D E
ORANJEBOOMEN,
DOOR
F R A N K de V R IJ.
t N
holland.
118 l ■
PORT. M 11.
Cs.






T O E W T 1 N G
AAN
WILLEM de VDK,
ERFSTADHOUDER VAN DEÈZE EN DE ANDERE PROVINTIEN.
IBelchermer van het choor der achtb're wetenfchappen*.
En Zoon van mars! tviens fiere borst,
Terwijl gij moedig treedt in uwex Vdd'ren flappen,.
Naer de eer van Wijsheids palm, en Oorlogs loov'ren dorst.
En, zouw de Poëzij, die edelfle aller kunsten,
Niet deelen in uw dier'bre gunsten!
Zie hier een proev dier kunst. Befcherm haer, Ed'le Vorst!
Befcherm haer. Gij verrukt de Vrije Batavieren Wanneer ge uw fchittrendfle Eerlaurieren, In 't voorftaen van hun' roem en dier'bre vrijheid ziet; En hoe verheft gz uw magt en eig'ne grootheid niet!
A 2 Dat



Dat heerschzugt't vrugtbaerst oord, de rykfle ftreek bederveDat onder 't juk gekromd; men zugte - kwijne - flerve Misbaegt, Doorlugtig Vorst! U zulk een fchilderij? Neen; Gij befchermt mijn Poezij.
D R



d e
ORANGEBOOMEN;
door
FRANK de V R IJ.
EERSTE ZANG,
M en zegt, het is den palmtak eigen, Als fmarten drukken, rampen dreigen, Dat hij, fteeds moedig, 't hoofd verheft. Maer, in verrukking opgenomen,
Zag ik, als in een droom, een gantsch geflagt van boome», Wier heerschzugt niet is in te toornen; En die, wanneer hunn' ftam, een dood'lijk onheil treft, Altijd met grooter glans, op nieuw te voorfchijn koomen.
't Geflagt, waer van ik fpreek, fchoon van een' vreemden aert, Heeft echter zijnen naem, d'oRANGEBOOM, bewaert:
A 3 Zijn



6 EERSTE
Zijn lotgevallen te verhaelen
Zal 't oogmerk van mijn' Zang bepaclen»
Aen d'oever van een' breeden ftrcom Staeu, zints onheugelijke dagen, In zand en kleigrond, boom by boom Wier ooft en keurig groen behagen.
Is 't moog'lijk, dat de zon, op zulk een vruchtbaer oord, Jaloers werdt en vtrftoord?
Men zegt, en 't vmdt geloof, dat door heur vinnig fchijnen, Veel fehoone fl;ammen gingen kwijnen; En zelvs, niet weinigen, verdroogd door 't heevig vuur, Den tol betaelden der natuur.
Wat mij: betreft, 'k wil lievst niet in die zaek beflisfen» Maer laet elk Oudheidkenner gisfen. Dic's zeker; dat deëz flreek eens kwam in hoogen nood: Wel, ftel, 't was door de zon, die heete ftraelen fchoot, Zoo hebt ge een oorzaek van den docd. In deezen bitt'ien ramp beraedden zich dc bcomen
Om



ZANG. %
Om 't algemeen bederf, waer 't moog'lijk, voor te koomen.
Elk raedde, 't geen hij dagt, ten beste van 't gemeen,
In 't einde kwam men overéén,
Om één orangeboom, die in hun midden groeide,
En zedert lang reeds heerlijk bloeide,
Te geeven, 't vol genot van eenen ruimen plas,
Die immer rijk van water was,
Om daer zijn wort'len in te drenken;
Op dat hij, rijzende tot op een zeek're maet,
Door koele fchaduwen te fchenken,
Het heil bevord'ren zouw van d'algemeenen fl-aet. 't Befluit was iTout; maer goed: men moest gevaerlijkkiezen,
Of alles zonder hoop verliezen.
En hadt men in 't vervolg maer even eens gedaen!
Nooit, dan in zulk een' nood, gevaerelijk gekozen,
Men zouw, om éénen ftam doldriftig voor te ftaen,
Geen honderden verrukelozen. Hoe 't zij, men riep verrukt, na dit vermaerd befluit,
A 4. d'ORAN-



f EERSTE
d'0rangeboom alom, voor 's lands Befchermer uit. Hij zelf, zwoer op 't altaer den Lande hulde en trouwt, En riep, „ dat ied're boom in mij een' vriend befchouwe, „ Een' ftcun van zijn geluk; een' Schutsheer van zijn recht. „ Jae vrienden! 'Kbcnaenu, door d'eêllïen band gehegt: „ Uw leed doorwondt mijn ziel, en boeit m'aen uw belangen, n De trotfche heerschzugt moge eens anders hart bevangen, „ Ik zweer 't; uw heil alleen doortintelt mijn gemoed, „ De zon dale op mijn' kruin met heeten middaggloed, „ Geen nood. Gij wordt door mij van haere woede ontheven, „ Of ik zal de allereerfte fneven.
Die tael doorwandelt oord bij oord, Eik was verrukt bekoord.
Een vrolijk handgeklap rijst op uit beemd en velden, 't Roept al, aan d' oever van den ftroom: i, Hoezee! lang Ieev' d'orangeboom! „ 's Lands Vader! de eer der helden"! Intusfchen zwol d'orangestam,
Door



ZANG. 9
Door 't ruime vogt, dat hij bekwam; Zijn fiere kruin wiesch alle dagen, En keerde, met onkreukbren moed; Den fel ontftoken middaggloed
Van de omgeflagen grond, van boom, van ftruik en hagen.
In 't eind bereikt zijn top de vastgeftelde maetr Nu weet geen enk'le boom zijn blijdfchap in te binden. Elk waent, daer 't zoo voorfpoedig gaet, In 't kort zijn hoogst geluk te vinden.
ó Gij, wiens onweerftaenbre kragt, De volheid der Natuur deed worden! Waerom heeft uwe hand de heerschzugt voortgebragt? Of werdt ze, in fpijt van u, en van der dingen orden? Waarom niet met uw vuist, Dat monster in de wieg vergruist? Dat monster! dat, met bloed en traenen / Zich vetmest, trouwe en deugd vergeet, Dat, daer 't op eed en plichten treedt,
A 5 Zich



ï© EERSTE
Zich weet een' weg ten troon te baenen.
En gij, volfchoone orangeboom! Moet ook dat fnood gedrogt U, in zijn boeijen klinken? En in dien vuilen poel3 dien hellenen dwarrelftroom. Doen al uw' roem op eens verzinken? Moest gij ook, toen ge uw fleren top, Hieft boven al'e kruinen op; En niets uw' eisfehen kon bedwingen, Naer d'oppermagt, zoo fchandl'jk, dingen? Zaegt Gij niet, hoe allengs, by veelen, de eerfte vreugd, Ontaerte in zigtbaer ongeneugt?
In argwaen? toen uw kruin de maet dorst overftreeven,
In 't plechtige verdrag befchreeven.
In morren? toen voor u, de aen u gefchonken plas,
Niet rijk genoeg van water was;
Toen gij door list, geweld, door dreigen en beloven,
Allengsjes, beek bij: beek, van anderen dorst roven.
En eindelijk in haet? toen gij van 't aengezicht,
De



ZANG. U
De mom had afgelicht;
En tot uw haet'lijk doel het tijdftip gunstig keurde,
Dorst eisfchen, dat men U als op den Rijksthroon beurde, ,
Men mokt nog om de tael, die gij toen listig fpraekt:
„ Mijn vrienden! waer toe al dat klagen?
„ Dat morren, dat 's lands welzijn wraeke?
„ Ik weet een* beter weg, waer door ge uw heil zult fchragen:
„ Stel al de beeken van dit land,
„ In eigendom aen mij ter hand,
„ Zo zal ik ied'ren boom het noodig water fchenken.
„ Zo leeft gij vernoegd en blij,
„ Van kommer, en van Staets zorg vrij,
„ Terwijl ik ieder één ter zijner tijd zal drenken,"
Of deeze tael, elk een verheerde, door haer kragt;. Dan wel de vrees voor 't groot vermogen, Waer meê de oranceboom toen fchkterdein eiksogen, Hoe 't zij, 'er was geen boom of ftemde in d'overdragt. Maer dank zij haer, die in den hogeja,
Verr'



^ EERSTE ï A N G.
Verr' boven Wolk en Zon en Maen,
Ons nafpeurt, door ons leed en rampen werdt bewogen*
En dikwerf uitkomst geeft, als wij vertwyffeld ftaen.
Dank zij der Schikgodin! (a) dat haer de telgen loven!
Haer gunst gaet alle gunst te boven!
Zij kwam, omftraeld met magt en eer,
Te*
O) Een Schikgodin uit 's Hemels Zaelen! Daer zij in 't Rijk der duisternis, Deor de Oudheid flecds gekerkerd is? Wat zal men langer ons verhaelen? Hoor frank! gij flaet den bal hier mis; En, 't is geen kleinigheid, met Goden en Godinnen, .Zich dus erbarmlijk te verzinnen, Neen, neen, 't is ketterij: en wel van de ergfte foort. Zagt vrinden! draeft zo fterk niet voort! Schoon frank bij de Orthodoxen hoort,
Te Kerk gaet, waer de klok mag kleppen, •. ,
Zo is mijn Nimph toch Tollerant.
Zij dorst althans geen woord van hel of afgrond reppen,
Die in ons lieve vaderland,
Hoe'zeer men zion moog' bewaeken.
Allengskens uit de mode raeken.



zang. : 13
Ter regter tijd op. aerde neer;
Of de eerfte orangeboom waer op den Throon gekomen»
En hadt dien weg gebaend voor al d'oRAifgïboomen ,
Dan nu, daer m' alles weegt en wikt,
De grootfche plechtigheid bepaeld wordt en gefchikt,
De dag gekozen, die de orangeboom zouw kroonen,
En met een' gouden Scepter loonen,
Werpt Hem haer onweerftaenbre hand,
Op 't alleronverwagfte in 't zand:
En weet door éénen flag al 't onheil af te keeren,
Van 't haetelijk alleen regeeren.
Verbaezend trof de maer, van deez' verhaesten dood, De ontroering en de fchrik was algemeen en groot. Geen wonder! daer de zon qog bleev ia woede ontftoken; En daer de kruin was neergeveld, Die moedig, al heur wreed geweld, Weerftaen hadt, en gebroken.
De Heester, die in de aerde wroet^
Was



*4 EERSTE ZAN G.
Was beurtlings troost'loos en verwoed,
De bolle Lindeboom, die zeker hooger fleigert,
Maer ook al oog en oor aen fchrander doorzigt weigert,
Verloor in een den moed! en fchreeuwde heinde en vee;:
„ 't Is .uit met ons! wij zijn niet meer!"
Alleen de deftige eik zag in dit tijdig fneeven,
Het Land op 't onverwagst gered!
Den besten dwingeland verplet:
De hoop op aller heil herleeven:
•En met die zoete hoop voer de eed'le Schikgodin,
Ter tintelende Harren in.
TWEE-



*5
TWEEDE ZANG.
Of fchoon de wrcede dood, die Throon ooch Magt ontziet, De orangeboom had neergefloten, 't Geflagt verloor zijn aenzien niet, Maer leefde, in twee volfchoone loten.
't Schijnt vreemd; doch 't is maer al te waer, Dat zulk een wonderbaer ontkomen, Van zulk een overgroot gevaer Geen argwaen zaeide in 't hart der boomen: Althans men riep, verhaest, de grootfte orancespruit Op nieuws voor 's lands Befchermer uit; Eu fchonk haer de oude beek, om fpoedig op te groeien, Ook zwoer de Zoon den zelfden Eed, Die voormaels zijne Vader deedt, Maer wat zijn Eeden? zwakke boeien.
Aireede toen hier de Oorlogsvlam, Met zo veel woede, een' aenvang nam,
Bloei-



i6 TWEEDE
Bloeide ia dit oord een eikenstam,
Waer de eeuwen roem op draegen;
De wijsheid had zijn brein verlicht:
De deugd, in zijn gemoed, een vasten throon gcfticht;
d'Ervaernis hem doorkneet,in 'tgeen's lands heil kon fchraegen:
Geen rots ftondt vaster in den woesten Oceaen,
Dan Hij bij 't loeien van den felsten Staets-Orkaen.
Mij dunkt een middelmaetig oog Doorziet hier, zonder breed betoog, Den grond van bittre Staets-krakeelen, Die tijd, noch zorg, noch magt kan heelen.
Hier grond zich de eik, waer van ik fpreek, Op 't algemeen belang der ftreek; En vindt in d'Oorlog niets dan rampen. Daer ziet de jonge orangespruit, Haer' fleren groei, haer' roem geftuit, Indien een ftille Vreode een einde maekt van 't kampen. Hier dugt d'ervaren eik de magt
Van



TWEEDE ZANG, I?
Van éènen boom van één geflagt;
En field zich bevende voor ogen
Wat de oude orangeboom dorst pogen*
Daer fchijnt in tegendeel in de ogen van den Zoou,
De hoge kruin des Vaders fchoon;
En waer de Vader iiaer dorst haeken,
Schrikt juist den Zoon niet af, of doet hem 't groejen ftaeken.
Hier geldt het nut van 't algemeen. Daer 't fchitterend heil van een'. Hier waer geluk, daer wuft verlangen. In 't kort deez wil de kroon, diefchrikt om't Jukte ontvangen.
De zon geev van heur gouden troon, Aen ons planeetgeflel, heur wetten en gebóonj En zie de ontzaggelijkfle bollen, Eerbiedig om heur' zetel rollen; Daer zy dien gröotfchen hemelfloet* Als met een kleene buiging groet. In 't kort, al kent heur magt geen paelen j
B in



Tg TWEEDE
In 't vak, dat ons geitel in 't meet'loos ruim beflaet. Zij echter fchiet omfonst geen (traden: Neen zeker ! ieder vonk, die van heur'vuurklomp gaet,, Verzwakt heur inderdaed.
Zij moet een' fterker gloed door flerkren arbeid boeten, Door meerdre brandbre ftof, heur heeter vlammen voên, Of zouw welhaest ten einde fpoen, En deerlijk afgemat, het branden (taeken moeten, Of meent ge, dat de onnooz'le vlieg,
Geen Leeuw vermoeit, en doodt, door onophoudelijk fteeken?
Dat hier geen waen het oog bedrieg':
De oneindigheid is iet, waer van geen Schepzlen fpreeken.
De zon fprak dan in 't eind van vreê; En deelde heur befluit, nu rond dan van ter zijen, Naer dat het heure trots kon lij en, Aen de afgematte boomen meê.
Wat pen maalt nu met jüifte verwen, Wat al verwarring door die maer werdt voortgebragt?
De



£ A N G. 19
De fchrik — de vrees — de hoop — om vreede te verwerven, Naer dat men wuft — bedaerd: vroom of flaefhartig dagt?
'k Zal denk ik geen verwondering baeren, Zo ik vermeld, dat in dien ftroom Van Warreling, de orangeboom
En de eik een weinig meêr dan bioote aanfchouwers waeren?
Ook niet, dat elk van hun in 't rond,
Wel drae, een aental vrienden vondt?
Maer wie de meesten hadt; en wie de beste vrinden ' .
Zal, bij doorzigtigen, geen' langen twijffel vinden.
't Is waerheid, en gegrond op 't geen men immer zag; Dat zig de menigte laet leijen; Het wonderbaere kan hun vleijen. En voert op hunnen geest, die leêg is, groot gezag, Dus was de orangeboom; zijn fchitterend vermogen, Zijn fiere en hooge kruin, een wonder in hunne ogen. De heester trilde voor zijn pragt. En alles, wat als heester dagt,
B 2 Vloog



io TWEEDE ZANG.
Vloog zid'drend van zijn wenk, en beevde als vuige flaeven. Het was, door 't roerfel van zijn hand, Dat zij, wel ras, aen 't gantfche land, In fchijn door hun bemind, een diepe hartfteek gaeven. Zij fchreeuwden: „ 't is bedrog! — verraed! „ Geen vreede! — 't is de pest voor onzen lieven Staet! ' „ De zon, nu afgeftreên, wil door den Vreede ons blinden, „ Op dat wy heure wraek te wisfer ondervinden. „ Noch eens, geen Vreede! — 't is de dood — ,, Denkt vrinden! denk aen al de boomen, „ Nu reeds met zo veel roems, in 't Strijdperk omgekomen, „ Denkt aen d'oRANCEBOOM; die de eerfte U bijftand boodt, „ En voor U, zo getrouw, zoo moedig heeft geftreeden, '„ Zelvs zonder fchijn van eigenbaet, „ Wat zeggen wij ? die zelve in 't eind werdt afgefneeden, „ En fneuvelde, in den dienst van onzen vrijen Staet. „ Wat! . ... zult gij ? zullen wij — met een gerust geweten, „ Ondankbaer, zo veel dienst; en laf zijn' dood vergeeten ? "
De



ZANG. 2*
De verziende eik, die, in zijn' kring, Den hoog gefchoten den en populieren telde Wist eerlang, wat gerugt 'er ging, En ras, gelijk een blixem fnelde: Niet weinig gaf Hem zulks verdriet, Maer deze rots verzet zich niet.
Hij is 't, die van den vroegen morgen Tot aen den avond toe, en ploegt en zwoegt en zweet, Tot nut van 't algemeen, een lastig ambt bekleedt. Maer welk een loon betaek zijn zorgen!
Hoe 't zij, zijn moed, die alles tart, Doet hem, in 't eind, iet groofch befluiten; En, moedig op zijn zaek en onbezoedeld hart, Zich voor d' orangeboom, in dceze woorden uiten„ ö Held! een addertong, die niets dan vleitaal teemt, „ Heeft U van mij vervreemd. „ Geloof me, ons zal geen twist verdeelen, „ Zo flegts uw waer belang uw jeugdig oog kan fïreelen.
B 3 " 'T



ft TWEEDE
„ 't is op het heil, den bloei van dit gemeenebest „ dat zich uw heil en grootheid vest,
„ Een vrees'lijk hooge kruin moogfchoon en vorstelijk fchijnens ,,.Maer raekt zij niet eerlang aen 't kwijnen,
Wanneer in 't omgelegen veld, „ Geen dikke bosfchen, 't wreed geweld ,, Der Stugge Noordewinden brecken? ,, Onthoudt den lieve vrede aen deze vrugt'bre ft,reekens „ Zo groeit gij, wel is waer, tot boven perk en maet, „ Maer rondom uwen Stam, verdorren al de boomcn,
Daer zij U drenken uit hun Stroomen; ,, En ach bezef, hoe 't dan U in het end vergaet!sa
Liet ooit de wacrheid van heur lippen» Wel ongeveinsder woorden glippen? En gaf de wijsheid zelvs wel immer beter raed?
Hoe! r is het dan niet vreemd verbazend in de daedj
Dat bij het gantïch geflagt van al d'orangeboomen Die mannelijke raed is nimmer neergekomen?



ZANG. n
Ditmael althans deedt hij niets uit, Bij de Oorlogs-graege orancesprüit : Zelfs wierd zy meêr en meêr ontfteken, Door dit aanhoudend tegenfpreeken, En zints was ieder boom, geen vriend van haer geflagt, Die niet als zij van d'Oorlog dagt.
Intusfchen was 't gevaer nu op'zijn hoogst gerezen, Noch vroeg de zon met ernst om vreê, Maer zo men, in het kort, niet aen heur' wensch voldeè, Men hadt op nieuw heur wraek te vreezen.
Nu groeide allengs voor d'm het ncet'ligst tijdgewricht. Hier ziet hij 's Lands bederf voor handen: En daer de orangeboom van woede en wraeklust branden: Hem grijnst, ten zij Hij bukk'! de dood in 't aengezicht.
Ten zij Hij bukk'! weet Hij van bukken? 6 Neen! zijn iever groeit, bij 't groeien van den nood, In 't eind vind Hij een' weg, dien wijsheid Hem ontfloot; Een middel, dat men zag gelukken.
B 4 °n'



«4 TWEEDE
Onmoog'lijk was het nu, daer alles rookt en gist. En blaekt in heeten burger twist; Om juist een vasten vree te maeken, Dit zag de ervaren eik, en daer 't niet anders kon* Beweegt hij in het eind de zon, Om voor een poos den Strijd te ftaeken: En fchoon 't vooroordeel wroet, en mort, Hij ziet door taei geduld zijn wenfchen zegevieren j Daer dit verdrag getekend wordt, Tot hartelijk vermaek van den en populieren.
Ontembaer was de woede en haet, Die nu d'orangeboom, zo ftout gefluit, bezielen. Hij fchreeuwt: „ op! vrinden; op! hier fcbuilt bedrog - verraed! jj Men moet dien ouden hond vernielen!...." En wat vermag de wraekzugt niet,
Wanneer ze een' arm verkiest dien ftrafnochwraek doen beven ? Ook kwam ze eerlang aen 't eind, waer op zij gloeiend ziet; En doet den grijzen eik op 't onmedpgendst fneven
Hij



ZANG. ^ Hij viel, en dezen moord, vergeet aen dezen ftroom — Vergeeft in Eeuwigheid geen fiergekruinde boom.
Ditmael verfcheen de Schikgodinne Niet als voorheen aen 's Hemels tinne. Noch wreekte door één enk'len flag De gruweldaed van dezen dag.
Heur wijsheid, die geen oog kan nagaen of doorgronden, Hadt, tot verdiende ftraf, een and'ren weg gevonden.
De orangeboom noch korts, de glorie van zijn tijd; Wiens kruin de Wolken fcheen te dragen; Meêr, dat zijn Vader zelvs roemrugtig in den ftrijd; Verwelkte zichtbaer alie dagen.
Men zag, zints dezen moord, geen leven in zijn blad,
Zijn vrugten fcheenen uit te droogen,
't Was of hij kragt, noch magt, noch tier, noch lover hadt.
In 't kort, hij flierv voor aller ogen;
En door een noordervlaeg, die aenrukt keer op keer,
Smakt Hij in 't eind onzalig neêr,
B 5 Men



%6 TWEEDE ZANG.
Menfchreide, hoe! menfchreide? en ongeveinsde traenen? Zo zegt men; en, zo 't is gefchied,
Dan wist zijn Oorlogsdeugd, dien weg tot rouw te baenens Want and're reden was 'er niet.
De Schikgodin althans hoorde uit het hart der boomen, Zoo meenig dankb're zugt, verrukt, te voorfchijn komen» Daer zij, de Welverdiende ftraf,
Den HAETELIJKSTEN DWINGELAND gaf<
DER-



%7
DERDE ZANG,
JÜet oord, welks lotgeval mijn Zangeres verhaeld, Den prooi der tirannij van.al de orangeboomen, Die uit zijn fchoot te voorfchijn komen: Wordt, van de landzij, door een magtig Rijk bepaald, Aen d'overzij des Strooms, ftuit het gezigt op bergen, Wier bleek gelaet verfchrikt, en die de Wolken tergen. Hier wort'len meede een trits van boomen in het zand Min talrijk, meerder trots dan die van 't vaste land. En 't oord, waer van ik fpreek, vindt, zo als haest zal blijken,
Een' vriend en vijand in deeze uitgebreider rijken. Het eerfte, op 't vaste land, ligt op veel hoog'ren grond;
En wordt gedrenkt door 't vogt, dat van nog hooger ftreeken,
Al langzaem nedervloeit, in kronkelende beeken,
Die zich verfpreiden in het rond;
Terwijl de watervloed, aen deezen oord gekomen,
Al meêr en meêr zich zelv' verdeelt,
3a



DERDE
In Stroomtjes, wier geruifch en ziel en oren ftreelt; En 't hart bevogtigen van de omgelegen boomen: Tot dat hij, in het eind, den grooten Stroom ontmoet, En zich vereenigt met dien algemeenen vloed.
Daer tegen fchut dit oord, door bosfchen, hooge hagen, Zijn' Herken nagebuur, voor ftorm en noorder vlaegen. In 't kort, weêrkeerig heil vormt hier den vricndfchaps band Van 't een en ander land.
Maer met het ander rijk, aen d'overzij gelegen, Verfchilt het bijster veel, daer is weêrkeerig nut, Gemeen geluk en zegen 't Niet, wat de vriendfchap ftut. Natuur bindt door geen flerke koorden, Van waer belang de beiden oorden. Zij zijn malkand'ren vreemd, en 't land aen d'overzij, Is trouwloos en jaloers daar bij.
't Is trotsch-laetdunkend-wreed-en gunt aen deeze boomen, Geen' waterteug, geen frisfche ftroomen,
Het



ZANG. *$
Het noemt zich meester van den ongemeenen vloed ;
En eigent zich al 't flib, waar meê hij is beladen,
Dat boomen heerlijk groeien doet,
Als waer 't zijn eigendom, dat 't huis hoort in zijn' kaden;
En daed'lijk groeit zijn woede en fpijt,
Wanneer een kleene klont zagt naer deeze oevers glijdt.
In 't eind, zo deze {treek, ooit dugt voor valfche vrinden, Zij dugte 't rijk van d'overzij: Zij voege, wilzijzelvs, zulkeenen Vijand vinden, Die onverzoenbaer is, er wis geen' tweeden bij.
De Naneef zal het noo verklaeren, Wanneer hij 't vreemd verfchijnzel ziet, Dat, Jaeren agteréén, deez ftreek en dit gebied Voor 't oog de beste vrinden waeren; En zich verbonden hand aen hand, Tot nadeel van het ander land.
Dit averegts verbond, dat aendruist tegens 't oordeel Is louter, 't haet'lijk werk der al te hooge magt
Van



3° D E R DÉ
Van 't heerschziek en baetzugtige geflagt,
Van den orangeboom te boog in top gebragt»
En ftrekt hem, hem alleen tot voordeel,
Daer 't meenig fchoonen boom, die wortelt in dit oord,
Een wisfen doodfteek geeft, voor 't minst, zijn' wasdom fmoorc.
Doet ons het vlak der aerde in overfchoone werken, De goedheid der natuur, heur kragt en wijsheid merken; ■ Niet minder heeft zy 't hart van deezen kloot doorkneed En aen dat groote werk verftand en magt befteed; Zoo zelvs houdt de Oceaen een aental bergen, holen, En grotten in zijn' fchcot, tot nut gevormd, verfcholcn, En zoo ook is de vloed, waer van ik fpreek, voorzien Van holen, die 't gezicht in 't grondloos diep öritvliêh.* EéN is 'er, die in 't Land, aen d'overzij geboren, Het bed kruist van den grooten vloed, En oprijst in de ftreek, wier lotgeval wij horen, Waer hij de wort'len des orangeeooms ontmoet» Wie zal nu 't raedzel niet 'ontknoopen?
Wie



ZANG. 3*
Niet zien de reden van dit averegts verbond; Dat zeker anders in den grond, Schijnt tegens alles aen te loopen.
Dat vrij hier 't land verfmachte en kwijn'; Terwijl het, met dit rijk, de beste vrienden fchijn' Wat raekt zulks aen de orangeboomen? Die vriendfchap is hun alles waerd? Zij doet, door dezen gang, die wegfchuilt onder de aerd. Een helder bronkristal naer hunne wort'len ftrooraen. En 't land aan d' overzij Voegt nog wel eens wat flib daer bij. (b)
Nae dat de orangeboom het leven hadt verloren, Werdt ftraks de jonger fpruit, in zyne plaets, verkoren. Min' ftout, min woest was deez, maer even zeer gezet,
Om
(£) Ligt is 'er nog eene and're reden, Om zulk een vreemd verbond te fineeden. Misfchien wel, dat gelykerhand De heerschzugt in hem' doel zal flagen En in' het een en ander Land Den dwingeland de kroon doen dragen.



32 DERDE
Om haer bizonrier heil te fchraegen,
En eenen hoogen kruin te draegen,
Al werdt hier door de ftreek in haeren groei belet.
Zagtaertig; en geen vriend van bloedige bedrijven,
Nam hij de list te baet, om zijn belang te ftijven.
Ook lukte 't hem, voor dat hij ftierf,
Met heerlijker kroon te praelen,
Dan de andereorangespruit zijn voorzaet, ooit verwierf, Wat mid'len deeze ook om mogt haelen.
Tot heden hadt de krijg, mét ongetemden moed; Onafgebroken voortgewoed. In 't end begon men in deez' ftreeken, Met allen ernst van vreê te fpreeken. Ook drong de zon, nu meer dan ooit, Dat deez' gewenschte zaek, op 't fpoedigst, werd voltooid* En had de orangeboom den vreê niet doen vertragen, Zij waer al eer tot fïand gebragt. Nu vond men moeite en zorg en hinder alle dagen.
Tot



ZANG. 33 Tot dat de zon in 't end Hem met haer guast bedagt, En toen die weldaed was genoten Was met 'er haest de vreê gefloten.
De boomen juichten in het rond. Elk vleide zich, in korte dagen, Gekoesterd door het vreê verbond, Een hemelhoogen tóp of fchoonen kruin te dragen. En zeker als men 't al beziet,
De ligging, d'aert des gronds en and're milde gaven
Der zeeg'nende Natuur, die deeze ftreek geniet,
Dit alles moest de hoop der blijde boomen Haven.
En waer de orangestam niet op heur' grond gegroeid,
Wie weet,1 of immer oord wel fchooner hadt gebloeid.
Nae 't fluiten van den Vreê, begon in deeze ftreekea Een binnenlandfche twist, Die lang daer na noch heeft gegist, En vreez'lijk heeft gewoed, dolzinnig los te breeken,
Te vooren heb ik reeds gemeld,
C H03



34 DERDE
Hoe menigwerf de orangeboomen, ♦ Nu eens door list, dan door geweld,
Een aental beekjes, koele ftroomen Van and'ren roofden, en^hun' ftam, Hier door dien fchoonen groei bekwam. Thans eischten boom en ftruik en haagen, Die frisfche beekjes wederom. Maer wie voldoet aen zulke vraegen? Het geldt hier eer en eigendom.
kis eer, om met een kruin, die wolken kuscht, te praelen. En, wat al zorg en hindernis
Ontmoet m' om d' eigendom, naeukeurig aftepaelen Van boomen, welker kruin zo hoog gefchooten is ?
Te midden van die Staets-krakeelen, Ontfloot het magtig rijk aan d'overzij der ftroom, . Den onderaerdfchen gang: en deedt d' orangeboom,
In



ZANG. <35
In noöitgefmaekten voorfpoed deden* (c)
Zijn vrienden juichten om zijn' bloei, Al d'and're boomen zag men fchreijen, En beeven voor zijn' grooten groei.
De Schikgodin kwam tusfchen beien; En wilde althans geen kwaed gerucht, Van deez' orangeboom gedogen, Zij zelv deedt door een kwaede lucht Zijn' Stam van lieverleÊ verdrogen: En wierp, daer nae, bij zomerweer Hem zagt en ongemerkt, in 't gulle zand ter neêr.
Toen hoorde men voor 't eerst, de boomen, ftruiken, hagen,
Een
O) Er is er die het huwelijk wcérkeeriglijk van beider lootem Ook tellen onder 't heil, uit deezen gang ontfprooten. Maer trouwt men in het planten rijk? Althans zoekt men zo wijd en over breede Itroomen In de armen van een bruid te komen? Mij dunkt, dit doet geen boom of plant: En echter loopt de maer' door 't land.
C 2



J* DERDE ZANG.
Een telg van dezen Stam, door 't Lot ter neêr geflagen
Zo ongeveinsd als teer beklagen;
Ook las men op het graf „ hier dekt het bolle zand
j, De derde o rang esp ruit, den zag sten dwingeland.
VIER-



17
VIERDE ZANG.
V an al de dwaasheón van dit leven, Is zeker deez' de kleenfle niet: Dat in het vorftelijk gebied, De Zoon den Vader nac moet ftreeven: Men koos den laetsten om zijn deugd, jjij ftervt, zijn zoon, ontbloot van gaevcn, En in eene onervaren jeugd,
Zal die ten Rijksthroon op, en in de Staetzorg {hevea? ó Jae; hij klimt op s'vaders throon: En erft van hem de goude kroon.
Ook deugden? dat 's een vraeg, waer van wij 't beste höopen, Genoeg is 't: hij regeert, en krijgt bij erfregt iet, Dat door geen afkomst, maer door deugden, was te koopen. Is deeze dwaesheid dan de grootste dwaesheid niet?
Of is 't een eigendom, de volken te regeeren? Zo fpreekt een flaev, gebukt voor magtige Opperheeren,
C3
Het



38 VIERDE
Het onbeneveld brein, van. vuig vooroordeel vrij3
Lacht om die tael der vleijerij.
De Vorsten zijn door 't volk vcrkooren, „ Om 't algemeen belang te ichooren. „ En de eigen hand, die hun de kroon gaf, neemt haer weer j, Dan, en zo dikwerf zij 't begeer. Hier geldt, gezond gepraet, uitzond'ring noch bepaelirg Ze is of Sophistery of dwaeling.
Bij 't volk berust de hoogste magt, De vorst of wettige overheden
Zijn dienaers van zijn' wil: hun Hem heeft klem en kragt
Zo lang met dit gezag het volk hen wil bekleden:
't Heeft uit, zo dra 't het volk gebiedt.
Of Strookt het, en met de orde, en bet beloop der dinges
Dat dienaers hunnen meester dwingen?
Hem dienen, of hij 't wil of niet?
Spreek mij van geen verdrag,'t geen 't volk de hand zou fnoeren, Het was zijn' keus, zijn wil, die u in hoogheid bragt.
Vol,



ZANG. 39 Volbreng uw' plicht, dit 's 't geen men van u eischt, en wagt. Doch, fchoon gij ook dien plicht bleef ongekrenkt volvoeren, Elk roem draege op uw kunde, en trouw en goed beleid, Als 't volk niet langer wil, dat gij bewind zult voeren, Ontzeg het dan gehoorzaamheid! 5t Is heiligfchennis, 't is gekwetfte majefteit. Niet eens, als 't u verneêrt, durft gij naer de oorzaek vraegen, Die Rechter is niet aen te klaegen: Hij 's Rechter; Recht en wet. dit al, zijn welbehaegen. Wanneer een mensch ve'rwaend, nu mét de Kroon op 't Hoofd,
En met het purper om de lenden,
Zich zelv als 't waere een' God gelooft.
En fchreeuwt, uit al zijn magt, tot de aengevloeide benden.
„ Ih ben 't. Het is mijn eigendom
„ Steeds voor u allen zorg te draegen.
„ 't Behoort mij, ongevraegd, ontzaggelijke drom!
„ Alléén uw aller heil te fchraegen." Ik vraeg 't, wanneer uw oog zulk een verfchijnzel ziet, C 4 Noemt



4° VIERDE
Noemt gij die dwaesheid dan de gröotfte dwaesheid niet? \
Of zouw hier ook verplichting gelden ? Stel'eens; eens gedoe ftam gaf voormaels aen den ftaet, Een rij van moedige Oorlogshelden. Met opzicht tot den throon is 't waerlijk beuzelpraet. Of kiest men Vorst en Overheden Uit hoflijkheid? — uit vriendfehap? - neen ó neen. 't Belang van ftaet moet overreden, Dit is de grondflag. Dit alleen.
Hoe wonder klinkt het dan in de ooren, Wanneer men fchreeuwt: „ dat is die ftam, „ Waer uit zo meenig held met glans te voorfchijn kwam , „ Elk lootje is voor den Throon gebooren! „ Zijn zoon, zijn kleinzoon; zelvs zijn broeders kind kinds kind, „ In 't kort, wat van hem komt; 't moetalles in 't bewind. „ Dit 's wis! de heldendaen door d' ouden ftam bedreven, „ Al waer 't een eeuw daer nae, veraed'len zijne neven." Stel nu; daer ftaet zóo 'n Neef: en wel ecne echte fprtrif,
Op



ZANG. 4i
Op 't oog ziet hij 'er fchraeltjes uit. 'k Vrees, hij zal, napjes aen, in 's vaders roemperk draeven i Althans, 'k heb niet veel moeds, op Neefs doorlugte gaeven, Hoe 't zij! zoo als hij is, moet Neef toch in 't gebied; Is deeze dwaesheid dan de gröotfte dwaesheid niet?
Maer waer toe zoo van 't fpaor te dwaelen? Mijn geest! het was alleen uw taek, Deez' lotgevallen te verhaelen. Te rug! befpiegeling noch ftaetkunde is uw zaek.
De orangeboom wiens lot mijn laetfte zangdeedthooren. Herleefde in eene Telg, die zonder breed beraed, Terftond naer zijnen dood, wierdt in zijn plaets verkoren, 't Scheen of natuur vergramde om zulk een dwaeze daed. Terwijl men, buiten nood, in blijde vreede dagen. Zich aen de heerschzugt van dit trotsch geflagt ging wagen; Althans die telg werdt drae, zo woest — zo trots — zo ftout. Dat noch de ftreek zijn naem met ziddering aenfchouwt. Aen d' oever van den vloed rijst, zints verfcheiden jaeren,
C 5 Een



4* VIERDE
Een heerlijk Bosch uit vuil moeras
't Scheen, of vernuft en vlijt hief zaemen wilden paerea.
En deeze {treek haer liev'Iing was.
Althans waer voormaels breede plasfen.
Zo meenig kloek matroos verzwolgen in het zout
Is nu een vorstlijk Bosch gewasfen • Van 't welk men naeuwelijks de wedergae bcfchouwt.
Geen Godheid, die flegts uit den hogen
Gebiedt, en 't ftaet voor aller oogen.
Geen vorst, die dwaes de kragt van duizenden verfpiit,
Heeft hier geboon — gewild.
Onafgebrooken zorg, oplettenheid en orden
Deedt hier deez' fchoon Bofchaedje worden.
Elk klontje voedzaem Bib, gewoekerd uit den vloed,
Heeft boom bij boom gevoed.
Thans daer zijn boomen, en zijn haegen
Zo digt zijn, zulke kruinen draegen,
Befchut het heel de {treek, wier lotgeval ik meld.
Zijn



ZANG. 43 Zijn val, dien God verhoed'! zijn val deedt alles beven Al ft oord verloor en ziel en leven; Terwijl zich, wijd en zijd, in 't omgeleegen veld, Op bergen en valeijen. Een' fombre kwijning zou verfpreijen.
Noch duurde 't bange ftaetskrakeel, Omtrent de ontroofde waterbeekcn En fcheen zich langs hoe meer te ontfteeken Bizonder nam dit Bosch in dezen twist zijn deel.
Hij is 't, die loom in 't ommckeeren, Aen 't eens bepaelde kleeft, traeg, maer voorzigtig werkt. Die meenig ftaets-orkaen moest op zijn toppen keeren, En vaek d' orangeeoom in 't heerfchen heeft beperkt. Nu gaf hij van zijn' moed de fchitterendfte blijken ï Bedreiging, noch gevaer, niets fchrikt zijn' iever af. Al grijnst de wraekzugt noch zo ftraf.
Ai kwetst zij boom bij boom,niets doet hem wank'len — wijken.
De orangeboom, die, in het bloeiendst van zijn'jeugd,
De heerschzugt van zijn ftam voelde in zijn' boezem gloeijcn;
Ee-
i



44 VIERDE ZANG.
Bezat zijn loosheid niet, om onder fchijn van deugd,
En trouw voor * Vaperland, vast naer zijn doel te fpoeien.
Hij donderde, als een onverlaet,
En nam in 't eind geweld te baet,
Dat monfter, dat zoo vaek den fcepter weet te geeven;
Maer, God' zij dank! noch meer den dwingeland doet fneeven. Zoo ging 't ook met de o rang esp ruit.
Spreek Nakroost! kunt gij >t ooit geloven
Bat zij, daer niets haer hcerschzugt fluit,
Dit Bosch, haer fleun, elks fleun, dorst doemen tot hetklovenP
't.Is echter al te waer, gedeelt'lijk voerd zij 't uit.
Toen fprak de Schikgodin, gezeten in den hogen, „ Dien gruuwel za! ik nooit gedogen." Van pas verwekt ze een florrn, en fmakt heur in het flof:.
Men zong alom heur' lof, Noch ze!vs, noch juichen aen deez' flroomen Om zulk een .ed'le wraek, de hoog gekruinde boomen. Noch grauwt me elkander toe „ hier in dit dorre zand >, Hier ligt de stoutste dwingeland."
V T F.



45
V T F D E Z A N O.
N u fcheen het voor de orangeboome'N A!s had hec wijf'lend lot een kwaeden keer genomen. Geen telgje praelde in vollen gloor, Geen tradt er bij zijn dood, in 's vaders gloriefpoor, Dan 't goed geluk fchijnt vast op dit geflagt te kleven; 't Wordt,als men 't rhintt vermoedt, ten hoogden top verheven. Zijn kruin fchiet immer op, wanneer geen leed hem treft. Maer bukt die fiere kruin voor onverwagte vlaegen, Dan brouwt zijn heerschzugt bange dagen, En dan is 't, dat hij zich met grootfeher glansverheft,
De voorfpoed woonde aen deeze ftroomen Nae dat de orangeboom, wiens lot ik heb gemeld. Zoo juist van pas was neêrgeveld. De grond werd als bezaeid met boomen, De vlijt verzamelde al het flijk
Des vloeds. met noefte zorg; en deedt de boomen dijen.
Noch



4ö V T F D E
Noch fpreekt men van die gouden tijen. Noch is de gantfche ftreek door dezen voorfpoed rijk,
Bijzonder roemt men noch twee hooggefchooten dennen. Wier roem, wier fchrifclijk eind, het wijd heel al moet kennen. Wijs, fchrander, eerlijk, trouw, ftandvastig, vol van moed, Heeft toen dit edel paer de gantfche ftreek behoedt. In fchaduw van hun loof kreeg alles ziel en leven. Orangestam! hunn' moord kan U geen boom vergeven,
De grond, waer de oude orancespruit Geftaen hadt, fcheen bevrugt, voor dat zij 't hoofd moest buigen. Althans 'er fchoot een telg uit d' eigen wort'len uit. Van wie de laatfte boom noch zal met fchrik getuigen. Geveinsd, heerschzugtig, ftoüt; en zoo 't haer drift voideedt, Hoe boos! hoe onnatuurlijk! wreed!
De dennen waer wij thans van fpreeken, Bewust wat grievend leed en onheil aan deez' ftreeken, Door dit heerschzugtige geflagt Van tijd tot tijd was toegebragt,
Be-



ZANG. 47 Bewerkten, in het eind, dat zulks werdt voorgekomen, Althans men bande, bij een plechtig Staets-befluit, Voor het vervolg, de orangeboomen Van allen hoogen Staets-dienst uit.
Nu fcheen het of de zagtfte weelde Van verre en van nabij, de blijde boomen ftreelJe. Zij groeiden door de zoetite hoop, En lieten aen hunn' groei een' onbeperkten loop, Geen trotfche orangeboom zouw voortaan kruinen draegen, In fpijt, en tot verderf, van duizend fchoone haegen. De voorfpoed was elks lot: hij werdt niet loos verkragt, Op dat een dwingeland, in 't fpoorioos onderwinden Geen kloeken tegenftand zouw vinden: Een kunstgreep door de hel bedagt!
Bijzonder wist het bosch, waer van wij voormaels fprakea Door vlijt en wijs beduur zig zelvs nu groot te maken, De dennen zorgden nagt en dag, Met al hunn'' invloed en gezag,
Voor



48 V T F 1) E
Voor alles, wat zijn bloei kon ichraegen,
Geen wonder! deeze zuil moest bijnae alles draegtn. ó Eed'le dennen! welk een veer,
Doet rcgt aen uw' geruste fchimmen?
De nijd moog' bij uw lijkbus grimmen,
De deugd geeft U verfchuldigde eer,
Zij noemt U, en een gloed ziet m' op heur wangen komen;
En haer getroffen hart vervloekt de o range boomen.
In 't midden van dit zoet geluk, Die blijde en vergenoegde dagen, Zwol vast de o range telg tot aller boomen druk, En eischte eerlang met drift, haer's vaders kruin te dragen. Vergeefsch. Der dennen zorg en moed, Wist van de ftreek, dit leed, te weeren. En hoe zij in het duifter wroet, Door ronde mannentael haer altijd af te keeren. Maer wat beftaet de heerschzugt niet, Op dat zij heuren wensch geniet!
Thans



Z A N G. 49
Thans gaf ze een blijk van haer vermogen En toonde aen 't laete nagedacht, Dat niets haer perk ftelt in heur pogen. Dat ze alle gruw'len billijk acht. En dat men van de orangeboomen, Wordt niet hun trots voldaen, het ergfte heeft te fchroomen.
De Vijand van deez' ftreek, het rijk van d'overkant, (De vrind en toeverlaet van die ontaerte telgen) Jaloers, om 't goed geluk en welvaert van dit landt; En immer greetig op verdelgen, Werdt heimelijk door hem opgehist, Hoe troeb'ler 't water zij, hoe Hij te beter vischt. Dus wist Hij ook het rijk op 't vaste land te terge» En eerlang 'tot de krijg te vergen.
Gelooft het Nagellagt dat hier diezelvde boom, Dien de Eeuwen 's lands eeschermer noemen, Door buitenlands geweld, met opzet, zonder fchroom, Als 't waere, heel het land dorst ten verderve doemen;
D En



5© V IJ F D E
En daerom, daerom maer alleen,
Om dat men zich door Hem niet op den nek liet treên?
Maer verder, en dit gaet, al wat men denkt, te boven, Kan 't Nageflacht dit oit geloven, Dat hier de orangespruit Verraderlijk de midd'Ien fluit, Die tot verdediging der boomen moesten ftrekken ? Hij doet het, en ziet heel de ftreek, Die voor dien overmagt bezweek, Ver'noegd met bittre fchande dekken. Wat ook der dennen zorg vermogt, Hoe die in tijds naer waepens zogt;
Hoe zeer men voor 't behoud der gantfche landftreek waekte , Hoe meenig populier in eed'le krijgsdrift blaekte; Niets hielp, 't Moest alles in de war. En toen was men op 't punt van in 't verderf te fmoren, Verfcheen de orangespruit als op een Zegekar. ^ Zij was een Hemeltelg, door God zelv' uitgekoren,
Die



ZANG. 15
Die 't reeds zieltogend vaderland
Moest redden door haer fterke hand.- -
Zij was die Hemeltelg, God beter 't! wat verblinding!
Zij was de ftookfter van dien bangen Oorlogskreet.
Zij enkel, die door fnoode vinding,
In tijds de midd'len ter redding fluiten dcedt.
De Heesters, 't laeg geboeft, die meenigte van dwazen, Die flceds aen fchijnfehoon zich verazen, Zag m' aen de Zegekar van dezen Eoom geboeidt. Zij fchreeuwden dol en uitgelaeten:
„ Hem voegt zijn'Vaders kruin! verraed moog' vleijen — prSeten, „ Geen heil, indien zijn kruin niet boven allen groeit! ,', Hij boven! en de dennen onder, „ Die 't anders meent dien flae de donder!"
Gelijk een moedig Oorlogsheld Den dood koelzinnig aen ziet rennen* Zo zag men ook die eed'le dennen Door zulk een nood vermant, noch door de Vrees bekneld.
D 2 De



5a V IJ F D E
De een wint, daer elk hem vloekt, deZege, als door zijn degen ,
En de ander, fchoon rondsom de wraekzugt loere en brand,
Behoudt, door wijs beleid, het zugtend vaderland.
Zij beiden, hoe gehaet, zij zijn der ftreek een zegen.
Intusfchen brak het oproer los, De orangeboom ftookt van ter zij'en, De drieste menigte op, en toont van fchaemt' geen blos, In 't end komt hij aen 't doel het geen zijn trots kon vleijen. Het oproer draegt hem alles op. Straks moet, wat fier en ftout is, bukken. Straks krijgt, wat edel denkt, den fchop. Zijn kruin kan laege, maer geen fiere (lammen drukken, En door Hem aengehitsd rukt voorts die hoop, dit paer Van dennen, woedend van malkaêr;
Jae; deeze orangespruit, wiens deugden men durft kroonen, Durft jaeren agteréén den moordenaer beloonen.
Nog zag de Wijze Schikgodin, Die gruuw'len ongewrooken in,
lu



ZANG. 55 In 't end zag zij deez' telg, zo heet op 't overheerea, Ook zelvs het magtig rijk aen de overzij regeeren; En ondervondt dat bij zijn' groei, Deez ftreek verarmde in tier en bloei: Toen zwol heur ed'le toorn. Zij deedt hem zonder erven, Ontijdig, en vergeeteri fterven.
Nog weende boom bij boom om zijnen vroegen dood, Zo kan het klatergoud verblinden! Het waeren echter laege linden
En kreupelbofch, waer aen een enkle traen ontvloodt.
Al de andere riepen: „ Juicht ö Bomen! „ Juicht! Juicht! uit d'asche diens geveinsden dwingelands, „ Den vrind uws vijands, en den beul zijns vaderlands ,, Zal hier, God zij geloofd! geen fpruit te voorfchijn komen.
Z E S-
D 3



54
ZESDE Z A N G.
't "V^ooruitzigt van de orangeboomen Was thans ongunftiger, dan ooit, Ook waer1 hun ondergang voltooid; Waer uit een' Zijtak niet een kromme fpruit gekomen» Dan ach! wat baet toch op den duur, Een zwakke poging der natuur,
Tot keering van een' ramp, die eerlang op zal daegen? Zy moog den Storm een wijl vertraegen; Maer hoe hij langer was gekerkerd en bekneld, Hoe hij, met woedender geweld, De kruinen kromt van boom en haegen. Althans die Spruit kreeg grootfcher kroon, Dan ooit orangeboom te voren was gewoon; En, 't geen de landftreek eens zal, vroegoflaet, bederven, Zij kreeg die kroon voor al haer erven, Te lang was deeze ftreek verheerd,
Door



ZANG. 55
Door d'ijzre arm van dwingelanden:
Te dikwerf, door hunn' trots verneêrd,
Te veel gewoon aen boei en banden,
Dan dat, op haeren grond, het zaed niet waer verfpreid
Der lyd'lyke gehoorzaemheid:
Of omgekeerd, dat zij niet vrugtbaer wacre in 't bacren
Van dwincelandjes, die op klecne Scepters ftaeren.
Het een en ander was 't gewrogt van dat geflagt,
Die onverzaed'bre orangeboomen,
Wier heerfchzugt zede en deugd verkragt,
Om langs dien vlakken baen aen hunnen wensch te koomen.
Voorheen, wanneer geen hooge top Van een orangeboom de gantfche ftreek deedt kwijnen,
Zag elk de zon van voorfpoed fchijncn.
De boomen fchooten weelig op :
De welvaert lonkte aen alle zijèn,
Het was, als 't waere een Eeuw van goud,
Der boomen onderling behoud,
D 4 Nu



56 Z Ê S D E
Nu echter, op zijn best, nu waeren 't zilvren tijèn.
Van waer die mind're weelde en vreugd?
Van waer, ook eens gevraegd, van waer die mind're deugd?
De heerfchzugt, die, 't is waer, by fiergekruinde boomen, Wel d'allermcesten ingang vindt, Schijnt echter, niet zo zeer, door trotsheid ingenomen9 Dat zij geen' laeg'ren eik bemint. Hier vondt zij dennen, fiere hagen Verzot op 't lokaas, dat zij biedt; Meer vordert zij ter hulde niet;
Terfiond was boom bij boom heur vuur in 't hart ge/lagen.
Voorheen roofde één orangeboom,
Zoo meenig heldren waterftroom;
Maer och! hoe ging 't nu met de beeken?
Nu moet men duizend boomen kweeken?
In plaats dat nu elks eigendom,
Aen ie lren boom werdt weêrgefchonken.
Elk telgje, uit eigen waterkom,
Zich



zang. n
Zich hadt gelaefd, met frisfche dronken, In plaets dat iedre boom en plant, Nu waer geregtigd tot 't beftuuren, Van 't algemeene vaderland
Welks rampen de Els, zo wel moet als een Eik verduuren.
Zo riepen thans, met alle kragt, De hoogstgefchooten Eik, en breedst gekruinde boomen; „ Ons zij en de Eer en de Oppermagt ! „ Elks plicht is, ons bevel met eerbied naer te koomen,"
Och had die dwaeling niet beftaen ! Och' hadt de heerfchzugt 't oog der boomen niet verbijfterd! De ftreek waer niet gefchokt — getijsterd — De orangezon niet opgegaen. Noch al haer woelen, al haer ftoken Hadt immer d'eendrachtsband verbroken.
Thans hief de nijd het hoofd om hoog, De twisten groeiden allerwegen De vuige trotsheid daer en tegen,
D 5 Droeg,



5* ZESDE
Droeg, de onverdraeg'Iykh-eid in 't oog Geen band hield, ftruik en boom verbonden; wraek, wraek, beftierv in aller monden!
D'orangeboom die vast al groeide en zich verhief, Was al dit morren lief.
Ziet, dagt Hij, hoe men dwaes, door averechtfe poging,
Den weg bereid tot mijn verhooging.
Geen h'aeg geen heester duit dc trotsheid van een Eik,
Zy ITacn te nae met hem gelijk.
Men lact zich eer door mij vernielen,
Dan dat men voor een Eik zou knielen.
En fpreek ik, naer 't mijn hart gebiedt,
De looze orangeboom dagt al zo kwaelijk niet.
Doch wat hij van dit zwak der boomen ook mogt hopen, Daer moest voor zijn ontwerp veel meer noch zamen lopen, 'tGingwel,zoo'tfpreekwoordzegt,3maer't moert noganders gaan, „ Eer Saterninus kroon op Arans hoofd zou ftaen. En niemand zal dit tegenfpreken,
Wiea



ZANG. 59 Wien zijn' verdiensten, en zijne afkomst zijn gebleken,
Hij was een Zijtak, gêene fpruit Van dien orangeboom, van wien men nog kan zeggen: Hij heeft, met and're boomen, heggen. De dwingelandij der zon gefluit.
Ook hadt hij, in een werkloos leven, Tot dien tijd toe geen daed bedreven, Die hem een zweem van recht, hoe kleèn, (Ten zij den zelfden naem alleen,
Een heerlijk recht! niet waer?) op grootfcher kroon ken ge ver.
Dus als het waere in 't naeuw gefield, Door hoop gevleid, door vrees bekneld, Valt hij, als raed'loos, aen het fmeeken; En waegt het, in het eind, dus 't Noodlot aen tefpree'en,
„ Gij, troost en heil van mijn geflagt. „ Gij hebt mijne afgeftorven neeven,
„ Hier, als het waer uit niet, ten hoogden trap verheven, „ Vergroot van telg tot telg, hun aenzien en hun magt ;
„ Zal



6* ZESDE
s, Zal ik alléén vergeten fterven,
„ En niet hun' grootfehen kroon verwerven?
„ Och kan het zijn, och geef aen nrj,
„ Den zelfden kruin, door hun' gedraegen !
„ Wijs mij, op dat ik flaege als zij,
„ Wrat fpoor het best zij ingeflaegen !
„ Toen fprak het Noodlot: in mijn raed „ Is uw bevordering beflooten,
Ik koos voorheen' uw' Stam; ik kiesch ü, en uw looten,
i
„ Tot teistering van dezen Staet.
„ Ga! ftook de tweedragt aen! doe fluks den krijg ontbranden!
En gij krijgt alles in uw' handen."
Gefterkt door zulken raed, ftookt hij aen alle zij. Zet wrok en afgunst krachten bij, En weet eerlang, door listig tergen, Het rijk van 't vafte land tot Oorlog te vergen.
Toen kwam het al in rep en roer, Dra was en orde en wet verbroken.
Vas



ZANG. ®i
Van buiten naekte 't krijgs rumoer;
Van binnen was de twist in voile woede ontdoken,
Men fchreeuwde alom: „ verraed ! verraed!
„ 't Zijn de Eiken, 't zijn de trotfche Dennen,
„ Die, omgekogt, om onzen Staet,
„ Den Vijand ftout'lijk aen doen rennen!
„ Valt aen! vergruist dien fnooden hoop!
„ Zij veilden 't land, en ons te koop."
De orangeboom fcheen ondertusfchen, In 't openbaer geneigd, om zulk een vuur te blusfchen, Doch ftookte 't zelve aen allen kant,
Zoo veel hij kon en mogt, met een bedekte hand : In 't ende fcheen zijn wensch voldongen,
Men fchonk hem meenig frisfche beek,
Waer door voorheen, in deeze ftreek
Zijn Neeven hunnen top, tot in de Wolken drongen.
Hij weigert ze. ó Die looze Vos!
Verwarring groeit aen alle zijên.
Straks



62 ZESDE
Straks borst met meer geweld, het fchrik'Jijkst oproer Jos.
En Iaet zich temmen noch geleijcn,
Men dugt thans alles, zelvs den dood.
Schenkt dol en zinneloos in dien nood,
Wat flegts de orangeboom verlangen durft of denken.
Jae juicht wanneer men flegts mag fchenken
En 't in gcnaede wordt aenvaerd;
Op dat men maer voor zich des dwinglands guxsï bewaert. In 't kort; als hadt men voorgenomen; Om allen, door zijn' trots, in 't einde eens om te komen; Men fchonk hem, buiten de eer, genoegzaem de oppermagt; En hechte voor altijd die gifte aen zijn Geflagt:
De Schikgodin ontroerde, 'k Zie, fprak ze uit den hogen, Jk Zie, door wat wanbedrijf ge uw magt hebt opgetogen, 'k Zie, hoe gij thans het lot van dit gezegend land Hebt in uw ftaele hand.
Gij zult althans geen vrugt van uwe poging fmaekcn. Fluks donder! fmak hem neer, die zich dus groot durftmaeken;
En



ZANG. 63
En met één' enk'len flag ftort bij in 'C nietig ftof.
Men Zong alom zijn' lof. 't Was reeds een blijk van moed , de dooden daer te laeten: En goed noch kwaed van hem te praetén: Zo zeer was de oude deugd, die anders helden baert, Toen reeds in deeze ftreek ontaert.
Z E-



64
ZEVENDE Z A N O.
In 't uitgebreide Rijk der fcheppende natuur
Is zeker geen geflagt van boomen,
Zoo zeer begunftigd op den duur;
Zoo door geluk en kunst in aenzien opgekomen.
Dan dat Geflagt, waer van ik fpreek.
Wij zagen d'eerften boom, die wortelde in deez ftreek, Met luttel roems en glans omtogen, Zich zelv' van uur tot uur verhogen, Tot dat hij in het eind, in fpijt van wourd en eed, Zijn kruin zoo hoog verhief, dat ze alles kwynen deedt: Hij ftierf, en met zijn dood fcheen al zijn roem verloren.
Maar neen; een teder lot kwam uit zijn wort'len voort, En werdt in zijne piaets verkoren, Dit lot brak ook al eed en woord; En niet te temmen in zijn woede,
Moordt hij den braevften Boem, als 't waere, in koelen bloede,
Hij



ZANG. 6$ Hij flierf, en nu althans fcheen alles afgedaen,
Gantsch niet, een tweede telg, uit d'eerften Boom gefprotens Volgt flraks zijn' broeder op, als hadd' geen moord gefloten, Als hadt men walg nog vrees voor fchreeuwende euveldaên. Hij flierf; flraks wordt haer fpruit verheven. En aenflonds doet die dwingeland, Door openbaer geweld, de gantfche landflreek beven, 't Bukt alles voor zijn woeste hand. Hier flierf, en flierf wel zonder fpruiten. Toen, of men eind'lyk eens van gruw'len was verzaed, Sloot men de orangeboom en buiten Van allen hoogen dienst voor d'algemeenen ftaet.
Thans fcheen voor dit geflagt de hoop geheel verlooren. Dan ziet een fiere orangespruit Schiet uit de dorre wort'lenMiit: En wroet en woelt zo lang in weêwil van 't befluitj Tot dat zij eind'lijk wordt verkoren. Teiwijl deez' boom de ftreek meêr fchendt, verarmt,verdrukt, E Dan



6*6* ZEVENDE Dan ooit zijn' voorzaet was gelukt. Hij flierf, en flierf ook zonder telgen.
Nu fcheen 'er hoop noch uitkomst meêr. Elk dagt de orangestam ziet nu althans zijne eer, Voor eeuwig in het niet verzwelgen. Maer neen. Daer fchiet een zijtak op, Mismaekt van aenzien, krom van lenden, En deez' bereikt in 't eind de hoogfte kruin en top, Die nooit voorheen zijn voorzaet kenden; Jae öp dat alles zij volbragt,
Men fchenkt ook deeze kruin aen al zijn Nageflagt; Hij flierf en liet een Spruit in 't leven, Van wie deez' Zang wordt aengeheven.
Nabij, jae zelvs in d'eigen grond, Waer in de orangeboomen groeijen, Zag m' eenen vreemden pijn zints langen heerlijk blocijen» Hij droeg de hel in 't hart, den hemel in den mond. Heerschzugtig — loos — vol vaifche ftrceken —■
Af-



ZANG.
Afzigtig dik — mismaekt — geen vriend der ftreek — in 't kort.
Zo als Hij hier befchreven wordt,
Die pijn zo vol gebreeken,
Die moet het jonge telgje kweeken. .(d)
Hij blies al vroeg zijn' Zoon, verhit van hart en zia-, Een winderig bezef van zijn vermogen in. Verblindt het jeugdig oog door valfche praelvertoning, Schets Hem met keur van tael en kragt, Het zoet, het fchoon der oppermagt, 't Geluk van eenen Koning; En zorgt dus, dat in 't jong gemoed, De-fnoode heerschzugt wordt gevoedt, •
iK
(/) Ik ga, een vroegere voogdij, Met opzet, ongemerkt voorbij:
Zii was ziin's Vaders lust, zijn hoop, zijn welbehaegen.
,. rJ rrr - wil \\m fööb tSX9Md fl fottd ,.
Een roe voor 't aenbetrouwde pand,
Het eerst bedorven in die hand;
Een geesfel voor de ftreek, die heesch werdt van al 't klaegen, In die bedrukte daegèn.
E 2



U ZEVENDE
In 't end, bij 't vordren van de jaeren, Verlaet Hij zijnen Voedfterling; Die, wien zal dit geen fiddring baereu? Dit eislijk affcheid toen uit zijnen mond ontving,
,, 't Is laeg mijn, Zoon! aen 't ftof te kleven, „ Verhef U! 't ftaet aen U. U is demagt gegeven. „ Doe voordeel met het zwak, den fterken liefdegloed, ,, Die voor uw'eed'len Stam, vanouds, de landftreek voedt. ,, Gij hebt ten naesten bij de gantfche magt in handen. 3, Wenk, als het tijdftip gunstig zij, ,, Wenk flegts, de heesters ftaen U bij: ,, En Gij krijgt d' oppermagt, en flaet de ftrjek in banden. i-i Breng, voor dat heuglijk tijdgewricht,
Geen zweem van uwe hoop in 't licht. „ Spreek overluid, gelijk een vader;
Doch fterkt, bedekt, door list, uw grootheid dag aen dag,
Schend wet op wet; maer veins, ding dus naer't hoog gezag." Gij bloost, mijn Zoon! en zegt: „ dat's 't werk van een verrader;
Foei!



ZANG. 69
Foei! 't is geen Oorlogsheld, wien vuige vrees benart. „ Foei! weg met zulk een gril! een Boom, zo hoog verheven, „ Als zijn belang het eischt, moet voor geen gruuw'len beven, „ Ten zij ge, in 't Vorstlijk hart, de ftem der reden dooft, „ Bezwijkt ge, of fchoon uw ftaet U de oppermagt belooft.
De orangespruit, van zelv genegen, Op't voetfpoor van heur Stam — tot heerschzugt— dwingelandij — Gevoelt, hoe zwaer die woorden wegen, Zij zetten, in haer hart, der driften kragten bij: En zints was zij zoo naeuw aen dezen Pijn gekluisterd, Dat zij haer gloriezon eeuwig heeft verduisterd. , Het Staetig Bosch, dat magtig 'Woud,
Voorheen door ons befchreven,
Vernam dat eislijk onderhoud; .
Zag, wat 'er tot 's Lands weê dolzinnig werdt bedreven;
En gorde, als't waere, 't harnas aen,
GevoUgd door weinig eed'le Eoomen.
Eik hunner tragt met vlijt den dwingeland naer te gaen,
E 3 En



7ö ZEVENDE
En zijne heerschzugt voor te komen.
Hier ondermijnt Hij regt of wet,
Fluks wordt door Hun' Hem perk gezet.
Daer tragt Hij loos zijn magt te Herken,
Doch ziet zich even kloek beperken.
In 't kort, waer heen Hij d'aenval keert,
Daer wordt hij moedig afgeweerd.
Dit graemt Hem, en zou 't Hem niet graemen'? Straks zegt zijn mentor : ,, Eedle Spruit! „ Men teek'ne die gevloekte naemen: 3, En delge d'een nae d'anderen uit!
3, Men knott'de magt van 'tBosch. Men doe zijn welvaert vlugten,,
33 Men laet het kwijnen — zugten!
„ Zo koom het fpoedigst aen de hand;
,, Zo gaet het, als een Schaep, gezeg'lijk aen den band»
De orangeboom ftaet opgetogen. Hij juicht — zijnmentor fchijnt een wonder in zijn ogen. Wat Hij niet door kon zien, ziet Deeze moedig door,
En



ZANG. f£
En opent hem het gloriefpoor.
Fluks ziet men regt en wet verkragten, Fluks vallen boom bij boom in 't zand, De zuilen van zijn vaderland, Die de eeuwen zullen achten. Fluks grijpt men alle listen aen, Zoekt alles, wat het Böfch kan deeren, En poogt, zo ver zulks maer kan gaen, Om, zonder voor het oog 't verraed ten dienst te ftaen, Hec'flib des grooten vloedt van zijnen grond te keeren.
Intusfchen was het Oorlogsvuur, In 't Rijk aen d' overzij ontfteken.
Dit was een gunstig teken.
De orangetelg, verzuimt geen uur:
„ Fluks, zegt zij, Oude Vriend! één doel veréént ons pogen,
„ Een boom, die weelig groeit, bukt voor geen ijs're hand.
„ Verhef U, door alom uw' beeken uit te drogen;
„ Verhef mij, roof den füb, die toevloeit naer dit land: "
^ .Roep



1% ZEVENDE
Roep vrij een wreeden wolf tot rooven,
Straks gaet hij uwen wenfch te boven;
Zoo ging 't ook fpoedig met het Land aen d' overzij.
't Wekt woede en razernij.
3, Kom, zegt de orangetelg, volvoer uw edel pogen: „ Dwing ons tot Orelogen! ,, Zo brengt gij 't al in rep en roer. 5j De heesters — fiddrend — neêrgeflagcn, ,, Doen buiten allen.kijf als dan mijn heilzon dagen!" Fluks hoort men, en met fchrik, het aklig krijgsrumoer. Men tragt alom met kunst de ziddring te vergrootcn: Men fnorkt van 's vijands groote kragt. En, of geen landverraed geen gruwel meer kon ftooten, Men knot door vonden, loos bedagt, Nog zelvs, van tijd tot tijd, der boomen kleenc magt CO
Toen
O) Het hart der kloekffen zelvs zou eizen, Van fchrik hem 't haer te bergen rijzen: Wanneer men alles aen wouw wijzen.
De



ZANG. 73 Toen kwam der Schikgodin een traenvloed uit de ogen; En daelende uit den hogen, Met heerelijker majefteit, Dan zij noch nimmer hadt verfpreidt,
Sprak zij,, Ontaerte, hoor! voor 't laetst zult Gij mij hooren.
Wat Gij bedoelde is U mislukt.
De heesters in wier hart uw liefde flout gedrukt, ,, Hebt gy door uw bedrijf verboren. „ Zij kreegen Oogen — Ooren. „ Gij, ftaet op 't punt van uwen val.
„ Ik
De orangespruit was met heur vrind, 's Lands vijand, altijd eensgezind: Een kleen getal veragte hagen, Vloog flddrend naer heur welbehagen; En dit gevloekt gefpan dwong alles naer zijn zin. Men toomt der boomen krijgsmocd in. En, wat zich mau'lijk draegt, niet buigen wil of bukken, Moet eerlang door verraed aen (lukken 5 Men loont geen' enk'len boom, dan die zijn plicht verkort, Of haest een plicht vertreeder wordt.
F In



71 ZEVENDE
'k Zeg niet wat de uitflag wezen zal. „ Genoeg is 't,gaet Gij voort, met dus deez' ftreektc drukken, ,, Heur voorbedagt heur' roem te ontrukken: „ Het flib, waer door zij weelig tiert, ,, Te keeren Van heur' grond, op dat Gij zegeviert: „ Daer Ge in uw haet'lijk doel geen weerftandwenschtte vinden,,, Ik zweer 't; Gij ziet in rook uw fnoode hoop verzwinden. „ Of flaegt Ge eens naer uw' wensch, en ziet „ Hier-aljès voor uw voeten knielen', 3, Ik zweer 't; Gij zuk uw zelv' vernielen. ,, Een ftreek als deez gevormd duit de overheerfchhie; niet. ,, Om 't even wat Gij moogt verkiezen,
„ De
In 't eind; noch eer, noch deugd, niets kari heur heersChzugt fluiten.
De boomen in den boei te fluiten,
Is alles, waer heur-hait haer flreefl:!
„ Noch Eed'ler, roept Hij uit, dat alles knielt en beeft!
„ Dan, midden onder fiere boomen,
„ GeUefftoosd en geflreeld,
„ Met eer en gunst bedeeld,
„ Mser echter op geen' troon gskomea."



ZANG, 7$ De ftreek zal zijnen roem verliezen. 33 De boomen, worden zwak, verwelken uur op uur;
En 't einde van dit fnood beduur, „ Is eerlang de overmagt in d' ijzre arm te vallen,
In 't eerfte zal uw loöze dwang, ,, Bewerken uwen ondergang. ,, Door d'ondergang van allen. ,j In 't laetste als alles bukt, en beeft, 3, En U, als 't waere, den Scepter geeft, ,, Ziet ied're boom U hier naer de ogen; „ Maer niet beftand voor grooter macht, ,, Die om uw dwaezen waen eu kleene grootheid lacht, „ Zien we eerlang U verkloekt, voor grooter magt gebogen. 3, Zie daer; het wis gevolg, dat uit uw heerschzugt fpruit. 3, Doch 't kan ook, als de wraek in \einde is los gebroken, ,, Dat, eer Gij zelvs vermoed, Ge uw boosheid ziet gefluit, j, En dat uw vaderland wordt in uw val gewroken. „ Of twijffelt Ge, of der ftreek
F 2 « Het



76 ZEVENDE ZANG.
„ Het recht tot zulk een wraek ontbreek'?
Ik zeg, en denk wie 't zegt, ik zeg het, dat deboomea>
Te kort doen aen hun pligt, „ (Zo gij niet fpoedig zwigt,)
„ Indien ze als dan hun' wraek, niet op U neer doen koomen. „ Keer dan! nog is het tijd, zoek in der boomen' vreugd, ,, Zoek in het heil van deeze flreeken, „ Zoek in heur roem uw'roem, wat ookeen pijsmoogpreeken,
Zoek, zoek uw grootheid in de deugd!
Mijn hand is reeds gereed, gaet Gij dit fpoor te buiten,
En faeltder boomen moed, 'k verdelg U, en uw' fpruiten! "
En met die tael klimt flraks de Schikgodin om hoog; Terwijl een donkre wolk .haer weg neemt voor het oog.
FRANK DE F RIJ.