1095,
E 70
I



MAATSCH. DER NEI1ERL. LETTERS. TE LEIDEN.
Catal. hl
Geschenk van Tooneelstuhken , 1841.









t> m
B V X V E li»
IN FT F B E D RT VEN.
VT. NEMO. 1B. SESE. TEHTAT. DÏSCENDERI. MEMO.
AT. PRAECEDENTI. S ? ï C T A T V R. MADTICAi TER GO,
F E R S I 17 S.
GEDRUKT IN
MUNSTERLAND;
EN TE BEKOMEN AL LOM IN
M O L L 4 N P*



s
VERTOONERS.
JOHANNES, Pastoor. HÓOGHUVS,n
de wind , / Cate^reermeefleru
JANFREDRIK, Scho»lmeefier.
GODHELP DIEDERIK,
JAN ARNOLD, } Broeders.
Adolf, ^
FREDRIK, ^ Knegts van Codhelp Diederik. CASPER, J
CHRISTIAN, Knegt van Jan Arnold.



D E
B II X V'E 1,
EERSTE BEDRYF. EERSTE T O O N £ E L,
Het Toreel verbeeld een vertrek in het fii/ys van den Schoolmeefler Jan Fredrik.
J O HANNES, JAN FREDRIK.
JAN FREDRIK.
1LTW dienaar Heer Pastoor, zyt gy nog gezond, en hoe is de Pastoorfche?
JOHANNES.
Heel wel Meester: hoe is het met uw huysgezin, hoe vaart uw vrouw en kinderen? leeren de jongens wel in de Catechismus en de Confesfie , gy weet het eerstdaags wienachte word., kunnen zy hun geA 2 loof



( 4 )
toof wel opleggen, en zyn zy wel alle te bid Je geweest ?
JAM FREDEIK.
Myn vrouw en kindesen zyn zeer wel , maar de jongens, Heer Pastoor! die daivelfche jongens, leeren de ftjyne Catechismus van cnfe zalige Doffer Lurker van vooren tot achteren, maar ik geloof die kinderen bshext zyn , zy vraagen myn na dingen die ik niet weet hoe ik dia moet beandwoorden , laat ik uw maar eens zeggen, heer Pastoor , daar is die ooschoud's karei, die jonge zy my voorgistern , woe komt het dog Meester, dat daar onfe Pastoor ons altyd zegt, dat wy onfe lieve lieer alleen moete aanbidden, dat Luther zegt, dat er is, God Vader, God Zóón , God Heilige Geest ; ja zie heer Pastoor, dan word ik zo verleegen, dat de dnyvel, toen hy in de fwynen voer, niet angftiger w;:s, als iki ik zeg dan die jonge wel dat onfe lieve Heer dat zo geopenbaard heb, door de Propheet David , en dat hy dat noit zal kunne begrypen , voor dat hy over de dertig jaar oud is, dat hy de heele bybel ïeefen mach, maar die karei zegt dan , och waar ik den moar zo autd'wie onfe flinebuur, die is joe te ooftere fexzig joar west , und die kan joe zeggen, wanneer einen Herben Zo!;
j o.



( 5 )
J O II A N N E S,
Wel Mcefler, had ik ooic kunne denken , dat gy so lang Luthers brood gegecfen, en zo veele vvaare leeden der kerke hun geloot' zoawd £eicerd hebben, en r.och riet beter de dwaling van den Antichrist zouwd kunne weder'fggen; weet gy dan niet, dat <le lilyne Catechismus van onfe groote zalige Liulier alles in zich bevzt , wat een Christenmensen nodig heeft te wieten, om gerust te kunne leeven; en dat hy dan 's avonds den avondzeegen fpreekende, zich wachten moet volgens den raad va-n den H. Paulus, voor alle verleidende Philofophie der menfehen; en daarom Meefter , ik zouw uw raaden , dat gy aan die kwaade jongen zegt, dat dit boven de natuur is, en dat hy dit nooit zal begrypen, want dat het een verborgenthyd is;
JAN FREDE1K.
Wel royn lieve heer Pastoor, hoe zal ik dat met die kwade jongens maaken , want zy zeggen altyd dat zy in de Confesfie leeren dat daar meer Goden «yn, die zy my dan opnoemen, eu wat ik dan die jongens zeg , ik kan het die karei nooit aan fyn verftand brengen ; maar de anderen geloovea het sog al;
A3 j o-



C 6 )
JOHAHMESi
NHoor Meefler , die jongen zal ook van die win. derige leering van die verlydende Philofophie gehoord hebben , die dat volk aankleeft, dat de taal niet grondig kent , en maar een jaar twee , drie,lntyn, en de heerlyke firifche, hebreuwfche , en griekfche taaien in korte tyd geleerd hebbe , (zo zy ons wys maake willen) gelooven; die ons vertellen, dat een koe, een windmoolen , en de raaven , landloopers beteekenen kunnen; die daarom alles wat onfefaUge Luther geloofd heeft, niet voor waar houwden, en die maar zeggen , dat zy voor alles bewys moeten hebben ; maar zulk foort van jongens zyn onleerbaar, en moeten aan hun eygen zin overgelaaten worden ; want die gekken , meenen in haar jongen tyd, te moeten bewyfen , wat wy in onfe ouwdea dag nog gelooven moeten;
JAN E R E n R I K.
Ja heer Pastoor dat geloof ik ook, want zie onze zalige Doétor Luther, zal dog wel geweeten hebben wat wy gelooven moesten , anders had hy ons dat in zyn knegtelyke wil niet voorgefchrceven; maar wat wil nu Codhelp Diederik hier doen?
J o-



( 7 )
JOHANNES.
Tot wederzien Meefter, ik moet een zieke bezoeken , ik fpreek u wel nader.
JAN FREDRIK.
Onderdanigfte dieriaer heer Pastoor.
{Johannes binnen.)
TWEEDE TONEEL,
JAN FREDRIK, GGDHELP DIESERI K. GODHELf DIEDERIK.
C^JToeden dag, her Koster.
JAN FREDRIK.
Dag her Godhelp.
GOD HELP DIDERIK.
Her Koster ik mot jou eins vroage , hos is hec dog ruit onfe geleuve, daar heb ik onfe Jau Hendrik en onfe Adolf, die hebbe zo as jy weette , haar bekentnus by onfen Pastoor Johannes doan , en die is regt geleuvigi maar doar find die efels bi onfe nieuwe Pastoors im kerke weest, en die Jan Hindrik hat A 4 va



( 8 )
mie doar fegt dat onze Pastoor zouw fegt hsbben, dat de duvel , werkte in de kinder der ongehoorfaamheid, en dat jo dat de waore duvel ist, en onfe Adolff die ook een geleerde kerl ist, want zyn grautvoars breur waar jou te Onna Schatflmeifter, had mie fagt ( dat zich der her erbarm ) dat al de duvels jo in de fvvlne verfanpen find ; maar onfen Jan Hindrik ist ouk ein grote vernuftiger kerl , en die fegt dat hy van onfen lieven verftorven her Pastoor , (wachte hoe is noe fyn noam ouk?) heurd had dat jo geen fwine in het Joedenland woaren, Blofes had jo dat verboden ; hoe inoak ik het doar nou mit Kuiler,
JAN FREDRIK.
Hoor Mynheer, ik geloof en dit is ook u-el vast waar, dat onfe tegenwoordige o'udfte Pastoor de waarheid zegtwellieve heer, zouvvden er dangeene duvels zyn, daar wy, begryp dit toch eens , in ons avondgebed bidden , laat uwe heilige Engelen onfe Wachters zyn, wel myn goeden heer ais er nu geen duvels waaren, zou ons gebed dan wcezen om door Engelen bewaard te worden , daar het anders 'onze Casper de nachtwecker heel wel afkon, endaar. om ik geloof dat allé menfchen die niet deugen de duvel in h'aiir -bast nëbttéh ;
GOD.



( 9 )
OODBEIP D ID E K I K'i
Dat zeg ik aufc , flapj^mend ik heb least he£rd voorleefen , dat een menfche die duvels In fyri iyf hat, zagte dat zy miljounen waaren, of hoe hiet jo dat dink?
JAN FEÏDRIK.
Legio j meend gy, weet gy wel wat cat is?
go 6 help diderik.
Legio, wat ist den dat vor eine?
JAN FREDRIK.
Wacht dat zal ik uw een v»<yt!eggen , in die fyd was yder Romeinsch regiinenl , (dat een legioen ge- ■ naamd wierd) fes doyfend man fterk ; begryp eens hoe veel volk, daar onfe Bisfchop zyn grooifte regiment maar vyftienhonderd man is, nou zv de opperde duvel die in die man was, dat zy fesduyfejid in getal waaren , en daarom ik geloof vasr , en ik leere het ook volgens myn plicht aan a! royn jongens, dat de duivel ons wel degelyk plaagt;
codhelp diderik.
Kou , dan fel ik rayne Adolff eens bi #u fcliik• ke, help jo doch den kerl te recht&.
A5* J a ö



jan fredrik,
Dat wil ik zeer gaarn doen.
godhelp dide1ïk.
Goeden dag Koster.
Ja» fridrik.
Goeden dag Mynheer.
Einde van het Eerjïe Bedryf.
TWEE-



( lï >
TWEEDE B E D R Y F.
Het Toneel verbeeld de werkplaats Van Godheïp Diderii, waarin Casper en Fredrik arbeiden.
F,ERSTE TONEEL.
casper., fredrik, casper.
IHTredrich kom mol her, du duvel (taats da, und las mir die zeele oet dem balgen werken.
fredrik.
Wer ist noe ein duvel, hast du den nicht hort im Graute Kerke, dat ja der duvel nicht meer im weid ist.
casper.
Help nu erst, dan zal ik mit ou, auver dem du4 vel reeden;
fredrik helpt Casper,
casper.
Was hast du gefagt ist der duvel nich raeer.im weid?
f R <E*



(■ »2 )
fredrik.
©'nein, er ist verfaupen.
casper.
'Wie?
' u d r i i,
Vroagt ftu noch ? der duvel,
c a s p E *.
Hoole mich den duvei, woe hast du voeilenfcher das noe weer h£rt.
f r e d r 1 k,
Wo ich das gehort habe , im kerké, onfen Pasmor zy dat de macht des duveis dat wasje jo de dood vernichtigt waar, und wen er vernichtigd ist, dan leebt hy, jo nicht mebr;
c a s p £ n. Wel doe domme duvel, weist fiu den nich , dan das vergangen Wcche, in die bierkelder bi Kat'rine • jo allerly lichte Zeen ist, het woar krek Twoalï Oer, un dat bie het bedde jou ein beist opklommen »it, dat zo fwarte als onfern kohle waar, het hadde twey koppen, und f,* pauten, dat weist du Satarl doch, un gelaubst ftu den noch nicht ara jubel.
fredrik",
joa Sh.babt das wohl i»«uren zeggen, doch Cas-
pw



c 13 y
per ik leuve das dat das auïde Wyb, die im kelder geweunt had weist ist , die Aime Chrisrina, das wyb ist dog zitpfiep johr und die kan dog wahrfeggen un tauberen
CASPER.
Wie kanst doe zo dolle fin Frediik, das aulde wyf ist doch graat un dicke, und dat beist woar klyn.
FREDRIK.
O die hexke kunne jo alles moaken, dat heb ik ro Munder aub die graute mark Zeen.
CASPER.
Was hast du den dahr Zee.
FREDRIK.
Jo wat ich da zeen , vergeit ik jo myn lebdoaga nich , doar haab ich zeen, ein kerl die jo woede was veur kaarte, du im hand hatte, ich had dera Conter baur im hand, und der kerl woede het wahrhaftieg, ik liep as ter duvel oet dein tente, ich dachte du kanst hexken 5
CASPER.
Zeet flu noe wol , dat woar vaste elne lerlung vom duvel un gelaubsi du d$n nog nich, dac det fiuvel h>er ist.
F R JT



( 12 )
FREDRIK.
Wol nein Ich, heur Casper wat unfer Pafleur oils zegt is dog woar, want hy zegt het jo im kerke.
CASPER.
Domme Zatan, ich zal oe better lehren.
CASPER flaat FREDRIK.
TWEEDE TONEEL.
CASPER, FREDRIK, GODHELP D I D 2 R I K. GODHELP D IDE RIK.
"^Z^T* at moakst flu duvels dan hier.
CASPER.
Eoas die zatan zegt jo dat der duvel verfoopen ist.
GODHELP DIDERIK.
Slaat den Fredrik dat hem die duvel hoale, gelaubst flu hondsfot den auk nicht am duvel.
FREDRIK.
Och boas onfen her pastoor had jo vergangen mitwoche zo wounderlyk kalt, das ich noit leuven konte, das der duvel nog lebte , hy heb jo oit ein bank leefen, dat onfe lieven her, die kinder jou van
duvej



( ts )
duvel un verdamnisfe erlöst zaulig gemoakt und ge. fegned hatte , un doarum dachte ich dat der duveJ weg woare.
GOTHELP DIDEEIK.
Wel du dummer hund, noa die tyd hebben die junger auk nog duvels oetdreeven , un dat wahre noch die regten niet, want er fin nog erftaunlek veul auverbleben.
FREDRIK.
Hoe den Boas.
GOTHELP D I D E ï I X,
Wel domme fwien egel, ich mein jodem dubel der onfen her in die woefte verfoukt het.
FREDRIK.
Jo boas ik heb da: leefen, maar zou onfen herzig den vonden duvel loaten befanken ?
GOTHELP Dl D ERIK.
Hondsfot het fteet dog im bibel.
F R E D R 1 K.
Dat wete ik boas. aber daar ftoat jo auk zeggen fe im bibel dat beljaks ezel gereedet had, un dat kan ik jo min lebdoage nich leuven.
BOT-



{ ld )
gothelp Dl DEKIK.
Hét is dog woar, den het ftaod in den bibd.
f K e d 1 K.
ïleur boas ik weet het den nich.
gothelp diderik.
Daar komt Chriffian, das ein Koflers zeun, die zalt wel weeën.
DERDE TONEEL.
casper, fredrik, gothelp D1DBRIK, christian.
godhelp diderik.
w el Chriftian, wat hast du te zoagen.
chris ti a a n.
Jy mot einen goeden dag hebben von myn boas Jan Arnold, un die vroagt of ie van de morgen een fcupken wolt komme drinken, hy mot oe wat nieuws zeggen.
gothelp diderik.
Jk zal na hem hin goan.
«othelp diderik, linnen.
VIERDE



C 17 3
VIERDE TONEEL. CASPER, FREDRIK, CHRISTIAN.
CASPER.
C^hristian hast du wol heurt dat onfe Fridrik poaps wii worden.
C tl S I'S TI A Ha Wie, Fridrich?
CASPER.
O joa hy wil nicht leuven , dat de duvel ons alle hwoad doud.
C H R IST IA Ha
O herr noe, wol FiiJrik hast flu den nich heurd, dat voor ein poar daage hier korte bie, imkaupman Westholts hous alle die fchranken den nacht om en om rold zind , en dat al die candie , die den dach doar zet woar alle te hoop fneetten woar ; un doe ist den dsge op de kruswegen hier graatan, een hond zeen worden, die nog grauter wahr, dan die graute Oxfchedie mssfcher Jofephloastmaal floagen had;
R
F RE-



( <8 )
FREDRIK.
O nein doar baab ik nicbs van hsurd , denkst fta dan Cbristian , dat de duvel zo wat doud , die ist dog im helle; ich gelauf das dat wyb vomfchinder dat doud , die kan jo toch hexks, und fteth auf alle de kruswegen;
CHRIS TlAN»
Potsdauzend nein , geerfchinders wyb, .kan jo dat doun, ze hebben jo doch de cappeciner oet muntte* motte kommen Ioaten, om die duvel te bannen; en jy zouwd eens heurd hebben wat ein erftaunlik geraos im hous wabr , toe die Cappeciner an het krusUen , ur, bitten wahr, het wahre of den ganfchen kroam rmch unrern kam, zo ein gewalt moakte die duvel, eer ny r>ec dem houfe wolde , die deuté am koeilai fprank loos. un die henpfte zeek vo.m Sogfte , und had joe de krippe, in taufend fplintw flaogen; c A s 1' E R,
Noe FriWrich glaubst ftu den noch nicht das der dubel daa wahr , horst ilu den nich von Cbristian» das de Cappcciner Zü viele muhe hücte , eer dein duvel oet dem hoes wolde;
f R E.



C 19 )
FREDRIK.
Ich weit het dan nich, aber ich glaube doch, das het einen hexke geweefen ist, —
CHRISTIAN.
Der doufend nog e maal, ich mor nach hous, dt panne komt durch. Adie. ——
Einde van het tweede Bedryf.
* a DES.



(20.)
DERDE BEDRYF.
Het Toneel verStïld een vertrek in het hUys van den Schoolmeefter Jan Frsdrik.
EERSTE TONEEL.
JAN FREDRIK , A D O L F. ^ A D O L F.
broeden dag her Köfter ; m,en boas ^
f8af 'k bl de" he' **• mostgoan, om daverden duvel te reeden.
JAN FREDRIK.
wild dat de duvel in de wereld is, is dat w.ar?
O Jao unfen her Koster het laostmaal leefen oet Qe" l°<* »)Cein ik weet noe nich
-Ten ü^d' ^ ^ dUVelS 3116im fwine waaren , un dat die altemoal verfaupen find , un
hu-Ieist wegzonken, un datgelaubich vaste, den
waor



C 21 )
woar zolte anders jo dat raufchen und datplouderen von den zee kerkoinmen , want mien voars breurs zeun, onfen Hindricb, ist joe Ioast mit dem Lem.mekerwoagen oet Amfterholland kommen, un het woar zo vuel op den woage, dat hy meinde de zeeIe oet den ba!;.;en goan hat. ——■
JAN FHEDRIK.
Wel Adolf hat ik dat oyt van jou kunne denken, dat zoo een hupfe vent, die zo gaarn leert, en zo trouw te kerke komt , zulke kwade dingen in zyn hoofd zou hebben ; weet jy wel dat jy nu wyfer wild wcefen , als onfe zalige Doffer Luther was, die wel degelyk de duyvel als een fwarte krulhond gezien heeft. Wel foey Adolf , weet gy dan niet meer dat wy noch in ods geeftelyfc gezang zingen,
Hen eröffne deine venfler, Zende deine wacht hinein Das die Jwartfe nachtgefpenjler
ADOLF.
O joa her Kös^r, dat weit ich altemoal, maar ik kan jo doch nicht leuren, dat onfe lieve herr, B 3 zo



C m )
eo kwaad 2oinv weefen, omonsarme menfchen vom duvtl te loate temteeten.
jan fredrik.
Dat kornt dat jy Adolf alles wild weeten , en met jou verftand dat jy hebt begrypen , maar zeg my doch eens , kunt gy alles begrypen wat gy wel geloofd?
adolf.
Her Koster jo dat weet ik zo niet te
zegge , maar ik leugen dog vast dat de duvel weg ist, ik heb onfe Pafoor laast beuren zeggen , dat in de weid valfche Antichristen gewest zin , die grauter wunderen gedaan hebt, dan wy weete.un Zondag Oculi heurde ich dat wen der zatan 'rut zig un eins ist, zy„ Köningryk nicht berfoan kan, un doarom leuv ich vast dat de duvel weg ist.
jan fredrik.
Hoor Adolf, ik zie wel dat aan jou ceen goed te doen is, en daarom geloof wat gy wild" , maar ik zal onfe Pastoor Johannes fpreeken , en die kan jou wel te regt rtel/en ; ik weet ook niet waarom jy in de Confesfie leest, daar jy dóg'nieC «elooven wild, dat er een duyvel is , eB daarom
ik



( 23 )
ik heb rnva tyd wel nodiger, als cm die met jou te verba,bbe:en, gaat maar heen ik moet andere dingeu beforgen;
(Adolf linnen.') TWEEDE TONEEL. JAN FREDRIK, JOHANNES.
JOHANNES.
'Wel Meester ik heb over uw laafte gefprek eens nagedacht, maar man, als wy die kwade jongens zo voortgaan ,'aaten, dan zal onfe kerk in het grootfte gevaar köomen , en die jongens is nog niets, maar hoe veel leeden der kerk hebben wy niet,die alierly zotbeeden in haar hoofd hebben; (dat komt van dat nieuwmodifche uytleggen van onfeConfesfie en van de bybel; die, wil niet aan God gelooven ; een ander , niet uyt genade zalig worden, maar wil door zyn goede werken in den hemel koo. men; een derde zegt, dat Adaras fchuld voor hem niets betekend; weder een ander die (begrypdeefe godtergende ongerechtigheid eens) geloofd niet dat «le dayvel over ons zondige menfehen heerst, daar 8 4 even-



< 24 )
evenwel Maria Magdalena wel feeven duyveis bad eer zy daarvan verlost wierd ; en dan verteld men de menfcben nog, dat. zozy de deugd oefenen,zy het geloof verkrygen, in plaats dat men hun zegge moest, dat zo zy geloofde, zy ook deugzaaruloeven moesten ; dan nog maakt men alle oi.fe geloofsartikelen'tot zedeleer j zo als Socratcs , en zulk zoort van Heydenen gedaan hebben ; en dat kan waarlyk zo niet langer Meester, want als dit zo voortgaat, heb ik geen geloof meer by myn hoorders, en gy zult uwe jongens niet langer uyt Hartogs Wegwyfer kunnen onderwyfen; en daarom ik heb daar iets op uytgedacbt,
JAN FREDRIK,
Ja heer Pastoer, ik heb al lang opgemerkt , dat de jongens meer vraagen , al ik andwoorden konde; maar zeg my dog eens wat gy daar op uyiaedacht heb?
JOHANNES.
Dat zal ik uw eens zeggen, (hy ziet rond of al do deuren wel dicht zyn) daar heb ik een opfte! gemaakt (Jiy geeft hem een papier over) waarin ik al de kettery van de nieuwe Pastoors gebracht heb, dat moet
sy



t =5 )
gy nu eens overfchryven , en laaien dat dan eens aan uwe leerlingen leefen, maar gj moet aan hun niet zeggen dat ik het gemaakt heb ; en beduyden dan aan haar, want het zyn dog meest onnofeie ballen, dat als die Iesring niet tegengegaan word , wy dan nog na Poolen zullen moeten verhuyfen, want on. fe genadige heer Bisfchop duld wel Lutherfe, maar geen Soeiniaanen, in zyn Land •,
JAN FREDRIK. Ja maar heer Pastoor wat zal dat dan, ik kan haar dat wel zegeen, maar wat helpt dat?
JOHANNES.
Hoor Meester dan zoude ik eens een opftel mat» ken aan ons Minifterie, en daar zoude ik dan al die zaaken, die zy anders, als wy gelooven, inzetten, ea dan zal ik die in verfcheiden artikelen afdeden, dan konde gy, en uw leerling de Wind, daarmeede rond gaan , en laate dat dan by uwe en zyne goede vrienden tekenen , en dan kost gy aan de France Meester Bruckaalop ook eens verzoeke, dat hy zyn goede vriende daar ook toe aanfetten moest, daar heb je nu zo als jan Arnold en Godhelp Dier derik, als die nu met hun knegts en daghuurders teB 5 kende



C 26 )
kende- dan wierj het getal nog lasfienfyk • mm gy, uw vrouw; ik,nogonfe vriendin, ik 2'aihaar maar moeder G . . s noemen j moete niec tekenen, want dan wist eik aanftonds uyt weike hoek ds Wind waydej
JAN FREDRIK.
Tat h heel goed heer Pactoor, maar ik zal aan v yn goede vrienden moete zeggen , of ik dat zelf g.maaiéc heb of dat het van een ander is.
JOHANNES.
Dan weetik raad voor Meester, dat opffei is zo geleerd niet, of gy kund dat wel maakenj viaa-gy aar^ande Zondag avo.d eenige vanUwgoede vrlenüc , lees het haar dan eens V00r en vraagt af 2y 3I die dwalinge ook niec verboerd willen hebben,
JAN FREDRIK.
Ja maar heer Pastoor, die menfehen zullen zeggen , dat zy maar bandwerksluyaen zyn, en das zy öat niet durven ce doen;
JOHANNES.
_ Wel zegt hun dan, zo als de waarheid is, datzi romer, ook voor de kerk;, en voor het inftaj.
fJOHW..



C 27 )
houwüen van den Godsdienst hunne giften gceve», en dat zy daarom wei de*e!yk regt hebben , om ook te eyfehen dat ds Leer van onfen grooten Luther zuyver gepredikt moet worden,
JAN FREDRIK.
Goed Heer paftoor, ik zal bet doen , en zien noe of het gaan wil, daar kom: mya vriend de wind,"
JOHANNES.
Tot wederzien meefter vaart welj
JAN FREDRIK.
OnJerdanigllen dienaer Heer Paftoor; DERDE TONEEL.
JAN FREDRIK DE WIN». JAN FREDRIK.
jEj)ag vriend de wind, ik ben verb'yd dat gy koait, ik heb uw wat roJigs ts zeggen.
DE WIND.
Hoe dan meefier wat is er dan nu weer te doe;.?
JAN F R E D R i K.
Hoor dat zal ik uw eens zeggen, nviar gy moet dit voor uw zslven houwden, want sndeïs liep het
va 9



( 28 )
vaj myn Ieeven niet goed af; zo als gy weet is ia >nyn fchool onder de jongens allerley malligheid die wil dit en de andere óryft weer wat anders, en dat het kwaadile is, onder de oude va - onfe leerlingen is het nog erger, die gelooven teegenswoordig maar aües wat onfe nieuwe pailoors ha r voorpraat*,, daar is nou , zeu men riiet zeggen een knegt van Godhelp DIderik, die breeraerAiolf d's verteld my rnaar , dat 'er geen duvel meer is ' en wat ik die gek ook zeg, hy wil het maar niet anders gelooven ;
de wind.
Wel meefter heb ik uw niet al lang gerei>t dat het zo gaan zouwde ? maar kan dat ook wel anders, daarzeedert feeven jaar zo misfelyk gepreekt is, dat geen oud orthodoxfch luthers christen het oyt kan of mach gelooven, zy fpringen metdeCqn, fesfie om of het niets betekend, en onfe Euange' lies en Epiftelen haspelen zy zoo door malkander" dat geen menfch daar wyghyd uithaalen kan het eenigfle dat men nog verftaan kan, want dat babbelen zy akyd, is dat men goed, en deugzaam moet leeven, daar komt by hun alles op aan;
JAN F R E D fi I K.
Nahoord dan eens, onfoPaftoor Johannes, heeft
my



( 29 y
my daar een opftel gegeven, dat hy zelvs gemaakt heb* waarin al de ketteryen van die nieuwe paftoors ftaan zullen, en dat wou onfe paftoor, dat wy dat Zondag avcnd , als onfe goeje vrinden hier zyn. hun eens zullen voorleefen , en haar dan vragen, of zy dat ook zo niet begrypen , (_en dat kunnen wy haar immers wel goed voorpraaten,) en als zy dan tekenen willen , dan zal paftoor Johannes, een verzoekfchrift op maken , en dat zullen wy dan late teekenen, en geeven dat dan aan ons minifterie, en eysfchen dat die pastoors beter na ons geloof pre eken moeten; wat dunkt uw daar van?
DE WIND. Ik heb al lang verlangt, cm myn hart eens aan dte Paftoors op te haaien, wanr het kan zo niet langer gaan, hoor tegenwoordig de Catechifatien eens, daar zullen immers al de ouwde rechtfinnige Catechifarite ongeiyk krygen, en maar zeer zelden iets goeds kunnen sndwoorden; en al wat die jonge fpringers maar zeggen is goed , al lykt het net zo veel, als een koe , na een Paard; daarom meefter ik zal myn bestdoendat wydatdoorfetten > als wy daar tekenaars genoeg op hebben , dan zullen wy het wel na onfe zin krygen, en pastoor Johannes, kari ons immers ahydveel goeds doen ; — ik zal daar eens over fpree ■
ken



C 30 )
kcr. met onfe vriend hooghuys, die weet gy is ook een regcgelovige en die kan ons ook daarin helpen; JAN FREDRIK. Ja maar durven wy dat wel doen vriend ? want als wy fieaiftok zeggen boe wy daar aankoomen, verteld hy dat mooglyk weder aan een ander, en als dat dan weer aan onfe nieuwe Pastoors komt, weetiknoyt geen raad, dan zy wy veriooren;
DE WIND.
Geen nood , hy is zo een grote vyand van onfe nieuwe pastoors , dat wy het noyt erger kunne worden, en daarom hy kan , en zal ons zeeker bermlpfaam weefen, wees t daar maar gerust over;
JAN FREDRIK.
Nu ik vertrouw dat gy hera wel kenrf, maar weest daar maarniet te driftig meede;
DE WIND.
Verlaat uw op myn zorg, ik zal wel maak en, dat alles in order komt, ik groet uw vrind;
JAN FREDRIK*
Ik uw ook vrind de wind;
Einde van het derde Bedryf.



( 31 )
VIERDE BEDRYF.
Het Toneel verbeeld een vertrek in het huis van Jan Amold.
J^N ARNOLD, GOTHELP 1) I C E R 1 ï, JAN AR NOL D.
G oeden morgen Diderick, woe fcoat *t Jeevcn.
GOTHELP DIDERIK.
Ganfch wol, hoe geht 't oe.
JAN ARNOLD
Auk wohl, haft du wohl hturd, dat onfe Cbriïtene, van de morge hoar glaubes bekentnus doan had?
GODHELP DIDERIK.
Woe kon ik dat den noe wette, die dearne zege my joa goar nichts , en zy niögte my dat wol zeggen, want ik bsn dog baar geva ter.
JAN ARNOLD,
JoaDiderik dat is wohl zo, maar du weist wohl dat die meid eerst lidmoatmost weefen, ehrzymit den
Jan.



( 3* )
Jm Hendriks Casper in die eheftand goan mach, en om du recht te zeggen Diderik, ik wahr den duvels angftig dat die deerne het nicht goed zou moakt hebben , jy weet ze heb jomaardry monatden informatorbyz'.ch had, un wen den man kam, dan wahr dat duvels kind, mit dem Casper nach de Commedien of Re Jout, ich w'eis warhaftig Diderik dat de meid jogeenda'rtig maai mit den man reeden had; zo den ichfreye mich, dat het zo glukklig afloopen ist'
GODHELP DIDERIK.
Ja onfen aulde beer pastoor ist ein goede man, had diechristine auk nich doopt;
JAN A R N O L D.
Ja Wohl , du flonds da boven im Staube in die ecke , und waar fo angftig, of du vohr den ober amptni;n ftund,
GODHELP DIDERIK.
Dasglaub ich wohl, ik hat jo vonmynlebdoagen, geinkinde zien taupen, und ich wahr dan gansch eritaunlich angftig, doe onfen her paftoor den duvel cus den chriftine weg joeg, ich dachte zobald den liebe her Pastoor reeden, du onjaubere geist, ichbefehU iich, Fahre aus 5 das fich God erbarme, wer weis of nee dem duvel nich im micnen balgen hin ein
fah-



C 33 )
fahrct, un den kon er mlr doch gansch dolle ge* macht habe , ich woare in die ecke zo angftig, dat ich jou voor geen taufend thaler, oet den ecke kaume wilde;
jan arnold.
Du bist doch eine rechte Oehle , dat wahr jo nichts, doar zou onfe her paftoor wel forgen voor had hebben.
gothelp didbriic.
Nu ich gratelier du, wo ist Chnftine den,
jan arnold.
O die ist mit dem Casper auf den hol; weist du nich wat fonders?
godhelp diderik.
Nein goir nichts. As onfen Casper had van morgen dem Fridrik fioagen , dat he des duvels ineinde to werden;
jan arnold.
Warom den?
gothelp diderik.
"VVarom den * den loefiger hond , zy dat hy nicht glaubte, das er einen duvel woar, want der duvel wahr verfaupen; unfe miefter had hem jou dood floage, wen ich daar nich ouverkommen wahr;
jan arnold.
Hoe kan doch den voulenfcher zonarrisch weefen, warom doud hy nich moar zyn werk, dat wahr joe beter. C god-



( 34 )
gothelp diderik-,
Dag wahr, moar kan man dan alle augenblicken* agter dien fwien e^-els ftoan, ik weit nich woar ouver het toekam , un tou ik dó* na vroagen wilde, kam joe Cbrifiian,maar der Fxidrikisteinen Hoofenkopf, den kerl ist altyd zo deurlik , das 3kt jo nich mit htm fbllen kan;
jan adolf.
Daar komt Chriftines meifter;
gothelp diderik.
Dan ga ich hin, dach Jan Aruold;
jan arnold.
Dach Godhelp;
gothelp linnen.
TWEEDE TONEEL.
jan arnold, h o o g ÏI U T S. h o o G h U t s.
Cj we dienaar myn Heer, hoe is het met de gszoodhyd?
jan arnold.'
Heel wel hooghuys; hoe voart gy?
h o o g h v y s. Zeer wel myn Heer, ik kwam uw geluk wenfche, mei de aanneeming van de jonge jufvrouw;
jak



C 35 )
jan arnold.'
Daar dank ik uw voor ; ik had niet gedacht „ dat het zo goed gegaan zouw hebben, want de meid heb dog kort an 't leezen weest;
h o o g h V y S.
Dat is waar myn heer, maar zy is zeer goed van begrip, en konde my in het begin reeds tegen verwachting andwoorden; ook is ons boek heel goed om in korten tyd debelydenis te kunnen leerenj
jan arnold.
Wat voor ein boek meind gy?myneChriitinehad dog immers uit de kiyne Catechismus leerd? h o o o h ü y s.
Ja myn heer, maar wygebruyken noch een boeke* ke, ds wegwyfer genaamt, dat is onbetaalbaar, en dat heeftveele jaaren achtereenduyfende, tot de kennis der waarhyd opgeleid, en dat is ook volmaakt eens met onfe Symbolifche boeken; die hier uyt onderweefen word, weet in korte tyd wat hy gelooven moet,- daar men integendeel verfcheiden jaare uyt andere Catechismusfe leeiende , nog zo ver niet gevord is, als uyt dit boekske;
jan arnold.
Zyn er dan nog meer boeken daar men ons geloof «yt leezen kan, als ds klyne Catechismus ?
Cs moo«»



< 56 )
h o o ü h U y s.
Ja myn heer, wy belteven thans wonderlyke ty'den , daar koomcn van tyd tot nog allerhande boeken in de wereld, die de naam van onderwy* fwg in de lutherfe leere wille hebben; als daar zyn kort famenftei der Chrifk-lyke leer,- Caesetifche aanlyding , en dan nog een Lubecker of liever Cra. ir.ers Catechismus, alle boeken die zo men tien jaar daar uyt gekerd heeft , men nog dwafer is, dan toen men begon , en wiarin ook Omtient ons geloof, geen ja nog neen te vinden is;
JAN aunold.
Wel mein lieve heer Ilooghuvs , woar zol h;t den, mit ons gelauf hin mien breur had mie daar ftrak gefegt , dat zyn kr.egt Fridrik ouk nicham duve( gelauven wolde , moar den Casper had hem joa lïoagea dat hy nich woste woe hy wahr.
hooghuys.
Dat Is dog nu wat hard om hem met flaa^en zyn geloof boeter te leeren verdaan; maar het is ook onverdraaglvk dat de leer van onfe zalige Luthu zoo verdrayd word, en dut nog van menfehen die de naam willen hebben ortodoxsch Lulhers te weefen;
Jan



C 37 )
jan arnold.
Ja tnyn heer, maar war raad is dasr vooj ■ n o q e ii u y s.
Dat zal ik ;iw eens zeggen myn heer , ais men eens een lyst maakte van ardskertery van ds nieuwe paftoors, en men verfo», daar eens in dat die menfche dar moefte laate, oti zulke vreemde diDgen te zeggen, en,blyven by ons oud rechtzinnig geloof.en mep gaf dat dan ondertekend eens aan ons minffterie; wat dunkt uw zouw dat niet helpen?
jan arnold.
Gewis, ik wil ook wel tykenen,en myne Christine, zal dat ook doen, en dan kan onze Gothelp Diderik , ouk mit fyi.e jungens tykene, dan waar het immers richtig?
wooghuys. (een papier uit.de zak Mende) Zie myn Heer, daar heb het op ftel, laat ik uw dat eens voorleezen;
jan arnold.
O dat brouk nich, ik heb zo gein verftand daar von, en du weit wohl dat het richtig is.
(Jon Adolf toept) Cristian.
wtfcrfort rab jiran ,.. ;'•) .
C 3 DER,



( 38 )
B-ERDE TONEEL.
JAflf ARNOLD, HOOGIi UYS,CBRISTIAN, CHR IS TIAN.
^T^at wolst ftu Boas.
JAN ARNOLD.
Gib mir den blakpotmit dem federan.
C H R I S T I A N.
Goed boas.
(Chriftiaan binnen,)
JAN ARNOLD.
ï\ zalnoe moar tykenen, maar den most ftu mi dat dink behoulden laaten, dan kan onfeChristine, en haar Casper, daar ouk haare naam op fcbiyve, un dan zal ik bet an onfe Godhelpfchikke, die kan doch met fyne jungens ouk tykenen.
HOOOHUYS.
Als het uw zo gelieft myn heer. cbristian (een bakje waarin een inkoker , Sandkoker, Cachet en Pennc ligge ,neerjeltcnd.) JDoar ist den heilen Santenkroam.
JAN arnold.
Wahr mot ik nu teykei en?
BOOIB tlYS^
Paar onder die naame myn heer.
jan arnqld.
<|o?d (hy tekend zyn naam)zo, noeist den richtig
goac?



< 39 )
hooohuys.
Ja wel rr.yn heer;
jan arnold.
Chrifuan;
c H r i s t i a n.
Wat is boas;
jan arnold.
Du kanst joa auk v/ol tykenen.
christi 4 n.
Wat den boas ? ich haab jou in feeben jahrn nich f chreeben, wat zoi ich joe tykenen?
Jan arnold.
Ze zegge dat er jo gien duvel ist; " christian.
Potftaufend nog emaal das weis ich heffer , der du< vel ist joe vorgange woche nog im kaupman Wesc holts hous weefen, und had da alle die fchranken durch ein goyet, de Cappeciner oet mönfterhad hein joe weg joagd;
JAN ARNOLD, Nu den most ftu ouk tykenen, dat deduvel er istj
CHRISTIAN»
Dat wol ik jou doaun, aber ich kan nich meer fchryben.
JAM ARNOLD. Du lompen hond, kan ftu den gein kruiken fetten, dan weit men doch dat het du nahine heist;
CU



( 4" )
c.h r i s t i a n.
O joa boas (hy neemt de pen in de hand) woar most fk noe een krusken inoaken?
Jan asnold,(wyzende met de vinger.)
Da Christian. {Christim maakt-ten kruy;je op het papier.)
chr1stian.
Ist noe richt boas?
jan arnold.
Zo ist richtig;
ckr1stian.
Der doufend boss. der Ksupman Hendlik hst jo ZO lange da unter Itoan wartun;
jan arnold.
Woarom fegrjltu lumperd dat dèa nich?
O H R [ • T I A' N.
Ich mofle den blik un feli.ler hole, un kon het alle nich im koppe by bthouldcn;
h o o c h u y s. Mynhser ik zal u niet langer ophouden.
JAN arnold.
Vergeeb mir, ik mot met den hem fWreeken, un ik zal het an onfen Gothelp fchikKen, 'dan kan Itu hét doar wieder bekommen;
h-0 o G h ü y s.
Zeer wel Mynneer, uwe dienaar;
JAN a r n O l t>.
Gehorfamer diener, her Hooghuy.-;
Alle binne. Einde van het vierde Bedryf.
v y f-



( 41 )
VYFDE BEDRYF. *
Het Tor.esl verbeeld een vertrek, in het haysvan van den Schoolweester Jan Fredrik. '■
EERSTE TONEEL.
jan fredrik, corrigerend een door hem gecopiêerd papier.
Jt3£et is doch ongelukkig, dat wy arme menfehen zo dwaas zyn , dat wy zo niets doen kunnen, ofhec is met het aldergrootfte gebrek verfeld; daar heb ik nu enige veilen nagefchreven, maar hoe vee! gebreken zyn daar niet in; daar moest ik fcliryven, Gods hylige wetten , en ik fehryf Mofes buishoudely^e wetten; ik moest icbaapen fchryven ; en zie, in de volgende regel ftant wolyen, en dat zet ik daar maar neder ; maar daar heb ik dog iet« , dat kan ik noyt verdaan, ik moest fchryven, geef ons dat om diens villen; en in myn copie llaardoc'i, geef ons du om de wille van dien; als dat niet opgehelderd word, dan weet ik dat in ginsch MunfterUiid, ja in geheel Wesrphalen, geen Christenmensen is , die daar ot derfcheid in weet ; ik kan het maar niet begrypen ;
C 5 «i



( 42 )
en zo bene daar wel honderd dingen ia , die doch maar orbegryplyk blyven; maar wacht , onze Pastoor Johannes heeft my gefegt, het is boven de natuur , het is eene verborgenihyd , dat zal hier ook wel zo meede weefen, want de geleerde weeten het dog beter als wy; maar wat zullen wy doch nu met dat gefchrifc uitrechten ? dat weet ik waarlyk niec, als onfe Pastoors daar eens achterkomen dat ik dat oyergefcbreeven heb, .... dan neemen zy my.zeker al myn jongens van het fchool , en waar zal ik dan van leeveu ? maar zagt; onfe Pastoor Johannes zal dat doch niet zeggen, want dan kon ik ook zeggen, dat hy het my gegeven had, om het natefchryven en te laate tekenen ; en myn vriend de Wind is veel te goede kerel om het te zeggen, en het is dog immers ook om dat fe zeggen , dat onfe Pastoors niet aan den duivel gelooven , daar dien Bandrekel (zo als onfe Pastoor hem noemd) ons en alle menfchen dog plaagt en verlyd; . . . daar isHoogbuys, die zjt! wel meerder weeten; . . ,
T W E E-



C 43 > TWEEDE TONEEL.
JAN FEEDRIK, HOOGHUYS. H O 0 G H U Y S,
C3"oeden dag Meester, hoe vaart gy ?
JAN FREDRIK.
Heel wel, Mynheer Hooghuys.
HOOGHUYS.
Daar heb ik nu dat opftel dat de Wind mygebragt heeft, het is door verfcheidene getekent;
JAN FREDRIK.
O daar ben ik verheugd over; (tevens zyn vrees te kennen gevende,")
HOOGHUYS.
O myn vriend het is zo waarachtig alles wat daar iu ftaat , da: geen mensch daar aan kan twylTelen ; men hoort dog immers van onfe nieuwe Pastoors niet anders?
JAN EREDRIK.
Ja dat is wel waar Hooghuys, maar als onfe nieuwe Pastoors daar eens achter komen, dat ik dat nagefchreven heb, wat dan?
HOOG



( u )
H O p (ï H V v s,
0<* daar hebt gy uw in bet minst niet over te onu-uiten ; weet gy dan niet dat dat, gpftd Wat de zaar aangaat, .1 voor eenigen <yj i„ een weekblad gefinan heeft?
JAN FREDRIK.
O neen, in weik blad was dat dan ?
HOOGHUYS.
Ik weet het niet recht, maar ik meen het geleef-n 'e hebben, i„ het Weekblad den Christenvriend, in het tweeënveertigffe en volgende vertoogen;
JAN FREDRIK.
Christenvriend, Chr.stenvrhnd, dat ken ik niet;
H O O C H ü Y S.
Dat geloof ik wel , het word buyten het land gedrukt, de fchryvers zyn, zo als men fegt , een ge. wefene Pastoor in de Heerlykheid Breda , en eene voo:fi:;gerin het JMoorde van Holland;
JAK FREDRIK.
Dat kan zeer wel we-fen, maar hoe komen fy dan dog aan het opftel van onfen Pastoor?
HOOGHUYS.
Dat zal ik uw wel zeggen, dat heeft hy zeker aan de verfamelaarc van den Christen vriend gefonden, en
dien



( 45 )
itie hebben dat in haar Weekblad ingetrokken ; nu kan :mmers geen mensch ia de wereld denken , &ut onfe Pastoor Johannes de Schryver van dat opftel is?
JAN FREDRIK.
Als dat dog zo was, dan is onfe Pastoor Johannes een groot Politikus;
H O O O H U YS
O onfen Pastoor Johannes is veel politiker , dan het collegle van geheime Raaden van onfen Landsheer;
JAN FREDRIK.
Dat moet ik dan gelooven, daar komt de Wind; DERDE TONEEL.
JAN FREI/RIK, HOOGHUIS, DE W ! N B. PK WIND.
Cjfoede dag vriende, daar ben ik weder, zyt gy reeds hier vriend HooghuysT
HOOGHUYS.
o Ja vriend de Wind, ik ben hier reeds een ?e« ruymen tyd geweest, hoe hebt gy het getroffen,' hebt gy nog wat tekensets opgedaen, is het nog wel ira genoegen?
JAN



( 4* )
jan fredrik.
Dat geloof ik zeker;
ce wind. Ja dat gaat nog al, maar ik ben ook by zommigs geweest die niet tekenen wilde;
hooghuys.
Dat wil ik wel gelooven; ik ben ook wel by menfchen geweest die ik niet wilde laaten tekenen , om dat ik begreep dat wy daar naderhand moeite mede hebben zouden;
de wind.
Dat is waar, maar ik beu daar in een fwartlaken Winkel geweest, de man en vrouw zouden zeker getekend hebben; maar de man wasjuystniettehuys; en daar was een ander ook van onfe kerk, ik geloof dat hy daar in die buurt woonden, die wilde net wel hooren leefen, en dan ook teekenen; maar, ik had het nog niet half geleefen of lk zag al aan zyn gezicht dat het hem niet aanftond', ik vroeg hem wat hy daar teegsn had, en hy zyde, dat hy nooit gedacht had, dat in de harfens van een verliandig man kon opkooipen om zo een opftel te teekenen; en dat hy voor geen honderd daalders daar zyn naam onder wilde fchryven, want dac hy geloofde dat hy dan ongelukkig zouwde zyn, ^dat hy by het gehoor van den nieuwe paftoors, veel meer begrip van zaaken had gskreegen, als hy anders oyt gehad
had.



( 4? )
had, en daar om Hat hy wel mot lü'i te vreedewas; en nog meer zulke dingen , en toen raade hy die vrouw ook om niet te tekenen; hy ging heen, maar wat ik al of niet praate , de vrouw wilde maar niec tekenen ; en vroeg om het opflel te moogen bouwden, tot dat haar man te huys kwam, dat zy dan met hem daar over zouwde fp reek en, en het dan zouwde teekenen; maar ik konde het niet laaten, orn dat ik daar meede by een ander moest weefeu doch ik heb haar gefegt als haai man tekenen Wilde dat hy dan by uw (wyzende op JanFredrik) konde koomen*
JAK TREDRïK.
Ja maar dan raak ik bekend, als de geen die dal oplel gemaakt heb;
HOOGHUlS.
Wat fwari^heid is daarby gy kunt immers geriisj verzeekeren dat gy het niet gemaakt hebt?
J A H FREDRIK.
Ja maar ?.."...
HOOGHUYS. .
Wat ja maar? onfe ouwde pafbors zullen otiS immers in die zaak wel onderfteunen, daar ben ik zeer gerust op;
P Ë W I S D.
En ik ook, geloof maar vry, dat hst baar MNtg eok is, om ons te tfftótp*



C 4» )
tl o o g ii o y s»
Weesc daar van verzeekerd;
DE WIND.
Ik heb van daag daar by een kennis van myn, nog' die Breraer Adolf zoeken te beduyden dat hy ook moest tekenen ; maar die vent is geen goed aan te doen, by hoorden het my voorleefen, maar het was ook niet na zyn zin, en toen ik aan het laaide artikel kwam, dacht ik zouw de man ook van zyn verItand beroofd zyn ; wat zydehy ,moet ik myne door Christus duurgekogte ziele , in de bange uure des doods aan menfchen toevertrouwen? wel dan kan ik noyt in den Hemel komme; hoor man jou heele opdel is geen penning waardig, ik zeg uw dat ik daar nöyt op zal tekenen ;
1 hooghuys.
Dat zyt niets myn vriend, onder onfe Lutherfche Christenen zyn dog ook zulke domkoppen, dat men eor den domtoorea verfetten zouwde , dan hun van hun geloof afbrengen , dat fcheeld ook niet of een minder of meerder tekend ; ,
DE WIND.
Dat is waar;
JAN FBEDRIK.
Maar daar heb ik nu het affchrift in het nette, willen wy dat nu niet na onfe vrind Thorn in den Hasfelftraat brengen? dan kon het vast gedrukt worden; hooghuys en n e wind. -Kam dan gaan wy met uw het daar brengen. Einde van het Fyfde Ttedryf.



vEHEEtERINö
of liefst
VERMEERDERING,
Dsn leezer zal goedheid genoeghebben om te denken, DAT pag. o. Jan Fredrik r zegt, daar het t zyn moest.
... ... 12. Fredrik je te veel zegt.
... ... 12. Casper ook geen goede fpeiding ge*
leerd heeft. ... ... 13. IFie, in plaats woe, ftaad.
„ 13. Casper, in de fes woorde , die hy
fpreektde laatlte».vergeet; dog,—•
de kerel is driftig. .daar 14. Staan moest, 12 ftaat; o dwaling hoe lange zal uw beffaan nog
duuren ?
... pag. 15. Niet meer als drie letters, den , te veel zyn; doch wie ziet daarop t ... pag. 16. e, voor t, dog dit verfchild geen 25 letters; en ook Godhelp Diderik fpreekt. -... pag. 25. ea (raat daar en gedrukt meest worden... pag. 20. Ie vergeten is.
, ' ; , ? &c. Door de Setter niet op hun plaats gezet zyn.
Want, 't geimyk isjlegts alleen den dwazen een tytatl 2 'tM9ftsndeTW^fiisyn,nan/iim diedenken kan.