. pointu. Ja> ja. gy zy , zyt zyn ka, ka, kapitein.
franville.
Ik, mevrouw?
Mev. pointu.
Ja, mynheer, gy, gy houd u als of gy my niet verftond; ma, ma, maar, ik wee, wee, weet al, al, alles: ziedaar den br, brief, dien gy hem hebt gefchreven.
franville, den brief aannemende , en overluid lezende.
„ Mynheer! ik kan onmogelyk met u een ac„ coord (luiten, zonder u te kennen; wees daarom ,, zo goed, en kom morgen eens by my aan, en „ zo gy my kunt dienen , zullen wy famen accorderen." (Hy Spreekt.) Maar, dit is de brief, dien ik aan dien dooven knecht heb gegeven. Mev. pointu. Ja, mynheer, hy wa, wa, was, voor myn' zoon. franville.
Zo! nu begryp ik iets: is uw zoon niet een jongman, die een' rooden rok met galonnen draagt? Mev. pointu. Net zo, mynheer! het is een wél le, le, levende jonge: hy Iy, Iy, lykt iets of wat op my, my, franville. Ja; en hebt gy niet een' man, die..?
Mev,



NIET WAT MEN WIL. 41
Mev. pointu. Ach, mynheer, myn man is een fch, fch, fchurk, die den ge, geheelen dag fuipt, en alle avonden ru, ru, rufie in huis ma, ma, maakt.
franville. Zo, zo, zyn wy eindelyk te recht. Gy zyt dan mevrouw Pointu?
Mev. pointu, Helaas! ja , ja , mynheer, fints de heer Poin , Poin, Pointu my dien flech , flech, Hechten naam heeft doen aan, aan, ne, ne, nemen.
franville. Wel, mevrouw, zyt gy nieuwsgierig, om aanstonds de heeren Pointu, vader en zoon, te zien? Mev. pointu. Ja, mynheer, ik , ik zal hen de o, o , oogen uit het hoofd fch, fch, fcheuren.
franville. Wel nu, mevrouw, wees dan zo goed , in dit kleine kamertje te gaan, en gy zult ze aanftonds zien. Mev. pointu. Me, me, met al myn hart, mynheer; ma, ma, maar is het ze, zeker hen aanftonds te zien ? want ier mant my, my, myner vr, vr... vrinden wacht my aan de deur, in de koe, koets.
franville. Gy zult hen aanftonds zien; ga maar in.
C 5 T I E N.



MEN DOET WAT MEN KAN,
TIENDE TOONEEL. FRANVILLE, alleen. Men hoort verfcheiden ftemmen in 't kamertje fpreken. Binnen.
Hoe, fch, fch, fchurken! gy hier?... Wel, zoetjes , mevrouw Pointu , wat doet gy hier ?... Wel hoe, moeder, gy hier alleen?
FRANVILLE. Ik geloof dat de Cunenfpraak fcherp zal worden; hier ontbreekt niets dan de doove knecht.
Binnen.
Ha! ha! mynheer de deugeniet, ik, ik zal u doen vast zet, zet, zetten, op St. Lazarus! en gy (e, Ie, lelyke dronk, dronk, dronkaart!... De droes, vrouw! gy gebruikt geen reden : ik heb myne lippen naauwelyks nat gemaakt van daag... Maar, vader, na alles... Zw, zwyg, fch , fch, fchurk!... Maar, moeder... Wacht, fch, fch, fchurk! gy verliest de ach , ach , achting voor my. (Zy klopt met haar'' ftok.) Ach! ach! ach!... floor, vrouw, dit is meer dan lagchen... Daar, daar, gy zu, zu, zult ook wa , wa , wat, heb, heb , hebben... Ach ! Ach...
FRANVILLE, lagchende. Ha! ha! ha! zie daar een' fchoonen ochtend voor my! Zo myn goede vrind Van Der Rym hier was, zoude by my daarvan eene geheele comedie maken; ha) ha! ha!
ELF.



NIET WAT MEN WIL. 43
ELFDE TOONEEL. FRANVILLE, EEN ABT. DE ABT.
Sta my toe, mynheer, dat ik de eer heb u te groeten.
FRANVILLE.
Wat is 'er van uw' dienst, mynheer?
DE ABT, op een' verheven toon. Mynheer! ik ben gekomen met eene myner tantes, die u over zaken moest onderhouden; en ik wacht haar federt een' geruimen tyd aan de deur.
FRANVILLE. Zo vraagt gy dus zonder twyfel naar mevrouw Pointu?
DE ABT.
Ja, mynheer, zy heeft my gezegd, dat haar zoon by u verbonden is, en ik kom myne bede by de hare voegen, om van u zyn ontfiag te bekomen. FRANVILLE. Mevrouw Pointu heeft zich verzonnen , mynheer; ik ben niet in krygsdienst: ik richt een' fchouwburg op; en haar zoon is niet verbonden.
DE ABT. Zo richt mynheer een" fchouwburg op? FRANVILLE.
Ja, mynheer.
Dl



44 MEN DOET WAT MEN KAN,
DE ABT.
De fchouwburg is eene voortreffelyke inflelling, en 'er worden vele bekwaamheden toe vercischt. liet is, by voorbeeld, myn heerfchcnde fmaak, mynheer.
FRANVILLE.
Hoe, mynheer! bemint gy het tooneel? DE ABT.
Ja , mynheer , ik aanbid het; en fints eenigen tyd heb ik 'er my byzonder op toegelegd.
FRANVILLE.
Op wat wyze? om zélf te fpelen, of Hukken te maken ?
DE ABT.
Ik zou gaarne zélf fpelen, mynheer, zo de tederheid van myne borst my niet belette, myne gevoelens , die zeer fterk en treffend zyn, uit te drukken. Ik zou ook gaarne zélf Hukken maken; maar, ongelukkig kom ik te laat. Ik vind in Molière, en Corneille, ten naaste by hergeeu ik dagelyks denk; en fchryven wil ik niet : onze geesten , naar het zelfde voorbeeld gevormd, zouden noodzakelyk naar elkander gelyken.
FRANVILLE.
Dit is jammer; de waereld verliest 'er veel by.
DE ABT.
Zonder twyfel. Maar, om meer nieuw te zyn, en de waereld fchadeloos te Hellen, ben ik geval-



NIET WAT MEN WIL. 45
vallen op iets, dat, vóór my, niemant bewerkt heeft.
TKANVILLE.
En wat is dat, mynheer ?
»E ABT.
De ftomme tooneelen; om dus alle gevoelens door gebaarden uit te drukken. Ja , mynheer, het is, na eene oplettende befchouwing van het fpelen van verfcheiden tooneelisten dezer ftad en van verfcheiden andere plaatfen, dat ik eene volledige verhandeling over de ftomme tooneelen famenftel, en ik ben voornemens dezelve by inteekening aan alle beftïerders van tooneelen aan te bieden.
FRANVILLE.
Wel, dat moet een verwonderlyk werk zyn. DE ABT.
Dat verzeker ik u. Zo gy wilt, zal ik 'er u «enige exemplaren van bewaren.
FRANVILLE. Gy zult my zeer verpligtcn; en , zo ik niet vreesd* u lastig te vallen, zou ik u verzoeken my 'er eens, by voorraad, eene kleine fchets van te geven. DE ABT.
Zeer gaarne , mynheer. De tyd is 'er niet, osn in een breedvoerig verflag over de beginfelen te treden; daarom zal ik u door eenige voorbeelden terftond de uitwerking aan het verftand brengen. Houd in gedachten, dat in deze tooneelen geen fpraak te
pas



46 MEN DOET WAT MEN KAN,
pas komt, en dat men alles door de houding en gebaarden moet uitdrukken.
FRANVILLE. Dat begryp ik, mynheer.
DE ABT.
Nu dan: ftel u voor, mynheer, twee legers, de bevelhebbers aan 't hoofd, en druk het eerste teelten van verontwaardiging, dat tusfehen hen plaats heeft, uit: het is de uitdaging van Achilles , mynheer. Let op.
„ Steek uw been achterwaart, zet zeer fchielyk uwe „ twee vuisten in uw' linkerzak, en keer het hoofd „ met een ftuursch uitzigt naar de rechterzyde. Kyk. Hy naakt de vertooning.
Zy raken flaags; een der twee bevelhebbers word door den anderen ontwapend : druk zyne wanhoop uit.
„ Geef een' fteiken vuistflag met de rechterhand op ,, uwe borst, bedek uw aangezigt met de linkerhand, „ gooi uw hoofd, achter over, knyp de oogen toe , „ en trek de fchouders naar voren." Zie hier. Hy maakt de vertooning.
Door die houding is de helm gevallen, het hoofd ontbloot, en zyn overwinnaar herkent hem: het is zyne minnares, zyn vader, zyn zoon, alles wat men wil. Bedenk nu de groote verwondering. Kyk, mynheer.
,, Werp u achter over, rust op uwe linkerzyde, „ flrek de beide armen vooruit, en blyf met den
mond wyd open liaan."
Hy maakt de vertooning.
Wel



NIET WAT MEN WIL. 47
Wel hoe! zyt gy 't? De ander, die hem dan herkent, vergeeft hem zyne overwinning, en drukt zyne liefde en tederheid uit, die den haat verfmoort. Op deze wyze:
„ Leg uwe heide handen op uw hart, zet de „ fchouders hoog, waggel zeer vlug met het hoofd, „ fpring op in de lucht, laat de handen los, en blyf „ op uwe toonen liaan."
h'y maakt de vertooning. ó Vyand, al te waard', ik fcheld u alles kwyt! Dan beginnen de twee legers te dansfen, om het feest te vieren. Dit is het ballet. De twee bevelhebbers omhelzen elkander, en dit ftomme tooneel te maken verftaat zich de geheele waereld.
FRANVILLE. 't Is voortreffelyk, mynheer, en ik gevoel de nuttigheid van zulk een uitmuntend werk in volle kracht. Maar, genoeg: gy vermoeit u te veel.
DE ABT.
In tegendeel, mynheer. Zie hier een voorbee-ld nit het hooge treurfpel. 'k Voel 't aardryk fchudden voor myn waggelende treden 1 Met zwaren donder fcliiet de blikfem naar beneden! Een giftige addertong doorfnyd my 't krimpend hart. Wat belfc.be foltring! Goón ! Jk zwym , ik fterf van fmart (*J. Zie hier nu een voorbeeld van zagter aart. Zo gy
het
O By liet opzeggen van deze woorden, draait de fpeler de oogen akelig rond in 't hoofd, en loopt met groote fchredai over her tooneel, of ftsat bot ftil, en eindigt zyne> ftuiptrekkende bewegingen met zich in een' ftoel te werpen.



48 MEN DOET WAT MEN 'KAN,
het treurfpel Mithridates in florarae tooneelen moest uitvoeren; hoe zond gy dit aanleggen ?
FRANVILLE. Wel, ik zou daarmede zeer verlegen zyn; en gy? DE ABT.
Ik! in 't minste niet, mynheer; let op het begin. Xiphares fpreekt tegen zyn' vertrouweling , als hy denkt dat Mithridates dood is, zeggende: (*)Dus derft de koning i.), die, alléén aO,fints veertig 3.) jaren, De bloem vernielde der Romeinfclie heldenfcharcn; En, daar hy 't heil in 't oost (leeds overwegen 4^ deed, Voorde algemeene zaak van alle vorsten 5.) ftrecd: Hy fleift, cn laat niets na, om zjne dood te wreken, Dan Hechts twee 6) zonen, die elkaêr naar 't harte (teken 7.)
Dunkt
(') Deze woorden uitgalmende, maakt de fpeler belagcbelyke gebaarden, die echter op de woorden, die hy zegt, betrek.- , king btbben; en hy verklaart dezelven van tyd tot tyd aan den oprichter, die dezelven niet begrypt.
I.) Hy draait met zyne hand om 't hoofd , om de kroon aan te dulden.
ï.) Hy laat zyn' elboog zien.
3. ) Hy toont viermaal zyne tien vingers.
4. ) Hy maakt met zyne handen de beweging van den
evenaar.
5. ) Hy draait vcrtclieiden reizen met zyne handen over zyn
hoofd, om, zo hy zegt, de kronen in 'c meervouwdij getal aan te toonen. 6 en 7-) Hy toont de twee eerste vingers van ieder hand, en lloot die tegen elkander, even zo als men katten «n honden aanfurt om tegjti elkander te vechten.



NIET WAT MEN WIL. 49
Dunkt u dat deze kleine proeve eenig goed gevolg zal hebben?
FRANVILLE. Hoe! mynheer! gy kunt niet dan de grootfte cere van zulk een werk verwachten; ik voor my verzoek 'er verfcheiden exemplaren van, en ik zal 'er aan ieder fpeler, dien ik aanneem, een van geven. Maar ondertusfehen is het laat geworden: doe my de eer am van met my te eten: wy kunnen alsdan nader over uw werk fpreken.
DE ABT.
Gy zyt zeer vrindelyk, mynheer... maar, myne tante!
FRANVILLE.
Ha, uwe tante 1 het vermaak van u te hooren had my haar geheel doen vergeten; wees zo goed, en ga in dit kamertje : daar zult gy gczelfchap vinden.
DE ABT.
Zo is myne tante daarin?
FRANVILLE. Ja, mynheer, met noch eenige anderen van uw» bekenden.
De abt gaat binnen.
D TWAALF-



5o MEN DOET WAT MEN KAN,
TWAALFDE TOONEEL. FRANVILLE, alken.
Ha, ha, ik zal dezen middag een geheel familiemaal houden, 't welk, zo ik hoop, zeer vermakelyk zal zyn. Maar laat ons eens hooren hoe men hem ontfangt.
Hy gaat aan elc deur om te luisteren.
DERTIENDE TOONEEL.
FRANVILLE, EEN HUURKOETSIER.
BE HUURKOETSIER, met eene grove ftem.
Wel , mynheer, (leekt men met my den fpot? ': Is om te vervloeken, dat men my zo lang in zulk flordig weêr aan de deur laat fchilderen, als of ik een uithangbord ware!
FRANVILLE.
Wat vraagt gy, myn vrind ?
DE HUURKOETSIER. Wat, henker! ik vraag naar eene ouwe fchiefpoot, en een' gekken abt, die my daar aan de deur gefield hebben, als of ik hun zot ware. FRANVILLE. Gy moet wat wachten , vrindlief.
DE HUURKOETSIER. Afgcbünd! noch al wachten? en myne peerden,
die



NIET WAT M E N W I L. 51
die niets in de buik hebben? begryp dat reis by je zelf! motten die arme honden niet vreten? FRANVILLE. Gy hebt gelyk, myn vrind; ik zal den abt roepen, om met u te fpreken.
DE HUURKOETSIER. Slapperment! ik heb met geen fprekeragie te doen: ik mot fchyven hebben, en anders niets.
Franville gaat in 't kamertje. DE HUURKOETSIER, vooraan op het tooneel. Ja, ja, ga maar en zoek ter deeg... ó Mynheer de fchouwburgftichter! gy wilt lieden toetfen, maar wacht...
FRANVILLE, komende uit het kamertje.
Zy zyn allen door de achterdeur vertrokken; daar
is niemant meer. (7/y roept.) Pieter! holla! Pieter!...'
Die fchurk heeft den gantfehen morgen niets gedaan
dan geloopen.
DE HUURKOETSIER.
Wel nou, mynheer,weer is dan nou die malle abt?
FRANVILLE.
Ik weet het waarachtig niet, myn vrind.
DE HUURKOETSIER.
Wel, wat, fatan ! weet jy 't niet? en die ouwe
kwylbebbe, zonder tanden, is die ook door de
grond gezonken?
FRANVILLE.
Zy zyn allen in dit kamertje, dat op ftraat uitD 2 komt,



52 MEN DOET WAT MEN KAN»
komt, geweest, en zullen zekerlyk, toen gy hier zyt ingekomen , 'er uitgegaan zyn.
DE HUURKOETSIER.
Dat alles kan my , voor duizend duivels ! niet fchielen : jy hebt ze weggeftopt, en jy zelt me betalen, of ik zal hier, afgetrapt! den kreupelen waard flaaii.
FRANVILLE.
Wat wil die honds, od zeggen ? dat ik ze heb weggedoken ?.... Ga uw volk aan de deur wachten, en Ipeel hier den brutalen niet.
DE HUURKOETSIER.
Toe, wèrelfche kerel! tast maar gaauw in je zak cn betaal: geloof dat het je be te weg is,... of.... FRANVILLE.
Vertrek terftond.
DE HUURKOETSIER.
Wat noem jy terftond vertrekken V kyk, ik ga niet heen voor dat jy geld geeft.
FRANVILLE.
En ik rade u zo fpoedig mogelyk heen te gaan, of ik zal u de beenen doen breken.
DE HUURKOETSIER.
Ha, mynheer oprichter, jy fpeult den baas! wel, kom an, ik zei je reis aanftonds helpen.
FRANVILLE, roepende. Pieter! hei! Pieter!
DE



NIET WAT MEN WIL. 53
DE HUURKOETSIER.
Ja, ik lagch reis met Pieter, Jan, en de hïele boél; maar, afgetrapt! ik zei reis kyken, of jy met mynheer den rechter ook zelt lagchen, jy, mynheer de debauchant, dat zei ik nou reis zien.
FRANVILLE, hem wegjlootende. Noch ééns, ga aanftonds van hier.
DE HUURKOETSIER. Kyk, je mot, by me fjan! niet ftooteii, of ik zou jou, by wyze van groeten, reis een goeje uije kunnen geven.
FRANVILLE, al roepende. Pieter! fchurk! zult gy dan komen?
DE HUURKOETSIER. Wel , wèrelfche kerel ! ik ga naar den rechter : hy woont hier over: ik zei hem reis jouw fchelmftukken vertellen.
Hy gaat heen.
VEERTIENDE TOONEEL.
FRANVILLE, alleen.
Ik wenschte dat die kaerel naar den duivel ware! en die fchurk van een' Pieter laat my den geheelen morgen alleen, om eene enkele boodfchap, die hy te doen heeft. Maar ik kan noch niet begrypen, dat zy allen zo ftil, en zonder my te groeten , zyn vertrokken; zy waren met hun vieren,...licht wilden zy D 3 van



5+ MEN DOET WAT MEN KAN,
van de koets finnen gebruik maken, en mogelyk zitten zy 'er al in.
Zn ah hj wil heengaan, word hy door den rechter, die inkomt, wederhouden.
LAATSTE TOONEEL.
FRANVILLE; DE RECHTER, een' langen zwarten tabbaard aanhebbende.
DE RECHTER.
We, , mynheer! hoe is dit hier gelegen? men heeft my klagten tegen u aangebragt.
FR A NVILLE. Tegen my, mynheer!... waarin, zo 't u belieft?
DE RECHTER. Waarin, mynheer ?... in verfcheideu zaken : de bcfchuldiging is ernstig.
FRANVILLE. Hoe, mynheer! hoort gy naar een' fchurk van een' huurkoetfier?
DE RECHTER.
Neen, mynheer, ik hoor niet naar een' huurkoetlier... hy is wel over u komen klagen; maar 't is daarom niet dat ik u gebiede my te antwoorden: de zaak is van veel grooter gewigt, mynheer. FRANVILLE.
Maar, mynheer, ik geloof niet...
DE



NIET WAT MEN WIL. 55
DE RECHTER.
Stil , mynheer , laat my fpreken ; gy gelooft, niet... gy bederft jonge lieden, en ik heb klagten tegen u van een gantsch huisgezin bekomen, FRANVILLE. Van een gantsch huisgezin, mynheer?
DE RECHTER. Ja, mynheer, van een gantsch huisgezin, en dat wel van dat van den heer Euftatius Pointu : weet gy hier niets van, mynheer?
FRANVILLE. Och, mynheer, men heeft 11 bedrogen: mynheer Pointu, de zoon, is een mailoor, d:e tot niets deugt ; zyn vader is een dronkaart; zyne moeder eene groote zottin; en hun eerwaarde neef, de heer abt, is een volilagen gek.
DE RECHTER. Mynheer , wees zo goed geen kwaad van dit huisgezin te fpreken, als 't u belieft.
FRANVILLE. Maar, mynheer, zoud gy ode van hunne familie zyn ? ik vind in u eenige trekken van gelykheid met hen.
DE RECHTER. Ei!... vind gy dat, mynheer?
FRANVILLE.
Warelyk, mynheer, al heel veel: ik weet niet of ik kwalyk zie, dan of myne oogen betooverd D 4 zyn ;



56 MEN DOET WAT MEN KAN,
zyn; maar allen, die ik van daag noch gefproken heb, hebben my toegefchenen naar elkander te gelyken, tot zelfs die vervloekte huurkoetfier toe, die ook al eene zekere gelykheid heeft met...
DE RECHTER. Mynheer, mynheer! dit alles is goed voor de grap, en om te lagchen; maar de zaak is ernstig: ik waarfchouw u: dit huisgezin is tegen u opgezet, en ik raad u deze zaak zo goed doenlyk te fchikken.
FRANVILLE.
Maar, mynheer, ik heb in 't geheel geen fchuld: de een is na den ander dezen morgen by my gekomen, en ik heb niets anders met hen gedaan, dan hen allen ten eten te verzoeken.
DE RECHTER.
Wel nu, mynheer, om u te gemoet te komen in het betoonen van uwe onfchuld ,zal ik hier ook blyven, en wy zullen allen famen eten.
FRANVILLE.
Met al myn hart, mynheer... Maar, hoe vind ik hen nu ?
DE RECHTER.
ó Mynheer, ik zal hen wel doen opzoeken: maak u Hechts gereed hen allen te ontfangen, en tegen elkander te vergelyken.
FRANVILLE.
Zeer gaarne, mynheer! wanneer gy wilt... ik ben gereed.
D £



NIET WAT MEN WIL. 57
DE RECHTER.
Wel, mynheer-, heb dan maar geduld... Thans ziet gy den rechter. (Hy trekt den tabbaard uit, zet de pruik af, en verfchynt met den karpoets van den huurkoet fier?)... (Hy verandert van tyd tot tyd zyne ftem.) Geld, wèrelfche kerel!... (Hy fmyt den karpoets af.) Zie hier, mynheer den abt... (Hy trekt een* mantel uit zyn" anderen zak.)... Zie hier mevrouw Poin, Poin, Pointu, de moe, moe, moeder... (Hy trekt de pruik van Pointu uit zyn" rokzak.).'.. Zie hier, mynheer, Euftatius Pointu , den vader. (Hy ontknoopt zyn'' rok, en laat het kamizoolvan den Schoenen Leander zien.)... Mynheer, ik ben een jongkman, van wien... (Hy opent het kamizool, en men ziet de borstrok van den knecht.)... Och, fchrief, mienherr... (Hy trekt het briefje van den tooneellezer uit zyn" zak.)... Mynheer, ik kom u het briefje brengen, dat gy my gegeven hebt, om u te vragen, of myne geringe diensten u konden behagen.
FRANVILLE.
Wel hoe, mynheer! zyt gy het, die my den geheelen morgen hebt opgehouden? Ik fta opgetogen! Ik heb meer dan twintigmalen de grap beginnen te gisfen.
DE JONGKMAN.
Ik verzoek vergiffenis, mynheer; maar de groote lust, dien ik voor het tooneel heb, heeft my doen befluiten om u myne diensten aan te bieden. Ik heb u willen in Haat Hellen , zo als ik fchreef, om
over



S8 MEN DOET WAT MEN KAN, ENZ.
over myne bekwaamheden te oordeelen. Ik heb my, dienvolgens, met myn' voorraad van kleedcren , in eene koets, aan uwe deur gebragt. Ik kwam by u. Gy, doende my in dit kamertje gaan , het welk op flraat uitkomt, hebt zelf my behulpzaam geweest in 't volvoeren van myn oogmerk. Ik ben, telkens in eene andere kleeding, en in een ander karakter, weder in uw huis gekomen. En 't ftaat thans aan u, te oordeelen tot welk een karakter ik u zal kunnen van dienst zyn.
FRANVILLE.
Mynheer, ik ben verrukt u te kennen. Laat ons aanftonds aan tafel gaan; wy zullen vervolgens onze zaak ten einde brengen; en ik hoop dat wy beiden te vreden zullen zyn.
DE JONGKMAN.
Mynheer, zo myne bekwaamheden niet beantwoorden aan myn' goeden wil, breng u dan altoos het Iprcekwoord te binnen:
MEN DOET WAT MEN KAN, NIET WAT MEN' WIL. Tegen de aanfchouwers. 't Is zeer bezwarclyk, in alles, wél te flagen; Maar, nuttig moet men zyn, indien men wil behagen: Verfcheidenheid van feboon geeft waar le aan 't fehouwtooncel. De zoig voor uw vermaak is enkel onze poging; En, ter bereiking dier verfieven kanstbeöoging, Kost mis onze arbeid nooit te veel.
EINDE.