AMSTELDAM EN Z Y N » GESCHIEDENISSEN.   AMSTELDAM f. m Z v n e GESCHIED E NT SS E % I N 'T K O R T. T W E EDE DEEL. met prent v'e r b e'e l d i n g è n. te AMSTERDAM, by JOHANNES ALLAH?. M D C C L X X X V I I ï.  I  ZESDE GESPREK. INHOUD. Vtrrigtingen der nictiwaangeftelde Regenten* • Beeldvorming in de Nieuwe Kerk. Verandering in de Stads bezetting. Amfteldam weigert te flemmen tot het hef en van den ioo. penning. Benige Ëv.rgers trekken naar Maastricht. Verandering in " t hewaaken der Poorten door de Sehuttery. — Prins Willem de I. ingehaald. Schikkingen op de Sehuttery. Kcure tegen de Roomschgezinden. Handeling ever het opdraag en der Hooge Regeering aan Prins Willem. Jfzweering van Philips. Am~ fteldara flaat af van de fatisfaclie. — Men- II. LEüL. A 3 H0-  6 AM StElHAH EN Z V H « noiiïiien houden Vergaderingen in de Sfad. —— De Stad bewilligt in de yerflerkiug van Muiden en Weesp. — Ds eerfle Predikant in de Gasthuis Kerk beroepen. -—— Handelingen over de opdragt.der Graaflykheid aan Prins Willem. De Stad aarzelt hierin. Dood van Willem den I. De Stad flemt ten voordeele van Prins Maurits. — Komst van Leicester in d&cze Landen. Vergrooting der Stad. Aanftelling der Ratelwagts. — Inhaaling van Leicester. Voorzigtig gedrag der Regeering omtrent: . hem. De Stad maakt zig meester van het Muider -Slot. De Lutherfchcn verzoeken yryheid van Godsdienst-oefening, die hun ge- - weigerd word. * Verdraagzaamheid omtrent de Roomfchen. —— Eer/ie beginze- ■ len van de Vaart op dé Indien. ■ Gc- fchut op Stads Wallen vermeerderd. — De Stad verzet zig tegen de yerpagting yetn hst T. Krygt oüirooi tot naelere yergroo- ■ ting. Ondernseming van de vaart op Indi- • en. Maatfchappy van verre opgeregt. Een. nieuw verzoek der Luthcrfclien geweigerd. .  6KSCH I K DBtN t S S K S. f gerei. De Stad in haart Voorregten in De- fieiöarfeen bevmig& Schepen naar de Westindiën gezonden. Ooslindifche Macitfcliappy opgerigt. Uitvoer van graanen verboelen. Voortgang van de Indifche Vaart. Zwcare Pestziekte. Odirooi door de Staaten verleend aan de Oostindifche Maatfchappy. Redenen, waarom don Lutherfchen vryheid van Godsdienst-oefening geweigerd word. —-— Verfchil met Haarlem over den Overtoom. De Stad is tegen het Beft and. Bezending aan haar gedaan. Het Bef and hier afgekondigd. Ontwerp van eene nieuwe vergroe-ting der Stad. — Oorfprong der Kerkelyke twisten. Amfteldam houd de zyde eler Contra-Remonfranten. Geval van S. EpiscopIus. « De Stad weigert de Rcfohilie der Staaieir aanteemen , zoekt de onrust in Hoorn te fitten. Goulart van zyn dienst afgezet. Voortgang der Kerkelyke onëenigheelcn. Bezending aan de Stad gedaan. —• Misnoegen der Regeering. Befalt van ele Vroedfchap. Remonflranten houden heime-- A^4  AMSTBLBAM EN Z V N E fyke Vergaderingen. Deeze gefloord. Het huis van Rem Bisschopgcplonderd. De Regeering dringt op het houden der S-inode. Prins Maurits verandert de Regeering gedeeltelyk. Lastcrfckrifien ten nadeele der Regeering verfpreid. Remonjlranten verzoeken vergeefsch vryheid van Godsdienstoefening. Twee van hunne Predikanten in het Tug thuis gezet. Sapma poogt hen te losfen , zelf gevangen , omkomt, hervat den aanflag , die gelukt. Meer ge¬ matigdheid omtrent de R.emonfranten. W. I. Maatfchappy opgerigt. Tyer van Smout en anderen. Slaous van hier naar den Haag gevoerd. • Rampen in de jaarcn 1623 en 1624. Amfteldamfche Burgers trekken naar Bommel. Oproer over de Boterpagt. Eene oude Vrouw als eeneToo- veresfl mishandeld. Oiïreoi tot het droogmaaken der Diemcrmetr. Slaapcrdyk aangelegd. Dood van Prins Maurits. Kruidmolen gefprongen. Hooge Watervloed. Byzonderheid van Vüjsdels Treurfpel pakmedes. Zoon.  GESCHIEDENISSEN. 9 Zoon. "Verwierven de ontfagen Regenten , fchoon zig met een verzoekschrift vervoegende by den Prins van Oranje, wel eenig gehoor of troost? Vader. Dit kunt gy uit het beloop der gebeurtenisfen genoegzaam zelf opmaaken ; Schoon men aan de andere zyde ooknietvind, dat de Stadhouder of de Staaten van Holland, de aanftelling der nieuwe Regenten openlyk goed. keurden, zo min als zy die openlyk afkeurden;, Maar wel dat de zaaken dus onveranderd gelaaten wierden , het g:en men voor eene itilzwygende goedkeuring nemen mag , te meer, dcwyl de verkiezing der nieuwe Vroedfchappen was gefchied, in 't byzyn van de Gemagtigden der Staaten. ——■ De nieuwe Regenten , om zig by het volk bemind te maaken, (lelden ecnige nieuwe Keuren vast , ten voordeele der Ingezetenen, verminderde, den Imposten 5 vernieuwden en verbeterden vecle Gildekeuren , en bragten de Schutteryen in beter ftand. ■ Ook verzuimde men niet, de openbaare aanhangers van Don Jan , door A 5. open.-  openlyke indaagingen tc regt te {lellen, of zig; van hen te ontdoen. Maar, met alle deeze beboorlyke voorzorge , kon men egter niet beletten, dat de Hervormden fomtyds te onbezuisd te werk gingen en geweld oefenden; Dus verbrak men vry moedwillig , en niettegenftaande de tegenwoordigheid van leden der Regeering, die het woest gcwe'd zogten tebedaaren, de Beelden in de Nieuwe Kerk, en zig van daar naar de Kloosters begeevende , werd alles in dezelve vernield , zonder op verzoek of bedreigingen agt te {laan. Z. Alle zulke dingen fmerten my te frooren. Hoe wenfchclyk ware het, dat onze natie eens van die toomlooze fpoorloosheid , van zig door plunderen en op weêrlooze dingen te wreeken , mogt geneezen worden ! Wat is toch haatlyker en onbetaamlyker voor een befchaafd volk , dan te plunderen en oproeren te verwekken ? — Begon nu de Koophandel niet weder in aanmerking te komen? V. Men bragt de Gemeente in fiüftand, door eene betere orde te beraamen op Stads bezetting. ——■ Alle vaart en handel op Spanj'i' werd  tf BS C HIE DEN I SS B'ïT.- werd verboden , en om de nadeelen , die de Koophandel daardoor moest lyden, te vergoeden, werden alle wrakken, die , geduurende de jongfte onlusten in het Y gezonken waren, met groote moeite uit den grond gehaald. «« De Staaten befiooten hebbende, cencn iooften penning te Iigten r weigerden de Regenten , hoe Staatsgezind nu , in die belasting te ftem* men , en bleven in dit weigeren volharden. , niettegenftaande eene plegiige Bezending der Staaten herwaards gefehiedde ; Maar, minder zwaarigheid maakte men, om toeteu-eeden ia de nadere Unie of vereeniging tusfehen Gelderland, Hollands Zeeland, Utrecht , Friesland en Overysfel. Ook werd ten aanzien van de Admiraliteit, bewilligd in het heffen vanhet Convooigekt. Z. Dus fcheen het zig dan tot ecnevolmaalcte éénsgezindheid met de overige Staatsleden te fchikken. V. In het volgende jaar 1579 werd het ge-r fehil tusfehen Am-fleldam en Enkhuizen, dooide Staaten, ten voordeele van Enkhuizen begiet. En, toen Don Jan van Ocstcnryk oyerA- 6 Ie-  12' AMSTBLDAMÏtlTZYtfB leden zynde , de Prins van Farma , zyn opvolger , Maastricht belegerd 1 ad , trok vau hier een vendel van de Stads knegten, onder Herman van EoÖdenbürg derwaards, doch zy kwamen te laat om van vrugt te zyn; Ook ram men, om de Sehuttery van het bewaaken der Stads poorten by dag te ontheffen, eenige bezoldigde Burgers aan, zynde toen de Stad in elf wyken verdeeld , fchoon fommige leden meenden , dat hiermede tegen de Satisfactie gehandeld was. ■ Willem de I. die in het jaar 1580 hier ter ftede verfcheen , werd 'er minzaam als Stadhouder ingehaald en ontvangen. ■' Hy maakte toen weder eenige verfthikking onder de Burger-vendels, {tellende de elf compagnien onder eenen Opper-Co* lonel, zynde den Oud-Burgemeester W. Barbes , en de vyf Wyken aan de oude zyde, onder eenen, en de zes Wyken aan de nieuwe zyde , onder eenen anderen Kolonel; Zynde over de eerstgenoemden Korneli* Florisz. van Teilingen , Oud-Burgenieestcr, en over de anderen , Jan Jacobsz. IIuidekoper , Raad. — — Daarna werd eene Ordonnantie  6 ES CH I E B RN I SS E W. 13 op de Sehuttery beraamd , die- lange jaaren HE ftand gebleeven, en zelfs tot op heden 1787 de' grondflag van alle volgende gebleeven is. —• In de maand April werd eene fcherpe Keur tegen de Roomsehgezinden afgekondigd ,waarby hen het prediken, trouwen 9 doopen, enz*, op hunne wyze , zo binnen de Stad als de Ambachtsheerlykheden verboden werd. ■■ Maar , eene zaak van meer aanbelang , enwaarvan gantseh Europa gewaagde , was het voorneemen tot afzweering des Konings vanSpanje. De tegenwoordige Regeering alhier, was daartoe niet alleen genegen, maar veelenwilden zelfs, dat de Graaflykheid aan den Prinsvan Oranje zou worden opgedraagen , doch, deeze zaaken vonden zo veel tegenftand , dat. de ééne eerst in het volgende jaar.; en de andere in 't geheel niet tot ftand kwam. ■ Na dat de afzwecring in 't jaar 1581 gefchied, was,. ontftond 'er verfciiil tusfehen de Staaten. en de Stad , over het al of niet onderhoudender Satisfactie, waarvan de Staaten begeerden,, dat de Stad zou afzien , tenvyl de Regeering, dezelve ftaaude hield ; cindelyk kwam. men in? A 7  Ï4 A M S T E L D A Itf E N Z Y N V 't vrlendelyke overeen , en nam genoegen m zeker ontwerp, door den Prins gemaakt. Z. Hoe ftond het thans met de zaaken van den Godsdienst? Werd nu niet eene meer algcmeene verdraagzaamheid omtrent andere Gezindheden geoefend? V. De Lutheraanen , maar voornaamlyk de Doopsgezinden , waren in een zeer aanzienlyk aantal, van tyd tot tyd, met de Ballingen terug gekomen , maar hielden hunne vergaderingen als nog in 't verborgen. Doch , na de gedaane afzweering, die zekerlyk mede om de vryheid van gewceten gefchied was , waagden zy het, eene proeve te neemen, om racer openbaar te vergaderen', op den Nieuwendyk by de toenmaalige Haarlemmerpoort , en beraamden zelfs daar zekere orde op. De Hervormden beriepen in het volgende jaar eenen. Predikant in 't Gasthuis. In 't jaar 1.582 bewilligde AmfteMam mede met andere fteden in 't verllerken \ au Muiden en IVeesp, ©ok gaf de dood van den Hertog van Anjou aanleiding , dat her ftuk der verheffing van Srins Willem op nie.iw ter hand genomen. wie ui  Q-FS CH1BD EN I S S E N» 15' wierd , doch, het draaien van Zeeland, deedJmfleldam meer en meer terug gaan, en einde» lyk nam de Raad daarop het volgende beflait: „ van in d?c zaak niet te zullen ilemmen,voor „ dat men in Zeeland zo ver als in Holland ge* „.komen was, en als dan nog niet , voor dat „ men op dit gewigtig ftuk de Schutteryen en. „ de voornaamtte Burgers gehoord had." Z. Dit laatfte was zeker het voornaamfle, want nooit kunnen Regenten, onder eenevrye. Staatsregeering, zo als de Nederlanden met de • afzweering des Konings van Spanje geworden waren, de magt hebben, om de Ingezetenen,, die zamen het Gcmeenebest uitmaaken , buiten derzelver bewilliging,te ftellen, ondereen-: föuverain of alleenheerfchend gezag , dat allen» invloed des volks den bodem inflaat. — My dunkt, de ervaarenheid had ook genoeg geleerd, hoe de Graaven van tyd tot tyd zig tot geweldenaars hadden opgeworpen ; cn ik verwagr niet , dat Neêrlands volk zig ook weder aan: zulk gevaar waagen zou. . V. Gy weidt te verre uit, laat my voortgaan in myn verhaal, en maak uwe bedenkingen i  ï6 AMSTELDAMEN2YNK gen naderhand voor u zeiven. — De dood vanWillem den I. n aakte een einde van deeze raadplegingen; die op eene moorddaadige wyze, tot groot nadeel van liet Vaderland,den 10 July te Delft doorfchoten wierd. Z. Ik geloof, uit het geen gy my verhaalt, gaarne, dat door deezen ontydigen dood, het Land zyn' Befchermer , de Staaten hunnen Raadsman, het Volk zyn toevlugt, en het Leger een voorzigtig , fchoon niet zeer gelukkig Opperhoofd mistte ; Doch met dit alles heeft de wyze Voorzienigheid haare goede oogmerken ; Want fchoon Willem die waardigheid mooglyk niet misbruikt zou hebben, wie kon egter inflaan voor 't geen verder zoude kunnen gebeuren ? — Stemde de Stad , na zynen dood, tot het aanflellen van Maurits tot hoofd van cle Regeering? . V. Ja, Mr. Willem Bardes bragt deftera der Stad ten dien einde in, om Maurits, by voorraad, voor twee of drie maanden daartoe xanteftellen. —- Men raadpleegde vervolgends, om Frankryk de opperhecrfchappy aantcbieden , doch alzo de voornaamfte hoofden des  «ESCKIEDENI S S E K. ï% der Burgery daar tegen waren , wendde men het oog naar Engeland. ——— Geduurende het verblyf van Willem den I. alhier, in het jaar 1581., had hy vryheid verleend , tot het vergrooten der Stad , welk. onder het befluur van Burgemeesteren , Mr. Maarten Jansz. Koster, Egeert Roelofsz. , Reinier Kant, en Mr. Pieter Kornelisz. Boom , in 1581 werd aangevangen- Z. Waarin bcltond deeze vergrooting ? V. Zy ftrekte zig meest uit aan.de Oude Zyde, en men floot binnen, dezelve, de Laflaadje., die toen als eene voorftad diende , en met de Noordwestzyde aan de Stads graftcn, en met den Noordoostkant aan het Y paalde , alwaar dezelve met eene. rei,paaien afgefchoten. en bevryd was. Aan de Landzyde ftrekte zy zig uit tot den tegenvvoordigen Zuiderhoek, en van daar tot de Ferwersgraft en Staaljlraat. Op den Oosthoek ftond een Wagttooren, op wiens voetfhik nu, nog. de Montalbaanstooren fhat , en daar langs eene Schans, rw de Oude Schans genaamd, en dus , gelyk gy begrypt, werd de Laftaadje. binnen de Stad gebragt , want men be,*  Ï3 AMSTELDAM EN Z'V NE begon van liet pteiö, daft toen buiten de Stad was , voor de St. Anthonis Poort , nu de Nieuwmarkt , met het maakeh van eene breede fraaie graft, nu de Gclderfche Kade. Van daar fprong men den hoek om, met een kleine bogt of inham , langs 't Y , tot aan de Montalbaanstooren , nu de Waal, waarin toen de fchepen in de winteiiaag werden opgelegd. — Van deeze Waal langs de Oude Schans , ging men tot aan de St. Anthonisfluis , ftrekkende dezelve zig aan de Landzyde tot aan den Araftel , alwaar de in- en uitvaart met een boom gefloten werd, tot veiligheid van lusthoven en iaakenraamen , die meest aan die zyde lagen. In de gemelde Burgwallen werden bekwaame doorfnydingen gemaakt, en verfcheidene ftraaten aangelegd, a's de Dykftraat, Kcizersftraat» Köningsftraat, Boomfloot, Ridder-, Jonker-en Bantammerftraat, en andere van minder aan- fcélangi Behalven dit alles, was de Stad aan de Landzyde, binnen kort, met een aantal Paden , Herbergen , Tuinen , Raamen , Bleckcryen, en fraaie Wooningen voorzien. ~ Ook werden ia dit jaar de Ratelwagts aangebeld .,  GESCHIEDENIS SE N. ï$ fh'd , welker getal nu, buiten de noodhulpen, gerekend word op 480 man. Leicester , die zig in 'r volgende jaar alhier bevond, bevestigde het voorregt deezer vergrooting. Z. Was men hier met Leicester even zo ingenomen als in andere Steden ? V. Verre van daar. Amjleldam bewilligde in de hem opgedraagen hoogheid , flcgts in zo verre zulks met de Voorregtcn der Provincie en Stad befïaanbaar was. Men handel¬ de hem egter naar zynen ftaat en waardigheid, en haalde hem met alle plegtigheid in. Haast veranderde deeze vreugd in haat en afkeer tegen hem. Dit veroorzaakte hy, zo door het verbod van allen vaart en handel op Spanje, als wel voornaamlyk door het aanfLUcn van Kommisfarisfen, tot het onderzoek van de Boeken der Kooplieden, of zy ook handelden tegen het gedaan verbod. Het plakaat, door hem op de Zeevaart gemaakt, werd ras vernietigd, ook verviel de Munt fpoedig, die hy hier had opgerigt. Z. Dit waren frakken, daar Alba niet ééns om.  «o AMSTELBAM EK ZYNE «ra gedagt had. Gelukkig, dat zyne Rcgcering kort van duur was. V. De Magiftraat , om zyne kwaade voorneemens te keer te gaan , had zig, geduurende zyn vertrek raar Engeland , meester gemaakt van het Slot te Muiden , en men verzekerde zig van den trouw der Burgeren. Het Stadhuis enz. werd zelfs met gefchut voorzien. En hoe men zig, by zyne tweede komst alhier, gedroeg, en hoe manlyk de Burgemeester Boom zyn ont.verp verydelde , heb ik u reeds verhaald (*)• I» 't jaar 1588 deeden de Lutherfehen een verzoek aan de Maghlraat, om vryheid van openbaare- Godsdienst-oefening , maar zy werden afgeweczen, om reden , dat de Vroedfchap van oordeel ;was , dat alhier geen andere Godsdienst in 't openbaar behoorde geoefend te worden, dan den Hervormden ? Nogthans toonde de Ma- gi- (*) Neüerl. Qefclned. VI. Deel > Bladz. §0 enz»  «SSCHlEDjetflSSEN". 21 giftcaat in 't volgende ja r wars te zyn van aile vervolging, want het Plakaat der Staaten tegen de Roomschgezinden , werd alhier niet afgekondigd . dan op voorwaarden , dat alle overtredingen daartegen , door Schepenen , naar bevind van zaaken , zouden beregt worden. Men bevlytigde zig meer op de uitbreiding van de vaart en handel naar de Oost- en West-Indiën, waartoe het Plakaat des Konings van Spanje , waarby alle vaart der Nederlanders op zyne Landen verboden werd, gelegenheid verfchafte. In dit jaar 1590 vermeerderde men ook het gefehut op Stads Wallen , en in 't volgende jaar werd één der Burgemeester en gemagtigd, om toezigt op den Diemerdyk te hebben, en twee jaarendaarna, 1593 3 werd aan de Ambachtsheercn van Slooten en Slooterdyk, vryheid verleend, om met Hecmraaden van Khynland in onderhandeling te treeden, wegens het onderhoud der Dykaadje, en bepaald, dat die van gemelde Ambachten , hun aandeel in de gemeene omflagen zouden draagen. Maar gemelde Hecren Raaden. aangefpoord door de Rekenkamer van  £2, AMSTELOAM EN ZVN'S .Holland, tot de verpagting van 't Y, van Fel-zenoord tot aan Buik/loot ., verzetten Burgeméësters van Afflftétöam zig met zo veel -rond daar tegen , dat die verpagting achter en de visfchery vry bleef. ——- De voorfpoed eener Stad is doorgaands kennelyk aan de menigte der Inwooneren , dus deed ook dmfleï- dam zig daardoor kennen. De zo even gemelde vergrooting was naauwlyks voltrokken, of men bevond ras , dat dezelve te fpaarzaam was aangelegd, om de menigte der Bewooners ve bevatten. De Regeering verzogt dan aan de Staaten van Holland, vryheid tot eene meerdere verilerking en verdere vergrooting, waartoe haar Octrooi verleend werd , den 10. Mey 1594. Z. Gaarne mogt ik weeten, waarin deeze vergrooting beftaan heeft , om dus een juister denkbeeld van myne geboorteftad te krygen. V. Dee^e vergrooting gefchiedde voornaamlyk aan de Nieuwe Zyde , wordende de Stad toen met een aarden Wal , brecde Watergraften en 12 Bolwerken veriïerkt, en de meeste .buitenpaden , daar ik te vcoren melding van ge-  Ö ESC H I E D E M I S S S tf. £3 •gemaakt heb, .binnen getrokken of gerooid. Het eerfte Bolwerk werd gelegd aan het Y, op de hoogte van de gewezene Oude Stads Herberg , waar tegen de Haarlemmerdyk aauftiet, en een weinig Zuidwaards van daar , maakte men de Haarlemmerpoort van hout, op de hoogte van de Brouwersgraft, aan de Kade van de Heeremarkt. Het tweede aan de Blaauwburgwal, daar nu de Heereftraat is. Het derde , daar men nu de Warmoesgraft heeft, waar tegen over de Jan Roodenpoorts-tooren, ■buiten de poort gelegd werd , het vierde en vyfde volgde op dezelfde rei , welke in eene volgende vergrooting binnen de Stad getrokken en geflcgt werden. De Wallen van het vyfde Bolwerk draaiden Oostwaards naaiden Amftel, tusfehen dit en het zesde was de Heiligewegspoorc gemaakt, zo als tusfehen de zevende en agtfte de nieuwe Regulierspoort, fchoon mede beide van hout. ■ Het agtfte kwam geheel tegen den Amftel aan, alwaar de Blaauw- of toen zogenaamde Leeuwenbrug, toegang tot de Oude Zyde der Stad gaf; Het aegen.de lag aan de Oude Zyde , niet verre vaa  £4 A'MSTELDAM EN ZTN'E van den Amftel , en niet verre van" daar de houten St. Anthonispoort; Het tiende aan de St. Anthonisdyk, en het elfde en twaalfde aan het Ryzenhoofd, dus genaamd, om dat hetmet rysh isfchen was opgehaald. Z. De verfterking fcheen de-Nieuwe Zyde, doch de vergrooting de Oude Zyde betroffen te hebben; lk begryp, dat men daardoor won de ftraaten Vlooienburg , de groote en kleine Houtftraaten, groote Zwanenburgerftraat, Jooden-Breeftraat, Hoog- en Zandftraat, Marken, Uilenburg , Raapenburg enz. Bleef het Leproozenhuis daar het te vooren was? V. Ja, en daar het nog tegenwoordig is. — Men ondernam dit jaar ook de eerfte reizenaar Oostindiën, wordende Kornelïs Houtman in 1595 derwaards gezonden, niettegenftaande de reize van Willem Barends ongelukkig was «fgeloopen. De vermaarde Predikant Plancius was j door zyne kundigheden , hiertoe zeer behulpzaam. . Z. Werd toen al met dén de Oostindifche Maatfchappy opgerigt ? V. J-a, men rigtte eene Maatfchappy op, die den  OOST IJTB . COMP : 01"(BTE]RICHT<,   GESCHIEDENISSEN. 4J den naam had van de Maatfchappy van verre, en de leden daarvan waren, Henkik Hudde , R.EINIER paauw , PlETER DlRKSZ. HASSELAAR , Jan Janszoon, Karel de Oude,Jan Poppe, Henrik Buik, Dirk van Os , SjeuWert Sem , en Arend ten Grootenhuis, maar de vier fchepen , daar Houtman mede in zee gedoken was, kwamen, na het uitftaan van veele gevaaren, niet zeer gelukkig in 1597 terug. Egter hield men aan , en leidde den grond tot d'.e vermaarde Maatfchappy, aan wier behoud het Land en deszelfs Ingezetenen ongemeen veel gelegen, en waarvan te hoopen is, dat een verbeterd beduur, vooral in de Indien, derzelver voorigen bloei zal doen her- Ieeven. De Lutheraancn verzogten in dit jaar weder vryheid van openbaare Godsdienstoefening, doch in plaats dat hun dit werd toegedaan, werden zelfs hunne geheime vergaderingen verboden. Z. Dit komt my heel byzonder voor. dewyl ik meen gevonden te hebben , dat de Jooden dit jaar hèrwaards kwamen , en dat hun vryheid van Godsdienst werd toegedaan. H. deel. B V. De  3-6 amsteldam EftZYMK V. De Regeering moet zeker haare byzonderc redenen daartoe gehad hebben, te meer, daar men in het volgende jaar fterk aanhield, om de Voorregten in Denemarken , alwaar de Lutherfche Godsdienst de hcerfchende was, van Christtaan den IV. vernieuwd te krygen. — In dit jaar 1596, werden ook eenïge fchepen naar de Westindicn gezonden, om welke vaart te bevoorregten , in 1597 de Westindifche Maatfchappy werd opgerigt. De fchaarsheid van Graanen , veroorzaakte een verbod van den uitvoer daarvan. «De Oostindi- fciie Maatfchappy werd met veele aanzienlykc leden vermeerderd , en bevond zig daardoor inflaat, om onder bevel van Jacob Simonsz. van Nek , naderhand Burgemeester dcezer Stad , eene vloot van agt fchepen naar de Indien te zenden, waarvan, na verloop van vyftien maanden, vier ryk gelaaden fchepen terug, kwamen , doch de vier anderen keerden niet voor het volgende jaar weder. Naar de Westindiën waren mede veele voordeelige togten gedaan , en 'er werden zo veele goederen aan^ebragt, dat de Bewindhebbers dier Maat- fchap-  a EST Hl E» 'SM IÏSBK. 47 fchappy, m 1600, aan de Regeering om eens bergplaats - voor dezelven moesten verzoeken, zo als hu» ook werd toegeftaan. Z. Oy hebt my in lang niets zo aangenaam verhaald, dat my zo vcrblyd heeft. Was maar dit voordeel niet terug gezet door de Pest , waarmede, volgends uwe aan my opgegeevene Schetze, de Inwooners in het volgende jaar bezogt werden ; Was deeze pest ook van gevolg? ' V. Men vind aangetekend , dat in éénc week, tusfehen de 700 en 800 menfehen ten graave werden gebragt, daar moesten nieuwe Begraafplaatzeh werden aangelegd ; Ook werden de voorige plakaaten omtrent dit ftuk vernieuwd, en zulks was te noodiger , om dat de ziekte meest woedde onder de fchamele Gemeente. — De Maatfchappy der Oostindiën, nu haare wezenlyke oprigting in 1602 tot ftand zoekende te brengen , werd door de Staaten der Verëenigde Gewesten, met een uitvoerig octrooi begiftigd , dat gedagtekend was op den 20 Maart, en toen werd zy verdeeld in zes Kamers, als één te dmjUldam, dén in Zeeland , twee op B 2 de  *8 amsteldah en zvne de Mms, naamlyfc één te Delft en één te/eo*terdam 3 voorts twee in 't Noo-rderkwarticr, één te Hoorn en één te Enkkuizen, hebbende de Kamer Amfteldam de helft , Zeeland een vierde , en de overige Kamers ieder een zestiende. Z. Geef my toch ééns een weinig licht y waarom aan de Lutherfchen de vryheid van Zodsdienst nog niet werd toegeftaan ? V. Deeze redenen beftonden voornaamlyk nierin. i.) Om dat de Noordhollandfche Synode in iöoi , nog befiuiten ten hunnen nadeele genomen had. a>) Dat zy onderling in verfcheidene foorten verdeeld waren , Martinisten , of zuivere navolgers van Luther, Ubiquitisten en Flaciaanen; en 3.) Om dat men hun te last leide, dat zy zeer verbitterd waren tegen de Hervormden, waaraan die van JFoer~ den zig wel meest hadden fchuldig gemaakt. In 1604 werden , met overleg van de Vroedfëhap , de Lutheraanen een en andermaal aangemaand , tot het nala.tten van het houden hunner byëenkomften, en zy hieraan niet voldoende, werden hunne vergaderplaatfen voor eenigen tijd  SESCH I ECÏN ISSEN. ryd gefloten. Tcrflond bedienden zy zig van eene andere, waarop de voornaamflen van hun , die tot de Flaclaanen behoorden, fchoon de minflen in getal , voor Burgemeesteren gedagvaard en bedreigd werden , dat, zo zy langer ongehoorzaam bleeven, men hun de ftad zou ontzeggen ; Doch , zy fmeekten* door hunnen Leeraar, dat hun genade in plaats van regt mogt geworden. Daarna wer¬ den ook de voornaamfte Ubiquitisten gedagvaard ; Vier van deezen antwoordden uit naam van allen , dat zy hunne vergadering niet wilden of konden nalaaten ,• Nog nader voor de Vroedfchap gehoord zynde , en hetzelve antwoord geevende, dreigde men hen, voor zonnen, ondergang de Stad uit te zetten , doch in plaats van dit, kregen zy vervolgends hoe langer hoe meer vryheid , waartoe hun gedrag en de aanwas der Martlnhten veel toebragt. —~ Een verfchil van een gantsch anderen aart, onlftond 'er tusfehen Haarlem en Amfïelaam, ever den Overtoom. Haarlem , dat waarlyk belang had by de vaart op het Spaarne 3 was, uit hoofde van dat belang, met deeB 3 ze  8® AMSTELDam ën zvnb ze Stad en Leyclen , meer dan ééns in twist geraakt ; De buitenvaart kon niet verhinderd worden, dan door het leggen van een Dam,. in de Vaart Kost Ferlooren genaamd, ten einde de Heilige , nu Overtoomfche Weg , welk in 't jaar 1413 gefchied was. In 't jaar 2432 was door onze Stadgenooten , de Over* togt of Overtoom op deezen Dam gelegd, zo als zy nog is. De voorige twisten hier¬ over ontftaan, werden dit jaar hernieuwd , en , wat moeite Prins Maurits aanwendde , by 3* zonder welke erkentenis zy in geene onderhandeling begeerde te Hemmen. Maurits , alhoewel , gelyk ik u reeds gezegd heb , uit geheel andere grondbcginzelen yverende , onderfteunde de Stad. — De Staaten van Holland zonden eene bezending herwaards, maar de Stad verfchoonde zig m-t het voorbeeld van Zeeland; doch wanneer deeze Provincie bewilligd had, kon Amfteldam alleen het niet kee- ren. En dus werd het Beftand alhier y ©p den 5. Mey 1609, afgekondigd. Naauwlyks was hetzelve geflooten, of men was alhier weder op eene vergrooting der Stad bedagt, waartoe aan de Regeering op den 7. Augustus 1609, door 's Lands Staaten Oétrooi verleend werd. Maar eenige omftandigheden, als eene gedngte Watervloed in léio, en de by-ftand, dien men aan Muiden, dat door een' feilen brand dcerlyk geleeden had, doen moest, was oorzaak , dat men eerst in het volgende jaar daarvan eenen aanvang maakte. Z. Gy zuh my ook wel gelieven te zeggen, waar deeze in beftond? V. Vooraf had men eene nieuwe Waal geB 4 fc***  32 AMSTELDAM EN 2VNI legd , aan dc Westzyde van de Stad , op de hoogte van dc Wieringcrfiraat, die eene ruimte befloeg van iooo voeten in het vierkant, waarvan de kosten beklemd vvtrd op 253000 guldens, wordende toen ook het Bolwerk,het Blaauwhoofd, voor de Zoutketen aangelegd. — De vergrooting betrof incest de Westzyde der Stad , wordende langs dien kant met Aarden Wallen en elf Bolwerken, buiten de voorigen, omringd, waaronder het Blaauwhoofd ; Westwaards van daar het tweede en vervolgends tot aan het negende ten Zuidwesten. Aan de Haarlemmerpoort werd , tot keering van het Water , een ftcenen Beer gelegd , Ioopende met het eene einde in den Dyk, en het ander in het Bolwerk, alwaar daarna in i(5i8,dcnog in ftand zynde Haarlemmerpoort gebouwd werd , en zo langs de nieuwe Wallen , daar naderhand de Zaag- en Raampoorten gebouwd zyn , en hier mede verkreeg men de Heercn-, Keizers-, Prinfen-en Erouwersgraften, en alle de daardoor doodbeden ftraaten. Het Likkers-, Prinfen- en Rcaalen-Eiiand, die bumen weinig jaaren met pak- en Woonhuizen vervuld  GESCHIEDE N'lSSEW. 33 vold zyn. - > Ook werd in dat jaar aan de Stad de vryheid verleend, om , in pb.ats van den jongften Burgemeester , eenen perfoon tot de fchouw van den Diemerdyk aanteftellen. Z. Nu naderende tot het ongunffig tydftip, waarin de Kerkelyke twisten haaren oorfprong namen en yverig werden voortgezet , zal het my nieuw doen, alzo gy my reeds hebt doen zien (*), dat deeze Stad ten fterkften de zyde der Contra-Remonftranten hieid , wat hier al voorviel, geduurende den loop deezer twisten? V. Al wat met den Inboorling deezer Stad » Jacobus Arminius, zo te Leyden ah'm's Hage is voorgevallen, en wat na zynen dood gebeurd is, heb ik, zo veel ons bellek toeliet,u mede verhaald. Ik zal 'er bier by voe¬ gen , dat Amfleldam ééne der lieden was , die Zig in hc: jaar 1612 en eenige volgende , ten fterkften tegen het houden der Natiouaale Sy- no- (*) NederU Gefchied. VU. Deel, Bladz.*®»  £4 JtÉftt ét B AM ÉN ZY H ff nóde,, op dien voet, zo als het begeerd werd, kantte , en even zo fterk verzette men zig hier tegen het beroep van Conradcs VorSTiüs ; Ook was in 't jaar 16ro één der Krankbezoekeren door den Kerkenraad afgezet van» zyn Ambt , om dat hy in 't fttik der Predestinatie verfchilde van zyn medebroeders. —— Maar het jaar 1613 leverde zaaken Op , die' meer gerugts maakten. Het is het voorvar' met den vermaarden Profes-for S. E'piscopius dat ik bedoel. Deeze man Mond hier in' de maand April , als getuigen by den Doop' van zyns broeders kind , hem was niet onbe»jkend, wat 'er by dergelyke gelegenheid, eeni= gen tyd te vooren , met Uitenbogaard gefeeurd was, doch, op verzekering dat' HeidaNus of van der Heiden zou prediken , nam* hy het aan , toen hy nu by het voorlezen vanhet Formulier van den Heiligen Doop , door den Predikant van der Hbiöën' gëvraagdWërd : !5 Of zy- getuigen niet bekenden , hét g, geen in het Oude en Nieswe Testament en 3j in dc artikelen des Christelyken Geloofs bc= * greepeh was y en het geen hier iri dë Kerke # ge*  a ESC H 1 E DE N I SSEJJ, $g j, geleerd werd , de waaragtige en volkomene & Leere der Zaligheid te zyn ? En wat zy „ hierop antwoordden ?" zeide Episcopius ; „ dat, wat hem betrof, hy voor waaragtig „ hield, het geen volgends Gods Woord en de „ artikelen des algemeenen Christelyken Ge„ loofs dienvolgends in de Kerk geleerd werd, „ volgends den inhoud van het oude Formu„ lier." De Predikant vroeg , wat hy zeide? daarop het gezegde door hem herhaald werd, wordende hetzelve door zynen Broeder bevestigd, ik ook, wy mede, en terwyl dit gefprek voorviel, gingen de Predikanten , daar tegenwoordig, voort met doopcn. —— Doch het antwoord van Epjscopius had zo veel beweg'ng in de Kerk gemaakt, dat hy en zyn Broeder , na ecnige woordenwisfelingen , moeite hadden , om de handen van 't onbezonnen graauw te ontkomen» Daags daaraan werd Epïscopius voor Burgemeesteren ontboden , die hem , onder andere redenen , aanzeiden , gehoord te hebben, dat hy met zyn antwoord, tot groote beroerte in de Kerk oorzaak gegeeven had, Zyn antwoord was, dat hem de on* B> 6 rasï  36 AMSTfLDAM EN ZYNE rust finertte', doch dat hy, zyns weetens , *er geene oorzaak van was , dat hy, met zyn antwoord op eene openbaare vraag , die men tegen zyne verw.':gr:ng , uit een ongewoon Formulier had voorgeftdd , niet de Leere van de Kerk had tegengefproken, maar alleen zyn gcweeten bevryd, waarover toen nog vcifcheidene woorden gewisfeld werden. — Men weigerde hier ook de bekende refoluticn tot vrede der Kerke aanteneemen. Zelfs werd 'er in 't volgende jaar 1614 een fterk protest tegen ingeleverd , bevlytende zig de Regeering inmiddels om de ontftaane onlusten te Hoorn, was het mooglyk uit den weg te ruimen , maar dit was vrugteloos. Het geen men verders voorneemens was te doen , ten voordeele van de Contra - Remonftranten, werd egter agter wege gelaa:en door de overtuigende, redenen van den Oud-Burgemeester, die even daarom., zyn voorig gezag verlooren hebbende , vervolgends uit de Regeering geweerd, werd. Simon Ggulart , VVaisch pre¬ dikant alhier , werd in dit jaar ook van zynen. dienst ontzet. Ook werd 'er eene vergadering 6 i ge-  . II.B.Ti.II. iïUGO BE GHOOli   GESCHIEDENISSEN. 57 gehouden van meer dan dertig Predikanten^ uit verlcheidene (leden en plaatzcn van Holland en Westfrksland belegd , met oogmerk 9, om de Nationaale Synode te bevorderen , of,, zo als men van de zyde der Remonftranten: fprak, om de afzondering van de Remonftraiiten doortezetten , waarover de Staaten van Holland gantsch niet vergenoegd waren; welke den 18. Maart ióró een befluit namen oras Amfteldam, was het mooglyk , te doen Hemmen in de gemelde rcfolutie,en ten dien einde als Cemagtigden herwaards te zenden, dc Heeren. van Mathenes , H-ugo Muis van Holyv Gerrit Jansz. van Eik , Hugo de Groot en Willem PietePvSz. Hases. Deeze verfcheenen alhier den 2,3. April in de volle Vroedfchap, alwaar de vermaarde Hugo de Groot het woord deed. 7. Dit is die Redenvoering daar gy my van? gemeld hebt (*), en ookva.i het antwoord dat. daarop gegeeven werd?, V. Juist (*) Nederl. Gefchled. VIL Deel. Bladz. 57*1 B 7  3$ AHSTELDAM EN 2r»B V. Juist dezelve : De Regeering deezer Stad toonde zig ten hoogften gebelgd, dat die trimimtende aanfpraak alomme verfpreid en rugibaar gemaakt wierd. Amfieldambe- floot zelfs met die Heden , die het met haar ééns waren , haar beklag over de anderen #a* den Stadhouder te doen. r>e Contra- Rcmonftrantfche Predikanten , gedekt door de Regeering , hielden in Maart 1616 alhier eene tweede byëenkomst, en de Vroedfchap beiloot alstoen de Synode voortgang te doen heb ben, al zou het de Stad eenige duizenden kosten. De gadelooze Hooft ging met al zyn verHand dit opzet weder tekeer, doch hy behaalde 'er weinig dank mede, zo dat men hem as laater tyd den naam van den Arminiaan gaf» Egter veranderde de zaak eerst regt van gedaante , toen Maurits zig openlyk voorde Contra-Remonflranten verklaarde , gelyk ik u elders heb doen zien. De Regeering. alhier nam in het begin van 't jaar 1617.. het fc'efluit, om zyne Doorluchtigheid voor zynen betoonden yver te bedanken, en na dat de Keiklyken alhier weder eene byëenkomst. ge- hou*  G2SCH t ED ÏNI S S eï. 39* houden hadden , werd de afzondering vastgefteld. Zy, die den R-emonftranten waren toegedaan, voegden zig toen by de Walfche Gemeente , die om het? gemis van Simon GoulaRt , zeer op de Nederduitfche gebecten' was. —<— Eene afzonderlyke vergadering, die op Vlooienburg gehouden werd, alwaar So» piNGius predikte , voor een aantal van 25Öperfoonen , werd den 5. Fébriiary 1617 geftoórd. —— Daags daaraan huurden zy eenPakhuis van Herman Rendorp , op Dwars~ boom/loot, belendende de BrouWery de Haan, Welke terftond tot eene predikplaats vervaardigd werd, dóch ik heb u reeds gezegd , dat dezelve , toen 'er de tweede keer in werd gépredikt , geplonderd werd (*) , als ook het huis vaü Rem Bisschop , broeder van EpiS> êopius-. Z. Ik bid u , ging dit alles zo ongeftoortl ttië? V. Hét gemeen verbeeldde zig, dat 'erzon* da£ (*) Nederl GefcMed. VII. Deel, Mladz.6&  4* AMSTELDAM EN ZY N-E dag den i7. February , ten zynen huize , op de Gingel, benoorden de Bergftraat, ftond gepredikt te worden , en dus had het gefpuis de ftoutheid , om 's morgens daar zo vervaarlyk aantefchellen , dat de fchel aan ffrikken raakte. — Wat betuigingen Bisschop ook deed, dat 'er niet gepredikt wierd, of zou worden, met vergunning, dat twee of drie mogten hintten komen, egter werden de twee glasraamen van dc zykamer uitgefmeeten. Bisschop kreeg , door behulp van eenigen , de boute venfters digt, waarna hy, op hoop van ontzet,» uit het zoldervenfter riep : Brand! Brand ! maar niemand kwam ter zyner beveiliging opdaagen. Dus ging dan de toomlooze Woede haaren gang met het werpen van fteeHen. De Schout van.der Does, met zyne Dienaaren, ftilden de plondering voor eenigen ïyd, doch zy waren zo haast niet vertrokken , of de woede toonde haare verdubbelde fcragt, ontkomende Bisschop en zyne vrouw, ter naauwernood het gevaar over eene fchutling, en wordende al wat los en vast was versteld. of dit nu nog geene ftraf genoeg was  i iLP.rl.ni. HET PIONBEKEN VAN HET HUIS VAN REM BISSCHOP, OP-T CINGE1, BENOORDEN DE BEKSTHAAT.   <3 p sc h i e d e n i ss S Tf. 4* was voor den Remonftrant , zo werd hem en ecnige anderen, des Donderdags daaraan, het Avondmaal ontzegd. Van wege Amftel- dam , Dordrecht, Enkhuizen, enz. werd op den 19. July, ter vergadering van-Holland, een nieuwe voorllag gedaan tot het houden eener Nationaale Synode , maar tot hiertoe was dit vrugteloos en kwam niet tot ftand ,' voor dat de Prins zig had doen magtigen,om de Regecring in de fteden te verzetten. Z. Dit zal egter by de Amfteldamfche Regeering , die de party van den Prins zo ftcrk getrokken had, niet gebeurd zyn ? V. Ja zeker , fchoon de Regeering het zelve niet verwagt had. Prins Maurits kwam hier in de maand van Mey 1618, wordende op eene Koninglyke wyze omhaald , en na twee dagen alhier vertoefd te hebben , fchynt het, dat tusfehen hem en de Regeering , zaaken van' het uiterfte gewigt behandeld zyn ; toen' hy aan het veranderen van de Regeering kwam, verfchoonde hy zig tegen den Meer Hooft met deeze woorden : Bcfteyaér, het moet 'er nu zo mede door , de itood en dienst van het Land  4* AMSTELDAH EN ZÏNE land yerehcht het. Zeven van de Raadca werden van hunne posten ontzet , en weinige dagen daarna nam de Dordfchc bynode haarea aanvang. Met liet veranderen der Regeering, in dc maand February 1610 , waarin de grootfte hand gehad had de Burgemeester Reinier Paauw , die één der 24 Regters was over de beroemde Staatsgevangenen , ontzag men zig alhier niet, alierleie fmaad- en Ias.erfchriften op de Regeering , en byzonder op den Heer Paauw te verfprciden ; Het Gcregt beloofde eene praemie van 100 Ponden Vlaams,, die den maaker of drukker daarvan wist aantewyzen , maar dit was vrugteloos. . Naauwlyks waren de Remonflranten veroordeeld , of zy verftouïten zig om vryheid vag Godsdienstoefening te verzoeken , doch in plaars van dit, kwam 'tr een fcherp Plakaat tegen hen in 't licht. Z. Dit hadden zy, dunkt my, ligt kunnen voorzien , als zy overdagt hadden , met wat drift zy veroordeeld waren. V. Zy hielden egter aan met hunne heimelyke vergaderingen by nagt en ontyden. Eene van,  AMSTELDAMENZVME aanzien van de kosten tot het onderhoud daarvan , eene overeenkomst gemaakt , tusfehen Hoog-Heemraadcn van Rhynland efcdeRegeering deezer Stad. Z. En dus zyn wy genaderd tot het fterfjaarvan Prins Maurits, den 23. April 1625. Leverde dit jaar ook buiten dat nog eenige byzonderheden op? V. Weinige of geene, dan het fpringen van een' Kruidmolen, die op den Overtoom flond, en dat men in dit jaar weder een zwaaren Watervloed had , welke hoogcr was dan die van 't jaar 1610. Doch, tot flot van die Gefprek, zal ik u hier nog iet van den berugten Dichter Joost van den Vondel byvoegen. Zyn' Palamedes hebt gy meer dan déns in de hand gehad. Dit Treurfpel vervaardigde hy juist in het fterfjaar van Prins Maurits ; Men wil, dat hy daartoe was aangefpoord door den Heer Albert Koenraad Burg, Scheeeen en Raad deezer Stad. Verders wil men, 'dat Vondel 'er mede bezig was , toen zyne Vrouw hem aan de trap van zyne kamer toeliep : Man» de Prins ligt en fierft s waarop  GESCHIEDENISSEN. hy zou geantwoord hebben, laat hem fleryen> ik belui hem vast. Veel moeite werd hem verwekt door dit Treur fpcl, maar alles liep uit op eene boete van 300 guldens , waartoe hec vonnis door gemeldcu Schecpen gebragt was, die hem, zo gezegd werd , dit geld ter bmé deed (lellen.  5» AMSIELSAMSKZTNE ZEVENDE GESPREK. i H H .0 V De Apologie van Doucher verboden. De Predikant Hanekop yan den dienst ontflagen. Dood yan K. P. Hooft. Schimpfchriften geftrooid. Btroertens in 't jaar 162%. Uluftre School opgerigt. — Freeze voor den inval der Spanjaarden in de Veluwe, Uitlogt der Burgers naar Muiden en den Hinderdam, De Diemerdykdoor- gegraaven. Muiden verjïerkt. Den Predikant Smout word de Stad ontzegd. Remonfirantfche Kerk gebouwd. — .Pogingen  GESCHIEDENISSEN. gen van Frederik Henrik, tot hcrflelder rust in de Stad. Telling van de In- wooners der Stad. Moeilykheden door dc Kerklyken veroorzaakt. —— Vossius en Barleus ah Hoogleeraarcn beroepen.De Stad weigert de afkondiging derPlakaaten tegen de Roomschgezinden. Burgers trekken naar Nieuwinegen. ■ Onderhandeling met Spanje en Frankryk. Zwaa* re Pestziekte. —— Onëenigheden tus~ fcken den Prins en de Stad. Komst van Maria de Medicis. Vrugteloeze bezending aan de Stad. Zwaars Storm en Aard* leeving. De Stad fiemt tot liet beleg van Duinkerken. Octrooi der O. /. Comp. verlengd. Be Stad gemagügd tot het heffen van den 80. penning. Dood van FreDERïk Hënrik, Vrede van Munfler. Geld geleend aan de Koningin van Bohemen. — Oorfprong van den twist tusfehen de Stad en Prins WillEm de II. Verhaal van zyncn aanfag op Amfteidam. Verdrag geflo* tt.n. Dood van Willem de II. Vermecrdeïhg der Burger-vendelen. Poort- en Eur-  ï>4 AKST!L5 AM EN ZYNE gerregt-geld verhoogd. Veranderingen na de dood van Willem de II. — De Stad yerkrygt Oiïrooi tot het verkiezen der Scheepenen. Vcrdeediging der Heeren I3icker. De Stad krygt vergoeding der gcdcave kosten. Watervloed en doorbraak van de Diemerdyk. Aanbod der Kooplieden om ioo Gorlogfchepen te leveren. Engelfche Ge■tanelten alhier plegtig ontvangen. ——■— Groot en klein Poorterregt ingevoerd en weder afgefchaft. Oproer der Malroo- z:n. Slegte fiaat der Stad. Binnenlandfche Beroertens. Zwaarc Jïorm. Oproer in de Nes. Beweegingen door de Kerk- lyken veroorzaakt. Zwaare Storm. Vrede met Engeland. Me van Seclufehier geheim gehouden. , Verandering in de Stads Soldaat en. De Regeer ing heeft haar eerfte zitting op het nieuwe Stadhuis. De Stad Peter over den Zoon van den Keurvorst van Brandenburg. De Weduwe van Prederik Henrik ingehaald. — Nieuwe Nederlandfche Volkplanting in Noord- Amefilig. —— Gedrag der Stad omtrent de En-  GESCHIEDENISSEN» 55 Engelfchen. Klas ten van de Ruiter. Kattenburg betimmerd. Tegenwoordige grootte der Stad. De Lelyjluls fort in. Omroer te Naarden, Gefchenk aan den Czaar van Moscoviën. Inhaaling der Keur- vor/lin van Brandenburg en van de Prhicesfi Weduwe. Gedrag der Regeering omtrent de Kerhyke verfchillen. Amfteï- damfche Zeep in Frankryk verboden. Pestziekte. Tsregen. Lieuwe van Aitzema Rejident van Hamburg alhier. Begin van den Engelfchen Oorlog. Bezetting van hier naar Texel. Handeling van het Eeuwig Ediflr. Predikanten met het Burgerrecht befchonken. Amfteklani- mers niet arreftabel ten Platten Lande. — Verfchll over de verjlerklng van Naarden. Uitvinding der Stads Lantaarnen. De Prins van Oranje krygt zitting in den Raad van Staate. Begin van den Oorlog met Frankryk in 1672. Gedrag der Stad indien tyd. Ongeval en dood van den Hoofd¬ officier Hasselaar. De Drukkery van Blaauw verbrand. —— Folk van hier C 4 gc-  5*> amsthldam es zyne gezonden naar Muiden en Wccsp. Lyfr-en- ten verkogt. Vyftien Kompagnien -trekken naar Gouda, Poorten weder open gemaakt. Vrede met Engeland. Be Stad fchcld den Prins eene jfchuld van twee mUlioencn kwyt. Zwaare Storm. Oorlog met Zweeden. Kapitein Bont onthalst. de Ruiter begraayen. Vrede met Franktyk. Oproer aan de Zaan. Ordonnantie op *t Inkomen van befmette Schepen. Virtrouwen tusfehen de Stad en den Stadhouder gebroken. P. Wirtz en Vondel begraven. Zorg cm de Stad van lasten te ontheffen. Waierkeeringen en Sluizen gemaakt. Franfche Viugtelingen. — Be Stad koopt een derde van Surinamen. Onëenigheden tusfehen haar en den Stadhouder. Amfteldain onderfeunt ''s Prinfen oogmerken op Engeland. Vreugde over zyne komst op ■ den Engelfchen Troon. Nadeel door den Oorlog geleeden. Twist met den Koning, over het zenden der Nominatie yan Scheepenen. Scheeps Kameelen uitgevonden. V'.mindering yan lasten. Oproer over de lieut  « E S C H I E D B N ï S S B Ut, Keur op het hegraven. Schaarsheid yan Giaanen. Dood van Willem den III. Vaber. Ik heb u reeds verhaald het oproer , welk in het jaar 1626, op den tweeden paaschdag gebeurde, door het pionderen van een huis op de Oude Schans , alwaar de Remonftranten hunne vergaderingen hielden (*) ; Hier voeg ik by, dat dit de laatfte keer was, dat zy op zulk eene woedende wyze geftoord wierden. ■■ De gematigdheid , daar de Regeering toe begon te neigen , liep veelen nogthans in 't oog , en 'er werd een Blaauwboekje geftrooid, onder den naam van Apologie yan den Walfchen Predikant Johannes Doucher , waarover de Regeering gantsch te onvrede was, befchouwende dat gefchrift, als ingerigt om haare achtbaarheid te kwetzen,, beloovende eene premie van 600 guldens, op t de C*> Nederl, Gefchied. VIII. Deel, *8 enz. C 5  5$ AMSÏELDAM EN ZYNB de aamvyzing van Maaker, Drukker, of Ver- fpreiders van hetzelve. ■ Een Verbaai van het bovengemelde Oproer, maakte mede veel beweeging , en niet minder het afzetten van den Predikant IIanekop , door den Kerkenraad , zonder kennisfe van de Regeering. Zoon. Dus vangt dit ons Gefprek weder aan met verhaalen en toneelen van onrust; Ik hoop egter tusfehen beiden ook zaaken van aangenaamer natuur te zullen hooren. V. Zo zult gy, maar gy zult u ook het verhaal van zaaken, ten nadeele van Stad en Volk,, moeten getroosten. De eerfte ramp, die de weldenkende Ingezetenen deezer Stad trof, was de dood van den' bcminlyken Kormiis Pietersz. Hooft , die in hocgen ouderdom , den eerfïen dag deezes jaars overleed. Vondel vereerde den waardi- gen Burgervader met het volgend Graffchrift;. ""stands Hoofdflad derft haar'Hooft en troost' de goé Gemeen? Jfirar Vader. — Burgers Jprcngt met tratmen [f vroom gtbeenf, 't Schee»  G S S C H 1 E D It N51 s S E H", g$ 't Scheen zelfs als of de gematigdheid , die zyne hoofddeugd was, met hem tengravewas gedaald, alzo de Burgemeester en , die in het jaar 1627 *> Regeering aanvaardde, harde Gereformeerden genoemd werden. Z. Daaruit hadden dan de Remonftranten zeker nog niet veel goeds te vvagten. V. Zy gaven , het geen zy vreesden , al te openlyk in lolnpe Schimpfchriften té kennen, om dén van welken zelfs de Raadsheer Reigersberg , Zwager van den vermaarden de Groot , in ongelegenheden kwam. Z. Dit was van verfrandige lieden niet ver- ftandig gehandeld. Hoe maakten het de Kerklykcn ? Bedienden zy zig ook van de tegenwoordige Regeering, om de vervolging wedar aantewakkeren ? • V. Het-is niet alleen onverftandig, maar on-* hcta:,m!yk. Laat u dit tot fecring ftrekken, dat Paskwillen , van welken aart ook , nooit eenig m doen. Een eeriyk man kreunt zig aan dezelve niet, en een onëerlyke word 'etniet ligtelyk door verbeterd , en hy , die ze maakt', mist het gece in een eeriyk man verC ö eischf  t50 AMST E"t D AM E W ZY1ÏB eischt wordt. Wat dc Kerkelyken t>e» treft ; De Synodcns van Zuid- en Noord-Holland , hielden zo lang aan by de Staaten van Holland , dat dezelve tot het vernieuwen der Plakaaten tegen de Remonftranten befloten , maar Rotterdam verzette zig daartegen , ook maakte men hier , hoe ook Burgemeesteren denken inogten , 'er geen grootcn voortgang mede. Het volgende jaar 1628, was een jaar van gefradigc beroertens , het geen zyn* aanvang nam met eene pooging, om eene Remonftrantfche Vergadering , op de Gelderfche Kade, weder te ftooren , doch daar de muitzugt door den Majoor Hasselaar fpoedig gefluit werd. De wrevel liep zo hoog, dat de Stadhouder Freberhc Henrik zig verpligt vond, om cenige fchikkingen te maaken , doch fchoon hy meende , wel daarin geflaagd te zyn, bleef men even onrustig. —— De Regeering , niet kunnende meester worden , voorzag zig van zes Vendelen Knegten , zo men voorgaf, om het Zeevolk in toom te houden, die misnoegd waren, als voorwendende, Jiun aandeel van den buit, by het neemen van ds  GESCHIKDBtfïSSBtf. 61 de Zilvervloot , niet gekregen te hebben. — Als een gevolg van de onrusten van dat jaar , werd in 1629 Doctor Karel Leenaards , voor zyn gantfche leven de Stad ontzegd , Jan Willemsz. Bogaard , OudScheepen , verwezen in eene boete van 2000 guldens, Pieter van Goethem en Albert Dingstee , voor den tyd van zes jaaren gekannen ; waarna het afzetten van Smout en Kloppenburg volgde , zo als gy gehoord hebt (*). ' Dc Staaten en den Stadhou¬ der wendde allen vlyt aan om de rust te herftellen.— Jmfleldams welvaardgingondertusfchen zo fterk voort, dat de Stad een befluit , tot het oprigten eener llluftre School, tot ftand. bragt. Z. De inval der Spanjaarden in de Feluwe, moet de zaaken egter niet weinig veranderdhebben. V. In het jaar 1629 trok de Stads bezetting van (*) Nederl. Gifchisd. VIII. Deel, Bladz*. 48 p 4#« C?  $2' AMSTELDAJf EN 2YNET van hier naar Harderwyk , Naarden en Muiden. Kapitein Hart trok met een Vendel naaide laatstgenoemde Stad > de Raaden Hüdde en de Ryke naar den Hinderdam, om met die ' van Utrecht te raadpleegen , ter verzekering des Lands, volgens het ontwerp, dat daartoe beraamd was; Ook fchoot de Stad aan die van Utrecht iooooo guldens , om de Vechtftroom te verfterken De Gemagtigden derStaa- ten namen insgelyks het befluit 9 om , zo de vyand verder doordrong, den Dyk aan de Zuidzyde van Muiden doortefteeken , en , na het overgaan van Amersfoort, begon men daadlyk aan het graaven van een gat in den Muiderdyk, waardoor het Platte Land , beoosten de Vecht, onder water liep, wordende de plaats, daar de opening was , met eene Schans ver- fterkt. Gebrek aan levensmiddelen» den vyand genoodzaakt hebbende, Amersfoort weder te verlaaten, was men eriiffrg bcdagtóp da verfterking van Muiden , doch dit werk bleef achter. In December werd Oc¬ trooi verleend tot het léggen van eenen Dyk, ©in de Bovenkerker-Polder te bedyken, - , £e  geschiedenissen» 63 Degcmaatigdheid in het Kerklykc nam ondertusfchen zo verre toe, dat den Rcinonftranten in 1630 oogluikende werd toegelaaten , eene Kerk te bouwen. Ook verrigtten de Lutherfbhèh ongeftoord hunnen Godsdienst, in een Pakhuis op het Spui , alwaar daarna nunne eerfte Kerk gebouwd werd. Het ont¬ werp van den Prins , om de twisten met den ! Kerkenraad te doen eindigen , werd ook door de Magiftraat aangenomen. Z. Waarin beftond dit? V. „ Dat de Heeren het necmen van zitting 5, in den Kerkenraad, nog eenigen tyd zouden„ uilftelien, dat Smout Predikant zou zyn als ,i vooreiij zyne gaadje behouden, en alom be„ roepelyk zyn , mids hy zig zou wagten va» , „ in de Stad te komen." Uit hoofde 1 van de groote fchaarsheid van Graanen , ge! fchiedde 'er in dit jaar eene telling der inwoopers in de twintig wyken, waarin de Stad toen verdeeld was, en men bevond in dezelve 115249; I Koofden. De zaak met de Kerklyken zou nu befiist zyn gebleven, indien niet de Synode in 1631 zig te onvrede getoond hadde. met  6*4 AMSTKLDAM EK 2TNI met 's Prinfen uitfpraak', doch Burgemeesteren ftandvastig by hun befluit blyvende, moesten de Kerklyken afhouden. Even min baatte het den Hoogleeraaren der Leidfche Akadeïnie, zig tegen de oprigting der Illujlre School te verzetten , terwyl de Regeering voortging, en Vossius en Barleus als Hoogleeraaren aanftclde; wordende deeze School den 8. January van dit jaar ingewyd; Ook weigerde men hier verders het Plakaat tegen de Rcinonftranten aftekondigen. Z. Bleef onze Burgery ondertusfehen nog even ftandvastig, in het te keer gaan van de vyanden? V. Hiervan gaven zy blyken door hunnen uittogt naar Nieuwmegcn , onder het geleide van de Heercn Willem Bakker en Dr. Allard Kloek , die Scheepenen en Raaden, en tevens Kapkeinen der Burgery waren. Deeze uittogt gefchiedde den 26. Mey 1631 , en op den 6. October wedergekeerd zynde, werden de Burgers hier, op de plaats van het Admiraliteitshuis , bedankt en beta ld. - — jn 'c jaar 1633 werden de onderhandelingen dei Staa-  AMSTEX,DAMSCHE BUKGERS TER BEZETT1NGE TAKT HYJIEOT UÏTGETROKKKW   GESCHIEDENISSEN. $5 Staaten met den Koning van Spanje over de vrede , en met Frankryk over een befchadigend Verbond voortgezet ; Het eerfte werd fpoedig den bodem ingeflagen, doch het tweede was zo verre gevorderd, dat in 't jaar 1634 de punten genoegzaam alle beraamd waren , en door alle de Gewesten toegeltemd,dochZ3ojv/recht en Amjleldam-verzette 'er zigmetkragt tegen , verklaarende deeze Stad by haar Protest, dat hetzelve ftrekte tot vermindering van 'sLauds Souverainiteit, en tot verbreeking van roerige befluitenom dat 'er naamlyk in vastgefteld werd , dat de Staaten met Spanje niet zouden mogen fluiten, zonder bewilliging van Frankryk ; Rotterdam en Alhmaar voegden, zig by Amjleldam, Dit was van dat gevolg, dat het ontworpen Verdrag eenigzins veranderd wierd, eh dat in het volgende jaar Frankryk en de Staaten zig verbonden , om , buiten wederzydfche bewilliging , niet met Spanje te fluiten. Z. Uit de Schetze zie ik , dat de Stad in 't jaar 1635 weder met Pestziekte bezogt wierd. VVas deeze van cenig aanbelang? V. Zy  *6 amsihldam en zyns V. Zy was zo zwaar, als men'dezelve ooit gehad had. In het bevigfte van dezelve, werden elke week 1200 of 1300 menfehen in het graf gedraagen , en op het einde van dat jaar, beliep het getal der dooden 17502. De Pestkeuren werden vernieuwd , en de vermaarde Doctor Tulp , vervaardigde een nieuw Winkelboek voor de Apotheeken. — Doch hoe groot de fteffte was, de menfehen werden egter door dezelve van hunne dwaasheden niet genezen , gelyk de zotte handel in Tulpen, daarvan in het jaar 1636 een bewys opleverde. Z. Hoe gedroegen zig de andere Steden van Bolland in den twist , in welke deeze Stad iu 't jaar 1638 met den Stadhouder gewikkeld werd ? V. Geene van deezen mengde zig daarin, en de Prins kon ook niet meer doen, dan eenige bedreigingen uiten, zo lang hy geen meester van Antwerpen was. Maar meer moeite kostte het , om de twisten met de Algemeene Staaten, over de Convooien en Lfcenten, te doen eindigen, dewyl de Stad ten fterkften de be-  GESCHIEDE NISSEN. 6? belangens van den Koophandel beweerdde en voorftond. Daarenboven baardde de moeilykheden met Düntzig ook vry wat oplettendheid. —— Onder deeze twisten, moest zig nogthans alles in vollen pragt en luister vertoonen, wegens de komst van Maria de MeDicis , die zig herwaards begeeven had, om der Stads tusfchenfpraak tusfehen haar en haa- ren Zoon te verzoeken. Haar ontvangst, verblyf, opwagting en uitgeleide gefchiedde zo vorftelyk en ftaatlyk, dat de groote Barleus het zig tot eene eere rekende, dit alles tebe- fchryven. De A'gcmeene Staaten : de ' zaak der verpagting van de Convooien en Licenten willende tot ftand brengen , zonden a om de Stad daarin te doen ftemmen , eene aanzienlyke Kommisfie derwaards, tcrwyl men tevens voorhad, een opperfte Admiraliteit opterigten , waaraan alle de byzondere Admiraliteits-Kollegien zouden onderworpen zyn, a's ook eene Kamer van Asfurantie. ——— Burgemcesteren maakten zwaarigheid, om den Afgevaardigden in de volle Vroedfchap gehoor te verleenen ; zy deeden dan aan Burgemeeste.  amsteld^m in zyne teren afzonderlyk hun voordel , welke antwoordden , dat zy de Ileeren behoorlyk beleid zouden doen toekomen. Inmiddels dat :C ff bigden , elk naar zyn' rang , op Stads kosten in hun verblyf onthaald werden, gaven Burgemeesteren den Raad kennis van deeze^Bezending en derzelvcr gedaan voor. £ * De Raad keurde het gedrag van Burgemeestereu goed , en na 't afloopen van f Vergadcring , bleeven Burgemeesteren de Bezendmg gehoor weigeren in de Vroedfchap, waarover klagten gedaan werden aan dc Staaten van Holland, doch Burgemeesteren wisten Zig zo wel te yerdecdigen , dat de Afgevaardigden onverrigter zaaken terug moesten keeren. Z. My dunkt men moest dit middel, datzomenigmaal vrugteloos afgeloopen was,niet meer gebruikt hebben. V. Het is het cemgft'e plegtanker in dergelykc gevallen, en daarom zult gy 'er meermaa- len gebruik van zien maaken. Het jaar 1-640 begon mede met een ongunftig aanfehyn, want tusfehen den 6. en 7. January had men hier  «ESC Hl EDEN I S S E W. hiier eenen zo geweldigen Storm, dat de meeste openbaare gebouwen 'er door befchadigd Wierden, en op den 25. Maart venchrikte eene Aardbeving Stads Ingezetenen geweldig, fchoon de fchrik grooter wks dan het nadeel. Z. Lieten de Algémeene Staaten het voorgéflagene omtrent de Admiraliteit, verders geheel onaangeroerd? V. Neen , in 't jaar 1641 gat de Stad , als een integreerend lid van Staat, op verzoek der Kooplieden , haare ftem ter bewilliging in 't .beleg van Duinkerken , fchoon het den voortgang niet had , dien men hier had verwagt; Doch de Admiraliteits-Kollegien , fchoon de : andere Gewesten hun ftuk dreeven^ bleevenin ftand, niettegenft'aande 'er verfchil viel over het verleenen van Paspoorten, en den uitvoer van Krygsbehoeftens. In 't jaar I(;4a was de Stad weder in vollen luister, geduurende het verblyf van Prins Frederik Henrik , : zyn Zoon Willem de IJ. en deszelfs Gemaa- linne en verder gezelfchap. jn 't voi_ gende jaar 1643 werd 'er geraadpleegd over pee-verlengen van het Oprooi der Oostindifehe Kom-  70 AMSTELDAM EN ZYNE Kompagnie, waaromtrent eenige zwaarighcdcn ter tafel gebragt werden , doordien fommigen de verëeniging der Oost- en Westindifche Maatfehappyen tragien te bewerken, waartoe men alhier in geenen deele wilde verftaan, en das werd de verlenging van het Octrooi eerst in 1644 , voor 25 jaaren tot ftand gebragt; Onder voorwaarde , dat dc Maatfchappy aan het Land zou betaalen de fomme van 115000 guldens. In dat zelfde jaar vond de Regeering noodzaaklyk, de Oude Waal te dempen , op te hoogen , en den grond aan Erven te verkoopen, zo als gefchiedde , en waaraan dat aanzienlyk Blok , van de Nieuwe Waal, Binnenkant en Buitenkant of Ygraft, zyn'ooriprong verfchuldigd is. Van het verbranden der Nieuwe Kerk , in 't jaar 1645 zullen wy, onder de Gebouwen, melding moeten maaken. De buitengewoone kosten, zo voor de Stad als voor het land, dccdende Staaten bcfluiten , om de Regeering te magtigen , tot het heffen , boven den 40. penning voor het Land , van den 80. penning voor de Stad,  Geschiedenissen. 71 : Stad, van alle onroerende goederen , die binnen de Stad verkogt werden. Z. Het moet Prins Frederik Henrik gefmert hebben, dat hy de vrede , waaraan thans te Munfier gearbeid werd, niet heeft mogen beleeven, en dus al zyn' arbeid bekroond zien met dien gelukkigen uiiflag. V. Hy ftierf, gelyk gy weet, den 14.Maart en op den 5. Juny 1648, werd dc vrede, daar \Amjleldam zo ftcrk als iemand toe gewerkt had, alhier openlyk afgekondigd. Nimmer had men hier grootcr vreugde, en by dezelve kunst en vernuft op openlyker tooneelen gezien clan thans. De voarnaamfte Dichters, :Koster, Brandt, Vos, enz. waren hiertoe even yverig , en droegen de algemeen e goedkeuring weg. Men toonde ook alhier in dat zelfde jaar, door het uitrusten van drie 'Oorlogfchepen, ten behoeve des Konings van Spanje, z) hy nog in Oorlog bleef met Frankryk, hoe men dc vrede van harten meende te betragten. Ook leende de Stad aan de ongelukkige Koningin van Bohccmen, eene £om* fee van 15000 guldens, zonder eenigen interest,  AMSTKLBAM EK ZïSE rest, enkel op belofte van terug gave , als haare Majeftcit geld uit Engeland zon ontvangen, li Z. Daar zal niet veel van gekomen zyn. V. Niets, hoewel zyniet, maar de veranderingen die in Engeland voorvielen , de fchuld daarvan hadden. Doch nu komen wy tot het tydftip waarin deeze Stad met den Stadhouder in haatelyke twisten gewikkeld werd. Ik heb (*) n den oorfprong daarvan verhaald , ik heb ook van de gedaane Bezending gewag gemaakt , met den Prins aan 't hoofd Cf) , het vervoeren der Staatsleden naar Loeve/iein (§), alsmede de aantogt van het lecer op de Stad Q , het f%én der Blokhuizen 0p den Amftel (+) , enz. het welk gy u alles no? wel zult kunnen herinneren , -of we- der rf) Nederl. GtfcUei. VIII. Deel, Bladz^6$» (•V) Bladz. 172. 0) Bladz. 178. CO Bladz- l82, (4.) Bladz. 184.  6ESCHIEDENISSBK* J|J lier naleezen. Hier zal ik u alleen cc Uiige omftandigheden, daartoe betreklyk , na- i der doen kennen. De tyding , die de Hamburger Post medebragt , van liet naderen van het leger , werd terftond bekend gemaakt aan den Burgemeester Cornelis Bicker, die itoen alleen in de Stad was, zynde de Heer Wouter Valkenier eenige dagen te vooren overleden. De Heer N. Corver was op de Dagvaart in "sliage , en dc Heer Oetgens van ''WavEren , wegens de Verpagting, te Alkmaar; Ook bevond de Heer Banning Kok. zig mede in 'sliage. —— Dit berigt, fchoon gebrekkig, werd kort daarop bevestigd door den He ere Gerard Bicker, Zoon van Andries ! Bicker, toen Drost van Malden , maar ook in 't onzekere wat volk het was. • Burgemeester Bicker verzuimde niet, om ter| ftond Vroedfchap te doen vergaderen, terwyl, I op zyn bevel, Boomen en Poorten gefloten , | de Sehuttery onder de Wapenen gebragt , en I het gefchut naar de Wallen gefleept wierd. — 1 Graaf Willem yan Nas/au was intusfeü;» [met cenig krygsvolk de Stad genaderd. Doch, II. deel. D zié».  74 AMSTELDAMENZYHE ziende den aanflag reeds ontdekt, en de Poorten gefloten , hield hy ftand by IVclna , en zond 's Prinfen brief naar de Stad , waar uil alles kenbaar wierd. De Ileeren Johan Huide kooper van Maarfcveen en S. van der Does , bragten het fchriftelyk antwoord van den Raad aan den' Graaf. Innrddels Werd binnen de Stad alles aangewend, om dezelve in ftaat van tegenweer te brengen , zo «et het afbrceken van bruggen , verfterken van Poorten en Vesten , binnen haaien van Schuiten en Vaartuigen, terwyl anderen, met gefchut voorzien , in den Amftel gelegd werden, ook plantte men Kartouwen op de Roode Brug en Doelenfluis ; Zwaare Vaartuigen me; Kanon werden in het Y gelegd; Men nam Waardgelders aan tot 2.000 toe, voor 12 ftuivers daags , door welke middelen de Stad zo ipoedig voorzien was, als zy berend was. —— Op Zondag vergaderde de Vroedfchap, waarby zig eenige Heeren bevonden , die de Dagvaart in 's Hage hadden bygewoond , en in die «anzienlyke Vergadering, waarin altyd dc luister en magt der Stad vertoond werd, werden de  "GESCHIEDENIS Sff tf« 'f\ '4 c verdere befluiten ter handlmving van re& en gcregiigheid genomen, zo omtrent het werven van Matroozcn tot 20 fttflwrs daags , ais -het openen der Sluizen, het doorgraaven van den Diemerdyk , en alles wat verder dienfttg geoordeeld werd. En op denzelfden avond kreeg de Prins tyding van het mislukken -van zynen aanflag , welke men Maandag den -31. July dagt , dat in een voluien be.'eg z xt veranderd worden, gcevende hy , in pcrlöon te Ouderkerk gekomen, aan het krygsvolk bevel , om zig rondom de Stad te verdeden ; ^doch ras veranderde hy van befluit, en beraadde zig om met eere van deeze zaak aftökomen ; Ten dien einde zond hy Lodewvk; yan Nasjtzu 3 TIeere van Beverwaard, van Amjlelveen naar 'sliage , met last , om tér Algemeene Staatsvergadering te bewerken, dac 'er eene plegtige Bezending aan hem gedaan werd, met verzoek , om naar 1'sliage terug te keeren, het welk op dien zelfden dag te weric gefield zynde , trad de Prins met de Stad in Onderhandeling. Egter verzuimde mea van binnen het belang der verflerfcfclg en'verD z dee-  7& AMSTELDAM EK ZVKK deediging niet, en, was dc Regeering even zo driftig als de Prins te werk gegaan, onze Si adgenooten zouden in ftaat geweest zyn , om, in minder dan een half uur, al het krygsvolk te laaten verdrinken. De voorwaarden, op welken het Verdrag getroffen werd , heb ik u reeds gemeld (*). De Prins, die dus geheel tegen zyne verwagting gellaagd was, keerde met fchaanne naar ''sliage , en het krygsvolk naar hunne guarnizoenen. ■ Schoon im de Stad van het beleg ontheven was, verzuimde men egtcr den ftaat haarer verdeedi. ging niet; Nogthans werden de Blokhuizen die men ten dien tyde op den -Amftel deed bouwen, om dat Zy de fchuuring van het water te veel verhinderden, in 1654 weder afgebroken. Het getal der Burger-vendelen werd tot 50 vermeerderd , en om de onkosten van -den Krygsraad te vinden, werd het Poortgeld met (*) Nederl. Gefchicdemsfen , VIII. Deel, Btedz. 185.  «ESCHIKDKNISSBM. ff meteen halve ftuiver, en het Burgerregt van 40 op 50 gulden verhoogd. 2. Het was voor Willem gelukkig, dat hy de lmcrt over zyne mislukking niet lang overleefde. 2y„e dood veiooraakte eene groote verandering , en bragt den Staat in eene omftandigheid, daar hy nog nooit in geweest was. V. Die omftandigheden na te gaan, zal thans- onze taak zyn Gy weet, dat de Hee- ren Bicker , die zo edelmoedig afihmd vaB hunne posten gedaan hadden, nu weder in de- zelve üerfteld werden De Stad bood Zig ook aan als Peter over den jongen Vïina Willem den HL, doende hem eene gifte van 1000 gulden 'sjaars, doch tevens was zy mcde eene van de voornaamfte , 0111 veor eerst niet te treeden tot dc verkiezing van eenea Stadhouder. Het beftuur des Lards op dc groote Vergadering geregeld zvnde , werd door de Staaten, in de maand December, het Octrooi tot het maaken der Nominaue van Schepenen , bevestigd . £n met lm begin van 't volgende jaar 1651, werd de ve* deediging der Hcerea Bicker hierin de Vroedl> 3 febap  ithap goedgekeurd , en rei- Staatsvergadering ingeleverd ; Ook werd aan de Stad , ter vergoeding van gedaane onkosten , uit 's Lands Kasie toegeftaan de fomma van 54045 guldens *n 10 ftuivers , fchoon het nog eenige jaaren aanliep, eer die femme voldaan werd... Z. De hooge Watervloed en de doorbmak Van de St. Anthonies- of Diemerdyk, moet in dit jaar de Stad eene verbaazende fehade hebken toegebrngt» V. Dat was zeker zo, en geen minder nadeel leed de Koophandel' doordien de oorlog nog aanhield tusfehen Frankryk en Spanje , zynde de onveiligheid ter zee zo groot , dat de Kooplieden befloten, den Staat iodoorlogfchepen aantebieden , en te leveren binnen den tyd van vyf maanden , mits de Staat zig verbond , om de interest van de kosten te belaalen tot de aflosfing toe. Het eenigst voordeel , welk?de Koophandel genoot , was , dat men het middel van uitkoop van de Zondfche Tollen uitvond, en daarin gelukkig flaagde.—■ De Gezanten van het Engelsch Staatsdienaarfehap wenden alhier, uit hoofde van het koop- be-  «ÏSCHIEDRNISSEN. ff belang, met alle agting, die men aan Gezanten verfcimldigd is, ontvangen, daar men hen in 'sliage, als Koningsmoorders,allen fmaad had aangedarn. De vriendfehap , die men hun hier bewees, deed den Brit het daar geleden leed niet vergeeten , waarvan het gevolg was, het verbod van invoer van vreemde .waaren in Engeland, waardoor de Koophandel zeer gedrukt werd. ■ By alle deeze rampen moest de Regeering wederom op de middelen bedagt zyn, om de noodige penningen te vinden , waartoe men eene verdeeling maakte in het betaalen van het groot en klein ■JPoorterregt, het klein, gelyk wy gezien heb. ben, werd betaald met 50 en het groot werd gefield op 500 guldens; Maar dit aan het oogmerk niet voldoende, aangezien het laatfte naauwlyks ééns in zestien jaaren gekogtwerd, is dit in 't jaar 1668 weder afgefchaft. —Van den brand van 't oude Stadhuis fpaare ik '-.het verhaal, tot dat wy fpreeken over de Stads Gebouwen. Maar ik kan niet voorby u te melden , het oproer door de Matroozen in 't jaar 1652 veroorzaakt. ■ Men was D 4 hier  t® AMSTHLDAM EN Z¥HI hier yvcrig bezig met het uitrusten van Oorc 11 j en , onder bevel van den Lieutenant. Admiraal M. H. Tromp, tegen de toenmaaligc llegeering van Engeland. Eenige Matroo» zen in V File binnengekomen, vervoegden zig op het Westindisch Huis, eifchendê hier volle gaadje , of weigerden weder aan boord te gaan. Hun getal haast tot 500 of dco aangegroeid zynde , éischtcn zy dit óp eene onbefchofte wyze, ja daags daaraan wilden zy meer loon hebben, dan daar zy voor aangenomen waren; Men gaf hun te vergeefs ch goede woorden , en op den derden dag kwamen zy weder ter zclver plaatfe, welke toen met eenige Stads Soldaaten , onder bevel van den Majoor Jacob Bicker, bezet was. Zekere Anthony Jansz. van Koppenhagen , hervatte toen den voörigëri cisch , men poogde hem om zyn woest bedryf te vatten , waar tegen hy het "mes poogde te trekken , nogthans wierd hy gegreepen, maar toen men hem zou wegbrengen , wilden zyne makkers hem ontzetten, waardoor nog twee van hen gevat werden. Daags daaraan , zynde den 19. September , werd  geschiedenissen» Si werd dc gemelde Matroos en zekere Joris Jansz. , na gedaane bekentenisfe , ter dood veroordeeld, en den volgenden dag de Waag üitgeftokén. Doch deeze ftrafoefening kostte eenige onfchuldigcn het leven, want terwyl de misdaadigers ten venfter uitgeftoken werden, raakten eenige vrouwen in flaauwte , en doordien men haar uit het gedrang poogde te redden , meende de Kapitein Abraham Commelyn , die met zyne Soldaaten voor de Waag ftond, dat het gewoel, welk op de Soldaaten aandrong , gefchiedde om oproer te verwekken , des gebood hy al te onvoorzigtig 'er op intefchieten , waardoor agt perfoonen gedood en eenige gekwetst werden. Comme- lvn, die zynen misdag te iaat ontdekte, week We Stad uit, hy werd drie maal ingedaagd, en :niet verfchynende, gebannen. Aan de vrieniden der gefneuvelden werd alle mooglyke vergoeding gedaan, en,om de rust te hcrftellen, verleende men ook aan de muitende Matroozen vergiffenis. Z> Hoe ftond het'binnen deeze Stad , geD 5 duu-  A|fcf^ELDAM EN-2YNE duurende. den . verderflyken. Engelfchen Oorlog? V. Allerönvoordeeligst. Men vind by ben , die liet fpaarzaainst zyn in hunne opgaave, aangetekend., dat 'er in 't jaar 1653 wel 1400, anderen fpreeken van wel 30,00 huizen ledig ftonden; Een ander verhaalt, dat zeker Baas,, die voorheen met 30 of 40 knegts werkte, nu zelf als knegt werk zoeken moest, en dat van alle de deuren van de Waag 'er naauwlyks dén geopend werd. Dit onheil wierd nog verzwaard door de binnenlandfche beroertens, waarvan ik u eene Schets gegeeven heb ; en, die ontdaan waren om de jonge Prins, een kind van ruim twee jaaren, tot Stadhouder te hebben, om welke reden de Steden 'er ook niet toe befloten hadden; fchoon mep vind, dat wel de helft der Ingezetenen van deeze Stad prinsgezmden.. waren.— Hier kwam by, een hevige fiorm, die,, niet weinig fchade veroorzaakte. De tyding van de dood van Tromp maakte weder nieuwe opfenudding ; Èen Engelschman , in de woonende, moest het misgelden', hyhad , 2?t  «ESCHIEDENI SU gun % Zeide men, ten nadeele van den Zeevoogd gefproken ; De glazen van zyn huis werden wftgcfmeten, doch, voorzigtigheidshalven, nam men hem in hegtcnis , en ieder werd gedag, vaard, die iet tot zyn last had, maar 'e* ver- fcheen niemand. . En of de bernme|| nog met menigvuldig genoeg waren, begonden de Kerklyken zig weder te beweegen, begerende , dat alle Roomfche Geestelyken , °die ! geene Inboorlingen waren , de Stad zouden moeten verlaaten, maar hier op volgde niets. Z. De afkondiging van de vrede met Enge. land, moet hier veele vreugde vóorzaakt hebben. Werd dezelve ook met plegtighcid "evierd? ° V. Ja, en het Gemeends uitgelaaten van vreugde; Om hetzelve in goeden luim te beu* den , deed men het bekende liedje Wilhelmus yan Nas/ouwen blaazen, en de Predikanten kreegen ieder een gefchenk van Wyn ; Maar men hield wel zorgvuldig verborgen , dat de vrede N* getel^"d was , dan op voorwaarde van de Acte van Seclrfie , ten nadeele van den tongen Prins , en toen dit niet verhookn koa D <&> blyr-  Ï4 amsteldambnzynb blyven , was 'er tcrftcnd vrceze voor deeze Stad, alzo 'er een £erugt ontftond, dat Craaf Willem van Nasfau, van Groningen komen zou, om de Stad te belegeren. Z. Dit bleef egter alleen by een gerugt , maar het nadeel dat men leed , door het verlies van Brazil, moet zeker meer geklemd hebben. V. Zo deed het zeker, en nogthans volgde 'er zodanige voorfpoed op , dat de Regc-ering by eene ernitige Keur tegen de weelde en over- 1 daad voorzien moest. Op den ay. July van ] het jaar 1655 , nam de Regccring ook met veel luister haare eerfte zitting op het nieuw- gebouwde Raadhuis. 's Morgens had dezelve eerst den Godsdienst bygewoond in de , €)ude en Nieuwe Kerk ; 's Namiddags ver- ' fcheen de gantfehe Sehuttery , deftig uitgedoscht , in de wapenen voor het Stadhuis, } waarop de Magiftraat eene deftige maahyd I hield. In dit jaar nam de Stad het peterfchap aan over de Zoon van dea Keur- i vorst van Brandenburg, wordende den jongenprins befchonken met ee»e Ivfrente van 1000 \ gul- '  GISCMIKDBNISSEN'. guldens 'sjaars, liggende in eene gouden doo^ die door den Burgemeester Huidekooper , verzcld met een aanzienlyk gevolg , overhandigd werd. Deeze agting betoond aan den Keurvorst, wiens Gemaalin eene Dochter was van Prins Frederik Henrik , ging dit jaar nog verzeld van een nadere blyk aan deszelfs nagelaatène Weduwe Amelia van SoLMS,die alhier pragtig werd ingehaald en Koninglyk vergast. Onder deeze bedryven handelde de Pvegeering met de Voogden van Willem den III., over de aflosfing van de fehuld van twee millioenen, verftrekt aan vvylcn Prins Willem den II. Doch 'er verliep nog een geruimen tyd eer de fehuld vereffend werd. Z. Was de Pest , die dit jaar woedde, weder zo fterk als de voorige? V. Zy duurde van den 3. July tot den 25. D ecember 1656 , en 13287 menfehen werden d aardoor weggerukt In het volgende jaar werd de aanleg gemaakt van de nieuwe Volkplanting in Noord-Amerika , Nieuw-Neder land genaamd, en het bouwen eener Stad y Nkuw Amftcldam 3 ter hand genomen ; doch V 7 de  W A M S T E L © A M E N 2 * » E' dc kosten daartoe vereischt, liepen geduurende eenige jaaren, verre boven de voordeden» zo dat men 'er ras berouw van had, nogthans werd het werk draagende gehouden, tot in het jaar 1664 , wanneer de Volkplanting door de Engelfchen werd ingenomen , en by de vrede van Breda, in 1667, aan hun afgeftaan. Z. Men zal toen weinig gedagten gehad hebben, dat dit gedeelte der Waereld van zo vee! i aanbelang zou worden, en veel min, dat hetzelve eens aan Engeland zelf de wet zou fteL- ■ len, en zig tot een Vry Volk verheffen. —— Om de gefchiedenis van dit Volk zal ik u nog eens lastig vallen. Doch tegenwoordig verzoek ik te mogen weeten , hoe men zig bier gedroeg , ter afweering van het nadeel, dat de Engelfchen aan onzen Koophandel toebragten ? V. De menigvuldige klagten, zo aan de Staakten als aan de Admiraliteiten, vrugteloos zynde, beivamde men hier, op eigen gezag, de noodige middelen daar tegen. Men gaf aan de Bevelhebbers der Vlooten een' gthei-. men List, iiihauden.de het bchcorlyk beiooref».  g-e sc ii ie-de ni ss ïen. van alle vcrfchuldigde eerbewyzen aan detrotiche Britten , doch tevens tot liet weigeren van het doorzoeken en opbrengen der Schepen , zig in die gevallen, op het doen van bedreigingen ,. ter vcrdeediging gereed te maaien, en by het oefenen van geweld, zig tot eer van het Land te vcrweeren. Z. Kon de Stad alleen die bevelen geeven ? V. Dit zou een onderzoek worden, dat ons te verre van den weg zou afleiden. De bevelen werden kort daarna door de Staaten ingetrokken ; Waar over de. Vice-Admiraal de Ruiter zig als een waar Zeeman beklaagde, zeggende in zynen Brief aan de Stads-Regee™g : „ Dat het intrekken der order voor » ,sLands Dienaar en ondraaglyk was , dat zy » by de Kooplieden en by het Gemeen voor ?> eerlooze Schelmen zouden worden uirgekre- . » ten, dat, dus niemand zyn Convooi kon be» fchermen; Dat de minfle Engelschman hen „ zoude zoeken te hoonen, de Schepen nee»- men en opbrengen , en heq nog als Jan Gats .„ uitlachen," enz. & Dit is braaf 5 Had men aityd zuIkcZee- . hek.  3b AMSTBLDAMENZrNE belden gehad , zo veele onfchuldige Zeelieden zouden den roovcrs 1 iet ten prooi geworden zyn. Wat werd hem daar op geant¬ woord ? V. Dat hy dc geheime order zou hebben opi tevolgen , het welk van dat gevolg was , dat de Engelfchen hem ongemoeid lieten. —-— In 't jaar 1657 nam men het ontwerp om de Stad aan de Oostzydc te vergrooten, waarop me» reeds lang bedagt was geweest, ter hand, en het werd aangevangen met het Eiland Kattenlurg, wordende in het volgende jaar de grond aldaar tot Erven verdeeld en verkogt; Na bekomen Oétrooi ging men 'er ten yverigflcn mede voort, wordende door deeze vergrooting, de Stads Bolwerken tot 66 vermeerderd , met eene breede graft voor dezelve gedekt, en regelmaatig verfterkt. ■ Deeze vergrooting begreep in zig eene ruimte van 362 morgen 206 roeden , zynde de geheele grootte der Stad nu in 't geheel 892 morgen 568 roeden Rhynlandfche maaï, In 't volgende jaar viel de fteenen Sluis, over de Prinfengraft liggende 3 en dc LatyÖuis genaamd 3 in , waarby aft  8ESCHIEDBNTSSEIT. agt menfehen het leven Keten. De invoer , of liever verandering gemaakt in den impost cp de Turf, en de grootte der Tonnen , veroorzaakte te Naarden geweldige beroerten , verzeld van plonderingen en andere geweldenaaryen , die door de komst van drie kompagnicn Soldaaten van hier , gefluit werden. In 'c jaar 1659 werd de Stad vereerd met het bezoek van de Keurvorffin van Brandenburg, blyvende egter de Weduwe van Willem dea II. agter, om verfchil over den rang met de Keurvorftin voortekomen , en toen was alles hier wederom- allerluisterrykst. Z. Weet men ook , of dit bezoek iet geheims inhad , ten voordeele van den jongen Prins ? V. Neen , het was enkel nieuwsgierigheid, i De pragt , welke zig toen in Amfieldam vertoonde , werd nog vermeerderd door het gcfchenk , dat in dat zelfde jaar aan den Czar.t 1 van Moskovien gedaan werd, beftaande onder anderen in eene overgroote zilveren , zwaar s Vergulde Kroon, van zes omgangen , en elke 1. omgang van twaalf armen; Deeze werd op de Zs.sk  £0 amsieidam en zïkï Zaal van het Stadhuis in één gezet, en val duizenden menfehen befchouwd. Gy vraagdet my, of de reize van de Keurvorftin van Brandenburg en andere Vorftelykc perfoonen in 1659» °°k een byzonder oogmerk had, en ik heb u geantwoord , neen. Maar , na dat in 't volgende jaar iéöo, van wegen deeze Stad eene aanzienlyke Bezending gedaan was aan Koning Karel den II. , om hem te hreda met zyne herftelling geluk te wenfehen, had men hier weder een dergelyk bezoek , .waarby de jonge Prins tegenwoordig was , en toen ontdekte het geheim zig nader , fchoon „de Vorftcn in hun oogmerk niet Haagden. — Ik heb u het gedrag der Regecring , ten aanzien van de beflisfmg der Kerklyke gefchillen, doen kennen (*). De beweeging , welke het verblyf van den Predikant van de Velde te ft/edcublik maakte , was cerzaak , dat drie kompagnien Stads Soldaaten , van hier derwaard* (*) Nederï. Qefchlid. IX. Deel, Bladz. itf enz.  OBSC H I KD B N I SS B W. $t Waards trokken. » Ka dat in Frankryk eene Noordfche Maatfchappy was opgerigt, die kort daarna weder verviel, zegt men dezelve te bevoordcelen, door een verbod van invoer van Amfteldamfehc Zeep; De Burgemeesteren deeden toen door den Anibasfadeur Boreel j aan dat Hof kennis geeven , dat dc Zeep alhier met geene Traan gemaakt wierd , met Verzoek , dat die van Rouaan daarvan onderligt mogten worden, dewyl men, op dit voorgeeven, den invoer daarvan verboden had. Z. Werd dit jaar de Stad niet weder met eene Pestziekte bezogt? r V. Ja , de Pest was dit jaar alhier veroorzaakt door eenige Matroozen, die dezelve van Algiers herwaards gebragt hadden ; In 't jaar 1663 ftierven daarvan hier 9752, en in 't volgende jaar 1664, 24148 menfehen ; Men had kt 't jaar 1663 hier twee ongewoone lugtverfehynzeleu gezien , die van veelen voor voortekenen van deeze Pestziekte gehouden werden , doch zonder grond; Maar 'er gebeurde in December van dit jaar eene byzonderheid , die , fchoon niet omiatuurlyk , egter zonder* voor.-  AMSIE LD AM BM2YMK Voorbeeld was. Een nedervallende regen veranderde op 't oogenblik in ys , of was daar mede verzeld, dit bad voornaamlyk vat cp de boomcn, wier dunfte takjes door het ys , dat 'er zig aan hegttc, fpoedig de d'kte van een' arm kreegen, zo dat veelen dood vroozen.— In het volgende jaar bevond zig hier als Refi* dent van Hamburg, Lieuwe van Aitzema» met oogmerk , om eene befchenning van den Koophandel voor die Stad te bewerken , hy werd gehoord , maar meest onverrigter zaakevertrekken. Z. Wat was daar de reden van ? V. Misfchien om dat men Engeland geen ongenoegen wilde geeven, ten. wiens believen men alles te werk (telde ; Men gaf een Engelsch Koopvaardyfchip, dat door den Schout by Nagt Cornelis Tromp, eenen Algicriche Kaap er ontweldigd was, vrank en vry terug, men verbood ten ftrengften alle fchimpfchriften op den Hertog van Tork, 'sKoningsBroe. der, en deed meer andere zaaken , om Karel den II. geene gelegenheid te geeven tot misnoegen. Z, Gy  GESCHIEDENISSEN." p$ 2. Gy hebt my doen zien, dat dit alles egter .niets baaten kon by dien ondankbaaren Vorst, die de verheffing van zynen Neef Pruis Willem den III. befloten had, zelfs ten kosten van den bloei van Nederland , en dat de oorlog met Engeland , in het volgende jaar 1665 zynen aanvang nam (*) , en wel ongelukkig in het begin voor de onzen. Wat deed men hier , om na den noodlottigen Zeedag, van den He:re van Obdam, het Land tegen de Engelfchen te beveiligen ? V. Aan den Kapitein Tak werd bevel gcgeeven , om zig van hier met 200 man op Texel in bezetting te begeeven, en tegen eene landing te waaken ; Toen de Bisfchop van munfter ook den oorlog begon, werd de Stad (door de Staaten verzogt , om twee kompapien van hier naar Groningen te zenden, dan Burgemeesteren antwoordde, dat de veiligheid lier Stad dit niet gcdjogde , doch, alzo Tak met X*J Nederl. Gefchieden, IX, Deel, Bltdz. [80, enz*  AM S ï Et DAM EN ZYNE inet zyne manfchap op Texel niet meer noa.dig had, boden zy deezcn aan. Men zorgde tevens ora eene betere fchikking op de Sehuttery in gereedheid te brengen. De Franfchen , die toen den Staat genegen fcheenen, deeden hier eenige Schepen bouwen, maar hun verzoek, om hier eene Gcfchutgie- tery opterigten, werd afgeflagen. Maar het geen u verbaazen zal, is, dat men hier , fiiettegcnftaande de Engelfchen twee Oorlogfchepen in.** F®e hadden verbrand , en her weerlooze Dorp ter Schelling geplonderd, egter nog zulken vond , die aan de' Engelfcheiï en aan den Bisfchop van Munfier hunne gelden overmaakten , zonder dat men zulks kon verhinderen. Z. Zulke ontaarte Vaderlanders verdienden voor het hoofd gebrandmerkt te worden, fchoon ik geloof, dat hebzugten partyzugt 'er altoos geweest zyn , en zyn zullen. Hoe' ftond het hier met het Eeuwig Ediêlï V. Burgemeesteren handelden daarover in de Vroedfchap , en wel byzöhder over het doen van den Eed , welke ook door hen in 't jaar 1667  S E § C H IEDETTISSE tf« 9f ï66r gedaan werd , en waartoe de Engelfche oorlog te racer aanleiding gaf ; dewyl de Staa De verfchillen over de verfterking van Naarden werden nu door Amflcldam zo fterk gedreeven, dat men, om de Stad genoegen te geeven, de reeds gedaane aanbefleeding opfchortte, en aan de Bezending , over deeze zaak hervvaards gedaan, wist de Magiflraat het- nadeel, daarin voor de Stad gelegen , zo klaar te vertoonen , dat her - ' «e-  $6 AMSTEtDAM EN ZYNfi geheel e werk werd uitgefteld. Laat ik als iet byzonders hier byvoegen, dat door den generaal en Brandmeester Jan van bep. Heiben, beroemd door het uitvinden der Slang. Brandfpuiten, op het einde van 1668 ook de JLantaarncn werden bedagt, waarna de Stad nog voor het einde van 1669 met 2815 Lantaarncn verlicht werd. Z. Zulke Inboorlingen verdienen zeker in agting en aandenken te blyven. Maar laat ik 11 vraagen, wat beiluit de Stad in het volgende jaar nam , op het voordel, om den Prins zitting in den Raad van Staate te geeven? V. Een zeer gunflig, want 'er werd van Stads wegen terftond in bewilhgd , doch de Afgevaardigden maakten , volgends hunnen last, eenige zwaangheid op de Wedde , die bepaald was op 50000 guldens , oordeclende men hier , dat die gefield moest worden op 30000 of 36000 guldens 's jaars , maar in het volgende jaar 1671, werd zy by de meerderheid gebragt op 25000 guldens. Nu naderen wy het noodlottig jaar van 1672. Z. Ik  ÖBSCHlEDENlSSEtf. Q? Z. Ik zeg u nogmaals dank voor Het geen gy my daar van tot lof Van dmflêldatn reeds gemeld hebt (*); En al moeten eenige zaaken herhaald worden, egter zal het my aangenaam zyn zulks te hooren. V. Ik zal my in het geen gy daar reeds va'» •weet, zo veel moolyk bekorten. Het eerfte dat ik u moet doen opmerken , ïs, dat, nu de algemeene nood het vorderde , de Stad haar byzonder belang ter zyde Helde , en terftond bewilligde in de verfterking van Naarden, als mede in de bevordering van den Prins yan Oranje , tot het Ambt van Kapitein-Generaal. En om voor de veiligheid der Stad te 'Waaken, werd gezorgd , dat de Sehuttery en tde Huislieden rondom de Stad, in den wapenhandel bekwaam gemaakt werden, waartoe door tic Vroedfchap de beide Raaden en Kolonellen Geelvink en Roeter Ernst gemagtigd werden. Onder alle Patriotten van dien tyd, munt- | O Neder!. Gefehiedenisfsn , IX. Deel, miadz. 251. ! II. deel. E  $3 AMSTKLDAM K N 2 V N K muntten voornaamlyk uit, de Heeren G. Hasselaar, G. van Heemskerk en J. Bergh, welke, op eigen beurze, zig vrywillig met eenige Matroozen op 's Lands Vloot begaven. Z. Zeldzaam is het, dat men de nuttigheid van het oefenen der Sehuttery en der Op- en Ingezetenen, altoos in tydenvanjnsod erkent; Wy hebben ook een' tyd beleefd, in welken die wapenhandel door de Hocge Regeering geboden werd. V. Had ik voorzien , dat dit te melden, u zou aandoen, ik zou deeze fnaar niet geroerd hebben ; Volg gy het voorbeeld van zulke edele Mannen, als ik u daar noemde , en blyf in alle tyden een waar en getrouw Vaderlander, dit is het eenigfte, dat ik u thans heb aantebe- velen. Men flemde hier ter flede ook tot het inlaaten van het water 'mllolland, men ging voort met het werven van Soldaaten, de Burger-Kompagnien werden tot 60 toe vermeerderd , en men deed al wat mooglyk was, en van waardige Regenten verwagt kon worden. Te onverfchoonbaarer was dus het wantrouwen , dat by veelen plaats had. Ten d ge jwen aanliep,eer die betaald werd. du geschiedde in dit jaar , door dien zy aan den prins werden kwytgefcholden. In de maand Augustus had men een' zwaaren florm, waardoor ongemeen veel fchade aan voornaar me Gebouwen veroorzaakt werd. Z. Had de Stad ook veel nadeels van den Oorlog met de Zweeden , daar men dit jaar mede bedreigd werd'? V. Neen , Zweeden werd door de Bondgenooten van den Staat, era derzelver voorfpoedige veldtogtcn grooteudeels de magt benomen, om veel fchade toetebrengen. Maar den 13. Febrrjary gefchiedde hier eene ftrafoefening, waarvan hier weinig voorbeelden geweest zyn , aan den Kapitein Bont, welke, over-  GESCHIEDENISSEN. 103 overtuigd van wangedrag in zynen post , onder her ♦Esquader van den Kommandeur BxnKes , op het Admiraliteits Hof ter dood werd gebragt. Hy vcrfcbcen i» een japonfchen rok, met een zwarten rouwmantel daar over , op het fchavot, en werd , dien afgelegd hebben, de, onthoofd, De nieuwsgierigheid had eene verfcaazende menigte menfehen derwaards gehokt , en de geweldige aandrang kostte fomrmgen het leven. Z. Hoe veel roemrugtiger was de 18. Maart 1617, toen het lyk van den Admiraal ee RviTer, met eenepragt, dien grooten Man waardig , ia de Nieuwe Kerk ter aarde gebragu werd! V. ja, zo verfchillend de deugd van de ondeugd is , zo verfchillend is ook de belooning en de ftiaffe, die op beiden volgt. — Voor het fluiten en afkondigen der vrede met Frankryk , had de Stad bewilligd in het Huwlyk va» Prins Willem den lil. met Maria Stuart, Dochter van den Hertog van Tork. Ge* lyk 'er voor eenige jaareu te Naarden een oproei- ostttaan was over het invoeren der nieuE 4 we  104 AMSTEIDAM EN ZYNE we Türfton, omftond 'er in het jaar 1678,om dezelfde reden , eene geweldige beroerte aan ie Zaan, en zo ik my niet bedrieg., werden, ter ftilling van dezelve , even als toen naar Naarden, ook nu van hier eenige Kompagnien Soldaaten derwaards gezonden. In 't volgende jaar werd eene noodzaaklykc Ordonnantie gemaakt, tegen het inkomen van fchepen, die met de Pest beimet waren. De raadpleegingen der Staaten , wegens de verfterking van Naarden , veroorzaakten weder hieuwé moeüykheden; De Stad bewilligde wel in de afzanding , doch niet in de verfterking der Stad; Hier nam men het zeer euvel , dat de Heer Heemskerk befchuldigd wierd, van by deeze gelegenheid zig mtgclaaten te hebben ten nadeele van den Prins , en de Stad verdecdlgde hem manlijk ter Staatsvergadering. De drift, waarmede de Stadhouder op de verfterking van Naarden bleef aandringen , en de yver, waarmede de Stad zig daar tegen bleef verzetten, was oorzaak, dat het vertrouwen tusfehen Willem den III. en de Stad van Amjleldam gebroken wierd, ■ ■■■ Gy ge-; waag-  GESCHIEDBNlsserï I®} waagdu; zo ftraks van de begraavenis van den Admiraal de Ruiter ; Op den 24. October 1679 had men hier eene byna gelyke pJegtigheid, met het ter Aarde heitellen van het Jyk van den Veldmaarlchalk Paulus WjRTz,die den 23. Maart 1676 te Hamburg overleden en gebalzemd zynde , nu hei-waards overgevoerd en in de Oude Kerk begraaven werd, gelyk de Dichter Joost van den Vondel, op den 8. February te vooren , in de Nieuwe Kerk-, ter Aarde bcfteld was. Ter plaatze, daar zyn ■ftollyk deel gelegd is , kunt gy nu daagelvks zyn eereteken bezigtigen , dat hem omtrent ■ honderdiaaren daarna i; opgerigt, in onzen tyd. Z. Bragt het einde van den geweldigen Oorlog met Frankryk geene vermindering in de lasten voor de Ingezetenen te weeg; Ik heb u van tyd tot tyd by eiken Oorlog wel hoorcn gewag maaken van het invoeren van nieuwe lasten , maar, zo veel ik weet, niet van het weder affchaffen van dezelven. V. Onder die vermeerdering van lasten hebt gy egter altyd den Koophandel zien befcherfeieii , en de Stad in bloei en vevmogen zien E 5 toe-  v|ö5 AMSTBÏ.DAM EN ZYNE toeneemen. -In October des jaars 1679 , was •de Regcering egter met ernst bedagt, om de Stads lasten te \ erminderen en derzelver in•komften te verbeteren. Ook werd 'er een ■ontwerp gemaakt van nieuwe Waterkeeringen ren Sluizen, welk neg voor het jaar 1682 ter -uitvoer gebragt werd. Ondertusfchen -had de verdrukking der Proteftanten in Frank' tryk , en het herroepen van het Edict van Kantes , veele Ingezetenen van dat Ryk genoodzaakt, om hun Vaderland te veriaaten en zig >herwaards te bcgee\en. Deeze vlugtelingen werden hier met opene armen ontvangen , cn ook ten hunnen behoeve eene aanzienlyke col- Jcctc gedaan. • In Mey 1683 , kogt de Stad van de Westindifche Maatfchappy een derde gedeelte van dc Volkplanting van S-urina* ,tne , blyvende een ander derde gedeelte aan die Maatfchappy, en het overige aan den Heer ■Cornelis van Aarss-en , Heer van Somnietsdyk. Z. Kon de StF.d geduurende deezen tyd , met den Stadhoudei; wel overeenkomen? V , &  ÜBSCHI B DSNlSSEIf. V. Ik heb u reeds (*) gemeld, hoe ver de twist in het jaar 1684, tusfehen den Stadhouder en de Stad ging , over de werving van 16000 man, wordende Stads Papieren in 'sHa* ge verzegeld, doch, door de daarop gevolgde vrede tusfehen Frankryk en Spanje, werd de verdeeldheid bygelegd; en zelfs weinige jaaren daarna bood de Stad zyne Hoogheid de hand, in zyne onderneeming op Engeland, en wanneer de tyding van zyne verheffing op den troon herwaards was overgebragt, werd deeze verheffing op Donderdag den 21. April 1689 , alhier met de uitbandiglte tekenen van blydfchap gevierd. Hoewel deeze vreugde vry wat gemaatigd werd door de na. deelen , welke de Koophandel deezer Stad, geduurende den daarop gevolgden Oorlog met Frankryk, lyden moest. Spoedig rees 'erook nieuwe twist met den Stadhouder , nu Koning van Engeland3 over het zenden der No- mi- (*) Nederl Gefchieden. X. Deel, £ladz, .78, enzt E €  *o3 amsteldam en ZYitn Btinsrie van Schepenen , welke de 'Stadhouder begeerde, dat aan hem tg Londen overgezonden zou worden, om daaruit dc verkiezing te doen. Eindelyk werd goedgevonden , dat de Stad de Nominatie aan de Staaten van Holland zou overgceven, die ze vervolgens aan Koning Willem zonden. ■ 2. Werden om dit jaar de Scheepskamcelen of Ligters niet uitgevonden ? . V. Ja, in 't jaar 1690 vond Meeuwes Meikö2RTSzoon Bakker , gebeoren Burger deezer Stad, dezelve uit ; waarvoor hem door de Admiraliteit een daggeld werd toegelegd. In het jaar 1694 befioot de Raad, op voorftei van Burgemeesteren , om eenige lasten te verminderen, welke de Stad te zeer drukten. Doch een hevig oproer ontitelde de Burgery in het jaar 1-696 ten hoogteen , ontflaande over eene Keure op het begraaven, waarby alleen een bepaald getal van Aanlpreckers werden gewettigd ; en verders de pragt in 't begraaven befnoeid. Verfcheidene huiZen werden in dit oproer geplunderd, en hetzelve werd niet dan met veele moeite, en door het  «ESCHlEDENISSBN, lc£ het beleid en kloekheid der Burgery geftild. I" -tiaar. 1698 en 1699 rees de pry3 der Graanen zo hoog , dat men genoodzaakt was de Stads Koorenpakhuizen open te zetten doch- in ?t volgende jaar nam deeze duurte een einde. De dood van Koning Willem, in 't jaar 1702, gaf gelegenheid tot aanmerklyk~e "veranderingen in den ftaat der PvCgecring; doch hiermede zullen wy het volgend Gefprek aanvangen. E ? AGT«  £10 amsteld am en zïne AGTSTE GESPREK. I N H O U fi. JLegeeringsbefteïïing op den ouden voet gebragt. Frankryk 'zoekt Amftcldam van Engeland aftctrekken. Holland verklaart den Oorlog tegen Frankryk en Spanje. Onderhandelingen tusfehen die van Utrecht en Amfieldam over den Muiderdyk. Kempe Paulusz. Duyf geradbraakt. Heimelyke handeling van Frankryk met de Stad over de Vrede. Buis als Gezant naar Engeland. Walfche Disante met penningen ondcrJleund. —— Brownisten yerkoopen hunne Kerk.  ÖESCHTEDRNISSEN. .I3£ Kerk. Vredesonderhandelingen hervat. —> Prins Eugenius in de Stad. Storm, die nadeel doet aan Urk en Emmeloord. Verandering yan 't Miniflerie in Engeland. Buis gaat weder naar Engeland. De Koning van Pniisfen in Amfleldain. Anker geld aan Urk toegeftaan. Vrede van Utrecht. Burgemeesters neemen de zorg voor den Muiderdyk op zig. Czaar Peter de I. en zyne Gemaalin in Amftcldam. Oorfprong van het zogenaamd Admiraalfchap zeilen. Abr. Calkoen koopt de Heerlykheid Kortenhoef. Verfchïl over het onderhoud van den Diemerdyk. Straf e van T. F. Mulder, byge. naamd Jaco. Teeken-Akademie opgerigt. Actiehandel. Voorzorg omtrent Scheepen en Goederen'met pest befmet of verdag t. Pragtig Vuurwerk van den Heere Brantz. Ambachtsheerlykheden door Holland verkogt. Zwaare Storm. Brandftigters. Amfteldamfche Apotheek vernieuwd. Voorregt der Burgers vastgefteld. - £>e stad koopt de Ambachtsheerlyk- heden -Leirnukien en Vriezekoop. . SSterfm  AM3TELDAM EN ZYNE Sterf ie. Beleening op de Ambten , en lyst van het geen dezelve in deeze Stad opbragt. Bedenkingen op deoverfem- ming ter Staatsvergadering. Vrede mcfAXgiers. Harde IVinter, Doorbraak en Overftroomlng. Twist met de Admiraliteit over derzelyer regt omtrent Slulkers. On- natüurlyke Zonden geftraft. Eeuwfeest der Augsburgfche Confesfie. Odtrooi der IV. I. Comp. vernieuwd. Gezant van den Keizer van Marokko in Arafteidam ; ook Prins Willem de IV. en .Francois de 111. De Stad koopt de Heerlykhed.cn van Ouderkerk, Diüvcndrecbt en Dieinen. Plakaat tegen Pontiaan van Hattem. —— Brand in 't Pesthuis. Verkooping van Erven op den Binnen-Ampel, Conventie ten opzlgt van Surinamen. Het getal der Hulzen opgenomen. Willem de IV. met zyne Gemaalih Anna , gaat door deeze Stad naar Friesland. Octrooi verleend aan Direcleuren van de Berbice. Zeed.y- ken met f eenen gloojingen belegt!. • Staartftar. •• . - Stads Logement 'ge-  GESCHIEDENISSEN. I13 fjeht. Theodorus, Koning yan Corfika, om fehuld gegyzeld. Roorn^ fche Kerkhuizen yèrpÏÏgi tot het Collateraal. Tafereel in de Raadkamer op het Stadhuis s gefchilderd door J. de WlTT. Zoon. In het beloop der algemeene Gefchiedenisfen van ons Vaderland, hebt gy my doen zien , dat, na de dood van Willem de III., door de Staaten van den Lande het ontwerp van 1650 op de Regeeringsbeitelling in de Steden weder werd ingevoerd ; Handelde Amflêlddm ook op denzelfden voet ? Vader,. Ja , men drong 'er van wegen deeze Stad zelfs ten fterkften op aan , en dus werd de verkiezing van de Regeeringsleden hier ook weder op dezelfde wyze gedaan , als na den dood van Willem den II. gefchied was. Frankryk, ontwaar wordende , 'dat de Staaten zig op nieuw met Koningin Anna , welke Willem den III. opvolgde, in verbindtenisfen inlieten, deed verdubbelde po©-  ÏÏ4 AMSTELDAM EN ZYNE poogingen orn Amftcldam in zyne belangen* overtehaalen, en door middel van deeze S°ad» de Staaten van Engeland afteüekken ; Zelfs verfpreidde zig in Engeland reeds het gerugt, als of Frankryk vverklyk daarin gefiaagd was. Doch de Regeering , geheel andere denkbeelden koesterende, verzuimde niet, om door den Penfionaris Willem Buys , het Hof van Engeland van het tegendeel te doen onderrigten. Men bragt zelfs den brief, door hun ten dien einde naar Engeland overgezonden, in het licht, waarin men onder anderen las: „ dat Amfteldam in de vermeerdering van * het Krygsvolk , in de Verbonden met uu„ heemfche Mogendheden, in de voorgeflagen » opneeming van penningen , ter voortzetting „ van den Oorlog , zonder aajfelen bewilligd ? had," enz. ■ Wat meer is, aan deeze Stad werd toegefchreeven, dat Holland den Oorlog aan Frankryk verklaarde, als de eenige weg zynde,om aan de gemaakte verbindte- nisfen te voldoen. Gy weet , dat dit door Engeland en de Staaten op éónen dag, den 15. Mey , gefchiedde , aan Frankryk en Span-  GESCHIEDENISSEN, lig Spanje , waar over de Koning van Frankryk zo geiloord was , dat hy in toorn bedreigde, de Iloüandfche Kooplieden hier van fpoedig berouw te zuilen doen hebben. Van de *yde van het Engelfchc Hof, had de Hc:\og van Marlbourough daarentegen last, om eene •jaaauwe gemeenfchap met de Rcgeeringsledcn deezer Stad te onderhouden, ten welken einde hy ook dikwyls ter regeling van de Veldtcgten kerwaards kwam. In 't volgende jaar I703, hadden tusfehen die van Utrecht en deeze Stad eenige onderhandelingen plaats , over het onderhouden van den Muidcrdyk. De Staaten van Holland hadden wel den voorfiag gedaan , cm deezen dyk tot een' gemeenen fcmdsdyk te maaken , doch die van Utrecht wiiden daarin niet bewilligen , en hadden liever gezien, dat Jmftehlam de kosten van dat gedeelte des dyks , dat tot Utrecht behoorde , op zig nam , tegen eene bepaalde jaarlyki'che femme , doch over het regelen derzelve forame kon men het niet ééns worden. On- dertusfehen werd op den 20. January van dit jaar, zekere Kempe Paüluszoon Duyf , van Har-  ïró amsteldam en zyne Harllngen, geradbraakt , ter zaake , dat hy gemelden dyk had trachten doortcftee- ken. Frankryk , in 't jaar 1705 , ziende met de wapenen dien voortgang niet te maaken, dien het zig had voorgefteld , deed in 't midden van dat jaar, aan de voornaainfte leden der Regeering deezer Stad , heimelyk te kennen geeven , genegen te zyn, om eenig ontwerp tot den vredehandel aanteneemen. Z. Dewyl, voor het belang van den Koophandel , de Vrede altyd boven den Oorlog te ichatten is , zo twyfel ik niet, of men zal dit niet hebben afgewcezen ? V. Men wees het hier ook niet geheel van de hand, doch men handelde zo getrouw met Grooi-Brittannien, dat, na dat dc Penfionaris Buys , een man van zeer groote bekwaamheiden , gelast was, een Ontwerp van eene a'gemecne Vrede tc beraamen, en dit door Burgemeesteren was goedgekeurd, hetzelve aan de Engelfche Staatsdienaars wierd medegedeeld. T Maar Ettgciand fterk pp het voorzet¬ ten van den Oorlog gefield zynde , had het geen voortgang , fchoon men de geheime onder-  GESCHIEDENISSEN» \iy Verhandelingen met Frankryk gaande hield tot in 't jaar 1707, wanneer zy zo goed als afgebroken werden. . Inmiddels vorderde de lasten des Oorlogs het verkoopen van eenige Graaflyke Domeinen, in bet jaar 1706, in welk jaar de Heer Buys naar Engeland gezonden werd , om de Koningin wegens eeni<* opgevat misnoegen te vrede te {lellen , waar in hy zeer wel flaagde , doch het verkoopen der Graaflykheids Domeinen had voor als nog geen' voortgang, doordien deeze Stad zig ongenegen toonde, om 'er eenigen aan te koopen. Z. De Stad zal buiten dien kst genoeg gehad hebben om te draagen ; daar toch doorgaands de lasten op de Ingezetenen nederkomen. V. Dit bleek zelfs uit het volgende. De Walfche Diaconie, fchoon volgens bellult van voorige jaaren , jaarlyks met 40000 guldens onderfleund wordende, kwam door de mcniy gebrek van arbeid , en dus ook van verHienften , zig met drift daar tegen begonden te' petzetten, en de Actionisten voor den Duivel jvcnschten. — Zy begonden dezelve opende te doen befpotten door jongens en wy ven , ■jyaarby zy zig naderhand zelve voegden. maaiende allerleie gebaarden en vreemde vertoofiingen; Daaglyks regende het Liedjes, Komelien , Spotprenten , en wat al meer. Doch i'eeze middelen nog niet fierk genoeg zynde,1 "m dc Actionisten terug te brengen van hun-' e dwaasheid, kwam het gemeen tot haately-" er middelen, verzamelende zig op den avond' jan den 4. September in de KalveriTra'at, voor' eker KofTyhnts , daar deeze handel flerker an wel in anderen gedreeven, en dat daarom' \hiincaiupoLx genoemd werd; Eerst werden'er li glazen ingefmeten, vervolgens de deur open' eloopen, en zo de Juftitie niet tusfehen beien was gekomen, zou men waarfchynlyk het sheele huis onder de voet gehaald hebben. laags daaraan , zynde Zondag , werd tegen ergelyken moedwil , eene fchèrpe Keure a"f-!* ' e 6 ge. II  amsïelbam en 27kb gekondigd , en het verbod aan Makelaars etk Beunhazen vernieuwd. _ 2. Het is te verwonderen , dat zelfs aanzienlyke Kooplieden zig daaraan vergaapten juj De Beurs van Amjleldam moet daardoor ecni geweldige krak gekreegen hebben. V. Geweldiger dan men zeggen ofgelooverci kan. Meer dan te veel aanzienlyke familien r, hebben lang daarna deeze dwaasheid betreurd cn in 't geheugen moeten houden. Na t dat nu deeze zotheid bedaard was, leidde men Zig weder met dubbelen yver toe op den zuil 1 van 's Lands welzyn , den vvaaren Koophan- . del, en vergat allengskens , door geoorloofde Winften , het geleden nadeel. De Re¬ geering had dit jaar niet alleen gezorgd door } Plakaaten , voor het inkomen van Schepen en i Goederen , van plaatzen,die met de Pest be. fmet waren , maar zy had ook een detache- •' ment van 50 Soldaaten, in de maand November gezonden naar het Eiland ter Schelling , ! om daar tegen te waaken, welke manfchap in S \ volgende jaar terug kwam, —— De Heer Chris-  geschiedenis se Vf» 1%$ Christoffel Brantz , bekend door het ftich> ten van 't Brantz Hofje , Ryks - Edelman, Hofraad en Refident van zyne Czaarfche Majefteit , deed ter gelegenheid van de Vrede tusfehen Rusland en Zweeden , ter eere vaa die Vorftcn, op den 9. December 1721, alhier agter de Kolveniers Doelen een allerpragtigst Vuurwerk affteeken, zynde op het Water een Gebouw, lang 80 en breed 40 voeten , opgerigt. Tevens gaf hy een heerlyk Bal en koninglyke Maaltyd , aan veelen van de aamienlykfte Vreemdelingen en Inwoonersder Stad, die allen ten uiterflen, zo over de vinding als anderzins , voldaan waren. — In 't jaar 1724 werden door de Staaten van Holland eenige Ambachtsh.eerlykheden verkogt, waaronder waren Hillegom , Velzen en de Zandpoort •> De Burgemeester Jan Six kogc Hillegom voor 18000 guldens , en de Heer Gerrit Corver , toen wegens de Stad afgezonden in den Raad van Staate, Velzen en de Zandpoort voor de fomme van 25000 guldeus. ~ Twee jaaren daarna werd de Stad , door koop meester vandcAtobachtsheerlykheid F 7 vaij  H$ amstelDam en zyne van Kudelftaart, voor 3000 guldens, voor dat gedeelte naamlyk, dat Onder Holland behoort , wordende den Heer en Mr. Johan van de' Poll , als eerften Ambachtsheer daar aange- fleld. Den 14. van de maand Deccm. feer 1724 , leed de Stad en derzelver Ingczetenen geweldig nadeel, veroorzaakt dooreen* bevigen Storm , des middags tusfehen drie en vyf uuren. Verfcheiden voor de Stad liggen* de Schepen werden van hunne Ankers gerukt en dreeven naar Burgerdam en Nleawendam^ waarvan eenigen aan den grond raakten , en veele menfehen hun leven verloren. De fchade hierby geleden , zo in het Y als Texel, was verbaazend groot. Niet min leden de' voornaamite Gehouwen der Stad, onder andefen werd het Kruis van de Noordcr Kerk krom gebogen. —— Ter herfteiiing van deeze er* andere fieraadjen, Kerktoorens, Uurwyzers, *nz., bevond zig om deezen tyd alhier zeker Kunftenaar, die met eene zonderlinge vaardigs beid en weinige kosten alles op nieuw wist te he;(tellen, te vergulden, enz Zo nut- »g deeze man voor de Maatfchappy w>as.,. zé icha»  geschiedenissen. 135- fchadelyk was het oogmerk van fommige Booswigten , die in 't volgende jaar'ten doel hadden , om brand in 't Comptoir der Con* vooien te frigten, het welk egter gelukkig ontdekt, maar de daaders niet gevonden werden. . Ook ontftond 'er den 2. Fe- bruary 1726 brand in 't Diaconie Oude Vrouwenhuis , die egter gelukkig gebluscht werd., 1 '• In 't zelfde jaar werd het nuttig Winkelboek voor de Apothekars , De Amfteldamfche Apotheek genaamd , vernieuwd. . En als één der voornaamite voorregten voor den Burger, werd by wyze van Ampliatie op eene voorige Ordonnantie bepaald: „ dat de „ Hoofd-Officier niemand , die over zaaken » van de gemeene middelen gevonm'sd zynde,^ borg kon fteilcn voor het gewysde in heg-. y> tenis neemen of houden zou ; maar dat zoa iemand, terftond na het ftellen van borgen „ „ zou moeten Ontflagen worden , behalven in „ zaaken van Executie, of waarin eenige lyf. „ ftraffe plaats had." , In 't jaar 1727; kogt de Stad, van de Graavin vzx\ Warfu%e, Vrouw,® van Schagen , door bemiddeling van deu  Ï3<£ amsteldam en zyne den Predikant Elzevier, de Ambachtsheerlykheden Leinttiiden en Vrlezekoop , voor de fomrae van 43000 guldens , wordende den Heer Lieve Geelvink , in 't volgende jaar daarvan de eerfte Ambachtsheer. Z. Leden onze Stadgenooten in dat jaar ook veel door de fterfte, welke veroorzaakt werd door heete koortzen ? V. Zo veel, dat 'er in den Herfst weeken waren , in welken tusfehen de 700 en 800 ïyi ken begraven werden , daar het gewoon getal Hl dat jaargetyde , anders niet boven c'e 200 beloopt. De Staaten van Holland en West friesland in 't jaar in? beflooten hebbende tot eene tweede beleening op de Amb. ten , zag men eene lyst van de tax op de Ambten ten voorfchyn komen , wegens het nieuw of wel het tweede fournisfeaent by de Beambten dienaangaande , op het gemeère Land te doen. Z. Dit moet in de Provintie al eene verbaazende fomme hebben uitgemaakt ? V. Om u dit te doen zien, heb ik u afge- fchree-  ö ESC H IÏCÏNISSE N. I3f fchrcevcn het geen deeze Stad en derzelver Resfort betreft. Zie hier deeze lyst: 36 Raaden, ieder 2000 gi. maakt ƒ72000 De Schout, 63oo Gekcmmitteerde Raad, . . 2000 Raad ter Admiraliteit te Amjleldam, 2000 - ■■-— in Zeeland, . 2000 —— jn ->t Noorderkwartier , . . 1500 Ontvanger van de Gemeenelands middelen, . . . 5000 Chartermeester, . . . iqod Eerfte Penfionaris, » . 4000 Tweede Pcnfionaris, . . 2000 Tien Secretarisfen, ieder 4200 gl. 42000 Eerfte Klerk, . . 2000 Tweede Klerk, . . . ï3oo Eerfte Secretaris van de Weeskamer, 4200 Tweede — ■ 15.00 Opperklerk van de Weeskamer, . 3100 Secretaris van den Schout, . 1000 Klerk van Schepenen, . 600 Klerk van den Chartermeester, . 800 Secretaris van de Asfuranüekamer, . 190a Se-  m AMSIELDAM EN ZYNE Secretaris van de Zeezaaken, . ƒ l5000 | , Stads Penningmeester van de Fabriek, icoo Stads Fabriek Boekhouder, . IOCO j Opzieners van de Lantaarnen, . IOCOJ Collecteur van het Gemaal, . loco I ~ de Turf, . IC0Q ; " '£ Gemaal, Turf en Kooien, * iG IOOO Con-fll  SKSeHlEDEH ISSK». 144 Contrarolleur van de Wyncn en Graa- nc»> • • ƒ1000 Boekhouder van 't Koornboek, . noo Knecht van dezelve, . 1050 Concherge van 't Stadhuis , . 2000 Cipier van de Boejen, . 1400 Waagnieester of Boekhouder van dezelve, . . . 4c00 Koster van de Oude Kerk, . 2600 —— nieuwe Kerk, . 2700 Aanplakker van de Billietten, . 1000 Commisfaris van 't Haagfche Veer, 1800 —— —' keidfche Veer, . 600 —— Zwolfche Veer, . 900 Beursknecht, . . 1000 Bode op Groningen, , 600 Boterweeger, . . 900 Twee Commisfarisfen van buitenland- fche tydiug, ieder 6700 gl. . 13400 Twee Kapiteins van de Ratelwachts, i&i ieder 900 gl. . 1800 Twee Collecteurs van 't Wachtgeld, ieier 900 gl. • . 1800 Craa-  142 AMSTEtDAM EN ZïNB Graaventnaaker van deNieuwe Engelfche Kerk, . . ƒ I000] . Oude Kerk, . 800j Wester Kerk, 6009 net St. Anfhoriie Kerk- hof> • . 900 ii ■ 't Kartluiizcrs —— . i0Oo \ 't Leidfcfce . ÏOoo i Ykmeester van Stads yzer Gewigt, 500 i Drie Keurmeesters van de Salpeter, ieder 600 gl. . . l8oJ Twee van de Turf, ieder 1000 gl. 2000 j Koster van de Amftel Kerk, . 000 | - Noorder Kerk, . j00 Wester Kerk, . IIOO — Zuider Kerk, . 8001 Koster en Graavenfnaaker van de O. Z. Kapel, . . ?Q0 r* . N# z> f*PèU • . rooo I van de Oude Waale Kerk, 700 Twee Moeders van de TurfVulfters, ieder 700 gl. . . ,400 Ont-  GESCHIEDENISSEN. T/fX Ontvanger van het Maalloon, , ƒ go0 * deZydehal, , 105q Opziener generaal van de Vuilniskar- ren' " • . 1000 Postmeester op Gorinchem, , ïï09 Drie Postmeesters van de Haagfcbe, Rottcrdamfche en Delfdche Brieven , voor 5 porden, ieder 500 gl. 2700 Drie porden voor de Burgeiy , ieder 7°° g'« • • 2100 Twee dito, ieder 600 gl. , l20a 17 Schippers op Rotterdam , Delft en 's Dage, die de Postery van de Brieven nog hebber., ieder 600 gl. . I02oo Twee Sluiswachters van de Anthonie Sluis, ieder 600 gl. , 'Ee.i —— . — Brouwer- fiuis, . . 1100 " ——-—— Oude Haarlemmerfluis, . g00 Twee Waakers in de Vierfchaar, ieder 900 gl. . . l8oö Twaalf Weegers in de Waag, ieder 7°°$' • • 8400 £eq  Ï44 AMSTELDAM EN ZYNE Een Sluiswachter aan de Nieuwe Haarlem tucrfluis, . . /noa Aantekcnaar van de Nieuwe Visch- markt, coo Afllager . 40ü Conunisfaris van 't Amersfoortfche Veer, ... 600 "' Brusfelfche 600 - — — Haarlemmer Veer aan de Papenbrug, . . 500 Twee van 't kleine Veer op de Cingcl, ieder 500 gl. . . I000 Een van 't Texelfche Veer, . 400 Een van 'tUtrechtfche Schietfchuiten Veer, . . . ^00 Beekhouder van de Tugthuismolen, 550 I Casficr van 't loon der Zydeverwers, 50© Commisfaris van 't Haarlemmer Binnenveer, 500 van de Stads Artillery, . jfa Factoor van de Stads Turf, . j00 Gardiaan van de Tugtelingen, . 500 Twee Keurmeesters van de Hennip, ieder 6qq gl. . . laoo j Drie }  GESCHIEDENISSEN. 145 Drie Keurmeesters van dc YVolie, ieder rooo gl. , /300# Twee Knegts van de Commisfarisf. van dc Buitenlandsvaarders, ieder 500 gl. 100* Meetor van Wolle Lakenen, . ° 40o Opziener van Sta Is Houtwallen, . ?09 Vier Rooimeesters, ieder 600 gl. . 240» Vier Schatters van de Boelhuizen, ie- der 500 gl. 00 • 2009 Sluiswagtcr van de Kolkfluis, . 400 Raapenburgerfluis, 400 Stalmeester van Stads Paardenftallen, 500 Commisfaris van de Goederen van Haarlem komende, . g-Qa 1 ■' van Alkmaar ■ , 40O " van Hoorn en Enk huizen — 4QO Bellelder van 't Veer van Hilverfum, 400 van Texel, enz. . 40Q *t Rotterdammer Veer op de Cingcl, . ^ Boekhouder van de afgeleverde Graa- nen, . Drukker van de helft van'sLands Ze- ■ II. BEEL. £ Yk<*  146 AMSTELSAM EK ZTN& Yker van 't Amftcldamfche Koper en ■ Troisgevvigt, . f ?0% , Yker en Meester van de Ballast- en Zandfchepen, . . r0O , prys-Courantier, . , ~00 , Schouwer van de magere Verkens, . 700 1 Stads Horologiemaaker, . 500 Vier Sluiswagters van de Amftelflui- zen, ieder 500 gl. . 0000 Drie Keurmeesters van 't Vleesch, ieder 400 gl. . . i209 .Kastelein van Stads Logement in den Haag, . . g09j Generaale Brandmeester, , gooi Keurmeester van de Zyde, . 1300! Klokkenist van de Oude Kerk, . 500§ — 't Stadhuis, . 457 I — de Zuiderkerkstooren, 5051 Opziener van Schutfluizen en circu- leeren der Wateren, . 809 Organist van de Oude Kerk, 760Ê —— Wester Kerk, . 550 ■ - . 1— Nieuwe Kerk, . 700 fttads Apothekar 9,. « . 600J Stads :  SBSCHIEDIÏNISSEK. Jj^ Stads Timmerman, r ,, , ' • f 1200 MetzeJaar, - Smit, Opziener van Stads Modderwerk, . 100o Stads Straatemaaker, 1 . c , . ' • 024 aciuutenmaaker, . ^0 H— Onder-Metzelaar, . 5IQ Fiscaal van de Admiraliteit, . 6ooo Ontvanger en Convooimeester, . IOOoo Secretaris, 0 rr « . ' * 8000 Iwee Commiezen generaal, ieder 25C0 gl. . ■ 5000 Eqttipagiemeester, . 9 • 3000 Drie Onder-Equipagiemeesters, ieder 800 gl. * 24.00 Vendumeester. " 3 ' é 2000 Contrarolleur, . • icoo Penningmeester, , . 6oqo Commies van de hoofdelyke betaaling, 3000 Provoost, T. • IODO Lieutenant Geweldiger, Boekhouder van de inkomende Goederen , Contrarolleur,, * • 1000 G 3 Boek-  148 amstbldam en zyne Boekhouder van de uitgaande Goede- ren> • . ƒ1509 Contrarollcur, . . ioco Meester Timmerman, . 2Q0& Vyf Commiezen van de Convooien, ieder 1500 gl. . ?500 Extraördinaris Commies, . I00o Zeven Klerken ter Admiraliteit, ieder 1500 gl. . . I0500 Commisfaris van de Monflering op Texel, . . I00Q ■ Extraördinaris Commies op Texel> • • 1000 Commies ter Recherge aldaar, . ÏOoo Commisfaris extraördinaris Commies op'tVlie, . . I000 Schryver op de Werf, , I200 Boekhouder van 't Magazyn, . i500 Twee Klerken van de Equipagiemecs- ter, ieder 900 gl. . l8oö ■'" het Magazyn, ie- der 600 gl. . . I20Q Twee Commandeurs van de Wagt, ieder 600 Ël. , I20Q Twee  geschiedenissen. HO Twee Kamerbewaarders, ieder 1500 S1' . . /300e Ykmeester van de Scheepen , . 1600 Agtëntwii* ig Commiezen ter Recher- ge, ieder 600 gl. . x6Soo Ontvanger van Last- en Veilgeld, . 2200 Agttien Bewindhebbers van de O. L Maatfchappy, ieder 3100 gl. . 55800 Eerfte Advokaat, . 4000 Tweede . . 3000 Opper-Boekhouder, . tfooo Eerfte Klerk van denzelven, . uoo Tweede . poo Kasfier in de Ontvangkamer , . 5000 Onder-Boekhouder, . l20o Soidy Boekhouder, . 3000 Vier Klerken of Onder-Boekhouders, ieder 1200 gl. . 4gO0 Boekhouder van 't Liquidatie Comp- to[r' • - 2000 Eerfte Klerk, „ , l200 Vier Klerken, ieder 600 gl. . 2400 Nog drie Klerken, ieder 600 gl. . 1300 Doctor, . i J00 G 3 Apo-  -Tjo amstelüam en zvne Apo:hekar van de O. f'. Comp. . ƒ100» Boekhouder van 't Pakhuis, . 2000 , Twee Klerken van 't zelve , ieder 800 S1- • . 1600 Klerk, . . Coo Boekhouder van 't Slagthuis, . 2000 Oi^iener, . , 100Q Provoost, . . goo Boekhouder van de Wapenkamer, . 00o . Eerfte Boekhouder van de Werf, . *ooo Tweede _._ • 1200 Baas van de Werf, . „oco Drie Klerken, ieder 600 gl. . l8oo . Boekhouder van de Monftering, . 2000 . Commandeur op de Rheede, . 1500 Examinateur van de Stuurlieden, . 400 r 1—1 Chirurgyns . 400 Wynverlaater, . .1500 Advocaat van de. W. I. Comp. . 2000 Tweede Boekhouder, . . 2ooo Derde r . . 800 Soldy i t I000 Kasfier, . . l200 Equipagiemecster, , 700 Com-  GESCHIEDENISSEN. 151 Commies ter Equipage, . ƒ1400 Eerfte Commies van de Koopman- fchappen, . . . 1400 Tweede ■ . 1300 Eerfte Klerk, , . , 800 Tweede . « 700 Klerk en Kamerbewaarder, « 600 Nog een Klerk, . . 500 Kelderknegt van de Vivres, . 600 Secretaris van den Levantfchcn Handel, . . . 1500 • j van de Sociëteit van Suri- namen, . . 1500 Boekhouder—————— . 400 Commisfaris van de Pilotage , . 3200 Ontvanger van 't Buitenveergeld te Zaandam, . . 400 Baljuw en Dykgraaf van Amftelland, 3000 Secretaris, . . 400 Dykgraaf van de Diemermeer, . 600 Schout van Nieuwer-Amftel, . 1400 Secretaris, . . a(.00 Schout van Sloten, . 800 Secretaris, . . ÏOoo G 4 Bal- li  t52 AMSTïlBAM EN Zyjjj Baljuw van Loosdrecht, . ƒ iq©» Schout, soo Secretaris, ' • • 400 Schout van Ouderkerk, . Coo Secretaris, . , 6oQ / 766208 Z. Dit moet, zo tb ik reeds gezegd heb, in de gchcele Provmtie eene verbaazende fom hebben opgebragt? V. Dit hebt gy uit de bovenfhande opgave feelf genoegzaam kunnen opmnaken. Doch Iaat ons nu weder voornam. - Omtrent de verschillen , die zint? eenige jaaren by de Algemeene Staaten en by de Staaten van Holland praats hadden gehad, op het üuk der OvereenStemming, waren berigten en ontwerpen te» lafei gebragt , en door Stads Afgevaardigden overgenomen, en aan eenige Gecommitteerden tut de Vrocdfchap ter onderzoek overgegeven, die 'er het volgend berigt op uitbragten. l 5, Dat in zaaken , de verandering van Regeejj ring of Godsdienst betreffende , midsgaders „ in 't ftuk van aanvallende of vej-weerende n Verbonden, niet zou mogen worden befloten dan  «ESCHlEDENïSSRN. 1^3 dan met eenpaarigheid van alle de leden. „ Dat, in zaaken van andere Verbonden , uit „ hoofde der Unie , in zaaken van Vrede en 9, Oorlog , en van Confenten , zou mogen „ worden bcfloten met vyfden Hemmen , mits j, dat in zaaken van Confenten , onder dezel„ ven waren ten minflcn vyf van de agt eerst., Hemmende Heden uit het Zuiderkwartier, j, en twee van de drie voorftemmende lieden „ uit het Noorderkwartier. Dat , in zaaken 3 van belastingen of ander bezwaar van den Koophandel en Scheepvaart, niet zou mo„ gen worden beflo.en tegen het eenpaarig „ adres van twee der drie Heden Amjleldam > 9, Rotterdam en Hoorn; in zaaken, de Wee„ veryen betreffende, niet tegen dergelyk ad„ vis van twee der drie Steden , Haarlem , „ Leyden en Amjleldam ; in zaaken de Oost„ en Westindifche Maatfchappyen raakendc , „ niet tegen het advis van Amjleldam, en eene „ of twee der andere Steden, alwaar Kamers „ zyn; en in zaaken, de groote Visfcheryraa„ kende, riet tegen het advis van twee of drie „ de; vjf Stede.i, die Visfchery vcrtoonende. C 5 » Doih  1 54 AMSrELBAM IHZYSï „ Doch op het verbieden van den RYophnn-. » del , by gelegenheid van eene befmei telyke! „ ziekte of anderszins , en op het verbieden 1 » van den in en uitvoer van eenige waai en in i » tyden van Oorlog , zou niet mogen worden i 9, befioten dan by eenpaarigheid van alle de : j, Leden, tot zo lang, deswege , iets naders i s, zou zyn vastgefteld. Dat over het verlee„ nen van Oétrooien, Vrydommen, Gunften, 95 enz. zou mogen v/ordcn befioten met vyf., tien ftemmen, mits dat onder dezelven wa9, ren vyf van de agt voorzittende Steden van s, het Zuiderkwartier , cn twee van de drie 5, voorzittende fteden van het Noorderkwarj, tier. Doch zo 'er verfchil vallen mogt over 9, het verleenen van Voorregten, welken eenig „ lid mogt oordeelen aanteloopen tegen zyne 9, Privilegiën , en Iferom niet te behooren'tot 9, de raadplegingen der Vergadering van Hol„ land, zou zulk een gefchil moeten worderi „ beflist door vyf of zeven Arbiters , by bal„ lotteering of looting , te kiezen uit de twee 9, Geregtshoven, die vooraf, by Eede , aan „ Haare Ed. Groot Mog. Vergadering zouden „ moe-  GESCHIEDENISSEN» I55 „ moeten belooven , dat zy goed regt zouden 0 fpreeken. Dat, eindelyk het Reglement,op „ de Overftemming te maaken, alleenlyk zou „ deien tot eene proeve, en niet langer duu- i, ren dan tot het einde van 't jaar 1730." Hoe veel genoegen Burgemeesteren ook in dit rapport vonden , zy konden hetzelve egter ter S.aatsvergadering geen' ingang doen krygen , zo dat het geheele ftuk agterwege bleef. — In dit zelfde jaar kreeg men de vreugdverwekkende tyding, dat de Schout by Nagt Schryver , den 4. Augustus met zyn Esquader van Algiers naar Tunis gezeild was hebbende aivoorens met den D?y van Algiers de Vrede vernieuwd, waardoor de Nederlandfche Scheepvaart haaren vryen loop wederkreeg, en de Stad geen gering voordeel werd noegebragt. Schoon die vreugde, by- zonder onder de fmalle Gemeente, gtootelyks verminderd werd , uit hoofde ('at eene menigte huishoudens, door den harden Winter van de jaaren 1727 cn 1728 bevroozen en uitgeput , in den Zomer nog de droevige gevolgen daarvan fmaakten, en andere foortgelyke ramG 6 p§n  15^ AMSIELBAM EN ZVNB pen ondergingen, door daarop volgende doorbraken en overltroomingen. in de be- rigten, die ter Staatsvergadering in 'tjaan^i op het Ontwerp ter verbetering van den Kooplande! waren ingebragt, u in bet XI deel onzer Qefchicdcnïsfen medegedeeld , hebt gy gezien , dat niet ondui Jelyk word te kennen gegeeven, dat de Kollegien ter Admiraliteit fomtyds in het regt, om de Sluikcrs te vervolgen, werden gehinderd , en dat die klagtcn niet ongegrond waren , word bevestigd door de vcrfehillen, die in voorige jaaren hier over plaats liadden , tusfehen de leden van de Regeering deezer Stad en het Kollegie ter Admiraliteit alhier. In 't jaar 1722 begreep men van dezy- I de van de Regeering , dat de Schuiten , die zonder doorzogt te zyn, door de Boomen waren geraakt , tot binnen de Stad mogten vervolgd en agterhaald worden , mits die vervolging onafgebroken gefchiedde , en men de goederen aantastte , eêr zy in de Kelders of j pakhuizen der Kooplieden waren opgeflagen. 1 ■■■ Maar bet dagvaarden van Burgers, V90r het Kcllegie ter Admiraliteit, meende  GESCHIEDENISSEN. tft men dat niet behoorde te kunnen gefchieden, dan na voorafgaande bekomen bewilliging van Burgemeesteren. Z. Hierom zullen dan de Kooplieden in hun Ontwerp gezegd hebben , dat de Slulkers de regtbauk van de Admiraliteit nïet moesten onttrokken en voor Schepensbank betrokken worden. Hoe werden deeze gefchillcn beflegt? V. De regtfpraak over geweldigen tegenftand, verltond men , wel aan de Admiraliteiten te behooren, doch alleen in zo verre , als dezelve uitliep tot het vervvyzen in geldboeten , doch, wanneer de wederfbmd zo verre gegaan was , dat de misdaadigers aan den lyve moesten geftraft worden , oordeelde men , dat de uitfpraak aan Schepenen , als den eenigen com. peienten Reg er van de Burgers behoorde. — En volgens dit oordeel was het, dat Heeren Schepenen twee Schuitcvoerers , die zig op deeze wyze misgreepen hadden , deeden indaagen , met belofte van eene prcemie voor den Aanbrenger. In 't jaar 1730 was men hier genoodzaakt zwaare ftraffe te oefenen aan eenige perfoonen , die zig aan de on0 7 na-  I58 AMSTELDAM BN 2YNE natuurlyke zonden van Sodomie hadden fchuldig gemaakt; doch ik wil hier liever van zwygen. '■ En verhaal u veeleer met genoegen, het vieren van het tweede Eeuwfeest van de Augsburgfche Confesfie , welk alhier gefchieddc op den 35. van de maand Juny van dat zelfde jaar , door en met het doen van leerzaame en ftiehtelyke Predikatiën , waarby de Overlevering dier Confesfie aan Keizer Karel den V. herdagt werd. * Ook werd de gedagtenis van dit tweede Eeuwfeest vereeuwigd, door den Heer M. Holtzhey, met het vervaardigen van drie verlchilleude zinnebeeldige Penningen. Ook werd in de maand Augustus door de Algemeene Str.a.en, het Octrooi der Westindifche Maatfchappy, welk met de maand December ftond te eindigen , voor den tyd van dertig jaaren verlengd, mits de Vaart en Siaavenhandel op de Kust van Afrika voor een ieder werd vrygcfteld, onder • bctaaling van zekere recognitiegelden aan de Maatfchappy. In de maand November onthield zig hier eenigen tyd een Gezant van den Keizer van Marokko, en trok van  GESCHIEDENISSEN. I59 van hier naar 'sffage, om met de Staaten van de Vrede te handelen, GeJyk ook in 't laatst van d:r en het begin van 't volgende jaar Prins Willem de IV. en Francois de lil. Hertog van Lottliarïngen , die naderhand tot de Keizerlyke waardigheid verheven werd , Stad met hunne tegenwoordigheid vereerden. Z Werd in 't jaar 1731 niet voor Stads re. kening gekogt de Ambach.sheerlykheid van Ouderkerk aan den Amftel, en de Buurt van Buiyendrcclit en Diemen? V. Ja ; Ouderkerk en Duivendrecht voor 25100 guldens , en Dtemen met Btemerlrug voor 10300 guldens. Van de eerfle werd Ambachtsheer E. van den Bempden , en van Diemen, Gerrit Corver, Meer van Velzen. ——— Op den 27. February van 't volgende jaar , werd alhier het Plakaat der Staaten , waarby het verlpreiden en voortplanten der fchadelyke gevoelens van Pontiaan van Hattem verboden werd, openlyk afgekondigd.— In de voornagt van den 15. April , werd de Stad met een' algemeenen fchrik vervuld, door eene hevigen brand , die in 't Pesthuis op da Hei.  f6b AMSTELt) AM EN ZY N E Heilige of Overtoomfche Weg ontftond, waardoor dat fchoon Gebouw , tot op de miiüren na , genoegzaam geheel in de asfche gelegd werd, wordende de zieken en krankzinnigen , die zig daarin bevonden, egter allen, op drie na, nog gelukkig gered. . Dit Gebouw , dat het Vuur veneerde , had in zyn omtrek 800 voeten, en elk vierkant 200, met een binnen plein van 140 voeten. Door de goede orde en toeverzigt, die hier in alles plaats heeft, werd hetzelve fpoedig weder opgebouwd. Z. Zo ik het wel heb, gebeurde in 't volgende jaar de verköoping van Erven op den Binnen-Amftel, en daardoor geraakte dit Blok betimmerd. V. Dit gefchiedde ten voordeele van de Stad, by gelegenheid dat de Stads Roermaa. kery ten onbriike geraakt was , de Erven wa. ren genommerd van 1 tot 23, en daarvan een naauwkeurige kaart en koop-conditiën gemaakt, zynde deeze Erven g-kgen by de Magere Brug , zo op de Oostzyde van den BinnenAmftel , de Nocrd -.yde van de prinfengragt, als  eESfHI BBSNTSSRïf. l6f als op de Zuidzyde van de Kerkftraat. Ook verfchecn in dit jaar in druk , eene gemaakte en door Hun Hoog Merg. goedgekeurde Conventie , tot wel ftand van de Coloftte van Surlnamen , tusfehen Directeuren van de Sociëteit ter eenre , en Gemagtigden van Raaden van Politie van de voorfchreevenc Colonie , en voornaame Ingezetenen en Belanghebbenden ter andere zyde, het welk veel genoegen aan dczclven verfchafte; en maar Vvenschlyk was, dat hier altyd wel onderhouden was. ———— Door de Staaten van Holland en Westfriesland in 't jaar 1734 befioten zynde tot eene verandering in de taxatie van delluizen , waarna de betaaling van den honderdften penning voortaan gefchieden zou, bevond men het hoogst noodzaaklyk te zyn , om reden, dat de Huizen in veele Steden vermeerderd, in anderen verminderd waren , dat derzelver getal werd opgenomen; By voorbeeld, \v Amjleldam had men geteld in 1632 , 16051 Huizen , en in 1732 bevond men 26035 Huizen, dus 9984 Hutecn meer ; In Enkhulzen had men in 1632 geteld 3895 Huizen , en nu in 1733  amsteldAM en zyne JP2 vond «en 2605 Huizen, dus waren daar !" hr0nderd iaare" 1290 Huizen verminderd.He fom der gemelde taxatie, beliep in 1732 in ' ' * I224ö45 : 17:6 ui t Noorderkwartier, . 94535:- :3 dus te zamcn, ƒ 1319380:17:9 Zyne Hoogheid Prins Willem de IV., zyn Huwelyk in Engeland voltrokken hebbende , ƒ et de Kroonprincesfe Anna , kwam van Londen den 7. Mei 1734, met het Roninglyk Jagt te Rotterdam , en op den l8. van de maand Juny, des avonds om 6 uuren alhier, wordende aan de Poorten het Jagt door de Stads Mi- inie opgewagt en gcfalueerd. 0n- «Idlyk na dat hunne Hoogheden uit het Jagt getreden waren, werden dezelve begroet door, één der Stads Penfionarisfen , uit naam van Hun Ed. Gr. Achtb. en gevraagd , wanneer het Hunne Hoogheden behangen zou dc Heeren optewagten , om dcrzelver gclukvvenfching te ontvangen. Maar bet Vorftclyk Paar bedankte 'er voor , zeggende , dat zy voorncemens waren zonder eenig vertoeven , naar Fries-  GESCHIEDEN I 5 S E N. l6% Friesland te vertrekken, gclyk binnen den tyd van éérl uur met alle de Jagten gefchiedde, wordende door de op Sttoom liggende Sche- j pen met verfcheidene eerefchoten begroet , 't ; welk door de Jagten beantwoord werd. * In 't volgende jaar werd door Hun Hoog Mog. | aan de Directeuren van de Colonie dc Berbics OcTxooi verleend , zynde hetzelve gegrond op de gemaakte Conventie van 27. September 1732 , tusfehen de Bewindhebberen van de Westindifche Compagnie en Directeuren van de Colonie. Ook werd in dit jaar de Zeedyk beoosten Muiden , ter verhoeding van : fchade, veroorzaakt door de Paal- en Kookerwormen, en het flaan des Waters, gelyk ook de Diemcrdyk en meer anderen , met eene . gloojing van fteenen befchut. Z. Maakte men hier in 't jaar 1737 ook ee- \ nige voorzeggingen uit de Komeet of Staanfter ) die zig alhier vertoonde ? V. Het kan zyn , dat dit by het onkundig Gemeen plaats had, te meer , dewyl voorge- \ wend werd , dat dezelve aan de Sterrekundi- ij gen onbekend was, maar kundigen befchouw- den  AMSTELBA M EN ZVNE den dezelve op dien aart, als men gewoon is alle andere Hemelfche Lichaamen te befchou- wen en gade te flaan. Men ontdekte dezelve alhier den i2. February , twee uuren na Zons-ondergang. Zy was omtrent zes graaden, veertig minuten West Zuidwest van Ve. nus , zo dat men , een regte lyn trekkende van Iaatstgemelde Planeet tot op onzen Horizont , dezelve drie graaden en eenige minuten bezmden onze linie zag Het hoofd vertoonde zig fomtyds taamlyk beider , gelyk eene Ster van de tweede grootte; haar (taart, d>e zig als een zwak licht vertoonde , fchnins opwaards van de Zon aüiep, en gelyk was aan dc draaien van het Noorderlicht, had de lengte van byna twee of twee en een halve graad. Ell d ,s bcfchouwde m„n Staanfter eenige dagen na malkander De Regeering deezer Stad, befioten hebbende tot het bouwen van een prag-ig Logement voor Stads Afvaardigden i„ 9sIIage , werd flan hetzelve op den 18. April deezes iaars, de eerfte fieen gelegd, door den Heer JXN S,x de Jonge , wiens vader ten dien lyde Prasft- dent  GESCHIEDENISSEN. löj t «leut Burgemeester deezer S ad was ; Onder i gemclden Meen werd gefield een koperen bos, : waarin was een zilveren plaat, en daarop gegraI veerd de dag, maand en jaar dat zuiks door dien i jongen Heer verricht was, en daarenboven nog | een koperen plaat waarop het zeilde gefneden 1 ftond, welke bos tusfehen twee marmerlteencn I werd gelegd. — Ik heb u in de Gefchiedenisfen 1 yvnNederland melding gemaakt van'fHEODORUs, i Koning van Corfika, die zig Baron van Neu| hof noemde, en u doen zien, dat zyn ryk van S geen langen duur was. Het was met 1 hem thans zo deerlyk verloopen, dat hy, zig i hier bevindende , om oude fchuldcn , voor j eenigen tyd in de Gyzcling gezet wierd, doch | na een pc os zittens werd deeze Gelukzoeker weder ontflagen. Ook meen ik u | gezegd te hebben, dat by de Staaten van Holf land de Refolutie genomen was , dat van de ] Roomfchc Kerkhuizen binnen deeze Provintie j driemaal in de honderd jaaren het Collateraal | zou moeten worden betaald. —— Tot het I neemen van deeze Refolutie, had gelegenheid 1 regeeven zeker Request, aangeboden door de Erf*  lb~6 AMSTELDAMENZYHB Erfgenaamen vanFiup r.A Veli.ier ,Rcomsch Priester alhier , in de Kerk de Pool, op de Igrcft , zynde die Erfgenaamen van gevoelen, dat zy van dat Kerkhuis geen Collateraal verfchuldigd waren , het welk gantsch verkeerd uitkwam. Wanneer wy in 'c vervolg fpreeken van de Stads Gebouwen, en byzonder van het Stadhuis , dat achtfte Wacreldswonder , zal ik gelegenheid hebben, u de Kunstfruk'ken daarvan te doen kennen, thans kan ik egter niet voorby , gewag te maaken, dat het groot tafereel , hangende in de Raadkamer, dit jaar, en wel den ïi. Augustus, door den Kunstfchilder J. de Witt voltooid is geworden en aldaar geplaatst. ■ Boven eene aanzienlyke belooning , ontving de Kunftenaar de goedkeuring van Hun Ed. Gr. Achtb. en de loffpraaken van In- en Uitlanders die de kunst wisten te beoordcelen. ■ . In 't volgende Gefprek zullen wy eenen aanvang maaken met het vieren van het Eeuwgctyde van den Amlteldamfchcn Schouwburg. N E-  GESCHIEDENISSEN* l$f NEGENDE GESPREK» I N H O V B« 1 Eeuwfeest des Amfleldantfchen Schouwburg^ gevierd. Oproer onder het Zeevolk. Harde Winter van 1740. Oyerjlroomingen. Nadeel voor den Koo handel, door den Oorlog tusfehen Spanje en Engeland, —r— Oorlog met Frankryk. —— Twee Hulzen ingeflort. Sterrekundlge waarneemingen, gedaan door den Heer Martens. By zonder e Koophandel verboden op Oostlndlen. Beroerte onder de Katoendrukkers. De Prins en Pr'mces van Oranje in dc Stad. J. Rousset  té$ amsteï.dam EN ZYNE in hechtenis genomen. Verheffing yan den Pruis van Oranje tot Stadhouder. Vreugde desweqens. Sommige Roomschgezinden geraaken in moeilykheid. De Prins in de Stad. Beroertens , onljiaan op de tyding yan 't overgaan van Bergen op den Zoom. Over het verkoopen der Ambten. Over het ■grfftaelhouderfchap en den afpand der Posteryen. G. A. Hasselaar , Gekommitleerde tot de Vredehandeling te Aken. Geboorte yan den tegenwoordigen Etfftadhouder. Pillegiften aan hem door de Stad gefchonkeu. Plundering van de Pachtershuizen en breedyoerig Verhaal yan alle de Beroertens by die gelegenheid. Byzondcr Verhaal van de Hoofden en Belhamels der Oproerigen, den berugten Zweed en Mat van den Nieuwendyk. De Zweed word doodgefekoten. Mat met anderen gevangen. Zy worden de IVaag uitgefloken. Beklaaglyke Beroering en Ongelukken by die gelegenheid. Va.  GESCHIEDENISSEN* t&| Vader. Amfteldamfche Schouw¬ burg , op den 7. January 1638 , allereerst geopend zynde met VoNDELsGysbrecht yan Amftel , zo vierde men op den zelfden dag va» 't jaar 1738 het Eeuwfeest daarvan, zynde op hetzelve door den beroemden Dichter J. de • Marre , een toepasfelyk Zinnefpel vervaardigd , dat in de tegenwoordigheid van Burgemeesteren en verdere leden der Regeering, met fraaie vertooningen, heerlykmuzyk,zang, dans en vliegwerken vertoond werd , en wel verfcheidene avonden achter eikanderen, voor een ongelooflyk aantal aanfehouwers. De meergemelde Medailleur M. Holtzhev, vervaardigde , ter gedagtenisfe van deeze gebeurtenis , een' zeer zinryken gedenkpenning, gelyk die zelfde Kunftenaar twee anderen vervaardigde ter aangaan de derde Eeuwfeestviering van de uitvinding der nooit volpreczen' Boekdrukkunst. Zoon. Ontftond 'er niet in 't jaar 1735 een oproer onder 't Zeevolk ? Werd dit nog al fpoedig geftild? II. deel. H V. Ja,  tjö AM5TELDAM EN ZYNE V. Ja, de vvyze voorzorg van de Magiftraat deed dit ras dempen ; gelyk 'er indedaad geene Had is , daar alle bevveegingen , wanneer" de Juftitie zich werkzaam betoont, en de Sehuttery het met de Regeering ééns is, fpocdiger kunnen beteugeld worden , dan in dat. Jleldam. —— Dit bleek ook in het volgende jaar 1740 , wanneer in andere Heden , doof de gevolgen van den ftrengen Winter,de Grutters winkels werden uitgeplunderd, maar hier, fchoon het gebrek en de armoede niet minder hevig was dan elders, hield men egter alles in goede rust, hoewel ook tot lof van onzeStadgenooten moet gemeld worden, dat by derge* lyke bezwaarde tyden, de liefdegaven cok overvloediger dan ergens elders uitgedeeld , en dc armen onderfteund werden. —— De rampen van den Winter van 't jaar 1740, werden in't Volgende jaar nog merkelyk verzwaard, door de daarop gevolgde overftroomingen , waardoor bet Water hier meer dan ééns, metwoedende ftormen , tagu'g en meer duimen boven de gewoone pyl rees. — En dit alles werd .jelyjs gy in 'sLands Gefchiedenisfen gezien Utbtf  tSESCHIKDBH ISSBK» IfT. hebt, nog vermeerderd door het nadeel , dat aan den Zeevaart en Koophandel werd toegebragt door de Spanjaarden en Engelfchen, dié thans met elkander in Oorlog waren , fchoon men van de eerlten nog eenige voldoening ontving. Z. Daar gy my hebt doen zien , hoe de poogingen van den Heer Hop , by de Engelfchen vrugteloos waren , moeten de vooruitzigten van eenen algemecnen Oorlog , die gy my tevens geleerd hebt , waarom ze werd aangevangen, cn om wat reden de Staat door Engeland op eene listige wyzc daarin betrokken werd , allerakeligst geweest zyn. V. Het behaagt my, dat gy mynegezegdens Wel fchynt begreepen te hebben. — Gy hebt ook gehoord , dat Amjleldam en Dordrecht zig, zo langmooglyk, tegen eene derde vermeerdering van de landmagt verzet hadden. — Het was toen gelyk meermaalen, en ook onlangs ; Frankryk en Enge'and deeden elk om 't meest hun best, om den Staat in hunne belangen te krygen. —— Om alle verfchillen, die onder dc leden van Staat plaats hadden, H 2 nieE  172 amsteldamknzynb niet heviger te doen worden , werd van wegen deeze Stad vorrgeflagen, dat men in alle onderhandelingen met de Bondgenooten, moest zorgen voor het behoud van den Staat , en wel toezien dat dezelve niet boven maate bezwaard werd, dat het getal der manfchap, welk men zou behoeven te leveren , niet boven de. 20000 beliep, waaronder 4000 Ruiters of Dragonders begreepen zouden moeten zyn. —— Ik heb u verhaald , hoe Dordrecht en den Briel eindelyk werden overgehaald, en hoe groot het ongenoegen van Frankryk was, over het genomen belluit der Staaten en byzonder van Holland. Z. Viel 'er in al dien tyd niets byzonders in dctze Stad voer ? V. Van het geen tot het gefchiedkundigc behoort, neen; En!;el gebeurde in 't jaar 1743 een geval, dat men goed gedacht heeft aantetekenen, naamlyk , dat op den 29. July twee Huizen, {taande tusfehen deBrouwcrsgraften Haarlemmerdyk , aan de kleine Vischmarkt, bewoond wordende door een Kistenmaaker, en naar derzelver ouderdom en bouwvalligheid, te  geschiedenissen. i?3 te zwaar van boven met hout belast zynde, infbrtten, waarby de Vrouw en twee van haare Kinderen het leven liete.i. Ook zvn merkwaardig de Sterrekundige waarnecmingen van den Mecre Martens, om vent het verfchynzel van den overgang van den Planeet Merkarim over de Zon ,- welke door hem op den 5. November , op het Stadhuis alhier, gedaan werelden , gelyk door anderen te Haarlem en elders gefchiedde. In 'c jaar 1742, hadden de Bewindhebbers van de O. I. Comp. een nieuw reglement gemaakt aangaande den Koop. handel , die de Scheeps-Officieren en anderen plagten te dryven, welke hun thans verboden, en daarvoor eene premie werd toegelegd. Hier over was reeds eenig gemor onder het volk geweest, 't we'k egter ras gcftild was, doch den 10. Augustus van dit jaar, vreesde men dat hetzelve heviger zoa worden , ako de twist onder de Matroozen Werd aangevangen , welke anderen , die volgens dit Reglement dienst genomen hadden , wilden verhinderen om hunne kisten te laaten branden , naar een ftreng Plakaat van het GertgtfmoorH 3 de  •174 AMSTELDAM BN ZYNE ■de deeze en de volgende beweeging op de» 17. Augustus ; liet geen inmiddels met de zaaken van den Oorlog voorviel , is u reeds gemeld, en kunt gy in de Gcfehiedenisfen van .Nederland, op de jaaren 1744 enz., nagaan. — Doch even na dat de Graaf van Was* ftnaar in dat jaar , als Afgezant der Staaten naar het leger des Konings van Frankryk vertrokken was , omftund 'er binnen deeze Stad eene geweldige beroerte onder dc Katoendrukkers , welke men vreesde van flegte ge- roigen te zullen weezen. ln 't eerst gaven zy voor, het op hunne meesters geladen te hebben, die, zo zy zeiden, meer leerlingen aannamen dan geoorloofd was , mogende, volgends hun voorgeven, op ieder winkel, bj de zeven knegts , maar één leerling zyn , terwyl Jer de meesters thans wel vier aannamen , waarom zy dan allen weigerden handen aan *| werk te flaan; Ook maakten zy eene wet, en deeden die zelfs drukken en uitgeeven, maar zy hadden de magt niet om ze te doen gelden. Dit gedaan hebbende , vormden zy ;zig in de bierkroegen tot Staatsmannen, en voer-  G E S C H IBO SNISSEH» 17-S voerden vry oproerige taal en gefprekken voor en tegen den Koning van Frankryk, maar, na dat de Magiftraat een der voornaamfte aanvoerers had doen vatten , en eenige weeken op water en brood zet.en, en vervolgens de Stad ontzeggen, bedaarde deeze tuimelgeest. ■ De berugre tcgt van Prins Karel over den Rhyn , werd alhier den 9. en 10. July , door het affteeken van vuurwerken als anderszins, gedacht. • — De Prins en Prinfes van Oranje , die zig in de maand Augustus hier bevonden , werd meer eer bewcezen , dan te vooren wel pleeg te gefchieden. Ik heb u ook reeds melding gemaakt van zulken, die door hunne gefchriften , de gemoederen tot verandering van de Staatsregeering zogtcn gaande te maaken , en onder die, u zekeren J. Rousset gemeld ; Deeze werd hier opgeligt in het begin van 't jaar 1747. Z. Dus komt gy aan het tydfijp, om my te melden , wat 'er hier al by de verheffing van Zyne Hoogheid Willem den IV. is vcorge* vallen, daar ik begecrig na ben ? V. Men had daarvan zo dra uit Zeeland II 4 Seeu  176 AMSTElCiM EN ZÏNï geen bcrigt gekreegen, of vèelën toonden wat zy verlangden , en byzonder dc Byltjes, die in den nacht tusfehen den 30. April en i.Mcy de wagt hadden. . Tegen den volgenden avond vergaderde eene ontetbaare hoop volks op den Dam 9 alwaar elk fprak zo hem goed dacht. —— Eenigen liepen met een toortslicht door de Warmcesflraat , en kwamen daar mede op den Dam, daar zy het ge. fchreeuw van Oranje boren voor eenigen tyd aanvingen. Doch met den morgen van den 2. Mey , nam de toevloed van menfehen van tyd tot tyd meer toe. By dc komst der Regeering op 't Stadhuis , was een groot aantal volks reeds met Oranje verfierd, onder welken veeleu niet van 't beste foort. — Geduurende de raadpleegingen der Regeerin», begon de woeste hoop reeds tekenen van ongeduld te vertoonen ; Doch tusfehen elf uuren en half twaalf, toen de Dam opgepropt van volk was , werden de vengfters van dc Puye van 't Raadhuis geopend , Burgemeesteren daar voor verfchynende , hadden een Oranje Vendel by zig, dat door één der Stads Bodens werd  ÖESCHlKDENlSSKïl» werd uitgeftoken en vastgehouden. ■ . Hierop omflond een zo algemeen gejuich en gefchreeuw, dat de lucht 'er van weergalmde, en geen mensch in ftaat was iets te hooren van de Publicatie, die afgeleezen moest worden , welk gejuich , toen de Secretaris pas gedaan had , zig weder op nieuw verhief. Bureemeesteren beantwoordde dit met het zwaaien der hoeden. In een oogcn- blik tyds was alles met Oranje verliefd , duizenden van Vlaggen en Wimpels zag men van Schepen , Vaartuigen , Toorcns en Huizen waaien, 's Avonds werden 'er vrcugdevuuren afgcftoken en andere vreugde bedreeven. Z, En ging dit alles toe zonder onrust of geweld ? V. De meeste moedwil wierd gefluit, doordien z*g elk van Oranje zo fpoedig mooglyk voorzag. .. Wanneer flcgts een jongen 't tri den zin kreeg Oranje boven te roepen , moest dit dou- allen, die daaromtrent waren, gevolgd worden , en die dwaas genoeg waren om daaraan niet te gehoorzaamen , kreegen een pak fiagen, of werden in.'t Water geil 5 fm«-  378 AMSTELDAMEM2YNB fn eeren. Kortom , de Stad was in rep en roer. 1 Den 4. Mey was het byna 1 even zo gefield , teen 'er werd afgekondigd, , dat Zyne Hoogheid, dcor 'sLands Staaten, tot Stadhouder verheven was. De vrei gde was, zo door het doen van algemeene liluminatien als anderszins grooter , maar ook het ongenoegen en de onrust; In 't byzonder had men het geladen op fommige Roomschgczinden , die , zo men zeide , kwalyk van Zyn Hoogheid gefproken hadden; Door middel van eene ernflige VVaarfchouwing , werd egter voor dien tyd alle famenrotting verhinderd. — Den 11. Mey was de dag dat Zyne Hoogheid alhier verfcheen , om zig naar 'sliage te begeven ; de vreugde v\ as toen boven maate, wordende de Prins en Prinfes terftond begroet door de regeerende Burgemeesteren Corver en van den Bempden, (welke laatfle zeer in den haat van 't Gemeen was,) benevens den Penfionaris Staal en dén der Stads Secrctarisfen, en van andere Kollegien ; Dien avond was weder de gantfche Stad verlicht, en d.ags daaraan begaf zig het Vorftelyk gezelfchap over Haar-  GESCHIEBSNISSBW. Ifp Haarlem naar "sliage. — Alles bleef hier in rust, tot in de maand July. De gerugten van Bergen op den Zoom, die daaglyks herwaards overvlogen , bragten alle avonden eene groote menigte volks op den Dam byëen, en wanneer 'er goede tydingen waren, juichte de menigte zo wel op den Dam , als in de Kofiyhuizen daar rondom. — Een Schoenmaakers zoon in de Halfleeg, had dc onbezonnenheid , van zig te verzetten tegen de menigte , en zig te verheugen over den voorfpoed der Franfchen in dat beleg. Op den avond van den i. Augustus wil men , dat hy zig ten nadeele van den Prins en ten voordeele van Frankryk fterk uitte, waarop hy terftond met eenige klappen begroet werd, en gedreigd om in het Damrak gegooid te worden ; Met het in de loop laaten van de panden van zyn rok ontxh'gtte hy dit gevaar , en raakte gelukkig in zyns vaders huis ; De vader aan de menigte vraagende , wat hunne begeerie was, eisebte zy den zoon buiten de deur, anderen dreigden het huis te plunderen , zo hy niet ten voorichyn kwam. — Een meer gematigde H 6 hoop  'IS® AMSTEI, DAM EN ZYNE hoop dwong den orden Schocnma. kcr, daadlyk een Oranje Vlag uictefleeken , en zyn huis drie achter een volgende avonden van onderen tot boven te illumineeren. - Aan welke voorwaarden voldaan werd , en nog dien eigen avond, fchoon reeds over tien uuren zynde, een begin gemaakt; By gebrek van een Oranje Vendel, moest men zig egter vergenoegen met een rood Bonte Boezelaar, met eene kaars daaraan , ten vengfter uittefteeken. Z. De zoon bragt dus zynen vader in groot gevaar. Ulumineerda hy drie avonden , of werd dit gefluit? V. Laat dit u ter leering flrekken , om in dergelyke gevallen omzigtig te zyn , en onderneem nooit , al had gy waarheid en recht aan uwe zyde, om tegen den ftroom van eme woeste menigte opteroeien. — De ftraat, zo als gy weet, eng zynde , was de doorgang 'sanderen daags geheel geflopt; Eenige perfoonen, zig ter bywooning van de Bedeflond, naar de Franfche Kerk willende begeeven, werden door het dom gepeupel zeeronheusch fee-  GESCHIEDENISSEN. J&I behandeld , wordende de menigte daar zo groot, en de moedwil zo hevig , dat twee Kompagnien Burgers in de wapenen moesten komen, om verdere onheilen te verhoeden, en de Halfleeg van menfehen te zuiveren. ■■— Den 3. en 4. Augustus vatten de Burgers aldaar weder post. Eene van pas gedaane Publicatie ftoorde deeze buitenfpoorigheid , die anders ook ligtelyk tot andere piaatzen zou voortgegaan zyn. — Doch de verslagenheid, diehe: overgaan van Bergen opZoom veroorzaakte , veranderde vervolgends in woede. Veele Roomschgezinden droegen zig ook onbegaanbaar met, de voorzigtigheid, en werden daarom eenigen in hegtenis genomen. Onder anderen had een Bakker en een Wynkooper in de Ridderflraat zig {legt gedraagen , deelende dén eenen , uit vreugde over het verlies van Bergen, brood , en den anderen drank uit. Hunne huizen werden hierop geplunderd, hunne winkels vernield, en zy beiden, jammerlyk geflagen zynde , waren blyde, dat de Dienaars der Juftitic hen in de boeien bragten. Het zelfde lot van plundering en hegtenis ondcrH 7 ging  182 AMSTELDAMENZYNE ging een' Juffrouw op de Haarlemmerdyk, me dc om haar onbedagtzaam fpreeken. ——-——. Zekere Melkboerin , in de Weteringsdwarsfiraat , die zig mede fpoorloos gedragen bad, bergde zig met de vlugt, laateude haare efcmcrs ten prooie der Plunderaars , fchoon zy egter op haare vlugt door de Onderfchouten gegreepen en ook in de Boeien gebragt werd; Dit duurde dus eenige dagen , dat dan hier, dan elders dcrgelyke zaaken voorvielen. Doch eene nadere Publicatie, den 19. daartegen afgekondigd , ftilde ook dit. pas hadden deeze beroerten een einde genomen, of nieuwe oorzaaken, van Rotterdam en Gouda herwaards overgewaaid , en ontflaan over het verkoopen der Amb en , vatten ook hier ras vuur. De Magiitraat kcrn;s gekreren hebbende , dat men hier bezig uas met een Rcquest ten dien einde onder de hand te doen tekenen, ontbood eenigen, die men daeht,dat hier de hand in hadden , voor zig, en ftclde hen voor , of hunne daad meer tot voordeel dan tot nadeel van dc Stad zou verfrrekken, •*H dat het niet anders zyn kon, of de ru.-tder Stad  6ESCHIEBEHISSBW. 1^3 i: Stad moest daar door verftoord worden. — f Sommigen van dcezen kwamen hierop tot naI denken, en begreepen best te zyn deeze zaak te laaten blyven, doch anderen bleven beweeI ren, dat alle Ambten, de Politieken uitgezon{ dcrd, vcrkogt behoorden te worden. Z. En was het hiermede afgedaan ? V. Tot op den 6. November was alles, zo het fcheen, in rust, doch op dien dag , vond i men 's morgens hier en daar door de Stad ecI nige Briefjes aangeplakt , waarby de goede I Burgery verzocht werd, om den 9. daaraan vol5 «ende , in volle geweer op den Dam te kor, men , ten einde de Regecring te noodzaaken, . I.) tot het verkoopen der Ambten, en 2.) om f zyne Hoogheid te verklaar en als Erffladhouder, j waanoe de berugte Porcelcinkooper Raap,op i den Vygendam , in het huis , bekend door de^zelfs uithangbord Al tyd wel, met een door hem vervaardigd Request, aanleiding had ge; geeven. Welk Request buiten de ge¬ melde twee zaaken, nog twee artikelen behelsde , naamlyk , het verzoek om een vryen Krygs* \ raad, dat is, dat de Officieren n'.et uit de Re- gee-  184 AMSTïtDAM EN Z7NÏ geering, maar uit de Burgery moesten gekoo- zen worden en de herftelling der Gilden in hunne oude Foorregten Raap ontkende egter eenig aandeel in de aangeplakte Briefjes te hebben , en keurde dit doen zelfs af. —Doch den 8. had men tyding gekreegen , dat de Rotterdammers , gelyk ik u gezegd heb, door hunne Regeering te dwingen , hunnen zin hadden bekomen , en dit deed de Gemeente alhier ook op eenen goeden uitflag hoopen. — Den 9. November daar zynde , zag men den Dam 's morgens al vroegtydig vol volk , doch ongewapend, om elf uuren zeide men, dat het tyd wierd, om het werk voorttezetten, maar wat 'er gepraat of gcfchreeuwd werd , men zag geen Raap noch andere yvcraars ten voorfchyn komen. Aan loopcn en draaven , het Stadhuis op en af, was eg Het was egter goed , dat zy zo lang te vooren gefchiedde , zo dat *er behoorlyke middelen konden beraamd worden, waaraan ik niet twyfel. V. Door de wyze maatregelen , die door Burgemeesteren en Kolonellen genomen werden , werden alle die booze voorneemens verydeld. Eene menigte Kompagnien waren dien dag onder de wapenen , op byzondere plaatzen en posten verdeeld , de Weeshuizen bleeven gelloten , niemand mogt dien dag op den Dam blyven ftaan , of het Stadhuis naderen , ten zy hy iets gewigtigs te verrigten had. De Burgers zeer wel van kruid en lood voorzien zynde, hadden de muitemaakers geen lust bm zig te doen zien. Niem .nd weigerde ook aan de gegeevene orders te gehoorzaamen , dan alleen één Turt'draager, die weigerde heen te gaan»  IpO AMSTSLDAH EN 2FKE gaan, en zig ftout daar tegen verzette , doch'' hy werd ras in hegtenis gebragt, en na byi- • nens kamers gegeesfeld te zyn, de Stad ttitge- ■ bannen. Z. Werden 'er gcene anderen betrapt ofge-:fat? V. Eenige dagen na deeze opfchudding ,1 werd zeker Timmerman Willem van Nes, , voer 't Gcregt ter verantwoording ontboden , j en in verzekering genomen , om dat hy , zo gezegd werd, de aanleider was van het tumult op het Stadhuis; Hy zat tot den 7. Mey 1748, wanneer hy op "een vrybrief van zyne Hoogheid ontflagen werd , fchoon Burgemeesteren k :m daarna, zonder vorm vanregtsplcging, de Stad ontzeiden. ——- Daags na dien geweldigen aanval op het Stadhuis, had Raap met' é:nige van zyne vrienden zig voor Burgemeesteren bcgeyen , verzoekende mondeling, het geen in 't gemelde Request fchriftelyk begrepen was. Zy kreegen alleenlyk ten antwoord, dat Burgemeesteren alle redelyke voldoening zoude geeven. Ter Staatsvergadering werd thans gefiemd in het Erfftadhouderfthap, doch  GESCHI ÏD!N ISSETT. 19^ io'ch tot den afftand der Posteryen , konden burgemeesteren , om dringende redenen, als Jog niet befluhen. ■ Wy moeten hier ok nog tot lof van onze Stadgeiiootcn zegden , dat zy mildclyk hunne offers tot dc zogenaamde liberale of yrywillige gift toebragten. Ook had Amjleldam in het volgende jaar 174" de eer > dat één van haare Vroedschappen , de Heer Gerard Arnoud Hasse» Laar , tot één der Gekommitteerden wegens Beeze Provintie , op de vredehandelingen te Mken benoemd werd. j Z. Hoe gedroeg men zig alhier , by de geIboofte van den tegenwöordigen Erfftadhouderj [op den 3. Maart van dat jaar? V. Zeer gcfchikt ; Ieder betoonde op eene [geregelde Wyze zyne vreugde daar over. De ipülegift van wegen deeze Stad aan den jongge* boornen gefchonken , beftond in eene rente ivan 25-00 guldens jaarlyks, liggende delyfrenUdnbrief in eene fraaie zilveren doos. —— I Doch deeze vreugde werd hier , en meest in salie Meden, gelyk ik u heb verhaald, haast in I een akelig tooneel van plundering verwisfeld 9 de»  192 AMSTERDAM EN ZYNE dewyl de haat en woede tegen de Pachters hier 1 «He verbeelding te boven ging , het welk te 1 meer bleek , nadien de gewapende Burgery \ genoegzaam eenpaarig weigerde , dezclven eenigen byftand tc bieden. 1 Om dit 1 heilloos ('pel hier te doen aanvangen, was dei Gemeente weder by Briefjes , tegen Donderdag den 20. Jnny op den Dam verzogt, om de i Pachten te zien vernietigen. Dan daags s daarna liep bet gerugt , dat die tyd vervroegd 1 was , op Maandag den 17. Deezen dag daar 1 zynde, was de Botermarkt ongemeen voller : dan naar gewoonte, doch door het voorzigtig ; gedrag van de Collecteurs van de Boterpagt, , die ongemerkt de Boter lieten koopen en ver- ■ koopen, zonder Pacht te betaalen , en die vroeger dan naar gewoonte hun Comptoir aan 1 de Waag floten , liep hier alles ftil af. Ge- • duurende deeze week verwagtte men den aan- ■ vang der beroerte op de Appelmarkt , maar 1 door het goed gedrag van fommigen , kon de 1 tmuitzugt ook daar niet aan den gang geraa- ■ ken. Zondags den 23. Jnny vertoon- • den zig fommigen in gemeene kroegen en her- ■ ber-  GSseHliïnaiïisSEtf. 193 tergen , welke door de woede , die bun ten Doeen uiiftrató, genoeg te kennen gaven, *at hunne bedoeling was. De gevreesde Maandag den 24. daar zynde, werd de Publicatie van dc Staaten van tto'ïand, tegen het gehouden gedrag van deMagiltraat, alhier afgelöndigd. Na hei aanhooren van dezelve* begaf ieder zig van den Dam naar de (Botermarkt , d e reeds opgepropt van menleken was , zo uit nieuw>gierigheid als om fealdaadlgheid te pleegen , te meer volk ging derwaards , dewyl het gerugt verfpreid was, dat aldaar vier Burger-kompagnien in de wapenen zouden komen , fchoon dit onwaar was, e ter wilde betaalen , te vraagen : Waarom, vraagt gy een ceeltje, daar wy de pagt willen, afgefchaft hebben ? waarop één der Gerechts^ dienaars hem met de rotting lustig over de oo-i ren ftreek; Dc Collecteurs , veh ziende niet veilig te weezen, bergden geld eni boeken en vertrokken. Eenige belha¬ mels begonnen te roepen, waarom die Jongen die niemand kwaad deed, geflagen werd; Dei gemelde Noorman greep daarop den Dienaar aan, en zeide, zo gy flaan wilt, fla my,doch andere Dienaars toegefchoten zynde , greepen den Noorman en fleepten hem als hunne ge-. van-  GESCHIEDENISSEN. ^95 Lenen in de Waag. Dit deed al Et gefpuis rondom de Waag vergaderen, poLde met zwaare bedieningen den gevange- en los te krygen. • De Burgers , die I u gezegd heb, dat op de Waag waren, Lamen onder dit gedruis , zonder te weeten Lat 'er «aande was, naar beneden, en trokken illen binnen de Waag, waarvan de deuren gebten werden aan de Noordzyde, om in ftaat je kunnen zyn, om 't geweld te keeren. let gefpuis bleef "desniettegenftaande dreigen Ijct gebouw omver te zullen haaien , zo dc koorman niet werd losgelaaten. De Burgers, Ln alle zagtheid te gebruiken,ontflocgen hem; klaar deeze roervink buiten gekomen , gaf Lor , dat hem twee gouden ringen ontftolcn Laren , eifchendc daar vergoeding van , en Laakte dus op nieuw de woede en muitzugt Lctmde. . . De voorgewende vermiste ringen waren egter nergens te vinden. Het gefpuis begon toen met fteenen naar de Burgers te werpen, waardoor de Lieutenant zwaar aan den wang gekwetst werd. Alzo de Kapitein van deeze Kompagnie, dc Heer Lestevkl a KOM  l$6 AMSTELDAMBNZv'Ntt Non , uit de Stad was, werd zyte plaats verf vangen door den Kolonel W. Van Loon Jansê Deeze poogde met Me andere Officieren, met' minzaame woorden het volk te doen bedaarerl gepaard met bedreigingen van geweld met *e| weid te zullen keeren. . Doch alles te vergeefsch , het woedend volk drong meer en meer op de Burgery aan , en fchoon dl fteenen den Burgers geftadig om de ooren'i vlogen , en één der Onderfchouten gekwetst werd , nogthans kwam men niet tot het ui-? terften , zonder het volk nogmaals emftig ge. waarfchouwd te hebben ; Maar noch vermaa. ningen noch goede woorden waren van vrucht/, en de Burgers hun Jyf en leven niet langer zeker' zynde , werden zy genoodzaakt 'er op los te: branden, »t welk eenigen met los kruid en an- ■ deren met fcherp dceden. - — j)r;e wer,_ den 'er toen doodgefchoten en anderen ge-, kwetst; Onder de dooden waren 'er twee,die de eerfte aanvoerers waren, waarvan de één met een mes, Schuimbekkende van woede, op de burgers had aangedrongen maar' de • derde was alles behalven een oproermaaker 4 \ en  GESCHIEDENISSEN. 197 in kwam hier ongelukkig te pal, zynde alleen tier om iet op de Botermarkt te köopen. — |Oe oproerige hoop verfchool zig agter eenige jpgeflagen kraamen, tot zo lang, dat twee ketels weder met fteenen op de Burgers bcgonLen te werpen, het welk ras van eene menigte (gevolgd werd. Daarop fchooten de Burgers Lor °dc tweede maal , waardoor ook weder lenden uit den hoop getroffen werden, en onder deezen een onbefchoft wyf, dat de fch aamLoosheid had , haare rokken opteligten , en haar agterfte, onder het uitbraaken van haatelyke fcheldwoorden , aan de Burgers te tooIncn in welke gedaante haar een kogel m de bloo'c dyc gejaagd werd. Haare kame¬ raads namen haar op en fleepte haar naar de Duvelshoek , daar zy weinige uuren daarna I overleed. Z. Dit fchieten der Burgery moet eene by zonderc uitwerking gehad hebben op de gemoeI deren. Kwamen 'er geen meer Kompagmen I tot byftand? V. Ieder dacht over dit fchieten naar zyne geaarcheid; Zy , die de zaak van naby.bel 3 fchouwd  I$8 AMSIEIDAM ENZÏNÏ fchouwd hadden, meenden,dat de Bttrgeris J reeds te lang hadden laaten tergen ; Ander! dachten , zy moesten niet gefchoten hebbent ■ De fchrik en ontfteltcnis was groot' Het Craauw riep moord cn wraak over dl Burgers. . Anderen fchreeuwden ei zwc eren , dat niemand van de Officieren err Burgers levendig van de Waag zoude komen 4 terwyl eene verbaazendc menigte de Waag als' geblocqueerd hield; Zelfs verfpreidde zig°hee gerugt , dat men het Gefchut van de Wallen] zou haaien, om de Waag het ouderfte bovein te fchieten. De manfehap, die zig daar bevond, werd inmiddels door de zorg vaix-len, Heer Kolonel nog met dertig man verfterkt, uit verfcheidene Kompaguien , en des nade. middags werden deeze door drie Kompagnien, die te gelyk aankwamen, afgelost. Z. Ging dit nog al zonder blocdftorting ? v. Het meeste gefpuis had toen al de Bq« , termarkt veriaaten, doch verwoed zynde over 1 den tegenftand, en dat zy hier het hoofd had- . den gefloten , verfpreidden zy zig by troepen door de Stad. Zeven of agt kaerels gingen van  GBSCHI EDKH ISSElf. 199 Ln de Botermarkt langs het Rokkin, daar zy :cnen Onderofficier van Wyk 8 ontmoetten, Bic gewapend naar zyne loopplaats ging, waarEn één hem vroeg : Gaat gy al mede naar 1 Botermarkt , om die kanaillehonden van bachicrs te hehen ? Hy voortgaande, zonder Lwoord te geeven , was naauwlyks drie hut* zen ver, of dc vraager keerde terug, en liep Lm na, met het bloote mes in de hand, zeker met oogmerk , om den Burger verraadcIngs van agtcr te kwetfen; doch eene vrouw, in haar deur ftaande , fchoot toe , hield den booswigt vast, en maakte een vrceslyk gefchreeuw ; Dc Burger dus van zyn gevaar verwittigd , vond Zyne behoudenis met zig al deinzende in het huis te bergen. Der- gejyke gevallen hadden ook meer plaats. ' Her plunderziek rot, zig toen met de Burgers „iet meer moeiende, begaf zig met eene ysly* kc woede naar het huis van AdriaAn enPi*ter de Nooy , op de Kcizcrsgragt by de Reguliewgragt. De vader had zig zedert den i. April van de Pacht op het Zout ontdaan, maar de Zoon had de Impost op de comumtie van l + Ta-  200 AMSTELDAM EN Z y n E Tabak ; Zonder u een omfhmdig verhard te doen van de vvyze van plundering, en hoe af.' les wat los en vast was op eene ongehoorde' wyze vernield werd, zal het genoeg zyn, met' myn verhaal het plunderrot van den édnen tot den anderen te volgen. En dus zal ik u zeggen, dat de hoofden der Plunderaars zig in troepen verdeelden, om dat het werk anders te lang zou duuren. Een gedeelte van deeze begaf zig naar het huis van den Pachter Bunel , op de Keizcrsgragt by dc U.rcclufchcftraat ; Deeze was pachter van het Zont en Zeep , voor zig en in kompagniefebap niet [. ï en Dam , van de grove Waaren , Turf en Kooien , en daarenboven Koopman in EvgcU fche Manufacturen. Tcrwyl alles hier xcr~ woest werd, begaf zig eene andere hoop naar het huis van II. Gleluvink, Pachter van de Boter en van de Stads Excyns van 't Brandhout , en te gelyk Koekebakker in de Vyzelftraat, tusfehen de Cingel en Reguliersduarsftraat ; Hier werd noch Koorn, noch Meel, noch Koek, veel min het huisraad verfchcond;Trog, Oven, alles werd vernield, zelfs werd een  een deel van het huis omvergehaald. Eenderde hoop was inmiddels bezig by Christoffel Lublink, op de Keizersgragt by de Ilcereftraat, pachter van den veeritgftcn Penning van de Schepen • De fchenlust en baldaadigheid ging hier zo ver 'dat zelfs het geld in 't Water gefmeten werd. li ook werd deszelfs Lustplaats buiten Haarlem , met het zelfde lot gedreigd, ais de Buitenplaats van Bunel te Ouderkerk weder- vaaren was. Onder den hoop was één kaerel, die alle de Pachters op eene lyst had, de hoop by Lublink zat zynde , begtt • z-cr onder geleide van hunnen Vaandraagcr nacr he&t Kokkin , om het Zoutcomptoir aanteta*ten, maar de Advocaat de Vicq, daar boven in het huis woonende , op de floep gekomen zynde, bood hun de fleutel van de kelder aan, om te doen zien , dat 'er niet dan Zout was, l et welk naar zyn gevoelen behoorde gefpaard te worden. . Waarop zy aftrokken naar de Kalverftraat by de Olyflagersfteeg , om het Turfcotnptdir te vernielen. Hier woonde de reedsgemelde Tan ibn Dam, Compagnon van BüNBLiPU huis, fchoon aanhetRonnfche 15 WcC£?  202 AMSTBLOAM BV Weeshuis behoorende , werd vreesKk gehavend. Omtrent vyf uuren in den na-i middag kwam eene andere bende op de Cingel by de Huiszittcnftceg , voor het huis vam Akraham Marinus van Aarssen, een voor-' i aam Wynkooper en Directeur van den Impost op de Wynen. Het hoofd dtr bende, plantte zyn Vaandel vlak voor het huis , veriraanende de vrouw, die in het onderhuis* woonde , met allen fpoed met haar goed te< verhuizen, waarin de buuren haar behulpzaam waren. De overige bende trok inmid- dels de brug over naar het huis van de Pu$4 ter, mede Directeur van de Wynen , dcchi •p de verzekering , dat dit huis reeds ledig. was, trokken zy tot driemaal af. - . py ] één deezer ontmoetingen ftond de ffoofdoffi-. cier , die daar naast woonde , op de floep , waarop zy hem het Vaandel ov^r het hoofd' zwaaiden, hem noodzaakende Oranje boven te, roepen. Z. Welke verregaande trotsheid was dit! V. Mat van den Niemvendyk , die gy nader 1 ault leeren kennen, en die by alles tegenwoor- . dn*  GESCHIEDENISSEN". ééj I was , was grootendcels oorzaak , dat dit ilige huis verfchoond bleef. De tyd I van Aarssen bepaald , nog niet verftreeL zynde , toog dc I* op naar het huis vaia [nThony Goédval , Pachter van het Kiem iegel , de Buitenlandfchc Fabrieken en Stads kvag, op de Cingel by de Rcmeinsarmfteeg; Jceze Heer , die by ieJer bemind was , bySonder by zyne Kompaprie, daar hy Sergeant jan was, had ccn gedeelte van dezelve inde ppenen gebragt, en de toegangen van Z)\\ luis daar mede afgefheden, en in zyn huis ce■ge gewapende memfchappen geplaatst, die jllcn beloofd hadden , hem te zullen befehefjnen, doch dit baatte luttel, de Burgers wcrllcn ras in wanorde gebragt, en die binnen flvaren, verlieten, de één vóór, de andere na, liet huis, het Welk daarop gelyk lot als de anlercu onderging. — Mat yau den Nieuwendvk en de berugte Zweed fpeelde hier eene woedende rol , de laatstgenoemde boven op het dak (taande, brak met zyne vuisten een* fteenen Vaas , die tot fieraad op den gevel Iftond , en met een yziren fpil vast was, los, I 6 »»  **4 AMSTELDAMENZVNE en wierp hem van boven neder. rjj avonds om zes uuren trok ééne van dee; benden naar Adrianus ten Oever , op « Agterburgwal by de Korsjesfteeg, zynde de ze in compagnie met A. van Ruiven, Pal ter van de Bieren, en voor zig alleen vanh Hoornvee, KofFy en Thee. jAN Taa spil , voornaam Wynkooper en mede Dre, teur van de Wynen , op de Keizersgragt l de Prinfeftraat, werd des avonds om agt u] ren aangevallen, by hem zoopen eenigen z: dood of verflikten door de flerke lucht dt Wynen ; Door de dronkenfchap nu verhit; wcrd^ de woede nog onbefuisdcr. - a den zelfden tyd werd een ander Directeur va de Wynen Bernard Raams , op de Noorj zyde van de Wcstermarkt, mede geplunder] doch zyn Kelder of Pakhuis op eene ander plaats, verfchoond 3 niet om dat het volk hc niet wist, maar om dat het hun de moeit niet waardig fcheen. Een gedeelte trd nu weder naar van Aarssen , doch bove hem waren twee Pakzolders , de ééne me Engelfche Manufactuuren van den Heer Broyei  GESCHIEDENISSEN. 2°5 en de andere met ongebonden Boeken ..van den Boekhandelaar Salomon Schouten. Het kanaille gebruikte bier niet alleen zo veel eerlykheid , om die goederen niet aantetasten , maar het bad zelfs de beleefdheid , om de bedienden van den laatstgcmelden te helpen in het aflaaten der goederen ; Daarna begon in den avond , geduurende den nacht en den volgenden morgen de woede van plunderen, en dc beestachtigheid van zuipen en zwelgen haaren rol aan tevangen en voorttezetten. My geheugt , een vrouwsperfoon , gantsch naakt , hier dood te hebben zien uitdraagen. Een halfuur na dat deeze hoop by van Aarssen had aangevangen , begon eene andere hoop by een* vierden Dire&enr van de Wyrcn Jan van Goor , op de Gelderfebe Kade , alwaar de woede en zuiplust byna gelyke rollen fpeelde. Ook werden op den zelfden avond de Pachters Jan Koster , op de Voorburgwal , die de pacht vag het Brandhout had, en Frans Mulder , op de Prinfcgragt over de Westermarkt , die met Koster Pachter was van het Beeftiaal, geplunderd, en nog na neI 7 Se«  205 AMST SlOAH EN ZYNE gen uuren P. de Heus , Pachter van den Impost op de Zeep, woonende op de Voorburgwal by de St. Nicolaasfïraar. — fe- middernacht trok eene bende naar het huis van Hendrik ten Haaf , Deurwaarder van de Gemeene Landsmiddelen, op de Keizcrsgragt over den Schouwburg. Doch in den nacht het huis niet weetende te vinden, werd de Bakker op den hoek van de flraat opgcllopt , en genoodzaakt tegen wil en dank het huis aantewyzen , en daarmede werd de nacht doorgebragt. 's Anderen daags 'smor- gens , tcrwyl een gedeelrc van de bende nög by van Aarssen was, verzamelde zig al een hoop volks op den Vygendam tegen over Raap, by Clement van der Horst, zoik meen , mede een Directeur van de Wynen, dewyl het ge:ugt liep dat hy mede op de lyst ftord , doch met den middag daagden de plunderaars eerst op; Men had wel de winkel van Hoeden , Kou&fcn , Zyde Sjerpen en andere goederen ontledigd , maar dit baatte weinig, fchoon men zelfs deuren en vengfters gefloten «n het huis te huur gezet had. —*• Zo dra de  «SESCHIEÏïEtfïSSEN*. HQf de hoofden het huis opgeramd hadden , en eenen aanvang gemaakt , gingen zy weder elders , laatendc voor eene hoop jongens en wyven het verder vernielen over. — Terwyl het volk hier in den grootften yver was , werd de Stads Klok geluid en afgekondigd , dat de Hecrcn Burgemeesteren en tf> Raaden , zo fpoedig mooglyk , met overleg van Zyne Hoogheid , de noodigc fchikkingcn zouden maaken, vermaanende een ieder, den uitfiag daarvan aftewachten , en geene verdere aanleiding tot beweeging te geeven. Beveelende voorts aan de Burgery , om op dc eerfte aanzegging daadlyk voor het huis van hunnen Vaandrig , of op de gewoone vergaderplaats in de wapenen te komen, om elkander tegen allen overlast met goed en bloed te be- fchermen. Het duurde niet heel lang, of deeze Bekendmraking had op de Burgers de gewenschte uitwerking. Inmiddels ging de woede nog haaren gang , met den middag maakte de plunderaars een' aanvang met het vernielen van de Collecteursbuisjens aan de Brouweryen en op de Schanfen aan dc Molens ftaan>  108 AMSTïlDAM EN2YNK ftaande. Verder plunderden zy nog de huizen van P. van Spaa , Deurwaarder van de Gemeene Landsmiddekn , van K. Prins , geweezen Commies der Wyndirectcurcn , en van J. de Marre , Pachter van de Stads Excjnfen op de Huiden , doch deeze Jaatfte kwam vry met het infmyten der gïaazen. Z. Het verwonden my ten hoogiïen, dat behalven de Burgery, dit fchuim van volk nerl gens eenige moedige lieden ontmoetten , die hun weêrfland boden ? V. Zulke waren 'er echter; Ik zal'er u eenige voorbeelden van verhaalen. Op Maandag avond , terwyl de woeste hoop by van Goor op de Gelderfche Ka.'e bezig was , werden eenigen afgezonden naar de Binnenkant*, aan het huis van Nicolaas Lublink , Koopman in Tabak , broeder van de.i reeds geplundefden Pachter; Deeze werd gehouden, de Brug te Ouderkerk in pacht te hebben. Git voorzorg, had hy 's morgens eenige zyner goederen aan de overzyde op de Waal gezonden, i>m die te bergen , docii deeze man , gevvaar- fchouwd 3  GESCHIEDEN ISSEN. 200 fchoüwd'i van zelf daarom geplunderd te zul. len worden , had hem die goederen daa'd'yk terug gezonden. Lublink had zig egter met een menigte van zyn werkvolk wél gewapend, onder in dc kelder had hy twee diaaibasjes, in de zykamer eenige manfehap , van goede fnaphaanert voorzien, en zo mede op dc voorkamer , ja zelfs op het dak had by 'er eenige geplaatst, om , des uoods zynde, met pannen en fteenen van Loven neder te werpen. Zo ' dra zy naderden , vroeg hy , wat zy wilden ? hun verklaarende, geen deel aan eenige pachten te hebben , en tevens meldende , hoe hy zig gewapend had , en hen raadende , zo zy hun leven lief hadden , om afcetrekken. ■ Zy, door deeze mannentaal , en het aanrukken van de Burger-KVmpagnie van de Wyfc No. 10, te gelyk van twee kanten aankomende , ontzet , droopen af en lieten Lublink. met vrede. — Dcrgclykc ontmoeting of tegenftand hadden zy op de f odcu Breéftraat by eenen Jan Barend Reikers , eene groote Commeny winkel doende , en in de wandeling de ryke Boer genaamd, deeze werd door de Joo- deii  ^10 AMSTBLDAM EN ZVNE den zodanig befchermd, dat zy in die buurt wets konden verrigten , dan ftokflagen ontvangen. De Kaftelein in Groot en- dorst, op den hoek van de Brouwers- en Kei» zersgragt, verwittigd , dat hy ook ftond geplunderd te worden , had eene party rappe gasten, wel van mesfen voorzien, by zig weeten te krygen , om hem te befchermen : zo ras de menigte daar voor de deur kwam , trad één van die knaapen , met een kan Rotterdammer Bier in de hand , buiten , vraagende aan den aanvoercr of hy begeerde te drinken, goed, maar kwam by om te plunderen , dan zeide hy, met één zyn mes trekkende, zullen wy zien, wie de fterkfre zal zyn. Zy hierin geen zin hebbende , droopen zachtkens af; En byna even zo ging het op de Ifaarkmmerdyk , aan het huis van eenen Schutte , die zig ryklyk met fchecpsvolk gefkrkt had . Op die zelfde wyze werd het Vleeschhouwers Comptoir . agter de Ha!, bewaard. Doch eer men bcflcot , de baidaadigheid met geweld te keer te gaan, moet ik u nog een Haaltje daarvan vernaaien, waarvan geen wederga bekend is. «■>  GESCHIEDENISSEN. 211 js> Het Wynkoopcrs Gildehuis in de Koeftraat , werd toen bewoond door eene vrouw, die 'er als Hospita in verkeerde. Een hoop plunderaars deed Haar het ergfte duchten, dén uit den hoop drong naar binnen, de vrouw bad op het ernftigfte öitt van plundering vèrfchoond te blyven. Deeze onverlaat liet haar eenigen tyd hl onzekerheid , en tischte op eene mcefteragtige wyze , dat zy fpyze voor hem klaar zou maaken , gelyk zy deed; Hy daarmede niet voldaan zynde, dwong haar op dezelfde wyze, dat zy, toen hy zou gaan eeten , het gebed op haare knieën voor hem doen zou , leggende inmiddels een groot mes by zig op tafel, om haar in omzag te houden , en na genoeg gegeetcn te hebben, ging hy heen , raadende de vrouw , om zig voor den fchrik eens te doen adcrlaatcn. Z. Ik verlang te hoeren, op welk eene wyze de Burgery dit woest en onbeftaanbaar geweld eindelyk te keer ging; Alle gezag moet, zo het my toefchynt , thans opgehouden hebben. V. Met den middag kwamen veele Kompa- gote»  Alz amsteldam en zvnk gnien in de wapenen, van welken eenigen post vatten m 't Stadhuis , in de Nieuwe Kerk, op de VVester Hal pp? — n , , , iicu, enz. — Ook werden verfclieidene patrouilles afgezonden, naar zulke plaatzen daar men het meeste gevaar vrecs■ de ; In veele Wyken moesten de Contribuanten mede in dc wapenen komen. - De Waagdraagcrs, Bier- en Turfdraagers kreegen bevel om op de bepaalde plaatzen byëen0te komen, en werden gewapend met ronde ftok- ken en zydgewccr. Ook kwam van 't Stadhuis geweer in overvloed voor de Contribuanten. Z. Dit behaagt my ; ft twyfel niet, of men zal hier haast het nut van gezien hebben. V. Dit gebeurde ook, tegen den avond om zeven uuren, en thans keerden, zo ik meen, twee Kompaguien Burgers terug, op de West, zyde van de Ciijgel by de Bergftraat, aan de Oosizyde van de Lynbaanfteeg , daar zy werden afgedankt , echter met verdoek , om op de eerfle tromn e (lag weder op hunne vergaderplaats te verfcby.:en, al was het zelfs iq den nacht. . Men vreesde nog Voor een  SESCWIEBENISSEN". ftjfl leen huis daar in de buurt. Deezëman» j fchap was nog niet van een gcfchciden , of I men hoorde aan den kant van de Jan Rodcn| poorts Toren een verward gefchrecuw , ook I zag men naar den kant van de Bcrgftraat een t grooten hoop plunderaars, wel gewapend met 1 mesfen , (lokken en bylen , in aantocht, de I man dien zy op de Cingel zochten , naamlyk I Abraham ten Have , woonde in de Bcrg1 (Iraat ; Om echter geene vergeeffche reize te I doen , trokken zy voort naaf de Blaauwburg[ wal, om aldaar een Pachters Bediende,Wib- | beu. genaamd, te plunderen. De hoop [ viel zo fchielyk en verwoed in dit huis, dat, I eer men van de overzydc van de Lynbaarfteeg I kon toefehieten, de plunderaars ïeeds aan het I vernielen van het beddegoed bezig waren; maar gelukkig verfchcen onder dit rumoer de Kompagi i * van den Kapitein INI. Lestevenon Abrahawsz. van den kant van de Heeregragtj en bezette fpoedig den toegang derwaards. — Alle deuren en vengfters werden gefloten, eenige Burgers drongen tegen de plunderaars in huis, gaven vuur en kwetilcn eenigen, daarop . . zoeht  1*4 AMSTBLDAM EN ZYN* zocht ieder zyn lyf te bergen. ■■ In¬ middels kwam de Kompagnie van Theodorus Wynants , die de Blaauwburgwal aan de Noordzyde affloot, en terwyl deeze daarmede bezig was, kwam de derde Kompagnie uit de Korsjesfteeg , onder bevel van J. F. Beerewouts , en fchaarctc zig op dc Cingel, naaiden kant van dc Bergftraat, dus de Blaauwburgwal nu van alle zyden bezet was. Onder het Vrug:en, hadden drie of vier plunderaars , drie Burgers in hunnen loop van hunne Kompagnie afgefnedeu , en wilden zig daar tegen verzetten, maar één dier Burgers, een wakker man zynde, lag op hen aan , en dreigde vuur te geeven , en eenige anderen redden vervolgens hunne medeburgers met den degen in de vuist, waarop een vrecslykgereep ontftond van hou rast ! laat los ! ral aan ! Eenige van de plunderaars werden gegrecpen cn in hegtenis gebragt. De toegang over de Lynbaansbrug nu nog open zynde , 'werd om de toevloeiende menigte bezet, cn ieder ge- waarfchouwd zyns weegs te gaan. Hier aan gehoorzaamd wordende, werden de Lyn- baans  dESCHÏEÖEHISSEff. £7^ baars en Korsjcsbruggen opgehaald, oin allen toegang te beletten , ook plaatfte zig eene Kompagnie in de Bergftraat, en de Kompagnie van den Sehepen Deoel zuiverde de Ileercftraat. Deeze voorzorgen allen gebruikt zynde, doorzogt men het huis van Wibber, daar verfeheidene plunderaars zig op het dak wisten te verfchuilcn. " In den morgenflond vond men een Jongen , die zig tusfehen de fnydingen verborgen had , hy en één der bel-, hamels werden in hegtenis gebragt. Z. Wat zou 'er een fchat gefpaard zyn,had men by den eerfte n aanval zo gehandeld? -* Wenschlyk is het, dat de Burgery het ras van Volk nooit weder zo ver den meester zal laa. ten fpeclen. Hadden zy nu nog meer lust om te plunderen? V. Neen; Maar terwyl dit ter gemelde plaats gebeurde, fpeelde de berugte Zweed, niet ver van daar zyne laatfte rol. Op de Nieuwezyds Voorburgwal by de Geertruifleeg Woonde een Kleennaaker, die om zyn Uithangbord , waarop Karel de XII 4 Koning van Zwccdcn 3 blootshoofds ftond afgebeeld , iti moei-  %16 AMSTStDAM ES ZïNÈt moeilykhedcn geraakte. ■■ ■— De Kieermaaker getuigde , dat hy reeds voor eenigen tyd ondervonden had , dat men het op dat bord fcheen geladen te hebben, doch hy had daar geen acht op geflageii ; Dan nu verfchecn de Zweed , met nog twee anderen aan zyn huis, zynde den éénen een Fries en den andere een Scheepstimmerman. Zy traden met hun drieën de floep op, terwyl eene menigte van volk voor de deur vergaderde , waarby , zo men wil, de gemelde Mat van den Nieuwendyk mede VV s , die flegts op de leuzen van den aanval wachtte. • De Zwetd , ouder eenige redenen , die hy voortbragt , eischte ter eere van zynen Koning, dat het bord moest afgenomen worden. - * De bewooners , als ook een Scheeps Kapitein , die daar by inwoonde , poogden hem met allerleie zagte woorden neder te zetten , onder belofte, dat men eenen Smit zou laaten haaien, om het af te neemen, doch hy zeide, de Timmerlieden daartoe reeds by zig te hebben , toen floot hy de deur open en dringt met geweld in huis, en naar agtcren, daar hy van denFrits ge-  6es#K t e O BM t SSElt. Et? volgd werd, blyvcnde den Scheepstimmerman in het voorhuis. Hy cischte een glas bier, hem dit gegeeven zynde , zette hy het maar even aan den mond , en wierp het glas over zyn hoofd aan gruis , b:ginnende op nieuw over het bord te morren , en eifchende , dat het weg moest , in die zelfde bewoordingen, als een brieften inhield , dat te vooren onder de deur gefloken was. Öp eene onbefchofte wyze beduidde hy aan den Kapitein , hoe hy den hoed op het hoofd van zyn' Koning geplaatst wilde hebben, aan eenen Burger, die by geval in huis kwam, wees hy, hoe de Koning zyn Degen moest trekken, met een' Rotting, dien hy den man uit de hand rukte, en waarmede hy zig in pofluur van flaan ftelde, ziende telkens rond , om van de kas iet aftefkiyten , dat hem geftaêg door den Kapitein belet werd; By den Horologiemaaker naast dc deur9 dregde hy, die te zullen gaan opwinden. — De Kleèrmaaker zó met zyne Buuren van de Wagt gekomen, floop weder, zo ftilmooglyk, de deur uit, in hoope van nog eenigen gewapend te vinden. ■ De Burger , d'e 'er II. deel. K, in-  .*l3 AMSTHLDAM RN Z V ST s ingekomen was , deed insgelyks et* naauwlyks waren zy aan het einde van da . Kieuwftraat gekomen , of zy vonden eenige, manfehap van de Kompagnie van Kapitein van; Hemert , die naar de Blaauwburgwal waren afgezonden, en die daadlykderwaardstrokkcn.i Het Gemeen werd fpoedig door hun op de Vlugt gedreeven. De Zweed daar , niet voor vreezende , wilde het huis niet uit.t — De Scheeps-Kapitein ziende , dat dé Burgery het gefpuis verdreef, greep den Zweed, by zyn wambuis , en met fcheepstaal, verzcld door twee fterke vuisten, ftiet hyhenl 'ter. deure uit, niettegenftaande de Zweed ma alle kragt zyn voet tegen dc post zette ; dan. dit belette niet, dat hy, op ftraat zynde, met een groot getier gebood, dat het Uithangbord, weg moe3t. De Heer van Hemert , die zig aan het hoofd van zyne manfehap geplaatst had , trad hierop toe, en poogde hem met alle minzaame woorden terug te doem gaan , onder belofte , van te zullen zorgen, dat het bord werd weggenomen, doch in plaats van daar na te luisteren , riep hy den zyner i mak- •  «FSCHI ÏDES3SSEK. SÏ Het Gebed gedaan zynde, was bcfll een weinig over half één. ——— Zy werd I eerst de Waag uitgeftoken, met een touw om i het lyf en een ftrop om den hals. Onder het t uitheisfen fchreeuwde zy onophoudelyk om 1 wraak, welk gefchreeuw egter door de trom- ■ mels verdoofd werd. Tot hiertoe i was alles in behoorlyke ftilte op den Dam, aie, zo verre hy door de Burgers opengelaat ■ ten was, opgepropt was met menfehen; doch i zo als het mansperfoon werd uitgeheesfen, ont- ■ ftond 'er eene vreeslyke beweeging , waarvan 1 het herdenken my nog met fchrik vervult, uit : hoofde der menigte van onfchuldigen , die op i eene deerlyke wyze omkwamen. Z. Waar-  S SSC H I E D RIT ISS * W. 2%f Z, Waardoor oniflood dit , daar Iry zig zo feil hield? V. De misdaadiger had hier aan geen deel. Ook heeft men de waare oorzaak 'er nooit van geweeten , eenigen fchreeven het toe aan muit- zugt, anderen weder aan iet anders. — * DU is zeker, dat de eerfte beweeging Ontdekt wierd by de Kalverftraat, aan de Zuidzydevan den Dam en in de Beursftceg. Het geen 'er met eenige zekerheid van gezegd kan worden, is , dat eene patrouille uit de Kompagnie van Wyk 17 , onder bevel van eenen Sergeant, even voor dat de Executie begon , zig geposteerd hebbende een weinig van de gewapende reien af , om .rent regt voor de Beursfteeg , toen de beweeging begon, het eerst onder de aanfc'aoiiwers, die digt op een gepakt ftonden, gefchoten heeft, en van fommigen uit de gefchaarde Burgers gevolgd werd. Dit veroorzaakte zulk eene verbaazende fchr.k , dat ieder in de uiterfie verhaasting zyn lyf tragtte te bergen. Om kort te zyn, dit ver¬ haast fchieten was van een allerdeerlykst uitwerkzcl/ieder vlood, ten besten hy kon, en K 6 dit  £2§ A M S T E L C A M EN Z V NE dit met zo veel verbaasdheid cn verhaasting, dat eene groote menigte , die den aandrang niet wederffatan kon , onder den voet geraakte , door anderen bedekt , cn doodgetrapt of verpletterd werd. In de Krom elleboog- ftceg wil men, dat de menfehen meer dan anderhalf mans lengte op een lagen. — Doch allerdeerlykst was het gefteldaan den kant van het Damrak, want de meesten, die geen kans zagen, zig naar de zyde van de Benrsftceg cf Vygcndam te redden , vlugtten met de uiterflfl verwarring derwaards , om , zo her moorlyk was , langs de Vischmarkt of het Water te ontkomen. De itrcom vermeerderd* door de menigte die agter de Waag flond, deed 'er ook veelen over eikanderen tuimelen, zo dat zy, die het naast aan het Damrak Ronden, genoodzaakt waren in het water te fpritfi gen of 'er zig in te laatcn dringen , waardoor een ongeloof!) k getal van menfehen in 't water verunoorden en ongelukkig omkwamen. Zy, die het gevaar ontfr.aptcn, vlooden , als of hun de wreedlte vyand agter aan zat, zonder üm:ezien, zo la g, tot zy zig vejïigachtten ;  GESCHIEDEN I SS EH. 22? ten;Mannen zag men zonder hoeden of paruiken, vrouwen zonder tautten, muilen of l'choenenmict hangende hairen en gefcheurdc klederen , vertoonende dus het yslykst fcbouwfpel dat men bedenken kan. De grootfte omfleltenis bedaard , cn alles tot föHtand gekomen zynde, was de ftraat als bezaaid met- lichaamcn, vertrapt of verdrongen, eenigen dood cn gekwetst, anderen in bedwelming, het geen het zonderlingst gezigt derwacreld opleverde, toen men deczen een been, geenen een arm, een ander het hoofd of halve lichaam zag beweegen, hier eenen opflaan , daar eenen kruipen , of om byftand boorde bidden. Hoeden, pa- ruiken, gespens, muilen, mutzen, zakhorologien, gefcheurdc klederen, alles lag op en onder elkander, welk ailes opgenomen en op het Stadhuis in bewaaring werd gebragt , daar ieder, mits behoorlyk bewys geevende, het zyne kon wederkrygen. Z. Dit akelig tooneel , dat gy my hier gefchetst hebt , moet eene verbaazendc fchrik door de gantfche Stad veroorzaakt hebben , K 7 de-  230 amsteldam en zvne dewyl ieder natutirlyk om de zynen moet gedacht hebben, die buitens huis waren. V. Ik geloof niet, dat by menfehen geheugen de ontfteltcnis grooter in Amjleldam geweest is , voornaamlyk in 't begin , toen de zaak , hoe groot ook , door den fchrik nog vergroot werd. Men was egter met het doen der Executie onverhinderd voortgevaaren, en deeze verrigt zynde , kwamen de Heeren van 't Gerecht van de Waag, en begaven zig in 't Stadhuis , alwaar zy zo lang toefden, tot de beroerte geftild was. — De Burgers trokken toen digter in een , en fchaarden zig voor het Stadhuis. Alles bedaard zynde , werden de Heeren door een Detachement Burgers geleid tot aan het Koningsplein, alwaar dczelven door den Hoofdofficier voor hunne betoonde trouw bedankt werden. Ten twee uitren werden de opgchangenen afgenomen en naar buiten gebragt. Offchoon men nu van geen oproer boorde , was egter de gantfehc Stad vervuld met weeklagten en gekerm , die om zyn vader, deeze om zyne moeder , geene om zus. ter  geschiedenissen» 231 j ter of broeder , vrouwen om hunne mans of kinderen. s Nademiddag maakte men ] een' aanvang met het opvisfehén der Drenkelingen , maar na dat 'er 23 waren opgehaald, en de weéklagtcn te menigvuldig waren, werd I het geftaakt tot in den nacht, wanneer'er nog I 21 werden opgehaald, cn den volgenden nacht nog 14 en 8 uit het Rokkin ; doch, het is niet mooglyk het geheele getal der gefneuvelden cn vermisten optegeeven. Z. En hier mede hoop ik , dat deeze verfchriklyke oproeren een einde zullen genomen hebben. V. Ja, voor eenigen tyd ; doch wy zullen hier mede ons Gcfprek eindigen. TIEN-  232. AMSTELBAM EN ZYNE TIENDE GESPREK. ï N H O U B. Nieuwe Onlust. " De Doelen in bezit genomen, Optogt der Bylljes. Komst van Prins Willem dc IV. te Ainfteldam. Verandering der Regeering. Vertrek yan den Prins. — De Lieutenant Admiraal >^we Jïcrft. Vrede te Aken. Schouwburg weder rco- pend. Nieuw% kroonen , gewaar wierden , byzonder in de Lutherlcbe Oude Kerk , doch men bleef egter, door Gqdsg tuit Èiet dè ontflekenis vry , zonder dar deeze L 6 _Asrd  252 AMSTEtDA M SN ZVdS Aardbeeving eenige fchade veroorzaakt had* —— Met den aanvang van 't jaar 1757 onderfïeunde Amjleldam en eenige andere Hel. landfche Steden dc Stad Haarlem fterk , in haargefchil met de Vrouwe Gouvernante,wegens de verandering der Regeering aldaar, gelyk de Stad zig in 't volgende jaar (1758) niet minder verzette tcgens eene voorgefiacren vermeerdering van stands Troepen, cn niet zonder rede, doordien de Stad gaarne de onzydigheid in den Oorlog tusfehnn Frankryk en Engeland, (zints drie jaaren ontftoken,) wüde behouden , hoe zeer ook door beide Mogendheden aangezogt om in hunne belangens te treedon. Z. Het is zeker , dat de Koophandel der Stad 'er groot belang by had , dat de Staat onzydig in deezen Oorlog bleef. V. Ondertusfchen leed dezelve niet weinig door de Engelfche Zeerooveryen, waar doo? eene meifgte van ryke Koopvaardyfchcpen verloren gingen, ook poogden twee Engelfche Oorlogfchepen een Hollandfche Koopvaardyvloot te doorzoeken , doch wierden ondanks hiTn-  g e.sch i ed es i s s e «. 2SS hunne bedreigingen , door het heldhaftig gedrag van den Kapitein Haiunxma, die deeze Vloot begeleidde , hierin manmoedig verhinderd. De Kruidmaakery Sollcnburg op dc Ovcrtoomfche Weg, den 14. Augustus deezes jaars in de lucht gefprongen zynde , leverde ten dien tyde een der akeligfte vertooningen voor 't gezicht , zo door de gefneuvelde cn zwaar gekwetfte menfehen , als door de bcfchadigdc huizen en verfchroeide boomen.Van meer belang was egter het overlyden van Haare Koninglyke Hoogheid de Vrouwe Gouvernante, het welk den 12. January 1759 voorgevallen was. De voogdy van haare minderjarige Zoon en Dochter , wierd toen aan 'sLands Vcldmaarfchalk , den Hertog van Brunswyk, opgedraagen , en de verde c not> di«re fchikkingen op de Regeering, geduurende de° minderjaarigheid van Prins Willem den V onzen tegenwoordigen Erfftadboudcr beraamd ; voords vertrokken de Heeren Bobbel cn van de Pol, als Gezanten van den Staat, in de maand April naar Engeland,, om L7 het  2f4 *MSfBUAKjN 2rN8 m omar van eenfge aldaircpjcbragteKoop. vaardyfchepén te verwerven. * Slaagden die Heerén 'gelukkig in hunne Onderneeming? V. Neen, zy kwamen, den 3o. Mcv, zonoer veel te hebben kunnen uitwerken weder herwaards. - In de maand Augustus wierd de Stad bezogt door Smoy Mahomêt, Af>e- zant van den Keizer van M,,**^ . «.<-izei \an Marocco , en eenhre dagen daarna door Maria Amèua , ftfafej van Afe/Ö«, Cn Oudmoei van den E-rfffödhbü. der. Haare Hoogheid, onder het geleide van den Hecre J. A. Sc^ol-ièn , al het merkwaardigfte alhier bezigtigd hebbende, VCrvor- derde haare rcize naar Leeuwaarden ti. De onlusten met Engeland , m&u het neemen en opbrengen van onze Schépen, hielden w.usfchen nog aan en vermeerderden zélfs van dag tot dag , waardoor ftérker Convooien en dieswegens eene aanmerkelyke vermeerdering van last cn veilgeld véreischt vvierd , het geen den Koophandel zeer bezwaarde. fh db twee volgende jaaren viel in deeze Stad byna niets  GESCHIEÖENISSÉIT. 255 niets anders van belang vöor , dan bet ver* branden van de Lynbaan het Sidcgcljagt, aan de Schans over de Egelftïitiersgragt , vVelke Baan den 13. November 1761 , geheel te dc asfche gelegd wierd , doch het Volgende jaaf 1762 leverde meer zaaken van belang op. Z. En welke waren die? V. De Zeevaart en Koophandel bleef als nog veel lyden, zo tëz»F 4e SpaBn/btecn Prum flhs Kaapers en Barbaryfchs Zceroovers , als wel inzonderheid door de aanhoudende geweldplegingen der Engelfchen , die zig zelfs niet ontzagen, de Koopvaardyfchepen , onder Convooi vaarende , mede aantetasten. Dus gebeurde het in Augustus, dat zy het Convooi van den Kapitein Dedel aanvielen, doch welke onverfchrokken Held hun vry wat werk» , verfchafte , dewyl hy zig met zyn Convooi niet eerder wilde overgecven , dan na een hardnekkig gevecht, waarin hy zelf gekwetst werd, doch toen voor de overmagt moetende bezwyken , wierd hy en zyn Convooi binnen Etwns opgebragt, doch ten cerften weder vry ' ge*eevcn } na dat men geen Contrabande goede*  &5 AMSTElDAM E M Z V N B deren in de Koopvaardyfchcpen gevonden had, doordien de Engelfchen zelve begrepen , dat in dit geval het recht der Volken op eene verregaande wyze gefchonden was, intus'chen wierd de dapperheid en 1 et goed beleid van den Heer Dedel , door vriend en vyand even zeer gepreezen. Een ander merk- waardig geval , hoewel gantsch onderfcheiden van het voorige, gebeurde in den nagt van den li. October van dit jaar , wanneer men omtrent elf uuren brand ontdekte in het Stadhuis , waardoor de geheele Stad in alarm geraakte. Z. Geen wonder ! want ieder inwooncr heeft meer of min belang by dit voonreffclyk Gebouw, zo dat de ontfleltenis zekerlyk groot moet geweest zyn. V. En zy vermeerderde niet weinig , wanneer de vlam, omtrent twee uuren , door zes vengfters te gelyk uitflocg. De brand was omftaan aan de Zuidzyde van 't Gebouw, boven de Zegelkamer , alwaar eenige oude Papieren bewaard wierden , en zorde zekerlyk de rampzaligltc gevolgen gehad kinnen hebben^  ben ware dezelve niet fpoedig gefluit geworden , doch door de hulp van eene menigte Brandfpuiten, den aanhoudenden arbeid en naarftighéid der fpuitgasten , en de aanmoediging der tegenwoordig zynde Magiftratsperfoonen, was men ten vyf uuren de vlam reeds meester, en ten zes uuien het gevaar te boven. Dc fchade by dit ongeval geleden, was ten allen gelgkke niet zeer groot, en het Gebouw zelve welhaast hcrfteld. - Eer d,t Jaar nog ten einde liep, werd de Stad met een bezoek vereerd van den Vorst en Vorfbn van Nas fan Wciïlurg, Zwager cn Zuster van den Prins Erfftadhouder , welke ruim drie jaaren te vooren (den 5. Maart 1760,) gehuwd waren. Hunne Hoogheden wierden met veel eer en vreugd ontvangen cn bezichtigden devoornaatnfte merkwaardigheden deezer Stad. Ondertusfehen bleeven dc Zeerooyeryen der E$> ^Br;;nogfteeds aanhouden, waardoor ue Koophandel, eu byzonder die op Bengalen en geheel Azien niet weinig geftrerad werd en genoegzaam geheel (til ftond. Z Dit moet zekerlyk tot ceoc merkelyke. fclia-  *58 AMSTRLDAMEN2VNS fchade va„ veele voornaame Kooplieden geftreke. V. Dc vrede tusfehen Frankryk, EngelarJk en Spanje volgde egter fpoediger dan men toen had kunnen vermoeden, afthans dezelve werd 1 111 'r vo'gende jaar 1763 gefloten , tot groote I vreugd van Neérhnds Jnwooneren , doordien de Handel en Zeevaart, na eene zevenjanme kwyntng, hierdoor als uit de kaaken d:s doods gered , en weder als op nieuw levendig ge. worden was. Jammer was het egter. daz het algemeen Crediet, in den Zomerdeezes jaars, door zulk een zwaaren ramp getroffen werd, die hetzelve voor altoos den doodfteek dreigde te geeven, dewyl door een groot getal zwaai re Bankbreuken , de geheele Wisfelbank ais in één oogenbük ftil Hond, Wen telde eerlang veertig huizen van Koophandel, die ophielden met betaalen,.waarender verfebeidene gevonden wierden , die z;g op eene oneerlyke wyze van deeze gelegenheid bedienden. Het is mv omnogelyk u de algemeene verlegenheid waar. in braave en voorheen wefge Helde Kooplieden H bevonden, te befchryven. Gelukkig dat door  i00v het wys bcftier der Egenaame berichten van bmten'sLands doe- Kerwarring van geen langen dnnr was , wa, door de geftremde Handel weder allengs be* te herlceven en het vervallener^ hcrfteld werd. In'c volgende jaar ,^4 viel, buiten het ontdekken en ftraffen van ee« r>e lieden, fchuldig aan onnatuurlykezonden, /ets merkwaardigs voor, dan dat 'er cn i*. November brand, of» het Orgel in de Wester Kerkontftond, doch dewyl zulks fpoechgontdekt wierd, was dezelve ook fcluelvk geWuscbt. — Vermits het den 3. I™*? de, jaars 1766, jnist honderd jaaren: geleden w-s dat het Aalmoesniers Weeshui, geltigt Was geworden , werd zulks als eene pleguge gedenkdag in dat Godshuis gevierd , zo met het doen van godvruchtige oefeningen, als met hetbetoonen vaneeue geoorloofde vreugdeen bet ter maaltyd onthaalen van alle de Weezen in dit huis. , Z Was het in dit zelve jaar met dat sLands Erfftadhouder meérderjaarig werd en de ten„els van'c gebied dus zelve in handen nam u »• j »  »fo OSTEtDAM EN 2YNE V. Ja, ZLIlks gefchiedde den 8. Maarc et deeze gebeurtenis werd door het gebedel an^ «iet allerhande vreugdebedry ven gevierd. A fteUam muntte inzonderheid uit,alwaar de 1 ummanen en andere betooningen van blyf fchap, Imsterrvker geacht wierden te zyn dan die van de jaaren i747 en f? rnabeIooridcjl Am,oh 4 2!*""' <•< toners van he:on geworden. De i„ge2ame!d(;penn! j, ' * v.erenvyfii8 d„izait, g,,,de„, Oob \ ■Igcmcawi nutte van bet bfensebdom , bet volgende jaar deMutfclMppy.too,^ gen opge,,c,,t> wfcrl0(,yI;c poog. Regeenng deezer s,ad , ftderd ,c„ fieitftc„ ^~e„bercber„,dis8e,„rden;_: Het af branden van de Lynbaan den OP de Scbans aan de Muiderpoó„ , „,s j ,| gewigtigc v00rva| w ' begm van de maand Mcy „„ l^J"?" **' Wd« «™- **• Stad «cdsgroo te  e toebereidzelen gemaakt, om den PrinsErfidhouder en dcszelfs Koninglyke Gemaalinne | het luistcrrykst te ontfangen. Hunne Dooruchtige en Koninglyke Hoogheden kwamen den L. Mey hier aan cn verbleeven tot den 4. [uny binnen onze muuren. Z. Ik twyfcl niet of men zal hunne Hoogleden, op eene wyze der Stad waardig, ontlaald hebben. V. Men deed die Vorflelyke pe,-foonen zo veel eer en vermaak aan, als mogelyk was. By derzelver aankomst, (den 30. Mey,) wiet den zy door vier Heeren uit de Regeering en de Heeren Colonellen , aan de Haarlemmerpoort ontfangen en vervolgens door de Sehuttery naar 't° Stadhuis verzeld , alwaar hunne Hoogheden zouden logeeren , na dien voormiddag met gehoorgeevingen en 't bezigtigen van 't Stadhuis doorgebragt te hebben , bez gttgde bet Vorflelyk Paar met deszelfs gevolg , de voornaatnfte Illuminatien der Stad, onder welke het Stadhuis wel de pragtigfle vertooning maakte , als zynde van buiten, van onder tot bóven, met eenige duizenden lampions verlicht. D ' Den  £52 AMSTBLDAM EN Z7K s Den volgenden dag nam zyne Hoogheid zijf ting by de Admiraliteit, bezag de Oude Kerk en deed met zyne Koninglyke Gemaalin ed verdere voornaame perfoonen, na den middaJ een zeiltogije naar Zaandam. Den eerfrerJ Juny nam zyne Hoogheid zitting, als Opper.i Bewindhebber der Oost en VVestindifche Kompagnie , vervolgens wierd op het Stadhuis iri Schepens kamer een pragtige maaltyd gehouw den , waarna het hooge gezelfchap zig dieni avond in den Schouwburg vermaakte. Den t.i J my bezagen hunne Hoogheden de Admirali-i teits Werf, het Magazyn , de Oostindifehei Kompagnies Werf, alwaar zy het Hoekerfchip de Zon zagen afloopen , en woonden vervolgens 's avonds een uitmuntend Bal en Fcftyn by, het welk door de Regeering, ter eerc van de Vorftelyke perfoonen, op het Stadhuis ge-, geeven werd en tot laat in den nagt duurde., Den volgenden morgen vereerden hunne Hoog. . heden het Aalmoesniers Weeshuis, het Oude Mannenhuis en de Joode Kerken met hun bezoek, bczigtigden het Kabinet Schilderyen van den Heere Braamcamjp, en begaven zig des avond*  fiESC H I E DEtï ISSE M. ftvonds nog eens naar den Schouwburg , ter. wyl dien avond weder verfcheiden voornaame Gehouwen der Stad geïllumineerd waren. Den 4. Juny venrokken hunne Hoogheden weder naai- 'sliage , ten uiierften vergenoegd over het gedaane onthaal, wordende door de Regeering , tot voor de Beerebyt op den Amftel, uitgetelde gedaan, terwyl de gantfche Sehuttery weder in de wapenen was. Na hoogstderzelver vertrek» wierd het Stadhuis nog eenige dagen door de meeste aanzienlyke Tnwooners bezigtigd, en de Sehuttery door de Regeering, ter gedachtenis van dit heuglyk voorval, ieder toet eene zilvere Medaille befchonkem t l fi  404 AMSTELDAMEM2VNB ELFDE GESPREK. INHOUD. Doed yan den Admiraal Schryver. Brand in de Warmoesjlraat. Koning van Denemarken in de S/ad. Koombeurs volbouwd. Injlorten der Muiderpoort. Pascal Paöli te Amfteldam. Zwaare Storm. — Nieuwe Muiderpoort geopend. Lmherfche Bcfteedeüngshuis ingewyd. Gedenkteken voor Vondel opgerigt. Brand van den Schouwburg. De Prinfes van Onniebeyalt van een Erfprins. Droevige Staat des Koophandels, Dood yan j. Wagenaar. — Nieuwe  tïESCKÏ EHISSEN. ffleswe Schouwburg ingewyd. Huis van Bermhartigheid. Vreemde Vogel op de Oude Kerks Toren. Zwaare IVa tervlo eden. Vernieuwing der Raampoort. Verbouwing van de Waag, enz. ■ Gefchilleit ■tusfehen Engeland en derzelvcr Colonien. Kaaperyen der Engelfchen. Commisfie van Kooplieden naar 's Hage. Eeuwfeest der . Reformatie te Amftcldam. Brand in H Oorlogfchlp Kennemerland. De Stad dbor Frankryk beyoorregt. Paul Jo- nes hier ter Stede. Tolhek aan den Amftel gemaakt. Geval met den Graaf van, Bylard. Groote Vleeschhal herbouwd. Brand boven de Waag. De Koning van Zweden te Amfteldam. Komst van Keizer Josephus aldaar. Oorzaaken van den Oorlog met Engeland en gevolgen van - dien. Zoon. W as de komst en het veflblyF van hunne Hoogheden, waarmede ons voorige Gefprek eindigde, de eenigfte aanmerkelykc , IL deel. M aaak  sM6 AMSTELBAM EN Z VNtt zaak , welke in 't jaar 1768 hier ter Stede gebeurde ? Vader. Neen, 'er hadden nog meer* voorvallen plaats gehad, die ik u nu kortelyk ; zal melden. Den 16. Mey was hier in , den ouderdom van ruim eenëntagtig jaaren , «veneaen de Heer Cornelis Schryver s welke den Lande als Lieutcnant Admiraal verfcheiden, jaaren dapper en getrouw gediend had. Den 7. Juny, omtrent mid¬ dernacht, werd het huis van een Kaarsfeninaaker in de Warmoesftraat > door een zwaare Brand , geheel tot asfehc verteerd. — ln de maand July wierd de Stad eenige dagen met het bezoek van Christiaan den VII., Koning van Denemarken, vereerd , welke al het voornaamfte alhier met veel genoegen be. zigtigde, en den 5. November was de nieuwe Koornbeurs , waar aan den 1. Augustus des jaars 1766 den eerften fteen gelegd was , zo verre volbouwd, dat de Graanhandelaareii ah daar dien dag hunne cerlte byëenkomst hielden. in het volgende jaar 1759 , had men in January reeds eenige zakking aan .de Mui-  GESCHIEDEWISSEK. fiöf Mfiidcrpoort befpeurd , waardoor men voor eene geheele inftorting vreesde , en dezelve bad ook werkelyk plaats, tusfehen den 29. en ,go. van die Maand , hoewel zulks zonder eev nig ongeluk afliep. —— Ih de maand September had de Stad het genoegen van den. dapperen vêrdeediger der Vryheïd 'van Qorfica* den beroemden Pascal Paoli , binnen derzelver muuren te zien, doch den 19. December van het jaer 1770 , was dc gantfche Stad ontroerd door een geweldigen zwaaren Storm, die vry wat fchade veroorzaakte, en waardoor de Haan van de Oudckerks Toren afgerukt en op het Plein nedergewerpen wierd. De, nieuwe Muiderpoort intusfehen volbouwd zyn-, de, werd dezelve den 30. April 1771, onder een keurJyk Muziek, met vliegende Vaandel en. fiaande Trom, voor het eerst gefloten en den volgenden morgen geopend. Ook werd het Lutherfche Beftecdelingshuis , over dc Plantaadje, waar aan men voor drie jaaren was beginnen te bouwen, den 13. january 1772, op eene plegtige wyze ingewyd, en eenige dagen laiier, den ecrileu February naamlyk , werd M 2. ter  a68 AMSÏKLBAM Eïf ter eere van den groeten Dichter Vondel ees fierlyk Gedenkteken in de Nieuwe Kerk opgerigt, zynde bekostigd door het Dichtgenootichap DiUgentïa Omtria. Z. Dit zal de beminnaars der edele Dichtkunde zekerlyk tot groote vreugd verftrefct hebben. V. Jammer was het maar, dat hunne vréugd zo fpoedig gefluit werd cn in rouwklagten veranderde,door den noodlottigcn brand van Amfiels Schouwtooneel , het welk honderd vyf. &idertig jaaren der Stad tot een nuttig en ver- maaklyk fieraad verflrekt had. De brand ©ntflond 's avonds den rr. Mey om negen üu. ren, onder het vertoonen van eene Flaamfdie Opera , de Dcfertrur genaamd , en nam zo fpoedig toe , dat binnen zeer korten tyd het gantfche Gebouw , van onder tot boven , in volle vlam ftond. Be verwarring onder de «anfehouwen, was vericlrnkkelyk, elk zogt in de uiterfte verbaasdheid te ontvlugten, en het gillen engefchreeuw dier ongelukkigen ,die 'er niet uit konden komen, vermeerderden, naar «ncate dc v!*ra zig yerfaefte , en (choon alle 4i  geschiedenissen. £#9 dc koscbaare Tooneclen , Klederen en andere fieraaden een prooi der vlamme wierden, was nogthans bet beklaaglyk omkomen van zestieu menfehen, waaronder de Stads Bouwmeester Rauws mede was, wel het ongelukkigftevari allen. Hoe onvermoeid men ook met eenenveertig Brandfpuiten werkte , was men egter niet in ftaat het woeden van 't vuur te fluiten, voor en aleer het gehcele Gebouw uitgebrand, en de Stal in de Runflraat, achter hetzelve, benevens twee huisjes in de Kalverengang , op de Prlnfengragt, door 't vuur verteerd waren, en het was wel twee uuren inden nacht, eer men de vlam zo verre overmeesterd had,dat geen andere gebouwen meer gevaar liepen, fchoon 'er wel dertig huizen door deeze zwaaje brand groote fchade gehad hadden. Z. Van den Schouwburg zelve zal zekerlyk weinig overgebleven zyn. V. Niet anders dan de kamer van de Heeren Regenten , met de muuren ter wederzyden en een gedeelte van de Voorgevel , voords werd de grond van het verteerde Gebouw , in de maand Augustus verkogt, en een gedeelte tot M 3 het  17 O AM5ÏILBAM SNZYNS bet Roomfchc Armen Comptoir opgebouwd, zynde de Voorpoort op dc Keizersgragc, met eenige weinige verandering, alleen ftaande gebleven. Men was van de febrik van dit ongelukkig toeval naauwlyks bekomen, wanneer men uit 's Hage tyding kreeg, dat Haare Koninglyke Hoogheid , de Prinfesfe van Oranje , den 24. Augustus , van eenen Erfprins bevallen was , welke by den Heiligen Doop den naam van Willem Frsderik , en van de Stad Amjleldam , tot een. PiHegift , een jaarlykiehé Lyfrente van vyiê'ntwintig honderd guldens ontving De val van een der voornanmftc huizen van Negotie, had •ndertusfehen dit jaar de droevigfte gevolgenvoor den Koophandel na zig gefleept, want de emftandigheden waren genoegzaam dezelve als die iK u in 't jaar 1763 heb doen opmerken , en zouden mogelyk van nog flegtcr gevolgen hebben kunnen zyn, indien de Regeering bet lofiyk befluit niet genomen had, van uit Stads Schatkist twee millioenen teneemen, en daar mede op goede panden belecning te doen ?  ÖESCHIRDRlïlSSfcïSk 27* doen , met oogmerk om daar door den om* loop van geld tc begunftigen. Z. Maar was de gezegde fom wel voldoende voor een Stad van zulken uitgebrciden Handel als deeze Stad is ? V. Dit zy zo 't wil; deeze vinding was eg* ter van dat gevolg , dat verfchcidene vcrlegeiie Kooplieden daardoor behouden blecven.,en. dat vermogende lieden mede hunne kisten openden , waardoor men verdere dreigende gevolgen vermydde. De Koophandel bcgen ook het volgende jaar 1773 weder te herleeven , fchoon de Stad den eerften Maart een aaumeiklyk verlies leed , door het overlyden. van haaren Hiftoriefchryver den Heer Jan Wagenaar , welke aldaar in den ouderdom van ruim drieënzestig jaaren overleed , en door zyne Faderlandfche W porie en Befchryying yan Amjleldam, 'door geheel Nederlandb<±tné is. — Ondertusfc.hen was men met de- Bouwing van eenen Nieuwen Schouwburg , in den tyd van zeventien maanden zo verre gevórderd, dat dezelve den 15. September 1774, in \ byzyn der Heeren van de ftcgeerinft en M 4 an-  ^MSTStDAMBNZVJÏE andere daartoe genoodigde perfoonen , werd ingewyd, met een zinnebeeldig Stukje , door den Heere B. Rulofs , de tnypydhrg Van dat Schouwburg genoemd , en het Treurfpel Ja* cob Simonszoon dc Ryk, door Mejuffrouw van Wïntér , met welke twee ftukken het Tooneel, den iy. daaraan volgende , onder een ongemeene toeloop, voor het publiek geopend werd. Voords werd nog in dit zelve jaar bet zogenaamde Huis van Barmhartigheid, ter inwooninge van oude behoeftige Roomsgezinde Vrouwen geftigt, door de milddaadigheid van Vrouwe C. E. Occo , welk gebouw van buiten en binnen eene aanzienlyke vertooning uitlevert. in.'t jaar im had men hier ter flede weder eene nieuwe blyls van de oude ligtgeloovigheid van het Amflcldamfihe gemeen gezien, by de verfchyning van zekere onbekende Vogel, die zig eenige avonden agter elkander, op het Kruis van de Oudekerks Toren zien liet, en door duizenden van menfehen met verwondering befchouwd werd. Z. My ftaat nog voor , dezelve toen ook gezien te hebben, gelyk ik ook fommigen toen al-  geschiedenissen: 5/5 allerhande droevige dingen, als pest, oorlrg, hongersnood en diergclyke rampen hoorde voorfpellen, waarvoor ik, als een kind zynde, niet weinig bevreesd was. V. Zulks was u als een kind , ook beier toctegeevcn dan lieden van jaaren , welke wyzer hadden behooren te zyn ; alle bygcloovige ongerustheid verdween ook welhaast, met het vcrdwyneu der Vogel zelve, en 't aanmerke* lykfte van 't geheele geval was,dat een diergclyke vogel in deeze Stad neg'eens, naamlyk in 't jaar 1636 , gezien was. Egter liep dit jaar niet zonder onheil ten einde , hoewel de vreemde vogel 'er geen fehuld aan had , want de Stad en geheel Holland wierd niet weinig geteisterd door den zwaaren Watervloed , die den 14. en 15. November voorviel, en niet alleen zeer groote fchade veroorzaakte , maar zelfs 4e gantfche Stad met deszelfs volkomcne ondergang gedreigd had , want de Haringpakkery, de Haarlemmer Houttuinen, 't Bikkers Eiland, Oosten-, Witten- en Kattenburg waren niet alleen ondergeloopen, m tar indien Gods genade en dc vlyt der Inge ïetenen in 't maanen p»10 v>a  £74' 7S.tr t t ö am' j£ n" zvhï van bekistingen, zulks niet verhoed had, zoude de gantfche BMimenïïad onder Water gemakt zyn. Niet minder gevaarlyk was het een jaar Jaater gefield , wanneer men tusfehen den iil en 22. November 1776 , weder met dezelfde vrees en fchrifc bevangen werd, doof een geweldigen aandrang van Water, met eene zwaare Störm uit het West Noord Westen , naar de Stad gedreeven zynde , en waardoor alles weder in rep en roer gebragt werd , tot dat de Wind bedaard cn het Water gevallen zynde, de vrees voor verdere onheilen ook weder verdween. Z. Werd de Stad dit jaar ook niet wede? met eenige nieuwe gebouwen verfierd? V. Ja , in de maand Mey wierd de Raampoort geheel vernieuwd en aanmerkelyk verbeterd de muuren werden verzwaard en de Bruggen in zo verre veranderd , dat dezelve bekwaam gemaakt werden om over te ryden, waardoor deeze uitgang tG< een zeer fieflyke Poort geworden is. Ook maakte men, dit jaar eenen aanvang niet het verbouwen van de Stads Waag op den Dam, welke doordée-  GEseHiKDKtïissttïr. 275 ze vertimmcring met eenen deftigen Voorgevel en Opgang verfierd wérd , cn die den 20. Waart i773 geheel voltooid was. Terwyl dit alles voorviel , was de Staat niet weinig in moeifykheden gewikkeld, ontffaan door den Oorlog tusfehen het nabuurig Engeland' en deszelfs Americaanfchc Colomen, welke, inzonderheid toen Frankryk zig met de Amencaanen, verhonden had, vermeerderd wierden cn van vnruitziende gevölgen begonnen te worden. tiedërfctnds Koophandel, ctv voornaamlyk die van Amjleldam , begon zeer veel te lyden , door de verregaande Kaapcryen der Engelfchen, die door 't neemen van verfcheidene Koopvaardyfchepen, de Zeevaart aanmerkelyk belemmerden; het was dus geen wonder dat eenige voornaame Amjleldamfche Kooplieden befioten z eene bezending naar 's Hage te doen, om de noodige voorziening tegen dit alles , zo wel aan de Staaten als aan den Erfftadhouder te verzoeken, welke bezending iri October 1778 voordgang had. Z. Hoe werd deeze bezending door Zyne* Hoogheid ontvangen ? U 6 V> ?e«?  »?6 AMSTBLOAM EN ZYN» V. Zeer wel. De Prins Erfftadhouder verleende niet alleen een zeer gunftig gehoor aan dezelven, maar verklaarde hen ook cc gelyk, dat hem niets meer ter harte ging dan de „ Hollandfche Koophandel, dat reeds tegen ,) het voorjaar een verzoek van tweeëndertig „ Qorlogfchepen gedaan was, en dat men ver9, der zou tragien den Kooplieden alle mogep> lyke voldoening te geeven." Men trad ook federd in onderhandeling met de Engelfchen, om de Vaart en Handel op Frankryk te. rege» len, hoewel deeze onderhandeling zo wel niet afliep als men vervvagt had. Verders bthooren nog tot de voorvallen van dit jaar, het tweede Eeuwfeest, dat deeze Stad voor twee honderd jaaren de groote gaaven van Godsdienst en Vryheid bekomen had , welke heugelyke zaak met dcplegtigfte dankzeggingen aan het Opperwezen , in de Hervormde Kerken deezer Stad gevierd werd , en het verbranden van 'sLands Oorlogfchip Kennemerland , het welke voor de Admiraliteits Werf deezer Stad liggende, den 25. Augustus, door ©cn onbekend toeval, tot den grond toe door de  SESC H IEDENÏSSE W. £77 ievlarame vernield werd. In hit vol- gende jaar 1779 befloot bet Hbf van Franti'ryk groot belang hebbende om Amfleldam te vriend te houden, deeze Stad cn Haarlem , boven ■andere Neder!andfcke\ Steden, ten opzigte van den Kooph-mdel en Scheepvaart,aanmerkelyk te bevoordeclcn , hoewel zulks niet nalaaten kon by de andere Steden vry wat naarijver te verwekken. Niet minder onrust ver¬ wekte de komst van den Amcrlcaanfchcn Karper Kapitein Paul Jones in Texel, alwaar by met twee Engelfche pryzen , door hem veroverd , binnen liep ; men zag hem federd te Amfieldam zelve aankomen , alwaar hy zig in den Schouwburg , op de Beurs en andere openbaare plaatzcn vertoonde , en van fommige Kooplieden zeer vriendelvk onthaald werd. Z. Dit zal Engtland zekerlyk zeer tegen de borst gefloten hebben? V. Dit kunt gy ligt denken ; ook wierd hy welhaast op verzoek van den Koning van Engeland , genoodzaakt te vertrekken en Texel met zyne Schepen weder te verbaten. Dit zelve jaar wierd by Bergenvaarderskame* aan  *7% AMSIEIBAM IK 2yN2 aan den Amftel, een nieuw Tolhek geplaatst, .om dc kosten te vinden , ter goedmaaking van het beftraaten der Weg tot aan Ouder, kerk. Eer nog dit jaar ten einde was, werd een geheefc Koopvaardyvloot , met deszelf* Convooi , onder bevel van den Schout by Nagt Graave van Byland, door den Engelfchen Vlootvoogd Fielding , die verre de overmagt had , in Engeland opgebragt, welk voorval vry wat geruchte , zo hier als in andere Landen veroorzaakte. Met den aanvang van het jaar i?3o , werd de kleine Vleeshal in de Nes afgebroken , en de groote Bal aan* merkelyk vergroot, by welke gelegenheid men by 't graaven der Fondamenten , eene menigte doodsbeenderen vond , in de Iloomfche tyd , toen deeze plaats 'nog een Kerkhof van St. pieters Kerk was , aldaar begraven. — Den 20. Mey van dit jaar, ontftond , 's morgens gantsch onverwagt , brand boven de. Waag op den Dam , die wel is waar fpoedig gebluscht werd en weinig fchade veroorzaakte, maar van de ergfle gevolgen voor dcStnd zoude kunnen geweckt zyn , doordien eene me-  aascMiEOBHissEiT. 27* menigte vaatjes Buskruid aldaar geborgen waren , welke , zo ze vuur gevat hadden , het gcheele Gebouw hadden doen fpringeu, waardoor het tegenoverfhande Stadhuis mede niet weinig geleden zoude hebben. Eenigen tyd daarna, in den Zomer deezes jaars, werd de Stad door den Koning van Zweden bczogt, die hier al het merkwaardigste bezigtlgdc. Z. Kwam Keizer Josephus mede hetzelve jaar niet te Amjleldam ? V. Neen, deeze groote Monarch vcreeroe een jaar laatcr de Stad met zyne hooge tegenwoordigheid , welke Vorst , na alles zeer naauwkcurig bczigtigd te hebben , zig ten uiterften voldaan , over zyn kort verblyfhier ter Stede, betoonde. Ondertusfchenhad, het gevreesde onheil , de Oorlog met Enge* land, bereids een aanvang genomen , waartoe men meent, dat zeker voorloopïg ontwerp van Koophandel met America gemaakt, en het toqtreeden der Republiek tot de Gewapende Neutraliteit, door deKeizerin'vari Rusland ontwernen, wel de vooraaamftfi oorzaaken gaven.—  280 AMSTELDAM EN ZYVM De Oorlog begon den 25. December 1780 en eindigde den 10. Juny 1784, wanneer de Vrede tusfehen dc beide Mogendheden volkomen hci ftcld werd Gy vveet vve[ke aamnef- kelyke verliezen de Staat 'er by heeft geleden, fchoon de eer der Hollandfcke Vlag , in den Zeeflag op den Loggersbank, den 5. Augustus 1781 , door den dapperen Admiraal Zoutman, ten vollen herffeid was geworden. — De gevolgen van dien ongelukkigen Oorlog zyn u mede bekend, en nog te versch in geheugen, om 'er u een breed verhaal van medc- tedeelen Het zal dus genoeg zyn , te zeggen , dat de heillooze tweedragr , eenige jaaren na eikanderen , hét land deed daveren en zyne grondvesten fcheen te zullen onderHiynen. Hier door hebben wy Pro- Vintien tegen Provintfën, Steden tegen Steden en Burgeren' tegen elkander zien opftaan, het gantfche Land in verwarring geraken, vreemde Krygsbendcn onze Vaderlandfche grond betrekken, en niet alleen tot AmfteU dam doordringen, maar daar zeifs ook post vatten, na dat de Stad met een volkomen be-  ' BE EEIBSCHE ÏOOM, TE AMSTElBAM,DOOt MMJTSSISCHE TMEPEN BEZET.   GESCHIEDEN TSSttW. 2&t kelegering bedreigd zynde, zig niet verdrag, aan dezelven overgegeeven had. Gy [weet hoe de Prmsjlfchc Troepen dc Leydfche hoort den 10 Oétober 1787. bezetten, na dat ai onze voorposten door dezelven overmeesterd waren. Amftehtam heeft dus rykelyk -haar deel van deeze onlusten gehad, en zonde, indien de genadige God het niet verhoed had, waarfchynlyk te gronde zyn gegaan. Alles is -egter ten besten gekeerd, 'sLands oude Regeeringsvorm herdeld , de Steden haare wettige Regeeringen weder gegeeven en het vreemde Krygsvolk verdwecnen. —— Wenfchelvk ware het, dat de verdeelde gemoederen van tyd tot tyd meerder bedaard werden, waardoor het vuur van tweedragt uitgedoofd zoude worden , alle klagten ophouden en het Vaderland weder als voorheen , ten top van glorie geraaken. Z. Myn hart zegt hier Amen op. ■ ■ Ik dank u intusfehen vrie .delyk voor uw Verhaal, cn zie het vervolg vanonzeGefprekken met verlangen te gemoet.  BERICHT voor den BINDER. Dc plaaten te plaatfen : Pl. I. tegen over pag. 24. II. i_ 35. Hl. — — IV. . , 64k V. —-—— ico-, VI. 2Sg.