1160
H 55






NIEUWE
NUTTIGE bn VERMAAK'LYKE
AL MANACH
VOOtt HET VOLK
van
NEDERLAND»
VOOR BEN JA A R & ' 17 9 2.
Met Kcnstplaztsn yerfiëré»



VERKL. VAN DEN ALMANACff.
Dit is 't jaar na de geboorte onzes Hee-
Na de Schepping der Werelt. 57?\ Zedért de Zondvldet. Zéden het lydêt* Christus. 1759 Zéden de ontdekking; van Amerika. 290
UITREKENING. 'tZdnne Cirkel old'Epaaii' 6 't Gulden Getaf 7 | Zond.Lett.isA G,
BEWËEGL. [FEESTDAGEN,
Septn*gefl:ïia, den 5 February.
Vasten «avond, m dito,
Paasrcliêu g April
J-iemelvaart * Chfisti. 17 Mey
Pii xter. 27 aito.
A^vept. a December
QT ATÊRTEMPERS. I. Den 29 Febmary, s en 3 Maart. 1!. l>n 30 Mey , 1 en a Juny. lil. Der» 19» 2i en 22 September." IV* JJénlT9,2i en 22 December.
De Lente begint den 20 Maart.' p« Zomer den 20 Jimyj, JÜe Herfst den 21 Stpteijrberv De Winter den %\ December.









S. Zondag. Nieuwj.d.yu. \"^\ W^üvT aWaknd. jDuiok. ƒ. UP QUftrt; ^Jwgsd. |Qudenaar. j.'Zond. denr, * Woensd 'Eindhof j. ;»*mör^ ten* SjDofMl. Theles^h. tour 45'min. . 6 Vryd. Z>™ JR*. 'mooi weèr. rJSatord, Karfel 1. I^v Vol!# WZanaag, Wptnt. |^/Maan 9;Maand, Kopperm. jMaa'nd. de« 'olUnjsd. fW,. j. q 's-rtotfe te* lijWoenwLjHyginuw. 9 uur40 min., japond* lAfcuadius. (winderig li^Vryd Juletta. L^Laatftr ï4iSaturdU \St.Pant. jV^Quait
Sf- ^ hqswi. dea l^Maand. BTuj-a? ('i7':iraorg.te*
ÏSui"88^ ^ I1 w 49 min. 1* w oensd. ^Vif. Pteterst, 'Variabel inDond. [M are. ea M.| a Kfeuw* aofVryd. .'Crooim b. j^pviaan aijSaiurd. \St. Jgmt. M.tand. den **$*<tag> \Su "me m -sav> ten 6 aslMaand, Ooffchot j. W.doik«r 24).:ingsd fA-it*^ p. j^t *5!Woensd, St. iW. bek 140? Oaarr 26 Dond. ;Korrryk j. (Maand. d*n
a8.Saturd. Herenth. j, sn uur,i-ïtr.
mZont/3g, Kmmerik i. [voobu * '
3°jMaaud. Geersb. j,
3*Dinpj. Luik j. '



frEBflUARY, Spr<M*lm. XXIX, D. iiWoer.sd. Gelder j ' Volle* 1 Dönd, ligt. 4s/ Maan
S Vryd. Rouaan p. Woensd.den 4 Saturd. Arnèmuid. j. 8. 'smorg.ten § Zondag* Septuagef. 3 uur. 51 ra. t Maand. St. Dovoth. koud. 7 Dingsd Nioort j. % Woensd. Gent p. /^Laastte ' 9 Dond. St» Apotoni. \|^Quart. io Vryd. Bremen j. Woensd, den Si^aturd Roerm. j. (5, 'smorg. ^ 2 Zondag. Sexagffima. tem 1 u. 1 gnu j£ Maand. Grégorius. buijig.
Dingsd; Valentyn. as Woensd. Iperen j. j^^Nieuwe t'6 Dond. Juliana. lE^Maan 3.7 Vryd, Rees j. Woensd- den jtfSaiurd. Simeon. 21. 'smorg. 3.$7.oi:dag* Qvtinquag. ten 7 uur. 14 go Maand, Maaifrv p. min. lchooa ai Dingsd. Vastenav. weer» 22 Woensd Asdag. Bejl» sS Dond. jMilburga. ^kEerfle e/, Vryd. * (Bommel p. 4pr Quart. sc Saturd. p. Matthys Woensd-den at Zondag. \Quadra. 29'sav. ten 7 Maand. llJtr. p. uur. ao min, ag Oingsd. JKeusd. j. Mist,









^ MAART , Lentemaand,^ XXXT. D ijÖónd. iBour'deauxj.fAï'i Vuils 2'Vryd» Wuatett' 1^/ Maan 3lSaturd. £wol p. Dond.deng, ^■Zondag. Rememfcere."sü.v, ten f «jjMaand. Goud. k. uur» 13 min, e;Dingsd. Heusden p. lneeuw7jWoensd. St. fhom, 8:Dond. Grave p. 9|Vryd. Schied. p. ^^Laafte, io'Saturd. Bos Halfv. iV^Quart. xvZondag. Oculi, Dond.den 15,
i2|Maand. St. Gregor. 's av. ten 7 i3;Dingsd. Amft. ]o. uur. 5. niiu.
14 Woensd. Amft. mirak. vecht.
15 Dond. Tex, b.
16 Vryd. Herebért. I
17 Saturd. St. Geertr. ^^Nieuwi %% Zondag, ÏSt Letare. ^ffl/ Maan 19 Maand. St. Joseph Doud,den2* aoDingd. Muyden p. ten
21 Woensd.].ft. Bened.. uur. 40 m aa Dond. jüevent. 1. Zon Ecl. «3 Vryd. Benedia. winderig.
34 Saturd, H-lqnd Sim. j
35 Zondag, tfudlca.
26 Maand. Naard. p. ^ Eerfte
27 Dingsd. Wauen. p. >l!P Quart.
28 Woensd.Goudr.b- jViyd.den 30
29 Dond^ jLoen. p. j'smidd. tens
30 Vryd. Vian. p. Jont. % $ rnia
31 Saturd, (Bos b. itïiscb,.



^^^^_L^GrasmeraMd, XXX- D.
s Maand. Ufr. p. ^Maau . 3 Dingsd. Oor. p. &at. den 7,
4 Woensd. Wyk. I- «s !t)0rK. tefl 7
5 boud. Witte Dond. uur. 30 min.
• V ryd. Uoede Vryd. mooi weer. 7! Saturd. Grou. p.
* Zondag Paasfchfn
9 Maand. z.Pao.scïidag ^\Laafte 10 Dingsd. Svp j. ^Quart.'* J1 Woensd. Woerden b Sat. den 14. *2Dond. Voorich. k. 'smorgtena
Sc 7^ )U7nif!'sf- b' u"r' 3 ruin.
M Saturd. Wyk ». wind,
*5\Zonaa{>. A\&. j. I
*° Maand. Hoorn p.
•17 Dingsd. W7eesp b, LllkNieuwe
ïÜ Woensd Wyk p. plgjpMaan
ao^Dond. Naarden b.jSat. den ar.
£oVryd Amft. halfy.i'sïiiorg. ten 7
«iSaturd. Leer. b. <uur. 54 uiui.
&ï\Zondag, Mifericord. ^nat.
»3|Maand. St. goris. \
S4]Duigsf3. Wees.^. b. j
35 Woensd. St Mar. Hf&Eerfte
c;6Dond. Delft b. J^Quart.
27 Vryd. . Loosdr.b. [ZoirVdfq 29»
BS Saturd. Wyk b. I's mor» ten
adZondag' JubtieLte* [iiuur.be.det
^olMaaiid. jTur. p. t






\Fred*Hendrii ^tk>etden/£cd ala JüzMoucür.



_ MAT, Bloeimaand XXXT* D fi Mngsd. iS. Phii.en Vo|le ajWoensd. Huift. j. fa/Maan 3!Dond. \ Vind. Zond. den 6 4 Vryd. Gron, j. 's nam. ten 5 Spat. JLeerd. b, uur. 40 min» t\Zmdag. Cant. St, £? friscb. 7jMaand. Bodegrav. p. Sj Dingsd Mich. op, 9!Woensd. Wyk b. {fis Laaft* jojOönd. {Zwol b, "4$<Qu»rt, ïtjVryd. jFranek.p. Zond.denij, la^at. iZwolb. 'smorg tang ry Zondag. IVocem. uur. 40 min» 14IMaand. \f Dag. fiehoouweèr. i5!Diugs. iNimweg, p,
16, Woensd, jWeesn. p.
17, Dond. \Hemelv, Cht- M\ Nieuwe 18 Vryd. Veyaiitius. {W Maan. i9Sat. Prudent. IZond.denio. aoZoKdag. Exaudi. 'sav. ten io. 21 Maand ütr. .p. unr» 17 mi». 2* Dingsd. Mare jan. warm-
23 Woensd. Gron, p.
24 Dond. Utr.).
25 Vryd. Urbaan. ^^erft# aóSat. Wastmd. sIPQuart.
27 Zondag* \Pmxt Diugsd. de*
28 Maand '.tweed*Pinxt. 29. 's morg. »9 Dngsd. jZwyndr. pP ten 2 uur. 40 30 Woensd, \Quatert min. vocht. 30>Qjid. 'dM/Jieldilo.i ,



JÜNY, Wiedemaand, XXX. D. ï v'ryd. Qttat» VolET" tSku Quat. :t~A"Vl*Rii % Zondag. H Drievutd (Via and. den 4 Maand* jjBonfchot. j ji'snabhts ten f Dhigsd. Larpn p. i uur warm. I Woensd. Delft p. j Dond. H. Sucram. g Vryd. |Brouwh» p. éfjjsh ï aafte qSat. iWiüemft. p. Qoart. loZondag. Work. k. Maand, den ïViMaatid,. Ia>. Barn* jn» 's midd. ïalDingsd. [af. Odul\ ten 4 uur. 40 13 Woensd. \St Anth. m. heet. »4|i>ond. [wedenbft p. j l5>Vryd. Memkerk.p. jójSat. Wyk p. (^Nieuwe %f Zondag. Delft k. IPMUjn 18 Maand, Har!, j. Dingsd. dan xc -ingsd Rynsb. p. 19 'smidd.ten 20 Woehsd. ijs j. 1 uur. 40 m.
sli Dond. )event 1. muoi weer. fts Vryd. v'Ia?nd. p.
23 S^t. f/ftsieildin.
24 Zondag. ?é fifanBap. ^s^erfte «5 Maand. Domb p. ^Qoatt, «6 Lsin&vd, /[oann. en P W'-*ensi.den «7 W >e;-!sd. Ysfielm. p. & 'snamiJ 1. 28 Dond. Vastend, ten 2 uur. 35 *9|Vryd, St Petsen Pjm» goed w. U?jS«:ard GroH. p. j



TULYj, Hooimaand, XXXT. D._
i Zondag. Woerden k. iVolie
a!Maand. Mar. vïfit. llpMaan
3lDingsd. Purm. p. Woensd. den
4!Woensd. Mar. tra»* 4. 'smorgeus
Jy Dond'. St .Bon, ten 7 uur. 58
6 Vryd. Gorcum p» minüt. mooi
7 Saturd. Schied. k. weêx, % Zondag. Vlisf. k»
9; Maand. Utrecht k.
1 lol Dingsdl. Leiden j, /jzj* Laaft©
Ui [Woensd. Soelm. p. vX* Quart.
ii2,Dond M'ob. enFel. Woensd.de
113! Vryd." iidam, p. 11 's morg, |
114 Saturd. Swynd. p. ten 2 uur. 38*
1 it'Zondag. .4post. Scht m.veranderl.
1 iójMaand. Leid. Ie.
117j Dingsd. Alexius.
118;Woensd Symphorofa Nieuwe
119] Dond. Hontsd, heg Maan •
: 20 Vryd. St, Marg. Dond.den 19,
; 21 Saturd. Klundert p. 's morg. ten 4
122 Zondag. St. Mar M- (uur. 40 min.
: 23 Maand. Devent- j. warm.
134 Dingsd. Fafteudag.
125 Woensd. S. gfacob.
126 Dond. St. Anna. Eerfte 27 Vryd. Kampen ie >=%F Quart. 2§ Saturd. Voorfch. p. Dond. den28 29 Zondag. Gouda k. 's av. ten 13 3c Maand. Grol r> uur. zoej. . 31 «Dingsd. St, Igtt.
I J4 saturd.
29
ifl'i »
2;



Augustus , oo§nm., xxxi. o.
ijVVoensd. \S. Piet ban. /0\ Volle
2 Dond. Portiuncula. ^s/Mfian
3 Vryd. 5. Stev. vind. Dond. den 2. 4Saturd. s. Dominic. 'Vmidd.tenj 5 Zondag. jMar. ter Sn. uuren vocht, o Maand. TransrigChr.
7 Dingsd. Donatius. /SB*. Laatfte
8 Woensd. Domb- p. V& Quart
9 Dond. Vuftendag. Dond. den g ïo Vryd. ]S. Laurens. 'snamidd ten 11 Saturd. Leeuw. p.. .3 uuren 10 X2 Zondag. Bos k. rnin. vocht. 13 Maand. Hypoütus. J$$jk "Nieuwe #4 Dingsd. Vaflendag. Maan Ï5 Woensd. Maria Hem. Vryd.den 17. ï6|Dond. Rochus. *s avonds tan 17! Vryd. Jeroen. juurentomé iSjSaturd. Munnik.k- wind.
19!Zondag. Honsd.eind '*H3>.1 Eerfte 20'Maand. Hartjensdag <&Quart-
21 Dingsd. Privatus. Zat.den 25 's
22 Woensd. Lis p. morg. ten 6
23 Dond. Vaftendag, uur, 48 min. 24!Vryd. S. Barth. heet.
25 Saturd. St. Lodovic.
26 Zondag. Rott. k. Volle 27.Maand. ;Muyden p. \s/Maan 28 Dingsd. ITerg. j» Viyddenai* 29jWoensd. JSt jan.onth. 's av. ten 30!Dond. Abcon p. nuuren.4e Si Vryd*. 'Kaarden p. jniu.ftorni.



I ^Xamst ymv Maria *ik Medicis A: tsómfê&vhw^






SFPTK-iVTftER. TI,rrstm. XXX D.
1 oat. fi/, (*///«•. ^ tautftg
2 Zondag, WeèSp. k. 4^Q"i*n.
a Maand. Zi^rikA j. Sat.dètt 8,'s
4 Dingsd. Oesdom p, morg. ten 7
5 Wuensd.jAlkm. j. uur. 40 min. 0 Dond, jZwolle. guur, 7vryd. Nyu.eg. p.
8Shn \Marii4 geb. ,#3* Nieuwe ^Zondag. |Loen. K. NffiS/M^an
10 Maand, [Pet. p. Zond den 16.
11 Dingsd. Rofeudaal j. 's morg. ten 9 ia WoensdjTerv j. 'uur. 59 min. ïSjDond. Valkenb. p. Zuh Eclips, ï4iVryd» [Verheft*, regen»
15 Sat. |Utr. \e. \b Zondag, il-iurislurd.k. X7!Maaud,j \St. Lamb. ^Eerfte 18 Dingsd. [Amtteld. Ie. ^ Quart. 1 ()!Woensd, '.Quattrt, (Zond. denaj. aoDond. \V aaiend, 'j'sinaitnidd teïl 21 j V ryd. St. Matth, ^. a uur. wind. aap'at. iQunt, B3 Zondag, jAmfteld, k* 241 viaand. jUtr, b. Volle 2- )ingsd. Thiel p. t~/ M aan 36 Woensd. jupr.venjust Zi>nd.den30. 27' Dond. -Juren p, 'smorg. ten 9 2^ ^ryd. Zwo* p. uur. 40 mio. ar Vat; 5"/ ^/w*. mooi weer. SGlZwdag. $t, ii^r.



OCTOBER* Wijnmaand U.
""i Maand. St. Bavo* ^S"*«Laafte
2 Dingsd* Wyk Le. MJ^ Quart.
5 Woensd. Leid. ontJT. Dingsd. den
A Dond. Goeree j, 9»'s morgens
5 Viyd Gor. J. ten 2 uuren
6 Saturd. Bruno 19 m. mistig.
7 Zondag, Ouderk. k. $ Ma^nd. A/km. ontf.
ol Dingsd. Weesp. b, J®||Nieuwe«
tl Woensd. Sr. Vic. WMaan
11 Dond Schag. b. Maand, den
12 Vryd, Vian. b. 15,'savonds
13 Saturd Boeren Zat. ten 11 uuren
14 Zondag. Voorb. k. 24 m. nat. !5 Maand. Purm. b.
16. Dingsd. Weesp. b. _ .„
I7 Woensd.]Vian. b» ^F.erfte
Xü'Dond. St. Luc. NjPQuart.
ie Vryd. Schied. b. Maand, der»
20 Saturd. Haar!, b. 22, 'savonds
2J Zondag. St. Urf. ten 9 uuren.
22 Maand» Dord b. beftendig.
23 Dingsd. Weesp. b.
24 Woensd. Wyk b- „ .
25 Dond. W7oer. b. |*nVo,,e
26 Vryd. Loosdr b. la/Maan 37 Saturd. Utr. b. Maand, den sg Zondag. Si**, en $ud 29 's av, ten ao Maand. Haat!..». 10 uuren 40 Sol Dingsd. JWcesp. b. (mm. fa*™* 31 Woensd, Wasttndag.
joluingsa. 31 Woensd,









NOVEMBER , Slagtm. , XXX. D. j I Joud. j Aldtrheil éfë* Laatfte
2 Vryd. [Alderziel. Quart.
3 Saturd iUtr. 8. Dings den 6 *] Zondag Dokkurn j. 's avonds ten
5 Maand. Med. b, n uur^m.
6 Dingsd. IWeesp b. ]felle wind.
7 Woensd.'& IViUebr, j
8 Dond. Lis b.
9 Vryd. jBos b. !^|feN3eawa xo Saturd, jPur. p. :WMaan
11 Zondag, S. Maart* Woensd.den
12 Maand. IGorc p. 14 , *smorg. 13/Dingsd. IWeesp. b. ten ia uuren. 14'Woensd.1 Alk. p. vorst.
15 Dond. Lis b. \
16 Vryd. B»s. b. \
17 Saturd. Gregorius. >^Eerfte 1
18 Zondag. Huizing. >3PQuarr.
19 Maand, S. Elif, Woensd. den a« Dingsd. Cadmundus, ai» 's morg. aiJWoensd, Mar. Pref. ten 5 uur. 19 22! Dond. St. de. min. vocht. 23'Vryd. Alk. p.
24 Saturd. Sc hoorl. b.
25 Zondag. S. Cath. ^\^°^e gb Maand. Hoorn b. jH^Mdan
27 Dingsd. Hoogftr. b. Woensd. den
28 Woensd. Munuik. b. 28'smidd.tea
29 Dond. tastend. 13 uur. ftUüOJS
30 Vryd» [S. Andrits. ,weêr«
21 Woeusd,
22! Dond.
23!Vryd«
24 Saturd*
25 Zondag. $p Maand. 27 Dingsd.
28 Woensd.
29 Dond. 30, Vryd»



5 Zondag, \\/idv Bejl. jljj,, Quart.
4 Dji^sd. Barbar, t'sav tet^uur.
5 Woensd. Sabbas. 12 m. koud.
6 Dond. $. tJical.
1 Vryd. S< Ambt. j
fciSat. Maria ontf. i^Ëk.Nieuvye
9) Zondag. 2 Adv, ^SsjPMaaQ
ïo'jMaand, Melchiades. Dund.deni^.
ïipingsd. Rodenb j ' j'n a.v, reu 9
12 W7oensd Jo^chim.sd.j.'uur. é3a min.
13 Dond. viV. Lucia. .nat. j 4 Vryd. kysfeij, tsjSat' Tongelv. j.
itlZond. 3 Aavend. -^K^rfle
17 Maand. Namen j. s^y Quart.
ïb'Dingsri, Wunibaldis. Dond-den20?
1. Woensd.\Qaatert. 'snamid ten
ac Dond. 'J/asundag. uur. lomin,
21 Vryd. \St. Thomas, frisch.
22 Sar. Wnatert. at> Zond. 14 /&/t/.
24 Maand. \Vaite«dag. VbJl» 35 Dingsd. [Kersdag. Maat? 2r Woensd > !a*/è AVrxrf. ! V ryd.den 28 2; Dond. !5/r ,5fa« £V. 'sm.org. ten , ai Vryd. [Onnozele k uur. 40 min» aj, SMt. Thom. Cam. zeer koud. Sc Zowa?. Savinus. 31 f.Vlaa £ 1S*. SiivesierS






X O7



ECLIPSEN.
In dit Jaar zullen er aan den hemel twee Eclipfen voorvallen, beide» naamlyk aan de Zon, en waarvan flechrs één by ons gezien zal kunnen worden.
Den 22 van de Maand Maart zal de eerde voorvallen, en zichtbaar veegen omtrent Bri/lol zul» lende aldaar het begin te zien weesen ten 2 uuren 12 minuten, het midden ten 3 uureu 14 minuten, en h?teinde ten 4noren 10 minuten» zullende méér dan 4 duimen over de Zuidzyde verduisteren.
Do tweede zal voorvallen de 16* September , en zal ia derzelvcr verduistering * alhier waarteneemen ryn, '«morgena tusfcben 7 en 8 uuren, zullende iets meer dan % duimen over de* Zuidïyde verdut sieren.



VACANTIEN voor de EDELE " HOVE vam HOLLAND.
Vacantie uit den 7 January.
Vacantie begint den 17 Febr uit den 26 dito.
Vacantie begint den 30 Maart. uit den 15 April'
Vacantie begint den 25 May, uit den 10 juny.
Groote Vacantie begint den 31 Jnly, uit den 2 September.
Vacantie begint den 23 December.
VACANTIEN voor se EDEL HEEREN der STAD AMSTELDAM.
Vacantie uit den 9 January.
Vasantie begint den 6 April, uit den 28 dito,
Vacantie begint den 26 May, uit den 16 Juny,
Groot Vacantie bef Int den 21 July, hU den 25 Augustus.
Vacantie begint den 15 September uit den 7 Óftober. . Vacaatit begint den aa Decarnb.



C 4t )
NE D ERLAWDSCHE GEDENKDAGEN.
29 Juny. De Unie van Utrecht 1579.
30 —— Munsterfche Vreede 1648.
3 Feb. St, Euftatiusdoorde ËngelfcHe ingenomen 1781»
18 M. Luther , fterft 1546.
28 — 't Begin der Driedaagfcbe Ze«flag 1653.
29 Onderh: van de Bnrgem. B.
Hooft Dz. met de Amft. Burg. 1787. 9 April, Twaalf Jang Beftand 1609. ti —-— Prins Maurits Sterft 1625. 13 May,01denbarneveld Onthooft, 1619.. 26 — Amfterdam Hervormd 1578. 31 Gevegt aan de Gatten burgerbrug , en Fmndering te Amft. 1737. aojuny, Duizend Haringbuizen uit Texel gezeild en begin der Haringvisfchery 1625.. 33 — Ned. Glorie op Chattam 1667.
28 Aanh.derPrinces v.Oranjei^g^
%7July Uittogt van 60a Gew. fcurger* uit Amft. 1787.
—Füipsile li. afgeAvoore»ü8j. pe»C



( 42 )
31 Tuly Zw- Donderb. en Verwoesting buiten de Muiderpoort te Amft. 1787. r Aug. De Eer der Nederl. onder de Vice-Adm. Zoutman, op Dogger. bank verdedigd 1781.
SI — Eerfte Avondmaal te Amft.
na de Hervorming 1578. 9 Sept, Piet Hein neemt de Zilvervloot 1628.
36 Utrecht verlaten door den Ryn»
graaf van Salm 1787. jOftob» De Voorposten van Amft.
door de Pruisfen geattaqueerd en
daar opgevolgde Omwending 1787.
,o Leiden Ontzet 1574.
l8 Alkmaar Ontzet 1573-
10 Nov. Oproer op den Dam 1747.
. Zwaare Watervloed 1775.
n Dec Haarlem Belegert 1 572. 28 —— Fransche Wreedheid 1672. «1 - Zwaare Mist en verongeluk»
kenvanveele Menfchen 1790.



PRYS DER GEZEGELDE PAPIEREN»; i Zegel a 3 ft. kost ƒ: 5 : - :
11 a 6 : 9 : - :
1 a 12 : 16 : - :
1 a 15 j . _ ; _ :
I a 24 1 : 11 : - :
1 a 30 1 : 18 : - &
II a 48 ~- 3 ; 2 : - :
1 — a 3gt. 3 : 16 ?. :
1 — a 4 5 : o t • ;
1 a 6 —7 : 11 : - ;
* a 8 ——- 30 : o : - • 1 a 9 11 : 8: - :
1 a 14 *5 « o : - s
1 a 16 20 : o ; - z
1 a 18 — 22 : 10 : -
ï a 24 ' 29 : 15 ; «
\HuurCeduk van Buiz.Land. Sekeep.&c^ 'AUe de gfaaren Huur by een gerekend* Tot 50 g!. op een 3 ft. Z k. o: 6: o bov. 50 gl. tot ico 6 ft Z. 0:10: o
— 100 tot 200 12 ft. z. o: 17:9
— 200 Coo 24 ft. Z. iti2:o
— 600 1000 3 gl Z. 3: ig.a
—icoo acoo ©" gl. Z. 7: 14. o
-2000 3000 8 gl. Z. 10: 4:0
— 3CCO 4COO 12 gl. Z.15: 4;o
— 4000 |,6cco 16 gl. Z. 20: 4:0
— 6co° —• i2faco 18 gl. Z. 22:14 : o faooo en daar bov. 24 gl, Z-30: - »a
B en C 2 ÓBLI



OBL I G ATI EN.
Tot ioo gl. op een 3'ft. boven 100 gl tot 200 6 ft. Z. o . 10 boven aeo gl tot 600 iafr. Z- o : 17 boven 600 gl. tot20op 24 ft. Z. 1 : i& boven 2000 gl op een 48 ft. Z- 3 * 4 Obiigatien van Beleningen , ttorgtog* ten, Echte Luideu, &c gereguleerd ais boven. Op een Zegel van 12 ft. kost/-: 19;
Op een van 24 ; ' 1;
Op een • van 48 w. -~" 3:
Lees- Cedullen ter Begr avenisfen te ge* bruihen van P erf tonen die be*ür}en' icoo gl. en daar b. op een 6 ft. £> ƒ.-9»
3000 gl. en daar b. ■ " «• - '
6000 gl- en daar b. ■ 24 Ü.--I - u
izooo gl. en daar b. 3 g-~3»°-
«5coogl. en daarb. óg.
joocco gl en daar b. ■•• "|. - l5 *•
/W &* HUWELYK AANT. «w* **/aa/<* ,vo/g«w Kapttaalm der Perfoonen en is met het Zeg. daar bij gerekend voor dtt gegoed zyn. acco en daar boven — ƒ3 g.Z.örjjj:
6000 en daarboven Jf:"".
,2COo en daarboven-«16 g.-3i-ti' aooooendRarbovea -—



I Voor de CONCENT-CËELEN ter Be*
gravinge wordt op de Secretary volgens de groote der A1 afatênfchap betaald,
I Van 2oco tot 4000 ƒ 3 —— 4. —— <* 4000 — 6ooó - 6 —— g. . 1 6cco—12000-12 - 15.——
12000 — 20300- 15 • - •
20C00 en daar bov. 50. — 63——-
1 Rekeningen ten lasten vnn^t gent. Land en Sociëteiten.
' Van 10 tot ben. 3c o op een 3 ft. Z./5:
200 gl. en daar b. 6 ft. Z. 9:
400 gl. en daar b. 12 ft. Z. *i6:
1000 gl. en daar b. 24 ft. Z. 1-11
Polusfen van Asfurantien.
! Mind. Jan 200 gl, op een s ft. Z. k.: 8: 1 Van 2C0 tot oud. 500^1.6 ft. • k.:-:i2: ' Van jeo tot ond. 1000 gj. 12 ft. « k. r*.r: [ V. 1000 totoiider iocoogl.24 ft.-k.1t15: ' V. iooco g. en daar b. 48 ft. - k.3:16: 1 Alle Cognos: op Z. van 3 ft.-k 5; 8; AlleContrac, opZ, van ia ft., k.: ti6:
BenC3 D*



( 4« )
BtPoori-Klohkeu der Stad AMSTERDAM luiden*
Den2aJan.,smor.tenhalf7'sav.tenhalf i Den 8 Feb. *smor. ten 6 'sav. ten 5 uur. Den24dito,'smorg.en 'sav. ten half 6. Den 14 Maart 's mor. tens 'sav. tenóuur. Dena8dito, 'smor. als vor. 'sav.ten half7 Denio Apr.'smerg.teh halfs 'sav.ten7ur< Den22dito ,'smior. als vor. "sav. tenhalfS Dan 7 May 's mor. tèn 4 's av. ten 8 uur. De Maanden Juny en July blyvenals voren,
ben8Aug,'smor.tenbalf5 'sav.ten half8 Den 25 dito , 'smor. ten 5'sav. ten 7 uur. DengSept.'smor.tenhalfó 'sav.ten half 7 Den 21 dito.'smor. alsvor. 'sav.teuhalfó Den S Oftob. 'smor ten 6 'sav. ten half 6 Den21 dito, 'smor. tenha!t7'sav. teneur Den 5N0V. 'smor, ten 7 'sav. ten ha if.5.
En dus bly ven de Poorten tot den 22 January ftaanj bet gebeele jaar door kan men voor een ftuiver de Perfoon tot half 10 uuren binnen alle de Poorten komen* edoch van den 7 May tot den £*, Auguft bly ven dezelve, mitsgaders de jboomen by de Stads-Herbergen aan bet Y, open tot hahio uuren, als wanneer men niets te betalen heeft.



r 4? 3
DePoort-Klokken der Seede HAAR*
LEM en ENKHUYZEN. Den 8 jan. smor,ten half 7 'sav.tenhalfe Den i Febr/smorg. ten 6 'sav. ten s xxs£. Den iï dito,'sav. ten half 6. Den as dito , 'smor. ten half 6. I Den 4 Maart 'sav. ten 6 uuren. Den 13 dito» 'smorg. ten 5 uuren. Den 18dito, 'sav, terthalfr. Den 1 Apr.'smor.tenhahysav.ten? uur. ©en 16 dito, 'sav. ten halfs. Den 20 dito, 'smor. ten 4 uuren. Den 1 May, 'sav. ten 8 uuren. pen3odito'smorg.tenhalf4*sav.tenhalf^
De M a au,* Juny biyft als voren. «>en 26 JUly 'smorg. ten 4 'sav. ten8uur. Den 14 Aug. 'sav. ten half 8. !Den 22 dito, 'smor^ ten half 5. Den 29 dito, 'sav. ten 7 uuren. Den raSept. 'mor. ten 5 'sav. ten half7» Den 26 dito, 'sav ten 6 uuren. ( Den 1 Oarob. 'smor. ten half <S. Den 10 dito 'sav. ten half 6. (Den 18 dito, 'smor* ten 6 uuren» Den25dito'sav. tenj.uuren. Den 10 Nov. 'smorg. ten half 7. Den 12 dito,'sav. ten half 5. öen30 dito,'smorg. ten 7uuren. Jen4 DecemtH 'sav. te* 4 m^ea.



f 4? )
Be Groote Bout \Zyl en Kennewet Poorten zyn altydopen tot n uuren 'ss vonds , en de Spaarwouder tot het aao komen van de Jaatfte Trekfchuit. Ba ven dien kan men alle de Poorten voo softuiv.na n uureu doen openen.
De Poort-Klokken der SteedenLEYDEl
en GOUDA. Den 15 Jan. 'smorg. ten half 6 , te Ley
den ten 6 uuren . 'sav. ten 5 uuren. Den 1 Febr. 'smorg. en 'sav. ten half t Den 13 dito,'smorg.tens 'sav.ten 6nm Den 1 Maart, 'smor. ten halfs 'sav. te
half 7 uur. Den 15 dito, 'smor. ren 4'sav. ten ?mn Den 1 Apr. 'smor.tenhalf4 'sav.tenhalf Denisdito, 'smor. tenhalf 4'sav.ten 8m Den i May, 'mor. ten 3 av. ten half 1 Den 13 dito. 'smor. ten 3'sav. ten 9 uui
]uny en July blyven als voren, Den 1 Aug. '«mor.tenhahVsav.ten half Den 15 dito ,'smor.als bov. 'sav.ten8 ui DeniSept.'smorg.ten 4 *sav. ten halft Den 15 dito, 'smor. tenhalfs'sav. ten7Ui DeniÓa. 'smorg. tens'sav. ten half Den i5dito,'smor.tenbalf6'saMen6uui Den 1 Nov.'smorg. en 'sav. ten half t
te Ley den 'smorgeas ten 6 uuren.
Dej



r 19')
èèn iS,No*< 'smor ten half 6, teirflj ten 6 uuren, 'Savonds ten^ uuré«<
Den t üec. -smorg. ten halfee den ten 6 uuren, 'S av. ten half V$g
Poort-Klokken der StadWl'REÈtt f*
Den i J8n 'smor.ten6Vav ténhalf^ Deni5dno/smorg.a!sböV.'Sav.ten5n5ï
iw ;smorg-en 'sav-tén
{Jen 15 duo, 'smorg. ten4 'sav.ten? nét
Den ?J y' £m°^ ,te" 3 W'(e» h»I^
DeniAn6" |u!^ven als voreV Der?^^^« ^nhalf^av. ten h.fr Den stV?10'-815 b0v- 'sav.ten8«nl-
Den , dfn Sr!°r-t6n? >v'ten I **n '5 d., 'smor.aJs öovt'say<ten^ ,
& 4k



f 50 )
J)e Poort-Klokken der Stad HOORN.
Peni5lan.'smor«tenh.7 'sav.teng uur. PentFebr.'smor- tenö. 'sav.ten halt 6. Penisdito/smor. ten half6'sav'ten6ur. JDeniMaart.'smor.tens'sav.ten halt 7. »eni5d.,*smor.ten halFs'sav. ten 7uur. Bern Apr. ,'smor. tenVsav.ten halt».
Deni5d.,'smor. tenhalf+'sav. tenfcmir. Pen 1 May, 'smor. ten 3 'sav, ten h 9. Deniadito/smor.alsbov.'sav.tenQuur. Juny en july bly ven als voren.
Een i Aug. 'smor. ten3 'sav. ten halt g.
ËeniSdito.'smor. ten half^av.tenSur.
Pen 1 Sept. 'smor. ten^av. ten hall 8.
PenisdUo'sjnor.tenhalfs'sav.tenynnr.
3Den t Oftob. 'smor. tens 'sav.tenbart7.
Demsdito, 'smoï.'tenhaifö'sav.tenóur.
«en i Nov.'smor. ten 6'sav. ten halte,
Pen 65 dito»smor. tenhalf-'sav.tenf.ur,
jpeniDec. 'smor.als bov.'sav.ten naü-3.
WEER*



C st )
WEER - VOORZEGGING
In den Jaare 1792.
IX VtetieetMars welke in dit Taa* Regeert, is van een Helder en vuuriir aanzien, en van een hitfig, droo*" engalagtige Natuur, by worfgcbou!
en Jweedragt, en de Voorftander d-r' Joldaaten, en van alle Handwerken n L V,nur ^dreven worden, De Menfchen welke hier onder 5e. booren worden, zyn over >t geheel genomen van een galagtigj empire-! ment, en genegen tot Geweld 'ïieranny Wraakzugtig, Verwaand, en Trouwloos , zynde tot veeie On-
vaafom Iefegei5,,ren lo0?ends gevaar om daar ay zelf ongelukkig zy„, andere insgelyks ongelukkig te ma*
. 5f2e Ja,are van Mars Rp^eerin^ hebbe pok dezelven betrekkig
ü * htt



c 5* y
ket weder, zynde meer vogtig,<t Voorjaar ™=o^^ , ierd vfe heidece Zonnt.cn>fchboae dagen, het welke tot ui ^
begin van junya^htfüd*^"mtB bet bemind te Regenen en eem^>™ ïuw weder te worden, waar dh we deïveeïe heete dagen volgen;er fchoj» het aanzien een vrugtbaaar Ta af beloofd , worden de MejKbben e*te «odaoig verbit, het welke de g^ond *W word van veele qaalen «"-ists In 5e Herfst uitbreken, waar toe de Ontftadigbeid V- het *5 S^^LrSueMheid ;« teder Maand betreft, *al het bl>ken meest droog valt met ge-



C 53 )
men *ot het einde extra fchoon» veorjaars dagen dat het eerder.oa Zomer geiykt, fchoon de vutten gemeenlyk wat koud vallen, hetwelk blyft voortduren tot in de iielft van Jp*tl wanneer het begind te Re* genen, het welke tot op den « of aomtyds tot den 29 blyft aanhouden ' 'waarna men tot den je
May khoon weder bekomt, waar 1 na het zelve veranderd met Regen 1 en Donder, het welke eenigaints van irow weder gevolgd word, dog zon-der merkelyke koude, ats dat het •■ «nagt» zomtyrfs een weinig rypt. het welke tot den ao blyft voottduu? ren wanneer men wederom warmte )bekomt tot op den 3o wanneer het weder koelder word,
Sfuny begint gemeenlyk met be* wo.kte Lugt en Regenachtig weder tot den 9 van die maand, den 10 heeft men fchoon en warm weder,1 en van «ie tyd tot het einde zeer ongeftadie
Seregenrt€liüSre A*gm Van *wml" JfxUj begint met grcote Warmte ® dat men tusfphen beide onge» P 5 WOQ«



C 54 )
woone heete dagenien nagten heeft, welke met veel Donder en regen worden afeewisleld, dog met den «o of 22 bekomt men groote nette 0» de geheele maand blyft aanhouden, en byna de geheele maand
jueustus blyft voortduuren » net welke beide wel eens dóór Regen en Donderbuyen word afgewisleld.
September heeft zeer warm en loei .weeder zo dat eenige Boomen voor de tweedemaal beginnen te b^_ye", inzonderheid wanneer het gebeurd dat tusfen beide eenige> Regen vald het weiki tot den 20 Wyft^ogKdoreri, wanneer men meerder Regen bekomt die tot het einde blyft aan-
°Oïïob'er begind met warm dog onaeftadig weeder,hebbende doorgaans ;H d- Morpenltond Regen, du •: over daf goed- weder; in de helft der maand heeft men % a ^ fchoone dagen doS daar na tot het einde een KbeTe Regen, het welke in'het begin
**hu**ib*r in kodde ver^derd tot den 10 toe , daar na bteft mi*



C 55 >
voor het Taifoen eenigzlnts warm» dagen, tot op den 14e', daar na be* JyTwede" Regenachci£ en zander* December !everd veel koude dagen doormengd met vorst des nagtst, den 10 begint het te fneenwen of te reeë. nen dan vriest het tot den 13e er* blyft koud en regenag-ig tot het einde van het Jaar.
^ 4 Lyst
1



f 56 )
JLyst van eenige der Voornaamfte ^QGriMÊNTEN iïl amstsrdam.
De Kgyzers-Kroon, de Oude en Nieuwe Ciraaf van Holland en het Hot van Holland; alle in de Kalvetftraat. HetQudejiyds Heeren Logement pvejr
de #Weeie Burg>ya)f Het Nieuwe«,yds Heeren Logement op de Heeren Markt en Haarlemmer dyks alwaar de Pest wagens at
en aankomen. J)ï "Stad Lion , de Morgeftar. en
Maltha , alle in de NesDe w'itte Mooie en Malthaopde Un-
geïover de Warmoesgragt. Jilt Kasteel van Aritwerpen; naast liet
generaal Postpomptoir. Het Rondeel op de hoek van de üoe-
leftraafc. , De eerfte, de tweede, en de derde V Liesveldictie Bybel in de Warmoes-
iif &Ht»
Het wapsn van Embden, de Zwaan » de drie Morianen en de Zon. Aue pp de'J^jeuwendy^.



Cs?)
De Liefrchveldfche Bybel op het Rokkin by de lange Brugfteeg.
Het Wapen van Arofterdam, op het Rusland-
ïn BOTTERDAM.
Le Grand Marechal deTurenne op
de Zuidblaak. H et Zwynsbuoft op deEra smusmarkt. De Zwarte Leeuw in de Wynllraat. DeStadsüoeieop het Haagfche Vee*. 't Groot en Kleine Schippers Huis
beide op de Spaanfche KaayHet witte Hart op de Hoogitraat. Ü3 boude Voet, by de Hal-
ln UTRE.CHT.
1 J-let Nieuwe Kasteel van Antwerpen
op de Ganfemarkt. i De Plaats Rojaai in de Minnebroeder-
ftraat:
1 Het Oude Kasteel van Antwerpen op de oude Gragt.
| De Atlas in de 1 inge Nieuwftraat.
I JJe witten Engel, buiten de Catherfna Poort alwaar de koeven op Lei* de en 's Hage worden verhuur}.
D * Cf



C 53 ^
De witte Zwaan buiten te Tolfteeg Poort, alwaar de Postwagen op Breda,'sHertogenb. en Gornichem af en aankomen en kunnen aldaar plaatfen befprooken worden.
In LEYDEN.
Den Burgh, de |Goude Leeuw en de Plaats Rojaal.
In 'SGRAVENHAGE.
Den Ouden Doelen op het Tournoyveld. •
Den Nieuwe Doelen, en het Groote
Keyzersbof op de korte Vyverberg. Het Heeren Logement op de hoek
van het Voorhout, alle by het Hot
en PGstwagen. De Marefrbal de Turenne in de kor»
te Houtftraat. Het Kngelfche Parlement in de korte
Poten. _
De



(59)
De Goude Leeuw in de Hofftraat» alwaar alvorens de Vaderl. Sociëteit heeft geweest.
De Goude Leeuw op het Bulten Hof.
De zeven Kerken van Roomen, op het Voorfpuy, by de Lvdfche Veerfchuiten, de Stads Herberg op 't Delftfchc Veer, en de Prins, op het Spuy by het Weeshuys,
lil HAARLEM.
De Conde Leeuw, en het Guldenvlies by en op de Markt 5 de Toelast by de Amfterdamfche Poort.
In HELLEVOETSLUIS.
De Goude Leeuw alwaar tweemaal 's Weeks 's Woensdags en Saturdags ordinaire Ta ft* word gehouden tot gerief der 'Pasfagiers; alwaar de Kapiteins van de Paquet Booten dagelyks te fpreekéri zyn.
LYST



C6o) NIEUWE
STEDENWYZER,
Wvzende naauwkeurïg aan, hoe veel Uuren gaans rie volgende Steden ge» legen zyn van Amjleriam , 's Gravenhage t Rotterdam en Utrecht,
Gelegen van Amft 'sliage Rot.Utïr
Aken 34 4- <6 35
Alkmaar * «I i?. »7
Amersfoort 9 17 *5 4
Amfterdam 11 3 4 8
Antwerpen 3° 22 18 23
Arnhem J8 25 23 12
Benthem 3f 44 4^ 3
£erg. op Z. \ V ^ M
Bolswaard 42 5^ 37
Bommel »5 ie 13 7.
Bon 5-i 6: 5^ 5°
Borkelo 34 aJ *'
Breda £t>1 *3 ? «3
Bremen 64 72 7e 50
Br el ir £ '
Brugjren 48 ^c 3^ 4*
Brusiel i 3b 3ci



STST~ .^«t*t Rot tfh*
Camper, J? t g 62
De!ft b 1 12 3
Deift-ie! 1:| -l ,.3 '2
DocitHm .6 r, :I *;
D^bu, * • | 4
■\ Doornik c l?
I Dordrecht ff 4 4?
gorekum 22 2J „J 9
•{Duisburg- ,A '?
Duffeldorp £ Jfl 4«| 30
Edum ƒ \ J2 45 53
Emmerik £ * Jj g
franeker 4i ^7 15
feeertruidb. U g 5 <°
Gelder ,0 " * IO
fa- | -4 ,1 ?!
Goor 1 £ 3C 2°
81 i 34 32 21
Gra-



Geieken van Amft, 'sHageRot U tr.
Grot 27 35i 33 «
Goriium 14 12 ? °
Groningen 44 5* 5^ 39
Cnlik 4* 4» 46 36
VHage u 4 -
Haarlem 1 3 8 J af
Harlingeri 45 53 5» 4»
Hasfelt *4l 30 19
Heilèvpetfl. I 19 8 £
'sHehogenb . 1* J« £
Hensden 18 *M 13 *
Hindeiopen 41 4' 47 •*
Hoorn 7 at *|
Hulst 35 «? ^3 £
Keuten 5c 57 5o «
Kleef j 25 30 28 17
Leeuwaard. 4= 5° 4» 37
Leuven 3» oO *> 3*
Lewen 0 J „Q
Limburg , 45 4*1 f
fe U l i
Luxemburg l 23* 6"» \uy£
f 62



( *3 )
Chhgen van Amft. 'sHageRot. ]Utr.
ifyK. • , ^3 41 3Ö 34
Xvlaaftrcht ^ 37 3^ »o
Mecheien 34 25 22 ^7
Medenbük ï0 2o 03! ~g
Meenen 50 42 38 43
i>leuts 3,-, 42 40 00
Middelburg 32 24 21 £5
' IMunnikcnd 3 14 17 ,t
Hmifter 34 53 so
in'aarden <j 1 < 14 ?
Jf.araen 4S 38 35 4o
£ieuwp. 5, 4? 43 s
•.Nimwegen 2cj 25 23 l3
Noorafi v\ 4, 4,
rUIdenzaal 32 4o .',7
lt)fteuJe 5S» 4J 40 JJ
1 Oorfmarf. 32 4o| 33 ^7
lOsnabrug 53' p\ 56 A
■ Oudenaar, 4» 37 ^
farys 9ï ■ 90 s6
IFaterborn 6. 6g 66 ^
IPurmerend ?\ 14 17 jj
Rhene ' 15 2Ój 7
Roermond 34 34 32 2&
Kotterdam 14 4| ir
Schiedam 14 3j 1 1*
Schoonhov. u« 9\ 6 5
Sluis



Gelegen van 'Aardt 'sHage f Röt.f u tift
Sluis in V). 48 43 36 4d'
Sneek 41 50 47 gó*
Stavoren 39 47 45 j 34
Steenwyk 29 37* 35 24
Thiel 1$ 19 16 7
Ier Gouw 10 6 4 7
Jet'Tolen s6 17 10
Ter Veer ( 32 05 2!' ^5
yianen 10 13 10 2
Vlisfingen 33 25 22 2<5'
Vollenhov. 27 35 33 az
Ütïtciit 8 13 1»
Wagening. 16 20 19 7
Wezel 31 ZY 36 24
Work in H.i 15 14 -9 ' 7
Work in t. 4» 50 48 3/
Woerden 11 » 8 4'
Wyk te Du. . 12 17 14 4
] peten 53 45 40 4&
Zuiphen 21 29 27 ifr



.CATECHISMUS
DER
TADERLANDSCHE HISTORIE,
Beginnende met het gebeurde ze* dert het Eindigen van het BeItatid in 1621, tot op de Muuilerkhe Vreede m 164&»
Vrage. Baar gij my m hetvoorige
gaar de Lotgevallen der Kerke 4duurende hu Twaalfjarig Beftand.
1 : letren kennen, zo wenschte ik m» teel ie wceien of den Staat bij kef eindigen van dit Be/Tand, het welk, op %en 9 April 1621 vaorvi»l% een betten**ge rust bleef genieten ?
\\frZ' ?eeu % want gerluurende «t öeitand met Spanjen, waarend* ïfn "gewikkeld geraakt in dei»
W °m »UÜk en Ber&> en om denton van Bobernen, waarmede *» jaren verliepen , zonder eenig vn^ fi» dan aat het geweid der Wape-
il^e8-ren,deeJs °P dm I>«ï£fcbea. "e*J1 o/ergebragt j d?cb de



( 66 )
Komn-r van Bohemen en de Keurvorst
Frederïk kwamen, na het verlies van Praag, cp den i4.APfi1.vandij;Jaar reeds in 's Hage, en ook nog m dat zelve Jaar nam den Oorlog met Spanten weder een aanvang, en 0.11 gat aanUMdiog dat 0P den 9 Ju.y de \V I. Comp. wierd opgerigt, en met previüeien begiftigdV- Waar door tS het * *
merkwaardig ? r-„r,v A. Ooor het innamen van untiK door Graaf Hendrik van den Berg, Sooïbet verieenen van Protexie aan de uiteeweken Remonftranten in ner. Franfche Koningryk, en door het Verbieden van den invoer der^e kenorde van de Synode van Dordj recht. in de Provintie van Friesland. — Mmrits h,d ondertusrchen ookeene fergeeflche aanftag op 's-Henognbosch ondernomen, doch met *W vereenigd noodzaakte hy dSpanjaarden het Beleg van Bergen
V^S** het Vervolgens in dit
*fa ir met de. Remorjir anten ?
9 A. De Placaaten teèen hun tft£



C «7 )
den ftrengeryk uitgevoerd ; de Pre-
dicsmen Poppius en Niè'llius wierden te Haarlem gevangen genomen, en eemge tyd daar na op Loeveftein verwezen ; de Apologie van H. de Groot , in dit Jaar in 't licht gekomen, wierd het lezen c?aar van itreng<'[>k verboden , en den Schryver ftraf baar aan lyfen goed verklaard.
\ . hoe gedroegen zig de Remon* ftranten om/rent dn alles ?
i*' zv hadden een groote haat tegen 1 rins Maurits opgevat, ten minfte eenige vkii hun namen voor, den Prins het leven te benemen, daar andere 21* ra vervolg van tyd van dien blaam zuiverde, in 't midden brengende, dat de voorgenome Pi infenmoord in geenen deelen by hun een algemeens goedkeurinz vond.
V» mie waaren dan de voornaamik aanleggers of Confpirateurs tegen Prins Maurits? ö
A. A's Hoofden, de twee Zoonen van Bameveld, welke hun grvze Vader , de tweede oorzaak van inan. leven , op het Hoffchsvot «Is een Verrader des Vaderlandsch hadden zien E z fae-



( SS )
fhevetï, en zig zeiven van hun amp» ten verftooten , fcheenen het gebruik van hun Reden verlooren te hebben, inzonderheid Willem, Heer vanó*o«tenbuvgt zyndede jongste Zoon, deze van een doldriftigen en losle aart en vari eenige na bet ontzetten uit zyn amot mét de nek worder.t.e aaaSezien/kOB dien hoon niet verdraaien, en was bedara op middelen om ziz te wreken, zogt daar toe in 4e eertóe plaats de hulp van zyn Broeder Reinier , Heer van Qroeneve\a\ doch deze van een zagteren^cbevdenercaraa^r zyode dan zyn Broeder mitem, had deze veel moeite cm hem in zyn voornemen tê doen Stemmen, en "nam niei da» met weerzin deel in het ontwerp van zyn Broeder, die hem dreigde, by weigering» hetzelve alleen uit te voeren.
V. Volbrdgtin deze twee broeders dan'de Moord uan Prins M- urits?
A. Vejre vau daar, en bet ging gelyk bet de meeste Zamenzweeringen gaat, dat zy mislukte,- ik zal uhet geval- z o kort mogelyk verhaalen: Stouttnlmrg had tot *va medehelper



C 69 )
T*rÊisrfncTi*te Berkei. ^ **» Srrte.Kotterdam'H
geweze f redicanf te Bleiswyk ea anderen doch H*™ swy** jatnartig zynde, om de daad zelve, uitievoeren, vonden teraadenerofc?
d^S^^ ? «ebf0*«. waar voor | de Commisfie aan ^. ^, DA
d^Pf edrage„> die over zes dui■ zend Gulden , des nodig hebbende
kou d.sponeeren , deze dled een aanI bod aan eene jan Blanfart^iSL
werker te Leiden, deze gaf daï
'Ker, noch geen van aJJen betoonde meer yver en aandrang om deze daal untevoeren dan Mtffer, welke Z eemge Remonftrantscbjïezinde Ma? ■trcozente Leiden overhaalde tot net volbrengen van de Moord aan den Prins , het bekkende met een onderneming ten beste van het Land waar van Prins Fredrik Hendrü:kenE 3 ais



( 70 )
nis had ; Slatius was ook de Man welke kogels en andere zaken bezorgd heeft tot het volbrengen van het feit; dus alles geregeld zynde, moest A. Blanfard, W.Parthtf en een Rotterdammer , den Prins 'Maurits te Ryswyk, als hy uit zyn knets trad, aanvallen en met Piftooien doorfchieten, en niet aflaten voor dat hy zyn leren uitblies, en zo zy tegenftand vonden zoude de andere Leidenaars en Rotterdammers toefchieten; ook had Slatius eenige tyd te vooren een werkje uitgpgeven, onder de Tytel van Klaarligtende Fackel, en had in hetzelve alles zaamengebragt wat mogelyk was om het volk tegen de Prins op te zetten en gehaat te maken.
V. Was dit geen alUrflegtst caraeter voor een Predikant, en verzaakte deze niet altoos de Les van zyn Groo-
A. üy zult hem nog nadar leeren ïcennen . en zien yit dit geval, dat fchoon de groote Hemelkoning en Regeerder der Vorsten wei eens het kwaad voor eeaig* tyd toelaat, «y



( 7% )
egfer niet aflaat, zyn Regtvaardiglieid op den kop der Boozen te doen
uitftorten, &at my voortgaan:
de vier Matroozen, weike mede tot uitvoering van dit feit aangenomen vaten, begonde achterdogt te krygen , en voor de gelukkige uitkomst te vreezen ; zy verzogte dan by de Prins gehoor , en berigte Zyn Hoogheid de wyze en toedragt van hun aanneeming; Maurits waar hier over zeer verzet , en liet in 's Hage , in een hem daar toe aangewezen Herberg , eenige in hegtenis nemen ; van Dijk waar de eerfte die deze mislukte aanflag ter ooren kwam, en terwyl hy de vlagt nam, waarichouwde hy me da Stoutenbtrg en Groeneveld, die mede oogehbhkiykde viugt ramen; eenige , waar onder van der mijlen , de Schoonzoon van Bnrne~ veld , wierden gevangen genomen , doch op bewys van bun on fichu IA eirt-ft weder ontflagem Eenïge doldriftige Contra - Remorsfh anten be » fchuldigde daar mede uie Remonftranten, en deze sndets ?o zerif- tot gematigfaeid geneigde Seae wierd & 4 ovg£



•over het algemeen , zelf van de Pre.dikftoelen , met de naam van Priafemoorders beftempeld,
V. Maar wievden de fchuldigjle ■ van deze verfoeielijke voorgenomen misdaad niet gevat?
A. In de eerfte plaats viel van Dyk te Hazartswoude in handen, en wierdt na den Haag gezonden, die •direct, de geheele Confpiratie ontdekte, waar op men eenige Prsemien zette op de lyven v^»n Groenevetd, .Stou'enbiirg, van der Dus jen . Koomivinder, en de gebroeders Blanfart; de eerfte die daar op ontdekt wierd waar Groeneveli, welke op Vlieland door den Schout gevangen wierd, en naar den Haag gezonden; dezelve dag trof dit lot mede de twee Blanfarts en W. Parthij; D Koren» winder betrapte met» te Overfchie; de doorfleepen, en zyn carafter zo veel oneer a-andoenende Slatius geraakte niet verre van Coeveiden in een Boere ge.vaad verkleed , mede in hegtenis, (welke gevangeneming ik u door een Prentverbeelding doe ophelderen ).



< 73 )
V. Maar waar bleef Stoutenburg? A. Deze ontkwam liet gevaar, en "toog na Brusfel, daar by de befcher» ming van de Aartshertogen genoot, en haar 2elf in het jaar ié26 als Ritmeester tegen den Staat diende , om dus zyn Vaders dood te wreken.
V. Wat flraf wierde de gevangenen iaanged„ran ?
■A. Viervon hun, waar onder Groemveld, wierden op den 29 Maart 1623 onthalsd: eenige tyd te voren deed de Vrouw van Olüenbameveld een voetval om vergifnis voor haar Zoon by de Prins, (zie de Prentverbeelding hier voor,) en de meeste Hiftoriafchryvers komen daar in overeen, dat Zyn Hoogh. haar zoude gevraagd hebben, waarom zy dit voor haar Man niet verzogt hadde, dooh daar op kloekmoedig zoude geantwoord «rebben : myn Man was enfchuldig , Moch mijn Zoon is fc'mUig; de Prins Ivergumie geen pardon, doch liet haar Iroe om met de Vrouw en Zuster van fjroeneveld nevens zyn Zojnrje het iiaatfte affcheid by de gevangene te Doemen.
E 5 V*



C 74 )
V. Waar dit geen akelig tydfiipt doch hoe gedroeg zig Groeneveld?
A. Deze trad ten volle gekleed , met zyn hoed op 't hoofd , en den Degen op zyde, van de Gevangen Poort na 't Hof , en falueerde met de grootite kloekmoedigheid de menigte welke hem zagen pasfeeren ; ter ftrafplaats gekomen zynde, ontkleede hy zig geheel, en ging na het zand , waar op hy zig tot het volk wende en zeide : wraakgierigheid en kwaade raad htbbe wy hier toe gebragt, heb ik iemand misdaan, ik bid cm Christus ivil vergeeft het nnj, waar op hy zig nederkmelde en biddende zei: 6 God wat Man ben ik geweest, en wat ben ik nu ƒ waar na de i3eul hem het hoofd van het lichaam flceg, en van zyn leven een einde iririakte-
V. Mtj dünkt heeft iemand medelij» den verdiend dan is het Zeker deze 31 an, alzo die door dwang van zyn Broeder tot die flap gekomen is : doch hoe ging het met de overige , ik bat verlmger.de hun Ivt te verllaar. ?
»d, Slatius, de twee£ larf Aarts. en



f 75 >
W. Parthij, bleven zitten tot den 5 May „ op welke dag zy alle onthoofd wierden; Slatius gedroeg zig zeer hardnekkig, zeggende zelf tegen den Predicant welke hem in de uure des doods bezoeken kwam, dat de dingen, die hy hem zeggen wilde, zelf wel wist, en onder het hooren leezen van zyn vonnis, zeide hy zeer dikWyls, dat is onwaar , dat heb ik zo of zo bekend, *t is geen regt dat hier ge. \ruiht word, maar geweld, en diergeyke woorden meer ; de gebroeders iBlanfaart gedroegen zig fr.il, doelt Warthy, welke dronken op de Rolle )Ügekomen was, viel den Griffier dikijsvyis in de reden, met te zeggen , dat sjtoy onwaarheid las , en dwt zy voorogenomen hadden de toeleg te openjbaaren: nog fprak Slatius, ©p 't Schajvot gekomen zynde, tot de aanfehouWi-rs : eerlijke vrooine Burgers , hierVtiet gij dien Slatius naar wiens bloed \w.en zo lang gedorst heeft?
V. Was deze zo een onverfchrokken %Tdan? en zijn er ook nog meer buzonder* Weden omtrent zijn dood voor handen? A, ]a 9 in de eerde plaats, wanne©



-fleer hy voor het zand geknield lag, *efte hy zyn handen een weinig omhoog, net in de flag van het zwaard, waar door met z\, n hoofd zyn rechterband geheel , en zyn linker byna wierd afgeflagen ; zyu lichaam wierd ver-volgens op een Rad gelegd , (daar de Blanjaarts en Parthy in tegendeel nog begraven wierde) en zyn hoofd op een (laak daar boven gezet f de overgebleven Weduwe had egter de ftoutheid om het lichaam van haar Man van daar te doen ligten en by de Geestbrugge te begraven, welke buiten den Haag gelegen ligt, doch vier dagen daar na ontdekte men met hetomfpitten der aarde dat hy aldaar begraven lag; hier op wierd hy weder door het Ger cht ter eerst gemelde plaats gebragt en van deze zonderlinge gebeurtenis heef men een Konstprent van in het licht, waar op dit alles is afgebeeld ; deze gaat uit onder de naam van Slatius komt uit het Graf9 en vaart op daar hy voer af; dit alies belette egter niet,dat by ten tweedemaale van daar wierd weggehaald, *n in een Boomgaard ,te Warmond
b«-



C 7? J
begraven is, zonder dat men hem ooft heeft kunnen ontdekken ; waar na men op den 21 May een Dankdag hield over de ontdekte Cónfphratiete* gen het leven van den Prins.
V. IVas hier mede alle fir af oefening dan gedaan?
A. Neen, want nog op den 21 Juny- wierden te Leiden epnen jan Pi*, terszoon, LynWrayer, S. de Plekker, en G. Kornehszom mede onthalsd, als ook nog op den 3 July te Rotterdam K M Bontebal\ gewezen Secretaris te Zevenhuizen.
V. Maar de Ontdekkers van dit feit tyn zekerlijk daar voor beloond Qewor» ien ?
A> De Staaten befchonken aan die vier Matioozen. welke onk Remonstranten waren, ieder/V'OO:— en ƒ15: — :er Maand ; agie,en verdere ;;atifchryring aan de Admiraliteit van bevorlering by oppnvaHende am->ten ,daar en boven g:;f de Prirs ied^r een goude Medailje men zyn borsi beeld» ter w^arie van tachtig Gulden , ais oak een BJvere Degen.
1 V. £mr gy m% nn dt Lotgevallen
im



( ?8 )
in deze tyd van de Remonflranten so •klaar hebt aangetoond , kan ik egter niet voorbij om te vragen of dit jaar ook meer merkwaardige gebeurlemsfen opleverde ?
A Met weinig woorden zal ik u zeggen , dat de graanen tot etne „»anirierUlykehoogeprys verkogt wierden , dat men voorgenomen hadde Brand te Amfterdarn , en inzonderheid in de Schepen voor de laag op hetY liggende te ftigten , en eindeiyk, dat in het laatst van het Jaar door geweldige ftormwinden veele Dyken aan den Ryn, Waal en Lek doorbraken , en dat de daar os> volgende Winter; van een ftrenge Vorst verze'd ging.
V, Hoe ging hei met de Oorlog aieti Spanje ?
A. Deze van de harde vorst gebruik] im kende , rukte de Graaf van den Berg op den 5 Feb. 1614 met zyn Jaeger op het platte Land in da Veluwe, eri^ deeden daar de Huislieden veel overlast , (zie deeze gebeurtenis in onze Prentverbeelding u klaar voorpefteld,) dog het duurde niet langer dan tot den 33 daar aan volgende,
wan * {



C 79 )
wanneer de Spanjaarden dit Land iweder verlieten, aizo de Stapten met Vrankryk en Spats je op nieuw zamen een Verboud llooten,' doch Maurits leefde niet lang daar na , hebbende in die tyd egter nog Gennep herwonnen , en Kleef by verdrag veroverd , daar de aanflag op Antwerpen hem mislukte, waar na hy zig na'sHage begaf, en daar zyn dagen eindigde.
V- IFilkebyzonder lieden gebeurde btf het eindigen van Mautits levensdagen?
Jlt Op zyn ziekbed Het hy niet af zyn Broeder Frederik Hendrik met het (voltrekken van het Huwelyk met '\Anielia van Solms aantemaanen , het weike ook nog by het leven van dien Prins op den 4 April 1625 voltrokken wierd, ftervende de Prins op den 23de daar aan volgende , in het 5Sfte Jaar 1 van zyn ouderdom , en volgens het verhaal van den Predicant Bogerman , dte hem dikwyls by zyn ziekbed adfifteerde, en in zyn laatfte oogenbükken bybleef, met berouw over zyn zonden, met voornemen tot verbetering, en met hoop op de vergeving der verdieufte des grootea Zaligmakers.



f 3o J
V. Liet Maurits geen Erfgenamen wen der na , dan zijn Broeder Frederik Henderik?
A. Nimmer waar hy gehuwd geweest, egter liet hy by Jon&vrouwe van Mecheltn verfcheide natuurlyke Kiudereu na , waar van de twee oudfte Zoonen Willem en Lodewyk zig meestin 's Lands Gefehiedehisfen hebben berugt gemaakt; aan zyn Zoon Willem maakte hy zyn Heerlykheid van do Lek , met het recht der Visfchery in de Merwe, en aan zyn Zoon Lodeieijk de Heeilykheden van Poiaanen , [Monster , Poeldyk , en half Loosduinen , nevens een Erflyke Rente van vyfduizend Gulden 'sjaacs voor ieder; en aan Jongvrouwe van Mechelen een Lyfrente van ƒ4300* — 'sjaars; by een afzonderlyk Codicil befprak de Prins H>ed*e nog aan vyf Bastaarden, zb als hy ze noemt i zie de Notulen van Zeeland van 27 Oftob. 1625 J /40C0: — 's [aars, aan één Zoon, ƒ 3000:— aan één anderej, en aan drie Dogier» ieder /icoc:™ 'slaars; het Lyk van Zyn üoc&heid. wierd on den 16 Septemb*
te-



( 8i )
I te Delft in bet Graf van zyn Doorli
Heer Vader bygezet.
V. Kunt gij mij nu nog iets byzon» \\ders zeggen van zyn Caratler.
A. Uit het voorverhaalde laat ik.
iu dit zelf opmaken ; dit is zeker dat
hy met regt mag gehouden worden j voor de grootfte Krygsman van zyn
Eeuw , hebbende de krygskunst ge« ibragt tot een trap zo a!s niemand j zulks voor hem hadde kunnen doen ; lin de verkeering waar hy openhartijger,r!och tevens driftiger enoplopenjder dan zyn Vader, ma*r de cfood
van Oldenbarnroeld, die men aan de iPrins weer , heeft by veel?n grooc irnisncegen verwekt , die daar dooc |den roem van zyn Heldendaaden ba* izwalkte.
V, IVie volgde Maurits in zy* \wacrdigheden op f
A. De Prins zyn Broeder Freaeni Hendrik, wordende htm het ampt ran Kapitein - en Admiraal Geneaa! door de Staaten , even na de lood van zyn Broeder, op den 54 May 625 opgedragen, en ten bewyze van e achting welke men voor hem had-' F de



<i&, befloot men ter GeneraHfeit, om zyn Gemalin de Princes Amelia vanSolms, wegens hun voltrokken Hu* welyk, met een gefchenk van /'aocoa tevereereu, en op den 3 September daar aan volgende deed Zyn Hoogli, den Eed, en bezweerde alles te doen wat een goed en getrouw Gouverneur ^ Kapitein - Generaal en Admiraal behoorde te doen , (zie deza plegtigheid hiarvoor afgebeeld ) doch. de Proviatie Groningen en Drente haJde hun byzonderen Stadhouder», namen tlyk Ernst K'ifimir.
V. Hoe gedroeg zig de nieuw aan» gefielde Stadhouder , &c. ?
A, Zyne betrekking op Frankryk, door de geboorte uit eene Franfche Moeder , en van die Mogendheid Aeeds gevleid, waarin de eerfts plaats ©orzaak dat hy een naauw verbond m$t Frankryk en den Staat wist te bewerken, hy tragte mede de binnenandfche rust geheel te herftellen, om *aar door de Ingezetenen met meerder lust *sLands laste te doen draden* de vreeze voor nieuwe onlusïejiwaase» e/tei oofzaak dat hy de
«es*



C 83 )
verdrukte Remonftranten vo®r affc nog al die voorrechten niet kon doen genieten , die zy van hem hoopende waren , egter wist hy de genegenheid des volks in alle opzichten tofc zig te trekken.
V. Hoe gwg het Frederik Head> ïik mtt den Oorlog ?
A\ Hy veroverde Grol op den igs Augustus 1627; wind na een beleg van byna vyf Maanden , op den ifc September 1629, '» Hertogenbosch „ en op den 2, Juiy 1632 Maastrigt „ behalve anderen, (welke ons beitels, verbied om de kortheid alle te melden en in acht te nemen.)
V. Waar het ffaar 1625 neg: meermerkwaardig ?
A. Ja , want de Bahia de Todos; los Sandos, ais ook St. Salvador» welke eerst gewonnen waaren, wierden door het Heet gedtag der Gebroeders Albtfrt en Willem Schouten, weder verlooren op den 3ofte May.
V. Welke waaren de Gebeurtmisftr» van ï6zé ?
A. In de eerfte plaats de henchlyke gebooste op den 27 Febmaisiy vans



C 34 )
een Zoon van Frederik Henderik^ welke de naam van IVMem de II. ontving ; vervolgens 't vertrek van «enige Oorlogfchepen onder geleide van F. F. Hein; 'tbemagtigen van ©ldenzeel op den i Augustus , door Graaf Ernst; het zenden van twintig Oorlogfchepen aan Frankryk om in 't beleg van Roebelle te gebruiken , en eindelyk de mislukte aanftagvan Spinola op den 31 Oftober op de Had Sluis.
V. Hoe JUnd het in deze tyd met de zaken der Remonftranten ?
A. Zy vonden onder het beftuur van deze tegenwoordige Prins eenige vetligting; de Schoonzoon v«n 0/denbarneveld, de Heer van der Mijle, bekwam verlof om weder in Holland te mogen komen.; R. Hoger beets had verligting gekregen , doch ftierf weiaiig tyd daarna; de Heer Reigersber* gen, Zwager van H. de Groot, werd bevorderd tot Raadsheer in de Hooge Baad, het welk van dat gevolg was dat eer.ige Steden het waagden om opentlvk Vergaderinge te houden.
Y. En liep dit nog al rustig aj ?



C 85 J
A. Zy ontmoeten te Amfterdam hevige tegeiiiland door een hoop gemeen volk , welke op de tweede Paaschdag een huis op de Oud« Schans plunderde, waar in zy hun Vergadering hielden ; de dappere Majoor N. Hasfelaar met de Stads bezetting komende aanrukken, deed op de woeste hoop vuur geven , en dooden daar door twee Matroozen , en ichoon de gevangenen daar over. door den Regter geftraft wierden. werden egter het houden van Vergaderingen in die Stad hun vervolgens verboden. b
V- Wier den het houden van Verga» deringen dan op andere plaatzen 'toegelaaten ?
A> Ja, te Gouda, te Brielle, en in andere Steden en Dorpen , d >ch «ergens genooten zy meerder vryheid dan te Rotterdam , welke laatfte Stad zeer veel oneenigheden met de andere Steden daar over hadden, welke fterk waren voor de uitvoering der Placaaren wt-gens het verbieden der Remonftrantfche Vergaderingen , doch met den aanvang van February des Jaars F 3



< 86 )
2627 *e Amfterdam andere Regenten <op het kusfchen geraakt zynde, die de Remonftranten meerder genegen fcheenen, welke gedeeltelyk daar uit zyn oorfprong nam, dat de Koophandel door de meer gematigde vrySieid van Godsdienst uit Amfterdam na Rotterdam zoude konnen verlegd worden , voegde de eerfte Stad zig by de laatfte , en yverde tegen de «itvoering der Placaaten in de Vergadering der Staaten van Holland nog wierd ook ter dezer tyd te Amfterdam een lomp Schotgefchrift ge. ürooid tegen de Regeering, het welfee gy lezen kunt by Wagenaar , in zyn Vadert, Hiftorie, 11de Deel, 2>ag. 40.
V« Kreegen doe de Remonftranten dan te Amfterdam ook vryheid van Godsdienstoefening ?
-^. Voorzeker, zelf wierd hun van tyd tfl tyd meerder toegeftaan*het welke ik u ook op zyn tyd zal aantoonen.
V. Wat verrigtte men in dit §laar tan 1627 te velde?
A. De Staaten , en inzonderheid Wrederik Hendrik, namen nu een be-



C S7 )
Jhiit om cok aanvallender wyae te Oorlogen , en met Grol te beginnen, het weike door Sptnola zeer fterk gemaakt was , dcch de Prins toog met 168 Vendelen voetvolk, en vyfen dertig kornetten Rnitery te velde op den ir, M&y . doch wierd alvoorens door den Ridder Kenleton, wegens Engeland de Ridderorde van dt Koufeband toegezonden , en even als zyn overleden Broeder in de Vergadering der Staaten daar mede omhangen , bedingende de Staaten naar by, dat den Prins zig nu door het aannemen van dt ze Orde met een byzondere» Eed niet aan de Koning v;n PngeJand moest verbinden , { volgens de Rpfoluiien der Staatea in 1627 '°P bladz. 149, 152 > if5«) ; de ftad Gro' gaf zig, na een manlvke verdediging, egter op tien 19 Aügufctus over; doei de tleer van de Lek, oudfte natuuriyke Zoon van Prins Maurits, koste dit het leven.
V. Wat gebeurde ''er nog weer ?
A. Men kreeg met Engeland ver«* fchil over de zitting van deszelfs Gezant in de Raad van Staaten , eek F 4 re*



C 88 )
rezen yerfchillen over de Lakenhandel ; de Raadpenfionaris & Cats wierd »a Engeland gezonden, om Satisfactie voor de fchade door Engelfche Schepen aan de onze in de Middeilandfche Zee toegebragt * doch keerde onverrigter zake te rug; den 28 Augustus floot men een verdrag met "Vrankryk, doch 't wierd niet bekragtigd , en de geflepei'fte Staatkunde was 'er dus nodig om deonzydigheid -te behouden , egter zorgde men van ,i>ekwaame Vloten in Zee te hou Jen, tot beveiliging der kusten tegen de Spanjaarden , tot welk einde op orde der W. 1 Comp. in de Maand May 3628 de dappere P. P. Plein m Zee rftak met 24 Schepen om de Spaanfche Zilvervloot te ontdekken. V En gelukte dit? A* Zeer zeker: in de Maand September ontdekte hy hun, en fchoon zy bet gevegt tragte te ontwyken , wierde zy egter op den 9 September tot de overmanve genoodzaakt; hier door verkreeg de Comp. een aanzieulyke Somma , welke begroot wierd tusfchen de elf ea twaalf MJllioen



C 89 )
V- Welke een vreugd most dit hier in het Land gegeeven hebben, de ver» krtjging van zo groot een Schat ?
■d. Men vierde een plegtige Dankdag, alzo dit verlies Spauje in ftaat ftelde van niets te ondernemen; men bedreef daar over Vreugdebedryven ; de Participanten der Maatfcruppy kreegen een ui» deeling van 50 pCto., al het Scheepsvolk wierd extra beloond, en de Bevelhebber Pt P. Hein tot Luit, Admiraal verheeven, doch genoot die waardigheid uiet lang, alzo hy in 1639 als een Man van eer en moed voor Duinkerken het leven liet, en pie»tig naar zyn verdienste te Delft is begraven,
V. Ik moet weder vragen omtrênd de Remonftranten , meen ik niet wel gehoord te hebben dat deze van tyd tot tyd meerder vryheid bekwamenï
A* Zy waagden het aan de Staaten van Holland vrye Godsdienstoefening te verzoeken; deze wezen hut» ieder aan hun byzondere Stads Re» geering, te Amfterdam ontftond by eenige Contra - Remonftranten misnoegen, om dat men eenige goedF 5 gun?



( 90 )
«gurmers der Remonftranten op bet 'knsfen hadde gebragt , zelf vaarde de Predicanten Smouten 'Klappenburg daar zeer tegen uit, dart de Regee■ring zig hier niet aan ftoorende, gedoogde de Remonftranten het houden hunner Vergadering, doch veel gemor daar over onder de andere party zynde , dekte de Regeertng zig in het eerfte met Waardgeiders, en weinig tyd daar na verzogte zy van Zyn Hoogh. eenige Vendelen Suldaten, welke laatfte een Remonftrantfche Vergadering verdedigde , en een oproer ftilde van Bootsvolk cm trend het W. I. Huis; de Regeerfrig zette eenige van de yverigfte vodrftart* ders der Contra Remonftranten de Stad uit, of wierden in boeten verwezen , onder welke eerfte de twee bovengenoemde Predicanten
V. Móet ik ir-y niet met recht ver» wonderen over de denkwijze der Re» geer in g voor tien ff aar en?
A. Verfcheide Leden der Staaten ftelde de Regeering van Amfterdam in het ongeiyk , doch wanneer den Burgemeester JBicker Hun JEd Gr,
Ackbt



C 9* )
jftchtb. onder anderen het gedrag van Smout had aangetoond , begond« men gunstiger over die Stads Regeering te denken , egter onftlonden er nog verlcheide geichilien omtrend de Burger Eed &c. . die door den uitfpraak van de Stadhouder wierde uit den weg geruimd.
V. Maakte de Remonjlranten doe geen verder gebruik zig van die gunstige geleginhiid by hun Regeertng te bedienen ?
A. Ja, en men liet hun toe in den Jaare 1630 om een Kerk te bouwen , en het duurde niet lang of de voorheen gebannen Predicant Episcopius deed aldaar de eerste Redevoering, en aanvaarde naderhand in 1634 het ampt van Hoogleeraar, het welke hy tot 1643 bekleede behalven deze, heeft dit Kweekfchool verfcheide benoemde Mannen opgeleveid, en de tilaatst overleden Prof. van der Meersch is nog by veele onzer tydge^ooten ibekeud voor een Man van groote geleerdheid ,ook heeft nu weinig tyds gesleeden in deszelfs plaats de Heer ffiKonynenberg ais Hoogleeraar in de.
God-



C 9* )
Godgeleerdheid, en de Heer P. van Hemen in de Wysbegeerte, met hun JLesfen een aanvang gemaakt, en fclmon het getal der Remonftrantfche Steden zo groot niet is dan in de voorige Eeuw, beftaat het egter in Holland, Utrecht en Friesland m twee en dertig Gemeentens.
V. Nu denke ik dat de zaak der Remonflr anten gehéél is afgehandeld, en dus laat ons voortgaan om het overige van het §'aar 162Q te vernemen f hoe ging het de Legers?
A. De Prins berende op den 28 April 's Hertogenbosch, en nam het 'zelve in, naeenharde belegering op den 14 September ; inmiddels deed de vyand een inval in het Land, ea drong tot Amersfoord door , maar op de tyding van de verovering van Wezel door de onze, trokhy oogenbliklyk af.
V. Wat zyn de Gebetirtenisfen van 1630?
A. In dit Jaar trok de Prins niet te velde, gedeeltelyk veroorzaakt door het afdanken van Krygsvolk, waar over eenig misnoegen tusfcbeo
de



C 93 J
jfStaaten en Zyn Hoogh. reezen, ïdoch zeer ras in der minne wjerde bygeleid, en 'sPrincen Zoon Willem de II,, fchoon nog geen vier Ja aren oud zynde, wierd Generaai over de Ruitery, en trok dus een traftement van een oud Krygsman.
V. Viel er dan ter Zee ook niets voor ?
A. Ja , het veroveren der Zilvervloot had het Zeevoik heet gemaakt, en ondernamen een tweede aanlag, welke hun ook gelukte, namentlyk de verovering van Fernambuck en Ölinde in Brazil , onder bevel van H. Loncq , ook geraakte de Prins in dit Jaar in bet gerust bezit van het Prinsdom Oranje.
V. Wierd er in het volgend ff aar meer verrigt? '
A, Weinig van aanbelang ; de Prins maakte een toeleg op Duinkerken , doch dit wierd niet uitgevoerd; de vyand meende op Tbolen te Lauden, doch wierd den 12 Sept. op Slaak geflaagen, en de genomen Schepen met meer dan 4000 gevangenen te Dordrecht opgebragt.



f 94 )
F V» En gebeurde er doe mets meer ?'
A. fa, de Prins had inde Regeering» en inzonderheid onder de Ridderïchap, zo veel vrienden verkreegen . dat men in cas van overlyden vastftelde, om al zyn waardigheden, door zyn Zoon WiUem de 11 te doen
bekleden, ook moet ik u nog
meiden dat er nog zeven Remonftrantfche Predioanten op Lceveftein gevangen zaten , die verfeheide male te vergeefsch om onrllag verzogt hndde, dus waren zy bedagt op middelen tot het ontvlugten , her welke hun op den 19 July des Nagts gelukte , en met een Schuit na Rotterdam overftaken, doch hoe het doeverder met hun gegaan is , hebbe jk niet weten optefyooren.
V- Wat zijn de Gebeurtenisfen van'
1632? . . . .
A. Om u een uitvoerig berigt te
geven van alle de VeldiTagen, welkein dit en de volgende Jaaren voorvielen , is dit beftek te klein, en wyze u daaromtrent na uitgebreider Werken; het zy thans voor ditmaal genoeg dat ik n zeg dat in '632.
Ven»



C 95 )
(Tertio , Roermond , Maastrigt e» Limburg veroverd werden ? in 16^3 won de Prins Rynberk en de SchansFilippynen; in 1635 den 31 August, beimgdgde de W. I. Comp. Curacao; in 1Ó35 nam de vyand Schenkenschans , doch wierd door de onze weder hernomen; in 1637 behaalde psuf Maurits veel voordeel in de W. Indien, en de Prins veroverde Breda , waar tegen in 1638 Venlo en Roermond door den Wand weder vermeestere wierd , en Zyn Hoogh. een vergeeffche aanilag op Antweripen deed.
V. Maar zyn er behalven de veld(lagen ook andere zaken van belang %og voorgevallen"?
Ai. la het Jaar 1636 was in de Maand #an Febnury een gevegt voorgevallen op de hoog e van Dieppe, tuschen de Admiraal van Duinkerken ;n de Bevelhebber Euertzen, tot nerkelyk nadeel van de eerfte; ook mtdekte men daar door een aanilag velke op Vlisfingen gemaakt was, log nu vereideid wierd, — Frederik Wsndrik. bekwam van de Koning
van



( 96 )
van Frankryk op den 14 January de Tytel van Son Altesfen, en wierd als Veldheer in 1635 iu het Franfche Leger begroet, en de Staten erkende als eerfte Edele van Holland —— ook ontftond in eenige Hollandrche Steden een zotten Bloemen of Tulpenhandel , waar door de dwaaze en verpestende zugt na r> kdom , zo groot wierd, dat veeie fabrieken ftil ftonden om Handelaars in Tulpenbollen te worden , dog het. duurde niet lang of deze handel liep op windnegotie uit, en eindelyk vatte
de Prins een $>root misnoeRen op te» gen Amfterdam, cn inzonderheid tegen eenige Kooplieden , welke de Prins voorgaf dat zy KryasbehoeftenS aan de vyand leverde dog had egter geen gevolgen.
V» W'at gebeurde er in 163S al meer?
A. Holland genoot de eer van de komst der Koninginne Moeder van Frankryk, en wierd in alle Steden waar zy door trok plegtig gerecipieerd , en te Amfterdam met een ongemeene pragt ontvangen, C zie
haar



• (9?)
fiaar aankomst voor het Stadhrri'i in een prentverbeelding mede gedeeld) de oorzaak van haar reis • waar inzonderheid betreklyk tot het Hnweiyk van IVillem d* II. mei Maria dogier van Karei de I, en ook om een verzoening door middel van den Staat tusfcheahaaren haar zoon te bewerken , dog ras ontdekten men qoor den Gezant de Knuyt dat dïtHof daar niet toegenegen was, na veel zwervens ftierf zy te Kéulen nog in groote armoede op den ae Ju!y 1642. , *
V. Hoe ging de Peldtógt in 1639. . A. Daar wierd weinig van aaubev lang üitgeregt, dog op Zee Sloeg den Lt. Adau M. H. Tromp de£ Spanjaarden in Duins op den at Oftober, en kwam met den Spaanfcnd Admiraal ji'Oquendo in Duinkerken tc:rug, de zegen der overwinning wierd grotelyks töegefcbreven aan dc Ipoedige onderfteuning van 60 Schepen in de jyd van veertien dagen, cn is zal u hier niet behoeven by te doea opmerken, van hóe veei voordeel ö een



t 91 )
een Welgewapende Zeemagt voor ons Gemenebest is.
V.. Én \yat verrigte men dan te ^Jxtaden in X639.
A. Weder zeer weinigrde Franfche vHroverVJe van de -Spanjaarden het Stridr-dfke Atrecki, en Oranjerie zig van Brugge aagt meester te makeu «ïisiukte tiie toeleg, ook ontftont 'er tusfchen Graaf Willem ëri--Prins I'rednk Hendttk een vüdchil over de opvolging van fiendrtk Gafinnr ais'Stad* houder van Friesland Gfuuihjg>ri en •>/iVi;tise,- het welke zo frefk wierd, dat niettegeultaaude de keur ep de: Craat* gevaftë was, deze zig egter •genoodzaakt vond om den prins ge», stegen te geven , en zc groot waar, van die waardigheid aftellaan, en den psïtïs aantebieden, doch deze den ■Graaf in grootheid van denkwyze niet willende toegeven liet den grave in hét bewind, en vergenoegde zig met het regitot opvolging, waar mede dit jaor verliep
V. Wat 2ijn de vaornaamjle ge. hti-.itmiifcn in 1641.
A.



v 99 )
f'i J"-et J0]tre}<keri van een Rn. «Myk in England trtsfchen /Vi&i
.<W ^ J, egfer wjeid d « ooi|ofjr
niet geftaakt, wart na een Hevigeefe/aR1 den ^'»s h»t Huis te
K Tl/"" de"^Id^'fchalk Graaf #7//«» cu« A^». zyüdé een halve Broeder van ffan Maurits: den Inns voerde daar na het Leger na Vlaanderen dog kwam te hfat om iets te verrigte, dog in Afrika en A«nerica wierden veel voordeden op de öpaHjaarden behaald.
V. Fiet er in 1642 tiog iets merk. waardigs voor
sl. Holland genoot de Eer der heüglyke komfte van het jonpe Vcstejyk l sar, ncvenx de Koningin goeder, v2n Engeland, ftrekkenda de medekrmst der laatfte ook inzórdertieid om te handelen met de Staagn9 ovër een verfcbïl, welke der» Kening haar Gemaal hadde metzv», Parlement, als ook tot bet doen var» een beleening, het Parlement zógt van hun zyde mede het belang der ti a Sta-



C 100 }
'Staten, en uierden dus weder ineen nè eiige omftandignëid ingewikkeld -, ai/o den Prins z»-er voor den Koning, r*n de Staten om het belang der Koop- , Si ndel meerder voor het Parlement genegen fcheènen, dit liet egter niet na d,it meu op aanzoek van Spanje , uyer eenige Yredesarticulen begon te handelen.
V. En tv ierden dan doe de Oor logs* \6tbzreuizeUn geftaakt.
A. Verre van daar, want op den 5 Sepr.i644namF^rz"& Hendrik Sas van <rènd, en op den 4 Novemb. 1645 de Stad Hulst in, dogïn deze tyd ver* loer men dok door een verkeerde zuinigheid, Brazil, alzo dePortugee2én tegen de Regeering der Nederlanden waren opgeftaan.
V. Genoot Prins f redrik Hendrik fiet genoegen dat de Vreede voltrokken titer d.
A. Neen, een zwakheid van ver. ftand hem zedert 'eenige tyd verhln» iderd hebbende aan de zaken van Uegeeriug te aiViden, veranderde in het begin van Maart ihefr in een Koorts. wélke z» verbazend tcanatü
dat



( 101 >
dat zyn H. den velend? da<r 'srnrM, gens zeer zagtiyk onrftiep in' het^'fie laar van syn Ouderdom, wordende zyn Lyk oP den 10 May daar aan volgende by die van zyn Vader en Broeder te Delft met veel (hatfie bvgezet, nalatende een Zoon en vier Dogters, waar van de oud de Oogter Louifa kort voor zyn dood met de Keurvorst van Brandenburg gehuwd is. b
y> dankt, het Kioef fitiertetek
Voor den Prins geweest zy» de kuy. tmg des Predes «iet beleefd te hebbek.
A Dit alles belette egter niet d,*t fiy een roem heeft nagelaten van"** magtig en trotze Spanje zo zeer vernederd te hebben dat hét dep Staaten ernstiger dan ooit te yooren om Vreede aahzogt. daar bv wierden ?yn groote verdienften en'ZVn gerpatigheid als Christen in het'ftuk var» Godsdienst, eri ook omrrend de Rernonftranten zeer betreurd, als Veldheer, beeft hy in den bloei zynslevens allen roem. verdiend, hy was Kde.'mo^riig, en Miidadig, wars van viyery, die kunstreek der fjovelinG j *' geü,'4



C tC2 )
gen; hy was een! Minnaar van Geleerdheid en Geleerden, kortom, een fraai voorbeeld tot novolging voor zyn Zoon IVilkm de II, en fchooti eenige Schryveren hem ook van Eigenbelang befcbuldigd hebben zogt hy die egtec niet zo ze hem verdagt of onbemind zoude kunnen hebbe maken , en konnen dus tegen zyn uitmuntende hoedanigheden niet bellaan.
V*. Volgde zijn Zoon hem in H bewind op.
A. Daar öntftond eeni? verfchii tover de opdragt van 't Stadhouderfciapj dog zyn Hoogh. leiden op dan 20 Decemb. van dat zelf-ie Taar den Eed als Gouverneur, Kapitein Generaal , £en Admiraal van Hoil. Westfriesland, Bneile , en Voome af, wordende hem niet voor den 21 January 1648 het Stadhoudeifcbap op g?d «ragen.
V. Toonde den jongen Prins zig ook ïot de Vreede geneegen.
A, Hy waar daar niet zeer fterk Voor j want van zyn Rang van Kapitein Generaal gebruik makende
had



na .u.sc gtzoudPn, -dog de ah* mjepe Stalen ander bevel ^Se» heboende trok dif v*, ït j ë en
V, L,i de Ifretde hud toen zeker lïih zijsi voortgang. ^tritjn
A. ge?e zo heerJvkefen vooftt» 1. 1640, wo o>ode dit door de
. Het wa;<r voordeel WnnM j, „
na f ene Oorlog vau tagti> Jaar-en erl kend.w,erddoor den KorW Van
;nX'NG' °P welken hv.nO*
deel d(.r \t0j„ i £ ,,en ,!i het 8fte kort bv aii. ïCrl Gefchfe*nw ver* U by AUa" Pa£ ico tot 257 als Q 4 'ook



C 104 )
/oök by Wagenaar Tlde pag 458 tot 473'
Zie daar de Gefchiedenisfen van ons Nederland gebragt tot een Tydftip waar in zy een Zee van jOorlogs gevaaren ontworsteld heeft; door Drie Magtige Koningen van Spanje genoodzaakt te hebben tot het Smeken om deVreede, ziedaar, u zo kort mogelyk aangetoond, de ▼oorneemens dier Vorften om onse Voorvaders in ketenen der Slaverny te kluisteren en ons verderf en ondergang te ftnedKn , dog, het welke juist de weg gebaand heeft tot die Grootheid, waar in zy den Staat by tiet fluiten der Vreede hebben moeten erkennen hebbe wy tot dus verre in voorige jaren, en zo wy hopen weder in dit Jaar onze lezeren konjien behaageu , dan zal hét ons verder aanfpo^ren om het overige gedeelte der Nederlandfche Gefchiedepisfen te vervolgen*.



X *°3 5
D E
LANDSVADERLYKE VORST,
OF DEN
KOOPHANDEL BEHOORT DEN BURGER.
Een Anecdote
2#eker Romeinsch Keizer zag op zekere tyd een zeer groot en zwaar geladpn Schip in zyn Haven binnen zeilen ,en over deszelfs groote verwonderd zynde , wierd hy begeerig te weeten wien zulks toebehooiden, het welk by. nader onderzoek bleek een Koopvaardy Schip te zyn, en het eigendom der Keizerinne, terftond gaf hy het Scheepvolk orde hetSchip te losfan, do» het geen de Keizerinne behoorde onaangeroerd te l^aten , het wefk volbragt wierd, G 5 daar



C icf5 )
daar opliet hy de brand in het Schip fteeken en tot een prooi der Vlammen worden.
De Keizerin dit ontdekkende , was zeer vergramd over dia handeiwyze, en gehoord hebbende ó)t op orde van haar gemaal gefchied te zyn vervoegde zy z\g by den Köteer en over'aade hem met bittre verwytinge, welke den Vorst alle geddidïg aanboorden « en , na dat zy genoegzaam geëindigd hadden, beantwoorde die Landsvaderiyke Vorst zyn Gemalin in dezer voege.
„ God heeft my op den Ktiz^dyke Tbroon geplaast, en gy vi.d my tot een Scbeepsreeder en Koopman verlagen'. gy behoorde te weten d,it de Koophandel den Burgeren alleen toebehoord» om daar uit een Dron van een eerlyk beft a ah te vinden: bezitten wy buiten dat, niet al den rykdommen van het land, Wannéér wy nu nog; uit vrek en winzucht de voordeelen van dé Koophandel naar ons nog wilde trekken , van waar zoude dan die Menfchen <He niet zo gelukkig zyn dan wy, dat gee-
en



C Ï07 )
ne bekomen, om hun belastingen op tebrengen, en al het welke zy vollb ekt tot hun onderhoudingen verkwikking nodig hebben?
D E '
ZWAARE SPEEL ERS VERBETERD
Zeker Officier welke door1 zyn ver dienfte reeds tot den rarg van Colo nel waar opgeklommen, zag roe fmerte dat de Officiers van zyn Regiment zig aan ledigheid en het grof Spelen overgave , en vroeg hun 'eens by hem te gast, en na ove'r het Spel eenige tyd gediscoureerd tebebbe verhaalde hy hun de volgende Hiftorie:
Ik was nog in myn jeugd' doe myn Ouders my een plaats als Luitenant kogte, en door myn yver en het getrouw waarneemt van myn Post,,liet het zig aanzien ik zeer wel myn fottuin zou maken» maar



f 108 )
helaas dit was van korte duur, het voorbeeld myner Camerarierj, haai* de my ras in hun verleiding * en tot Speelpartyen over, en de Schande» lyk drift tot fpeelen. het bedérf van 20 veel jonge braave lieden, nam by my zo ras, de,overhand, dat ik my naauwlyks tyd tot flaapen gunde , myn verbeelding was altoos \ya tafels mét goud te zien, en het ge* raas der dobbelfteenen vervulde ten allen tyden myn ooren. en door het fortuin beguuftigd gaarde ik groote fommen by een-
Mier door werd ik zelf ongevoelig voor de aandoeninge van vriendfchap , nergens had ik rust dan by die geene welke voorhadden my van alles te berooven, de gedagtè aan myn Ouders was my onaangenaam ftn zo ik nog eens aan God en een Eeuwigheid dagt, was het Helaas! met dan om hem te lasteren.
Dus leefde ik een tyd van drie jaaren, maar hoe durf ik u vertellen den buitenfpovigbeid , welke een gevolg van een Spetd^r is , en die «nmmer is uittewi^feu, zelf nog me*
0*



na dat ik nuwdsruim aojaaren ,Jep*rlyk en onbefproken, in de waerelcï geleeft hebben , en oordeelt mynë Heeren, wat belang ik er in moft, ftellen, om myn Voorbeeld u van nut te doen zyn, uit de fmarte dié ik uog gevoel by het doen van myn vernederende belydenis.
Jk wierd eens tot het aanwerven van Kecruten afgezonden , ik had dit werk aan myn Sergeant overgelaten* om dat ik myn heete drift voor het Spel voldoen zou kunnen, twee da« gen daar na bragt hy my twintig uitgezogte kaerels om het Handgeld Aan hun te betaalen , ongelukkig had ik te vooren zo veel geld ver« fpeeld dat niet alleen het myne, maar het geen my van de Compagnie tót de Werving waar toevertrouwd , verlooren was , verbeeld ü myn omftandigheid op dit tydftip ik zond een bode na een myner roedgezellen , beleed hem myhë misdaad , en verzogt hem om 50 Louizen.
Zyn antwoord dat hy my zond, luidde ai? volgt; „ Hoe zou ik een



C "O )
„ fom geld leenen aan een Speller? ,j Neen myn Heer! indien ik het „ in myn keuze hebbe, wat ik ver„ liezen wil of myn geld , of de „ vriendfenap van een ]Vlan die zig 9, zeiven onteert ? dan behouw i£ myn Geld".
Verbeeld uw nu hoe ik na de Leezing van dien brief gefteld was, droefheid en verontwaardiging van myn zeiven , defchande van aan myn hoofd van myn Compagnie te worden weggejaagd, en de uitzigten op meerdere bevordering, indien ik my behoorlyk gedraagen hadde , beftormde beurtüngs myn Hart, |en al myn vermogen , dat my overgebleben waare, befteedde ik tot niets anvers dan my door eert nieuw Schelmftuk te redden, en op het ccgenb)ik dat ik dit dast uit te voeten , verfchevn die Officier, die my in zodanige benaauwdeOmftandigheden gebragt hadde, voor myn oogen.
in öe eerfte beweging myner woede hem befpeurende, viel ik oi> hem aan , om hem het leven te beneen;eu, hy ontwapende en omhelsde
my



C "i ;
wy, en fpruk my daar na aan, ik be^en dat ik u wat hard geantwoord hebbe, maar ik ce>d dit otn u voor een oog^nblik u v-rfchriklyae omftandigheid eens te doen ge. vqeién, waarin gy door u fpeeJzugt u geworpen heeft , maar daar ik zie dat gy getroffen zyt, kom ik » alles apfcbjedep , myn geld en goed teiiOfis. met een wierp hy een Beurs op J.hK'1, en gelaste my daar zo veti uittenemen . als ik dagt -nodig te nebben voor mvn rekruten , het •ven&e voegde hy my toe, kunt gy gebruiken, om, wanneer het u Jus» weder te fpeéleu, door deze taal' getroffen: zPide ik: „ Nooit, nooit, >, terwyi jkhem teder aan myn hart•».t rukte'.
Ik heb ock zedert dien tyd getrou^lyk my;, Woord gehouden , en beheedde, na dat ik gezorgd had 0001 Ipaarzaarpheid myn Vriend zyn ge,d terug te geveu , het overige tot fujnger tjeferilngen, tot ik zelf zo er bevorderd ben geworden, door
er t f hebben vrtnnu Opperofficier te GZeiu Dit



c "2 y
Dit verhaal had mede zo veel in* vloed op de genodigde Officieren, dat zy alle eenparig voornamen , het grof fpelen vaarwel te zeggen , en als Mannen van Eer, die het kleed dat zy draagen, zig niet onwaardig willen maken, te gedragen.
DEN DORP REGENT.
Het moet 'erdoor, zei Kryn.eerj .ftagge Dorpregent,
Én 't zal er door, al zou 'took onderst boven keeren !
'k ben Burgermiester; hei. zon ik
niet mee regeeren?
Wat zegt gy jasperbuur f en Schepen Prsefident?
Dat ge u vergist,1 hernam, maal meer bedaard , de Scheepen:
Dat Burgers deugt niet, daar behoort gy doorteftrepen: •
£n waare 't woord al goed, dan zoad gy nog vrind kry/n.
Geen- Burgemeester, maar een Boeremeester zyn.
EINDE.