691
OK 63 8553






01 1858 2145 UB AMSTERDAM



691
C
110






EDUARDenELEONORA.






EDUARDen eleonora,
TREURSPEL,
GEVOLGD NAAR HET ENGELSCH
VAN DEN HEER
JAMES THOMSON.
DOOR
I Z A A K DE C L E R C £, tf. Z.
Te AMSTELDA M, by PIETER JOHANNES UYLENBROEK,, MUCCLXXXVII»






Waer werc oprechter trou Dan tusfchen man en vroa Ter weerelt oit gevonden? Twee zielen, gloénde aen een gefmeet Of, vast gefchakelt en verbonden In lief en leedt.
VONDEL.



PERSONAADJEN.
edtjard, kroonprins van Engeland. GILBERT, graaf van Glocester. THE ALDUS, aartsdeken van Luik. SELIM, fultan van Jaffa.
ele onor A van kastILIË, gemalin vanEduard.
daraxa, eene AruUfche prinfes.
CSMïN, VdSe va~n Selim.
edwin, edelman vdh rt gevolg van Tliealdtis.
Een overste van Edüards leger.
Een tweUÏte Wde ifan Selim.
'Kinderen van Eduard en Eleonora.
Het tooneel is in het leger van Eduard, voor Jaffa, eene Jiad op de kust van Palestina; en verbeeld in het eerste en vyfde bedryf het legerveld, en in het tweede, derde, en vierde bedryf Editardi tent van binnen.



EDUARD en ELEONORA,
TREURSPEL.
eerste bedryf.
EERSTE T O ÓfN E E L.
EDUARD, THEALDUS, GLOCESTER.
EDUARD. (den! Verbant myn twyfeling.'tBlykt, dunkt my, klaar, myn vrin. Dat we in dit oord vergeefs denkryg ons onderwinden, Ontzet van onderftand, van vreemde hulp ontbloot, ■ Nu 't gantfche Westen ons verlaat in d' oorlogsnood. Met dezen kleinen hoop van Britfche heldenfcharen, En de eedle ridders, die hier noch gevestigd waren. Den luister van Europe, in krygsdeugd, niet in magt, Word vruchtloos naar de zege in 't oorlogsveld getracht. Men kan den roem des Brits in't Oost'niet doen herleven, Dien roem, die, voor ééne eeuw.deze oorden heeft doen beToen Richard, Leeuwenhart geheeten om zyn' moed, (ven. Alom de zege vestte in 't Saraceenfche bloed. Noch is zyn naam geducht. Van waar zou't anders wezen, Dat, nu de vyand ons zo weinig heeft te vreezen, Hyzelf naar vrede tracht? Men neem' zyn' voorflag aan, Eer ons het weiflend lot des oorlogs mpgt verraên.
a 4 'k wa



,8 EDUARD en ELEONORA,
'k Wil Jaffaas verst de vreê, die hy begeerd heeft, fcheiken; En, fchoon de legermagt gereed is, op myn wenken, Tot ftormen op den wal, haar fiere heldenaart .Blyv' voor een eedier doel en 's lands behoud geipaard. Een nuttclooze kryg, uit ydle roembetrachting, Is, in myne oogen, flechts een luisterryke flachtinj. Eerwaarde vader, ftemt uw wyshcid-dit met my?
THEALDUS. Doorluchtige erfgenaam der Brïtfcne heerfchappy! De heilige yver, die u deed in 't ftrydperk komen, Heeft niet zo fierk myn' geest verblind en ingenomen, Dat ik niet klaar befpeur, hoe vruchteloos uw magt Zou flrevcn naar het doel, weleer door u betracht, Den wensch der Christenheid, Jeruzalem te dwingen, En die gewyde ftad aan t ongeloof te ontwringen-. Uw moed is roekloosheid nu alles u verraad: 't Is nuttig dat men zwichte als dapperheid niets baat. Maar, zo men echter ecr-.t dit Jafla lrad doen bukken; Dit ftrekte een'' voorbode om meer lauweren te plukken In beter tydgewritht. Nochtans, ó vorst! 'k beken Dat ik in 't krygsbewint zeer onervaren ben. "Vorm met Glocester uw befluit: zyne ondervinding Is u bekend.
EDUARD.
Welaan: dat in deze onderwinding Uw raad, Glocester! my geleide.
GLOCESTER.
Vorst! myn raad Is vrede; fp'r-gccn tyd; fluit die, eer 't is te laat
JEk.



TREURSPEL. o
Ik dacht nooit gunstig van de kru;svaart; en de vrede Is, meer dan ooit voorheen, myn hoogfte wensch en bede; Niet Hechts omdat wy zyn verlaten en verraên, Maar om het vaderland in 't onheil by te ftaan. Ja, prins ! befchouvv uw volk met teder mededoogen: Denk of 't nu tyd is voor die heilige oorelogen. Inwendig fmeult uw ryk van oproer, fchoon de rust Uitwendig zich vertoont, als van geen leed bewust; Het kwynt noch aan de wond'der binnenlandfche twisten; 't Is uitgeput, verdrukt, gekneveld door de listen Van wetteloozen dwang, en pricsterlyk bedrog; Het wufte [taliën en Rome zuigen noch Uwe onderzaten uit, zo fel als ooit te voren. (ren? Wie weet wat raadsliên thans den wanklen rykstroon fchoo • In zulk een duitter en onrustig tydgewricht, Verwerpt losbandigheid bezef van deugd en pligt: Eén ftap om 't kroongezag arglistig uit te zétten, Eene inbreuk op 's volks recht, op handvest, kcure of wetten, Zou 't vuur van oproer ras ontfteken door al 't land. Prins, keer te rug. Gy redde uw' vader u't de band Van zyn verdrukkers, van Leicester: red hem weder ; Opdat geen fchandlyk juk den gryzen vorst verneder', En hy geen fpeeltuig ftrekk' voor zyne dienaars. EDUARD.
Gy,
Glocester, toonde uw trouw: gy redde hem en my.
GLOCESTER.
]k deed myn' pügt, en heb dien ook betracht te voren,1 Toen ik, de zyde van Leicester had verkoren.
A 5 Hy»



io EDUARD en ELEONORA,
Hy, diedevryheid dient, is 's konings vyand niet; Maar hy, die, als een flaaf, den vorst naar deoogenziet, Zyn' meesters hart verraad, en vormt tot gruwelftukken, Hem noopt de vryheid en 's volks rechten te onderdrukken, Die is zyn vyand. 't Is een fchaadlyk wormgebroed, Dat ryk by ryk doorknaagt, zich met 's lands welvaart voed. - Vertoef geen oogenblik, ö vorst! voor deze wallen. Hoezeer uw oogmerk elk als heilig moog' gevallen, ;Ik weet een' vromer pligt, dien u myn yver raad. Becherm uw' vader in zyn' afgeleefden ftaat; Verlos zyn' gullen aart, zyn goedheid, uit de fnoeren Van lage vleijers, die zyn weiflend hart vervoeren. Een eedier pligt, myn prins! vereischt uw hart en hand: De rust, de welvaart, en den roem van Engeland Te vesten in 't fement van welbcftuurde vryheid, Tot heil van vorst en volk, en aller braven blyheid: Zie daar wat u betaamt, den pligt u opgelegd. Heeft Englands erfprins niet een meer gewettigd recht, Om in zyn' vaders gunst en ftaatsbewint te deelen, Dan vreemden, die hun rol op 's konings koste fpelen, En zyne waardigheid uitveilen en verraên?
't Zy my vergund u noch een reden voor te (laan, Waarom ik aandring om 't verdrag teritond te fluiten. Zo eenig ongeval uw dapperheid mogt fluiten, Zo onze zwakheid wierd verrast en overmand In dit vyandig oord, zo verr' van 't vaderland, Hoe droevig zou dan 't lot van uwe gade wezen, Uw lieve Eleonore, alom zo hoog geprezen, Wier ongeveinsde min u, in al 't zeegeweld, , . En



TREURSPEL. u
En in het oorlogsvuur, kloekmoedig vergezelt?
Wat wierd'ervan uw kroost' Bezwaard met zulke panden,
Zou t roekloos zyn de magt van t Oosten aan te randen.
EDUARD.
Het i' genoeg, mylord ik keur de vrede best, En keer naar Engeland. Maar 't vaderlandsch gewest . Zal ons, na zulk een' tocht, niet met gejuich ontfangen. Waar bergen we ons, als 't volk, onrustig van verlangen , Verneemt, of onze magt, door d' ouden moed bezield, Den roem van Engeland, van Richard, Maande hield? Doorluchtig Albion! zou ik 't getal vermeêren Dier zwakke vorsten, die den fchat des ryks verteeren, En 't volk uitputten in een nutloos krygsbedryf ? Neen: dat de Hemel my in 't edel opzet ftyv', Om voor de welvaart van het vaderland te leven 1 Laat ons de vryheid aan Daraxa wedergeven: Zy is des fultans bruid.
Tegen Glocester.
Stel haar in zyne magt. Wy voeren d' oorlog niet met zulk een fchoon geflacht.
TWEEDE T O O N E E L.
EDUARD, THEALDOS, GLOCESTER, een
Engelsch ovirste.
DE OVERSTE.
Een bode, uit JarTa aan uw hoogheid afgevaardigd, Verzoekt dat gy terftond hem met gehoor verwaardigt:
Hy



isEDUARDenELEONORA,
Hy brengt een' brief, dien u de vorst van Jaffa zend.
EDUARD.
Misfchien brengt hy 't verdrag.
Tegen den oversten.
Gelei hem naar myn tent.
De overste vertrekt. Myn vrinden! blyft een poos op deze plaats vertoevenj *k Zal mogelyk uw' raad in dit geval behoeven.
DERDE T O O N E E L.
THEALDUS, G L OC ES TER.
THEALDUS.
Schoon Albion de frnart der jongde rampen heugt, Wat he;l geniet nochtans een volk, dat op de deugd Van zulk een waardig' prins, als Eduard, mag roemen!
GLO CESTER. Thealdus, ja, zyn deugd is waarlyk groot te noemen. Die vorstelyke deugd verheft hem bovenal, Dat hy het volk bemint 't geen hy regecrcn zal. Hy mint het tederlyk; en, moedig op hunne achting, Is hun geluk, hun rcem, beftendig zyn betrachting. Verneem een edel blvk, 't geen op het duidlykst toont, Welk een verheven deugd zyn heldenhart bewoont. Ik had, toen ik voorheen de vryheid heb verdedigd, En hy zyn' vader diende, in 't ftrydperk hem beleedigd; Nochtans heeft nooit zyn ziel den minsten wrok gevoed Om dezen tegenftand, en 't vorstelyk gemoed Toont my de oprechtte gunst. Die edele gedachten
Zyn



TREURSPEL, 13
Zyrfvan'twangunstig hart eensdwinglands nooit te wachten. 1 Hoor nu, Thealdus! wat my noch aan 't hof verbind; 'Waarom ik deelneem in het lastig ftaatsbewint, Terwyl ik, hoog bejaard, my moest ter rust begeven, En, in den avondftond van een woelzucbtig leven, Myn ziel bereiden voor 't genot van 't eeuwig gced. De deugdzame Eduard is jong, en hoog van moed, Eerzuchtig, driftig, fier, en vast in zyn befluiten; Nu tracht ik 't hevig vuur van zyne jeugd te fluiten, Zyn drift te matigen, opdat hy niet, misleid Door hooffche vleitaal en den glans der majesteit, Op 's vaders fpoor het volk zyn ketenen doe dragen, Waarin hy beter dan die zwakke vorst zou fiagen. Hierom verzei ik hem en zyne legermagt 'In krygsbedryven, die myn hart niet wettig acht. De kruisvaart is by my, (hou my die taal ten goede, Eerwaardig vader Q 't werk van geestelyke woede, Van valfchen yver, die geen cuveldaên ontziet, En roofzucht, wraak, en moord met zich ten flryde ontbied. Wie gaf ons 't recht.. ?
THEALDUS.
Mylord! de drift verblind uwe oogen: Het ftaatsbeleid alleen kan u dit recht betoogen. De woedende Arabier, geftoven uit zyn nest, Verhit op roof en moord in zyn verzengd gewest, Verzwolg, gelyk een vloed, tweefchoonewaercldfireken, En tracht het Christendom de hartaêr af te ftcken. 't Is billyk 't woest geweld te keeren met geweld. Ja, zo by ons belang, of pligt, of glori geld,
Zo



14 EDUARD enELEONORA,
Zo 't heil der Christenheid ons hart heeft ingenomen, Dan voegt het ons met kracht zyn dwangj uk voor te komen, Dat fleeds naar'tWesten dringt ,en gantsch Euroop' bedreigt.
CLOCESIER. Men fnuik' hem, als zyn moed tot overheerfching neigt: Maar met eene yzren vuist, die roovers kan bedwingen: Niet als dees Christenen, de booste ftervelingen, De vuigfte flaven, zo veracluciyk als fnood, ■Wier lage vadfigheid byna geen weèrftand bood, Toen 't heir des Arabiers verfcheen in dees gewesten, 't Is waar, men zag voorheen zyn magt der. zetel vesten Op woede en moordzucht, maar zyn recht is nu,'t bezit, Reeds eeuwen lang geflaafd; en beter grond dan dit Word zelden aangevoerd voor 't recht der hooge magten. Wie zal 't geen dolheid, geen ontmenschte dolheid achten, De helft der waereld uit te merglen, en haar bloed En goud te fpillen; ja, in dwazen overmoed, 't Belang van ftaat en volk aan de oorlogskans te wagen, Alleen om de andre helft in vuur en vlam te jagen, Verwoesting, roof, en moord te fpreiden overal, En grond te winnen, dien men nooit behouden zal ?
Dit godlyk wonderland, deze overoude fleden., Valeijen, heuvelen, door heiligen betreden, Dobr 't heerlykst Voorbeeld van zagtmoedigheid en deugd, Vervullen myne ziel met diep ontzag en vreugd. Maar, word niet elk gewest befchaduwd uit den hoogen? Zien wy niet overal de zorg van 't Alvermogen ? En waar die tedre zorg de dingen houd in ftand, Waar zy haar' invloed toont, daar vind ik 't heilig land.
The-



.TREURSPEL. 15.
Thealdus! dat myn drift by u verfchooning vinde! Wy merkten ras, indien ons de yver niet verblindde, Dat die gewyde kryg zich met vervolgzucht paart, De fehandlykfte ondeugd, die de fnoodfte gruwlen baart: Als ze eens aan'thollenllaat^word ze eindloos voortgedreven; Elk waant zich op zyn beurt het recht ter wraak gegeven; Terwyl haar yslyk ftaal, dat niets begeert dan bloed, Veeltyds te rug gekeerd, in eigen boezem wroet.
eduard, van achter lm tooneel. Ontmcnschte booswicht! hebt gy last om my te moorden ?
thealdus. Maar,wat gerucht! Was't niet een moordkreet.dien wy hoorglocester. (den? Hoe! zou die zendeling..?
VIERDE TOONEEL.
thealdus, glocester; eduard, in dcns arm gewond, os myn v aanrukkende.
eduard.
Vloekwaardige onverlaat! Gaf Jaffaas vorst bevel.tot zulk eene euveldaad, En zend hy moorders/om in handeling te komen? Daar, monster! dit 's uw loon. Hy doorjleekt Osmyn met den dolk, dien hy hem ontrukt had.
]k moest myn drift betoomen „
En ben te ras geweest.
Te-



ió EDUARDenELEONORA,
Tegen Osmyn.
U wachtte een ftrenger lot. OSMYN.
Ik had, è Christenhond! uw vruchtloos woên belpot. 't Is my in 't eind gelukt het waar geloof te wreken. Ja; fchoon ik miste in u de hartaêr af te ftcken, Een doodelyk vergif heeft al uw bloed befmet. 6 Allah: 'k loof uw gunst. Ontfang me, 6 Mahomet!
eduard, na een kortftilzwygen. Welk een verwondering bevangt u beiden tevens? Is dan het wislend lot, de nietigheid des levens, Gns allen niet bekend?
glocester.
Vergif' Wat fnood beiïaan! 't Is met ons vaderland, 't is met myn' prins gedaan! Hoe grieft die wond' het ryk !
thealdus.
't Gevaar is noch,te weeren. Neem hulp en kunst te baat, om't wreed vergif te keeren : Verzuim geen tyd, myn prins, eer't verder zich verfpreid'. eduard.
Ik zie myne echtgenoote: ach! hare tederheid Strekt my tot foltering!
FT F-



TREURSPEL. ij
< V Y F D E T O O N E E L.
EDUARD, THEALDUS, GLOCESTER, , ' ELEONORA.
ELEON'ORA.
Myn Eduard! myn leven!
Ach! onderftcun my. -
EDUARD.
Zy bezwykt. Gy doet my beven; Myn lieve Eleonore! uw rouW verfcheurt myn hart. Weer met uw vrindlyk oog myn felle boezemfmart. Wat blydfchap! Zy herleeft; haar fchoonc verwkeert weder. Men (leep' dien (chelm van hier. Myn gade is veel te teder, Om 't fchandlyk rif te zien.
ELEONORA.
Wat vreugd ! x\ch ! heeft de dood Myn' Eduard gefpaard'? Herleeft myn echtgenoot, Uit's moorders hand gered?...Gy bloed! wat moet ik vreezen?
EDUARD.
't Is niets, een lichte wond', die fpoedig word genezen.
ELEONORA. Men repte van vergif by myne nadering. De moorder trof uw' arm! was zyn gevloekte kling Vergiftigd? Hoe.' gy zwygt! Wat houd gy my verborgen ?
GLOCESTER.
Staak voor een wyl, mevrouw, uw vrindelyke zorgen. De prins toeft hier te lang. Ik bid u laat hem gaan. Ik zal het moedloos heir inmiddels gadeflaan;
B Licht



iS EDUARD en ELEONORA,
Licht zou de vyand in deez' ftaat een' uitval wagen, Terwyl dit ongeval ons leger doet vertfagen.
EDUARD.
Glocester! 'k prys uw' moed. Het zy niet flechts uw taak, Myn heir te moedigen; fpoor zelfs den Brit tot wraak; Zeg hem, dat ik eerlang zyn' yver zal behoeven; Dat myn beleedigde eer zyn' krygsmoed zal beproeven. En gy, Thealdus, troost myn gade door uw reen. Myn lieve EIconore 1 ach! matig uw geween; Herneem uw' moed: waartoe zal u die foltring baten ? 'k Zal u niet lang alleen ten prooij' dier droefheid laten. Hy vertrekt, met Glocester. THEALDUS-
Daraxa nadert ons, des valfchen fultans bruid.
ZESDE T Ö O N E E L. ELEONORA, THEALDUS, DARAXA.
DARAXA.
Doorluchte rj'ksprinfes! wat akelig geluid Van moorden, van verraad, trof onverwacht myneooren! Van waar die tranenvloed ? Wat ramp is u befchoren i Ach! laat my deelen in de fmart, die gy befchreit.
ELEONORA.
Een booswicht heeft den vorst gewond, en 't gruwzaam feit Is met vergiftigd ftaal, gelyk ik ducht, bedreven. Men wil my in myn' angst geen meer verlichting geven. Zeg my, Thealdus, wyl de rnensch, in 't bitterst' leed
Een'



. TREURSPEL. 19
Een' wreeden troost geniet, wanneer hy 't ergste weet, Wat wedervoer den prins? want by geen heldenfcharen Kan ooit een lichte wond' zo veel ontroering baren.
THEALDUS. 'k Ontveins het niet, mevrouw! uw argwaan is gegrond. Een helfche booswicht, dien de vorst van Jaffa zond, Vraagt by den prins gehoor, om van 'tverdrag te fpreken. Zyn hoogheid, op die maar', naar zyne tent geweken, Ontfangt daar onbefchroomd den fnooden zendeling, Die, afgericht op moord, met een verborgen kling, Den vorst naar 't leven dong, en, fchoon zyn doel misl ukte, Trof hy hem in den arm. Uw brave gade ontrukte Den moorder't ftaal, en wrong't hem ftraks in 't eerloos hart. Dit laatfte zagen wy: dan, ach! tot onze fmart Beroemde zich die fchelm, koelzinnig, by zyn fneven, Dat hy den moorddolk had vergiftigd, en zyn leven Opofferde aan 't geloof, gelyk een martelaar.
ELEONORA. Hoe yslyk is myn lot! ach! 't is dan al te waar! ö Ramp!
DARAXA.
Hoe! Selim zond den booswicht, die hem griefde!
ELEONORA.
Verbystrend denkbeeld! Is myn Eduard, myn liefde, Myn levenslust, gebragt tot op den rand van 't graf? Rukt hem de dood misfchien dit tydftip Van my af? DARAXA.
Een moorder als gezant van Selim! kan het wezen? Van Selim, die zyn' roem, ten hoogen top gerezen,
B 2 Ge-



20 EDUARDen ELEONORA,
Gelyk een' wierookgeur door Azië verfpreid;
Bekend door zyne deugd, door zyn-menschlievendheid ;
De baak van trouw en eer, de glorizon van 't Oosten?
eleonora.
Wat mengeling van rouw! wie zal in 't leed ons troosten? Nu derft de Christenheid haar' held, haar' voedfterheer; 't Fiere Albion een'vorst, zyn hoop, zyn vreugd, en eer; 't Vertfaagde heir zyn hoofd; en ik myn' zielverwinnaar, Myn' vrind,myn' echtgenoot.myn' levenslust,myn' minnaar: Ons hulploos kroost verliest een' vader!
daraxa.
Ach! mevrouw, Verfchoon my, dat myn hart, door gadeloozen rouw, En drift by drift geprangd, verfcheurd , van een gereten, Byna in 't eigen leed uw droefheid had vergeten: 'k Moest u vertroosten, maar myn onheil kent geen maat.
eleonora.
Niets evenaart myn' ramp, daar 't fchandelykst verraad 't Hart van den besten gade en braaflten held doorgriefde!
daraxa.
Helaas! gy derft alleen het voorwerp uwer liefde; Maar ik, ondraaglyk wee! moet hem, dien ik bemin , Myn heil, myn roem weleer, verbannen uit myn' zin; Verachten, haten, hem, dien ik heb aangebeden. Zo 's prinfen levensdraad verhaast worde afgefneden, Door deze gruweldaad, (dat noch de Hemel keer'!) Dan derft hy , in 't genet van liefde, en lof, en eer. Gy moogt door tranen aan uw linart verlichting geven; Met zagte treurigheid rondom zjn grafplaats zweeven,
En.



TRE URSPEL. m
En, door 't herdenken aan zyn beeld en deugd gevleid, Noch met hem ommegaan in peinzende eenzaamheid; Daar ik... Helaas ! myn oog kan anders niets ontdekken, Dan 't fchandelyk tafreel van gruwelen en vlekken. Hy, die de deugd verliest, lyd meer dan 't leven fchaê. Is 't mooglyk dat die vonk van hemelsph vuur verga ? Neen: ze is onfterfelyk. Myn Selim word belogen: Een booswicht heeft gewis zyn braaf gemoed bedrogen.
THEALDUS.
Mevrouw! ik prys uw deugd en eedle droefenis: Doch, dat de moordenaar vorst Selims zendling is, Gedoogt geen twyfeling. Hiel- blykt, hoe die verrader \Gevloekt gehoor verwierf: befchouw dees Iettren nader. Jfy geeft Daraxa den brief, dien Eduard hem gegeven had, DARAXA.
Ach! 't is dan waar! zyn hand! zyn zegel! welk een fmart! Ik ruk voor eeuwig hem uit myn bcleedigd hart. Gevloekt zy Selim! ja, gevloekt zy de onbedachte, Die voortaan hem bcfchreit met rou\y- en jammerklagte! 't Waar' deelen in zyn fchuld ! Rampfpoedigc vorstin ! Ach! gal' de Hemel my een heilzaam middel in! Daar is een middel; ja ...
ELEONORA.
Een middel! ach! myn waarde!
Ontdek het.
DARAXA.
'tWaar' vergeefs, dat ik het ti verklaarde: Men vind geen flerveling die 't immer aan zal gaan.
B 3 E L E-



22 EDUARD en ELEONORA,
eleonora. Ach! myn Daraxa, fpreek! wat moet men toch beftaan ? daraxa.
Zo ge iemant vinden kost, wiens mond de wonde drukte, En, zuigende, 't vergif aan 't gistend bloed ontrukte; Dan wierd de hevigheid van 't wreed venyn gefluit: En de artzenykunst dryv' zyn' invloed verder uit. Maar, ach ! de dood is 't loon van dit grootmoedig poogen.
eleonora, knielende. Gy, Hemel! liefdebron! verhoor my uit den hoogen! Volzalige englenrei, en heiligen! ach! hoort! 'k Voel my door liefde en deugd op 't krachEigfte aahgefpoord, Om voor den besten mensch, en gade, en vorst tefierven. Ik zweer het op dit kruis. Laat my uw gunst verwerven, 6 Hemel! fterk myn' geest in deze proef der min!
thealdus. Volmaakte tederheid!
daraxa.
Grootmoedige vorstin.' eleonora. Thealdus! ga terftond Glocester onderhouên; Verzei hem by den vorst om alles dien te ontvouwen; Doch zeg hem niet wie zulk een pooging zal beftaan. Laat deze taak voor my. 'k Zal met Daraxa gaan, En in haar legertent uw wederkomst verwachten. 6 Liefde! leen me uw hulp, en fchenk my moed en krachten!
Einde des eersten bedryfs.
T W E E-



TREURSPEL. 23
TWEEDE BEDRYF. EERSTE T O O N E E L. GLOCESTER, THEALDUS.
GLOCESTER. >t Gaat vast, Thealdus, dat de prins dit af zal flaan. 'k Weet, dat hy tot dien prys het leven zal verfmaên. Zyne eedle fierheid zal zyn liefde meer doen blaken, En, met haar eensgezind, die daad als fchandlykwraken.
THEALDUS. Dan is zyn dood naby. De wond' ftaat zwart en naar, En toont de werking van 't vergif reeds al te klaar. Laat ons nochtans, door pligt en vrindrchap aangedreven, Voor 't minste een pooging doen. Hy fielt geen waarde in 't leAls 't in de waagfchaal ligt met dat van zyne gaê; (ven, Maar, 't heil van duizenden, 's lands onherftelbre fchaê, 't Belang der Christenheid, dit alles moest hem nopen Om 't beste leven tot een' duren prys te koopen.
GLOCESTER. Helaas! gy redeneert, maar Eduard bemint, 't Verftand befiryd zo flaauw de taal van't hart, myn vrind! Men neem' nochtans de proef. Ik zie den prins verfchynen.
B 4 TW E



ïfEDÜAR DenELE ONO R"A,
TWEEDE T O O N E E L. ,
eduard, glocester, thealdus.
eduard, in 'i êpkomen.
6 Gouden zon, die ras in 't Westen zult'verdwynen, Waar ge Albion begroet, dat ik nooit weer aanfehouw; Waaraan ik vruchteloos myn liefde, moed, en trouw, Op 't plegtigst heb gewyd van myne vroegfie jaren ! Breng, alverkwikkend licht! breng, zinkende in de baren, Dat teêrgeliefd gewest myn groete en laatst vaarwel.
En gy, Voorzienigheid, die elk door uw bevel, Oneindig wys en goed, den weg hebt voorgeschreven, In 't warrig doolperk van het wisfelvallig leven ! Ik volg uw hoog befluit, met onderwerping, moed, Vertrouwen, hoop, en vreugd: want uw befiuur is goed: Uw gunstryk toevoorzigt kent nimmer perk of palen. Tegen Glocester en Thealdus.
Zyt welkom, vrinden! 'k Moet natuur den tol betalen, Gelyk de moorder dreigde. Ik eindig myn befiaan, En nader 't vreeslyk uur dat elk móet ondergaan: Dat uur, 't geen tevens elk doet aarzien en verfchrikken. Welaan; belteeden wy de Matige oogenblikken, ' Waarmeê zich de eeuwigheid aan 't aardfche leven hecht, In plegtig onderhoud van vrindfehap, deugd, en recht.
De tranen vloeijen langs uw mannelyke kaken! Verbergt voor my uw leed: 't zou my weemoedig maken. Zo treurt myn dierbre gade; ach! hare boezemfmart Verzwaart gedurig 't leed van myn gefolterd hart:
Als



TREURSPEL. 25
Als ik aan haar gedenk, dan doet my alles vreezen. Waar is ze ?
THEALDUS.
Zy verlangt met drift by u te wezen.
EDUARD.
En gy, Glocester! vond gy 't heir in goeden flaat?
GLOCESTER.
't Is alles welgefteld: de wakkere foldaat Groeit aan in kracht en moed door felle fpyt gedreven. Daar trof me een fchouwfpcl, zoaandoenlyk als verheven: 't Gerimpeld aangezigt, dat mooglyk nooit voorheen Het fchreijen kende, wierd bedaauwd door bang geween, En fmolt in tranen: 'k zag de benden angstig dringen, En, ry op ry gefchaard, uw legertent omringen : Een deel wenscht u te zien, en nadert meer en meer;; Een ander deel ziet vol gedachten treurig neêr: Dee; knielt in 'tftof, om van den Hemel hulp te fmeefcen; Die blaakt van woede.en dreigt uw dood op 'tfelst te wreken. Gevloekte vyanden! dus roept hy; laf gebroed! Verraders! 't vorst!yk bloed vereischt een' flroom van bloedt Maar, 't bloed der gantfche ftad kan zulk een' moord niet boeEDUARD. (ten! Ach! mogt ik leven, om myn volk met dank te ontmoeten, En hunne liefde en trouw te Ioonen naar waardy! Betoom nochtans hun drift, hoe biflyk die ook zy, En laat het (treffend (taal, rechtvaardig opgeheven, Den valfchen Selim en zyn' raad alleen doen (heven. Myn ziel, eerlang van de aarde en 't laag gewoel bevryd, En gantsch onttogen aan der driften dwazen ftryd,
B 5 Zou



*6 EDUARD en ELEONORA,
Zou treuren, als men my zo wrang een wraak verfchafte, En de onlchuld met de fchuld in euvlen moede ftrafte.
THEALDUS Vergun me, ó prins ejn hoop, die ik met reden voed, Dat gy noch leven zult, om, door uw' eigen moed, Het recht der meiischlykheid, zo foood onteerd, te wreken.
EDUARD.
"Wiltgy myn ziel, reeds in gedachten de aarde ontweken, Te rug doen keeren in 't verblyf der rustloosheid?
THEALDUS. Neen, prins' geloof niet dat myn tong u listig vleit, Om uw verdoofde zucht voor 't leven op te wekken; Ik wenschte alleen voor u eene artzeny te ontdekken, Uhulp te bieden, u te redden van de dood: En, waarly k, daar is hoop...
EDUARD. Misleiding!
THEALDUS.
In deez' nood Is ons een middel door Daraxa voorgedragen.
, EDUARD.
Door Sclims minnares...! Om met meer fpoed te flagen, Dan haar verleider, in 't beraamde gruwelftuk.
THEALDUS.
Gy hoonde haar dus niet, had gy gezien haar' druk; De nare trekken, die haar fchoon gelaat misvormden ; De lchaamte,woede, en fpyt, diebeurtlings haar beflormden, Toen Selims ontrouw bleek; tcrwyl haar edel hart «Grootmoedigheid en deugd vertoonde in 'tfelst derfmart:
Tot-



TREURSPEL. a?
Totdat zy eindlyk in een' vloed van tranen baadde, En byna 't zelfde leed gevoelde als uwe gade.
EDUARD. Wat was haar voorftel ?
THEALDUS.
Dat men fpoedig iemant vond, Om zagtlyk 't ergst vcnyn te zuigen uk de wond': Dit kon u redden.
EDUARD. 'k Heb dit meer gdnord voordezen. Maar, goede vader! zal de dood het loon niet wezen Voor hem , die 't onderneemt?
THEALDU S.
fa, prins! zyn dood ftaat vast.
EDUARD.
Zwyg dan van zulk een daad.'t Beftaan waar'my een last, Tot dezen prys gekocht. Wat ftcrfling mag zyn leven Dus onbezonnen tot een oJer overgeven? Sla 't oog niet op myn' rang, of op 's volks lagen ftaat; Zodra 't ons leven geld, dan eindigt metërdaad Alle onderfcheiding; en de koning is in waarde Den flaaf gelyk: natuur, die allen vormde uit aarde, Gaf ook oorfprongkelyk aan allen 't zelfde recht.
THEALDUS.
Maar, prins! zo "t edel hart aan 't vaderland zich hecht; Zo 't pligt en deugd fa om voor zyn behoud te fterven ;i Zo we eene onfterflyke eer door zulk een dood verwerven; Dan is 't ook pligt en deugd, het leven af te ftaan Voor hen, met wier verlies 's lands welvaart moet vergaan.
Zie



EDUARD en ELEONORA,
Zie daar uw' toeftand, prins' en 't offer is gevonden: 't Heeft zich op 't plegtigfte, en met duren eed, verbonden, Voor u te fterven.
EDUARD.
Hoe! voor my te fterven! neen. Natuur, gy vormde in my dien moed,om, wei te vreên, De dood te tarten, die ik nooit lafhartig mydde: 't Is dan onnoodig dat een ander voor my lyde. Thealdus, ftaak die reên; rep van dit middel niet. Zou ik een klein getal van dagen, vol verdriet, Die fomtyds, als deez' dag, met glans en vreugd verryzen, Doch, in één oogenblik verduisterd, elk doen yzen, Lafhartig koopen door het fterven van een' vrind, Die fchuldloos lyden zou, en my te trouw bemint? Tot zulk een' prys kan my het leven niet behagen.
GLOCESTER.
Bedoelden wy alleen 't verlengen uwer dagen, Dan ware uw weigring, prins, zo e iel als gegrond; Maar, 't offer dat voor u vrywillig zich verbond, Sterft niet voor u alleen, maar doet, in 'theilzaam fneven, De Christenheid, Europe, en Albion herleven; Het rad een' vrindenrei, die u getrouw verzelt, En, om uw tent gefchaard, daar elk in tranen fmelt, U fmeekt, voor de eer des Brits, vóórhaar, uzelv' te fparen. ."Bcvry ons vaderland, myn vorst! voor ftaatsgevaren; Dat land, waar vryheid noch haarlaatftefchuilplaatsheeft, Terwyl de waereld, flaafsch, voor haar verdrukkers beeft'! Sla 't oog op Englands roem fints overoude tyden. Denk aan het edel bloed, voor 't vaderland, in 't ftrydcn
Of



TREURSPEL. «9
Of op 't fchavot geftort, om 't ware ftaatsbelang, 's Volks veiligheid en recht, te hoeden voor bedwang Denk wat al zorg en vlyt, wat (taats-en volksgedingen, In krygsbedryf, in hof- en raadsvergaderingen, Van ouds zyn voorgegaan, eer onzer vadren hand Een gadeloos ontwerp van vryheid bragt tot Mand, Waardoor ons hoogst geluk alle eeuwen zal verduren, Zelfs in 't afgunstig oog van trotfche nageburen. Denk wyders, prins, datditgewrochtvanmoeiteenftryd, Vanwysheid, moed, en deugd en goed, en bloed, en vlyt, Een werk van ecuwen, door uw fterven zal verdwynen.Tbans wend het vaderland, door rouw in "t hart aan't kwyHet lchreijend oog naar u, in dit gcwigt'g uur, (nen, In 't hagchlykst tydftip van zyn wanklend ftaatsbeftuur; Het fmcekt u, als een wees van elk in nood begeven; En wilt ge, ö Eduard! tot zyn behoud niet leven; Dien hoogmoed niet weêrftaan, die, fchoon hy zweemt naar Thans' echter hoogmoed is, en beter uwe jeugd (deugd, En moed betaamt, dan uw geboorte en waardigheden; Ach! pjjns! zou niet uw hart, in'svolks.geIuk.tevredenj Zyn waardfte neigingen opofi'ren aan den (iaat?
EDUARD.
ö Dierbaar vaderland! ik zou het grootfle kwaad, Indien 't myzelven trof, voor u gewillig lyden! Maar, dat eens anders dood myn leven zou bevryden, Is onverdraaglyk voor myn' moed. Glocester! ja; Men wees my overal gelyk een' b'oodaart na. Toon my nochtans dien vrind, wiens ecdle deugdbetrachting Het menfchclyk gefiacht doet ryzen in myne achting;
'k Be«



So EDUARD en ELEONORA,
'k Befchouwde 't nooit voorheen zo vry van eigenbaat. Zyn pooging is niet min vcrdienstlyk dan de daad, En vordert, eer ik fterf, dat ik zyn trouw vergeldc. Thealdus, lei hem hier.
DERDE T O O N E E L.
Het grootst belang noch met, dat voor myn leven pleit; Het pleit hier in dit hart, met kracht en hevigheid,
En mooglyk veel té fterk myn gade! de eer der vrouwen!
Myn vrind, ik fchaam my niet myn liefde aan u te ontvouwen In al haar tederheid. Gy billykt myne min, En myne wederhelft, myn dierbre zielvrindin, Spreid hare fchoonheid, en de zagtfte aanvalligheden Zo ongemaakt ten toon, en paart, met heufche zeden, Zo fterk een trouw, zo zagt een goedheid, zo veel deugd, Dat ik, als haar gezigt myn minnend oog verheugt, Een geestverrukking voel, vermengd met vrees voor fmarte. Denk dan, Glocester! hoe haar lot my drukt op 't harte. Nu zy my derven moet aan deze vreemde kust, In eene waereld, waar geen plaats is voor de rust: Geenfmart treft ons zo wreed,en doet het hart meer zwoegen, Dan die haar' oorfprong vind in 't grootfte zielgenoegen.
EDUARD, GLOCESTER.
EDUARD.
(jlocester! ach! gy meldde
V I E R-



TREURSPEL. zi.
VIERDE T O O N E E L.
EDUARD, GLOCESTER; THEALDUS, ELEONORA Eduard aanbiedenië, als de perjoon , welke hy g:haald had , DARAXA.
EDUARD.
Wat zie ik? Kemel! Ach! men heeft my loos misleid! ELEONORA.
Myn Eduard!
EDUARD.
Niet meer. Spaar myn gevoeligheid. ELEONORA. * Gy wend u af van myi
EDUARD.
Myn gade'! kan het wezen! Moest myn benaauwde ziel zo wreed een'aanval vreezen? ELEONORA.
'k Val u te voet.
EDUARD.
Hoe! my! beminnelyklte vrouw! Aanbidlyk voorbeeld van oprechtheid, liefde, en trouwJ Die niemant ooit misdeed, zelfs niet in uw gedachten! Rys op, myn zielvrindin ! Ach! kon ik dit verwachten?
ELEONORA.
Laat my voldoen aan myn gelofte.
EDUARD.
Neen, ó neen!
ELE?



3a EDUARD en ELEONORA,
eleonora.
Ik fpaar een leven, dat, tot heil van 't algemeen, Ontelbre levens lpaart.die 't ryk met fmart moet derven. Leef gy, myn Eduard! en laat my voor u fterven! eduard.
Voor my! —'- die taal doorinyd myn hart. Is dan uw hoop Dat ik laaghartig zulk een haatlyk leven koop' ? Een leven, zonder hoop, vertroosting, of verwachting; Benaauwd door 't yslykstwee, de wreede zelfverachting; Geprangd door 't naar vertoog van uwe jongde fmart, Uw doodlyk bleek gelaat, 't genok van.'t ftervend hart, Al 't leden wringen, eer de dood in 't einde u griefde; En zo veel leeds voor hem, 6 fchand'! wien pligt en liefde, Rechtfchapenheid en trouw, ja , 't minst bezef van eer, Verbonden, u ter hulp, opdat geen ramp u deer' ? Na deze fterke taal, door niets te wederleggen, Zou myn getroffen hart veelmeer noch kunnen zeggen, Om uw ontzind verzoek met kracht te keer te gaan. Ik weet wy zyn verpligt het dierbaarfle af te daan, Wanneer de Hemel 'teischt; dit is zelfs moedbetooning; En de onderwerping firekt zichzelve tot belooning. Ijrlaar gy, gy wilt, dat ik uw vonnis onderfchryv'? Dat ik, uit vrye keuz', door 't gruwlykst wanbedryf, Het drukkendst harteleed ontydig op my lade? Eischt myne Eleonoor', myne altoosdierbre gade, Dat ik de onzali'gfte van 't menschdom worden zal?
eleonora.
Beroep' u niet op eer of pligt in dit geval.
Ik weet dat gy geen fmart, gevaar, noch dood zoud vreezen,
f * ' Om



TREURSPEL. .33
Om myn befchermer, troost, en toeverlaat te Wezen, Maar ik,helaas! een vrouw, fiechts weinig in waardy, Wierdeugd, wier g'ori is dat ze uwe gade zy; Ach! wat ben ik, gefield by tallooze'onderzaten ? By 't volgende gedacht? by alle rangen, daten, Begaafdheid, kunst, en deugd, en wat een ryk bevat? Zy vordren uwe hulp; zy zyn uw grootfte fchat. Leef dan voor hen. Ach ! laat uw liefde en moed hen blyken ; Doe, 't geen aan helden voegt, detedre driften wyken; Uw neiging zwichte voor 't belang van 't algemeen. Leef om 't vermaak eens gods te fmaken hierbeneên; Om 't volk te zeegnen, aan uw zorgen opgedragen; En om het glorilpoor, reeds door u ingellagen , Te volgen tot aan 't eind' van uw' doorluchten loop. Voor u te lyden blyft alleen myn roem, myn hoop. Kan ik, die eindlyk toch, en ongeacht, zou derven, Ooit wenfehelyker dood, ooit eedier lot verwerven? Beny my niet dat ik een deel uws roems begeer: Uw liefde geeft my 't recht met u te daan naar de eer. EDUARD.
Al uw welfprekendheid kan niets op my verwinnen. Hoe krachtiger gy pleit, hoe meer uw cisch myn zinnen Met angst en fchrik vervult.
ELEONORA.
Mint gy my, Eduard?
EDUARD.
Of ik u min? Ach! kunt gy twyden aan myn hart? Gy, aarde en hemel! zyt getuigen wat ik lyde!
C Gy,



34 EDUARD en ELEONORA,
Gy, engelen des doods', reeds warende aan myn zyde! Myn fcheemrend oog! myn hart, dat niets dan liefde flaat! Myn bevende armen ! ach! getuigt in welk een' ftaat Die liefde my beheerscht; hoe fterk zy my doet blaken!
ELEONORA. Gy zult dan van myn fmart welras een einde maken. EDUARD.
Ach! kon ik al uw leed doen overgaan op my! De fmart verliest haar kracht, zo ik voor u die Iy'.
ELEONORA.
Hoor my dan , Eduard. 'k Zal niets dan waarheid fpreken : Myne openhartigheid is u altoos gebleken; Geen drift verbystert my. 'tGaat vast, bet uiterste uur, Dat ons van 't leven fcheid, is fchriklyk voor natuur, En doet gelukkigen, als my, op 't nadren beven. Maar 't ftrekt my meer tot'fchrik uw fterflot te overleven! Dan fterf ik duizendwerf, 'k Gevoel het wreedst verdriet Als ik hieraan flechts denk. Verlaat, verlaat my niet! EDUARD.
Waarom doorgrieft gy my met zo veel liefdeblyken ? Niets kan myn vast befluit doen wankelen of wyken.
ELEONORA. 6 Eigenbatig mensen ! helaas! welras vergeet Uw ziel de waereld, èn haar' kommer , zorg en leed; Welras zal 't ftille graf uw fmart, rzelv' befluiten; Maar ik, verlaten weêuw, en vaderlooze fpruiten, Wy vinden heul noch troost in'trustloos aardsch gewoe!,
En



TREURSPEL. j|
En ftaan de ondankbaarheid, den hoon en (baad ten doel. 'k Bezweer u, Eduard, zo gy my blyft beminnen, By 't heil der huwlykstrouw, de vreugd van onze zinnen! By 't vaderlyk gevoel! by 't moederlyke hart! By all' wat heilig is! verlos my van myn fmart! Leef, tot befcherming van de panden onzer liefde, Ons kroost...
EDUARD.
6 Ramp!
ELEONORA.
Ons jong, ons hulploos kroost. EDUARD.
Nooit griefde
My zulk een fmart: ach' laat my gaan.
\ ELEONORA.
Kom, voer ook my Met u ter rust in 't graf... Neen , blyfuw kindren by. Uw kroost heeft grooter leed dan't minder kroost te vreezen: 't Gevaar verzelt alom de vorstelyke weezen.
EDUARD.
ó Wreede! ontzie den angst, die myne ziel verdrukt In 't uiterste oogenblik dat ik u word ontrukt! Verfterk de driften niet die beurtling my beftryden! Ach! folter my niet meer door vruchtloos medelyden. 'k Zweer by de hoogde Magt, die all' wat leeft behoed En liefderyk verzorgt, die, altoos wys en goed, Het licht uit duisternis en 't goed uit kwaad doet ryzen, Die ik ootmoedig fmeek om hare gunstbewyzen
C a Voor



36 EDUARD en ELEONORA,
Voor u en voor ons kroost; 'k zweer by die hoogfte Magt, Dat ik uw wreede hulp, zo fchriklyk uitgedacht, Standvastig weigren zal.
glocester.
Myn prins, zie onze fmarte! Eduard.
Ach! deze ontroering werkt te hevig op myn harte. Een logge loomheid fmoort de krachten der natuur: De werking van 't vergif' verdooft het levensvuur. Breng my naar 't ledikant; 'k zal my ter rust begeven. Myn gade! ach ! zo wy nooit elkander in dit leven ... Üntfang myn' laatflen kin... doch weer de wanhoop af; De Hemel zal misfehien, op d'oever van het graf, My noch behouden, fchoon geen menfchenhulp kan baten.
eleonora. Helaas! ik kan, noch wil, u in dien nood verlaten.
V T F D E T O O N E E L.
eleonora, daraxa. daraxa.
Vertoef, prinfes! de hand des doods drukt hem noch niet. Een onweêrftaanbre flaap, die zich reeds blyken liet, Zal zyn' verflagen geest en matte leên bevangen, Eer hem, in 't uiterste uur,de jongffe fmartcn prangen, 't Verdoovend gif dringt dus, metonbemerkbre kracht, Door bloed en lappen heen.
e e e-



TREURSPEL. 37
ELEONORA.
Die flaap!... 't Is wél bedacht! Dan is het juist de tyd... De Hemel zy geprezen , Door wien dit grootsch ontwerp in my is opgerezen! Wel aan; laat ons dien flaap zorgvuldig gadedaan, Eer 't fchadelyk vergif misfchien te verr' mogt gaan..
Einde des tweeden bedryfs.
C 3 DER-



38 EDUARD en ELEONORA,
DERDE BEDRYF.
EERSTE T O O N E E L.
glocester, alleen. "Verwonderlyke liefde! ö Waardigfte aller vrouwen! 't Zyn uwe deugden, die we als goddelyk befchouwen; Zy zyn de z!el, de fteun der aardlche maatfchappy, En maken dit verblyf bekorelyk en bly. Wat zou het leven zyn' een vlugt van ydele uren, Een kring van vrolykheên, die wy met fmart bezuren, Een fchouwtooneel van drift, gewoel, verdriet, en waan, Zo 't niet veredeld wierd door zulk een grootsch beftaan ? Nochtans, zo hoog een deugd! wat kan, wat mag zy baten ? De doodelyke plaag heeft Eduard verlaten, Doch dringt, met dolle drift, zyn dierbre gade in 't hart. Hoe! hem verlaten!., neen: de fcherpfte boezemfmart, Die de eedle ziel alleen kan voelen en bezeffen, Zal zyn grootmoedig hart, by zyn ontwaken, treffen. 6 Deugd, die de oirfprong zyt van 't zuiverfte geluk! Gy zyt ook menigwerf een bron van wreeden druk: De grove waereld kent uw blydfchap, noch uwlyden.
De prins ryst op. Wat leed zal zyne ziel beftryden! Hy fchynt gezond. Helaas! bedriegelyke rust!
TWEE-



TREURSPEL. 39
TWEEDE T O O N E E L.
EDUARD, GLOCESTER.
EDUARD, van zyn rustbed komende, 'ï Zie aarde en hemel weêr met nieuwherboren lust. Pe vadzigheid, die my de zinnen had bevangen Met doodelyke kracht, fchynt my niét meer te prangen. De vrindelyke flaap heeft my door rust verkwiktVan waar deze ommekeer? wie heeft dit heil befchikt? If, hoogde Goedheidbron! u wyde ik de eerste'klanken 7an myn verwonderd hart, om uwe gunst te danken 1 iVanneer de fterfling dwaalt in hopeloozen ftand, '/ervreemd van allen troost, leid gy hem by de hand, En voert hem, ongemerkt, langs wonderbare wegen, 'Jit d'opgehoopten druk, tot d'onverwachtfien zegen.
GLOCESTER. Hoe is het met den vorst ?
EDUARD.
'k Gevoel my gantsch herlteld: Eea foort van loomheid houd alleen my noch bekneld: 'k Bm magtloos, doch dit fchynt een kalmte in my te baren, Gelyk de zee vertoont, na 't normen aan 't bedaren.
GLOCESTER. De Hemel zy geloofd!
EDUARD.
Toen ik op 't rustbed ging, Verviel ik yllings in een doodfche fluimering; Een nare warring van angstvallige gedachten
C 4 Be-



4o EDUARD en ELEONORA,
Benaauwde, in't duister, my, en matte myne krachten Meer af, dan al de fmart die 'k wakend had gevoeld. Terwyl myn moede ziel dus treurig zwoegt en woelt, Gereed om 't Iydend vleesch op' toogenblik te ontvlieden, Schynt my een hemelgeest genezing aan te bieden. Hy drukte myne wonde, en 'dreef allengs de fmart En doodsbenaauwdheid uit myn afgefolterd hart; Myn ziel vermaakte zich in vrolyker gedachten; De zagte flaap gaf rust, en kalmte, en nieuwe krachten Een luchtgezang trof myn verbeelding, 't geen al 't leec Door melody verzagtte, en eindlyk wyken deed. 'k Doorliep toen't zaligst oord, verzeld van englenkoren, En waande alom den lof van myne gaê te hooren. Doch waar onthoud zich nu der vrouwen roem en eer? Myn liefde groeit voor haar geftadig meer en meer ! Ik moet haar zien, om myn geluk met haar te deelen; Myn dankbaar hart zal zich met haar verrasiing ftreelen, Haar myn verwondring, myn verrukking doen verftaan.
Maar, hoe ! gy zucht, en zwygt, en ziet my treurig aan! Een ftille traan ontglipt uw neêrgeflagen oogen! Waar is myn echtgenoot ?
GLOCESTER.
Zy rust. EDUARD.
Gy word bedrogen. Hoe! zou zy rusten! zy, haar blind gefchreid gezigt Den flaap vergunnen, in het aklig tydgewricht, Dat ik te fterven lag ? neen! 't kan niet mooglyk wezen! Of ftaat my meer dan ik verdragen kan te vreezen ?
Spreek;



TREURSPEL. 41
Spreek; is zy wel ?
GLOCESTER.
Nu, prins, verzamel al uw' moed.
EDUARD
Ontzagchlyk oogenblik! De fchrik verftyft my 't bloed! Hoe! toen ik fliep...?
GLOCESTER.
't Is zo.
EDUARD.
ö Gruwlykfie aller daden! Myn rust is weg; myne eer is voor altoos verraden. 6 Liefde! ö fchande'. ach! myn vermoorde ziclvrindin!
DERDE T O O N E E L.
GLOCESTER, alleen. Ga, ongelukkig prins, by 't voorwerp uwer min: Geef daar uw' boezemluchtdoorh.idgeweenenklagten: Geen andre troost zou thans uw hartcleed verzagten. Veeleer betemde één woord der winden razerny En de opgeruide zee. Maar, 'k zie Daraxa my Ginds naderen. Haar oog, vantedre droefheid zwanger, Getuigt wat fmart ze aanfehouwde.
VIERDE T O O N E E L.
GLOCESTER, DARAXA; een bode van Selim, op
eentgen af/tand wachtende.
DARAXA.
Ach! my! ik kan niet langer C 5 Dit



42 EDUARD en ELEONORA,
Dit bitter lyden zien.
GLOCESTER. 'k Deel in uw' eedlen rouw, Prinfes! bericht my 't lot der vorstelyke vrouw.
DARAXA.
Getroffen door 't vergif, ligt ze op haar ru=tbed neder; Gelyk een roos in 't heet Sabea, die, te teder Voor 't brandend hondsgefternt', verwelkt op haren fteel. 6 Christenveldheer! nooit vergeet ik, wat tooneel Myn fchreijend oog aanfchouwde! ik ben verrukt, bewogen, Zo door verwondring, als rechtmatig mededoogen.
GLOCESTER.
Ach! meld het my.
DARAXA. Toen zy, wier deugd zo glansryk praalt, De beste vrouw, die 't licht der gouden zon beftraalt, 't Begin der krankheid voelde, en merkte dat haar leven Den ltrengen eisch des doods niet lang kon tegenftreven, Begaf ze, in wit gewaad, zich naar het kerkaltaar: Daar viel ze in 't flof geknield, en riep, in'tlyfsgevaar, 't Oneindig Wezen aan om byftand, om genade, En zegen voor haar kroost en teerbeminden gade. Geen traan ontvloeide noch haar oog, en 't angstig hart Gaf zeifs geen enklen zucht, ondanks haar felle fmart; Ja,, hare fchoonheid bleef in vollen luister fchynen, Schoon reeds de koning der verfchrikking haar deed kwynen: Zelfs gaf de droefenis, op haar gelaat verfpreid, Aan al haar trekken noch een nieuwe aanvalligheid. Maar, als het boos vergif haar meer en meer benaauwde,
Vloog



TREURSPEL. 43
Vloog zy verhaast naar 't bed, en toen, in 't eind',bedaauwde Een vloed van tranen haar bekorelyk gelaat, „ó Huwlyksbed! dus riep ze, in dien bedrukten ftaat:) „Getuige van myn trouw en liefde voor myn' gade, „ Voor wien ik welgemoed dit lyden op my laadde, ' „ En in den bloei der jeugd het leven derf, vaarwel! „Ligt dat eene andre gade u myn verlies herftell'; „'k Zal mooglyk in geluk en fehoonheid voor haar wyken ; „ Maar nooit zal zy meer trouw.meer tederheid doen blyken, „Dan ik voor myn'gemaal." Zy zweeg, en't bang gemoed Zocht weêr verlichting door een' ruimen tranenvloed : Zy drukte een' heeten kus op 't vochtig bed, en weende. Wanneer de droefheid haar een korte rust verleende, Stond ze op, en eischte by den vorst te zyn geleid, Eer haar die nare troost wierd door de dood ontzJd; Maar, ach! de vrees van hem den zag ten flaap te onttrekken, Die zyn gefolterd hart tot artzeny moest (trékken, Weerhield haar' wanklen tred terftond,en zy viel we.'r, Ontroerd en moedloos, op haar legcrftcde neer. (wen. In 't eind' begeerde zy haar kroost voor 't laatst te aanfchouZy ftcunde 't kranke hoofd met d'arm , om 't op te houên, En zag, in dezen ftand, de kindreri ftarende aan, Met (prakeloozên rouw, terwyl vast traan by traan Langs hare wangen vloeide, in 'thevig woên dier finarte. Ik zie haar noch... Helaas!.. Het denkbeeld breekt my 't harre! Myn tranen fluiten my.
GLOCESTER.
Ach: fmoor die niet, mevrouw! Uw deugd perst u die af ; ja, in zo grootsch een' rouw,
Smaakt



44 EDUARD en ELEONORA,
Smaakt de eedle ziel meer vreugd, dan in't genot der weelde. Verberg my niets.
DARAXA.
Het fcheen dat zy haar fmart verheelde: Zy rees toen op, om hen aan 't moederlyke hart Voor't laatst te drukken; maar,terftonddoord*angst benard, Dat mooglyk 't fcherp vergif hun tedre jeugd zou treffen, Trad zy met fchrik te rug. „ Wie kan uw' ramp bezeffen, „Onzaalge Elconoor'! (dus riep zy :)word die troost „Myn fchreijend hart ontzegd, om dervende myn kroost „Teomhelzen,myn'gemaal,voorwienikly',teaanfchouwen, „ En,in myn'Iaatftenzjeht.myn liefde aanhen te ontvouwen?" 't Gevolg, dat tot dien ftond ftilzwygend had getreurd, Borst op dit naar tafreel, door rouw in 't hart verfcheurd, In luide klagtcn uit. Zy floeg haar kwynende oogen In 't ronde, en toonde aan elk een vrindlyk mededoogen, Noemde ieder by den naam, zelfs tot den laagften fiand, Gaf toen aan al 't gevolg op 't minnelykst de hand, En hoorde elks affcheidsgroet, dien zy met zegen loonde... Zie daar wat treurtooneel zich voor myn oog vertoonde.
GLOCESTER.
Hoe is die rouw verzwaard door 't leed van Eduard! Ach! wierd myn ouderdom gefpaardvoor zulk een fmart!
DARAXA, tegen den bode van Selim. Tree nader, bode van den Sultan! hoor myn rede. Hy heeft, dit fchryft hy, zich vernederd om de vrede Te zoeken, Hechts om my, opdat ik, uit de magt Der ongeloovigen, hem wierd te rug gebragr. Hoe! was het dan om my de vryheid weer te geven,
Dat



TREURSPEL. 4.5
Dat hy een waardigheid, waarop geen fin et mag kleven,
Bekrachtigd door zyn hand en zegel, eerloos fchond,
En, als gezant, een' 1'chelm, een huigchlend' moorder, zond,
Om listig 't ftaal in 't hart van Englands prins te drukken,
En de openbare trouw geloof en klem te ontrukken ?
Zelfs heeft hy, zo ontmenscht is zyn lafhartigheid,
Met doodelyk vergif den moorddolk toebereid.
De dood des Christenheids was nu, naar zyn gedachten,'
Onfeilbaar; en geen leed meer van dien vorst te wachten.
En, waarlyk, 't zou zo zyn, had niet de ryksvorstin,
Zyn fchoone Eleonore, uit gadelooze min,
Hem van de dood bevryd, ten koste van haar leven.
Gy hoorde dat zy reeds op 't punt is van te Hieven.
Ga, zeg den dwingeland... ó Hemel! kan de deugd
Geheel verbastren? moet Daraxa, Selims vreugd,
Zo wreed een boodfehap aan hem zenden ? Welk een lyden !
Hoe gaarne zou myn hart die bitterheid vermyden!
Zeg hem nochtans, dat dit verraderlyk beftaan
Voor eeuwig ons verdeelt. Zie mynen laatften traan
Der liefde toegewyd. Daraxa zal verkwynen
In 't rotsgebergte der Arabifche wocstynen.
Vertrek!
De bede vertrekt. GLOCESTER.
Men draagt dit heen de vorstelyke vrouw, Opdat zy, voor het laatst, den glans der zon aanfehouw', Eer zy 't vergangklyk licht in eeuwigheid zal derven.
r r F-



46 EDUARD en ELEONORA,
V Y F D E T O O N E E L.
■glo c ester, daraxa, thealdus, eduard; eleonora, op een rustbed, door haar gevolg, gedragen wordende; kinderen van Eduard en Eleonora.
eleonora, in 't opkomen. Gaat noch een weinig voort, en brengt my voor myn fterven Een;-, in de ruime lucht... Verrukkelyk gezigt! 6 Zegenryke zon! verkwiklyk levenslicht!
eduard.
Die zon getuige thans wat fmarten ons beftryden; Getuige tevens hoe onfchuldig wy die lyden! Verdienden wy dit leed ? Wat is ons wanbedryf?
eleonora. t Aarde! 6 vcedftergrond! voorouderlyk verblyf! 6 Dierbaar Albion! 'k zal nooit u weêr aanfchouwen.
eduard.
Neen; lieve Eleonore! ach! keer dit wanbctrouwen. Beur u een weinig op : verlaat my niet: misfchien Zal noch de Algoedheid ons haar hulp tot redding biên.
eleonora. 6 Eduard! ik beef; wat yzing ! Mogt ik hopen !... Het luchtbekleedfel fcheurt. Ik zie den hemel open... Al de englenreijen in 't verblyf der eeuwigheid... Zy roepen my tot hen... Ik kom; ik ben bereid: Vergeef me, 6 Hemel! zo myn teêrgevoelig harte Van hem niet fcheiden kan, dan mat de wreedfte fmarte.
EDU-



TREURSPEL. 47
EDUARD'
Wat lyde ik, Hemel!... Ach! hoe fchriklyk dringt uw klagt In myn benaauwde ziel'.
ELEONORA.
Eene ongeziene Magt... Geef my uw hand, myn gade1... een ongezien Vermogen Sleept my van de aarde weg. Spaar my uit mededoogen Slechts noch één oogenblik. Ach! wierd myn hart getroost In 't aklig fcheiden van myn vrinden , gade, en kroost! EDUARD.
Bedrukte vrinden! fchreit. Wie zal uw fmart genezen, Rampzalige echtgenoot'! Gy, onbezorgde weezen, Die noch uw' ramp niet kent...!
ELEONORA.
Myn vrinden' legtmynejr. Hoe goed is my uw hulp! Myn krachten zyn niet meer. Richt my een weinig op. Och !
EDUARD.
Hemel! z:e haar lyden 1 Moet dan die wreede'fmart een tedre vrouw beflryden; Een fmart, aan my ontroofd.
ELEONORA.
Dit troost me in zo veel leeds. Myn deerniswaardig kroost, helaas! gy hebt nu reeds Geen moeder meer! de tyd myns levens is verloopen: Gy hebt van my geen zorg, geen byftand meer te hopen. EDUARD.
Wat hoor ik! welk een taal, die my het hart doorboort! De wreedfle dood is min verfchriklylc dan dit woord.
Het



48 EDUARD en ELEONORA,
Het moord myn ziel.. Tracht noch uw' geest meer op te beuVergroot de linarten niet, die myn gemoed vericheuren. (ren:
ELEONORA.
Ik voel een tusfchenpoos van rust, myn Eduard! Eer ik het leven derf ligt my noch iets op 't hart. Geef myne bcè gehoor: dit ztl myn leed verzagten.
EDUARD.
Spreek vry, geliefde gade! ik zal uw' wil betrachten.
- ELEONORA. Ik ben, gy ziet het, in een' hopeloozen ftaat; Ik, die deez' morgen noch, op 't jeugdige gelaat Den blos vertoonde van gezondheid, kracht, en leven: Ik fterf voor u, en heb ten offer my gegeven. Denk echter niet, dat myn gelofte my berouwt, Of dat myn hoogmoed die als roemenswaard'befchouwt; Neen: myne liefde is onberouwlyk; zy verrichtte Elymocdiglyk de daad, waartce ik my verpligtte: Zy kent, noch vree.;, noch fmart, en gloeitzelfs meer en meer. En, ach! wat deed ik, dan 't bevel van pligt en eer! Zelfs de eigenbaat heeft my genoopt: ik zocht een lyden, Dat my ondraaglyk fcheen, door zulk een daad temyden: Het leven zonder u was my de wreedfte fmart. Twee zorgen drukken my nochtans op 't dervend hart. De eerste is, datgy, verblind door uw wanhopig treuren, Myn graf ontrusten zult. Ach! tracht u op te beuren. Schrei niet als zy, wier hoop op de aarde alleen zich vest. Gy zult my wederzien in zaliger gewest. Hy, die ons onheil kent, zal ons dit heil bereiden. De hoogfteGoedheid heerscht. Bedenk noch.dat dit fcheiden,
Dit



TREURSPEL. 49
Dit fcheiden, Eduard! toch eens gebeuren moest; Dan zou die tedre min, door vreugd en leed getoetst, En door den tyd verderkt, ons mooglyk feller prangen. Denk wat uw rang vereischt: denk aan uwftaatsbelangen. Geen drift, hoe waardig ook, misleide uw deugdzaam hart. Myne andre zorg... doch zy is ydel, Eduard! 'k Verlaat my op uw trouw, grootmoedigheid en liefde: Ons kroost...
• . EDUARD.
'k Begryp wat zorg uw' tedren boezem griefde. Maar, dervende engel! hoor: ik zweer u, tot uw' troost, By deze yskoude hand, dat nooit ons dierbaar kroost Eene andre, met den naam aan u gewyd, zal groeten. Eleonoraas kroost zal nimmer buigen moeten Voor 't hatelyk gezag, dat uwe ziel ontroert. De dood kan nooit den band verbreken, die ons fnoert. Geboorte en fchoonheid, rang, en tooverende trekken, Die in uw lieve kunne op 't minlykst zich ontdekken; Of waar een vrouw op roeme in 't hoogst van haren waan; Dit alles zal myn trouw voor u nooit doen vergaan. Het zal niet, zeg ik ! hoe onwaardig is dit bogen 1 Zou 't kunnen? zeker, neen. 'k Ware, in myne eigen oogen, Gevoelloos , aardschgezind, indien ik, zonder rouw Of affchrik, denken kon aan eene tweede trouw. Waar vind ik uw gelaat ? waar uwe aanvalligheden, De ziel der fchoonheid ? waar uw minnelyke zeden ? Uwe englengoedheid, die zich paart met majesteit ? Uw liefde? uw trouw? en uwe onkreukbre tederheid? En al uw gaven, die myn fmart nu flechts vergrooten ?
D Spreek



5o EDUARD en ELEONORA,
Spreek van geen troost.'kWord in een'afgrond neêrgeftooten, Een' naren afgrond van elende, op 't oogenblik, Als ik u derven moet. Myn ziel, vervuld van fchrik, Is radeloos! 'k Moet om die moederlooze fpruiten , Om u, die tevens my behoud en moord , befluiten. 'k Zal zorgen voor ons kroost: 't isde eisch van liefde en pligt. 'kZal 't leven dulden.fchoon't me ondraaglyk fchynt het licht Te aanfehouwen, zonder u.
eleonora.
Ontfang dan van myn handen, Uw trouw en moed ten loon, die tedre liefdepanden. eduard.
6 Dierbre hand ! geliefd gefchenk! met welk een' fchrik
Ontfang ik deze gift in 't akligfte oogenblik,
Die ik voor dezen met verrukking heb ontfangen!
eleonora. De tyd zal u in 't leed verlichting doen erlangen. De dooden laten ras de levenden in rust.
eduard.
Ach! dat ik met u ftierf! ik derf myn' levenslust.
eleonora. Neen,leef, myn Eduard: 'k zou anders vruchtloosfierven. eduard.
Sla noch uwe oogen op, eer u myn hart moet derven: Aaiifchouw uw kroost voor 't laatst.
eleonora.
Hoe fchemert my 't gezigt!
Ik fterf...
edu-



TREURSPEL. 0
■■J I ' EDUARD. Verlaat gy nu voor eeuwig 't levenslicht! ELEONORA. Waar ben ik9 Blyf ik noch ten prooije aan 't foltrend lyden ? De fiaauwe levensvonk fchynt met de dood te ftryden. Ach! Eduard, 'k verzoek dat gy my nu begeeft, Terwyl myn vlotte ziel noch denkvermogen heeft. Sta me aan den Hemel af. Glocester, troost myn' gade: Kom met uw vrindfchap hem thans meer dan ooit te flade. Leid hem van hier. Vaarwel!
EDUARD.
i Barbaar! wat vergt gy my I
GLOCESTER.
Vergun me, uit deernis met uw gade... ?
EDUARD. '
ö Dwinglandy •
ELEONORA.
Geliefde prins! vaarwel! ontfang myn Iaatfte groete. Vaarwel, totdat ik u in de eeuwigheid ontmoete!
EDUARD.
Verfchriklyk woord! kan ik ? helaas! ik kan niet: neen. Kom; fiort my in een' poel van rampen... Lei my heen l
ZESDE T O O N E E L.
ELEONORA, DARAXA , THEALDUS, gevolg
van Eleonura, kinderen.
ELEONORA. De doodsangst is voorby; myn flryd is doorgeftreden» Daraxa, zou ik ooit uwe edelmoedigheden
D a *e-



5a EDUARD enELEONO RA,
Beloonen kunnen? neen. Door u herleeft myn gaê; Door u heeft noch myn kroost een' dierbren vader: ja, De Hemel zelf gaf u dit voordel in het harte.
Thealdus, zeg den prins, dat my, in al de finarte Die ik door 't affcheid leed, één wensch noch is ontgaan; Dat hy deze eedle vrouw wilde uit zyn magt ontdaan, En haar heur vaderland en vrinden wederfchenken. Geef my uw waarde hand. Schoon wy verfchillend denken In eerdienst en geloof; menschlievendheid, de vreugd Der godsvrucht, keurt dit goed.
daraxa.
By 't godlyk fchoon der deugd! Ons paradys, 't verblyf der zaligen hier boven, Ontfing nooit reiner ziel dan de uwe in zyne hoven.
Denk niet om my;myn leed groeit aan.met zulk eenkracht Dat ik geen zorg begeer, en alle hulp veracht: l Myn naam is fmaadlyk; maar uw naam fpreid eeuwig dralen. Als 't rykst juweel dat ooit der vrouwen roem deed prak-ii.
eleonora.
De fchuld van Selim finet uw vroomheid niet. Veeleer Strékt zy uwe eedle deugd tot hooger roem en eer.
Myn vrinden, brengt my weg. Thealdus,góede vader, Verzei my; fterk myn ziel, nu ik den doodftryd nader; Opdat zy langer niet aan 't fiof der aarde kleev', Maar, moedig en getroost, ten hoogen hemd fireev'.
Einde des derden bedryf's.
VIER-



TREURSPEL. 53 VIERDE BEDRYF.
EERSTE T O O N E E L. THEALDUS, EDWIN.
THEALDUS. lUen Dervis vraagt naar my ? Hoe heeft hy 't ondernomen Om 't leger door te gaan, en't wrekend (laai te ontkomen Des grimmigen lbldaats, wien 't hart in woede blaakt Om Selims gruweldaad ?
EDWIN.
Men had hem afgemaakt, Ter wraak van 't godloos feit, indien hy niet zyn leven Beveiligd had, door 't volk verzekering te geven, Dat niets hem noopte dan 't behoud van Eduard, En dat hy, die hem trof, den prins ook trof in 't hart. Dit (tuitte 't woedend heir, en't liet, hoe zeer verbolgen, Na 't vlytigfte onderzoek, hem zynen tocht vervolgen.
Voorts zyn op deze kust twee fchcpcn aangeland; Een uit Jtalié'n; en een van 'r Brirfche ftrand: Door 't laatfte heeft de prins gewigtig nieuws ontfangen ; Knielende.
En 't eerste, ó vader! deed my dit voor u erlangen. THEALDUS.
G-a; zend den Dervis hier.
D 3 TWEE-



54 EDUARD en ELEONORA,
T fr-E EDE T 0 0 N E E L.
THEALDUS, de papieren, door Edwin hem ter hand gefield, openende en lezende.
Aanbidlyke Oppermagt, Die 't weiflend hart befluurt van "t menfcbelyk gedacht! 't is dan uw hoog befluit, dat ik üw kerk geleide; Een zorglyke eer, die ik nooit wenschte, nooit verbeidde, Noch zocht door kuipery, helaas! te veel in zwang. Verlicht gyzelf myn hart in dien verkregen rang; Schenk my die deugden, die den roem der kerk verhoogen : Een liefderyk, geliefd, en ongevreesd vermogen, Dat aan een' vader voegt; verftand, en nedrigheid; Oprechte vroomheid, die met grooter yver pleit Voor deugd en waarheid, dan voor kerkleere en befluiten; Vooral een teder hart, gereed den dwang te fluiten Der onverdraagzaamheid, die 't Christendom verlaagt. De Dervis komt.
DERDE T O O N E E L, THEALDUS; SELIM, vermomd als een Dervis.
THEALDUS.
Wel nu! Gy hebt naar my gevraagd ? SELIM.
Leeft 's prinfen gade noch ?
T HE ALDUS.
Zy leeft; dan, ach! wy vreezen Elk



TREURSPEL. 55
Elk oogenblik haar dood.
SELIM.
Dat Allah zy geprezen! Dan leeft ook noch met glans de Saraceenfche naam, En de eer des Muzulmans.
THEALDUS.
Hoe, Dervis! is de blaam Van 'l fchandlykst wanbedryf zo lichtlyk af te wceren ?
SELIM.
De daad was gruwzaam; maar myn hand zal 't onheil keeren, En oogenblikkelyk is al 't gevaar voorby. Ik breng voor dit vergif de onfeilbaarfle artzeny; Haar hulp komt nooit te laat, zo lang het kwynend leven Den veegen lyder noch niet gantschlyk heeft begeven.
THEALDUS. Is 't zeker, 't geen gy zegt? 6 Dervis'. is 't geen waan ?
SELIM.
't Is zeker, Christen; en dit wettigt myn beflaan. Breng my by uw vorstin, opdat haar 't gif niet moorde: Schoon zy op 't uiterst lag, en reeds de rocpflem hoorde Des fleren engels, die der fchimmen hoeder is, Noch bleef myn hoop gerust op myne ervarenis. 'k Zag menigwerf tot welk een heil dit middel flrekte; Hoe 't in't vergiftigd bloed de vonk des levens wekte, Offchoon het door 't bederf byna geen vlocikracht had: Zo ftreelt een zuidenwind door kabbling 'tftilflaand' nat. Zeg, Christen! wilt ge my de proef hiervan betrouwen?
THEALDUS.
Wy hebben dubbel recht om u verdacht te houên;
D 4 Maar,



$6 EDUARD en ELEONORA,
Maar, vrees te voeden als geen hoop meer ovrig blyft, Is dwaas en ongerymd.
selim.
Wat 'rees is 't.dieu dryft? ( Zaagt ge ooit een'booswicht zulk een vreugd in't misdryf tooDat hy eene eedle vrouw, terwyl zy derft, zou hoonen? Een vrouw, die 't leven zelfs opoffert aan haar- pligt ? Kom, lees in myn gelaat, en zie, of't fcherpst gezigt In my die laagheid, die barbaarschheid, kan ontdekken?
thealdus. Neen ; wat gy zegt fchynt waar: 'k befpeur in al uw trekken Een' ongeveinsden moed. Kom, Dervis, ga met my.
VIERDE T O O N E E L.
thealdus; selim, vermomd als een Dervis; daraxa.
paraxa.
iLerwaardig Christen! ach, het tyddip is naby, Dat 's prinfen gade in 't einde ontdaan zal van haar fmarte: Zy wenscht uw byzyn noch tot troos t voor 't dervend harte.' thealdus.
Kom .Dervis. Hemel! ach! die hulp koom'niet te laat!
V Y F-



TREURSPEL. 57 V Y F D E T O O N E E L.
DARAXA, alleen. Is 't mooglyk! Selim hier in dat vermomd gewaad.' Ja, 't is de fultan zelf; ik heb my niet bedrogen. Belecdigde onfchuld draaide uit zyn doordringende oogen, Toen hy een' fcherpen wenk, in 't-heengaan,op my doeg. Hy moet orifchuldig zyn; en toont dit klaar genoeg, Nu hy zich in de magt eens vyands durft betrouwen. Hoe zal uw zwakheid, 6 Daraxa! u berouwen! Gy zyt de liefde van een' deugdzaam' man onwaard'. Uw tederheid is wuft, uw vrindfehap valsch van aart, Daar gy een' waardig' held Mflhartïglyk verraadde, En hoon, en fchande, en finaad, baldadig op hem laadde. Zy fpraken noch van hulp! Wat hulp?
Men hoort eeii" kreet van binnen.
't Is dan gedaan ! De dood was in dien kreet, 'k Moet yllings derwaart gaan Om eenen laatden zucht... Maar'k zie den prins hier komen; 't Is zeker dat hy ook dien rouwkreet heeft vernomen. Rampfpocdig vorst! 'k ontzie en eer uw' tranenvloed... Weldadige Allah! ach, verderk zyn deugd en moed! Zy vertrekt.
ZESDE T O O N E E L.
EDUARD , alleen. Zy leeft niet meer : helaas1 die kreet getuigt haar derven, 'k Moet dan myn wederhelft,den lust myns levens derven !
D S Waar



58 EDUARD en ELEONORA,
Waar ben ik ?... Hemel!.. Ach! dees waereld is voor my 't Affchuwelykst verblyf, een nare woesteny! Ik haat uw licht, ó zon! 'k verfoei uw heldre ftralen, Nu zy haar, die ik min, niet meer voor 't oog doen pralen! ó Aarde! uw vreugd is weg; zy vlood voor eeuwig heen: 'k Waardeerde uw heilgenot om myne gade alleen. 6 Myne Eleonoor'! voor my hebt gy geleden! Voor eeuwig my ontrukt!... Naar hare tent gaande , en verfchrikt te rug tredende.
'k Durf in haar tent niet treden. De dood vertoont zich daar, verzeld van fchrik en fmart. Daar ligt zy levenloos en bleek , wier teder hart Zich toonde in 't vrindlyk oog, en in wier eedle trekken De zagte glans der deugd bevallig was te ontdekken. Hier zngik haar voor't laatst... Maar, ach ! in welkeen' nood! 't Hartgrievend denkbeeld zal my volgen tot de dood. 'k Zag haar, hoe teêr gevormd, verheven boven 't lyden , Fcfchroomd, en tevens Hout, haar' zwakken aart beftryden ; En, door de liefde in 't leed bemoedigd en gehard, My noch vertroosten in myn gadelooze fmart. Ontvlugten wy dit oord., .doch werwaart zal ik vlugten? Naar Engeland? Helaas! wat kan ik erger duchten, Dan myn te rug komst in myn' vaders koningkryk' Daar zou my, waar ik toefde of keerde , blyk op blyk Van myn yervlogen heil de hartwonde openrukken. Hoe prangend moet de fmart na de eèlfie blydfchap drukken ! 'k Hoor, naar my dunkt, alreê, hoe my de laster fmaad: Ja, hoe de fiere Brit my met befchaamd gelaat En zuchtend afvraagt: Waar is uw vorstin gebleven,
Het



TREURSPEL. 59
Het oogelyn des volks, en aller vreugd en leven? Ontaarte vorst! wat a-hand'! gy brengt geen krygstrofeên
Met u te rug, dan 't lyk van uwe gade alleen!
De laatlle toevlugt van ontroostbrc rampgenooten, Het nooitverzadigd graf, is zelfs voor my gefloten, 'k Zal leven; ja, ik heb 't myn gade toegezegd: Ons hulploos kroost houdmy aan de aarde vastgehecht. Gelicfdfle neigingen! hoe kunt gy 't hart verfcheuren! Geen eigen leed zal ooit den moedigen doen treuren; Hy acht den rampfpocd licht, die hem-alleen beftryd ; Maar, als hy zyne ziel aan 't heil van andren wyd, Een lieve gade mint, zich ziet in kroost herleven, Dat al zyn zorg behoeft, dan doet hun fmart hem beven; Dan dringt zy diep in't hart;dan zwicht zyn deugd.zyn'moed, En hy beweent zyn lot, gelyk 't een bloodaart doet. Zie daar myn' toeftand! ach!
ZEVENDE T O O N E E L. GLOCESTER, EDUARD. EDUARD-
Mylord ! 't mogt dan niets baten, Dat ik bevolen had om my alleen te laten?
GLOCESTER-
Wyt dit de vrindfehap; want de zorg, ó Eduard'. Voor uw behoudenis ontroert te fterk myn hart, Dan dat ik dit bevel zou volgen.
EDUARD.
't Moet gefchieden!
Ge-



60 EDUARD en ELEONORA,
Gehoorzaam my. Ik wil myn fmart geen weêrftand bieden; Zy ftreelt my: dit is 't all' wat my noch ovrig is.
GLOCESTER.
'k Erken de billykheid van uwe droefenis ; Maar, nu ze ukfporig is, en 't lyden, dat u griefde, Door de eenzaamheid verzwaart, vereifchen pligt en liefde, Dat ik een pooging doe om u te troosten.
EDüARP.
Neen!
Myn ziel geeft geen gehoor aan fchrandre beuzelreên. De ftugge wysheid moog' by andren 't leed vcrdooven, Zy zal myn fchreijend hart geen enklcn traan ontrooven,
GLOCESTER.
Ik wraak die tranen niet, als ze, aan natuur gewyd, De deugd bemoedigen, en 't hart, dat treurt en lyd, Met*nieuwe kracht voorzien, en ruimer aêmtocht geven; Doch, als zy vloeijen, door de wanhoop uitgedreven, Dan zyn zy 't zigtbaar blyk van zwakheid.
EDUARD.
Laat dit zyn!
Ik volg die zwakheid in; 'k vind wellust in die pyn; En zal, in fpyt van u, van elk, die my ziet lyden, Myn bange dagen aan 't genot dier tranen wyden.
GLOCESTER. Zyn deugd en reden dan Hechts klanken; niets dan waan ? EDUARD.
Ga! laat my aan myn lot. Gyzelf deed my vergaan: \k heb myn rast, myn heil, myne eer, door u verloren. Geen ander lot i; my, elendigc ! befchoren,
Dan



TREURSPEL. 61
Dan om te zwerven op een waereld, die ik haat. GLOCESTER.
Uwe eer is noch bewaard, maar in een' wanklen ftaat; Welhaast zal haar 't gety' der driften ook doen ftranden. Befchermende cnglen, die ons lot houd in uw handen T Van welke waarde is toch eene onbeproefde deugd, Die kracht noch moed vereischt; die van geen rampen heugt» En fteeds in voorfpoed juigcht? Zodra de tegenfpoeden Op zulk een zwakke deugd, als felle ftormen , woeden, Dan zwicht ze, en zucht, en treurt in de akiige eenzaamheid. & Hemel! zo de deugd geen proefflaat waar' bereid, Hoe licht wierd zy voldaan !
EDUARD.
Ga voort met my te hoonen; Spot vry,Glocester;laatgeen mensch myn'rouw verfchoonen! Doch weet, dat al diefmaad geen kracht heeft op myn hart: Ik heb op 't menschdom geen betrekking in myn (mart.
GLOCESTER. Zou ik u hoonen, prins! hoe kan uw hart dat wanen ? Zie, hoe ik om 11 fchrei! befchouw eens gryzaarts tranen l De vrindfehap treurt zo fterk als ooit de liefde deed. Maar, zo ik fchreijen moet om uw hartgrievend leed. Belet my echter, prins! dat ik, ten zelfden tyde, Aan uw gevallen deugd myn bittre tranen wyde. Gy hebt op 't menschdom geen betrekking, en gy leeft? Bezit gy dan een hart dat geen begeerten heeft; Dat geen behoeften kent, en 't leven van het leven, Gezelligheid, verfinaad; natuur durft wederftreven? Vodt gy geen dj nkbaarheid voor 't heil dat gy genoot ?
Zyt



6a EDUARD EN ELEONORA-,
Zyt ge in 't vooruitgezigt van alle hulp ontbloot? Heeft uwe ziel 't bezef van eer en pligt vergeten ? Is zulk een taal oprecht? ftemt zy met uw geweten? Neen; Eduard! gy hebt betrekkingen, en meer Dan u noch zyn bekend; betrekkingen, die de eer In-uw grootmoedig hart onfeilbaar zullen wekken, En tot een' prikkel van de billykfte eerzucht ftrekkeu. EDUARD.
Wat meent gy ?
GLOCESTER.
Wat ik meen? Deez' dag eischt Engeland Zyn' koning weder van het Palestynfche ftrand; Zyn' koning Eduard '. Lees dit.
EDUARD, de brieven openende.
Wat zien myne oogen ? Is dan myn vader, ach! Glocester! de aarde onttogen? Hoe edel was zyn hart; hoe fchandlyk is 't misleid! Zyn gul gemoed, voor 't zaad der deugden toebereid, Lag open voor 't gevlei van valfche gunstelingen; Zy deden hem... Maar neen, geen list kon ooit hem dringen Tot wreedheid, onbefcheid, of hatelyken dwang. Bedrogen vader! ach! wat viel u 't leven bang! Hoe fp^arzaam was uw vreugd, daar gy den besten zegen, De ware glori, in de liefde uws volks gelegen, Het edelst vorstendoel, moest misfen, door 't verraad Der lage vleijery en listige eigenbaat!
Hoe onbekwaam ben ik, na 't geen ik heb geleden, Verbysterd door myn fmart,den rykstroon op te treden, En met een vaste hand, in een beroerd gebied,
Den



TREURSPEL. 63
Den (taf te voeren!... Zy, helaas! zy is 'er niet, Die myne zorg verzagtte, en al myn moeite loonde; Zy, die de zuivre deugd in al haar' glans vertoonde; Die nieuwen luister had aan 't goud der kroon verleend, En op den troon gezag en minzaamheid vereend: Zo word rechtvaardigheid gelenigd door genade! Ik zou gelukkig zyn, zo ik, myn dierbre gade! Met u mogt leven in den nederigften ftand; Maar, weelde, pracht, de liefde en gunst van 't vaderland, 't Strekt alles, zonder u, tot meerdring myner plagen, En zal met fcherper woede aan myne hartwond' knagen.
GLOCESTER. 't Is nu de tyd ; ontvonk uw deugd, hervat den moed 1 Zie in dit voorval hoe de Hemel u behoed. Wat ooit het menschlyk hart kon roeren en verheffen, Wat Ooit vermogend was om 't levendig te treffen,
Spreekt tot het uwe thans uw kroost begeert van u
Zyn' vader; ja, noch meer, die kindren vordren nu Uw vaderlyke zorg en die der moeder tevens; Gy hebt dit uw vorstin beloofd in 't laatst haars levens: Uw volk roept om zyn' vorst, het leger om zyn hoofd: De glori van uw' ftam, nooit van zyn', glans beroofd, Word u bevolen door de fchimmen uwer vadren; 't Vernederd Albion komt u, al fmeekend, nadren, 't Eischt dat gy 't onderfteunt waar'teer en rechten geld, Dat gy zyn heerfchappy op 't ruim der zee herftelt, En 't weer bemoedigt om der Franfchen trots te keeren. Het zalig englendom 'zou zelfs de vreugd begeeren, Die uw gezag verbeid; 't geluk van wel te doen;
Ver-



64 EDUARD en ELEONORA,
Verdienste en nyvre deugd met milde hand te voêri; Den hoogmoed neer te Daan; de kunsten aan te kweeken; Nayver, werkzaamheid, en vryheidzucht te ontftekenj 't Geluk eens gantfchen volks te ftaven door uw magt... Myn vorst' myn Eduard! hebt gy hieraan gedacht? Kan wel de beste liefde ooit die verrukking geven ? Of is het noodig dat uw toorn worde aangedreven: Eleonoraas dood eischt wraak.
EDUARD.
Och! GLOCESTER.
Vorst! zo gy Haar inderdaad vereert, welaan, vertoon dit my, Niet door een' tranenvloed en vrouwelyke klagten, Maar als een man!
EDUARD.
Ik zal!
GLOCESTER.
Die vesting!
EDUARD.
Wat gedachten !■
GLOCESTER.
Dat fnood misdadig hof!
EDUARD.
Blyft ons noch tergen! GLOCESTER.
Ja;
Daar leeft noch in de vreugd de moorder van uw gaê!
KDlf-



treurspel. 65
EDUARD.
Maar 't zal haast eindigen! Wil my tot leidsman (trekken, ö Brave gryzaart, die myn deugd wist op te wekken! Zy lag door fmart verdoofd. Ik ken myzelv' niet meer. Hoe! nooit hieraan gedacht! Wat heuglyke ommekeer! Zyt welkom, eedle deugd'. fterk myn roemwaardig poogen; Ontvonk door hemelsch vuur myn wanklend zielvermogen; Roep grimmigheid en wraak te hulp in 't grootsch beftaan; Haar woede is billyk. Kom; laat ons naar 't leger gaan: Laat ons de zelfde drift aan 't krygsvolk mededeelen. Het bloed van Selim zal myn diepe hartwond' heelen. Ja, 5k zal myn wraak zo ftreng doen woeden op deez' wal, Dat volk by volk her oog naar Jaffa wenden zal; Opdat elk, die het zie ten grondvest toe verftooren, Leer' beven voor de ftraf aan 't wanbedryf befchoren.
Einde des vierden bedryfs.
1 v y f.



65 EDUARD en ELEONORA, VYFDE BEDRYF.
EERSTE T O O N E E L.
_ SELiM, alleen.
d Myn Daraxa! 'k ben verrukt door uwe deugd! Uw vrindlyk onderhoud vervoerde my tot vreugd. En deed het bang verdriet uit myne ziel verdwynen: Zo doet de komst der lente een lagchend groen verfchynen: Zy wekt, op Libanon, gebloemte en kruiden op, En fpreid een zagte geur van Karmels vruchtbren top, 'k Heb myn ontwerp volbragt, zo ik den prins kan fpreken.
TWEEDE T O O N E E L.
SELIM, THEALDUS.
THEALDUS.
Jk zocht u, Dervis! Hoe ! zyt ge onzen dank ontweken?
SELIM.
Eerwaardig Christen! 'k vind geen rust voor myn gemoed. Ten zy het ongelyk den fultan word' vergoed, En zyn gezuiverde eer als 't helder daglicht fchyne. Geleid my naar den prins. Datdeonfchuldniet verkwyne ! Wat Selim lyd gevoelt myn onverduldig hart. Of, kent een man van eer en deugd wel fcherper fmart. Dan alshy, valsch betichten fchuldloos, blyft beladen Met laagheid, met verraad, en fnooder gruweldaden ? Bevorder dan dat ik zyn vroomheid klaar doe zien. 'k Moet noch dien pligt voldoen.
THE-



TREURSPEL. 67
THEALDUS.
Dit kan terftond gefcbiên. Der Britten koning, want dat is hy, moet hier komen. Denk middlerwyl wat last gy hebt op u genomen. Spaar zyn gevoelig hart; het is op 't fterkst beroerd; Het word door 't woest gety' der driften weggevoerd, En woelt, en hygt, en brand, door florm op ftorm bedreden. Hoe weinig is dit hart gefchikt voor 't licht der reden! SELIM.
Ikpleit voordconfchuld, voor de oprechtheid; vrees dan niet.
THEALDUS. Hy zal welhaast hier zyn: ik zag hem , in 't verfchiet, Toen ik hier binnentrad, het woelend heir verlaten, 't Was all' in rep en roer: de moedige foldaten Verhieven rustig 't hoofd, en blonken in 't geweer: Zy praalden met den helm, en drilden met de fpeer, En wachtten, driftig om te ftormen, Hechts het teeken, Om zich in euvlen moede op Jaffaas vest te wreken
S E L I M.
Gaan wy hem te gemoet. Maar 'k zie de vorst genaakt.
DERDE T O O N E E L. SELIM, THEALDUS, EDUARD, GLOCESTER. EDUARD.
"Wat of die moordenaars noch zo ftoutmoedig maakt., Dat zy, na 't fnoodst verraad,ons weer voor de oogen komen? Wat nieuwe gruweldaad is by hen voorgenomen, Of welk een moord beraamd?... Hoe, Dervis! treft udit?
E 2 En



63 EDUARD en ELEONORA,
En kunt gy blozen, gy, die eer noch deugd bezit ? Gy, vatbaar voor verwyt'? Zyc gy niet een der loten, Uit dit verraderlyk en fchaamtloos volk gefproten, Dat kunstig wreed is, en verhit op roof en moord ? Hebt gy het heilig recht der volken niet verfmoord ? Den band van goede trouw, die 'tmenschdom houd verbonNiet fchandlyk losgerukt, en onbefuisd gefchonden; (den, Dien band, die vyanden vertrouwlyk handlen doet, En veiligheid verfchaft zelfs daar het krygsvuur woed ? Die ondaad doet uw' vorst met fchande zegevieren! En gy verdient eerlang, gelyk ontembre dieren, Uit hol en nest verjaagd, of, als een flang, den kop Vertrapt te worden!
T HE ALDUS.
Vorst! dees Dervis roemt hierop, Dat hy van Selims deugd u zal verzekring geven, Hoe zeer hem 't godloost feit met fchyn worde aangewreven. EDUARD.
Met fchyn, Thealdus! neen; met onbetwistbaar blyk. De booswicht hoopt veellicht, na 't fchandlykstongelyk, De grondwet, door natuur gevestigd, om te keeren, Verdiende ftraf te ontgaan; maar 'k zal zyn' trots verneêren! SELIM.
Zo gy, 6 koning, in een zaak van dit gewigt, Waardoor gy duizenden verdelgt of duur verpligt, De waarheid ernstig zoekt, hoor dan de ftem der reden; Datzy, bedaard, en koel, en door geen drift beftreden, Hierin het oordeel veil' met onpartydigjieid. Want, fints de trotfche mensen,door eigenbaat verleid,
In



TREURSPEL, 6>
In tvyeefpalt leefde met zyn' naasten, zyn de driften Niet meer in ftaat het ware en 't valfche wél te fehiften. EDUARD.
't Is ook de. reden, die alreeds hare uitfpraak gaf; Nu ftaat de wraak gereed tot oefening der ftraf: Zy zal u folteren, lafhartige Oosterlingen! Wie is in ftaat om ons dit klaar bewys te ontwringen ? De fnoode en valfche vorst van Jaffa zend een' guit, Met magt en last voorzien , als vredehandlaar uit, En, daar ik bezig ben om 's vorsten fchrift te lezen, Kwetst my die moordenaar. Zo dit geen blyk zal wezen, Dan is 'er voor den mensch geen grond van zekerheid; Zo zulk een fterk bewys niet overtuiglyk pleit, Dan geeft de zon geen licht: en echter tracht hun boosheid De klem daarvan te ontgaan, door logen, list, en loosheid, 'k Voel dat myn toorn hierdoor in feller woede ontbrand 1 Zo vaisch een pooging is een hoon voor ons verftand; En ftrekt om 't eenig doel, dat my noch kan gelukken, Het zoet der wraak,myn vreugd en wellust,my teontrukken, Een wraak, om 't moorden van myn gade,op 't recht gegrond!
SELIM.
De godlooze onverlaat, die u naar 't leven ftond, Was Selimszendling, vorst! wy kunnen 't niet weêrftreven. Maar 't was een dweeper, die zich listig had begeven In dienst van Jaffaas vorst, by wien hy toegang zocht, Alleen opdat hy 't fnood verraad volvoeren mogt: Dit is uit fchriftcn van dien booswicht ons gebleken, 't Phenicisch rotsgebergt' ziet zyne woeste ftreken Bewoond door zeker volk, affchuwelyk van aart,
E 3 Dat



70 EDUARD en ELEONORA,
Dat lage dweepery met wreeden moordlust paart. Een woedende yver, die dit fchuim van onderzaten Elk godsdienstleer', die van hun leer'verfchilt, doet haten, Is 't helfche kenmerk van dit eervergeten volk. Zodra hun opperhoofd, vereerd als Hemeltolk, Dien zy den ouden man des bergs gewoonlyk noemen, Het voorwerp van zyn' haat befluit ter draf te doemen, Hoe wreed zyn last ook zy, hoe fchandelyk, hoe fnood , Bedreigd door 't grootst gevaar, en door de wreedde dood, Straks yllen zy, bedekten vaardig, naar alle oorden; Zo zweeven vaak de pest en honger, om te moorden, Door's Hemels toorn gelast. Dit volk, verhard in'tleed, Houd jaren langzieh fchuil, ontziet noch woord, noch eed, Verandert zelfs fomtyds van godsdienst en begrippen, Opdat het zich de kans ter wraak' niet late ontglippen; En eindlyk word de (lag onfeilbaar toegebragt. De moorder, die u trof, was van dit valsch gedacht, 't Geen de aarde tot een' vloek, denmensen tot fchrik moet {trekken,
Terwyl 't met 's Hemels naam zyn gruwlen durft bedekken-, 't Stond u naar 't leven, vorst! omdat uw heldenaart In dezen kruistocht meest bekend wierd en vermaard. EDUARD.
Zo liegt de vrees door fchuld beklemd! Wat helfche boosheid! Wat zyt gy? dweepers, vol bedrog en trouweloosheid! Dit is de blykbare aart, het kenmerk, van uw volk. De heete bloeddorst, die gedadig haren dolk Voor baat en wraakzucht wet, verteert uw kracht en leven: De roof, waarvan gy leeft, heeft uw gebied verheven:
Uw



TREURSPEL. 71
Uw godsdienst dient u flechts, opdat gy veilig woed, En dus in 's Hemels naam uw' roof-en moordlust boet. SELIM.
Bezadig u, ö vorst! wees menschlyk; hoor naar reden. Gy hebt uw deugden, ja; maar ook uw flechte zeden: Zo is het ook by ons. De gunstige Oppermagt Heeft ons, noch eenig volk op 't aardryk , voortgebragt,1 Dat niet zyn volksdeugd heeft, enbillykroem mag dragen Öp 't heilig toevoorzigt van 's Makers welbehagen. Gy noemt ons dweepers! hoe! word dit verwyt gehoord Van u, 6 Christenvorst? Wat dreef u naar dit oord ? De dweepery alleen. Wat hebt gy hier bedreven? Vervolging; woest geweld. De waarheid is verheven; Ze is meer in rang dan gy, en ik verberg haar niet; Gy zult haar hooren, vorst, al baart ze u ook verdriet. Was niet de vroegfte bron dier heilige oorelogen, De roof-en dweepzucht, in verbond, ten ftryd' getogen? Toen 't eerst een legerhoop de kruisvaart ondernam, En de yver fchynen moest met eene zuivre vlam, Bleek reeds de boosheid dier baldadige foldaten: Een dolle kluizenaar, wiens woede in alle ftaten Den moordlust had geftookt, geleidde deze magt, Die, op haar' eigen grond, al 't leed ons toegedacht, Alreê verfpreidde.om aan haar' moedwil lucht te geven.
'k Ga verder dan de last, die my is voorgefchreven; Maar de eer myns vaderlands en van myn' godsdienst lyd Zo fnood een' laster niet, die my de ziel doorfnyd. MonarchvanEngland! denk, hoe ftrydig was voorhenen 't Gedrag der Christenen met dat der Saracenen,
E 4 Wan-



72 EDUARD en ELEONORA,
Wanneer uw Godefroy, toen de oorlog eerst begon In 't Palestynsch gebied, Jeruzalem verwon; Of toen die fiad daarna voor 't heldenleger zwichtte . Van onzen.Saladyn. Wat gruwelen verrichtte De Christenkrygsmagt niet! affchuwlyk tafereel! Myn hart krimpt weg wanneer ik denk aan 't moordtooneeï! Een twalefduizendtal ontwapende onderzaten, Die zich op 't woord van eer, op'tkrygsverdrag, verlaten, Geplonderd, uitgefchud , gedacht door 't Christen zwaard! Geen gryshcid.kunnc.of jeugd,word in dien moord gefpaard! De heiige tempel, dien liet kruisheir kwam bevryden, Verdrinkt in 't fchuldloos bloed, geplengd aanallezyden; 't Gudst langs de draten in befmeurde beken voort. De woedende foldaat walgt zelfs van dezen moord. Kost gy, ö zon ! uw oog op 't wanbedryf doen dalen, En met uw licht noch weer den derveling bedralen? Meèdoogenloos gedacht, dat zich door woên verneêrt, En roem draagt dat het dus der menfchen Vader eert! ' Doch de eedle Saladyn...
EDUARD.
Vertrek ! 'k wil u niet hooren. Zou ik my aan 't gemor eens vuigen Dervis dooren ? 't Gefprek verwylt myn wraak, en drekt myn' rang tot hoon.
S EL I M.
Als ik de waarheid fprcek, en dit met reden toon, Dan ben ik, Dervis, in de nedrigde vertooning, (nmg, Meer groot, meer eerbied waard'dan een hoogstmagtigkoDie, door zyn woede blind, een daaf der driften word. 'k Verdedig ook een' vorst, wiens eer men heeft verkort.
En



TREURSPEL. 73
En die, fchoon hy u wykt in veel hoedanigheden, Nochtans in vroomheid, eer, en trouw, en eedle zeden, Met u gelyk ftaat: ja, met u gelyk: 't is waar!
EDUARD.
Hoe! ik gelyk met een' gevloekten moordenaar, Den vuigften booswicht!... Maar,wat kan u dus verftooren? Gy knarsetand van woede! Uw drift, die gy wilt fmooren, Verwaande Dervis! fpat in 't grimmig beven uit. Wat fchennis is het, die gy in uw hart befluit? Zo ik u niet verfmaadde, en uw gewaad verfchoonde, 'k Zou toonen hoe myn hand uw morrend dreigen loonde. Vertrek! zeg aan uw' heer dat hy een rhoodaart is, Wiens naam al 'tmenschdom ftrekt tot fchande en ergernis ; Een laffe moordcr, trotsch op lage gruwel Hukken! En, als 't my eens gelukt hem uit zyn' wal te rukken, Dat yllings moet gcfchiên; dan zal ik hem, benard Door al de bitterheid van 't fchuldigwrocgend hart, Van wanhoop grynzende op het ftaal dat hem zal ftraffen, 't Verraad belyden doen, en voorts my recht verfchaffen. SELIM, Zich ont lekkende.
Neen, nooit!
EDUARD.
Hoe!
S E L I M.
Trotfche vorst1 neen ; gy vermoogt dit niet. 'k Een Selim, dien gy hoont, en dien gy voor u ziet! Zyn vleklooze onfchuld doe uw drift met fchaamte wyken!
EDUARD.
Gy, Selim!
E 5 SE-



76 EDUARD en ELEONORA,
eduard.
Welaan dan, fultan, lei haar herwaart.
VIERDE T O O N E E L. eduard, glocester, thealdus. eduard.
Welk een finarte Doorgrieft van uur tot uur myn rustloos zwoegend harte! De ftorm der driften heeft myn ziel gefchokt, verfcheurd ! 'k Wierd door de zucht tot wraak een wyl noch opgebeurd; Maar deze wreede troost zal me ook welras begeven: Helaas! dan fleep ik weêr den last van 't heilloos leven. t Myne Eleonore! ach! kost gy denken, dat Het leven, uwgefchenk, die wrange naween had Voor my, rampzaligen?
LAATSTE T O O N E E L.
eduard, glocester, thealdus; selim, die eleonora, geleid, en door daraxa gevolgd word.
selim.
6 Kroning! fla uwe oogen Op deze fchoone, die myn' roem weèr zal verhoogen.
eduard. (ftreeld; Neen, neen ! myn oog word door geen fchoonheid meergeZy zal nooit weêr myn hart, vervuld van 't minlyk beeld Van myne Eleonoor', met vreemden gloed ontwyden!
Die



TREURS PEL. 7?
Die vrouw verklaar' Hechts, wat u kan van fchuld bevryden.
ELEONORA. Wend Eduard zyn oog van haar, die hy beweent?
EDUARD.
Wat engel heeft de Hem van myne gade ontleend! öBleeke fchirri van haar, die 'k eindloos zal belchreijen! Ik val voor u te voet... Hoe! zou ik my misleiên ? ... Gy zyt... ö Hemel! ach ! ... gy zyt myn dierbre gaê! Myn lieve Elejnoor'!... Verbazend tydfiip !... fa, Gy zyt het zelf; geen fchim ! ó Wellust van myn leven! Wie deed dit wonder? Wie heeft u my weergegeven ? Ik fterf van vreugd !... Aan wien ben ik dit heil verpligt?
ELEONORA.
Aan zyn grootmoedigheid. Die vorst heeft dit verricht, En waagde lyf en eer om my te hulp te komen. De hevigheid der fmart had me alle kracht benomen, 'k Lag roerloos, zonder fpraak, in de armen van de dood; Myn vrinden achtten my van 't leven reeds ontbloot, En vulden myne tent met luide jammerklagtenj Myn hart flocgflaauwlyknoch, maar't leven had geen krachOm 't hcvigwerkend gif te kunnen wederftaan, (ten En was gereed om ook dit laatst verblyf te ontgaan; Wanneer deze eedle prins , juist toen 'tmy zou begeven, Als een befchermgecst, tot myn' byftand aangedreven, Het wondermiddel bragt, dat my aan 't gapend graf Ontrukte, en aan uw deugd en liefde wedergaf.
EDUARD.
Hoe! was het Jaffaas vorst, was hy het, die u hoedde, Dien ik zo fchamper heb beleedigd in myn woede!
6 Blin-



78 EDUARD en ELEONORA,
ö Blinde en woeste toorn, die ons tot wraak vervoert! De mensen is waarlyk wys, die, als gy 't hart beroert, Den mond gefloten houd. Ach! kunt gy 't my vergeven, Gy, die u boven my zo roemryk hebt verheven Door uw menschlievendheid? zoud gy dit kunnen? ja, Het edelmoedig hart neigt lichter tot genac, Dan 't fchuldig hart die vraagt.
SELIM.
Verzagt die taal, 6 koning ! Ik 't u vergeven ! ach! hoe licht vind gy verfehooning. 'k Bemin uwe eedle drift; ik eer uw' grootfehen rouw; 'kGevoel de menschlykheid, 'k waardeer haar, en befchouw De driften als een goed, waarop wy mogen roemen, Welverre dat ik, ftug, of waan wys, die zou doemen, Of, door een norsfche deugd, alleen haar nadeel zien. EDUARD.
Wat offer, fultan, zal myn dankbaarheid u biên? Ontfang Daraxa, die gy mint, die met ons treurde, Die ik de vryheid gaf toen 't ongeval gebeurde, Doch hier weerhouden wierd door 's Hemels wysbefluit, Opdat ze ons redden zou.
SELIM.
Hoe! fchenkt ge my myn bruid! Schoon gy al de aard' bezat, kost gy niets eediers fchenken. EDUARD.
Glocester, keer naar'their; 't moet om geen ftryd meer denDat onze legermagt, met Jaffaas burgcry (ken. Vermengd, thans zonder fchroom zich aan de blydfchap wy'! Meid aan 't getrouwe volk, dat hun vorstin, myn gade,
Het



TREURSPEL. 7g
Het leven weêr geniet. De grootfte zege is fchade By zulk een' hoogen prys! Zy leeft, om, door beleid, Myn hart te hoeden voor den drik, die heerschzuchtfpreid; Om over 't gantfche volk haar goedheid uit te drekken! Waar droeg de liefde ooit roem op zulke fchoone trekken ? Onfchatbaar beeld der deugd ! beminde zielvrindin ! Wanneer een vrouw voortaan om hare hmvlyksmin Vereerd word, zal men dus haar' hoogden lofbefchryven: „ Eleouoraas deugd herleeft in haar bedryven!" Verrukkend heil!... Wat is de Hemel wys en goed ! Hy fchenkt ons hooger vreugd na bangcn tegenfpoed. Nooit wyk' de hoop van hen, die 't fpoor derdeugd betreden, 'k Word beurteling door liefde en dankbaarheid bedreden. Noch eens, 6 vorst! vergeef myn woeste uitzinnigheid, Die my, door 't hart der zee, heeft naar dit oord geleid, Om tegen u met eer, als 't helden past, te ftryden. Thans, door geen drift verblind, moet ik oprecht belyden, Dat my de Hemel heeft een billyk loon verfchaft: Myn dweepende yver is door dweepcry gedraft.
SELIM. Gy oordeelt recht, ó vorst.
Tegen T.'iealdus.
En gy, eerwaardig Christen ! Uw heuschheid zal 't gezag der reden niet betwisten. De hoogde Wysheid, die niets zonder oogmerk doet, Wrocht zulk een onderfcheid in 't menfchelyk gemoed, Dat hy, die blindling zich geen denkwyze op laat dringen, Verfchillend denken moet met andre dervelingen : Het oordeel lyd geen dwang; het houd zich altoos vry.
fat



So EDUARD en ELEONORA.
Dat dit dan 't middenpunt van overeenkomst zy; Men bann' vervolgzucht en geloofshaat uit de zinnen ; 't Verftand moog' twisten , maar het hart moet vrede minnen; En 't gantfche menschdom vinde alom zyn heil en vreugd In de oefening van recht, van menfchenliefde, en deugd.
EINDE.