1119
F 8






1119
PHD T> f■
« XV i
ONDERWIJS
IN DE
IN DE
MEESTE LEERSTUKKEN
VAN DEN
CdRISTELIJKEN GODSDIENST
F S ■
GETECKKZN UIT DE
BIJBELSCHE HISTORÏJEN.!
Prijs j fiUiVm






KORT gf$
ONDERWIJS
in db
MEESTE LEERSTUKKEN
van den
CHRISTELIJKEN GODSDIENST
getrokken uit de
BIjBELSCHE HISTORIJEN.
Bij J. NIJHOFF en W. TROOST.
mdcclxxxix.



KERKELIJK GOEDGEKEURD.
De uitgever tent geen exemplaren' voor
ecbt, aan die door eenen der drukkers ,se-.
teekend zijn. -



Na^at mii de nuttigheid van bet onderwijs der jeugd in de bihelfcbe historijen, wanneer bet wel ge/cbied, bij endervinding gebleken is, bep ik noch altijd blieven wenfeben: dat men bet zelve zoo mogt kunnen inrichten, dat de onderreebting in de Uere en in de phebten van den Godsdienst eenigzins daar mede verbonden, althans daar door gemakkelijk gemaakt werd: en ait is bet oogmerk, met welk ik dit boekje gefebreven heb, en naar -vueik ik wil, dat bet beoordeeld worde. Ik geef bet niet voor een volkomen leerboek van de Gedsdienstige wairbeden, maar alleen voor een bistorifcb onderwijs, gefebikt naar de volgorde der leerflukken van dm Godsdienst. Geene andere waarheden, dan van welke historijfche voorbeelden of bewijzen gevonden worden, konden bier plaats bebben. Docb ik laat mij voorjïaan, datkinderen , die naar bet z'lve onderwezen zijn, van bet gene zij bier uit geleerd bebben , groote nuttigheid bebben zullen, ook, wanneer zij zich tot bet eiaentlijk aanleenn der waarbeden van den Godsdienst zullen begeven bebben.
Ik beb bier eenen weg bewandeld, dien ik niet weet dat anderen voor mij betreden beb. ben, en buiten twijffel mtsjlagen begaan,
Mij



Mij zal niets aangenamer zijn, dan dat mij mijne misjlagen worden aangewezen, en zoo men bier of daar bistorijfcbe voorbeelden of bewijzen mogt weten op te geven, voor waarheden, cie ik met ftilzwijgen beb moeten voorbijgaan, zal men mij daar mede groots, lijks verplichten*
Dè leerlingen verzoeke ik, dat de fibriftuur plaat Jen, die onder de antwoorden opgegeven fiaan, nalezen, met de gebeele gefcbie. denis, waar van zij een gedeelte zijn, op dat ze bunnen onderwijzer, wanneer bij ben daar over onderzoekt, goede antwoorden mogen kunnen geven, en dat zij vooral God bidden, dat bij alle goed onderwijs aan bun wil zegenen.
AAN



aan
MIJN NEEFJE
GERRIT van den BERG.
Eenig Kindie, uit Moeders fchoot! Vaders vreugd en welbehagen 1 Grootevaders naamgenoot! Troetelkind van al uw magen! Gerrit! hoor, wat uw gedacht Voor u wenfcht, en van u wacht!
Gïoei in voorfpoed, dierbaar Pand ! Dat geen rampen u bezwaren! Groei in kennis en verftand, Bij het groeien van uw jaren! Boven al, groei op in deugd, God tot eere, en ons tot vreugd!
Jezui



Jezus neemt ook kindren aaD, Die, bezwaard met hunne zonden, Heilbegerig tot Hem gaan. Hun ranfoen heeft hij gevonden. Lieve g er rit! wend uw fchreen. Jong en vroeg, naar Jezus heen!
Van den weg, die tot hem leidt, Wordt u hier bericht gegeven. Leer dit boek, met naarstigheid ! 't Is vooral voor u gefchreven. Jongenlief! betreed dit pad! 't BreDgt ons in de hemeltlad.
Dan zal u 't geluk der deugd Zelv', bij ondervinding, blijken. Dan zult gif, tot onze vreugd, Naar uw Grootevader li]ken. Dan verblijdt zich, voor Gods crcon, Uwe Moeder, om haar zoon!
Eenig Kindje, uit Moeders fchoot! Vaders vreugd en welbehagen ! Grootevaders naamgenoot! Troetelkind van al üw magen! Zoo veel heils, ja noch veel meer, WenJëht uw Oom u van den Heer!!!
1789. A. v. d. Berg.
KORT



KORT
O N D E R ¥ IJ S.
i
- Wat is de Bijbel? ■
De Bijbel is het boek, twarin God ons zoa» dige menfchen den weg der zaligheid leert.
Wanneer is dat boek gefcbreven ï
De vijf eerste boeken zijn al van de tijdei van Mozes, en dus omtrent 4000 jaar oud.
En op wat wijze ts bet in de wereld g«lomen'i
God heeft vele zaken, die in het zelve voorkomen, aan de menfchen geopenbaard, t-
Heeft God alles, wat in den Bijbel Jiaat» aan de menfchen geopenbaarde
Neen. Daar zijn ook, op Gods bevel en onder Gods beftier, gevallen in den Bijbel geboekt, die gebeurd zijn, onder het oog van hun, die ze befchreven hebben.
— Wat menfchen bebben den Bijbel befcbrevenl De Profeten hebben het oude. Testament
1 kt-



2
l KORT
befcbreven, en de Euangelisten en Apostelen van Jezus het nieuwe Testament.
Wat voorbeelden weet gij van zulke God' lijke openbaringen.aan deze menfcbenl
Zoo verfcheen God eens aan Mozes, daar hij het vee van zijnen vader Jethro weidde, bij -den-berg Horeb. Exod. 2»
Weet gij nocb een ander voorbeeld van de openbaringen van God aan Mozes f
Gcd heeft zich vooral aan Mozes geopenbaard op den berg Sinai, toen hij hem wetten gaf voor liet volk Israël. Exod. 19: 20.
Zijn u ook zulke openbaringen van God aan andere profeten bekend ?
God is aan Jezaias verfchenen, zittende op eenen troon. Jez, 6.
Ook nocb anderen ?
Ja, aan Jeremia, Ezechié'1, Daniël en anderen meer.
Jer. 1: 5, 6, 7. Ezech. 1. Dan. 2: 19.
Op welke wijze openbaarde zich God aan die heilige mannen ?
Wij lezen, dat God zich aan Petrus openbaarde in een gezichte, van een neergelaten linnen laken. Hand. 10: 9—16.
Ook nocb op andere wijzen!
Ja, dikwijls werden in droomen, zaken van
God



ONB'IRWIJ S.
3
God aan hun geopenbaard, Jakob zag in den droom eene ladder, bij welke de Engelen op en nederklommen. Gen. 28: 12. zie ook Dan. 7: 1.
Heeft God, door den dienst der Engelen„ ook openbaringen aan bun gedaan ?
Zeer dikwijls. De Engel Gabriël is meer» malen verfchenen aan Daniël, aan Sacharias, en aan Maria.
Dan. 9: 21. Luk. 1: u en 27.
En boe beeft God doorgaans zijn woord aan Jezus apostelen geopenbaard?
Die waren door Jezus zeiven onderwezen; en de heilige Geest leerde hen alle waarheid, zoo onfeilbaar, dat zij niet dwalen konden.
Hoe en wanneer ontvingen zij den heiligen Geest ?
Dat wordt jaarlijks op pinkfter gepredikt, uit Hand. 2: 1—21.
Maar boe weet gij, dat de apostelen van Jezus niet dwalen kenden ?
Dat had Jezus hun uitdrukkelijk beloofd» Joh. 16: 13.
Zouden de Apostelen van Jezus wel waar. lijk zulke openbaringen van God ontfangen bebben ?
Dat is op het groote pinkfterfeest gebleken, toen ontvingen zij de bekwaamheid, om allerlei vreemde talen tefpreken, zonder dat zij die ooit gehoord hadden.
Waaruit blijkt dit meer ?
A a Uit



4
KORT
Uit de wonderwerken die zij gedaan heb. ben. Zoo genaaen Petrus en johannes eenen kreupelen. Hand. 3: 1—8.
Heeft Paulus ook wonderwerken gedaan ?
Ja. Hij heeft Elymas met blindheid geflagen; Eutychus uit de dooden opgewekt; en te Melite verfcheiden wonderen gedaan. Hand. 20: 8, 9. Hand. 28: 2—6. en vs. 8, 9,
1
Hebben wij ook volkomen zekerheid, aan» gaande de Godlijkbeid der boeken des ouden Testament s?
Ja, de israëlijten hebben daarvan bewijzen voor hunne oogen gezien, bij de wetgeving. Exod. 20: 18, 19, 20.
Zijn daar meer bewijzen voorï
Ja, in de wonderwerken van Mozes, Elias, Eliza en in de vervulling van de voorzeggin. gen der oude profeten.
Weet gij ook voorzeggingen, die, kort na dat ze gedaan werden, vervuld zijn ?
Zoo is de godlooze koningin Jezabel van de honden gegeten, overeenkomstig het gene Elias niet lang te voren voorzeid hadde.
1 Kont 21: 23. vergel. 2 Kon. 9: 35—37. zie ook 1 Kon. 21: 19. vergel. 1 Kon. 22: 38.
2 Kon. 7: t, 2. vergel. vs. 18, 19, 20.
Hebt gij nocb eenig bewijs voor de God»
lijkheii



O N P E R W IJ S,
Ujkbeid der fcbriften van bet oude Testament?
Jezus en zijne Apostelen geloofden, dat die boeken van God waren, en deze mannen konden niet dwalen. Luk. 16: 29. 2 Pet. 1 21.
Maar is de Bijbel niet verminkt of ver* valfcbt?
De Joden hebben daar voor groote zorge gedragen; ook heeft Jezus hen nooit beftraft» dat zij ontrou met den Bijbel geleefd hebben, 't welk hij anders zeker zou gedaan hebben.
Maar zou de Bijbel, na de tijden van Jezus > met bebben kunnen verval/ebt worden ?
Dat zou toen onmogelijk geweest zijn» omdat hij terftond in ieders handen was, en al ras in veele talen was overgezet. Wie zou al die boeken, de heele wereld door, hebben kunnen vervallenen,
Is alles in den Bijbel te vinden, dat wij tot zaligheid noodig bebben"?
Dat Tirnotheus uit den Bijbel geleerd had, kon, volgens Paulus, hem tot zaligheid wijs maken. 2 Tim. 3: 15,
Hoe komt bet dan tocb, dat er zoo veel zware Jlukken in den Bijbel zy'n?
Het noodigfte is voor eenen opmerken» den duidelijk genoeg, andere dingen zijn maar wat moeilijk voor ons, die zoo veel later, in een heel ander laad leven, en een andere taal fpreken.
A 3 Hoe



6
kort
Hoe weet gij, dat de Bijbel klaar genoeggefcbreven is ?
Dat blijkt mij, om dat ook vele onkundige irenfchen, door het lezen van den Bijbel, tot een beter leven en tot geloof in Christus gebragt worden.
Meet men den Bijbel veel lezen ?
Dat fpreelct immers van zelfs, hoe kunnen de menfchen uit den Bijbel den weg tot za« ligheid leeren, als ze hem niet lezen.
Kunt ge dat met een voorbeeld toonen ?
Dat vele Joden te Teslaiocika niet geloofden , kwam daar van daan, dat ze de fchriften des ouden Testaments niet onderzogten. Die van Bere'a deden beter, en worden daar over geprezen. Hand. 17: ir.
Moet men al jong den Bijbel lezen ?
Men kan nooit te vroeg voor zijne zalig, heid zorgen. Timotheus had al van kinds af de heilige fchriften geweten, en wordt daar over van Paulus geprezen. 2 Tim. 3: 15.
Weet gij ook in wat taal de Bijbel be* febreven ii?
Het oude Testament is in 't Hebreeuwfch beichreven, en cenige weinige ftukken in 't Chaldeeuwfch.
Waarom in het Hebreeuw/eb?
Dc oude Israëlijten fpraken die tale, en God gaf hun in die taal zijne wetten.
Welke ftukken van bet oude Testament zijn in het Cbaldeeuwfcb gefcbreven'i Een



o n a e r w ij S.
Een groot gedeelte van liet . bock Esra en Daniël, en een vers.'e ia jeremias, kap.iorti.
Waarom zijn die Jlukken in bet Cbal» deeuwjeb gefebreeven ?
De loden woonden toen in Babel. daar
men Ciialdeeuwfch fprak, .en Jeremias.leert hen in het aangehaalde vers, wat zij moesten andwoorden, aan de Chaldeeuwen, als die hen tot afgoderij verleiden wilden.
In wat taal ïs bet nieuwe Testament befebreven ?
Jn het Griekfch.
Waarom t
Om dat de menfchen, aan welken de Apostelen eerst predikten' en brieven fchreven , Crjekfch fpraken.
Hoe komt de Bijbel dan -in £et Neder» duitfeb 'i
De overzetting, die wij gebruiken, is, gelijk- uit. het tijtelblad voor onze Bijbels blijkt, na het jaar I6T9, uit, last van de hooge Overigheid, gemaakt.
Wat leer en wij hier uit ?
1 Dat wij God voor dat kostelijk boek moeten danken. 2 Dat wij de bevelen in het zelve moeten gehoorzamen,, en 3 uit het zelve den weg tot zaligheid moeten leeren.
Leeren wij ook eenige eigenschappen van God, uit de heilige gejcbiedenisjent kennt:.2 A 4 Men



8
KORT
Men leert er althans uit, dat God eeuwig is, cn verder zijne overaltegenwoordigheid, almagt, alwetendheid, rechtvaardigheid, langmoedigheid, barmhartigheid, genade ea onveranderlijkheid.
Hoe heren u de bijbelfcbe historijen Gods
eeuwigheid?
Zij leeren mij, dat God alles gefchapen heeft, dus moet hij voor alles, dat is van eeuwigheid, geweest zijn.
Wat blijken geeft u de heilige fcbriftuur van Gods overaltegenwoordigheid?
Jonas zocht God te ontvluchten , maar overal, daar hij kwam, zelfs in de zee, was God bij en met hem. Jon. i en 2. Wat leeren vaij hier uit ? Dat wij, in alles wat wij doen, moeten denken, dat God bij ons is. Hoe leeren u de historijen Gods almagt? Die blijkt mij ook al uit de fchepping der wereld. Hij die alles uit niet gemaakt heeft is zeker almagtig. Jez. 4c: 25.
Geven ze u nocb meer bewijzen voor Gods almagt ?
Ja» die blijkt mij ook, uit de groote wonderwerken, die God gedaan heeft. Hij baande «enen weg midden door de zee, op dat de Israëlijten dien gebruiken zouden, en naderhand door den Jordaanftroom. Exod. 14: 2r, jog, 3: !j_«I7,
Heit



ft N D ï R W !] «.
9
Hebt gij nocb een ander voorbeeld? God heeft ook de zon en de maan in ha. ren loop doen ftilleftaan, om dus de overwinning der Israëlijten te begunftïgen. Joz. 10: 13. ,
Hebben dan Mozes en Jozua die wonderen niet gedaan?
God alleen kan wonderen doen; doch om dat hij deze dingen gedaan heeft, op het gebed van Mozes en Jozua, zegt men, dat deze mannen ze gedaan hebben. Is bier uit ook iets te leeren? "Dat wij God moeten vreezen en dienen, die de magt heeft, om ons gelukkig of ongelukkig te maken.
Blijkt u ook Gods alwetendheid uit de gefcbiedenisfen?
Die blijkt klaar uit de ontdekkingen, die de profeet Eliza deed, van alles wat de koning van Syrien in zijne binnenkamer (prak. 2Kon. 6: 11, 12. Hebt gij meer zulke voorbeelden? God kon nooit toekomende dingen aan de profeten openbaren, zoo hij zelf niet alwetend was. En wat kunnen wij bier uit leeren ? Dat God alles weet en ziet wat wij doen, en wat wij zeggen, zelfs alles wat wij den. kea.
A 5 Wat



Ie/ KORT-
4
Wat «vallm toonen, dat Gods rechtvaardigheid bet kwade firaft?
Dat bewijzen alle de (haffen van de boosheden der menfchen, waarvan wij in den Bijbel lezen.
Geef daar van een paar .voorbeelden?
God liet Farao, die de {tinderen der Israëli], ten had laten verdrinken, in de zee omkomen; ook werden de misdoeners, Korach, Dathan en Abiram, van «ie aarde levend in? gezwolgen.
Excd. 14: 27. Num. 16: 31—33.
Weet gij nocb zulke voorbeelden meer?
Daar toe kan de dood van Elij en de ondergang van zijn geheeie huis dienen, met welke God zijne groote toegevendheid over zijne kinderen, en zijner'kinderen misdaden ftrafte; en de ondergang van Jezabel.
1 Sam 3: 12—14. vergel. 1 Sam. 4:16—23.
2 Kon 9: 33—36*
Wat gevallen bewijzen, dat Gods recht» vaardigheid bet goede beloont?
Zeer velen. De ?rome Loth werd uit Sodom gered; Rachab werd te Jericho behou. den, om dat zij de verfpieders had geherbergd; Obed Edom werd'gezegend, omdat hij de arke huisvestte; gelijk ook" de Rtcha-
bijten,



O N D E R W IJ S. II
bijten, om hunne gehoorzaamheid aan het vaderli k bevel
Gen. 19. Joz 2: 4. Kap, 6: 25. 2 Sam. 6: u, 12 Ier. 35: 18, 19.
Hebt gij nccb iets?
God 2 egt zelf, eert uwen vader en uwe moeder , op dat het u welga en gij lang leeft. Exo.1 20: 12,
, Maar veel goeden voorden in dit leven niet beloond, en veel kwaden niet gejiraft t
D-t gefchiedt dan na dit leven. De Zaligmaker leert dat zeer klaar, in de gelijkenis van Lazarus en den rijken man. Luk. iC: 20—3!.
Wat moet ons Gods rechtvaardigheid leeren ?
God te vreezen, en als wij kwaad gedaan hebben, om vergeving te bidden en ons te beteren , op dat wij op Gods genadige belooning , hier en hier namaals mogen hopen.
Wat voorbeelden zijn u bekend van Gods
LAXGMOEDICHEID ï
Dit is gebleken aan het volk Israël, dat God lang heeft gedragen en wel.gedaan, eer hij het naar zijne verdienste ftrafte.
Hoe bewijst gij Gods langmoedigheid nocb ?
De Zaligmaker heeft Gods langmoedigheid afgebeeld in de fchoone gelijkenis van den onvruchtbaren vijgenboom. Luk. 13: 6—9-
En wat is bet eind van Gods langmoedigbeid» wanneer zicb de vtenfcbenniet bekeer ent
Ein-



12
KORT
Eindelijk flraft God zulke menfchen, en dan is de fïraf dikwils te zwaarder, naar dat zij lar.gdurig en hardnekkig gezondigd hebben. Zoo ging het met Israël toen zij naar Babel vervoerd werden.
In voat gevallen is Gods barmhartigheid gebleken f
In de verlosfing der kinderen Israëls uit de zware verdrukkingen, die hun de Egyptenaars aandeden, en in de verfchooning van Ninive, en Gods antwoord daar over aan Jonas.
Exod. 3: 7. Jona 4: 1, 2, 9, 10, 11.
Wat gevallen hebt gij nocb?
Gods medelijden met de verflootene Hagar, en met haar van dorst verfmachtend zoontje, en zijne hulpvaardigheid aan dezel* ven in hunne ellende. Gen. 21: 15—igt
En boe beeft God zijne genade betoont?
Daar van is de komst van Christus in de wereld, om voor zondaren vergiffenis uit te werken, een zeer duidelijk bewijs. 2 Kor. 8: 9.
Heeft God ook getoond, dat bij onvëranbeblijk nakomt, vaat bij betuigt en belooft?
Dat heefc God getoond, in zijne voorddurende weldadigheid aan het volk van Israël, in weerwil van hunne zonden, uit hoofde van de beloften, die hij aan de voorvadert gedaan hidde. Pf. ioó: 45.
Nocb



O N D E R W IJ S. 13
Nocb eêti voorbeeld?
God heeft altijd zijne beloften, aan David gedaan, vervuld, ïchoon zijne nakomelin. gen zich zulks zeer onwaardig maakten. 2 Sam. 7: 16. 2 Sam. 23: 5.
Wat keren u Gods barmhartigheid, genade en onveranderlijkheid?
Mij zeiven met mijne ellenden en zonden tot hem te wenden, en te vertrouwen op de beloften, die hij aan zondaars gedaan heeft.
5
Heeft God zicb in eenige bijbelfcbe gefcbiedenis ook geopenbaard, ah DsiEëEKic, ef als Vader, Zoen en heilige Geest?
Ja, in den doop van Christus, daar de Vader uit den hemel Christus voor zijnen zoon verklaarde, en de heilige Geest op hem neder kwam. Matth. 3: 16, 17.
Nocb meer V
Ja, de Zaligmaker beval, dat men zal gedoopt worden in den naam des Vaders, en des Zoons, en des heilige Geests. Matth. 28: 19.
Vindt men ook iets dergelijks in bet oude Testament ?
Daarop moet zien de verfchijning van den Engel des Heeren aan Mozes in den braamJbofch, welke Engel, van den Heere onder-
fcheiden ,



-4
KORT
fcheiden , vervolgends zegt: ik ben de God Abrahams, Izaaks en Jakobs. Exod 3: 2 en 6.
Wordt Jezus ook in eenige gefcbiedenis ge* noemd, de Zoon <van God?
]a, zeer dikwijls, Petrus heeft Christus beleden , als den Zoon des levendigen Gods. Matth 16: t&
Heeft Jezus ook zelf ergens gezeid, dat bij •de Zoon van God vaas ?
Hij heeft dat uitdrukkelijk betuigt, op de ondervraging van Kajafas , en dat hij de waarheid betuigde, is gebleken in zijne opftanding uit den dooden. Luc, 22: 70. Rom. t: 4.
Is bij ook, bij zijn verblijf op aarde, als God erkend'i
ja, Thomas noemde hem, na zijne op (landing , zijn Heer en zijn God. Joh. 20: 28.
Zijn er ook andere bewijzen voor Jezus Godheid in ae Euangelifcbe gefcbiedenisfml
Ja. Petius en Johannes fchreven hem de kennis van het hart der menfchen toe, en Petrus zei uitdrukkelijk, dat hij alle diagen wist.
Joh. 21: 17» Joh. 2: 25.
En is Christus ook aangebeden ?
Ja, de discipelen aanbaden hem, toen ze hem na zijne opliauding zagen, Matth. 28: 17.
Leeren



o n d i r w i] (, ij
Leeren ons de bijbelfcbe historijen ook, dat de heilige Geest God is?
Petrus zei tot Ananias, toen hij den heiligen Geest gelogen had, gij hebt denmenfche niet gelogen, maar Gode. Hand- 5: 4.
Wat leert gij uit dit alles ?
Diepen eerbied te hebben voor den on* eindigen God, die voor mij geheel onbe» grijpelijk is.
Zijn er in de historijen van den Bijbel ook bewijzen van Gods besluiten?
God kon nooit toekomstige dingen aan de profeten geopenbaard hebben, zoo hij niet voorgenomen had, die dingen uit te werken Of toe te laten.
Zijn er dan ook willekeurige daden van menfchen door de profeten voorzegd» en dus vooraf van God vaftgefleld ?
God had eeuwen te voren Is ten voorzeggen, dat de koning Jofias den afgodsaltaar te Bethel zou veritoren, en dat is zoo ge. beurd.
1 Kon. 13: 2, 3, 2 Kon. 23; 15—17.
Hebt gij nocb een ander klaar voorbeeld, dat Gods befluiten gaan over de willekeurige daden der menfchen?
Ja, Petrus verklaart, dat Herodes en Pilatus, toen ze den Zaligmaker zoo zeer mishandèU den, niets anders deden, dan hetgeene Gods
raad



16
K o R is
raad te voren bepaald hadde, dat gefchieden zoude.
Hand. 4: 27» 28. zie ook Hand. 2: 22, 23.
Gaan Gods bejluiten ook over onzen eeuwigen ftaat?
Lukas zegt, dat er te Antiochien zoo velen aan de prediking van Paulusgeloofden, als er verordineerd waren tpt het eeuwige leven. Hand. 13: 48.
Verandert God zijne bejluiten nooit ?
Bileam verzekerde den koning van Moab, dat God tooit berou heeft, van het geene hij eens heeft voorgenomen. Hum 23: 19.
Maar God verlengde evenwel Hiskias leven met 15 jaren ? 'Jez. 38: 1 en j.
Daar uit volgt niet, dat God zijn befluit veranderd had; God had voorgenomen, tot goede eindens, Hiskia zijnen dood te laten bekend maken, en hem evenwel op zijn ernstig bidden en fmeeken noch zoo veel ja» ren toe te zeggen.
6
aar lezen wij de bistorij van de wereldfcbepping?
Deze is, als de eerste van alle gebeurte. aisfen, in het eerste kapittel van den Bijbel te vinden.
Wanneer is de wereld gefcbapen?
Ia



9 N D E R W I] S. 17
ïn den beginne, zegt Mozes, dat is voot omtrent zes duizend jaren*
In hoeveel tijd beeft God alles gemaakt?
God heeft in 6 dagen den hemel en de aarde gemaakt en opgeöerd, met allerlei foor.t van fchepzelen.
Wat beeft God op den eersten dag gemaakt?
God zeide; daar zij licht, en daar was licht. Gen» i: 3,
Wat op den tweeden dag ?
Het uitfpanfel of de lucht, die de wolken affcheidt van het water, dat op dezé airde is»
Wat op den derden dag?
De zee, als mede boomeri, planten en kruiden.
Wat op den vierden dag?
Hij maakte toen de zon, de maan èn dé fiarren, tot lichten voor deze aarde.
Wat op den vijfden dag?
Toen begon God de aarde , die nu bewoonbaar geworden was, te voorzien van leven» de fchepzelen. Hij fchiep op dien dag de visfchen en de vogelen.
En wat op dén zesden dag?
Viervoetige tamme en wilde dieren, gelijk ook kruipende wormen en (langen, en aller, laatst de menfchen.
Wat beeft God op den zevendén dag gedaani B Hij



19
kort
Hij heeft, op den zevenden dag, opgehouden van nieuwe dingen voord te brengen, \ geen Mozes rusten noemt.
Wat leeren wij bier uit t
Dat wij God, als den eenigen, magtigen, wijzen en goeden Maker van alles, moeten eerbiedigen, beminnen en dienen.
Wat weten wij van de engelen?
De heilige gefchiedenisfen leeren ons, dat er Engelen zijn, en dat zij geesten zijn, die in wijsheid en andere hoedanigheden boven de menfchen uitmunten. Hebr. i: 13. 2 Sam. 14: 20.
Weten wij nocb iets meer van de Engelen ?
Dat vele Engelen volmaakt heilig zijn, want ze zijn in den hemel. Matth 18: 10.
Gebruikt God ben niet wel eens tot eenigen dienst bij de menfchen ?
Ze zijn wel eens, bij bijzondere gelegen» heden op aarde gezonden, tot nut van vrome menfchen, gelijk aan Abraham, Jakob, Gideon, Manoach en Daniël. Gen. 18: 2. Gen. 19: U Richt. 6: 21, 22. Richt. 13: 13. Dan. 6: 23.
Is dat onder bet Nieuwe Testament ook wel eens gebeurd?
De Engel Gabriël is verfchenen aan Sacha* rias, en aan Maria, en een Engel aan Petrus en aan den Heer lezus zeiven. Luk. 1113, 19, 26. Hand. j; 19» Luk. 23:43»
Maar



O n D e r w ij s.
19
Maar zijn er ook kwade Engelen?
Ja, zulken, die tegen God gezondigd heb» ben, en duivelen genoemd worden.
Leert ons de heilige Schrift ook de bistorij van den val der Engelen?
De Apostel Judas fpreekt van dat geval, in zijnen korten brief, vs. 6.
Kunnen de booze Engelen ook eenigen invloed bebben op de menfchen ?
Wij lezen, dat de Satan in Judas gevaren is, toen hij den Zaligmaker verraden zoude. Joh 13: 27.
Hebt gij noch meer zulke voorbeelden?
]ezus zelf, van dén geest in de woestijne weggeleid, is aldaar van den duivel verzogt. Matth. 4: r.
Wat moeten wij bier uit leeren?
God te bidden, dat hij ons voor de verzoeking van den boozen bewaren wil.
Leeren a de bijbelfcbe gefckiedenisfen ook eenige bijzondere voortreffelijkheid van den mensch ?
Zij leeren mij, dat de menfch boven de dieren in alle opzichten uitmunt, daarom heeft God hem ook de heerfchappij over de dieren gegeven. Gen. 1: 26.
Is de menfch een zoo voortrefltjk fcbepfel?
Hij is redenmagtig en vrij, ook kan hij God kennen en liefhebben, en zich in de kennis en dienst 'van God verlustigen.
B 2 Wat



2C
kort'
Wat bijzondere eigenfcbap van den menftb leeren u de gefcbiedenisfen nocbl
De Zaligmaker leerde zijne discipelen, dat geen menfcheliik geweld de ziel der msn» fchen dooden kan. Matth. *o: 28.
Blijft zij dan na den dood van bet licbaam leven i
la, de zielen van den rijken man en Lazarus waren, na den dood des lichaams, de eene in de helle en de andere in Abrams fchoot, dat is in de eeuwige gelukzaligheid. Luk 16: 22, 23.
En boe lang duurt zij?
Jezus fpreekt uitdrukkelijk zoo wel van' eene eeuwige pijne als van een eeuwig leven» Matth 25: 46.
Wat leert gij bier uit ?
Dat ik God de grootfte dankbaarheid verfchuldigl ben, om dat hij mij eene zoo voor» treflifse natuur gefchonken heeft.
Wat leert gij bier nocb uit?
Ik mort, gelijk het een redenmagtigfchep. fel betaamt, mijn geluk zoeken, niet in de ftofl;jke dingen van deze aarde, maar in de kennis en dienst van God.
7
PPat is Gods voorzienigheid? ' Zi ne bewaring en bellier omtrent de ge. fchapene dingen, Leeren



O N D E R W IJ ». 21
Leeren ons dehijbelfcbe gejcbiedenisfe-n, dat er zulk eene voorzienigheid is T
Men kan haast geen zaken uitdenken, of de bijbelfèhe gefchiedenisfen leeren ons, dat? Gods voorzienigheid over dezelve gaar.
Gaat Gods voorzienigheid ook over de zon de maan en de Jlarren ï
Zekerlijk. Hij telt het heir der ftarren, hij noemtze allen bij name; en, op jozua's gebed, heeft God de zon en de maan in haren loop ftille gehouden, Jozua 10: 13,
Gaat zij dan ook over goed en jlecbt voeder ?
Dat is gebleken aan de beiolte, die Elias a"an Achab deed: dat het na eene groote droogte, van drie jaren lang, wederom zoude regenen; en aan de vervulling van die belofte. 1 Kon. 18: 41—45, zie ook rfagg. 1: 10,11.
Ook al over zware onvoedersi
Ja zeker. Want God gebruikte hagelftee« nen , die zijn volk Israël hielpen m het uit« roeien van de goütooze Kanamjcea. Joz 10: 11.
Dan moeten vruchtbare en onvruchtbare jaren , overvloed en gebrek, ook ai van Gods voorzienigheid afbangen t
Dat is zoo,' want God bragt zeven jaren van overvloed en zeven jaren van gebreft over Egyptenland, naar de voorzegging van jozet. Gen, 41: 28—32.
B 3 Bebt



22
KORT
Hebt gij bier van nocb meer voorbeelden?
De profee. Eliza zeide aan eene Sunamijtfche vrou, dat God eenen honger van zeven jaren over het land van Israël gebrast had.
2 Kon. 8: i.
Welke voorheelden zijn bier meer van?
God heeft meermalen overvloed van koorn9 most en olij, aan zijn volk Israël beloofd en gefchonken.
Joël 2: 19. Zach. 9: 17.
Gaat Gods voorzienigheid ook ovet bet gras en de bloemen ?
De Zaligmaker zegt, dat God zelfs voor het gras zorgt, en voor de fchoone lelijea des velds. Matth, 6: 8—30.
Is u ook uit de bijbelfche gefchisdenis gebleken, dat God bet bejlier beeft over, gezond» beid en krankheid van menfchen ?
Ja. Want Gcd herftelde Hiskia uit een zware krankheid, waar van hij den lof eeniglijk aan God toekent. Ook ondervond en beleed Naaman dit, toen hij van zijne melaatsheid genezen werd. Jez. 38: 1—5. 2 Kon, 5: 15.
Hebt gij nocb meer zulke voorbeelden?
God bezogt de Egyptenaars met booze zweten en rneï de pest, ook bragt hij, op
de



O N D B R Vf IJ S.
de keuze van David, uit drie plagen, eene befmettelijke ziekte over geheel Israël.
Bewaart God in zulke algemeene bezoekin% gen wel eens zekere menfchen?
Ja. Zoo waren de kinderen der Israëlijten uitgezonderd, toen God de eerstgeborenen der Egyptenaren liet omkomen. Exod. 9:1—r5.env.9j 10. 1 Chron. 1:9—14»
Dan gaat Gods voorzienigheid ook over dood en leven der menfcben'i
Ja, dat blijkt uit die zelfde befmettelij. ke ziekte, waar door God veel menfchen wegnam, ook liet God aaa Elij zeggen, dat zijne ongehoorzame kinderen zouden omkomen.X Sam. 3: 34.
Heeft God niet wel eens wonderdadig voor bet onderhoud van menfchen gezorgd ?
Ja, want God deed een weinig olij tot eene groote menigte uitdijgen, opdat zekere arme weduwe daar uit haar onderhoud via» den mogt, 2 Kon. 4: 4—6»
Nocb een voorbeeld?
Jezus Ipijsde duizenden van menfchen met weinig brood en viscb. Joh. 6: 1—-13.
8
ffiorden wij ook rijk of arm onder bet
bejlier van Gods voonienigbeidi Dat



kort
Dat wist Jabez zeer wel, daarom bad hij, dat God hém wilde zegenen, eh zijne landpalen uitbreiden, waarop God liet komen wat hij begeerde. j'Kron. 4: 10.
Hebt gij nocb een ander voorbeeld van deze foort'i
Job was eerst zeer rijk, en toen hij naderhand zeer arm was gewórden, zei hij, dat de Heer gegeven en genomen hadde. Ook had hij al zijnen rijkdom, dien hij naderhand kreeg, alleen van God. Job. i: ar. Kap. 42:10. zie ook 1 Sam. 2:6,7.
Gaat Góds voorziïfngbeid ook over menfcbelijke toevalligheden t
Over het lot zelfs, dat blijkt in de verkiezing yan den Apostel Matthias , toen de Apostelèn baden, dat God wilde aanwijzen, <wien hij tot dien post verkoren had. Hand. ï: 23—26,
Zijn er moer dergelijke voorvallen in den bijbel te lezen'i
Men mogt den toevalligen doodflager niet dooden, om dat God zijne hand den verfla. geueu had doen ontmoeten. Exod 21: 13.
Befiiert God door zijne voorzienigheid ook de dieren?
God hield den muil der leeuwen toe, dat f aniél niet kodden befehadigep, en hij befchikte



O N B E R W IJ Sé
*5
befchikte eenen grooten visch, om Jonas van zijne verkeerdheid te rug te brengen. Dan. 6: 17—23. Jon. 1: 17. I Maar God laat zicb evenwel aan de kleinstè diertjes niet gelegen zijn ? •
Wel degelijk, a3n de kevers, rupfen en fpringhanen, ja zelfs aan de luizen, welke allen God meermalen gebruikte, om de Egyptrnaars of de Israëli ten zeer zwaar te ftraSren.
Exod 8: 16,17. Joël l: 2.
Toon eens dat Gods voorzienigheid in der menfchen goede voornemens en daden werkt?
Hij liet Salomo eenen tempel bouwen 9 volgens zijne belofte aan David. I Kon. 8: 18—20.
Nocb een zoodanig voorbeeld?
De koning Cyrus volbragt, het gene jezaias en Jeremias lang te voren voorzeid hadden, toen hij de Joden weder in vrijheid ftelde. a Chron. 36: 22, 23. Esra 1: I.
Gaat zij ook over der menfchen kwade voornemens en bedrijven?
Dat blijkt aan het gunstig beftier van God, om1 renc het kwaad, dat Jozef van zijne broeders werd aangedaan, om het volk van Israël ia het leven te behouden. Gen. 4j: 5. Gen. 50: 20.
Dan kan een boos menfch niet alles doen wat bij wilt
B 5 Dat
■



KORT
Dat is aan den boozen koning Sahherib ge* bleken, van welken de Heere zegt, dat hij hem een haak sn den neus zou leggen, en een gebit tusfchen de lippen, dat is, das hij hem zou beletten verder te gaan. Jez. 37: 2Qo,
Geef noch een voorbeeld >
Toen de koning van Syrien Eliza wilde k* ten vangen, werd zijn geheele leger met verblindheid geflagen, op het gebed van Eliza» 2 Kon. 6j 10—24.
Staat bet lot der koningrijken in de band. <van God J>
Ja zeker. Want daarom zei Daniël aan. Nebukadnezar, dat God de koningen afzet en dezelve bevestigt; en op een ander tijd maakte hij Belzazar bekend, dat God zijn koningrijk voleind, dat is, zijne regeering geëindigd had. Dan» 2: 21. Kap. y. 26.
Dan worden de gevallen van alle menfchen. door Gods voorzienigheid geregeld?
Dat wist zeïfs de heidenfche koning Ne. bukadnezar, die zei: dat God met de inwo. ners der aarde naar zijn wil en welbehagen handelt. Dan 4: 35'
Zijn daar ook voorbeelden van?
De heerfchztigtige koningin Athalia kon, wat moeite ze ook doen mogt, niet beletten ,
dat



O N D E R W Ij S. 21
dat Joas tot koning over Juda werd aange* field.
3 Kon. II! I» 2, 12.
Wat moeten <wij uit dit alles leeren f Dat wij de magt, de wijsheid en goedheid
van God, in de bewaring en het beffier van
alle dingen, moeten eerbiedigen. Het is God!
zelf, die dat alles doet„ Wat nocb?
Dat wij in alles van Gods voorzienigheid afhangen; dat wij derhalven God voor al het goed, dat wij genieten, moeten danken, en ons in alle leed, dat ons beiegent, aan zijne» wil moeten onderwerpen, en hem voor het toekomftige om zijnen zegen moeten bidden.
Hebt gij voorbeelden van Godvrucbtigemen> fcben aie zich alzoo gedragen bebben?
Onder anderen lezen we dit van Jakobj van Job en van Agur. Gen. 32:10. Job 1; 21. Spr. 30:7,8,9,
9
Welke waren de eerste menfchen?
Adam, die van God op den zesden dag ge. fchapen is, en Eva zijne vrouwe, welke Kort daar op van God insgelijks is voordgebragt.
Waar hadden Adam en Eva bun verblijf?
In eenen fchoonen lusthof, die doorgaands het Paradijs genoemd wordt, en in eene landftreek, Eden geheeten, gelegen was.
In



«8
KORT
Jn beeaWgenftaat beeft God ben gefcbapen ?
In eenen uitmuntenden ftaat. Zeziin rm het beeld en de gelijkenis van God gemaake. Gen. i: 26, 28, ' '
U at is dat te zeggen ?
Dat hij meer dan eenig ander fchepfel, hkt
«p aa-de, naar God geleek. •
Waar in geleek bij meer dan de andere fchep. felen aan God? r
De riei van Adam was geestelijk, redelijk en onfhrfiïjit, gelijk God een redelijke en oclternijke geest is.
H ordt deze gelijkheid aan God ook bedoelt, als de btjbelfcbe bistorij van Gods beeld in den menfch fpreekt ?
Dat blijkt uit het zeggen van God aan Noach: dat de dood van een menfch aan $en moordenaar moest gewroken worden; om dat God de mecich naar zijn beeld gemaakt hadde. Gen. qj g.
Is 't dat alles, wat tot bet beeld van God in Adam beboert?
Dat kan niet zijn, want God fchiep alles, ook de menfchen goed, dus moet Adam, die een redelijk wezen was, ook een zeer goede kennis van God, zich zeiven en Gods wet g "had he bben.
Gaf Adam daar ook bewijs van? \ hü zijn goed verftand gaf hij bewijs in de naamgeving van üe dieren, en, zonder
dut,



O N D E R W ÏJ I. 29
dat, zou hem de heerfchappij over de bees> ten ook niet toevertrouwt zijn geworden.
Gen. 2: iq, Gen 1: i6<
Behoort er noch meer tot bet beeld van God in Adami
Adam is zeker een heilig menfch geweest » want de geheele fchepping was goed, en hij verkeerde gemeenzaam met God. Gen. 3: 8.
Gaf God Adam ook nocb éenig bijzonder gebod ?
Ja. God gebood hem, niet te eten van de vrucht van zekeren boom, die de boom der kennisfe des goeds en des kwaads heet. Gen. 2: 17,
Wat beloofde en bedreigde God bij dit gebod ?
Hij dreigde Adam den dood, als hij die gebod overtrad, en daar uit volgt van zélfs, dat hij, zoo hij gehoorzaam was gev.eest, ook niet zoude geftorven zijn.
Heeft Adam dit gebod van God gehoorzaamd?
Neen. Hij heeft van de verboden vrucht gegeten.
Hoe is Adam daar toe gekomen ?
Hij is van zijne vrou tot die Overtreding verlokt. Want zij gaf hem en hij at.
Hoe is Eva tot dié onbedachtzaamheid ge. komen f
De duivel heeft, met zeer veel arglistigheid,
hare



KORT
hare begeerte naar de verbode vrucht, die zeer bekoorlijk voor de oogen was, opgewekt. Gen. 3.
Beeft de duivel dat gedaan ? Mozes /preekt •6an eene flang.
Het gene Mozes van die Üang verhaalt, geeft alle reden om te denken, dat de dui« vel er in heeft medegewerkt. Joh. 8: 24.
Was dat iene groote misdadd?
Zeer groot 1 want hij wist Gods wil en bedreiging, en hij had grooten overvloed van allerlei goed voedfel; ook had hij moeten denken aan het belang van alle zijne nakomelingen.
Rad die overtreding ai aanjionds kwade gevolgen voor Adam ?
Ja zij, aanftonds, toen ze gezondigd hadden , werden zij overtuigd van hunne misdaad en zij fchaamden zich.
Wat droevige gevolgen bad deze zonde nocb meer voor Adam en Eva?
Zij fchrikten en vreesden voor den goeden God, wiens tegenwoordigheid hun voorheen gemeenzaam was.
Blijkt ook, dat aanjionds op bunne zonde bun verftand bedorven was ?
Ja, zij wilden zich voor dén alwetenden «n alomtegenwoordigen God verbergen. . Wat groot nadeel bragt bun de zonde nocb aan? Zij



onderwijs. ge
Zij werden aanftonds uit het Paradijs ets van den boom des levens geweerd.
Weet gij nocb eenig onheil te noemen, dat de zonde op Adam en Eva gehragt heeft ?
Het aardrijk werd om hunnent wil vervloekt, en zij veroordeeld om het met zwa. ren arbeid te bouwen.
Wat eindelijk nocb?
De dood hebben zij naar Gods bedreiging moeten ondergaan.
Wat leeren wij uit dit alles?
Dat het ten hoogden gevaarlijk is, tegen het uitgedrukt bevel van God aan te zondigen,
IO
Heeft de zonde van Adam ook erge ge< volgen gehad voor zijne nakomelingen?
Door dien eenen menfch is de zonde in de wereld gekomen en alle menfchen zijn door hem bedorven en ellendig geworden.
Waren daar van al vroeg bewijzen in de wereld?
Men denke maar aan Adams eigen zoon Kaïn, die, hoewel hij, gelijk alle redelijke icheplelen, tot liefde gefchapen was, zoo ver kwam, dat hij zijnen braven broeder Habel uit nijdigheid doodfloeg. Gen. 4«
Wat foort van verderf beeft züb al vroeg in de menfchen voorgedaan ? Eene



ga KORT
Eene jammerlijke dwaasheid» waar door zij, in plaats van den eenigen waren God, de afgoden dienden.
Is dit zoo algemeen geweest f
Alle volken, waar van men leest, waren afgodendienaars. Abraham was aan dit kwaad zelfs lchuldig, eer God hem beval zijn vaderland te verlaten»
JoZUa. 24' 2.
Hebben zij ook al vroeg bewijs gegeven £ van groot bederf in den levenswandel f
Deze raakte zeer fpoedig in het uiterste verval, en allerlei gruwelen werden op de aarde zoo menigvuldig, dat God, hoe goed ook, tot het befluit komen moest, om de menfchen door den zondvloed te verderven. Gen. 6.
Kent gij bet een of ander beidenfcb volk, dat bij uitjlek bedorven was?
ja, de inwoners van Sodom en Gomorra, die daarom met vuur van den hemel verteerd werden. Gen. 18 en 19.
Zijn de menfchen altijd zoo verdorven ge» bleven?
Dat hebben niet alleen de heidenfche vol-* ken getoond, maar Israël, waar aan God zijne wetten gaf, is gedurig tegen God opgeftaan en van God afgevallen. Eom. 1: 21—31, Efez. 2: 1, 2, 3*
Maai



'9 S D E R W IJ 8, 33
Maar is dat bederf algemeen in alle men. fcben ?
Men leest nergens van eenig menfch, die geen blijken gaf van een bedorven hart.
Hebt gij daar noch een ander bewijs voer?
Ja, in de ftoutigheid der kleine kinderen zien wij, dat hunne natuur verdorven is.
Noch een bewijs uit de hijbelfcbe bistorij?
God verklaarde uitdrukkelijk aan Noachna den zondvloed, dat 's menfchen harte bedorven is van der jeugd aan. Gen. 8: 2.
Er worden nochtans altijd deugdzame men» fchen gevonden?
Eenige der deugdzaamfte menfchen, van welken wij in den bijbel lezen, hebben groou te zonden gedaan.
Wat voorbeelden hebt gij daar van ?
Loth was aan dronkenfchap fchuldig; Da« yid aan onkuisheid en doodflag; Mozes aan ongeloove en anderen aan andere zonden. Gen. 19: 31—38» 2 Sam. n: 1---11. Num. 20: 11, 12.
Maar als de menfchen tegen dat kwaad ge» waarfcbouwd worden?
Hoe dikwils heeft God het volk van Israël door de profeten nadruklijk laten waarfchouwen, en het is altijd fteeds erger geworden, gelijk hun dat de Zaligmaker verweten heeft. Luk. 11: 47.
C HeU



I
<J4 kort
Hebt gij meer bewijs, dat dit kwaad niet uitteroeijen ts ?
De vroomfte menfchen klagen , dat zij tegen hunne eigene klare overtuigingen en ernstigfre voornemens aan gedurig zondigen» Gal. 5: "'7-
Wat befïuit gij hier uit ?
Dat 'het geheele menfchdom jammerlijk verblind en in zijnen aard bedorven is.
; Maar komt dat alles dan van de zonden van Adam?
D^t nlgemeene kwaad moet een algemene oorzaak hebben, en dewijl God die oorzaak niet zljri kan, kunnen wij ze nergens anders dan bii Adam zoeken, door hem is de zonde iö de wereld gekomen.
II
Js de zonde een groot kwaad?'f
Zoo groot, dat de jonge deugdzame Jozef daarom in zeker peval zei: Hoe,, zoude ik öan dit een 700 groot kwaad doen en zondigen tegen Ood. Oen. 39: 9-
'* aanm boudt gij de zonde voor een zoo groot kwaad %
1. Zij onteert Gods aanbidlrke volmaaktheden ; 2. lij brengt de grootfte wanorde onder de menfchen in de wereld; 3. zij maakt den zondaar welven vooral ongelukkig, en 4. zij is eene fchandelijke ondankbaarheid jegens J den



O N D E R. W IJ ï. 3J:
den goeden God, aan wien wij oneindige weldaden verfchuldigd zijn.
Kan het kwaad der zonde door bijkomende omjtandigbeden niet zeer verzwaard worden ?
Ja, wanneer de menfchea boven vele anderen met groote weldaden van God be« gunstigd zijn, daarom was de zonde van Is. raël eoo groot een kwaad. Deut.32:15—18.
Hoe nocb meer ?
Wanneer de menfchen, die zondigen, meer dan anderen gelegenheid gehad hebben, om hunnen plicht te weten.
Hebt gij daar een voorbeeld van?
ja, zoo zegt de Zaligmaker, dat het den heidenen van Tyrus en Sidon verdraaglijker wezen zal in den dag des oordeels, dan de inwoners van Korazin en Bethzaida, die hem hadden hooren prediken, en zijne wonderwerken hadden gezien. Matth. 11; 20—24» .
Wat bejluit gij bier uit?
Dat de zonde in geene menfchen zwaarder ftraf verdient, dan in ons, die onder het Euan» gelij leven, en zoo veel meer gelegenheid hebben om onzen plicht te weten.
En wat moeten wij bier uit leeren?
Dat wij ons zoo veel te meer tegen de zonden moeten wachten, naar mate dat wij met te meer ernst en getrouwheid van onze ouders en leeraren gewaarfchouwd en met een goed voorbeeld zijn voorgegaan.
C 2 jfaar



3<5 Kort
Waar mede straft God de zonden der menfchen al?
Dit doet hij dikwils met allerlei rampen en onheilen in dit leven, die met den dood eindigen , en met zeer zware eindelooze ftraffen na dit leven.
Zijn lichamelijke ziektens en kwalen dan ftraffen van de zonden f
Dat gebeurt dikwijls. Zoo heeft God wel eens lichaamskwalen over zondige menfchen gedreigd, en gebragt, gelijk gebleken is aan de Egyptenaars en de Filiftijnen. Gen. 8 en 9.
Ir dat ook wel eens aan bijzondere perfonen gebleken ?
Ja. Althans aan Mirjam de zuster van Mozes en aan Gehafij, den knecht van Eliza , die beide om hunne zonden met melaatsheid bezogt werden. Num. 12: 10—ij. 2 Kon. 5: 20—27.
Gebruikt God tegenfpoed naar de wereld ook al als een jlraf der zonden!
Dewijl God voorfpoed beloofd op de oefening van deugd, zoo als hij op de gehoorzaamheid der kinderen gedaan heeft, volgt van zelfs, dat hij de zonden fomtijds met tegenfpoed naar de wereld ftraft. Exod. 20: r?.
Zijn oorlogen en andere zware landplagen ook al (Iraffen over de zonden der menfchen?
Daar zijn zeer veele bewijzen voor. Wanneer Israël zich tegen God bezondigde, dan
gaf



O N ? I R W Ij li
3?
gaf God ze over in de handen der Kananij. ten, der Midianijten of van andere volken. Richt. 4: 1, 2. Kap. 6: 1.
Hebt gij nocb een ander bewijs f
Ja. God noemt zelf den koning van Asfyrien eene roede in zijne hand, om godlooze volken te ftraffen. Jez. 10: 5.
Zijn dan zulke tijdelijke onheilen altijd ftraffen over bijzondere zonden f
Neen. God heeft ook wel eens andere re» denen, om zelfs vrome menfchen te bezoeken.
Hebt gij daar voorbeelden van?
Dat blijkt aan de ellenden van Job en van Lazarus. Job 1 en 2. Luk. 16: 19—25.
Is de dood ook een Jlraf van de zonde ?
Die is van den beginne af aan uitdrukkelijk op de zonde gedreigd. Gen. 2.
En zal de menfch ook nocb na dit leven geJlraft worden?
De Zaligmaker heeft dit duidelijk geleerd, in de gelijkenis van den rijken man en Lazarus. Want de rijke hief na den dood zijne oogen op in de pijnen der helle. Luk. 16: 19 en vervolgens.
Wat Jiaat ons uit dit alles te leeren?
Dat wij ook, wegens onze eigen veiligheid en geluk, de grootfte reden hebben, om het gioote kwaad der zonde te vermijden.
Is dat genoeg ?
C 3 Gantch



3»
KORT
Ganfch niet. Wij moeten God bidden, om de ware bckeering en het geloof in denHeere Jezus Christus, opdat wij vergeving van onze zonden verkrijgen, en tegen dat kwaad gedurig op onze hoede wezen mogen.
12
Heiben de menfcben al vroeg geweten, dat er naar den eifcb van de voet voor de zonde voldoening gefcbieden moest?
Dat zij dit geweten hebben, hebben zij getoond in de offerhanden,'' die zij al zeer vroeg aan God hebben opgeofferd.
Welke zijn de eerste offerbanden, daar wij uitdrukkelijk van lezen?
Kaïn en zijn broeder Habel offerden Gode van de vruchten van hun vee en van hun veld. Gen. 4.
Hebt gij nech meer zulke voorbeelden f
Noach offerde aan God, na dst hij aan de gevaren van den aigemeenen zondvloed ont. komen was Gen. 8: 2c.
Dat waren èankofferen, maar geene of erbanden tot voldoening voor de zonde.
Job offerde evenwel tot voldoening zelfs voor die zonden, die zijne kinderen op hun. re vrolijke feesten mislchien begaan mogten. job 1: 5.
Haa Gcd die offerbanden bevolen ?
Van zulk een bevel lezen wij zoo vroeg
niet



ONDERWIJSi
39
niet, maar wel dat de Heere Habel en zijn offer aanzag, dat is goedkeurde, en dat is ons immers genoeg. Gen. 4: 4.
Heeft God dan naderhand bevolen te offeren?
ja. God beval üat lobs vrienden voor hun. ne zonden zouden offeren. Job 42: 7, 8.
Be offerbanden zijn evenwel naaerband van God nader geooden'l
Ja. In de wetten van Mozes zijn heel breede voorfchnften, wat offer men moest offeren; voor elke bijzondere foort van zonden» dat blijkt overal in de boeken van Mozes.
Kon zulk een offer de Jcbuld der zonden geheel wegnemen?
ja. Wanneer het op eene beh oorlijke wijze geofferd werd, dat is, wanneer het gebruikt werd als een aanwijzing op een beter ofler dat etris voor de zonde aan God zou worden opgeofferd.
Hebben dan de menfcben, van de vroegfie tijden, van Jezus en zijn werk bier op aarde geweten ?
Zij hebben geweten, dat de m e s s 1 a s eens komen zou.
Wat beteekent dat woord Mesfias?
Johannes leert ons, dat het hebreeuwfch woord, Mësfias, het zelfde zegt, als het grieklch woord, Christus, dat b in onze taal, gezalfde. Joh. 1: 41, 42.
C 4 Wat



4Q kor?
Wat bewijs btbt gij, dat de menfchen zoo vroeg van de komst van den Mesjtas kennis gebad bebben ?
Aan onze eerste ouders is reeds aanftonds na den val belofte gedaan, van het zaad der vrouwe, dat de fiang den kop verpletteren zoude. Gen. 3: 15. Dat is tocb niet zeer klaar om te verftaant Zulke beloften zijn van tijd tot tijd klaar, der geworden — God beloofde Abraham, dat m zijn zaad alle genachten der aarde zouden gezegend worden. Gen. 22:16—18. Hebt gij nocb een ander voorbeeld? Mozes verhaalt van Jakob, dat hij voor «Jn dood beloofde, dat de Silo komen zou, als de fcepter en wetgever van Juda noch niet geweken was» Gen. 49: 10,
Zijn er in de bijbelfcbe] historijen nocb an. dere aanwijzingen van den Mesfias? Onder anderen heeft Mozes beloofd, dat
ixer8:rkeDzou,se,ijkhii
Blijkt ook uit de historijen, dat men geweten
gorden? ^ d° M"fm zou êeborea
De Priesters en Schriftgeleerden zeiden aan Herodes, dat de Mes/Jas te bethlehem moïï geboren worden. Zij wisten dit uit eene oude voorzegging van den profeet Miéha. Mich. y. 1. Matth. 2. Wat



P N D E R W IJ s. 41
Wat leeren wij bier uit ?
Dat wij ons naarstig in de fchriften van het oude Testament moeten oefenen, en daar in de aanwijzingen van den toekomstigen Mes» fias moeten nafporen.
Kan ons dat van groot nut wezen ?
Van zeer groot nut. Wij kunnen daar uit zekerheid krijgen, dat Jezus van Nazareth, in wien alle die aanwijzingen vervuld zijn de ware Iangbeloofde Mesfias is.
13
I/Vit is de Mesjias?
Jezus van Nazareth, die te Bethlehem geboren is.
Wanneer is bij geboren?
Omtrent het begin van onze jaartelling nu bijna 18 eeuwen geleden.
Wie was zijne moeder ?
Maria, eene maagt, uit het gefiacht van David.
Dan was zij een menfcb van groot aan» tien?
Zij was van koninglijke afkomst, maar thans vrij armelijk, zoo dat zij met eenen ge. ringenambagtsman, Jozef, ondertrouwd was; en na Jezus geboorte geen middelen genoeg bezat, om een lam te offeren. Luk 2: 22—24. vergel. Levit. r2: 8.
Op hoedanig een wijze is bij dan geboren?
C 5 Door



42
kort
Door een wonderbare, onbegrijpelijke werking van den heiligen Geest, volgends het zeggen van den Engel. Luk. i:. 35.
Welke vernederende omjtandigheden badden er nocb bij zijne geboorte ie Betblebem plaats?
Dat hij aldaar niet in een aanzienelijk en gemakkelijk verblijf, maar in eene zeer geringe plaats, ter wereld kwam. Luk 1: 7.
Zijn alle de omjlandigbeden van zijne geboorte zoo vernederend geweest'4
Neen. God heeft Johannes den dooper, een buitengewoon gezant, hem vooruit gezonden, om de Joden zijne naderende komst bekend te maken.
Wat nocb meer?
Bij zijne geboorte verfchenen geheele heiren van Engelen uit den hemel, om dat voorval aan eenige herders bekend te tnaKen; en wijzen, uit een vergelegen oosterichiand, kwamen hem aanbidden. Luk. 2: 9—14. Matth. 2: 1.
En bebt gij goeden grond om te geloven, dat bij de ware Mes/tas geweest is 'i
Ja. Dat is aan zijn geheele leven, zijne leer, zijne wonderwerken > en zijne voorzeggingen gebleken. Üok hebben die dingen in hem plaats gehad, die de profeten van den Mesfias voorieid hadden. Matth. 11: 3—j.
Wat voorzeggingen zijn in bem vervuld?
De jcden wisten uit het oude Testament,
dat



O N D E R. W IJ S.
43
dat de Mesfias een zoon van David wezen moeft, en zijne moeder was uit het geflacht van David, Matth. 22:42. Luk. 2:4, 5.
Nocb een voorbeeld?
Hij heeft een zeer veracht leven geleid, en is ellendig geftorven, en Filippus toonde aan den kamerling, dat dit zoo door den profeet Jezaias voorzeid was. Hand. 8:32—35- Jezaia 53: 7, 8.
Geef mij nocb zulk een voorbeeld?
Hij reed op zijne laatste reis naar Jeruzalem , mar het gebruik van dat land, op eenen jongen ezel in die ftad. En toen werd vervuld, het geen de profeet Sacharias daar van voorfpeld hadde.
Sach. 9: 9. Luk. 19:29 en vervolgens.
Heeft bij ooit zelf uit de voorzeggingen der profeten bewezen, dat bij de ware Mesfiaswas ?
Hij heeft iets van dezen aart gedaan, in de Synagoge te Nazareth, daar hij een voorzegging van Jezaia' op zich toepaste, Jcz 61:1—3. Luk,4:16—21.
Zijn daar meer voorbeelden van ?
Dat heeft hij gedaan in zijne gefprekken met de twee Emmaüsgangers, na zijne opftandiog, doch Lukas heeft die geiprekken niet befchreven, Luk. 24: 27.
Waarom beeft hij aan de Joden niet dui* delijk bewezen, dat bij ae Mesfias wasf
Zij



44
KORT
Zij moesten daar van overtuigd worden, Diet door zijn bloot zeggen, maar door de duidelijke tekenen en bewijzen van zijn Mes» fiasfchap, die hij overal met zich faragt.
14
as bij een bloot menfch?
Een waar menfch was hij, dat blijkt daar san, dat hij een menfch, een zoon des menfchen genoemd wordt. Maar hij was geen bloot menlch. Hij word ook God en Gods zoon genoemd. Dus is hij God en menfch, God geopenbaard in het vleeich. 1 Tim. 3:16.
Hoe begrijpt gij dat ?
Deze verborgenheid der godzaligheid kan geen menfch begrijpen.
Heeft bij in ctze wereld een heilts leven geleid?
Niemand heeft daar aan ooit eenige fmet gevonden, en hoe bitter zijne vijanden op hem gebeten waren, nimmer hebben zij eenig misdrijf kunnen aanwijzen, waar aan hij waarlijk fchuldig was.
Wat is de eerste bijzonderheid die ons van zijne kindsheid bekend is ?
Dat hij op den agtften dag na zijne geboorte befneden is, en eenen eigen naam gekregen heeft. Luk. 2: 21.
Waarom is bij befneden?
Hij moest, als een nakomeling van Abraham



o n d e r w ij s.
45
ham, dat teken van Abrahams zaad dragen. Gen. 17.
Hoe beeft bij zijnen eigen naam gekregen ?
De Engel Gabriël had voor zijne geboorte reeds aan Maria bevolen, dat hij den naam van jezos dragen moest. Matth. 1: si.
Waarom werd bem die naam gegeven f
De Engel voegt er de reden zelf bij. Het woord Jezus betekent zaligmaker, en niemant kon ooit met meer recht, dan hij, dien naam dragen, want hij zou zijn volk zaligmaken van hunne zonden»
Is bij in zijne jongere jaren in die zelfde armelijke omflandigheden blijven voordleven f
Hoe kon dat anders zijn! daar Jozef, die hem ais vader heeft opgevoed, met een gering ambagt te Nazareth in Galilea zijn brood won Wij lezen uitdrukkelijk van hem, dat hij een timmerman geweest zij. Mark. 6: 3.
Wat aanmerkelijk voorval is bem in bet Softe jaar gebeurd?
Toen is hij, eer hij opentlijk begost te prediken, van Johannes den dooper, door indompeling in de rivier, den Jordaan, gedoopt.Matth. 3: 13.
Was aie plechtigheid ook verzeld van eenig bewijs, dat bij de ware Mesfias was?
Ja.



45
KORT
Ja. Want toen daalde de geest op hem neder, en een ftem uit den hemel verklaarde hem voor Gods zoon, en beval elk, nem ais zoodanig te hooren, dat is te zeggen, dat elk hem moet gehoorzamen. Matth. 3: 16, 17.
Wat aanmerkelijk voorval is toen nocb ge» leura?
Dat de Engelen hem kwamen dienen, Da dat hij de verzoeking van den duivel in de woestijne veertig dagen lang had doorgedaan. Matth. \: 11.
Zijn zijne uitwendige omjlandigbeden, na dat bij opentlijk begon te leeren, niet ver» beterd ?
In 't minste niet. Hij werd van de Joden gefcholden en vervolgd, en het ontbrak hem dikwijls aan voedfel en herberg, en meer dan eens moest hij zich met de vlucht redden.
Wat voas de reden van die bitterheid?
Zij dagten dat de Mesfias een groot aardfch koning; moest wezen, ook waren zijne ver. maningen tot een heilig leven hun veel te ftreng.
'te
Vvanneer beeft Jezus van zijne vijanden bet meest moeten lijden ?
In de laatfte uren van zijn leven heeft hij allerzwaarst geleden.
Welke



O N D E R W IJ S,
4?
Welke waren zijne laatjle verrichtingen voor dat zware lijden?
Het plechtig gebruik van de paafchmaa?tijd; de inOeliing van het avondmaal, en de voetenwasSng van zijne discipelen. Matth. 16'. 17—28. Joh. 53: 1—10.
Wat beduidde die voetvoasjïng ?.
Hij gaf daar mede te kennen, dat hij gekomen was om te dienen, en niet om gediend te worden; ook wilde hij zijne leerlingen daar door de nedrigheid en onderlinge liefde en gedienstigheid infcherpen. ' Èn aanlionds daarop is Jezus laatst en zwaarst lijden gevolgd ?
Ja. Hii vertrok aanftonds daar op over de beke Kedron naar den hof in Gethfemane, daar hij zeer veel te lijden had. Matth. 26: 30.
Wat bad bij daar te lijden ?
Zoo zwaren zielangst, dat hem het zweet als groote droppelen bloed bij r et lichaam afliep; toen werd van hem gezien, een Engel uit den hemel, die hem veriterkte. Luk. 22:33,34.
Hebben de Joden bem daar ookmisbandeld?
Zij hebben hem door eenen hoop kri gsvolk en gerechtsdienaars, met zwaarden en (lokken gewapend, laten vangen, als of hij een open. baar booswicht was. Matth 26: 5?
En boe gedroegen zich zijne discipelen om, trent bem?
Zij



48
KORT
Zij fcheenen eerst zeer ongevoelig voor zijne bezwaren, zij fliepen gedurig. Judas verried hem met eenen kufch. Matth. 26: 41,42; 48,49. En wat deed Petrus ? Petrus vermeerderde zijne ongelegenheid door het bieden van wederftand aan zijne vangers, en eindelijk verlieten zij hem allen. Matth. 26: 51; 56.
Wat deden zijne vangers vervolgens met bem?
Na dat zij even aan het huis van den ouden hoogenpriester Annas waren aangeweest, bragten zij hem bij den hoogenpriester Kaiafas. Joh i8s 13. Matth. 26: 57.
Wat man was Kaiafas f
Uit de rechtspleging van den Zaligmaker blijkt, dat hij een zeer onrechtvaardig menfch en een zeer groot huichelaar moet geweest zijn.
Waarom bragt men den Heiland eerst bij Kaiafas f
Men wilde hem voor den grooten raad det Joden als een Godslasteraar te regt fielten, en daar van was de hoogepriester een zeer voornaam lid. Matth. 26:63.
Hoe beeft men den Heiland bij Kaiafas behandeld ?
Zeer flecht. Zii hebben zijne woorden eerloos verdraait, en uit al hun magt valfche
getuigen



Ö . D E R W I j S. 49
getuigen tegen hem opgemaakt, en noch waren die valfche getuigen niet eenparig. Matth. 26: 59—62.
Js bem aldaar ook ander leed belettend?
Hü is in de voorzaal van Kaiafas huis, van de bedienden zeer gefma3d, en in zijne pro« fetifché waardigheid befpot, eh van zijnen Apostel Petrus verloochend. Matth 26:69—7$.
Wat beeft men verv'olgends met den tiet. tand gedaan P
Men heeft aan zijne zaak een anderen draai gegeven , en hem voor den Romeinfchen Stadhouder befchuldigd, als een die het volk tegen den Keizer en de Romeinen zogt op te ruien.
Hoe is de Zaligmaker bij Pilatus beban. deldf
Pilatus vond hem onfchuldig, betuigde dit dikwijls en plechtig en wilde, hem loslaten.
Waarom deed bij dat niet ?
Om dat hij, zelf een ondeugend man zijnde , gewichtige redenen had, om de loden te ontzien , zogt hij allerlei middelen om hen te vrede te (lellen.
Wat middelen beproefde bij daw toe?
Hij poogde hen te bewegen , dat zij hem de gunst zouden verzoeken, om Jezus op het feest los te laten, maar zij fcireeuwden daar tegen, en kozen eenen (hooden moordenaar Barrabas. Matth. 27: 21.
D Deed



50
KORT
Deed bij nocb meer pogingen?
Ja, hij liet hem ftrengelijk geesfelen, om' husne bitterheid tegen hem te voldoen, maar dat was ook al te vergeefs. Joh. 19: r.
Wat leed werd hem nocb bij Pilatus aangedaan?
Hij werd van de krijgsknegten in zijne koninglijke waardigheid befpot en wreedelijk mishandeld, joh. 19: 2—
En boe gedroeg zicb Jezus onder dat alles?
Hij was een voorbeeld van grootmoedig» heid en geduld, en betuigde altijd zijne on« fchuld en waardigheid voor Pilatus. Joh. 19: 11.
at is bet einde irpimei>tt *!/>« nlfo Ac m*r~
ongeiif kingen, die men Jezus aandeed'i
Pilatus heeft Item eindelijk, na dat al zijn pogen te vergeefs was, ter doodftraffe overgegeven. Joh. 19: 16*
Vsrklaarde Pilatus bem dan tegen zijn beterweten aan fcbuldig t
Neen. Hij heeft tot het laaide toe Jezus onfchuld met alle kracht verdedigd. Doei hi; was ook zoo onrechtvaardig, dat hij hem eindelijk aan de dringende eiichen der booze Joden over gaf. Matth 27: 24—27.
Tot wat Joon van Jlraffe beeft Pilatus bem overgegeven t
Tot



O N Ö E R W Ij Sé 5-1
Tot de zeer fmadelijke en fmertelijké kruis» ftraffe. Joh. 19: 16.
Waarom noemt gij die Jlraffe een fmadelijke ftraffe f
Om dat zij alleen aan de laagfle en flecht» fte menfchen, "én die de grootfte grouwelHukken bedreven hadden, werdc aangedaan.
Waarom beet gij baar eene zeer fmertelijké ftraffe?
De kruisfelingen werden aan fpijkers, die hun door de handpalmen geflagen werden, opgehangen, en moesten dus blijven hangen, tot dat zij ftierven, 't welk dikwijls lang kon duren.
Is de fcbande van Jezus krüisflraf nocb door eenige omftandigbeden verzwaard ?
)a, door het opfchrift boven het kruis,
DEZE IS JEZUS D£ KONING DER JODEN,
wafit men had hem befchuldigd, dat hij zich oproeriglijk tot koning der Joden had opge* worpen. Joh. 19: 19.
Waar door nocb meer?
Daar door, dat men hem tusfchen twee moordenaren gekruist heeft, als was hij noch grooter misdoener dan die beide. Matth. 27:38.
Heeft de Heiland deze Jmerte en fcbande lang moeten lijden?
Neen, God heeft hem zeer fpaedig uit die ellende weggenomen. Want niet lan. ger dan omtrent 6 uren heeft hij aan het D 2 kruis



52
kort
kruis geleefd, want ten 3 urén werd hij gekruist, en reeds ten 9 uren gaf hij den geest. Mare. 15: 25, 33, 37»
'lijn er bij zijnen dood ook omjlandigbeden geweest, die de waarheid van zijn Mesfiasfebap bewijzen ?
Ja— eene verduistering van de zon~ eene zware aardbeving— het fcheuren vanh:t voorhangzel van den tempel— het fplijtin Van rótfen , en de opwekking van vele heiligen die geilorvén waren. Matth. 27: 45—53-
Wat is er ver volgends met Jezus dood lijk gedaan?
Men heeft het noch denzelfden avond van zijnen dood eerlijk begraven. Matth. 27:
Waarom is de Heiland zoo fcbielijk be. graven f
Naar de joodfche wet, tnogten geen opgehangenen onbegraven overnachten. Deur, 21: 23.
Van wien is hij begraven ?
Van twee voorname heeren; den Raadsheer Jozef van Arimathea, enNiKodemus, die een wetgeleerde was.
Hadden aie beeren daar magt en vrijheid toe?
Pilatus gaf hun daar toe, op hun verzoek, vrijheid.
Waar



DKEÏ.HW IJ s.
53
Waar is hij begraven?
Geheel tegen het oogmerk der Joden, aiet alleen in een eerlijk, maar zelfs in een zeer aanzienlijk en nieuw graf , dat noch in 't geheel niet gebruikt was.
Wat oogmerk zouden de Joden dan voel omtrent zijne begraving gehad bebben ?
Zij zouden hem gaarn onder het geboefte hebben begraven gezien.
Wfit*. zulk een boos of zet? Hoe komt gij daar aan?
Jezaias had al lang te voren voorzeid, dat men. zijp graf bij de godloozen beftellen zon. Jez. 53: 9.
Hadden Pilatus en de Joden toen voel volls zekerheid, dat Jezus waarlijk dood voas'ï
Dat bleek hun zeer zeker aan het bloed en water, dat uit Jezus zijde kwam, toen een Airijgsknecht die met een ipeer doorftak, Job. 19: 34.
Hebben Pilatus en de Joden nocb verdere voorzorgen, tegen bedrog van den kant van Jezus, vrienden, gebruikt ?
Ja, Pilatus heeft den fteen op het graf la. ten verzegelen, en dat door een wagt van Romeinfchë loldaten laten bewaken. Matth. 27: 64—6ó.
Wat ts bet groot oogmerk van Jezus lijden en jlerven'i
Dat heeft de Heiland zelf uitdrukkelijk D 3 ver-



54
KORT
verklaart, toen hij zeidej ik ben gekomen om mijne ziele te ftellen tot een ranfoen voor velen, dat is: om voor hunne zonden te voldoen. Matth. so: 28. 1 Tim. 2: 6.
IJ
Hoe lang is de Zaligmaker in bet graf geweest ?
Hij is vrijdag avond begraven, en zondags morgens is hij uit den dooden opgestaan.
Was dat van te voren bepaald ?
De Heiland had zelf te voren gezeid, dat hij drie dagen en drie Dachten in het harte der aarde, dat is in het graf, zijn zou. Matth. 11: 40.
Hij is evenwel aldus geen drie dagen en nachten in bet graf geweest S
Dat de Joden zijne voorzegging zoo ver. Honden, dat hij des zondags zou opftaan,, bh kr aan het zeggen en gedrag der Emmaüsgangers Luk. 24: 21.
V'elke zijn de omjtandigbeden van Jezus opjlandingl
Hene geweldige aardbeving, en de Dederkomst van eenen Engel, die het gefloten graf opende, en waar voor de Romeinfche wagt, die bij het graf geplaatst was, weg liep. Matth. 28: 2.
Wie bebben daar van de eerste tijding ge, bragtl 6 ■
Ecnige



OJ.D.EE1Y IJ S.
55
Eenjge vrouwen die uitgegaan waren om zijn lijk te balzemen, en van eenen Engel, die hun verlcnten, last kregen, om ïezus opftanding aan zijne vrienden bekend te maken. Matth 282 1—5.
Is bij dan na zijne opftanding mn niemand gezien?
Ja, hij is verfcheidea malen §an zeer velen verfchenen.
Wat bewijzen bebben wij, dat Jezus waarlijk is opgedaan f
Dat mogen wij op het getuigenis van Jezus discipelen veilig gelooven.
Waarom acht gij bun getuigenis zoo zeer voldoende r
Zij kenden Jezus beter dan iemand anders, en zij verklaren, dat zij hem zelve gezien, en met hunne handen getast hebben 1 Joh. c 1.
Maar zouden zij ons en de gebeele wereld ook wel bedrogen bebben 't
I Zij hebben nooit eenig bewijs van oneerlijkheid gegeven. 2 Zij waren veel te eenvoudig om zulk een bedrieglijk ontwerp te (meden» 3 Ook was er met het getuignis van Jezus opftanding niets te winnen dan fmerte, en fchande, ja zelfs den dood.
Z'uden zij de wereld, met een leugenacb* tig bericht van dit geval, wel bebben kunnen bedriegen?
Dat zou hun althans niet mogelijk geweest D 4 «ijn



5? KORT
zijn» op de plaats zelve daar het gebeurd was, en flechts weipig dagen, na dat het was voorgevallen.
Wat bewijs hebt gij meer voor de waar*, beid van Jezus opftanding?
De vijanden van Jezus erkennen zelve, dat het. graf, waar in de Heiland was begraven geweest, kort naderhand ledig gevonden is.
Hoe volgt daar uit, dat Jezus moet opge» ftaan wezen ?
Het is ongerijmd te fiellen, dat de Joden het dood lichaam zonden weggenomen hebben, en Jezus vrienden hebben het niet kunnen doen.
Waarom denkt gij, dat de Joden Jezus lichaam niet uit bet graf zouden bebben weg» genornen f
Men leest niet, dat zij dat ooit hebben voorgegeven. Ook hadden zij, zoo zij dit gedaan h;;dden, Jezus discipelen, door het: vertoonen van het lichaam, ras van leugen kunnen overtuigen.
Maar zouden Jezus discipelen zijn lichaam niet bebben kunnen ftelen 1
Geen mogelijkheid is daar toe geweest. Want het graf was met eene Romeinfcha wsgt al te wel bewaakt. En met wat oogmerk zouden zij dat gedaan hebben? Matth. 27: 66.
Zij konden immers des nachts komen, als de wachten Sliepen? Zou



O N D E R W IJ S.
57
Zou een geheele hoop foldaten 's nachts op hun post flapen, en datweboofterk, dat niet een van hun, door het geftommel, dat het vervoeren van een dood lichaam moet veroorzaken, zou wakker worden ? Dat is wel ongerijmd.
Hebt gij nocb een bewijs voor de waarheid van Jezus opftanding ?
Ja, de uitftorting van den heiligen Geest, vijftig dagen na dat de Zaligmaker was opgedaan. Hand 2: 2—4,
Hoe blijkt daar uit, dat Jezus opftanding waarheid is ?
Om dat de Apostelen, die daar na zoo onbefchroomd voor deze waarheid uitftwamen, op dien tijd het wonderdadig vermogen ont. vingen, om vreemde talen te fpreken en wonderwerken te verrichten,
Hoe gaat dit gevolg door ?
Wie kan denken, dat God hun dat vermo.' gen zou gegeven hebben, zoo zij verkondigers waren van een opgeraapten leugen ?
Ligt ons aan de waarheid van Cbristus op» Jlanding veel gelegen?
Zeer veel! want zoo Jezus niet opgewekt is, dan is de geheele leere van het Christen, dom iidel, en daarom moeten wij God danken, voor alle de zekere bewijzen, die wij van die gewichtige waarneid hebben.
D 5 Zijn



58
kort
Zijn er ook gewichtige redenen wor Jezus opftanding ?
Na dat hij aan het oogmerk van zijn dood voldaan had, was het niet mogelijk, dat hij in den fiaat des doods zou gehouden worden. Ook vorderde het belang van de zijnen, dat hij ten hemel voer. Hand. 2:14, Joh. 14:2,3,
l8
Is Jezus aanjionds na zijne opftanding
TEN HEMELOEVAREN?
Neen. Hij is om gewichtige redenen noch veertig dagen op deze aarde gebleven.
Wat gewichtige redenen bad de. Heiland, ow. nocb zoo lang op de aarde te verblijven ?
Om zich zeiven met vele gewisfe kentekenen, gedurende dkn tijd, aan zijne leerlingen te vcrtoonen, en hen dus in het geloof aan zijne opflandiDg te bevestigen , en met hun van de zaken van Gods kerke te (preken. Hand. 1; 3.
Waar was de Heiland, toen bij van deze aarde werd opgenomen i
Hij wandelde met zijne leerlingen van Jeruzalem naar den olijfberg, niet ver van d:e ftad.
Op hoedanig een wijze werd bij aldaar ten hemel opgenomen?
Zeer Ichielijk en onverwacht, na dat hij beloofd had, den heiligen Geest over hen
uit



o n d e r w ij s.
59
uit te ftortten, na dat hij een zegen over hen had uitgefproken. Luk. 24. 50, 51.
Hebben zijne discipelen dit wel gezien ? ; Zij hebben hem naauwkeurig nagezien, tot dat een tusfchenkomende wolk hun belette, hem verder na te zien, Hand 1: 9.
Wat aanmerkelijke bijzonderheden weet gij noch van Jezus hemelvaart?
Dat twee Engelen zijne discipelen verzekerd hebben, dat Jezus waarlijk van hun ten hemel ware opgenomen. Hand. 1:10, ir.
Wat is bier voor den Zaligmaker opge* volgd?
Dat hij gezeten is, aan de rech-: terhand van god, zijnen vader. Eph. i! 20,
Wat is dat te zeggend
Dat zegt 1 Dat hem het hoogst beftier over alles gegeven is. 2 Dat hij in het bezit gefield is van de grootfle Heerlijkheid.
Het hoogst bejtier zegt gij t
Ja, Jezus zegt zelf: mij is gegeven alle magt in hemel en op aarde. Matth. 28:19.
Is bem ook zoo groot eene heerlijkheid gegeven i
Ja, Paulus zegt, dat God hem uittermate verhoogt heeft, op dat zich in zijnen naam alle kniën in den hemel en op de aarde zouden buigen, en elk hem voor zijnen Heer zou erkennen. Filip. 2: 9, 10.
Zal



03
KOR 1
Zal dan de verheerlijkte Zaligmaker nu nooit meer op deze aarde •verfcbijnent
De Ergelen, die aan zijne discipelen bij zij- . ne hemelvaart verfchenen, verzekerden, dat Jezus eens alzoo [weder] komen zoua gelijk zij hem hadden zien henen varen,, Hand» u n.
Wat zal het oogmerk wan die laatfte wederkomst wezen?
Om op zekeren tijd, dien God daar toe verordineerd heeft, den heelen aardbodem, rechtvaardiglijk te oordeelen. Hand. 17:31.
Wordt er nocb meer van deze laatfte toe» komste van Christus in den bijbel.gejprokent
Ondtr anderen zeide Paufas te Athenen: dat wij allen moeten geopenbaard worden, voor den rechterftoel van Christus, 2 Kor 5: 10.
Weet gij nocb iets meer van deze weder* lomst ?
Zij zal zeer luisterrijk wezen, Jezus zegt: dat hij komen zal in zijne heerlijkheid, en zijne heilige Engelen met hem, en dat hij zal zitten op den troon zijner heerlijkheid, Matth 25: 3I.
Wat zal bet gevolg zijn van die heerlijke, verfcbijning 1
Dat leert ons de Zaligmaker zelf uitdruk-, kelijk. Hij zal dan elk vergelden naar zijn doen. Matth. 25:35—41. zieookHand. 17:31,
Wat



ONDERWIJL
5i
19
Wat zijn de gevolgen van Christus dooi en verheerlijking hier op aarde ?
Dat zijn euancelij op zijn bevel aan zondige menfchen gepredikt wordt.
Wat is dat woord Euangelij te zeggen?
Eene goede tijding, zoo zeide de Engel tot de herders, toen de Zaligmaker geboren was: ik verkondige u een groote blijdfchap. Luk. 2:10,11.
Wat is de inhoud van die blijde tijding?
Door het Euangelij wordt de vergeving der zonden aan de menfchen verkondigd, gelijk Paulus zulks in de Synagoge te Anti» ochien verzekerde. Hand. 13: 38,
ls dit het eenig voorrecht, 't welk in 't Euangelij vervat is ¥
Jezus verklaart uitdrukkelijk, dat hij zijne fchapen, dat is, die in hem gelooven, het eeuwige leven geeft, en dat zij niet zullen verloren gaan in der eeuwigheid. Joh, 10:28.
Wat bewijs hebt gij daar meer van §
De Engel Gabtiël beval, dat men 's Heilands naam Jezus zou noemen, om dat hij zijn volk zou zalig maken. Matth. 1:21.
Kan een menfch dan op eene andere wijze niet zalig worden?
Volgens de verzekering van Petrus is de zaligheid in geenen anderen, dan alleen ia
Jezus



6a
Kort
Jezus Christus, zoo dat men die te ves» geeffch bij zich zeiven of ergens elders zou zoeken. Hand. 4: 12.
Wat leert ons bet Euangelij nocb van den Heere Jezus'*
Dat hij gewillig is, om allen, die dat maar* willen, zalig te maken. Zoo riep Jezus, dat allen, die vermoeid en belast zijn, tot hem komen en bij hem ruste vinden kunnen. Matth 1 li 28, 39;
Is er een btstorifcb voorbeeld dat Jezus ge» willig is, om groote zondaars zalig te ma» ken?
ja. In Paulus, die was een groot zondaar, en hem is genade bewezen, en hij is zelfs een groot Apostel geworden, en dit is met dat oogmerk gefchied, op dat aan groote zondaars daar uit de gewilligheid van Jezus zoude blijken. 1 Tim, 1: t6.
Aan ivien moet dit Euangelij verkondigd voorden?
De Zaligmaker heeft uitdrukkelijk gewild, dat zulks aan alle volken, en op een andere plaats, dat het aan alle kreaturen in de geheele wereld gefchieden moet. Matth. 28:19. Mare. 16: 15.
Krijgen dan alle menfchen met er daad deel aan die verworvene zaligheid t
Neen, alleen de geenen die in den Heere Jezus gelooven, en zich van ganfeher harten



O N D. E R W IJ S.
63
ten tot God bekeerea; daarom betuigde Paulus te Efezen zoo zeer de bekeuring tot God en het geloof in Christus. Hani. 202.21.
En wat verklaart bet Euangelij van de genen, die niet in Jezus gelooven f
Jezus verzekerde noch ko't voor zijne hemelvaart , dat de genen, die niet in hem ge. looven, verdöemd worden. Mark 1 fis 10.
Maar wat moet men gelooven, om door Christus zalig te woraen'l
Jezus en de Apostelen leeren, dat men in den Zoon, of in den Heere Je-us gelooven moet; zoo deden Paulus en Silas. Hand. ió: 3K
Wat moet men aangaande den Heere Jezus gelooven 'i
Alles wat het Euanejelij van hem leérf, namelijk; dat Jezus— de volKomen — eenige en —> voor elk gewillige Heiland is.
Hoe moei men aat gilooven t
Met een oprecht vei trouwen, op de verdiensten van den Heere Jezus. Jon, 3:14—16.
Is bet genoeg dal men aü maar zoo zegt, te gelooven?
Geenzins, gelijK aan Simon den tovenaar gebleken is, die zeide ook^ dat hij geloofde, en evenwel ?ei Petrus hem: dat hi) geen deel tn lot had in het woord des Euan^ehums. Hand. 8; 18—24.
Waaraan



54
[KORT
20
Waar aan kan men Mn de echtheid van bet geloof in Christus kennen?
Aan de rechte vruchten, die het noodzakelijk moet voortbrengen. Men moet zijn geloof uit zijne werken toonen. Jak. 2:18.
Wat werken zijn dan de rechte bewijzen van bet geloof?.
Hier toe behooren ï 1 eene oprechte blijdfchap over het goede nieuws dat in het Euangelij vervat i9. 2 Een levendig, betrou» wen des harten op God. 3 eene ware dankbaarheid voor de groote weldaad der verlosflng door Christus*
Wat nocb meer?
4 Eene hartelijke liefde tot God en allen die God liefhebben. En 5 eene volvaardige gehoorzaamheid aan Gods bevelen.
Wat voorbeelden hebt gij, dat bet geloof zulk eene hartelijke Uijdfcbap voordbrengt ?
De ftokbewaarder te Filippi verheugde zich, dat hij met zijn geheele huis geloovig aan God geworden was. Hand. 16: 34.
Hebt gij nocb meer voorbeelden?
De kamerling reisde zijnen weg met blijdfchap; ook ftaat er van de eerst bekeerden op den pinkfterdag: dat zij te zamen met verheuging aten. Hand. 8: 30. hoofdft. 2:46.
Geejeens een voorbeeld, waar uit blij kt, dat
etn



Ö N D £ R W Ij S.
65
een waar vertrouwen op de vervulling vafi Gods beloften een gevolg is van bet echte geloof?
Dat blijkt aan alle die voorbeelden, die Paulus bijbrengt, van gelovigen, die in de moei'ijkfte omftandigheden op de vervulling van Gods beloften vertrouwd hebben, zie Hcbr. 11.
Weet gij ook voorbeelden, dat de dankbaar* beid aan God een vrucht van 't gdoof is ?
Zeker moet een menfch voor de vergeving zijner zonden en de eeuwige zaligheid God danken. Die op den pinkfterdag geloovig geworden waren prezen God. Hand 2: 47.
Geef ook eenig voorbeeld, dat de liefde tot God en Christus een vrugt van het geloof is ?
Wij lezen van de boetvaardige zondares, dat zij veel liefhad, om dat [zij geloofde dat] haar veel vergeven was, Luk. 7: 47.
Brengt bet geloof ook eene groote liefde voord tot andere geloovigen?
Dat blijkt in de geloovigen te Jeruzalem, die waren een hart en eene ziele; Lydia en de ftokb jwaarder bewezen zeer groote lief. e aan Paulus en Silas, en de geloovigen in Macedonien en Achaien zonden liefdegaven aan de armen te Jeruzalem. Hand. 4: 32 kap. 16: 15 en 33, 34. Rom. 16: 27.
Hebt gij daar voor nocb een ander bewijs ?
Ja, de Zaligmaker leert, dat de werken van Uefde, als bewijzen van het geloof, m E den



66
KORT
den dag van algemeene vergelding wel degelijk in aanmerking komen zullen. Matth,
25: 35» 3<5«
Kan men bet ware geloof ook kennen aan bet gehoorzamen van Gods bevelen ?
Dat heeft de Apostel Jakobus al bewezen door het voorbeeld van Abraham, die, op Gods bevel, gereed was, om zijnen zoon Izaak op te offeren, en daar door de echtheid van zijn geloof toonde. Jak- 2: 21—23.
Hebt gij nocb een ander voorbeeld f
Jakobus bedient zich daar toe ook van het gedrag van Rachab, die, in groot gevaar van haar leven, de verfpieders, die Jozua had uitgezonden, verborg, en veilig te rugge zond, om dat zij geloofde, dat dit Gods wil was. jak. 2: 25.
Maar waar in beflaat de bekeering?
In een waar berou over de zonden, en in een ernstig voornemen des harten, om ze te haten en te laten.
Zijn er voorbeelden van zulk eene hartelijke droefheid, over de zonden, in de bekee» ling ?
Die vindt men onder anderen in het gedrag van den koning Manasfe. 2Chron. 33:12,13. Hebt gij nocb meer voorbet tatn'i Ja, in de gelijkenis van den Tollenaar, die van verre itond, zijne oogen met durfde opflaan en op zijn borst floeg. Luk. 18:13.
Geef



O N D E R W IJ S,
67
Geef noch een voorbeeld?
De Zaligmaker heeft de droefheid over de zonden, die in de bekeering plaats heeft, zeer natuurlijk uitgebeeld in de gelijkénis van den verloren zoon. Luk. 15: II—32. vooral vs 18—at.
Toon ook niet ten voorbeeld, dat men in de bekeering zijn leven behoort ie beteren?
Zscheus gaf, het gene hij anderen ón. rechtvaardig ontvreemd had, vierdubbel weder, en hij fchonk een groot gedeelte van aijn goed aan de armen. Luk. 19: 8
Is de bekeering ter zaligheid noodzakelijk f
Dat heeft de Zaligmaker zeer zinrijk gs« leerd, in de fchoone gelijkenis van den on« vruchtbaren vijgeboom. Luk* 53: 3—9.
21
ffiat heeft ten zondig menfch vannooden, öm £01; bet voaar geloof in Christus en tot de bekeering tot God te komen f
Daar toe moet er eene geheele verandering in het hart van den verdorven menfch plaats hebben.
Bewijs dat mei een voorbeeld?
De Zaligmaker zeide tot Nikodemus, die in den nacht tot hem gekomen was, dat een toenlch moet wedergeboren worden , zoo hij het koningrijk van God zien zal. Joh. 3:5,
Hoe komt men aan die verandering f
E 2 Door



C8
KORT
Door eene werking van den heiligen geest; daarom zei de Heiland in den zelfden tekst: dat men uit of door den geest moet we» dergeboren worden.
Is daar een krachtig werk van den heiligen geest toe van nooden H
Ja, want de Zaligmaker zeide uitdrukkelijk tot de murmurerende Joden, dat niemand tot hem komen, dat is: in hem ge¬
looven kan, zoo de vader hem niet trekke. Joh. 6: 44.
Weet gij ook een voorbeeld van zulk een krachtige werking van God tot geloove f
Zulk een voorbeeld hebben wij in de purperverkoopfier Lydia, van welke wij lezen: dat God haar hart opende, zoo dat zij acht gaf op het gene van Paulus gefproken werd. Hand. 16: 14.
Wil God het geloof en de bekeering in ons 1 hart voel werken ?
Ja zekerlijk! Petrus verklaarde voor den : joodfehen raad, dat Jezus verhoogd is, om de bekeering te geven. Hand. 5:31.
Eebt g;j noch een voorbeeld ?
De Zaligmaker leerde de Joden, dat de hemeliche Vader den geest w;l geven, den genen, die hem daarom bidden, noch veel j gereeder, dan aardlche vaders hunne kinde- 1 ren, die hun dat verzoeken, goede gaven j geven. Luk. 11: 13.
Door f



o n d 2 r W IJ S.
69
Door vaat middel <wil God bet geloof en de bekeerir.g in ons bart-werken?
De voorbeelden van Lydia en van den ftokbe^aarder leeren ons, dat zulks door middel van Gods woord gefchiedt.
Wat baat ons bet geloof in Cbristus en de bekeering 'i
Dat wij dit alles verkrijgen, wat het Euangelij belooft: inzonderheid de vergeving der zonden en de zaligheid.
Wordt de vergeving der zonden op bet ge* loof verkregen ?
Ja. Jezus heeft den loden uitdrukkelijk ver. klaard, dat de genen, die in hem gelooven, niet in de verdoemenis komen} dat is: dat bun hunne zonden vergeven worden. Joh. 5' 24»
W ordt men ook door bet geloof zalig?
Ja. Toen er in de eerste Christenkerk gedurig veel menfchen in Christus geloofden, lezen wij, dat de Heere dagelijks toedeed tot de genen, die zalig werden, en Jezus zegt, dat een iegelijk, die in hem gelooft, niet verderft, maar het eeuwige leven heeft. Hand 2: 47. Joh. 3: 16.
Wat leert gij uit dat alles?
Dat mijn pl cht en mijn belang vorderen, dat ik den inhoud van het Euangelij naarstig leze, en de prediking van het zelve gezet E 3 bijwone,



70
kort
bijwone, om daar door tot het geloof en de bekeering gebragt te worden. Wat nocb f
Dat ik God onophoudelijk moet bidden , dat die het geloof en de bekeering in mij werke,
22
Hoe most een gelovig en bekeerd menfch leven ?
Hij moet zich, met allen ernst, op ware heiligmaking toeleggen.
Wat is bet beste voorfcbrift voor een beu lig leven?
De wet van God, die ons leert, waf, plichten wij betrachten moeten.
Waar vinden wij die wet ?
God heeft den korten inhoud daar vaa aan zijn volk Israël, aan den berg Hprebs gegeven. EsoJ. 20. Deut. 5.
Wat onderfcbeiden foorten van plichten leert ons die wet'i
Twee foorten: plichten jegens God, die vervat zijn in de eerste, en plichten jegens' de menfchen, die vervat zijn in de tweede tafel.
Wat inwendigs plichten moeten wij omtrent God betrachten t
Wij moeten pogen, hem uit de natuur en mt zijn woord te leeren kennen. — Wij
moeten



O N D E R W IJ S.
71
moeten hem liefhebben — vreezen — ons aan hem onderwerpen — en op hem vertrouwen.
Kan men uit de natuur God leeren kennen?
Zou men niet ? Paulus wees de Atheners op de natuur, om er God uit te leeren ken. nen. Hand. 17: 26—29. zie ook Rom. is 19, 20.
Hebt gij een voorbeeld van iemand, die al vroeg God uit zijn -woord kende ?
Ja, Timotheus had al van jongs af de heilige fchriften geweten, en Abraham onderwees zijne kinderen in den weg des Heeren. 2 Tim. 3: 15- GeD- l8: ^,
Leest men ook van jonge menfchen, die al vroeg godvreezend waren?
De godvreezendheid van den jongen Jozef bleek uit de groote zwarigheid, die hij maak. te, om tegen God te zondigen; ook was Samuël van der jeugd af zeer godvreezead, ook Obadja Achabs hofmeester,, en de koning Jofia. Gen. 39: 9- l Sam- v' 18 en z6t 1 Kon. i& 12. 2 Chron. 34: 3«
Wat voorbeelden vinden wij van ootmoe* dige onderwerping aan God?
Elij zeide in zijne bitterde droefheid s Hij is de Heere, Hij doe wat goed is in zijne oogen. En toen Aarons zonen van God met eenen zwaren dood geftraft waren, lezen wij, dat Aaron ftille aweeg. 1 Sam. 3:18 Lev. 10: > g 4 Wat



73
kort
Wat voorbeeld-en van Jlerk vertrouwen op God kunt gij u herinneren?
Zulk een voorbeeld hebben wij in David, die, alleen in vertrouwen op God, weiDig gewapend ondernam, den reus Goliath te beftrijden; ook in de drie jongelingen, i Sam. 17: 45, zie ook 1 Sam. 30:6. Dan. 31 17* 18.
Wat bijzondere uitwendige plichten jegens God moeten wij betrachten?
Men moet graag van God fpreken, hem bidden en danüen, en zich voor hem afzonderen.
Moet men gaarn van God fpreken t
God heeft zulks aan Israël geboden. Deut. 4: 9. en 6: 7,
Hebt gij bier ook een voorbeeld van ?
Debora vermaande hare landgenoten, cm, daar ze aan de waterputten bijeenkwamen, om de fchapen te drenken, met elkander van Gods weldiden te fpreken. Richt. 5: r 1,
Ook moeten wij bidden en danken?
Bidden heeft ons de Zaligmaker geboden en met zijn voorbeeld geleerd, en Job dankte God, zelfs midden in zijne zwaarste rampen. Matth. 6: 9. Job 1: 21. Luk. 9: 28.
Hoe moeten wij ons voor God afzonderen?
Dat moeten wij doen — of met de geheele gemeente— of in het ffille eenzame.
Zijn er ook voorbeelden van naarstigheid *" in



O N D E R W IJ S.
73
in bet waarnemen van den openbaren Godsdienst?
Ja, de gelovigen te Jeruzalem waren volhardende in de leere der Apostelen, dat is, dat zij ftandvastig tegenwoordig waren, daar de Apostelen predikten. Hand. a: 42.
En van bijzondere eenzame afzonderingen?
Izaak ging in het veld om te bidden, en Daniël bad op zijne bovenkamer driemaal 's daags, geknield toe God. Gen. 24: 63. Dan. 6: 11,
23
Gij bebt ook van plichten gefproken, die wij jegens de menfchen betrachten moeten; Welken zijn die?
Ik moet mijn naasten liefhebben — en voor zijn leven — zijn goed — en zijne eere zorgen.
Wat voorbeelden bebt gij van fterke liefde tot de menfchen?
Paulus had de Joden zoo lief, dat hij, bij matier van lpreken, voor hun wel van den Heere had willen gebannen weren; éh ie. Zaligmaker liet zich, uit liefde tot de menfchen , aan het kruis dooden. Rom. 9:3.
Moet men zijne vijanden ook liefhebben?
Dat heeft lezus ons met zijn voorbeeld geleerd, toen hfj aan hc;t kruis b:»d voor zijne beulen: vader vergeef het hua. Luk. 23:34.
E 5 Dan



74
kort
Dan mogen wij oók niet toornig op ben wezen?
De hatelijkheid en fchadeliikheid van den toorn is in het voorbeeld van Simeon en Levij gebleken, die daar door huns vaders zegen verbeurden. Gen. 34; 25. vergd. Gen. 49: 5> 6, 7.
Wij mogen bun ook niet nijdig wezen?
Zeker niet; hoe afgrijslijk de nijd is, blijkt uit het voorbeeld van Kaïn en van Jo» zefs broeders. Gen. 4: j—8. Gen. 37.
Moeten wij ook voor bet goed van onzen naasten zorgen?
Zoo veel wij kunnen. Abraham hielp Loth en den koning van Sodom weder aan al het goed, dat hun door de vijanden was afgeroofd. Gen. 14.
En voor *s naastens eere ?
Van zulken loflijken ijver heeft Abizai een goed voorbeeld gegeven, toen hij zich den laster van Simei tegen David zoo fterk aantrok; ook Jonathan, die van David goed tot zijnen vader lprak. 2 Sam. 19: 21. j Sam. 19: 4.
Mag men wel liegen?
Gehazi en vooral Ananias en Saffijra, had» den groote reden, om zich hun liegen te beklagen. 2 Kon. 5:22—27. Hand, 5: 1—12.
Wat is men aan armen en verlegenen ver» Jcbuldigi?
Allerlei



O N D E R W IJ S.
75
Allerlei hulp en onderftand. Dorkas maakte rokken en kleederen voor armen , en Zacheus gaf een gedeelte van zijn goed aan de armen. Hand. 9:36. Luk. 19:8.
Hebt gij nocb een voorbeeld?
Ja, van den barmhartigen Samaritaan, die den half vermoorden man, dien de Levijt en de priester hadden laten liggen, zoo liefderijk hielp. Luk. 10: 33—37,
En aan zijne ouders li
Die zijne ouders niet eert en gehoorzaamt, loopt gevaar, om een groote deugniet te worden. Salomon zegt: dat de roofvogels hem de oogen zullen uitpikken. . Spr. 30: 17. zie ook Gen. 9: 22—27. Luk. 2: 51.
JOh. 19: 2<5, 27.
Hoe moet men in bet algemeen omtrent dt menfchen bandelen?
'c Geen wij willen dat de menfchen ons do n, dat moeteu wij ook aan hun doen; dit heeft Jezus ons geleerd. Matth. 7: 12.
Zijn vuij ook niet zekere plichten aan ons zeioen verfcbuldigd'i
Zeer velen, onder anderen, kuisheid, ma» tigheid en naarstigheid.
Kent gij ook een loflijk voorbeeld van kuisbeid, in een jong menfch?
Ja, in jozef, die het verleidend aanzoek van Potifars huisvrouw met. verachting verwierp. Gen. 39: 8.
En



16
KORT
En van matigheid?
De kwade gevolgen van een overdadig leven , leert de Zaligmaker in de gelijkenis van den rijken man en Lazarus. Luk. ir>: 19—31-
Zijn er ook hijhelfcbe voorbeelden van naarstigheids
Dat de naarstigheid God aangenaam is, en van hem gezegend en beloond word., leert de Heiland zinrijk door de gelijkenis der talenten ; ook was Paulus een naarstig man. Luk. 19:12—26. Hand. 20:33—3J..
24
Wat leeren ons de heilige gefcbiedenisfen van den Doop?
Dat johannes, de zoon van Zacharias, die daarom de dooper wordt genoemd, gezonOen was om te doopen. Joh. 1: 33. Matth 3.
Wat meer?
Dat Jezus zijne discipelen last gaf, om te doopen, en dat hij na zijne opftanding wil» de, dat alle volken zouden gedoopt worden. Matth. 28: 19.
Wat is tigentlijk doopen?
In water indompelen. Johannes doopte in den Jordaan, en Filippus doopte den kamerling, in een water, daar zij op reis vetbij kwamen. Matth. 3; 6. Hand. ü: 27—40.
In



O N D E R W Ij S.
77
In wiens naam moet men gedoopt worden?
In den naam, dat is te zeggen, op last en bevel van den Vader, den Zoon en den heiligen Geest. Matth. 28: 19.
En wat beduidt dat, voor den genen die gedoopt wordt ?
Dat hem zijne zonden vergeven zijn, daarom zei Ananias tot Saulus, laat u doopen en uwe zonden afwasfchen. Hand. 22:16.
Wat meer ?
Dat hem zijne zonden vergeven wordeD, om den dood van Christus. Zoo zegt Paulus dat wij in zijnen dood gedoopt zijn. Rom. 6: 3-
Wordt hem noch iets door den doop aan* gewezen ?
■ Ja, dat hij verplicht is tot een heilig leven. Johannes vermaande zijne doopeiingen, dat zij zouden voordbrengen , vruchten der bekeeringe waardig. Matth. 3: 8.
Wat moet de doopeling in zijnen doop betuigen?
Hij moet plechtig belijdenis doen van zijne zonden. Zoo kwamen de Joden tot Johannes, belijdende hunne zonden, Matth.3:6.
Moet men ook een oprecht berouw over zijne zonden bij den doop betuigen?
Anders zou Johannes zijne doopelingen niet hebben kunnen vermanen, om vruchten der bekeering waardig, dat is, vruchten overeenkom-
flig



78
kort
ftig met een waar berouw voord te brengen, Mattb. $ 8.
En wat betuigt de doopeling in den doop s aangaande den Heere Jezus ï
Dat hij Jezus dood houdt voor de eenige oorzaak van de vergeving der zonden. Daarom wordt men in den dood van Christus gedoopt.
Moet men ook kleine kinderen doopen ?
Daar zijn in de historijen van den Bijbel geen voorbeelden van: maar de kinderen werden voorheen bdneden en de Zaligmaker heeft eens gezeid, dat men de kicderkens tot hem brengen moet, want dat hunner net koningrijk der hemelen is. Match-19:13—? j.
Wat is dan de plicht van iemand, die zedoopt is? b
Bjj het afleggen zijner belijdenis vooral zijne zonden met waar berou voor God te belijden; om het ware geicof in den Heere Jezus ernstig te bidden, en vruchten, oer bekeering waardig, voord te brengen.
25
Wat andere plechtigheid heeft Christus nocb in zijne kerk verordend ?
Het heilig Avondmaal.
Waar uit leeren wij den waren aard van' die heilige tnftelling kemien'i
Alleen uit 's Heilands verrichtingen en woor-
den



O N D E R W IJ S.
79
den bij de inffelling van dezelve, en uit het geene de Apostel Paulu» er van zegt. Matth. 26: 26—29. Mark. 14: 22—25. Luk. 22: 19—21. 1 Kor. 10:16,17. 1 Kor. 11:23—34.
Wanneer beeft Jezus bet Avondmaal inge* field?
Weinig uren voor zijnen dood, in den laatften nacht van zijn leven, even eer hij uit Jeruzalem naar Gethfemane ging.
Wat beeft bij in bet zelve gegeten en ge» dronken en aan anderen rondgegeven f
Niets anders dan brood en wijn. Wat plechtige verrichtingen beeft de Heiland bij die gelegenheid waargenomen?
Hij brak het brood, en gaf het zijne discipelen , ook goot hij den drinkbeker in, en gaf hun dien.
Wat beduidde dat gebroken brood en die ingegoten wijn?
De Heiland zegt zelf, van het gebroken brood: dat is mijn lichaam, dat voor u ge • broken wordt; en van den ingegoten wijn: dat is mijn bloed, het bloed des nieuwen Testaments, dat voor velen vergoten wordt.
Beduidt dat brood en die wijn Christus eigentlijk verbroken lichaam en vergoten bloed i
Het beduidt vooral de vruchten van zijn lijden voor de genen, die in hem gelooven; daarom voegt hij er onmiddelijk bij: tot vergeving der zonden. Matth. 26:28.
Heeft



80 KORT ONDERWIJS.
Heeft de Heiland gewild, dat men bem, in bet bouden van deze plechtigheid, zal navolgen ?
Ja, hij heeft uitdrukkelijk gewild, dat men zulks tot zijne gedachtenis doen zoude, en Paulus heeft geboden, dat men den dood van Cnristus, tot dat hij komt, zal verkondigen Luk 22:19 1 Kor. 11:26.
Op boedanigen wijze moet het Avondmaal dan van ons gevierd worden ?
Men moet, zoo ver. 1 men kan, blijven bij het vooroetld, dat <ezus zelf ons gegeven heeft.
Wat geeft men dan te kennen, wanneer men ten Avonamaal gaat ?
Dat men over zijne zonden bezwaard is, daar van berouw heeft, en dat men zich veibliid over de verlosfing in Christus.
W at meer <
Dat men de vergeevirg alleen in de verdiensten van Christus zoekt, of die eeniglijk dsar aan toefchrijft, en dat men harteiijken lust heeft, om |e7us wil te doen
Hoe blijkt u dat*
Het zou ongerijmd wezen, gedachtenis van Christus dood te vieren, zoo men de noodzakelijkheid en verdienstelijkheid niet van harten geloofde, die de üijbel daar aan toefchrijft,






Te A R N H E M, bij j. NIJHOFF, W: TB.OOST en p. NÜHOFF.
Tl A M S T E R D A M, bij ïffi; Erve de wed. p. bijl, nicolaasz.
word mede uitgegeven: Bij BELS CH E HISTORIEVRAGEN,;
70f GEBRUIK VAN
KATECH1ZATIEN en CHRISTELIJKE j HUISGEZINNEN.
. elfde 'beuk,
Prijs s jïyiv. |
A
als mede |
KORTE VRAGEN
uit da
KERKELIJKE HISTORIJEN,
ten vervolge op • | (
DE BIJBELSC1TE HISTORIE VRAGEN , TOT ge- ' j BRÜIK van TtATnc'hizatjen en CÏJiUi.- jl TELIJKE HUISGEZINNEN.
Prijs 6 ftoiv. f
III