NIEUWE I
VADERLANDSCHE
voor den Jaare 1782.
Vertier d met fraatje Toont el- m Faderlandfche Hijiorie -Plaatjes.
Te AMSTERDAM,
By AREND FOKKE, Sira0riS2.
Boek. en Kun(tverkooper,opden Hoek van de Weesfinis.






7ANUAR1US. XXXI. Louw*MaaȐ.
ijD. Nieuwe-Jaarsdag, lav. op. 9 W. Duiuk. Leipz. j. 6 - 35
3 D. Oudenh. Doesb. k. 8 . o
4 V. Eindhoven j. 9 - 25
5 3. Thelefpborus. 10 - 55
6 Z. 3AÜD«.Laat>quar.'sa.iou. 40 m.
7 M. Koppermaandag.. fm. op.
8 D. S. Omer j. 2-5
9 V*. Middelb. b. '3 - 40
10 ü- Parys j. 5 . l0
11 V. s. Eugenius. 6 • 35
12 S. S. Benediérus. 7 . 40 '3 % iZo«^.Z«c.2.N.M.'sa.7 u.4mi. .
14 W< S. Pomiaan.. fa. onrt.
15 O. Paulus. «; - 50 ir W. Brugge j. - 7 . 15
17 D. s. Anthonius. 8 . 30
18 V. S. Pieterfloel. 9 - 50 29 S. S. Fulgentius. 11 - 5
20 Z 2 ■Zpw/. Johan» 2. 12 - 15
21 M. Eerfte quart.nam. 1 uur.iSmiJ
22 D. S. Vincent. fm. ond.j
23 W. Oorfchot j. 2 - 40' i4 t). Antwerpen p. 3 - 554,
25 v. s. Paulus Bek. 5 . 10'
26 S. Kortryk j. 6 . 15!
27 Z- Septuagefim. 7 - 10]
28 M. Herenthals j. 7 - 45]
29 O. Volle Maan fm. 9 uuren 4omin.j
30 W. Geersbergen p. j'av. op.]
31 D. Luik 3. I 7 - c



FEBRUARIUS KXVlU.^Sprok. Mnani,
1 V. Gelder, j. 8-25
2 S. Maria Lichrm. 9 . 55
3 Z. Sexagefim. Luc, 8. 11 - 30 4;M. Arnemuide» j. Cm. op. 5 D. Laat. quart. fin. 7 uur. 7 min. tfjW. S. üorothea. 2-45
7 D. Nioort j- 4 - 15
8 V. Gend p. 5 - 30
9 S. S. Apolonis. 6 - 20 10 Z. Quinquag. Luc. 18. 7-0 HM. Roermond j. 7-20
12 ü. Faftenav.N.M*£m,() tiu.3omin.
13 W. Afchdag. fa. ond.
14 D. Valentinus. 7 • 30
15 V. f peren j. 8-45 if> S. fulizna. 10 - o
Z. Quad. Matth. 4. 11 - 5
1?» m. Utrecht Zwol p. 12 - 15
J9 ö. S. Bonifaciuï. fnvond.
%o W. Eerlte quart. ftiMi uu. ismin.
'21 O. Sr. Pipinus. 2 - 55
*2 V. Pieterft. 4-15
23 S. 'Quatertemper. 5 - o
34 /{«fl/fl. #f««#. 17. 5 • 45
j 25 M- Goud. j. en p. 6" - 20
! D. Heusden p 6 - 40
!»7 vV. Volle Maan'sav. 10 uur.i5min.
*8 )• Gwve p. |fav. op.
i



MAART XXXI. Lente - Maand,
1 V. Jjourrteaux j. 7*5-
2 S. 's Bofch j. 9 . o
3 2. Oa//. Luc. li. 10-40
4 M. Haail. Kuil. p. 12 - 20
5 D. Leerd. p. Gent p . fm. op.
6 W. £aatftequart.nam.3Uu.2omin.
7 D. 5?. Thomas Gouda b, 3 - 15
8 V. Schiedam p. 4 - 20
I 9 S. Zirkzee p. 5 .1 S ic Z. Z,i?/ö/£ Joh, fir 5 - 30
II M- Leyden leer.Heusd.p. 5 - 50
12 D. ^. Gregor. Amft lo. 6 - 5
13 VV Amfl. Mirakel. \ 6 - 15
14 f). Nf. Maan. fm. 1 uur. 26 mm.
15 V. Horfen p. [fa, ond.
16 S. Geertruidenberg j. 9 - ój
17 Z. Judica Joh. 8 \io - zo
18 M. Uns. j. Naarden p. 11 • <$
19 11. 5. yo/*. Steenwyk j. 12 - 45J
20 W Arnh. Lotn. Klund.p. fm.on V i
21 1>- St. Bened- Haail, I. I 2 - o\
22 V. Ëerfteqüart. fm.ónur-i6min
23 S. /War/a Bwdfchap. 1 3 • 4*
24 Z. Pö/»» £<"W. ^oA. 12., 4 - 20
25 M. Utrecht p. Schoor!, b 4 - 45
26 D. Gornichem p. 5-5
27 W. Vollenhoven p. 5 - -o
28 D. IVüte Donderdag. 5 - 35
29 V. Volle Maan fm.8 uuren^o min. 3c S. Quirinus* ,fav. op. 31 Z, JPaaschen. |n> • 8



APRIL XXX. Gras- Maand.
t VI. 2 Paafchdag. iii -
2 D. St. Franc. Zypj. fa. 0p. 5 W. Schiedam b. I * - 5
4. I>. Laatfte quart.'sav. I2uur.4m.
5 V. Amersf. b. Rofend. p. 3-10
6 S. Gronin7en p. 3-40
7 Z. Quas. Joh. 20. 4 - z
8 M. ffwu b. Amft. p. 4-20
9 I). Beverwyk 1. 4 - »
10 W. Woerden,Thiel b. 4 - 45
11 D. Naarden b. ' 4 . 55
12 V. N. Maan 'sav. 6 uurert.
13 S. rsoesburg Velfen b. ffa. ond.
14 Z- Mif. Joh. xo. 9-30
15 M. ElbUDj p. Alkm. b. ro - 45 if> 0. Weesp b. Hoorn p, 11-55 !i7 W.!Alkmaar p. iz - « [ril O. (Naard. Lis b. fm.ond.
19 V, Rofend. p. Wyk b. I - 50
20 5. jlierue quart. 'sav. 9 uu. 20 m.
21 Z. \Jubil. Joh. 16. | 2 - 55
22 M. Alkmaar b. 3-15
23 D. v!?. Jor. Weesp. b. 3 -35
24 W. Woerd. Munnikke. b 3-50
25 I). St. Mare. Delft b. 4-0
26 V. Loosdr. b. Edam p. J 4 - i0
17 S. Volle Maan nam. 4 uur. 55min.
18 Z. Cantate^ Joh. 16. jfav. op. '9 vl. Mericnblik p. J1 ó - 45 ;o I). Worcum j. Weesp. b.Ji2 - $
' I ■



MAY. XXXr. Bloei. Mnandt
1 W. St. lJlitl. en Jac. urn. op.
2 D. Goeree Hulst. j. i ■ 10
3 V. f Vinding. | i - 50
4 S. Laatfte quart. fm.9uu.58 min.
5 Z. Joh. 16. 'aHage k. 2 - 35
6 Mi f Dagen. 2-50
7 f). 'sHage p. Weesp b. 3 - "0
8 W. Michiels openb. 3 « 10
9 D. Hemelv. Christ. 3-20
10 V. Gordiaan en Epira. 3-30
11 S. Zwol. Franek. b. 3 -40
12 Z. N. Maan fm. iouuren 10 min.
13 M. Emd. j. Utr.p. tfa. ond.
14 D. Sneek j. Weesp. p. jio - 55
15 W. Schoonh. 3. Gron.p.ju - 50
16 0. ~tis-p. Uttr. leerm. ji2 - |«
17 V. Oudbeijerl. b. «fin. ond.
18 S. Vaftcndag. 1 - o
19 Z. Pinxter. Joh. 14. I 1 - 25
20 M. Eerlte quart. fm. 8 uu. 20 min;
21 D. Scheveningen k'. 1 1 • 55
22 W« Qjiatertewper. I 2 - 5
23 9. Amft. lootdag. [2 * 20
24 V*. Quatert. Dord. loot.' 2-35
25 S. Quatertemper. I 2 - 50
26 Z. Volle Maan'sav. 12 uu.2omin
27 M. Bommel j. fav. op.
28 D. GendjBomm. p. 10 - 55
29 W« Sifinnius. it - 45
30 D. H- Sacramentsdag. 12 - 20
31 V. Petronella. 12-40



i 5. Groningen p. ji2 . 55
j2 Z. Laatftequart. *sa. 9uu.45mtn.
3 M. [Bunfchoteu k. en p. fm. op.
j 4 D. ;Laaren en Briel p. 1 - 15
5 W. Delfc en Oudewat. p. 1 - 2?
■6 D. (Waaiwyk p. 1 - 35
7 V. Enkhuizen p. 1 - 45
8 S. Montfoort p. 2-0
9 Z. 3 Zond. Luc. 15. 2 J:|g io Harderwyk b. 2-35 it O. N. Maan fm. 1 uur 40 min.
12 IV. St. bern. Rotterrt. p Ta. ond.
13 0. 5. Anth. Delft Jootd. 11 . o
14 V. Meder.blik p. \i . 25
15 S. Zurphen p. 11-40
16 Z. 4 Z0»rf. /,«£. 5. n . 55
17 M. Schagen p. l2 . 10 ,18 D. Eerfte quarr. nam. 4 uu.28min. "19 |W. Graveiand p. Ja - 30
20 O. 's Bofch p. (a . 45
21 V. Lodew. Gonfsgo. lm. ond.
22 S. Fajletidag. 1 - 5 83 Z. 5 Zo«^ iy5B«A. 5. 1-25
24 M. 5/. Jaw Baptifi. 2 - ó
25 r>. Volle Maan fw. 7 uu. 25 min.
26 W. Texel j. fa^. 0p. ü7 D. Zwol leerm. ic - 35
28 V. Vaftendag. 10 - 50
29 S. .SY. Petr. en i7^/. li - 5
30 Z. 6 Zofl</. Af are. 8. 11-15
JUNY XXX. Wiede-Maaq*.



TULY XXXI. Hooi.Maand.
1 M. Breda. p. |t I . 35
2 D. Laatfle quart. mid. 12 uuren,
3 'vV. Utrecht lootdag. jii - acl
4 D, Oelfsh. Maasfl. k. f12 - 0
5 V. St. Bonifacius. [12 - 15 é S. Gorcum p. iia • 35 7 Z. 7 Zo«<*. 7. lm, op. 3 M. Utrecht, k. 1-5 9 D. Gcertruidenb. p. I 1 - 40
10 W. N. Maan nam.3 uuren 36 min.
11 I). Soelmont p. (a. ond.
12 V. Nabor en Felix. 9 - 40
13 S. Anacletus. 9 • 55
14 Z 8 Zond. Luc. 16. to - 10
15 M. Apoftel. Scheiding. 10 - 20 ió i>. Breukelen k. iq - 30 1; W. Eerfte quart.'sav. 10 Uu.3omin. t8 0» Hondsd. begin. n - o
19 V, Geertvuidenb. b. \ 11 - ac
20 S. S. Margaretha. 11-30 <i\ Z. 9 Zond. Luc. 19. ^2 - 35
22 M. St-Mar.Mag.Wyk k.'fm.ond.
23 0. Deventer j. | j . 35
24 W. Volle Maan nam. 4 uur. 3 «in.
25 0. St. Jacob. nav. op.
26 V. St. Anna. 9-10
27 S. Kampen leerm. 9-20
28 Z. io Zond. Luc 18. 9-30
29 M. Martha en Felix. 9 I 40 3c D. Grol p. 9 % 55 31 W.S. Ag. Beemft. k. _ u> - 5



'AUGUSTUS XXXI. Öogfi. Maand.
1 D. Laatfte quart. lm. 4 uu. 44 min.:
2 V. Portiuncula. 10 - 40J
3 S. St* Stevens Vinding. vi> - o
4 Z. 11 Zond. Marcas 7. 11 - 30'
5 M. Utrecht p. 12 . *o
6 D. Transf. Chrifli. fm. op;
7 W. Noordw. en Dixv. p. 1 - a.a
8 D. Wyk lootd. 2-45
9 V. N. Maan fm. ten 4 uuren.
10 S. S. Laur. Hoorn k. fav. op.
11 Z. 12 Zond. Luc» 10. 8-30
12 M. Bolsw. b. 8 - 45
13 D. Hypolitus. 8 - 55
14 W. Fajiendag. 9-20
15 D. Maria Hemelvaart. 9-30
16 V. Eerfte quart. fm. 4 uur. 10 min.
17 S. Munnikend. k. 10 - 33 t 8 Z. 13 Zond. Luc. 17. n . 35
19 M. Hartjesdag. 12-35
20 O. S. Ber. Lis p. fm. ond.
21 W. Privatus. 2-0
22 D. flotterdam. lo. 3-25
23 V. Volle Maan'sa.9uuren 5omin.
24 S. St. Bartholomsus. ipv. op.
25 Z. nZondMatt.óBLoit.k. 7 - 35
26 M. Muiden p. 8-5
27 D. Bonmei k. 8-15
28 W. St. Au*. Loenenp. 8 - 30
29 D. S. Jan Onth.Abc.p.l 8-45'
30 V. Laarfte quart. 'sa. 11 u u.i4min'. Si S. Naarden p. j 9 . 35



SEPTEMBER XXX.FFerfft • Maand.
1 Z. 15 Zond.Luc. 7.We.k. 10 - 15
2 M. Zirkzee j. U.4 ij
3 D. Kamp. b. Hylop, 12 - 25
4 W. Alkm. j- Blokz. k. Im. op;
5 D. Amftelveen p. 1*5°
6 V. Schoonnerw. p. 3-10
7 S. N. Maan nam. 3 uuren 10 min.
8 Z. 16Z0nd.Luc.14Ma.Ge. Ta. Ottdi
9 M. Nymegen k. 7-10 10 D. Loenen k. 7 - 25 tl W. Rozendaal j. 7 - 40
12 D. Veere j. Leeuw. leer. 8-0 c3 V. Valkenburg p. 8-30 ia S. Eerfte quarc. fm. 10 uu,iomin*
15 Z. v7 7,ond.Mat.22.Mz.k. 10 - 25
16 M. Amfteld. lootd. ti - 5$
17 D. 5. Lamb. Amft. lootd. fm.ond.
18 VT. Quatertemper» 1-15
19 D. Keulen k. 2 ' 45
20 V. Qttat. Paftendag. 4 \ 5
21 S. Volle Maan nam. 3 uw.S.Math.
22 Z. [8Zo»^,Af<2^9.Amft.k. fav. op.
13 -M. Utrecht p»i 6-30 -4 D. Ferfchelling b. .6-45 25 VV. Brakel p. 7 - o 26' !>. Thiel p. 7 - 2c
27 V. Edam. Buuren p. 7 7 45
28 S. Zwoll p. ' 8- 29
29 Z. Laatlte quarf. 'sa. 6 uu. 4 min..
30 M. 5* Afcro/h Kamp. b.jio - io:



OCTOBER XXXI. Wyn-Maand.
1 u. öt. Havo. ii . 30
2 W. Harlingen ]. i2 - 45
3 D. Leyden Ontzei. fm. op.
4 V. St. Franc. Kuilenb. p 2 - 25
5 S. Gorciim j. 3 - 50
6 Z. 20 Zond. Joh. 4. Lis k. 5 • 25
7 M. N. Maan fm. 1 uur 28 min.'
8 D. /ilkm.ontz.Weesp. h. 'a. ond-
9 W. Weesp. p. Hage ka. 6 - 10.
10 O; Ankeveen k. 6 - 40
11 V. Snkhuizen y. 7-. 28
12 S. Klundeit b. 8 - 20
13 Z. Eerfte qu.'sav. suurcn 38 min.
14 M. Ooflz. Schage k. u - 5
15 Dï Purm. Devenr. b. 12 - 30
16 W. Amersfoort j. lin.ond.
17 n; Schage b. 2-0
18 Vi 5/. Lucas. 3 - 25
19 S. Utrecht Alkm. b. 4 - 45
20 Z. 22 Zond. Matt.Loos.\. 5 - 55
21 M. Volle Maan fm. 6 uur. 30 min.
22 D. Weesp b. fav. op.
23 W. Woerden b. 5-30
24 L). Naarden Haarl. b. 5 - 55
25 Schiedam b. 6-25
26 S. Vaflendag. 7 * 10
27 2» 23 Zênd.-Matth. 9. 8 - 10 a8 M. .S'.&'/aen^W.Amtr.b. 9 - 10
29 O. Laatfteqgart.fm.jiuu.44tnini
30 W. Schoonhoven b. |i2 - 5 Qi D. Pafïendag, |fm. op.



NOVEMBER XXX. Stoei.Vaan*.
1 V. Allerheiligen. i « 30
2 S. Allerzielen» 3 - o
3 Z. 24. Zond. Matth. 8. 4-30
4 M. Arnhem Alkm. b. 6-0
5 D. N. Maan fm. 11 uuren 30 min.
6 VV. Schiedam p. fa. ond.
7 D. St. WilUbordus. 5-15
8 V. Hoorn p. 6-5
9 S. Puimerend p. 7 - 15
10 Z, 25 Zunrf. ilf<j«A. 13.' 8-45
11 M. si. Maarten. (10 - 15
12 D. Eerfte quart» fm. 3 uu. 36 min.
13 w. Munnikkendam b. jfm.ond.
14 O» Alkmaar p. 1 - ic
15 V. Texel Schapenm. & - 25
16 S. Edmundus. 3-45
17 Z. 2<5 iWir«A. 13. 5-0
18 M. Zaandam k. 6 • 15
19 O. Volle Maan'sa. 12 uu. 55 min.
20 W. Vianen b. Ifav. op.
21 O. Maria Pres* 4-25
22 V". St. Cecilia* 5-5
23 S. Alkm. Lin. ra. 6-0
24 Z. 27 Zond. Matth. 24. 7 - 5
25 M. st. Catharina» 8-20
26 D. Vliflingeu b. 9-40
27 W. Munnikkend. b. 11 - 0
28 O. Laatftequart.fm.3uur.9 min.
29 v. Vafleniag. ifm. op.
30 S. 5/. Andiies. J 1 - 55



DECEMBER. XXXI. JVtitUr - Mvmd.
1 Z. i Zond. i Adv» Luc. ai.l 3 - 25
2 M. St. Bibiana. I 5 . 0
3 D. St. Frauciscus. ' ó - 30
4 W. N. Maan'sav. 9 uuren 34 min.
5 D. St. Sabbas. fia. ond.
6 V. St. Nkolaas. I 4 • 45
7 S. St. Ambrofius. 16- 5
8 Z. 2 Zond.Adv.Matth.iu] 7 - 35
9 M. Lions j. j 9 - 10 to D. St. Melchiades. 'io - 40 M W. Eej fte quart. nara. 3 uu. 53min. B D. foachimsdal j. t'm. ond. 13 V. 5Y. Lucia. 1-20 £4 S. Kyffel j. ,2 - 35 K Z. 1 Adv. Joh. u 3-50 ff> M. Helmond j. ■ 5-5 17 D- Namen j. (5 • 20 [-8 W. Quatertemper. 7-30
' 19 D. Volle Maan 'sav. 8 uu. 17 min.
20 V. Quatertemper * Tav. op.
21 S. St. Thomas Ouatert. 4 • 35
22 Z. \ Adv. LucT^. 5-5"
23 M. [verde Vullern.. 7-10
24 D. Vaftendag. 8-30
25 W. Kersdag. 9-50
26 D. 2 Kersdag. ti - 15
27 V. I.aatlte quart» nam. ten 4uur.
28 5. Onnozele Kinderen. Ifm. op.
29 Z. Luc. 2 Thom. Cant.l 2 - 15 $0 M. St. Sav'inus. I 3 - 50 u P. St. Silvefler. I 5 • 25
— Uil v«<mvp>') m ■ «H » u 1 ■



VAktde Eclipsen des Jaars 1782..
^ier Eclipren zullen 'er zig dit Jaar op 't Aardryk vertoon en, als twee aan de Zon, en twee aan de Maan, dog allen by ons onzigtbaar.
I. De Eerfte zal zyn aan de Maan, den 29 Maart, 't begin 'smorgens ten 6 uuren 25 min. midden 7 uuren 45 ; min. einde 9 uuren 4 min. zullende ruim 7 duim over de Zuid zyde verduifteren.
II. De Tweede zal zyn aan de Zon, t begin 'smid. 12 uuren 55 min. midden 2.uuren 13 min. en *t einde 3 uuren 25 min. zullende ruim 5 duim over de Noordzy verduifteren, en zal kunnen gezien worden op 't Eiland Rhebek in Amerika.
III. De Derde zal zyn aan de Maan den 21 September, zullende het begin zyn namiddags ten 1 uur 42 min. hert midden ten 2 uuren 56 min. en hetein. de ten 4 uuren 49 min. zullende ruim 5 , duim over de Noordzyde verduifteren.
IV. De Vierde zal zyn aan de Zon de 7 Qctober, 't begin 'smorgens ten, 9 uuren 41 min. het midden ten n > uuren 25 min. en het einde ten 1 uur 28 min. zullende byna geheel verduisteren , en zal kunnen worden gezien op Diemens Eiland, leggende 43 gr. Zui. der breedte,en 149 grad. 30min.lengte van ons ten Ooften.



B& VIER GETY/DEN des JAARS.
De Lente begint den 20 Maart. De Zomer begint den 21 Juny. De Herffl begint den 23 September. De Winter begint den 22 December.
In dit Jaar 1782 zyn
De Zonnencirkel. 2? Het Guldengetal. 16 De Epaéta. 15 De Zondags Letter- F De Vleefchtyd 6 Weeken en 5 Dagen. Vaften Avond den 12 February. Paafch den 31 Maarr, Hemelvaart Chrifti tien 9 May. Pinxter den 19 May.
De Quatertempers.
Be 1. den 20, 22 en 23 Ftbruary. De 2. den 22, 24 en 25 May. Pe 3. den 18, 20 en 21 September. De 4. den 18, 20 en ai December.



De Zondags Letters, zyn zeven in getal, als: A. B. C. D. E. F. G. en worden op de dagen der Week toegepaft, zo dat die Letter a waar mede de eerfte Zondag in Jaauary geteekend ftaat, het geheele jaar door, de Zondagen aanwyft: By voorbeeld ; als de iftenjanuary op Zondag valt, dan isde Zondags Leiter door het geheele Ja?r A., dog zo de i January op Woensdag viel, dan was de Zondags Letter E. wyl na zeeven dagen telkens de E. weder in de hand komt en op Zondag valt. Zo nu een Jaar lang ware 364 dagen, dan zou men alle jaaren dezelfde Zondags Letter hebben, dat is : men zoude, zoo de Zondags Letter van hetloopende jaar A. ware geweeft, het vol» gende jaar weder met dezelve Zondags Letter A. zien beginnen, maar dewyl het jnr 365 dagen en omtrent 6 uuren lang is, verioopen tot drie Jaaren toe de Zondags Letters,op het vierdejaar één dag uitmaakende, die, gevoegt by de 365 dagen van het gemeen jaar, een jaar van 366 dagen uitmaakt; 't welk wy een Schrikkel-Jaar noemen, waarin twee Zondags Letters zyn, de een duurende tot den 24February, eiideande-* re



Fe vervolgens het geheele jaar door. De Zondags Letters tellen altyd van G. tot A.
De Zonnen Cirkel is niets anders dan de tyd waarop de Zondags Letters, die door de Schrikkel jaaren uit haar oide geraakt waren, zig weder berftellen, en dit gefchied na zeeven Schrikkel-jaaren en dus na de tyd van agt-en twintig achtereenvolgende jaaren , welke tydkring de Zonnen Cirkel genoemd wordt.
HetGulde Getal, om zyn groot nut aldus genoemd, is een tyd wanneer de Maan op denzelfden dag of datum derzeifde Maand weder vol is, als in vorige jaaren. By voorbeeld *, als men op den iftenjanuary, voile Maan heeft, dan zal men na neegentien achtereenvolgende jaaren weder op den iften january volle Maan hebben. Deeze uitreekening is gevonden door een Atkeeuer\Methon genoemd ,430 jaaren voor Chriftus Geboorte.
De Epact a,is de ouderdom van «le Maan , by het begin van elk jaar „ wyl het Maanjaar 11 dagen vroeger als bet Burgerlyk jaar eindigt. Deeze 11 ^erfchiyende dagen worden Epaclagesioerad, maar kunnen niet feooven de
der-



dertig gaan, dewyl dertig dagen voor een vo)\emaanefchyn gehouden worden.
De Roomsche Indictie, of het. Romeins Cyns - Getal, is een tyd van vyftien achtereenvolgende jaaren, na verloop van welke de Romeinen aan den Infteller van deeze tydsbepaaling , Keizer OcJavius Augujlus, hunne Cynfen van Goud, Zilver, Koper en Yzer moesten opgebracht hebben, en wel in deeze orde; In de eerfte vyfjaaren Goud , in de tweede Zilver en in de derde Koper en Yzer. In het derde jaar van deeze eerfte vyf jaaren , te tellen van den aanvang deezer reekening af, wordt de Zaligmaker gezegd gehooren te zyn.
De Eclipsen, aan de Zon ea die aan de Maan, hebben beide verschillende oorzaaken, maarbyna gelyke uitwerk fels , ten opzichten van onze Aarde, naamlyk datze dezelve op fommige plaatfen voor een kleine tyd van licht beroven, haar rechte oorzaak is niet anders dan de ftuiting van de ftraalen der Zon, welke in de Zons verdu'Jiering door het dichte lighaam der Maan, 'c geen zig alsdan in haare loopkring, juift tuffchen de Aarde en de Zon bevindt, voor een gedeelte als voor ons bedekt wordt, * 2 en



re vervolgens het geheele jaar door. De Zondags Letters tellen altyd van G. tot A.
De Zonnen Cirkel is niets anders dan de tyd waarop de Zondags Letters, die door de Schrikkel jaaren uit haar oide geraakt waren, zig weder jherftellen, en dit gefchied na zeeven Schrikkel-jaaren en dus na de tyd van agt-en twintig achtereenvolgende jaaren , welke tydkring de Zonnen Cirkel genoemd wordt-
Het Gulde Getal, om zyn groot nut aldus genoemd, is een tyd wanneer de Maan op denzelfden dag of4 datum derzelfde Maand weder vol is-, als in vorige jaaren. By voorbeeld •, als men op den iften january, volle Maan heeft, dan zal men na neegentien achtereenvolgende jaaren weder op den iften january volle Maan hebben. Deeze uitreekening is gevonden door een Atkiener, Methon genoemd 3 430 jaaren voor Chrijlus Geboorte*
De Epacta,is de ouderdom van «le Maan, by het begin van elk jaar, wyl het Maanjaar 11 dagen vroeger als bet Burgerlyk jaar eindigt. Deeze 11 ^erfchiyende dagen worden Epaiïager.oerad, maar kunnen niet boeven de



dertig gaan, dewyl dertig dagen voor eenvoUemaanefchyn gehouden worden.
De Roomsche Indictie, of het Romeins Cyns - Getal, is een tyd van vyftien achtereenvolgende jaaren, na verloop van welke de Romeinen aan. den Infteller van deeze tydsbepaaling, Keizer Oclavius Auguflus, hunne Cynfeti van Goud, Zilver, Koper en Yzer moes ten opgebracht hebben, en wel in deeze orde; In de eerfte vyf jaaren Goud , in de tweede Zilver en in de derde Koper en Yzer. In het derde jaar van deeze eerfte vyf jaaren , te tellen van den aanvang deezer reekening af, wordt de Zaligmaker gezegd gebooren te zyn.
De Eclipsen, aan de Zon ea die aan de Maan, hebben beide verfchillende oorzaaken, maarbyna gelykeuitwerkfels, ten opzichten van onze Aarde, naamlyk datze dezelve op fommige plaatfen voor een kleine tyd van licht beroven, haar rechte oorzaak is niet an> ders dan de ftuiting van de ftraalen der Zon, welke in de Zons verdwjlering door het dichte lighaam der Maan, 'c geen zig alsdan in haare loopkring , juift tufichen de Aarde en da Zon bevindt,voor een gedeelte als voor ons bedekt wordt, * a en



en in de Maans verduifterhig, wanneer by■ volle Maan de ftraalen der Zon, door de tuflchen koinende^rtr^ébelet worden, op de Schyf der Maan te vallen; dus ziet men in de verduifterde ofgeëclipfeerde Maan de fchaduwe van onze Aarde en in de verduifterde Zon, het durftere Hghaam der Maan. Dat de Maan Eclips niet by alle volle- en de Zon Eclips niet by alle nieuwe Maanen voorvaldt, wordt veroorzaakt door de heüingderMaanskrings - loop op de Ecliptica die met dezelve een hoek maakt.
Gedachten over de oorzaak vanle Ebbe en Vloed der Zee,
Het af en aanvloeijen der Zee is een natuurlyk verfchynfel , 'c welk de grootfte Phiiolbphen der Oudheid niet hebben kunnen doorgronden , en 't geen zelfs den nieuwften en beften heedendaagfchen Wvsgeeren veel moeite geeft. Ariftoteles , die zo veele weetenswaardige zaaken wegens de verfchynfelen der Zee aangeteekend heeft, gaat dit met ftilzwygen voorhy, waarfchynelyk ora dat het hem te moeilyk
wa*



ware om te behandelen, maar feedert men de Natuurwetten een juifter bezaaiing toegekent heeft, feedert men gevonden heeft, dat alle Lighaamen naar reede van haaren inhoud, op elkanderen weegen, feedert dien tyd heeft men meer lichts in de oorzaaken der Ebbe en Vloed gezien , te meer, wyl men bemerkte dat dezelve veelal aanmerkelyk waren, als d^ Maan zig in eene van haare fchyngeftalten voordeed, zo dat het fcheen als of de Zee ' dan meer of minder zwol, naar het de werking der Maan vereifchte. Deeze verfchynfeien getoetst zynde aan de Natuurwet van de op elkander weeding der Lighaamen, maaken de op elkander werking van het Lighaam der Maan, tot dat van onze Aarde, tot de waarlcbynelyke oorzaak van de Eb en Vloed, en wel op deeze vvyze: wanneer wy onderftellen, dat de Aarde gantfch met Water omaeeven ware, en iplaatfen dan in ons denkbeeld de Maan , onbepaald boven welk gedeelte des „Aardryks dat men ook verkiezen moge, dan zal men vinden dat de tegenweeging der Aarde op de Maan, en die der Maan op de Aarde, de Aarde eenigzints naar het Lighaam der * % Maan



Maan buigt, maar wyl de Aarde een vaft Lighaam ,is, en de aantrekken» de Kracht, voornaamlyk op het middenpunt deszelfs werkt, is haare toeneiging zo zichtbaar niet, als die van de vloeiftof die haar omringt, welke, zo dra de Maan in haar toppunt nadert, zig als een berg verheft, het geen dan op die plaatfen en Zeekusten, waar zulks gefchiedt, de Vloed veroorzaakt , en in de piaatfen die op deszelfs horizont liggen de Ebbe, en weder in het neerpunt, de Vloed, wyl de Aarde door de aantrekkende kracht der Maan, eenigzins opgetrokken zynde, eenige ruimte' overlaat tusfchen haar en de Zee, die zig op haaren bodtm bevindt, welke ruimte vervuld wordt, door het Zeewater dat van den Horizont des Toppunts af-ebt, dat daar weder eene vloed verwekt. Maar wyl de Aarde in die tyd dat de Maan haare aantrekking ©effent, met eene ongerneene fnclheid op deszelfs eigene as rond gevoert wordt, veroorzaakt zy, dat de opheffing der Baaren, of de Vloed in de groote , 7ee niet eer voorkomt, dan na dat de Maan reeds twee uuren door den Meri•liaan gepaiTeert is. Dat men als de Maan nieuw of vol
is,



fs, het hoogfte water en zulke getyea heeft, die men Springvloeden noemt, komt daar van daan , dat alsdan de Zon, die meede eenige aantrekking op de Aarde oeffent, "hoewel, om zyn ver afgeleegenheid veel minder dan de Maan, haare aantrekking met die der Maan vermengt, en dus eene dubbelde verheffing der zeebaaren veroorzaakt, *t geen wanneer de Maan zig in zyne Kwartieren bevindt, gantfch anders is, want dan werkt de aantrekkings kracht der Zon, op eene gantfch bvzondere wyze op de wateren des Aardkloots, als de aantrekkingskracht der Maan , door welke gelyktydige tegen elkander werkende Kracht, de wateren maar zeer weinig opgeheeven worden, het welk aldus veroorzaakt , dat het water by de Kwartier Maanen sfiechts8 voeten, en by de Nieuwe en Volle Maanen 12 voeten, in de groote Zee ryft.
Elke Zeekuft des Aardryks heeft in de tyd van vierentwintig uuren, tweemaaien Ebbe en Vloed, want wanneer raen een plaats onderftelt, daar de Vloed om zes uuren des avonds ontdekt wordt,dan zal na zes uuren door de omwenteling des Aardryks, deeze gefielde plaats Komen in den Horizont
van



van bet toppunt, waar in zy de Vloed gehad heeft, en dus ten 12 uuren de Ebbe gewaar worden, dan na zes uuren weeder gekomen zynde, in het punt dat toen zy de Vloed gewaar wierd, haar neerpunt was, zal zy weder Vloed hebben, 'smorgens ten 6 uuren, en na zes uuren wentelens , weeder gekomen zynde, in den Horizont van het toppunt, daar zy de eerfte Vloed gewaar wierd, zal zy weeder Eb hebben , ten 12 uuren op de Middag, en dus in de tyd van 24 uuren , zal het Water ter dier plaatfe tweemaal Ebben en Vloeijen.
De bovengenoemde verfchynfelen , zyn hier verhaald naar maate de zelve zig in de groote Zee en langs deszelfs Ruften voordoen, maar de tyd der Eb en Vloed in byzondere Golven , Baaijen , en Zeeëngtens kan daar wel ©enigzints van afwyken.



GEOGRAPHISCHE BESCHRYVING
VAN
A F R I C A.
A












C 3 )
GeographischeBeschryvin®
van
A F R I C A.
afri ca, wordt het Waerelddeel t dat onze Landkaart thans voorftelt, genoemd; wat die naam beteekent, en waarom men 'er die aan geheat heeft, laat ik de Leezer zelve uifde volgende verfchillende meeningen beoordeelen ,• Men zegt het voert oen naam van Africa naar Afer de jongfte Zoon van Abraham uit Kethu» ra, dit is 't gevoelen van den Joodfchen Hiftoriefchryver Jojephus : of wel naar Afer , de Reisgezel van den Lybifchen Hercules, anderen haaien den naam af van een Griekfch woord (a phrikè) dat volgens Feftu*, zonder koude, beteekent, anderen van het Latynfche Africa, voor de Zon bloot gefield. De Indiaanen noemen het Befecath. In de Arabifche taal is Afriqul* zo veel als afgefcheiden en verdeeld , om dat het van het vafte Land der oude Waereld byna afgefcheiden ligt. In de taal der oude Afrikaanen en Carthaginenfen of dePunifche, is Africa, een Land der Koormiren, weder anderen zoeken by de Hebreen het woord A jx Ap-



(4)
Jphar, dat Stof beteekend, op, en meenen , dat dit Waerr lddeel om deszelfs heete Zandwoeftynen dus genoemd is. Libyen is meede een algemeene naam van dit Waerelddeel, WtxLïbya de Dogter van Jupiter's Zoon Epaphus, ook wel naar de wind Lub of Lib, (Zu'id'oop) die daar geftaadig waait. Het wordt mede Chamea of Chatns Land, naar den derden Zoon van Noack, die 't zelve eer(i bevolkt heeft, genoemd. Genoeg van den naam, laat ons het Land zelve nader befchouwen.
Het ligt tuflchen de 3de en 83fte graad der lengte,en tuflchen de 35graden Zuider en Noorderbreedte, wordende door den Evennachtlyn of Linie in twee gelyke deelen verdeeld, hebbende van de Straat van Gibraltar tot aan de Kaap de Goede Hoop, eene lengte van 1800 mylen, en van Kaap Verd tot aan Kaap Guardafui eene lengte van 160e derzelve. De Ouden verbeeldden zig dat dit Waerelddeel flegts aan de Kuiten bewoonbaar was, in deeze valfche meening gefterkt wordende, om dat ze aan deszelfs Noordelyke Kuften landende, en het Land dieper indringende, agter Barbaryen in
de



C5)
de groote Zandwoeflynen vervielen, maar,daar rle binnenlanden thans beeter bekend zyn, blykt het dat dit heete en dorre Land flegts eene groote Landftreek beflaat , waar a^ter zeer vruchtbaare Koningryken gelegen zyn, alzo het Land tweemaal een foort van Winter geniet, naamlyk in beide "des Jaars Zonneftanden, wanneer 'er lange tyd aatereen zeer zwaare plasregens vallen", die de Aarde derwyze bevogtigen en verkoelen, dat ze tegen de brandende Zon beftaanbaar is. De f terke winden en de overvloedige daauw msken het Climaat mede voor den inboorlingen j zeer draaglyk , maar e*n vreemdeling loopt groot gevaar van'er in zwaare ziektens te vervallen. De Rykdom des Lands is onb^fchryflvk, het Goud ligt np veele plaatzen onder bet zand gemengd, dat de inboorlingen vergaderen , te traag of te min baatzugtig zynde, om hetzelve uit de fchoot der a?rde, waar het overvloedislvk verborgen lilt, aan 't licht te brengen. Men vindt in Africa een meenigte van Leeuwen , Panthers, Ty,gers , Rhinoceroflen, Struizen , Elephanten , Chameleons , Kameelen • Dromedariflen, wilde Ezels PaarA 3 den,



co
den, Apen, Baviaanen en Papegaaijen , allerlei wild en tam Gevogelte en Viffchen, de aarde brengt 'er in overvloed Koorn, Boekweit,"Tabak, Kattoen en Vruchtboomen, als Dadels en Palmboomen voort, het Sandelhout, de Wasch, de Honig is 'er in overvloed, maar onder al die heilzaame vruchten is het Land mede gekweld met venynige voortbrengfelen, 'er groeit een kruid, genoemd Addad, welkers wortel zo vergiftig is , dat een drachma van deszelfs aftrekzei den menfch oogenbliklyk doet fterven. De Slangen zyn 'er mede van een vrees . felyk groote geftalte en zeer vergiftig. Een gedeelte der In woonders zyn blank en wel de Arabieren, Egyptenaars en Barbaren, welke men ook meent, w.vï ze aan de Noordfche Kuften woonen, allen van Eujopifche afkomft en die Volkeren te zyn, die zig aldaar eerft ter nederzetteden, zy worden meteen algemeene naam Bereberes genoemd .• de eigen Inwoonderen zyn zwart, en draagen den naam van Negers ofMooren, de oorzaak hunner zwarte verw is tot heeden onder de Geleerden rog een raadzel, de uiterlyke figuur des Lands, zo als de Kaarten die ons voor-
fteL



en
Rellen, is door veelen by een Hart „ door anderen by een omgekeerde Puntzuil, en door weder anderen by een Helm, wiens vifier naar het Zuidwesten geopend is, en wiens nekftuk naar *t Ooften gezien wordt, vergeleekep. De aart der Inwoonderen is over 't geheel niet zeer loffelyk , aan de Noordelyke Kuften zyn 't openbaare Rovers , binnen in 't Land onbefchaafde wreede en agterdenkende Lieden,gierigaards en trouwloozen, fchoon het Land nogthans weleer een Hannibal , Teriulliaan, Cyprianus, Terentlus en Auguftinus heeft voortgebragt. Alle de Godsdienften worden 'er geoeffent,de Heidenfche heerfcht 'er voornaamlyk ; de Arabieren volgen Mahotnel , de Egyptenaars zyn deels Chriftenen of Cophten , deels Heidenen, de bezit* tingen der Europeaanen zyn bewoond door alle foorten van gezintheden. De Joden zyn ook hier en daar door dit Waerelddeel verfpreid.
Men verdeelt het Land gemeenlyk in vyfiien voornaame deelen : als i.
BARBARYEN, 2. BlLEDULGErio,3. DeWOESTYNE Zaara,
4. Egypten, 5. Guinee, 6. De Kuft van Congo, 7. Het Caffers A 4 L anb,



C 8 3
Land, 8. De Kuffc Zangueear, 9. De Kuft Ajan , io. De Kuil Abex, ii. Ethiopiem, 12. Nubie, 13. Abissinien, 14. Mo-
noemugi, 15. monomotapa.
I. Barbaryen bevat de Koningryken Barca, Salé, Tripoli, Algiers, Fez, Marocco en Mequimz. De Hoofdfteeden deezer Koningryken draagen allen denzelfden naam, Barca bevat, buiten de Hoofdftad van dien naam, nog de Stad Berenice, naar de Vrouw van Ptolomens JI, dus genoemd; het Land is beroemd wegens het orakeloord van Jupittr Hamman, waar ter plaatfe men nog een Steedje Ammon vindt. Saté, Tripoli, Algiers en Tunis zyn roofnesten , hun Koning is , onder den naam van Dey, cynsbaar aan den groofen Turk; in de Landftreek waar in Tunis ligt, vindt men nog de overblyfzels van Oud Carthago, thans Berfach genoemd ; in de Landftreek van Tri» poli vindt men de Berg Atlas, die voor een der hoogfte van den geheelen aardbodem gehouden wordt. Fez, Marocco en Mequinez behooren mede aan éénen Heerlcher die zig Keizer noemt, veele aanmerkelyke zaaken , zouden WS wegens deeze Steeden en derzel-
ver



co
ver Inwoonders, gelyk ook van hun» nen Keizer en de Slaverny der Christenen aldaar, kunnen bybrengen , zo niet dit alles uitvoerig ware behandeld in het Dagverhaal der Reize vanCapr. Eyfe Eyfes Junior ,datby denUitgeever deezes te bekomen is , en dat wy den Leezer als zeer onderhoudend en getrouw durven aanpryzen.
II. Biledulgerid, of liever verduitfcht Dadelsland wegens de menigvuldigheid der Dadelbomen, alzo door de yïrabiers genoemd. Het is eene zeer heete en zandige Landftreek, die geene cpitaale Steden behel(t,en waar van Weinig byzonderheden te verhaalen zyn. Het Koningryk Tafilet, en desze'fs Hoofdftad is wel het voor* naamft dat hier in aanmerkelyk is
IIf. De Woeftyne Zadra of Zahara is een zeer onvruchtbaare Landftreek, verfcheide en wel agt Landfchappen en Koningryken worden in deeze Woefterny geteld, die elk hunne Hoofdlieden hebben , maar zo weinig bekend , dat ze niet noemenswaard zyn. De Reizigers moeten hier te Lande naar de vlugt der Vogelen, en naar de wind hunne Reis aanftellen, alzo 'er geen wegen ia A £ dee«



C 10)
deeze Woeftynen gemaakt zyn. Veelen verliezen 'er hun gezicht door de felle Zuidewind en het ftuivende zand, waaronder ook geheele Caravanen fomtyds begraven worden. De voornaamfle Stad is Bgrro in het Koningryk van dien naam.
IV. Egypten. De overftrooming van den Nyl, waarvan hier onder breeder, maakt deeze Landftreek zeer vruchtbaar, weinig of nooit valt 'er Regen. Het Balfemen der Doode Lichaamen is in Egypte een doorgaand gebruik geweeft, men vindt nog veele diergelyke Lyken, welke de Inwoonders des Lands Mutnies noemen, en die van een hooge oudheid zyn. Het Land wordt thans in twaalf Calyfattn of Landvoogdyen verdeeld; devoonwamfte Steden zyn : Diospolis , nu Gcorga. Alydas , waar weleer het Beeld van Memnon ftond, dat door de Zon beftraald wordende, een zoet geluid floeg. Groot Cairo, waar nog eenige der "oude Pyraroiden, naar men meent het werk der Ifraëliten, geduurende hunne Slaverny, gezien worden. Suè'z, waar de Landengte is, die Africa van Afia fcheidt; veele Egyptifche Vorften hebben deeze Landengte poogen te door-
graa-



(II)
graaven, om een verband der Middeïlandfche met de Roode Zee te bevorderen , maar dit is tot heden nog niet gelukt. Alexandryen is thans zo luisterrvk niet meer, als toen het, door Alexander de groote gebouwd zynde, Egyptes Hoofdftad was. Damiate is zeer bekend , wegens de vermeende Heldendaad der Haarlemmers,die meteen Zaagfchip de yzere keten, die deeze haven floot, hebben weeten te doorfnyden- De andere Steden zyn van weinig belang.
V. Guhiée of Ghinenia, wordt verdeeld in de Goul- Tand- en Slaven. Kufl , het v/oord zelve beteekent in de taal der Negers warm en droog, de lucht is "er ongemeen ongezond. 'Er wordt een fterke Koophandel in Goud, Slaven en Wafch gedreeven. Her Koningryk Benin kaft men 'er onder betrekken , gelyk ook verfcheide andere kleine Koningryken , als dat der Fan» iynen , dat van Abon, Ahim, Gommen»' do, Seban enz. De Stad Benin is de grootfte en welgebouwdfte van heel heï Negersland. De Hollanders bezitten op de Goudkuil een Merk Kastetl met een Sieedje, genoemd St. George dtl Mina of St. George van de Myh,
om



«m dat 'er eene Goudmyn in de Nabuurfchap is, zy hebben deeze Sterkte in den Jaare 1637» van de Portugeezen veroverd, die 'er in den Jaare 1482 zig meefter van gemaakt hadden , het Fort Caap Corfe behoort aan de Engeifchen en Fredrihbufg aan de Deenen.
VI. De Kvifl van Congo , waar in de Koningryken Congo, Loango en Angola , is weinig bekend , de drie Hoofdfteden voeren denzelfden naam, behalven Angola , wiens Hoofdftad Lougahat heer,het volk is wild, en fommigen zyn Cbriftenen, althans in Congo, de ander1 Heidenen, de Gyagen die bet Koningryk Angola bewoonen , zyn berugt wegens hunne wreedheid. Het Bofch- Menfch Orang • Ouiang, zynde het grootfte flag van Apen en in alle handelingen den menfch nabootfende, wordt in Angola inzonderheid aangetroffen , men zegt dat 'er in het meir Angola Qiiihaite Meerminnen gevonden worden.
VII. Het Caffers Land, of't Land der Hottentoiten. De Lucht is hier Zeer fyn en zuiver, inzonderheid aan de Caap de Goede Hoop, welkers omliggende Landen by een Paradys ver-



(13)
geleeken worden. De Hottentotten Is eene zeer morsfige Natie, zy befmeeren zig zo dik als 't mogelyk is, mee fmeer'ihi vet, 2yn koolzwart en de zwartfte der Afnkaanen. De Hollanderen hebben de Caap de Goede Hoop zedert 1651 beginnen te bewoonen , de Tafelberg aldaar, is eene der hoogfte Gebergtens van Africa. — Het Koningryk Sophala en deszelfs Hoofdftad is onder het Caffers Land begreepen.
VIII. De Kaft Zanguebar. wordt verdeeld in het Koningrvk Mofambique , Meiinde, Mogallo, Qjiilva en vei fcheide andere kleine KonTngryken, waarvan niets byzonders te zeggen valt; Mofambique en Melinde, zyn 'er de Hoofdlieden van. Zanguebar is vertaald het Land der Z.\varten,Zangue is in 't Arabifch Zwart. Veele Ponugeezen woonen op deeze Kuft.
IX. De Kuft Ajan, bearypt de Republicq Brava, de Koningryken Magadoxo, Adea en Adel', de Inwoonders trekken met vergiftigde pylen ten Oorlog. Caap Guardafui behoort tot dit Land.
X. De Kuft Abex, is byna woefl en onbebouwd wegens de onraaatige ..Hitte.



C 14 )
te. Het begrypt in zig het Koningryk ftancali, en eenige byzondere Plaat* fen die den grooten Ttuk toekomen.
XI. Ethiopiën, Nigritie of de zwarte Ethiopiërs QjVigri Ethiopes^) De Niger welke door dit Landfchap heenen ftroomt, heeft dezelfde overftrooming als de Nyl in Egypten. Het Koningryk TkomliM is het magtigfte deezer Landftreek, verfcheide andere Koningryken en foorten van Republyken worden hier by eikanderen gevonden, maar wegens hunne orbekendh» id valt »er weinig van te zeggen. Gulatte en Senegal zyn nog al de bekendite, om dat Cabo ver de op de Kuft van Senegal gevonden wordt. Hier zyn een menigte van dikke Slangen. De Koring van Bena draagt 'er altyd een om «en arm, die hy als een ionge Hond ureelt. in het Koningryk 'Agras is een Gebergte waar de Nyl uit twee bronnen ontftaat.
XII. Nttbia , is een uïtneemend vruchtbaar Koningryk , 'er is eene Rivier die ook de Nubia genoemd wordt, welkers water, zo fchadelyk voor de Crocodillen is, dat ze 'er uit «en Nyl, die digt daar nevens zig in Zee uitgiet, ingekomen zynde, ter-
ftond



C 15 >
ond berften. De Nubiers plegen fa Dorgaande tyden Chriftenen te zyn, aarom men 'er nog veele Capellen 1 Beelden aantreft. De Stad Nubia
de Hoofdftad, en boven een menig-
van andere Steeden, die dit Kongryk bevat,alleen aanmerkenswaarl: de huizen zyn 'er meeft van hout
fteenkryt faamgebouwt. In deeze ndftreek wordt ook het boven aanlaald vergif Addad gevonden. XIII. Abysfmiën , is een Keizerryk c de Arabieren, El Habafchi noen, de Inwoonderen worden wegens ine niet zeer zwarte kleur, blanke nopiers Q AM Ethiopes ) in tegenlling der geheel zwarte Mooren, ge* ïmd. De groote Negus, dat is Ko2, regeert dit Ryk als Keizer, hy >ekend onder den naam van Prejlo w», beteekenende in de Landtaale )ot en Uitmuntend , daar anderen ejter jan en Paap Jan, door ver:enng van gemaakt hebben, noeids zyne Staaten Paap Jans Land, wudt zig uit David voortgekomen :yn, en wel uit die Stam die Sa\n met de Koningin Seba teelde, Kers Ryk in dit Land gelegen is.
Koningin van Candace9 wier Kamer-



C i4 D
te. Het begrypt in zig het Koningry Dancali, en eenige byzondere PJaa fen die den grooten Tink toekomen.
XI. Ethiopiè'n, Nigririe of de zwarl Ethiopiërs QNigri Ethiopes*) De Nig< welke door dit Landfchap heene ftroomt, heeft dezelfde overftrooinii als de Nyl in Egypten. Het Koninj ryk Thombut is het magtigfte deez Landftreek, verfcheide andere Koninj ryken en foorten van Republykt worden hier by eikanderen gevondet maar wegens hunne orbekendln id v; *er weinig van te zeggen. Gulatle < Senegal zyn nog al de hekendite, o dat Cabo yerde op de Kuft van Sen gal gevonden wordt. Hier zyn e< menigte van dikke Slangen. De K ning van Bena draagt 'er altyd een o den arm, die hy als een ionge Hoi ftreelt. In het Koningryk Agras een Gebergte waar de Nyl uit tw bronnen omftaat.
XII. Nubia , is een uitneeme vruchtbaar Koningryk , 'er is ee Rivier die ook de Nubia genoei wordt, welkers water, zo fchadel voor de Crocodillen is, dat ze 'er den Nyl, die digt daar nevens zig Zee uitgiet, ingekomen zynde, ti
ftc



C 15 )
flond berden. De Nubiers pïegen hi voorgaande tyden Chriftenen te zyn, waarom men 'er nog veele Capellen
.€nj„der aantreft* De Stad Nubia is de Hoofdfhd, en boven een meniete van andere Steeden, die dit Koningryk bevat,alleen aanmerkenswaardig: de huizen zyn 'ermeeft van hout en fteenkryt faamgebouwt. In deeze Landftreek wordt ook het boven aan-
gviiid V5/rgif Mdai gevonden.
XIII. Abysfmiën , is een Keizerryk dat de Arabieren, El Habafchi noemen , de Inwoonderen worden wegens hunne niet zeer zwarte kleur, blanke Ethiopiers ( AM Ethiopes ) in tegenIlellmg der geheel zwarte Mooren, genoemd. De groote Negus, dat is Koning, regeert dit Ryk als Keizer, hy is bekend onder den naam van Prejlo Uiam, beteekenende in de Landtaale Groot en Uitmuntend , daar anderen Priejler jan en Paap Jan, door ver1 baftermg van gemaakt hebben, noemend; zyne Staaten Paap Jans Land, hy houdt zig uit David voortgekomen l te zyn. en wel uit die Stam die Salom n met de Koningin Seba teelde, welkers Ryk in dit Land gelegen is! ue Koningin yan Candace, wier Ka.
mer-



C 16 )
merling door Philippus gedoopt werd3 was mede in dit Land woonachtig , en van deeze hebben de Abysfinen de Chriftelvke Godsdienft ontvangen , waarom ze die ook zeer in eer en als eene 'Heilige houden. Ais de Keizer of groote Negus gekroond zal worden , komen 'er vier Edellieden hem de volgende zaaken aanbieden, de eerfte eenZwaard, om zyn magt over Leeven en Dood te erkennen-de tweede een Doodshoofd, om hem zyn Sterffclykheid te herinneren , de derde eenige Afiche in een bekken , om te beteekenen dat zyn Lighaam in ft of zal verkeeren , en de vierde een aarde pan met gloeyende kooien , om hem de ftraffe des Eeuwigen Vuurs te herinneren. Het Keizei ryk pleeg veel grooter te zyn, als het thans is, alzo de Galen een zeer magtig nsbuung volk 'er zeer veel Landfchappen afgefcheurd hebben. Het Meir Zaïre waar in een Eiland ligt, dat honderd mylen inden omtrek bevat, en het Meir Laslan zyn merkwaardig. De vonrnaamfte Steeden des Lands zyn Ganca de Jcfu of de Tuin van Jefus, gebouwd in 't midden van een Bofch , in een alleraangenaamft Oord, hier is de begraafplaats der Keizers,



C 17 )
! eers, de Jcfuiten hebben 'er een Kerk i en Kweekfchool. Amakera, een Stad op : een hooge Berg gelegen, hier worden
de Zoonen der Keizers zo lang opgeivoed en gevangen genouden tot hurt \ Vader overleden is, en zy de Regee-
ring aanvaarden kunnen. Accum is een
kleine Stad in het Koningryk Tigré, \ Weleer de Hofplaats geweeft zynde
van de Koningin Saba , die Salomon iheeft komen begroetten, en van de Koningin van C'andace , die beiden, zo imen meent één zelfde Ryk beheerf. ht ihebben. Men vindt 'er nog Spitszu ilen QObilisquen) die men meent hec werk der Koningin van Saba te zynHet Land is, hoewel heet, nochthans ongemeen vruchtbaar en overvloedig veel wild en tam Vee voortbrengende, de Schaapen draagen bier te Lande zo veel wol aan de Staart, dat die zomtyds over de 50 ponden weegt, en de Veehoeders 'er Sleedjes toe moeten niaaken waar op de Staart ligt, dia dan zo door hen wordt voortgetrokken. De Jefuit Hieronlmus Lii/ïtantii-m verzoekert in deszelfs Reize door EtMópiën, dat hy in 't Koningryk Demo ,fs, met eigene oogen in woefte Bos« .chadicn Eenhoornen gezien heefc, B welk



( i3 )
welk Dier door veelen voor fabelagtig gehouden wordt, en dat hy zelfs twee Eenhoorn - Veulens bezeeten heeft. Muilpaarden en Crocodillen zyn in de arm der Nyl, die dit Ryk befpoelt.in overvloed. De Drilvifch {Torpedo) is hier zeer gemeen, wanneer men deeze Vifch flegts met de punt van een ftok raakt, wordt men eene rilling in al de leeden gewaar, niet ongelyk aan de Schok die men van de Efetlriciteitomfangt. De lefuiten hebben ziginvoorige tyden in dit Keizerryk ingedrongen , maar oindelyk voet gekreegen hebbende , begonnen ze zodanig de rneefter te fpeelen, dat de Keizer befloor dezelven te verjaagen, en thans mogen zy, noch ook eenige andere Catholyken, op ftraffe van gefteenigc te worden, in dit Ryk verfchynen.
XIV. Monoëmugi, is een Keizerryk en een zeer ongezonde Luchtftreek, zo dat dezelve niet door vreemdelingen bewoond worden kan, en ook weinig bereisd wordt , om de daar door 'c Land zwervende Jagos of MenfchenEeters die den Reizigers als hunne p/Qoy aanvallen en verfcheuren. De Moofdftad des Keizerryks is Monoëmu* gi. de Inwoonderen deszelfs zyn b ank.
het



C 19 >
net-Land vruchtbaar en goudrylts en wel zo, dat de Inwoonders dit metaal' to weinig fchatten, dat ze 't tegen glazen en Coraalen-verruilen. Voor t overige is het Land zo onbekend lat er weinig meer van te zeggen
XV. Monomotapa of Benomotata.üit ^and is zeer vrugtbaar, en de lnwooners zeer ryk in Vee , en Goud, dat 1 het zand der Rivieren overvloedig uiten de Mynen gevonden wordt. De' n boortuigen zyn zwart, verfïandig , rygszuchtig, en zo fnel ter been als 2t vlugfte paard. Om den Keizer met eukw-rken te berooken , worden uaglyks twee ponden Gouds te kosn gelegd, hy komt nooit uit zyn Pais zonder een beef! te hebben doen Jgten , uit welkers ingewanden de Refters hem zyn geluk of ongeluk in m uit of ingaan voorzegden , hy heeft eer dan duizend Vrouwen dat alle Dgteren zyner Vafallen zyn, de eer-
is Koningin, en haare oudfte Zoon volger des Ryks. De Keizer houdt er de tweehonderd honden tot zyn fwagt. De voornaamfte Steden des 'ks , zyri Monomotapa dat de Hoofd d is, Madrogan en Zimbaos) behalB2 ven.



ven een groot getal mindere Stedei en bewoonde Vlekken.
De Eilanden van Africa zyn: Uk Canarifche Eilanden, ten getale vat zeftien, waar onder uitmunten, *t«Ei land Canarie, waarin de Hoofdftad i: Cividad de las Palnias, het heeft di tytel van Bisdom, een goede Havei en een flerk Kafteel, voorts het Ei land Teneriffe, beroemd om deszelfi zeer booge Berg, genoemd Pico del Teydo of Piek van Tenerifte, die voor di hoogfte van de geheele Aardbodem ge houden wordt. Hy kan by helder we der zedig mylen ver in Zee geziet worden, en eindelyk het Eiland Fem over het welke de Franfchen hunnei eetfte Meridiaan trekken , selyk d< Hollanders over de piek van Tenerife
De Eilanden van Cabo verde twaal in getal, behoorende aan de Portugee Een.
De Ethiopifche of Gttineefche Eilanden , welke zyn het Eiland Anndbon St. Thomas, het Prince - Eiland en dai van Ferdinandes • Po.
Het Eiland Madagafcar, en de Eii landen Amirante, die in grooten getaie zyn.
De Rivieren van Africa zyn i Di
Nyl,



C 21 )
, Nyl, de Niger, de Senegal, de, Gam1 bia, de Caira, deCuneni en deCuama \ van welke inzonderheid de Nyl merki waardig is. Deeze Rivier neemt zy-
nen oorfprong in het Maangebergte 9 : en begint op den 27 van July te wasifen, 'twelk tot in O&ober aanhoudt,
en dan blyft hy twintig dagen agter
een over het byliggend Land ftaan, ■en weder gezakt zynde, laat hy een 'fiib na, dat de grond vet en vruchtbaar maf.kt, zo hy zeftien ellen hoog
ftaat, kunnen de Inwoonders driemaal Iden Oogft inzamelen, maar Maat hy hooiger of laager, dan is het Land minder 'vruchtbaar.
De Zeeën die Africa befpoelen zyn ten O. de Atlantifche en Ethiopifche, iten Z. de Zeeën der Caffers, ten W. Idc lndifche en Roode Zee, en ten N. Ide Mïaddandfche Zee.
Z Z Naam-



C 22 )
NAAMLYST
Der voornaamfte,thans in leeven zyi de, regeerende Keizeren, Koningen en Vorften in
EUROPA.
Met hunne Ouderdom, Huwelykene aanvaarding van de Regeering,naar deOrde van het AJptaabeth gefchikt.
Voor 't Jaar 1782.
BEïëREN, is door het overlydenvai den lnatlten Keurvorft Maximiliaan Jo iepb,aan de P.ihz vervallen. Zie Palts
Brandenburg, Zie Pruissen.
Brunswyk Wolffenbuttel , van '\ Lutherfche Religie , Karel Wil hem Ferdinan ) oud 90ét. 47 jaar, gehuwc met Augufia, Zurter des Konings van Engeland oud n Aug.45 jaar. DeRefidemie Stsd i<s B^unswyk
DeeneMARKEN , van de LutherfcH Re:igie, Koning ChrifHanus Vil. oud 29january 33 jaar, is Weduwnaar van ^oUnaJUacluild^ Zufter desKouings
.van



C 23 3
van Groot «Britranniën, de Koninglyke refidentie Stad is Coppenhagen
Engeland ,yan de Gereformeerde Religie, Koning George Willem Fredrik, onder denNaam vanGeorge de 111. Keurvorlf van Hanöver, Oud den 4den Juny, 44 Jaar, gehuwd met Sophia Cbarloita, Princes van Meckknburg Strelits ; Oud, den iq Mey 38 Jaar, de Koninglyke Rclidentie Stad is London.
Genua,van de Roomfch Cath. Religie. Jacobus MaraBrignola, verkooreni779, 1 de Refden ie is Genua.
Groot Bri ftannien- Zi'cEngeland.
Hanöver, (Keurvorft van) Zie hier boven op Engeland.
Hessen Cassel , van de Gereformeerde Religie, Landgraaf Fredrik , Koninglyke Pruisfifche Generaal Veld-Maar! fchalk en Gouverneur van Wezel. Oud den I4den Augnftus 62 Jaar; beeft ia den Jaare i"54« de Roomfch Cathohke Religie omhelfr, zyn tweede Gemaalin is Philippine Augufta Anialia, Princes van Brandenburg Schwedt, Oud den loden October 37 Jaar, de Refidentie Stad is Cassel.
HoNGARyëN. Zie Duilfche Keizer. Keizer (Ouitfche) van de Roomfch' Qathotyke Religie, Jofephus de II.
B 4 Kei-



(24)
Keizer van 't Duitfche Ryk, Koning van Hongaryën, Aartshertog van Ooslenryk, Ouri den 13de Maart 41 Jaar , is Weduwnaar van zyn 2de Gemaalin Maria Jofepha Anthoniavan Beieren,28 Mey 34 Jaar. De Refldenüe Stad is Weenen.
Keizer, (Turkfche) AbdulHamed, Zoon van Sultan Achmet, Oud den jfiden Mey 58 Jaar, de Keizerlyke Refidentie Stad is Constantinopolen. Keizerin van Rusland. Zie Rusland. Keulen, van de Roomfch Catholyks Religie. Maximiliaan Fredrik, Keurvorft van Keulen en Bhïchop van Munster, Graaf van Konigfeg-Rotfienfels, Oud den isden Mey 74 Jaar. De Refidentie Stad is Bon aan den Rhyn.
Kourland, van de Lutherfclie Reli~ gie, Hertog Petrus; Rufiifche Generaal van de CavalJerye, Oud den 4den Ja. nuary 58 Jaar: Gehuwd met Carolina Louifa Prinfes van Waldek, dog in Maart 1772. van haar gefcheiden, deeze Prinfes refideert te Frankfort aan den Main. De VorftiswederinhetHuwelyk getreeden, met een Prinfes uit den Huize Jefubau, genoemd Edoxia, dog weder van haar gefcheiden in 1778. deeze laatfte Gemaalin is overleeden 19 July 1780. De Refidentie Stad is Mjtthau.



05)
Luyk , van de Roomfch Calfc Religie^ Francifcus Carel, Graaf van Welbruch, Abt van Cheminon, Prins Bifichop, i8 January 10 jaar, oud 11 Juny 63 Jaar.Re* fideerd te Luyk.
Maltha, van de Roomfch Catholyke Religie, EmanueldeRohan Grootmeesterden 13 Novemb. 7 Jaar, oud 19 April 57 Jaar. DeRefidentie is te Maltha.
Mentz, van de Roomfch Catholyke Religie, Fredrik Karei Jofeph Baron van Erchal, Aartsbiflchop en Keurvorfl van Mentz 5 Bifichop van Worms, Oud den Sden jan. 63 Jaar. Refideert te Mentz.
Modena : van de Roomfch Catholyke Religie, Hercules ReinaMns, Oud den 22 Nov. 55 Jaar, gehuwd met Maria Therefia Francifca, Erfdogter van den Hertog van Massa Care ara, den 16 April 41 Jaar, oud den 29Juny57 Jaar. Refideert te Modena.
Nassau Dietz, van de Gereformeerde Religie, Vorft Willem de Vde, Prins van Oranje.Erfftadhouder der Vereenigde Nederlanden, Capitein Generaalen, Admiraal, Oud den 8ften Maart 34 Jaar ; zyn Fleer Vader opgevolgd, den 22 October 31 Jaar. Eerft onder voogdyfchap van deszelfs Vrouw Moeder Anna ,gebooren Kroon - Prinfes van Engeland.
B 5 Douai-



Douairière van W. C H. Frifo, na haar overlyden, voorgevallen den 12 February des Jaars 1759. onder voogdyfchap van H. E. Gr. Mog. in meerderjaarigfceid gekomen ,den 8ften Maart 1766 en Gehuwd den 4denO<fr.ober. 15 Taar, met Freoerica Sophia Wilhelmina , Princes van Pruiffen , Oud den 7den Augustus 31 Jaar. De Stadhouderlyke Refiden ticplaats is 'sGravenhage.
Nassau Weilburg , van de Lutherfche Religie, Carolus Chriftianus, Generaal in riieniï van den Staat en Gouverneur van Maaitricht.Oudden i8d«-n January 47 Jaar. Gehuwd met Wilhelmina Carolina Princes van Oranje en Nsflau, den 5den Maart 21 Jaar. Oud den 28 February 39 Jaar. De Vorftelyke Refidentie is te Kirchheim Bolland.
Napels en SiciLiëN,r#« de Roomfch Catholyke Religie, Koning Ferdinand de IV\ derde Zoon van den Koning van Spanje: oud den 12 January 31'jaar: Gehuwd met Maria Carolina Loiiïfa : Aartshertogin van Ooftenrvk : oisd den 13 Auguftus 30 Jaar. De Kohinglyke Refidentie Stad is Napels. Oostenryk. Zie Duufche Keizer. Oranje : Zie Nassau Dietz. ,Orleanssw/2 de Roomfch Catholyke
Re-



C 27 )
'Religie, Lodewyk Philippus, Hertog; oud den i2den May 57 Jaar: Weduwnaar van Louifa Henrietta,Princes van Conty, overleeden A .1759. Refideert te Parys, Osnabrug , van de Gereformeerde Religie , Bifi'cbop Fredrik, "de 2de Zoon des Konings van Engeland : oud den iöden Auguftus \g Jaar. De Refidentie Stad is Osnabuug-
Paltz , van de Roomfch Cath. Religï»; Keurvorft Carolus Tneodorus,nu óók Keun-orfl: vanReiëren,oud den riDecember 58 Jaar, Gehuwd den 27fre January; 40 Jaar met Marii Eh'zabeth Princes van Sulrzbach, oud den 7den January 61 Jaar. De RefidentieStad is Dusseldopp.
Parma , van de Roomfch Cath, Religie , Hertog Ferriinand, oud den 2s>ften January 31 Jaar; Gehuwd met Maria Amaüa Jofepha van Ooltenryk, oud den sollen February 35 Jaar. De Refidentie Stad is Parma.
Paus, Pim VI. uit detvhurze Bra* fchi, oud den 27.(ten December 65 Jaar. De Refidentie Stad is Rome,
Poolen,yan de Roomfch Cath. Religie, Koning StatifiausAuguftusPonmouwsky, onder den naam" van Stanifiaus de 11de : óud den i7den January Jaar. De Refidenue Scad h WAitócaAuw.1 *



C*8)
Portugal, van de Roomfch Cath. Religie, Koningin Maria Francifca Ifabella oud den i?den December 48 Jaar. De Refidentie Stad is Lissabon.
Pruissen , van de Gereformeerde Religie, Koning Fredrik de lilde; Keur. vorfl van Brandenburg : oud den 24ften January70Jaar; Gehuwd met Elifabeth Chriftina van Bronswyk Wolffenbuttel, Oud den 8ften November 66 Jaar. De Refidentie Stad is Berlyn.
Rusland , van de Griekfche Religie, Keizerin Catharinadelldejoudden 2den Mey 53 Jaar. Douairière van Petrus de lilde. De Refidentie-Stad is Peters-
BURG*
SARoimëN, van de Roomfch Cath. Religie, Koning Viélor Amadeus Maria, oud den suften Juny 56 Jaar. Gehuwd den I2den April 32 Jaar mei Maria Antonia Ferdinanda Infante van Spanje, oud den I7den Novembet 53 jaar- De Refidentie Stad is Turin.
Saxen , van de Roomfch Cath Religie, Keurvorft Fredrik Auguft , Oud den suften December 32 jaar: Gehuwd met Maria Amalia Auguita , Princes van Palts-Tweebruggen, oud den ndenMey 30 jaar. De Refidentie Stad is DresPEN*
Spant



Spanje , van de RoomfchCath Religie» Koning Karei de lilde, oud den 2olten January 66 jaar: is Weduwnaar. De Refidentie Stad is Madrid.
Trier ,van de Roomfch Cath. Religie* Keurvorft Clemens Wenceflaus, Oud den zSften September 43 jaar. De Refidentie Stad is Trier.
VENETiëN, van de Roomfche Cath, Religie , Doge, Paul Reinier verkooren itt 1779. De Refidentie Stad is Veneticn.
Vrankryk , van de Roomfch Cath. Religie , Koning Lodewyk de X Vide, Oud den 23ften Auguftus 28 jaar: Gehuwd met Maria Anna Anthonia Aarts Herto-
fin van Ooftenryk, oud den 2Novemer 27 jaar. De Refidentie Stad is Parys.
Z weeden , van de Lutherfche Religie. Koning Guftaaf, oud den 24ften january 36 jaar, Gehuwd met Sophia Mag'lalena; Kroonprinces van Deenemarken : oud den 3den july 36 jaar» De Refidentie Stad is Stokholm.
Be-



C 50- >
De Maan, die men in ons Zonnenflelzel ais ten Wagrer der aarde aan kan merken,is ren rninften wfti^maakn kleiner dan de aarde. Haare geheele hghaamelyke inhoud bevat 5.380,333,000 TeerJinsfche Mylen , haare afftand van de aarde, haar Hoofd-' planeet wordt op 238980 Eneelfche mylen gefchar. Haare omloopskring rondom de aarde volbrengt zv, in de tyd van 27 dagen, 7 uuren en 43 minuten, in welke zy van het Weden naar het Ooften voortgaande , eere weg van 1500418 Erg. mylen aflegt. Het lighaam der Maan is geheel duister, en wordt eeven als onze aarde, door de Zon verlicht, de naauwe scivkheid van de Maankloot met de aarde veroorzaakt geen onwaarfchynt lyke gisfingen , wegens de bewoonbaarheid deezer Wagier. Door behulp van Teielcoopen ontdekt men duidelyk vlekken als Landen in de Maan, ja zo, dat de Sterrekundigen elke vlek reeds eensn naam gegecven, en Lamdilreeke n, *-Ji i Ei«
üëschryving van de thans regeerenbe Planeet,de
•MAAN.



£ 3i )
i Rivieren en Zeeën op de oppervlakte i der Maan aangetoond hebben. De twee helderfte vlekken zyn eene aan de wes[ telyke kant der Maan, de Berg Eina genoemd, en eene aan de Zindelyke ikant, die Sinai geheeten wordt; de ! Noordelyke rand der Maan bevat het 1 Koningryk van Uyperloream, de Westelyke Nieuw Africa, de Zuidelyke Arabia , en de Ooltelyke Schylhie ; maar 't geen eenigzins tegen het ge voeden der bewoon baai hefd van deeze Kloot ftrydt,is dat mentwyffelt of de!zelve wel een dampkring liehbe. Men :heeft op haare Schyf, zelfs wanneer :zy door de fchaduwe der aarde verduifterd wordt, veelmaalen een fiaaiiw licht waargenoornen , en wel voornaamlyk in haare opkomft, dat men meent door deeze reede te kunnen oplofien, ihet Oofielykfte gedeelte van onze aarda bevat het meefte en hoogfte Land, als in Afa, dat de meefte Zonnel'traaelen weeromkaatst, wanneer de Maan in haare waare beweeging van hetwesiten naar het Oofte», bet fterk verlicht .Landfchap Afia, dat door de dagelykfche fnelle beweeging der aarde, de Maan als in haare loop inhaalt, (waar door zy ons in het Oofcen fcbynt op
ie



C 32 )
te tomen,) ontmoet, dan ontfangt de Maan daarvan veel meer licluftraa* len dan wanneer in de fchynbaare on» dergang der Maan , de aarde in haar dagelykfche wenteling voortgaande, haar de weftelykezyde,toewendt,die meeft door de Oceaan heilagen wordt, waarin de Zonneftraalen byna geheel verflonden, althans veel minderals van het hooge Land weergekaatst worden. De Bergen welke op de kloot der Maan ontdekt worden, zyn over 't gemeen driemaaien grooter dan die van onze Aarde, en de Berg St. Catharina die voor de grootftegehouden wordt, reekent men negen mylen hoog te zyn. Haare invloed op het Weder en Jaargetyde wordt op de volgende wyze bepaalt; de Lente is in deeze jaaren over 't gemeen vogtig en warm, in de maand Maart heeft men flap weêr,en tufichenbeiden een weinig vorfr, in April vallen zwaare regens, de Meymaand iskoud,en in juny is het wel warm maar vogtig, de Zomermaanden zyn vry warm maai ongeftadig , de Herfft nat en koud, en in de Winter heeft men veel fneeuw en harde vork te verwagten, die in Maart van 1783 v/anneerde Planeet Saturnus zyn regeering aanvangt door zwaare Regenvlaagen befloten wordt,
TOO-



TOONEEL- OEFFENING.






TOONEEL. OEFFENING.
Inhoadvan het Burger - TreurfpeL BEVERLEI.
j'JjV-^;, dat d00rd Jieere SAÜRIN naar het Engelr *
gevolgd, en nu , naar dis ze ï
D n« ^em?h{)£>door d^Heere J. g!
f'verlei de voomaamfte PerfooH« • nfc tot Speelen vervoerd
SaSV 6n ,aa^liar»ge fchelm , die heunlyk 0p zyn Vrouw verliefd & £> \lrZfntT fchyn V3n Vriendfchap'be"
edf 'door?" meer3Cftyfd■en «*o5i eeds, door zyn toadoen, tot de ui-
erfte armoede vervallen/ondanks dë rermaan ngen van Leufw,™ ker, die dooreen belangeloze Hef! e aan heverleis Zufter , nZ ie n T ^bonden is , nogtans zo Sd* JJ hy de fnoode Stukeli zyr> beffen inend waant te zyn ; die van S ïtgeloovigheid vJBeyX gebruik c 2 maa-



C 3tf )
maakende, dooreen val fche trek, de Jwwe4tn van Mevrouw Beyerlei, 't eenigfte dat zy nog ter naatfteernood behouden had, weet magtig te worden , waar op hy die ongelukkige Dame wys poogt te maaken, dat haar Man dezelve aan een onwaardig voor* werp , dat hy , buiten zyn Vrouws weeten, beminde , tot een gefchenk gegeeven had, trachtende dus Mevrouw Beverlei, van haar Man af te trekken, or> dat zy,,door de armoede genoopt, hèm te ligter in de armen zou vallen % doch de verftandige Dame merkt zyn veinzery, en verwydert hem van haar gezicht. Henriette verneemt ondertuflchen van haar Minnaar, dat Beyerlei haare Erfportie, die onder zyn bewaaring flond, ook verfpeeld heeft, doch neemt het befluit om 'er niets van te laaten blyken, om haare 'ongelukkige Zufter geen meer kwelling aan te doen. Beverlei een goede Somme gelds die hem nog toekwam, onverwagt ontfangen hebbende , befluit zyn fchulden hier van te betaalen, nooit meer te fpeelen, en met zyne deugdsaame Vrouw op het Land te gaan woonen, welk befluit hy haar bekend nstakit en hief op vertrekt om het
werk»



< 37 >
ferkflellig te maaken, doch door Stu. eli ontmoet wordende , weet deeze em op een liftige wys weder aan 't peelen te helpen, waardoor hem al yn geld , door valfche Speelers, hier oe door Stukeli opgemaakt, ontroofd /ordt. Beverlei dus zyn laatfie hoop wyt geraakt zynde,geeft zich aan de /anhoop over, fcheldt en vloekt op Itukeli, die zyn toorn voorzichtig ontvykt. Beverlei niet ver van zyn huis ynde, ontmoet Leufon ,die hy, fchoon t reeds nagt is, herkent, en waanenle dat deeze hem gehoond heeft, met lem in gevecht tragt te komen, doch Leufon zulks voorzichtig vermyd bebjende, vertrekt, zeggende dat Beverei de volgende morgen zou zien, dat iy hem kwalyk gekend had. Intoschen komt Jarvis, een oud Dienftinecht, die Beverlei, ondanks zyn armoede , nogtans getrouw bygebleven, ;n door Mevrouw Beverlei, uitgezon» len was, ombaar Man op te zoeken, lem tegen, en poogt hem, hoewel /ruchteloos, te bewegen om in huis te raan, werpende hy zich , in tegenitel, in de uittrfte wanhoop op een Stoep neder, terwyl Jams hem ge* knicld ftnee&t dat hy by zyn Vrouw Cs Mi



C 3<5 )
maakende, dooreen valfche trek , de jwwedm van Mevrouw Beverlei, t eenigfte dat zy nog ter naaofteernooc behouden had, weet magtig te wor den, waar op hy die ongelukkige Di me wys poogt te maaken, dat ba Man dezelve aan een onwaardig voo: werp , dat hy , buiten zyn Vrouv weeten, beminde , tot een gefchei gegeeven had,trachtende dasMevrot Meverlei, van haar Man af te trekkei o» dat zy,,door de armoede genoop hëm te ligter in de armen zou vallei doch de verftandige Dame merkt z; veinzery, en verwydert hem van ha gezicht. Henriette verneemt onde tuflchen van haar Minnaar, dat Bey> lei haare Erfportie, die onder zyn t waaring flond, ook verfpeeld heel doch neemt het befluit om 'er nii van te laaten blyken, om haare onj lukkige Zufter geen meer kwelling a. te doen. Beverlei een goede Somm gelds die hem nog toekwam, onver wagt ontfangen hebbende , befluit zyn fchulden hier van te betaalen, nooit meer te fpeelen, en met zyne deugdaaame Vrouw op het Land te gaar woonen , welk befluit hy haar beken mtaks 3 en hieir op vertrekt om h



<37>
werkstellig te maaken, doch door Stuheli ontmoet wordende , weet deeze hem op een lillige wys weder aan 't Speelen te helpen, waardoor hem al zyn geld , door valfche Speelers, hier toe door Stukeli opgemaakt, ontroofd wordt. Beverlei dus zyn laatlle hoop kwyt geraakt zynde,geeft zich aan de wanhoop over, fcheldt en vloekt op Stukeli, die zyn toorn voorzichtig ontwykt. Beverlei niet ver van zyn huis zynde, ontmoet Leufon , die hy, fchoon »t reeds nagt is, herkent, en waanende dat deeze hem gehoond heeft, met hem in gevecht tragt te komen, doch Leufon zulks voorzichtig vermyd hebbende , vertrekt, zeggende dat Beverlei de volgende morgen zou zien, dat hy hem kwalyk gekend had. Intusfchen komt Jarvis, een oud Dienftknecht, die Beverlei, ondanks zyn armoede , nogtans getrouw bygebleven, en door Mevrouw Beverlei, uitgezonden was, ombaar Man op te zoeken, hem tegen, en poogt hem, hoewel vruchteloos, te bewegen om in huis te eaan, werpende hy zich , in tegendeel, in de uiterfte wanhoop op een Stoep neder, terwyl Jarvis hem ge* knield fmeekt dat hy by zya Vrouw Cf «I



C 33 )
zal gaan, welke inmiddels, in degrooTfte ongerultheid, uit haar huis komende, haar Man in deezen Maat vindt, eri hem ,verre van eenig verwyt te doen, tracht op te beuren en te vertrooften. Terwyl zy hier mede be„zig is, komt een Sergeant met zyn gevolg , door Stukeli gezonden, hem gevangen neemen, wordende hy door zyne ongelukkige Vrouwen de goede Jarvis naar de Gevangenis gevolgd. Beverlei, na alle hoop op juitkomfir verloren hebbende , neemt het doodelyk befluit, oai zich door vergif het leven te beneemen , en zulks in 't werk gefield hebbende, tracht hy zyn Zoontje , dat men in de Gevangenis by hem gebragt had, uit dolle wanhoop te dooriïeeken , doch wordt door de onnozelheid , en de traanen van 't Kind hier in wederhouden. Leufon ondertusfchen de vryheid van Beverlei bewerkt hebbende, komt hem zulks zeggen, tevens verhaalende dat de valfche Stukeli, door een zyner medegenootcn, met wien hy over de deeling van Beverleis geld, in gefebil geraakt was, doorftoken, deeze gevangen genomen , en 't geld in zekerheid gebragt was, <oclï dit heuchelyJi nieuws komt voor















C 39}
Bev'flei te Iaat: het vergif doet zyiv werking, en maakt welhaaft een einde van zyn rampzalig leven, waarmeede dit Burger - Treurfpel beflooten" wordt.
Op het Kunftplaatje voor:
BEVERLEI.
Verdwaalde Speelzucht, die,tot roekeloos geld vernielen,
Op hoop van grove winft, in 't dob-> belfpel vervoerd ,
Geftaag ten prooy verflxekt van zulke laage Zielen,
Wier valfche Kaart en Steen op 's naaften's goedren loert ,
Hoe naar, hoe ysfelyk zyn niet uw nachtroneelen ,
Waar, de anders braa^e Man ,tot dob* blen wordt verleid,
Men ziet hem Hav? en Geld, ja zelfs zyn Kleed' verfpe 'en ,
Daar 't arme Huisgezin om hulp en voedzel fchi eit;
Voelt zig een Neerlandfch hart tot deeze dritt genegen,
Het zie hoe Beverlei zyn eigen val bewerkt:
G 4 Dit



C 40 )
Dit Treurftuk maake ons »t laas h bedrieglyk Lotfpel tegen ,
En de yvraar voor Zyn hüïs worde in die deugd gefieikt.
Inhoud van het Tooneel - Spel
C v E M E N T I N A.
Dit Tooneel-Spel, het welk uit het onrym naar 't Hoogduitfch vertaald in vaarzen gebragt is door dén Heerè T. H out u a n T h z, Medicina, Dodr tt Weesp, n van de volgende inhoud.
pemsntma, een deugdzaam Meisie. die in haar tederfte Jeugd, door een ongelukkig toeval, aan haare Ouders zonder dezelven te kennen , ontroofd* is, wierd1 door den Baron van Belfort cn zyne Gemaalin opgevoed, die beide , kort na elkander overleden zynde Clemcntma tot haaren eenigen Érfge-" naam verklaard hadden. Doch Laura de Huishoudfter van den Overleden Bal ron. een zeer ondeugend Vrouwsperzoon had , met hulp van een zogenaamden Neef van haar, BI and geheten, het Teftament heimlyk weeten te veranderen, feboon deeze baar zelve
be*



(41 )
bedrogen had, met het valfche Tefla* ment zo in te richten, dat Clementina wel voor de eenige Erfgenaam aange* fteld bleef, doch onder voorwaarde van met hem te moeten' trouwen,zullende hem, by weigering van dien, de geheele Erffenis te beurt vallen, wellc leflament, in tegenwoordigheid van de Gravin van Holdberg, nabeflaande van den Overledenen , en van den Graaf van Dalheim, die op Clementina, ondanks dc duifterheid van haare afkomfr, fmoorlyk verliefd was, geopend, doch om deszelfs zonderlinge inhoud, welhaaft geoordeeld, word , valfch te zyn. Laura ondertutTchen zo wel als de anderen bedrogen, en vreezende .haar geliefde Eland te verliezen; befchuldigd Clementina van den overleden Baron vergeven te hebben ; hebbende zy zelve vergif, en eenige valfche Brieven, eene ongeoorloofde Minnaary tuflchen Clementina en den overleden Baron behelzende,» door middel van nagemaakte fleutels, heimlyk in Clemevtina's Bureau weeten te krygen , welke gevonden zynde het vermoeden op de onnozele Clementina vermeerdert, die door 't Gerecht in haar Kamer in hechtenis gehouden C 5 wordt*



C 43')
Wfrrdr. Oridertuflchen komt de Graaf van Holdberg op het Kafteel, alwaar zyn Gemaalin zich reeds bevond, aan , en ontdekt dat hy de Vader van Cle* mentina is, waarvan hy haar zelve, tot haar overgroote vreHgd, en geen minder genoegen voor haaren Minnaar, de Graaf van Dalheim, kennis geeft. Terwyl dit voorvalt, wordt Bland, bezig zynde met het egte Teftament, waarvan hy zich nog. niet ontdaan had, te verbranden , ontdekt, en het zelve aan de vlam ontrukt, waar op hy,gevangen genomen zynde , Laura en deeze hem befchuldigt, waardoor Clementina weder vry verklaard wordt. Laura verzoekt, kort daar na, *t Gezelfchap te fpreeken, 'twelk haar toegedaan zynde, ontdekt zy niet alleen, dat zy ze!ve de Baron en Baronnes, . door vergif omgebragt heeft , maar verklaart ook daarenboven, dat zy Clementina insgelyks vergiftigd heeft, waarna zy, belet zynde, eenig vergif, dat zy by zig had, zelve in te neemen, in de uiterfre woede vertrekt. De Doctor inmiddels gehaald zynde , om, zo 't mooglyk was, Clementina nog te redden, wordt fpoedig gewaar, dat Eland zelve het vergif, voor Cle*
men*















C 43 )
menttna bereid, by toeval, nigedron* ken heeft, en te zieltogen ügt. De blydfchap neemt hier op de plaats der droefheid in,en dewyl nu alles weder te- regt gekomen is, wordt Clementina aan den Graaf van Dalheim, als Bruid i gefchonken , waarmede dit TooneelSpel een vrolyk einde neemt.
Op het Kunftplaatje voor
Clementina.
De looze Laura poogt hier 'trykegoed te rooven,
Aan Clementina door een wettig Testament
! Gefchonken: ja, haar nyd ftrearft allen perk te boven,
Daar zy het fchuldloos Hart door valfche laftring fchent.
De moord, aan Belford's huis door haar vergif bedreven,
Schuift zy,uit eigenbaat,op Clementina's hals,
Maar 't mom vsn 't vuil bedrog wordt
eindlyk opgeheven En, zuivre deugd verwint na zo veel
ongevals.
Dl GUT?



( 44 )
rDlCHTMAATIGE UITLEGGING
der
f Zinnebeeldige Voorstellingen Van den «egenwoordigen gefteldheid
onzes
VADER LANDS, i.
De Vrisce wordt boorden Oorlog verjaagd.
Wie wordt niet met de Vree&e en haar gevolg bewogen ?
Z,y vlucht, met Koopvaardy en gu'de» ne overvloed:
De wjefte God des Krygs, heeft de Oorlogs dolk getogen
En jaagt hendryvend na, wanroopen» de en verwoed;
De Kunften zyn verfuft, de Weeten» fchappen kwynen,
J£en broeijend onweer kleedt de Lucht in rouwgewaad,



























(45)
Ir komt geen Voorfpoeds - Zon (in
Neêrlands Tempé fchynen: ï)e Tuinmaagd ziet van verr' het Land-
bedrygend kwaad, Zy wordt verraadiings door Geweld en
Twiji beftooken, fofaar Hollandfch Leeuw verleent aan
Muittaal geen gehoor: Men ziet op d* Oceaan het vuur des
Oorlogs rooken Én *E Krygstuig ligt gereed vootjanui
open Choor.
11.
ipRANKRYK VERDEED1GT Dl AMERIC AANI N*.
I Sier wordt America vervolgd, door *t
i woedend byten
f i)es Britfchen Dogs, die haar zyn fcher-
pe tanden biedt, Sn drygt heur teedre leen verwoed van
een te ryten: ten Krygsman (*), loos vermomd,
vermeerdert heur verdriet,
Haas
{ (.*> De Verraader Arnotd*.



(46 )
Baar wyzend naar den Mart-, bekend
door 't Lelieteeken, Poogt hy, verraadlings, met een dolk ten
moord gewet Haar agter door den rug in 't kwynenet
hart te lteeken, Dat hem nochtans door Trouw en
Kryqsdeugd Ct) wordt beIel: De Gallifche Oor logs • God treedt, met
de ontbloote degen, Tot hulp der droeve Maagd, die, weer.
loos, traanen fchreit, Het Monfter, sangehitft door Wraak
en Roofzucht, tegen; Daar hem *c Belang verfterkt en met
den Zegen vleit. De Hollandfche Matroos en Spanjaard
zien dit woeden Al drygende aan, elk vreefl: voor on-
vermydbre fcha, Elk tracht zyn Eigendom in deezen
brand te hoeden, Een Brand die 't eerft ontvlamde in
Philadelphia.
(f) De Generaal Washington*
111.



C 4? J 111.
i u sland en de keizer zoeken de vreede.
)e braave Jofeph zoekt, by Toortslicht, in de Holen
^aar de uirgedreevne Vrede in 't duister ligt verhooien-:
y wordt door Catharine op deezen tocht verzeld,
erwyl Voorzigtigheid hen 't rechte voetfpoor meldt:
e Vriendfchap, de Tver, het ontfermend Mededoogen
in in hun klein gevolg , en Hoop, wel eer vervlogen, e s
«reeft weer aan 't Zwerk; de Roem vlecht groene Laauwerb'aan
i biedt die in een krans den Vreedezoekren aan;
yl Knop- en 7.eeyaardy met Neêrlandfch Maagd, verlangen
n de opgefpoorde Vrée weêr in hun Ichoot te ontfangen.
Aan*



C 48 )
Aanmeskelik GEBEURTENISSEN.
Zo in de Landen van den Staat als elders voorgevallen:
Ao. 1780.
De 6 Tuly, ontftond in 't Dorp var Houten "by Utrecht, een zwaare Mg waar door een Horfteede , 'wee Bar «en een Wagen-Schuur en Pakhui; lehe'el in affche gelegt wierder.
De 5 Augultus begaven ztg Kapt Cras, en nog eenige Officieren te Ttxd in een Boeijer, om naar boord te le\ len, doe door een Kaagfchip ontmoe wordende, werd hun Boeijer aan ftnH ke omzeild, waardoor de Lieutemrot vl Zonen nog vier andere Perfoonj verdronken zyn.
De 2a dito, h?d men te Amft. el zwaar Onweder van Donder en Bhxen de Donder floep in de Molen de Val\ tuflchen de Muidtr. en Wee.'pj Poorten , waardoor een Vv uk van dcM ten afgeflageo , en ttn Kan gtdoi wierd. rj



























C 49 )
I De 27 Auguftus, en eenige dagen te 1 vooren, trachtte Don Barcélo door een I lallerhevigft vuur zig van den Vefting ['Gibraltar, die door deEngelfchen bezeten wordt,meefter te maaken, maar Izyn aanilag mislukte, waar door hy 1 genoodzaakt was te fchcrper toe te zien ,om de Siad van alle Engelfch toe» jvoer te verfteeken, waar door ze, tot ide uiterfte Hongersnood vervallen zyn» de, (och eindelykdoor lift va»i den Enigellchen Vlootvoogd mer LevensuiidJrtelen voorzien werd. Deeze gevaarlyke 3ianfl3g wordt op het nevensgaand jPlaatje afgebeeld.
]Op het Kunft-plaatje verbeeldende
Het Beleg van Gibraltar,
TT aloude Gibraltar wordt hier uit ysre monden
liet kogels fel begroet , en zyn on-
wmbre wal, lj)oor em geduchte Vloot,van Spanjes
Kuft gezonden, ))p 't allerfcherpit gedreigd met een
ge witten val. /oorzeeker had de Velt Voor 't ftor*
men moeten bukken,
D Door



(50)
Door wreede Hongersnood op 't aitei
fte gevoerd, Zo de aanfiag,om deStadaan'twree
gebrek te ontrukken, Door de Albionfche Vloot niet vylij
waar volvoerd.
De 30 Auguftus is by Calandsoo) levende komen aanfpoelen eenZwaard vifch lang over de 40 voeten.
De 24 September kwam de Konin van Zweeden onderden tytel van Graa van Hagha in 'sGravenhage aan , la; een bezoek by den Prins Erfftadhoude af, bezigtigde al het merkwaardige en vertrok den 30 dier maand wedej isaar Amfterdam, waar hy mede allai bezigtigde en vervolgens de reis naai zyne Staaten voortzettede.
De 5 November is te Amfterdan in den ouderdom van honderd- Jaare] cn weinig dagen overleeden zeekerj Jannetje Stempels , zy was den \ Nov. j63o gedoopt.
De 29 ——— overleed te Weenei Haare Keizerlyke Koninglyke en Apos] jolifche Majefttit Maria Thenzia JVa\ furgis Amelia, Koningin van Hongaj jyen en Biiemsn, Aartshertogin van
Vm



;»Ooflenryk enz. in den ouderdom van iibyna 64 Jaaren.
De 29'December onrftond 'er eene ihevige Brand in de Engtlfche Kerk in c'sHage, veroorzaakt door een mand met gedoofde kooien, waar door het Drgel,en veel binnenwerk in de aflche gelegd wierd.
II Ao. 1781 De 26 January , ontftond *er te ■ Ihamen, eene Buurt by den Uithoorn isene zeer hevige brand , welke het lïferft zig in 't huis van eenen Bakker jwitriekte, voorts al verder voortfloeg
in 6 a 7 Huizen vernielde. [1 De 14 February is- op den Algemeejen D»nk- Vale - en Bedendag te Am-
terdam in de Gereformeerde Kerken gecollecteerd eene fomma van ƒ 23857 9 In dus ƒ 85-7- 8 meer als in- 't voorbaande Jaar.
1 De «6 ffrandde tuflchen Noordwyk |n Zand voort een Engelfch O. I. C. ketourfchip , genoemd The General Ijiarker, en gevoerd by C?pitein Todd l| ryke laading is door de Strandheren, in zo- verre de branding zulks toeliet, geborgen, en vervolgens tot :;eer hooge pryzen publiek te Noorciityk verkogt.
I De 16 Maart ontflond 'er te RotD a> «es»-



CsO
terdatn brand in de Baan in een Brandery, die welhaaft , in weerwil der Brandfpuiten ., door de vlam vernield werd. ——
De 7 April, nebben beide Vorftelyke Zoonen van den Prins Erfftadhouder,aan het hoofd van een Corps jonge Cadetten, hunne Militaire Exercitiën op het voorplein van het Stadhouderiyk Qnartier, ten aanzien van een me« nigte aanfchouweren, met veel roeras verricht -——
De 17 Mayilrandde 'er, een en een half uur benoorden Zandvoort, een Cagelotvifch, die de S9dier Maand openbaar geveild, en voor f noo verkogt werd.
De ro Juny werd 's Prinffen LuftV huis 't Oranjewoud, buiten Leeuwaarden, door een verfchriklyk Onweer van Donder en Blixem, waar by ys«: brokken van een ongelooflyke groote in zwaare Regenvlagen nederftortten, zo wel aan glazen , en daken , als vruchtboomen ongemeen befchadigd. j
De 11 ontftonil 'er brand te Ooft-I Zaandam in de Verfmoolen de Duinja*] ger,(behoorende aan den Heer Heimel :Fifch)tdït door het geweld der vlam' ten fiénemaaUn de affche gelegd werd.



C 530
/erzameling vaa eenige nieuwe Aria*. /adbrlandsch Drinklied.
Wyze; Hoe zoet is H daar de vriendfchop woont! enz.
Hoe flerk is 't Land, waar Eendracht woont! y is der Staaten band; iiaare invloed wordt met Htilbekroond,, it hlyke aan Ncederland ; y fchrikk1 voor geen uitheemfcb ge; weid:
lk Burger zy een Oorlogsheld, ol meed, vol moed, vol moed.
lelukkig volk, dat, wys beftierd, ,'oorzigtiglyk geleid, i.eeds over 't onrecht zegeviert, oon waare dankbaarheid ian 's Lands beftierdren, voor 't be« houd
ïn *t Vaderland,hun zorg betrouwd; ityd, altyd „ aityd.
ï 1 Ö J * - 3»'-



C 54 3
3*
Die groote en onnalaatbre plicht,
Ruft op elk onderdaan,
Zy wordt door Burgertrouw .verricht,.
Spoort ons tot Eendracht aan ,
En, daar men buiren Oorlog voert,
Blyv' men van binnen onberoerd,
In ruft, in ruft, in ruft.
4-
Kom fchcnken wy, vereend van zin,
Op de onderlinge Vrêe ,
Een Boordevolle Betker in:
Dit gaat u voor; Hoezée.'
Lang leev' de Vreede in elke Stad ,
Dat nimmer Muitzucht voedzel vac
By 't volk, by 't volk, by *t volk.
5-
Kom waarde Burgers, nog eenmaal Geplengd de Vreede Wyn : De braave "Sta aten Generaal, 't Zal hunne welvaart zyn ! Lang b'oey', tot heil van Nederland, Han zorg, hun trouw, hun kloek verBand,
Hoez&/ Hoezée/ .Hoezée! r §0



C 55 d
6.
iranjs zy dit glas gewyd :
ang bloey dien Heldenftam ,
it wi-ns opregte cn noefte vlyt, ,
iLauds vryheid ooriprong nam :
'* Vyfde Willem volg' de fchreen
oor's Eerften IViÜems voet betrêen,
ot de Eet, tot de Eer, tot de Eer,
Ik vatte op nieuw den Beeker aan: ;nze Achtbpe Magistraat, y nu gedankt vr>or 't wys beraan, oor 't zorgen vroeg en laat, ot nut van Stad en Konpvaardy ff blyv' vam alle lafter vry, iltoos, altoos, altoos.
8.
i'en vuil' nog eens tot aan den rand, iioor die 'sLands wélzyn fchraagt, en Braaven Zeeman die voor 't Laai |yn dierbaar leeven waagt: y keer' fteeds overwinnaar wêer, f fterv' met onvergangklyke Eer, oezée/ Hoezée! Hoezéel
Dl 9-



C 5 <5 > »•
Nu nog een friflche Krygsmans dronk;
De Landmacht bloeije altyd/
Zy is 't die ons de Vryheid fchonk
Die nog ons hart verblydt:
Zy hoede fteeds, door (taal en vuur,
Dit pand, befchermd tot op dit uur
Door moed, door moed, door moed.
10.
Hoe gloeit ons hart, o Vriendenry, Voor het Gemeenebeft! Ach, dat het altoos bloeijend zy, Op Deugd en Moed geveft. Elk onzer fpaar', wanneer 't moet zyn, Zyn bloed zo. min dan deeze wyn, Voor 't Land , voor 't Land 5 voor 's Land,
SA<



. C 5? )
SAMENSPRAAK
tüssc hen
I LAURA en f) A M O N.
Wyze: 7Jnnen zyt ge genegen enz.
Da mon.
iLaura,// Iaat ik u toch beleezen, iKan 'er iets zoe eis weézen, Dat niet in hetHuwlyk wordt gevonden ? Als twee // faam verbonden harten, Tyd en // dood en rampfpoed tarten , fVindt men een Heemel op deeze aard,
bis»
I 'T Leeven // is ons tot minnen gegeevenï
IEi wii my niet langer wêerftreeven, Jeugd en Schoonheid, eifcht 'e zyn verbonden. Laura, //wil my toch gelooven, Streeven //wy ooit de jeugd te booven / \ Zelden worden wy wel gepaard.
bis.



L a ura.
Damon, // fchoon ge zo mooi kunt
praaten, 'k .Zal my daarop niet verlaaten ! 'K hen te zeer tot vry te zyn genegen, 'k Wil myn //onbezorgde dagen, Niet zo // vroeg in 't Huwlyk wagen, Trouwen, myn vriend, is vol gevaar.
bis.
Dam on.
Wie toch , // wie deed u dus zorgen ? Laura, elke vroege morgen •Schenkt aanwelgepaarden nieuwe zegen; Daarom // laat die zorg verdwynen, Droefhêen // moeiten lafi. of pynen Saamen gedraagen zyn nimmer zwaar.
bis.
L a u R a.
Wel dan, /*/ wilt ge my eeuwig minnen ? *K zal dan myn vrees verwinnen' Laat ons dan het Huwlyk faam beproeven. . Maar -zo// gy my eens mogt haaten, Of om // anderen my verlaaten , Achj dan ftierf ik van verdriet.
bis.
Da*



Damon.
Engel.//kunt ge dat wel van my den«
ken?
Zou ik myn Hart aan u fchenken, En zo wreed uw teedre min bedroeven ? Neen , neen, // myn Liefde zal immer groeijen,
Altyd //, meer en meerder bloeijen, 'Zelfs de Dood verbreekt die niet.
bis^
Op den Zeeflag van den 15 Auguft. 178U
TufTchen den Schout by N^ch' Zout: man en d.n Admiraal Uyde Parker.
:Wyze: Je le compare avec Louis,enz. 1.
iWat of d£ Brir zich wel verbeeldt, Dat Holland thans .geen Held meer zou
kW' eken, Oat onzeS'aat het'erby lieie fteeken,
jtfeen , hanre trotfch heeft ons lang - verveeld.
iVy hébben moed. wy willen fit yden-bis. T Britfcbe geweid, 't Britfche geweld Is niet meer te lydcn. bis.
12.
Zo gaat 't wel, Soldaat houdt moet,



C 6o )
ZoctmaN zal ons doen trïumpheereni Sterft men, die dood zal ons immer
dpen eeren Zo lan<r ons Land «og braaven voedti. 'T Buldrend Gerchut, 't fnorren der .
klooten,
Hoort men bier, hoort men gintfch:. *£r wordt op het feilt gefchoocen.
3- bis. jParker deinft af, wy houden Zee Dat kon de Brit niet van Holland denken ,
Maar oat we hem ons Convooi zouden fchenken,
Om dat te voeren naar Engelands Ree.
Dbg het was mis ; hoor hoe ze fchreeuwen. bis.
ö Wat fpyt !wy zyn het kwyt,
De Hollanders vochtten als Leeuwen.
4. bis. I
Jammer is 't maar dat onze vloot
Zo Veele fchade aan het volk heeft geleden,
Daar zy , gekwetft , nog als mannen ftt eden ,
Wat weegt 'er op tegen Bentinksdood? j Bëntink en Ciul verlooren hunleeven.
bis.
DeRrit is niet waard,deBrit is nietwaard, Bat onze Helden fneeven. bis.



(5i)
Op den zelfden Zeeflag.
'Wyze: Triwrtfhez iendre Alcindor. &C.
Hollands Vlootvoogd Triumpheert, Daar hy ons ryk Convooi bevryde,
|Hollands Vlootvoogd Triumpheert,
;Dat elk zij? verblyde
]Nu Zoutman keert. Oblydfte der dagen , Men hoort niet meer klagen,
J'De Brir is verflagen,
ï*T is alles verheugd.
iHoeft men Holland nog te vragen,
[Waar is de oude Heldendeugd ?
Op de Vreede. 'Wyze: zonder Liefde, zonder IVyn, enz» i*
'Zachte Vreede ,*waarde fchat, iZyr gy ons ontweeken ? Toen ons Land u nog bezat, Mocht het van welvaart fpreeken» Nu is 'c uit met koopgeluk,
Schoo»



( 62 )
Schoone Kunften kwynen, Doet niet de algemeene druk Alle vreugd verdwynen 2
2.
Neen, de Vreede bleef ons by*,
England moog' haar. tergen :
In het hart der Burgery
Kwam zy zig verbergen.
Ach, dat zy moog' welkom zyn
By de Hceren Staaten,
By den Psins, 'sLands oogetyn,,
By de Magiftraaten.
3-
Dan is Holland nog in ftaat Englands trotfch te keeren Buiten twift doet minder kwaaa,. Kan men die binnen weeren. JDe onderlinge vreedeband Doet ons welzyn groeijen, En ons magt-ig Vaderland In yermegeh bloeijen.
4«
Eendracht, zegt "sLands fióreok, maakt macht,
Tweex



Tweedracht knakt de bandens Zonder welvaart, zonder kracht, Zyn verdeelde landen. Als de Vreede, ó trotfche Brit, By 's Lands wyze Grooten, In de Haagfche Raadzaal zit, Lacht men om uw vlooten.
GRAFSCHRIFT
op den Zeeheld.
W O L T E R JAN B E NTINK,
Gefneuveld in den Zeeflag van den 15 Aug. 1781.
Wyze: Aanette vyftien jaar enz*
Hier ligt een Held die in zyn Jeugd, Reeds plukte d' Eerlauwrier der Deugd: De Dood heeft Bentink overmand','
Hy gaf zyn Leeven,
6 Edel fneeven ! Voor 't Vaderland..
XL ACT



K L AGT
dek Kunsten f.n Weetenschappen»
Wyze 1 Lysje flïep enz-
DeOorlogstoortfen alom aan hetbranden, Schittien zo fel in 'tan&ftig gemoed, Blaaken op Zee, ontruften de Landen, Dat men geen luft tot Kunften voedt. HeemeLwaar zal het nog met ons heenen, Als men niet fpoedig de Vreede fluit? 'T is met ons uit: *t is met ons uit;: Alle geleerdheid is verdweenen,
'T is al van de Vloot
Van kruid en loot, Zingt men nog iets in deezen nood. ,
Troost.
Trooft u Kunften en Weerenfchappen 'Er naakt een tyd,die e'k verbl>dt, > Ziet ge nu vaak al de lult verllappen, . Vreerie fchenkt ons haalt wêer nituwö vlyt.
Dan zal men wêer het vernuft zien bloeijen,
Dan gryp men wêer naar deLetterkrnonS J>i> tttel ioon , Apollnos Zoon,f
Do-1 welhaalt wê iuw n y*er ao< ijenjl Op or;Ze Bêe, voert zachte Vrêe
Handel en iult en welvaart mêe.



VADERLANDSCHE OUDHEDEN
EN
3ESHIEDENISSEN.






(3)
INLEIDING.
Daar dit onsTvdboekjcmetden naam ;an Vaderlarulfoh aan 't voorhoofd jronkt, heeft 't veelen , met reeden , liet ondienftig gedacht, om het zeize, ten einde des te meer aan den Ty:el te voldoen, ook met Vaderlannche Gefchiedeniflen en Oudheden te vertieren. Men heeft den Uitgeever laartoe meer dan eens aangeipoord, naar *t is, tot nu toe , om byzondere reelenen agtervvegen gebleven, thars maaien wy dan een asnvang met dezen irbeid, en hoopen die Jaarlyks te verbolgen, edoss zo, dat elk Stukje od :ig zeiven Compleet blyft, en met de rollende eene uitvoerige Verhandeling iver de Vaderlandfche Gefchiedeniflen n Oudheeden uitrnasken zal.
/erhandeling over de Volkeren die zig het eerft in de Nederlanden ter nedergezet hebben.
fve Landftreek welke wy thans be\_s woonen,en Nederland genoemd vordt, is weleer enkel moeras en on>ev/oonbaare grond, doormengd met A 2 ca-



C 4 )
onbepaalde wouden en zandige plast zen geweeffc, tot *'er eindelyk en wi ruim honderd Jaaren vóór des Zalij maakers komft in de Waereld , u\ Hoogduitfchland, een Volk zig terne derzettede,dat in deszelfs Geboortelani Katten genoemd wierd , maar a'daa onderling over hunne Waterputten ei kleene Levensbehoeftens verfctiil ge kreegen hebbende, een gedeelte be ll^ot, om zig van den anderen af t fcheiden, en een nieuw verblyf op t gaan zoekeu , dat zy dan ook in dl moerasfig Land voraden , na dat hoj door de Cimbren, een zeer oud Volk; uit Aflatifch. Scythie afkomftig , ej Hat zig in de noordelyke deelen v&\ Europa ophield, verlaaten was, die daa toe om twee redenen genoo lz?akt wieii den, eerftelyk om dat zyte fterk ve| -nienigvuldi^den , zo dat ze groote! Landen moeiten opzoeken , en ts\ tweeden om de yslyke verwoefting] veroorzaakt door eene allerheevigrtj Storm die de Noord - Zee over alle d< Nederlandfche en Noordfcbe Kuftei joejf, zo dat geheele ftukken van hei vatïe Land afgefcheurd , en geheele Meeren en Eilanden gebooren wier! èsxi, welke vloedt * volgens Cluveriui



tS3
p cn volgens anderen T40 Jaare» lór Chriltus geboorte geplaatft worden jset, en met den naam van den Cittt» tfchcn Vloed in alle zo oude als men| Jaarboeken bekend ftaat. Wy geem om hes aanmerkelyke van dit voor* 1 te beeter in het geheugen te kunp prtnten , hier over het never.s|ande Versje:
ji? DEN ClMBERSCHEN VLOED,
31 felgezvveepte Stroom der groote f Waereld-Zee
]ert hier en Land en Zand en gant-
1 fche Wouden mêe,
j fcheurt dendroogen grond, en geeft
ji ten ander weezen
in 't vvaterryk geweft , na haar ge-
I weid, vtrreezen ;
l)g tuigt het aanzien van 'tverfcheur-
j de Nederland
St vreeslyk woeden van des Storrns
onzichtbre hand. I Cimber, voortjiejsagd door woêrde
en felle golven , i:t Have en Goon welhaaft in 'c
bruiffchend nat bedolven ; 'irwyl rukt de Oceaan het Land al 1 dieper in;
A 3 Het



co
Het volk bergt fchaars het Lyf, ei
teeder Huisgezin; De ontkoomnenïpoeden zig naar veiü
ger geweften En laaten 't week moeras den Batayit
ten beften.
De Cimbren, aldus verreizende, vei
fpreidden zia; in Gallië, G er manie é Jtalfë, en lieten het doorweekte Ne darton d ten prooije aan elk die 'er z] meeiter van maaken wilde , dat da ook naderhand door de Batavieren , <3j de wyze als boven verhaald wordt,ge fc'ned is.
De Batavieren was eene Natie die door alle de ongemakken van ee zwervend en krygszugüg leeven,zul een hardheid had aangenoomen, d! ze daar in de meefte hunner Nabut ren befchaamde. De gedaante va hun lighaam was meeftal ryzig en vafl de .Vrouwen over 't gemeen zee fchoon, het goudseel hair was het ej gen kenmerk van dit volk, waarom \ ook door de Dichters Goudhairige Bi tavieren meer dan eens genoemd wdl den. Zy fmeerden hunne Hairen me een foort van zalf of zeep, waardoe) die te beeter krulden, waaruitblyktdi
ot;



(7)
>nze Landbewooners reeds van ouda eel zorge voor den welftand des Hoofds i roeden Het vel van een of ander Dier ier.de ben gemeenlyk voor dekzel, en en Framea of Werpfpies werdt in e eene vuift, een Schild van Stroo, Kezen en faamgevlochten net in de udere cevat.het voorkomen der Manden was wreed, hunne kleur rosachia,zo dat zelfs der Romeinen Kinderen voor de gedaante van eenen roflen Batavier, welke Natie de fchnk der sveriae Volken was, vreesden, gelyk men in de Puntdichten van Martialis tfndt. Het Paardryden en Zwemmen was de voornaamfte oeffening der Batavieren, waarin zy dan ook zo ervaren waren , dat Dion hen de voorinaamfte Ruiters noemt; en de karmaten ten tyde van üadriaan zig alleen overgaven, om dat ze der Batavieren zw^ar gewapende Ruiterv fover den fnel afloopenden Donauw zagen zwemmen ; 't geen ze voor een bovennatuurlvke kragt en wonderwerk hielden. Deeze hunne ftrydbaarheid maakte hen zeer gezien, zelf by de Romeitmen die, hen niet hebbende kunnen :< overwinnen, in een verbond met hen ü traden, en hen als Vrienden en BroeA 4



C8)
ders des Roomfchen Ryks aannamen.' zyveftigrien en verfpreidden zig dan ai meer en meer hier te Lande,en noemden het, om veele valfche meeningen vooiby te gaan, niet naar Bato hunnen vermeenden Veld - Overllen, noch naar het Gnekfche katos, dat laag, of laage grond zoude beteekenen, maar «aar de vruchtbaare en goede grond die ze in hun Eiland aantroffen; —' pat-aumc/ dat is; goede grond, welke naam nog jn de Betuwe, dat de ei. genlyke Zeetel der Batavieren geweeft *f» overgebleven, en naderhand door de Romeinen in Batavia veranderd is. Zy hebben, geduurende deezt Bondeenootfchap met de Romeinen eigenlyk Koningen gehad; maar die fleatS in naam Koningen, maar in der daad flcgts Raaden des Volks en Landsbe- * flierders waren, 't geen, buiten vericheide andere plaatzen nog beweezen wordt uiteen plaats van Tacitus, dwr hy zegt dat Claudius Civilis en Julius Paulus uit Koninglyken Bloede onder de Batavieren gefprooten waren. De goede overeenkomst der Batavieren met de Romeinen ging zé lang wel , als de Roomfche Keizers zig reedelyk tegen hen gedroegen, want zy dienden
;



C 9 )
frten Jul. Ca/ar tegen Ptmpejus: Aapiftus verhief hen tot zyne eigene f}Lyffciiutb?nden, 't geen door de volfgende Kei2eren opgevolgd wierd ; Clandlus hebben zy "Brittamiën helpen winnen, maar toen Vitellius den Keizerlyken Zetel beklommen had, en de Batavieren als Slaven en over* Iwonnen Volken wilde handelen, ,/vattede zy de wapenen tegen de Romeinen op, en noodzaakten hen tot hetherftellen der Vrede ten hunnen voordeele, gelyk ze dan ook weder naderhand Keizer Titus en Hadrianus in hunne' ij^Rrygstochten gedient hebben, waarna zy doorde5ró'men Franken gekweld "wordende , tegen deeze Volken de jiwapenen opvatreden , waarin zy op «hunne beurt weder door de Romeinen 'geholpen wierden , maar welke kryg door den Romeinfchen Veldheer Juiliaan zo b:fle<Jt wierd,dat ze zig met i de Saliers verëenigden , waardoor de i naam van Batavieren verlooren , en naar men zegr, naderhand in die van iBaltlanders of Bolcnbewooners , om il dat hun Land zeer houtryk was, veranderd is, waarvan onze huidige naam Hollander, nog fchynt afteüammen. — De Gebuurvolken der Batavieren * A 5 vast



C w )
met welke zy het Land bewoonden, dat thans de zeeven verëenigde Landfchappen genoemd wordt, waren, de groote en kleine Friezen , de Toxanders, AeMenapen, de RruReren, Cauchen, Chamaven , Atrebaten , Ubiers , Uzipeien, Tentleren, Caninefaten, Marzaten, Frifiabonen en Sturien, welker ligging, ten opzichte van het Eiland der Batavieren,uit het nevensgaand naauwkeurig faamgefteld Kaartje genoegzaam blykr.
ï Van der Batavieren Godsdienftplechtigheeden , is weinig geboekt, want het geen men vindt wegens de Afgoden, waar na men meent dat vervolgens de dagen der Week benoemd zvn , als is de Zo«, de Maan, Tuisco, IVoden, oiErmenfeul, Thor, Ftiga, en Seater, gelyk ook al wat den Druïden en Barden betreft, raakt die Volkeren meelt die hooger in het Land woonden, en dat de eigenlyke Teulones, nu Duitfchers , w?ren . noethans fchynt het dat Ermenfeul of Wo'tan hier te Lande gedient is, want nsor het verhaal van Melis Stoke, vond Willehrord by zyne aankomft te W<jl Kv peilt in Zeeland het Beeld van Mercurins of Ermenfeul, dat hy door zyn Volk deed.
ver-









i verbryffelen, anders hebben de Batavieren weinige Afgoisbeelden onder I hew gehad, daar in , boven alle andere Heidenen uitmuntenden : zy hadden een verhevener gevoel van de Godheid en meenden dat die zig onthield, of liefft beft gediend wierd in fombere i wouden , waar naauwelvks de Zonne; üraalen door het groene lommer kunnen dringen, welke in ons boomachtig Land ten tyde der Batavieren over< vloedig gevonden wierden, elke der [ Duitfche~Volkeren hadden zulke WouI den die de Romeinea Luci of Nemora I Sacra noemden, bet KreUfche Bofch, \ dat ru door de Zuider Zee beflagen • wordt, heeft zeekeriyk den Friezen en I het Haagfrhe Bofch tenMarezaa'entot \ Zulk een Sacrum Nemut gediend- Het f vierkant fteene Altaar dat men in den Taare 16*47. op het Eiland Walcheren aan Duin heeft opgegraaven, met het Opfchrift DEi« Nehallennl» of Aan 1 de Godinne Nehallennia .heeft denOudI heidkundigen veel hoofdbrekens veri fchaft, maar het is en blyft waarfchy■ nelyk, dat het een Afgodsbeeld der 1 Nieuwe Maan geweeft zy , dat door , fa Toxanders, die te dien tyd Zeeland I bewoonden. om voorfpoed ter Zee af
iê



C -O
te bidden,bewierookt is, waarin hen
de Romeinen en Grieken die daar af en aanvoeren, gevolgd zyn, en op deeze Autaaren hunne geloften gewoon waren te voldoen , noemende deeze Godin van het Griekfche Nea Selene of nieuwe Maan door verbaftering Neludlennia, de oude beeldteksten van Hercules, Jupiter enz. zyn nimmer Afgoden der Landbewooners geweeft, maar aldaar door de Romeinen gediend en nagelaaten. : Hunne Landdagen of Vergaderingen der opperiten des Lands , wierden gemeenlyk 's nachts in de Sacra nemora of Heilige Wouden , by toorts licht gehouden , de Koorendrank die zeer Jterk en veel naar Wyn zweemende was, wierd 'er rykelyk gebruikt, zo, dat de mond en het hart tevens open gong, en elk vrymoedig en onbewimpeld deszelfs be.'angens inbragt, hier waren de Koningen met hunne GezelJen {Comités, nadethand Graaven ) en de voornaamfte des volks, de Voorzitteren; de i.abuurige volkeren, waai mede de Batavieren in verbond getreden waren , bragten daar ook hunne belangens in, en het gezelfchap fcheide niét, voor dat de dageraad hunne ge.
hei-



C 13 )
iheime faamenkomfr. dreigde te befpie» den. — De Batavieren zyn daarin van de andere Germaanen , volgeos de aanmerking van onzen grooten H. de Groot, \ onderfcheiden, dat gy, reeds by hunne < aankomft, Steden hebben beginnen te : bewoonen , dat men vanj de andere \ Volkeren niet vindt. Noa blvven de
I naamen der oude Bntavifche Steeden , I Lugodunum, Batavodtirum vicus, Gr'm| nes, Jrenacum, Vada , tot heeden in I Leyden, IVyk te Dunrflèede, Rheenen, Arnhem en Wageningen, bekend. Hun-
i ne Huwlykeplechttgheden waren , zo I zy de Germanen daarin «agevolgd zyn , 3} zeer eenvoudig : de Bruid befchonk I den Bruidegom, met eenige wapenen | waar voor zy van zynen kant weder i een Framée, Schild en Paard omhing, I na deeze onderlinge gift, Morgenzaa.lt \ genoemd , gefchied was, wierd het I Paar als Getrouwden begroet, en van de naaftbeftaanden geluk gewenfeht. Aangaande de Rechtsplegingen der i Batavieren , Dievery, Onkuisheid en ! Moord, wierden in navolging der Germanen, by hen met de dood geftraft. De Lyken derBatavieren wierden,naar : bet gebruik der Germanen, meefh.1 verbrand,



C 14)
brand, en de Wapenen, gelyk ook het Paard van den Overleedenen, zo het een voornaam Man ge weeft was, mede op den flrai.dftapel geworpen, de Afch wierd in Urnen of LyKbtifTen gevangen, naar de wyzén der Grieken en Romeinen , met eenige kleinigheeden of huifltlyke vaten naderhand ter aarde befteld , en met een heuvel van zand bedekt, welke hoogtens zy Ter* pen noe 1 den , van waar uu nog ons woord Dorp afkomftig fchynt. Zulke hoogtens zyn, in laatere tyden, by menigte hier te Lande doorgraaven, en fteeds in dezelve eenige Oudheden van Potten, Kruikjes, Yzerwerk,Wapen- en Paarden» tuig enz. gevonden.
Men vindt nog in eenige plaatzen van Nederland onbehoude ateenhoopen , onder welken men meent dar ook Lyken begraaven liagen, duidende dit hunne naam Huine of Heenebedden , dat is, Lykbedden , mede uit. Wie deeze Steenen aldaar op eikanderen hebben gevoegd, en op wat wyze ,b!yft nog een rasdzel, menfchelyke kracht oordeelt men daar toe, in verre na niet toereikende ge weeft te zvn, aizo 't etr Rotzen dan Steenhoopen gelyken; fommigen hekben gewild dat
hier



C'5)
hier te Lande Reuzen zouden ge* woond hebben, van wien deeze Begraafplaatzen overgebieeven waren ; maar het Itrydt te zeer tegen de waarheid en eenvoudigheid der eerfte iSchryveren, als is Tacitus en C*far, die niets van Reuzen , hier te Lande, of in geheel Germanien reppen , om daar aan geloof te flaan, hoewel nogïthans deeze Steenhoepen door een gedeelte van Opperduitfchlandals in het McÜenburgfche, aan de Elbe enz. melde gevonden worden. In Deenemarfken, zweeden en Noorwegen zyn ze mog van een fchrikkelyker gedaante, ïen zelfs op de toppen van de ftylfte ïRotzen op een gelispeld. In Engeland zyn ze mede onder den naam van Stone Henge bekend. Naar 'r vethaal ivan den Geleerden Dodor Smits in deszelfs Schatkamer, had zyne Nicht ,: juffr. Bongtrsma , eens voor vermaak by haare Vrienden tot Bwger, in 't I Landfchap Drenthe, zynde, aldaar in 't byzyn van haare Vrienden, naaft zulk een Steenhoop doen graaven, en onder een bedekzel van keizelfteenen , veel ronde potten gevonden, allen tuw en plomp van vorm, brnrnblaauw i ©f donkerrood van vtrw, zy deed al*



C 16 )
ie moeite om ten minften eene deezei Afcbkannetjes gaaf t'hnis te voeren , maar ,* wiide riet gelukken, zy vielen allen tot fcherven , hebbende niet dan eenige Doodsbeenderen, en e<*n weinig alch in. zich befloten. Uit welke aanmerkelyke ontdekking zonneklaar blykt, dat deeze Steenen , Graven van aaloude Landbewootieren zyn , en ook misfchien tot Altaaren gediend hebben, om de Jaarlykfche Lykofferh»nden,die men den Geftorvenen aanbood, daar op te verrichten.
Dat het juiit geen volftrekt lochenbaare zaak is , dat in het oude Nederland, eene Natie van bo ven maa te groote volken gewoond nebbe, geloven de xedelykfte Schryveren , en dat die weleer beftaan hebben, daar vindt menblyken van i« de H. Schriften in veele andere Gefchiedboeken en Reisbefchryviogen, men heeft zelfs, daar omftreeks 1 graavende,wel eens zeer groote beenderen , en in den Jaare 1488 naby Sneek ïn Vriesland, een geheel Reuzen Lighaam opgedolven, en boven dat alles, zyn de Noordelyke Landen zeer gefchikt tot het voortbrergen van kloeke , ryzige en fterk gebeende Menfctaen. 1
Ver-



tERTREKen aankomst
DER
3sten, scheepen, schuiten e n
IOOPMANS - BODENS.






C 19 )
VERTREK der POSTEN
van
AMSTERDAM.
Het Generaal Poft - Comptoir, alwaar genoegzaam alle Brieven afgaan m aankomen , is agter het Stadhuis, tuschen de Huiszitten- en Molfteeg. OoK. cvntot geryfvoorhun die verafgelegen ■voonen, op diverfche plaotfen Kaften •éhangen , waarin men de Brieven op de iineefte hinnenlandfche Steeden (mits ungefrankeerd) fteeken kan. 1 De Poften vertrekken alle avonden vaarde hinnenlandfche Steeden van Holihmd. als Rotterdam, Schiedam , Vlaariingen.Maasfluis, Hellevoetfluis, enz. ken half 9 uuren; op Delft en s riage ten negen uuren; op Leyden, iexei, Dordrecht en 's Hertogenbofch ten agt nu ren; op Beverwyk,Alkmaar en verrte-re omleggende plaatfen tenzsven uureny op Haarlem ten half zes uuren; ook worden dezelve driemaal daags uit de Kaften gehaalt, oro met de Schuiten te



C 20 )
^mekken: als 'smorgens ten half tien s.iamiddags ten half één en half vv uuren. *
De Brieven op Utrecht worden drie maal daags uit de KalTen ge haalt, on niesde Schuiten verzonden te worden als smorgens ren 6 uuren, 'smidda? ten jz uuren en '«avonds ten 7 uuren
Des Maandags op Spanje en Portusa ten 8 uuren ; Vrankryk, Brsband, Vlaan deren en Zeeland 'savonds ten half c uuren. >
Dhj>sdags op Jtalien , Keulen Afepn Lu k, Maaflricht, MunW en op hee Duitfchland, Gelderland, Kleefs
oë 't»nnT ï °°ftzee<ot «n MofcoH toe, ter.12 uuren • geheel Oofren , Holfteyn , Deenemarken, Zwecden, Pool*,, Moscovien, Hamburg,Lubek, Oiden' ViSaSeenrUl le"ber§'Bred3 . V^nen,
o?7Ï2l,/nZ' S3VOn<Js ten 6 uure" op Zeeland enz. ten 7 uuren en naar
Enget-nd ten half 9 uuren. Donderdes op Spanje en Portusral
vSvk r ? fï""» °P Craband ?en vruuciyk ten half 9 uuren
Gelderland ten 12 ïïïï' ?.De BoJdc °P Gelderland en Kleef welke goederen mede neemt 'sna"
mid*



(21 )
j middags ten 3 uuren. Zeeland, 'savonds Sten 7 uuren. Braband, Engeland, enz. nten half9 uuren. Campen, Zutphen, Deventer , Zwol, en op alle Overyffelfche Iplmfen voor het fluiten der Boom. ) Saturdngs op Breda , Zweeden, Poolen, Hamburg en Deenemarken 5 'savords ten 6 uuren.
UetPoftcomptoir opFriedandwortii gehouden op de Nieuwezyds Agterburgwal,over de Brouweryde Hooiberg nok hangen 'er 2 Kaften, ais één aan de groote Beurs en één aan de Koornbeurs, jwaarin men de Brieven, (mits ongefran-keerd,) fteeken kan.
Op Vriefland alle avonden voor het luiden der Boomklokken, en met de Poft Dingsdags en Sa'urdags avonds ten 7 uuren.
OpGroningen en Ommertndcn,!)/-/^üagsen Saturdags 'savonds tenö uurer.-
Op Ooüvritfland Dingsdags en Satur» lags avonds ten 6 uuren.
/ Aankonjl der Poften te Amfterdam. , Alle dagen van de binnenlandfche Steeden.
! Zondags, van Gelderland, Munfrerland, Luik, Keulen en Duitfchland. I Maandags, van geheel Ooften, Poo* 3 len,



C*2 )
Jen, Zweeden, Deenemarken. Hamburg Breemen , Kleef, Overyflel, Vriefland, Groningen en Ooftvriefland.
Dingsdags, van Zeeland, Braband, Vlaanderen, Vrankryk, Spanje enPor.tngal.
Woensdags, van I tab en.
Donderdags, van Vriefland,Groningen, Gelderland, Munfter, Luik, Keulen, geheel Duitfchland en Hongaryen.
Vrydags, van Ooftvriefland, Kleef, Vlaanderen , Braband, Vrankryk, Spanje, Portugal, geheel Ooften , Deenemarken, Zweeden, Poolen, Hamburg , Breemen, Oldenburg en Delmenhorft.
De Engeliche brieven komen aan naar dat de Wind is.
Vertrek der Poften van Utrecht.
Alle avonden naarHolland enZeeland.
Maandags om de veertien dagen naar Braband, Vlaanderen , Viankryk, Spanje en Hamburg 'savonds ten 8 uuren.
Dinpsdags, naar Hamburg, ten muren. Naar Gelderland en Duitlichisnd ten 6 uuren, Luik, Ma«frricht, Aken.,, Groningen , Leeuwaarden, Overyflel en Engeland ten 8 uuren.
Donderdags,naar Vrankryk, Braband ,ea Vlaanderen, 'savonds ten 3 uuren.



C *3 )
1 rrySdfts't naar Italien en zo als des
[én ten 8 uuren naar Overyflel en Leeuiwaarden. —— '"Het aankomen aer l'ojtente üirecht.
CroSen , Gelderland en Overyflel.
r^ntniridtèi, van Braband, VlaandeL^Ta&Ivnefland, Groningen
rSSSSï^ Gelderland, geheel
KX^van Hamburg, Braband,
I' Vlaanderen en Vrankryt^^^.
} *~Hct vertrek'dèVTSfiên van \Gravenhage.
Alle avonden ten 10 uuren vertrekt de Poftnaar Amfterdam, Haarlem , Alkfnaar Hoorn, en alle Noordhollandfchc Steeden. Ook n«* Naarden,Muiden, lilft Levden, Gouda, Rotterdam , Eoto', GoTnichem en geheel Zutdholand, Breda, 'rffertogenbofch, GeerXeuberg In Zeeland tenSuuren;als li 4



ook naar Utrecht, Woerden, Vriesland Groningen en Overyflel. vncs,anrt >
Zondags, naar Maaftricht en de Meve ry van 'sHertogenbofch ten 8 uureV
Dwgsdags en Vrydaas naar r-w
en, »g?ï„JSi,en &" Prkyën '-middags ten 12 uuren ; naar Engeland ten ra n»
"n *f «jonds-naar dl OofrenrySe Nederlanden, Wch, Zevenbergen Sieenbcnren, Willemflad , VrXk" Aker, en Ln.k , 'savonds ten 8 uuren. '
n^lw burg' smorgens ten ii uur. Vrankfvk -ra?,rnde Nederlanden, ^^,SPanJeenPortugalJ'savonds,
Ite aankomen der Popen in 'sCnt*^ venhage.
TJM,/^' van geheel Duitfchland, Denemarken, Zweeden, Hongarven. Poolen Zwitferland en Gelderfand' Maandag;, van Hamburg en de naburige Provimiën. 8 na
Vrfnkfyk^T' Va" <ïe Neederlanden en Mt§,VM ^rland, Italiën Benderdags, als Zondags. yr,.



C^5)
rrydass, gelyk Dingsdags, en va»
partje ën Portugal. P
hflwagens vau Amjlerdam op 'sliage. i Alle dagen van den I5<ien Ftbruary n den uden November 2 Wagens, iet ver fa, één des Morgens, en één 'es Namiddags ten één uur. De Moriien-Wagen rydtvan den isden Februay tot den 23 dito, ten Half zeven uuen, van den liften f ebruary tot den •den Oélobertené uuren,van den 3den iitotot den 2cften dito, ten balf7uuen, van den 2iften dito tot densden November ten 7 uuren, van den fiden Uto tot den uden dito, ten half 8 uuren. ;an den i5den dito. tot den I4den FeMruary zal 'er maar één Wagen ryden, 5es Morgens ten 9 uuren. Edo&, bv beflooten Water zal ook des middags ten ééti uur een Wagen ryden; ook tullen deeze Wagens moeten ryden ai iwas- "er maar één Paffagier, van den t^den November tot den i4denFebruary zal des Zondags maar één Wagen ryden 'smorgens ten 9 uuren; de overige tyd des Jaars zal des Zondags en op den 2den 'Kers- Paafch- en Pinster, dag, als ook in de groote Vacantie,de middag - Wagen maar alken ryden ion B 5 *en



den eerften Kers, Paafch en Pinxrerdat noch op den algemeene Dank-Vaft- en Bedendag, rydt in 't geheel geen Wagen.
Men betaalt voor de vracht der vier eerfte of binnenfte plaatfen ƒ4 -12. en voor de 2 anderen ƒ 4- ro , voor een Junci op den fchoot zittende, betaalt men de halve vracht.
Men betaalt voor een afgehuurde Wa-
gie"-f 2I'8'' doS 20 de WaSen door meer ais 6 Perfoonen bevracht is,zal de7de perloon,naa{tden voerman zittende5/410 daarenboven moeten betaalen.
Men befpreekt de plaatfen op deze Wagen, op 't Water over de Koorubeurs , ten huize van den Boekverkooper C. Gr oenewoud.
Deze Poftwagen rydt, van voor het Meuwezyds Heer en Logement op del Eaarlernmerdyk af, en men betaalt ais men op den weg wil afgaan als volgt • Naar het Huis ter Hart ƒ - J3 *
— Haarlem ———»-- 1 . 6
—— Berkenrode „1- 1 - 12
Hillegom 2 - 2 —
Lis — 2 - 12 —
Salfenheim 2-18
Duivevlucht 3-6
—*" 't Haagfche Schouw 3 - 12 —
't Huis ten Deil 4 - 2 —
En



C 27 )
l!n wederom vrfsgenaatA™»
L,r »t Huis ten Deil ƒ 7 . . LÏÏ'tHaagfche Schouw F' J ^
Duivevlucht ■ * 1 " ï _
L - Saffenheim _^ 2^8 —
tH Htilegom « — 2 " 1 jj ~
L.— Berkenrode 3 °
CL... Haarlem ~~ — 3 - x-
rl. Jt Huis ter Hart —» 4 - a *
Póft-



C 28O
Poft vagens van UTRECHT.
Op 'sHERTOGENGOSCH. /vIle morgen zo 'er vracht is , J
i™» Jk™s d£S 2omcrs ^ beginne met den sden April. b '
Jln V, ^d gS .etl Sat«^a£,s, 'smorgens n£n *mmidd!>SS ten 4 uuren. GpDFVENTE^Oingsdags en Vrvdaes
t? uurenSep*mbe V^ens ten half ?iSïd',rnntden lften0ftober tot den 3nten dito ten y uuren, van i November tot den 28ften Fob uary ten o u.;ren van den iften Maart zoTZs iU ano, ten 7 uuren..
»ersPal5frCHEM en Breda> des Zo~ mers alle dagen ten 6 uuren, te beginnen met den 15den April. S
Op ZuTtHEN, alle dagen van voor het Logement de Witte Engel.
UpARNHEM enNYMEOEN, 'alle morffPn
"» «™l«>nien -er Nacb'tfSenf nX™ de" iS'len April tot den iften Otfoberzal dtPoftW8gen vertrekken vaJ
«orgen ten 5 uuren, en 's namiddags
CCfl



C *9 )
in 1 unr, van Gornichem op Vianew, tn waar alle uuren een Schuit op Uriïcht vertrekt, zo dat men 'smotgens m Breoa vertrekkende, 'savonds te ■trecht aankomt , van waar men i Nachtfchuit op Amsterdam nemen m. De vracht van Breda tot Vianen v voor ieder Perfoonraet 15 pondBa< igie f6 2- en van Vianen tot Utrecht iet de Schuit 3 en een halve ftuiver. ; t tegendeel rydt de Poltwagen van Viaen op Gornichem af, 'smorgensten 1 uuren, zo dat men dien zeiven dag 7>g te Breda aankomt. )Op Rhenbn , Ambroncen en 't iheenschb Veen , alle IPomsdagen en \aturdagen op den middag. 1 Op Wageningen, Saiurdag, 'smorsns ten 10 uuren-
1 Op T11 iel, over Kuilenburg en uuren, van den tften Maart tor den ften December alle Maandagen en Donerdasen, 's morgens ten 9 uuren, en an ómtdes Dingsdags en Vrydags over fezelfde plaatftn te rug: en alle Maanogen en OonderJaren van Thiel over ;6ure NenKuiLEKBURGj nam Utrecht, e rug,keeiende van daar des Dingsdags m Vrydags naar Thiel te rug. Ook maakt men bekend dat dePoft-
wa-



C 30 )
wagen van Zwol op Lingen, heen en w< derrydende, met die van Bylcveld coi refpondeert en van Zwol des Maandag ten 7 en Dingsdags ten 6 uuren na: Lingen, en des Maandags en Vrydag omtrent den middag van Lingen nas <Zwo/ afrydt, knnnende met dezen Wt gen,Pafiagiers,GeId en goederengeiranj porteerd worden, naar Bylcveld, Het yord, Minden, Uildesheim, Brunswyk Goftar, HaVerftad, Magdeburg. Leip zig, geheel Saxen, Btrlyn, Siléfitn Pruifen, Poolen, Rusland, Iloljlein Meeklenburg, Pommeren, Lypflad, Hes fenland, Paderborn , O&nabiug, ei verder boven in 't Land,
Ook rydt 'er een Poltwagen van lias* feit op den Ilardaibtrg des Maandags, zo dra de Veerman van AuiflezdamM •angekornen.-
De



,e voornaamfte Beurt- en Veer Schepen f van AMSTERDAM.
lnuiKSLOOT,alle uuren van het openen r% tot het Buiten der Boom een Schuit,
e vracht is 2 en een halve fruiver.
Y^verwyk, «He dagen ten 3 uuren jin'sMaandags ten één en drie uuren ^en Schuit van de Texelfche Kaay. i Hardkrwyk , alle dagen één uur voor
,et luiden der Boomklok, van de CamJLp-eiger aan den Nieuwenbrugsboom.
Zaandam , alle uuren een Schuit, leggende by de' Haringpakkers Toren. De vracht is 3 Stuivers. > < d0rdre6ht, desSaturdaesr avonds een
Schip van de Cingel, tuflchen deLynibaan- en Korsjes - fteegen.
Enkhuisen, alle avonden voor het (luiden der Boomklok, legt by den Nieu-
F Zwol! allemavonden van den i3deti tFebruary tot den 6den December : één «ur voor het luiden den Boomklok, en < van den 7de» December tot den 12 Fe' bruary, Dingsda?s, Donderdags en SaI turdaqe, aan den Ooftzy van de Ou-
dHAbru8iGEN,alle avonden één nur voor



pet luiden der Boomklok , van de Texelfchekaay , van Bartinnen kan men dooi geheel Vriesland Reizen. Des Zomers 'betaalt men voorde vracht 15 en 'sWinters 18 Rui vers.
Hasselt, des Zomers. Zondags, Maaniags, Woensdags en Vrvdags, één uur voor het luiden der Boomklok. Des Winters Zondags niet, het Schip ligt op het Water voor deKolkfteeg, men kan ook met de Zwolfche Beurtman gaan , en zig te Hafl'elt laaten uitzetten.
Cavpen, des Zomers , Maandags, ÏVocns'laus enVrydags^sWiutcis^Dingsdags en Vrydags voor het luiden der Boomklok , op het Water,voorde Oudenbrugfteeg.
Dkvente-r , Dingsdags, Donderdags. en Saturdags, 'smorgens vroeg van het Water by den Ouden brug.
Breda , alle Zondagen met het openen derBoom,van de Cingelby deTorenïluis.
ëmbden ,des Saturdags een Schip van het Water voor de Zoüifteeg. December, January en February geen vaft Veer; ook liggen Embder Scheepen by de Nieuwelbds Heib^..
Elburo , Dingsdags, 'Donderdags, en Saturdags één uur voor het luiden der Boomklok, by de Nituvvenbaig.
Tex.



C 33 )
f Texel, alle avonden met het luiien derBoomklokjVandeTexelfchekaay. 1 Workum, in Vriesland, alle avonien met het luiden der Boomklok, dog tWinters 3 maalin de week: alsDingsag, Donderdag en Saturdag, van het Hfater, voor de Kapel {leeg. 5 S n e e k, Zomers Maandag, Donder* w£, en Saturdag ,voor het luiden der leomklok, van het Water voor de Val. lenfteeg.
' Zutphen, Saturdags, rvoor het aiden der Boomklok, van het Water an de Ooft-zy der Oudenbrug. f Medenblik , des Maandags en donderdags ten 2 uurenaen/Pó*«f<te?jen 'aturdaqs een van buiten,dog 'sWinters ;léén Dingsdag,bv de Nieuwen brüg.
Hillegom, Dingsdags en Vrydags, ;n 2 uuren een Schip, van de Heeren rast, over de Leydi'che gragt. :Gornichem, Donderdags met het penen der Boom, van de Cingel, by e Luiherfche Nieuwe Kerk.
Huisduinen, Maandags, Woent%a en Saturdags, by de Haring-pakers Tooren.
Groningen, Zondags en Donderdags, mtt het openen der Boom, van fc Water voor de dubbelde.Worftfteeg. , 'sHebrenveen, in Friesland , C 8'mgs-



C 34 )
Dingsdags, met het luiden der Boom klok. van het Water voor de dubbel de Worstlleeg.
Nieukerken, Dingsdags, Don deriags en Saturdags, voor bet luidei der Boomkiok, van de Texelfche kaay
'sH ertogenbosch, Zondags eei Schip van de Ongel hy de Toorenfluis,
Breemen , Saturdags een Schip , var de Tex U'chekaay by de Nitmvenbrug
Kuilenburg, des Vrydags, var de Cingel voor de Schoor!teenveegeri lleeg.
Kuinder, Dingsdags avonds mei let luiden der Boomklok, uitgenomen in de maand January, leggende aan den Dam.
Brouwershaven, om de 14 Dagen een Schip, van de Cingel, by de Lutherfche Nieuwe Kerk.
Zwammeroam, Maandag en Fry{ dag, ten ix uuren vat? het Kokkin bw dü Langenbnig.
Keulen, alle weeken een Schip* de kleinen leggen op de Oude Turfl sarkt en de grooten op de Gelderfche kaay, en aan de buitenkant van hed wieuwe Eyland.
Kortenhoef, Maandagsy ten iaj mtm yaa kot Rofe&u*
li A U- l



C 35 >
H a m b u r ®, wanneer het Schip vol
i A nt werpen, Antwerpen , Brug£ On(iende,BruPU Gent, Rotman, Vchthn, Duinkerken, Iperen en Nieuw\ort, hier van is geen bepaalden tyd, bevragen op het Cingel by de Too-
Ueü waarden, Zondags en Donirdags, 'smorgens met het upenen der [oom, een Schip-
j Franeker, Saturdags, met het iliden der Boomklok , van het Water, Kor de Zoutfteeiü!. , „
I; L e m m e r , 's Avonds by de P.ipenj rug, en van buiten met het luiden der foomklnk. , .
f Dussb ldorp,.om de 2 3 WeeIn een Schip van de Gelderfctiekaay
1 ï??x Dam, in Groningerland, alle 1/eeken, des Zomers, met het luiden kr Boomklok, van het Water by de liaafie'fteeg-
Ï'D e i v z 1 e l , alle Weeken , des Zolets met het luiden der Boomklok, ian het Water by de Valkenfteeg. 1 Middelburg, Saturdags smorlens ten 11 unren,van de Heerengragt imï de MoleoJteeg^ ^ Stbsn*-



C 36- )
Steenwyk, alle Saturdag avon. den, vóór het luiden dar Boomklok by de Sparreudammerbrug.
Mbppel en Zwartsluis , Dingsdags en Saturdags, dog 's Winters Woens* dags, vóór het luiden der Boomklok* van de Texelfchekaay.
Lubek, alle Weeken een Schip 3 ih| de Hsringpakkery.
Oldenburg, ééns in de Week by de Y - brug.
Vianen aan de Vaart , om de veertien dagen een Schuif, van het Rokkuv N ïmecen, Donderdags 's morgens van de Cingel by de Lutherfche Nieu-: we Kerk.
Vlissingen, om de 8 of 14dal gen, een Schip van de Cingel by de Bergftraar.
Vollen h oven, Dingsdags, eea Schip van de Texellchekaay, voor de Raamskooy.
Venlo , van April tor October,aIle 8 dagi n een Schip van de Gelderfchekaay.
Wezel, alle 14 dagen een Schip van de Geld' rfchekaay by de Bantemerbrug , 1 hier mtde verduurt men Goederen naar f 't Tolhuis, Schenkenfchans, Griet, Em- f merik, Rees, Burik en Rynberg. St. Valleryj in Frankryk, om I
de *



C 37 3
e 8 of 14 dagen een Schip van de Cmlel by de Lutherfche Nieuwe Kerk. f Emmerik, alle 14 dagen, des Zo- . fiers Dingsdags, van het Rokkin byde Luifjesfleeg.
I Wageningen,alle 14 dagen, des tahrdags van het Rokkin by de Beurs. | Arnhem alle Woensdagen des avonds , Laar in de Maanden December, January fn February, om de 14 dagen, van het Lokkin voor de Gaperfteeg. Uierikzee, Zomers alle Weeken fen Schip van de Cingel voor de Mo. pnfteeg. _ , .
Woerden , Maandag en Donderdag, en 12, uuren van het Rokkin voor de Gaperfteeg en ten 3 uuren van buiten te Uirechtfche Poort.
C3
Ver*



Vertrek der V R A C H T MARK* en andere SCHUITEN.
J^aarlem, de Vracht-Schuit ver irekt van den i April rot den 4 September, 'smorgens ren 10 uurtK en 's namiddags ten i uur, en van dei l Oclober tot den 31 Maart 'smorgens ten 10, 's middags i en 12 uuren. Des avonds het geheele Jaar doer, een uu( voor het luiden der Boomklok.
Leyden, alie dagen , uitgezondeid des Zondags, Zomers, 'snsmiddags ten 6 en 'sWinters ten 4 uure» van de Cingel by de Heilige weg. Ook' gaat 'er des Zomers en wel van den 1 Maart tot 31 Oftober, de Kaag van' den O vet toom,
Delft, alle middaeen ten 1 uur een Schuit van het Rokkin, by de Kal pelfteeg, ten 3 uuren van buiten del Utrechtfche Poort. Deeze neemt Per*f fonen en Goederen mede.
'sGravenhage, alle dagen'sna-l middags ten 1 uur van het Rokkin by | de Kapel, en ten 3 uuren van buitenI aan de Beerebyt. Deeze neemt PerfW| jien en Goederen mede.
R©3>



( 59 )
i * o t te r d am , alle middagen tem a uuren van het Rokkin by de Kapel , ïten a uuren van buiten de Utrechtthe Poorr. Ook gaat 'er als het begoten water is , van de Reguliersreertraat een wagen, 's morgens te.ï uuren met Ferfbnen en Goederen. Schiedam, ,des Dwgsdaqs, Donlerdass en Saturdagt, een Schuit snaSda -s ten i uur van het Rokkin by ie Olvflagersfteeg, en ten 3 uurtnvan kuiten de Utrechtfche Poort,
Gouda . alle dagen de Yker, leggende op dePvpenmarkt,,le Markt fchuit va» SniMwrttotden 3o April >morgerj ten 8 uuren s van den i Mey tot den 3ï Augustus 'smorgens ten j «uren den i September tot den 31 Oélobtt 's morgens ten 8 uuren- Van Novembe? to! February geen Dagfchuit,tnaat ïet gamfche jaar dooreen Nachtfcbuir, "en I uuren van de Beerebyt, twee uuren vroeger van de»Pype.nmarRr.
Utre cht, alle dagen een Vrachtïchuit, Zomers 's namiddags ten 4 en 'sWinters ten half 4 uuren, van de Cm, gel uisfchen de Raam - en Gasthuis- moolenfteegen. .
Als het btüooten water is, gaat Dvtgstog' en rrydagseth Vracht - Wagen ■ ^ 3



C 40)
'smorgens ten 9 uuren van de Reguliers
Breeftraat by de Boierrmrkt, #n keert Maandags en DonderdwnUtr echtte ru*.
Loenen, van den 1 May tot <fi Octoberalle dagen, uitgezonderd des Zondags, en van den 1 November tot so April alle dagen, behrdven Zondags en Woensdags, des namiddags ten i2uuren Tan de Cingel by lietLatvnfche School.
Ouderkerk, alle Maandagen een Schuit van het Rokkin by de Olyflagersfheg, 's middags ten 12 uuren.
Baambrug, Maandags en Woensdags, ten half 1 uur van de Cingel bv de Munts-Tooren, en ren 2 uuren vaa bruten de Utrechtfche Poort.
Alphen, alle Maandagen ten 12 nuren op het Rokkin,aan de Oostzvde van de Langenbtug. ■
Bodegraven, alle Maandagen een Schuit van de Cinge] by de Munts. Tooren, s middags ten 12 uuren.
'«G r ave land, alle dagen, behalAen des Zondags een Schuit 's Namiddags ten half één uur van denBinnenAva&el rusfchen de Groeneburgwal en Halyemaansbrug: ten 2 uuren van buiten de Weesper Poort. «j,s-s E SJ E1 n, alle Mandagen een Mww, 'sNamiddags ten 3 uuren van
iet



(4D
ïet Cingel, by het Latynfche School, >n fen 6 uuren van buiten. " DeMerktfchuitcn van Nishtevicht, Loendfrsloot en Overmeer, vertrekken 'sMiddags ten 12 uuren van de binnen Arnltel by de Bakkerbrug.
Waveren en de Nes,alle Maan» iagen, ten 12 uuren van het Kokkin, tof de'oiyflagersfteeg.
NoonfiWYKen Noord wYKEPHOuT,des Maandags, 2 Marktlchuiten, als; één aan de Nieuwmarkt en één aan de Bloem* markt,vertrekken,sMiddagsten(2Unren.
Oudenwater, alle Dingsdageu «n Vrylagen, ten 11 uuren van de Voorburgwal achter het Stadhuis en ten ra Luren van buiten de UtrechtfchePoort,
Ed am,alledagen'sNamiddags ten 1 uur een Schuit van de Texelfcheknay.
Alkmaar , alle dagen 'smorgens ten
10 uuren dog Maandags een, sNamiddags ten 2 uuren van het Water voor |de Karnemelkfteeg.
V Stavoren; alle avonden met het I luiden der Boomklok van de Alkmaar-
11 der fteiger.
! Munnikendam, alle dagen een t Schuit, 's Namiddags ten 2 uuren, van li het Water voor de Karnamelklteeg van ,4.Alkm.teig«.C5. scbooh.



( 40
Schoonhoven, alle veertien dagen des Dinesdmsrs een Schuit 'sMiddags ten 12 uuren, van deHeerengragt by de Utrechtfche Straat, en ten één *ur van huiten de Utrechtfche Poort.
Purmerend , alle dagen een VrachtSchuit'smiddags ten 1 uur dog maandags ten 2 uuren, van het Water,' voorby de Karnemelkfteeg.
Trekfchuiten van AMSTERDAM op Haarlem,met het ©penen van de Poort, tot 's avonds ten 8 uuren, alle uuren een Schuit, de Vrachr voor ieder Perfoon is van den 1 April tot 30 September 6 ftnivers , en van den 1 Qcïo* ber tot 31 Maart 7 ftuivers.
Leyden , de Nachtfchuit alle avonden ten 8 1 uren, van buiten de Utrechtfche Poort de Vracht ia iQftuiv*en4penningen« Door 1\[ i iden op Naar den, alle dagen var rien 1 April totgoSeptember. Zondags 'smorgens ten 5, 7 en 10 1 fen . Namiddags ten 2,4 en half 6 uuren, in rfe Week 's morgens ten 6, 3 en 10 BUfen , dog des Namiddags Klyk des Zondags. Van den 1 Oclo- j »cr tot den laatffen Maart, 'smorgens -en 7, q en 11 uuren en 'sNamiddags ten ia 3 eu 5 Huren3 van de PrMegragt



C 43 )
■T,y den Amftel, een half uu *lf buiten de Weesper Poon. De Vracht ?o Muiden is 5 divers en 12 pennin, ien en tot Naarden 9 am™.s' ; faat 'er alle Woensdag™ 's Middags te» i g uuren een Marktfchip van het Wa er voor de Baafjesfteeg. Met beJooteB Water rvd'er een Wagen door Muiden
, van de Prinfegragt by den .
W e e s p, alle dagen, van den ióMaart tot 15 Oéfcober, Zondags morgens ten : 6, 85en 10 uur'en en ^Namiddagsten • half 3 en half 6 uuren. in ?e We<* ' 'smorgens ten 6 en 9 uuren ,'sNamiddl^s fen halfV half 4 en haltÓ uuren. Vali den"? Oftober tot den 15 Maart, 7onda*s ten 8 en 10 uuren, 's Naraid Sas ten half * en half 5 uuren, en in dfweek 'smorgens ten 8 en 10 uuren "Namiddags ten half «, half 4 en halt r.niven van de Prinfegragt by den ■Amftel eehalf uur laater van buiten Tweêsper Poort. Des Zomers <s de Vracht S Huivers en 4 penningen , en ■Winwa 5 divers en 12 pennjige».
Utrecht, alle dagen van den15 Maart tot 14 September,'smorgens en ï 's Namiddag ten 1 en savondstert 8 uuren. Van den 15 September tot de»



C 41)
g Maart, 'smorgens ten 8, 'sWM
J'S/ «Middags ten I2 uuren vah de Cingel, by de Munts - Tooren Vn ten 2 uuren buit£u {ooren en
Poort, vaarende door Ouderkerk, Abcout;J?ambTU{l> Loe"derflrm en Niet ^M.metPerfoonenin Goederen
^onaags, s Namiddags ten i uur een u Rt .',al,e avondeu een half uur
5ï *? fan-/" 9 ?re"
van h« 'n4,Hin^ vonds ten ta"> »m£n
SCHEE-



( 45 }
SCHEEPEN en SCHUITEN Van de buiten Steeden,
Van UTRECHT.
Op Amsterdam, even gelyk als van Amfterdam op Utrecht, dog met dat ondetfcheid, dat des Winters de ilaatfte Schuit ten 9 uuren van Utrecht vertrekt; ook gaat des Maandags ten 4 uuren een Schietfchuit.
Op Le yde n,van den 15 April tot Iden 14 October 3 Schuiten,als 'smorigens ten 7,'s middags ten 12 en 'savonrls ten 8 uuren, en van den 15 Oétober tot 14 April, 'smorgensten 7 : en 'savonds ten 8 uuren.
Op Rotterdam, alle Maandagen, :en Woensdagen een Schip, 'sNamiddags teu 3 uuren van binnen en ten 4 uuren van buiren, Dingsdtgs en Doni derdags, ten 10 uuren van de V a a r t. 1 Saturdags 'smorgens ten 10 uuren van binnenten 12 van buiten en ten 4 uuren van de Vaart.
Op de Vaart, vice verfa van den 115 Maart tot 15 September 'smorgens ten 6, 8, 10 en 12 uuren , 's Namiddags ten 2, 4 en 6 uuren,cn van den



C46" )
ï£ September tor den 14 Maart 's morgens ten 7, 8, 10 en 12 uu en en 's Namiddags feu 2*4 en 6 uuren. NugzaJ van den 15 Maart tot den 15 September een Schuit moeten vaaren 'smorgens ten 7, 'sNamiddags tem tn'savords ten 5 uuren. En van den jr5 September 'tot den L) Maarte 'sNamiddags ten I uur, al was 'er maar één PèiJöon, en die voor drie willende betaalen , en zo 'er twee P< rfoontnzyn, zullen voor vier, moeten betaalen.
Op Antwerpen, om de 14 dagen D'mgsdaos 'smorgens ten 8 uuren.
Op Delft, alle DJrigsdagen znSamrdagen één Schuit, 'smorgens ten 11 uuren.
Op 'sGra ve nhaoe , alle Don* derdagen en Saturdagené&n Sciiuit'sNasriddags ten 4 uuren.
van HAARLEM op
Amsterdam, even als van Amflerdamop Haarlem, dog met die uitzon, dering , dat de laatfte Schuit 'savonds ten half 7 uuren van Haarlem gaat.
Op L e y d en , alle dagen van den 14. Maart tot 2 Oclober 'smorgens ten 6, 8, 10 en ii uuren,en de Marktfchuit ten ia uuren ; 's Namiddags ten 1, 2,
4



( 47 )
4 en 6 uuren. Van den 3 O&ober tot 13 Maarc, 's morgens ten 5, 10 er, it uuren en ten 12 uuren de Marktfchuït;
■ *s Namiddags ten 2 , 4 en 6 uuren. Ook alle dagen een Nachtfchuit, 'savonds ten <i uuren. Deeze vaart op de mor-
igenfchuit van 4 uuren van Leyden, op tien Haag, Dek en Rotterdam. Van L E Y D Ë N op
Amsterdam,de Mark'fchnit alle 1 dagen, des Zomers ren 6 er »s Winters ten'4 uuren 'sNamiddags: de Nachtfchuit 1 ten 9 uuren , ook vsart d' s Zomers ' 'smorgens ten li uuren de Kaag.
Op Haarlem,van den 14 Maa-t tot den ; a Oétobcr, 'smorgens ten half4, t-alf 7 9 en 11 uuren, 's Narrddd;igs ten half 1,2,4 en 6 uuren; de M'rk'lYhinc 1 ten 10 uuren, van den 3 Ocï b5r 'ot den 13 Maart 'smorgens ten h;i't 5 en 9 uuren, 'sNamiddags gelyk als Zo. mers; de Nachtfchuit ten 11 uuren.
Op r.ouoA, 4 maal in de Week als : WottHdags, Donderdags; Frydags en Saturdags'aMiiAigs ten 12uuren een Schuit.
(>p 'sHage en Delft , 's morgens ten 4, 6, 8 en half 11 uuren, 'snamiddags ten half 1, half 3 > 5 half 7 w^en.



C 43 )
Op Utpkcht door Woerden, va» den 15 October tot 14 Maart, 'smorgens ten 11 en 'savonds ten 9 uuren, en van den 15 Maart tot den 14 OcTrober 'smorgens ten 9, 's namiddags ten half 1 en 's avonds ten 9 uuren.
Van 'sGRAVENHAGE op
Delft, alle uuren een Schuit vim ee ver fa, dog vaart op het halfuur af.
Op Rotterdam, alle Middagen ten half 2 uurén een Marktfchuit.
Op Leyoen , "s morgens ten 5,7 , en 9 en half n uuren,'s namiddags ten half 1, half 3, half 5 en half 7 uuren.
Op Haarlem, Vrydags 'smorgens ten 8 uuren.
Op Amsterdam , alle mid lagen ten half 4 uuren , de Marktfchuit.
Op Gouda, alle Dingsdagen 'smorgens ten 8 uuren.
Op Utrecht ; alle Saturdagen namiddags ten 4 uuren.
Van ROTTERDAM op
Delft, van den 1 April tot den 50 September > alle uuren, 'smorgens van 6 iet 'avonds ten 8 uwen een fchuit en van
den



(49)
n i O&ober tot den 31 Maart va» morgens ten 7 tot 'savonds ren 7 «ren en ten half 5 'smorgens de rarktfchuit.
'Van 'tTolhuis, aan de overzyde ijja de Maas, gaat in vreedes tydalle igen een Poftwagen op Antwerpen, i, voorts door geheel Brabandt van den April tot den ao September'smorgens n 5 uuren,de Vracht voor ieder Perfoon et 25 Pond B^gagie/9-9. De Scheen op Nymegen, Zeeland, Antwer» n en Bergen ep den Zoom, venrckn met de Eb en Vloed.
I KOOPMANS BOODENS
van AMSTERDAM op
SD E v e n t e R, Dingsdags en Frydags iiDtids met het fluiten der Boom, te Wuagen in de Warmoesftraat by de fiieHwenbrugfteeg.
sHkrtooenbos«h, enomlegInde Piaatfen, om de 14 dagen des .ngsJags, te bevragen aaa 't Compl»r v«n "sllertogenl/ofch.
Tl LU urc,G0* niche M,HïUS-
]% n , en omleggende Piaatfen, om de D 14 da-



C 50 )
14 dagen, des Saturdags avonds, te bevragen in 't bovengenoemde Omptoir.
Vriesland, * sWoendags avonds\ vóór het fluiten dtr Room, te bevra-l gen op de Auterburgwal over de Brouwery de Hooyberg.
Zeeland, alle Dingsdags en Vry-; dags avonden , te bevragen aan het; Zeéuwfche Poft-Comptoir aan de BeursJ
Zütphen, alle Frydags avonden 3 vóór het fluiien der Boom, te bevra-, gen op de Fluweele Burgwal by de Niefel.
Üeutekom, om de 14 dagen met Brieven en Pakken, door Harderwyk en Doesburg, te bevracen in de Nieuwenbruglteeg, in de Zwaan.
Zo 'er een ge Schippers van legplaats mogten veranderen, of eenige veran-; deringen by hun voorgevallen, beving den hier overgeflagen te zyn , zowor-ij den dezelve vriendelyk verzogt, zulks I aan den Drukker deezes bekend te makeu , zullende in 't vervolg naar genoegen veranderd worden.
SWE-



( 5i )
«SPECIFICATIE
VAN HET ■,*> t ïï t n 7. P. r, R L.
u. « . . i a ■» m-é j-*
Met de vyfde verlioginge, tot welke Prvs dtzelve worden vetkogt.
j Zegel a 3 ft- koft - ƒ o: 5:-
j-L-a 6 ft. - 0: 9:-
r , a ia ft- o: i6J-
l a 15 ft >• ° ~
J -,— a 24 ft ,
\ „ a 30 ft -
i a 43 ft " 3;
ï a 3 %\- — i'17'. .
1 ——. a 4 ju- —'— 5 • •.
k a 8 gl. »•
li a 9 Rl- 11: 7': T
K a 12 gl. IS' 0 -
i . a 16 gl. «o; °;-
J a 18 gl. ■ "
x - a 24 gl- i 2^ • lw*7
D a HUUR,»



C52 )
HUUR CEDULLEN
Va,i Huizen, Unde», Schepen , &c. Alle de Jaaren Huur by een gerekent.
Van 50 gl. tot roo 6fr.Z. o:i0-C 100 tot 200 12 ft. Z. o: 17 : g £00 . . 60024ft.z. 1:12:0
" 1000 3gKZ' 3=18:0
1000 " 2000 6gl. Z. 7:14-o
2000 3000 8g|. Z.10: 4; o
3or-o wm. 4000 I2g|. Z. 15: 3:0
4000 _ 6Vvooi6g|.Z.ao: 6;o
6000 iïocoi8g!.Z.22:i4:o
12000 en daarboven 24g!. Z. 30; 2:o He Huui ders moeten Hebben Copyeri van Huur Cedullen op een 6 ftuiv.ZegeL ten ware de Huur-Odull -zelfs was op eensftuiv. Zegel dan behoeft d • Copye o°k niet honger d n van 1 *hnv-, t zyn.
OBLl GATIEN.
Tot 100gl.0peen 3 ft Z.fot 6 boven -- ioo.i-1. totaoo óft.z. ,.:io boven - 200 d. tot 600 12 ft z. n:i7 been - Öoogl.rot 200024 ft. Z. f13 boven dt-2000 gl opeen 48(1. Z, 3*; 4 Obhganen van bcleenffgen, met Borgtochten. Echte Luidea &c. gereguleert als boven.
Op



C 53)
; Op een Zegel vsn 12 ft. koft ƒ i 19: o Op een Zegel van 24(1 1 14 Jo 1 Op een Zegel van 48 ft. •■ 3; 6lo >eBinnenlandfcheWiff;lbrieven en geac1 cepceerde Affignatien op tyd .moeten 1 de Zegels gereguleerd worden, gelyk ' de Q'-ligati< n.
>0L1SS i.N van AS SUR ANTIE. I Vlinder dan 200gl. op 3 ft.Z./o: S:8 ]?an ?oototond.5oogl. 6 ft. Zr 0:13:0» jwn 500 totood.iooogl. 12 ft. Z. t*o*d r/an iooocot ond.ioooogl. 24 ft» Z. i:i5:o |;n van loooo.en daarbov. 48 ft. Z. 3: j'o I25 Poliffen a 3 ft. Z. koften/ 9:15 0 |25 dito a 6 ft. Z. —— 14:5:0 125 dito a 12 ft. Z. —— 24: 0:0 I 25 dito a24.fi:. Z. —— 42: q'9 lllle Cognoffeinenten op Zegels van | 3 ft. koften — ■ f&: 5;$
f CONTRA "C~f"Ë~Nr |»)e Minuten van Proreften, Infinuatien, I Atteftatien, Certilicatien,Procuratien I ad Neuotia , Chartepanyen,BodemaI ryen, moeten zyn opeen Zegel van 3; 12 ftuiv. koft ui 1 ■■■ ƒ o : i5 pedrukte Bodemary Brieven 0: 18 i\ Hiervan zyn uitgezonderd deMhmii ten van Proteften van Wiffel. Zie de 1 Ordonnantie Artikel 60.
1> 3 TRANSr



C 54 )
TRANSPORTEN.
Van Ob igatien , Aclien in de Ooft en va\ft [ndifche Compagnien, &c Tot tooo y.1. op een 241I. Z./i:it boven 1000 tot 2000 48 ft. ~ 3 : 2 bo en 2000 tut 4.000 3^1.- 3-17 boven 4000 tot 8000 4 gl. — 5 * 1 boven 8000 tot üooo 6 gl. — 7:12 boven i^oootot 18000 Qgl. - 11 { 7 boven 18« 00tot 25000 12gl. — 15: Q bov/en 25000 tot 35000 ifigl.-. io"* oj boven 35000 rot 50000 18 gl. - 22:10 boven de 50000 gulderfs 24 gl. - =.9 18 Dog het Zeyei vsn deTrjtnfporten vïn de Actiën in de Ooft-Indifche Compagnie, zal worden gerekent nsar hetoud; en origineel ingtlegd Capicaal.
L E ES-CE D ÜLLEN.,1
By Begraaffei iffen en Bruiloften te gebruiken. voor die geyoed zyn tot 1000 gl. en daar bov. op 6 ft. Z.fity 3000 gl. en daar bov. op i-ft, -- o: 16 6000 fll. en daar bov. op 24ft. -1 :ii 12000 gl. en daar bov. op 3gl. — 3.i?i 25000 gl. en daar bov. op 6g'. - 7'n 100000 gl. en daar bov. op i2gl. -15:«1
RË-j



<: 55)"
REKENINGEN.
ipan alle Declaratien,Specificatien,AcT:en van bïfteManneemingen van Werken
i enz. ten laften van het gemeene Land ,
i de Steden , Collegien, Ambagten, Gericnten en andere Sociëteiten.
ifan 10 tot bened. 200gl.op een3ft.Z,ft.5 200 gl. en daar boven 6 ft. g 400 gl. en daar boven 12 ft. 16
1000 gl. en daar boven 24ft./i:u
REQUESTEN.
Ordinaire Rrqueften aan de Staaten van Holland, Gecommitteerde Raaden enz. aan Bursemeefteren en ScUc p^nen , Ooft enWeft-lndifcheCompagnien,en alle andere Collegien , door éénSupplisntgepiefenteert,op een Zegel van 3 ft. koii ƒ o : 5 ft.
Dog door meer als een Suppliant, niet renrefenteerende één Perfoon , op een Zegel van 6 ft. ƒ o : 9 ft.
Extraordinaire , zie de Ordonnantie, Arcikul 4 en 37.
)e Minuten van alle Ruiling- Schuld en Rentebrieven,tninder bedragende ian 1000 gl. op een 24 ft. Z./ifii boven da 1090 gl. op een 48 ft. Z. 3 : 2.
Alle



C56)
Alle willige Condemnarien te decerneerenop Obligatiën , Contracten, Huurcedullen.CompromnTen, Uitfpraaken, Verbalen , Accordens,en alleAélens, geene uitgezonderd. daar op dezelve Condernnatien verzogt en gedecerneert zullen worden.
Op een Zegel van 3 gl. koftƒ3 : 17 Daaronder zyn niette begrypen deCondemnatiën op eenige Judicieele Termynen.
' H J L | E ï T E N.
Van Vt rkop mgen, of verh ü uringen van eenige Wooni, gen, Huizee,Lanne». Ob!igatiën,S< HepenjMt-nbelen.oflnmeübileGoederen.WaareiiiyfKoopmaidchiippen enz. Zo ook van de nodigingen totBeïraafFcniflen, zal men piet mogen drukken , ten zy in handen hebbende een Minuut, onuerteekent by die gtene, die dezelve zal wilien laaten drukken. Op een Zegel van 1* ft.
Dog meer als een Perceel ofParty in zich begrypende, zal de Minute moeten •Zyn op een Zegel van 4,0 ft.
Er de Drukker zal gehouden zyn, de Minuten op een behoorlykZegel gefchreven , en met zyn Naam en Woonplaats daarin uitgedrukt, te brengen op de Se«retary dezer ilad.
Het



3 ;Cp) . .f
Het Luiden der Poort - Klokken V|g A M S T E R D A M.
Het Verlangen,
I De 22 Jan. 's morgens ten half 7 en
; 's avonds ten half 5 uuren. I De 8 Feb. 'sm. ten ö en 'sa. ten 5 uu.' I De 24 dito 's m. ën 'sa. ten haif ó uu. I De 14 Maart '-s m. ten 5 en*sa. ten 6 uu, [ De 28 dito 'smorgens als vooren èn
; 's avonds ten half 7 uuren. [•BeioApriPsm.ten half 5 en 'sa. ten 7 iöi? iDe 22 dito 'smorgens als vooren en
's avonds ten half 8 uuren. De 7 May *s m. ten 4 en 's a. ten 8 uu.
Van den:7M,iy tot den 8Aug.b]yven de Poorten openltaan tot'savorJs ren half' 10 uuren , als 00!; de Stad-, Herbcrgd?,
Het Verkorten. De 8 Auguftus 'smorgens ten halfeen
'savoeds ten half ö uuren. De 25 dito 'sm. ten 5 en'sa. ren 7uu. De 9 September 's >ro;;ers ten haff, 6
,er\ 's avonds ten half 7 uuren. De 21 dito'sm ais vooren en 'sav « 6< m, 'De 3 Oct. 'sm- ten 6 en 'sa. ren balffii vu. J)£ 21 dito'sm. ten hVif? en 'sa. ten mju. De 7 Nov- 'sin. ten 7 r ^ 'sa. ttn hslf '-.uu. De Maand Dec. bjyrt als vooren.
Ê RE



U E G I S T E R.
De Almanach der Dagen met het Open Ondergaan der Maan, benevens de Jaarmarkten en Kermiflen.
De Ecljpfen voor het Jaar 1782.
De vier Getyden des Jaars.
De Zondags Letters, Zonnen Cirkel, het Gulden Getal, Epaéh, enz.
De Quatertempers.
Gedachten over de oorzaak van de Ebbe en Vloed der Zee.
Geographifche Befchryving van Africa, met een afgezet Kaartje. Pag. i
Naamlyfl der voornaamfte thans in leeven zyn de Keizeren , Koningen en Vorften van Europa. «•
Jiefchryving van de thans regeerende Planeet de Maan. 30
Tooneel. Oeffening met twee keurig uitgevoerde Tooneel Plaatjes, «t
Dichtmaatige Uitlegging der Zinnebeeldige voortellingen van de tegenwoordige gefteldheid onzes Vaderlands, met drie extra uitvoerige Zinnebeeldige Plaatjes. 44 Aanmerkelyke Gebeurten iffen, met een Afbeelding wan het Beleg van Gibraltar. Verzameling van eenige Nieuwe Arias. 5S
Va-



"SVenfschutencnKoop- .?
c'lXale'v'nhet klein ZeMl- 5« |£fSèn der Poo.,klok te Am-
fterdaro.
£7üen Drukker deezes is v»" de Pers "Vekoomen en worde uirgegeeven.
£*LW.Ï «,« gevoegl zyn eernp Verhandel ngen ove^ n,cHT
en Raad te Marpurg- ƒ J- »
Vaderlandfche Hiftorie door den Heer Scl-ftTv-^n^^eri/KunM-



een,verbeeldende-de Stad Bercen.ota den Zoom,na desadfs Ve 31? benevens het Bombardeeren 22' om,in bovengaande Befchriini ?n "de VaderlaadrcheHi^e^'pl^t xv ' f7- lo: o
TUaadeenand!Crni,!?^ tüC de Fra^he laai en Brjefftyl, waari„ vo!
wvi b? £aevoniS !
ft,Si;behout^e-de Fmnfche Conltruche , ,er( beknopt aanleiding ge-,
ierfs ^'0^1 °rvm,de,;Ze Taa) e» desZelfs KoopmansftyJ, met weineg moei-
^magug te worden. Benevens alle ,ï rS?'-J!lganen en Peclinauen. 'Uit veizaamtld, en vertaald. /o:u;o M" K^-^dit Werkj/kanm n veel tyd en moeite fpaaren , en de
treiafcShtdeCOnVerfa£ie" Bnefflyl
E^ flr,uVanr ?CS P,aaten de VaderJandfche Hiftorie van den Heere T. Wagen^r verbeeldende : T. De Be. legering van Haarlem II Het Ontzet
wr« Do. Henncus Slatiu-. IV., Het Lyk van^ van Ledenberg « St mopgehangen. V. Het Plunderen
enVIChrrS' HtlïZen te ^Tdam * l dVk Exccutle ter Wandlaars )n l den Jaare i7$. /4;io;o