i GEStHENK * J. VA N T 1 DR- EtLCO VERWIJS, j | 1880. |    VADERLANDS CHE HISTORIE. TWEEDE DEEL,   VADERLANDSCHE HISTORIE, VERVATTENDE DE GESCHIEDENISSEN D E R N U VEREENIGDE NEDERLANDEN, INZONDERHEID DIE VAM HOLLAND, VAN DE VROEGSTE TYDEN AF! Uit de geloofwaardige Schryvers en egte Gedenkuiikken iiiniengeiïcld, DOOR JAN WAÖÉN AAR. Met Plaaten en Kaarten. TWEEDE DEEL, BEOINNENDE MET den AANVANG DEP ne" G E N d E E E ü W E , RN EINDIGENDE MET DE DOOD VAN WILLEM DEN 11, GR A Ar V E VAN HOLLAND E N R ü O M SC tilt ONING, IN 'T JAAR 1256. Te AMSTERDAM, ïy JOHANNES ALLART. m d c c x c. Mtt Privilegie van de Ed. Cr. Mag. Ffésren Slaat in van Hulland m WtstfrHihmé,   VADERLANDSCHE HISTORIE. VYFDE BOEK, INHOUD, I. Staat deezer Landen. Zeden. Godsdiensti Koophandel. II. Regeeringsvorm. Hertogen-. Graaven. Regt- en Landdagen. Koningklyke en Graaflyke Inkomfien. Steden - Regeering. III. Ryksv er deeling van Karei den Grooten. Deenfche Kryg. IV. Inval der De enen in Friesland. V. Karei de Groote flerft. Keizer Lodewyk is den Friezen ganflig. Heriold^ Koning der Deenen, komt herwaards. VI. Kettery in Friesland. Deenfche zaaken. VII. tlcriola gedoopt. VIII. Hy krygt, nevens Roruk en Hemming ^ bewind over een gedeelte deezer Landen. IX. Duurjlede, deor de Deenen, verwoest. X. Walcheren en andere Streeken overvallen. Fggard en Hemming fneu- . velen. De Koopfiad Witlam veul/lgd. XL Geweldenaaryen te Egmond en te Noordwyk. De Graaven Gerolf en Tibbold komen om. XJT. Ryksv er deeling tusfehen Lotharius en Kareh XIII. Watervloed. Deenfche Zeefchnimeryen. XIV. Nieuwe Ryksverdeeling, tusjchen Lotharius , Lodewyk en Karei. XV. Friesland, }l. Deel. A groo-  £ VADERLANDSCHE V. Boek; grootendeelds,door de Noormannen, overheerd, XVI. Heriold omgebragt. Roruk bemagtigl Duur/lede. XVII. Invallen der Noormannen. XVÜL Ryksverdeeling na de dood van Keizer I.otharius. Roruk en de Deenen bemagtiger, de Betuwe, Utrecht enz. XIX. Friefche Koopluiden te Duurflea'e, door de Deenen, gedood. XX. Onderzoek of Holland, in V jaar 063 , tot «en Graaffchap gemaakt zy. XXI. Roruk, door de Conkingi, verjaagd. XXII, Het Woud Wasdaaan GraaveDirk gefchonken. XXIIf. Kerdeeling van Lotharingen, onder Karei en Lodewyk. XXIV. De Noorman Rudolf valt in Friesland. XXV. Rolh komt, uit Engeland, in Walcheren. Hy vertrekt .weder. XXVI. Veranderingen, na de dood van Keizer en Koning Lodewyk. Graaf Dirk/keuvelt, ineen' Stryd tegen de Noormannen. XXVII. Zy verbranden Bajarzuna, en V Paleis te Nieuwmegen. XXVllI. Zy flaauzig, te Haslou,aan de Maaze, neder. XXIX. De Noorman Godefrid bekomt het gebied over Kennemerland en Friesland. Doesburg of Duisberg bemagtigd, en D.ventcr verbrand. XXX. Gezantfchap van Gerolf eh Gardolf. Gerolf verliest zyn Graaffchap. XXXJ. Godefrid gedood. Einde der Deenfche Regeeringe, hier te Lande. XXXII. Gerolf, in V bezit ^ van zyn Graaffchap, her field. Gift » van Koning Arnoud, ten zynen behoeve. XXXIII. Zwcntibold wordt Koning van Lotharingen. XXXIV. Gerolf fier ft, en | wordt, door zynen Zoon,Djrkdf.neer( $ ten, opgevolgd. Eens  JtrSo/. „'ttsfa '..'/OflV,itvmo-yer Ji/acx-*-  yttder/. Xs/orU JT.Jlcv/ imenrnvc  V. Boek. HISTORIE. $" Eens reeks van omtrent tien Eeuwen , federt de aankomst der Batavieren hier te Lande, vcrloopcn , heeft zo merkelyke veranderingen in den Staat onzes Vaderlands te wegc gebragt, dat het niet ondienftig zyn zal, in den aanvang deczes Boeks, een weinig (til te ftaan, \ l I Zeden. a b C ri I »c * VADERLANDSCHE V. Bokit; nog tusfchen de Eems en den Midden -Ryn, alwaar zy, by de oudfte 'Schryvers geplaatst worden. En fchoon zy, fomtyds, uit een gedeelte hunner bezittingen , door do Franken, verdreeven geworden zyn, fchynt zulks alleenlyk uit zulk een gedeelte gefchied te zyn, van 't welk zy zig, in laater' tyd, hadden meester gemaakt (Y). Zy hebben hunïc oude Landen, immers voor 't grootile geleelte, altoos behouden, of 't gene 'er hun, foor eenen tyd, van ontweldigd was, fpoeliglyk wedcrgekreegen. De naam van Friezen s hierom alomme zo vermaard geworden, dat le Ingezetenen der Landen, thans Vereenigde Nederlanden genoemd, naauwlyks by eenigeii ndcren ■ n'aam, in Schriften der agtfte, ne;ende cn eenige volgende Eeuwen, betekend porden. Friesland itrekte zig tot aan de Laurcrs cn nog verder Oostwaards: en Westraards tot aan de Schelde, (d). Utrecht en Vyk te Duurliede (e), Vlaardingcn en Rynsurg of Keenenburg (ƒ) waren, zo wel als )okkmn, Steden van Friesland. Doch fchoon de Friezen de zelfde Landen 's van ouus hebben blyven bewooncn, bebmzQ egter de zelfde Zeden en den zelfden Godsdienst geenszins behouden. De verkeeng met de Romeinen heeft de Franken al-' ngkens befchaafd, en deezen hebben de-t Frie- fi) Zie T. Hoek, bl. 36. CO Zie IV. Boek, bl. 33Ö en 359. Veg. met III. Boek, bt. 2. 0if ad annum -'A ?. O) Capit- Reg. Franc. Col. 270. Tom. I. Edit. Boluz. [Cel. 596. Edit. Csor^isr.h.'] O) Monach. Egoi.ism.. Vita Caroli Magni ad annum 78'. (O Caroli Maoni Ptsekt. ii fc[9mil. Pauli Diacunj xfad MabllaON. p. 73.  V. Boek. HISTORIE. hem, hier in, van veel dienst geweest («> Naderhand werden deeze Schriften, op bevel van zynen Zoon, Lodewyk den Vroomen , door zekeren Saxer, in Duitfche Digtmaat, naar den trant dier tyden, overgebragt (j>> Ons is reeds gebleeken, dat de verkeenng met de Romeinen, al vroeg, Koophandel hier re Lande gebragt heeft c». Naderhand, hebben wy gezien, dat de Britannifche Graanenhandel, hier te Lande, van merkclyk belang gerekend werdt C» Eenige oude Opfcnnften, in Zeeland gevonden (£), overtuigen ons, dat 'er ook andere Handel, van hier oj; Britanje, werdt gedreeven. Ln onder de Re seeriag der Frankifche Koningen van dei eerden en tweeden Stam begon de Koophandel en Zeevaart reeds merkelyk toe te nee men Het heffen van verfcheiden' Tollen ot Koop- en andere Waaren, die, langs de Ri vieren, of over Bruggen en Wegen, tot d< Vorstelyke Schatkist behoorende , gevoen werden, was toen in gebruik (*> Endeoudft Giftbrieven der Utrechtfche en anderen Kerken hier te Lande, toonen, dat deeze Tol len ook hier werden ingevorderd. Aan dei mond der Maaze lag, in de.p^to we eene voornaame Handelplaats, mtlan ge [y] ffii» Am- Libr. Saxonic. opud Du Chbsne Ton. \%?7% I. Soek, H- »9- «• **■ I23- m %jX'c%»£r*™. * nriaenburgo p, H, 15 & 1 Hclisiou dés Gaulois. Tom II- p. 9°- . , C~:1 Cnpk. Heg. Franc. Col. 23, 4~oa, 42.6, 9«9- ÏW* tdtt. Ba!uz. ^ A 4 Koophandel; 1 > [ t t l  S VADERLANDSCI1E V. Bofk, genoemd (»• Ook waren Wyk te Duurdede (b) en J'icl (c) toen aanzienlyke Kooplieden. Doch beoosten de Zuiderzee, in het tegenwoordige Friesland, fchynt de handel zo vroeg niet gekomen te zyn. De Schatting van Paarden en Koeijen, die de Saxers en zo/t fchynt, ook de Friezen, oudtyds ! opbrengen moesten (V), toont wel, dat hun Land weinig meer uitleverde: hoewel ook uit de oude Inftellingen der Frankifche Vor' lten, af te neemen is, dat 'er Kooren en Honig gewonnen werdt (V); waar in ook Handel gedreeven zal geworden zyn. De Friezen hebben zig ook, eerlang, op het weeven van Wollenlloffen toegelegd;\ welk wy gezien hebben ffl, dat °al Voeg,, in E Belgisch Galhe , in gebruik geweest is. Men leest dat Karei de Groote, op Paafchen, den ' mi"d1e!'f,n Amptenaaren Friefche Rokken van verfchillende verwe plag te fchenken (V). Zelfs heeft hy uitheemfchen Vorsten, fomtyds, Fnefche Mantels, van witte, gryze en purpere verwe, vereerd (h). De Handel werdt wyders merkelyk voortgezet, op de openbaare Markten, die men, al vroeg, hier te Lande, gehad heeft (i). De ■f«)Aqn«I. FuUcnC. ad tttimim 83*!. . y ' A«nal. Bei-tin. ad annum 863. C/j m. Bock, 11. 206.  V. Boer. HISTORIE. 9 De Burgerlyke Regeering deezer Landen was thans geheel veranderd van gedaante, waarom het te noodiger is, dat men zig een goed begrip maake van den Staat derzelve, in de negende Eeuwe en vervolgens. In overoude tyden, was hier het Oppergezag by de algemeene Vergaderingen des Volks, in welken Koningen, Krygsoverften en Regters aangefteld werden, die de gemeene zaaken beftierden (F). Doch wanneer de Romeinen een gedeelte deezer Landen overteerden , waren zy gewoon, de Burgerlyke Regeering en 't bevel over 't Krygsvolk eenen Landvoogd toe te vertrouwen, die 't Volk wetten gaf en ondcrgefchikte Overheden aanftelde. Wy hebben 'er een merkwaardig voorbeeld van gezien onder de Friezen (/); die egter de oude wyze van Regeering wederom aannamen, wanneer zy zig van ukheemfche overheerfching ontfiaagen zagen Immers men leest, in Schryvers der agtfte Eeuwe, dat de Saxers, die eenerlei wyze van Regeeringe met de Friezen hadden, toen geene eigenlyke Koningen gehad hebben; maar, door verfchéiden' Hertogen of* Landvoogden, geregeerd werden. Uit deezen verkooren zy, in Oorlogstyden, eenen tot Krygsoverfte, die, na 't eindigen van den Kryg, even als van ouds, van gelyk gezag werdt als de andere Landvoogden (tnf. En hier van komt, dat men, fomtyds, van ver- fchei- (i) Zie I. Sotfc, H. so. (O I- £oek, bl. 93. •,.. .■ (m ) Blda Hift. Eccl, I.ibr. V. Cap. ïo. Co*f, Poer; Saxon, fielï, Carol. Magni, ad atmwn 772. A 5 ir. Regee- rings- vorm. * Éaiem p.-e.  ïo VA DE RL AND SC HE V. Boeit; Prafec- fcheiden' Heeren of Hertogen. der Friezen , op een' en den zelfden tyd, in oude Schryvers, gewaagd vindt (V). De Franken hielden omtrent den zelfden voet als de Romeinen in de overheerde Landen. Wy hebben gezien, dat zy, in de vierde Eeuwe, een gedeelte van Gallie bemagtigd hebbende, het Landbedier gaven aan Regters (o~), welken onder hen den naam van Hertogen of Graaven droegen. Zo dra hadden zy het gedeelte deezer Landen, welk ter linkerzyde des Ryndrooms gelegen was, niet overheerd, of zy hebben 'er, buiten twyfel, ook Hertogen of Graaven aangefteld. Wy hebben te vooren (p~) getoond, dat Dagobeit de I, Koning der Franken, Hertogen en Graaven hadt, ter wederzyde des Rynftrooms. Pipyn, de Vader van Karei Martel, federt, een gedeelte ten minde van Friesland bemagtigd hebbende, heeft 'er, buiten twyfel, ook, diergelyke Amptenaars aangedeld. Immers ten tydc van zynen Kleinzoon, ook Pipyn genoemd, ontmoet ons een Amptenaer in Utrecht, die den naam van * Stadvoogd draagt, en aan de bevelen des Frankifchen Konings onderworpen was (q). Doch in en na de tyden van Karei den Grooten, vindenwe deeze Koningklyke Amptenaars, dikwils, onder de Friezen. Karei den Grjoten, gantsch Friesland, van de Wezer af tot aan de Schelde toe* overheerd en met Wetten voorzien hebbendes O) IV. Bock, bl. 423. 'C<0 Hl. Boek, bl. 23 ï. Cp") IV. Bock, Ui 338. (f ) Willibaldi Vita 3. Bonif. Cap. X. p. 246.  V. Boek. HISTORIE. u de (r), vondt goed, de Friezen, door byzondere Amptenaars, van hem afhangkelyk, te doen regeeren. Deezen, 't zy men ze Hertogen , of Graaven, of nog anders noemde, waren f Knegten des Konings (O, tot. dat zy zig • van alle eigenlyke afhangkelykheid ontfloegen, en op eigen gezag regeerden. De naam van Dux of Hertog werdt oudtyds alleen gegeven aan hem, die over een Heïr geboodt. Doch in de middeleeuwe, werdt deeze naam veeltyds gebruikt, om een Landvoogd, of Beilierder van een Gewest, uit verfchelden' ftreeken Lands befhande, te betekenen: welke verfcheiden' Streeken Lands den naam van Comitatus of Graafjehappen droegen (*), en over ieder van welken, gemeenfyk, een Graaf, onder zynen Hertog, geboodt. De naamen van Hertog of Graaf worden fomtyds wel door eikanderen gebruikt en op een cn denzelfden Perfoon gepast (V); doch doorgaans is Hertog een naam van meerder waardigheid: en men klom van den rang van Graaf tot ,dien van Hertog op (V). Een Hertogdom beftondt, naar fommiger meening, uit twaalf Graaffchappen. Doch dit hadt wel fomtyds plaats; maar men vindt ook van Hertogdommen in de middeleeuwe gewaagd, die uit f» IV. Boek, bl. 445- (.O Leg Salie. Til. LVII. Nam. II. Cel. 113. EOt. Ceorelsc'i. CO Ptö* not* j' Sirmosd. ad Sidon. Apoll. Epilt. Libr. VII. Ep. XV:I. p. 79. O) Vide H. Valesium in Panegyr. Berengar. Cap. III. p. 379. Edit. Murator. (vj Foriunati Cariu. Liir. VII. Carm. 20. & Libr, X. Carm. vj. { Ptteri fiegi£. lertojen.  óraaven, « VADERLANDSCHE V.Boek: uit drie (», uit zeven (V) en uit meer dan twaalf Graaffchappen beitonden (jy). Gantsch Friesland droeg, in de negende Eeuwe, den naam van Hertogdom (z). in de Friefche Wetten , door Karei den Grooten gegeven , wordt van niet meer dan eenen Hertog gewaagd. Men leest 'er in van afgezondenen des Hert ons en van een Hof des Hertogs (a). Ook fpreekt een ander oud Schryvcr (£) van eenen Hertog, die, in den aanvang der negende Eeuwe, over Friesland, gebied voerde. De naam van Comes, of Graaf, waarvoor men, in de Middel-Eeuwe, Grafio en Gravio zeide (V), werdt, ten tyde der Gothifche Regeeringe in Italië, en zelfs al vroeger Cd), doch inzonderheid in de agtfte Eeuwe en vervolgens, gebruikt, om iemant te betekenen, die, van 's Vorsten wege, opzigt hadt over eenige Stad, Landitreek, Water, Woud, Gebouw, Dykaadje enz. tot 's Vorsten gebied of eigen goed behoorendc. Die over eene Stad of Landftreek opzigt hadden, werden dikwils Graaf van zulk eene.Stad of Landftreek genoemd. Zo leest men van een' Graaf van Walcheren (e). Doch veeltyds kreegen de Landftreeken den naam naar den Graave. Zo vindt O) Greóor. Turon. Libr. VIII. Cap. 18. & Du Cangg yoce DücatuS' 00 Gregor. Turon. libr. II. Cap. 20. CJ) Vita A1.dwci Epifc. Ccnoman. n. I. apud Du Cansb Voce Dux. O) Anrjal. Bcrtin. ad annum 839. (a) I-eg. Frifion. Til. XVI. Leg. 2 & 3. (b) RegjNon, Cliron. ad annum 809. VA vCS,„S,al'Cr.- V';,UV- LeS' 1 & 2 Tit- LVir. Leg.U (d) Z'.e III. Boek, bl. 258 (O Aiinal FuMcnf ad annum 837.  V. Boek. HISTORIE. || vindt men gewaagd, van het Graaffchap vm Wigman, van het Graaffchap van Ansfrid (ƒ), van het Graaffchap van Everhard (g),envan verfcheiden' anderen, hier te Lande gelegen. Water- en Woudgraaven werden zy genoemd , die over Wateren en Bosfchen opzigt hadden: Paleis of Paltsgraaven, die in 'sVcrften Paleis te Regt zaten: Burggraaven, die een Burgt of Slot bewaarden: Dykgraaven, die 't opzigt over eenige Dykaadje hadden: Mark- of'Grensgraaven, die de Marken of Grenzen des Ryks befchermden enz. Wy zwygen van veele andere foorten van Graaven, om dat zy niet tot ons oogmerk te pas komen. Met een enkel woord, kan men zeggen, dat alle voornaame Vorllelyke Amptenaars, die ergens opzigt over hadden, Comités of Graaven genoemd werden. Alle of de meeste Graaven der MiddelEeuwe bekleedden bet Ampt van Regter, waarom de naam van Graaf, dikwils, door het woord Regter, verklaard wordt (^). Wanneer een Landfchap, in verfcheiden' Graaffchappen, verdeeld was, ftonden de byzondere Graaven, veeltyds, onder eenen Hertog. Doch 't gebeurde ook, nu en dan, dat de Graaven geenen Hertog boven zig hadden (*)• Hier te Lande, waren verfcheiden' zulke Graaven, die, fomtyds, over één, fomtyds, over verfcheiden' Graaffchappen , gebooden. Want fchoon Karei de Groote nooit meer CO Diploma Fot.ckeri apud Marten. & Durand, Vc:er,. Mpnum. Tom. I. Col. 140. Cg~) Rec.ino ad annum 885. C éj Eeg. Ripuar. Tit. LI Leg. t. Tit. LUK Heg. I.. ( i) Chron. S. Benigni Divionenf. ad annum 787. apud D'AChery Tan. 1L p. 372.  Ï4 VADERLANDS CHE V.Boex, meer dan één Graaffchap aan ieder' Graaf gaf, ten zy op de Grenzen, of om byzondere redenen (k); zo heeft men andere Vorften, fomtyds, agt Graaffchappen aan éénen Graaf zien wegfchenken (/). Ook is ons, in 't voorige Boek (m), reeds een Graaf Dirk voorgekomen , die, onder de Ripuariërs en Friezen, Krygsvolk verzamelde; en, derhalven, onder ieder deezer Volken, één of meer Graaffchappen gehad zal hebben. In Friesland, waren verfcheiden' Graaven en Graaffchappen (V). De Betuwe en de Veluwc droegen ook, in de Middel - Eeuwe, den naam van Graaffchap (V); en' behalve deezen, waren 'er veele andere Graaffchappen, hier te Lande, welker fommigen ons, in het gevolg deezer Historie, zullen voorkomen. Deeze Graaven, of veelen derzelven, Honden onder de Friefche Hertogen, zo lang zy 'er waren. Sommigen fchynen, eenen tyd lang, onmiddelyk van Karei den Grooten cn eenigen zyner Opvolgeren te hebben afgehangen. De waardigheid of het bewind van Hertog en van Graave werdt, in de overwonnen' Landen, door de Frankifche Vorllen, veeltyds opgedraagen aan zulken, die 'er, te vooren, onder denzelfden , of onder eenen anderen naam, gebied gevoerd hadden (ƒ>). De Franken Momaciïi S. Gallens, de Ecclef. Cura Caroli M. Cap. XIV. CO Othon. Imp. Epift. inttr CereeRti CLVIII. apud Da Ciiesne Tom. II. p. 826. O) IV. Boek, bl. 427, 434. (tl) Annal. Bertin. ad annum 850. Reoino ad annum 885. (0) Anna!. Benin, ad annum 839. Diploma Hcnrici VI, apud Heijam, p- 177. 03 [listor. de Laudgr. Turing. Cap. VII. p. 912. Tom. J» Bdit. Pistorii.  v\ Boek. HISTORIE. ff ken hadden de gewoonte van den zogenoemden Koning over een Volk, welk zy overwonnen hadden, de Regeering, ondereenen minderen Titel van Hertog of Graave, in handen te laa-, ten, mids hy den Ryke getrouwheid beloofde. Zo fchynen zy ook in Friesland gedaan te hebben , alwaar de overwonnen' Koning, van de Friezen, eenen tyd lang, als Koning, van de Franken flegts als Hertog aangemerkt werdt Somtyds gaven zy den overheer- den Volken vryheid om zig zeiven eenen Hertog of Graave te verkiezen (r); doch dan fchynt hunne verkiezing, door den Koning, goedgekeurd te hebben moeten worden. In de verkiezing, werdt doorgaans gezien op het Geflagt (s), en veeltyds de Zoon van eenen Hertog of Graave in zyns Vaders plaats aangefteld. Doch men hielde zig hier zo niet aan, of de Zoonen der voorige Hertogen en Graaven werden ook fomtyds voorbygegaan (V); om 't welk te verhoeden, zy gewoon waren, de Frankifche Vorften, fchriftelyk of mondeling , te verzoeken, dat zy, tot opvolgers hunner Vaderen, mogten aangefteld worden (11). Doch dit badt gecne plaats meer, na dat het Hertoglyk en Graaflyk bewind, hier en elders, erflyk geworden was; gelyk eerlang gebeurde. Een Hertog of Graaf, aangefteld zynde , kreeg een Berigtfchrift, waar na hy zig ge- draa- (q ) Chfonic de Tiajecln in Matth Annal. Tom. V. p. 309. (r) Leg, B;ijuvar. Tit. II. Cap. I. Leg. 1. C t ) Leg. Bajuvar. Tit. II. Cap. XX. Leg. I - 3. R*gin0 ad annum 887. Cit 1 Eginiiarti A'obacis Epift. XXVI. cpud, Ou Ches'N^ $m. 11. p. jco. Benge* fchriften voorHertogen en Graaveu,  ao* VADERLAND SC HE V.Boek," draagen moest. Men heeft nog voorbeelden van zulke Berigtfchriften, voor Hertogen en Graaven over Landfchappen en Steden, zo als zy, ten tyde der Gothifche Regeeringe in Italië, gegeven werden (V), met welken wy ons niet ophouden. Doch daar zyn andere voorbeelden, ons nader betreffende. In eene oude verzameling van Voorfchriften van allerlei open' Brieven enz., vindt men een algemeen Ontwerp van een Berigtfchrift, voor eenen Hertog of Graave, door de Frankifchc Vórften, aangefteld, in wélk hem gelast wordt „ den Ryke getrouw te blyven; de „ byzondere Natiën, onder zyn gebied, vol„ gens derzelver byzondere wetten en gebrui„ ken, te regeeren, Weduwen en Weezen te „ befchermen, Roovers en andere Kwaad„ doeners ftrengeiyk te ftraffen, en de Ko,, ningklyke inkomften, in eigener Perfoon, „ jaarlyks, in de Koningklyke Schatkist, to „ komen brengen f>)." Ook is 'er nog een Berigtfchrift voor handen, in den jaare zevenhonderdnegenentagtig, door Karei den Grooten, gegeven aan zekeren Trut man , door hem , tot Graave, over een gedeelte van Saxen, aangefteld. Hy krygt 'er bevel v&\ „ om de voorvallende gefchiilen in 'r. open„ baar te hooren en naar billykheid te bellis„ fen; om de algemcene Landdagen, die in „ de Koningklyke Hoven gehouden werden, „ by te woonen; om de Geestelykheid, door „ gantsch (y) Casmodor. Variar. Libr. VI. Farm. XXIII.*. joz.Libr. VII. Form. h III. IV. VI. XXVI. p. 103, 104, 105, 110. (_w~) Marculh Fonnul. Libr. I. Farm. VIII. Col. jBb. Tom, U. Edit. Baluail.  V. Boek. .HISTORIE. ij „ gantsch Saxen, te bcfchermen, en agt te geeven, dat de * Stedehouders en f Scjhe„ penen, die onder hem Honden, hun Ampt „ getrouwelyk waarnamen (V)." Deeze Berigtfchriften doen ons het Ampt van Hertog en Graave, ten deezen tyde, eenigszins nader kennen. Wy zien, dat zy de byzondere Natiën onder hun gebied woonende, naar derzelver byzondere Wetten, regeeren moesten. Het Ryk der Franken beilondt uit veeledei Natiën. In de optellingen, die 'er, ten tyde van Karei den Grooten, van gedaan zyn, vindt men 'er vyftien met naaine genoemd, onder welken ook de Friezen zyn (y). Alle deeze Volken hadden hunne byzondere Wetten, die, door de Frankifche Vorden, met toedcmming der overheerde Volken zeiven (2), befchaafd en veranderd waren. Hierop moesten de Hertogen en Graaven, in 't beregten van 't Volk, agt geeven. Ook werdt 'er, fomtyds, in geJyke gevallen, omtrent de verfcheiden' Natiën, iet verfchillends vastgedeld, waarop, insgelyks, gelet moest worden. Een Ripuarifche Frank, by voorbeeld, een' Salifchen Frank gedood hebbende, moest twee honderd Solidi (1) boete o) Capit. Reg, Franc. Edit. ISaluziK Tom. I. Col. 149. (y) Capir. Rjg. Franc. Libr. M\. Cap. CCCLXV1. Cji. «bV. To,n. I. Eüt. Baluzii. Cz^ Keg. Alam-nm. in Ti tul & Efril. (1) Deeze Solidi waren eene gouden Munt, en twaalf zilveren Denarii ieder waardig. Capit. lieg. Franc. Col. 380. Tom. I. Edit. Baluzii [Col. 602. Edit. Georgisch.~\ De hedendaagfche Franiche Schryvers noeraenze Sols d'Or of gouden Stuivers van twaalf zilveren De. niers of Penningen. Voor eènige jaaren, was ztük een Stlidus agt Livrei Fransch geld waardig. I tie* k pere U. D*J£L. B Da- * Ficarii. \Scabini. Nader bel'chry« ving van het Ampt van Graaf, in Regeering en Regtsoefeuing  ÏS VADERLANDSCHE . V.Boek} Mindere ilegters. •te betaalen; doch maar honderd en zestig, zo hy een Burgondiër, Aleman, Beyer, Saxer, of* Fries gedood hadt, en niet meer dan honderd, in geval hy een' Romein hadt omgebragt (a). Zo vindt men ook, in de Longobardifche Wetten, onderfcheid gemaakt, in de boete, die een Saxer of Fries, in geval van doodflag, betaalen moest , en de boete, die, in gelyk geval, door anderen, betaald moest worden (b~). Doch daar de byzondere Volkswetten en Frankifche Inzettingen zweegen, hieldt men zig aan het Roomi'che Regt. En hiervan kwam het, dat fommige Graaven, in de negende Eeuwe, befcluüdigd werden, dat zy, of volgens de Koningklyke Inilellingen, of volgens de Roomfche Regten, uitfpraak deeden, naar dat zy 'er het meeste voordeel voor zig in zagen (V). De Graaven zaten te regt met eene mindere foort van Regters, die, in fchriften der Middel-Eeuwe, llatchimburgii en Scabini ge ■ noemd O) Leg. RiptfaH, TH. XXXVIII. Leg. I, II, III, IV. Cd. jCo, 1C1. Edit. Cu>rgiscli. , . (£) Ludovki Pa Leges Cap. III. p. 126. Tom. I. P. II, Eu:, Hitrator. [Col. ttjt. Edit. <: orysch.} Cc) IIincmar.. cie Poteit. Kc;;iiin, Cap. XV. Daniël. Hij}, tk France Tom. I. p. 289. Doch, door verandering in de Munt, i'edert, in Ftankryfe voorgevallen , zouden zy daar tegenwoordig tot omtrent vyftien Livres, dat is, ruim zeven guldens Hollandfche Munt gang hebben. Voiez Dunos Hifi: Critiq. du l'Etabliifem. de la RIonarch. Francoi/eLm.l. Ch. X. Tom.jl. p. 120. Zulke Solidi zullen ook de Stuivers geweest zyn, van welken wy boveu (IV. Boek, hl. 407. Zant. (2) fpraken; ten ware men ze liever voor zilveren Solidi Wilde ncemen. Deezen hadden twaalf koperen Detmiii. Vide Du Cange Gkjarium Yoce Soliüüs.  V. Boek. HISTORIE. t§ noemd worden; welke laatfle benoeming mee ons woord Schepen overeenkomt. Over eene zaak, voor 's Graaven Regtbank gebragt, moesten, volgens de Frankifche Wetten, ten minde zeven Scabini of Schepens zitten (d). Uit an* dere plaatfen blykt, dat de Schepenen, fomtyds, twaalf in getal waren (Y). Ook Helden de Graaven, fomtyds, Vicarü of Stedehouders onder zig aan, die hunne plaats bekleedden. Nog was 'er eene mindere fooït van Regters, Centenarii of Honderdmannen genoemd, die, over geringe zaaken (ƒ), en, zo men wil, ook ten platten lande, Regt deeden. Ook moesten zy waaken tegen Roovery, in de oude Wetten, Scach genoemd (g). De Graaven en Honderdmannen hielden, van tyd tot tyd, Regtdagen, Mallum by de Landluiden genoemd (h). De Graaflykcn moesten, volgens fommige WettenfT), driemaal 's jaars gehouden worden. Doch of zulks ook by de Friezen gefchiedde, blykt niet klaar. Men hieldt deeze Regtdagen, van ouds,in de open Lugt. Doch zulks werdt, in laater' Wetten (T), verbooden. Evenwel fchynt men zig, hier te Lande, niet naar die ver- (y") Capit. Reg. Franc. Col. 394. Tom. ï. Edit, Baluz. [Col. C67. Edit. Gcorgisch.~\ (O Capit. Reg. Franc. Col. 605. Tom. I. Edit. Baluz. [Col. 14^. Edit. Georgisch.~\ CD Capit. Reg. Franc. Col. 497. Tom. I. Edit. Baluz. [Col. 767. Edit. Georgisch.~] Q») Capit. Reg. Franc. Col. 68. Tom. II. Edit. Baluz. (a) Vita S. VValarici Abb. apud Du Chesne Tom. I. 561^ 562. CO Capit. Reg. Franc. Col, Crf.Tom. I. Edit, Baluz. [Col. 858. Edit. Georgisch.'l CIO Capit. Reg. Franc. Col. 603. Tm. I. Edii. Baluz. [Cet* 842. Edit. üeorgiscit.} B a Regtcky gen.  ftd VADERLANDSCHE V. Boe*; verbod gefehikt te hebben. Het houden van Regtdagen, onder den Upflahboonii by Aurik in Oostfriesland, heeft nog in de veertiende Eeuwe plaats gehad Q). En nog heden ten dage, is het regt doen in de open lugt, hier te Lande, niet geheel buiten gebruik. Doch behalve de Regtdagen, hielden de Graaven nog eene andere foort van Vergaderingen, wanneer 'er een oorlog ontftondt. Hier deeden zy alle 's Vorften Leenmannen, die hunne onderhoorige Dienstluiden, ten zekeren bepaalden getale, in de wapenen moesten brengen, byeen komen. Die niet verfchecn, werdt in boete beflaagen (tri). Volgens eene Wet van Karei den Grooten, in den jaare agthonderd en twaalf gemaakt, was een Graaf verpligt, toe te zien, dat elk, die hier verfcheen, met een' Lans, een Schild, en een' Boog met twee koorden en twaalf pylen gewapend was. Ook moesten zy een Panfier of Kolder aan 't lyf hebben Cji). Aangaai de de Friezen in 't byzonder, hadt hy, in den jaare agthonderd en zeven, bevolen, dat derzelver Graaven, de Koningklyke Leenmannen en alle de Ridders, wel toegerust, ten ftryde moesten trekken. Van de geringe Luiden onder hen, moesten de zes eenen zevenden uitrusten Co). Wanneer een Graaf, met zyne onderhoorige benden, van eenen Krygs- toge (7) Vide Ubeon. Emmh Rer. Frif. Libr. XHI. p. fo, 91. (m) Capit. Reg. Franc. Col. 508. Tom. ï. Edii. Baluz. [Col. 7-3. Edit. Georgischi] 60 Capit. lieg. Franc. Col. 50C. Tom. I. Edit. Baluz. [Col. 778. Edit. Georgisch. (O ' nPi£- Re?' Franc. Col. 459. Tom. l.Edit. Baluz. [Col* 736. Edii. Gcorg sch.]  V. Boek. HISTORIE. 21 togt t'huis gekeerd was, bleef het Volk, veertig dagen lang, verfchoond van den Krygsdienst. Deeze vryheid werdt, in het oud Duitsch,£n7tfz en Scastkgi genaamd O); 't welk men, in de Frankifche Wetten, aflegging der Wapenen vertaald vindt De andere algemeene Vergaderingen, die, oudtyds onder de Germaanen en Batavieren, gehouden werden (r), fchynen, in de Middel-Ecuwe, door de Franken, onder de Volken , die zy overheerd hadden, afgefchaft te zyn. Men vindt eene Wet, omtrent het einde der agtfte Eeuwe gemaakt, by welke allen Saxers verbooden wordt, algemeene Volksvergaderingen te houden, ten ware dezelven, door 's Konings * Afgevaardigden, befchree-1 ven wierden (V)- Ondcrtusfchen mag men twyfelen, of de Saxers cn Friezen zig, volgens deeze Wet, gedraagen hebben. Doch de Frankifche Vorsten, van den tweeden ftam inzonderheid, hielden dik wils alge-; meene Landdagen, op welken de Hertogen, Graaven, Bisfchoppen, Abten, met een woord de voornaamfte Leenmannen en andere Grooten verfcheenen. De Koning kwam 'er ook, en ontving 'er veeltyds afgezondenen van overheerde Gewesten en Gezanten van vreemde Mogendheden (/). Men handelde 'er van Vrees) Lotliarü Leges Cap. LVI. p. 143. T»m. I. P. Ui Edit. Mvrauir. ,. , Tn , (q~) Capit. Reg. Franc. Col. 668. Tom.\. Edit. Baiuz.lCol. 904. Edit. Georgisch.2 CO Zie I. Boek, li- .30. , ,„ , ( s) Capit. Reg. Franc. Col. 256. Tom. I. Edit. Baluz. [Col. 584. Edit. Gcorgisdti] (O Zie IV; Boek, 01. 422, 426. B 3 'Misft. Landda;en.  22 VADERLANDS CHS V. Boek. Vrede en Oorlog en andere gemeene Lands zaaken (V). Somtyds werden 'er gewigcige gefehillen , tusfchen Hertogen , Graaven, Landen cn Steden, door den Koning, beliegt O). Hy ontving 'er de Schatting uit de overheerde Landfchappen O): ook de jaarlykfche giften zyner Onderdaanen (x\ Voorts werden 'er Lands wetten gemaakt die , door de ftemnie des Vorften niet alleen; maar ook, door de goedkeuring der Hertogen, Graaven, Bisfchoppen enz. krast Jcreegen (y). Men noemde deeze Landda ■ gen Campi Mar tit en CampiMadü, om dat zy eerst, in de maanden Maart en Mai, gehouden werden t» Doch naderhand iueldt men ze op alle tyden des jaars, naar 't goedvinden des Vorflen. Doorgaans kwam men by een, in een Koaingldyk Paleis. Wy zullen, in 't gevolg, deezer Hiftorie, deeze Landdagen dikwils te Nieuwmegen zien houden. Men agt, niet zonder grond, dat de Parlementen in Frankryk, en de Staats-vergaderingen hier te Lande haar' oorfprong aan deeze algemeene Landdagen verfchuldigd zyn. Zy werden, in 't Latyn, generaha Placita genoemd; gelyk de Graaflyke Regtdagen den naam van Comitum Placita droegen: waarfchynlyk, om dat zy, ad Pla- ci' »5jO ÏCiiariwti Abb' Éplft. LVII. apud Du Chïsne. ZfcaJ Cv) Zie IV. Boek, U. 4»» («O z:e IV. Boek, hl. 418. Cz) Annal. Benin, ad nwiurn 8-55. 817. O) Leg. Aïamaun. n Ttiul. è? Êpil. «5f l.Vm S' Rm>& M" S> Dv Chesne. Tm. 1. JÏ  V. Boek. HISTORIE. &* citum Regis & Comitis, dat is, naar V welbehagen des Konings en des Graaven, befchreeven werden. De Graaven werden, gelyk wy zagen T ook verbonden, de Geestelykheid te bcfchermen en te verzorgen, 't Ontbreekt niet aan verfcheiden' oude Brieven, door Abten en andere Geesteiykcn gefchrecven O), in welken %\ klaagen, dat de Graaven hunnen pligt, hiei in, niet behoorlyk waarnamen. Ooit zyn 'ei Brieven voor handen, in welken de Kloosterlingen de Graaven verzoeken , om eeniger onderftand vanVisch, Graanen enz. (h). Somtyds werden de Graaven, by byzondere Brieven , tot het befchermen van eenig byzondei Klooster aangefteld; wanneer zy Abtdy- o Klooster-Graaven genoemd werden (c). 't Vervolg deezer Historie zal ons doen zien, dai één onzer oude Hollandfche Graaven open Brieven verkreegen heeft, waarby de Abtth van Egmond onder zyn opzigt gefield is. Wy hebben gezien, dat dé Graaven ooi verpligt waren, de Koningklyke inkomften in te vorderen, 't Is ten hoogde waarfchynlyk, dat de Franken, Gallie bcmagtigd hebbende , aldaar de zelfde inkomften gehad zullen hebben, welken 'er de Romeinen, eertyds, gehad hadden. De inkomften der Romeinen, in Gallie, beftonden uit vier hoofdtakken, de vrugten der Landen, die den Staa in eigendom toebehoorden, de Tollen en dier- ge (a) -Aputl Mabiuok Veter. Anna!, p. 4.14, fi) Apud Do Chbsns Tom. U. p. 702» CO Capit. Reg. Francor. Libr. U. Ccp. VIII. PTde flfc EU Cange yasc Abca-Comiïes. B 4 X Abtdyof KIoop» tcr-Grajbyeii. I r : Invordering der 1 Koningklyke Inkomften, • beftaan- , de in: t  84 VADERLANDS CUE V. Boek.' Ëigen Soe4eren; Tollen; gelyke Regten, de gewoonlyke Schattingen, op de Ingezetenen, in 't algemeen gelegd, cn de vrywiHige Giften, die het Volk, "nu en dan , aan den Staat opbragt. Anderen hebben dit ömftandiger getoond, dan ons beftek gedoogt (d). Doch de oude Frankifche Vorften hadden, in Gallie, tot welk men een gedeelte deezer Landen betrekken moet, dezelfde inkomften. En 't is te vermoeden; dat zy, uit het Overrynsch Friesland, ook diergelyke inkomften getrokken zullen hebben, zo lang 'er de Ingezetenen niet byzonderlyk van ontheeven waren geworden. Men vindt, in oude fchriften, dikwils gewaagd van eigeri Landeryen en andere goederen der Frankifche Vorften, hier te Lande (e), diezy, of in den Oorlog, of by verbeurdverklaaring, of op eenige andere wyze, verkreegen hadden. Van deeze goederen, waren zy gewoon een deel aan Kloosters en Kerken, en aan fommigen hunner Gunstelingen te fchenken. Wy hebben reeds gezien, dat de Kerk van Utrecht, al vroeg, van de Frankifche Vorften, goederen bekwam, die in en omtrent Utrecht gelegen waren en der Koningklyke Schatkist toebehoorden (ƒ). En uit het gevolg zal blyken, dat de eerfte Hollandlchc Graaven ook diergelyke goederen van hun bekomen hebben Veelerlei flag van Tollen werden, door 't gantsch Frankisch gebied, en ook hier te Lande ge- f/O T'aitz l'Abei Dübos Ilift. Crit. de la Monarch, /ranc. Libr. I. C'.ap. 11 - 14. (O Catal. Bsnor. Eccl Ukrai. apud Hedam p. 66. C f) IV. ütek, bl. 373.  V. Boek: HISTORIE. 25 geheeven, onder verfchillende benaamingen. Men hadt * Oevertollen, f Kartolkn, \ Brug- * tollen en veele anderen (g > Dc Kloosters en < Kerken en fommige Steden of Perfoonen wer-: den, dikwils, by byzondere vergunning, van' deeze Tollen vry verklaard (A). Ook werden zy, meermaalen, aan de Geestelykheid (f> en aan Graaven weggefchonken. Wy hebben 'er, hier te Lande, reeds voorbeelden van gezien (£): in 't gevolg deezer Historie, zullenze ons meermaalen voorkomen. Men vindt, in de Koningklyke Frankifche Wetten, verfcheiden'Ordonnantiën, op de tollen, in welken, inzonderheid, vcrbooden werdt, dat 'er geene meer noch andere tollen, door de Koningklyke Amptenaars, geheeven mogte» worden, dan 'ervan ouds geheeven waren(7): 't welk noodig was, om dat fommige knevelagtige Graaven, van tyd tot tyd, nieuwe tollen opitelden, of de ouden verzwaarden, en van Perfoonen vorderden, die ze niet fchuldig waren. De belasting op de bezittingen van byzondere Perfoonen, of de jchatting op gantfchc Gewesten gelegd, was een voornaame tak van de inkomften der Frankifche Vorften: waarom het te verwonderen is, dat fornmigen hebben konnen beweeren, dat deeze Vorften doorgaans geene inkomften uit de belastingen op de goederen hunner Onderdaa- nen f» Cnpit. Reg. Franc. Edit. Baluz. Tom. I. Col. 273. Tom. II. C. U-,3- (A) Diploma Caruli M. cpud Hedam p. 43. (O Miiuei Suppl. P. III. Cap. CLXX. p. J3JO. Tom. II. Oper. Dipl. C*) IV. Boek, bl. 373, 421. CO Capit. Reg. Franc. Col. 4.26, 432. Tom I Edit. Baluz. [Col. 609. 706. Eilit. Ceorgisc/i. ) B 5 ' Ripati* urn.. - Rotatium. f. Pottta-, 'icum. Belastingen en Schattinjen ;  * tinfus. ftf V A D E R L A N D S C H E V. BöeYs; «cn getrokken hebben (m). Men behoeft dc Caphulariai of Instellingen der Frankifche Koningen , flegts ingezien te hebben, om Overtuigd te zyn, dat de Koningen van den eerften en van den tweeden Stam belastingen op de goederen en op de Perfoonen hunner Onderdaanen gelegd haddén, welken zy ftiptelyk wilden ingevorderd hebben t», te gelyk beveelende, dat elk dezelven betaalen moest, ter plaatfe, daar zy, door hunne Voorouders, betaald waren (o). Van de overheerde Landen, en onder anderen ook van Friesland (J>), werden, gelyk wy te vooren gezien hebben, * Schattingen gevorderd. Doch dikwils werden hun deeze Schattingen kwytgefcholden, en men vindt Wetten, die het verder invorderen derzelven, in zulk een geval, aan de SchattinghefTers, uitdrukkelyk verbieden Behalven in deeze Wetten, vindt meii ook, in de oudfle Frankifche Historiefchryvers, blyken, dat de Frankifche Koningen belastingen op de inkomften hunner Onderdaanen hebben gelegd f>). By deeze belastingen enfehattingen, kwamen de toevallige inkomften, uit de boeten en breuken, op byzondere misdaaden gefteld. De O) G. van Loon Aloude Holl. Historie, i'corr. ***** Vers. OO Capit. Reg. Francor. Col. 434, 498, 669. 7"»». I. Edit* Baluzii [Col. 701, 768, 906. Edit. Georg."] Co) Capit. Reg. Francor. Col. 605. Tom. I. Edit. Baluzii. \CoU 845. Edit. Georg.} c/o Catat. Bonor. Ecclef. Ultraj. apud Hedam p. 63, 66. C?) Capit. Libr. V. Cap. CCCLXIX. Col. 903. Tom.l.Edit* Baluzii [Col. 1504. Edit. GeorgitehA o ) Gttfr. Turon. Libr. V. Cao. zn, 35. Libr. LX. Cap* 30. Libr. X. Cap. 7.  V. Boek. HISTORIE. 2 7 De oude Friefche Wetten, die, tusfchen de Schelde en de Wezer, onderhouden moesten worden, beftaan, genoegzaam geheellyk, uit eene bepaaling der breuken en boeten, die, voor een gedeelte ten minde, ten behoeve des Konings, [adpartem Kegis\, moesten ingevorderd worden (s). Allerlei misdaaden byna werden met geld geboet, met naame Doodflag van dieren en menfehen, Dievery, Brandftigtery , Hoerery, Vrouwe kragt, en allerlei lbort van lighaamelyke beledigingen. Op Vadermoord zelf, iïondt niet meer dan het verlies van de erfenis (/). Doch een flaaf, die zynen I leer omgebragt hadt (ju), en een Kerkfchenner werden met de dood gedraft (y). 3\ïen kan hieruit afnecmen, dat de breuken, onder de Friezen, menigvuldig geweest zyn, en veel geld, in de Koningklyke Schat-* kist, gebragc hebben: fchoon zy dezelven, vermoedelyk, niet altoos in geld; maar gelyk men van de Saxers aangetekend vindt, ook in Rundvee, in graanen, in honigv of in andere inkomden hunner Landeryen, betnald zullen hebben (w). Uit Italië, trok de Koning twee derde deeleri deezer breuken; het overig derde deel genoot de Graaf (x). En fommigen meenen, dat zulks ook hier te CO Les;. Frifion. Tit. UI. Leg. 3, g. Til. XXII. Leg. 82. AdJit. Vuletn. Til. 1. Leg. 2. CO Leg. Frifion. Tit. XIX. Leg. 2. OO Leg. Frifion. Tit, XX. Leg. 3. Cv > Leg. Frifion. AM. Ifulmar. Tit. XII. Leg. 1. (in) Capit. Reg. Franc. Col. 279. Tom. {. Edit. Baluzii. \Col. 602. Edit. Georgisch.~\ Cx) Capit. Reg. Franc Ctl. 259, 538. Tom. I. Edit. Ba- Boetea en Ver. beurdverklaa»ringen » en  28 VADERLANDSCHE V. Boek. Vrywillige Giften. te Lande plaats hadt (y): 't welk my egter niet gebleeken is. HèFerbeurdverklaaringvw. iemants goederen vermeerderde, insgelyks, de Koningklyke iftkomften. Wy hebben reeds gezien, dat de goederen van zekeren Graaf Everard, in de Betuwe gelegen, omtrent den jaare zeshonderd zevenennegentig, verbeurd verklaard zynde, in de Koningklyke Schatkist gebragt werden (z). De zogenoemde Fry willige Giften, die, ten tyde der eerfte Frankifche Koningen, nu en dan; doch naderhand, in 't gemeen, jaarlyks opgebragt werden, maakten het overig gedeelte der Koningklyke inkomften uit. Pipyn ontving, in den jaare zevenhonderd zesenzestig, op eene algemeene Vergadering, vrywillige gefchenken van zyne Onderdaanen De Geestelykheid zelve deedt zulke giften, van tyd tot tyd (T). Doch 't gene eerst vrywillig gegeven werdt, eischtcn de Vorften federt als een Regt (c). In de negende Eeuwe, leest men dikwils van Giften, die, van jaar tot jaar, gedaan werden. Naderhand, wan neer die Giften niet gereed genoeg werden opgebragt, of, naar 't oordeel der Vorften, grooter behoorden gemaakt te worden , deeden zy dezelven, door hunne Graaven, verzoeken, of liever eisfehen: en hier van hebben ze den naam van Ouctsta en 00 Ö. van Loon AI. Holl. Hift. II. Deel, bl. 7. OÜ Zie IV. Boek, bl. 363. Ca) I'rkoegar. Cliron. ad annum 766. (_b) Capit. Reg. Franc. Col. 171. lom. I. Edit. Baluz.[Cd. 516. Edit. Georg.) Cf) Pnecept. Ludov. Pii apud Baluz. Tom. I. Col. 084./';'. de cc Ou Cance Voce Dona.  V. Boek. HISTORIE. *9 en Petitiones, dat is, Beden gekreegen. Somtyds, werden 'er eenige Steden vry van verklaard: dikwils ook de Geestelykheid. Dan kreeg de Graaf eens bevel, van geene Beden te doen, dan met goedvinden des Vorften. Somtyds bedong men, dat 'er geene Beden mogten gedaan worden, dan in zekere byzondere gevallen, als by 't ontftaan van eenen Oorlog, en diergelyken Cd). Alle de gemelde inkomften werden, of door de Graaven, of onder derzei ver opzigt, ingevorderd. De Graaven leefden uit hunne eigene goederen (e). Wy hebben te vooren reeds Graaven hier te Lande ontmoet, die Landgoederen bezaten (ƒ'). Dikwils werden hun ook, door den Vorst, Landgoederen, zo in als buiten hun Graaffchap, ter leen (g), of in vryen eigendom gegeven; waar van ons, in 't gevolg deezer Historie, duidelyke blyken zullen voorkomen. Voorts hadden zy ook hier, zo men wil, hun aandeel in de Breuken, die zy, ten behoeve der Vorftelyke Schatkist, invorderden, gelyk wy reeds gezeid hebben. Doch na dat de Graaven zig onafhangkelyker gemaakt hadden, verkreegen zy zig, allengskens , dezelfde Inkomften, die de Frankifche Vorften eertyds getrokken hadden, uit de Landen, over welken hun het bewind opgedraagen was. De Historie der volgende tyden leert ons, dat zy hier, al (V) Vide Du Cange Glos&riiun Voctb. Petitio 6? Qu/esta. O ) A. Mirjei Donat. Belgic. Llkr. I. Cup. XIX. p. 349Tom. I. Oper. Diplom. CO IV. Bock, bl. 367. „ , .. r„ , C#) Capit. Reg. Franc. Col. 459. Tom. h Echt. Btluza [£f. 736. Edit. Gcorgiscli.] Graaflyce Inkomften,  Koningklyke Afgevaardigden. So VADERLANDSCHE V. Boek. al vroeg, Tollen opgeheld, Boeten en Breuken , ten hunnen eigen' behoeve, gevorderd, federt, fchatting, onder den naam van Schot] geheeven,en Beden, by byzondere gelegenheden , gedaan hebben: tot dat eindeiyk, ten tyde derNederlandlche Vorlïen, uit den Huize van Oostenryk, byna allerlei belastingen in gebruik geraakt zyn. De Ilollandiche Graaven hebben de Landen, die zy, door de wapenen, bemagtigden, ook fynsbaar gemaakt, en, by voorbeeld, van de Westfriezen cnKennemers, zodra zydezelven overwonnen hadden, Chens ol Schatting gevorderd Qi). Wy hebben nu omftandig genoeg getoond, waar in het Ampt van Hertog, en inzonderheid dat van Graave beflondt. Aileenlyk moeten we 'er nog byvoegen, dat de Frankifche Koningen, van tyd tot tyd, Afgevaardigden, Misfi Dominici genoemd, fomtvds twee in getal , een' Bisfchop en een' Graaf (i), fomtyds ook drie of meer (£), naar de byzondere Graaffchappen, afvaardigden, om de rusten welfland des Ryks, alomme, te bevorderen, om gewigtige hangende gefchiiien af te doen, en vooral, om op het gedrag der Graaven agt te geevcn, en khgten tegen dezelvcn te hooren. Men vindt duidelyke blyken, dat deeze Zendelingen in Vlaanderen gezonden zyn: ook in de Attuarifche Landureek (7), welke men, in Gelderland, fchynt te moeten zoeken CO RIeus Stoke, bl. ja en 34. „CO Oipit. Rog. Franc. Col. 640 Ton;. IJ Edit. Baluz. [Col' CO Capit. Reg. Franc. Col. 68. Tom. 11, Edit. Baluzii. CO Capit. Reg. Franc. Cot, 62. Tm, II. Edit. Baluzii.  V. Boek. HISTORIE. 3$ ken (?«). Doch dat zy, in andere Graaffchappen deezer Landen, gezonden geweest zyn, is my nog niet gebleekcn, De Hertogen en Graaven bleeven, ten tyde. der Frankifche Vorften, gemeenlyk, tot hunnen dood, of tot hooger bevordering toe, in bedieninge, ten ware zy zig, door weêrfpannigheid of oproerigheid, de Koningklyke ongenade op den hals gehaald hadden : in welk geval, zy van hunne waardigheid beroofd werden (11). Wy hebben reeds aangemerkt, dathunne Zoonen niet altyd in hunne plaats werden aangefteld. Karei de Kaale beval eg* ter „ dat by 't affterven eens Graaven, „ wiens Zoon ten hove was, het Graaffchap, „ by voorraad, door 's Graaven naaste Vrien„ den en Amptenaars , moest geregeerd wor„ den, tot dat de Koning 's Graaven Zoofl „ met 's Vaders waardigheid befchonken zou „ hebben. En zo de Zoon nog jong van „ jaaren was, moest het Graaffchap, op ge„ lyke wyze , doch ook uit 's Jongelings „ naam, worden beftierd. Zo eindelyk een „ Graaf geenen Zoon naliet, moest het Graaf„ fchap, by voorraad, door eenen der voor„ naamften, geregeerd worden, tot dat de „ Koning hem of een' ander' met de .Graaf„ lyke waardigheid befchorik (o)." Schoon nu deeze bepaalingen alleen met opzigt op Italië gemaakt zyn: zo is 't egter waarfchynlyk, dat 'er, al vroeg, iet diergelyks, hier ' te O») Fide Dipl. Lotharii in Mir^ei Notit. Ecc!. Belgii Cr.pt XIII. p. 646. Tom. II. üper. Dipl. 00 R-Egino ad annum 397. Leg. Bajuvar» Cap, IX. OO Cspit. Rog. Franc. Col. 263, 2Ö9. Tor.i. ll. £dit, Baluzii  ga VAD ERLANDSCHE V. Boek StedenRegeering. te Lande, in gebruik geweest is: 't welk dan gelegenheid gegeven heeft, dat het Graaflyk Ampt, welk, in zynen oorfprong, verkieslyk was, door den tyd, erflyk geworden is. Eerst fchynen de Graaven den Vorst verlof verzogt te hebben, om hun bewind en leengoederen, onder hunne Erfgenaamen, te mogen vcrdeelen (ƒ>). Doch naderhand hebben zy 't, zonder zyn verlof, wél durven doen. 't Gene wy tot hier toe van den ouden Staat der Regeeringe deezer Landen gczeid hebben, betreft het Land in 't algemeen. Van de Regeeringe der Steden, in de MiddelEeuwe, is weinig befcheids. Het regt is 'er, door de Graaven of derzelver Stedehouders, die men, zo ik my niet bedrieg, ook Sculdafïi (^), 't welk zo veel is als Schouten, genoemd heeft, en door de Scabini of bygevoegde Regters gehandhaafd (V): ten ware men wilde, dat do Honderdmannen, ook in kleine Steedjes, gelyk ten platten Lande, te regt gezeten hadden. De Graaven, of derzelver Stedehouders hebben ook veel deel in 'c burgerlyk bellier der Steden gehad. Doch of hier toe ook niet fomtyds byzondere Stadvoogden gefield werden, mag, uit het gene men weet, dat, in de agtfte Eeuwe, binnen Utrecht, plaats hadt (V), in bedenking komen. Inde Gallifche Steden, waren vanouds Raa- (p~) Reginon. Contin. ad annum 949. C«p Capit. Keg. Franc. Col. 342, 345. Tom. II. Edit. Baluzii. Cr ) Vide Mir^i Diplom. Belg. LiBr. i. Cap. XCVII. Libr. ii. Cap. CV. in Oper. Dip!. Tom. I- p. 105, 318, Add. Dipl. A. 1223, 1228 & 1265. apud üedam p. 214. & 217. en BostiORN op Reigersb. II. Deel, il. 56. 1 CO Z'e iv. Soek, bl. 415.  V. Boek. HISTORIE. 33 Raaden (V), die voor den welihnd derzei ven zorg droegen. Dcezen zyn 'er, ook onder de Frankifche Regeering, geweest («). Doch of men, in de negende en de drie volgende eeuwen, in het gedeelte deezer Landen, welk ter regter zyde des Rynftrooms gelegen is, ook Raaden der Steden gehad hebbe, blykc niet klaar. Alleenlyk vindt men, in den aanvang der dertiende eeuwe, gewaagd van Raaden en Gezwoorens in Friesland, die,, door de Gemeente, by den Upftalsboom, gekooren werden, en gewoon waren regt te doen (v). Doch deezen fchynen dezelfden geweest te zyn, welken men elders Azïngen en Gebuaren genoemd heeft O), en die, alleenlyk, by byzondere 'gelegenheden van Regtsgedingen, "fchynen verkooren te zyn geweest. Omtrent dien tyd of vroeger, ontmoeten ons ook, in Westfriesland, (2) Rykdommsn en Vroed-fchappen of Oudfien, wier raad, in gewigtige gevallen, fchynt gebruikt geweest te zyn (V); doch die egtcr, in de vroeglte tyden, geen be- CO Zie U. Boek, bl. 174. (u~) Voiez. Dueos Hifi. de PEmbllin de la Monarch. Franc. thr. VI. Ch. XI. p. 500. & /ui». Tom. III. Wir/ci Norit. Ecclef. BeJgli Cap. CXLVl. Oper. Diplom, Tom. II. p. 736. (y) ÈiiONiS Chron. in Matth.m Anal. Tom. II p. 19, 76, ^(itO H. de Groot Inl. tot de l'oll. Regtsgel. B. II. D. 28. §. 7- «• '73- , . „ . , (x) Will. I'rocurat. atl annum 1195. vi Matth^i Anal. Tom. II. p. 482. (2) Ik venaal het woord Principes, Rykdommen , «reik woord men, in laater tyden, gebruikt heeft, om gelyk hy en eenigen zyner Opvol geren, federt, van tyd tot tyd, gewoon waren te doen. Hier werden verfcheiden' Wetten gemaakt, cn onder anderen bevolen, „ dat elk zig fchikken moest, „ naar de Ryksverdecling, welke de Keizer „ te vooren hadt vastgefteld." Elk werdt ook verbonden , eenen nieuwen eed van getrouwheid aan den Keizer af te leggen (W). Te noodiger was deeze voorzogt, alzo hy, niet lang hierna, de hulp van veelen zyner i Onderdaanen, en onder anderen ook van de Saxers en Friezen noodig hadt. Godefrid, Koning' der Deenen, maakte, in 't jaar agthonderd en zeven, zwaare toebereidfels om ■ de Abodriten, die, door Karei den Grooten, ter wederzyde van de Elve, in de Landen der Saxers, (O Charta DivMon. Imperii Franc, apud Du Chesne Tom, H. p. 88. (O Annal. loifel. ad nnum 806. Qc~) Annal. Bert. ad afnam 806. Rboino ad annum 806. Cd) Capit. Reg. Franc. Col. 727. Edit, QeureUch, C 2 Hy komt teNieuwmegen. Kryg tejen de Deenen. 807.  36" VADERLANDSCHE V.Bowu' Saxers, geplaatst waren (V), re beoorloogen. De Deenen hadden weleer in verbond geHaan met de Saxers (ƒ'), en Godefrid oordeelde, vcelligt, dat de Abodriten, ten 011regte, de Landen zyner Bondgenootcn bezaten. Keizer Karei kreeg, ondertuslchen, zo dra geene tyding van de toerustingen der Deenen, of hy gaf, onder anderen, bevel, „ dat de Graaven en andere Keizerlyke Amp„ tenaars onder de Friezen zig gereed houden „ moesten, om, wel gewapend, ten flryde „ te konnen trekken (g)." In den aanvang des volgenden jaars, trok 's Keizers Zoon, Karei, aan 't hoofd van een aanzienlyk Leger van Franken en Saxers, en waarfchynlyk ook van Friezen, fchoon deeze laadlen niet met naame genoemd worden, naar de Elve op. Hy hadt last, om den Deenen dag te leveren, indien zy ondernamen, de grenzen van Saxen te ontrusten, hn verneemende, dat de Abodriten reeds grootendeels overweldigd, en fynsbaar gemaakt waren, floeg hy eene brug over de Elve, verwoestte de afgevallen Landftreeken, en keerde toen te rug in Saxen. Godefrid was, midlerwyl, met grooten buit, naar zyn Land gekeerd, na dat hy zekere Deenfche Koopltad, Rerik genoemd, en aan den oever der Zee gelegen, t'eenemaal verdelgd, en de Koopluiden van daar vervoerd hadt: vermoedelyk op dat 'er het Frankifche Leger geen voordeel uit zou konnen trekken. Ook hadt hy, langs den Noor-' Ce) Zie IV. Boeki bl. 4<2. Cf) Zie IV. Boek, bl. 422. CS) Capit. lieg. Franc. Cu/. 736. Edit, Geargjjdi,  V. Boek. HISTORIE. *? Noordelykcn oever van den Eiderlïroom, eenen hoogen muur doen opnaaien (Ji), welks overblyfiels, zo men wil, nog heden ten dage in wezen, en onder den naam van Dane' werk bekend zyn (/). De Keizer bevondt zig, toen deeze togt ondernomen werdt, te Nieuwmegen, om aldaar, volgens gewoonte, een gedeelte der Lente door te brengen. Hier kwam hem E ar duif \ Koning van Northumberland, die, door zyne onderdaanen, van den Troon geftooten was, in eigener perioon, om hulp fmeeken. Karei de Groote riedt hem naar Rome te reizen , en Paus Leo in zyne belangen over te haaien. Dit gelukte: en de verjaagde Vorst werdt, nog voor 't einde deezes jaars, door toedoen der Keizerlyke en Pausfelyke Gezanten, in zyne waardigheid herlleld (/.'). Godefrid deedt, federt, voorflagen van Vrede. De Keizer zondt eenige Graaven naar de Deenfche grenzen, aan de overzyde der Elve, om over de voorwaarden te handelen. Doch de byeenkomst liep vrugteloos af. De wederzydfche vyandelykheden begonden op nieuws. De Keizer, om de Deenen het trekken over de Elve te beletten, deedt, aan de overzyde dier Riviere, eene Vesting opwerpen, over welke 't bevel aan zekeren Graave Egbert opgedraagen werdt (/). De Vesting of (70 Annal. Bert. ad annum 8c8. RegiN'0 ad annum 8q8.CÓ Eckhart de Rebus 'Franc. Oriënt» Tomi II. />• 54ft) Eginhakt. Annal. ad annum 83'J. Alutal Bert. ad eirnam 808. CO EgikhaRT. Annal, ad annum 805. Anna!. Bert. ad az*. num S09. C 3 Koning Eardulf komt by Keizer Karei te X'ieiuv- megen. IV. Vrugfelooze onderhandelingmet de Deenen. £09.  Be Deenen vallen in Friesland, en vorderen ei Jaar fchatting, 8 io. 38 VADERLANDSCHE V.Boek. of Stad draagt, in oude fchriften, den naam vfi EsJesfeld. Men wil, dat 'er Itzehoe, in HoJltein, voor moet gehouden worden. De Deenen werden dus wel verhinderd, om iet van belang te lande te onderneemen; doch dit deed: hen te meer, op hunne oude Zeetogcen , bcdagt zyn. Met den aanvang des jaars agthonderd en tien, deedt Godefrid, in allcryl, tweehonderd Schepen uitrusten, die, bchoorlyk bemand, naar de Friefche Kusten ftevenden. Deezen werden, ten dien tyde al, gelyk nog heden ten dage, bczoomd, door eene ry van Eilanden, welke den eerden aandooc leeden, cn dcerlyk verwoest werden f» Toen werdt het Noordsch Krygsvolk aan de vaste Kust ontfeheept. De Hertog, die, ten deezen tyde, over Friesland bevel hadt fV), en van fommigen (0) Hërek of Rerek, misfehien den zelfden naam als Thecderik of Dirk, genoemd wordt, hadt deezen inval voorzien, en de Friezen, by tyds, in de wapenen gebragr. Onze Kronyken vernaaien, dat de Deenen of Noormannen, aan drie oorden, in Friesland gevallen zynde, van de Friezen ook, in drie hoopen, werden tegengetrokken; die allen drie verflaagen werden (ƒ>). Godefrid vorderde toen den overmanden Friezen eene Schatting af van honderd ponden zilvers, dieterdond werdt opgebragt (q). Deeze voordeden deeden Ik m den OO Annal. Rertinian. ad annum 810. Cn) n egino ad annum 809. Co) A/md van I.oon Al. Holl. Ililt. II. Deel, bl 12C C p "1 Ioann. a J.kydis Libr. V. Cap. 2-,. (,,) Annal. Beruqian. adannum l>io. Reciino ad amum 810. rlnnai. Loud. ad annum 810.  V. Boek. HISTORIE, 29 den moed dermaate zwellen, dat hy Friesland reeds als zyn wingewest begon aan te merken CO- Ook waande hy eenig gegrond Regt op deeze Landen te hebben, doordien Koning Radboud, volgens fommiger verhaal CO* zvn Grootvader van Moeders zyde geweest was. Doch hy bepaalde zyne heerschzugt niet binnen Friesland; maar tot aan den Moezel doorgedrongen CO 5 Sar" hy voorf haast te Aken te zullen zyn, en Keizer Karei deeze zyne Ryksftad zelve te bang te willen maaken (u). Sommige Kronykfchryvers verhaalen, dat de Noormannen, op deezen togt, in Groningen gevallen zynde, de S. Maartens Kerk aldaar in den brand geileken, en zekeren Walfrid en anderen, die belydenis van den Christelyken Godsdienst deeden, jammerlyk van 't leeven beroofd zouden hebben (y). Doch de waarheid deezer dingen is, met geene fchriften van Tydgenooten, te bevestigen. Keizer Karei kreeg de tyding van den inval der Deenen te Aken, van waar hy, terftond, boden naar alle oorden zyns Ryks afvaardigde , met bevel, om een magtig Leger, aan den oorfprong der Lippe, te doen famenkomen. Ook deedt hy, te Gend aan de Schelde, een goed getal van Schepen bouwen, die te Boulogne by een gebragt moesten worden (r~) Eginhart. Vïta Caroli Magni Cap. XIV. p. 72. (s) Broed. Peter Chron. van Vriesl. by van Loon Al. Holl. fïift. II. Deel, bl. 29. (O Munach. S. Gall. de Reb. Caroli Magn. Libr. II. Cap. '5- t«") Egimiarti Vita Caroli Magni Cap. XIV. p. 72, iv) Joann. a Leydis Libr. V. Cap. 23. C 4  * Cörug. Dood van Godefrid,Koning tier Deenen. '40 VADERLAND SCr!E V.BW. den (V). Zelf begaf hy zig tertlond over den Rynilroon naar de Lippe , en vervolgens, met het Leger, 'c welk daar, met alJen fpocd 4 by een gebragt was, naar de Rivier de Aller , flaande , federt, het Leger neder aan een' * anderen Stroom, die in de Wezcr valt (V). Mier hieldt hy (lal, om Godefrid af te vvagren, die zig beroemd hadt, den Keizer, in perfoon, tot een tweegevege te willen uitdaagen (y). Doch, na dat hv hier vyfeien dagen vertoefd hadt, kreeg hy de onverwagte tyding van Godefrids dood, die, in 't midden zyner overwinningen, volgens't verhaal der meestcn, door eenen zyner Lyfwagten, was omgebragt (z). Doch fommigen hebben gefchreeven, dat hy, door zynen eigen' Zoon, wiens Moeder hy onlangs veriiootcn hadt om eene andere vrouw te trouwen, met een zwaard, gedood is (a). De Noormannen^ kreegen zo dra geene kennis van deezen dood, of zy begaven zig te fchcpe, verlieten deeze landen, en keerden naar buis; niet zonder gevoelige fmerte van Keizer Karei, dien 't, tcrwyl hy verheugd was over Godefrids dood, egter wee deedt, dat eenige Noormannen zyne handen ontkomen waren (b~). Hemming, Broeders Zoon van Godefrid, werdt (w) Anus]. Bertinian. ad annum flrr. (x) Monach. Egolism. Vita Carol. Magni ad a/tmün Z\o (y) kbgino ad annum 810. C2J ÊGiNHART. Vita Caroli Magni Cap. XiV. *. Annol Birtiman. ad annum 810. Annales Fuid. ad annum tiio. ReciKU ad annum 810. Cc) Monack. 8. Gall. dc Reb. Car. Magni. Ljir. U.CaL 3 (O W. Hit*.  V. Boek. HISTORIE. 4* wcrdc tor zynen Opvolger verklaard, en floot, terftond cenBefland met Keizer Karei, 'twelk, volgens de aloude gewoonte, op de wapenen bezwooren, en in de Lente des volgenden jaars, wanneer de wegen reisbaar geworden waren, in eene vaste Vrede veranderd werdt. Twaalf Gezanten van elke zyde waren, ten deezen einde, op de Deenfche grenzen, aan de Eider, famengekomen. Die van Keizer Karei waren allen of meest allen Graaven, cn onder dezelven bevondt zig zekere Graaf Dirk. dien, fommigen, voor eenen Friefchcn Graaf, gehouden hebben. Het verbond, by 't welt de Eiderflroom tot eene vaste grensfeheidine werdt gefield (V), werdt, van weerskanten, met pkgtigen eede getraafd. En de Keizer be^af zig, zo dra hy 'er tyding van bekwam naar Boulogne, alwaa* hy de Vioct bezigtigde, die aldaar, 's jaars te vooren, byeen gebragt was. Ook herftelde hy hier, ten dien 11c der Zeevaarenden, eene vuurbaak, die door grooten ouderdom, t'eenemaal vervallet was. Van Boulogne voer hy den mond de: Schelde in naar Gcnd (i), cn hier, insgelyk? de gebouwde fchepen bezien hebbende, keer de by, omtrent het midden van Slagtmaand te Aken te rug, alwaar hem eenige Gezan ten van Koning [lemming gefchenken kwamei brengen (e). Hemming overleedt niet lang hier na (f) Zyn dood bragt merkelyke veranderingen ii d (f) Chron. Sclavor. Cap. III. Num. 12. %\d) F.ciNHARTl Anna!, tul annum 811. (_e) ItEcmo ad annum 811. Annal. Berüö. ad annum Sn, CJ) Régino ad mnum Si-. € 5 Verbond m etll emir, in g,Op» volger van Goctefrid.811. ' l > 1 . 812. j_ ,—.  VetïtndeTii>i?fn in *t Deenfchellyk. 813. ] 1 V. Dood van ] Karei den . (Jrooten. r 8i4- r Keizer r Lode- c v/yk her- c' ftelt de Friezen in't liegt op hun Vaderlyk Erfgoed. *ft VADERLANDSCHE V.Boek. de Noordfchc zaaken te wege. Eerst verdeelden Sigifrid, Dogters Zoon van Godefrid , en Amil het Ryksbevvind onder zig. Doch oneenig geworden zynde, en de wapenen tegen eikanderen opgevat hebbende, fneuvelden zy beide in 't gevegt. Het Leger van Anul zegepraalde egter (g), en 't Ryksbewind werdt aan zyne Broeders, Heriold en Re qinfrid, opgedraagen, die terfïond Gezanten afvaardigden, om de Vrede met Keizer Karel te bevestigen. Dit gefchiedde in 't jaar agthonderd en dertien. Vooraf, waren 'er egter, naar fommiger Verhaal, nog eenige Vyandelykheden, door de Noormannen, in Friesland gepleegd, alwaar zy, met eene Vloot, waren aangeland, en veel buits en gevangenen bekomen hadden (h). Hemming, een Broeler der Deenfche Koningen, die zig ten hore van Keizer Karei onthieldt, veel ligt als Syzelaar des voorigen Verbonds, keerde, na t fluiten der Vrede, met de Gezanten zyner 3roederen, naar zyn Vaderland te rug: alwaar ïy deel in 't RyksbeiTier kreeg (/). Keizer Karei, op den zesentwintigflen van ^ouwmaand des volgenden jaars, overleeden ynde, liet het Ryk zynen Zoon Lodewyk a, die, federt, by den naam van den Freonen, bekend geweest is. Karei en Pipyn zye Broeders, waren reeds, voor hunnen Vaer, overleeden. Keizer Lodewyk gaf, in en aanvang zyner Regeeringe, den Saxers n Friezen het Regt op hun Vaderlyk Erfgoed (g~) Annal. Fi:lc!cnr. ad annum 8:2. C./j) Chronic. Moisöac ad annum 813. (i; Eginharti Anaal, ad annum Sia & 813.  V. Boek. HISTORIE. 43 goed weder, van 't welk zy, ten tyde zyns Vaders (&), vervallen verklaard waren. Sommigen merkten dit aan, als een blyk zynei goedertierenheid; doch anderen hielden 't vooi onvoorzigtigheid, meenende, dat men deeze woeste volken niet beter bedwingen kon dan door hun dus den voet op den nek te hou den. De Keizer verkoor egter, de Saxers ei Friezen, door weldaaden, aan zig te verbin den: en de ondervinding heeft hem geleerd dat hy den regten weg ingellaagen hadt (7) De Friezen bleeven hem, volgens 't Verhaa onzer Kronyken, Schatting betaalen, en don den hem, in den Oorlog, met manfchap ter dienst Cni). Omtrent deezen tyd , werdt Heriold. een der Deenfche Koningen, door de Zoo nen van Godefrid, met geweld, genoodzaakt het Ryk te verlaaten. Zyn Broeder Reginfrid was, zo wel als de oudlle Zoon van Godefrid, in een bloedig gevcgt, gefneuveld En hy zag zyne zaaken eerlang zo verre verloopen («), dat hy geenen beteren raad wist, dan zyne toevlugt te neemen tot Keizer Lodewyk, die hem naar Saxen zondt, met lasi om zig daar zo lang op te houden, tot men zig in Haat geftcld zou hebben, om hem kragtiglyk te onderfteunen (o)- De Keizer heeft, buiten twyfcl, geoordeeld, dat her zyn bekmg ware, de oneenigheid der Deenfche Vorder te voeden; op dat zyne Landen te mindei nooc (k~) Zie IV. r,iek, bl. 410. (/) Astronomi Vita Ludov. Pii el annum 814. (m~) Mf.liï Stoke, Inl. bl 6- (_n ) Annal. Bel tin, ad annum 74. (0) Astronomi Vita Lmlov. Pii ad annum 814. I » t [ Heriold , van de Deenen verjaagd, zoekt hulp by Keizer Lodewyk.  44 VADERLANDSCHE V.Boe« S17. >=- nood hebben zouden, van door deeze gevaarlyke Vyanden overvallen te worden. De Saxers en Abodriten kreegen, tegen den Winter, bevel, om, ten dienste van Heriold, eenen togt tegen Godefrids Zoonen te ondernecmen. Tweemaal poogden zy de toegevrooren' Elve over te trekken; doch 't werdt hun, telken rcize, door 't ontlaaten van 't weder, belet. Omtrent het midden van Bloeimaand , geraakten zy eerst over dien ftroom, en •voorts over de Eider in 't Deenfche gebied. Hier zeven dagen agter een voortgetrokken zynde, floegen zy zig, niet verre van den Zeclh-and, in 't gezigt van 't vyandelyk Leger, neder. Doch het zelve tot geen gevegt hebbende konnen of willen noodzaaken, trokken zy, na 't verdelgen der omgelegen' Landilrecken, over de ftroomen, naar Saxen, van waar zy gekomen waren, te rug (p). Heriold zelf vervoegde zig te Paderborn by den Keizer, die hem, op nieuws, van zynen byftand verzekerde, en naar Saxen te rug zondt (q). 't Liep egter nog eenige jaarèri aan, eer hy in zyn Ryk herfteld wierdt. Doch alzo hy, van tyd tot tyd, zynen Vyanden merkelyke afbreuk deedt, beilooten deezen, in 't jaar agthonderdenzeventien, een Gezantfchap aan Keizer Lodewyk te zenden en Vrede te begecren, onder belofte van dezelve heiliglyk te zullen onderhouden. De Keizer floeg egter hunnen voorilag in den wind, gaf ! le« riold f/O Anna!. Bertin. ad annum 815. Eginiïarti \ra&. a& tenum 815» Cl) AnnJ. Bertin. cd tvntün 815.  V. boek. HISTORIE. 43 Tiold nieuwen onderftand (V), en Helde hem in Haat, om den Kryg, jaaren agter een, gaande te houden. De Bisfchops-Zetel van Utrecht, open gevallen zynde door de dood van Rixfrid werdt, ■ voor 't einde deezes jaars, door Keizer Lodewyk, of, op zyn' voorllag, door de U-] trechtfche Geestelykheid, vervuld met F rede, ik (V), afkomftig uit eene Dogter vanj Radboud, Koning der Friezen Q~). Deeze,] zyn Bisdom doorreizende, vondt, in 't Ei-; land Walcheren, onder andere fchandelyke gewoonten, Huwelyken tusfchen Broeders en Zusters in gemeen gebruik. Zo fterk kantte hy zig hier tegen, in eene Kerkelykc Vergaderinge , voorbcdagtelyk ten deezen einde beroepen, dat deeze Huwelyken verbroken, en de gehuwden genoodzaakt werden, zig der Kerkelyke ftrafFen te onderwerpen (u). De Bisl'chop begaf zig van daar, langs den aroom Alechmere, waarfchynlyk de Zuiderzee, naar Friesland, alwaar eenige vreemde gevoelens op 't iluk der Drieëenheid, zweemende naar Ariaanerye en Sabelliaanerye, begonden verfpreid te worden; welker voortgang hy egter, met hulp van zekeren Odulfus, dien hy van Utrecht ontbooden hadt, eerlang wist te fluiten (y). Keizer Lodewyk zig, in 't najaar, omtrent Nieuwmegen, met de jagt vermaakt hebbende (O Annal. Eertinian. ad annum 817. Ecinharti Annal. ad minum. 817. O) Vita Freder. Epifc. Trai. Cap. ii. CO JOANN. a i.eïdis JJbr. v. Cap. i. C«) Vita Freder. Kpifc. Traj. Cap. IV. §. 21-24. C~A Viu Frejjer. Epifc, ïraj. Cap. Y( §< zy, 30, VT. ïloedihandigeluwely:en in ieeland sn Ketteyen in •nesand. De Keizer geeft zynen ZoonLo»  46 VADERLANDS C HE V.Boes. tharius deel aan de Regeering. Deenfche zaaken. 819. ; 1 ( 1 t i j 821. 1 . 1 1 t z de (V), en van daar, naar Aken, teruggekeerd zynde, vondc, nog voor 't einde deezes jaars, geraaden, zyne Staaten onder zyne drie Zoonen te verdeeicn. Lmharius, de oudfte, werdt tot 's Vaders Ryksgenoot , aangenomen. Pipyn en Lodewyk werden afhangkelyk van hunnen Broeder verklaard, doch lan den eenten 't gebied over Aquitanie, en ïan den tweeden 't gebied over Beyere, beide met den naam van Koning, afgeltaan (x). Lotharius kreeg dus, zo wel als zyn Vader, de Opper- Regeering over deeze Landen. De Deenfche Koningen, Zoonen van Godefrid, geene kans ziende, om Heriold, die zig nog op hunne grenzen onthieldt, met jeweld, te onder te brengen, bedienden zig, iaar fommiger gevoelen, van deezen list, om ïem in 't Ryk te lokken (jy). Twee der Broeleren veinsden, met de anderen twee oneenig e zyn, en Heriold, tot hunnen Ryksgenoot, e willen aanncemen. Hy, met den Keizer jeraadplecgd hebbende, keert te fchepe naar ;yn Vaderland, alwaar men hem, na 't veraagen van twee der Broederen, met der daad, leej in 't Ryksbellier geeft (z). Doch 't leedt liet lang, of de Broeders verbonden zig met Kadrag, Vorst der Abodriten, heimelyk toeeggende, om Heriold, wederom van den roon te ftooten (a). Hun toeleg werdt eg?r ontdekt. Zy zonden, om zig by den Keier te verontfchuldigen, in 't volgende jaar, hun- C11O Annal. Bertinian. ad annum 817. f xj Charta Divilion. [mper. apud Baluz. Tont. I. p. 5-3, (yj EginhaRTI Annal. ad annum 8iy. ( = ) Annal, Bertinian. ad annum S19. (a) Anaal» Bertinian» ad annum De Keizer kreeg dus naauwkeurig berigt van den tocftand der zaaken in 't Noorden. Heriold hadt, nog in zyn Vaderland zynde, eenige begeerte betuigd, om zig te laaien doopen: en nu in Frankryk gekomen, verklaarde hy hier toe t'cenemaal gezind te zyn (d). De Keizer, die deeze verandering aanmerkte, als een' grooter flap ter bevestiging van zyn gezag in 't Noorden, gaf Heriold terflond gelegenheid, om zyn voorneemen te voltrekken. Op 't Vorflelyk Lustflot Ingelenheim, by Mcnts, werdt alles, tot het verrigten der plegtigheid, gereed gemaakt (ey. en in Bloeimand des jaars agthonderdzesentwintig (ƒ), werdt Heriold, nevens zync Gemaalin, Thora, zyne twee Zoonen, Godefrid en Ru- (b) Annal. Bertinian. ad annum 822. Cc : Annal. Bertinian. a. annum 823. C O >'*• Niüe!.lus de Reb. Ludov. Pii. Libr. IV. Vers. 170. tel ld. ibid. Pers. 179. (ƒ') Annal. Bertinian. ad annum 826. Annal. Fuldcnf. ad estuuui iUü. 823. vit, rïeriolcl aat zig ioopcrj 826.  Vttl. Heriold en zyne Broeders , Roruk c; Hemming,beli o men d( Regeering ovc: ten gedeeltedeezer Landen. P VA DER LA ND S CUE V.Bc-x. RndtJj, en zyne twee Broeders, Roruk en Hemming , behalven een goed getal van Deenen, cioor Otgarius, Aartsbisfchop van Ments, gedoopt rg). De Keizer zelf ftondt als Gevader over Heriold (fi)> die, nevens zyn Gezin, met veelerlei kostelykheden befchonken werdt CO; doch, in erkentenis, zyn Ryk opdroeg aan Keizer Lodewyk; die 't hem terftond wederom ter Leen gal", betuigende, te gelyk, gezind tc zyn, om hem, tegen zyne" Vyanden, te handhaven (k). De Deenfche Vorften, 't gevolg hier van bevroedende, hadden, eer Heriold nog gedoopt was, Gezanten aan Keizer Lodewyk afgevaardigd, met welken men een Verdrag gemaakt hadt Q): 't welk egter niet hadt konnen beletten, dat de Plegtigheid was voortgegaan. De Keizer zag nu Heriold en zyn Gezin ten naaiïwften aan zig verbonden, doch overieggendc, dat 'er, voor eerst, nog geene bekwaame gelegenheid zyn zon, om hem zo i vast in 't bezit van 't Deenfche Ryk te vestigen , dat hy geen gevaar zou loopen, van 'er wederom uit yerdreeyen te worden: en te 'gelyk bezeilende, dat hy, midlerwyl, naar •zynen Staat behoorde onderhouden te worden; vondt hy goed, aan hem en zyne Broeders, het bewind over een gedeelte deezer Landen af te ftaan. Wyk tc Duurftede werdt dan CO Afh S. S. Ménf, Febr, Tom. I. p. 39-. in Noti.s. (.'< ) Opos Thegan'i de Cest. Liidov, PU. Cap. XXX1H. (O Nicellus de Reb. Uniov. pii, libr. IV. Verf. 383. & A-li- \.ï) ld. ibid. Vers. 611. & feqq. C.0 Mimi. Bercwvk ad annum 825.  V. Boek. HISTORIE. 49 dan aan Heriold ter Leen opgedraagen rm~). Roruk kreeg een Graaffchap cn verfcheiden' Leenen in Kenntn (72), waarfchynlyk Kennemerland. Ook fchynt hy, misfehien als Stedehouder zyns Broeders, eenig bewind binnen Wyk te Duurftede gehad te hebben (0). Aan Hemming werdt ook, zo 't fchynt, eenig bellier in het Eiland Walcheren in Zeeland afgedaan (p). En op dat Heriold, naby zyn Ryk, eene Landftreck onder zyn bewind mogt hebben, werwaards hy, in geval van nood , de wyk zou konnen neemen; fchonk hem de Keizer het Friesch Graaffchap. Rhiustri Qq) of Rustingerland aan de Wezer (? ). Dus werden deeze Landen, of een goed gedeelte derzelven, om 's Keizers oogmerken te bevorderen, onder 't bewind van uitheemfchen gefield : tot merkelyk agterdeel der Landzaaten, gelyk ons 't gevolg deezer Historie leeren zal. Heriold vertrok, nog in 't zelfde jaar, uit deeze Landen, verzeld van den Monnik AnJcharius, en eenige andere Geestelyken, die \ Evangelie, onder de Deenen, wederom zouden voortplanten (s). Keizer Lodewyk hadt hem eene aanzienlyke Krygsmagt bygezet, met welke, hy, in zyn Vaderland aangeland, terftond van de Deenfche Vorften, tot («O Annal. Fuldcnf. ad annum 850. Annal. Fuldcnf. Lambecian. ad annum 38a. (0) Annal. Fuldenf. ad annum 850. Qp ) Annal. Fuldenf. ad annum 837. (j5 Aftronomi Vita Ludov. Pii ad annum 8;6. Opus Ther.ANi de Geil. Ludov. Pii Cap. xxxlu, Annal. Bertinian. g£ annum 826. ■(r) Zie IV. Boek, bl. 440. ) Vita Ansciiariï, Co}. UI. II. Desl, D Heriold. verkrygr deel aan 't Deen-. "che Llyk, toch verliest iet we. ierom.  5o V A D E R L AN D S CITE V. Bosk. *>7828. tot Deelgenoot in 't Ryksbewind, aangenomen werd:. De rust duurde egter niet lang onder de Deenen. En 't zy dat Heriolds yver om 't Geloof voort te planten zyne Ryksgenooten verbitterde; 't zy dat zy zyne naauwe verbindtenis met den Keizer, als naadeelig voor den welftand huns Ryks, aanmerkten; 't zy 'er ook eenige andere reden tot nieuwe onlust geweest zy; de Broeders beflooten, Heriold wederom van den Troon te ftooten. Om hun .oogmerk te beter te bedekken, liet Horik, een der Broederen, op den Landdag te Nieuwmegen, den Keizer weeten, dat hy genegen was, een mondgefprek met hem te houden, en de gereezen' gefchillen by te leggen. Doch terwyl men Lodewyk met fchoone woorden ophieldt, nam men de gelegenheid waar, om Heriold, met zynen aanhang, te overvallen, cn op nieuws uit het Ryk te verjaagen Hy was toen wederom genoodzaakt, zyne toevlugt tot den Keizer te neemen. Doch alzo hy de hoop nog niet verlooren gaf om eens deel aan 't Ryk te bekomen , werdt 'er, in 't volgende jaar, zo hierover, als over eene beftendige Vrede , tusfchen den Keizer en de Deenfche Vorften, gehandeld. De Saxifche, en waarfchynlyk ook de Friefche Graaven en Markgraaven verfcheenen, ten deezen einde, op de Deenfche grenzen. De Vrede werdt geflooten; doch door Heriold, uit heerschzugt, onvoorzigtiglyk verbroken. Want hy ftak den brand in eenige Deenfche Gehugten of Steden , 't welk de Broe- 00 Annal Bertin. ad annum S2-. ,  V. Boek. HISTORIE. 5* Broeders bewoog, om, in alleryl, over de Eider te rukken, en de Keizerfchen, onverhoeds, te overvallen, en op de vlugt te jaagen. Zy verfchoonden, ledert, hun bedryf by den Keizer: en fchooven alle fchuld op Heriold. En Lodewyk, die de Noormannen ongaarne te vyand hadt, liet zig ligtelyk beweegen, om de zaak by te leggen (v). Heriold fchynt zig, federt, geduurende den overigen tyd zyns leevens, hier 'te Lande, opgehouden te hebben. Hy was, eenige jaaren agter een, zeer gezien by Keizer Lodewyk en by de Landzaaten: tot dat hy zig van ontrouw verdagt maakte, 't welk oorzaak van. zynen dood was (w); gelyk wy, in 't gevolg, zien zullen. '' 't Is niet onwaarfchynlyk, dat Heriold, ten minfte nu en dan, zyn verblyf te Duurftede gehouden heeft; 't welk hem, gelyk wy bo- \ ven aantekenden, door den Keizer, ter Leen , opgedraagen was. Doch wat hier van zy,1 Duurftede heeft, als een Leen van Heriold,j in vervolg van tyd , meenigen inval der Noormannen moeten bezuuren. 't Was de geduurige gewoonte der oude Noordfche Volken de Verbonden, zo dra zy 'er voordeel in zagen, wederom te verbreeken. De haar. tegen Heriold bleef nog te diep geworteld in de harten der Deenfche Vorften, om hem de Landen, over welken hem 't bewind was afgeftaan, ongeftoord te laaten bezitten. En de onnozele ingezetenen deezer (y) Eginhart. Anriaje» ad annuni 828. Aanalcs Benin, tci tiwum 828. f«0 Annal. Fuldcnf. ad annum 852. D a IX. Dmirfte* ie door le Deelen overvallen eu •ef>rand.  •$3 VADERLANDS CUE V. Bob* 334- * Empcrium. zer Landen, die 't ongeluk hadden van doof hem geregeerd te worden, moesten de uitwerkfels van dien haat gevoelen. Weinige jaaren verliepen'er maar, of de Deenen rustten eéne Vloot uit van dertien Schepen (x), met welke zy, in Friesland,omtrent den Ryn, die toen nog by Katwyk in Zee liep, aanlandden. Een gedeelte der omgelegen' Landftreeke werdt deerlyk verwoest. Voorts den Ryn opvaarende door Utrecht, ter wederzyde dier Riviere gelegen (v), zetten zy te Duurftede voet aan land. Hier bloeide thans de Koophandel (2); waarom de Stad, in oude Kronyken, gemcenlyk, den naam van * Blarktof Handelplaats draagt. Haast maakten de Deenen zig meester van Duurftede, 't welk, voor een gedeelte, aan kooien gelegd werdt. Ook fneuvelde 'er een gedeelte der Ingezetenen: een ander gedeelte werdt gevangkelyk weggevoerd. De Deenen keerden wederom t'huiswaards (V); doch, in de twee volgende jaaren, ondernamen zy diergelyke togten; een gedeelte van Friesland en Duurftede ten tweeden en ten derden maale verwoestende Qb). Of Heriold zig, ten deezen tyde, elders bevonden hebbe, dan of hy buiten ftaat geweest zy, om Duurftede te befchermen, wordt niet aangetekend. Horik, een der Deenfche Vorften, voorgel (x~) Chron. (ie Gert. Normarm, ad annum 333. r.putl Ov CimSNE. Tom. \l. p.'524. (y) Heda llilt. Ultr. Cnp. I. p. 1. L. Hortens Rcr. Ultr^ Libr. I. p. l. 2. (z) Vita Anschar. Cap. XI. §. 42. (zï) Annal liertin. ad annum 834. Annal. Benin, ad minos 8355 Sjó,  V. Boek. HISTORIE. g2 geevende , dat deeze Vyandlykheden tegen zynen wil gefchied waren, zondt Gezanten op den Landdag te Worms, om hiervan den Keizer verzekering te geeven. Te gelyk klaagde hy, dat men, eemgen tyd geleeden, zekere zyne Afgevaardigden, omtrent Keulen, moorddaadiglyk omgebragt hadt; over welk wanbedryf de Keizer, na gedaan onderzoek, ftrenge ïtraf deedt oefenen. Den Deenfchen Gezanten werdt ook, kort hier na, te Aken, op hun verzoek, een ftaat'overgeleverd van de voornaamften der genen, die, eenige jaaren herwaards, geweldige invallen in deeze Landen gedaan hadden, welken Horik deedt vangen, en ter dood brengen (c). Dus fcheen de vrede wederom bevestigd. Keizer Lodewyk ileunde 'er egter zo vast niet op, of hy deedt, in de Lente des volgenden jaars, de Zeekusten van Friesland van behoorlyke bezetting voorzien, en, hier en daar, de vereischte orde lïellen. Ook was zyne zorg niet ongegrond, 't Leedt niet lang, of de Deenen deeden de gewoonlyke invallen in deeze Landen. Het voornaamfte der Zeeuwfche Eilanden droeg toen al, gelyk nog tegenwoordig, den naam van Walcheren. Voor de verlterking en beveiliging van dit Eiland, hadt men verzuimd de behoorlyke zorg te draagen. De Noormannen, hier van verilendigd, wenden den Heven derwaards, vallen in 't Eiland, en vervullen 't alomme met roof en moord. Eg gard, Graaf van Walcheren, en Hemming, £e) Annal. Bertin. ad aamim 836. x. Walcheren , Duurftede en andere Plaatfén, door de Noormannen,overvallen.837- Eggarf es lk>»-  54 VADERLANDSCHE V. Boek. ming komen om. Witlam * aan de ] lYIaaze verwoest. ' I 1 i < i i ï 1 ] i < 1 \ 1 I ining , Zoon .van Halpdam en Broeder van Heriold", die ook eenig gebied in het Eiland fchynt gehad te hebben , fncuvelden beide, door de Deenfche wapenen, op den zeventienden van Zomermand des jaars agthonderdzevenendertig (óf). De Deenen hielden zig eenigen tyd op in Walcheren, en vorderden den Landzaaten eene zwaare fchatting af (e). Ook roeren zy de Schelde op naar Antwerpen, welke Stad insgeïyks geplonderd, en in brand geileken verdt. Het zelfde lot trof Witlam, eene Koophul of Marktplaats aan den mond der Maa'e CO' ■ waarl'chynlyk naby Goeree gelegen; loch al voor veele eeuwen, door de Zee, injezwolgen. Toen toogen zy, met gc-lyke voede, naar Duurftede, welks Ingezetenen, nsgelyks, tot het betaalen van fchatting, geIrorigen werden. Keizer Lodewyk kreeg van lit alles zo dra geene tyding, of hy fpcedde :ig-naar Nieuwmegen, 't welk deSchryver, ik wien wy dit verhaal ontleenen, eene Vesing noemt, naby Duurftede gelegen. Op iet gerugt van zyne aankomst, verllooven de )eenen. De Keizer vergenoegde- zig, met Ie ' Graaven, wien hy de befcherming der Zeekusten toevertrouwd hadt , voor zig te loen komen; en vernam, dat het wel gei uken van den aanilag der Deenen ten dcele an de 'onmogelykheid om hun behooriyken /ederiland te konnen bieden; maar ten dee2 ook aan de ontrouw en ongehoorzaamheid van (V) Annal Fuldcnf. ad inmtm !!;'-. f«| Annal. Bon. ad annum 837. (ƒ) Annal. Bert; ad a.taum Uj<5. J. IrtW Cbron. S. BcDi Cap. XII. Part. 3.  V. Boek. , H I S T O R I E. 55 van eenige- Graaven te wyten was (g). -Sedert [werden.'er andere Graaven, tot verdediging der grenzen, aangefteld. Ook werden 'er, in verfcheiden' Havens, bevelen gegeven, om,;, in.alleryl, eene Vloot in zee te brengen (li). De Deenen, naar den Zeekant te rug trek, kende, om met hunne Vloot t'huiswaards te keeren, fchynen, eer zy deeze Landen verlieten, de baldaadigheden,. in Kennemerland en Rynland, gepleegd te hebben, van welken onze laatere Kronykfchryvers .gewag maaken. Te Egmond zouden zy de Kerk of Kapel, ter gedagtenis van den H. Adelbért geftigt, om verre gehaald hebben. Een Priester te Noordwyk, Jer.om genoemd, en vermaard;wegens zyn heilig leeven, werdt, zegt-men, dooide .Noormannen1 aangegreepen, deerlyk gepyuigd en eindelyk onthalsd (i). Niet ver van hier, werden zy aangetast, door eenige Friefche benden, onder 't geleide der Graaven Gerolf en T i b b o l d. OmtrentRynsburg, viel een hevig gevegt voor, in 't welk beide de Graaven fneuvelden (&)• Sommigen voegen 'erby,, dat de twee Graaven zig, in een Slorte Voorburg, verfchanst hadden, 't welk, na hun omkomen, door de Deenen, ten gronde toe, zou: zyn geflegt geworden (7). Met deezen ftank, ■ fchynen de Deenen deeze Landen geruimtte hebben. - Doch hunne .Schepen ..deeden den handcl- dry- (gO Annal. Bertin. ai annum 837. C'li) Annal. Bertin. ad annum 837. O') Joanh. A Leydis Libr. V., Cap. 33, 34. C*J JOANN. Dli liF-fei-V- < , '• ! • .1 (i) JOANN. A* LEYDIü LWT. V. Cap. 34. D 4 XL Geweldenaaryeu der Noormannente Egmond en teiMoordwyk. 838.  §5 VADERLAND SC HE V. Roer; xii. Ryksverdeelingtusichen twee Zoonen des Keizers Lotharius«n Karei. 839. dryvènden Ingezetenen deezer Landen nog merkelyk afbreuk. Ook was men, in de Lente des volgenden jaars, wederom voor eene landing bedugt. De Zeekusten werden alomme zorgvuidiglyk bewaakt. Doch eerlang kreeg men tyding, dat de Deenfche Vloot, door eenen geweldigen ftorm beloopen zynde, zo veel geleeden hadt, dat 'er naauwlyks eenige weinige Schepen behouden gebleeven waren (m). Koning Horik, zig door deeze fchade gedrukt vindende-, en den toorn des Keizers dugtende, liet hem, kort hierna, te Attigni weeten, dat hy eenigen der voornaamfte zeefchuimeren hadt doen vangen en van kant helpen. .Te gelyk verzogt hy, dat hem nu ook de Friezen en Abodriten, die, te vooren, in zyn Ryk, eenige verwoestingen hadden aangeregt, mogten overgeleverd worden. Doch de Keizer hadt de Deenfche flreeken reeds leeren kennen. Horiks verzoek werdt, met verontwaardiging, van de hand geweezen(V). Keizer Lodewyk, tegen den dertigftcn van Bloeimaand des jaars agthonderd negenendertig, eenen Landdag te Worms befchreeven hebbende, deedt aldaar eene nieuwe verdeeling zyns Ryks, onder twee zyner Zoonen, Lotharius en Karei. Karei den jongflen was reeds te vooren deel in 't Ryk (V), en naar fommiger verhaal (p), nog onlangs, ook gantsch Friesland toegelegd. Doch nu was Pipyn, 's Keizers tweede Zoon, ovesleedcn. L0e- (m ) Annal. Bertir. ad annum 83R. (») Annal- B.-rrin. ad anium 838. O) ThfcANOT Cap. XXXV. OO Nithamh H ii. libr. I. ad a;mum 83S*  V. Boek. HISTORIE. 5? Lodewyk de derde van 's Keizers Zoonen was reeds Koning van Beijeren. Men befloot dan, het overig deel des Ryks, waaronder Aquitanie, alwaar Pipyn geregeerd hadt, begreepen was, onder Lotharius en Karei te verdeden. De Maas werdt tot eene grensfcheiding geiMd, van haaren oorfprong af tot aan de Zee toe: en al wat beoosten of ter regter zyde van die Rivier, en van eene lyn, getrokken van den oorfprong der zelve, tot aan de Rhöne, gelegen was, werdt aan Lotharius ; al wat bewesten of ter linkerzyde lag aan Karei toegelegd (q~): waaruit af te neemen is, dat ver het grootite gedeelte deezer Landen onder het Ryks aandeel van Lotharius bcgreepen was: en te gelyk, dat de Zeeuwfche Eilanden en een klein gedeelte van het tegenwoordig Holland, 't welk ter linkerzyde van de Maaze legt, onder het Ryks aandeel van Karei, behoorden. Ook worden, in egte Gedenkfchriften deezer Ryksverdeelinge, het Hertogdom van F r i e s l a n d, tot aan de Maaze. toe, het Graaffchap Ham el and, welk een gedeelte van de Veluwe of van het Stigt omtrent den Eemllroom befloeg, het Graaffchap der Batavieren of der Be t u w e , en het Graaffchap Teisterbant met Duurst ede, met eikanderen ver het grootfte gedeelte der Vereenigde Nederlanden uitmaakende, uitdrukkelyk, onder het Ryks aandeel van Lotharius, opgeteld, en van dat van Karei, gezeid , dat het zig, van de andere zyde, ook (q) Nithahdi Hifi. Libr. i. ad annitm 839. Adronomi Vita tuiovici PÜ ad annum 838. Melis Stüks lui. bU 7. D 5  Deen. lche Zee i'chuiiners vallen in Friesland of Walcheren. XIII. Watervloedhier te Lande, die, meent ( men, een' der Ryn-' monden * by Kat- < wyk , heeft l doen ver-1 floppen. ^ ( i 1 I i 53 VADERLAND.SC HE :V.Boek> ook Jangs de.Maaze; tor aan -de Zee toe, uittfrekte. (V). Een gedeelte van Friesland, fommige oude Kronyken zeggen Wak-heren LTtin.r.n. ad annum 839. •CO Breve Chron. Tornac s. Martini aJ. an:wm §30. apud . Martene & V. Dukako Tlicfaur. Anecdot. 'lom. lil. CoL 454- CO Annal. Berdnfciti a.! annum 8?g. k CO Aöuai. i;.;ti.iian. -ad knnum 83. / J  V. Boek. HISTORIE. 59 worden is C» Waarfchynlyker komt ons egter voor, dar de verftopping van denRynmond by Katwyk, niec op eenen tyd, maar ailengskens gefchied zy. De dood van Keizer Lodewyk, die, op den twïntigft-en van Zomermaand des volgenden jaars, voorviel O) , veroorzaakte veel twist onder zyne Zoonen, over de Ryksverdeeling. Lotharius, de oudite, poogde zig van alles meester te maaken, en viel, nu lodewyk, dan K arel, met de wapenen, op t lyf O). De Deenfche Zeefchuimers bedienden zig van deeze verwarringen; ftevenden naar de kusten van Frankryk, langs welken, toen, zorgelooze wagt gehouden werdt (v); voeren de Scine op, en verdelgden Rouan , en veelen der omgeLegen' Kloosters en andere Wooninpen. Dit gedeelte van Frankryk behoorde ondei- het Ryks aandeel van Karei, naderhand den Kaaien bygenoemd. Lotharius, die zynen aanhang tegen dien van zyne Broederen poogde te veriterken, hadt Heriold m zyne belangen overgehaald ; en deeze de Deenen aangezet, om deezen inval in Kareis Landen te doen. Ten loon van deezen dienst, fchonk Lotharius hem eene Landftreek, volgens fommige oude Schryvfers, niet verre van Rouan gelegen, en Gaula Crufalia genoemd (~). Doch anderen melden, dat Heriold, ten deezen tyde, het Eiland Walcheren en eenige (y) Joann. a Leydist Libr. V. Cap. 3°. {nO Annal. FuldenC ad annum 840. ; (.r) Annal. Bertinian. ad annum 840. Cv) Ciiron. S. Bcnigni Divionenfis apud DAchery, io.u. P- 375- a , Qz) Annalcs Bemiuam ad *nnu:n 841. 840.  XIV. Kieuwe Ryks verdeelingen , tusichenLotharhis,Lodewyk en Karei. ^ 843. 60 VADERLAND SC HE V. Boek: ge nabuurge PJaatfen, van Lotharius, ter leen gekreegen heeft (a). Ondertusfchcn gefchiedde de vervreemding deezer Landen niet zonder merkclyken tegenzin der Landzaaten, die zig ongaarne van uitheemfchcn beheerfchen heten f»/ De Noormannen pleegden, van dien tyd af, onder 't beleid van Heriold, gednurige vyandelykheden, in de Landen, dis Karei waren toegeweezen f». Om de Saxers, insgelyks , aan zyne belangen te verbinden, gaf Lotharius hun, ten deezen tyde, volkomen' Vryheid van Godsdienst, waarop veelen, wederom, tot de oude bysclooviffheid-, vervielen (d). b Lotharius, in twee veldllagen tegen zyne Broeders , in de jaaren agthonderd tweeënveertig ert agthonderd drieënveertig voorgevallen , de volkomen' nederlaag gekreegen hebbende, cn nevens de voornaamden zyner aanhangeren, onder welken ook Heriold was, op de vlugt gedreeven zynde ; werdt zyn Ryks aandeel als verhaten aangemerkt, en onder zyne twee Broeders verdeeld (e). Jn deeze verdeeling, werdt gantsch Friesland aan Lodewyk toegelegd (f). Doch zy hielde niet lang ftand. Lotharius, zig buiten Raat vindende , om zynen Broederen langer 't hoofd te bieden , begon voorflagen van bevrediging te O) Annal. MSS. Hofpit. S. Nicolai prope Cufani in Conj. ment. cd Vnam S. Anscharii §. IX. Act. S. S. Menf. Y-Ut. Tom. I. p. jiyy. (O Annal. Bertinian. cd annum. 84l CO Annal.. Bertinian. ad annnm SUi. CO Xithardi Hiftf Libr. IV. ad annum 811. Annal. Be» Unian- ad annuii 842. CO NiTHARDJ Hifi. Libr. IV. ad annum ü^. CD Nithardi Hifi. LBr. IV. ad annum. 843.  V. Boek. HISTORIE. m te doen. Men maakte eene nieuwe Ryksverdeeling, volgens welke, Lotharius Italië en de waardigheid van Keizer, Karei Aquitanïe en Lodewyk Beijeren behieldt, en het overige Ryk in drie deelen verdeeld werdt (g). Lodewyk kreeg hiervan alle de Landen , die ter regter zyde des Rynftrooms (3) gelegen waren , en derhalven ook éen goed gedeelte van Friesland, 't welk hy zig te vooren reeds geheel toegelegd hadt. Ter linkerzyde des Ryns , werden hem, daarenboven , toegedeeld, de Steden en Landen van Ments, Worms en Spiers. Lotharius viel het Land tusfchen den Ryn en deSchelde tot aan de zee toe ten deel, en derhalven alle de Zeeuwfche Eilanden, benevens een gedeelte van het tegenwoordige Holland, Utrecht en een gedeelte van Gelderland. Voorts het Cg) NithaRdi Hifi. Libr. iv. ad annum 843. (3) Sommigen verftaan hier, door den Ryn het PJie, by Ptolemjeus (Libr. II. Cap. 9.) en by Plinius (Libr. IV. Cap. 15.) onder de Ryumonden geteld; doch nergens , myns weetens, met den naam van Ryn, benoemd. Men gaf deezen naam, genoegzaam altoos, alleen aan den arm des Ryns, die by Katwyk uitliep. Eenigen willen, 't is waar, uit de Ryksverdeeling van 't jaar 870, alwaar in 'tRyk van Lotharius drie deelen van Friesland geplaatst worden, bewyzen, dat dit Ryk zig tot aan 'c Vlie heeft uitgeftrekt, alzo men oordeelt, dat deeze drie deelen van Friesland niet ter linkerzyde van den Ryn, die by Katwyk uitliep, konnen worden aangevveezen. Conringius de Finib. Imper. Germ. Libr. ï. Cap. III. p. 20. Doch wy zullen, op dat jaar, het tegendeel doen zien. Hier moet men, myns oordeels, liet aandeel van Lodewyk ter regter-, en het aandeel van Lotharius ter linkerzyde van den Ryn , die by SLatwyk uitliep, bepaalen.  XV. DeNoor mannen overmeesteren byns gantsch Friesland ; 844. _ «45- 62 VADERLANDSCHE V.Boek; het Kamerykfche, Henegouwen, en verfcheiden' andere Landftreeken, omtrent de Maaze gelegen: met al het Land, van den oorfprong der Maaze af, tot daar de Saone in de Rhöne valt, enwyders langs de laatstgemelde Rivier, tot aan zee toe. Al het overige, tot aan Spanje toe, werdt Karei aanbedeeld(k). Het Ryks aandeel van Lotharius is, federt ,Lotharing e n (z'),dat van Lodewyk Oostfrankryk, en nog laater D u 1 t s c h l a n d, en dat van KarelWestfrankryk ofblootelykFrankryk genoemd (T). Doch het eerfte deel is, in laater' tyd, voor een gedeelte, in de twee laatfte deelen ingefmolten Na deeze Ryksverdeeling, deeden de Broeders eikanderen herhaalde beloften van onkreukbaare Vriendfchap (/). De Noormannen lieten egter nog al niet na, 't zy uit eigen' beweeging, 't zy door heimelyk aandryven van Lotharius, de Landen, onder 't gebied der twee andere Broederen gelegen, door geduurige invallen, tc ontrusten. In 't jaar agthonderd vierenveertig, voerenze de Garonne op, en pionderden Touloufe (m). In 't volgende jaar, kwamen zy, langs de Seine, tot aan Parys, noodzaakende de Landzaaten, en Koning Karei zeiven, hun eene aanzienlyke fomme gelds op te brengen («). Ook zondt lïorik eene Vloot van zeshonderd fchepen naar de Elve, die eenen inval in Duitschland dee- (h~) Annal. Bertinian. ad annum 843. ( 0 Kkgino cd annum 842. (*) Sjgiiiert. GfcBSLACEfrs. Chron: a'ianhvm 844. (0 Annal. Bertinian'. ad' annos 843 & 844. (a) Annal. JVninian. ad annum 844. (11 ) Annal. Fulücnf. ad annum 845,  V. Boek. HISTORIE. 63 deeden; doch van de Saxers te rug gejaagd werden (0). Ten zelfden tyde, vielen de Noormannen in Friesland, alwaar zy eerst geflaagen werden; doch naderhand, in twee gevegten, overwinnaars bleeven , en een groot getal van Friezen deeden fneuvelen (ƒ>). Sedert maakten zy zig meester» van byna gantsch Friesland, den Ingezetenen alomme zwaare fchattingen afperfende Qq). De drie Broeders, .Lotharius, Lodewyk en Karei, in Sprokkelmaand des jaars agthonderd zevenenveertig, te Manna of Meerfen, hy Maastricht, eene Byeenkomst gehouden hebbende, beflooten, volgens de oorfprongkclykeGedenkfehriften, hiervan nög voor handen (V), een gezantfehap aan Koning Horik te zenden, cm hem te beweegen, tot het ftaaken der vyandelykheden, of hem, in geval van weigering, den oorlog aan te zeggen. Doch 't baatte weinig. De Landen van Lodewyk en Karei, en van Lotharius zeiven, werden, wel haast, wederom van de Deenen overvallen. Eenigen vielen in Aquitanie, alwaar Karel heerschte: doch anderen, veelligt uit ongenoegen tegen den Keizer, om dat hy zyne gezanten, by die van zyne Broederen, gevoegd hadt, maakten zig meester van Duurftede, en fioegen zig in de Betuwe neder (Y). De overmeestering van Duurftede door de Deenen, dienü, zo menigmaal, geduurende He- (o~) Annal. Bertinian. ad annum 845. , Cp) Annal. Fuldenl. ad annum. 845. (Ó Annal- Bertin. ad annum 846. (O Capitul. Reg. Francor. Edit. Baluzii. Tim. II. Co!. 45, (s) Annal. Bertin. ad annum 847. Otfk Duurftede en de Betuwe. 847. XVI. Heriold' ran onXOUW,  •verdngt cn gedood. ïl'O-uk bemagtigt Duurfie«5e. M VADERLANDSCHE V. Boê*; Heriolds bewind over deeze Stad, gebeurd was, maakte eindelyk zyne trouw by de Keizerfchen verdagt. Men hieldt het daar voor, dat hy zelf zynen Landsgenooten gelegenheid gaf, om hier te Lande invallen te doen, en dat hy zyn deel hadt van de voordeden, die zy 'er uit trokken., 'tZy dit vermoeden grond hadt of niet, de Graaven, wien de zorg over de grenzen van 't Ryk van Lotharius aanbevolen was, overvielen Heriold, en beroofden hem van 't leeven (V). Zyn Broeder Roruk, die, nevens of onder hem, eenig bewind binnen Duurftede fchynt gehad te hebben, werdt, by den Keizer, befchuldigd, dat hy deel in 't zelfde verraad gehad hadt. En hoewel 't gemeen gerugt hem hier van vryfprak, werdt hy egter, op ss Keizers bevel, aangetast en in hegtcnis gcfteld. Doch heimelyk ontvlooden, begaf hy zig onder de befcherming van Koning Lodewyk, die hem, in Saxen, op de Deenfche grenzen, woonen liet. Na verloop van eenigen tyd, verzamelde hy hier eene Vloot fchepen, die hy met zyne Landsluiden bemande, van zins om Keizer Lotharius alle mogelyke afbreuk te doen. Ook gelukte 't hemden Ingezetenen van 't Ryk van Lotharius, die langs de kusten der Noordzee woonden, merkelyke nadeden toe te brengen O). Sedert, voer hy den Ryn op, naar Duurftede, overmeesterde de Stad, en verfterkte zig zo wel binnen dezelve, dat Lotharius, geene kans ziende om den Noor- manCO Annal. Fuldcnf. ad annum 852. C«; Fragment. Cliron, Fontauell. cd Qmmn 833,  V. Boek. HISTORIE. €5 man te verdryven, zig genoodzaakt vondt, een verdrag met hem re maaken (V); by welk hy hem Duurftede cn eenige andere Graaffchappen, vermoedelyk in Gelderland of in het 'zuidelyk gedeelte van het tegenwoordig Holland gelegen, atirond (V): met beding egter, dat hy behoorlyk opzigt hebben zou, op de invordering der fchattingen en andere inkomsten, tot de Keizerlyke Schatkist behoorende, en de Landen, die onder* zyn bewind gefteld werden, tegen de invallen der Deenen, befchermen (x). De oude Schryvers hebben niet naauwkeurig aangetekend, wanneer alle deeze dingen gebeurd zyn. Doch 't is waarfchynlyk, dat men ze, niet lang voor en in 't jaar agthonderdcnvyftig, plaat- " fen moet. 't Verdient hier onze opmerking, dat men, in zekere Kronyk der Bisfchoppen van Minden, aangetekend vindt, dat het Graaffchap van Holland, in den jaare agthonderdagtenveertig, een begin genomen heeft (y). 't Is niet onwaarfchynlyk, dat eene oude overlevering van de Giften aan Roruk, omtrent deezen tyd, gedaan , gelegenheid tot deeze aantekening gegeven heeft. Ook wordt, door dezelve , bevestigd, dat Roruk bewind gehad heeft, over een gedeelte van 't Land, welk men, federt, Holland genoemd heeft. De Cv ~) Annal. Fuldenf. ad annum 850. (1») Annal. Bertinian. ad annum Rfo. C*) Annal. Fuldenf. ad annum 850. r>) Chronicon Epifcopor. Minden!'. Cap. IV'. int. Return Ger'm. Script. J. PisTOitil, Tom. II. J>. 808. II. Deel. E 850. I  XVII. Invallen derNoormannen.851. 852. 853« • i 66 VADERLANDSCHE V.Boek. De Zeefchuimeryen der Deenen gingen, verfcheiden' jaaren agterecn, wederom zo fterk in zwang, als immer te vooren. In 't jaar agthonderdeenenvyftig, liepen zy Friesland en de Betuwe af, en toogen vervolgens naar Gend, alwaar zy den brand Haken in het Klooster van S. Bavo. Daarna, tc lande doorgedrongen tot aan Rouan en Beauvais, welke laatftc Stad ook aan kooien gelegd werdt, werden zy, in 't wederkeeren, onderfchept, en ten deele verflaagen (2). In 't volgende jaar, kwamen zy, met tweehonderd twee-envyftig Schepen, in Friesland, om fchatting te vorderen. De Vloot ftondt onder 't bevel van Sidrok en Godefrid (a), welke Iaatfte een Zoon van Heriold was; die, waarfchynlyk om wraak te neemen over 't ombrengen zyns Vaders, Lotharius party verhaten hadt, en naar zyn Vaderland geweeken was. De Deenen, Friesland naar hun genoegen gebrandfehat hebbende, voeren de Schelde op, terwyl Lotharius en Karei de beide oevers der Riviere, met een magtig Leger, tot het einde des jaars, bezet hielden. Ondertusfchen werdt 'er van weerskanten niets uitgerigt. Karei was niet te beweegen, om de Deenen aan te tasten. Zelfs floot hy een Verdrag met Godefrid, en, na 't fcheiden der twee Legers, werdt den Deenen een ruim veld gelaa:en, om, tot in Lentemand des volgenden jaars, iet Ryk van Lotharius alomme te ontrusten 'b~). Kareis Landen bleeven ondertusfchen niet VerC^r-) Annal. Bertinian. ad annum 851. O) Fragment. Chron.. Föntanell. ad annum 852. Annal. Beraman. ad ahms 852 & 853.  V. Boek. HISTORIÉ, Cf verfchoond.. Verfcheiden' hoopen van Deenfche plonderaars deeden geduurige invallen in dezelven (V). fiorik, Koning der Deenen, federt, met «yns Broeders zoon, Gudurn, overhoop geraakt zynde, ontftonden, uit deeze tweedragt, zulke zwaare inwendige beroerten in 't Deenfche Ryk (i)* dat Roruk en Godefrid, die zig nog hier te Lande ophielden, hoop kreegen, om aan 't bezit van 't Ryk te geraakem Zy keerden dan naar hun Vaderland, en Lotharius, die blyde was, dat hy zig van hun ontflaagen zag, gaf het bewind over gantsch Friesland, zo ver het, door de Noormannen, beftierd geweest was*, aan zynen tweeden Zoon, Lotharius (e); die dus, nog by 't leeven zyns Vaders, gebied over een groot gedeelte deezer Landen verkreeg. Keizer Lotharius ovefleedt nog op den agtentwintigften van Herfstmaand des zelfden jaars (ƒ)» drie Zoonen nalaatende: van welken Lodewyk, de oudfte, Italië en de waardigheid van Keizer verkreeg. Karei, de jongfte, bekwam het oud Koningkryk van Bourgondiër over den Berg Jura gelegen,zynde een gedeelte van Zwitferland en het Land van Gene ve, en Lotharius, de middelde, geraakte in 't bezit van het noordelykst gedeelte van 's Vaders Ryk: welk federt, in 't gemeen, Lotharingen genoemd werdt. Hieronder was zo veel van de tegenwoordige Nederlander* Cc*j Annal. Bertinian. ad armos 853 & 855. ( d ) Annal. Fuldc nf. ad annum 854. («) Annal. Bertinian. ad annum 855. Cf) Annal. Bertinian. ad annum 8^5. E s> 8$4- s Keizerè Zoon Lotharius bekomtFrieslandt 85S- t . XVIII. Ryksverdeelingna de dood van Keizer Lotha* rius.  6*8 VADERLANDSCIIË V. Boek» Roruk bekomt «en goed gedeelte var Friesland. De Deenen bemagtigenDuurftede, de Betuwe en Utreelit.«57- den begreepen, als bewesten den Ryn gelegen is. Roruk en Godefrid, hun oogmerk niet hebbende konnen bereiken, keerden, voor 't einde des jaars agthonderd vyfenvyftig, met hunne byeen gebragte magc, wederom herwaards. Zy floegen zig op nieuw te Duurftede neder; én Lotharius de II. zag zig genoodzaakt, om hun een goed gedeelte van Friesland af te ftaan (g).- Eenige nieuwe veranderingen in 't Deenfche Ryk, alwaar nu Horik de II, een jong Vorst, den Troon beklommen hadt, gaven Roruk eerlang aanleiding , tot het fmeedén van eenen aanilag, om, in zyn Vaderland , deel aan de Regeering te bekomen. Hy rustte hier, met verlof van zynen Heere, Koning Lotharius den II, eene Vloot uit, met welke hy, naar de Deenfche grenzen, zeilde. Zyne aankomst bragt zo veel te wege, kt de jonge Horik hem het Land tusfehen de Eider en de Oostzee gelegen afftond (/z). Doch eer dit Verdrag nog getroffen was, zo 't fchynt, waren de Deenen wederom herwaards gekomen, en hadden zig van Duurftede, de Betuwe en eenige omgelegen' Plaatfen meester gemaakt (7). Onze laatere KroDyken voegen 'er by, dat zy, onder anderen, ook Utrecht bemagtigd hebben (F), na dat /.y de Stad eerst, en toen 't Slot, eenen tyd [ang, belegerd gehouden hadden. Hunge- .R HS, Qg") Annal. Bertinian. ad anjwm 8-j. C A") Annal. Puldenf. na a /nam 857. f ( ; Annal. Bercinian. aJ. annum 857. JOAMK. UK BliKA. p. 28.  V. Boek. HISTORIE. 69 rus, die thans Bisfchop van Utrecht was, ontvloodt, ter naauwer nood, de handen der Deenen, en keerde zig tot Koning Lotharius, die hem en zynen Kanonniken, in 't volgende jaar, het Klooster Odikuberg,hy Roermonde, ■ tot hun verblyf afftondt (/> De Giftbrief hiervan is nog voor handen, en in denzelvea wordt uitdrukkelyk getuigd: „ dat de S.Maar „ tens Kerk van Utrecht, omtrent deezen tyd, „ door de Barbaaren, byna geheel verwoest „ was, en dat de Kanonniken ten deele ge- dood, ten deele alomme verflxooid waren „ f»" Bisfchop Hungerus woonde, in 't jaar agthonderdtweeënzestig, eene Kerkvergadering te Aken by, in welke hy, nevens anderen, hielp -{remmen, tot de Egtfchciding van Lotharius (n), die zyne Gemaalin Thkdhag verlliet, om zyne byzit, Valdrade,.tetrouwen. De Deenen hielden, ondertusfchen, aan met hunne verwoestingen; jaar op jaar, dezelfde Landen afloopende. In ?t jaar agthonderdnegenenvyftig, vielen zy in de Landen omtrent de Schelde, waarfchynlyk Zeeland (OOok werdt toen de Betuwe wederom plat gebrand ( 1) Bf.ka p. s3. ( m j Apud ITeram p. 'Sf; , _ „.„ ( sO ÜUbé Conc». Tom. VIII. p. rs& ep. Fleurt Bilt. Eed. Tom. XI. p. 52- (4) Ultra ScalJtm , over de Schelde, zégt de Schry ver, dien wy hier volgen. Hy heeft, naar fommiger gedagten, te S. Omer, in Anois gewoond. Eene plaats van Hun cm aeus , Bisfchop van Reims, (Opufc. XXIV. Tom. II. p. 29a.) geeft egter reden om te vermoeden, dat hy Piudcntius» Bisfchop van Troyes in Campagne, geweest is. Dochters opzigte beide van Troyes en van S» Omer, legt Zeelaad over de Schelde E 3 858. 859.  ?o VADERLANDSCHE V.Boek.' _ XIX. ï*riel'che Koopluiden binnen .Duurftede, dooi «ie Deeïi£n , o, vervallen cn g;.dood.863. brand (0). Roruk fchynt zig, ten deezen tya de, in zyn nieuw gebied aan de Eider-, opge-? houden tc hebben, en buiten ftaat geweest te zyn, om zyne Graaffchappen, hier te Lande , te befchermen. Sommigen houden hem verdagt, dat. hy zelf zyne Landsluiden herwaards gelokt zou hebben. Doch voor dit vermoeden fchynt te minder grond, om dat hem, gelyk wy boven (ƒ>) zagen, reeds in voorige tyden, deeze kladde, naar veeier gevoelen ten onregte, aangewreeven werdt, Eenige jaaren laater, kwamen de Deenen^ in Louwmand, wederom herwaards. Zy voeren den Ryn op, en hadden 't op Keulen gemunt. Vooraf egter moest Duurftede weder • om eene plondering ondergaan. De Fricfche Koopluiden, die hier omtrent handelden, hadden zig, de aankomst der Deenen verneemende, in grooten getale, binnen Duurftede begeeven, waanende aldaar veiliger tc zullen zyn. Doch zy vonden zig bedroogen. Duurftede werdt haast overmeesterd. Een groot getal van Koopluiden fneuvelde. Ook werden 'er veele Ingezetenen gevangen genomen. De Pionderaars voeren, daarna, den Ryn hooger op, en vestigden zig op een Eilandje, by 'Nuis. Lotharius hieldt hen hier van de eene„ en de Saxers of Friezen van de andere zyde des Rynftrooms op, tot het einde van Lentemaand. Toen kwam Roruk tusfehen beide , en bewoog zyne Landsluiden, om, zonder eenige verdere vyandelykheden te plcegen, dce- f*0) /mrt. Bertinian. cü annum 8jy. 5 bi- 64.  V. Boek. HISTORIE. 71 deeze Landen te verlaaten (q). Lotharius, 't zy tot vergelding van deezen dienst, 't zy om andere redenen, gaf, federt, aan den Noorman, Rudolf, Zoon van Heriold, en Neeve van Roruk, de ontvangst van eene fchatting van vier Denarien van ieder hoeve, welke hy over zyn gantfche Ryk, uitgefchrcevcn hadt. Hy voegde 'er eenige inkomften by, beftaande in Meel, Vee, Wyn en Appeldrank (r), poogende, door deeze middelen, deezen uitheemfchen Landaart, te naauwer, aan zig te verbinden. Genoegzaam alle onze laatere Kronyken, en veele andere Schryvers, die ben gevolgd zyn, plaatfen, omtrent deezen tyd, en de meesten in 't jaar agthonderd drieënzestig, het begin van het Graaffchap van Holland, in den perfoon van Dirk den I., die met het zelve befchonken zou zyn geweest, op dat hy het,-tegen de invallen der Deenen, befchermen zou (5). Doch alzo zy zig, ten bewyze hiervan, eeniglyk beroepen op eenen Giftbrief van Koning Karei, den Kaaien, zo zy meenen; en deeze Giftbrief geen gewag maakt van eene inirelling des Graaffchaps van Holland; behalve dat ook verfcheiden' omftandigheden toonen, dat de Brief tot laater' (a~) Annnl. Bertin. ai annum 863. Chron. de Northinann. Gcft. ad annum 864. ( Cr) Annal. Bertinian. ad annum 064. ( 5 ) Zie Wilhelmi Procurat. Chroiu Egmond. ad anBüm 863 & m,ïfeupMius 876.] p, m 430. Melis Stoke Rym-Kronyk in Dirk I. bl. y. Joannisde Bi:kaOW in Hungero p. 28.]. Veldena4R, Kmnykvan Ho!larulh\. 5 , 6. Magnum Cbmiicon Bsigicum ad. annum 863. en veele anderen. E ± XX. Onderzoekt of IietGraaffchap van Holland ten deezen tyde een* aanvang genomenhebbe.  XXI. De Noorman Roruk, door de Conkingi verjaasrd,herftelt iig wederom, in 't bezit ïyner Landen. 867. ] i 1 72 VADERLANDSCHE V.Boes, ter' tyden gebragt, en aan Karei den Eenvoudigen moet toegefchreeven Worden; zo agten wy, met veele voornaame Kenners onzer Vaderlanrjfche Oudheden, dat 'er, ten deezen tyde, niet byzonders gebeurd is, 't welk men de opregtirig van een Graaffchap van Hofland zou mogen noemen. De Landltreek, die, iri laater' tyd, Holland genoemd is, heeft, naar alle waarfchynlykheid, in en voor deezen tyd, verfcheiden' Graaven gehad. En wanneer wy, ter behoorlyker plaatfe, den Giftbrief van Koning Karei overweegen, zullen wy doen zien, om welke reden, de begiftigde Graaf Dirk, iri 't gemeen, voorden eerden Graave van Holland, gehouden zy. De Noorman Rorujt bleef nog eenige jaaren in 't bezit der Landen, hem door Lotharius den ouden en den jongen in Friesland afgedaan. Doch kort voor of in het jaar agthonderd zevenenzestig, maakt hy zig zo gehaat by de Landzaaten, en byzonderlyk by een gedeelte derzei ven, die, volgens h verhaal eens ouden Latynfchen Schrvvcrs, met eën nieuwen naam, Conkingi genoemd werden (6), dat zy hem onverhoeds overvielen en ten Lande uit jaagden (s). Wat reden Rol ruk gegeven hadt, om hem dus te mishandelen, vindt men, onzes weetens, nergens aangetekend. Uitheenjfche Heeren konnen zig, CO Annal. Bertinian. ad amutm 867. . °^ (O Veiliger agt ik, te erkennen, datmyde wooning leezer Conkingi onbekend is, dan, met foimnigen. e yk uit eene gennge overeenkomst in den nu^tebeflu» "Ö,™ -J-DorpA^aandeVesc  V. Boek. HISTORIE. op y.o veelerleic wyze, gehaat mnaken by hunne Onderzaaien, dat inert vergeeffche moeite doet, met naar ééne van di« wyzen te gisfen. Dit weet men, dat Roruk , niet lang hierna, met een nanzienlyk Leger van zyne Landsluiden , wederom hei-waards gekomen is (ƒ) , en zie, zo 't fchynt, in zyne voorige bezittingen herfteld heeft. Lotharius, vermocdelyk om 't volk genoegen te gceven, gaf wel voor, den Noorman te keer tc willen gaan, en befchreef, ten dien einde, eene algemeene Heirvaart («); doch men leest niet, dat hy iet anders uitgcregt heeft, dan dat hy Roruk afkeerig van zig maal te. Doch eer hy hiervan de uitWérkfels gevoelde, ovcrleedt hy, in Hooimaand des'jaars agthonderd negenenzestig (»• Wy hebben te vooren aangewcezen, dat Lodewyk, jongde Zoon van Keizer Lode wyk den Vroomen, in de Ryksverdeeling , tusfehen hem en zyne twee Broeders,gemaakt, het Land verkreeg, dat, ter regter zyde des Rynftrooms, gelegen was, cn onder hetzelve, ook een goed gedeelte van Friesland. Uic dit zyn Ryks aandeel, of uit eenig ander Land, Welk hy, buiten dit, moge bezeten hebben, fchonk hy (7), m den jaare agthonderd agt- en- (O Annal. Bertinian. ad annum 867. («) Annal. Bertinian. ad annum 807. (y ) Annal. Ftildeiil'. ad annum U69. (7) Ik volg hier de gemeene uitgaaven van doezen Giftbriefen ouzc°oud(tc Kronykcn,die deGift op dit jaar phatfen, en aan Koning Lodewyk toefchryven. De redenen welken eenige. Geleerden bewoogen hebbeS, om de Gin tot hét iaar 968l^everfcniiiven, en Lotharius den II, vooi den Schenker te 'houden , kan men zien inde itóyuVAÖ&fervat. Tom. VII. P. II. p. 261. E 5 XXII. Koning Lodewykgeeft het Woud Wasda aan zekeren HollandfchenGraave Dirk. 868.  74 VADER. LANDSCHE V.Boek. enzestig, aan zekeren zynen Getrouwen, Graave Dirk „ een Foreest of Woud, Wasda „ genoemd, met de Weiden, Akkers, Wa„ ters, Vairten en al wat 'er meer toe be„ hoorde, om het geheellyk en erfelyk te „ bezitten (V)". Onze Kronykfchryvers Hellen vast, dat deeze Dirk dezelfde geweest is als die, welken zy den eerden Graaf van Holland noemen. Doch mooglyk heeft hen de gelykheid van den naam bedroogen. 't Is egter ten hoogden waarfchynlyk, dat hy een liollandfche Graaf is geweest, nademaal de Giftbrief, by welken hem Wasda gegeeven werdt, zo wel als andere oude Hukken, onze eerde Graaven betreffende, in 't Klooster te Egmond, bewaard fchynt geweest te zyn (V). De gelegenheid van Wasda is geheel onbekend. Sommigen maaken 'er Walcheren van. Doch dit is, te vooren al, by den naam van Walcheren, nergens by dien van Wasda bekend geweest. Anderen vinden Wasda in 't Land van Waas. Doch hier hadt, gelyk ook in Walcheren, niet Lodewyk, maar Karei de Kaale te gebieden; zo als, uit eenen zyner Giftbrieven, duidelyk blykt (y). Hoewel 't, desonaangezien, wel zyn kon, dat Lodewyk eenig Land, in Kareis Ryks aandeel, in eigendom bezat. Eindelyk zyn 'er, die Wasda by Dordrecht plaatfen, alwaar, van oude Schryvers, een Hout of Bosch Mereweda, 't welk zo veel zou zyn als Meeren-Wasda, gefield (.nO Vide MrR^Ei Codic. Donat. piar. Cap. xxiii. p. jj, Tom. i. Oper. Diplom. ■ O) Melis Stoke in Dirk i. bl. o, 13. (..v) Apud Mir/ll-m Donat. Bete, Cap. IX. ui, Tom. I. Oper. Diplu.u. " 1 M  V. Boek. HISTORIE. 75 fteld wordt f» Dit is zeker, dat een der volgende Hollandfche Graaven het Bosch Mereweda, als zyn eigen goed, bezeten heeft O). Het laatfte gevoelen zou dan den meesten fchyn hebben, kon men bewyzen, dat Lodewyk, ten deezen tyde, over dit gedeelte Lands, te gebieden gehad hadt. Immers behoorde het onder het Ryks-aandeel van Lotharius, die nog niet overleeden was, Doch men zou hier op ook konnen zeggen, dat Lodewyk wel een Woud in eigendom kon bezitten, in een Land, over welk Lotharius het oppergebied hadt: of veelligt heelt hy zig, van een gedeelte van het Ryk van Lotharius, welk hem het naast was, by deszelfs leeven, meester gemaakt: of 't kan hem ook, door Lotharius, by verdrag, afgedaan zyn, gelyk men weet, dat, in den jaare agthonderdenzestig, ten opzigte van de Elzas, gefchied was (>). Wy konnen, in deeze duisterheid, niet anders doen, dan gisfen naar de waarheid. De Giftbrief zelf geeft geep licht, alleenlyk zeggende, dat Wasda, \n het zelfde Graaffchap, dat is, of in het Graaffchap "van denzelfden Graave Dirk, of tn een Graaffchap van 'denzelfden naam, gelegen was. De twee Broeders, K a r e l en L o d e w y k, poogden zig beide, na de dood van hunnen Neeve Lotharius, van Lotharingen meester te maaken. Immers Karei wendde daar toe flj zyn vermogen aan, zoekende zynen aanhang, onder de Lotharingfche Grooten, zo veel O) Bm.tiktci. Chron. Camarac. Libr. III.. Cap., T9. O; 5 Alpbrti's. de divcrlitau ïeiiiporiiiu Lm. II. tap. a.\. Coi. ii". {\b~j Annal. Bertinian. ai annum 860. XXIII, Verdeeling van't Ryk van Lothariu. gen onder de iyonin-  gen Karel en Lodewyk.870. J « i 1 7« VADERLANDSCHE V.Boek, veel hy konde, te vermeerderen. In de Lente des jaars agthonderdenzeventig, hielde hy te Nieuwmegen een mondgefprek met den Noorman Roruk, die zig voor hem verklaarde, en een Verbond met hem floot (c). Lodewyk, zig midlerwyl naar Frankfort beo-even hebbende, ontving aldaar de hulde van veele Lotharingfche ileeren (<ƒ). De oneemgheid, die hier over tusfehen de Broeders ontftond.y zou tot een' volflaagen Oorlog uitgeborften zyn f», hadden zy beide niet geraaden gevonden, tot een Verdrag te komen, en het Lotharingfche Ryk, niet ekanderen, te deelen (ƒ> Dit gelchiedde op den agtften van Oogstmaand des gemelden laars. Men hieldt, in de Verdeeling der Linden, deezen voet, dat genoegzaam alles wat eer regter zyde der Maaze lag Lodewyk, en t geue ter linker zyde dier Riviere gelegen vas, KareJ toegelegd wierdt. Onder de Plaaten , die tot Lodewyks aandeel behoorden, wortel, met naame, opgeteld, Keulen, Trier, Jtrecht, Straatsburg, Bazel, het Graaf:chapTeisterbant, de B e t u w f, &QAtuariën, zynde een gedeelte van Gelderland: roorts het gedeelte van Opper- en Neder, Maasland, welk ter regter zyde van de Maa;e legt, het Land van Maastricht, twee Graafschappen in dcElzaseniweedeelen van Friesland, welken zig, naar alle waarfchynlykleid, van de oude Maaze af, die, eertyds, door CO Ann-il. Bertinian. ai annum 8-0 ('.') Ann*l. Frrlüenf. ad annum S-o.' (e) A.mon. LV.tr. v. Cap m. f ifjknmU Berrinian. ad awna.i 8x1  V. Boek. HISTORIE. 77 door 't Land van Stryen zee waards droomde, tot aan de Waak en Merwe, en van daar, tot aan den Ryn, die by Katwyk uitliep, zullen uitgedrekt hebben. Wy zienhieruit, dat een goed deel der Vereenigde Nederlanden, tot het aandeel van Koning Lodewyk, behoord heeft: en wy hebben reeds te vooren gezien, dat by een ander groot gedeelte derzeken, by de Ryksverdeeling .van den jaare agthonderddrieënveertig, verkreegen hadt,. Onder Kareis aandeel, behoorden Tongeren, Kameryk, Mechelen, vier Graaffchappen in Brabant , het Graaffchap Taxandric, het gedeelte van Opper- en Neder - Maasland, welk ter linker zyde van de Maaze ligt, tot Vizet toe, en het derde gedeelte van Friesland, welk zig, van de oude Maaze af, tot de Schelde toe, uitgedrekt zal hebben, en onder welk, derhalve, de Zeeuwfche Eilanden en een gedeelte van HoUanc begreepen geweest zyn (8). Lotharius Broeder, ook Lodewyk genoemd. die thans de waardigheid van. Keizer bezat. er ^ 8 ) Daniël meent ( Ei ft, de Frame Tom. II. p 446) dat, onder het derde gedeelte van Friesland welk Karei toegedeeld werdt, ten minlten de te genwoordige Provinciën van Holland en Zeelanc begreepen moeten worden. Doch waar zullen dat Lodewyks twee deelen van Friesland worden gevon <3en? Zegt men, beoosten de Zuiderzee, in het te ■genwoordig Friesland. Ik antwoord, dat dit Friesland te vooren al, door Lodewyk bezeten was, en na d( Verdeeling van den jaare 843, niet tot het Ryi Tan Lotharius behoord hadt (Zie hier voor bl. <5i.. Weshalve het, onder deeze Verdeeling, die enkoJyi iet Ryk Tart Lotharius betrof, niet vallen kon. fiSV 'i;'Sl Keizer Lodewyk eischthet l i  ?8 VADERLANDSCHE V. Boek; Ryk va Latha- rius. ien in Italië heerschte, hadt zo dra niet vernomen, dat Lotharingen, Onder zyne twee Oomen, Karei en Lodewyk, verdeeld was, of hy vaardigde een gezantfchap af aan Lodewyk, Koning van Duitschland, en deedt hec Ryk van Lotharius, voor zig zeiven, eifchen; Lodewyk wees de gezanten des Keizers naar zynen Broeder Karei, die hunnen eisch, met ongenoegen, verwierp (g). De "Koning van Duitschland hadt 'er meer ooren naar; des Karel, de Lotharingfche Grooten aan zig poogende te verbinden, in Wynmaand des jaars agthonderd tweeënzeventig, te Maarsticht, een mondgefprek hieldt met den Noorman Roruk, en dien, door beloften en gefchenken, t'eenemaal in zyne belangen overhaalde^ Doch of hem Roruk eenig voordeel toegebragt hebbe, is onzeker, alzo men van dee* zen Noorman, in de oude Gedenkfchriften, ba deezen tyd, geheel geene melding meer gemaakt vindt. Roruks Neef, Rudolf, was iok ten zelfde einde te Maastricht verfcheelen; doch alzo hy te veel vorderde, en zig, jndertusfchen, in 't vermoeden bragt, dat hy Karei heimelyk iet euvels bouwde, werdt er niets met hem geflooten. Zelfs waarichuw-le Karei zyne vrienden, tegen de listige aanlagen van Rudolf (h). Midlerwyl hadt Koling Lodewyk, door tusfchenkomst der Keiserinne Ingelberge, met welke hy, te Tren:e, een mondgefprek gehouden hadt, zyn tandeel in 't Ryk van Lotharius reeds heime* lyk CO Annal. Bertinian. ad annum Ü70. (O Annal. Bertinian. ad annum fi^ï.-  .V. Boek. HISTORIE. 79 lyk aan Keizer Lodewyk afgedaan (i); onder deeze voorwaarde, zo 't fchynt, dat hem, na 's Keizers overlyden, de Keizerlyke waardigheid bezorgd wierdt. Doch deeze onderhandeling werdt van Koning Karei zeer euvel, opgenomen. De Noorman Rudolf toonde, wel haast, wat hy in den fchild voerde; want eene aanzienlyke Vloot Schepen byeen gebragt hebbende, kwam hy, in Zomermaand des volgenden jaars, in Friesland; en, eerst de Landen onder Kareis aandeel behoorende, afgeloopen en verwoest hebbende, ontzag hy zig niet, ook de Landen, onder 't gebied van Koning Lodewyk daande, te ontrusten. Hy viel in 't Friesch Graaffchap van zekeren Abdagw, dien de Schryver, uit wien wy dit verhaal ontleenen, den naam van Koning fchynt te geeven; en vorderde aldaar den Ingezetenen fchatting af. En wanneer hem dezelve geweigerd werdt, rukte hy, met al zyne magt, op hem iri. 't Gevegt was hevig van weerskanten \ doch Rudolf fneuvelde al in den aanvang, nevens meer dan vyfhonderd (£), anderen fchryven agthonderd der zynen (/). De overigen wierpen zig in zekere fterkte, dieniet genoemd wordt, alwaar zy van de Friezen belegerd werden. Eerlang braken deezen egter 't beleg op, volgens den raad van zekeren Noorman, die , een Christen zynde, lang onder de Friezen verkeerd hadt, en, naar fommiger vermoeden, RudolfsOom, Roruk (O Annal. Bertinian. ad annum 872. (k) Annal. Bertinian. ad annum 873. £/) Annal. Fuldejif. ad annum 87.}. XXIV. De Noorman Rudolf vak in Friesland;doch fneuvelt 'er. 873.  XXV. Roilo, de Noormui i, komt uit Engeland in Walcheren.874. 80 VADERLANDSCHE V. Boek. ' ruk zerf geweest zou zyn. Men liet de belegerden naar hunne Schepen vertrekken, doch behieldt eenigen uit hen, tot Pandsiuiden voor 't volbrengen van de voorwaarden des Ver drags, by welk bedongen was: „ dat de Dee„ ncn den behaalden buit wederom geeven, „ en met cedc belooven zonden, niet in 't „ Ryk van koning Lodewyk te zullen wcder,, kecrcn." 't Een en 't ander gefchiedde: waarna men de fchepen vertrekken liet (ra). In 't volgende'jaar, leeden deeze Landen eenen nieuwen invul van Noormannen. Eene aanzienlyke menigte van deezen Landaart, onder 't bevel van Rollo, begaf zig , met den aanvang des jaars, volgens een'gemaakt Verdrag met Altelftan, Koning van Engeland, in wiens Ryk, zy zig, eenen geruimen tyd, opgehouden hadden (V), van daar naar Westfrankryk. Doch op zee van eenen geweldigen ftorm beloopen wordende, zagen zy zig genoodzaakt, het anker op de reede van Walcheren te werpen. De Inwooners des Eilands die zig gaarne van deezen woesten hoop ontflaa^en gezien hadden, poogden hun de landing, met geweld, te beletten. Doch de Noormannen vielen hun zo onzagt op 't lyf, dat zy ten deele verflaagen, ten deele op de vlugt gedrceven wierden. Toen werdt het Eiland alomme plat geioopen cn uitgeplonderd, met zo veel onbesuisdheid, dat de Noormannen zelve eerlang gebrek aan leevensmiddelen begonden te krygen. Koning Adeidan, die O) Annal. FuIdenP, ad'airmm 873. £») Suilieim. Oemmet. HM. 'rvonnann. Libr. II. Cap.  V. Boek. HISTORIE. Si die met Rollo in verbond van vriendfchap dondt, hiervan kennis bekomen hebbende, zondt hem eenige manfchap toe, in twaalf Schepen, die voorts met Koorn, Wyn en Spek belaaden waren: 't welk den Noormannen zeer wel aandondt; doch den Eilanderen merkelyke fmert aanbragt, als die hieruit bellooten, dat Rollo van zins was, zig met de zynen in Walcheren neder te (laan. Om hem dit te beletten, zagen zy naar nabuurige hulp uit, en bewoogen Ragitier, Hertog van Hasbain en Henegouwen, en Radboud, Heer van Friesland, waarfchynlyk Westfrièsland» om hun by te daan. Deezen, in Walcheren gekomen, voerden een Leger van Laudzaatentegen de Noormannen aan; doch de ervaaren Krygsman, Rollo, dreef hen, na een hevig gevegt, op de vlugt, en noodzaakte hen, het Eiland te verhaten, 'twelk toen wederom aan de plondering overgegeven werdt. Friesland zelf liep niet vry. Rollo frak derwaards over, langs den droom Almera, waarfchynlyk de Zuiderzee , en voet aan land gezet hebbende , bemerkte hy, dat de Friezen, in grooten getale, aan verfcheiden' hoopen verdeeld , op hem aantrokken. De looze Noorman bediende zia; van deezen Krygslist, om de Friezen te misleiden. Hy beveelt den zynen, dat zy, digt byeen gebukt, en den rug met het fchild bedekt houdende, met het bloot geweer in den vuist , den vyand afwagien, die, waanende een klein getal voor zig te hebben, den flryd roekelooslyk aanvangt. Toen fpringen de Noormannen fchieJyk op, vallen de verbaasde Friezen, onver11, Deel,. F hoeèfa Hy overwint de Friezen»  8a VADERLANDSCHE V. Boek, hoeds, op 't lyf, dooden 'er veelen, en voeren'er nog meer, onder welken zelfs verfcheiden' Friefche Grooten waren, gevangkelyk naar' hunne Vloote (o). Kortom, de nederlaag der Friezen was van zo veel gevolg, dat zy zig genoodzaakt zagen, om Rollo fchatting te betaalen, en in alles ondcrdaanig te zyn Q>). Onze Kronyken melden, in't byzonder, dat de Noormannen, ten deezen tyde, de Kerk te Egmond verwoest, en gantséh Holland afgeloopen hebben (q). Rollo wendde, federt, den fteven naar de Schelde, om zig op Raginer, die hem, in Walcheren, aangetast hadt, te wreeken. De Hertog werdt ook gevangengenomen, en zag zig, eerlang, gedwongen , om een nadeelig verdrag met Rollo aantegaan (r). 't Is waarfchynlyk" dat, met alle deeze onderneemingen, meer dan een jaar verloopen zal zyn. Doch de Historiefchryvers hebben zulks niet naauwkeurig aangetekend, Rollo naderhand, omtrent de Schelde, eene zwaare nederlaag gekreegen hebbende (»•> verliet, eindelyk, deeze Landen, én toog naar Frankryk, alwaar hy zig zo tmtzaglyk maakte, dat Koning Karei de Eenvoudige, "na verloop van eenige jaaren, de Landflreek, die federt TSJormandye genoemd is, tot eene Bruidfchat met zyne Dogter Gijcla, aan hem moest afftaan(V). Kei- (0~) Duuo hifi. NorJmann. libr. II. *. 73, 74. Glull, GemmÈtjc, Libr II. Cap. VII. IX. p. 226, 227. (p ■) Epicaphium Rollon. apud Orderic. Vital. Libr. V. p« (') Duuo L\br. II. p. 74, 75. C.r) Annal. Fuldenf. ad annum 880. CO Duw> Libr. H. p. 77, 83, 8j.  V. Boek. HISTORIE. «3 Keizer Lodewyk, in 't jaar agthonderd vyfenzeventig, overleeden zynde («), werdt Koning Karei, zyn Oom, tot de Keizcrlyke waardigheid vcrheeven (V). Kareis Broeder, Lodewyk, overleedt op den agtentwintigden 'van Oogstmaand des volgenden jaars (V). De Keizer, die de helft van Lotharingen reeds bezat, poogde zig toen, met geweld, van zyns overleeden Broeders wederhelft meester te maaken. Doch 't mislakte hem. Het Ryk van Koning Lodewyk werdt, onder zyne drie Zoorten, Karoloman, Lodewyk en Karei, den Dikken bygenoemd, verdeeld. Karoloman verkreeg Beyeren, Karei Duitschland, en Lodewyk Oostfrankryk, Turingen, Saxen, Friesland en de helft van 'tRyk van Lotharius, uitgenomen eenige deden, die aan Karei werden gelaaten (V). Lodewyk bekwam, na de dood van Karei den Kaaien, die op den zesden van Wynmaand des jaars agthonderd 'zevenenzeventig voorviel (v), en na dien van Kareis Zoon, Lodewyk den Stamelaar, in 't volgende jaar voorgevallen (2), volgens een verdrag, in 't jaar agthonderd negenenzeventig getroffen, de andere helft van Lotharingen , eertyds door Karei den Kaaien bezeten (V); zo dat hy nu 't oppergebied over alle de Nederlanden hadt. In 't jaar agthonderd en tagtig, zondt hy een O) Atnial. Fuldcnf. ad annum 875.* • XJ&.) Annal. Bertin. ad annum (W) Annal. Fuldcnf. ad annum 8/6. C-v 1 Regin'0 ad annum 876. f C.O Regino ad annum 877. (ij UediiSo 'ad annum 878. (<Ó Recino ad annuui 8/y. F 2 XXVT. Veranderingen na le dood ran Keizer en van Ko ning Lodewyk.«7), en metnaame mKinnin of Kennemcrland, bezeten hadt, afgedaan; alwaar hy zig, federt, met de zynen, nederdoeg (jf). Ook werdt hem, met lang hierna, Gisla, Dogter van Lotharius den II, ter vrouwe, en met dezelve, de Provincie van Friesland, to: eene Bruidfchat, gegeven (O; hebbende hy, vooraf, belydenis van den Christelyken Godsdienst gedaan; , by welke gelegenheid, de Keizer zelf, als Gevader over zynen Doop gedaan hadt. (f)- Onze Kronyken verhaalen, dat de Friezen, kwalyk gediend met Godefrids Regeering, en aan 't muiten geflaagen zynde, door hem genoodzaakt werden,- met eenen drop om OO Annal. Fuldenf. ad annum- 882. Co) Ann.il. Metcnl'. ad av.mim 882. C<0 Annal. Bertin. ad annum 88a. fqS Annal. Fnldcnr. Lamucc. a.: c;m::;;< 882. rr) REOiNO ad annum 882. ts ^ Regino ad etmutu 88.2. F 4 deezerLanden, DeNbor^ mannen' bemagt^genDoesburg of' Duéberg  en verbrandenDeventer. ( ï 1 1 88 VADERLAND SCHE V.Boek, om' den hals re gaan, op dat zy, de allerminite wederfpannigheid betoonende, zonder uitdel, zouden konnen opgeknoopt worden 0) Godefrid werdt, na verloop van eenigen tyd, tot een Verbond tegen Keizer Karei aangezogt, door Hugo, Broeder zyner Gemaahnne, die zig van Lotharingen poogde meester te maaken (w). De Noorman hoorde de voordagen zyns zwaagers gaarne ; doch zag nog zo dra geene gelegenheid, om zig, met eenigen fchyn van regt, tegen den Keizer, te verklaaren. 't Verdrag bleef dan geheim, en Godefrid zondt, om den Keizer blind te houden, zyne Gemaalin ten hove, die Karei van zyne bedendige trouwe kwam verzekeren (v). Ondertusfchen gedoogde hy, dat de Noormannen, die zig in Chmheym of Kennemerland redergeflagen hadden / in 't jaar agthonderd vierentagtig, den Ryn opvoeren en Doesburg aan den Ysfel, of Duisberg ;an den Ryn, want dit is twyfelagtig, benagtigden , alwaar zy zig verfch'ansten en werwinterden; doch van Hertog Henrik beleerd werden, die hun belette "op buit uitte jaan fV), zynde het waarfchynlyk, dat zy, vel op deezen zelfden togt, doch wat vroejer, den brand in de Stad Deventer gede:en, tn aldaar een ysfeiyk bloedbad aangeregc lebben (x). Met den aanvang des volgenden ïars, verlieten zy Doesburg of Duisberg, en zak- CO1 Reka p. 31. Onbenoemde Klerk, bh 32. O) Regino ad annum 885. f V\ Annal. Fuldenf. ad anni/m 884. 1.x j Annal. FtiWenj. Lambec. ad ennum 882.  V. Boek. HISTORIE. 89 zakten wederom af naar den Zeekant (jf). Godefrid, brandende van ongeduld, om met den Keizer overhoop te leggen, zondt twee Friefche Graaven, Gerolf en Gardolf, aan hem af, met een' boodfchap, die niet anders dan kwalyk kon opgenomen worden (z). Veelen houden een' deezer Graaven, Gerolf, naamlyk, voor den Vader van Dirk, die, in 't gemeen, voor den eerden Graave van Holland, gerekend wordt: en men heeft, onzes weetens, geene reden, om dit in twyfel te trekken. De Graaven hadden last, om den Keizer te verzoeken: „dat hy Godefrid, Koblents, Andernach en ee,, nigc andere Plaatfen daaromtrent wilde af- daan, alzo dezelven overvloed van Wyn „ uitleverden, waar aan hy, in de Landen, „ welken hy, door 's Keizers gunst, reeds „ bezat, groot gebrek hadt." Karei bevroedde ras, wat de looze Noorman zogt, naamlyk, wanneer hem deeze Plaatfen waren afgedaan, beter gelegenheid te krygen, om tot in 't hert van Lotharingen te dringen: of, zo zy hem geweigerd werden, over onregt te klaagen, en de wapenen op te vatten. De Friefche Graaven werden dan, met goede woorden, afgevaardigd. De Keizer beloofde, op Godefrids voordag, te zullen letten, en vermaande hem, midlerwyl, in zyne trouw re volharden (a). Terwyl Graaf Gerolf, in dienst van Godefrid, ten Keizerlyken hove, getrokken was, had- (y~) Rbgino ad annum 884. fa) Regino ad annum 885. ia ) Regino ad annum 8^5. ' F 5 XXX. De FriefcheGraaven Gerolf en Gardolf worden door den Noorman Godefridaan den Keizer gezonden.885. GraafGerolf verliest zyn Graaf-  fchap. Berigt wegens Zyne Zoonen Dirk en Walger, XXXT. DeNoorman Godefridwordt, in de Betuwe,overvallen en gedood. VADERLANDSCHE V.Boek. hadden de Noormannen, zo men , met grond, vermoeden mag O), zig van zyne Graaffchappen en goederen meester gemaakt. Toen hy hiervan, by zyne wederkomst, kennis kreeg, verliet hy terdond Godefrids zyde, en koos die des Keizers. Hy hadt twee Zoonen, Dirk en Walger: en men houdt voor ten hoogde waarfchynlyk, dat de eerde naderhand, Graaf van Hollaqd, en de andere Graaf van Teisterbant geweest is. Want fchoon één onzer Krónykfchryveren (>) te kennen geeft, dat Gerolf geene Kinderen nagelaaten heeftj blykt, uit zyn eigen verhaal, dat hy te weinig van deezen Graave wist, om veel, uit het gene hy van hem meldt, te konnen beduiten. Keizer Karei, ondertusfchen, op middelen bedagt, om zig van den Noorman te ontdaan, beval de uitvoering van 't gene hy beflooten hadt, aan Ilertoge Henrik, eenfehrander en voorzigtig man. Godefrid hielde zig thans in de Betuwe op, eene Landdreek, die, omzoomd van den Rvn en de Waale. en in zig zelve laag en moerasfig, voor geregeld Krygsvolk, genoegzaam ongenaakbaar was. Henrik gaf dan, aan zekere zyne benden, bevel , om, heimelyk en verdeeld, op te trekken, en ten zekeren bedemden dage, in de Betuwe, famen te komen. Midlerwyl begaf hy zig, verzeld van Willibcrt, Bisfchop van Keulen, als in gezantfehap, naar Godefrid, met wien zy, te Herispich, gelegen ter plaatfe daar de Ryn zig in twee armen verdeelt, alwaar, in laater tyden, Schenkenfchans gebouwd O) Zie Q. van Loom IT. Deel', 125. (i) Melïs Stoue bl. 12, ij,  .yierfyjy GOJXEFRID de ^rrrma/i rrorctt; dcwr Graan'EVERA R1), yedoöd'.   V. Boek. HISTORIE. 9» bouwd is, tot mondgeraeenfchap kwamen. De onderhandeling duurde toe aan den avond, cn werdt, 's anderendaags, hervat. Godetnd hadt zig niet alleen van Gerolfs Graafïchap; maar ook van dat van zekeren Everard meester gemaakt: en deeze bevondt zig in 'tgezelfchap van Hertog Henrik, toen hy, andermaal, met Godefrid te woorde kwam. De Hertog hadt hem vooraf aangezet, om, geduurende de onderhandeling, gelegenheid te neemen van over het ongclyk, hem door Godefrid aangedaan, ernstelyk te klaagen. Dit gcfchiedde: doch de Graaf werdt van Godefrid zo bus bejegend, dat hy terdond zyn zwaard trok, en den Noorman, met eenen houw, ter aarde deedt derten. Dit was de leuze, op welke Henriks Krygsknegten, die, ten bedemden tyde, in de Betuwe gekomen waren, toefchooten, en Godefrid voorts afmaakten. Daar na renden de Keizerfchen de Betuwe door, alle de Noormannen , welken zy aantroffen, zonder verfchooning, van 't leeven beroovende. Hugo ook, die Godefrid tegen den Keizer opgehitst hadt, werdt, kort hier na, gecreepen, en na dat hem, op 's Keizers bevel, door Hertog Henrik, de oogen uitgefteken waren , in een Klooster gezet. Na verloop van eenige jaaren, bragt men hem naar de Abtdye van Prume in Ardenne, alwaar hem de Schryver, die dit verhaalt, en toen Abt dier Abtdye was, met eigen' handen, den kruin gefchooren heeft (i). Godefrid hadt, voor zyn omkomen, een aan- Qd~) Regino cd annum f85. D: Teis«rjiant-  fche Friezen (laan de Noormannen. ( ] ] 1 1 2 Z XXXII. De Graa- f] ven Everard en Gerolf Z bekomen z hunne ƒ Graaffchappenweder- K om. fc ft k. fc vt I ( 92 VADERLANDSCHE V.Boek. aanzienlyk Leger van Noormannen by een gebragt, 'twelk Westfaale afliep, en de Schepen , die daaromtrent op de ftroomen lagen, mét buit vulde. Een geringe hoop Saxers,' die tegendand boodt, werdt op de vlugt gedreeven. Doch de Friezen van het Graaffchap Teisterbant, die, in kleine Vaartuigen, langs de ftroomen, derwaards getoogen waren, en den vyand van agteren aanvielen, daagden beter, in hunne onderneeming. Na 2en hardnekkig gevegt, bleeven zy volkomen overwinnaars. De Noormannen werlen, fchier tot één toe, verdelgd. Sigefrid, he zig, met het beleg van Parys , lang opgeïouden hadt, en federt naar Friesland geteerd zynde aldaar omgebragt werdt (V), zal, vaarfchynlyk, ook by deeze gelegenheid, ge' neuveld zyn. De Friezen bekwamen thans o veel buit uit de vyandelyke Schepen, dat y allen ryk naar huis keerden (ƒ). Dus nam de Regeering der Deenfche Voren hier te Lande een einde. Graaf Everard rerdt, zo fommigen willen, door den Kei;r, met Godefrids goederen, begiftigd, en ju federt, hier te Lande, de waardigheid van iertog bezeten hebben. Doch hiervan is is geen bewys voorgekomen. 't Is egter n hoogde waarfchynlyk, dat hy zyn Graafhap, hem door Godefrid ontvreemd, terend na des Noormans dood, wederom be>men zal hebben. Men wil, dat dit Graafhap Hameland, zynde van ouds een gedeelte n de VeJuwe, geweest zy. 't ls ook, uit he: jO Ciiro"- de Norfnwnn. Gert. ad annum 88». ?) Annal. I uldcnf. Lambeciari. ad aasum  V. Boek. HISTORIE. 9% het gevolg, blykbaar, dat Graaf Gerolf wederom In 't bezit van zyn Graaffchap geraakt is (V). En uit hun verhaal is af te neemen, dat dit Graaffchap omtrent Utrecht en Bodegraave gelegen geweest is (^). Gerolf fchynt, federt, diep in de gunst der Keizeren gedaan te hebben. Want na dat Keizer Karei afgezet, en doorA r n o l d , natuurlyken Zoon van Karoloman, Kareis Broeder, in zyne meeste Staaten, en onder anderen ook in 't gebied van Lotharingen en Friesland , opgevolgd was (0, werdt onze Graaf van hem befchonken met „ een Bosch en een „ Akker, gelegen in zyn eigen Graaffchap, „ tusfehen den Ryn &t\{\\)Suithardeshage ,in ,, twee rs) VuH Miiuei Cod. Donat. piar. Cap. XXIV. p. 34. Tom. 1, Opu: Diplom. (7i) ld. Ibid. (jj Godefrid Viterb. Chron. Part. XVII. 320. Edit Pistor. O) Suitbardesbage en de meeste andere Plaatfen in deezen Giftbrief vermeld, zyn, door den tyd, zc merkelyk van naam veranderd, dat de waare gelegen heid derzelven thans bezwaarlyk -kan aangeweezei worden. Waarfchynlyk is 't nogtans, dat deeze plaat: de Noordelyke grensfeheiding van Gerolfs Graaffchaj geweest is, en de Ryn de zuidelyke. Alburg is, ver moedelyk, het zelfde ftuk Land, welk nog de Burg, of hooge Burgt genoemd wordt, en digt by Zwaden burgerdam gelegen is. De andere plaatfen moeten waarfchynlyk, ook omtrent den Ryn, daar hy naa Katwyk op Zee loopt, gezogt worden. Zeker is ten minile, dat Graaf Gerolf de Visfchery, omtren den ouden uitloop des Ryns [in extrema parte Rhen. fiumirtis] gehad heeft. Catal. Bonor. Eeclef, TrajeSt apud Hedaai p. 65. Weshalve men hier, door dei Ryn , die , met Sttithardesbage, de wederzydfchi grensfeheiding van Gerolfs Graaffchap maakte, he tinJe ven den Ryn by Katwyk zal moeten verftaan. Graaf Gerolf bekomt eenige goederen hier te Lande van Koning Arnold.888. 1 i ;  88p. Zwentiboldwordt Koning van Lo tharin • gen. 805. 9* VADEPvL ANDS CfIE \?q&«£ „ twee Plaatfen, Northci en Ospretashem r e„ noemd: voorts met een hoeve in Bodoknlo, „ twee hoeven in Albürch, eene hoeve in Hor„ num, eene wooning in Huui, eene woomng „ in Theole, en eene wooning in Aske: alles „ met de huizingen, Slaaven, Velden, Wei„ den, Wouden, Wateren, Molens, Vis„ fcheryen en Wegen, daar toe behooren„ de, met magt om dit alles vryelyk te bly„ ven bezitten, of te vervreemden, naar zvn „ eigen welgevallen." De Giftbrief, van welken^ nog oude afi'chriften in wezen zyn, is te Frankfort, op den vierden van Oogstmaand "kV'cï) agthonderd neSenentagtig , gete- Eenige jaaren laater, befloot Koning Arnold het Kyk van Lotharius of Lotharingen, aan zynen natuurlyken Zoon, Z w e n t i b o l o, 3. op te draagen. De Lotharingfche Grooten kanteden zig eerst hier tegen (7); doch gaven eerlang hunne toedemming, en Zwcntibold werdt, op eenen algemeenen Ryksdaote Worms, in den jaare agthonderd vyfen_negentig, of volgens anderen, in den jaare agthonderd zesennegentig (m), gehouden, tot Koning van Lotharingen, verklaard f». Een gedeelte der Nederlanden is dus onder zyn gebied geraakt. Ook bjykt, uit eenen Giftbrief van den jaare negenhonderd tweeënnegentig (0), . dat Ci) P&* Duos/f. Annal. Libr. VII. *. 370. MiMii Cod. Doiiat. piar. Cap. XXIV. p. 34. Tom. i. Oper. Diplom. XO Regino ad aniiüm 894; C*J Breve Chron. Leodienf 'ad'hntugn 896. in Thef.Anecd &■ martene & U. Dl'rano Tom. III. p. no6. ■ Regino ad ammm 8y,ï Annal. Bertin. ad antinm 880.1 M ',pud Mir.eum Diplom. Bels. Libr, 1. Cap. XXIV. p. 146. Tom, l, üper. Diplom. ' ^ >• *W»  V. Boek. HISTORIE. o£ dat Koning Zwentibold, in zynen tyd, eenio-e goederen, in de Baronye van Breda en te Geerrruidenberg gelegen , weggefehonken hadt. En uit eenen zyner eigene Brieven (ƒ>), gedagtekend den vierentwintigiten van Zomermaand des jaars agthonderd en negentig, is klaarlyk af te neemen, dat hy te Duurftede, te Deventer, en tc tiel, te gebieden hadt, alzo hy de Utrechtfche Kerke vry verklaart van de Tollen, welken, binnen deeze drie Steden, geheeven werden. In den aanvang van Zwentibolds R.egeering, moet onze Friefche Graaf Gerolf aan zyn einde geraakt zyn, hoewel mén van den tyd en wyze van zyn derven nergens eenig duidelyk gewag vindt. Onze Kronyken, die van hem fpreeken, verklaaren niet te weeten wanneer of waar hy gedorven is. Alleenlyk, geevcn zy klaarlyk te verdaan, dat zyn Graaffchap aan de Hollandfche Graaven is gekomen, zonder tc zeggen, of zulks, by erfenis, of uit eenigen anderen hoofde, gefchied zy. Zy vermoeden degts, dat hy geene kinderen hagelaaten heeft (q). Men weet, 't is waar, uit beter berigten , dat Walger de Fries, Zoon van Gerolf, zekeren Hertog Everard, waarfchynlyk denzelfden, die den Noorman Godefrid van kant geholpen hadt, als hy op de jagt zou gaan, listiglyk overvallen, en van \ leeven beroofd heeft; waar na de Keizer Everards Hertogdom aan deszelfs Broeder, Megiuard, opdroeg (r). Doch of deeze Everard (pj Apud IIedam p. 6?,. (q) Mems Stoke, bi. 13. Q.r ) R.egiko tid anmm 89Ï. XXXIV. Graaf Gerolf fterft; doch waar en op welke wyze is onzeker. 808.  ZynZoon Dirk volgt hem op. I 1 CO O. van Loon H. Dssl, bl. ia. VADER., 96 VAD E RL. HIST. V. Boek. rard zig aan Gerolfs dood fchuldig gemaakt en daar door deszelven Zoon, Walger, aanleiding gegeven hadt, om dien op hem te wreeken, gelyk fommigen willen (V), is dezwaarlyk te zeggen. In deeze onzekerheid, agten wy 't veiligst, ons oordeel, over den netten tyd en wyze van Gerolfs dood, op te ichorten. r 't Schynt egter klaar genoeg , dat Gerolis Graaffchap, door zynen oudden Zoon, Dirk, na hem, bezeten is, zynde aan den longden, Walger, het Graaflyk bewind vm leisterbant te beurt gevallen. En deeze Dirk is 't, die, in onze gemeene Kronyken, als eerfte Graaf van Holland', gemeld wordt; gelyk wy hem, in 't gevolg, ook Uirk den I. noemen zullen; fchoon wy reeds gezien hebben, dat 'er, voor hem, /edcheiden' andere Graaven, hier te Langeweest zyn. Wy zullen hem insgeyks Graaf van Holland heeten, onaangeven hy maar een gedeelte van het tegenwoordig Holland bezeten heeft: welk geleelte, naar alle waarfchynlykheid, ten deelen tyde, zelfs nog niet by den naam van Holland bekend was. Van deezen eerden Holandfchen Graave en van verfcheiden' zyner jpvolgeren, vindt men weinig, in de oude jedenkfchriften, aangetekend, 't Gevolg deezer Historie zal ons doen zien, wat wy, van 3e Gefchiedenisfen deezer Landen, ten hunlen tyde, hebben konnen opfpooren.  vaderlandsche HISTORIE. ZESDE BOEK. INHOUD. I De Graaffchappen, hier te Lande, worden ' erfèhk en onafliangkelyker.ll.Twisttusfchen Koning Zwentibold en Raginer, Odokar en anderen. Durfos belegerd, III. Karei de ■ Eenvoudige bemagtigt Lotharingen. Bons ■ Verbond. IV. Dirk de I. in zyn Graaffchap • bevestigd. V. Befchonken met de Kerk van Egmond en derzelver toebehoren. VI. Zyn dood. VII. Dirk de Tweede overwint de Vriezen. VIII. Koning Henrik bemagtigt Lotharingen. De Hunnen vallen in Friesland. IX. De Noormannen insgelyks. Aanzien der U- ■ trechtfche Bisfchoppen. X. Twist om Lotharingen. XI. Lotharingen door Otto den 1. bemagtigd. XII. Gift van Graave Dirk aan t Blandiner Klooster by Gend. XIII. Van Otto den III. aan Dirk den II. XIV. Dirk de U. fierft. Arnoud wordt Graaf. *V-Bf°or' loogt de Westfriezen en fneuvelt. XVI. DiR-K de derde volgt hem op, en brengt de briezen tot onderwerping. XVII. De Noormanren vallen in de KoopftadTiel.VerdereVyandehkheden. XVIII. Gelegenheidvan'tGraaffchap Teisterbant. XIX. Oorfprong der onee4l. Deel. G **g'  5>8 VADERLANDSCHE VI. Boek. nigheid tusfchende Utrechtfchen en Hollandder s. Dordrecht gefligt. Dirk Bavo verjaagd. XX. Scheepsflryd omtrent de Merve Overwinning van Graave Dirk te lande XX r Vrede met Utrecht. De Graaf wordt '* Bul fchops Leenman. XXII. Byzomderhcden weGraaven Broeder, Sivaard of Sikko. XXIII. Dirk de III. trekt naar V Heilige Land. Oorfprong der Pelgrimaadjen derwaards Hy fierft. XXIV. Dirk de vierde wordt Graaf. XXV. Oorfprong der twecdragt tusfchen deVlaamingen en Hollanders. v vfn tt Grafvrf VUn HMmd °P Zeeland. XXVI. Utrechtfche Oorlog. Dordrecht ingenomen. Ook Vlaardingen en Keenenburg. V Hof te Nicuwmegen verbrand. XXVII Scheepsflryd voor Vlaardingen. XXVIII* Dirk de IV. fneuvelt, te Dordrecht. XXIX RIS",£ERS" volgt hem op. XXX. Willem, Bisfchop van Utrecht, doet hemden oorlog aan. Krygslist van Graave Floris XXXI. Hy wordt, verraaderlyk, omgebrazt. Vrouw Geertruid beregt het Graaffchap XXXII. Henrik de ïv. fchenkt vfrjcheiden Hollandfche goederen aan de Utrechtfche Kerke. XXXIli. Krygsbedryven yan Robert de Fries. Hy trouwt met Vrouwe Geertruid, en wordt Graaf of Vooed yan Holland. XXXIV. Gode/rid van Lotharingen bemagtigt Holland, en gedraag zig als Graaf. Delf gefiigt. GodefPid wordt ■ omgebragt XXXV. V Slot te Tsfelmonde ge' i%%?Al0kl tUSlchm den Keizer en den Paus. ?7 JllRK DErrVYFDE> in V bezit van t Graaffchap van Holland, herfleld. Tof  VI. Boek. HISTORIE. 99 '^IH'ot hier coe, waren de Hertogdommen | ' en Graaffchappen deezer Landen, federt dat de Frankifche Vorden, uit den Huize van Karei den Grooten, in dezelve, het hoog gebied gevoerd hadden, naar dezelver goedvinden, weggefchonken ; dikwils wel aan de Zoonen of Broeders van afgedorven' Hertogen of Graaven; maar zonder zig egter aan deezen te bepaalen. Doch omtrent deezen tyd, begonden deeze Hertogdommen en Graaffchappen erfelyk, en allengskens onafhangkelyker van 's Lands Oppervorden te worden. Het fplitfen van het wyduitgedrekt Ryk van Karei den Grooten, onder zyne Nakomelingen, verminderde het aanzien en de magt der byzondere Koningen. Hunne onderlinge verdeeldheden, en de geduurige invallen der Noormannen waren, daarenboven, oorzaakr dat zy, van tyd tot tyd, de hulp behoefden der voornaamfte Hertogen en Graaven, die zy, door het verleenen van nieuwe Voorregten, en door het fchenken van heerlyke goederen en inkomften, om ftryd, aan hunne byzondere belangen poogden te verbinden. Hierdoor rees het aanzien der Hertogen en Graaven, naar maate dat dat der Oppervorden afnam. Karei de Kaale was zo dra niet overleeden, of verfcheiden' Grooten wierpen zig tot Oppervorften op, over de Landen, welken onder hunne beftiering gefteld waren O). En fommigen vestigden zig, eerlang, zo wel in 't bezit derzelven, dat zy ze hunnen Erfgenaamen nalieten. Onze Hollands £>) RjtsiNO ai ewirn 888. G 3 Dirk I. I. Aanleiding' tot de onafhangkelykheiden erfelykheidderGraaffchappenhier te Lande.  Dirk I. i I 1 2 f I rr. g Oneenigheid tus- & fchen t( Zwenti- t( bold en ragt hebbende, trok eerst naar Aken , cn na c bemagtigen dier Stad, naar Nieuwmegen. ✓wentibold, midlerwyl, hulp verzogt hebbene by Iranko, Bisfchop van Luik, begaf zi> tiet weinig Volk, over de Maaze,mzr Vlaarmgen (/), alwaar de Lotharingfche Grooten ie zig, in dien oord, bevonden, zig by hem eryoegden. Karei bereidde zig, om dieper 1 't Land te dringen, en Zwentibold flag te :veren, toen de Vrede, op 't onverwagtst oor de tusfchenkomst van wederzydfche Afezantcn, getroffen werdt: waar na het Franfche ,eger deeze Landen verliet O). Zwentibold, nu de handen ruim hebbende, ^ande, met den aanvang des volgenden jaars, !le zyne kragten in, om Durfos te bemagti;n. Doch zyne poogingen waren vrugteloos, 1 de Vesting onwinbaar. De Koning, zien- f-O Regino cd armum f!,;a. dö CO Annal. Metend ad a*nam f)o3. (w) Annal. MetenT. cd annum «98. (ï ) In 'c j aai 803. Zie Atoat. Ketènf. ad annum 893  VI. Boek. HISTORIE. 103 de dat hy, door de wapenen, niets vermogt, zogt Raginer, Odokar en de hunnen te verbaazen, door een Geestelyk Banvonnis; welk hy zynen byhebbenden Bisfchoppen beval tegen hen uit te fpreeken. Doch als deezen zulks weigerden, zag hy, raazende van fpyt, zig andermaal genoodzaakt, het beleg op te bree^ ken («). Sedert werden de gemoederen der Lotharingfche Grooten zo zeer vervreemd van Koning Zwentibold, dat zy, na de dood van Koning Arnold, die op den negenentwintigften van Slagtmaand des jaars agthonderd negenennegentig voorviel (0)' zvnen jongen, doch wettigen Zoon Lodewyk, in Zwentibolds plaats, tot Koning verklaarden (» Zwentibold, zig, door de wapenen, in het verlooren gezag, willende herdellen, fneuvelde, niet lang hierna, in een gevegt omtrent de Maaze, door de handen van eenigen diet Graaven, welken hy, te gelyk met Odokar. van hunne waardigheid beroofd hadt Het Koningkryk van Lotharingen werdt toen, dooi Koning Lodewyk, in een Hertogdom veranderd, en aan zekeren Gebehard ter Leen opgedraagen (r), die 't egter niet lang fchyni bezeten te hebben. Met de dood van den jongen Lodewyk, die ïn 't jaar negenhonderd en elf voorviel, was de Stam van Karei den Grooten, in Duitschland. (n~j Annal. Metenf. td annum 899. Regino ni annum 895 f») Regino ad annum 899. £p) Annal; Saxo. ad annum 900. ( q ~) Regino ad annum 900. ff) GoestiN. Person. Cosmogr. JEt, vi. Cap.'^C, G 4 Di&kX 't Beleg worde opgebro* ken. Zwentfboldfneuvelt. 900. IIL Karei d«  Dirk I. Eenvoudige bemagtigtLotharingen.912. 916 1 — ■ 1 Radboud , [ Bisfchop, / van Utrecht, 2 fterft. r 2 ] i \ 2 \ n ïo4 VADERLAND SC HE VI. Boek; land, uitgeftorven. Karei de Eenvoudige, Koning van Frankryk, de eenigfte Vorst, die thans uit dit geflagt nog in leeven was, oordeelende alleen regt te hebben op de Staaien van zynen Neeve, trok terflond in Lotharingen, alwaar hy zig tot Koning verklaaren deedt f/). Hertog Raginer, en waarfchynlyk ook onze Graaf Dirk, zyn van de eertien geweest, die hem toevielen (/). Ondertusfchen hadden de Duitfche Vorften, in Lodewyks plaats, eenen Koenraad, Hertog Ier Franken, tot Koning van Duitschland ver'Keven (u); die, om insgelyks zyn regt op Lotharingen te doen gelden, met een aansienlyk Leger, herwaards trok (v\ Doch zo reel met uitregtte, of Koning Karei zag ziV ia verloop van weinige jaaren, in 't bezit ran Lotharingen bevestigd (w). B^adboud, Bisfchop van Utrecht, zo celoemd naar den Friefchen Koning Radboud Overgrootvader zyner Moeder, was thans eer gezien aan 't Hof van Frankryk. De Komg zogt hem zelfs te beweegen, om zie in aaken van Regeeringe te laaten gebruiker, )och men vindt,, dat hy zulks volftandHvk eweigerd heeft, verklaarende, dat een Bischop alleenlyk voor den Koning en 't volk ndden, en zielen winnen moest. Hy hieldt ig, veel tyds, tc Deventer op, en begaf zie an daar, naar Friesland, om den overge- blee- CO Annal. Sa.10. act annum 912. CO Annal. Saxo. ad annum 916. l"l£X:imr' hp' 3as- Leibnit. script. Rcma CO Chron. S. Galii ad antrn 912 & 913. C.WJ wgisb. Gemülac. ad annum 916.  VI. Boek. HISTORIE. 105 bleeven' ongeloovigen het Evangelie te prediken. Hy is, omtrent den jaare negenhonderd en agttien, overleeden (x), en door Baldrik opgevolgd. , Koning Koenraad, in 't volgende jaar, ïnsgelyks geftorven, endoor Henrik, Hertog tan Saxen, opgevolgd zynde (y), werdt de ftryd om Lotharingen hervat. Henrik lloeg ( beleg voor Mets; welk zig fpoedig overgaf. Hy behaalde verfcheiden' andere voordeeier op de benden van Koning Karei, die eindelyk, naar voorflagen van vrede begon te luisteren. De onderhandeling werdt, doo Gezanten , aangevangen ; doch naderhand door de Vorften, in eigener Perfoon, vol trokken. . Zy kwamen, ten deezen einde, op dei vierden van Slagtmaand des jaars negenhon derd eenentwintig, te Bon aan den Ryn is men. Koning Karei bleef aan de linker , Kc ning Henrik aan de regter zyde der Rivier* Dus zagen zy eikanderen van den oever, e beloofden eikanderen vriendfchap. Doch o den zevenden derzelfde maand, ftaken zy elk in een Schip, van den oever af, tot in midden van den droom. Hier gingen zy oy< in een derde Schip, welk daar voor ank. lag, alwaar zy hun Verbond van vriendfck bevestigden. Karei draagt, in het Affchn van dit Verbond, welk nog, ten minde g dceltelyk, voorhandenis, den naam van K ning der Westfranken, en Henrik, dien v f» Aft. Sa*. X. Hcned. p. 25. apud Fleury Ilift. Ecc 7to. XI. p- 597. ?98(v) Reginon. Coiiun. ad annum 919. O 5 Dirk \\ 918. 1 Vredehandeling tusfchen de Koninï.gen Karei n en Heu1 rik, te P Bon. , 921. :r r ft 9- in '0tf.  biRK: i i h 1 z n h k te th hi X> I ( ad I ïor5 VADERLANDSCHE VI. Boek, ^Afafctf chynt dan, dat het Affchrift van 't Verbond net volkomen is. Te meer, naardien vercheiden Schryvera getuigen, dat Lotharinen, by t Bons Verbond, door Karei, aan ienrik, werdt afgedaan (£). 't Welk egter 3 met moet opgevat worden, dat Karei terond de Regeering over Lotharingen heeft aten vaaren. Want uit Schryvers van gelv: trouwe blykt zo klaar, dathy, na't fluin van t Verbond, meer dan eens, in Loarmgen geweest is en bewind gevoerd «ft (V)> dat,fommigen, hierdoor misleid, O Frodoardi; Chronicou ad annum 920, 921, n*,  VL Boek. HISTORIE. 107 o-cmeend hebben, dat Henrik Karei, by verdrag, in 't bezit deezes Lands , gelaaten heeft OQ. , . Terwyl Karei dan nog over Lotharingen, en derhalven ook over een groot gedeelte deezer Landen geboodt, heeft hy, naar fommi^er gedagten, Graaf Dirk bevestigd iri 't bezit zyns Graaffchaps, welk zig, in de lengte, van het Noorden naar het Zuiden, tusichen Kinhem en Fortrapa uitdrekte (e). Een gevoelen, welk niet onwaarfchynlyk voorkomt; doch, ten onregte, gevestigd wordi 0p eenen Giftbrief, die te Aken, op Paaschavond des jaars negenhonderd twee en twin twintig, door Koning Karei, gegeven zot ZYn Men vindt, nergens, eenig befcheu van zulk een' Giftbrief, dan in de zogenaam de Rymkronyk, van Klaas Kolyn, en by zulken, die 'er, uit deeze Rymkronyki alleen, kennis van gekreegen hebben. Doel naardemaal de egtheid deezer Rymkronyke tegenwoordig, by eenigen, en ook by my verdao-t is, hebbende ik nooit iemant konne aantreffen, die 'er een oud Handfchrift va gezien hadt, kan ik de bevestiging van Graav Dirk in 't Graadyk bewind, ten deezen tyde niet hooger dan als eene waarfchynelyke gi: fing opgegeeven. De grenzen van dit Graal fchap zyn, uit de boven aangehaalde Gifte aa Graave Gerolf, en uit eene andere , ten be hoeve van Graave Dirk zeiven verleend, waai van, terdond, nader, met veel waarfchyr lyl (d~) Foyiz Pen Daniël Hift. <3e Francs Tom II. p. 3* Edit. d'liol. 4. |> 6°»- Edit. de Paris 1729-} O) G. van Loon II. Heel-, U. 148. enz. Dirk L IV. Karei de Eenvoudige bevestigtGraaf Dirk den I. in zyn Graaffchap.922. ! [ I » » 1 1 , " Uitge1 itrekt. heid van hetzelve.  *JRK I. j i t i c a l n g F ti h< m Ia: V. Graaf je Dirk del. wordt be aJJ fchonken mi met de nii Kerke te va] Egmond , en haar c'ei tóebe- dei hooren. R\j ve ■ U te> d »5i ' ïo8 VADERL ANDSCHE VI. Bo«; lykheid, op te maaken. Het heeft ziV f» rap? in Zu.dbeveland; alwaar voorheen eene laa s van dien naam geweest is, welke m^T ok sGraaven-Polder genoemd heeft?H E Is men aanmerkt, dat het GrSSV}' folland, volgens de oudfte berigte •en 'ervan heeft, zig toc om rent vSn en en Dordrecht uiteeftrekt hifr ?? ortrape veel ZuidelySd™ S r i 5^ sfchen Ryniand *ben. Waarfchynlyk is het, defhalfe dat n erFortrapeof^/;Yr^^ in id voor houden moet wuoeve- Uit bcfcheiden, die altoos voor egt eehou n zyn, en, omtrent welker i^rJ» een verfchil is, blykt w'de ^dtK? IS' rrpa,Ie ^hynlykheS Koig Karei de Eenvoudige, op 't verzoek » Graave Hagano, in S jaar i egenhon d tweeentwintig, te Bladdie, een D0" ■ Meyerye van •» Hertogenbosch t \ 'araer van Kempenland, den zelfden GraaDirk, het erfgebied opdroeg, over het >». 424. « 11. zi«/, ïó! " ^Wf. 1. «.    VI. Boek. HISTORIE. 109 gene den Koning nog in Dirks Graaffchap toe-1 kwam, bedaande in de Kerke van Egrnond, met het gene 'er toe behoorde (g). De befcheiden, op welken wy zien, zyn de verfchillende affchriften van eenen bekenden Giftbrief, die egter, volgens de affchriften, welken 'er, tot hier toe, van gevonden zyn, in 't jaar agthonderddrieënzestig, zou gegeven zyn, en dus niet aan Karei den Eenvoudigen, maar aan eenen anderen Karei, moeten toegefchreeven worden. De Giftbrief behelst, dat „ Karei, Koning den Fran„ ken, ter bede van den eerwaardigen Graa,, ve Hagano, aan zekeren zynen getrouwen, ,, Dirk genoemd, gegeven heeft de Kerk te „ Ekmunde, met al wat 'er geregtelyk toebe„ hoort, van Snithardechage tot aan For trapa „ en Kinnem toe (2), om dit alles, zo wel „ als zyn ander erfgoed, * geheellyk en f' „ vryelyk, voor zig zeiven en zyn nageflagt,< li te bly ven bezitten, of daar mede, naar wel„ gevallen, te handelen." In de volkomende . CêJ Zie van Loon Al. Holl. Hift. II. Deel, U. 144. ( 2 ) Deezen waren de grenzen van Dirks Graaffchap: doch men moet niet meeuen, dat al wat binnen dezelven gelegen was der Egmondfche Kerke toebehoorde. Veel waarfchynlyker is 't, dat deeze Kerk, binnen de paaien van Dirks Graaffchap, eenige goederen bezat, die hier en daar verfpreid lagen, en nu aan Dirk opgedraagen werden. Een Klooster by Haarlem verkreeg, in den jaare 1311, van Willem van Egrnond, alle zynerenten ende goet, leggende in fo watt banne het is, tmfcben Maes ende Zipe. Zie den Giftbrief by Matth/eus" Fundat. Sacrar. Mdium Fund. VII. p. 4Ü9. Tom. III. Analetl. Doch dit Klooster verkreeg, door deeze Gifte, ^iet meer, dan den Schenker, binnen deeze oude paaien van Holland, in eigendom .toekwam. )IRK & ' cv inte^' rro. f libert.  Dirk Onderzoek of tteeze Gift, door Karel den Kaaien, of Karei den Eenvoudigergefchied ïio VADERLANDSCHE VI. Boes, I.fte affchriften (/;), volgt, na de ondertekening des Konings, dit onderfchrift: Hagano Notarius, ad vicem Kotgeri Archiepifcopi jiimmique Cancellarii, recognovit. Datum Anno Domini DCCCLXIII, XVIIKalendas Julii, indittione XI, Anno XXX regnante Domino Carolo Rege, Redintegrante XXV, largiore vero luereditate indepta. . . Aclum Pladelk Villa feliciter, Amen. dat is „ Hagano, de „ Schryver, heeft het naargezien, in de plaats „ van Rotgerus den Aartsbisfchop en Opper„ Kanfelier. Gegeven in het jaar onzes Hee„ ren DCCCLXIII. den XV van Zomermaand „ de XI Indictie, het XXX jaar der Regee„ ringe van den Heere Koning Karei, het ,, XXV des volkomen gebieds, en het. „ der breeder bekomen' erfenisfe. Gedaan in „ de Stede Bladel, gelukkiglyk. Amen. Indien deeze Brief waarlyk in 't jaar agt honderddrieënzestig gegeven is , gelyk de jaartekening luidt, kan Koning Karei, in den zei ven gemeld, geen ander dan Karei de Kaale geweest zyn. Doch verfcheiden' omftandigheden, en vooral het onderfchrift van den Brief pasfen niet op Karei den Kaaien; maar zeer wel op Karei den Eenvoudigen. i. Karei de Kaale hadt niets te gebieden over de Landftreek, van welke hy hier een gedeelte zou wegfehenken: ten minden niet in het jaar agthonderddrieënzestig; wanneer Koning Lodewyk nog in het vol bezit van dezelve was. Maar Karei de Eenvoudige hadt 'er, in (*") Zie ScMviRiers Levens tier Graaven il. a. van Ion» Aloude Holl. Hift. IX. Dml, ï(, 145. 3 LOm  VI. Boek. HISTORIE. m ia den jaare negenhonderdtweeëntwintig, nog bewind over. 2. Men weet niet, dat 'er, ten tyde van Karei den Kaaien, een Graaf Hagano in 's Konings gunst gedaan heeft; maar ten tyde van Karei den Eenvoudigen, was 'er een Koningklyke gunsteling van dien naam, gelyk wy reeds, in 't voorbygaan (0, gezien hebben. Ook ontmoet hy ons in andere Brieven van deezen Koning (T). 3. Ten tyde van Karei den Kaaien, kent men geen' Ópper-Kanfelier en Aartsbisfchop Rotgerus; maar onder Karei den Eenvoudigen, bekleedde Rotgerus, Aarstbisfchop van Trier, de waardigheid van Rykskanfelier (/). 4. Onder veele Giftbrieven van Karei den Kaaien, welken my voorgekomen zyn, heb ik 'er niet een' eenigen gevonden, met zulk een onderfchrift als deeze (3): maar onder de Giftbrieven van Karei den Eenvoudigen, zyn 'er zeei veelen, met diergelyk een onderfchrift (m) Ooi cn bu 106. CO Apud Mir/eum Cod. Donat. piar. Cap. XXVI. XXVII] p. 'i&i 8*5» TOm. Oper. Diplom. CO Vide Mirjei Dipl. Belg. Libr. II. Cap. XIX. XX. p. 255 *>;6. Toni. I. Oper. Diplom. 'ö») Vi(lc Mimïi Diplom. Be/g. Libr. II. Cap XVIII. XIX XX. p. 254, 255, 256. Tom. I. Oper. Diplom. Suplement. Ml ra?i Cap. III. p. 806. Tom. II. Oper, Diplom. Add. Diplö» Carol. Simpl. apud E. Marteüe & V. Dueanq Vever. Mo mini. Tom. 1. Col. 271, 272, 278. (3) De omftandigfte onderfchryving, die Karei d Kaale plag te gebruiken, vindt men, onder anderen in eenen Brief van den jaare 877, te leezen by Muueu (Donation. lielgic, Cap. XIV. p. 502. Tom. I. Opper Dip/om.) zy luidt aldus • Data VIL Idus Julii, Indicïh ne X, Anno XXXVIII Regni Caroli gloriofisfiuii Impe ratoris in Francia, £? Imperii Secundo, & in Succes fione Lotharii Regis anno VIII. dat is „ Gegeven dei ss negenden yaa Hoohaaand, de tiende -Indföie, he „ agi OlRKÏ» 9 1 ( $  na VADERLAND SC HE VI. Boek.' Bjrk h l 4 ï Ook wordt, in het Verbond, te Bon geflooten, van welk wy boven gewaagden, den tyd van Kareis Regeeringe, op gelyke wyze als in deezen Giftbrief, aangeweezen. 5. Eindelyk, konnen ook de byzondere deelen van het onderfchrift niet op de Regeeringe yan Karei den Kaaien gepast worden. Het jaar agthonderddrieënzestig was niet het dertigfte maar het vierentwintigfte zyner Regeeringe over de Franken: en van de twee andere deelen des onderfchrifts is geene bekwaame toepasfing op hem te maaken. Maar het dertigde jaar der Regeeringe van Karei den Eenvoudigen, die, in 't jaar agthonderddrieennegentig, begonnen was f», brengt ons tot het jaar negenhonderdtweeëntwintig; en riet vyfentwintigfte jaar van zyn volkomen gebied, welk hy,in'tjaar agthonderdagtennegen:ïg, verkreeg (0), valt op het zelfde jaar. Het jaar:al der breeder bekomen erfenisfe van het Loharingfche Ryk is uit den Giftbrief verlooren; loch alzo Karei gewoon was dezelve te rekeïen van het jaar negenhonderd en twaalf, in. vclk hy bezit van Lotharingen genomen hadt noet men hier elf invullen ; 't welk ons weder>m tot het jaar negenhonderdtweeëntwintig irengt. Het jaartal agthonderddrieënzestig O) Annal. Metenf. ad annum 893. (.O Regino ad annum 8y8. agtendertigfte jaar der Regeeringe van den doorlugtig, ften Keizer Karei in Frankryk, he: tweede zyns Keizer. ryks, en het agtfte zyner opvolginge van KoningLo , tharius." Doch elk ziet, met eenen opflag, hoe zeer eeze wyze van onderlchryving verfchilt met die, wel^ e wy oiuierzoeken..  VI. Boek. HISTORIE. 113 is, waarfchynlyk, door een' misïlag des Uk- : fchryvers, in ccn oud Affchrift van den Giftbrief, ingefloopen: welk Affchrift, door een' oud' Kronykfchryver, gevolgd zal zyn, eö deezen wederom door de overigen. De reden nu, waarom onzen Graave Dirk den I. het gebied over de Kerke van Egrnond en derzelver toebehooren opgedraagen zy, is ligtelyk te bevroeden, als men, met onze Kronykfchryvers, dek, dat hy, 'na dat hem 't Lyk van den H. Adelbert, door de Nonne mifit (ƒ>), te Egrnond, aangeweezen was, aldaar eene, houten Kerk en Nonnen - Klooster heeft doen ftigten, welken hy, met verfcheiden' goederen, begiftigd heeft (q): waardoor hem, volgens 't gebruik dier tyden, 't Regtsgebied over de Kerke en Kerken - Landen nacuurlykst toekwam. En nademaal onze oude Kronyken allen, of door Egmonder Monniken, of uit Egmondfche Klooster- fchriften, opgedeldzyn, en derzelver Schryvers van Dirk den I. de vroegde melding gemaakt gevonden hebben; zo is 't niet vreemd, dat de meesten hunner hem voor den eerden Graal van Holland geboekt hebben. Karei de Eenvoudige, indien wy hem an ders voor den Begundiger van Graave Dirk den I. houden, hadt, ten deezen tyde, groo -te reden, om de Lotharingfche Heeren aai zig te verpligten. Robcrt, Hertog of Graa van Parys, en eenige andere Grooten lagei toe O) Vita S. Adelbertt. Citp. XI. §. 13» Qa) Melis Stoke in Dirk L il. li. II, Deel. H 3lRK I. Waarom Dirk de I. gebied over de EgmonderKerkegekreegen hebbe en eerlle Graaf van Hol* land genoemdworde. ■ Redeh voor Ka* , rel den Ecnvou' digen om ■ Graave 1 Dirk té begunfti' gen.  Dirk II, VI. Dood van Dirk den I. i ( VII. Dirk de \ II. over-, I 114 VADERLANDSCHE VI. Boek. toe, om hem van den Troon te flooten. De Lotharingers waren de eenigften, op welken de Koning zig nog vertrouwde. De Franfche Histonefchryvers verzekeren ons ook, dat hy zig, omtrent den jaare negenhonderddrieëntwmug, naar Lotharingen, begaf, en verfcheiden Heeren aan zig verbondt (V). In deezen zelfden tyd, jfchynt hy ook te Bladelle gekomen te zyn, en Dirk den I. deGifte, van welke wy fpra'ken, gedaan te hebben. Doch hy trok weinig nut van zynen Lotharingfchen aanhang, 't Leedt niet lang, of hy werdt onttroond, en een en andermaal gevangen gezet, eerst op het Kasteel Thierri, daarna te Peronne, alwaar hy, in den jaare negenhonderdnegenentwintig, zyne dagen eindigde. Graaf Dirk de fc fchynt, niet lang na 't bekomen der gemelde Gifte, overleeden te zyn; fchoon onze Kronyken zulks niet hebben aangetekend (j). Doch zeker Latynsch Kronykfchryver verhaalt, dat Dirk de eerde, Graaf van Holland, in het vierde jaar Ier Regeeringe van Koning Henrik, dat is, n het jaar negenhonderddrieëntwintig, overeeden zou zyn (». Hy werdt te Egrnond jegraavcn, en, volgens 't gemeen gevoelen, loor zynen Zoon Dirk den II., onze'Olgd. ■ ^ Deez' hadt zig naauwlyks in 't nieuw bevind gedeld, of geraakte oneens met de Frieen, die ongezind waren, om hem hulde te doen. fr") Frodoard. Chron. ad annum 02ï. CO ZU M. Stoke, bt. 12. CO Herm. Corkeru Chron. ed annum 023, é Sigibirtt.  VI. Boek. HISTORIE. 115 doen. Immers dit vindt men, in onze oudde : Kronyken (V); fchoon 'er de overgebleeven'' fchriften van Tydgenooten geen gewag van maaken. Ook weet men niet, wat de Friezen* dat zyn de Westfriezen, die, benoorden de Beeke Kinhem, en dus buiten de grenzen van Dirks Graaffchaps woonden, onder de verpligting zou konnen gebragt hebben, om hem voor Heere aan te neemen. Veelligt heeft Graaf Dirk de grenzen zyns gebiëds, buiten regt, te ver willen uitbreiden. Of mogelyk hebben de Friezen hem, door het pleegen van eenige vyandelykheid op de grenzen, billyke reden gegeven, om de wapenen tegen hen op te vatten. Wy konnen, hieromtrent, by gebrek van egte Getuigenisfen, niets vastdellen. Laatere Schryvers melden alleenlyk, dat Graaf Dirk de Friezen wel haast met de wapenen bedwong; doch dat zy, in 't volgende jaar, wederom tegen hem opdonden, en, in Alkmaar gevallen zynde, den brand in 't Steedjedaken. Gantsch Kennemerland werdt toen van hun plat geloopen , en 't Nonnen - Klooster te Egrnond deerlyk verwoest. Van hier trokken zy naar Leiden, welke Stad, met gelyke verwoesting, gedreigd werdt. Doch Graaf Dirk, al zyne magt byeen gerukt hebbende, trok hun hier tegen. Niet verre van de Stad, en juist op de plaats, alwaar naderhand het Nonnen-Klooster te Rynsburg gedigt werdt, viel een bloedig gevegt voor. De Friezen kreegen de nederlaag, en werden genoodzaakt, zig der Regeeringe van t\u~) J. DE BEKA. f. 3*. H 2 )lHR II, vint de biezen  n6 VADERLANDSCHE VI. Boek Dirk II. VIII. Koning Henrik bemagtigc Lotharingen , en dus het 1 overig gedeelte der Ne- ' uerlan- , den. 925. van Graave Dirk te onderwerpen. De Graaf ftigtte, federt, eene Kerk op de plaatfe des gevegts, by welke, in laatere tyden, een Nonnen - Klooster gevoegd werdt. Ook deedt by de vernielde Egmondfche Abtdye eerlang van fteen herbouwen , in dezelve Benediktyner Monniken, in plaatfe der Nonnen, ftellende, alzo deeze laatften te veel*bloot Honden voor den overlast der Friezen. Zy werden naar Bennenbroek overgebragt, en aldaar, onder 't opzigt van 's Graaven Zuster, Ar linde, gefteld, die egter geene nieuwe Nonnen mogt aanneernen; waaruit gevolgd is, dat het Bennenbroeks Klooster, na verloop van eenige jaaren, geheellyk uitgedorven is (V). Onze Kronyken hebben niet net aangetekend, wanneer alle deeze dingen voorgevallen Zyn; doch men fchynt ze, in den aanvang der Regeeringe van Graave Dirk den II, te moeten plaatfen. Na 't onttroonen van Koning Karei, en 't verheffen van Rudolf, Hertog van Bourgondie, op den Frankifchen Troon, vernieuwde Koning Henrik zyne eifchen op Lotharingen. Hy zag zig, onaangezien het Bons Verbond, nog verdeken van deeze Landdreeke: des deedt hy zig regt, door de wapenen, en werdt, nog voor het einde des jaars negenhonderd vyfentwintig, als Koning van Lotharingen, ;rkend (V). Het gedeelte der Nederlanden, welk tot Lotharingen behoorde, geraakte dus ander 't gebied van Koning Henrik, die te voo- O) JOANN. A i.EYDIS LVjT. vii. Cap. X, 3. (vt) Frudoard. Chron. ad annum yi^'.  VI. Boek. HISTORIE. 117 vooren reeds, over het overig gedeelte der Nederlanden, gebied gehad hadt. Ook hadt hy terdond al gelegenheid, om 's Lands Ingezetenen de voordeden zyner Regeeringe te doen ondervinden. Duitschland werdt, federt verfcheiden' jaaren, nfgeloopen door de Hunnen, of I Iongaaren , die zig, in Pannonie, omtrent den Donauw, hadden nedergellaagen. Omtrent deezen tyd, waren zy, byWorms, over den Ryn getrokken : van daar hadden zy, tot aan den zeekant toe, deerlyke verwoestingen aangeregt (jy). Van eenen anderen kant, drongen zy door, tot in Friesland (V), alles vernielende wat hun in den weg dondt, gewyd noch ongewyd verfchoonende. Nog lang hierna, ontmoette men, op de Veluwe, de overblyffels van twee Schanfen, eene in 't midden der Landdreeke, by het Udelermeer, en eene, tusfehen Arnhem en Wageningen, aan den regter oever des Ryndrooms, gelegen. Zy droegen den naam van Hunnen f'chanfen, cn men wil dat zy, omtrent den tyd, van welken wy fprceken, door de droopende Hunnen, opgeworpen zyn. Koning Henrik bragt terdond een magtig Leger tegen hen op de been. En men vindt, by fommige Schryvers, aangetekend, dat onze Graaf Dirk de If. 'den Krygstogt by gewoond, en onder de baniere des Hertogs van Zwaben, tegen de Hunnen, geftrce' den (x~) Contin. Kegin. ad annum 907, 908, 905, 9:0, 912 91'5'j 917- (v) ilERMAN'N. Contract, ad annum 926, 927. i~J 11. .Mütius Chron. %rmj Ltfrf Xll. p. 89.' H 3 DiRK II, Invallen der Hunnen in Friesland.  u8 VADERLAND SC HE VI. Boek. Dirk II. IX. Noormannenin Fiies!and.934- den heeft (a~). In 't jaar negenhonderdzesentwintig, werdt 'er een Verdrag met de Hunnen getroffen, voor den tyd van negen jaaren (£): geduurende welken tyd, Koning Henrik zig toeleide, op het verfterken van de grenzen des Ryks, en op het oefenen van 'sLands Ingezetenen, in den Wapenhandel. Ten deezen einde, regtte hy Schutteryen op, in de Steden (c). Ook hieldt hy, van tyd tot tyd, Ren - en Steekfpelen (d): op een van welken, in den jaare negenhonderdvyfendertig, te Maagdenburg gehouden, men leest, dat Graaf Dirk de II., onder de Ryksgraaven, verfcheenen is (e). Kort te vooren, hadden de Noormannen wederom eenen inval in Friesland gedaan. Zy kwamen, onder anderen, te Utrecht, alwaar zy de S. Maartens Kerk en nog eene andere deerlyk vernielden (ƒ'). Bisfchop Baldrik, die, om zyne treffelyke daaden , denbyrmm van den Vroomen gedraagen heeft Q) * rukte, terftond, eenig Volk in de wapenen, en viel, met zo veel hevigheid, op de Noormannen aan, dat hyze ten lande uit jaagde; en de goederen, welken zy der Kerke reeds ontvreemd hadden , wederom in zyn geweld kreeg (A). Dezelfde hoop Noormannen, of een CO Georg. Ruxner. epudDovs. Annal. Libr. VIII. p.393. (_b) Sigeü. Gembèac. ad annum 924. (c) Annal. SflisP. ad annum 927. f d) Goldast. Cohftit. Imper. Tom. I. p. 211. te) RüXSERUS apud DousaM Libfi VIII. p. 394. f n Liutprand. Libr. IV. Cap. 7. Diplom. BaMric. Epifc. apud Beaam p. 75Ca ) HkDA p. 75. £*)Dipktm. Baldrici Epifc. apud Hedam p. 75,76.  VI. Boek. HISTORIE. een andere werdt, federt, door Koning Henrik, tegengetrokken en overwonnen. Zelfs noodzaakte hy hunnen Koning, Chuipïa, om zig te laaten doopen (i). Doch hy genoot de vrugten zyner overwinningen niet lang; maar overleedt , op den tweeden van Hooimaand des jaars negenhonderdzesendertig (£), wordende, door zynen oudden Zoon, Otto, opgevolgd. Het aanzien der Utrechtfche Bisfchoppen begon, onder de Regeeringe der twee gemel de Koningen, Henrik en Otto, merkelyk toe te necmen. Zy vergenoegden zig niet, met het geestelyk Regtsgebied, over de Ingezetenen deezer- Landen; maar poogden, allengskcns, hun weereldlyk Regtsgebied, wyder en wyder, uit te breiden, grooter vryhedert te bekomen, en nieuwe landen aan te winnen. Hiertoe bedienden zy zig van de gunst der Vorden, die zy ligtelyk verwierven: naardemaal het niet alleen de Godsvrugt deezer eeuwe was, de Kerkelyken ryk te maaken; maar de Vorden ook , federt het fplitfen van 't Ryk van Karei den Grooten, de gunst der voornaamde Bisfchoppen noodig hadden, om hunnen aanhang te ftyven. De Utrechtfche Bisfchoppen wisten zig van deeze gelegenheden te bedienen , om zig zeiven cn hunne Kerk te verryken. Tolvryheid op veele plaatfen en andere diergelyke Voorregten was 't minst, dat men hun toedondt. Voor't einde der negende eeuwe, bezat de Utrechtfche Kerk fi~) Sïgebert. Gemblac. ad annum 335. Ik) Coarin. Regin. ad annum 936. H 4 Dirk; II; Aanwas van de magt der Utrechtfche Bisfchoppen.  Ï2o VADERLANDS CUE VI. Boek. DfllK II. 1 1 I ( < 2 ] 2 Kerk reeds eene groote menigte Landeryen en andere goederen, door 't gantfche Land verfpreidO). Graaf Gerolf, Vader van Dirk den 1., was zo dra niet overleeden , of de Utrechtfche Bisfchop wist het zesde deel der Visfchcrye, omtrent den Rynmond, welke hem toebehoord hadt, voor zyne Kerke, te bekomen f». Verfcheiden' andere Visfcheryen en de tienden van veele Tollen en Koningklyke Schattingen, in Kennemerland en Westfriesland, zelfs tot in Texel en daaromtrent, behoorden thans ook aan de Utrechtfche Kerke f» 't Is waar, dat de Vorden, doorgaans, deeze goederen gefchonken nadien, zo als, in fommige Giftbrieven, duideyk gezeid wordt „ op dat 'er de Geestelyk, heid en de fehamele Gemeente uit zou on, derhouden, en het overige gebruikt wor, den, om de nieuwbekeerden van nood, druft en behoorlyk onderwys te voorzien , (o)." Doch de Bisfchoppen beoogden 'er vat meer en hunne eigene grootheid in. Konng Otto verleende aan Baldrik , Bisfchop %fl Utrecht, in den jaare negenhonderdze■enendertig, het regt, om binnen Utreclu ;eld te mogen munten (p). Hierby voegle hy, federt, eenige Landen en goederen, ►uitrent de Lek en den Ysfel, die, voor deecn, door Graaf Walger, waarfchynlyk den koeder van Dirk'den I; en na hem, door' ynenZoon, Radboud, van den Koning ter le enCO Vide IlnnAM, p. 6±. OO ld', p. 65. fO ld. p. 65, 66. (O Dipiom. .Zuencibolchi apud FTèdam p. êx lp) Diplom. Octon. apud Heimm p._m, 85.  VI. Boek. HISTORIE. 121 ken gehouden waren (#); waaronder ook behoorde de Tol te Amuda, of Muiden aan de Vegt, en 't gene zekeren Graave Hatto in Loenen en te Eki toebehoord hadt (V). Ook fchonk hy der Kerke de vrye jagt, in de Bosfchen van Drente , behoorende tot het Graaffchap van Everard (f). Alle deeze en veele diergelyke gunden maakten de Utrechtfche Bisfchoppen- eerlang zo magtig, dat zy in daat waren, om hun gezag, door de wapenen , daande te houden; gelyk wy, boven, reeds gezien hebben, cn 't vervolg deezer Historie ons nog nader lecren zal. Koning Otto kreeg, in den aanvang zyner Regeeringe, de handen vol werks, aan het dempen van eenen opdand, verwekt dooi zynen Broeder, Henrik, dien, tegen de gewoonte dier tyden, geen deel in 't Ryk gegeven was. Veel aanhang hadt deeze in Lotharingen; aan 't hoofd van welken, Gizelben was (O, die, door Karei den Eenvoudigen tot Hertog van Lotharingen aangefteld, ei naderhand, door Koning Henrik, Vader vai Otto, in dit Hertogdom, bevestigd gewor den was. Ten behoeve van Henrik, Bróede van Koning Otto, bragt Gizelbert een mag tig Leger te velde: welk egter weinig uit regtte ,° en door dat van Otto gedaagd werdt. GantschLotharingen werdt toen, doo den Overwinnaar, afgcloopcn, en Gizelber ui fq~) Apud ennd. p. 83, 86. f>5 ^pud eund. p. 84» 86 > 87; Cs) Apud eund. p. 831 84. Ct) Contin. Regin. ad annum 039,. H & 3nk II. x. Twist om Lotharingen,in welken Dirk de II. , fchynt gemengd geweest 1 te zyn. i 1 | t t  las VADER LAND SCHE VI. Boek. Dirk II. 939- 1 t i I uit zyn Hertogdom verdreeven (u). Lodewyk, Zoon van Karei den Eenvoudigen, van Overzee bygenoemd, om dat hy aan 't Hof van Engeland opgevoed was, bekleedde thans den Troon van Frankryk (v). Tot deezen, begaf zig de verjaagde Hertog, en bewoog hem, om zyn Regt op Lotharingen, tegen Koning Otto, te doen gelden, hem van'de toegenegenheid vecler Lotharingfche Heeren tot zynen Perfoon verzekerende. Met den aanvang des jaars negenhonderdnegenendertig ■> begaf zig Lodewyk, aan 't hoofd van een lanzienlyk Leger, naar de Elzas O). En zo dra hadt men, hier te Lande, geene tyding ;ekrcegen van deezen optogt, of verfcheiien' Lotharingfche Heeren vielen den Franl-hen Koning toe. Onder deezen, wordt zetere Graaf Dirk genoemd (V), welke waarfchynlyk onze Hollandfche Graaf zal geweest ;yn, alzo zyn Vader, te vooren ook, de zyle van 's Konings Vader gehouden hadt, en loor hem merkelyk begundigd was geweest, honing Lodewyk werdt egter eerlang genood:aakt, wederom te rug te trekken. Ook werlen Gizelbert en de zynen, by Andernach, overvallen en gedaagen. De Hertog zelf fneurelde, zo men wil, in den Ryndroom (y). sommigen willen, dat Graaf Dirk, by deeze gelegenheid, insgelyks, omgekomen zou zyn; doch CO Liutprand. Libr. IV. Cap. 9, io, 11. Witichind. Innal. Libr. II. p. tg, 19. Edit. Meibom. (O FnODOARD. ad annum 936. OO Lil-tI'RAM). Libr. IV. Cap. 14. Qx j Frodoard. ad annum 939. OO Frodoard. ad annum 939  VI. Boek. HISTORIE. 123 doch alle onze Kronyken fchryven hem een] veel langer leeftyd toe. Binnen korten tyd, hadt Koning Otto eantsch Lotharingen wederom onder zyn ge bied gebragt. Egter ftondt hy t aan zynen Broeder, Henrik, af, onder den «el van Hertogdom (2). Van toen af zyn alle de Nederlanden aangemerkt, als tot het Duitfche Ryk behoorende. En Otto en zyne opvolgers hebben zig niet alleen als Eigenaars der Koningklyke Regten deezer Landen gedraagen; maar, zo wel als de Frankifche Vorften van ouds, Landdagen te Nieuwmegen, te Utrecht, en elders hier te Lande gehouden. Koning Otto, in den jaare negenhonderd tweeënvyftig , Italië van de overheersing van Berenearius, die den naam vani Ketzet voerde, verlost hebbende (», en in den jaare negenhonderdeenenzestig, te Rome, tot Keizer gekroond zynde (£), overleedt, na eene lange en gelukkige Regeering, op den zeven den van Bloeimaand des jaars negenhonderc drieënzeventig (O- Hy voert, m fommigt Giftbrieven, den bynaam van -.sta 'iïuvir. At-jliiepifc. Ctip. III. m Veter. Monuat %,ibaeauU & ü. duranu. 2'««. 'iv*. c. 155. Dirk Ij, xnr. Giftbrief van Öuo den III. ten behoevevan Graave Dirk den II. 935-  iaö VADERLAND SC HE VI.Boek. -OïRK II, I ben, was, reeds voor eenige jaaren, tot Aarts bisfchop van Trier verheeven, en ftondt thans zo diep in 's Keizers gunst, of in die der Keizerinne, Theofana, Moeder en Voogdes van den jongen Vorst, dat hy zynen Vader deeze Gift hielp verwerven. De Giftbrief is nog voorhanden. Koning Otto fchenkt, by denzelven, „ zynen getrouwen Graave Dirk alles, „ wat deeze te vooren van 't Ryk ter leen of „ in vrugtgebruik bezeten hadt, tusfchen de „ twee ftroomen Liora en'Hisla; in het Dorp „ of Vlek Sunnemere; tusfchen twee andere „ ftroomen, Medemelacha en Chinnelojara, „ Gemarchigenoemd; in het Land vanlëxla, „ uitgenomen de Schatting, Huslade gehee„ ten, en in de Graaffchappen Mafaiant, „ Kinhem en Texla: om al hetzelve, voor„ taan, niet meer ter leen, maar in eigendom „ tc bezitten , met magt om het weg te ,, fchenken, te verruilen, en daarmede al* , lenthalve naar welgevallen te handelen." De Brief is gedagtekend te Nieuwmegen, den Irieëntwintigften van Oogstmaand des jaars. negenhonderd vyfentagtig (in). Het gezag en gebied des Graaven van Holand werdt, gelyk men ziet, door deeze Gifte, nerkelyk vergroot. Hy verkreeg den eigenlom over verfcheiden' Landen, welken hy te fooren alleenlyk ter leen plag te bezitten. Doch de gelegenheid deezer Landen is thans moeilyk aan te wyzen. Indien men, met fom- mi- Vide Ddus^e Annal. Libr. VIII. p. 412. Mirtei CxL bomt. i>m. Cap. XLl. in Tmp. I. Oper. Diplom, jg.  VI. Boek. HISTORIE. i*7 migen, Lioka, in plaats van Liora, leezen mogt, en daardoor de Lek verdaan, zou men -konnen agten, dat 'er van eenig Land , tusfchen de Lek en den Ysfel, gefproken werdt. Doch onze oudde Rymkronykfchryvers hebben zekerlyk geen Lioka gelezen. Een derzelven («) rymt, op Lyhore, vryer Core, en ziet, veelligt, op het water de Lier, nu, gemeenlyk, de Lee genaamd, in Deldand. liisla betekend zeer waarfchynlyk den Ysfel, by Gouda en Oudewater. Sunnemere wordt, van de meesten, in het Zeeuwsch Eiland Schouwen gezogt, alwaar nog een Dorp gevonden wordt, Sonnemaar genoemd. De Stroom Medemelacha fchynt de Leek by Medenblik te zyn: welke Stad haaren naam van deezen Stroom fchynt ontleend te hebben. Doch Chinnelofara, waarvooreen oudSchryver Chimeloes leest (o), is nergens te vinden, en veelligt, al voor lang, in de Zuiderzee verdweenen. Sommigen maaken van Ge~ marchi, Marken: en 't is bekend, dat men thans een Eilandje van dien naam vindt, in de Zuiderzee : ook een Dorp aan de Stermeer. Kinhem, Mafalant en Texla fchynen, voor Kennemerland, Maasland en Texel, te moeten genomen worden. Zo veel blykt ten minden uit den Giftbrief, dien wy overweegen, dat Graaf Dirk, by denzelven, uitgebreider gebied krygt over een gedeelte van het tegenwoordig Holland, van Westfriesland, en, waarfchynlyk, ook van Zeeland. Hy OO Mblis Stokje in Dirk II. W. l8. Qo) ld. ibid. Dirk ïl  Arnoud. XIV. Dirk dc II. fterfc. 989. Arnoud, zyn Zoon, volgt hem op. (p~) Leon. Monach..Brsyic. p. 147. ICl. Külyn. hl. a66~ (ï) Melis Stoee i/rArhoud. U. £i. ra8 VADER LAND SC HE VI. Boek: Hy, overleefde deeze uitbreiding zyns ge" bieds niet lang; maar dierf, op den zesden van Bloeimaand des jaars negenhonderd negenentagtig. De Graavin Hiidegarde was reeds twee jaaren voor hem overleeden. Zy werden beide in de Egmondfche Klooster-Kérke begraaven Het aanzien, welk de Hollandfche Graaien reeds verkreegen hadden, is, naar alle waarfchynlykheid, oorzaak geweest, dat Graaf Dirk, terdond, van zynen Zoon, Arnoud, werdt opgevolgd, zonder dat deeze loodig geoordeeld heeft, zig, in 't Vaderlyk gebied, door Keizerlyke Brieven, te doen bevestigen. Immers men vindt niet, dat Arnoud eenig Graaflyk bewind, uit hoofde van Keizerlyke Brieven , hier te Lande, geoefend heeft. Dat de Staaten des Lands, de Edelen of Steden, of beide, het Graadyk bewind aan Arnoud en zyne Opvolgers zouden opgedraagen hebben, gelyk fommige laatere Schryvers willen, is niet tebewyzen. De draad der oudde Gefchiedenisfen leidt ons hier heeren, dat de Graaflyke Regeering over Holland, ten deezen tyde, reeds erdyk geworden zynde Q), de naade Erfgenaam den afgedorven' Graave opgevolgd is, zonder Keizer of Staaten te kennen: terwyl hy zig egter aanmerkte , als een Lid of vry Leenman des Duitichen Ryks, en zig doorgaans als zodaanig gedroeg. Graaf  VI. Boek. HISTORIE. 129 Graaf Arnoud toonde dit, niet lang na V Vaders dood: zig vervoegende onder de Ryks Vorden, die, tegen den aanvang des jaars negen honderd en negentig, te Maagdenburg, ] op een Rcnfpel, by een gekomen waren (V). 1 Doch wel haast kreeg hy gewigtiger werk. | De Westfriezen, door Fvlkmarus, Bisfchop van Utrecht, opgehitst, weigerden den Graave hulde te doen (s), Arnoud wendde wel alle poogingen aan, om hen hier toe te beweegen. "Zelfs gelukte 't hem, den Bisfchop, de zyde der Westfriezen te doen verlaaten. Doch deezen, voor 't wasfend gezag des Graaven bedugt, ilonden , in 't jaar negen honderd drie en negentig, openlyk tegen hem op (Y)." De Graaf, eene aanzienlyke magt byeen ge.bragt hebbende, trok, in den nazomer des zelfden jaars, waarfchynlyk langs den zoom van Kennemerland aan den Duinkant, tot in 't hert van Westfriesland. Deeze Landltrcck bedondt toen meest uit gebroken land; dat de Ingezetenen genoegzaam ongenaakbaar voor vyandelyke aanvallen maakte. Ook zal ons 't gevolg deezer Historie doen zien, dat de Westfriezen, doorgaans des Zomers, als de wateren laagst zyn, of des Winters over 't ys, zyn beoorloogd. In 't Noordwesten deezer Landdreeke, alwaar men thans de Schager- en Nieuwdorper-Kogge heeft, ryst de grond wat hooger, dan elders, en is minst van water voorzien. Hier heencn begaf zig de Graaf, zig nederfiaande in eene vlakte, CO J- Paï.at. Aquil. Sar.on p. 32. (.?) Melis StoJke in Arnoud 11. 21. (O M. Stose in Arnoud U. 21. II. Deel, I XV. ïraaf trnoud leoorDogt de Vestriezen. 991-  Arnoud. Hy fneu- velt in den ftryd, 13), by welken, niet het Graaffchap, maar alleenlyk eénige Landen van Leen in vry eigen goed veranderd werden, kwalyk begreepen, en ten onregte op Graave Arnoud zullen toegepast hebben. In het Burggraaffchap van Gend, werdt Graaf Arnoud opgevolgd, door zynen oudden Zoon, Adelbert, in wiens nageilagt het gebiceven is, tot dat het, omtrent het einde der twaalfde eeuwe, met het Graaffchap van Vlaanderen vereenigd werdt. Van de twee andere Zoonen van Graaf Arnoud, DirkenSigefrid, Sivaard of S/Mo, bereik* O) M. Stoke fa Arncud 11. 2i. OP Ongenoemde Klerk, H. 40. (Ó Zie hier voor, U. 125.  VI. Boek. HISTORIE. 133 reikte de. oudfte niet meer dan twaalf jaaren (Y); waarom men het voor waarfchynlyk houdt, dat hy, onder de voogdyfchap zyner Moeder, het Graaflyk bewind aanvaard heeft, over dat gedeelte van 's Vaders goederen, welk, federt, by den naam van Holland, bekend geworden is. Onze meeste Kronykfchryvers rekenen derhalve Dirk, voor den derden Graave van Holland van dien naam. De Friezen bedienden zig van zyne minderjaarigheid, en van de voordeden, by de jong11e overwinningen, behaald, om zig, in deonaihangkelykhcid van den Hollandfchen Graave, te handhaaven. Doch Henrik de II, die, na Otto den III., tot de Keizerlyke waardigheid verheeven was, rustte, ten diende van 'sGraavan Moeder, Lutgard, die eene zuster zyner Gemaalinne was, eene Vloot uit, beoorloogde de Friezen, en dwong hen tot onderwerping (i). Doch toen Lutgard overleeden was, hernamen zy de voorige vyandelykheden, en weigerden Graave Dirk hulde te doen. Deeze maakte zig terdond gereed, om hen, met de wapenen, aan te tasten, en deedt hun openlyk den oorlog verklaaren, indien zy hem, binnen zekeren bedemden tyd, niet voor hunnen Heere aannamen. De Friezen, bedugt, dat de jonge Graaf, die eene aanzienlyke magt by een brengen kon, en met het bloedverwantfchap des Keizers geiterkt was, eens ftrenge wraak mogt oefenen, over de dood zyns Vaders, neigden tot onderwerping. Graai (O M. Stoke in Arnoud tl. 22. O) Dithari Curon. LVjr. VI. p. S-So. I 3 Dik.:: llh wordt 3raafvan Holland. Brengt de Friezen tot onderwerping. 1005.  Pa* III. XVII. |nvaUen der I^oormannenin Tiel. 1009. Ï34 VADERLANDSCHE VI. Boek. Graaf Dirk wist zig hier van te bedienen, en floot zo voordeelig een verdrag met de Friezen, als hy zig, na 't voeren van eenen gelukkigen kryg, zou hebben konnen belooven. De Graaf verbondt zig alleenlyk om „ nim„ mer Wraak te zullen oefenen over 't leed, zynen Vader, door de Friezen, aangedaan." Deezen beloofden, daarentegen „ den Graaf „ hulde te zullen doen, hem de tienden hun„ ncr jaarlykfche inkomften te zullen geev ven, benevens het Regt, om dezelven te „ doen invorderen, of te vermangelen, naar „ zyn welgevallen: en op eigen kosten, zo „ dikwils als zy opontbooden werden, te„ gen zyne vyanden, ten ftrydc te zullen trek„ ken (l. s.  i38 VADERLANDSCHE VI. Boek, Dirk III. ] | i i t y I 1 l c ( n C o ti d deels, aan de Utrechtfche Kerke; byzonderlyk ook die, welken in 't Graaffchap Teifterbant gelegen waren f». Dit Graaffchap fchynt, na de dood van Walger, Broeder van Graaf Dirk den I., door Keizerlyke Giften , in verfcheiden' brokken , verdeeld geworden te zyn (o). Een deel heeft 'er Radboud, Walgers Zoon, van ter Leen gehad, 't welk naderhand aan de Utrechtfche Kerke gegeven werdt (ƒ>). Een andere Zoon van Walger, Poppo genaamd, heeft ook eenig ^ewind in 't Graaffchap Teifterbant bekomen 'q). Doch nog ten tyde van Ansfrid, fchynt ;yn Neef Unroch (r) of Hunerik dit Graafchap geregeerd te hebben (s), tot dat het elve, by verloop van tyd, geheellyk der Urechtfche Kerke werdt afgedaan (?). Het vas van merkelyke uitgeltrekthcid, begryende in zig, volgens eenige Kronyken, den Aieler - en Bommelerwaard en de Landen van kuilenburg, Bituren, Vianen, Arkel, Heusen en Altena, tot aan de oude Maaze toe u): 't welk wy hier te noodiger agten te lelden , om dat de Nabuurfchap van 't Jraallyk gebied van Holland aan deeze zyde, nder anderen, gelegenheid gegeven heeft, )t hevige gefchillen over de grensfeheiding, ie, eerlang, tot eenen feilen oorlog zyn ukge (n~) Diplom. AuAidi apud Hedam p. 93, 106. (o) Joann. a Leydis Libr. IV. Cap. 12. (>) Dipl. Orton. I. apud Hedam p. 83, 86". fy) Diplom. Henr. II. apud I Ik dam p. 100. (r} AtPERT. cie Diverf. Tempor. Libr. I, Cap. XVI. Col. (•O Diplom. Otton. III. apud Hpdam p. 95. (O Dfplom. Conradi II. apud Hedam p. 114. » Joanx. a Levdk Libr. IV. Cap. 12.  VI. Boek. HISTORIE. 139 geborden, van welken wy de oorzaaken wat liooger moeten opnaaien. Wy hebben boven f>) gezien, dat het Graaffchap van Gerolf cn van Dirk den K, zynen Zoon, oostwaards, omtrent Bodegrave, aan 't Stigt van Utrecht grensde. Ook moeten wy ons herinneren, dat de Utrechtfche Kerk, na Gerolfs dood, terdond het zesde deel van zyne Visfchery in den Rynitroom hadt weeten te bekomen (V): 't welk veelligt den eerden grond gelegd heeft van den onderlingcn afkeer, tusfchen de Hollanders en de Stigtfchen. Hier zien wy, dat het Graaffchap van Teifterbant, 't welk den Hollandfehen Graaven, als naasten Erfgenaamcr van Graaf Walger en zyne Zoonen, natuurlykst fchcen toe te komen, allengskens dei Utrechtfche Kerke gegeven werdt. 't Is lig telyk te vermoeden, dat Graaf Dirk de IU dit ongaarne gezien, en nu en dan eenig ge weid gebruikt hebben zal, om het voorou derlyk Erfgoed te behouden, of weder te be komen. Hier uit zyn, buiten twyfel, ge fchiUen gereezen, op de grenzen, die 't Stig van 't Graaffchap fcheidden: en met naame omtrent den mond der Maaze, tot aan welker ftroom, zig het Graaffchap Teifterbant uit gedrekthadt. De Utrechtfche Bisfchop maa tigde zig hier het regt aan, om in het Boscl Merwedq te jaagen : en , daarenboven in d ftroomen de Waal of Maaze, daaromtrent te visfehen (x). De Bisfchoppen van Trie . ei Cv) ii. Deel, bl. 107. ( ii-) Bl. 120. {x) Ualiiricj Cluoii. Caincr. Llbr. Ul- Ca;>. 19. Dirk til, XIX. Oorl'prongder gefchillentuslchun de Utrechtfchenen Hollanders» . i I > r \  DlRRlII Dor. drecht geftigt. 1015. j J i V t V h o 2 o d h d b h C.r) Bam>*ici Chron- Camemc. Libr. III. Cap. 10. O) Van Loo.v AI. Holl. IJht. Ji. Deel bl. 272 Ca Zie 11. Deel, bl. 101. ~' ' b) Van Loon Al. Holl. Hïfr. ff. ZW 5'. 97a O . Au>bkt. ac DivaC Temp, U. C.^.XX. Cól. uS. Ï40 VADERLANDSCHE VI. Boes. en van Luik bedienden zig van dezelfdevoorregten. Veelligt beriep zig de eerstoemelde op zekere Gifte van Egtbert, Broeder van Graaf Arnoud, die Aartsbisfchop van Tner geweest was. Meer andere Gcestelyken waren 'er, die zig dezelfde vryhcid , met regt of onregt, aanmaatigden (y). Dirk de 111., zig hier door zwaarlyk beledigd houdende, was op middelen bedagt, om zyn vaderlyk erfgoed te verdedigen. Des werpt hy, omtrent den jaare 1015, op zynen eigen jrond fV), en zo fommigen willen, ter plaatc alwaar wel eer de fterkte Durfos gedaan ïadt CV), eene Vesting op, by welke fchieyk een goed getal van Huizen gebouwd verdt, die eerlang tot eene maatige Stad angroeiden, aan welke hy den naam van Dordrecht gaf En dit was het beginfl-1 an eene der oudde Hollandfehe Steden, die lans nog den eerden rang, onder de Steden in Holland, in de Staatsvergaderingen, eeft. Graaf Dirk plaatfle een gedeelte zyner nderzaaten, in de nieuw aangelegde Stad. y draagen den naam van Friezen no"-, by ade Schryvers (c). De Vesting Dordrecht, e de Graaf wel bezet hieldt, verzekerde ?ra de Jagt en de Visfchery, die hem, )or de Kerkelyken, betwist werdc; doch hy :diende 'er zig nog van tot een ander einde, y deedt 'er tollen heffen van alle waaren, die  VI. Boer. HISTORIE. 141 die den droom op en afgevoerd werden (i): 't welk, zo ver men weet, zonder eenig Keizerlyk verlof gefchiedende, een der eerde bewyzen was, dat onze Graaven zig langs hoe onafhangkelyker poogden te maaken. Doch p-clyk zig Graaf Dirk, door het handhaaven van zyne Jagt en Visfchery, den Utrechtfchen Bisfchop en andere Geestelyken tot vyanden gemaakt hadt; zo waren de Koopluiden ook, om het heffen der Dordrechtfehe tollen, ongemeen op hem gebeeten Van de Tielenaars, in 't byzonder, wordt aangetekend, dat zy, die uit den aart «rereed tot klaagen waren, den Keizer geduu fia-Wk aanliepen, om hem te beweegen, da hy zyn gezag wilde gebruiken, om hen vat deeze lastige tollen te ontllaan: verklaarende zv, „ dat zy anders zei ven niet naar Enge , 'land zouden konnen overdeeken, noch d< l Engelfchen beweegen, om herwaards t< *' komen handelen, en door den tyd, bui " ten daat geraaken, om den Keizer de ge \ woone fchattingen op te brengen (V> Deeze klagten en het aanzien der Bisfchop pen inzonderheid woogen zo zwaar ten Ho ve, dat de Keizer, in de Lente des jaars dm zend en agttien, te Nieuwmegen gekomen om het Paaschfeest te vieren (f), aan Gc defrid, Hertog van Lotharingen, onde wien Graaf Dirk geagt werdt te moete daai TVÏ BaloiuC Chron. Camer. Libr VU fep.*» ( e j Ali»£k.t. de Orveriit. Temp. Litr. 11. Cup. X.\. Ci (_ f) Ann. Saxo. ekl annum k)i8. Dirk iïï* Klagten der Koopluiden over Graaf Dirks tollen te Dordrecht. l roi8. » r n '> t  142 VADERLANDSCHE VI. Boer. Diük Ut Graaf Dirk verJaagtDirk Havo. ! 3 < i t < -. 1 | 1 t t li 4 daan, en aan, Adelbold, Bisfchop van Utrecht, bevel gaf, om Dordrecht te flegten, en de Friezen van daar te verdry ven (g), Den Bisfchoppen van Keulen en Luik werdt ook gelast, hunne Krygsmagt, ten zelfden einde, famen te voegen (7ü). Gaarne werden deeze bevelen gehoord: en terwyl Hertog Godefrid en de twee laatstgemelde Bisfchoppen eene genoegzaame Krygsmagt by een verzamelden, was Bisfchop Adelbold, die van eenen oorlogszugtigen lart was, op middelen bedagt, om den Hollandfchen Graave, op de grenzen, afbreuk :e doen. Hy hadt, geduurende zyne Bisfchoppelyte Regeeringe, over de grenzen van het Stigt, naar den kant van Bodegrave, eerst, :ekeren Wirich, daar na, eenen Godezo, tot Markgraaf, aangedeld. Thans bekleedde leeze waardigheid Dirk, Zoon van Bavo (T), jemeenlyk, in onze Kronyken, Dirk Bavo ;enaamd. Deez' ondernam, terdond, op ^delbolds last, de Landen des Hollandfchen braafs, door geduurige invallen, te ontrusten, )och 't leedt niet lang, of Dirk de III. hadt ulk eene aanzienlyke magt by een gebragt, lat het hem weinig werks kostte, om Dirk Savo, uit deszelfs Graaffchap, te verdryven, n zig van het zelve, ten nadeele der Urechtfche Kerke, volkomen meester te maaen (k). Bisfchop Adelbold rukte wel terdond eeni- Qr) Alpert. de Diverf. Tempor. Libr. U. Cap. XXI. CoL 19. C*5 Hm.dp.tci Chron. Camerac. Libr. III. Cap. 22. CO Diploma Henriti II. <9»«AHb»am t. 13u. (k) DeivA in Adclboldo, p. 37.  VI. Boek. HISTORIE. H3 eeniee benden te hoop, met welken hy den Hollandfchen Graave, op den tienden van Hooimaand des jaars 1018 , Aag leverde, doch hy kreeg de nederlaag, in welke een goed setal van Stigtfche Ridderen en Knaapen omkwam. Graaf Dirk de III. hegtte, federt, het Land beoosten den Ryn by Bodegrave en Jiodesrave zelve aan zyn Graaffchap. Godefrid, Hertog van Lotharingen, hadt ondertusfchen eene Scheepsvloot uitgerust, van zins om daar mede de Waal en Merwe af te zakken, en Graave Dirk Dordrecht te ontweldigen. De Bisfchoppen van Keulen, Kameryk en Luik werden ook ter Heirvaart befchreeven (/). Doch de laatstgemelde,,Saldrik genaamd, begaf zig, fchoorvoetende er met een ziekelyk lighaam, op den togt, er overleedt, te. Tiel, op den negen en twin tio-den van Hooimaand @w> De Zamelplaat der Bondgenooten was in de Betuwe bekemi (V), welke Landdreek, by een' oud' Schry Ver 00» den naam van Eiland draagt., o om dat zy reeds de gedaante van een Ei land hadt aangenomen, of om dat zy ee cedeelte was van het aloude Eiland der tit tavieren. De Bondgenooten hadden, op de Waaldroom by Nieuwmegen, een goe rrctal van Schepen by een gebragt; hoew< hunne manfchap bekwaamer was, om te paa: de "dan om te water te ftryden f» t Voo (O Ansfxmus in Baldrico Cap. VKUU f «O Annal. Saxo. ad annum 1018. (»5 Ditmar. Ubr. VIII. p. 425- >o) DitmaR. Libr. VIII. p. 4?f- TT iiü ,-xr c Qi) Alpbrt. de Diverfit, Tempor. Libr. II. Cap. o Iiy. DlRKlIfc Nederlaag vaa Bisfchop Adelbold. XX. Stryd omtrent de Merwe, in welken Graaf Dirk de overwinningbehaalt. ï r 1 1 i :1  144 VADERLAND SC HE VI. Boeit; < I neemcn was, het Volk, te fchepe, de Waal af te voeren, tot aan het Water de Alblas, naar 't welk de Alblasjèrwaard zynen naam heeft; van waar men Dordrecht, met gemak, meende te zullen konnen dwingen. Graaf Dirk, die den vyand te lande verwagtte, deedt, in alleryl, de Giesfenb-rugge, een weinig boven de Alblas, over het Water de Gies/èn, gelegen, bezetten, met oogmerk, om hem daar te fluiten. Doch de Bondgenooten bedienden zig van eenen donkeren nagt, en zakten zonder gerugt te maaken , de Giesfen voorby (.7). Met het aanbreeken van üen dag, bevondt zig de vyandelykc Vloot yp de Merwe, voor de Landdreck, die, by jude Schryvers, den naam van Fier dingen haagt (r). Graaf Dirk vernam, te laat, dat iem de vyand ontglipt was. 't Was juist hoog retyde, en Hertog Godefrid nam deeze gelegenheid waar, om het grootde gedeelte' zyicr benden aan land te zetten", geevende .an de overigen bevel, om met de Schepen n 't diep te gaan leggen, op dat zy geen ge■aar ioopen mogten , van, met het vallen 'an 't water, aan den grond te raaken (V). Friezen, Graat Dirks onderzaaten, waren vel terdond in de weer geweest, om de .tonen, die, op den oever, tot bakens verflreken, of, in den droom, de ondiepten deel en- kennen, af te werpen cn weg te neemen *); doch zo dra vernamen zy' de talryke magt C ö) Ai.PERT. de Diveif. Temp. libr, II. Cap. XXI. Col. KJ. (.O- W- ibid, O) fd ibid. Uj U. ibjd.  VL Boek. HISTORIÉ. 145 magt des vyands niet, of de Bewooners en; van" het Bosch Mereweda en het omgelegen platte land verlieten hunne wooningen , en vlooden naar de Vesting Dordrecht («). Het Land hier omtrent was doorfneeden met verfcheiden' Graften: 't zy, gelyk een oudSchryver gist, om het voor den vyand ongenaakbaarer te maaken, of om zig, in die Graften, van het Zeewater, welk hier, met de Springvloeden, hoogftondt, te ontlasten Qv). Doch tusfchen dit laag Land, verhieven zig eenige Terpen of hoogten, op eene van welken, Dordrecht geüigt was. Van déeze hoogten gaven de Friezen agt op de beweegingen des vyands, bedooten hebbende aidaar af te wagten, wat hy ondernecmen zou. Hertog Godefrid hieldt, ondertusfchen, Dordrecht van verre omringd; doch bevroedende, dat het hem onmogclyk zou zyn, de Plaats te bemagtigen, zo lang hy de Friezen niet, van hunne hoogten, en uit hun gebroken Land, tot een' velddag gelokt, èn gedaageh hadt; beval hy aan eenige ligtgewapenden voor uit te fpattert tot aan de Legerplaatfen der Friezen, dezelven ten ftryde uit te daagen, en terdond daar na, in goede orde, af te trekken; op dat de Friezen, hef volgende, van 't gros des Legers, op ruime! Slagveld, zouden konnen ontvangen worden Het bevel werdt nagekomen O). Mei werdt, op 't gebroken en moerasfig land haast handgemeen. Graaf Dirk hadt zyi Le GO Alpert. Libr. II. Cap. XXI. Col, 12/3, (v) LI. Ibid. \/j Alpert. Libr. IW Qap. XXI, II. Deel. & }1RK. Ulf t L y \  146 VADERLAND SC HE VI. Boek; PlRKlII. Leger in twee deelen verdeeld. Het een deel viel den vyand van vooren aan. Met het ander, over welk hy zelf gebied voerde, trof hy hem op zyde. Zo fel werdt 'er gevogten (V), dat de Lotharingfche benden, niet in goede orde, gelyk de affpraak was, maar hals over hoofd aftrokken. Dit bragt terdond den fchrik in 't vyandelyk Leger. Die vermeerderd werdt, doordien zekere bloedverwant der Friezen, die zig onder de vlugtende vyanden bcvondt, uit list of losheid, een gerugt verfpreidde, dat Hertog Godefrid zelf, door de Friezen, aangevallen, en op de vlugt gejaagd was (y). Straks hierop, verhief zig een gefchreeuw van Vliedt! Vliedt! (z) door 'tgantfche Leger ; zonder dat men regt wist, wie 'er de eerde oorzaak van ware. Toen werdt het vlugten algemeen. Die den droom bereiken konden, bergdenzig, zwemmende of waadende, inde Schepen, welker fommigen, te zwaar belaaden, te gronde gingen. Die geen tyd gehad hadden, om zig van hunne Wapenen te ontdoen, en geharnast te water gegaan waren, bleeven, in merkelyken getale, in den modder teeken, alwaar zy wel haast verfmoorden. Anderen , die de Schepen bereikt hadden, bragten, zonder hunne Spitsbroeders af te wagten, ie riemen in 't water, en roeiden den droom 3p f». En zo gelukte het Bisfchop Adelbold, net weinige manfehap , in zeker Vaartuig, iet Lyf te bergen 0> Graaf Dirk, deeze on- f» Ditmar. Libr. VIII. p. 425. (y) Alpert. Libr. II. Cr.p. XXI. Ditmar. Libr. VIII. p. 425. Sicecert. Cembi. ei jolt;. ( aj Alpert. Libr. II Qap. XXI. ( b) Ditmar. Libr. VIlï. \2$.  Vl. Ëoek. HISTORIE. 147 onvcrwagttc vlugt verneemende, ligtte een gedeelte der bezetting uit Dordrecht, en rende dert vlugtenden vyand agter na. Toen werdt 'er nog eene groote menigte geflaagen, en de wea; bezaaid met Lyken. Hertog Godefrid zelï, gekwetst zynde (Y), werdt gevangelyk haar Dordrecht gebragt; doch eerlang opvrye voeten gedeld, onder voorwaarde; dat hy, Voor de Friezen, verzoening ten Keizerlyken Hove verwerven zou, gelyk ook gefchiedde (d). Graaf Dirk behaalde deeze merkwaardige overwinning, op Woensdag, den ncgënentwintigden van Hooimaand des jaars duizendenagttien; en bleef, federt, iri 't bezit van 't Bosch Mcrevveda en van de naaste droomen en Landeryen (e). De magt zyner vyandert was ook geweldig geknakt, door deeze nederlaag. De Luikfche en Kamerykfcbe Knegten waren byna allen omgekomen (ƒ). Van de zyde des Utrcchtfchen Bisfchops, waren ook feenige Graaven, Ridders en Geestelyken gefneuveld (g). Kortom, de oude Schryvers getuigen j dat 'er, na den tyd van Karei den Grooten, hier te Lande, zo zwaar een verlies niet geleeden was (h). Ook geloofde meti toen , dat het onheil ^ den Lande hierin Overgekomen, niet lang te vooren, door eene groote S taartder (T), en door een vinnig Vogelgevegt, ter plaatfe van den flag voorgevallen , voorfpeld was geweest Graaf CO Baldïiici Chron. Cnmer. Libr. Ilt. Cap. 33. <[<0 Sigeb. Gemblac. ad annum 1019. (O Ai.rERT. IJbr. II. Cap. XXI. Col. 121. OÓ Ditmar. Libr. VIII. p. 425, 426. (£) Beka in Adclbokio. p. 38. OÓ Ditmar. Libr. VIII. p. 426. tij Beka in Adelboldo p. 37- , \i} Annal. Snxo. ad annum ï'otii K & Dirk tit.  Dirk III. XXI. Vrede tusfchen den Graave van Holland en den Bisfchop van Utrecht. 148 VADERLANDSCHE VI. Boek; Graaf Dirk trok, ondertusfchen, uit deezen algemeenen ramp, niet weinig voordeels. Bisfchop Adelbold werdt, zyns ondanks, genoodzaakt, vrede met hem te maaken. De voorwaarden werden, door tusfchenfpraak van Godefrid, Hertog van Lotharingen, getroffen (/); doch niemant der ouden heeft naauwkeurig genoeg aangetekend, welken dezelven geweest zyn. Zeker genoeg is 't, dat Graaf Dirk ih 't bezit bevestigd is, van de Landen omtrent Dordrecht en Bodegrave; doch 't is waarfchynlyk, dat hy dezelven van den Utrechtfchen Bisfchop ter Leen heeft gehouden. Men heeft nog eene oude Lyst van de Leenmannen der Utrechtfche Kerke, in welke de Graaf van Holland, als 's BisfchopsMaarfchalk, gedagt, en verfcheiden' Landen opgenoemd worden, welken hy van de Utrechtfche Kerke ter Leen hielde. Sommigen brengen deeze Lyst tot den tyd van Bisfchop Adelbold, die in 't hoofd derzelve genoemd wordt (m). Doch anderen houden de oudheid en egtheid derzelve verdage (») •> waar toe te meer reden is, om dat zy, by de verfcheiden' Schryvers, die dezelve aanhaalen, niet eveneens gevonden wordt (o). 't Schynt wel een werk van ouden oorfprong te zyn, en veelligt van Adelbolds tyd; doch merkelyk aangevuld en bedorven , in laater tyden. Van den Hollandfchen Graave leest men 'er, onder anderen, in, dat hy het Graaffchap van Holland van den Utrechtfchen Bis- CO Ditmar-X/W. VIII. p. 426. Annal. Siacb.a&atttttmitdS. (m) Heda in Adelboldo. p\ III. I »5 BucHelius ad Hedam p. J17. (O Vide Chron. de XrajtClo apud Matth. Analeét. lw) ld. ibid. (x) M. St;iKE in Dirk III. bl- 23. {y) geiNHART. Annal. ad ann. 801. K 4 Dirk III. XXIII. Graaf Dirk de III. trekt naar 't Heilige Land. Oorfprongder Pelgrimaadjen derwaards.  Dirk III. i < ( ( 1 —•< j i 1 } 152 VADERLANDSCHE VI. Bom deeze vryheid wel eens wederom befnoeid. Ook liepen de Pelgrims, nu en dun, gevaar van door de Arabii'ehc Struikroovcrs geplonderd te worden. Doch hun yver overwon deeze zwaarigheden. In de elfde eeuwe, fchynen de Pelgrimaadjen naar Jeruzalem toegenomen te zyn, naar maate dat de Pelgrimaadjen naar Rome, om de Graven der Apostelen te bezoeken, gevaarlyker werden, en daar floor in minder agting raakten. Rome was, federt veele jaaren, een tooncel van allerlei jngebondenhcden geweest. De Paufen, die 't vwaad, door hun gezag en voorbeeld, behoorlen geduit te hebben, waren 'er voorgangers n (z). De offerhanden der Pelgrims werden jewcldiglyk geroofd: de mannen onder hen varen dikwils huns lyfs, de vrouwen haarer :ere niet zeker (a); al het welke oorzaak was, iat Rome, minder dan voorheen, uit Gods->iienstigheid, bezogt werdt. Daarentegen,, del 'er, in den aanvang der elfde eeuwe, iet '■oor, 't welk veele voornaame luiden dentogc ïaar 't Heilige Land deedt onderneemen. De ioudaan van Babilonie hadt, in of omtrenthet aar 1009, de Kerk van 't Heilige Graf doen omrerwerpen: aangehitst, zo geloofd werdt, door lejooden van Órleans, die hem diets gemaakt laddcn, dat de Christenen, onder den fchyn ran het Heilige Graf te bezoeken-, toelcidenop iet bemagtigen van zyn Ryk. Doch vyf jaareq laa-' f«5 LtUTPRANDI Hifb Liir. VI. Cap. 6. (.a) Willelm. Malwesu. Lil'7. 11. Öapi 2;=  VL Boek. HISTORIE. 153 laater , werdt de Kerk, door zyne eigene Moeder, Maria, dieChristens was,wederom herhouwd. En toen zag men,jaaren agter een, menigten van Pelgrims, onder welken veele Vorften, Bisfchoppen en andere Grooten waren, den togt naar Jeruzalem onderneemen, om de nieuwe Kerk te bezien en te begiftigen Q). Met dit byzonder oogmerk, heeft Graai Dirk de III., waarfchynlyk, ook de Pelgrimaadje naar 't Heilige Land gedaan. Van zyne bedryven, na zyne terugkomst, vindt men niet byzonders aangetekend. Hy overleedt op den zevenentwintigften van Bloeimaand des jaars eenduizend negenendertig, nalaatende, by zyne Gemaalin, Othilde of IFitb'üde, Dogter van Otto, Hertog der Saxers. twee Zoonen, Dirk en Floris ( Iper» Chron. S. b«u=.&,. SXXIV. Sigeh. Gembi. ad annum 1007. V»0 mevb-t. ad amu i«>7 • . „. . I [uJ Olives. VRt.>. Siiül. Comit. FIjKJdr. p. 34« Dirk IV, fclien Holland sri Vlaanderen. Onderzoek van het Regr. der HollandfcheGraaven  Dirk IV. op Zeeland Be.fvestenSchelde. 1045. < 1 1 1 1 XXVI. . Nieuwe c onlust tusfchen * Holland c en 2 Utrecht. £ É ti b r d 156" VADERLANDSCHE VI. Boek. nykfchryvers willen, dat zy zig beriepen, op de Gifte van Keizer Lodewyk van 't Woud Wasda, waar voor men dan Walcheren neemt, in den jaare 868, gedaan (V). Anders zou men mogen gisfen, dat zy hun regt vestigden, op.laater Giftbrieven, by welken hun Graaffchap, Zuidwaards tot aan Fortrapa wordt bepaald: welk Fortrapa, met de meeste fchynbaarheid , in Zuidbeveland gezogt wordt(ƒ>). Doch wat hier ook van zy, Zeeland Bewesten-Schelde is lang een twistappel geweest, tusfchen de Graaven van Holland 211 yan Vlaanderen. De tweedragt, hieruit j>n titaan, was, agt ik, oorzaak van den inval in Friesland, in 't jaar eenduizend vyfenveertig, loor Boudewyn den V., Graave van Vlaanleren, ondernomen: van welken ons de Krolykfchryvers niets anders melden, dan dat hy yne vyanden verflaagen heeft, en zonder chade geieeden. te hebben , zegepraalend 'huiswaards gekeerd is (q). Men mag, niet zonder reden, vermoeden, at deeze, nederlaag, den Hollandfchen Graae toegebragt, den Utrechtfchen Bisfchop weerom aanleiding zal hebben gegeven, omKeier Henrik den 111., tot eenen Kryg tegen Dirk en IV. op. te hitfen; fchoon ons hiervan, een duidelyk blyk, in de oude Gedenkfchri£ m, is voorgekomen. De Bisfchoppen Adelold en Bernulf zagen, dit weet men, Graaf hrk ongaarne , in 't bezit der Landen omtrent 2 Merwe en Ryn. Adelbold wist, van Kei'- zer CO Meyertts uhi fvprc. OO Zie hier voor bl. ioS. C?) Meyerus ad annum 1045.  VI. Boek. HISTORIÉ. *57 zer Koenraad den II., al in den jaare 1027,: het Graaffchap in Teisterbant te verkrygen, met zo volkomen regt van gebieden, dat 'er niemant, naderhand, iet over te zeggen mogt hebben f>> Vermoedelyk wordt hiermede een Graaffchap gemeend, welk thans, gedeeltelyk ten minsten, in Dirks geweld was, en dan kan 't geen ander zyn, dan 't gene omtrent Dordrecht gelegen was. Immers men weet, van elders, dat zowel Keizer Koenraad, als Henrik de II., en Henrik de HL, veel moeite aangewend hebben, om de Utrechtfche Kerke wederom in 't bezit te dellen van de goederen, omtrent de Merwe, de Waal, den Ryn en elders gelegen, en haar, zo men voorgaf, door Graave Dirk den Iü., en zyne twee Zoonen, geweldiglyk ontroofd ( O- Wat Henrik de II. hier toegedaan hebbe, is te vooren verhaald. Zo Koenraad meer dan de gemelde Gift in 't werk gedeld heeft, om de Utrechtfche Kerk in haar regt te handhaaven, hebben de oude Schryvers, die tot onze kennis gekomen zyn, verzuimd zulks aan te tekenen. Doch van de verrigtinsren des tegenwoordigen Keizers, Henrik den III., ten behoeve der Utrechtfche Kerke, zullen wy net, uit de egtfle berigten, verilagdoen. Met den aanvang des jaars eenduizend zesenveertig , hadt de Keizer eene tamelyke Vloot Schepen en een aanzienlyk getal van o-ewapenden byeen verzameld. De Schepen fchynen op de Maaze te water gebragt te zyn; Cr~) Diplom. Connuli II. apud Hedam p. h4CO Diuloma Henrid IV. ehoeve der Keizerlyke Schatkist, boeten noest (V). ; Na 't vieren van 't Paaschfeest, begaven ig de Keizer en de andere Legerhoofden iaar de Vloote; die vast den droom afzakte, n wel haast Dordrecht bereikt hadt. De Plaats rerdt terdond bedooten door 't Keizerlyk Leer, cn zo hevig bedormd, dat men 't, eertng, opgeeven moest. De Keizer, Dorrecht van bezetting voorzien hebbende, zak: met de Vloot af naar Vlaardingen, alwaar g Graaf Dirk toen bevondt f»- De oudde -t Schryveren, uit welken wy 't verhaal van =ezen togt ontleend hebben, noemt Graaf Dirk, by CO Hermann. Contract, ad annum iojö. ( ti) Magn Chron. Belg. p. 114. (vj Anselmus in Wazone. Cap. CVII. Cesta V.phc. LeoA %. 003. P & DüRAND- Veter. Monum. "«2 >) Magn. Chrono Belg. p. 114.  VI. Boek. HISTORIE. 159 by deeze gelegenheid, Markgraaf van] Vlaardingen (tf), verdaande, waarfchynlyk, door Vlaardingen, niet alleen de Stede van dien naam, maar ook de gantfche Landfrreek daaromtrent, die, aan den mond der Maaze, digt aan Zee, gelegen, als de uiterfte grensfcheiding des Ryks, aan deezen kant, werdt aangemerkt: waarom ook den Graaf de naam van Mark- of Grens graaf gegeven werdt. Dezelfde Schryver noemt den mond der Maaze, voor Vlaardingen, de Vlaardinger engte [Fretum Phladirtingum~]; waaruit veelligt af te neemen is, dat de geweldige wyde mond der Maaze, van welken oude Schryvers (y) gewaagen, door den tyd, reeds merkelyk enger geworden was. Graaf Dirk werdt, eer hy 't wist, te Vlaardingen verrast, door de Keizerlyke Vloote, weshalve hy de Plaats ruimde, die, terdond; door de Keizerfchen, bezet werdt. Keenenbnrg, eene derkte, aan het water de Keen in. Delfland gelegen, werdt, insgelyks, door hen, bemagtigd (2); en dus de gantfche Landftreek, die de Hollandfche Graaven der Utrechtfche Kerke, zo men voorgaf, onregtvaardiglyk ontweldigd hadden, hun wederom afhandig gemaakt (<#). Graaf Dirk, zig, zo onverhoeds, van een groot deel zyner bezittingen beroofd ziende, was op middelen bedagt, om zig te herdellen. Zyn verlies maakte hem douter, en hy nam 'er gelegenheid uit om openlyk tegen den (\r) Hermann. Contract, ad annum 1046. (_y ) Tacit. Annal. li, Cap. 6. f*) Hermann. Contr- ad annum 104C Qa) Hermann. Contract, ad annum 1046. )IRK IV. Vlaardingen en KeenenjurgDvermees:erd. Dirk dg IV. verbindt zif met Gaiefrid,Hertog  Dirk iv; van Lotharingen. : 160 VADERLAND SC ME VI. Boek': den Keizer op te liaan Gozilo, Broe- der en opvolger van Godefrid, Hertog van Lotharingen * overleeden zynde, hadt twee Zoonen nagelaaten , Gozilo en Godefrid. Voor zyn overlyden, hadt hy, met 's Keizers bewilliging, Gozilo, fchoon onbekwaam tot de Regeeringe, tot zynen opvolger in OpperMharingéto-gmSkx (c). Godefrid,wienNeier - Lotharingen, te vooren reeds, toegelegd was, hier over te onvrede, vatte de wapenen op tegen den Keizer, en poogde zig, ook van Opper - Lotharingen, met geweld, meester te maaken. Het gantfche land, tot aan den Ryn toe, werdt, door hem, afgeloopen; en Hertog (llbrecht, dien de Keizer, in Gozilo's plaats, 't rebied over Opper-Lotharingen opgedraagen a'adt, in eenen veldflag, overwonnen en gedood. Dit gebeurde, in 'tjaar 1044CW). Godefridzig,* laderhand, op den raad zyner vrienden, aan de genade des Keizers hebbende overgegeven, werdt eenigen tyd gevangen gehouden; doch eerlang wederom op vrye voeten gefield (e). Boen, ziende dat hem zyne onderwerping niets gebaat hadt, dreef hem de flegte Haat syner zaaken andermaal tot eenen opfhmd. Dit befluit nam hy juist op dien tyd, als de Mollandfche Graaf een diergelyk genomen hadt. Hertog Godefrid en Graaf Dirk maakten dan terflond een verbond famen, om den Keizer alle afbreuk te doen, en zig in 't vertooren of ontnomen bewind te herftellen. D« {\b 3 Hermann. Contr. ad annum 1046. tel Hermann. Contr. ad annum 1044. Sigeb. CamL. ld annum 104a. (dj Lamb. ScHafnabüRQ. ad annum 1044. Sigedert. Gs-vj* ilac. ad annum I0481 (O LAMüKii.t. Sciiafnae. ad aimos 1044, 1045.  Yi. Boek. HISTORIÉ. i6t De Hertog Relde zig terftond in {laat, om: zyn woord naar te komen. En behalven andere nadeelen, die hy den Ryke toebragt, ge-' lukte het hem, de Stad Nieuwmcgcn tc be-, magtigen, en het Vorftelyk Paleis, aldaar door Karei den Grooten geftigt, door den brand, te vernielen Cf). Graaf Dirk zat ook niet ftil, maar een vliegend Leger byeen gerukt hebbende, liep hy het platte land der naaste Bisdommen, waarfchynlyk Utrecht en Luik, alomme af, ysfclyke verwoestingen aanregtende (g). "Het gros van *t Keizerlyk Leger was, na "t wel gelukken van den aanflag op Dordrecht en Vlaardingen, wederom te rug gekeerd, en de Keizer, midlerwyl met andere zaaken onledig , vierde het Pinkfterfeest des volgenden jaars te Spicrs, toen hy van de vyandeiykheden van Hertog Godefrid en Graave Dirk tyding kreeg. De Hertog fchikte hem, kort daar op, een gezantfehap toe, en wist zynen. opiïand zo. listiglyk te verfchoonen, dat de Keizer befloot zyne magt, voor eerst, alleen' tegen Graave Dirk te wenden (Jt). Tegen den Herfst dan, werdt 'er wederom eene Vloot toegerust, die, eerst langs den Ryn, cn vervolgens langs de Waale en Maaze, tot voor Vlaardingen afzakte. Een oud Schryver, die van deezen togt gewaagt, zegt, dat de Keizer zig toen van Rynsburg en Vlaardingen, twee zeer fterke Steden in Friesland, meester maak. (f) Lamb. Schafnab. ad annum 1046". CgJ Hermann. Contract, ad annum 1047. (a) Hermann. Contract, ad annum 1047. II. Deel. L DiffK IV. t Paleis eNieuwnegen,'erbrand, XXVII. Scheeps!trydcoor Vlaardingen, tusfchen de Ccizerchen en ilollaniers.1047.  Dia* IV. t64 VADERLAND5CIIE VI. Boek; maakte (f). Doch wy hebben gezien, dat Vlaardingen, te vooren reeds, door hem, bemagtigd was. 't Kan zyn, dat hy nu een gedeelte zyner benden ontfcheept heeft, om Ilynsburg in te neemen. Doch 't is bedenkelyk, of men voor Ryr.sburg of Rinesburg, gelyk 'er eigenlyk ftaat, geen Kecnenburg moet leezen, welk ook reeds te vooren overmeellerd was. Dit wordt te waarfchynlyker, om dat ouder Schryvers getuigen, dat de Keizer, op deezen tweeden togt, "weinig uitregtte (&). 't Jaargetyde was te ver verloopen, en de grond reeds, op veele plaatlèn, zo week geworden, dat het ontfcheepte Leger weinig fpoed maaken kon. Ook waren twee van de grootde Schepen, met de ebbe, in den flyk vast geraakt. Hier kwam nog by, dat de Maasdyk, door eenen opgekomen hoogen vloed, zo veel te lyden hadt, dat hy bezweek: waardoor de Legerplaats des Keizers alomme onderliep, en de Keizer zelf in gevaar van verdrinken raakte. Toen gaf hy bevel, om af te trekken en fcheep te gaan. Graaf Dirk, die zig, by tyds, van een goed getal van ligtgewapende vaartuigen voorzien hadt, was, ondertusfchen, op de'flegt beman? de en ten deele in 't flyk belemmerde Keizerlyke Schepen aangevallen, van welken hy zig, fchier zonder dag of ftoot, meester gemaakt hadt; des de Keizer, geene kans ziende , om zyner Vloote wederom magtig te worden, CO Lambert. Schafnae. ai annum 1047. Conf. Cl-romc Heiveld, ad annum 1047. Ld. Schardii Tom. Iki ... . T (k ~) Herüann. Contract, ad annum 104-7,  VI. Boek. HISTORIE. 163 den, den weg naar Utrecht infloeg. Graaf Dirk, met weinige manfchap te lande geflapt, vervolgde den wykenden vyand een fluk wegs, en bragt hem, in zyne agterhoede , merkelyke fchade toe. Keizer Henrik kwam, met het overfchot zyns Legers, ter naauwer nood, behouden te Utrecht; en Graaf Dirk, te rug gekeerd, trok, regt toe regt aan, op Dordrecht, van welke Stad, hy zig, met weinige moeite, meester maakte (7). Ook viel hem, federt, wederom alles in handen, dat hem te vooren ontweldigd was. Doch hy genoot de vrugten zyner overwinninge niet lang. In 't volgende jaar, te Luik, op een fteekfpel, verzogt zynde, hadt hy 't ongeluk van den Broeder van Herman, Aartsbisfchop van Keulen, zo zwaar met eene fpeer te kwetfen, dat hy 't beflierf: 't welk zo hoog genomen werdt, dat de Bisfchoppelyken terllond de Hollanders op 't Lyf vielen (111), en onder anderen, twee Bastaardbroeders des Graaven van Holland dood floegen («). Graaf Dirk bergde zig, ter naauwer nood, met de vlugt; doch was zo verfloord over 't bedryf der Bisfchoppelyken, dat hy,te Dordrecht gekomen, de Keulfche en Luikfche Koopvaardyfchepen, die aldaar lagen, in den brand deedt fleeken, en den Koopluiden deezer twee Bisdommen, die zig in de Stad bevonden, hunne waaren, niet dan na 't betaalen van eene zwaare geldboete, volgen liet. Ook verboodt hy CO Hermann. Contr ai annum 1047. («O tnltUi Tempor, by Scriverius Graaven, bi. 68. £*0 Chron. vet. by Scriver. Graaven, bl 71. L 2 Dirk IV. XXVIII. Doodvart Dirk den IV. 1048.  Dirk IV, 164 VADERLAND SC HE VI. Bobes hy hun den handel in zyn Graaffchap (o). Dis alles verbitterde de Bisfchoppen ten hoogden, des zy, zig met de Bisfchoppen van Utrecht en van Mets, en met Egbert, Markgraave van Brandenburg, verbonden hebbende, een aanzienlyk Leger byeen bragten, en tegen den winter, als de wegen hard geworden, en de wateren toegevrooren waren, naar Dordrecht trokken Qö). Zy hielden heimelyk verftand met eenige Hollandfche Edelen, die aldaar Woonden, en zig niet ontzagen, hun de Stad in handen te leveren: uit welke zy, federt, het platte land alomme afliepen. Graaf Dirk, die ondertusfchen ook een tamelyk Leger byeen gerukt hadt, begaf zig, heimelyk, naar Dordrecht, en geraakte 'er, op zekeren nagt, door hulp van Ileere Gerard van Vutten, ongemerkt, binnen. Zyne benden, langs de ftraaten, in flagorde gefchaard hebbende, viel hy den verraaderen en vyanden 20 onzagt op 't lyf, dat 'er eenige honderden fneuvelden, en de overigen, nevens de Bisfchoppen en den Markgraaf, genoodzaakt werden, de Stad te ruimen. Doch Graaf Dirk , 't daags na 't gevegt, zig, van weinigen verzeld, langs de wallen, met wandelen vermaakende, werdt, toen hy 'er minst op verdagt was, door zekeren onbekenden Keulenaar, die zig verfleken hadt, met een vergiftigen pyl, in de dye gekwetst, zo gevaarlyk, dat hy 't, binnen drie dagen, op den veertienden van (e) Rlanufcr. vet. interpol, by Scriver. Graaven bU -8» Magnum Chron. Belg. Edit. 1 isturii p. iaC>. [114.] (j>) IIkrmainn. Contract, *d tinium 1049.  VI. Boek. HISTORIE. 165 van Louwmaand des jaars 1049, bedierf (/;). Men toont te Dordrecht nog een Huis, Holland genoemd, welk geloofd wordt, in de plaats van het Huis, uit het welk de fchoot gefchiedde, gebouwd te zyn. Ook draagt de itraat, in welke den Graave dit ongeluk trof, nog den naam van Graavenftraat. Graaf Dirk de IV. was ongehuwd geftorven , en werdt, door zynen Broeder, Floris den I. opgevolgd (V) ; doch daar fchynt eenige tyd verloopen geweest te zyn, eer hy in 't gerust bezit zyns Graafsfchaps geraaken kon. Want na de ongelukkige dood van Graave Dirk, waren, zo 't fchynt, zyne geweeken vyanden teruggekeerd; hadden zig van'het Land omtrent Dordrecht meester gemaakt, cn het zelve den Keizer onderworpen. Doch 't leedt niet lang, of Hertog Godefrid van Lotharingen herwon het zelve (0= 't ZY voor zig zeiven, of ten behoeve van Graave Floris, met wiens Broeder hy zo naauw verbonden geweest was : welk laatde waarfchynlyker is, om dat men niet vindt, dat Graaf Floris eenige moeite hebbe aangewend, om het Land omtrent Dordrecht, by de oude Schryvers, Phladirtinga of Vlaardingen genoemd, wederom magtig te worden; doch wel, dat hy, niet lang na zyns Broeders dood, in 't bezit van het zelve, geweest Ca) Florar. Temp. & Manufcr. vet. by Scriver. Graaven bl. €9, 70 Tiieod. a Leydis & Leon. Monacii. iirevic. p. 144. 251. (r) Mems Stokf. in Flor. I. bl. 29. (j) Hermann. Contract, ad annum 1049. L 3 Floris I. 1049. XXIX. Floïis de I. wordt Graaf van Holland.  Floris I XXX. Toebereid fels van BisfchopWillem, 1675 VADERLANDSCHE VI. Boek. . vveest is (t). Hertog Godefrid, die niet ophieldt, zig tegen den Keizer te kanten, werdt, eerlang in een gevegt tegen de verbonden' Bisfchoppen van Luik, Utrecht en Mets, geflaagen, en op de vlugt gejaagd f». In 't jaar 1050, liet de Keizer zig, door tusfehenfpraak van Paus Fiktor den II. en eenige andere Grooten, met hem verzoenen (V)/Sedert behieldt hy 's Keizers gunst, tot zynen dood toe, die in 't jaar 1070 voorviel. Zyn Zoon, ook Godefrid geheeten, en om zyne gebrekkeiyke Lighaamsgedalte , de Bultenaar bygenaamd, was zyn opvolger f». Hy zal ons, haast, in 't vervolg deezer Historie, ontmoeten. Graaf Floris de I. bleef, midJerwyl, in 't bezit van 't Land omtrent Dordrecht, en voer voort met aldaar, gelyk zyne voorzaaten gedaan hadden, tollen te heffen van de Koopwaaren, die de droomen langs gevoerd werden (ar). Men hieldt hem, te Utrecht, wel voor eenen onregtvaardigen bezitter van dit Land (j); doch 't Ieedt eenige jaaren, eer 'er beflooten werdt, wederom de wapenen tegen hem op te vatten. De Bisfchoppelyke Stoel van Utrecht werdt thans bekleed door Willem, Broeder v,n Wichard den III., Voogd van Gelder, Hy was Bisfchop Bernulf, in 't jaar 1054, opgevolgd O), en wordt ons, als een grootmoe- CO Diplom. Henr. IV. apud IIedam p. 120. (uj Hermann. Contr. ad annum 10 9. OO Lambgrt. Schafnab. ad annum 1050. (w) Lammert. Schafnab. ad annum 1050. (_X) Diplom. Henr. IV. apud Hedam p. 130. C.v) r:dc Diplom. Henr. IV. apud Hebam p. i2*. (z) He da in Bemulpbo, p. n8. *  VI. Boek. HISTORIE. 167 moedig en oorlogszugtig man, befchrceven O). Zonderling wel ftondt hy ten Keizerlyken hove; alwaar de dood van Henrik den III., die op den vyfden van Wynmaand des jaars 1056 voorviel, merkelyke verandering maakte. Zyn Zoon, Henrik de IV, die nog geene vyf jaaren bereikte, volgde hem op; terwyl Agnes, de Keizerinne Weduwe, het Ryksbeftier in handen hadt (F). Onder zulk eene Regeering , behoefde het den Bisfchop niet veel moeite te kosten, het Hof te beweegen, om eene Heirvaart, tegen den Graave van Holland, te doen beichryven, gelyk, omtrent den aanvang des jaars 1058, gefchiedde. Bisfchop Willem hieidt zig zelv' buiten den flryd (F) ; 't welk naauvlyks met de dapperheid, die men hem toefchryft, over een te brengen is. Doch in zyne plaats, fchynt hy zynen Broeder, Wichard, Voogd van Gelder, bewoogen te hebben, om zig, ten zynen behoeve, in deezen twist te mengen. De benden van deezen, vereenigd met die van Anno, Aartsbitfehop van Keulen, Thsoduin, Bisfchop van Luik, Lambert den II., Graave van Leuven, lierman, Graave of Heere van Knik en Egbert, Markgraave van Brandenburg, vêrfcheénen by tyds in Holland (V). Graaf Floris, zulk eene aanzienlyke magt tegen zig vereenigd ziende, bevondt zig in geene kleine verlegenheid. De Manfchap, die hy, in al- (<0 rSEKA ia Wübehno. ft. 41. (b) Lambert. Schafnab. ad annum 105», 1056, (.o JfMNM. a Leydis Libr. xi. Cap. 6. («o Joann. A tEYDis Libr. xi. Cap. 6. L 4 FlorjsT. om Graat Floris te jeoorloojjem. 1055.  Floris I, i Krygslist i van Graaf Floris,die hem de j overwin- > ning doet i behaalen. ^ ' i \ \ 3 ] > i i \ ] i6§ VADERLANDSCHE VI. Boek, alleryl, hadt konnen byeen rukken, was te gering in getal, om 'ereenen openbaaren veldflag mede te waagen. Ook was het den Bondgenooten reeds gelukt, eenige Sloten te bemagtigen. De Schryver, die dit verhaalt, en in den aanvang der volgende eeuwe overleedt, zegt niet, welken deeze Sloten geweest zyn; maar alleenlyk, dat zy dn Friesland gelegen waren. Hy voegt 'er by, dat deeze overmce[fering eeniger Friefche Sloten den opfland der Friezen^gedempt heeft (e). En mogelyk heefc 3raaf Floris, voor eenen tyd, geveinsd, de vapenen te willen afleggen, om den vyand e ligter eene kans af te zien. Doch 't ieedt liet lang, of hy ftelde zig in ftaat, om de ieizerfchen, niet door geweld, maar door ist, te overmeesteren. Hy wist dat het hun neest om Dordrecht en het omgelegen Land e doen was, en verwagtte derhalve hier den 'elflen aanfloot. Ook hadt hy zig hier geleerd. Doch niet onkundig van zyne geringe nagt, in vergelyking van de raagt zyner vymden, hadthy, of in het naaste flagveld, of angsalle de toegangen derwaards, diepe kuien doen graaven, die met ligte horden, boen met dunne aarden zooden belegd, looslyk oegedekt werden (f): een Krygslist, van velken ons de Gefehiedenisfen deezer tyden 'erfcheiden' voorbeelden uitleveren (g). Het -eger trok vast op Dordrecht aan; doch ;antsch en al onbewust van de laage, die hun, door CO Sigjjb. Gemblac. ad annum 1058. ff) Joann. a Leydh Libr. XI. Cap. 6. (g ) «* Recin, ad annum SU?. & Buchel ad Hedam pt  VI. Boek. HISTORIE. 169 door de Hollanders, gelegd was, ftortte het Paardenvolk , onverhoeds , in de looze putten,, daar de agterden de voorden verpletterden. De verwarring, die, hierdoor, in 't gantfche Leger, veroorzaakt werdt, gaf Graave Floris gelegenheid, om, met zyne geregelde benden, op den bedremmelden vyand aan te vallen, en 'er eene geweldige flagting onder te wege te brengen. Kortom, de overwinning verklaarde zig volkomenlyk voor hem. De Voogd van Gelder en de Graaf van Leuven vielen hem leevende in handen, en werden, niet dan na het betaalen van een aanzienlyk Losgeld, geflaakt (Jt). Graaf Floris fchynt, na deezen dag, de verlooren'Sloten ook wederom herwonnen te hebben ; alzo men aangetekend vindt, dat hy zyne vyanden alomme dermaate onder bedwang bragt, dat zig niemant hunner veilig waande, in de fterke° Plaatfen, die door hen bezet waren (/). Weinige jaaren verliepen 'er egter, of men zag de Aartsbisfchop van Keulen, de Mark graaf van Brandenburg, de Graaf van Kuik en eenige anderen wederom tegen den Graave van Holland te velde trekken. Graaf Floris hadt zig nu beter in daar van tegenweer gedeld, en een talryk Leger byeen gebragt. Om den kryg, zo ver als 't hem mogelyk was, van de grenzen te houdeu, trok hy het vyandelyk Leger tegen: 't welk vast, de Maaze langs, herwaards kwam. De wederzydfche Legers ontmoetten eikanderen tusfchen de Maaze en ' f/») foAW», a t.f.vms Libr. XI. Cap. 6 Melis Stokk i:t Floris i. 01. 2y, L 5 Floris I. XXXI. Graaf Fjoris tvordtjby [lemen, overvallen en jedood. IOÓI.  'Floris I. Vrouw Geertruid beiriert het Land, voor haaren onmondigen Zoon. Dirk. 1 1 c 1 { XXXII. Toeleg t ran Bis- 170 VADERLANDSCHE VI. Boek. en de Waal, niet verre van het Dorp Hemen, thans ook, in onderfcheiding van Op-Hemen in den Tielervvaard, Neder - Hemen genoemd. Hier viel een bloedige fiag voor, in welken Graaf Floris, andermaal de overwinning behaalende, den vyand op de vlugt dreef. Vermoeid van den ftryd, begaf hy zig, met zyn volk, niet verre van 't flagveld, onder 't geboomte , tot rusten. Doch hier werdt hy van den Heere van Kuik, die zyne verftrooide benden wederom byeen verzameld hadt, in den flaap overvallen, en, nevens een goed getal der zynen, gedood (T). Dit viel voer, op den agttienden van Zomermaand des jaars ïoöi (7). Graaf Fioris liet, by zyne Gemaalin, Geertruid, Dogter van Hertog Herman van Saxen, twee Dogters na, Bertha en Magteld, en eenen minderjaarigen Zoon , Dirk genoemd, die, onder 't opzigt zyner Vloeder, Vrouwe Geertruid, hem, in 't Graafyk bewind over Holland, opvolgde. De ontydige dood van Graave Floris heeft, ruiten twyfel, merkelyken fchrik onder zyne >enden veroorzaakt; doch 't blykt niet, dat er zyne vyanden meer voordcels uitgotroken, of 't gros zyns Legers geflaagen hebben, /ermoedelyk is 't, dat de Holiandfche benen, in orde aftrekkende, 's Graaven Lyk ebben medegevoerd, 't welk te Egrnond bcjraaven werdt (jn). De minderjaarigheid van Dirk den V. en le zwakheid der Vrouwelyke Regeeringe gaf den CO Msus Stoke in Floris I. 30. CO Ha da Bernulpho. p. 125. il£.us Stok in Flor. i. bl. 30.  VI. Boek. HISTORIE. ïjtf den Bisfchop van Utrecht wel haast gelegenheid, om zyne eifchen op de Landen des Hol* landfchen Graafs te vernieuwen. Vooraf vondt hy geraaden, zig met Keizerlyke brieven te fterken, die thans, voor hem, niet moeflyfe te bekomen waren. De Keizerinne Weduwe, zig by eenigen verdagt gemaakt hebbende yan onbetaamlyke gemeenzaamheid met Henrik, Bisfchop van Augsburg, die 't Ryksbeftier in handen hadt, werdt, in 'tjaar 106a, afgezet van de Regeeringe; die, federt, door eenige Bisfchoppen en andere Grooten, op den naam des Keizers, aanvaard werdt («)• Anno, Aartsbisfchop van Keulen, boezemvriend van Bisfchop Willem van Utrecht, hadt de voornaamde hand in dit werk gehad, en den jongen Keizer, die te Utrecht het Paaschfeesi hadt gevierd listiglyk, in zyne magt weeten te krygen. Sedert viel hem een voornaan gedeelte van 't Ryksbedier in handen. En vari toen afzag men, naar 't getuigenis der oudftc Schryveren, hen, die aan 't roer zaten, Landen by Landen aan hunne Gundelingen weg fchenken, bedienende zy zig hier toe van 'i Vorden naam, die, door kinderlyke toegee vendheid, alles deedt, wat hem bevolen, al les tekende, wat hem voorgelegd werdt O) In deezen daat der zaaken, verkreeg Bis fchop Willem, door tusfchenfpraak van Anno, Aartsbisfchop van Keulen, en van eenige andere Grooten, by twee Giftbrieven, dooi Henrik den IV., den dertigden van Grasmaant O') Lamb. Schafnab. ai annum 10S2. O) Hbrm. Contr. ad annum luÓ2. QO Lamüert. Schafnab. ad annum 1063. Dirk V. ie'nop Willem , om de betwisteLanden magdg te worden. ■ Giftbrieven ten zynen rbehoeve door Henrik l  Ï3JIRK V. den IV. getekend ! 5 i 5 5 * Groter- , benekes- , tegron. > 5 r y. 3 y. t?a VADERLANDSCHE VI. Bok; maand en den tweeden van Bloeimaand des jaars 1064. gedagtekend „ het gantfche „ Graaffchap, in Westfiinge en omtrent den „ Ryn gelegen, welk Graaf Dirk bezeten „ hadt, benevens de Abtdy van Egrnond , „ daar toe behoorende Hier werden bygevoegd de goederen, die Graaf Dirk de Hl. en zyne twee Zoonen, Dirk de IV., en Floris de I. der Utrechtfche Kerke, onregtvaardiglyk, dus luidt de Giftbrief, ontweldigd hadden: betraande in „ vier Wooningen in „ Krimpen, van den mond van het water Al„ bias af, tot in de Merwede: van daar tot „ Menkesdrecht, de helft der gantfche Land„ llrcek, met derzelver Regtsgebied: voorts „ van Riede, langs de Merwede, tot Sly „ drecht: als mede langs de Merwede naar „ Thuredrecht of Dordrecht, en van daar door , Duble, Duvelhare, langs de Waal en Mer, wede, wederom tot in Thuredrecht, met , de Kapel, aldaar nieuwlings gebouwd. Wy, ders, van Thuredrecht, Oostwaards, tot , aan Godekins Hoffiad, by Wcrkenemiinde: ze> ven wooningen in Holtrcka [veelligt, Hout, ryk]: zestien Landhoeven en drie woonin, gen in Valkenburg: benevens eenige Bos, fchen in Valkenburg, en nog * eene ande, re plaats, tot aan Lithe [misfehien Lisfe] , toe: nog een hoeve in Heemdede , de , Kerken in Viaardinge , in Kerkwerve [in Schouwen], in Voorhout, in Nortgo [Noordwyk, of Noordgoawe in Schouwen], in Petten , in Ouddorp , met de Kapellen. Voorts ook het geheele Graaf- j -i _. . „SCHAB Cf j Diplom. Henr. IV. r.pud Hedam p. 128.  VI. Boek. HISTORIÉ. 173 5, schap in Holland, met al wat tot de „ Koningklyke Schatkist behoort: cn daaren„ boven nog het Leengoed, weik Graaf „ Wirich van Bisfchop Adelbold plag te hou„ den: en na hem door Godizo, en vervolgens „ door Dirk, Zoon van Bavo, bezeten was „ geweest: welke laatfle, door Graave Dirk „ [ den III. ] verdreeven was. Dit Leengoed „ itrekte zig van Sigeldrecht tot aan Rinesmu„ then, en boven, van de westzyde des Ryn„ drooms, tot in Bodegrave (V)." Wy hebben den inhoud deezer Giftbrieven. die, in veelerlei opzigten, duister zyn, een weinig omftandiger ter neder gefield, omdat wy 'er te bekwaamer eenige aanmerkingen over zouden konnen maaken. 1. Zy vertoonen ons de oudheid van verfcheiden' Plaatfer onzes Lands, die nog in wezen zyn, gelyk Dordrecht, Vlaardingen, Heemllede, Bodegrave en anderen. 2. Ook ontmoet ons, ir den laatften Giftbrief, voor de eerlle reize de naam van Holland, die my, in geer ouder^Gedenkfchrift, is voorgekomen, en ns deezen tyd eerst gemeen geworden is: 't well de gisfing der zulken onwaarfchynlyk maakt die agten, dat deeze naam den Lande van di Deenen gegeven is: alzo men dan vroege gewag van den zeiven moest gemaakt vinden 3. Wy zien, dat de Landen, die de Hollan ders der Utrechtfche Kerke, zo men voorgaf ontweldigd hadden, meest omtrent Dordrecht in het eigenlyk Zuidholland, gelegen warer In Rynland en in Kennemerland, werdt de U trechtfche Kerk alleenlyk in 't bejit herdel va: CO Diplom. Heer, IV. apud Hedam p. iag. Dirk Aanmerkingenover deeze Giftbrieven-. t 1 : > i 1  174 VADERLANDS CUE Vf. Bof TJIRK V. ] i ( r ( < r I cl | z n k O fc B V XXX11L Afkomst oenKrygs-^togten ' vaullo- « yan eenige Kerken, welken de Graaven, zo 'c fchynt, van zig afhangkelyk gemaakc hadden. 4. Eindelyk, blykt, uit deeze Giftbrieven, dat Bisfchop Willem zig niet vergenoegd heeft, met de herdelling in 't bezit dier Landen en Kerken, welken onze Graaven der S. Maartens Kerke afhandig hadden gemaakt. Hy wist ook de Graaffchappen, dat is, het Kegt tot het Graadyk bewind te verkrygen; 't welk de Hollandfche Graaven, eerst van iveege de Frankifche Vorden, en naderhand, loor eene onafgebroken' opvolging, bezeten ïadden. Het Graaffchap in Westrlinge, dat is, westen V Vlie, fchynt geen ander geweest te :yn dan het Klooster-Graaffchap der Egmondche Abtdye; 't welk, door Karei den Eenvouligen, in den jaare yo.3, aan Dirk den I. was op;edraagen. Het Graaflchap in Holland is, verloedelyk, het Graaffchap geweest, welk Graaf ïerolf reeds, en zyne Nakomelingen na hem, imtrent Bodegrave, bezeten hadden: ten ware len 'er, liever, het Graaflyk bewind van 't .and om Dordrecht voor neemen wilde. Doch 't viel Bisfchop Willem ligter, op eeze Graaffchappen en goederen, door Kei;riyke brieven, regt te verkrygen, dan zig, tet der daad, meester van dezelven te maaen. In Holland, was zulk eene merkwaardie verandering voorgevallen, dat zyne ooglerken, voor eerst, geheellyk te leur gedeld derden. Het Graaffchap van Vlaanderen werdt nog :regeerd, door Boudewyn den V., wiens lagt en aanzien, door den tyd, zo hoog geïegen was, dat hem de Regeering van Frankryk,  VI. Boek. HISTORIE. 175 ryk, geduurende de minderjaarigheid van Koning Filips den I. was opgedraagen. Hy hadt ook, door tusfchenfpraak van Paus Viktor den II. en van Henrik den /., Koning van Frankryk, Vader van Filips, by verdrag, in 't jaar 1057 getroffen, van Keizer Henrik den IV., weeten te verkrygen de bevestiging in het Regt op het Land tusfchen de Schelde en de Dender, op het Land van Aalst en de vier Ambagten, op het Kasteel van Gend en eindclyk ook op de vyf Zeeuwfche Eilander O), Bevvester-Schelde gelegen (0: welkt Landen geagt werden tot het Keizerryk te be hooren, en welken hy nu beloofde van dei Keizer ter Leen te zullen houden. Twei Zoonen hadt deeze Boudewyn, van weikei de oudlte, ook Boudewyn genoemd, hem volgens Landsgebruik, in 't Graaflyk be wind over Vlaanderen moest opvolgen. Ro bert, de jongfte, vondt zig, derhalve, ge noodzaakt, om van allen eisch op Vlaandere af te zien. Doch alzo hy van eenen oorlog; zugtigen aart was, hadt zyn Vader, zo di hy in ftaat gekeurd werdt, om de wapenen 1 konnen voeren, eene Vloot Schepen ond< zyn bevel gefield, met welke hy onderaan eenen inval in Gallicie te doen, op hoop vï de Saraceenen, ten minflen uit een gedeel deezer Landftreeke, te verdryven, en zig, a: d< O) Melis Stoke bl. cg. J. Tpbr.ii Chron. S. Bertin. C, XXXVII.P.II. apud.Hl\Kt. & Durand lnet. lom. lil. c. 5; (" 1 ) Deezen waren, ten dien tyde, Walcheren, Zn bevdand, Noordbeveland, Wolfaartsdyk en Borlelen. 2 onze Kaart in dit Deel, eu dg «jfö Kaart vat? Zstland, SMALLEGiNO E. Dirk v. bert, Zoon van Boudewynden V. Graave van Vlaanderen. I l > l a e :r n :e .n :n :p. !• d- ie  SlRK V. Hy komt in Holland. i < f i t Zoekt de \ Regeering met geweld c magtig te £ worden, g d ir R ki ). De Hertog, zyn voordeel vervolgende, begaf zig naar Westfriesland, alwaar hy het Land adiep, en grooten buit bekwam. Doch zich binnen Alkmaar begeven hebbende, werdt hy, aldaar, van de Westfriezen, negen weeken agtereen, belegerd. En 't was nu fchier op 't uiterde gekomen, toen Bisfchop Willem, op C»0 T-amb. Schafnab. ad anmtm \c-o,.loy$, 1076. (rij Joann. a LriydIS Libr- XIV. Cap. 1. (0) Siceb. Gembi.ac. ad annum 1071. • (pj Melis Stoke bl. 35. Joann. a Leydis Libr. XIV. tep. 1. M 3 Gor>E- FIUD. Hy verjaagt Robert den Fries, en gedraagt zig als Graaf van Holland.  i8a VADERLANDSCHE VI. Boek* GODEFRID. *»74> Hertog Godeirid wordt omgo- bragt. ; op zyn verzoek, hem regt tydig kwam ontzetten. De Stigtfchen vielen den Belegeraaren zo onzagt op 't lyf, dat 'er, fchryft men, wel agtduizend fneuvelden. Sedert, moest Westfriesland, zo wel als het overig gedeelte van Holland, bukken voor de overwinnende wapenen van Hertoge Godefrid, die zig, van toen af, als wettigen Graave van Holland gedroeg (). Ook hadt hy, volgens fommige Kronyken, niet lang te vooren, tusfchen Ryswyk en Overfchie, een fterk Slot geltigt, en by het zelve eene Stad aangelegd, die Delft genoemd wordt (Y), en thans nog de derde in rang is, onder de Hemmende HoU landfche Steden. Hertog Godefrid meende zig nu van 't Graaflyk bewind over Holland genoeg verzekerd te hebben; toen hy 'er, door een' onty3>. CO Hiftor. Attóag. Monaft. Ca-. XLU1. apttd, Marton. & Jbr./.iso Vet, Moiium. Jlm.itV. e. 951.  VITïoek. HISTORIE. 183 't Lighaam geileken, dat hy 't bedierf (v). Onze Kronyken dellen zyn' dood, die, waarfchynlyk , door Robert den Fries, bedeld was (V), op den vyfentwintigden van Sprokkelmaand des jaars 1076 Qx). Bisfchop Willem, zig, terdond na Godefrids dood, van Holland poogende te verzekeren, begon een derk Slot te Ysfelmonde te itigten; 't zy tot befcherminge der Landen, die hem, hieromtrent, waren afgedaan, of om de vaart langs den Ysfel te dekken. Doch hy voltooide het niet; alzo hy, in Bloeimaand des jaars 1076, overleedt. Koenraad, zyn opvolger, voltrok het federt, en lei 'er e ent tamelyke bezetting in (y). Keizer Henrik de IV. verloor aan Bisfchop Willem eenen yverigen voordander van zyne belangen, tegen Paus Gregorius den VIL die. in 't jaar 1073, op den Roomfchen doel verheeven zynde, zig zo hevig tegen eenige misbruiken en gewoonten des Keizers en derGees telyken in 't Duitfche Ryk gekant hadt, dal 'er eene duurzaame fcheuring, in de Kerk er in den Staat, uit ontdondt. De Paus yondt het, onder anderen, vreemd, dat de Keizer de Bisfchoppelyke waardigheid genoegzaam te koop hieldt. Ook liep het gehuwd en ontugtig leeven der kerkelyken zeer by hem in 't oog, De Duitfche Bisfchoppen, bedugt voor den Paus- t[vj Behthold. Constant. Chronic. ad annum 1076» («O Chronic. Herveld. ad annum (z~) Meus Stok1? W. 37. ^yj Heda in Conrado. j>. 137. M 4. GöDEI076. XXXV. De BisfchoppenWillem en Koenraad ftigten een Slot te Ysfelmonde. Gefchil tusfchen Keizer Henrik den IV. en Paus Gregorius dea VII.  GoDEÏK.1D. 184 VADERLANDSCHE VI. Boes. Pausfelyken Ban, rieden Keizer Henrik, dat hy de verkiezing van Gregoor, als buiten zyne toedemming gefchied, van onwaarde houden (z), en tot eene nieuwe verkiezing last geeven zou. 't Liep egter aan, tot in den aanvang des jaars 107(5, eer hier mede werdt voortgevaaren. Tegen den drie - entwintigften van Louwmaand deezes jaars, werdt 'er eene Byeenkomst van Kerkelyken en Weereldlyken, te Worms, befchreeven. Hier werdt de Paus, door den Kardinaal Hugo, dien hy, kort te vooren, in den ban gedaan hadt, van veerlei euveldaaden befchuldigd. De meesten oordeelden dat Hildebrand, zo heette de Paus voor zyne verheffing, geen Paus mogt zyn. De Bisfchoppen Adelbert, van VVurtsburg, en Herman, van Mets, een weinig aarzelende, werden, door onzen Bisfchop Willem, die hier 'thooge woord voerde, overgehaald, om, zo wel als de overigen, de veroordeeling van den Paus te ondertekenen, indien zy, fprak hy, de trouw, die zy den Keizer gezwooren hadden, niet fchenden wilden (V). De Paus bleef den Keizer niet fchuldig; maar deedt hem, op zyne beurt, in den ban, verboodt hem de Regeering van het Duitfche Ryk en van Italië, en ontfloeg alle Christenen van den eed, dien zy hem gedaan hadden, of nog mogten doen. Dit viel voor, in eene Kerkelyke Byeenkomst, die, te Rome, in CO Lamb. Schafnab. ad annum 1073. *. iqi. ed annum JC74. p. 213. J , C«5 Lamb. Schafnab. ad annum 1076. p. ma. Bri'Nü s&. xon. «ell. Hift. p. 122. Ml fkberi.  VI. Boek. HISTORIE. 185 Iri de eerde week van den Vasten des jaars 1076. gehouden werdt (b). De ongehoorde (tap van den Paus ftelde 't gantfche Ryk in rep en roer. Hy hadt, ten zelfden tyde, verfcheiden Bisfchoppen in den ban gedaan, en onder deezen ook Bisfchop Willem van Utrecht, die zo zeer tegen hem ingenomen was, dai hy, voor den Keizer, die het volgende Paaschfeest te Utrecht kwam vieren, predikende, fchier op eiken Feestdag, den doel deedt daveren van de fcheldnaamen , die hy Gregoor naar 't hoofd wierp; hem noemende eedbreeker , ov erf peeier, en valf'chen Apostel, ét verklaarende, dat hy, zo door hem als dooi de andere Bisfchoppen, als den Roomfchei doel onwaardig, dikwils in den ban gedaai was. Men wil egter, dat Bisfchop Willem nof voor zynen dood, die kort hier na voo Viel, den Paus ontfchuldigd en zig zelve zwaarlyk befchuldigd zou hebben. Zelfs voet men 'erby, dathy, geheel wanhoopig, zon der de laatde Kerkgeregten ontvangen te hel ben, overleeden is (f). De fcheuring in Ker en Staat duurde nog veele jaaren. Men wier Keizer tegen Keizer op, Paus tegen Paus. L zo veel als ons de oude Gedenkfchriften toe lichten, hebben de Bisfchoppen van Utrecl en de Kerkelyken deezer Landen altoos tl zyde van Keizer Henrik gehouden: terwyl c Hollandfche Graaven, Dirk de V. en Flor: de II, daarentegen gebeeten op deezen Vorsi (&■) LamB. Schafnab. ai armos 1076. p. 234» (_c) Idem p. 2jj, 235. M 5 FRID. I » 1 ;t t P ii it e e s ,  Dirk V, XXXVI. Herftelling van Dirk dén y. r86 VADERLANDSCHE VI. Boek. de zyde der Paufen, die, tegenwoordig, in. 't algemeen, voor de regten gehouden worden, fchynen te hebben aangekleefd, 't Vervolg deezer Historie zal dit nog nader doen zien. De dood van Hertog Godefrid deedt, ondertusfchen, de Graavin Richilde luisteren naar de voorflagen van Vrede, die haar, van wege Graave Robert, werden gedaan: en men was zo dra niet overeengekomen, of Graaf Robert kreeg de banden ruim genoeg ; omze te (laan aan de herftelling van zynen ftiefzoon, Dirk den V-, in 't Graaffchap van Holland. De Hollanders waren Graave Dirk genegen; en droegen ongaarne het juk des Utrechtfchen Bisfchops, die hen, door zyn Slot te Ysfelmonde, onder bedwang bieldt. Men oordeelde dan, met grond, in Vlaanderen, dat het herwinnen van 't gantfche Graaffchap van 't bemagtigen van dit Slot afhing. Men befloot tot het verzamelen eener bekwaame Vloote, die, wel bemand, den mond der Maaze inzeilen, sn een deel volk aan land zetten zou, om het beleg der Sterkte te onderneemen: 'tvvelk, door de Vloote, gedekt zou worden. Robert de Fries, *t zy om dat hy geen genoegzaam lantal van Schepen by der hand hadt, of om dat hy zyne onderneeming, door een aanzienlyk Bondgenootfchap, te ontzaglyker wilde maaken, verzogt den Koning van Engeand, om eenige Schepen (_d). WH- CO Ongenoemde Klerk. lil. 54.  VI. Boek. HISTORIE. 187 Willem, Hertog van Normandye, bekend byi den naam van Willem den Overwinnaar, zat thans op den Engelfchen Troon. Engeland was, na de invallen der Saxers O), w zeven Koningkryken verdeeld geweest, die , in den aanvang der negende eeuwe, onder één hooid, Koning Egbert, vereenigd werden. 4 en zynen tyde, vielen de Deenen in Engeland, en maakten zig, in den aanvang der elfde eeuwe, van 't gantfche Ryk meester. Doch Eduard de Belyder beklom, in 't jaar 104a, den voorouderlyken Troon weder, en liet dien, in t jaar 1066 zonder kinderen dervende, by mterften wil, zo men voorgaf, aan Willem, Hertod van Normandye, die terdond naar Engeland overdak, en Harald, die zig ondertusfchen tot Koning hadt doen uitroepen, verdaagden hebbende, het Ryk, door de wapenen, verkreeg. Hiervan bleef hem de naam van Overwinnaar by. Hy was, nog maar Hertog van Normandye zynde, getrouwd met Magteld, Dogter van Boudewyn den V, Graave van Vlaanderen, en Zuster van Robert den Fries C/> En deeze namaaagfchap fchynt hem bewoogen te hebben, om, op het verzoek zyns Zwaagers, eenige Schepen herwaards te zenden; die zig, -in Vlaanderen, met Graave Roberts Vloote vereenigden. Graaf Dirk de V. zeilde toen naat de Maaze of Merwe; gelyk onze Kronyken fpree- &^viï:Z'&> cap. xxxv. *M nu )IRK V.  DiRK V. Scheepsiïryd op de'Merwe. "*t Slotte Ysfelvnondebelegerd en ingenomen. I : 188 VADERLANDSCHE VI. Boe*. fpreeken (g), brandende van begeerte, om zig, m 't bezit van 't Vaderiyk Graaffchap, herfteld te zien (h). Doch in den mond der Riviere, Jagen de Utrechtfche Schepen gereed, om hem den doortogt naar Ysfelmonde te betwisten. Haast raakten de wederzydfche Vlooten aan eikanderen, en daar werdt lang en hevig gevogten, niet zonder zwaar verlies van wederzyde, tot dat zig de overwinning, eindelyk, voor Graave Dirk verklaarde. Onder de gefneuvelden van naame aan de zyde des Bisfchops, wordt Geer lak, Graaf van Zutfen, gerekend. De Bisfchoppelyke Schepen vernield, genomen of verjaagd zynde, ontfcheepte Graaf Dirk een gedeelte zyner benden, om 't Slot te Ysfelmonde te belegeren Hier binnen bevondt zig Bisfchop Koenraad,' benevens eene talryke bezetting. Ook was het Slot, met Toorens en een' Voorburgt, naar 't gebruik dier tyden , bchooriyk verfterkt. Doch het werdt van de Hollanders, die zig by Graave Dirk gevoegd hadden, zo hevig betormd, dat de voorburgt, eerlang, t'eenenaal omverre raakte. Van gelyken, wierpen le Belegeraars zo zwaare fteenen, uit hunne 31yden, tegen de Toorens van 't Slot, dat de :en na den anderen vernield of zwaar bechadigd werdt. Weinig konden ondertuschen de Bisfchoppelyken uitregten. De Burgtlaaten vertoonden zig zo dra niet boven de borstCO Melis Stoke in Dirk V, w. 80 (O'Melis Stuke in Dirk V. bl. 39.  VI. Boek. HISTORIE. 189 borstweeringen van 't Slot, of zy werden, door de Vlaaraingen, zonderling bedreeven in 'c handelen der Booge, doorfchooten of naar binnen gejaagd. Eindelyk fchooten de Belegeraars den brand in 'cSloc, waar toe men zig, al van ouds (T), en waarfchynlyk nog ten deezen tyde, van brandende fpietfen bediende. De vlam woedde zo hevig, dat 'er geen blusfchen aan was, 't welk die van binnen in de uiterdc benaauwdheid bragt (&> Zedien dagen hadt toen het beleg geduurd (7) > wan neer Bisfchop Koenraad, geenen kans ziende, om 't langer uit te houden, bedoot het Slot op te geeven, onder voorwaarde , dat hem en den Burgzaaten de vrye uittogt naar Utrecht vergund worden zou O). Graaf DW bedong, van zynen kant, dat de Bisfchop belooven zou, hem in 't vredig bezit van '1 Graaffchap Holland te laaten. Na dat deezf belofte gedaan, en 't Slot ontruimd was, lie hy hem en de zynen ongemoeid t'huiswaard keeren. Het Slot werdt, federt, geheellyl geflegt O). Men wil, dat de grond, daar ' gedaan heeft, nog den naam van Stormpoldc draagt, om het geweldig fiormen, aldaar ge fchied, in 't geheugen te bewaaren. D inhuldiging van Graave Dirk den V , di hie CD Zit XL Boek, bl. 154. (*) Chron. Belg. ad annum 10-6. CO Chron. van Claas Goeie by van Loon II. veel, 1 5 57* Ciw) Ongenoemde Klerk, bl. 55> 56« C'0 BtKA in Conrado. f. 4?.. Dirk. V». t r i.  i$>6 VA DE RL. HIST. VL Boe*. ï*m v. hier op volgde (o), is zulk een merkwaardig punt in de Historie deezer tyden, dat wy, daar by, bekwaamlyk, die Boek konnen afbreeken. (e) He&a iu Coniado 137.  VADERLANDSCHE HISTO R I E. ZEVENDE BOEK. INHOUD. I. Huwelyk van Dirk den V. De Bisfchop van Utrecht bekomt eenige Graaffchappen in Friesland. II. Dirk de V. fierft. Zyn Giftbrief ten behoeve der Egmondfche Abtdyè. llL Floris de tweede wordt Graaf. IV. Kruisvaarten naar V Heilige Land. V. Floris trouwt Petronelle van Saxen. Reden voor de Huwelyken der Hollandfche Graaven met Dogters van Saxen. VI. Verdrag tusfchen Keizer Henrik den V. en Graaf'Floris, wegens Zeeland Bewesten-Schelde. VII. Kettery van Tanchelyn. VIII. Dood van Floris den11. Voorval van den Fries Galama. Vrouw Petronelle beftiert Holland. Oostergouwe en Westergouwe aan Holland gehegt. IX. Petronelle fiaat naar Vlaanderen. X.Uirk de zesde aanvaart de Graaflyke Regeering. Twist met Floris den Zwarten. XI. Inval in Westfriesland, Verdrag tusfchen Dirk en Floris Xll. Floris fierft.Oost er gouwe en Westergouwe wederom aan de Utrechtfche Kerke ge ■ 'geven. XIII. Stigtfche Oorlog. Onlusten tusfchen 'tStigt en Groningen. XIV. Dirk de VI. 'belegert Utrecht. Trekt naar't Heilige Land. Eenige Ingezetenen deezer Landen jlaan zig aan de Elve neder. XV. Twist over eenen nieu-  192 VADERLANDSCHE VIL Boek. nieuwen Bisfchop te Utrecht. Inval der Dreg* ter Friezen. XVI. Dirk de VI. fierft. FlSn i s de derde volgt hem op. Geervlietfche Tol. Floris trouwt Ada van Schotland. XViï. Nieuwe onlusten tusfchen den Bisfchop van Utrecht en Groningen. Verdrag wegens Friesland. XVId. Byzonder Verdrag tot voorkoming van de overjtroomingen des Ryns. XIX Vlaamfche Oorlog. Graaf Floris gevangen' Nadeelïge Vrede. XX. Kryg tusfchen dekennemers en ÏVestfriezen. XXI. Watervloeden. Gcfchülen tusfchen den Bisfchop van Utrecht en de Heeren van Amfiel. Opkomst van Amfier dam. XXII. Boudewyn van Holland wordt Bisfchop van Utrecht. Westfriefche Oorlog. XXIII. Onlusten tusfchen Utrecht, Brabant en Gelder. Staat van de Veluwe cn Zutfen. XXIV. Togt naar V Heilige Land, op welken Graaf Floris fierft. XXV. Dirk de zevende wordt Graaf. Poogt zig van de Leenroerigheid aan Vlaanderen, jegens Zeeland Bewesten - Schelde , te ontfiaan. r£n evlge twist Mfrhen Graave Dirk en Willem zyn' Broeder. Wordt bvgelegd. XX VII. Willem wordt Graaf van Friesland, iwist om den Bisfchoppelyken ftoel van U- , trecht. XXVII/. Graaf Willem wordt gevangen. Ontvlugt. XXIX. Onlusten inDreniv ij FrlUWe ^oopen. XXX. Bisfchop Dirk de II. zoekt geld in Friesland te Vmen. Utrecht belegerd. XXX». Graaf Dirk bemflgttgt s llertogenbosch. XXXII. Hy fluit eene nadeelïge Vrede met Hertog Henrik van Lotharingen. Dordrecht wordt een Leen van Brabant. Dirk de tIL fierft. Graaf  VII. Boek. HISTORIE. 193 Graaf Dirk de V. fchynt rtaauwlyks in 't gerust bezit van 't Graaffchap van Holland bevestigd geweest te zyn, toen hy zig met Othilde, Dogter van Hertog Her-, man oïFredrik van Saxen, in Huwelyk begaf. Onze oudfte en beste Kronykfchryvers getuigen, dat hy 't Land, vyftien jaaren, dat is : tot zynen dood toe, in volle vrede, beregt; heeft f». Doch laater Schryvers gewaagen omltandig van zyne Oorlogen tegen de Friezen, en van zynen togt over de Zuiderzee, om Staveren te belegeren, welke Stad hy, na verloop van drie weeken, overmeesterd zou hebben (F). Al het welke wy hun niet na vertellen, om dat ons, met fommige naauwkeurige onderzoekers onzer Vaderlandfche Gefchiedenisfen, onwaarfchynlyk dunkt, dat de Hollandfche Graaven, ten dien tyde, of zelfs langen tyd na deezen, eenigen voet in Friesland beoosten de Zuiderzee gehad hebben (c). Doch daar was, omtrent deezen tyd, iet anders in Friesland voorgevallen; 't welk veel-: ligt gelegenheid gegeven heeft, om onzen, Graave Oorlogen toe te fchryven, welken hy niet gevoerd heeft. Egbert de II., Zoon en 1 opvolger van Egbert, Markgraave van Bran-1 denburg, dien wy, een en andermaal, te-J gen de Hollandfche Graaven, hebben zieni te velde trekken, was, in zyne vroege s jeugd' Ca) Melis Stoke, hl. 39. f bj Apud Doiisam Pair. Libr. vi. p. 144- Dolsam Filium 1'ibT. X. p. 48. L'bb. Ëmmium Libr. VI. p, ïjjl. (_cj Vide Büchei.. ad Uedam p. 13C. U. Dztu N Dirk V. I. Dirk de ryfde rouwt. 3f hy te- ;en de friezen jeoosten le'Zui- lerzee reoor- oogd liebbe. De Bis», 'chop 'rm Jtrecht ■rorkrygc ie Graaf- chappen )oster- ;ouwe, Vester- ;ouwe uz.  Dirk V. 194 VADERLAND SC HE .VII. Bot»; jeugd (V), tegen Keizer Henrik den IV. opgellaan, en hadt, aan 't hoofd der Saxers, de wapenen opgevat, met dien ongelukkiger! uitflag, dat de Keizer, den Markgraaf in verlegenheid gebragt hebbende, zyne goederen aanfloeg en wegfchonk (e). Onder deeze goederen, waren ook eenige Graaffchappen in Friesland, hem door den Keizer ter leen opgedraagen (ƒ). Egbert wordt, in egte Gedenkschriften deezer Eeuwe, als Graaf van Oostergouwe, Westergouwe (g), lslegouwc (h) en(i) Staveren (T) erkend. En nademaal de Utrechtfche Bisfchoppen, federt eenigen tyd, ten Keizerlyken Hove, zonderling wel gezien waren, werdt Bisfchop Koenraad, op verfcheiden' tyden, met deeze Friefche Graaffchappen begiftigd. In 't jaar 1077, bekwam hy het Graaffchap van Staveren. De Giftbrief is nog voorhanden (k*), en op den dertigften van Wynmaand des gemelden jaars, te Worm-s gedagtekend. Naderhand verkreeg hy het Graaffchap van Oostergouwe en Westergouwe, lat is Oostergo en Westergo, by een'Giftarief, te Weimar in Turingen, op den ze- ven- (dj Dipl. Henr. IV. apud Hedam p. 139. Apolog. Henr». [V apud Freheu. Germ. Script. Tom. I. p. 216. C«) Dodechin. ad annum 1089. Cf) Diplom. Hemji. IV. apud Hedam p. 140. Cp) Dipl. Henr. IV. apud Hedam p. 13Q. C»5 Dipl. Henr. IV. apud Eccard. Hift. Geneal. Princ. üaxon. fuper. ƒ>• 307. Cij Dipl. Henr. IV. apud Hedam p. 139. C&) Apud 1-lBDAM p. 139. (1) Sommigen meerien, dat het Graaffchap Staverefó het zelfde is, als het Graaffchap Islegouwe. AltciCv Germ. irfer. P. II, p. 103.  VïL Boek. HISTORIE. io£ venden van Sprokkelmaand des jaars 1086, getekend (0, en eindelyk ook hei Graaffchap hlegmwe, by een' Giftbrief, te Regensburg getekend, op den derden van Grasmaand des gemelden jaars (ni). Doch in 't volgende jaar, verzoende zig Egbert met den Keizer 00 > cn toen werden alle deeze Giften wederom ingetrokken , niet zonder merkelylc ongenoegen des Utrechtfchen Bisfchops (0), die zig reeds veel voordecis van deeze nieuwe uitbreiding zyns gebieds beloofd hadt. 't Leedt egter niet lang, of de Markgraaf ondernam nieuwe vyandelykheden tegen den Keizer Sommige Schryvers verhaalcn^ dat hy zig van gantsch Friesland tusfchen 't VIie en de Lauwers meester maakte (cf). En fchoon ons hiervan, in de oudlle Gedenkfchriften, geen bewys voorgekomen is, behoeft men 't geenszins vreemd te" vinden, dat Egbert zig onaf httngkelyk heeft zoeken te maaken in eene Landltreek, over een gedeelte van welke, hem het Graaflyk bewind opgedraagen was. De Keizer, een aanzienlyk Leger byeen gebragt hebbende , rukte daar mede, in de Lente des jaars 10S9, in Turingen (V), alwaar de voornaamfte goederen des Markgraafs gelegen waren. Egbert was hier ook by der hand, en noodzaakte den Keizer, het beleg van zeker Slot, welk tot laat in 't na« (Ij Apud Hedam p. 139. ([111 j Apud Eccard. Hilt, Gencsl. Princ. Saxon. Super, p, 397- Qn) Annal. Saxo. ad annum 1087. (0) Vide Buchel. ad Hedam. p. 140. (pj Annal. Saxo. ad annos 1085, 1087. (q) Ubb. Emm. Rer. Frific. Libr. VI. p, 252, £»•) Podechin. ad annum 1089. Na ■ Dirk V, iooó. 1089.  tt)$ VADERLANDSCHE VII.Boer DirkV. TI. Dirk de V. fterft ioyi. 7.yc\ GiFi brief tei behoeve der Egmondliehe Abi dye. 't najaar geduurd hadt, op te breekcn, en hals over hoofd, met agterlaating der Keizerlyke eertekenen, naar Bamberg te vlugten (j). Egbert trok egter weinig voordeel van deeze overwinning, Hy werdt, kort hierna, door befte! van Aleid, Abtdis van Qjtlecflinbufg en Zuster des Keizers, verraadelyk omgebragt (7). De Bisfchop van Utrecht werdt, nog in 't zelfde jaar 1089, wederom in 't bezit gefield der Graaffchappen Oostergouwe, Westergouwe, Isiegouwe en Staveren fV), allen welken, zo wel als de andere goederen des Markgraafs, op nieuws, aan 't Ryk vervallen verklaard waren. De Utrechtfche Bisfchoppen hebben, federt, op deeze Giften, het regt gegrond, welk zy op Friesland voorgaven te bezitten. Graaf Dirk de V. overleedt, niet lang hier na, op den zeventienden van ZomermaandQv) des jaars 1091 (V)- Men heeft nog eenen . Giftbrief van hem, ten behoeve der Abtdye -van Egrnond, op den zesentwintigflen van 'Hooimaand des jaars 1083, te Vlaardingen, getekend. Sommigen hebben denzelvcn voor verdigt gehouden: doch, onzes oordeels, - zonder genoegzaamen grond. Andere geloofwaardige Schryvers getuigen, dat zy den oorfprongkelyken Brief zelf gezien hebben Cv). Steven, Abt van Egrnond, hadt Graave Dirk de (O Bertiiold. ml annum 1089. CO Contin. Lamb. Schafnab. ad annrnn 1089. Apolog. Henr. IV. p. 218. (a~) Diploma Henr. IV. apud Mattileum ad Anonym. de P.eo. Ultraj. p. 86. (O Leon. Monach. Brevic. p, 152. (*) Melis Stoke in Dirk V. bl. 40. Q*j Hsoa in VoUmaro. p. 91. ibid. Nou Buchei.  VIL Boek. HISTORIE. de Giftbrieven vertoond, weleer door Dirk, Walgers Broeder, Dirk den II., zynen Zoon, benevens derzelver Vrouwen, Geva en Hildegard: voorts door Egbert, Aartsbisfchop van Trier, Zoon van Dirk den H. cn door Graaf Arnoud, benevens deszeïven Vrouwe Luitgard; als mede door Dirk den lil., Arnouds Zoon, met zyne Gemaalin Othildc; door Sifrid , bygenaamd Sikko , tweeden Zoon van Graave Arnoud, en door Floris den I., met deszeïven Gemaalinne, Geertruid, ten behoeve der Egmondfche Abtdye verleend. Graaf Dirk de V. bevestigde alle deeze Giftbrieven. Hy noemt zig, in 't hoofd van den zynen, Dirk, door Gods genade (2), Graaf der Hollanderen. Voorts geeft hy den Abt regt, „om, „ zelf, of door zynen Advokaat, Regtdagen te „ houden, in alle de Landen, der Abtdye '„ toebehoorende, en verklaart, de onder„ hoorigen der Abtdye door de gantfche „ uit- (2) Met deeze woorden, _ door Gods Genad». die, veelligt, oudtyds, Godsdienstiglyk en zedigheickshalve gebruikt zyn, gif men egter, ai vroeg, te verftaan, dat men van nieroant dan van den Opperheer van afl.39 afhing'. De Voriten hebben, hierom , fomtyds, hun nen Leenmannen verbooden, zig van deeze fpreekwyze te bedienen. Somtyds hebben ze 't hun ook vergund, mids dat zy verklaarden, hierdoor, geene inbreuk te willen doen, op het regt van opperste magt, -hunnen Leenheereu toekomende Foyez Daniël. Hhtoire da France Tom VI. p- 190, 356. Edit. de Paris 1729. 'tSchynt, dat de Hollandfche Graaven, als Leenmannen des Duitfebeft Ryks, zig van deeze fpreefcwys, in den uitjtbreidften zin, niet hebben konnen bedienen, N 3 DireV.  fLOR-lS II» III. Floris de II. of de . Vette wordt Graaf. 198 VADERLANDSCHE VII.Boek; „ uitgeftrektheid zyns Graaffchaps, tolvry." Sommigen melden, dat Graaf Dirk het Schoutfchap van Alkmaar ook aan de Abtdye van Egrnond gefchonken heeft (y). Doch hier van maakt de Giftbrief geen gewag. Ook zyn 'er nog andere redenen, om 'er aan te twyfelen (V). Onder de getuigen, die den Giftbrief bevestigd hebben, worden de Burggraaf Ada/ium, waarfchynlyk (3) Alewyn, Burggraaf van Leiden (a), Dodo van Ryswyk, Thigard Blankart en verfcheiden' anderen met naatné genoemd (tb). Dirk de' V. liet eenen Zoon na, Floris genoemd, en in onze Kronyken, by den naam van Floris den Feiten (4), bekend. Hy volgde zynen Vader op in 't Graaflyk bewind over Holland. Sommigen willen, dat hy, nog jong van jaaren zynde , door Keizer Henrik den IV., onder de Voogdye gefteld werdt, eerst van Koenraad, Graave van Werla, daar na van Fleurik, Graave van Northeim, den eerHen een' vollen, den tweeden een halven Broe- 00 Mt.us Stoke in Dirk V. bl. 40. (z) Zie S. EiKELEtiBBRps Alkmaar, U. 37. Ca) P'ide Joann. a Lsydis libr. XV. Cap. 8. Oj PiP.lpm. Vide Apud Dousa.K Fil. Ann.il. Libr. X * 487. & MlruRUM CödiC. Donat. Piar. Cap. LXI. p. n, Tom' I. Opw. Diplom. (?) In een oud Hand&hrift van deezen Giftbrief, weleer den IJeere van Mierop, Rekenmeester van Holland, hebbende toebehoord, leest men ook geen AdaUum, maar Adalvyn. Ik heb een Affchrift van ditHandfchrift gezien. (4) Een zyner Tydjer^ooten befchryft hem, als geweicig vet, gravisfem/i pingzeditte. Vide Rodulpiu S. Trudettis Libr. X. p. 692, Tom. II. Spetft, u. t> AcherV, •  VII. Boek. HISTORIE. 199 Broeder van de Gravinne Othilde (Y). Doch hiervan is ons geen blyk voorgekomen. Men vindt wel dat Koenraad, Graaf van Werla, * door zekere onbekende foorc van Friezen, in den jaare 109a, is omgebragt (d"). Doch niet dat hem eenig bewind over Holland of Graave Floris was toevertrouwd. Van Henrik den Dikken, Graave van Saxen, Zoon van Otto, Graave van Northeim, leest men, dat hem het Markgraaf fc hap van Friesland, door Keizer Henrik den IV., ter leen opgedraagen werdt, en dat hy, bezit van zyn leen willende neemen, eerst door het Krygsvolk des Utrechtfchen Bisfchops, daar na door het Friefche graauw, tegengeflaan en belaagd werdt; tot dat hy, gedwongen zynde de vlugt . naar den zeekant te neemen, door het Bootsvolk, van 't leeven werdt beroofd; 't welk, volgens fommige oude Schryvers, in 't jaar 1101 (V), volgens anderen (ƒ), in 't jaar 1103, gebeurd zou zyn. Doch dat ook deeze Henrik Voogd van Graave Floris zou zyn geweest, is, onzes weetens, van geen' oud' Schryver getuigd. In den aanvang der Regeeringe van Graave Floris, werdt de Kruisvaart naar 't Heilige < Land, in verfcheiden' deelen van Europa, ge- ' predikt. De Pelgrimaadjen naar 't Oosten j waren langs hoe gemeener geworden, onder v de Christenen vgn\ Europa. Robert de Fries," Graaf van Vlaanderen en geweezen Voogd j van (O Van Loon Al. HoU. Hift. II. Deel, bl. 355. (_d~) Annal. Snxo. ad anti. 1092. Annal. Saxo. ad ann. 1082, Iiot & 1103. %J~) Chron. regja S. Pantalcon. ad ann. 1.03, N 4 Floris II. * èFrefowbus qui iicuntur Morfemen. IV. )or- ?rong er .ruisaarten,aar her. leilige >and.  Ut 1095. 200 VADERLANDSCHE VIL Boek. van Graave Dirk den V. hadt, voor zynen dood, die in 't jaar 1093 voorviel, ook deezen togt ondernomen, en gelukkiglyk voltrokken (g). De Pelgrims, te rug keerende, hadden alomme den mond vol van de verdrukkingen, die de Christenen, te Jeruzalem, en elders in 't Oosten, leeden, en van de fchande, die 't voor de Europifche Christenen was, dat de Heilige Plaatfen langer in de handen van ongeloovigen bleeven. Paus Gregoor de VII. hadt, al iri 't jaar 1074,een ontwerp gefmeed, om de Europifche Vorden, tot het beoorloogen der Mahometaanen en het herwinnen van 't Heilige Land op te wekken (Ji): doch de fcheuring in Kerk en Staat hadt de uitvoering gedremd. Urbaan de II., een zyner opvolgeren, doeg, in den jaare 1095, eindelyk de hand zo yverig aan dit werk , dat verfcheiden' aanzienlyke Vorden zig to; den Kruistogt beweegen lieten (7). Van het gemeen, vloeide eene ontelbaare menigte, uit alle oorden, famen. Een Kluizenaar uit het Bisdom Amiens , bekend by den naam van Petrus den Heremiet, die zelf van Jeruzalem te rug gekomen was, doorliep Landen en Steden, alomme de Kruisvaart predikende. Ook hadt de Paus bevolen , dat de Bisfchoppen, elk in zyn Stigt, 't Gemeen , door allerlei redenen, tot den togt naar 't Heilige Land moesten opwekken (k). De Giiekfche Kci- CtO J. Iperh Chron. S. Bert. Cap. XXXIX. P. I. & IV. Cel 58a ), en eindelyk Jeruzalem, op den ftienden van Hooimaand des jaars 1099, na O Orderic. Vital. Libr. IX p. 700. Bertiiold. Connt. ad annum 1096. qj Gljill. Tïr. Libr. II. Cap. 21, 22, 23. Libr. III. * II, 12. O Ubh. Emmius Libr. VI. p. 258, 050. p Oesta Tancredi. Cap. XV. XXIX. mThefaur. Marten, I'urand Tom. I. c. 121 & 131. N' O Ouill. Tyr. Libr. V. Cap. 21, 22. Libr. VI. Cap,  VIL Boek. HISTORIE. 203 m een beleg van vyf weeken (ft). Godefrid van Bouillon, Hertog van Lotharingen, Zusters Zoon van Godefrid den Bultenaar, werdt, kort hierna, ttft Koning van Jeruzalem verhecven(v). Hy regeerde naauwlyks een jaar: doch het nieuw Koningkryk, door hem geltigt, is, onder verfcheiden' Koningen, agtentagtig jaaren in (tand gebleevcn. Zulk een gevolg hadden de eerite Kruistogten naar 't Heilige Lanfi. Wy zulien hier na zien, wat deel de Ingezetenen deezer Landen meer gehad hebben, in het gene, vervolgens, inhetOosten, ondernomen werdt. Doch 't zal hier niet te onpas komen, het oogmerk en den eindelyken uitilag deezer Kruistogten, die zo merkelyken invloed op den Geestelyken er weereldlyken Staat des Christenryks en onzes Vaderlands in 't byzonder gehad hebben, beknoptelyk, aan tc wyzen. De Paufen, de eerfte en voornaamfte aandryvers der Kruistogten, gaven voor, met dezelven, geen ander oogmerk te hebben, dan de herllelling en voortplanting van den waaren Godsdienst, onder de ongeloovigen. Doch men zag, wel haast, dat, onder dee zen dekmantel, een andere toeleg verborgen was. Zy zogten hun Geestelyk Regtsgebied uit te breiden" in 't Oosten, en de Patriarch* fchappen van Antiochie en van Jeruzalem, Zelfs, ware 't mogelyk, dat van Konllantinopel van zig af hangkelyk te maaken. Zy beweerden, daarenboven, regt te hebben, op alle de Landen, die door de Kruisvaarders gewon* : 1) Göitl. Tyr. Libr. Vilt. Cap. 5, iti, 19. &c. ^y) Guill. Tïr. Libr. IX. Cup. 1. Floris II. Schets van het oogmei en den uitflag derzel- ven.  Floris IL 204 VADERLANDS CUE VIL Boek, wonnen werden. Ook was het hun te doen, om de vermeerdering van hun gezag, over de Vorften en Volkeren van 't Westen, die zy eerst vervulden, met eenen bygclovigen eerbied voor Palestina, daar de voetftappen Honden van den Zaligmaaker en van de Apostelen; op dat zy hen, te ligter, zouden beweegen tot het onderneemen van herhaalde Kruisvaarten , en ondertusfchen een nieuw Pausfelyk regt, uit deeze Kruisvaarterf gefprooten, in alle Landen invoeren. Vorften, Edelen, Koopluiden, Burgers, Boeren, Slaavcn zeiven beloofden zig eer en voordeel uit de togten naar 't Heilige Land. Op 't woord der Leeraaren, zag men ze, in 't algemeen, aan als een verdienitelyk werk ; waardoor elk, t zy hy 'er in ftaagde of omkwam , de weg naar den Hemel gebaand werdt. De Paufen gaven ook aan ieder, die 't Kruis aannam, aflaat van zonden : 't welk veelen, die zig aan flrafbaare euvcldaaden fchuldig kenden, bewoog, tot het onderneemen van eenen Kryg, die hen, voor's Hemels ongenade, cn te gelyk voor de ftraffe des weerekilyken Regters bevrydde f». Mier kwam nog by, dat de Slaavcn, die't Kruis aangenomen hadden, vry verklaard werden, alzo 't hunnen Heeren niet geoorloofd was, hen den togt te doen ftaaken. Zulken ook, die met fchul. den bezwaard waren, mogten, zo dra zv zig met het kruis hadden laaten tekenen , * nergens, door hunne fchuldcifchers, bekommerd of 'w) BnocAro. Deler. Palestina, p, ui. & r.ptïÈ Cankivm  VII. Boek. HISTORIE. aoj of vervolgd worden f» Ook moesten de; twisten van Heeren en Vorden onderling worden geftaakt, wanneer flegts een der twistende partyèn het kruis aanvaard hadt: 't welk men een * Bejiand Gods hebben noem de. 't Beoorloogen van een Volk , welks Heer op den Kruistogt was , werdt ook by den Paus voor heiligfehennis gehouden. Door al het welke, grooten en kleinen, in merkelyken getale, werden aangezet, om zig te hiaten tekenen: terwyl 'er, te gelyk, de gemecne regten, alomme, naar een nieuw Pausfelyk regt, door verplooid en hervormd werden. °'t Welk niet nalaaten kon 's Paufen eezag hooger op te vyzelen, onder volken, die reeds waren ingenomen, met de diepfte iioogagting voor den Heiligen Stoel. Verfcheiden' veranderingen in het Burgerlyke regt en verfcheiden' misbruiken in den Godsdienst zyn hunnen oorfprong verfchuldigt aan de Pausfelyke wetten, tot aanmoediging der Kruisvaarten gemaakt: met naame, he ophouden van den Staat van dienstbaarheic onder de boeren, aan veele oorden : alz< de verhaten' Landen, by mangel van Slaa ven , aan vryen om te bebouwen moestei worden verhuurd: ook het verheffen van bui gers of boeren tot den Itand van Edelen, i de plaats der menigvuldige Edelen, die o; de Kruistogten omkwamen: waarvan ons on ze Vaderlandfche Gefchiedenisfen ook voor beelden uitleveren. liet verpanden van Leen p-oederen is, na de Kruisvaarten, insgolyks, i 'tge (r) Outtt. Tïmus Ifbr, i, cp. ik ?LORIS II. * Trettire Dei. 1 i ► i i i i  Floris EL * Jn parli bus hifidelium. 1 I i ^ 1 ( V. Floris de j tweede trouwt ' Petronel- < i li tcó VADER LAND SCHE VILBöèkï 't gebruik gebleeven. En om ook iets van 't Godsdienftige te zeggen, de Bisfchoppen in naam* over Stigten, die in de magt der ongeloovigen waren , de Geestelyke Stedehouders, die noodig werden, als de Kerkvoogden uitlandig waren, en de Geestelyke Ridderorden zyn hunnen oorfprong verfchuldigd, aan Pausfelyke inftellingen, ter gelegenheid der Kruisvaarten. Zelfs meent men, dat het houden van 't Avondmaal onder de gedaante van brood alleen, eerst op de Kruistogten en in Palestina, in gebruik geraakt is (5), zynde hier, voor zo veel volks, zei-den wyns genoeg te bekomen. Ondertusfchen zyn de meeste Kruisvaarten, die hier zo. veel invloed op de gemeene zaaken had- < ien, in 't Oosten ongelukkig uitgevallen. Zy rebben veelen Vorften en een onnoemelyk retal van Edelen en gemeenen het leeven getost: veele Ryken en Staaten zyn 'er door ver, :wakt en verarmd, en Palestina en 't gantfche ;ebied der Griekfche Keizeren is, eindeiyk, >nder de heerfchappye der Mahometaanen, vervallen. Doch't zal in 't vervolg te pas konen nog iets, wegens den uitilag van twee of Irie Kruisvaarten, aan te tekenen. Wy hernatten den afgebroken draad van ons verhaal. Graaf Floris de II. begaf zig, zo 't fchynt, ia dat hy zelfs 't bewind over 't Graaffchap ran Holland in handen genomen hadt, 'twelk . , in CS) Zie de Disfert. de jut, itmov. per cxpedit. faram, Prarfidiê LH. Boehmerr> verdedigd, in 't jaar 740; waar in Yvooruaamfte, welk wy hier byeens* aald hebben,, te vinden is.  VII. Boek. HISTORIE. 207 in den aanvang der twaalfde eeuwe gefchiedde, in Huwelyk met Petronelle, Dogter van Dirk, Hertog van Saxen (j), dien anderen^) Hertog Dirk van den PVesterlande, en wederom anderen (#) Gevehard, Graaf van Supplenburg en Querfurt noemen; en halve Zuster van Hertog Lotharius, die naderhand Keizer werdt (6). Floris was nu de vierde der Hollandfche Graaven, die zig, door 't Huwelyk, met den Huize van Saxen vermaagfchapt hadden. Van het Huwelyk van Dirk den III. met O) Wilh. Procurat. ad annum 1091. Melis Stoke ih Floris 11. bl. 44- (2) Chronic. Lnneburg. Apud Eccard. Tom. I. Col. 1369. Qaj Aputt Ditmar. Disfétt. Academ. p. 493. (6) Wy' noemen deeze Graavin Petronelle', in navolging der oude en laatere Hollandfche Schryverèn; doch men heeft onlangs in bedenking gebragt, of zy ook Geertruid geheeten hebbe. Vide D 1t1111a r i Disfert. & Exercit. Academ, p. 495. Zo wordt zy genoemd, in *de Lunenburgfche Kronyk. „ Aldar [in Holland J Jiaat 'er ,, was en Vrouwe, die was gehetenGertrud, „ Suster Hertogen Luderes." Chrontcon Luneburg., in Coll. J. G. Fccardi Tom. I. c. 1369. En op eene andere plaats (col. 1372.) „ De erfte [Dogter] namGrave „ Florentius van Holland, de het Gertrud." Doch't is te vermoeden, dat deeze Kronykfchryvers en eenige anderen de Vrouw van Floris den V, die Geertruid heette , met de Vroiiw van Floris den II. verward zullen hebben; gelyk reeds door Scriverius is aangevveezen, dat in de Saxenfche Chronyk, in 't jaar 1492., te Mentz gedrukt, gefchied is. Zie Levens der Graaven, in Floris II. bl. 119. Een ander oud Schryver drukt zig voorzigtiger uit, zeggende, dat de Zuster van Hertog Lotharius Geertruid of Petronella genoemd was. Soror Liuderi Ducis, Gertrudis Jive Petronella. Vide Annal. Saxon. ad annum 1123. Den laatsten naam houd ik voor den regten. Hy wordt, zelfs in egte(lukken der twaalfde eeuwe, gefpeld, by Boxhorn, Jbeatr. Urb. FM. p. 220, 80. Floris II. le van Saxen. Reden van de Huwelyken der Hollandfche Graaven met Dogters van Saxen,  üo8 VADERLANDSCHE VII. Roek, Fi-oris II. VI. Geleger heid va een Ve: boud nu fchen Floris den II. enKeizc Henrik denV. wegens Walche ren en ai dere Zeeuwfche Eilanden,ii 06. met (Xhilde van Saxen, van Floris den T.,mec Geertruid van Saxen, en van Dirk den V., met eene andere Othilde van Saxen, hebben wy, op zyne plaats, gewag gemaakt. En die eenigermaate in de Gefchiedenisfen deezer tyden bedrceven is, zal zig geenszins over de vermaagfchapping onzer Graaven met den Huize van Saxen verwonderen. De Hertogen van Saxen waren, zo zeer als de Hollandfche Graaven, op de Keizers, die ten deezen tyde regeerden, gebeeten, boven al op Henrik den IV., met wien zy lang en dikwils geoorloogd hebben. De Huwelyken der Hollandfche Graaven met Dogters uit den Huize van Saxen dienden dan, om de Party, die beide de Saxers cn de Hollanders voorHonden, tedyven, en de maatregels der Keizeren, met verecnigde magt, te leur te Hellen. Doch toen Henrik de IV., op den zevèn~den van Oogstmaand des jaars noó, overleeLden, en zyn Zoon, Henrik de V., die, -al by 't Leeven zyns Vaders, tegen hem was opgedaan , in zyne plaats verkooren was; fcheen deeze verandering Graave Floris aanr leiding gegeven te hebben, tot het aangaan van een Verbond met den nieuwen Keizer, van 't welk de Vlaamfche Kronyken alleenlyk met een woord in 't voorbygaan gewag i-maaken. Henrik de V. fcheen, in den aan. vang zyner Regeeringe, eenen gantsch anderen voet te willen volgen, dan zyn Vader gedaan hadt. Hy ei kende Pasckaal den II. voor wettigen Paus, buiten wiens gemeen- fchap, zyn Vader gedorven was, Dus maakte  Vil. Boek. HISTORIE. 209 te hy een einde van de fcheuring, die omtrent dertig jaaren geduurd hadt: en fchoon hy haast van gedrag veranderde, gaf dit gunftig begin, in 't oog der Hollanderen, waarfchynlyk aanleiding, tot het Verbond, van welk wy fpreeken. Het betrof Vlaanderen, Walcheren, en de Zeeuwfche Eilanden Bewesten - Schelde. De Keizer oordeelde regt te hebben op Vlaanderen, federt dat Robert de Fries zig van dit Graaffchap meester gemaakt, en het Leger, door Henrik den IV., Richilde, wiens Zoon Arnoud hy voor wettigen Graave hieldt, ter hulpe toe gefchikt, geflaagen hadt. De dood van Robert den Fries en 't gerugt van den optogt van Robert, zynen Zoon, naar 't Heilige Land, hadt Henrik den IV. ook, al in den jaare 1096, doen befluiten, om een Leger by een te rukken, en zig van 't Land van Aalst, dé vier Ambagten^ het Gendsch Kasteel en de Zeeuwfche Eilanden Bewesten-Schelde, met geweld, meester te maaken. Doch Graaf Robert, fchoon op zyn vertrek ftaande, hadt zig zo wél weeten te verllerken, dat het Keizerlyk Leger, geene kans ziende, om de Grensplaatfen te bemagtigen, zonder iets uit te regten * by hoopen, afgedroopen was (£). Henrik de V. vondtnu goed, deeze mislukte onderneeming te hervatten. De Hollanders hadden een oud waar of gewaand Regt op de gemelde Zeeuwfche Eilanden: weshalve Graaf Floris zig, zo 't fchynt, ligtelyk beweegen liet tot een Verbond, dat, kort voor of in het jaar uo8, ge- £b~) Meyèrus ad annutn 10Ó9. II. Deel. O Floris ii.  aio VADERLANDS CHE VII. Boek; Floris II. Cf) Meybrus ad annum 110R. Siceb. Gemblac. ad annum iio$. geflooten werdt. De voorwaarden kwamen, zo veel men kan naargaan, hier op uit: „ dat „ men, met vereenigde magt, Vlaanderen „ en Zeeland Bewesten - Schelde zou poogen „ te winnen, waarna Aalst en de vier Ambag„ ten aan den Keizer; het overig gedeelte van „ Vlaanderen aan Boudewyn den UI. Graave „ van Henegouwen, kleinzoon van Richilde-,. „ en de Zeeuwfche Eilanden Bewesten - Schel„ de, aan Graave Floris, zouden gelaaten ,, worden." Wat 'er, uit hoofde van dit Verbond, door de Hollanders, verrigt zy, vind ik nergens aangetekend. Alleenlyk fchynt de Keizer, in 't jaar no3, eenig Krygsvolk tegen den Vlaamfchen Graave te velde gebragt; doch even weinig, als zyn Vader eertyds, uitgeregt te hebben. Op Kersttyd, werdt de Vrede tusfchen Keizer Henrik den V. en Graave Robert te Mentz ge- . troffen (Y); doch volgens de aantekening van eenen Schryver, die, drie jaaren na deezen tyd, gedorven is, van wederzyde, met meer geveinsdheid dan opregte meening (d). 't Is ondertusfchen te vermoeden, dat Graaf Floris, in deeze zogenaamde Vrede, zal begreepen geweest zyn. Waarfchynlyk, is hem, by dezelve, Zeeland Bewesten - Schelde en 't Land van Waas, door Graave Robert, ter Leen afgedaan; alzo wy, vyftig of zestig jaaren na deezen tyd, zyn' kleinzoon Floris den III., als Leenman des Graafs van Vlaanderen , in 'c bezit deezer Landen , zien zullen. Om  VIL Boek. HISTORIE. 211 Omtrent deezen tyd of weinige jaaren laater, predikte Tanchelyn, fchoon hy een Leek was, te Antwerpen, te Brugge, en ook in 't Bisdom van Utrecht, met naame in Zeeland (V), eene Leer, die, in 't algemeen, voor Kettersch uitgemaakt werdt, en 't voordaan van welke hem eindelyk het leeven kostte. Men verhaalt van hem, dat hy, in pragtige kleederen, met opgeilrikt hair, voor den dag kwam, en doorgaans van eenen hoop van omtrent drieduizend gewapenden verzeld was, die zig niet ontzagen, zulken, die hem tegenftonden, aan te vallen en van het leeven te berooven. 't Volk hieldt hem in hooge agting, en dronk, zegt men, het water, in welk hy zig gebaad hadt. Men befchuldigt hem van zulk eene vergaande ontugtigheid, dat hy onderneemen durfde, de vrouwen,, in de tegenwoordigheid haarer mannen, en de dogters, in 't byzyn haarer moederen, te fchenden (ƒ). Meer fnoode dingen worden hem te last gelegd, die zo onwaarfchynlyk voorkomen, dat zy, of veel te breed ukgemeeten, of veelligt t'eenemaal verdigt zullen zyn, uit haat tegen zyne Leere, welke hier op uitkwam : „ dat de Kerkendienaars, cn „ de Ampten van Priester en Bisfchop zeln ven geene byzondere agting verdienden, „ en dat het ontvangen van het Lighaam en „ bloed des Heeren in 't Avondmaal niemant „ ter zaligheid vorderlyk was." Wyders beweerde hy, dat men der Geestelykheid geene Ce) Zie Boxuorn op Reicersb. )I. /%,!, hl. 34, Cf) Rob. üe Monte ai annum 1124. O 2 Floris ii. VII. Kettery van Tanchelyn , in Zeeland en elders verfpreid. /  2i2 VADERLANDSCHE VIL Boek; Floris II. VIII. Dood v.mFlori den II. i 122. (gj Vila Norberti Cap. XHi, n. 79. ibid. Not. PapEbrocii. (_k ) Robert de montè ad annum 1124. (i) Apud Mirteum Cod. Bonat. piartim Cap. LXXVI. Toml 1. Oper. Dipl. p. «5. Vide & Cap. LXXXVII. p. 87. C *) Beka in Godebnld p. 45. IIeda in eod. p. 147. CO Melis Stoke in Floris. II. bl. 41. Theod. a LeydiJ & Leon, Mowach. Brevici p, 145, ij^, ne tienden behoefde te geeven (g): al het welke hem zo gehaat maakte by de Kerkelyken, dat hy, eindelyk, onverzeld fcheep gegaan zynde, door zekeren -Priester, die hem een' zwaaren flag op 't hoofd gaf, van 't leeven beroofd werdt (Yz). Zyne Leer hadt egter, hier en daar, en vooral te Antwerpen, zo diepe Wortelen gefchooten, dat Norbert, Infteller van de Orde der Premonflreiten, na verloop van eenige jaaren, werks genoeg vondt, aan het te keer gaan en uitrooijen derzelve. Men heeft nog eenen Brief van Hildolf, Proost der Abtdye van S. Michiel te Antwerpen, in den jaare 1124, gegeven, in welken van Norberts yver, tegen de Ketteryen van Tanchelyn , met lof gewaagd wordt (T). Uit deeze Abtdye van S. Michiel, werden, omtrent deezen tyd, door last van Godebald, Bisfchop van Utrecht, eenigeNorbertyner Monniken, naar het Klooster der Regulieren , te Middelburg in Zeeland, overgebragt, na dat de Kloosterlingen, die het tot nu toe bewoond hadden, om hun ongeregeld gedrag, en veelligt ook, om dat zy de Leer van Tanchelyn aanhingen, van daar verdreeven waren (&). Graaf Floris de II. overleedt, omtrent deelen tyd, op den tweeden van Lentemaand des jaars U22 (/). Weinige jaaren te vooren  VII. Boek. HISTORIE. £13 ren (7), hadt hy de Burgers van Alkmaar ontheeven van een Regt op 'tbegraaven, welk hun, door de Abten van Egrnond, naar 't fchynt, plag afgevorderd te worden; mids dat zy egter de tienden van hunne Veldvrugten; en van hun Vee, zo veel billyk was, bleeven opbrengen: eene ftreek (8) alleenlyk uitgezonderd, uit welke zy, met den twintigften fchoof, konden voldaan. Het Privilegie, hier van verleend, het oudfte, my bekend, welk aan eenige Hollandfche of Westfriefche Stad is gegeven, is"nog voor handen (m). Floris de II. overtrof, naar 't getuigenis onzer Kronyken , zyne voorzaaten ver- • re |in magt en aanzien , ook in treffelyke 1 hoedanigheden van geest en lighaam. Doch zyne uitmuntendheid verhinderde niet, dat ( de Edelen deezer Landen hunne vryheden,; tegen het Graaflyk geweld, dat met den aan-< was van 's Graaven magt, meer dan te voo-1 ren, gevoeld werdt, moediglyk verdedigen\ durfden. Een merkwaardig voorbeeld zag men hier van, onder de Regeering vanGraa-< ve Floris. 't Geval wordt van fommigen voor verdigt gehouden (n): doch alzo het van andere Kronykfchryvers te boek gefield en niet buiten waarfchynlykheid is, ichroomen wy niet, hun verhaal hierin te lasfen. 'tWas ge- J^mj Zis het in S. Eikelenburg Alkmaar, Bylag. bl. 112. * Sciiriverius Oud Batav. bl. 130. (7) Den zestienden van Hooimaand des jaars 1116, OÓ In Cacba, anders in Eathe. O 3 Floris II. Voorval ran een' "riesch ïdelman Galama, lie zyn legt met le wape;en te;en den ïraave 'erde ■ ligt.  Floris II. ci4 VADER LANDS CHE VII. Boek. gebeurd, dat.de Graaf, in 't Bosch van, Kreil (o) jaagende, den Friefchen Edelman Galama drie Jagthonden hadt doen ontneemen. Galama kreeg hier zo dra geene kennis van, of hy doof op van gramfchap, en , zeide hy „ zo ik den Graaf ontmoet, en hy „ myne fchade weigert te boeten, zal ik „ geen' Fryen Fries meer heeten, indien ik „ hem den hoon, my aangedaan, niet be„ taald zette." 't Leedt niet lang of Graaf Floris en Galama ontmoeten eikanderen op de Jagt. Toen fpreekt de Fries Graave Floris onbezuisd genoeg om fchadebetering aan. En naaowlyks hadt de Graaf begonnen te zeggen, dat men zynen Landsheer beleefder behoorde te bejegenen, of Galama hadt het geweer reeds uit de fchedc, en trof 'er den Graaf mede in den arm. 's Graaven Knegten fchooten terdond toe, en vielen zo fel op Galama aan, dat hy, binnen kort, van 't leeven beroofd werdt. Dit zou, in 't jaar 1112, of (9) Sommigen, die deeze Vertelling verwerpen, willen , dat 'er nimmer een Bosch te Kreil geweest zy: of dat men hetflegts voor een Rietbosch ie houden hcbbe. S. Eikf.lenrurgGedaante van JFeitfricslandhX. 5. Doch in de oude Kaart van Holland van Mercator, vindt men eene Plaats, Kriel genaamd, in de Zuiderzee, niet verre yan Staveren, getekend. Uit het Oktroi tot de bedvkinge derWieringerwaard, in 't >ar 1597 gegeven, blykt ook, dat 'er toen eene Plaats, Kreil geheeten, geweest is, niet verre van Koihorn. Groot Plakaathoek II Deel, Kol. 1692. Waarom zou dit Kreil, oudtyds, geen Bosch konnen geweest 2yn, daar men blyk heeft, dat 'er, nog in de vyftiende eeuwe, een groot Bosch, ten noorden van Texel, geweest is? ZieluNii/.' Cap. XIII. p. 295, «gts, i  7Z.2W, TSSS^S. Jjt'Lyeri/iy Tan _DAMIATJ$.   VII. Boek. HISTORIE. 215 of hater, gebeurd zyn(o). Het ombrengen van Galama heeft, veelligt, gelegenheid gegeven, tot eenen Kryg, tusfchen de Hollanders en de Westfriezen. Laatere Kronykfchryvers gewaagen van eenen (lag, die, op den eerften van Bloeimaand des jaars 1114, by Vroon en voorgevallen, en in welken Jonkheer Derwoud van Egrnondgefneuveld zou zyn (ƒ>). Doch by de oudilen vindt men hier geene melding van. Een ander voorval, welk minder bekend, en in 't jaar 1108 gebeurd is, doet ons zien, dat Graaf Floris, hoe ryk ook, ongaarne dienst deedt, zonder 'er zig wel voor te haten betaalen. Koenraad, Bisfchop van Utrecht, hadt zig meester gemaakt van eene Kerk te Alburg, op welke de Abt van S. Truyen, in 't Bisdom van Luik, oordeelde alleen regt te hebben. Graaf Floris was * Voorilander deezer Abtdye, en bragt te wege, dat Burchard, Opvolger van Koenraad, de Kerk wederom afftondt. Doch door welke middelen hy tot het doen van deezen dienst werdt overgehaald, zullen wy, met de eigen' woorden van Ru dolf, Abt van S. Truyen, te boek Hellen: „ Hoe veel arbeid, zorg en kosten, zegt hy, „ ik, drie weeken agter een, beileed heb, „ om deeze zaak ten einde te brengen, zou „ te lang vallen, om te vernaaien. Ik moest „ den zeer ryken en zwaarlyvigen Graaf, „ [Florens, onzen Advokaat], met zilveren „ koorden, uit Holland naar Utrecht trek„ ken; en 's Bisfchops harden nek, met ee- „ nen- Co) Ocko Scarl. Chron. van Vriesland, II. Boak, f. 2t. C/O Annal. Egrnond. Apud Bockenberg Dynast. Egjnoni p. 17. O 4 Fi.orts lï. ' Advo-  ai6 VADERLANDSCIIE VII. Boek, Dirk VI. Vrouw Petronellcbefliertbet Graaffchap,voorhaarcn Zoon Dirk. : 1 1123. 1 1124. • 1 „ nen hamer van 't zelfde metaal, te my„ waards neigen enz." Graaf Floris hadt, by Vrouwe Petron e l l e , drie Zoons, Dirk, Floris, Simon, en eene Dogter Hadewig gewonnen. De oudde Zoon, Dirk, werdt tot zynen Opvolger gefchikt; doch alzo hy nog te jong was, om \ Graafiyk bewind te aanvaarden, hieldt Vrouw Petronelle het zelve, geduurende zyne minlerjaarigheid, in handen. Zy was eene Vrouw ran mannelyken moed, en heeft het Graafchap, eenige jaaren, loflyk bercgt Haar Broeder, Lotharius, was thans Hertog van Saxen, en lag geduuriglyk met Keizer Hen'ik den V. overhoop. Vrouw Petronelle ïieldt zyne zyde. Een oud Schryver getuigt, lat zy, in 't jaar 1123, dat is, kort na de lood van Graave Floris, tegen den Keizer jpftondt ( r }. 't Zy dan dat zy geweigerd ïebbe, het Leen van Holland, voor haa•en Zoon, Dirk den VI., van 't Ryk te /erheffen; 't zy dat zy de party haars Broelers eenigen merkelyken onderdand het>be /erfchaft; men leest, dat haar bedryf den keizer noodzaakte, om, in 't volgende jaar, net een Leger in Holland te komen: alwaar t hem, niet dan met veel moeite, gelukte, v'rouw Petronelle naar zyne hand te zetten '.?), haar noodzaakende zig van den Ryke aflangkelyk te erkennen (/)• De Cq) UoDUi.PHii Chron. S. Tnuionis Libr. X. p. C92. inCaL- . eet. e. O'AcHERt Tom. ii. (r) Ann. Usperg. ad annum 1123. Qs) Ann. Usihrg. ad annum 1124. Annal. Saxo. ai annum 124- (f) Alb. Crantz. Saxoma Libr. V. Cap. 44.  VIL Boek. HISTORIE. 217 De moed der Hollandfche Gravinne, verdrukt voor eenen tyd, rees hooger dan tc vooren, toen haar Broeder, Lotharius, na de dood van Henrik den V. die in 't jaar 1125. te Utrecht, voorviel, tot de Keizerlyke Waardigheid verheeven werdt (u). De Vyandfchap tusfchen de Keizers en de Hollanders , die meer dan eene eeuw geduurd hadt, veranderde nu, eensflags, in naauwe Vriendfchap. En gelyk de Utrechtfche Bisfchoppen zig van de gunst der Keizeren hadden weeten te bedienen, om hun weëreldlyk gebied uit te breiden; zo bediende Vrouw Petronelle zig nu, met dit zelfde oogmerk, van de vriendfchap haars Broeders. De Graaffchappen Oostergo en Westergo, weleer aan de Utrechtfche Bisfchoppen gefchonken, werden nu der Kerke, door Lotharius , wederom ontnomen, en gehegt aan het Graaffchap van Holland (V). Doch fommigen hebben aangemerkt, dat de Hollanders, zo weinig als de Utrechtfchen, door deeze Keizerlyke Giften, zyn bevoordeeld geworden (V). Vrouw Petronelle zag vast naar alle kanten uit, om het gebied haars jongen Zoons te yergrooten. Karei de Goede, Graaf van Vlaanderen, die Boudewyn den FII, in 't jaar 1119, opgevolgd was, na dat deeze Graave Robert den II., in 't jaar 1111, was opgevolgd, was, in 't jaar 1127, op den tweeden van Lentemaand, te Brugge, ongelukkiglyk omge- bragt; OO Dodeciiin ad ami. 1155. fyj Beka 7b Dödebala. p. 46. J Ub». Emmius Libr. VI. p. 209, Q 5 Dirk VI. Keizer Lotharius de II. hegt Oostergouween Westergouwe aan Holland. IX. Vrouw Petronelle tragt het Graaffchapvan Vlaanderen voor haaren Zoon te bekomen/  ai8 VADERLAND SC HE VII. Boek Dirk VI. j 1127. j r n i n bragt; zonder Kinderen na te laatenfV). Terdond, deeden zig verfcheiden' mededingers naar het Graaffchap van Vlaanderen op; en onder deezen Vrouw Petronelïe , voor haaren Zoon, Dirk den VI. De Hollanders fcheenen eenige aanfpraak op Vlaanderen te hebben, federt het Huwelyk van Vrouwe Geertruid met Robert den Fries. Doch 't was niet. meer dan fchyn, alzo Dirk de V., wiens Kleinzoon Dirk de VI. was, geen Zoon van Robert den Fries, maar een Voorzoon van Vrouwe Geertruid geweest was". Ook hadt deeze Robert, haar' Zoon, by Robert den Fries gewonnen, reeds in 't Graaflyk bewind van Vlaanderen gezien. Men mag dan, veel eer, vermoeden, dat het aanzien der Hollanderen, en de Staat? sugt yan Vrouwe Petronelle, meer dan eenig gegrond Regt, haar naar het Graaffchap wan Vlaanderen hebbe doen dingen. Veele Waamfche Edelen en een groot deel der Bur rerye hadden zig genegen tot den Hollandchen Graave betoond. Ook zou, met zyne ■erheffing tot de Graaflyke bediening van Vlaanderen, het oud gefchil over Walcheren, usfchen de Vlaamingen en Hollanders, belegt zyn geweest. Vrouw Petronelle dan, :eunende op de gunst der Vlaamingen, trok, an haaren Zoon en een aanzienlyk gevolg erzeld, terdond naar Brugge, alwaar zy, iet meer dan veertien dagen na het omkoïen van Graave Karei, op den zestienden an Lentemaand, aankwam. Zy liet geene riddèlen onbezogt, en fpiide veel gelds, om « de (.r) Meverus ad annum mi.  VII. Boek. HISTORIE. 210 gunst der Vlaamfche Heeren te. winnen. Doch fommigen, den Hollanderen ongenegen, ver. fpreidden looslyk , dat de Koning van Frankryk, thans Lodewyk de VI., de Dikke, bygenaamd , die Vlaanderen als een Leen zyns Koningkryks aanmerkte, het Graaffchap aan Willem, Heere van Iperen, opgedraagen hadt. Dit gerugt bragt de begunftigers des Hollandfchen Graafs in geene kleine verlegenheid, Zy beflooten wel, nimmer te gcdoogen, dat Heer Willem , dien men verdagt hieldt van de hand in den ongelukkigen* dood van Graa• ve Karei gehad te hebben , tot de Graaflyke waardigheid verheeven werdt: doch dugtende voor de magt van Frankryk, durfden zy ook niet flerk ten voordeele des Graafs van Holland werken (v). Verfcheiden' andere mededingers deedcn zig midlerwyl op; behalve de twee gemelden. De uitflag van deezen handel was, dat niet Willem van Iperen , gelyk men verfpreid hadt; maar- Willem van Normandye, Zusters Zoon van Graave Karei, door bewerking of volgens last des Konings van Frankryk, tot Graave van Vlaanderen, werdt verheeven. Dit gebeurde op den drie en twintigften van Lentemaand (2). Vrouw Petronelle "en Graaf Dirk waren genoodzaakt , onverrigter zaake, wederom t'huiswaards te keeren. Dirk de zesde mogt nu, naar gisfmg, omtrent agttien of twintig jaaren bereikt hebben , en bevondt zig volkomen in ftaat, om het jrty ) Gaibert. Brug. Dc Vita & Martyr.- Caroli by ScuaiVEP.'irs Graaven, bl. 132. Qz) Meïer, ad ann. 1126 & 1127. Dirk VI. X. Twist tusfchen Graaf Dirk den  Dirk VI. VI. en zynen Broeder Floris. i i Graaf Dirk de VI. dost' eenen inval in Westfriesland. 220 VADERLANDSCHE VII. Bok.' het Graaflyk bewind te aanvaarden. Zyn oudile Broeder Floris, in onze Kronyken, by den naam van Floris den Zwarten, bekend, hadt zig, by veclen, door zyne goede hoedanigheden , federt eenigen tyd, bemind weeten te maaken. Edel en onedel, Geestelyken en weereldlyken betoonden hem, om llryd, agting en genegenheid. Hy was heusch en welfpreekend ; doch te gelyk ftaatzugtig van aart (>). Des zag hy de aanltaande verheffing zyns Broeders met afgunftige oogen aan. Graaf Dirk wist wel, welk een hert hem zyn Broeder toedroeg: en nu en dan was 'er, tusfchen de Broeders, zo groot een ongenoegen gereezen , dat Vrouw Petronelle werks genoeg fcheen te hebben, om het te dillen (b~). Of veelligt zag de ilaatzugtige Graavin de onlust, tusfchen haare Zoonen, met zo veel fmert niet, als 't fcheen, alzo zy hoop fcheppen kon, om, tervvyl dezelve duurde , in 't bewind van 't Graaffchap te bly ven; 't welk zy zo lang in handen hieldt, als eenigszins mögelyk was. Doch de vyandelykheden der Westfriezen garen, omtrent deezen tyd, gelegenheid aan Uraave Dirk, om te toonen, dat hy reeds nans genoeg was, om zyn Graaffchap, met le wapenen, te befchermen; en aan Floris, :ynen Brosder, om zyne Ilaatzugtige begeer:e te voldoen. Sommigen willen, dat de Gift van Oosterro en Westergo, door Keizer Lotharius den I., aan den Graave van Holland gedaan, gelere Melis Stokf. in Dirk vi. bl. 43. (b) Joan.n. a Leyms Libr, xvu. Cap. 8, q.  VII. Boek. HISTORIE. aai1 legenheid tot den ophand der Westfriezen gegeven hebbe (V). En 't is niet onwaarfchynJyk, dat de Friezen beoosten de Zuiderzee hunne Landsluiden j van de overzyde, als naast aan Holland gelegen, tegen den Hollandfchen Graave, hebben opgeftookt. Anderen vermoeden, dat de Bisfchop van Utrecht, te onvrede 'over de Gift van Lotharius, de hand in dit werk gehad hebbe (d). Men kan 'er by voegen, dat Floris de Zwarte, veelligt, onder de hand, de Westfriezen tot den ophand hebbe aangezet, om dus zyne eigen grootheid te vestigen op de verminderde magt zyns Broeders. Immers, 't vervolg deezer Gefchiedenis maakt dit niet onwaarfchynlyk. Doch wat 'er van de oorzaak der Westfriefche Vyandelykheden zyn moge, die ons, door oude Schryvers, niet te boek gefield is; Graaf Dirk, hoe jong nog, hadt geen hert, om dezelven ongewrooken te haten. Wy hebben reeds, by eene andere gelegenheid, aangemerkt, dat Westfriesland, doorbroken van veele Meeren, die allen met de Zee gemeen lagen, niet wel anders dan in drooge Zomers, in harde Winters, of te fchepe kon b:oorlogd worden. De Winter van 't jaar 1132 was fel boven maate. De wegen waren hard, de wateren digt gevrooren, en 't ys fterk genoeg om een Leger te draagen. Deeze gelegenheid nam Graaf Dirk waar, en zyn heir by een gerukt hebbende, .trekt hy van Alkmaar af, over 't Ys, naar Westfriesland. De Westfriezen, die hier gelegerd waren, geene kans CO Ubb. Emmius Libr. VI. p. 266, 267, (_d) S. Eikelenburg Alkmaar, tl. 39, Dirk VI. 1132.  Dirk VI. XI. De Westfriezen,met Floris den Zwarten aan 't hoofd, verdedigen hunne vryheid. , i 1 1 ] \ \ De Kennemers 1 voegen i zig by , beo, j i 222 VADERLANDSCÏfE VIT.Boek. kans ziende, om het tegen den Graave uit te houden, vlooden Landwaards in, en lieten de naaste Dorpen en Buurten bloot leggen, voor de plondering der Hollanderen, die 't Land plat gebrand hebbende, met een' ryken buit van Kleederen, Koeyen en Paarden, naar. Alkmaar te rug keerden. Ook bragten zy een goed getal van gevangenen de'rwaards. 's Graaven Broeder, Floris, 't zy dat hy de hand reeds in dit werk gehadt hadt of niet, werdt kort hier na van de Westfriezen aangezogt, om 't bewind over Westfriesland te aanvaarden,. en het, tegen de overmagt zyns Broeders, te verdedigen. Een deel der WestEriefche Edelen was zeer tot hem genegen. Vlaar boven al ftondt hy diep in de gunst der rantfche Gemeente, die, veranderlyk uit der lart, ook uit begeerte naar grooter Vryheid+ ïieuwigheid zogt (e). Floris dan, in Westriesland gekomen, aanvaardde terfiond het ;ebied over de Westfriezen. Sedert deedt iy, een geheel jaar lang, zynen Broeder ale mogelyke afbreuk. Alkmaar werdt over■allen en geplonderd. De Kerk en de Markt, vaar door ik de Huizen op de Markt verilaa, verden aan kooien gelegd. De Kennemers, die zig in grooten getale )innen Alkmaar bevonden, hadden, tot nu oe, den Hollandfchen Graave zwaare fchatingen moeten opbrengen. Nu deedt de geukkige uitflagder onderneemingen van 's Graa ren Broeder hen waanen, dat hun de kans choon ftondt, om, gelyk een oud Kronyk- fchry- (O M. Stoke in Dirk VI. 4/. 43, 44,  VIL Boek. HISTORIE. 223 fchryver het uitdrukt, zig vry te vegten. Zy ; verbinden zig dan met Graave Floris, dien zy, als hunnen lleere, hulde doen. Het ftroopen en pionderen der Landen van Graave Dirk was toen dagelyksch werk. De Westfriezen, vereenigd met de Kennemers, Haken den brand in de Sloten of Lusthuizen, door de voorige Hollandfche Graaven , in Kennemerland, en onder anderen te Haarlem gefligt. (ƒ). De togten deezer Volkeren duurden doorgaans, gelyk van ouds, maar éénen dag. Immers de Westfriezen waren gewoon, met het vallen van den avond, t'huiswaards te keeren, en na dat elk de nagtrust, in zyn eigen huis, genooten hadt, des morgens, wederom op te trekken. By de Kennemers, fchynt deeze gewoonte niet geweest te zyn. En men leest, dat Graaf Dirk, zig, t'eenigen tyde, bediend heeft van den aftogt der Westfriezen, die Graaf Floris aan 't hoofd hadden, om de Kennemers, afzonderlyk, op 't lyf te vallen (g), met zulk een' gewenschten uitflag, dat de Kennemers zig, in grooten getale, aan hem onderwierpen (h). Twee jaaren omtrent fchynen deeze verwarringen geduurd te hebben, toen Keizer Lotharius, dien de twist tusfchen zyne twee Neeven zeer tegen de borst was, eenen Her tog hervvaards zondt, die, van 's Keizers we ge, bedreigingen by beloften voegende , de verbitterde Broeders eerlang tot een Verdrag bewoog, by 't welk, zo ver men uit de oude (f) Melis Stoke , bl 44. Cg~) Melis Stoke in Dirk VI. bl- 43. VViih. Pkocurat. ad annum. n.ja. 3irk VI. Verdrag usfchen Graaf Dirk den VI. en Floris.  224 VADERLANDSCHE VILBoek» Dirk VI. XII. Doodvan Floris den Zwarten. 3 j l i < 3 j 3 \ 1 . } I * I de Gedenkfchriften kan afneemen, bedongen werdt, „ dac de wederzyds gepleeg„ de vyandelykheden vergeven worden zou„ den , en elk behouden 't gene hy reeds be„ zat (>')•" Floris de Zwarte bleef egter niet lang in 't bewind over Westfriesland. Arnoud, Heer van Rechem in 't Land van der Mark, overleeden zynde, liet zyne goederen eene eenige Dogter na, Heiwig of Hadewig genaamd. Zy ftondt onder de Voogdye van haaren Oom Herman , Heere van Arendsberg. De Leenmannen des overleeden Heeren van Rechem, zo 't fchynt t' onvrede over deeze Voogdye, zagen uit naar een' bekwaamen Egtgenoot /oor haare Vrouwe : en 't oog hebbende [aaten vallen op Graave Floris, vonden zy rem gereed, om Hadewig ten Huwelyk te verzoeken, mids dat zy beloofden, hem, als lunnen wettigen Heere te zullen huldigen; ;elyk zy deeden. De Keizer, die zynen Sfeef gaarne grooter zag, gaf gereedelyk zyïe Item-tot dit Huwelyk. Niemant was 'er neer tegen dan Heer Herman, die zig, noch loor Floris, noch door de Leenmannen beveegen liet, om zyne toeitemming tot het Iuvvelyk zyner Nigte te geeven. Graaf 'loris, fteunende op de gunst der Leenmannen an Rechem, en vooral op de bloedverwantchap des Keizers, poogde zig toen, door de vapenen, in 't bezit van de Heerlykheid Rehem en van Hadewig te Rellen. De landen es Heeren van Arendsberg werden zeer 'door (O Melis StokjSj bi. 45.  VII. Boek. HISTORIE. 225 door hem befchadigd: ook die van deszelfs Broeder, Godefrid, Heere van Kuik, die 't met Heere Herman hieldt. Zelfs leedt her, Stigt van Utrecht last; 't welk thans onder bewind ftondt van Bisfchop Andries van Knik, Broeder of Neef van Heere Godefrid (k ). Floris bediende zig van de Stad Utrecht, als van eene Wapenplaats, werwaards hy, van eenen uittogt te rug keerende, geduuriglyk de wyk nam. En fchoon de Bisfchop zeer op hem gebeeten was, ftondt hy zo wel by de Burgerye, dat deeze hem den toegang tot de Stad, ten allen tyde, open hieldr. Omtrent deezen tyd, werdt het Slot te Leksmonde, in welk de Utrcchcfche Bisfchop bezetting hadt, bemagtigd en in kooien gelegd. Eerlang dwong Graaf Floris den Bisfchop, de Stad te ruimen, in welke hy, federt, zyn gev/oon verblyf hieldt. De Heeren van Arendsberg en van Kuik, geene kans ziende, om Graaf Floris met geweld te overmeefteren, namen hunne toevlugt tot de list; overvielen hem, onverhoeds, terwyl hy, van weinigen verzeld, op de Jagt uitreedt, en beroofden hem, dien, door 't ftruikelen zyns Paards, het ontvlugten belet werdt, ongelukkiglyk, van't leeven(7). De plaats, daar dit voorviel, heet Abt (lede, gelegen tusfchen de Tohleeg en Witte Vrouwen-Poort, te Utrecht. Keizer Lotharius kreeg zo dra geene kennis van het ongeval, zynenNeeve Floris overgekomen, of hy deedt de (i) Heda in Andrea. 156. CO M. Stokb in Dirk VI. 'jU 45, 46. Annal. Saxo. ai an* fium 1133. IL Deel. P Dirk VI.  Dirk VI. ■\ Keizer Koenraad de 111. her- Helt de Utrechtfche Kerk, in het GraaffchapOostergouween Westergo u- Wc. 1138. . ] 226 VADERLANDSCIIE VIL Boek. de Heeren van Arendsberg cn van Kuik in den Rykiban, en verklaarde hen van het Regt op hunne Heerlykheden vervallen. Graaf Dirk leende de hand tot 'het verdryven der tweeLIeeren(fö), die zig, eerst na de dood van Keizer Lotharius, welke, in 't jaar 1137, voorviel , wederom met hem verzoenden, onder beding, dat* zy hunne Landen, voortaan, van hem ter leen zouden houden Koenraad de III. werdt, na de dood van Lotharius, tot de Keizerlyke waardigheid verheeven, tegen den zin der Saxeis, en veelligt ook tot merkelyk ongenoegen der Hollanderen. Men leest, dat de Aartsbisschoppen van Keulen en van Tricr de hand in deeze verheffing gehad hebben (0). Bisfchop Andries van Utrecht, als bchoorende onder den Artsbisschop van Keulen, heeft 'er dan ook, veeliigt,' toe medegewerkt, en zal dit de reden geweest zyn , waarom Kei* zcx Koenraad de Utrechtfche Kerk, terdond na zyne verkiezing, in 't bezit herllelde ran het Friesch Graaffchap Oostergouwe, 'r. ïvelk, zegt de Giftbrief, dier Kerke onregt'aardiglyk ontnomen was. De Briefis te Keuen op den negenden van Grasmaand des aars 1138 getekend. Onder de getuigen, die denzelven bevestigd hebben, wordt Êen*ikt Graaf van Zurfen, genoemd (ƒ>). De •Ceizer bevestigde deeze Gift, nog eens, in 't Cm~) Wilh. Pr.ociT.at. ad annum 1132. O) M. stoke in Di;!; VI. bl. 4(1, 47. (u'j Otto Peking. Chron; Libr.:V1I. Cc». XXII. p. 1*7. Wit. ( rflptt. ' *" Q0 P'Plotn. Conradi 111. apud Hedam. p. 157.  VIT. Boek. HISTORIE. ? 227 't jaar 1145, wanneer hy zig te Utrecht bevondt. In den Giftbrief, die op den agtticnden van Wynmaand des gemelden jaars getekend is, wordt niet alleen Oostergouwe, gelyk in den voorigen; maar ook Westergouwe uitdrukkelyk genoemd. Ook delt de Keizer, op het verkorten deezer Gifte, eene boete van duizend ponden louter gouds, de helft ten behoeve der Keizerlyke Schatkist, en de andere helft ten behoeve der Utrechtfche Kerke te verbeuren Ondertusfchen was Graaf Dirk de VI. op middelen bedagt geweest, om den Utrechtfchen Bisfchop eenen feilen kryg aan te doen. De oorzaaken, die hem hier toe bewoogen, worden niet aangetekend. Doch de verfche Gift van Oostergo en Westergo, een Graaffchap , dat door Keizer Lotharius, aan Holland gehegt was, mag wel voor de voornaamde gehouden worden. Graaf Dirk zogt voornaame Luiden aan zyn belang te verbinden, en den Oorlog met kragt door te zetten. Hy was, al voor eenige jaaren, in 't Huwelyk.getreden, met Sofia, Dogter van Otto, Paltsgraave op den -Ryn. Haar Broeder, insgelyks Otto genoemd; was Burggraaf van Benthem. Met deezen, verbindt zig Graaf Dirk, en beweegt hem, om eenen inval in Drente te doen. Drente was, van ouds, een Graaffchap , over welk, in den jaare 945, Everard, en in den jaare 1006, Baldrik het bewind hadt. Een weinig laater daat Tem- (?) Diplom. Conradi III. tspecl Hedam p. 166. P a. Dirk VI. XIII. Oorlog tusfchen de Hollandersen Utrechtfchen, Staat van net GraaffchapDrente,  2*2? VADERLANDSCHE VÏÏ.Boifc D'ikkVL Onlusten tusfchen de Groningersen den Bisfchop Tan Utrecht. Te mm o, als Graaf van Drente, in onde' Gedenkfchriften bekend. De Keizers Otto' de I: Henrik de II. en Koenraad de If. hadden den Utrechtfchen Bisfchoppen de vrye jagt in dit Graaffchap gefchonkert (V), DóchHenrik de lil. voegde 'er eenige Landeryen, onder het Steedje Groningen en elders gelegen, by, gelyk wy, by eene andere gelegenheid,reeds hebben aangetekend (Y). En of dit nog niet genoeg ware, het gantfche Graaffchap' Drente werdt, door hem, aan Bisfchop Bernold en zyne Opvolgers, na 't overlyden van Hertog Gozelvn-, die 'er toen 'r bewind over hadt, uitdrukkelyk toegezeid, by eenen Giftbrief, te Aken, op den tweeëntwintigden van Bloeimaand des jaars 1046, getekend (ƒ). Na dien tyd, begoriden de Utrechtfche Bisfchoppen vry wat gezags, in Drente, te oefenen , met naame ook in Groningen, dat toenonder Drente gerekend werdt ; alwaar zy gewoon waren, in eigener perfoon, regt te komen doen, of zulks hunnen eigen' Stee voogd toe te vertrouwen (7). Doch de Groningers, ongeneigd, om zig door deeze Kerkvoogden te laaten bedwingen, namen, omtrent deiï jaare 1138, terwyl Bisfchop Herben, dieAndries, kort te vooren, was opgevolgd, op reis naar Rome was, de gelegenheid waar, om de S. Walburgs Kerk, een overoud er* groot gebouw, te verderken, met oogmerk, om zig, daaruit, tegen de magt des Bis- fchoö» O) Diplom, apud Hedam p. 34, I01, 114. O) Zie VI. Boek, bl. 154. (.ƒ) Diplom. Henr. III. apud Hedam. p, 124. £f) Beka in Heriberto p. 40.  V& Bom. HISTORI E. -29 ■fchops,, te verdedigen. Zy werden -onder-fteund door Rudolf, die 't Slot te Koeverden^ •uit naame des Bisfchops, bewaarde. Doch Herbert, te rug gekeerd, en meteen Leger m Groningen gerukt zynde, beftormde de Kerk zo hevig, dat men ze eerlang opgaf, Hy noodzaakte toen de Groningers hem, als hunnen wettigen Heere , hulde te doen, en plegtiglyk te zweeren „ dat zy de Kerk nim„ mer tót eene Vesting maaken, noch zelfs g, de Stad, zonder zyn verlof, met muuren, „ poorten of toorens Herken zouden." Daarenboven moesten ze hem eene goede geldboete opbrengen De Bisfchop vertrok, na dat hy op alles behoorlyke orde gefield hadt. En federt droeg hy het Burggraaffchap van Groningen en de Slotvoogdy van Koeverden aan Lefferd en Ludojf, zyne twee Broeders, op (i>). De onlusten in Drente waren dus, ten ui- < terlyken aanzien, gedist; doch heimelyk ! morden de meesten over de Bisfchoppelyke y Regeeringe. In deezen dand der zaaken, ] fcheen Graave Dirk de kans fchoon te daan, om den Bisfchop hier merkelyke afbreuk te doen. • Zyn Zwaager Otto bragt een' hoop Krygsvolk by een, viel onverhoeds in Drente, en verwoestte een groot deel der Landftreeke, eer de Bisfchop tyd hadt, om tegen hem te velde te trekken. Hy bragt egter-, zo fpoedig als 't moglyk was, een klein getal van uitgelezen' Ruiters by een, die, onder f'0 Anonvm. de Reb. Ultraj. Cap. II. p. 2. Egg. Beningha ' .flfft van Oostfr. Boek I. Cap. I.XX'vIlI J>. 102. (v~) Beka i» Ileriberto p. 4y. Uuis. Kim. Libr.VI. p. 270,271. P 3 DWÏL jraaf 3tto van 3enthem alt in )rentc  Dirk VI. Wordt gevangen. XIV. Utrecht door Graave Dirk den VI. belegerd. De Bisfchopdoet, door 't dreigen met den Ban, 't beleg opbreeken. 230 VADERLANDS CHE Vil. Boer der 't geleide van den dapperen IJitgo de Boter, Zoon Of Broeder van jan den IJL, Heere van Ark el, op den Vyand los gingen. By Hensheim of Omersheim, viel een bloedig gevegt voor, in welk de Bisfchoppelyken de overhand hielden. Otto's Leger fneuvelde ten deele, en werdt ten deele op de vlugt gejaagd. Hy zelf werdt gevangen genomen, en naar Utrecht gevoerd (V). Graaf Dirk vernam de nederlaag èn gevangenis zyns Zwaagêrs zo dra niet, of hy floeg 't beleg voor Utrecht, de Stad van alle zyden inlluitende. De Stormgevaarten waren reeds opgeregt, en alles tot den aanval gereed, toen de Bisfchop, geene kans ziende, om zig, door weereldlyke wapenen, te verdedigen, zyne toevlugt tot de geestelyken nam. Hy trekt, van zyne Geestelykheid verzeld , in plegtig gewaad, ter Poorte uit, houdende een boek in de hand, uit welk hy den Graave den geestelyken Ban wilde voorhouden, zo deeze de Belegering niet opbrak. De Hollanders, die vast naar den ftorm jookten, Honden verbaasd, op dit vreemd gezigt. Graaf Dirk zelf vreesde den Kerkelyken blikfem, met; welken hy gedreigd werdt, zo zeer, dat hy den aanval ftaaken deedt. En 't was, in deeze eeuwe, niet vreemd, mannen, die den Vyand onverzaagd afwagten, of zelfs te gemoet treeden durfden, op 't enkel dreigen eens Bisfchops met den Ban, te zien bezwykcn. Zo ging het Graave Dirk; cn de Bisfchop wist zig van zynen bygeloovigen fchroom zo O) Beka ih Hferit». *• 49, 50. IIbda f. 162.  VII. Boek. HISTORIE. 231 zo wel te bedienen, dat hy hem noodzaakte, blootshoofds en barrevoets, op de knieën vergiffenis te verzoeken. Toen eerst gaf hem de Bisfchop, volgens gebruik , de Vredekus, en zy verzoenden zig zo volkomen met eikanderen, dat 'er, zo lang zy beide leefden, eene vaste Vrede, tusfchen de Hollanders en Utrechtfchen, ftand greep (V). Onze oudile Kronykfchryvers hebben weinig gemeld van de oorzaaken en omfhndighcden deezes Krygs; doch daarentegen niet verzuimd, de vernedering van Graave Dirk voor den Utrechtfchen Kerkvoogd, duidelyk, te boek te Hellen (j). Otto van Benthem werdt wel op vrye voeten geheld; doch was genoodzaakt zyn Graaffchap aan S. Maartens Kerke te Utrecht op te draagcn, en het wederom, van den Bisfchop, ter leen te ontvangen. Niet lang hier na, werdt hy, door zekeren Graave Herman, ongelukkiglyk, vermoord. Zyn Graaffchap verviel toen op Otto, Zoon zyner Zuster Sofia, by Graave Dirk van Holland verwekt (z). De aloude gewoonte der Ingezetenen deezer Landen, om hunne eigene wooningen, voor vreemden, te verhaten, was nog niet: geheel verdweenen. Men zag 'er, ten deezen tyde (a), een zonderling voorbeeld van. Henrik de Leeuw, Hertog der Saxers, znAlbrecht de Beer, Markgraaf van Brandenburg, deObo- ' driten, eene foort van Schaven, overwonnen,' en rVfB-Eitfi 'm T-Ierib. p. 50. fv) Mét* Stdke bl. 47. f*) Rf.ka in Herib. p- 5°- " (a) Als. Craxtz. Waik1.i1. Libr. UI. Cap. XL. p. 78. P 4 Dirk VI. VeclQ lat jezeteïca u-.-'eïcr Lanlen trekcen mee iet voon mar deilve^  53* VADERLANDSCHE VII.Bob*. BlRK VI. j j j c ,\ < c Graaf Dirk de - VI. trekt . v raar t Heilige e Land. rj h F K & en uit hun Land, omtrent de Elve gelegen, verdreeven hebbende, zonden Adolf, Graave van Holflein, en eenige anderen herwaards af, om eenige Brabanders en Vlaamingen niet alleen; maar ook Hollanders, Zeeuwen, Stigtfchen en Friezen te nodigen, tot het bewoonen en bebouwen van de verlaaten' Landen der Obodriten. Zy booden zulke voordeelige voorwaarden aan: dat 'veele Huisgezinnen zig beweegen lieten. De Hollanders werden in de Utinenfer, de Friefen in ie Susler Landftreeke geplaatst. De eerften lebben zig, federt, langs de Zuidzyde der ïlve, nedergeflaagen, van de Stad Salefeld tf. Ook bewoonden zy Balfemerland en Marcïemerland, twee llreeken, die zig tot aan iet Boheemer Woud uitfirekten. Zy geneer!en zig hier met de Weiderye, die hun zo eel voordeels aanbragt, dat zy, eerlang, mder de rykfte Landluiden, gerekend wcren (F). De Vrede met Utrecht gaf Graave Dirk lidlerwyl gelegenheid, tot het onderneemen an eenen togt naar 't Heilige Land, dien enige Kronyken in 't jaar j 140 plaatfen (V); och van welken, in egte ftukken, reeds op et jaar 1139 gewaagd wordt (d). Op de eenreize, bezogt hy Rome, en verwierf van aus Innocentius den IL vryheid voor de loosters van Egrnond en Rynsburg; die, tót nu C>") HrctMOtD. PrEsryt. Chron. Slavor. Libr. I Cap.lXW. LXXXVIII. in Cült. I.eirnit. Tom. II. p. 586, 612. Abs Stad. ad annum n6j. Meyerus ad annum 1160. CO M. Stoke bl. 47. Apud BoXhoiin, Thcarr. Urb. 11)11. p. 220,  VIL Boek. HISTORIE. 233 nu toe onder den Bisfchop van Utrecht geftaan hebbende, voortaan alleen van den Paus af hangkclyk verklaard werden (V); doch de Ab • ten van Egrnond moesten voor hunne vryheid een jaarlyks regt van vier Schellingen Friefche „munt aan dePausfelykc Schatkist betaalen (ƒ). Dit onttrekken der Kloosteren van de Regtfpraak der Bisfchoppen, in welker Stigt zy gelegen waren, begon, federt eenigen tyd,lterk jn zwang te gaan. De Paufen bedienden zig van dit middel, om zulke Grooten, die Stigters of Befchermers van Kloosters waren, en om de Kloosterlingen zeiven naauwer aan zig te verbinden. Zy beoogden den aanwas van hun eigen gezag, ten koste van dat der Bisfchoppen. Doch het middel, van welk zy zig bedienden, is, federt, eene oorzaak van veel onrust in de Kerk, en van veele ongeregeldheid in de Kloosters geworden. Het Klooster te Rynsburg, van welk wyfpreeken, was, door Vrouwe Petronelle, volgens fommigen, geftigt; doch, volgens anderen, herlteld, en merkelyk begiftigt (g), voor Nonnen der Benediktyner orde, die, 't welk in deezen tyd niet zeer gemeen was, en daarom tot haaren lof aangetekend wordt, kezen en zingen konden Vrouw Petronelle overleedt, in 't jaar 1144, en werdt te Rynsburg begraaven. Herbert, Bisfchop van Utrecht, in 't jaar 1150/ Ce , Wit.h. Procurat. ad annum m8. Toann. a Eeyois Libr. XVII. Cap. 16, (f) Joann. a Léydts Annal. Rpriurid. Cap. XXIV. p. 27. Zie lver voer VI. Huik, bl. 115, i;6. ME1.1s Stoke in Floris V. bi. fitf. P 5 Dirk VT. 1144. XV. "wist wer de^  Dirk VI. verkiezing van een' Bisfchopvan Utrecht. 1150. * Inveslititra Regaliuni. ! 1 < i r ( i \ t r 1 v € v C34 VADERLANDSCHE VIL Boek. 1 T50i geftorven zynde, ontftondt 'er mcrkelyk gefchil over de verkiezing van eenen opvolger. De voornaamfte Leenmannen der Utrechtfche Kerke, onder welken Dirk, Graaf van Holland, Henrik, Graaf van Gelder, en Dirk, Graaf van Kleeve, met naame ge» meld worden, Honden 'er fïerk op, dat Herman vanFIoome, Proost van S. Jeroen by Keulen , tot Bisfchop verheeven werdr. De Utrechtfche en Deventerfche Burgerye, daarentegen, (temde voor Fredrik (f), Zoon van GraaveAdolf. Graaf Dirk en zyn aanhang wisten * de bevestiging in 't weereldlyk gebied voor Herman, van Keizer Koenraad, te verkrygen. Doch de andere party bewoog den Vorst, federt, om de zaak der verkiezinge onbeflisi te houten, tot dat hy 'er zelf, te Nieuwmegen, wer zou komen oordeelen. Dit gebeurde, net lang hier na. De Keizer werdt dervaards verzeld van eenige Bisfchoppen , en >nder_anderen van Otto, Bisfchop van Freifn:;en, in Beijeren, uit wien wy dit verhaal ontkenen. De Gemeente te Utrecht hadt Hernan van Hoorne ter Stad uitgejaagd, en Fre irik, met groote pragt, ingehaald, 't welk !e Keizer euvel opnam. De Utrechtfchen ry geleide verworven hebbende, kwamen, e fchepe, langs den Ryn en Waal, te Nieuwncgen, om hun gedrag tc verdedigen. De Leizer zogt hen, met goede woorden, tot reedzaanrc gedagten te brengen; doch fprak, indelyk, vonnis uit, ten hunnen nadeele: /aar na zy verdoord vertrokken, bewecren- de (.0 Beka /* IIcr:nanri. p. 52.  VII. Boek. HISTORIE. 235 de, dat hun gefchil, niet door eenige weereldlyke Regtbank; maar alleen door den Pauskon geoordeeld worden. Keizer Koenraad was zo t'onvrede op de Utrechtfchen, dat hy de Stad met eenen inval dreigde, en op 't punt ftondt van het vry geleide te breeken, welk den Utrechtfchen gegeven was (£). Graaf Dirk, zig nu door den Keizer gedekt ziende, trok met Herman van Hoorne, gewapenderhand, naar Utrecht, en plaatste hem in den Bisfchoppelyken zetel, dien hy, federt, alzo hem de Utrechtfche Edelen toevielen, inhieldt. Ook bevestigde Keizer Koenraad, en een Pausfelyk Gezant zelf, die de partyen te Luik gedagvaard hadt, de verkiezing van Bisfchop Lierman ; waarmede de fcheuring, die twee jaaren geduurd hadt,een einde nam (l). Fredrik de I., die, na Koenraads dood, in 't jaar 1152, tot de Keizerlyke waardigheid verheeven werdt, noodzaakte egter de Utrechtfchen tot het opbrengen eener geldboete, als eene ftraf hunner wederfpannigheid, tegen zynen Oom en Voorzaat (V.7). 't Is niet onwaarfchynlyk, dat de twist over het Utrechtsch Bisdom, in welken Graaf Dirk zig zo diep geileken hadt, de Westfriezen aanleiding gegeven zal hebben, om tegen den Graave op te ilaan. 't Zy dat zy hier toe, door den verkooren Bisfchop Fredrik, zyn op- ge- (£-) Otto Frising. de Gcstis Fridcr. i. Libr. i. Cap. lxh. f. 44ö- (7) Otto Frising. de Geft. Frider. i. Libr. i. Cap. lxiii. 446, Beka in Herm. p. 52. OO Otto Frising. dc GeM. Frid. i. Libr. ii Cap. IV, P> 44^. Dirk VI. De Hollandersverzorgen Herman van Hoorne den BisfchopsStoel van Utrecht. De Dreg- cer Friezen vallen in Kenneiiierland.  ..Floris Hl. "55- xvr. Dirk de Vl.tterft. 1157. Floris óe IJl. wordt Graaf. i 1 I 236 VADERLANDSCHE VII. Boek. geftöok geworden, of zeiven gedagt hebben, dat de kans hun fchoon ftondt, om, terwyl de Graaf elders onledig was, een' inval in zyn Land te doen. In 't jaar 1155, werdt hun toeleg eerst werkheilig gemaakt. Een tamelvke hoop Drcgter- Friezen viel in Kennemerland , plonderende en brandende aan alle kanten. Doch de Poorters van Haarlem en de Gebuuren van Osdorp vielen de Friezen, met vereenigde kragten, zo onzagt op 't lyf, dat zy genoodzaakt werden, 't Land te ruimen. Men vindt aangetekend, dat 'er negenhonderd Friezen in de vluet werden cedood O). 6 fa Graaf Dirk overleedt op den vyfden van Oogstmaand (0) des jaars 1157, en werdt van zynen oudften Zoon, Floris oen III, opgevolgd. Hy liet 'er nog ten minden drie anderen na, Pelgrim, Robert en Otto (p). Van den laaiden hebben wy reeds gewaagd. Van den eerden, zullen wy terdond ook iets aantekenen. Dirk dondt, in zynen tyd, beter ten Keizerlyken Move, dan verfcheiden' zyner ^oorzaaten, gelyk uit het voorgevallene, in Je verkiezinge des-Utrechtfchen Bisfchops, s af te neemen. Ook wordt hy, in eenen >pen' Brief, door Keizer Fredrik den I., op len veertienden van Zomermaand des jaars l53-> gegeven, geteld, onder de Ryksyorlen, die, omtrent Pinkderen des gemelden jaars, O) Melis s roi;e in Dirk VI. bl. 48. CO Theod. a Levdis & Leon. Monach, Brevic. p. 145, .U. Utoj!0^' ie'."69' Matti:-e™ ad Anonym. de  Vil. Boék. HISTORIE. 237 jaars, op den Ryksdag, te Worms, vericheenen. (7/). Floris de HL ftondt, zo wei als zyn Vader, diep in de gunst des Keizers. Wy ontmoeten hem niet alleen, dikwils, als getuige van open' Brieven, door den Keizer gegeven (V) 5 maar hy is ook, zo wel als de Bisfchop van Utrecht, indien anders het Huk, waarin dit gefield wordt, egt is, onder de Leden des Ryks, op de algemeene Vergadering, in den jaare 1158, te Roncaille, in Italië, tusfchen Plaifance en Kremone, verfcheenen (7). Ook heeft hy het Bedand, door den Keizer, in den jaare 1177, met Sicilië gemaakt, en de Vrede, die daar op gevolgd is, als Ryksvorst, beëedigd en ondertekend (7). Hy noemt zig daar Florentius ComesHollandije, Florena Graaf van Holland. Men kan hieruit afneemen, dat hy by Fredrik den I. als een Lid des Ryks erkend werdt. Doch de Keizer droeg hem ook zonderlinge gunst toe. Hy heeft hem, niet lang, zo 't fchynt, na de dood van Graave Dirk, verlof gegeven om, te Geervliet aan de Maaze, eenen Tol te heffen, van alle de voorbygevoerde Schepen, en goederen. Men verneemt dit, uit den open' Brief van Keizer Henrik den VI. ten behoeve van Graave Dirk den VIL, in den jaare 1195, wc- (_q) Diplom. Vide apud Schannat. Vintlem. Liter. Tom. ii. p. 115- (/) Vide Ughelli ItaL Sacr. Tom. V. col. 66. Du Mokt. Corps Diplom. Tom. I, P. I. p. 94, 108. Lehmanni Chron. Spirenf. Libr. V. Cap. LXIV. p. 466. rs) Vids Goldasti Conftit. Iinper. Tom. III. p, 334. Supplem au Corps Diplom. Tom. I. P. I. p. 43. (t) Vide Goidast. Conl't. Impcr. Tom. III. p. 358. 359, Qu Mont Corps Diplom. Tom. h P. I. p. 100, 102. Floris. III. Hy heft een'nieuwen Tol te Geervlieu  Floris m. i ft$S VADERLANDSCHE VII. Boek. wegens den zelfden tol, verleend («). Al van ouds, hadden de Graaven van Holland eenen tol te Dordrecht; gelyk wy, meer dan eens, hebben aangemerkt. Doch alzo zy, tot het opregten van deezen tol, geen "hoog Vorfielyk verlof verzogt hadden; 't welk men, toen nu het heffen van tollen, door byzondere Heeren, ltcrk in gebruik geraakt was, eenige jaaren laater, in de derde Lateraanfche Kerkvergadering, volftrekt noodzaakelyk oordeelde (v): vondt Graaf Floris ten deezen tyde goed, zig met een' Keizerlyken Verlofbrief tc dekken. Men mag met reden vraagen, waarom hy eenen tol, tc Geervliet, zo wel als Dordrecht aan de Maaze, die voor Dordrecht de Merwe heet, gelegen, heeft willen opregten. De oude Schryvers hebben ons hier van geene reden gegeven. Alleenlyk melden de Vlaamfche Kronyken, dat de Vlaamingen, merkelyk, door deezen tol, bezwaard werden O). Geervliet lag in het Land van Putten, welk, door Bornisfe, oud.tyds een wyd vaarwater, van het Land van Voorne, gefcheiden werdt. Door dit water, werdt Holland ook van Zeeland gefcheiden (V); zo dat het Land van Voorne of als ecnelleerlykheid op zig zelve, of als tot Zeeland behoorende, werdt aangemerkt. Pelgrim, jonger Zoon van Dirk den VI., die voor (b) Diplom. Henr. VI. apud Marten. & Durand. Thef. Anerd. '1'um. I. cul. 661. (y) Labbe Conc. 2*0». X. p. 1507. Can. XXI. öA.Fieury. !iilt. Eccl. Tom. XV. p. .112. (h') Meyehus ad annum H57. Qx)1 Melis Stoke in jan den II. bl. 231. Privileg. van den Ifiel N, XXV. bl. 13.  VIL Boes. HISTORIE. 239 voor den eerften Heer van Voorne gerekend wordt (v), was, door zynen Vader, tot Burggraaf van Zeeland, aangelleld: en alzo hy en de volgende Burggraaven zig gemeenlyk in 't Land van Voorne ophielden, werdt dit Land, dikwils, het Barggraaffchap van Zeeland genoemd (£), Doch of Heer Pelgrim ook genot van den Tol te Geervliet gehad hebbe, blykt niet. 't Schynt, dat de Vlaamingen, langs Bornisfe, voorby Geervliet, naar Holland vaarende (V/), ^en Dordrechtfchen tol ontweeken hebben; en dat het hun, hierom, zeer in den krop geileken heeft, toen 'er een nieuwe tol te Geervliet werdt opgeheld. De Graaflyke tollen in Holland bragten, ondertusfchen, langs hoe meer op, door den aanwas des Koophandels, die thans in Vlaanderen flerk begon te bloeijen: weshalve de Graaven zeer, op de behoudenis en vermeerdering hunner tollen, gefield waren. Vlaanderen werdt thans geregeerd, door Dirk van derElfas, die egter, naar 't Heilige Land vertrekkende, al 't bewind des Graaffchaps zynen Zoon, Filips, in handen gefield hadt (F). Filips was in den bloei zyner jaaren, dapper en cerzugtig van aart. Des werden hem zo dra geene klagten gedaan, over het heffen der Geervlietfche tollen , die, volgens getuigenis der Vlaamfche Koopluiden, boven de maate verzwaard werden, of hy be- Cy~) Roxiioen op Reigersb. IT. Bed, hl. 37. (z) üoxhorn op Reigersc. I. Deel, 11. 71. C«J Zië. \ Oktroi van Kerel V. op *t Stapelr. Art, XII. by Bai.en bl. 45.;. O) MeTer. ccd annum 1157, Floris III» Ongenoegender Vla mingen hicrove  24o VADERLANDSCHE VIL Boek," FlQRI!! III. Graaf Floris maakt Vrede met de V/estfri zen. 1161. befloot Graave Floris, te lande en te water, den oorlog aan te doen. De Hollanders fchynen toen reeds eenige Scheepsmagt gehad te hebben. Men vindt getuigd, dat zy de zee, ten deezen tyde, zeer onveilig maakten, en den Vlaamfchen Koopluiden merkelyke afbreuk deeden (c). Doch Filips rustte eene Vloot uit, bekwaam om der Hollandfche 't hoofd te bieden; terwyl hy met een Leger in 't Land van Waas viel. De Hollanders waren, ten deezen tyde, meester van dit Land ; doch fchynen 'er weinig Krygsvolk gehad te hebben. Dirk van Beveren, die 't Slot te Beveren, voor Graave Floris, bewaarde, werdt, door de Vlaamingen , verjaagd: de Vesting, terdond daarna, in kooien gelegd, en 't gantfche Land afgeloopen: waarna de Vlaamingen, die op deezen togt veel buits en gevangenen gekreegen hadden, zonder tegenftand van belang ontmoet te hebben, wederom naar huis trokken (d). Graaf Floris, die, zo 't fchynt, deezen inval niet verwagt hadt, moest zig, in het verlies van 't Land van Waas troosten; doch zag met verlangen uit naar gelegenheid, om e-zig op de Vlaamingen te wreeken. Om hier toe te beter in daat te zyn, doot hy, in 't _jaar 1161, een verdrag met de Dregter- Friezen, volgens welk, zy hem hulde deeden. De overige Westfriezen traden ook in dit verbond (e), welk egter maar weinige jaaren in dand bleef. Ee- CO Pieiire d'Oudecherst Chron. tic Flandres, Ch.LXXVi. fiil. lil. verf. Cd) Meyerüs ad annum 1157, (_e) Melis Stoke « Flor. UI. bl. 49.  VH. Bóek. HISTORIE; m t Eenige tyd verliep 'er, federt, eer Graaf Floris zig in daat bevondt, om den kryg tegen de Vlaamingen, met hoope van eenen goeden uitflag, te onderneemen. Midlerwyl verbondt hy zig, in 't jaar n6a^ in de Egt, met Ada, Dogter van Prins Henrik, een' Zoon van David den L, Koning van Schodand. De Bruid werdt; met eene talryke vloot Schepen, afgehaald, en in den mond der Maaze aan land gezet (ƒ). Deeze Vloot kon dienen, oth dë Vlaamingen ter Zee te befchadigen; en was, veelligt, wel met dit heimelyk oogmerk uitgerust , fchoon het afhaalen der Graadyke Bruic de dekmantel van dit oogmerk zal geweesï zyn. Doch de Graaf Werdt; omtrent deezen tyd, in eene andere moeijelykheid betrokken. die hem den Vlaamfchen kryg nog moesi doen uitdeden. Lefferd, Broeder van Herbert, Bisfchop van Utrecht, die door hen tot Steêvoogd van Groningen aangedeld was overleeden zynde zonder kinderen na te laaten, oordeelden zyne Kleinzoonen; Rudolf. Menfo en Herhert, uit zyne eenige Dogter. by Godfckalk van Sepperoth (g), eenen Westfaalfehen Edelman, verwekt, dat het Regi der Stee voogdye aan hun vervallen was; Dt Krfgenaamen van Ludolf (i), LefFerds Broeder, die Slotvoogd van Koeverden geweesi Kas, beweerden, daarentegen * dat zy de naas- ter ( f) Melis Stoke, bil 40. , tg) Anori'yrn. dii Reb'. L'ItrSj. Cap. lil. p. 3. ( ï ) Sommige oude Schryvers noemen deezen Luddlf: %atnberts van. Pedge bygenacimd. Vide 4mn<$m. tik Rèè. Ullraj. Cap. III. p. 3. {li De&i..» q III, Graaf Floris trouwt Ada vari Schotland.1162. XVII. Nieuwe onlusteri tU'fcheri de GfrV ningers en den Bhfcho'jl van Utrecht, 1 l  Floris III. Henrik, Graaf va Gelder, hemagti Groningen. Graaf Floris or derfteum Bisfchof Godefrk 242 VADERLANDSCHE VILBoek, ten waren tot de Steévoogdy van Groningen. Doch Godefrid, die thans den Bisfchoppelyken zetel van Utrecht bekleedde, hieldt llaande, dat die Steévoogdy, als van de Utrechtfche Bisfchoppen herkomftig, aan niemant dan aan de Utrechtfche Bisfchoppen vervallen kon. LefFerds Kleinzoonen, die binnen Groningen waren, namen 'c bewind aan zig, en lieten den Bisfchop vermaanen en dreigen, zonder zig des te bekreunen. Doch a toen de Bisfchop zig tegen hen ten fhyde be?tgon toe te rusten, begaven zy zig onder de 3 befcherminge van Henrik , Graave van Gelder, van wien zy voortaan de Steévoogdy ter leen wilden houden, zo hy hen, tegen den Bisfchop, befchermen wilde. Doch rerwyl de Graaf zig hier toe bereidde, hadc Bisfchop Godefrid zig reeds van Groningen meester gemaakt. Henrik floeg eerlang 't beleg voor Groningen, en noodzaakte den Bisfchop eerst de wyk op eenen Tooren te neemen, en daar na heimlyk uit de Stad te ontvlugten, waarna Graaf Henrik dezelve meester werdt. De Bisfchop bevondt zig toen in de uiterffe "verlegenheid, en wist geenen beteren raad, dan zig in de armen te werpen van Floris den .111., Graave van Holland, die hem toezeg ging van hulpe deedt (7z). De Schryvers hebben niet aangetekend, welke redenen Godefrid gebruikte, om den Hollandfchen Graaf hiertoe te beweegen. Som- ('O Ongenoemde Klerk, 11. n, ltbs. Ejuhus Uit. vij, j>. 290,  VIT. Böek. H I S T O R I E. 243 Sommigen geeven te kennen, dat Floris, als Leenman der Utrechtfche Kerke, niet meer deedt, dan hy gehouden was te doen (f). Doch 't is waarfchynlyk, dat de Bisfchop den Graave eenige voordeelige beloften zal gedaan hebben: misfchien wel met opzigt op Oostergo en Westergo, waarover wy zien zullen, dat zy, niet lang hierna, in onderhandeling traden. Graaf Floris, eene aanzienlyke magt by een gebragt hebbende, trok, van den Bisfchop verzeld, naar Groningen, en doeg 't beleg Voor de Stad, die, door den Graave van Gelder, en. door Dirk, Heere van Batenburg, zo dapperlyk verdedigd werdt, dat de Belegeraars, geene kans ziende, om de Stad te bemagtigen, naar een verdrag begonden te luisteren: 't welk, eindelyk, door bemiddeling van Reinold, Aartsbisfchop van Keulen, dien Keizer Fredrik, ten deezen einde, herwaards gezonden hadt, getroffen werdt. De Bisfchop moest de Steévoogdy van Groningen aan LefferdsKleinzoonen behouden laaten, mids dat hem driehonderd marken zilvers betaald wierden (T). De Hollandfche Graaf begon nu zynen eisch op Oostergouwe en Westergouwe, of op het Graaffchap der Friezen, gelyk zy ook genoemd worden, te vernieuwen. De verfche hulp, die hy den Bisfchop beweezen hadt, en veelligt eenige voorafgaande verbindtenis van 's Bisfchops zyde fchynen hier toe (O Beka in Godcfridn. p. 53. £i} Beka in Godei'rido. p. Q » Floris Ht De Groningersbevredigen zig met den Bisfchop, Overeenkomsttusfchen Holland en het Stigt, wegens Friesland.  244 VADERLANDSCHE VIL Boek. Ff.or.is m. 1165. toe aanleiding gegeven te hebben. De Graaf hadt beflooten, zig van het geheele Friefche Graaffchap meester te maakcn. De Bisfchop hadt 'er gaarne, ten minden, een deel van behouden ; doch verneemende dat Graaf Floris zig ten dryde toerustte , nam hy zyne toevlugt tot Keizer Fredrik, die, in den jaare 1165, " herwaards gekomen, de partyeri te Utrecht bevredigde (7), op den volgenden voet: „De „ inkomften van 't Friefche Graaffchap zou,, den, gelykelyk, tusfchen den Bisfchop en „ den Graaf, verdeeld worden. Een Graaf, „ door beide gekooren, moest het Regt, om ,, zyn Ampt te oefenen, van den Keizer ko„ men ontvangen, eer het hem zou toegelaa,, ten zyn, het Friefche Graaffchap te bereg„ ten: 'twelk, op den eed,gefchieden moest, „ zonder één' van de Heeren, boven den an,, deren, te bevoordeelen. De Bisfchop en „ de Graaf zouden elk een' Advokaat mogen „ aandeden, om hunne byzondere belangen, ,, in Friesland, gade te daan. Tegen den „ Regtdag, die in Bloeimaand gehouden moest worden, zouden de Bisfchop en de „ Graaf te gelyk in Friesland moeten komen, „ elk van dertig mannen verzeld , of van „ meerder of minder getal, ter hunner ei„ gene byzondere fchade of baate. In de „ eerde agt weeken, moest de Graaf de wee„ reldlyke Regtzaaken afdoen: de Kerkely„ ken moesten, door den Bisfchop, in de „ volgende agt weeken, afgedaan worden." Wyders verbondt zig Graaf Floris, den Bisfchop (O Beka ht Godefrido p. 54.;  VII. Boek. HISTORIE. 245 fchop behulpzaam te zullen zyn, tot het herwinnen van het Slot te Benthem , welk Graaf Otto der Utrechtfche Kerke hadt opgedraagen, gelyk wy, ter zyner plaatfe (w), gemeld hebben. De Bisfchop beloofde, van zynen kant, het Slot, indien het gewonnen werdt, Graave Floris ter leen te zullen geeven. Doch hiervan is niets gekomen. Eindelyk, verbonden zig de Bisfchop en de Graaf beide, tot eene boete voor het fchenden van dit Verdrag, vyfhonderd marken zilvers aan de Keizerlyke Schatkist te zullen betaalen. „ Zo een van beide over inbreuk op het Ver„ drag klaagde, en de breuk, binnen twaalf „ weeken na de gedaane klagte, niet geheeld „ werdt, zou de Graaf, die van hunnent we„ ge 't bewind in Friesland hadt, van zes „ geloofwaardige mannen verzeld, voor den „ Keizer, onder eede, verklaaren moeten, ,, wie van beide 't Verdrag gefchonden hadt. „ Indien de zeven mannen verfchilden, zou „ men de meefte demmen volgen, en den „ fchuldigen terftond veroordeelen, om de „ gellelde uoete, binnen twintig weeken, te „ betaalen (V)," Wy hebben den inhoud van dit Verdrag een weinig omftandiger ter neder gefield, om dat 'er de wyze van onderhandelen en de Regeeringsvorm deezer tyden, niet donkerlyk, uit af te neemen is. Voor 't overige blykt niet, dat deeze overeenkomst wegens Friesland, voor eerst, van eenig gevolg is geweest (0). Om- (m~) Hoven, bl. ïji. O) Paft. Concord. 11de apud TIedam p. 171, (0) Vide Uiib. Emm. Libr. VU. p. 295. Q 3 Flork iii.  a46" VADERLANDSCHE VII. Bom. Floris III. Byzonder Verdra;;- tusfchenUtrecht, Holland, Gelder en Kleef, over het beletten van de overftroomingén des Ryns. i , i Omtrent deezen zelfden tyd, werdt 'er r insgelyks door bemiddeling van Keizer Fredrik, eene overeenkomst getroffen, tusfchen Godefrid, Bisfchop van Utrecht, Floris, Graaf van Holland, Henrik, Graaf van Gelder, en Dirk, Graaf van Kleeve, ftrekkende tot voorkomingc der rampen, die men, hier te Lande, door de overftroominge der Rivieren, geduuriglyk, onderhevig was. Het verfchillend belang van kleine nabuuiige Landflreeken, en zelfs van enkele Steden heeft het, ten allen tyde, moeijelyk gemaakt, hier tegen, naar behooren te- voorzien. Daar de een een' dyk of dam wilde leggen, wilde de ander het water zynen vrycn loop laaten behouden. Het Verdrag, welk nu gemaakt werdt, liep op deeze drie punten: i. Men zou eene waterloozing graaven ,door den Akker, de i\W^ of Nieeja genoemd, en gelegen tusfchen den Ryn en de Zuider-Zee, een weinig boven Reenen, aan de Gelderfche grenzen 00 > om zig, door dezelve, van het overtollige Ryn water, waar van ( 2 ) Deeze Noda of Noode, nog by den naam Neude of /Vry bekend, was de Grensfehekling van hetNederftigt ten Oosten, gelyk Ihdcgrave het Nederftigt, Westwaards, san de Hollandfche grenzen, bepaalde. Hier van daan, de fpreekwys, tusfchen de Noode en Bodegrave , zo gemeen in oude Schriften, om de uiterfte grenzen van 't Nederftigt aan te wyzen. Zie verfcheiden' Brieven, by [VJatth/I'US "Antïf. Tom. V. p. 578, 530. De Jure Glalii, Cap. XV. p. 2Ó7. Cap. XXV. p. 425. De Nobili'ate, p. 320. ad Anonyin, de Reb. Uitrei], p. 121. en Dy IIeda p. 198. Lees ook, tusfchen der Noode ende vóaegraven, in een' Brief van 't jaar 1356, by Boxiorn op Veldenaar , Z>/. 179 , alwaarverkeerdelykltaat, usfcbeH der noede ende bede graven.  Vil. Boek. HISTORIE. 247 van het Stigt veel overlast hadt, in Zee te ontlasten, 't Welk te ligter gefchieden kon, doordien deeze Akker digt aan zee lag. 2. De Dam in den Ryn, by Wyk te Duurftede, in overoude tyden, gelegd, mogt nimmer wederom weggenomen; maar moest daarentegen altoos, in denzelfden ftaat, onderhouden worden. 3. Doch de Dam, door Graaf Floris, in den Ryn, by Stekede of Swadcburg gelegd, naar welken het Dorp Zwadenburgerdam of Zwammerdam nog den naam heeft, gelyk de naam van Stekede, in den Steekter Polder, bewaard wordt, moest, daarentegen, op uitdrukkelyken Keizerlyken last, wederom weggenomen worden. De Graaf werdt zelfs, fcherp genoeg, over het leggen van deezen dam, doorgehaald. Men noemde dit zyn bedryf geweld en onregtvaardigheid, en verweet hem, dat zyn Dam oorzaak van veelvuldige overftroomingen in 't Stigt, en van de dood van een ontelbaar getal van menfchen geweest was. Onder de menigvuldige getuigen, die over dit Verdrag geftaan hebben, worden met naame genoemd Willem van Schalkwyk, Lubbert van Odyk, Egbert van Amflel, Herman van Woerden, zyn Broeder Godfchalk, en Dirk van Jutfaas, alle Stigtfche Edelen, benevens Gerard, Schout van Uitrecht (/>.). Ondertusfchen is, uit dit Verdrag, af te neemen, dat de uitloop des Ryns by Katwyk, ten deezen tyde, byna of geheeliyk, gedopt geweest is. De dam te Zwadenburg fchynt gelegd geweest te zyn, om Holland Q~) Diplom. Fridcr. I. apud Hedam p. 181. Q. 4 IIL  Kloris ' III. XIX. Kryg var Holland tegen Vlaande- *48 VADERLANDSCHE VII.Boee; land te bevryden voor de overdroominge van t Rynwater, welk geenen, of geenen behoorlyken uitloop meer hadt. Doch nademaal t Stigt, hier dóór, met het water belemmerd werdt; befioot men de Noda te doorgraaven, en ondertusfchen den dam te Zwadenburg té doen wegnemen. De dam by Wyk te Duurllede diende, waarfchynlyk, om 't Rynwater naar de Lek af te'leiden. De Noda is, federt, ingevolge van het Verdrag, doorgraaven, en de Vaart, door dezelve gemaakt, heeft den naam van Grebbe gekreegen. Doch over de uitvoering der andere deelen des Verdrags: is, naderhand, meermaalen gefchil geweest. Na 't duiten van dit Verdrag, ondernam Graaf Floris den kryg tegen de Vlaamingen. Het'verlies van 't Land van Waas dondt hem met ongewroken te lyden. Ook willen fommigen, dat hy Filips haatte, federt dat deeze Ehzabet, Dogter van Rudolf, Graave vanVcrmandois, ter Vrouwe hadt bekomen, naar welk Huwelyk, Graaf Floris, eer hy de Schotfche Pnnfes trouwde, ook rredaan hadt. Hy verbondt zig met de Graaven van Kleeve, Gelder en Berge, die,met twaalfduizend man," m de Elfas, een Graaffchap des Vlaamfchen' Graais, rukken moesten (q). Ook hadt hy eene aanzienlyke Vloot 'in Zee, die op de Vlaamfche Koopvaarders pasfen moest. ' Na i verklaaren van den Oorlog, 't welk.door Graal Floris gefchiedde, begonden de Vyandelykheden, zo te water, als in de Elfas. Ter Zee, fcheen Floris, vooj eenen tydi'volkomen CO Chtou. FWdr. M. S. hy sCWVJWli GrMven> iK ^  VIL Boek. HISTORIE. 249 men meester (r). Doch tc lande, viel zyne onderneeming zo gelukkig niet uit. Hy hadt zig, in perfoon, naar de Elfas begeven, en zyne magt met die van zyne Bondgenooten vereenigd. De Vlaamfche Graaf, niet verjdagt, zo 't fchynt, op deezen inval, hadt hier geen ander Krygsvolk dan 't gene in eenige Vestingen lag. Graaf Floris en de zynen verwoestten dan niet alleen het platte land; maar floegen 't beleg ook voor de Stad Amerfiein, die 't niet lang zou hebben konnen houden, indien Filips niet, met een fterk Leger, over welk hy en zyn Broeder, Mattheus, Graaf van Boulogne, 't bevel hadden, regt tydig was aangekomen , en 't beleg opgeilaagen hadt.. De weêrzydfche Legers raakten tpen in een hevig gevegt, welk omtrent zeven uuren duurde. Graaf Floris, van zyne Bondgenooten verlaaten, en zwaarlyk gewond zynde, werdt , nevens vierhonderd Edelen, gevangen genomen, en naar Brugge gevoerd. De Hollanders en derzelver Bondgenooten verlooren veel Volks, in deezen ilag. Men wil dat 'er, aan hunne zyde, vyfduizend fneuvelden, en tweeduizend zwaarlyk gekwetst werden ó). Twee of drie jaaren, zat Graaf Floris gevangen, terwyl de Oorlog, van wederzyde, hu flaauwer dan heviger, werdt voortgezet. Filips, Graaf Floris, Voor Leenmannen van Vlaanderen, hebbende doen te regt nellen, Verklaarde alles verbeurd, wat hy van hem ter leen' (r) Meyerus ad annum 1165. £Ó Chron. Flandr. M. S. «W fupra, 9 ? Floris III Zwaar verlies der IIoIlanderen»Graaf Floris wordt gevangen. Nadeelige Vrede van Holland met Vlaande•en.116S.  Floris hi. 253 VADERLANDS CUE VIL Boek. leen hielde,, waaronder ook Zeeland Bewesten-Schelde begreepen was. Men handelde, midlerwyl, wel over een Verdrag; doch FiIips, die zynen Vyand in zyne magt zag, eischte zulke harde voorwaarden, dat Graaf Floris Jiiet befluiten kon, om 'er zyne toeftemming toe te geeven. Geduurende deeze onderhandelingen, leede Brugge veel, door eene fchielyke doorbraak der Zeedyken. De Bisfchoppen van Keulen en Luik bedienden zig, ter bede van Graave Floris, van deezen tyd van treurigheid, om een Verdrag te bewerken O); .welk, eindelyk, binnen Brugge, op Dingsdag den zevenentwintigften van Sprokkelmaand des jaars 1167» [dat is, naar den tegenwoordigen ftyl, 116b]' getekend werdt. Graaf Floris werdt toen, terdond, op vrye voeteri, en wederom in bezit van 't verbeurd verklaarde Leen ge-, ileld (V). Wat, voorts, het Verdrag aangaat; wy hebben het hier,' /om zyne oudheid, vertaald, willen invoegen. Het oorfprongkelyk Latyn is, voor omtrent dertig jaaren, uit de Verzameling der oudfle Hukken van den Huize van Avenncs, in 't licht gege-" ven (V). De Styl en inhoud van dit Verdrag toonen klaarlyk, hoe zeer Graaf Floris, ten deezen tyde, in 't naauw was: en uit de naamen der Getuigen van 's Graaven zyde, ziet men, welke Hollandfche Edelen 'er thans, onder anderen,, waren. . 4 flHv Mw.'l^ödWJ! èltkZtaJjfa CO Chrm'. Flaridr. M. S by Scriver. Graaven, bl. 155, C«) Meykrus ad annum 1167. 00 Vide Thcf. Anecd. Majitenj & Durand. Tom. I. col',  VII. Boek. HISTORIE. 251 „ Filips, Graaf van Vlaanderen, Flo„ ris, Graaf van Holland, aan allen tegen„ woordigen en toekomenden, voor altoos. „ Door 'fchuld van Floris, Graaf van Hol„ land, is 'er tweedragt ontilaan, tusfchen „ mij en hem-, die zo hoog geloopen is, „ dat al het Land, welk hy van my ter Leen „ hieldt, hem by Vonnis van myne Ba„ roenen, zyns gelyken, ontzeid is. Doch „ door tusfchenfpraak en bemiddeling van „ mynen Vader, Graave Dirk, van mynen „ Broeder, Mattheus, Graave van Boulogne, „ en van de Graaven van Gelder en van Klee„ ve, is de zaak zo ver gebragt, dat de Graaf „ van Holland met my verzoend geworden „ is, op de volgende voorwaarden: die wy „ waardig geoordeeld hebben, in her tegen„ woordig Gefchrift, ter neder te dellen, op „ dat zy voor de vergetelheid bewaard mo„ genblyven. De voorwaarden nu zyn deezen; „ L De Gyzslaars, uit de Landen tusfchen de Schelde en (3) Hedinezie, [dat is Zeeland, „ Be- (3) Hedinezie, Hcdeneze, Ilendeneze, Hediueze, Heidenzee, Heydiinszcc, Heydene zee .of Hedenesfe, (want, op zo veele verfchillende wyzen, vind ik deezen naam, in oude Schriften, gefpeld) is zulk eene beroemde Grensfcheiding, dat zy wel wat duidelykcr verdient te worden aangeweezen, dan, toe hier toe, door onze Schryvers, gefchied is, Alting, die, naar 't fchynt, deezen naam by niemant dan by, Stoke {in Willem den I. bl. 77.) gelezen hadt, en daarom niet denken kon, om een' Scheidpaal van Ze  VII. Boek. HISTORIE. 257 „ XV. Indien de Graaf van Holland de „ gefielde voorwaarden breekt, en, des ver,, "maand zynde, na verloop van zes weeken^ „ herflelling Aveigcrt, zonder waare en wet„ tige reden van belet, als, by voorbeeld, „ ziekte, kwaad weder, of den dienst des Kei„ zers te konnen -inbrengen; of zo hy, na „ dat alle diergelyke oorzaaken van belet t„ weggenomen zyn, nog nalaat , zig in „ Vlaanderen te komen verantwoorden; zal „ al het Land, welk hy van den Graave van „ Vlaanderen ter Leen houdt, met de Sterk„ ten, daar in leggende, en zo als het hem, „ voor het maaken van dit Verdrag, toege,, weezen is, wederom, in vryen eigendom, „ aan den Graave van Vlaanderen, verval„ len zyn. „ XVI. Ook zullen, in dit geval, de „ Leenmannen des Graaven van Holland zig „ van zynen dienst ontflaan, en aan het ge„ bied en den .dienst des Graaven van Vlaan„ deren onderwerpen moeten, niet anders, dan of zy alles, wat zy bezitten, van hem ., hielden, -tot zo lang hun Graaf den Graa„ ve van Vlaanderen, in alles, voldoening „ gegeven heeft. En zo hy dit blyft weige„ ren, zullen de Leenmannen des Graaven van Holland, die dit Verdrag beëedigd „ hebben, den Graave van Vlaanderen dui„ zend marken zilvers moeten opbrengen, tot „ welker voldoening, zy zig, mids deezen, 5, ook, byeede, verpligten. „ XVII. Zo dikwils als de Heer Graaf van 3, Vlaanderen goed vinden zal, dit Verdrag te \, doen vernieuwen, zal de meergemelde II. Deex, - R „ Graaf FlORW Uk  FroR» ill. ^58 VAD ER LAND SC HE VIL Boek; „ Graaf van Holland, met zo veele van zyne „ Leenmannen, als de Graaf van Vlaanderen „ begeert, komen moeten, om het zelve op „ nieuws te beëedigen. En indien de Graaf „ van Holland alle de Leenmannen, die de „ Graaf van Vlaanderen opgeëischt hadt, „ niet kon medebrengen, zal de Graaf van „ Vlaanderen een' Gezant, onder geleide des „ Hollandfchen Graafs, naar Holland zenden, „ voor wien de Leenmannen den eed zullen „ moeten doen, dien zy anders, voor den ,, Graaf van Vlaanderen zei ven, zouden ge„ daan hebben. „ XVIIL Op dat dit Verdrag voor altoos „ beftendig en ongefchonden blyve, hebben „ wy het met onze Zegels bekragtigd, en „ door bekwaame getuigen, die tegenwoor„ dig geweest zyn , doen onderfchryven: ,, Deezen zyn hunne naamen (4): Mattheus, ,, Graaf van Boulogne, Wouter van Aine, „ Eudatius, Kameraar van VJaanderen, Ra„ zo van Gavere, Kono, Slotvoogd van „Brugge, Rogier, Slotvoogd van Kortryk, „ Wouter van Lokeren, Siger van Sumevin„ ghem, Henrik van Morfella, Boudewyn van „ Praat, Wouter Gonela, Gübert van Brug„ ge, Herbert van Veurne, Eudatius van „ Mechelen, Gilbert vanNivelle, Willem de „ Domo, Boudewyn de Vieta , Gozewyn „ Craucas, Olivier van Mechelen, Wouter „ van Rolinghem, Reinoud van Aire. „ De volgenden zyn Borgen des Graaven „ van (4) Sommigen van deeze naamen fchynen, door de uitfchryvers, bedorven te zyn,  VIL Boek. HISTORIE. 259 „ van Holland, en getuigen van het verhan„ delde: „ Dirk van Altena, Floris van Voorne, Ts„ brand van Haarlem, Gerard van Haarlem, „ Simon Galo, Dirk Perfyn, Albert Ban]aard, „ Schout, Wiggert van R.yswyk, Hugovati ■„ Voorne, Castyn van fVicela, Willem van Wi„ cela, Berwold van Egrnond,Elmand, Slot„ voogd van Lerchem [Leerdam], Chriftam „ de * Drosfaard, Ernst do Schenker, PFiltem Guls, Xaio//,Knaape, Daniël vanRoo-, „ denrys, Reinier de Oude, Mauritius van ■„ Monster, Volpert van de Lek, Bertolfvan „ Pendrecht, Jacob van Dusna. „ Gedaan te Brugge, op Dingsdag na den Zondag van Reminiscere, in 't Huis van „ den Proost van Brugge, in 't jaar van des „ Heeren Menschwordinge MCXLVII (5) ?1 gelukkiglyk." Ter(5) In dit jaartal, 1147, is ongetwyfeld een misdag begaan. Floris was toen nog geen Graaf. En Filips hadt nog niets in Vlaanderen te gebieden. Vide Meyeri Annal. ad annum 1157» Sommigen fchynen Affchriften Van het Verdrag gezien te hebben, in welken 1157 gelezen werdt. Meyerus ad annum 1167. En op dit jaar 1157, wil Scriverius dit Verdrag liefst plaatfen. Levens der Graaven in Floris UI. bl. 152. Doch ik twyfelniet, of men moet, in plaats van MCXLVII, met eene geringe verandering, MCLXVIIleezen: op welk jaar, het verdrag niet alleen by Meyerus geplaatst wordt, maar ook by Pierre d'Oudegherst Chron. & Annal. de Flandres Chap. LXXVII. f. 134, Foiez ausp Du Mont, Corps Diplomat. Tom. I. Part. I. p. 87. En zo heeft Mieris ook gelezen in een Handfchriftuitde Leenof'Charterkamer van Holland', alwaar dit Verdrag, insgelyks, geboektis. Zie Charterb.l. Deel, bl. 113. Wy hebben reeds gezeid, dat dit jaar 1107 naar den tegenwoordigen gemeenen ftyl, volgens welken, liet jaar set Louwmaaad begint, rr68 is. R 3 Floris 111. \ Dapf"er.  a6o VADERLANDSCHE VIL Boe». Fi-ORIS 111. XX. De Haarlemmersen anderen verwoestenSchagen. De Westfriezenbenragtigen Alk niaar. O) Wilhelm. Proc-rat. "ad annum uffli. ty) Zie S. EiKEi-EKiivii-os Alkmaar, IC 4?' Terwyl Graaf Floris nog te Brugge gevangen zat, konden 's Lands zaaken niet in die orde gehouden worden, of daar vielen, nu cn dan, eenige ongeregeldheden voor. De Ingezetenen van Haarlem, 'eenig ongenoegen opgevat hebbende tegen de Buuren van Schagen in Westfriesland, maakten een Verbond met andere Kennemers, en waarfchynlyk ook met die van Alkmaar, en vielen, in den Winter des jaars ï ióö, in het Dorp Schagen, dat deerlyk uitgeplonderd en plat gebrand werdt. Ook werdt 'er eene menigte van Ingezetenen, ten deele omgebragt, ten deele gevangkelyk medegevoerd, en alleszins wreedelyk mishandeld (.r). De Friezen, door deezen handel getergd, vereenigden hunne kragten; en trokken , niet lang hierna, over het Wed Ottervoort, vermocdelyk, gelegen, omtrent het Dorp Oterleek, tusfchen de Schermer en de Heer Huigen waard, naar Alkmaar, 't Steedje werdt terdond belegerd. Eenige Buuren .der Alkmaarderen, waarfchynlyk Kennemers, fchopten wel toe, om de benaauwde Stedelingen te ontzetten', doch zy verdooven, op't gezigc van de geweldige magt der Friezen, en lieten hunne Buuren in den nood. Toen was 'er geen houden meer aan. «Alkmaar werdt, binnen kort, overmeesterd, geplonderd en verbrand. Tagtig Alkmaarders, waarfchynlyk, al de weerbaare manfehap, die zig, ten deezen tyde, in 't Steedje bevondt (y), delden zig te weer, en vogten, als wanhoopende  VII. Boek. HISTORIE. 261 tegen de plonderende Friezen, tot dat Zy allen op de plaats dood bleeven («). Van den brand, dien de Friezen in Alkmaar ontflakeri, bleef de Kerk alleen onbefchadigd, wordende dezelve, volgens eenpaarig befluit der Friezen , verfchoond. Doch Graaf Floris was zo dra niet uit zyne gevangenis ontflaagen, cn in Holland te rug gekeerd, of hy befloot, wraak van de Friezen te neemen. Zyne voornaamfte Leenmannen en derzelver onderhoorige manie hip dan opontboóden, en eene aanzienlyke magtfamen gebragt hebbende, trekt hy, door Kennemerland, °en (laat zig te Schoort, in 't gezigt van Westfriesland, ter neder, in den winter des jaars 1168. Hier hieldt hy raad met de Hollandfche Edelen, over 't bcleiden van dea voorgenomen togt. En 't zy, dat 'er goede raad duur was, of dat de Graaf, ten onregte, wat te lang marde, eenige jonge en moedige Edelen, jookerig naar den ftryd, oordeelden, dat men den tyd, vergeefs, met toeven fleer. Zy rennen dan, tegen den zin des Graaven, voor uit, en vallen in Schagen; dat zig, naauwlyks, van-de laatile verwoesting een weinig hadt begonnen te herftellcn, of het werdt, op nieuws, plat gebrand. De Friezen, midlerwyl op hunne luimen leggende, overvielen den verfpreiden hoop der Hollanderen, te zeer verlekkerd op pionderen en blaakea, en i'needen hun den pas, naar 't gros des Legers, af. Toen werdt 'er fel gevogten. Eenige Hollandfche Edelen floegen door den Vyand, ea (jm Meus Stokb m Flor* III. U. 5°*- R 3 Ut. Graaf Hor is trekt op tegen der Wekftfft. zen. Moet met vepies te rug keeren.  s6a VADERLANDSCHE VII.Boek. Ft.ORTS in. 1169. 1 X en kwamen, behouden, te Schoorl te rug. Doch de meesten fneuvelden. En onder deezen, werden geteld Simon van Antwerpen, Willem van Voorhout, Baldran of Boudewyn van Haarlem, Gerard de Droslaard, Floris, Roest, Allard van Egrnond, Bruin van Kastrichem, de jonge Gerard van Monjïer en Everard van Noordwyk (V), De Lyken der gefneuvelden, zo veel als men 'er bekomen kon, werden te Egrnond begraaven. De nederlaag, van welke wy fpreeken, viel voor op den tweeëntwintigtren van Louwmaand. De oude Schryvers hebben verzuimd aan te tekenen, wat Graaf Floris, na 't verneemen van deezen ramp der zynen, verrigt hebbe. Vermoedclyk is hy van Schoorl opgebroken, en zonder iets meer uit te voeren, naar huis gekeerd. De Friezen, dus tot verdere vyandelykheden aangemoedigd, hielden de Kennemers in geduurige onrust. Alkmaar werdt, in den volgenden Zomer, van hun overvallen, en in brandg'cfteken. Doch de Buuren der Plaatfe, van eenige Edelen voorgegaan, deeden eenen uitval, en verjaagden de Friezen; die dertig van hun-: ne ftrydbaarfie mannen in den loop lieten. Men wil, dat 'er kans geweest zou zyn, om de Friezen gehecllyk te liaan, indien men zig tyd gegeven hadt, om de Vlaamfche Boogfchutrers, die vast in merkelyken getale herwaards kwamen, in te wagten 't welk niet gefchied was. Schoon men zig dus voor Graave Floris tegen de Friezen te weer Helde, f>) Wn.h. Procdrat. ad annum 1168. M. Stoius U, 51, TJeka in Gorfefr- p. r$4» " ' ' O J Melis Stoke 'in Floris UI. 51.  VII. Boek. HISTORIE. a*3 de, blykt het egter niet, dat hy, zo lang hy leefde, in ftaat geweest is, om hen volkomenlyk te beteugelen. De Watervloeden, met welken deeze Landen, dikwils, en byzonderlyk omtrent deezen tyd, te kampen hadden, hebben ook, waarfchynlyk, veel toegebragt, om te verhinderen, dat het, tusfchen de Hollanders en de Friezen, tot een bedisfend gevegt, komen kon. Uit het verfchillend verhaal der oude Schryvcren hieromtrent, kan men opmaaken, dat Holland, zo wel als Friesland, ten Oosten en ten Westen de Zuiderzee, en het Stigt van Utrecht, in en omtrent den jaare 1170, veel, door zwaare dormen en geweldige Zeevloeden , geleeden heeft. Op eenen heeten Zomer des gemelden jaars, volgde, in den Herfst, een geweldige dorm, die 't Zeewater hoog over alle Landen joeg. Friesland omtrent Staveren werdt geheel overdroomd (Y). De vloed overviel de Kennemers zo onverwagt, dat 'er veel vee's verdronk, en de menfehen zig, ter naauwer nood, op de daken der Huizen bergden, alwaarze egter van ongemak zouden hebben moeten vergaan, zo die van Diernen, met kleine fchepen af en aan vaarende, hunne ongelukkige Nabuuren niet uit den nood gered hadden (W). Zo hoog ftondt het Zeewater in 't Stigt van Utrecht, dat men den Zeevisch, Bolk of Wyting genoemd, omtrent de Stads muuren, met groote Vischnotten, vangen kon (V). Men leest van fc) Godefrid Monach. ad annum ji'O. (iO WitH. 1'rocurat. qd annum u;o. O) 13ei;a in Godci'r. p. 54. R 4 Fec*ii i Ut XXI. Watervloedenin deeze Landen.  264 VADERLAND SCHE VIL Bóm» Floris UI. Oorfprongder gefcölfientusfchen de Bisfchoppenvan Utrecht en de Heeren van Amstfel. f O 3»ka in Godefr. p. 55. {£) Apwl Buchel. ai Hedam fl. 1-75. van andere hooge vloeden, omtrent deezea tyd voorgevallen, die den Ingezetenen deezer Landen ongetwyt'eld veel fchade hebben toegebragt; doch dat 'er de Zuiderzee door zou veroorzaakt geweest zyn, gelyk laatere Schryvers gegist hebben, Itrydt met de oudfte berigten, die van ons Land in wezen zyn. Waarfchynlyk, zyn 'er de Zeegaten alleenlyk door verwyderd; gelyk men agt, dat, door de geweldige Vloeden, die ruim twee eeuwen laater voorvielen, ook gefchied is. Godefrid, Bisfchop van Utrecht,overleedt, volgens fommigen, op den zevenentwintigften van Bloeimaand des jaars 1177 (ƒ'). My was van eenen dapperen en grootmoedigen aart, en zo zeer gezet op de tjevestiging en uitbreiding zyns weereldlyken gebieds, dat hy zig, in eenen zyner Brieven, beroemt ,, dat „ hy geen gevaar ontzag, en zelfs niet fchroom„ de ten ftryde te trekken, ter verdediging „ der Heilige Kerke Met deezen naam, werdt thans het befchermen der tydelyke inkomften eens Bisdoms verglimpt. De Stigtfche Edelen , goederen bezittende , welken de Bisfchop oordeelde der Kerke toe te behooren, lagen geduuriglyk met hem overhoop. Egbert van Amstel, een der voornaamlte Stigtfche Edelen, hadt, boven anderen, al met Bisfchop Herbert gefchil gehad; 't welk wederom bygelegd was. Doch met Godefrid op nieuws in moeite geraakt zynde, moest Filips, Aartsbisfchop van Keulen, tusfchen beide komen ,  VII. Boek. HISTORIE. stig ■men, om den twist by te leggen. De Bisfchop befchuldigde Heere Egbert, dat;hy alle ueinkomden, die der Utrechtfche kerke, uit Amstel en het omleggende Land, toekwamen, aan zig getrokken hadt. Hier over was hy, eerst, door den Bisfchop, gedagvaard: doch niet verfchynende, ten Keizerlyken hovc aangeklaagd. Sedert werdt hy in den Ryksbar gedaan. De Aartsbisfchop van Keulen be werkte , eindelyk, een nadcelig Verdrag tusfchen hem en den Utrechtfchen Bisfchop van welk nog een gebrekkelyk affchrift voor handen is (6), waaruit wy deeze byzon derheden ontleend hebben. „ De Heer val „ Amstel, by eede afdand hebbende gedaai „ van al wat hy te vooren, in Amstel ei „ daar omtrent, ter leen bezeten hadt, be „ loofde het zelve, voortaan, als Stedehoude „ des Bisfchops, te zullen houden, onder di „ voorwaarden, dat alleen eert zyner Zoonen „ Gysbrecht genoemd, het zelfde Ampt, n „ zyneii dood, van de hand des Bisfchops „ zou konnen verkrygen, mids dat hy de „ H. Maarten, dat is, het Bisdom van Utreen „ getrouw zou blyven dienen. Egbert moe: „ wyders de Moeras Bendelmerbroek, federt „ agt ik , de Bylemermeer genoemd, met he „ gene 'er toe behoorde, en de helft van d „ tienden in JVeesp, die hy in zyn bezit gene „ men hadt, geheellyk en voor altoos, aa „ de Utrechtfche Kerke afdaan.". Men we< niet (<5) Apnd Buchf.l. ad Hed.a.m. p. )75- Ook een gedeelte van dit Verdrag uitgegeven, door C. 1 Hoyinck van Papendrecht , in de J.:.i,':c, Belgica. Tom. III. P. I. p. 3-3» * 5 Floris «I. > I 1 1 r » a , a , ,t •> t e 1n !J is i  *66 VADERLANDSCHE VII.Boek. III. Onderzoek of Amfter. dam thans reeds in wezen was. 1 De Bisfchop i van U- , trecht ftigt vier' Sloten 1 '1 niet, wanneer dit Verdrag getroffen werdt; doch indien Bisfchop Godefrid, in Bloeimaand des jaars 1177, overleeden is, moet het voor dien tyd geplaatst worden. Men ziet 'er den grond in der hevige gefchillen, die, in laater' tyd, tusfchen de Heeren van Amstel en de Bisfchoppen van Utrecht, ontfhan zyn. De Nakomelingen van Egbert hebben ook zo veel deel gehad, in de zaaken van Holland, dat wy hierom te liever een weinig uitvoeriger van hem gefproken hebben, dan zelfs, in de Befchryvingen van Amstelland, gefchiedt. Hy worde, in 't gemeen, voor den eerflen Heere van Amstel gehouden, van welken men, In oude Schrifcen, gewag vindtgemaakt. Doch in eenen Brief van den jaare 1 iaö , vind ik ook eenen JVolfgard van Amstel gemeld (k). Of Amflerdam, van ouds Amflelredam genoemd, ten deezen tyde reeds in weezen was, mag met reden in twyfel getrokken worden. Dat 'er thans eene Plaats of Land was, Amflelgenoemd, blykt uit het aangehaalde Verdrag van Bisfchop Godefrid en Heere Egbert. Doch ivelk van beide het geweest zy, is onzeker. De gantfche Heerlykheid of het geheele Land ran Egbert droeg den naam van Amflel. Doch )f 'er thans een Dorp of gehugt van dien naam vare, weet men niet. Eer wy van Bisfchop Godefrid affcheiden, noeten wy nog aanmerken, dat hy, om :ig, te beter, tegen de Stigtfche Edelen cn ndere uitheemfche Heeren, te konnen bechermen, vier iterke Sloten heeft doen ftigen, het Slot ter Horst, aan de Veluwe, tegen de (70 Apud Buci:el. aJ Hedam p. 155.  VII. Boek. HISTORIE. 267 de Gelderfchen, het Slot te Montfoort, tegen de Hollanders, het Slot te Woerden, tegen de Stigtfchen en het Slot te Vollenhove, in Overysfel, tegen de Friezen. Alle deeze Sloten werden der Utrechtfche Kerke opgedraagen (?'). De brief, by welken zulks, wegens het Slot ter Horst gefchiedde, is, in 't jaar 1178, getekend (70, waar uit volgen zou, dat fommige Schryvers Godefrids dood, ten onregte, op het jaar 1177 gedeld hebben. Ook dellen anderen dien, duidelyk, op het jaar 1178 (7> Boudewyn van Holland, Broeder van Graave Floris, volgde Godefrid op in de Bisfchoppelyke waardigheid, die hy agttien jaaren bekleed heeft (m). Graaf Floris zal, waarfchynlyk, de hand in zyne verheffing gehad hebben, en dit de reden geweest zyn, dat de Stigtfchen en Hollanders, geduurende zyne Bisfchoppelyke Regeeringe, Vrede hebben gehad. Zelfs maakten de twee Broeders , Boudewyn en Floris, een onderling Verbond, uit kragt van welk, zy, in den jaare 1179, gelykerhand, eenen togt ondernamen tegen de Friezen, die egter kwalyk daagde (n~). De Hollandfche Schryvers zwygen van deezen togt, zo dat wy 'er geene verdere omftandigheden van melden konnen. Doch in 't volgende CO Beka tn Godefr. p. 55. Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. II. p. 2. (*) Büchel. ad Hedam p. 17C. Godefr. Monach. md annum 1178. 'CO Chron. de Traject, p. 331. (a Matth. AnsltA. Tain. y. Heda p. 174. Anonym. de Reb. Ultraj". Cap. III. ». O) Keka p. 56. Heda p. 176. r Qn) Godefrid. Monacii. ad annum 1179. ï'r.oRis III. XXII. Boudewyn van Holland wordt Bisfchop van Utrecht. Ondeiv neemingen def Hollanderentegen dö Friezen.  268 VADERLANDSCHE VIÏ.Boek. FlORiS III. Winkel en Kieuwdorp verbrand.1183. Texel en Wieringen gebranafchnt.1184. 1 t r c \ i XXIII. Onlusten [ tusfchen 'Utrecht, Brabant ( erf Gel- 1 fcer. v t n si gende jaar, viel Graaf Floris, met een grooten hoop Volk, in Westfriesland, en verbrandde Winkel■ en Nieuwdorp. De Friezen, daar en tegen, vielen, in't jaar n8a, \\\ 'Akerfloot, een der voornaamfte Dorpen van Kennemerland; doch werden, van de Kennemers, zo wel ontvangen, datzy, met groot verlies, te rug wyken moesten (0). Graaf Floris, omtrent tvree jaaren laater, wederom eenen inval in Friesland gedaan hebbende, ftak over naar Texel en Wieringen (p) : welke Eilanden beide zig aan hem onderwierpen, en hem, volgens het eenpaarig ge* :uigenis onzer oudite Schryveren, eene brandschatting van vierduizend Mark zilvers moesen opbrengen (0): eene ongelooflyke fom1e naar den tyd, en de omfhndigheden eezer gewesten, die, onlangs, zo veel van : Zeewater geleeden hadden : waarom men eelligt^ agten moet, dat de oudite Schryvers en' misdag, in 't begrooten der zelve, be;aan hebben. Boudewyn, Bisfchop van Utrecht , bedreef, omtrent deezen tyd, alle de Leenmannen en hooge Amptenaars des Bisdoms, >m hunne Leenen van hem te komen vereffen, en in hunne Ampren bevestigd te /orden. In eene oude Chronyk van U•echt (V), vindt men eene Lyst deezer Lcenïannen en Amptcnaaren, in welken, onder an-. Stoke Floris hl. 53. C ■ 1 Ongenoemde Klerk, hl. 75. (?) Wilii. Procurat. ad a:i:ut::t 1184. (jj Chron. de T.ajcci. a-pud .Matth. Anale*. Tom. V. p>  yü. Boek. historie. ü6 anderen, de Hertog van Brabant, de Graaven van Holland'en van Gelder, de Heeren van Heusden, van Arkel, van Altena, van Amflel, van Woerden, van Groningen, er van Koeverden worden opgeteld. Alle deeze Heeren verfcheenen voor den Bisfchop. De Hertog van Brabant, of liever van Lotharin gen, want dus noemde zig Hemïk de L nog, was de eenigite, die agter bleef. Inhield het Graafschap van de Velüwi ter Leen van de Utrechtfche Kerke. Eer Graaf, Rotgar genoemd, hadt, reeds in dei jaare 838, een goed deel zyner goederen gelegen in de Landftreek de .Veluwe, aan d Utrechtfche Kerke gefchonken (j). Keizt Henrik de IV. hadt hier, in den jaare 107; een ft uk Lands, Broek genoemd, ook in c Landftreek de Veluwe, in het Graaffcha van zekeren Graave Dirk, j gelegen, byg voegd (f). Sedert, beweerden de Bisfcho] pen^van Utrecht, op wat grond is my ni genoeg gebleeken, dat hun het gantfcl Graaffchap van de Veluwe, door de Keizei was afgedaan (11). Zy hadden 't wedero aan de Hertogen van -Lotharingen ter Le gegeven: en Godefrid van Bouillon, Hem van Lotharingen, hadt het, zo fommigen w len, als eene Bruidfchat met zyne Dogte aan Henrik van-Nassau, Graave v Gelder, opgedraagen (v). Anderen voeg 'er by , dat Godefrid, naar het Heili La .(*"> Heda in Alphrico, p- 51. VtJ Diplom. Hem-. IV. apud Hedam. p- J37? (u) Diplom. Bei». IV. apud Hedam p. 1;?' li. AQUitn Cbr. C-eln». p. 15. Flor» UK ■ Staat van het Graaf- 1 fchap , van de 2 Veluwe» r '•> e P >m )- ?t ve % m m ilr,an en ge id  Flpris lil. t 270 VADERLANDSCHÈ VILBoek,' Land vertrekkende, de Veluwe, reeds te vooren, aan Otto van Nassau, Graave van Gelder, verpand hadt (w). Hoe *i zy • Gerard de II., Graaf van Gelder, was nog onlangs in 't bezit van de Veluwe, en Hertog Henrik'fchynt zig zo weinig aan een Graaffchap, welk hy, alleenlyk ter leen houdende, wederom ter leen afgedaan hadt, te hebben laaien gelegen zyn, dat hy niet goedvondt, het zelve, op zynen tyd, van den Bisfchop te konnen verheffen. Euvel werdt dit van Boudewyn opgenomen. Terdond verklaarde hy het Leen der Veluwe verbeurd, ten behoeve der Utrechtfche Kerke. Daar na viel hy, met een Leger, in het Graaffchap, en verjoeg Graaf Gerard, die eenig Krygsvolk by een gebragt hadt, om zig m t bezit van de Veluwe te handhaaven. De Graaf doeg, federt, het beleg voor Deventer eene Stad in Overysfel, welker Heerykheid, gedeeltelyk, door Koning ZwentibOid, in den jaare 890 (V), en naderhand-, ?eheel, door Keizer Henrik den III., in den aare 1046, aan de Utrechtfche Kerke, ge* chonken was (y). Terwyl dit beleg duurde, verdt 'er, door bemiddeling van Keizer Fre'rik, een dildand van wapenen getroffen, 'oor eenen langen tyd. De wederzydfche 'yandelykheden namen een einde; doch Geard van Gelder, in den jaare 1180, overleelen, en door zynen Broeder, Otto den II, 'Pgèvolgd zynde, hervatte de Bisfchop den togt OO Pontan. Filt. Gelr, I.ibr. VI. p. oö, 104. O) Dipl. Zuentib. apud Hedam p. 6ï. Cy) Dipl. Henr. 1X1. apud- Hedam p, 125.  VII. Boek. HISTORIE. 271 togt naar de Veluwe; doch werdt zo wel van ] Graave Otto ontvangen, dat 'er een felle kryg uit ontdondt. Men meende, dat de Keizer, die, ten deezen tyde, met Filips, Aartsbisfchop van Keulen, overhoop lag, de oneenigheid onder de hand voedde, op dat de Keulenaars geene hulp van den Bisfchop van Utrecht zouden konnen krygen, en in hunnen handel en Vaart langs den Ryn, benedenwaards, belemmerd worden. In 't jaar 1187, was de Oorlog op zyn hevigst (2). De Bisfchop viel inde Veluwe en 't Graaffchap Zutfen, alwaar veele Dorpen in den brand gedeken, en veel buits behaald werdt. Het Graafschap Zutfen, oudtyds, door byzondere Graaven beheerd, was, na 't jaar 1076, in 't welk Geerfak, Graaf van Zutfen, in den dag by Ysfelmonde, gefneuveld was, gekomen aan Gerard, Zoon van Otto den I., Graave van Gelder, die Geerlak, zo wel als hem, by twee byzondere Vrouwen, gewonnen hadt 00. Sedert, zyn de Graaven van Gelder altoos ook regeerende Graaven van Zutfen geweest. En fommigen, die zig, na deezen tyd, Graaven van Zutfen genoemd heb ben (¥), moeten als afdammelingen van het oude huis van Zutfen, geenszins als regeerende Graaven, aangemerkt worden. Het Graaffchap Zutfen leedt, derhalve, veel in den tagenwoordigen Oorlog. Boudewyn van Utrecht hadt Dirk, Graaf van Kleef, en Floris, Graaf van Holland, bcwoogen, om hem (_z) Godefrid-. Monach. ml annum 1187. H. Ao.uii.11 Chron. Gelr. p> xa, 13. Qi) Zie boven U. 226. ri.oais 1187. 5taat van 't GraaffchapZutfen.  &72 VADERLAND SC HE VII. Boek: Floris 111. 1188. Verdrag wegens de Velu we. hem by te Maan. Graaf Floris pionderde de Veluwe, en voerde een' fchoonen buit van Vee naar Deventer. Die ftelde deeze Stad Moot, voor eene nieuwe belegering. Graaf Otto, drieduizend Krygsknegten bezoldigd hebbende, floeg 't beleg voor Deventer, waar in toen agthonderd Stigtfche Ruiters lagen, 't Beleg duurde drie weeken: en de Graaven van Holland en van Kleeve maakten zig reeds gereed, om de Stad te ontzetten (c), wanneer, in 't volgende jaar 1188, te Ments, ■door bemiddeling van Keizer Fredrik, een Verdrag, getroffen werdt (d), volgens welk Graaf Otto in 't bezit derVeluwe blyven moest, tot dat daarover, by den Keizer, anders geoordeeld werdt (e). Henrik de VI., Zoon van Keizer Fredrik, deedt, daar na, op den zesden van Lentemaand des jaars 1191, uitfpraak wegens het gefchil over de Veluwe; welk ' Graaffchap Bisfchop Boudewyn nog al beweerde, aan de Utrechtfche Kerke toe te behooren, uit hoofde eener Keizerlyke Gifte; waar tegen Henrik de L, Hertog van Lotharingen, ilaande hieldt, dat hy de Veluwe van den Keizer ter leen ontvangen hadt. De Veluwe Werdt toen der Utrechtfche Kerke op nieuws opgedraagen, onder voorwaarde, dat zy dit Graaffchap, aan Hertog Henrik cn -ces zeiven Erfgenaamen, ten leen afllaan zou (ƒ). Otto de II, Graaf van Gelder, moet, federt, het CO r.eka hl Baldev. II. p. 56. C_a") Godefrid. Monach. ad annum u38. Aiionym, de Reb. Ultraj. Cap. IV. p. <|. O; Reka in Itolifev. IK p. 5$. t/j Diplom, Henr. Vil apud Hedam p. 177.  Vit. Boek. HISTORIE. 273 het Leen der Veluwe van Hertoge Henrik; hebben komen verheffen, alzo hy zig, in twee Brieven (g), een Leenman des Hertogs noemt. Ondertusfchen was, al in 't jaar 1188, een nieuwe togt naar 't Heilige Land ondernomen. Veele Plaatfen, door de "Latynfehe Christenen voorheen bemagtigd, waren, in 't voorgaande jaar, Saladyn, Soudaan of Sultan van Egipte, in handen gevallen; die, federt het jaar l if t, 't bewind over Egipte gehad hebbende, den Christenen in dit Land, en in Syrië en Palestine, veel afbreuks gedaan hadt. De Stad Jeruzalem zelve werdt, na een beleg van veertien dagen, op den tweeden van Wynmaand des jaars 1187 , ingenomen, na dat zy agtentagtig jaaren in de handen der Latynfehe Christenen geweest was. De Paus, Klemens de III, drong federt zo fterk, op het herwinnen van het Heilige Land, dat de voornaamffe Vorften van Europa, in 't jaar 1188, het Kruis aannamen. Keizer Fredrik zelf ver* bondt zig, nevens agtenzestig der aanzienlyklte Heeren, zo geestelyken als weereldlyken, tot het doen van den Kruistogt, die, in Grasmaand des aanftaanden jaars 1189, moest aangevangen worden Graaf Floris van Holland hadt, reeds in 't jaar 1184, het Kruis aangenomen (*")> en maakte zig nu gereed, om den togt by te woonen. Otto de f>) Apud Mie/eum Donat. Belg. libr. II, Cap. LXXX1V. & Libr. I. Cap. LXXXI. in Tom. I. Oper. Dipl. p. 5Ö5> 49*« Qk ) Godefe. Monach. ad annos 1188, 1189. CO Melis Stoke in Floris. III. tl. 53. Goubfr. Monach, lid annum 11 go. II, Deel. S m.o*IS III. XXIV. rogtnss 't Heilig* Land. Graaf Floris woonc denzelven by.  n74 VADERLANDS CUE VIL Boek. DikxVI] 1190. Sterft tl Antio" ciüe. XXV, Dirk d Vil. wordt Graaf van Hi . II. Graaf van Gelder, wilde den Keizer ook verzeilen. Ten beftemden tyde dan, trokken de Kruisvaarders op, den weg te lande neemende, door Hongarye en Bulgarie. In de Lente des jaars 1190, toog het Leger over "denHellespont, en bemagtigde, in Bloeimaand daar aan volgende, de Stad Kogni of Ikonïe. In de volgende maand, was het Heir tot in Karamaniê of Cilicie gevorderd; alwaar Keizer Fredrik, zig, op Zondag den tienden van Zomermaand, in zeker Riviertje, baadende, ongelukkiglyk verdronk. Het gantfche Leger hadt veel op deezen langen togt geleeden. Men trok egter voort naar Antiochie in Syrië, alwaar het Lyk des Keizers begraaven werdt. ; Terwyl men hier vertoefde, werdt Graaf Floris van eene zwaare ziekte bevangen, die hem, in korten tyd, uit het leeven rukte. Hy werdt, in de S. Pieters Kerke, te Antiochie, niet verre van het Graf des Keizers, ter aarde gebragt. Te Antiochie, fmolt het Leger fterk, door eene algemeene ziekte, ontdaan uit een onmaatig gebruik van fpyze en drank, waaraan men lang gebrek gehad hadt (&). Graaf Floris liet, by zyne Gemaalin Ada, : twee Zoonen na. De oudfte,D irk genoemd, werdt, na dat de tyding van zyn Vaders overlyden hier te Lande gekomen was, ter,1_ ftond voor Graave van Hofland erkend. Willem , de jongde, hadt Graave Floris op den Kruistogt vcrzeld, en zig zo wel gekweeten, dat Fredrik, Hertog van Swaben, Zoon van Keizer Fredrik, hem by zig hieldt, ten min- ftes ) Mslis Stoke in Floris UI. U. 5Ï(  VII. Boek. HISTORIE. 275 den tot in 't volgende jaar, in welk hy de Stad Akre in Palestina hielp bemagtigen, na dat zy, omtrent twee jaaren, belegerd geweest was (/). Filips, Graaf van Vlaanderen, die den Kruistogt ook bygewoond hadt, was, geduurende het beleg van Akre, overleeden. Hy liet geene Kinderen na; des rees 'er terdond gefchil, over de opvolging in 't Graaffchap. Filips, Koning van Frankryk, hieldt ftaande, dat het aan hem vervallen was. Doch Boude•wyn, Graaf van Henegouwen, die met Margareet, Zuster van Graave Filips, gehuwd was, Helde zig in 't bezit van het zelve. Dit ging egter niet toe, zonder veel tegenftribbeling (jn~). Dirk de VII, Graaf van Holland, bediende zig van de verwarringen, die hier uit ontdonden, om zig te ontflaan van de leenroerigheid, die hy, volgens de overeenkomst, in den jaare 1168, tusfchen de Graaven Filips en Floris den III. getroffen, den Vlaamfchen Graave fchuldig was. Hy vervoegde zig, ten dien einde, by Keizer Henrik den VI, die zynen Vader, Fredrik den I, onlangs was opgevolgd, begeerende, de Zeeuwfche Eilanden Bewesten-Schelde voortaan alleen van 't Ryk ter leen te mogen houden. Doch de Keizer weigerde hiertoe zyne dem te geeven. Des zag Graaf Dirk zig, eerlang, genoodzaakt , den gewoonen leen - eed (7) wegens dit (/) Melis Stoke in Floris III. bl. 58. (>u) Meyerus ad annum nor. (7) In eene Lyst der Leenmannen van Vlaanderen van deezen tyd, by DuChesne (Rerum Normonmc. Script. p. 1031.) wordt de Graaf van Holland \Conws de Ollandid] uitdrvikkelyk genoernd. S 2 DirkVII. 1191. Hy poogt zig van de Leenroerigheid aan Vlaanderen wegens Zeeland 13ewestenScheldete ontflaan.  27ö VADERLANDSCHE VIÏ.Bok; DirkVII. H92. 1 XXVI. Twist tusfchen , Dirk den VII. en Willem, zynen Broeder. : 1 i gedeelte van Zeeland, aan Boudewyn, aïa Graave van Vlaanderen , te komen afleggen (»). Boudewyn, ondertusfchen voor de magt van Filips, Koning van Frankryk, bedugt, vondt geraaden, zig van de hulpe des Keizers te verzekeren, ten welken einde hy zig, in 't jaar 1192, wegens de Landen van Aalst en Waas, de vier Ambagten, het Land omtrent de Schelde, Wakheren, Zuidbcveland, Noordbeveland, Wolfaartsdyk en Borfelen, een Leenman des Keizerryks erkende f» Zeeland Bewesten - Schelde werdt dus, ten opzigte van Graave Dirk, een agterleen des Keizerryks. Hy heeft 'er, zo lang hy leefde, bewind over gehad. In 't jaar 1199^ fchonk hy aan de Abtdye te Rynsburg, voor aet Land en Regtsgebied van Aalsmeer, eenluk Lands in Walcheren, het zelve van alle jraaflyke beden vry verklaarende (p). Het. vordt nog Rynsburg genoemd. Willem, Broeder van Graave Dirk den VIfr nidlerwyl nog eenigen tyd na de verovering /an Akre, in 't Heilige Land vertoefd hebsende, keerde, eindelyk, naar Holland te rug,alwaar hy, in 't eerst, vriendelyk ontvangen werdt. Wel haast rees 'er egter oneenigleid tusfchen de Broeders, en Willem, die eeds eenige vrienden gemaakt hadt , begaf tig, volgens de gewoonte van de misnoegde 3roeders der Graaven, naar Westfriesland, aiCu) Meyerus ad annum 1191. Co) Meyerus ad annum 1192. Cp) Diplom. Vide apud J. F. Foppens. Nova Diplom, Coll? ifty, tX.XV. p. 302,  ?ÏI. Boek. HISTORIE. 277 .alwaar hy de Dregterlanders gereed vondt, om hem hulpe te .bieden. Terdond werden ■de vyandelykheden, van Willems zyde, -begonnen (q), die waarfchynlyk de Kennemers getroffen zullen hebben, fchoon de oude Schryvers zulks niet hebben aangetekend. Graaf Dirk verzamelde vast een aanzienlyk leger; doch verdaan hebbende, dat de Vlaamingen In Walcheren gevallen waren f>), was hy genoodzaakt zyne magt te verdeelen. De oorzaak van deezen inval wordt niet naauwkeu.rig gemeld. Doch Graaf Dirk hadt, omtrent deezen tyd, van Keizer Henrik den VI. de bevestiging in de Geervlietfche tollen weeten ce verkrygen. By den open brief, dié nog voor handen, en, op den twintigden van Wynmaand des jaars 1195, te Ments, getekend -is, wordt hem vryheid gegeven, „ om eenen „ Tol van vyf ten honderd, van alle voorbyvaarende Schepen, die honderd of meer „ marken waardig waren, te heffen. Ook wordt allen Inwooneren des Dwtfchen Ryks, met naame den Vlaamingen bevolen, dee„ zen toll te betaalen, op eene boete van der„ tig ponden Gouds, de helft ten behoeve „ van de Ryksfchatkist; de andere helft ten „ behoeve van hem, die 't ongelyk geleeden „ heeft, te verbeuren (s)." De Viaamfche Kronyken melden, dat deeze Tol niet alleen een fcherpden werdt ingevorderd; maar dat •men den Vlaamfchen Koopluiden, in plaats van Melts Stoke in Dirk VJI. bl. 59. f O Joann. a Leyujs Libr. X)X. Cap. 2. CO üiplom. Henr. VI. apud Wart. & Durand. Thcf. Arecil. %t)UU I. col, 661, S 5 DirkVH- De Vla*, iningen vallen ia Walcheren.  JDirkVII. Vrouw Aleid o vet wint de Westfriezen.UPS- 278 VADERLANDSCHE VIL Boek. van vyf, dikwils tien ten honderd afperste (V). Ondertusfchen, flreedt het heffen van eenigen Tol van de Vlaamingen met het X Artikel van het Verdrag van den jaare 1168 («> 't Is dan ten hoogfte waarfchynlyk, dat het ongenoegen, hierover ontdaan, Graave Boudewyn , tot den inval in Walcheren, zal bewoogen hebben. Graaf Dirk dak, met een gedeelte zyns Legers , naar Zeeland over. Het ander gedeel:e delde hy onder 't bevel zyner Gemaalinne, Aleidy Dogter van Dirk, Graave van Kleef. Zy was eene fchrandere en moedige Vrouw. Des werdt haar de Kryg tegen 's Graaven Broeder, Willem, en tegen de Westfriezen :oevertrouwd; waartoe zy zig, veelligt, te ïereeder getoond heeft, om dat men haar, als ie voornaame oorzaak van Willems ongenoegen, verdagt hieldt. DeGraavin, met de benlen onder haar bevel daande opgetrokken synde, doeg zig neder te Egrnond, op de grenzen van Kennemerland en Westfriesland, niet jonder der Abtdye veel overlast aan te doen; ilzo zy zig van de Kloostergoederen onbechroomd bediende, en onder den fchyn van 5> Albrecht te willen bezoeken, de Monnisen op veele kosten joeg (v). Zy bleef te Egrnond, van den tienden van Oogstmaand :ot den agttienden van Slagtmaand des jaars 1x95, zonder dat blykt, dat 'er, in al dien tyd, eenig gevegt tusfchen haar en de Westfriezen voorgevallen is. Doch zy hadt (t) Meyerus ad annum 1195. («) Zie hier voor, bl. 255. O) Wilh. 1'rocuaat. ad annum. 1195. Melis Stoke, bl. 59,  VII. Boek. HISTORIE. 279 ondertusfchen de Nieuwdorpers en Winkelers, door gefchenken, in haar belang weeten over te haaien, terwyl dezelven nog fcheenen eene lyn met de andere Westfriezen te trekken. Zelfs vervoegden zy zig by Willems Leger, welk zig, omtrent Alkmaar, ter neder doeg, gereed om Vrouw Aleid, die terdond op het zelve aantrok, af te wagten. Naauwlyks nam de dryd eenen aanvang, of die van Winkel en Nieuwdorp deinsden te rug. De andere Westfriezen, geene kans ziende, om den Hollanderen, die toen veel derker van getal waren dan zy, het hoofd te bieden, volgden hun voorbeeld. Willem alleen, van weinige man fc hap verzeld, hieldt dand (w~). Doch de Kennemers drongen zo derk op hem in, dat hy genoodzaakt werdt, insgelyks, de wyk te neemen. Hy ontkwam dus te naauwer nood de gevangenis,- en de zege verklaarde zig, feenemaal, voor Vrouwe Aleid De Zeeuwfche togt van Graave Dirk daag-: de even gelukkig. In 't Eiland Walcheren, \ viel een hevig gevegt voor, tusfchen hem en, Graaf Boudewyn. De Vlaamingen werden • geflaagen, en genoodzaakt Zeeland te ruimen, j Juist op den zelfden tyd, kreeg Graaf Dirk 1 de tyding der overwinnmge, door Vrouwe1 Aleid behaald: des begaf hy zig, terdond,] naar Holland, en naar Egrnond. Hier ver- 1 voegden zig, nog voor 't einde des jaars, Bou- ] dewyn, Bisfchop van Utrecht, Dirk, Dom- 2 proost van Utrecht, en Otto, Graaf van Ben- I them ' b O} M. Stoke in Diik Vit. U. 59, Co. Wltti. Procurat. ai annum 1195.. S 4 dirkvu". ?e Holandersrerdryren de iflaamin;'en uit Vatcheen» )e twist Lisfchen ïnave )irk en ynen Iroeder rordt y«e- sgd.  DjrkVII 280 VAD ER LAND SC HE VILBot*. them, alle drie Oomen des Graaven van Hol' land, benevens zyne Moeder, Vrouwe Ada. Zy kwamen om de Broeders te bevredigen; waartoe Veel tyds gefpild werdt. Graaf Dirk begaf zig ondertusfchen naar Haarlem, werwaards hem de Bisfchop volgde. Willem werdt eerlang, door den Domproost, bewoogen, om ook naar Haarlem te gaan, alwaar, op eenen vroegen morgen, voor 't bedde van Graave Dirk, eene overeenkomst tusfchen de Broeders getroffen werdt: volgens welke „ al„ le vyandelykheden moesten ophouden. Wil„ lem zou, jaarlyks, uit de Geervlietfche tol„ len, driehonderd ponden trekken, en al wat „ Graaf Dirk, in het Graaffchap Oostergou„ we en Westergouwe, toen in 't gemeen „ Oostfriesland genoemd , bezat, van hem „ ter leen houden (y)." Sommigen willen, dat Wesrfriesland, ten deezen tyde, insgelyks, aan Willem ter leen gegeven werdt (2). Doch hier van vind ik geen gewag, by de oudfle Schryvers. Op Oostfriesland nu, wanneer men 'er Oostergouwe en Westergouwe door verfiaat, hadden de Graaven van Holland zo veel regt, als hun, by de jongde overeenkomst, met den Bisfchop van Utrecht, ten overlTaan des Keizers, gemaakt, gegeven of gelaaten was. Wy hebben 'er, ter zyner plaatfe (V), verflag van gedaan. Zeer waarfchynlyk is 't, dat de Westfriezen, in 't Verdrag tusfchen de twee Broeders, niet OO Wii tt. Procvrat. ad annum 1195. Melis Stoke ia Dnk VIT. VI, Ho. . O) öbb. Emm. 'libr. VII. p. 302. (SJ Boven, bl. 244.  VIL Boek. HISTORIE. a8i niet begreepen zullen geweest zyn. Immers] men leest, dat Graaf Dirk, in den Winter des jaars 1198, in Dregterland gevallen zynde, eene deeriyke verwoesting onder hen heeft aangeregt (£). Willem trok, midlerwyl, terllond na 't flui-: ten van het Verdrag, naar Friesland beoosten de Zuiderzee; alwaar hy tot Graaf werdt ingehuldigd. Ook wordt hy, in eenen Brief van Graaf Dirk van den jaare U98 i Graaf van Friesland genoemd (V). Niet zo ligt kon hy zig egter in 't Graafiyk bewind van Friesland "bevestigen. Den meesten tegenftand leed hy van den Graave van de Kuinder (d), den zelfden, zo ik agte, dien onze Latynfehe Kronykfchryvers Flenricus Grus (e), en de Hollandfchen Henrik de Kraan noemen (ƒ). Zyn Slot van de Kuinder lag op de Friefche grenzen, en de Friezen hadden 'er altoos veel overSjftst van gehad. Graaf Willem wierp, om hem te beteugelen, eene fterkte op by Oosterzee, thans een groot Dorp in de Grietenye van de Lemmer, niet verre van de Kuinder. Van tyd tot tyd, vielen 'er gevegten voor tusfeheri Willem en Henrik, tot dat Graaf Willem, den Graave van de Kuinder vyf honderd man afgeflaagen hebbende, het Slot tot de overgaave dwong, ten gronde toe ilegten deedt, en Henrik noodzaakte het Land te ruimen (g). Hen (b~) Wilh. Procurat. ad ann. 1198. Melis Store in Dirl VII. bl. 63. Cc") Diplom. Theod. VU. apud Bcjchel. ad Hedam p. 21 r C<0 Beka in Ba'dev. II. p. 57CO Wilii. Procirat. ad annum 1195. C/3 Melis Stoke in Dirk VII. bl. (o. (g) Beka in Baklev. II. p. 58. Melis Stoke in Dirk VII 11. Co. S 5 )irkVIÏ* ?xvir. Viilem vordt Sraaf vixi ["rics' and. Ily verjaagt I lenrik de Kraan.  DirkVII. i Twist om de Ris- < fchoppe- ; lyke waardig- c heid van V Utrecht, e l*97- d t( d E e dt Vv ir m G £82 VADERLANDSCHE VIï.Boes. Henrik begaf zig toen naar Holland by Graare Dirk, die hem zo wel ontving, dat hy zig, met reden, in 'tvermoeden gebragt heeft, van den Graave van de Kuinder, onder de hand, tegen Graave Willem, geftyfd te hebben. Graaf Willem, zig, eenigermaate , in t bezit zyns nieuwen Graaffchaps , bevestigd hebbende, deedt een' keer naar Holland, om Vrouwe Acfe, zyne Moeder, te bezoeken. Ook hadt hy voorgenomen, Graave Dirk te gaan zien, 't welk Vrouw Ada zeer afriedt, hem voorfpellcnde, dat zyn Broeder hem zekerlyk gevangen neemen zou. Hy bleef eger by zyn voorneemen, zynen Broeder niets irgs toevertrouwende Qi). Graaf Dirk bevondt zig, ten deezen tyde, >p 't Slot ter Horst, in 't Stigt van Utrecht, 'yn Oom, Bisfchop Boudewyn, in 't jaar 1196, verleeden zynde, Monden Dirk, Domproo$£ an Utrecht, Broeder des overleeden Bisfchops, n Arnoud, Proost van Deventer, beide naar en Myter. De eerde werdt, door Graave Hrk van Holland, de ander, door Graave Oi> van Gelder, onderdcund. Keizer Henrik ; VI. beval, om den twist te bcflegten, dat 'Irk en Arnoud beide naar Rome trekken, i hunne zaak voor den Paus, toen Cekftyn ■n III, bepleiten zouden, 't Weereldlyk" bcind van 't Bisdom ftelde hy, ondertusfchen, handen van Graave Dirk van Holland; tot erkelyk ongenoegen van den Graave van elder, die zig van gantsch Overysfel, met ge- 70 Melf Stoke « Dirk VII. U. 61, 6?.  VIL Boek. HISTORIE. 283 geweld, meester maakte, terwyl de Stad en het Kasteel van Utrecht en het gantfche Nederftigt Graave Dirk onderdaanig was. De twee Graaven deeden eikanderen veel fchade, met pionderen en blaaken; doch Graaf Otto, in een fel gevegt te Heimenberg by Reenen geflaagen zynde, hieldt zig, federt, eenen geruimen tyd (til. Ondertusfchen ftiérf Arnoud, Proost van Deventer, te Rome, en de Paus wees het Bisdom zynen Mededinger Dirk toe (*')> die egter ook, op de te rug reize, te Pavie, overleedt (&). De Geesteïykheid van Utrecht verkoos toen Dirk van der Aare, Proost van Maastricht, tot Bh* fchop (O- De Graaf van H°lland ■> die nu 'l weereldlyk bewind van 't Bisdom den Bisfchop wederom moest afgedaan hebben, hieldt het, zegt de Schryver, dien wy hier volgen, egter tegen regt, in handen (jii), en bleef, om 'er zig in te verfterken, op het Slot ter Horst leggen. Hier kwam hem zyn Broeder Willem bezoeken: doch befpeurde wel haast, dat hy de waarfchouwing zyner Moeder te los in den wind geflaagen hadt. Henrik de Kraan, die zig hier ook bevondt, deedt Willem, in 'r gezigt en vermoedelyk op last van Graave Dirk, vatten, en in de gevangenis werpen, 't Leedt egter niet lang, of Willem vondt gelegenheid om te ontvlugten. s Hy begaf zig toen naar Gelderland, alwaar hy wel ontvanger O) Mei.ts Stoke, VI. Si. Beka in Thcod. i. p. 6u C k~) Godefrid. Monach. ad annum ny7- (l ) Beka in Tbeoth jr. p. 62. («O Melis s-ix-ke in Dirk vii. U. 6 , 63. 3nt!iVIL. Dirk van der Aare Windt Bisfchop XXVIII. Graaf Willem wordt gevan gen, doch onivlugt.  .DrRKVlI. Beginfels van den | Utrecht- , fchen \ Kryg. | ] i v n c z s XXTX. Onlusten 'c in Drente. r' fi tl d C d< d< ft< i i 2S4 VADERLANDSCHE VII. Bok. Dogter Akid ter Vrouwe, met welke hy naar t nesland keerde f» Graaf Dirk, de party zyns Broeders, door dit Huwelvk, zo Veer gefterkt ziende, en met de Stigcfche zaaken de handen vol werks hebbende, leende hVte|yk het oor naar een Verdrag, welk, kort iiierna, tuslchen de twee Broeders en den Graave yan Gelder, gedooten, en federt on•elchonden gehouden werdt (V). . ,De Graaven van Gelder en van Holland cnynen, van toen af al, op middelen bedagt geweest te zyn, om de Stigtfchen gelvkerïand te beoorlogen. Graaf Dirk heeft"zimitcn twyfel, in 't weereldlyk bewind van 't Msdom willen handhaaven, 't welk de Stiet:hen niet zullen hebben willen gedoo-en ■ waardoor het ongenoegen des Graaven ver* ïeerderd zal zyn geworden. Graaf Otto hadt ok reden, om op de Stigtfchen geftoord te m. Doch deeze moet van wat hooier opJhaald worden. r Omtrent den jaare 1195, en dus nog by leeven van Bisfchop Boudewyn, hadt FlL s van VorenUrch Q>>, die, van zynentege, t Slot te Koeverden bewaarde, z'V m haat des Bisfchops op den hals gehaald! )or het verzwaaren der Tollen , waarover tto, Graal van Benthem, Boudewyns Broeit, dikwils geklaagd hadt. De Bisfchop iedt lJoris wel in den ban; doch deeze )orde zig hier zo weinig aan, dat Boude- '/.O Melis Stokf, /« Dirk VII. U. 62. «O WrtH. Puocurat. ad éirnuih 1107 F) Anunym. dc Rcb. Ultraj. Cap. VI. p. r;  VII. Boek. HISTORIE. 285* Wyn genoodzaakt was, een Leger by een te brengen, met welk hy 't beleg lloeg voor 't Slot te Koeverden , dat zig eerlang overgaf, en, nevens de Landvoogdy van Dren« te, eerst aan Gizelbert PosteJtyn-, een' Hollandsen' Edelman; doch na verloop van eenige jaaren aan Graave Otto van Benthem, ter bewaaringe, opgedraagen werdt. Volhert, Stiefzoon van den geweezen Slotvoogd, geduurende 't beleg, gevangen, oi als Gyzelaar mede genomen , en federt geflaakt zynde, wist, eerlang, een' grooter aanhang in Drente te maaken, »dic zig , hei melyk, tegen den Graave van Benthem * verbondt. Men geloofde, in 't gemeen, dat Volkert onder de hand geftyft werdt, door Ot to, Graave van Gelder (r), die toen det Huize van Holland zeer vyandig was. Oo! is 't niet vreemd, dat hy zig met Drentfchi zaaken moeide, alzo de Steévoogdy van Gro ningen, reeds voor meer dan dertig jaaren van de Geiderfche Graaven ter Leen gehou den was 0). De Groningers waren ook di eerften, die tegen den Graave van Benthen opdonden. Zy bragten, in eenen oploop hunnen Steêvoogd om't leeven, en bemuur den hunne Stad tegen de belofte, die zy dei Utrechtfchen Bisfchop, voorheen (O, ëe daan hadden. Volkert maakte zig meeste van de Bisfchoppelyke inkomden in Twents Het Dorp Koeverden en de Voorburgt van Sh f ?5 Aiionym. de Reb. Ultraj. Csp. VI. p. 5(r~) Auonym. de Rel). Ultraj. Qap. Vil. p> 7' (s) Zie hier voor, bl. 244. '(/) Zie hier voor, bl. 229. DiRKYIÏ.  ! < i i \ c c e \ v £ e d Fi Sc SI aa b86 VADERLANDS CUE VIL Roek. Slot werden aan kooien gelegd. Bisfchop Boudewyn en Graaf Otto van Benthem vielen, niet magt van Volk, in Drente, welk deerlyk verwoest werdt. Toen kwam Graaf Otto van Gelder, 't zy hy te vooren reeds de hand in 't fpel gehad hadt, of niet, tusfchen beide, om een Verdrag te bewerken. Men helde, by voorraad, ' vast, dat de Groningers vier, en de Drenters twaalf Gyzelaars, behalven nog drie wegens Koeverden binnen Deventer leveren, en zo lang laaten zouden, tot dat de Bisfchop voldoening zou hebben ontvangen. De Graaf van Gelder iwam hier op zelf met de GyzeJaars te Deventer, alwaar zig toen de Bisfchop bevondt. Vlen tradt in onderhandeling ; doch Graaf Dtto van Gelder hieldt de zyde der Gionin;ers en Drenters zo iterk, dat de Bisfchop, a toorn ontiteken , de Gvzelaars in di gevangenis deedt fmyten. De Graaf van Geler trok toen verltoord ter Stad uit. De onerhandeling werdt t'eenemaal afgebroken, n de vyandelykheden begonden op nieuws, 'olkerc verraste het Slot te Koeverden, felk, andermaal, door den Bisfchop, beleerd werdt. Filips, Aartsbisfchop van Keulen, i Koenraad, Aartsbisfchop van Ments, beerkten, terwyi 't beleg nogdaurde, een Ver•ag, volgens welk, Floris(s) in deSlotvoog- dy Anonym. de Reb. Ultraj. Cap, vii. p. 6. (8) Beka noemt Rudolf; doch meent waarfchynlvk mi. Zie Ubb. E'mmius Libr. Vil. p. 305. Een hryvcr der dertiende eeuwe zegt egter ook, dat de Jtvoogdy van Koeverden en 't bewind over Drente 1 zekeren Rudolf opgedragen werdt, Anoryn. de 0. Ultraj. Cap. VUL p. 7.  VIL Boek. HISTORIE. 287 dy van Koeverden, en in 't bewind over gantsch Drente herfteld zou worden, mids hy den Bisfchop duizend marken zilvers voldeede. Doch dit Verdrag werdt byna zo dra gefchonden, als het gemaakt was. De Graaf van Benthem vondt 'er zyne rekening niet by. Des begon hy, 's daags na het fluiten van het Verdrag, de vyandelykheden op nieuws 00» De Bisfchop zelf' werdt in een hevig gevegt ingewikkeld. De Drenters behaalden hier eene volkomen' overwinning 00. Van de Bisfchoppelyken fneuvelden dertig man. Honderd Ridders omtrent ,. en veele gemeene Schutters werden gevangen genomen O): 'r welk w? te liever mel" den, om dat 'er uit af te neemen is, dat de Legers, in deezen tyd, hier te Lande, niet zeer talryk konnen geweest zyn. Bisfchop Boudewyn, het overfchot zyner magt by een verzameld hebbende, trok, langs den Ysfel naar de Veluwe, een Leen des Graaven van Gelder, dien de Bisfchop de fchuld van zyn ongeluk gaf. De Dorpen deezer Landftreeke werden jammerlyk verwoest. Graaf Otto van Gelder zat ondertusfchen niet ftil. Geholpen van de Drenters, vernielde hy eenige fterkten des Bisfchops in Overysfel, en floeg hei beleg voor Deventer, welke Stad, elf dager agter een, heviglyk beftormd werdt. Henrik de L, Hertog van Lotharingen, Leen man van den Bisfchop en Leenheer van dei Graave wegens de Veluwe, bewerkte we eet O) Beka la Baldev. II. p. 58. (w) Gudef. Monach. ad annum 1194 £z) Auonyin. de Reb. Ultraj. Cap. VIII. p. 7* OirrVH, De Vc luwe worde verwoett, l l L  DirkVII, i i XXX. Bisfchop ] Dirk de , li. on- . derneemt eene ^ Geldlig- { ting in a Friesland t b r e f< a C v d F o d h m VADERLANDSCHE VII. Boek. een Verdrag; doch 't werdt kwalyfc gehouden. Graat' Otto hadt Deventer verlaateO j doch hy doeg, federt, de Bisichoplyke inkomften m Drente aan (y), en bleef, zelfs na Boudewyns dood, eenen tyd lang, meester in 't Overftigt. De wrok, dien hy, om 't verwoesten van de Veluwe, tegen de Stigtfchen iade opgevat, deedt hem nu met Graave Dirk vari'Holland aanfpannen, om Bisfchop Dirk van der Aare den Oorlog aan te doen, >y de eerfte bekwaame gelegenheid, welke ;ig wel haast opdeedt. Bisfchop Dirk vondt de Bisfchoplyke intornden, door de oorlogen zyner Voorzaaen, en veelligt ook door de beftiering des jraaven van Holland, dermaate verminderd, n het Stigt, daarentegen, zo zwaar met :hulden bekaden, dat hy, niet lang na zyne ankomst te Utrecht, befloot, in perfoon naar 'riesland te trekken, en daar, by wyze van ede of belasting, ware 't mogelyk, eenige enningen te heffen C» Volgens de oversnkomst van den jaare 1165, moest de Bis:hop de helft en de Graaf van Holland de idere helft van de inkomften des Friefchen ïraaffchaps trekken (a). Doch by dezelve 'as geenszins toegelaaten, dat de een, zoner de bewilliging des anderen, eenig geld in riesland zou mogen ligten. De Bisfchop ndernam het egter, zonder Graaf Willem, ie nu ten minften zo veel regt op Friesland idt, als de Graaven van Holland, volgens do Cr) Beka in Baldev. n. 58, 5g, f...-) Beka in Theod, II. p. 02'. ) Zie hier voor» bl. 244.  VII. Boek. HISTORIE. 28c de gemelde overeenkomst, vorderen konden, eenigszins gekend te hebben. Graaf Willem, hier over te onvrede, overviel den Bisfchop gewapenderhand te Staveren in een Klooster, en voerde hem gevangkelyk naar Oosterzee. Hy zat 'er egter niet lang. Eenige Friezen, bedugt, dat de gevangenis eens Bisfchops den Hemel tot wraak mogt tergen, verlosten hem met geweld (è). Ten hoogde gedoord was Graaf Willem hier over: en te meer nog, om dat 'er veele Friezen waren, die 's Bisichops zyde hielden. Hy geeft dan terdond zynen Schoonvader, Graave Otto van Gelder, en Graave Dirk, zynen Broeder, van den toedand zyner zaaken kennis. De Graaven waren beide gereed, om zig var deeze gelegenheid te bedienen, en den Bisfchop den Oorlog aan te doen. Graaf Ottc viel in Overysfel, bemagtigde Deventer en wierp 'er bezetting in. Graaf Dirk, zig met een Leger by V Gein nedergeflaagen hebbende 00, verwoestte, federt, het geheele Nederftigt, en doeg het beleg voor Utrecht. De Bisfchop bewoog, in deeze verlegenheid. Henrik, Hertog van Lotharingen, om hem te helpen. En Henrik, terwyl hy een Leget byeen rukt, weet Otto van Gelder looslyk te betrappen, en gevangen naar Brabant te voeren: waardoor de zaak des Bisfchop; geen' O) rtEKA in Tbeodor. II. p. 6a.' CO Auonym. de Reb. Ultraj. Cap. XIII. p. 10. II. Deel. T DirkVII. wordt doof Graave Willem gevan- geajdoch wederom verlost. Utrecht door Graave Dirk belegerd. 't Beleg wordt opgebroken.  290 VADERLANDSCHE VII. Boek. DirkVII, xxxr. De Hollandersbemagtigen 's Hertogenbosch. i202. Graaf Dirk wordt gevangen. geen' kleinen deun kreeg. Utrecht genoot 'er de eerfte voordeelen van. Graaf Dirk brak op van voor de Stad, trok naar Brabant, om Graaf Otto te verlosfen, en belegerde 'ï Hertogenbosch, eene nieuw gefligte Stad van Hertoge Henrik, welke, op den zevenden van Herfstmaand des jaars 1202, aan hem overging (d). Hy bekwam hier veel buit en gevangenen, en onder deezen, 'sHertogen Broeder, Willem en Henrik, Heere van Kuik. Doch de Hertog, die midlerwyl zyne magt, met Keulfche en Luikfche Knegten, en met de benden des Hertogen van Limburg en des Graaven van Vlaanderen, verderkt hadt, viel de aftrekkende Hollanders, by het Dorp Heusden, op het lyf, met zulk een' gelukkigen uitdag, dat zy verflaagen werden, en de Graaf zelf gevangen genomen (e). Holland en Gelderland, beide beroofd van de Graaflyke befcherming, werden toen deerlyk afgeloopen van de Stigtfchen, op welken de Hollandfche Ridders ïgter fomtyds eenige voordeelen behaalden. Onder anderen, werdt de Kerk van Woerden, toen onder 't Stigt behoorende, door hen, lan kooien gelegd (ƒ). Van de andere zyde, werdt de Veluwe plat gebrand , Deventer lerwonnen, en Zutfen, na een kort beleg, ioor Bisfchop Dirk, bemagtigd. De (<0 Rek* 'n Theod. ii. p. 62. tO Melis Stoke in Dirk Vil. bl. 64. (ƒ) Wilh, Procurat. ai annum 1202.  VII. Boek. HISTORIE. aoi De twee gevangen' Graaven werden nog binnen 't jaar geflaakt. Graaf Dirk moest tweeduizend mark zilvers losgeld betaalen (g). draaf Otto kwam ook niet zonder losgeld vry. En fedtrt werden 'er verfcheiden' overcenkömften getroffen, tusfchen den Bisfchop van Utrecht en den Graave van Holland, en tusfchen den Hertog van Lotharingen en de -twee Graaven. De Bisfchop en Graaf Dirk Booten eene vaste Vrede (A): van welke de voorwaarden onbekend zyn. Alleenlyk blykt. van elders, dat Graaf Dirk zig, waarfchynlyli na 't fluiten deezer Vrede, voor een' Leenman des Utrechtfchen Bisfchops erkend heef O). De Verdragen tusfchen den Hertog var Lotharingen en de twee Graaven zyn nop voor hafldek. Graaf Otto verbindt zig, in eet derzelven, „ den Hertoge van Lotharingen. „ als zynen Leenheer, op verbeurte van zyr „ Leen, in den kryg, ten dienfte te zullcr ,, {taan (&)." Doch in een ander veel wyd loopiger Verdrag , „ doet hy, ten behoe„ ve des Hertogs, afiïand van het regt „ welk hy voorgaf, in Megcn en in Kempen„ land, te bezitten. Hy draagt den Hcrto „ ge zyn vry eigen goed in Oosterbeeke op en ontvangt het wederom van hem tei „ Leer C g) WilH. Procurat. ai annum 120a. (ft) Beka in Theod. II. p. 63. (.0 Corap. inter ïheodr. Traj. & Wilh. Holl. apud HmaJ 4. 188. '(;S)Mmi Dcnat. Belgic. Libr. H Cap. LXXXIV. Tom ji. Oper. Dipl. p. 565. T * DiRkVIL XXXTIi Hy fluit een nadeeligVerdrag met Henrik den li Hertog van Lotharingen. I 1 I l t  aoa VADERLANDSCHE VIL Boék, DirkVII ■\Minifteriaks. 1203. P i „ Leen. Hy belooft den Brabantfchen Koop„ luiden tolvryheid op den Ryn, met naame „ den Burgeren van den Bosch by Orten" dat is, 's Hertogenbosch, voor welke Stad, de Hertog, in den jaare 1196, van Keizer Henrik den VI, reeds tolvryheid op den Ryn verworven hadt (/). „ Voorts herhaalt Graaf Ot„ to de gedaane belofte van den Hertoge, in „ den kryg, ten diende te zullen daan: de ,, Hertog verbindt zig'van zynen kant ook, „ den Graave, met de wapenen, te zullen „ befchermen. En indien dit Verdrag van 's„ Graaven zyde gefchonden wordt, belooft „ deeze te zullen gedoogen, dat vyfentwintig „ Gelderfche Edelen en even zo veele f „ Amptluiden den Hertoge by daan, om den „ Graaf, tot het naarkomen van dit Verdrag, „ te dwingen." Het werdt, te Leuven, in ien jaare 1203, getroffen (m). Men befpeurt 'er ligtelyk uit, dat Graaf Otto in groote veregenheid gebragt was. Doch dit blykt, ten jpzigte van Graave Dirk, even duidelyk, in iet Verdrag, welk, op den derden van Slagtnaand deszelfden jaars, tusfchen hem en Herog Henrik, geflooten werdt. Het betrof, voorïaamlyk , eenige gefchillen over het Land usfchen de Schelde en de Maaze, die tusfchen de twee partyen, en tusfchen derzelver VoorCO Mirjei Dipl. Belg. Cap. LXXHI. Tom. I. Oper. DioL I93« * Cm) Voytz Hutkens Trophê'es de Rwbant Prcuyet ». <-» v Munt Corps Diplom. To:. h Part. I. p. ng. *  VII. Boek. HISTORIE. 393 Voorzaaten, al voor lang, gaande gehouden waren. De oorzaak deezer gefchiilen is, nergens, onzes weetens, aangetekend, 't Schynt dat, na de verdeeling van Lotharingen, int Opper- en Neder-Lotharingen, waarvan het eerde deel ook het Hertogdom van der Moezel of der Moezelaar en genoemd werdt 00» de Hertogen van Neder-Lotharingen, die, federt, Hertogen van Brabant genoemd zyn, eenig regt hebben voorgewend, op de Landen , omtrent de Maaze gelegen, behoorende tot de oudfte grenzen van het Ryk van Lotharingen (0). De Hollandfche Graaven fchynen hun, na dat ook Neder - Lotharingen, onder verfcheiden' Heeren , die allen onmiddelyk onder 't Ryk donden, verdeeld was, dit Regt betwist te hebben. Doch Hertog Henrik deedt het nu gelden. Graaf Dirk ftondt, „ in plaats van het Land naar Zee „ land drekkende, op welk de Hertog oor,, deelde gegrond regt te hebben, volkomen „ lyk aan hem af de Stad Dordrecht, ter we„ derzyde van het water, Dordrechtswaarde, „ Hereswaarde,. Dus/en, en het gantfche ,, Land tusfchen Stryen en IFdalwyk, tot aan „ het Land des Hertogs toe. Doch al dit „ Land ontvangt hy wederom ter Leen van „ den Hertog, dien hy belooft, tegen alle „ vyanden, behalve tegen het Keizerryk, te. „ zul- (u) Srr.FniRT. Gbmblac. act enws icj3, 1044, 104C, W70-. (e) Z-te hisr voor, bl. 61, 76. T 3 Dirkvh, Het oud(le gedeeltevan Hollandwordt sen Leen ran Brabant.  öiwiVII. 5 > c l ii ■ :'. t: e V X ÏT *t k 194 VADERLANDSCHE VII.Boe*. „ zullen ten dienfte daan (9). Het Leen „ deezer Landen zou, volgens het Brabantsch „ Regt, op den naaden Erfgenaam verder„ ven. Voorts daat de Graaf al zyn Pvegt , op Breda aan den Hertoge af. De Hertog „ verbindt zig, daarentegen, den Graave , te zullen befchermen, tegen alle zyne vy, anden , het Keizerryk alleen uitgenomen. , De Ingezetenen van Brabant en van Hol, land zouden, over en weder, niet meer , dan de gewoone tollen verpligt zyn te be, taaien. Ook zouden de wederzydfche Koop, luiden elkanders goederen, om fchuld , niet , in beflag neemen mogen, dan na dat zy, , den Schuldenaar, voor zynen gewoonlyken , Regter, gedagvaard hebbende, geen Regc , hadden konnen bekomen. Eindelyk werdt , vastgedeld, dat dit Verdrag niet degts tus, fchen de twee handelende Partyen; maar , ook tusfchen beider Erfgenaamen zou ftand , grypcn." Het werdt, in de tegenwoorigheid van veele wederzydfche Getuigen, ezegcld, en door 's Graaven mannen plegglyk bezwooren: onder welken , met naame, enoemd worden Rogier van Meer hem., Hu- g° (p) Merk hier aan, dat de Graaf van Holland, als :n 'Leenman des Keizerryks zynde, niet belooven il, den Hertog, tegen het Keizerryk, te diénen. fy hebben 'er (hier boven 151. £257.) 'n nit Verdrag et Vlaanderen, nog een voorbeeld van gezien, en, ju gevolg deezer Gefchiedcnis, zullen 'er ons meer voorinnen.  VIL Boek. HISTORIE. 295 go van Voorne, Dirk van Ah'ena, Gerard van Horst, Willem van Tellingen, Simon, Jan en Tsbrand van Haarlem, Albert Bernardi [of Banjaard], Wouter van Egrnond.. Floris van Welde [of van Leede], Filips van Wasfenaau Arnoud, Henrik en Jan van Ryswyk en Dirk van Bockel (p). De inhoud van dit nadeelig Verdrag, waar by de Graaf van Holland, zelfs wegens het oudite Land, welk hy bezat, een Leenman des Hertogs van Lotharingen en Brabant werdt, doet duidelyk zien, van hoe fchadelyke gevolgen de neerlaag by Heusden en 's Graaven gevangenis geweest zyn. 't Liep aan tot in het jaar 1283, eet de Graaven van Holland van deeze Leenroerigheid ontheeven werden, gelyk wy in '1 gevolg zien zullen. Graaf Dirk overleefde zyn ongeluk niet lang. Te Dordrecht te rug gekeerd, ftortte hy in een zwaare ziekte, die hem, na verloop van eenigen tyd, uit het leeven nam De oudite Schry¬ vers ftellen zynen dood op het jaar 1203 00' Sommigen op den vierden van Slagtmaand (f). Doch indien de tydtckening van het Verdrag met Hertog Henrik egt is, moet hy, na dien dag, overleeden zyn: alzo hy, eenigen tyd na het fluiten van het zelve, te ö J Dor- CO Foyez Butmns Tropli. de Brabant Preuv. p. 53. Corp! Diplom. T. I. P. I- p. 130. CO Melis Stoke i:i Dirk Vit. bl. 64. CO Oodbfrid. Monach. ed annum iboj.J». 274- CO Beka in Theod. II. p. 6> Leon. Monach. Brcvic t- 155- T 4 DirkVII. Dood van Dirk den VII.  V A- 296 VA DE RL. HIST. VIT. Boek. Dordrecht, ziek gelegen heeft. Hy liet geene Zoonen na; maar eene eenige Dogter, Ada genoemd. Zyn ontydige dood dompelde Holland in verwarringen, welker uitkomst, in 't volgende Boek, ftaat ontvouwd te worden.  VADER.LANDSCHE HISTORIE. AGTSTE BOEK, INHOUD. I. Ada, door baare Moeder, Vrouwe Aleid, - aan V Graaf yk bewind geholpen Zy trouwt met Lodewyk, Graave van Loon. II. Willem de eerste, door eenige Edelen , tot Graaf verheeven. Ada gevangkelyk naar Texel, en van daar naar Engeland gevoerd. III. Oorfprong van het gezag der Hollandfche Edelen. IV. Oorlog tusfchen de Graaven Willem en Lodewyk. Sterkten ten Busfche en te Zw.adenburg. V. de Kennemers vallen in Amflel. Ten Busfche gewon ■ nen. VI. Zuidholland, Leiden en Kennemerland onderwerpen zig Graave Lodewyk. Sant Aagtendorp en Egrnond verbrand. VIL De Vlaamingen in Walcheren. VIII. Lodewyk iv int Leiden andermaal. Willem verjaagt hem, uit Holland. IX. Verdrag van Lodewyk en Willem, met Bisfchop Dirk. X. Willem en Lodewyk maaken Vrede. XI. Onderhandelingen van Graave Lodewyk met fan, Koning yan Engeland. Ada keert uit Engeland en fierft. XII. Veranderingen in V Keizerryk. XIII. Graaf Willem in de Ryksleenen bevesT 5 ' tigd.  sp8 VADERLANDSCHE VIII.Boek. tigd. Hy verbindt zig met Engeland. XIV. Helpt Vlaanderen, tegen Frankryk. Wordt ■ gevangen. Ge/laakt. XV. Huwelyks verbindtenis tusfchen Floris van Holland en Magteld van Brabant. XVI. Graaf Willem in Engeland. Laatfle poogingen van Graave Lodewyk, om Flolland te bekomen. Hy fierft, XVII. Graaf Willem gaat op een" Kruis togt. Gelegenheid van Damiate, welk belegerd en ingenomen wordt. XVIII. Of de Haarlemmers Damiate, door middel van Zaagfchepen, hebben helpen winnen. XIX. Graaf Willem fierft. Keuren voor Middelburg. XX. Floris de vierde wordt Graaf. Onlusten tusfchen V Stigt en Gelder. Vrede. XXI. Overeenkomst, wegens de Sluizen, in den Wendeldyk. XXII. Groninger en Drentfche Onlusten. Nederlaag en dood van Bisfchop Otto den II. XXIÜ. Wilbrand wordt Bisr fchop. XXIV. Kettery der Stadingers. Oorfprong der Inquifüie. Kruisvaart tegen de Stadingers. XXV. Graaf Floris overwint hen. Hy wordt, in een Steekfpel, gedood. Keuren eeniger Zeeuwfche Steden. XXVI. Willem de Tweede wordt Graaf, onder Voogdye. XXVII. Keizer Fredrik de ft afgezet. XXVIII. Graaf Willem tot Roomsch Koning-gekoren. XXIX. Hy bemagtigt Werden en Aken. Nieuwmegen aan Gelder gehegt. XXX. Koning Willem trouwt. XXXl. Oorlog met Vlaanderen, fan van Avennes trouwt Aleid van Holland. Hy bekom', Henegouwen. XXXIL Gozewyn van Amflel doet af/land van V Bisdom van Utrecht. XXXIII. Opfland der Westfriezen. Kètiïng Wil-  ¥111. Boek. HISTORIE. *99 Willem trekt tegen hen op, en fneuvelt in !< Ts XXXIV. Voorregten, aan de Hollandfche Steden, door hem,_ verleend, en Gebouwen, doorhem, geftigt- De ziekte van Graave Dirk den VII. hadt lang genoeg geduurd, om hem gelegenheid te geeven van orde te dellen op het Lands bedier, na zyn overlyden. Ook hadt hy, de dood voelende naderen, zig begeeng getoond, om zynen Broeder, Willem, te fpreeken. Met deezen wilde hy zig verzoenen, en hem de Voogdy, over zyne Dogter, Ada, opdraagen 00- 'Hy beoogde, zo 't fchynt, het Graaffchap, op haaren naam, door Graave Willem en 's Lands Edelen, te doen beregten. Doch zyne Gemaalin, Vrouw Aleid, verydelde, looslyk, deeze oogmerken (by Zy beloofde zig, met reden, weinig goeds van de Voogdyfchap van Graave Willem, wien zy, voorheen, zo zwaar eene neerlaag hadt toegebragt. Dés was zy op middelen bedagt, om zelve, zo dra Graaf Dirk overleeden zou zyn, den klem van 't bewind in haare magt te krygen. Zy bedoor, heimelyk , haare Dogter Ada aan Lodewyk, Graave van Loon, ten Huwelyk te bedeeden, en wist Otto, Graave van Benthem, Oom van Graave Dirk, fmaak in deezen toeleg te doen krygen. Veelen van 's Lands Edelen waren 't eens met de Gravinne (c). En • fa) Leon. Monach. Brevic. />. 15.^. Cb) Wii.h. ProcuraT. ad annum 1203. ( 5 Melis Stoke in Dhk Vit. bl. 64, 6% AnA, ï, roeleg /an Vrouw f\Ieid,on» 't Graafyk bewind in handen te krygen. 1203.  Ada. Huwelyk haarer Dogter Ada . met Lo- ' dewyk, Graave van Loon. t i t 300 VADERLAND SC HE VIII. Boe* En daar is nog een Brief voor handen, eenigen tyd hier na, door haar zelve, aan Jan y Koning van Engeland, gefchreeven, meldende, dat Ada's Huwelyk met den Graave van Loon, op den raad en met toeftemming van veele Hollandfche Edelen en Dienstmannen, beilooten was: onder welken, zy met naame noemt Rogier van Meerhem, Hugo van Voorne, Dirk van Altena, (1) Simon, Jan en \sbrandvan Haarlem, Willem van Teilingen, Volpert en Floris van Leede [of Leerto], Arnoud en Henrik vanRyswvk en Woutervan Egrnond(d). Alle welke Edelen, op Volpert van Leede na, over het Verdrag met Hertoge Henrik van Lotharingen geftaan hadden, gelyk wy boven (*) gezien hebben. Vrouw Aleids toeleg bleef egter zo geheim met, of eenige andere Edelen, meer tot braave Willem genegen, kreegen 'er de lugt ran. Lihps van Wasfcnaar verklaarde, onier anderen , „ dat men zig niet ontzien „ moest, Graaf Willem, met geweld te hand„ haaven, in de Voogdye, die hem, van „ i-egtswege, toekwam." Vrouw Aleid, de zekere dood van Graave Dirk te gemoet ziende, hadt Lodewyk van Loon infrilte naar Holland doen komen, opdat iy by der hand zyn zou, om het Huwelyk met Ada pd\¥ltï' adc"'' c0"lit- ittle- A6i- PahU an2!' T°'- i- P. CO vii. Bock, 11. 294, 295. ( 1) Simon van Haarlem, Willem vanTeilingen en Woner van Egrnond hebben Lodewyks zyde niet gehouden, aden aanvang deezer verdeeldheid. Wy zullen dit Kftond, uit onze oudfte KroïrykfcliryVers, wonen, '  VïILBoek. HISTORIE. 301 Ada te voltrekken, zo dra haar Vader den geest zou gegeven hebben. Hy hieldt zig eenigen tyd op den Huize van Altena; alwaar hy veilig vertoeven kon, mids Heer Dirk van Altena, gelyk wy gezien hebben, volkomen in zyne belangen was. Op de eerfte tyding van 's Graaven dood, begaf hy zig terHond naar Dordrecht, alwaar hy, zondereenig ukftel, met de jonge Ada, in de Egt verbonden werdt. Men gunde zig geenen tyd, om 's Graaven Lyk eerst ter aarde te heitellen. Het bleef onbegraaven ilaan in 't zelfde Huis, daar de Huwelyksplegtigheden verrigt werden, en het Trouwfeest gevierd. Als alles volbragt was, werdt het Graaflyk Lyk, te fchepe, naar Egrnond gevoerd en aldaar be • graaven (ƒ}. Lodewyk van Loon was een Zoon van Gerard, Graave van Loon, en van Maria, Dogter van Henrik den lil., Graave van Gelder Qr). Loon, ook Los en Loos genoemd, was een oud Graaffchap in 't Ryk van Lotharingen, en een Leen des Bisdoms van Luik. Na Lodewyk, is het, onder 't bewind van verfcheiden' andere Graaven geweest. Den laatften van welken, zonder erfgenaamen, overleeden zynde, is het Graaffchap van Loon, in den jaare 1372, aan den Bisfchop van Luik gekomen. Graaf Willem, Broeder van Graave Dirk, die zig in Friesland bevondt, kon zo ras geene tyding van 's Graaven affterven krygen, npch zig, op 't ontvangen der zelve, met zo (f) Melis Stoke in DirK VU bl. 65. Cf) Mantelii Hift. Losf. p. 302. Gelegenheid van letGraaf"chap van Loon.  Ada. ït Eenige Edelen poogen Willem Graaflyk bewind jnhande te (tellen (/j) Wilh. Procurat. ad annum 1203. Melis Sto;;e. Ada, bl. 67. 302 VADERLAND SC HE VIII. Boek.' zo veel fpoed herwaards begeeven, of 't Huwelyk met Ada was eenige dagen voltrokken geweest, eer hy in Holland kwam. In de Zy pe, op de grenzen van Kennemerland, aangekomen, vcrzogt hy Vrygeleide van Vrouwe Aleid of van Graave Lodewyk, zonder welk hy niet voorttrekken durfde. Hy gaf voor, zyns Broeders Graf te Egrnond te willen bezoeken. Doch 't Vrygeleide, hier toe noodig, werdt hem zo plat geweigerd, dat hy^ zig in de Zype niet veilig waanende, fchielyk naar een afgelegen oord van Friesland te rug toog (70. De misnoegde Edelen beloofden zig vast weinig goeds van Graaf Lodewyks Regeering, dien zy wisten, dat Vrouwe Aleid geheel t naar de oogen zag, en niets, buiten haar goedvinden, doen of laaten zou. Zy voorzagen dan, dat men hen buiten den Graaflyken j raad en allen bewind zou houden, en nieuwe wetten maaken, zonder hen te kennen. De reeds gemelde Filips van Wasfenaar en Jan van Ryswyk moeten voor de Hoofden der misnoegden geteld worden. By deezen hadden zig gevoegd Simon van Haarlem , Willem van Teilingen, Wouter van Egrnond, Albert Banjaard, en Jakob, Burggraaf van Leiden; Men befloot Graaf Willem, heimelyk, in Holland te ontbieden: en alzo de Zeeuwen zeer tot hem genegen waren, vondt men goed, hem in Zeeland het Graadyk bewind op te draagen. Graaf Willem begaf zig wel haast  VIII. Boek. HISTORIE. s°3 haast naar Wasjenaar, by Heere Filips, alwaar hy zig een' korten tyd ophieldt; doch zo bedekt, dat zelfs de Huis-bedienden hem niet kenden. Twee vertrouwde Knegten bragten hem , vermomd in een flordig gewaad, en met den hoed of muts in de oogen getrokken, van daar te fchepe naar Vlaardingen. Hier lagen Zeeuwfche Schepen van het Eiland Schouwen op hem te wagten, in welken hy, met blydfchap, ontvangen werdt. Men voerde hem, in aller yl, naar Zierikzee, en riep hem daar , openlyk, voor wettigen Graave uit. De Edelen en de Burgery verklaarden, by plegtigen eede, den Graave van Loon vervaUer van de Voogdye: en oud en jong liep t( hoop, om zyne vreugde te betuigen, vooi de verheffing van den wettigen Zoon van Graave Floris, dien, met een"algemeen gejuich, eere en vrede, en een lang leeven toegewenscht werdt (j). Terwyl dit, in Zeeland, voorviel, arbeidden Wouter van Egrnond en Albert Banjaard, in Holland, heimeïyk, om de Kennemers op Willems zyde te winnen, en Vrouwe Aleid. zo wel als het jonge Paar, te Egrnond, alwaai zy verwagt werden, om den Maandelykfcher Kerkdienst, voor den overleeden Graave, bj tewoonen, te overvallen en gevangen te nee men. Een andere Wouter *, die Lodewyks zyde hieldt, en zig toen juist te Egrnond bevondt, kreeg de lugt van deezen toeleg, er gai (O Melis Stoke in Ad» 61. 67. Wilh, Procurat. *a pmum 1203. Willem-' I. Vlugt van Vrouwe Ada en Graave Lodewyk. * Wake, rus de Raven.  304 VADERLANDSCHE VIII.Boek; WlI.T.EM u Ada wordt op den Buret te Leiden belegerd, gevankelyitraar Texel, en v^n daar naar Engeland gebragt. gaf 'er terdond kennis van aan Vrouwe Aleid en haare Kinderen, die, drie dagen voor den dertigden dag na 's Graaven dood, reeds te Haarlem gekomen warén. Gysbrecht van Amflel boodt het verlegen Huisgezin zynen dienst aan, om het te fchepe naar Utrecht te voeren, 't welk hem, federt, duur genoeg te daan kwam. Vrouw Aleid en Graaf Lodewyk omhelsden deeze aanbieding, begaven zig, in 't holst van den nagt, uit Haarlem, en bragten 't, de Osdorpers en Aalsmeerders, die op hen loerden, ter naauwer nood ontflipt zynde, behouden te Utrecht. De jonge Graavin Ada, die maar agttien dagen gehuwd was geweest (2), en nu haaren man, voor eenige jaa ren, verliet, vloodt, onder de befcherming var» Rogier van Meerhem, Hugo van Voorne en eenige anderen, op den Burgt, te Leiden, welke Stad de Edelen, die 't met Graave Lodewyk hielden, bemagtigd hadden , zo 'c fchynt, na dat de Burggraaf Jakob zig voor G raave Willem verklaard hadt. Wouter van Egrnond en Albert Banjaard, gantsch Kennemerland op de been gebragt hebbende, floegen terdond het beleg voor den Leidfchen Burgt. Filips van Wasfenaar toog ook met zyn Volk (2 ) Dit zegt Vrouw Aleid zelve, in den reeds aangehaalden Brief aan Koning Jan, ap;:d Rymer Act. Publ. Angl. T. I. P. I. p. 46. Doch zo Ada op den zeverjentwintigllen das na het overlyden van Graave. Dirk (Zie bl. 304. boven aan), agttien dagen gehuwd was geweest, moet het Lyk ten minden negen dagen aubegraaven gebleeven zyn, indien zy, gelyk onze Krojyken verzekeren, terwyl hec boven, aarde Itondt,Bruilolt heeft gehouden.  Vltl.BoEiT. HISTORIE. so'5 Volk derwaards. Jan van Ryswyk was kort te vooren overleeden. Alle de Rynlandfche Dorpen raakten in roere*, en trokken, ingroo* ten getale, uit, om den Burgt te helpen winnen: binnen welken, men haast zo groot een gebrek aan mondkost hadt, dat men tot de overgalve beflöot, zonder iets meer dan lyfsbehoudenis te konnen bedingen. Rogier van Meerhem, Hugo van Voorne en verfcheiden' anderen werden gevangen gehouden, tot bp de overkomst van Graave Willem, die, de vereischte orde op zyne zaaken in Zeeland gefield hebbende, naar Hólland overltak, en te Egrnond van de Kennemers met open' armen ontvangen, en voor Graave erkend werdt. Vrouw Ada was, na 't overgaan van den Leidfchen Burgt, Heere Willem van Tellingen , haaren Bloedverwant, in -handen gedeldi die haar heufchelyk bewaaren deedt (k). Doch toen Graaf Willem in Holland gekomen wasj deedt hy haar, volgens het verhaal van fommige Kronyken, naar het Eiland Texel brengen, alwaar zy eenigen tyd bewaard, en naar haaren ftaat gehandeld werdt (0- Immers zö fpreeken onze Kronyken. Doch Vrouw Aleid getuigt, in den boven aangehaalden Brief, dat de Friefche gevangenis haare Dogter ondraaglyk Viel (tit). Ook fchynt zy niet lang bp Texel gebleeven te zyn. Graaf Willem deedt haar naar Engeland voeren (n): alwaar zy, (JO WtlH. ProcuRAT. ad 'annum 1203. (V) Ongenoemde Kier!:, bl. 93. (m) Liter. Adfelh. Comit. later Ad. Publ. Ahgl. torn'. I. Pt i. p. 46. (rc) Vide Dipl, Honoï. III. apud Matth^um Aniü. IMl ilt. P- 125. II. De ei* ■ vVlIXEÜ n  306" VADERLANDSCHE VIII-.Dons; Willem t. III. Oorfprongvan het gezag der Hollandfche E. delen. zy, eenige jaaren, opgehouden werdt. Wy zullen in 't gevolg zien, hoe veel werks liet Graave Lodewyk gekost hebbe, eer hy haar wederom in zyne magt kreeg. Al het welk onze opmerking te meer verdient, om dat 'er onze Kronykfchryvers geheel geen gewag van maaken. Deftap, diende Hollandfche Edelen deeden, in het bewerken deezer merkwaardige verandering der Regeeringe, toont wel, hoe hoog hun gezag thans gefteegen was. 't Zal hier dan niet te onpas komen, kortelyk, de hérkomst deezer Edelen na te fpooren, cn aan te wyzen, langs welke trappen, zy tot het gezag, welk wy hen hier zien oefenen, en welk, federt, van tyd tot tyd, toegenomen is, zyn opgefleegen. Zo ver ons- de oudite Gedenkfchriftcn, wegens den Staat deezer Landen , toelichten, zyn derzelver Ingezetenen altoos in Edelen en Gemeente onderfcheiden geweest 00* De Edelen waren aanzienlyk , uit hoofde van de Ampten, welken zy bekleedden; van de landgoederen, welken zy bezaten, en van het Geflagt, uit het welk zy gefprootcn waren. Onder de aloude Batavieren en Friezen, moeten Klaudius Civilis, Verritus en Malorix en verfcheiden' anderen voor zulke Edelen gehouden worden C/0- He Saxers van laater tyden waren ook ouderfeheiden in Edlinghen of Edelen, Frilingen of vryen, en Lasfen of dienstbaaren C *5?, H6M  VIII. Boek. HISTORIE. 313 pnder welken, Hugo en Dirk, Bisfchoppen van 1 Luik en Utrecht, Henrik,, Hertog van Limburg, en Filips, Markgraaf van Namen, de voornaamften, waren. Aan Bisfchop Dirk van Utrecht, werden tweeduizend mark zilvers toegezeid, en hy hieldt Lodewyks Broeder te gyzel voor deeze fomme. Sommigen voegen 'er by, dat de Graaf van Loon hem belooven moest, Holland, in 't gevolg, van 't Stigt ter Leen te willen houden (s). En daar is nog een gedeelte van een Verdrag , • tusfchen den Bisfchop en Graave Lodewyk, voor handen, waaruit dit zou fchynen bevestigd te worden 00- Doch een Schryver, die deezen tyd beleefd heeft, zegt „ da? de voorzigtige Bis„ fchop tweeduizend mark zilvers van den „ Graave verkreeg, om dat hy hem zyne hulp tegen Graave Willem toezeide, en „ daarenboven beloofde, te zullen bezorgen, dat hem het Graaffchap van Holland, dat, ?, raar Keizerlyken Regte, opengevallen was, „ ter Leen, [door den Keizer, naamlyk, ] „ werdt opgedraagen Q>~) ": 't welk veel beter met het gevolg der Gefchiedenisfen overeenkomt. Graaf Otto van Gelder, die Willems Schoonvader was, werdt bewoogen, om onzydig te zyn. Eenige Hollandfche Edelen, onder anderen , Ysbrand en Gerard van Haarlem, Arnold en Henrik van Ryswyk, en 'Jan Perfyn, ziende Graave Lodewyk zo magtig, vielen hem openlyk toe. Graaf Willem kon ondertusfchen weinig volks by een brengen. Hy be- Czj Beka in Theodr. II. p. 63. («5 Jp-'id Hedam p. 187. Q) Aüonyni. de Rebus Ultraj. Cap. XIV. p. H. V 5 yiLXEM' i.  1. Sterkten ten Buslche en t< Zwadenburg opgeworpen. V. De Kennemersvallen in Amftel, en ver- ; branden \ het Slot < fcldaar. j l c c ƒ J 314 VADERLANDSCHE VIII.Doek. befloot, derhalve, naar Zeeland re wyken, en de Regeering van Kennemerland Wouter van Egrnond en Albert Banjaard; die van Rynlarjd Willem vin Teilingen en Filips van Wasfenaar In handen te nellen. Ten Busfche, nu ten Bosch, aan de Vegt, of Boskoop, aan de Gouwe, en te Zwadenburg, nu Zwammerdam, aan den Ryn, werden twee Sterkten opgeworpen, en met breede Graften omringd, om Holland, tegen de invallen der Stigtfchen, te beveiligen. De eerde werdt den Domproost, Floris, Broeder van Graave Willem, de andere Graave Otto van Benthem in handen gefield (c): waaruit volgt, dat deeze laat'le, die te vooren Lodewyks zyde gehouden hadt, tot de zyde van Graave Willem moet overgegaan zyn. 'tSchecn, uit deeze tocbereidfels, dat men, van Willems zyde, verweerender wyze wilde oorloogen; doch 't bleek haast anders. De Kennemers, met Wouter van Egrnond ïri Albert Banjaard aan 't hoofd, deeden eenen :ogt te Schepe naar Amftel, eene Stigtfche rleerlykheid, welker Heer, gtlyk wy boven :agen, Graave Lodewyk cn Vrouwe Aleid, iit Haarlem, hadt helpen ontvlugren. Eenige Stigtfche Knegten en Amftel fche Opgezetenen, >y tyds in de wapenen gebragt, om hun regentand te bieden, konden hen egter niet beletten, en dam of dyk, in of tegen den Amftel geleo-d, oor te fteeken, en 't laag omgelegen Land onder rater te zetten. Toen werden de Amftelland:he Veenen plat gebrand en leeg geplonderd. let Slot van Heere Gysbrecht, een treflyk iO gê,:a ThcoJ. II. p. 61.  VÏII. Boek. HISTORIE. 315 gebouw, weidt ook aan kooien gelegd. Men Spaarde zelfs de Ooftboomen niet, die by 't Slot ftonden. Alles werdt aan 't vuur opgeófferd. Van daar trokken de Kennemers naar Muiden en Weesp, en verder langs den VegtItroom tot Breukelen toe. Al wat hun in den weg lag werdt geplonderd en vernield, of gebrandfchat. Zy keerden, met veel buit en gyzelaars voor de bedongen brandfchatting, fchier zonder verlies, t'huiswaards. Simon van Haarlem hadt deezen togt ook bygewoond; doch zig zo agterlyk gehoudendat men een kwaad oog op hem kreeg. Ook ver^ klaarde hy zig, federt, openlyk genoeg voor Graave Lodewyk (ei). Bisfchop Dirk, midlerwyl zyne Krygsmagt byeen gebragt hebbende, trok naar de Sterkte ten Busfche, die den Domproost Floris aanvertrouwd was. De Bisfchop wist de Kennemers, door een loos gerugt, van het ontzet af te fchrikken. Ook liepen de Hollandfche Knegten, die binnen de Sterkte lagen, tot hem over; zo dat het hem weinig werks kostte, de zelve te bemagtigen. Floris zelf werdt gevangen genomen, en naar 't Slot ter Horst gebragt. De Bisfchop trok voort, tot Leiden toe. En men merkt aan, dat hy de eerite der Utrechtfche Bisfchoppen geweest is, die de wapenen tot zo diep in Holland gevoerd heeft (e). Graaf Lodewyk voerde vast een aanzienlyk Leger van Ruiters en Voetknegten, langs de' ' Bra-; (V) Wn.n. Pp.ocurat. ad grmvm t;r>4. Meiis Stoke i.i Adn, W 68. (O VVim. Procurat. ad annum 120.1 Ooaw. Monach. fd amrjm 1204. iVlLLEM I. Dirk,Bi (chop van Utrechr,wint de Sterktu ten Bas fche. vr. Jraaf iode'.■yk aa-  3i6 VADERLANDSCHE VIII.Boeiu Willem I. denverpt Zig Zuidhoilaud,Leiden en Kennemerland. ( I ! i 1 Sant Aag- ] tendorp u en 'tSlot ^ tc Eg- , mond k ver- I brand. \ J 1 f k h k n A Brabantfche grenzen, naar Zuidholland. De Verzamelplaats was te Dordrecht, alwaar de voorraad van mondbehoeften te Schepe aangebragt werdt. Graaf Willem hieldt zig midlerwyl in Zeeland op,-en rigtte niet anders uit, dan dat hy Graave Lodewyk twee Voorraadfehepen afnam, die in Zeeland opgebragt werden. Graaf Lodewyk, geenen tegenfhmd ontmoetende, onderwierp zig, binnen korten tyd, gantsch Zuidholland. Daarna , tot Leiden, 't welk toen onder Noordholand gerekend werdt, voortgetrokken zynde, ontving hy Heer Simon van Haarlem in geiade, vereenigde zig met het Stigtfche Leier, en drong door, tot Haarlem toe. De Cennemers onderwierpen zig, na een weinig egenftands, ook aan Graave Lodewyk, die ïun eene boete van vyf honderd marken zilrers oplei. De Graaf, den Bisfchop te Haarim laatende, trok naar Sant Aagtendorp ,nu de 3everwyk, of Eechtrop, welk toen beheerd verdt, door Albert Banjaard, die 'er ook een >lot hadt. Dit Slot en het Dorp zelf werdt an kooien gelegd, 't Zelfde lot trof het Huis an Heere Wouter van Egrnond. Doch het )orp en de Abtdy werden verfchoond. De leeren hielden zig midlerwyl verhooien. Bishop Dirk, te Haarlem gebrek aan leeftogt rygende, en bedugt, dat hem de gelegeneid tot den hertogt mogt afgefneeden worden, serde, na een kort verblyf, met zyn Volk lar 't Stigt te rug (ƒ). Sommigen fchryven, dat (O Wilh, Procurat. ad annum 1204. Melis Stoke ia ia, bl. 703 7;.  VIILBoek. HISTORIE. gif dat Graaf Lodewyk, oordeelende 's Bisfchops hulp niet langer te behoeven, hem verzogt hadt, Holland te ruimen (g). Graaf Willem hadt niet lang rust in Zeeland. Hy werdt 'er'beftookt, beide van de Vlaamfche en de Hollandfche zyde. Boudewyn de IX. Graaf van Vlaanderen, in 't jaar 1203, de Kruisvaart naar 't Heilige Land ondernomen hebbende, hadt het bewind over zyn Graaffchap in handen gedeld van zynen Broeder, Filips, Graave van Namen. Met deezen, fluit Graaf Lodewyk een Verdrag, by welk bedongen werdt, dat Filips Graaf Willem uit Zeeland zou helpen vcrdryven, waartegen Lodewyk de Vlaamingen, eens voor al, van de Geervlietfche tollen ontheiTen zou (h~). Ook bevestigde by het Verdrag in den jaare 1168, tusfchen Filips van Vlaanderen en Graave Floris den III. geflooten (0- In gevolg van het gemaakt Verbond, deedt Filips eenen togt op Walcheren, en maakte 'er zig meester van, Hugo van Voorne viel, ten zelfden tyde, in't Eiland Schouwen, welk zig Graave Lodewyk onderwerpen moest. Graaf Willem ontvloodt ter naauwer nood de gevangenis, zig bergende in een Visfchers Schuit, alwaar hy: onder de natte netten bedommeld, van zyne vervolgers gezogt; doch niet gevonden werdt (k). Hugo van Voorne nam toen 't bewind ovet by- (g~) Beka in Theod. II. p. 64. Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XV. p. 11. (h~) Meyerus ad annum 1203. CO Vide Thelïmr. Marten. & Durantj. Tim. I. c. 1037^ t&) Melis Stoke in Aria, ii. 71. Willem I. VII. De Vlaamingenvallen in Walcheren, en Hugo van Voorne in Schouwen. Graaf Willem komt wederom in Zeeland.  3?S VADERLANDSCHE VIII.Bom; Willem I. 1 J ( 1 ^ 1 2 t z fc vut. Graaf & Lode- a Wykflaat? de Kennemers fc en be- w magtigt j Leiden. o k te at L u S1 byna gantsch Zeeland in handen, doch gedroeg 'er zig zo kwalyk in, dat de Zeeuwen, famen geraadpleegd hebbende, beflooten, hem ten Lande uit te dry ven, en Willem, die zig fehuil hieldt, wederom op te zoeken en in te haaien: al het welke fchier zo ras uitgevoerd, ds voorgenomen werdt. Graaf Willem gaf 'an deezen gelukkigen keer zyner zaaken tennis aan Wouter van Egrnond, hem beastende, zo veel volks byeen te brengen, al& loenlykware; zig, met hetzelve, te Leiden, ieder te liaan; doch geenen flag, tegen Graae Lodewyk, te waagen, voor dat hy zelf in lolland en by 't Leger zou gekomen zyn. Deee last werdt, ten deele, naargekomen. Wou;r van Egrnond , Filips van Wasfenaar en Willem van Teilingen arbeidden, elk om 'e eerst, om 't volk op de been en byeen te rengen (/). Graaf Lodewyk hadt zyn Leger, na den >gt op Sant Aagtendorp en Egrnond, te rug evoerd, en te Voorfchooten neêrgellaagen. lier was eene groote Markt van allerlei mondehoeften en verfnaperingen voor 't Le^er, •elk 'er den tyd met lusten fleet. Doch de tyingen van den afval der Zeeuwen en van den ptogt der Kennemeren, die kort na eikanderen ivamen, veroorzaakten geene geringe ontftelnis in 't Leger. De Kennemers hadden zig, n den Ryn by Leiden, verfterkt, om Graaf odewyk daar den doortogt te beletten, teryl Graaf Willem, dagelyks, uit Zeeland te 'moet gezien werdt, om hem, van den an-, de- 'O Wilhelm. Procl rat. ai anniiat U04<  VIII.Boek. HISTORIE. 319 ■deren kant, te overvallen. Men was hier van, in 't Leger te Voorfchooten, niet onkundig: weshalve beflooten werdt, zonder uiüïel, en eer Graaf Willem in Holland zyn kon, op de Kennemers aan te trekken. De onderneeming gelukte, door de onvoorzigtigheid der Kennemeren, die, ontydige uitvallen doende, van het ervaaren Krygsvolk des Graaven van Loon, geflaagen en verjaagd werden. Toen de graft der Schanfe met puin en koorenfchooven gedempt was, viel het den beleggeren niet moeijelyk, daar door, en naar binnen te geraaken. De Edelen, die 't werk van binnen beftierd hadden, zagen toen om, naar een goed heenkomen. De voornaamflen bergden zig. Veelen werden in den Ryn, die door Leiden loopt, gejaagd. Anderen, zig, op eene houten brug over dien Stroom, ter weer willende ftellen, Hortten, onverhoeds, met de brug in 't water. Eenigen ontkwamen 't gevaar, te fchepe. Doch veelen werden gedood of gevangen: en onder de laarften was Willem van Tellingen. Het Leger van Graave Lodewyk keerde, zegepraalend, naar Voorfchooten te rug. Willem, op 't ontvangen der tyding deezer nederlaage, ontveinsde het leed, dat hy 'er over gevoelde, en fpoedde zig te meer, om Graaf Lodewyk in Holland op te zoeken. Zyne Zeeuwfche benden over de Maaze gevoerd, en op den Holkmdfchen bodem ontfcheept hebbende, trok hy naar Ryswyk, alwaar hy 'zig nederfloeg. In 't trekken, was zyne magt merkelyk aangegroeid, overluids hem veele Hollanders toegevallen waren Willem I. Breekt T op de aankomst van Graave Willem , van Voorfchootenop.  Sao VADERLANDSCHE VULBobk Willem 1. Graaf Willem bemagtigt bet Slot te Asperen. De StigtfchenDordrecht. ren. Ook hadt hy zig zo voordeelig en in zd goede orde gelegerd, dat de Hertog van Limburg, Lodewyks Bondgenoot, afgevaardigd om 'er kennis van te neemen, zo verbaasd was, over de talrykheid en gefchiktheid van Willems benden, dat hy eerst van Vrede begon te fpreeken, en toen die plat uit geweigerd werdt, fchielyk te rug trok, den fchrik in Lodewyks Leger bragt, en met de benden, die onder hem itonden, zonder marren, aan 't vlugten iloeg. Toen was 'er geen houden meer aan 't overig deel des Legers, 't Vlieden werdt algemeen. Wapens, Tenten, Mond • kost, Koopwaaren en Kostelykheden, alles bleef in den loop. Graaf Willem, die digt*by Voorfchooten gelegerd was, kreeg haast kennis van deeze vlugt. Hy vervolgde de vlugtenden, die den Ryn langs naar Utrecht trokken; lloeg hun een goed-deel volks af, en bekwam een' ongelooflyken buit. De Hollandfche vrouwen zelve toonden haaren moed, by deeze gelegenheid, en hadden herts genoeg, om eenigen der vlugtenden, welken zy agterhaalen konden, van 't leeven te berooven. Doch Graaf Lodewyk en eenige anderen waren te ver vooruit geraakt, om agterhaald te konnen worden (nï). De binnenlandfche Kryg werdt egter voortgezet. Graaf Willem bemagtigde en vernielde het Slot te Asperen, Volpert en Floris van Leerdam toebehoorende. De Stigtfchen daarentegen overmeesterden Dordrecht, welk, te vooren , Graave Willem in handen gevallen was, en Haken den brand in de Stad, waardoor eerf groots) Wilh. Procürat. ad annum 1^04, Melis Stoke  hlI.BosK. HISTORIE. 321 groote voorraad van Wyn en Graanen verteerd werdt. Het bemagtigen deezer Stad was van zo veel gevolg, dat 'er een Verdrag, tusfchen den Bisfchop en den Graave, uit fproot, 't welk te Utrecht getroffen werdt. By het zelve, verklaart Graaf Willem zig „ een Leen„ man des Bisfchops van Utrecht, gelyk zyn „ Broeder Dirk voorheen geweest wasf. De ,, Dienstmannen des Bisfchops, in Holland „ woonagtig, zouden, voortaan, voor man„ nen des Graaven; en de dienstmannen des „ Graaven, in 't Stigt woonagtig, voor man„ nen des Bisfchops, gehouden worden; de „ wederzydfche * Edelen en derzelver Kin„ deren alleenlyk uitgezonderd. De Graaf en „ zyne Mannen beloofden, by eede, dat zy „ nimmer, te Zwadenburg, noch elders, den „ Ryn floppen zouden. Ook zou hy nooit „ beletten, dat de Kooplieden Zout en ande„ reWaaren, naar't Stigt, voerden: gelyk „ de Bisfchop, van zynen kant, ook beloofde,- den handel in het Friesch Graaffchap Oos„ tergo en Westergo, op geenerlei wyze, tö „ zuilen ftremmen. Omtrent dit Graaffchap, j, werdt het Verdrag vernieuwd, Welk, in het „ jaar 1165, tusfchen Bisfchop Godefrid en „ Graave Floris den III, getroffen was. De „ Munters, Tollenaars, Schouten, f Steê„ voogden, en alle andere Amptenaars moes- ten hunne Anrpten, eerst van den Bisfchop, „ daar na van den Graave, komen ontvan- gen, en den eed aan beide doen. Wegens het Geregt van Heeswyk, by Montfoort, t, werdt vastgefteld, dat de Bisfchop, door II. DfiE-i.. X * zy- WlLLEM i. ïx. Verdiig tusfchen Graave Willem en BisfchopDirk. ~*MUtesi  %. {9) Meent iemant, dat hier, anders, op 't Slot ter Leide en Leerdam gezien worde; 't Haat hem, onzentkalve, vry.  VIII. Boek. HISTORIE. 327 en Willem getroffen. Doch uit de oude Gcfchiedenisfen blykt niet, dat de Voorwaarden, hier bepaald, ter uitvoeringe gebragt zyn. Onze Kronyken melden alleenlyk, dat de Graaf van Loon, met zyn Leger, van by Utrecht opgebroken zynde, naar zyn Graaffchap van Loon gekeerd is(i), en federt geen' voet wederom in Holland gehad heeft 00, tc™yl Graaf Willem meester bleef van al 't Land tusfchen de Honte en de Lauwers (v). Doch van elders weet men nog, dat de Graaf van Loon , na 't fluiten van dit Verdrag, zyn en zyner Gemaalinne eigen goed in Holland, uitgenomer den Burgt en 't Burggraaffchap van Leda. die aan Vlaanderen waren afgedaan, aan der Hertog van Brabant, opgedraagen, en he: wederom van hem ter Leen ontvangen heeft Her (u) Melis Stoke ia Ada, bl. 76. (v) Melis Stoke in Willem I. bl. 77. (1) Wilhelm. Procurat. ad annum 1205. Met d jaar, eindigde de eerfte Schryver der Latynfehe Egmor der Kronyk, die wy, tot hier toe, op den naam va Wilhelmus Procurator, hebben aangehaald, zynVerhaa Wy konnen egter niet voorby, hier aan te merken, da alles, wat tot aan 't jaar 1206, in deeze Kronyk, gc vonden wordt, door fommigen, aan zekeren Meerhou wordt toegefchreeven. Dat het volgende alleen, doe Wilhelmus Procurator, is famengefteld, blykt uit d Kronyk zelve, ad annos 1324 & 1330. Doch wie d Schryver. van het eerfte zy, is zo zeker niet. Ik vermoed dat Meerhout niet de Schryver; maar, eertyds, bezitte van een der Affchriften van het eerfte gedeelte deeze Kronyke geweest is. Immers, dat Pieter Vekeman Men hout, in de zestiende eeuwe, Lecraar in de Alkmaarfche en daarna in de Amfterdamfche Latynfehe Schoole, is ge weest, en eene zeer oude Kronyk bezeten heeft, ka: men, uit Tydgenooten, bevestigd vinden, by Par Naamrol, bl. 141, 349- A 4 Wille» I. i t 1 c r r e r r * ■ V  Willem I. j i \ \ 1 ( \ ( jcf- poogin- \ gen om ^ de Graavin Acia t uit Enge- \ lïind her-' waards te ( doen brengen. J < 1 n I28 VADERLAND5CHE VIILBoÉit, Hertog Henrik beloofde, daarentegen, Lo dewyk tegen Willem te zullen helpen , zo deeze 't geflooten Verdrag verbrak O). Ook vindt men, dat Willem, ongezind om zig aan 't gemaakt Verdrag te houden, den Paus Innocent den III., over 'tongelyk, welk hem daar in gefchied was, klagtig gevallen is. De Paus verbleef 't gefchil aan den Aartsbisfchop van Trier, naar wiens uitfpraak, Willem zig niet voegen wilde, waar op hy in den ban gelaan werdt. Toen vervoegde hy zig, by Hono'ius den III, Opvolger van Innocent, die Wilems zaak den Abt van S. Laurens in Oosthoek by Utrecht aanbeval, na dat hy Willem •an den ban ontheeven hadt (x). Doch wat litflag deeze zaak verder gehad hebbe, is, nyns weetens, nergens aangetekend, 't Blykt ïleenlyk, dat Paus Honorius de III. het verIrag tusfchen Lodewyk en Willem, van 't velk wy fpreeken, in den jaare 1216 of 1217, 'oor open' brieven, bekragtigd heeft (3?). Een punt was 'er in dit Verdrag, waar van, vy nog geen gewag gemaakt hebben, en op /elks naarkoming, van Lodewyks zyde, fterk edrongen werdt. Het betrof de jonge Graain Ada, die tot nog toe, door toedoen, zo : fchynt, van Graave Willem, in Engeland ipgehouden werdt. Willem verbondt zig, im haar, door Gezanten, of in eigener Peraon, op te eisfehen, herwaards te brengen, en ïraave Lodewyk in handen te ftellen. Doch y fchynt van dit deel des Verdrags zo weinig C >0 Foyez Butkens Tropliées de Brab. Pr'uv. p 57. * O) Vide Epilt. Honorii III. apud Mattimsum Analefl. Tom* \. f. 1-0. Ly) I)ipr. vide tihi fuprap. 125.  VIII. Boe*. HISTORIE. 329 mg werks gemaakt te hebben, als van de overigen. In 't jaar 1207, fchreef Vrouw Aleid eenen Brief aan jan, Koning van Engeland, waar by zy verzoekt, dat haare Dogtèr, na zulk eene lange ballingfchap, wederom herwaards moge gezonden worden. Twee omftandigheden worden 'er in deezen Brief gemeld, uit welken men afneenen kan, waarom de Engelfchen de jonge Ada zo lang in hun Ryk hielden. Vrouw Aleid maakt, voor eerst, haar werk, om te bewyzen, dat het Huwelyk van den Graave van Loon met Ada, wettiglyk en met toeftemming der Hollandfche Edelen, voltrokken is geweest, waar toe zelfs getuigfchriften van Graave Orto van Benthem en van Bisfchop Dirk van Utrecht te berde gebragt worden (z). Zy klaagt, ten anderen, over eenige afgunstigen, die den Koning las-» teringen in 'f oor bliezen; biddende dat hy aan dezelven geen geloof flaan wil 00- ^er uit vermoed ik, dat de aanhangers van Graave Willem , of hy zelf den Koning in den waan hebben gebragt, dat 'er geen wettig Huwelyk, tusfchen Lodewyk en Ada , ge 7 flooten was; en dat 'er, om 't Land in rust en de Regeering aan den wetdgen Graave te brengen, geen beter middel was, dan Ada in Engeland te houden. Doch nu deedt de Ko • ning de Getuigenisfen voor de wettigheid van het Huwelyk behoorlyk onderzoeken, en vondt 'er niet op te zeggen. De brief, van welken wy fpreeken, werdt, ver- O) Liter. Tjffira. de Marit. Comit. Holland, intcr Acb Slibt. "Angl. Tom. I /'. I. p. 46. Ca) Liter. Adejh. ibid. X 5 Willem I. 1207. Verbond tusfchen Graave Lodet •wyk.  33° VA DE RL AND SC HE VIILBoes; Willem I. en Jan, Koning van Engeland. i < i ( ( 1 v Ada S keert te ^ rug en fterft. V e p. Ti to vermoedelyk, medegenomen, door Wouter Bertrand, dien Lodewyk naar Engeland ge'. zonden hadt, om, in zynen naam, een Verbondt met Koning Jan te beëedigen, en waarfchynlyk ook, om Ada af te haaien. Het Verbond behelsde eene belofte „ om den Ko„ ning, als zynen Heer, met de wapenen ten „ dienst te ftaan, en daar toe zelf, op 's Ko„ nings bevel en kosten, naar Engeland over „ te fteeken. Daar benevens verbondt zig de tv Graaf, om Keizer Otto den IV., Neef van „ Koning Jan, by te ftaan, zo lang deeze den „ Koning getrouw blyven zou (£)." En dit Verbond is het eerfte, door onze Graaven, met ie Koningen van Engeland, geflooten, waarvan my Affchriften zyn voorgekomen. Sommigen :ekenen egter aan, dat Richard de I, al omrent het jaar 1194, een Verbond van Verdediging, met Dirk den VII, geflooten hadt V). Doch ik vind niet, dat het van eenig ;evolg geweest is. Koning Jan, die, omtrent ieezen tyd, met Frankryk in oorlog was, en laarenboven met zyne Onderdaanen overhoop ig, heeft buiten twyfel in de onderwerping an Graave Lodewyk genoegen genomen, 'c chynt, dat hy, kort hier na, Ada te rug eeft laaten keeren. Zy is, niet voor het lar 1218, buiten Holland, overleeden (2), ï te Herkenrode begraaven (/)• Om Convent. Comit. de Los inter Acl. Publ. Angl. Tom. 1. I. p. 46, 47- £c) Daniël Hifi. de France Tam. III. p. 449. [d) Vide Mantel. Ilift. LoiTcr.f. p. 155. Matth. Anal. m. ui. p, 132. (2) DeGraavin Ada heeft, in den Jaare 1213, haars eftemining gegeven, op zekeren Gunstbrief van Graave Lo.  VIII. Boek. HISTORIE. 331 Om te begrypen, wat de Graaf van Loon, ten opzigte van Keizer Otto, beloofde, moet men de zaaken van wat hooger ophaalen. Keizer Henrik de VI., in 't jaar 1197, overleeden zynde, werdt, door zynen Zoon, Frednti, in'tKoningkryk van Sicilië, opgevolgd. Dee ze werdt egter niet tot Roomsch Koning verkooren, alzo hy nog te jong van jaaren was. De Ryksvorften waren 't niet eens, wegens de Verkiezing. Eenigen verkooren Fthps, Hertog van Zwaben, Broeder van den overleeden Keizer, anderen Otto, Hertog van Saxen. Onder de Kerkelyke en Weereldlyke Ryksleden, die Otto verkooren hadden, waren Adolf, Aartsbisfchop van Keulen, en Henrik, Hertog van Lotharingen, die zig, in de ondertekening van eenen Brief, wegens deeze verkiezing, aan Paus Innocent den ill. gefchreeven (e), ook Hertog van Brabant noemt, welke naam, federt, eerst gemeen werdt. Graaf Dirk de VII, die toen nog leefde, heeft zig, veelligt, voor Filips verklaard. Immers Bisfchop Dirk van Utrecht heeft het gedaan, onaangezien de Aartsbisfchop var Keulen, onder wien hy ftondt, voor Ottc geftemd hadt. Dit blykt niet alleen uit hei getuigenis van Tydgenooten (ƒ) ; maar 1 is ook klaarlyk af te neemen, uit eenen Gunst brie Ce) Ëpiffi. liane vide apud Mirjeum Diplom. Belg. Libr. 1 CaA. LXXIV. p. 194. Tom. I. Oper- Dipl. Cf) Anonym. de Reb. Uitray. Cap. XV. f.. 12. Lodewyk. En uit eenen anderen Brief van dien Graa ve, in den jaare 1218, gegeven, blykt, dat zy toei nog in leeven was. In den zeiven, draagt zy den naar van Ida. Vide Mir.ïi Oper. Diplom. Tom. II."Cap. XL p. 833 & Cap. LIX. p. 845. IV1U.em, I. XII. ?ilips ïtm Z waien en Dtto van Saxen tot Keizer verkooren. 1 1  WlLLFM I. i c t taoS. ' t 1 i Fredrik ] de II. d Worat T Keizer. ■*■ 1211. e 33* VADERLANDSCHE VIIÏ.Boek, brief van Filips, op den agt en twintigften van Herfstmaand des jaars 1200, ten behoeve des Utrechtfchen Bisfchops, verleend (g\ De Paus en Fiüps den ff, Koning van Frankryk, hielden ook de zyde van Filips van Zwaben. Doch Richard de L en Jan, zyn Broederen Opvolger, Koningen van Engeland, verklaarden zig voor Otto van Saxen, die hun Neef was, en zeer van hun begunstigd werdt. Koning Jan maakte byzonderlyk zyn werk, om den aanhang van Otto te vermeerderen. En de Graaf van Loon, die, veelligt, te vooren,rre* gk zyn Vriend, Bisfchop Dirk, de zyde van Filips gehouden hadt, fchynt van party verwderd te zyn, op dat hy den Koning van -ngeland te ligter beweegen zou, om hem ftda te laaten volgen. Graaf Willem hieldt, laarentegen, de zyde van Filips, 't welk dee:en bewoogen hadt, om te belooveu, dat hy ïem verlyden zou met de Leenen, die zyn /ader en Broeder van 't Ryk plagten te houen (h). Doch hier van fchynt niets gekomen 2 zyn. Filips van Zwaben, op den twee en twin[giten van Zomermaand des jaars 120S, te lamberg, ongelukkiglyk vermoord zynde (i), :heen Otto geenen mededinger meer te zul;n hebben. Doch, in 't jaar 1211, werdt Frenk, Koning van Sicilië, door den Pausfelvken ,egaat Sifnd, Aarts - Bisfchop van Ments, en enige anderen, te Bamberg, tot Keizer ver, koo* (f) Oiptan, FUe apud ÏTedam p. 186. htl p? °6T Pmp? cpud CuTi;ENS Tróphdes de Brat,, CO gude.fr13. Monach. cd siitetn 1208.  VTlLBoEK. HISTORIE. '33$ kooren (&). De Graaf van Loon, die zyne ' Gemaalin nu wederom by zig hadt, en weinig nuts meer van zyn Verbond, met Engeland zag te trekken, fchynt, zo wel als de Bisfchop : van Luik (/), zyn Leenheer wegens het Graaffchap van Loon, kort hier na, tot de zyde van Fredrik overgegaan te zyn (tri). Graaf Willem, die, na de dood van Filips, de zyde van Otto gehouden, en zig hier door Engeland te vriend gemaakt hadt, wist zig van deeze gelegenheid tc bedienen, en van deezen Keizer de bevestiging te verwerven, „ in al,, le de Leenen, die de edele mannen, Floris „ en Dirk, goeder gedagtenisfe, Graaven van „ Holland, van 't Ryk plagten te houden." De Brief, hier van verleend, is nog voorhanden 001 en te Nieuwmegen, op den dertienden van Louwmaand des jaars 1213 [1214], gedagtekend. Onder de getuigen, die over den zeiven gellaan hebben, worden Hugo van Voorne en Willem van Teilingen genoemd. Graaf Willem,9 zig dus door Keizerlyke brieven in zyne bezittingen bevestigd ziende,floot, nog in 't zelfde jaar, op den negen en twintigtlen van Lentemaand, een Verbond met Jan, Koning van Engeland, die nu op den Graave van Loon geftoord moet geweest zyn, waar by de Graaf beloofde „ den Koning te „ zullen komen helpen, indien hy, in zyn „ Ryk, van zyne Vyanden aangetast werdt: „ hem (k~) Godefr Monach. ai annum 1211. CO /Egid. de Aur. Vaixo Cap. C. Qu) Epilt. Joann. Reg. Angl. inter A), door Paus Innocent den lil, in den ban gedaan, en van zyn Ryk vervallen verklaard zynde, wilde Filips de II, Koning van Frankryk, deeze gelegenheid waarneemen, om zig van Engeland meester te maaken. De grooten des Ryks en de Leenmannen des Konings itemden zyn voorneemen toe, behalve Ferdinand, Graave van Vlaanderen, die, heimelyk, door Koning Jan, gewonnen was. Toen Filips, derhalven, in den jaare 1213, de wapenen opvatte, leedt Vlaanderen den eerilen aaniloot. De Koning beloofde zig veel hulp van Henrik, Hertog van Brabant, met wien hy zig verbonden hadt. Doch Ferdinand was gefterkt, met de hulp van Keizer Otto der IV. en van Graave Willem van Holland, die hier toe, uit kragt van zyn Verbond met Engeland , verpligt fcheen geagt te worden; hoewel 't anders vreemd mogt fchynen, de Hollanders den Vlaamingen te zien byftaan. Willen egter begaf zig niet naar Vlaanderen, dan na dat Ferdinand, uit zyn Graaffchap verdreeven, en in Walcheren geweeken zynde, onzen Graave bewoogen hadt, om met hem naai Vlaanderen te keeren. De Franfchen hadder reeds een goed getal van Vlaamfche Steder bemagtigd, onder anderen Rysfel, 't welk var de Vlaamingen eerst vrugteloos belegerd, doel daarna egter ingenomen werdt. Allard vat Borfele, een Zeeuwsch Edelman, werdt hier, ir eenen uitval der belegerden, gevangen geno men Qf). Henrik, Hertog van Brabant, werdi ooi i (_p~) Vovez Rapin Hift. d'Anglet, Tom. IJ. P. 3'ï» Msyshus ad aimm "'j. Willem i. Kryg tusfchenFrankryk en Vlaanderen. i I  Willem I. 4 1214. 1 J \ 1 i Wordt ^ gevan- { gen;doch ■ weder- c om ge- C fiaaku d v g a tr b ee * vc L; 3:5 VADERLANDSCHE VHlBcïfe ook binnen Brosffj belegerd, door de Graaven' van Vlaanderen en van Holland, en eerlans toe het aangaan van een Verdrag genoodzaakt,waar by hy beloofde de zvde van Frankryk te zullen verhaten. Om rent deezen tyd ook, fchynt Graaf Willem het Verdrag in den jaare no'o", tusfchen Filips van Vlaanderen en Floris den IR, geflooten, door byzondere brieven, bevestigd te hebben (r\ Nog voor 't einde des jaars 1213, behaalden f kngeirchejij, wier Vloot', gedeeltelyk, onder bevel van Graave Willem ftondt, ter Zee zo merkelyke voordeelen op de Franfchen, dat tjilips goedvondt Vlaanderen te ruimen; Douai dleen, van alle de Steden, welken hy gewonien hadt, inhoudende. Doch in 't vozend aar, zyne benden wederom derwaards^ge'oerd hebbende, viel 'er, by de Brug van iouvines, tusfchen Doornik en Rysfel, een elle flag voor, op den zeven en twintigften an Hooimaand. De Vlaamingen en hunne •ondgenoocen kreegen hier de nederlaag. Eermand zelf werdt gevangen: ook Willem, ïraaf van Holland, die, met eenige Hollan' ers en Friezen, in Vlaanderen gekomen 'as (Y), en veele andere Grooten; zo dat'er de ivangenisfen, op veele plaatfen in Frankryk ede vervuld raakten (4j. De meefte gevanmen en ook Graaf Willem, werden, federt,. om l* \ VJfi Ti1Cr- .MiRTEN- & ntTRAND. Tom. J. c. COAtó. Aqu.cmtf ad an». 12,3 Wever, ad mn £h U) By Du Che^e (Tom. V. p. «68), vindt men n L,yst van veelen deezer gevangenen . en van derzei*r gevangemsfim Doch Graaf Willem wordt, in deezeff at, niet gemeld.  Vifl.BoEk. HISTORIE. 337 om groot Losgeld , en onder belofte van nimmer wederom tegen den Koning van Frankryk te zullen dienen, geflaakt. Koning Jan zig met den Paus verzoend hebbende, onder de harde voorwaarde van zyn Ryk voortaan van den Roomfehen Stoel ter Leen te zullen houden; werdt 'er een BeiTand van vyf jaaren tusfchen Frankryk en Engeland geflooten, waardoor ook de rust in Vlaanderen herfteld werdt 0). Het Verdrag, met Henrik, Hertog van Brabant , gemaakt, werdt , tegen 't einde des jaars 1214, gevolgd van een ander, tusfchen hem en Graave Willem in 't byzonder. De Graaf hadt, by zyne Gemaalin, Aleid van Gelder, op den vierentwintigften van Zomermaand des jaars 1210, eenen Zoon gewonnen , Floris genoemd. Tusfchen dit Kind en Magteld, Dogter van Hertoge Henrik, werdt een Huwelyk geflooten, van welk de voorwaarden begreepen zyn, in een Verbond van onderlinge befcherming tusfchen den Hertog cn den Graave, op den vyfden van Siagtmaand des jaars 1214, re Antwerpen getekend. Zy kwamen kortelyk hierop uit: „ De Bruid „ zou Graave Willem in handen gefield wor„ den, en onder zyne befcherming blyven, „ tot dat Floris oud genoeg zou geworden zyn, ,, om het Huwelyk te voltrekken. De Hcr,, tog zou zyne Dogter, in de plaats van vader- lyk en moederlyk goed, tweeduizend vyf„ honderd mark, Keulfche munt, ten Huwe„ lyk geeven, die, by gedeelten, jaarlyks, „ be- •CO Foiez Daniël. Tom. Ui. p. $58, 561, %fo, 5-5. it. Deel. Y WlLLESl I. XV. Hüwelyks verbindteniütusfchen Floris vaa Holland en ÏVTagteld van Brabant.  Willem I. xvr. Graaf Willem verzelt den Zoon des Konings van Frankryk op eenen togt naar Engeland. 338 VADERLAND SC HE VIII.Boek. „ betaald zouden worden, na dat Floris twaalf „ jaaren bereikt zou hebben. Graaf Willem ,, zou, daarenboven, aan Magteld eene Bruids„ gaave van vyf honderd marken Hollandfche „ munt, jaarlyks, fchenken, te ontvangen ,, uit de Graaflyke inkomften in Brederweer„ de, in • t Hof van Haarlem en in Arleder„ venne; doch ook niet voordat het Huwe,, lyk voltrokken zou zyn. De Hollandfche „ en Zeeuwfche Leenmannen moesten, voor „ de onderhouding van dit deel des Verdrags, „ inftaan, en plegtiglyk zweeren, dat zy de „ Landen van Graave Willem, voor Floris „ en Magteld en derzelver Erfgenaamen, hou„ den zouden («)." Of de byzondere deelen deezes Verdrags allen naargekomen zyn, is my niet gebleeken. Doch het Huwelyk is, naderhand, voltrokken. Het deel, welk Graaf Willen in den Vlaamfchen Kryg genomen hadt, bewees, dat hy, tot dien tyd toe, zyn Verbond met den Koning van Engeland houden wilde. Doch zyn verblyf in Frankryk, geduurende zyne gevangenis, fchynt hem gelegenheid gegeven te hebben, om het te breeken. Hy hadt, om zyne vryheid te bekomen, reeds moeten belooven, dat hy nimmer tegen den Koning van Frankryk dienen zou. Het gevolg der gefchiedenisfe maakt het, daarenboven, vermoedelyk, dat men hem, in een byzonder Verbond met Frankryk tegen Engeland, heeft ingewikkeld. Want toen de Engeliche Adel, in 't jaar 00 VMe Bötkens Troph. de Brabant, Preuv. p. 64. Coips Dfplomat. Tom, 1. L p, 152. Boxuukn. op Reioïiub. Li. Dul, U. Co5.  VIII. Boek. HISTORIE. 339 1215, befloot, Koning Jan van 't Regt tot' de Kroon vervallen te verklaaren, en dezelve Lodewyk van Frankryk, Zoon van Koning Filips, op te draagen; en toen men, daarop, in Frankryk, goedvondt, het Be/tand te fchenden, en den Prins, in 't volgende jaar, met eene Vloot naar Engeland te doen overileeken ,' was Graaf Willem een der Grooten, die hem, met zesendertig man uit 's Lands Ridderfchap, nevens derzelver ftoet 00» op deezen togt verzelde 00- Doch deeze onderneeming flaagde kwalyk. Lodewyk werdt wel tot Koning van Engeland uitgeroepen; doch de Paus kantte zig zo ernftig tegen deezen Prins, hem en zyne medeftanders, met naame Graaf Willem 00> m ^en kan doende, dat hy van de Kroon aftlaan, en naar Frankryk te rug keeren moest. Koning Jan, ondertusfchen, niet weinig geiloord over de onderneeming van Graave Willem, was op middelen bedagt, om 'er' wraak over te neemen. Lodewyk van Loon wist zig van deeze gelegenheid te bedienen. Hy liet den Koning van Engeland weeten, dat hy gezind was, wederom tot de zyde van Otto den IV, die hy verlaaten hadt, over te gaan, indien die Keizer hem, door open' brieven, in 't bezit van het Graaffchap van Holland en van zyne andere goederen, die hem, door Graave Willem, onthouden werden, hcrftellen wilde; beloovende hy, hem deswege de (v~) Zie hier voor, hl. 334. Aant. (3). Xyf) Meyerus ad annum I2ifi. (.r) Epilt. Honorii Ui. P. apud Mattilsum Analecï. Tom. m. p. 131,13a. Y a Villes* I. 1216. Lodewvfe /an Loon. :oekt zig, door Keizer Otto» in't bezie van Holland te Joen herHellen.  340 VADERLANDSCHE VIII.Boek, Willem I. XVII. Staat van 't Griekfche Keizerryk.^ '-ƒ7- i t « ^ t t i 2 t 4 I de vereischte hulde te willen doen. De Koning liet zig gereedelyk in, om hierover aan zynen Neeve Otto eerien Brief af te vaardigen , die nog voorhanden is (y). Doeh 'e blykt 'niet, dat deeze onderhandeling van eenig gevolg geweest is. Ook was Otto's gezag in 't Ryk reeds zo zeer verzwakt, dat Graaf Willem zig weinig aan zyne opene brieven zou hebben laaten gelegen zyn. Lodewyk, Graaf van Loon, is, omtrent twee jaaren na deezen cyd 00> in den jaare \i 18, overleeden {5). Graaf Willem zag zig, nog by 't leeven van den Graave van Loon, reeds zo vast bevestigd, in het Graaflyk bewind over Holland en Zeeland, dat hy geene zwaarigheid maakte, om, in 't jaar 1217, op de Kruisvaart naar Egipte te gaan. De voortgang van le wapenen der Kruïsvaarderen was, federt len aanvang deezer eeuwe, merkelyk gefluit rewecst, door de Griekfche Keizers, die belugt waren, dat de magt van 't Westen, in t Oosten overgevoerd, hun te fterk worden, :n den ondergang huns Ryks naar zig fleepen mogt. O) Epift. Joann. Angl. Re;. & Epift. Walt. Bert.h.terAft. HM. Angl. torn. I. P. I. p. 71. Cz) Mantel. Ilift. Loll" p. 155. (5) Men heeft eer.' Brief, door Lodewyk, Graave an Loon en Renekeii, op den derden van Wintermaand es jaars 1225, getekend. Doch in dit jaartal moet en misllag begaan zyn, of deeze Lodewyk is een ander eweest, dan onze Graaf. Want uit eenen Brief van yncn Broeder Arnold, in den Jaare 121K, gegeven» lykt, dat hy tüe'ri reeds dood was. Vide ïWmjli )per. Piplnm. Tom. II. Cap. LXVI. p. 850. & Cap. X, p. 846.  VIII. Boek. HISTORIE. 341 mogt. Ook hadt de uitkomst geleerd, dat deeze vrees niet ongegrond geweest was. Boudewyn de IX, Graaf van'Vlaanderen, in den jaare 1202 , nevens een groot getal van Vlaamfche en andere Edelen (at), onder welken, ik IFillem, Graave van Blenden, gehuwd met Christina van Br ederode, genoemd vindt (b~), naar 't Oosten vertrokken zynde, en Konthmtinopel hebbende helpen bemagugen, was, op den zeventienden van Bloeimaand des jaars 1204, tot Keizer gekroond (c). Sedert heeft men eenen tyd lang, Griekfche en Latynfehe Keizers in 't Oosten gehad, die eikanderen alle mogelyke afbreuk deeden. Palestina was ook in geduurige onrust, door de verdeeldheden der Christenen. En zo lang de opvolgers van Saladyn meesters van Egipte bleeven, was 'er weinig kans, voor de Westerfche Mogendheden, om Jeruzalem wederom te bemagtigen. De Paufen drongen, ondertusfchen, van tyd tot tyd, op het onderneemen van nieuwe Kruistogten. Honorius de III, in de Lente des jaars 1217, tyding gekreegen hebbende, dat de Latynfehe Keizer van Konftantinopel, Biet er van Cour ten ai, jan Colo?nna, PausfelykeGezant, en verfcheiden' andere voornaame Luiden, door Theodorut'Comnenes, Griekfchen Keizer, gevangen genomen waren, yverde zo fïerk in het voortzetten van de Kruisvaart, dat An'dries, Koning . : van (<0 Diplom, ejus vWc apud Foppens p. 72. (_b~) In Dipl. Clirift. Breder, apud IUiiÜp.i;m Donat. Belg. Libr. II. Cap. LXXXIX. in Turn. 1. 'Oper. UipU p. 58. (c) Excerpt, ex tjus Epift. vide apud Mirjecm Cotl. Doiiat» piar. Cap. Cl. Tom. I. Oper. Dipl. p. 110. Y 3 SVlLtEll r.  342 VADERLANDS CUE VIII. Boek. Willem I. Graaf Willem gaat op den Kruis- togt. j i ( van Hongarye, veele Bisfchoppen en Graaven , en eene ongelooflyke menigte volks terilond zee koozen. Willem, Graaf van Holland, en Otto de II, Bisfchop van Utrecht, begaven zig ook op den togt. De Graaf ftak, met twaalf Schepen (d), uit de Maaze, van voor Vlaardingen, in zee, op den negenentwintigften van Bloeimaand des jaars 1217, Een groot getal van Ingezetenen deezer Landen verzelde en volgde hem. De oude Schryvers geeven hun nog den naam van Friezen 00 : en melden, dat zy meest de Zeekusten bewoonden, en, omtrent drie jaaren geleeden , door de prediking van Meester Oüvier, Scholaster van Keulen, tot het aanneemen van het Kruis, bewoogen geworden waren (/'). Zy hadden zig gefcheept, in een groot getal van Vaartuigen, by de Latynfehe Schryvers van deezen tyd, Coggones of Koggen genoemd. Naar Engeland overgeifeken; vereenigde de Hollandfche en Friefche Vloot zig met de Engelfche, onder 't bevel van George, Graave van Wight, aan wien, federt, het opperbevel over de gantfche Vloote werdt opgedraa-? iren. Graaf Willem zou onder hem gebieden. De Engelfchen ftaken, met eenen gunstigen wind, eerst in zee; doch werden, eerlang, ran eenen geweldigen ftorm beloopen, die dé neeste fchepen tegen de klippen aan ftukken meet. Graaf Willem volgde hen, met het )verig deel der Vloote, welke, in vier dage" r (d) Comit. Holl. Expcd. in Syriam, in Matth. Anal. iüs. I. p. 26. CO Gddf.fr. Monach. ad annum 1217. ff) Emonis Chroma in Matih. Anal. Tom. II. p. 16,  VIII. Boek. HISTORIE. 343 gen, behouden te S. Matheus, eene Haven, meen ik, in Neder-Bretagne,aankwam. Hier werdt den Graave van Holland het opperbevel over de Vloote opgedragen; die, wederom zee kiezende, meteen klein voordewindje, in zes dagen, de Haven van Phare in Gallicie, waar voor ik het tegenwoordig Ferol neem, bereikte. De Kruisvaarders, hier voet aan land gezet hebbende, trokken, in Bedevaart, naai S. Jakob te Korapoftelle. Negen dagen nog, werden zy, te rug gekeerd zynde, door tegenwinden, in de Haven van Phare, opgehouden: waarna de Graaf van Holland , du 't op Lisbon gemunt hadt, vernomen hebben de, dat de wind, die derwaards gunstig was de Vloot niet uit de Haven brengen kon, be floot naar de Britannifche Kusten te rug o keeren Dit gefchiedde; en men ondernam federt,' van daar, de reis naar Portugal, die met buijig weder, in vier dagen, afgeleg werdt. ï)e Kruisvaarders deeden hier eers eene Haven aan, welke de Schryver, diei wy volgen, Silere noemt, en kwamen, na ce nio- verblyf aldaar, te Lisbon Og) De Poi rageezen hadden thans veel te lyden van de Konino- van Marokko, die hun het Slot va Alcazar ontweldigd hadt, en hen noodzaakte hem, jaarlyks, honderd Christen -flaaverm leveren (h). Zo dra hadden derhalve de Pe grims geen' voet aan land gezet, of zy we: den, van de Bisfchoppen van Lisbon en y2 Evora, en van de Portugeefche Edelen geb< re) Comit. Holl. Exped. p. 26. &c. (Ji) GoDEFR. Monach. ad annum 1217. y 4 WlLLïM I. > > 1 t 1 1 » e l- n I,  Wjï.t.em 1. 1 t 1 a ( r G d o g d K fc S' m je da ee 33 5» 33 dei C r b car C* $• 4 344 VADERLANDSCHE VJÏI. Boek, den, om hen tegen dit geweld te verdedigen , sm het beleg van Alcazar te onderneemen. Men was 't, onder de Pelgrims, niet eens aver deezen voorflag. De meeste Friezen begeerden, dat men den togt naar 't Heilige Land, zonder verzuim, voortzetten moest, m vertrokken met meer dan tagtig Kogfche>en (i): doch, door tegenwind', aan de Kusen van Spanje gedreeven, bemagtigden zy de laven van S. Maria, en behaalden eenige ndere voordeelen op de Saraceenen in Spanje k). De anderen, die te Lisbon gebleeven waen,^ onder welken ook de Graaf yan Holland /as (7), ondernamen het beleg van Alcazar, op cn dertigften van Hooimaand, h Wynmaand aar aan volgende, werdt de Vesting eerst vermeesterd. Willem, Graaf van Holland, if er den Paus kennis van, in eenen Brief, e nog voor handen is, en in welken hy zig onftabd der Kruisvaarderen noemt. Hy hryfc 'er, onder anderen, in, dat mendePelïms gebeden hadt, den Winter niet fiegts, iar den gantfehen volgenden Zomer, inSpante willen blyven, om de Saraceenen,, die zig ar, federt eenige eeuwen, gevestigd hadden, helpen beftryden; „ waarin , Heiligde Vader, vervolgt hy, ik, als een gehoorzaame Zoon, bereid ben, uwe bevelen ftiptelyk naar te komen" r». paus Honorius, ontusfehen kennis gekreegen hebbende, dat Sa- 0 Godf.fr Monach. ad rjinum i->17. 0 Cmv.it. HoUaml. Expcd. p. ?9. 1 Zb^"' im' °amÜt' Cap' V' colU «°4»« fa Ce* Ec, 1>E?Ü\- llonor. f. II. £p, 818. apud Flecrï Tom. XVI,  VIII. Boek. HISTORIE. 345 Safadyn, Soudaan vanBabilonie, dat is,Egipte, door de aankomst van eene groote menigte Kruisvaarders, te Akre in Palestina, endoor de vrees voor de Friefche Vloot, die men dagelyks te gemoetrzag, reeds in verlegenheid gebragt was, drong, in zyn antwoord op deezen brief, gedagtekend den twaalfden van Louwmaand des jaars 1218, fterk op het voortzetten van den togt Graaf Willem en de zynen (0) ftaken, derhalve, op den laatften van Lentemaand, van Lisbon in zee (/>), en kwamen, kort na Paafchen , te Akre of Akko aan. Ook verzamelde zig hier de Vloot der andere Kruisvaarderen, die, voor hen, van Lisbon vertrokken was, egter niet zonder veel op de reize geleeden te hebben. Vyftig Kogfchepcn der Duitfchcrs en Friezen ankerden 'er ilegts, daar de Friezen alleen, met meer dan tagtig zulke Vaartuigen, te Lisbon gekomen waren. Jeruzalem kon niet wel in den Zomer belegerd worden, alzo de Belegeraars dan gebrek aan water hadden. Men belloot, derhalve, eerst eenen togt te fchepe naar Egipte te doen. Dit Landfchap was thans alleen van drie fterke Steden voorzien, Damiate, Bahilon of Kairo en Akxandrie: en wanneer men het bemagtigd hadt, oordeelde men, zonder veel moeite, Syrië en Palestina te zullen konnen overmeesteren. Kort ns O) Epiff, Honor. P. II. Ep. 739. & 820. apud onnd p. 424 425. (c~) Matth. Paris, cd annum 1217. Oliver. Ilift. Pamaat. C.:p. IV. oli. 1401. CpJ Gcdefr. Mq^ach. ad annum 1218. Y 5 tViLLEJl'' 1218. Togt naar Damiate.  Willem JU Gelegen lieid van Damiate, i 1 34^ VADERLANDSCHE VIII. Boek, na den Hemelvaartsdag dan, Rak de Vloot der Kruisvaarderen in zee, met eenen gunstigen Noorden-wind, die haar in drie dagen, aan een Eiland bragt, welk, in den mond des Nylftrooms, voor Damiate lagfV). ■Damiate was eene aanzienlyke Stad in Neder-Egipte, gelegen aan eenen arm van den Nyl, die dwars voorby de Stad ftroomde. Zy was, met twee - endertig hooge en een groot getal van kleine Toorens en met dubbele muuren en graften , gefterkt. Daarenboven was 'er, tusfchen de Stad en het Eiland, van welk wy fpreeken, midden in den Nyl, op eene rots of klein Eilandje, eenfterke Tooren geftigt, aan den voet van welken, twee zwaare yzeren Ketens vastgemaakt waren, die, met het ander einde, aan den buitenmuur der Stad gehegt zynde, den droom, voor alle in- en uitvaarende Schepen, flooten. De Soudaan van Egipte trok veel voordeels van het verleenen van vryheid, om Speceryen, langs den Nyl, naar Europa en elders heenen, te voeren; en hy deedt den ftroom openen of fluiten, naar zyn welgevallen (V). De Friezen en andere Kruisvaarders landden gclukkiglyk, op het Eiland voor Damiate. De Tooren, die tusfchen de Stad en het Eiland ftondt, werdt terftond beftormd. Men slantte de Ladders, in de Kogfchepen, die :egen den Tooren werden aangevoerd (s). Doch van binnen fchoot men zo hevig met ftee- Cq) jacob. df. V,trtac0 Ep!fc_ Accnn> g ;ft< en. & Durand. Thef. Tom. III. c 289. CO Jacoi:. de Vitriaco Hifi. Oriënt. Libr. I. Os. 6. CO «ÏPVMU Ilüt. Dami.it. Cap. Vlii. col. 1402.  7%S£S. j)e 3friesJle f Trithrm. de Scnpc. Eccl. ia Joh. G. de LeyrUs. Marin. Sanut. Secret. Fidel. Crucis Libr. II. P. IV, Cup. Vli. p. n8. £ii ) Jüan.n. a Leydis Libr. XVIII. Cap. 20. VlLLKM I.  WJfcLEM I. XIX. Graaf Willem ' fterft. 1222. Keuren doorhem aan Middelburggegeven. t i j 1 ] 1 I 55a VADERLANDSCHE VIII.Bobk te rug gekeerd zynde, vondc het Land in vre* de (O, gelyk hy 't gelaaten hadt. Doch hy beregtte het, naauwlyks twee jaaren na zvne te rugkomst, ftervende op den vierden van Sprokkelmaand des jaars 122" (k) Graaf Willem de 1. heeft de Stad Dordrecht Jan Heirvaart en Beden vry verklaard (/); doch de Brief, waarby zulks gefchiedde, is, myns weetens, nergens voorhanden. De oudfïe my bekende Stads Vryheden of Keuren deezer Landen zyn, ook door Graave Willem den I, en door>w/^, Graavfn* nc van Vlaanderen, gehuwd met Graave Ferdinand, in 't jaar 1217, gegeven. Zy betreflen de Stad Middelburg, in Walcheren: welk Eiland thans, door de Vlaamfche en Hollandfche Graaven, te famen, beregt werdt I» Ongetwyifeld,gefchieddde dit, ïn gevolge van zeker Verdrag; hoewel wy zulks nergens gemeld vinden. By het Verdrag, in den aare 1206, tusfchen de Graaven Lodewvk en Willem, ten overftaan van Filips, Voogd van Vlaanderen, getroffen, was reeds een goed ieel van Zeeland aan Willem afgedaan "t Dverige bekwam hy federt. Doch hy fchynt Zeeland Üewesren-Schelde van Vlaanderen ter .een gehouden te hebben. Men vindt, dat ïy 't Verdrag, in den jaare 1168, door Fiips van Vlaanderen, met Floris den III, genaakt, waarby Zeeland Bewesten-Schelde, als f/) Mems Stoke in Willem I. U 77 (/. ■) Beha in Ou. 11. r. 0o. ft&%?nrr lT~' ''>' r,'"-EN Dordrecht bi, 4,0. h \m%?^Tm Mtt' a*:a U™1™> Tbétt,  VÏILBoek. HISTORIE. 353 als een Leen van Vlaanderen, wordt aangemerkt, bevestigd heeft. (ji). Doch wanneer zulks gefchied zy, blykt niet. Veelligt omtrent het jaar 1213, toen hy in Vlaanderen was. En dan kon 'tzyn, dat men, ten zelfden tyde, ; ware overeengekomen, om Zeeland Bewesten-Schelde, of Walcheren ten minfte, te famen te regeeren. De Keuren voor Middelburg, uit welken blykt, dat zulks, in 't jaar 1217, plaats hadt, komen, gedeeltelyk, met de oude Friefche Wetten, overeen. Dit is 'er de inhoud van. ,, De Ingezetenen „ en derzplver goederen worden, door beide ,, de Graaven, in befcherming genomen. Op „ het vegten , verminken, kwetfen , flaan „ en fchelden; op de vredebreuk; op het „ wederltaan van Schepenen, die vrede ge„ maakt, of vonnis geveld hadden; op het „ veragten van den Ban, op het aanneemen „ van wapenen, met een kwaad oogmerk, „ buiten of binnen de Stad, by nagt of by „ dage; op het verkoopen vanbedorven Wyn, „ en op andere misdaaden,. worden geldboe„ ten gefield, ten behoeve des Graaven en „ der Stad, en fomtyds ook ten behoeve der „ Schepenen. Misdaaden, binnen de Stad, „ of terwyl de Graaf tusfchen Eurnesfe enHe„ denesfe is (8), begaan, worden dubbel ge„ boet. Doch geenen zwaarder dan vierdubbel. „ Allen Middelhurgeren, onder welken ook „ de Bewooners der Haven, de Arne genaamd, .„ begreepen zyn, wordt eenerlei Regt ge- „ gund. C») VJiic Tlicfaur. Marten. & Durand. Tom. i. caU 103.-. ' (3) Zle\l\. Boek, bl. 251. Aant. (3). II. Deel. Z Willem ft  354 VADERLANDSCHE VHLBoéks Willem „ gund. Elk moet voor Schepenen te regt li ftaan. Zo iemant, geroepen zynde, niet „ verfchynt, fchoon zig in Walcheren be„ vindende/ wordt hy, tegen den eerfien „ Regtdag, gedagvaard, en zö hy agterblyfr, „ of, verfchynende, zig aan 't Vonnis niet „ onderwerpt, wordt hy gebannen en zyn „ goed verbeurd verklaard. Schout of Sche„ penen , eenen Klaager regt weigerende, ,, mogen, voor dat zulks verbeterd zy, ner„ gens Vierfchaar over f^annen. - Schepenen, „ door den Schout, op den eed, vermaand „ zynde, mogen geen Vonnis weigeren. Een „ Burger, met een' Buitenman verfchil hcb„ bende, moet hem , voor Schepenen der „ Stad, daagen; en verfchynt hy, hy moet ,, eenen Burger tot Borg ftellen. Van alle „ zaaken, die door Schout en Schepenen niet „ konnen afgedaan worden, vak beroep op „ den Graave, die daarover met Schepenen „ te regt zit. Drie mannen geeven getuige„ nis wegens een gefchil ter waarde van een ,, Pond: wegens gewigtiger zaaken, Sche„ penen, op den eed van drie Ooggetuigen. „ Niemant mag getuigen dan die in de Stad „ gehuisd en gehoofd is, en fchot betaalt. Al„ le Opdragt van Landen of Huizen moet „ voor Schepenen gefchieden. Het bellier „ der goederen van Onmondigen mag, door ,, niemant, aanvaard worden, ten zy hy Sche» „ penen borg ftelle. Zo een Buitenman tegen „ een' Burger gevogten heeft, moeten Schout en Schepenen hem zoeken te bevredigen. „ En zo hy weigert zig te onderwerpen, moe„ ten zy dc Stads Klok doen kleppen, en alle s, Bus^  ViILBöek. historie. 355 Burgers doen uittrekken, om hem te dwin- Willerê „ gen. Die de Klok trekt, buiten gemeene « ,, bewilliging; eh die op het trekken van de „ Klok niet verfchynt, zyn breukfchuldig. j, Buitenluidert, in Middelburg gevogten heb;, bende, moeten voor Schepenen te regt ftaan, en worden gebannen, zo zy 't weige» ren. Een Middelburger, eenen anderen „ weercldlyken Heer dan den Graave ver,, kiezende, verbeurt tien pond aan den Graa,, ve, en een pond aan de Stad. En over dit „ gevai behoudt de Graaf het Oordeel aan zig. „ Ook doet hy Regt, over gefchillen tusfchen ,, Buitenluiden en Burgers, op het Berigt van ,-, Schepenen. Geen Middelburger mag, in „ de Graaffchappen van Vlaanderen en Hol„ land, gepand of vastgehouden worden, dan „ om eigen misdaad." Het Opfchrift deezer Keuren luidt aldus: In den naame des Vaders, „ des Zoons en des Heiligen Geest s, Amen. Dee„ ze is de Wet der Burgeren van Middelburg, ,, Keure genaamd, bezwooren door hen, wier „ naamen en zegels onder dezelve gevoegd \, zyn." En aan 't einde der Keuren leest men: ,, Vrouw Joanna, Graavin van Vlaani,, deren, Willem, Graaf van Holland en hunne Burggraaven van Zeeland hebben gezwoo,, ren, dat zy deeze Wet den Middelburgeren „ onjckendbaar houden zullen. In V jaar des ;', Heeren, een duizend tweehonderd en zeven«,, tien (o)." Wy hebben den inhoud deezer Keuren een weinig omllandiger te boek geiteld, ö.n dat zy ons de oude gefteldheid der Re- gee- £j) 7M Co*iiqrm ol IUicjrsb. I. D,c'., IU 129.  35.6 VADERLAND SC HE VIII. Boer. Floris iv. XX. Floris d< IV. wordt Graaf. geeringe deezer Landen doen kennen. Men zien 'er eenige overblyffels in van 's Volks aloude woestheid, en te gelyk ook eenige blyken van befchaafdheid, die allengskens toenam. Ook leveren zy ons het oudite bewys uit, welk my voorgekomen is, van he: becedigen van 's Lands Voorregten, door den Graave. De oudite Keuren 'en Handvesten der andere Zeeuwfche Steden; zo wel als die der Hollandfchen, welken eenige jaaren laater gegeven werden, komen, in 't voornaamfte, met deezen, overeen: waarom het niet noodig zal zyn, dat wy 'er, in 't byzonder, van gewaagen. Floris de vierde, Zoon van Graave Willem, die nu omtrent twaalf jaaren be• reikte, volgde zynen Vader in 't Graaflyk bewind van Holland en Zeeland op. Buiten twyfel, heeft hy, eenen tyd lang, onder Voogdyfchap gedaan: misfchien wel van zynen moederlyken Oom Gerard, Graave van Gelder, die hem, in Bloeimaand des jaars 1222, verzelde, toen hy de Krooning van denRoomschKoning Henrik te Aken bywoonde (p), en hem eerlang in den Stigtfchen kryg inwikkelde. Twee jaaren was hy voor Graave erkend geweest, toen hy, op zynen eigen grond, te Loosduinen, een Nonnenklooster van de Cisterfienfer Orde ftigtte. De Giftbrief, die, op den vyfden van Bloeimaand des jaars 1224, getekend was, werdt, onder andere Edelen, door Bartholomeus van Haarlem, Jakob, Burggraaf [ van Leiden J en Willem Molenaar be- ves- 00 Voyez Eutkens Trophées de Brabant, Preuves p. 68.  VIII. Boek. HISTORIE. 357 vestigd O/)- Men ziet 'er uit, dat de Graaven van Holland, ten deezen tyde, reeds Eigenaars waren van den grond omtrent den Haage, alwaar zy, omtrent dertig jaaren laater, een Hof ftigtten. Graaf Floris hadt nog niet lang-in 't Graaflyk bewind geweest, toen 'er een hevige twist ontüondt, tusfchen Otto den II, Bisfchop van Utrecht, en Gerard, 'Graave van Gelder, in: welken Graaf Floris oók betrokken werdt. i De oorzaak wordt niet op eenerlei wyze verhaald. Sommigen willen, dat de Bisfchoppely-' ke Amptenaars in Salland, door veelerlei knevelaaryen ,ih Graaven Leenmannen aldaar, tot eenen opftand getergd, hadden, die, door den Graave, werdt aangeftookt (r). Doch anderen verhaalen ; dat Graaf Gerard den Bisfchoppelyken , die. langs den Ryn handelden, te Loi>ed, nu in 't gemeen het Tolhuis genaamd, te zwaare Tollen doen afperfen, en daar door ftoffe tot ongenoegen gegeven hadt. Egter ftaan zy toe, dat de Sallanders ook klagtig vielen over den overlast, dien zy lyden moesten van 's Bisfchops Paarden, die, tweemaal 's jaars, op hun voeder kwamen aazen (s). Zo hoog liep de twist, dat hy, niet dan door de wapenen, fcheen te konnen bygelegd worden. De Bisfchop, geholpen van zynen Broeder, Graave Herman van der Lip, en van Dirk, Bisfchop van Munster, bragt te Deventer een Leger byeen, en rukte in Salland. ' By Herkelo, lagen .de Sallanders ver- fchanst. C?) Diplom. Vide in Siipplem-. Mirvei Tam. II. Oper. Dipl. p. Vide ë? Maïih. Anal. Tom. III. p. 437. (r) Beka h. Otion. II. p. Cg. Cs) Aoonym. Uo lieb, LntiaJ; Cap. XVlil. p. 14. z % Floris iv. Onlusten :usfchen ien Bisfchop?an Urecht en ien Graave van Selder.  558 VADERLANDSGHE VIII-Boetf, Fj;o?-.is LV. Bisfcho Otto d£ U. over 'wii-.t de Sallanders. D? Gel derfchei behaalB eenig voordet op de Stigtfchen. fchanst. Ook hielden hunne voornaamite Hoofden, twee Heeren van Voorst, beide 3 Herman genaamd, en Dirk van Boekhorst zig op hunne Sloten. De Landilreek ftondt toen, alomme, onder water: 't welk de enderneeming der Bisfchoppelyken te moeijelyker maakte. Zy overwonnen egter deeze zwaarigheid, doorwaadden 't verdronken Land, en overvielen de Sallanders; die, zig te zwak bevindende, voor een klein gedeelte gedood; doch by menigten gevangen genomen werden. De twee Slóten Voorst en het SlotBoekhorst werden toen ook door de Stigtfchen bemagtigd. De Bisfchop keerde eerlang als overwinnaar naar Deventer, daar 't Leger afgedankt werdt (tj> Doch in 't volgende jaar, werdt de Stryd hervat: in welken de Graaf van Gelder zig nu openlyker mengde. Hy verbondt zig mctJVal- 1 raven, Hertog van Limburg, Henrik, Graaf' van Seinen of Saitt by Koblents en Floris den l IV. Graaf van Holland. Ook liep het gerugr, dat Engelbert, Aartsbisfchop van Keulen, die nog onlangs, op bevel van Keizer Fredrik den II. 00 > het gefchil over de Tollen te Lobed, tusfchen den Bisfchop en den Graave van Gelder , hadt bygelegd 00» nu dien Graave, die zyns Moeders Broeders Zoon was, onder de hand hulp toefchikte. Graaf Gerard hadt eerlang, omtrent den Ryn, een Leger van" tweeduizend Ruiters cn een goed getal van Voetknegten byeen gebragt; zonder dat hier Hollanders onder waren. De Bisfchop hoopte f'O Anonvm. de Heb. Ultraj. Cap. XVMT. t>. 14, 15. (k) Diplom. Fricljr. IT. apiid HJtDAM p. 197. Cv) Ancmym. de Relj.'Ultraj. Cap. XV1I1. p. 14.  Wml Boek. HISTORIE. 359 te op onderfiand uit Brabant en Vlaanderen; doch die miste hem. Des moest hy zig met de hulp zyner voorige Bondgenooten vergenoegen : waar by nu zyn Broeder Gerard, AartsMsfchop van Éreemen, nog eenig Krygsvolk voegde. Bisfchop Otto beloofde foldy, om 't Volk tot den Krygsdienst aan te moedigen: doch hy kon in alles niet meer dan duizend Ruiters en een bekwaam getal Voetknegten byeen brengen. Dit Leger werdt, in twéé hoopen, verdeeld, en ter wederzyde van het Water de (o_) Hunepa gefchaard. Doch Graaf Gerard, veel magtiger zynde, verdreef deeze benden zonder moeite, noódzaakende den Bisfchop de wyk te neemen naar Deventer: welke Stad eerlang belegerd werdt (w). Ondertusfchen werdt het Stigt, aan twee andere oorden, door de Gelderfehen en de Hollanders, ontrust. Aan den kant der Veluwe, waren egter de Stigtfchen te fterk, en noodzaakten de Gelderfche Ruiters, de Landflreek te ruimen. Graaf Floris hadt eene Vloot Schepen uitgerust, die, langs de Lek, naar boven gevoerd, en gebruikt werdt, om eenen inval in 't Stigt te doen aan de Westzyde. Onder anderen werdt de * Stede 't Gein en het Bisfchops Huis aldaar aan de vlam opgeofferd. Eerlang werdt 'er egter een Beiland1 getroffen, voor eenen geruimen tyd; en federt, (w~) Anonym. de Reb. Ultraj, Cap. XIX. p. 15. (9) Dit watertje viel, by Deventer, in den Ysfel. De naam is nog bewaard in een geweezen Klooster daar omtrent, in 't gemeen Tonnepe; doch beter Ten Hmnepe genaamd. Vide Alting. Notit. Oermari, ipfer, Y, II» ¥> 99> ?4 Floris IV. De Holandersvallen in 't Gein, * Villa. /"rede asfchen t Stigt ei) Selder,  Fl-ORIS IV. Ï2J5. $60 VADERLANDSCHE VIII.Bobs; den, door bemiddeling van den Pausfelyken Gezant, Koenraad, Bisfchop van Porto, eene vaste Vrede f» De Graaf van Gelder ftondt, by deeze gelegenheid, zyn Regt tot hetDrostampt van Saliand, welk hy van Gerard van Boekhorst gekogt -hadt., aan den Bisfchop van Utrecht af: welke afiland, den twintigften van Sprokkelmaand des jaars 1226, door den Roorasch Koning Henrik, Zoon van Keizer Fredrik den [I, bevestigd werdt (j). Doch de Bisfchop gaf den Graave, daarentegen, twee duizend mark zilvers (z), een vry eigen goed in Eist, en,een in Odelenberg f». De overige openltaande gefchilJen, tusfchen den Bisfchop en den Graave, waren reeds, by eene overeenkomst, op den negentienden van Wynmaand des jaars 1225, in de Noda of Grebbe, aan den oever des Rynftrooms, getekend (Z>), van wederzyde, aan goede mannen verbleeven. Met Graave Floris den IV. werdt, ten zelfden tyde, gehandeld. De Bisfchop moest hem agt honderd ponden tellen, voor welke fomme, zekere Hollandfche Dienstmannen, tot onderhoorigcn des Bisfchops, verklaard werden O). Wegens het leggen van zeven Huizen -in den (1) IVendeldyk, was ook gefchil ont,- O) Anonyin. de Rel,. Ultraj. Cap..XX. p. 16.'Beka hOtu II. p. 70. Qyj Diplom. Henrici apud Hedam p. ro7. Vid' & Mat, Thaïum ad Anonym. de Reb. Ultraj. * 144. O) Anonyin. de Reb. Ultraj. Cap. XXV. p 2j (>) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXI. p. 16.' C_b) Apud Hedam p. irjtf. (. c ) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXI. p. jfi. (1) Floris de IV. heeft eenen kostbaaren Dyk jrelegd,van Amerongen tot Schoonhoven, langs den Ryn en Lek. Doch deeze is de Wendeldyk niet geween Ook  VHi.Boek. HISTORIE. 361 ontdaan, beweerende Graave Floris, dat de Bisfchop vier van die fluizen leggen en onderhouden moest; terwyl de Bisfchop flegts tot het onderhoud van drie Huizen verftaan wilde. Doch den zes en twintigften van Louwmaand des jaars 1225, kwam men overeen, „ dat vier mannen des Graaven, met naame „ Willem van Teilingen, Willem van Eg„ mond, • Hugo van Naaidwyk, , en Jakob, „ Burggraaf van Leiden , zouden moeten „ zweeren, dat de Bisfchop gehouden was „ vier Sluizen te leggen, in welk geval hy „ zig naar hunnen eed gedraagen zou: doch „ zo zy den eed weigerden, zou een van de „ vier Bisfchoppelyke Raaden,.die over dit ge„ fchil gehandeld hadden, te weeten, Wou" „ - ter, Proost van S. Pieter, Gozewyn, Proosi „ van S., Jan, Gysbrecht van Amftel of Ar„ nold Loef, by eede verklaaren moeten, hoe „ 't met de zaak gelegen ware, waarnaar mer „ zig wederzyds zou moeten fchikken 00-' Bisfchop Otto was naauwlyks met de Graaven van Gelder en Holland bevredigd, of hy werdi (\d~) Inftrura. Compofit. Vide apud Hedam p. 200. Ook fchynt hy, eerst eenige jaaren na het maaken van dit Verdrag, geiegd te zyn. Zie Beka in Ottone Hf. p. 75. De Wendeldyk is, naar alle waarfchynlykheid, de Dyk geweest, die, langs het Y, van Velzen, tot digt aan Muiden, loopt: in welken, al van ouds, Sluizen gelegd zyn, onder anderen, om het Rynwater, dat, federt het verftoppen van den uitloop by Katwyk, dikwils over zyne Oevers liep, geregeld te loozen. In de veertiende eeuwe, kwam men overeen, dat het Stigt twee deezer fluizen bekostigen zou. Handv. van ïiy.iIand, bl. 12, 15, 17. Begin, Foortg. en Einde der Erfgraafl, Bedien, bl. 88. Z 5 Floris IV. XXI. Over-, eenkomse met Holland, wegens het leggen van Sluizen in den Wendeldyk. xxir. Groninger en Drent-  Sfo VADERLANDSCHE VIII.Boek; Floris iv. fche On lusren. werdt in eenen nieuwen Kryg ingewikkeld y waar in hy hunne hulp behoefde. Egbert, ■ Burggraaf van Groningen, was, ten deezen i'yde, oneenig met de Gelekingen, een ryk en magtig Geflagt daar ter Stede. Dit liep zo ver, dat de wederzydfche aanhang, t'eenigen tyde, op de markt, handgemeen raakte. De Burggraaf behieldt hier de overhand. De Gelekingen zagen, federt, naar hulp uit, en vonden Rudolf, Slotvoogd van Koeverden, gereed, om hen by re fpringen. Men hadt voor,- Egbert in zyn Huis té overvallen, en te dooden, of ter Stad uit te jaagen. Bisfchop Otto kreeg ondertusfchen kennis van deeze oneenigheeden, en begaf zig, in aller yl, naar Groningen, alwaar partyen voor hem gehoord werden, en de twist, in fchyn ten minfren, bygelegd. Doch Rudolf van Koeverden, die geene vrede zogt, bewoog eenigen der Gelekingen, om hun woord in te trekken (e). De Bisfchop kon, voor zyn vertrek, niet anders te wege brengen dan een beftand, 't welk tot zyne wederkomst duuren zou. Egbert ondernam , na verloop van eenigen tyd, een Slot op te werpen, te Glumme, nu Glimmen genaamd, niet verre van Groningen: welk bedryf zyne partyen hielden te ftryden met den inhoud van 't beftand. Straks was Rudolf met de Drenters op de been. 't Slot werdt belegerd, bemagtigd, ten gronde toe afgebroken, en Egbert genoodzaakt, naar Friesland te wyken. Hier wist hy egter, binnen kort, zo veel Volks by een te brengen, dat hy 't beleg van Gro? O) Aaiionym. dc Reb. Ultraj. Cup. XXII. p. 17.  ^ïïLBoek. HISTORIE. 8*3 Groningen, daar Rudolf nu 't opperbewind hadt, onderneemen durfde. Ook gelukte het hem, eerlang, de Stad te overmeesteren, die, grootendeels, door de vlam, vernield werdt. Egbert liet toen de S. Walburgs Kerk van nieuws verfterken, en wilde geene andere lnwooners in Groningen dulden, dan die zyne belangen toegedaan waren. Rudolf en de Gelekingen,- die de Stad hadden moeten ruimen, fpaarden egter moeite noch kosten, om Egbert eene kans ai te zien (/). De Bisfchop, van hunnen toeleg verftendigd, hadt eenige Ruitery, in Salland geworven, geplaatst in Umme of Ommen, om Rudolf te fluiten, doch deeze ver fioeg de Sallandfche Ruiters met weinige manfchap, en baande zig den weg, tot het beleg var Groningen, welk, met een aanzienlyk Leger te Dalen, te Loon, en in andere Plaatfen var Drente niet alleen, maar ook te Steenvoort, it Goor, en elders geworven, ondernomen werdt De Gelekingen voegden 'er zelfs nog een goec deel Friezen by. Groningen werdt, eerlang, Z( zeer in 't naauw gebragt, dat Bisfchop Ott< genoodzaakt werdt, aan alle kanten, naa hulp uit te zien, en binnen en buiten he Stigt Krygsvolk te doen verzamelen. Graa Gerard van Gelder, zo onlangs met hen verzoend, boodt hem, in perfoon, zynei dienst aan. De Graaf van Holland voorzaj hem van een goed deel Krygsvolk. Zo dee den verfcheiden' andere Heeren. Alle dee ze benden verzamelden zig te Ommen, al waa (f) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXIV. p. 17, 1?. Fi.orij IV.' 1 » f De Graal.ven van i Holland en Gelder > helpen de • Stigtfchen, r  Floris IV. 1226. < 1 c < r 364 VADERLANDSCHE VIII.Boek. waar zy, door den. Bisfchop, gemonfterd werden. Voorts trok hy met zyn Leger naar Nyenftede, alwaar federt het Slot Hardenberg gettigt werdt, van daar naar Bergen, en eindelyk naar Aten, alwaar hy zig nederfloeg. De Leeftogt en Krygsbehoeften werden het •Leger, m eene groote menigte van Vaartuigen, langs den Vegtftroom in Salland, nagevoerd. Op het gerugt van 's Bisfchops aantogt, brak Rudolf op van voor Groningen, en floeg zig, by Koeverden, niet verre van 't liisfchoppelyk Leger,neder. De wederzydfche ■Legers werden, door een moeras, dat niet boven eene halve myl wyd, en met geen geboomte noch kreupelbosch bezet was, van een gelcheiden. Eer men handgemeen raakte , werdt er over een Verdrag gehandeld; doch migteloos. De Bisfchop verklaarde de goederen van Rudolf en eenigen van zyne maag[cnap en aanhang verbeurd; doch dit baarde verbittering, geen' fcbrik. Op den zeven en :wmt,gften van Hooimaand des jaars 1226, verdt de ftryd van 's Bisfchops zyde aangehangen (2). Rudolf van Goor voerde de benaan' en werdt van den Bisfchop, die 't olk, door 't vergunnen van anaaten, en 't chenken van den Herderlyken zegen, ten ftryle hadt aangemoedigd, van den Graave van melder, en van t gros van 't Leger, tot aan 't moeis gevolgd, t Gevegt begon hier in 't water. De ven" ieiaarteken!rS vcr/eerdiyn in eLen ^f&  VIII. Boek. HISTORIE. 36*$ Dc Bisfchoppelyken, die meest allen zwaar gewapend waren, fchooten verre te kort, en werden, door de Drenters, van verre met pylen en lanfen, van naby met zwaarden, by menigten omgebragt. De fchrik en wanorde werdt haast zo groot in 'tBisfchoppelyk Leger, dat men 'er alomme aan 't viugten floeg; 't welk in 't moeras moeijelyk en gevaarlyk was. Ook verdronk 'er een groote menigte volks. De Bisfchop zelf werdt gegreepen, en na 't uitftaan van verfcheiden' mishandelingen, wreedelyk omgebragt. Men fchoor hem, met een zwaard, de Priesterlyke kroon van 't hoofd, dat 'er vel en vleesch aan hangen bleef, Hak hem den hals af, en dompelde hem toen in 't water, 's Bisfchops Broeder, Dirk, Proost van Deventer en Oldenzeel, ilierf aan eene zwaare wonde in 't hoofd, en werdt naderhand te Deventer begraaven. De Graaf van Gelder en Heer Gysbrecht van Amflel, ook gekwetst zynde, werden gevangen naar 't Leger van Rudolf gevoerd. De voorraadfehepen, die op de Vegt lagen, vielen ook den Drenteren in handen. Kortom de nederlaag der Stigtfchen was volkomen. Zy verlooren 'er vier 00 of vyfhonderd man in 00- Doch het verlies van de andere zyde wordt nergens begroot. Het Lyk des Bisfchops werdt den zynen overgeleverd, en in de S. Maartens Kerke te Utrecht begraaven. Terwyl de Utrechtfche Geestelykheid .vergaderd was, om eenen nieuwen Bisfchop te verkiert) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXV. p. ki. Godefrid. Monach ad annum 1227. (,hj Beka in Otton. II. p. 70. De vermeerd. Beka bl. 133, Florw IV. Nederlaag en Dood van Bisfchop Otto den II. XXIIL Wilbrand worde  Floris IV. Bisfchop van Utrecht. i i i i i ] $66 VADERLANDSCHE VIILBoÊis, kiezen, werden Graaf Gerard van Gelder en Heef Gysbrecht van Amftel ^ die nog niet volkomen geneezen, doch, voor zekeren tyd, op hun woord van eer, ontflaagen waren * op bedden , midden in 't vertrek gebragt: daar zy, door ernltig fmeeken en het vertoonen hunner wonden, te wege bragten, dat Wilbrand, Bisfchop van Paderborn, en Bloedverwant der Graaven van Gelder en van Holland, tot Bisfchop van Utrecht verkooren werdt. Graaf Fto"ris,die, nu zestien jaaren oud zynde, by deeze verkiesing tegenwoordig was, gaf 'er ook zyne ftem :oe (ï). Wilbrand was dapper en fchrander, ;n geoefend in den Kryg. Men verwagtte lerhalve van hem, meer dan van iemant, le verlosfing der gevangen Heeren, en de lerftelling van de vervallen' zaaken des Bisloms. Ook was hy naauwlyks, met 's Paufen /erlof, van 't Bisdom van Paderborn, naar kt van Utrecht, overgebragt, of hy rustte sïg toe ten üryde tegen de Drenters. De gerangen' Heeren werden haast op vrye voeten verteld (£). Doch 't leedt nog eenige jaaren, ;er hy de Drenters bedwong Q). Rudolf van Coeverden viel hem, in den jaare 1230, in ïanden, en eindigde zyn leeven op een Rad '?«)• En in 't zelfde jaar, werdt 'er een voorïeelig Verdrag voor den Bisfchop met de Drenters getroffen («)• Om« (Q Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXVI. p. 22. \k) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXIX. p. 24. (O Godèfr. Monach. ad annum 122» (in) Anonym. de Reb. Ultraj. Cap. XXXV. p. 31. GodefRj lONApH. ad annum 1231 f») Anonym. de Reb. Ulrnrj. Cap, XXXVIII, p. 35. Be-KA 1 WiUibr. p. 72, fif  VIII. Boek, HISTORIÉ; 367 Omtrent deezen tyd, ontdekte men, in 't Aartsbisdom van Breemen, onder de Stadingers , die, op de grenzen van Friesland en Saxen, aan de Wezer, waarnu de Graaffchappen Oldenburg en Delmenhorst leggen, woonden, en in verfcheiden' andere deelen van Duitschland, met naame aan den Rynkant, eene zoogenaamde Kettery, die veel gerugts maakte, en, onder anderen Graaf Floris en de Hollanders in de wapenen hielp. Onze oude Schryvers fpreeken weinig van de eigenlyke reden, om welke de Stadingers in 't vermoeden van Ketterye geraakt waren, Sommigen vernaaien^ dat zeker Priester onder hen, van eene aanzienlyke Vrouwe, op Paaschdag, te gering een gefchenk ontvangen hebbende, haar den Offerpenning, in plaatfe van het misbrood, m den mond ftak; 't welk haaren Man zo zeer vertoornde, dat 'er een oproer in de Plaats uit ontftondt, in welk de Priester omkwam. En deeze daad, ongeftraft blyvende, zou by den Aartsbisfchop van Breemen, zo euvel genomen geweest zyn, dat hy 'er de Stadingers allen om in den ban zou hebben gedaan (0): waar na men hun ook den blaam van Ketterye aanwreef. Doch ons is, na het nafpooren der egtfte Gedenkfehriften, waarfchynlykst voorgekomen , dat zy byna geheel ten onrcgte van Ketterye befchuldigd zyn, en, voornaamlyk, om gefchillen wegens de inkomften en het Regtsgebied des Aartsbisfchops van Breemen, in den haat geraakt waren (ƒ»)• 't Zal der moeite wel Co") Wilhelm. Procur-at. ad annum 1234. Cp) Vidi H.erm. CoiiNERi Chron, ad annum 1231. 133a. c, £dï, S63. Floris IV. XXIV. Ontdekking van' eene zogenaamde Kettery onder de Stadingers,  3(58 VADERLAND SC HE VIILBoeI* Floris m Staat en liiftorie van de Stadingers. wel waardig zyn, dit een weinig omftandiger te toonen. De Stadingers of Stedingers bewoonden eene Landftreek, die nog Stedingerland genaamd wordt, en, oudtyds, een gedeelte van Rustingerland uitmaakte (q). Men rekende ze ook" onder de Friezen (r). Gerard, Aartsbisfchop van Breemen, hadt, om de Stadingers, die, zo hy waande, in 't weereldlyke, zo wel als in 't geestelyke, onder hem behoorden te ftaan, te beter in bedwang te houden, in 't jaar 1213, een Slot, Sluttere genaamd, geftigt in hun Land (j), welk Slot door de Stadingers, federt, om verre gehaald was De Graaven van Olden¬ burg, den Aartsbisfchop geen weereldlyk bewind willende toeftaan over Stadingerland, welk zy, als een gedeelte van hun Graaffchap, aanmerkten, hielden den Stadingers de hand boven 't hoofd, en verdedigden hen, tegen den Aartsbisfchop. De Stadingers waren, gelyk de Friezen, tot welken zy behoorden, yverige voorftanders hunner vryheid, en hadden 'er, reeds in de voorgaande eeuwe, verfcheiden' blyken van gegeven («). 't Was dan niet vreemd, dat zy, ook nu, den dwang des Aartsbisfchops niet hadden konnen dulden. Doch deeze vat- (Chron. O'denburs;. P. II. Cap. I. p. 97. ( r ) Pnc'ta Saxo de Geit. Caroli Ma,tn. ad annum 793. O") Ctiron. Oldenburg. P. U Cap. XIX. p. 62. (O Henr. Woi.teri Chron. Ralied. int. MeiBOMH Rer. German. .Script. Tom. II. p. 98. O} VU* J. ü. Rn ter. dePr.go Steding& Stcdirigis.p. 17,  Vill. Boek. HISTORIE. 3^9 vatte de wapenen tegen hen op, in 't jaarl jaap, met zulk een' uitflag, dat hy, in een hevig gevegt, de nederlaag beliep O)Graaf Borchard van Oldenburg, federt den Kerkvoogd zynde bygefprongen, werdt, in 't volgende jaar, door de Stadingers, overwonnen, en verloor tweehonderd man in den ftryd (w). De Aartsbisfchop, ziende, dat zyne magt niet heiland was, tegen de Stadingers, was op middelen bedagt, om den Paus, en, door deezen, eenige andere voornaame Heeren op zyne zyde te winnen. , 't Was, ten deezen tyde, in verfcheiden deelen van Duitschland, en onder anderen, ook in Friesland, in gebruik geraakt, menfchen van allerlei Haat en rang, over Ketterye, aan te klaagen, te onderzoeken, en zelfs ter doodftraffe te vorderen (x). Allermeest yverden hier in de Predikheeren of Dominikaanen, en de Minderbroeders of Franciskaanen: met naame de eerften; wier orde, in den jaare 1216, door Dominikus, eenen Spaanfchen Monnik, ingefteld was, om tégen de Ketteryen te prediken. Doch hy en zyne Opvolgers maakten, federt, met Pausfelyke magt, gefterkt, hun meeste werk, om menfehen, die eenige nieuwigheid leerden, in 't Geloof te onderzoeken : welk bedryf, met O) Chron. Luneburg. in Colleél:. Eccard. Tom. I. C. 14043 1405. _ O) Chron. Luneburg. C. 1405. Hermanni Corner* Chron. ad annum 1231. C. K62. f» Addit. ad Lamb. Schafnab. ad armós 1232, 1233. IL Deei,. Aa 'loris IV, DofprongJef In. luifitit  370 VADERLAND SC HE VIILBoekï Floris IV. Befchuldigingentegen d Stadingers. met het gene 'er aan vast was, federt, derï naam van Inquifitie of Onderzoek kreeg. Zulken, die zy fchuldig hielden, werden veroordeeld , en dikwils aan den weereldlyken Regter overgeleverd: waarna zy, gemeenlyk, ten vuure gedoemd werden. Of hadt zig eene gantfche Stad of Landftreek aan waare of gewaande Ketterye fchuldig gemaakt; de Paus deedt 'er Kruisvaarten tegen prediken, gelyk eertyds alleen tegen de Ongeloovigen plag te gefchieden; en geheele Volken werden te vuur en te zwaard verdelgd. De Dominikaaner Monnik Koenraad van Marpurg, deedt thans, hier te Lande, veele Menfchen om Kettery ten vuure doemen: doch, naar 't getuigenis zelfs van Kerkelyke Schryvers, die deezen tyd beleefd hebben, fommigen te regt, anderen ten onregt (c), en met zo veel ontydigen fpoed, dat de befchuldigden naauwlyks gehoord waren, of zy werden veroordeeld en gedood (d). De Aartsbisfchop van Breemen bediende zig van deeze omftandigheden, om de Sta-dingers by den Paus, Gregoor den IX, van Ketterye te befchuldigen. De meeste Schryvers komen hierin overeen, dat hunne Kettery, voornaamlyk, beftondt, in het weigeren van de Tienden aan den Aartsbisfchop: 't welk nogtans min vreemd gevonden kan worden, als men aanmerkt, dat zy het weereldlyk Regtsgebied der Kerke van Breemen niet hebben wib (O Pesta Archiep. Trevir. Cap. CLXX. int. Mart. 5c Dü» rand. Ver. Monuin. Tom. IV. c. 242. 00 Gobefr. MoNACfl. gt! «mium ï232.  VIILBöEit. HISTORIE. 37* willen erkennen, en den Huize van Oldenburg meer genegen waren: waarom zy den Aartsbisfchop ook veelligt geweigerd hebben * 't gene hem, naar het Kerkelyk Regt dier tyden, geoordeeld werdt toe te komen. Anderen fchryven, dat zy, Graave Otto van Oldenburg, die een Slot, in hun Land, bewaarde, en wiens Volk eenige baldaadigheid omtrent hunne Vrouwen eh Dogters gepleegd hadt, verjaagd hebbende,,en daarover van den Aartsbisfchop in den ban gedaan zynde (e), des* onaangezien, de Kerkdienfien hadden bygeWoond: 't welk, in dien tyd^ voor eene ongehoorzaamheid, die erger was dan Afgoderye, gehouden werdt (ƒ), en daarom, zé \ fchynt, gelegenheid gaf, dat men hun vart eigenlyke Afgoderye en Duiveldienst befchuldigde (g). Doch uit eenen Brief yan Paus Gregoor (jY) blykt, dat men hem beuzelagtige en gantsch ongelooflyke dingen van de Stadingers hadt diets gemaakt: by voorbeeld, „ dat zy iemant, die tot hen overkwam, eerst 3, eene groote Padde, daar na een' bleek', ma,j ger' man deeden kusfen; waar op hy yskoud „ werdt, en 't gantfche Kathólyk Geloof ver„ gat: dat zy, daarna, een Nagtfeest hielf den, in welk, na 't uitblusfcheii van *t „ licht, allerlei ongebondenheden bedreevetit werden:" een wanbedryf, welk oudtyds den f<0 Chronic,Erfordjenr. ad annum 1232. ( f) Êmonis Clironicon p. 97. Cornelii Zantfliet Chronicoii ad annum 1232. Bi* WA in Otton. Ifl. p. 75. C*5 ^l""1 Rainald. ad annum 1233.4?' p, I035. fWW Wfy Fuivix Hi,rt, Ecci, Tip. xvu. p. 5i. Fkoiite Vti  #as VADERLANDSCHE VÜI.B02*} Fhoris IV. Kruisvaartentegen hen gepredikt. XXV. Craaf- Manicheërs, en federt den meesten Ketteren te last gelegd werdt. Voorts zouden zy geleerd hebben „ dat Lucifer, ten onregte, uit den ,, Hemel geflooten was, en dat zy eenmaal, „ door en met hem, hoopten behouden te „ worden;" met andere ongerymdheden van deezen ilempel: de minfte van welken genoeg was, om den Paus te beweegen, dat hy eene Kruisvaart tegen hen deedt prediken Q). Ook fchryven fommigen, dat zy, door Keizer Fredrik den II, in den Ryksban werden gedaan (k). Eene menigte van Predik-monniken was terllond op de been, om de Landsheeren en 't Volk, langs den Ryn, in Westfaale, in Brabant , in Vlaanderen, en in Holland, tegen de Stadingers op te hitfen (7). Twee van deeze Predikers, in de Friefche Landftreek Fivdingo gekomen, en te Appingadam niet wel ontvangen zynde, trokken naar Groningen, en fchroomden niet, aldaar,openlyk te leeren,dat die van Fivelingo, zo wel als de Stadingers in den ban behoorden gedaan te worden: welke hardheid veelen mishaagde, en oorzaak was, dat weinigen het Kruis tegen de Stadin-' gers aannamen. De Appingadammers egter, die zig reeds verdagt hadden gemaakt, moesten van de eerften zyn Qnj. In Holland , werdt een goed getal Schepen uitgerust, fommigen fchryven wel drie- Godefr. Monach. ad annum 1234. Herm. Corneiu Chron. ad annum 1239. c' ^79" Qk'J E. Beningha Hut. van Ocstfrks!. op 7c jaar 1234. fi> 112. CO Emonis Clironkon. p. 97. 00 Emojus ciuoniucr.. p, 95.  VHP. Boek. HISTORIE. 373 driehonderd («),, met welken, Graaf Floris, In peribon, naar de Wezer {levende (o). De Hertog van Brabant en de Graaven van Gelder en Kleeve bragten ook eene groote menigte Volks op de been, over welke de Hertog het opperbevel hadt O). Toen de Hollandfche benden ontfcheept waren, en zig met de andere Kruisvaarders vereenigd hadden, flelde men zig, van weerskanten, in flagorde. De Stadingers, die veel minder in getal waren dan hunne vyanden, {leunden op hunnen jnoed. Op den vierentwintigllen van Zomermaand'des jaars 1234, viel 'er een fel gevegt voor, in welk de Stadingers de nederlaag kreegen. Graaf Floris toonde hier zyne dapperheid. Hy mengde zig in 't hevigst van 't gevegt, in welk IFillcm van Egrnond fneuvelde jfjr). Sommigen fchryven, dat'er omtrent tweeduizend Stadingers omkwamen. Doch anderen maaken 't getal der gefneuvelden grooter ). Eenigen hielden zyne zyde; doch dc voornaamften bleeven Keizer Fredrik getrouw. De Paus hadt Henrik, Landgraaf van Turingen, voorgcflaagen, om tot RoomschKoning verkooren te worden, doch Henrik zelf maakte zwaarigheid, om deeze waardigheid aan te neemen (V). En de Koning van Boheemen, en de Hertogen van Beijeren, van Brabant, van Brunswyk en van Saxen wilden tot geene nieuwe verkiezing verdaan. Op Hemelvaartfdag egter, zynde den zeventienden van Bloeimaand des jaars 1246, kwamen de Aartsbisfchoppen van Ments en van Keulen en eenige andere Geestelyken en Weereldlyken te Wurtsburg by een. De Landgraaf van Turingen was hier ook tegenwoordig, en het zig nu beweegen, om de waardigheid van Pvoomsch-Koning te aanvaarden rt). En naardemaal hy zyne verheffing den Paus en den Kerkelyken meest te danken hadt, werdt hy, federt, fpotswyze,db- Klerken Koning genoemd 00- Ieefde niec lang hierna. In 't eerst, eenig voordeel behaald hebbende op Koenraad, Zoon van Keizer Fredrik, trok hy, in den aanvang des jaars 1247, met kleine magt, om Ulm in Zwaben te belegeren. Doch de felle koude en gebrek van Volk noodzaakten hem deezen togt te ilaaken, en naar Turingen tc rug te kceren, alwaar hy aan den buikloop overleedt (y~). Dec- Cr~) Mattimït's Parisiens. ad annum 1245. p. 586. C.f) Matth. Parisiens. ad ann. 1245. p. 538, 561, 602, CÓ Monach. Paduan. Libr. i. p. 591. C«) Albert. Sïaoens. ad annum O) Addir. ad Lambert. Schafnab.. ad annum 1247.  VÏÏI.Boêk. HISTORIE. 381 Deeze ofitydige dood finertte den Paus; die ïerftond naar alle kamen Gezanten afvaardigde , om geld te ligten, tot uitvoering zyner oogmerken tegen Fredrik den II, en tc gelyk ook om eenigen voornaamen Vorst, tot het aanvaarden der Roomsch - Koningklyke waardigheid, te beweegen. Hako, Koning van Noorwegen, was de eerfte, die deeze eer van de hand wees, zeggende „ dat hy de wa„ penen wel wilde opvatten tegen de vyan,, den der Kerke; doch niet tegen alle de vyanden des Paufen:" welk zeggen hy, naderhand, ten aanhooren van den Schryver, uit wien wy dit ontleenen, by eede herhaalde (w). Henrik, Graaf van Gelder (3), was reeds tot Roomsch - Koning verkooren; doch wilde zig niet doen kroonen. Toen werdt het Ryk Henrik den V, Hertoge van Brabant, aangebooden, die 't insgelyks weigerde (jx); doch den Paus zynen Neef, den jongen Graaf van Holland, aanprees (x), die naauwlyks twintig jaaren bereikte, maar van eene fchoone en ryzige Lighaamsgeftalte was, en reeds blyken van moed en i'chranderheid gegeven hadt. (y/~) Matth. Parisiens. ad annos 1247. 1250. p. 634, 698. (x) Mi ad "nnum 1250. p. 698. (y) Magn. Chron. Belg. p. 243 [atffi.] (3 ) Zo deeze de regeerende Graaf van Gelder geweest is, kan hy geen Henrik geheeten hebben. Hst Graaffchap van Gelder werdt, federt den jaare 1229, door Otto van Nasiau, geregeerd. Vide Pontani Hift. Gelr. Libr. vi, p. 135. Misfchien was deeze Henrik een Heer uit den Huize van Gelder, die flegts den titel van Graaf voerde. Zie hierover ook de gedngten van Scriverius, Le evens der .Graaven, fel. 200. ii. xxviii. Griaaf Willem ie II.van Holland wordt tot loomsch Koning verkooren.  Willem II. 382 VADERLANDSCHE VULBbtó hadt. Men wil, dat Hertog Henrik, bedügt, dat de moed zyns jongen Neefs hem, t'eenigen tyde, iet euvels brouwen mogt, hertelyk wenschte, dat hy verkooren wierdt, op dat hy te verder van de hand mogt zyn (2). Innocent de IV, geenen kans ziende, oni iemant anders, tot het aanvaarden van 't Ryk, over te haaien, en niet zonder hoop zynde, dat hy eenigen ruggefteun aan Graave Willem zou hebben, floeg agt op de aanpryzing vatl Hertog Henrik. Pieter de Caputio, KardinaalLegaat in Duitschland, tegen den negenentwintigften van Herfstmaand desj jaars 1247, eenige Bisfchoppen en Graaven, by Keulen , en, volgens fommigen, te Nuis (a), volgens anderen, te Woeringen (7>), hebhende doem byeenkomen, werdt Willem, Graaf van Holland, óp den vierden dag daarna, dat is, op den derden van Wynmaand, by meerderheid van Hemmen, tot Roomsch -Koning verkooren (c). Terftond daarna, verklaarden zig voor hem Henrik 5 Hertog van Brabant , de Graaven van Gelder en van Loon, de Aartsbisfchoppen van Keulen, Ments en Breemen, met derzelver onderhoorige Bisfchoppen, met naame Qtto de III. Bisfchop van Utrecht; en de Bisfchoppen van Wurtsburg , Straatsburg , Munfler en Spiers. Doch de Hertogen vari Saxen ën Beijeren, de Markgraaf van Meisfen, de Adel van Oostenryk en Stiermark, de Aarts- f&) Melis Stoke in Willem II. bl. 83. ( en ^oeg terdond op weg naar Duitschland, om zig te doen kroonen. Verfcheiden' Steden, die 't met Keizer Fredrik hielden, moesten egter vooraf bemagtigd Worden. De nieuw verkooren Koning trok, in dé eerde plaats, voor Werden aan de Roer (ƒ), welke Stad eerlang vermeesterd werdt. Hy lag 'er egter nog voor, in Grasmaand des jaars 1248, 't welk af te neemen is, uit eenen Brief, door. hem, op den negenentwintigden dier maand, in 't Leger voor Werden gegeven, by welken hy belooft, het Graaffchap Berg, by de oude Voorregten, te zullen handhaaven (g). Van Werden, trók Koning Willem naar Aken, alwaar hy gekroond moest worden. Doch Koenraad, Zoon van Keizer Fredrik, doot hem den ingang. De Stad werdt dan belegerd. En 't vuur des oorlogs doeg over tot de naaste Steden, van welken fommigen, gelyk Keulen, Ments en Straatsburg , Koning Willem erkenden; terwyl anderen, gelyk Mets, Worms en Spiers, Fredrik den II. getrouw bleeven Qi). De Paus fpü- (V) Innocent. IV. Epift. apud Fleury Hifh Eed. Tem* XVII. p. 361. O) Matth. Paristens, ad annum 1250. p. 698. CA) Chronic. Luneburg. c. 412. Ci?) Vide Cociic. Diplom. Clivenf. post Teschemach. N° GXLIX. p, 22Tl C & J Fragment. Histor. apud Urstis. P. II. p.- 03, Willem II. XXIX. Koning Willem bemagtigt Werden en Aken. 124&.  334 VADERLANDSCHE VIIÏ.Böai; Willem lij Nicuwjnegenaan Gelder geli egt. De Ingezetenenrieezer Landen verbin- fpilde, ondertusfchen, zo veel gelds in Duitschland, en de Predikheeren en Minderbroeders yverden alomme zo Iferk tegen Fredrik, dat Willems aanhang, van tyd tot tyd, toenam' (i ). Willem zelf (telde al zyn vermogen in' 't werk, om geld en volk te bekomen, tot het voortzetten der belegeringe van Aken. Hy deelde verfcheiden' Gunstbrieven uit (/?), die, buiten twyfel, wel betaald werden. Ook beloonde hy de dienden der RyksvorfTcn, die hem hielpen, rykelyk. Aan Otto den III, Graave van Gelder, werdt de Stad en het Land van Nieuwmegen, voor zestienduizend mark zilvers, verpand: welke Stad, federt, met Gelder vereenigd werdt, zynde zy te vooren eene vrye Ryksftad geweest. De Giftbrief hiervan is nog voor handen (/), en op den vyftienden van Zomermaand des jaars 1248, in 't Leger voor Aken, getekend: ivaaruit men, in 't voorbygaan, ziet', dat Koïing Willem dit langduurig beleg, in perfoon, leeft bygewoond.- 't welk nog uit eenen anleren Giftbrief, insgelyks in 't Leger voor f\ken, op den derden van Herfstmaand daar lan volgenden, door Koning Willem gegeven, ten klaarften blykt ijiï). Het beleg van Aken duurde zo lang, by gebrek van volk. Koning Willem zag zig verfteken van de hulp veeier Ingezetenen zyaer Graaffchappen, die zig, reeds voor eeni ■ gen (O Matth. Parisiens. ad annum 1247. P' 636. Reinai.d, ld annum 124". ;;. 13. (k Foicz Corps Uiplom. Tom. I. P. I. p. 195. Sivpplsitt, &m« UI- Cap. CLXXX1X. p. 1324 CO Apud Buchelh m ad Hedam i>. 208. [«O Corps Diplomat. Tom. I. P. I. p, i). De Stad Werdt zo naauw befloeren gehouden, dat men 'er, eindelyk, gebrek aan Leeftogt kreeg {\q). Ook ondernamen de Belegeraars het water, dat door de Stad loopt, te Hoppen: van 't welk de uitvinding den Friezen toegefchreeven wordt. Men lei eenen dam in den ftroom, ter hoógte van veertig voeten: waardoor ruim een derde deel der Stad onder water gezet werdt. De benaauwdheid, die hierdoor werdt veroorzaakt, bewoog de belegerden tot de overgaave, die,' op Zondag den agttiénden van Wynmaand, Feest- (w) Innocent. IV. Epill. ap. Reinai.d. ad anrtftm iifö. n, ( 0) Innocent. IV. EpiH:. ap. Reinald. ad annum 124!!.. ;;. ij, (p) Menconie Chronicon ad annum 1248. p. 146. Clironü,'. ErforJieni. ad amüm 1248. (n) MaTth. Parisiens. ad annum 1243. p. 652. lt. Düel. Bb IVlT.LEM II. Jen zig :ot eene Kruisvaart.  386 VADERLANDSCHE VIII.Bom. WlLLFM II. Koning Wiiicm wordt Ridder geflaagen en gekroond. i 1:49. 1 ' ] 1 1 < 1 I C \ 1 9 Feestdag van den Evangelist Lukas, in 't jaar 1248, gefchiedde. Öp Allerheiligen dag, daaraan volgende, zynde den eerlten van Slagtmaand, werdt Willem, met de gewoonlyke Plegtigheden , gekroond (V), na dat men hem eerst, te Keulen, Ridder geflaagen hadt (sj. De Ingezetenen van Aken erkenden hem voor Koning, uitgezonderd zulken, die, Fredrik getrouw blyvende, heimelyk, de Stad hadden weeten te ruimen. De Krooning van Koning Willem werdt egter by veelen van geener waarde gehouden ; om dat 'er a'le de Keurvorllcn, met, naame de Hertogen van Saxen en van Beijeren, behalve veele ande•en, niet by geweest waren, noch 'er hunne lem toe gegeven hadden (?) Koning Willem ondernam, federt, het beeg van Keizerswaard: welk hem een jaar )phieldt 00' en gelegenheid gaf, dat zyne :aaken in 't Ryk merkelyk verliepen. Keizer ?rederik de II. overleedt, op den dertienden van .Vintermaand des jaars 1250, en zyn Zoon, Koenraad de IV. die, reeds in 't jaar 1237, ot Roomsch Koning verklaard was 00, geIroeg zig als zyn' Opvolger. Koning Willem legon den moed reeds te laaten vallen, en laar Holland te jooken, toen de Paus hem, loor Brieven, een hert in 't lyf fprak, hem ermaanende ,, dat hy zyn Regt op 't Ryk ,, moest Cr") Mf.nconis Chronic. ad annum 7^48. ƒ>. 147, 148. (O Beka in üuun. 111. p. 77. Magnum Cbrenie. Belg. f, 44. [p. aoïS.] (/') MaTTH. Parisiens. ad annum 1548. p. 651. (u) Wilh. Phocürat. ad annum 1240. £? ftiq. f',') FVagment. tiiii. ad annum 1237. apud Uksïis. 7". II. ^  VUL Boek. HISTORIE. 387 „ moest blyven verdedigen, welke voorflagen „ men hem ook ten tegendeele doen mogt." Ook zondt hy bevel aan Jakob Panthaleon, Aartsdiaken van Luik, en aan Dirk, Meester der Pruisfifche Ridderen, om alle de Hertogen , Markgraaven en Graaven des Ryks, tot het gehoorzaamen der Kerke, en het erkennen van Koning Willem te beweegen 00, Meer deedt hy nog, om Willems aanhang te ftyven; bewerkende een Huwelyk tusfchen hem en (4) Elizabet, Dogter van Otto, Hertog van Brunswyk, welk, op den vyfentwintigften van Louwmaand des jaars 1251, te Brunswyk, voltrokken werdt Niet lang hierna, bevestigde de Paus de verkiezing van Koning Willem plegtiglyk te Lions, in de tegenwoordigheid van veele Bisfchoppen (o>). Doch dit alles verhinderde niet, dat onze Koning, zynen aanhang allengskens ziende verminderen, en middelen ontbeerende, om het Keizerlyk gezag llaande te houden (z), waartoe de Paus zelf hem niet genoeg in ilaat Hellen kon, zig eerlang genoodzaakt vondt, naar Hol- («O Innocent. IV. Epift. apud Reinald. ad annum 1251. n. 7. 12. (x '. Albert. Stadens. ad annum 1251. Chron. Erford. ed annum 1252. (y) CStóat Augnft. ad annum 1251. (z) Albert. Siadens. ad annum ,1249. (4) 't Is, agt ik, een misdag van een' oud Schryver, dat deeze Elizabet Helena zou geheeten hebben. Vide Fragntent. Geneal. Duc. Brunsv. & Luneburg. inter Leiunitii Script) Rerum Brunsv. Tom II. p. 19. Helena was eene andere Dogter van Hertoge Otto, die met Graave Henrik van Anhalt getrouwd geweest is. Bothunis Chron. Brumvic. Pictur. apud Leibnitium Tom Hl. p. 363. Bb 2 Willem II. XXX. Huwelyk van Koning Willem.1251.  388 VADERLANDSCHE VIII. Bózni Willem II. XXXI. Oorfprongvan den Oorlog met Vlaanderen. Holland te rug te keeren (V), alwaar herfi haast ander werk verfchaft werdt. De Vrede tusfchen Holland en Vlaanderen , te vooren zo dikwils gefloord, fcheen, federt eenige jaaren, genoegzaam bevestigdte zyn. Het Verdrag van den jaare 1168, hoe nadeelig ook voor de Hollandfche Graaven, was, door verfcheiden' derzelven, bekragtigd (b~): eerst door Lodewyk van Loon, in den jaare 1203 (V), daarna door Willem den I, waarfchynlyk, omtrent den jaare 1213 ^ en eindelyk door Willem den II. zeiven, na zyne Verkiezing tot Roomsch-Koning, op den zevenden van Hooimaand des jaars 1248 (V). Doch 't leedt maar weinige jaaren, of deeze Vrede werdt verbroken. Vlaanderen ftondt thans onder 't bewind van Margareet, Dogter van Graave Boudewyn den IX, die, Konftantinopel bemagtigd hebbende, in 't jaar 1204, tot Griekfchen Keizer gekroond; doch in 't volgende jaar overleeden was. Onze geineene Kronyken noemen haar Zwarte Margriet. Zy was, in 't jaar 1212, in de Egt getreeden met Bochard, Heere van Avenues, eene Stad en Landftreek in Henegouwen (e), by wien zy twee Zoonen, Jan in Boudewyn y. geteeld hadt. Bochard, in 't jaar 1218, overleeden zynde, was zy, ter tweede reize, gehuwd met Willem van Dampierre, een Bour- gon- (a) Matt. Parisiens. ad annum 1250. p. t>o8. (b) Vide Marten. & Durand Thel'. Tom. I. c. 1037, (c) Meyerus ad annum 1203. ld) Paclum Pacis vide in Marten. & Dürand. Thef. Tom. Iv e- 1031;f_e~) Meyerus ad annum 1212.  VïH. Boek. HISTORIE. 339 gondisch Edelman van geringe middelen (ƒ): wien zy drie Zoonen, Willem, Guy en Jan, gebaard hadt. Dit alles was gebeurd , eer zy Graavin van Vlaanderen werdt: 't welk niet voor 'c jaar 1244 gefchiedde 00- Margareet toonde zig, federt haare verheffing, zeer genegen , om haaren Zoonen van het tweede bedde het aanzienlykfte deel haarer Nalaatenfchap toe te voegen (A). Haar eerfte Huwelyk was, in 't jaar 1215, in de vierde Lateraanfche Kerkvergadering, onwettig verklaard, oordeelende Paus innocent den III, dat Bochard Margareet te na in den bloede beftondt O')* Ook hadt men hem, voor zyn Huwelyk, te Doornik, den kruin gcfchooren en tot den Kerkelyken ftaat gefchikt, 'twelk hem,fchoon 't met geweld gefchied was (kj, naar men 't federt inzag, onbevoegd tot het Huwelyk maakte. Veel twist ontftondt hieruit tusfchen de beiderlei Zoonen der Graavinne. De Broeders van Dampierre ontzagen zig niet, de Zoonen van Bochard Bastaarden te noemen: 't welk Jan van Avennes, de oudfte deezer Zoonen, niet flegts ernftelyk tegenfprak; maar hy beweerde zelfs,dat hy, fchoon Bastaard,als oudfte Zoon der Graavinne, voor alle zyne Broeders, tot de opvolging in 't Graaffchap van Vlaanderen gcregtigd was Q). Jan van Avennes fchroomde federt niet, zyne Moeder, in den aanvang des jaars 1246, den Oorlog Cf) Meyf.utts ad atmum 121S. Cg) Meyeru's ad annum 1244. £A) Nic. Tri yeti Annal. ad annum 1254. p. 205. in 8, (ij Meyerus ad annum 1215. Ck) Meyerus ad annum 1212. Cl) Meyerus ad annum 1245. Bb 3 Willem II.  390 VADERLANDS CHE VIII. Boek. Willem II. ( i 1 li f log te verklaaren, en terftond daarop, de vyandelykheden te beginnen (in). Doch in Llooimaand des gemelden jaars, werdt 'er, door tusfchenkomst van Lodewyk den IX, Koning van Frankryk, een Verdrag getroffen, volgens welk, Vlaanderen aan Willem van Dampierre en Henegouwen aan Jan van Avennes werdt toegeweezen, raids dat Willem, aan Guy en Jan, zynen Broederen; en Jan van Avennes, aan Boudewyn, den zynen, een behoorlyk aandeel in deeze twee Graaffchappen afitondt (n). Jan en Boudewyn van Avennes eigenden zig egter federt toe „ (5) „ Walcheren, Zuidbeveland, Noordbeveland, „ Borfelen en alle de Zeeuwfche Eilanden [ver„ ila Bewesten-Schelde ], benevens de vier „ Ambagten, de Landen van Waas en Aalst, „ Geraadsberg en verders alles wat de Graa„ ven van Vlaanderen van 't Ryk ter Leen „ hielden, eer zy nog Graaven van Hene„ gouwen waren." Doch zy Honden, in Louwmaand des jaars 1248, ter bede van Graavin • ne Margareet, van hunnen eisch op deeze Landen wederom af, verklaarende, dat dezel/en tot Vlaanderen en het aandeel hunner Broederen van Dampierre behoorden ( na hem tot de Bisfchoppelyke waardigheid ver-1 heeven was, teritond den oorlog verklaarden. 1 Otto de III, Graaf van Gelder, hadt zig met hen verbonden: en 't Stigt werdt dus, van verfcheiden' kanten , met eenen inval, gedreigd. Koning Willem, die toen in Duitschland was, begaf zig met een Leger herwaards, voorgeevende den Bisfchop met zyne vyanden te willen (i) Apud Rekam p. 87. (AJ Beka in Goesvino. p. 83, £/) H&üa in Goesvino. p. ï*3, WlLXXWl, II. Sozevyn van \mftel ilaat van t Bislom van Jtrecht Onlusten lier over net de leeren an Ara:el en Voerden  Willem ti. 398 VADERLANDSCHE VIII.Boer. len bevredigen. Doch pas voor dat hy binnen Utrecht kwam, was de Bisfchop met zyn volk ter Stad uit, en den vyand te gemoet getrokken. Digt onder de Stad, viel een fel gevegt voor, in welk de Bisfchop de overwinning behaalde. De Heeren van Amilel en van Woerden werden gevangkelyk binnen Utrecht gebragt; doch geflaakt, ter bede van Koning Willem, die kort hierop naar Holland verreisde. Bisfchop Henrik viel toen in de Veluwe, en behaalde hier zo groot een' buit, uathy, uit den zeiven, federt, voor een gedeelte ten minlle (9), het Slot Vreeland aan de Vegt lligtte; waardoor zyn Bisdom, tegen de invallen der Amltellandfche Opgezetenen, beveiligd werdt (jn~). Te vooren, was de zoen getroffen, tusfchen den Bisfchop en Gysbrecht van Amflel. ,, Gysbrecht moest, met zyne aanhangers, tot vyfhonderd in getal, onder welken Gysbrecht van Gooye was, bloots„ voets en in wollen kleedinge, den Bisfchop, „ in de Domkerke, op de knieën, vergiffenis „ verzoeken, en hem, voorts, als zynen „ Leenheer, trouwe zweeren(10)." De Bisfchop (?,v) Beka i;i Ilenrico. p. 84, 85. (9) Uit eenen zyner Brieven blykt, dathy het Landgoed Enge, buiten de Katharynen- Poort te Utrecht gelegen , voor driehonderd en vyftig maik gangbaare Utrechtfche Munt aan den Deken en 't Kapitel der Utrechtfche Kerke verkogt heeft, om het geld, tot den opbouw van't Slot Vreeland, te gebruiken. Diplom. Henriet Episc. apud Buciiel. ad Hedam p. 214. 1 ic) Zie Buchelius op Beka p. 90, en vooral C. T. IIoYNCK vax Papendrecht, in Analccl.Belg. Tom. III. P. 1. p. 324, aiwaar egter , Gisb. Lapi>. a Waveren.  VHI. Boek. HISTORIE. 399 fchop verzoende zig, waarfchynlyk, ook met den Graave van Gelder: en 'c Stigt genoot, geduurende het Leeven van Bisfchop Henrik, eene taraelyke rust. In deezen ftaat, vondt het Koning Willem, toen hy, in den aanvang des jaars 1255, wederom te Utrecht kwam. Men wil, dat hy voorhadt, met den Bisfchop en de Geestelykheid, over zyne Reis naar Italië, te raadpleegen. Doch terwyl hy met hen in gefprek was, liep hy gevaar van 't leeven te verlie-' zen. Een onbekende wierp hem eenen zwaaren fteen naar 't hoofd, en maakte zig teritond daarop t'zoek, zo dat hy, federt, nergens te vinden was. Koning Willem, die den iteen maar pas ontwecken was, verzet over dit toeval, eischte dat men den daader nafpoorde, gelyk gefchiedde; doch zonder vrugt. De Koning gaf ondertusfchen der Stad de fchuld van zyn ongeluk. Hy verweet derBurgerye, onder welke hy zelf zig, eenige jaaren geleeden, hadt laaten aantekenen O2)» haare ondankbaarheid voor de weldaaden haar door hem beweezen (1), en trok verfioord ter Stad uit Co\ Ook O) Beka th Ottcme III. p. 80. {0) Beka in Hcnrico p. 87. ken, zo ik meen, ten onregte, deezen zoen onder Graave Floris plaatst. (1) Onder deeze weldaaden, muntten uit de Voorregten, aan die van Utrecht, by drie byzondere Brieven , een op den zeventienden, en twee op den agttienden van Zomermaand des jaars 1252, getekend, door Koning' Willem gefchonken : beftaande in beloften van befcherming door Holland en Zeeland, herlTelling van't jene den Stigtfchen, door Hollanders of Zeeuwen , ontvreemd Ui ïoning Willem :e Urecht ii Lyfsge/aar.1255.  400 V ALTER LAND SC HE VIILBoer. Willem uj xxxiii. Opftand der Westfriezen. Ook riepen hem zyne zaaken elders. Da Westfriezen, die, gelyk van onds, het juk der Graaflyke Regeeringe ongaarne droegen, en jookerig bleeven naar Vryheid, waren, geduurende het afzyn van Koning Willem, tegen hem opgedaan, en hadden, volgens hunne gewoonte, de Landen hunner nabuuren, door menigen inval, ontrust. Sommigen vermoeden , dat Koning Koenraad , Zoon van Keizer Fredrik den li, hen tegen Koning Willem hadt opgefr.ookt(/0- Om hen te beteugelen , was het Slot te Heemskerk , in den jaare 1252, geftigt, en ter bewaaringe toevertrouwd aan Heere Gerrit van Heemskerk, die hen, op den elfden van Bloeimaand des jaars 1254, in eenen Scheepsflryd, overwonnen, en omtrent vyfduizend man afgeilaagen hadt Een weinig laater, hadt de Koning, Oostwaards van Alkmaar, een ander Slot, Toorenburg genoemd, doen opwerpen(r). Doch de Westfriezen, hierdoor meer getergd dan bedwongen, noodzaakten Koning Willem, op nieuws, Heirvaart tegen hen te befchryven. De Winter des jaars 1255 werdt tot den togt be- liemd. (pj, NAUCLERUS ad annum 1256. O) Leeuwold van Northqe by Orlers Befchr. van Leyden bl. 290. O) Beka ia Heurico p. 87. vreemd was, en eene verklaaring, dat niemant eenen Utrechtschman in regten betrekken mogt dan voor den Bisfchop of deszeïven Regter, op eene boete van honderd mark gouds. Een deezer Brieven is gegeven, tea oirkonde van Henrik van Voorne,- Nikolaas Perfyn, Dirk van Gouda, Filips van Wasfenaar, Willem van Brederode en Hugo van Kralinjrcn, Ridders, en Dirk' van Teilingen. Vide Diplom. JVilhelmi Resis apud H& DAM p. 209, 210.  VUL Boek. HISTORIE. 401 ftemd. Omtrent Kersttyd, als men dagt, dat het Ys bekwaam begon te worden, om een Leger te konnen houden, brak Koning Willem uit Holland op, trekkende, langs den zoom van Kennemerland, naar Alkmaar 0)> wei" ke Stad hem gunftig was, en 's jaars te vooren, verfcheiden' Voorregten van hem ontvangen hadt; onder anderen „ eene tienjaarige „ Vryheid van alle lasten, behalven van den „ Krygstogt tegen de Friezen O)-" Van Alkmaar trok de Kpning naar Vroone fV), een voornaam Westfriesch Dorp, dat zig te vooren reeds aan hem onderworpen hadt, en, zo wel als het nabuurig Ouddorp, beflierd werdt, volgens Keuren, door Koning Willem zeiven, verleend (y). 'cHeir, tot hier toegekomen, hadt eene groote bevrooren' plas, waarfchynlyk de Heer Huigenwaard, voor de borst. Over deeze naderde men den vyand, in twee, hoopen; welker een, door Heere Willem van Breder ode, tegen de Dregterlanders 0*0, de andere , door Koning Willem zeiven, naar den kant van Hoogtwoude, aangevoerd werdt. De Friezen, gekleed in ligte Linnen rokken, Honden, aan verfcheiden' hoopen op 't ys verfpreid, en waren met Werpfpietfen, Deenfche bylen en halve pieken gewapend. De Hollanders daarentegen waren zwaar geharnast. De Koning zat, daarenboven, op een groot, moedig Paard, dat, zo wel als hy zelf, zwaar ge- wa- (s~) Meus Stoke in Willem II. bl. 93. Cf) Diplom. Wilh. Regis 11 Junü 1254. in de Handv. van Alkm. bl. 1. O) Melis Stoke in Willem II. bl. 9> (v) Handv. van Floiis V. in de Hanuv. van Drcgtcrl. bl. 49. («') Beka in Henrico p, 87. II. Deel. Cc vVlLtEIÖ 11. Koning Willem irekt tegen hen op, en fneuvelr. in 't Ys.  Willem II. po VADERLANDSCHE VIII.Boek. wapend was. Het ys hadt nu meer dan een* halven voet dikte (x); dus fcheen de togt wel te waagen te zyn. Brederodc ook, die op de Dregterlanders aantrok, behaalde de overwinning, (y). Doch de andere Friezen wecken naar den kant van 't ys, in de Rietbosfchen, alwaar zy verfcheiden' hinderlaagen gelegd hadden, en lokten Koning Willem, tot zyn ongeluk, derwaards. 't Ys was hier zwakst. De Koning, hierop geen agt geevende, rent den vyand agter na, zonder van de zynen, die 't gevaar veelligt merkten (Y), gevolgd te worden. Straks daarop fcheurt het ys, daar 't Paard tot aan den buik toe inzakt. De Koning geeft het de fpooren met zo veel felheid, dat het Dier, aan 't woeden flaande, terwyl het zig wil en niet kan redden, den Ryder van den rug werpt, en op 't lyf valt. Toen fchietèn eenige weinige Friezen toe, die, zig gelaatende den Koning niet te kennen, wreed genoeg waren, om hem, die erbarmelyk om Lyfsgenade fmeekte, en een geweldig groot Losgeld aanboodt, met hunne Werpfpietfen, van 't leeven te berooven (\a). Dit ongeluk gebeurde niet verre van Hoogtwoude , op den eenentwintigden van Louwmaand des jaars 1256. De Friezen, 's Konings Lyk uit het ys gehaald hebbende, begroeven het heimelyk in zeker Huis te Hoogtwoude, alwaar het nader* Cx) Matth. Parisiens. ad annum 1256. p. 793. (y) Beka in Henrico p. 87. Joann. a Leydis van de Heeren'van Bredérode Cap. XXIII. p. 622. Cz) Vide Mencon. Chron. ad annum 1256. p 157. fa) Matth/eus Parisiens. gj annum 1236. p 793. Mflis Stoi;>_ in Willem ii. bl. 93. Wilhelm. ProcuraT. ad annum 1235. Mencomis Chr. ad annum 1256. p. 157.  VIII. Boek. HISTORIE. 403 derhand ontdekt werdt, door 's Konings Zoon, 1 Graave Floris den V, die het te Middelburgter aarde deedt brengen. Het Leger des Konings trok, na zynen ongelukkigen dood, in wanorde en met zwaar verlies, naar Holland, te rug. Eenige Kronyken melden, dat van de Delftfche en Alkmaarfche Poorters, die deezen togt hadden bygewoond, maar vyf man wederom t'huis kwamen, die egter hunne Banieren behouden hadden. Doch van de Dordrechtfehen zouden niet meer dan drie man te lyve gebleeven zyn (£). . Sommigen, die, zo men wil, den Koning ligtelyk uit het ys hadden konnen verlosfen, hebben zig, federt, niet buiten vermoeden konnen houden, dat zy zig, tot het veroorzaaken van zynen dood, verraaderlyk, hadden laaten omkoopen (<;)• Koning Willem is, zo ver my bekend is-, de eerfte onzer Graaven, van welken Hand- : vesten en Keuren, aan Hollandfche Steden, verleend, voorhanden zyn. De Hollandfche, en Zeeuwfche Steden begonden nu allengsken.s l magtiger te worden. Haare Poorters waren den Graaven van dienst in den Oorlog, zo wel • buitens- als binnens-Lands. En derzelver dienHen werden, met het fchenken van nieuwe Voorregten, vergolden. Van het Alkmaars Privilegie van den jaare 1254, hebben wy reeds gewag gemaakt. Haarlem was, eer Willem nog Koning werdt, te weeten in den jaare 1245, door hem reeds van de Graaflykheid» Tollen vry verklaard, en van Stads Keuren voorzien. : (b) Reigersb. Chron. van Zeel. n. Üeely bl. $$. CO Meus Stoke m Willem II. bl. 94. Cc 2 Vim.e» II. XXXIV. voning JVinetn rerleent len Hol- andfehen Steden senige i^oorreg- :en.  Willem II. (<0 Handv. van Willem ii. bv Screvelius Maatl. bl. 218. CO Vide Bo.\uoun. Tlieatr. Ürb. Holl. p. 161. 404 VADERLANDSCHE VIII.Boek. zien: by welken, ook nog Geldboeten op verfcheiden' misdaaden, en zelfs op den doodflag gefield werden. „ Doch iemant, met zeven „ getuigen, van Verkragting overtuigd, ver„ beurt, volgens deeze Keuren, zyn hoofd. „ Eene gehuwde Vrouw, zig met bakken, brou„ wen of garenhandel geneerende, mag niet „ meer dan een bacle broots, een brouwte biers „ en een ftiene gaerns verliezen. De Poorters „ moeten den Graave met vier en zestig man „ dienen, en hem twintig pond, jaarlyks, op„ brengen, en even zo veel als hy ten Keizer„ lyken Hove vaart, trouwt of Ridder wordt; „ doch vyftien als zyn Broeder Ridder wordt, „ of als zyn Broeder of Zuster trouwen 00-" Willem de II. hadt ook, in 't jaar 1246, de Stad Delft, met verfcheiden' diergelyke Voorregten befchonken (V), onder voorwaarde, dat men hem vyftig ponden jaarlyks betaalen zou, en nog twintig, wanneer hy Ridder werdt, of zig in de Egt begaf; 't welk beide, federt, gebeurde. In 't jaar 1253, badt hy Dordrecht van diergelyke Voorregten en Keuren voorzien: volgens welken „ een Doodflager het .,, hoofd verbeurt." En deeze is de eerde reize, dat ik, in onze oude Handvesten, halsflraf op Mandag gefield vind. Doch op moord en doodflag met verbooden geweer , flaat reeds doodflraf, in de Haarlemfche Keuren van den jaare 1245. „ De Poorters moes„ ten den Graave jaarlyks zestig ponden op„ brengen, en hem, wanneer hy in de Stad „ kwam,  VIII. Boek. HISTORIE. 405 „ kwam, den noodigen leeftogt veertien dagen 1 „ borgen (ƒ)." In 't jaar 1250, hadt hy hun reeds Vryheid van eenige Tollen verleend (gj. Men 1'chryft aan Koning Willem ook Keuren voor geheel Zeeland toe. Zeker is het, dat hy'aan de Stad Zierikzee Keuren en Voorregten gegeven heeft, van welken nog oude Affchriften in weezen zyn (h~). Zy komen gedeeltelyk met de oude Friefche Wetten, en met de vroeger Keuren van Middelburg, WestKapellen en Domburg overeen. In dezelven, krygt de Baljuw, als Graaf, in dés Konings plaatfe, magt, om zaaken te beregten, die, door den Nederbaljuw, of Schout en Schepenen, niet konnen beregt worden. Willem de II. heeft zig ook, door het ftigten van eenige gebouwen, vermaard ge maakt. Men fchryft hem het opregten van een Huis te Alkmaar toe, ter plaatfe, al waar 'er federt een geftigt werdt, welk nog 't jaartal 125 a in den voorgevel draagt. Ook zou hy, ten zelfden tyde, aldaar eenen weg gelegd hebben, die nog den Konings weg heet 0')- Sommigen willen, dat het Stadhuis te Haarlem, oudtyds, een Hof der Graaven, en byzonderlyk ook van Koning Willem geweest zy; waarvan eene ftraat , die ter zyde tegen het zelve aanloopt, nog den naam van Koningsflraat draagen zou (&). Doch of hy dit gebouw geiligt hebbe, (f) Handv. van 1252. [1253] hy Balen Dordrecht, hl. 420. (S) Handv. van 1249. [I2;>0] h' 'den zelfden, bl. 433. (70 Jly Boxhorn. op Reigersb. II- Deel, bl. 73- enz. (7) Van der Woüde Chron- van Alkmaar, bl. 19. O) Scriverius Graaven bl. 220. Cc 3 Vit.LeM II. 3ebonen doe Willem ien II. geftigt.  Willem II. 406 VA DE RL. HIST. VIII. Boek, be, is onzeker. Zelfs blykt, uit egte Hukken, dat 'er, in '1 jaar 1214, reeds een Hof te Haarlem geweest is (l). Met meer grond, wordt hem het opregten van het Hofgebouw in den Haage toegefchreeven (m); hoewel de tyd der Stigtinge onzeker is. Uit een' Schryver der veertiende eeuwe (n), is af te neemen, dat dit Hof, omtrent den jaare 1250 of 1252, is aangevangen. Koning Willem wordt ook voor den opfteller van een Gebedenboek gehouden, welk deezen Titel voerde: Guillelmi fecundi, Hollandix Comith & Romanorum Regis, Agalma Religioforum, fine Meditationes circa Myfieria Pajfionis Dominica , dat is „ Vreugde der Geestelyken „ of Overdenkingen over de verborgenheden „ van het Lyden des Heeren, van Willem den „ tweeden, Graave van Holland en Roomsch „ Koning (of" Doch veelligt is dit Boek alleenlyk, ten zynen dienste, door anderen, opgefteld, of mogelyk is hy 'er flegts bezitter van geweest. (I) Zie hier voor, bl. 338. verg. met bl. 223. C*ö Joann. a Leyd/s L br. XXIII. Cap. 15. (») Beka in Otton. iii. p. 80. coll. cmn Heda ƒ>. sop, 210. (s) Zie Boxhorn op Reigersb. I. Dzel, bl. '152.  VERBETERINGEN op de "naamlyst der inteekenaaren. [te plaatzen agter het Tweede Deel.] /i t> ,„„ ai Commisfaris der bladz. i. ftaat R.™ Ah Amfterdam. Pö "le—— 43. ïrdG"rit van b g'den Land" Rosfum, Leeraar van den Lande Remonftranva„ Voorne Com- ^ £™ moet zyn Gerrit HavSester te van Rosfum, te Hellevoetuuis. Haarlem. £ Kloeten te 'sBosch moet zyn Helvoet(luis,moet te Zutphen. - * StCz^on SÖEifctW (Jacob Pauljl C3au) Ovcrgeflaagcn Naamen. Brouwer, (Abraham) te ffeizing:/-L'> _^ekV^ Amfterdam. , koper te Groningen. cSnt,Z(WF.1)Boekverko- SïïU ^ Kapittel „„.'Lo van Oud-Mtmller. Do%,Oo?annesDiderkus Poel (Willem) te Am- der Convoyen en Licen-' keiaar te ^^am . ten&c. in de Bourtange. Riedel, fL. SjKpt.Lieut. Fronhoff CT. W.1 R. C. in 't Corps Artillerie. W^y