ALGEMEOE AM S T KR DAM S C HE
J'C.7C O V W & V'J?. G.P
1LM1IAC H,
voor 't Jaar 17,93.
. met fraaje
To o n e el-pla a tj e s.
TÉ AMSÏKRDAJI,






JAftUARY; Louwmaand. XXXI-
1 Dingsd. Nieuwe j^aar.
2 Woëns. DuinkXeipf.j.
3 Dond. Doesb. j. (ff Laatfle
4 Vrydag Eindhoven j. ^Quart.
5 Saturd. Thelefphorus Sat.den?*
6 Zondag Drie Koningen, 's nam.ten
7 Maand. Kopp. Maand, i uur 17
8 Dingsd. f. Otner j. min.
9 Woens. Middelburg b.
ïo Dond. Parys j. ■ fflfcNieuwé
11 Vrydag Ryginms. ^ M*an
12 Saturd. Archadius. Sat. den
13 Zondag Opentyd. i2,'smor
14 Maand. f. Pontiaan. ten 9 uur'
15 Dmgöd. Paulus. 42 min. 10 Woens. Brugge j.
*7 Dond. f. . Aithonius. m Eerfte
18 Vrydag f. Pieterftoel; ^(fS"
19 Saturd. Mar. en Mart-sat den
ï? v,°^ H.Nwmleras 19,'smoS 21 Maand. f. Agmet. ten * uur
23 Woens. Oorfchot j.
24 Dond. Antwerp. p. ^ VnlM 2 5 vrydag CPauJ Êêlcer.N Maan 27 2**5* 5ortrylV.% Zónd. den
2q n?an<i' «erenthaIs j. ten 4 uur-
29 üingsd. EmmenK j. ,32 min,.
30 Woens. Geersbers. p.



FEBRÜARY; Sprohkclm.
xxvnr.
irVrydag Gelder j. (^pLaatfte
2 Satürd. 'Maria Ligtm. ^ Quart.
3 Zondag Sexagejima. Maandag'
4 Maand. Arnemuid. j. den 4,
5 Dingsd. f. Agatha. 's morg.
€ Woens. f. Dorothea. ten 3 uur.
7 Dond. Nioort j. 21 min.
8 Vrydag Gend p.
9 Saturd; f. Apolonia. ^Nieuwe 3o Zondag QtiinquageC. ^ Maan U Maand. Roermond j. Zond. den
12 Dingsd. Vetst en-Avond. 10 , 's av.
13 Woens! Asdag,Beflot. ten 7 uur.
14 Dond. ' Valentyn. 58 min.
15 Vrydag Iper.j. Eom.p.
i<5 Saturd. hiliana. -M Eerfte
17 Zondag Qiiad. Reesj. ^ Quart. IS Maand. Utr.p.Hoornl. Zond. den
19 Dingsd, f.Ronif. Heus.j 17, 's iav.
20 Woens. Quat. Maft. p. ten ó uur.
21 Dond. .i'ipinus. 22 min.
22 Vrydag Qw^.f.P.floel
23 Saturd. Qt<at. Zwolp. (y\ VolLe
24 Zondag Kernen.f.Matt.^ Maan
25 Maand. Goud.j.Hard.p Maandag
26 Dingsd Heusden p. den 25 ,
27 Woens Deventer j. 'smor, ten aS Dond. Grave p. n uur. g
min. Maan Eclips.



MAART; Lenteniaand. XXXI.
1 Vrydag Bourdeaux j.
2 Saturd. Bos halfvast.
3 Zondag Qculi. (Éf^Laatfte
4 Maand. Haarl. p. ^ Quart.
5 Dingsd. Leerdam p. Dings.den
6 Woens. Emmerik p. y, 's nam, 7|JJond. f. Thomas. ten 2 uur. 8jVrydag Schied. p. 9 min.
9 Saturd. 40 Martelaren ro.Zondag Letare «Nieuwe 11 Maand, Amersf. p. Maan ri2'Dmgsd, r.Greg.Amft.lojDings.den
13 Woens. Amft.mir. lo. 12,'smpr*
14 Dond. Rommelsw. j. ten 6 uur *
15 Vrydag Texel b. fch. n min, ió Saturd. Herebertus. ZonEclipg 17 Zondag *udiea,C.Geer. i8;Maand. Kuil.Naard.p. m Eerfte gbïngsd. f.Jof.Montf.p. ^ Q^Tt to Woens. Arnh.Loen.p. Dines.den zi Dond. f. Benedictus. io/smor 22]Vrydag Vianen p. ten 7 uur, 23'Saturd. MariaÈoodfc. 40 min. 24 Zondag Palm-Zondag. 25i'Maand. Utr.p.Tex.b.f. («\ Volle
26 Dingsd. Gorc.p.Utr.'l. W Ma^a
27 Woens. Vollenhov.p. Woensdag
28 Dond. Witteh-Dond. den 27',
29 vrydag Goede-Vryd. 'smor-tei
30 Saturd. Sceenb.p.b. ro uurgu
31 Zondag Paasfcbeh. 46 min
* 2



APRIL; Grasmaand. XXX.
1 Maand. 2 Paasdag. 1
2 Dingsd. P.Franc Zypj.'
* Woens. Wyk b. IffT Laatfle J Dond. Voorfch.k.p.'^Quart. 5 Vrydag Amersf. b. ; Woensdag «5 Saturd. Gron.Thiel p.jden3/sav.
7 Zondag Qaa/.Op.Alk.j ten 10 uur.
8 Maand. Buren p. 26 min.
9 Dingsd. Waldetrudis.
XQ Woens. ThielWoer.b. @Nieuwe 2! Dond. Naarden b. ^ Maan
12 Vrydag Erkembodo. Woensdag
13 Saturd. Doesb.Kaftr.b den 10,
34 Zondag Mi/er. Wyk j. 's namidd.
35 Maand. Elb.p.Alkm.b. ten 4 uur. -j6 Dingsd. Hoorn p. 29 min. I7 Woens. Alkm. Wykp.
28 Dond. Lis, Zwol b. (jX Eerfte jo Vrydag Wyk b. Quart. 20 Saturd. Amft.Arnh.b. Dond. den 2i' Zondag ^<è//.B.opZ.j, 18 ,'s mor.
22 Maand. Kranenb. p.b. ten 6 uur.
23 Dingsd. f.Jor.Weesp b. 48 min.
24 Woens. Lar.Woerd.b.
25 Dond. f.Marc.Leid.b. ^ Volle
26 Vrydag Ed. b. Benf.b. ^ Maan
27 Saturd. Arnh.Edamb. Vryd. den
28 Zondag CantateWykb 26, 's mor.
29 Maand. Frane.Hilv.b. ten 5 uur,
30 Dingsd. Hoor.Montf.b 17 min?



MEY; Bloeimaand, XXXI.
Ij Woens. s. Phil. enjac.
2 Dond. Goer.j.Lisb.
3 Vrydag */>?«rf.Ame.k. (f^TLaatfte
4 Saturd. Gron. j. b. ^ Quart.
5 Zondag Vocsm,Hagek. Vryd. den
6 Maand. *Dag. f.Jan. 3,'smorg.
7 Dingsd. tfagep. Pur.b. ten 4 uur.
8 Woens. Mich. openb. 34 min.
9 Dond. Hem.C. Lei.k.
10 Vrydag Gord. en Ep. ©Nieuwe
11 Saturd. Arnh.Zwolb. w Maan
12 Zondag ExaudiVian.k Vryd. den
13 Maand. Maftr. Utr. p. io,'smor.
14 Dingsd. Sneek j. ten 3 uur.
15 Woens. Gore.Gron.p. 35 min.
16 Dond. Gron. Utr. p.
17 Vrydag Torpes. Ijl Eerfle
18 Saturd. Vastendag. sUV Quart. ' 19 Zondag Pwxf.Santv.k Satur. den
20 Maand. zPinxt.Hilv.k 18,'s mor.
21 Dingsd. Duivelandp. ten 1 uur
22 Woens. £W.Amft.lo. 37 min.
23 Dond. Amft. lo.
24 Vrydag Q«af.Dord!o. (~?\ Volle
25 Saturd. Quatertemper. ^ Maan 20 Zondag H. Drievuld, Satur. den 27 Maand. Joannes. 25,'snam.
£TinSsd- Bommel p, ten 4 uur,
29 Woens. Sifinnms. 4 min.
30 Dond. #. Sacrament.
31 Vrydag Wasfenaarp.
* 3



JÜNTj
Wïedemaand. XXX.
1 Saturd. Gron.Hard.p. f^Laatfte
2 Zondag Briel,Kuil.k. ^ Quart.
3 Maand. Bunfchotenp. Sat.deni,
4 Dingsd. Briel,Larenp. 's morg.
5 Woens. Delft p. tenioum*. <5 Dond. Waalwyk p. 14 min.
7 Vrydag Enkhuizen j. ftlNieuwe S Saturd. Medardus. ^ Maan 9 Zondag Med.j.Wor.k. Sat.den8, *o Maand. Harderwyk b. 's nam. ten 11 Dmgsd. f. Barnabas. 3 uur. 53 *2 Woens. f. Odulp.Rot.1. min. J j Dond. f. Anthonius. 15| Eerfte 14 Vrydag Medenblikp. Quart. *5 Saturd. Mernkerk p. Zond. den 10 Zondag Ryns. Delftk. 16, 's av. 17 Maand. Schagen p. ten 6 uur, i« Dingsd. Hari.j.Loos.p, 49 min. 10 Woens. Hilverfump. Volle
20 Dond. Bosj.'sGrav.p ^y Maan
21 Vrydag Lud.Gonfago. Zond. den
22 Saturd. £^5*. Midd. j. 23, 's av.
23 Zondag Bosk.Viaar.k. 11 uur.
24 Maand. s. Jan Baptist. 44. min.
25 Dmgsd. Domburg p. ({^Laatfte
26 Woens. Ysfelmondep. ^ Quart.
27 Dond. Zwol leerm. Zond. den
28 Vrydag Pastendag. 30,'s nam.
29 Saturd. s.Petr.enPaul. ten 3 uur.
30 ^o^öj f. Paulus ged. 46 min.



JULY; Hooimaand. XXXI.
x.Maand. Heemfle-ê p. 2 Dingsd vlaria Viiit» 31Woens. Utr.lo.-HaarlJ ©Nieuwe
4 Dond. Mart. tran. r* Maan
5 Vrydag f. Bonifacius. Ma&ridag
6 Saturd. Gorcum p. den ^6 , 7\Zonda!> K.atw. Lar. k. 'smorvten € Maamd; Utregt ke. 5 uuren 9jDir.gsd. Geertr.p. 29 min.
•iojWoens. Deventer k.
11 Dond. Edam lo. Eerfle
12 Vrydag Nabor en Fel.>ILy Quart.
13 Saturd. Edam ke. fDings.den
14 Zondag' Alph.Rysw.k. 16,'smor.
15 Maand. Apost. fcheid. ten 9 uur.
16 Dingsd. Reinildis. 39 min.
17 Woens-s Alexius.
18 Dond. HondsJ. begin. ^ Volle
19 Vrydag lidam p. ^ Maan
20 Saturd. f.Marg.Gron.p Dings.den
21 Zondag Geert. ke. 23,'s.mor.
22 Maand. f.MariaMagd; ten 8 uur. 2? Dingsd. Deventer j.J 12 min. 24 Woens. Vast. Gron. j. 25lDond. s.Jacob. (^Laatfte
26 Vrydag f. Anna. ^ Quart.
27 Saturd. Kampen le. Maandag
28 Zondag Gouda ke. den 290,
29 Maand. Martha. 's av. ten SolDingsd. Beemfter bid. 11 uuren SU Woens. f. Ign. Zwolk.52 min.
*4
\



AUGUSTUS; Oogstmaand. XXXI.
i.Dond. f. Piet. band. (f^Nieuwa 2|Vryd. Portiuncula. |w Maan 3|Saturd. f. Stev. vind. Dings.den 4\Zondae; f. Dominicus. 6,'sav.ten 5|Maand. Maria ter fn. to uuren <5 Dingsd. Transfig. Chr. min7|Woens. Noordwadd.p. SDond. Domburg p. Eerfte 9 Vrydag Vast. Wykp. ^ Quart. io Saturd. \s.Laur.Gr on.-p Woensd. xi\Zondag iWykk. Utr. I. den 14, 12'Maand. IWaalwyk p. >s avonds 13 Dingsd.|Hypolitus. ten 9 uur. *4 Woens. Vast. Hageka. 45 min. *5;Dond. MariaHemelvS 16 Vrydag Rochus. (v* Volle
i7Saturd. Munnikend.k. xJ Maan Ip^Zondag Hondsd. eind. Woend. T9 Maand. Hartjesdag. den 21, sa Dingsd. f. Bern. Lisp. 'snam. ten 21 Woens. Privatus. 3 uuren 22|Dond. Rotterdamlo. 30 min. 23:Vrydag Vast. Rott.lo. Maan Ecl. 24 Saturd. s.Bartbolomeus *S\Zondag f. Lud. Rott.k. (?TLaatfle 26jMaand. Lexm.Muid.p ^ Quart. "27|Dingsd. Bommel k. Woensd. ■28jWoens. f.Aug.Loen.p. den 28 , 29|Dond. f.Jan onthoof. *s mor. ten 3o|Vrydag Amftelveenp. 10 uuren : ^i'Satura. Naarden p, j min.



SEPTEMBER; Herf- f.naar.d. XXX.
1 Zondag f. Gil. Alsm.k.
2 Maand. Nimwegen k.
3 Dingsd. Heil. Oesd.p. «Nieuwe
4 Woens. Alk. j.Lim.p. ^ Maan
5 Dond. Delft ka. Dond. den
6 Vrydag Schoonr. p. 5 ,JS nam.
7 oaturd. Nimwegen p. ten o uur.
8 Zondag Mariageboort. 34 min. '
9 Maand. Nimwegen k. ZonEclips
10 Dingsd. Tertolen j.
11 Woens. Rofendaal j. f| Eerfte
12 Dond. Terv.j.Valk.p ^ Quart.
13 Vrydag Valkenb. p. Vryd. den
14 Saturd. ^Verheffing. r3,'smor. *5 Zondag Maarfen ke. ten 7 uur. io Maand. Amfterd. lo. 49 min. 17 Dingsd. f.Lam.Amft.lo
ia Woens. Quat. Gron.j. ($\ Volle ï9 Dond. Januarius. w Maan
20 Vrydag Quat. Vastend. Dond. den
21 Saturd. s.Mattb. Vast. 19 , 's av.
22 Zondag Amft.Benn.k. 11 uur. 30
23 Maand. Utr. p.Leid.1. min.
24 Dingsd. Terfchell. b.
25 Woens. Brakel p. (^Laatfte
26 Dond. Thiel p. ^ Quart
27 Vrydag Buren p. Dond. den
28 Saturd. Gorc.Zwol.p. 26,'snagts WZondag s.Micbiel. ten 12 uur SOjMaand. f. Hier. Pur. 1. 3 min.
* 5



OCTOBER; JVynm'aav.d. XXXI.
i.Dingsd. f.Bavo Thiel p
2 Woens. Wyk 1.
3 Dond. Leiden ontzet. .jftNienwe
4 Vrydag f.Fran. Kuil.p. ^ Maan
5 Saturd. Gor. j. Nykp. Sat. den j,
6 Zondag Amftelv. k. 's mor. ten
7 Maand. Marcus. 4 uur. 54
8 Dingsd. Alkm. ontzet, min.
9 Woens. Weesp p.
10 Dond. f. Via.Dordl. M. Eerfte
11 Vrydag Edamp.Via.b. Quart.
12 Saturd. Boerefaturd. Sat. deir
13 Zondag Nyp.Oostz.k. 12,'snam,
14 Maand. Nyp.p.Pur.b. ten 4 uur.
15 Dingsd. Barn.p.Pur.b. 33 min. ió Woens. Pur.p.Vian.b.
17 Dond. Amersf. p. (v) Volle
18 Vrydag f.Luc.Dordin. ^ Maan
19 Saturd. Montf.p.Utr.b Sat. den
20 Zondag Loosd. k. 19,'3 mor.
21 Maand. f.Urf. Amft.v. ten 9 uur,
22 Dingsd. R'ott.Weespb 22 min.
23 Woens. Munnik. v.
24 Dond. Goud.Haarl.b. ffl aatfte
25 Vrydag Blok.Loosd.bi w Quart. 2ó Saturd, f-rast. Alkm.b. Sat. den
27 Zondag: Akerfloot k. 26 , 's av.
28 Maand. s.Sim.en Jud. ten 6 uur,
29 Dingsd. Terg. Wyk b. 7 min.
30 Woens. Schoonh. b. Sï Dond. #w;. Gouda b.



NOVEMBER; Stagtmaand, XXX.
1 Vrydag Alderb.Gor.b.
2 Saturd. Alder.Alkm.b ^Nieuwe
3 Zondag Arnhem le. w Maan
4 Maand. Alkm.Arnh.b. Zond. den
5 Dingsd. Med.k.Scha.b. 3 , 's av.
6 Woens. Hoorn p. ten 8 uur,
7 Dond. s.JVilleb.lA&b. 44 min.
8 Vryaag Enkh. Bos b.
9 Saturd. Purmerent p. 11 Eerfte
10 Zondag Schoorl b. ^ Quart.
11 Maand. s. Maarten. Zond. den
12 Dingsd. Weesp b. 10,'snagts
13 Woens. Alkm. p. lam, ten 12 uur,
14 Dond. Lis b. 38 min.
15 Vrydag Bos b.
16 Saturd. Edmundus. ^j) Volle
17 Zondag Sparendam k. ^ Maan
18 Maand. Gore. Huif. p. Zond. den
19 Dingsd. f.Elif.Gorc.p. 17, »s av,
20 Woens. Munnikend.b. ten 0 uur.
21 Dond. Maria prefent. 2 min.
22 Vrydag f.CeciliaBos b
23 Saturd. Alkmaar lam. (^Laatfte
24 Zondag Schoorl b. ^ Quart.
25 Maand. f.Cath.Velf.b. Maandag
26 Dingsd. Vlisf.b.Pur.la. den 25 ,
27 Woens. iHoogftr. b. 's namidd,
28 Dond. iEdam lam. ten 3 uur.
29 Vrydag ^s*. Alkm.la. 18 min. 3o|Saturd. \s, Andnes.



DECEMBER; Wintermaand.XXXI
1 Zondag iAdv.Beü.tyd
2 Maand. Bos j. éffilNieuwe
3 Dingsd. f. Franciscus. ^ Maan
4 Woens. f. Barbara. Dings.den
5 Dond. Sabbas. 3,'smorg.
6 Vrydag f. Nicolaas. ten n uur.
7 Saturd. f. Ambrofïus. 31 min.
8 Zondag 2Adv.Mar.ont.
9 Maand. Lions j. 1|i Eerfte io Dingsd. MeJchiades. Quart. ix Woens. Rodenburg j. Woensd. i-2 Dond. Joachimsdalj den n,
13 Vrydag f. Lucia. 's morg.
14 Saturd. Rysfel j. ten 8 uur. 15\ Zondag 3ddv. Tong.j. 59 min. ió~jMaand. Helmont j.
17 Dingsd. Berg. Nam. j. Volle
18 Woens. Quatertemper. Maan
19 Dond. Megengoftïs. Dings.den
20 Vrydag Quat. Vastend. 17,'smor.
21 Saturd. s.Thomas Quat. ten 11 uur.
22 Zondag 4^'y.Hal bev. 33 min.
23 Maand. Yverde vuil.
24 Dingsd. Pastendag. /ff*Laatfte
25 Woens. Kersdag. Quart.
26 Dond. 2Kersd.f.Stev. Woensd.
27 Vrydag s.JanEvangel. den 2 5 ,
28 Saturd. Onnof. Kind. 's nam. ten
29 Zondag ThomasCant. I uur 28
30 Maand. Salvinus. min. %i DingsdJf. Silyester. »



VERKL. VAN DEN ALMANACH*
Dit is 't Jaar na de geboorte
onzes Heeren - 1793Na de Schepping der Werelt 5742, Zedert de Zondvloed - 4086.
UITREKENING.
'tZonne Cirkel 10 I d'Epa&a 17 't Gulden Getal 8 j Zond.Lett. is F.
BEWEEGLYKE FEESTDAGEN,
Septuagefima, den 27 January. Vasten-avond , 12 February. Paasfchen, 31 Maart.
Remelv. Christi, 9 Mey. Pinxter, 19 dito.
Advent, 1 December*
QUATERTEMPERS.
T. Den to, 22 en 23 February,II. Den 22, 24 en 25 Mey.
III. Den 18 , 20 en 21 Septemb.
IV. Den 18 , 20 en 21 Decemb.
G E T Y D E N.
De Lente begint den 20 Maart. De Zomer den 21 Juny.
De Herfst den 22 Sept.
De Winter den ao DeeentbV



ÊCtïPSEft.
In dit Jaar zullen vier Eqlipfen op het Aararyk zig vertonen , als twee aan de Zon en twee aan de Maan, waarvan een aan de Zon en een aan de Maan by ons zal kunnen werden gezien. De eerfte zal zyn aan de Maan den 2$ February , 't begin by ons te zien 's avonds ten 9 uuren 36" minuten, 'i midden ten 10 uuren.5 3 minuten, 't einde ten 12 uuren 10 minuten. De tweede zal zyn aan de Zon den 12 Maart, 's morgens ten 6 uuren 18 minuten, en zal zig vertonen op ft Eiland Amfterdam , liggende op 40 graden zuiderbreedte , en 73 graden 15 minuten van ons ten üoften, 't begin's morgens ten 9 uuren!5 minuten, 't midden een 10 uuren 22 minuten, 't einde ten 11 uuren 43 minuten. De derde zal zyn aan de Maan den 21 Augustus , buiten ons gezigt. De vierde of laatfte zal zyn aan de Zon den 5 September, 't'begin by ons te zien 's morgens ten 9 uuren 5$ minuten, 't midden ten n uuren 26 minuten , 't einde 's namiddag* ï uur & minuten-.



VACANTTEN voor de EDELË HOVE van HOLLAND.
Vacantle uit den ia January.
Vacantie begint den 8 February , Uit den 17 dito.
Vacantie begint den 22 Maart « uit den 7 April.
Vacantie begint den 17 May, uit den 2 Juny.
Groote Vacantie begint den 31 Jury , uit den 1 September.
Vacantie begint den 23Deecmber.
VACANTIEN voor de EDELE HEEREN der. STAD AMSTELDAM.
Vacantie uit den 7 January.
Vacantie begint den 29 Maart Y uit den 2,0 April.
Vacantie begint den 18 May, uit den 8 Juny.
Groote Vacantie begint den 29 July , uit den 24 Augustus.
Vacantie begint den 14 September, uit den 5 Oftober.
Vacantie begintdenaiDecemben



VACANTIEN voor de EDELï HEEREN dkr STAD ROTTERDAM.
Vacantie uit den ï January;
Vacantie begint den 12 Februar uit den 24 dito.
Vacantie begint den 25 Manuit den £ April.
Vacantie begint den 13 May , u den 27 dito.
Groote Vacantie'begint den 5 A gustus, uit den 3 September.
Vacantie begint 18 December.
VACANTIEN voor de EDEL] HOVE van UTRECHT.
Vacantie uit den 7 January.
Vacantie begint den 23 Maar uit den 8' April.
Vacangie begint den 18 May , 1 deri 9 Juny.
Groote Vacantie begint den Augustus, uit den 16 Septemb»
Vacantie begint de» 20 Degemb'



de voornaamste i BEURT- en VRACHTSCHEPEN.
Allen van am s te ld am op
Atnbcm^ Alle Woensdagen, oo ifle: AoïreniersBurgwdl, by"deDocdefrraat.
$é*fr*,y*. Alle dagen ten 3 uuren van. eten iteiger op de Texelfche ilvaai.
I Breda, Brusfel en 's Hertogenbosch. Alle weeken , en op Mechelen alle drie dagen een fchip , op 't Cinpel by den Jan Rodenpoorts Toren '
Brouwershaven. Alle 14 dagèn een fchip, op 't Cingel, by deS Jan Rodenpoorts Toren.
Buikjloot. Alle uuren een fchuit van het openen der Boom tot het fluiten van dezelve.
Campsn. 's Avonds vóór het uiden der Boomklok. Zomers , f Maandags , Woensdags en Prytags 's Winters, Dingsdags en rrytiags, van de Oude Brug.
VeIJtzul. Des Zomers eens in
J rff6\r' JS ^vonds > van 'c Water, >y de Valkelteeg. '
.ZW«w?r. Dingsdags, Donderdags en Zaturdags , 's morgens ■roeg van de Oude Brug. lülsens



Dordrecht. Alle Zondagen,'s mor* gens een fchip voor ftuk-goederen , op de Cingel, by de Lynbaanfleeg,
Elhurg. Dingsdags, Donderdags en Zaturdags, van de Nieuwenbrug , 's avonds een uur voor het luiden der Boomklok.
Emmerik en Wageningen. Alle 14 dagen van 't Rokkin.
Enkhuizen, 's Avonds vóór het luiden der Boomklok, van het Wachthuis over de Nieuwenbrugg Boom.
Franeker. Alle Zaturdag avonden van "t Water, by de Papenbrug,
Gend , Middelburg en Vlisjïngen. Alle 8 dagen een l'chip van de Cingel, by den Jan RodenpoortsToren.
Gornichsm. Alle 8 dagen eep fchip, van de Cingel, by de Luterfche Nieuwe Kerk.
Groningen. Donderdags en Zon*dags een fqhip , op 'tWater , voor het Valkefteegje.
Hamburg. Des Zomers alle Zaturdag avonden een Beurtman, of Zondags morgens een van de Nieuwenbrugsboom.
Hardenvyk. Een uur vóór het luiden van de Boomklok , van het Wachthuis van de Nieuwenbrugs* fcoorn, aan de Camperltyger. " ft*rlingen% £en uur yOor hel



luiden der Boomklok, van de Texelfche Kaai.
Hasfelt. Des Zomers , Zondags, Maandags , Woensdag en Vrydags avonds, een uur vóór het luiden der Boomklok, van het Water, by de Oudenbrug , ook kan men met den Zwol Penen Veerman gaan. Hiltegom. Dingsdags en Vryi dags, ten 2 uuren, van de Prin1 fegragt, by de Reefluis.
Keulen. Meest alle weeken een I fchip , van de Gelderfche Kaai, : Z. Zyde, of van den Buitenkant, I by de Bantemerftraat.
Kortenboef. Alle Maandagen , ten ] 12 uuren , van den Binnenamfte!.
Kuitenburg. Alle Vrydags mid( dags, van de Cingel, by de Ap! pefmarkt. * De Kuinder. Alle Dingsdags J avonden , behalven in January, I liggende aan den Dam. f De Lemmer. Alle avonden, van t Water, by de Papenbrug. Londen. Alle weeken een fchip, \van de Cingel, bydeKorsjesfteég.
Lubek. Alle 8 dagen een fchip, van de Haringpakkery.
Medmblik. Woensdags en Zatur:da?$ 's avonds , en 's Winters, (Woensdags, van deNieuwenbru*. Meppelf enSwartfluis, AlicDings-
* * 2 6



dagen en Zaturdagen, 's Winters , Woensdags, van de Texelfche Kaai.
Nieuvskerk. Alle Dingsdag., Donderdags en Zaturdags , een halfuur vóór het luiden van de Boomklok , van de Meppelerftijger.
Nymegen. Alle Woensdag avonden van de Cingel, by de Lutherfche Nieuwe Kerk. > Qldenburg. Doorgaands één m de week van de Ybrug.
Sardam. Alle uuren een fchuit , liggende by de Haringoakkers Toren , aan de Zaandammer Styger.
Sneek. Des Zomers vóór het luiden der Boomklok, Maandags, Donderdags en Zaturdags , van het Water , by den Dam.
Steenwijk. Zaturdags avonds vóór het luiden der Boomklok, aan de Sparendammer brug.
Texel. Meest alle avonden een kaag, van de Texelfche Kaai.
Vtanen en de Vaart. Alle 14 dagen Donderdags een fchuit, van't Rokkin , by de Duifjesfteeg.
Vollenhoven. Dingsdag een fchip» van den Meppeler ftyger.
Woerden. Maandags en Donderdags ten 12 uuren van 't Rokkin, voor de Gaperfteeg.
Workum in Vriesland. Alle avonden met het luiden der Boomklok,



i van het Water, voorde Capelfteeg.
Zierikzee. Alle weeken een fchip, i van de Cingel, over de Luther'fche Nieuwe Kerk.
Zutphen. Alle Zaturdag avonden ' een fchip , van 't Water, by de '. Oude Brug.
Zwammerdam. Maandags enVryidags 's middags ten 12 uuren, van |t"t Rokkin , by de Lange Brug.
Zwol. Van 13 February totóDeicember, alle avonden een uur vóór ihet luiden der Boomklok, en van '7. December tot 12 February, Dingsdag, Donderdag en Zaturdag, aan de Oostzydevande Oudebrug.
! MARKT-, VRACHT- en anders SCHUITEN.
Allen van amsteldam op
Alphen. Des Maandags en Vrydags ten 12 uuren van de Munt.
Baambrug. Maandags en Woensdags , en op Bodegrave en Js/el'flein, alle Maandagen ten 12 uuren van de Munt.
Gouda. Alle dagen de Eiker, liggende op de Pypemarkt.
's Graaveland. Alle dagen, behalven Zondags, ten half 1 uur van ** 3



het Veer, tusfchen de Colvenïers* en Groene-burgwal.
Haarlem. Van ï April tot 30 September, 's morgens ten 10 en ten 1 uuren, van 1 Oftober tot 31 Maart, 's morgens ten 10 en ten 12 uuren, *s avonds een half uur vóór het luiden der Boomklok, het Water, aan de Papenbrug.
"s Hage, Delft en Rotterdam. Alle dagen, en op Schiedam , Dingsdags en Donderdags, 's middags ten 12 uuren, van het Rokkin over de N.Z. Capel, en ten 2 uuren van buiten aan de Beerebyt.
Leiden. Alle dagen een Marktfchuit, 's Zomers ten 6, 's Winters ten 4 uuren, op de Cingel , by het Latynfche School. Behalven deze , alle morgen ten 10 uuren de Kaag , van den Overtoom.
Loenen. Van 1 Mei tot 31 O&ober alle dagen, behalven Zondags; van February tot Mei mede alle dagen,behalven Zondags enWoensdags , een fchuit ten 12 uuren , van de Cingel, by't Latynfche School.
Monnikendam. Alle dagen een Marktfchuit, ten 2 uuren van de Alkmaarder ftyger.
Noordwyk enNbordwykerbout. Alle Maandagen twee Mai ktfchuiten,ten



' tz uuren Van de Bloem- en Nieuw* ■ markt.
Ouderkerk. Alle Maandag ten i2 i uuren, van het Rokkin , by de Oly'flagerfteeg, en alle dagen met de! Nesferfchuit.
Oudewater. Dingsdags een Vragt!fchuit, ten 11 uuren, achter het iStadhuis, en ten 12 uuren buiten ; de Utrecbtfche Poort.
Purmerend. Alle dagen ten 2 uuren een Vrachtfchuit , van *t ivWater* over de Karnemelkileeg.
Scboonbovent Om de 14 dagen , des Dingsdags een fchuit ten iz 1 uuren , van de Heeregracht, by : de Utrechtfchellraat > en ten 1 ; uure buiten de Utreehtfche Poort.
Utrecht. Alle dagen een Vrachti fchuit , 's middags ten 4 uuren , 's Winters ten half 4, op de Cin* I gel, over de Romeinsarmlieeg.
IVaveren en de Nes. Des Mctan* 1 dags ten J2 uuren, van 't Rok] kin , by de Olyfiagersfteeg. De . Marktfchuiten van Loenderjloot + Overmeer , JSIichtevecht, enz. lig^» gende op deBinnen-Amftel, by oe ! Bakkerftraat, en vertrekken ten za uuren van binnen.
* * 4



AF VA AREN
D £ R
TREKSCHUITEN.
Van AmJïeHam op Haarlem. AHe imren een fchuit, met het open! ,!n^ lT •Pooi't' tot's avonds ten 3
Van Amfieldam cp Leiden. AVe avonden een Nagtfchuit, ten 8 uuren , van de Beerebyt
f.mfl^am op Gouda. Van den i Maart tot 30 April, 's mor-
frnAnenA? uur?n> vaWMei tot 3i AuginTus, *s morgens ten 7
cïïltl l V>&n 1 SeFtember tot 3* T-Tv 8 morgens ten 8 uuren. In November, December, January en February geen dagfehuit, maar een nachtfcEu.it, 's avond* ten 8 uuren van de Beerebyt.
Van Amjleldam op Utree bi. Van drilSeptember, daags diie fchuiten, 's morgens ten 7, s namiddags ten 1 en 'f avonds ten M *lïn'>,van 15 September tot 14 T?r,^' r t morgens ten 8 uuren? ■ue dagichiuten vaaren af op de achtergracht aan het Veerhuis en aan de Beerebyt , en de nachtichuit aan de Beerebyt alleen.



Van Jlmfirldam ®p Wcesp. Van 16 Maart tot 15 O&ober van binnen , Zondags 's morgens ten 6 ,
8 en 10 uuren , 's namiddags ten half 3 en half 6 uuren ; van 16 October tot 15 Maart,Zondags's morgens ten 8 en iouuren,'snamidda<rs ten half a , half 4 en half 5 uuren : in de week , 's morgens ten 6 en
9 uuren , 's namiddags ten half 2 , half 4 en half 6 uuren, allen een half uur laater van buiten.
Van Amfli-ldamop Muiden en Kaarden. Van 1 April tot 1 Cftober , Zondags 's morgens ten 5 , 7 en
10 uuren, *s middags ten 2, 4 en half 6 uuren: inde week, *s morgens ten 6 , 8 en io uuren, van 2 Oftober tot 31 Maart, 's morgens ten 7, 9 en n uuren , 's namiddags ten 1, 3 en 5 uuren , alle van binnen , en van buiten 1 halfuur later.
Van Amfieldam op Maar/en, Alle dagen een fchuit ten 12 uuren van de Cingel, by de Munt, en ten 2 uuren van de Beerebyt, met pasfagiers en goederen, Vaart door Ouderkerk , Abcoude , Baambrug , Loenderiloot,Nieuwerfluis enBreukelen.
Van Amfleldarn op den Uithoorn. Alle dagen een fchuit, teniuurevan fcet Rokkin , by de Qlyfla-gerslt.eeg*



VERTREK DER POSTEN
VAN
Amsteldam.
Alle dagen op de meeste Zuid* hollandfche Steden , Dorpen en omliggende Plaatzen; op Utrecht, de Generaiiteits landen , enz. 's avonds ten 8 uuren.
Op 's Graavenhaage , Haarlem en Noordholland , alle avonden ten half 9 uuren.
Op Texel, de Helder en het Vlie < alle avonden ten half 8uuren.
Nog alle avonden ten halfó uuren, behalven op de Zon- en Feestdagen , een Post op Haarlem. Zondags, Op Luik, Aken en Maas-
tricht , 's avonds ten 8 uuren. Maandags, OpBraband , Vrankryk, Spanjen en Portugal, "s avonds ten 8 uuren , alsmede op Zeeland. Dingsdag, Op Gelderland , Kleefsland , Munfter * Keulen , Duitschland , Zwitzerland, de Keizerlyke Erflanden, Italien , Hongaryen, alsmede op Dantzig, Rusland en de geheele Oostzee , *s namiddags ten 1 uure. Op 0verysfel3 Hamburg, Polen



en het geheeleNoorden ,'s avonds ten 6 uuren.
I Op Luik Aken , Maaftricht, als ook op Groningen enz. 's avonds ten 8 uuren.
1 Op Engeland , Schotland en Ierland , 's avonds ten half 9 uuren.
1 Donderdags , Op Braband , Frank-» ryk , Span jen en Portugal , 's avpnds ten 8 uuren. Nog op den eerffcen Donderdag in elke Maand op NoordAmerika over Vrankryk.
\ Vrydags, Op Gelderland, Kleefsland, Munfter, Keulen , Duitschland , Zwitferiand , de KeizerIyke Erflanden , Italipn en Hongaryen , alsmede op Dantzig , Rusland en de geheele Oostzee , *s namiddags ten 1 uure.
I Op Luik , Aken en Maaftricht, 's avonds ten 8 uuren, als ook op Zeeland. Op Braband en Fransch Vlaanderen , Artois enz. 's avonds ten half 9 uuren.
i Op Engeland , Schotland en Ierland, 's,avonds ten half 9 uure. Zaturdags , Op Overysfel, Hamburg , Polen en het geheele Noorden , 's avonds ten 6 uuren*
1 Op Groningen enz. 's avonds te» 8 uuren.



Het Generale Post-Comptoir is op de Voorburgwal, agter het Stadhuis.
Het Vriesfche Post-Comptoir is op de Achterburgwal, over de Brouwery de Hooiberg.
Het Oostfriefche Post-Comptoir daar tegen over.
AANKOMST der POSTEN
t e
\
AMSTELDAM.
t Alle dagen *s morgens van s Haage, Haarlem en Noord-holland, de Zuid-hollandfche Steden en Dorpen, Utrecht, de Generaliteits Landen enz.
Ook ten 9 uuren van de Helder , Texel en 't Vlie , nog alle dagen , behalven de Zon-en Feestdagen , ten half 12 uuren. Zondags namiddags van Gelderland , Kleefsland , Munfter, Keulen , Duitschland , Zwitferland , de Keizerlyke Erflanden, Italien en Hongaryen , alsmede van Dantzig , Rusland en de geheele Oostzee.
Maandags 's morgens van Luik, Aken en Maaftricht, als ook van Groningen.



Insgelyks een post van Hamburg , Polen en het geheele Noorden, als ook uit Overyslel.
Dingsdags namiddags uit Eraband, Frankryk , Spanjen en Portugal , als ook uit Zeeland.
Woensdags 's morgens van Luik , Aken en Maaftricht , en tegen den middag uit Italien en Zwitferland.
Donderdags 's morgens van Groningen ; voords uit Gelderland , Kleefsland , Munfter , Keulen , Duitschland , de Keizerlyke Erflanden en Hongaryen , ook van Dantzig , Rusland en de geheele Oostzee.
Vrydags *s morgens van Luik , Aken en Maaftricht, ook van Hamburg , Polen en het geheele Noorden; 's namiddags van Braband , Vrankryk , Spanjen en Portugal ; als ook uit Zeeland,
ORDER
DER
POSTWAGENS.
Van Amfleldam op den Haag en terug. Zondags een wagen, 's middags ten i uur; de tweede Paasch-,



Pinxter- en Kersdag, en in de groote Vacantie , 's middags ten l uur , daags een wagen , zullende op de eerfte Feestdagen geen •wagen ryden.
In de week alle dagen twee wagens , ^s morgens ten 6 uuren, en 's winters met het openen van de Poort, en 's namiddags ten i uur.
Van 15 November tot 14 February alle dagen een wagen , s morgens ten 9 uuren ) by be~ floten water, zal des middags ten I uur nog een wagen afryden.
ïnB. Het Post-Comptoir is bezyden de Beurs , en in 's Hage in t Voorhout, by het KeJkftraatje.
Van Am/lel dam op Arnhem, en terug. Zomers ten 6 uuren 's morgens, en *s winters met het openen der Poort, ryd af van het Cingel, by de Beulingftraat.
Van Amjieldam op Utrecht en terug. By befloten water 's morgens ten 9 uuren een wagen, ryd af van de Achtergracht.



HET LUIDEN DER.
POORTKLOK
VAN DE STAD AMSTELDAM.
Den 22 January, 's morgens ten ! half? , 's avonds ten half 5 uuren. 1 8 February, 's morgens ten 6 , 'sa\ vonds ten 5 uuren , 24 dito , 's morj gens en 's avonds ten half 6 uuren , ] 14 Maart, 's morgens ten 5 , 's a-r \ vonds ten 6uuren , 28 dito , 's mor! gens ten 5 , 's avonds ten half 71111i ren, 10 April, 's morgens ten half 5,
's avonds ten 7 uuren, 22 dito, 's 1 morgens ten half 5 , 's avonds ten
halfS uuren , 7 Mey, 's morgens ten »4> 's avonds ten 8 uuren m van den ; 7 Mey tot 7 Augustus , blyven de I Poorten openftaan tofs avonds ten ! half 10 uuren , gelyk ook de Stads I Herbergen, 8 Augustus , '3morgens
ten half 5 , 's avonds ten half-8 uu* 1 ren, 25 dito , 's morgens ten 5 , 's a1 vonds ten 7 uuren , 9 September, 's
morgens ten half 6 , 's avonds ten
half 7 uuren , den 21 dito , 's mor;gens als boven, 's avonds tenóuu-^
ren, i3 0«ftobqr, 's morgens ten 6, i*s avonds ten half 6 uuren , 21 dito i*s morgens ten half 7, 's avonds ten |5 uuren, 6 November, 's morgens !ten 7. 's svonds ten half % uuren,



PRYSderGE zeg elde papieren.
i Zegel a 3 ft. kost ƒ o : y
i a 6 ' ; o : 9
1 a 12 o : 16
1 a 15 I : o
I a 24 1 ■ 11
ï a 30 1 : 18
1 a 48 ■ ■ 3 ; o
1 a 3 3 : 16
1 a 4 5 : o
1 a 6 ■ ■ 7 : 11
1 — a 8 —— 10 : o
1 a 9 ij : 5
i — a 12 . 15 : o
I ■ — a 16 20 : o
ï a 18 ■ . 22 : 10
I a 24 ■ . 29 : 18
Huur-Cedullpn van Huizm , • Landen, (fc.
Tot 50 gl. op een sft-Zeg.k./ 9
Van 50 tot 100gl. 6 - :io
100 200 12 - m7
200 600 24 1:12 600 1000 3gl. k. ƒ 3:17
1000 2000 6 7-'*3
2000 3000 8 10: 2
3000 4000 12 15:2
4000 6000 16 20: 2
6000 12000 18 22:14
12000 endaarb. 24 29:19



DE BARON
C R A C ,
OP
DE GASCONJERS, B L T S P E L.
A



PERSOON AADJEN,
De Baron crac. tUClLE, zyn Doehtir. d'iklac, onder den naam van
St. Brice, Zoon van den
Baron.
tranche val, Minnaar van Lucile.
ver d ac.
Bedienden van den Baron.
Het tooneel is op 't kasteel <yan Cr at.



DE BARON
C R A C ,
O F
DE GASCONJERS, B L T S P E L.
£ E R S T E TOONEEL
ST- BRICE.
Unbegrypelyk! — na eene uit* landigheid van flechts vyftien jaaren, kent men my niet meer.' ik verlos myn eigen vader uit de handen van drie rooversj hy omhelst my met dankbaarheid; geleidt my naar zyn kleine kasteel, en echter blyf ik onbekend! — Francheva], myn zusters minnaar , ia zelfs jalours op my, tot zo verre dat hy my haar bezit met den degen wil betwiscen!-- vermaaken wy ons met de klucht, en vooral met myn vaders aart, hy is nog de zelfde fnorker , en wordt door Verdac , dien laagen tafelbezem , van tyd tot tyd nog meer bedorven : Lucile haat Verdac, maar hy A 3



4 DË BARON CR AC.
ftoort 'er zig niet aan; by rie'n ouden eet reen , zegt hy, en een lekkere maal tyd wordt hooit te duur betaald --- in do lafttfte vierdagen heeft myn goede vader weder geen woord waarheid gei preker ! — eer ik my ontdek wil ik eens lustig tegen hem aan zwetfen; als ik den rechten toon maar kan vatten ! — jnaar een reiziger kan tog ten min'ften zo goed Inorken als een Ga'Sconjer —.o de oude man zal flechts een kind by my weezen! als hy van een wolf fprcekt zal ik van een oliphant gewaagehj ligtftel ik tegen zvn uitgebreid landgoed een cantschkoningryk; maar wat tegen 't recht dat hy zegt te hebben van alle bruiden onder zyn gebied, de drie eerfte iiuwelyksnachten te mogen beflapen, waarvan hy ook fomtyds gebruik maakt; wat tegen zyn geflachts preuk: ik kwam , ik zag, ik overwon door zyn voorzaat Paulus Crac , bygenaamd Zwartbaard, van Julius CSefar verkregen , tegen wien hy dit kasteel twee maanden lang verdedigde, en z-ig flechts door hongersnood overgaf: 't zwaard van Caelar, zégt hy, waarmede deeze Pompeus g<,>



B L TSPEL. 5
dood heeft, hangt nog tegen 't 'blafon, fchoon Pompeus door de hand van Caefar niet omgekomen zy. . . . maar zacht.' ik hoor den hoorn biaazen — de groote Crac komt van de jagc, met zyn prach» tigen ftoet van één lakei, die drie a vier amten waarneemt; een page , en een laffe panlikker.
TWEEDE TOONEEL.
- ST. BR.7CE , CRAC , VERDAC , etl twee bedienden van Crac.
CRac. Ha.' goeden dag Mynheer! 1 *T._B-<iCK. Wees welkom, Baron! hoe is de iagt gegaan *
crac. Wonderbaarïyk. (Hy gaaf zatn.) fack ! trek myn laarzen uit. {regen St. Brice.) Ik heb een me-, mgte van haazen gefcho ten.
ST. Baret;. Ik meen echter dat'er t ans geen haazen vallen Mynheer?
VERDAC. Maar zo fciierp is de Baron van gedicht:~hy ziet het geen de geheele v/ereldgeïooft'erniette zyn. Zo zegt gy Mynheer, hern uit de handen van drie kabels verlost te hebben , maar de Baron heeft beter gezien, 't was voor u reeds te duister , zy waren nog A %



6
DE BARON CRAC.
met hun zesfen, en tien hadden reedsde vlugt genomen. — Zo heeft de Baron thans ook wdnderbaarlyke ftukken op de jagt verricht.
crac. (By geeft zyn bedienden een v/enk , die daarop vertrekken.) Dat heb ik — o ik jaag niet zo als onze kleine Heertjens — ik lag op een haas aan, en juist vloog 'er een patrys over myn hoofd; ieder «ou zig vergenoegd hebben met één van beiden te fchieten; maar dat voldeed my niet; ik fchoot zo wel de een als de andere; en Wat meer is de patrys viel fchreilings op de haas als ofhy te paard zat' — ik begeer ook dat ze beiden aan een zelfd fpit gebraden , en op een zelfden fchotel voorgediend worden!
st. brice. (KoeltjensS) Dat zegt juist niet veel — onlangs donderde het, terwyl ik op de jagt was , de blikfem floeg in myn pan, 't roer ging af, en ik trof een rhe.
verdac. Ik vind het gevalletjen Van den Baron vry kluchtiger.
•CRac. Dit betekent echter niets , niets by de avanturen die ik in vroegere dagen gehad heb , en vooral in den dienst.



■ B LTS P B L. 7
' st. BfRiéÊi QAltyd koet.) Zo hebt l gy gediend?
crac. Ik zou niet gediend heb: ben , en den edelen naam van Crac ■ voeren ! — ik heb gevochten eer ik kon leezen.
st. brtcë. *T is niet zonderling ; : toen ik tien jaar was vocht ik reeds : tegen myn* Preceptor , en floeg hem dood.
CRAC. Een bataille was een bruiI loft voor my — 'k hëb eens het I leven van myn' Generaal gered 5 : driemaal in één veldflag verwisfel: de ik van paard; een geheelen oce>i aan van vuur vloog ïk dwars doorj f het water hinderde my maar , an» ; ders ware ik zekerlyit ook by de heerelyke overwinning van Rho: dus geweest; maar een van myne 1 voorouders was een beroemd Vicei admiraal; men dacht hem te over1 meesteren, maar hy liet zig lie^1 ver met man en muis in de lucht 'ïpingen.
st. brtce. 'T verhaal van uwe 1 daaden brengt my de mynen te I binnen: *t geheugt my alleen een ; geheele Turkfche ftad ingenorr.en 1 te hebben; en een zeeflag is myn I leven; zo als gy my hier ziet\ A4



g
DE BARON CRAC.
ben ik ook eens met man en mu's in de lucht gefprongen — ikalleea heb een Engelsch fregat veroverd, en de gantfche equipagie in boejens geflagen.
verdac. Maar't geheele geflacht van den Baron waren Helden, en Zyn zoon is 't niet minder.
st. brtce. (Tegen Crac.) Hebt gy rog een' zoon,' behalven die beminnelyke, die aanbiddelyke Lucile,, uwe dochter , die ik voor myn bruid verkozen heb , fchoon ik haar van myn zwaard zal moeten verwerven — want Francheval, dje my haar betwist , heeft my uitgedaagd.
crac. Ik lach met zyn e ftoutheidj hy is zyn leven moede.
verdac. Hy duè'lleeren tegen gulk een hein!
crac. Zotterny -r maar van myn* zoon — ja doorluchtig vreemdeling! rnyne Gemaalin, uit de beroemde Graaven van Bigorre ge^Iproten, en die de Gastons, de Foix en andere doorluchtige helden tot minnaais had, doch den Ridder Baron de Crac alleen tot echtgenoot veikoos , hfeft my by jnyne dochter, die mede reeds



B LTSP E L. 9
twintig voornaame partyen. zelfs den zoon van den Gouverneur, afgeflagen heeft, ook een* zoon gebaard ; • een* zoon die my eer aandoet: thars dient hy tegen de Rusfen ) hy is door Fredrik den grooten bewonderd ; die wyze. Vorst fchreef my eens dat die dappere zoon de groofle Generaal van Ikiropa zou worden.
ST, brtce. (Tt rzyde.) Hoe Cchr melyk liegt de oude ! (Tegen den Baron.) Hoe heet die jonge held? t cr.ac. Zyn beroemde fiamn'aaiij is de Crac , maar men noemt hem door geheel de wereld d'frïac.
st. brice. D'Iriac! — d'Iriac zegt gy? dat is myn boezemvrind ! % verdac. Hoe wonderlvk loope'n de dingen van de wereld ' - st. brjce.. Maar ik beklaag den armen jongeling zyn Colonel kloekmoedig doorftokén hebben^ de, werd hy gevangen genomen, doch is met de dochter van den Cipier zyn'kerker ontvlugt; zyne minnares zatachterhem op'tpaard, deeze heeft men 'erafgeligt, doch d'Iriac vervolgde zyn vlugt. ' verdac,. o de jonge lieer was al tyd behendig. * A 5



10 DE BARON CRAC.
crac. En hy ontkwam't gevaar?
ST. BRICE. Zekerlyk! — echter viel hy van zyn paard , en brak zyn linkerbeen — voor *t overige vaart hy wel.
CRAC. O ik ken myn* zoon aan het dooden van zyn'Colonel! —j maar wie zyt gy Mynheer? — gy, vriend van den dapperen d'Iriac , gy kunt niet anders weezen dan. . . te vergeefsch ontveinst gy "t bloed dat door uwe aderen vloeit.
ST. BRICE. Ik kan u nog niet zeggen , wie ik ben, Baron — vergeeft my , ik moet wat lucht ieheppen.
DERDE TOONEEL.
crac, verdac.
crac. O ik twyfel niet of hy is een groot Prins die incognito reist; en, Verdac! hy zal myn dochter zekerlyk zonder huwlyksgoed willen trouwen; ga, roep Lucile, op dat ik haar tot dien echt voorbereide.
verdac Daar is Francheval!
crac. Hoe! — ik fta verbaasd over die ftoutheid. (Hy beeft.) Een ander zou zeggen dat zyne komst xny deed vreezenj maar 't is lid-*



B LTS P EL.
II
t derïng voor 't ongeluk dat hy op |i zig zal haaien: want hy is tog hóof-
•; dig!
verdac. De dappere Crac zou vreezen voor een verachtelyken Francheval!.... de vreemdeling , volgt hem.
crac. Laat ons alleen.
(VIERDE TOONEEL.
crac , st. brice , francheval.
frfrancheval. Ja de Baron moet [getuige van den ftryd zyn.
st. Brice. Maar ik ben ongewaipend — Baron! leen my het zwaard i waarmede Csefar, Pompeus omge. bragt heeft!
crac. Ik zal *t u met vermaak
toevertrouwen.
st. brice. (Terwyl Crac bet zwaard >baalt.) Ik neem deeze gelegenheid
waar Mynheer om u te zeggen dat ialles van myn' kant boert is; ik ;:ben niet de minnaar maardebroejider van Lucile --- des moeten wy Iflechts in fchyn vechten — ftoot jgy altoos een terts, ik zal een quart iftooten, en het om hoog fteeken .van uw zwaard, zal het teken zyn : dat ik my zal ontwapen.



ï-2 DE BARON CRAC.
francheval. Wat hoor ik gV
de broeder van LuciJe J S7 st. ÈklCE. üp 't woord van eer
V::ii^AL- Ik ë^oofn; uwe wezenstrekken zyn de borgen van 6 -een gy zegt
crac. Zie daar 't aloude zwaard van Cseiar : 't zal moaelyk wel wat roestig weezen.
■ st. brice. T warme bloed myhl vyands zal t.weldra bevochtigen, kl - Francb^-) Pas op Myn-
' fraWcHjEVal. Ik ben gereed, r^y' duelhercn v9 genjs gemaakte aft Jpraak.) J
V Y F D E T O O N E E L. voorïgen, lucile , verdac. lucile. Hemel wat zie ik. (zJ megt tusfeben de vechtenden in \ -Laat af, wreedaarts ! of doorftoöc' eerst. CD* Crac trekt baar tl■ rug , en St. Brice laat zig Gp bet af,' gej proken teken ontwapenen ; waarna hrancbeval naar Lucile vliegt V fRA.vcijkval. Ik overwin , Lucile! gy zyt de mvne.
crac. (Tegen St. Brice.) Hoe! ey zyt ontwapend! *y






33e Bai*on Cx*ac <, «*



JZ






B LTSP E L. ï%
3t. pRicèi Voor de eerflemaal n myn loven — ik moet myn nnar'es ' afiïaan — gy hebt haar n overwinnaar toegezegd. :r ac. O ik zal wel een üitvlugt nden — Franchevai! ik herinner y, lioev/el wat laat, dat myn, ion zyn zuster het huwelyk veii>dcn heeft: ik heb op 't oogenikeen' brief van hem ontvangen; 'ii been is genezen, en in de mftaande maand komt hy hier ; / heeft zyn zuster aan een groot rins verloofd ; ziehier zyn'brief. st. brice. Dien^is van my , en Irlac beu ik zelf. iCKAC. Hoe!
ilucil-e. Gy myn brëeder! st. brice. 'T is onbegrypelyk ider , dat gy , daar ik ten mmen tien uuren lang gelogen heb , v bloed niet hebt erkend. crac. (Ter zyde.) Die booswicht! y heeft juist den aart van zyn toeder! — hoor! ik moet bekenÉn dat gy de kunst van zwetfen onder wèl verftaat. st. brtce. Uw voorbeeld verntfchuldigt my vader — maar uit gy uw woord houden omtrent rancheval ?



14 DE BARON CRAC.
crac. QGemelyk.) Ja!
francheval. QHy omhelst St. Brice.) Wat ben ik u verpligt!
verdac. Ik niet veel — de zoon zal welligt het vette van de tafel voor myn' neus wegneemen — maar evenwel wy hebben nu weêr bruiloftspartyen.
crac. QNog gemelyh.) Ik heb honger — kom laat ons het overige aan tafel afdoen.



HET
STRYDSPEL.
DIVERTISSEMENT,



persoon aadjen,
Thomas, eeji Molenaar. Hendrik . zyn Zoon. LEENDERT) een Fisfcber, Ml E Tj E , zyn Dochter.
iÜCAS. Een Notaris. Verfcbeide Dorpelingen.
Heftooneel vrtoort ter recht'tzyde btt huis van L tndtrt, en aan de linkerzyde de molen van Tb mas : tu;/-hen beiden Jinomt een rivier.



HET
STRYDSPEL.
Dl VER TI SS Ê ME N T. EERSTE TOONEEL.
lee.vdert, mietje.
LFj'NDf'RT. VVaartoe die traanen il.ietje ? — zy zyn vruchtloos ; hy is vertrokken uw lieve Hendrik , dat's genoeg, denk niet imeer om hem; de eer riep hem na bet ltrydfpel — nu , dat hy lïryde — en ookin allen gevalle , wordt gy zyn vrouw niet, zo ken ik honderd andere knaapen die u wel willen hebben.
mietje. Zo zy alle honderd my beminnen vader, is 'er echter imaar één eenigen dien ik bemin — fEenigzins afgekeerd.) Nog gevoel ik dunkt my het kuschjen dat hy ijny ontftal, toen ik voor weinige oogenbhkken my, vermoeid van 't wasfchen , in de fciiaduw nederigeleid had ! wat was hy verrukt!
LEENDert. Wat preutelt gy daar ? — de zomer maakt u warm ge«



ï8 HET ST RYD SP EL.
loof ik meisjen , maar wat dien molenaars zoon betreft, ik meen dat lxy dikke daalders nodig zal hebben om zyneliefde te voeden—? hoordet gy zo even niet, toe wy met hem aan *t visfchen waren ; hoe.. . .
'mietje. Als wy elkander helpen , zeide hy, zullen wy wel wat vangen; wantik had gezegd-: *er is meer kunst dan kracfit nodig om een vischien te krygen.
leevdert. Wat fnapt gy toch ? — ik meen hoe zyn vader Thomas riep: „Myn Hendrik trouwen aan „ cie dochter van een* visfcher ! a, van een- man die elks tafel voor„ ziet, en op zyn eigen niet met », al heeft!"-- of ik ai /.eide: ik ben gelukkig in myn' ftand! ja oele! Mynheer de Molenaar had geen po . en voor my.
mietje. *T is waar vader dat ik hem niets ten lmweiyk kan aanbrengen , maar ik verzeker u , dat; myne tederheid een i'chat voor hem zal weezen. QMcn bonrt van., verre een gefchrccuw by bet ftrydfpePontjlaande: Mietje vliegt in de ttiterjlp cngenss^kfid tfg de» kant: ■ iier ri&er. ^



DIVERTISSEMENT. i°
LEFaVDERT; (By neemt haar by een' arm, en brengt haar weder voorwaards.) Hoor Mietje, waaróm moet ik nu juist dën ftreng'en toon Tan vader aanneemen ? — dat gy hier en op dit oogenblik om Hendrik fchreit, daar hy tog waarlyk aan het vechten is, vergeef ik u ; maar integendeel beveel ik u een andren Minnaar te kiezen.
mietje. Goed vader; ik zal van nu af aan een ander minnaar zoeken ; om dat gy het dan zo be'geert; maar om 'er een te vinden als Hendrik, zal ik geheel myn leven lang moeten zoeken.
LEÉftoERT» Hoor meisjen | uw antwoord is geheel buiten den haak; uw hart is by het ftrydfpel , er^ is daarom niet in ftaat cle reden te velgen — maar zie daar de tegenparty van Hendrik uit den ftryd alreé terug keeren.
MIETJE. 'Óch ik beef!
TWEEDE T O O N E E L.
De voo eigen, LIT CAS.
Lr.EVD.vR7. Yvat brengt gy goeds Lucas i
B 2



20 HET STRYDSPEL.
lucas. Voor my niet veel — ik ben overwonnen.
(Mietje toont zig zeer verblydJ)
leendert. Verhaal ons hoe alles is toegegaan.
lucas. Kort en goed — zo dra het teken tot den aanvang des ftryds gegeven was, deed Hendrik zig op; ik Helde my in Haat van tegenweer, niet aangemoedigd door öe zes honderd guldens, weiken den overwinnaar ontvangt, maar door de eer — terftond vallen wy op elkander can ; Hendrik bragt my eenftoot toe, maar ik bokte , en zyn ]ans lag in evenwigt op myn hoofd; myn eerlte ftoot £mg tnsfchcn zyne beeoen door: cm kort te zyn, ik Hond als een pylaar , maar te vergeefsch ; HenCrik ftootte als een ftier ; eindelyk begon ik te vreezen , ik moet het bekennen; myn fchuitjen week, en ik bruide in 't water; dat's genoeg gezegd.
leendert. Ha! de dappere Hendrik!
LUCAS. Ten Hot van myn verhaal zal ik andere klederen gaan aantrekken.
leendert. En wy moeten ook



DIVERTISSEMENT. 21
«aan Mietjen , want ik vrees dat de gekroonde overwinnaar nu met ;zal komen om uw hart te overwinnen. , , (Hendrik vertoont zig aan de overzyde der rivier: alvoorensMietje vertrekt, geeft zy hem een teken van hem gezien te hebben.)
DERDE TOONEEL.
HENDRIK.
!Hoe verlang ik om myn meisi jen te kroonen met den gewonnen prys — kom fteeken wy fpoe1 dig over. (Men hoort een donder, /lag.') Maar och wat hoor ik! zou de Hemel jalours zyn over myne overwinning! dat zou tusfchenons jammer weezen — fiaak uwe gramfchap. . . .
(Trwyl by midden op de rivier $s, vertoont Mietje zig aan een 60venvenjier van haar huis.)
VIERDE TOONEEL.
HENDRIK, MIETJE.
mietje. Hendrik! Hendrik! ■ Hendrik. Hoe lief meisjen! — waarom zo hoog ?
B 3



2a HET STRYDSPEL.
mietje. Myn vader heeft my in deeze kamer opgeflóten; hy vertrouwt u niet als overwinnaar.
t HENDJUK. Geen zwaarigheid Mietje , hy zal my niet beletten by u te komen; de liefde zal my helpen. (Tot onder het venjltr vdarende.) Deeze emmer zal my door de nicht voeren , en by myn meisjen brengen. (Hy gaat met zyn eene voet in den emmerJlaan,~\ Trek Mietje! J
mietje. QHeisfende , terwyl Hendrik zig aan e enige uitjïeekfels van thuis opbeurt.) De vracLt is zwaar Hendrik !
Hendrik. Nog één rukjen lief meisjen! (Men hoort Leendert van binnen roepen.)
mietje. Niemendal vader; ik heis een emmer water op.
.leendert. (Van binnen.) Ik wil met hebben dat gy dat alleen doet *— ik zal u helpen.
Hendrik. Verwenscht! (Mietje geeft in de uiterjie ontjlet-
tents het touw baar' vadir over,
en deeze beist Hendrik tot boven
aan het venjier.)






Set Strafiar



' JhrcriisseTnenf.
JU.






t>IVE R TISSE ME NI: 2 3
7YFDE TOONEEL.
De voorigen, thomas.
ENDER.t. Hoe fchavuit/! gy in ti emmer.
thomas. Wat zie ik! — 0 ik Icht wel dat de overwinnende ld deezen weg heen gegaan zou ;ezen!
mietje. Och wat komt my over! leen.der.t. (TegenHendrik.) Boos* icht, ik zal u leeren myn dochr te komen bevliegen — als uw ider nietterftond dedingen ichikt at ik u plof in de rivier bruien. hendrik. Ook de rivier zal myn. ;fde niet verkoelen. Cerwyl Thomas in bedenking fidnt ■vertoonen zig verfcheid.ne fchuitjens op de nvier, allen verfterd en geïllumineerd, voor het feest dat op het geëindigde firydfpet volgt.)
Thomas. Myn hart is te klem om yn gramfchap te tergen. (Tegen eendert.) Ik zal my laaten vitten.
B4



«4 HET STRYDSFEL.
ZESDE TOONEEL. De voorigen, een notaris.
NOTARIS. (Tegen Hendrik.) Ik zoek. u overal, om u den gewonnen prys te brengen.
(Hy wil bet geld in den zak van Hendrik Jleeken , doch deeze geeft bet aan Mietje.)
hendrik. 'T is voor myne Erf-
genaamc. leendert. Die nobele knaap.' —
als ik zyn vader ware . .. ! THOMAS. Genoeg — omhels my
myn kinderen — en leef gelukkig »
(Het huw-iyk wordt door den Notaris gefloten , terwyl Lucas na den kart der rivier gegaan is , en in de lucht ziet.)
lucas. Hoe helder fchynt het maantjen! — een goed teken voor Hendrik en Mietje — dat zy zig verder vermaaken — voor my, ik hoop nog langer te leeven , cn wacnt dus een anderen zomer en een anderen Itryd af.
O



DE PAPEGAAL
TOQNE&bSPBL.



PERSÖÖNAAD JEN.
RICHARD.
GEORGE, I „
p zyne Zoons.
10DEWYK, I
XÜRY, eeH Moor, bediende van George.
HENDRIK, bediende vanLodewyk. Een visfcbcf.
Het tooneel is in een jlad van Duitschland ; op den achtergrond ziet men een zeehaven , en een visfchers hut; op den voorgrond Jlaat, ter wederzyde, een aanzieniyk huis.



E ? AF EG AA I.
TOONEELSPEL.
EERSTE TOONEEL,
Het dondert. RICIIARD, HENDRIK.
ifcHARD. Hoe! beloont Lodewyk •Ayne kinderliefde op die wyze lat my den toegang tot hem zelfs leweigerd wordt, terwyl men anleren inlaat ?
! Hendrik. Dat is de Doftor cn \pothecar Mynheer! (Ter zydeA 3eën kleine verwisfeling,van ipeelnakkers in Dofter en Apcthecar!
RICHARD. Het dondert heviger — ni wat wordt het donker ! de lacht valt — waar berg ik my als
3e regen uitfehiet Hendrik l
ötertdrik! zult gy my armen man ius in ftorm en onweer onder den jlooten hemel laaten ftaan?
hea'DrtK. Hoor eens — ginter laat een visfehers hut, maak dat



28 DE PAPEGAAI.
fy daar tot morgen onder dak .omt; intusfchen wordt uw zoon mogelyk wel beter, en dan zal ik u by hem brengen. — Ikgroetu.
TWEEDE TOONEEL.
RICHARD: na Hendrik eenigen tyd zivygend nagezien te hebben.
Vergramde vader! fpreek den vloek niet uit die op uwe lippen zweeft — Lodewyk weet niet dat ik hier ben. {\Zyne banden op eene zegenende wyze tegen de venJJers van het buis leggende.) God geeve hem rust en beterfchap ) ik zal morgen wederkomen — maar waar berg ik my intusfchen! — weder na myn verblyfplaats ? — ik heb beloofd myn fchuld te betaalen, maar heb niets , en tracht te vergeefsch myn' zoon te fpreeken , om van hem geholpen te worden — de booswicht heeft last gegeven
om my te weeren goede
God! laat één uwer blikfems my treffen. Ik heb genoeg geleefd.



TOONEELSPEL. 29
DERDE TOONEEL.
J.ICHAR.D , een Visfcher.
De Visfcher , uit zyn buis
komende.
JDat's een zwaar e bui!— wat ftaat
de zee hol! hoe , oude man !
wat doet gy hier in zulk een nood weêr ?
richaRD. (Bedrukt.') Vrind ! de hoop brengt my hier — ik ben arm , en had twee zoons; de oudfte , een braaf kind , vertrok voor twaalf jaaren naar America; de jongfte, myn lieveling, deelde in mynen voorfpoed; en toen 't geluk my verliet , verliet myn zoon my ook; vyf jaaren heb ik niet dan rampfpoed gefmaakt — nu drong de nood my myn' zoon te zoeken , dien ik hoorde dat hier in vollen overvloed leeft _— dan ach ... ik vond hem nog niet.
De Visfcher. Maar in zulk een akelig weêr zult gy hem tog niet vinden — kom in myn hut goede oude man!
r ic hard. Gaarne vrind ! — (Ttr zyde.) Het gevoel verfcheurt myn hart.



30 DE PAPEGAAI. VIERDE TOONEEL.
george, x u r y.
QBeiden zyn zy blootshoofds , en doornat: Xury heejt een' papegaai op zyn hand: het dondert en blikje mt nog geweldig.)
george : zyne banden wringende, Alles verloren!
xury. Wy hebben den papegaai nog , goede meester ! zo als liet fchip op de klippen ftiet greep ik hem — kom, ik heb nog wat vet» fterking in myn flesclijen; drii.k eens.
george. Als' 'er vergif in is.
xury. Vergif! — foei ! gy wan-» hoopt} is dat de kracht der iesien die gy my zo dikwyls gaafi?
george. De reden verlaat ons als het geluk ons verlaat.
xury. Gy hebt echter neg een* vader; God is immers onze alicr vader? nietwaar méestei ?— zo zeidot gy — o en' de menfehen zuilen wel medelyden met ons lubben.
george. Medelyden ! in deez.en ftaat, ia den nacht, cn zonuor geld.. . .









3°






TO ONEELSPE L. 3r
* XURY. Moet men hier te land 't ledelyden dan betaalen ?—olaat ay dan weder na Africa gaan! — laar laat ons *t beproeven t in inds groot huis brandt nog Hebt — t zal 'er aankloppen. (By klopt an en roept.) üoe open voor onelukkige Ichipbreukelingen. Hendrik. (Van binnen.)Wydoen iet open—gaat weêr in zee en erzmpt.
'GEORGE. Let op den raad des me. plydens Xury. (By roept tegen fendrik.) Wy zullen uw ryklyk E taaien.
V Y F D E TOONEEL.
\De voorïgen, Hendrik met een lantaarn.
endrtic. Wat is 'er te verdijen ? (Hy bezit* beiden, en ztgt men Xury.) O gy zwarte duivel! GEORGE. Wie woont bier vriend 2 HENDRIK. De Baron Westerland ! Georoe. Westerland! — een Ba:>n! (Terxyde.) Myn broeder een aron !
jh-'NDRik. Kom arme duivels! ik jU den koetfier een goed woord



3« DE PAPEGAAI.
geeven, dat hy u van de nacht in den ftal neeme.
george. (Ter zyde en met gevoel.) In den ftal van myn' broeder!
hendrik. Bevalt het u niet? afgedaan, arme fatansl gy fchynt nog keur te hebben: ik groet u.
Xury. Die blanke hond!
george. Zo zyn de menfchen! — laat ons aan deeze hut aankloppen , 'er is ook nog licht in. (Xury klopt aan de hut, waarop
de Visfcher mede met een lantaarn
uitkomt.)
ZESDE TOONEEL. De voorigen , de Visfcher.
george. Kunt gy twee arme fcbipbreukelingcn van nacht herbergen , vriend ?
De Visfcher. Myn hut is klein j maar als gy u wat behelpen wilt...
george. Van ganfcher harte.
xury. Ginds in dat groote huis wees men ons af.
De Visfcher. Geen wonder, gy zyt geen mooje meisjens , of| ipeekiers — komt binnen , cru droogt i.
(Na\



»
TOONE ELSPEL. 33
|~Ar<J eenig vrrwyl, intusfchen Loder ït/y£ f« Hendrik, in de grootjie Ver-warring , «z> gekomen i vertrokken zyn , duideiyke . blyken , zy ate neemen;
, komt Rickard uit de hut ^ en plaatst : zig op een bank; een weinig daari na George.)
IZEVENDE TOONEEL.
RICHARD , GEORGE.
UCHARü. Ik kan niet flaapen! — och mogt hier in de morgenfcbemering eene kleine fiuimering my wat verkwikken ! (Hy legt zig teder.)
GEORGE. (Terzyde.) Hoe is mvn hart ontroerd! — myn vader dus weder te vinden , in zulk een'jftaat! ik zeifin armoede gedompeld! — tevens te verncemen dat myn broeder een booswicht is! — ik moet mv ontdekken. . . (TegenSicbeird.) Waarom bleefc gy niet te bed , goede oude man? —gy zult, door dus te liggen , pyn in 't hoofd krygen.
RTCriARD. Geen nood , jonge vriend! — hadde ik ficchts geen pyn in 't hatft i
C
»



34 DE PAPEGAAI.
george. 'T verhaal dat gy van uwe ongelukken gedaan hebt J maakt u beklagenswaardig! — uw ! zoon. ..
richard. Och zwyg daar verder van.
george. Neen, fpreek er van lieve vader ! fpreek 'er van ? en pmhels. uw George. (Hy valt in dek armen van hichard; die hem ber-i kent — een zwygend , maar treffend\ tooneel van ombelzingen en traanm;\ vergeefscbe poging om te fpreeken 1 enz.)
richard. Myn zoon! — God! gy geeft my 't leven weder — nu vergeet ik alle myne ellende -tach ware uw broeder. . ..
GEORfiE. Zwyg van hem , vader!: na alles wat de vis.cher van hem verhaald heeft, en wy beiden ori-j dervonden hebben, verdient hy niet dat wy dit zalig oogenblik om hem vergiftigen; ook heeft hy, verzekert men, deeze nacht de vlugt genomen — ach konde ik u flechts helpen! ik heb niets behouden dan een papegaai; en heh, zo dra ik u herkende, Xury met dat rampzalig overfchot my-' /-•er icliatten reeds met den dage-.



TOONEELSPEL. 3*
fraad na de ftad gezonden, om mem te verkoopen, op dat ik iet rnogte hebben om u bytellaan. . rtchard. Braave zoon! j george. Zie daar Xury reeds te ;irug. QVrolyk.) En God dank, Imet een goede beurs! — Zyt gy Inaar wensch geflaagd, Xury?
xury. Dubbeld , waarde Heer! — 'tik heb de papegaai aan een Dame rverkocht, en naauwlyks was hy |by zyne nieuwe meesteres of riep , ilhet geen gy hem geleerd hebt : iGeorg! bid voor uw' Vader ! — dit «wekte haar aandacht; zy onderij vroeg my : ,,Heeft uw Heer familie I hier in de Had?" — ja , zeideik , een | arme vader. —,,Anders niemand?" ü — Ja een ryke broeder, die eendeu| geniet is; — ,, En ik hoop dat uw jlHeer zynen broeder niet gelyk zal | weezen l" — Even weinig als gy | my in kleur gelykt. — ,, En de | Papegaai is al zyn rykdom?" —> Ija Mevrouw! — ,,En dien Pape-? Igaai verkoopt gy?" — Omeenon-» Igelukkig vader eeten te geeven, lèn zynekleine fchuldte betaalen *-m ■ met één woord ik heb haar alles I verteld, en zy is mogelyk reeds op Iweg oïn u te komen zien>jaiJv Q z



36 DE PAPEGAAI.
hoorde haar tegen één haarer vrouven zeggen, dat zy zo braaf een' ïonoeling voor haar man wilde hebben. (Atten jlaan ten hoogflen verwonderd.) Gy moet u tot dat bedoek voorbereiden — kom goede vader van myn braaven meester ; kom ga in de hut, ik zal u onderfteunen.
richard. Welkeene ommekeer!— zo beloont God braave kinderen.



t> E
TWEE NEEVEN,
O F
DE FRANSCHEN IN SEVlLlEj
B L T S P E L.
Gevolgd naar het Franfihe van den Heere
DUMANIANT»



P ERS O ONAAD JEN.
rodrigo, Voogd van Rofaurü. don bertrand, een Rechter. dé ridder flor-T Franfche
VAL, [Officiers ,
f lor Val , Neef van f»« gelyke
den Ridder, J kleeding.
rosaura.
«lauretta, Kamenier vanRofaura.
du bois, Knecht van den Ridder.
frontin, Knecht van Florval.
antonio, een Boer, in dienst van Rodrigo.
Men officier van de tVacht, JZeven Wachten.
Me? tooneel is te Sevilie.



Ö E
!TWEE NEEVEN,
O F
DE FRANSCHEN IN SEVILIEj B L T S P E L.
ÉÉRSTE TOONEEL,
lHet tooneel verbeeldt eene openbaarè plaats , roet bet huis van Rodrfgd aan de eene, en over het zelve $ aan de andcfe zyde, eet? op zi* zelf ft aan de eer- of gedenk-zud — 't is laat in den avond.
ANTONIO , een weinig daarna FLORVAL , FRONTJN.
ANTONIO. Dat heb ik daare^celent geklaard! _ Don Bertrand, die hier
jgekomen is om myn Meester vah de voogdy over Rofaura te ontflaan, en haar uittetroviwen, gelooft waarlyk dat zy dood is; nu kan myn goede Heer haar vry, hoe zéër ook tegen haar* zin, ih fchyn van zyne dochter naar zyn land brengen; en Bertrand, die'
1 als rechter in deeze ftad aansefteld C4



4o DE TWEE NEEVEN.
is, kan zig vermaaken met den moorder van onzen jongen Heer nateipooren — maar wat hoor ik daar ?
florval- T bepaal de uur is reeds gefiagen,Frontin! - klop volgends af praak driemaal aan deeze zydeur, toe! — ik verlang om de beminnelyke Rofaura te zien , en haar over myne brandende liefde te onderhouden.
aNTONTO. (T. r zyde.~) De droes, *t is deeerfteMinnaarvan Rofaura 5 o die feekfen! hy was reeds vertrekken zeiden zy.
frontjn". Ik zie licht Mynheer! zy zullen zekerlyk afkomen.
antonio. Frontin is 'er ook! — ik zal my verfchuilen en eens netjes opneemen wat'er gebeuren zal.
TWEEDE TOONEEL.
De voorigen, rosaura, lauretta.
xauretta. Zyt gy 't Mynheer Florval?
florval. Ja waarde lief! ondanks het gevaar dat ik loop, wil ik u •zien.
rosaura. 'T zal echter voor de laatfte keer weezen — morgen



B L TSP E L. 4t
vroeg vertrekken wij na 't landgoed van myn' voogd.
lauretta. Om met hem te trouwen.
florval. Te trouwen! — en gy kunt my dus verlaaten Rofaura! — befluit eindelyk tot de vlugt; in zo hoog een nood kan dezelve geen fchande weezen — wy hebben 't immers méérmaals zo gefteld? . antonio. (Ter zydp ,ter<wylFlorval en Frontin , in cirok gefprek zyn met Rofaura en Lauretta.~) En wat zal daar van worden ? — ik verlang hoe myn Lauretta zig zal gedragen; ze is ook al een caronje — zie zie ze 't eens drok hebben!
frontin. Maar hoe kunt gy vreezen Mejuffrouw?
lauretta. Ik heb haar reeds honderdmaal de vlugt aangeraden.
antonio. (Terivyl de overigen in bun druk gefprek voordgaan.) Hoor die verraderes!
florval. (Tegen Rofaura.") Bedenk myn lief hoe gy u den dwang van uw' voogd zult beklaagen.
rosaura. Maar mogelyk nog meer den gewaagden ftap, waartoe Florval my dringt.
florval. Ik zal u eeuwig bec s



42 DE TWEE NEEVEN.
minnen — befluit, ik bid u \ belluit! ik blyf u , in fpyt van u zelve, altoos volgen, en bedenk wat gevaar ik loop, daar ik den zoon van Rodrigo omgebragt heb.
antonio. (Terwyl de anderen als vooren bun gefprek fiil Vervolgen.) Vreesde ik geen flagen , ik zou my vertoonen, en een fpaak in't wiel f^eeken —- en hoe ftèl ik 't met haar anderen vryer, dien ik beloofd heb de baan by Rofaura klaar te maaken; hy heeft my ryklyk betaald , en moet volgends onze affpraak ftrak komen.
florval. QVrolyk vertrekkende.) Terftond ben ik hier weer: lieve Rofaura!
DERDE TOONEEL.
antonio.
Wat nu gedaan! — meest verwonder ik my over die looze Lauretta — o wat ben ik arme Knecht te beklaagen! — maar zacht! wie daar weêr ?



B L r S P E L. 43 VIERDE TOONEEL
de ridder , du bois , antonio.
de riddfr. Wat is hier alles ftil du Bois!
du bois. Men heeft u gefopt Mynheer!
antonio. Stil ftil Mynheer —neen op inyne eer niet gefopt — gy komt net van pas — wacht maar, wacht maar! aanftonds zal de Juffrouw komen, om te gaan wandelen — maar pas op uw' rug* want 'er zwerft hier een in den omtrek , en loert op haar j ik bidt u blyf toch by haar , want ik vrees voor ongeval — als zy komt, fpreek haar vry aan. (Vertrekkende.) Ik vertrouw u 't overige toe. (Tér zyde.) Nu komen zy niet weg, en ik ontloop de Hagen.
VYFDE TOONEEL
de ridder , du bois , lauretta , een weinig daar na rosaura.
lauretta. Daar Florval, bewaar1 vast dit geld en deeze juweelen^ CTdgen du Bois.) Neem gy dit va*



44 DE TWEE NEEVEN.
Hes — toe neem aan, gezwind! ik ga myn JuftVouw haaien.
du bois. Ik fta verftomd Mynheer! — men kent u reeds by naam.
de ridder. Ik beken dat het my verbaast.
rosaura. Florval ryk my uw' arm — ik beef!
Lauretta. (Tegen du Bois.) Geef my ook een'arm — waar zytgy ? (Zy gaan het tooneel van voor en
langs, om aan de andere zyde te
vertrekken.)
ZESDE TOONEEL. De voorigen, rodrigo.
rodrigo. (Hy roept.) Antonio!
lauretta. (Zacht.) Hemel! 't is myn voogd.
rodrigo. 'Wie is daar?
lauretta. (Tegen du Bois.) Verander uw ftem en antwoord toch!
du bots. (Met een groove ficm.) Twee vanuwebuuren, met hunne vrouwen.
rodrigo. Zo — goeden nacht
vrienden mogt ik zulk
eene wandeling met myne Rofaura doen! — Nu! welhaast zal ik






De twee ^curven, o£0 Be



1 0\}'Uie. . Cim^Jti. .
44






B LTS P E L. 45
0 gelukkig weezen — Antonio! Oitonio!
antonio. Mynheer f rodrigo. Waar zyt gy heen gefeest?
1 wroNTO. Kort en goed: ik hey le wacht gehaald j de Franschnan, die uw'zoon vermoord heeft, s hier geweest, en hy komt zo tanftonds weêr, om met Rofaura ioortegaan.
rodrigo. O die fchelm!
ZEVENDE TOONEEL.
De voorigen, een officier met Wachts: een weinig daar na florval en frontin.
antonio. (Tegen de Wachten. Verberg u allen hier omtrent — daar komen zy reeds — toe pak aan maar j alle beiden.—
rodrigo. En breek ze hals en beenen. _ . ,
FLORVAL. Klop aan Frontin { — maar vooral toch zachtjensj Rodrigo zal waarfchynelyk reeds t'huis zyn. ' , .
rodrigo. Ja fchelm hy is t huis (Tegen de Wachts.) Schiet toe ,yait; allen gelyk op ben aan.



40 DE TWEE NEEVEN.
FLORVAL. (Met den degen in de hand.) Te rug verraders , of ik doorfloot u een voor een.
De officier. (Tegen de Wachts.) Maakt dat gy zyn degen magtig wordt.
(^a dat Florval zig eenigen tyd ver-
ded ig d heeft,geefthyz ig g evang en.)
Rodrigo. Voord maar na 't cachot met de fchelmen.
frontin. Och wat ben ik te be^klaagen!
rodrigo. Die tydïng zal Rofaura doen beeven, ik zal ze haar zelf brengen.
AGTSTE TOONEEL.
(Het tooneel verbeeldt een gevan-r gen is)
don bertrand » rodrigo, de ridder, cu bois, antonio.
antonio. Wel dat's waarachtig toyery! den eenen neemt men gevangen, en den anderen vindt men in de boejens!
bertrand. Verhaal ons hoe gy hier gekomen zyt!
de ridder. Hoort dan Myne Heeren ~4 Rofaura verwachtte



B LTS P E L. 47
nrnyn neef Florval om met haar te ilvlugten —- op het zelfde oogen-r I blik zocht ik, niet minder dan hy fmoorlyk op haar verliefd, naar iigelegenheid om haar tefpreekenj uk hoor my by myn* naam roer peu; Hom van verwondering ontvang ik de beminnelyke Rofaura iin myne armen , en vlugt met iihaar; doch zo dra Rofaura haar' imisflag ontdekte , beklaagde zy zig |;over aenzelven zo ernflig > zwoer !ï haar en minnaar getrouw te zullen oblyven, en was in doods angflen } over zyn lot; te meer daar hy den ! zoon van deezen Heer omgebragt | heeft —r haare zuivere liefde trof l my zodanig dat ik haar verliet om te gaan verneemen wat van myn* | neef geworden is.
bertrand. Welke eene edelmoeE digheid!
de ridder. Ik hoorde dat hy i gevangen was, en ik vond gelegenheid om , daar ik hem bel zocht, in zyne plaats te blyven , ? en hem dus te verlosfen: de ci| pier kende zyne_ gevangene niet, ; doordien deeze in zyne afwezig6 heid by hem gebragt was; en op't ©ogenblik dat ik by myn' neef



48 DE TWEE NEEVEN.
was , t'huis komende, kwam hv den geen1 die een bezoek was komen afleggen aanzeggen van te moeten vertrekken — myn' neef verliet zyne boejens, en ik bleef uwe gevangene Myne Heeren!
rodrigo. (Tegen den Sidder.) Waar is Rofaura?
de_ ridder. Haar verblyf is een geheim Mynheer; zy is in de armen van haar' Minnaar gelukkig ; en ik zal in eeuwigheid niet beflmten, myn' vriend , zo wel als het aanbiddelykst meisjen te verraden .... maar, Hemel! wat zie ak!
NEGENDE TOONEEL.
Devoorigen, rosaura, florval.
antonio. Mynheer! Mynheer! daar is de juffrouw zelve, en met den moordenaar van uw* zoon.
Bertrand. (TegenFlorval.) Gy! — welke eene onvoorzichtigheid! ; ik heb medelyden met u, maar kan u niet behoeden; de wetten zyn geftreng.
rosaura. Geen nood Mynheer, Fabricius leeft—zie hier een'brief van hem, door een zyner bedienden



È LTS PEL. 49
|deh my ter hand gefield — lees (Rodrigo.
rodrigo. (Na gelezen te bebben.) iO ja hy leeft! —welk een vreugd! jr~ waar is hy Rofaura?
bertrand. Wie! Rofaura? (Tem {gen Antonio.') Rofaura was immers i dood ?
1 antonio. (Hy valt voor de voeten \.iuan Bertrand.) Vergeef het my ( Mynheer; ik heb u zulks wys ge~ i maakt, op verzoek van myh' MeesI ter, om dat hy met de ïchosie [Rofaura, dien gy vóór een ander rgefchikt had, wilde trouwen. bertrand. Rys op—Rodrigo!
gy ziet uw oogmerk verydeld; I de zonderlinge zamenloopvanzaa| ken verbaast my, en doet my be-
fluiten , de braave Rofaura aan I deezen haaren minnaar te fchenj ken — uw zoon leeft, derhalven
hebt gy niets meer te vorderen?
en ik durf als Rechter de gevangenis open zetten, om u allen te
taaten vertrekken. florval. (Rcfaura de band toe*-
rykende.) Beminnelyke Rofaura!
sie daar ons eindeiyk gelukkig !
Tegen Rodrigo.) Vergeef mvn Yér»
gryp Mynheer!
D



50 DE TWEE NË*EVEN.
rodrigo. Ik moet wel, en troost my wegens het verlies van Rofaura , met het behoud van myn' zoon.
de ridder. Ik gevoel uw verlies Mynheer, en och konde ik't myne ook vergoeden.'
rosaura. Ontvang die vergoeding in myne vrienclfchap'.



D s
W O E S T Y N.
B 2



PERSOONAADJEN.
raldorf, Major buiten dienst,
thans bewooner van een af gele*
gen buis. kirg, vuelëer Rentmeester i>a»Ral-
dorf, nu zyn Knecht. f red rik, Zoon van Raldorf. Mevrouw werd au. adolph, baar Zoon, 6 jaaren oud. ajitonia , bediende van Mevrouw?
Werdau.
Het tooneel is in het buis van Walde-rf, na bet JJmiten van den vrn de, in 1779»



D &
WO E S T Y N,
TO O 2V E E L S P E Lr
EERSTE TOONEEL» l RALDORF. een weinig daarna BIRG-
Raldof. (Hy zit met een verwil'derd oog en Jlecht gekleed aan een. tafel, waarop een vogelkooi fiaats hy geeft den vogel fcboon water.}
Daar — verfriseh u! — wanC i eeten heb ik zo min als gy. ( Hy fluit den vogel een airtje voor: intusfchen komt Birg met een fnapbaan en tas , die by beiden nederlegt ? waar na by Raldorf groet, die, zonder zulks optemerken tegen denvogel vervolgt.") Kom,kom! gywiltniet ilanger fluiten Ja zie my maar aan ik weet wat gy meent, maar ik heb zelf nietteeeten: (Hyneemt 1 den vogel uit de kooi en kuscbtbsm.") '. Goede nacht lief beest! — hy die ; menfchen in deeze woeftyn laat » verhongeren, zorge voor u. (B*g ! iaat den vogel uit bet venster vlie« D 3



54 DE WOESTYN.
gent blyft in hetzelve liggen, en Zegt met een bolleJlem.) Goede nacht'
Birg. (Hem be/chroomd naderende i Heer Major f *
Raldorf. Hem ï
BIRG. Ik kom ledig te rug --ik heb my te vergeefs bevlytigd, en nu wordt het nacht. Y g '
*o?AJkD0RiC' een vertwyfelden
toon.) Dat het nacht blyve — fchietmy dood; op datikalsgeest de menfchen beangfldge , gelyk zy my beangftigen. * y y
i>r^-RG' Zie daar no8 br°od , Heer J^ajor , en morgen gaan wy van
RALDORF. (Terwyt hy met een' vin-
CIC*^vogelkooifpeelt.) Goede
£,& ^ s hl<Lr een Schikte plaats Voor de wanhoop.
BIRG. Vertrouw toch op God' —
&meeS-dat in d^ezeVoeftyn een •weldaadig mensch verzucht--kom
£tó0«n.VSifeitken Wy aanftondsi zoekeS P Van menfchen gaan
*,^db-rf', (Ster*Mschende.) Neen |°vende&! - Hierwilikfterven!
2?ïï, h« !l-en Zyn my ontroofd, en in den dienst heeft menmy gel fchonden — nu blyft my niets over



T O O N E E^L S P E L. 5$
dan van honger ,te fterven — want ■ eer ik bédel , verworg ik my liever.
birg. Ik bid u, goede meester zyt bedaarder : 't is waar uw lot
:is voor een man van gevoel ver-, fchrikkelyk ; uwe dochter is uit Uwe armen weggefcheurd, zonder dat gy weet waar zy zig bevindt: uw zoon heeft zeven jaaren zonder dienst omgezworven, maar nu
iWeet gy immers dat hy geplaatst is , en verwacht hem alle oogenblikken by u ....
raldorf. Geplaatst! ja goede Birg , hy is geplaatst , maar hy heet Raldorf , vergeet dat toch niet, want dat is genoeg om hem ongelukkig te doen v/eezen.
birg. (iienigzins koel.) Vergeef het my Major, gy zoudt in fpyt uwer nypende omftandigheden,
1 nog vrienden gevonden hebben ;
l zp wel wegens den dienst, als we*.
| gens uw dué'1; maar zy hebben nog
i geen tyd gehad om de handen voor
1 u uitteïteken , of gy verlaat geheel
! de maatfchapy ...
raldorf. Hier wil ik fterven
I ik haat de msnfchen — 4e hongej D 4



f6 DEWOESTYN.
vafoï rrfedS *eweldi2en aar*.
«51 KG'^lf 'heb ^log brood **ajor *~ een bedelmonnik zag my vooreen rover aan : viel voor my op zyn Wen, bad om Iyfsgenaê en gaf my al zyn voorraad.
Raldorf. (Lagcbende.) Die zot! 3* wil m de maanefchyn eeten.
birg. Ik laat u niet alleen gaan.
Raldorf. Ik ben thans wel té vreden — en heb geen geweer gy moet blyven. " Beweer
TWEEDE TOONEEL.
birg , daarna fredrik. birg: (Hy ziet Raldorf na.) Daar jfy"eet 0nselukki2e! """ God dank!
fredrik. (Die na een wyhtyds zigin de denr vertoont.) Wat is 't hier
te°eds?r~: flaapt myn Vadeï birg. Zyt gy 't Heer Fredrik? ^fredrik. Ja — waar is myn Va-
birg. Hy doet zyn avond wandeling — Zj? door het venft.er r*



TOONEELSPEL. 5?
daar tot dienhoogen boom gaathy gemeenlyk.
fredrik. Ik zal by hem gaan. : BIRG. o Hoe zal hy zig verheugen*
I DERDE TOONEEL.
(Het tooneel verheelt een eenzaame woestyn,met een eenigen boogen boom 'er in: Raldorf ligt onder denzei? ven , met een Jluk brood in zyne band, voords in een jammerlyke houding , te Jlaapen.)
BIRG. Heeft God uverlost, ofgy u zeiven. QHy bukt met zyn' mond boven die van den Major.) Neenl hy flaapt.
fredrik. Rampzalig vader! QNa een wyle zwygens , geduurende welke by zyn' vader met aandoening befcbowvot.) Laaten wy hem met myn* mantel bedekken , op dat de nachtdaauw hem niet fchade! —r Dat de ongelukkige ruste ! ik wil met hem flaapen. (Hy legt zig aan de voeten van den Majof neder.)
BIRG. Rust beiden ik zal ubewaa» ! ken.



58 D E W OJE STYN,
VIERDE TOONEEL.
QHet tooneel verheelt weder het verhlyf van den Major : op de tafel ziet men een drank van kruiden, en eenig brood, waarvan Raldorf greetig eet.)
raldorf , fredriïc , een weinig daarna birg.
fredrtk. Ja morgen moet gy van hier gaan , lieve vader — laat ons
nog eens beproeven
Raldorf. Om dat gy 't begeert myn zoon ; ik heb Birg na den kamerheer van Fleisbach gezonden, en hem myn huis voor eenige flesichen wyn en wat vleesch van zyn tafel aangeboden , om dat ik myn* zoon wil onthaalen .... maar zie' daar hem reeds terug nu
.birg. Men fpot met u-men heeft my uitgelagchen dit is myn boodfchap Major.
Raldorf. (Nalanggezwegen te hebben, fehynt hyals uit een' droom te ontwaak en ) Ik ben nog onder de menfchen !:— en gy ook hier myn zoon ! (Na Fredrik een tyd lang



TO O N E E LS P E L. 59
f ongezien te hebben, vat by met drift Y.yn band.) O wat zyt gy koud! In hoe bleek zyt gy van verbar xing.
ifredrik. Ik gevoel, vader! dat ■ïle mishandelingen u wanhoopig inoeten maaken — maar ik zal u iedden.
{ raldorf. Wat wilt gy doen ? iifredrik. U redden. [ raldorf. Brandmerk uw naam en sdegen niet met fchande! — laat den bitteren beker voor my volgeschonken worden — ik zal meer üan menschlyk geduld oefenen , 'liever dan dat gy uwe eer zoudt #>evlekken. (Hy zet zig aan tafel} \laat bet hoofd hangen: zyne krachten ibegeeven hem: Birg is op den achtergrond bezig met een oude mantelzak \te pakken: Fredrik bangt met drift \zyn' degen om; gaat eenige keer en op yen neder — neemt een pijlool van iden wand, dat by ledig vindt , en \vervolgends met fchroot laadt.) Foljtert het gevoel van eer u nog in *deezen dringenden nood T ~~ o ik* waar' uwer met waardig, zo ikeene ifchat welke gy zo duur betaald' fhebt met fchande bevlekte -~| maar zal men my op myn officiers



go DE W O E S T Y N.
degen, op myn woord van eer en op myn geweeten wel tien pistoletten voor een verhongerden vader geeven ? —- God gave flechts dat een donderende llorm dcezen nacht door het bosch brulde, op dat geene klagten my mogen doen Adderen, en terug brengen van myn yoorneemen...
eir.g. God zy ons genadig' Fredrik wat neemt gy vóór?
fredrik. Een daad van eer — ak weet waar deezen nacht een wagen moet pasfeeren.
birg. Barmhartige God
fredrik. Weet gy andere middelen om myn' vader f e redden *
birg. Neen, maar...
fredrik. (Het geweer opneetfj.enae.) Dan moet het zyn — morgen , als de grysaart deeze hut verlaat , floot hem dan op het lig£haam van zyn* zoon neder — eïi zeg — hem : hy is gevallen zonder zyne eer te kwetfen. (Hy vertrekt met drift.)



fOÓNÈËLSPÉL. ét f VÏFDE TOONEEL.
raldorf j birg.
raldorf - ( Uit zyne Jluimering ont-waakende.)
rHoe gelukkig verkwikt het droomen ons fomtyds , als het lot ons waakende vervolgt! **■ ik heb ge, droomd Brig , dat myn zoon my een heerelyken tafel bereid had! \ik at , dronk , en was vrolyk — ; geef my een teug waters — waa» ijs myn zoon?
birg. Hy is gaan jaagen.
raldorf. Jaagen ? — en t ié ji nacht! — en 't ftormt.' — jaagen ! bldaar hy in geheel deezen oord onI bekend is ! ^Na eene geruime poos, I üoort men tweemaal fehieten.)
birg. (Zyne banden ten hemel Aftrekkende.) Help ! help ! — God» | wees den braaven zoon genadig? s raldorf. Wat is 'er van myn l soonBirg ? — waar is hy ? —heeft ; hy zyn eergefchonden ---om she: mels wil , verlos my ongelukkig , crysaart van een vermoeden .... i ik wü weeten wat van hem wordt.



<52 D Ê WOÉSTYN. ZESDE TOONEEL.
Btrg: (Hy is teer verlegen en peinZe,J«>J fredrik, daarna adolf < Mevr. werd au , en antonia.
FREDRIK. Birg! — Birg! — een. wanhoopige moeder met drie kinderen vervolgen my; zy vervolgen hunnen roover. (Met een zeer
' i * fie m. Waar b e n Ik.... (Adolf
ienaê inkomen.") Daar zvn zv. red my! 3
ADOLF. Daar wreede man J myn moeder zend u in plaats van tien , honderd pistoletten; wees flechts barmhartig.
I R.1 DUIK. (Verwilderd.') Wie zyt gy! -~ myn flagtoffer ? — waar is uw moeder?
Mevr. werd au , (zig voor zyne voeten werpende.) Hier aan uwe voeten; aan uwe voeten worftelt zy met de angften van den dood
fredrik, (Werdau oprichtende. 1 Roep een eeuwig wee over my
werdau. Eisch! — alles wat ik bezit is t uwe — fpaar alleenlyk ons leven — ik ben een bedroefde weduwe, en reis naar myn ramp-






De Woel
2,e SDese.



6z
1 • ■ iSnte&ptt.



p



TOONÉELSPEL. 63"
lligen vader om hem in zynen
lod te onderfleunen.
1 FREDRIK : (Na werdau' eene gerui-
| n tyd aangefiaard te hebben) Uw
[der redden.' — o myn zuster!
i / wil haar omarmen, doch zinkt
I r haare voeten neder.
Iverdau: (Zy geefteen gil,,) Hoe!
I gy myn broeder! (Zy bezwymt
iae armen van Antoma.)
)!irg. God! welk een tooneel!
IpEVENDE TOONEEL.
De voorige, raldorf.
(j.ldorf. Waar is myn zoon ! — syn zoon ! — God! [ werdau. (Bekomende, met een i'akkeflem.) Myn broeder! üIaldolf. (Tegen Birg.) Haar •'oeder!
jïlRG. Gelukkig grysaart! gy hebt ,7 dochter wedergevonden — zie ]ar , omhels haar en zegen de iïgen der Voorzienigheid! i werd au : (Zy vliegt in de armen \m Raldorf.) Myn vader! rardolf , (met een flaauweflem.) y myn dochter ! —- myn dochiv l — o ik gevoel te veel. (Hy



64 Ï>E WOESTYN.
rust met Zyn hoofd op de fcbouder van Brig.)
birg. {Tegen Fredrik.) Help mV myn gryzen meester onderfteu.* nen I
fredrik. Lieve vader ! jW
kan niet meer!
(Zy geleiden Ral dolf na een'Jloeh en allen volgen btm, met aandoemnge van vreugd en droefbeid.) * ,



HET
ROZENFEEST
IV A N S A L E N C t LANDSTUKJÉir.



PERSOONAAÜJEN.
cecilia, tot Rojlere benoemd. c o lin , baar Mintmar. herpin, baar Vader. jöe bailluw van Salenci. Win A, ±Mede-rofterei.
iUCILE,/
de landheer.
Jtandlieden.
Het tooneel is te Saleneh



HET
ROOZENFEEST
VAN
S A L E N C L
LANDSTUKJEN.
EERSTE TOONEEL*
Bet tooneel is eene opene en lomme* rige plaats ; men ziet het buis Dan Herpin; bet zelve is geheel verJierd met bloemjlingers en boom-» takken: een ontrold wit vaandel, hangt mede Voor hetzelve; dit' al-' les is zodanig geplaatst dat men 'f buis wel uit-maar niet in- kangaanK zonder bet te zien.
Cecila, zit voor baar deur kantte werken. Colin jlaat bybaar: opdett achtergrond ziet men den Bailluw met Nina en Lucile , die hy zachtjes aan/loot, om waarteneemen boe Cecilia en Colin zig gedragen: de laastgemelde boudt de hand zyner minna'* resfe in de zyne: Nina en Lucile, Vertoonen zig zeer kwaadwillig, en geeven blyken van boogt verwondering ; telkens ttsjeben het gefprek



6S HET ROOZENFEEST.
van CêCilia en Colin, onderhouden Zy zig yverig met den Bailluw over bet geen zy booren.
5cje bailluw. (Tegen Nina en Lucile, terwyl by een intkoker en papier uit zyn' zak krygt.)
jNeem alles wèi waar j ik zal 't noteeren.
cecilia. (Tegen Colin, terwyl Nina en Lucile eenige treden nader komen om ben te kunnen booren.) Maar ach! Colin wy moeten fcheiden...
de bailluw. QSchryvende.) Zy heeft een verliefde zucht gelaaten.
colin. Zo haast?
cecilia. Morgen vroeg zullen wy elkander hier weder vinden.
de bailluw. (Scbryvende.) Een minnaar befcheiden op morgen.
colin. Tot wederziens dan , bekoorelykeCecilia! (Hy omhelst baar.)
cecilia- Een kuschjen nog!
nina. (Terwyl de Bailluw gejladig fchryft.) Een kusch.
de bailluw. O ik heb reeds te veel gezien.
colin. (Tegen Cecilia.) Gyhebt my dan niets meer te zeggen ?
cecilia. Leg uw hand op myn Ütart, en voel hoe het klopt, ket Sast voor myn* Colin.






Set enfeest



. & al en ei . ^w^« .






LANDSTUKJEN.
colin. Och Cecilia! wat flaathet
hard!
I cecilia. (Terwyl zy in buis gaat.} |Zo vermaaklyk als 't is by u té jkomen, zo onvermaaklyk is 't « Ite verlaaten.
TWEEDE TOONEEL.
de bailluw , nina , lucile : alle drie zorgen zy van door Colin, die vertrekt, niet gezien te worden.
de bailluw. (Met drift.} Gy hebt alles gehoord ?
nina en lucile. (Tegelyk.) Ja ja , wy hebben alles gehoord.
de bailluw. (Ter zyde.) Nu zal rk my wreeken, over dat ik haar niet kan behaagen — och wat i$ zy fchoon! (By fcbryft de laatfle woorden van Cecilia, "enz. op—na iefcbreven te hebben.) Zorg dat air les ten fpoedigften verbreid worde; verhaal 't vooral aan meisjens , dan gaat het gewis als een loopend vuurtjen voord — kom, haast u!
E |



yq HET ROOZENFEEST.
DERDE TOONEEL.
de bailluw. (Een weinig daarna cecilia.)
O zo ik myn oogmerk konde bereiken! (Hy peinst.)
cecilia : (Haar werk dat zy op den Roel beeft laaten liggen opneemende.) Vader flaapt nog! wat ben ik gelukkig! — Ha! goedenavondHeer Bailluw!
öe bailluw, (Teder.) Hoe dus hier alleen?
cecilia. Ik ga aanflonds weder by myn* vader.
de bailluw. (Haar tederlyk aanwende.) Och Cecilia! — wat zal de roos eene geringe vertooning maaken, by de blos van uwe bekoorelyke wangen ! (Hy wil baar fireelen.)
cecilia. Ga op wat meer afllands Bailluw: 't is avond en dan val ik wat bang.
de bailluw. Cecilia ik kan u niet verbergen dat myn hart van.... (Cecilia wil vertrekken.) Neen blyf fchoone Roflere! en wees gevoe? lig voor myn liefde! word myn yrouw!
iCECihiAtCHartlyk lagcbende.) Dat



LANDSTUKJEN. n
i ware te groot een geluk voor my ;
'l ik bedank u wel ernflig.
de bailluw. (Ter zyde en zeervergramd.) O de wreede! dat zy beeve , dit papier zal van eene verfchrikkelyke uitwerking voor haar zyn.
i VIERDE TOONEEL. cecilia.
(Na verloop van Weinig tyds, waar' ' in zy zig met het een en ander bezig gebonden beeft, komen eenige gerecht dienaars en beroven bet huis van alle zyne fieraadjen: zy nèemen ook bet vaandel weg.)
f' Hemel! welk eene vertooning — och ! wat mag myn misdaad weezen — ik ben geen Rofiere meer ! — ik beef — waarom berooft gy
, och ik fterf van fchaamte en
verdriet!
VYFDE TOONEEL.
cecilta, herpin. (Gekleed als iemand die eerst uit het bed komt.) \ Herpin. Goede morgen Cecilia • I goede morgen!
E 4



J2 HET ROOZENFEEST.
cecilia,(Zuchtende.) Goedemorgen myn vader!
herpin. Hoe dus droevig den dag van uwe krooning te beginnen ! den dag waarop gy 't loon van vyftien jaaren deugds zult ontvangen! (Ziende dat alle de eeretekenen van voor het huis weggenomen zyn > geeft hy een gil.) Ongelukkige ! wat hebt gy gedaan!
cecilia. Niets!
herpin. Niets!— zie myn huis Jlechts aan: met wat misdaad hebt gy uwe eer bezoedeld ?
cecilia. Ik ben my geen kwaads bewust, lieve vader.
herpin » (Vergramd.) Geen kwaads bewust, en echter onwaardig om Rofiere te weezen ? —— fcnandelyke dochter !
cecilia. Ik ben onfchuldig vader!
ZESDE TOONEEL.
De Voorigen, colin.
cr.ciLiA. Hemel! wie zie ik — Cojin ! —- ach ongelukkig minnaar , verlaat my !
colin. Verre daarvan Cecilia! droog uwe traanen ! — ik heb alles vernomen — en reeds het middel



LA ND STUK JEN. 73
1 by\ de hand om den verraderlyken ' Bailluw te ftraffen: zyne verachté 1 liefde brouwt ons dit leed. herpin. De Bailluw ! colin. Ja vader -~ maar ik ben na den Landheer geweest , en hy komt zo terftohd om ons te rechtvaardigen : om myné Cecilia tot ! Rofiere te króonen.
cecilia. Getrouwe Colin! — daar is de Landheer reeds.
ZEVENDE TOONEEL.
Devoorigen. De landheer, de bailluw , een tajryk gevolg van landlieden , met boomtakken, e-en wit vaandel, en alles wat noodigis tot bet krooneneenerRottere.
cecilia. (Op mnwanboopigen toon tegen Colin.)
Och ade daar de blvken mvner
i fchande! — geen Rofiere weezehl
1 . — _ rTi.-i.. \ tt 1
jf. ma .luw. ij.run.1 VUUlZ.Ctt.Ct
, _ ^ ,
■ niet,
E 5



74 HET ROOZENFEEST.
cecilia en colin. (Voor devoe* £en van den Landheer.) Goede heer'!
landheer. Sta op kinderen — Cecilia men heeft u de roos ontzegd, maar ik geef ze u weder. (Zodra hy dit gezegd heeft gaan de landlieden aan 't werk . om een prieel te vlechten en alles tot de krooning gereed temaaken: deLandr heer vervolgt.)
Waarmede is Cecilia te befchuldigen ? — met verliefd te wee zen! —- en die verliefd is, kan die zig in alles wyslyk bryvengedraagenl — Grysaarts! herinnert u uwe jeugd, en ik ben verzekerd dat gy Cecilia. zult verontfchuldigen.
de bailluw: (By opent bet papier dat de befchuldiging bevat.) Maar Mynheer....
de landheer. Zwyg — bloos over uw gemisbruikt gezach — ik ben van alles onderricht — ik heb Nina en Lucile gefproken; dit zy u genoeg gezegd — ontken demisdaaden die gy Cecilia ten laste legt j beken uw oogmerk, of vrees myne gramfchap.
de bailluw , (huigzaamer.) 'T is waar Mynheer — maar.....



LAND STUK JEN. 7f
;; de landheer. Zwyg!
: cecilia en colin. Och goede
Jeer, vergeef...
i herpin. Ja ja goede Landheer, [)p een dag als deeze moet ieder Ijelukkig zyn.
: de landheer. 'T is wel. {Tegen len Bailluw die vertrekken wil.') N een blyf — het geluk der onr chuld is de billyke ftraf voor den kwaadwilligen. (Tegen de menig? e, op Cecilia wyzende.") Deeze leugdzaame maagd zal Rofiere zyn; ;n ik voeg by dit haar geluk een eerlyk huwelyksgoed. I herpin. (De hand van Cecilia ,n die van Colin leggende.) En ik «eefhaar een* man.
I (Het orebest fpeelt een marscb : |so dra de Landheer de Rofiere weggeleid , en baar naast zig op een' troon , die achteraan bet tooneel gezien .wordt, geplaatst heeft; gaan de figuranten, dieflaande bet laatst gedeelr lie van het laatst-voorgaand tooneel ten prieel gevlochten hebben , by paawren ter linker en ter rechter zyde: ||y plaatfen hunne bloemkranfen \ wgswyze achter op bet tooneel 9 zo.?



HET ROOZENFEEST.
danig dat de zamenjielling daar van eene foort van allêe vertoont, ii welks doorzicht , de troon geziei wordt.)



ALGEMEENS
HISTORIE
DER
AMSTERDAMSCHE
SCHOUWBURGEN
È N
LIEFHEBBERYEN.
Niet ongepast is het geen zeker |>chryver , over het tooneel fpreeitende , zegt, dat naamlyk de ziel ineest behaagen vindt in bewogen te ;Vorden , als deelde zy desaangaanlie in de ajgemeene aart der dm;en, die bewogen kunnen worden; liefst beminnen deezen de bewee>ing: de ziel, zegt de bedoelde !>chry ver, is zo gaarne bewogen , liat zy oök akelige tooneelen soekt, om toch als uit haar rustpunt gehaald te worden: „men \ gatet daaromzegt dezelfde' vjscnryver, „ in menigte , eene der K verfchrikkelykfte vertooningetf



r3
HISTORIE der.
a zien , die befchouwd kunnen „ worden , ik meen de ftraffe van „ den evenmensch , die de ftreng„ heid der wet op een fchavot „ ondergaat , en die men door „ verfchrikkelyke pynigingen onj „ 't leven brengt, immers be„ hoorde men ten minften te voor-
zien dat de omftandigheden der „ ftraffe, en het kermen van on„ zen evenmensch, in weerwil van „ons zei ven, geduurige indruk„ zeis op ons maaken zullen, die
ons langen tyd kunnen kwellen,
eer ze geheellyk weggenomen „ worden! maar het ftreelende in „ de ontroering is veel krachti„ ger, voor de meeste menfchen , „ dan hunne aanmerkingen."
'T is zeker, gelyk dezelfde Schryver zegt, dat de ziel die ontroering , welke veroorzaakt wordt door de gevaaren , waaraan wy anderen blootgefteld 'zien, zonder 2elven 'er in te deelen , fterk bemint; waarvan de dekker, in navolging van iucretius , zingt. 'T is zoet van Jirand te zien of van'
geruste ree\ Des jfuurmans worsteling met winti



AMSTERD. SCHOUWE. 7*
Wiet dat wy ons gezicht in iemands
druk vermaaken, Maar door eens anders kruis ons heit
te beter f maak en; *Tis zoet te zien hef veld vol moord's ,
vol krygsgebaar, 'JDoeh zonder meegenoot te weezen
van 't gevaar. Uit overweeging van deeze kleine aantekening omtrent den aart iider ziele is allerbevatbaarst afteileiden, waarom de zucht voor de fchouwtooneelen ten allen tyde zo heerfchend geweest is , alszyn;de de Schouwburgen die plaatfen waarin de ziel hevig beroerd wordt, .zo wel totvreugd als tot droefheid; en daaruit is ook te verftaan dat idie lieden , welken de meeste kracht van voorftelling hebben , ?de grootile beminnaars van den ;Schouwburg moeten weezen; want ;door hunne levendige verbeelding , wordt de aanleiding tot bewee-
§ing welke zy aldaar ontvangen , rachtiger dan andere dezelve ont; vang en , en derhal ven wordt hun aandoening ook levendiger.
Wy zouden hier verder ter onderzoek kunnen brengen of het bywoonSh, van Schouwtaoneeie»



8o
HISTORIE dek
nuttig dan wel nadeelig, of lieve: meer nadeelig dan nuttig zy; doch ons bellek verbied ons desaan* gaande alle onderzoek, ook kunnen wy ons beroepen op het getuigenis van een groot aantal beroemde mannen , welken der Schouwburg niet alleenlyk vooi geoorloofd, maar zelfs nuttighou. de n : „ De fmaak van alle befchaaf „de volken," zegt de Heer sulzer , „ bepaalt zig ten voordeele „ van het tooneel, en geéne rede„ neering zal het doen vernieti„ gen." — Dé ondervinding leen ons ook dat alie befchaafde volken hunne Schouwburgen hebben j het geen wy mede met breede Voorbeelden zouden kunnen betoogen j doch voor het tegenwoordige bepaalen wy ons alleenlyk tot ons eigen land, tot Nederland, waarin de zucht voor hel tooneel plaats gehad heeft io lang men iet van de historie des landj weet gélyk het dan ook altoos onder dé béfchaafde natiën is gevonden geworden.
Intusfchen is die zucht nimmer zo fterk geweest dan in onze dagen ; waarvan onze vaderftad Am-
jpeh



AMSTERD. SCHOUWE. 8r
\\leldam ten bewyze verftrekt — ieeze flad neemen wy thans tot f>ns voorwerp, en zullen denftaat Ier tooneelen in dezelve genoegzaam breedvoerig verhandelen: ;erst ftaat ons ,' om aan dat ooginerk te voldoen , te fpreeken van
DEN
AMSTELDAMSCHEN
NEDERDU1TSCHEN
SCHOUWBURG.
Die in de vaderlandfche gefqhielenis geen volflagen vreemdeling •s , weet dat weieer onder ons, ïïroederfchappen tot oefening varr len geest plaats hadden , en dat lezelven by de tydgenooten in keen gering aanzien waren , ja i.elfs door de Landsheeren bevoorrecht werdén.
Onder de bedoelde Broederfchapl'chappen hebben vooral uitgemunt [ ie kamer der Dichteren , waarvan wy by eene voorgaande gelegeniieid een beknopte fchets gegeven u'iebben , die wy , 'er niets van aanbelang aan te verbeteren vindende
: .. F



$2 HISTORIE der
Jiier zullen herhaalen : dus luid! dezelve.
„ Deeze Dichters nu fchreeven 9, mede pryzen uit, op het best ?, beantwoorden van een voorge„ ftelde vraag , (die het Landjuwee\ „ genoemd werd.,) gelyk nog heder ten dage, by de aanzienlyke Genootfchappen ofMaatfchapyenir loflyk gebruyk is : de oude Herto gen van Braband en Bourgondiën „ nielden deeze wyze van oefenei „ voor zo nuttig, dat zy die gele ^, genheid aangreepen , om eenigi v punten , by hun van bezwaar 9» opgelost, of ten mimTen beoor „ deeid te zien : de voorgefteldi „ vraag moest in een fpel van eei „ zeker getal verzen, en aan vee le andere wetten voldoende, bc „ antwoord worden."
„ Met oötrooivan Keizer karei „zond in 1539 , de kamer va „ Gent, Fontynisten genaamd , ee „vraag uit, inhoudende, wat a „ menscb , fiervende^ ? de meesi „ troost was ? negentien kamers ,f van verfchillende plaatfen , vei m fcheenen , ter behoorlyke beanl „ woordinge der vraage , me
t, grp.pter* praght} de AnmerPM



AMSTEJLB. SCHOUWE. $3
L kamer, de Violier, wou den prys, j „ en gaf op haar beurt', de vraag „ uit: wat de menscb allermeest tóe | „ konjle verwekt ? by deeze gelei „ genheid waren aak pryzen toeIj,, gezegd, onder anderen aan hun , P 7e3e °P fehoonfte en figuurj„ iykfte wyze zoude verfchyneni „wie met woorden of gebaarden U best een zot zou komen te vert„ toonen , en andere opgaaven „meer j veertien kamers ver„ feheenen ter beftemde plaatfe , » «ö van deezen won de Brusfel* Ir» »marienkransken genaamd, 3»» oen prys j want haar itoet be! „ftona uit een gevolg van drie L, honderd en veertig te paard, alIj» Ien gekleed in de eigene livery „ der kanjer , zynde , roode carmi^ fluweel end e fyde , langbe coU, f adieu op zynpolacks , gbeboortmet i„Jikveren passement; roode boeden, || gemaecmt in fatfaene van antykfch<s i„ helmetten : baar Wambayfen , pluy magisn, ende leerskens waren wit 1 )ioSy waren gbegort met een gordel turteufelyckgevlochten van gou» den touqu?, va» vierderley coulen\n ven, ght el, root, hlatt, ende witItf.' »y «aten op zeyeaweigefierV z



84 HISTORIE der
„ de antyque fpeelwagens, en nog „ agt-en-zevencig andere wagens „ met toortfen , allen overdekt „ met rood laken , met wit ge„ftreept en geboord j de kamer „ van Mecbelen , De Pioene gekraamd, kwam met driehonderd „ zes-en-twintig te paard ; zeven „antique fpeelwagens , en nog „ zestien andere wagens : de live„ ry van deeze dichters was, een rok van fyn incarnaet Jlamet , gbe„ boort met gouden pasfementen; roofde boeden; de wambayfen, cousfen, ende plumagiè'n waren gbeel , de „ cranfen gout , ende fwarte leers„ kent : dit alles verwekt in ons „ eene heuchelyke gedachtenis van „ den ouden kunslievenden aart „ der Nederlanderen; te meer nog, „ indien men aanmerkt hoeveele voornaame mannen Leden der „ gezegde kameren waren: de Rid„ derANTHONis van straalen, Heer „ van Merxem , was in een zelfd „ jaar Burgemeester der ftad Antwerpen , en Hoofdman van de voornoemde Antwerpfcbe kamer, De violier: de zogenaamde Prins „ dier kamer was de Heer melchior » schets. Schepen, Heer y&nEumft;,



AMSTERD. SCHOUWE. 85
f„ja zelfs was, om van geerre an|„ deren te gewaagen, Hertog jan L, van Braband, bygenaamd de GoeL, de , een Gildebroeder van de kaL, mer te Brusfel-, genaamd den \n Boek: de voornoemde Heer van []„ straalen werd, met meer ande£„ ren, in den jaare 1568 , op last |„ van den bloeddorftigen Alba , te f Vilvoorde onthalsd , en uit dat |„ zyn ongeluk , hem befchouwd L, als Hoofdman der Redenrykers , L, kan men afneemen , hoe het met |„de overige leden toeging , en het L, verval der kunften befluiten ; | „ want dit is zeker dat het onder„ drukkend gedrag van Spanje ook I „ den val der bloejende kunften verI„ oorzaakt heeft. I „ Te Amjleldam waren weleer;meI „ de zulke oefenkamers der DichtI „ kunde ; als twee Brabandfcbe , na $„ het overgaan van Antwerpen her% „ waards overgekomen j de eene ij,„daarvan, genoemd de LavendelI „ boom , voerde ter zinfpreuke , |„ Uit levender jonst; de andere was l„ het Vygenboomken , en had de ziaI „ fpreuk aangenomen van Het zo?p I „ vergaêren; maar de voornaamfie , „ der gezegde Amfleldamfibe oeftu« ^3



&6 HI S T O R T E«d r. r
„fiboaten, was de Oude kamér, be-
„liefde Moetend? zynde haar Ma* „ ioen of wapen , het af beeldzei 99 Iaii n bekruisten christls , „ met een Egelantier onder de „ doornen, enz: deeze kamer was „ zeer oud, en door Keizer kare*, „ den vyfden bevestigd : haare ver„ gaaer;piaats was in de gewezene „kleine vleeschhal: met allen v•„ ver la.gen de Leden deezer kamer „ zig toe^op het zuiveren der Ne„derduitfebe taaie, ook fielden zy, „ volgends het gebruik van de Re' „denrykers van dien tyd, gelvk nTYA b°ven.g«ien hebben , fom„ tyds diepzinnige vraagen voor , „waarop de grootfte vernuften
"5»Krf1?8nnenfcherPten» en zinnebeelden en tooneelfpelen oo ** ontwierpen : reeds in den jaare „J584 gaf zy haare beroemde „ Mvefpraack van de Nederduitfche „ Letterkunst uit, en in het vol-
" l!«?l3aar CI58? 0 haar Ruygh „ Bewerp van de Redekaveling , ofte „ Nederduitfche dialectie , gedrukt te „ L,eyden, by ci-ïRistoffel plantv.v, m Deiden. opgedraagen aan de Acbtm öaare Magiltraat van Amjleldam:



AMSTEftD. SCHOUWS, tf
M deeze kamer bloeide onder heÊ „ beftuur van den beroemden h. l.
„spiegel, d. v. koornhert, en
„ roemer visscher , waartoe jaar-1 „ lyksch anderhalve guldens, door „ ieder lid, voor de gemeene kos* „ ten betaald werden: te heerly„ ker blonk haar luister door da ,,, hooge aanzienlykheid van de , „ voornaamfte der Had , die haare .„zitdagen , als leden derzelve , . „ bywoonden .
In den jaare 1617 , deed de Amfteldamfche Geneesheer samuei» Koster , voor eigene rekening eert. Nederduitfche Academie bouwen, en wel ter zelfde plaatfe alwaar wy in den jaare 1772 , den prachtigen Amfleldcmfchen Nederduitfche/* Schouwburg , door het allereisfelykst vuur hebb«n zien vernielen t in deeze zyne academie werdt voor 2yne rekening gefpeeld , zo wel als de muzyk en andere kunsten uitgeoefend: de deelnemeren van deeze kunstvergaderingen werden öp het vertoon van een zilveren penning, welke hun ten dien einde , by hunne deelneeming aangeboden werd, ingelaten. Uit decz« Academie vaa &G3X£$ F 4



88
HISTORIE der
kan men zeggen dat de Amfleldamfche Nederduitfche Schouwburg is-geboren gewerden; ook is het blazoen van deezen , daaruit oorfpronglyk.
Het wapen of blazoen der Kosteriaanfche academie was een beienkorf met het woord yver daaronder; en deeze, wy weeten nietby wat gelegenheid , vereenipde zig met eene andere kamer, of broederfchap ter fpreuke voerende, In liefde bloeiende; nu werden van de beide blazoenen ook flechts één gemaakt ; waartoe men verkoos eene goudene beiènkorf met daar rondsom zweevende beiën , en om-
vlóchten met een egelantier
zynde dit het blazoen dat de AmJlehiamfche Nederduitfche Schouwburg nog tot deezen huidigen da? blyft voeren.
Deeze vereenigde kamers bloeiden nu wel ongemeen fterk , zelfs zodanig dat de andere nog aanweezig zynde in het verval geraakte , evenwel kon koster de onkosten, boven al voor het tooneel vereischt, niet draaf en , of liever uit de inkomsten van het gebouw niet goedmaaken, gelyk'er nog te-



AMSTERD. SCHOUWB. 89
Lenwoordig , volgens alle verzekering peene groote winsten door den fchouwburg aangebragt worden ; Vaar van mogelyk wel duchtige reMenen zouden te geeven weezen f— koster was dan genoodzaakt Izyne academie te verkoop en , en fculks gefchiedde aan de Regenten Wan 'tWees- en Omie-mannenhuisdie "'er eenen beteren weg toe in zarcen. / . ,
f Deeze Hechtten het gebouw geheel sn al , en bouwden op den zeilden grond eene vortslyke fchouw;plaats , ingericht naar de wyze 'der oude Romeinfche fchouwplaat|ren; dit gebouw werd in den jaare tó37 ingewyd, met het beruchte «Treurfpel Gysbrecht van Amflel , Vervaardigd door den Prins der Nederduitfche Dichteren , toost van •den vondel ; een ftuk daarom avooral zonderling in zyn. foort om ;dat het tot heden toe met een on>ïgeioovelyken toevloed van aanfchouwers gezien wordt , en den fchouwburg derhalven meer dan leenig ander ftuk , zelfs meer dan 'Zeniire en Azor , (en dat evenwel ifaeeft ook al wat opgebragt!!) voordeel saf; wel is waar dat het F 5



9o HISTORIE Der
ftuk fchoon genoeg is om vericheidene keeren met genoegen gezien te kunnen worden, en vooral in die gedaante waarin het uit de handen van zynen makergekomen 13; maar voornaamlyk heeft Gysbrecbt van Amjlel zynen buitengewoonen toeloop behouden , door eene dwaling die onder het volk heerscht, dat het de belegering van Amfieldatn ten tyde van Gysbrerbt van Amfiel zoude weezfcn, 't geen echter zo weinig met de waarheid «rookt als eenigzins mogelyk is.
Het gebouw zo als wy boven zeidennieuwlmgs opgericht, ftond tot den jaare 1668 , toen het wegens den toeneemende fmaak in de tooneelkunst, merkelyk verbeterd en vergroot wierd , deeze verbetering begon toen en men kan zeggen dat zy tot aan den noodlotüBen brand , die alles verflonden heeft, heeft aangehouden, zo dat het Amfleldamfche tooneel , vóór \a j vernieüng zo even ge* meld , de bewondering van geheel Europa tot zig trok , zo wegens deszelfs ongemeen fraai befchilder-
^oraletf * als kun5Cwei*«» ca



■
AMSTERD. SCHOUWE. §t
\ Weinig tyds vóór den meergenelden brand had men van binnen lilles weggebroken , en eene geineel andere fchikking gemaakt ; Moch by deezen had men de minneren rang der ftadgenöoten zo verre uit het oog verloren dat deezen ;ene allerakeligfte plaats, digt teqen het blafon van het Auditborium gegeven,werd en eeneonderaardI.che naauwe gang , ter uitgang ; Üeeze en andere fchikkingen mishaagden zo zichtbaar dat men bedoot alles weder op den ouden voet |:e brengen, niettegenftaande men jjtoen in eene andere zwaarigheid Overviel, van naamelyk niet gunftig (beoordeeld te zullen worden, over met vruchtloos vertimmeren van ibyna honderdduizend guldens: ze;ker dichter dien dit geweldig in den krop Hak, liet dit versjen uit zyne 'ipen loop en:
*De bommels rooven bier bet eêljie van de beien
ïDaat de oude ftok om Zucbt; en weezen om jlaan fcbreiè'nf
' De aartigheid van welk v ersjen zig opdoet als men zig herinnert dé 'twee regels , welken op het valgordyn van den fchouwburg. gé*



9» HISTORIE der
lezen worden , en reeds langen tyd onder deszelfs blafoen geplaatst is geworden; dus luidende :
De beien Jlorten hier het eêlste dat zy leeZen
Om, d'ouden flok te voên en ouderlooze weezen.
Wat betreft de verfchrikkelyke vuurnood waardoor het vorstlyk gebouw met al zyn pracht en kunst verflonden is, die akelige gebeury tenis is reeds te dikwyls geboekt dan dat wy zulks hier andermaal zouden behoeven te doen — alles werd vernield en verfcheidene menfchen lieten 'er het leven by — dit zy genoeg gezegd.
Te kundig waren onze ffcads regenten om aan het dom gefnap van eenige pylaarbyters gehoor tegeeven , en met hun te gelooven dat de fchouwburgen tempelen der zonden zyn; dat Gods rechtvaardige gramfchap zeer zichtbaar gebleken ware, in het afbranden van het prachtig kunstgebouw , (hoe kan een redelyk fchepfel tot zulk eene God-onteerende laagheid vervallen!) de Magiftraat der ftad dacht 'er anders over, het welk van dat gevolg was dat in 1773 reeds tot



AMSTERD. SCHOUWB. 93
ket oprichten van een nieuwen [fchouwburg beiloten werd; even|}wel vorderde de voorzichtigheid iet gebouw niet weder tusichen nuizen in teplaatfen , derhaiven Iperd het Leidfche plein daartoe (Verkozen: weldra lloeg men hanien aan *t werk , en binnen weijiig tyds werd de fchouwburg, zo ils wy dien nog heden zien , vol;ooid : de grond van hét oude fjebouw werd. aan de Heeren Regenten van het Roomsch- Catboiyk- Quden en armen- eomptoir ver'cocht voor een fomme van 27,500 mldens, om hun comptoir aldaar overtebrengen.
| Burgemeesteren befloten nu het ;>pperbeftuur over het nieuwe ge00uw aan zig te houden en fleclits Gecommitteerden tot deregeering :>ver hetzelve aanteftellen: deezen [erhalven mogen niets van aa^ngeSgenheid verrichten, zonder voorkennis en toeftemming van opperleftuurderen; by wien ooknaauwteurige aantekening van alles gelouden wordt: alle jaaren moeten jecommitteerden rekening en verantwoording doen aan hunne Ed. ïr. Achtbaai en j zonder daarvan aan



94 HISTORIE der.
iemand anders eenige opening te mogen geeven. ö
Tusfcnen beiden tekenen wyhier aan dat boven een der binnendeuren van het Roomsen armen comotoir, op den grond van den verbranden fenouwburg aangelegd, het volgende tydvers, door den Heire i, f. deling, op het voorga melde tydvers flaande vervaardigd , gelezen wordt .befCboVW op nleVW een byjs
Waar nog bet LVstlg kroost, ' Van I]Ver D'oVHen ftok Xn zijn eLenDe troost. J Uitbrengende het jaartal i773 ; gelyk dus blykt: " 1
C joq V ,
V— 5 lj 2
W io v ■ f
I • i D 50o
V j y
j 5 I -—' i
w— io ÏZZ 5l
V — 55 D ' 500
1 ~ 1 Ï57Q 203
5oj , 1
Ï773



AMSTERD. SCHOUWE. 9$
Op maandag den 19 April des ijaars 1773 begon men het fonda^
ment voor het nieuwe gebouw te «graaven, en den 4 Mei eerstvobégende , methetheiwerk: niettegeu-r : jjtaande de grond reeds zeer vast
was, heeft men echter 306 paaien «ingeheid , op welken de fteeneu
voetmuur , waarop het gebouw iirust, gemetzeld isj zynde voor iShet overige het gantfche gevaarte ijóo voeten lang, 80 voeten breed j en 60 voeten hoog, alles buitens byerks , zynde voords het gebouw,
op den gemelden fteenen voet van ihout opgemetfeld.
Binnen den tyd van veertien daggen , was in den grond alles klaar,
en werd de eerftelteen gelegd door
den jongen Heer pieter. van der ij.XN, zoon van den Heer corne^ slis jacob van der lyn , gewezen ■ Regent van den ouden ichouwr burg; alles ging zo fpoedig in het
>verk dat men den 14 Ju*y des ^zelfden Jaars reeds d? hoofd binden begon te richten, zynde voords
het gantfche gebouw, binnen den
tyd van 17 maanden voltooid.
Zie daar desaangaande zo veel ;gezegd als de plaafg pns toeliet >



96
HISTORIE der
thans zullen wy hier de korte befchryving van het gebouw zelf inlasfchen zodanig als wy dezelve by eene voorgaande, boven reeds gedachte gelegenheid, van eene goede hand ontvingen , fchoon ttians met aantekening van die verandering welke het gebouw federt ondergaan heeft: dus luidt gezegde befchryving.
De buiteiule bekleeding des gebouws is gefchikt naar de Jonifthe ordre , en voorzien van een rustiek onderwerk : in de vóórzyde van het gebouw, uitzicht hebbende op de Baangracht , naar het Jfeteringspoortjen , zyn vier-entwintïg fchuifraamen j de zyde naar de Ladfche Straat, heeft 'er veertien , gelyk ook de Westzyde , naar de poort (trekkende; de achtergevel , beftond by den aanleg alleenlyk uit een fchot, meteen nooddeurtjen daarin; doch na eenigen tyd heeft men goedgevonden 'er een fchuifraam in te plaatfen, benevens een' uitgang voor de Bak.
In de voorgevel zyn drie ingangen, waarmede men in het voorportaal komt : ter linker zyde in het zelve vondt men by den aanleg,



AMSTERD. SCHOUWE. 97
g, een trap waarmede men naar ;t Tooneel ging : aan de rechtermd was eene andere naar de Lo'S , gelyk mede het comptoir, 1 de ingang_ naar de Koffykamer ,n die zyde in dit portaal gevon:n werd : ook was rechtuit de ;ur naar de Bak , en in de Bak de >gang naar de Baleons ; doch na inigen tyd is die opgang buiten ï Bak geflooten en vervolgends Dg zo veel verandering gemaakt» ït nu aan de linkerzyde in het ortaal, alleenlyk het Comptoir ïvonden wordt , zynde de trap lar het Tooneel niet meer in ;bruik , en de deur , die tot ;n ingang voor de Buk diende , jjegemaakt; het welk in't gebouw laats gegeeven heeft voor nog een \alcon , gelyk 'er dan ook eene geImmérd is ; voords de gemelde ;ap naar de Loges opgegaan zyn» fe , vindt men thans , linksaf, een hderen trap , waarmede men , i:oo'rby de regenten kamer,naarbeeden op het tooneel komt; naast; e trap , in het benedenportaal, is e ingang van de Balcons , gelyk 4ede de doorgang naar de Bak 4 %



1
98 HISTORIE der
welks ingang weleer aan het Or chest was.
Aan de oostzyde is een ruime in gang met een portaal, waardoo JU en aan de Gul lens, Veer tienTwaalf- en Zes-jluivers plaatzei Jtomt, en ook naar het comptoi: tot ontvangst der penningen vooi de noodige billetten , of lootjes oindelykis in den westergevel eer deur , door welke men van buiter m de machinekelder komt, en te Venstot het tooneel toegang heeft
Dc vooruitfprong van den voorgevel, heeft een frontefpies, versierd met een medaillon , waarir het hoofd van Apollo , benevens zej kindertjes , alsmede eenig bywerk. zinfpeeiende op hetTreur-enBly. fpel; ter wederzyde op de zygevels , ziet men , tusfchen de BalJustraden , de beienkorf, waarby zig een oud man, en een burgerweesmeisje vertoonenj dit fie2 aad , benevens de vaazen , fcaande op de hoeken en uitfprongen der gevels , zyn konftiglyk vervaardigd door den Stads beeldhouwer,
A. ZiESEIVrS.
^ De fchikking der plaatfen , was by den aanleg als die van den ou-



AMSTERD. SCHOUWE. 0£
den Schouwburg; voords was de Staanplaats vyftig voeten lang en agttien voeten breed j beflaande dus eene ruimte van negenhorfderd vierkante voeten; doch men klaagde over 't algemeen dat dezelve te laag van verdieping was, gelyk *t 'er by de felfte koude dan ook onVerdraagelyk benaauwd kon weezen: in het affchutzel da.t de Staanplaats van de Bak aficheidde , was wederzyds een deur , op dat men , |in geval van nood , gelegenheid Jhadde van zig door dezelven Ite kunnen redden : nog had jjmen op deeze plaats, gelyk melde in de Bak, op de Twaaljjluivers %plaats, en elders, de noodsge gebakken en waterloo zingen. °Hieipmtrent is naderhand zoveel ver-» jundering gemaakt dat de ZesjluiYvers plaats weder heel boven m 't hebouw gebragt, en achter de Bak t-een Atnphitbeater is aangelegd, f' Ieder Balcon , is zeven en een nialve voec breed, en zesvoeten '■iiep , zynde gefchikt voor zes of of agt perfoonen: deeze afgezonlerde en voornaamiïe zitplaatzen tyn tien in getal, en boven dezel«' ven zyn zeventien Loges geplaatst; G 2



1
ï-oo HISTORIE der
de Loge recht tegen over hettoo-i neel, is gefchikt voor de Opperregenten , eene andere, ter rechterzyde van deeze , ten gebrui» ke van de Heeren Regenten van het Wees- en Oud-mannen-huis , en eene derde, terlinkerzyde van de eerstgemelde, is de Tcurloge: vóór de kamer der Heeren Gecommitteerden is eene Loge welke ten hunnen gebruike gefchikt is.
De Bak is zestig voeten lang, en twee-en-vyfig voeten breed, in dezelve zyn agttienbanken , op welken ruim drie honderd menfchen kunnen zitten: aan beide zyden van de banken, vóór de Baltons, is nog eene genoegzaame ruimte voor die aanfchouwers welken begeeren te ftaan , of geen zitplaats, kunnen bekomen, zó dat 'er wel' eens vyf honderd aanfchouwers in' den Bak geteld zyn.
De twee galerejen, boven de' loges , zyn ruim genoeg ieder voor meer dan twee honderd aan-' fchouwers : ter wederzyde heeft' men drie banken , en tegen over het tooneel , wel ingericht amphitheaters, die, door aanfchouwers bezet zynde , geen onaangenaam gezicht opleveren, hetbe--



AMSTERD. SCHOUWE, loz
friedenfle is thans gefchikt voor een guldens plaats, die men ook kan befpreken.
Over de geheele gehoorplaats is een gedeeltelyk koepelswys ftukadoorwerk , weleer verfïerd met verfcheidene eigenaartige zinnebeelden, als die van Apallo^ en de negen Zanggodinnen ; van de OudheidHiftorie- en Aardrvksrkunde; van de Schilder- en Rederyk-kunst ; tvan het Hekeldicht, van hetLiergdicht en van de Herderszangen, ïbenevens het oude Wapen van lAmjleldam ; doch al het welk by rde jongfte vertimmering vernietigd is. — In het midden van |de zeldering is eene groote opepung, die naar vereisch van de toneer of mindere benaauwdheid , kan geopend of geflooten worden. 'I De gehoorplaats wordt genoegzaam verlicht, zynde voor weinig tyds in 't midden een groote kroon met engelfche lampen gehangen: ;ook vindt men eenig licht in de ;loges , gangen , op de trappen, in deportaalen, en by de uitgangen. I Boven het groot portaal, is de regentenkamer, en naast aan dezelve een fpreekkamer : de eerst* G ?



sol HISTORIE der.
gemelde is behoorlyk verflerd; in liet zolderftuk ziet men het Stadswapen, benevens de Beienkorf, cn de zinnebeelden van het Treuren Bly-fpel: de fchoorfteenmantel bevat de wapens van de Heeren Gecommitteerden tot de directie van dit gebouw: voor het overige vindt men in deeze kamer de noodige kasfen en gemakken. _ Boven de koffykamers , die drie m getal, en naast elkander geleegen zyn , een ten dienst der Bak , Baleons , en Loges, en de andere ten dienfte der overige plaatfen, in welke kamers men , voor een maatigen prys , verfcheidene ver-; yerfchingen kan bekomen; .boven deeze kamers, zeggen wy, is de woning van den Castelein , die drie vertrekken tot zyn gebruik heeftj verders vindt men nog andere kamers, in 't bovengedeelte van het gebouw, gefchikt ter berginge van Tooneel-klederen , Schermen , Tooneelfieraadjen als anderzins ; ook is 'er een kleêrzolder.
Het tooneel, fVaarvoor een orphest geplaatst is , ruim genoeg yoor omtrent dertig Muzykanten,



1 AM5TERD. SCHOUWE, rol
zynde het zelve zes-en-dertig voeten lang, en agt voeten breed, is van de geüoorplaats afgefcheiden , door een net verfi erden boog , rustende op vier colommen , gemaakt naar de Corintbifche orde : tusfchen deeze colommen , ziet men de beelden van. Melpomene en Tbalia, benevens de hoofden van de twee oudfte dichteren van Treur- en Bly-fpelen : het toneel ie voords zestig voeten diep ; van vooren , tusfchen de colommen, negen en- dertig voeten wyd, en van achteren dertien voet»:]} de hoogte van voorenis drie-en- dertig voeten , en loopt naar achteren" fchuin af tot op elf voeten: de afitand waarop alle de tooneelen gefchilderd worden, is zo lang als de grootfle wydte van het tooneel , naamlyk negen-endertig voeten.
Onder het tooneel is de Machïnekelder, benevens een kamer voor de Muzykanten , waarin zy uithet Orebest kunnen komen.
Behalven nog eenige gangen en vertrekken , is achter het tooneel
Ieen magazyn, ter berginge van tooneel-fieraadjen ; als mede een G 4



&04 HISTORIE der
kachelkamer, zynde dezelve twaalf poëten lang, en agttien voeten breed : ook vindt men in het achtergedeelte van het gebouw de noodige kleedkamertjes voor de Acteurs , Aftrices, Danfers en Danferesfen; een byzonder kamertje, voor den Tooneelmeester , een poederhok, enz.
In den grond van het tooneel eyn de noodige zinkluiken, ten getale van zeven, waaronder één «eer groot: voords kan men het tooneel op vier onderfcheidene plaatfen verlangen en verkorten , door zogenaamde ftop- of fchutfchermen; als na de twee voorfte fchermen, na de derde fcherm, na de vierde fcherm , en door het laatfte fchutdoek wordt de langte Van het zelve bepaald.
Alle de fchermen loopen op waterpas gelegde galeien , waarin yzerene ftaaven en metaalen katrollen zyn vastgemaakt, zo dat ?y zeer gemaklykkunnen verfchooven en verwisield worden ; de friezen en fchutrchermen loopen over fchyven, allen voorzien van de noodige tegengewigten , welken door h.outene kokers van elkander



AMSTERD. SCHOUWB. 105
Kyn afgefcheiden: het valdoek of [gordyn, is twee-en-veertig voeten jiiang,en vyf-en-dertig voeten breed, juitmaakende eene vlakte van één jduizend, vierhonderd en zeventig I vierkante voeten; en ondanks dee3 ze grootte, heeft men een werkjtuig weeten zamenteftellen, waarjmede het in minder dan een halve jminut tyds naar boven getrokken, jen met gelyke fnelheid weder nejdergelaaten wordt: dit zamenfteljzel vinden wy dus befchreeven: L, Wanneer het gordynnederhangt, I„ dan wordt het werktuig , waarl„ door het in beweeging gebragt [„wordt, opgewonden; en na dat [„ dit gefchied is, kanhettottweeL„ maal toe zyne werking verrich|„ ten; het kan naamlykhetgordyn L, ééns optrekken en weder neer|„ laten , zonder dat 'er iet anders L, noodig is, dan dat men het flechts |„ door een zeer eenvoudig middel L, in beweeging brenge. ~- Tot al het bovengemelde heeft men !i„ voornaamlyk gebruik gemaakt L, van een groot aantal koperene , 1,,, en pokhoutene katrollen, die op den zolder boven het tooneej |L aan yerfcheidene blokken zyn G 5



xoS HISTORIE der
„ vastgemaakt, en op meer dan „ agthonderd gefchat worden: al,,, les wat hiertoe behoort is ver,, volgens, door middel van koor-, den, naar de zuidzyde van het „ tooneel geleid, waar meer dan „ tagtig duizend ponden gewigts „ hangen, om alle die werktuigen „in beweging te brengen: dit al„ les is overwaardig om _met de „ naauwkeungïbe opmerking ^ be-
fchouwd te worden, en he. t de „ bewondering van veele kunste„ naaren f die he.t gezien hebben , „ weggedraagen."
De gezegde groote vlakte doeks is befcnilderd door de Kunsticbiiders r. andr;essen en it. numan., j-n Qómp.: men ziet op hetzelve Apolla in eenen wolk neaerdaalen.: op eenigeri .afitand is een gedenkzuil geplaatst, waarop het zinnebeeld van de Beienkorf ilaat, verfierd met het Stads wapen, en gedekt aan de eene zyde met den 'God des Koophandels, en aan de andere met dén Y-God,
De fmeerbakken of voetlichten , Jbeftaande in honderd-en-zestig pitten , worden mede door tegenge-wigten opgèhaald of nedergelaa-



AMSTERD. SCHOUWB. 107
ken , naar maate men dag of nacht hnoet verbeelden.
Ter verlichtinge van de voorste pchermen, is aan wederzyde een koker die met yzer bekleed en van dubbelde lichtbakken voorzien is : achter de overige fchermen hangen blikke lampen , in houtene draaikokers : al dit licht kan men paar genoegen verbergen, door het lömdraajen der kokers; v/eleer geschiedde zulks door fchuiven — Imen wil dat tot de verlichting van het geheele gebouw , zo als het Izig by eene reprefeniatie vertoont, vóór den aanleg van het ÏËngelfcbe licht, tagtig of vyf»enItagtig ponden kaarsfen noocig Iwaren, en daar al dit licht, naituurlyker wyze , aan het onheil, den gewezenen Schouwburg over* 'gekomen , heeft doen denken , Iheeft men desaangaande ook . alle janogelyke voorzieninge gedaan, zo door net maaken van oploopen , 5 of vaste ladders achter de fcher! men , als door het plaatfen van leen pomp en groote waterbak, op !het tooneel, benevens een brandijfpuit die in twee minuten tyds v/ater kan geeven; voords zyn 'er •jbrandemraers en andere benpo»-



ïo8 HISTORIE der
digdheden , in gevalle van brand: de timmerlieden , en de kaarfefnuiters, moeten, by het ontftaan van eenig ongemak, terftond de brandfpuit in gereedheid brengen , waartoe zy verpligt zyn dezelve maandiyks natezien , en 'er zio■' doch zonder water te gebruiken \ mede te oeffenen; zy moeten de pomp op het tooneel in een goeden Haat houden; zorgen dat de tonnen vol water zyn, en dezelven weeklyksch ververichen ; ook liggen zy onder de verpligting, van by aanhoudendheid toe te zien of'er ook eenig gevaar te vreezen zy — zo heeft ook ieder fuppoost zyne ïnftruftie, betrekkelyk het ongeval van brand ; ieder weet welke deuren hy dan zou moeten openmaaken, waartoe hem ook de noodige fleutels ter hand gefteld zyn: de Castelein , onder andere zou terftond buiten den Schouwburg moeten omgaan en alle buitendeuren ontfluiten: zelfs hebben de ïoldaaten, die de wacht aan oen Schouwburg hebben, bevel -van zig in zulken gevalle terftond aan alle deuren te moeten postee*en, om wanorde yoortekomen,



AMSTERD. SCHOUWS. 109
sn het rooven van goederen , aan den Schouwburg behoorende, te beletten.
1 Wat betreft de benoodigde fie-
raadjen van het tooneel, claarvan is .lm en genoegzaam voorzien : onder
lande ren van een wolk , ter zwaarte wan meer dan drie duizend ponMen', en die echter door een eenig
mensen ïn beweeging gebragt
wordt, benevens eenige kunstLwerken enz. Een lyst der toonee* Mén volgt hier achter.
Den 15 van Herftsmaand des' Lïjaars 1774, werd hst tooneel gelopend in tegenwoordigheid van de Wiéden der Rëgeeringe en van anjdere aanziénlyke perfoonen, ontoder welken ook de Tooneel- DichIters en Dichteresfen; voorwaar |>iiog al eenige eer die deeze arbeidizaame beien genooten! want over !'t algemeen kunnen zy op geene' ;:groote eerbewyzingeii* roemen ,
'waarover onlangs nóg welgegron' de klagten zyn aangetekend, die zeil kerlvk hunne leezers zullen ge: vonden hebben , waarom wy er'
hier van kunnen zwygen.
Het ftukjen , waarmede het too| heel geopend wierd , voerde ten I tytêl, de in wy ding van den Amjiet*'



ïio HISTORIE der.
darnfchen Schouwburg , en was vervaardigd door den zeer arbeidzaamen Heer bartholomeus rulofs : hetzelve werd gevolgd door het vaderlandfche treurfpel j a c o b simonszoon de ryk, van de beroemde Dichtrésfe, lu cr et ia
wilhelmina van winter,
Geb. van merken , eene dichteresfe te vroeg Amftels zangberg ontrukt: twee dagen laater werd voor de eerfle maal voor bet publiek gefpeeld; men gaf als toen dezelfde llukken , welke men ook rog verfcheidene maaien heeft moeten vertoonen , om de menigte van liefhebbers genoegen te geeven ; want ook was de toevloed zo ongemeen groot dat maar een gering gedeelte daarvan in het gebouw konde toegelaaten worden j „ op den eerften dag," zeggen wy elders , H was het wonderbaarlyk te „ zien , met welkeen yver men aan„ drong om de eerfle binnen het „ nieuwe gefticht te mogen wee„zen: het gedrang daartoe werd „ zo groot dat de militairen , die „ aan den ingang van de twaalf„ en zes- ftuivers plaatfen gefield „ waren , de aanbruifchende me-



AMSTERD. SCHOUWB. nï
L nigte naauwlyks met geweld, tot ,, zo verre konde bedwingen , dat „ zy troepswyze binnen kwamen,
't welk hoogst noodig was zou„ de binnen het gebouw mede niet L, alles overrompeld worden : in „deezen toonde de Ainfieliaaren „ op eene overtuygende wyze , Lhunne loflyke zucht voor het „nuttig tooneel; gelyk zy daar„van eene andere blyk gegeven „ hadden , na het afbranden van L den geweezenen kunstempel , |„ daarmede naamlyk , dat ieder L zig bevlytigde om een ftuksken („verbrand doek , papier , enz. „ daartoe behoord hebbende , te ,, bekomen, cm hetzelve, mogelyk L als een heilig overblyfzel, te he„ waaren" — zo dat het toen duidelyk bleek, dat zy 'er verre af waren van te geloovèn, God zoude zyne billyke gramfchap betoond hebben , in het afbranden van den Amileldamfchen fchouwburg.
Oadertusfchen liep ,by de gemelde opening des nieuwen geftichts alles tot zo v^rre zonder ongelukken !af, dat niemand het l^ven daar by ingefcnoten heeft , fchoon veele byna geheel gefcheurd binnen se-



ixi HISTORIEder
raakten , en hunnen yver met geene geringe pynen, als mede met het verlies van hoed , paruik , muts , fch oenen , als anderzins hebben moeten betaalen.
Van toen af tot heden toe heeft de Nederduitfche Amfteldamfche' lchouwburg , zyne fpeelbeurten vervuld, nu met goedkeuring van des kundigen en dan ook met groote afkeuring , waarvan de oorzaak op meer dan ééne plaats moet gezocht worden naamlyk zo wel op het tooneel, waarop groote onkunde en onbekwaamheid heerscht, als ook in het beftuur , naamlyk dat van Gecommitteerden ? tot deeze behoorden geene andere lieden verkoren te worden, dan bekwaame en kundige dichters, en ervarene hiftoriekundigen.
„ Het worde ons ten beste gehoui, den *' zeiden wy ter plaatfe , boven meermaals bedoeld , „ dat wy „ de volgende verfen vandendich„■ ter pels overfchryven:" toen fchreeven wy die verfen over, en thans fchryven wyze nog eens na,' in hoope dat het ons nogmaals ten freste ral gehouden worden;
Pit



AMSTERD. SCHOUWB. 113
Wat die de ftad aanjlelde om f peel en | te waar de er en ,
Tiet eerst bet /peelen enduitstbfpreeken nog moest leer en,
laar dat by, zo by niet gezien bad tn den grond
>er kunst, ten minjien taal en trant en rym Verjlond :
f liever dat men tot regenten keurde, mannen
ie'to.kruid wisten uit bet heilzaam kruid te wannen .-
te weeten waar de deugd der /pelen tn bejiaat, F
rat aan 't gemeene best des fehouw-
m burgs/chaadt of baat ■
m deugd met kunst, de kunst met
voordeel voort te zetten n zonder draalen ulttevoeren , met
één woord * f wenk , al de omflag die tot een.
goedfpel behjort.
Immers behoorden voor het mst de loontrekkende regenten bdamge kundige leden té* S
nr^e37r Va", eeJï' dichter hangt r uL* Van ^e direftie welke or het tooneel gehouden wordt; H



114 HISTORIE der
bf is de eer eens dichters in dit ge* val weinig? -— de Heeren van het beftuur behoorden in het oog te honden dat hun fonds met deeze beien ftaat af valt: zo het beduur in goede orde gefchiedt zal de too> neelfpeeler , die wy echter hierme< de niet vernederen, zyne beftuur* deren weeten te eerbiedigenop hunnen voorgang zal hy mt er achting krygen voor de kunst , en minder zwakke ooren leenen aan bedervelyke cabaalen , waarvan niemand anders dan de dichters het flagtofier worden , doch die ir hunnen val het belang des ganfe fchen geftichts medeileepen — kar «en jajv fokke ,,die in zyn werk, onlangs , zo fchandelyk mishandelc ïs ge .vorden ,wel ooitweder bevan. gen worden door de.^ lust om zy^ ne talenten tot aankweeking var de kunst , en voordcel van hej fchouwbnrgs-fonds aantewenden | konde hy dat, hy ware geen man gevoelig voor de eer.
Wat voords de ftaat destooneeh zelf betreft, daarop is vooral geer roemen; de kunstvrienden hadden pog al gehoopt dat het voorbeeld 4sv &ibeidzaam;e Frqnjthen en b>



j AMSTERD. SCHOÜWB. iij
I kwaame Duitfibers , de Hollanders tot meer yver aangefpoord zoude i hebben; (dewaardigearbeidzaame ! en bekwaame lieden welken onder hen gevonden worden, zyhier mede mets hoonendsgezegd; zy ftaan by orisinhooge waarde;") dan laas' het fcnynt veeleer dat die voorbeelden den lust by de Hollanders uitdooft; want zeer dikwyis fpeelenzy ongemeen flecht; dan, hier behoeven wy daarvanniettefpree-
■ Op het Amjleldamfcbe NederduifWe tooneel ageere.i thans de Heeren : w. vcr.v,*)
D. SARDET, i
f. CRoese , rvoor de eer/Je rollen.
S. KRUIS, J
w. ht(/verding , voor de vorsten* va-n tóiAER't.EN , tedere vaders ïs angemeer , Rolles a manteaux. f. HELDkrs, Tooneelmecster: droo'^e
rotlen. * >' • • qb el , boeren en tomicquen. |. . la place, eerfle knecbis. Bfe. van der stel , drooge rollen. knolleman. sgravesande.
H 3



2i6 HISTORIE DEJt
j. van well. kamphuizen.
j. hilverding, voor de kindéren. ACTRICES.
j. sardet, geb. wcv-lvoor de ters , J»f e rjie
j. wattier , J rollen.
rynvelds, geb. van nes, tweede rollen.
h. molster, geb. van thil , voor de oude vorstinnen.
m. e. van maerlen, geb. gyben, ridecttle rollen en holland/ehe meiden.
J. sgravesande , geb. ramp , de
moeders in de kluchten. . . . hilverding, geb. gisser. helena hilverding.
freubel , geb. smalwoud ,/oubrettes.
K. hilverding, Mimiaaresfen. A. hilverding , voor de kinderen.
DANSERS.
a. buzida, Baletmeester. A. montrosse, eer/ie dan/er. accosse,\.„, . . ,
... grotta, VtWe'de danfert.



AMSTERD. SCHOUWE, tif
\ . JOUARDIN,*J
\ . provens , ■
jan der stellj r^iguranten.
an well , i iam bert i J
DANSERESSEN.
L. torry, eerfle danferes. L . woller, tweede danferes.
j. garribotti, *\ i fabris , *
:. garribotti, lfiguranten.
I . monterosse, [ l . vogel , . fortunate,J
ZANGERS.
. . nys , eerfle zanger. . lambot, bas-taille.
.. malfait. , . sardet. . . OBEL. ,. kruis.
ZANGERESSEN.
. l. andrechts , \eerfle zon-* elena hilverding , J geresfen. h. andrechts , de moeders.
- , frubel. .. schieck.
IDikwyls vervullen eenicen de* H 3



Ii8 HISTORIE der
Afteurs en Aarioes mede eei party in de Opera's en Baletten.
In het
O R C HE S T
zyn de Heeren
bartholo.meus ruloffs , QrchcSt
meester.
cieljo , *\ ]. ruloffs, .
2>e bruin, r*eerjie violisten.
sorgen, J meyer, J
j. van rems , *)
v. d. mast , i , ,
Paradi, ytweede violisten.
ulrich, J freubel, *)
schik , ^altisten.
MEYER,
seilner, ^violoncellisten.
teyser, £
christiaans, WaStisten.
woestenbergh ,*ï , i. r *
e. jacobsen, 9>eontra bas f sten,
HoëR, *VvoorafcFluit, Ho-
schribenich, J bois en Clarinet.
feistkorn , Xwaltboornisten.
dammer , _ JT



AMSTERD. SCKOUWB. ïi*
HISTORIE
VAN DEN
AMSTELDAMSCHEN FRANSCHEN SCHOUWBURG.
Rehalven met het voorbefchreirene wel toegerust gebouw , voor de oefening der toor.eelfpelkunde, en de veele kundigheden , welKeu sdaarmede verbonden zyn, pronKt het prachtig ^mjieldam, met nog Itwee andere Schouwburgen, naamMyk met een Pranfcbe en een BoogIduitfihc, en wel in zodanig eene lorde als nooit voor deezen plaats *-gehad heeft, zynde thans naamllvk compleete gebouwen , die , by - het vorstlyk FeUx Meritis , en I eenige andere voornaame geftichI ten gevoegd, Amftddcm een aanI zien geeven die allen voorgaanj den tyd verre overtreft, f Meermaals hebben de Fravfcben I wel eenige poging gedaan om zig 1 te Amfteldam een tooneel aanteI -fchaffen j doch zulks is hun tot H 4



*** KlSTORIED£Jt
voor weinig tyds mislukt: in den jaare.1750 deeden zy daartoe eené
in het bekende Fort de Eendrait
joch het ajvernielende vuur heeft hen daar uit verdreeven , door het gantfche gebouw te vernielen : eenï ge jaaren daarna fpeelde weder den r\T{Cheri0U^ ook wedS op op dezelfde plaats; en deeze trono was talryk en bekwaam genoeg o£ ei eene gegronde hoop van in 5wnblyVl-n* °P te vestigen; zy ïia?w °naer diredie van de
tS f?^1"6» dallainville , fdie
Hf boven den beroemde lLkÏÏw gefteld werd,; en brochard by deeze troup bevond zig ook de
derik, die altoos mannenrollen vervulde: zelfs hadden zy een goede Opera: troup, en7 mei? werd er op uitmuntend danfen . waarvoor de Frarfeben zo byzon'
eenter heeft ook deeze troup geenen ftand kunnen houden- op dit tooneel heeft de beroemde cüguai , eerfte zanger by de Fraa-



AMSTERD. SCHOUWS, rzi
fche troup welke men ten dien tyde in 's Gravenhaag? vond, gefpeeld ; ook hebben zig de kunstige kinderen van den Heere frf.drtk, (die van alle kundigen zo aanhoudend bewonderd zyn geworden !) met deeze troup vereenigd, doch dat alles was nog niet toerykende om, gelyk gezegd is, ftand te doen houden.
Tot in den Jaare 1782 zag men Jin onze ftad van tyd tot tyd eenige I reizende Franfche troepen , en om-jtrent denzelfden tyd ontwierpen I eenige vermogende beminnaars en I voorn-anders van de TooneelkunI de, het plan van een befloten geI zelfchap , waarin men Franfche toe\neelfpelen en Opera's zoude vertooInen; de plaats daartoe werd verI kozen in de herberg de Gouden bal I op de Kadyk; men ontbood eenige f bekwaamc Franfche toor.eelisten en ■ flaagde in allen deele naarwensch, 1 zodanig d-tt men aldaar uitmuntend. 8 zag fpeelen.
De graagte waarmede men in [« dk gezelfchap deelnam , deed de Heeren Gecommitteerden van den Hollandfeben Schouwburg beiluiten ' om 'er voordeel mede te doen r H 5



122 HISTORIE DER
des kwamen zy met die troup overhéén dat zy, ftaande het zomer-faifoen , of zogenaamd ftilftaand faifoen van den Schouwburg , voor het publieck zoude fpeelen; doch de brand van den jaare 1772 , onder het fpeelen van de Vlaamjcbe troup , (waaraan het Hollandscb tooneel voor eenige avonden dn den weekafgeftaanwas ,) aangekomen, had doen befluiten het Hollandfehe tooneel nimmer weêr aan eenige troup aftellaan; men timmerden derhalven op het Leidfche plein, ten Zuidooften van den Hollandfcbrn oehouwburg , een wel aangelegde tent, zodanig als wy dezelve daar ter plaatfe nog werkelyk tot het zelfde einde zien.
De arbeidzaame Franfcben fpeelden nu alle dagen , (uitgezonderd des vrydags en zondags.) of in den Gouden bal voor het Collegie, of in de gezegde tent voor het publiek, en wel met zulke eene algemeene goedkeuring , dat de begeerte om hen te gaan zien van tyd tot tyd grootcr werd , en nog werkelyk blyft aanhouden.
Na verloop van eenigentyd werd het tooneel in de Gouden bal ge-



AMSTERD. SCHOUWB. 123
flecht niet om de vertooningen te ftaaken, maar om te toonen dat imen op de algemeen doorflaande zucht van het tooneel , vry wat srooter onderneeming dorst doen } ihet collegie bouwde dan op de erwten markt, dat fraaje Schouwiburas gebouw , het welk wy er )nog°heden zien , en het welk eene iluisterryke verzamelplaats van den ,Amfteldamfchen adel mag genoemd .worden: het gebouw is ingericht op de wyze van den Hoogduitfchen 1 Schouwburg , waarvan wy den Leei zer vervolgends eene befchryving i zullen geeven , weshalyen wy i thans, wat den FranfchenSchouwburg I betreft, kunnen overgaan tot eene i opgaave van de
ACTEURS. ' EMMA.NUEL, voor de eerfle rollen,
en eerfle jonge party en , tnbct
Treur- en By-fpel. FLORIBEL, -voor de eerfle jonge
partyen , en tweede rollen, in
het Treur- en Bly-fpel. DUQUERIER. ,*1 je verliefden.
DE COÜRT, J .
"dumail , vorsten en edele vaders. FLEURiMONT, Roles a manteaux en boeren.



"4 HISTORIE der.
1^ en tweede eo* mouton, J micquen.
Folange , voor de derde rollen en verbaalen.
tweede comrcq. Riviere. rousselet.
RIOCHE. VAUDRELAND.
ACTRICES,
calmonj, voorde eerjle rollen in
net Ireur- en B y-fopl DÜMAIL voor dVtrstinnen,
fo%TenedtrS> ^ ™~ PüITFERAS,1 V00rde "rjle jonge parmayeur, J tyen en twelde roilm femy, O
mJFEY,decud/!e, Longe verliefde dumy, dejongjle.f veraejae. MARTIN, *| * . duquerier, L^/?/f^ ™
PUITFeras , ■ TWeeaefoubretten. MARTIN, voor de kinderen.
ZANGERS.
DAViD, eerjle zangfiem.
mQUEJleInf' ^ eH meede Zans'



AMSTERD. SCHOUWB. 135
floribel, derde flem. labruyere, eerjie bas-tadle. cnonvtlle, tweede bas-taille,
mouton.
vaudreland.
BERGé.
RIVIERE.
ROUSSELET.
RIOCHE.
VAUDRELAND.
ZANGERESSEN.
DOLLé, eerjie zangflem. femy , eerfle en tweede flem, DUFEY, de oudfle. lonjoü.
dufey, de jongjie.
martin.
mayeur.
fontaine.
greve.
vaudreland. lagrange.
O R C H E S T.
ViTZTHUMS, Orebestmeester. RAUPPé , de cudfle ,*J
terny, I
bakoven, >eerjie vwhsten.
kleine , lefilS. I pot de vin , J



126 HISTORIE der Neyts , *\
Jésirz, J
Recciardi , contra-basjlst.
morin ,"\ unrr . . vink, J basf°nm$ten.
eckarth ,*)
Wust, ) wwtëooriÊisteiï.
vv. van ollefëm , Gwp<»rJZ. , v0or
de eerjie fluit en bobo is. kleine , voor de bobois. r.einards , tweede fluit.
Behalven meer dan een voornaam Buitenlands Afteur en A<ftrice , heeft op het Amfteldamschfransch tooneef gefpeeld de beruchte Mar oarae TtVARD, die onder an^eirh met die Simiramisalle kundige liefhebbers heeft doen verbazen , over oen hoogen graad van bekwaamheid waartoe men door oefening ,
Ser*r8evoeSd bv de onvoorbeeldige Natuurgaayen, kangeraaken.



AMSTERD. SCHOUWE. 127
D E
AMSTELDAMSCHE HQQGDUITSCHE
SCHOUWBURG.
Ten bewyze van den toeneeemen^den zucht der v mjieldammeren voor de edele tooneelkunde verftrekt '.de Hoogdultfcbe Schouwburg , welke tvoor weinig tyds met den vereisch» ten luister aangelegd is.
Na dat voor eenige jaaren de Hoogdultfcbe troup van den Heere ABT, in de Diemermeir aan het tolhek, met ongemeene voldoening ee;|nige representaties van voornaaI me tooneelfpellen en opera's gegeven had, doch om byzondere i redenen hun tooneellloten,zag men ' van tyd tot tyd , zo binnen als leven buiten de ftad , Hoogdultfcbe \ Tooneelfpelen vertoonen , telkens echter maar voor korten tyd ; laastlyk nog in het gebouw op de Keizersgracht , naast de geweezenen Hollandfchen. Schouwburg , en het welk thans aangelegd is gewor-' den voor ccn Lands comptoir |



"8 HISTORIE Der
doch deeze onderneeming wederom
duttfeben tooneel befloten een colle-
ze als de Franfcben reeds gemeld Het ontwerp beraamd en de ?un-
£g^°e^emmlnS van den ftedelyken Magiftraat bekomen hebbende werd de aanleg des gebouws, op' gedragen aan den ervaren en kuns txyken ftads Architcft den Heere van der hart , die hetzelve ook met allen mogelyken roem , ter uitvoer gebragt, en onze ftad met het verlangde gebouw zodanig net en voldoende verflerd heeft ,
ÏÏnrHetn.met^ge,?oeSen befchouwi word , ftaande m de Amflelfiraat, tusfchen de Botermarkt en den#*I wen-WmJlel.
Uit de grondtekeningen des eeb°ujs.h$ben wv elders de volgende befchryving «amen gefteld «
„ Het gebouw is 63 voeten hoog,
"rt?^0TlubreJd> en 86 voeten „ mep , hebbende van vooren 5 „ poorten , waarvan twee tot in„ gangen dienen : het frontefpies « pronkt met emblematifche beel« üeni van tusfchen dezelyen ryst
„een



AMSTERD. SCHOUWB. 12 f
! een naald met een goudene zon. op deseelfas fpits : de beneden vloer ligt lï daim boven peil-* Water; het gebogen portaal voor de ingangen is 6 voet diep , het daarvoorïiggena amphitheater , 9 voet; het parterre 34 voet, het orehest 7 en het theater 36 voet; ('t laatstgemelde is op zyn breedst 25 voet :) ter zyde de bak zyn zitplaatfen, drie diep , aan wederzyde 9 voet zamen breed : aan de rechter zyde des geboüws , achter gemelde plaat1'en , zyn de coffykamers , daarachter de kachelkamer, en achter deeze het relervoir magazin, het welk met de kachelkamer even breed is: langs deeze vertrekken loopt nog een gang van 3 en een half voet van vooren., en 4 voet 4 duim -van achteren breed zynde: iit alles is deafdeeling van den eerften rang. „ Op den tweeden rang is boven het portaal een rojaal condor? van vcoren naast de zyplaatfen, ter rechterhand, des boven de coffykamers en kachelkamer , zyn zes kamers voor deaébices» die zo veel fmaller genomen zy n



ï3o HISTORIE dek
„ dan gemelde coffykamers dat'es „ eene genoegzaam breede gang
voor ligt; achter de kamers vooi
de a&rices is een even groote è, poederkamer : de derde rang i! „ op dezelfde wy ze verdeeld , zyn-
de boven de kamers voor deac „ trices een gelyk getal kamen „ voor de afteurs , ook achter de
zelve een poejerkamer, en ach „ ter deeze , op dezelfde breedte „een magazyn; de vierde ver-
dieping is de zolder onder he „ groote dak: van vooren i! „ daarvan afgenomen een fallor „voor Heeren Dire&euren, waa: „ naast een fpreekkamer; ter zy „ de, op de breedte van de coffy ,, kamers , de woning voor dei „ Ostelein , en een magazyi
voor klederen , zynde hetzelyi „ twéé verdiepingen hoog — o] ,, dezelfde breedte ligt , in dei „grond, van vooren, een kelde „ voor den Castelein , daar achte „ een ruime turf kelder , en ach te»* dezelve het vertrek waarii „ de kachel geftookt wordt, wel „ ke alle de'kamers verwarmt „ voords een uitgang , en zeerru: „ men regenbak ; onder het toe „ neel is een groote werkplaats



AMSTERD. SCHOUWS. 233
i en onder de zitplaatfen , ter zyLde, gemaklyke bergplaatfen, zo L mede onder het portaal., waarin t de trappen zodanig wèi uitgeL dacht geplaatst zyn , dat zy ge, heel geen beletzel maaken. i De hoogte van het tooneel is L 26 voeten, van boven met een L flaauwe toog , verfierd met een Llier, en andere toepasfelyke fiL guuren en bloemwerken»
,, Zie daar eene niet zeer ruime I, plaats zo wèl gebruikt als mee L mogelykheid zoude kunnen beL dacht worden , en het welk derL halven den fchrandren Bouwheer L geen geringe eer aandoet: ruim , vyfhonderd menfehen kunnen als L aanfchouwers de reprefentatles L bywoonen ; zodanig dat ieder L eene gemaklyke zitplaats van L byna 2 yoet heeft} blykens de L volgende opgaave daarvan , Part. en Bak 1x2 [He rang ^2 Bahons - - So j Ampbitbeater 31
itde rang - i4S
iÓS rang - I4g
samen 519
I 2



132 HISTORIE der
De bouwing voleindigd zynde, is het tooneel reeds geopend dei 19 January 1791 met de vertoninc van het Kind der liejde; voo'rai gegaan van een voor/pel met zang . ten tytel voerende: Triumpb der Kunst , by gelegenheid van de inwyding, opgejleld door den Beer j. a. dietrichs.
De, tegenwoordige troup onder diereftie van gemelden Heer 1. a. DIETRichs , verwerft eenen lof, dié te uitgebreider is, daar zy ook, even als de Franfchen , des zomers eenige dagen voor het publiek fpeelt.
De Commisfarïsfen over bet gebouw zyn de WelEd. Geftr. Heeren-
van nooten, wa rin, deHr.deiman,
m. d. en de Hr. sawyer : Commisfarïsfen, van het Collegie, braüns-
berg , weymar , westen , sigrist 1 spuethoff.
ACTEURS.
dietrichs, Diredeur, vaders e»
charakter rollen. BREMER, knechts. diestel , Cümicq. FELSER , pedanten en officiers, Halbe , verhaalen.



AMSTERD. SCHOUWE. 13%
hassloch, tweede tenor in de Operas.
flEINZE, minnaars. Hennemann , derde rollen in de operas.
ïlUBER , comicque knechts en foldaa» ten.
hunniüs , eerfle bas in de operas.
KEILHOLZ, eerflen tenor.
MULLER., basrollen.
pappel , helden, minnaars en ehardkterrollen.
reinfels , ridders en minnaars.
iTEINMAïVN, tweede bas in 't comicq.
IviESE, tedere vaders en cbarakter* rollen.
iuber , junior, kinderrollen. fjo-ERNlG , foufleur.
DIRECTEUREN VAN 'T ORCHEST.
.UCAS. LUHE.
TOONEEL SCHILDER.
.aubacher.
ACTRICES. yfad. freno , minnaaresfen in het treur- en bly-fpel. ï 3



*34
HISTORIE der.
Mad. huber , minnaaresfen en natve rollen.
Demoif. christ, Keilholz, eerjie rollen in de operas , heldinnen en minnaaresfen in de tooneelSpelen.
- " " doroth. keilholz, tweede rollen in de operas, /OK&r'etten en na'ive rollen.
Mad. lucas , oude kameniers.
DemoiS. muller , jonge partyen.
Mad. pappel , edele moeders en charakterrollen.
• stejnmann , moeders in de
operas en vertrouwden.
Mam. heuber , n kinderrol-
Eeide Mam. diessel ,J len.
LIEFHEBBERY-TOONEELEN.
t e
AMSTELDAM.
JVfegt al het voorgaande niet genoegzaam weezen ten bewyze van de onuitdooftiaare zucht der AmJteldammeren voor het leerryk tooneel , zo zou men alhier nog eene en telling kunnen doen van vreemde



AMSTERD. SCHOUWB. 13*
f tooneelen welken hun van tyd tot t tyd met genoegen op de uitgele!f zenfte kunst vergast hebben. BeI halven de ylaamfibe troup van den I Heem nys , heeft men op het geI wezene Nederduitfche tooneel ook \jtaliaanen zien fpeelen ; en omtrent f den jaare i 763 , bevond zigindeefze ftad zelfs een Spaanscb tooneel+ in het gaoden quartier opgericht q door eenige vermogende Portugeeifcbe kooplieden , offchoon het puit .bliek geen toegang .tot dit tooneel fhadde.
1 Verfcheïdene tooneelllukken van j den beroemden calderon , fde kS-paanfcbe corneille O werden 3 door deezen troup met genoeïgen vertoond ; ais mede veele Iblyfpelen van den grooten more» |to : hoe voldoende dit alles ware jheeft echter deeze troup almede Igeen ftand gehouden , en na dezel| ve heeft men in Amfisldam geen \Spaanub tooneel weder gehad, f. ^Wat de verdere beflotene tooéneelen of zogenaamde Liemebbe» + ryen binnen deeze ftad _ betreft , daarvan zyn 'er beftendig eenige » voorhanden geweest, doch weleer i cieerderin geul tevens, dan tegen» I 4



X3$ HISTORIE der
woordig, en niet alleenlyk meerder maar ook luisterryker.
» Aanmerkelyk is't," zeiden wy by eene reeds meermaals herdachte voorgaande gelegenheid: ,, Aan,, merkelyk is het dat het too„ neelfpeelen eene kunst is , waar„ toe met dan lievelingen van de „ Natuur geroepen fchynen te wee" u6"j' eene kunst aan zo veel ar„ beids en ftudie onderhevig; eene „ kunst waarin , daarom , maar „ zeer zeldzaam een hoogen trap „ van volmaaktheid beklommen „ wordt; aanmerkelyk is het, dat „zulk eene kunst genoegzaam „door allerlei foort van lieden, „ ook door de onvernuftigften , de „ onbekwaarnilen, geoefend wordt; „ja , geoefend wordt door we„ zens , welken de Natuur met „ recht voor ftiefmoeder over hen «mogen houden: is het niet zo dat „ men dikwyls verzen hoort op», zeggen van lieden , welken „ naauwlyks een eenig woord be„hoorelyk kunnen uitfpreeken: „welken geen hand kunnen be„ weegen, zonder zig belagchelyk „te maaken?" de ondervinding leert dat dit echter eene. on*



AMSTERD, SCHOUWE. 137
ibetwistbaare waarheid is > en aan 1 welke waarheid wy de veelvuldig ge liefhebery-tooneelen te danken tfiebben ; evenwel leert dezelfde on-. Ldervinding tevens,dat,wat ditgeval :betreft, niet altyd de bekwaamfto lieden in het openbaar verlchynen , i't geen zeker wenfchelyk ware Idoch waarop men geheel niet te ihoopen heeft, vooral niet wat de vrouwen betreft; om dat het toe neel, zeker hoogstbeklaagenswaarIdig! over 't algemeen in zulk een ikwaaden reuk ftaat, dat het cha^ ■ rakter van tooneelfpeeler maar ivooral van tooneelfpeeleresfe , ialtoos vergezeld wordt met de |haatelykfte verdenking van Hecht* Iheid — ware het zo groot eene leer , als het , (wy moeten 't tot iberisping van onze anders zo verliichte tydgenooten zeggen ,) fchan|de is, op het tooneel zynenatuurfjyke en verkregene talenten te verItoonen, wy zouden onder ons on-? Igetwyfeld weldra eenen troup te Jvoorfchyn ziën komen, die, om ïhet dus eens te noemen, mirakelen Jzouden doen; want onder onze zoe«genaamde liefliebbers zyn'er niet
! if



1
Ï38 HISTORIE der
weinigen die niet verbeterd kunnen worden.
En waarom is het toch meer fchande dat men voordeel doet met de bedoelde talenten , dan met die welken een goed fchilder , een onnavolgbaar Dichter , en groot Bouwheer, enz. maaken? wek is waar dat het leven van veeIe tooneelfpeplers niet zeer prys•lyk geweest is , en van anderen nog niet is; maar hebben andere kunstenaars dan zo een voorbeeldig leven geleid ? — o hoe rasch zou men het ontkennend neen op deeze vraag met duïzende voorbeelden kunnen bewyzen! ja heeft men niet wel fchoften den kanfel zien beklimmen ? niemand zal dwaas genoeg zyn van te willen Hellen dat het Hechte leveneen onaffcheibaar gevolg van het tooneelfpeelen is! wie flecht wil weezen kan het overal weezen; en op een welgeregeld , welbeituurd tooneel heeft men volftrekt geene andere aanleiding dan om deugdzaamer te worden.... maar- wy pleiten te lang voor deeze waarheid; en voornaamlyk te lang om dat wy ons niet durven vleien daarmede nut £e zullen doen.



IAMSTERD. SCHOUWE. 139 Behalven weleer in het Turffcbip van Breda en het Doolhof, had men falhier , op meer dan ééne plaats 3in burgerhuizen, beflotene tooneeflen , die het openbaar tooneel ook imeer dan één goed fpeeler hebben ■opgeleverdin vervolg van tyd §was 'er een liefhebbery in het Logement de Zon^ in 't Schild van ÏFrankryk , in Malta , in 't Hekjen , Ma zelfs in de Pekelbaaringsgang : ■deze laatste was echter van dien iaart als dat het welk op 't WeesIperveld in de Keizerlyke Kolfbaan Igeweest is, alwaar men voor een f halve flesch wyn , de kunst kon ïzien onteeren --- maar die beflof tene tooneelen welken de ftad eere laandeeden en alwaar men lludie en k bekwaamheden zag , zelfs in een }\ verftommend hoogen graad , wa^ I ren in het Wapen van Amjleldam , i in de gewezene Manege in de U[1 treehtfche divan jlraat, en op 't Var\\ kens eiland, welk tooneel naderL« hand ook ter laatstgemelde plaatfj fe is overgebragt geworden,
Het eerstgemeldeGezelfchap van & uitmuntende Tooneelkunstenaaren f voerde ter zinfpreuk: Kunstmin % fpaartgien vip; het tweede Utile 6/



ï40
HISTORIE der
amufant; en het derde Oefening kweekt kunst: in het eerfte Gezel, fchap bevonden zig zelfs verfcheidene bekwaaine goede dichters , die hunne medeleden op de vruch* ten van hunnen kunstarbeid in het fak der Poëzy en Tooneelfpelkunde onthaalden, zo dar men op hun tooneel dikwyls ftukken zau verT toonen welken men volftrek'p nerl gens elders konde zien, het welk dat gezelfchap boven alle anderen oeed uitmunten , vooral met betrekking tot de kunst; offchoon zy ook m de uitvoering onnavolg? baar waren; in een ander opzicht muntte hetzelve tevens uit , teri oorzaake dat het een gezelfchap Was waarvan alle de leden , en zelfs niet weinig afteerende, toli den voornaamften adel van de ftad behoorden.
Hun orchest en tooneelcieraadjen waren tevens in de be.ste orde, hoewel de andere Gezclfchappen , vooral wat de Orchestcn betreft, hun daarin als op de hielen volgden : in Oefening kweekt kunst hadden mede eenige dichters zig fis leden laaten infchryven. De bekwaame Tooneelfpeelfter Me-



AMSTERD. SCHOUWE. 141
juffrouw zeims , en de beroemde zangeres Mejuffrouw FRTX , hadden ,, Zig m 't Genootfchap Utile b'amu* •i Jsmt , gelyk Mejuffrouw konwg, en Mejuffrouw wemyer , beiden s mede zeer verdienftelyke vrouwen, in Oefening kweekt kunst geëngaj geerd waren: op het tooneel van \ Utile Zfarnufant zyn meer dan ééns I zwaare Franfche opera's gegeven , j met zulke èene zonderlinge bei kwaamheid ; „ dat de aanfchoui „wers zouden hebben kunnen twy„ felen, of zy niet op eene won„derdadige wyze oogenbliklyk in „den fchouwburg te Parys over„ gebragt waren geworden.1'
Het blafoen van deeze broederfchap, was een Lauwerkrans , waarin de meergemelde fpreuk gefchreven ftond. Het derde der drie bovengemelde voornaamfte beflotene toonecien, of zogenaamde tooneelhefhebberyen, dat mede tot eene aanmerkelyke hoogte geftegenis, was daarom te aanmerkelyker om dat het uit geringe begim'elen geboren was : in 1784 werd het tooneel van dat Genootfchap op het Kotters , of zogenaamd Varkens



14- HISTORIE der
Eiland overgebragt, alwaar noch moeite noch koste ontzien werd om alles in eene behoorelyke orde te brengen; door den ongemeenen byval, de gelegenheid ter dier plaatfe te bekrompen geworden zynde, zag men uit naar eene die gefchikter was, en men trofdesaangaande met de broederfchap Utile & amufant eene overeenkomst, die , ftonde het ons vry dezelve te noemen, ieder van den ongemeened bloei des Genootfchaps zoude overtuigen — dan , wy vermogen daarvan niets meer te zeggen — dit zeker zullen alle onze ftadgeten welke deel aan dit byzonder aangenaam gezelfchap gehad hebben van harten toeftemmen , dat zy 'er hoogst genoeglyke vriendfchaplyke oogenblikken hebben doorgebragt , oogenblikken welken hen het zoet gevolg van een geoefend verftand, en milde Natuur hebben doen fmaaken.
Verfcheidene tooneeiftukken zyn aan deeze broederfchap opgedragen.
Deszelfs blafoen, 't welk ook op het valgordyn voor hun tooneel gefchilderd was , verbeeldde een vier-



AMSTERD. SCROUWB. 143
kante fteen , waarop lagen, de atf:ributs van het Treur- en Blyipel benevens eenige boeken , papieren , en fchryfgereedfchaptaen , al het welk door een Genius , }net een laauwerkrans bekroond: werdt: onder den Heen zag men jtwee brandende fakkels,waarvan jde rook langs den fteen opging: Itn het midden van den fteen, las jmen de fpreuk des Genootlchaps s \Qeffening kweekt kunst.
Thans is zeker van den ftaat der ÏLiemebbery-tooneelen , zo veel Igoeds niet te zeggen, als 'er geleegd kan worden van den tyd boven bedoeld : die geene liefhebberyen jwelken zig op heden nog in ftand bevinden , zyn waariyk niet gedegen tot dien graad van volkomenheid als die waren , van welken wy boven fpraken ; en zeer verfchoInelykis zulks, althans geheel niet itoetefchryven aan eenen verzwakiten kunstyver , neen , maar be: klemde harten zyn niet vatbaar ivoor het vermaak; envermaak is Izeker het deelneemen in uitoefen!de kunsten : dat de harten en ;hoofden van alle welmeenende vaderlanders niet opgeruimd kun»



144 HÏSTORIEder
rsen zyn, behoeven wy niet te bé* wyzen. — Het oog van den adelaar kan door den gang der kreeften niet vermaakt worden.
Het befloten gezelfchap 't welk thans de algemeenfte goedkeuring wegdraagt , is het zogenaamde Haogaiiitfcbe , of het tooneel van Utile amufant, ter boven aangewezene plaatfe dit gezel*
fchap wordt door intekening bygewoond , en draagt zekerlyk de goedkeuring van verfcheidene voornaame liefhebberen weg: de tooneelfpelen en opera9 welken 'er ver* toond worden , zyn dikwyls van de kunftigfte , en echter behaalt men *er den lof van deskundigen mede.
Ziedaar waardeleezer! u medegedeeld een beknopt verflag van den tegenwoordigen ftaat deropenbaare tooneeleri in onze ftad, zo wel als die der beflotenen: wy hoopen by eene volgende gelegenheid 1 oorzaak te zullen hebben , van , Wat de laatstgenoemden betreft , meer uitgebreid te kunnen fpree* ken; wat de openbaare tooneelen aangaat, deezen zouden niet wel insgelyk hooger graad van volkomen-



AMSTERD. SCHOUWB. 14J
menheid toegedacht kunnen worden , zo lang als de edele waardigheid van Tooneelfpeeler , geen point wordt in het plan van educatie van braave vaders en gouverneurs , en daarna is mogelyk nog lang te wachten.



I
LYSTderTOONEELEN
van den
NEDERD UITS CHEN
amsteldamschen
SCHOUWBURG,
Het Gordyn gefchild. in 't jaar 1774 door j. andriessen en
h. numan.
Hetzelve herfchilderd en
veranderd in - - 1790
door c. HENNING De L°gertenten gefchilderd in P774
door p. barbiers. De Kloosterkerk - - 1774
door denzelfden Meester. De Kerker - - - 1774
door denzelfden. De Oudtrwetfcbe Kamer * 1774
door denzelfden. De Moderne Kamer - 1774
door denzelfden. Dezelve herfchilderd en veranderd - - 1786
door c. henning. Het Bosch - - _ 1774
door a. van, der groen,



I LYST der TOONEELEN. 147
■Hetzelve herfchilderd en
veranderd - • 1786
door c henning. WDe Komeinfcbe Hofzaal - 1774 door j. andriessen en
I, h. nliman.
Ipe Italiaanfebe Straat - 1774 door denzelfden.
|De Hoilandfche Burgerbaurt 1774
f door 1. G. waldorp.
filet (Jotiifcbe Paleis - 1785
I door denzelfden.
ÏDe Armoedige Woning - 1776
18 door a. van der groen.
■De Tuin - 1774
I door j. appel.
■Dezelve herfchilderd en veranderd - - 1787
1 door c. henning. IDe boereke.mer - - 1785 I door c. henning. IDe Moderne Zaal - - 1774 I door j. van drecht. ■Het Wintcrboscb - - 1775 door A. van der. groen.



AAN DEN LEZER.
Onze voorgaande bladen herleezende , vinden wy geene reden om niet te hoopen dat onzen arbeid met genoegen ontvangen zal worden ; eene hoop , die in de oogen van onkundigen wel eenigzins naar waan zweemt, maar die by meer ervarenen, hoogstverfchoonelyk zal weezen , alzo het hun niet onbekend kan zyn, dat de hand eens fchryvers volftrekt niet voordwil , indien die hoop niet levendig by hem is. _
Wat onze gegevene befchryving van de openbaare en beflotene AmfteldamfcheTooneelen betreft, wy zyn wel verzekerd, dat dezelve aan geene tegenfpraak zullen bloot ftaan ; en wat aangaat de tooneelfpellen, waar van wy onze plaatjens hebben doen vergezeld gaan i omtrent deeze hebben wy zekerlyk te hoopen, dat zy zullen gehouden worden waar voor wy ze geeven, naamlyk voor zekere foort van uittrekfels, uit de groo-



AAN DEN LEZER. 149
te ftukken van den zelfden naam 5 zy komen alleenlyk in de plaats van de historifche befchryvingen , weliken men gewoonlyk van de tooneelftukken geeft, en wy vleien ons idat uit ons tooneelfpelswyze uittrekfel voor 't minst zo veel var» het ftuk zal begreepen worden, als men uit de bedoelde befchry■ vingen kan doen: men behoeft ons? niet tegen te werpen , dat ieder van onze ftukjens geen goed geheel uitmaakt; dit te vorderen zou nog grooter dwaasheid weezen , dan zulke eene aanmerking te maaken: zo veel is zeker, dat de ^amenhang des fpels uit onze tooheelfpelsw3rze uittrekzels, zekerlyk beter begreepen zal worden dan door de beste Hiftorifche befchryving kan geffchieden, en om die reden is onze keus op deeze wyze van behandelen gevallen*
K 3



MENGELING.
Mottos ten dienjie der Dichteren.
De Schouwburg zon een -geftadige_ bron van de alleredeifte en nuttigfte tydkortingen kunnen verftrekken , indien die wèl geordineerd, en binnen zyne behoorelyke paaien werd gebragt.
steele. Spectator.
Laat ook het fchoüwtooneei geen zoete vreugd ontbeeren,
De aanfchouwers ftreelendoor den glans en pracht der kleêren ,
Door danfen , fnaarenfpel, en liefelyk gezang,
Dat nu elkaêr verzeil', dan beurtelings vervang*,
•■■ 1 •1 Zo de kunst wel wierd
in acht genomen , Zou , meent men , minder geld
daarom in de armkist komen ? O neen ! maarmeerder: wantvoor-
waar vermaak door kunst , En ruimer onderftand , verdient
een ieders gunst.
FELS. gebr. en misbr, des tooneels.



MENGELING. Ut
T gebeurt fomtyds dat een tooneelfpel zonder kunst
Van tooifel, zonder wigt van woorden , grooter günst
Behaalt , en ons gemoed meer vreugds geeft, en genoegen ,
Wanneer 't zig geestig, en natuur» Ivk weet te voegen
Naar 's wereicis zwier, dan grootfche en trotfche verfen , yl
Van zaaken, brommend met een hoog verheven flyl.
HORATIUS,
Niets is yerachelyker en belagchelyker in een toöneelfpeeler, dan dat hy op het tooneel verféhynende , niet weet wat chaiafterhy verbeeldt: integendeel, ontbreekt het hem nooit aan toejuichingen , als hy zig naauwkeurig naar zyne rol weet te fchikken.
EEN ONGENOEMD SCHRYVER»
Speelers leert toch uwe rollen. "Wilt niet onbezonnen hollen , Zytfteeds naarftio , nooit verward^ Wil met braave liën verkeeren , En uw rollen vvèl ftuderen.
J. V. RYND0RJ?»
K 4



SCHOUWBÜRGS
ANECDOTEN.
mezzetint , Italiaansch a&eur, had een tooneelfpel vervaardigd T en hetzelve opgedragen aan zekeren Hertog, die gewoon was in dergelyke gevallen ruime gefchen» ken te doen : in verwachting van ook in die aangenaame gewoonte van den Hertog te zullen deelen, ging hy op zekeren morgen na zyn' Mecenas , maar de portier , wel vermoedende wat de oorzaak van zyne komst was, weigerde hem den toegang : mezzetin , die belang Helde in het volvoeren van zyn oogmerk , beloofde hem een derde van het gefchenk dathy van den Hertog zoude bekomen ; en hy "werd ingelaten. Doch by den Kamerheer van den Hertog vond hy denzelfden tegenftand, en deed weder dezelfde belofte : eindelyk voor het vertrek van zynen verkoornen Mecenas komende, had hy met nog een kamerdienaar hetzelfde geval; waarom hy ook deezen een derde van het aanftaande gefchenk beloofde : nu voor denHertog gekomen zynde , zeide hy : „ Uwe Excellentie vergunne my de „ eerhem dit tooneelfpel van myne



SCHOUWB. ANECDOTEN. IS3
|„ vinding te mogen opdraagen ; L met ootmoedige bede van my $„ negen - en - negentig ftokflagen 3L daarvoor te willen fchenkenj" ifhooglyk was de Hertog over deze Jbede verwonderd ; en na mezzeHTiNhem de zonderlingheid van zyn «verzoek opgelost had, ontving hy ileen ryk gefchenk, en die de ftokfiatjgen beloofd waren , een flrenge |beftraffing.
Toen de Orphelin de cbine van Voltaire gefpeeld werd , zag de Dichter zeker voornaam Raadsheer in zyne loge zitten flaapen, waarover hy zig tot zo verre vergramde, dat hy met zyn'hoed naar hem fmeet, uitroepende : by gelooft waarachtig dat by in de raadzaal zit!
Toen eenige vyanden van den grooten dichter laastgemeld, uititrooiden dat hy de Alzire niet gemaakt had, zeide iemand, met groote aandoening : dat ware te wenfchen ! Waarom ? vroeg men ht m : Qm dat wy dan twee groote dichters i hadden in de plaats van één'.
K 5



i54 SCHÖUWB. ANECDOTEN.
Zekere oude Dame had een'zoon* die een groot debauchant en dobbelaar was , en het zo frecht gemaakt had dat zyn moeder hem met meer in haar byzyn wildé dulden : om eenig bcfbaan te vinden gaf hy zig aanhettooneelfpee1'en , en verbond zig by een reizende troup : het gebeurde na verloop van eenigentyddat zyn troup kwam te fpeelen in de nabyheid van zyns moeders verblyf; de nieuwsgierigheid om haar zoon te zien fpee en deed haar onder de nancl een loge huuren , en zy werd aanichouwfter van haar* zoon, die in t karakter van Beverley ten tooneele trad: by iederen trek van Ipeeler die hy deed riep de getroffene moeder j „ Zie den booswicht} „ ny zal altoos dezelfde blyven ' " toen beverly in het vyfde bedryf zyne hand ophief om zyn kind te doorfteeken , fchreeuwde zy luidkeels uit, met duidelyke blyken van die aandoeningen waarvoorde Watuur in dergelyke onhandigheden met doof kan weezen : Laat
af rampzalige.' vermoord uw ei* » gen kmd niet; ik zal 't liever by
my neemen."



DE LIEFDÉ.
'T vermogen der liefde, waar alles voor bukt,
Dat alles wat ademt, in 't hart is gedrukt,
Geeft blyken der goedheid , van 't godlyk Weezen;
Ons leven , geduurig aan rampen ten doel,
Waare eenzaam en lastig, zoo t edel gevoel
Der liefde geen magt had , om fmart te geneezen.
Heure invloed , verbonden aan'
zwakheid of deugd, Bezielt al de daaden der woelzieke
jeugd,
Schept helden , die 't leven , in
nood, durven waagen Bemoedigt den jongling, befchenkl
hem met kracht; De ftrengheid van't noodlot, de
dood word veracht, Als liefde ons doet hoopen , ons
doel te bejaagem



ïsö DE LIEFDE.
Als afgunst, als laster, met lemen en list, ö
Ons vreeslyk begrimmen ; als neidige twist,
Het zoet onzes levens in gal doet verkeeren;
Dan , tedere liefde! dan redt av onze eer; y
Dan legt de vervolger zyn wapentuig neêr;
Dan bant gy de wraak , en doet vnendfehap regeeren.
Op 't flagyeld, waar 't oorlog zvn
gruwelen zaait, De fys der verwoesting de bloed-
vruchten maait En inoogst tot voedfel vannieuwe
krakeelen ; Daar , hulpryke liefde ! daar biedt
gy de hand 3 En heft den gekwetsten van 't
bloedige zand; En zorgt om de doodlyke wonden ie heelen.



DE LIEFDE. 157
»T gebrek, fteeds gevolgd, van verachting en fmaad,
Vraagt nimmer , o Liefde ! vergeefs u om raad,
Gy vliegt naar de plaats waar de honger doet klagen;
Getroffen door 't wee , van dien dringenden nood,
Schenkt gy uwen byftand niet flechts , maar geeft brood;
Ontrukt de verzwakten aan de eislykste plaagen.
De weduw , ontroostbaar, om 't grievendst gemis,
Waant dat op deeze aarde geen welvaart meer is,"
Nu ze al het genoegen heurs levens moet derven;
Maar, gy, gy o Liefde! ftort baifem in 't hart,
»T gevoel van uwe invloed verdry ft alle fmart.
EVdoet de bedroefden een nieuw leven verwerven.



158 DE LIEFDE,
Het weesje ongelukkig, fchoon zonder zyn fchuld ,
Dat weenend de lucht met zyn klagten vervult,
Kan , zonder uw' byftand, o Liefde! niet leven ;
Gy voedt het, en hoedt het,in lvden , in nood ; J
Ontrukt het de klauwen der pynlykfte dood, if3
Als honger en kommer het hulploos doen weenen.
Maar nimmer betoont gy VoI- maakter uw magt, Dan als gy voor 't fterfbed de ram-
pen verzacht, Die zonder uw' byftand, de ftoui>
ften verfchrikken j Ge ontweldigt den dood zyn ont-
fchatbaren roof, En voert dien op vleugels van
hoop en geloof 6 By God , om zig - daar in zyn
glans te verkwikken.



HET E X N D E
IETS SENTIMENTEELS.
Op den weg van 't vlugtig leven, Groejenbloemtjens fraai van kleur, Die de ziel genoegen geeven , Door hun frisheid vorm en geur : Maardie bloemtjens moeten fterven» Al hun zacht vermogen derven 1
Fillis-, die 't my mogt gebeuren , Op dien weg te vinden , pronkt, Met meer fcnoon dan geur en kleuren ,
Waar door zy myn ziel ontvonkt: Maar diemeet derheid moet fterven, Al haar zacht vermogen derven 1
Fillis oogwenken doet gevoelen , Wat Natuur, wat min vermag-, Slechts één oogwenk doet my woelen ,
Rustloos zuchten nacht en dag! Maar dat godlyk oog moet llerven, Al zyn zacht yermogea deryenj



iöo HET EINDE.
Fillis boezem , waar de liefde Woont, in het eenvouwdigsthart, Deed , toen zy my fchuldloos griefde,
My verheugd zyn in myn fmart: Maar ook moet die boezem fterven, Al zyn zacht vermogen derven.'
Fillis fchoot—zal die ookfterven? Fillis ongerepte fchoot! Ach! mogte ik de gunst verwerven ,
Die te hoeden voor den dood, Dan wenschteikhetlichtte derven, ün in Fillis fchoot te fterven.