"— — w
Ï099






D E
INDIANEN.






D E
INDIANEN,
T R E U R S P E U
HET ENGELSCH V R Y GEVOLGD DOOR.
CQRNELIS L O 0 T S.
IBD11BUIT 8 CUE
s chofwbfpu;.
Te AM STEL DAM, bj ABRAHAM MARS, 1799.
Riet Privilegit.






D E
INDIANEN,
T R E V R S P E L.
EERSTE BEDRYF.
Het tooneel is een Indiaansch bosck* EERSTE TOONEEL.
JERDAL, ONONTHIOi JERD ALi
"Vergeefs, Ononthiö! gy zult deti last der jaren Door nuttelooze moeite en zorg voor u verzwaren; Neen , nooit verdryft uw hulp Palmiraas grievend leed.
ÖNONTHIO.
Die ongelukkige !... maar ach! 't ware al te wreed, Te wreed ook voor myn'zoon, liet ikhaar treurig harte In't eenzaam woudtenprooije aan wanhoop en aanfmarte.
JERDAL.
Gewis wy zien haar' rouw en kwelling niet verdoofd * Teiï zy uw fiere zoon, ons waardig legerhoofd, Algaro, wederkeert, gefpaard in de. oorlogswoede1.
A Ö-



2
DE INDIANEN,
ononthio. (fpoede; Ach! dat, hy naar myn' wensch , zich fchielyk herwaarts Opdat zyn komst weêr vreugd,na'tuitgelïaan verdriet, Aan zyne gade, en my, zyn' gryzen vader, bied.
JE RD A Li
Hy zal niet toeven, neen; die trotfche dwingelanden, De Britten, wier geweld de Canadafche ftranden Doet fchudden, en die thans hun fterkten zo verwoed Beftormen van rondom, dat Hoshelegaas vloed , In zynen \luggen loop, vol fchriks,te rug gefchoten* Weêr naar de bronnen vliet-, waaruit hy is ontfproten, Die zeifs beroerende in haar naar en (Hl verblyf; Dat volk zien wy eerlang voor 't moedig krygsbedryf DerFranfchenbevend vlién. Met oorlogsroem omgeven Keert dan uw zoon te rug, en doet uw vreugd herleven. Dan troost hy zyne gaé.
ononthio.
Betreurenswaarde vrouw!
JERDAL.
Vergun haar de eenzaamheid, die in haar' fttllen rouw Kaar ftreelt en dierbaar is.
ONONTHIO.
Ik zou haar fmart verzwaren, Liet ik haar zonder troost.
JERDAL.
Vereisfchen niet uw jaren Een-wyl te zyn verfchoond van een' tezwaren pligt?
Ver-



TREURSPEL. 3
Verdeel met my uw zorg, den dienst door u verricht, 'k Was (leeds Algaroos vrind, ik ben die van zyn' vader.
ononthio.
Staak heden uw gcfprek, haast treed Pnlmira nader: Naauw' ryst het morgenlicht in 't oosten glarisryk op Uit d' onberoerden vloed, en fiert der wouden top Met eene verw van goud, of zy genaakt deez' oeverj En zoekt dan met een oog,door't wachten langs hoe dne < Al verre en verder op't onmeetbaar ruim der zee, Cver» De vlottende cano, die haar j na 't pynlykst wee , Het voorwerp wederbrengt van haar ftandvastig blaken; ó Jerdal, laat me alleen, 'k zie ginds haar reeds genaken. JbRdal, ter zyde, zonder door Ononthio bemerkt te worden, die zich keert naar den kant van waar Paltiiira komt. Waard voorwerp myner min, gy, die zo welig bloeit, Gelykeenfrisfchebldem,wierfchoonheid daaglyks groeit, Gy blyft dan't eigendom myns vyands ? —neen, zyn levért Verga in't oorlogsvuur! mogt hemdeftryddöenfneven' Dan, welk een top van vreugdl wierdzydemyne,ójal Wat wensch ik, hemel! dat Algaro wreed verga? Was hy myn vrind niet?neen, hy wasmyn medeminnaar : Hy is myn vyand, in verdienste myn verwinnaaf. Ik haat hem daar dit my 's volks achting derven doeti Bedekkende als een wolk voor my dien zönnenyloed, Hy vertrekt.
A 9 TfFEÈ.
TfFEÈ.



DE INDIANEN,
TWEEDE T O O N E E L.
ONONTHIO, PALM IRA.
PALM IRA» zonder Ononthio te zien, A 'garo! myn geliefde! ó wellust van myn harte! Wanneer zal Ik u zien, en 't einde van myn fmarte? Weldoende geesten! fpaart,ach, fpaart myn' trouwen grê, Eefchermt hem voor geweld, en woedende ongenaè.
ONONTHIO.
Myn kind! Palmira!
P A L MI R A.
6 Myn eerbiedwaarde vader!
ONONTHIO.
Waarom altoos ten prooije aan fmart en zorg te gnder?
PALMIRA.
De maanheefttweewerf reeds haar' wisfeling volbragtt Sints ik myn' gade derf, en tyding van hem wacht. Hoe billyk is myn vrees! 't gevaar omringt zyn fchreden.
ONONTHIO.
Schoon ik zyn krygsdeugd ken , durf ik my overreden Dat hy, nooit laf van aart, zyn' moed en dapperheid In 't veld befturen zal door een lofwaard' beleid.
PALMIRA.
Te greetig naar den ftryd, verhit op triomferen, Durft hy wellicht dit uur het moordend (laai trotferen , En valt, en laat me alken en zwervend op deze aard'.
o-



TREURSPEL. 5
ONONTHIO.
Ce ontrust u vruchteloos; ja 't is befiraffenswaard', Des hemels wys befluit ontzind voorby te ftreven.
P AL MI RA.
Myn gade is door den dood aan alle zy omgeven,
ONONTHIO.
Hy keert welhaast te rug.
PALMIRA.
En ach! gebeurt dit niet, Wie zalmyu vrind dan zyn? wietroostmy in 't verdriet? Verr'van myn vaderland.moet ik als vreemdling zwerven, En 't ouderlyke hart, en d'arm eens broeders, derven; Hy zou myn helper zyn.
ONONTHIO.
Ben ik dan niet bereid Om u myn hulp te bién? Heeft dan myn tederheid Niets meer aan u verdiend dan twyfeling te voeden Aan myne liefde en trouw, in uwe tegenfpoeden*
PALMIRA.
Gy doet my ongelyk.
ONONTHIO, met drift voortgaande, zonder haar te hooren. I De tranen , die myn oog Ontvloeiden, toen my 't eerst uw tedre jeugd bewoog, Myn liefde jegens u, myn trouwe pligtbetooning, *t Is all' vergeten; ach! is dit dan myn belooning?
A 3 *ALt
*AL«



d DE INDIANEN,
PALMIRA.
Neen! nooit vergeet ik die :'k herdenk altoos die nacht, Die nare nacht vol rouw, wanneer Shawnefes magt Den kreet des doods verhief aan Delawaraas boorden , Toen ze in onsftil verblyf myndierbare oudren moordden, En uit den veegen arm, waarin ik lag bekneld, Van't dervend moederhart ny fcheurden met geweld, Een weesje in jsren min, en even min in krachten.
ONONTHIO.
Ik redde u van den dood; vereend met Frankryks magten , En der Shawnefen heir, vervulden wy weldra Virginiè'n met fchrik; gantsch Penfilvania Gevoelde een felle fchok; maar'k had my niet verbonden Tot euveld.iên,die fnpo.d natuur en menschheid fchonden. Ik vloog, om't yslyk woèn van myne vrindenfehaar' Te fluiten waar ik kon, en redde u van 't gevaar.
P A L MI R A.
Gy toonde u niet alleen myn redder, maarmyn hoeder: Daar ik myne oudren derfde, en een'geliefden broeder, Waart gy een vader voor het ouderlooze kind, En'k heb uw' zoon veel meer dan broederlyk bemind. Maar hy, hy worstelt thans in 't midden der gevaren, Gelyk een lichte kiel in woeste en holle baren; En gy, myn vader! gy, door ouderdom gedrukt, Gaat onder dezen last reeds bevend en gebukt.
ONONTHIO.
Veröorceel niet zo licht de trouw van onze vrinden
Dat



TREURSPEL. ?
Dat zy u, fchoon uw gade een' wisfen dood mogt vinden. Geen byftand zouden biên,uw deugd geen hulde doen.
PALMIRA.
Neen, zo Algaro fterft, dan overleef ik 't woên Van 't grimmig noodlot niet \ wat gunst zou ik verlangen , Dan dat my 't eenzaam graf in vrede moge ontfangen, Zie daar wat dienst ik fineek dat aan my word verricht. Kan ik de gouden zon, die bron van vreugd en licht, Aanfchouwen, kan ik 't laag en lomrig dal bezoeken. Den berg beklimmen, of het fchuwe wild verkloeken, Beroofd van mynen gaê ? Neen ! niets fcheid ons van een s Wy leven met elkaêr, of fterven lotgemeen.
ONONTHIO.
De wyze Neidan komt, hy , wien dees volken achten Om zyn bezweering en geheime tooverkrachten, Waardoor hy 't geestenheir , dat vlugtig om ons zweeft , En van des fterflings lot 't beduur in handen heeft, Bevredigt, of huu gunst en byftand kan verwerven,
DERDE T O O N E E L.
NEIDAN, ONONTHIO, PALMIRA.
NEIDAN,
at doodl\k nieuws!
PALMIRA, M» drift' Mvrt g'aè? A 4



* DE INDIANEN,
N EI DAN.
Hy moest het leven derven. ONONTHIO, Palmira onderfteunende, die in zyne armen valt. Ik fmeek u, help myn kind: helaas! al te onbedacht, Te ras hebt gy een maar', zo doodlyk, haar ge^ragt. NE I DAN.
In waarheid, ja , te ras, dewy 1, naar 'k heb bevonden , De vrees 's helds dood verlpreid, doch op geen vaste PALMIRA, zich herjiellende. Csronden. Hoe,op geen vasten grond? Bedrieg my niet. ó Smart! Algaro üierf.
NE IDAN.
ó Neen , vergeef my dat myn hart, Door yver en belang voor uwen gaê gedreven, Aan myn verhaal dien toon van zekerheid dorst geven, Terwyl de twyfeling meer voegde aan myne vrees, Die uit een los gerucht, een bloote gisfing, rees.
PALMIRA, met drift. Dan leeft myn gade?
N EI D A N.
Ox>k dit kan ik niet zeker melden.
PALMIRA.
Wat dan?
N E I D A If .
Dat Frankryks magt bezweek op de oorlogsvelden. Reeds keert ons volk te rug ; 't ontvlood den ftryd, zo dra
Het



TREURSPEL. 9
Het wufte lot des krygs inet dreigende ongenaê Hunn'eedlen moed begrimde,en niets doen zy onshooren, Dan dat ons vrindental de zege heeft verloren; Dat England in triomf langs 't veld zyn vanen zwaait, Terwyl zyn zwaard,verheugd,een'oogst van lyken maait; Dat Quebec bukken moest met zyn geduchte wallen, En eindlyk is ten prooije aan 's vyands magt gevallen.
PA LM IR A.
Dit zon myn gade zien! dit overleven! neen.
Hy ftierf! bedrieg my niet in 't leed waarom ik ween;
Befpot de fmart niet, die myn bloedend hartmoet lydea.
NEIDAK.
Men liet uw' echtgenoot in 't hevigst van het ftryden. Ons volk, de wouden gints al zwervend doorgedwaald, Voert een' gevangen meê, doch hen is niets verhaald Van 't lot van onzen held.
PALMIRA.
Zyn krygsmoed deed hem fneven;
Ik fterf met hem.
ONONTHIO.
Myn kind! waarom gehoor gegeven Aan de infpraak van een vrees, die u te hevig drukt? Denk dat zyn dood ook my een' dierbren zoon ontrukt, Een' jongling,zagt vanaart, vol liefde voor zyn'vader, Een'held,de fchild zyns linds.en's vyands fchrik te gader. Neen,zulk een'dierbren zoon,die troost en hulp my bied, Ontrukt de hemelraagt een' zwakken gryzaart niet.
A5 PAL.



io DE INDIANEN,
PALMIRA.
^» Zegen, zegen dale op uw vergrysde hairen! Uw woorden doen myn ziel een' zagten troost ervaren; Uw bede word verhoord, daar uw oprecht gemoed Geen fnoode wenfchen vormt,geen wreedverlangenvoed. Wat offerhanden wy den hemel wyden mogen , Weldadigheden zyn de waardigste in zyne oogen. Ach, ftegen de uwen thans in ftatelyken rei Omhoog, uw vrome beê ter voorfprake en gelei! Moge de Almagt, op den troon der eeuwigheid verheven, De hoedfter zyn uws zoons, door': bangst gevaar omZy vertrekt: (geven!
ONONTHIO.
Een krygsgevangen,zegt ge, is door ons volk geboeid?
N E I D A N.
Men greep hem, daar hy ftout, vol drift, en onvermoeid , Ons heir volgde in den togt, terwyl 't zich vlugtend fpoedHeldhaftig.fchooii alleen,en brandende van woede, C^0, Op 't denkbeeld, dat hy thans zyn' vyands keetnen droeg, Schoon 't heir van Albion der Gaulen magt verfioeg, Veracht hy fier en ftout de kluisters die hem dwingen, En fpot met onze wraak en wreedfte folteringen.
FfER.



TEEÜRSPEL. n VIERDE T O O N E E L.
ononthio, neidan, jerdal. jerdal.
Ononthio, 't volk eischt uw tegenwoordigheid: Spoed u naar ons gehucht: reeds word uw komst verbeid; Men zal dit oogenblik een yslyk offer (lachten.
ononthio. (itn. Dees plegtigheid doet my een dringende oorzaak wsch-
jerdal.
Men weer'' hierdoor het woên dier gramme magten af, Wier haat ons wreed ten prooije aan 't drukkendst onheil gaf;
Men ftill'hetfchirnmenheir, welks klagt,tot ons gedreven
In windjes, die-,by nacht, door't boomloof zuchtend zweven,
Om de uitgefteldc wraak het wreedst verwyt ons doet, Terwyl hun koude leen, misvormd, bedekt met bloed % En door geen vrindenhnnd in't eerlyk graf bedolven, Vast zwerven onbetreurd by Hoshelegaas golven.
onont ii i o.
De zaak eischt dat ietsgrootsch ter offerhand verftrekt?
jerdal.
Een krygsgevangen Brit, noch rookende en bevlekt Van 't Indisch bloed, (lelt haast der fchimmen wraakte Eoor \ florten van het zyne. (vreden
O-



i? DE INDIANEN,
ONONTHIO.
Ontmenschte plegtigheden!
N E I D A N.
Die billyk zyn en recht: hoe! zou dan mét het bloed Van ons geliefd gedacht het aardryk zyn gevoed, En \vy dit wraakloos zien'Men doe's lands vyand derven: Uw daal doorboor' hern 't hart! wil dus de gunst veri werven
Der geesten , die , voor 't oog onzigtbaar, onze daên Met vreugd of afkeer zien, vergeldende elksbedaan.
ONONTHIO.
Die geesten , aan 't bereik van 't derflyk oog ontheven , Gelukkig in zichzelv' daar niets hen kan weêrdreven, Slaan hern met blydfchap gaê , die voor verdrukten pleit: Met afkeer zien zy't woên der wreede onmenschlykheid. N EID A N.
Hoe ftout uw arm ook zy, ó oudde! in 't triomferen , Schoon't wys beduur des daats uweachtbre kruin doet Gy kentnochtans'tbefluit der bemelmagten niet,Ceereu» Wier enkle wil op ons het heil of 't wee gebied.
ONONTHIO.
Zy gaan dan, zoude ik ooit die lastertaal geloven, ^ven, In wreede onmenschlykheid 't onmenschlykst volk tebo-, Zo de Indiaanfche naam gebrandmerkt word op de aard', Zo onze dammen, reeds verdund door't vinnig zwaard, En door een' dorrn verwoest van harde tegenfpoeden, Zich naar hunn' zijtbren val, met rasfe fchreden,fpoeden,
Ons



TREURSPEL. t3
Ons wreed onbuigzaam hart, dat, onbefchaamd en Mout, Den hemel als zichzelf vol woede en toorn'befchouwt, Ons eigen hart alleen is de oorzaak onzer plagen, En heeft van onze elende en fmaad de fchuld te dragen. N E ID A N.
Befturers, u gelyk, die, vol vermeetlen waan, In 's hemels dienaars ftout zyn woorden wilverfmaén, En boven hunnen raad hunne eigen dwaalleer' (tellen, Zyn de yslyke oorzaakflechts der rampen,die onskwellen,
ONONTHIO.
Uw yver voert u weg tot woeste fpoorloosheén. De krygsgevangen Brit zal niet ter ftrafplaats treên, Ten zy de flem der wet hem doemt om euveldaden* Hy vertrekt.
VT F D E T O O N E E L.
NEIDAN, JERDAL*
NEIDANj tegen Ononthio, in het heengaan,
w goddelooze trots, die'theiligst durft verfmaden^ Verdient te zyn geftraft.
Zich van hem afwendende.
Gedwarsboomd overal, Door my, zy 't bloed des Brits het zegel van zyn' v&U
JER*



14 DE INDIANEN,
JERDAL, tegen Neidan, die Ononthio ml volgen. Blyf, Neidan,'k verg uw' raad. Gy zaagt met welbehagen Den diepen eerbied, (leeds door my u toegedragen; Ook achtte ik u, myn vrind !
NEIDAN.
't Strekt my tot eer, myn zoon !
JERDAL.
Gy zaagt ,]a meer dan eens, Palmiraas, glansryk fchoon ? NEIDAN.
En met verdriet en fpyt,daar u haar glans kon raken, Eene onvergolden liefde in uwen boezem blaken.
JERDAL.
Maar die niet hooploos is.
NEIDAN.
Niet hooploos?
JERDAL.
Hoor my aari. Algaro leeft niet meer, elk acht hem reeds vergaan. Men meld ons niets van hem, dan dat hy gram te moede 2ich wierp in 't heetst des ftryos; zyn vreesfelyke woede, £yne onbefuisde drift, vergt hem een daad gewis, Die niet gevaarlyk rfechts, maar zeker doodlyk is.
NEIDAN.
Maar wat toch bant zyn dood ? daar, zo my is gebleken , Palmira binnen kort noch fpotte met uw fmeeken?
JE R-



TREÜRSPEL. i5
JERDAL.
Myn vyand leefde toen, maar, nu van hem ontdaan, Dring ik,door tedre taal, haar ziel tot zagtheid aan : Door't zoet gevlei der liefde , onmooglyk af te weeren , Tracht ik haar ftug gemoed in 't einde te overheeren; En gy, in wigchlary en in bezweeringskracht Volleerd, fta my ten dienst door die onzigtbre magt: Eisch alles van myn hand om uwe trouw te loonen.
NEIDAN.
Denk dat Ononthio u feilen haat blyft toonen:
Gy wederftondhem vaak ;niet dan door dwanggenoopt*
Duld hy u in *t bezit van haar op wie gy hoopt.
JERDAL.
En zo't geweld hem dwong, zou dit u fpyt verwekken?
NEIDAN.
6 Neen, beproef al 't geen u kan ten dienstvertrekken ,
Indien bezweeringskracht, afgryslyk en gedacht,
De mngt van*tgeestenheii%datftormtdoor'truirnderlucht^
Van andren , die in 't diepst der woescenyen dolen,
Zö 't kennen van de kracht, in kruid en plant verfcholen,*
Wier loof door't raifchend windje al golvend zich beweegt ,
Uw oogmerk dienstig zyn,zoditt ge uw'wenschverkreegt, Zo diep doordachte list, zo een verftnndig wikken, Onsheerschziek opperhoofd in't einde kan verftrikken/ Gebied hun diensten vry ,en fmaak de hoogfte vreugd.
JER-



\6 DE INDIANEN,
JERDAL.
Palmira word de myne, ó toppunt van geneugt! Vermeetle Ononthio ziet haast zyn grootsch vermogen Zyn wetteloos gezag, vertrapt, in 't (lof gebogen, Hy (luite ,eer hy my dwing' te bukken voor zyn' trots, De vloeden, die, geftort van Niagaraas rots, Op haar' befchuimden voet met vreeslyk oproer brullen En 't afgelegen woud met naren fchrik vervullen.
Einde van het eerste beèyf.
Tir y r"



TREURSPEL, i7 TWEEDE BEDRYF.
Hef tooneel is een Indiaansch bosch, met de zee in het verfchiet.
EERSTE TOONEEL
JERDAL, alleen. B.-itookcmy tooverkracht,of 's. afgronds woest geweld? Slaat krankheid my ter neer, of is myn brein ontfteld? Wie heef: Palmira toch het hoog gebied gegeven Op myn vernederd hart, dat haar nietdurft weêrftreveu? Zy hecht zich aan myn ziel, gebied wat ik befluit Of denk, zy maakt een deel zelfs van myn wezeimit; En wil ik uit myn borst't betoovrend beeld verjagen,
Dan fchynt een roofdier my aan't bloedend hart te knagen; Afgrysfelyke dwang, die my tot 'daden voert, Zo wreed,dat Hechts 't ontwerp daarvan myn ziel beroert, Myn reden overmant, daar 'k wankel in 't befluiten»
TWEEDE TOO N E E L>
JERDAL, NEIDAN» NEIDAN.
XXcb, Jerda!! 'k ben gehoond»
B JEU-



l8 DE INDIANEN,
jerdal.
Ziet gy uw opzet fluiten Door ons heerschzuchtig hoofd?
neidan.
Zyn gladde tooverreê» En ftadge achtbaarheid, gevestigd by elk een* Door zyn veroud gezag en kunstig overheeren, Doen hem thans op *t befluit der oudften triomferen; De faamvergaêrde raad buigt fchandlyk voor zyn list.
jerdal.
En gy, acht ge uw ontwerp , uw doel alreê gemist?
neidan.
ó Neen Pkberoerhetvolk/tbewaakt den krygsgevnngeni En, eer ons ftntig hoofd, met zyne lootte gangen, Zyn wysheid gelden doet, vuur ik hun wraakzucht aan: Hun drift vertrapt dan woest alt4 wat hen durft weêrftaan.
jerdal.
De zaak eischt fpoed.
néid an.
Te meer ben ik hier heen gedreven j Om u in tyds bericht van nieuw gevaar te geven. Uw medeminnaar...
jerdal.
Hy is immers niet gekeerd? neidan. (volleerd, Maar daagt licht fchiclyk op: myn geest, fmts lang Dat zy de toekomst fpelt, ziet hem welhaast genaken.
JER-"



TREURSPEL. t9
JB.IlDA L.
Hy wederkeereri?
NEIDAN.
B&f op 't vurigst hem bewaken, Befpied hem, dien gy u ten vyand hebt verklaard.
JERDAL.
Hy is dit; hy weerhield myne eerzucht in haar* vaart; De bioesfems myner min deed hy al vroeg verzengen. Maar neen I nooit kan hy'tlyf van't bloedig flagveldbrenZyn toomelooze drift ftortin't verderf hem neêr. (ëen*
NEIDAN.
Zorg, zo uw hoop eens faalt,dat Hechts uw vlyt vermeer'.
Palmira fpreek' hem niet; hy ftek in u vertrouwen;
Men fmeede iets, waardoor wy hun famenkomst weêr* houên.
Verkreegt gy (lechts op hem, door wélbedachten raad, Dat hy geen vrind bezoekt, eer ons de dag verlaat, Die tyd ware ons van nut, en ga geenszins verloren.
JERDAL.
Offchoon uw icherpziend oog den nevel kan doorbooreif, Waarmeê de tyd voor ons de toekomst heeft bekleed, Ik wacht Algaro niet.
N E I D A .V.
Die dandlyk herwaarts treed. Van glntfche fchuine rots word een cano vernomen , I)le vlugtlg heenenfehiet door't rollen van de ftroömen, B 2 U4



20 DE INDIANEN,
Hy voert uw' vyands vlag: uw twyfliug zwicht' weldra ; Aanfchouw...
JERDAL.
Algaro zelf! dat hy vso de aard' verga! Eenige Indianen roei jen een cano door de zee; Algaro vit dezelve komende, geeft een teeken om weder weg te gaan ; terwyl dit gebeurt, zegt NEIDAN, tegen Jerdal. 151 yf groot, dek uw gepeins, wees listig op uw hoede, Bedwing uw wrokkend hart,in zyn te felle woede. BERDE TOON EE L.
NEIDAN, JERDAL, ALGARO.
ALGARO, tegen Jerdal. (_Toevi? jVtyn dierbre vrind! maar hoe ! gy fchynt geheel ontNEIDAN, pogende de verlegenheid van Jerdal voor Algaro te bedekken. De vreugd om uwe komst is 't die zyn ziel vervoert. Nu, Jerdal, (laak uw' rouw: uw hartvrind is in leven. Aanfchouw den held.
ALGARO.
Ik was door't bangst gevaar omgeven.
JERDAL.
Op meer dan één gerucht, wierd gy reeds dood geacht;
Een traan vervulde elks oog; élksftemwas jammerkla&t; Nu zal een bly gejulgch die treurigheid vervangen.



T E E V R SPEL. 21
algaro.
Hoe vaart myn dierbre gaê, myn vreugd, myn hoogst jerdal. (verlangen? De tyding van uw dood floeg haar met fchrik en (mart; Ononthio vertroost vergeefs haar angstig hart.
algaro.
Waar treurt die dierbre? ik vlieg,'k wil aan myn borst jerdal. (haar drukken.
Algaro! neen, uw komst zou haar te fterk verrukken; Geloof my, de overgang uit een' zo droeven ftaat, Die aan de wanhoop grenst, tot de uiterfte overmaat Der blydfchap, doet haar' geest, te hevig opgetogen, De tedre en dunne fchors ontflippen voor onze oogen.
a l g-a r o. •
Ach ,fpaar my !'t uitftel is te wreed voor myn gemoed.
neidan.
ó Neen , geliefde held , ik keur zyn' voorflag goed. Palmiraas fyn geftel, gevormd in vreemde (treken, WaardeIndiaanfche kracht en zenuwfterkteontbreken, Is voor zo fel een' fïorm onmogelyk beftand: Dc-fchrik van uwe dood heeft haar geheel vermand; Thans komt een zoete flaap, ns twee rampzaalge nachten, In 't treurig rustverblyf, haar bittre fiaart verzagten. Ik zal haar gadcflaan, en fpoed my derwaarts heen. Terftond als zy ontwaakt, meld ik, door zagte réén , Gefchikt om niet te fel haar veege ziel te ontroeren, üw wederkomst, en zal u daadlyk tot haar voeren.
B 3 al-



22 DE INDIANEN
ALGARO.
Acli, haast u!
VIERDE T O O N E E L,
JERDAL, ALGARO. JERDAL.
JVLc!d my thans,wat is ons volk gebeurd?
AI.GARO.
Ons volk viel door het ftaal, en Galliën betreurt Zyne overwonnen magt ,en 't land, door hem verloren.
JERDAL.
Rampzalig lot des krygs! men deed ons reeds iets hooren Van't onheil dat ons trof, doch niet den waren ftaat. Een bloedig treffen was 't?
ALGARO.
Ja, bloedig inderdaad. Zo rukken tegen een twee wolken , zwaar van ftormen En donder, die van 't zwerk een aklig rouwkleed vormen, En wy ken niet, maar bièn met woede elkander 't hoofd , Tot,onder't naarst gebrul,'t welk aller oor verdooft, De blikfem krakend fchiet, en fplyt de lucht en de aarde.
JERDAL.
Dus h.ing't noodlottig ftip, voorbelden hoog van waarde. Noch lang in twyflinii?
ALGARO,
Neen; het donderend geluid
Der



TREURSPEL. 23
Der oorlogswoede borst welhaast zo vreeslyk uit, Als of het luchtgewelf zich plotsling nederftortte, En 'taardryk deed vergaan ; der ftrydren moed verkortte Het woeden van den (lag;men (trydfchier voet by voet; Men dringt op een;men verwt de bajonet in 't bloed; Het zwaard blinkt over't veld;beleid met heldenkrachten En.krygstucht, flipt gevolgd in beider legerraagten, Weêrftaan de fchok, toen'c hoofd der Franfchen wierd geveld,
En niets meer fcheen beftandvoor'tBritfche krygsgeweld.
JERDAL.
Maar door wat wonder toch zaagt gy in 't hevigst woeden Des feilen oorlogsftorms uw dierbaar leven hoeden?
ALGARO.
Een wonder inderdaad! gedwongen, lyf om lyf Te (Iryden met een' Brit, voileerd in 't krygsbedryf, Dorst ikvergeefs zyn'moed en oorlogskunst weêrftreven; Hy zag dat ik bezweek, en riep: Behpu-uw leven, Geef u gevangen; 'k eer, ó jongeling! uw' moed, En't griefde my de ziel, (lortte ik uw jeugdig bloed; Geef u gevangen; fmaak de waardigfte belooning, Die gy verwachten kunt na de eêlfte moedbetooniug. Myn hart verfmolt; 'k genoot hy, hem het braaffte onthaal,
'k Ontdekte hem myn' ftaat. 'Ga'heenen , was zyn taal, Befcherm uw dierbre gade, en troost uw' gryzen vader Wy fcheïdden van elkaêr, doch weenden bel te gader B 4 En



2+ DE INDIANEN,
En nu,'t bevreemde u niet, dat om zyne eedle deugd Myn hart fieeds voor hem klopt, verrukt door dankbre jerdal. (vreugd. Een deel des volks,dat u naar't grootst gevanr zag dreven, Eefchouwde u als slreê door d'arm des doods omgeven.
algaro.
Zy lieten my alleen ; men zag myn' ondergang Als onvcrmydlyk aan. Ik vond my door den drang Des vyands reeds omringd. Verzwakt, beroofd van krach Door zorg, vermoeijenis, en flapelooze nachten, ^tetl» Rustte ik een korte poos, na 't uitgedaan gevaar, Tot myn herftelling uit, by onze broedrenfehaar", Die aan de Ontario, op haar befchaauwde zoomen, Een woonplaats heeft. — Maar noch word Neidan niet jerdal. " (vernomen.
Hy komt.
V T F D E T O O N E E L.
algaro, jerdal, neidan, neidan.
Palmira! ach!
algaro. -4,} Hoe is 't?
neidan.
Door felle finare
Wan-



TREURSPEL. 55
Wanhopig, brengt thans niets de kalmte in 't woedend
ALGARO. (hart.
'k Vlieg in haar' arm.
NEIDAN.
Ga heen, zo gy haar wilt doen fneven, In't midden van de fchok,die haar uw komst zal geven; Doch is haar leven u noch dierbaar, ach, ontwyk Haar byzyn dan , dat niets haar van uw weêrkomst blyk'; Ononthio beveelt, dat gy u houd verborgen In 't eenzaam boschverblyf, tot wy , door nutte zorgen , Haar teêr gevoel bcfpiên, allengs haar doen verftaan Hoe't mooglyk was dat gy den dood noch kost ontgaan. En voorts,als by gerucht, 't welk zich reeds los doet hoóDat gy behouden zyt: de hoop, by haar herboren, Cren > Die voorbó van de vreugd,bereid ahneer haar hart, Door onrust afgemat, geteisterd door de fmart, Opdat het zy beftand , en niets behoev' te fchroomen, Wanneer uw komst het zal met blydfchap overftrooraeu.
JERDAL.
't Ontwerp is wel beraamd; bedwing een korte wyl De fmart, waartoe gy neigt; draag zorg, dat, in der yl, Uw vaartuig aan den voet der flrandrots zy verbórgen. Al't geen uw toeftand eischt, verkrygt gy door myn zorALGAPvO, in het heengaan. (gen. Helaas! betoon uw hulp, uw' byftand aan myn gaê, DrDa?; trouwe zorg' voor haar; hergeef, hergeef haar dra , 6 Neidatt! aan het hart, dat eeuwig haar zal minnen.
B 5 N E I.



26 DE INDIANEN,
NEIDAN, tegen Jerdal. Myn (frikken zyn gefpreid. Ik zal de harten winnen Van onze vrindenfchare, en vuur haar driften aan, Noch eer Ononthio zich doet aan 't volk verftaan. (iy, (la zyn' zoon thans gaê , uw list bly ve altoos vaardig, Ily vertrekt.
ZESDE T O O N E E L.
JERDAL, ONONTHIO.
ONONTHIO. , ,.
(waardig,
's Volks oudften,ora hun deugd en grysheideerbiedr Door medcly' geraakt, befioten onderling, Den krygsgevangen Brit te ontdaan van foltering; 'kWil thans myn treurend kind door troostrcèn doen her-
JERDAL. (leVeP<
Zo ik my niet bedrieg, heeft zy zich flraks begeven Naar 't eenzaam nusgewelf, om, in een oogenbUk. Van kalmte, na de fmart en uitgeltanen fchrik, ■ liet leven van haar' gsê, te hoeden door haar beden.
Hy vertrekt.
ONONTHIO.
'Zy komt.



TREURSPEL. sf
ZEVENDE TOO NEE L,
ONONTHIO, PALMIRA' ONONTHIO.
Hoe is 't,myn kind?dus kalm,en wel te yreden! Wat vreugd verfchnft het my, u eens te zien bevryd Van al de bange zorg, die ftaag uw ziel beftryd!
P A L M I R A.
Een zagt gevoel beheerscht dees heiige en ftille dreven, En beurt het hart weêr op, door bange zorg omgeven.
ONONTHIO.
Uit een verborgen bron onïiprlngt dit zagt gevoel; 't Vloeit, uit een zuiver hort, vry van 't misdadig doel. Om Je ondeugd,voorbedacht,tenfpytder deugd te plegen; Die levensbron verfpreid haar ftroomen allerwegen, En deelt blymoedigheid en ftil genoegen meê, De vreugd neemt hooger vlugt, als 't hart zyn vuuTgebefc In ootmoed nederftort, en, naar 't my is geblelten, Was dit verborgen oord getuige van uw fineeken.
PALMIRA.
Vertrouwende op zyn hulp, ontvloot ik myn gemoed Voor dien onzigtbren Geest, die eeuwig is en goed, En,daar'kmyn tranen ftortte als vooreen' vrind en vaderv Vond myn geprangde ziel en troost en hoop te gader.
ONONTHIO.
Verzeker u, myn kind! die Geest,2ohooggeducht,ftucj,,Wiens Item door donders fpreekt,en brult door 't (iifin der
Wiens,



DE INDIANEN,
Wiens goedheid lagcht in'tfchoonvan eiken lentemorgen, Wiens magt geen grenzenheeft,wiens oog dringt in 't verVerzeker u, dat hy't geringde fchepfel ziet ^ (ÜOr3en> Zelfs'tkruipendwormpje ontgaat zynwakendeoogen niet» Wanneer een hoofd des volks't gekerm niet klinkt in de Der lydenden , verre af vergeten , en verloren , (ooien Men wyt'dit min' zyn' wil, dan zyn beperkte magt; Maar hy , voor wien zich't hart vergeefs verfcholen acht, Wiens arm de gouden zon .berooft van heldre glansfen , En als een' neveldamp haar dryft langs's hemels transfen , Hy flaat het diertje gaê,dat,in den zonnegloed, Op gulde wiekjes zweeft, langs 't vlakke van den vloed ; Hy fchenkt een' draal van troost aan't hart, door rouw bezweken ,
En doet die door de wolk des rampfpoedsheeneh breken, Opdat de moed gefterkt, de fmart gelenigd word Der ziel, in eene nacht van droefheid neêrgedort.
TALM IRA.
In waarheid , 'k zag de hoop, die 't harte doet herleven , En onze gangen deunt, my nooit geheel begeven, 'k Herdenk met dankbaarheid, dat, in de jongde nacht, Warneer een zoete fla?p,die 't pynlykst wee yerzagt, Myn afgemat gemoed verraschtc in 't eenzaam duister, Ik mynen gade>anfchouwde,omringdvanjlans eniuister; 'kVliegyllirigs naarhem toe,mnrr,noch ontroert mynhart: Een droom van vuur, wiens muil zich vratig openfpnrt, En vlammend bruischt en brand, golft tusfchen onze fchreden. 01



TREURSPEL. 20
ó! Wie vermeld u ooit wat engst ik heb geleden, Toen'k, door den valen damp, myn'dierbren gade zag, Daar hem de wreevle toorn op 't grimmig aanzigt lag, Terwyl een helfche geest hem {luistrend aan dorst fpooren Om vol vertwyfeling zich in die kolk te Anooren; Ily ftort zich ncêr,maar zweeftbehouden langs den vloed, Die raast en tiert en brult, en zo afgryslyk woed, Gclyk in 't verr' gebergt' de ichorre donderdagen; 'k Ontwaak verfchrikt,en zie in 't oost den morgen dagen, Maar vind Algaro niet, fchoon myn getroffen hart Vol teer herdenken was;dus donte ik, in myn fmart, Een'ydlen tranenvloed, en zuchtte ,daar 'k myn' gade Niet aan myn zyde vond; 'k erken nochtans te fpade Dat toen door my als nu meer hoop moest zyn gevoed, En elke draal van troost ons welkom wezen moet.
AGT ST E T O O N E E L.
ONONTHIO, PAL BI IRA, EEN INDIAAN. DE INDIAAN.
Vlieg heen , Ononthio! de raad doet u verklaren , Dat, zo gy 't leven wilt des krygsgevangen fparen, Gy yllings derwaarts fpoed, dat hem uw hulp bevry' Van Neidans woesten toorne en dolle razerny.
ONONTHIO.
De raad nam zyn beduit,en fchonk den Brit het leven.
DE



3o. DE INDIANEN,
DE INDIAAN.
Nochtans heeft Neiclan 't volk tot oproer aangedreven: Hy meld het, dat de fchare , in 't woên des ftryds geveld , Alleen door 't bloed des Brits te vrede word gefield. Hy vertrekt. ON ON ï H I O.
Neen , by den hemel! neen , nooit zal hy 't offer wezen.
PALMIll A.
ó Spoed u tot zyn hulp. Wat leed ik hebb'te vreezen, Wat onheil ook myn hart, opdat het zwicht', beftry', 'k Heb noch, dank 's hemels gunst, een' traan van medely' Voor ongelukkigen, en wensch ter hulp te flreveu Van hem,die eenzaam lyd , door eiken vrind begeven.
Einde van het tweede hedryf:
D E R



TREURSPEL. 3t DERDE BEDRYF.
Het tooneel is eer.e open vlakte, en van achteren een Indiaansch dorp.
EERSTE TOONEEL.
Onder het fpelen der inleiding van het volgende zang* {luk , word s iD n e Y, door neidan, en ver. fcheiden indianen, met lndiaanfche oorlogs» bylen gewapend, geboeid op het tooneel gebragt; Vervolgens fcharen zy zich om hem , in een half rond.
zang van indianen.
eerste indiaan.
Gy , fchimmen, die, verfïoord van de aard%
Ter middernacht door 't luchtruim waart, Gy, die, als de avondftond, gekleed in rouwgewaden,-
De poort des lichts in 't westen fluit, Het windje,dat, vermoeid, gaatfluimren in debladen ƒ
Belast met doodsch en droef geluid!
t w^e ede indiaan;
'k Bezweer u, daar gy jammrend fteent, 'k Bezweer u by uw kil gebeent',
Datf



32 de indianen;
bat, wreed verfchcurd , en rood vanbloed, eerst verseh Noch zwerft aan Hosfielegaas ftrand, (vergotel1 >
ó Schimmen , in geen fchors des ligchaams meer befloten! Zweeft aan , ontfangt onze offerand'.
DERDE INDIAAN.
Komt, broedren! dat uw gramfchap blaak'!
Boet, boet-in 's vyands hart uw wraak! Verlengt zyn gruwzaam wee;de foltring ke-nn' geen palen!
Dat elke zenuw pynlyk krimp'! Hetwoud,en't huilend ftrand,moet zyn gekerm herhalen,
Terwyl men 't fmaadlyk hier befchimp',
VIERDE INDIAAN.
Gy, ftonnen, gierend door de lucht!
Voert, in uwe onbeperkte viugt, Zyn weeklage over 't ruim der wentelende golven.
Zyn nïaagfehap, om zyn lot begaan, Weene, op die droeve mare in diepen rouw bedolven.
Aan d'andren zoom van d'oceaan, NEIDAN, met eene dreigende houding, zich naar Sidney wendende.
Nooit, nooit, hervind ge uw vaderland!
Nooit drukt uw voet het Britfche ftrand ?
Nooit kuscht ge uw maagfehap weêr!nooit, nooit, omhelst ge uw vrinden!
Hier, waar u de angst des doods beftryd, Hier zult ie in 't vi il Je woud met fchande uw grafplaats In d'opgnng van uw' levenstyd. (vinden,
SI D-



TREURSPEL. 33
SIDNEY.
Metfchande.ó neen!fchopn 't lot wil dat ik j ;ügdig flerv' Denk echter niet, dat ik het leven eerloos derv', Geen uiterlyk geweld kan ware grootheid deeren: Zy, met de ziel gevormd, blyft onbeperkt rcgeeren, En kreunt zich niet of fterkte of loosheid op haar woed. Befchermd door't yzrenfchild der grootheid van gemoed, Tart ik uw foltering, uw' laffen fchimp , uw dreigen, Die taal der lage wraak , waartoe uw zielen neigen , Geenszins 't verheven merk van 't edel heldenhart.
NEIDAN.
Maaralswelhnast uw oog ftuiptrekkend krimpt vanfmarr, Wanneer het kookeud bloed uwcndren zal doen zwellen, Elk lid van weedom krimpt, en 't foltertuig voelt knellen, Dan (lort uw hoogmoed neêr: uw trotfche fnorkery Verkeert in flaafsch gefmeek om gunstig medely'.
SIDNEY.
Ik fnork.ó wilde! niet, maar durf uw' haat Verachten; 'k Zag't licht inAlbion , dat land wyde ik myn krachten, Getroost, daar 'k glori droegopmyn' geboortegrond, Datikvoordeeermynslands'tgeduehtstgevaarweêrfiond. Gewis, als oorlogsman, met heldené'er te fneven, Naast hem, die my gebood, te derven 't jeugdigleven, Was ftreelender voor my, dan nu ik fneuvjen moet Hier, in dit vreemd gewest, by dit barbaarsch gebroed, 'k Vrees echter niet; val aan! 'k befpot uw folteringen ; 'k Tart alles, waartoe u de dolfte wraak kan dringen.
C NE I-



34 de Indianen,
NEIDAN, zyne byl verheffende. Verfcheur hem,dwing zyn ziel,dat zyhaar trotsheid buig*.
TWEEDE T O 0 N E E L.
SIDNEY, NEIDAN, ONONTHIO, PALMIRA, INDIANEN. ;
ONONTHIO.
eg , voor myne oogen,weg, dat bloedig wapentuig ! Myn vrinden! vruchtloos dan wilde ik fints zo veel jaren De wreedheid, die alom u fchandvlekt, doen bedaren.
NEIDAN.
Dees vreemdling zegepraalt in onzen tegenfpoed; Zyn handen zyn noch rood van onzer vrinden bloed; Hun droeve kreet eischt wraak.
ONONTHIO.
liedaar flechts,hoor my fpreken. Dat zy gefneuveld zyn is ons niet klaar gebleken. Licht keeren zy te rug, licht dat een boei hen knelt, En *t fparen-van deez' Brit hen weêr in vryheid fielt. Verlaat ons voor een wyl; 'k zal best van hem ontwaren, Wat lot te beurte viel aan onze heldenfcharen. Vertrek.
NEIDAN.
Geen medely' verkoele uw wraak; is 't bloed Van ons gedacht gedort,'t zy door het zyn' vergoed. ffy verwydert ziek, met de Indianen.
DER'



TREURSPEL. 35 DERDE TO O N E E L.
ONONTHIO, SIDNEY, P ALM] R A. ONONTHIO.
BLampzalig vreemdeling, met hartlyk mededoogeri Begroet ik u , en fmetk , fla niet te ftraf uwe dógeii Op myner vrinden woên,
SIDNE Y.
Helaas! ik ken hen wel;
ONONTHIO.
't Is waar,in hun gemoed ontbrand de drift te fel; Zy voelen, laas! te ras, te ras, hun gramfchap blaken , Als eenig grievend leed hun broedren komt genaken; Nochtans gelykthun toorn een' zomerftorm , wiens vaart Zich eensflags voelen doet, doch fpoedig weêr bedaart. Ik acht hen onbekwaam dien wrevlen haat te voeden, Die in het wrokkend hart blyft als een kanker woèderi.
SIDNE Y.
Hun helfche wrok voelde ik voorheen in volle kracht:i Wanneer in *t aklig uur der ftille middernacht Myn' vaders woning wierd verrast, en die barbaren Myne oudren moordden, en myn zuster, jong van jaren» 'kOntflipte hun geweld, maar nimmer word by my liet denkbeeld uitgevvischt van hunne razerny.
P AL Ml RA.
ö' Hemel! de Indiaan deed, zegt ge, uwe oudren fneven' 5 Ö a Gy



26 »DE INDIANEN,
Gy/hnd een zuster, toen in 't opgaan van haar leven! Eeminlyk vreemdeling! verhoor myn beê ; bericht, ó Zeg my, waar, waar toch was haar verblyf gefticht.
S I D N E Y.
't Geval gaat u aan 't hart, uw taal doet my 't bevroeden.
PALMIRA.
Zeer na. veel nader zelfs dan ge immer zoud vermoeden. Wie waren, meld het my,uwe oudren? welk een oord Bewoonden zy? verhaal de jammren van hunn' moord.
S I D N E Y.
Myne oudren wierd het licht in Albion gefchonken; 't Geluk wilde in het eerst hun huwlyk bly belonken, !Doch toonde hen welhaast een avrechts norsch gelaat; Te fier voor 't medely' van andren in dien (laat, Verlieten zy hun land, om in uitheemfche dreven, Door eerelyke vlyt,zich't vreedzaam brood te geven; Zy (laken over 't ruim van 't middelandfche zout: Aan Delawaraas boord, in een belommerd woud, Verlieten zy een reeks van aangename jaren; Hun onbenyde vlyt mogt 's hemels gunst ervaren; Hier voedden zy ons op, myn zuster, jong en teêr, En my; maar hier ook nam hun lot den wreedflen keer: Afgryslyk lot! helaas! verdienden zy dees (lagen!
PALMIRA.
Ga voort, ik fmeek 't u, wü myn twyffeling verjagen.
S I D N E Y , zonder op Palmira acht te geven. Myne oudren! zo barbaarsch , zo aeerlyk omgebragt,
Kan



TREURSPEL. 3?
Kan ik de affchnwlykheid herdenken van die nacht, En voelen niet myn ziel door wreede fmart verflonden?
PALMIRA.
Afgryslyk oogenblik! toen, in de nare (tonden Der middernacht, de fchrik ons troTdoor 'tbangst geluid: Myn vader vloog,ontfteld, ten bedde al bevende uit, En zag, by't vreeslyk licht van zyne ontvlamde woning, Der wilden woest gelaat , vol wrevle wraakbetooning. Hoe naar klonk hun gehuil! die nacht, zo vol elend', Was : t vroegfle denkbeeld myn geheugen ingeprent.
S I D N JL Y.
Die nacht is u bekend?gy waart toen jong en teder?
PALMIRA.
Myn dierbre broeder! ó myn broeder! zie my weder! Uwe eenige, uw geliefde, uwe arme zuster. Ja, Ik wierd te wreed beroofd door 's oorlogs ongenaê Van oudren, en van u, 'k hervind in u een' hoeder.
SIDKEY.
Uw naam ?
PALMIRA.
ó Sidney ! ja , 't is waar, gy zyt myn broeder; 't Verhaal van onze elend' heb ik te vaak gehoord; Ik achtte in d' eigen ramp u mede ontmenscht vermoord ; Maar, hemel! u zy dank; myn broeder is in leven, Hy leeft, om van zyn liefde en trouw my blyk te geven.
ONONTHIO.
Zy is uw zuster, ja. 'k Heb, in dien hangen tyd
C 3 Va



38 DE IND I.ANEN,
Van affchrik en van moord, haar van 't gevaar bevryd.
PALMIRA.
Eevryd, bewaakt, verzorgd, als een trouwhartig vader. S I D N E y.
Myn zuster! ja, 't gelaat, de trekken al te gader Van haar, die't licht u fchonk, herken ik meer en meer. 6 Gy, zo lang betreurd! maar, "k vind u hier dan weêr!
PALMIRA.
Hier wierd ik opgevoed;men zorgde voor myn leven; Decs achtbre gryzaart heeft een' vader my hergeven} Zyn zoon...
S I D N E Y.
Zyn zoon?
PALMIRA.
Door deugd en zeden aangenaam,
En jong...
sidney.
Een wilde!
palmiraó Denk, myn broeder! wy, die, faam Noch kindren,ons als'tkroost van ééngezinbefchouwden, Wydeeldenkindfchevreugd,doorkruistenfaamdewouden; Wierd ik vermoeid, zyn volk Haakte op zyn beê den togt; Niets liet hy tot myn hulp en byftand onbezocht; i!y bragt roe een'koelendronk,betreeg den topderboomen Omvruchten.'k zag om my,bedenk't!zyn tranenftroomen; Vaak gloeide zyn gelaat van eedlen toorn en fpyt,



TREURSPEL. 39
Om 't leed dat ik verduurde in d'eersten levenstyd. Hy is een minzaam held, vol moeds, tot weldoen vaardig; Ach, kende gy hem Hechts! zyn hart is achtenswaardig; Myn broeder, inderdaad, hy is uw beeldtenis.
VIERDE T O O N E E L.
ONONTHIO, SIDNEY, PALMIRA, NEIDAN. NEIDAN.
't "Volkbrand van ongeduld.
ONONTHIO.
Meld hen wat de uitflag is: Dat ik den Brit bevry', dat gy zyn boei zaagt breken, Hy ontboeit Sidney. NEIDAN.
Die daad is van gevaar noch ftouthcid vry te fpreken.
ONONTHIO.
Zeg dat hy is myn zoon, de broeder van de gaê. Die myn Algaro mint. Ja, zeg hen, dat, weldra, Zelfs eer de gouden bol zyn fchitterende ftralen Langs't westly kraeirverfpreid enflervend neer doet dalen, Het°volk deez' vreemdeling zal drukken aan hun, hart. Myn kindrenlmiddlerwyl verpoost een wyl uw fmart; Schept rust in 't (lil verbly f, gints my ter wyk genomen , Daar's heuvels kruin verdwynt, in 't donker loof der lly vertrekt, met Sidney en Palmircii (boomen.
C 4 NEÏ-



40 DE INDIANEN,
NEIDA N.
Verrader*, zo doortrapc als ftout, gy fmeedde alleen, Ten val van myn gezag, deze opgefierde reên.
FTFDE T O O N E E L.
NEIDAN, JERDAL. JERDAL.
I~Ioe! Neidan ! dus verwoed?
NEID.4 N.
Wat list! boe fyn verzonnen! Dees krygsgevangen Brit, zoud gy 't geloven konnen, Is-zegt ons fchrander hoofd,doorwysheid hoogbeftraald, Palmiraas broeder, en moet vrindlyk zyn onthaald.
JERDAL. (flagen;
Veel fchrandrer, dan gy waant; zyn zoon acht hy verEen aangenomen zoon moet zyn gezag dus fchragen.
NEIDAN.
't Is ons belang dat we elk ontwerp van hem weérftaan; De welvaart van dit volk ziet hy met afkeer aan; Het Europeesch gebruik bemint hy, en de zeden Der vreemden moeten hier der vadren wet vertreden; Ja ,hy verfmaad in't hart, faalt fiechts myn oordeel niet, De plegtigheên , die hier's larids godsdienst ons gebied.
JERDAL.
'tls geen geheim ; hy durft, u ziende, u^ftout verachten; Befpottend ziet hy néér op uw geheime krachten,
Noemt



TREURSPEL. 41
Noemt haar bedrog, waardoor men 't wufte volk misleid; Ook heeft zyn trotfche ^oon te veel ervarenheid In 't geen de Europeaan verdicht, en, onberaden, Durft hy 't eerwaardigst heir beleedigend verfmaden.
NEIDAN.
Maar als in uw gemoed met recht de toorn ontbrand, Als 't ongelyk uw vuist ter ftrenge wrake fpant. Zal die godlooze ftraks zyn trotsheid moeten fmooren, En hier een" andren toon dan dien dervreugddoenhooren. Hy vertrekt,
ZESDE T O O N E E L.
JERDAL , ALGARO. ALGARO.
"Vf^ieis die vreemdeling? (naar't aan z.y« kleeding bleek Een Brit,) die met myn gaê terftond dees plaats, ontweek?
J E K DAL.
Gy zaagt hem?
ALGARO,
Onbemerkt, langs'tlomrigpad gekomen, Dat aan dien heuvel ligt, heb ik hen ftraks vernomen; 't Gefprek gaf hun gelaat een' vergenoegden glans. Vertrouwlykhingmynga.de aand'arradiensvreemden mans. Vol brandend ongeduld, flaroo-gend, met vervoering, Verftcndzyzyu gefprek. 't Is vreemd, het baart me ontroering.
C 5 JER-



42
DE INDIANEN,
jerdal.
Spraaktgyhen?
algaro.
Neen! vol drift wilde ik dit ftraks beftaan. Palmira , zo ik dacht, door droefheid fchier vergaan, Wilde ik vertroostenjTiaar geen fmart was'tdie zy voedde, Neenlby den hemel, neeulzy lagchte bly te moede; Met onvermoeide zorg ftreelt zy den vreemdeling; 'tScheen dat eenfchicht van vuur my door het harte ging; De fchrik houd my geboeid, terwyl zy verder treden; 'kSta roerloos,'k volg hen na,en wend terftond myn fehreWeêr herwaarts,of ik ook de waarheid hier vernam. (t'on Spreek, weet myne echtgenoot' dat ik't gevaar ontkwam?
jerdal.
Zy weet dit niet.
algaro.
Kan 't zyn! zy acht my dan verloren, En is verheugd!
jerdal, ter zyae. 'tGaat wel, zyn drift kan my bekoren ; 't Mistrouwen floeg alreeds de klaauwen in zyn hart.
al garo.
Wat wil die twyfling? fpreek! waartoednslanggemard? Meld wie dees vreemdling is;'kgebie't u op uw leven.
jerdal.
Doorluchte held! uw hart zynietdoor wraak gedreven. Dees jóriglthg, die met recht bevallig word genoemd,
Kwam



TREURSPEL. 43
Kwam hier in ketens aan ,en was ter dood gedoemd; Uw gade wierd nochtans door zyne fmart bewogen; Een jongling, zo volmaakt, wekt licht ons mededoogen; Ily is door haar gered.
ALGARO.
Een jongling, zo volmaakt! En door myne echtgenoot' ziet hy zyn boei geüaaktl
JERDAL.
Ily is haar landgenoot.
ALGARO.
Was ik dan reeds vergeten! Was dan haar rouw om my zo fchielyk weggefleten! Haar hart, voor 't medely' zo vatbaar, ja misfchien Voor een veel zagter drift. Vanhier, wilt my ontvlién, Gy,helfchegeesten!vlug!;vlugt,gy,wraakgierge fpooken! Uw gruwzaam foltertuig koom' nooit myn zielbeftoken.
JERDAL.
De misdaad ware in top, het ware 't fchendlgst feit, Beloonde zy uw min met zwarte ondankbaarheid.
ALGARO.
Gy acht haar dan trouwloos?
JERDAL.
Neen,'k zal hnErnooitbetichtea,
ALGARO.
En toch verdenkt gy haar. ó ,'k Zie my klaar verlichten; 'k Herdenk te wel, hoe ik, gekeerd op dezen grond,
U



44 DE INDIANEN,
U in vertwyfling zag, uw taal verbysterd vond.
0 Hemel !'k ben verraên!ja,'k ben te fnood bedrogen.
JERDAL.
Ach , overyl u niet.
ALGARO.
Neen , ondanks al uw poogen, Wil ik de ontrouwe zien.
JERDAL, hem trachtende te weêrhouden.
Bedwing uw woede en fmart. ALGARO, zich losrukkende. Laat af! weêrhou my niet; de wrnak gloeit in myn hart. 'k Zweer, by de hemelmagti'k zal vreeslyk zyn gewroken. Die drift, die helfche drift, waarin zy is ontdoken, Ontrukke ik aan haar ziel, en, in myn grimmigheid, Doorboore ik't hart van hem , die eerloos haar verleid, Hy vertrekt,
JERDAL.
Voorkomen wy zyn drift; ja , Neidan lei zyn fchreden Naar elders, verr' van 't oord door zyne gaê betreden.
Etude van het derde hedryf.
VIER-



TREURSPEL. 45
VIERDE BEDRYF.
Het tooneel is vóór de hut van Ononthio. EERSTE TOONEEL.
ALGARO, NEIDAN*
Algaro wil in de hut gaan ; Neidan weerhoud hem. ALGARO.
"'W'eêrhou my langer niet; ik zag hen herwaarts gaan, En hier, op deze plaats, worde aan myn wraak voldaan.
NEIDAN.
ó Neen! uw felle woede, Algaro, doet u dolen.
AL GARO.
Zy zyn in deze hut, ó ja, ik zweer 't, verfcholen. ó Hemel! in de hut myns vaders! kan 't verblyf Der reinfte onnoozelheid aan 'tfchandlykst wanbedryf,
Aan de ontrouw, fehuilplaats biên, en moet ik 't daal
dan wetten
Om d' eerelyken grond met fchuldig bloed te fmetten! ó Aarde en hemel! draagt getuignis, dat myn ziel, Biet weerzin, tot die wraak, hoe billyk ook, verviel.
NEIDAN.
Ik duld dit niet. — Wilt gy de vreugde en rust verfiooren , Uw' gryzen vader noch in d' ouderdom befchoren?
Ont.



4<J DÈ INDIANEN,
Ontvlamd in minnenyd, en dol op wraak en moord, Zet ge uw verbolgen fchreên in dat eerwaardig oord. Gy jaagt hem yzing aan door al uw driftvervoering, En overftelpt zyn ziel met affchrik en ontroering.
ALGARO.
'k Wil niets dan't geen waartoe myn ongelyk my noopt, En 't is op bloed alleen dat myne wraakzucht hoopt.
NEIDAN.
Uwe onbedachte drift verydek uw befluiten;
Terwyl gy nutloos dreigt om dus uw woede te uiten,
Ontkomt het fchuldig paar de flraf voor 't wanbedryf.
ALGARO.
Hoe! toeven zy niet hier, in 't vaderlyk verblyf?
NEIDAN.
Uw woeste toorn doet u de reden dan verliezen. Hoe! zouden zy dien grond ten fchandtooneel verkiezen Van dronken darden lust?zy zochten't duister woud; Met fpoed bedolven zy zich in 't bebladerd hout, En flreven haast zo verr' dat gy, hoe fel verbolgen, Hoe vurig gy hen zoekt, hen nooit kunt achtervolgen,;
TWEEDE T O O N E E L.
ALGARO, NEIDAN, JERDAL. JERDAL.
,A.lgaro, wilt ge uw gaê,die met haar'minnaar vlied, Vermfëfl, fpil uw' tyd dan nutloos langer niet.
Door



TREURSPEL. 47
Door't onbegrensde woud, langs paden.nooitbetreden , Verydlen zy ,met fchimp,uw trage en lome fchreden.
ALGARO.
Neen! by den hemel, neen! nooit flaagt'dierfnooden togy Geen oopning.geen fpelonk ,geenhol blyft onbezocht. Befchermers van de trouw,en van't rechtvaardig ftraffen, Helpt my,en wilt myn'arm de kracht terwraakverfchaffeu. 7/j vertrekt.
DERDE T O O N E E L.
JERDAL, NEIDAN. JERDAL.
Hoe groot was ons gevaar!
NEIDAN.
De tyd fnelt fpoedig voort. Gy wilt Palmira dan ontvoeren aan dit oord? Dacht gy aatt't middel reeds?
JERDAL.
ó Ja , door fchyn bedrogen , Dat ik haar' broeder red, geraakt ze in myn vermogen j 'kVoer hen naar 't ginticne ftrand, in'tholftevan de nacht.
NEIDAN.
Wy zien den Brit dan vry , ons oogmerk onvolbragt; Ons fchrander opperhoofd behoud hier zyn vermogen, Zodituwdoelwitzy ,'kfchraag nimmer zulk eenpoogen.
JER.



4» DE INDIANEN,
JERDAL, eenigszins verlegen. Gy dwaalt,myn vrindlfchoon ons de Brit in fchyn verlaat, Ontfnapt hy echter nooit aan uw' gerechten haat; Geloof my, 'k zal uw' wil, uw oogmerk niet weêrlireven.
NEIDAN.
't Ontwerp, door u beraamd , is met veel zorg omgeven ; Het voert ons op den rand van 'c uiterfte gevaar. Slaagt fchrandre Ononthio,dan ziet ge ontwyfelbaaf Op eens uw hoop befehaamdrzyn taal zal'tvolkverzagten: Hydoethetreedsden Brit Palmi.raas bloedvrind achten. Veranderlyk en los, gelyk de vlugge wind, Zal't volk,dat naauw'een uur geleén, door woede ontzind, Hem tot de foltring doemde, en tot de wreedftefmarte , Door teerheid nu vervoerd , hem drukken aan hun harte.
JERDAL.
Zo wispelturig zyn hun zielen, dat men thans Begeert, hem plegtiglyk, en met gewonen glans, Hier 't burgerfchap te biên.
NEIDAN.
Zou hy den naam dan dragen Eens Indiaans'? zou hy, fieeds flytend zyne dagen In de Europeefche weelde en dartle hovaardy, Hier wonen in het diepst der dorre woesteny? By ons, zo trotsch verfmaad , door zynebroedrenfchareii Niet flechts als ruw en woest,maar als een hoop barbaren?
JERDAL.
Hy iTcmt dit nimmer; en die weigring, zo vol fmaad,
Stookt



TREURSPEL. 49
Stookt fel 't misnoegen aan ; maar'k heb, ter mynerbaat, Een" pyl, die wisfer treft: een Indiaan, vol treken, Die by ons krygshoofd was wanneer zyn benden weken , Komt ftraks metfehynbren fpoed, en, overftelpt van hart, Brengt hy , met luid misbaar en naargebootfte fmart, De zekre maar', dat held Algaro wreed moest fneven. n e 1 ö a n.
En de uirgebluschte wraak doet hy op nieuw herleven ?
jerdal.
Noch nieer; indien hem 't lot begunstigt in zyri wit, Wyt hy de dood diens helds den krygsgevangen Brit, Verfierende een verhaal vol fchynbre omftandighedén i Een glimp van waarheid zal 't vermommen en omkleeden Met alles wat ons ftraks Algaro heeft gemeld, Zo, dat elk een 't gelooft, en dal ter wrake fnelt*
neidan.
Die kans dient u, om haar, die fteeds u kon behagen, In fchyn dat gy de vlugt haars broeders wilt doen flagen , Te voeren naar een oord, Algaro onbekend. Jerdal.
En gy,aleerge uw fchreên naar'tkronkligvoetfpoor wend, Waar langshydoö'.tén zwerft,eergyhem m'eerdoetdwalen, Bly f hier, laat thans dees zaak het eerst uw zorg bepalen* Ikzelf voivoer al 't geen wat elders noodig is. ïly vertrekt.
neidan.
Hy zoekt des Brits behoud, dit is zyri doel gewis;
D Baat



;5o DE INDIANEN,
Door eigen driften fel geflingerd en bewogen, Verliest hy om zichzelv' een hooger doel uitdeoogen; Hy hoort de fehimmen niet, wier wraakftem vruchtloos r fineekt,
Daar haar ontzield gebeent de rust desgrafs ontbreekt. VIERDE T O O N E E L.
NEIDAN, ONONTHIO, SIDNEY, PALMIRA', de drie laatften uit de hut komende.
ONONTHIO. - ! ,.
(eerwaardig,
Cja, Neidan, boodfehap thans onze oudften ,boogstDat elk naar'slands gebruik zich plegtiglyk vervaardig' Om 't teeken van de vreê te biên, en , wélgezind, Palmiraas broeder hier te ontfangen als een' vrind.
NEIDAN.
Een' vrind! waarom hem niet ten broeder hier verkoren ?
ONONTHIO.
Dit kan niet zyn; vlieg heen, wil hen terftond doen hoorea Wat of ons oogmerk zy.
VT F D E T O O N E E L.
ONONTHIO, PALMIRA, SIDNEY. PALMIRA.
Helaas! 't word dan belet: De onwrikbre flagboom is voor de eeuwen reeds gezet.
De



TREURSPEL.
De grenzen, hier bepaald, zyn nimmer te overkomen , En Sidney kan hier nooit by 't volk zyn aangenomen , Noch leven als uw zoon , de broeder van myn' gaê.
ONONTHIO.
Ik dring hem verder niet; onbtllyk waar' 't, ó ja,
Te vergen, dat hy hier zyne aangeboren zeden , ■
Dat hy het duur" gefchenk van een verlichte reden, •
'En 't fchoone dat alom befchaving eigen is,
Verbeure, opdat by zWerve in 't diepst der wildernis.
Schoon wy,op vryheid trotsch , ook vaak ons hier verblyden,
Geen harer kindren doemt natuur om (leeds te lyden , En.fchoondemensch in'tperkder kindTcheleerzaamheid, Gelyk een tedre fpruit, gemaklyk word geleid Tot velerhande vorm,"t gemoed fc'-iet,met de jaren," 't Onbuigzaamst harnas aan , en laat zyn' plooi niet varen.
SIDNEY.
ö Ja, en fchaon om u de felfte (mart tny flaat, Palmira! 'k zie u reeds gewoon aan uwen (laat; Ik ken de banden wel, geftrengdd om uw harte, Geftemd voor 't zoetst geluid dar teérfte liefdefmarte, En'k verg u niet, dat ge uw onfehuldig vreugdgenot Zult brengen in gevaar, door 't wisien van uw lot.
PALMIRA.
Neen, nimmer, nimmer, zal 'k myii' echtgenoot verraden; Dees goede gryzaatt ziet door my zich uooit verfmaden.
D 2 ZE $.
Z E &



$i DE INDIANEN, ZESDE T 00 N E EL.
ONONTHIO, PALMIRA, SIDNEY, EEN INDIAAN.
DE INDIAAN, met drift naderende. Pluronnen! al gy volk! bewoners van dit oord! Heft thans een'treurgalm aan;uw weeklage word gehoord.
ONONTHIO.
Wat wil die nare kreet?
DE INDIAAN.
Helaas! is 't my befchoren , Myn opperhoofd,dat ik u'tvreeslykstnieuwsdoe hooren?
PALMIRA.
Van mynen gaê?
DE INDIAAN.
Met fmart (la ik uw ziel ter neêr, Maar aehl't is al te waar, ons krygshoofd is niet meer. PALMIRA, verwilderd.
Niet meer !
ONONTHIO.
Myn kind! myn kind! kom, werp u aan myn harte; Stort daar uw tranen uit; vermengen we onze fmarte; Gy wilt niet? ó, met reen, de troost vlood van my af, En nooit hervind ik dien, dan in het Mille graf. Hy vertrekt, neêrflagtig.
Z E.



TREURSPEL. 53 ZEVENDE TOONEEL.
PALMIRA, SIDNEY, DE INDIAAN.
PALMIRA, met verwilderde oogen, N iet meer.'Algaro ftierf'neen/t kau niet mooglykwezen. Een yslyk fpook,eendroom volfehriks,in't brein gerezen, Heeft dus myn ziel gefchokt; niet meerl'kgeloofhec niet, 't Is louter logentaal. Gy fpot met myn verdriet, Gy,omgekochte fchelm!zweer,dat myn gaê mot scfneven. Elk woord van uw verhaal moet blyk van waarheidgeven. Myn hart! gy zegt het niet ,hy is niet meer, zo wreed Kunt gy niet zyn; en gy,wien'k nimmer iets misdeed, Wien'knooit om iets opde aard'hethartzawilverfcheuren Als gy het myne deed, heb meêly' met myn treuren. Zo 's hemels liefde en gunst voor u bekoring heeft, Meld, meld my dan oprecht dat noch myn gadeleeft.
DE INDIAAN.
Ik kan niet, in het felst de-s ftryds is hy bezweken.
SIDNEY. Gy zyt hier zeker van?
DE INDIAAN.
Kan' t zyn, gy durft hier fpreken! Men fcheur'hem ftraks van een;dat hydoor foltringfneev', En zyn vergoten bloed ons hier voldoening geev'!
D 3 si»-



54 DË INDIANEN,
vS ID NE Y.
Voldoening, en waarvoor?
de indiaan.
Gy deed Algaro fierven, Uw orimeèdoogend ftr al heeft hem liet licht doen derven,
sidney-
't Is logentanl.
de indiaan.
Ik zag 't; 'k verzelde zynen togt; Ik zag hem in den ftryd, daar hy u fier bevocht; Zyn arm bezweek;de woede enwraakblonk in uwe oogen;' 'k Zag't ftar.1 tot zyr.en val reeds flikkren in den hoogen.
palmira, hem invallende. Dit maakt my troosteloos; nu leef ik hier alleen, Vergeten, hulploos, arm, verlaten door elk een. 6 Was 'er niemact meer, en moet gy 't zy n, myn broeder, Die mynen gade moord en maakt myn fmart verwoede» 1
sidney.
Ik heb hem niet gedacht.
p a l m ir a , ongeduldig.
Wie deed hem dan vergaan?
de indiaan.
'k Zag 't zwaard in zyne vuist,gereed om toe te (kan.
sidney.
Maar 'k fpar.rde hem.
JGT-



TREURSPEL. '$5 AGT ST E T O O N E E L.
SIDNEY, PALMIRA, DE INDIAAN, NEIDAN, welke, gedurende de befchuldiging tegen Sidney, achter op het tooneel gekomen is, en thans voorwaarts treed.
NEIDAN.
Door list zoekt hy ons hart. te winnen; Maar gy, zo ooit uw gaê zich teder zag beminnen, Zo gy noch hulde en trouw voor zyn gedachtnis kweekt, Palmira! 't voegt dan u dat gy zyn fterven wreekt.
Tegen den Indiaan. Vlieg naar Ononthio, en *t volk: doe ftraks hen hooren , Dat, zo de zucht tot wraak hun zielen kan bekoren, Zy ftraks zich herwaarts fpoên. Dees vuige (laaf,diefnood Zyn fchuld ontkennen dorst,en 't misdryf heeft vergroot, Ziet voor zyne euveldaên zichloon naarwerk verfchaffen. 'Algnroos weduw zal zyif wreeden moorder ftraffen.
NEGENDE TOONEEL.
NEIDAN, SIDNEY, PALMIRA. PALMIRA.
A.an my is 't dan dat gy die wreede daad gebied?
D 4 NEI-



56" DE INDIANEN,
kei d a n , haar eene Indiaanfche hyi gerende. Gryp aan 'c verfchrikklyk daal; onttrek u langer niet; Geen twyfeling, geen vrees, moet u weekhartig maken. Beminde uw gade uniet? deed gy zyn hart niet blaken ? Waart gy niet iq zyn oog onfchatbaar van waardy ?, En nu, nu roept zyn bloed, dat dit u heilig zy , Daar't droomt uit de open borst,u aan,om hem te wreken. Verhef dan't vreeslykdaal;laat liefde uw'moed ontfteken; Verfchaf uw'echtgenoot de wraak, door hem verwacht,
palmira.
En moord een' broeder!
neidan.
Die uw' gaê heeft omgebragt. p a l m i r a, de byl wegwerpende. Weg! weg! nooit word door my myn' broeder 't licht benomen; (droomen, Onmooglyk kan myn hand myn' broeders bloed doen Hoe wreed hy myookzy, hoevreeslykvoormynhart.
neidan.
Algaroos dood eischt wraak; waartoe dus lang gemard? TIENDE T O O N E E L.
palmira, sidney, neidan, ononthio. ononthio.
X-^at af, wie fpreekt van wraak ? Ik ben Algaroos vader, Eu eischt zyn fteryeu wraak, die wraak is niemant nader,
n ju-



TREURSPEL. 57
neidan.
Ainfchouw 's helite moordenaar,
i ononthio.
Ontkenthyniecdie daad?
Vertrek,dat ikhemhoor'.
neidan.
Mistrouw zyn fchelmsch verraad. ononthio, tegen Neidan. ïk fmeefc laat ons alleen,
ELFDE T O O N E E L.
ononthio, sidney, palmira.
gnqntiiio, tegen Sidney,
ÜEn gy, heb mededoogen, óVreemdlinglmet myn leedjzie met geen grimmige oogea My ftraf en roerloos aan;ach ,hoor,enantwoordmy: Dat toch een' gryzaarts bede u niet verachtlyk zy.
sidney.
Ik hoon uniet, ik zweer't,neen,'k moet u achting dragen.
ononthio.
Ik had flechts eenen zoon,iu't bloeijen zyner dagen, Myn roem,myn troost alleen,daar de ouderdom mydru'it; En 't waar' te wreed een daad had gy hem 't licht ontrukt, Een daad, die ras dit hoofd, belast door vele jaren, Met kommer en verdriet ten grave zal doen varen;
D 5 Maar



58 DE INDIANEN,
Maar zo hy leven mogt door uw Weldadigheid, Dan zy de hemel (leeds ter uwer hulp bereid. Heb meêly' met myn fmart, ó meld ïhy, doe 't my hooren, Leeft hy?
SIDNEY.
Waar' 's hemels gunst zp zeker mybefchoren, In 't uur myns doods, als ik uw' zoon noch levend acht.
ONONTHIO.
Ga voort, meld my de reen, daar 'k die verlangend wacht*
SIDNEY.
Ik zag in 'theetst des ftryds, terwyl de moordkreet loeide, Eenlndisch legerhoofd,vviensmoedelks aandachtboeide, Te midden van ecn'hoop,die toomloos vloog door't veld, My nadren; hy beüreed me en viel in myn geweld. De tyd was duur;met fpoed dorst hy my te openbaren Hy had een gade,en noch een' vader,hoog van jaren, En dat aan zyn behoud hun leven was gehegt. Zyn dapperheid had reeds op myn bewondring recht; De rondheid van zyn taalverbond me aar.hem noch nader. Ga heen ,befcherm uw gade , en troost uw' gryzen vader, Was 't antwoord dat ik gaf; 'k dacht aan hem verder niet, Maar hield alleen deez' band, dien hy my achterliet. Ily vertoont ectf band van gekleurde kralen en fchelpen gemaakt. (*)
PAL-
(*) By de trilden een" wampiiniband genaamd; dit nampum is eene fiort van fchelpen , die by hen de plaats van geld Ulleeden, en in hunne onderhandelingen tot een tcelen van yrindfehap vertrekken.



TREURSPEL. 5^
PALMIRA.
Deez'band?'tis 't werk van my.myn gade is noch ih leven, Myn broeder redde hem !... Hy heeft u dit gegeven?
SIDNEY.
En drong my dat het fteeds als 't pand van zyne trouw En zuivre erkentenis my heilig blyven zou.
P A L MIR A.
Wat zonderling geval! wie dacht, toen ik,te voren, 15 y gintfche Acafia , in zyne fchaauw verloren , (fpt-ej<j Wiens bloesfem , wit als fneeuw , zyn' geur iu't röhd vet» Daar en van kraal en fchelp , met vrouvvlyk kunstbeleid,
Deez' band , als 't pand van trouw, lub voor myu' gaê
geweven,
De vreemde verwen fchikte,en orde gaf en leven, 't Scharlaken, hemelsblaauw, en wit; en, bly van zin, Toen uitriep : deze vlecht bly v' lteeds een vlecht der min | Zy bind de harten faam, door teerheid opgetogen: ö,Wic dacht toen dat zy, door't wonderbaarst vermogen, Myn'broeder en myn' gade ooit ftrenglen zou aan een ? Een weldoend geestcnheir, gewis, zweefde om my heen j *t Verhoorde my; het zag, met innig welbehagen, De taak,myn hart zo lief, en deed die gunstig Hagen..
ONONTHIO.
Myn kind,draag altoos zorg datgy uw' pligtbetracht; Het ichoon gevolg, dat ons voor eedle daden wacht, Is verre boven 't oog van 't ftoutst begrip verheven,



<Jo DE INDIANEN,
En baart een hooger vreugd, dan de ydle hoop kan geven, Die zich aan ichyn vergaapt,enüechts opdroomen bouwt,
TWAALFDE T O O N E E L.
ONONTHIO, PALMIRA, SIDNEY, JERDAL, JERDAL.
"Vlugt, vlugt, Ononthio ! zorg dat ge uw' vrind behoud; Hem naakt een wis bederf; 's volks drift is niet te toornen; Het weet reeds dat zyn flaal Algaro om deed komen.
PALMIRA.
jNeen, zeghen, dat hy leeft; zeg, dat myn' broeders deugd Het leven van myn' gaê gered heeft, tot myn vreugd.
JERDAL.
Vergeefs;gy moogt d'orkaan,ge!tort uit zwangre wolken, Wanneer hy d'oceaan tot in zyn diepfte kolken Doorploegt, zo licht gebiên, dat hy op eens bedaar', Als datgy 't woeden temt van deze ontzinde fchaar'.
ONONTHIO.
Ontvlugten wy een poos hun drift, zo fel aan 't branden,
JERDAL.
In die verborgen grot,aan't eenzaamst dezerftranden, Kunt gy den vreemdeling bedekken voor hun woên; Intusfchen vlieg ik heen, of ik hunu' toorn' verzoen*.
PALMIRA.
Myn vrind! ó ja, gebruik dat lenigend vermogen,
Waar»



TREURSPEL Ct
Waardoor gy racnigwerf de harten hebt gebogen; . 'kZag voor uw vlugge taal, met al dien ernst gepaard, Die't hart zich onderwerpt, (teeds'tmuitend volk bedaard. Ga, vlei, verzagt, en (lil hunn* toorn', hoe fel verbolgen, Verzekerd dat myn dank zo trouw een' dienst zal volgen. Zy vertrekt, met Ononthio en Sidney.
DERTIENDE TOON E,È L.
JERDAL, haar naöogende. "V^at vrindlykheid van taal! hoe kunstig uitgedacht! Een tooverende (tem geeft aan haar bede kracht; Maar,'t tydgewricht duld niet dat dit myn hart beroere, *t Eischt, dat men ons ontwerp met dubble drift volvoere.
Einde van het vierde bedryf.
V Y F-



<Ss> DE INDIANEN,' VYFDE BEDRYF.
Bet toaneel is een afgelegen bosch, naèy de zee; op eenigcn aflaad ligt een cano.
EERSTE T O O NE E L.
JERDAL, en vervolgens EEN INDIAAN,
hem ontmoetende.
DE INDIAAN. „ , ,
VfTchreên; oldeed aan uw verzoek , ja , Neidan volgt myn
Hy fchynt geheel ontfteld.
JERDAL.
Ontfteld! om welke réén?
DE IN D IAAN.
In een verfchrikklyk oord, altoos door elk ontweken, Om'tnedrgeploftgeboomt^voor'tbükferavuur bezweken, £n takken half verzengd, van bladren gantsch beroofd , Deedhy,daar'thangendhair verwardgolfde om zynhoofd, Al momplcnd , onverftaanbre en wilde klanken hooren , Ën fcheen geheel vervoerd, in diep gefprek verloren, Met d' ongezienen rei der fchimmen van de nacht. Hy nadert.
De Indiaan vertrekt.
TIVEE,



TREURSPEL. €i
TWEEDE T O O N E E L.
jerdal) neidan, neidan.
6 Myn vrind! geef op uw fchreden acht. 'rGevaar ligt als een (lang,die, door haar tooverkrachten, 't Gediert' lokt in haar' muil, u op den weg te wachten 5 De fpooken,'t geestenheir, 't dreigt ali' u met hun wraak.
JERDAL.
Geen vrees weêrhoude u thans in 't vordren myner zaak.
neidan. (zweven, 'k Zie geesten , vurig rood, door't woud al vlammend, Weeklagten, naar gehui!, een ftem,die 't hart doet beven , Eu meer dan menschlyk is, 't dreigt alles angst en fchrik.
jerdal.
De vruchten van uw vrees.
neidan.
Zelfs heeft, ditoogenblik,
Demaan,aan'shemelstrans,hetgruwzaamst wee tevreezen*
Naanw' was zy, in't gewaad van zilver, bly' verrezen ,
Enftortte een' Itroom vanlicht op'tdichtbelommerd woud,
Wanneer myn oog aan't zwerk een wreed gedrocht be» fchouwt,
Een' draak gelykjhet komt, met opgefparde kaken , Daar 't half de lucht bedekt, al dreigende genaken;
De



<H DE INDIANEN,
De duisternis daalt neérjde windfuist doods in't rond j Myn haft bevriest van fchrik , in deez' geduchten ftond.
JERDAL.
Myne oogen zagen ook den ftryd, dien ge u verbeeldde , Maar tevens hoe de maan der nevlen drang verdeeldde; Thans ryst zy onbewolkt met achtbre ftilte en pracht. Weg met uw teekens dan, daar 'k die als dwaas veracht; Spreek van Algaro my.
NEIDAN.
Langs ongebaande fpooren, In 't holst der woesteny, doet hy zyn weeklagt hooren J Hy zweert defelfte wraak zyn trouwlooze echtgenoot', Enbrand dathaast zynftaal haar'minnaarsborstdoorftoot*.
JERDAL.
Gy,fla hem vlytig gaê, weêrhou hem uit dees (treken ; Zo hy Palmira (preekt, is al myn hoop bezweken.
NEIDAN.
Dit vreeslyk uur bellist zyn lot, (Ter zyde.") of 't uwe licht,
JERDAL.
Zie ginter myn cano; 't is alles reeds verricht j Vóór't midden van de nacheben ik dit ftrand ontkomen.
NEIDAN.
Palmira draalt.
JERDAL.
ÓNeen, zy word hier ftraks vernomen. Ik toef met ons vertrek , tot ik door list haar fcheid' Van al haar* vaders zorg en tedre oplettendheid.
NBI-



TREURSPEL. 65
/ 1. NEIDAN.
't Ontwerp is vol gevaar.
JERDAL.
Is 't door befluitloos dralen Dat gy Ononthio zult in zyn raagt bepalen ?
NEIDAN.
De Brit ontkomt zyn ftraf.
JERDAL.
En fchoon dit al gefchied, Voldoet dan ons ontwerp den wensch uws harten niet? Palmiraas vlugt toont fchuld; Algaroos zinloos woeden Doet ftraks Ononthio een doodfche wanhoop voeden. Telaat is 't reeds voor u, om weiflend ftil te ftaon; Gyzelf, gy bliest met my Algaroos wantrouw aan, Of zoud ge ook noch dit uur hetwagenhem te ontvouwen; Dat alles is verfierd, en loos door ons gebrouwen, Tot moording van zyn rust?
NEIDAN, ter zyde.
Zyn list verfehalkte my,
JERDAL.
Ik hoor gerucht: men komt: begeef u ftraks ter zy';
E b E R-



66 DE INDIANEN,
DERDE T O O N E E L.
ONONTHIO, SIDNEY, PALMIRA! JERDAL, een weinig achterwaarts op het tooneeh
ONONTHIO. Goomngt Xloe kalm, hoe vreedzaam is deze achthre nachtverDe maan ziet, uit haar hooge en fchitterende woning Van zilver, zagt vermengd met eenen bruinen gloed, Thans neer op d' effen fchoot van d' onberoerden vloed; Hy wederkaatst alom haar flikkerende glansfen. Hoe kahn, hoe helder zyn de azuren hemeltransfen!
PALMIRA.
Zo kalm, Ononthio! zo helder, als de ftaat Van uw bedaard gemoed , bewolkt door wrok noch haat, Door eenigfnood ontwerp noch wensch,die andren griefMaar opgeklaard en rein door tedre menfchenliefde ,Cde» En kalm, daar 't op dien Geest, die eeuwig is, vertrouwt.
ONONTHIO.
Gezegend zy myn kind ! ó roekloos waar' 't, en ftout, Te (potten met den lof, dien ge ongeveinsd doet hoorefl. De hulde , uit zulk een ziel, die vlekloos is, geboren , Ts't licflykst maatgeluid , en ftemt zich met de vreugd , Die 't hart inwendig voed , door't oefnen vr.n de deugd, Of antwoord aan dien toon,naauw'hoorba?r aangeheven; Zy is een lieüyk koeltje uk de aangename dreven,
De



TREURSPEL. tf7
De eilanden van 't geluk, alwaar der vromen Ichanr', Na 't derven, 'tloon geniet voor moeite en bang gevaar.
JERDAL, nader tredende. Wees welkom,waardevrind!dit oord,elks oogontfchoien, Door fchaduwryk geboomte , en rotfen , diep van holen, Terwyl't Muronfche meir dees landen vreedzaamkuscht, Verfchaffe een wyl uw kind en haren broeder rust, Tot myn cano hen ftraks elks oogen zal onttrekken»
ONONTHIO.
Palmira mede?
JERDAL.
ó Ja,'t zal haar tot vreugd verftrekken, Dat zy die uren noch haar' broeders byzyn (maakt; Zy keert, eer dat op nieuw de middag ons genaakt; Noch meer, myn hart gevoelt de vreemdfte en blydfte ontroering;
'tVoorfpeltdat we opden togt met tcdrevreugdvervoering Ons krygshoofd wederzien, met ongeduld verwacht. Uw wysheid, by uw' ftand, eerwaardig en geacht, Steil' middlerwyl het volk in 't grimmig woên te vreden.
ONONTHIO, tegen Sidney. Nu, vreemdeling,'t geluk verzelle alom uw fchreden. Welhaast, zo ik vertrouw, als de oorlog, heet op bloed , Vermoeid van't wreedst vermaak, niet meer op de aarde: woed,
Zult ge in een' biyder ftaat naar deze wouden (hellen En naar uw zuster,.. 'k ga J't geluk blyve u verzeilen!
E » SID-



<J5 DE INDIANEN*
SIDNEY.
Het denkbeeld van uw deugd, van uw' verheven aart* Blyft eeuwig in myn ziel; vaar wel, ó vrind, zo waard'' Ononthio vertrekt, met "Jerdal.
VIERDE T O O N E E L.
PALMIRA, SIDNEY. PALMIRA.
D t's hemels gunst hem volg'!
SIDNEY.
Gewis, zyn deugdbetrachting Is waard' dat elk hem loon' met zuivre liefde en achting. Wat jammer dat zo veel verdienste moet vergaan In 't onbezochte woud, en door d' Europeaan ^gen Niet word met zorg gekweekt, geleid door 't zagt verrno.. Dat onze ziel befchaaft, ons wezen kan verhoogen!
PAI.MIR A.
Myn broeder! Wat beklag,dat myn verwondring wekt! Waant gy dat in het woud , met lommer overdekt, In 't ftil en eenzaam oord, geen eedle deugd kan werken , Of in een* engen kring hare oefning moet beperken? Ik (la verbaasd. Hebt ge in uwfcholen nooit geleerd, Dat ware godvrucht licht het trotsch vernuft ontbeert, En in elk oord der aard' gekend word en geprezen? En wat toch kan de ziel befchaven? wat ons wezen Verhoogen,dan alleen de godvrucht en de deugd?
SID-
É



TREURSPEL. 6%
sidney.
Een taal, zo ongemeen, ora 't vormen uwer jeugd, Te hooren uit uw' mond, moetmy verwondring baren.
PiltïJ IRA.
De wyze Ononthio was, eer de tyd zyn hairen De zilvren gryshei'd fchonk , gemeenzaam aan dit ftrand Met vreemden uit ons oord, en uit der Gaulen land; Den fchat van wysheid, uit dit onderhoud verkregen, Heeft hy my meêgedeeld, zo ernstig als genegen; Ja menig zomernacht, hoorde ik , in 't lomrig woud, Ontweken aan elks oog, verrukt zyn onderhoud.
sidney.
Hy is geen vreemdling dan van't geen deChristnen leeren?
palmira. (deeren, Schoon aan geen leer' gehegt, bly ft hy die't hoogst waarDie 't meest de ziel verheft, de reinste deugd beveelt, In rampen troost verfchaft, en waar genoegen teelt.
SIDNEY.
Uw taal, zo aangenaam, zou my voor altoosboeijen.
palmira.
Te lang een onderhoud zou thans uw" geest vermoeijen ; Eenmaal, bedriegt de hoop myn zwakke zinnen niet, Hervatten we een gefprek, dat thans uw'ftaat verbied ; Dees bankvanblaên enmosch bied u,in'tkoelelommer , Een vreedzaam rustverblyf, na ze veel zorg en kommer.
SIDNEY.
Welaan, 'k voldoe uw' wil, tot Jerdal ons. genaakt: E 3 zya



70 DEINDIANE N,
Zyn komst wacht ik met fpoed.
Hy Icgeft zich eer.igszins ter zyde. palmira.
Door u zy hy bewaakt,
ó Weldoend geestendomlenfchenk myn hoogst verlangen,
Myn' gaê my fpoedig weêr;mogt hem myn arm ontf'angen!
Hergeef hem my , ontflipt aan 't woeden vsn den flagj
Dat hy dit uur noch keerde, en hier myn'' broeder zag,
Hun vrindfchap \veêrvernieuwde!óHoop,telos verrezen!
ö Droomen van geluk! nochtans ,'t kon mooglyk wezen;
Men beeft dit my voorfpeld.Mogt,in deez'dierbren Itond,
By 't flille licht der maan,terwyl het meir in 't rond
Zq vreedzaam flaapt als 't kind, welks hart geen zorgen trefie 1,
Mogt nu Zyn vlugge riem by beurten zich verheffen, • En klieven't effen vlak! My dunkt, ik hoor't geklots, Het fpatten van den vloed ; 'k vlieg yllings naar de rots. ó,MogtAlgaroos komst thans al myn zorg doen zwichten!
V T F D E T O O N E E L.
SIDNEY, ter zyde; ALGARO, komende van een* anderen weg, dan Palmira gegaan is.
ALGARO.
Gy , eeuwigdurend heir van flonkerende lichten. Die 't nachtgewelf verfiert met rchtbre majesteit!
Gy,



TREURSPEL. 71
Gy, hemelvuren, gy, die vaak ons hebt geleid Door wouden door valei! gy weet hoe trouw myn harte Palmira was gewyd. óSchuilplaats,die'k,metfmarte, Met een verflagen ziel, vol droefnis, wedervind, Gy zaagt ons menig uur vernoegd en éénsgezind.
Sidney ontdekkende. Kan'tzyn!6vreugd!in"t eind'vind ik denbooswichtweder. Verleider!beef! myn wraak daalt woedend op uneder.
ZESDE T O O N E E L.
SIDNEY, ter zyde, ALGARO; NEIDAN,
van achteren naderende, terwyl Algaro zy»' dolk tegen Sidney verheft.
NEIDAN.
ó Hemel! ja,"t gaat wel: hy doet den Brit vergaan. Maar, wat verflapt uw' arm, gereed cm toe te liaan? Geen fchrik moet een beQuit,zo billyk,thans weêrftreven.
Gy ziet hem weereloos.
ALGARO.
Weg! weg! het doet my beven. Een helsch gefpuis fpnnt faam tot myn bederf enllraf. Ik zie denzeifden band, dien 'k in den itryd hem gaf.
NEIDAN.
Bedien u van 't geluk: de flaap boeit zyn vermogen.
ALGARO.
Hy!hemel!zoud ge een daad,zo gruwzaam,ooitgedoogen?
E 4 Hy



72 DE INDIANEN,
Hy redde my, hy heeft my voor 't verderf behoed.
NEIDAN.
Hy is u\v vynnd.
ALGARO.
Ily? hy fchonk my't dierbaarst goed.
NEIDAN.
Heeft hy uw gade niet tot ontrouw aangedreven?
ALGARO.
Myn dood was in zyn hand; hy redde my het ieven.
NEIDAN.
Zyn doel is dat hy u met fchande en fmaad beylekk'.
ALGARO.
Myn redder hoont my!
NEIDAN.
Een verleider!
ALGARO.
Neen, vertrek. Waarom op nieuw myn ziel totgruwlenaan tefpooren?
NEIDAN.
'k Hoed u voor zelfverwyt.
ALGARO*
Weg, 'k wil u niet meer hooren; Ga, fuood verleider! ga.
NEIDAN.
De vloek dale op u neêr!



TREURSPEL. 73 ZEVENDE T O O N E E L. SIDNEY, ter zyde, ALGARO, ALGARO.
Door myn' verlosfer zelv'gefchandvlekt inmyne eer! Met fchande en fmaad beloond door't voorwerprnyner
zorgen !
Getrouwe geest, die my. van's levens eersten morgen, Gelyk een vrind, ten gids en hoeder hebt geltrekt, Om my word uw gelaat nooit met een' blos bedekt. Door u zie ik my nooit verachtelyk verftooten; Nochtans, ik heb een daad,.die gruwzaam is,befloten. Algaro zou, onteerd, hier leven! neen, met fpoed, Zal my Palmira zien, maar wentlende in myn bloed: Ha: r minnaar zie dat ik , verfoeijende zyn fneven Düorfchelmsverraadj'tverfoeiom zelfs infchnnd'televen.
A G T S T E T O O N E E L.
SIDNEY, ter zyde, ALGARO, PALMIRA. PALMIRA.
X ly is 't, Algaro leeft! myn gaê , zo teêr bemind 1
ALGARO.
Palmira,'k was iit eens, maar thans...
V A L M1R A.
Geliefde vrind! E 5 Wat



F+ DE INDIANEN,
Wat wil dit ftreng gelaat,dees blik,die my doet beven?
ALGARO.
Verlaat my voor altoos.
PALMIRA.
Hoe! zoude ik u begeven,
Algaro!
ALGARO.
Vlugt van hier met uw' verleider.
PALMIRA.
Hy?
Hy is myn broeder.
ALGARO.
Weg, bedriegfter!
PALMIRA.
Sta my by,
Myn bijeder!
SIDNEY, op Algaro toefchietende. Hoe! wie is't? wie durft u fmart doen lyden?
ALGARO.
Herken my thans, 6 Brit! In't hevigst van het flryden , Hield reeds uw hand het zwaard tot myn verderf gericht, Maar fpaarde my :'k was toen op't duurst aan u verpligt. Thans zy u een gefchenk.my niets meer waard',hergeven; Daar ik't u danken moet, vervloek en haat ik'tleven; Herneem 't geen ik noch kort verbeurd heb aan uw' moed.
SIDNEY.
*lc Heb achting voor uw deugd, ö jongeling, gevoed;
Ik



TREURSPEL. 7S
Ik acht u nóch.
ALGARO,
En gy, gy wilt myn gade ontëeren!
SIDN EY.
Gy doet my ongelyk;'k durf't by den hemel zweerenj Myn hart gruwt op'tverwyt vaneenbeftaan, zofnood. Zy, die gy thans betigt als trouwlooze echtgenoot', Zy is myn zuster,
ALGARO.»
Zy!.. 't bcwys?
SI D'K E Y.
Ik doe *t u hooren. -
Behoeft gy meerder blyk? wanneer gy my, te voren, In't hcetstdcs ftr.yds,uw'ftaat en tocftand hebt ontvouwd, Vergde ik u toenbewys?neen;'kheb uw woordvertrouwd,
ALGARO.
Bcminlyk jongeling! ik moest op't klaarst ontdekken Uit uw gelaat, geftalte, en mannelyke trekken, De grootheid, die uw ziel is ingedrukt; en gy, Geliefde gaê! vergeeft ge ook thans't gepleegde aan my?
P AL M I R A.
Ik't u vergeven?neen ,nooit zal ik hieraan denken; Neen , nimmer, nimmer zal myn hart vergifnis fchenken; Ily fchenkt vergiffenis, die zich beleedigd ziet. Gy dwaalde uit overmaat van liefde, en anders niet.. Is dit een misdaad? ó , ze is waard' te zyn bedrevens Wees meer misdadig, en ik zal noch meer vergeven.
SID»



7$ DE INDIANEN,
SIDNEY, terwyl Algaro en Palmira eikanderen omhelzen.
Verzoening, eedle telg der drift van 'tbruifchendhart, En van de oprechte liefde, ó bron der zoetfle fmartJ De tranen, die, om u, langs 't blozend aanzigt vloeijen, Doen, als een milde daauw,de liefde welig groeijen.
'NEGENDE T O O N E E L.
ALGARO, SIDNEY, PALMIRA, ONONTHIO. ONONTHIO.
Myn zoon!
ALGARO.
Myn vader!
ONONTHIO.
'k Vind, na't ysfelykst gevaar ,
U weder!
A L G A R O.
Een gevaar, meer vreesfelyk en naar Dan 't woên des ftry ds,was hier reeds op my losgebroken.
ONONTHIO.
De fnoode Jerdal, fel in dollen haat ontftoken , CelykonsNeidan roeld,wien'tkwaaddoen thans mishaagt, Loert op uw' val, geiyk een flang haar' prooi belaagt.
ALGARO.
Myn vader,neen, veelmeer kwaadaartig is zyn pogen:
Dat



TREURSPEL. 77
Dat boschgedrocln komt ftout zyn'vyand onder de oogen, Terwyl 't door zyn geluid een'killen doodfchrik wekt; Maar Jerdal houd zyn doel, zofchandlyk,diepbedakt, Ja durft het in 't gewaad der trouwe vrindfchap kleeden.
TIENDE T O O N E E L.
SIDNEY, ALGARO, ONONTHIO, PALMIRA, NEIDAN, eh vervolgens JERDAL.
NEIDAN.
A 'garo , red u ftraks : met felverbolgen fchreden » Zoekt Jerdal u alom.
JERDAL.
Elendig wigchlaar! vlugt, Ontwyk ons met uw valsch verraderlyk gerucht; Zwerf in woestynen rond; nooit moet gy u verkloekeri By't menfchelyk gedacht uw woonplaats weêr te zoeken: Meer draf verdiende uw kwaad; maar uw laaghartigheid Weêrhoud myn daal.
Neidan vertrekt.
ELF-



;8 DE INDIANEN,
ELFDE T O O N E E L.
ONONTHIO, SIDNEY, JERDAL, ALGARO, PALMIRA.
ALGARO, Jerdal naderende.
"Voor my hebt gy dat (laai bereid. Gy komt, opdat myn dood uw'heldenmoed doeblyken.
JERDAL.
'k Zochtu, en meld u thans, zelfs zonder u teontwyken, Noch laf te veinzen, dat ik u veracht en haat.
ALGARO.
Dit is dan 't loon dat my in 't eind' te wachten (laat
Voor oubefproken trouw, voor vrindfchap , zonder vlekken.
Myn hart was u bekend , niets zaagt gy me ooit bedekken: Wat kwaad bedreigde u ooit, hoe vol gevaar, hoe wreed, Dat ik niet,op uw beê, voor u met vreugd beflreed? En gy beloont my thans!., ik beef van fchaamte en fmarte, Daar ik uw gruwlen toon, zo fchandlyk voor uw harte, Veel fnooder dande dorstnaar wraak,door'tkiesch gevoel Van ongelyk gewekt; en,fpreek, was ooit myn doel U ongelyk te doen ?
JERDAL.
Wat durft ge, ó lafaart! vragen? Wie rept van ongelyk ? .. kon ik uw' trotsch verdragen, Uw' ydlen waan ontzien , en juigchen by 't veracht
En



TREURSPEL. 79
En zinneloos gemeen , wanneer 't u hulde bragt? Algaro hulde doen! neen, nimmer zulk een fchande! Was ik 'c,die eiken wensch, hoe hevig die ontbrandde , Kon fmooren.daar gy 't all'zaagt naar uw'wil gericln, En r.chten my dan noch op 't duurst aan u verpligt? ö Neen! op zulk een wyz' vervloek ik't haatlyk leven*
algaro.
Won ik de gunst des volks,het was door yvrigftreven Naar alles wat den roem des ftaats bevordren kon; En rees myn heil zo hoog, dat ik zelfs 't harte won Van haar,die ik aanbid,"t was door zo rein een liefde En trouwe min, als ooit een' jonglings boezem griefde. Indien ik, als gy zegt, door trotschheid was bekoord, 'k Had dan zelfs op deez' ftond u naauwlyks aangehoord. Maar'k was altoos uw vrind;noch bly ft myn hart u achten. En weinig, weinig, ja! konde ik van u verwachten, Dat zo ik u misdeed, 't geen'k nimmer heb beftaan, Gy eer tot een verraad zo laag zoud overgaan, Dan uw misnoegen ftout in ronde taal my toonen, Om 't even , of ge u zaagt in eer of liefde hoonen.
jerdal.
Die blyk van mynen haat geef ik, te lang gefard* U zelfs dit oogenblik; maar zy doorboort u 't hart. Hy tracht Algaro te grieven. palmira, vallende in den ai m van Ononthio. Myn gade fneeft!
At-



«ö de indianen,
ALGARO, Jerdal den dolk ontweldigende , en [hem treffende. Sterf, fnood verrader! JERDAL, vallende.
Uw vermogen Verwint; 'k zie, boven my, door 't noodlot u verhoogen. Thnns vloek ik 't licht te zien, en 't heil dat u verzelt. En fchoon myn ziel, totnuin'sligchaamsboeibekneid, Eene onweêrftaanbre drift gevoelde, en niets begeerde Dan dat ze uw grootheid,uw' geroofden roem,verneèrdej 'k Vertrouw, dat ik, verlost uit deez' verachten ftaat, Noch wraak genieten zal. 'k Ontrust u waar gy gaat. Door vreesfelyk gefpook zal ik uw hart doen krimpen. Leef,fnoode! zie in't einde u vloeken en befchinipen. Ik fterf vernoegd,en wensch,als de adcmmyontvlugt, Dat hy u doodlyk fcliaue, als een verpeste lueht. « ■ Hy flerft.
V AL BI IR A.
Weldadig geestendom! uw trouw kwam ons te ftade: Gy gaaft, toen 't moordend ftaal gewet was op myn'gadej Door't fterken van zyn' arm,een'fnooden fchelm zyn ftraf; Keer zyn' ontaarden vloek, genadig, van ons af,
ONONTHIO.
Rampzalig jongeling! uw noodlot kost my tranen. De nevlige afgunst deed uw heldre reden tanen. Zy heeft uw ziel befmet, tot wrevel aangepord;
Ërt



TREURSPEL, tt
En in den gouden kelk uws harte al 't kwaad geftort. Uwe eedle neigingen heeft zy in gal ontftókeri. 6 Nyd! affchuwlyk fpook,uit d'afgrond losgebroken! Uw wieken, zwart en naar , verpesten't ruim der lucht, Verdienste, ontbloot van lof, teelde u, ontaarte vrucht! Daar zy haar' heldren glans vreesachtig houd verfcholen, Ga verr' van hen, die'k min, ó fchaadlyk monster! dooien; Maar dat de vrindfchap , liefde , en reinheid wan gemoed, Hier wonen, en door haar het leven zy verzoet!
SIDNEY.
De hemel, die alom rechtvaardigheid doetblykeri, Deedfnoodenwrokenhaatmetfchnndein't ftof bezwyken; Der bozen flinks bedrog, de ontwerpen van hun hart, Heeft by, ter hunner fmaad,en tot hunn'val, verward; Maar hy wil elk, die poogt een duurzaam heil te winnen Door 't oefnen van de deugd,fteeds zeegnen en beminnet).
EINDE.



OPHELDERENDE AANMERKINGEN.
O
V^nbctwïstbaar zeker is liet, dat in een welgefcbikt treurfpcl, zo wel als in eenig ander goed dicbtftul;, de zeden, gewoonten en gebruiken dier volken en tyden moeten in acht genomen worden, onder, en in welke de daad, in het diclitltuk voorgefield, geacht word voorgevallen te zyn.
Dus rekent elk gewis, het de uiterste dwaasheid te zyn, wanneer, by voorbeeld, een Oosterfclie alleenheerrclier, of een ridder uit. de middeneeuwen, ecne vrybeid - ademende aanfpraak, ten voordecle der volksregeering, zoude bonden ; of dat een inwoner van Spanje zodanig fprekende wierd ingevoerd, als zwierf hy rond onder de Tartaren.
Gaarne wilde ik, door eeuige ophelderende aanmerkingen, omtrent eenige uitdrukkingen, in liet voorafgaande treuifpel voorkomende , aantooncn, in hoe verre aan deze opgegeven vereischten in heizelve voidaan is; dan aan welk verlangen ik echter maar zeer gebrekkig zal kunnen voldoen.
Immers is het inderdaad te bejammeren, dar by de eerste ontdekkers van Noord - Amerika geenszins de begeerte gehuisvest heeft om eenige nuttige en wetenswaardige berichten, omtrent da land en volk, ten algemcenen nutte, in te winnen ; maar dat zy, integendeel, alleen gedreven zyn geweest, door den onverzadelykften dorst naar onmatige fchatren, ja zodanig, dat de vrees voor hunne wreedheid de imvonciS geheel van de zeekusten ,en dus ook van de nieuwe ontdekkers verwvderd heeft, en in fiet eerst alle gemeenfehap ondtr eikanderen beeft ïfgefhedert.
Aan den anderen kant zyn de berichten, die noch wegens fiezt landen en volken en wel van de.geheelc uiigcfirtStheid F a htnds,



BERICHT. vil
hen vrind de CLERcq, c/s bewerking der vier overige bedryven van tyd tot tyd verfbhoof, en, na zyne door my betreurde dood , daarvan geheel dacht af te zien.
Dus was dit ftuk by my, reeds federt eenige jaren, in vergetelheid geraakt, toen ik, op verzoek van cotnmisfarisfen des fchouwburgs twee my opgegeven tooneelflukjes vervaardigd hebbende, begoot, liever de handen aan eenigen dichterlyken arbeid te jlaan, en verders in aanmerking nemende, dat het bcfluur des fchouwburgs dit gefticht poogt te verheffen tot cene leerfchool van zeden, ja hetzelve dienstbaar wil maken aan hei algemeen nationaal onderwy%, achtte ik, dat hy, die den eernaam van dichter des fchouwburgs voeren wil, ook gehouden is tot dit loffehk oogmerk mede te werken, zelf ook dan $ wanneer hy Voor tyr.en welmeenenden arbeid, uit hoofde van de omfiandigheid der tyden, noch geen algemcenen dank voorzien kan $ en dit heeft my bewogen, om myne neergelegde taak weder op te vatten, en dit (luk thans den fchouwbürg aan te Meden.
Omtrent deze myne Vertaling a? het n;y dan noch ver-, gund het volgende aan te merken.
Niet overal heb ik in dezelve het Èngcisch angstvallig gevolgd, terwyl my zulks ook niet wel mogelyk was, wilde ik niet, ter liefde hiervan, het geheelè fluk voor eehé bevallige lezing en uitvoering ongefchiki maken; Hetwelk inyns oordeels, veel erger zoude zyn 4 dan het byVoegen of weglaten van eenige woordeti , zeer weinig ter zake dbende , j4 het berouwt iny, dat ik my op veifeheider. pta'atfen' noch * 3 gëeti



vin BERICHT.
geen meerder vryheid, ten behoeve van de rondheid en volkomenheid der Nederduitfche vaerzen , aangematigd heb.
Eenige redeneringen in dit (luk, my ongefchikt of van tc weinig belang voorkomende, heb ik weggelaten, gely.': onder anderen een verhaal hetwelk Algaro doet wegens de dood van den Engelfchen generaal IFolfe, zynde geheel ter voldoening aan de geestdrift der Engelfche natie gefield, en dus voor ons weinig waard'.
liet getal der coupletten, door de Indianen en Neidan gezongen wordende, heb ik verminderd van zeven op vyf, oordeelende, dat terwyl de daad van het ftuk onder deze gezangen weinig vordert, ja meest ftil ftaat, het vervelend zou zyn, dezelve langer te rekken dan noodig is; echter heb ik getracht, het fchoonfte uit deze gezangen , zo veel my mogelyh was, byeen te trekken.
Noch heb ik, op den raad van fommige myner kunst, vrinden , eenige al te overdreven poëtifche befchryvingen en vergelykinger,, welke in den mond van den fpreken. den perfoon, en vooral naar mate zyner omflandighe. den, my envoegelyk fchenen, verzagt, of zo veel moge. lyk, naar de gewone preekmanier gewyzigd, echter heb ik my dit zeer zeldzaam veroorloofd, om geen ware die 'ï» terlyke fchoonheden, noch het eigendartige van den En. gelfchen fiyl, te doen verloren gaan.
Het is toch zeker, dat, gelyk elk volk zyne her,: ah teen eigen zeden, gewoonten , taal, klccdir.g en andere wderfcheidende kenmerken bezit, het ook meestal deszelf



B E R 1 C II T.
D e vertaling van dit treur/pel, in het Engehch genaamd the Indiens , :>ierd reeds in den jare 1792 door my begonnen , op aanbeveling van myncn federt overleden kunUvrind, den dichter izaak de c le r c q , h . z. Deze '.vaardige man, alom bemind om zyne goedhartigheid en andere fchitterende deugden, en beroemd door zyne oordeelkundige beoefening der poëzy, prees my de bearbeiding van dit fiuk, welke hy anders zeiven zoude ondernomen hebben, ten jlerkfte aan, vit hoofde der menigvuldige goede hoedanigheden, door hem in het oor/prongkelyke ontdekt , en onder welke, naar zyne gedachten, uitmuntte cene rykheid van poëtifchegedachten , en de voortreffelykjle zedeleer, verfraaid door cene tooneelfchikking, gewyzigd naar de algemeen aangenomen kunstregelen, op het gezond ver. ftar.d gebouwd, en door welke te volgen, de beste Franfche tooneeldichters zich eenen roem verworven hebben, die by manHen van fmaak door alle tyden heen duren zal.
Het gelukte my, niettegenflaande de moeijelykheid die ,er plaats heeft om de Engelfche korte vaerzen , door hen. blankvaerzen genoemd, welke geen rymwoorden hebben, noch , gelyk de Franfche vaerzen, byna regel voor regel op zichzelven flaan, maar integendeel achter elkander door-r loopen, en byna altoos in de helft van een' regel fluiten , in onze gewone Hollandfche vaerzen over te brengen; het gelukte my, zeg ik, niet tegenftaande deze zwarigheden , van welke mjne vertaling., door eenige doorkapende- regels, * poch



vi M E R I C // T.
noch verfcheiden ketiteekcns draagt, het eerste bedryf, vau dit /luk, fpoedig af te werken , zeer ten genoege van myn' vrind p e clebcq, die my ten flerk/le aanfpoorde, met de opgenomen taak voort te gaan.
Dan, hoe zeer de aanmoedigende lof van dezen kunstminnaar mynen dichtyver deed opwakkeren, wierd ik, aan den anderen kant, echter niet minder weêrhouden, om aan dit maeijclyke werk voort te gaan , door bedenkingen , geboren uit de omflandighcden, waarin het Nederduitsck tooneel, voor hetwelk myn arbeid gefchikt was, zie h toen reeds bevond. Ik zag , namelyk, van hetzelve allengs die ftukken verbannen, dis door hunne wezendlyke inwendige waarde alleen recht op de bewondering van verftandige aanfehouweren hadden ; — ik zag de beftuurdcren des fchouwburgs genoodzaakt, om , zo zy denzelvcn niet entbloot van aanfehouweren wilden zien , te gedoogen , dat ongeregelde voortbrengzels van wilde vernuften, zonder fckikking, zonder zedeleer , zonder eenige dichterlyke fchoonheid, die kunstpukken verdrongen, cm en voer welke de fchouwburg , door onze deftige voorvaderen, ter aankweeking van taal- en dichtkunde, ge/licht was.
ïVeinig aanfpooring dus voor my, om een moeijelyk ftuk. te bearbeiden , hetwelk alle de thans geliefkoosde byhangzelen miste, en niets daarvoor aanbood, dan het ongeacht eenvouwdig fteraad van regelmatigheid, dichterlyke gedachten, benevens eene verheven zedeleer; en het gevolg hiervan was, dat ik, ondanks de aanfpooringen van mynen.



AANMERKINGEN.
«3
lands, tusfchen den Athntifchen oceaan, en de firaat Beringh gelegen , tot ons gekomen zyn, meestal zeer verdacht en eenige ook door berichten van later tyd reeds gelogenftraft; uit hoofde dat de meeste der waarnemers reeds vooringenomen waren met de denkbeelden, door hen, vóór hunne afreize omtrent de gewoonten dezer volken , die zy bezoeken zoude, ge. maakt; dus ging, by voorbeeld, vader La Fiteau met bet gevoelen bezwangerd, dat hy in deze volken de nakomelingen van eenige Israëlitifclic Hammen zoude vinden, en zyne befchryvfiig van de zeden der Noord-Ainerikaanfchc wilden is gevoigelyk ook ingericht, om dit zyn geliefkoosd ftelfel te bevveercn.
Door de gevolgen van hcerschzucht, dwecpery. en domheid, dus beroofd van oude echte en geloofwaardige berichten omtrent de Noord- Amerikaanfche volken, kunnen wy alleen de berichten van de alleriaatftc tyden raadplegen, en wel vooral die van den beroemden reiziger Cook , fchoou dezelve eigejitlyk nier by die volken , onder welke de historie van dit ftuk vooi> valt, geweest is.
Dan daar hy de hier voorgemelde uitgebreide fireek lands van Noord-Amerika aan een' anderen kant beeft aangedaan, en zich daar ook by wilde volken bevonden, mag men cenigszins veilig, uit de bcfchryving hunner zeden, die der andere wilde volken beöordeelen.
Dit toch is onbetwistbaar zeker, dat de zeden van alle onbefchaafde volken , in zo verre men hunne gebruiken den naamvan zeden geven kan, uit hunne behoefte geboren worden; ja dirffel ik zelfs dat omtrent de menfchenè'tende volken waar is, en dat deze affchuwelyke gewoonte dus allereerst alleen uit gebrek aan ander voedzel, en geenszins uit wreedheid ontdaan is , terwyl het fparen der krygsgevangenen, en het inlyven dcrzclvcn in hunne Hammen, al weder ontftaan is uit de noodzakelykhcid om eenen door den Uryg verzwakten Itom aanwezig te houden.
Al-



I
84 OP H EL DEREND E
Alle hunne andere bedryven dan insgelyks niet uit eenige willekeurige drifc, of naarvolgiug van andere volken, niaaruirdezeij bahoeftigcn toefiand ontfproten, en deze de algemeene tcef.and van alle de Noord- Amexikaanfche wilden zynde , mag men vry ivnarfcbynelyk, met uitzondering van eenige kleinigheden, alge» meen de zeden des eenen volks naar die des anderen beöordcelcn.
Vau hunnen godsdienst kan men met grond dit zeggen ,dat hunne noch kindfeie reden hen niet toelaat om het Opperwazen op die wyze te kennen en te eerbiedigen, als zulks by verlichte -en befchaafde volken plaats heeft; echter, zo verre men ftaat kan maken op c'.e belichten van eenige reizigers en geloofspredikers, afgezonden onder deze volken,en ook onder die, welke, by het Huronfcbe meir wonen, en Iiuronnen genaamd wori| den$ onder welke de gefchiedenis van dit trcurfpcl gefield w:;rd voorgevallen te zyn, gedurende den oorlog tusfehende Frenfchen en F.ngelfchen, van den jare 1756" tot 176J, is het vry zeker, d<tt zy geloven in een Opperwezen, door hen meestal den eeuwigen Geest genoemd, en aan deszelfs voorzienigheid, als ook ain de onfterfelykbeid der ziel;voorts aan byzondere befchernigeesten, aan goede en kwade voorteekenen., en aan tooveryen en bezwcerbgen.
Tn hunne gehuchten is de magt van hunne facbems, cazicquen of koningen zeer bepaald, en word dikwyls door andere hoofden , en door kunne wigchehars, die te gclyk geneesmeesters zyn , en eenigekunstgreepen der googchclarye verlban, gedwarsboomd. Ondanks de oiibeftendigc en ziedende driften dezer wilden, heihen zy dikwerf aan de Europeanen blyken gegeven van vrindftbéppelyke gezindheid en onwankelbare trouw, als ook van zeer vee! opmerkzaamheid ; zy geven andere namen aan eenige mcfién en rivieren dan de F.uropeanen gewoon zyn te doen ; dus word, by voorbeeld, de rivier St. Laurens door hen Hos» hetóg» genaamd.
By
II



AANMERKINGEN. 85
By de meeste der wilde Rammen heeft de harbaarfcbe gewcontï plaais,dat, wanneer zy tri eenig gevecht krygsgcyangenen bekomen, zydezeiven, tot bevrediging derfchimmenvan nunnegefneuvelde broederen, door de wrecdftc foltering ter dood brengen, echter ftaat het de vrinden der gefhcuvelden, het zy ouders of weduwen, doorgaans vry, die geen der gevangenen, welke zy daartoe verkiezen, in de plaats des gefueuvelden, tot zoon of man aan te netgên., welke dan van do doodfiralFc verfchoond en als een broeder or.der dit volk ingclyfd word. Dus heeft, onder anderen, de heer De Belle Isle, een Fransch officier, verfcheid"ti jaren onder een' ftam der wilden , zelfs zo ik ineen der m:nfchcnëtcrs, geleefd, zyride hy van de docd bevryd door eenc weduwe, die hem tot haai' man heeft aangenomen.
Ilczc aanmerkingen acht ik noodig te maken voor minkundiger) t-r opheldering van eenige zaken in bet voorafgegane treurfpel voorkomende, gelyk ik, om dezeirde reden, my noch veroorloven zal, by de volger.de daarin vooiUomende uitdrukkingen uil te (taan.
In l.et tweede toonecl van bet vyfde bedvyf, zegt Neidan tegen Jerdal:
V Gevaar ligt als een /lang, die , door haar tooverkrachteit , '/ Gcdiert" lokt in haar' muil, n op den weg te wachten.
Deze uitdrukking is. vooral in den mond van den wigchelaar Neidan, dis, beroepshalve, de leer der tooveryen vóór moet faan, zeer gepast, docfi, behalve dit, verzekeren ons de bewoners van Nooi;-.-Amerika in het algemeen, dat de zwarte ilang, zo wel als de ratelfiang, het vermogen heeft, om, onder een' boom liggende, een' eikkoor:i of een' vogel, daarop zittende, door het ftyf aanftaren, zodanig te betcru-eren, dat het dier, o:;'.er liet beklagelykst geluid, zich var. uk op tak begeeft, .Joch zodanig dat bet al -.r.eerder de flang nadert, totdat het f •> z:c!i



*<? OPHELDERENDE
zich eindelyk ïn haren nmil werpt en verflonden word. Hoe ongerymd deze gebeurtenis ook fchytie, bevestigen verfcheiden ooggetuigen dit meermaal gezien te hebben, ja zodanig, dat, wanneer men de (lang Hoorde, en zy Hechts even hare oogen van haar* naderenden prooi afwenden moest,het door haat geT dreigde dier oogenblikkelyk ontboeid fcheen en de vlugt nam. De heercn Kalm en Forster hebben beiden getracht van deze betoovering eene naturelyke reden te geven, welke 'er ook zeker voor zyn zal, doch zo de bovengemelde ooggetuigen in alles de waarheid gefproken hebben, losfen de verklaringen dezer beeren de zaak niet volkomen op.' In hetzelve toonecl zegt Nejdan:
Zelfs heeft, dit oogenblik, De maan,aan 'i hemels trans,het gruwzaamst wee te vreezen.
Het Is my onbekend, wat het gevoelen der wilden is omtrent de eclipfcn der zon en maan; doch het is zeker, dat de regelen, hier geplaatst, niet vreemd zullen klinken inde ooien vaq hem, die weet wat andere volken, en onder anderen , de befchaafde Chinezen, die zich echter vry wat op de fterrekunde laten vooi'Haan, omtrent de eclipfen geloven; dit volk is, by de verfebyniug derzelve , in den doodelykHen angst: het Helt vast, dat de groote draak zich met de hcmelfche ligchamen in Hryd begeeft, en dezelve befchadigen zal, hetwelk zy, op het voorbeeld dergrooten des lands, door velerleije devote pligten trachten af te wenden ; Wellicht is dit ook het gevoelen der wilden, hetwelk meer waarfchynelykheid ontfangen zou, indien het vermoeden gegrond ware van hen die meenen dat de opvolgers van Gengis Chan', de bekende veroveraar van China, op hunnen tocht naar Japan , door ftorm op de kust van Amerika geworpen en aldaar gebleven



Geen Exemplaren worden voor echt erkend, daa die, welke door den Secretaris van den Schouwburg der Bataaffcht Republiek onderteekend zyn.



PE R S ON A AD JEN,
iMONTHIOj een fachem, cazicque , of opper hooft van een' ftam der Huronnen.
algaro, zyn zoon , legerhoofd van denzelfden ftam. pal bi ira, zyne echtgenoote.
neidan, een wigchelaar, en tevens de geneeskunst by de Huronnen oefenende.
j e r d a l.
sidney, een Engelsch officier. twee indianen.
Eenige indianen, zingende.
Het toor.es! is in Noord- Amerika, naby het Huronfche meir.



B E /i I C H T. B
zelfs byzondere wyze heeft om zyne gedachten voor te feilen, en aan anderen mede te deelen. Het eene volk is hierin geheel eenvouwdig, het andere, ev, vooral de wilde volken , zeer bloemryk en leenfpreukig; en het is deze verfchillende manier van het uit ar ukken der gedachten ^aardoor de byzondere foorten van dichtkunst, er, vooral de tooneel-dichtkunde,by elk onderfchelden volk ontftaan zyn, en noch gekend worden. IFy, Nederlanders, byr.a geen oorfprongkclyke dichtwerken, althans niet vele toon ee Ijl ukken , die noemenswaardig zyn, hebbende, kunnen geen byzonder voorbeeld dienaangaande geven; hebbende wy ons tooneel, door de vertalingen der beste Franfche (lukken, byna geheel naar de wyze dier natie gefchikt, welke manier ook in de weinige Nedcrlandfche oor fprongkclyke ft'ukken heerfchende is; en wy moeten dus rondelyk bekennen, geen ons byzonder eigen nationale tooneel-dichtkunst te bezitten.
Geheel anders is dit met de Engelfchen gelegen : dit volk , meer op zichzelf beftaande, en uit zynen aart niet ge. neigd om zo licht iets van vreemden over te nemen, heeft, van vroegere eeuwen af, eene hem alleen eigen dichtkunst, vooral ook ten gebruike van het tooneel, beoefend, en hoe zeer dezelve, door den loop der tyden, meer en meer be. fchaafd moge zyn, is het oorfprongkelyk karakteristike daarvan altoos' hetzelve gebleven , hunne gedachten zyn meestal zeer verheven, de uitdrukking is bloemryk, leen» ftreukig, fterlyk cn verre boven de gewone volkstaal; de blyken daarvan zyn ook in dit door my vertaalde treur' * 3 ftel



X è E R I C H t.
/pel voor handen, ten minste in zo verre het my gelukt is; deze kunstfteraden in myne vertaling te bewaren; en het is dus ook vooral noodig, by de uitvoering van dit ft uk , dezen byzonder en aart van deszeifs ftyl in acht te nemen; de tooneelisten moeten hier, als het ware, hetzelve gevoel van de fchoonheid der gedachten en het fchilderachtige der uitdrukkingen hebben, als de dichter by het neder/lellen derzelven heeft ontwaard, en daar hy, om het zo eens Uit te drukken, elke perfor.aadje van zyn Jluk door zyne gewaarwordingen als bezielt, moeten deze gewaarwordingen , door eene welluidende en harmonieufe uitfpraak der vaerzen , door de tooneelisten in de ziel des aanfehouwen worden bvergebragt , hetwelk het hoofdvereischte in de uitvoering van dit ftuk is, in tegcnoverjlelling van anderen , waarin het misfehien meerder op de uitbeelding van flcrk tegen over elkander geteekende karakters aankomt, en waarin men thans gewoon is de welluidendheid der vaerzen minder dan voorheen te doen hoor en, als befchouwende men dit geen hoofdvereischte te zjn. Dus ver eischt, by voorbeeld, vondels meesterftuk, Gysbrecht van Araftel,«»e geheele andere uitvoering en uitfpraak der vaerzen, dan cene Elfrkie, en andere trewfpellen van onzer, tegenwoordigen tyd.
Meerder acht ik niet noodig over dit treur/pel en vn;n: behandeling van hetzelve te zeggen. Aangenaam zal het my zyn, zo myn arbeid door myne medeburger en gunstig tfpgenomen word.
l Sept. i-pSV DE VERtALEÉ.



AANMERKINGEN. %7
ven zyn, waarvan men noch eenige overblyfzels meent te hebben ontdekt; dan ik Iaat dit gevoelen in 't midden.
In bet negende tooneel van het vyfde bedryf, zegt Algaro tegen Ononthio, fprekende van de (lang: Dat boschgedrocht komt ftout zyn" vyand ouder de oogen , Terwyl V door zyn geluid.een'1 killen doodfehrik wekt.
Dit ziet ongetwyfeld op de ratelflang, welke men in het zuideljk gedeelte van Noord-Amerika vind, en welker beet, iu tegenöverftelling van dien der zwarte (lang, docdelyk fenynig js° doch, gelukkig voor het menschdom, kondigt zy hare tegenwoordigheid op eenige afflanden aan, makende een ratelend geluid, hetwelk dus gelegenheid geeft haar te ontwyken.
Over de wampums der wilden zal ik, behalve de noot, te vinden op bladz. 58- alleenlyk zeggen, dat dezelve gemaakt worden van d'e fchelp eener visch, zynde een foort van mosfel, clams genaamd. Deze fchelpen hebben , eer zy tot wampums gemaakt worden, byna de gedaante van een menfebenoor; zy zyn dik van gedaante, en wit van kleur, uitgenomen het fpitfe einde, dat van binnen en buiten blaauw is, trekkende naar het violet en het purper; de warepums, meest van dit Violet en blaauw gemaakt, dienen de wilden in plaats van geld,alt ook tot panden van trouw, by het fluiten van verbondenen handelingen; gelyk hunne Calumet of de pyp van'vrede; uit zeer zeldzamen rooden fteen gevormd, insgelyks doorben; by het fluiten der vredè, aangeboden word; en bet is deze' calumet, welke Ononthio bedoelt, wanreer by in het vierde toonecl van liet tierde bedryf'zegt:
Dat elk naar 's lands gebruik zich plegtiglyk vervaardig* Om V teeken van de vree té biên , enz.
Meef.



88 OPHELDERENDE AANMERKINGEN.
Meerder aanmerkingen zal ik, als minder belangryk zynd voorby gaan. Alleen verzoek ik, onder anderen, de volgen in het oog gevallen zinfioorende feilen te veranderen.
Op bladz. 3Ö, reg. 14, ftaat: Zy ftaken over V ruim van 't middelandfche zout : moet zyri :
Zy ftaken over V vlak van V ruim Atlantisch zout;
Op bladz. 41, reg, 4, Itaat: Durft hy V eerwaardigst heir enz.
moet zyri :
Durft hy 7 eerwaardigst hier enzj