'JfEjscu wetten, en geen bloed. TWEEDE BEDRÏF , TWEEDE TOONEEI*  P E RS O NAA D J E A cajus gracciius. cornelia, moeder "\ „ . , Yvan Gracchus. licinia, echtgenootej fulvius flaccus. O p i m i u s , burgemeester , of raadsheer. d r u s u s, gemeensman dei volks. de zoon van gracchus. r a a d s h e e r e n. ridders. volk. bondelbyl dragers. gevoi. g. Het tnonerl. is te Jinm/i  TREURSPEL. 3 GRACCHUS. Houop! zo ftout een taal moet me eindlyk grievend hoonen. Zou ik de lafheid der tirannen u betoonen? Zy, biddende in het ftof verachte fchoonen aan, Verandrende ieder dag van willen en beitaan, Standvastige echoos van hare onflandvaste neiging, Zien, denken, handlen niet dan naar haar gunst of dreiging, Daar die verdartelden, regeerende onbepaald , Den ftaat verkoopen, die haar weelde dus betaalt. Een deugdzaam burger, uit Cornelia .gefproten , Bemint zyn wederhelft, en dient zyn landgenooten: Aan beider infpraak geeft hy beurteling gehoor; Maar 't algemeen belang gaat zyne liefde vóór. TWEEDE T O O N E E L. r.RACCUUS, LICINIA,. CORNELIA. CORNELIA. "Wat ftem wekt me uit den flaap, vóór 't ryzeu van den mor- fgen? GRACCHUS. De ftem van een' Romein, vervuld van burgerzorgen. CORNELIA. Hoe! gy, myn zoon? gy, in dees zaal? op dezen tyd? GRACCHUS. 6 Moeder! reeds fints lang was ik de nachtrust kwyt. CORNELIA. Myn zoon! dat ge aan de zorg u niet te fterk verflave: A 2 "et  4 CAJUS GRACCHUS, Het menschlyk leven is een doodciyke gave; Maar t is ook's hemels gunst, die, ons ter hulp gereed, Den zagten flaap ons fchonk, tot lichtnis van ons leed. GRACCHUS. Myn leed is 't leed van Rome. CORNELIA. Ik weet hoe 't u moet dceren. GRACCHUS. Comelia! CORNELIA. Myn zoon! GRACCHUS. 'k Zie dvvinglandy regeeren. CORNELIA. 't Is my bekend. GRACCHUS. Zy zit in 't heilig tempelchoor, In raad- en rechterplaats, zelfs in den volksraad, vóór. CORNELIA. Wel nu? GRACCHUS. Devryheid, wreed, van overal verbannen, Is in myn huis voor 't minst beveiligd voor tirannen. LICINIA. 'tBeklaaglyk Rome heeft dus fhaffche kluisters aan! De vryheid heeft dus nooit in onzen wal beftaant" Wat denkbeeld koestert gy?- De vaderiandfche grooten, De fiere Scipioos, uit wie de Gracchen fproten, De  TREURSPEL. ? GRACCHUS. Herinner my den dag, toen hem de fiiooden Ontzielden in den fchoot der vadérlandfche goden, Voor 't oog van Jupiter, in't heiligdom, dat thans Noch meerder heilig is om 't bioed des grooten mans. 'kWas noch zeer jong; ik hoor wat gruwlen zyn bedreven, En vlieg om 't beulenrot een' nieuwen prooi te geven. Ik fchreeuw de moorders toe in afgebroken reên. Met de armen uitgeflrekt, en de oogen vol geween, Voor 't eerst myn fiere ziel vernedrend tot gebeden, Smeek ik om 't overfchot van 's helds verfcheurde leden. Maar, noch myn dood,noch 't ly k, niets Wierd my toegedaan. Men wierp d'ontzielden romp,metfchimpenfmand b;laén, In 's Tibers hollen vloed, wiens felverfchrikte golven 't Misvormde dobbreud rif, uit eerbied,niet bedolven. Ik, naar hët doodlyk ftrand, in treurige eenzaamheid, By 't bleeke fchemerlicht der nachtvorstin, geleid, Door gunst der goede goón, en door myn tederheden , Daar't bloed my't voetfpoor wyst om tot's helds ly k te treden, Ik zag, ik zamelde zyn overfchot byeen; Ik drukte een'heeten kusch op zyn verftyfde leén; En bragtzyn dierbare asch, wier lot me op't felst bedroefde, In de achtbre lykbus, waar myn'vaders asch haar toefde. CORNELIA. 6 Rouw, gedurig nieuw voor 't moederlyke hart! ö Bloeddag! eerste dag van eindeióoze fmart, Watirop'tRomeinfchevolk, datmaten moedloos zwichtte , In ydel fnikken my myn ongeluk berichtte; A 4 Waar-  8 CAJUS GRACCHUS, Waarop myn jongde zoon, in troostelooze klagt, De asch van myn' oudften zoon aan myne voeten bragt I De wanhoop bad my fchier tot uiterften doen komen Maar onze tranenvloed moest ras in 't heimlyk ftroomen. Het dierbaar overfchot omhelsden we onderling: Wy drukten 't aan ons hart met tedre fiddering.' * Wonder! 'tfcheen dat de asch, daar we onzen rouw vereen- Met irüle vreugd vernam dat wy te famen weenden, (den, LICINIA. ö Goón! CORNELIA. Licinia ! 'k zie u van tranen nat. Dit leed is 't noch niet all'. Verlaten Cajus had Niet dan Cornelia tot flelping zyner wonden. Gy waart toen noch aan' t lot van Gracchus niet verbonden. De;grooten juigchten in 't verdelgen van een' held; En ik, myn boezemwee bedwingend met geweld Ik troostte een'dierbren zoon, wat rouwpligt voor éen moein 'tfmartelyk verlies van zyn'vermoorden broeder. G R A C C H U S. 't Is waar, Cornelia. CORNELIA. 'k Weet, Cajus,of'tuheugt. Voor my, ik vond myn' troost in uw verheven deugd. LICINIA. Helaas! wat zal het loon dier hooge deugd eens wezen? Word zyn welfprekendheid by Romes volk geprezen Is hy de Meun diens volks, een raad, vol kwaad vermo'èn, Zal '  TREURSPEL. 9 Zal die gevaarlyke eer hem duur betalen doen. Moet hy de tederheid der zynen van zich wenden? Helaas! hy deelt te diep in de algemeene elenden. 't Roept all' hem in zyn huis, aan liefde en rust ge woon: Daar vind de brave gaê zyn moeder, zyne goón, En 't eenig huwlykspand, hem door het lot gegeven, Een' zoon, pas vyfjaar verre in 't wisfelvallig leven; Daar za zyne echtgenoote, in zyne liefde groot, Gedurig zich doen zien aan haren echtgenoot; Daar leere Gracchus 't woord van Gracchus gaêgelooven: Hethuisfelyk geluk gaat waereldfche eer te boven. CORNELIA. Neen, neen, Licinia: dat hem uw taal niet drukk': Spreek hem van zynen pligt, en niet van zyn geluk. Begeert ge, is dit uw wil? dat, als de rechterzalen Het lot van 't magtig Rome en 't waereldrond bepalen, Hy, aan zyn huis geboeid, zich laf in rust verzaad', En 't aardryk wel betreê, maar't onbekend verlaat'? Elk (lerfling, hem gelyk, is voor den llaat geboren: .Zyn kunde, en goed, en bloed,'t moet all' daaraan behooren. Dat hy, tot aan zyn dood , aan 't vaderland zich wy', Der grooten trots verne,êr', des raads geweld beftry', Eu als verweerer van 's volks rechten zich doe vreezen: Eene onverderflyke eer zal zyn vergelding wezen. Hy tarte en wacht' den ramp, en onderga zyn lot; Ja, fchoon de vuige raad, dat boos tirannenrot, Hem doeme als banneling, of zelfs verwyz' tot fneven, A 5 Hy  io CAJUS GRACCHUS, Hy zal, iii ballingfchnp, of't uiterst van zyn leven, Verr' dat hy om zyn leed in laffe droefheid kvvyn', Is 't vaderland Hechts vry, volmaakt gelukkig zyn.- DERDE T O O NE E L. gracchus, licinia, cornelia, fulvius, gracchus. 3Vf en komt. l i c i ft i a. *k Zie Fulvius, uw'halsvrind, herwaartkomen.i fulvius. Daag op, waar Rome u roept, ó fteun des volks van Romen f gracchus. Word heden dan op nieuw een gruweldaad beftaan? f u l v i u s. De raad zegt openbaar het volk den oorlog aan. gracchus. .Van dien kant moet gewis ons niets verwondring baren. fulvius. Hy is ten aanval reö: dat wy ons recht bewaren. Gy kent Opimius: de afhangkelyke raad Stelt, (laafsch,in zyne hand al 't welzyn van den Haat. Zyn vrinden hebben reeds het marktveld ingenomen. Hy zegt hen: „ Quintus moord zal ftrenge wraak bekomen." Dit is geheel zyn hoop ; en wy bezeffen licht Op  TREURSPEL. U 3p wat Romeinen hy zyn wraakontwerpen richt. Ten top des Aventyns is 't volk, ten kryg gefchapen, Alreè door my verfaamd, en vliegt verheugd te wapen. Geen weeke burgerfchaar' heb ik byeen gezocht, Geen (laven van hun goud, aan wuft vermaak verkocht: Door weelde krachteloos, verdienen ze overheden, 'k Zocht die Romeinen op, die, naar der vadren zeden i In 't midden van behoefte en harde werkzaamheid, Hun mannélyke tucht bewaren met beleid, En,tusfchen ons en hen den Tiber ziende vlieten, Alleen noch, onder ons, een vrye lucht genieten. Die brave burgery, vereend, my ten gevall', Wil zweeren dat haar arm de wetten voorftaan zal; En, om in 't ftaatsgevasr haar vrees te doen verdwynen, Zal ze in uwbyzyn, by uw huisgoón , hier verfchynen: Uw haardftede is voor haar eenheilig tempelkoor, Dat door geen dwinglands praal den luister ooit verloor. gracchus. Hoe (treek de liefde my dier ware deugdbehoeders! VIERDE TO 0 NE E L. gracchus, licinia,cornelia, f ulvius, volk. gracchus. ó "Burgers, my gelyk, myn vrinden, en myn broeders! i Komt, nadert onbefchroomd, verademt tl by my: Komt:  12 CAJUS GRACCHUS, Komt: Gracchus huis behoort aan Romes burgery. Gy ziet de iloutheid van een' raad van dwingelanden: 't Volk heeft, in't vry gewest, geen 't minst gezag in handen ; En de aard', die door uw'moed dien raad haar'meester noemt, Ziet haar verwinnaars, als zichzelf, ter boei gedoemd. Weert alle zelfbedwang by de opgeblazen raden: Treedt fierhen onder' t oog; niet (laafsch, met vrees beladen; Niet met gebukten hoofde, als of gy, afgepynd , Boetvaardig, voor 't altaar der hooge goón verfchynt; Niet als tot meesters der Romeinfche zegeltanders; Maar als tot uw gelyke, uw medevaderlanders: Zo gy den hoogmoed van 't raadsheerlyk hof vertreed, Daarin uw glori ftelt dat gy een burger heet , U door 't vooroordeel van den adel niet laat treffen, Maar uwe krachten en hun zwakheid kunt bezeffeu, Gelooft me- uw eeuwig recht, verheerd door hun geweld, Word, onbetwistbaar, ras u weêr ter hand gefteld. Verdelgt, vernietigt al dat misbruik, dat wy doemen, Die volksbeltelingen, die zy hun rechten noemen! Tot hier toe weinig grootsch op uwe waardigheid, Hebt gy u met den naam der vryheid Hechts gevleid: Zyzelf heeft geen beftaan in Romes wyde grenzen, Noch waarde menfchen niet gelyk zyn aandemenfchen; Maar 't eind' van uwen ramp ftaat thans in uwe magt, En wie tirannen ftraft heeft zynen pligt volbragt. HET VOLK. Hoe weet zyn ftem den weg tot in ons hart te vinden! Het is zyn' broeders ftem. GR AC-  TREURSPEL. 13 gracchus. Ziet hier zyne asch, myn vrinden! De broederiyke hand heeft in die achtbre bus Het overfchot verfaamd *'an held Tiberius. Gy allen kende hem : die roem der groote mannen, Bemind by Romes volk, gevreesd by 's lands tirannen, Die wélbefpraakte tong, die nooit u weer verheugt, Die donder zyner ftem, die mannelyke deugd , Dat oog, waarin zyn ziel zo krachtig was te lezen, 't Is all', ó burgers! ftof; 't is all' niet meer in wezen. Dat thans uw tranenvloed dit heilig pand vereer' , Eu onze mond daarop een' eed van trouwe zweer'. fulvius. Aan 't lot der Gracchen wil zich elk Romein verbinden: Spreek gy den eed ons vóór: gy zult ons vaardig vinden. gracchus, de hand uitjlrekkende naar de lykbus van Tiberiusgevolgd van Fulvius en al het volk. ó Broeder , in dit oord, dat u zo dierbaar was, In 't vaderlyk verblyf, by deze onfchatbare asch, Zo heilig als de goón, door 't menschdom aangebeden, Zweert onze mond, uw deugd, uw voorbeeld, na te treden, | Ja, door uw roemryk fpoor kloekmoedig in te flaan , De vryheid en het volk getrouw ten dienst te ftaan. I En zo we ons valschlyk ooit aan meineed fchuldig maken, ; Dan zy 't rechtvaardig loon van 't eerloos pligtverzaken 't Verfcheurendst boezemwee, de afgrysfelykfte dood , En de ysfelykfte fchand', die ooit uit ontrouw fproot! cor-  14 CAJUS GRACCHUS, CORNELIA. 6 Brave burgery, dat u de goden fterken! Ga, maak de waereld vry door grootfche heldenwerken! Engy, myn dierbre zoon, myn (leun, myn toeverlaat, In wienTiberius, als't ware, noch beftaat! Hoort ge uit deze achtbre bus, dit pand van Romes liefde , , Met my niet deze ftem, die mynen boezem griefde: „ Myn broeder overleeft me; ik ftierf voor Romes zaak ; „ Tien jaren zyn voorby| en ik verwerf geen wraak!" Verhoor, geliefde zoon! den hemel en uw moeder: Verhoor het wraakgefchrei van uw' vermoorden broeders Verhoor de beê, die tot u opgezonden word: De trotfche raad betaal' de tranen die ik ftort! Aanvaard dit ftaal, u door Cornelia gegeven: ,'t Zy onverwyld in 't hart der dwingiandy gedrev en: 't Verachtlyk beulenbloed bepurper' dezen dolk: Vlieg! wreek uw' broeder, u , uw moeder, en het volk! GRACCHUS. Wel aan, ik gryp dit ftaal, om 't onheil voor te komen Van hen, wier eerlyk bloed de raad misfehien deed ftroomen, Of om my van den dwang en 't levenslicht te ontdaan, Zo onze vryheid voor altoos te grond zou gaan. Intusfchen moet ge uit drift u niet vervoeren laten; De leden van den raad moogt gy met reden haten ; Gy weet dat ik daarin geenszins met u verfchil; Maar met het zwaard der wet is 't dat ik dralfen wil. Alle andere foort van ftraf, ten uiterfte onrechtvaardig, Ismy, myn' broeder, en uzelve, hoogst onwaardig. Nooit  TREURSPEL. 15 Nooitvo!scuwZoo.ieen'rnad)diemensch!ykheidverünoorti Nooit wreek' hy eenenheld door 't plegen vaneen moord. CORNELIA- Ach,zo veel deugds heerscht niet in 'thart van Romes raden: Zy zyn fints lang gewoon aan gruwzame euveldaden. LICINIA. Indien de ontmenschte hand uws vyands eens, gefard... De fchrik fluit my den mond. GRACCHUS. Doorgrieft men my het hart, 'k Heb dan myn' pligt gedaan, en ga tot mynenbroeder. LI C I N I A. Kunt ge u onttrekken aan uw gade en uwe moeder? GRACCHUS. Als, om myn dood, uw oog een' tranenvloed vergiet, Dan troost' myn roem voor 't minste u in uw zielverdriet LICINIA. En, wreedaart! onze zoon... GRACCHUS. 'k Betrouw hem aan uw zorgen.Myn gade en moeder zyn voor hem my vaste borgen. FULVIUS. Dat eens dit kind voor Rome een andre Gracchus zy! GRACCHUS. ' Gy, telg van Scipio! gy, telg van Crasfus! gy, Die beiden my bemint, gy, beiden me even waardig! Gaat,wendtutotde goón, ootmoedig en boetvaardig. En  ifj CAJUS GRACCHUS, , En, edel kroost vr.n Mars! eiscli gy, in naam der wet, Van uw verdrukkers, 't recht,waarvangyzytontzet. ^zgn Het vol!;, Hechts Vorst in naam, moet hier geen llaaf meer we* Verneér in 't einde een'raad,die tergendzich doet vreezen; Vernietig 't onderfcheid der rangen in den ftaat. 'k Wierd mooglyk ook tiran, op't voorbeeld van den raad. Alskrygsman, volksraad, en als burger, gafikblyken, Dat lief noch leed my ooit van uwe zy' deed wyken: Ik zal de (lagen eens verwoeden raads weêrftaan, En tot myn' doodfnik zal myn hart voor u noch (laan. Einde van het eerste èeclryf. TWEE-  TREURSPEL. 17 TWEEDE BEDRYF. Gedurende dit cn het volgende bedryf, verbeeld het tooneel het openbare tnarktveld, te Rome. Het fpreekgefloelte Jlaat in het midden. Men ziet het kapitool, lusthoven, paleizen, en den Tiber. EERSTE TOONEEL. OPIMIUS, DRUSUS, RAADSHEEREN, RIDDERS, BONDELBYLDRAGERS. OPIMIUS. Raadsheeren! ridderfchare! en vrinden van den raad! Doorluchtige yveraars voor de eer van Romes ftaat! Plet burgeroorlogsvuur, lang fmeulende in dees.landen, Dreigt dezen dag in Rome in volle vlam te ontbranden: Dat vuur worde, eer men 't merk', door uwbeleid gefmoord: Bezeft dat Quintus, Hechts om Gracchus ,wierd vermoord. Hy, onderworpen aan de ontwerpen van zyn' broeder, En tegen Romes raad van dag tot dag verwoeder , Hy, flaver eener wet, die 's volks regeerzucht vleit, Vlamt op uw goedren, eer, en hooge waardigheid, 'k Weet dat hy hier terftond met zyn gevolg zal komen, 't Voegt ons de woede diens verraders in te toornen. Gy, die nu tot den rang van volksbefchermer fteegt, Gy, Drufus, die dien rang door gunst desraads verkreegt, ■q Hebt  ï8 CAJUS GRACCHUS, Hebt gy, dien rand ten dank, uw' invloed ons bewezen? Kost gy het woelziek graauw tot ons belang belezen? En is nu Gracchus naam, te lang reeds aangebeên, In de ooren van het volk noch heilig als voorheen? d r u s u s. Ik fprak,en't was genoeg; laat u geen vrees verwinnen. Gykent, Opimius, 's volks onfcandvaste zinnen: Men wint van daag zyn gunst, en is die morgen kwyt: Zy fchynt nu Gracchus naam te ontwykeu voor altyd. 't Voik zal gehoorzaam zyn, laat Hechts de raad bevelen, 't Zal Gracchus zyde ontgaan, fchoon't noch zyn' waan zal Maar de achtbre naam des raads wint overal ontzag.Cftreelen' opimius. Rome is in veiligheid, zo 'k u gelooven mag. 'k Zie onzen vyand met zyn' aanhang reeds genaken. Zyn fterke redekracht moog' 't volk een poos vermaken ; Hy fpreek' noch van 't geftoelte in donderende taai: Hy fpreekt daarvan gewis voor de allerlaatfle maal. T WE EDE TO O NE E L. de voricen, gracchus, fulvius, volk. g r a c c ii o s. rv aartoe, Opimius, die bende krygsgezellen? o p i m i u s. De vryheid, Gracchus, heeft zich des geenszins te ontftelien. Het  TREURSPEL. 19 Het welzyn van den ftaat rust thans in myne magt. Gy weet, op gistren is in Rome een moord volbragt. GRACCHUS. 'kDoem alle wraak van hen, die dus de rust hier {loofden; 'kDoem evenzeer de fchuld des moorders en vermoorden ! FULVIUS. Eer dat men hier gewaag' van draf in Quintus zaak, Verfcbaff' men eerst de dood van d'oudften Gracchus wraak. Romeinen ! de eigenbaat verkocht den raad zyn leven s De laatfte Scipio deed hem elendig fneven. GRACCHUS. Sints dien onzaalgen dag is 't dat zyn bloedig beeld, Zyn doodsch gelaat,alom my in de zinnen fpeelt. Waar,waar ontvlugt ik hem in Romes ruime wallen? Op 't heili- kapitool, waar 't ftaal den held deed vallen? In 't ouderlyk verblyf, door hem weleer bewoond? Word daar niet blyk op blyk zyns afzyns my vertoond? En zal ik, vol bezef dat hy nooit weêr zal keeren, De moederlyke rouw daar vruchtloos niet vermeêren ? Ach , fmooren we ons verdriet om's volks belang alleens Romeinen ! alles bukk' voor 't heil van 't algemeen. Ik wreek myn' broeder best door uw geluk te ftaven. Laat ons zyn wys ontwerp de nacht des tyds ontgraven; ■ 't Ontwerp dat ons altoos van armoê zoude ontdaan: Hyzelf, hy prees het hier van 't fpreekgeftoelte ons aan. Men weere al 't rangverfchil, dat ons te lang verdeelde; Vermindren we ons gebrek; befnoeijen we onze weelde. De eer is voor goud te koop, daar braafheid honger lyd, B 2 Eu  co CAJUS GRACCHUS, En wy verliezen roem en zeden op één' tyd. Indien een magtige arm, voor 't kwaad alleen te vreezen, De diepe wond'des naars niec fpoedig kan genezen, Voorzie ik zwarer ramp, en eindloos meer gevaar: De grooten worden vorst: ze fryven dan elkaêr: En 't juk der magtigen, of t juk der opperheeren, Zal al het volksbewint in eeuwigheid verneêren. Zo ge uwer vadren goed, den ouderlyken grond, Weleer [t verblyf der goón,moest deelen,'k zou terftond, Myn wet van roovery en plondring nietverfchooneu: De gantfche ftaat zou ras één woesteny vertoonen. Maar wie fchonk toch den raad het loon van onzen moed, Der volken akkerveld, der vorsten overvloed? Zy, die, voor't vaderland, hun leven durfden wagen, Verdienen faam de vrucht der zege weg te dragen. Bepaalt dan hoe veel gronds en hoe veel fchats het zy, Die voortaan toebehoort aan Romes burgery: Begint de fchifting ftraks met de u ontrukte landen : Stelt ieder': heilig recht tot zyn gedeelte in handen: 't Is flechts door zulk een wet, by wie gelykheid geld, Dat Romes vryheid worde in vollen glans herfteld. OPIMIUS. Hoe! zou losbandigheid by u dan vryheid wezen? Waartoe het lydzaam volk die woestheid aangeprezen? Gy dringt het dat het zyn befchermers fcout befrormt? 't Wierd door u wreed gemaakt; toe zagtheid is'tgevonnd. Zo 't, naar uwfuood ontwerp, zich fchuldloos om liet zetten,. Geloof me, ik zeg het u, die onuitvoerbre wetten, Ver.  TREURSPEL. ar Verbreidende overal de tvveedragt in den ftaat, Vernielden, te eenerftond, het volk en ook den raad. Verwyr ge ons 't vry bezit van fchatteu,dieonsflreelen, Omdat we in ruime maat ze aan de armen mededeelen? Heeft onze nyvre zorg, naar uw begrip, mïsfchien, In hunne elende en nood niet mild genoeg voorzien ? ó Volk! geef geen gehoor aan 'tonbefcheiden klagen. Uwe openbare fmart, uwe innerlyke plagen, Ontgaan 't opmerkzaam oog van uwe vadren niet. Draag eerbied voor den raad; zorg datgy t oproer vlied. gracchus, op lut fpreekgeftoelte. Die laffe afhangklykheid, dat onderworpen vreezen, Heeft, Rome! in kindfchen ftaat, u nuttig kunnen wezen, Toen ge alle uw dwingers dacht te bannen in. Tarquyn: Der oudren dwaling moet uw voorbeeld nimmer zyn: De hooffche kunstnary is voortaan overbodig: ■ Vier eeuwen fpreidden licht: geen vadren zyn unoodig; Maar tyd is 't dat de buit, door u behaald in 't veld, Naar billykheid verdeeld, worde in uw magt gefteld. Zoud gy noch (laven zyn, verwinnaars van de volken? 't Verflindend woest gediert' heeft onderaardfche kolken: Ze ontvlugtcn daarvoor 'tminst,inbosch, opberg, offtrand, De ftrenge winterkou, den feilen zomerbrand; En, als de nacht genaakt, tot zagte rust gefchonkeu, Dan flapen ze onderling in vrye rotsfpelonken. '\ Eu gy ,gy, vorstlyk volk ! gy,roemdesmenschdomslgy, Doorluchtig kroost van Mars! Romeinfchc burgery ! Gy hebt, op 't waereldrond, door uwen moed verwonnen, i B 3 Geen  a» CAJUS GRACCHUS, Geen vryplaats,waar ge uw hoofd zoud nederleggen konnen! Befchermers van al de aard'! ftaat dezen eernaam af: Gy hebt voor u geen hol, gy hebt voor u geen graf, Hy verlaat het fpreekgeftoelte, HET VOL -K. 't Is waar. Der grooten magt zal ons geheel verpletten. Reikhalzend zien wy uit naar menfchelyker wetten. drusuSj het fpreekgeftoelte beklimmende. Ik fmeek u,burgers! dat ge uwe eerste drift ontziets Volgt Cajus in den ftroom van zyn vervoering niet. Vertegenwoordigers des vryen volks van Romen 1 Is 't volk dan tegen u met reden ingenomen? ó Volk! misken hen niet: fteuu op hun ftaatsbewintï, Mistrouw u... GRACCHUS. Raad des volks! der burgemeestrenvrind, Trots op de onwaardige eer van met hen faam te fpannen! Spreek! tot wat prys verkoopt ge uw' dienst aan 's lands tiran» dr u s u s, op het fpreekgeftoelte. (nen? Myn dienst is niet gekocht, myne eerzucht niet gevleid; Ik dien den ftaat, alléén naar recht en billykheid. Maar, gy, Romeinen! gy ! hoe zwak toont ge u te wezen.' Wie zyn de helden toch by u zo hoog geprezen? Twee broeders, vlammend heet op 'sburgemeesters rang; Oproerig uit den aart, uit afgunst, uit belang; Steeds woelende, om met vrucht de vryheid aan te randen; Twee ftookers van verraad; twee burgerdwingelanden; Uw' geest befmettend' met het gif van hunnen waan, .En  ■ TREURSPEL. 23 En vleïjende uwe drift, om u in 't juk te fiaan. Ziet daar het heldenwerk van Cajus en zyn'broeder. Al maakt myn ronde taal elk, die my haat, verwoeder, Toch durf ik vragen, del die weldaên eens ter zy', Wat toch bedond dat paar voor Romes burgery? Hy zet zich neder in het fpreekgeftoelte. fulvius, naar het fpreekgeftoelte toeloopende. Hoe! wat deGracchenvoor'tRomeinfchevolkbeltonden? Word hier één fterveling in Romes wal gevonden, Die van deGracchenfpreekt,en fchaamtloos durft beltaan Te vragen wat dit paar voor Rome heeft gedaan? Gy, niet dit broederpaar, misleid de onnoozle fcharen. Vraag burger, bondgenoot, vraag Grieken en barbaren: 't Schreeuwt overal van 't kwaad, waartoe deraadbefluit; 't Roept overal den lof der beide Gracchen uit. Van hun geboorte af aan leerde ik me aan hen gewennen: Schoon hen al de aarde kent, ik moet hen beter kennen. Ik zag hun groote dacn, die ik onderflyk noem, En in'hun vrind te zyn (lel ik myn' hoogden roem. Uw draf zy 't bloot verhaal van't geen ze uit deugd betrachtDithebbenzy gedaan, bewaar't in uw gedachten: (ten: De zwakken tegen 't woên der magtigen befchermd; Zich over de armen door weldadigheid ontfermd; Gezorgd voor ryken oogst in Romes voorraadfchuren; Gewaakt dat de overvloed daar jaar op jaar zou duren; Eene onbekrompen hand ontfloten overal; De wallen opgericht der dad van Hannibal; En eindelyk zichzelf de uitmuntendfte eer gegeven, B 4 Mis-  24 CAJUS GRACCHUS, Misbruiken uitgeroeid, volkswetten voorgefchreven , Wier klem al't waereldrond van kluisters zoude ontllaan, Zo niet de ontmenschte raad in Rome had beftaan. het vol k. Zy waren, om het volk, het volk ten dienste vaardig: Zyzelven zyn alléén 's volks liefde en achting waardig. drusüs, noch op het fpreekgeftoelte. Wilt gy, ó Fulvius! de Gracchen roemen, fpreek , Wat ftaat, wat koning is't, die voor hunn' arm bezweek? Ging Pyrrhus, ging Carthage, ook door hun magt ten onder ? Ut vlood der oanen neir voor nunnen ooriogsdonderf Die ftraffe grooten, die ontmenschte radenftoet, Zie daar de ziel des heirs die ons verwinnen doet. Ik zie, van allen kant, geheele volken bukken, Vernoegd dat, in hunn' val, hen ónze ketens drukken; , 'kZie vorsten ,grootsch op de eer dat Romes magt hen vest, En dat zy burgers zyn van 't Roomsch gemeenebest; Ik zie, daar 't krygsgeluk ons zege op zege baarde, Ons ryksgebied vergroot tot aan het eind' der aarde. Eaat ons erkennen, dat men daden, zo beroemd, Aan helden danken moet, die gy tirannen noemt. Of zou die glans, dat heil, en eeuwen roems,op heden Dan in één oogenblik uw zinnen zyn ontgleden ? Spreek! is 't eene euveldaad, zo wy daar acht op flaan? En uw wéldoeners wilt ge uw ftraf doen ondergaan! Hy verlaat het fpreekgeftoelte. het volk. Neen, nooit. 0 pi-  TREURSPEL. 25 opimius, tegen Tulvim. Moet ge in uw hart die dingtaal niet beamen? fulvius. Neen: Gracchus zal terftond den redenaar befchamen. het volk. 't Is Gracchus. Luistren wy. 't Schynt dat hy treurig is. gracchus, het fpreekgeftoelte weder beklimmende. Romeinen! ik zie nooit dan met ontroerenis, Ik kan nooit dan met fmart en bittrefchaamte hooren, Dat eenig lid des raads, door uwe ftem verkoren, Met zulk een' weidfchcn lof der grooten daên vereert, En u, uzelv', niets telt, als hy tot u zich keert. .De raadsheer brengt Carthage en Pyrrhus ons tebinuen; Maar kunnen de overften,alléén, de zege winnen? Heeft de eer, dat ze onder zich Romeinfche helden zien, Geen invloed op hun lot, als zy een heir gebiên ? Nooit hadden, zonder 't volk ,voor't vaderland bezweken, In 't overheerd Epire, in de Afrikaanfche ftreken, De hoofden van ons heir, door gloridorst ontgloeid, Een' rei van vorsten aan hun zegekar geboeid. 6 Heldenburgery! ik zie uw diepe wonden, Daar de eedlen in den kryg Hechts zoeten wellust vonden: Zy heerschten in het veld; gy zwaaide 'tdoodlykzwaard; Zy zongen bly' triomf, daar gy verwinnaars waart. Hun deel was roem en buit, als gy den ftryd volendde; Uw deel,.vergetelheid, berooving, en elende: U lieten ze enkel 'trecht,om weer voor hen te flaan, B 5 Te  25 CAJUS GRACCHUS, Te zegepralen, óf het fterflot te ondergaan. Op bergen, op de zee, en aan barbaarfche ftranden, Vergoot ge uw dierbaar bloed voorvrekke dwingelanden. Maar, om Hechts kort te gaan, wat is, helaas! toch,by De grooten, 't zweet en bloed der arme burgery? Hun woeste hoogmoed is in Drnfus doorgebroken: De gantfche trotfche raad heeft door zyn'mond gefproken. En gy, Romeinen! haat de leden van dien raad! Dat ze uw wéldoeners zyn vergeet ge uit drift en haat! Ach, zo ge, uit wanbegrip, door twyfeüng beftreden, Aan Drnfus blyken vroegt van hun weldadigheden, Gy zond ze vinden eer gy zelfs dit oord ontweekt: Een bloedige getuige is 't die hier tot u fpreekt: ^ Hier moest myn' broeders dood hunn' dorst naar bloed verzaMyn broeder minde 't volk: ziet daar zyne euveldaden. Gaat, vraagt, op 't kapitool,naar dien gevloekten dag, Waarop Jupyn den held barbaarsch vermoorden zag."' ó Dienaars! bondek!dolk! ó goud,dat bloeddorst wekte, Den gruwelmoord beval, en dien tot loon verftrekte! ó Heilig fpreekgeftoelt', van waar de redenaar Het recht verweerde der verdrukte burgerfchaar'! ö Outer, door den held al dervende aangegrepen! 6 Tiber, die my 't lyk zaagt uit uw golven fleepen! Daagt op, en dondert op de ondankbren in den ftaat'! Zo kenn' 'thalsftarrig volk dè weldaên van den raad! Hy verlaat het fpreekgeftoelte. HET VOLK. De weldaên van den raad! Wraak over'theiiloos poogen! o p i-  TREURSPEL. &7 opimius. Het gaat te hoog: men toone een' burgerheers vermogen. .Raadsheeren! ridderfchare! en goede burgery! Heldhaftige oorlogslièn! voegt allen u by my. De hand van Scipio, in heldendaên bedreven, Heeft van Tiberius het vaderland ontheven: Een zelfde meesterftuk word ook van óns verwncht» De trotfche oproerigen zyn allen niet geflacht. Wie zyn de muiters, die van wraak hier durven fpreken, Daar ze onze goedheid om genade moesten fmeekeu? Hun rot leer' dat ik hen terftond verplettren kan: Het kost my flech ts één woord.en't bloed ontftroomt hen dan. het volk. Die ftoutheid vordert ftraf: wie zou tot zagtheid neigen. gracchus, het valk weerhoudende* 6 Burgers!... fulvius. Hoort gy't niet ? de raadsheer durft ons dreigen. het volk. De gantfche raad verga! gracchus. Hou ftand, ó burgery! het volk. Zy zyn ontmenscht. Gracchus. Gewis!... en.gy wilt zyn als zy! het volk. Wy wreken ons. grac-  28 CAJUS GRACCHUS, GRACCHUS. Hou ftand! wee hem,die bloed doet droomen • tZal op't misdadig hoofd-wraakfchreeuwend nederkomen' 'k Eisch wetten, en geen bloed. Neem uwe deugd in acht Romeinen zouden door Romeinen zyn gedacht! Ach, dat eer door den raad de onfchuldige offers (beven ■ Laat óns menschlievend zyn; laat hén in gruwlen leven. DERDE TO O N E EL. DE VORI GEN, CORNELIA, LICINIA, DE ZOON VAN GRACCHUS. LICINIA. An leven loopt gevaar. Daar is hy. 'kSidder. Goón! GRACCHUS. Wat zie ik? mynegaê, myn moeder, en myn' zoon! O F I M I U S. Te rug! GRACCHUS. Verhoedt uw dood! OPIMIUS. Niet naderby te komen! * i CORNELIA. Kent gy Cornelia? Ikwyken! ik ufchroomen! 'kBen moeder: by myn' zoon tart ik het doodsgevaar: Zie hoe 'k met zyn gezin me aan zyne zyde fchaar'Aan zyn gedreigde zyde is de eerpost van zyn moeder. Zo  TREURSPEL. 29 Zo ik in 't heilig koor geweest had by zyn' broeder, Ik waar' door uwe woede eer duizendmaal vergaan, Eer ge aan myn' dierbren zoon de hand had durven (laan. o t> 1 m 1 u s. 'k Verfchoon uw felle drift, en moet u zelfs beklagen; Maar hier zyn nydigaarts, die, woelziek, alles wagenTot (looring van 's volks rust, door heillooze oproertaal; En 't hoofd dier fchuldigen is Cajus. licinia. Myn gemaal! cornelia. Wat heeft hy uitgevoerd? opimius. Aanhoudend ons beleedigd: Hy voed tot ons een' wrok, die nimmer word bevredigd: Zyn fel verbitterd hart legt nooit de gramfchap af. cornelia. En wat heeft hy verdiend? opimius. De dood zy zyne draf! gracchus, cornelia, licinia, fulvius, het volk. De dood! cornelia. Neen, wreedaart! neen. De dood zy my befchoren! De roem der Scipioos, waaruit ik ben geboren, De naam , de waardigheid, de rang van myn gedacht, Die blinkende ydelheên,zyn niets by my geacht. Myn  »o CAJUS GRACCHUS, Myn lifttdren zyn myn roem, de luister van myn leven: 'kHeb hen de wenen der natuur in 't hart gedreven, Met d'eerbied voor het volk,en liefde voor 's volks recht» Ik heb hen honderdmaal vm kindsbeen af gezegd, Dat.'de arme byftsnd van den ryken moet ontfangen, Dat menfchen broeders zyn door eenerlei belangen, Dat ze allen even vry verfchynen op deze aard', En dat gelykheid hen de ware grootheid baart. Zy gaven my geloof, en wonnen ai myne achting; Ja, hun verheven deugd ging boven myn verwachting, ó Goden! 'k zeg u.dank: ik voedde in mynen fchoot De eer des Romeinfchen ftaats; twee helden, waarly k groot s Hunne onvergangklyke eer zal elk de myne noemen: De aard' zal Cornelia, gelyk haar zonen, roemen. Vermeent de raad dat draf aan eere en deugd behoort? 't Is dan te min dat hy den laatflen Gracchus moord'. Stuit u niet in den loop van uwe gruweldaden: Ziet andere offers hier, onmenfchelyke raden! Ziet Cajus gantsch gedacht aan zyne zy' gefchaard: Waar is uw beulenrei? 'k ben,als myn zoon, drafwaard'. Verdelgt de moeder eerst door uw gevloekte dagen; Treedt langs myn lillend lyk tot myn gedoemde magen; Kooptjkoopthetftroornend bloed vanGracchusgantschgezin, En zwelgt tirannenvreugd met lange teugen in! het volk. Lang leev' Cornelia , der Gracchen dierbre moeder! o r i ji i u s. Men maakt inec zulk een taal het graauw allengs verwoeder. Dit  T R E U R SP E L. 31 Dit zyn de middlen juist, waardoor men in den ftaat Het volk arglistig houd gefcheiden van den raad. Men moet, na 20 veel ftryds, den ftaat eens.rustverfchaffen. licinia. En wat is dan uw doel? o p 1 m 1 u s. De oproerigen te ftraiTcn, licinia. B -.rbaar! dus is het dan... opimius. Dus is het dat ik al De tweefpalt dempen en de wet bel'chermen zal. licinia. Doe de openbare elend' niet onophoudiyk duren; Dit is alleen uw pligt. Ach! zagen- wc, in dees muren, By'touter,op demark^voor'tfpveekgcftoeltejófmart.'^g,.,.. Geen moords genoeg gepleegd-, tot fchrik van't menscnlyk En heeft de onbuigbreraad,doorwraaklustingenomen, Geenonvergoedbaar bloed,fclftervooronsoog, doen ftrooAch,dat de deernis volge op zo veel zielverdriet! (men? gracchus. De deernis van den raad? de hoogmoed heeft die niet. , opimius. Zoud ge u de goedheid van den raad noch waardig achten? gracchus. .Zyn goedheid raakt my niet: ik wil zyn wraak verwachten. opimius. Wel... gr ac"  32. C' A J U S GRACCHUS, 'gracchus. Lage moordenaar! ila toe, en doe uw' pligt. li c i n i a , tegen Opimius. Ach ,hoor de wanhoop niet, wanneer de reden zwicht; Hoor naar de ftem des blocds, in naam van uwe gade. opimius. De wet fpreckt. licinia. Aan uw kniên fmeek ik u om genade. gracchus, cornelia, fulvius, het volk. Gov'iii! gracchus. Kruipt Licinia, kruipt Gracchus gade dus Voor Romes burgerheer! voor een' Opimius! licinia. 'k Schaam my die laagheid niet: 'k heb gade en zoon te gader. t> Burgerheer! dit kind fpreke u voor zynen vader! opimius. Hoor toe: is Gracchus geen verleider van het volk; Waagt hy 't Romeinfche bloed niet aan denoproerdolk; Dan wacht de raad een pand, om geen gevaar te vreezen. gracchus. j Zeer gaarne. Welk een pand? o p i m i u s. Uw zoon moet gyzlaar wezen. licinia. Myn zoon! o p i-  TREURSPEL. 3| opimius. Licinia, dat alle uw ichroom verdwyn'. gracchus, na een lang en veelbeduidend zwygen. Ik zal de' vaste fteun der burgervrede zyn: Aan zulk een heilig doel wil ik myn hart verpanden, En ftel daartoe myn' zoon gerust iri uwe handen. Dat evenwel de raad my niet als zwak befchouw': Aan 't oppermagtig volk beware ik myne trouw. Gaanwy, voorjupiter, ons vreeverdrag voltrekken: Men fmeeke, op 't kapitool, hem ons terhulpte ftrekken: Hy neem' den eed van vrede in zyne goedheid aan: En in 't afgryslykst leed moet elk Romein vergaan, Ja, ieder fterfling, die, door ftaatzucht aangedreven, In 't vry gemeenebest, zichzelv' gezag wil geven; De wetten tegendruiseht, zich wapent met den dolk, En op 't vernielen doelt der rechten van het volk! Einde van het tweede bedrjf. € DEK-  34 CAJUS GRACCHUS, D E R D E B É 'D R Y F. EERSTE T O O N E E L. opimius, drusus, bondeleyldrage rs. " »**' ' 1" ' v • i :'v<«oai lia isiairn bsin sL 'f.«navs opimius. J. a, fchoon door feilen haat en ongeduld gedreven, Wy hebben onze wraak noch uitftel moeten geven : De troffche Gracchus leeft, en wel tot onzen fmaad. drusus. f al 'k Weet dat hy nooit den ltrik, voor hem gefpreid, ^ontgact. De vrede is kort van duur, uit vyandfehap geb,ore.n,v j opimius.. ] -■ De vrede is nooit in zyn noch in myn hart bezworen. drusus. Watfchaadde gramfchap van dien trotfehenburgervrind? Hy,magtloos vyand van 't raadsheerlyk ftaatsbewint Ligt voor de rechters en de priesters ras bezweken: Zy zullen en de'wet en *t godendom doen (preken. De wet en 't godendom! dus doekt men't laag gemeen: Men leid het waar men wil door woordenklank alléén. opimius. Wat heeft een gladde tongvermogen op de zinnen! Hoe kan welfprekendheid de ftugfle harten winnen, Als's lands geduchte raad, met recht tot toorn' verpligt, Eerbiedig naar haar hoort, en (Iddrend voor haar zwicht!' * | De  T R EUR S P E L: 35 De taatuk Gracchus mond, het denkbeeld aan zyn' broeder, De deugd , de groote naam, en de afkomst van zyn moeder, 't Spreekt alles hem ter gunste, in nadeel van den raad; En meer dan ge u verbeeld is 't volk zyn toeverlaat. Ach,kon men zyn gezag by 't wuft gemeen doen dalen, En op 't onbuigzaam hart door listen zegepralen! Op naam van 's volks belang, het heil van 't algemeen, Zal ik hier ftraks met hem in onderhandling trcên: *k Zal voor hem veinzen, ja, ik zal tot vleitaal komen; Zo'k hem tot wanklen breng,dan ftaat ons niets te fchroomen: Dan zien wy , Drufus, hem door 't zelfde volk vergaan, Dat hy eens tegen ons vermetel op deed, ftaan. drusus. 'k Wilu geloovcn; maar, zo Gracchus, fiere zinnen Door uwe'redekracht, eens niet zyn te overwinnen; Zo hy uw veinzen merkt, uw list met fmaad vergeld? . o p r m 1 u s. . , 3jj Dan is'op 't oogenblik zyn hoofd op prys gefteld. Ik zal m tyds bevel tot nutte ftrengheid geven: 't Is noodig voor den raad dat beide broeders fneven. De hand van Scipio heeft d'eersten omgebragt; Eene ahdre ftoute hand is *t die den laatften flacht. Uy komt. Verwyder u. Drufus vèrtrckt. I' .«jljfelvtrtJ 'wO i'ioïs c^s (hy. '■ ffi t '•• H " r 2 TWEZ*  36 CAJUS GRACCHUS, TWEEDE T O O N E E L. - OPIMIUS, GRACCHUS, BONDELBYLDRAGERS. GRACCHUS. Ik heb voor u geen achting. Gy en uw raad verdrukt me en haat myn pligtbetrachting. Op naam van 's volks belang deed gy my hier ontbiên, En gy zult op dien naam my altoos vaardig zien. Wat wilt gy? OPIMIUS. De oude haat zy tuslchen ons verdwenen, 't Belang van Rome fpreekt: het wil dat we ons vereenen. De zaak van raad èn volk moet, van dit uur af aan, Als waarlyk één belang, door ééne kracht beflaan. Uw geest, uw kunde, uw deugd, die u doen eer behalen , Geloof me, zouden met meer luister kunnen pralen. . 'k Weet, dat uw vlugge geest, door ftaatslist overheerd, Veel kwade lesfen ,in uw jeugd reeds, heeft geleerd: Uw jóngkheid wieid misleid dooreen gevaarlykvoorbeeld: De drafbre dwaling van Tiberius, veroordeeld... GRACCHUS. Zwyg. Uw tirannenfloet, die moordend hem verried, Beleedig' hem voor 't minst by zynen broeder niet. Ga voort. OPIMIUS. 'k Wil, na zyn dood, zyn glori niet bevlekken. Zyn  TREURSPEL* 37 Zyn dwaling moet my rouw, zyn roem ontzag verwekken. Maar gy, die hem vervangt by Romes burgery, Wees, door zyn leed geleerd, voorzigtiger dan hy. Doorzoek uzelv' geftreng: 't is nut in tyds te vreezen. Zie wat uw toeftand is, en wel zou kunnen wezen. Het fpreekgeftoelte is hier den weg tot glansryke eer; Maar, neem de harten in, verbitter die niet meer: 't Raadsheerlyk purper kunt gy gloriryk verwerven , Een'onvervreemdbren rang uw dierbaar kroost doen erven, En,grootschdoorde eer gevoerd aan'thoofd van onzen raad, Met ons, befchermheer zyn van Rome en van den ftaat. Zond ge al dit voordeel zo maar roekloos laten varen Voor Hechts wat los geluks, waarlangs de ftormen waren Wat loffpraaks van 't gemeen , beguigcheld door den fchyn, Ja voor denfchandroemvandermuurenhoofdtezyn? Verfchoon me: 't fcherp verwyt moet niet uw'toorne ontvon^ Bloos,als ge uzelv'befchouwt in diepen flaap gezonken; Ontruk u uit dien flaap, en overweeg met my Wie toch de volgers zyn van zulk een' held als gy: Een hoop.behoeftigen, een hoop verachte flaven, Wien Romes grooten fteeds,uit deernis,byftand gaven, Een hoop, die,openbaar,'s lands grooten fehaamtloos doemt, En, door hun gunst gevoed, hen hun tirannen noemt. Ziedaar de onwaardigen, door Gracchus hoog geprezen. Door zulk een ruigte is nooit Camillus hulp bewezen; En geen der Scipioos, uw roemryk voorgedacht, Is ooit geruggefteund door zulk e ;ne oproermigtGV, zoon diei helden! laat hun voorbeeld u verbinde*: C 3 Be"  3« CAJUS GRACCHUS, Begeef uwe onbedachte en wankelbare vrinden, : En volg onze oude wet: dat Gracchus, ryk in eer, Met ons, de volken en de koningen regeer'. GRACCHUS. Hoe, raadsheer! word dit plan aan Gracchus voorgedragen, • En zou 't, naar uw gedachte, aan Romes volk behagen V Ik had my no.oit verbeeld dat ooi.t één lid des raads. Zich zou belasten met het heil des gantfchen ftaats; Maar ik bedrieg my grof: gy, trots op ydle daden, Ziet heel 'tgemeenebest alleen in Romes raden: Al 't menschdom telt gy niets: gy acht uzelven'hoog. En alle burgers zyn Hechts muiters in uw oog. 6 Gy,wiens hoogmoed,wreed-,deelendigen.doetvreezeu! Moet de ongelukkige dan juist misdadig wezen ? Word, door behoefte, 't volk vau al zyn recht ontzet? Indien 'er armen zyn, dit is de fchuld der wet. Uw vrekke gulzigheid heeft hen het hunne onttogen; Hun lydzame onkunde is gedwee voor uw vermogen; Ja, ryken! door uw list, in vasten flaap gewiegd, Zyt gy 't, die hen, omtrent hun waar belang, bedriegt. Niet altoos word nochtans uw fmaad hen toegedreven : Wanneer ze, in 't veld van Mars,hur/(temmen zullen geven, Dan heeft hunne armoê niets tot krenking van uwe eer; Dan kromt de trotfche raad zich kruipend voor hen neer ; Dan zien we u al 't gezag op hunnen geest verliezen, Laaghartig hen geitreeld zo lang zy moeten kiezen, Koelzinnig weggeweerd zyn zy hun (temmen kwyt, En-uw vérachting waard' als gy gekozen zyt. o p i-  TREURSPEL: 39 OPIMIUS. Gy,die niet dulden wilt dat we uwen broeder hoonen! Gy moet wat minder drifts, wat minder haats , betoonen: Schimp niet op d'achtbren raad en op zyn majesteit. GRACCHUS. En gy, fchimp niet op Rome en op de menschlykheid. Gy moet meer eerbied, meer erkentenis, bewyzen Aan't volk, waaruit alléén uw magt en grootheid ryzen. OPIMIUS. Genoeg. Dien woordenftryd ben ik met reden moe. Wees gy den raad gelyk, of wees zyn geesfelroê; Verklaar u tot zyn' vrind, of tot zyn' wcêrpartyder; Maar, fidder, zo gy kiest als zyn gezagbeftryder! ♦t Is tot een keuze alleen dat ik u roepen deed; En 'k' wil dat ge antwoord geeft. GRACCHUS. Ik ben daartoe gereed, 'k Laat met tirannen my tot geen verdrag.verleiden;. Myn 'zaak is nimmer van de volkszaak af te fcheiden; Aan '1 laag vooroordeel geeft myn fierheid nooit gehoor ; En wie gelykhcid eert, daar leef en fterf ik voor. O P I. M I U S. Gelykheid! 't ydeïst woord ooit in een taal gevonden; Door niemant noch verklaard, offchoon in aller monden; Deergfteongerymdheid zelf! ja,'t'is onloogchenbaar: De mcuschlyke natuur bewyst het zonneklaar. Een Haaf, een moordenaar , eenroover, dien we ontwyken, Zou Brutus, Scevoia, Emilius, gelyken? C 4 Het  4P GAJUS GRACCHUS, Het aangebeden fpook zy van 't altaar geweerd , Daar de ongelykheid toch ai 't waereldrond regeert. Kunstgeesten deugd, vooral der/chatten groot vermogen.., 't Stelt eindloos onderfcheid ons overal voor oogen: Niets kan den invloed van die gaven wederrtaan, En de arme is in elk land des ryken onderdaan. GRACCHUS. Gy veinst, Opimius, als wierd ik niet begrepen. *k Behoef my door uw taal niet weg te laten (leepen: *k Weet, zonder u, de kracht der gaven, die gynoemt, Vooral de kracht van 't goud , door u wel 'tmeestgeroemd. Doch, rykdom, deugd, vernuft, niets, zo wy 'twel bezeffen, Kan ooit de dwinglandy met recht ten troon verheffen. De leden van een' ftaat, aan éénen band gehecht, En, vóór de wet, gelyk, bezitten 't zelfde recht. Natuur, die ernstig wil dat wy den dwang verbannen, Schiep alle menfchen vry, fchiep Haven noch tirannen: Gelykheïd is *t gewrocht van haar weldoende hand, En vryheid heeft ze ons hart voor eeuwig ingeplant: Geen raad heeft recht dit pand aan andren af te dwingen? 't Is 't heilig eigendom van alle ftervelingen : De goede hemel fchonk 't aan allen onbepaald, Gelyk de gouden zon, die all'wat leeft, beftraalt. OPIMIUS. . (waarlyk Dus wiegt men't volk in llaapdoor'tfchynfchoonst ftelfel, Zo fchaadlyk, voor den.ftaat als voor het volk gevaarlyk. PRac-  TREURSPEL." 4* gracchus. Dat ftelfel, raadsheer ! is niet fchaadlyk voor den ftaat, Maar nuttig voor het volk, ten koste van den raad. opimius, Bedenkt ge dat uw zoon noch is in onze handen? gracchus. 'k Bedenk dit; en de wraak behaagt den dwingelanden.. ■ 'k Sterf liever duizendmaal eer gy den jongling velt... Gy ziet hoe zyn gevaar my tot de dood ontftelt; Maar, kan die nieuwe fchuld uw' wrok voldoening geven, Welaan, uw tygerdrom doe H jeugdig offer fnevenl Zie my het woest geweld ftandvastig wcderftaan, En, mynen pligt getrouw, van droefenis vergaan. opimius. 'kBeklaag uw'feilen haat,en wenschte dien te dooden, giacchd s. Beklaagde braven niet; beklaag alleen de fnooden. opimius. Wie zal u volgen? wie zich \yagen, zo als gy? gracchus. Al vond men niemant meer dan Fulvius en my... opimius. Dan Fulvius en u? Zou hy zichzelv' verzaken, Der burgemeestren rang zichzelv' onwaardig maken? Zo hy maar fpreken dorst; zo hy , naar myn vermoén, Zich heimclyk niet fchaamde om d'eersten ftap te doen, Hv zou welhaast zichzelv' de zaak des volks onttrekken. c 5 "y  sfi CAJUS GRACCHÜ S, Hy wacht gelegenheid", hy zoekt ze, om zich te ontdekken: Hy wil zich wikklen in dor grooten goede gunst.' GRACCHUS. Gy ftrooit het zaad van twist : dit's der tirannen kunst. Hoe! Fulvius, myn vrind, beticht van trouwlo'osheden! Neen, ik geloof u nier. i ïk zie'" hem herwaarts treden. Gy.fiddert nu hy komt. Uw blos verraad uw fchuld. DERDE T 0 O N E E L. OPIMIUS, GRACCHUS, FULVIUS, BONDELBYLDRAGERS. GRACCHUS. 6 Fulvius.! dees held heeft my met- fchrik vervuld: Hy zegt dat ge in het eind' de volkszaak wilt vcriïooten, En u behaaglyk maakt by Romes trotfche-grooten. FULVIUS. Goón! ik verbonden aan hun raadsvergadering! GRACCHUS. ó Kom, verneêr u niet tot uw verdediging. Omhels uw' vrind, die u zyne achting heeft befchoren. Een hart als 't uwe is niet voor 't wanbedryf geboren, ó Hoofd des trotfchenraads! men heeft zich dwaas gevleid Dat Gracchus ivatbaar waar' voor lage omkooplykhcid. Ga, meld dien vuigen raad, hoe 't hier is afgeloopen, x En poog 'slaüds vryheid van geen borger weêrtekoopanV 'i •' O PI-  TREURSPEL.; 43. O PI M I 'U S.; Ik vlieg-den vaad ter liulpe. In 't binnenst van myn hart Sprak noch een tedre ftem tot .ftuitring viwer fmart, Ja, 'k voelde, om uwentwil, dat hart van deernis bloeden, En poogde,op'-s atgrondsboordjiivöoruw' valtehoeden; Maar eindlyk zwicht myn gunst voor uw ontzind gedrag. Verraders van den raad! 't is uit met uw gezag. Vreest gy 's volks woede niet, met recht op 11 verbolgen, Vreest gy geen wroegingen, die 't misdryf achtervolgen, Vreest gy noch Rome, noch den meester van 't heelal, Vreest dan de fftraf des raads, die u vermorslen zal! VIERDE T O 0 N E E L> . , GRACCHUS, F ULVIUS. GRACCHUS. Indien gy triomfeert, vrees ik niet dan het leven. .. . F U L V I U S. . ... Hoe, Gracchus! wachten wy, tot ons de wraak doe faevcn? 'k Heb vrinden in den'raad, wier onbefproken deugd. Van onze kindsheid af, me aanhoudend heeft verheugd: Zy, die de booze woede eens vüigenraadsmisleidcn, Vertrouwden my wat lot de ontmenschten ons bereidden1: Indien u 's loozaarts list aan 't wanklen had gebragt, Dan had u 't grimmig volk in razerny gedacht. GRACCHUS. Wat zegt ge? F IIL-  44 CAJUS GRACCHUS, fulvius. En zo uw hart, getrouw aan zyne pligten, Opimius verfmaadde, en hy u niet deed zwichten, Dan waren we openbaar, op vonnis van den raad, By 't volk befchuldigd als verraders van den ftaat. g r 'a c c h u s. De raad... fulvius, Geen teugel kan zyn drift meer doen bedaren: Dat lastervonuis zou ons vogelvry verklaren., gracchus. Wat helfche afgryslykheên! fulvius. 't Waar'daarmeê niet gedaan: Wy moesten, bovendien , in fchande, onteerd, vergaan: De rechters, vaardig om ons vonnis vóór te lezen... gracchus, 't Zyn leden uit den raad: wy zullen fchuldig wezen. fulvius. De priesters, 't kleuren van een zwart tafreel gewoon... gracchus. rt Zyn leden uit den raad: ik ken 't befluit der goón. rr F-  TREURSPEL. 45 y f F D E TO O N E E L. GRACCHUS, FULVIUS, CORNELIA, LICINIA. CORNELIA. Myn zoon! denk Opuzelv':hoeduvoor'slandstirannen. De beste burgers word een nieuwe ftrik gefpannen. Een haatlyk ftaatsbefluit is, zegt men,reeds volwroeht. Hoe veel Romeinen zyn misleid of omgekocht! Eed'iegclyke reên, valschhartig logenpryzen, Ontrouwe vleijery, beloften, gunstbewyzen, En goud, de eerste aartstiran, die lichtst zyn vyand fnuikt, 'r. Word all', op naam des raads, door Drufus, hier gebruikt. LICINIA. Wat baat ons burgertrouw! men brengt den moed ten onder. De blikfem fchittert reeds, ontwykea wy den donder: Men vlugte: eenheimlyk fpoor,dat allen nazoek tergt, Voere ons, met klein gevolg, naar'tApcnnynschgebergt', Wy zien de vale nacht reeds Romes heuvlen dekken, En over 't lage land zich dalend henen ftrekken : Kom: wy verzeilen u zo verre 'er wegen zyn, Van ftad tot ftad, en van woestyn tot in woestyn: Wy vinden 't vaderland, waar we onzen Gracchus vinden: üw moeder en uw.gade, uw beide zielsbeminden, Verlichten dus uw leed, ten fpyt der dwinglandy, En nerven voor het minste in vryheid aan uw zy'. GRACCHUS. Ik zal myzelYen met de vryheid dan verbannen I 'k Zal  p CAJUS Ö Pv A C C lï U S, 'kZal Rome eert prooi doen zyn van woedende arartstirannen! *k2al,heimlyk,fn de nacht,my redden door de vlugt, Gelyk een roover, die de flraf der gruwlen ducht! 'kZrd dulden dat de raad zich in 's volks bloed verzadig'! 'kZal't vaderland ontgaan !.. Reeds t denkbeeld is misdadig. Wat' naam voegt dien ioldaat,die,'t offer zyus gedrags, Zyn vaandel laf ontwykt op 't oogenblik des flags? Noen ;'t nadren van't gevaar moet onzen moed doengroeijen'. Het was altoos myn lot tirannen uit te-roeijen, Hier durven zy 's volks recht met fchimp en fmnadbelaén; Hier is myn post van eer; hier blyve ik-moedig (laan ; En,raakt de burgery aan 't wanklen in dees wallen, 'k Moet dan haar (leunfelzyn,of,dervend,methaarvallen. •F- u t, v i i: s. Ik prys uw" fiere» moed. Zie llraks hier fnnmvergaêrd Die kleine vrindenfchanr', die-noch haar trouw bewaart. Koe! Gracchus word bedreigd, enRomes-burgers flapenf De.dwinglandy verwint!.. De burger vlieg'te wapen: / De rest des heldenvolks jaga', in een laatst bcdaan, Verrchrikking, angst, en dood, zyne onderdrukkers aaii-.' Eene eedle wanhoop moet ons 'tnoodlot doen wéêrdreven: Is deze dag misfehien de laatde van ons leven, Dm voel' het davenrot hoe 't volk van hclde'n'zwicht, '"' En, dervend, fluit' voor' 't minst de vryheid'o'.is't gezigt. 1 ZES.  , jifaj E U R SPEL. '47 Z E SE E T O O N E E L. GR.vccnus, coR:;r.i.u, liCinia. ; \ Dat Cajus in't bewint zichze>en had verheven;" h Dat hy, zyn glori moe.b, * >. • -niwloos aan den ftaat, Het volk verkocht had aan' ' B ! :rcloozen raad; Ik zou, met fchaamte, 't é% Wn zyn geboort'betreuren; 'kZotthc»v;rloo3ch.:nri;V- -.enanzynoogomfcheuren,  43 CAJUS GRACC li U S, Ja, In een woesteny, gedrukt door al myn' hoon, De eer overleven van myn' fchandelyken zoon. Maar, za my wierd verhaald dat hy ware omgekomen , Als 'troemryk offer voor het volksbelang van Romen, De flag zou yslyk zyn voor myn gefolterd hart, Jk zon van fmart vergaan,maar juigchen in die fmart: 'kZou roepen: Gracchus deugd is onbefmet gebleven; Voor my, voor 't vaderland, had hy te kort een leven; Doch'tgeen voor't minst myn wee.myn bitterwee, verlicht, Is, dat hy, tot zyn dood, volhardde in zynen piigt. gracchus. Gy zult voldaan zyn; ja: uw zoon, geliefde moeder, Sterft niet, dan tot uwe eer, en de eer van zynen broeder. licinia. Maar welk een fnel gedrulsch! wat wil dees burgery ? ZEVENDE TOONEEL. gracchus, cornelia, licinia, fulvius, d'e zoon' van gracchus, volk. . " • J fulvius. Ziet, waardige ouders! zietuw'dierbren zoonweêrvry. gracchus, licinia. Ons kind! cornelia.; . Kan 't mooglyk zyn ! . ...... , E U R S P E L. HET FR. AS S C HE VAN M ARIE -J O S Èf H C HE NIE R V R V GEVOLGD DOOR PI ETER J0H.4NNES UTLE NB ROEK. Te AMSTELDAM, ly «ELDERS en A. MARS, i797. Met l'rivilegie.   CAJUS GRACCHUS, TREURSPEL.- EERSTE BEDRYF. Het tooneel verbeeld ecne zaal in het huis van Gracchus. Aan de rechterzyde des tooneels, een weinig ach' tcrwaarts, ziet men eene lykbus, op ceii" Egiptisclvmarmeren voet. De gebeurtenis begint tegen den morgen. EERSTE TOONEEL. CAJUS CRACCHUS, LICINIA: GRACCHUS. Laat af door bloèheid my tot zwakheid aan te manen. jp' .; cj] .\r.; . . / . HCISIA. Gyvlugtmy, dierbre gade? GRACCHUS. Ik vlugt uwe ydle tranen. LICINIA. Verander van beüuit. A GR AC«  a CAJUS GRACCHUS, GRACCHUS. Dat Raat onwankelbaar. LICINIA. Uw Iyfsgevaar is groot. GRACCHUS. Wat raakt my 't Iyfsgevaar ? ' LICINIA. Hoor naar uwe echtgenoot?, om u geen graf te delven... GRACCHUS. Ik hoor naar 't vaderland, den hemel, en myzclven; 'k Hoor naar de biliykheid, den kreet der deugd indruk, 't Gefchrei eens gantfcheu volks, gekromd in 't yzren juk , Ja fchandlyk laag gedoemd in flaverny ie zuchten. Al ftond de ondankbaarheid my van dat volk te duchten, Nochtans waar' Gracchus tot hunn' dienst, ter dood, gereed: 'k Zwoer dit voorlang den goön door een' onbreekbreu eed. LICINIA. Van dien onbreekbren eed hoor ik u telkens fprekeu! Die goón, diezelfde goón, die ftreng den meineed wreken, Behoorden, my ter gunste, u van dien eed te ontfhan : Hebt gy my ook geen eed van liefde en trouw gedaan? GRACCHUS. óWreede hnoetgeuw'gaêdit feherp verwyt doen hooren? L I C I N I A. Myn'gaê! heb ik dien noch? ik heb zyn hart verloren; En myne ftem, myn raad, tot weering zyner fmart, Weet langer niet den weg te vinden naar dat hart. G R AC"  TREURSPEL. 5 De brave Brutusfïn, die leden van den raad, Die tweede (lichters van den achtbren Roomfchen ftaar, In fchyn voor 't goede volk door eigenbaat gedreven, Bedoelden dan alléén zichzclv' gezag te geven? 't Zyn dan tirannen , flekhts tot gruwelen bekwaam ? 't Zyn nieuwe koningen, op eenen andren naam'? Ach ,laat het volksgeluk uw edelst doelwit blyven, Maar poog een groot begrip niet uit zyn kracht te dry ven. Verwyder van uw oog den nevel, die 't bedekt, En demp de zielfmart, die de fhatzucht u verwekt. Gy waart, van jongs , omringd van aanzien envermogen. Die eer had groot geweest zelfs in uw' broeders oogen; Hy had naar grooter eer voorzeker nooit geftaan. Gy word alom benyd, en gy zyt niet voldaan. GRACCHUS. A Neen ,dat ben ik niet, zo lang in Romes muren Vermeetle grooten't volk,als flaven, fireng befturcn , Naar eigen willekeur 's lands wet vertrappen, en Gemeensliên kiezen, die af hangklyk zyn van hen. Hoe zag men ze onlangs zich in duizend bogten wringen Ter triomfering in de volksvergaderingen! 'k Waar'door der burgren ftem, in't hart door hen gedoemd, Byna ten derdenmaal ten fteun des volks benoemd; Maar zy, gemeensliên wars, door burgers vry verkoren, Zy wisten door hun goud der armen ftem te fmooren: Hun fchandlyk eermetaal heeft Drufus opgeleid Ten hoogen glorirang, die Gracchus was bereid. Zy worden daaglyks meer onbillyk, meer boosaartig. A 3 Opi-  6 CAJUS GRAC CHÜS, Opimius was.naauw'inet offren gistren vaardig, Toen Quintus, dienaar uit zyn' bondeldragren (loet, Hen, diemy volgden, trots, met fchimpeud tergen groet, 't Volk laat zich ongeftraft niet in het aanzigt hoonen: De fchelm zag met de dood zyne euveldaad beloonen. De raadsheer, als bevreesd dar zulk een flraf den Haat Het onderst boven keere, ontbied terffond den raad. Die voorgewende vrees zou ieder licht doen meenen, Dat Brennus noch niet waar' van 't kapitool verdwenen. De raden, 'c vuige hart huns fnooden meesters waard', Zyn deze nacht, als 't ware, in ftilte, faam vergaêrd. Hun plompe veinzery kan Gracchus niet verblinden. Ik kan daarin hun wraak, niet hun bekomring, vinden. Die beulen van het volk, door bloed alleen bekoord, Zyn niet neêrflagtig om een' bondeldragers moord: Neen! myner wetten klem jaagt fiddring in hun zielen: Men wil Tiberius en Gracchus werk vernielen: Men woelt, opdat men 't nll' ten val der vryheid noop'; Maar, wyl 'er goden zyn, heeft myne ziel noch hoop. LICINIA. Zaagt gy die goden toch uw' broeder niet verlaten? Wat kon zyn hooge deugd hem tegen 't onheil baten? Hy, onvoorzigtig ftout, ftondfier, doch vruchtloos,pal... GRACCHUS. Voleindig. Spaar my niet, Herinner my zyn' val. LICINIA, Helaas! GRAC