ARTEMINES TREURSPEL.  9  ARTE MINES. TREURSPEL. onder de zinspreuk, LA VERTUPOUR G U I D E. Te AMSTERDAM, By J. HELPERS en A. M A R in de Nes, 178Ö, Met Privilegie.   GUNSTIGE L E E Z E R. Dm Gefchiedenis is uit Herodoot getrokken, en alleen door my eewgzins verfchikt, en verzierd: ik oordeel my verpligt, hier iet van de Vertooners te zeggen, en rekenfckap van myne veranderingen te geven. Volgens de gefchiedenis geeft Dariug, op het aenhouden van zyne Gcmaelinne, het erfrecht aen zynen Jongften Zoon; doch ik doe hem Artemines tot zynen opvolger verkiezen: die vervolgens het kroonrecht zynen broeder afjiaet, de redenen die my hier toe bewoogen hebben zyn dezen: Darius, die in 't algemeen bekendt is, voor een rechtvaerdig Vorft, kofi onmooglyk den naem van rechtvaerdig behouden, na het pleegen van zoo groot een onrechtvaerdigheid, als het ontrukken van het kroonrecht aen zynen wettigen erfgenaem. Ten anderen is de grootmoedig, heid van Artemines geheel weggenomen, indien hy zynen broeder een recht afjiaet, dat hem onmooglyk is langer te behouden. Dit is het geen ik eigentlyk in de gefchiedenis verandert heb. De Perfoon van Mandane is verzierd, en alleen hier in g-voegt, om de hartstochten te verlevendigen, en de deugd, ook in de zwaerfil rampen, beminnelyk voor te Jlellen. Van Kodoman en zyn gefmeed verraed, vind ik my niet verpligt rehnfchap te geevcn, na dien dit alleen bywerk is, en de waarheid der gefchiedeniffe nief om verre werpt. . Zie hier, 't geen ik nodig oordeelde, u te berichten i lees dit Stukje met vermaek, en leef gelukkig. MDCCXLV.  VER T O O N E R S. Darius Hydaspes, Koning van Verzie. A tos se, Gemaelinne van Darius. Artemines, Zoon van Darius, by de Dochter van Gobrias. Xerxes, Zoon van Darius en A toffe. Mandane, Princeffe uit het gejlacht van Cyrtis. Megabyzus, Zedemeejler van Xerxes. Kodoman, Vriend van Artemines. Amestris, Vertrouwde van Atojje. Cleone, Vertrouwde van Mandane. Arbates, Hooftman der Lyfwachten. L y f w a c h t e n. Het TOONEEL is in, en omtrent het Vorftelyk Paleis, te Zuze. A R-  ARTEMINES, TREURSPEL. EERSTE BEDRYF. EERSTE T O O N E E L. Megabyzus, Xerxes. Megabyzus» De zon verfpreid nog naeu voor 't fterffelyk gezicht, Den flaeuwen wederglans van haer bekoorlyk licht, Of gy,wiens jeugd en deugd van elk word aangebeeden, Verlaet de flille koets, door bange zorg beflreeden: Myn waerde Voedfterling, fchoon ik geen reden weet Van uw bekommernis, my deert uw's harten leedt; Wil op myn bede, zoo ik deel in uw vertrouwen, My de oorzaek van 't verdriet, dat u verteert, ontvouwen* Xerxes. Ja Megabyzus, neem vry deel in myne imart. Myn doodsbenaeud gemoed, door hoop en vrees benait, En als een roerloos fchip door 't woên des winds gedreeven, Weet naeuwlyks wie van haer het zich zal overgeeven; A Meld-  2 ARTE MINES, Meldde li de'vlugge faem, die al ons doen befpied En vaerdig overdraegt, in 't heir, myn toeleg niet? Bragt ze u tot heden niets van 't króongefchil ter oaren? Ml g a b yzus. Wat zegt ge? X lrxes. Ach! vonnis my niet zonder my te hooren. Ik ben verflingert op den luifter van 't gebiedt, De ftandplaets naast den troon voldoet myne eerzucht niet. 'k Zag Artemines, den geliefften myner broeders, Darius zoon, als ik, doch van verfcheiden moeders, Als erfprins aangebeên in deze heerfchappy: 's Volks liefde tot dien held, 'k beken 't, mishaegde my: Des zogt ik yvrig hem het recht der kroon te ontrooven. 'k Won aenhang; en 't getal ging myne hoop te boven, 't Volk mint myn moeder nog, vol tedre erkentenis, Voor 't geen 't aan 't vorlllyk huis van Cyrus fchuldig is, 'k Was de eerfteling den Vorst uit haeren fchoot gebooren: Daer hy in tegendeel, wien 't erfrecht fcheen befchooren, Geteelt wierd by de telg van veldheer Gobrias, En 't licht aanfehouwde eer nog zyn vader koning was. Dus moet Darius zoon , gebooren voor zyn krooning, In alles zwichten , voor den zoon van eenen koning. Gy kent myn 's broeders, aert, vol moeds en dapperheid, Hy,  TREURSPEL. 3 Hy, die zich altoos met het kroonrecht had gevleid, Kon, fchoon hy zyne hoop zag in haer'ochtend fneeven, Geenzins befluiten om zyn erfrecht my te geeven. Dus wakkerde 't gefchil vaft tmTchen hem en my, Het ganfche hofgezin koos in dien twift party, Dees wenfchte my de kroon, een ander mynen broeder; Tot eindlyk, op den raedt van myn geliefde moeder, Die alle harten wint door liefelyk gewelt, .De zaek aen de uitfpraek van Darius wierd geftelt. Dees dag moet in het einde ons groot verfchil beflilTen, En alle hoop der kroone uit myn gedachten wilTen, Of my doen praelen met het Perziaenfch gebiedt. Dat is de reden, dat uw oog my treurig ziet. Want zoo die uitfpraek, my het ryksgebiedt doet derven, Zal ik Mandane nooit tot gemaelin verwerven; Eu ik betuig, den dood veel liever te ondergacn, Dan myn princes, en kroon, al tevens af te ftaen. Megabyzus. Ik ftae byna verftomt, door *t geen gy my doet hooren. Ach! Prins, heeft uw gemoed de menschlykheidt verloorenP Dat gy uw broeder, door een haetelyk befluit, Berooft van zyn gebiedt en teergeliefde bruid? Of, is u onbewuft, dat hy, met ziel en zinnen Gezwooren heeft altoos Mandane te beminnen? A 2 Schept  4 ARTEMINES, Schept gy behaegen m zyn fmarte en zielsverdriet? Begeert gy al zyn' fchat? ipaer dan zyn leven niet. Vaer voort; laet hy den dood van uwe hand verwerven, (Gy fchrikt?)en doet voor één',hem duizend dooden fterven. Ik had een beter vrugt, in 't opgaen uwer jeugd, 'k Ontken het niet, ö Prins! verwagt van uwe deugd. Is 't iet dat vorften paft een' broeder 't zyn te ontrooven? Deze onrechtmaetigheid zal al uw' roem verdooven, Wat heil verwagt gy van een kroon, waer door ge, ö lchand! Den naem verkrygt van een' gehaeten dwingeland. In aller Goden naem! leg deze heerfchzucht neder; Geef my, geef my myn' prins, geef u uw zeiven weder. De kroon blinkt fchoon voor 't oog,maer die ze recht beziet , Vind niets in haer bezit dan onheil en verdriet. Xerxes. Ach! gun een weinig ruft aen myn gefoltert harte, Heb mededogen met de grootheid myner fmarte, Ligt zal ik meer bedaert,... maer wie ftoort ons gefprek ? Megabyzus. Het is de koningin. Xerxes. Gae, wagt me in myn vertrek. TWEE-  T R E U R S P E L. 5 TWEEDE T O O N E E L. Atosse, Xerxes, Amestris. Atosse. »■ zien in 't eind, myn Zoon, den vroolykften der dagen, Waer op, indien myn wenfch, den koning kan behaegen, En zoo myn arbeidt word begunftigt van 't geval, Uw jeugdig hooft het recht der kroone ontfangen zal. Myn ziel kan zich in uw verheffing reeds verblyden. Maer , wat is dit, gy zucht, en wend het hooft ter zyden ? Heeft dan de heerlykheid en luifter dezer kroon Thans niets aenloklyks in uwe oogen ? fpreek myn Zoon. Of, kan het als voorheen, uw zinnen niet bekooren Dat alle volkeren naer uwe wetten hooren? Dat gy gantfch Azië voor u geboogen ziet, En dat de luifter van uw uitgeftrekt gebiedt, Op wieken van de faem word door 't heelal gedraegen. Kan al die grootheid, dat gezag, u niet behagen? Xerxes. De glans der heerfchappy die my aenbidlyk fcheen, (Waer toe geveinft Vorftin ?) bekoort my als voorheen. En ik zou myn geluk op 't allerhoogft waerdeeren, Indien ik dit geweft als koning mogt regeeren: A 3 Doch  6 ARTE MINES, Doch Artemincs lot ontroert myn' zwakken geeft. Atosse. Is 't mooglyk, dat uw hart voor zyne woede vreeft: Neen: die lafhartigheid is mynen zoon onwaerdig. Ontflae u van die zorg; voorkoom , voorkoom hem vaerdig. Laet zynen,dood uw rnst— Xerxes. Ach! gy verftaet my niet. Ik vrees zyn wraek niet, maer zyn doodelyk verdriet. Zyn edelmoedigheid bekoorde lang myn zinnen, Zyn deugden doen my, in myn wederwil, hem minnen. Helaes! Mevrouw, ik voel myn hart van een gefcheurt, Daer 't om zyn rampen zucht en zyn verlies betreurt; En raedt gy my, dat ik die wroeging zal vergrooten, En dien grootmoedigen den dolk in 't harte ftooten? Acht gy 't een blyk te zyn van deugd, en heldenmoed, Dat ik den zetel verte in 't broederlyke bloedt? Dit yslyk denkbeeld doet myn' geeft van fchrik bezwyken; Ach! zou ik dus myn' naem en roem verongelyken? Neen, broeder! vrees niet meer voor myne razerny: Veel liever u de kroon en opperheerfchappy Vrywillig afgeftaen, dat weet ge, ö groote Goden! Atosse. Vaer voort ;vaer voort: gy hebt myn'raedt niet meer van noden* Doe  TREURSPEL. f Doe afftandt zoo 't u lust; en laet u onbedacht Een kroon ontrukken, door myn bloed u aengebragt. Gae, onderwerp u, aen de wetten van uw' broeder. Geef, geef hem kennis van de ontwerpen uwer moeder. Zeg hem, dat myne hand hem naer het leven ftaet; En Hel ons beide bloot aen zyn' ontmenfchten haet. Ik vrees hem njet, ó neen! hoe vreemd u dit ook fchyne; Blyf vry by uw bcfluit; voor my, ik blyf by 't myne. Ik heb nog zoonen, zoo gy 't weigert, die een kroon Acnvaerden durven, als hun die word aangeboön. Xerxes. Zoude ik dien gruwel nog aenfchouwen ? voor myne oogen Myn' jonger broeder op der Perzen troon gedoogen? Veel eer,... Atosse. 't Staet nog aen u dien zwaeren flag te ontgaen^ Volg, flegts myn' raedt; aenvaerd het ryksbeffcier. • ; Xerxes. Wel aen ! Vergeet de ontroering daer myn ziel door wierd beftreeden. >• . . - , Atosse. Gy kent myn zucht voor u, en myn genegenheden, Zoudt gy geboogen voor uws broeders zetel treên ? Hem hulde zweeren voor myne oogen! neen, ö neen! Ach!  8 ARTEMINES, Ach! die vernedering, hoe flaefs, zou naeuwlyks (trekken, Om uw onfchuldig hoofdt voor zyne wraek te dekken. ö Edelit overfchot van Cyrus vorftlyk bloed! Ik heb u tot geen' flaef uws broeders opgevoed. Doch, hoor de reden die my herwaert heeft doen komen, ^k Heb Megabyzus komft uit Griekenlandt vernomen. Hy kan ons dienltig zyn en nevens ons zyn kragt,... Xerxes. 'k Ben overtuigt Vorftin dat hy myn recht veracht. Hy gruwt van ons beftaen: en heeft my zulks doen hooren. Hy noemt myn'eisch, een' roof: en dreigdme's hemels tooren, Indien men verder gae. Atosse. Spreek hem nog eens, myn Zoon> Spaer niets; beloof hem al, wat hy begeert, ten loon. En poog voor alles hem in ons belang te trekken. Zyn raedt in deze zaek, kan ons tot voordeel ftrekken, Wyl hy zich van den Vorft op 't hooglt begunftigt ziet; Dus keert men ons verderf. Xerxes. Ik doe 't geen gy gebiedt. DER-  TREURSPEL. 9 DERDE T O O N E E L. Atosse, Amestris. Atosse. Ik dien naeuwkeurig op dit wigtig ftuk te letten. De geeft des jongelings is ligtlyk om te zetten. Maer fchoon ik heden veins tot een' gerufter tyd, 'k Scheld Megabyzus nog zoo ligt zyn raedt niet kwyt. Die raedt Ameftris, koft eerlang myn' val bewerken. Doch, zoo de Goden my met hunne gunft verfterken, Voorkoom ik dien, vriendin! hef myn geluk in top, En zet myn' waerden zoon zyn 's vaders rykskroon op. Amestris. Kan 't zyn, dat Xerxes, door zoo flinks een raedt gedreeven, Zyne eifchen op den troon zoo ligt zoude overgeeven ? Atosse. Het eerfte vuur der jeugd heeft veeltyds de overhand. De driften zyn by hem nog meefter van 't verftandt. Hy kan hun hevigheid niet door de reen betoomen; Doch naderhand bedaert, en tot zich zelf gekoomen; Noemt hy zich de oorzaek van zyn ongeval en fchaê; En flaet zyn dwaelingen vol zielöntroering gaê. Am es-  iq ARTEMINES, Amestris. Ik hoop Mevrouw, dat niets uw' yver zal verkloeken, Doch is 't niet veel gewaegt het ryksgebiedt te zoeken, Daer Artemines u in alles tegenftaet? Atosse Des Konings liefde, is my een vafte toeverlaet. Ook wil ik, met vermaek deez' dag het leven derven, Zoo ik myn' Zoon flegts zie regeeren, voor myn fterven. Myn hart, dat zich aen u vertrouwt, verbergt u niet, Hoe zeer 't verflingert is op 't opperfte gebiedt. De heerfchzucht is alleen meeftreffe myner zinnen, 'k Min haer, zoo veel myn ziel in ftaet is te beminnen. En eer ik dulden zal, dat iemand tot myn' hoon, Zyn hooft zal Tieren met de koninklyke kroon, En dit beroemd gebiedt in eigendom regeeren, Zult gy gantfch Zuze zien in bloedig puin verkeeren: En Artemines, wien myn ziel zoo doodlyk haet, Ter neder Horten, met den val van dezen ftaet. Doch, eerft nog eens beproeft, of ik des konings zinnen, Door vleijen, en geween kan op myn zyde winnen; My dunkt hy nadert reeds. Gy die het al verwint, En alle harten met uw zachte koorden bindt, 6 Staetzucht! wil myn 'tong gelyk myn hart beftieren; En doe myn' waerden zoon in 't einde zecgevieren. VIER.  TREURSPEL. 11 VIERDE T O O N E E L. Darius, Atosse, Amestris. Darius. Myn ruftelooze geeft, met ftaetzorg overlaên, Zogt u, Mevrouw, om zich wat nader te beraên; De doodelyke dag is eindelyk gebooren, Door my, tot flegting van het kroongefchil verkooren. Myn teder hart, dat voor twee zoonen tevens pleit, Zoekt ruft en trooft by u, in zyne onzekerheid. Atosse. 'k Ontken het niet, myn Vorft, de teerheid eener moeder, Stelt Xerxes, in dit ftuk, voor zynen oudften broeder. Zyn onbezweeken trouw, zyn goedertieren aert En deugden, maeken hem den fcepter dubbel waerd. Ik wil niet twiften; 'k ftel hun beider recht ter zyden; Maer hoop dat uwe gunft my eindlyk zal verblyden: Al myn geluk ftaet thans in uwe hand, myn Heer! Hoor my in deze zaek, ik verg u nooit iet meer. Darius, Acht gy het ligt Vorftin, 't geboorterecht te krenken ? De wet te fchenden, en een fchepter wech'te fchenkenP Zal Artemines, die zich reets 't gebiedt belooft, B 2 De  12 ARTEMINES, De rykskroon zonder wraek zien rukken van zyn hooft? My dunkt 'k zie om dien twift de volken zich verdeelen : Myn ftaeten wankelen door 't hevige krakeelen; En ach! wie fchut dien flag! tot overmaet van fmart, Gaet ligt des eenen zwaert, den ander door het hart. Alziende Goden! die deez' gruw'len kunt verhoeden! Ontferm u over my, in zoo veel tegenfpoeden! Geef dat ik in het eind myn' hoogden wenfch verwerf. En 't woedend vuur van twift gebluft zie, eer ik fterf. Atosse. Gy pynigt uwen geeft, en ftelt u 't kwaedft te voorcn, Ligt is u meerder heils van 't Godendom befchooren. Kroon Xerxes, en vertrouw voor 't ovrig' myn beleidt; Ik durf u inltaen voor hun beider zekerheid. Darius. Schoon uwe fchranderheid myn zorgen kon geneezen, Rechtvaerdigheidt, Mevrouw, wil hier mceii-reffe weezen. Zoude ik myn' erfgenaem, het fierfel van myn hooft, Van wien gantfch Perzië zich reeds iet groots belooft, Dus in zyn goed, en recht, en wettig erf verkorten? ' En dien rampzacl'gen in een' poel van onheil ftorten ? Wat vergt gy my ? helaes! hoor liever naer myn ftem. Verpligt me, in deeze zaek; verklaer u ook voor Hem. Laat zich prins Xerxes met een Landvoogdy vernoegen. At os-  TREURSPEL. 13 Atosse. 't Verfcheelt my langer niet, hoe 't uwe keus wil voegen. Myn hoop is vruchteloos, ik fpeur het met verdriet: Veins vry zoo veel gy wilt, uw hart bemint my niet. Zyn dit de vruchten van uw trouw, aen my gezwooren; Toen ik alleen aen 't hof uwe oogen kon bekooren? Zyn dit de blyken van uw tederheid ? ö Goön! Is dit de zorg die gy zoudt draegen voor myn Zoon? Ik waende dat ik 't woord des Konings mogt vertrouwen. Hoe ras verkeert uw hoop, beklaeglykfte aller vrouwen! Helaes! 'k heb my te vroeg met uwe gun ft: gevleid: En vind, in fteê van heil, my niets dan fmert bereid. Darius. Wat zegt ge, Atolfe! Goön! waer dwaelen uwe zinnen? Hoe! waent gy dat wy u niet als voorheen beminnen; Daer uwe gaeven, en bekoorelyk gezigt, Aen ons veel waerder zyn, dan 't lieflyk morgenlicht. Zyt gy 't, die u beklaegt? ben ik 't, die zulks moet hooren? En zints wanneer hebt gy myn tederheid verlooren? Waer bleek u ooit myn haet, dat gy met dit verwyt, Uw Konings liefde hoont, en hem de ziel doorfnydt? Atosse. Kan ik my, als voorheen, die liefde waerdig achten? Is uwe trouw oprecht, zoo luiftcr naer myn klagten: B 3 Heb,  i4 ARTEMINES, Heb, met myn droef geween, toch meerder deerenis: Toon dat uw hart voor my niet onbeweeglyk is. Schenk van uw liefde en gunft, my duidelyker blyken. Laet uwe Gemalin niet trooftloos van u wyken. Geef my niet over aen myn 's vyands razerny. 'k Ornhelze uw kniën, Ach! ontferm u over my? Darius. Rys op, 'k ben met uw leed tot in myn ziel bewoogen, En voel de uitwerkzels van een teder mededoogen. Myn Waerdde! kan het zyn, ftel uwen geeft te vreên,En laet my, tot beraed, een oogenblik alleen, 'k Zal door Arbates, u eerlang doen kennis geeven Van myn befluit. Atosse. Wel aen! 'k zal u niet tegenftrecven. Ik gae: doch met de maer' van 't geen uw gunft befloot. Wacht ik het vonnis van myn leeven, of myn' dood. V r F D E T O O N E E L. Darius. Tot wien zal myne keus zich in het eind bepaelen ? Wie van myn Zoonen zal dien grooten prys behaelen? Wiens voorfpraek overwint in zoo benaeuwden ftryd ? Zyt  TREURSPEL. 15 Zyt gy 't, ö Huwlyks trouw! Rechtvaerdigheid, zyt gy 't? Zal ik myn Gemaelin, byna van rouw bezweeken, My vruchteloos om troofl en byftand hooren fmeeken; Of 't vonnis vellen van een teergeliefden Zoon; Den flok myns ouderdoms ; de hooftbag myner kroon ? Want fchoon 't A toffe zweert, myn ziel kan nooit gelooven, Dat zy dien jongen Prins niet zal van 't licht berooven. Eén woord, één enklc zucht, veroorzaekt zynen val. Hoe word my 't hart verfcheurt! wie of hier zwichten zalf ó Xerxesgunftling van de waerdfte myner vrouwen, Wat heeft uw ftaetzucht my al ongevals gebrouwen ? Goön! die Natuur en Liefde in deezen tvveeftryd ziet, Verfterkt my door uw gunft, of fpaert myn leeven niet. ö Liefde! zwicht, of doof de wroeging, die van binnen Met haer gehaeten toorts, ontfteekt myn ziel en zinnen, Gun my een weinig ruft, nae zulk een feilen ftryd, Ofmaek, dat ge in myn hart geheel meeftreffe zyt. En gy, Natuur! die met myn' waerden Zoon bewoogen, My zoekt te brengen tot rechtvaerdig mededoogen, Wat eifcht gy toch van my! Ach! zoo het mooglyk is, Verfchoon myn bang gemoed uit enkle deerenis. Maar, welk een hemelglans daelt neder uit den hoogen! Een flrael van troofl verlicht myn dikbenevelde oogen. 'k Zal u voldoen, u beide, ö Gemaelin! ö Zoon! Ver-  iö ARTEMINES, Vereenig u te zaem, en deelt myn' ftaf en kroon. 'k VToel reeds in myn gemoed een zachte hoop herleeven. Ik gae van myn befluit myn Zoonen kennis geeven : En deelen onder hen dit wydberoemd gebied, Op dat myn ziel in 't eind gewenfcbte ruft geniet. Einde des Eerjlen Bedryfs. T WT T? T7  T R E U R S P E L. TWEEDE BEDRYF. EERSTE T O O N E E L. Artemines. Hv , die in liefelyke ftreeken, Met zyn bezitting vrolyk leeft, En 't hofgewoel vervvüTelt heeft, Voor 't zacht geruifch der zilvre beeken, Weet van geen hooffche flaeverny; Maar leeft gelukkig, veilig, vry, En lacht om 't los geluk van edelen en grooten. Hy vraegt naer glory nog gebied. De vreugd en overvloed zyn zyne difchgenooten. De nyd en ftaetzucht kent hy niet. Maer Hy, die aen het hof gebooren, En tot den fcepter opgevoed, Den rykftroon als den zynen groet, Hem door de gunfl; der Goön befchooren; Doch op het oogenblik dat hy Zich meelter waent der heerfchappy, Den fcepter, troon, en kroon, ziet uit zyn oog verzwinden,' En zich gedongen naar den hals, C Plan  *8 ARTEMINES, Kan ergens ruft, nog troofl, nog heil, nog uitkomft vinden, Maer zwicht voor zoo veel ongevals. 'k Zie door de ftaetzucht van myn' broeder, My tot dat uiterfle gebragt; Terwyl hy om myn rampen lacht, Geflerkt door zyne ontmenfchte moeder. Gy Goden! weet of ik hem reen Gaf tot deeze onrechtmaetigheên. Maer 't is hem te gering my éénen buit te ontjaegen, Die 't all' begeert wat my behoort; Hy rooft ook haer, die fteeds myn oogen kan behaegen, En myne ziel op 't hoogfl bekoort. De aenminnige Princes, wier zinnen Ik door myn fmeeken en gebeên, Tot heden vruchtloos heb beftreén, Zal hem, veel eer dan my, beminnen; Als hy, by zyne tederheid, Een' fcepter voor haer voeten leit. Onfterfelyke Goön! moet ik dit leed verduuren! Is zoo veel onheils my bereid! Verfterk, verflerk myn ziel in die rampzalige uuren, En geef my meer itandvaftigheid. 'k Zie  TREURSPEL. 19 *k Zie my byna van elk veriaeten. Zy, die de zaelen van dit hof Voorheen vervulden met myn' lof, Ontvliên my: fchynen my te haeten. Ik, fchier verfteeken van 't bewind, Vind naeuwlyks een' getrouwen vrind! Doch wie in deezen nood moog wankelen of wyken, Myn deugd ftaet onbeweeglyk pal; Die is een koop'ren muur, die nimmermeer bezwyken, Een fchat, dien niemant rooven zal. TWEEDE T O O N E E L. Mandane, Artemines, Cleone. Mandane, tegen Cleone. 'kZie Artemines, Ach! men keer,.... Artemines. Waer heen Princeffe? Waerom ontvlugt ge my, ö fiere Minnareffe! Drukt my niet reeds genoeg de lalt van myn verdriet, Ten zy ze word verzwaerd door die myn ziel gebied? Mandane. 'k Ging tempelwaerds, en vreefde uw eenzaemheid te ftooren. c 2 Ar-  A R T E M I N E S, Artemines. Gy veinft uit deernis met de rampen, my befchooren, Maer ach! Princes, ik weet, fchoon my uw heusheid vleid, Dat ik het voorwerp ben van uwe afkeerigheid. Waer in misdeed ik u? hoe kunt gy my dus haeten? Mandane. Hadt gy my in den oord door my bewoond, gelaeten, En niet aen 't hof gebragt door uwe dwinglandy, Ligt hadt gy minder reen tot klagten over my; En ik was mooglyk thans geheel door u vergeeten. Arte mines. Hoe dikwerf hebt gy my, 't geen ik beftond, verweeten. Daer ge u in dit paleis, alleen door myn beleid, Gevierd ziet en gediend met alle eerbiedigheid ? Mandane. Hoe ! waent gy dat die pracht myn oogen kan bekooren? ö Neen: ik heb aen 't hof myn ruft en heil verloorcn. Myn Vader, in den val van Smerdes omgebragt, Hadt, door zyn fchranderheid, dien omzwaei lang verwagt, En my op 't land vertrouwt, aen eenen zyner vrinden. Hier kon myn ziel de ruft, waer zy naer haekte, vinden. Hier wydde ik, het gewoel der hoven ongewoon, Myn offer dag op dag met eerbied aen de Goön. Of hoorde 't pluimgedicrt met liefelyke keelen, By  TREURSPEL. 2I By vroegen morgenftond, tot lof dier Goden kweelen. De ftille vrede heerfchte in dien gewenfchten oord, En bragt een' blyden rei van zaligheden voort: Het lieflyk landvermaek, my door de Goön befchooren, Deed my vergeeten uit wat ftam' ik was gebooren: Van elk bemind, was ik de wellult van 't gemeen. Dus was myn heil, ö Prins! dat op uw komft verdween. U (die, als hooft des heirs, in onderfcheiden topten, Driewerf de zeege op 't land'der Bactren hadt bevochten,) Wierd, toen gy keerde van den vyand te verfiaen, Van myne wooning en myn' llaet bericht gedaen. Fluks wierd ik, op uw' laft, met ketenen omhangen. En in uw heir gefleept, als in den ftryd gevangen; Gy hebt myn kluifters, zints gebrooken door uw magt, Doch tegen mynen dank my naer dit hofgebragt. Waer ik flechts dien om al uw rampen te verzwaeren, Wyl Xerxes, voor uw oog zyn min my durft verklaeren. Dus hebt ge uw zelfs, en my, niet dan verdriet bereid. Artemines. Helaes! 'k verg u niet meer dat gy myn wenfchen vleit; Doch zwyg ten minlten, door myn deerlyk lot bewoogen, Hoe haetelyk ik ben in uw bekoorlyke oogen. By Xerxes hebt gy van ons hof dien afkeer niet. c 3 Man  sa ARTEMINES, Mandane. Uw dwaeze minnenyd vermeerdert myn verdriet. Maek eens een einde van uw fmart en myn^ elenden, Door my naer 't ftil verblyf, dat ik befchrei, te zenden. Arte mi nes. Zulks zal ik nimmer doen. Hoe! zoude ik uw gezicht, Dat in myn "zwaerfte fmart myn bange zorg verligt, Om my van minnenyd te ontheffen, eeuwig miffen, En dwaelen zonder troofl in dikke duifterniffen ? Is dit uw raed? is dit verligting ih myn pyn? Het zou de hevigfle van al myn rampen zyn. Gy hoorde eerlang, hoe my, door wanhoop aengedreeven, Die onweerflaenbre flag, den veegen geeft deed geeven. Schenk, fchenk my toch een' raed, min doodelyk voor my; Is 't niet uit liefde, 't zy voor 't minfte uit medely; Ik had, als Erfprins, u tot Gemaelin verkooren, En heb de hoop der kroon nog niet geheel verboren; Maer zal vol moeds de lift myn's broeders tegenftaen. Zoo gy,...- Mandane. Ik zie de poort des tempels opengaen. Vertrooft u zeiven Prins; myn tyd is thans verftreeken: Ik zal u mooglyk na het offer nader fpreeken. Ar-  TREURSPEL. s3 Art-e mines. Indien uw hart,... Mandane. Dat weet geen' raed voor uw verdriet. Vaer wel: indien gy my bemint, weerhoud my niet. DERDE T O O N E E L. Arte mi nes. vlugt, ö Wreede! en houdt u doof voor myne klagten* Helaes! wie zal de fmart die my verteerd verzachten! ö Hemel! ftae my by in deezen feilen ftryd! Verllerk my door uw hulp! VIERDE T O O N E E L. Artemines, Kodoman. Ar temin es. Ach! Kodoman zyt gy 't? Koom onderfchraeg myn ziel in zoo veele ongelukken; Verlaet my niet in al de rampen die my drukken. Deel mededoogende in myn onheil, leed en fmart, Op dat de wanhoop geen meeftres word van myn hart. Ko-  a4 ARTEMINES, Kodoman. Waer is uw groots gemoed daer wy ons heil van wachten ? Uwe onverfchrokke ziel die alles kolt verachten? Zwicht zy nu voor de drift der bittre tegenhcên, Die u beltonnen Prins? Artemines. Neen Kodoman: ö neen! Doch 't is geen teken van een edelmoedig harte, Gevoelleloos te zyn in allen leed en fmarte ! 'k Gevoel myn lyden; ik gedenk daer aen met pyn, En zoude indien ik kolt, eerlang gewrooken zyn, En blyken van den moed, die u bekoorde, geeven: Maer die geringe trooit is my niet bygebleven. 'k Zal nimmer, door myn wraek myn Itaet verbetert zien. En ach! op wien zoude ik my wreeken? zeg, op wien? Zou 't op myn' Vader zyn? myn' eenigften behoeder! Of hem, door wien ik word verongclykt, myn Broeder! Wiens Staetzucht yvrig dingt naer 't opperfte gebied; Ach! was die vyand my zoo waerd een broeder niet, Ik zweer u, dat geen magt myn woede zou beletten, Om hem die kroonroof op het ftrengft betaeld te zetten. Doch, als myn arm zich tot rechtvaerde wraek bereid, Gevoel ik, dat natuur inwendig voor hem pleit. Indien haer tederheid u haetlyk klinkt in deooren, Leer  TREURSPEL. 25 Leer my een middel om de ftem des bloeds te fmooren. Kodoman. Zal hy dan uw gebied geheel met voeten treên ? U wetten geeven , naer zyn luft en zinlykheên? En zal natuur hem van rechtvaerde ftraf bevryden? Laet gy u binden door lafhartig medelyden! Verban die deernis, zoo onwaerdig aan uw' moed. Zyn fchuld word nooit voldaen, myn Prins, dan door zyn bloed. Of zult gy zonder fmart, in koelen moed gedoogen, Dat hy uw bruid en kroon zal rooven voor uwe oogen ? Uw luifter fchendeu? enmisfchien, wanneer't hem Juli, U 't ieeven neemen, tot verzeekring van zyn ruft? Neen: die lafhartigheid koom' nooit in uw gedachten, 't Is groots, 'k ontken het niet, zyn vyand te verachten, Wanneer hy kleen is; doch een vyand die een kroon Durft eifchen, is onwaerd dat men hem 't lyf verfchoon. Arte mines. De Hemel hoede my! zoude ik een' broeder dooden' Den fcepter koopen met zyn leeven, groote Goden! Neen; fchoon 't bezit des troons fteeds veel op my vermogt, 'k Had nogthans tot dien prys, dien veel te duur gekocht. De deugd alleen, myn vriend, kan myne fmart geneezen: Ik kan rampzalig, maer ik zal nooit fchuldig weezen: De gunft des hemels ftaet den wenfch der vroomen by D ' Ik  26 ARTEMINES, Ik zal u myn gemoed ontdekken, hoor na my. Indien myn broeder my Mandane wilde gunnen. Ik zou my 't kroonvernes misfchien getrooften kunnen: Doch als ik denk hoe my zyn roofzucht onderdrukt, En met de diademe, ook my myn bruid ontrukt, Slaen ftraks myn zinnen aen het muiten, en 't befchouwcn Van 't licht der reden kan my naeuwlyks wederhouwen. Doch als na deezen itorm, in 't felft van myn verdriet, Hun drift bedaert, en ik een weinig ruft geniet, Dan ziet gy my de Goön en hunne wetten eeren, Dan wenfch ik niets, dan 't geen hun wysheid zal begeeren. Dan houd myn deugd het veld, en rekend het een fchand, Ooit bloed te ftorten, dan tot heil van 't Vaderland. Dit zyn de driften die inwendig my beftryden: Dees wettigt mynen haet, en die myn medelyden. Myn afgematte ziel word door haer, beurt om beurt, Nu eens met hoop gevleid, dan door geweld verfcheurt. De deugd zal in myn hart wel eind'lyk zegevieren. Maar ach! hoe duur ftaen my die kraekende ïauwrieren? Schoon ik verwinnaer blyf van 't wisfelziek geval, 'k Voorzie dat die triomf my 't leeven koften zal. Doch hoe het keeren mooge, ik zal gewillig lyden, Zoo ik myn vaderland van rampen kan bevryden. Gelukkig, zoo het volk, wiens welftand ik betracht, My,  TREURSPEL. %7 My, van de kroon berooft, die nógthans vvaerdigacht. Kodoman. Gelukkig is het volk dat uw geboön zal eeren! Uwe onnavolgbre deugd is waerdig te regêeren. Wie u ooit minne of haete, in voor of tegenfpoed, Myn vriendfchap blaekt voor u in vollen yvergloed. Bedien u van myn' naem, myn' arm, ja zelfs myn leeven; 't Is all' tot uwen dienft, indien 't u trooft kan geeven: Doch als myn trouw en hulp uw' val niet fchutten kan, Volg ik u in den dood. Artemines. Neen waerde Kodoman! Schoon 't edelmoedig fchynt, zyn leeven te verkorten, Wanneer wy van den troon der hoogheid nederftorten, In een benaeuwden kolk van onheil en verdriet, Het is, naer myn begrip, de waere grootheid niet. De Godheid, die ons 't zyn en 't leeven heeft gegeeven, Heeft een vrymagtig recht op yders dood en leeven; En hy, die reukeloos befluit zich zelf te doön, Steekt de Oppermajcfteit des hemels naer de kroon. Men draeg des met geduld 't geen ons de Goden zenden: En ftuite op 't fchild der deugd de woede der elenden. Als de onderwerping aen den hemel ons geleid, Behoud de ziel haer ruft en waere onnozelheid. D 2 Ko-  2S ARTEMINES, kodoma n. Ik zie Arbates. V T F D E T O O N E E L. Artemines, Kodoman, Arbates. Arbates. Prins, de Vorst wenfcht ü te fpreeken, Hy is geheel ontroerd in zyn vertrek ge weeken; En zondt my af, om u zyn laft te doen verftaen. Artemines. Zyn wil is my een wet. Arbates laet ons gaen. Tegen Kodoman ter zyden. 'k Zal u den uitflag van deez' t'zaemenfpraek doen hooren. ZESDE T O O N E E L. Kodoman. ö VToön.' is zoo veel deugd tot zoo veel fmaeds gebooren! Myn waerde boezemvriend, my deert uw ongeval! Eoch, zie in my de hand die u verloffen zal. Myn vrienden zyn gereed het uiterfte te waegen. Onze onbezweeke trouw zal u de kroon doen draegen, In weerwil van Atoffe, en haer' gehaeten zoon; Die  TREURSPEL. 2p Die door geweld en lift, durft dingen naer den troon. Schoon wy, om uwe deugd, u ons geheim verbergen, Hy zal, na deezen dag, uwe oogen nooit meer tergen. Zyn dood zal u eerlang bevryden van de fmart, Die u de ftaetzucht brouwt van zyn hoogmoedig hart. Doch gy, ö Prins! moet niets van ons befluit vermoeden. Uwe edelmoedigheid zou hem het leeven hoeden. Gy wederhieldt den arm reeds tot uw wraek bereid, En noemde deeze trouw misfchien oproerigheid, ö Artemines! zie, zie thans het uur gebooren, Waer in de Vriendfchap, die ons beide koft bekooren, Geen blyken geeven zal van laffe deerenis, Maer dat van haeren band iet groots te hoopen is. Doch, zoo ik in den ftryd gedwongen wierd te wyken Of mynen aenfiag met myn leeven zag bezwyken, Sterf ik, met deezen trooft, dat ik, den zwaeren val Die mynen Vriend verplet, niet overleeven zal. Einde des tweeden Bedryfs. D3 DER-  3o ARTEMINES, DERDE BEDRYF. EERSTE T O O N E E L. Mandane, Cleone. Mandane. Cleone, laet my dit gebaet paleis ontvlugten, En eens in eenzaemheid om myne rampen zuchten. Veroordeel my niet om de traenen die ik ftort, Daer yder oogenblik myn onheil grooter word. Vrees niet, dat myn geween myn luifter min doet blinken: Myn oogen zyn gewooon in traenen te verdrinken: Die tedre blyken, van myn leevendige fmart, Verftrekken nog tot trooft voor myn rampzalig hart. Schoon ik voor elks gezigt myn droefheid wil verbergen, Wat is dat anders, dan haer woede feller tergen? Gy zelfs, myn Zielsvriendin, gy ziet hoe menigmael Ik deeze fchynruffc, met een' traenenvloed betael. En, ach! waervind ik 't eind van all' myn tegenheden! Gevonnift door de Goön; van liefde en haet beftreeden; Gevangen in dit hof, waer elk in gruwlen leeft, En alle deugd en trouw geheel verbannen heeft; Schiet my niets over, dan te wenfchen, dat de Goden Myn  TREURSPEL. 31 Myn rampen eindigen, of my uit deernis dooden. Cleone. Uw wanhoop gaet te ver, vergeef het my Mevrouw, Ik zie geen oorzaek tot zoo maeteloos een' rouw; Gy zucht vafc zonder einde, en klaegt uw' nood uwe oogen, Ik ben, tot in myn ziel met uwen druk bewoogen, Schoon ik de redenen niet weet van uw verdriet, Mandane. Cleone, gy zegt wel, 't is waer, gy weet die niet. Ik heb die redenen, met onöphoudlyk zorgen, Tot heden, in den grond van myn gemoed verborgen: Doch 't veinzen is, helaes! niet langer in myn magt, Hoor dan Cleone, 't geen gy nimmer van my dacht. Ik min. Cleone. Gy mint! en wien ? Mandane. Waen niet, dat myne zinnen, Een voorwerp aen myn deugd onwaerdig, kunnen minnen, 't Is Artemines, die myn fierheid overwint. Cleone. Zyn deugd verdient met recht dat hem uw hart bemind. Die tederheid kan u geen ftof tot droefheid baeren. Man-  3a ARTEMINES, Mandane. Ach hoor het ovrige, en wil u daerna verklaeren. 'k Zag in dat Vorftlyk hart, in 't opgaen zyner jeugd, Den gadeloozen glans der onbefmette deugd, Die hem zoo waerdig maekt de volken te regeeren. Een ander mooge in hem 't bevallig fchoon waerdeeren; Zyn edle houding; het gelaet vol majefteit; Zyn deftig oog, gepaert met zoo veel minzaemheid; En duizend gaeven , die hem achting waerdig mecken: Zy zyn het niet, vriendin, die my het harte raeken. Zyn edelmoedigheid, de gaeven van zyn' geest, Bekooren my veel meer dan zyn gelaet of leeft. Zyn heusheid, in myn' arm van ketens te bevryden, Toen ik in 't heir verfcheen; zyn teder medelyden Met elk rampzalig menfch; zyn gadeloos geduld In 't onheil, dat hem treft, zelfs buiten zyne fchuld; Zyn eerbied voor de Goön en hun gewyde altaeren; En al de deugden, die in hem zich t'zaemen paeren, Bekoorden myne ziel, door zoete hoop gevleid. 'k Was moedig op zyn liefde, en trouw, en tederheid; En poogde bly van geeft met ongeveinsde klanken, De onfterfelyke Goön voor hunne gunft te danken ; Ik bragt myn gaeven naer den tempel, volgens pligt, Wanneer een hemelglans dat grootfch gebouw verlichtt' En  TREURSPEL. 33 En een verftaenbre flem zich uit de diepfte Chooren, Waer yder neder knielde, op deeze wys liet hooren: „ Indien gy uw geluk bemint, „ Laet u 's ryks Erfprins nooit bekooren: „ Zoo haeft hy zich aen u verbind „ Is hem een wreede dood befchooren. Cleone. ö Goön! Mandane. Ik zidderde op het hooren van die flem, Die my in eeuwigheid verwyderde van hem : En trachtte, zints dat uur, zyn byzyn fteeds te ontwyken. Doch myn benaeuwde geeft dreigt telkens te bezwyken, Als ik vol deerenis, zyne ongeveinsde trouw, De grootheid van zyn min, en mynen ramp befchouw. Verwonder u dan niet, dat ik door myne klagten, En jammerlyk geween, myn fmart poog te verzachten. Dit haetlyk vonnis, dat myn ziel zo wreed bezwaerd, En my zyn hand ontrukt, is al myn traenen waerd. ö Hemel! zie toch eens op al myn rampen neder.' Herroep die wreede wet; geef my myn' minnaar weder, ' Toon, dat gy als voorheen, de zuivre deugd bemint, Of maek dat myne ziel haer zwakheid overwint. E Cle-  ,34 ARTEMINE S, Cleone. Ik ftae verzet, Princes! doch 't is naer myn gevoelen, Geheel iets anders 't geen 't orakel wil bedoelen. De twist der broederen om 't kroonrecht treft myn' geeft; Schoon Artemines fteeds 's ryks Erfprins is geweeft, 't Is hachlyk, of de Vorft zich niet laet overreden Om Xerxes, met dien naem vol luifter, te bekleeden. Zoo dit gebeurt, zie ik een open voor uw min: 't Orakel noemt geen' naem. Mandane. 'k Beken het myn Vriendin. Doch de edle liefdegloet, die myne ziel doorgriefde, Voor 's vorften oudften zoon, is geen gemeene liefde. Hy is de fcepter waerd; en 't ftrekt in myn verdriet My nog tot trooft, dat hy dit uitgeftrekt gebied, Indien myn wenfch gelukt, in vrede zal beftieren; En van de fnoode lift zyn 's broeders zeegevieren, Door die gedachten wordt myn hoop en wenfch gevleit.. Geen fnood belang heeft deel aen myne tederheid. Neen: heerfch geliefde Prins L fchoon ik uw trouw moet derven. Regeer gelukkig! ik zal wel te vreede fterven. ö Liefde! handel my naer uwen luft en zin; Maer toon u gunftiger aen 't voorwerp myner min. Clb-  TREURSPEL. 35 Cleone. Ik zie Prins Xerxes; wil uw traenen toch verbergen. Mandane. Helaes! hy koome, ik heb zyn liefde iet grootfeh te vergen. TWEEDE T O O N E E L. Mandane, Xerxes, Cleone, Xerxes Aenbidlyke Princes! wier minnelyk gezigt., En zielbekoorend fchoon, hier duizend vlammen ftichu In duizend harten, die hun heil van u verwachten; Hoe lang zult gy myn min en tederheid verachten! Uw wreedheid dwingt myn ziel tot zuchten, dag aen dag. Mandane. Daer word vry meer vereifcht dan zuchten, en geklag, En traenen, om een hart als 't myne te verwinnen. Hy, die zich vleijen durft dat ik hem zal beminnen. Moet edelmoedig zyn, en van beproefde trouw. Xerxes. Ach! twyfelt ge aan myn minP ftel my ter toets Mevrouw; Gy zult my fteeds getrouw aen uw bevelen vinden. Ik durf op uw gebod, my alles onderwinden. E 2 Wat  %6 ARTEMINES, Wat effent ge van myn trouw. Mandane. 't Geen ik op u begeer, Zal u wel moeilyk, maar ook heerlyk zyn, myn Heer. Xerxes. Hoe moeijelyk het zy, ik zal geen' arbeid vreezen, Zoo ik van uwe gunft flegts kan verzeekerd weezen. Uw dierbre gunft, Princes, ik zweer 't u by de Goön! Acht ik oneindig meer dan Zuzes hoogen troon. Mandane. Wel aen: gy zult u van myn wreedheid niet beklaegen, Indien rnyn tederheid uw zinnen kan behaegen; Doch, ftae cp myn verzoek uwe eifchen op den ftaf, En 't recht der diademe, aen uwen broeder af. Laet zyn verheven deugd uw edle ziel bekooren. Denk, 't is uw broeder, 't is uw 's vaders eerftgebooren; Aen u vereenigt door de banden van het bloed; Geen vreemdeling, wien gy zoo groot een vriendfehap doet. Thans is het tyd voor us om myne gunft te winnen: Toon nu, hoe teder, hoe getrouw gy zyt in 't minnen, Dat gy my meer waerdeert, dan 't opperfte gebied. Gyfchudt het hooft? en deinft? gy zucht Jen antwoordt niet? Is dit my blyken van uw tedre liefde geeven Waer op gy roemen dorft? waer is uw trouw gebleeven? Die  TREURSPEL. 37 Die alles willig in myn' dienst wilde ondergaen, Kan ze, op myn bede niet, die eerfte proef weêrflaan? Spreek: zeg wat ik my van uw liefde kan belooven. Xerxes. ö Goden! wilt gy my dus al myn' fchat ontrooven? Princes, het veinzen is niet langer in myn magt. Gy hebt my, door uw lift tot dezen ftand gebragt, Om, als myn teder hart voldeed aen uw bevelen, Met Artemines, dit beroemd gebied te deelen. Ik fpeur dees laegen, doch.... Mandane. Waer van verdenkt gy my ? Myn hart is veel te fier tot fnode veinzery. Ik zweer u by de Goön! met onherroeplyke eeden, Dat ik deez' dag met u in 't echtverbond zal treeden, Zo gy dit blyk my geeft van uw volmaekte trouw. Xerxes. Ach< eifch een andre proef van myne min mevrouw. M a nd a n e. Geen proef dan deeze, Prins, kan mynen geest behaegen. Bedenk voor 't laetft, wie 't is die u deez' gunst komt vraegen. Denk, dat ik myne hand heb op dien prys gefield: En gy door uw befluit uw eigen vonnis velt: En,... E 3 Xer-  38 ARTEMINES, Xerxes. Schoon ik my altoos naer uwen wenfch wil voegen J 't Is my onmooglyk u hier in te vergenoegen. Cy wierdt daer door, van 't geen u toebehoort, berooft. Geen minnaer is u waerd, dan met een kroon op 't hooft. Ik heb u, met myn min, het ryksgebied befchooren. Mandane. Houd op, 'k wil van uw min geen enkel woord meer hooren. Gy zyt onwaerdig, dat myn hart die hoog waerdeert. Durft gy vermoeden, dat myn hooft een kroon begeert, Die door geweld, en lift, en ftaetzucht is verkreegen? Neen: breng een ander vry uw liefde met dien zeegen, Ik heb een affchrik van uw fnoode gruweldaên: En zoek der Goden toorn niet op myn' hals te laên. Maer 'k fpeur hoe ver men uw beloften kan vertrouwen. Ligt zal dees weigering u namaels nog berouwen. Ik dank den Hemel, die myn oog in tyds verlicht. Doch koom na deezen dag nooit weer voor myn gezigt. Xerxes knielende. Helaes! Princes! ik beef! duld dat ik neêrgeboogen... DER-  I TREURSPEL. 39 DERDE T O O N E E L. Mandane, Artemines, Xerxes, Cleone. Ar temines. Is 't mooglyk! moet ik u gelooven, ö myne oogen! Ach! al te ondankbre, maer aenminnige Vorftin ! Schenkt gy zoo flecht.een' loon, my, voorzoo groot een min! ö Goön ! heet dit myn trouw op zynen prys waerdeeren? Ik voel de minnenyd myn ingewand verteeren. ö Broeder! wiens geluk haar' fleren geeft verwint, Verberg me uit deerenis hoe teder zy u mint. Dit, dit ontbrak alleen, aen al myne ongelukken, Ach! moeteen zelve dag, my al myn' fchat ontrukken! ö Hemel! ftae my by: geef, dat ik myne min., Zoo doödlyk voor myn ruft en myn geluk, verwin. Maer kan, helaes! kan ik myn tederheid vergeetenï Neen:veel te onfcheidbaer, is myn ziel door deeze keten, Aen uwe gaeven en bevalligheên verknocht. Ach! of ik nimmermeer uw wooning had bezocht, 'k Had op dien zei ven ftond, myn vryheid niet verboren, En zag my, door uw' haet, dit onheil niet befchooren. Xerxes. Gy kwelt u zelf te vroeg om myn gewaend geluk, Die  40 ARTEMINES, Die Fiere baert myn ziel een' gadeloozen druk. En ver van myne min met wedermin te loonen, Is 't haer een zielsvermaek myn tederheid te hoonen: Zy bant my door haer' haet, daer al myn ruft voor zwicht, In eeuwigheid van haer bekoorlyk aengezigt: En 't was om dit befluit, dit wreed befluit te weeren, Dat gy, op uwe komft, my voor haer zaegt verneêren. Doch 't is vergeefs, dat ik haer nedrig val te voet, Nadien haer weigering myn hoop bezwyken doet, Laet des de minnenyd uw' boezem niet beftryden; En wil myn deerlyk lot beklaegen; niet benyden. A rtemi nes. Ach! woed uw hact, Princes-, zoo fel op ons geflacht, Dat gy myn broeder ook uw gunft: onwaerdig acht! Ik waende toen gy my uw weigering deed hooren, Dat gy Prins Xerxes hadt ten bruidegom verkooren; En fchoon myn geeft den dood veel minder bitter vind, Dan dat ik dulden moet dat gy een' ander mint, Nog ben ik, met zyn fmarte, en zielverdriet bewoogen. Myn minnenyd maekt plaets voor 't werkend mededoogen; En deeze drift, die zich gereed voor hem verklaert, Smeekt,.... Mandane. Prins, 'k verzoek dat gy uw verdre voorfpraak fpaert. Die  TREURSPEL. 4r Die moeds genoeg bezit, om my te durven minnen, Moet eerft zyn driften, en daernae myn hart verwinnen, Vaer wel. VIERDE T O O N E E L. Artemines, Xerxes. Xerxe s. (jy vlugt ontmenfchte, en lacht om myne fmart? Helaes! hoe pynigt gy myn afgefoltert hart! Ach! mogt het my, na zoo veel lydens, eens gelukken Myn worftelende ziel uit haere magt te rukken! Myn Broeder, trooffc myn' geeft; verban uw minnenyd; Toon my, door uwen raed, dat gy grootmoedig zyt. Zeg, wat ik doen moet, om die wreede te behaegen: Leer my, hoe zich myn hart in haere magt moet draegèn: Zeg, of ik haer gezigt moet myden en ontvliên; Dan of ik trachten moet die fchoone weer te zien. Arte mi nes. Wat vergt gy my? helaes! kan u myn medelyden Wel van Mandanes haet en hevigheid bevryden? Zal ik u trooften? ik? die zelf naer trooft verlang, En van geen fterflyk menfch een' blik van trooft ontfang. F Wat  42 ARTEMINES, Wat zal ik zeggen, om uw lyden te verzachten? Mandane houd zich doof voor uw geween en klagten. Indien uw geeft nogthans met mynen raad zich vleit, Myn Broeder, zoek uw' trooft aen haer grootmoedigheid. Zweer dat ge uw zinlykheên zult voor haer wil doen duiken Ze is te edelmoedig om haer zeege te misbruiken: Toon, dat ge nooit haer ruft door krygsvolk hebt beroert, Nog tegen haeren dank, haer naer dit hof gevoert,.... Xerxes. Ik zie de koningin: wil my by haer verfchoonen. 'k Zal voor uw' goeden raed, my namaels dankbaer toonen, En gae dien volgen, aen de voeten der Princes. V T F D E T O O N E E L. Atosse, Ar te mines, Amestris. Atosse. "Waer gaet uw broeder, Prins ? Artemines. Hy volgt zyn minnares. Die voor een' oogenblik is uit de zael geweeken. Atosse. Ik moet met u, in 't einde, eens openhartig fpreeken. (Ame-  TREURSPEL. 43 (Ameftris, zorg dat niets myn redenen vei door O Wat is uw oogmerk, Prins ? wat hebt gy met ons voor ? 'k Hoor van den vorft, dat gy, in fpyt van zyn bevelen, Hardnekkig weigren blyft het ryksgebied te deelen Met Xerxes ,• en dat dus uw toomelooze haet Dien ongelukkigen in alles tegenftaet. Kan niets den eifch van uw ftaetzuchtig hart bepaelen ? Waent gy zoo ligtelyk op ons te zeegepraeïen ? Voldoet zo groot een deel, van dit beroemd gebied, Aen uwe heerfchzucht, aen uwe ydle grootschheid niet? Of waent gy, dat de vorft, door u fteeds aengedreeven, U, deeze heerfchappy geheel zal overgeeven ? En fleren deezen dag uw' fchedel met de kroon, In fpyt, en tot bederf van echtgenoote, en zoon. Gy zyt te ver verdoold, indien gy dit durft hoopen. Hoe fel gy my vervolgt, nog ziet myn geeft een open. En hy, die mynen zoon, en my, naer 't leeven ftaet, Verheft ligt kroon en hooft, door myn geduchten haet. Artemines. Vergeefs zoekt gy myn ziel door dreigen te vervaeren, Uw haet, nog dreiging, zyn bekwaem my vrees te baeren. En fchoon gy my verdenkt, als of ik uwen dood, En dien myn's broeders, reeds in mynen geeft befloot, Ik zal dien lafter door myn tegenfpraek niet keeren. F 2 Dit  44 ARTE MINES, Die ongegrond verwyt kan myne deugd niet deereiü 'k Gae des ftilzwygend, een vermoeden flegts voorby, Dat onbetaemelyk voor u is, en voor my. Voorts vraegt gy, waerom ik in weerwil der bevelen Des Konings, weigren blyf dit ryksgebied te deelen? En fte!r. myn ftaetzucht tot de bron van uw verdriet; Wat my hier toe beweegt, Vorftin, betreft u niet. Kunt gy, in deeze zaek, my wel met reden vergen, Aen u te ontdekken, 't geen ik gaerne wil verbergen? Doch op dat ge echter niet zoudt waenen, dat myn hart Geheel in 't looze net der ftaetzucht is verwart; Zal ik u melden 't geen my hier toe heeft bewoogen. Twee Vorften, in één ryk, zyn nimmer te gedoogen. Men ziet, hoe elk van hen, des anders wetten fchend: Zyn ftaeten dompelt in een eindelooze elend; En door de twift, en 't woên der afgunft aengedreeven,. Het deel zyns broeders wil verwinnen, met zyn leeven. Op dit gezicht verdwynt de liefelyke vreê. 't Verflindend oorlogszwaerd barft ylings uit de fcheê, En meft zich met het bloed der fchuldlooze onderdaenen: De weduw fmelt by 't lyk van haer' gemael, in traenen i De borgery vervolgt haer medeborgery: De vader ftaet zyn' vorft, de zoon den zynen by:. De broeder wet den dolk zelfs tegen zynen broeder: Men  TREURSPEL, 45 Men hoort den naeren kreet der afgeleefde moeder, Die beevend toefchiet, door geen doodsgevaer gefluit: En keert door haer geween hun haetclyk befluit. Zoo deeze deeling ooit myn zinnen kon behaegen, Moell ik van al dit leed met recht den lafter draegen. Neen, dat één vorft alleen den gouden ftaf verwerf, Of zoo hy fterven moet, dat niemant anders fterf. Het volk blyve ongemoeit in 's vorften kroongefchillen: Hun bloed is onbekwaem om onze twiff. te ftillen. De borgerkryg verwekt den Koning fmaed en fchand. De Goden fchiepen ons tot 't heil van 't vaderland; Niet, om door broedertwift zyn vreede en ruft te flooren. 'k Zweer by die zelve Goön, die ons hier zien en hooren; Indien my hunne gunft beveiligt op deez1 troon, Uw zoon zal de eerfle zyn, wien ik myn gunft betoon; Doch, zoo hy 't ryk verwerft, (ik wil u niet verbinden) Kunt gy my handelen zoo gy geraén zult vinden. Ik vrees den dood niet, en uw'toomeioozen haet Acht ik voor my, mevrouw, gantfeh geen gevaerlyk kwaed. De deugd zal my ten fchild en beukelaer verftrekken, En voor de uitwerkzels van uw woede en wraekluft dekken. F 3 ZE Sr  46 ARTEMINES, ZESDE T O O N E E L. Atosse, Amestris. Atosse. Gae heen, hoogmoedige! wat my betreft, ik zal Eerlang my wreeken, door uw' jammerlyken val: En, zoo 't my mooglyk is, den ouden vorft vertoonen, Dat gy u niet ontziet, my, en myn' zoon te hoonen. Ameftris, fterk myn ziel in haar rechtvaerde wraek; Doe my de kroon en troon befchouwen met vermaek: Wenfch met my, dat myn zoon de vrucht daer van moog plukken. En gy, ö groote Goön! laet myn ontwerp gelukken; Geef dat ik Xerxes hier als heerfcher zie gegroet! Of myne wraek voldoe in Artemines bloed. Einde van het derde Bedryf. VIER-  TREURSPEL. 47 VIERDE BEDRYF. EERSTE T O O N E E L. Darius, Megabyzus, Lyfwachten, die op den wenk van Darius vertrekken. Darius #Ja 'k heb u hier ontboön, myn boezemvriend, treed nader, Verfterk, indien gy kunt, het harte van een' Vader, Die zyne kinders mint; doch door de tederheid Voor eene Gemaelin, van 't rechte Ipoor geleid, Niet weet aen wien van hen hy 't ryk zal overdracgen. Ik heb bereids vergeefs een deeling voorgeflaegen: Myn teder hart is om dien broedertwift bezwaert. Zy beide zyn 't gebied van hunnen vader waerd, Schoon ik, tot in dit uur, tot geen befluit kan komen. Ik heb uw' raed met vrucht voor deezen ingenoomen; Myn drift voor beide, heeft op uw gemoed geen kracht; Ontdek my ongeveinft het geen gy billykft acht. ^ 'k Zie Artemines zyn geboorterecht beweeren, En deezen troon, als iet dat hem behoort, begeeren; Terwyl AtolTe pleit voor mynen tweeden zoon, En  48 ARTE MINES, En wenfcht zyn jeugdig hooft te fleren met de kroon. Zy fielt prins Xerxes eifch, voor 't recht van zynen broeder; Doch 't ganfch heelal ziet niet uit de oogen eener moeder, 'k Voorzie uit hun gefchil, veetramps voor 't Perzifchs ryk; Ten zy ge iet voorftelt dat de broed'ren vergelyk'. Megabyzus. Ik fmeek uw Majefteit haer' dienaer te verfchoonen! Darius. Neen: zeg my ongeveinft, wien gy als vorft zoudt kroonen, Indien gy door 't geluk waert in myn plaets geftelt. 'k Wil dat gy onbefchroomd my uw gevoelen meldt. Megabyzus. Prins Xerxes hooft is waerd een' gouden' kroon te draegen-: Zyn onbefmette deugd koft ftecds myn oog behaegen; Doch 't fmart my, dat een ftaf zyn jeugdig oog bekoort, Die door 't geboorterecht, zyn' broeder toebehoort. Gy kent de onkreukbre wet der Perzen beide en Meeden, Die door geen' ryks monarch tot nog is overtreeden, En 's vorften oudften zoon met zoo veel gunft begroet, Datzy, na 's vaders dood, het ryk hem erven doet. Prins Artemines is het ryksgebied befchooren, En u uit Statira, door 's hemels gunft gebooren, Eer gy Atoffe kende; of immer hadt gedacht U te verbinden aen vorft Cyrus grootfch geflacht. Da-  TREURSPEL. 49 Darius. 'k Beken, 't is waer: doch kon ik hoopen volgens reden , Dat ooit myn voet den troon der Perzen zou betreeden? De kroon behoorde my nog in die dagen niet: En Artemines heeft geen recht op dit gebied, Als zynde my, toen ik nog borger was, gebooren. Dit fterkt Atoffes reen, zy doet my telkens hooren Dat zy dien edlen Prins wel als myn' zoon bemint, Doch dat hy 't minfte recht niet heeft op 't hoog bewind; Maer Xerxes, door al 't ryk verwelkoomt met gezangen, Heeft, zegt zy, in myn hof het levenslicht ontfangen: Zyn wieg ftond veilig in de fchaduw van myn' troon: En elk befchouwde in hem den erfgenaem der kroon. Dus grond zy haeren eifch. Megabyzus. Myn Vorft, bedenk u nader. Een Prins, die erfgenaem verklaert word van zyn vader, Erft niet alleen al 't geen des vaders hand beftierd; En 't zyne noemen kon, toen hy gebooren wierd, Maer alles, wat de Goön tot aan zyn dood hem fchenken. Dus kan dit nooit het recht van Artimines krenken, Gebooren, voor of nae uw komft tot deezen troon, Hy is en blyft nogthans uw eerftgebooren zoon. Vorft Cyrus, wien gy u ten voorbeeld hebt verkooren, G Was  5o A RTEMINES, Was in denzelven Hand als deeze Prins gebooren. Nogthans is hy van elk als wettig vorft begroet, En heeft, nae 's vaders dood geen' tegenftand ontmoet. Laet u dit voorbeeld voor uw' oudften zoon beweegen. Een fcepter, die door lift of boosheid word verkreegen, Doet menigwerf den ftaet geheel te gronde gaen: En wet der Goden toorn op vorft en onderdaen. Darius. 'ft Ben overtuigt myn Vriend, dat uw onzydig oordeel Uit uwe vroomheid fpruit, niet uit belang of voordeel; Uw raed wierd ligt gevolgt door 't vaderlyk gemoed, Zoo myne Gemalin, (gy kent haer) hem den voet Door alle middelen niet fteeds zocht dwars te zetten. Zy fmeekt my op haer' zoon en zyne deugd te letten: En ik beken vry uit, dat myn genegenheid Voor haer, myn' plicht byna van 't rechte fpoor verleid. Megabyzus. Gy hebt tot nog den roem by elk in uwe ftaeten, Dat gy het recht bemint, en 't heil der onderzaeten Gelyk een vader zoekt: ik ken uw zuivere min Voor Cyrus dochter, uw begaefde gemaelin; Doch, (ik fpreek ongevcinft gelyk gy kunt befpeurenO 't Is beter dat zy zwicht, dan dat uw ftaeten treuren Door 't blaekend Oorlogsvuur, van broedren aengeftookt, En  TREURSPEL. 5I En 't veld van 't laeuwe bloed der Perziaenen rookt. Myn vorft, wil toch uw eer niet door dees daed befmetten. Een vorft der Perzen zy geen fchenner van de wetten. Zet Artemines, tot ons heil op deezen troon, Voldoende dus zyn recht, 's ryks wetten, en den Goön! Darius. 'k Zie myne gemaelin. Megabyzus. Zy komt u mooglyk fmeeken,... Darius. Ach! Megabyzus, 'k vind niet raedzaem haer te fpreeken, En zal door myn vertrek, liefft dit bezoek ontgaen. TWEEDE T O O N E E L. Atosse, Megabyzus, Amestris. Atosse, Mynheer, heeft u myn zoon myn wenfchen doen verftaen? Zyt gy genegen om ons beide te onderfchraegen ? Zal uwe fchranderheid zyn hooft de kroon doen draegen ? De vorft, ik weet het, heeft veel achting voor uw' raed. Indien gy uw belang en voordeel wel verftaet, Kunt gy uw glory thans zoo hoog in top verheffen, G 2 Dat  52 ARTEMINES, Dat u het ongeval ooit deeren kan, nog treffen. Megabyzus. Mevrouw, uw goedheid gaet ver boven myn waerdy. Al fchonk my uwe hand de waereldheerfchappy, En ik om dat bezit myn plichten moeit verraeden, Ik zou, het beige u niet, zoo groot een gift verfmaeden. Geen hooge flaet kan my verleiden, neen, zyn fchyn, Hoe luifterryk voor 't oog, is vol van doodfchfenyn. De wroeging zou eerlang myn angftig hart doorknaegen, En ik, met recht de ftraf van myn trouwloosheid draegen. Wien ook de Vorft zyn kroon toeleggen moog' mevrouw, Ik zal hem hulde doen, en myne onkreukbre trouw Zal hem volftandig, als tot nu zyn' vader, blyken, En niet, dan door den dood, van Megabyzus wyken. Atosse. Uw onbezweeke trouw was ons reeds lang bewuft: De vorft, ja yder flaept op uwe zorg geruft, 't Zy ver dat myn verzoek uw eer of pligt zou krenken. Kunt gy, met reden, van die boosheid my verdenken? Ik denk niet dat gy 't recht myn 's zoons, in twyfel trekt. Maer gy, die hem tot nu ten tweeden vader ftrekt, Die door uw wysheid, hem zyn driften leert verwinnen En wien zich van dien Prins op 't hoogfte ziet beminnen, Is 't geen ondankbaerheid, voor al 't genooten goed, Wan.  TREURSPEL. 53 Wanneer uw kwaede raed hem 't ryk verliezen doet? Indien uw eigen zoon; de welluft uwer oogen, Zorgvuldig door uw vlyt gevoed en opgetoogen, Zich tot den hoogften top van glory zag gebragt, Doch, daer hy niets dan gunst, en ruft, en heil verwagt, Zich, op dien zeiven ftond als balling vond verweezen, En gy geftadig voor zyn leeven hadt te vreezen, Zoudt gy niet wenfchen, in zoo jammerlyk een' ftand, Dat uit ontferming hem een ander bood de hand? Laet dan een moeders hart uw' byftand niet ontbeeren, En wil de ondankbaerheid gelyk een monfter weeren. Megabyzus. De Hemel weet, hoe teer ik uwen zoon bemin: En ftond het aen myn keuz', by heerfchte hier Vorftin. Doch vlei u niet, dat ik myn plichten zal verraeden Om 's Prinfen heerfchzucht, om zyn' hoogmoed te verzaeden. Het erfrecht deezer kroon', is aan 't geboorterecht, Door een onbreekbren band, voor eeuwig vaftgehecht. Hy, die een kroon begeert, fchoon tot geen kroon gebooren, Belaft zich met de wraek der Goden, en hunn' tooren. Als Artemines, wien uw ziel zoo doodlyk haet, Zich zei ven zag gefteld in een' geringer ftaet; En Xerxes, door geweld en haetelyke liften, Het recht des fcepters wilde ontrukken, en betwiften: G 3 Zoudt  54 ARTEMINES, Zoudt gy gedoogen dat dit vorfteiyk Paleis, Weergalmde van de fmaed en laffcer, reis op reis, Waer mee zyn ftaetzucht u ftoutmoedig kwam beftooken ? 6 Neen: gy wierdt eerlang door zynen dood gewrooken. Denk geenzins, dat ik 't recht uw's zoons in twyfel trek, En door die twyfeling, myn deugd en roem bevlek. Indien men Xerxes recht flegts kon in twyffel Hellen, Gy zaegt aan zyne zy my vaerdig overhellen. Doch ftaetzucht is alleen, mevrouw, het beige u niet, De grondflag van zyn recht, op dit beroemd gebied. Atosse. „ Ik barft bynae van fpyt." Hebt gy 't ontzag verboren Dat elk my fchuldig is? wat durft gy my doen hooren? Doch ik bemerk, hoe u 't vooroordeel heeft mifleid. Hoor des na myne reen met meer oplettendheid; En vonnis... maer ik zie Mandane herwaerds treeden. Zy fchynt geheel on titelt. DERDE T O O N E E L. Atosse, Mandane, Mecabyzus. Amestris. Atosse. Princes, wat is de reden Van  TREURSPEL. 55 Van deeze ontroering, die ons uw gelaet vertoont? Wat rnaekt u dus verbaeft? Mandane. 'k Bid, dat gy my verfchoont, Gins koomt Cleone; die 't u alles zal verklaeren. VIERDE T O O N E E L. Atosse, Mandane, Megabyzus, Amestris, Cleone. Atosse. brengt gy ons? fpreek op. Cleone. De droevigftc aller maeren: Prins Xerxes; daer uw ziel al haer vermaek in vond,.. Atosse. Prins Xerxes ? nu, vaer voort! Cleone. Is doodelyk gewond. Atosse. Ach! onderfteun me; ik voel myn angftig hart bezwyken. Megabyzus, tegen Cleone. Wie melde u dit? geef ons toch duidelyker blyken Cle-  56 ARTEMINES, Cleone. 'k Verzelde de Princes in de oofter gallery, Als een verward gerucht ons naekte van ter zy, En wy Prins Xerxes ftem in deeze woorden hoorden: „ Getrouwe Perzen, help! fchiet toe! men wil my moorden. 'k Vloog derwaerds, gants verbaeft, verlegen en ontfteld, En zag een lichaem dat ter aerde lag geveld. De drang belette my het aenzicht te onderfcheijen; Maer ach! ik had geen reên my lang met hoop te vleijen. 'k Zag Artemines zelf, zoo ryk in deugd als moed, Zyn uitgetoogen zwaerd wechwerpen , gantfch verwoed; Wyl hy te fpaê genaekte, om Xerxes te befchutten En 't leevenlooze lyk meêdoogend te onderftutten. Hy floeg 't ontfteld gezicht, wanhoopend gins en weer; En riep; ö groote Goön! hy is 't; hy leeft niet meer. Ik fpoede my te rug, om dit bericht te geeven. Atosse. Hy leeft niet meer? Helaes! en ik, ik blyf nog leeven! Rampzael'ge moe der van een' fchuldeloozen zoon.' Zie ik op deeze wys, hem praelen met de kroon! Is dit myn blyde wenfch tot zyn geluk verwerven. Ik gae met u ter dood, en volge u, in het fterven Myn zoon! myn waerde zoon! ik voel myn teder hart Verfcheurt om uwen dood, door wanhoop, woede, en fmart. Die  TREURSPEL. 57 Die driften zoeken zich met kracht een' weg te baenen: De wanhoop door myn wraek; de fmart door myne traenen. Hoe! traenen, neen: oneen! die flag, word nooit geboet Door klagten nog geween; maer door een zee van bloed. Help, Hemel! 'k zie zyn fchim rondom my heenen zweeven. Ach! komt gy my een blyk van uwe liefde geeven? Poogt gy my nog voor 't laetft te omhelzen waerde zoon! Wat zie ik ? toont gy my uw wonden ? groote Goön! Ach! moet uw dierhaer bloed de onwaerdige aerd befprengen? Ik, door een moorders hand u zien om 't leeven brengen ? ö Smarte! och Xerxes! och myn toeverlaet! myn trooft! Gy fchreit vergeefs om hulp, myn ongelukkig krooft! De klokhen dekt vergeefs met haer gepluimde wieken, Uit moederlyke zucht, het zidderende kieken, Dat haer om byftand fmeekt, door havikken gejaegt. 't Is vruchtloos, dat myn hart uw deerlyk lot beklaegt, Myn mededoogen koft uw leeven niet behoeden. Het doet, in tegendeel uw' vyand feller woeden. Ik wilde u kroonen; dit, dit heeft zyn wraek gefart; Dit joeg den moorddolk u, en tevens my door 't hart. Doch 'k zweer u by de Goön! dat ik uw leed zal wreeken. 'k Zal Artemines, voor Darius oog, doorfteeken: Wiens fnoode veinzery uw' droeven dood beklaegt, Waer van zyn zucht tot ftaet, alleen den lafter draegr. H Ach!  S8 A RTEMINES, Ach! had ik hem voorheen den dood ten prooi gegeeven, Zoo zag ik thans myn zoon op 's vaders troon verheven. Myn hart, bedroogen door den fchyn dien hy vertoont, Heeft hem tot ons bederf, helaes! te lang verfchoont. Maer ach! ik voel dat my de krachten reeds begeeven. 'k Beveel den Goon een wraek die ik niet zal beleeven. Ameftris, zoo u ooit myn goetheid heeft verplicht; Betael me uw' laetfle fchuld, en fluit my het gezigt. Leimy, ach! laet myn ziel dien kleenen troofl: verwerven, Naer myn' geliefden zoon, om op zyn lyk te flerven. Zy vertrekt, door Ameftris onderftewid. V r F D E T O O N E E L. Mandane, Megabyzus, Cleone. M A ndane. Ik ben bewoogen, door zyn' dood, en haer geween. tegen Megabyzus. Ach! volg haer, waerde vriend, en poog door uw gebeen, Indien zy weêr bekomt, haar hevigheid te Hutten: Tracht Artemines voor haer woede te befchutten. Cp dat Prins Xerxes dood geen grooter rampen baeu. Me-  TREURSPEL 59 Megabyzus. 'k Volg uw bevel, Princes. ZESDE T 0 O N E E L. Mandane, Cleone. Cleone. Pïaer onmeêdoogende aert Wierd nooit door wyzen raed nog kracht van reen bewoogen. De wreedheid fluit haer hart voor alle meededoogen. Maer hoe! gy fchreit? Mandane. Zou ik niet fchreijen ? daar haer haet, Op mynen minnaer woed, en hem naer 't leeven ftaet ? Cy hoorde 't nevens my, zy heeft zyn' dood gezwooren, Plelaes! hoe bitter zyn de vruchten van haer' tooren! Rampzalig Prins/ ik beef; haer toomelooze wraek Zal uw onnozel bloed vergieten, met vermaek. Ik zweeg , om haeren haet niet feller aen te zetten, ö Plicht, ik heb voldaen aen uwe ontmenfchte wetten. Myn liefde liet u 't veld; ftae op uw beurt my toe, Dat ik door myn geween myn tederheid voldoe. Helaes! ik zie Atoffe, in felle woede' ontfteéken, H 2 Den  oo A R T E M I N E S, Den dood van haeren zoon, aen Artemines wreeken. Ligt geeft deez' oogenblik, waer berg ik my van rouw! Zyn leeven reeds ten prooi aen die ontmenfchte vrouw. Is hem met zoo veel deugd zoo wreed een eind befchooren ? Onfterfelyke Goön! wilt myn gebeden hooren! Spaert, fpaert dien eedlen Prins om zyn verheven deugd; Waer door hy 't vaderland tot roem verftrekt en vreugd. Verkeert Atoffes- woede, in teder mcedelyden. Of laet ik door myn' dood, hem van den dood bevryden. Cleone. Ik fïae verwondert, door den maeteloozen rouw, Die 's Prinfen lyfsgevaer in u verwekt, mevrouw. 'k Dacht, toen gy Xerxes flus beloofde uw hand te geeven, Dat u geen zucht voor hem meer over was gebleeven; Of vleide gy alleen dien ligt misleiden Prins, Om hem in uw ontwerp te trekken ? Mandane. Neen: geenzins. Nooit zal myn fier gemoed tot veinzen zich gewennen. Hoor, 't geen ik heb bedoelt, en leer my beter kennen. Zoo Xerxes naer myn bede en wenfchen had gehoort, Ik was getrouw geweeft aen 't eensgegeeven woord; En deeze zelve dag, had voor de hooge Altaeren, In  TREURSPEL. 61 In 't aenzien van de Goön, my met dien Prins zien paeren. 'k Had Artemines, wiens geluk myn ziel betracht, Op deeze wys vriendin, den fcepter aengebragt: En fchoon ik Xerxes haet, en nimmer kan beminnen. Dit had een' trooft geftrekt aen myne ontroerde zinnen, Dat hy, voor wien myn ziel vol meededoogen pleit, Gelukkig wierd gemaekt, door myn rampzaligheid, 'k Zag hem,door myn beleid, raet's vaders rykskroonpraelen. En fchoon ik zyn geluk ten dierften moeft betaelen, Schoon ik het offer wierd, dat hier geflagt moeft zyn, Zyn heil had my getrooft, in myn verdriet en pyn; Doch met het deerlyk eind, Atoffes zoon befchooren, Heb ik de laetfte vonk van myne hoop verlooren. Dit doet myn wonden weêr ontfpringen als voorheen: Ik vind geen' trooft, dan in myn klagten en geween. Ach! of het Godendom, door- myn gekerm bewoogen.... Cleone. 'k Zie Megabyzus gints; de vreugd Itraeld uit zyne oogen. H 3 ZE-  62 ARTEMINES, ZEVENDE T O O N E E L. Mandane, Megabyzus, Cleone. Megabyzus. Mevrouw, Prins Xerxes leeft. Mandane. Hoe kan zulks mooglyk zyn, Zy zag zyn lyk. Op Cleone wyzende. Megabyzus. Zy wierd bedroogen door den fchyn. Hy, waerlyk, door een' hoop gewaependen befprongen, Verweerde zich vol moeds; doch wierd in 't eind gedrongen Om hulp te roepen, reeds van Hof en bloed begruift, Nadien zyn zwaert bezweek, in de onbezweeke vuift: En hy den heldenarm niet langer kon beweegen, Getroffen door een wonde, in dit gevegt gekreegen. Prins Artemines, ryk in goedertierenheid, Hoort een verward gerucht, dat zich door 't hof verfpreid: Hy kent in 't eind de ftem van zyn' verlegen broeder, En word in dezen nood zyn eedelfle behoeder. Hy fpoed zich, hem ter hulpe, en zwaeit het fchittrend zwaert, En velt, wat weêrftand bied , manmocdiglyk ter aerd. Hun  TREURSPEL. 63 Hun hooftraan zocht vergeefs, tot driewerf toe, zyn fchaeren, Door 's Prinfen hand verftrooit en vluchtend, te vergaêren; Doch merkende hun vrees, roept hy hen moedig toe: „ Behoud u zoo gy kunt, ik ben myn leeven moê. „ Myn aenflag is miilukt, ö Goden! 'k fpeur uw' tooren. „ Doch wilt voor *t allerlaeft,myn wenfch enbeê verhoo'ren „ Spaert Artemines, 's ryks doorluchten erfgenaem, „ En laet de vriendfchap my bevryden van de blaem „ Die myne trouw voor hem, my anders aen zal zetten; „ En hoeden mynen naem voor lafterlyke fmetten." Dusfpreekende, doorftoot hy zich met zyn geweer, En roept dien braeven held, en ftort ter aarde neer.' Prins Artemines, door zyn dapperheid bewoo-en, En door zyn deerlyk eind geraekt met meededogen, Geeft een doorluchtig blyk- van een grootmoedig hart, Dat zich vol deernis toont, met 's overwonnens fmart, Hy werpt zyn zwaerd ter aerde, en poogt 's mans val tefchutten En met zyn' fiuijer zelfs den loop des bloeds te Hutten • Ontgefpt zyn' helm, en ftaat hem by zoo veel hy kan ' Doch kent in hem, vol fchriks, zyn halsvriend Kodoman. Die hem voor 't laefl omhelft, en midden onder 't kermen En klaegen van den Prins, den geeft geeft in zyne armen. Mandane. ó Goön.' Mt-  6* ARTEMINES, Megabyzus. Prins Xerxes zelf heeft zich met ons gepaert; En acht zoo groot een trouw, zyn mededogen waerd. Mandane. Hoe droeg zich de erfprins voorts? Megabyzus. Hy zuchtte; en floeg zyne oogen, Op 't zien van Kodoman, weemoedig naer den hoogen. Hy legt het lichaem, vol ontferming in zyn' fchoot; En klaegt zich zeiven aen als de oorzaek van zyn dood. Al wie dit fchouwfpel ziet, beklaegt zyn bittre fmarte. Atoffe alleen, die toch nooit deernis voedde in 't harte, Hoont dien grootmoedigen, met een gehaet verwyt. Doch Xerxes, wien die tael de dankbre ziel doorfnyd, Vertoont zyn' eedlen aert, als hy dien Prins verdedigt; Zyn moeder nederzet; en eindlyk gantfch bevreedigt; En roemt door al het hof, vol tedre erkentenis, Dat hy het leevenslicht zyn' broeder fchuldig is. Ik gae met uw verlof. Ma nd a ne. Ik zal my dankbaer töönen; En waer ik immer kan, uw trouw, en dienft beloonen. Kom, volg Cleone, ik voel dat dit verhael myn' geeft, Van angft voor 't leeven van myn waerden Prins geneeft. Ligt  TREURSPEL. 65 Ligt zal, na zoo veel fmart ons eindlyk ruft gebeuren, ö Hemel! maek een eind van myn geftadig treuren. Einde des vierden Bedryfs. I V Y F.  66 ARTEMINES, VYFDE BEDRYF. EERSTE T O O N E E L. Artemines. Myn ziel, de blydfchap ongewoon, Zend, van den avond tot den morgen, Haer zuchten naer der Goden troon, En klaegt haer lyden in 't verborgen. Myn vriend, my liever dan het licht, Myn Kodoman, myn welbehaegen, B ezweeken, voor myn teêr gezicht, Legt reeds door 't onheil neêrgeflaegen: En ik, waer of men landen zal Uit deeze zee vol tegenfpoeden! Ben de oorzaek van zyn ongeval, Daer hem myn vriendfchap moeft behoeden, ö Kroon! hoe is uw glans verdooft! Hoe is uw heerlykheid verduiftert! Hoe weinig paft gy op myn hooft, Wyl u zyn dierbaar bloed ontluiftert! Durf ik, in 't aenzien van de Goön , U wel op mynen fchedel zetten ? Wat  TREURSPEL. 6> Wat weegt ge zwaer, ö goude kroon! Bezoedelt met die purpre fmetten! Doch, met het afftaen van den ftaf, Moet ik Mandanes hand verliezen; 6 Wet! voor myne min te ftraf! Ach! al te doodelyk verkiezen! ö Staetzcht! die my tot myn fmart, Nog in uw ketenen doet zuchten; Wanneer zal myn grootmoedig hart Die flaeffche kluifters eens ontvluchten! ö Liefde! ö dwaeze minnenyd! Zult gy, helaes! my fteeds braveeren; En daer 't heelal myn hoop beftryd, Nog met uw toorts myn hart verteeren! Ik derf myn minnares! myn vrind! Ik zie my troon, en kroon ontrooven! En zucht, vcrfteeken van 't bewind! Geen fmart ging ooit myn fmart te boven, ö Goden! hoort naer myn geween! Geeft eenmael ruft aen myne zinnen. Laet ik, door 't licht der zuivre reên, Al deeze driften overwinnen: Laet, fchoon myn ziel haer' vriend verheft, Schoon ik my van dees' troon zie weeren, I 2 Schoon  68 ARTE MINES, Schoon myn Princes myn' broeder kieft, De deugd alleen myn hart regeeren. TWEEDE T O O N E E L. Mandane, Artemines, Cleone. Ar te mi nes. Princes , 'k voel dat uw komft myn droeve ziel verblyd, Uw deugdelyk gemoed zal my met geen verwyt Bedroeven, nog myn hand van broedermoord betichten Gelyk Atoffe. Mandane. Neen: ik kom uw fmart verligten. Ik heb u van die daet ten eerlten vrygekeurt. Maer 't meededoogen neemt my in op zyne beurt, Om met u, om 't verlies van Kodoman, te zuchten. Artemines. Helaes! Mandane. Ik deel, 6 prins! in al uwe ongenuchten. Zoo trouw een boezemvriend is uwe traenen waerd. Artemines. Ach! had hem 't Godendom tot mynen trooft gefpaert! Ik  TREURSPEL. 69 Ik achtte hem een fchat, my door hun hand gegeeven. Hy was den vriendfchaps band alleen getrouw gebleeven. My heugt de dag, dat ik geviert en aengebeén, In 't midden van een' ftoet van edelen verfcheen, Waer elk my vriendfchap zwoer, en my zyn trouw deed blyken; Doch 't wyken van de kroon, deed al die vrienden wyken. 't Was Kodoman alleen, die bleef, toen yder vlood. Hy wenfchte altoos myn heil te koopen met zyn' dood. Hoe vaek zag zich myn geeft, vermoeid van'tangftigklaegen, Door zyne trooftreên, door zyn vriendfchap onderfchraegen. Ach! dat herdenken wet myn wanhoop, fmart en rouw, Nu ik dien trouwen vriend voor eeuwig derf, Mevrouw: En ik, helaes! ik zelf, ben de oorzaek van zyn derven. Zyn vriendfchap wilde my den fcepter doen verwerven: Hy heeft om myn behoud, zyn eedle deugd befmet. My van zyn hulp berooft, en echter niet gered. Ach! had ik, na dat ik heb met den vorft gefprooken, Dien vriend flegts mogen zien, ik had dien flag gebrooken ; Myn raed had zyne drift en overmoed gekeert, Hy my het ftuk ontdekt, en ik zyn' val geweert. Dit, dit verfcheurt myn ziel. Ach! of ik voor zyn leeven, Het myne, fteeds vervult met fmart, had moogen geeven! Verfchoon my dat myn klagt uw ftille ruft verftoort. Myn hart, door rouw vervoert, 1 3 Man-  7o ARTEMINES, Mandane. Neen braeve Prins ! vaer voort. Weerhoud uw klagten niet; fchoon zy myn traenen wekken , Zy kunnen blyken van uw grootfch gemoed verftrekken. 't Is geen lafhartigheid, te deelen in de pyn VTan vrienden, maer 't is laf, gevoelleloos te zyn; Doch trooft u in het lot hem door zyn trouw befchooren. Ligt word u, uit zyne afch, een andre vriend gebooren , Wiens trouw en yver, meer begunitigt van 't geluk, Die fchaede zal vergoên. Arte mi nes. Ach! mogt ik in myn' druk , Slegts voor myn tederheid een blik van trooft genieten, Ik zag eerlang het eind van al myn ziels verdrieten. Zoo 't mededoogen met myn fmart u heeft geraekt, Gy weet hoe myne ziel tot u in liefde blaekt: Myn heil ftaet in uw hand, gy kunt myn traenen droogen. Gy zucht! zyt gy in 't eind met myn verdriet bewoogen ? Toon my uw deernis, in dit doodlyk oogenblik, Eer ik van droefheid fterf. Ach! myn Princes, zal ik Het voorwerp eeuwig zyn van uwen haet en tooren ? Hebt gy, met Xerxes, tot myn onheil t' zaem gezwooren ? Zyt gy gevoelloos voor myn liefde en tederheid ? Begeert gy mynen dood? wat zie ik? Goon! gy fchreit? Ach!  TREURSPEL. ?I Ach! geef de kalmte weêr aen myne ontroerde zinnen, 'k Omhels uw kniên. Ma ndane. Ik kan, ik kan u niet beminnen. Artemines. Waerom ? Ma ndane. Geloof my Prins, ftond uw geluk aan my, Ik maekte u meester van de waereldheerfchappy. Ik zou uw hooft eerlang met eene kroon verfieren; En dien gewenfchten ftond met zeegezangen vieren. Rys op: Ik ben befchaemt dat gy hier voor my knielt. Ik word, door uw verwyt en uwe bede, ontzield. Vraeg niet, wat my beweegt, uw liefdegloet te dooven ? Maer wil myn zuchten, wil dees' traenenvloed gelooven. En dat ik, kon het zyn, myn hand, en hart, en trouw, Ten prys van uwe min, u willig fchenken zou. Artemines. 'kDoorgrond uw hartsgeheim, helaes! uit uwe reden, Gy zyt te ver gegaen om weêr te rug te treeden. 'kMerk, dat myn broeders heil door u verzegelt is. Welaen: is 'tzoo? dat dan uw echtverbintenis, Door 's hemels milde gunft beftraelt worde, en gezegend, En met een' vollen ftroom van alle heil bejegend. Man-  72 ARTEMINES, Mandane. Ach ! uw grootmoedigheid vermeerdert myn verdriet. Ik zweer u, by de Goön, ik min uw broeder niet. Ar temines. Wien dan? gy hoeft, voor hem, van mygeen leed te vreezen. Hy znl om uwent wil, my waerd, ja dierbaer weezen, Ik zal u dienen, fpreek vry uit, gy kent myn hart. Maer ach! gy veinft alleen uit deernis met myn fmart. Doch 'k zal na deezen dag... Mand ane. Houd op, ik zie uw' broeder. DERDE T O O N E E L. Artemines/ Mandane, Xerxes met de hand in een' futijer, Cleone. Xerxes, Artemines omhelzende. VJun dat ik u omhels grootmoedige behoeder! Ik ben myn leeven aen uw trouw alleen verplicht, En zal myn dankbaerheid, daer alle drift voor zwicht, Doen blyken aen gantsch Zuze; en 't wyd heelal vertoonen, Dat fchoon ik toeleide om myn fchedel te doen kroonen, Ik, nogthans in het eind ben tot myn' plicht gekeert. Re-  TREURSPEL. 73 Regeer, ö Prins! nadien elk wenfcht dat gy regeert. Mandane. ö Hemel ! Xerxes. Ja, Princes, ik heb my zelf verwonnen. De Hemel heeft voleind het geen gy hadt begonnen. Uw eifch deed allereerft my wanklen, en de trouw Van hem, in wien ik thans myn' Opperheer aenfchouw, Volvoerde 'tovrige; gy Prins, indien uw zinnen Nog als voorheen, de kroon en heerfchappy beminnen; Zoo myn berouw uw deugd, door zyne vrugt voldoet, Duld, dat ik de eerfte zy, die u als vorft begroet. Arte mines, Xerxes omhelzende. Ter goeder uur vind ik myn' waerden Broeder weder! Doch hoor naer my; ö Prins! en duld, de zaek is teder, Det ik thans paelen zette aen uw grootmoedigheid. Hebt gy uw moeder tot dien afftand reeds bereid? Hoe zult gy beft haer zucht tot ftaet genoegen geeven ? Zy haet my, hoe ftilt gy haer woede ? Xerxes. Met myn leeven. Zy neem't, indien 't haer luft, 0f dulde dat de deugd Alleen myn leidsvrouw zy, in 't bloeijen myner jeugd. Ik haet een drift, die my voor deezen kon behaegen. K Maer  74 ARTE M I N E S, Maer welk een droefheid, duld dat ik het u raoog vraegen, wSpeur ik dit ogenblik, ö Prins! in uw gelaet. Artemines. Myn fmart, die gy befpeurt, fpruit uit Mandanes haet. Mandane. Hoe kunt gy op uw zelf dus onverbidlyk woeden! Heb ik u niet gezegt, dat ik geen' haet kan voeden Op een grootmocdigen, wiens deugd verwondring baert ? Welaen! dat myne ziel zich duidlyker verklaert: Helaes! Gy dwingt me om u myn hartsgeheim te ontdekken, Schoon myne zwakheid my tot fchande zal verftrekken. Ik fchaem my, dat myn hart voor 't laetft u byftand bied, Maer myne trotsheid zwicht, nu zy uw traenen ziet. Doch wil, nac dit gefprek myn ziel niet meerder vergen, En hoor,'t geen ik tot nu,'theelal wift te verbergen. Uw deugd bekoorde my, zelfs van den eerften dag Toen ik u in het heir voor Ekbatana zag: En fchoon ik wacnde dat ik nimmer kon beminnen, Haer glans, ö eedle Prius! verwon myn fiere zinnen : En ik vond tot dit uur, in deeze heerfchappy, Geen', die my waerdig fcheen bemint te zyn, dan gy. Xerxes, ter zyde. „ Wat hoor ik! groote Goön! ach! waer ik nooit gebooren! Ar-  TREURSPEL. 75 Artemines. ö Hemel! heeft uw gunft my zoo veel heils befchooren! Aenminnige Princes! is 't waer ? bemint gy my ? Nu is myn heil volmaekt, en deeze heerfchappy Kon my nooit meerder vreugd,... Mandane. Ach! wil uw blydfchap ftaeken, Myn min, rampzalige! kan nooit uw heil volmaeken. In d'echt met u te treên, is my op 't ftrengft verboön. Artemines. Van wien ? wie heeft die magt ? Mandane. De onfterfelyke Goön. U meer te melden, Prins! is niet in myn vermogen. Vernoeg u, dat myn hart, met uw verdriet bewoogen, U, zoo 't gefchieden kon, door een gewenfchte trouw, Voor 't einde van deez' dag, gelukkig maeken zou. Trooft uw grootmoedig hart, in 't geen de Goden willen: Ik weet geen' andren raed om uwen druk te itillen, En duld dat ik voortaen uw byzyn mooge ontvliên; Ik heb te veel gezegt om u ooit weêr te zien. Xerxes. Waer vlugt gy heene P ai blyf, hebt gy my niet gezwooren, Dat, zoo ik naer uw reên en bede wilde hooren, K 2 En  7<5 ARTEMINES, En 't kroonrecht afïlond aen myn' broeder, uwe trouw My 't willig troons-verlies, deez' dag vergoeden zou. Ma ndane. Helaes ï Xerxes. Gy zugt Princes ? Mandane. Ik zal myn' eed niet breeken» Tegen Artemines. Gy vonnift my airede, ik zie 't: doch hoor my fpreeken. Dat ik u minde, is waer: en 't ftrekt zelfs tot een blyk, Dat ik u heerfcher zocht te maeken van dit ryk. Doch wyl 't my wierd verboön met u in d' echt te treeden, Verliet ik myn belang, om 't uwe,... Artemines. Ik verg geen reden Van uw gedrag, Princes: Schoon uw grootmoedigheid, My door haer' eifch, een' weg ter heerfchappy bereid,. Ik merk wien gy bemint, helaes! en zal voor morgen, Indien 't my mooglyk is, ons aller heil bezorgen. VIER.  TREURSPEL. 77 VIERDE T O O N E E L. Artemines, Mandane, Xerxes, Cleone, Arbates. Arbates, tegen Artemines. jtVIyn Heer, 't is tyd dat gy een eind maekt van 't gefprek, De vorft uw Vader treed uit zyn geheim vertrek, En zal hier daedlyk met de Koningin verfchynen. Arte mines, ter zyden. ,, Volvoert uw werk, ö Goön ! vermindert myne pynen, „ Geeft, fchoon ik alles derf, dat my de deugd alleen 5.5 Byblyve tot een' trooft in myn rampzaligheên.'' K 3 VFT-  7B ARTEMINES, V Y F D E T O O N E E L. Darius, Atosse, Mandane, Artemines, Xerxes, Megabyzus, Amestris, Cleone, Arbates, Lyfwachten. Atosse, tegen Xerxes ter zyden, terwyl Darius zich op den troon zet. „ Myn zoon 't is meer dan cydomvooruwrechttefpreeken; * Zy toont hem een pook. „ Zoo gy thans wanklen durft, * Zal dit geweer my wreeken. Xerxes, ter zyden. „ ö Goön! Atosse, ter zyden. „ Verkies myn zoon; in deezen jongften nood „ Maek ik u meefter van myn leeven, en myn' dood. Darius. ö Zuilen van myn' ftaet! myn luft en welbehaegen , Aen my gefchonken om myn zetel te onderfchraegen; Die Memfis hoogmoed met haer wallen hebt geflecht, En 't Baélriaenfch geweft aen myne kroon gehecht; Gy wenfcht dat myne keus uw' yver zal betaelen, En  T R E U R S F E L. 79 En één van u, dit uur met myne kroon doen praelen; Myn hart heeft zich alreeds met uwen wenfch gepaert: Doch gy myn zoonen, zyt myn' fcepter even waerd. Hadt gy de helft begeert van myne heerfchappyen, Van meer dan hondert en nog twintig landvoogdyen, Hoe willig had myn ziel, door uwe keus geftreeld, Myn' fcepter, troon, en kroon , en ryksgebied verdeelt! Maer ach! gy beide met geen deel, geen helft te vreden . Begeert vrymachtig, en alleen ten troon te treeden. Gy hebt uw beider recht in myne hand geilek; En wacht nu dat uw Vorft onzydig vonnis velt: Ik heb uw eifchen thans aendachtig overwoogen. Tegen Xerxes. En fchoon ik u bemin, een cedel mededogen, Dat my de ziel ontroert, en voor uw' Broeder pleit, Gegrondveft op 's rykswet, natuur, rechtvaerdigheid, En zyn verheven deugd, die alle Perzen roemen, Doen my, niet zonder recht, hem uwen Koning noemen: 'k Verwacht van uwe deugd dat gy hem hulde bied'. Atosse. „ ö Hemel keer dien fmaed! Tegen Xerxes. Myn zoon! verlaet my niet. Xer-  88 ARTE MINES, Xerxes. Wie zou dien braeven Prins de kroon benyden, konnen! Myn ftaetzucht is door zyn grootmoedigheid verwonnen. Ik ftond airede, ö Vorft! myn eifchen aen hem af. Tegen Artemines. ö Waerde Broeder! zwaei den koninglyken ftaf Tot heil van 't Perzifch ryk, en zyne nagebuuren. De vrede vefte zich voor eeuwig in uw muuren. 'k Erken u, knielende, als myn' Vorft en Opperheer, Aen wien ik vriendfchap, trouw, en onderwerping zweer. Tegen Atosfe. Mevrouw;... Atosse. Zwyg fnoode, zwyg; vlugt eeuwig uit myne oogen. Xerxes. Indien myn leeven,... Atosse. Zwyg, uw lift heeft my bedroogen. Moeft ik dees lafheid nog aenfchouwen van myn' zoon ? Dien hoon gedoogen? en nog leeven? groote Goön! Dorft ik dien gruwel ooit van Cyrus bloed vertrouwen! ö Fakkel van 't heelal! ö Zon die wy aenfchouwen! Herfchep, nu zelfs de zoon om 's moeders rampen lacht, Voor eeuwig uwen glans, in d'aekeligften nacht. Xer-  TREURSPEL. 8ï Xerxes. Helaes! Atosse. Gy zucht te fpaê; gae, gae en kroon uw' broede Verzaed uwe oogen, met de wanhoop van uw moeder Vaer wel: ik zoek het eind van myn rampzaligheên. Zy wil vertrekken , doch word door de Prinfen weerhouden. Xerxes, ontroerd. Myn Moeder! Arte mi nes. Blyf, Vorftin: en hoor naer myne reen. ö Vorft! ö Vader! die rechtvaerdig, voor uwe oogen Zelfs niet den minften fchyn van onrecht kunt gedoogen; Duld, wyl gymy de kroon gefchonken hebt, dat ik Die reken als de myne, een enkel oogenblik. Tegen Xerxes. Denk niet, dat gy alleen een' broeder kunt verplichten. En dat myn tederheid, voor de uwe, ö Prins.' zal zwichten, 'k Schenk u der Perzen kroon: zy fiere uw jeugdig hooft. Zy is voor my, van al haer' luifter toch berooft: 't Is my onmooglyk, haer, bezoedelt met de fmetten Van 't bloed van Kodoman, ooit op myn hooft te zettenDat bloed, ö Broeder! dat haer eedlen glans bevlekt, k Heeft  8aJ ARTE M I N E S, Heeft my haer fchyngeluk, en bitterheid ontdekt. VeriTrek den Perziaen een' vader, een behoeder: Regeer, tot heil des volks, tot trooft van uwe Moeder. De gunft des hemels daele op dit beroemt' gebied, Op dat gy jaer op jaer uw heil vermeerdren ziet. 'k Verbind my voor het Licht, dat wy eerbiedig eeren. Dat ik u nimmer zal verhindren in 't regeeren. Aenvaerd de kroon, ö Prins! en ken in my vóortacn, Tot welftand van het ryk, uw' trouwften onderdaen. Tegen Atosfe. En gy, Vorftin! deel in de glorie van myn' Broeder, En duld dat ik u moog' begroeten als myn Moeder. Darius. 6 Luifter van myn kroon! die door grootmoedigheid, Alöm, gelyk een zon, zyn heldre ftraelen fpreid, De laeten Naneef zal van uwen lof gewaegen. Al draegt uw hooft geen kroon, gy zyt die waerd te draegen. Atosse. Ach! wat bewoog my om dien Held te wederftaen ? Xerxes. Mevrouw, laat my in 't eind,... Atosse. Myn zoon, ik ben voldaen. ö Gy!  TREURSPEL. 83 Xerxes. ö Gy! wiens eedle deugd myn heil vermenigvuldigt, Myn Broeder, welk een loon... Artemines. Gy zyt my niets verfcbuldigt. Tegen Mandane. Gy, wie myn ziel zoo trouw, zoo teeder heeft bemint, Wanneer zy yvrig dong naer 't opperfte bewind, Princes! wier zuivre deugd my eeuwig zal bekooren, Ik. heb met uw verlies, myn ruft en heil verboren. Myn broeder ftond de kroon op uwen wenfch my af; Thans bied hy met zyn hand, ü Diademe, en ftaf:' Bemin hem vry, zyn deugd, zyn trouw bleek u volvaerdig: Neem deel in zyn geluk; hy is uw liefde waerdig. Doe thans uw woord geftand om zyn volmaekte min; 'k Schonk u een' Vorft, Princes! fchenk ons een koningin. Doch, denk fomtyds aen my, met eenig medelyden, En gun me uw vriendfchap wylme uw echt niet mag verblyden. Mandane. Neen edelmoedig Prins! dit waere ondankbaerheid : De Goden hebben u een grooter heil bereid: Myn vreugd legt, nog in kroon, nog fchepterftaf verborgen- Gy zorgde voor myn ruft, laet my voor de uwe zorgen. L 2 Te-  84 A R T E M I N E S, Tegen Xerxes. Ontflae my van myn woord, de dood is aen myn' echt Met Zuzes Erfprins, door het noodlot vaft gehecht. Tegen Artemines. De Orakelftem verbood op leevensftraf, voorheenen Den Erfprins van dit ryk, ooit met my te vereenen. Nu daeld der Goden gunft met volle ftroomen neer: Naer 'c afftaen van uw recht, zyt gy geen Erfprins meer. ' Ik heb dit groot geheim met zeer veel zorg verzweegen, En zocht uit zucht voor u, Prins Xerxes te beweegen Dat hy der Perzen kroon u zetten zoude op 't hooft ; En had hem , voor dien dienft, myn hand en trouw belooft. Doch als ik door zyn gunft myn bede had verworven, Waer ik, om uw verlies, van barteleed geftorven. Tegen Xerxes. Toon nu 6 Prins! dat gy grootmoedigheid bemint: Dus blyke uw dankbaerheid voor 't Opperfte bewind. Stae my vrywillig af, zoo moet uw luifter ftygen, En gy, van elk bemint, een eeuwige eer verkrygen. Xerxes. Ik voel dat uw verlies myn hart met angft bezwaert, Doch Artemines deugd is uwe liefde waerd. De hemel wil uw1 echt met blydfchap overftroomen. Ar-  TREURSPEL. 85 Artemines. o Broeder! ach! Princes/ nu is myn heil volkoomen. Darius. De hemel zy gedankt, die u zoo nacuw verbind, Dat elk, om 's broeders heil,'zyn driften overwint. Men melde aen 't volk, wie hen na deezen zal beftieren. Megabyzus. De gunft der Goden doet de vroomheid zeegevieren. Einde des yyfden m laatflen Bedryfs. L- 3  De Gecommiteerden tot de zaaken van den Schouwburg hebben, volgens Octrooi door Haar Ed. Groot Mog. de Heeren Staaten van Holland en Westvriesland, den 5den November, 1772. aan hen verleend, het recht van deze Privilegie, alleen voorden tcgenwoordigen Druk van ARTEMINES, Treur/pel, vergund aan j. helders en a. mars. Amjleldam, den 1. December, 1785. Geene Exemplaaren zullen voor echt erkend worden, dan die door één' der Heeren Gecommitteerden ondertekend zyn.