NUTTIGE 1 HUIS en BYBELSCHE
ALMANAQH»
Foor het Jaar 179^
WAAR t N
Behalven het noodige tot eert Almanacfa behoorende, gevonden word, eene Handleiding om de Jeugd tot ken» 'msfe van de Heilige Historie eti Landbefchryving ,°P te leiden ; 'als ook om dezelve te (lichten, met yeeJe andere nut•tige, zedekundige en te- 1 véns vermaakelyke onderwerpen,
Vcrfiert met 12 Bybelfchc
KONST-T A AF REE L E N.
En derzeU^'flïclit^ !gën.
By IV^^Ï^J^kve*^*



ÏNHOUD van Mezen ALMANACII. t. De i2 Maanden, Kermisfan, enz.
4. Bybeïfche Figuuren , met derzelvei Dicutkundige Verklaaringeri.
$. Vervolg vrii de Geestelyke Landbe. ichryving,
4« De Namén van onze Zaligmaker Jefus Chnscus, welke hem in de Boeken des O, en N. Test. werden gegeven.
£. Vervolg van de Gefehiedemsren' der Nedcilandfche Kerke , byzond^r ten opzigce van deszelfs Hervorming.
i. Volledige Uitlegging van al d« eigen Namen van Perfoonen, Steden enz.
7. Vervolg der Zedelyke Fabelen en Ver-



1/iNbAKlUa» aXXI. Louwm;
| ï Dingsd. Gen. • i, 5
] 2 Woensd. 6 11
i 3 Dond. 12,16
1 4 Vryd i 17,20
5 >.aturd. 21,24
6 Zendng. 1 Zondag,
7 Maand. Gen. ^5,27 1
8 irigsd, 28,30 , 9 Wotnsd. 3V-33 j 10 Cond. 34>3<5 1 11 Vryd. 37,41 \ 12 Zaturd. 4*»45 \ 13 Zondag. z Zondag,
j 14 Maand. Gen. 46,50
15 Dingsd. ; Exod. ï. 3
" iC Woensd. 4, 6
* 17 Dond. 7, 9 f| 18 Vryd. 1:0,12 j 19 Zaturd. 13.»5 , ao Zondag, 3 Zondag.
21 Maand. Exod. 16,18
* 22 Dingsd. 19523 n 23 Woensd. 04,27 \ 24 Dond. 28,30 ( 25 | Vryd. 31,33 ; 26 Zaturd. 34,36
27 Zondag, 4 Zondag,
28 Maand» Exod. 37,40
29 Dingsd. , Lev* ï, 8
30 Woensd. j 9,15 1 31 Dond. 16,20



I i Vryd. Lev. 21-54" S
j) 2 Satard. | 25-j7 L
t 3 Zondag. \ 5 Zondag. r
J1 4 Maand, i Num, i- 6 p
5 Dingsd. 7.l2 |$
?; 6 Woensd. t .13-19 [0
I 7 Dond. 20-25 tö
* 8 Vryd. 26-30 K ^ 9 Saturd. 3l-36 Pr
* 10 Zondag. ö Zondag, lw ir Maand. Deut. 1-5 O
> . 12 Diugsd. 6-11 {0 ) 13 Woensd. U 17 ö ') M Dond. ig-j4
| % Sssht |f:|5 I
* 17 Zondag. 7 Zondag. 0 ^ 18 Maand. Jozua 1-4 0
> ï9 Dingsd. 5" 8 0 I 20 Woensd. 9-12 ï
£i Dond. i3 17 w
!' 22 Vryd. i|.a{
| 23 Saturd. 22-24 0
i j 2+ Zondag. % Zondag. 0
25 Maand. Richt. 1-5 $
, 26 Dingsd. 6* 9 ÏT
27 Woensd. 10-12 *
28 Dond. 13.16 $
ft
' kaf



MAAKI XX a 1. LemetTaaiiri|*
TT~v"ryd , Richt. 17,21 £
2 Saturd Kuih. 1, 4 13
3 Zoi.dag 9 Zondag h
4 Maand iSdm, 1, 6 §
5 Dingsd. 7,12 B
6 -Woensd : 13^6 S
7 ücnd 1 I7*2f I?
8 Vryd 1 S2S2Ó J$
9 Saturd I 27,31 h 10 ' Zondag \ 10 Zondag. I iï Maand IaSam. 1, 5 1,
12 i Dingsd 6, 8 £
13 Woensd. 9,10 jÜ ' 14 Dond ' n.J4 \
15 Vryd 15. *8 |
16 S atmd I9!2i li
17 Zondag 11 Zondag, .1
18 Maand 2 Sam 22,24
19 Dingsd. 1 Kon is 4
20 Woensd. 5>1Q - 21 Dond 9,n
22 Vryd. 12,15
23 Saturd , 10,19
24 Zondag Ia Zondag.
25 Maand 1 Kon. 20,22
26 ' Dii gsd 2 Kon. 1, 4 j
27 1 Woensd • 5» 8 .1
28 Dond* 9*13 j
29 Vryd. M-'ö
30 Saturd. 16/17
31 Zondag. 'Paasch. I



3$ l , Maand. 2 Kon. 18-21 5 £ 3 Woensd. 1 Cfar. ,- | <
5 Vryd. r'
* f faturd. 3* |
£ 9 D'ngsd. 27.20 *fe
& 10 j Woensd. 2 Chr. i- 7 S
ft 11 I Dond.
I ï4' y*^ m o «
g 13 \ Saturd. 2].27 A
^ Jl 5aan?« s Chr. 28-32 2 gg. rö Dingsd. ,Ï.J6 fgt
g 18 Dond. 7.I0 j&
| '9 Vryd. Neh. ,.7 X
g- 20 j Saturd, 1 g * »
§ 21 1 Zondag, \ x(> Zondag %k
£ *3 Dingsd. ) * §
| *4 Woensd.'job lx°o 5
* 20 Vryd. j 3I.30 tó. r 27 Saturd. I SI.|6 X j| 28 f Zondag. I? Zondag. T k 29 ; Maand, f Job. 37:42 *fc J 30 j Dingsd. |pfalm i-ia #



S B l?. %fi_ 52 52.2sL.23L2£. Sjfi SL^--
t ECiAl aXaL^ biOfcia^'.hiid- ■
V Woensd. TPfalm 13-22
2 Dond. 23 30 ■
3 Vryd. 31743 i
4 Saturd. 44 5° ;
5 Zondag. 18 Zen dag f
6 Ma and Pfalm 51 60 r
7 Dingsd. 61 68 |i
8 Woensd. 69 76 j;
9 Dond. 77 -84 j, 10 Vryd. 85 92
: u Saturd, 93 *eö
i 12 Zondag. 19, Zondag. '
• 13 Ma&nd. Pf. ioi • 110 Ij
14 Dingsd. 111-118 '|
15 Woensd. 119 120 h
16 Dond. 121 120 ,
17 Vryd. 131-14°
18 Saturd. 141-iSO
19 Zondag. 20 Zondag ;
20 Maand. Spr. J 3 j
21 Dingsd. 4- 9 ;
22 Woensd. 10 14 l
23 Dond. Ï5'l9 i 24 Vryd. 2-^24 i 25 Saturd. 25-31
26 Zondag. 21 Zondag. \
27 Maand. Pred. 1 4 <
28 ! Dingsd. 5- 8 ^
29 \ \Voensd. 9 10
30 Dond- 11-12
J| 31 Vryd 'Hongl. 1-» , j



| ^i^JvXX^ WiedemaaKd.
3 5 Woensd, ^
* 7 Vryd. %Xl '
% 8 Saturd. gig '
ï? te » 4o-44 j
12 Woensd. 45-49 ■I 13 I Pond. < M Vryd. &1*|9 *
lil Pb6- % i
Ïr ??• anf teem. i- 6
22 Saturd. ,4.J| *
!! i g>*^«. 25 Zondag, Yl 24 j Maand. Jerem. 3I.* f
29 Saturd. Kiaagf. i- 5 1® 3°. ) Zondag. %<\ Zondag. |£>
ftjSTSRflTfTry^, _



[U tï ^XXl. Hooimaand^ j
j | Maand. Ezech. 1-3 }
2 Dingsd / 4- 7 l
3 Woensd. 811
4 Dcnd. i2-»6 [
5 Vryd. 17-20 '
6 Saturd. 21-24
7 Zondag. 27 Zondag
8 j Maand. 25-28 g Dingsd. «9*3°
jo Woensd. 31*32
I 11 Dond.
\ 12 Vryd. S7-39
13 Saturd. 40-44
14 i Zondag. 28 Zondag,
15 Maand. 45'48 \ 16 Dingsd. Daniël 1- 2 I 17 Woensd, 3- 4
> J8 Dond. 5' 6 ji 19 Vryd. ?-8 ] 20 Saturd. 9-10 T 21 Zondag 2,9 Zondag.
> 22 Maand. ~ 11-12 23 Dingsd. Hoiea 1- 3
^ 2.} Woensd 4- 0
25 Dond. 7- 8
i 26 Vryd. o-10
* 27 Saturd. 11*14
> 28 Zondag. 30 Zondag.
\ 29 Maand. Joël ï- 3
3jd Diugsd. ( Amos 1- 9
' 31» "Woensd Obadja _____



P 1 p.on_- Jonas i, 2 i
-3 Saturd. Micha f,3 *
4 Zo/W^. 3l Zondag. I
g | ^ M-nand. 'Mjcha 4,7 4
6 '^"gsd, Nahum 1,8 J
I s sas* ga* «
! ; |a & ,vï |
ï ^|^.vd Maleach 4 |
Sr !£ ^turd. (Matth. 1*4 $
f '9 Maand. Matth. « 0 S
* Woensd. «
1 25:" $
M Pond. . T^'° &
»3* Vb? sfcs »** vii- »*., »*. ..... Ji- .



■ -^e w m m m s»« ■ihPi SmUBkR XXX _Heri.shn
1 Zondag. | Zondag.
2 Maand- Lucas i, 4
3 Dingsd. 5, 8
4 vVoeusd. 9 12
5 ! Dond 13,16
6 j Vryd. ï?»-o
7 i Saturd. 2',24
8 1 Zondag. , 36 Zondag.
9 j Maand. Juh. i, 4 *io. \ Dingvd- 5, 7
11 Woensd 8,u
12 Dond. 12,16
13 Vtyd. 17,19
14 Saturd 20,21
15 Zondag. 17 Zondag. 'ö Maand. Hand. 1, 5 17 Dingsd. 6, 9 *8 W.ensd. 10,14 19 Dond. 15,19 ;Q 1 Vryd. 20 23
21 | Satuid. 24,28
22 | Zondag 38 Zondag.
23 1 Maand. Rom. 1, a 3 4 Dingsd. 3S 4 25 Wotf»*d. 5, 8 2Ó Dond. 9,11 £7 1 Vr*d. 12,15 28 Saturd. <i Cor. i,^.
g-lëkö Zondag. 39 Zondag.
3o Maand. 1 Cor. 7,11



. OClüBER XXXI. Wyumaand.,
. i , Diugsd. | 12,16 'i
2 Woensd. ' 2 Cor. 1, 5
3 Dond. 6, g
■ 4 Vryd. 10, 13 :
5 Saturd. Galat. 1, 4 i
6 Zondag. 40 Zondag. ■
7 Maand. Gelat. 5, 6 :
8 Dingsd. Ej>h. j, 3 •
9 I Woensd. 4, 6 ï
10 Dond. Phil. x, 4
11 Vryd. Coil 1, 4 J
12 Saturd. 5, 6 l • 13 'Zondag. 41 Zondag. 1 i. 14 Maand. 1 Thesf. 1, 4 i
15 Dingsd. | 2 Thesf. 1, 3 2
16 Woensd. 1 Tim. i, 4 ;
17 Dond. 5, 6 *
18 Vryd. 2 Tim. i, 4 'l
19 Saturd. Titus 1, 3 $ | Zondag. 42 Zondag. |
J2i - Maand. Philem.
22 i Dingsd. Hebr. 1, 4 *
, 23 VVoensd. 5. 9 I
24 Dond. 10,13 |
. 25 Vryd. Jacob. 1,2 ^
26 Saturd. 3j 5 J
27 Zondag. 4-5 Zondag 1
28 Maand. 1 Petr. 1, 3 I
29 Dings. 4» 5 |
30 Woensd. 2 Petr. 1, 3 ! Si Dord. 1 Jch. i-5 »



ivov ;<;lVj hkk x.v. \%pm ,
2 Saturd. | 3 johatme*..
3 Zondag. I 44 Zondag.
4 Mi;and. g J«das.
5 Dmgsd. | Openb. i- 3 ■
6 Woensd ; 4> ? ■
7 Dond. {,,12
8 Vryd. I3ll6
9 Saturd.
10 Zondag. 45 Zonaag,
11 Maand. Op'enb. -ji 22
12 Dingsd. 3 Esdra 1,2
13 Woensd. J 3j 4
14 Dond. I 5, 6
15 Vryd. 1 7, g
16 Saturd. 4 Esdra 1, 9
17 Zondag. 46 Zondag.
18 Maand. 4 Esd. 10,16
19 1 Dingsd. Tob. 1, 4
20 Woensd. 5j 9
21 Dond.' 10,14
22 Vryd. Judith 1, 7
23 Saturd. 8}II
24 Zondag. 47 Zondag.
25 Maand. Judith 12,15
26 Dingsd. Wysh. j, 3
27 Woensd. 4, 6 Dond. 7, 8
29 Vryd. g?IO
30 Saturd. tfiz



*Oi -rtjrc W %f ^i: iijE Sjif Sj* W7>#
gftuECËMöEK XXX. Winterm,
i Zondag, j 48 Zondag.
te , 2 , Maand. / W}sh. 13,15
j_ ,£ 3 Dingsd. j 16,19 F"' 4 Woensd. ( Siraph. 1,10
fff 5 Dond. . ïi»i9
fa 6 Vryd. / 20,30
£ 7 Saturd. 31,36
£ 8 Zondag. 49 Zondag.
« 9 Maand. / Sirach 37,42
I 10 j Dingsd. ] 43=5*
£ 11 Woensd. { Baruch. 1,2
* 12 Dopd. [ 3»4
* 13 Vryd. 5S6 f 14 I Saturd. Aanh.Eft.i'3
* 15, Zondag, 50 Zondag,
f 16 Maand. Aanh.Eft.4.,6 .
? 17 Dingsd. 1 Aanh. in D,
Ir 18 Woensd. 2Aanh.hiD. 1
\ 19/ Dond. 3 Aanh-in D. *
I 20 / Vryd. 4Aanh. in D. j
r 21 Saturd. 1 Mach. 1,5 j
j. 22 Zondag. 51 Zondag^ >
* 23 Maand. 1 Mach. 6,10 5 24 Dingsd. 11.13 §
' 25 Woensd. 141I6
* 26 Dond. 2 Mach 1*4 "
27 Vryd. 5,7 {
28 Saturd. 8-n g
29 Zondag. 52 Zondag. !
30 Maand. 12,15 ^ 3« Dingsd. 3 Mach 1/3 |
»tf)f SV. S*K Aft* 1*! sifa Vb; Sifc: sito 4



pe VIER GETYD. des JAARS i?93? De Lente zal beginnen den ao Maart,
De Zomer — s— den 21 Juny.
De Herfst den 12 septemb.
De Winter • den 21 Decemb.
In dit Jaar 1793 is. De Zonne Cirkel ï$ Het Gulde Geta} 8 De Epacla ïjr pe Zondags Letter F«
Van de EKLIPSEN des faars 1793.
In dit Jaar zullen xkïEklipfen zich oj» het Aardryk venoonen, twee aan de Zon en twee aan de Maan, De eerde aan de Maan, den 25 Feb. De tweede aan de Zon, den 12 Maart, pe derde aan de Maan, den 21 Aug. De vierde aan de Zon , den 5 Sept. Vacant, van de Ed. Hove van Hollanq. De Vacantie eindigt den 12 January. —— beg. den 8 Feb. en eind. den 17 dito.
-' den 22 Maart i— 7 April»
- ■ den 17 May ■ 2 Juny.
den 31 July ——— x Sept.
■ den 23 December.
Vacantie voor de Stad Amsterdam. De Vacantie uit den 7 january.
- beg. den 29 Maart en eind. den 2oApril
öj—: den |8.May — 8 Juny.
v _ — den 20 July > — 24. Aug.
| den 14 Sept. - 5 Octoh»
t . ■'• den 3i December.



Vacantie yoor de Stad Rotterdam. i)e Vacantie eindigt den i January.
£ beg. den is Feb. en eind den 24 dito.>
■" den 25 Maart 6 April.1
' den 13 May — 17 dito.'
* dén 5 Aug. — 3 Sept.
—1 den 18 December.
Vacant, yoor de Hove en Stad Utrecht.
De Vacant, van paasfchen beg. paasDond, ëindigd beloken Paas - Maandag.; De Vacantien van Pinxtcren beg. Pinx'ter avond, en duiirt 4 weeken.
De Groote Vacantie beg. den ia Aug., eindigt den derden Maandag in Sept.
De Vacant, van JCermis lieg Thomasavond, eind. des Maand, na 3 Koning. Vacantie yoor de Stad Dordrecht.. De Vacantie eindigt den 11 January. • beg. den 13 April. eind. den 27 dito.
- den 1 Juny j eind den 13 dito., Groote Vac. begint den 1 Aug. eindigt: den 4 Sepc. "
Vacantie begint den 20 December.
y acaj^t, yoor de Ed, lloye yan Vrtesl. ,
De Vacantie eindigt den 15 January.
— beg. den 6 Fèlv en eind. oen 14 dito.
—— den 19 Maart 9 April.
— den 14 May 4 Juny.
— Hen 15 July « 3 Sepc.
1 — den 17 bc~tobt 1 1 5 ISov. ~' den 20 December.
PRYS



PYS DER GEZEGELDE PAPIEREN., Zegel a 3 ft kost /- : 5*'
—-~ a 6 • — - : %
, .— a 12 —■ - : i<j-
a,g « ! . —'
— a 24 1 : 11
. a 30 > — i : t'8
a 48 — 3 : 2
a 3 gl. 3 : 16
a 4 ■■ ■ ■ 5 : o
—— a 6 -— * 7 : ie
a 8 'io : ó
a 9 ■ 11 : 8
— — a 12 — 15: 8
a 16 : 2c : o
—— a 18 11 . . ;,t 22 : 10 a 24 29 : 15'
luur Cedttl. yan Huiz. Zand. Scheep. &c. Me de Jaaren Buur bij een'gerekend.^ r/ot 50 gl. op een 3 ft. z. k, 0:6:6 30v. 50 gl. tot 100 6 ft. Z. o; 10: o 100 tot 200 n ft. Z,. "0:17:0
, ■- 200 600 24 ft. Z. t $ 12 :ö
, . 6co 1000 3 gl» Z, 3: *8:q
. icoo —— 2cco 6 gl. Z. 7:14:0"
. .2000 3ööo 8 gl. Z. 10:4:0
■ - 3000 —— 4000 12 gl, Z. 15:450' , . 4C00 ——~ 6oco 16 gl. Z. 20:4:0
| - 6000 12C00 i8 gl. Z. 22 : 14: 6
12009 en daar bov. 24 gl. Z. 30: - : 6
De



De Huurders moeten hebben Gopvetr VOor Huur Cedullen op 6 ft. Zegels, té ^aare de Huur Cedul zelfs maar was 01 ten 3 ft. Zegel dan behoeft de Copyr, piet hoogcr dan van 3 ft. te zyn. OBLIGATIE N. Tot 100 gl. op een 3 ft. Z. fa: ( boven 100 gl toi 200 6 ft. Z. o: la boven 200 gl. tot660 12 ft Z. o: n boven 600 gl. 101200024 ft. Z. boven 2000 gl. op een 48 ft. Z. 3 • 1 Voor het HUWELYK AANT- voor die gegoede zyn. Word betaald met het Zeg.
2000 en daar boven ••• f3 g. z 6 o«,
6000 en daar boven 6'g.. : p jö-,
i20co en daar boven — ï6 g... 31; iS
20coo en daar boven zoa.-'ói- Z
CONCENT - CEELEN ter Begraving voor dte gegoed zyn.
Van 2000 tot 4CQ3 ƒ 3 4. .
4000 — 6ooo - 6 8. ■
öeoo — 12000 • ja ——15.—
120Q0 — 20cq0 - 15 ■ . J
20000 en daar hov. 50. 63 —,
lees-Cedullen ter Eegravenisfen°die fei, gqedtzyuboysnde 1000 gl 6 ft Z. ƒ• 0- < bovende 3000 gl. 12 ft. — : -16; ,
* 6000 gl. 24 ft. — 1 11!
i2ooogl. 3 gl3:iöi . 20000gl. 6gl. ~7.11: 100000 gl. 12 gl. — 15:0 Het



et LUIDEN der PÖORTKLÖlteW
der STAD AMSTERDAM.
IDen 22 Jan. 'smorg. ten ha!f 7 'sav. n half 5 uuren, 8 foor. 'smorg. ten 6 i av. ten 5 uuren, 24 dito 's morg. en av. ten half 6 uuren, 14 Maart 'smorg. n 5, 's avonds ten 6 uuren, 28 dito morg. ten 5 'sav. ten half 7 uuren, 10 pril 's morg ten half 5 's av. ten 7 uun5 22 dito 's morg. half 5 's av. ten half uuren, 7 Mey 'smorg. ren 4 'sav. ten uuren, van den 7 Mey tot den 7 Aug blyn de poorten openftaan tót 's avonds 1 half 10 uuren, gelyk ook de Stads .Tbergen , 8 Aug. 's morg, ten half 5 's . ten half 8 uuren, 25 dito 's morg,ten ten 7 uuren, 9 Sept. 'smorg ten lf 6 en 's av ten half 7 uuren, den 21
0 's morg. als boven èn 's av. ten 6 tiu-
1 M O&i, 's morg. ten 6 'sav- ten half di o 'smorg. ten half 7 'sav. ten 5
ren, 6 Nov. 's morg. ten 7 's av. teii lf 5 uuren.
Van LEYDEN en GOUDA.
Cfen 14 Jan. 's morg. ten half 6, te Ley'. ïteno" uuren's av. eens uuren, 1 Febt#
*s mort*



\smorg. en 'sav. ten hall 6 uuren, dico 'smorg. ten 5 ssav. ten 6 uuren 2 Maart 's morg. ten half 6 's av. ten n uuren, 15 dito 'smorg. ten 4 'sav. 0
7 uuren, 1 April 's morg. ten half 4 's a ten half 8, 15 dito 'smorg. ten half I 'sav. ten 8 uuren, 1 Mey 'smorg. ri
8 'sav. ten half 9, 15 dito tot 30 Ju fsmorg, ten 3 'sav. ten 9 uuren, 1 Au ssmorg. ten half4.'sav. ten half 9, ; dito 's morg. ten half 4. *'s av. ten 8 uure 1 I Sept. 'S morg. ten 4 's av. ten half 8 25 dito 's morg, ten half 6 's av. ten 1 uuren, 1 clo. 'smorg. ten 5 'sav. «1 half 7, 15 dito'smorg. ten half 6'sa; ten 6 uuren, 1 Nov. 's morg. ten ó, Goik half 6 's av ten halfö uuren , 15 dito 's mor' als bov. 's av. ten 5 uuren, 1 Deceriii *s morg. ars bov. 's av. ten half 5 uuren.,
Van HAARLEM en ENK HUIZEN.
Den 8 Jan.'smorg. ten half7's avom ,ten half 5 uuren, 1 Ifebr. •$ morg. ten fsav. ten 5 unren, 11 dito 'sa/, ten ha % uuren, 23 dito "smorg. ten half6üuret % Maart *s av. ten 6 uuren ,13 dito 's mor: ten 5 uuren, 16 dito 'sav. ren half7 ui ïen, 1 April 's morg. ten half 5 'sav. t« 7 uuren, 16 dito 'sav. ten halt 8 uuren 20 dito 's morg. ten 4 uuren, 1 Mey 's n< te« $ Uuren, a© dito 'smorg. ten ha
4 <



4 en 'sav, ten half 9 uuren, de maand; fühy blyft alsvooren, 26 July'smorg. ten' 4'sav. ten 8 uuren, 14 Aug 'sav. ten fia'f 8 uuren, 22 dito 'smorg. ten half g iUrcn, 29 dito, 's av. ten 7 uuren , 13 Sepr. 's morg. ten 5 's av. ten half 7 uuren, 26 dito, 's ay. ten 7 mifen, 1 cel:. mmoig: ten half 6 uuren , 10 dito 's av. ten half 6 uuren, n dito's mórg ten 6 uuren + 25 dito 's av. ten 5 unren, 10 Nov. 's morg. ten half 7 uiiren, 22 dito 's av% ten half 5 uuren, 2>' dito 's morg. ten 7 timen, 4 Bicemb. 's av. ten 4 unren, de Grcote iiout, Zyl en KennemerPoorten. z'yn ahyd open tot li uuren 'savonds en de Spaarwouder Poort , tot het aankomen der laatfte Trekfchuit.
Van Ö OOR N. Den 14 Jan. 'smorg. ten half 7 'sav, ten 5 unren, 1 Febr. 'smorg. ten 6*s av. ten half C" uuren, 35 dito 'smorg. ten fia!f 6 's av. ten 6 üurtn, 1 Maart 's morg. ten 5 's av. ten half 7 uuren, 15 dito *j£ ïnorg ten half 5 's av. ten7unri;n, 1 April' 's-morg. ten 4 'sav. ten half 8 uuren', 16' Hïtó 'smorg, ten 4 'sav. ten 8 uuren-, ï Mey 's morg. ten 3 's av. ten half 9'? 15 dito lot 31 Jury, 's morg. ten 3 'sav. ten 9 uuren , 1 Aug. 's morg, ten 5 'sav*. ten half 9 nuien , 15 dito 's morg, ten half 4 'sav, ten half8 uiiren , 1 Sept. 'smorg.



tëri 4 'sav ten half 8 uuren , tc ÈÉ 'smorg. ten half 5. 'sav. ten \ uurt
U dW.m0rg- ten 5» Viv. teu hK' »5 duo 'smorg. ten half 6 'sav ren /
half 9, ,5 dito >s morg. ten half 7 >sav
ÏÏ l'^ten^rb'
Van UTRECHT.
hah6; uJren te" 6
-t . uuren» J5 diro 's morg. ten 6" 's<
??'uG?J Uuren> 1 Febr 's moi.en'sV ten half 6 unren, ,5 dito Wg.fenUa?
S' .jujy smorg, ten 3 's av* ten o unren ^IfdioTl' tenhalf4'Sav.9rha!f
Aülf«' t s»m°rg- te"4-'sav. ten
8, 15 duo 's morg. ten half '« „
S ^'/f ,'^org "ten 5 - SS Jf? 'ifu 7» 15 duo 's morg. ten 6 *s av ten 6 uuren, ! Nov.'smorg. ten ö 5
'Jav^enïi 6 ' lS dit0 '«^Vg teil • * av» nalf 5 uuren, &
Al*



. ALPHABETlSCHE NAAMLYST.
SER
Xermisfen- Jaar- Beesten- Schaapen* Kaas- en Leermarkten » welke in en buiten de Nederlanden gehouden worden.
A.
Aalsmeer i Sept. k. l^bkou 24 Aug. p. IkerQoot 26 Oilob. k. Mblas 25 July p. Mdeveene 15 Sept. k. Alkmaar 7 Apr. j. 15 dito b. iS dito
p. 2 Sept. p. 4 dito j. 16 Oftob. v.
14 duo b. 26 dito b> 2 Nov. u. 4 dito
b.13 dito p. 24 dito lam. 6-lpheu 14 July k. ftmeronge 3 Mei k. Amersfoort ix Maart p. 4 Apr. 0. 11
Mey k. 17 Oétob b.
*«•«**««#««* *Am.
\Cermisfen- Jaar- Beesten- Schaapen*
kalsmeer 1 Sept. k.
jü-lpheu 14 July k.



Amftelveen 30 Aug- p.
Amftcldam 12 Maart lootd* 20 Apr. b| 22 M:y lootd. 16 Sept. lootd. aaditccl k. 21 Getob, v a8 dito. b.
Antwerpen 24 Jan. p.
Arnemuiden 4 Feb* j.
Arnhem 7 Maart vrym'. 20 Mey p.2oApr b. 3 Mey b. 11 dito b. 3 *Nov loouh
Asperen 94 Octob. p.
Aurik 22 Feb. j.
B.
Barneveld 15 Oftob. b.
Beemfter 30 July bidd. 31 July k. 11
Aug. p. Bennenbroek 22 Sept. k, Benfchop 26 Apr. b. 3 May b. Bergen 17 Dec. j. Bergen op Zoom 21 Apr. j. Beuzekom 25 Mey p. Blaricum 6 Oftob. k. Bloemendaal C Oftob. k. Blokziel 5 Sept. p. 25 Oftob. b* Boekholt 6 Dec. jBolswart 12 Aug. p. en b. Bommel 15 Feb. j. 28 May p. 37 Aug. k.
Bosch 2 Maart j. 30 Juny j, 8 Nov. b. 15 dico b. 2 Dec. j.
Bos-



;Boskoop 23 May k. •Bourdewux 1 Maart j Brakel 25 Sept. p. B.eda 1 July p. Brt-men 10 Feb. p* •Brfelle a Juny k. 3 4^nï V- 23 Nov.
lïanfem. Brouwershaven 7. Juny p» ■Brugge 16 Jan. j. Bunlclioten 3 Juny P* ■Buren 8 Apr p. 17 Sept. p. 27 dito p. puytenfliiis. xc Juny p.
C.
Carrpen 27 July lootd, 3, Sept. p. 30
dito. b Castricum 13 Apr. b. Crommenie 25 Jan. bHd. .Cuilenbnrg 4 Maart p. 18 dito p. 2 Juny k. 4 Oftob. p, 5 Oftob. b.
D.
Delfshaven s8 July k.
Delft 5 Juny p. 16 dito k. 5 Sept. ka*
6 dito za.tttrn. Deventer 27 Feb. j. 14 Maart I. i3
July k. 23 dito j. 29 Aug. 1. 12 Oftob»
b. xc Nov. I.
2 Doeg*



Doesburg 3 jan. . I3 Apr. b>
Dordrecht 52 May linn. 24 dito Io 2 d,u, j. 10 Oftob 1. 4011010.2 Duinkerken 2 Jan. j. Duiveland 21 May p. Domburg 25 Juny p. 8 Aug. p.
E.
Lunm P' 26 0a°b- *>.a8 No! Elburj i5 Aprii p. ,a Oftob. b.
Nov b. en p P' 'S May ?• C
gokhuyzen 7 jun ■ g N £• Üyndhoven 3 Jan. j. ^ b'
F.
Franplterag April b is Tujv k Frankfort <$i Maart Mis.
G.
Geersbergen 10 Jan. p. Gpertruidenberjr 9 T„iv „ . j.. Gtervhet 21 jülv k P* 4 d,t0 *' Gelder 1 Feb. I , dito „ Gend 8 Feb, p. 3 dU° P'
Gïe-
Lunm P' 26 °aüb' b'28 Mo?



Giefendam 3 July p.
| Goeree 2 May j 1 Oftob. j.
[Gouda 25 Feb. j. 4 Ma&rt ka. 9 Juny p. 28 July k. 21 Sept. ka. 24 Oftob p, 31 dito b. a Nov. b.
Goudriaan 28 Maart p. en ka.
Gorcum 26 Maait p. if May p. 6 July p. 18 Nov. p. 28 Sept. p. 5 Oft. J. 1 Nov. b.
iGrave 28 Feb p.
'sGraveland 20 Juny p.
'sGravenhagen 5 May k. 7 dilo p. 14 Aug. ka. 9 Oftob. ka. 2S dito b.
iirol 30 July p.
Groningen 6 Apri! p. 4 May j. 15 dito p. 1 Juny p. ig dito b . 20 July p. «4 dito j. 10 Aug. p. 18 Sept. j.
H.
Haarlem 4 Maart p* 21 dito I. 30 Ju.
cy k. 3 July 1. 14 Aug. p. 20 Oft.
21 Oft. v. 24 dito p. 4 Nov. v. Haastrecht 11 Juny k. Haile 22 Dec. Bev.
Harderwyk 25 Feb. p. 5 Maart 1. 1
Juny p. 6 dito ï. 10 dito p. Hailingen 14 Juny k. 18 dito j. Hlasfelt 20 April b ■ieemskerk 21 Oftob. k ieemftee 24 Juny k. 1 July p.
ttttt* 3 Heea*
e a



Heenvlier 23 May p. Heiio 3 Sept k. Helruont '16 D»c i. Herenthals 28 Tan. j Heusden 14 Feb. j. a6 Feb. p. I4 oept, p. r *
Hilverfum 29 April b. 20 Mav k. ia
SJuuy p. 2i Oftob. b. y 9
oorflratpn 27 Nov. b. oorn 18 Feb. I. 24 Maart k. 16 April P. SO dito b 1 M«y 1. 23 Mey 1.1
at JuLy 1IO, AuS* k- * Nov. b. n Nov. b 25 dito b.
Huisduinen 1 Aug. k.
I.
Joachïmsdal 12 Dec i. Jpeien 15 Feb. j.
„ K.
Kasfel 7 JVn. j. Katwek 7 July k. Klu;.dert 21 Ju<y k. Kcrtryk :fi Jan. j. Koukei k n Aug. k. -grsi.Pnburg 22 April p. en b. Kraungen 22 Sept. k.
L.
Laren 24 April b. 4 Juny V>? jir}y k.
Leer-



ueerdam 5 Maar.t p. 20 April b- 27 dito b. 4 May b. ti Aug. b. n Oftob b<
^peuwaarden 17 Maart p. 11 Sept. 1,
^evpfig * Jap. j.
(,exnpond 26 May k« 26 Aug* p.
Leiden n Maart 1 25 April b. 9 May k, 4 July ka 10 difo j. 23 Sept. I. 26 Oftob. b. 21 Nov. b.
Leidfendam 30 Juny k.
Lemmer 4 Sept- p.
Cingen 20 Feb. p. i3 Maart p.
Lions 4 D< c j.
Lis \8 April b. 25 dito b. 2 Mayp.
16 dito b. 20 Aug. p. 7 Nov. b.
14 dito b. Loenen 20 Maart p. 28 Ang. p. Loosdrecht 26 April b. 18 juny p.
20 Oftob. k. || dito b. Loosduinen 4 Aug. k. Luik 31 Jan> j»
M.
Maarfpn 15 Sept k« Maatfeveen 24 Sept k. Maaftricbt 20 Feb. p. 13 May p. Medenblik 29 April 'b.' 5 Juny ]• 14
Juny p. 31 Oftcb. b. 5. Nov. k. Meerkerk J5 Mey p. Middelburg 9 Jan. p. 22 Jury U
^ Moh-



Monmkendarn 24 April b. Aül
Montfoort V p.' V^rl i
io ju„y p. ,9 Oftob. P3 ApnM
Mu deu 12 Maart p. x * Au* b Ü <too p. 27 dito p. 5 Aug* k* 31
N.
Naarden ig Maart p. It Anrn n dito b. 20 Mav k ir ap 1 b' 16 t Oftob. p7 ay k< 31 Aw&' P- 24 Namen 17 Dec. 1' Nioort 7 Febr. j.'
feen tPTMP' ^ A»^. £Oftob.P. i\ ymegen i4 May p. 2 Sept, k. 7 dito ka..
O.
Oesdam 3 Sept. p. Omer CStO 8 Jan. J. Oorfchot 23 Jan. j. Oostzaan ia Oftob. k. Opmeer 1 Juny p. Oudenaarden 3 Ja», i. Oudorp I4 Aug. k. Ouderkerk 6 Oftob. k. Oudewater 5 Juny p.
P. Pa-



p.
arys 9 Jan. j.
urmerend 6 May b. 7 dito b. 8dop. "i Ju!v 1. 2 ai o p 30 Sept 1. 14 I Oftob. b. 22 diro v 9 Nov. p. i<5 dito b. mtterslioek 5 April p.
R.
lees 17 Febr. j.
lodenberg 11 Dec. j.
ïoprmond n Febr. j.
ioemerswale 14 Maart j.
iottPrriarn 13 Mnart I. 12 Juny 1. 25
Aog. k 22 Oftob. b. ï3 Nov. h iouaan 3 F- br p. lozendaal 11 Sept j. iynsburg 16 Juny p. typ 8 Oftob. k.
{ysfel 11 Maart p. 14 Dec. J. iyswyk *4 July k.
S.
Jantvoort 14 May k. >ardam 18 Aug. k.
ichngen 14 April p. 17 Juny p. 16
Oftob. b. 17 dito b. 5 dito b. scheveningen 19 May*k.
Schie-



Schiedam 8 Maart p. 30 Juny k. 5 Ju, _ ka. 25 Oftob. b. 8 Nov, v. Schoonhoven 4 July ka. Schoonrewoert 6 Sept. P. 30 Oftob. bt Schoort 25 Maartp. jo Nov. b. 24dito b. Sneek 14 May j. Soelemont 11 July p. Sparendam 17 Nov. k. Steenbergen 30 Maart p. en b. Stryen 2 July p. Swammerdam "5 May k, Swyndrecht 21 Ma>y p.
T.
Tergoes 27 Aug j, 24 Oftob. b. ierrcheliing 23 ^pril b. 24 Sept. b. TertoJen 10 6'ept- j. Terveer 12 Sept. j.
Texel 8 Maart p. en f 15 dito p. en f. , 24 Juny j, 24 Sept. b. enf. 11 Nov. b. en f.
Thiel 7 Maart p. 6 April p. 10 April b.
a6 Sept. p. , Oftob. p. Tilburg 27 Jan. j. Tongelveen 15 Dec. i.
• •.*•-<»?* Vf|
ü. Uit- -
^i,^— ^ Ju»y Schoonrewoert 6 Sept. P. 30 Oftob. bt Schoort 25 Maartp. )o Nov. b. 24dito b„ Sneek 14 May j.



u.
Uitgeest 17 Nov. k.
prjrecnt 18 Feb. p. 25 Maartp. 26dito!.
13 May p. 16 dito p 8 July k. 1 iAug.1.
23 Sept. p. 19 Oftob. b. 1 Nov. v.
V.
/alkenburg 12 Sept. p.
/e'zen 13 A\ni\ b. n Nov. b. 25ditob.
/ianen 23 Maart p. 17 May k. 4 Oft. p.
16 dito b. gaardingen 22 Juny p. 23 dito k. l/lisfingen 14 July k. 26 Nov. b» i/lymen20 Juny p 26 Nov. b. ^ohenhoven 27 Maart p. 2 Nov. j. /oorburg 13 Oftob. k. /oorfchoten 4 April k.
W.
Vaalwyk 6 Juny p. 12 Aug. p.
Vageningen 19 Maart p. 23 Juny k.
Varmond 2 Juny k.
Vasfeuaar 31 May p. 1 Sept. k.
Veesn 16 April b. 23 dito b. 30 dito b. 2 Mav p. 7 dito b. 15 Aug. p. 1 Sept. k. 8 Oftob. b. 9 dito p. 15 dito b. 22 dito b, 28 dito b. 5 Nov. b,
: 12 dito b'
Wes-



Westerflhelling 25 Bec. k.
Westzaanen 22 Jan. v.
Wt-erden 10 April b. 17 dito b. 2' dito b. 7 July k. 23 üftob. p.
Worcum 0 Sept j.
Wormer 9 Ju.jy k.
Wyk 3 April p 8 dito l. 14 dito j. 1 dito p. 19 dito b. 28 dito b. 9 May p. 16 Juny p 22 July k. 9 dug. p 11 Aug. k 2 Oftob. 1. I4 dito v 30 Oft^b. b.
Y.
Yfelmonde 26 Juny p. Yfelftêin 18 M - art p. YsfelrooJe 12 Jan. j. Yverde 33 Dec. vullenra.
%
Zevenbergen 28 Aug. p. 4 Sept. * Zienkzee 2 Sept. k ^ Zwol 17 Febr. j. 23 dito p. i8 April b!
11 May b. 27 Juny 1. 5 Sepc. 1
28 dito p. Zyp 2 April j.









Fig. CCCXXP.
De booze Geest overweldigt da zeven Zoonen van Scheva.
Hand. XIX. vs. 13-16.
De duivel, wiens beftaan men veel
te ligt veracht, Strekt thans ten werktuig, der verheven Oppermagt Hy ftraft, in 's Hemels wil, de Iaage
en lhoode trekken a Die bet bedorven hart., van Schevaas
Zoons ontdekken. Want zy, misbruikende de naam der
Hemelheer, Verrichten wonderen, tot hoon van
Paalus Leur; Zy noemen Jcfus naam, als zy een
Geest bezweererj; Su roepen — Geest! — gaat uit ƒ dit
is zyn heiJbegeeren. >Iaar d'Oppermagt, die zig niet ftraft
loos boonen laat, /ernielt de boosheid, loont het goede en ftraft het kwaad; £n toond in dit geval, dat iuoode en
laage hreeken, foe vaak begaan , nooit zyn de ftraf van God ontweeken.
Ee Fig.



Fig. cccxxrt.
De Boeken der ydele Konften worden verbrand.
Hand, XIX. ys. 19.
Zf^'H* ydele Konfen,. laat de waax--
beid zegenpraalen. Geen fchynbedrog, kan by die ede'e?
leidsvrouw haaien. Zy fpreid alom haar licht en ftort ons.s
wysheid in : Ja zy vervuld het hart, met zuivre ■
Hemelmin. Ephefes volk, verbrand alhier voor 1
yders oogen, Eeu fchat van Schriften, die voor- •
heen het volk bedroogen. Zo leerd de uitkomst fteeds, na lan-■
ge ervarenis. Dat nuttelooze Kor.st, flegts loutra 1
fchaduw is. Wilt daarom Christnen op het woord i
des Heeren bouwen * Pees Schat, firekt te aller tyd, eeni
rotfteen van vertrouwen : Dat weet in eeuwigheid van wanklett 1
noch vergaan, Zo lang dit gantsch Heelal zal op
zyn srondyest ftaan.
Fig»















f /g. cücxxfii;
Oproer |e f.phepn over de Godinne Diana.
llancl* XIX. yf, 23-40.
JDianaas roem en ha are grootheid
g:*at te niet, Zo einzen 1'anltss, hier de wet geeft
en 't geWkrd: Dus n>r: k Demeuïus, laat ons dit onheil weeren } Het voeat ons, dat wy haar, gelyk
een Godheid eeïen, Het volk, dit hoorende, berst ftraks
in oproer ut; Zy roepende raaiende, daar niets
hun moedwil fluit, JLang hje£ Djnaite! ze is de grootfte
der Godinnen.' Wy willen eeuvvigiyk haar dienen en
beminnen
W&t hegft het waacgeloof al gruwelen verricht!
Eer nog de Godsdienst, die verdooiden had verlichrl
Matir evrlan? aal Gods magt in vollen nadruk toonen,
Dat Hy niet flraff, loos, zyn Heiligheid laat hoonen.
E e 2 fig.



f%. cccxxmi.
Evtychvs word door Paulus van de dood verlost.
4
Hand XX. ys. 9*12.
Eutyckm valt in flaap uit een der v Iters neder, .
Daar Paulus in het huis Mesfias Heilieer preekt!
Wie Re*ii d«n Jongeling het dierbaar lieven wede, ?
Zo is het, dar bet volk, als met één nemme .jur-ekt;
Doch 's Hemels Afgezant begeeft zigi na^r beneden:
Omvather ,00de Lyk, en zegt met luider ftem,
Dpn Jongen is niet dood , ftel u al t ia m e vieden
Hy leefd! belchouw het zelfs, zyn< geest u nog in hem.
De vreugd en Wydfchap ?aat nu ver. t begrip te boven!
Men Joofr en dankt den Heer mete< n verrukt gemoed,
Men z..g 'er menig mensen in Jefut leer gelooven,
Zo wprkt e«n onheil foms ddt heilzaam j& en goed.















tig*, cccxxix.
Agabbs , bind zig met de Gordel van Paulus.
Hand. XXI. ys. tfï
0 ja, riep rfgabus, door 's Heer«ö geest gedreven,
Hem, die dees Gordel hoort loopt wis
gevaar van 't leeven. Spreek, hoort dit biudfel den Apostel
Paulus niet? i^an hem die 't Joodendom niet in
hun woên ontziet ? Men ftemt zulks toe: nu bind hy zig i\ aan hand' en voeten, Hem zal in Salems Stad, een zelfde
lot ontmoeten, Indien hy, vol van vuur, te roekloos"
durft beftaan Dm ondanks mynen raad , van derwaarts heen te gaan. tfy zal de Heidenen gewis ten prooy
verftrekken; öies wil het geen ik zeg, hem daa-
1 delyk ontdekken,
•iVant de uitkomst zal doen zien tot
uwe droefenis, Oat myn voorzegging, niet dan Ioutre
waarheid is.
Ee 3 &S*



F'g. CCCXXX.
Tav i vs verantwoord zig Voor het v&k te Jerufalem.
Hand. XXII. w Ay.4..
n
±J • onfchuid ftennd oP h recht vaat
haare onnozelheid; Zy vreest niet, fchooo de nyd haar
fnoode iaagen leid, Men ziet haar, hoe verdrukt, in 't'
eiad togzegeprnalen,
ffh fF Vyanden de Sro°tfte roem. oe naaien»
Dit zien we in Paulus, die, ondanks) der vrienden ftem,
w'oêj*" T6d begeeft' naar'" woest Jerufa'em ,
Om voor het oog des volks de waar-heid te verklaaren ,
V d°/?r Gods ,eevend woord , de i hartftorm te bedaaren.
De kragt van zyne reen, zo heerlyk voortgebragt, y
Strekt ten bewyze, zelfs voor 't volgend nageflagt,
Dat"|DbeVSee„T daad 2iCh Zel™'















ng. cccxxxz.
Paulus voor Koning Agrtppa en öerenice gebragt.|
Hand. XXK vs. 23.
*t Orerucht van Paulus leer, dringt
zelfs ten Hove door g
^StSn2ie" •voor En tïJ:rce*veel in
Van onzen Heilgezant, alom had hoo.
ren ipreeken, Verfchynd zy mede : nu ziet
met pracht en praal, Dit Vorstlyk tweetal, in den ruimen
rechierzaal, Verzelt van vee! gevolg, een kostbre
zitplaats kiezen, Te hoorj-n, of myn Held, 2yn rechts,
zaak zal verhezen. Thans word d'A postel, door de wach-
ten voorgebragt. Hy, fteunet.de op zyn zaak , heeft
alles typ bedagt, En zal deez' grootfche Schaar, met
nadruk, wel betoonen, Dat moed en deugd iH 't hart van jejus volgren woonea.
Ke4 Ffa



Fig. CCCXXXH. Schipbreuk van Paulus» Hand. XXV 11 ys, 41-44.
Thans word d'Apostel, naar Italien gevoerd
Met Hoofdman Julius; de zee door
ftorm beroerdt, En 't Schip door winden , aan het
> barre ftrand gedreeven , Is 't volk in groot gevaar, voor hun
bezit en leeven, Dus pleegt de Krygsman raad: maar
t Schip ftoot op een rots, Word deels verbrysfelt door het hevig
golfgeklots; Zy willen nu, al wat gevangen is,
dóen fbeeven, Op dat 'er niets ontkomt, tet redding
var eyn leeven. Maar Hoofdman Jutius, die Paulus
teer bemind, En geen vermaak in zulk wreedaar.
tig moorden vind, Heeft edeler befluit voor 't arme volk
verkooren, Zo dat geen eenig ziel, het leeven neen verloorea.
Fig.















Fig. cccxxxnr.
Paulus fchudt te Metite een Adder van zyn hand.
Hand. XXVlil. ys. i-6.
Hei voUc, aj zwemmende, het wrak
van 't Schip ontkomen, Zyn te Melite, met veel vriendfchap
Aangenomen, Barbaaren , toonen hier, hun liefde
inenschlykheid, 'Wyl 't licht der reden in hun hart is
ui'gebreid. Maar daar zy, tot 's volk nut, een
hevig vuur ontbranden, iWaar Paulus mede werkt, hangt hem
aan z>ne handen lEen gKtige Adder; — die elks aan-
dagt tot zig trekt, En 't hoogst vooroordeel in dit arme
volk verwekt. Deez' man, is (Tpreeken zy) aan
fnoo'e doo;fl„g fchuldix; Op zee is hy gered: maar hier fterft
hv ge.?uidi#. Doch Paulus, nimmermeer in 't grootst
gevaar vermand ! Verheft zi?, leeft, en werpt den Adder van zyn' hand.
F:3-



Fig. cccxxxrp.
Paulus geneest de Vader van
PUÏLIUS.
Hand. XXXFUL yx. 3.
Ja PuMus, alfchoon uw Vader die gy eert,
De hand des doods gevoelt, in 't on» . - heil dat hem deert,
Schep moed, en wil dit uur voor zym gevaar niet fchroomen,
Nadien Gods Heilgezant, tot u is lagekomen.
Gy hebt uit liefde veel elendigen "e- • red}
Daar onder was uw vriend: dees fteki
de dood, de wet: Hy heeft 'er menig uit den grafkuil:
doen herleeven, En zal uw Vader, zyn gezondheid!
wedergeeveo, 't Is zo: want Paulas hee»"t den man
naauw aangeraakt. En Hemelwaarts zyn beê voor hem
• bekend gemaakt, Of koorts en looi) zyn fluks van 't
krankbed afgeweeken: Dus krygt het weldoen , fteeds van
God, een liefdeteken.
Fig.















Fig, CCCXXXV.
Je sus Christus 'm het midden der Goude Kanddaaren.
Openb. I. ys, 13.17.
■
,*Qer fterffing, hier den zin van \
grootst geheim verklaaren. ber zfct gy 7^ , tusfchen zeven
Kandelaaren, an louter goud , geplaatst in een
volmaakten ftand p welks verheven Kruin een fchit-
trend waschlicht branden Jcng'ing , 't beeld van Hem, die
voor ons heeft geleden, t voor ons aan het Kruis, den bang.
ftea ftryd volftreden. f grootsch gekleed, en draagt ontzag
in 't aangezicht. ihannes beeft, en valt, verbaasd doop
t Godlyk licht, ol diepen eerbied, op zyn aange.
zicht ter neder, en Heiland , fpreekt hem aan, e».
zegt, herftel u weder, yn aanzyn was vóór dat den He*.
mei wierd bereid; : zal de laatfte zyn* en heerfche in.
eeuwigheid.



Fig. cccxxxri.
Johannes ziet den Hemel geopend.
Openb» IV» vs. i.
johannes, door Gods Geest, dees
laage aarde onttoogen. Ziet, daar hy lUroogt in de ruime
JHemeiboogen Een open poort, waar d'oor hy 't
rar tdys befchouwd. Hy beeft ; het fchynt dat hy zyn
ei^en oog mistrouwt: Doch een vei heven Item. niet mooa-
Jyk uïttedrukken, Maar ftreelend door het hart, in
treffende ongelukken, Zegt tot hem, kom, zie toe, vergeet
uw tegenfpoed, Men zal n leeren, wat hierna ge.
fchieden moet. Wanneer Gods Geest beveelt, gerust
en ftil te weezeu. 6 Christnen! wilt dan voor geen volgend onheil vreezen: God kent uw weg, en fchept uit bange duisternis, Een Jicht, dat voor uw geest, va« w. dierbre waarde is. .









-ALIGM. JESUS CHRISTUS. 169
hulp van zynen hemelfchen Vider zoude ontbreeken, en ook ^er-<eJyk heeft ontbrooken , Matth. 27: 4ö gelyk het eenen ellendige zeer dikweif aan hulp ontbreekt. 4) Dewyl hy medeiyden heeft met onze ellende , Hebr. 4: 15. iö\ Want wanneer men Jee^e oi geem eliende heeft ondervond ?n . en 'er v.m verlost is, en men hoort dat een ander in delfde ellen Je iteeiu, dan heeft men medelyden met denzeiven.
Jff ZavfiM en VeertigsTs Psalm.
vs. 3. De Allerhoogst?»
p»t deeze Psalm van den Mësfï&j i.zyn rvk handelt, ftammen zelfs de Wen toe , en onder de Protestanten vtet men 'er in »t gëhee, met aar. Emd?"*" Ver:°sfer wordt aldus gè. 1) Kit hoofde van zyn wezen , het welk alle an^re wazens op epu* oneindige wy2e te boven sant H/ is-uj d^ eenheid van we*$0 mat den Vader en den Heiligen Geest hetallerhooafte-Wezen AMe Schep! Joh? 1; /° '1Un wezen va"
H 4> Wd-



i/o DE NAAMENVAN ONZEN '
2) Wegens zyne zonderlinge, gad k)oze, ook boven alle gefchaape: dingen en verdichte goden uitttt kende, Majefteit. Hy is Qniritfpré kelyk veel iiooger, d n alle KÜ zeis, Koningen, Vorften en Ht ren , zy rnoogen zo magtig zyn als zy wiiien, jef* '4G: 21—25,
Fen Groot Konino over de Gaj sche Aaroe.
Doezen Naam draagt hy O Dewyl by boven alle Koningi en Regenten op aarde een onëi dig voorrecht heeft en behoui Dö eerften regeeren en heer leb» door hem, Spr. Sal. 8j 15. 1 H/ regeert en heerscht over ht alle. Hierom wordt hy ook gij noemd een Koning der Koningt en Heer der Heeren, OpCnb. i 34. Hóofdft. 19: 16, De aardfeji Regenten hebben hunne grooihé en heer!ykheid van hem. Hi heeft en bezit alle grootheid t heerlykbetd naar zyne goddely^ Natuur van hem zeiven, en n^ij zyne menfchelyke Natuur uit hotjl de van de perfoneeie verëenigHj niet de goddelyke, Hy is in dj booiften zin de Koning der hed
m



i 2ALIÖM. JESüS CHRISTUS. m
lykheid, Ps. 24: ft De Heef dei? heerlykheid, 1 Corinth. 2: 3, öë waereldfche Koningen hebben flegts zeker bepaald land en onderdaanen , waarover zy heerfchen en regeeren, maar hy regeert en heersen! over de geheele aarde. Ook naar zyne menfchelyke Natuur zyn hem van zynen hemelfchen Vader de einden der aarde tot eene bezitting gegeeven, Ps. 2.* 8. Hy heeft naar dezelve ook alie magt in den hemel en op aarde» Biatth. 23: i& De aardfèhe Koningen regee.en era heerfenen fiechts eeneu tyd lang. Manr hy heerscht en regeert, van eeuwigheid tot eeuwigheid, Openb, Ui 15- Zyn troon blyft aityd en eeu vviglyk, Ps. 45: 7. &J Wegens zyn algemeen en önbe-* paald r>k, op den geheelen aard« bodem.
3) Dewyl hy veele onderdaanen heeft, Groote waereldfche Koningen heb* beu ook wel veele onderdaanen „ manr Christus onderdaanen op aarde zyn niet alleen de rrenfehen. maar ook alle overige Schepfefeu op aarde.
4) Wegens de meenigvuldige goederen, welke hy op den aardbodem heeft* JEèn groot Koning heeft wei



DE NAAM EN VAN ONZEN
veele goederen, maar onzen Ver losfer behoort de geheele a*rde ei alles, wat 'er in is, Ps. 24: 1.
5) Uit hoofde van de groote magt? welke hy op den geheelen aardbti dem heeft Een groot Koning in tl waereld heeft ook wel veel magt maar de magt van Christus ftr<| zich uit over alles, wat op den aarf bodem is , Matth. 18.
C) Dewyl hy zich ook als zulk ei groot Koning op den geheelen aan bodem eerlang openbaaren zal t teue groote vreugde voor de gcloi vigen, en tot fchrik van de ong loovigen.
De N&gen en ZtSSriGSTE Psrlm. vs. i2. De Knecht.
NaameWk de Knecht des Heeren, d i,, des hemelfchen Vaders. Datdeé psalm van den MejfiiU, onzen ■ erg fer handelt, toont de inhoud van d< ze'ven zeer k»aar. Onze Verlosfer . ïn deezen Psalm alleen van zichzej {preekt, geeft zich dus deezen Nj zelvéö. Hy wordt aldus genoemd niet; of hy naar zynfi godde'yko Nr.tui r ca, der was , dan de Vader, maar veelm



7AI.IGM. JESUS CHRISTUS. 173
5 hij tiaar deeze Natuur efn Weren aet den Vader. 1 Joh. 5: 7.5.0. En :raagt èïgenlyk deezen Naam. O Dewyl hy bereidvaardig is geweest, cm zyuen Vader in het hem van denzelyen opgediaagene werk deryerlosfing d«s menfcheijken gefiacntp, te dienen; even zo als een v#pome knecht altijd bereidvaardig is om te dienen dieu, wiens knecht hy is.
2) Dewyl hy zich ook van denzelven in de waereld heeft laaten zen*
; den, gelyk een knecht gezonden v ordt v an hem , wiens knecht i>y is , Gal, 4: 4.
3) Dpwyl by zynen Vader getrouweJyk heeft gediend, Hebr. 3: ». 2. gelyk een vioome knecht zynen Heere getroawelyk dient Christus heeft zynen Vader eene volmaak.e trouw bemond in zynen dienst. Dit heeft hy gedaan in zyn profeetisch ampr. U ant naar httzelve heeft hy ons den wil van zynen Vader v*n onze zaligheid verkondigd , Joh. 1: iZ. Hy beeft hem getvouwelyk gediend in zyn Hoogepriesterlyk anip'. Want hy is hem gehoorzaam geweest tot den dood, ja tot den dood aan *t kruis, Philip. 2: 8. en heeft daar-
id 3 door



Ïf4 £>E NA AMEN VAN ONZEN
door de menfchen met hem verzoend , i Joh. 2: z,
A) Dewyl hy in her werk der Verlos»; nng , het welk hy naar den wil van: zynen Vader heeft op zich genoo-. men , veele moeite en arbeid heeft" gehad, Jef. 42: 24,.
5J Dewyl hy zynen Vader nog getrouwelyk dient. Hy dient denzei- • ven nog naar zyn profeetisch ampt., Want hoewel hy thans niet meer ep eene ziehtbaare wyze in eigen 1 perfcon zyn profeetisch ampt waar- ■ fleemt, en ons den wil van zynen 1
• Vader verkondigt, doet by het evenwel nog door zyne knechten, die hy ons zendt, op eene middelbaare» V/yze Door deeze laat hy ons,, poor middel van zyn woord den 1 Wil van zynen hemelfchen Vader f getrouwelyk bekend maaken. Hy ■ dient hem nog naar zyn hoogepriesJprlyk ampt. Want hy eigent alJe waaren geloovigen dagelyks zynen zoen-dood toe. Hy zegent hen £net de verworvene goederen des ïieüs, Hy bidt voor hen, Hy dient hem nog naar zyn koninglyk ampt. Want hy regeert, onderhoudt en befchermt alle, die op hem vertrouw wen. Kven zo als een getrouwe knecht niet alleen begint zynen Hee-
re



ZALIGM. JESUS CHRISTUS. 175
re getrouw te dienen , maar hy b!yft ook ftandvastig in deeze zyne getrouwheid.
rv) Dewyl hy hem ook in het toekomende dienen zal. Hy «al nog in
. het toekomende zyne knechten uitzenden s die den wil van zynen Va* der d?n menfchen moeten bekend nraaken. Hy z*l nog alle den geenen, die in hem zullen gelooven, zynen zoen-dood toeè"ig-?nen. Hy zal ze met zyne verworvene goederen des heils z^egenen , regeeren , onderhouden en befchermen, Hy zal naar den wil van zynen Vader de dooden opwekken, de waereld oordeelen, en eenen iegelyk zyn loon geeven.
.7) Dewyl hy een onëmdig voorrecht het-ft boven alle ander» knechten» Nadat de Heere is wordt ook de knecht geacht. Dewyl nu de heneeliche V»der de Hno>fte en He?rlykfteis, heeft ook Christus Jefug een cuGindig voorrecht boven alle andere knechten Voorna amelyk dewyl alle de volheid der Godheid Hgchaamelyk in hem woont, Col. 9'
! g) Dewyl hy voor zyne trouw een een groot eri heetlyk loon v;1n zynen Vader heeft ontvangen , t-ven H 4 zo



i;6 DE NAAMEN VAN ONZEN
zo als een getrouwe knecht zulki altyd van zynen Heere verwacht ten kïin, Pp hef. i: 20—23. Philip^ 2: 9—11. Hebr. 2: 7—9.
De Twee en Zeventigste Psalm, .
vs. 1. De Zoon des Konings.
Dat deeze Psalm onder het voorbeeldt van den K oning Sa!o; o en zyn ryk et-i genlyk op den Mesfi'as doe t, wordt dcor den inhoud van denzelven klaar-, getoond. Wart het is onrrogelj k, dat b! datgeene, hetwelk in deezen Psaïmi vonrkoirt, alifen van Saiomo zou kun-t tit-n tezfgd worden. Wanneer nu dei ]Vles{ias alhier de Zoon d^s Konings ge-noen d wordt , dan gefchied zulksi daarom.
O Met opzicht tot zyne eeuwige ge-' boorte van den \ ader. Naar dezelve is fey een Z">on van den alferhoogften Koning , Ps. 2: 7.
a) Met opz.cht tot d«n Koning Da-vid , als wiens zoon, dat is, uit wiens geilaehf hy naar zyne men-fchelyke Natuur zoude afdammen,,
' V" halven hy ook in dt Hedigee £cbt ift de Zoon van David ge- ■ Koeiüd wordt, Matth. 1: 1.
De



ZALIGM. JE SUS CHRISTUS. 177.
De TAGCHENriGsTa Psalm.
vs. 2, De Herder Israöls.
Het woord Israël kan eensdeels van het ligchaamelyke zaad , anderdeels van hen geestelyke zaad van Israël verftaan worden. Verftaat men het van het geestelyke zaad, dan worden alle giloovigen daarmede bedoeld ; maar verftaat men het van het ligch amelyke izaad : dan worden alle de geene daaronder bpgreepea , die onboetvaardig zyn. De oorzaaken ,* waarom hy in bei ie gevallen de Herder genoemd wordt, kan men breedvoerig n&leezen by den ïSften Psalm.
Da Vier en Negentigste Psalm.
vs. 2. De Richter der Aarde.
Dewyl onze Verlosfer Joh 5: 22. zelf :egt, dat de Vader al het oordeel aan »em heeft overgegeeven, dan omdekt nen hieruit daidelyk, dat deeze benaaining op onzen Verlosfer doelt. Het is •lus hetzelfde, wanneer hy Hand. 10: H| genoemd wordt: een Rechter der fsvenden en der dooden» Hierby moe» en wy opmerken:
H 5 h Waar



ff§ BE NA AM EN VAN ONZEN
j. Waarom hy Richter wordt gen ïioemd? Naamelyk
Omdat hy van God zynen Vaderi tot een Richter verordend is. Niet elk; maar hy alleen kan Richten zyn , die daartoe verordend is.
Dewyl hy den aardbodem oordeelen za! , Handel. 171 30. 31. $) Dewyl hy ten oordeele komen zal, >
Jud. vs. 14, 15. 4) Dewyl hyeenen Richterftoel heeft,, voor welken wy alle zullen gefield 1 worden, Rom 14: 10. 0 Dewyl hy ook zyne Byzitters ini het oordeel hebben zal. Dat zullen 1 de Heiligen zyn, 1 Corinth. 6: 2. 6;) Dewyl hy ook eene wet heelt, naar r welke hy oordeelen zal. Dat is zyn t woord. Daarnaar zal hy ons oor- ■ deelen ten jongden dage, Joh 12:48, , fyj Dewyl hy eerlang het oordeel over : alle menfchen zal uitfpreeken- Het t oordeel der Rechtvaardigen zal dit zyn; „ Komt, gy gezee^ende myns j 8, Vaders ! beërft dat Koningryk, s; het welk u bereid is van de grond. „ legging der waereld'', Matth. 25; 34? Maar over de godloozen zal hy $iet volgende oordeel uitfpreeken: ?> Gaat wech van my, gy vervloekte! |n 't eeuwige vuur, 't welk den
dui-



ZALIGM. JESUS CHRISTUS. 279
duivel en zyne Engelen bereid is'', Matth 2f: 41.
Dewyl hy ook naar zyne rechterlyke raagt zyn uitgefprooken oordeel voltrekken zal, Matth. 25: 46.
11. Waarom hy een Richtkr der Aarde; of een Richter dhr Levenden en der dcoden genoemd wordt; naamelyk: dewyl hy by zyne komst tot het oordeel zowel de geenen , die alsdan rog leeven
• zullen , als ook die reeds gefturven zyn, na de voorafgaande opwekking oordeeien zal*
Df Vyf en Negentigste Psalm.
vs. i. De Rotssteen onzes Heils.
Alzo wy weeten, dat buiten Christus geen heil voor ons menfchen g«vonden wordt; begrypt men zeer ligt, dat deeze naam mede op onzen Verlosfer doelt, en wel omdat hy de geene is op welken ons heil gebouwd en vast gegrond is, Handel. 4: 12. 't Geen op een rotf gebouwd is, ftaat vast en on» beweeglyk. Wie derhalven zyn heil en zyne zaligheid door het waar geloof op Christus grondvest, die zal niet verderven , maar het eeuwige leven hebben, Joh. 3: 16,
H 6 rs, 3.



i8o DE NAAMEN VAN ONZEN vs. 3, Ebn Groot God.
L Over 't algemeen wordt hy aldus
genoemd
i Wegens zyn» goddelyke eigenfchappen, die alle oneindig en dus zo groot zyn, dat dezelven alle onze denkbeelden te boven gann. s. Uit hoofde van zyne werken, die hy voortgebragt heeft, nog voortbrengt en in het vervolg voortbrengen zal« Zyne «erken zyn immer* groot li. In 't byzonder wordt hy ï. Groot genoemd; en wel a. Om zynen perfoon. Want hy is niet flegts een me sch, maar ook de Zoon van Gcd , hebbeude hetzelfde wezen met den Vaderen den Heiligen Geest, i joh. 5: 7. en bygevolg hy de waare God, 1 Jo'i. 5: 20. Hierom worden hem oekalle goddelyke eigenfchappen en werken, die immers groot en heiüg fyn , «oegefchreeven. h Wegens zyn Hoogernest^rlyk ampt. Wans wat groote diagen heeft hy niet met opzicht tot d\t smpt aan ons gedaau? Hy heeft ons verlost van de zonde, TU 2: 14. van den dood , 2 Tim. n io. van den duivel en de hel,
Hebr.



ZALIGM. JESUS CHRISTUS. i8x
Hebr. 2: 14. 15. Hy heeft bet leven en de onvergangkelykneicl aan het licht gebragt. Welke grootheid! . c. Uit hoofde van zyn profeetiscti ampt; Want naar hetzelve is hij de groote Profeet , aan welken geene, dan groote dingen en hoedanif heden gevonden worden. , Hiertoe behooren onder anderen de volgende: dat de groote God, de Heere des hemels en der aarde zeiven hem tot drie maaien toe op de atierplegtigtté wy ze voororfteld en aan^epreezen heeft , Ma:th. 35 17- Hoofdft 17' 5- Joh* 12: 28. dat zyn ampt zich uit* ftrekt over alle menfchen op den geheelen aardbodem , Joh. 1: 9. Hoofdft» 8: 12. dat hy ons groote dingen verkondigd heeft, dat de werkzaamheid en kracht van zyn woord groot is, dat hy zyne leer met waare en dus groote monderen bevestigd heeft enz. d. Wegens zyn Koninglyk ampt. Hy regeert mamelyk als een volftrekt onafhangklyk Heer in het geheele ryk der natuur, der genade en der heerlykheid. Ook wcrdt hy , _ .
2. Een groot God genoemd* Dewyl H7 dit



rS2 DE NA AMEN VAN ONZEN
dit hetzelfde is met het woord tip.«hft : zo zie daarover bv uen, 2; 4. J
Een Groot Koning boven Alle Gcben.
Met het hoogfte recht voert onze Verlosfer deezen naam omdat hy zodanig een Koning is, dh een groot en oneinj dig voorrecht heeft boven alles * wat anderszins onder den naam der Goden b'kend ftaat, Ps. '66: 8. 1 Corinth ' 8: 5.
De Zevbn en Negentigste Psalm. vs. 5. De Hesr (of Hrerschsr)
dek GANTSCHaR aard*.
Zeifs de Joodeu ftemmen toe, dat deeze Psalm van den Mesfias, onze Verlosfer Inndelt. Dit oordeel wordt mede bekrachtigd door de waarheden en onderwerpen, die indenzelven voorgefteld worden. Hy draagt inmiddels deezen naam
1. Omdat zyn algemeen en onaf. hanglyk ryksbeftier zich over dm geheelen aardbodem uitbreidt. Hem komt de volmaaktfte heerfchappy toe over de geheele wae-
reld 3



ZALIGM. JESUS CHRISTUS. 183
reld, over alles, wat daarin Is. En deeze heerfchappy behoort hem niet alleen naar zyne goddelyke, maar ook naar zyne menfchelyke natuur, uit hoofde van haareperfooneele verëeniging met de goddelyke , weshalven hy ook zelf getuigt, dat hem alie magtgegeeven is in hemel en op aarde, Matth 28: 13. 3. Uit hoofde van zyn oneindig voorrecht, dat hy zelfs boven den ailergrootften Monarch op den aardbodem heeft en behoud. Want welk Monarch ©p de aarde, hoe groot, hoe magtig hy ook zyn mag, kan met waarheid zeggen , dat hy een Heer van den geheelen aardbodem is.
3. Dewyl alle bewooners der aarde hem voor hunnen Heer moeten erkennen, Philip, 2: 11. Kn hoe gelukkig zyn de geenen, die zulks met mond en hart gaarne doen! Want deeze zal hy eerlang belyden voor zynen Vader, die in de hemelen is, Matth. 10: 32.
4. Daarenboven kan hy immers met den geheelen aar Jbodem doen, wat hy wib Hy kan,by voorbeeld , het eea of ander land den één onteeemen en hetzelve aan
een



i&j DE NAAMEN VAN ONZEN
een ander weder g*even. Zo wie>d het land Kanaan den ondaukbaaren en onwaardigen inwooneren omtrokken . en den Jsraeneter- gegeevem Hy kan vervolgens den aardbodem vruchtbaar of onvruchtbaar maaken , enz.
5. Eindclyk zal hy zich eerlang als zodanig een Heer der gantfche aarde openbaaren. Deez^ openbaaring zal voor de gcloovigen troostlyk en aangenaam , maar voor de godioozen khrikkelyk weezen.
De Honderd en Tiende Psalm.
vs. 1. De Heers (Van Davjo.)
"De Verlosfer zelf is ons de beste Waarborg, dat deeze Psalm van hem fpreekt, n\zo hy denzelven zodanig verklaard, Matth 22: 43» alwaar hy het eerfte vaers van dit lied aanhaalt, en bekent. d»t hy de Heere van David is. Hy heeft deezeo naam
I. De ' y! David hem voor zynen Heer pn God erkent en als zodanig ge« èVrbiedigd heeft. David was een onafhang^elyke Koning. Onder de menichen was niemand, dien hy
voor



ZALIGM. JESUS CHRISTUS. 185
voor zynen Heere moest erkennen, omdat hy" hu den Mesfias zynen Heere noemt, wat heeft hy daardoor anders willeb en kunnen te kennen geeyen, dat de waare Godheid van den Mésfias. a David ziende öen Mesfias , gelyk hy zeer dikwerf in zyne Psalmen heeft aangetoond ; en volgt daaruit r.iet, dat Daviri hem ook voor zynen He?re erkende?
3. De Messias heeft in 't byzonder de zaak van David behartigd en hem gehandhaafd s waardoor wederom een Heer wordt gekenfchetst, oi>.Jat een Heer voornaamelyk de belangens van dien handhaaft, wiens Heer hy is-
4. Eindelyk was ook het hart van David vol van ootmoedigheid, even als een getrouwe en oprechte knecht, die niet tror&ch, maar ootmoedig is jegens hem, die zyn Heer is.
vs. 4. EtN Priester in Eeuwigheid , naak de OkDENINGE MfiLCHtSEDEKS.
By deeze benaaininge komt ons ter overweeging voor
J. Wa?rom hyeen Priester genoemd wordt ?
i* De-



iM DE NAAMEN VAN ONZEN
ï« Dewyl hy zyne heilige en onbevlekte men&chheid aan den hemel» fehen Vader voor ons heeft opge. offerd, Kphef. 5: 2. Hebr. 9: '14.
Hoofd ft. 10: ïo. De gemeens
Priester* in het oude Testament moesten in het voorhof allerlei offeren flagten , en dezelven op het altaar leggen;
g. Daarenboven onderhoudt hy het heilige vuur der liefde zyns Vadert jegens ons nog altoos " Want zyn. bloed fpreekt beter , dan Abels bloed. Zyn bloed roept fteeds voor
ons om genade. D? gemeene
Priesters in het oude Testament moesten in het voorhof het heilige vuur op het altaar, het welk God zelf by Aarons offerande van den hemel had laaten vaHen, gednurig ondethoud^n, en filtoos hout daarby aanleggen, opda-t het nimmer mogt uitgaan, het welk wy leezen kunnen, Levit» 6: 12. 13.
3. Ook deelt hy ons de doorhem ver» worven zegen door zyn woord en zynen Geest mede, Kphef- 1: 3.
Handel. 3: 26. De Piieste.s
in l>et oude Testament moesten den zegen op hut valk leggen, Num- 6: 23. ï Chrcn. 50: 27.
4. Miet minder zuivert hy onze be¬
vlek-
1



ZALIGM. JESUS CHRISTUS. i8f
vlekte geweetens van de doode werken door zyn bloed , en onze haften door het geloof, terwyl hy ons , ter verzekering van dien , zyne offerande toereekent, waardocr onze geestelyke onzuiverheid en omee'nvaardigheid bedekt wordt. DexPriesters in bet oucie Testament moesten de melaatfchen en andere onzuivere en befmette menfehen naar het voorfchrift van God niet alleen bezichtigen; maar ock zuiveren en door offeranden verzoenen, Levit. 12: 13. Hoofdft. 14: 15. 5. Hy leert en onderwyst onsinnerlyk door zynen Geest, en uiterlyk dooie
zyne knechten. De Priesters
in het oude Testament moesten het volk in het Voorhof des tempels leeren en onderwyzen > Lev. 10:10. ïx. Mal. 2: f.
Waarom heet de Mesfias een Priester in Eeuwigheid?
1. Omdat hy als onze Priester altoos leeft, en eeuwiglyk blyft. Niemand kan zyne plaats vervangen, Hebr,
2. Zyn Priesterdom is eeuwig. Zyn offer geldt altoos. Want deeze een flagtoffer voor de zonden geofferd hebbende is in eeuwigheid gezeeten aan de Rechterhand Gods,
Hebr,



188 DE NA AM EN VAN ONZEN
Hebr. iq; 12. Zyne vocrfpraak is eeuwig. Want by leeft altyd om voor ons te bidden, Hebr. 7: aei Zyn bi- ed fpreekt en roept altoos jn zyne voorbidding, Hebr. 12:24, Zyn zegen is eeuwig. Want hy zeegent met hemelfche, bygevoig met eeuwjge goederen. 311. Waarom draagt de Mpsfias den naam van Priester iu eeuwigheid naak br Ordenings Melchiskdeks? Antwoord : omdat hy de kouinglyke waar. digheid met de priesterlyke in zich yerëenigt, Zach 6: 13. VVant Meleliifedek was P^ieser en Koning tevens volgens Hebr, 7.
De Honderd en Agttjende Psalm.
vs. 22. Dk Steen.
D't daardoor de Mesfi.is verftaan woid, blykt duidelyk uit Matth. 21: 42. 43. en Handel. 4: 10, 11. De'oorzaeken , waarom hy aldus genoemd wordt, zyn de volgende:
1. Dewyl God hem tot eenen grond onzer zaligheid geleed heeft, Jef. 28: 16. en men fteeoen tot eenen grond van een gebouw legt,
2. Dewvl hy de harten der geenen, d;e zich op hem laaten bouwen, be-
ves»



ZALICM JEnUS" CHRISTUS. %
vesügt> en op de heerlykfte wyze verüert> 2 Corintb. 1: 21» Jef. 61: 10. fteenen , wanneer men daarop een gebouw grondvest, geeven aan hetielvfe nie? alleen vastigheid, maar ook fieraad.
3. Waar by is, daar neemt de wet met haare itrenge eifchen en met baaien vloek een einde. Want Christus is het einde der wet, Rom. ïo* 4. en fieenen worden mede gebezigd als grensfcheidingen. W*ar iiu ren fteeu a!s grensteken geven, den wordt, da^r eiudigd de eene grens voor de ander begint.
4. Zyn geesteljk huis, de gemeente, is op hem gegrondvest, Matth 16: i'8. Hoofdit. 7: 24. 25, en fteeren worden gebruikt, om een gtb iuvy daarop te vestigen.
5. De geenen, die op hem gegiond zijn, ondeifteunt hij, dat zy net vallen, zo lang ais zij zich zeiven niet weder van hem aflcbeuren, Jef. 41: 10. en wanneer een huis op eenen fteenachtigen grond gebouwd is. dan ftaat het vast en kan niet l\gt zinken.
6. Hij is Imx ook, die veroorzaakt , dat hij, 4i% hem bezit , do-^r niets van rie litH«Gods kan gefcheiden worden , R<)m. b: 34 — 39- fcn zo
lang



ïpo DÈ NA AMEN VAN ONZEN
lang als een grens-fteen op zijne rechte plaats blijft, zo lang blijft ook de grens onveianderd. 7* Met hem en in z'jne kracht kan men de geestelijke vijanden overwinnen. Steenen behoorden bij de andere mede tot de oorlogs wape* nen. Gelijk als nu David over Goliath met eenen flinger en met eenen fteen de overwinning behaalde, i Sam. 17: 49. 50. kan mui: ook met Christus alle geestelijke vijanden everwinneu , Openb, 121 \
8. Hij wordt, helaas! van veele menfchen verworpen, gelijk men eeuen fteen verwerpen kan. Zo wierd hij, bij voorbeeld, van de geenen .verworpen, die de bouwlieden der joodfche kerk wilden zijn, MaUh. 21: 43.
Gelijk als een fteeo , en vooiai een rots , waarmede Christus meermaaien in de Heilige Schrift ven-eleeken word, een hard ligchaam ÏS, en niet ligt doorweekt wordt; zo zal Jefns, als Richter zich jegens de geenen, die zyne genade tot aan het einde opzettelijk verwerpen , als een hart man bewijzen, Matth. ai; 44. s Thesf. i 7-lQ*
Eets



ZALlOM. JÉSUS CI1RÏSTÜ5. 192
Een Hsofd des Hoeks.
Deeze Naam des Verlosfers is bijzonder aanmerkelijk; want bij draagt den zei ven
i> Omdat bij uit Jooden en Heidenen Eén, te weeten de christelijke kerk gemaakt heek , Ephef. 2: 14. even a's een hoofi de3 hoeks of een hoekfteen twee tegen elkander ftaande zijden yaft een gebouw vereeoigt.
3. Zo gelijk een hoofd des hoeks, wanneer aan hetzelve met geweld geftooten worde , het gebouw befebermt, dat het niet kan befchadigd worden i befchermt ock de Verlosfer de zijnen voor de aanvalletï der geestèlyke vijanden, 1 Petr.2:6..
3. Wie fterk tegen een hoofd des hoeks ftoot, die befchadigt zich; zo benadeelen zich de geenen wok greotelijks, die zich aan hem ftooten1 Pet. 2:7. 8.
4. Stoot men tegen eenen hoskfteen 5 en is daarom gevallen , zo kan men zieh ook weder daaraan oprichten f op d zelfde wijze kunnen ook de geenen, dte zieri aan Jefüs ftootert en dus door hfïnoe eigen fchuld gevallen zijn, zich wederem aan hem' oprichten , Luc. 2: 34.



192 DE NAAMEN VAN ONZEN
De Honded en Twee en Dertigste: Psalm.
vs* 17. Een Hoorn van David.
\ *
Te recht wordt de Verlosfer eet*' Hccrn genoemd, om de volgende re-j deuen •
i. Gelijk als het Hcornvee zijne magfc en fterkte bewijst door middel var| de hoornen ; zo kunnen wij uit dee-1 ze benaaming 's Heilands kracht en goddelijke magt opmaaken. Wan hi j is geeo magteloos mensch,maan de Alrmgtige, Openb. i: 8.-Matwhl
g. ïn een hoorn kan men iets \em gen en verbergen; zo liggen ooh in Christus alle fehatten der wijsi beid ei der kennis vei borgen, Col a: u Hij is derhalven een voor treff^hjke hoorn, waaruit men al| fchatten neernen knn. la hem vifli deu wij een eeuwige , voor Go( geldende gerechtigheid, Jef. y. 1 eenen eeuwigen vrede, |ff. 20: 3 eene eeuwige vreugde, Joh. :6:r-2 de kindfehap Gods, Joh. i: ia enz.
3. De hoornen zijn een der ad va het hoornvee ƒ 'zo is Christds h«i heeïiijkfte ikraui voor onze zie
Wat



U*a Nederlands, kerke. 33^
jl krygen, zette men veel gelds op zyri jf en dreigde den geenen, die heat l'rftak en voor den avond niet aanlagt, met den dopd. fEgterwierd hij niet aangebragt, maat toder de tuiven verfcholen zijnde, beItpt. Toen men hem op de Pynbanfe lagt, wude hy niets bekennen, zeggenJ aüeenlyk: Ik heb het Lyf yerb*urd iben verdoopt en heb verdoopt, doch ik \u nooit verlof geeven tot het överrote. ien van Am\lerdam. Hy wierd even* |1 weinig geloofd en zyne ftraf ging llhaast voord. Na dat hy wel eert jr lang met een tweehoomige mvter I het Schavot ten toon was eëfteli Ivorden, nam men hem de myter vari iioofd, lneedzvn tong uit, welke voor ihonden gewurpen wierd, en kaDte li regterhand af, daarna wierd hy on 1 vleeschbaok gebonden, met eert ïgers Hakmes onthoofd, het li^arrt Iden Dam verbrand, en hethoofd ert ■afgehouwen hand op een der Stads Irteii gefteld. Dit was het einde van li valfchen Leeraar, welke zig in Xv« Isrieven dikwiis noemHe: jacab vari Ipen , Bisfchop van Amjlerdam en Leer kter te Munfter. Zyn medegenoot i Mathyszoon va* Middelburg , Ja« jontvlugr. 3 * w*s
* ; De



333 mZ.mj?T& '^CHlEDENf..
De verdere medéftanders van.ft;» va Gf-fkn, ea den voarnosmdea Bisfchoj) •wHsr onder zig ook veel Huisüsae» v< Bznskoifp, by Tfeljlein bevoude-o, en on trend drie honderd fterk waren. -kw.\ •faen re iaat, en trokken, de nederl.-.t •der hunnen vernomen hebbende, ha «ver -hoofd terug, Verfcheidea anderir «die ook eerst na 't gevecht aaukwamer vlooden met tw*e Schapen aa;:r Eng h-nd. Kort voor dezen oploop h tddd veertien mannen met elkande.f:;n ove Jegt t.m in de gewoonlyke proces (hi éi kas daar men het brood tot het SÉ cirament iudroeg, mee de omdraage^an den brug m *t water te wevpe dooii 4c-n toeleg ontdekt zynde misiukl Ök fuood voorneemt n en de oas.le^ge; v-aa het zelve wierden eerlang geftraf J?o dra het mislukken van den aanfli der Herdcopers op ArnjterJam eu de doe V&n Jan van ~<Geelen te Maneer rugfba;i was geworden, wierd Jan van Leydet aÉoge&oemden Koning alöa^u genoegzaam ra-de loos en wierd de zaak,geheel byste Ondertosfchen ging h?t bvleg der Sta Mmfter xto% ievgrig voord en de Bisfcho wierd *e.r, door rt beleid eens overtoci f*ers des tiagts v&u den 28 31 ay IVXeest* van. De Koning en Zyn Vriend Bar ei Knipper dolling wierden levendig gegra pen,, en den %i Jaïwary des volgendti
Jaan



p&H NEDERLANDS,'KÉRKE. 339
tars, wel een uur lang met gloeiende ngeri geneepen, ten laatften met een ?gen doorftoken en de ontzielde lidmaten in yzere kooyen aan een der Stads trens opgehangen.
Geduureude dit alles wierd te Brusfeï > den naam van den Keizer een ftreng akkaat uitgezeeven. waarbv bekent-
Inmaakt wierd: ,i Dat al de geenen, I mannen en vrouwen , die bevonden 1 zou ten worden befrriet te zyn met ie, I verworpene Sefte der Anabaptisten of 1 VVederdopers van wat Staat of Con* Iditie dat ze waren, hunne opruiders, Iaanhangers, ende medepleegers, zouIden vervallen in de verbeurte van lyf len goed, en tot de uiterfte ftraffen ge» IbrMgt worden, zonder eenig verwyl* STe weéten, de geenen die halstarrig Itleeven, of die iemand tot de voorgeImelde Sefte vëflrfiii en herdoopt, ook jdie den naam .van Prophecteri, Aposte* vtelen of Bisfchoppsn «evoerd hadden» Jmet het vuur, en alle and*re perfoo1 nen van mannen, (herdoopt zynde, lof $ie dreimelyk en met voorbedagteri iraad, iemand anders of eenige van |de voorzeide Wtfderdoocers ffeberriprvrd
Ihaddetn, veria atende baar kwaad vour« tneemenen gevoelen en daar af *aati agtig leedwezen en berouw heöbendej
liaet qen zweerde, e» na vrouwan in



BEIvNOPTE GESCHIEDEN. -
y, een put gedolven* Bevee'ende alü onderdaanen dezelve Wederdoope^ *, aantebren;<en , op poene van geftra: „ te worden al3 een b-sgum'ti^er, aar, t, banger en medepligllger van die Seftrt „ en beloovende dan aanbrenger bti I, derde deel van de Confiscatie die daa ,, van vallen zoude. Daarenbove: „ verbiedende eenïge genade , vergiffd' nisfë of verzoening voor d?zeivèn t vorderen, en te dier oorzaake eenig verzoeKeu of Reqoesten te vertoönerj „ op poene van arbttralyk geftraft l worden, Aangemerkt (zegt het plak kaat) wy 'tiet willen no? verftaani 3> dat raJn deeze Anabaptisten of Wedei doopers, overmits haar kwaa^i vdgfi „ neemen in genade zal aannaemen ?, macr dat 'er; ftraf over gefchiede „ anderen ten Exempel, zonder eeoig „ Disfimulatje, gunst of uitftel."
Schoon de Munflerfche dolheid , hfi naaktloopen, het inneemen van het Ou de Klooster en den aanflag op Amjlei -lam, wel de voornaamfte aanleiding t<|( dit plakkaat gegeeven had, wierd egt«t niet genoeg; i»'t vangen en verwyza gelet, of de geenen die men ter doo bragt, ook fchuld aan diergelyke ul fpoorigheden hadden, maar men woede) integendeel tegens alle Doopsgezinden hq eenvoudig en weereloos dezelven oq
V*



vun NEDERLANDS. KERKF. 541
»aren, zonder eenigonderfcheid temaa^ en. Dus wierd te /imjterdam eenen 'ieter, voorbeen Koster te Sardam , ot.talst a!s fchuliigaan 'toi-roer, daarhy, en Leeraar onder beter foort van menrhenzynde, zignogtbans reet aden ernst pgengekant had. Te Hoorn ving mm II Doopsgezinden, drie mannen en twee rouwen, die men eerft iang iiet eitten er de Schout op aanmaaning van 't dof eisen tegen dezelven deed. De PasDor en'andere Geestelyken ieverden »en zeer fterk om hen weder tot de oomfchsn Godsdkmt over te haaien , i^ch vrugteioos. Zy bieeven volftan* ig by haar gevoelen en zeiden onder an? éren tegen den Schout: A's het-Schaap"n rel is, moet het gfflcgt yvorden. Dus terden zy allen ter dood verwezen, om aze na luid van het vonnis, openlyk ekend hadden herdocpt fe weezeu, I d»ie mannen wierden vervolgens ontilst, en de twee Vrouwen met een een om de hals, van 'i Hoofd of de [aven in zee geworpen en verdronken, 2t welk niet zonder groote deernis der nrgery en 't meeste gedeelte der Wetluderfchap gefchiedde, welk dit werk > tegens den borst was , dst zy n«derïnd hunne poorters, ten opzigte van eloofszaaken zo weinig kwelden ais ogelyk was. Dit waren ook 'de éeni*?F 3



m BEKNOPTE GESCHIEDEN..
üe menfchen die ter zaake van dei Godsdienst te Hoorn zyn omgebragt. Ti Amfterdam wierden kort daar na den q July nog vier Wederdoopers onthalst; onder welken zig ook eenen Barent gewezen Bakker van Zwolle bevond welken jan van Leyden, geduurende zy ve Koninglyke waardigheid als Kok gei diend had. En te Zïerïkzee wi\rd te'i zeiver tyd, een eenvoudig Landman me den vtüure geftraft, omdat hy btfchul digd wierd kwaalyk van het misbiooi gefproken ie hebben. Met deeze en dier gelyke ongevallen nam het metkwaan ïig Jaar 1535 een einde.
Het volgende Jaar 1556. was naamy, lyks begonnen of de vervolging om 't gei loof breidde na ginds, en herwaards dcox de Nederlanden uit , en trof welhaast zet feeren Engelsman, Willem Tyndal gehee< ten, welke het Nieuwe Testament iri zyne moedettaale overgezet, en dooi Engeland verfpreid had. Men vatte dee< ie iMan te Antwerpen, van waar hy naar Vilvoorden gebragt en aldaar ter; laatften verworgd en verbrand wierdi Ondertusfchen dat deeze Moordaadighe* den des Pausdomst het zelve hoe lange? hoe fcaatelyker maakte, en veelen Ine* door gtè'rgerd zyBde , der hervorming lg3/ieien,bleef 'er egter in de geenen dit zig van de Koomfche Kerk afgezondero
haa<



bkr NEDERLANDS. KERKE, sis
iiadden, ook nog veel te beftraffen, het v-rs al geen goud dat 'er blonk y f^ant de meeste hoep leide zulk een on* |:hristelyk leven, dat dö geleerde Erasnrts zeide,, bartelyk bekommert te zyn » ? dat het Heidendom op het PharifeeüW* j, dom zoude volgen". Ook gaf hy in dee;en tyde zeer aanmerkelyk-e bedenkingen, jyegens het ftuk der Hervorming in 't [licht, welken in het negende deel zyner tifieven te vinden zyn, en waarin hy wevers aanwees , wat in de Koomfche ;Kerk konde geleden, in wnt dar.rin bc? Stoorde verbeterd te worden , wat de «eenen die verfcheide zaaktn hadden jifg-fchafr, in derzelyer plaats moesten jiebben gebragt, als mede waar ovep men elkander zouden hebben kunnetr rerdraagen. Vcoral verwierp hy 'hetr |iervormen met twist,oproeren geweld, ferklaarende „ zulk een afkeer vat* iweedragt te hebben,dathem de waarii.-id zelve mishaagde als zy oproerig .jvas.'' Dus fchteef hy beide de parfyen [jiet heelmiddel der onderlinge verdraag•aamheid san , en wanneer by z?g at de RootnfcJie Kerk zig zelve niet wilde genezen , of naar gepeesmidde» mi luisteren, zo wierp hy zyn hoop Kod, Dus verft)ekte Erasmus tot een ilirstelyke O&maUël, de dooiend*n tej l/ederzy den ten besten raadende, hoewel F 4 hy



P*4 BEKNOPTE GESCHIEDEN.,
hy by niemand meer ondank behaalde
ïïü ?y 6 geenen die zV°en ra"d he tfieest van noden hadden. En laad' Sleezen weg beftreed hy het Pausdom ?l;e 'a's. de hervorming, tot welk* iaattte hy nimmer overgegaan is. Deze groote man (lierf te Bazel, den ili -•u,y Ij5.h©. op eene zeer Godvrngfi^ wyze ,, (lellende al 2y„ hoop oP Chri| tus voidofnmg voor onze zonden, won dende niets anders uit zynen irond gehoord tot de laaifte (nik zvns levens-' Men beeft hem federd een 'Eerebeeld in zyne Gebpone Mad opgerigt.
In dezelve Maand van Erasmus ovew lyden, wierden te Zierikzec óite Doops-s gezinde Burgers, nevens eene Vrouw van dezelve gezindheid, gevangen geno.) ïïieu cn daarna gepynigd dat hun hefc bloed langs de beenen droop, en ein-i delyk den 4 September onthcöfd, hun-, beha amen veibrand en hunne hoof-f den oP (laken gezet. Fort te voorem trad zJg eenen Jan van Batenburg, eefproien uit een Bastaard van dit edel geilagt , p3dektelyk uitgegeev^n voer den Herfteller van Jan van Leydens Munflersch, Koningryk en bedreef met ayne aanhangers, welken nahem , Batenburgers genoemd wierden, veelkwaads.; JN iet minder deed ook David Jarisz. fen Geboren Ds\venaar en Glasfchiider;
van ;



tjiR NEDERLANDS. KERKE- 34$
I van zyn handwerk, federt Leeraar pn| der de Doopsgezinden , deeze zocht na li de Mun\lerfche herdoopers, welken nog |povergebleven waren, met de aai banger* If'van Hofman te' vereenigen, en hieid Bdierhaiven te BoekhoH eene VergadeIriug, waatin by te wege br;<gt dat de I-vrede, elk bv zyn gevoe'en biyvende, S^etrorTen wiéyd. Het Formulier door \'David jorr.z. zelve gemaakt, was van iden volgenden inhoud I Nadien de par|„ tytn'in veele en voornaame'Leerltu^ l& ken der DoopsgezindèV eens van gé» j9r voelen waren, én bet verfehii alleen in \if twee Hoofdrukken beftond, zo had [,, men zig van alle hevige tw|st te ontij, houden, en ondertusfehen te bidden» 1» dat God ook in dat verfchii zyn licht L, ontfteken, pp den weg ter eendrage
Wilden aauwyzen>ten anderen had meri h'i zig te wagien van uraak, en men,
meest die ftouiheid van .onpelyk te jij wreeken, van Vonnisfen te ftryke.ii , |i, en h&lsflrsffen, buiten fmpt zyndeA „ tegen fchuldigen of belchuldigrien te |M plegen, liet Kerfnoovej en diergeiyke |;V Schelmerysn veroordeeien en doe1, men, daarenboven moest men het ge|„ bruik vrm den Wederdoop , by de Bd" L icnlurgers voor een tyd gefchorst, de» i„ geenen weikèr Godvrugtigheid blykfc* 1, Jyk waren, mededeelen." Kort daar<»
V 5 'B'A



3£* BEKNOPTE GESCHIEDE».
na..gaf David jforisz. een boekje in het licht, waarin hy van de hoofdrukken der gefchillen zo handelde, dat hy , in,j de verfcheidenheid der gevoelens tu-sfchen i beide gaande, dezelven zo veel in hem'i was, poogde te genezen, doch.hier doorr haalde hy zig de fcaat der beide paityeu i op den hals. Daarenboven hield mem zyne bemiddeling tot vrede zeer verdagt t f?n iets anders te beoogen.
Het fchynt dat de vervolging hier te ! lande in den Jaare 1537. tüel groot gedweest is, althans men leest maar van een 1 enkel n>Rn, zynde een Schrynwerker,, die om 't geloof, dat Jaar, te Casfel in 1 Vlaanderen om 't leven gebragt w;-s. Het volgende Jaar (1538) was na*uwlyks begonnen of 'er wierd by Plak. fcaat, coor gantsch Holland verkon» digd? „ dat niemand Dayid J'orisz. en Meynert van Emhdeu, teeraats onder u de Wederdoopers, zoude herbergen, „ op ftraffe van in zyn eigen deur ge„ hacgen te worden, zullende die hen „ aanbragt, van elk genieten honderd s gulden en van andere Herdoojers 9 veertig gulden" Welk plakkaat, dtn 20 February des^elven Jaars weder vernieuwd wierd. " Ondertusfchni waren ?eeds te Delft verfcheiden van de Aanhangers van David Jorisz. ter dood gebragt, Hcnrik Koel, Geboortig van Gel.
der



oer NEDERLANDS. KERKE. 34?
dert welke onthalst wierd, was van ge-
1 voelen dat de Heilige Geest op David ' Jorisz. rustte, en dat zyne Schriften uit ; dien geest kwamen, doch geloofde niet ; dat zyn Meefter voor had iets met gekweld te doen of zyne zaafeen met hok izwaard uit te regten. Damas Jacobsz* van Leyden, mede onthalst, zeidc te gë? looven dat Henrlk Koel twee vrouwe» had, nadJeB ze altoos op een bedde !« fa amen lliepen. Htrman van Kelder en 1 Thomas Gerritsz., ten zelven dage onthoofd , meende dat men zig van zyne Vrouw, als ze beyrugt was, behoorde! te onthouwen; en als dan met eene an* i dere, of meer Vrouwen te doen rrogt heb. ben. Geert Cornelis dogtcr hu<svrouw van Frans Philipsz van Leyden *'m een zak in de Stadsgrsgt verdronken, betuigde dat men onder dee?e Broeders en Zusters, elkandesen in volle gezelfchap of maaityden, het gebruik des Huwe» ]yls afeischte en toeliet, zender zig der naaktheid te fchaamen. Marrerje, Jay. de Gorters, dogter en Weduwe van ris de Koman , Moeder van Dayid Ja-? risz- f was ook gevat en vervolgens, om dat zy zig had iaaten herdoopen, onthoofd geworden. Deeze betuigd? v dat David, haar zoop zeer Godde* „ lyk leefde, niet zoekende dan kleinig» b beid en dep Heere na te yolgen, era



$43 BEKNOPTE GESCHIEDEN.
„ niemand leed te doen, hebbende met zyne ichriften , den naam en wet van ., God, onder de Christen menfchen im zeer bekend gemaakt, als 50tb 'é-' j, mand tot nog toe op aarde had ge s „ de.an." Oe Overheden hadden egren een ander gevoelen'van David Jorisz > én deeden veel moeite, om hem hi heg-' tenis te krygen. Doch hy de ftorm ziende aankomen en te vergeefs gebrugtbeb-' bende , de gefcheurde deelen der Doops- ■ gezinden by één te brengen, nam hett befluit om zyn Vaderland te ontvlugten, én begaf zig naar Bazel, voörgeeveudet een Nederlands Edelman te zyn, die om 1 den Godsdienst gevlugt was. Ook hield i hy zi^ in 't openbaar by de Zwingliaan erf, hoewei hyepterin 't heimelykè met naliet 1 zyne verdei ffelyke gevoelens te verbreiden Hy leefde dus te Bazel in volle rust l totdat 'er naelfjaaren iemand uit de Néderlandena.-Ankwa.rn, welke hem en z* ft 1 huisgezin zo klaar befchreef, 'dat hyvl Uk benaauwheid van ontdtkt te worden,, benëvens zyne vrouw in een zwaare • iiekte viel, die eerst haar en eenigen da- • gen laater (den 29 Augustus des J aars ; 1556.") hem uit de watreld rukse. Zyn lyk f wierd, omtrent drie jjaaren laater opge* • graven en met zyne boeken en beeld; tenis , openbaar door iteuls handen 1 ver b. and.
\ .- " V och 1
■ ■ 1



öïr NEDERLANDS. KERKE. 349
Doch om weder tot de draad van ons toehaal te keeren, daar wy do^r Dahid Jorisz, dus verre afgedwaald wapen, moeren wy melden , dat in den jaape 1538 nog omtrent zeventien pgrfooMien, ter zaake van den Godsdienst, in Ide Nederlanden omgebragt waren, waai» aonder een paftoor te Douay^en ook mog negen Doopsgezinde 'Mannen en idiie Vrouwen, te) \sHertosenbosch watren. Het volgende Jaar 0539) w»s piet minder vruchtbaar ?n wStraiöVrïeiiinken aan verfcheiden perfoonen- Te JDelft alleen wierden wel een en denig Sïienfcneh, die. tot de ' Doopsgezinden toehoorden omgebragt, waarvan zes'ien mannen onthoofd en vyftien Vrouwen Irerd ronken wierden. Het laatstgenoemde lot trof ook nog eene Vrouw te Rot* merdam, t'erwyl te 'Munnïhkendam eerï iVader, Moeder en Zoon te gelyk geregt «vierden. Ook ftrafte mm zeker Huisirt»n te Harlingen met de dood, om dpt ;iv Mennó S'monsz geherbergd had^ woords was in Holland, den 26 Sepremlisr, een plakkaat afgekondigd, waarW het prediken buiten de Parochie, jerken; de 'Kloofters der biddende oriens , en de Gasthuizen der groote Stelen, verboden wierd. I Wanneer Keizer Karei de Fyfde, ia Jen Jaate 1540. door Ftgnktyk ïn Né?
P 7 der*



35o BEKNOPTE GESCHIEDEN.
{Ierland was gekomen om het Oproer Ut Gent te Hellen, hadden de klagten des; "Mur nikken zo veel kragtspp zyne ziel i dat 'er welhaast een nieuw en zeer ge* ftreng plakkaat wegens de Keitery eri Ketterfche boeken wierd uitgeeven, het: welk den 22 September te Bras/el getev' kend was, en niet alleen den inhoud den roorige plakkaaten begreep, maar de-) ze'ven ook tot een eeuwige wet maakte,' frettende de Ketters en Herdoopers ne«; vens eikanderen. Het was dus niet tp, verwonderen dat op dit plakkaat zwaatet vervolgingen volgde. Onder andereni deed men te Leuven op een avond huis-s zöèking om verboden boeken te vinden, bet welk groote ontfteltenis, gefchreeuw^ en viuchten veroorzaakte, Agtentwintigt petfconen, waaronder zelfs twee (3a-' pellaanen van de St- Pietêrs Kerk Wièfl den gevangen, van weiken twee mannen verbrand en twee vtouwen in de« aarde gedolven wierden. Een der Capellaanen ontkwam het uit de gevange-' nis en den ander wederriep zyne gevoelens. Te Vilvoorden verbrandde rren 1 het volgende Jaar, een Doopsgezind! jnan, na dat hy drie Jaaren gevangen \ had gezeten, en vier andere Doopsge- ■ pinden wierrfen te Enkhuizen engebragt* , |n 't J iar n-42 wierden te Douaij weder ; Wf *P ^ 'j Hertogenbosch, vyf menfchen t
yin ;



P«a NEDERLANDS. KERïfE. 35?
jran 't leven beroofd, en in Holland ginflgen fommige Rechters en Ketterdooder$ teo verwoed te werk. dat zy da zwangere Vrouwen zelfs niet fpaarden , zo jdst eenige ongelukkigen in het oogei blik tóes doods van haar kind zyn gefcheiden, pn andere met de vruchten verdronken fof verbrand, Midlerwyl overleed den 29 jDecember deezes Jaars, de beroemde Wbertus Pigkius, geboortig van Kampn en Kanunnik van St. Jans Kerk te Utrecht, een man van uitmuntende geteerheid. en die mét zyn fchryven tefeens Bucerus en andere Proteftantfche U.eerairs, de hoomfche Kerk dik wils ten fiienst geftaan had.
In 't Jaar 1543 wierden tot Leuven. fe\ dertig zo Mannen als Vrouwen, er oorzaake van den; Godsdienst verbrand, en om de Leeraars die tegen iet Pausdom predikten in handen te krj t jen het men hunne beeldtenisfen, als nen Ce konde bekom«n, vbor de ftads foorten en andere openbaare plaatfen jfo geld op hunne hoofden ftelien. Zelfs uierd in friesland den kwaaddoeners, fy a!d;en zy Menno Simonsz in hegtejis konden leveren, boven de honderd juldens te vooren beloofd, nog vergiffenis hunner euveldaaden, 's Keizers ge«de en Vryheid des Lands toegezegd, jn 't volgende Jaar (ir44) wierdie Rrii&. W eenen Joost Jusberg onthalst om da |



»5? BEKNOPTE GESCHIEDEN.
hy het Pausdom verworpen had. Ee? gelyk lot ondergng Gillis Tiehman 9 nji öat l;y te vergeefs'gepynigd was om riet* zyne geloofsgenooten te doen ontdekker?!) Deeze man wierd we! voornaamlek gëü ftraft om dat hy zeke;e Jonkvrouw aam.) geraaden bad, het-geld rtoor haar bwi uiterfte wille aan de Geeflelyken gev maakt, den armen te geeven, als ook! om dat de Kranke» die hy vlytig be-1 zogt, weinig werks van den dienst den Priesteren miaktep. Vóerds getuigd men van hem dat by dikwils In zyne ge beden, zo verre verrukt was, dat hy de
{rreneu die zig voor hem Vertoonden , roorde noch zag, ncch ook zei/s dm hem by zynen naam riepen. Genoeg4 zaam ter zelyer tyd wierd te Deventer* zeker Burgerju'itaan Ketel genoemd ,, met den zwaaroe onthalst Deeze m;n'i was een Vriend en aénhanger van deiïi besuchten David Joris, en had zelfs zvu j Wonderboek gedrukt. Ook beroemdöj hy zig met David Joiisz gegeeten tn gedronken en met hem gereisd te hebben , pelydende vooi ds niet alleen zyne geihu\U ten gedrukt en verfpieid te hebben, maar dat bet hem zelfs leed was zulks niet meet1 gedaan te hebben. "Hy wss elf Jaarm te vooren herdoopt * n zyne Vrouw om herdoopery te Utrecht verdrpt.k-en géworden* Men pynjgde hem, »>p bevfd van st Üof te .Biusjel, v»ei rier of vyfniaalen ,'
om



bsr NEDERLANDS. KERKE. 35S
Hom hem nog andere aanhangers van Dar
ma joiisz te deen ontdekken, doen te ivergeefs,dewylhy niemand wilde noemen. By zyn dood betuigde hy „ dat zyn geloof in God en in Christus was, gegrond op de leere der Apostelen en Propbeeten , en dat zyn Meefter (van wien hy niet dan goed geleerd fcheen te hebben,) zulks ook geloofde, het weik hy zeh.e met zyn bloed bezegelen wilde.'' De dood van Ketel bragt David Jorisz , on<dertusfchen veele nieuwe aanhangers toe, dewyl fommigen meende dat de Jeugd van den Leerling, den Meeste* in alles regtvaardigde.
Midlerwylwas tel-Ftzeleen Leerfchool ppgeregt, doch waar toe men egter, noch van den Paus, noch yan den l^eizer verdof verwurven had, het was dus geen ronder dat 'sLands Ingezetenen by Plakkaat van 't Hof te Brusfel, zeer ilrengelyk verboden wierd, hunne KU> peren of zulken die onder hunne voogr |3y ftonden, derwaards te zenden, op l'oene van als Ketters gehouden en gestraft te worden. De Veiyojging bleef bek nog voordduuren. Té llaariemi (vierden in July, twee Vrouwen om ,'t j'eloof verdïonken, en te Delden ia No? /ember twee andere om dezelve reden ♦erbsand. Te Atnjlcrdam onthalsde men kwee Mansperzopnen , vtaaryan den
equeaf



354 BEKNOPTE GESCHIEDEN-.
eenen we! zcvenent?iRtig Jaarenoud was< en te Rotterdum was eene pehetle Vem gaderhig van zulke menfchen verraden i waarvan al wat inde gevangenisgeraak-i ie fterven moest. De mannen wierder meest onthoofd9 en de Vrouwen ondey welken zelfs een Meisje van nog geer veertien ïaaren was,in een fchuiigewor-r pen en zo ondef het ys geftoV en en ver-* dronken. Voords wierd de Bisfchop vaui Utrecht, dcor den Keizer, hy openei brieven toegeftaan, alle Priesters eii allerhande Geeftelyke perfoonen ouden zyn Regtsgebied die met zogenoemde* Kettery befmet waren, naar Utrecht te voeren, en daar te recht te mogen fteW Jen, zónder daarin tegen de Keizeriy* Ske hoöghpid te zondigen, of regens de< Voorregten en Vryheden van den Lün* de- Ook belaste men federd aan alle* Officieren, binnen de tyd van veertien da«;en, aan de Hoven van Juftitie "eni door dezelven aan de Landvoogdes flfaVia yan Ooficnryk , toe te zenden den 1 naam en toenaam van den geenen, die; eene parochie bediende , den naam en i faam d'.e van hem uitging, zo van zyne i bekwaamheid als levensgedrag, met t yerklaaring of hy eigen prieftei of huur> • ling was . en zo verre hy het laatfte was,, wie de eigen priefter was, en hoeveel ! hy denzelven Jaarlyks uitreikte of zelve :
g*4



pbh NEDERLANDS. KERKE. 35$
genoot. Daarenboven moest men op* geeven of by te vooren fvlunnik geweest wae en zyn crdenskleed verlakten i.ad en de Copy van zyn ontflag enz. Hier af moesien zy in geen gebreken bh ven, op verbeurte van hunne Ampten en v&é bovendien zwaarlyk geftraft te worden. VVv befluiten ons verhaal van dit Jar met het overlyden van Alardus van Atv* Verdam, een zeer geleerd man en groot vriend van Erasmus* Nannius, Gocleni' ts en Fives, by "welken hy om zyne -chrandeiheid en welfprekendheid, zee* o sgting was. Deeze geleetde Amfler'. lammer had zig niet ontzien , fchoon hy :eer aan de lloomfche Kerk gehegt was tn bleef, fommige dingen in den handel ier Kerkelyken te beftraffen. In zytn? cermaaninge wegéns de Aalmoesfen , vees hy zeer duidelyk aan, dat de uit«deehng der Kerkelyke Schatten, eeryds aan de Diacouen, ftond dje wel vooria amlyk zorg voor de armen droegen, yaar over hy deeze wensch uitboezem^* e: Gave God dat de Kerken hedendaags ■ulke Diaconev hadden, die men die hei*, 'ge bediening bevelen kovde. Daarenboen leide hy de meeste Géeftelyken en nzondesheid de Bisfchoppen, Kerkrooery te last, om datze de goederen der ,erk en der behoefden, tot hun eigen «brink en gvrnak in '\ geheel aanl-iden \
daar



SS©" BEKNOPTE GESCHIEDEN.
daar zy uit dezelven niet meer als haa» jre nooddruft ' ehoorden te trekkénii Mard van dniflerdam v»s voords vanti natuur zeer hacdhoorende, waarom hy; pok iu de wat deling dooye jelle genoemd ! wierd, dcch daarentegen zeer glad vanu tong, -io dat Erasmus van hem getuigde^ dat de tong goed maakte het geen aam de ooren opbrak. Zyne boekery maak. te hy aan het Weeshuis der Stad Jmjlerdam, en ftieif ie Leuven, alwaar hy ookn begraven wierd Droeviger einde had,, pmtrend dezelve tyd, den Kanonnik 'Jacobi Latomus, Dokter en Hoogleeraar in det Godgeleerdheid te Leuven. Deeze mam Wös *n 't eerst der hervorming zeen toegedaan geweest, doch fypedig vani geloof veranderd zynde, zocht hy deezet uit ai zyn magt te verdrukken. Deswe-'gens fchreef hy ook tegens Erasvms, tegei;s Luiherus en tegen 10ecolampadius en: Tinda\, Te Br mfel op een tyd eens opi den Predikftoel klimmende cm vcor Kei-1 zer Karei de Fyfde te ytediken, wierd h y] door zulk eene veibaastheid btv.ingen», dat niemand verdaan koude wat lyj wilde zeggen, waardoor de geheele Vergadering aan het lachen geraakte- Na' »t behaalrn dier fchande, keerde hy weder naar Leuven, daar hemde fchaam? te over dit voorval en het overdenken 1 van het geen by tegens zyn gemoed ge?'
m



a
der tfEÖËRLANDS. KERKE, 35?
Idaan had, hem zo bang maakte dat hy itot wanliGop verviel» waardoor hy dik* wils in zyne Ie'sfen zelve bekende, dat rhy tegeos de waarheid geftreden Had| Zyne bonaauwtheid liep eindelyk zo verre, dat de zynen hem binnen s'huis opiloten, alwaar hy tegen elk die hem nog bezogt zeide: „ dat hy verdoemt „ was en van God verworpen en dus * S^n zaligheii noch vergiffenis te hoepen^ had, om dat hy met opzet tegèq God en de Waarheid geftreden b had "
_fn 'i volgende Jaar 1545 had Petrus Brully, Predikant te Straatsburg, een gantsch anderen uitgang, want te Doornik, om zyn afval van het Pausdom è verbrand zuileude worden, bleef hy volftandig by de leere, die hy verftond waarheid te zyn en vertroostte niet alleen zyne Vrouw en medegevanteneo'k door brieven , maar zag ook de hardltè dood rustig tegemoet, en rsep nog, vol vertrouwen, in 't midden van een langhaam vuur , zynen Schepper en Zaligmaker, tot den einde toe aan Ter* wylhy nor, gevangen was, wierdeneenijen van zyne toehoorderen verbrand, iLen derzelven Bergeban geheeten, en reer geó>ffend in de ke.misfe der Heilige Schrift en van een zeer vrooraen ilwandel. eerst te vergeefs in zyn huis
ge.



358 BEKNOPTE GESCHIED EH.
gezogt zynde, befloot daarna, zondei zig aan de trainen of het afraaden vaai zyna Vrouw , Vader en verdere Viiendew te ftoorcn, zi • zeiven m handen van zyne1 Vervoigeren over te geeven. In drie; dagen befchikte hy dus zyne huiszaafeen, nam zyn Iaatfte aficbeid en gai zsg gevangen. Doch wanneer hem 's Kei i zers Gemaatigden, de afgryzelykheui van de allerfcherpfte gevangenis bad' den doen fmaakeu , en vast dreigder piet de wreedfte dooi die men bedenkéj konde, bezweek de ftand vastigheid dis hy tot nog toe betoond had , waar daoï; hy aan 't wankelen geraakte, eu op rrfci svat hóuden der Kerkt lyken , zyne ee iu Jbelydenis weiesriep, en dat ailevu oui in plaatfe van door liet vuur} met den 2waarde gedood te worden. Stand«stiger gedroeg zig 2-yn Makker Pieio) Jllioce, welke in zyn geloof bleef vol' heiden en als iaeii hem geduurig in zyne Woorden viel, zeide zo gy my niet j, hoören wilt, zend my weder naar my4, ne padden, die by mv in de gevang i, genis zyn, en my, als ik zinge of biddé *j, niet ftooren, daar gy, die rerfeiykè .„ Schepzels zyt, gefchapen naar Godi evenbeeld, my, ais ik van zyn eeuj 4t wig woord fpreek, weigert te -hooren " Als de geenen die hem gevangen bi#l«i dsn tot u«m. zeiden „ ziet op uw mak»
kei



m NEDERLANDS. KERKE. 359
ker Bergeban, die meer weet dan gy h en wel wederroepen heeft» wilt gy , wyzer zyn dan hy?" gaf hy ftoutÉoedig ten antwoord: ,, lk fteun op | geen meufchen, ik heb wel een an, dere grond die my opbond. Ik heb , Jefus Christus, myn Zalignnaker,, tot een voorbeeld voor myné oogen. , VfutBergeban belangt, indien 't zo is, , gelyk gy my zegt, dan zoude hy eeiï i tiouweloozen Verrader zyn, en wel , betoonen dat hy, met zig zo gevan. > gen te geeven, den Heeie had ver, zogt. Wat my aangaat, zo God my , zulk een middel gegeeven h^d, om te' i ontkomen, ik zoude my wel uit uwe handen gehouden hebben, en daarom / ( dewyl gy my hebt, doet met u,yn, , lichaam het geene u goeddunkt, want , myn ziel is onder uw-gebied niet." >ezeive kloekmoedigheid behield hy og, toen men bèta ten vuure-voerde', aepende geftadig tot het volk: Gelooft '■e bedriegers yan Paapen en Munnikken m, maar het Evangelie yan den Zoonë
OfS.
ïer zélvér tyd w?s 'er ook nog ee-^ léerenmnaker met zyne Vrouw, beiden an Kettery betigt zyudc, gevaren Reiïmen, van we?ke de-Man bezweek, ederr.ep en het zwaard kreeg, doch dë5 rouw ore gig Marmetvkrrfcfetd, wie^
om



§&> BEKNOTTE GESCHIEDE^.
om haar geloof levendig begravend Tea Gent, Amjierdam en elders was de ver-' volging, dit loopende Jaar ook zeen zwaar, waardoor vetfcheidenemenfchenn Cngélukkig om het leven geraakten. In i 't. Jaar 1546-waren onder andere Herdoop' pers ook twee gevangen genomen, waart van den een tot Koning van zyn Volk gekozen , doch noch niet gekroond was ge- ■ worden , den ander was zo veel ais zyn 1 Rentmeester. De zogenaamde Koning;, had onder anderen gruwelyke boosheden,, zyne Vrouw, op reis zynde,van de wa-• gen doen afgaan, in een bosch geleid! en aldaar vermoord, op dat zy del bloedfchande die hy met haar dochten bedreef niet ontdekken zoude en ooki om die voordaan te vryer en veiliger ten mogen gebruiken* Kort daarna had hy f deeze Dochter te Utrecht, dewyl zy, hem begon te mishaagen, den h ds af gefneden» Voords vond men by deezen gewaanden Koning veel zilverwerk, uiti Kerkroof faamengehaalt, Hy, benevens zyn Rentmeefter en vérfebeiden van zyn aanhangers, door hem verklikt 1 zynde, wierden eindelyk zo met het t zwaard, als met den vuure geltraft., Dit Jaar kwam ook weder een zeer< fcherp plakkaat uit tegens de zoge4' naamde Ketterfche boeken, ook wicidf 'er eene nieuwe orde op het Schoolhoud
des>



MAG, $[ A tf. ig
Ij*gog : Van het dak ï een goon vari I japna^, fjeu» io: 2 |lAQPia«i 7> faatnengtdrukt ligchaam | 1 een voornaame Jood na de babykJ Jntfche gevangenis, Neh. 10: 20. JlAHALALEëL : Die God löóft; was pst:fe* *OOIÏ van Kefian, Gei.
js; Een zoon vari Sephatia, Nehérrio
I.AHALAriit Zwai; ëene dochter vatf
Hsttiadl, Gen. 28: 9, T*u iahanaÏm : Heirleger$ was IO De landftreek , alwaar faseS vöor en achter zich Engelen heeft I gezien j Gen. 3. 2\ 15 eer| Ia; Eene fa, welke in de&s land!. I ftreeS gfebouwd is, ïofc n: *6, w<
IW uit den ttarh Levi, , Chton. 6?L
l^hlt'A 'T' epné doch«* van zl lapnehad, Nnm. 2*: *f.
jK'HELi: Zwakheid; w-s
1 ■ran, p.xoa 6: 19. -
147^en 2ÖÖn Muff' 1 Gr,r°n*.6/
ïw/* een OVèrlté' vatï
h*9ï*TKt.2ie*tar yan uekens; eërè



24i MAH. MAK. MAL;
van de kinderen van Heman, i Chron.
Mahlon: Zanger; de eerfte zoon van
Eümelech, Ruth. i: 2. Mahuj.vl: Verkondiger Gods; een zoorf
yan irad, Gen. 4; i&. MA-KAZi Zomer; een van de fteden» waaruit Salomo alle maanden on- ■ derhoad voor zyn hofgezin ontving , , 1 Kón. 4: 4. ■ •
Mmspa: Brandfadr, eene ftad in den t
ft'atn Juda , Jof. ic: 10. Kakkkeloth; Vergadering; de tweeü en twinugfte legerplaats der Israëiie*ten, Num. 33: 25. TÜAi cha\3 : Hun Koning; een zoon vtini
S-anaraïm: 1 Chron. H: o> Ma-lCha: ^ Heer en Koning; was i),Een Priester , 1 Chron. 24: 9. ' é) Devadrr van Pashur. Jer. 21: 1. MAiXKiè'L: God is myn Koning', eeai
zoon van Bria, Gen. 46: 17. Maï.chihan: Hooge Koning; een zoom
van jechanja, 1 Chron, 3: 18. MALCHISuaï Koninglyke Heiland; eeni
zoon van Saul, 1 Sam. 14* 49; Malchow: Hm Koning; wordt oofe Molech genoemd, een gemeene Atgod l der Ammonieten, dien ook de Israé^ lieten gediend hebben, Zeph. 1: 5.
een knecht v»»^



mal. mamt.' mm m.
profeet des ouden Testament*, Mal.
mmiïXVciï0lhêï*ï> Wn 200n ran Hèman, i Chron. 25: 4.
Walluch: Heerfchér; was
1) Een zoon van Hafabm* 1 Cfarori, 0. 44,
i 3) Een voornaame Jöod ten tyd* van Nehemias, Nehem. 10: a7.
Aj fa,en Priester, Nehem. ttl a. «AMRs; ; een eikenbosch , gtfr
plant door een Amoriet van dënzelf. sldön naam, Gen. r4: «, merlri ^aardig, omdat AbïahS
Heere hem in du bosch verfcheën è Itch. !g: u
JanahAth : Ri/st of Gtfthenk; was eèfi *oonya„ Sobal, Uen/jór z3 .i Chron"
fejAHEN: £tf« was waar-
chynelyk van een aaftzitnelyke af.'
Iwassb: ^> ^ vergèétèn'
nder deezen naam vinden-wy
1 3 O ƒ<*



i44 MAN. MOA. MAR.
. i^ Jofephs eerstgebooren zoon, Welken Jakob voor zyn kind heeft aan- • genomen, Gen. 41 » 51. Hy is 'c t van wien de ftam IVIanasle den 1 naam draagt, s) De zoon van den vroomen Koning Hiskias, de veertiende Koning in 1 luda, 2 Kon. 20: 21. $) Een man ten tyde JNehemia, Esr.. ro: 30.
4) De man van Jadith, Tudith 8: 2*. #Ianoah: Gave of Gefchenk; een man 1 ïe Zarea, een ftad in den ftam Dam gelegen, vader van Simfon, Richt.. 13: 2. 8.
jfiAOCH: Verdrukker', vader van Koning?
Achis te Gatb, 1 Sam. 271 2. Maon : Wooning; onder deezen naam 1
is bekend
i) Een kleine ftad in de woestynes des joodfchen lands, zes mylen 1 van jerufalem, Jof. 15: 55>
s) De landftreek, rondom deeze ftidl of de woestyne, 1 Sam. 23: 24. 25I
3) Een zoon van Samaï, 1 Chron.
a: 45» . Mara: Bitterheid; was i) De vyfde lustplaats der Israè'liteni in de woéstyne Ethan, den naam* ontleenende van het bitter water» *• , Exod. 15: 23. ÏtIarsüs; jEe» Bagrdftheerder; was.
i> EajB



M A R. 24*
O Een van de vier Evangelisten en van de zeventig Discpelen. ' ^ Gebynaamd Johannes, die met zynen neef Barrabas naar Cyperi? bevende, Hand. i5: 39. V^«a
rfw «w/ bitterheid iets vermoffelt; was
IW>Z'-°n !»an Jaïr' l,it den fta«n Benjamin, die met Jechoniü «aar Babel gevoerd wierd:
MlRr,u[a,em wederkeerde, Nehem. 7{7\
5!^LV E»n hliteT veldi een grensftad m den ftam Semd™, Tof. 1% „ ' ^*»>Wederfpanni„g; man va?/ ^ tnia , Pbaroo's dochter , iChron.^aK
HlT'i ?°mad; een ftad dei itam Juda, vier mylen van Jerufa»
Jen a°6-; 1^ t? Va" 1>r9fee? Wba? /Takia; Bitterheid; was O De moeder van onzen Heiland Te-
vUa«*n°"tiPr<?0ten uit het ge/lacht van David', Lnc. 1: 17.
O Moeder van Johannes Marcus,
Handel» 12. 12' ; 3) Een welbekende geloovige te Ro™*n, Rom. 16, 6*. " 14) Zuster van Lazarus *en Martha .
Joh. ir: 19. 20. "'■■
p Moeder van Jakobus en Jofe? , h 3 MatjÊb/



%»5 MAR. MAS. MAT.
Jiïattli. 27: .56. huisvrouw van Klcof>has,,Joh. 19: ö5- . f- ■ Im arsena ï 'j Vyands bitterheid; een vaq 1 de Vorften der Meders, ten tydevani Ahafuerus, Estb. im4JMa-rjpa: Bitter of een vermaanfïer | zuster van Maria en Lazarus, woo«tiende te Bethanjên, joh. 11; 1. 19 20. M/s: Agnrualer; wordt ook //*7/c& of Mefech genoemd, Aram 's vierdezoon, Gen, *o; 23. 1 Chron. 1, 17Masa; Bezweerder; «eyende zpon vant
Ismaël, Gen. 25 m 4. Masal: HeerCcheresje; een Priester*ftad<
in den ftam Afer, 1 Chron. 7; 74. M^i/r: verwoesting; een berg voor de ftad Jerufalem, w;elken foromigen vooï den.OJyfbeïg houden, ^.Kpn-s^s i3«! , M asre k \ Karn; 's Konings te Edcm bof leger, Gen, 36: 36. IkIassa; Verzoeking; een plaats in de woestyne ," naby itaphidim gelegen 1 ■Exod. 1.7; I^Iathan: Gave; was
O Een B.aals paap, ,* Kon. u: 18. a Vader van Saphatia, Jer, 38: 1» Een yan Christus Grootouders ^ Matth. 1:
Mathana: Ge'fchenken; eep plaats in de woestyne , alwaar de Uraëliteni kwamen, Num. 2: 18. 19HathaUIA 5 G#Y& des He eren; was \ ™ 1 ï)_ New



8f A T.
O Neef van Koning Jechoni, * ^Kon.
2) Een zoon van Mtcha uit den ftam
\ ê-vl' * Chron. 10: 15. |P Een niuzykkundige, 1 Chron. a6t
4» 16,
4? Een Leviet uit de kinderen A§lapn . 2 Chron. 29; m,
5\t • Mit €en Piiesterlyken ftam'
i\en. 12: 35.
6J Vader v*n Sacchus, Neh. ir. 13, 1 i>iATHATH ; Toekomende gave; vatiervan
ftii, en Grootvader van Maria, 's-Hei-
Jands moeder, Luc. s: 24. IvIathatha: Zyne gaye; een van de
Kinrteren Hafum , die met een bei-
denfche vrouw «rouwde, Esr. io: a3, IYUthathia: Gnxe des lleeren: was
O Vader der Maccabeèrs, 1 Maecab, 2: 1. 7. 14.
2} Een neef, van deezen, die berwvens zynen vader Simon te Bnch gedood wjerd , 1 Maccab. 16: r4. ' 33 Een Hopldroan , 1 Maccab AJ Een van 'Christus Groütoirders., Luc. 3: 25. 26.
Mathithia : Des Heeren gave • derzen naam droeg
1) De eersfgébooren zoon vr.n SaJ.um, uit den ftam Levi, 1 Chron. 10: sif
V 4 %) Een



$4$ MAT. ME 4.
2) Een Mufikant ten tyde yan Da-' vid, 1 Chron. 16: 17-
3) Ken der kinderen van Nebo, Esr.r
' r'JOi 43- . .*
<j) Een van de Opperpriesters na det 1 Babylónïfcbe gevangenis, Nëhëm.i, 8: 4.
Mathnai: Gave; twee, die met vreernr'* dé vrouwen in een egt traden, tyeh.i 12: 19.'
Mattha: GeTchenli,en; een van 's Hei-i lands voorouders, Luc. 3: 29.
I^aTthbus: Gave of Gefchenk; Zoom
1 yan1 Alpheus, een der vier Evangelisten, Mare 3: 14. '\
Matthias*. Gave-des Heer en-, wierd int piaats van den veriaader Judas top Apostel venkooren , Hand. r: 23. s.6-'
$ïftA? Honderd; een tooren te Jerufa-.' lem', Nébem. s>: I.
'Mjcaraj Spelonk; lar.dftreek tusfphenc Sidon' en Aptèk, alwaar yeei fpël'on-Ken waren, Jof. 13: 4
|t]bbuNai: Loon; eén Hujathtet, een:
* van Davids helden, 2 Sarp. 23: 27. Mpdad: Afmeetcr; eendjein het Is-i'
* raëlitisch leger iets van de buitenge-' Wóone gaven des Heiligen Geestes had j ontvangen en profeteerde, Num, 11» 26. 27=
Mbuan: Rechter; zoon van Abraham 1 ' ®n Ketura, Gen, 95: a*



MED. MEG. MEH. 249
J MeDaTha : Afineeter; vader van Ha? I man, Efth 3: 1. JMedba:- Water der fmarte; een ftad) I der Moabieten, toegedeeld aan de»
ftam Ruben, Num. 21? 30. i Meden: Maat; een land in Afiën ,
draagende den naam waarfchy nèlyk;
van Madaï, derden zoon vanjapbejf,
Esr. 6: 2.
'Mfgidoo: Verkondiging* ook Uitver kooren vrucht; een ftad in den ftam" Manasfe, elf myien van Jeruzalem, ten noorden , ]of. 1*: 21.
'Mkgunim : Wooningen ; een yan deNetbinim, Neb. 7; 52»
Mphetabsel : Hoe goedertieren is de Heere! egtgenoote van Koning Hadar
i in Edom, Gen, 36: 39.
Mehola : Rouwdans'; worA ook AbJ?|>
S mahola genoemd, een ftad in Ephraïm
i óf Manasfe , vaderland vaa Ehfa,
5 Richt. 7: 22.
Mehumar: Verwoester; Kamerling f >.n
Ahafuerus, Esth4 1: 10. Mehusal : aldus wierden de Kooplied?* j in Griekenland genoemd , Ezech.
27: 29.
Wkjarkom: Groen water; een ftad in I den ftam Dan, drie of vier mylen van I Jerufalem gelegen ten westen , Jof. |i 19: 40.
Iejamjn : Waterbereiders was
JU 5 1) Ef q



m M E JU.
j>) Eeo Prater tfco tyde yaa EjJehe..
mia, Esr. ic? 25. ' s) Een yan de Priesters ten tyda! van David, 1 Chror, s.t: 9.
JHelchi : A/j'.^ Koning; twee perfoonem van dien naam uit de ftamlyst va,y i Christus, luc. 3:24.28.
Melathta : Verloste des Hoeren ; een 1 Gibeöniet, die de muureu van Jerufalem hoip .bouwen , Neb. 3; 7.
Sïelchibl; MynKwing; tweede zoon 1 .van Bria, Num. 26? a$-
$ïei chisedkch : Priener dsr Gerechtigheid; een merkwaard'g perfoon, vü.n wiens afkomst men niets met zeker» heid zeggen k»n.
|i(t>.CHrs,uA.; Konïnglyke Heiland; zoon van San!. 1 Chron. 9; 33- * j
Melea: Vervuiler; een uit de geüacht'vst yan Christus, Luc 3: 3j1
J)1el8ch : Koning; een zoon van Micha, 1 Chrón. 9; 35.
|d>LEcyET : 'Koning'pp ; men verfUa? daardoor de maan, welke de Israëlieten op eene afgodii'che wvze aanbaden . Jer. 7: 1$.
«Meuitk; Honing rivier; een eiland tus-. ■ •feben Afrika ènkkiiien, Hand. j8:' 1.
M*i.eAR ; tafel,-bezorger; Hofir.arf halk "yan Koning Nebueadnezar a Dan. u 1 -. 16.
MtNUNHA» | G/w^ of Verarmd; een
voor"-



MEM. MEP. MER. *gj
i'oornaam Vorst aan bet Hpf van Ahafqerus, Esth. i, 14. 16. 21. '
MftNAHBjki, Hun Trooster; Koningin Israël, 2 Kon. 15, 14—23.
Menaivi, Myn verdriet; een van Christus Grootouders, Luc. 3, 31.
Mfne, Hy is geteld; of God heeft w$. Koningrijk geteld en 'geëindigd; Dan. 5, 2.5 26. ' 5
Kb n e l a us , Sterkte des volks g e en Hgo » gepriester, een ligtvaardig mensen en verraader de5 vaderlands, 1 Maiccan. 4, 23 en vdg.
Mephaath , Water des wcenens; een priester]yke ftad in d*n ftam Ruben ies myJen van Jerufh-Jera ten oosten , Jof. 33, 48. Jer. 48, ai,
M**>noos«rH , Schande des wonds; w$$
1) Eeu zoon van Jonathan, 2 S&trr
2) Een zoo» van. Sa»l en Rk?pa , 2 Sam, 2.1, 7.
Meraja, De bitterheid des Heer en; *ea Ov«prfestet ten tyd9 van Nebemia' Neh. 12 , 12.
i^ARAjOTH, Bit ut heden; was O Een zGon van Seraj», 1 Chren* 7» <§.
Een zoon van Ahitob, 1 Chrcn. 10, 11.
Wbrari, Bitter\ onder deezen na*ra vladen wy



f$% MER.
3) Levi's derden zoon, Gen. 46. jr. , 2) Judith 's vader, Judith. 8,1. MEnr-b, Wedeiip'anm'g ; tweede zoon • van Esdra uit den ftam Juda, 1 Chron.. 4'» 7- "
Me»»ks, Ferhryzelaar; een aanzienelyk ' Vorst aan htt Hof van Ahafuerus1, Esth r, 14.
Meremoth , Des doods bitterheid; zoon va)n Gria een Priester, ten tyde van Es^a tn Nehemia, Esr. 8, 33.
Meriba, Twist plaats; alwaar de 7s-
' raliëten met Moies twistten wegens het Water, Exod, 17, 7.
M»;ribAAi , Wederfpanning tegen denHee-
1 re; de'bynaam van Mephibofeth Jonathans zoon, i Chron. 9, 34.
^Terob , Twistende yrouw; Saul's doch*
" ter," 1 Sam. 14 , 49.
)Merodach, Bittere verbryzeling; Ko-
^'iWh'l feBabel, zoon van Bal-Adato , Jef/39, 1. Ter, 50, 2» Wordt 00 je genoemd Brodach, 2 Kon. 20, 12.
jMkrom, Hoogte; een vischryke zee in
iV Kanaan , die in den zomer meest uitdroogde, maar dés wintersdobr de gefmohen fbeeuw van den berg Libanon fterk opliep, Jof. 11, 5, 7.
BIeron ,t Bittere hlagte ; die bynaam van éenë* ftad in Kanr<an , Jol. 12, 20.
Ï?1sros,' GeHeim; men kan niet met ze-
««wv ..... ... ^



MES. 955
kerheid zeggen, of her een ftad , land of vlek geweest is , Richt. 5S 23;
Mésach , Befchermer des waters';'bf* naam van Daniel's medegevangen, ook MisAè'l, Dan. 1, 7.
MesaH\b, Goudwater, Koning in Edom , Gen. 36, 39. '
Mbsech, Boogfpanner, zesde zoon van Japhed, Gen. 10, "t.
Meselbmia, V Heer en vrede; een van
' de drempelwachters in den tempel 1 Chron, 10, 21.
Mesbsabeel, Het heil Gods; onder deezen naam is bekend, O De vader van Priester Barachia, Nehem. 3,4.
2) Een van de Hoofden des volks na de Babyloonifche gevangenis: Nehem. ia, 21. -
3) Een van Serah's kinderen, Neh. l' ïi, 24.
Mesobab , Bekeerd; een bekend vorst Mn Israël, 1 Chron- 5, 34» Messias, Gezalfde; 2 Sam. 23, i.Joh. i,4i. Hoofdft 4, 25. Onze Leezeren weetén, dat daardoor 's waerelds Heiland verftaan wordt. Mssdlam, vreedzaam, yrederyk; was O De Grootvader van Saphan ,
2 Kon. 241' 3. ?> De eerstgebooren van Serubabel, ï Chron. 3, 19.
4- 7 3) Een



f$4 M E g.
3) Een voornaam man uit den ftam Uad, 1 Chrcm 6, 13.
4) Zoon van Elpaal uit den ftam 1 .Benjamin, 1 Chron. 9, 17.
5) Een zoon van Hodaria, 1 Chron» *o, 7.
6) Een zoon van Sapha*ja, i Chron. 10, 9.
7) Een zoon yan Sadok. 1 Chron» ito, 12.
.$) Een Kahathjet, 2 Curon. 34, 12. 9) Een Opperpriester ten tyde van É»ra, Esr. 8» 16. 10) Eén Leviet, Es. xo, 15., *i) E«a der kinderen van Bant, Esr. ie 29
12) K«n zoan van Bgrechja, Neh. ,
J3J Een der Hoofden van het joodiche volk, Nehem. zo,
14) Twee van de oppetfte Vaders , Nehem. \%, 13 ïói
15) Een du empel *'achter va» het huis Gods, Neh.e<h. 19, 25.
MesulpmbTh, Vredelievend; Gemaa* linne van Koning Manasfe, 2 Kon. 21,19.
M»thu$a&, Die den dood begeert, rader van L'^mech , Gen. 4, 18.
Mkthusalah, Peil des doods; heeft den I owd^do^ v*° jiaren bereikt, Gen. 5,31.
Msu-



UMUm§4 Wwtimmv «en .naam des
Nethmim, Esr. 2, 50. ' Wiosa.vï, Ee,n man der kruiden; Vjeide
zoon vanlsrm.sl, (ien. 25, I3. MiBSAR, Beyestigd; «en <tad der Vor-
rt«0 Edom, Gen. 36, 42. Mxchaj ^m; Ootmoeaig; oncfer deezen
r-nam vinden wy
O, Ken afgodisch Epbrajmiet. Recht. '}?, .1.
s) Een ^op-n van MepUibofeth. sSam,
9 - »2-
we Ahaa nie(s goe^ .profeteerde Kon. 22, 84> Een zpoa van Simei, t Chron, 24*
5) De vader .yan Abdög, 2 Chron. 34» 20.
** -en^?viet ^ Nehem;4, Neh. *o, t«.
7) der -twaalt kleine Frofeeten.
IvJio-fAjAH, Wie is ais de IJeere? was
O De vader van Achbor, a Kon,
O Eene dochter va» 2 Chron.
3) Hen Opperp^ess^ei- ten tyde van, ■ jofapuat, 2 Chron. 17, 7.
a Ken z&m va« Sachur, Nehem.
' 12,, 35. * 1
§J Een zoon van Gemarja, Ter.z6,11.
• • 1 Mti



*56 MIC. MI D«
Michael, Wie is als God? onder dee-° zen naam zyn békend
1) De vader yan Jethur, Num. i?, 4..
2) Een perfoon uit den ftam Gad9 1 Chron. 6, 13.
3) Een zoon van Baafeja, 1 Chron- • " 7. 40-
4) Oe naam van een Aartsengel,, Dan- 10', 13. Openb. Job 12, 7.
MtCHAL, Zuiver water; Saul's jongfte>
dochter, aan David gehüuwd, 1 Sam..
14 , 49. Hoofdft. 18, 27. Michmas, Arme dief; een ftad in den 1
ftam Benjamin, niet verre van Ra- ■
ma. 1 Sam. 13, 2. 5. Michmethat , Een gefchenk van den 1
arme ; een giensftad in den ftam 1
Ephraïm , Tof. 16, 6. Michcn, Gerechts floel; een ftad in * den ftam Jüda, Jof. 15, 61. M'dtan R(chter, was
1) Een Jandfchap in het fteenachtig ;
Arabiën, waarvan de hoofdftad den- •
zelfben naam droeg. Exod. 2, 15. 16..
3) Een ftad der Moabieten aan dé bèek Arnon , Num. 2a, 36.
3) Een zoon van Abraham en Ke-
tura, Gen. 25, 24. Migdal, Tooren; éen ftad in Egypten
niet verre van de Scbelpzee, Jer.



MIG» MIK. MIL. 257
Migdal -El, Tooren Gods; een ftad in 'den ftam Naphtali, Jof. 19, 38.
MiodalGag, Heir-tooren; een ftad in den ftam Jud'a, jof. 15 , 37.
■ Mikloth j Garden / ft okken; was 1} De vader yan Siméa, r Chron» 9. 3a.
i> De zoen van Jegel, 1 Chron. io,
; 27- 33.
3} Een Krygs pverfte ten tyde van David, 1 Chron. 28» 4. Miknbja, De bezitting des Heer en; een Harpenaar ten tyde van David,
1 Chron. 16, 18. 21. MilCa, Koningin; wy vinden, datdea-
zen naam gevoerd hebben
1) De vrouw yan Nahor, Gen.11,29.
%) Een dochter van Zelaphehad, Num. 26, 33* ; Mii-etus . Rood, Scharlaaken• kleur; ' een zeeftnd in Jonièn, twaalf mylen
van Ephefus, Hand. 20, 25.17. iMinhith, Een ftad der betaaling ; eqn
ftad aan de grenfen der Ammonieten ,
Recht, n, 33» MiPLEZSTH, E^n God der yerfchrikking^
een afgod van een affchuwelyke ge.
daante, 1 Kon- 15, 13; Mirjam, Bitter; dochter yan Aram, r Num. 26, 59.
Misa, Befpi-enger, vierde zoon van Re* guei[, vorstin Edom, Gen, 30,13, 17
Mï-
. 1



N$ MIS. MIT,
RliSAëL, GoAw afgeweken; was O De eerstg.-booren zoon van Ufiè5!.
2} Een van DanièTs Medegevangenen, Dan. u 6. 6 «Iisial, Bede ftad, een priesterlyke ftadi
m den ftam Asfer, Jof. io, 26. MisE$M, hun Heiland, 2oon van"EW
paal, een Leviet, 1 Chron. 9, 12» fnisMA, Verhoorder; was
O De vyfde zoon yan Ismaè'1, Gen.i 25, 14.
s) Een *ooo v»n Mibfam, uit deni ftam Simepn, 1 Chron, 5, 2?. •Mispas, Scfiryver of Verhaafer; »een I§. raehet, die mede van Babel Baar Jerufalem trok, Esr. 2, e. Jd isi'at , Geregt; \ weleer Kades, een ge-, deehe yan dewoesty nePharan ,6em 4,7;, Mithka, Zoetigheid; vvf en twintig-fte rustplaats der Israëlieten, Num. 33» 28. 29. Mithoas, Aftekening , men meent, dat 1 het een ftad is in den ftam Sebulon., Jou 19, 14, *' MithreoAt, Wetgeleerde; Schatmeester var1 Koning Kores, Esr- 1, 8Mizpa, Wacht tooren; was O Een geheele Jandftreek onder Si- • don en den berg Libanon ten oosten t m den ftam Asfer, Jof. 11, S. 8. . fi| Een ftad in den ftam Juda, drie i
rny- -f



U i Z. Sf N A» «59
mylen van Jerufalem gelegen» Jof.
f5. 38
3; Een ftad in den ftam Benjamin # zeer bekend in de ty.den der Rechteren en van Samuel, Jof. 8, 26. Rpcbt.ao, 1.
4) Een ftad in den ftam Qad, twaalf myleu v,an Jerufalem, Jof. 13, 26»
5) Een ftad in den ,«,»m Manasfe» aan de grenzeu -der Moabieten , 1 &am. 22 , 3.
MizrAim, IFederfpanning, tweeije zoon van Cbam, Gen. 10, 6.
Mnason, Indachtig, een oude Discipel pit Cyprus , die of door de Pinxterpreêk van Petrus of door den dienst yan Paulus en Barnabas is bekend geworden, Hand. ,21, 16- Hoofdft. 13» 4-
Moa3 , vafi den vader, een .zoon van, Loth , in bloedfcbande met zyn$
dochter geteeld , Gen. 19 , 37. Molech, Moloch, Koning, een am«
ir.onitifche afgod . Jer. 32, 35. .More, Ongehoorzaam, hardnekkig, de
naam yan een eikenbosch, alwaar.
Abraham zyn verblyf nam, Gen. 12, 6. Moria, Het gezicht des Heeren, of de.
berg.alvm(ir de Heers ziet, was
x Een landftreek, die ten tyde yan Melchifedek Salem genoemd wierd ;
3) Een berg . waarop Abraham og
" " " %



aéo mos. mo Z.
bevel va» God zynen zoon offers» zou, Gen. 22, t. Mosbroth4 Banden, zeven en twintigj fte rustplaats der Israëliten, Num.33: 3o< 3»-
Moses, Iemand, die uit het water gehaald is" de groote Profeet, Wonderdoend der en Leidsman der Israëlieten^ Exod. a , 10.
SiozA, Gevondene, was 1) Een ftad in den ftam Benjamin*
Jof 18, 26 &) Een zoon van Kaleb, 1 Chr, 2, 46$ 3) Ken zoon vr»n Sirnri, uit den ftaüu Benjamin, 1 Chron. 9 , 36.
MnpiM, Uit den mond, zoon van Ben-i jamin , Gen. 46. 21.
Musi. Aanvoerder, zoon van Merari,i Exod. 6,19.
Myra, Myrhen, waarfchynelyk een Ha-< yen of ZeeltadinLyciën ,Hand. 7,5,,
%;
Naaman, Cierlyk, was
1) De vyfde zoon van Benjamin, Gen.. 46: 21.
2) !e ^v-rier Naëman , Luc 4, 27» 'Naaratha, Jongvrouw, een ftad ia 1
den ftam Ephra.ïm, Jof- 16 . 7.
^: ju- .



NAB, N A E. iét
^asal, Een zot, de man van Abjgaïi, ,2 Sam. 2$, 25.
tfABATH, Aanzien, neef va* den jorf-
gen Tobias } Tob. u, 20. «Jaboth, Propheet; een burger te Jes-
reè'1, die door toedoen van de godI lpoze Jefebel gefteenigd wierd , i Kon'. m, 1.
Jachon, Voorzeker, een plaats tusfchen Kiriatbjearim en Jerufalem,
2 Sam, 6,6» [adab, Vórst; yrywillig; was O Ken 2°on van Aafon én Elifeba,
Kxod. 6, 23-, 2) Een zoon van Jerobeam , 1 Kon, , 14/
Aema, Schoon, fraai, was
O Een dochter van Lamech, Gen. 4,22*
2) Fen Ammonitifche , Salomo's vróuw, 1 Kon. 14, .21.
3) Een ftad in den ftam Juda , Jof. 15» 41.
AÏMAN9 Schoon yan gedaante,was
1) Een zoon van Belah , Num. 26,4a.
2) Veldhoofdman van Benhadad, Koning in Syrië1,. 2 Kom 5 , r.
Jaemi, Sihoon, Urffelyk , huisvrouw
van EJirnelech , Ruth. ï , %.
aewa , Meisje, tweede vrouw van As»
hor , 1 Chron. 4, 5 6. (areai, Myn jong knaapje, zoon van ; Ebzai, 1 Chron* 12, j?.
Waé*



*6a N A Ut.
Naehan, Knaapen-ftad, een ftad iadert ftam Ephraï'm, drie en een halve myly van Jerufalem ten noordoosten
. i Chron. 8, 28.
Nahalal., Doörtibosch , een priesterlyksi
ftad der Levieten in den ftam Sebu^i
Ion, Jof. 19, 15, JNahaliel , Beek of Dal Gods , eerir
plaats in het land JYtoab. Num.i«
ai, 10.
NaHalkatta, Riet beek % eeii beek tus-
fchen den Jordaau en het Slot AdttM
nim, ]of. 16, 8. Naham , Berouw hebbend% zuster van
Hodijah, 1 Chron. 4, 19. JnahArai , Grootneus, efcn van Davidfi
helden en Joab's Wapendra a ger * ,1
2 Sam. 23» 37* KahaSj Slang, Draak, was
O Koning der Ammonieten, 1 Sam. '11, 1.
2) Vader van Abigaïl, 2Sam. 17; 25.: Kahasson, Slang, zoon van Aminadabé':
Aaron's fchoonbroeder en vorst in den
ftam Juda, Exod. 6, 23. $?ahatH, Leidsman, dè eerfte zoon vani
Reguel, vorst onder de kindéren van
Êfau, Oen. 36 j 3. 17. S^ahor, Toornig, was
tj Een zoon van Serug, Gen. ïiw
00. 22.
i) fievi 20013 van Tb*ra, Gen. 11,26.,
Na*



N A % éi
Jahum , Trooster, was
I O Een der Profeeten , die Zion ia
treurige tyden troosten zoude, 2) Een van *s Heilands Voorouders, Luc. 3, 25. »
deren van Bani, Esr. io, 35.
Schoonheid, een ftad in Galilea.
fAPHET, Landfireek, een uiteeftrekt
s'/jo^vr».a,dus ~*
.MHAti, rttwisfiU, zoon van lakotf
athah,Qefchmken, wa» 0_Keu;aoon »m David, , Samj
■



iU NAT;
Nathania, De gave des Hseten , zooi),
yan Silemia, Jer. $6, 14. Nathon Gejchenken, een grensftad iti > den ftam Sebulon, Jof. ig, 14. NazAreth, Groene tak, een kleine fta«
in Galilea» Matth. 21,11. in den ftam l Sebulon pp een berg, Luc. 4, 29 Neau, Beweeglyk , een ftad in den ftant ^"Sdbnlon, Jof, 19. 13. Nebajoth, Redenaar, de eerfte zoo»
van Ismiël>.Gp'i. 25» 13. Nbballat, Voorzegging, een ftad iii
den ftam Juda, Net»; 11, 34. Neb at, Aanfchouwènd, vader van Jerot
beam , eerden Koning Over de tiet
ftam men Israël, 1 Kon. 11, 26. Nebo , Profeetenberg , dit was dd
n'am
1) Van een ftuk van het gebergte Abarim , alwaar Mofes ftierf, Numi 3 , 3. Dent. 32, ,49.
2) Een ftad oan dit gebergte, behooi rende rot den ftam Ruben, Numi 3^, S3.
3) Een afgod, Jef. 46» 1.
, 4) Een Priester, Esr» 2, 29. Nebucanoe>ar, Die een ampt voor;
zegt, Koning te Babel, 2 Kan.' 23I , 29. Jer. 27, ol
Nebusaradam , Voorzegging van he: vreemde oordeel, Overlte der Tram wancen van Nébucadaezar , 2 Koli 25* 8. Hm



MÊOÊLtK VERHAAL,
L*en jonge Juffer, van omtrent negert. ien Jaaren, trok door haare geildte ?ders oogen op zig. Zy was niet van ie regelmaatige fchoonbeden, die door aar gelaat de harten inneemen ; zy ezat iets zo lieffelyks in haar geheelë ïftalte, dat men haar onmoogelyk iet onverfchilligheid befchonwen konï. Haare oogen waarèn groot en aauw, en toonde een 2agt vuur, wel' de tedere aandoeningen van haar trt te kennen gavent Alle de dee'ert n haar gelaat , vvaaren in deszelfs heel beminnenswaardig. Hier kwam .tas ryzige geftalte by, gebaard mèf pe mneemende, bevallige en ongefongene houding, zo dat zy in waarld eene volkomene fchoonheid kon fcaamd worden.
fy leefde met haareMoeder; want ha-** I vader , welke een man van middel-' Jre ftand geweest was had reeds |»r eenige Jaaren den geest gegeeven n had wel de roem gehad van een esr» aman te zyn geweestjmaar helaas/we^



2 Zeddyk Verhaat.
nig vermogen nage'atum. Ondertusi fthen h td tog de Moe Ier nle(s vet zuimd . om haare Dochter welke z: hattelyk beminde, eene ^oede opvos d'u*g té geeven, een zaak » weike di Vader zyne Vrouw op zyn fterfbed» dringende had aanbevolen. Zy was- t al!« vrouvvelyke werkzaamheden geoè fend: zy fpeeide aartig en zong hel l}k; zy chrosu? Bevallig ^ en wist zig i haare redenen * geiyk ook in haa fc i'yven, gepast en fierlyk nhiedrul ken.
Haare verkeering was zeer bepaald' behalven eenige vriendinnen ,. bezogt z niets als de Ke*k en de opeubaave wan delplaatfen. Doch nimmer was % buuen ti8t opztcu t haarer Moeder. Dèm ze bleef haar bsftendig by, en wi: haar , door haare weiopgeruimdheid een leeven te verzoeten, het w eiRe ki derzirs , niet van kommer zouds b$ vryd geweest zyn. Doch eene oove<( wigte dood, beroofde haar, van dee ze beminnelvke Moeder, en met dt ae've van alle haare vreugde en weltfi vredenheid.
Haare b°va!lis*heden hadden reed lang de oogen veder Jongelingen to zig; getrokken ; wie ziet ni'-:t gaarn een voorwerp dat rchoon is? Alomm ww ziS onze Heldin vertoonde, von
z



Zedeiyk forhaah 3
zy éen menigte aanbidders, die, dcc* hunne gebaaren duidiyk te kennen gaa* vtn , wat zy voor haar gevoelden. Het nouwgewaad vermeerderde haare beval! ligheden , zy zettede haar een glans by, die men voorheen niet had waargenomen ; en haare droefheid, drukte'in ! haare oo^en eene zekere tedere zwaar 1 moedigheid uit, welke bekwaam was, 1 om de onverlchilliglten en gevoelloosI ten, in baweeging te brengen.
Onder het ge?al dier geenen > welke deeze jonge fchoonheid, haare overwinning op hem te kennen gaf, waS een Jongeling van aanzlenlyke huize, tly was bezitter van een zeer gruoï ve»mogen, en ouderloos. Zyn voorkomen was zeer goed, zyn gelaat niet onaangenaam, en zyne ommegang zedig. Men hoörde geene buitenfpoon'aheden van hem, noch daaden , welken zo dik.vyls d* beste jaaren der Jeugd vernielen , en byzonder hen ei^en zyn 4 welke door hun rykdom het Voorrecht waanen verkregen te hebben , om'los* bandi^ te zyn. Hy bad de beste £élëgenhéid om harre fchoonheid te bö* wond-re i, aangezien hy in haare nabnu fclïap wóoude G>k h. d 1 y9 door zyne éerbièdighé^d , door opi merkzaamhvi't, ei door ëèfSgê t-*f'-* ; oo^eutrekkeu, de zagte gevoelens ;»n A % zyn



4 'Zedelyk Verhaal
zyn hart, zo gelukkig ontdekt, dati zyne geliefde buurjuffer, dezelve wass gewaar geworden. Zy was voor diee aandoening niet ongevoelig, doch wistt dezelve, zowel te verbergen, dat haart niet de geringde blik, of bejveegingg ontviel, die de gefteldheid van haan hart zou hebben kunnen verraaden»i Zy poogde dezelve voor haar, medec te verbe»gen, en was in eene verdrie" telyke omftandigheid , wanneer zy zig« verbeelde, dat het geeae zy gevoeld de , meer als hoogachting waar.
Men zegt evenwel, de liefde laat zig liegt verbergen , voornaamlyk v° r hen, die zig de moeve geeven , om de4^ zelve te willen befchouwen. De fc.iuldelooze fchoonedie nergens ging, alsi; in de Kerk , had aldaar doorgaans: eene Dame neffens zi* geplaatst, zyndei eene vrouw van middelbaa*e Jaaren, fchoon van uitzicht en voorzien vani tameiyke middelen. Zy hadden nergens eene andere omgang met elkander ge-1 had, als dat zy fomtyds een paar woorden „ na den geëindigden Godsdienst* met elkander fpraaken. Op zekere tyd j gedroeg zig deeze vrouw vertrouwely; ker, als naar gewoonte. Zy vroeg dé jonge Juffer , na haare levenswyze, zy beklaagde haar wegens het verlies, van haare deugdzaam* en verftandigq
Moe*



Zedelyk Verhaal. g
Moeder, en Gelde haar het gevaar voor, waar in een jonge Juffer ligte* :Jyfc gtraaken kan, wien het aan eene wyze raadgeeffter mangelt, die, door ervarenis de wereld kern. Zie myn Kind, dus voer zy, op eene liefderyke on vertrouwelyke toon voord, hoe gemaklyk gy zeJve , met alle «we vroomheid, zon kunnen dwaalen, iudien my met gelukkiglyk, eene my onbekende neming had aangefpoord, om op uw gedrag naauwkeurig te Jetten, en voor uw welzyn te zorgen. Ik heb reeds lang bemerkt, dat u de jonge Heer niet öpverlchiljig is; naamlyk dien Heer, tvelke zig gednurig tegen ons over Plaatst. Ik heb u op eenige bedekte onken betrapt, voor hem alleen gefhikt. — De jonge Juffer wierd bleek in rood op het hooren deezer reden: och de andere hervatte haare vrienleiyke reden, en zeide: fchrik niet nyn lieve Kind , over het geen ik u. menhartig verklaart hebbe. Beisinde k u niet zo zeer, ik zeide 'er p niets an 5 n:aar de jonge Heer js eea oed vrieud van myp huis: doch aanezien ik niet weete, hoedanig zye oogmerken zyn, zo ben ik volgens ,iyn geweeten verplicht, u te raaden, an voorzichtig te zyn. 'Pu zeggende ftotid zy van haare



6 Zedelyk Vernaai.
plaats op, en Het pr»7e verflagen^ ichoonheid in de ui erfte verwarring.. Zy had zel's nog n.ec zo oie^ haar^r hart getoest, als haare viendin g?diani bad, en verwonderde zig dat zvwezeu-lyk iets voor den jongen Heer gevoel-« de. Doch fchïelyk dagt zy echter,, dat het een groot geluk voor haan w <are, indien het waar was, dat hyy eene zuivre liefde vóórhaar voedde.. Zy ftelde zig de onmooglykheid daarr van niet voor, en dat zy de eer^e niett zou zyn, welke door haare talenten,, f\g in de wereld verheft hads in eeni voord, van dit oogenbiik af, begoni ppze Heldin, met "meer nadruk aani den jongen Heer te denken; zyn beel-' tenis bleef haar alomme by, en vorm-de daa'giyks een indruk, dewelke zyy vootheen niet gekend had.
Bovengemelde Juffer , fprak in lange? fyd niet van den jongen Heer, mfsart alle>n flegts over onverichi.lige zaaken,, »y had zig zo belangiyk by de jong*» juffet weeten te maaken , dat zy niets s zonder haare raad voornam. Ook begeleide zy haar by alle wandelingen,, «nder fchyn van haar gezondheid te > bevordeten , en wei op zulke wandel* wegen , waar op zy fints de dood haa- • yer Moeder, niet verfcheenen was
Op zekere avond, dat de beide Juf- •
tronw



Zedelyk Verhaal. f
f uwen wandelden, ging de voorIchreveB joRgeiing beo yoorby. Kene Defcheidene en eerbiedige groet, en ee« m tedere oqgewenk, w°aaren bek-vaam lenoerj. bet b'oed dt-r Juffer, weke éj$ gants niet ongenegen was, in bepeéging te brengen- Zy bloosde. D* mdere Juffer befc bouwden hanr te laanwkeurig, om zulks niet te be.nerien. Zy nam dus deeze gelegenheid vaar, haare beyajdge vriendin, weder ►p-eene ftoffè te brengen , welke zy geleel fc eenen vergeeten te hebben. ]k heb t [zeide zy] vooreenige tyd myne onrust e kennen gegeeven , wegens de yandoetingen, die gy op het zien van dien deer laat blyken : zult gy bet my niet iwaiyk neemtn , dat ik myne waar- 1 bhouwingen, omtrent dit cnderwerp, terhaale ? Ik beminne u, ——- Geef Ltht op u zelve. Hy is een gevaatlyk
nensch. Hy is by my geweest
in heeft my knielende gebeden , hem net u in een nrondgefpiek te ' lengen. £u'<ks zou goed zyn, indien men \vist„ velke zyne gevoelens, ten uwen cp. lichte waaren Maar een jonge Juffer lie geen v rmogen heeft, waagt te reel noet een jongeling, die verheft is, !n die door zyn rykdorn, ?.ig het recht larjmantigt, u door zyne fchatten » te rerleiden en te bederven, ik heb hem A 4 vo



J- Zedelyk Verhaak
volftrekt afgeflagen u te fpreeken , im dien hy zig niet ophetheiligfte verbindeie! wil, u ten vrouwe te neemen. Maaaj aangezien ik hem hier toe niet hete kunnen beweegen, zo bezweere ik nu kern, op het zorgvuldigfte te mydein r— Uwe zekerheid beftaat'alleen iii de vluchl. De deugd beeft mede haam zwakke oogenblikken. Ligt gewon h*
door Zyne ftnelingen; misfcbiti
js hy redelyk; althans men zo»
zulks op het uiterlyk aanzien gelooven) maar dit behaagt my niet, dat hy ziji niet tegen my heeft willen verklaareiji
Wie zou denken, dat deeze waari fchouwingen niet oprecht waaren ; maa:< ?er was ouder dezelve een heimeiyk ven •gift verborgen. Zo eerlyk de betuigint j;en deezer vriendin waaren , zo ge-e vaarlyk waaren zy nogthans. Deeze fchynbaare openhartigheid, diende ah leenlyk daartoe, om een jong hart t« meer in liefde te ontfleeken , en de1 verheffingen van haar aanftaand ge* iuk, haar des te behaagelyker te maa-; ken. Deeze boosaartige was niet an-i ders als een omgekogte Koppellaarfterj wan den jongen Minnaar, die, als eene geoefende verleidster,haaren rol op voorfchrevene wyze fpeelde.
Nog den zelfden avond floeg zy fïe jonge Juffer voor, om haar in ze-i
kere



Zedelyk Verhaal. 9
kere tuin te volgen, welke niet verr* yan daar gelegen was , en aldaar een paar dagen dportebrengen. Het lieve Kind bewilligde in deeze voorüag. Hoe zou zy een vermaak party hebben Jiunnen afflaan, die zy in 't gezelfchap van haare deugdzaame vriendjnne deed. Men maakte gebruik van alle onfchuldige uitfpannipgen , aangezien ^e verleidfter vryheid had verkregen * onj ivan het Landhuis, des meer gemeldea I jongelings gebruik te mogen maaken. I Ka dat men zig moede gewandeld bn geredeneerd bad, plaatften zig de peiden vrouwen onder eenig gelommer» te neder, welke aan het einde van de luin was De valfche vriendin begaf Big, onder eenige voorweuding weg, jpet belcfte van haast weder te zul? |en komen: het was in den avondftor.d. |Onze welopgeruimde fchoone, dtgt inItusfchen op haare vriendin , en op jjbaaren Minnaar. Zy ftelde zig voor, Gboe gelukkig zy kon zyn, indien hy paar op eene edele en deugdzaame jwyze beminde. Deeze verbeelding ■maakte hem in haare oogen zeer beininnenswaardig, en haar ongemeen leder. Zy dagt hier zo ernflig over. iat zy, deels door vermoeidheid, en Öeels uit zagte rustvetlanging, in flaap vieL Waar hoe groot was haaren
A s fptufc



%i Zedelyk VerhaaU
fchrik, toen haar iemand by de haixï I vnttede, en zy de oogen 'bpfiaanrie,. gewaar-wierd, dat hei den MinnaarW'S , welken zy zig zo voordeelig had I afgefchetst, en dien toen nevens haar; zat. Zy geraakte in eene zugte ver- • wairbg, en het fnel kloppen van haar : hart, getuigde hoe zeer zy getroffen i was- Misfchien vleide zy zig» dat i hy alleen gekomen was , om haar een i zuivere liefde optedragen : maar zyne \ pige verwarring, zyne ongerustheid,, zyne framelende tong , trokken haar ' welhaast uit die aangèn&ame dwaaüng. , Zy erkende dezelve öaanwlyks, of nam aiïe moed en kragt byöéo, welke haar, , ba ire beledigde deugd, geeven konde. Zy fprong van haare plaats op , en verweet haaren qowaardigen Minnaar, zyne boosaarti&e begeer tens. Hy poog* de haar te verzagten, hy fprak haar' yan de zuiverheid zyner gloed , vui zyne f^ilzwygenheid, van het voor- recht om haar gelukkig te maakau, —
yan de eenzaamheid des plaats; —
doph zy liet hem fpreëkea; Eangëzien baAre yerfchrikking en ontroering, alle jiaare zinnen bedwelmt, en haar ver-
Ïligt hadden , te gaan rederzitten. ïaaie ftiliwygenheid maakten hem ftoutejr., ..yermii's by dezelve, aan eene fUle goedkeuring van zyn gedrag toe-
lorres f.



Zedelyk Verhaat II
fchreef. Nu begon hy eenige kleine
vryheden te gebruiken"; • en nu
Zstg deeze ongelukkige fchoone , al haar onheil in. Zy was alleen, van alle menfchen afgezonderd, en in de magt van haaren verleider. Zy ver koos dus het laatfte middel dat haar overig bieef, beproevende of zy zyné. grootmoedigheid konde treffen. Zy wierp zig voor zyne voeten neder. Ach; myn heer, riep zy uit: terwyl Zy in trap mm fmolt; heb medelydea met my I Wilt gy dat myne onfchuld en myne deugd, een offer der fnoodfre hartstocht worden zal? Kurt gy een voorwerp dat u bemind aldus beledigen? Ja ik beken het, ik be.
min u. Waarom wilt gy de geene bederven, die u zo boog fchat, dat ?jr haai leeven zou opofferen , om het uwe te redden.
Door deeze vleiende redenen, wierd de Jongeling, welke anderfmts ook mei boosaarug was, bewoogen. Hy 'At gants bewcgenloos, met nederseó; en oogen, als eenen die zynen fchuld be» kent, en van zynen misflag berouw heeft.
Toen nu de bewerkfter van deeze fchandelyke onalerneeraing, welke zy van verre befbhouwt had , z^g, dat haare i^t, de gewenschte ukflag niet A 6 ?oïi-



Zedelyk Verhaal,
zoude hebben; trad zy met een toornig 'géiaat onder den lommer, en begon den Jongeling, wegens zyn gedrag ee« riige fcherpe verwytingen te doen. Doch by zag haar verachteJyk aan , en zeide in het heengaan tegen de jonge Juffer, zeer verplichtende: — Laat u het Voorgevallene dienen, om u niet blindeïing op ieder te vertrouwen.
De volgende morgen zond hy zyne 1 Minnaresfe eenen wydioepigen brief, in i welke hy haar inde nederigfte uitdruk- ■ kingen vergiffenis verzocht, én haar zyn i hand en hart opdroeg Hy had in 't eerst . veel moeite om dezelve te verkrygen. , Eindlyk echter befloot zy daar toe , ed i zy leeven nog heden, fjerwyl ik dit c fchryve) in eene benydenswaardige ^, wettige vereeniging.



P E
GETROUWE SLAAVEiy,
Jïkne waars Geschiedenis. i
4
■ —-—
J3* Roornfche Keizer Nscro, was een buitenfpoprige, booze en gruwzaame Vorst. Twee vreemdelingen hadden hem , een Juffer, op welke hy verheit was, ontvoerd; dus befkot hy, hen heiden, om het leeven te doen prengen. Hy kon hun proces echter piet gemaklyk laaten opmaaken, aangezien zy «eene misdaad begaan hadden ; hy befloot dierhalven hen te laaien vermoorden. 'Deeze beiden vreemdelingen , hadden ieder een Jlaaf, weiKen ontdekten, dat den Keizer het voorneemen had, hnnne Heeren te laaten vermoorden, en namen het grootmoedig befluit, hun leeven te waagen, om dat van hunne Meesters te redden. Zy waaren te dier tyd op het Land , en een deeïer flaaven,Schreef zynen Heer het volgende.
Vlucht uit ltalien, zo haast gy ., deezen brief zult bekomen hehben.
A T **



De Getrouwe Slaayen,
Uw leeven is daar niet zeker. Wyl " gy echter naar geenen plaats gaan kunt, ' welke niet onder óe magt des Tirans " {Uat, zo moet gy, en uwen vriend beiden van naamen veranderen, wy zuilen elkander wederzien, als het ' de Goden behaagen.''
Vermits de beide vreemdelingen de getrouwheid tonner 11 aven kenden, zo volgden zy den raad in de brief vervat , fchoon zy 'er het waare oogmerk niet van kenden. De beide fUaveq wisten ondertusichen , dat men te mid dernagt, hunne huisdeur zoude openbreken. Zy kleedden zig dus in bet gewaad hunner Heeren, en begaven zig te ruste. Maar aangezien zy overdagten; dat men hen naar hunnen dood , 'herkennen zouden, en dat zy door hunne weêrgaloozen msed de boosheid des Tirans voorgekomen waaren: zo namen zy, ieder een mes, _ m*t voomeemen zig zo veele ineden m het gezicht te geeven, ten einde men hun naderhand niet zoude herkennen. Zy hadden de moed , om hun voor« neemen te volvoeren, en bleeven van veele wonden doorboord , op den grond liggen.
Vermits de moorders hun nu voor dood hielden, vertrokken zy* Geluk-, kiglyk, was eene vrouw aldaar ü huw,,



'eene TVaare Gefchicdenis. ij
die reeds groote angsten had uitzeftaan, ! en zo haast «e fylwagten van" Keizer ■ W a k o vertrok keu waaren , in de kamer trad. 2y ondervond dat een der Haaven, gei-ne doodelyke wonden jrad, en vloog ter zyner hojpe'; welke hy echter niet eerder wilde aanneemt voor zy bérn foegWbörén had, om lier geheim by haat te bewaare». Hate ïorgvuHjgheid deed eene goede uit. wetking, want de fiaaf herftelde ,-en f eder by zynen Meester. Ue Kdelman ftortre traanen, over Pen toeltarid; van deezen getrouwe beetende», vooral toen hy de wonden befenuuwdö, welken by zfg, met het mes, ter zyner redding, gegeeren had. ^y wttde zyn vern.ógen met hem deelen: maar oen fiaaf wilde hem niet ver la aten, en eindigde een leeven by v>m, hei: welke hy vuormaaJs, voor bem had de opgeofferd ,
d aiViA^P^"ugd kan
ALLE E DJ DE Ü R (j G D BEMINNEN Zaamenfpraak tusfehen Diowisi-
V*> ^^HIASCT damon.
Jl0 N: — ^Vat zh; W Is dit Pvtias met? Ja hy is het zeif: dit hadik



|6 De Waare Deugclkan
ik nimmer kunnen geloven I Hy is het. Én hy kwam om te fterven om zyn vriend,
te verlosten. , L . on
pyTw. ja ik hen het; en ben
om eeer.e andere reden gekomen, als om de Goden myne geloften te betaalen. myn huisgezin in order te brengen, en van myne Kinderen affcheid te peemen, om des te geruster te kunnen
11 Dv!on. —- Waarom zyt gy weder oekomen? Vreest gy dan de dood «iet. Kcomt gy als een wanhoopige, , pf als een vermetele , om dezelve te
f ryxH. Ik koome om hem te i
lvden, fchoon ik dezelve niet verdiend I hebbe. Zoude ik kunnen beflunen,, myn vriend in myne plaats te laa- ten dooden? .
D i on. ■ Zo bemint gy hem dan i
meer als u zeiyen f m
JP y t h. Neen: ik bemin hemi
als nvy zeiven. Maar ik gevoele dat ik< eerder als hy zal omkomen , om dat EV wilt dat ik zal nerven. Het wasi onrechtvaardig, indien hy, om roy vant de dood te verlosfen, de ftraf zon draa-i een, welke gy my toegedagt had.
Dio*. -r- Gy gelooft evenwel» dat gy den dood zo weinig verdiend i?ebtalS by? ^'jj



«Heen de Deugd beminnen.
Pvth. Het is waar; wy zyn beiden onfchuldig , en het is even zo onrechtvaardig my, als hem, te dooi
Dion. Waarom zegt gy dan,
dat liet niet recht waare , indien hy in uwe plaats ftierf?
Pv th. — Het is voor u, onrecht-' vaardig, Da won of my te doodenj ninar Pyth IAs was niet minder onbillyk, mdien hy Damon den dood het iïerven, welken den Tiran voor Pvth ia s bereid had.
^AD°l'n~i Zo, komt Sy daarom PP den beftemden tyd weder, om uwen vriend het leeven ; te redden en het uwe ie verliezen ?
Pyth. )k kome hier, om
een onrecht te lyden, het welke de lyrannen gewoon zyn te pleegen. Maar nset betrekking tot Damon, doe ik Hat geenen, dat myn plicht van my vordert, terwyl ik hem aan een gevaar tmttrek, in het welke hy zig uit grootmoedigheid voor my, bevind.
L?1/1*' ~T-.En ZY Damon, zeg M de waarheid ; vreesde gy niet, at,PvTH i as niet zou wederkomen,en lat gy voor hem zoud hebben moetea peten ?
Damon. Ik wist al te wel, dat
vi hi as meer zou vreezen zyn
woord



?3 De Waare Deugd kan
woord te verbreeken, als zyn leeven te verliezen had het de Goden behaast, dat zyne bloedverwanten en vrienden, hem ondanks zig zeiven, hadden weerhouden, dan zoude hy de troost der vroomen zyn; en ik had het geluk genooten, om voor hem te ftervem / %70N; , Zyt gy dan uw leeven
m0DefJoN.~ Ja: wanneer ik een
TirDaïobn.fc—'Welaan gy zult hem pj5 meer zien. Ik zal u op het oogenbbk doen fterven. , ,
pi,{TT „. Verfchoon de dnft van ,
een mensch, die voor het f^ven v^ evn vriend vreest. Bedenk dat ik dïéene ben, die gy ter dood veroordeeld l hebt lk kom om dezelve te onder».
e — ep een vriend te verlos- •
fen: weiger my by het einde van myni
flerven, deeze troost niet.
' Diion. - Ik kan onmooglvk twee*
menfchen verdraagen ,
ven , en myn vermogen zo getingt
fCDamon. Gy knnt bygevolg de.
Deugd niet verdraaien. ■ .
D r on. Neen : ik kan de ftou-
*e en trotfche Deugd niet lyden, die Reene foltering ontziet, en die zo wet L den overvloed, als by de weelde, ïïaapdpenlyk te. '



alken de Deugd beminnen x$
Damon. Voor bet muitten
ziet gy iog dat zy niet ongevoelig is, «n Jet op de Eer, de Rechtvaardigheid en de Vriendfchap aankomt,
Di on. Welaan: - men bren-
ge I vthi as ter dood! Ut za! z.en Di D a m o n voord zal gaan om m yne Hragt te verachten,
Damo n. —- Vermits Pvth i as, Zig uw bevel herinnerd heeft, én weder is gekomen, zp verdient hy daar ioor , dat gy hem het leeven lchenku baar vermits ik in zyne plaats , u vericht, en daar door uwe toorne verhend hehbe, wees dau vergenoeg, lat ik fterve. b •
Pvth — Neen Uionisiuj,
dermner u, dat ik alleen misdaad'ig
.Di ow. ~ Wat zie ik ! wat ben
f ongelukkig, en hoe veel verdien ik et te zyni neen, tot hier toe heb ik og mets geweeteij. Ik heb mvU iee. en m de duisternis, en op bfoote byegen doorgebragt. Al myn vermogen Beft my niet bemind gVmaaftt f !k an my niet beroemen, ó t ik in derl jaaren, waarm ik gefréerft'bt heb eenen mjgeu v;iend gehad bebbé, D.eze ?ee menfchen , welken in den burger «nd leeven, beminnen elkander zo ter, vertrouwen elkander zonder de \( min-



20 De Waare Deugd kan alleen enz-
yninfte argwaan ; zy zyn gelukkig; vermits zy elkander beminnen, en wil- • len voor elkander ftervenl
Pvth. Kund gy, Tirannen, vrien* .
den hebben, die nimmer, iemand be?» mind hebt ? Zo gy de menfchen be- • mind, zullen zy u weder beminnen,, maar gy vreest hen, en zy yreezeni en haaien u weder.
Dion. -— Damon F y t- •
hi as -n verwaardigd my zo veel l
en neem my in uwe yriendfchap aan;; — laat my eenen derden vriend vani u weezeH. Ik fchenk u het leeven,, en zal u met Rykdommen befchenken..
Damon. Wy hebben nwea
fchatten niet nodig ; en wat uvye vriend- ■ fchap betreft, deeze kunnen wy niett aanneemen , of gy moet deugdzaami en rechtvaardig zyn. Tot die tyd toe,, kund gy beevende flaaven , en laagej vleiers rondsom u hebben. Men moet I yerheven? weldoende, gezellig en aan-doenlyk in de vriendfchap zyn, de 3 waarheid gaarne mogen hooren , en i met zyne waare vrienden, in eene oprechte vertrouwenheid leeven, wil mem jpemind zyn.



DË BARON van F aaü
DS» GRAAF van O
I PwePdl?S,hfft Zyne öriekfcheScW
Prins nip,y! ^'en W,St' maak*e de tiéèn n,^Tg!eng °Lm dezeI^ *e bezichtgen. Gisteren, hebben wy zulks ter
S„géragt' °m alie opJchtvJg eind^ n/ T T geze!*hap klein, ten
ken wv dJSebmïd £\he^en, vertrok-
,n„ hX22ia ,is, op '"geheide paaien eeouwd, gelykVenedig, en bevat veJtt
rvfeSK ol ivft gedee,te beftaa*
vb cners ot Matroozen. üieppnna.
I Wy hielden ons niet faire on, de
joest tyrijg v,eder te Venedie zvn Pn rf^ few had niets in Chozzia te verrichten Pwas reedsi» Schip gepiaat:?;
toen



sg t)e Baron yan Fi. » •
toen wv aankwamen: wy namen een ka-i me» voor ons aileen. De Prins jrrw*jwaa| uit het overige gezelich.p beftond f rj|, een Dominicaner Monnik, en eemge Da-, mes welke naar Venedig gingen. Myrii Heer was niet nieuwsgierig om ze tei zien, en nam bezit van zyn kamer. 21 oèGriekfche Joffer, was als voorW het onderwerp van ons gefprek. \>%^J\\ herhaalde haare verfchynmg m de KWW ■mpt veel vuur; er wierden plannen ge* maakt en weder verworpen ; dus ver korten wy de tyd, zodat Vened* voo. ops lag , eer wy zulks vermoeden. M mge vin de p«tï«fieri ftetfen *f o.rder ook de Dominikaaner Monnik *g De Schipper ging by de Dames, die, w ivk wv thans hoorden , door een dun ichutzel van ons afgefcheijeij waare| en vroeg heti\ waar zy wilde aauk# R(.n? Op het Eiland Murano, was ht antwoord, en bet buis wierd genoe» — Od het Eiland Mur»no, en hy tn derde. Eer ik hem iets koude zegge* kwam Biondello binnen. Weet gy J Sn welk gezelfchap wy reizen? fff hv. — de Prins fprong pp: — hier. vervolgde hy, ik kom 20 aa ftonds van haaren geleiditer.
De P.i"s wien nu de gantfche we| te eng zoud*. geweest zyn, vloog de k tnuult. Duizend aandoeningen



itdn de Graaf van 0. . . . s$
frormde zynen geest; hy beefde, err wierd dan rood dan bleek in zyn aangezigt. Ik fidderde met hem, en kan u deézë omftandigheid, niet naar waari neid befchryvèn.
Her -chip lag te Mnrano ftü; de
; Tnvs fprorig a;in den of-ver. • Zy
i R\v.' w : ik las ir, hei gezigt v; n den Prins, dat zy het v as; baar te zien liet my dMr vat, geen twyfel over. Nimmer heb ik fchocnêt/mensen "befehonwt. Zy wi-id bloedrood toen zv de Prins zag franc zy had zekeilyk ónze geiprekkert weeten hooren', en kon ook niet twyfelen of zy was het onderwerp van dezei ve geweest. Mèt eene we.bednidenöe oogwenk z*i zy haare geleidfter aan ; as wilde zy zeggen: -— Oatishy! -—- doch met verwarring floeg zy de Pógen weaer neder. Een fleste plank f^erd van het fcbip op de oever eem> over de welke zy heen moest rree; zy aarzelde , doch het fcheen mjr Foortekotyen , d.At zy iemands hulue**wagredé, toen de Prins zvn« hanen na h-aaf nitftak. Hv bragt haar fan den wal, vol van verrukking , hield? «are banden gevat, en ik teluisterd* * velgen de geipiek rusfehen hen bef.
hs, Het is de eerftefmaal niet, Madam l at dat — hier bieef hy in zvr^ 'oorden fteeken. * Jj|



i4 #6 Baron v&n F*. aan de Graaf van O..
„ Ik riioet my berinneren,• -- zeide zy. si Ja in de Kerk t riep hy uit. „ ln de Kerk was het ook, En konde ik denke u zö naby my hier trok zy haare handen uit de zy. ten. Hy geraakte in verwarring; Biondello , die ondertusfchen met de bedienden gefproken had , redde hem.
Uwe Hoogheid, dus begon hy , deeze Dames hebben bier geene kamers befteld; maar wy zyn buiten vermoe. den, vroeger herwaards gekomen, w, is hier naby een tuin , waar gy zo I lang kunt intreeden, om de aandrang « te ontwyken.
De voorfiag wierd aangenomen, en * gV kund denken, met welke bereidwilligheid van den Prins. Men bleef in de ' tuin tot aan den avond. Het gelukte 3 ens, den Prins te bezorgen, dat hy met zyne Dame alleen konde zyn. Dat t hv van deeze oogenblïkken gebruik ge«aukt heeft, daar aar, behoeft gy niet t te twyfelen, en zulks kund gy daaruit, befluiten, om dat zy hem verlof gepeeveu heeft haar te mogen komen bekeken. Zo doen de Pnnfen en
Örooten? en wie kan hun «vloed «mi Vermogen wederftaan? Onge ukkiglyk! *»ar dat zo veele onfchuldige voorwerpen t 'ei de flaehtoflers van worden.