1084
F 55






DE WONDÈRLYKE
HISTORIE
VAN DEN WANDELENDE
L>enwefken sedert het jaar 33 tot deze uu? toe gedurig in de wereld is dwalende.
Behelzende zyn geslacht, zyne straf en Zvne wonderiyke avotturen , die ky sedert dien tyd gezien „ gehoord en bygewoond heeft in aifë deelen des werelds. , *3B
Als ook eenige wonderiyke geschiedenissen, dewelke voor zynen tyd voorgevallen zyn.
Het is hier alles by malkaar} Van den Joodsche IFandHaar.






DE WONDERLIJKE
HISTORIE VAN DEN WANDELENDE
Jood.
HET I. KAPITTEL.
Hoe den wandelende Jood verzoekt werdt om bij den Bisschop te komen eten. |
1? Godhtid, en Bisschop van Sleswyk. dat hy „,<d. van Wittenberg Da
den hVa, JJaar ^een Serm°on op
den derden Zondag na drie Koningen^ gezien heeft eenen man toeluisterende ™t groote aandacht, denwelken zoo dikwds als den Predikant noemde de n m
rendeer t'T*' **** ™
ï«. n b«'Senf,e voor Zyn borst
de op dezen Persoo» schy„e„de in den ouderdom als een mfn omtrent 5o Jaren"
tof sndV he\benie lang SS
tot op de schouders hong. gaande
weVT'en fiad eea
kwam T 0mtreDVot °P *vn knien *»»m. en koa«en gelyk eon bootsgezel *e hem tot op de voeten waren fcangenda



( 4 )
en ook een langen mantel. Ten laatsten dwong de nieusgierigheid den voorzegde Bisschop zoodanig, dat hy een van zyne dienaars liet by zich komen, en zeide tegen hem , dat hy dien ouden man die daar ginder stond , naar de woning van den H eer Eysing zoude leiden, zoo dra zyn Sermoon zoude geeindïgt zyr.
Zoo haast had den Predikant zyn Sermoon niet gedaan , of den knecht volgden dien ouden man op ; bad hem te willen komen by zynen Heer, die hem zonder twyfel wat te vragen had , den man ging mede, en den knecht lejde hem ten voorschreven huize, alwaar den Bisschop met verlangen wachte, die zoo haast hy hem zag, vraagde wat hy voor een man was, en waar hy vandaan was gekomen. Den ouden man maakte in deze vraag eenige zwarigheid, den. Bisschop dit wel merkende als ook alle de andere die by hem waren , zeide hem dat hy ten minste niet moest vrezen, dat alle de menschen die daar tegenwoordig zyn , hem daar in niet konnen nadeelig wezen. Eindelyk Ba een droevig gezugt antwoorde hy en zeide dat hy eenen Burger van Jerusalem was, en dat hy niets anders deed als de heele wereld doorreizen , hetwelk hy al over de duizend jaren gedaan had, en dat hy na zoo veele perykelen , niet een had kunnen vinden , dat hem zoude verlost hebben van zyu ongelukkig en verdrietig leven,



( 5 )
Dit gezeid hebbende, vroeg den Bisschop om wat reden, en of hy misschien die man niet was waar van veele geschreven hebben... zonder nogtans een goed fondament daar van te kunnen geven, terstond zeide den ouden man van ja, en als het met zyn Hoogwaardigheids goedkeuring was, zoo zoude hy hem zyn geheele levensloop , als mede al het geeue tot hetzelve betrekking had, van het bfgin af vertellen, waarop de geheele vergadering dadelyk'" zeide van ja. Den Bisschop liet intusschen een heerlyk middagmaal bereiden , en deed den ouden man nevens hem aan tafel zitten, alwaar hy na gegeten te hebben, begon te vertellen als volgt:
HET II. KAPITTEL.
De geheorte , opvoeding en leerino- van den IVandelende Jood.
Jk ben geboren uit het geslagt Nephtali. en genaamd Assuerus, in het jaar na de Schepping der wereld 3992, drie jaren eer onzen Koning Herodes zyne twe»* Zoonen Alexander en Arisstooule* liet worgen, door order van Augustus Rooms Keizer. Myn Vader was een Bouwmeester, die zwaar moest werken om zyneu kost te winnen, en myn Moeder was een Naaldewerkster, die de Livitische Idee-



( 6 )
deren zeer konstig wist te borduren: myne Ouders lieten my leereu lezen en schryven , en deden my dikwils lezen in verScheide boeken, waar in de Wet des Heere, als de prophetien der prcpheten Stonden onder andere had myn Vaders een oud boek, hetwelfe hy van zyne Voorouders georven had, en dat van schaapsvel was, waar in ik dikwils heb gelezen wonderiyke dingen te lang om te verhalen , nogtans zal ik UI. een deel daar van vertellen , otudat het is strekkende op myne Historie, als volgt:
Als wanneer onzen eersten Vader Adam met zyne Huisvrouw Eva twee Zoonen gewennen had , te weten Cain en Abel heeft zy haar in gebeeld , dat eenen van deze twee kinderen den Messias zoude geweest hebben , eu het was wel contrarie want den genen die in hare oogen het zoetste scheen, was den kwaadsten, zy meende altyd dat Cain haar en haren Man zonde verlost hebben van de droefheid die zy hadden . om het, gebod Gods te hebben overtreden, maar in plaats van hunne droefheid teminderen, heeft hy, dezelve vermeerdert, als hy zynen Broeder Abel vermoord had over wiens dood Adam hondert jaren getreur.t heeft! eindelyk na vele Zoonen en Dogters geteeld te hebben, zoo voelde hy door eene byzondere gratie Gods , dat hy 2oude sterven, cendende zynen jongsten Zoon Sem na het j-Aardsparadys, om te gaan



( 7 )
yraBen aan den Engel die hetzelve kewaarde met een vlammende zwaard, or. hy, eer hy zou sterven, daar nog niet eens meer zoude kunnen ingaat.; bem die daar van niet wist. ging daar na toe, en vond den Engel, gelyk zynen Vader hem belast had, maar den fcngel zeide: Uwea Vader, noch gy , en niemand van uwe nakomelingen zullen meer in het Aards-Paradys komen maar wel in het hemelsch. Dit gezeid hebbende, toonde hem de plaats van verre, waar zynen Vader eo Moeder, God vergramd hadden, eo als Sem deze schoone plaats van verre zag . was hy zeer verwondert, en begon zeer bitterlyk te wenen over het feit van zyne Ouders en het verlies van zoo een aangename plaaK en wilde weggaan, doch den Engel riep hem weder, en zeide: uwen Vader zal niet lang meer leven . daarom ziet hier zyn drie kernen van de verbode vrugten des levendigen booms, die zult gy. zoo haast uwen Vader dood zal zyn, leggen onder zyne tong. en hem daar mede begraven. Hier mede ging S«m weg, en volbragt het gene den Engel hem belast had. Niet lang daar na groeiden op dezelfde plaats drie boemkens, die door langheid van tyd grooter en grooter wierden, tot zy vruchten droegen, die zeer schoon waren, om aan te zien; maar zy waren bitter van smaak en zwavelachtig, z%o dat zy niet eetbaar waren , en dia



( I )
boomen zyn om deze oorzaak blyven staan groeijen , zonder dat iemand na dezelve gezien heeft.
Als hu onze Ouders in Egypten slaven wareö, zoo heeft Moyses eer.e brandenden bosch gezien, want hy met God gesproken heeft: in dien bosch «tonden de voorzeide boomen , waaraf hv een roede nam dewelke hy in tegenwoordigheid van Pharao in een slang deed verandet en, waarmede hy de zee deed stelpen het water uit de steenrotsen vloeüer,, en zoo voorts veel andere wondere werken dxe in de Bybelsche Historiën breeder té lezen staan.
Na dat onze Vaderen in het land van belofte gekomen waren , hebben zy daar begonnen Steden te bouwen en groote Kasteden , om te kunnen wederstaan de vyanden, de voorzeide boomen stonden nog op dezelfde plaats; zy waren verheven op eenen berg, waarbv Jerusalem gebouwt wierd, en die boomen bleven buiten de muren, tot dat den Koninklyke Profeet David na de dood van Saul, dezelve deed omtrekken met een muur, en hy liet zich eene woning bouwen daar digt tegen aan, óm dat de appelen, zoo hy zeide , schoon om aantezien waren , Dikwyls plukte hy dezelve af, bezag ze, en sneed dezelve open, en vond in den eersten appel anders niet als aarde , in den tweeden vond hy bet woord chachekab3 hetwelk te zeggen is, hy neemt die



C 9 )
uit liefde, fa in den derden vond hy de geheele Passie van Christus, die den Koning dikwyls voorzeid heeft in zyne Psalmen , en hetwelk ook beduid , boe Jesus om de aarde, dat is den mensch , den eersten appel mjet eene uitnemende liefde , dat is den tweeden appel, tracht het menschelyk geslacht door zyn lyden , dat is den derden appel, te verlossen. Eindelyk om kort te maken , na verscheide oorlogen tusschen de Koningen, zoo van Israël als van andere landen, is de stad Jernsalem geheel verdraait geweest, om dat deeelve dikwyls is geruïneerd zoodanig, dat alsdan dien berg, waarop het huis van David stond , a!s ook de voorzeide bomen wel eenen goeden schot van de Stad waren, hetwelk daar heeft blyven staan, tot dat Antipater, Vader van den Koning Herodes, hetzelve huis heeft laten afbreken, de boomen uitgraven in het jaar 3939 ter oorzaak dat daar meerder plaats zoude wezen om aldaar de kwaaddoenders te straffen , en dien berg word genaamd Golgotha. De bomen wierden gebragt binnen Jerusalem , niet ver van den Tempel tegeneen blinde muur, op denwelken ik meer als duizenmaalen heb gezeten, en gespeeld met myne kameraden , dezelve bomen hebben daarna gediem om het Kruis te maken , daar Christus aan gestorven is, gelyk gy verder hooren zulu



C »» )
HET III. KAPITTEL.
Van de drie Koningen , en van de vlugt naar Egypte-n.
Om dech tot myn eerste voornemen te bomen, en allenkskeHS grooter wordende zynde omtrent negen jarenoud, zoo hoorde ik myn Vader zeggen tegen myp Moeder hoe dat daar drie Koningen in JeruSfllem waren , dewelken na eenen nieuw geboren Korting zochten , om denzelven te aanbidden, maar dat niemand wist te zeggen waar dat dit zoude geschied zyn, ten zy tot Bethlehem. Ik nieuwsgierig zynde, gelyk ik altyd geweest ben, liep na buiten om de drie Koningen te zien, die ik al gaande na Bethlehem zeer wel beïien hebbe , den zwartsten was een middelmatig man, niet te lang, de twee andere ware zeer kloek en groot, maar den eenen was ouder als den anderen. Gelyk het nademiddag was dat de drie Koningen uit de stad gingen, zoo wierd het avond, en zoo haast als de Zon onder «as, liet zich een ster zien, dewelke lichte als de Maan, en zy scheen my heel groot ; dit leiden ons eenen zekeren weg , denwelken ik niet meer heb koenen wedervinden . gelovende dat het licht der ster mynoogen verduistert had , aldus gaande in den nacht, zoo zag ik dat de ster viel op een klein hnisje , en aanstonds gingen de



( 11 )
Koningen van hunne Kemels , dede hunne Kroonen af, en gingen alle drie in 't huisje , terw'yl hunne dienaars de geschenken gereed maakten; ik drong my door het volk, en bezag heihuis, hetwelk maar een stal was, daar zag ik tusschen de beenen van andere mensehen een joDge vrouw zitten, die een klein kind op baren schoot had , voor wien de Koningen ter aarde lagen het en heuelve aanbeden , ik had niet lang het piasier van
te zien , mits fciy eenen man op de hand trap dat zy bloeiden, dat ik verpligt was weS te gaan> zoowel door het gedrang, als anderszints, mfts daar nog wel 8oo andere Heeren by de voorzeide drie Koningen waren, dewelke alle moesten in het stedeken herbergen. Zoo haast als het ddg was, keerde ik na huis, en vertelde myne ouders al wat ik gezien had, die zich daar over zeer verwonderden , en zy waren nog meerder verwondert, als ik hun zeide, dat het zoo ik zeer wel heb kunnen zien , de Vrouw van den Timmerman was, die het kind had, met denwel» ken hy niet lang gelsden aan het Heflren huis gewerkt had. O Heer; riep mytien Vader, zoo is het Joseph , maar ik zeide, dat ik het niet wist, maar dat hy doorgewerkt heeft, hetwelk ook waar is , want mynen Vader en den Vader van Jesus hebben dikmaals Iti zamen aan eanen Bouw gewerkt, vermits den eenen zoo wel als den anderen zynen kost moest winnen.



C « )
Kort daar na hoorde men een geroep in de Stad, dat de Koning Herodes overal dede zoeken Jezus den nieuwgeboren Koning, maar hem niet konnende vinden é eh vergramt zynde op de drie Koningen, de elke hy belast had weder te komen, als zy Jezus zouden gevonden hebben , hetwelk niet geschied is, dede hy sl!e kinderen dooden , die onder de drie jaren oud waren, tot zynen eigen zoon toe, mits hy meende altyd Koning te zyn is het zaken , dat dien nieuwgeboren zoude gedood wezen. Ondertusschen wierd Joseph gewaarsehuwt, dat hy moest vluchten na Egypten , met zyn kind e" zyne Vrouw, hetwelk hy dede, vertrekkende zonder aan'iemand adieu te zeggen, met groote droefheid. Elisabeth , Nicht van Maria, kreeg ook de tyding van te vlochten met den heiligen Joannes , zy hadden geenen tyd om ver te loopen, want de Soldaten waren bezig aan alle kanten om de kinderen te dooden , doch zy verliet haar huis liep na een gebergte , hetwelk zich opende, waar zy haar in verborgen heeft. Gelyk dat Zacharias wel bekend was, zoo wierd hem gevraagt waar zyne Vrouw was met zynen Zoon, hy antwoorde dat hy het niet wist . waar over dat hy is vermoord geweest in den Tempel van Salomon aan den Autaar, denwelken met zyn bloed besproeid wierd , hetwelk nooit heeft kunnen afgewasschen worden; deze Moordenaars hebben kort



( i3 )
daarna hunnen hals gebroken. In dezen tyd had myn moeder op haar armen mynen jongsten Broeder van twee jaren oud , al weenende en haar kind kussende, met eenen kwamen drie Soldaten in ons huis, trokken myn«» broeder uit de arm-n van zyne weenende Moeder, en gaven hem drie of vier steken van poinjaarden in zyn hart, en wierpen hem ter aarde ui myne tegenwoordigheid, en gingen daarna wederom heenen.
Niet langen tyd na deze moordery der onnozele Kinderen , zoo kreeg Herodes eene groote ziekte, zoodanig stinkende dat niemand by hem blyven konde, en niemand wilde hem dienen, de wormen kwamen in de stinkende wonden van zyn. ligchaam , dewelke hem allengskens opaten , tot hy ten lantsten verlaten van alle mensehen, miserabel gestorven is. Een warmte brande hem van binnen in het hart, hy had eenen onverzadelyken honger en dorst, hy dede alle remedien om hem te genezen i maar het was al om niet. Eindelyk als hy zag dat hy sterven moest, heeft hv geboden, dat men alle de principale Mannen doden zoude, zoo haast als hy zoude gestorven zyn, om dat den rouw zoo veel te grooter zoude wezen in heel Judea.
Als dezen wreeden Koning dood was, zoo zag men wederom ten voorschyn ko-i men de heilige Elisabeth met haren Zoon, dewelke, zoo haast als zy de dood va»



( '4 )
karen Man vernam , in onmagt viel, en bleef daar wel drie dagen rn leggen, zoo dat men meende dat zy dood was; een ieder ging haar bezien , eh ik ging daar ook na toe met mynen Vader, en terwyl wy daar waren kwam zy weder tot haar zelven , en begon te beklagen de doo i van haren man. Kort daarna kwam den heiligen Joseph en de heilige Maria met hareo Z.oon Jezus ook weder, zy woonden in de Stad Jerusalem niet , maar zy woonden in een klein Stedeken . genaamd Nazareth. niet verre van daar; zy kwamen alle Feestdagen in den Tempel, en ik heb Jezus aldaar dikwyls gezien op de armen van zyhe Moeder.
IVa dat eenige iaren verlopen waren , zoo gebeurde het dat mynen Vader met den heiligen Joseph wederom te zamen werkten, den eenen aan het houtwerk, en den anderen aan de steenen , in een huis hetwelk eenen ryken hoopman dede houwen voor zynen Zoon, die hy uitgetroirwt had. Jezus werkte daar ook. makende de pinnen cm in dé halken te slaan , en ik bragt steene» enkalk aan de hand, cm te bouwen; aldaar heb ik met Jezu» dikwyls gesproken, gegeten en gedronken. Onder ardere redenen hoorde ik mynen Vader vragen of hy niet dien Joseph was, aan wiens kind de drie Koningen geofFert hadden! maar den heiligen Joseph gaf zoo een wonderlyk antwoord , dat mynen Vader noch ik niet konde



( t5 )
verstaan, en dat is dan alteniaal daar gebleven, mits alle menschen in twyfel >%aren, of dat ook denzelven Joseph was, ■wiens Vrouw te Bethlehem een kind gehaard had dat Jezus niet.
Niettegenstaande, niemand heeft dat geweten , als naderhand , hoewel hy onder de menschen geneeg bekend was, verders om het leven van Jezus te vervolgen , too zal ik ook vertellen water onderwegen te Egypten aan den heiligen Joseph geschied is , als hy vluchte met Maria en Jezus, hoewel ik dit maar heb ven omen langen tyd na zynen dood.
Als zy dan vluchtende waren, gelyk voorzeid is, zag Maria dikwyls om, en ten laarsen zag zy de soldaten aankomen, waar over zy zoo verschrikt was, dat zy byna had van den Ezel gevallen, zoo haar Joseph niet had vastgehouden , in deze benaauwdheid zagen zy eenen grooten eiken boom, onder denwelken zy gingen om hun te verbergen , en zoo haast als zy onder den boom waren, zonken de takken daarvan neder, en overdekten hun altemaal, zoo dat de soldaten voorby gingen zonder deze heilige Familie gewaar te worden. Als nu de Moordenaars voorby waren , zoo wierd den boon* als van te .voren, en zy volgde hunnen weg
Den dag daarna kwamen zy in de woestyne, en aldaar eenen ruimen weg gegaan hebbende, kregen zy weder eenen



nieuwe schrik, want daar sprongen uit een hol twee moordenaars, die dad«ïyk den heiligen Joseph aangrepen , en leiden hem als ook Maria met haar kind, van den weg afin een huis waar dat zy woonden , aldaar vraagden zy aan Joseph en Maria, van waar zy kwamen ? t'^rwyl dat Maria zeer in schrik en nood zynde , hetzelve zeide, zoo bezag Jesus den moor. denaar al laggende aan» welk gezigt hem zulk een medelyden in het hart verwekte „ dat hy Joseph deed ontbinden, die hy als hy hem gevangen nam , gebonden had , hy belaste zyne Vrouw dat zy het kind, Jesus in andere dofken zoude leggen , en aan de Ouders geven een redelyk avondmaal, hetwelk' alles geschiede , de Vrouw waste en warmde het kindeken Jesus eerst, en het hare dat sy bad, dat ten minsten een jaar ouder was, dit kind was melaats, en zoo haast als het gewasschen en gereiuigt was met dezelve doeken daar Jesus mede gewasschen is geweest , zoo is het aanstonds genezen geweest, waar over den Moordenaar en zyne vrouw zeer verwonderd waren , Joseph , Maria en Jesus wierden wel gediend , en geleid naar de beste slaapsteden , volgens hun gemak tot des anderendaags , alsdan gaf den Moordenaar het ontbyt aan hun, en zette Maria op den Ezel met haar kind en leidë ze uit het bosch op den grooten weg , van denwelfcen hy ze gevoert had. Aldus afstheid genomen



( '7. )
hebbende, zoo zeide dezen Moorrleraar tot Jesus : Heere ! ik geloof Zekerlyk dat gv n;pcr als een mensen- zyt.' mits ik u niet heb kunnen dooden, want gv lieden zvt de eerste, dewelkea levendig en gezónd uit myn huis gaan, daarom Heere, gedenk mjner in m^ne droefheid, en ging al weenende van J -sus weg. Dit is geweest volgens de beljdenis van Maria, den goeden Moordenaar , die met Jesus gekruist is geweest, denwelke zy dadel\k gekend heeft, als hy tegen Jtsus zeide: Heere! gedenkt myner, als gy »olt Kernen in uw ryk , en tegen wie dut Christus antwoor.de: Heden zult gy met n>y zyn in b<t Paradys.
De heilige Familie reisdfi alzoo den gebe.len dag voort, en zoo haast zy uit de wildernis waren, was het omtrent middag. Maria wilde wat rusten, en dadelyk gii g zy van haren Ezel en zette haar onder eenen Dadelboom neder, terwyl dat Joseph eenige fouragie ging zoeken voor den Ezel, die ook den geheelen dag niet had gegeten ; ondertusschen zag Maria om hoog en zag de vruchten op den boom , die zeer schoon waren . zy zoude daar gaarne van geë°ten hebben , maar zy kon daar niet aankomen, en terwyl zy deze dadelen bezag met groote begeerten om daar van te eeten . zoo boog zich eenen tak neder tot op harpn schoot, en ■sy p'ukte daarvan zoo vf-tl als zy begeerde, waarvan zy en Joseph hun bekomst attn. Dadelen 7.vr> vruchten di«»



C i* )
omtrent gelyk Citroenen zyn , maar wat grooter , en zoet van smaak gelyk Oi anjen.
Eindelyk trokken zy voorts den eenen dag voor en den anderen na, want Judea en Egypten is 19 dagen reizens van malkanderen , tot zy eindelyk daar kwamen , an alw aar zy voorby gingen , vielen alle de Egyptische Afgoden om ver, en ais zy in het land waren, zoo vielen de Afgoden van het geheel land van Egypten af. Eenige Egyptenarnn kwamen by Jesus en viflen op hunne knieën , en aanbaden hem door eene eigenlyke gratie die Zy van God tot dien einde ontvingen, andere kwamen dezelve daarom berispen en bestraffen, maar zy antwoorden en. zeide: onze goden zyn voor dezen vreemdeling neergevallen , waarom zouden wy dat ook niet doen ? Aldus was Joseph met zyne vrouw Maria in Egypten woonende , tot dat Herodes gestorven is, hetwelk voorzeid is geweest door eenen Engel in zynen droom.
HET IV. KAPITTEL.
Hoe Jesus in den Tempel predikte , en hoe hy met Joseph de boomen zaagde tot vierkante balken , die uit de drie kerrens gewassen zyn , als voorzeid is. De dood van Joannes den Dooper.
Ais nu Jesus meerderjarig begon te worden , en dat hy sterker wierd om te kunnen diagen en werken , zoo zag men hem



in Jerusalem zeer dikwyls, want niet een werk ging er voorby , of daar was altyd iets voor zyneo Vader Joseph te werken, waar dat hy hern in alle dingen gedienstig was ; wat meer is , ik heb nooit onderdaniger , gedienstiger en zorgvuldiger kind gerien als hy was. Het viel eens voor, dat Joseph en Maria met Jesus» op aenen feestdag na hunne gewoonte na den Tempel gingen om God te d enen , ondertusscheD Jesus door het gedrang van het volk verliet zyne Moeder, dewelke zoo haast als zy hem miste , meende dst hy by Joseph w„s , en J.)Srph die Jesus met meer zag, meende dat hy by zyne Moeder was gebleven, want het was de manier dat ieder geslacht moest by een zitten, dat is. de mannen by de mannen, en de vrouwen, by de vrouwen, zoodanig dat zy malkanderen niet meer honden zien als na den Godsdienst. Als dien nu gedaan was, ging Joseph met oeuige van zyne geburen na huis, en M aria deed van gejyken, alle beide dan denkende, dat Jesus zoude by een van de twee wezen ; maar zoo haa.,t kwamen zy niet by malkanderen, en Jesus niet ziende, schoten zy in zoo groote droefheid, dat het onuitsprektlyk was. Maria begon te zuchten en te weenen , en Joseph al weenende trachte haar te troosten , zeggende myne lieve bruid-en weent niet, hy zal zekerlyk by iemand van onze vrienden in Jerusalfm gpbleven zy n , kom laten wy weder daar ra toe gaan,



( )
•ra te zien of wy hem niet vinden. Alzo» keerden zy dadelyk wederom na Jerusalem , en gingen in den Tempel . maar daar was niemand , zy gingen by den H- Priester Simeon na hem vragen , en by alle andere vrieuden , maar het was al om niet, Maria ging na de eene zyde van de stad , en Joseph ging na de andere zyde, «h als zy by malkander kwamen , hadden zy Jesus nog Diet gevonden , waar over zy wederom bitterlyk begonnen te weenen , de zon die was al onder, én in de stad was hy niet te vinden, daarom gingen zy wederom na buiten , denkende dat hy misschien alleen , of met eenigen gebuur na huis gegaan zoude zyn, maar t huis vonden zy zoo veel als in den Tempel en in de Stad, 's anderendaags was Joseph en Maria wederom in de Stad , Maria zag ik in onze straat al weenende gaan zoeken , hetwelk my dwong om te vragen , wat haar was lettende, en zy vertelde my de oorzaak van hare groeta droefheid , toen heb ik Maria wel betragt, en na dat ik haar wel bezien had , zoo dagt my. zekerlyk , dat het dezelve was daar de drie Koningen by kwamen,, zy was middelmatig van lengte, roodachtig wit van aangezicht, een weinig rood op hare wangen , en geheel modestelyk ge«> k'eed gelvk eene gemeene burgers vrouw. Als nu Jostph en Maria, Jesus nog niet voiden den tweeden dag , zoo waren zv ontroostely k , en meende niet anders of hy was ergens vermoord, niettegenstaande



( SI )
besloten zy om hem 's anderendaags nog eens overal te zoeken, hetwelk zy deden , en na langen tyd gezogt te hebben , gingen zy voor de laatste reis ia den Tempel om God te bidden , dat hy zoude willen ontdekken, waar hunnen Zoon zoude gebleven zyn, en zoo haast waren zy niet in den Tempel, of zy wierden hem dadelyk gewaar tusschea de schriftgeleerden , alwaar hy de donkerste plaatsen van de H. Schriftuur verklaarde, waar over? zy alle verwonderd waren, dat zoo een jong kind het woord Gods zoodanig van buiten wist. Als Jesus nu zyne Moeder en Joseph zynen Vader zag, stond hy op en ging met hun na huis.
Niet langen tyd daarna ging ik wandelende laags de straten , en kwam een goeden vriend te gemoet, met wien ik passeerde achter den Tempel, zoo kwamen wy voorby de muur daar de boomen lagen , waar ik te vooreo van gesproken heb, en ik zag daar Jesus m«t zyaen Vader Joseph dezelve zagen tot balken, om daar van te maken, zoo men zeide' steunsels om den Tempel te ondersteunen , en door dat middel het gebroken daar van te verbeteren, maar zoo waren de balken niet gereed, of Joseph wierd ziek en stierf in de tegenwoordigheid! van zyne Huisvrouw Maria en zynen Zooa Jesus, die hem eerlyk deden begraven , daarna heeft men Jesus niet veel meer gezien , als na dat hy 3o jaren oad was,



( « )
en deze balken zyn daar blyven liggen tot zy gebruikt zyn geweest, als gy zult hooren. In dat zelfde jaar tron wde ik een vrouw uit het geslagt van Benjamin, waar mede ik drie kinderen heb gewonnen , omtrent zes jaren na dat ik getrouwt was , begon den H. Joannes te prediken en te doopen. Veel mensehen aarhoorde hem , en lieten zich van hem met water begieten, en hy zeide altyd, terwyl hy water over hunne hoofden goot met een schelp : ik doop u in den naam des Vaders , en des Zoons, en des H. Geest; op eenen tyd dat ik my ook liet vinden onder de scharen, zoo zag ik Jesus en Maria ook , denwelken zich ook van d-n H. Joannes doopen lieten in de Jordaan , op dien dag zyn daar wel tien-duuend gedoopt gewordea , zoo van Joannes als van zyne Decipelen , myn vrouw was mede van gevoelen om gedoept te zyn , mkar ik heb het haar belet, hetwelk my tegenwoordig hartelyk leed is.
Kort daarna trouwde Herodes Herodias vrouwe van zynen broeder, dewelke Joannes hier ovor scherpelyk berispte, om dat dit niet geoorlooft was , waarover Herodias zeer verhr.amd wierd, nogtans liet zy hare gramschap niet blyken. niet lang daarna is Joannes gevangen gezet, om den grooten toeloop van het volk te beletten, want Herodes dagt dat Joannes misschien met hulp der gene , die zyne wet aannam n , hem zoude dwingen het and te verlaten. Als Joannes nu gevan-



( «3 )
gen zat, zoo regte Herodes een groote maaltyd op, alwaar veel Heeren en Prinsen by kwamen , en als He feest op bet beste was , kwam de dochter van He.rodés en danste zoo uit er maten schoon , dat Herodes daarin een groot behagen nam, hy beloofde haar te geven alles wat zy zoude vragen , al was het zyn half Koningryk, om dat hy in haar dansen zoo een groot verinaak gevenden had. Deze dochter liep dadelyk by hare moeder en vtrbaalde wat den Koning haar bad beloofd , terstond zeide deze Herodias tegen hare dochter, gaat en vraagt het hoofd van Joannes, om dat zy den haat tegen dezen heiligen man nog niet had vergeten De dochter liep na den Koning met eene diepe reverentie, of hy zyn woord geliefde te voltrekken dat hy haar dadelyk gezeid had? den Koning zeide ja , toen zeide zy : ik bid u , dat gy my geeft het hoofd van Joannes, hetwelk op staande voet geschiede, hoe wel het den Koning niet gaarne consenteerde, nogtans moest by zyn woord volbrengen, en kort daarna wierd het hoofd op eene zilvere schotel in de zaal gebragt voor den Koning, die het de dochter van Herodias gaf, ea zy liep daar mede na de Moeder , die het hoofd strads by het haar greep, brak den mond open, en trok daar de tong uit, welke zy over de duizend steken gaf met spellen , zeggende : nu zult gv my niet meer berispen. Als nu deze Feest gedaan was, geschieden



( 24 )
bet, dat deze danseres met veele andere Jongvrouwen wand'len ging na di b i k van Cedron , dewelke toegevrozen was, om daarop eenig vermaak te nemen , en als zy daarop ging, brak het ys. eo zy viel daarin tot aan deu hals, de schollen voegden zich by een, en sneden ha.'r het hoofd af, zoodanig dat hetzelve omtrent twee uren op het ys bleef dansen , gelyk een bal die gedurig tegen eeu zift, geslagen word; dit was o>k zou lang als zy voor het hoofd vin Joannes gedanst heeft ; de Koning Herodes verloor t r zeiven tyd eenen grooten veHslag tegen zynen Schoonvader Aretas , Koning van Arabien. wiens dochter hv verstoten h*d om met Herodias te trouwen : het was ook deze Herodias , die Jesus het zot kleed aandeed , toen men hem alzoo na Pdatns zond. Eindelyk dezen Koning wierd na de dood van Christus afgezet van zyne/i troon , en hy is ellendig gestorvpn , want de luizen hebben hem en ook zyne vrouw Herodias opgegeten,
HET V. KAPITTEL.
Van het lyden van Christus , het leven van Judas , en de straf van den Haandelende Jood.
,/V.ls nu den Wandelende Jood eenigen tyd gerust, en dat ieder dit voorgaande met groote aandacht gehoord had , b^d hem den voorzegden Bisschop om voort



( «5 )
te gaan in zyn vertellen . om te weten hoe bet ten laatste met hem gegaan is , alsdan begon hy weder te vertellen, als
volgt:
Zoodra was Joannes niet dood , of Chris» tus begon in zyne plaats te prediken en te leeren , ik heb zelfs rae»r als dertigmaal de leeiing uit zynen mond gehoord , hy riep hier en daar de menschen tot hein , deed dezelre met hem gaan , en deed veele mirakelen in woorden en werken in het aanzien der oogeri , ik heb hem de blinden zien genezen , en Lazarus van de dood verwekken , met groote verwondering, zoo dat ik hem navolgde om z\ne wonderheden te zien, ik heb mede gegeten van de vyf garste brooden en twee visschen, hetwelk een van tv» grootste mirakelen geweest is, want ik had alleen meer als eenen visch zwaar is , en brood rr«ar advenant , rfeakt dan eens op devyfi>ui«end menschen, en dat daar nog zo» veel overbleef, hetwelk in twaalf korven moest weggedragen worden. Van toen af hielden de Prie.ters raad , om Jesus te vangen, maarjry wisten niet hoe, noch durfden het niet bestaan, om dat zy een oploop vreesden, mits het'volk hem zeer genegen was gebleveü op den P-timzondag in Jerusalem , als hy op eene E^elinne zynen intree dede , eu dat hy van het volk begroet en geëerd is geweest, als zy de takken der boomen afsneden en onder hem wierpen , zeggende : Gebenedyd is - hy die daar komt in den naam



( =6 )
Jet Heere! toen de Priesters dit zagen waren zy geheel gram en wisten niet wat te doen ; toen kwam Judas, eenen zyner Decipelen, die verkocht hem voor dertig zilvere Penningen, en dien zeiven dag hoorde men omtrent elf uren groot gelood op straat, ik ging aan de deur en vraagde wat daar te doen was, zoo kreeg ik tot antwoord , dat men Jesus vaneen gmg in den Hof Getshemanie ; dadeïyk nam ik myne Lantaarn, en ging da"ar henen, ik dagt weder wat wonders te zien gelyk geschied is, want zao haast als Jesus sprak een eenig woord, zyn wy dadelyk nedergeslagon, als of het van eenen donder geweest had. een man die naast my stond, viel op myne Lantaarn , en brak dezelve in stukken. Jesus wierd dadelyk gebonden en gehragt voor de opperste Priesters, alwaar hy in alles wel ondervraagt is geweest, doch niets is er tot zynen last gevonden ; ip> ging na huis en leide my te slapen omtrent vier uren, en ik was zoohaast niet wakker of ik hoorde zeggen dat den verrader Judas zich verhangen had, en dat hy was van malkaar geborsten, ik ging naar de plaats daar hy was hangende, en zag dat hem de darmen uithongen door den slag die geschied was, als zyne ziel uit zyn ligchaam ging, want zynen mond die Christus gekust- had, was niet waardig dat zy daar uitgegaan zou hebben, zyn geslacht zal ik ulieden gaan verhalen. Zyn Vader was uit het geslacht van



( *7 )
Ruben, zynde een Hovenier, rlie koop. bundel deed in aarde-en boomgewassen j als nu zyne Moeder bevrucht was van haar laatste kind, hetwelk hy was, zoo zag zy een visioen in haren slaap, boe dat zy een kind baarde, hetwelk een kroon in zyne handen had, en dat het dezelve in stukken trapte van daar ging hetz-.lve kind naar zynen Vader, en sloeg hem dood; als dit gedaan was, liep het in den Tempel, alwaar het alle de ornamenten om ver stiet , stelende al wat van ,waarde was, en ging weg. Als zyne Moeder ontwaakte , was zy heel ontsteld en vertelde dezen droom aan haren man, die terstond eenige menschen daar over hun gedachte vraagde ; zoo wierd hem ten laatste gezeid , dat hy een kind zoude krygen, dat eenen Koning zoude ombrengen, van wien hy ook zoude gedood worden, daarby dat hetzelve zeer geldgierig zoude zyn, zoodanig dat hy alle kwaadheid om die reden zoude bedryven.
Als den Vader van Judas dit verstaan had was hy zeer droevig , en om zoo een groot ongeluk vo'irtekomen , besloten zy eenen raad, om het kind hetwelk zy baren zoude, in een kistje te liggen , en hetzelve in de rivier te laten wegdryven , hetwelk ook alzoo is geschied. Judas tien dagen oud zynde, wierd van zynen Vader gedragen naar de Jordane en daarin gezet, welke rivier loopr in de middelandsche zee, zoodanig dat dit kistje, waarin Judas was, door den wind gesme-



( *3 )
*en wierd aan het Eiland Canida , dat ia de voornoemde zee ligt. Den K oni jt ran het Eiland wandelende metzyneGe, malin, die dit kistje uit het water trok*en om te zien wat daar in was, en zoo naast als het open was zagen zy daar een schoon kindje in liggen, dat zy d delyk deden laven , dewy! het fl •«auw was . en voorders opkweekten tot dat het zes jaren oud was, zy noemde hem Judas, omdat zy wel zagen aan zyne klederen dat het eep Jode kin d moest zyn.
Eindelyk wierd Judas gesteld by de:, jongen Prins, dia den Z.ooo was van den voorzeiden Koning-, tot gezelschap, hy was een jaar ouder als Judas,, deze twte gingen altyd o*eral met malkandereo ; a's zy nu ouder wierden, zoo geviel het dat den jongen Prins zag, dat Judas gedurig hier of daar geld en andere dingen nam, zich gewennende tot steelen , ging by zynen Vader den Koning, en droeg het over, waarom dat Judas by den Koning geroepen wierd, alwaar zy hem visiteerden, en vonden by hem veelgeld en juweelen, dewelke hy, zoo van de Koningin ais van den jongen Prins genomen had, hy wierd daar over bejtraft en gezeid,- dat hy niet was's Konings zoon, alhoewel dat hy dezen naam had,"maar dat hy uit het water getrokken was, en in het Hof om Gods wi! opgebragt. Deze reden joeg Judas zoo eenen schromelyken haat in het hart tegen den jongen Prins , dat hy van dit-n tyd af besloot



( *• )
denzelven te dooden met dé eerst» gele-
genheid, gelyk hy ook gedaan heeft, want met hem eer,* in een klein bosch alleen zyode , «loeg hem met een s.uk h.»ut dood. en liep na den oever van de Zf e , alwaar hy met een bootje, dat daar was , zich in zee begaf,, en kwam alzoo in Egypten. Van daar ging hy te voet ra Jerusalem. alwaar hy van een ryk Heer in dienst genomen wierd, om dat hy besneden was, waarvan by nog niet wist, daar wFerd hy onderwezen in de joodsch» wet. en in de costuimen van Israël.
Kort daarna zond hem z»nen Heer on» eenige appelen te koopen by zynen Vader, die niet ver van daar woonde en die hy niet kende, doch Judas die a'ltyd rnet den geldduivel bezeten was , stak h-t geld in zynen zak, en klom over de muur van den hof daar de appelen stonden wilde dezelve steelen , eB zynen Vader die ze bewaakte, onderhield hém daar over, waar over Judas zoo gram wierd dat hy zynen Vader zoo sloeg dat hy ter aarde viel, nam de appelen en gat die aan zynen meester, des anderendaags kwam zyne Moeder klagen by zynen meester, dat harén man op het Sterven lag van de slagen die Judas hem gegeven had, dadeïyk wierd hy in het regt getrokken en gevoanist, dat zoodra o> man zoude gestorven zy„ , hy de weduwe zoude moete„ trouwen, hetwelk ook ■jesch.ed is kort daarna. Alzoo trouwde Jutlas met zyne eigen moeder, en men



( 3o >
gaf hem den toenaam lscarioth , hetwelk in onze taal gezeid is doodslager, zoo dat hy langen tyd met zyne moeder leefde en bekend was onder den naam van Judas Ixcariotb.
Op e;men avond dat hy met zyne moeder slapen zoude gaan en dat hy zich ontkleede, zoo bezag zy zyne voeteo, en zoo h«a.«t bad zy niet gezien dat hy de twee mid lelste teenen aan malkanderen had, of zy schreeuwde met luider stemme: Ach" Heer ik zie nu dat myn voorgaande droom voltrokken is! De teenen van het kind hetwelk zy in de revier geleid hadden ; waren ook aan een gewasschen , en hoe meer dat deze vrouw Judas bezag, hoe meer zy het gelaat van haar kind daarin vond. en dat haar nog de meeste waarheid aanwees, dat was eene graauwe plak die hy aan de slaap zyos hoof!» had.
In dien tyd predikte Jezus de bekeering der zondaren, en Judas wierd geraden hem te volgen, en zyne vrouw, zoo hv niet beter meende, die nogtans zyne Moeder was, te verlaten, hetwelk hy deed , zoo dat hy geworden is eenen der twaalf Apostelen van Christus , tot dat hy ten laatsten zynen Heer onzen Zaligmaker, schandelyk óm zyne geldgierigheid verraden en verkocht heeft, en naderhand, gelyk alreeds gezegt is, zich zelfs vergangen hetft.
Als nu den tyd t aderde, dat Christus sou gekruist worden , zoo zag men door



C 3i )
de gantsche Stad een groot geloop en getier, want het was den grooten avond voor Paschen , de Scherpregters hadden order om een kruis te bezorgen , en het vonnis was gegeven ; alzoo om niet lang na hout te zoeken hetwelk tot het kruis dienen moest, zoo namen zy de voorzeide balken, die gelyk voorzeid is, van de drie boomen waren die uj.t de kernen onder de tong van Adam gewasschen waren en daar Christus zelf aan gewerkr heeft" maakten daar het kruis af en leide het op zyn schouders , om het te dragen na den Berg van Calvarien. Ik stond aan myn deur en zag het volk komen lopen zeggende dat men Christus kruissen ging ik nam myn kind op den arm om het te' laten zien , en zag Christus aankomen geladen met het zwaar bruis, al waggelende tot voor myn deur, aldaar wilde hy een weinig rusten, maar ik die dat voor een oneer hield . zeide tot Christus met zeer spjtige woorden, weg met U gaat voort van myn deur, ik wil niet dat eenen booswicht daar. blyft rusten ! Aanstonds bezag my Jezus zeer bedrukt aan en antwoorde aldus1: Ik gaan en ik zal rusten, maar gy zult gaan «n niet rusten tot den laatsten dag des oordeels, alsdan zal ik m „we tegenwoordigheid . ^aan de regterhand myns Vaders regten de twaalf geslachten der Joden, die mv kruissen zullen. Dadelyk zette ik myn kind neder en volgde Jezus; het eerste w at ik zag was Veronica , in wiens doek



( 32 )
het aangezicht van Jesus geprent bleef; wat^verder zag ik Maria met nog andere "Vrouwen staan weenen, daar kwam een knecht vootby haar gaan, hebbende een mandje met de nagelen en hamer in zynen arm , nam eenen dezer nagelen en Stak dezelve Maria onder de neus , zeggende : ziet Vrouw, met zulke nagelen zal uwen Zoon aan het kruis gehecht worden', Wy gingen verder tot op den Bèrg, daar zynde, namen het kruis, lenie het ter aarde en boorde daar gaten in , terwyl de andere beulsknechten Christus or tkleeden , en lieten hem daar in de tegenwoordigheid van de geheele wereld moedernaakt staan, veel menschen keerde hnn aacgezicht om. opdat zy dit niet zien zo»den , en veele lachten daar mede. Maria deed den doek van haar hoofd, en zond die om het onderligcbaam van Jesus daar mede te bedekken ; men kruiste Hem , en het kruis wierd gezét in dezelve plaats daar Adam begraven lag, en daar de drie hoornen gestaan hadden, in bpt midden der wereld, waarvan ik gesproken heb. Na dat Christus eenige woorden gesproken had is hy gestorven, de lucht verduisterde, daar kwam een groot onweer op, daar stonden dooden uit hunne graven . de steenrotsen scheurden van malkanderen , en regt vpor de voet van het kruis scheurde de aarde van ee». Longirms kwam met een lnnsie en doorstak Christus , die al dood was, daar liep nog bloed uit de wond,



( 33 )
dat bloed sprong in de voorzeide scheur die aan den vo*t van het Kruis in de aarde was , welk heilig bloed aldaar bevochtigde de ügchsmen vau Adam en Eva, welke daar begraven lagen, en aldaar tot aarde geworden zyn ; Longmus was blmd'met de een oog, en zoo haast als hy Christus doorstoken had, liep hem een druppel bloed langs de laesie op de hand, hy iets aan dat oog gevoelende, vreef met zyn bebloede hand onwetende daar aan , en terstond is hy ziende geworden. Niet tang daarna liet hy zich doopen, en is martelaar gestorven.
Als t<m dezen wandelende Jood wederom,, eenigen tyd gezwegen had, en dat ieder van h*t geselschap hier over het zyne had gezeid , begon hy wederom te spreken , als volgt :
Zoo haast als Christus gestorven was, keerde ik myn oogen na Jerusalem , om dezelve nog eens te bezien, want ik was gedwongen dezelve te verlaten, alzoo trok ik deer het gebergte voort, zonder te weten waar ik naar toe ging. en al waar ik kwam desr kon ik niet blyven tot deze uur toe, vcant ik ben hier by u als of ik op heete bcolen stond , hoewel ik' zit. zoo roeren zich toch myne heetten. Eindelyk om kort tp maken, en op den weg zynde, bevond ik my naar eenige dagen gegaan te hebban in Egypten ; van daar ging ik na Azruruth, hetwelk de plaats is daar de kinderen van



( 34 )
Israël door de roode zee gingen ; van Azuruth trok ik r.a America, in het Eiland Canida , daar gaan de menschen geheel naakt, uitgenomen dat zy de schamelheid met vellen bedekt hebbeo ; van daar ging ik na Malthado . daar zag ik eenen Vader zyn Übcbter vierendeelen, • en het vleesch op zynen akker werpen , waar het de vogelen kwamen eeten , welk gebruik by deze inwoners meest gepleegd word , om dat hunne dochters niet zouden te doen hebben met hunne vyanden ; voorts ging ik na Mexico , aldaar bidden zy God en den duivel aan om dat God hun goed zoude doen en den duivel geen kwaad, zy offeren ook aan de afgoden zeer wredelyk, zy sr»yden eenen blinden man open en trekken hem het hart uit, met welk bloed zy een Pasty makeB , en dezelve verbranden. Van daar gir.g ik na Japan, da.ir zag ik eene Moeder hare twee kinderen dooden , om dat zy dezelve h\ia levensonderhoud niet koude geven . welke moordery ahJaar toegelaten is. Van daar ging ik na Cuba, en doorwandelde alzoo geheel America , tot dat ik my in Africa bevond ; ik kwam in Libiëo . daar zag ik alles kontrari'? als hier, de vrouwen zyn daar meester in huis, gelyk bier de mans zyn, zy leeren allerhande exercitie, dien^ Stig in den oorlog om testryden, zy trekken te veld tegen hunne vyanden , en de mans blyven te huis om hunne kinderen



( 35 )
te bewaren , hetwelk meest meisjes zyn want leder vrouw behoud maar eenen T^A 1D. het 'even ' de a°der worden
hJf ° / rLdat de meisi« ««e «ver" hand zoude behouden; a|s de m<"^
joog zyn word hun de regter bom IX geneden, opdat zy te befer den boog «oud > leeren sch.eten , deze wierden eer! tyds Amozcnen genoemd. Van daar gin, wel h ^ Wjldernls »an Sara, daar men wel honderd uren reizen moet eer men
ik in hUPP,el ner- Vi°d' Van daar k^am ^ .n het land Ariacoous, daar leven dl
gj* ^k de besten, zy vangfn malkander om te eeten , deze menschen worden ook Hottentotten genoemd Va" daar kwam zk na Monopata , daar wor3 den Komng van vrouwen en groote honden bewaard. Ik reisde van Lar verder " Zan^bar. Ajan en Etiopien, waar 2 onze Joodsche wet leeren. aie eerTvd"
zT ëfTT J".d°0r de Koningin vaQ Zeva. dat land ,s vol serpenten L slaj! gen. zoo, dat» het daar Lt goed is 0D de aarde te slapen. Ik bevonfmy kort. en red10 A^' ^ * W.n Tere st 6" drr gln/' £ had V6ele ï"« Sn? " i TS dat lk veele verandering gezien heb.
ikN,f dn?VWel b62le" 16 hebbe" d^aide Ïwaar "Ir Ur0p"' kwam ia ^ibanien . ophanden T" 'T8^ *ich *e!* £j «n„,S* J 6 ,rede!1 was dat hy «enen ™ord gedaan had, en daarom mde4t ky



( 35 )
zich zelfs ophangen , dit Was het gebruik van dat land- Ik kwam in Italiëu. daar zag ik de stad Romen, alwaar reeds vee'e Christenen begonnen te komen., ook zag ik er veele martelisaeren , ik trok van daar na Samogiten, aldaar trouwen de Zoonen mft hun moeder, als den Vader dood is; de Dochters met hare Vaders; de Broeders met hunne Zusters. Na dat gezien te hebben , ging ik na Muscovien , daar branden zy de dooden, en omtrent de plaats daar zy gebrand zyn, zetten zy allerhande spyzen , opdat zyne ziel daarvan zoude bunnen eeten. Eindelyk reisde ik door Polen na Pruissen, kwam in Hongarien en in Dukschland, daar was niet merkelyks ,te zien, maar niet ver van eene stad genaamd Keulen, stond een grooten man van gegoten zilver, hetwelk eene grooten Afgod was, daar gingen mot duizande pelgrims na toe, dezen Afgod hiet Teuteus , daarvan hebben de landen de naam Teutonico of Duitschland behouden. Ik trok over den Rhyn , daar na over de Maas, daar kwam ik aan een groote stad, dis men tegenwoordig Tongeren noemt, maar eer JuliusCsesar de'zelve had genomen, was het' Belgien, zy is dertien uren in het rond , en daar woonde vier Koningen ia, die tribuit moesten geven aan den Keizer. Verder gaande kwam ik te Bivia , ook een groote «tad , aldaar was een groot welgemaakt paleis , alwaar Tiberius Roomsen Keiler



( 37 )
woonde, die stad was drie-en-twintig uren in het ronde groot, en was vol allerhande volk, die daar negotieerden door alle landen. Van daar trok ik na Frankryk . daar is een stad die Marseille heet, daar ging ik op een schip en zeilde weder na Azia, en zoo voorts na Judea, alwaar ik myne vrienden niet weer vond, want toen had ik al honderd jaren gereist, zoo dat ik zeer bedroeft was , dat ik zoo lang moest leven, ik verliet weder Jerusalem , mits my daar niemand kende, met voornemen my zeiven in perykel te stellen van sterven; maar wat ik deed, het was al om niet, mits het Woord Gods moest voltrokken bly ven . ik kob my sedert dien tyd begeven in bloedige gevegten , waar ik wel honderd steeken kreeg , maar het was zoo veel als op een harden steen ; ik heb schipbreuk geleden en het water hield my akyd boven , tot zy my weder vischten , zoo dat ik niet kan sterven. Ik heb de heele wereld af vyfinaal doorreist, *n daarin vaale veranderingen gezien, die al te'lang zyn om te verhalen. Als dezen Jood dit nu alles verteld had . »stond hy op orn weg te gaan. doch den Bisschop hield hem tages om nog wat te blyven , en wilde h-m geld geven om te reizen , maar de Joo'd zeide dat hy het niet noodig had , dat hy verscheide iaren zonder eeten of drinken kou. zyn Aldus trok de Jood w.edar <veg . en liet het gezelschap, in groote verwoudering.



( 38 )
EEN NIEUW LIED, JOODSCeJ W^DELMR.
van den SpaanSchen ^
*) W den Peer mef U'ie'VM <%> Ootmoed,
Von, J|. m<,n kau ^p.uren, JoTh" :tk~h«n ziet, '
WIJJ* hen:» gcschi«d. Bezen man is een Jood , va° ^.m 'eden groot
op zi,B hoofd een Wd' ë ^ het. J,'if êeen hemd n'
, K™d»B1 «an aJJe tant.
„Met, vasten ? bidden, waten W=t leven Is hem verdriet '
^aar zal die vinden niet. Tot straf leeft hij te „aar ^oo lang de wereld siaat,'
Veel die hem zien bi;,ondcr Vaa de eeu st„d op de aar ' £en ieder is- verwonderd Over dien Wandelaar.'



( 39 )
Ook in den wintertijd, Is deze mans habijt,
Zeer weinig van beduijen, Over zijn lijf een rok , Gaat door hagel, sneeuw en buijea,
En in zijn hand een stok.
»
Als hij nu de kerk uit gong, Veel menschen oud en jong,
, Volgde hem na wilt horen , En vraagde ook aan hem, Van waar hij was geboren,
fiij sprak van Jerusalem,
Mijn naam is Assuwecr, Een schoenmaker van leer,
Zeer rijk van goed en hare. Ik was toen veertig jaar, Als Christus zijn kruis moest dragen,
Aaar den Berg van Kalvaar.
Jezus met het kruis belaan , Bletf voor mijn deur stil staan,
Om te rusten zijn moede leden, ik sprak geheel verstoort, ZondT barmhartigheden,
Wandeld met uw kruis roert.
Jesus die sprak mij aan , Ik ben zoo moe van gaan,
En gij wilt geen rust geven, Ik zeg u met beklag, Dat gij gaan zult al uw leven,
Tot aan den jongsten dag.
Ik wierd van stonden tan, Gedreven om te gaan ,
Hetgeen tot deD jongsten dag, Zal duuren vari toen af, Dat ik .lesus vóórt ging jagen
Tot mijn verdiende straf.



, C 40 )
lis tij Vfel s'ee eu'Isnd 'J' •V'Jfjfö ' Doorreist bad ivwrt diVrV^Var*'' Weer tot Jérusahms drin.r.ér^ ioen beeft hij zeer fjesch'reid AJs'tn zag Vt-fncdft God., X.mnel Hetgeen Jesus had voorzeid:
Als hifdif'hü zoo vond
Verkondigt openhaar, . Wis Xïoörd zot. menig werven ; ■■■Jr-^4al bet geschied Haar.-
, 2^zei'; aeh Christen Hen had gij. bet Jijrfen jVi)
_Zoo wel als'ik <!icr ^
t»JJ zoud voor eene zond , '
Daai-de Joden hem kastijden,
Gieter sterven terstond.
Als_nu "den Wahdelaar,
In Engeland room aar
In het veld gi„g fm,riK , Ee,nen fnge) vaff d< „ I W, ' Is dezen Jood vertelleren , En zeide: Asimeer!
Neemt naar de iWr oVlver En zegt, den Heer der f'eneo "
Die zal het land iattijdenp***«-* %*> & «wn afstand doet, ^#ï*ïl Uopr pest en duure lijden .'^^^R
Daat uw kwaad en doet het goed.
D<n*%cel die yWrdween , *oor hem «, vloog w'e.-r beien
Joen ging de Jood ,:, (j0Bde'n , Heeft haar beieird^emaafcf,' ' '; ^/r'faI'd i*'jiwv van zonden, . yi "*l I 'ar,..»teaire iiaiit.