!   ! NIEUWE ! ! AA RBRTKS 1 BESCHYVING,; , voorde , NEDERLANDSCHE j JEUGD, ! door den Heer W: E: de PERPONCHER,, tot gebruik zyner Kinderen, opgejleld. { TT, i VIII. DEEL. , Te UTRECHT, * By deWed. J.vanSCHOONHOVEN, i MDCCLXXXVI. j   Blad'z-. ni VO O RB ER IC ET. Tot de optelling van dit derde en laatfte deeltje myner nieuwe Aardryksbefchryving , heb ik gebruik ge» maakt, niet alleen van de, in 't Voor- . bericht voor het 2de deelrje, reeds gemelde Aardryksbefchryvingen vande Heeren, Nicole de la Croix, , Bus. fching y Guthrie, en Fenning, maar ook van de \NeueJle Erikunde eijz. va» den Heer F. L. WaV.tr, Nürnberg und: Aitarf 1785, die- my vooral ten aanzier* der nieuwfte ontdekkingen, in de zuid' zee en elders, van veei nut is geweesc. Voords [Relation abregee d' un voyagef uitdans i' interieur de i' Jmeriqut mtridio* nale, par t/Êt. de la Condamine. De Befchryving van Güiana , door den Hr. J: Kmtfiik Het eerde deel vanden Teegenwoordigen Staat der Vereenigde JSsedirlanien. Di ^'handelingen van 'fc * 2 Bai-'  bv VOORBERICHT. Bataviacifch Genootfchap. Le Spectateitr Americain enz. enz. Tervvyl my", ten aanzien van de Noord A;nerikaanfche Vercenigde S'.aaten , byzonder van nut zyn geweest de my, op eene zeer vriendlyke wy/e, meêgcdeeide aanteekeningen van den Heer * * welke dat land , on* langs , met een zoo naauwkeurig en oplettend, als onpartydig en waarheidminnend oog , bezogt en befchouwd. heeft. Wat de Landkaarten betreft; by ?t gebruiken deezer Aardryksbefchryving, zal men vry wel te regt komen, jndien menzig, by dc Band Atlas ran 'Brion, voorziet, van de waareld-kaart en vier waareld - deelen van den Heer. Robert deFaugondy, elk in vier bladen, en dus twintig bladen famen; en voor de Noord Amerikaanfche Vereenigde Staateu, de Catte des Posfesftons Angloift: ei Francoises du Continent de l' A-  VOORBERICHT. v nteriqut Stptentrionale a A.nflerdamChezR, etj. Ottens\i5S. Voor Vrankryk, Italië, Azie enz. dient men de kaarten van die gewesten door den Heer L' Isle, te nee. men, en voor Poolen, na de verdecling, de Carte Generale et Itineraire de la Pologne enz. Chez Coyens et Mortier 1781 Wil men in meer byzonderheeden treeden dan wordt de omflag wat groot. Jaminir is 't , dat men, voor de nieuwe ontdekkingen in de zuid» zee enz. nog geene goede , algemee» ne, (althans my bekende,) kaart heeft. Om dit eenigzins te vergoeden, heb ik , by elk eiland of plaats , de graaden van lengte es brette ge« voegd, op dat elk zou kunnen weeten, waar ze, op de Waareldkaart, te zoeken of te plaatfeo. Deeze ontdekkingen , onze eige volkplantingen, en de Noord Amerikaanfehc Vereenigde Staateu zyn my voorgekomen wel ee« bc uitvoeriger befchryving te verdie* 3 nen9  Vi VOORBERICI-] T. sien, dan men cr gcwoonlyk , in dc eerste leerboeken voorde jeugd? van geeft. Dit laatfte deeltje is daar door wat dikker geworden , dan ik voorneemens was, het te maaken » om dit werkje niet te zeer te verlengen. Ik hoop» dat de belangrykheid van 't onderwerp my, ter verfchooning, dienen zal.  NIEUWE A A RB R T K S BESCHRYVING. XIX. HOOFDEEL. Van Asiatijch Turkte. Asiatisch Turkte is gelecgen , tut* fchcn den 281ten en 45iten graad yan noorderbreette , midsgaders den 43ften en 65(ien graad van lengte Het wordt bepaald , ten Noorden , door de Zwarte zee en Circasfie; ten Ooften, door Perfie; ten Zuiden, door Arabic; ten Weften door de Middelandfche Zee, den Archipel en de Zee van Marmora. De bevolking, fchoon niet wel te bepaalen, is egter op verre na zoo groot niet, als de uitgeftrektheid cm vrugtbaaifceid van 't land zouden mede A bren.  a XIX. HOOFDDEEL ferengen ; waarvan de aart der Turkfche inrichting, die wy reeds befchreeven hebben, veelzins de oorzaak is; terwyl de peft, die «r dikwili heerfcht, cr ook veel toe medewerkt. De lugtJgeileldhdd if er anders zeer fchoon, aargenaam, warm en gezond. De Grond, voor een gedeelte zeer bergagtig, is, in veele fireeken, zeer vrugtbaar cn geeft uitmuntende zydc , wyn , olie, iïonig, ryft, koorn, citroenen, limoenen , ©ranie apptlen , vygen , dadels , koffy, faffraan , tabak , myrrhe , wierook en andere drogeryen en vrugtcn van veclerlei ioort. Be Paarden zyn er ongemeen fchoon en men heeft er veele kameelen , dromnieiaripen , fchaapen , wier wol egter grof, en geiten , wierhair zeerfyn is, byzonder dat der kemelgeiten. Onder de vogels, is de ftruisvogel de merkwaardigftc. In de gebergten vindt men veclerlei fooiten van metaal , bencevens falpetcr, zout, aluin, cn vtrfcheidenerlei mineraale wateren. Niet zelden worden dccze landen, dooi aardbevingen, gefchokt en verwoeft. De  XIX. HOOFDDEEL, $ De Turken, fchoon zeer verre van, uil de voonbrengtelen vin hun land, al '£ voordeel te trekken, dat dezelrcn hun aanbieden , hebben egtcr cenigc handwerken» Zy fpinnen veel gaarn, van wol cn kemelshair, waarvan zy, gcJyk mede van 2ydej,' veele Itoffcn, kamelotten , damaften enz. weven. Hunne tapyten zyn zeer beroemd; en zy maaken zeer goed rood en ander le« der. Ook is hun Koophandel vryuirgeflrekt, byzon«!er over de Schaalen van den Lcvanr, zoo cis de voornaamftc handeldryvcnde zeehavens van deeze geweften genaemtf worden. Ondeuusfchen ia deezc handel egter grootendeels, in handen der Europifche Natiën, byzonder der Franfchen, Engelfchen en Hollanders. Wy zenden er naar toe laakenen , lpeceryen , tin , itaal yzer, walruftanden, cochenilje, indigo9 kwikzilver, broodzuikfr, verfchsiden foor* ten van hout en verfftoffeo, enz. De lamaners deezer geweften zyn. Van aart en inborft, veelzins aan de Europifche lurken gelyk , fchoon 't gros des volk» eer beeier van zedelyk charactcr zy., A 2 By*!  •4 XIX. HOOFDDEEL Byzonder zyn zy wraakzugtig en mocüyk te befticien; doch tevens zeer herbergzaam, teiv/yl zy hunne menfchüevendheid vooral, in 't bouwen van Caravanfera's, of vcrblyfplaatfen voor arme reizigers cn Pelgrimmen, midsgaders in 't graven van putten, betoonen. Ook zyn beide deeze dingen zeer noodzaaklyk, in een land, gelyk dit, als waar men gecne herbergen, en daarby veele drocgc na dorre geweften aanticft. Niets byra wordt er, 'zonder. tusfchcDkornft van £efchenken, verhandeld. Het fchicten naar 't wit, brt werpen met de fpies , hit jaagen cn 'S fchaakfpeclen, zyn dc grootüc tiltfpanningcn der inwooners. De heer fchende Gcdidienft is de Mahomef aanfche, fchoon er cck veele Griekfche cn andere Chriltercr, Joodcn enz woonen. Van de onafhanklykhcid , de knevelaryen , en de mcenigvuldièc afzeuiiïgen derPachas hebben wy reeds gefprooken. Veele Inwooners deezer ftrecken bezitten groote landcryen, onder de rerplichting van, in den kryg, te dienen. De belallingen vallen voornaamlyk, op ik Chiiftenen en Jooden, maar do 6«<  XIX. HOOFDDEEL. 5 pfchenken worden, in mecnigte, van allen afgeperft , zoo dat het gemeen, door de Anoptcnaars, de Ampteaaars, door de Pa» chas en Bedienden van Staat, en deezen, door den Keizer, beroofd worden. Onder de Bergen dcezcr landftreken zyn de voornaamften, de Olympus, In Natolie; de Taurus, in Karamanie; dc Kaucafus, naar den kant van Georgië; de Ararae in Turcomanie; en dcLibanon cn Hermon, in Syrië. Onder de Rivieren telt men den Euphraat , welke, by Erferom, ontlprin* gendc, door en langs Turcomanie, Diarbck en Jrak-Arabi, ftroomt, en zig, door verfchcide kanaalen, met den Tiger, vercer.igd, doch voor 't overige grootendeels ondiep en onbevaarbaar is. De Tiger , wélke Diarbek en Jrak-Arabi bewatert, cn zig, na deszelfs verecniging, met den Euphraat, in den Perfifchcn zeeboezem ontlaft. De Jatdaan, wtlke Paleftina befproeit. Da Orontes , of Asfi , welkr, uit het Syrtffih gebergte, onftaande, in dc Middclandfcho Zee, valt. De Kara, of Zwarte Rivier, die zig, in Aladuüe, met den Euphraat , ver»; A 3 ccnigs-  6 XIX. HOOFDDEEL. eetii^t. De Sarabat, en de Meander, wel&en, in den Archipel, vallen enz. Afiatifch Turkye wordt verdeeld, in de vier gioote Geweiten van Natolie, Syrië, Turecmanic, en Diarbek, waarby men nog Georgië vorgeu kar. I. Natolie , eertydi klein Afle gc naatnd, bevat; i. Het Gouvernement van dnadtli, (vraarvaa egter de noordweftLyke zeekuitcn ftaan, onder 't gebied van dtn Capiteia Pacha , of groot Admiraal , die ook dc .Eilanden van den Archipel , onder zyne leveelen, heoft;) bevatte ecrtydi de landfchappen van Bithynie, Paphlagonie, Ga» latie, Myfie, JEohe, Jonie, Lydie, Carie, Dons, Py5die, Lycie, en Pamuhylic. Men vind 't er Eskiudar , of Scstari aan 't Kabaal van Conftantinopelen. Ismith, certyds Nycomed-ic, in eena fchoone ligging, aan de afhelling van eencn berg gebouwd, veel ■feheep vaart hebbende, op Canitantinopelei); terwyl timmerhout en zout er dc voornaamftc takken van handel uitmaken. Isnick eertyds Nicea, weinig bevolkt,, doch ce- nigen  XIX. HOOFDDEEL. f nigen handel dryvcnde , in zyde cn nage* maakt porcelein. Kiutaja, öf Kutago, do hoofiftai van dii gouvernement, op> de Parsak, aan den voet eenes bergs, waar op een kafteel ligt. Burza, eertyds Pruza , op eene hoogte aan den voet van den berg Olympus, eene der groot* fte en fchconfte Heden van klein Afia; er worden fraaie Turkfcbe tapyten , midsgaders goude, zilvere ca zyde ftofFen gemaakt; u t Montagna, de haven dcezer ftad, word veel koorn, zyde, falpeter, witte wyn cn yïer uitgevoerd. Artakui, eertyds Cyzicum; niet ver van dc cerlyds beroemde ftroomen Esopus en Granicus, welken, uit den berg Ida, ontitaam. Lcpfeck, eertyds Lampsacum, met wyqbergert en boomgaarden, omringt. Het nieuw Afiatifeh kaftecl der Dardanellen, in eene vlakte, aan den mond der rivier eertyds Scainander, of Xanthus genaamd. Ten zuiden af zLïiJooften deezer plaats, was 't oude Troje gelegen. Pergamo , eertyds Pcrg*mum, aan de Rivier van ouds Caicus, ge' naamd, in eene vlakte, aan den voet van A 4 twee  8 XIX. HOOFDDEEL. «wee hooge fteile bergen. Mams-fa, eertydi Magnefis, niet ver van den vloed, eertyds Hermus genaamd ; eene groote volkryke ilai , waaromftrecks veel faffram groeit. Sart, of Sards , eertyds Sardis , by de jivicr oudstyds Pactolos genaamd, is thans iiegis een dorp Ismir, of Smirna, aan eencn zeeboezem , in eenqn vtugtbaaren oord , eene groote Had, wel gelecgen, doch niet fraay gebouwd, door Turken, Grisken, Joodea, Armeniërs en Franken , bewoond , en de voornaamftc handelplaats van dar; geheelen Levant. De uitvoer beiraat voornamelyk in ruwe zyde-, Turkfche tapyten , kamclotten, gaarens, wol, ie.-r , wafch cn droogeryen. In de nabuuifcbap worden warme baden gevonden, Kclisman, eertyds Clazo menc. Teria eer. tyds Metropolis , bezuiden den kleinen Meander of Cayftcr ; er worden veclo tapyten , enz. vervaardigd. Ajafoluk, digt by dezelfde rivier , ten ooilen der oude Had Ephefus. Miilcss, eertyds MyIafa waar veele overblyfzels der oudheid zyn, en veel handel, in tabak, wafch en ka-  XIX. HOOFDDEEL. 9 katoen, gedrceven wordr. Guzelhisfar i aan den grooten Meander, of Boj'uk Mini der, eene groote lugtig gebouwde, handelryi ke ïtad. Bodru eertyds Halicarnasfus. Karahisfar , rondom eene rots gebouwd, op welker fpits een kaftcel ligt; er wordt veel opium bereid, de ftad is handelryk» en de omliggende landftrcek zeer vrugt' baar. Angora, eertyds Ancyra, in Galatie, zeer velluyk; de geiten deezer landitreek hebben een byzonder fchoon en fyn hair, waarvan veele kamelrtten gemaakt worden; tcrwyi het korte hair , *t welk, onder 't lange, waft, diert, om hoeden te maken. Sinob, eertyds Synops, aan de Zwarte zee» met twee havens. Boli, aan *t hoo^ft gebergte van ganfeh Natolie , met warme baden, voorzien. 1. Het Landfchap Sivts, ten ooftcn van 't voorgem: aan de Zwarte zee geleegen, en 't oude Pontus, beneevens een gedeelte van 't noordlyk Cappadocie bevattende, wordt , door de rivier Halys, bewaterd» en heeft zeer hooge bergen, daar de lugt zeer gezond, CP de landsdouw zeer fchoon A S ia*  ïo XIX, HOOFDDEEL. is. Men vindt er de hoofdftad Sivas, eertyds Sebaftc , eene middelmatige ftad, digt by de rivier Kizil-Irmak. Tocat, in eene laagte, door 't rood gebergte, omgceven; er wordt veel kooper verarbeid, veel biaauw Corduaanfch leer gemaakt , cn vee! handel gedrecven, in Ooft-Indi* fche lywaaten; waartegen men veel faffraan, in de nabuurfchap gewonnen, naar de Indien verzendt; ook trekken er veele knravanen, uit Perfic, door.Amafie, vry groot* 'in een vrugtbaar dal, tusfehen hoogc bergen, aan weers zyde der rivier, eertyds . Jris genaamd. Kicfme , een dorp , waai veele yzermyncn, en vlak teegen over dezelven, zeer goede magneet ftecnen gevonden worden. 3. Het landfebap Trebifortde , of Tarabafon, mede aan de Zjyarte zee geleegen, en eertyds hetCappadocifch Pontus genaamd, is zeer bergagtig, en daarenboven, door hobge gebergten , ingedooten; doch des niet tcegenflaande zeer vrugtbaar. Men vindt er Trebifonde, aan de Zwarte zee, ffy groot, maar ilegt bewoond, met een m  XIX. HOOFDDEEL, a kaileel, op eene rots, en eene haven, Pla«" tana genaamd , die weinig beaogt wordt.' Cerasontc, eertyds Cerafus, van waar dfi Romeinen de eeilie kersfe-boomen, naaf Europa, hebben overgebragt. Hamifchkana, aan de afhelling eenes hoogen, onvrugtbaaren bergs, alwaar, mynen van goud^ zilver , kooper en lood gevonden worden. 4 Het landfehap Karamania i of de* zwarten geflachts, waarfchynlyk dus gcnaamd, om dat dc hutten, of tenten def inwooneis, met zwarte vellen, bedekt zyty ligt, ten zuiden, langs de Middelandfche zee, en bevat de oude geweften van OU* tie, Cappadoeie (gedeeltelyk,) Lycaonie* jfaurie, Pamphilie, Lycie, Pyfidie en ceni gedeelte van groot Phtygie. Men vindt er' een binnenlandsch meer , dat veel zou6 opgeeft; en voords Kaiferie, eertyds C«. farta Cappadocia, zeer groot en volkryk , in eene fchoonc vlakte, ten noorden ecnes hoogen bergs, gedeeltiykj met dorpen, overdekt, en alwaar veele oudheden er* Psraifcbe opfchriften gevonden worden»  ia XIX. HOOFDDEEL. Konich, of Cogni, eertyds Ieonium, groot en welbewoond, in eene ruime, wel bewaterde vlakte , met wynftokkcn en tuinen , overdekt, en waar ook veel katoen en vrugtcn groeien, byzonder een foort van uitmuntende apricozen, en eene blauwe •bloem, waarvan de korrels, tot het verwen van blaauw Corduaanleeder, gebruikt worden. Ercklo of Heraclea , waar veele oudheden te vinden zyn. Ook ligt, in deeze ïlréekeli, de vry groote cn (lerke fiad Antalia, of Satalia , aan c-enen zeeboezem van dien naam, in een vrugtbaar gewed , veele citroenen' en oranje appeJen voorbrengen-ie; doch waar van de in« wooners, des zomers, wegens de groote hitte, genoodzaakt zyn, naar 't gebergte, tc wyken, 5 Het Landfchap Marafch of Aladulat, ooftwa-u'ds van Karamanie geleegen, bevat een gedeelte van 't oud klein Armenië. Men vindt er Merafch, de hoofdftad, aan 't gebergte Amanus. Semisat, eertyds Sarnosate, aan den Euphraat. Malati* eertydi Melite i of Mclltene', eene groote, oude ftad,  XIX. HOOFDDEEL. 13 ftad, aan dezelfde rivier, in eene fchoone vlakte; er is veel coortogt, van Perfie, naar Conftantinopelen. 6. Het Landfchap Adana, mede een gedeelte van 't oud klein Armenië bevattend», cn ten zuidweften van *t voorige, aan de Zwarte zee, geleegen, heeft eene hoofdftad van denzelfdcn naam, waarvan de inwooners, des zomer», op 't gebergte 'I aurus, moeten wyken, voor de hitte. Mesfis, eertyds Mopsucfte, aan den vloed Dfchiehan, te vooren Piramus gcnaamd, in eene vrugtbaare landsdouw. 7. Het Landichap Itchil, ten weden van 't voorige geleegen , behoort , tot het gouvernement van Chyprus , en bevat een gedeelte van 't oude Cilicie. Men vindt er Alanie, eene ftad aan den zeeboezem van Antalia. Tarfus , aan de Karafu of Cydnus geleegen. Ajas , van waar veels ectw.-aren , naar Alcxandrette , worden vervoerd. Pajas, digt by eenen doortogt, den pas van Isfus genaamd. Selefkie, eertyds Seleucia Trachea. Het Eiland Cyprus, teegen over deeze kuft A 7 **  14 XIX. HOOFDDEEL. gelegen, isgroot, voor een gedeelte, metber. gen, bedekt, cn des winters, vooral iu 't noorden, zoo koud, dat men er vuur moet flookcn, 't welk anders, in dc Levaat, uit dien hoofde., niet gefchiedt. Des zomers is 't er zeer heer,, en wegens de moerasfen ongezond. Er wordt veel falpetcr en andere minerale lloifen gevonden; als mede een fomt van ileen asbesth genaamd, die zoo draaJjg wordt, dat men er grof gaaien van kan fpisnen, 't welk, in 't vuur, geworpen , niet verteert. Voords heeft men er vee! katoen , roozenhout , cypreffen , labdanum, zyde enz cn vee Ie fchecpen komen zig, op dit eiland, van leevcnsmiddelen voorzien. Men vindt er Nicosie, de hoofdftad. Larneca, drgt by '6 oude Citium. F.unagoufte, flegt bewoond, ten zuiden van 't oude Salarris. Gerynes, eertyds Cyrenia. Cuchïech, of Cnglia, op eenen heuvel, ter piastfe , daar 't oude Paphos ftondt. Oud Limefo!, ceityds Amatus enz. Onder dc overige Eilanden, tot Afiatlfch .Turkye, behcoien.de, telt men; ia de Wit*  XIX. HOOFDDEEL. 1$ te zee, het Vorften eiland , tegen over Conftantinopelcn , gelegen ; de eilanden van Marmora en AJonia , waarfchynlyk 't eude Proconnesus, weegens deszelft wit marmer, beroemd. In dei: Archi¬ pel, Bokhtfcha-Adasii, of Tcnedos; waar de befte muscaat wyn van den geheelen Levant groeit. Mitylene, eertyds Lesbos, zeer bergagtig, geeft veel marnier, midsgaders goede boomolie, vygen, pik,, enz. en heeft warme baden. Men vindt er Caflro, ee!tyds Mitylene, met twee havenen,, waar veele, en daaronder groote febepers gebouwd worden. Sri», eertyds Chios, thans Saki-Adasfi- genaamd en we! be; volkt, geeft veel rnaftik,, (zynde de harftr of gom van zeekeren b«om ,) katoen er» zyde, waarvan de Inwooners veele da» maften en zyde ftoffen weeven ; deage» lyks veel marmer en zeer goede vrugtemDe hoofdftad draagt denzelfden nasmr heeft fchoone gebouwen, en is met lufthoven omringd. Nrfcaria, eertyds Ikatia. of Ikarus. Samos veele bergen of rotfert hebbende van wit marmer, die,, met groots  i6 XIX. HOOFDDEEL. te bosfchcn, begroeit zyn, is vrugtbaar, geelt voortreflyken muscaat wyn , zeep» aarde, zyde cn timmerhout. Dc inwoo. ncis egter, die, gelyk op de meeften deezer eilanden , Grieken zyn , gecven zig over aan dronkenfehap en welluft, en zyn dieswegens arm. Patino, of Pathmos, eene onvrugtbaarc rots, doei) gezond van lugt, cn eenegoc de haven, brncevens eenigen fchcep • vaart hebbende. Stanchio , of Lango, eertyds Cos, goeden muskaatwy;:, citroenen cn cranje appelen gecy-endc, Rodos of Rhodus, bejrgagtig, doch vrugtbaar ; er worden veele fchecpen gebouwd cn veel brandhout, naar Ejypten, uitgevoerd. Dc hoofdftad, denzelfden naam draagende, is BÜddelmaatig grcot, maar wel gebouwd, wel bewoond, en met eene goede haven Voorzien. II. Syrië, of Sham, eertyds Aram genaamd, heeft eene keeten hooge, met hout, bewasfc bergen , lamrs de zee ; beftaat voords, uit rotsige heuvelen, vrugtbaaie vlakten en dorre zand wcefteinen, en be. vat; ï. Hef  XIX. HOOFDDEEL. i7 i. Het Gouvernement vznAieppo, alwaar dc lugt zoo gezond is, dat de inwóoners, den geheelen zoomer door, op dc platte daken hunner huizen , in de ope lugt, kinnen fiaapen; rerwyl 't, in dat jaargety ook zelden regent , maar zeer warm is, Er groeit veel tabak, katoen, gerft, weit, olie, wyn, vrugten enz. Op fommigo plaatfen egter is "t brandhout zoo febaars, dat men zig, van de gedroogde mift van 't vee, bedienen moet. Men gebruikt er osicn, tot het dorfchen. of uittrceden ven'c graan, en de bufFclkocycn, tot ixelkbeeflen. De fchaapen hebben er zwaare vetftaarten en de geiten lange ooren. Behalven de kameelen zyn er ook dromedarisfen, die ongemeen fnel loopen, zwaare lallen draa. gen, en den dorft zeer lang kunnen uitftaanï in deeze heete en dorre geweilen, zou 't reizen en overbrengen van goederen, zonder behulp der beide zoo evcngemeldo dieren, byna onmooglyk zyn. De fpringhaancn rigtei:, in dit land, groote verwoestingen aan; men gebruikt zc egter ook tot fpys , zoo wel verren , ala ingezouten, Aiep  i8 XIX. HOOFDDEEL. Aleppo dc hoofdftid van dit gouvernement, is eene der grootfte, voornaamdc en aanzienlykfte (leden van 'Z Turkfche Ryk Zy heeft een kaftecl, groote voordeden , en fchoone Moskeeën , Khanen en Iiazars ot koopmans huizen en winkels; doch daar alle dn vcnltcrs der huizen, naar de tuinen, zyn gekeerd, zien er de (trasten zeer doodfeh uit. Ook zyn dezelven naaw, maar worden zeer fchoon gehouden. De handel dcezer plaats llrckt zig, over de drie waareld-deelcn , uit, en heiraat vooral, in zyde, Pcrfifche cn Indifche waaren, Europifche laakenen enz. Ook worden er veele katoene en zyde doffe» gemaakt. Reah waaromdreeks menaanzienlyke puinhoopen van verfcheide oude, verwoede deden en vlekken aantreft, als die van Se leu:ia, Belienz. Maara eertyds Arra. Antakia, eertyds Aniiochia, aan den Orontes, eertyds eene der voornarmade deeden van het ooden, doch thans klein cn flegt gebouwd. In de omliggende , vrugtbaare vlakte, wordt veel zyde en tabak gewonnen. Kepfe, digt by eenen kleinen branden-  XIX. HOOFDDEEL. 19 Jenden berg. Scanderona of Alexanircf te, eene kleine plaats, met eene middelma at ige haven, in eenen moeraffigen oord en ongezonde lugt, veel handel dryvende, op Aleppo. Aintab, eertyds Antièckia ad Tdurüm, in 't landfehap Comagcnc, tus. fehen twee bergen. Bir ten ooftcn van dan Euphraat. Jerabis , eertyds Gerrhce, in dc Syrifche woefteine, door omzwcr» vende Arabieren, bezogt. 2. In het Gouvernement Tarablus , of Tripoli, ten zuiden van't voorgaande geleegen, vindt men de gebergten Libanon cn Antilibanon, het eerfie aldus genaamd, wegens de fnecuw, waarmede een gedeelte van dcszelfs kruinen, 't ganfche jaar door, overdek* ligt; en die men er des zomers afhaalt , om in de Syrifche fteden, tot verkoeling der dranken, te verkoopen. Ook brengt deeze fnecuw verfchcide bronnen ? watervallen en kleine rivieren voord, onder anderen den Nahar Ebrahim, vloed van Abraham, of Adonis* Van ouds was dit gebergte, wcegeni deszelf? fchoone en groote cedcrem. beroemd, eu nog heeden vindt  io XIX. HOOFDDEEL. vindt men er enkelen, van 35 voeten, in den omtrek, weiken men meent veele honderden, zoo gcene duizenden Jaaren oud te zyn. Onder de jonger cederen zyn er , wanvan men de hoogte, op 80 voeten, ree. kent; voords groeien er eiken, cypresfer, ahorn boomen, olytboomen, wyngaarden koorn, katoen, enz. en er wordt zyde, honig , manna en wierook gewonnen. Een gedeelte van dit gouvernement be. hoert, tot het oud Phemcic, en men vindt er de hoofdrtad Tarablus, of Tripoli, middelmaatig groot, cn veel handel dryvende, in rofyen, zeep , glasaarde , ruwe zyde, katoen , ende daaruit vervaardigde itoiTen, LaJikie, ten noorden van Tripoli, eertyds Liodhea ad Mare , met eene haven en tamelyken handel. Efamia, eertyds Apa. mea, aan een moerasfig meer, door den Orontes , gevormd. Hamath, of Aman, eertyds ook Epiphania genaamd, eene over. oude fUJ, aan dezelfde rivier, waar veel handel wordt gedrecven , met de Ara. bieren, uit de woelteinen, welken rondom Thadinor liggen. In deeze ftreeken wor-  xix. hoofddeel, ai worden veele wijde ezels gevonden. Hims, eertyds Emeza, waar veel, in zyde, gehandeld wordt. Kannobin , in 't gebergte Libanon, een klooitcr , meert betraande, uit grotten, uitgehouwen , in de rots, en de zitplaats van den Patriarch der Maronietifche Chriftencn, wecgens hunne eerlykheid en opregtheid, door 't gcheele o ften, beroemd. Zy worden beftierd, door eenen erflyken Emir, met behulp van ie voornaamften des volks , doch onder eenen Turkfcben Pacha. Ook woont er, in deeze ftrecken van den Libanon, eene byzonderc gezindheid van Mahometaanen , Mütualis genaamd. 'Dfcheba.il , eertyds Byblos, aan de Middelandfche zee , dc ouditeftad ven Phenicie. 3. In het Gouvernement van Dariusciit vindt men de over . oude boofdrlad van dien naam, naby de fchoonc valei Gutta, of Uï , in eenen ryk - bewaterden oord, geleegen, zy is groot, niet fraai gebouwd, maar wel bevolkt. Er wordt voel handel gedrceven, in zyde, zwaarden, wyncn, cn geconfyte vrugten, byzonder pruimen, apri*  sa XIX. HOOFDDEEL. «pricozcn , «nz. Ook worden er kafocnc en zyde fioffen vervaardigd , terwyl de karavanen van Mekka veele Perfïfche en Indifche waarcn aanbrengen. Balbek, Bethsemes. of Heliopolis, eene Had , op eenen berg , in de groote vlakte Bkaa, dewelke zig, tusfehen den Libanon en den Artilibanon , uitftrekt. By deeze plaats vindt men zeer fchoone overblyffels der oudheid, order anderen een tempel van wit ■marmer, van de fchoonfte bouwkunde. Ook moeten de muuren dezer ftad, van verbaazend groots fteer.cn, gebouwd zyn ge weeft, wyl men er nog vindt van 60 voeten groot. Het feweft Kesroan, wel bewaterd, endevoortreflykfte vrugten voortbrengende. Het Land der Druzen, 't grootft gedeelte van •den Antilibanon bevattende, en dus zeer bergagtig, wondt bewoond, door een byzonder volk, t welk zeer fterk, arbeidzaam en maatig is, eenen hoogen ouderdom bereikt, en zig zeer dapper en trouw, voor ayne vrienden, maar verfchriklyk wreed, omtrent zyne vyanden , betoont. Zy fUan onder eenen Emir, die aan de Turken  XIX. HOOFDDEEL. 23 ken cyhsbsrai is. Hun godsdknft is weinig bekend ; fómtyds gecven zy zig, voor Chriftcrjcn, fomtyds, voor Mahometaancr, uit, doch worden, door fommigen, voor Heidenen, gehouden. Zy fprceken de Ara. bifche taal, en-hebben de gewoonte, van aan de hoofden hunner kinderen , door drukking, eene langwerpige gedaante te geevcn. Bairut, eertyds Bcrytits , eeno fraaie ftad , op eene hoogte , aan zee , in een aangenaam en vrugtbaar gewelf. Saida, ofSeida, eertyds Sidon, ccne overoude ftad, mede aan zee , thans zeer klein, doch eenigen handel dryvende, byzonder "in zeer goed katoen, zyde cn graancn, welken daaromftreeks, in overvloed, wasfe-n, Sur, eertyds 't wydberoemde Tyrus , thans zeer vervallen , en alleen van dc visfehcry betraande, fchoon de haven nog vry goed zy. Men zegt dat de purper . mosfel, waaruit oudstyds dc beroemde verw van dien naam bereid werdt, nog in meenigtes cp deeze kuft, te vinden zy. Het Zuidlyk gedeelte van dit Gouver* ncment werdt eertyds Kütmn, en Paieflü na  a4 X:X. HOOFDDEEL. ««genaamd. Toen her, door deIfraëlicten, bewoond werdt, ftrekts 't zelve zig wedwa3rdt uit, tusfchcn de zee cn dejordaanc, ter lengte van 53 cn ter brectte van 10, 15, tot 20 uuren gaans; teiwyl het daaren. boven, ten coden dier rivier, eene lengte van 40 uuren bcfloeg , cn eene breettc, die wel flegts, op 10 uuren, gef-hat wordt, doch die men eigenlyk niet regt bepaaleg kan, wyl 't land aldaar aan de woefteinen grensde , en 't Ifraëlietifch Ryk zig , in deszelfs bloeiendfte tyden , tot aan den Euphraat, heeft uitgeftrekt. flet land is meed bergagtig, doch doorfnecden, door dc vlakte Mardfche EbnAmer, eertyds de. vlakte van Jisreël, of Efdrelon genaamd, en welke zig, van de Jordaanc, tot aan den berg Karmei, uitftrekt; terwyl er ock, ten weden, langs de zee, cn ten ooften, aan weerszyde der zoo evengcmclde rivier, groote vlakten tc vinden zyn. De hoogde Bergen van dit gewed zyn dc Olyiberg, by Jtrufalem; de Quarantania; de Berg waarop Silo dondt; en de'fhabor; J)e Antilibanon, ber.evens de daar toe he- hoo-  XIX. HOOFDDEEL. r5 hooren, de Dfchcbcl Schcik, of Hcrmon, maaken 's Iands noordiykc grenzen uit. Dc aardbeevingen zyn er vry gemeen; de lugt gemaatigd en gezond , behalven in de vlakte aan de Joidaane; het weer, des zomers-, helder, en de regen alsdan zeldzaam. Naat de ligging der bergen en gronden is er da hitte en koelte , en dus ook dc tyd van den oogft zeer onderfchciden. De eenigfte merkwaardige rivier is de Jordaan, welke haaren oorfprong neemt , uit het kleine meer Phyala , aan den voet des Antilibanons; eenigen tyd, onder den grond, voordftroomt; by Paneas, Belinas, of Csfarea Philippi, weer te voorfchyn komt; voords door eenige becken verflerkt, hét moerasfig meer Samochonitis, of Merom vormt; het welk, met zwaar riet en bosfehaadien, omgeevenis; wat verder, het meer Cinneretb, ook de zee van Genezareth, Gaü. lea en Tiberias genaamd , doordroomt; aan de ooftzydc den Jarraoch, of Hieramax welke uit den berg Daai, of Hermon, ontfpringt, cn den Jabbok, aan de'weftzyde de Elbize, en den Krith, in haar bed, ontB fangt 5  6 XIX. HOOFDDEEL. farsgt; zelf egter niet veel brecder, clan 70 voeten, cn niet veel dieper dan 7 of 8 voeten, ja op veele plaatfcn doorwaadbaar m, docb, in denregentyd, zeer foei droomt; cn zig eindelyk , in dé Zout - of Doode zee, ontlad. Dit Meer beflaat de plaats der vnigtbaare valei, waarin de fteeden Sodorr», Gomorra, Adama en Scboim geleegen waren, voor dat zy, door 't vuur des Hemels, werden verteerd ; deszclts water is zeer zout, cn gééft veel pik, of asphalt op. Na den regen tyd, buiten deszelfs oevers treedende , laat het eene korft van zout na' •waar uit het ganfche land wordt voorzien. Onder 'f water vindt men nog eenige overblyfzels van gebouwen, waar van dc fteenen, als puimftctn verbrand fchynen. Ten weden vallen er de beeken Kidron cn Saphia, ten ooden de Zared cn de Arnon in; deszelfs water is klaar , maar bitter , en zoo zwaar, door 't zout, dat een menfeh er, zonder eenige moeite , in zwemmen kan. Op dc oevers vindt men, (behalven een foort van decnen , uit aardpik gevormd  XIX. HOOFDDEEL. */ vormd, die ligt branden, maar veel dank gecven,) 2and, pik, asch, en veele fplee* ten in den grond; al het welk, gevoegd,1 by den damp cn rook, welke er zeer dikwyls van opgaan , alle reede gesft , om tc denken , dat er een onderaaadfeh vuur onder brand. Dc lugt wordt, door decza dampen, zeer ongezond. Aan de ooftzydes wad een foort van riet, dat , naar Condantinopolen, gevoerd wordt, om cr ta-; bakspypen van te maaken. Anders fchynen er weinig planten omftrecks te wassen , behalven de plant Kali, uit wier afch,' door dc Arabieren, gebrand, veel glas cn zeep gemaakt word. Eindclyk ligt dit Meer , ten ooden en ten weden, met hoogej ftcile en onvrugtbaare rotfen om-' ringd. De Gebergten vanPaledina, vooral naby Tcrufalem, zien er thans fchraal uit, doch draagen kenmerken, dat zy eertyds beeter bebouwd, en de rotsen , met aarde, overdekt zyn geweed. De valcien en vlakten zyn, althans grootendeels, ongemeen vrugt* baar en aangenaam , fchoon ook die ftree. B s ien  *S XIX. HOOFDDEEL. "ken thans flcgt bebouwd worden. Over 't geheel ondertusfchen is de grond, nog hecden, boeter dan dien van Phentcic en Syrië; terwyl de meenigvuldige ovcrblyffels en puinhoopen , vvelken men er overal aantreft , bcwyzen , dat het land eertyds veel fterker bevolkt was-. Men wint er tegenwoordig veele graanen cn peul vrügten, tabak, katoen, allerlei boomvrugten, citroenen, oranje appelen, dadels , uitmuntende olyvcn , moerbeziën, druiven , maftik, horax enz. Het rund vee is er klein, de fchaapen mcenigvuldig en goed, gelyk mede de geiten, paarden, «zeis , kamcelen enz. In 't wild, vindt men op fommige plaatsen leeuwen, beeren en tygers, maar vooral fhakals, wilde honden, gazellen enz. De V>yen zyn er mcenigvuldig cn verzamelen hunnen honig in holle booraen, en gekloofde rotsen. Thans wordt dit geweft bewoond , door Turken, Joodcn, Samaritaanen. Chriflenèn cn Arabieren, welke laatften cr dc weegen zeer onveilig maaken. Men vindt er Jcrufalcm, eertyds Salem, ' Jebus  XIX. HOOFDDEEL. 29 Jebus, en in Iaatcr tyd JElia C&pitolina ge«. naamd, zy is de Hoofdftad van 't geweft; cn ligt, op eenen berg, verdeeld in vier. heuvelen, welken oudstyds Sion, Moria , Akra cn Bezetha genaamd werden. Dc tegenwoordige ftad bef.aat ilegts een gedeelte van de plaats der oude, en heeft een uur in den omtrek; de ftraaten zyn er naauw, ongelyk en morsfig, de huizen flegt, veele plaatsen woeft, en de inwooners in klein getal. Het merkwaardigfte der ftad is de kerk van 't hciiig graf, ('t welk egter 'i waaie graf des Zaligmaakers niet is;) werwaards zig veele Chrirtencn, in bedevaart, begecven, en waariu veele rykdommen bewaard worden. In het daarby geleegen Latynfchc kloofter, wordt dc beroemde balsem van Jcrufalcm , uit verfchcide andere balsemen, en fpeceryen, met geert van wyn vermengd, gemaakt. Het Armenifch kloofter bevat duizend ka* meit;es , to: huisvefting van bedevaartgangers. De St. Jacobs kerk is de fchoonfte der ftad en ryk verdere,; de Jooden hebben er nog zeven fynagegen. De berg Sion B 3 is  3© XIX. HOOFDDEEL. is thans,buiten de muurcn,geflooten,en op een gedeelte derzelve worden graancn gebouwd. (*) Ten ooilen van Jerufalem vindt men tóe woestcine van Jericho, welke, door de rei zigers, wordt befchreven, als eene droevige, verfchriklyke, onvrugtbaare, berg- en fteen. agtige wildernis, van twee of drie uuren lang. Jericho zelf, eertyds ook dc Palmftad genaamd, heeft ilegts eenlge weinige liutten, door Arabieren, bewoond, benevens eenen vierkanten tooren. In den omfticek wasfen nog palm en dadel boomen, midsgaders, dc boom Zacum, waaruit de Zacheus olie gemaakt wordt. Ten noordooften van Jerufalem, ligt het dal Crum, be» üaandc, uit fchoone akkers en luflhooven , met olyf. vyg • abricoos - en amandel boo. men, beplant. De Jooden gaan cr zig, op den Sabbath, verluiligen. Ten zuiden van Jcrufalcm, ligt Peth'c- hem (*)Jerem 26! vs. 18. en Micha. 3: vs. 12 was Voorzegd. Sion zal ah een akker gepleegd worden, ende Jerufalem zal, Utjhenkaopen, worden,™ de berg des hdzei,tm hoogten eenes wouds.  XIX. HOOFDDEEL. 31 hein, de plaats der geboorte van 's waa. rclds Heiland, thans een groot cn volk. ryk dorp, op eenen rotfigen berg, omringd, met heuvelen en valcien , die gadceltelyk , met koorn, wyngaarden en andere vrugtboomen, overdekt Haan. De zoogenaamde wocileine van johannes, eene der aangenaamlle ilreeken van Iudea, geeft dezelfde voordbrengfeleu. Meer zuidooftwaarts liggen de puinhoopen van 't oude Tekoa ; en ten zuiden Hcbron , in de oudile tyden, Kiriath Arba , by dc Arabieren Eikalil genaamd, cn gcdceltlyk op eenen berg, gedceklyk in de vlakte ge. leegen ; er wordt eenig glas gemaakt , uit keiagtige aarde, in dc rabuurfchap te vinden; cn jaarlyksch voert men er drie hoij. derd kemel - lallen rofynen — honig uit , naar Egypten. Niet ver van daar ligt de a»n*e»aame valei, of vlakte Marhré , lang, door Abraham bewoond. Gaza digt by de Midiclandfche zee, zeer oud cn certyd» dc hoofilad der Philiitvnen, by dc welke men ook veele inarmcre puinhoopen aan. treft. De karavanen, uit Syrië, naar EK 4 gyp.  Sa XIX. HOOFDDEEL. gypten, gaande, trekken, door deeze ftad, cn veroorzaaken er veel handel; dc omliggende ftreeken brengen iyn gras, veel kooreu en allerlei vrugten voord. Askalon en Asdod , twee dorpen , by de aanzienlykc puinhoopen der oude fteeden, van dien naam. JafFa, eertyds Jeppe , op eenen heuvel, tusfehen de zee en een vrugtbaar veld. Ramla eene ope , vry groote , volkryke plaats, uit dewelke, over JafFa, zeep aaide, katoen, zoo ruw als gefponnen, witte en blaauwe lywaten van Loddo, (eertyds Lyddal fenebladen van Mekka , cn kofiy uitgevoerd worden. , Kabolos, ofNaplotize, ccityds Neapolig, omtrent ter plaatfe, daar 't oude Sichcm, of Bethel geleegen heeft, in eene enge valei, tusfehen dc bergen Garezlm cn Ebal, waarvan dé eerde, op de noordlyke; naar dc valei toegekeerde zyde, veel koorn akkers cn ludhovcn heeft, met witte moerbezie - olyf- vyge -.oranje-citrnenen andere boomen, omijjngd; tenvyi de tegenovcrliggende zyde des bergs Ebal, naar *t zuiden toe gekeerd zynde , onvrugtbaar is, cn veele grotten heeft, welken; dcor de in-  XIX. HOOFDDEEL. 33 inwooners, tot begraafplaatsen, gebruik» worden. De huizen der itad zyn, in eenen vervallen Haat, fchoon dezelve welbewoond en ryklyk van water voorzien zy. Sebaftia of Schemrum , eertyds Samaria, de verwoeife hooftdftad, van 't oude koningryk der tien ftammen, welks aanzienlyke puinhoopen een bewys ?an deszelfs oude prugt zyn; thans vindt men er flegts eenige kleine hutten. Esdrelon of Jisreel, in welker vrugtbaare vlakte, de Arabifche Emirs, of Vorften, uit het huis van Tura-. bcia, regeeren; de oudfte derzelven, dien menden Groot. Emir noemen kan, houdt zyn lceger, op den berg Karmel, betaalt flegts, by byzondcre gelegenheden, 'eenige gefchenken aan den Sultan , en moet dc wsegen veilig houden, De onder hem ftaande Emirs gchoorzaamen hem, in den kryg, maar voeren, voor 't overige, elk in zyn eigen lceger , een onafhanklyk be> ftier. Ginim, een vlek aan den voet van ■*t gebergte, eertyds Gilboa genaamd en 't welk goede weiden geeft. In den om< flre'ek wasten pok veele palsi-cn vyge. B 5 boe- "  34 XrX. HOOFDDEEL. Boomen. Nain. Daburl, eertyds Thabor, aan den voet des bergs van dien naam, welke zoo hoog is, dat men een uur noodig heeft, om hem te beklimmen, en des niet te min geheel met eike en andere boomen, overdekt flaat. Met den berg Hermon, geeft hy den oorfprong aan de beek Kifon, welke zig, in twee armen, verdeelt, waarvan de eene ooftwaards , naar 3t Galileefche meer, de andere weltwaauis, :iaar de Middeiardfche zee, ftroomt. Kaifarea, eertyds Cajfarea Paleftinseen Stiatvnii Turris, aan de laatst genoemde zee, door eenige arme visfehers bewoond. Tartara, eertyds Dor, of Adora, een vlek ïn'ötic aan zee, waar de Arabieren hunnen buit, en de omliggende landlieden hun vee ea hunne vrugtcn , tegen Egyptifche ryft en lynwaatcn, verruilen. Acca, Acra, of Ptolemaii, by den mond van den ftroom Kcrdane, eertyds Bclus, waar men zegt, dat de knnft van glas te maaken, by toeval , ■werdt uitgevonden; thans, door aardbevingen, geheel verwoei!:. Saphat, op eenea fcoGfien berg, met een eertyds flerk, doch thans  XIX. HOOFDDEEL. 55 thans vervallen kaftcel, op dc hoogde bergfpits, daande, gclykt thans naar een dorp, fchoon nog den naam van ftad draagende, en de voornaamde plaats van 't oud Galllea; Er is hier een foort van hooge fchool, voor de Jooden, die er egter zwaare fchattingen betaalen, en zeer arm zyn. Tcibuni, aan de zee van Tiberias, volgens • fommigen, 't oude Kapernaum. Taberia eertyds Tiberias, aan 't einde des AI gaurs, of groote vlakte, door 't midden derwclke, de jordaan vloeit, tusfehen eenen boogen, dcilenbergen dezee, die haai en naam draagt. Kiet ver van daar is een warm bad, in eene ftreek, alwaar ook veel zwaveiagtigc deen gevonden wordt. Ten westen dcezer plaatsen, liggen de fchoone en vrugtbaare vlakten van Zebulon, en het land Saphet: ais mede Nasra, ofNazareth, een groor, maar flegt dorp, aan de afhelling eenes bergs, digt by de puin hoopen der ou. de ftad van dien naam. Ten ooden der Jordaane, liggen delanrtfchappen Belad Scikipf, dat is ruw, deenagtigland, eertyds Trachonitis; Belad-HemB ö rum,  S6 XIX. HOOFDDEEL. rum, eertyds Chavram, of Iturea; en Be. lad-Hnret, eertyds Batanea, of Bafan In dezelven vindt men het dorp SatTa, ten zuiden des welken, naar den kant van Kedar, eene groote fchoone vlakte ligt , op dewelke dc Arabieren, des zomers, eene jaarmarkt houden. Bosra. Edraata, waarfchynlyk 't oude Edrci. Zarum eene ftad. Sarchad, een klein fteedje. Het landfehap Behi Keraane, een gedeelte van 't oud Perca bevattende, en waarin men 't zoogenaamde mee; Jaezer vindt, uit eene meenigre hecte bronnen, beftamde. Het landfehap Sak!), ten ooften van 't zuidlyk gedeelte der Jordaane cn de doodezee, geleegen, bevat het. gebergté Abarim, waarvan Nebo een gedeelte was, doch welks te?,cnwoordigennaam, by de aardryks - befchryvers, onbekend is. Hesbon of Hasbon is thans Ikgts een dorp. III. Het Landfehap Tubcomanxï, eertyds gro ,t Armenië genaamd , ligt, ten ooften van Natolie, cn bevat. i. Het Gouvernement van Ktrs , met eene hoofdftad van dkü naam , redelyk groot,  XIX. HOOFDDEEL. 37 groot, maar niet volkryk, in cenen aange» naamen , vrugtbaaren oord . Anikagai , groot, doch vervallen en geleegen, in een moeras. 2. Het Gouvernement van Erzerum. aan de bronnen van den Euphraat De hoofdftad, die denzelfden naam draagt,ligt,in eene fchoone, vrugtbaarc vlakte, aan den voet eener bergkeeten, wier kruynen, tot diep in denzomcr, met fnecuw, bedekt liggen. De winter is er ftreng, en eenige dagreizen in 't rond, vindt men boom noch Lofch. De huizen der Itad zyn Qegt. Er wordt veel koopcr verarbeid, dat twee of drie dagreizen ver, gehaald wordt. Ook is er veel doorvoer van pelteryen cn Indifche waren, byzonder van fpeceryen, rhubarbcr, zyde, katoen , lynwaaten enz. en niet ver van de ftad worden zilver mynen gevonden. Halicarcara, een groot dorp , door Chriftchen, bewoond, waarvan, gelyk van meer andere dorpen deezer ftrecken. de huizen, als kelders, ouder den grond, gebouwd zyn, en ilegts een gat boven in hebben, om, 't licht en den rook döor te haten, B 7 3- Het  3e xix. hoofddeel; 3. Het Gouvernement Wan , met een meer van dien naam , een der grootften ran Azia, en welks water zoutagtig is. De hoofdftad mede Wan, doch eertyds Semiramocerta, (of ftad van Semiramis,)genaamd, is groot en volkryk, en ligt aan 't zoo even gen. meer, Chalat of Achlat, waar veel uitvoer is van een zceker foort van gezouten vifeh. Betlis, zeer fterk, door deszelfs ligging , in eenen engcn doortogt, tusfehen twee bergen. IV. Her Landfehap Diakbek, bevat het oude Asfyrie cn Mefopotamie, en wordt, in drie byzondere landftreken, verdeeld. A. Het cigenlyk Diarbek, eertyds Pad. dan Arain geaamnd , heeft verfcheide vlakten, die even onvrugtbaar zyn, als woeft Arabic. Er waft geen ander geboomte, dan zoethout, hetwelk, in't water, dat an ders flegt is, gelegd, hetzelve gezonder maakt. Byzonder worden er de reizigers geplaagd, door den wind Samum, welke, waarfchynlyk , over de zwavelagtige bergen, in de nabuurfchap des Tigerstrooms te  XIX. HOOFDDEEL. 39 te Tinden , heen waaiende , zwavelagtige dampen met zig voert, die, als een vliegend vuur zyn, en al wie ze inademt dooden, cn als inwendig verbranden. Oai er zig voor te bewaaren, werpt men zig, ter aarde, ftcekt het aangezigt. in 't /and, en bedekt zig , zoo veel men kan. Boven 't water fchynt deeze wind niet te waajenj, of althans minder fchadelyk te zyn. In deeze landftreek wordt Armcnifch gefprooken, zy bevat. 1. Het Gouvernement Diarbekir, met ce* ne ftad van dien naam, ten wellen des Tigerftrooms, geleegen. Zy is groot van omtrek en met zeer hooge muur en van blaauwe fleenen omringd. Er wordt fchoon rood faffiaan leder bereid, en buiten de ftad zyn veele luftboven. Mefarikin, de eigeniyke hoofdftad van 't geweft. Kardu, op een eiland, in den Tigerftroom. Nefibis, thans eene kleine ftad. Argana een v/ek, waarom ftreeks goede wyn walt. 2. Het Gouvernement Urfa , of Raca, groote woeftenyen bevattende, in dewcl. ken zeer roofeugtige Kurden , Arabieren  4o XIX. HOOFDDEEL; cn Turkomanncn, met hun vee, omzwerven. Mefi vindt er Urfa , eertyds Edesfj en Antiochie, door fomrnigen, voor 't oude Ur in Chaldea, gehouden, eene groote ftad, zeer goede bronnen hebbende, en in eene fchoone vlakte geleegen. Er wordt zeer goed geel en ander Ssffiran leder gemaakt. Charran, Haran, ef Carrae, eene overoude ftad, thans vervallen. Karkefia, eertyds Karche-mis, aarde famcnvloeijng van den vloed Khabur, met den Euphraat. Ana aan weerszyde van den Euphraat, waaromfhecks veele granaatappelen en andere fyne vrugten groeien. Hadith, eene grocte ftad, aan dezelfde rivier. 3. Het Gouvernement Mos ui, welks hoofdftad van gelyken naam veele fchoo. ne, fteenc gebouwen heeft, midsgaders eene fchiporug, over den Tiger. Er wordt vee! handel gedrceven, zoo in zwarte en wi'tc, katocne lynwaaten , als in Indifchc waaren , dienaar Akppo gaan. Niet ver van de ftad zyn bronnen van raphta, harft, blaauwagüg lym, en maftik Sind. fchar, of Sigar, by den vloed Hermas, wel  XIX. HOOFDDEEL. 41 wel gebouwd en met lufthoven omringd. Hadice, aan de vereeniging van den (hellen vlced Zab, met den Tiger. Tekrik, op eene hooge rots, aan de famcnvloeijing des Tigers, met den Tzetzar. B. Tot de landHrcek Yrac Arabi behooren; 1. Het Gouvernement van Bagdad , de oude landfehappen Chaldea, Babylonie cn een gedeelte van Asfyrie bevattende, cn 't welk veclc woeftcinen, maar ook veele zeer vrugtbaarc landen heelt, zoo in vrugtcn , graanen , en katoen , als in weiden, voor allerlei vee. In "t wild zyn er leem wen, beeren, panthers, tygers, ftruisvo* gels enz. Het is doorfneeden, met veele kanaalen, die , uit den Euphraat en den Tiger, getrokken zyn. Des winters tree. den deeze livieren gemeenlyk, buiten hunne oevers, en overftroomen 't omliggende land. Dc fchecpvaart is er, wegens dc n.cenigvuldigckromten, eilanden enfteenagtige zandbanken zeer mocilyk. Ook vloeit de Tiger zoo foei, dat by van daar zynen naam , die pyl of werp/pies betekent, ge-  42 XIX. HOOFDDEEL. gckreegen heeft. Deeze geweften worden gedeeltelyk door omzwervende Arabieren, bewoond. Bagdad, de hoofdftad, aan dc ooftzydc des Tigers en met veftingwerken en groote voorftccden, omringd, heeft veele openbaarc gebouwen, doch is, naar haare uitgeftrekthcid , niet volkryk. Er word: veel handel gedreeven, overBasf >ra. In den omftreck wasfen zeer goede dadels, ryft, graanen cn andere vrugten, doch niet in mecnigte. Des zomers is 't er zeer heet. Hawran, aan 't hoog gebergte, dat het Turkfch gebied, van Perfie, fchcidt. A. mara, digt by een groot, vrugtbaar eiland, door den Tiger en den Euphraat, met derzeiver armen en kanalen, gevormd. Kerna eene ftad, met eene fchans en tolhuis, aan de famcnvloeijing van den Euphraat, mat den Tiger. Hit , in welker nabuurfchap zeer ryke bronnen van harft gevonden wor* den. Hella, rcdelyk groot, in eenen vrtigtbaaren oord, cn niet ver vam de plaats, waar men meent, dat het oude Kabel ftond; er wordt fraai-aarde werk, midsgadfrs paasdetjigen, zyde (luiers, wolle gordels enz.  XIX. HOOFDDEEL. 43 enz. ge/naakt. Couffa , aan een moeras, door den Euphraat, gevormd; naar fommige berichten, zou de Pcrzifche zeeboezem zig eertyds, tot aan deeze plaats, hebben uitgeftrekt. 2. Het Geuvernement van Basfira, zoo laag van land, dat dc rivieren en kanaalen er, door dyken, moeten beteugeld worden, geeft allerlei graanen, ryft, peul vrugfen, druiven, cn fyne vrugtcn. Ook wasfen er veel dndelboomen, een zeer nuttig gewas, wyl de Hammen, tot allerlei timmerwerk cn brandhout, dc bladen, tot zakken en korven, de kern, gedampt, tot voedzei, voor de kameclen, op de reizen door de woefteine, cn dc vrugt zelf, tot fpys voor de menfehen, dienen. De rammen van dit gewed zyn van een zoo goed ras, dat men er de geflagt-regiders van bewaard. Dc lugt ii cr fomtyds verdikkend heet, fomtyds, met ongezonde dampen, en fomtyds, met een zeer ladig dof, bezet. Reegen heeft men cr zeer weinig. Basfora de hoofdftad ligt, in eene vlakte, tot dc woefteine, behoorendc , aan een breed kanaal, en  44 XIX. HOOFDDEEL. en is groot, maar flsgt gebouwd. Weegens den koophandel komen er veele Arabieren, Turken, Pcrfianen, Grieken, Jood en en Indianen by een. Ook hebben er verfchcide Europifche volken hunne Consuls, om, voor de belangen der kooplieden, tc waaken. De toevoer van allerlei Jndifche waaren is er zeer groot, en in rui-ling derzetven, worden, naar de Indien, gezonden graanen, dadels, wyn, roozewater, en uit Peific , kooper gedroogde vrugten, en zeekeren wortel, Runias genaamd , waarmede rood geverfd wordt. Abila, een dorp, aan den Schat- ul - Arcb, in eenen ongemeen vrugtbaaren en aange. naamen oord. Abadan , aan den mond derzelfde rivier , in den Perfifchen zeeboezem. C. De Landstreek Kurdijlem , een gedee'te van 't oud Asfyrie bevattende, ligt ten noordooften van Diarbek. Dc inwoor.ers Kurdcn genaamd , zyn leevendig cn dapper, maar roofgierig. .Sommigen wooren, in tenten, van zwart geiten hair, ge. maakt, en leidm een omzwervend leeven;  XIX. HOOFDDEEL. 45 anderen zyn, in de fteeden en dorpen, ge» veftigd. Hunne Vorften zvnerflyk, en voor een gedeelte onafhanglyk; de overigen ftaan, onder de Turkfche of Perfifche befcher» ming, of opperheerfchappy. Men vindt er Amada, eene ftad en kaftcel, op eene hooge rots , waar de markt van galnooten en tabak gehouden wordt.. Erbi! eer. tydsArbelc, in eene vlakte, tusfehen den grootcn cn kleinen Zab. Kierkiuk, de hoofdftad van dit gouvernement, middelmaatrg groot. Schehrezur, aan eene rots, in dewelke de huizen, als zoo veele grot» ten, [uitgehouwen zyn. In deeze ftreek neemt dc rivier Diala haaren oor^' fprong. Het Landfehap Giorgiï, pf Gorgistak, ligt, ten ooften der Zwarte zee, op dea hoogen, rotfigen Caucafus, welks kruinen, met fnecuw, of het overige, met dennenhout, bedekt ftaan. Het bevat de oude geweftcn van Ibcrie cn Colchis, cn is verdeeld, tusfehen verfcheideVorften, die erflyk zyn, doch onder de opperbeerfehappy van Turkyc, of Perfie ftaan. Sedert koiï  4$ XIX. HOOFDDEEL. kort egter hebben de Vorften of Czars, van Imerette, en Kartalinie, zig, onderdo befcherming of opperheerfchappy van Rusland, begeevcn. De inwooners, die gcdceltlyk den Grlckfchen, gcdeeltlyk den Maho. metaanfehen Godsdienft beleiden, zyn geeftig, maar onkundig, en zeer aan den wcllufi: overgegeeven. Het landvolk wordt er, door de edellieden , in flaverny, gehouden ; de vronwen gaan cr, voor dc fchoomten der geheele waareld, door. De ïagt is er droog, in den zomer, heet, in den winter, koud; de grond, vooral in de valeien, vrugtbaar. 't Geheel gewelf wordt verdeeld, in de landitreeken van ImiretU, ten wellen, waartoe ook Mingrelie cn Guriel behooren ; van Carguel of Cartalinie, ten ooflen, waartoe Catabago, Lautai en Sonkwhi, behooren; en van Kaehetti of Kaket, ten noordooilen Men vindt er Aialzikc, of Akelska, op den Caucafus, digt by den vloed Cur, eertyds Cyrus. Cotatis, aan den Phafus. Sefano, een dorp, In eene aangenaame valei, in 't fchoonft geWelt van Imitette, waaromftreeks wyn ge-  XIX. HOOFDDEEL. 4/ gewonnen wordt. Ruchi, aan den Etigar, in Mingrelie , waar veel lynwaat vervaardigt wordt. Savatopoli , aan de Zwarte zee, eertyds Dioscurias. Isgaur, eeneftreek aan dezelfde zee, de markt plaats van Mingrelie. Gonia, een Hot aan de Zwarte zee; Anzurgctti, de hoofdplaats van Guriel. Teflis, de voomaamfte Stad van geheel Georgië, niet groot, maar fraai, ryk, weibevolkt, en veel handeldryvcnde, in zy» de. Ook worden er warme baden ge? vonden, XX. HOOFlt  4s XX. HOOFDDEEL. Van Arabie. f a «abiï is een groot icrrici - eiland, welks rioordlyk gedeelte, wanneer toen er de woefteinen van Syrië, Diarbek en Irak by reckent, zig, tot vry diep in 't vafie land, uitfbet-.t. Het wordt bepaald, tc-n noorden, door de Middeland fche zee, beneevens de zoo evengenoemde drie ge weften; ten noordooftcn en ooften, door den Perfifchen zeeboezem en den Oofily. ken, of Indifchen Oceaan, die 't ook ten zuiden befpoelt; en ten weften, of zuidweften , door den Arabifchen zeeboezem, cok de Roode zee of Schelfzee gen?amd, en Egypten. Het ligt, tusfehen den 12a en 35n graad van noordcr'^rectte, beneevens den 51 en 77 graad van lengte. Eer» 4jrds droeg het den naam van 't Land van  XX. HOOFDDEEL. 49, 't Ooften, gclyk deszelfs inwooners dient van Saraceenen, of Oofterlingcn. Thans wordt een gedeelte deczer inweo» ners Bcduinen genaamd, om dat zy, in dc wceileinen, in tenten, omzwerven, met hun vee; welks bezorging, benevens do jagt, het paardrydtn, en 't beftryden hunner vyai.den, (waar onder zy alle die gee-, ner. verdaan, die niet werklyk hunne vrienden zyn;) hunne voornaamite bczigheeden Oitmaaken. Omtrent de geenen, die zig, in hunne vriendfehap cn befcherming begeever-, zyn zy zeer herbergfaam, vriend* lyk, dienftvaardig en getrouw; de overigen plunderen zy, doch zonder ze te dcoden, ten zy men hun ecren hardnekkigen weerfland bicde. Tot wapenen gebruiken fabels, dolken, fpieiTen, pyl en boog, doch zyn, voor febictgewee:, zeer bcvreefd. Alle de eenvoudigheid, en geiykheid der cude en Aartsvadc-rlyke zeden en levenswys behouden hebbende, agten zy zig 'c voornaamft en edelit volk der waareld. —— Die geenen, onder de Arabieren, die, ia fteden, woonen, cn zig, met den landbouw  go XX, HOOFDDEEL. cn handwerken, generen, worden, wegens hunne gemaatigdheid, regtvaardigheid ca xnènfchen - liefde, geroemd. Var. geftalte zyn deozc volken klein, tenger en bruin van hair en vel; fchoon de voornaamfte vrouwen, die zig niet aan de lugt bloot ftellen, blank zyn. Deczen draagen fluiers, beneevens oor-neus en armringen van goud, zilver, yvoir, boom, ilegte metaalen enz. De tenten zyn van zwart of donkerkleurig geitenhair, gemaakt; en de legerplaats wordt, door honden, bewaakt. Zy leeven meelt van dc voordhrengfelen hunner kudden. Die geenen, ■welken zig koorn bezorgen kunnen, maaien 't, met handmolens, en bakken 'cr on. gedcefemde, dunne koeken van, op heete fteenen, of onder den afch van gedroogde koemilt. Dc Arabifche taal is zoo ryk , dat er, in dezelve, zo men zegt, verfcheide honderden bcnaamingen zyn, voor den 'leeuw, en nog meer, voor het zwaard; da meelden zeeker van eenen leenfpreukigen aart. Ook zyn de weetenfehappen eertyds, onder hen, in grooten bleti, geweeft, en bun  XX. HOOFDDEEL. hun ryk, heeft zig, over een gedeelte vars Afia, Afrika en zelfs Europa, uitgcflrekr. Hun godsdienft is de Mahometaanfche, welke, onder hen, zynen oorfprong nam, wyl Mahomet, in Arabic, geboren werd, en oolc zyne prediking aanving. De lugt ls er droog; cn heet; de grond en voordbrengfelcn, zeer onderfcheiden. Elke ftam of geflagt,' ftaat onder zynen byzonderen Stamvorft, Seheik, of Emir. 't Gehecle geweft wordt, in drie hoofdftrceken, verdeelt. L Woest Ababie, 't noordlyk gedeelte bevattende, is flegts, in-die ftreeken, bekend, welken, doar de Karavanen, bezogt wor-; den. Langs dtn Euphraat, wordt het land bewaterd, doormiddel van fcheoraden, o£ van emmers. door oUen, opgetrokken; en daar heeft men weiden, benevens verfcheidenerlei vrugt-en andere hoornen; des ftruik Algul, die een harft geeft, manna genaamd, en eenig graan, byzonder Indi* fchegierft.oiDora, enz. Dieper landwaard* in, is- de grond dor, zandig, op fommigo plaatfen , zout -of falpeteragtig, op anderen, fteenagtlg, moerasfig, of met hooge C a rofc  $s XX. HOOFDDEEL, xotiigc berden bezet. Het zaad werdt er, door der. wind, zoofrerk heen 03 weer geveerd, dat er gebcelc heuvels uit ontliaan., die den weg bedekken, eu fomtyds leifigers ovetltclpt hebben. In die itrceken groeit weinig anders, dan een zceker groer, iteekclagtig kruid, het welk de kaïneclen teten, en cofcquir.tcn, die nier;, tot een geneesmiddel, in den melk dcezer d.crcn rrengt. Veele beeken verliezen zig, in 't zand, en hebben flegts des winters water. Men graaft er veele putten, cm'tregerwattrinte vangen en te bewaaren; doch verbergt, ze zorgvuldig, en heeft er wel eens fommigen van gedempt, cm 't land voor eenen vyand , or.toeganklyk te maakebj ook zyn de Arabieren deezer itrecken zeiden, onder 't juk, gtbrsgt. In 't wild vindt men er gazellen, rvilde ezels, wolven, hai te« , leeuwen , tygers , khakals, bergmuizen ftruisvogcls, fianeen, addcis enz. onder 't tamme vee, kr.mcelen, drommedaiisfen, paarden, fchaapea, geiten.cn eerig rund vee. De Aorstbifche paaiden zyn, wegens kunne fehoonheid , beroemd; ca men  XX. HOOFDDEEL. 53 -men is ct z~io zorgvuldig omtrent, dat men jdcrzelver gedacht - regiiters bewaart. i. Inde JVaefteine van Syrië vindt meny de vlekken Mclhua El —Her, Tuba, cn Achla'; welke laatfte, in eene aangenaams weide, ligt, tusfehen eene rots en een zout mcir , *t welk des zoomers. droogloopt, wanneer er eene zoo fterke korft van zout overblyft, dat men cr over gaan kan. De aanzicnlyke en fchoone puinhoopen van ThadiT.or of Palniyrc , in eene vlakte, Eet eenige paluiboomen, begroeid, en van drie zyde, met bergen, omgecven. Onder deeze puinhoopen vindt men marmere py« laaitn, graffteeden en eenige fchoone o. vcrblyffels van Tempels, welken, weegens bunnen pragt en bouwkunft, zeer bcwonderd worden. Onder de opfchriftcn zyn er v.eelen, meteen foort van letters gefchree. ven , dat thans onbekend is. Voords treft men, tusfehen deeze overb'yftels, eenige hutten aan , door arme lieden, beloond; welken 't onbsftendige der menfeh» lykc grootheid, door vcrgelyking met den C 3 voori-  54 XX. HOOFDDEEL. *oorigcn pragt, in 't heldcrft daglicht 'Hellen. 2. In dc yroeiïihu v*n Vfchtzira of Diar■iek, liggen Jaabar , een bergflot. Rahaba, in eene vrugtbaarc vlakte. Ana of Anna. aan den Euphraat, de hoofdftad van 't ge, heele geweft, fchcon 't wtftlyk gedeelte der ftad alleen , tot het zelve, Behoord De huizen zyn er vanftecn, maar klein; aan ■de meenigte van •lufthoven , met allerlei fyne vrugtboomen, voorzien , zou men niet zeggen, dat deeze plaats, van alle-kanten, met treurige woeftcnyen , omringd 2y. 3. In de woeftehi van Irak , vindt men ■weinige andere plaatfen, dan die reeds p. 41-43 vermeld ftaan. 4. In dc ftreck, ten zuiden detzcr laatfte woeftcine, aan den noordweftlyken oever des Perfifchen zeeboezems geleegen, vindt men de ftecden Salamya, Hadramaenz. 5. In 't lar.dfchap Nedsched of Naiti, ten weften dcczer ftreek geleegen, cn dat zeer bergagtig is, liggen Duma; Chatbar, in een gebeft , dat veele dadels en andere booai"  XX. HOOFDDEEL. 55 boomvrugtcn geeft. 6. Ia 't landfehap Jimama , ten zuiden van *t voorige , geleegen , vindt men do hoofdftad van dien naam, in eenen bergagtigen , doch in dadels vrugtbaaren oord. Tanja, Sofra enz, 7. Het landfehap Hedfcher, of Baharein,' dan zuidvveftlyken oever des Perfifchen zeeboezems beflaande, brengt voortreflyka dadels, katoen en andere boomvrugten voord. Men vindt er Elkatif, teegen o> ver 't eiland Baharein, waar veele paarler» gevifcht worden. Tarut waar ornftreeks wyn groeit. Alhaza of Lahasfa , fn cenca vrugtbaaren oord. Hadfchar of Hagiar , eene ftad, welke haaren naam aan 't landfehap gegeeveu heeft. II. Stzekagtig Arabie, ten ooften van Egypte, tusfehen de Middcllandfchc zee, Paleftina, dc hier vooren befchrecve Wocftync en de Roode zee, geleegen, is 't geweft, waarin dc Israelic en, veertig jaarea lang, omogen,'t leven der omzwervende herders leidende. Men vindt, in deezeftrcek, ruime, zandige vlakten, en woeftenyen, C 4 die  igS XX. HOOFDDEEL die nooit iets voordbrëngcrt; ataderca, waar in, ten minden des winters, goede weiden te vinden zyn; fommigen die, mei hout; cn anderen cïndrelyk, die met gras, ftruiken cn boomen, bcwaffen zyn. Onder de Valeien, zyn fommigen lïcenagtig, cn door derzelver midden , vloeien, doch alleen des winters, beeken; fommigen cindelyk, zyn, met gras, ilruiken, vooral doorndruiten, en verfcheidem.rlei foorten'van boomen , bewalfen ; cn in deezen koomen ook nog heden de Arabieren, met hun vee, omzwerven. Voords vindt men 'er hooge, dorre zandbergen, witte krytbergen, rooa*e bergen; anderen, die 'er, als 2Öut, uitzien, waarfchynlyk, wyl zy , met falpctcr bedekt zyn; en cindclyk bergen, van graniet deen, ender de hoogden derwelken, de berg Sinai de allerkoogfte is. Dezelve wordt heèden de St. Catharineh berg, en by de Arr.bieren, Dfchebei el Mvfa, dat;i», de be^Mozc», genaamd. Digt by denzeïveri ifgt de veel laa,zer berg Ho reb, die ï met kleine bosfchaa.ijen en Welriekende kruiden, bctfaffea is. Op dsn  XX. HOOFDDEEL. 51 écu Sinai, ftaat het kloofter van St, Ca« thariaa, door grickfchc monnikken, bewoond ; cn in eene valei, dat der veertig martelaars, in welks tuinen, allerlei fyne vxugtboomen, olyven, dadels en wynftokken groeien, Van de fpitse des Sinaïs, ziet men dc bside armen des Arabifchen zeeboezems, de .fteeden Tor en Sues, bene* vens een gedeelte van Egypten; en teegen "i noorden en ooften, zeer ruwe bergen, welken waarfchynlyk, tot dc oude gebergten Paran en Scir, behooren; terwyl *t ge«, zigt zig zelfs, tet aan den Pisga toe, uit» ftr.ekt. Veele becken vloeien ook hier, alleen in den regentyd; anderen hebben bitter-zcfut - of zwavelag.tig water; anderen cindelyk zyn zwartagtig en van eenen minrraalcn fin aak. Pvccgenputten heeft, men cr, even aLs in woelt Arabic. De Lugt is er meeftentyds helder , e* des zomers regent het cr zeer weinig; ook is 't cr dan zeer warm, en 't zand zoo brandend, dat men 't er naauwlyks, met dikke fehoenen, op houden kan , fchoon de Arabieren er bloots - voets in gaan, In den C 5 wü>.  $8 XX. HOOFDDEEL. winter valt er veel fncemv , vooral in 't gebergte. Dg daauw is er fterk en mes» aigvuldig , en geeft het meelte voedfel san de plantgewasfen, onder dewelken men vindt, palmboomcn, tamarisken, coloquinteiï, wynruit, dadelboomen, folasnum, zeekere wuldraagendc boomen, balfemftiuikeh, Egyptifche dóoreris of acacia's wiet vrügtcn, den kamecien en fchaape», to* fpyze, ftrekken, en uit welker Rammen ec«a 2öetag"trg-, zeer voedzaam harlt vloeit, oridet den naam van Al abifche gom, bekend; eneintdelyk den ftruik Ben, uit welks vogt, olie gepèrst wordt. Zelfs vindt men hier, op fbrnmigc pïaatfen, niet alken op de takken 3er boomen en plr.ntcf, maar ook op de geenen, een foort van harfl , dat rr.en, by witte korreltjes, verzameld, cn 't welk* even gclyk de zoo evecgemelde gom-en riarftagtigc ftoffen , wel eenige overeen' ïornft, met het oude Manfla, fchvnt te hebSul. —- Verders geevcn deeze irrecken bTyken genoeg, dat de gtond er, door bebouwi::;;, vr-jgtDaarcr kan worden gemarkt;, «a t is niet oawaarfchyntyk, dat duelvea 90$  XX. HOOFDDEEL. 59 ook daadlyk vrujtbaarer geweelt zyn, toe» cr, in dc oudftc tyden, meer volken, met hun vee , in omzworven, «n dus ook mees bemefting verooizaakten. In deeze itrceken evenwel houdt msjra ook thans nog zwarte geiten, fchaapen , ezels kamcelen, en op eenige plaat fetï ganzen. In 't wild vindt men er gazellen, haazen , zwynen , wilde ezels, beer en, vosten, wolven, Shakals, luipaarden, veld», muizen , ihuisvogcls , raaven ojevaars r veldhoenderen^ duiven, nagtegalen, bcnee» vens ander Klein gevogelte , hagediflen Hangen en adders , die zeer gèvaarlyfc zyn, enz; De fpiii khaanen en andere infee- ten vertoonen er zig ook De inwoo.' ners zyn er arm, en lyden dikwyls honger; zy gaan gebrekkig gekleed en barrevoets , of roaaken zig zooien, of hoogc fchoenen van vifchhuiden. De vrouwea draagen fluiers , met twee gaten, om door te zien. Dc hooien der rotfen, of fligtc tenten van zwart, of wit geiten-hair dienen hun , ter wooning. Meell leeven zy, Yan't geen hunne kudden voerdbre*  '€o XX. HOOFDDEEL. gen. Wanneer zy kooren hebben, bakken zy er ronde koeken van, die zy vervolgens in Hukken breken, D3t maaken, en zoo weer over kneeden en bakken. Onder elkandcreh zyn zy zeer gaftvry, en ook zeer getrouw, jegens de geenen, die zig, ouder hunne befcherming-, Hellen ; anders ••tfyn zy zeer roofzugtig. Paarden zyn er, in deeze ftreckeri, witnlg. Eertyds woonJen er de Nabatheêrs, de Edomieterr, de Pharanitcn, Elaniten, Siracecnen en andere volken. Thans vindt men et Al Tur, of Tor, een klein ftcedje, aan den welllyken arm des Arabiiehen zesboefemï. De huizen zyn er meed gebouwd vam Ic.m en wit koraal, *t welk in die zee, gevonden word. Er is veel handel, in Irdifehe waaren, over bfchedda, van waar dezelven worden aangebragt, in kleine vaartuigen, wier planken', in plaats van met fpykers, met bcpikte flrikken', aan een gehegt, en de gaten en recten, met werk en pik, geflopt syn. De zeilen worden gemaakt, van bicaen» riet, of bladsu va» ualmbooinen; ter« wvl  XX. HOOFDDEEL. 6i wyl een zwaare (leen, aan een touw go. bon Jen, voor anker, dient. Scharme, eene xuirne haven, met hooge rotfen , om. geeven, en door den Hr. Busfching, voor rt atud Ezion Geber, gehouden. Accaba, eertyds Aila en Elotb, aan een gebergte yan denzelfden naam, waarfchyn'lyk, even als 't gebergte Te , tof het oud gebergte Scir, behoorende. Ook ligt het gebergte Pharan, in dit geweft. Ammon, eene overoude ftrid, met goed akkerland, omringd. Mob , eertyds Ar. Rakim, eese kleine ftad, wier huizen, ih de rots, zyn uitgehouwen. Al Chomaimab, een klein beroemd ftadie. Het landfehap Al Hedjchar, of Hagghr, ten zuiden van fteenagtig Arabie , langs den Arabifchen zeeboezem, geleogen, bevat Juforeb, eene kleine ftad, op eer.ea berg, meelt, door Jooden, bewoond, die byna geheel naakt gaar>. Madian , eene der ruftplaatfen van de Karavanen , uit Egypten, naar Mekka, trekkende. Al Dfchar, de haven van Medina. Dfchidda, of Gcd&d>} eene haven, waar veel handel, op Per. C 7 ie  £a XX. HOOFDDEEL. fie en de Indien, gcdreeven wordt. Mekka, eene zcerberocuide ftad, tusfehen onvrugtbaare bergen, ingeflooten, en werwaards de Turken, uit Europa , Afïa en Afrika, in bedevaart, by een komen, om zeekeicn heiligen ftcen en gebouw, welk» oorfprung aan Abraham toe gefchreeven wordt , te bezoeken,- terwyl er, by deeze gcieteenfocid, ook zeer veel handel gcdreeven wordt. Medina, ia eene zmitagtige, onvrugtbaare vlakte , waar men 't graf van Mahomct Ziet. lil. Gelukkig Axabie , eertyds Ethiopië, 'tland «Jer Cufchitcn, Indic, en thans Jemen genaamd, beflaat het zuidlyk gedeelte van Arabie, en is, op veele plaat* fen, vooral aan zee, heet, droog, zandig cn cr. vrugtbaar, Hetbinnenfte gedeelte isbergagtig, en heeft veele vrugtbaare enaangenaamegronden, goe.: water, cn eene gezonde lugt. Gmdrr de voortbrcngfelen vind men fuikérrict, ryft, graanen, fyne vrugten, graraat appelen, dadels, amandels, rozynen, kofFy, welke üaatfte zelfs, van hier, Saai de Ooi en Weit-Indien, is overge- bra-gt?  [XX. HOOFDDEEL. 63 eragt; maar vooral ook veele fyne en beroemde fpeceryën, als aloë, uit weikers bladen, een welriekerd fap geperft wordt; Biyrrhe, welke bet merg eener ftiuik is; wierook, zynde de harft van den ftruik Loban, of Condur; diaakenbioed; manna, mede een foort van harrt; muscaatnooten, indigo enz. Men treft '*r ook edtlgeftcenten aan. De paarden zyn 'er beroemd, en men heeft 'er veele kameelen , drommedarisfen en tam vee. De vrouwen draagen 'er ringen, aan de neus, cc armen en de be«nen, en verwen zig de oogen zwart, de nagels der vingers rood. een gedeelte van de inwooners leid een omzwervend leeven. Dc meette handel wotA er gedreven, doos Banianen, die, uit de Indien, komen, afgo dendicraa's zyn, en door de inwooner? met veel vcragting, behandeld worden. Ook vindt men 'cr Turken, Joodcrt, Armeniër» tui. iet Koningryk Jemen is een van de alleroudften der aarde;, de Koning voerf. er een onbepaald gebied, cn is- geheel on» ifhanglyk, vsa dett Turkfchen Keizer»,  ff4 xx. hoofddeel: Dit Ryk wordt, in verfcheide ftreekcnj verdeeld. In't landfehap Tahama, vindt men Serin, «ene kleine ftad, aan den Arabifchen zeeboezem. Mugora, met eene goede haven. iVSokka, mede met eene beroemde haven en veel handel; zy is vry groot, maar flegt gebouwd, en ligt niet, ver van de ftraat Babelmandcl; na den regen, die er «gier fomtyds, in verfcheide jaaren , niet valt, bedekt zig de grond , met eene koift van zout, waar van men gebruik maakt. Zebid, eertyds eene voomaame ftad. BeCelfagui, eene groote ftad, niet ver vafi een gebergte, dat zeer ryk, in koffy, is. In 't eigeniyk Jemen, ligt de ftad Aden, aan den Indifcheri Oceaan, cn den voet van een rotfig voorgebergte-; zy is ver' fterkt en vry groot,'maar de naby liggende grond is onvrugtbaar, Er wordt veel han< del gcdreeven. Jramc, in eene zeer ge. Eonde legt en vrugtV.aien grond, daar epten, zout, yzer, koopcr, lood enz. maar cr is gebrek aan hout. Men heeft cr zeer goede fabrieken van zyde en wolle ftoffen, greinen, lapytcn, leer, borduurwerk, goud en zilver ga'on, in al 't welke de Perfianenzeer cicrlyk, net cn pragtig werken; wel byzonder munten hurme ververyen uit. Ook wordt cr zeer goed aardewerk en venfterglas gemaakt. Ondcrtusfchen egter brengt de eigendunk•lyke magt der Vorften, aan den toeftand der fabrieken in 't gemeen, veel nadeel toe. De koophandel wordt cr mceft, dooi vreemde natiën, gcdreeven, ever den Pcrfifchen zeeboezem, of zeeboezem van Qrmus; beftaande de uitvoer, voornaamlyk, in  XXI. HOOFDDEEL. 71 jn zyde, katoen, tapyten, paarlen en edel. gefteerten , enz. Onder het tamme vee, vindt men kameelen, zeer fchoone paarden, ezels, die veel gezwindcr en fraijei zyn, dan in onze ge weften, runderen, buf. •fels, geiten, en fchaapen, wélken, in fommige ftrecken, tot zes of zeven hoorens toe hebben. In 't noorden vindt men, in 't wild, leeuwen, tygers, luipaarden, fhakals enz. Maar in 't middelfte en zuidlyke gedeelte, onthouden zig'deeze dieren niet, by gebrek van fchuüplaats en wouden. Oo^ vindt men, in de nabuurfchap der Kaspi. fche zee, Hangen en zeer groote fcorpi. oenen, De zcekuften zyn vischiyk. In de woefteinen treft racn pelikaanen aa», die een grooten zak, ender den bek, hebben , waarin zy, twee, of drie dagreizen ver , water , voor hunne jongen, gaan haaien. De Per/tanen zyn groot, welgemaakt en fterk: naar 't zuiden wat bruin van vel Voordszyn zy fchrandcr, minzaam, beleefd, beminnaars van pligtplegingen en zeer herbergzaam. Voor kunftcn en wectenfehap» pen»  72 XXI HOOFDDEEL. pen, die er ook, in vreedzamer tyder., in bloei waren, welgefchikt, beoeffenen zy vooral de muziek en dichtkunft, maar zys, in hunne uitdrukkingen, wat grootfp/aakig cn gezwollen, cn maaken veel van zede fpreuken gebruik. Zy zyn dapper, en heb. ten vooral goede ruiteiy en bekwaame boogfchuUeri. Hunne grootfte vermaaken zyn dc jagt, het paardryden, en de wapenhandel Zy hebben geene drukkeryen, maar zeer b»kwaa»e uitfcbryveis. Schoon snders vry maatig, houden zyïvxel van la. bak cn opium. Zy zyn zeer zindeiyk, wasfehen en b,a Ilieren, in den oorlog dienen, en fomtyds gefchut draagen, dat men, op hunnen rug, af.  5a XXII. HOOFDDEEL, affchieter» kar.; fchaspen, walken, in de znidlyke gewe/len , een fcoir • van ioo J hair, in plaats van wol hebben; geiten, varkens , enz. In 't wild vindt men er olyphanten, leeuwen, tygers. luipaarden, wolven, aapen , fhakals , enz. Het gevogelte heeft er dc fehoonfte pluimaadje, maar weir.ig zang. De muskieten, muggen en andere infeftsn zyn cr ongemeen mcenigvuldig ca latlig ; en de Slangen cn [co*, pioenen zeer gevaalyk. Dc kuilen zyn cr zeer vifchryk; ouder anderen vindt men er vliegende visfehen , botlietcn, do'phy. ncn , of dorado», haaien van vyftien, ia twintig voeten lang enz. De bejegen geven mynen v?.n diamanten, robynen . ame. thisten , chryfoliten, graoaaten , agathen, cn jaspis. De inwoonert d-raagen tulbanden en ir.ngc klccderen , fchoon 't gemecne volk cr bykan» naakt gaa. De vootnaamfteti hangen veele jnweclen, in hunne eoren--, en bedekken hunne armen tn ■:. met goud. Onder de Fabrieken, munten voor tl Kit, die vanncteidjck cn katoen, met allerlei  XXII. HOOFDDEEL. 95 lei kleuren, gedrukt cn gefcbjldexd; fchoon de Indifcbe kunftcnaar» zig meer, in netheid van werk cn leevendigheid ran kleuren, dan wel in frnaak er uitvinding, onderfebeiden. De goudfmecden werken er ook zeer wel , byzonder in fïlagramc. Men heeft er een cement, dat harder is, dan dc ftecnen zelfs; en maakt er goede leminen van zwaarden en dolken, Tc Suratte worden fchecpen gebouwd , die, wegen» den aa-rt van 't hout ca de bewerking, zeer duurzaam zyn. Ook zyn er zeil — fsbrieken van katoen. De koopliedeD, of Eaniaceu, worden geroemd, weejeecs huone cïnvou. digheid, bedaardheid en trouw. In 't Bengaa'fche heeft onze Compagnie, zoo wel als dc Franfchc naatie, eenige Conaptoircn; maar in dit Ryk, ja byna in alle de ftaacen van den greoten Mogol, vooral in 'C zuidlyk gedeelte dcrzelvcn, heeft dc Engelfcho O. I. C. die geheclc geweften , in pagts genoornen , en dus , onder haar or.oiJde»lyk bellier, gebragt heeft, ja zelfs, Wt fommigc hooge ampten, weegen» den groo* tcu Mogal, benoemd is, zig eene foort yan op,  94 XXÏI. HOOPDDEEL. bppcrhecrfchappy aangematigd, waardoor byna ?t gahecle land, inwooncïs cn Vorften, or.dci haars athanglykheid ftaat. Dc voor» eaamfic waarer, welken or.ze O. h C. uit Bengalen, trekt, zyn ruwe zyde, katoenegaarcni en lynwaatcn, chitfen, armozynen, fprcicr., bchangfels, kleederen enz. Voord, léevert dit ryk ook nog overvloed van fui« ker en falpeter , midsgaders indigo ,, boraks, opium, gcrnlak, veele:lei eetwaafen, waarin oiwe O. I. C. mede handel dryft, als ryft, tarw, katjang, en een fmaaklyk klein zaadje, kitzcry, genaamd. Daarteegen voert zy derwaards goud, zilver, koo. per, fpiauter, tin, lood, kwikzilver, ver* milioen, fpiegel», laakenen cn andere Ncderlandfche waaren, maar vooral peeper, kaneel, nagelen, nooten, foelie en een foort van zeehoorens , fjankos genaamd, waarvan dc vrouwen armbanden ma-aker. Om den handel, in deeze en andere Indlfche geweftcn, te onderhouden, moet men aanzienlyke gefchenken aan den grooten Kogel, zyne Nabobs, of andore vorften geevcn. De  XXII. HOOFDDEEL. 5,5 rJeRcgeering is,in dit land,cene eigendunk* lyke alleen heerfching; zoozelfs, datdc Mogol eigenaar van alle de landeryen is, cn alleen het gras, het geboomte, cn alles wat van zelve groeit, beaecvens het wild, (delecu. wen egter uitgezonderd,) aan alle de in« wooners, zonder onderfeheid, eemeen laat. Zelfs ftaat het leven zyner onderdaanen, in zyne hand; zyne wil is de eenigfïe wet; en wanneer hy 't goed vindt, bcfliil hy zelf de pleitgedingen; terwyl niemand zyn vonnis tcegenfprceken mag, op ftraffe des doods. De ccröe ftaatsdiénaars hangen, even volftrektelyk als de overige onderdaanen , van zynen wenk af; en zyn, wan» neer zy, voor hem, verfchynen , tot eerbewyzingen , genoodzaakt, die naby de aao« bidding komen. Zyne pragt, in hofftoct, klce« deren, juweelen enz. was eertyds oi;be«' fchryflyk groot; doch thans heeft hy veel van zynen rykdom en magt verlooren; doordien de mcefte byzondere Raja's, of Vorften, Subah 's of Onderkoningen cn Nabobs of Stedehouders, zig aan zyne ge. hoof;  s6 XXII. HOOFDDEEL. hoorfaamhrid hebben onttrokken ; zo zy zig niet zelfs van zynen perfoon hebben metfter gemaakt, (gelyk uit fottmige berichte» blykt,) cn dus, onder zynen naam,een volfirekt willekeurig gezag., over de volken, uitoeflencn. De flraffen zyn cr zeer wreed. Sommige misdaadigers worden er den wil. den dieren vcorgeworpee, anderen, door OIyph»nten, vertrapt. De legers van den Mogol zyn, of watieo eertyds, zeer talryk; dcch gebrek aan krygstugt , erder, cn kunde, in 't behandelen van 't gcfehut, maaken, dat de groorfte meenigte , door ccn handvol Europeaanan, geilaagen wordt. Indien egter ooit deeze Jndifche volken de krygakunft letten, zal de Europifche overheerfching, over deeze gewcflen, wel ra» een einde nremen. Dc Inkomften van den groeten Mogol, eertyds, op vier of vyihcmderd mi Hoer en, gereekend, bcöfran, in dc vragtcn der bebouwde lasderyen, de belastingen, ia de zeehavens, gcheevcn, de goederen der groot'.n, die, by hunnen dood, aan den groote Lïogol vervallen, de ge- fchcüki  XXII. HOOFDDEEL. 9$ denken der onderdaanen, welken nooit,, zondci dien, tot bunnen Vont, mogen nade-. ten, de diamant myncn, cn zcekerc fommen, door de Onder-kooningenen Gouverneurs, betaald. De bevolking, wanneer men, by den Indoftan , het Schiereiland»' beweften den Gangcs, voegt, als van den Mogol, afhanglyk geweeft , of gereekcnii zynde , wordt , door fommigen, tot op honderd miliocncn, begroot. De twee voornaamste Rivieren van die land zyn, de Gangcs en de Indus, beiden hunnen ootfprong neemende, in 't ko. ningryk Thibct, doch de eerftc het ooftlyk, de tweede het weftlyk gedeelte vart den Indoftan bewaterende. De Ganges,. die, inde baai van Bengalen, valt, houdc den Ungftcn loop , is «eer diep , hcefc. zeer zuiver water, en wordt, door dc in* wooners, als heilig aangezien, ja als eenen God aangebeeden. Dc mond van den Indus, in dc golf van Guzaratte, is zodanig, met ondiepten, bezet, dat geene groote fcheepen de rivier kunnen opzeilen. Gebergten zyn er zeer veelcn, in [dit Ryk, E voojt  9fJ XXII. HOOFDDEEL. voot-I ten weften, noorden en noord oosten. De Abt Nicola de La Croix verdeelt «len Indoftan, in negentien Gouverncmenjen, waarvan rwee ten noorden, te weeten Kacbemire en Ajoud; twee ten ooften van den Ganges, te weeten Siba en Patna, waar toe Jcsnad behoort; zts ten zuiden, zeweeten Bengale, waaronder Adesfe, en volgens fommigen, Orixa bcgreepen zyn, Candish, Balagate, Taiinga, Baglana , en Cuzarattc; drie ten weften, te wecten, Ta. ta, oi Sinde, Moultan en Caboui; cn zes, in 't midden, te weten, Pengab of Lahor, 3j)elli, Agra , A.cmer, Malva , Halabas. Waarby men nog dc Rykcii van Visapour, Colconde en Carnate, of Carnatik voegen lan , doch van dezelven zullen wy, in 't vervolg, fpreeken. Op de verfchillcnde kaarten, deezer gewefcen, vindt men verfchil'endc verdeelingen, doch die ailen , uy de geJuurige omwentelingen en oorlogen, tusfehen de grooten en vorften deezer lan•Icn, even onzcekcr zyn. in de noordiyke geweftcn, vindt men de  XXII. HOOFDDEEL. 99 cn de inkomsten, op zestien mtlioenen duitfche daalders, bereekend worden; Let tvelk een denkbeeld vsn de magt deezer Compagnie gieren kan. öndertüsfchen evenwel hebben de Rykcn Babar en Orixa dikwils zeer veel, van de Maratten , te lyden. De rivier Ougly booger opv'a9ren'de frindtincn, Chandcrnagor, de vóörnaaftlte bc zitting der Franfchen, in deeze ïlreken, daar zy veele fluweelcn, goude cn zilverc ftoffen, camelotK.'P.,faipeter,muscus en indigo uit trek. ken; en Ougly, waar't hoofd - Comptoir onzer O. I. Compagnie, ia deeze geweflen, gevestigd is. De logic en pakhuizen zyn, sran fteen opgetrokken en , met gefebut, ■voorzien. Dc ftad is zeer groot en ban«lelryk, en uit dezelve krygr men de befte opium'der waareld. Sauaelpaiir, waaromftrceks men , ia 't zand der rivier Gsul, veele diamanten vindt. Dc huizen 'zyn meeft gebouwd yan klei , en met takken Van Cocosbooracn , gedekt. Dact, mede Op eenen arm van den Gangcs , is do grootftc ftad van Bengalen. Ds leevcns- mii?  XXII. HOOFDDEEL. a$ middelen zyn er zeer godi koop, en men krygt er fchoon -borduurwerk , in goud, zilver cn zyde , van daan. Chaligan, op den oostlykftcn arm van den Ganges, waac men eenige katoen - fabrieken , cn zeer goed timmerhoat heeft. Patna, de hoofdftad van 't Ryk Bahar, zeer groot, in eenen aangenaamen, vrugtbaaren oord ; de) huizen zyn cr , van rottingen, gebouwd. De Engelfchen en Hollanders hebben er factoryen, byzonder voor falpetcr cn ruwe? zyde. In dc Provincie, van Orixa, ligc Jngrcnat , de verblyfplaats van den hoogenpriefterder Braminen, waar eene groote Pagode of afgodifche tempel is, die, door dc afgodifche Indianen, fterk bczogt wordt. In't weftlyk gedeelte der zuidlyke Provin. cicn, vindt men Amadabat, dehooftftad der provincie van Gazaratte, vry groot en handelryk , met muuren en. toorens, verfrerkc en geleegen, in eene zeer fraaie, vrugtbaare vlakte; er zyn veele lufthovcn , in cn rondom de ftad, an in dezelve een foorf van hospitaal, voor zieke dieren en vogelen, welken de Afgodifche Indianen, naar hun» E 4. se  ïe>4 XXII. HOOFDDEEL te denkbeelden, wegens de verhulling dn gielen hunner voorouders en vrienden, in dezelvcn, met de uiterfte zorg, oppasfen. Onze O. I. Compagnie heeft hier een Comptoir, zoo wel als teBrotchia. Camba. ja, by den zeeboezcHi van dien naam , is snede eene fchoene gioote ftad, doch die een gedeelte van haaren handel veiloore;i •Jieeft; in de nabuunchap k'ielt het van apen en paauwen. Surattc, aan den ingang des zeeboezems van Cambaja , ij Keer groot, en volkryk cn dc handelrykfte ftad van Indien. Vcrfcheidc Europifche aatien hebben er hunne Ccmptoiren; en enze O I. Compagnie haar opper comptoir, Sn dit Koningryk. Zy haalt cr van daar» Iratoene gaareas sn lywaaten , zyde ftof. ien, indigo, lalpeter, gomlak, opium, gengber en andere drogeryen, benoevens zilvcre ropyen. tot den Bengaalfchen handel; en brengt cr naar toe fpeceryen, javafche fuiker, arak, koper, tin, fchildpad, kamfer, vermiliocn, benjuin, laakenen enz Diu, op een eiland, mede, in den voor. Boemdcn zeeboezem, is redclyk groor, ver. fterkt  xxii.hoofddeel: i©s fterkt cn welgebouwd; doch de handel» die er , in handen der Portugcezen, is, maar, onder Indiaanfche vlag, gedreeves wordt, is er zeer verminderd. De Provincie van Sind, langs de oevers» van den Sind, of Jndus, geleegen, is zeer vrugtbaar, door de jaarïykfche overftrooi mingen dier rivier. Er worden veele zyde en katocne ftofTen, chitfen, fprcien, ca kabinetten , zoo van lakwerk , als met yvoir ingelegd , vervaardigd. Dc Hoofdftad Tatta ligt, in eene ruime vlakte, met flruiken cn bofchco , begroeid, waarin veele ftruikroovers fcbuilcn en den weg onveilig maaken. Veel verder noordwaarde op ligt Caboul , eene ^fterke ftad, waar veel handel, byzander in paarden, en fchaapen, gcdreeven wordt. Ook ik er veel ■doortogt, uit den Indoftan, naar Perfie e» Tartarye. II. HET ScHtMtEILAKD aas DIT ZYDE bs Ganc-es , geheel , in de brandende lugtftreck, geleegen, is hecter van lugt, dan den Indoftan , en de inwooners zyn er zwarter van kleur. Vau 't nooti 5  *o5 XXII. HOOFDDEEL; <3en, naar 't zuiden, wordt bot doorfneeden, door 't gebergte Balagatc, 't welk Jhoog genoeg is, om de wolken, door de gereegelde winden , of mousfons, aangebragt, te Ituiten, en daar door het zonder. 2ing verfchynfel te vesoorzaaken, dat men, fchoon ender dezelfde noorder - brcattc bly■vende, te gelykertyd, aar* den eenea kant Tan 't gebergte zoomer, aan den anderen winter heeft. Tegen 't einde naamlyk van juny begint de zuidweftlyke wind, uit zee, tccgen de Malabaarfche of weftkufr. ^an dit Schiereiland aan te waaién, duurt meer das vier maanden lang, en ftort, over die ifreeken, geduurigè én zwaare recgcnvlagen Töft, femyl het, tar zclver tyd, ep de Córömandelfchc of ooftkufTft; zeer helder weer is; ten blyke dat de wolken, door den ztudweften wind , aangevoerd , réegen *t gebergte van Balagat», zodanig worden 'gejtuit, dat er, raar de CóromahdeffenékuJl, Biets van kan bvcrdryvem Maar tcegen 't laatst van Odtober , verandert de wind, wordt oifl, en brengt nu alle de recgenwolkea, ui: de Indifche aoe, op dc Coro-  XXII. HOOFDDEEL. 10? -aandelfche kuft , aan , die ook aan dien kant, door 't Bagalatifch gebergte, gefluit* nu al buu water , op de kuft van Coromaadel, uttftorten; tetwyl 't op de Malabarfchc kuft, helder blyft. Deeze veran. dering van de Mousfon gaat, met zulke zwaare ftorinen , verzeld, dat de fcheepen het, in dien tyd, op de Corornandel* fche kuil , als welke van goede havens"! ontbloot is, niet houden kunnen, maar een= andere ühuilplajts moeien opzoeken. Voor 't overige is er, tusfehen dit Schier' eilanden den indoftm, veel overeenkomst; doch de afhanKlykheid , waarin 't zelve eertyds van dit Ryk, ftondt, heeft een cin-; de genoomen; terwvl de ftaat zelfs der Ry« ken, Vorlltndommen enz. waarin men het verdeelcn kan, wecgens degeduurigeomwentelingen cn oorlogen, waaraan dezclven , feedert cem'gcn tyd, bloot gefteld zyn, zeer onbeft mdig is, en alle vcrdeeling van 't zelve onzeeker maakt. Wy zullen, met der: Alt Nic-Je de La Croix, de westkust vcrdetlen, n> t koningryk Visfapour, beaeevens dc Kmien var Caiara cn Malabar; £ é 4»  'f ©8 XXII. HÓÓFDDEE L, 3ooosr kust, inde keningryken vanGolcosde, Carnat», Gmgi, Tanjour en Madurë. * r. In het koningryk Fiupbur , vindt men Daman, eeae Portugeefche factary, op eene rivier van denielfdennaam, en gedeelttyk zeer wel gebouwd. De haven is ondiep; er worden eenige zyde ftofFea vervaardigd; maar dc ftad is niet velkryk. Baslïein, op een eiland , mede aan de Porsgeezen toebchoorende en verfterkt, doch waar de handel zig, in eenen kwynenden iraat, bevindt. Ten ooften deezer jpiaats, zeer verre landwaaids in, ligt Aurengabad, eene groote volk - cnbandeiryke ■ftad, in eenen vrugtbaren ooit, en de hoof Jplaats van Decan, wiens onderkoning veel anagt heeft, daar zyn gebied zig, (eertyds althans ,) over '*t geheele Schiereiland , «itftrekte. Ten zuiden van Basfcin, ligt Bombay, de hoofdplaats der Engelfche bezktingen, in deezen oord, op een eiland , met eene haven ,' waarin duizend fchepen kunnea ten anker liggen. De ftad is maar tamelyk groot, niet welgebouwd, en heeft eeae ongezonde ligging; het fort ii  XXII. HOOFDDEEL, lof te wel aangelegd. Op 't nabuurig cilani Elcphanta, vindt men de overblyffcls van eenen zeer grooien ouden tempel, in de rots, uitgehouwen, en geheel vcrfchiliende, van de overig* werken der Indiaanfche volken ; vooraan 'ftaat een olyphant 'eevens groote uitgehouwen. Go*, op een eiland, aan den mond der rivier Mandoa , eene ryke ftad en de hoofdplaats der Pomigeefthe bezittingen, in de Indien. De have» wordt, voor eene der fctwomten van Afia, gehouden; maar dc 'handel is er zeer verminderd, en dc ftad niet volkryk, fchoon zeer wel gebouwd. De Roomfche inquifltie oeffent ook hier haare ftrengheden uit, Vooral teegen de Indifche Chriftenen van vcrfchillende gezindheden. Er zyn zeer ryke magazynenof, winkels van zyde, porceIcin, drogcryenenz. Hidcezeftad. Vifapour, ep de Mandoa, eene zew gToote, verfterk. te ftad , met ruim* voorfteeden , waarin de kooplieden bunae winkels hebben; cr 'wordt veel , in goud, koper, hout, katoen en zyde gearbeid; ook is cr veel handel, in diamanten, paarlen, galon, peper E 7 enz.  Iio XXII. HOOFDDEEL, enz. Raolconde, waar mynen van zeer . iyne diamanten gevonden worden. In de gewesten, ten oosten van Bombay, woouen de Mariitteq9 thans een der aag. tigfle en ftrydbaaifl volsen van Indien. Zy behooren, tot de oorfpromdykc Gcntoos, en zyn wel gemaakt, doch zwart van verw, en des te doniterer, als zy rader aan zee wonnen. Zy leggen zig even gclyk , op den landbouw, nis «p de wapenen, toe; lokken veele Europeanen, tot zig, en keren cr de krygskuna van. Hunne paarden. zy klem, maar fierk; zy ftryden meell , met zwaard en fchfld ; ve.genoegen zig, voor fpys met wat ryatjeB water, en houden zig arm, wyl zy, onder een zeer ei* gcndunklyk en roofzugtig bellier /ceven. Hun opaervorft, of Mare • Rajah woont, in de fterke veftiag Rarec, in Decan. Zy roeren den oorlog, op de wyze der ligte troepen , veibuurcn zig aan de mceflbiedenden, hebben vcrfch.ide Vorflefi , on» der ryn-s. sebrsgt en hun gebied, door de * Wapenen, zeer uitgebreid. 2, De Kuft van Kanara geeft, veel vee „ pO;  XXII. HOOFD DE EL. Ui peper , vrugten en rylt. De regtvaavdigheid en mc-fchlievendheid der inwooners wordt zeer geroemd. Men vindt er Or.or, met eene haven. Harcelo , op eene breede rivier, waar vcfcneide Jiuropifche ns» tien comptoiren bëbücn Möngalor, eene der voornaamlte plaatsen en havens van dit Ryk', flegt getouw-;, martr handelryk4 en in eenen vrugtbaaten oord. j. Op de Kuil van Maiabar, eroeiea , be-, haïven fpeceryen, ka'oen, iandel-en yzerho;i-r, veele Coaos.bom'ef, een der nuttig!*» gewasfen, welken , op aarde, te vinden zyn Want derzelver hout dient, om huizen en (cheepen te bouwen; met het bladdekt men de huizen, of maakt er zeilen, of papier van; de vru?t dient tot fpys; onder de proove febors, is er eene fyner, daar men kleederen van maakt; indien men de bloemen affrrydt,' of eene fneedc geeft, in de fchors der jonge boomen , loopt cr een foort van wyn uit, daarmeis ookbrandewya van maaken kan; cn die, fchoon ecift zeer zoet zynde, binnen vierentwintig uuren, tot «en ficrk.cn azyn, wordt,; tusfehen de VtBgï  lis xxn.hoofddeel: vrugt en den dop, of bolfter, zit een foort, van grof vlas , daar men touw werk van maakt; rrit dc harde fchil, worden kopjes, doozen, knoopen enz. vervaardigd; wanneer de" vrugi nog niet ryp is, bevat zy eene weeke, mergagtige (tof, met eene mecnig. te zuiver water vervuld, dat welriekende, aangenaam, en cenigzrrs rins van fmaak is, en ook, tot drank , gebruikt wordt ; uit dit merg kan een foort van amandelmelk geperft, en doorkooking, een foort van olie getrokken worden, die.men, in de kmp, of ook tot booter, gebruikt; eindelyk van 't laatfte fap , dat uit den boom komt, wordteen foort van fuikcr gemaakt. £00 dat men zig , door deezen eenen boom, van fpys, drank, kleeding, huisves. ting en brand, en dus van alle de behoeften des lccvens voorzien kan. P Op dc kust van Malabar, vindt reien Kananor, eene groote ftad aan zee, waar de Hollanders een fort hebben , gelyk de dc Engelfehen, te Tèllichery. Calicut, de hoofdftad van een ryk , wiens vorft den. saam vaa Zamerin , of Keizer , draagt m  XXII. HOOFDDEEL. 113 cn zeer magtig is- Dc ftad zelve is groots Siair de huizen zyn flegts zeeven of agt voeten hoog; er is veel uitvoer van catoc ne ftoffen,'Calicocs genaamd. Mahc, va» waar de Franfchen veel pceper haaien, Cra' ganor, digt hy welke ftad een fchool is, voor de Chriftenen van St. Thomas, die hunnen Godsdienft, in *t Syrifeh, verrigtcn, en wier voorzaaten gezegd worden door den Apoftcl Thomas, in de vroe»' ftc tyden der kerk , tot het Evangelie, te zyn bekeerd. Cochm eene fraaie , zeer aangenaam gcleege ftad, tusfehen verfchcidckanaalen, uit eene rivier, getrokken. De Nederlandfche O. I. Compagnie heeft er haar hoofd-Comptoir cn een Commandeur, wiens gezag zig uitftrekt, over alles wat de maatfehappy, ook buiten Malabar, op dc Kuften van Canara en Winguela, "bezk; en waarvan de voornaamfte plaatfen zyn , Koi> lang, Kalliicoilang, Kranganor Kananor en Chcttua. Behalven de pecper , welke de maatfehappy aangenoomen had, tccgen cer,cn vaften prys, te ontfangen, raids men dezelve dan ook aan. haar alleen verkogt, (doe*  n4 XXII. HOOFDDEEL, (doch welk laatfte friet wordt nagekomen,) trekt zy ei veel kardamom van daan; Ajengo, waaï de Engelichen een fort heb. be;;. 4. Hot koningryk Gtlcon.lti geeft veel zout, yzer cn gefchilderde lywaten ; ook vind: men er de rykftc diamant myncn der waereld. Dezeivcn zyn geleegen, teegen rotsagtige heuvels, waar men de diamanten, fomtyds twee of drie vaam diep, in eene geelagtige, o!' roodagtige', aarde; fomtyds veertig , of vyfiig vaam diep, in ccn erts, in 't lichaam zelve der rotfen, aantreft, De ftad Goiconda is zeer groot, wel verfterkt, en heeft fchcone moskeen cn gebouwen, mitsgaders groote vooritec. den. Coulour, waar fchoone diamant-my nen zyn.- Vifagapatnam , waar de Engel, fche eene factory hebben. Masulipatnam, op de rivier Noganti. of Krrsna, valk-ca handei-ryk, maar flegt gebouwd; de hitte is er fomtyds zoo onverdraaglyk, dat me» 't binnenlte der huizen , met water, meer koelen,-, digt by dc ft»d ligt een moers;. Dc Wederlandfchs O. I. Compagnie het ft i cr  XXII. HOOFDDEEL. 115 er een heofd comptoir, en geniet verfchai* 4c voorregten, in 't koningryk,van Golconde, onder anderen dat de weevers, fchilders en andere werklieden , in haaren dienft , ftaande, tqX geen ander werk, zelfs niet voor den Koning, mogen gebruikt worden, zoo lang zy, aan hunne verbintcnisfen met de Compagnie, niet hebben voldaan. Verfchcidc ander Europifche natiea hebben hier ook comptoiren. ; 5. Dc kuif van Coromandel bevat het konfngryk Bisnagar, anders ook Camatc, of Carnatick genaamd, en ten noorden, doof de rivier Chrrstina, befproeid. Het zelve is wel bevolkt, gezond van lugt, en zeer ryk, in goud, zilver en edelgefteenten, als mede zeer vrugtbaar, in rhubarbar, geng« ber, peeper , cocosnooten , palmboomen en ryst. Dc Engeifche Compsguie heeft zig , over dit gewest, veel magt amge maatigd. Men vindt er Bisnagar , of Chandcgri, de hoofdftad, ap eenen hoogen berg, met eönen drie dubbelen wal. omringd, zeer uitgeftrekt en wel bevolkt. Paleakatte, waar de Nederlandlchc o- r» Co**.  ï 16 XXII. HOOFDDEEL Compagnie een hoofd-comptoir heeft, banecvens ecu fort , Gelderland genaamd; terwyl zy voords , op deeze kust , in 't Koningryk Glngi; haare refidenten heeft, teTegepatnain, Palikol, Datcherom, Bimilipatnam , Porto Nuevo enz. Zy dryfc grooten handel, op deeze kust, zendt ci fpeccryen , japanfeh kooper , tin, goud, fandelhout, Siams fapanhout enz. naar toe, cn haalt cr eene groote mecnigte neteldoeken, foefjes, chitien, gefchilderde en ongefchilderde kleedjes, benecnvens eene onnoeinlyke verfchiedenhcid van ander e waaien van daan. Egter heeft zy, door bet verlies van Negapatnam, haare hoofdbezitting op deeze kust, eenen zwaarsfl flag geleden. Het Fort St. George, beeter bekend, onder den naam van Madras, is de hoofdftad van de uitgeftrekte bezit, tingen der Engelfche Compagnie, in deeze gewesten. Men heeft niets verzuimd, om vesting zeer fterk te maak en , en dezelve befchermt twee ftedm , naar de onderfcheidc kleur der inwooners, de witte en de zwarte ftad genaamd. De eerft- «e  XXII. HOOFDDEEL. 117 gemelde is ook verfteikt. Er wordt veel handel gcdreeven, op China, Pctfïe en Mocha. De inwooners wordtn, op 80 o{ loc, 000 gefchat; onder dczcl/en bevinden zig veele jooden en armeniers. De ligging deezer plaats is ongezond, wyl de omliggende landen, in den regentyd, onder water ftaan. Meliapoer, of Sr. Thomas, eertyds eene voornaame plaats, toen zy, in dc handen der Portugcczen, was, doch rhans vervallen. —— in 't kening. ryk Gingi,' vindt rren de hoofdftad van dien naam. met bergen, omringd. Pondicheri , dc hoofdplaats der Franfche bezittingen, in de oost, is eene groote, fraaie cn fterkè ftad; zy heeft, in «e oorlogen, veel gcleedcn, zynde meer dan eens, door de Engelfchen, ingenoomen gewectt. Er woonen vccle weevers , catocn— fchfldcrs cn goudfmeeden. Het Fort St. David bc« hoort aan de Engelfchc Compagnie. —— In het koningryk Tansjour, dat zeer vrugtbaar, in ryst, is, ligt de hoofdftad van dien naam , op de rivier Caveri. Tranuue» bar, wel verfierkt, en aan de Doencn tca-  ïi8 XXII. HOOFDDEEL. komende , die er veel handel dry ven, ik Betcldoekcn cn catoene lywaatcn. Karikal, aan dc EraoAhen toebchocrende. Ncgopatnain, eertyds onze hoofdbezitting, op dcezc kuft, doch, in den laatflcn ooi lof, door dc Ergelfchen, veroverd, en aan hun, by da vreedc, afgedaan. 1 richinapaly enz, . 1 Het koningryk Mudure heeft eene hoofdftad van den zeiCden naam, die groot, fraai en welverftcrkt is. Tutucurin, waarveel handel gcdreeven wordt, in paarlcn, Wplkpp men daarom Srccks vifcht, vooral naar den kant van kaap Comoryn, de zuidlykfte uithoek van dit Schieicüand. Meer iandwaards in, ten noordwesten van Wadure, ligt het koningryk Maujur. Ia difgeweft ende aangrenzende ftreeken der JVlalabaarfche cr Canarifche kusten heeft een Indiaanfch Voift, Hyder Aiy genaamd, ïig, in dtexe laatfte jaar en, door overwinningen, een groot ryk gefticht, het welk thans, door zynen zoon en cpvoigcr Tippo Saib beftierd wordt , e» aan de Engelfche , in den laatstee oorlug, veel werjt gegceven £ceft> HL Uit  XXII. HOOFDDEEL. 119 III. Het Schiereiland ieoosten dc Ga kg es wordt bepaald, ten weften, door den Indostan; ten noorden, door Tbibet en China, en is voords, door de zee, o.mrirgd. Het noordlyk gedeelte is 't rriinlt bekend; in 't zuidlyk gedeelte is de lugt heet, en op de gjaatie'n daar zy teven* vogtig is, ongezond. Men heeft er veel te leiden, van aardbeevingen, onweeren, erkaanen, cn overftroomingen; zco dat op veele plaatftn, dc huizen, op pilaaren, gebouwd ftaan. Men kent er gecne andere vcrwisfeling van faizoeucn, dan die van droogte en reegentyd, midsgaders de verandering dermousfons of vaftc winden, de welken, van Oftobcr, tot Maart, uit dén oosten of noordoosten, en va» April tot September, uit den zuidwesten , waaien. In 't midden des lands, liggen gootc bergkettcr.s, die zig, van 't noorden, naar 't zuiden, uitifrekker.; maar langs de zackus. ten is 't land laag. De voomaamfte rivieren, welken, in de bergen vafi Tbibet, huoncu oorfprong accnien, zyn de Ava, rader- hand  rao XXII. HOOFDDEEL. hand Menankiou, die dit Koningryk, bcncever.sdievan Ava, enPegu; de Mcnan, die *t honingryk Siam; de Mccon , die dc Ryken I.aos en Cambodia; en de Damca, die 't Ryk Tonquin bewateren , cn allen , in de Ocstindifche zee , uitloopcn. De grond is cr meestendeels zeer vrugtbaar, en brengt een overvloed va» uitmuntende vrugten, wortels en andere planten, aan Afia eigen, voord. Men wint cr veel zyde, heeft er veele olyphantcn enz. cnvoor. al veele roof — cn vergiftige dieren. Voords wordt er veel handel geureeven, in goud, diamanten , robynen, topazen , amethisten en andere edelgeftccnte. Op fommigc plaatfen , is men genoodzaakt, uic afch, zoutte maakca. In'tweeven fchilderen, borduuren enz. hebben dc inwoners dezelfde handigheid , als de overige Indianen, gclyk zy ook even zwak, vreesagtig cn onkundig zyn Lyz mder zyn zy geneigd, om groote vertooning van pragr te nuaken, waarin zydikwyls hun werklykveruioogcn, tc boven gaan, en vergulde ol met pbv  XXII. HOOFDDEEL. it% platen overtrokken ftukken,voor louter goud", uitgeeven; byzonder legger, zy er zig op toe, om hun hair netjes te zetten. Ten aanzien van hun voedzel zyn zy zoo weinig kiefch, dat zy honden, rotten, muizen, flangen, en Hinkenden vifch eeten. In den Godsdiertft zyn zy aecr bygeloovig cn volgen grootendeels de leer der Lartia *s. Zy gelooven, in eenen toekomenden ftaat, ea wanneer hunne Koningen fterven, begraaft men, met dezelven, zodaanige dieren en huisraad van goud en zilver, als raen denkt, dat hun, ia den toekoomenden ftaat, van 't meefte nut zullen kunnen zyn. Öp fommige plaatfen, wannéér een zieke geoordeeld wordt, buiten hoop van hcritcl te zyn, brengt men hem, op den oever vaa de eene of andere rivier , en verdrinkt tem Jaar, of laat hem, door roofvogels en roofdieren, vcrflinden. Hunne uitfpanningen beftaaa, in visfehen, jaagen, feestvieringen, en toneelfpeelen, welke laatsten, geduurende den geheelen nagt, by fakkellicht , vertooad worden. In dit * Schiep  jaa XXII. HOOFDDEEL. Schiereiland wordt meest Majeitfch gefprooker. Men vindt cr; i. In 't noordwestlykst gedeelte , het Koningryk Ajtm of Acham , v«or eene der befte ftrceken van Afia , te houden ; de inwooners gecven aan 't vleefch van honden dc voorkeur, boven dat van alle an» cere dieren. Zy betealen geene fchattin. gen, omdat de Koning alleen eigenaar is van al't goud, zilver en andere metaalep, welken, in zyn Ryk , gevonden worden. Ook zyn de meefl.cn zyner onderzaatcn welgefteld, zoo zelfs, dat byra elk huisvader zynen Olyphant heeft , daar zyne vrouwen op ryden. Men zegt dat die van Afcm het buskruid, het welk, in dit geweft en in China , vroeger eau in Europa, bekend geweeft is , uitgevonden hebben. De hoofdftad wordt Chamdara gemaaid. 2. Het Koningryk Tipt, van wnsr veel goud en zyde, naar China, gezonden, en voor zilver verruild wordt, is weinig bekend, cn beeft Marcaban, tot hoofdftad. 3. Het  XXII. HOOFDDEEL. 123 3. Het koningryk Arraksn , wordt bc* flicrd, door 12 Vorften, aan den Koning onderworpen. Het is zeer volkryk, breugt veel ryft, en voortrcfiyfce vrugten voord, en de boomen zyn er altyd groen. Ook zyn er deolyphanten zeer gemeen, doch da paarden, zeKJzaam. De hoofdftad Arra« kan, wel verfterkt en op eene rivier vant denzelfden naam geleegen , heeft ruime markrplaatfcnlen is groot, maar laag ge* bouwd. 's Koning! paleis is groot oa prigtig; zelfs zegt men, dat er zeven af-; godsbeelden in gevonden worden, va* «en mans lengte hoog , twee duim dik» van zuiver goud gegooten , en met diamanten overdekt. 4. Het Koningryk Ava, heeft eene zagte lugtsgefteltcnis, cn geeft veel kooren, vrugten, fpeceryen, en edelgeftecnten , als turkoifen, faphieien, fmaragden, cu de fchoon-; fte robynen van Afia; daarenboven zyn er myncn van g«ud, zilver, kooper cn lood. Onder Je wilde dieren vindt men zeibclienfche marders; civetkatten , welken een. geurig fap, in een zakje, onder den ftaart, F a dra».  'jnc handclplaatfcn opgerigt; terwyl onze Compagnie ook nog een comptoir, te Sigor , digt by 't Schiereiland Malakka heeft. Zy trekt , uit dit koningryk , robbevelien, die voornaamlyk, in Japan, worden vertierd , fap'anhout, zwarte fuiker, lak, gutta gamba, ryft, zout, tin en lood; en brengt er nasr toe fpeceryen, peeper, bloedkoraal, kwikzilver, fandelhout, laattenen en lywaaren ,1 doch deeze laatftcn , met weicig voordeel, wyl dc Moorcn ze zelfs beeterkoop leevcren. 8. Het Schiereiland Malakka, eertyds goud Cherfoncsus, is, in verfcheide koningryken, verdeeld. De inwooneri, Malciers genaamd , fpreeken dj Maleitfche taal, die de zuiyerfle, van geheel India is . en ookt  XXII. HOOFDDEEL. U3 ook, in verfcbeide andere geweflcn, fchoot» met eenig vermengfel, gefprooken wordt» De Vooraaamfte voordbrengfelen , zyn tin, peeper, yvoir, rottingen, en gommen. Do hooffitad Malakk», aan onze O. I. Comp3 toebchoorende, heeft eene van de befte» havenen van Indie ; tcrwyl. de geleegcnM heid deezer plaats ongemeen voordcelig is» tot den handel op China, Japan en ganfek Indie, in welks midden zy ligt. De Maat»; fchappy verhandelt er veele Bengaalfche,' Suratfche en andere lywaaten, voor dewclken zy mcerendeels goud en tin, in betaa-; ling , ontfangt. Door de veftingwerken en bezetting deezer plaats, is zy meefter van de zceengte of ftraat van Malakka, die dit Schiereiland, van 't eiland Sumatra, fcheidt; en heft eene belading, on«' der den naam van ankergeld, van alle de fchecpen , welken, op de recde , verfchy* nen. In 't voorlceden jaar beeft de Maat> fchappy de kleine koningryken van Solangor en Riow , in de nabuurfebap van Ma" lakka, veroverd, en dus haarea invloed.  ï5o XXII. HOOFDDEEL. welke, over dit geheele Schiereiland, groot plag te zyn, herlteli, 9 Het Koningryk Ttmquin heeft' eene aangenaam e gezonde lugt, ende grond is ïeer vrugtbaar, in ryst, ananasfen , ora». je appelen , en andere vrugten. Er zyn, in ie bosfeiaen,-veele tygers , harten en aa pen, maat geene leeuwen, Onder het tamme vee , vindt men veele runders en varkens, en in de riviereu en mecren, die, in 't algemeen zeer vifchryk zyn , veels fchildpadden, welke eene lekkere fpys gce»en. De inwooncjri zyn niet groot, maar wel gemaakt en bruin van vel. Zy maaien zich de tanden zwart, wyl zy dit , als eene fchoonheid , aanzien. Zy zyn vriendlyk , wel onderweezen , werkzaam, handig, vercuftig, en van een eerlyk en heufch gedrag , in den handel. Zy worden zwaar gedrukt, door de grooten van 't ryk cn deu Koning , die zig, van den koophandel, hebben mcéfte.gemaakt Het gemeen is er diefagtig. In 't zuidlyk ge. deeltc weent een wild gellacht, dat byna Baakt  XXII. HOOFDDEEL. 131 naakt gaai, maar groote goude en zilvers oorringen, midsgaders armbanden van ko» raai, amber cn fchelpen draaft. De aan» zienlykfte lieden van dit ryk hebben de Perfiaanfche kleeding aangenoomen. By de begraafnis der koningen, die zeer pragtig is, plaatst men, op het graf, veele fpyzen en confituuren, weiken 't volk meeat, door dc afgeftorvenen, te worden gebruikt, doch waarmee de Priesters hun voordeel doen. Dit land is aan China cynsbaar. Er zyn eïgenlyk twee Koningen ; de Boua, die den tytel voert, en allee» de fchaduw der koninèlyke waardigheid vertoont, en de Choua, die 't daadlyk gezag cn de uitvoerende raagt, in handen, hseft. De Godsdienft dcczer volken heeft veel overeenkomst , met dien der Chineezen. De hoofdftad Kachao. of Keiho, op dcDomea, is groot en wel bevolkt, maar de huiien zyn er klein en van klei gebouwd. Er zyn drie groote Paieifeii van hout; twee voor den Choua, en *t derde en fraaiste, voor den Boua. De Engelfchen en Nederlanders itfbbsn factoryen , in doese ftad;  £3* XXII. HOOFDDEEL; gelyk de Franfchen te Hean, eene aanzier* ïyke plaats, meer zuidwaarJs geleegen. 10. Het koningryk Ctchinchina, of weft» lyk China, is, zegt men, aan China cynsbaar, of ten ininften zulks geweest. Ook hebben de Godsdienft es zeeden der in. wooners veel overeenkomst, met die der Chhcezen. De vrouwen zyncr niet fchoon, «n reekenen't eene fraaiheid, zwarte tanden en lange nagels te hebben ; maar hunne ftcm is zeer aangenaam, en zy zyn zeer inneemend, en arbeidzaam, zig zelfs, op den landbauw, de visfehery en den handel toeleggende. Over 't algemeen zyn dc ïiiwooners zagtmoedig, openhartig cn eenvoudig van zeeden. Dc grooten worden er welopgevoed, cn zyn minzaam, ernstig en regtvaardig. Het regt wordt er fchiclyk en met weinig kosten uitgeoeffend. Kr woonen veele Chrtftenen, in dit land. De grond van 't noordlyk gedeelte is vrugtbaar, in ryft, groenten, banaanen, peeper, vysen, moerbeziën en andere vrug. ten. Naar 't midden vindt men verfchefdeus fuorten van welriekend hout, midi-  XXII. HOOFDDEEL. 133 gadersthee , aloe's, medicinaale kruiden, goudiwynen, cn dat foort van vogelnestjes, 'twelk men, naar Enropa, zoowel als naar China, overzendt, om in fausfen enz. te worden gebruikt. Dezelven zyn , op do wyzc van zwaluw-nestjes, maar van zeefchuim, famengefteld. In 't Koningryk Ciampa, tot Cochmcnina , behorende, zyn veele wouden en woeftenyen, uoor tygers en olyphanten, bewoond. Ook is de lugt, in dat geweft, heet en ongezond, en de grond zandig ; daarandere gedeelten van dit Ryk eete gezonde lugt en goed water hebben. Hué of Kehué, |dejeenigfte ftad van dit land , het welk verders niets dan groote en zeer bevolkte vlekken heeft, fchynt zelf, uit veele dorpen, te beftian, en ligt, in eene fchoone vlakte, aan ee< ne rivier. Er zyn veele pakhuizen «n fchoone marktplaatfen. Het Paleis ligt, op een eiland, heeft flegts eens verdieping, inaar rust, op colommen van ebben hout, en is van binnen geheel befenooten en zeer //raat. In de gebergten, tenjweften van CoF 7 chics  •s34 XXII. HOOFDDEEL. chinchina, fwoont' een wild en onafhauklrk volk, de Kemoi* genaamd. ii. Het koflingrrk Cembodia wordt, door dc rivier Mecon, bewaterd, en is weinig bekend. De lugt is er zeer heet, en er zyn veele Hangen, muggen enz. die zeer laftig een fenynig zyn. Er groeit veel Betel, een.kraipend gewas,-van ecnes byzonderen geur, daar de inwooners veel Imsak in vinden, cn dat gezegd wordt zeer goed te zyn, teegen de ziekten , welken , in Indie, heerfchen. In de hoofdplaats Ca:nkodia, of Lerek , op den Mecon, wco. ncn veele Japoneezen, Portc^eezen, Cochinchineezen cn Maleiera. Dc Koning, die aan Suui cynsbaar is, houdt'Jer zyn verblyf. IV. Tot de Eilawdek, der Indifche zee behooren; i. De Maidivifcht eilanden, welken xig, ten weften en zsidweften van de Malabaarfche kv.n cn kaap Cömoryn, in cenc lange ftreek , van 't noord • noordwesten , aaar 't zuid-zuidooftcn , tusfehen den S** graadl  XXII. HOOFDDEEL. 135 jrtad van Noor Jer - en den 4 Graad van zuidcibrcette , ultftrekken. Zy brengen noch koorn, noch ryft voord, maar veele cocosnooten , citroenen, oranje-en granaat- appelen. Ook vindt men er veel korad, gryze amber , 't fchoonfte fchildpad van Indic , cn een foort van klein» fchcipen, köwriés genaamd, welken aldaar, gelyk mede op dc kn?t van Guinea, en in andere gedeelten van Afrika , voor geld, pcclgen door te gaan, en waarin de Nederlanders veel handel dryven. Dc lugt is er ongetond. fïet getal deezer Eilanden wordt, door fommigen, tot op 1200, gebragt; doch dan zyn er veclcn onder, dat maar enkele rotfen, of zeer kleine en on. bevolkti eilandjes zyn. Zy liggen, als in trots, fen verdeeld , waarvan dc dertien voor» naatnftcn, Jstoiens genaamd, met een bank vanltcen, omringd liggen. Dc putten, die men er Igraaft , zelf» vlak aan zee, geeven zoet water. De zeeengterss zyn vol krokodillen. Het voornaamste,deezer eilan. den, Male genaamd, kan flegts een uur, Inden omtrek, haaien, eu dient, ten ver- Wyf,  ■36 XXII. HOOFDDEEL. blyf aan den Koning of Sultan deezer eilanden, die Mahometaanfch is. 2. Coilon , of CeiUn, teegen over den zuidoostlyke punt van de Coromandelfche kuft geleegen, en van dezelve, door de ftraat van Manaar , gefcheiden , wordt, voor 'toude Taprobane, gehouden, is zeer vrugtbaar, heeft eene fchoone landsdouw, eene zuivere, gezonde lugt, en dezelfde afwisfeling van faifoenen , die , in C nabuurig fchicreiland, regeert. De inwoomers, SiDgalexen genaamd, en gedeeltlyk, heidenfch, gedeeltlyk Mahometaanfch van GQdsdjenft , zyn zwart, maar beeter ge» maakt, en ook vernuftiger , dan de Afrikaanfehc necgers. De hoogile berg, naar st zuiden geleegen, draagt den naam van Adains piek. Het. eiland zelfs heeft meer dan 200 uuren gaans, in den omtrek. Onze Nederlandfche Maatfchaappy bezit er alle de zee kuilen van, eenige weinige ftreeken uitgezonderd; terwyl haare grensfebeidingen zig doorgaan», tot omtrent elf of twaalf uaren, landwaards in, uitilrekken, leegeu 't gebied van den Koning van Kan-  XXII. HOOFDDEEL. 137 dy, of Keizir van Ceilon, die de binnen» Janden bezit. De zeetel van 't Nederlandfeh gouvernement , het aanzienlykfte van ganfeh Indie, is te Colombo, en onder 't zeive behooren niet alleen de Commandementcn van Jaffanapatnam en Puato GaIe, maar ook verfchcide andere fterktens cn comptoiren , zoo op 't eiland zelve, als op de nabuurige kust van Madure en Iuchiado , als Tutucurin enz. Ceilan is de eenigfte plaats der waareld , waar men goede kancel vindt. Dezelve is de basl van eenen boom, welke, door een afzonderlyk geflacht van Singaleczen , Chialasfen genaamd, in de bosfche», wordt afge« fchild; zoo op 's Compagnies eigen grond, van Negombo af, daar de befte kaneel valt, tot Matura toe; als op *t gebied dei Konings, aan den welken men jaarlyks eea flaatelyk gezantlchap cn boftbaare gefehenken zenden moet, aoo voor 't verlof, 'om zyne boomen te moogen fchillen , als orn den handel, met ayne ondeidaanen, te bevorderen, van de welken men, uit de bo« venlandcn, den nodigen voorraad van ryst ▼et-  ï38 XXII. HOOFDDEEL. verkrygen moet; zoo dat hy deêzen handel verbiedende, oni fötk , in groote verleegenheid , iou kunnen brengen. Voord» wordt, op Ceilan , veel handel gcdreeven, in arrecks nootcn, olyphanten, wel. ken, booven die van alle andere gewesten, geagt zyn, Coromandelfche lywiaten enz. Ook valt er cardamom cn indigo, benesveris verfcheide verfwortelen ; en| feedért ecnige'n tyd heeft men cr ook koffyboomen en peeper geplant. De Corömafid'el. febe, Bengaalfchc en Suratfche Mooren brengen er veel ryst, lywatén cn andere goederen aan. Op de kleine eilandjes Delft en de Twee Gebroeders, heeft de Compagnie eene teelt van paarden aangelegd. Langs de kullen, tecgen over 't Schiereiland, liggen, onderwater, verfcheidere'evèn, met paarel oelters , bedekt , die jaarlyks ènderzogt worden; en wanneer de regeering zc in ftaat bevindt , fchryft dezelve eene paarel visfehery uit, om, onder haar cpzigt, te gefchieden, en waarvan zy ha.r meefte voordeel trekt, door eene zeckere belasting, welke, van depaarelduikeri, enz. ge-  XXII. HOOFDDEEL. 13^ geheeven wordt. In 's Konings gebied, vindt men mynen van goud , beneevens robynen, fiiiaragden, topaafen, fafieren cn andere edelgefteenten, doch waarvan de uitvoer, op leevens ftraf, verbooden is. In de wouden bevindt zig een foort run aapen , ourang - outangs, of wilde menfchen genaamd, diebynavan eene manslengte er. gefbilte zyn, en aoo iterk, gaauw cn itotitmocdig , dat zy zig , ook tegen gewapende menfehen verdeedigen. Gcvangei zynde loeren zy regt overeinde gaan, glaazen fpoelcn;, eu eecig ander werk does. De voornaamste plaarfei» am onze Maatfehappy toekomende zyn JafFanapatnam , wiens conmaadant het opzigt, over de paard visfchery,heeft. Negombo, waar veel h*n del gedreeven wordt. Colombo, de hoofd, tad, eertyds verfterkt, doch thans alleen, met een fraai en Iterk kaltccl, voordien, waar de gouverneur ea voornaame bedienden der Compagnie hun verblyf hou len. Ook zyn hier kweek fcholen opgcrigt, waar'  140 XXII. HOOFDDEEL. . waarin veele Singalcezcn cn Malabaaren, in't nederduitfch en den predikdienft, onderweezen woeden. Punto Gale. Eatticalao. rrinconomale, eene der befte havens. van ïnd'en enz. Midden in 't (and ligt Candy, de hoofdftad des konings van dien naam , vry groot en wel bevolkt. 3. De Eilanden der Adamans , wier inwooners zeer woest en wreed zyn; bencevens die van Ni'.obar, liggen, tcegen over de kust van Siim en Malakka. 4.. De Sundafcht eilanden liggen . ten wcerszydc van den £qua:or, tusfehen den 112 en 134 graad van lengte. De lugt is er warm, en fchoon, door de langduurige rcegens en winden, gemaatigd, egter voor de vreemdelingen ongezond. De oorfpronklyke inwooners zyn zwart; en naar de binnenlanden verjaagd, door de Malcier», die de kirden ingenoomen hebben, veel befchaafder , dan de cerftgenoemden zyn, onder Sultans ftaan , en gaarne met de vreemdelingen handel dryven. De voorrwamften deezer eilanden zyn. Sm  XXII. HOOFDDEEL. 14* Sumatra, zet-r vrugtbaar, in fpcceryen, byzonder in zeer goede peper cn allerlei vrugtbooraen. Onder anderen vindt men er den droevigen boom, die, des avonds, zeer welriekende bloemen ontfTuit, wel. ken, by't aanbrceken randen dageraad, wederom afvallen. In 't noordlyk gedeelte zyn goede weiden, voor osfen, buffels, paarden, enz. In 't wild vindt men ely» phanten, tygers, rhinocerosfen, aapen enz, en in de rivieren, die zeer vifchryk zyn, veele crocodillen. De bergen geeven my. nen v*n goud, zilveren andere metaalen. Het eiland is verdeeld , in verfcheide ko« nirsgrykei) , waarvan fommigen, onder dc befchermirg onzer Compagnie, ftaan. Men vindt cr Achera, de hoofdftad van 't voor» naamfte koningryk, wel bevolkt, efi welkcr huizen, op paaien, gebouwd zvn. Dc De Engelfchen, Hollanders, Dectacn , Por-tugeezem , en Chincczen dryven er grooten handel, byzonder in ryft en goud. Padang, waar onze O. I. C. eene vefting en heofd« eorcptcir heeft, eu voornaamelyk handel dryft,  M2 xxii. hoofddeel; dryft, in goud, benjuin,,kamfer enz. ter. Wyl zy voorcis fte ktens of mindere coaiptoiren bezit, te Poulo Chirtg>, Priamam, Adjerbadja , en ip de oostkust, te Pa. limbang, van waar veel peeper komt, en onder welks Koning het eiland Pa. ca behoort, dat vee' tin opleevert. Bcncole, op de weftkuit, is 't hoofdcomptoir der Engelfchen, die heter fort York hebben, bccceyens dat van Marlborough, by Sülabar. Het eiland Java, wordt, door de ftraat Sunda, van 't eiland Sumatr», afgefcheiden; men wint er yeel ryft, fu*er, ben'uin, zeer goede pc.pcr , kofl'y, indigo, cardamom, welks vrugt, in de medicynen, gehruikt wordt, gengber , cn voortrcflykc vrugten. Ook zyn cr m>nen van goud, zilver en yzer ,. doch die weinig voordeel gecven. In't wild vindt men tygers, rhinocers, civetkatten, aapen, flangen; enz. onder het tamme vee, buffels, paarden, runders; enz. behalven meer andere foorreu van infecten, is cr een foort van witte mieren, of houtluizen, die alles vernie. kr.. De bergen Salik, Gede, Klndangen Meg-  XXII. HOOFDDEEL. 143 Mcgrredon zyn zeer b»og, en een Jerzel»vcn geeft rook cn afch op. De oorfpronk» Jykc itnvooners van Java zyn wel gemaakt, koper-kleurig, armoedig, lui en onverfchillig van aart, fc/ioon niet onvernuftig. Daarby zyn zy zagtzinnig , doch zeer na» yverig en wreed, in hunne- jaloezy. Zy draagen een kleedje , om 'tjlyf , en op fecltdagen een cabai 'er over heen. Zy zyn zeer bygcloovig en meest Mahomc» tsanfeh, ten minsten in naam. Van lee.venswys zyn zy Biaatig, fchoon groote liefhebbers van dansfen, midsgaders van een foort van toncclfpeelcn , uit hunne oude gefchicdenisfen getrokken, en vooral van haanen-en kreekelgevcchtcn. Het geheele eiland kan thans gerekend worden , onder de Nederlandfche Maatfehappy , te behooren. Sommige lauden komen haar, in eigendom, toe; anderen worden geregeerd, door Vorften, die haare bondgenootesj, of leenmannen zyn. Het eiland kan verdeelt worden, in vier groote ftreeken. Bantam, welks koning, ccn leenman der Compagnie, op Sumatra, de kust vsn Lam*  144 XXII. HOOFDDEEL. Lamporg bezit. De ftad is fraai en h«üdelryk ; dc coirpagnie beeft cr een fort, Speelwyk genaamd; in den omflreefc wa Tiafchc pasten, door de Compagnie genoo* ten, die, in den jaarc 17U, by collecte, niet meer dan 13 , 069 Rds. bedroegen, in 't jaar 1775, tot 381, 180 Rds , gerec-, zen waarea; terwyl de ir.gezeetenen van J-acatra, welken meu, in 't begin deezer eeuw, op 30, 000 zielen, cn in Jt^jaar 1722, op 100, 000, telde, thans 230,.' 588 bcdraagen, waarvan er is, 131, ir» de Stad en ïtaidervoorftad , wooreu (*).. Veords vindt men, in BataTia, veels gouden zilve/fmedca , juweliers , fchrynwerkers, fchilders enz. desgelyks veele fuikermoole-Hs, araks-braaderyen, kalk-evens, flecn - cn pannebakkcryen, enz. De binnen. (*) Zie de Veth: van 't Batav: G«n; w k. p. 60. eoa. G  *46 XXII. HOOFDDEEL. aenlandiche handel wordt, 4oor Chinceicn en anderepartioditrea, gedreevcnv op Tonkin, Siam, Palembang , Trangan» % Cambodia, Bandcrmasfing, Pasiïcr, Goety, Ambor, Banda, Macasfar, Teraate, Ti3Bor, Beina, Sumbauwa, Malacca, Fadang, T»aly cn de ganfche kuft van Java; het geral'der febeepen , zoo groot ais klein, in ^eezen handel gebruikt, heeft onlangs, in een jaar, 520 ftuki beloopcn. Tcevens is Batavia 't middelpunt van den nitgeftrekten handel der Nederlandfehc Ooft Iodifcbe Comp. niidsgadcrs de zeetel vau de'rsjelve» hcoge Regeering- Deeze laatfte fceftaat, 1. uit den Gouverneur Generaal, die veel raagt cn aanzien, bcneevcns eeae pragtigc ftoct en hofhouding, cn eene tal» ryke wagt heeft, en daarenboven Capitein Generaal van Ncêrlands Indie is; maar altoos, door de Maatfehappy, van zyn ainpt, kan worden ontzet en opontbsden; 3. een eerfte Raad en Directeur Generaal, die 't opzigt, over den gcheelcn handel ö'ï maatfehappy, houdt; 3. een Raad van lndic, uit veertien perfoonen beftaande, cn de  XXII.HOOFDDREL. 14?. ie hooge regcering genaamd , aan welks 'hoofd de Gouverneur Generaal, gefteld iss >en die deszelfs gezag, in 't burgcrlykc, niet ailecn over de ftad Batavia, maar ook overdc alle landen, ftcrktsn, compteircn ea dieuaaren der maatfehappy, in ganfeh InJie , ukftrekt. Deszelfs zes gewoone lei den , met den Gouverneur Ceneraal, hebben'alleen eenebefluitende, de agt buitengewoemc leien flegts eene raadgeevendo ftem; bebalven in gevallen van vreede, oor-; log en 't verkiezen van een GouverneurGene. raai, op goedkeuring der Hecren Zeveutiencn. 4. Een Raad van Juftitie , welke, ter eerfter inftantie , oordeelt , over alla zaaken, zo civiel, als crimineel, welken de dicnaaren der Maatfehappy, te Batavia, raaken; en by appel, over dc vonsisfen, zoo van Scheepenen van Batavia, als van alle regtbanken , op de onderhoorige Comptoiron, in Indie cn aan de Kaap; terwyl zelfs de Gouverneur Generaal, voor denzelvec, kan worden te regt gefteld. De Durgerlykc regeering der ftad is , naar de G a Ne.  ï48 XXII. HOOFDDEEL. Ncderlandfchc wyzc, fogertgt. De uiig*, ftrek te bezittingen der Colapagriic , buiten Batavia, worden beftieid, door agt GouTcrneurs , drie Directeurs, vyf Gommandeur. en veele Opperhonf«loK,of Refidentcn, allen onderworpen aan den Gouverneur en Raaden, door wienzyookaangeftcld worden. Zy zelfs hebben Raaden van Politie, onder hen, en op veele plaatfen ook Raaden vanjuftitie. Eindclyk is er oriTangs, te Batavia, een Gerootfchap van kunsten cn wee«ïfcfiappen ipgerigt. De taSdSreek vin Chtribun, Waar de aiastfch.ppyhct fort de Bcfcherming heeft, ïcevert veel koffy, cn veel hout, voor Batavia. Op Ja*'«s OcJlh'Jl , vindt men , ten «oorden, Japara. Samararg. Kartofousa, eene ftad, waar de Keizer van Java zyn ver-, blyf , cn de Maatfehappy eent bezetting höttdt; In't zuiden, Matcran, de hoof* ftad of vlek cencs Koningryks van dien naam, met hooge bergen omrirgd cn volkryk De voornaanafte handel , op deeze kust, Beftaat, ia Ainpaioen, of opium, uit  XXII. HOOFDDEEL. 149 uit Bengaalcn, over Batavia , denraards gebragt, en door dc Javanen gebruikt, om te rook en. Eindclyk liggen , ten noordooften cn ooften, van Java, dc Eilanden Madura, Buiy, Somback, en Sumbiuwa, welker inwsoners, met Batavia, vooral in flaiven, handelen. Het eilani Eormo, feet grootfte van al' Ie dc Afiatifcbe eiUndee, geeft ryst, catoen, «ottipgea,. peepcrj kamfer, goud cn diamanten. Dc binnenfte ftrceken zyn, gedceltlyk bergagtig, gcdScltlyk moerasfig cn ongezond, en worden bewoond, door ecu heidenfch voik, Btajous genaamd. Zy zyn welgemaakt, fterk, cn zeer bygcloovig, maar Ieeven zeer cendragtig, met clkandé'ren. Hunne buizen zyn, in 't water, op paaien, gebouwd, teegén 't fenynig gedierte. De zcekuftcn worden , door Mahomctaanfebe Vorften, geregeerd. Men vindt crBorneo, dc hoodfplaats eenes koningryks van dien naam, met eene goede haven, volk en handelryk. Sambas, waaromftrecks diamant» mynen gevonden worden, De RyG 3 ~ ken  a £e> XXII. H O O F DDEE L,. Jen Landak en Succadane, in't jaar 177?. (door den Koning Tan Bantam, afgedaan aan de Nedcrlandfcbe Compagnie , welke er eene Logie, op Pontiana, heeft doen «prigtcn. Banjermasfing, de voornaaraltc tiavcn Tan 't eiland, waar,, met allerlei naaien, handel gcdreeven wordt. De zoo evengenoemde Compagnie heeft er het fortje Tatas, waar zy peeper, ruwe diamanacn, carct enz. inzamelt. 5. De Molukkifchs eilanden, wegens de kruidnagelen', mnscaatnooten. en andeic ipeceryen , op dezclvon , in overvloed, groeiende , bekend , worden verdeeld , in groote en kleine Molukken. Tot de grooten behooren; Het eiland Geltbts , het welk alles op» leevert , wat mes , tot 's leevens nooddruft en genoegen , verlangen kan. De vrugten zyn er voortreflyk, de wouden vol tfandel-kalambouc cn ander koftbaar bout; tm men vindt er feboonc fteengroevcn, *t geen, anders, in Indic, zeldzaam is. Voords ■?yn er veele buffels , paarden , rundvee enz. en in *t wild» eene ontfaglyke meenig. M  XXII. HOOFDDEEL. iud benecvens vrugtbaare valeijen, die voortreflykc vrugten ea fpecc C 7 ryea  ,56 xxii. hoofddeel; ryen opleevercn. De MahometaanfcheSui* tan woont, te Mindaaao of Taboue , met eene goede haren voorzfcn, en wier iu wooners gaarne , met dc vreemdelingen, handel dryven. Zoo wel als die van 't eiland St. Jmn , hebben die] van] = Miadanao 't Spaanfche juk afgeworpen. • 7 De nieuwe Philipynfche eilanden liggen , ten oosten, af zuidoostea der roorigen, en zyn , in groot getal, maar allen flegts klein van omtrek. g. De Ltdrones, Mariantn, of Dieven' eilanden liegen, ten noordoosten der nieuwe Philiapynfche eilanden, hebben eene ge-, zonde en zuivere lugt , cn gemaatigde warmte, doch zyn,met eene mecnigte muggen, fcorpioenen enz^ geplaagd. Geene aavecs hebbende, zyn Z7 thans meelt onbewoond, fcaoon zy eertyds llerk bevolkt waren. Hunne inwooners-, die een raengfcl van Philippjmers cn Japosceien fenyacn, zyn hovaardig en wraakzuchtig, fterk gezet, op dansfc*, loopea cn worifelers, aecr vet, fchoaa enkel van wortels cn vrug*  XXII. HOOFDDEEL. i$$ vrugten beftaande, en zeer lang leevcnde. Op 't eiland R"fat heeft men nog eenige honderden derzclven gciaaten, om het te bebouwen. Op de overige eilanden, vindt »cn veele vrugten , rundvee , wilde; varkens, en allerlei gevogelte. Tinian, fchoon woeft, is een van ds fchoonfle eilanden der waarcld; de Spanjaarden zyn voomeemens, om er zig thans weer op te veftigen. Gwmt 't voornaamftc deezer eilanden , heeft Spaanfche bezetting, beneevens eene ftad» St.'Ignatio de Agand genaamd, en van ftcenen opgebouwd% hetgeen, in deeze ftreeken, zeldzaam is. Het Manila 's Gallioen komt er, by deszelfs tetugreize van Acapulco, ververfching innecmen. De Pro 'Sj, of fchuiten van de inwooners deezer ei« landen zyn zeer wel gemaakt en zeilen zeer " fncl. De voor-en agter «fteevens zyn aaa elkaideren volmaakt gclyk , om beurtlings0 voor beiden, te kunnen dienen ; de eene zyde der. fchuit is hol uitgetimmert, gelyk de onzen , de andere plat, en deeze blyfe altoos naar tica wind gekeerd; bet  i6e XXII.HOOFDDEEL. geheele vaartuig zeer fraai zynde , maakt men cr een vierkant, uitftcekend raam aan vaft, m?t een bootje aan't einde, dat, m 't water dompelende, het fchnitje belet, naar dien kant om te flaan; tcrwyl het, door deszelfsgewigt, verhinderd, dathetfehuitje ie veel, oaai den anderen kant overbclle. HOOFD»  XXIII. HOOFDDEEL* Van China. Met Keizerryk Crnju wordt bepaald,, ten noorden, door Chineetch Tar-. tarye; ten welïcn, door'Tbibet; ten zuiden, d»or de konigryken Laos, Tor.quirr, cn den Chineefchcn, Oceaan; drc dit ryk ook, ten oosten, befpoeld, Korea rneê gerekend wordende, ligt het, tusfehen den aeften* cn; 42flen graad van noorder breette, bcneevens den ugden en MS^en graad van lengte, 't geen by de 500 uuren gaans, in de lengte en breette, uitmaakt. Omtrent de bevolking, is men 't ganfeh niet eena, daar fommigen die, tot op zoo niUioncn, anderen flegts, tot op vyftig millioenen, brengen. In 't aigeaieen fchyi ncn veelen der berichten, die men, van Chi*  2Ö2 XXIII. HOOFDDEEL. ' . China, heeft, merkïyk vergroot en opgefeh'rkt, te zyn, De Lugt, is cr, in ': noorden, koud» weegens de menigte der hooge bergen, die geduurig , met fneeuw, bedekt ftaan;. teegen't midden, geinaatigd; naar 't zui. den , warm. De gtontl is er vrugtb'iar cn de landbouw, in den blocicndften ftaat. Byzonder is de bebouwing van ryst en katoen, welken den nueSen inwooneren, tot voedzel en kleeding, dienen , op dc vernuftigfte wyze, ingerigt. Voords heeft men er ook andere graanen, voortrerlyke vrugten, wyn, fuifcer, muscus, vcrüheidenerlei fpeccryen, gryze amber, zout, en zeer goede weiden. Do zyde maakt eert van 's laitds grootfle rykdommen uit. Onder de planten tcit men dc Ghineefchc Aloe, welke, onder zyne fchors, drie foortcn van hout heeft; het cerftc , dat dicht, zwaar en zwart van kleur is, wordt Arends hout, het tweede dat fponsagtig en ligt is, Calembouc-hout, cn't derde, 't welk in »t midden zit, Caleiuba-hout genaamd. Dit 1&*.  XXIII. HOOFDDEEL i% laatfte heeft eenen zeer lekkeren geur,. serie hartftcrkende feragt, en is byna zoy duur, als goud.. De bladeren van deezent boom worden , tot borden , gevormd» of dienen, om de huizen te dekken; cn van de draaden dier zelfde bladeren maakt men. een foort van grof vlas» De dooien , «f feberpe pinnen dienen, tot fpykers, of tot punten van pylen,, fpicsfen, enz. Als men dc kr.oppen aftrekt , komt cr een foort. van zoeten wyn uit, die vervolgens, tot azyii, wordt. En eindelyk hst hom < derjonge takken is goed , om te eeten ,. en fmaakt naar citroen. De fmeerbeom heeft roods bladen , en eene vrugt, die, van klenr, reuk en zelfftandigheid r «aar kaars» fmeer gelykt, en ook daadlyk dient , om kaarsfen te maaken. Sommige andere boomen gecven gommen, die vergiftig zyn, maar 't fchoonfte vernis der waareld oplecveren. Omtrent den thee-boom of ftruik, die in. reien geplant en gefnoeid wordt , fchynen de fchryvers het nog niet eens of er twee foorten van zyn, die het een de groene thee , het andere de thec boei gei  164 XXIII. HOOFDDEEL. geeven, dan of dit onderfcbeid alleen aas de bereiding enz, te danken zy. De overige foorten ais Keizerlyke, Congo - Singlo, enz. zyn waarfcheinlyk hun onderfcheid alleen vcrfebuld'gj , aan de verfchillc-nde gronden en gewesten, waar in zy groei.mi. De allerbefle , welke als de bloem der th:e is, komt, over Rusland. Dc Ginseng, wortel is ook, in China, gemeen» Onder het tamme vee, 't welk van de zelfde fuortcn is, als in Europa, zyn de paarden zeer klein, en de zwarte varkens zeer lekker. In 't wild vindt men rhinocers, kanaeelen, buffels, tygers, wilde zwynen enz. Dc honden en paarden worden cr, zoowel als andere dieren, gegeetcn. De papegaejen, faifanten cn andere vogels zyn er ongemeen fraai van vcêren. Onder de visfehen telt men dc goudvifcb , en een zoort ven geelc visfehen, welken, in dc rivier Kiang, gevangen worden , zeer lekker zyn, en, zoo men zegt , tot 800 ponden toe weegen. Eindclyk zyn er, in China, mynen van goud en zilver, doch die niet öerk bewerkt worden;uridsgaders anderen van  XXIII. HOOFDDEEL. #$ van zei'ftecn,;kwik-zilver, koper, tin, y« zet", en wit kooper. Onder de fabrieken kan men opmerken, die van papier, 't welk van fchors van bamboes cn andere boomen, of ook wel van katoen gemaakt wordt; die van por. celcin-, het welk, in groote mecnigte en zeer fraai Vervaardigd wordt, van fyn gcflampte. en bereidde aarde ; die van zyde en catoen; cn cindelyk die van lakwerk ea en vernis. De Cbineezen dryven handel, met alle dc Europifche natiën , en byaöhi eer ook, met onze Nederlandfche Compag» r.ic. De ecrlfc perfoon, welke, over deczen handel, befchikkmg heeft, cn bcnecvens nog twee andere dienaars van aanzien , den naam van fupercarga draagt , vaart, met de fchryvers, boekhouders enz, jaarlykfch , in dc fchecpen der IVJaatfctap. py. heen en weder; vermids de Chireezen ongaarne toeftaan, dat men zich, in hun land, veilige. De Compagnie haalt cr vaa daan ruwe zyde, zyde Heffen, zoo effen als gebloemd, cn met goud en zilver door. wee*  3-6-6 XXUI. HOOFDDEEL iveeven , vei lakt houtwerk , goud, kooper tin , flaal, yzer, kwikzilver, lywaaten, Biarrner, veelcrhande geconiyte vrugten, Radis china, rhubarber, ambergrys, thee-, por. distifche ongcrymdheeden vermengd; of» fc toon d'e zelfde opvolgers, nog heeden, aan Conêucius, grocte, ja byna Godlyke H-3 eer  a/4 XXIII. HOOFDDEEL. eer bewyzen. Keiae andere gezindheidi die van Taorfa genaamd, doet de volmaakt* Jheid befraan , in 't vermeiden van fterkc fcegcerten, en va» alles, wat de ziel obèjuften kan. Zy brengen offeranden-aan de geesten der duifternis, en zyn zeer, op jhunne voorgewende tovcryen, gezet. Hcne derde gezindheid bidt den Afgod Fo aan, dit Indie, ovtrgebragt', en wiens ïriefters, by de Chmeczcn, Ilochang, by dc Tartaren , Lama *s, by de Siameezen, Talapoincn. en in Japan, Bonzen genaamd worden. Zygelooven, in dc verhuizing der zielen, in eer. en toekomenden ftaat van ftraf «n belooning enz. Doch men zegt.dat de geenen , die, tot dc kennis der geheimfte lecrftukkcn, toegelaaten worden, ftellen , dat het leedlge, of niets, het begin e» einde van ailcs zy; dat men, cm volmaakt te zyn, zoo naby het zelve koomen moet, als mooglyk is, en zig gewennen, om niets te doen . niets te verlangen, en niets te denken, maar zoo naa te komen aan een (teen, of blok , als men kan. In de- ♦potige eeuw hadden dc Jefuitrn , tot voord-  XXIII. HOOFDDEEL. 175 voordplanting van den Chriftlyken Godsdienft, vry groote vorderingen gemaakt, doch fedcrt zyn de rneefte zendelingen verjaagd cn deeze goede bcginfeleu geftuit. Men vindt ook Mahomctaanen en Joodcn, in China. Dc Regeering van dit Ryk is ccne volftrekt eigendunklyke Monarchie. De vorlt voert den tytel van Keizer. De policie is er zeer wel ttgerigt Tc Pckin heeft men zes Souverame Hoven; ii eenen Staatsraad , die dc Magiftraaten ca Rigters , der Pro•vinden benoemt. 1. Eensn Raad van Financie; 3. Eenen voor de zaak en van den Godsdienft , de gezantfehappen , der publieke feeftcn, en de huwlyken; 4. Eenen voor de zaakeu van Oorlog; 5. Eenen, die 't opligt heeft, over de publieke gebouwen , bruggen , weegen enz. 6. cn eenen, voor Crimineele zaaken. In iedere hoofdftad heeft men diergelyke raaden ,. aan die van Peking onderhoorig . Dc arnptenaars deezer koven worden Mandaryncn genaamd, en in neegen orders verH * deeldi;  s;ó XXI1L HOOFDDEEL. «iecld. Hunne vonnisfen worden aan den Keizer voorgefteld, die ze goedkeuren of veranderen kan. Zy blyven drie jaa-tcn ui dienst en worden dan bevorderd, bevestigd of afgezet, naarverdienft.cn. Zy ftaan, onder eenen onderkoning, die, alie drie jaar en, door den Keizer, uit de grootcn Tan zyn hof, afgezonden wordt; en mogen den Keizer zclven voorfteliea doen, weegens gebreeken , in zyne regecring, enz. jaarlykfcb zendt deezeVorft eenen amptenaar, om naar alles onderzoek te dpen. Zyne inkomften worden, door (brnniigcü, op over de 200 miilioencn Hollandfch bereekend. Veeleh dcr2eiven worden, in ryft cn andere waarers, opgebragt. Het leeger brengen fommigen, op 700, 000 man te voet, en 200, 000 te paard; anderen op vyf miliioen menfehen: maar dan bcgrypt men cr onder, alle de inzamelaars der in. komften, beneevens alle die gceaen , aa» wie de zorg, over dc kanaalea, dc weegen, en 't onderhouden der gemeen e ruft, a«nbc. voelen is. Dc zeema^t, uit jonken cn andere  XXIII. HOOFDDEEL. 17^ dero fchecpcn beftaande, is niet zeer aan». merkjyk. ■ De voornaamfte rivieren van China zya deHoang, of geele rivier, die haaren oorfprong, in "t land der Sifans , neemt en de noordlyke Provinciën des ryks bewatert; en de fi.'g, of blaauwe rivier, die wat meer zuidwaards haaren oorfprong neemendc , de middelde Provinciën beiproeid; beiden ioopen zy, in de Golf van Nankiirg , uit. De laatftgenocmde ver. deelt China, in twee groote deelcn, het nóordlj* eertyds Kathai, of Kitai genaamd, en 't zuidlyke Mangi gehceten; waarby mes nog 't fchierciland Korea, en de eilanden Licou Kieou, als van Cninaafhanklyk zyn» de, voegen moet. Het noordlyk gedeelte van China bevat. 1. Dc Provincie van Cherji, of Xenfi ten weften geleegen en dc grootfte vaa het ryk. Zybcftaat,gedceltlyk, uitbergen, daar men veel vee, byzonder muilezels op weidr, gcdccltlyk, uit vlakten, die zeer goede graancn cn vrugten voordbrengen. Men [vindt ex Singaug, de hoofdplaats, eene groote U $ fchoo-  e8o XXIII. HOOFDDEEL, &hoone ftad, op de rivier Hoei, of Gueï, in eene groote vlakte, geleegen, met groote, brcedemuuren omringd, cnmet pragtige poorten voorzien. Het Tartaarfch garnijoen, ter verdeediging van 't noorden van China, beftemd, woont, in een gedeelte deezer ftad, hetwelk, doWmuuren, van 't overige, afgezonderd is. De Chincczen deezsr (hóeken zyn grooter , fterker cn kloekmoediger , dan hunne overige landsgenooten. Ninhia is eene vefting, digt by de groote muur, geleegen. 2. Dc Provincie van Chanfi of Xanjt is Éergagtig, doch vrugtbaar, vooral in graanen cn druiven. Men vindt er marmer cn jaspis van «erfcheidene kleuren , en een feort van blaauwe ftecn, welke dient, om 't porcelein te fchilderen. Taaiven , de hoofdftad, is zeer groot, volkryk, en met anuuren omringd. Er worden tyke ftöffcn «n tapyten vervaardigd. j; De Provincie Petcheli is koud , on. vrugtbaar en heeft gebrek aan bout; maar er zyn veele bergen , die groeven van ftfifjukooIcB geeven, en de grond is «r fal- JpC*  XXIII. HOOFDDEEL. if9 peteragtig. Peking, eertyds Cambalu, do hoofdftad van 't geheele Ryk, aan 't Kc Bïnglyk kanaal geleegen, is, in twee itee* den, onderfchciden , de oude, door de' Tartaaren, en de nieuwe, door dc Chinee» ecu, bewoond. Saamen beilam zy zeven uuren gaans, in den omtrek, en bevatten twee, of volgens anderen, drie Milliocnen inwooners. Het paleis des Keizers alleen bcflaat een uur gaans, maar is onregelmaa-, tig gebouwd. De ftraaten der ftad zyn eng cn morsfig, maar regt, en de mceften aan weerszyde, met winkels, voorzien. De huizen zyn flegt gebouwd. Behalven 't keizerlyk palcis, vindt men er nog ver-: fcheidc byzonderc palcifen , en zeeven tempels, waar ondereen aan den Hemel, ea een aan de Aarde teegewyd. In dee* zen laatften worA de Keizer gekroond,, en op dien dag bebouwt hy zelf een ftuk gronds, binnen den omtrek deezes tempels geleegen, ten einde den akkerbouw, die. eerfte cn nuttigfte van allekunften, onder zyne c-nderdaanen, in aanzies, te houden.  kSo XXIII. HOOFDDEEL; De nuturen van Peking zya 50 ellen hoog en verdeedigd, door toorens, op den aFftand van eenen boogfehoot van clkandoren af gebouwd. De Keizer woont gesneenlyk, te Chamchuniven, een Iufthuis, drie uuren van Peking geleegen. De pragt van de hifthuizen des Keizers van China is naauwlyks te befchryven. 4. De Provincie Chanteng brengt veele graancn en vrugten voord, cs is, met eene meenigtc kanaalen, doorfneedeu. Tsinan de hoofiftad is groot en zeer vólktvk. De zyde welk;, in deeze ftreeken , valt, ■wordt, voorde fchoonftc van China,gehouden; ook maakt aien er cca zeer fraai, maar zeer ligt breekend foort vaa glas. 5. De Provincie Hman heeft eene geaiaatigde lugt en zoo vrugtbsren grond, dat de Chineezen dit geweft, den ! uithof hunnes ryfcs noemen. Men vindt er Catfong, op tién vloed Henan, eene nieuw opgebouwde ftad, digt by de oude ftad van dien naam, welke, doar eene over.' taMtaMg, verwoeft i.. De-  XXIII. HOOFDDEEL, 181 6. De Provincie Setdmsn, of Souchouen, brengt veel wyn, kooren, vrugtaa ea zyde voord, cn heeft daarenboven myrijen van kwikzilver en tin. Men vindt cr Tchingtou, eene groote, handelryke ftad, op een eiland, door verfcheide rivieren, gevormd. Het zuidlyk gedeelte van China bevat; I. De Provincie van Kiangnan. of Nun~ kin, zeer vrugtbaar, in graancn, zyde en katoen. Ds inwooners zyn zeer befchaafd en ter beoefferiing der moeüykfte weeten» fchappen wel gefchikt. Nankin , (welks naam. het [ïuidlyk hof, gelyk Peking 't noordiyk hof beteekent;) is op den Kiang, geleegen, en dc grootfte ftad der waareld, Behalven haare voorfteeden, zou zy twaalf uurenjgaans, in den omtrek, beftaan; doch zy is, van haaren vooiigcn luister, ver. vallen, feedert dat de Keizers er niet meer woonca. Haare poorten en tempels zya nog zeer fchoon. In een deezer laatftea ziet men den beroemden porceleinen tooren, die neegén verdiepingen heeft, en by de neegen honderd trappen , om er op te hoornen. Elke verdieping heeft eene gaan-. H ? dcry  i8& XXIII. HOOFDDEEL; dcry vol afgodsbeelden en fchilderyen ; aan. alle de hoeken hangen eene meenigte klokken, die, door den wind, bewoogen, een aangenaam geluid geeven. Van buiten is alles, met rood, groen cn geel vernis, bedekt. De inwooners van Nanking worden, op vier raillioeneu, bereekend, Men vindt er meer boekeryen en becier bockdrukkeryen, dan op eenige andere plaats van China. Er wordt meer handel gedreeven, dan ts Peking , weegens de voordeliger ligging der plaats, de goede havenen eene meenigte kanaalen, welken zig hier ▼ereenigen. De Chinecfchc geneesheeren, die zeer beiocmd zyn, hebben er, hunne voornaaaifte A'cademic; cn 't garniibea bedraagt 40, 000 mar. 2. Dc Provincie van Houquang , in 't midden des ryks, geleegen, en voor deszelfs graan zolder gehouden , heeft bovendien myncn van yzer, tin en andere metaalen, benccvens goudzand, in deszelfs rivieren. De hoofdftad Vcutchan is groot, fraai, ca ©p den Kiang geleegen. 2> De Provincie Kianfi geeft uitmuntend  XXtH. HOOFDDEEL. i% porceloin en heeft mynen van goud, zilver' cn lood. Deszelfs imvaoners [zyn zeer fpaarzaam van aart. Nantchang, dc hoofdftad, is beroemd, wecgersde*aclfs handel en de meenigte van geletterden, die er in woonen. 4. De Provincie Têhekiang is zeor volk. ryk, met veele kanaalen, doorfneeden, en wordt het paraclys van China genaamd» Er grocijen vooral veele meerbezte-boomen , en cr worden zeer recle zywormeit gekweekt. Hangtcheuo, aan den mond derrivier Car.ton , met eene haven , telt een milioen inwooners , fchoon de huizen er,, gelyk overal in Cisina , msar eene verdieping hoog zyn. Dc ftraaten zyn niet breed,, maar, gelyk 'in veele andere fteeden, met triumphbogen, vercierd. Digt by de ftad ligt het meir Sihu, dat zeer goed water heeft cn eenige eilandjes, met lufthoove» voorzien. 5. De Provincie Fukien is bergagtig ^ hseft myncn van yzer cn tin , en geeft vecï jyft en vrugten, byzonder zeer lekkcre> . . oranje  i8+ XXm HOOFDDEEL: oranje-appelen. De hoofdftad Foutcheou is zeer groot en dryft veel handel', op Europa, Ooftindic en Japan. Teegen over dseze Provincie ligt het eiland Tactui en, of Formosa , door eene bergkcetcn, in twee doelen, gefcheiden", waarvan 't ooftlyk gedeelte, door de oorfpronklyke inwooners, het weftlyk, door de Chinee. zen , bewoond wordt. Hetzelve brew»t alle de noodwendigheden des leevens,roord. Tacouan, de Hoofdftad, is zeer ryk, wel bevolkt en dryft veel handel. Zy rvordt verdccdigd , door eene vefting , eertyds Zcelandia genaamd, en gebouwd , door de Nedeilanders , toen die meeftcr van dit eiland waaien. 6. De Provincie (hiangton, of Canton 's zeer vrugtbaar, en heeft mynen van goud en edelgesteenten; ook vindt men er yvoir en verfcheide Soorten van welriekend hout. De hoofdftad Canton bevat weljeen mihoen menfehen , en dryft veel handel, met de Europcaanen , die er een afzonderlyk quartier hebben. Zy ligt aan de baay en rivier  XXIII. HOOFDDEEL. 185 Ta, w8Üe, aan weers zyde bedekt is, met eene meenigte fchuiten, oj elk derwelken een geheel hulsgezin woont, in vertrekken aan die der huizen gelyk. Onder dit Gouvernement behooren verfcheide cilan< den, als dat van H.dnan, het welk 60 uuren, in den omtrek, heeft, en zeer vrugtbaar is. De Chineezen bewooucn de kuiten; de oorfpronklyke wilden, dit' vry cn onat' hasglyk zyn, het binnenfte des lands. Dit • Iaatftgcnoemd.e gedeelte is zeer bergagtig cn geeft myncn van goud en zilver , die egter niet bewerkt worden. Alleen verzamelen de inwooners 't goudzand , uit de rivieren , en ruilen 't, met de Chineezen, voor kleeren en zout. Kiemchcou, de hoofdftad is groot, bandel-en volkryk. 't Eiland Macao , met ccne ftad van dien naam, teegen over Canton geleegen , is aan de Portugeezen afgeftaan, doch onder dc cpperheerfchappy des Keizers van Chi« na, die er de in en uitgaande regten heft. Er wordt veel handel gedreeven. 7. Dc Provincie Ouatisi, geeft mynen va-a zilver, koojser cn goud, weikp laattlen de  185 XXIII. HOOFDDEEL. de Eeizer aan zig bchoudcrn beeft,. OoL groeit er kaneel, fapanhouty en graan ai*, in de hoofltld Qu-ciüng , op ds^Ta, wordt dc befte Ctvncefche inkt gemaakt. g. De Provincie Quticketu , is groot, maar weinig bevolkt. Er zyn mynen van kooper , tin , en kwikzilver. Men vindt cr de befte paarden van China. Ei vale geene zyde, maar er worden ftoffen van een foort van hennip, gemaakt. Kocichang, of Queijang, de hoofdftad, ligt in eene vlakte. g. De Provincie Tunnan heeft eene maa» tigc lugt, vrugtbaaren grond, bergen, diegoud,, zilver, kooper, tin, edelgeftecnten, robynen enz. geeveD; en kleine maar zeer fterke paarden. Ook zyn de inwoonérs fterk, en tecvens zagtmoedig. vrïcnüyk cn bekwaam, tot de wetenfehappen; De oor. fp.-onklyke inwoonérs Lo - los genaamd, komen , in fpraak , fchrlft en Godsdienft , nader aan de Bonzen, van Pegu cn Ava dan aan de Chineezen. Hunne grootcn, *ehoon aaa China onderworpen , hebben iaog, veel gezag, over hun volk, behouden.  XXIIL HOOFDDEEL. 178; De heofdftad Yunnan is zeer fraai , en dryft een grooten handel, vooral in zydeftofFen, eiifien maakt er defraaifte tapyten van China. Kona, een fchiereiland, ten noordoosten van China, geleegen, wordt geregeerd, door een Koning, die aan China cynsbaar is. Er grociei veele graanen , ryft, en andere noodwendigheeden des leevcns. Ia de bergen zyn mynen van goud en zilver,, en inde zee-engte van Korea, walke dat eiland, van Japan, affchsidt, worden psarlen gevischt. De krwooners hebben veel overeenkomst , met de Chncezen. Mem telt er agt landfehappen, z6i fteeden enz. Kingkitao, de hoofdftad, is groot en de zitplaats des Konings. Zy wordt, by de Chineezen, Pingyang, en b/ de Japoneeren Sior genaamd. Ten noordooften van *t eiland ïormesa,. liggen de eilanden van Lieeu • Kieou , of Liqueyo, wier Koning mede cynsbaar is aan China.. Dc vcornaamften zyn , Oufou of Tatao, vrugtbaar, wel bevolkt, en groote cc-  m xxiil hoofddeel. cederen voordbrcngcnde. Licou- Kieoti, in de lengte, over de 60 uuren gaaas, ■ bcdraagende cn waar de Koning zyn verblyf houdt, in dc Stad Kieu - tching. Dc in. wooners van dit eiland, het welk een gtpot getal lucdcn heeft en zeer vrugtbaar is, zyn zeer befchafd; hunne Bonzen zya Bieeft, in Japan, opgevoed; hunne taal febynt een inengfel van Chinecfch, japoncefeh, enz. te zyn. De mindere ctlan« den, tot dit cynsbaar ryk , benoorende, zyn, in groot getal. HOOFD-  i8p XXIV. HOOFDDEEL. Vak Japans en andere na« buurige Eilanden. i- lf\is eilanden van Jatan liggen, tus. fehen den 146 en 159 graad van lengte, benecvens den 31 en 41 graad van r;cordcrbree:te. Dc lugt is er maatig, gezond, eer koel , dan warm. De grond, van natnure, r ie: zeer vrugtbaar , doch door de naarfUgheid der ruwooners, zeer vrugtbaar gemaakt. Onder dc voordbren. felen telt men kooren, gerit, ryft, gicrlr, tbc, de» kadfi, of papier boom , van welks fchors papier, touw, lont cn zelfs verfehcidencrlei floITcn gemaakt vvordi n ; den urafiboom, welks fap, tót : vèrnisfen gebruikt wordt; cypres eu denneboomc», die zeer goed zyn, tot timmerhout; kamfer, oranje.citroen-en andere vrugt boo- me»,  w9o XXIV. HOOFDDEEL. -men , in Europa, bekend. De bloemen •worden cr , in groote meenigte cn v».-fchcidenheid, gevonden, doch munten mcei uit, in kleuren, dan in reuk. Ook hebben er de vrugten minder geur, dan in de overige ooiterfebe geivcflcn. Dc bergen geeven myncn van goud, zilver, yzer» kooperen tin, welk laatile zeer geagt is. Ook viwdt men cr sgatbcn en paarlen. Schaapcn beeft men er weinig, maar wel runderen cn paarden, cn in 't wild, beeren, vosfen. wilde honden', bcneevens eenige aapen, die zeer leerzaam zyn. Op dc kusten, wordt een foort van wafvisfehen gevangen, van wier vet men veel 'olie maakt, feindelyk zyn er, in Japan , eenige vuur - braakende bergen, en 't land is aan meenigvuldige aardbeevingen blootgcftcld. De Japoncczen , fchoon bygeloovig en weinig, onderrigtzyn vernuftig cn fchrander, ja evennaaren zelfs de Chineezen, in den landbouw , en overtreffen ze, inde handwerken , die aan dc beide geweflen gemeen zyn. Voords zyn zy middelmaatig van geftalte. bruin van vel, fterk, handig, iiftig',  XXIV. HOOFDDEEL. IQr Wt?g, geduldig in den arbeid en prachtig. 2y veragten de vieer.idelingen, en I>aaten zcifs alle die geenen, die eenen andcrenGods. di£BSt, dan den baaren, hebben. Zy zyn af» godendienaars, cn bewyzen Godlyke eer arn 't hoofd hunnes Godsdienfts, of kerkt lyhen Keizer , Daïri genaamd ; cn blinde gehoorzaamheid aan hunne overige geert» Jyken cn munniken , die cr in menigte zyn. Dc Chriltyke Godsdicnrt: is er geheel uitgeroeid. De Japor.eezen zyn zeer begee rig , naar roem , ongemeen gevoelig aan yerfmaading cn heet , op wraak. Hut» fmaak en gewoonten zyn geheel cn al van de onzen verfcbillenden. Dc waarcldlyke Keizer, Kubo genaamd, oeffent eene vo!ftrekt eigendunklyke magf, houdt honderd duizei d man voet volk, en twintig duizend man ruitery, op dc been; waar booven dc grooten van 't Ryk hem nog , op hunne korten, 3C0, coo man voetvolk, en by de 40, oco paardcq leevcren moeten. Volgens fommigc berichten , zou hy vier hon. derrf millioer.en inkomen feebhen. Gcc?  %a XXIV. HOOFDDEEL. Geer.e Europifchè volken moogeu , m Japan, handel dryven, behalvcn alleen de Nederlanders, die er egter zelfs rog ann veele moeilykheedën syhbloetgciteld. Onder anderen moet bet Opperhoofd , het welk de maatfehappy er houdt, Jaarlykfch ccn mocilykcn togt, naar dc hoofdftad, Jcdo, doen, om gefcherrken aan der, Kei. 7.cr te brengén. Er zyn twee zulke opperhoofden, die, jaarlykfch om bcuf t, de reis , naar Batavia en naar Japan deen. Het comptoir is geveftigd , op eer. klein eilandje, ten dien einde , door dc Japojjeczen, uit zee , opgehoogd, Dczirr.a genaamd , en door eene brug gehegt aan IS'argafaki, dehoofdftadïvan't cilar.dBongo, in dewelke zy egter, niet dan met verlof van den fladvoogd , möbg'éh koomen. Ook wordt de p'rys dér wanren, door Japanfebe makelaars, gefteld; relf. is de geheele fom, die men verhandelen irag , bepaald , cn riet tegetiflisnde dit alles, is de handel cr zeer voordeeüg. De maatfehappy brengt «r naar toe, ««gewerkte zyde, Chincefche zyde,  XXIV. HOOFDDEEL. 193 zvde ftoffen, Jankenen, bereide cn'onbetctdd robbeveilen, heum'p, wol, katoen, ipecerycn, fuiker, kamfer, boraks, fspanen brafilie hout, fchildpad, olyphants tan* dén en bloedkoraal. Waar teegen zy en van daan haalt zilver, kooper, porceleincn, allerlei verlakt houtwerk, droogerycn, en goude fpccien, koubangs genaamd. De voornaamllen, onder de Japanfchc eilanden zyn, 1. Het eiland Hffiphcn , 't grootftc van, allen en op 't weike men vindt Ycdo, dc hoofdftad van geheel Japan en 's Keizers verblyf. Zy is groot en wélbevolkt, maar dc huizen zyn er klein, laag en van houc opgetimmerd, 's Keizers paleis egter, bc-' necvens d:e van eenige groeten des ryk?, zyn zeer pragtig, en ongemeen groot. De fchatkasier, zegt men, heeft yzere deuren en een kooper dak, teegen denbrand, die,in deeze ftad, dikwiis ontftaat. Zy ligt, op de ri. vier Tonkauw, welke, door vyf monden,' in de haven, valt , en over welke eene pragtige brug geflaagec is. Meaco, het verï blyf  3 04 XXIV HOOFDDEEL. fe!yf van den Dairo, eene groote volkryke ftad, bet middelpunt van den Japanfchea ïiandel, en dc ftapclplaats van alle deszelfs voornaamfte handwerken, als fabslklingen, «He voortreflyk zyn, verfoheider.crlei flofJcn, en allerlei werk, in goud, zilver, Staal, edelgcfteenten enz. Osakka', eene groote, fchoone, volk. en handelryke ftad, ïiiet eene haven aan »ee. De Japoncczen ï-.oemen haar 't middelpunt der vermaaken. Het noord'yk gedeelte van ISiphon , Ofia genaamd, is zeer bergagtig. 2. In het eiland Kiufiu, Cikoke cf Bongo, vindt men Nangafaki', met het eilandje Defima en eene l.avcn , waar veel handel , met de Chineezen] en de Nci derlanders , wordt gcdreeven; Fucheo, ot Funai enz. 3. Op 't eilandt Likolf cf Tonza, vindt men ecue ftad van dien naam. Voords behooren nog, tot Japan , het eiland Ta* naxumd, beneevens verfcheide anderen, ten zuiden van Kiufiu , geleegen ; en ten Boorden van Niphon, 'teiland Matiuma,  XXIV. HOOFDDEEL. ic,è *t welk men nog niet regt weet , of het ■een byzonder eiland, dan wel een gedeelte! van het land zy, eertyds, onder den saam van Yedzo, bekend; doch't welk men thans? meent, niets anders te zyn, dan de Kurilifche eilanden, waar van wy reeds, 2. D. p. 400. gefprooken hebben. II. Ten ooften van Kamtfchatka, ligt ee« nc rei nieuwlingfch ontdekte eilanden, wcl« ken zig, naar den kant der' Noord. Ame« rikaanfche westkust, uitftrekkende, onder het gebied der Rusfen ftaan, die ze 't eerft hebben ontdekt. Men kan deeze eilanden aanzien, als een fak van Kamtfchatka's gebergte, die , tot aan de Noord . Amenfcaanfche kuft, voordfehietende, dit gedeelte van den Oceaan, in twee deeien, Icheidt, waar van het noordlykfte, de zee van Kamtfchatka, genaamd wordt. Men vindt, op fommige deezer eilanden, vuurbergen, bencevens vee! zwavel, en de aardbeevingen zyn er gemeen. De kou is er, des winters , gemaatigd , en des zomers , heeft men er veel mift en neevel. Van 't wesi a ten  i56 XXIV7. HOOFDDEEL, Etn naar 't ooften taande, vindt men, digt ly de ceftkuft van Kamtfchatka, Betringstiïand, zeer ïotzagrigtn welks oevers, door veele zeebeertn , zeeleeuwen, en zeckocijen, bezogt worden. Kupereiland , even als 't voorige , bergagtig en onbewoond. sim , 't welk eenige weinige inwooners heeft. De CUao, of sileittijche eilanden, mede weinig bevolkt. De eilanden van St. jindries, of Nego, zefticn in getal. En cindclyk de Vosftn eilanden, wter inwooners middtlmaatig van geftalte, bruin van vel cn zwart van hair zyn. In den zomer gaan zy, met vellen vsn vogels, by (legt weer, met darmen van walvhfthen , gekleed. Op 't hoofd draagen zy eenen hoed van hout, met veders van eenden en fnoetfcairen van zeeleeuwen vercierd. Door een j;at, in 't fchcibeen van den neus gemaakt, iletkcn zyftaafjes hout, daar zy, by feest, dagen, kiaal - fnocren aan harogen. De klecdcicn der vrouwen zyn van dieicn vellen, hunne naalden van botten, en hun gaaren van gcui&aide darmen , gemaakt. Zy  XXIV. HOOFDDEEL. i9f Zy befchildcrcn hunne wangen, met rooJo en blaauwe ftrecpen. Van lecvenswys koamen zy vry veel, met de Groenlanders, overeen. Zy eeten ongedierte enz. en zyn zeer morsfig; Hun voornaamfte voedfel is vifch en walvifeh-vet. Hunne hutten gclyken, naar die der Kamtfchadalcn, en zes cf zceven derzelvcn maaken een dorp uit. De voornaamflen onder dc Vosfen eilanden zyn. Unalafchka, 't welkt twee brandende bergen , eenen rorfigeit grond , flegt gvas en weinig hout heeftMen vindt er veele vosfen van allerlei kleur, en op de oevers zeeleeuwen enz. Uminak of U.uinga, ineede bergagtig envan do groote Amerikaanfche Iandfpitfe Akfc^ks, welks punt, omtrent op 2:3 graaden lengte cn 54 graaden noordcrbrectte ligr, flegts door eene fmallc zeeengte gefcheiden, dien aren Ifarok noemt, en welke, des winters, met dryf ys, verflopt ligt. De inwooners van dit laatfte eiland, leeven mede, by huisgezinnen, in hutten, namen. 1 3 Ten  U9* XXIV. HOOFD DE E X. Ten laatften moet men nog opmerken-,, 'dat men, op Je landkaarten, in deeze minU tekende ftreeken van den Oceaan, verfcheide landen geteekend vindt, die of bevonden zyn eilanden te vrcezcn , of in 't geheel onbekend zya, HOOFD.  1& VAN A F R I K A. XXV. HOOFDDEEL. Van Eg ïptïn, Be ligging, grenzen en voornaamfte landen van Afrika reeds, in't i D. P. 131, aangweeren zynde, zuilen wy nu de befchryving van dat Waareld - deel beginnen , met die van Egt/>ten , deszelfs noordaoftlykft, en aan Afia grenzend gedeelte. Die gawest , een van de vrocgfl bewoonden cn befchaafften der waareld , wordt bepaald , ten noorden , door dc MiddclanJfche zee; ten ooften,-d^or Steertagtig Arabie, en de Roode zee; ten zuiden , door Nubie , en ten wcflca, door Rarbary.: , bcnecveits deszelfs Wocftenei: I 4 Hst  •aoo XXV. H 0 0 F D D E E L. Het ligt, tusfehen den 2cften en 32ilc« graad van nbordor- breedte , midsgaders ('.en 43 en 54 graad van lengte, 't Getal der inwooners kan niet wel bepaald worden,• fchoon als nog zeer groot, is Let egter, onder de eigendunkiyke heerfchsppy der Turken , zeer verminderd, van't geen het, in vroeger tyden , was. De grootftc bevolking ftrekt zig uit, langs de oevers van den Nyl. Het overigs Tan 't land wordt meeft, door Arabieren en andere zwervende Ramtocn , be. woond. In den zoomer is er dc Lugt zoo heet, dat zy, uit eenen brandenden oren, fch'ynt te kobnaen; vooral in de Tbcbaifchc wocs» tcny, aan den ooftkant van Egypten, waar de wind als een verteerend vuur fchynt, en 't zand geheel rss gebrand is. Geen drupje reegen bevogtïgt cr het aardryk. Verfcheide mylen in 't rond 'vindt men noch boom, noch ftruik, noch dc geringste waterbron. In 't boven cn mïddclfte Egypten, rccger.t het mecde byna nooit, cn zoo cr al téegenvalt, is dezelve niet veel  XXV. HOOFDDEEL. 20*. veel fterker,: dan by ons de daauw. Relzigers , welken er, tot vier en vyf jaaren toe , doorgebragt hebben , zagen er den Hemel, over dag, nooit betrokken, «n by pagf, nooit, van den glans eenes fcfutterend fterren'iehtSj beroofd. Ondertusfehen egter, zyn de nagtcn, in Egypten, zeer koud. ' Onder zulk eene lugts - geftelJheid , zou de Grond, die zelf zandig is, niets voord., brengen, indien riet de overftroomingen van den Nyl . alle deeze nadeden kwa-> men vergoeden Deeze rivier, de eenig-, flc merkwaardige van Egypten, ftroomt,' van 't zuiden, naar 't noorden , midden door het land; doch beflooten, tusfehen twee bergkeerens, die zyn bed, vooral in Opper - Egypte» , vernaauwen, in't overige gedeoltc, ruimer laaten. In 't laatffc van May, of 't begin van Juny , wanneer de zwaarfte reegens , in Ethiopië , vallen,' zwelt deeze rivier, treedt buiten haare oevers, overftrooint het ganfche laage ge* deelte van Eityten , en houdt hetzelve on< «ter water , tot in September of Oflober I $ t*9  feoa XXV. HOOFDDEEL, toe. Ten tyde- wanneer deeze overftrooS&ing, op zyn hoogtstis, ziet men, in de vlaktens van neder Egypten, niets, dan de toppen der bosfcltcn en migtboomen, uit het water, fteeken; tcrwyl de dorpen en vlekken , op natuurlyke , of tioör kunft opgewarpe heuvelj, gebouwd ftaan. Wanneer het water, tot dc hoogte van 24 voeten, klimt, beeft men een zeer £oed jzar te wagten , cn dan ook rigten ■de Egyptenaars groote vreugdebcdryven aan. Wanneer't water hooger kümt, is er daarenteegen febaarshcid te wagten, wyl er dan, naa 't afloopen van't water, geen *yd genoeg overfchict om te zaaien cn ïn tc oogflen. En wanneer ft water ntet hooger klimt, dan 16 voet , dan krygt het land zyne vrugtbaarhcid niet; in welk fiatfl geval de Egyptenaaren, van fchatting» vry zyn. Te Cairo is esne groote put, aeet eene Kolom, in deszelfs midden, op. gerigt, ten einde cr de hoogte van't water cp waar te neemea. Wanneer 't zeite , tot eene zettere hoogte , gakomen is. wos>  XXV. HOOFDDEEL, ao$ worden dc dyken, in tecgenweordigkeltl ran den Turkfchcn Basfa en zyne grooten,, geopend, en 't Nylwater gclaaten, in cea kanaal, dat, door de ftad Cairo , loopt,; cn 't zelve verder, door middel van affnydingen , over dc velden en tuinen, uitftort. Geduurende de overflroming , laats de rivier een zoo vrugtbaar flib, op do velden, vallen, dat de landman , na 'C afloop en des waters, byna niets ander* te doen heelt, dan zyn graan, injden grond,' te werpen, cn zyn vee , op de velden,' te dryven; tCrwyi in minder dan zes weeken tyd, bet ganfebe land overdekt ftaat, met gras, bencevens allerlei plantgcwasfcn en graanen '", tot zulk eenen overvloed, dat Egypten altoos, als den graanzolder is aangezien, eerft van 't Roomfche en daar na van 't Tqrkfcbe Ryk. De bebouwing van ryft, fuikerrict, meloenen en andere planten , die water noodig hebben, wordt bevorderd, door kleine afleidisgen , uit vyvers en watetbecken', gemaakt, welken Ken ten dien einde gegraaven heeft, en waaruit het water, door osfen, weidt op» I 6 Jt»  304 XXV. HOOFDDEEL. getrokken. Vbords groeien er allerlei fyne vrugten, als oranje-appelen, limoenen, vygen , druiven , dadels , palmboomen, «laar men wyn uit trekt , olyven , fene , «saslia, balfem - gommen enz. Maart en April zyn er de oogftmaanden en geeven cc"nen driedubbelen oogft, te wceten eenen van Litouwen comcommers, welke laatften 't voernEamflc voedfcl der inwooners uitmaa. ken, eenen van kooren, en eenen van meloenen. Ook groeit hier, aan den waterkant, de papierftrulk, waarvan men, in oude tyden, 't ecifte papier,'el liever de eerde Hof, om op te fchryven. gemaakt heeft. !»a de overftrooming geeft de be« flikte grond zeer ongezonde dampen op. In Egrpten heeft men , bebalven veele ezels cn paarden , die van een fraai ras ayn,'cene meenigte van rund - vee, kameclen cn ' drommedarisfen; en in't wild, tygers, hyena 's , Antelopcn, aapen, een foort van rotten, Jcbncumo'ns genaamd, ka. jrieleons, die men geduurig van kleur ziet veranderen, crocodiiien, Nylpairdcn, (Hypyopotames) Uruisvogels, dc ibis, zynde een ces  XXV. HOOFDDEEL. ao$ een foort van eendvogel, die veele Tangen en vergiftigd ongedierte opeet, en dies. wecgens, in oude tyder., voor heilig gehouden werdt, pelikanen, allerlei water vogels enz. Dc voornaamfte handwerke» der Egyptenaars beftaan, in ünne - wolleen zyde (lofFen, leer, tapyten enz. Tea aanzieT des koophandels, beftaat de uit voer, in ruw en bewerkt vlas, gaar ja, catoen, catoene Iynwaten, leer van allerlei foort, geel wafch, ammoniak zout, fafFraa», fuiker, fene en casfi'a. De Arabieren bren. gen, naar'Suez, vee! kofFy, droogeryen', fpeceryen, catoene Iywaatcn , en andere waaren, welken, van daar, naar Europa verzonden worden. Eertyds v/erdt zelfs de geheele Ooflhdifche handel, over de Roode zee cn Egypten , gcdreeven ; en thans worden er poogingen aangewend, «m denzelven wederom derwaards over te brengen. Verfcheide Eurdpifche natiën houden Cohfuls , in Egypten , vooral te Aleiandrie, tot bevordering van den koophandel; die egter, door de tollen en knevefryen I 7 der  ao6 XXV. HOOFDDEEL; der Turken, aan den eenen , en door de looveryender Arabieren, aan den anderen kant, zeer gsdrukt en onveilig gemaakt wordt. De Egyptenaars feboon gceftig cn vernuf. tig, zyn lui, bedrieglyk, gierig, diefagtig, cn liggen gedrukt, onder eene harde flaverny. Be afftammelingen der oude Egyptenaarcm worden, door den naam van Copten , on« icricheiden, cn zyn Jacobitifche Chiftencn van Godsdienft. Dej overige inwooners zyn meeft MabometaanfcK Die geenen, welken de ftrecken, wat ver van den Nyl afliggende, bewoonen , zyn van Arabife'hen afkomft, donkerbruin van vervv, cn behouden nog dc eenvoudigheid der oude aartsvaderlyke zeeden. Zy genecren zig,. Biet dc vecboedery, en een gedeelte van kun leidt een omzwervend lecven. De Coptifche en Arabiühe inwooners van Egypten gaan zeer eenvoudig gekleed , in blaauw, of by opfchik, wit linnen, met een laakenfchen rok, daar onder , of er «er. neen. Dc Turken daar en teegen keii»  /XXV. HOOFDDEEL. iof hebben hunne eigc kleeding behouden, era onderfcheiden zig daarenboven, door hun. ne trotfchhei'd en overmoed. Eindelyk vindt men ook Jooden en Chriftenen, in Egypten. De vrouwen gaan ar flegt gekleed, fchoon veelen er zyde ftoffen toe gebruiken. Die geenen, die zig niet te veel aan de zon,blootitellen , zyn fraai van rerw en trekken. Voords ontmoet mca,. in dit land, eene groote meenigte van goochelaars , waarzeggers, kwakzalvers enz. Dc weetenfehappen, welken er eertyds zeer bloeiden, zyn er thans geheel vervallen;, bepaalende zich de ganfehc kennis der hedendaagfehe Egyptenaaren, tot de cyf. ferkunft, dc ftcrrewlchelary, eenige voorfchriften van de geneeskunde , [en eenige kennis van de» Mabometaanfchen Godsdienft. Egypten ligt thans, onder de Tufkfche overheerfching, gebukt. De Pacha egter,. welke, door de Porta, gezonden wordt, em , over geheel Egypten , te gebieden, beeft weinig gezag. De Beis, of Begsy üellien, over de byzoEdere landtchappen,.  2o3 XXV. HOOFDDEEL. gefield zyn, houden hem, in een foort van gevangenfehap , maatigen zig al de magt aan, en gebruiken dezelve alken, om elkander te beoorloogen cn den voet te ligten. Dus dit fchoone land, thans ligt te kwyncn, ouder een mengfel van regeeringloosheid , Qaverny er. burgerkryg, aan welke laatfte egter de Turken eigenlyfcalleen deel ncemen; terwyl bovendien de peft en de duurte van levens middelen, door de onveiligheid der weegen, veroorzaakt, er, van tyd tot tyd, de grootfte vcrwoeftingen aanrigtcn. De inkömften, welVen' dc Porta, uit Ut land, trekt, bedraagen, flegts tien millioenen, waar van nog twee derden, in *t land, blyven. Dc Paeha heeft flegts tien of twaalfduizend man Janitfaarcn enz. op de been; terwyl elk der zeitien Egyptifche lahdoverften , Vors. ten, of Bjis, zyne- eige leegermagt heeft, door middel dcrwelke hy zyne onafhaaklykViCiJ lkande houdt. Egypten wordt, in drie deelen. ver«lecld. j. Opper Egypttn, eertyds Thebais, thans . Sai: 9 *  XXV HOOFDDEEL. 109 Saida genaamd , is, Toor een gedeelte, woqst. De Nyl ftort cr zig, in verfcheide watervallen, needer, waar onder fommigen flegts klein zyn , anderen, volgens de oude bcrigten althans, twee honderd voeten hoog , met een vcrfchriklyk gedruifch', van de fpitsen der ftellé rotten, nederftortcn. Men vindt er, langs dc zo» évengemelderivier, Girgi, eencgroote voikrykc rtad, waar veel handel, in kooren, Iywaatenén wol,gedfeeven wordt. Sioud. of Aziot, door fommigen , verkecrdlyk Sairl genaamd, waar de befte lywaateh van Egypten worden geweeven. Kcne , of Kous, eertyds Coptos mede handelryk , en niet ver van de puinhoopen der oude vermaarde ftad Thebes, waar men nog vee» 1c fchoone tempels, paleizen, colommen, cn ftandbeelden van ongemcer.e grootte ziet. Asna, eene fraaje ftad, met fchoone gebouwen en oudheeden, voorzien; dc in» wooners zyn ryk, in vee en kooren, en dryven veel handel , op Nubie. Souena, ef dsvan, eertyds Syena, digt by de groeven  iio XXV.HOOFDDEEL. ren vtn granice-ftccn, uit dewclken de ou* de Egyptenaars hunne- groote ftandsaalden maakten. Ibrim, hy de watervallen des Nyis. in dat gedeelte van Nubie, 't welk, met Opper-Egypten, vercenigd is. 2. In Middel- Egypten, vindt m?n Kiiro, de hoofdftad van 't ganfehc land , eene groote , eertyds volkrykc , doch thans, door de pest, grootendeels ontvlokte ftad, in dewelke , zoo men zegt;, over de duizend Moskeeën geteld worden. Dc nufzen zyn er laag cn flegt gebouwd, fchoon fommigen van haitfteen; de ftraaten morsiig en niet geplaveid; daarteegea ziet men er veele tuinen, midsgaders veele vyvers, die, gedaurendc de overftrooming, vol water , en met fchuitjes overdekt zyn, maar geduurende de vier «verige maanden, eenen overvloed van tuinvrugten geeven. Buiten de ftad, ligt een kafteel, op eene rots, daar dc Pacha zyn vcrblyf houdt, en waar men nog eene oude waterleiding ziet, op 310 boogen ruftende. Te Kairo wordt veel handel gcdreeven, midsgaders vee-  XXV, HOOFDDEEL, ars veele Turkfche tapyten gemaakt. Teegen over de Had, aan de overzyde des Nyls, pleeg, het oude Meauphis tc ftaan; en drie uuren verder vindt men de beroem» de Pyramiden , welken waarfchynlyk , tot graffteeden , voor eenige koningen van Egypten, gediend hebben. De grootfte derzelven , (even gelyk de overigen, op eene rots, gebouwd,) heeft een vierkante bails, waar van elke zyde öób voeten lang., is; voords is dezelve met trappen opgebouwd, en eindigt boven , in een platr zoo groot, dat er dertig menfehen op ftaan kunnen, fchoon *t van beneeden„. gezien, eene fpitfe punt gelyke. De hoog» te is, loodregt, omtrent 4.60 voeten. De overige begraafplaatsen der oude Egypte» naaien zyn onderaardfche kluizen van eene verb3azende grootte , vol mummiën, of gebalsemde lyken, die nog nitt zyn vergaan, fchoon men meent, dat foinrnL gen derzelven 3000 jaaren oud zyn. Dff kunst deezer balfeming is thans verlooren* Het doolhof, gedeeltlyk onder den grond, an eene «armere rots, uitgehouwen, be-  ai 2 XXV. HOOFDDEEL. (laat, uit twaalf paleizen en duizend huizen, zoodaanig door een gebouwd, dat het daarom den naam van doolhof gekreegen heeft. liet meer, eertyds Moeris genaamd, was gemaakt, tot eene groote verzamel-plaats van water, om de ove ftroomingen van den Nyl, waar mede 't zelve, door middel van kanaalcn , gemeenfehap had, op een zoeker pyl, te houden. Met een woord, dc geheele landllreek, rondom Kairo , is als eene verzameling van oudbecden, waaronder dc alleroudftèn de verbaazcndilen , die van laatcr tyd de fraaiflen zyn. Onder deeze laatften munten de gebeeldhouwde ftandnaald van Cleopatra en de Corinthifche colom van Pompejus, xvaar van de fchaft , uit eenen enkelen flcen van omtrent go voeten boog, beftaat , byzonder uit. Ten oosten van Cairo, liggen de puinhoopen van 't eude Heliopolis. Fioutn; tusfehen 't meer van Kern en den Nyl; op een Kanaal, in den vrugtbaarften or>rd van Egypten , is vry groot een en volkryk. Suez, met eene haven, ligt, tusfehen de noordlykftc punt der  XXV. HOOFDD.EEL. **| der Roode zee , en de landengte van Suez, welke Afrika vaftbegt aan Afia, co by de 50 uuren gaans breed is. 3. In Neder Egypten, vindt men Aiexandrie, of Seandcron , met eene haven aan dc Middelatidfche Zee, eene groote, han. delryke ftad, daar eenige Eurcpifchc na. tien hunne Confuls hebben, en veele, zeer jyke, Joodfche kooplieden woonen, die de tollen van den Tiukfcben Sultan ia pagt hebben. Verfcheide van de moskeeën, baden enz. zyn gebouwd, tusfehen do ©veiblyffels der oude pragtige flad v.-n denzelfden naam ,. cn maaken eene zeer grootfche vertooning. Rozette, of Rasilt, aan den wefliyken arm des Nyis , is vry harde.'ryk, cn zeer,fraai geleegen, hebbende 't uitzigt, op dc fraaje landftreck Delta genaamd , en welke beflaat , uit een laagen grond, door den Nyl. tusfehen deszelfs monden, opgeworpen, die zeer vrugtbaar is, cn veel vlas opleevert. Damt. tui, eertyds Pelufium, aan den oustlyken arm des Nyls geleegen. HOOFD-  XXVI. HOOFDDEEL. Van Barbaryb. «piïB a*tz, 't welk , door dc lange JL) bergkecten Atlas, gefcheiden wordt, in twee deelen, eigenlyk Barbarye, ten noorden, cn Biledulgcrid, ten zuiden, ftrekt jflguiÊ, vafl Egypten af, tot aan den WestJyken Oceaan toe, tusfehen den 8 en 43 Gn»ad van lengte, midsgaders den 25 cn 38 graad van noorderbreette ; wordende bepaald, ten noorden, door dc Middclandfche zee, ten oosten, door Egypten, ten zuiden, door dc landitreek Saara, of de WoefteW re , en ten wcitea, door de Atlantifche ace. De Lugt is, in eigenly* Barbarye , ten Koorden van den Atlas geleegen , zeer heet, in 't midden van den zoomcr, maar aa>  X XVI. IIO O F D D E E L. si£ anders vry gcmantigd. De Crond is er, zoo vrugtbaar van aart, dat dit géwèÜ , ten tyde der Romeinen, als den lufthof der aarde befchouwd werdt, en ook nog heesden , niet tegcnftaandc de flcgtc bebouwing en de flaverny, waaronder 'c lichaam der inwooners zugt, nog veel kooren, druiven, olyyen, daadels, vygen, amandelen, appeleb, pecren, kersfer, citroenen, limoenen, oranje appelen, granaat appelen, vlas, hennip, mitdsgaders eene meenigte van wor. tcls en tuinvrugten, voordbrcngt. Te Algiers wordt veel falpeetcr en zout gemaakt; terwyl andere plaatsen van Barbarye mynen van lood cn yzer geeven. In de woes; te ftreeken vindt men zeer veele leeuwen, tygcrs, luipaarden, hyena's, beeren, ka. mcleons, adders, fcorpioencn en ikngen van de verfcbriklykfte grootte. De paatden zyn er zeer fraai , de koeijen zeer klein, de fchaapen en geiten groot,- en tot laftdleren , heeft men cr eene meenigte kameclen, drommedarisfen, muilezels, ezcls enz, De zeekatten leevcren een o* vervloed van voortreflyke vifch. De  aï6 XXVI. HOOFDDEEL De inwooners der Harbaryfcbe Itaaterj, grootendcc'.s van hunne zeerooveryen befiaande, dryven eigenïyk geen handel, met hunne eigefebecpen, maar laatcn denzel. ven geheel over aan cfc Europfche nat ien. of aan die Joodcn cn Chrïflenen, die, ondei hen, geveltigd zyn. Hunrte voornaamfte fabrieken, bt liaan , in Marokkaan'fch ker, zydeftoffen, lywaatcn, fync matten, geborduurde neusdoeken, tapyten enz. van al het welke veel uitgevoerd wordt, gelyk mede veel olyphantstanden, vceren van ftruisvogds, kooper, tin, wol, huiden, honig, wafch, fandrak, arabifchc gom, daaecls en ïndcre vrugten van 't land; waartcegpri ir.cn er veel timmerhout, kruid, gefebut enlaiferfei roodwendighetden.des lecvens inbrengt. Ondéiïusféheri valt het Boeilyk, met hun, te hamdelfcn, weegens bun wispeltuurig, willekeurig cn bcdrieglyk gcdlagj De Marokkaar.cn in 't by* zender dryven veel koopmanfebap , ir-ct karavanen, op Mekka, Medina, en verfcheide gcweüen, in 't midden van Afrika, geleegen, Tan waarzyvetlc Necgeiflaa- VCH  XXVI. HOOFDDEEL, ti^ ven te rug bicngen, die, niet alleen ia hunne huizen, maar 'ook in hunne lceger. dienen. Wanneer de zeeroovers deezer rtreeken eenig Cinften fchip veroveren, llar.n zy alle de manfehappen, in de bocijen, cn verkoopes ze, tot ilaaven. Dc EuropifcHe zeemogciulheedcn dulden niet alleen deeze behandeling, maar de meeftcn onderwerpen zig zelfs aan eenen jaarlykfcheH eyns , onder den naam van gefchenken, aan deeze roovcr - maatfehappyen betaald, en grootendeels beftaandc, in die zelfde krygs-amuniticn, waar door zy zig in ftaat ftcüen , om hunne roveryen voord te zetten , of ten minftcn te doen vreczen. Eene vernedering, waarover men zou moeten verwonderd ftaan, indien men niet wift, wat ftaatkundigc inzigten, oneenigheeden, en de jaloczy van den koophandel vermoogen, onr eenen ftap te beletten, tot welken alle de zeemoogendheeden de handen zouden moeten in eenflaan en clkan-> deren gemeenfchaplyk helpen. K De  '*i8 XXVI. HOOFDDEEL. Dc Inwooners van Barbarye zyn onkundig, zonder fmaak voor dc kunften en weetenfehappen, gierig, wreed, mistrouwend cn wraakzugtig. Zy zyn vry goede zeelic. den, fchoone zyde Europeaanen, ta't bou. wen cn bevaaren der fcheepen, niet cve> naaren ; maar wanneer zy van naby handgemeen worden, vegten zy verwoed. De groote hoop der onderdaanen is arm. Die geenen, die wat dieper landwaards inwoonen , zyn zagtaartigcr, dan de overigen, en herbergzaam; ja hoe verder zy, van dc zitplaatsen hunner regeeringen afwoonen, hoe zuiverer hunne zceden zyn. Voor 't overige zyn zy , en wel vooral de geenen, die van de Arabieren afftammen, zeer lèevendig en vergenoegd, hoe weinig ook, door hunnen toeftand, begun. ftigd; cn leeven vreedzaam, onder elkanderen, daar zy byna niets hebben te verliezen of elkandercn te ontr'oovcn. Beiden de Moorcn en Arabieren worden verdrukt, door ccn klein getal Turken, 't uitvaagfel van Conftantinopelcn. De heerfchendc Godsdienst is de Mahomctaanfche. Bin- nens-  XXVi. HOOFDDEEL, éitj wcnslands wordt neg de otide Africaanfche taal gefprooken; langs dc kusten daar ca teegen een foort van baftaard Arabifch, -een mcngfel van verfcheide taaien, Lingu» Franca genaamd. De overblyffels van oudheid, welken, in dit land, nog in weezert zyn, liggen, door 't verzuimen de onver» fchilligheid der inwooners, verwaarloosd en onbekend. De Regeerings. inrigtingen zyn er zeer flegt; In Marokko fpcelen de Keizers, feedert eenige eeuwen, te gelyker tyd, vcor party, regter en beul; en de voorbeelden van wispeltuurigheid , buitenfporighcid cn wreedheid, door dezclven, gegeeven, zyn zoo mcenigvuldig, als verbaa» zend. In afweezigheid van den Keizer p hebben er de krygsbevelhebbers 't regt van leeven en dood, en zelden ftooren zy zig aan eenigen vorm van regtspleeging. Daar geene krygsbevelhebbers zyn, is de Muftï opperregter, en de Cadis regters, onder hem. Schoon niet onderdaanig aan den Sultan , erkent de Keizer- van Marokko «gter deszelfs meerderheid en bewylt beui K s ccn  £i0 XXVI. HOOFDDEEL. een fcort van hulde, als aan den oppersten Reprxfemant van Mahomet. De Suaten van Allgfert', Tunis cn Trifoli , die men fomtyds Gcmecne-b-ften noemt . en fomtyds Korigrykcn , worden wel, door Tuikfchc Pacha 's of Deis, gelegeerd, doch derzclver woeste onatrdaanen'bewyzen weinig gehoorzaamheid aan bun gezag. Wanneer de plaats van Dei, openvalt, het geen zeer dikwüs, dorr moord, gefchiedt , heeft ider Soldaat; in 'r keger. eene Item, om zynen opvoleer te verkiezen ; en fehocn dit vceltyds niet zonder bloedflorting tocgaa, is egter de nieuwe Dei zoo r.-.s niet beroemd, of ten ieder erkent en gehoorzaamt hem , met vreugd. Hy moet, dcor den Sultan, beveiligd worden, 't welk deeze byna nooit weigert. Het gezag deezer Deis is volflrekt cn willekeurig. Drzelven plecgen flegts eene gerit ge febattitig aan den Sultan te bttaalcn , doch ook dit hebben zy feedert geweigerd. Waaneer de Sultan, in oorlog , raakt, Ui et ecr.ige Christen JMoógendheld, vraagt hy hnnne hulp, a 1 even  XXVI. HOOFDDEEL. sattf even als die van den; Keizer van Marocco, maar wordt zelde.) gehoorzaamd, lij a'uJ aaakea van aangelegenheid dient de Dei 't gevoelen in tc net men van eenen raad, uis een zeeker getal Paeha 's of krygsover.ten bcftaanie, die gemcenlyk -partycu , onder 't krygs volk, maaken, en IbmiyJ» den Dei, zelfs midden in den Raad, vei moorden; wanneer de flerkfte zyn opvolger ptordt. Eene ongelukkige onderneming in den krvgj of een al te vreedzaam gedrag, is daartoedik wils genoeg. De inkomsten van elk deezer Deis , gelyk mede die van den Keizer van Marokko , worden gcfehat, voor elk derzelven, op eene foi» van ;> tot 17 ton. Zy ontftaan, uit een aandeel in de geroofde pryzen , uit de rantsoenen der Chriftcnflaaven, uit een klein hoofdgeld en uit eene helafting, op-den handel der Europifche volken , in deeze landen , gelegd. Daarenboven heeft dc Keizer van Marokko aandeel , in den handel, door de Karavanen, op't land der Neegers cn elders., gcdreeven. Z/ne onder» daauen kannen naauwlyks gezegd worden CO»  *aa XXVI. HOOFDDEEL. irenigen eigendem te hebben-, die der »-yerige' liarbaatyfche Staaten daarcnteegen houden hun regt,. deezen aangaande, ten Jlerktte vast, De Keiztr van Marokko. Jcan wel 100, oco man te Velde brengen, maar de grootste kragt zynes leegers ligt,, in zyne ruitery, beftaandc uit Neger- Aasven , die , in hunne eerde jeugd, na» Jdarokko, gebragt en aldaar opgevoed, en dus geenen anderen ftaat, dan dien .van Haavemy, en geenen anderen mceftcr, dan den Keizer, kennende, de fttrkfte (leunen tzyner dwingeland? zyn. De Algeryr.er» houden 65CO man, op de been, allen Turken, of Soldaatcn- kinderen; behalven neg 2000 man Moorfehe ruitery, die men egser weinig verhouwt, als vyanden der Turken zynde. De zeemagt beftaat, uit eenige weinige Oorlegs - Fregatten , en t-sn zeeker getal rocifcheepen , die, fterk bemand zynde en zeer fnelvaarende, tot het maaken van pryzen, zeer gef-hikt zyn- I. Op de Kust vin Bamaite , vindt mea, van. 't oostcB af beginnende. 1. Het  XXVL HOOFDDEEL. 223 1. Het land Demi , of Barca , eertyds een Koningryk , aan de Turken onder, ■worpen, doch waarvan men thans niet. met zekerheid, weet, of't onder den Pacha van Egypten, of dien van Tripoli be. hoore, dan wel onafhaoklyk zy. Eertyds maakte het een gedeelte van Lybie uit, cn bevatte dc Cyrenifehe en Marmarifche ge. weften; dc lugt is er ongelyk, de grond, langs de zeekuften, vrugtbaar en wel be« volkt; maar in dc binnenfte deelcn van 't land onvrugtbaarj en byna woeft. Men vindt er Derne, dc houfdftad , aan zee. teG oosten van Kaap Razat, vry wel verfterkt en bevolkt. Grene, of Curea, eer. tyds Cyrcnc. Tolomcta , eertyds Ptolcmais, geleegen, by dc Golf va» Sydre,. eertyds Syrtis, zeer gevaarlyk, rdoor dcs« zelfs ondiepten, rotfen en zandbanken. 2. De ftaat van Triptli heeft eenen zan* digen, onvrtigtbaaren grond, welke egter, langs de kusten , citroenen , limoenen , oranje appelen, allerbeste faffraan, benec; vens e«ne plant voordbrengt , (Lotos genaamd, van welkers vrugt, naar onze kers»' K 4-  424 XXVI. H O O F D D E E L. fen, gelykcnde , een zeer lekkere drank gemaakt worde. De inwooners van dc; zen ftaat, worden, op een getal va* vier of vyfmaali honderd duizend , gereekesd. Men vindt cr Lebeda , eer tyds Leptis. Tripoli , de Hoofdftad , zeer oud cn wel verfterkt , maar gebrek aan verfch water hebbende; cr wordt vry veel handel gcdreeven , en bthalyen da Turken en Moeren, zyn er ook veele Jooden cn eenige Christenen wonagtig. Eav ra mede vry handelryk. Het eiland Zeibi pi Gerhe. enz. 3. De ftaat van Tunis , het oud eigeniyk Afrika cn Byzacenc bevattende , gclykt, tan grond, r;aar Tripoli, behalven dat cr, op fommige plaatfcn, veel hoorn wast, en wordt, voorden befchaafften van alle deeze fiaaten, gehouden. De kunsten en handwerken zyn cr, ia ccr.igen bloei , cn de Inwooners verdaan z\% thans zeer wel, op alles wat, tot het weefgetouw, behoort. Daarby zjn zy maatig , zindelyk , gerecgeld, cn vricndlyk, in hun gedrag, en de vrouwen zyn cr frj-J. Men vindt er d , onder de Farbaiyfche ftaaten» De Divan, of Raad beftaat er , uit wgt agthond-.rd pertbonen ,. wyl alle krygs- bevelhebbers, in den zei cn, zlttirg hebben. De geheele ftaat \%, in drie Gouvernement ten, verdeeld, dat van 't ooften,, dat. vart *t wtkeu, en dat van 't zuiden; dc Gou* X s ver*  satt XXVI. HOOFDDEEL. vcrneur of Bei van dit laatfte woont, onder tenten, wyl er geene fteeden, in zyn Gouvernement, zyn. Algiers, eertyds Ma»» jitanifch Caïfarea, is eeie groote, fraaie, jyke ftad, wel verfterkt, met eene haaven aan de middclandfche zee, voorzien, cn ainphitheaters wys, op de afhelling van eenen berg, gebouwd. Zy bevat, zegt men, 300, ooo Mahometaauen , 15000 Jooden , *n 2oooChristen flaaven. De ftraaten zyn naauw; de daken, die plat ea met aarde be» dekt zyn, dienen, tet tuinen, terwyl de ftad daarenboven, met vealc tuinen, omringd is. Cenftantine, eertyds Cirthe, ia eene zeer voordeelige ligging , heeft nog •enige overblyfsels' van oude, Romeinfche werken, die deszelfs voorigen pragt bewyzen. Bone, eertyds Hypponc, met eene haven, in eenen grond, .die goede wei. den, voortreflyke vrugten, en veel kooren geeft. Bugia of Trcmecen, wel bevolkt cn verfterkt. Oran en MarsalquT. vit, of la Marco, mede verfterkt, en met goede havens voorzien , koomen aan de Spanjaarden toej  XXVI. HOOFDDEEL, sajr 5. Dc Koningryken van Fez en Merofc» ki , eertyds Mauritania Tingitana genaamd , zyn wel bevolkt cn brengen vee« le vrugten en graanen vaord. Men vindt er Fez, op de rivier van denzelfden naam, eene fraaie , ryke, handeldryvende e» wel bevolkte ftad, in drie fleeden ver.' deeld. Er is eene verbazend groote Moskee, die, zoo men zegt, 30 deuren heeft, en 300 waterbakken, om zig, naar de wyze der Mahomctaanen , voor 't gebed, in te wasfehen. Ook is er eene Arabifche Academie. Mequinez eene nieuwe , wel bevolkte ftad , wsar de Keizer zyn vcrblyf houdt cn een pragtig palcis heeft» Meliüa, Pignon de Vele* en Ceuta, de laatste met eene haaven aan de ftraar van Gibraltar, zyn drie veftingen , aan de Spanjaarden toekomende. Tanger,- eertyds Tingis genaamd. Jetuan, in eene fraaie vlakte, met boomgaarden, omringd; cr is een fchoon paleis en een oud katteel;; er wooncn veele Jooden, en er wordt veel handel gedreeven, mitsgaders veele leevens «iddelen, paar Gibraltar, uitgevoerd. Lar» c 6 mU&-  228 XXVI. HOOFDDEEL. racfee, rnct eene haven en een kaftel, aan den mond eer.cr rivier van den zelfden naam. Sale, eene oude, fterke ftad , op de rivier Gucrou , met eene haven aan den Oceaan, waar veeic rootfcheepen uitgeruit worden. Marocco, met eene fchoone veiling. Saffie, fraai en handelryk, op den Oceaan. Mazagan, aan de Portug.eeacn toekomende. II. Hiledulgeiud is een droog, zandig, dor en gedeeltlyk bergagtig gewest , het welk Hyna geene rivieren heeft, cn niet veel voortbrengt , bchalvcn, in fommige ftreeken, eene groote meenigte van dadelboomen. De lugt is er heft en brandend; het zand wordt er fomtyds , met geheele wolken, opgenoomen en geeft vervolgens zuUc ftoningen , dat er wel eens menfchen en vee onder begraaven raaken. Do inwooners zyn tenger, zwartagtig, vry fterk cn gez nd , behalven dat zy, met fcheurbutk, in 't tandvleefch, en brand, in de ocgen, geplaagd zyn. Zy krygen vroeg gerimpeld vel cn grys hair. Zy worden atgefchUderd als vry wocit, trouwlcos en  XXVÏ. HOOFDDEEL. 229 en diefagtig; en Hammen, gedceltlyk van de oude Arrikaanea, gtedeétlyk van de Arabiercn, af. De Arabieren, die er woo< ncn, zvn vry en onaf funk lyk , en begeeven zig, in dienit der nabuirrige vorften. Zy zyn zeei gefteld , op de jagf, vooraf van flruisvoogels, waar van zy het vleefch eetc-n, de vecrcn , teegen gritanen enz. verruilen, de klaauwen , tot een cieraad, in de ooren, en anderen opfchik, gebruiken, het vet als medicyn, inneemeri, ca van "t vel zakken enz. maaken. Voords eeten zy'c vleefch van kameclen en geiten, en drinken er de melk van, die onderhen gërneener &=ï dan 't wa'er, waaraan zy groot gebrek hebben. Zy zyn zeer weinig onderrigf, fchoon zy fchoolen voor de jcagd hebben; maartoc*. nenveel gefebtktheid, voor de dichtkunst, byzonder voor fabelen en gelykonisféri, waartoe zy zeer veel vinding hebben. De landbouw en handwerken worden giootcn. deels aan dc vrouwe»] cn flaaven overgelaaten. De pa r ten warden meest, op de jagt, gebruikt. De wo-ftcioèa zyn vo) wild, veriehcurerid gedierte. & 7 Vin  £30 XXVI. HOOFDDEEL; Van 't westen, naar 't oosten,, vindt men, in Biledulgerid , de volgende la», tien. 1. Het koningryi Sus, van Marokko afhanglyk, geeft de beste krygslieden van Afrika, en wordt diesweegens ook, door den Keizer, ontzien en nooit zwaar belast. De hoofdftad Sus, of Taiudan is groot, ryk en wel verfterkt. 2. Het koningryk Tafilet, mede onder. Marokko ftaamle, heeft eene handelryke hoofdftad van denzelfden naam, op de rivier» 1 afliet, geleegen, en door een kas» teel verdeedigd. Kueva, groot e» welgebouwd , is de hoofdftad van 't land Dahra of Dias , tot dit Ryk 9 behoorende. 3. Het koningryk Sugulmstfi, thans aan de Arabieren toekomende, geeft graanen en vrugten, bencevens mynen van yzer,. lood en antimome. De hoofdftad Sugul. inesfe ligt, in eene vlakte, op de Zis, en had eertyds hoogc , fchoone muuren, die tbans vervallen zyn. L ty. Het landfehap Tegmrin, van Algiers  XXVI. HOOFDDEEL, afhanklyk, is een fchoon gewest, waar men veele wélbevolkte dorpen cn kasteden vindt. Het dient, tot eene verzamelplaats, aan de karavanen, die de woefteine .9aara door moeten, om, op Nigritie, te gaan han< delen. 5. De landflreeken Zab enMezib, mede van Algiers afhangende, zyn alleen doosgebrek aan water onvrugtbaar. Men ont. moet er eene meenigte fcorpioenen De voornaamfte ftad Pescara ligt aan den voet van den berg Atlas; haare inwooners zyn-. vriendlyker , omtrent de vreemdelingen, dan hunne overige landsgenooten. 6". In de landflreeken Gerid, of eigen'yk Bihdulgerii, Tocortc-, Huergutla , en Gadume , gedeeltlyk afhangende van Tunis, gedeeltlyk van Tripoli, of misfehien thans enafbanklyk, vindt men Tusera, in eene» oord, waar veele dadels wasfen. Er wordr; eene jaarmarkt gehouden, die veele kooplie» den, ui: dc nabuurigc gewesten, trekt DeArabifche en Afrikaanfche inwooners, welken flegts ? door eene rivier, midden door dc  a32 XXVI. HOOFDDEEL: de ftad loopende,. van eltanderen gefcheiden worden, beoorloogen eikanderen zeer dikwils; doch vereenigen zig, wanneer men hen, onder een vreemd juk, brengen wü. Tocoite,. op eenen berg, by eene kleine rivier. Gadumc, wier inwooners, met de N.-egers, handel dryven, en ryk zyn, in dacleN cn zdver. 7. Het koningrykj'vaji den Faifan, of Fez* Jen geeft veele dadels en fene. Ten oosten deszelven ligt het R nj:m , of verfteei.de land. het welk onbewoond is. 8. De landfehapp n QngutU, en Siotuh, maaken een gedeelte der . woesteine van Barca uit. De ftad Siouah is een foort van gemccr.ebesr, van Tripoli afhangende;, in. haare nabuurfchap fiondt eertyds dc tempel van Jupitel iiammon. HOOFD?  XXVII. HOOFDDEEL., Vak' Sa ara 3 of de Wjesteins van Bar.bAr.ye, benee» yeris de Canariscue Ei- fj lantka. p«e landftreek Saara , of WossTEiire van iUünnra ligt, tusfehen den 15. en 27 graad van noordercreette, beneevens den 1 en 47 graad van lengte; wordende bepaald, ten noorden , door Bileaulgerid, ten oosten, door Egypten en Nubie, ten zuiden, door Nigritie en Guinea, en ten westen , door de zee. Dit gewest is nog mnder bewoond, dan dat van Bili luD gerid, wyl dc hitje er byna onverdraaglyk is, de droogte zoo groot, dat men er hoti» derd uuren ver reizen kan , zonder een iiun, witer re vinden , en de grond, op- veele  *M XXVII. HOOFDDEEL. veele plaatfen, als eene enkele zee va;. Band. Ook brengt dezelve weinig voord, behalve» in fommige der zuidlyke ftreeker, die beeter bewaterd zynde, kooren, ryst, gierst en vrugten, vooral daadels gceven. Behalven de kameelcn, zeer fraaie paarden, en ander tam vee, heeft me» 'er een foort van frfcaapen, Adimnaim genaamd, dievan de grootte eenes ezels zyn, hangende ©oren hebben, korte, zagte , en fync wol,, en zoo veel kragt , dat zy een mesfcS verfcheide rayten ver kunnen draagen. In *t wild vindt men er eene ongeloofiyke meenigte van flruisvogels, leeuwen, luipaarden, tygers , wolven cn andere verfcheurende dieren» De inwooners, eertyds 'Gettilen en Ga» ranranren genaamd , zyn, gedceltelyk van Arabifche, gedceltelyk van Afrrikaanfche afkomfl:, dra-jende deeze iaatft.cn den naam van Berebeeren. Zy zyn bruin van yerw, cn hebben geheel andere trekken, dan de Neegcrs, fchoon zy, van dezelvcn , op fommige plaatfcn, flegts , door de rivier Senegal, gefcheiden worden. Meelt, belyden  XXVII. HOOFDDEEL. sS£ zy den Mahometaanfchen godsdienst ; fchoon fommigen nog 't vuur aanbidden. Zy zyn van middelmaatige geftalte en welgemaakt;. de vrouwen gaan gefluierd, era leeven zeer afgezonderd van de mans. Dce. zen drasgan zeer wyde hembden, met ee» nen gordel, om 't lyf, vaftgcbonden, halve laarfen , een foort van mutsen , cn fooi', tyds eenen langen ovcrrok van wit of ge. fircept katoen. De arme lieden verge* neegen zig, met een ft-uk Iaaken, of doek,, om 't lyf, te liaan. De vrouwen draagen veele oorringen, armbanden, kettingen enz. Zy leeven, onder tenten, die zy, in ronde kringen, by een plaatfen , 't vee, in 't airdden, teatende, en fchildwagten in 't rond uitzettende , om by tyds , weegenï de aannadeting van wilde dieren of roovers, te worden gewaarfchouwd. Zy hebben Weinig huisraad, drinken meelt melk of wei, zwerven geduurig om, en verzuimen dus den landbouw, ook op die plaatfen, waar de grond er nog vatbaar voor weezen sou. 2y zyn zeer maatig^ cn men heeft ©o.  aj<5 XXVK. HOOFDDEEL, opgemerkt, dat, hoe minder omgang zy, met vreemdelingen, hebben, cn hoe vaüer zy zig aan hunne oude lccvenswyzc houden, des te gezonder zy ook zyn. Ook is 't in 't algemeen zelden, zonder fchaade, dat een volk zyne oude, ooifpronklyke zeeden vei» iiaten kan; veimids dezelveu, natuerlykcr wyze, voorJgebragt en bepaald worden, de, door den invloed van de byzondere gelYeldheid des lands enz., op deszelfs eerde inwooners, ooknaardie gelleldbc'd best gefchikt, en dus, voor de inwooners zclvcn, 300 lang zy, maat land, blyven, voordee- ligst zyn. G:n te eeten , zetten de Saaranen zig, met de boenen kraislings neder, op den grond, rondom «ene fprei van Marokkaanfoh lecder, of eene mat van palmboom-blaaderen gcvio;ten. Hunne fchcotels zyn van kooper of yfoir. Zy drinken of fprecken niet, voor-dat zy op. öj»an 5 WB ^'8 tc taan wasfehen ; het welk gedaan zynde , neemen zy de pyp en de fcoffy, en dan begint het gif, rek. De Moeders hebben groote geneee,inheid cn zorj, voor  XXVII. HOOFDDEEL, fjj» voor frrnrne kinderen , cn zyn zeer huis. beudevyk cn luifch. Wat dc wcetenfenap. pen bcneft, onder ccne byna altoos hc-1dcre hemelftrevk , wconende , hebben zy tcnige kennis van de fterrekunde; cn fommigen , doch weinigen kunnen 't Arabi.ch leczen. Beiden voor de dichkunft cri voor de muziek, hebben zy ;veel g*fchik;hcid cn fmsak. Zy zyn zeer goede ruiter?, ftryden meest >te .laard , met k'rtte ftygbeugcls, daar zy overeinde op gaan ftaan, om des te flerker, met de lans , te knnnen treffen. Somtyds.-rydjn z;-, op ftruisr vogels, die.de wiefeen. uitbreidende, zoo hard rennen, als 't gczwiiKifte'pr_ard. Zy houden veei van Jangc reizen, cn ontzien geene moeite, r.ceh gevaar , [cga handel tc gaan. dryven, n.'tir veraf gelee, gen gewesten , wanneer zy cr winst .op zien. Ten dien einde begeevcn zy zig, met karavanen, wei gewapend, opreis; cn komen gemeenlyk te rug , met ryke ladin. dingen van goud,' yvoir, gommen, veeren van ftruisvogcls, kemelshak en andere waaien, die zy aan de Europeanen, of aan de. koopw  jr38 XXVII. HOOFDDEEL. kooplieden van Fez en Marokko verkopen. 'Ook dryven zy handel, in ilaaven. Daar er, in deeze zandige woefteinen, gccr.c fpooren. of wegen zigtbaar blyven, worden zy, in hunne togtcn , beftierd, door de vlugt van zekeerc tiekvogels, die zy, als hnnne leidslieden, aanzien. Saara wordt verdeeld, in dc volgende vyf woeftenyen. 1. Dc woefteny van Berdoa en Levata is vry fchraal en droog, maar brengt egter nog eenige daadels voord. Men vindt er, by de bergen, die degrensfeheiding vaa Tripoli maaken, de Had Kala, waar groo. te jaarmarkten gehouden worden, op dewelken de kooplieden, uit geheel Saara en de kuiten van de Middclandfche zee, met ryke landingen, by een koomen. De inwooners deezer woefteny ondertusfehen leevcn gedecltyk , van den roof, op doortrekkende kooplieden en reizigers , be. haald. 2. De Woesteny van Lemta en Jgui is eene verfchiklyke en, voor de reizigers, ^eer moeilyke en gevaarlyke wildernis, ^zoo  XXVII. HOOFDDEEL. 239 zoo wcegens Je hitte van de zon, als wegcns 't gebrek aan water, dc wervelwinden cn wolken van zand, cn dc wreedheid der Inwooners, die aUcs tragtcn te plunderen, wat hun ontmoet. Dit alles eg'cr belet niet , dat cr geduurig karava* nen doortrekken, uit de ilaaten van Ala giers cn ïunis naar 't Necgerland. 3. De Woefteine van Targa, of Hair heeft veele waterbronnen , welken diep in den grond gegraaven zyn. De lugt is er gc« zond, en de grond brengt- gras en verfchiedenerlei plant • gewasf.n voord; by» zonder manna, welke men, naar de na-, butirige landen, uitvoert. 4, De woesteny van Zuenziga , is zeer dor en fehraal, doch egter, o» fomralge plaatfen, bewoond. De paarden zyn er by» zonder fraai, en de inwooners gecde krygs» lieden zynde, hebben zr'g zeer gedugt gemaakt , zoo voor dc Ilaaten van Bar* barye, als voor de Neegcrs , waarvan zy groote menigte wegvoeren, om ze, ia dc Koningryken van Fez en Marokko tot  «40 XX VII. H 0 0 F D1) E E L. iet 'flaaven, ic vMoOpeti. Dlgt by Ta» gazel, vindt fr.cn ivke groeven van zont, waar van dc karavaancn ' uit Marokko cn Toir.bnt, groote laadingcn vervoeren. 5. De Wocfleite van Zir.lmga heeft rot* zen, die veel zout geevcn. Het 'water is er zeer zeldzaam,.en 't weinige, dat cr Is, nog brak. Dc grond brengt cr zoo weinig voord , althans op fommige plaatfen , dat de reizigers cr zoo wel voeder , voor hun vee, als fpyzen voor hun zei ven , moeten mee voeren. De lartdftreck zeer vlak, cn van bergen, wouden, riveren en meeren, ontbloot zynde, moet men cr zyr.en weg (turnen, overdag, naar de zon, af by lïagf, dc beste tyd voor 't reizen , in deeze brandende gcwefl.cn, naar de Herren. Andere gedeelten egter moeten viugtbaarer zyn, wyl men , in deeze woefteny bchalven verfcheide Arablsfche flaaimec, die krygszugtig, talryk en verraopgend zyn, ook nog verfcheide andere völkcri aastreft, als de'tfervichcn, dc Ludaycrv dc Duleinen en de Zcncqui's , fommigen van welken, tot  XXVII. HOOFDDEEL. 242 tot 15, of ;o, 000 Man toe, op de been, kunnen brengen. De inwooners der zeekusten dryven handel , met eenige Europifcjre Natiën; cn aldaar vindt men kaap Bcgadoi de Goud rivier, en de Wittekaap; dtgt by dewelke de Franfchen 't fort Portandic of Penia gehad hebben, waar zy de gommen opkogtcn , die men , in der groote bostenen van Zanhaga, inzaamelt. Ten noordwesten van kaap Bojador liggen de Cawartsche eilanden , by de ouden de gelukkige eilanden genaamd.. Zy hebben eene zeer gematigde, aangenaame, gezonde lugt, en vrugtbaaren grond; gee ven veel kooren , voortreflyke wynen , honig, wafch, fuiker, allerlei vrugten en yzer. Onder't gevogelte vindt men de Canarie-vogeltjes , welken thans, in Europa, zoo gemeen zyn. Op de meeiten deezer eilanden treft men veele fpooren en over bfyffels van brandende bergen aan Zy komen aan de Spanjaarden toe ; en de Spaanfche Oost en Westindifche fchcepen houden er hunne verzamelplaatfen, zoo III. Stuk. L Dy  £42 XXVII. HOOFDDEEL. hy t uitzeilen, als by 't weder 't huis komen. De inwooners, uit aframmelingen, van de oude inwooners cn van de Spanjaarden famengemengd , zyn van middel, anaatige gcflalte , en wel gemaakt, maar fcruinagtig van vel; zeer leevendig cn gevoelig, byzonder de vrouwen, en daarby zeer beleefd en welgemanieerd, zindelyk, snaatig in 't '"linken, gezet, op 't dansferi «n de muziek, en met gefchiktheid, tot de dichtkunst s begaaft. De voornasmfteu deezer eilanden zyn. Canaria, byzonder aangenaam van lugt, fraai van landsdouw en vrugtbaar in wynen , kporén , cn vrugten enz. De hoofdltad Canaria, of JCiudad di Palmas , is fraai, en heeft eene goede haven. Men zegt, dat de Engelfchen er jaarlykfch jócoo tonnen wyn van daan haaien. ■ Tent' riffa, het grootflc en rykfl.ë deezer cilanden, vooral in wyn, heeft eene hoofdftad Daguna'genaamd, welke zeer fraai is,en de terblyrplaats van den Gouverneur der Caparifche eilanden. Zy ligt aan een meer, $rie uuren van zee. Op dit eiland' ligt een  XXVII. HOOFDDEEL. H% een van de hoogde bergen der aarde,1 Pico de Teide genaamd, cn door welken de Hollanders hunnen cerften meridiaan trekken. Dccze berg is, loodregt, een uur gaans hoog, en kan, 40 uuren ver, in zee gezien worden; dc kruin ligt met fneeuw bedekt, fchoon het in de laagec ftreeken nimmer fneeuwe. • Pahnaj Gomera, Fortavenlure, en Lancerota heb* ben hoofdftceden van dezelfde naamen.' Die van Palma wordt ook Santa Croca genaamd Ferro is het westlykfte va» aile deeze eilanden, en door 't zelve trekken de Franfchen hunnen eerften Meri» diaan. Ten noorden der Canarifche eilanden,' ligt het eiland Madera, nog aangenaamer van lugt, en vrugtbaarer van grond, daa de Canarifche eilanden zelvcn. Er heerfche eene geduurige lente, en er groeij'en allerlei fyne vrugten , daar zeer goede confituuren van gemaakt worden. De fut»; ker, maar vooral de wynen zyn er uitmuntend. De hoofdftad Fonchiale ligt aan eene groote baai en is verfterkt; de L 3 ftras-  444 XXVII. IIO OFDDEEL. draaien zyn er, op dc lyn, getrokken, de Kuizen wel gebouwd en de ftad wel bevolkt, door ccn mengfei van Portugeezen, Engelfchen, Franfchen, Neegcrs, cn Mulatten, die, over 't gemeen, zeer hcufch, vrier.dlyk en handelbaar zyn. Het eiland Porto Santo geeft kooren, rundvee, varkens cn cctie meenigte koryncn. Beide deeze eilanden behooren aan Portugal, IIÖÖFD ■  *45 XXVIII. HOOFDDEEL. Van Guinea, de Gr.oei.veKaapsche Eilanden enz. CU uinea , is eene lange , fmalle kust, 3" bepaald",ten noorden, doorSaara, of de Woefteine en Nigritio; ten oosten, door dc Ryken Biafara, Mujac, Makoko enz., ' ten zuiden, doot Congo en de bogt van Guinee; en ten weften, door den Oceaan Dezelve ligt, tusfehen den i3 Graad van noorder cn den 3 Graad van zuiderbreette, beneevens den 1 en 3.6 graad van lengte. De landen en volken, langs deeie kusten te vinden , zullen wy elk afzonderlyk befchryven. 1. Het noordlykst gedeelte wordt bewa. terd, door de rivier Senegal, welke aan deEuropoaanen, tot nog toe, niet verder L 3 bP  »46 XXVIII. HOOFDDEEL. bekend is , dan tot het inecr Benin , uit < E E L. 34? gefteld. Zy eeten, met ie vingers , doch aloos met de rechter hand, terwyl z$ ds linker hand hemden, voor alles wat minder zindelyk is. Zy neemen zoo veele vrouwen-, als zy willen. De moeders draagen groote zorg, voor de kinderen? de jongens worden, tot Ieegloopcn , de meisjes, tot den arbeid , opgebragt. Wanneer iemand geftorvcn is , pndervraagea ay hem, in 't breede , naar de rcedenen, waarom hy tog dit leeven verlaaten wilds. In deeze gewesten worden drieërlei taaien gefprooken , dc Foulifche, de JalüüTehe en de Maadingofcbc taal. Dc vrouwen fpin* nen en weeyen veel catoen. De wooningen der gemeen.-; Neegers heilaag, in eene ronde hut , van eene keegelagtigo gedaante, geen ander Jicht krygende, dan door tic deur, die zoo laag is , dat men bukken moet, om er in te koomen; cn zelfs van binnen kan men naauwlyks rond gaan, zonder 't hoofd tc itooten, tegen de muuren, die van gevlogtc takken gemaakt en,met leem beflreeken zyn. Ouders,, kift. dfren, en llaaven, liggen er alles onderL 4 een»  i48 XXVJH. HOOFDDEEL. een. De voornaamften egter hebben verfcheide hutten, door nauuren, aan elkander gevoegd, om tot afzonderlyke vertrekken te dienen. De Dorpen ftaan, in 't rond gebouwd , terwyl de ftraat , met eenen krultrek, van buiten, naar 't middelpunt, loopt. Het geheele huisraad beftaat, in eenige aarde potten calabasfen , houten fchootels , beekers en dte'rgclyk ; eenige matten dienen, voor tafels, ftoclen, bed. den en deekens. De ligplaats van den huis vader alleen is een 'voet van den grond verheevcn. Dc Neegers zyn zeer; gevwtfid , klimmen, in een oogeublik, op palmboomen van <5o of 70 voeten hoog, om de fofnydingen te maaken, daar de palmwyn uit vloeit; ook ryden zy zeer wel te paard, daar zy ep en affpringen en op 't zaal gaan ftaan, en er weer invallen, alles in de volle galop. Een groot gedeelte deezer Neegers is Mahometaanfch, met byvoeging egter van veele Keidenfche bygeloovigheedcn. Sommigen b : v : denken , dat de Maaneclipfen veroorzaak: worden, door eene groote kat, wel  XXVIII. HOOFDDEEL. 249. welke, tusfehen de aarde en de maan, üvi fpingt. Als een voorbehoedfel en befcher-; ming, teegen ftormen, vyanden, ziekten, wonden en allerlei kwaad, draagen zy, in kleine doosjes, ftukjes papier enz. waarop eenige reegels, uit den Alkoran, Arabifcha charafters, toover figuuren enz. gefchrceveu ftaan. Zy noemen ze Grisgris, en de Priefters verkoopen ze zeer duur. Daarenboven hebben zv eenen bullebak, Mum-» bo.jumbo genaamd, bcftaande, in een raenfchenbecld van boomfchors gemaakt, en agt of tien voeten ''boog, in eenen langen mantel gekleed , met ftroo bekroond r era waar in een menfch verborgen ftaat, die 't beeld ^oorddraagt^ en voor't zel'/e fpreekt., De gefchilien, tusfehen man en vrouw, Worden , voor deezen Bullebak , gebragt, en gemeenlyk , ten nadeel der vrouwen , uitgewcezen , die er ook verfehriklyk bang voor zyn. De Priefters worden Marbuts. genaamd, en hebben geheele vlekken en. landflreeken , in hunne bezitting. Hun ftaat iserHyk; onder eikanderen, handelen L s «les»  45© XXVIII. HOOFDDEEL. deeze Priefters met veel liefdaadigheid en. biliykbeid, en worden van jongs af aan, met veel zorg , onderweczen, in den Al» koran en de Levitifche wet. Zy maaken eene afzonderlyke maatfehappy uit, 'door de overige inwooners zeer geëerbiedigd cn haare byzondere befchrccve wetten heb? bende. Ook dryven zy eenen zeer uitgeftrekten handel; en fommigen zy» zeer ryk, in flaaven en goud. Behalv.cn meer andere veilingen en fac« toryen, langs de Senegal, hebben dc Franfchen, op een eiland van denzelfdcn naam,, "t fort Louis, op eenen droogen, zandigen grond geleegen, en gebrek aan verfchwater hebbende, wyl dat der rivier, op die boogte, nog zout is. De voornaamfte handel beftaat er, in Scncgalfehc Gom, zynde dc harst van een foort van Acacia, waarvan, ten noorden der rivier groote wouden gevonden worden; cn voords in olypbantst.anden, huiden van wilde dieren, wafch,. tof-goud, katoen, veeren van ftruisvogels,. gryze amber, indigo, civet en?. Wat vei- im  XXVIII. HOOFDDEEL. 10 der zuidwaarts op, digt by de Greene-ï kaap, ligt het eiland Qoeree , mede -aar» Vrarrkryk toekomende, met eene fterker veiling , St. Michel genaamd. De grond* die eertyds dor en onvrugtbaar' was , j$L door 't opfpeuren van eenige water Bronnen, en eene naaritige bebouwing, tot ee* nen luftbof, gemaakt. 2, Langs en bezuiden den'Senegal, woo;' nende Foulis, welken zich daarenboven, iw verfcheide nabuurige landen, by Hammen ue< derzetten, en overal met genoegen ontfangei» . Worden- Zy zyn zeer zagtmoedig van aarts,, zuiver van zeden,, en worden, door hunne-' eige hoofden, op eens zeer zagtc wyze geregeerd. Zy zyn niet groot maar aangenaam van geftalte, en bruin van verw,. fommigen egter zwart. Zy zyn zeer maZ tig, vernuftig, arbeidzaam, herbergzaam ea wekiaadig. Zy winnen zoo. veel ryft erakatoen, dat zy er een gedeelte van uitvoeren. Schoon zybyna nooit, met elkan-' der, gefchii hebben, zyn zy egter zeer dapper, in den kryg, Hun Godsdienft igi ëe-JUahoinetaanfche , en de uieeften fpree^-  a$! XXVIU. HOOFDDEEL; hen Arabifch. Zy houden veel rundvee, *n daar zy de veehoedery byzonder wel verftaan, geevet» de nabuurige volken hun dikwils 't hunne te bezorgen. Tevans zyn zy groote jagers , en dooden veele leeuwen, .tygers en olyphanten, van welke laatftetï zy *t vleefch rookcn en eeten. Hunne klceding beftaat , in lange rokken tan katoen, die zy zelfs maaken. Hunne huizen zyn wel gebouwd en zindelyk; en zy ayn byna 't eenigst volk deezer ftreeken, dat de kunst verftaat, om booter te maaken/' 3. Het land der Juffen grenst san dat der Foulis en itrekt zig uit , tot aan de rivier Gambia of Gambron. Zy zyn git zwart, fchoon zy niet de platte neuzen en dikke lippen der overige Neegers hebben. Zy zyn krygsbaftig en flerk, dech teeveiis zagtmeeidig, herbergzaam, en zeedig. Zy houden veele kameelen , drommedarisfen, rurders en gelten, en winnen veel gierst , beneevens verfcheidènérlci vrugten. Zyhoudc-i veel van opfrhik cn Kq fiaatig in hun voorkoornen. Die geert hm  XXVIII. HOOFDDEEL. 153 hunner vorften , die, aan den kant der rivier Senegal, 't bevel voert, wordt Dame! genaamd. Cehalven deczen zyn er nog verfcheide andere kleiner vorften van deezen landaart, die eikanderen niet zelden bcoorloogen. De JalofFen zyn zeer goede boogfehutters, doch fchoon hunne pylon vergiftigd zyn, zoeken zy egter, in hunne oorlogen , meeft gevangenen te maaken , om ze als (laven te verkoopen. Zelfs laaten fommigen Vorften wel eens daartoe hunne eige onJerdaanen grypen, wanneer zy brandewyn, van de Europeaanen, koopen willen. In deeze ftrecken bezitten de Engelfchem St. James fort, op een eiland, in de Rivier Gambia, langs weike, beneevens de mindere rivieren, die er invallen, zy ook nog verfcheide andere poften hebben; waar voorinamlyk, in huiden, yvoir, wafch, flaavcn en goud gehandeld wordt. De oorfprong der Gambia is nog onbekend. Door de zwaare reegens, welke aan'deeze lugftreeken eigen zyn, geduurende dei* L 7 tyd  2tf+ xxvul hoofddeel; tyd, dat de zon vlak boven dezelven ftaat,, zwelt deeze rivier op, cn treed buiten haare oevers. Zy onüaft zig, in den oceaan, tusfehen de Groene kaap en kaap Roxo. 4. Bezuiden kaap Verga, begint de land» ftreck Sitrra Liom genaamd , en door de. rivier van dien naam en de Scherbro, bewaterd. Dit gevest is, in byzondere koningrykcn, verdeeld. I!y 't eiland Scherbro, of Malta Qua a, worden paarlen gevifcht , egter tnet groot gevaar, wetgens de mee. jvgtc van hayen , aldaar in zee te vinden. Dc inwooners deezer ftreeken gaan meest naakt, op een Huk doek, of een fchort na, van riet of puim bladeren, gevlogten, dat zy, om 'tjmid jel lyf, draagen. Zy zyn zeer zwart, hebben platte neuzen, dikke lippen, cn zwart gekru'd hair, of wol, op 't hoofd, cn dus alle de kenmerken van 't regtc Ncegergeflacht. De wcetenfehappeu zyn er byna geheel onbekend. Zy draagen veele, tingen cn .armbanden , en fommigen Branden figutircn, op hunne neuzen cn wangen. Daaglykfch zalven zy hunne armen  XXVIIL HOOFDDEEL. en beenen, met palm olie, waaronder fommigen civet mengen. In verfcheide vlek. ken hebben zy groote zaaien , waarin de vaornaamften der plaats by een komen s om de gefebillen, tusfehen de inwoonersonderling, of met de Eurnpeaanen, te vereffenen. Zy zyn febrander, gevoelig en zeer weliuftig ; hebben afkeer van bloedvergieten, en zyn zeer behulpzaam, voorelkander. In hunne gefprakkeo, gebruiken zy vccie gelykenisfen en dichter lyke cieiaa. den. Wanneer ierr.ai.d fterft , worden er eeiige flaa< en gedood', met veraiaariug,, om den overleed enen, in sie andere waareld, te verzeilen cn ten dienst.te ftaan. Zy erkennen eenen almagtigen , alv/eeten. den, alon.teegenwoordigen Schepper, onder den naam van Canno; en denken, dat. de ovcrlecdecen, na den docd, veranderen, in geeften, die de orergebleevenen,. tot befebermers , dienen; in welke hoedanigheid zy dezelven dan ook, in huimegevaaren, aanroepen. Zy hebben veel cp9. met toovery en andere bygelo»vigheedcn.. 3$en vindt er fchoolen, waar de.jeugd,, VYf  a'5cj XXVULHOOFDDEEL vyf jaaren lang, onderweezen wordt, in dansfen, vcgten, visfchch, jaagen en zingen. De geenen , die dit onderwys zyn doorgegaan, kunnen ailcen de arnpten beMieeden. De grond deezer geweften is gedeeltlyk Vlak, gedeeltlyk bergagtig; de lugt zeer heet, fchoon, langs de zeekusten, op den middag, door de zeewinden, getemperdzwaare onweeren err orkaanen zyn in alle deeze itreekenzeer gemeen , vooral geduurende de vier maanden van den reegentyd. Ook is de lugt cr zeer ongezond, byzonder voor dc Europeanen, en alles wat men er bewaaren wil, bederft, in zeer korten tyd.. Er worden veele peulvrugtcn, ryft en andere graanen gewonnen ; ook groejen cr t/eele palmbomen, limoenen, citroenen,, oranjeappelen, banaanen, casfaaven, ana.. nasfen, Indifché vygen , enz. Doch teevens vindt men er veele vergiftigde plan» ten. In 't wild zyn cr allerlei verfcheurende dieren, leeuwen, olyphantcn , aapen, wier vleefch de Neegers gaarne eeten , een fooit vau Ourang. outangs, en  XXVIII. HOOFDDEEL. 25? Hangen, zoo gtoot dat zy ec* meefch, in eens, kunnen opilokken. Het gevogelte is er byzonder fraai van veer en ; in fommige itreeken, worden veele byen gehouden; en de varkens zyn er zeer gemeen. De koopmanschappen, die men er van daan haalt, beitaan meest, in katoene lywaaten, matten, yvoir, huiden van wilde dieren, verf. hout en flaaven; welke laaiften egter van elders worden aangebragt, wyl de inlanders alleen, in geval van misdaad, ver» kogt worden. 5. Ten zuiden en zuidoosten van Siërra Leona, ligt de Grcinkust of Malaguecta-, veele peulvrugten, pompoenen, oranjeap» pelen, limoenen, banaanen, piment, daadels en andere viugten voortbrengende. De palmwyn is er byzonder goed; doch de grootfte rykdom deezer kust beltaat , in Guineefehe peeper, waarin, met de nabuurigc volken en met de Etiropeaanen, veel handel gedreeven wordt ,• ook krygt men er Haaven en yvoir van daan. Men vind er veele runders, fchapen, en geiten. De ük*  •53 XXV1U HOOFDDEEL; inwooners zyn welgemaakt; hunne taal is byzonder en zeer ongcmaklyk te verdaan. Zy zyn mistig, in eeten en drinken, maar diefagtij. Men heeft cr goede werklieden, in ftail en andere mctaalen, en zy vei ftaan de bebouwing van ryst, gierst en Guinegfche peeper zeer wel. Zy bewyzen eetie blinde gehoorzaamheid aan huunen koning, en zyn Hcidenfcb van Godsdienst, doch hebben eenig denkbeeld van eenea, toekomenden ftaat. Langs de rivier Seftos , liggen veele bosfenen en dorpen, die wei bewaterd zyn. Een gedeelte der huizen zyn er twee of drie verdiepingen hoog, van klei gebouwd , en met verkalkte fteenen gewit. Dc vloeren en zolderingan egter beftaan er flegts , uit palmtakken , naast eikanderen gelegd, en zyn dus moeilyfc te begaan. Het dak is van banaanen-ot palmboom-bladen famcngefteld. De inwooners van dit gedeelte zyn groot, welgemaakt, fterk en krygshaftig; ook veroveren zy veele flaaven. Gedeeltlyk beftaan zy van dc vifche-  XXVIII. HOOFDDEEL. 255? Èfi waar toe men alle morgen geheele 'vlooten van cano 's , langs 't lirand, gefcbaard ziet. Zy bezorgen veel ryft en leevcnsmiddelen aan de fcheepen , die, op den llaaven handel, vaarcn. 7, Do Tandkujl, li 'geade, tusfshcn kaap Palmas en de kaap der drie punten , is vrugtbaar , in de reeds meergemelde voordbrengfelen, midsgaders- in katoen, indigo, cn fuikerriet. De landsdouw is er vÓféLonder fraai, de dorpen zyn et wel geleegen. De hooge landen zyn rood van kleur.. Aan runders, fchaapen, geiten en varkens is er geen gebrek, maar de olyphanten maaken den grootften rykdom deezer kust» De zee geeft cr zeer groote en ver* fcheurende visfehen, als zee duivels, zinga. «a's, zee-runders enz. De inwooners,» fehoon leelyk van, weczens • trekken , zya verftandiger en befchaafder, dan dc overige Neegers van Guinca. De dronkenfclup wordt cr zwaar geflraft. In 't eeten. zyn zy zeer morsfig, en bewaareu vifch en vleefch, tot dat het ftinkt. Gelys alle de Neegers, hebben zy den lterk-. ftcB  *6o XXVIÏI. HOOFDDEEL. Hen drift, voorat dansfen, daar zy ook in uitmunten. De vrouwen zyn fraaier van weezens - trekken , dan de mans, en hebben zeer fehitterende oogen. Zy draagen, in't hair, veele ftukjes goad, [yvoir, cowrics enz. Schoon de zoons altoos, in 't beroep des vaders, opvolgen, zyn zy egter, in de handwerken, weinig gevorderd. De groote handel beftaat er, in yvoir, het fchnonftc der waercld, katoenelywaaten, goud en flaaven. Er wordt ook veel zout gemaakt, en naar de binnenlanden , vervoerd. De geheele handel gefchiedt er, met teckens, wyl niemand de taal fleezei Neegers verflaan kan. Zy zyn zeer agdogtig, omtrend de vreemdelingen cn zeer terbevreesd , voor fchietgeweer . Wyl de Europeaanen geene bezitting , op deeze kusten, hebben, wordt dc handel, uit de_ fcheepen zelfs , gcdreeven. Mesjes, koopere ringen, voor al met bellen bezet, en allerlei kleine krameryen zyn, in deeze gewesten , van de grootfle waarde. Onder alle de dorpen en vlekken deezer kuil, is 't voornaaaifte dat van La ho,  XXVIII. HOOFDDEEL. z6t ho, *t welk zig, ter lengte van een uur gaans, langs den oever, uititrekt, zeer be. volkt, in overvloed van allerlei leeveni. middelen voorzien is, en door koopliden van allerlei natiën bezogt worden. y. De Goudkust, ten oosten eer Tand. kust liggende, wordt bewaterd, door de Cabra of goud rivier. Het goud, 't welk den grootrten - rykdoni deezer landltreek uitmaakt, wordt meest landwaards in ge. vonden, in putten, door de Neegers, tus. fchen zeekcre heuvelen , gegraaven, mids. gaders by de flroomen en watervallen. Het ilof goud is er 't beste ; doch men vindt er ook Hukken, waar van fommigea 't gewigt van dertig guinjes haaien. Wy. ders brengt de grond , bchalven de reeds meermaalen genoemde vrugten , ook nog cocosboomen, koolboomen, zeer hoog ga, bcomte, tot timmerhout, en hout van al* Jeilei kleuren , voor de kabinetwerkers, voord. De paarden, runders, fchaapen, en geiten zyn er klein", deezelsfraaijerdande paaroen. In't wild vindt men een foort van kleine anteloopen, die maar twee voet groc-l  XXVIII. HOOFDDEEi .greot zyn, rood van kleur, en de beentjes niet dikker dan een pype fteel licbben. Een foort van zeer groote mieren, en ari' dcre infectcn zyn, langs deeze cn andere kusten vanGuinca.zeer meenigvuldig cn lastig' De inwooners beftaan meest van vifch, en houden zeer veel van honden - vleefch; doch de Europifchc honden ontaarden cr zoo, datiy, binnen weinig gefhehten, meer, Baai vosfen , dan naar honden gelyken. De vrouwen botuven er den grond , ea maaken 't eeten klaar, voor de mans, ter. wyl deczen een tyd, met leeg zitten cn palm wyn drinken, doorbrengen, Sommigen hebben tot twintig vrouwen toe. Dc mans ayn hoogmoedig en kiygszugtig en werken »og al wel, in metaal. By 't aifterven der aanzieniykften, worden cr veele flaaven, of zwakke heden, die niet meer werken kunnen, gedood, om hen, in de andere wae« reld , te dienen. De meeften gelooven in een Opperweezen , doch daarenboven fbebben zy, gelyk veele andere Nccgerftam.Oicn , hunne Fttichcn, waar toe zy hier ee-  XXVI] I. HOOFD DE EL. sCT3 eenige kleine beeldjes of (tukjes, opfchik, van h<;Ut , of andere itoffen ncemën , die zy aan eenige byzojtdere, onzigtbaare geesten toewyen. Zy meenen, dat dëeze Fe. tichen opzigt houden , over hun gedrag, 't goede belconen en 't kwaade itraffen, en hebben er veel eerbied v'oot. Van de toekomende waereid denken zy alleen-, da» zy daar zullen lèevëri, even als hier , en gebruik maaken, van de offeranden, door f hunne vrienden , by hun affterven, toegebragr. Op femmige plaatfen komen zy jaarlyks byeen, om, zoo zy zeggen, den duivel , uit hunne vlekkeji, tc; verjaagen , hem alsdan, met een yslyk gcfchrccuw c» 't gooijen van fteenen, flik enz. een eind weegs Vervolgendei FIct land Ay.ïm , heeft twee lichaamc» van reegeerfrjg, de vcornaamftcn en de gemeente. Beiden moeten, over alle de gewccnelands-zaakcn, ftemmer; Un de cciiten ■is de regts - oeffening byzocdcr toevertrouwd. Ec Nederlacdfchc Wcftindifche m»at> febap;  feS4 XXVIH.HOOFDDEEL. fchappy bezit, op deeze kuft, de yeftin. gen St Ceorge del Mina, Nas/au, St. Ju' unie, by Axim, (W'en verfcheide an. deren. Zy "trekt, uit deeze landen, goud, yvoir, cn flnavcn, die, naar dc Amerikaanfche volkplantingen, worden vervoerd; en geeft daar voor, in betaaling, yzer, fpyfeers, linnen, papier, koopcre keetels en bekkens, brandwyn enz. Zy laat ook zelfs eenige mynen bewerken, wyl de Neegers 't goud dikwils, met kooper, vervalfchen. Zy houdt er eenen Directeur Generaal, eenen Fiscaal, eenige Opperkooplieden enz. ■ Op Delmina wordt zeer wel, in verfcheU denerlci metaalen, gewerkt. De Engclfchen, Deenen enz. hebben ook eenige forten, 'op deeze kuft. Cabo Corse of Cape Coaft Casflle, is 't voornaamfte der ecift cn Chiiftianburgderlaatftgenoemdcn. DeFranfchenbezitten er AsTine. Daar deeze fterktens aan verfchillende natiën toekomende door elkander verfpreid cn fointyds zeernaby cl. kahder liggen, geeft zulks niet zelden aanEeiding tot twift. g. De  XXVIII. HOOFDDEEL..a65 DsSlaavenkut heeft, gedeeltlyk, een platten, zandigen, dorren grond, die geen ander geboomte, dan palmboomcn , voord brengt. Aan vee en aan rivier - visch is er geen gebrek, maar zee visch kan men cr weinig krygen, weegens de hooge baa. ren en fterkebranding, die men, op deeze kuilen , ontmoet. • De inwooners zyn vriendiyk en zagtmoedig, maar zeer bedrteglyk. Zy hebben zoo veele afgoden, dat het land er byna vol van is; en be^yzen, even gelyk de overige Neeges', eene blinde gehoorzaamheid aan hunne priefters. Zy zyn arm, en doen geduurig invallen, in dc binnenlandfehe ftrcekei, o» er mannen, vrouwen en kinderen weg te fteelcn, ten einde die aan de Europeaa. nen tc verkoopen, als waar in hun voor. naamftc handel bedaar. Men vindt er de koningryken groot cn klein Pope, Juida ex Ar dra- In dat van Juida, is 't land ongemee» fraai, vatbaar en wel bevolkt. In de ftad Sabi, worden , om de vier dagen , groote III. Stuk. m aarfe  a6Ó XXVIIL HOOFDDEEL. markrcn gehouden, waar flaaven, vee, zyde en wollc ftoffen, linnen en katoene lywaaten, Cfaineefch porcclein, glas, goud, yzer en allerei Europifche , Afiatifche cn Afrikaanfchc waaren te koop ftaan. Behalven goudftof, dienen de fchelpen cowries genaamd, voor geld. De voornaamfte in» wooncrs laaten zig draagen , in Palankins. Zy zyn vriendlyk en beleefd; vol piigtplee. gingen, waaronder zy dikwils, voor elkander , nederknielen; midsgaders zeer arbeidzaam en vern»ftig. Zy bebouwen 't land, vervaardigen katoene lywaaten, boute vaten en borden, fmils werk, wapenen enz. Zy zyn bcdrieglyk en diefagtig, ja» loers, zeer op 't fpel verflingerd en vry ver gevorderd in dc muziek en reekenkonst, Zy hebben groote liefde, voor hunne kinderen, die hen, met de uiterfte eerbied, behandelen, en hun altoos knielend tocfpreeken. Zy zyn zoo bevreesd, voor den dood , dat deszelfs naam , onder hen, paauwlyks mag genoemd worden. De opvolger van den Terft wordt, terftond na Izyne  XXVIII. HOOFDDEEL. syne geboorte, naar dc grenzen, gevoerd, om daar , onkundig van zynen rang, als een gemeen perfoon , te worden opgevoed. Docfi daat hy dus, by zyne komst, tot den troon , geene kennis van zaaken heeft, moet hy de regeering, eenen geruime» tyd . in banden der Edelen, laaten. Men bewyft hem Godlyke eer, niet dan kruipende , tot zynen troon, naderende. Men zegt, dat hy drie of vier duizend vrou» wen heeft, waar van de raeeften egter, in 't veld , werken. Het Paleis en de voornaamfte haizen zyn, met Europifclj huisraad, en hunne tafels, met fyne wynen, confituuren en fpyzen , op de Europifche wyze , gereed gemaakt, voorzien. De meeftcn geloovcn , in een Opperweezen , eenen toekomenden flaat en!*. Doch zy bidden ilegts de mindere Godheeden , of Fetichen aan. De vier voornaamften derzelven zyn de groote flang, 't geboomte, de zee, en de God der raadgeving, die, in eene wandrogtlyke geftalte, van zwarte aarde, gemaakt, bedaar. Het koningryk Ardrah ii mede wel beJ M » bouwd,"  ftrS8 XXVIII. HOOFDDEEL. touwd, cn deszelfs ftcden, vlekken tn'lt* vieren hebben gemeenfehap met elkandercn, door middel van groote weegen of kanaalen. DeFctiche, by 't Hof, aargebeeden, is een foort van zwarte vogels; de byzondcre inwooners hebben elk zyn byzondcre Fett. che, waar toe de een eeaen berg neemt, de ander eenen ftean, een boom, oen ftuk hout, of iets diergelyks. Den duivel beelden 'zy wit af, zoo als wy zwart. Behalven de hoofdftad Asfem , of groot Ardrah, zyn er nog andere ftecden , als Jachcn, Offra enz. waar de Engelfchen ea Nederlanders factoryen hebben. Te groot Foro, vtndt men ecnehe-berg, 't welk, in deeze geweften, iets zeer zeldzaams is. Dc Cowries dienen, ook hier voor geld. 9. Het koningryk Benin is zeer uitgeftrekt, cn gedeeltlyk moerasfig, gedeeltlyk zeer VTugrbaar, en van eene fraaie land*, douw. De lugt is er zeer ongezond, ende musquiten , door kunne menigte en vergiftige beeten, volftrekt onverdraaglyk Gierft , ry.st en aardappellen zyn cr niet 2C,cr ovarv locdig , maar wel de wortel ia*  XXVIH. HOOFDDEEL, 16% inhame of bataten genaamd, welke, vooi brood, gebruikt wordt. Veords vindt men er cocos. boomen, banaanen, indigo, wifde vygca enz. Ook zyn er veele paarden, runders, en fcbaapen, maar de Neegers geeven de voorkeur aan honden-en kattenvleefch, dcsgelyks veel keuken-gevogelte, faisanten, kroonvogels enz. en in 't wildi olyphanten, jackals, aapen, et eenige leea. wen en tygers. De inwooners gaan me£ het boven lyf, naakt, maar hebben meer opfchik om 't middeulyf, dan de Neegers der goudkuil. De vrouwen draagen flüicrS en velerlei eieraaden aan armen en boei nen; ook kappen zy hun hair , met veel xorg. Over 't algemeen zyn de Benineet' zen goedaartig zagtmoedig, weldaadig, en dankbaar, doch teegen harde beh'andelia. g«n, onverzetlyk. Voords zyn zy Ieeven> digv werkzaam, zeer gehegt aan hunne ou< de gebruiken, onbegryplyk langfaam in den handelK met dc vreemdelingen, zeer bedreeven, in de verweryen, en in't weeven van catoene lywaaten, waarvai zy « M 3 vod  47o XXVIII. HOOFDDEEL. Teel uitroeren. Zy zyn zeer jaloers en welluftigi dc zoons hooren aan den Koning, de dogters Ban den vader toe. Op 't vel ftunnea kinderen fnyden zy verfcheidenerlei figuuren. Elk moet, in de plaats zyner geboorte, bcgraaven worden ; ten welken «inde de lyken der geenen, die eldc-s fter■ien, boven een zagt vuur, worden gedroogd, en vervolgens dciwaards vervoerd. Wanneer de koning derft, ftryden zyne onderdaanen , om de eer , van met hem te worden begraavcn, 't geen o©k aan fom* migen toegedaan en daadlyk uitgevoerd wordt. Vervolgens wordt er eene maaltyd gehouden , na denwellen 't gcmeei, door derken drank , verhit, de ftraaten rondloopt, en alles wrt kun in den weg ftaat, mannen, Trouwen, kinderen, ja dieren zelfs doodfla-u om derzelver hoofden aan den geftor venen Vorst op te offeren. Zy geloo. in een onzigtbaar, almagtig, goedertieren . Oppcrweezen, Ovisfa genaamd, dat zy eg§cr niet aanbidden, om dat het tog, van zigzelven, tot wcidaen, geneegen is. Maar een  XXVIII. HOOFDDEEL. a?ï een ander weezen, aan 't welke zy den oorfpronk vai alle kwaad toefchryven, aanbidden zy vlytig, op dat het hen niet befchadigen zal. Zy gelooren , in vcrfchciningen; hebben{jaarlykfche offeranden, die zeer pragtig zyn; ai en huune fchaduw aan, als een weezen, dat eens getuigenis, weegens hunne daaden , geeven zal ; en hebben hunne huizen vol afgoden. De koning voert een volftrekt eigendunk» lyk gebied. Zyne onderdaanen ftcllcn cr hunnen roem in, als zyne- flaaven tc worden aangezien ; doch kunnen ook aan niemand anders, tot fiaaf, verkogt wor. den , en onderfcheiden zig dicsweegens, door den naam van vryer. Zyne inkom» ften zyn groot; en men zegt , dat hy 100, ooo man te veld kan brengen. De krygstugt is, in zyne leegers, wel ftreng, maar by gebrek aan krygskunde zyn zy niet zeer te vrc-zen. In dit Ryk ziet men geene bedelaars of landloopers, w/l de koning en de grooten er de waare ar- ■ men onderhouden , terwyl men de lui» aards van honger fterven laat. M 4 De  */2 XXVIII. HOOFDDEEL. De hoofdftad Benin ligt, op eene rivier Tan den zelfden naam , tn is zeer groot, fchoon thans niet zeer bevolk:. De ftraatcn zyn er breed cn worden, door de vronwen, zeer net en zindelyk gehQudcn. De winkels zyn er wel voorzien, met Europifckc en inlandfchc waaren. De huizen worden cr van klei, opgebouwd, c». cedekt, met ftioo, riet , of bkderen. liet Paleis is verbaazend groot maar niet fraai. Arebtf, op dezelfde rivier, 'is groot, volkryk en 't middelpunt van 's.lands koophandel. Boededo, Agatton, Meiberg zyn mede plaatfen van koophandel, waar dc Europifehe natiën zig hebben neêigezet. Tegen over de kullen van Guinca, lig« gen, op de hoogte der Groene kaap, de groe. wa kaapsche Eilanden; rondom de wel ken de zee overdekt is, met eene icekerc groene plant, naar wa'er- kers gclykende, sn die zoodigt in een wast, dat het de veitooning van eilanden maakt ; dc zee heeft er egter eene gronddoozc diepte. Deeze eilanden behoren aan de Portugce zen, en worden bewoond, door Europe aancn,  XXVHI. HOOFDDEEL, a/ï aaaen , of hunne afftammelingen en Nee» gers. De lugt is er heet en ongezond. De eilanden Sal, Majo cn Buonavijia zyn, fteenagtig en onvrugthaar van grond. Sal heefc egter veele wilde paarden. Majo daarenboveu- geiten en zout. E ravifta geeft een fraai gezigt, door deszelfs witte bergen. De overige eilanden zyn vrugt» baarer en geeven ryft, mais. banaanen v limoenen, citroenen, oranje-en granaatappelen, cocos-nooten, vygen, tredoenen, «atoen, fuikerriet en zeer veel gevogelte^ Men vindt cr zoo veele fchildpadden, dat er jaarlyks gchcelc fcheepsladingeh van, ingezouten, naar Amerika, vervoerd worden. Gok is 'er veel uitvoer van zout en zeer wel bereid geiten-leer. St Jagc*. waar de onderkooning woont, is hetgrootft,vrugtbaarft, en best bevolkt van allen. De hoofdftad wordt Ribeira genaamd. Der ftad Praja heeft eene goede haven, waar dc fcheepen, naar dc kust ven Guinea en: Qos'.indien vaarende, veeltyds ververfchin» gen gaan inneemen. Het eiland Fogo heeft,  »74 XXVIIL HOOFDDEEL. een volkaan. Brava is onbewoond, wcegeoi de ongezonde lugt. St. Antonio heelt zeci Sooge bergen. Teegen over 's zuidlyk gedeelte va» Benin liggen de planden St. \ hom as r waar de lugt ongezond is , vooral voor de Europeaanen ; er wast zeer veel fuiker. Pavoacan , de hoofdftad, heeft eene Baven en eene vefting. Prinjen - eiland is zedelyk vrugtbaar, en wordt bewoond, door omtrent 40 Portugeezen en 3000 flaaven, Fernand Po , waar men onder anderen zee. leeuwen vindt, die zoo groot en Vet Zyn , dat men, uit een enkel derzelven,. 500 pinten olie trekken kan. Annobon.. is weinig bewoond.. Alle deeze èflande* Kehooren mede aan Portugal. Veel verder ten weften en zuidweften liggen de eilanden Asceksion, waar de ©oftindifchc fcheepen zig van fchildpadden gaan voorzien , die er zeer meenigvuldig zyn. St Matheus, gelyk 't voo»ige onbewoond, heeft verfch water St, MEj.gMA i aan fogelaad toekoaaeade, heeft- mm  XXVIII. HOOFDDEEL. *f£ een hoogen rofitgen grond , doch veele plantagien , die verfcheidenerlei vrugtejj voordbrengen. De E»gelfche Oostindifche retour-fcheepen , komen er zig, van Ter. verfchingen, voorzien, De lugt is er zee*' gezond.  XXIX. HOOFDDEEL. Van Nigritia. •>]\^iG?.rTrA, of't Land deb Zw «btek, jI-nI ligt, tusfehen den 8 cn 21 graad Tan noorder breette, benevens den 10 en 47 van lengte. Het wordt bepaa'd, ten noorden, door Saara , of de woefteine, ten oosten, door Nubie en Abysilnic , ten zuiden , door 't noordlyk gedeelte van zul. ver Kaffraria cn Guinea, en. ten weften mede, door Guinea. De lugt i» er heet, maar gezond De inwooners fterk van lic kaam. De grond niet zeer vrugtbaar, behalven langs de rivieren, die ook zecrv.fchryk zyn. De grootftc handel beftaat er, in huiden van wilde dieren , welken men er in groote meenigte aantreft, yvoir, gom amber grys en ftof-goud. Dezelve, wordt gediceven, aan den eeaen kant, door de u  XXIX. HOOFDDEEL. s;7 ï.ara-'anun van Barba'-ye, en aan den anderen kam, d'iir Je Vlsrnïu ,;ös , die de gein j ifuup .v.et de iuiupeane i T op de kust va-> CfU-v-a, op.n nttudeii* Het ge* Vog.lte is er .eegengeftelden loop aan deeze rivier en meenen dat er de Senegal cn Gambia twee takken van zyn. De hoofdftad Tomhut <'gt, op den Niger; de gemeene huiacn zyn er in de gedaante van klokken gebouwd, van horden en leem; doch 't pa. leis, de moskee, en eenigeandcregebouwen gyo van fteen. Lx woonen veele katoen. wee-  XXIX. HOOFDDEEL. 079 weevers en andere handwerks lieden, diehier ook bcetcr aangemoedigd worden, dan in eenig ander gewest van Afrika. De koop» E eden zyn er zeer ryk. De koning ge» bruikt, in zyn paleis , byna niets' dan goud.. Men bewyff. hem de grootfte eer , zig 't hoofden defenouders, mee ik>f, beflroeiende, terwyl men voor hem ,. nederknield, Verfcheide kleine Vorsten zyn hem cyts» baar. Aan 't hof worden de Weetenfchappen zeer aangemoedigd , zoo dat hand. fchriften, uit Baibarye, aar.gebragt , eeir der rykfte takken van koophandel uitmaaken. De inwooners zyn zagtzlnnig> maatig, werkzaam en vrolyk. De grooten heb. ben vcelcn ilaiven. Stuitjes goud cn zeekere fchelpcn dienen er, voor geld. Ca» bra is mede eene vry groote fta I, op denNiger. De voortbrengfelen van 't landzyn graanen, ryst,, katoen, goud en keeper. 3, Het koningryk Agadtt, volgens fom* migen van 't voorige afhanklyk, is we]; bewaterd , vrugtbaar en geeft goede wei» de.n, mitsgaders manna; 'fene, enz. Dë hoofd);  iSo XXIX. HOOFDDEEL; hoofdftai Agades hoeft een wel verfterkt paleis, cn in de ftad zelve hebben zig veele ryke kc.op'icdm neergezet. 4- Het kcn; gryk Banwu wordt, in l't zuidiyk gedeelte althans, bewaterd , door bronnen en rivieren, welken, met een verfchnklyk gedruifch, van de hocgte der bergen afftorten, en 't land vrugtbaar maaken, in koorn, ryst, gierft, gras, katoen, timmerhouten vrugten. Het middelde gedeelte wordt bewoord,door een roofzugtlg volk, dat egter alles zonder, onderfcheld, in gejneenfehap, bezit, e» van geenen eigen, dom wedt. Zy genceren zich, met den landbouw cn vcehoedery, en gaan des zomers, r.aakt, cp een enkel voorfchoot. na; doch des winters gekleed, in fchaapen-vollen , die hen alsdan nog naauwlyks, tec. gen de koude noorde - winden , van t gebergte afwaaiende, kunnen befchermca, Jn 't z*iden vindt men fteeden , daar 't. volk befchaafder en herbergzaam is , en veele handwerkslieden en kooplieden, van. allerlei naticn,. woonen. Dc koning is zoo iy,k, in goud, dat by uit niets anders, be*. dieft»*  XXIX. HOOFDDEEL. 28* «fiend wordt. De hoofdftad Bornou , of Karrre, is zegt men zeer groot. Sommigen plaatfen dezelve, op den Niger, by 't meer Boinou; anderen meer oostwaards, aan de Gazelle rivier , die in de Witte rivier uitloopt. Deeze laatfte wordt, door fommigen, voor den waaien Nyl , gehouden.. Jïi J^i.i.WJifi :'Jtl 5. Het ryk Gaoga is meeft beragtig „ en de inwooners zyn ruw en onbefchaafd. Zy wooncn in kleine hutten van ligbrandbaare ftof,. die ook dikwils, door dttvlaramen, verteerd worden. Zy hebben veele kudden van groot en klefn vee, daar zy hun meefte beftaan van trekken. Da hoofd, plaats Gaoga ligt, by een si»3r van dea. zelfden naam. De koningryken Corrham , Caurrour/a , enz. ten zuiden der laatftgemelden, geleegen, zyn , gelyk het middclfta gedeelte van Afrika in't algemeen,, zeer weinig helend HGOFD)  2ö2 XXX. HOOFDDEEL. Van Nübie, Abysbinie en eenige nabuurige ftieeken. Met koningryk Nübie , of Sennaar, wordt bepaald, ten naerdcn, doot Egypten, ten oosten, door de roede zee en de kust van Abech, tenzuiden, doov Abysfinie, •en ten wellen, door Nigritic. Het ligt, tusfehen den 24 en 30 graad van noerderbreette, beneevens den 4» én 55 van lengte, en wordt bewaterd, door den Nvl, die er inidden door itrooun; door de Nubia en da Syra. De Lugt is er zeer heet, de grond, langs de rivieren, uit de welken men he: water, zoo als in Egypten, door middel van we.'ktuigen, optrekt, vrugtbaar; in tuikerrtet, beneevens allerlie medicinale planten, droogeryen cn fync vrugten, doch 00k in vergiftigde gewasfen. Er wordt goud en yvoir  XXX. HOOFDDEEL. 285 yvoir gevonden. De drommpdarisfen, kafneelen en paarden zyn er mcenigvuldig, eö ln 't wild, de leeuwen, tygers, luipaarden, kiokodillen, Hangen, adders enz. De heerfcbende Godsdienst is de Ma» hometaanfche, gemengd, met een gedeelte der Joodfche leer; eertyds zyn er ook Christenen gewceft. De inwooneers zyn klein van geftalte en zwartagtlg van kleur. De aanzienlyke.i draagen lange mantels van zyde , of katoen; het geringe loon flaat flegtseen rtuk doek om 't lyf. Zy worden afgefcbilderd, als Dim, bedrieglyk, gierig en laaghartig. Die van de woelle ftreekea leeven gedeeltlyk van roof; de overigen leg* gen zig, op den landbouw, toe. Zy zya goede ruiters en vry krygszugtig. Er worde veel handel, met Egypten, gedreèven. Men vindt er Dangala, de tegenwoordige hoofftad, op den Nyl , aan de afhelling vaneenen zandigen heuvel, groot, volkryk, met een ruim kafteel, voorzien. De meefte huizen egter zya er flegts, van hout, opgetimmerd en met leem beftreeken. Sennaar, mede op don Nyl, in eene fraaia ea  a84 XXX. HOOFDDEEL» en; vrugtbaare landsdouw, heeft, zoomen zegt, wel 100, oco inwooners. In den zomer is er de lugt onvcrdraaglyk heet, en in de drie maanden van den reegentyd. zeer ongezond. De lccvensmiddelen zyn er zeer goedkoop , en daaglyksch wordt er eene markt gehouden, w?ar men veel yvoir, ftoigoud, tamarinden, civet en tabak verkoopt ■? waarteegen er in gevoerd worden, fpeceryen,papier, yzerwerk,kooper, glas - kor aaien en zeekere zwarte droogtry, waarmede zy hunne wenkbraauwen cn oog"leeden befchilderen. Sommige kooplieden reizen, uit deeze ftad, ever Suaquen, aaa de loode zee, naar gelukkig Arabie. Abyssikie , of Ethiopië , welke Iaatfta benaaming het land der zwarten beduidt, werdt eertyds Opper - Ethiopië genaamd, terwyl 't overige gedeelte van Afrika, ten zuiden cn zuidweften geleegen, den naam Neder Ethiopië dioeg. Dit gewest wordt bepaald , ten noordwesten , door Nubie, ten noordoosten door de kust van Abecb, ten zuidendoor de ryken Alaba en Gingimia tnoordlyk gedeelte van Zuiver KafFraria ge  XXX. HOOFDDEEL. 285 leegen, en ten westen door Ntgritie. Het lïgt, tusfehen den 6 en den 20 graad van noorderbreette , beneevens den 43 en 6x graad van lengte. De lugt is er, in de laage landen, zeer heet, ïr.aar op de toppen der hooge bergen, die bewoond en gedeeltlyk wel bebouwd zyn , koel en gezond. Het land is aan zwaare ftormen en omweeders onderheevig , en geduurende vier maanden, zyn er de regens zoo fterk, dat zy, in 't gebergte, watcrllortingen veroorzaaien, we'ken huizen, boomen en rotfen wegfleepen. De iaage landen egter worden, door deeze overftroominge», c/engelyk Egypten , met een vrugtbaar -flib , b«dekt. Daarenboven geeven de ilroomen cr goudftof, en er zyn zeer ryke groeven van zout, bet welk er zelfs, voor geld, dient, beneevens myncn van lood , kooper , zwavel enz. Dc voornaamste rivier is dc Nyl, welke men meent haaren ooifprong te neemen, in 't meer D;mbta. of Tzana , eo deTacazea, benecvers de Witte rivier, in haar bed, ontfangt; terwyl de Zebanaarde kUÜ  286 XXX. HOOFDDEEL. kust vanZanguebar, en den Indifchcn Oce. aan, ftroomt, en de Howafch zig, in ,'t Ryk van' Adel, verlieft. Er groeit, in Abysfmie, veel gierst, gerst, tarwen een foort van graan, TefF genaamd, dat zeer voedzaam is; desgelyks veel ka. toen, vlas, fuikerriet, oranje-en granaat, appelen, vygen, fene, cardamom, gember, eene plant, Asfazo geraamd, die de b'eeten der flangen geneeft. en dacze Jen andere vergiftigde dieren, welken er by komen, in een foort van bedwelming, (lort; veelcrlei andere medicinaale planten , en fchoon geboomte , dat altyd groen is. In de laagte heelt men zeer goede weiden; ook wordt er veel honig cn wafch ingezameld. Allerlei foort van tam en wild gedierte, in Europa en Afrika, bekend, is er in meenigte, en onder dit laatfte de Camcleopardus en de Zebra. Het gevogelte, dc infeften, en de twecflagtigedieren zyn er niet minder vtrfcheiden van foorten en meenigvuldig in getal, Onder dc visfehen, vindt men dei} Torpedo, welke,  XXX. HOOFDDEEL. 287 Jtc, op de eerfte aanraaking, eene doovig beid, in den geheelenarm, veroorzaakt,De Abysfiniers zyn groot, welgemaakr, meest zwart van kleur , doch aangenaam, van trekken, en leevendig van oog. Zy zyn fterk, gaauw, werkzaam, ftoutmoedig, maatig, in 't eeten , fchoon niet zoo zeer in 't drinken, gezond, en lang Jee* vende. Zy gaan gekleed, in lange verten,' met eenen gordel, om 't lyf, vaftgemaakt. Het gemeen draagt katoene broeken met oenen gordel, die een gedeelte van 't lyf bedekt. Dc vrouwen leeven er minder afgezonderd, dan in 't ooften, en draagen veel opfchik. Over 't gemeen zyn de in. wooners vernuftig, geeftig cn leergierig, fchoon de weetenfehappen egter , by ge. brek van hulpmiddelen, nog geene groote vorderingen, onder hen, gemaakt hebben. Zy leeven meest, onder tenten, of in ilegte hutten, wyi zy dikwils van plaats verani deren. Ook is hun huisraad gering. Zy zyn zeer herbergzaam , ja zelfs verplicht elk reiziger, die 't vraagt, van alles te voorzien? eene zeer ujenfchlievende inrig-, ting,  a«B XXX. HOOFDDEEL. ting , doch die de lancloopers te veel, onder hen, aanmoedigt. Men heelt cr weinig handwerken; zelfs zegt men. dat de Jooden hunne eenigile weevers, ja op fomsnige plaatsen hunne eenigflc fmits en werklieden in metaalen zyn. Zy krygen himne ipeccryen, tapytcn, zyde cn andere ftoffen, van de Turken, over de Roode zee; en gcevcn cr voor, in betaaling , goudftof, fjnaragden, fraaie paarden, yvoir, honig, wafch, leeren huiden. De Jooden, ArmeUiers en Arabieten, dryven deezen handel, Sommigen onder dc inlanders neevnen verfcheide vrouwen, en dc cgtfchcidingcn zyn er zeer gemeen. Sedert veele eeuwen hebben zy den Christelykcn Godsdienst aangenoomen, doch voepen er veele Joodfche ceremoniën by. -Zelfs wordt het Keizerlyk lecger fteeds, door eene arke, verzeld. Dc Reomfch catholyke plegti&hcden egter zyn er niet in zwang, en hunne geestelyken mogen trouwen, maar zy houden de yaften zeer ftrtng en bidden de heiligen aan. De Keizer, welke den tytcl van Ne, sus voert, oeffent een volftrekt eigen * dunk.  XXX. HOOFDDEEL. i% dunklyk gebied, en wordt met byna God* iykc eerbewyzingen, behandeld; als ge. houden wordende-, voor eenen afftamineling van de Tfiaè'lietifche Keningen. Zyne leegerplants is zeer groot, welgereegeld, met marktplaatfen , gerichtshoven enz» voorzie), en in pastoryen verdeeld. De inkomften van doezen Keizer fcheinen niet zeer aanzienlyk. De leegermagt bedraagt ook niet veel, boven de 40, 000 man, en daarby is dit volk , te» aanzien der krygskundc, nog zeer ten agtcren ; zy neemen altoos hunne vrouwen en kinderen mede, in den kryg. De verichillender landfchappen worden cr, door Onderkooi Hingen,, Gouverneurs en Geregtshoven, beftierd. Hunne ftraffen zyn zeer wreed- IWen vindt er, in 't noordoosten, *£ koningryk Ttgré, het welk eertyds eene hoofdftad had, Axum genaamd; doch. thans is dezelve vervallen, op de kerk na, daar de Negus in gekroond wordt. Het Koningryk Angot, eertyds ryk en vrugtbaar, istecgenwoordig, door de Gallas, verwoest III. Stuk. N en  299 XXX. HOOFDDEEL. en grootendecls te ondergcbragt. Hel landfehap Bagemeder is berg en rotsagtig, cn wwrdt, door wilde volken, bewoond; men vindt er eene itad van den zelfden naam. Het landfehap Jmarak-, een der besten van 't ryk, is 't gewoon verblyf des Keizers ; men vindt er de rotfen Ambaguexen, waar de prinsfen van den bloede eertyds allen , in gevangenfehap , leefden. Het landfehap Gojam, byna geheel, door den Nyl en 't meer Dambea s omringd, is vrugtbaar, fchoon naar 't midden zeer bergagtig. Het landfehap Damben is vlak en laag, en dikwils overftroomd, fchoon ,"t ook zeer booge bergen hebbe; men vindt er de Stad Gubea. Het landfehap N*rea , "t zuidwestlykst gedeelte des Ryks beflaande , is vrugtbaar, zeer ryk in vee, en er wordt veel handel gedreeven, met de Kaffers. De inwoners, die cerlyk, cpregt, getrouw, verftandig en braaf zyn, hebben tot nog toe hun- gewest fteeds dap. pcrlyk verdecdigd , teegen de Gallas, een volk het welk dc helft van Abysfinic, daar  XXX- HOOFDDEEL, igt daar het eertyds aan onderhoorig was, te «ndergebragtheelt, voor al de zuidoostlyke Provinciën. Deeze Gallas zyn een krygszuchtig volk,' het welk geen ander regt kennende, dan dat van den deegen, van kindsbeen af, toe roem en overwinning, opgebragt wordt. Het getal der vyandlyke hoofden, door elk afge* houwen , wordt opgeteekend, en bepaal* zyn aanzien en zynen invloed, in de ' raadsvergaderingen. Zy ftryden met fpies-, fen, pyl en boog, zwaard en knods, en draagen ook fchilden. Zy geeven of vraa*. gen geene lyfsgenade, en mogen , zoo ras de aanval eens begonnen is, niet vlugten ,' op ftrafFe des doods. Zy veragten den landbouw, als eene flaaffche beezigheid, cn houden zig alleen, met de j'agt en den oorlog, op. Zy hebben egter veel vee c» leiden een omzwervend leeven. Zy zyn, zegt men, verdeeld , in feftig itaininen, ftaaude, onder zoo veele hoofden , welken, alle agtjaaren, eenen Luba, of lee* gerhoofd en Voorzitter kiezen. Zy zyn aeer getrouw} in hunna beloften en cedN x zwc«  XXX. HOOFDDEEL. zweeringen, erkennen een Oppenvcezcn, aan 't welke zy egter, zoo men zegr, geene eer bewyzen, cn zyn zeer onkundig. De kust vanAiECH, zig, tusfehen Abysünie en de Roode zee , uitftrekkende, en aam dc Turken toebehcorende, is heet, zandig, en van eene nevclahtige, ongezonde lugt. De grond is cr on vrugtbaar; er zyn egter fchaapen van eene ongemeene groote en die vetttaarten hebben. Ook is er veel wild gedierte. Zy wordt, door eene bergkeetcn , gefcheiden, van Abysfinie, 't welk zig dus, van de zee, afgeflooten vindt. Er woont eene vermenging van Turken, Egyptenaars, Ethiopiers, Arabieren en Kaffers. Men vindt er Sua'quem,* op een eiland, met eene der befte havenen van de Roode zee. De huizen zyn er van fteen , -en de Tuikfche Gouverneur , die onder den Pacba van Kairo, hoort, houdt er zyn verblyf. Arkiko is klein en weinig bevolkt. Het koningryk Dancali, ten zuiden der kust van Abcch , geleegen, ftrekt zig uit, tot aan de ftraat van Babelmandel, heeft ge-  XXX. HOOFDDEEL. i9t gebrek aan water, en is mede onvrugtbaar* Er zyn byna geene andere dieren , dan geiten. Baliar is de beste haven. Er word veel zout gemaakt De Koning r fchoon Mahometaanfch , is aan Abyfinier cynsbaar. N 3 HOOFÊé  *94 XXXI. HOOFDDEEL. VAN KAFFRARIA, En eerst van deszelfs Noordoostlyk gedeelte, of Gemengd Kaffraria, i bevattende de Kusten van Anian en Zakguebar ; midsgaders van de nabuurige eilanden Madacascar. &c. Be Heer Abt Nicole de la Croijc geeft den naain van Kaffraria , of 't Land der Kaffers aan dat geheele gedeelte van Afrika, het welk , tusfehen Kougo, Nigritie, Aby« linie en de zee geleegen is; beteekenende dit woord Kaffer, in 't Ajabifch, eenen ongeloovigen. Wy zullen, met deszelfs noordoostlyk deel, beginren, •t welk dezelfde Schyver gemengd Kir- *RA»  XXXI. HOOFDDEEL. 295 maria noemt, om dat er veele Arabieren,en dus, naar hunne fpreekwyze, gelovigen, , in woonen; terwyl hy 't overig gedeelte, als alleen, door heidenen bewoond, met den naam van zuiver Kaffraria beitem-. pcld. Tot gemengd Kaffraria behooren, I. De Kust van Anian , welke bepaal* wordt , ten noorden , ddor de golf van Babehnandel ; ten oosten, door den Indifchen Oceaan; ten zuiden, door de kust van Zanguebar; ea ten westen, door 't noordlyk gedeelte van zuiver Kaffraria e& Abysfinie: zig dus uitilrekkende, van den 12 graad noorderbreette, tot onder den Equator. De lugt is er zeer heet. Op de noordkust, tusfeben de Itraat Babelmandel cn kaap Guardufui, is dc grond zeer vrugtbaar en brengt veclerlei leevens middelen voord ; ook heeft men er zeer goede paarden, en in beiden dryyen de inwooners eenen aanzienlyken handel. Zy zyn meest wit, en hebben lang zwart hair. Maat naar maaten men racer zuidwaards komt, worden zy zwarter, zoo dat men er zelf» veele Neegers vindt, vermengd , met d# N 4 Ara-:  a<)6 XXXT. HOOFDDEEL, Arabieren, met de welken zy handel dryven, in flaaven, paarden, goud en yvoir; aangebragt, voor 't grootst gedeelte, ért Abysfiiiie, in welk land zy dikwüs invallen doen. De geheele oostkust, is dor en zandig, en brengt noch korrn, noch vrugten voord , noen cenig ander , dan wiid gedierte, waarom men deeze ftreck de woefte kust genaamd heeft. Dc Mahomctaaufchc Godsdienft, is de heerfchende , in deeze gewesten. In 't noordlyk gedeelte , ligt het koningryk Adel, welks inwooners krygszugtig zyn. Om hun land vrugtbaar te maaken, hebben zy dc revier Havvafch, welke, uit Abysfinie komt, by hunne hoofdftad Aucagurelc, in zulk eene meenigte kanaalen,'5ver. deeld, dat dezelve byna geheel verdwynt, alvoorens in zee te ku: nen vallen. : Men heelt er graanen en weiden voor allerlei vee. De ft;.d Zeila ligt, in eenen zand> gen grond, waar men gebrek aan verfch water heeft. Zy heelt eene 'naven , op de golf van Babelmandel , is «eer volkryk, wel gebouwd, en dryft vwel hinde!, by. zon-  xxxi. hoofddeel: zonder op Abysfinie. Barbora, op een zeer vrugtbaar eiland, is mede zeer hart-, delryk. Het koningryk Magadoxo wordt bewater J, door eene rivier van^^lenzelfden naam, die jaarlykfch overvloeid en 't land zecs vrugtbaar maakt , in graanen, vrugten cn, weiden, voor allerlei vee. De hoofdftad IVJagadoxa aan den mond derzelve geleegen, is zeer handelryk, en de verzamelplaats van veele kooplieden , uit Arabie, India en andere gewesten , die er fpeceiyen, drogcrycn, catoen, zyde en andere lfoffen ruilen, teegen goud, yvoir, wafch enz. Op '£ zuidlyk uiterlie deezer kust , ligt het Gemcene-best Brava. Het 't welk van zeer kleine uitgeflrektheid is, De hoofdftad, of eenigite flad van denzelfden naam ligt aan den mond eener rivier, en is groot, wel bevolkt, cn zeer handelryk, in goud, zilver, zyde, katoen en andere ftofFen, rvoir, gom en byzonder in-gryze amber, die, op deeze oevers, in overvloed, getonden wordt. De Stad is wel gebouwd,. N 5 ver.  1^8 XXXI. HOOFDDEEL» verfterkt , en eene der beroemde marktplaatfen van het oosten. Dt twaalf Magistraals - perfoonen , welken deezen Staat beftuuren, worden verkooren, uit de voornaamfte afftÉhinelingen van zeven 'broeders, die dit gemeencbest gegrondvest hebben. Hetzelve ftaat :, onder de befcherming van Portugal, daar 't een jaarlykfchen chyns aan betealt. II. De kust van Zanguebar , tusfehen den Indifchen Oceaan cn zuiver Kaffraria, geleegen, ftrekt zig uit, van den Equator, üot omtrent den 38 graad van zuiderbreette; dus de_ zen, in deze rtrecken, het grooiftcgedeelte van 't jaar, op den middag, in't noorden, ftaat, gelyk by ons in *t zuiden. De lugt is cr zeer heet, doch door de zeewinden en de zwaare reegens , die 't land oveftrooraen, gemaatigd. Ook wordt deeze landftrcek bewaterd, door veele rivieren , die dezelve zeer vrugtbaar maaken. De Portugeezen zyn meester, op deeze kust. Men vindt er , van *t noorden af 'teginxciïdcj fe Het  XXXI. HOOFDDEEL. m i. Het koningryk Mtlinda, waar van de kusten, door ondiepteas, rotfen en flor. men, worden gevaarlyk gemaakt. De grond brengt er veele citroenen en andere fyne vrngtboomen, meloenen, wortels, pataaten enz. voord. Er zyn veele runders en fchaapen. De hoofdftad van denzelfden naam is zeer aangenaam geleegen, in eene fraaije vlakte, en met lusthoven en boom, gaarden van oranje- citroen - en andere vrugtboomen, omringd. Er zyn fchoone gebouwen, ryklyk geftoffeerd, en bewoond, door aanzienlyke kooplieden , die goud „ kooper, kwikzilver, yvoir, wafch, droo« geryen enz. verruilen, voor graanen, zyde, catoen verfcheidenerlei ftoffen en ander» waaren. Wegens de ondiepten en rotfen, is de ankerplaats, op eenen zeekeren afftand van de ftad, verwyderd. De inwooners zyn, van veifcheidencrlei kleur en afkomst; ook zyn de kleedingen verfcheiden. Zy wor» den gehouden , voor de beste krygslieden deezer kust. Sommigen zyn afgo. flcadienaars, foujjiigen Mahometaanfch en N « vee»  Soo XXXI. HOOFDDEEL; Teelen Roomfch Catholyke Chriftenen. De koning, die Mahometaanfch is, hangt In zeekcr cpzigt, van de Portugeezen af, welken een fort, in zyne hoofdftad, ge. bouwd hebben. Wanneer hy uitgaat wordt hy, door vier oi meer ryksgrooten, m eenen pragtigen zeetel, op de KR6ü ders, gedraagen; en de vrouwen, begroeten hem, langs de ftraaten, met wierook, gezangen en muziek. In zyne befluitén, moet hy zig veelzins gedraagen, mar de aitfpnaken zyr.er waarzeggers , die veel invloed, op 't volk, hebben, dcch die hy misfchieii ook formyis zelf lx-ftiert ■ Ten noorden van Melinda, liggen de klei Be eilanden en koningryken iwd'fatéi Umo, Zavgutbar , enz. de eerften, met r delyk fraaie en handelryke fteeden iaa dezelfde naamen, voorzien. Het eiland en koningryk Mombaza aan den mond der rivier Quilmanci liegende, heeft eene iangenaame, gezonde lugt, veel vxrfch water, en eenen grond, die vrugt> is,, in ryst,'gierst en anderegraanen, nugt?  XXXI. HOOFDDEEL. 301 vrugtboomen en weiden enz. zoo dat de in wo. ners, in gemak en overvloed, leeven; byzonder in de hoefdllid van denzelfden naam ,. die wel gebouwd is, en verdeedigd wordt, door een kasteel. De haven is zeer goed- De inwooners zya van. verfcbiliende afkomst, meest, naar de Arabifche wyze, gekleed, zeer minzaam cn beleefd, voor vreemdelingen, en dryven veel handel. Het koningryk Qjtiloa heeft eenen laagen vrugtbaaren grend, fraaie landsdouw , en vry gemagtigdc gezonde lugt. D,- hooldlhd van "denztlfden naam ligt, op een eiland, is groot, ryk, wel gebouwd, door een kasteel verdeedigd, en voorzien, met eene 'haven, die veel bezogt wordt. Voor "t overige is er veel overeenkomst, tusfehen dit cn de voorige koninaryken. Het koningryk Mongtlo, is klein, maar wel bevolkt cn dryft veel handel, in goud, yvoir, gommen- enz. Ook is het zeer vrugtbaar, zoo wel als dat van Angos. Het koningryk Mosambice , heeft eene hoofdftad, van denzelJden naam, liggende N -7 op  3oi XXXI. HOOFDDEEL; op een eiland, welks grond zandig is, doch waar van de ryklte inwooners fommigc ftreeken, door kunst, zoo vrugtbaar hebben gemaakt, dat er ananasfen, citroenen, yygcn, oranje-appelen enz. groeien. De teegenoverhggende kust brengt veel ryst, gierst, wortelen, peul-en andere vrugten voord. Ook is cr veel vee. De handel beftaat er, in goudstof, yvoir, ebbenhout, fiaaven, cn vee, ingeruild, teegen bellen, mesfen , Ichaaren en andere krameryen. De inwooners betoonen veel mistrouwen, teegen dc vreemdelingen. De ltad is fraai en welgebouwd. De Portugeezen hebben er eene goede vesting, en deeze plaats is, voor hun, als de flcutel van Oostindien, wyl zy hunne dcrwaards beflemde fchee pen, tot eene verver fchingsplaats, ver • ftrekt, Dc Vorst van 't koningryk Moruca , is de aanzienlykfte van de Natie der Macuas, welke zig, zeer ver uitgebreid heeft, op de kust van Zangucbar; cn zelfs, tot in de eilanden, geleegen aan den mond der  XXXI. HOOFDDEEL. 303 rivier Manica , by dewelke de Portugee» zen 't fort Kiliinane bezitten. Zuidoostwaards, teegen over de kust van Zanguebar, lig: het eiland Madagascar ket grootst van alle de Afrikaanfche eilanden, en 't welk óc'k St. Laurens , 1' Isle Daupnine, en Serendib genaamd wordt. Het ligt, tusfehen den iz en 26 graad van zuiderbreeite, beneevens den 61 en 68 van. lengte. De zee, tusfehen dit eiland en 't zuiden van Afrika, gaa"t onge» meen bol ; en over *t algemeen zyn de ftormen, in *t zuidwest'yk gedeelte van den Indifchen Oceaan, verfchriklyk. Op Madagascar is de landsdouw aangenaam, en met heuvels, bergen, valeien, bosfehen en vlakten , zeer fraai gefchakeerd, terwyl 4e grond, met veele rivieren , bewaterd en vrugtbaar is, in fuiker, druiven , allerlei fyne vrugten, bananen, tamarinden, pee* per, ebbenhout, ceders, tabak, gommen, graanen, erz. Er zyn veele planten en dieren, in Europa, onbekend; onder andern «en zwarte wurm, die een foort van zydc- fpms  5o4 XXXI. HOOF DDE EL; fpint, waarvan dc inwooners doffen weei ven; gelyk zy ook doen van den middelden bast van zeekeren boom. Aan allerlei vee cn gevogelte, is er mede geen gebrek; cn men vindt cr mynen van goud, kooper, zilver, yzer, daal en tin, cdelgedeenten, ambcrgrys enz. De lugt is er vry gemaatigd en gezond. De inwooners, die wel gemaakt zyn, verfchülen van kleur.; föm. migen, van de Arabieren afdammende, zyn wit of bruin, anderen, die, tot: het ceegergeflacht, behooren,.zyn zwart; fommigen zyn Heidenen, anderen Mahometaanfch, en anderen wederom houden den Joodfchen Srbbath cn hebben verfcheide Joodfche. overleeveringen. De vrouwen zyn cr zeer onderdanig , zagtmoedig ca van aangenaamen omgang , en de inwocBers, in 't algemeen vriendiyk. en mildaadig. Aan verdand ontbreekt het bun mede niet. Onder hunne pligtpleegingen behoord, dat de minderen den voet van hur.ncn meerderen likken. De verfchillende Vorsten van 't land hebben eene volftrekte magt» •VJBI  XXXI. HOOFDDEEL. 30$ over hunne onderdaanen, cn brengen fomtyds die geenen , die hen vertoornen, eigenhandig om 't leeven. Er zyn fteeden, waarvan fommigen wel duizend hutten bevatten; doch deeze laatften zyn Ilegts van takken gebouwd, met bladeren gedekt en zeer laag ; de fteeden zyn met graften omringd. De vctfchiflende voiksftammen van dit eiland zyn dikwils , met clkandtren, in oorlog; fchoon de Vorsten geene reegelmatige kiygsbenden houden, maar alleen hunne leenmannen te veld brengen. Zy overvallen eikanderen meetentyds, in den nagt, en onverhoeds. Die eenen aanval vreezen, verbergen hun vee, op eene, en hunne kinderen en vrouwen, op eene andcie plaats; en deeze laatften flee* pen takken, agter zig, op dat de vyand hun voetfpoor niet ontdekke. Zy bidden een Opperwezen aan, en onder hem nog vier andere weczens, die, ais middelaars, tus-r fchen hem en de menfehen zyn; een derzeiver deelt het kwaad uit. Daar en bo* ven heeft elk zynen fchuts*geest, aan den weL>  $o6 XXXI. HOOFDDEEL. welken hy een klein afgodsbeeldje tocwydf, 't weik hy in zyn huis plaatst. Zy zyn zeer bygeloovig en bewyzen groote onderdaanigheid aan hunne toveraars. De Eu. xopeaanen haaien er weinig racer van daa» dan flaaven en vee , en de Oostindifehe fcheepen neemen er fomtyds water en ver▼erfchingen in, welke laatften zy betaalenr met fnaphaanen, kruid, yzerwerk, zyde, catoene en andere ftoiten. De voornaamite baajen , in dit eiland, zyn, ten oosten, die van Antagoni, 't eiland Maria en't geweczen fort Dauphin en ten westen die van St. Augustyn. De voornaamite kaapert zya die van St. Sebastiaan , ten noorden, St. Romyn , tenzuiden, en ft. André, ten westen. Oostwaards van Madagafcar, ligt het ei. land Bousbo.v, aan Vrankryk toekomende. De lugt is er gezond; men vindt cr veele runders, fchaapen, geiten, varkens, ebbenhout, benjuin, katoen, zeer goed timmerhout, koorn, ryst, witte pecper, aloc's, tabak, koffy, fchildpadden , gryze amber, ka  XXXI. HOOFDDEEL, jop koraal enz. Het eiland is, met rotfen omringd. Men beeft er fomtyds zwaare orkaanen. Beoosten 't eiland Bourbon, ligt dat van Mauritius , of Isi.e de Fkance, met eene goede haven, mede aan Vrankryk toekomende. Er wast eene groote meenigte eb* benhout. Dc franfehen houden er eenen Gouvernenr en opperften Raad. Men heeft er hospitaalen , arfenaalen , moolens , Ichecpstiuimerwerven gebouwd , plantagiert van fuiker, katosn, en indigo aangelegd, en in allen opzigten dit eiland in ftaat, gefteld, om tot eene wyk-enververfchingsplaats, voor de Franfche Oostindifche • en Oorlog-fcheepen, te kunnen dienen. Ton noordwesten van Madagascar, liggen de eilanden van Comorra , door Heidenfche, of Mahometaanfche Vorsten, geregeerd , doch aan Portugal cynsbaar. Zy zyn vrugtbaar, in ryst, orange appelen, citroenen , banaanen, fniker, gengber au. Er wordt ook handel op Mozambico, gcdreeven. Men vindt er veel tam vee,  3c8 XXXI. HOOFDDEEL. vee , aan dat van Europa gelyk. Het eiland Anjmnn heeft eene goede anker, plaati, die wel eens", door Oostindifche fcheepen, bezogt wordt. Ten noordoosten deezer eilanden liggen er nog veele anderen , die klein zyn en niets merkwaardigs hebben. HOOFD»  3o* XXXIÏ. HOOFDDEEL. Van het Noordlyk gedeelte van zuiver Kaffraria. - • •jpjvit gedeelte van Afrika behoort, on-v^/ der de minst bekende Itreeken van dit waareld deel. Het word bepaald, ten noorden, door Nigritic , Abysfinie, cn 't. land der Gallas; ten oosten, door de kusten van Anian en Zanguafcar; ten zuiden, door .t zuidlyk en zuidoostlyk gedeelte van zuiver Kaffraria; en ten westen , door •Congo cn \ ryk van Benin. Het is geleegen, tusfehen den j0 graad van noordcren den ion of jjn graad van zuiderbrette. Men vindt er, van .'t noordoosten beginnende. Het ryk Alaba, beneevens dc landen der Daii's der Bersfomas, der Maeclimla's, cn dei  3io XXXII. HOOFDDEEL. ■der Maracates-, dcor dc Rivier Zebe bo waterd. Vran daar, naar'twesten, trekkende, het ffyk Gingiro, welks vorst, zoo men zegt, vyftien koningen , tot zyne vafalien heeft. De rykcn Mitjtk cn Biafara, 't laatfte, ■volgens fommigen, een groot, woest, doch weinig bekend land. Voords zuidwaardê afd»a!ende, het koningryk Macoco, of Anzico, 't welk mede verfcheide koningen, tot vafalien, heeft. Deszelfs inwooRcrs zyn Heidenen van Godsdienst, dapper en woest van aart, en wor. den, door alle de reizigers, als menfehen•ecters, voorgeleid. De koning zou zyn vcrblyf houden , in eene groote Stad, JMonfol genaamd, en onder den Evenaar geleegen. Dc Jagas, «oo zy zeggen, uit Siërra Leona, afkomstig, zyn mede een dapper, woest en onzwervend volk , dat menfehenvleefch'eet, en van den roef en de waapenen leeft. In hunne lecgers, word eene ilrenge krygstugt gehouden. De DuJuncs hebben, vyftig Jaarcn gclee- dea  XXXII. HOOFDDEEL. 311 den, in Afiika, gtoote verwoestingen aan* gericht, en uitgelekte veroveringen gemaakt. Hunne krygslieden fchikken zig op, met fnoeren, uit de tanden hnnner verflagene vyanden , famcngefteld: Zy offeren krygsgevsngenen aan hunne Fetichen op, fomtyds, zoo men zegt, by honderden, en houden offermaaltyden van dcrzclver vleefch. De Mumlos en Zimbas zyn mede zeer woeste volken, van dewelkcn men denkt, dat dc Gallas sfftammen. Het ryk van Abatua, in 't welke veel goud gevonden wordt. Eindelyk weer ocst . en noordwaards op keerende , de Monges. • De Boreres, wier voornaamite koningryk Maravi genaamd wordt. En het ryk van Monoemugi, 't we'k, tegen de kust vanZanguebar, aangrenst. Verfcheide mindere vorsten zyn aan 't zelve eynsbaar of onderdaanig. De lugt is er zeer heet en ongezond. De Ibwooners gaan gekleed, in zyde en katoen, en fchikken zig op, met fiukjesamber, diezy, vanKambaya, krygcn,over dcZar.guebaarfche flee*  gia XXXILiHOOFDDEEL. fteeden, met de welken, ze-o wel als met die van Congo , dit gewest handel dryft. De Nïcger kooplieden komen er veel goud haaien; en 't land geelt bovendien overvloed van honig, palm-wyn, olie enz. Men zegt, dat er, in deeze (treeken, een zeer fmal meer gevonden wordt, van twee honderd uuren gaans lang, vol «Handen , door Neegers , bewoond , cn waaropmen overvloed van vee en gevogelte vindt. HOOFD*  sis XXXIII. HOOFDDEEL, Van Conco. "np\e landfïreek Cokoo genaamd, op wier (^c^ meeste zeekusten de Portugeezen meester zyn, ftrekt zig uit, lusfchen den Equator en den 16 graad van zuiderbreettc* en dus ter lengte van van 370 uuren gaans, op eene brette van 70. Zy wordt bepaald, ten noorden, door de Guineefche kust, ten oosten cn zuiden, door zuiver Kaffra., ria; en ten westen, door de zee. Van 't noorden af beginnende ontmoet men er 1. Het koningryk Lcngo , 't welk eene aangenaame, gezonde lugt, en vrugtbaaren, grond heeft; fchoon er de landbouw, door dc luiheid der inwooners, die riet meer zaaien, dan zy juist vorr elk jaar nodig III. Stux, O heb.  •grA XXXIII. HOOFDDEEL. hebben, zeer verwaarloosd worde. Oc\ verwekt het minste misgewas er eenen. hongersnood. Zy winnen gierst, verfchci. denerlei peulvrugten, katoen, piment, fui. ierrict, caslia, tabak, en hebben palm. boomen en andere boemen, tot timmerhout Vee is er weinig, fcehalven geiten en varkens, maar veel keuken gevogelte, laifanten enz. In 't wild zyn er, behalven veel ander verfcheurend gedierte, luipaarden, zebras en olyphanren. Voor de tan< den deezer laatften, krygen de inwooners, van de Europeaanen , yzer, waarvan zy hunne wnapenen en werktuigen maaken. De Loangeezen zyn groot, welgemaakt, fterk, beleefd, vernuftig, op winst gefteld en zeer wellustig. Hunne weevers, fniics en handwerkslieden zyn zeer, cp hunne, oude, Jangwylige wyze van arbeiden, midsgaders op hunne gebrekkige werktuigen , gefteld. Zy kleeden zig , om t middenlyf , meest .met ftoffen, die zy zelfs maaken, van een zceker foort van vlas , uit de bladeren -van palm of ardere boomen , gemaakt. Sommigen deezer ftoffen zyn , met ver- fchéi-  XXXIII. HOOFDDEEL 31$ fcheidene kleuren, gebloemd. Overdezelven heen hangen zy 't vel van eene wilde of tamme kat, met veeren of bellen vercieru. Ook draager zy veele ringen s ha's.dy er arm-banden, midsgaders kettin« gen van kraaien, yvoir, fchelpen, kooper, tin, of yzer. Over dc fthouders hangea zy eenen gebreide» zak, voor hunne calle» b..sfen , pypen , tabak enz. en op 't hoofd draagen zy gebreide mutfen. Zy gaan zelden , zonder hunne wapenen . uit. Zy neemen veele vrouwen , en deezen alleen bouwen den groi d, maaken brood, wyn enz^ Terwyl de man eet, blyven de vrouwen, op eenen afftarid ftaan; en over 't gemeen, zyn zy hem zeer onderdanig. By de geboorte zyn de kinderen wit, doch binnen twee dagen, zyn zy reeds zwart. Er is> een geflacht van w:ttc moeren , die eene kalkagti,.e kleur, gryze oogen, en rood, of geel hair hebber. Hun gezrgt is , by den dag, zeer zwal:, maar by den avond zeer fterk. Her volk van Loango erkent een Op* perweezen, doch zonder er eenige eer O 2 aan  3i6 XXXIII. HOOFDDEEL: ■aan tebewyaen, terwyl zy ook, omtrent den aart zynes wcezens , zeer onkundig zyn. Maar zy bidden mindere geesten aan, die, naar hunne gedagten, over dc verfcheidene kragten der Natuur , gefteld 2yn. Ook hebben zy daarenboven hunne afgodsbeelden, fetichen enz. Sommigen gclooven , in de verhuizing der zielen; andere denken, dat de zielen, ra den dood, Éefchrem geesten , voor de lcvendigen, worden; anderen eindclyk Hellen, dat de jSel, met het lichaam, fterft. Met de lyken begraaven zy kleederen, huisraad enz. de lyken der vreemdelingen worden, in zee, geworpen. Alle de inwooners zyn vcrp:icbt den koning, in den kryg, te volgen, dus dezelve groote leegers , *p de been, brengen kan. Zy zyn gewaaperd , met fpicsfen, die zy, met veel handigheid en kragt, weetenlte werpen; en hebben voords dolken, en groote ichilden van dikke buiden gemaakt. Hunne wetten zyn vry zagt, behalvcn alleen ter aanzien van raisdaadca, teegen den Koning, begaan. De vorst »er«  XXXIlt HOOFDDEEL. 31? verfchynt, met groote pragt, in 't open> baar; en men bewyst hem eer , door da wonderlykfte pligtplcgingen van fprrngen, buigen, in 'tzami rollen enz- Dit gefehied vooral, by 't ontfangen van de hulde xy« ner vafalien , by 't eerfte bezaaien der akkers, en by *t jaagen van eenen lui. paard. Verfcheide rivieren bewateren dit koningryk. Oorfpronklyk zyn er de landen allen gemeen , maar die eenen akker be. bouwt , wordt er eigenanr van. De hoofdftad Loango ligt twee uuren gaans van de kust. De huizen hebben cr drie ©f vier vertrekken. Dikwils ftaan verf fcheiden derzelven, birnen eenen kring, met heggen, omringd; en dan zyn de inwooners eikanderen zeer behulpzaam en leeven zeer vreedzaam met elkanderen ; behalven alleen , wanneer zy een hunner van toovery verdenken. De ftraaten zyn ruim , zindelyk, cn aan weerszyden, met bananen , palmboome» •na- beplant. Het paleis bsflaat een half O 3 B4C  3i8 XXXIIÏ. HOOFDDEEL. uur gaans , in den omtrek , cn is , met houge palmbooms, omringd Ouk wordt er daagïykfch eene markt gehouden , die wel voorzien is. Dc grootfte handel beftaat er in (laaven; en vervolgens in yvoir, tin, lood, yzer en kooper, welk laatfte, uit de mynen van Sundi wordt gehaalt,die veel verder oastwaards liggen. Ook weeven zy, van Olyphants hair , zeer nette gordels, trazeietten, halsbanden enz. De Europcaanen brengen er verfcheide krameryen naartoe; doch moeten *t verlof, om ct te mogen handelen , koopen , door ge» fchenken aan den Koning , de Koningin , de ftaatsdienaars enz. Ten zuiden van Loango, by den mond der rivier Zaira, vindt men de kleine kaningryken Cacmigo. en J:goy. 2. EtoiNLYK Cokgo heeft, zoo ten aanzien der lugt en grondsgefteldhcid, als ten aanzien van den aart der inwooners, veel overeenkomst, met de overige deeien, van 't grootei gewest, onder dien zelfden naam bekend. De reegens van den win, ter»  XXXÏll HOOFDDEEL. 319 tcrtyd, wanneer de noordlyke winden de wolken, teegen 't gebergte, jaagea , v allen ook hier, zoo fterk en aanhoudend, dat er de rivieren van overitroomen. Men heeft er zeer veel marmer , porfierfteen» jaspis, byacinthfteen enz. Men zamelt er twee oogften 's jaars in, en de grond heefe maar weing bebouwing noqdig. Er groeien veele peulvrugtcn, in Europa, onbekend, cn ook veele van onze groenten. Daar en boven maaxen de inwooners, gelyk verfcheide andere volken, brood van dei Hianioc en andere wortels. Er is een foort van hooge en dikke boomen, Infada genaamd, die van hunne takken dunne gecle draaden uitfehieten, welken, tot op den grond, reikende, wortei vatten, en tot nieuwe boomen , opgroeien. Van den middel fehors deezes booms worden draaden gefponnen en doek geweeven. Ananasfen, eitroeaen en veelerlei fyne vrugten , gedeeltelyk, in Europa, onbekend, zyn er in overvloed. De vrugten en bladen van den Migna -migna ays, elk afzonaerlyk en O 4 «J*  320 XXXIII. HOOFDDEEL. alleen gegeeten wordende , vergif ; majr die de vrugten gegeeten heeft, wordt, door de bladen , en die de bladen gegeeten beert, door de vrugten , geneezen. Men vindt er runders, fchaapen, geiten, allerlei wi'J cn verfcheurend gedierte, Hangen, adders, ftruisveogels, paauwen en ander fraai gevogelte; de zogenaamde muziekvogel heelt een alleraangenaamst gezang. De inwooners zyn zwart van kleur, docb zonder de Necgcrtrekken te hebben. Zy zyn vriendlyk , leevendig , vrcolyk , en verflandig; doch hoogmoedig en wraakzugttig; houden veel van fterkc dranken, gas. teryen , dansfen en zingen ; cn hebben verfcheidene muziek infhumenten, met olyphantsbair, of draadeu van palmboomen, befpannen; behalven dc fluiten en trommen, die aan meer deezer volken gemeen zy». Er zyn veele Christenen onder dit volk. Wanneer zy trouwen, noemen zy ae vrouw eerst, twee of drie jaaren, op de proefom te zien, ol dezelve wel werkzaam en gehoorzaam zy; en 't is eerst, na 't wel uK"  XXXIII. HOOFDDEEL, $tt «•ftvallen van deeze proef,, dat het huwlylevolgt De priesters der geenen, die nog; heidenen zyn, verbieden aan elk hunnes in 't byzonder het eeten van eenig, vleefch,. wortel, of vrugt; en dan zouden zy liever verlcheidcne dagen agter een vasten ,. dan 't geringfte ftukje te proeven van 't geen hun verboden is. Daar zy denken, dat de geenen die fterven, van eenen ongelukkigen, in eenen zeer gelukkigen ftaat, overgaan, verhaasten zy den dood der geenen, die' ©p fterven liggen, donr hun neus en mondt' roe te houden , of met vuiften en knieën •p de borst te ftooten; en dit zien zy ala ten groot bewys van vriendfehap aan. Zj? hebben weinig of geene vorderingen , in; de weetenfehappen, gemaakt; werken zee» flegt, in yzer; weeven , zonder weefgetouw, of fpoel,, door de ketting ■ draaden, tusfehen twee houten, te fpannen en er dan den inflag , met veel geduld,, door heen tc haaien , omtrent als of zy, flopten;, en werken dus, wel zeer langzaam»aar egter vry kunftig en netjes 3 O j aaes;  S22 XXJIII. HOOFDDEEL, tnet bloemen , netwerk enz. Hunne timmerlieden , pottebakkers enz, zyn niet veel verder gevorderd; en elk maakt zelf zy„ ne eige hutten , fchuitjes cn netten. De xyken wor.len, door hunne flaaven, gedraa» gen, in fooiten van bai gmat'en, waarin zy liggen te rooken, te llaapcn, of rond te kyken, teegen de zon gedekt, door een foort van veiheemelte , 't welk fomtyds, met gordynen, omhangen is. De weegea 2yn 'er flegt, ja op fommige plaatfen zyn er in 't geheel geen. De Koning voert een eigerdunklyk pebied, is eigenaar van alle de latuur, d'ehy, op cyns, uitgeeft. By zyn afftervcn, kiest ïnen, uit zyne nabeftaanJcn, wien meri wil, tot zynen opvolger, mies dezelve ftoomfch Catholyk van Godsdienst zy. Zyn.? hovelingen zyn meestendeels , op de Porti»geetche wys, gekleeil, en hy zelf is, met veel pragt , omringd. Hy heeft zyne krygsoversten , rtgrers-, raadslieden en geheimfchryvers. fchoon er byna nters op t'chrif* J gefteld wordt, Zyne krygslieden  XXXIII. HOOFDDEEL, gaj zyn niet talryk , flegt gewaapend en zeer ten agteren, in de krygskunde. Geduuren» de den togt, neemen zy, evengelyk van vriend cn vyand, alles wat zy nodig heb» ben ; zoo dat bunne eige landsgenooten, op hunne aannadering, vlugten, met alle» wat zy hebben , en zy ook dikwils groot gebrek lyden. Zy geven geene lyfs genade, en hunne waapenen zyn vergiftigd. Zy hebben geene befchreeve wetten , maar hunne rieters neemen gemeenlyk twaalf byzitters , om de zaak te onderzoeken; dc Portngeezen hebben hunne eige rig. ters. De Godsdienst der geenen, die nog heidenen zyn , gelykt veel, naar die der overige Neegervolken van t westlyk Afrika. De Portngeezen trekken, uit tlit land» een zeer groot getal flaaven, voor hunne volkplantingen, in Amerika; en geeven er voor, in ruiling, allerlei wnaren, uit Europa en Braziel. Ook hebben zy een comptoir, in de hoodflïad van 't koning?vk, St Salvador , eerty Is Banza Gongc O 6 g&  8&4 XXXIII. HOOFDDEEL: genaamd. Zy ligt, op eene rotzige hoogte met allerlei geboomte omringd, aan tle rivier Zaira , in eene gezonde lugt. De huizen der inlanders zyn gebouwd van hout en leem , en gedekt met Itroo; die der Portugeczen zyn van fteen. Het paleis i s zeer groot; er zyn verfcheide kerken. Het Portugeefche kwartier is,, met dikke muuren , omringd. De grooten hebben eenig huisraad, naar den Portugeefchen fmaak, maar dat der overigen is zeer gering. 3. Het Koningryk Angola, eertyds Dom' lo, of Dongo, door de rivieren Dande cn Coanza, bewaterd, is vrugtbaar, in mais, boonen, oranje-appelen, limoenen en andere vrugten ; en heeft mynen van ver. fcheidenerlei mctaalen, als zilver, kooper enz. Er zyn veele honden, die men vet maakt, en wier vleefeh, als eene lekkerny, gegeetcn worde. De inwooners zyn zeer iui. Om egrer hunne landen te bemes-. ten , graaven zy er gruppels door, in de wtlkenzy, geduure-nde den reegen-tyd, het  XXXIII. HOOFDDEEL. 3a£ rivier-water in laaten , en 't er ecnigen tyd op laaten ftaan, om tc bezinken. De mans fpinncn en weeven katoen, terwyl «le vrouwen 't werk, buitens huis , verrichten. De koophandel der Portugeezea en andere Europif'che natiën , met dit ryk, beftaat, in ilaaven, waarteegen allerlei Europifche waaren, onderanderen laakcnen, linnens , galonnen, fpeceryen, turkfche tapytcn , kanarie • wyn , paardeftaarren enz. worden ingevoerd. De hoofdftad St, Paul de Eoanda, eene der voomaamfte Portugeefche bezittingen, op deeze kust, ligc, op een eiland, is groot en fraai , voor deeze gewesten, en heeft veele huizen van fteen gebouwd en met pannen ge. dekt. De haven is zeer goed , en door een fort verdeedigd. Er is gebrek aas. warer. De ftad is 't verblyf van den Portugeefchen Gouverneur, eneenen Bisfchop, fehooa veclen van s' lands inwooners nog. heidenen zyn. Mapungo, op eenen berg> by de Coanza,.is 't verblyf van den KaBing van Oarü of Dongo. o 7 m$  XXXIV. HOO FDDEEL» Het koningryk Benguela (trekt zig, langs de kusten, uit, van kaap LeJo af, tot kaap Negro'toe, en wordt, door veele rivieren, bewaterd. De lugt is er. voor Europeaanen en andere vreemdelingen, zeer ongezond. De mans gaan, met dieren huiden, gekleed. De vrouwen liaan, cm 't raiddcnlyf, een doek van den bast eenes zeekeren booms gemaakt. Zy draa. gen zwaare, koopcre halsbanden , ringen enz. en de mans kraaien , om den hals. Er zyn veele wilde dieren; en de inwooners worden zeer geplaagd , door de in. mallen der byna even woeste Jagas. Er Wordt veel zout, uit dit land, getrokken. De hoofdftad , oud Bcnguela genaamd , wordt bewoond, door veele zwarten, en 'Omtrent twee honderd hulsgezinnen vanwitten , meest Portugcezen, dei waard?, ®m hunne misdaaden, gebannen. Ook heeft er deeze kroon een fort, St Philip genaamd. Schoon het gewest rten rytel van koningryk behouden heeft , ftaa' her eg. Oer , or.dejp den Portugecfchen Gouver- negr  XXXIII. HOOFDDEEL. g£f neur van Angola. Wat verder zuidwaard* ligt M aniki Congo, eene groote ftad, aan den voet eenei heuvels, zeer volkryk 9 en wa^r omitreeks men veele osTei», varkens, enz. houdt. De Portugeeztn hebbea er een magazyn van koopwaare».  XXXIV. HOOFDDEEL, Van zuiver Kaffraria's, Zuid en Zuidoostlyk gedeelte, Dit gewest, het welk de gehcclc zuidpunt- van Afrika, bevat, ftrekt zig Bit, van den iö tot den 34 of 35 graad, van zuiderbrcette, mitsgaders van den 28 tot den 33 graad van lengte ,• en wordt, ten noorden, bepaald, door Congo en !t noordlyk gedeelte van zuiver Kaffraria r terwyl het, aan alle de overige zyden, door de zee, omgecven is. i By't noordwesten beginnende, vindt me* m ï. De Cimbebas cn de Mufnmlts, die Kien zegt, dat een woest en meestendeels onvrugtbaar land beweoecn. Zy zya awart van kleur. s. De  XXXIV. HOOFDDEEL. 3*9 2. De Hottentottin , welken meest een omzwervend leeven leiden, en in verfcheide volks (lammen, verdeeld zya. Onder dezelven telt men de Gunjemans, die den zuidlyklten uithoek van Afrika heflian, een gedeelte vm hunne bezittingen aan de Hollanders afgeltaan hebben, enonder dezelven woonen. De Ctchtquas, welken, in hun land, zout-putten en goede weiden hebben, die men, in deeze itreeken, verbeetert, door 't gras, wanneer het te oud wordt, in brand te fleeken, op dat er , van onder de afch, weer nieuw voordfpruite. De Chiriquas, weiken, langs de Olyphants.rivier, woonen en zwaare wouden hebben, gedeeltly* uit boomen beflaande, die, in Europa, onbekend zyn. De groote en kleine Namaquas, dietalryk, dapper, lterk en verftandiger zyn, dan de overige Hottentotten; hun land, fchoon ook aan dc Olyphants-rivier geleegen, is minder vrugtbaar dan 't voorige. De Attaqwas, die mede dapper zyn, fchoon anders vreedzaam van aart. Wanneer er een vyand nadert, waarfehouwen zy elkander, door teekenen, va*  33o XXXIV. HOOFDDEEL» ran de toppen der bergen, over dag, door rook, 's nagts, door een vlammend vuur; en kernen dan terftond allen, op eene, eens vooral vast bepaalde verzamelplaats, by een. Alte deeze volken bewoancn 't welllyk gedeelte van dit gewest In 't oostlyk gedeelte vindt men, wederom van *t zuiden beginnende, dc Koopman!, naast ée Gunjemans geleegen, cn wier land zeer vrugtbaar is. Dc Htsfaquas,\ die overvloed van runderen hebben , cn nog meer dan hunne nabuuren, met de Europeaanen, han • del dryven, in brandewyn, tabak, kraaien enz. De Sonquas, wier land dor is, doch die veel honig inzamelen, en zig aan de overige ïïottentotten , enkel voor 't daaglykfch voedfel, tot krygslieden, verhuuren» De Dunquas, de Damoquts , de Gauroes, êzHoutinquas, en de Chtmtoutrs, die vrugtbaarer llreeken bezitten , en eindelyk de Hcikomsy wier land bergagtig is , |doch, ia dc valeien , goede weiden heeft. De ïïottentotten over 't algemeen zyn vry wel gemaakt, fchoon groote hoofden cn voeten, platte neuzen en dikke lippen heb ■  XXXIV. HOOFDDEEL,. 331 Hebbende. De vrouwen zyn er klein. Al» ïen laaten zy de nagels groeien,. bcfn.eeren' zig geduurig, met fchaapen vet. gemengd , met het zwartfcl, "t welk zig onder aan hunne potten zet , en dit maakt hen zwart van kleur, daar zy anders fl .-gts elyf kleurig zyn zouden. De meest ver. mogenden befmeeren zig ryklyker , dm anderen , en met verlener en fyner vet, wyl dit het teeken van onderfcheid, tusfehen de ryken en armen is. Deeze gewoonte ondertusfcnen maakt hun de leeden rad cn flap , zoo dat zy ongemee* fnel , in *t loopen, zyn; de meefte wilde natiën neemen dit of foort gelyke gebrui» ken min of meer aan , waarfchynlyk om. dat de huid, daar door, teegen de indrukken van zon , lugt enz. eenigzins gedekt wordt. Op't hair zyn zy zeer morsilg, hebben veele luizen, die zy opeeten, zoa> als zy zeggen, tet fchaavergoeding, tcegen dit ongedierte , dat hun 't bloed uitzuigt; cn geeven, weegens dit alles, eenen fwverdraaglykenj flank van zig, Zy draa- gew  gS2 XXXIV. HOOFDDEEL, gen mantel», en als het koud is, mutsen van dieren vellen; bchalven nog eenen anderen kind van etntg kleiner dier , voor t midden- lyf. Voords hebben zy lecre voetzooien, enookleerekouslen, wanneer zy 't vee gaan weiden. Aan de arm< n draagen zy y voire ringen , die , fchoon enkel met het mes gemaakt , zeer net zyn. De vrouwen cn meisjes draagen verfcheide mantels, voor en agter, boven elkaar, cn aan de beenen ringen, van fchaapen leer, waarvan 't hair afgefchroeid is, en die zoo hard als hout, en ook vry netjes gemaakt zyn. In geval van grooten honger ftooten zy deeze rln. gen, tusfehen tweefteenen, klein, en ce-, ten ze op; geljk zy ook fomtyds oude voetzooien, geweekt en gebraden, op eeten. In 't hair draagen de Hottentolten ftukje3 fpicgelglas, of kooper, welke laatften zy ilerk polyftcn. Om den nek, aan de ar. men en om 't middenlyf hangen zy fnoeren van glas - of koop re kraaien. Ook hangen de mans 'aan hun hair de blaazen der dieren, die zy verflaagen hebben; e, zyn zy zeer bed-rceven; behooren onder dc beste boogschutters en ftmgeraars der waa. rcld; en toonen, op de jagt va:i leeuwen, olyphanten, euz. zoo veel moed, als kragt, gezwindheid en kunst. In hunne plegtig» heeden, zoo wel als in andere opzigten, zyn zyzeer morsflg Zy neemen, tot twee of drie vrouwen toe, en liaan, in de keus, geen agr, op vpkdom of am/ien. Zy gedraagen zig zeer zedig en i getoogen, hl gezeil'chap. By de geboorte, b fmeeren zy, de kinderen, met koeien drek, vervolgens  •336 XXXIV. HOOFDDEEL. Biet het fap van zeekcrc plant, en eindelyk met fchaaptnvct Zoo larg de kinderen niet* lcopen kunnen , djtaagen de mceders ze, in eenen mantel, op den rug. De oude lieden, die yolftrekt niets meer kunnen doen, fluiten zy, met eenen geringen voorraad van fpyzen, op , in een* hut, om daar van honger tc ("erven, of door de wilde diëten.» te v. orden vcrfciicurd; cn zyn zeer verwoncerd , * anncer men dit wictd vindt, daar zy het, als ccn foort van weldaad aanzien. Elk der HottcntuCd-c ratien heeft haar eigen hoofd , dat het bi vel, over 't lceger, Tccrd, cn over vrecde en oorlog Heflist. Zyn airpt is crflyk, en hy moet de handliaving der oude regcciings- wyze bezv.ee. ren. Elk,dorp heeft zyn Kaptein, die er legt ocffeir, en run en vrcede bevaart. Deeze is insgelyks crflyk en moet de weti ten van "t .kraal bezw< eren. In 't rtgt» Iprecker» wordt 1'y, door dc hef en van 't kraal, bygeftaan, en 't vonnis, r aar de meerderheid van Hemmen, geweeztn. De oudij  XXXIV. HOOFDDEEL. 33£ oudfte zoon heef;, na zyns vaders dood» vclkooine magt , over zyne broeders e» zusters. Gelyk meer andere Afrikaanen Hellen zy een Opperweezen, aan't welke zy egter geene etr bewyzen; maar wel aan eenige mindere Godheeden , zoo goeden als kwaaden , midsgaders aan hunne afge» ftorve helden cn heiligen. Er is byna geen middel, om deeze volken, tot den Christlyken Godsdienst en de Europifche leevenswyze, over te haaien; en zelfs de geenen, die, van jongs af op, onder de Europeaanen, zyn opgebragt, keeren meest, vroeg of laat, tot hunnen ouden Godsdienst cn leevenswyze, weder; ten blykc, dat zy wel verre zyn van zig, in hunnen wilden Haat, ongelukkig te vinden. Ook zyn zy zeer herbergzaam, mededeelzaam, mildaadig, cn tot onderlinge hulp gereed. Daar by zyn zy waarheidtnirnend , getrouw, kuifch en eenvoudig van zeeden. Zelfs zegt men, dat hun afkeer van den Christlyken Godsdienst, grootendeels wordt ver* oorzaakt, door de ondeugden, welken zy, UI. Stuk. p onde*  §38 XXXIV.HOOFDDEEL. onder dc Christenen, zien heerfchen. Zy bebben eenige vorderingen, in de genees» er heelkunde, gemaakt, doch fchry.ven alles wat hun begrip te boven gaat toe aan toovery. De iiitfpraak hunner taal is zeer Zonderling , moeilyk en niet na te volgen. Zy houden veel van dansfen e» piuziek. De zuidwest'ykfte uithoek van 't land der ïïottentotten wordt de Kaap de goede hoop genaamd; en op denzelven is eene .onzer gewigtigfte volkplantingen aangelegd; ev behoort onder 't beilier der O: I: Compagnie. De voorpaamlle baaien deezer kust zyn de Saldanha baai, de noordlyklle van allen, «ie,Tafel baai cn baai Fals, in welke .twee laatften, de fcheepen veiligft liggen. Langs de Tafel baai vind men den Leeuwenberg, den Duivelsberg en den Tafelberg, welke laatfte zig altoos, op den top, als mei «ene kap van wolken, bedekt, voor dat er een fterm opfteekt. Het grootfte gedeelte van 't land, rondo» de Kaap, is vol rotfen en bergen, wier breede kruinen, met goeds  .XXXIV. HOOFDDEEL. 339 de weiden en fraaie bloemen bedekt zyn; terwyl op derzelver afh.eilingen, bosfchaad-» jen groeien van allerlei hout, flat, voor de fchrynwerkers, dienen kan; en de wel bewaterde valeien, beneevens de vlakten zeer vrugtbaar zyn. Er groeien, zoo op 't open veld, als in de tuinen, verfcheidererlei foorten van aloës , anenasfen, gujaven, kamfer- boomen, wafch-boomen, cn verfcheide andere boomen, in Europa, niet bekend; voords vygen , kweeën , citroenen, limoenen, oranje en granaat ap*' pelclen , perfikken , meloenen , druiven , waarvan de beroemde Kaapfche ent Conftantia wyn gemrakt wordt, en aller-» lei andere vrugten, .groenten en planten, in meenigte , die hier ongemeen fi aai en tierig v.oordkomen. Er worden veele runders , fchaapen , paarden en varkens ge* houden , en zeer goede tarw gewonnen. De Hollanders hebben zig , niet alleen rondom de Kaap, maar ook tot meer dan vyftig uuren gaans landwaards in , onder de Hottcnrotten, neergezet, waar zy zig, snet den landbouw en vooral met de vee P % hoe.  34o XXXIV. HOOFDDEEL. bcedery, genceren. Seedert dat dc ftrcc* ken, rordora de Kaap, meer bevolkt zyn, is het wild gedierte dieper landwaards in geweeken; maar de geenen, die wat ver af woonen, lyden er nog voel fibadc door, in hun vee. Men vindt er olyphanten, ïhenocers, buffels, leeuwen, luipaarden, tygers, tygerwolven, wflae hoi:dcn, vet» fchcidencilei aapen , hippopotamusfen , gijaffen, coedces, zebras, wilde varkens en veele anderen. Ook vindt men er veel sout en mrneraale wateren. Dc lugt is cr gemaatigd, doch aan zwaare winden cn ftormen onderhevig, die dezelve egter zuiveren en gezond misken. Aan den voet van den Tafelberg liggen dc ftad cn 't kasteel, ber.eèvens de tuinen der Maatfehappy. De ftad is vry grcot, jteegelmaatig cn net gebouwd , en heeft juime ftraatc». De Huizee zyn van fleer, doch de daken van riet , wyl de felle ftorm winden de pannen gevaarlyk maaien. De plaats wordt, behalven door *t kasteel, ook nog door verfcheide battery*. en en veubg- werken verdeedigd. Men heefï  XXXIV. HOOFDDEEL. 34* J-eeft er een groot hospitaal, voor dc zieken der fcheepen , opgerigt, benecvens verfcheide andere gebouwen , tot pakhuizen, flaavenhuis, ftallen enz. Rondom de ftadj liggen veele tuinen en fraaie landhuizen. Ten zuiden dcrzelve vindt men 't ge< hugt Conftantia , waar de wyn van dien naam groeit, op eenen zeer kleinen berg, daar flegts twee wooningen op ftaan. Ten noordoosten van de Kaap, liggen dc dorpen en districten Hellenbofch , Drakcnftein , ch eenige anderen. Dc Colonie wordt bcftierd , door eenen Gouverneur, eenen Raad van Politie , eenen Razd van Justitie, en verfcheide mindere banken , behalven den Opperkoopman, den Fiscaal enz. Daar 's latids oorfpronklyke inwooners niets andeis, dan vee, bezitten, wordt er aan de Kaap, totnogtoe, niet veel handel geilreeven. Ook viel dit niet , in 't oorfpronklyk ontwerp, wyl men , by den eersten aanleg deezer Colonie, alleen fchynt te hebben bedoeld, dezelve te doen dienen, tot eene vcrverfchingsplaats, voor onze en O j, an-  34a XXXVI. HOOF D D'E li L, andere Oos-indilche fcheepen Dc natuurlyke vrugtbaarheid van den grond gaf «laartoe ook wel haast zulk eenen ovcrvlotsï ■van producten , zoo uit den landbouw, als Uit de veefokker?, dat de Colonie niet al. leen, tot den bloeiendftenftaat , opklom, en zig fteeds verder en verder uitbreidde, maar zelfs te groot, voor haare eerftc beilemming, werdt; wyl 'cr eerlang meer vrugten gewonnen werden, dan tot de enkele verver fchit'g der af -en aanvaarendc fcheepen, beneevens 't inwendig gebruik der ' Colonie zelfs, was vereifebt. Daar er n« ondertusfehen geenen uitvoer nasr elders veroorloofd was , werdt het ovcifchot deezer producten niet alleen onnut, maar deedt ook die pioducten in 't algemeen daalen, rot zulk eenen Iaagen prys, dat beiden vee cn landman zig, in 't midden van der. grootsten overvloed , tot armoe, gebr.tgt zagen. En deeze inrig ing fleepte des te erger gevo'gen na zig,. daa* er ook, tusfehen de reeds zoo ver uit elkander verip'Cidde gebugten en landhoeven , tot deeze Colonie behuQten'de, geene geroeg- zaame  XXXIV. HOOFD DEEL. 345, zaame gemeenfchap, te laad, te vinden, of te water, opcnguileld zynde, zelfs de onderlinge ruiling en mededceling der ver» fcbcidtne producten, die men in zulk eenen overvloed , won, verhinderd werdtdus de eigenaars der wynbergen geenen weg wisten , met, hunnen wyn, ter zeiver tyd , . als do verder afgelcegenea vee en land-bouwers er volftrckt gebrek aan hadden,- deeze beiden wederom even weinig vertier, voor de vrugtenjaunner akkers en kudden, vonden , wyl zy gey »en anderen markt hadden, dan de K.up, daar veelen hunner ondertusfehen zoo ver van daan lagen, dat zy er maar eens 's Jaars naartoe konden komen ; ja in fommige ftreeken dc inwooners, by gebrek van hout, hunne woningen onvolbouwd moesten laagten , terwyl anderen, langs dc fchoonfte bosfehen vol timmerhout , neergezeeten , en dat aan zee, in deeze behoefte , niet rookten gaan voorzien, als met hunne na. buuren, over zee, geen handel mogende dryven. Een alle/merkwaardigst voorbeeld voorwaar, van de zwaarlgheeden, welken O 4. es  £44 XXXJV. HOOFDDEEL. cr, ook uit de beste inrlgtingèn , vocrdvibeien, zoo ras dezeiven niet meer, aaa de omftandigheeden van tyden, plaatfen cn geleegenbeden, geëevearèedigd zyn. De •orfpronklyke inrigting tog deezer Colonie, die in de daad de grondflag haarer op» komlt en bloei is geweest, moei nu noodwendig de oorzaak haares bederf, worden , indien men ze er langer by houden wil en eenen loop van omftandigheeden dwingen, diezig, op den duur, niet dwingen laat, Daar inteegendeel de onderlinge handel te water, zoo wel als te land, wordende opcr.gellcld en gemaklyk gemaakt; en de uitvoer der overtollige producten , naar buiten, onder al zulke bepaalirgen, voorbehoedfelcn en belaftingen , als 't belang der O. I. Compagnie volftrekt vorderen , en deezen handel niet onmogelyk maaken mogt , wordende toegelaaten, dit, door de Natuur, zoo zeer bevoordeeld gewest,, tot eene der gelukKigfte en bloeicndfte landflreeken der waarelJ, en niet min Herken fteun des Vaderlands, worden zou. 3. Het koningryk Biri, ten noorden van 't land  XXXVI. HOOFDDEEL. 345 1 land Hottcntotten, geleegen, is weinig bekend. 4. Het Koningryk ïnhambana, by der. •rond der rivier lYlagnice, of Spiritu Santo, heeft eene hoofdplaats , Tonge genaamd. De Por'tugeezen bez'tten er het fort Inha>. qua , tot het Gouvernement van Mozara. -bico, behoorende. 5. Het Konirgtyk Sibia, heeft eene hoofdplaats , Mambone genaamd en digt aan zee geleegei. 6. Het koningryk Sc/s/fl, wiens vorst dea' naam van Quitcve draagt, heeft eene vryr gematigde lugts-geftcldheid. De grond is er vrugtbaar, in ryst , gierst en weiden. By gebrek vai, hout , moet een gedeelte der inwooners koeien-drek branden. Het vleefch der olyphanten is 't voornaamite voedfel van 't gemeene volk, en er wordt zeer veel yvoir uitgevoerd. Het noordly.lc gedeelte heeft fchoone bosfehen en welrie-kende planten , die hunnen geur , tot ver in zee, verfpreiden. Er wordt veel honig, wafch, amb.rgrys en vooral goud en ? 5- zee*  34? XXXIV. HOOFDDEEL: zeer zuiver goudftof gevonden. De in» wooners weeven ftoffen , die zy , naar Guzaratte, zenden, om aldaar geverfd te worde»; en dryven ook hai del , met de fteeden, op de kust van Zar.guebar, midsgaders met het land van Monemotapa, waar uit zy veel goud trekken. De hoofdftad Sofala ligt, in eene laagc, ongezonde landftreek, aan den mond eencr rivier; de rortugeezen hebbèrier een fort. Zimbaoë, op dezelfde rivier, is, zoo men zegr, het verblyf van den Quiteve. Deeze vorst, fchoon Veele krygsbenden , op de been, hebbende, wordt egter, door de Portagee. zen, in een foort van afhanklykheid, ge» houden. Hy is van ArabiTche afkomst en Mahometaanfch van Godsdienst. De oorfpronklyke inwooners erkencen , zoo naen zegt, een opperweezen, doch hebben geene altaaren ,. offerhanden , of afgoden, en zelfs den grootsten afkeer van dc af» godery der overige Afrika/me»; fchoon zy egter zelfs aan hunne afgefterve voorvaderen een foort van Godsdienstige eer bei Pjjtëk cn dezelven aanbidden, He?  XXXIV. H O OF D D E E L. 34? 7. Het koningryk Manka heeft zeer rykc fimdmynen. 8, Lier Keizerryk Moiomutapa, aan 't welk de meestsn tier zoo even opgenoemde koningiyken eerlyds onderworpen waren . wordt, in deszelf noord'yk gedeelte, befpoeld , door de rivier Zambeze, of Caarza, en dooifnecden, door een hoog gebergte, t" welk de Kaffers, Lupata, of de Ruggraat der waareld nodn.11. Tus= fthen dit ryk en Abysfinie, wordt hetzelve sf Maar -gebergte gen-aamd. De lugt rs er vry remaatigd helde cn gezond; dc grond Vrugtbaar en wel bewaatetd , door ver» fcheide rivieren , die vifchryk zyn , cm vee: goudllof , met zig, voeren. Men* heeft er goede weiden, en veel vee, daar de inwooners meer prys op Hellen, dasr op hun goud ; .beneevens overvloed vaia ryst, gierst, en andere graaien, veclerlei vrugtboaaien en luikcfriet, dat, zonder bebouwing , van zelf wa»t. In de wou» den treft men allerlei wild verfcheurend,, gedier.e en veele olyphanten aan, waar»jraaj 't yvoir uitgevoerd wordt, De inwoo»  348 XXXIV. HOOFDDEEL.: sers zyn zwart. wel gemaakt, gaauw, g*. zond, fterk cn'krygs - zugtig. Zy zyn zeer bedreeven, in het duiken, om 't flyk op te haaien , waarin hst goudftof gevonden wordt. O.n hec m.d lellyf, zyn zy, in zyde , of katoen, gekleed, en draagen e? eenen dierenhuid overheen , waarvan de üaart hun van agteren naflèept. Zy ge. bruiken vee! manna, gryze amber, mus. kus en andere welriekende droogeryen, in bun eeten en drinken, midsgadcrs in hunne vertrekken. Zy neemen vérfcheidene vrouwen. De Keizer voert veel ftaatfie en pragtj, e.n is geduurig , met muziek es poetftmaakers , omringd. Hy rydt, o(s eenen olyphant, of wordt gedraagen, in een palankin , met borduur fel , paaiden cn edclgefteenten , vercierd Meri bewyst hem groote eerbied , en nadert niet tot hem, zonder 'geibhenken. Hy oordeelt, by beroep, over alle. de vonuisfen, houdt talryke kegers, op de been , cn heeft verfcheide vorften , die hem onderdanig xyn Men zegt , dat hy de zoons van 2yne. grootfte vafaJlQn, aan zyn hof !ai-  XXXIV. HOOFDDEEL. U$ opvoeden, om zig te verzekeren van dry irouw der vaders, terwyl dc kinderen zig" tecvens aan zyn gebied gewennen. En' dat hy , ten teeken zyn er waardig* heid, draagt, eene kleine (pade , ten zinnebeeld der naarlligheid, welke hy, onder zyne onderdaanen, bevorderen moet; bei-cevens twee pylen, de eene om te too» ncn, dat hy de misdaadigers moet ftraffcnjr de tweedc,| dat hyzyn volk moet befehermen. Zo dit waar zy, moet men bekennen dat onze weinig beduidende kroon, en feeprer, met wat minder doorzigt en wysheid , dan de zinnebeeldige certeekenen deezer zoogenaamde wilden en Barbaaren, uitgekoozen zyn. ■ De Monomotapancn'erkennen een Opperweezen en bewyzen groote eer aan eene zeekere maagd, Peru genaamd. Renematapa, of Medïogan ,. ( volgens anderen Zimbaoë, dat is, Hof) is de hoofdftad van dit ryk, De huizen zyn er, in de gedaante eener k'ok, gebouwd, van hout, of van klei,, doch van binnen ca van buiten, zeer aetI ? jes-  XXXIV. HOOFDDEEL; les gewit, 's Keizers paleis is zeer groot;, en van binnen , met fraaije katoene lywaaten , behangen. De Portugcezen hebben, in du Ryk , verfcheide forten opgerigt, en in veelcn der ftecden of vlekken, kerken «n kloosters gebouwd. Ojk zyn zy Op meester, vu eenige goud. mynen.  SP VAN AM ERIK a. xxxv. HOOFDDEEL.. vjNoord-Amerika, en wel vooreerst , van de Landen rondom Hudsom's Baay gelegen. Be ligging , grenzen en verdeelingcevan de Nieuwe Wjiareld , reedsopgegeeven hebbende, in ons j Deel, p.. 132 enz. zullen wy nu de befehryving van Noord - Ame?.ika beginnen , met deszelfs Noordwestlyk gedeelte , en dus met 'de Landen, welken, rondom Hudsons Baay geleegen zyn. Dc grenzen deezer gewesten landwaards in , zyn niet wel te bekaaien; de kusten ftrekken zig uit , o. in dat gewest,- de heerfchende blyven; en dë ingezeetenec gelaaten worden, by hun r-egt, o.n tc moogen jaagen, visfehen , en timmerhout hakken, waar zy willen, en zoo veel land bezaaien cn beplanten alszy kunnen. Voor den laatften oorlog,, waren dc oevers van den St. Laurent,, zeer bevolkt , en zyn ook thans nog ,* Q J dcor-  %66 XXXVI. HOOFDDEEL. door Franfchen en Engelfchen , bezet». Maar overal waar de Europeanen vermee« ligvuldigen, vei minderen de oorfpronkly. ke Indianen zeer in getal; zoo wtegens liun onmaatig drinken van brandewyn; a!s cm dat zy de vryheid en onafhanklykheid, boven alles, beminnende, Iteeds meer ea «ïecr landwaards in wyken , naar maaten de Europeanen zig verder uitbreiden. De hoofdftad van geheel Canada, Quelek genaamd, ligt aan den mond der ri» vier St Charles, in den St. Laurent, op «ene rots. Zy is vry wel gebouwd , gedeeltlyk van marmer , en verdeeld in de boven en beneeden ftad. De vestingwerk ken zyn vry fterk, cn een kasteel dient den Gouverneur ten verblyf. Men telt er, tuslchen de 12 en 15000. inwooners. De haven is zeer goed, en de rivier, die,. Baar beneeden, vier of vyf uuren gaans breed is, verfmalt er zig, op eenen korten afftand, naar boven , tot de engte van eene Engelfche rnyl. Van Quebek , tot Üontreal toe. zyn de oeyers zeer fraai. en  XXXV. H OOFDDEE L. 367, tn overdekt, met hoevens en land buizenOmtrent hal »-cr weeg ligt de Stad Trois Rivicres, ders genaamd, naar drie rivieren, die aldaar, in den St. Laurent, vallen. Er komen veele Indianen handel dryven, ia pelteiyen; de omliggende landitreek is aangenaam, en brengt veele vrugten en ko^ ren voord. Mortreal ligt, op een zeer -wel bebouwd eiland , in de rivier St. Laurent, aan den voet van eenen hoogen berg, en is byna zoo groot als Quebck. Seedert dat de Ingelfchen er meester van geworden zyn, heelt de ftad veel, door brand-, geleeden. Zy plag de gtootfte ftapelplaats te weezen, van den peltcry- handel van Canada, De Indianen kwaamen er naar toe, van meer dm 300 uuren ver; en ook de franfche inwooners gingen, met ongelopflyke moeite cn gevaar, op de wyze der Indianen, zeer verre reizen iandwaards in doen, om zelfs, met deeze natiën , ie handelen. Beneeden Quebek, ligt Taiiousfac, met eene haven. Het Wïftlyki gedeelte *an Canada is doof q 4 inee-  < 363 XXXVI. HOOFDDEEL, fneeden , door vyf zeer groote mees , waar van't klcinfte, dat van Ontario, twee honderd uuren, in den omtrek, haalt Op het zeiven volgt het meer E.rie , dan 't meer Huron, 't meer Michigan , en ein dclyk 't Boren-meer, of Lac Suptrieur, °t-welk het grootfte van allen ia veele eilanden bevat , en 500 uuren , in den omtrek, beflaat. Alle deeze meeren zyn, voor allerlei t fcheepen , bevaarbaar , cn hebben gemeenfehap, met eliianderci. Tu:« fchen de meeren Erie en. Ontaiio, is de vaart belemmerd , door den beroemden val van Niagara, waar de iTroom, een zesde van een uur gaans breed , van de halve-maar.sgewyze gefchaarde rotsen, ter hoogte van 150 voeten , loodregt nedervalt, met een gedruifch, dat men fomtyds vyf uuren gaans verre koort. Op de beneede rotfen gevallen , fpringt liet water weer in de hoogte ,. fcb.uimt zoo wit als fnecuw , en doet eene wolk van damp opreizen, waarin de zon een reegenbeog vertoont. Het is door deeze uitwatering dce  XXXVI. HOOFDDEEL. 36$ der vyf groote meeren, d»t de (hoorn St.' Laurent gevormd wordt Op de ftroomen, of engten!, waar door genoemde meeren, met elkander en met.den St. Laurent, gemeenfehap hebben , hadden de Franfcnen verfcheide forten gebouwd», om hunnen handel en hunnen invloed, op de Indiaan« febe ftammen, te verzeekeren. Zelfs had» den zy, westwaards van 't Boven*meer, en ten noorden van den Misfisfipi, eene aaneenfchakeling. van rivieren en meeren ontdekt , waarop zy almeede verfcheide forten gebouwd hadden; als (van 't oosten beginnende,) 't fort «ft». Pierrc, op 't meer Tacamamiouen ; 't fort St.-Charles, op "t meer Minittic , of Lac des Bois ; 't lort Maurepas; 't fort la Reine,, op de rivier St. Charles,.of des Asfiniboils; en de forten Dauphin en Bourbon, ten zuiden van 't meer Bourbon. Het verst afgeleegcne deezer lorten ligt, , ruim 300 uuren gaans bewesten 't Boven• meer, omtrent op 27» graaden lengte en 50 graaden noorderbreer> tfi. Voor 't overige moet men nog.op». .. .0. 5 * me»  3/0 XXXVI. HOOFDDEEL; Kerken, dat het meer Michigan , teegen» woordig geheel , binnen de (laaten van Noord Amerika, geleegen is, in zoo verre derzelver grenslinie, by het vreeder.s- tractaat met Engeland,-midden deor de meeren Ontatio, Erie, Huron e» Superieur, midsgaders dsrzelver gemeenfehaps- (iroo. men of engtens is getrokken. De oorfpronklyke inwooners deezer gewesten zyn, in een zeer groot getal kleine volken en dammen, verdeeld ; als onder anderen de noordlyke Irokeezen of Vyf ïïaticn, de Aigonkynen , de Hurons, de Outawais , allen rondom de meeren On. tario en Huron, woocagtig. Over 't algemeen zyn er nog maar weinigen , uit deezen landaart , tot het Chris, jendom , bekeerd. Ook. zyn verfcheide deezer ftammen, iloor de verwoestingen, 300 van hunne onderlinge krygen, als van de kinderziekte en den brandewyns zeer verminderd en naby hunne» ondergang gebragt. Voor *t overige geeven dec 2e Noord - Amerikaanen duidelyke blykea Vil  XXJTVI. HOOFDDEEL. 3711 van fcbranderheid en kunst • vermoogen, hebben een goed geheugen en fterke ver.-, beeldingskragt, en vervullen hunne redevoeringen, met kragtige beeltenisfen, uit de eenvoudige natuur , ontleend. Zy ge-, bruiken een foort van fehrift , waar by zy de voornasmfte voorwerpen, die zy willen uitdrukken , afteekenen , en wel fomtyds ieder zoo dikwils als [t ge« tal vereifcht, Zy doen verbaasde lange reizen, deor ongebaande wouden, zells by donker en nevelagtig weer, en komen tog aan, ter juister plaatfc , daar zy weezen willen; en dat alleen door agt te geeven,. ep de takken en ep den fchors der boomen; wyl de takken, aan de zuidzydc, altoos grooter, dan aan de noordzyde zyn, terwyl aan deezen kant de boomen meest met mofch begroeien. Zy hebben veel liefde, voor hunne kiideren, onderrigten dezelven vroeg, in den' wapenhandel , vernaaien hun de helden* daaden hunner voorouderen , en geeven = hun «er vrotg toegang, tot hunne gewigi ft tig en aan veeLeilormen en fnecuwvlagen on« derheevig;. maar er. zyn goede havens-c aanzienlyke rivieren, en veel geboomte,, dat goed fcheeps - timmerhout geeft. De voornaamfte ftecdenzyn, Placentia, Be na vista, en St. John. In den winter eg. ter blyven er geene iooo huisgezinnen,. op dit eiland. Deszelfs grootfte voordcel lieitiat, iu dc vifchery van kabbeljaauw ,. zoo-  X:\\XVT.HÖOFDDEEL. 38ï zoo op de groote bank van Fcrre Neuve, ten zuidoosten van *t eiland, geleegen, als op andere barifcen van minder aanbelang, daaromftrèèks. Dckabbeljam'v, welke men vervolgens, op de kusten , tot (lokvifch, droogt, wordt er , in zulk een grooten overvloed, gevonden, dat, voor den Amerikaanfchen oorlog, de Engelfchen, met hunne Noord - AmerikaanXche Golonien famen, er 3000 fcheepen , zoo groot als klein, toe gebruikten, benecvenr 10,000 man , zoo ter 'bemanning dier fcheepen, als op ftrand, om den visch te droogen, in te pakken enz. Tcegcnwoordig mocUn dc Engelfchen dit voordeel, zoo met de 'F anfchcn, als met hunne thans vrygevogte Colonien, deelen. De Visfchery der Fratfchen itrc'kt zig uit, langs de noordlyke en westlyke kusten van TerreNeuve , en over de geheele Golf van St. Laurent; waar beneevens hun de klei, nc eilandjes St: Pierre en Miqudon, ten zuiden van Terre Neuve, geleegen, zyn afgeftaan, om er hunnen vifch te droogen; i&ch onder voorwaarde, van deeze elan- Lttea  382 XXXVILHOOEDDEELc ] Jen niet te verfterken. De Noord-Ame. Tikaanen moogen v/sfehen , op de groote en ook op alle de overige banken van en rondom lerrc- neuve , in de Golf van St. Laurent enz. naaar zy mogen bunnen vifch niet gaan droogen, dan in zulke baaien , Jiavens en kreeken van Labrador, Nieuw Schotland en ce Magdalcenfche eilanden , waar dc Engelfchen zig nog niet hebben neergezet, en er zig ook in 't toekomende «iet neerzetten. Het eiland Akticosti ligt, inden mond Van den St. Laurent, is rotsagtig en met wouden overdekt. Er zyn geene goede havens, maar de kust is zeer vischryfc. De JMiCADLEENSCHE eilanden liggen, teegen over Cape ïlayc , de zuidwestlyke punt van Tcrre Neuve, waarde vifchery der ïranfehen begint. H-OOEE.  XXXVIII. HOOFDDEEL. Van de Verfenfgde Staattn VAN NoOitD AMtRlKA. ■*rp\e teegenwoordig vrye, Veieenigde Staatejt van Noord Amekika zyn eertyds all.cn volkplantingen geweest, door de Engelfchen, of aangelegd, of op andere volken veroverd , en feedert gebleeven, onder hunne magt. Zy trokken er des te meer voordcel van , daar zy niet alleen, by eenen oorlog, in Amerika, de hulp deezer volkplantingen, teegen hun. «e vyanden, genooten; maar ook alle dc voordbrengselen en waaren van dit uitge* ftrekt gewest, in hunnen koophandel, brag. ten, terwyl zy er tecvens, eens uitfluitende markt , voor de voordbrengselcn hunner fabrieken, vonden. Dan eindelyk werden . * ■ deer  :Se4 -XXXVIII. II OOjFDDEEL deeze uitgebreide volkplantingen te magtig, óm zig, op den duur, door een zoo verafgeleegen ryk, te laaten overhcejTchen; «n 't E^gellch Ministerie, niet lasg na 't ■midden deezer eeuw, eenige dingen hebbende gevorderd, by de v.e'ken de Ame« •ïikasmen zig, in hunne regten , verkort agtten, rees hier uit eene twist, die ein. delyk zoo hoog liep, dat de vclkplantingen zig geheel en al aan de gehoorzaam, hcid van 't moederland onttrekkende, zig zclvcn vry cn onafhanklyk verklaarden, na, ter handhaving Jeezcr wybeid j een verbond, met eikanderen , te hebben aangegaan. En in dec2C onderneeraing flaagden zy zoo wel, dat zy, met behulp egter vanVrankryk, Engeland divongen, om hen, voor een vry volk, tc erkennen, na eenen oorlog van weinige jaaren , in den welken dit merkwaardig gewest is, dat, geduurende'denzelven, geen een gewest. Ja geen eene flad, zig ooit vrywilliglyk de zaak der wyheid onttiok, om zig, by de Engelfchen, zelfs niet, in dc tyden hunnes grootsten vooifpoeds in den kryg, tc voegen. Een  XIXVill. HO O F D ü E E L. 385 bewys , hoe fterk het lichaam der Natie, •op deszelfs vryheid en onafnaaklykheid, gefteld was. De eer van deezen oorlog ondertusfehen komt, voor een zeer groot gedeelte, toe aan den beroemden Generaal Washington, die, geduurende denzelven, 't hoofdleeger der Amerikaanen geboodt, zyne nieuw aangeworvenc en in de krygskunde nog weinig ervaarene benden zoo vaorzigtig wist te leiden , dat het zelden, tot een hoofdtreffen , nooit tot eenen bcilisfenden flag, kwam, maar hy fteed?, by de enkele verdeediging, biyverde, de Engelfchen , die hunne lecgermagten, in dit uitgeftrekt gewest , niet konden uitbreiden, zonder zig tc verzwakken , door hunne eige overwinningen, zig verteeren liet. Terwyl hy, te gelyker tyd, de liefde ea agting zyner benden zoo wel wist tc win. ncn, dat veelen der Officieren, naar hunne eige verklaaring, alken uit geneegenheid voor hem, den geheelen oorlog, zonder tractement, hebben uitgediend, tot aan lil, Djïel. R dea  gS6 XXXVIII. HOOFDDEEL» den vreeden toe; na 'c fluiten d?3 wei ken , deeze held, dc eer onzes Eeuw , den fchranderften cn getrouwden raad, aan zyne medeburgers, ter bevestiging cn behoudenis hunnes ftaatkundig welzyns gaf, entoen, in zyn'geheele gedrag, niets anders begeert hebbende, dan zyn land vry en gelukkig te zien en daar toe ztlt mtê te werken, het opperbevel ncdenei, om, naar 's veorbceld der helden van 't oude Ro. men, zyne aangeërfde akkers te gaan babouwen, en op dezelve», onder de fchaduw zyncr krygslauriren , de rust en 't geluk, aan den ftaat van een. atnptloos, vry burger verknogt, te gaan genieten, Een voorbeeld van edel»en grootmoedig. Beid, waarvan men weinig weergaa, in de gcfchicdenisfcn, vindt, cn 't welk deezea grootenman, zig zeiven, ten einde toe, gelyk blyvende, eene der eerste plaatsen, onder de waare helden, onder de egte be« ceffenaars der waare deugd, zal doen ver'nerven. Terwyl de omwenteling, ter bc# Ifordcring en voitooijing derwcike hy zoo veel  XXXVJU.HOOFDDEEL. 38£ vee! tocbragt, doos 'r oprijten van den cc!sten vryen ftaat, in de nieuwe waare,d. en dat wel van zulk eenen ftaat, in den weken de vryheid, in haare onbepaaidfte uitgeftrekthcid, heerfcht , eert nieuw toneel geopend heeft, op 't welke de Burgermaatfchappy zig, tot den hoog, ften top van bloei, gelukftaat cn luister, zal kunnen vei heffen; —— indien naamlyk, vreede en eendragt, onder deeze vei centde ftaatcn, blyven heerfchen, en derzelver inwooners hunne vrybeid weeten ta genieten, zonder die te misbruiken. Op dir oogenblik oncertusfehen zyn da vrye Noord-Amerikaanen nog , in dien toeftand, en hebben dat character, t welk aan alle volken , die zig in de eerste beginfelen der maatfehappy bevinden, ea een groote omwenteling hebben ondergaan, eigen is. Eenvoudig en arbeidzaam, bezitten zy, over 't algemeen , de dergden , der Natuur, maar ontbreeken de hoedanigheden en voordeden, zoo wel als de gebreekea en nadeelen, die aan feedert lang gevestigde en befchaafde raaatfehappyen byzoa» Ra dcf  BS3 XXXVIIL HOOFDDEEL. der eigen zyn. Ook heerfchen, onder hen, die moed en ftandvastigheid , die yver, voor 't gemecne welzyn., en die zugt, *ocr de vryhtid , die alle opiigtingen van vrye Burgerftaaten noodwendig vei geilen moeten; mitsgaders die fterke uitoefFeüing van alle de ziels• vermoogens, die, by alle groote omwentelingen, door den ■flryd en de gisting, welken er mee gepaard gaan , natuurlykeiwyze worden voordge-tragt. Maar tecvens zy zyn ook niet vry, ■van die wanorders en gebreeken, waar aan . een nog niet t' cencnmaal gevestigde en gercegelde Burgerftaat, byzonder na eenen oorlog, en wel vooral na eenen 'inlandfchen oorlog, gemeenlyk onderheevig is; gelyk mede niet van dis zwaarigheden en ge^aartn, die eene zeer ligt tc verre gaande zugt, tot onalhankiykheid , na zig fieept. Terwyl onder de meenigte vaa vreemdelingen, welken, naar deeze gewesten , toevloeien, elk zyn volks-character, en zyn eigen cLaracter , meebrengende, h'it geheel , dcor dit hy mengsel , min of ■user,  XXXVIII. H O O F D D E E L. 3 % racervan deszelfs oorfpronklykcn aarf; cn eenvoudigheid, wordt afgeleid. Ten aanzien van 't Staatkundige, heb-'hen deeze volken 't voordeel gehad,„das hun ftaatsgeltcl en regeeringsvorm 3. reeds vo«r de omwenteling , op de wel ingertgte grondbeginfelen der Engelfche vryheid en conftitutie , (leunden ; en dat zy daar op bouwende , cn tecvens hunne nieuwe wetgeeving faaienltellende, in eetiea tyd van wysgeerige kennis cn verlichting, de eerste ontwerpen hunner wetten; beeter -, dan misfehien ooit ergens is gc-fchied, naar het regt der Natuur, naaiden eifch der vryheid , naar de oorfpronklyjscn regten der menfehen , hebben kunnen inrigten. Indien maar niet eene al te Kerke jaloersheid, voor hunne byzondcre vryheid, dc ingezectencn belet, die vryheid wel te reegclen', en , op den alleen veiligen grondflag van goede orde en wettige ondergefebiktheid, te vestigen, of ook de magt , welke 't volk aan zig behouden heeft, om zyn ftaatsgeftel telkens. R 3 t *e  290XXXVIII. H00FDDEEU ie kunnen veranderen , niet te wcege brengen, dat zy nimmer eene vaste constitutie hebbende, geduurig , over *t ver, anderen, of, (gelyk 'taltyd hiet, maar «iet altyd is,) verbeteren derzelve, onderelkan■«leren, twisten, en dtis eene wyde deur, tot tweedragt en verwarring open, houden. In de daadlyke uitvoering ondertuslchen, fchctk er nog veel aan, dat alles, tot ■volmaaktheid, zy gebragt. Ja wat het jBondgenootfchap zelve betrcft , worden deeze Staaten, die zoover van clkandercn afgelecgcn, ook ten aanzien van koophandel , landbouw en fabrieken , zulke verichüiende, fomtyds mededingende, fomtyds jnisfehien reeds ftrydendc belangen hebben, tbehalven door de verplichting der oorfpronkJyke acte van Unie door niets, hy 't verbond gehouden, dan alleen door het Congres, of de algemeene vergadering der afgevaar» digden van alle de Staaten, hetwelk teevens met de bezorging der gemeenc belangen van 't ganfche bondgenootfehap, belast is, Maar de jaloecshcid, die elke Staat, voor igt  XXXVIII. H O O FD D E EL. 2o men zegt., gs, coo aienfehen verlool ren; doch feedert den vreede , is cr de toev/oed van vreemdelingen weer des te ilerkcr naar toe. In den jaare 1783 werdt: de geheele bevolking deezer Staaten, in blanke inwooners, en den daarop gegron* R. 1; aas>  gjffXXXVin. HOOFDDEEL.. aaiaitag van eiken Staaf, in ieder L. iooo,. tot goedmaaking der gemeene onkosten des bondgenootfchans- vercifcht opgegeeven als volgt. Nieuw HampshireMasfach'.ifett 's Rliode Ibiand Cormccticot Nieuw York Nieuw Jcrtey Penfylvanien Delaware. Jvlarynnd Virginien Noord Carolina.. Zuid Carolina Georgicn. Ingezeetcnen L. gi, 000 op 34; 350, c~o — 147- 50, 400 — 2r. 206, 000 — Et?. 200, oco — 8 41 130, cco — 54. 32c, 000 — 134. 35. coo — 15. 223, TOO — 92; 400, 00© — i67 20? , OOO — 84. I70, OOO — 71. 25, OCO — II, geheel 2, 389,100 L.icoo, Ban ook ten aanzien der financiën, fehynt Bet Congres, ui deszelfs werkingen, nog. HCC  XXXVIII. HOOFDDEEL. niet van alle belemmering vry door deverfchillende geneigdheeden der byzondcre. Staaten, omtrent dit ftuk, By het vreedens-tractaat, met Engeland,, zyn de grenzen der Noord - AmerikaanfcheVerecnigde Staaten, op de volgende wyze,. bepaald. Ten oosten en dus teegen. nieuw Schotland aan, dient de rivier Ste. Groix, to(-grenfcheiding, langs deszelfs ge. hcclc loop, tot aan den oorfproDg toe,°: van waar de grenslinie nog verder noordwaards opgaat, tot aan de gebergten , welken de rivieren , die zig, in den Oceaan, ontlasten, affcheiden, van die geenen, die zig v.itlïorten , in den Aroom St. Laurent, Van daar keert zy zuidwestwaarts te rog , tot aan de bronnen der rivier Connccticut,, wier midden zy volgt, tot onder den 45^ graad van noorderbreette, wanneer zy zig: vlak naar 't westen wendende, voordioopt, iot aan de rivier der Irokeesen , of St.. Laurent; wier midden, gelyk ook 't midden der meeren Ontario , Eriè, Huron, Superieur, LacLorg en Lac desBois, met $»r, vaa derzelver gemcenfehaps * ftroomen, ©£  4C«rXXXVUL HOOFD D E Eli of engten , zy wederom volgt, tot aan de noordwest punt van 't laatstgenoemde Lac des Bois; van waar zy zig andermaal vlak. westwaards hèenen (trekkende, ds bronnen van de Misfisfipi ontmoet; deeze rivier, even > als de vorigen, langs 't midden van deszelfs bed, volgt, er. dus met dezelve, zuidwaards, loopt, tot onder den 35 graad van nöórderbrette; waar zy de Mislisfipi verlaatende er. oostwaards koerende, zig uitftrckt, tot aan de rivier Apalacbicola ; en noordwaards op 't midden van deszelfs bed volgr, tot aan den mond der rivier Fiint; en dan deeze rivieren verU'atende , zig wederom oostwaards l eert, naar de bron der rivier St. Marie , wiet midden zy", volgt, tot aan den Oceaan; in den welken zy zig , tot op 10 uuren gaans van de' kust uitftrekt; en dan eindelyk roord-oostwaards op keerende , op den zelfden affland, de kusten volg*, tot aan de basi van Fundi en den mond der in 't begin Vermelde rivier St6. Croix Dus de Versenigde Staaten van Noord Amerika zig,' aaar deeze bepaaling, uitftr'ekken , tusfehen"  XXXVIII. H O O F D D E E|Ii. 40? den 31 en 48 graad van no«rderbrectte, (eene lengte van 340 uuren gaans) beneevens den 280 en 311 graad van lengte; 1 welk byna eene even groote uirgeilrektheid geeft. Wel is waar, een gedceitc. deezer landen komt nog eigenlyk aan dc Indianen toe; doch dit belet de Europeanen niet, dezelven aan|malkanderen afteitaan;. even als of zy aan de oorfpronklyke inwooners niet meer regt, op hunne wouden cn wilderaisfen, toekenden, dan aan 't wild gedierte , dat er mede in woontOok zyn de Noord - Amerikaanfche Vereenigde Staaten, met deeze Indiaanen, dan eens in oorlog , dan eens, weegens 't daadlyk afftaan hunner Ianderyen, binnen dee* zen wyden omtrek, geleegen, in onderhandeling; Doch om nu, tot de befchouwing der byzondere Staaten, over te gaan, die van New Hampshire, Masfachuset, Rfeode Island; en Connecticut waren eertyds, onder derr algemeenen naam van Nieuw Engeland; bekend. Een gewest, waar de lugt helder, ca:  4«» XXXVIÏÏ. HOOFDDEEL, en gezond is, fchoon de zoorners er zeer warm , de winters zeer koud , en deeze; Iaatllen daarenboven zeer fLormagdg zyn. Gelyk in de meesten deezer Staaten, isook kier de grond, naar de kusten, la3g en mocrasfig, maar binnensland",, hoog, rots-cn bergagtig. In 't zuidlyk gedeelte vindt men de beste Ianderyen. De Europifchg graanen flaagen er niet zeer wel, maar 't Indiaanfchc koorn of mais en de weiden zyn er zeer goeJ. Van dit maïs niet alleen, maar ook van de jonge fpruiten der denne boomen, wordt bier gebrouwen. Hennip, vlas , appelen en andere vrugten groeien er zeer wel. Timmer cm verlhout is er zoo voortrefFeiyk als meenigvnldig, en er wordt zeer veel pik, teer,, terpentyn, beneevens verfcheide gommen ingezameld. Men heeft cr goede yzermy nen ; veel rundvee en paarden, die egter kleiner zyn, dan in Engeland, midsgaders fchaape;-, wier wol, wel lang, maar niet zeer typ is. Onder 't wriü gedierte a-yn. beeren,, wolven, marders, cenkhoo- cens r  XXXVIII. HOOFDDEEL 403» rens, aapen, f-eevcrs, een foort van zecrgroote harten, ratclflangcn enz. Het gevogelte is er zeer menigvuldig, cn de kus» ten zyn zeer vifchryk, zelf worden er verfcheide foortcn van walvisfehen gevonden. De inwooners zyn wel opgevoed, geestig, flim, doortrapte handelaars, en goede zeelieden. Den veeteelt bezorgen zy beeter dan den landbouw. Hunne nabuurera klagen wel eens. over hnnne pleitzngt en Io©ze ftrceken. Afftammende van de Engelfehe Disfer.ters, die, weegens vervolging,, in de voorige eeuw, naar deeze gewesten, trokken, hebben zy nog van dezeiven eene vry ftrenge denkenswyze, ten aanzie» van den Godsdienst, en vooral van des* sclfs uitwendige plichten, overgehouden.. Zy bouwen veele fcheepen, zoo tot gebruik hunner uitgeftrekte zee vaart en visfchery, als tot verkcop aan vreemdelingen ; vervaardigen veele hoeden en grove linne en wolie ftoffen; en ftooken veel. brandewyn of rum , uit Molasfen (d: is fu.iker djaf,) die zy, uit de W;st-fndien,. bast-  4o4 XXX VIII. HO O F D ü E E L- laaien, en cr daar teegen veele Neegcrflaaven en lecvens - middelen naar toe voeren. Voords bcitaat hunne uitvoer, in pik, teer, terpentyn , fpermaceti kaarsfen, tabak, train, cydcv, maïs, potafch, duigen, tifl»« merhoud enz. De Staat van Nieuw Hampshire, ia'tby» zonder,, wordt bepaald, ten noorden, door. Canada ; ten oosten , door de gewesten van Main en Sagadabook en dc zee;, ten zuiden, door Masfachufet, cn ten wes» ten, door Nieuw York. Da rivier Con«nccticut ftroomt er midden dcor. De.; noord-westlyke grenzen hebben zig eer. tyds mtgeftrekt, tot. aan t' meer Champkin-,' doch over de landen,, tusfehen dat meer en. de Connecticut rivier, geleegen, is feedert gefchil ontftaan ; cn de inwooners dier, ftreeken hebben gerragt, zig , tot eenen byzonderen itaat , onder den naam van Vermomt, op te werpen. Portsmouth, de Hoofdftad. van Nieuw Hampshire , ligt, op. d.e baai en have:-] van Pifcatagua , uit dewelke alhe ds verzendingen f uit dit land, gsfehieden. De  XXXVUL HOOFDDEEL, 405 De Staat van Massachuset wordt bepaald, ten noorden, door 'Nieuw Hampshire: ten oosten, door den Oceaan; ten zuiden, mede door den Oceaan, Rhode Island en Corinecïiart; en ten westen , door Nieuw York. De Connecticut rivier liroomt er midden door. De Hoofdftad lloston, ee. ne der aanzienlykfte lieden van NoordAmerika, is, in de gedaante eener halve maan, gebouwd, aan de baai van Masfa» chuset , rondom eene groote haven, die, door een kasteel, verdeedigd wordt, en eene groote fchoone kade , tot ontlaading der fcheepen, heeft. Er kannen wel 500 fcheepen, veilig, binnen de haven , liggen. De ftraaten zyn ruim, de ftud wel gebouwd cn zeer volk - en handelryk. Digi by Boston, ligt Cambridge , met eene univèrfi* teit. Voords vindt men. langs de kust, verfcheide nette en welgebouwde fteeden, meest geleegen aan gotde haavcnen , of fraaie rivieren, als, (van 't noorden beginnende,) Nieuwbury-port, Cape Anne, Salem, Marblehcad, Plymouth en Dart. meuth k  4o6 XXXVIII. H O O FD D E E L. moutte.; behalven 't eiland Namukef, vat; waar veel op de walvifch vangst gevaaren ,-wordt. Ten noorden van dit eiland ligt, als een arm, in zee, uitgeltrekt, Cape Cod, aldus, naar de cabbeljaauw, genoemd, die cr , in meenigte, gevifchr wordt. De JSaai, agter deeze Caap gevormd , heet Barn ïlable bat. Tot den Staat van Masfchuset bc-hooren neg de lar.dftrct/ken Main en Sigada. hook, tusfehen N. Harnpshiie en N. Schot land, geleegen Zy worden Lewatcrd, door dc rivieren Penobscot cn Ker.ncbek. Men heeft er veele boutzaagmoolens aangelegd. In het eerstgenoemde gewest, vindt men Falmouth , op dc bsni van Casco; in het tweede dc baai van Penobscot. De Staat van Rhode Island, tusfehen Masfachusct, Connecttcut en de zee, ingeflootcn , heeft eene zeer gezonde lugt en vrugtbaaren grond, die behalven goede weiden, daar 't rundvee en dc paarden grooter vallen, dan in dc overige deezer Staaten., ook vlas, maïs en rogge voord. brengt.  xxxvi11. hoofddeel:4c/ forengt. Dc kusten zyn er zeer visfebryk, en er wordt veel kalk gemaakt , braK.dewyn geiiookt cn fcheepen gebouwd. De zeevaart en byzonder dc vragtvaarc zyn .cr zeer in bloei , en .er worden veele fcheepen, ter walvifchvangst, uitgerust; ook is cr veel verzending, in boeter, kaas, rundvee, paarden, varkens, timmerhout, enz. Newport, de hoodfftad , op 't ei. gcnlyk ciiand van Rhode geleegen , heeft eene zeer goede haven, door eene vesting, verdeedigd en vin waar alle de verzendingen , u:i dtezen Staat, gefchieden. Providencc, aan de» mond der rivier Pa» tucker, in de baai Warrhangufet , is eene vry groote , blociei.de en volkryke ftad, waar zeer veele fcheepen gebouwd worden. Al wie 40 fchcllingen V jaars van zyne eige Ianderyen trekt, of een capitaa! van 50 pond fterling bezit, is burger van dee2en Staat en heeft regt om mee te ftera. men, tot de verkiezing der leeden va» de Algemeene Vergadericg. De Scaat van Coanjicticvt wordt bepaald.  4üS XXXVni. HO OF D DE EL. paaid , ten noorden, door Masfachusct, ten oosten, door Rhode-Ifland; ten zuiden, door Long-Islands Sound, ten westen, door Nieuw York; cn is geleegen aan den mond der Connecticut rivier, wier oevers, met zoo veele wouden, bedekt zyn , dat byna een derde; ded der inwooners zig 'beezig houdt, met er pik, teer, en terpentyn uit te trekken. Voords is de grond meest ligt, maar brengt egter veel maïs, vlas, rogge cn tarw voord. Er zyn veele mynen van lood, yzer en kooper, mids. .gaders fabrieken van hoeden, linnens, flanellen, aardewerk, fuda en karden. Dc ftrengheid, in 't uiterlyke van den Godsdienft, beneevens de daaruit fomtyds voordvloerei.ee fchynheilighcid, worden wel by. ronder, in dit gedclte van Nieuw Engeland , befpeurd. Voords zyn de inwooners zeer naarstig, cn 1 unne landen wclbebouwd. JBehahcn eene meenigte kleine ftecdies vindt men er de ftad Newport, met eene goede haven, de voornaamfte handelplaats van dce^cn ftaat. Bremfort , waar zeer veel, in yzer, gewerkt wordt enz, d«  XXXVIII. HOOFDDEEL. 40$ De Staat van Nieuw Yo?.k, welke ten zuiden, aan zee, maar eene hreettc van so uuren gaans bcflaat, wordt, ten oosten, door N. Engeland; ten zuid - oosten, door N. Jerfey; H»n westen , door Penfylvanie en 't meer Ontario, bepaald; en ilrekt zig, teri noorden, uit, tot aan de meeren, St.' George, of St. S'acrcment en Champlain ; wordende voords, door de rivieren Hudfon en Mohawks, bewaterd. Eertyds be.' hoorde deeze volkplanting aan ons Genree? ne best, wordende toen Nieuw Nederland genaamd , en grootcn deels door Hollanders bewoond; wier aframmelingen ook nog de taal, kleeding, naarstigheid, zindelyk» heid cn oude zeeden hunner voorvaderen behouden hebben; zy zyn zeer gaftvry. en voeden nog eene fterke gencegenheid, voor hun oude vaderland. De lugt is er aangenaam en gezond; cn de grond vrugtbaar, in tarw, rogge, maïs, gerst, hop, ginfeng, erwten, vlas, hennip, allerlei vrug» ten en timmerhout. Ook zyn er goede weiden, voor vee, en de wol der fchaapea III. Dsel. S &  ^icXXXVIII. HOOFDDEEL. Is er zeer goed. Uit het fep van eëncm boom, Meppel genaamd, wordt veel fijtfker gekookt. Voords vindt men er yzer, kooper, lood , mineraa'e wateren cn eene zoutbron, die, by 't kooken, meer zont geeft, dan *t zeewater zelf. Onder de dieren heeft men bceren, doch die riet zeer te vreezen zyn , en wier vleefch, als eene lekkery, gegeeten wordt; wolven, latelflangen enz. Landwaards in vervaar, digen de irwooners hunne eige manufac tuuren, in linnen, wol, en meest alles wat zy nodig hebben. De peltcry • handel wordt cr zeer fterk, met de Indiaanen, gedreevcn, in vellen van beevers, vosfen, marders, harten, wolven, becren, otters, ïakoor.s enz. waartcegen men aan dc Irdiannen rum, deekens, grof blaauw laaker, zilvcre arm banden, oor cn neusringer, tabak, zwarte en witte kraaien, linten, naalden, eaaren , rresfen, fnaphaanen cn kruid Iecvert. Naar de West Indien en .elders, wordeu veele graancn , peulvmg» ten, meel, henvip, vlas, planken, duigen ea  XXXVIII. HOOFDDEEL. 411 cn ander hout, rundvee, paarden, fchaa» pen, varkens, bonter, kaas, gezouten* vleefch, hop, ginseng, potas, oesters enz» verzonden; waar teegen veel mm , fuikcr en melasfen, uit de West Indien, getrokken woideu. De hoofdftad Nieuw York by den mond der Hudsons rivier geleegen , op 't onvrugtbaar eiland Mahanatan, alleen, door Kingsbridge , aan 't vaste land gehegt, is jmet eene veilige ree voorzien, en dryft veel koophandel. Zy is net en welgebouwd, op de Holiandfche wys, doch heeft, na den oorlog, veeien haarer rykfte ingezetenen verlooren. De omgang is er aangenaam. Er zyn eenige fraaie publieke gebouwen; aan den zeekant wordt zy verdeedigd, door eene vestsrrg. Hooger op wordt de rivier beftreekeu , door de forten Washington en Westpoint, op byna ongenaakbaare bergen , aangelegd en gemeenfehap , met elk anderen, hebbende. Pakepskill mede aan de Hudsons cf Noordrivier, iseenevry handelryke plaats, en de groote deortogt, te land, S a tuto  4i 2 XXXVIII.H O OF D D E E L. tusfehen N. Engeland en dc zuidlykc Staaten. Albany . digt by de verceniging der Mohawks cn Hudsons rivieren , is eene oude Hollandfche Colonie, daar men ook EOg ïlollandfch fprcekt , cn veel handel, in pclteryen , dryft. Zelfs gaan veele inwooners deezer ftrceken, over de meeren, Biet de Indianen, handelen; ten dien einde, op plaatfen, daar zy weetcn, dat dezelven veel langs trekken , eene hut en winkel ©pflaande , in 't bofch, om daar hunne waaren, met hen, te ruilen, teegen pelteïyen, hsrten- bccren-en fomtyds honden» vleefch; doch deeze handel is zeer gevaarlyk. Niet ver van Albany, vindt men de Cohoes-Waterval, waar de Mohawks, welke aldaar zeer tieed is , ter hoogte van in de festig voet, van de met wouden bewa«fcne bergen valt. Shencctady , een klein, fraai plaatsje, zeer aangenaam aan de evengcmelde rivier geleegen, dryft mede veel handel , me: de fndiaanen; teegen wier vyardlyke onderneemirgen men egter ook eenige blok■huuen, langs de Mohawks , opgeworpen heeft.  XXXVIII. HOOF I) D-E E 4t g heeft. Hooger op, daar 't land nog wilde? is, vindt men, ten noorden, het thans beroemde Saratoga, en aan ce meeren St.Gcorge en Champlam eenige forten , als Grownpoint enz. ten oosten , aan 't meer Ontario, de forten Oswego en Nia» gara. Teegen over de ftad Nieuw York liggen dc eilanden Staaten Island en Long Islan.1 genaamd. Het laatste is aan de noordzyJe zandig, rots-en bergngtig, aan Je zuidzydc vrugtbaar; 't oosten wordt,, door Engelfchen , 't westen, door Neder, landers, bewoond, die byzonder net, op hunne landen, zyn. In 't midden ligt dofchoone vlakte van Salisbury. Voords vindt men er eenige fraaie dorpen of vlekken tin Amerika dikwils fteeden genoemd ;) als Brooklin, waar 't veer, op Nieuw York, is, Jamaik» enz. Veele inwooners van dit eiland zyn' zeer ryk. De Staat van Nieuw Jersey, ten noor« den, door N. York; ten oosten, door de zee, ten zuidwesten door de baay van s j De*  414 XXJVI1L HOOFDDEEL. Delaware; en ten westen, door Pcnrylvanic, bepaald, was eertyds mede eene Nederland, khe Colonie, en met N. Nederland Vercenigd; ook hebben deszelfs inwooners nog veel van onze oude zeeden behouden. De lugtsgeftcldheid heeft veel overeenkomst, met die van N. York; de grond is er, langs de rivieren, vrugtbaar en van eene fraaie landsdouw , voor 't overige onvrugtbaar , maar in 't algemeen zeerwel bebouwd. Men heeft Ier veel veCj goede paarden, en voords weit, rogge, boekweit, maïs, vlas en hennip. Er wordt veel potas gemaakt en men vindt «r yzer en kooper. Het gewest wordt bewaterd, door de rivieren Delaware, Ranton , en Pasfalck, Deeze laatste i» merkwaardig, door eene groote Waterval, die reedelyk breed is, en tusfehen 't van een gcfpleeten gebergte , 70 voeien hong, van de rotsen, als in eenen afgrond ncderflort, cn aldaar eene vierkante kom maakt, die vol Hukken van afgefcheurdè rotsen iigt, door de welken't water weer in de  XXXVIII. HOOFDDEEL. 41$ de hoogte gekaatst wordt, en waar over men 't gezigt, op de hooge en geheel mee wouden bedekte bergen heeft; terwyl da kom zeif , aan drie kanten, als tusfehen ficile inuuren ligt ingellooten , en men aan de linker zyde eene fraaie mengeling van kooren landen en bosfehen ontdekt. In fommigen der' rotsen , die deeze muuren uitmaaken, zyn groote fmalle fplecten, inde welken men 't water, op eene diepte ran 80 voeten, beneeden zig ziet,- in dezelven is de lugt zeer falpeteragtig. Vlakbeneeden den val wordt de rivier, door fchuitjes, bevaaren; en de oevers zyn, met landhoevens, bouwakkers en buitenhuizen bedekt. ——De hoofdftad, Amboi genaamd , heeft eene vry goede hiven , teegen over Staaten - eiland , waar veel handel wordt.gcdreeven , in pelterycn, pik,, teer, tabak, enz. Elifabetb-towu is vry' groot, en fraai geleegen. Brunswyk, waar men meest Ncderduifch fpreckt, ligt mede zeer aangenaam aan den Rariton. Prince* town. Trenton. Burlington, aan de Delaware, ligt niet ver van Philadelphia enz. S 4. B»  416 XXXVIII. HOOFDDEEL, De Stiat van Delaware, door de baay Tan dien naam, de zee, Maryland, ca Penfylvanie, ingeftooten, (tot welk laatst geneemde gewest deeze landftreek eertyds behoorde;) bevat flegts drie Graffcbappen. Nieuw Castles, op de Delaware, is wei gebouwd , en wel geleegen , voer den koophandel; de grond is er goed, en da lugt zuiver cn aangenaam. De Staat van Pensvlvaiïib wordt bepaald, ten noorden, door N. York; ten oosten , door N. York en N. ïerfey ; en ten zuiden; door Delaware en Maryland, zig ten westen, tot aan, of in de landen der Indianen uittrekkende. Eertyds mede aan N. Nederland gebegt , wordt deeze Colonie , door de Engelfchen veroverd; wanner een aantal lieden , uit de gezindheid der Kwakers, zig aldaar gingen nederzetten, onder den beroemden Williain Pen, die aan dezelve eenen nieuwen vorm en uitmuntende wetten gaf, onder wier invloed zy wel dra , tot den hoogllen top van bloei, opklom. Dc Uigt is er aangenaam c-n helder; maart  XXXVIII, HOOFD DE EL. 41 £ maar de zomers zyn er zeer heet, en de winters zoo koud, dat de Delaware dikwils geheel bevricsd, fchoon, op dezelfde noorderbreette als Spanje, geleeger?. De grond' is er vry goed, maar de bebouwing niet' overal op dc beste wyze ingcrigt. Want wanneer men een land ontginnen wil,' kapt men fleg's dc boomen , op twee vet boven den wortel, af, laat de Hompen ftaan, tot dat zy. verrotten,' verbrandt het kieine hout, op 't veld. en ploegt, en zaait dan, tusfehen de ftompen door, zonder er mist op te brengen, zoo lang degrond geeven wil,, dat gemeenlyk 7'of jaaren duurt, en dan ontgint men weer ani derc bosfehen. Er groeit veel hennip,, vlas, graanen, timmerhout en wilde wyn» graaden, waarvan de Indianen wyn maaken,'doch die de Europifche inwooners nog,, tot geene goede hoedanigheid , hebben1 wceten te benrgen. Dèwol der febaapeniscr zeer fyn Er wordt zeer wel gewerktjbyzonder in hout, en vooral in rytuigen;. Te. Phliadephia is eene poicelein fabriek^  4i8'XXXVIII. HOOFDDEEL; opgerigt, De dagbuuren zyn hier j en in veele anderen deezer Staaten, zeer duur, by gebrek van volk, voor 't meenigvuidige werk, dat er, by deeze opkomst en vestiging van alles, te doen is. De voor.. aaamsrc verzending heiraat , in meel weit, vlas - zaad, gezouten vleefch, fpek, koper, yzer, teer, terpentyn, planken, duigen, kabinetwerkers-hout, pelteryen,.. fuda , wafch cn fmeer - kaarsfen , zeep, iccr, bier, cyder enz. Zelfs heeft men «nlags fcheepen , naar China', gezonden, met ginseng en piasters gelaadcn. Einde= lyk worden er veele fcheepen , ter verkooping, gebouwd. Het oorfpionklyk character der Kwaker, vereenigt, in zig, de eenvoudigheid, arbeidzaamheid, naarstigheid, zindelykheid, licidaauigheid, opregtheid, llrengheid in oen Godsdienst en de zeeden, gepaard',, •pet verdraagzaamheid , omtrent- ailen , cn eenen zoo volmaakten geest van gelykheid, dat zy alle menfehen, als broedflJSp aanzien «n behandelen, en zig dea  XXXVIII. HOOFDDEEL. 419 saam van de Maatfehappy der Vrienden, geeven. Thans egter fchynt het? gemeen vry fterk, van de oude naarftig» hckl , afgeweeken. De lieden van meer aanzien zyn zecrbeleefd en van aangenaa» men omgang, De Delaware , dia zig, met deSchuükiü, vereenigt, loopt, ia dc baai van Delaware , de Susquehana, in die van Chefapeak, uit , het welk aan deezen Staat eene zeer goede ligging, totden handel, geeft. In 't westen , wordt dezelve, door de Endlesf Mounts , of *Ê oneindig gebergte, doorfneeden. De hoofdftad Philadelphia, tusfehen do Delaware ende Schuilkill , geleegen , io groot, maar nog niet geheel volbouwd; zy beef* regte, brecde, en eikanderen, in 't kruis, zeer reegeimaatig, doorfnydende ftraaten; maar veele huizen zyn flegts van hout opgetimmerd , en de publieke gebouwea zyn aanmerkelyker, door hunne goede ia» rigting, voor 't gebruik, dan door hunne i»ra *,t; het gevangenhuis en 't hospitaal egtersvp fraai gebouwd, en 't Staaten huis ia S y gioefe-  %%o XXXVIII. HOOFD DE EL; jroot. Men telt er thans 40, coo inwooners, ener komen zig veele vreemdelingen van allerlei natiën neerzetten. Tweemaal 's weeks wordt er eene groote markt van leevensmiddelen gehouden, en de voornaamfte handel van Penlylvanie wordt hier gedreevem Men heeft er een College e» 'Bibliotheek enz. opgeregt. Rondom de ftad treft men aangenaame landsdouwen en veele fchoone buitenhuizen aan. Chester, Oxtord, Radnor cn Reading zyn mede ïraaicplaatsen; German-town wordt meeft,. door Duitfehers, bewoond, die zeer goede •werklieden zyn , vooral in rytuigen en leer Te Bethlëhem en Easttown , by de fameHvIoeiJing der Leeha cn Delaware, hebben zig Hernhutfche gemeenten neer■gezet, en deeze j'natsen , in bloei, georagt.. De Staat van Maryland wordt bepaald, ten noorden, door Penfytvanie , ten ocs« ten, door den Staat van Delaware, en de zee; ten zuidwesten, door Virginie,-terwyl dezelve zich, met eene ftnalle ftrook, naar de ■Ap*.  XX^VTII. HOOFDDEEL.+*r Apalachifche gebergten en Indiaanfche lanï den, uititrekt. Deeze Staat wordt byna geheel doorfneeden , door de' Chcfapeak baai , 't geen dcnzelven , tot den koophandel, zeer wel geleegen maakt ; terwyl de Putowmak en andere rivieren , in deeze baai vallende, den.grond, die landwaard* in langfaam opryst, zeer vrugtbaar maaken, in hennip, maïs en andere gra-men, maat vooral in tabak, dat hier 't voornaamfte v.oordbrengfel en. voorwerp van koophandel is. Er worden egter ook graanen,. peulvrugten, huiden, yzer, timmerhout, terpentyn ,. teer ,. fasfafras, hennip, vlas, en vee uitgevoerd.. Daarby heeft men er. eenige fabrieken van kousfen, wolle, zyde, en catoene Heffen,, geweeren, kraameryen enz. opgerigt. Voor. *t overige heerfcht in deeze- zuidlyker Staaten, minder eenvoudigheid en meer pragt ,. dan in de ' geenen, die wy, tot nog toe, befchreeven hebben, De inwooners zyn er ook ga.. zelliger, v-rolyker en hebben die ftyvighefd • niet,, die zy aan de inwooners der. noord-s 7. (yke  m % XXXVIII. H O O F D D E E L.. lyke Stasten verwyten; maar zy zyn daar. teegen minder naarflig en arbeidzaam. Zy houden veele Neegerflaaven, zoo tot den huisdienst, als vooral ter bebouwing van !t land. Zelfs zyn cr planters, die, tot 900 fliavcn toe, be.iuen; lus bier groote rykdommen moeten gewonnen worden, vooral met de tabaks - p antery. Men vindt cr Head ot Eik , een fraai vlek, geleegen, ter plaatse, daar de landpunt, welke dc Delaware baai en de Chefapeak baai van ekanderen Icheidt, flegts drie of vier uuren gaans brued is, Char< lestown, aan 't bootd Uer Chefapeak baai, waar omftreeks veel , in y/er. gewérkt wordt. Baltimore, de rykste en den meesten handel dryvende ftad van M.tryland,van w.iar al deszelfs tabak cn een gedeel» te van dien van Virginie uitgevoerd wordtVèelen der huizen zyn no^ van hout, snaar er zyn feedert kort nog veele nieuwe huizen, en pakhuizen aangelegd Artnapolis , eene fraaie plaats, Teele. goede huizen hebbende , des winter;;  XXXVIII. HOOFDDEEL. 4*$ frers, door ryke planters, bewoond; doch. zonder koophandel, fenoon tot denzclven wel geleegen Men vindt er het Straten» nuts van Maryland, dat een zeer fchoon gebouw is. De Staat van Virgtnië wordt bepaald,, ten noorden en noordoosten, dcor Maryland; ten oosten,, door de Chetapcak baai,, (aan wier ingang men de twee kaïpen van Virginie, Cape Charles en Cape Hen. ry ontmoet,) en de zee; ten zuiden, door Noord Carolina-; terwyl deeze Staat zig3 ten westen, over 't tilanuwc, en "t .ipala. chifch, of Ahegany's gebergte, tot in dc landen der Indianen , uitftrek-. Het land wordt bewaterd, door de Potowmack, de Rapahannok, de Yö'k - rivrer , en de Ja. mes rivier, die allen uitloopen, in de Cbelapeak baai.. Inden zoomer, is er de. hitte zeer fterk, lehoon door de zecwin» den, nog eenigzins gematigd, en her weer zoo veranderlyk , Jat men er wel eens, binnen de vier en twintig uuren, hitte,, onweer , fneeuw en vorst ziet, en er opernen warmen dag, fomtyds eensklaps eé« 3ï  424 XXXVIII. HOOF D DE E Li ue vorst volgt, die de breedste rivier toe doet vriezen. In den winter kan 't ys cr wagen cn paard draagen, oflchoon dit gewest, tusfehen den 36 en 40 graad van soorder breette , geleegen zy. Aan den. zeekant is 't tand zeer laa.t , doch niet •oog geboomte bedekt; en 't is eerst zeer. diep landwaards in, dat men bergen cn valeien aantieft. Degrcnd is cr zeergoed;. maar 't land, naar deszelfs uitgcfirektheid, nog weinig bevolkt, en de bebouwing, op veele, plaatfen, gelyk aan die, welke wy zoo even, in Penfylvanie, deeden opmerken. De koeien en paarden worden er niet op ftal gezet, maar gaan den kost in de bofcheu, zoeken, zelfs des winters, onder dc faeeuw. In de agterlandcn kan men wel 40 uuren gaans voordreizen,. Zonder een huis aantetreffen. Men wint. cr veele graanen, maïs, catocn, hennip, vlas, een foort van groeiende zyde, gin. feng, ratclflang wortel en andere medi. cinale planten, maar. voor al veel tabak, •die ook hier den voornaamflen tak vas icophandel uitmaakt, Dc zywurmen wilt  XXXVH U HOOFDDEEL. 415 ien er wel aarden. In de wouden vindt men het fefioonftc geboomte, en op da vlakte, de fraaiile , bloeiende itruiken van allerlei foort; onder anderen ceders, goaibootnen, tulpe boomen - catilpaas , mag. nolia's, fasfafias enz. Er zyn mynen van fteenkoolen , vullers aarde, mergel, antimonte, leien, enz. Behalven tabak en de andere reeds opgeneomde voordhrengfels wordt er veel timmerhout, leer, peltcryen , gezouten vleefch , yzer enz. uitgevoerd. De inwooners houden veele Nee» gerflaaven, gelyk in alle de zuidlyke Staaten 't gebruik is, en fchynen niet zeer naaritig, maar meer, tot vermaak en pragt, overtehellen» Niet ver van Alexandria , aan dc Po* towmak geleegen, vindt men, de bezittin* gen cn het van hout opgetimmerde buiten-huis des Generaals Washington; welke aldaar zyne' ruit beileedt, aan proefneemingen, om zyn land, met nieuwe voordbrengfelen te verryken, en dezelven , met oras , de Onovdagas, de C'rorigéf , de Seneca 's dc DeUwares en de Sliawaneezen , waarvan jdg mcesten thans, tot de cvengenoemde vyf  XXXVW.HOOFDDEEL. 43y VyfNaden behooren, opmerken. Zy zyn, ge.yk de ovsrige Indiaanen van Noord Ame. rika groot, fret k en welgemaakt; hebben gee.' ne baarden, maar hoofdhair, dat zoo hard en dik als paarden hair is. en voords veel overeenkomst, met de ftammen, onder Canada,- befchreevcn. Doch onder allen , zyn dc vyf Natiën 't meest gedugt, en hebben verfcheide andere volken' uitgeroeid ver* Jaagd. of te onder gebragt, ja zelfs hunne 'overwinningen fomtyds, tot in 't zuidlyke gedeelte van Noord Amerika, voordgezet. Onder vcclcn deezer ftammen beftaan de huizen, uit twee opgerigte paaien, met mikken boven in, daar een dwarshout over ligt , over 't welke , ftukken bast van boomen, zeer vernuftig, tot dekking, in een gewerkt zyn; aan de twee einden wordt vuur geftookt. Tot bedden gebruiken zy kribben, ingelyks van bast gemaakt, daar zy "s winters nog een ftuk bast overleggen, 2ig dus , als in een kistje , opfluitende. Hunne oorlogs helden draagen eene muts, act veeren, vercierd; een rood rokje, op X s 'th/F,  4s6 x-xxym. H o o fd d e E1 *£ 'yf, roet eene blaauwe doeken cr o\crheen , die om 't middenlyf vast gemaal t js; hmtslcere kousfen cn feboenen, met franjes, randen van verfchillende kleuren, kousfe-banden cn geele linten , vercierd; het aangezigt zwart geilreept, een oog , rondom , met lood , het. andtie, met groen , befehilderd; de boven zoemen van t oor los gefnecden , cn weer aan 3t lelletje vast gemaakt, met eenen langen ling, daar verfcheide andere dingen aan hangen.; eir.delyk eer» groote ringkraag en züvcre armbanden. De gemeenen draagen flegts eene deeken, of hembd. De Jonge-, lingcn, die, in dc vergaderingen, altoos zwygen, komen, in langweipige gebouwen, byeen, om zig, in 't fpreeken, te oefenen. Ock. zyn zy groote reedenaars . fchoon wat langwylig. Zy beginnen, met -c.cnc zagte, maar klimmen largzaamerhand tot eene verbaazend harde Hem op ; fchoon zy zeer bedaard blyven , en er, in hunne byeenkomsten, nooit meer dan een te gelyk fpreekt. Vcor 't overige geheel , giet den induik van 't tcegenwooidlg co.  XXXVUL HOOFDDEEL.43?: genbiik , ingecoomen , hebben zy geen vooruitzigt, óm, voor 't toekomende, tezorgen. Wanneer zy fpys en drank hebben, eeten en drinken zy , tot dat zy er by neervallen, en gaan niet weer ter Jagt, voor dat de honger er hen toe dryft. Maar eene op de jagt zynde, of in den oorlog-, vooral wanneer cr buit te bchaalenis, zyn zy onvermoeid: fchoon zy anders geenen harden, aanhoudenden arbeid verdraagen kunnen. Ook vcragten' zy allen anderen arbeid, en laaten dien over, voor de vrou. wen , (few-clken 't huishouden bezorgen ,• wat maïs zaaien enz. In de landftrceken deezer volken neemt: dcObio, Aflegatay, of fchoone rivier haaren oorfpiöng, uit verfcheide fpranken, waarvan er eene, ilegts twee uuren gaans, van 't meer Ontario, afligt; en drie of vier uuren gaans laagcr reeds bevaarbaar is, voor canoes en kleine fchuitjes , en verders, tot inde Misiisfipi toe, bevaarbaarb-lyft; dus bet niet zeer moeilyk zyn zou, langs deezen weg, eene gemeenfchap, tusfehen de meeren en de zee, te maakenQ 3 Lang*  438 XXXVIII. HOOFDDEEL. Langs de oevers der Ohio heeft a©a vcrfteende tanden, kiezen en dybcencn, opgegraaven , van eene verbaazende grootte, en bchoorende, tot een gpflacbt van dieren, 't welk thans, in de nieuws waaleld, niet meer te vinden is. Ter plaatfc, daar de Mononghela, in de Ohio, valt, ftaat het fort Pitt, of Du Quesne, eene post van groot aanbelang , teegen de Indianen , en in welker, nabnurfchap mca koohnyncn vindt. De landflreeken , die, ten westen der Ohio, tusfehen dc meeren en de vereerd* ging c'ier rivier, met de Misiisfipi; als mede die geenen, die, tusfehen de rivier der XII— neezen, en de forten St. Jofeph en De^ troit, naar den kant der meeren Erié en Michigan; en eindclyk die , welken nog verder noordwaards op leggen , zyn allen meest vlak, cn vrugtbaar , in veele zeer nuttige voordbrengfelcn , onder anderen fchoon groot geboomte, tct timmerhout* gefchikt, daar zy egter ook niet tc digt aneê bewasfen zyn; en hebben eene gezon» 4ft> aangenaame lugt en korte, zagte winters;  XXXVIII. HOOFDDEEL.43^ ters , dus deeze uitgebreide gevesten, door veele riviien , aan den eenen kant,, inde meeren, aan den,anderen, in de Ohioen Misiisfipi, vallende, bewaterd, voor zeer veele verbeeteringen , vatbaar zyn»- ■ Noch verder naar "t noordwesten en dé bronnen van den Misiisfipi, woonen, ten oosten dier rivier, behalven de Lineezen y welken egter thans meest bewesten dezel» ve gsweeken zyn , de Miamis, dc Outngi. mis, of Mascratengs , een gedeelte der Sinus, ofNaduuesfiansn, welken men zegt zeer talryk te zyn, en een gedeelte der^sjenipoils. enz. Doch deeze volken ay:n nog weinig bekend. Hunne landen worden, even ais de ilraks gemciden , doo;*ltroomt, cbor veele rivireiij die zig, in do meeren , of in dc Misiisfipi, ontlasten, cn zyn- dus even voordeeüg geleegen. De landen bezuiden de Ohio , tusfehen de Misfisfipi, en de Staaten van Virginie,, de- beide Garolina's en Georgië, geleegen,, worden bewaterd , door de rivieren derShcrokces, Ysfous, Mobile,.Apalachicola,. T 4- éfl  '440 XXXVIII. HOOFDDEEL, de Paarel rivier , en verfcheide ander.'' aanzien:yke ltroomen, allen uitioopende, in de Misfi-fi-pi, of oe Golf van 'Molco. T ezelven worden bewoond, deer de Cherokeezen , wier land zeer bergagtig en van moeilyken toegang is. Hunne huizen zyn, van hout, opgethnmert, metïrroö "cn klei gedekt , en egter ze:r digt en warm. Zy hebben veele vlekken , op de armen der rivieren Tar.efee en S-avanpah; houden veele paarden , rundvee en var* ktns, bouwen veel kooren, en on tuinen hunne akkers , iets dat geen anier deezer Indiaanfche volken doet. Ook hebben zy tuinen cn vrugtboomgaarden , 'en zyB tecvens goede jaagers , hebbende veele haften, eland* dieren en bceren in hun land. De Chickaf-.ws zyn een ftrydbaar volk, het welk een vlek heeft, in dc itreeken, langs ie benccden oevers der Taner/.ee, die anders onbewoond zyn. De Cre'.ks bewoct«en een vlak land, met crocodilleiij flangen en muskieten, geplaagd. Dc Cmekitaw bezitten een land. dat we! zandig is»  XXXVIII. HOOFDDEEL. 441; is, maar egter zeer goede ryst, indigo, kooren, oeulvrugcen en aardappelen geeft. Ook houden deeze Indianen veel vee, maar hebben weinig wild, totdejagt, behalven harten Zy kunnen wel 10, coo man te veld» brengen. Hunne huizen weeten zyi, zelfs teegen de muskieten, zeer digt tc maaken. 3? 5 HOOEEtji-  #4* XXXIX. HOOFDDEEL, .Van Oost en West Florida ; Lom» siana ; en de nog weinig bekende Wësïlyke en Nookdwestlyke Kusten van ÜSoord ■ Amerika. •^rptLORiDA, in oost en west Floridag,., ■4*- verdeeld, en thans aan Spanje toe-, komende, wordt bepaald , ten noorden„ door Georg.e , en de Indiaanfche landen, agter 't zelve geleegen; ten oosten, door den Oceaan; ten zuiden, door de Golf van Mexico ; en ten westen, door de Misiisfipi; zynde dus geleegen , tusfche* den 25 en 32 graad van noorderbrtette, öeneeiens den 286 en 297 graad van lengte. De! Mobile, de Apalachicola, en ■$3 St. Jans rivier zyn deszelfs voornaamfte  XXXIX. HOOFDDEEL. 443 ftroomen. De lugt is er vry gezond e» zeer warm; doch egter getemperd , door de zeewinden , en fomtyds geheel veran^ derd , door de noordwestlyke winden , diode koude en vorst, over 't geheele oost»lyk gedeelte van Noord - Amerika , verfpreideu. Tegen denagtevtninnigen vallener zwaars recgens. De grond is er, in 'è oosten, naar den zeekant, zandig cn vlak, doch brengt niet te min mals, tuinvrugten, en in 't wild, oranje appelen cn lrmoeneis voord. Landwaards in, daar men heuvel len ontmoet, is 't vrugfbaarer ; katoen», fuiser, wyn en zyde zouden er wel aarden j ryst en indigo groeien er reeds ; en mea^ vindt er, ambergrys, chochenilje, kooper,yzer, kwikzilver, verfcheide edelgefteenJten, en paarlen,. op de kust. Onder 'i; vee zyn er vooral "de paarden meenigvul. dig. De bevolking in Europeaanen ie cr nog zeer gering, en dus ook de Koop. handel weinig uitgeftrekt. Pcniacola, dehoofdftad van West F lorida , heeft e&» nei zeer goede ree, maar ligt zelf, ogp %6 ep  444 XXXÏX. II O OF DDE EL; een laag ftrand, daar flegts kleine fchee» pen by kunnen. De uitvoer beftaat ers in huiden, Campechehout, en andere verfwaaren. Op de rivier Mobile ligt een fort van denzelfden naam. St. Augustyn, dc hoofJftad van Oost Fbriia , 't welk zig, met een groot fchierei'and, zeer ver zuid waards uitftrekt, hgt aan zee, aan den voet ecnes heuvels en is verfterkt. Dg sirvoc-r is er nog gering, en beftaat meest in-waaren, van de Indiaanen , ingeruild, dfe, in de cabuuifchap, twee vlekken hebban, Deeze inboorlingen zyn oïyfkléurlg, wc!« gemaakt , en flerk. Hunne cenigfto kleeding is een dierenhuid , om 't midJenlyf, gefiaagen. Zy befchilderen hun vel , en zetten hun lang zwart hair zeer netjes op. De Vrouwen, die er wel uitzien, zyn zoo gaauw, dat zy de hoogde boomen beklim, men, en, met hun je kinderen op den rug, jrivicren overzwemme». Ds m.ms zya goede baogfehutters en maaken de punten tonner pylea r van vifehtanden ol fteer,. 2§  XXXIX. HOOFDDEEL. 41 Zy aanbidden de zon en de maan. De, eeae helft van 't jaar leeven zy, van maïs het welk, in 't gemeen, geoogst, in voorraadfebuuren , opgelegd , en uit dezelven aan elk huisgezin uitgedeeld wordtde andere helft woonen zy , jn de bos! fchen, en leeven van wortelen „ gevogelvtfch enz. Zy ftaan onder verfcheide Cadquen , die dfkwHs, met den anderen, in oorlog Zfn, fchoon elkander nooit an" ders, dan by verrasöng, aanvallende. De gevangenen/worden wreed behandeld, maai de vrouwen eh kinderen, in dén overwinnèndcn ffam, i„gcIyfcJ. 0p den voorz.ea zy zig van maïj . ^ ^ droogden vifch. Zy hebben eenen Raad" van 12 of 15 uit de \dapperfte oorlogshelden, die daaÉ-lykfch, i„ de hut des Caciquen, byeei komen, m zaaken van ge. wigr, worden er de priesters, die tecvens; hanne fneeshecren zyn, by g9n De Cactquen worden, met veel plegtïgheid,, begraven, en een halfjaar lang, zendt »cn, driemaal daags, eenige oude vrouwen,;  44• op fommige plaatsen, vindt men zeer goed geboomte, op anderen, ir, *t geheel geen. De buffels, Latten , èlandsdierèn enz. zyn ook hier Sièönigvüldig; Nog verder zuidwaards ontvangt de Misfisfipi. de rivier der Misfoun's, met veele takken or.tfpringende, uit dejeeds gemel* -Je be;g keeten, en van daar een loop af leggende van veele honderd uuren gaans. De grond, langs deeze rivier, is, aan weerszydc, ongemeen vrugtbaar, en de lugt zeer aangenaam. De Misfeuris be. woonen er, zoo uien zegt, wel duizend vlekken, hebben veel overeenkomst, met de Iiineezcn, en leiden een zeer gelukkig leeven, in hun fchoon en aangenaam gewest.  450 XXXIX. HOOFDDEEL.. west. De overige volken van Louifiana zyn de Nitchez, de Mansas , de Oj'iges , de Canfcs, de Panisj. de WQSiüï Sioux enz; cn de rivieren dc Moingona , dc rivrci der Acanias , dc roode rivier enz. Westwaards van Louifiana en benoor. den Cahfornie, liggen nog.veele zeer uttgefhc-kte gewesten, die geheel oabekend zyn, en waarvan flegts, in deeze laatfte jaaren, de kmten, aan den groeten oo en dieren, onder anderen, beevers, vosfen , he'rmelynen, marders, eenkhoorens enz. De liigtsgelteldheid is ruw , en wordt zulks meer en meer, naar maaten men noordwaards vordert; doch blyft al. toos zagter, dan op de teegenoverliggendeAfiatifche kusten, onder dezelfde breettens liggende. Hier en daar zyn virurbraaken?de bergen. Nisuw Albion een bergagtig land,. on~ der den 40 graad van noorderbreette, geleegen , .wordt door de Spanjaarden^ geëigend , en by Californte gevoegd , fchoon zy er zig noch nergens daadlyk, neergezet hebben* Brieeenigheids Haven, of Porto de la Trinidad, ligt, on'er den 42 graad van Ni br. De huizen der inwooners zyn vanhout, in 't vierkant, aangelegd, zoo dat iaet dak, met den grond,, gelyk koine. Een  452 XXXIX. HOOFDDEEL. gat , daar flegts een menfeb door kan, ftrekt to> deur, en Waar onder ligt het vuur. Als 't warm is gaan de mans naakt, als 't koud'is , flaan zy een dierenhuid, om 't lyf. Veelen diaagen om, *t hoofd, kranffen van welriekende kruiden. Hunne bceoen omwinden zy , met riemen , en bcfehilderen zig 't lichaam. Dc vrouwes diaagen eet hoofdcierfel aan den kam eenes helms gelyk, beneevens twee hairvlegten, met weliiekcnde kruiden, gcftrengell. Om den hals hangen zy alle'lei vrugten:, botten van dieren, fla.kenhuisies, enz, entingen in de ooren. Zy verbranden huhntt lyken. Hunne pvlen zyn, met vuurfleenen, kooper, of yzer gepunt. Zy rooken ta. bak , dien zy, in hunne tuinen, planten» Vooids vindt men, in deeze itreeken, groote dennewouden, veele reëen en gevogelte, en op de kust zeehonden, otters ent veel vifch. De West- rivier ligt, onder den 48 of volgens anderen 45 graad van noorder breeue. G.-orges Sound , onder den 49 graad va» noor.  XXXIX. HOOFDDEEL. 453 noorderbreedte en omtrent den ascj van lengte geleegen, werdt, door J, de Fuca de IVsstzee genaamd , doch is, rlorr den beroemde Cap-ein Cooi-:, ontdekt , eene diepe ha.iven, of baai te zyn. De Jndiaarren hebben er alle. lei pel teryen, zoo van de reeds meer.-naaien opgenoemde dier.-n, als van anderen, die nog onbekend waren. De invooners deezer Itreeken zyn firydbaai er ruw van uitzien , maar gefch:kt en vriendyk van zeeden. Zy leeven van de jagt en vrsfchery, tam eeten , zoo men zegt, ook menfcbeu. vleefch. Hunrie hutten zyn flegt, met gras, bedekt, en met huiden van visfehen en dieren om. hangen. Zy hebben mom aargezigten van bout, die zy, in den kryg. enz gewuike-, frneeren z:g, met vet en zeekere donkere verw, en gaan, met dieren hui. den, gekleed. Behalven flrydknodfen, lange mesfen, pyl Cn boo3, hebben zy fPceren van 20 of 30 voeten lang. De vrouwen zyn wit van vel, en vercieren hunne kkedsren. met pels wcr*. £chdlven 't cp- bren-  454 XXXIX. H O CF DEEEL» 'brengen der kinderen , zyn zy belast, Bidt bet maaken der kleedercn, het bereiden der vellen enz. By den handel gaat her, onder henzelven, niet zeer vreedzaarri *oe. Sandwich Sound ligt, onder den 60 graad van N. br. cn den 230 van lergte. De inwooners draagen , over hunne dierenhuiden , een foort van deekens, die, naar perkament, gelyken, en voor 't nat ondoordringbaar zyn. Zy gaan, op de walvifchvangst , uit. Men vindt , op de kust, fchoon geboomte en eenige vuurbraakendc bergen. Hinchinbrook Sound ligt., onder dezelfde brcette, maar omtrent onder den 223 graad van lengte. De hutten der inwooners beftaan flegts, uit eenige itaaken, met hei. zooden, overdek:, 's Winters woonen zy, 01.der den grond, in hooien, die, in verfcheide vertrekken , verdeeld zyn ; cn waar in zy geen vuur, maar alleen lampen branden, üet fchier eiland Alajchïa ftrektzig, zuidwaards  XXXIX. HOOFD DEEL. 455 waarcfs uit, tot aan dc Aièotifde, cf eigen ijk tójaan de vosfen eiianden, fzie hier vooren P- 19?) onderden 54 graad van ncórdcr. brectte, cn ligt, tusfehen den 213 en 218 .-.graad van lengte. Dit land betaald eenen cyfw, in pelteryen, aan dc Rüsien, welken er eene factory hebben opgerigt, en de inwooners van halsdoeken, zyde,'lit> ne en katóene itoiTen , keetels, tabak, kraaien enz. voorzien. Winters verza. melen] de Alafchkers ztg, i„ hunne hutten, doen boute , befchllderde momaanzigten voor , zetten boute beelden van menfeben en dieren, op planken, (evenwe! zonder er eenige Godsdienstige eer' r.an tcbewyzcn,) en liaan, dan op tromnris, -en zingen en dansfen er by. Hunne kiel deren zyn gemaakt van vellen van vogels cn zeebeeren 5 zy draagen houte mutsen', met kraaien, veeren en botjes, vercierden prikten 't aangezigt hunner kinderen,' met raaiden , waar na zy er ccn zéeAerM zwarten Meen in vryven. De voornaamZien houden .drie of vier ilaaven. Het wcstl/k  456 XXXIX. HOOF D D E E L, wcstlvk voorgebergte wordt, door Aleutci.. bewoond. De zuidkust is rottig; behalven geelen barnfteen, vindt men er veele zeeleeuwen , otters , robben , cn op ri land, bceren, wolven, rendieren, roode vossen enz. Aan Mtrtor.s Sound, eene groote baai, is't land, met kleine berke-en wiige* boomen, bcwasfen. De buiten hebben't dak , met den grond, gelyk , een gat, in *t midden, den vuurhaard er ender, rondom denzelven barken , met gras, bedekt, cn dus veel overeerkomft, met de wooningen der Kamtfchadalen, die er teegen over liggen; tn met wien etc gemeenfehap, over de Aleutifcbe eilanden, tiet moeilyk is. Zelfs kan zy eertyds nog gemaklyker zyn geweest, wyl men, in deeze ftreeken, vuurbwakende bergen en fpooren van verwoestingen vinlt, door dezelven, en door aardbeevins.en, veroorzaakt; dus ei welligt eertyds meer landen kutnen geleegen hebben. Voor 't overige zyn de inwooneis zeer on.  XXXIX. HOOFDDEEL. 45$ «n'befchasfj, draagen klccderen van mar*" der en gevlekte vleermuis, veile», en ten reëgen - hembd daar over Leen. Hun hair. is hort en zwart. Hunne fchiritjcs gelyken, naar die van Unalafchka. Op de hoogte van 65 of 66 graaden r.oorderbreette, en omtrent 203 of 704. van lengte, nadert de kust van Noord Amerika, zoo digtaan den noordoostlyken punt van Afia, dat de twee waarelddea. lén hier ilegts, door de zee-engte van LVschnew, van een gefcheiden worden, üus men hier , zco wei als over de Aleutifche eilanden, wederom êenen weg vindt langs welken, een gedeelte al'hans dernieuwe waareld . uit de oude, heeft km?. nen bevolkt worden. Verder ftrekt de Noord ■ Amerikaanfche kust zig nog, naar den noordpool , uit , fa, eeBJ noordlyke en noordcostlyke rigting. Onder de noordtrbieette van 70 graaden, vindt men er narcers, vosten, beeren' «eetters enz. en de inwooners houten 1 »aar 't verhaal der Cozakken , groo'c kud' JU. D,£L. V iea  k$J XXXLX, HOOF DDEEL. den van rendieren. Zy maaken zig yestia gen, .met. aarde wallen, omringd. Het iand wordt , door groote rivieren , bewaterd, en heeft wouden van dennen, ijpar. 4Ren, betkenboomen- enz. HOOTD*  45£ XL. HOOFDDEEL. Van Mexico , of Nieuw- Spanje; Californie ; en Nieuw ■ Mexico. ^Tyjpxico, of Nieuw. Èpayje, aan'den JXiL Koning van Spanje toekomende, ligt tusfehen den 8 en 27 graad van noorder. breettej benevens den 267 en 297 graad Aan lengte en wordt bepaald, ten noorden en noordoosten, door Nieuw Mexico, de Golf van Meiicq cn de West-Indifche zeëen; ten oosten, door Zuid Amerika; enten zuiden en zuidwesten, door de Zuidof Stille zee. De lugt is er zeer heet, fchoon op de kusten getemperd, door de zee • en pasfaat - winden , zynde deeze laatfte eene beftendige ooste wind, welke, op zee, tusfehen de keerkringen, waait! De zuid■ oostlyke kusten, daar de grond laag, moerasiig en in den recgentyd, fteeds V 2 over-  56© XL. HOOFDDEEL, 0erjfhcodid ligt, zyn zeer ongezond; de mousfons heerfchen e r , even als in AP.a, Birmer.s-lands is de lugtsgeitcldhcid beeiet; cn de noordwcstlykc kusten, die vry hojg liggen, zyn, met piantagicn, overdekt. Over 't algemeen is de grond van dit Ryk zeer goed , en zou allerlei graancn kunnen voordbr engen, indien dc inwooners vlytigcr, in de bebouwing, waaren. Thans groeien er, in overvloed , aRar.asiVn, granaat' en oranje - appelen , limoenen, citroenen, -Vygcr: , coccsnootcn en andere vrugten, tabaK, ftriker, cacao, vanille, tam.linden, balfem, katoen, kina, verfhout inz. Ook heeft men er .ceehcmilje, guniac-gom-era eenige zyde; maar de grooïfte ryi.dom btftaat, in de myncn van goud, zilver en edclgciteenr.cn. De weiden zyn er zeer tEoed cn men heeft er veel vee; het gevogelte is er zoo meenigvuldig, als fiaai ran pliiünaadjc ; maar er zyn ook zeer .veele ir.fcetcn, die ongemeen lastig , cn zelfs , door bun vergif, fchaadlyk zyn. üc inwooners kunnen, in drie of vier £,ait«ï, worden verdeeld, De witten, .of  XL. HOOFDDEEL* $fa •f Eurrpifche Spanjaarden worden meest y in de regeering, gebruikt. De Creolen of Spanjaarden, in America, gebooren . zvn. van een zwak en verwyfd caaraéter, mag. tig , Iuir hoogmoedig r bygeloovig, losbandig, en geheel aan hunne vermaaken overge. gcevejB, Dc zwarten zya Neegcrllaavcn die hier , gelyk overal, van eenen ftoutmoedigen, cn door llavcrny verharden inbors» zyn. Dc oorfpronklyke Mexicanen, rmdelyk waren,, toen dc Spanjaarden, inde 16 eeuw, hun ryk, door eene reeks van heldhaftige daaden , met de ailerfnood. ftc wrecdheedeii bezoedeld , veroverden,, een zeer talryk en befchaafd volk erv hunne ftaat was wel ingerigt , fchoon dezelve nog geene twee honderd jaaren had geftaan. Zy nadden veele ftecden groate en kleine tempels, paleizen, tuig. huizen , waterleidingen en andere nuttigeinrigtingen. 'Hun Keizer was zeer magtig, hunne policie zeer goed , en de landbouw,, onder hen, ecnigzins in zwang. Zy bedienden zig, van een foort van beelden.fchrift , op katoen of boom febors, gr> V 3 fcfeft-  462 XL. HOOFDDEEL. fcbi'derd, door welks middel zy zelfs de gefehiedenisfen van hun ryk hadden bewaard. Ook toonden zy, in verfcheide andere kunstwerken , vee! vernuft. Zy •aden vërfchtjktyké dieren • geftaiten , als afgoden, aan, en bragten aan dezelven men • fehen, vooral krygsgevangencn, ten offer, by duizenden, 't geen hunne zeeden woester wraakte, dan dezelven waarfchynlyk anders, by zoo veel verlichtheid, zouden zyn ge. wecsc De thans nog overig zyrde afdam', sr.elingen van dit ongelukkig cn mishandeld; volk, zyn, gedeeltlyk, ender deSpaanfchc overheerfehiüg, ontaard, cn tot c'cn lafhartig , verraderfeb cn dom gelkcht, geworden; gedeeltlyk, in hunne gebergten3. nog vry geblecven, en deezen zyn , zoo aien zegt, van eenen goedaartigen , edeImocdigen inborst. Hunne hutten zyn, met ftroo, gedekt, hurnc fteeden reegelmaatig gebouwd , en zy hebben cr kleine forten, of wagtplratfcn by, op eene hoor:, tc, aangelegt. Zy flaapen, in hangmatten,, qfi g.'brui'ten hout» blokken, voor ftoelen, cn  XL. HOOFDDEEL. -a6$ eri tafels," Zy leeven'van den landbouw,de_ jagt en de vifchery. De befcbaflteis van allen zyn de Mosquiten, op' de kust ran Honduras, wooriagtig, een dapper eit in den wapenhandel wel geoeffeni volk-, dat, door de Engelfchen , met fchiet ge», weer, voorzien-wordt, ' Het ganfche gewest wor^t beftierdy dooe eenen Onder, koning, die veel'magt heelt, maar zyn post nooit lang bekleedt , ert verfcheide gerigtshoven. De geestlykhei'J is er zoo mceHigvulébg, dat dezelve' alleen een vyfde gedeelte, der blanke inwoorers ïitmaakt. De koophandel, waartoe'sland* reeds opgenoemde , meenigvüldige' es kosibaare vöordbrcngfelen eenen ryk en voorraad aanbieden, wordt gedreeven, met Europa, over de haven van nieu-w'-Vera ■ Cruz. waar de vloot. , uit CadiX, jaarlyks, • allerlei Europifcbe waaren aanbrengt; met Zuid- Amerika ende Oost - Indien, over A« «puien, door twee groote Galioenen, eert naar de Philippynfche eilanden , en eera n.isr Lima; in Peru; van welk laatfte geWest, by deeze gcleeeenheid , ook nog ee> V 4 nigö •  ft$l XL. IIO O-F D L>E EL. jHgc mindere vaartuigen aankomen, wyl ex als dan eene markt van 30 dagen gehouJ.ia wordt. Dc Chineezen hebben groot aandeel, ia den Pbilipynlcbcn handel, gelyk ile meeste Eutopifche natiën, in die van Cadis; dus een groot gedeelte van 't v»oriccl, voor de Spanjaarden, vcrioor.cn gaar» in Anierike ondertwfehen gaat alles, over Je ftad Mexico, daar dc vöornaamfte koe-plieden woonen, en de moeite zaakd van koophandel worc'cn beleid en afgedaan. Men vindt, in 't RegU gebitd van Me' xtio, 't welk, even als de twee overigen, b verfcheide Provinciën, \erdeeid is; de hoofdllid van dien nasrar , de grootlte en ichoonfte van geheel Amerika , en des onderkoru'ngs verblyf. Men telt cr 80,000 inwooners. Er zyn .fchoone ftraatcn, paleizen en publieke gebouwen, en cr heerfcht zeer veel pracht. Zy ligt aan een meer, waar van 't water zout is, om dat er veel felpaer , op den bodem, ligt; en t welk aldaar, dooi eenen Isagcn dyk , wordt af. gefcheiden van een ander meer , welks, wateren zoet zyn, cn met hpt eenre wel 3*  XL. HOOFDDEEL, 465. §0- uuren gains., in den omtrek, beflaat. Men heeft een kanaal, door eenen berg,,, gegraaven , om de overtollige waterea deezer meeren Jiftelcidcn. Lot Angelos, In eene gezonde lujzt, geleegen en zeer bevolkt, he-ft-goede laakcnfabrieken, eene glasblaazery- cn eene munt , zoo wel als Mexico. Nienw Vera Cruz aan de Golf van Mexico is , celyk Wy reeds zagen, zeer handelryk, Carnpefche. ligt aan de baai van dien na.m,.. in 't ryk en vrugtbaar fcblereüanJ Jucatan; cr pleeg veel; handel te worden gedrecven , in zeeker: verfhout, Carnpefche - hout genaamd. Aan; de baai van Honduras zyn eenige plaatfenbepaald , waar de Engelfchen dit hout•vry mogen komen hakken ;. doch hier uit* or.tlf.aan geduurige geschillen. Guaxaca' zeer handelryk, in goede wol, paarden en zeekcr welriekend poeder. Acapulco,.met eene fchoone haven aan de Zuidzee, doch in eenen opgezonden cn gebrek aan wa« ter hebbenden oord; wesweegens zy ook,, buiten den handejtyd, weinig bewoond.' wordt*  $6 XL. HOOFDDEEL. In 'tRegt^gsbisd van Guat'maïa, ten znid»' oosten van't voorige, geleegen, vindt men de ltad van dien naam, groot, ryk cn veel handel dryvende, in cacao. Ghiapa el Real: handelryk in cacao, fitfksi en ka'oen, cn Chiapa dc los Indos, byira geheel door In. dianen, bewoond, die, gelyk alle de overigen, met eenen cyn* en verfcheide diensten zyn bezwaard. Truxillo, eene haven, aan de bard van Honduras. St, Leor. de Ficafaga cn Grenada, aan 't groot meer va» Nicaraga, op welks oevers men cencn Brandenden berg vindt.. In't Ügtsgebied ven Guadakxara, of Nienw Galide , 't welk, ten noordwesten van Mexico *s regtsgebied, ligt en zeer vrugtbaar is. vindt men de hoofdftad van *!cn zelfden naam-j eene aanzienlyke handel «ryverdc plaats. Cu!ia"an. Ciaaloa , in een vragtbaar gewest, aan de roode zce3 fif zeeboezem van Califcrnia. St. Barbe én firrtal, in Nieuw Biscayen enz. Tot dit R-egtsgêbted behoort nog het jsabuurig ' fchicreiland FAMpobnia, waar ie luet i des zoomers-, zeer heet .is. vooral  XL'. HOOFDDEEL. 4^ af' naar de kusten ,■ doch binnenslands ge»_* maatigd en 's winters zelfs koud. Dé' landsdouw is er aangenaam en vrugtbaar. Of er in dc daad veele gbudmyrien zyn : in d:t gewest en 't nabuurig NieuwMexico9 ' is niet met zekerheid te bepalen, wyl de* Sparfjajr'deö \ wier mngt, over de inboor» -' iirigcn, nog niet zeer vast gevestigd fehynt, ceene zeekcre berigten , aar.gaandc deeze randen , gceven willen . In California vak V morgens een fterken daauw, die, op de rooze bladeren, beftallendc, tot een manna wordt , zoo zoet, als fuiker, fchoora ' niet zoo wit. Op de kurtcn , ■ die zeer vrsfchryk zyn, worden paarlen gevonden, ■ Binnenslands ontmoet men vlakten , met zout, bedekt, dat zoo vast cn helder is5 , , r.ls kristal; ' ook groeit cr goed fcheeps timmerhout.' De Spaanfehe 'zendelingen, of ter bekecrirg der Indtsncn uitgezond© ' geesrlyken , hebben in dc'daad een ge> deelte der inwooners, tot den Christly* ken Godsdienst, overgehaald en hun tee-: veBs geleerd, koorn cn wya te bouwen,".  4£S XL. HOOFDDEEL. waarvan zy thans vry veel, naar oud Mc*ico, uitvoeren. Voor 'r overige zyn deeze inwoon;rs, in. drie groote natiën, verdeeld, van elkanderen, in taal, yerfchillende; de Ptri* tu:s , of Edutt ten zuiden ; de Motqui:,. in 't midden,* en de Coehymits , of La'jmsnes, i:i 't noorden. Zy zyn leercndig, fl.erk cn werkzaam. Naar hun zeggen wee» ken hunne voorveders, na eenen ongeluk» kigea ft"/d, met hunne nabuur cn , uit de«oordiyke gewesten, naar dit land-, om de flaver.nytc ontgaan. Zy hebben üeffis natiën, aan bronnen, meeren, oi firoomen, ge» bouwd, en veranderen van woonplaats, naar. dat de omftandigheeden 't vorderen. Hunne kteejing, beftaat , in. een fchootsvel,. met eenen gor Je!, vast gemaakt, en paaletfnoertn , in 't hair, gertreegeld. Zy zyn bruin van vei en aangenaam van weezcnstreiiken, maar befchildercn hun aani/eiigt- Notrc Dame. de Lorette, aan de golf van California , is de hoofdplaats «ra. dtf. gewest en heeft garnifoen. Op dsft  XL. HOOFDDEEL. 4c% dc zuidlykfle punt van f( fchierei.'and,. Caap Sc Lucar genaamd , is mede eene. der voornaamite zendugsn gevestigd. Nieuw- Mexico wsrdt bepaald, ten noorden, door de onbekende landen, (en oosten,, door Louifiana.; ten zuiden, door oud; Mexico; cn ten westen , door de golf: van Califcrma. De Im.c ia cr zagt en ge. zond; de grond, fchoon bergagtig, geeft, goede weiden, maïs, meioenen, groenten enz. Volgens fommigen zyn er mynen vaa goud, zilver en edelgelicenten;. midsgaders, v.cei wild en tam vee. De Spaanfche zen, delingen hebben ook hier eenige vordeiin» gen gemaakt. De inwooners zyn, in ver* fitheide volks.ftammen , verdeeld, waaronder de Apachen, een dapper cn ftryd* baar volk, de voornaaaiten, en geene on> derdaanen , maar bondgenooten van Spanj'ozyn. Allen zyn sy goede boogfehuttc-rs,. en leeven van dc Jagt cn de:i landbouw. Zy zyn Vry zag* van aard en worden gecegeerd, door Gaciquen die zy., uit de dap. persten, kiezen. Zy hebben verfcheide af. goden, onder anderen de Zon. SommigenV 7 öellsö-.  4/ö XL. HOOFDDEEL. Rellen een oppersten God. Stc. Fe, oj» t de rivier dc None, of Bravo, welke, in dc golf van Mexico, valt, is de hoofd. plaats van 't geheele geweft; tot het welke ook de Iandstreckcn nieuw Navarre, So« nora enz. op de- golf van California. behooren. U£)CïD*  4fr* XLL. HOOFDDEEL. Van de West-Indische, en eenige andere eilanden, tot NoordAmerika, behoorende. TV West Indische Eilanden liggen; , ^ in ce"er> nalven bao-, tusfehen den ■ 9 cn- 23 graad van roorJerbrettc, beneevens den 203 en 217 graad van lengte; ■ en hebben eene zeer bcete lugt, die egter verkoeld word', over dag, , door den zee ■ of pasfaat wipd, en des nagts, door eenen i landwind, welke, uit het midden van elk . eiland, naar alle kanten, blaast; terwyl : geduiererde den tyd, dat de zon vlak boven dezelven ftaat j de hemel fteeds be«: dekt is, met dikke wolken, die, verfchei- dc maanden agter een zwaare reegenen ekitoncn, alle de rivieren doen opzwel-  472 XLL HOOFD DEE L. len, veele landen, overflroomen, en 't eenigst ondufcheid der jr-.argctyden uitnisaken, wyl men cr nooit koude of vorst voelt, en gecne. fnecuw kent; rr.ast alleen hagel, doch die ook, als zy er vait , zeer zwaar is. Dc lugt Is er zeer ongezond en heeft cene kragt , waar door zy de nicaalcn zeer fchielyk doet roesten en vertccren. Gcduurènde r!tn rcereirtvd vooral in Augustus , komen cr 'lurr.tydsverfchriklyke orkaanen opiteckcn, die, met reegen, donder,- hopge zee- vloeden, en wel eens aafdbeviigen, verzeid, den ooe?t verwoesten, de huizen wegmoeien of om verre (laan, de fcheepen doen flrandtn of verzinken, de grootfle bonmen, uit dengrond, rukken, ja. alles in Hukken brcel.cn cn als vennaalen ; terwyl de reegcnplrsfen, in korren tyd, tor vyf voet. hoog., op zwellende, eeaen Jandvloed , by den zeevloed voegen, en de. verwoesting.ten top. pust brengen. Het voornaamste vcordbrengfel van alle of de ir.ccsten deezer eilanden , is de fuikcr, welke gemaakt wordt, van het fap,  XLI. HOOFDDEEL. 4-3 by perffmg getrokken , u!t zee» kcr riet., dieiweegcrs. Suiker riet genaamd . Uit den ovevfchietenden draf ^ Tan dit fajp, wordt rum geftookt; de top • per. en bladen der plant gec.cn een goed voedfcl, voor bet vee,- en bet, geheel en ai uitgeperste riet wordt verbrand ; dus er ciets van dit nuttig gewas ycrloorctt gaat. Doei daar teegen ook moet men* cp de plantaagien, waar men de fuiket naakt, verfcheide windmoolens hebben» midsgaders groote keetrls en gebouwen fc voor 't kooken en koeien der linker ea 't ftooken der rum;,, behalven nog, cene meenigte neegerflaaven, tot den arbeid. Aan deeze laatftcn geevcn veele planters een (tukje grond, voor hun beftaan , cn den faturdag en zondag, om er op te arbeiden; anderen voorzien hen zelt van m.ïs, zouten vifch en fpek; allen «keven lm;i daarenboven eenige kleederen. De overige v.oordbrengse.Ien zyn' koffy, tabak,, katoen, indigo *n zodanige, vrugten, ais aan dc landen tusfehen de keerkringen, gejee^ei,, eigen zyn, en uit dit aiies wet dt  4?4 XLI. HO-O F DDE Et. wordt een Overvloedige voorraad , tot den uitvoer , gebooren ; terwyl dc h:voer. uit Europa, In byna alle de noodwehdrgheeden' desleevens, en 'uit Afrika, in Necfcéiflaaven, b'érraat. Dc oorfpronklykc inwooners , wanton, der ten minsten fommigen menfehenceters waren, zyn meest «irce-ocid; maar 't getal der Nccgerftaaven,'d;c, in eenen ongclukkigen toeftand , leeven, cn forr.tydr gevaarlyks opftar.Jen verwekken, is veel grooter, dan dat der blanken of Europcaanen. Alle deeze eilanden -worden de Axtieo-jen genaamd en in groote en kleine Antieljen, verdeeld. Onder de groote Antieljew, vindt mem bet eiland Cl-ba, ;t grob:st van allen cn aan Spanje toekomende. Dc grond is er vrugtbaar, laag aan de kusten, maar naar 'r midden bergagtig, en brengt, behalven fulker', tabak, enz. veel gengber, weftInJifchc peepcr. mastifc, aloës enz. voord.' Ook zegt mén, dat er'goud en kooper gevonden wordt.- Dc hoofdftad, de Havana ge.  XLT. HOOFDDEEL 47^ genaamd, heef: eene groote cn zeer vei. lfg'e haven, waar we! duizend fcheepen veilig liftten kunnen, cn waar ook (alle' die geenen, die, uit Amerika, naar Spanje,, gaan, zig, ;'n eene vloot , komen by een verzamelen. De ftai is groot , ryk cn dryft veel buidel; zy heeft drie kafteelen,' waar Vin cr twee dc haven dekken. StA Cruz is èenë aanzknlyke ftad. St. Jago, aan de zuidkust geleegen,, heeft mede ee. nc goede haven, cn is wel verfterkt, maarweinig bevolkt en niet ryk. Jvn&ika, bezuiden Cuba liggende, en toekomende aan Engeland, heeft, in des. zelfs midden, eene reeks van rotsen, door aardbeevingen, op eikanderen, gerold,' en die, hoewel met geene aarde bedekt,, egter fchoon geboomte voordbrengen , »£ welk deszelfs wortels, tusfehen de fpleeten, infchiet, om 't vogt te zoeken , terwyl deeze bergtoppen byna geduurig, met ne« veldaaipen, omgecven zyp. De verdere gronl is heuvelagtig , wel bewiterd en, zeer vrugtbaar. De onweerenzyn, op -Hiteiland,gelyk ia de West-Indien over'f al*-  476 XLI. HOOFDDEEL. algemeen, zwaar en gevaariyk. Onder dc veordbrengfelen vindt men fuiker, koffy, cocosaooten. geneber, piment, wilde kanoet en veele andere medicinale, docfc ook fouiuitge vergiftigde planten; voordsHiabogny hout, ceders, koolboomen, indigo, maïs en andere, doch geene Europifche graancn, citroenen, limoenen, oran c ce granaat appelen, ananasü.n enz. Ook vindt men er eenige zout fonteinen , en mineraale warcren. Dc runders zyn cr flegt T de fchaapen redetyk , de varkens zeer goed, gel^k ook de paarden , die egter klein zyn, liet eiland heeft reef, door aardbevingen cn aanlteeklyite ziekten, gelecden. Kingston, de hooldflad van't eiland, teegen overliet driemaal, door aardbevingen en orkaancn , verwoeste Port Rr>yal, liggende , is fraai gebouwd. St. Jago de La Vega, of Spanifhtow», is mede vry gróót en volkrvk, cn de regeering houdt er haar verblyf. Behalven in dc voerdh:e'gfcien van 't eiland, word- er veel handel gcdreeven , is Campecbe hout en Ne*  XLI. HOOFDDEEL. A7? Neegcrflaaven, midsgaders eeriên zeer voordeel igeri fluik'hanricl, mee do Spnanfche Colonies. St. Domingo, of Hispaniola , behoort half aan de Spanjaarden, die, in 't oosten, cn half aan dc Franfchen, die, in 't westen, gevestigd zyn. De landsdouw is er zeer fraai, en de grond ongemeen vrugtbaar^ in fuiker, katoen, indigo, tabak, m ïs en easfava. Er zyn ook mynen van verfchei, denerlei mctaalen en nuttige délfftoffeh. Er is veel rundvee, zelfs in 't wild, daar men er, om de huiden en t fineer, Cp jaagt. St. Ddihmgp, de hoofdftad van 'i Spamfch gedeelte, is groot, wel verfterkt heeft eene haven, en is de zitplaats vau dc regeering der Spaanïche Antieljen. Le C;ip Ffanèóïs, cf le Cap, de hoofdllai van »t Franfch gedeelte , heeft ook eene goede haven, en is vry volkryk , maaJC ftcgt gebouwd. Leogano ligt . in eene feboone vrugtbaare vlakte, doch ongezonde lugt. Porto Riet, aan Spanje toekomende, is> aicde zeer fraai van landsdouw en vrugtf baai  478 HOODFDEEL. baar van grond. L.rtyds weidt cr veel goud gevonden, doch thans minder. De hoofdftad van deizelfden naam.* is , op «en klein eiland, gebouwd, het welk, door eenen dyk, aan 't groote gchegt is; zy is wel verfterkt, volkryk cn heeft eene haven, die, ten middelpunt, ftrekt, aan den fluikhandel der Engelfchen cn Fran. fchen, met dc Spaanfche Colonies. De kleine Antilljen, of CaRAïII.'SCHE iilanden, fwclken laatflen naam zy., van hunne oude bewooners, de' Caraibtn ofCatinibaalen, dat is, meiifcheneetcrs, gekree. gen hebben ;"y worden verdeeld , in eilanden boven , en eilanden onder dcH •wind» DC EILAKDEN EOVEN DEM WIJS'D liggen, ten oosten, en .dus aan den kant, daar de pasfaatwind van daan komt. Onder de jselven behooren de volgenden aan de FBAKSCH2N. La Marthnqut, in 't midden deezer eilanden geleegen, is vrugtbaar, in fuiker, tabak , indigo , kofiy, manioc, (zynde een «wortel, waar van 't easfava . brood gemaakt  XLl. HOOFDDEEL. 47p -naakt wordt,) cn veelcrlci vrugten. De landsdouw is bergagüg, aangenaam en welbewaterd. Fort Royal , de hoofdplaats, by eene haven van dcrzelfdcn naam, geleegen, is zeer wel verfterkt, en verblyf van den Gouverneur der Franfche ei. landen. Fort St, Plerrc ligt er niet ver van daan. De vaart op dit eiland is zeer aanmerklyk, en in oorlogs tyd is bet de ftandplaats der Franfche zeemagt. La Guadeloupe, door eene zee-engte, ef zoute rivier, in tweëen, verdeeld, geeft veel luiker, katoen, zeer hoog geboomte, .en beeft natuurlyke zoutpannen. Het zuid wcstlyk gedeelte, Basfeterre genaamd, heeft hooge rotfen en eenen berg, die rook en fomtyds vuur opgeeft. Dit laatst gedeelte is 't meest bevolkt en heeft eene aanzienlyke vesting. Marie Galante en les Saint es gceven ma- hioc, pataten, katoen en tabak, en die. nen, in oorlogs tyd, tot eene fchuilplaats, voor veele kaapers, die aan dc Éngelfchea groote fchaade toebrengen,  pC KLI. HOOFDDEEL. Stf. 7.«n'ö, ten iirfdVn var. I.a Maninlcjne; teelt eenen vrngtbsfateh wel bewatcrc'en grond, gèeï tiinn eihout en goede üavenr, maar eene ongezonde lugt. • Tëie$ï bet zuid oostlykn van alle de ei'tmden , boven den wind , is minder 3ah de overigen, aan orkaancn blootgc. field, tn heeft eenen vi ugtb£aren grond, in Suiker cn fpeceryer. Aan Evgklüsd behooren; Lét thrgtf, eeniaé kleine eilandjes, beoosten Pouo R-co geleegen. Barbuda, vrugtbaar en eene goede reê hebbende, voorziet de nabuurige eilanden, tobt lee'-eusmiddelen. Antigua; met eene der beste havcr.s, van de Wesr- Indien, heeft eene hoofdfftad, St. Jobn geraamd, en geeft fuiker, tabak, gengber en indigo. St. Chruloffer, ook St. if.ïfJ- genaamd, geeft veel fuiker , gengber , katoen enz. en heeft eene zeer fterke vestfne , op JJrimftone hill, midsgaders eene hoofdftad Basfe terre genaamd- Er zyn natuurlyke ft-putpannen en zwaveigrocven. Aft*  XLI. HOOFDDEEL. 48*. JV>yjr cn Montstrrat zyn klein , maai vrugtbaar in fuiker. Dominici heeft eenen ligten grond, die egter veele pataaten , manioc en katoen voor dhrengt. Barbados, ten zuidoosten van La Marti nique liggende, is ryk, wel bevolkt , cn brengt veel fuiker, indigo, gengber, katoen enz. voord, bridgetown, de booftlftad, is groot, fraai, wel gebouwd en handelryk. Er wordt veel, in goud , zilver ea Juweelen, gewerkt, en fyne wateren ge. ftóokL St. Fincent is vrugtbaar en, tot den fuikerteelt , zeer geichikt, gelyk mede tot indigo. Het wordt meest bewoond, door Caraïien en Neegerflaaven, uit de andere eilanden, vooral uit Barbados, derwaards geviugt. i Niet ver van daar hebben dc Caraïben nog een eilandje alleen, in be» zitting, Bekia genaamd. Granaia is zeer vrugtbaar, in fuiker, tabak en indigo, wel bewaterd, en beeft, onder a dere havens, die van Lewis, III. Deel, X wel-  XLI. HOOFDDEEL. welke wel icoo fcheepen bevatten kan. Benoorden dit eiland liggen eenige kleine ,eilandjes, de Grenadilies genaamd. Ten zuidoosten van Porto Kico , be« zitten de Dienen de eilanuen van St. 7!w was, met eene goede haven, en St Croix. Dezelven zyn klein, doch brengen veel fuiker voord. Er wordt ook veel HuikJiandel, op de Spaamche bezittirgen, gedrecven, cn in tyd van oorlog, zoeken er de kaapers eene fchuilplaats. Het eilandje St. Burthtlemi, op dezelfde r,ooiderbrcette, is onlangs, duor Vrankryk, aan Zweedkn afgeltaan. Emdelyk bezit onze Nedehlakbsciie Weit-Indifchc Maatfehappy , mede omtrent op dezelfde hoogte, dc eilanden van St. Eujlatius , SaLa en dc helft van St. Martin , waar van de andere helft aan Vrankryk toekomt. Het eerfteemelde, fcroon 't voornaamite , heef" flegts vyf ïnylens in den omtrek, en bef-aat, in eenen enkelen berg , van gedaante als een jTwtkcrjroad, Er wordt, egter .veel fuiker ftfl  XLI. HOOFDDEEL. 48$ tii inbak geplant, en men krygt er veele . gedroogde huiden van daan. De maat» fchappy heeft er eene fterkte en verhuurt haare plantagien. Er wordt veel handel gcdreeven, op de Spaanfcbe en andere bezittingen , byzonder in tyd van oorlog , wanneer dit de gemeene markt der WestIndifche eilanden is. die er zig vooral van levensmiddelen komen voo*zien. De EILANDEN ONDER DSN WlND , tetl zuidweften der voorigen en digt by c vaste land van Zuid Amerika geleegen, zyn klein in getal. Dc Nedsklandschk VV. t. Compagnie bezit er Curapao, Bonaire cn Axuba. Deeze twee laatften zyn klein, en voorzien het eerfte van vee en andere leevens middelen. Curacao heeft twee havens; by de zuidoostlykOe ligt etne vry aanzienlyke, fraaie en aindelyke ftad en fterkc vcstinp. Op het ei.and, dat natuurlyk onvrugtbaar is , wordt egter fuiker en tabak gewonnen en zout gemaakt. Doch deszelfs groorde waarciy beftaat, in der den 25 graad van noorderbreette, geleegen, hebben de Engelfchen een fort, en in tyd van oorlog, zoeken de kipera er eene schuilplaats , en komen er hunne piyzea verloopen, dat er veel voordeel aanbrengt. Bahama, Lucayo en Guanahanl of St, Sauveur zyn grooter , dan Provi* dence Tusfehen deeze eilanden en Florf. da ligt de Golf of zeeengte van Bahama, ef Florida, door dewelke deSpaanfche Galioe^ nen , uit Mexico, naar Europa, fteevenenf doch die , weegens Itormen, fhoomen en rotfen, zeer gcvaarlyk is. De andere doortogt gaat, tusfehen de eilanden Cuba en St, Domingo, door. De Bkhmudasche of Sommers eilanden op de noorder breette van 32 en de lengtevan 317 graaden, geleegen en aan Engeland toekomende, zyn klein, met rotfen, omringd , en hebben eene zeer aangenaa» me, gezonde lugt en zeer vrugtbaaren grond , daar tabak en zyde op gewonnen worden. Langs dc kusten vindt men groots X j fchildi  $6 XLI. HOOFDDEEL. fchildpadden. De inwooners bouwen veele floepen en berkantynen van cederen, ïiout, die zeer fnel zeilen , en waarmee zy veel handel dryven, op de West-In dien cn Noord Amerika. St. George, de hoofdilad des cilands van dien naam, is fraai gebouwd cn heeft cene haven , door verfcheide forten, verdeedigd. Ver Van alle land verwyderd , doen zig dee» ze fchoone eilanden voor, als een kleinen lusthof, uit het midden van onafmeetbaare 2eëen , opgereezen. Dc Azoiusche of Terceriscme eilanden, aan Portugal toekomende , en tusfehen den 34 en 41 graad van noorderbreette, midsgaders den 346 en 354 graad va» lengte, geleegen, zyn negen in getal; Ter* cera , St. Michei, St. Marie, le Pic, (dus genaamd, naar eenen hoogen berg. welke den Piek van TenerifFe evenaart.) Fayal, St. Getrge, h Grtcieufe , Corvo en F.ores. De grond is bergagtig, en brengt veel kooren , wyn , vrugten en vooral zeekere plant voord, Pastelj genaamd , cn van veel' - BF«  XLI. HOOFDDEEL. 48f gebruik, in de blaauw • verwerven. Voords zyn deez eilanden aan veele aardbevingen en ftormen onderhevig. Angra, de hoofd ftad van '1 ercera, heeft eei.e haven, door eene vesting, verdeedigd, en dient de* Gouverneur deezer eilanden ten verblyf.- 2 4 HOOFD*  XLIL HOOFDDEEL. Van Zuid-A merika. En eerst van Gu ana. ftf%ot Zuid Amerika overgaande, zu!« «ai*, kn wy Guiana, Carihania, of de Wilde Kust, als waarby wy 't meest belang hebben , eerst en uitvoerigst befchry» ren. Door de rivieren Mararnon, of der Amazoor.cn, Rio Negro, OroonoLe, en de Zee , ingeflooten , heeft dit gewest het land der Amazoonen, ten zuiden, Terra tinna, ten oosten, en ligt omtrent tusfehen den 3 graad van zuider en den 9 van roorderbreite, beneevens den 304 en 329 van lengte. De lugt is er heet , doch wordt, op de kusten, door den pasfaat wind, genaatigi de nagten zyn koud en vogtig, en de faifocnen beftaan flegts, in droogte ca ree.<  X1XL HOOFDDEEL. 48$ iteegen tyd. Voor de vreemdelisgen is % cr, op dc kusten, zeer ongezond, maar de-' inboorlingen, zelis de blanken, die geree-geld leeven , bereiken cr eenen hoogen; ouderdom. De grond, door veele rivieren, en kreeken, bewaterd, is vrugtbaar , meelt klei-en veen-agtig, met zwaare bosfehen,, bedekt , die egter bier en daar worden afgebrooken, door weilanden of Savanen,. van eenen zandagtigen aart. De zeekust is modderig , met ontoeganklyke kreupel* bosfehen, begroeid, en met zandbankcaa en klippen, bezet. Onder de meenigvuldige planten , tefn men de welriekende akajou, of cachouboom de tamarinde,, de cocos oranje«jcitroen pompelmoes - fuccaade cacao - eni ka/oen-boomen, den pifangcf banane, de gojave, de limisjes, de easfava of manioe,, waar van t wortelfap vergif, 't vlies,, om den wortel, zittende , het teegen gif: is , en de uitgeperste wortel zeer goed1 brood geeft; voords maïs, jainires off ignamen, ananasfen, piment, of Spaanfchs.;  XLll. H O O F D DE E Li peeper, fuikerriet, indigo, banilles, IpaL. jnieten , die een foort van lekkere kool draagen; plantain en gom •boomen; de imoura, die, tot eene verbaazende hoogte en dikte, opgroeit; dc ceder.yzer-violetebben - lettcrhout . wilde kaneel cn wilde muscaat-boomen ; de mangrove , wier takken weer, naar den grond, fchietende, en wortel vattende , van èènen boom ,. eene ondooruringbaare bosichaadje maaken; de lianen , welken men , in plaats van touwen, gebruikt; den rocou of orliaan , Welke cene roode vcrw geeft cr,7» Op de Savanen , worden veeie koeien en paarden, en cok varkens gehouden. Jn 't wild vindt men tygers, tyger katten, wiide kitten , Jaguars , wilde varkens , woudezels, harten en ander wild; voords vosfen, cikhoorentjes, aapen, vleJcrmuizen of vliegende katten , die menfehen, en beesten, als zy kunnen, 't bloed uitzuigen, vooral in den flaap ; fcorpioenjn, flangen , adders, ïatclflangen, musquitcn, veeleilei infecken en osgedieit*. dat. i&ei  xlii. hoofddeel; 49* zeer lastig en vergiltig is. Byzonder rigterj er de houtluizen , of witte mieren , die zeer vermeenigvuldigen, moeilyk uit t© roeijen zyn, en allerlei hout, lynwaat en kleederen doorknagen, zulke verwoestin. gen aan, dat zy fomtyds geheele huizen, onder den voet, doen vallen. Onder *t gevogelte, zyn veele papegaaien, perro» kieten, laifanten, toucans, die vcrbaazend groote bekken hebben; colibris, de kleinfte en fraaifte vogeltjes, welken men . kent; flamingo's, allerlei eenden en water gevogelte, arenden, gieren , of koningen der wouwouwen , de groote condors * enz. Op de zee-cn rivier kusten, wor. den veele fchildpadden gevonden, bcnee-• vens kaymans, van 15 tot zo voet lang,, krokodillen, beef - aaien , die men niet r kan aanraaken, zonder eenen tintelenden ' flag, in den arm, te voelen, en eene--' meenigte visfehen van allerlei foort. De oorfpronklyke inwooners, in zeer r veele kleine volks ftammen verdeeld worden, by de onzen, Bokken, en hunne".pveiften of Allaas, uilen genaamd. Zyv X 6 i Jlê^,  45? a XLII. HOOFDDEEL; hebben dik, lang, zwart hair, geene baarden,, wyl zy die, gelyk al het hair, buiten dat van't hoofd, uitplukken, reegelmaattge weezenstrenken, zwarte oogen, vry dikke aeus en /ippen , en rofchagtig bruin v#l, dat zy, met rocou, rood befcbilderen, of met zwarte laan, teegen 't iteeken der mosquiten , 't branden der zon , en "t fterk uitwaafetpen , beftryken. De vrouwen zyn niet onbevallig, en hebben niets woest , dan den naam. Zy hebben veel opfthik van oor-cn neus vercierzels, halsen armbanden., fnoeren van kraaien, llakke huisjes, kayman:tandcn, gepo'ylte plaatjes? enz. Voor 't middeniyf draagen zy een blad , een lapje , of een (luk fchUdpadj met een touw , vast gebonden, of wei eert fchortje van kraaien. Qm 't hoofd draagen vooral de jonge Indiaanen eenen band, met veeren , bezet. Sommigen p!a.d.e 1 hier. endaar,', met harst, linkjes mat, of. veêrcn, op hun vel.. Voor 't overige gaan 2.y naakt. Wetten of Overheden hebben.3y byna niet. Zyzynvrolyk, doch lui, den meesten tyd, in hunne, hangmatten, door*. ktSOi  XLII. H O O-F.D DEEL. 4^ Brengende ; hebben eenen goedaardige» inborst en zyn zeer gaftvry, fchoon wraakgierig en hunne gevangenen even wreed ,. als de noord Amer-ikaanen , behandelende;. De meesten zyn Bygetoovig, vreesagtig en laf; de Garaïben alleen zyn fttydbaar. In alle hunne daaden , ftraait cene aangebooreregtvaar ligheid, vriendiykheid en wellee» venheid door. Zy hebben een aikeer van fleelen, zyn vricndlyk , onder elkahdercnj, wee-en van geen fchelden, maar zyn be» daard en ingetoogen, in 't gefprek. Zelfs fprecken zy weinig , fchoon zy fpotagttg yan geest zyn , en op de minrtc voorval; len iiedjes maaken , vol kwinkflagen en fpotterny. Hunne hutten zyn, van ftaaken en takken, gebouwd. In 't midden van.elk derp, ftaat eene groote hut, daar de mans den ogtend door breng?u, wan» neer zy niet gaan faagen of visfehen. Dia geenen, die delaage en fomtyds overftroorrw, de landen' bewoonen, plaatfen hunne hutten, op. mangrove-boomen , of wei op paaien.. Zy weetcn zeer aardige korfjes , mandenX-1 «*  494 XLII. HOOFDDEEL, en doosjes, pagaien genaamd, vau teenens ■ te vlegtcn; en maaken ook raspen, potten, pannen , matten , verfcheide wapentuigen en Canoo's, van 30, tot 40 voeten, lang. Sommigen wiKen wel eens, voor de Europeanen, werken, maar men moet hen niets gebieden, wyl zy de vryheid en onafbanklykbeid boven alles beminnen. Wat denkbeeld zy zig. van't Opperweezen maaken is nog niet regt bekend. Zy hebben geene Godsdienst ocfFening noch plegtigheden. behalven dat zy eenrge eerbied aan de zon en maan bewyzen. Ook gelöoven zy in een leeven , na den dood,, aan hunne afgeflorvencn verfcheide beuoodigdheeden", in 't gral, mede gecvondc; vteezen den duivel zeer, dien zy zeggen, dat hun veel kwaac doet; en hebben priesters, pagayers genaamd, die teevens hun* iïc medicynmeesters zyn. De veelwyvery is, onder hen , in zwang, en de vrouwen moeten er den meelten dienft en '1 metste werk doen, zelfs 't land beraaijen en beplanten. Zy houden veel van hunne kinder ce3  XLII.HOOFDDEEL,. 495: deren , doch beitrafFen ze zelden en kasty. . den ze nooit, zeggende, dat dezelven,, groot geworden zynde, hen diesweegens doodcn zouden. Guiana is onder verfcheide Natiën ver* deeld. Njïderlandsch Guiana ftrekt zig, langs de kuiten, uit, omtrent van; den 317 tot den 323 of 324 graad van lengte., Van ff oosten beginnende vind men er; De Colonie Surinamen , toekomende aan de Sociëteit van dien naam , (thans alleen, uit dc W: I: Maatfciiappy cn defiad Amfterdam, beftaande;) doch zoo, dat; alle Ncderlandfche ingczcctencn regt hebben, om cr , onder zeekere recognitie, , wecgens de fcheepen, te betaalen, enz,, handel op te dryven en er zig te gaan nederzetten. Het bellier, in deeze, gelyk li] onze andere Color.ien, fiaat aan eenem Gouverneur en Raaden. . De cerstgemcldewordt, door Directeuren (zie I. D, p. 173.) attngefleld, doch door H: H. M: goed I gekeurd, beëedigd en van lastbrief vooralen,..  4pa* XLH. HOOFD DEEL, " Tot deeze Color.ie, behooren de rivieren Cottica, Commcwyne , Suriname, Sa« rameca cn Corentyn; zynde de Marowyne, tusfehen ons en de Franfchen, in gclchil. De ingang der rivier van Suriname wordt, verdeedigd, zoo door eenige redouten* ais door 't fort Nieuw Amfterdam , op haare verten,dng, met de Commcwyne, aaiigelegd, en voor 't wtlfcc niodderban. ken liggen, zoo ondiep, dat men, mees. tentyds, zelfs met geene platboomde vaar» tuigen, 't fort aantasten kan. Verder op ligt het fort Zeeland!,- en vlak daar by de flad Paramartbo, eertyds Nieuw Middelburg genaamd. Zy is gebouwd , op eenen rots - en fchulpagtigcn grond, in eene groote Savane , met dichte bosfehen , omringd; heeft fchoone huizen , cn eene halvemaar.fgewyze zig krommende ree, op de welke meer dan vyfrig groote (chef» pen , veilig liggen kunnen. Ook is er veel febcepvaart, op deeze Colonie, waartoe egter alleen mogen gebruikt worden fcheepen. binnen deeze Republiek gebouwd, tos sarjmoedigwg van den fcheepsbouw hier te. laodsi  XLII. HOOFDDEEL. 49? Ianiet. Alleen is aan de Engelfchen, vooral aan die van Noord Amerika, op verzoek der Colonisten, toegedaan, dezelven, metleeftogt, te moogen koomcn voorzien, endaar teegen de melasfen uitvoeren. Langs de rivieren zyn de fuiker en koffy plantagien aangelegd, die deiWykdom der Colonie uitmaaken; midsgaders kost gron« den, voor de flaaven , eenige hourzageryen» dorpen, redouten en buitenposten, teegen de invallen der Bofch Neegers, of geviug-te flaaven, dewclken, in de omringende» by na ontoeeanklyke , en niet dan op 1 compas door te reizen, bosfehen en moe» rasfen , geweeken, zig aldaar een foort van gemeene best opgerigt , en verfcheide dor> pen aangelegd hebben , uit de welken zy de Colonie dikwits koomen ontrusten, Dio gecnen, welken aan den kant der Sarameca woonen, worden de Marrons, die langs de Marowyne, de Tempati Neegers genaamd. Men is genoodzaakt, met hun, van tyd tot tyd, verdraagen van vreedc aantcgaan, waarby men z«, voer vrye lieJen, etkent» Vooï  498 XLIL HO O F D ü E E L. Voor 't overige zyn cr ook vccle jooden , in en omftreeks Paramaribo , daar zy iy« nagogen en dorpen hebben, ©p de Commewyoe vindt men nog "t fort Sommels.iyk, in eene ftreek , die meest dras ftaat. Behalven de Koffy en fuiker,- wordt er, in deeze Colonie, ook cacao , katoen , en eenige indigo gewonnen. Eertyds warefi er fteenbakkeryen , doch thans wordt al de fteen, uit Holland, ingevoerd; even gelyk. allerlei andere Etnopifcbe waaren en leet vens-noodwendigheeden. Dc uitvoer bc> ftaat, in fuiker, koffy, cacao, fchrynweekers hout, verfftoffen, limoenfap , gecon*-fyte citroenen, limesjes, gengber enz, i Tot de Colonie Berbics , behoort d« rivier van dien naam, beneeven de rivier Xanje , langs beide dewelken, de plan« tagien aangelegd zyn. De lugt, grond en voordbrengfelen enz. zyn er omtrent de. zelfden als in Suriname. Voor eenige jaaten heeft deeze Colonie , door eenen zwaaren opftand onder de Neegerflaaven , zoo- vtiet geleeden, dat het fort Nasfau  XLU. H O O F.D DEEL. 499 en 't vlek Nieuw Amftcrdam er geheel door geruïneerd geraakt zyn en men heeft moeten beiluitcn eene geheele nieuwe fl.erk> te aanteleggen, by X ge wee ze vleit. Berbicc beboord aan eene maatfehappy van byzondeie deelgenooten; maar de vaart Haat open» voor alle de ingezeetenen van den Staat." Tot de Colonien Essequsbo en Demekary , aan de W: I: Maatfehappy toeko» n.ende, behooren de rivieren van dien r.aam , beneevens eenige anderen, welken er in uitloopen , met de daar langs aangelegde plantagien. In de eerst gemeld»rivier, die , in *t beneedenst gedeelte, veele eilanden, en in 't bovenst gedeelt» veele watervallen heeft, vindt men 't tort Zeelandia. Het land is, langs de oe. vers, laag en moerasfig; egter is er dclugt veel gemaatigder , dan in onze overige Colonien, op deeze kust, om dat van den zeekant af, langs de rivieren, de meeste bosfehen reeds geveld , en de gronden bebouwd en tot plantagien , aangelegd zyn, xvaardoor de zeewinden er vryei waaien. De Provincie-van. Zeeland plag zig, eeia bjr?  $00 XL1I. HOOFDDEEL. byzonder regt, tot do vaart op deeze Co* lome, toe te fchryven; doch by uitfpraak van de Stadhouder, (1770) is 't zcive, voor ongegrond, verklaard, en tot dat er rader fchikktngcn omtrent zouden beraamd zyn , vryheid gegeeven , om , uit de havenen deeze Republiek buiten Zeeland, ut ie fcheepen dei waards te mogen zenden • Aan de rivier Fourneren, lag eertyds mede eene Colonie, doch die fecdertgeruïneerd is, fchoon men er nog een:ge piar.tagiea vindt, SpaakpctI Gluana, langs de rivier O* roonooke, ten noordwesten van onze bezit« tingen geleegen , ftrekt zig uit , tot aaa 't gebergte van Paramos, 't welk zeer hoog en altoos , met fnecuw, bedekt zyide,. ook aan de nabuurige landen koelte geeft, in voege men, naar darmen, tot hetzelva naderen , of cr zig van verwyderen wil, een koeler, of hceter gewest kan bewoo. nen. Zelfs worden, in de. nabuurfch p van dat gebergte, niet de gewoone voord.brengfelen der hecte lugtftreek, maar die sfcr gemaatigde lugtitreeken , als kooren peul-/  XLJI, HOOFDDEEL, 501 peulvrugten, groenten?, appelen enz. gewonnen. Eene meenigte rivieren , die zig allen, in de Oroonooke, iritftorten, bewateren dit land , in 't welke ook het meer van Parima geleegen is. St. Thomas , op de Oroonooke, is er de hoofdplaats van. De Jndiaanen draagen hier, gelyk in geheel Amerika, den Spanjaarden eenen on verzoen lyken ha.n toe. Fransch Guiana , ten zuidooften en zuiden van Neerlandfcb Guiana , geleegen. fhekt zig, van daar uit, tot aan Kaap Noord. Het eilat d van Ciyenne, door de zee en twee of drie rivieren gevormd, is er de hoofdplaats van. Deszelfs giond, fchoon gedeeltlyk zand en heuvelagtig , gedeeltlyk moerasfig, laag cn ©ndoorganklyk , is egter vrugtbaar, in fuiker, koffy, katoen, ca» cao, indigo, rocou enz. Ook vindt men er goede aarde , om fteenen, pannen en aardewerk van te maaken. De lugt wordt er meer en meer gezond , naar maaten men de landen meer betrouwd en de moerasfen aftapt. De kleine ftad Cayeune is veri  502 XLJI. HOOFDDEEL. verfterkt , cn werdt daar en boeven j door 't Fort Louis, verdeedigd. Ook heeft zy eene haven. De inwooners zyn zeer beleefd, inneemende cn gulhartig. Op het vaftc land zyn verfcheide zendingen ge* vesti?d. Pobtugsesch Guiaua ftrekt zig uit, van Kaap Noord , tot aan en langs den Marannon , of rivier der Amazoonen, en Ilio Negro, welke zoo wel met de Oroonookc , als met den Marannon , ge. ir.eenfchap heeft. Langs deezen laatfien zyn verfcheide forten , zendingen en dorpen van Indiaancn aangelegd, aaq Portugal onderhoorig , doch waar van de inwooners niet zelden verhuizen. Aan 'c fort Rio Negro, by den mond der rivier van dien naam geleegen, wordt veelhandel gcdreeven, in flaaven. Verder op zyn ook langs deeze laarflc rivier veje zendingen gedicht. Ten aanzien van 'i bellier, behooren deeze ftretken , onder'i Gouvernement van Para in Braziel. HOOFD-  &3 XLUL HOOFDDEEL. Van Terra Firma. jy Gewest werdt , door Chrïstoffe! Colnmbus deu ontdekker van Ame. itka, Tïria Firma, of 't vaste land, g£> haamd, in teegenilelJing der Antilifche eilanden , die hy eerst gevonden had. Het zelve ligt, tusfthen den Equator en den 32 graad van Noorderbrette, beneevens den 295 cn 317 graad van lengte ; wor. dcnde bepaald, ten noorden, door de Caraïbifche, öf West Indifche zee; ten oosten, door Guiana; ten zuiden, door *t land der Aniazconcn en Peru ; en ten westen, door de Zuid, of Stille zee, en Mexi o In den zoomer is 't er brandend fceet ; in den reegrmyd, vallen er zulke plas rcegens, dat dc^elvtn alles overiVoo- tnea»  5o4 XLIÏL HOOFDDEEL» men; terwyl dc dampen, welken dit vetoomakt, dc lugt, vooral op fou mige plaatsen, zeer ongezond maaken Dc grond, welke , door verfcheide hooge bergkeetenen, allen takken zynle van dc Cordiileras of Andes , doerfneedea wordt, is, binnenslands, zeer vrugtbaar en ongemeen fraai van landsdouw. Véelen der valleien egter zyn moerasfig, cn de kusten zandig en fchi*al. Onder het geboomte, dat er altoos van een fchoon en weelig groen is, vindt men oen caobo, den ceder, den balfem boom , den MazaniUo, die'zoo vergiftig is, dat al wie cr maar onder gaat naderb.ggen , zyn lichaam, in korten tyd , gezwollen en geheel pynlyk voelt, cn zdfs de dieren reezen boom yermyden; teegen deszelfs vrugt is olie 't leste tecgengif, gelyk zeekere andere vrugt, Hahella de Carthagcna gena.md, een voortreflyk teegergrf, tegen alle bce. ten van adders en flangen is , welken, in dee/.e ftreeken , mcenigvuldig zyn. Voords vindt men, in dezelven, veel» aapen, enondti .meenigerlei andere dieren, dca  XLIII. HOOFDDEEL. 505 den luiaard, die zig zoo langsaatn , b'ei weegt, dat hy, zoomen zege, verfcheide mtnuuten noodig beeft, om eenen poot geheel uit te fteeken. Eertyds waren er ryke goudmynen , in dit land ; feedert beeft men er van zilver, yzer en kooper geopend. Safieren, fmaragden en andere ede'gelïeenten zyn er ook te vinden. Onder de oorfpronklyke Indiaanen is een gedacht, dat van blanker verw, kleiner geftalte, en zagter zwakker aart, dan de overigen, is. Zy hebben groote blaam, we oogen, maar zoo teer, dat zy \ zonlicht naauwlyks kunnen verdraagen , en veel beeter, by maanefchyn , zicn. De Spanjaarden en Creoolen hebben veel o. vereenkomsr, met die van Mexico, en too nen veel geest en vernuft. De oorfpronk. lyke Spanjaarden, zig, met de Indiaanen en Neegers, hebbende vermengd, zyn daar uit verfcheidencrlei geflachten voordgefproolen, door eene blanker, of bruiner kleur, van eikanderen, onderfcheiden; als b: v: de Mulatten, uit de huwelyken van blanIII. D«l. y ke„5  £o6 XLT1L HOOFDDEEL. ken, met Neegers, gebooren ; de Ttrceronen, uit die van blanken en Mulatten; dc Quarteronen, uit die van blanken en Ferce4 ïoonen; ende Quinteroonen, uit die van blanker. enQuarteroonen; zynde deeze quarteroonen, van de Spanjaarden, in niets onderfche:» dcn,als alleen daar in, dat zy, 't geen zonder, ling is, nog fraaier van kleur zyn. Hoe nader deeze geflachten aan de "Neegers komen, hoe meer zy in vcragting zyn; en dit maakt die geenen , die *t naast taan de blanken komen , zeer hoogmoedig. In de Provincie van Veragua, vindt men de kleine ftad St. Jago al Angel. .—1—In die van Panama, (waar, gelyk op meer andere plaatfen van de kust, veele paarlen gevifcht worden;) eene ftad van dien naam, op de zutdzydc der landengte van Panama, of üarien, aan dc Golf van dien naam. geleegen. De ftad is fraai , zeer ryk, cn 't middenpunt van den koophandel» tusfehen Spanje en Peru. De haven egter kan flegts kleine fcheepen entfangen, moetende dc grooten, twee uuren verder, - Wy-  XLIII. HOOFDDEEL, gqjf 'blyven liggen, in dc haven van Perico, van waar hunne ladingen vervolgens, naar Panama, worden overgebragt. Porto Bel«i lo, op de noordzyde van dezelfde landerig, te, heeft eene zeer fchoone haven , ea ontfangt, over land, uit Panama, alle de aldaar aangebragtckoopmanfchappen; Waar: teegen alles wat, uit Spanje, komt, op de zelfde wyze, van Porto Bello, naar Pana^ ma, wordt overgevoerd. By de aankomst eer Spaanfche Caljoenen te Porto Bello, wordt er eene jaarmarkt van dertig dagen gehouden , daar de toeloop en rykdom ongemeen groot zyn, Naar 't tractaat der Asfiento, (of pagt,) mogen cr de Engel.; fchen een febip naar toezenden, om iu deezen ryken handel, te deelen. De lugt is, op deeze plaats, zoo ongezond, dat de meeste fcheepen er, geduurende hun kort verblyf, een zeer groot gedeelte hun« ner manfebap begraven. Canhagena , in de Provincie van dien naam, is eene groote, ryie, wel verfterkte ftad, met eene goede haven, waar een gedeelte der Spaanfche Galjoenen aanko. ^ a mes;  $o8 XLIÏL HOOFDDEEL. jnen; dus er veel handel gcdreeven wordt, byzonder in paarlen. De lugt is er zeer ongezond, en in denomftrcek ontmoet men veele vergiftigde (langen. Sis, Martini* waar de huizen va» riet gebouwd z>n , ligt, in eene Provincie van dcnzelfden naam, die een zeer hoog, met fnecuw , bedekt gebergte heeft , in *t welke men goudntynen, fafieien, fmaragden, jaspis, en fraai geaderd marmer vindt. Het land wordt bewaterd, door de rivier Magdale. na, of Rio Grande, welke uit Popajang, jj0n,t. Rio de la Bache ligt , in een fraai en vrugtbaar geweft , waar van de oorfpronklyke inwooners r.og vry, zeer talryk cn dapper zyn. Onder anderen hebben zy twee dorpen , by Cap dela Vela, waar men veele paarlen vifcht. In de Provincie van Venezuela, of 't land der Carakken, 't welk eertyds ryke goudmyncn had, vindt men Venezuela, of Coro, de hoofdftad. Caracas, of St. Jago de Leon, in eene vlakte , daar zeer goede cacao wast, en veel vee gehouden wöfdt. Karacaibo, op 't meer van dien naam^ z.eer  XLIII. HOOFDDEEL. g_o& zeer handelryk, in tabak en de beste cacaovan Amerika. Varinas", een k'ein dorp, waar de beste tabak der waareld groeit. Nieuw Andaltujïc, door de Oroo* nooke bewaterd , en waarvan alleen de kusten aan Spanje toekomen, geeft fuiker, tabak, gom, verfhout, paarlen en medicinale kruiden. Curnana, of Nieuw Cor. dua, de hoofdftad, ligt aan eene kleinebaai. —— De Provincie van Nieuw Grtnada, midden in 't land- geleegen , heeft? eene gemaatigde lugt, en geeft.veel vee, kooren , vrugten , wortelen , guajac en andere gommen, beneevens balfem enz, Stc. Fe dc Ragota , op de rivier Pati, by 't gebergte Bagota, liggende, wordt gehouden , voor de hoofdftad van geheel Terra Firma. Popajang, ten westen van Nieuw Grenada, beeft ryke goudmynen, en hoert, voor een gedeelte, onder de Regeering van Peru, byzonder de ftad Paito. De onwecren zyn er zeer zwaar. De oorfpronklyke inwooners zyn WgonafhaokJyk, en leeven, niet de SpanY 3 jaardea  gio XLIII. HOOFDDEEL. jaarden, in eenen geduurigcn oorlog, De feoofuftad wordt mede Popajang genaamd. Beoosten Nieuw Grenada liggen nog veele Itreeken, langs de Oroonooke, die aiede nog onathanklyk en weinig bekend $shynen. HOOFD*.  $t* XLIV. HOOFDDEEL, Van Peru. "IpERu wordt bepaald, ten noorden,, door' Terra Firma,- ten oosten, door 't land der Amazoonen: ten zuiden, door Paragay en Chili ; ten westen , door de Zuid of Stille zee; en ligt, tusfehen den 25 graad van zuiderbreette en den Equator, beneevens den 296 en 317 graad van lengte, De Cordilleras, of Andes,- cene verbaa. zend groote bergkecten, welke zig, van de flraat van Magellaan, tot aan de landengce van Panama en't land der Carakken, uitbreidt, doorfnydr, of begrenst ook geheel Peru- De meesten deezer bergen zyn dor en onvrugtbaar; voor ai naar den kant van Quito, in t noorden, en naar dien der woesteine van Atacama, in 't zuiden Y 4 van  £i2 XLIV. HOOFDDEEL. van dit gewest. Veclen derzelven zyn brandende bergen , anderen zoo hoog, da; zy-, fchoon midden in de heete lugf flreek geleegen, altoos'met fneeuw bedekt zyn, en de koude er byna ondiaaglyk is;, te meer, daar er geduurig een fterke wind heerfcht, die fomtyds verflikkende wolken aanbrengt. De weegen zyn er, door da meenigvuldige fteilten , afgronden , en ho» ien, gevaarlyk. Over de rivieren liggen bruggen, fomtyds van Heen, of hout, fc-m». tyds van zeckere taaie planten, gevlogten, en op eenige plaatfen vindt men flegts een touw, dat, aan den eenen oever, aan een. paal vast gemaakt, aan den anderen, dooreen rad , aangetrokken , of los gelaaten wordt, terwyl aan 't zelve een hangmat hangt, waarin dc reiziger gaat zitten , en dan, met behulp van een ander touw, naar de overzyde, getrokken wordt. Uit dit gebergte neemen niet alleen de Rivieren Magdalcna, of Rio Grande, Oroonoske,, Marannon of der Amazoonen , en de Ia Plata hunnen oorfprong ; ma«r ook veele andere Blindere rivieren cn ftrocmen, die, Ut  XLIV.' HOOFDDEEL. $if in de Zuidzee, of in de zoo even geinsl. de rivieren, vallen. Onder dezelven is er een zoo rood als bloed. Sommige wateren kobben eene veriteenende kragt, anderen voeren zeekere vloeiftof met zig, Cop* pey genaamd, die-, naar pik of teer, gelykr, en er ook, door de zeelieden, voorgebruikt wordf- Tusfehen deeze bergen en de zee be-; llooten heeft Pc«u eene aangenaame, gemaatigde lugt, meestentyds is er't hemeU' Welf, met dunne iigte wolken, betrokken, die ten feherra, teegen de brandende zonneflraalen, dienen; terwyl het egter, dat zonderling is, beaiiden Guajaquil, nooit onweert, noch zelfs reegent, maar er alleen, alle nagten, een verkwiklyké daauw valt. Langs de kusten is er veel fchraal: zand; maar de oevers der rivieren , ea de rret al te hooge landen binnenslands ; zyn zeer vrugtbaar, in alleiiei plantgewas» fin, en by,ton b.r f( hoon, boog gebeente; waar onder ceder - ebben en andere foor. ten van kostbaar hout, In veele ftreeken,, Y-5 wotd»-;  §14 XLIV.HOOPDDEEt; wordt wyn gewonnen. In *t gebergte,', vooral digt by Quito , groeit de Kinaboom., van gedaante, naar ee nCn kersfens toom, gelykende, en we'.ks bast men thans zoo veel teegen kooufen, en tot veifterking, gebruikt. Westindifche peeper, katoen, guayac-gom, balfem van Peru enz. Zyn er meede in oveivloed. Voords beeft men er een foort van fcr napen Lama's genaamd , die zeer fyne wol hebben en teevei.S ., tot lastdieren , dienen.. Een ander tóón, Vicunnas genaamd, is kleiner, maar heeft nog iyner wol, en geeft bezoarneenen: Paarden worden er acer veel ecbeudtn. Het gevogelte is er ■xeer fraai van pluimaadje; en de infecten 2yn er ongemeen groot. De grootste jykdom ondertusfchen van Peru beftaat„ in de goud en zilver mynen, beneevens,, die van kwikzilver, waarvan, ter bcwer. iing der zoo evereemeldfc mynen, zco veel gebruik gemaakt wordt. Naar maaten de oude mynen uitgeput ranken, werden «r nieuwen SeoPcr.J; en de fleeden komen, ia  XLIV. HOOFDDEEL. $$m in bloei, of in verval , of worden zelfs geheel verplaatst, nair de veranderi jgen, welken deeze mynen ondergaan. De aardbeevingen, waaraan dit gewest onderheevig is , zyrr verfebrklyk. In 't jaar 1747 werden drie vierden van de ftad Lima or: gekeerd, door eene a- r bceving, die tecvens d^clfs haven Call o, zoo geheel verwoestte d t cr van 3^00 menfehen maar een ontkwam. Deeze zig; toen juist, ineen lort, bevindende, dat deszelfs gezigt, over de haven, had, zag, in eens, alle de inwooneis., in de uiteïfte' verbaasdheid, uit hurr.e huizen, komen,, en fchreeuwende en kermende heen en weeder Ioopen ; terwyl de ze_> eerst weg gevloeil, nu, met toorenrooge golven ,. wederkwam, cn ftad ep inwooners, ineen' oogenbük, zoo geheel verzwolg , dat er niets meer van te z>en, en alles (til was. Een boette, door dezelfde go!'en, naar't fort, ge.lreevcn . diende den eenigftèn;! aanfehouwer van dit aiieb'g toneel , om zig te relden. De ouderkoning van Peru hcerfcht, met y 0 < ceM  $ró xliv. hoofddeel::, eene volftrekte magt;hee!t verfcheide gerigtshoven, onder hem, en te Lima eenen Fieancie-raad, die 't vylde deel van'tvoor*. deel der mynen ontfangt , beneevens zee keren tai gelegd, op de Indianen, die aan den Koning van Spanje toekomen. —— De aframmelingen der Spanjaarden en de Creoolèn zyn lui, hoogmoedig en teeveni tog, in veele opzigten, laaghartig van aart; terwyl de in Europa geboore Spanjaarden «igcnlyk alleen, in agting, zyn. De oude Peruviaanen waren de minst ftrydbaaie van alle de Amsrikaanfche vólkern. Jvlaar in befchaafdheid en in verfcheidene kunsten , waren zy vry ver gevor» derd , byzonder ook in den landbouw. Kunne huizen waaren laag en zonder venfters; hunne groote weejen wel inge-rigt , en hunne bruggen , of fchoon ilegts , van takken, in een gevlogten, bewonderenswaardig. Hunne fchuicen waren, met maft en zeil, voorzien. Zy hadden fpiegels van gepolyfte fteencn , bewerkten 'tzilver, maakten veclerlei zeer nette werk.tuigen vauk«operen VBurfteenen, «n hid- des.  XLIV. HOOFDDEEL. &r den kleederen', uit veelverwige draaden,.. ge weeven. Zy aanbaden de zon, en brag» ten aan dezelve vrugten, dieren, en hunne kunstwerken, ten offer. Hunne vorste i,, ei Incas, zagen zy aan, als kinderen der zon, en by derzelver begraafems, werden veclen hunner bedienden omgebragt ; doch dit was ook 't eenigfte blyk van wreedheid, dat men , in hunne zeeden, rondt. Thans zyn de aframmelingen van dit goedhartig, ongelukkig volk, zoo ver dezelven afgezonderd, op t land, woonen, geheel van de voorige nyverheid, ontaard. Onverfchiilig omtrent ailes, zelfs ontrent eei , rykdom en aanzien , kunnen noch vrees, noch belooning , noch ftraf, noch betooning van agting hen, uit hunne onwerksaambeid , opwekken. Zy bewoonen kleine hutten , in wier midden 't vuur geuboxt wordt, en daar men ze, met hun vee, in honden, varkens, en keukengevogelte, betraande,, by. een vindt. Hoeveel men hun ook, voor een ftuk van dit gevogelte, bieden mooge, kan men 't niel X 7 kir,  #3 xliv. hoofddeel. krygen, wyl de vrouwen bet. , uit liefde,, niet ombrengen willen. Maar begint men, met er een van te dooden , dan valt de vrouw wel eerst aan 't fchrcicn en kc men, maar neemt er tpg. eindelyk bet geboodg»; geld voor aan. Die geenen , die, onder dc Huropeaa-cn, in de fteeden , woonen en wel aangebragt worden , toonen veel ve nuft. Het Rcgtsgebied van Qiiito is wel bebouwd, en heef veele dorpen , vlekken en kleine fteeden , daar de huizen van Heen zyn. M.n vindt er iout; en een gedeelte van 't geboomte draagt te gelyk, jonge fprm'en, bloemen en "rugten. Qtiito, de hoofdftad, is groot, fraai, en bevat wel 4QOCO inwoor ers. Er worden veele linne, wolle, en katoene ftoffen vervaardigd. Te Puerto Ve.o zyn de huizen flegts van riet gebouw.1 en met ft oo, of palmbladen, fcedekti. Men wint cr taVK, cacao, katoen, wafih enz. Guayaquil, am dc r;vier van dien naam, is eene viy gr"0le en bloeiende plaats, die, op Lima én Pa«- uama^,.  XLIV: HOOFDDEEL. 5v& Siama , vsel handel dryft Paita|, eene: kleine Had, niet eene, goede haven, aan zee.. Bae/.a, Valladolid , handelrys, its zout, ligt niet ver van 't land Maynas,. het welk,thans mede, onder. Peru , be?hoort. In 't, Regtsgebiei van Lima. ligt Lima,, de hoofJftad van ganfeh Peru , in eene groore-fraaie valei, tweeuuren van zee, am de rivier Rimak ,. die alle de huizen van water voorziet.. Er zyn fchoone publiekegebouwen, hoewel, de byaondere l uizen,, weegens de droogte en aardbevingen, laag , en van ligte ftoffen opgebouwd zyn. Men telt er rfo , ooo irwooners, waarvan de blanken flegts een' zesde uitmaaken. De rykdom is er onbeichryflyk,. De kooplieden breiden er hunnen handel, over de vier waaielddetlen, uit, en alle de. voordbrengielcjir der zuiodyke Pro-- ' vincien worden , naar deeze ftad, ge», voerd. rruxil'o is mede eene fraaie plaats..- Cusco , de nu 'c heöfdftad van *t rvk, ligt, ver van zee, in een berg. flgtiglaiid. Men telt er 40, 000 inwoo-- neiSj_  gao- XLIV. HOOFDDEEL.. ners, waarvan drie vierde deelen Indiaa*nen zyn, die zeer wel werken, in baai, katoen en {leer , en eenen byzondcren fmaak, in 't fchiidcren, hebben , waaria zy zeer uitmunten, in 't nabuurig gebergte, woonen nog vrye Indianen. Gumanga Arequipa, op de kust. enz. In 't Reg;sgebied van Los Charcas, vindt me^ Li Piata, de hoofdftad, ryk en wel bevolkt. Potofi, mede wel bevolkt en wel gebouwd, is alom, weegcns deszeüs zoo on. gemeen ryLe zilvcrmyner, bekend In 't zelfde gebergte wordt ook wit goud, of p atina, een byzonder loort van metaal, geVond» . La Paz, wnaromftreeks veel vee gehoucea-wordt. St.-C.uz enz. HOOFD.  XLV. HOOFDDEEL. Van Chili , en het Lano va© Magbllaan». r^HiLi, even gelyk 't geheele wesdyk ' gedeelte van Zuid Amerika, aan Spanje toekomende, wordt bepaald, ten noot» den, door Peru; ten oosten, door Para» guai en't land van Magellaan; ten zuiden,, door dit zelfde land; en ten westen, dooide Zuid-of Stille zee; liggende dus, tus». fchen den 25 en 45 graad van zuiderbreet* te, beneevens den 303 en 313 van leng^ te* De lugt is- er aangenaam en gezond,, en wordt, aan den eenen kant, door de met fneeuw bedekte Cordiileras, aan den anderen, door de zee:,, getemperd* 'a Winters, liggen zelts. de. valeien , doch SCff  $2.2, XLV. HOOFDDEEL. seer dun, met fneeuw, bedekt; 's zomers vlieten er eene meenigte beeken en ftroomen af, uic de fneeuw , weke ook als dan nog, op de bergen» liggen blyft. De grond is er zeer vrugtbaar, in allerlei in- en ukhcemfche plantgewasfen ; zoo dat inen er behalven verfcheidenerlei verfhout, cn die vrugten , welken gemeenlyk, tusfehen de keerkringen, groeien, ook wynr kooren en allerlei andere vrngten heeft. De Lama 's zyn er, in meenigte, en oefc 1 Europifch vee heeft er zig zeer vermeenigvuldigd.. Het gevogelte is er zeer fraai van pluimaadje; byzonder maaken de Indiaanen werk van de fchoone roode en witte veeren der Flamingos, waarmee zy hunne mutsen verderen. Eindelyk vindt men er mynen van goud en groeven van fchoon Taspis, Zelfs voeren er de meeste rivieren goudftof, met zig. Behalven 't meer van Tagatagua, by St. jago en dat van Paren , vindt men er verfcheide zoute meeren, die in zoo verre met de zee gemeen liggen, dat zy. by torna.  XLV.. HOOFDDEEL $2$ ftorm en boogen vloed, ondcrloopen en vervolgens weer opdroogende , zig, met: eene dikke korft van zout, bedekken. Onder de Cordilleras zyn veele brandende bergen, cn 't land is aan zwaare aardbevingen onderheevig.. In Chili, woonen nog verfcheide vryc. volken, die geduurig, in oorlogsmet tl et Spanjaarden , zyn, en dezelven ook uit verfcheide plaatfen verjaagd hebben. De voornaamften zyn de Araucos, beneevensde inwooners der valeien van Tucapti en Paren. Zy zyn groot, fterk, levendig endapper, gebruiken fabels, pieken, pyl en boog, en overtreffen, beide in krygskun». de en in krygstugt, alle de overige Ame«. ïikaanen. Eenige ftammen egter zyn aan de Sp injaagden onderworpen. Zy leeven. van wortelen , mais cn andere graanen. — 't Geheele getal der Spanaarden, in dit gewest, wordt flegts, op 20, ooo begroot, en dat der Indiaanen,, neegers en mulatten naauwlyks op. drie maal zoo veel. Een groot, gedeelte der inwoonersfeoudt zig,, niet den, vee teelty beezig. De koop«  534 XLV. HOOFDDEEL. koophandel van Chili is, tot Peru, Pan», ma en eenige. deelen van Mexico, bepaald;. Veftaande dc- uitvoer, in kooren, hennip,. huiden en zoutvleefch; waartegen er allerlei Europifche en Ooftindifchc waaren, uit de haven van Callao , worden ingevoerd. Chili wordt, in drie Provinciën , verdeeld. In eigenlyk Chili vindt men St. Ja. go, de hoofdftad van 't ganlche land en 't veiblyf des Gouverneurs, die van den Onderkoning van Peru afhanklyk is ; de Itraaten zy» er regt en met graften doorfneedea. Kopiapo , in 't noorden gelee* gen , waaromftreeks veel falpeeter , la# zuurlTeen en aanzienlyke goud - eiHoodmyoen gevonden worden.. In KeizerlyK Chili , vindt men , op de kust, la Conception, met eene goede haven en vestingwerken. Imperiaale , de beste haven en aarzienlykfte plaats van Chili.. Baldivia, op eene rivier van den zelfden naam. In de nabuurfchap zyn mynen van goud, dat , voor het zuiversltc Tan ganfeh Amerika, gehouden wordt. CU.  XLV. HGOEDDEEL Chicuit) of Cajo, ten oosten der Andes geleegen , heeft ryke goudmynen. Men •vindt er Mcndoza en St Juan, gebouwd, cm de Indiaanen van 't gebergte , die zeer dapper en itrydbaar zyn , in toom te houden. Hït Land tan Magexlaan, in 't noor» den, eene woeste kust, in t zuiden, 't land der Patagonhrs of Patagonia, bevat, tende, ftrekt zig uit, van den 35, tot den 57 graad van zuiderbreette , cn van den 3oo, tot den 324, van lengte,- wordende bepaald , ten noorden , door Paraguay; ten oosten , door den Atlantifchen Oceaan; ten zuiden, door de rtraat van Magellaan; en ten oosten, door de itille of Zuid zee enChili. Schoon de Spanjaarden zig delheerfchappy, over 't geheele gewest, aanmaatigen , hebben zy egter nog geene bezittingen , in deszelfs zuidlyk gedeelte, aangelegd. Zonderling is het, dat, bezuiden de rivier de la Plata, benoorden dewelke, de landen, met zwaare bosfehen, bedekt zyn, er geen geboomte hocge- aaaurdj  $25 XLV. HOOFDDEEL. naamd tc vinden zy. Daar teegen zyn er de weiden zeer goed, fchoon 't land viy ligt cn droog zy. Het rundvee, de paarden en de honden, door de Spanjaarden, eertyds, op deeze kuit, gebrsgt, hebben er zig, opeens verfraaiende wyze, vermeeïiigvuWigd, en, over t geheele gewest, verfpreiüt , daar zy in 't wild loopen , zonder aan iemand tot tc hooren. De Spanjaarden en Indiaanen , d e beiden zeer goede ruiters zyn, gaan er veel op tel jagt, doch mèeflentyds niet, tot voedzel, maar alleen om de bui,lenen 't f.neer, en fomtyds om de tongen; blyvende 't overige vleefch , voor 't gevogelte, midsl gaders voor de wilde honden, cn andere dieren , liggen. Deeze jagt gefebiedt, ©p tweeërlei wyze, doch altoos tc paard. Wil men 't vee aanilonds dooden , dan wapend men zig met een fpcer, waaraan een zwaard, in de dwarfte, by de punt, vastgemaakt is. en vcrlamdt het vee daar* snede aan de poottn, naar maaten men 't inhaalt , het zelve dus verwond laaiende lig-  XLV. HOOFDDEEL. S2T liggen, om 't overige te vervolgen ; tot dat er anderen koomen , of de jaagerf zelfs des anderen daags te rug kecren , om het te dooden en er den huid en 't vet aftebaaien. Maar indien men d. runders of paarden levendig vangen wil dan rydt men twee aan twee ramen en voorziet zig van lange loopende fttfkfceaj aan de paarden vastgemaakt, weetende deeze jaagers hunne ftrikken , met eene onbegryplyke handigheid en gaauwhdd de eene om den hooren, of voorften poot van 't dier, de ander, om een der aner pooten, te werpen , waarna zy, de een naar den eenen, de andere naar der m deren kant rydende, het beeft, onder den voet, haaien, en terwyl hunne paarden ftil blyven ftaan, cn de ftrengen ftrak uttgerekt houden, afftetgende, zig zodanig van t beeft meeftét maaken, dat zy 't brer> gen kunnen, werwaards zy willen. Vkwim't zyn er , in deeze ftreeken , rol wel veelcn?, maar weegen. hunne febuwheid en gezwindheid kan men ze mocilyk van* gen. Op de oostiyke kusten vinct men vee»  totl XLV. HOODFDE.EL. veele zeekalveren, en onder ander zee. gevogelte, veele penguyr.cn, die, naar ganzen, gelyken, maar in plaats van vleugel!, foortcn van vinnen hebben, die hun ook alleen in 't water van dienst zyn. Over 't algemeen is deeze kust zeer fchaars bewoond, cn men ziet gemeenlyk, juaar weinige inwooners famen. Naar den kant van Buenos Ayres egter is 't getal der Indiaanen grootcr. Dezelven zyn werkzaam en fchynen veel overeenkomst te hebben, met de dappere volken van Chili, gelyk zy ook, even als dezelven, den Spanjaarden veel werk gecven; zynde wel byzonder , op ft gebruik van 't blank geweer, zeer goed a%erigt. In't zuiden woonen de Patagoniers, die men zegt veel grooter van gcftalte, dan de Europeaanen, en zelfs reuzen te zyn , 'en daarby welgemaakt en zeer fterk. Beiden de mans cn de vrouwen zyn van eene keperagtige kleur, hebben larg, zwart hair, en gaan gekleed, in vellen, met eenen riem, om den hals, vast gemaakt; terwyl de viouwen dezelven daarenboven r.og , met eenen  XLV. HOOFDDEEL. nen gordel, om 't midden lyf, binden; eok draagen dezelven hals. en armbanden. *s Zomers woonen zy, in't zuiden, maar 's winters gaan zy meer aoordwaards op, om eene zagtere lugt te zoeken , daar het, in'tzuidlyk gedeelte van dit land, voor, *l digt byde ftraat van Magellaa», ongemeen guur, koud en bergagtig is. Hunne hutten zyn zeer flegt, meelt van takken cn huiden gemaakt. Onder de lekkernyen, die de Engelfchen, op deeze kust , den inwooncren, voorzetteden, vonden dezelven byzonderen fmaak, tn fmeerkaasjen die zy , met zeer veel graagte, opaten! Voords zyn zy zeer goede ruiters. UI. Dm. $ HOOPBV  XLVI. HOOFDDEEL. Van Paraguay. «joaraguay, of Rio de la Plata, dut JL naar deszelfs voornaamite rivier, gejiaamd , wordt bepaalti, ten noorden, door 't land der Amazooncn; ten oosren , door Braziel cn de Atlantifche zee; ten zuiden, door 't land van Magellaan; en ten ooiten, door Chili Cn Peru ; onder welk laatst gebied , zelfs een groot gedeelte deezer landflreeken, gebragt wordt, 't Geheele geweft is geleegen, tusfehen den 17 en 33 graad van zuiderbrectte, bcneevens den 308 en 329 graad van lengte; en wordt bewaterd, door de rivieren Paraguai , uit Jiet land der Atnazoonen, cn Parama, uit Braziel, oorfpronkiyk; beiden vallen faam yereenigd, in de rivier de la Plata , of ail. /  XLVI. HOOFDDEEL. 533 zilver rivier, by de itad la Plata, in Peru, haaien oor fp rong rteemende, (en dus genaamd, om dat men, langs dezelve, veel zilver, uit Peru,plag af te voeren;) waar na zy, reeds zeer breed geworden zynde, nog de rivier Urvaig, of der zendingen, in haaren fthoot ontfangt . en dan einde, lyk, door eenen zeer wyden mond, in zee, "ort. Jaarlykfch treeden deeze rivieren, buiten hunne oever?» De lugt van Paraguai is zagt en gezond. De Grond verfcheiden, in dc verfchiilende Provinciën, maar over 1 geheel vrugt. baar, in kooren, katoen, fuikerriet, tabak an allerlei vrugten. Byzonder zyn er de weiden zeer goed ; en een der grootite. rykdommen van 't land heiraat, in zeeker kruid, of blad, Paraguai genaamd, groei-j ende aan eenen boom , van de grootte eenes appelbooms, en dat men, als een zeer goed behoed u middel , teegen veclerlei kwaaien, aanziet. Men gebruikt het, tot ftof geilooten , in warm water , en er wordt eene ongelooflyke meenigte van uitgevoerd, byzonder naar Peru. 2 a De  £32 XLVI HOOFDDEEL, De oorfpronklyke volken, waarvan veeïcn nog onaf hanklyk zyn , fchoon de Spangaarden zig de heerfchappy, over 't ganfche gewest, aanmaatigen , oeffenen zig, van jongs af aan , in 't loopen en den waapenhandel; en hebben langwerpige hutten, waar in verfcheide huisgezinnen by een woonen. In de Provincie van eigenlyk Paraguai f door de rivier van dien naam bewaterd, cVidsgaders in de nabuurige ftreeken , is dc lugt vogtig en gemaatigd, op fommige plaatfen zelfs koud , niet teegenftaande dcrzelver ligging , onder den keerkring. Men vindt er Villa Rica, waar zeer veel geld gewonnen wordt, met de bereiding van 't Paraguay kruid, tot welks voord, brenging de omliggende landen ook byEonder wel gelchikt zyn. Maracaja &c. In de Provincie van Chaco, ten westen der voorige, geleegen, hebben de Spanjaarden geene plaatfen van aanzien. Men zegt, dat de grond er zeer vrugtbaar is, en dat cr ook veel goud gevonden wordt, yexfchetde ftrydbaare volken, die, van el-  XLVi. HOOFDDEEL, ft§ efkanderen, in tsal, verfchillen, bewoonen deeze landftreeken. De Provincie van Guaira, of Ontiverotp ten ooften van eigenlyk Paraguai gelee» gen, wordt, door dc rivier Patana, be> waterd. Men vindt er Ciudad Real , aan die rivier. De Provincie van Rio de la Plata, zig, aanwecrszydc der rivier van dien naam uitllrekkende , heeft eenen zeer vlakken grond, die, ter lengte van meer dan bon» derd uuren gaans , door geene heuvels of bergen, afgebrooken wordt , en zeer, vrugtbaar is,, in katoen, tabak, Paraguai kruid, en vooral zeer vette weiden, waarin men, op de paarden en 't wilde rundvee , eveneens en ten zelfden einde, ter jagt gaat, als in 't land van MagellaanThans egter heeft dit vee zig, wat verder dan eertyds , verwyderd van Euenos Ayres,. weegens de groote flagtingen, door dc Spanjaarden en Portugeezen , ondet 't zei» ve, aangeregt. Hout wast er, op deeze vlakten, niet. De lugt is er zeer zagt et» Z i halte  £34 XLVI. HOOFDDEEL, helder. In den winter regter heeft men er fterke plasreegenen, met zwaare (tor, jnen en onweeren, verzeld. De wateren der rivier de la Plata zyn byzonder zuiver en gezond. Aan deeze rivier, vyftig uuren van deszelfs mond , Waar zy secven uuren gaans breed is , (aan den anond zelve is zy meer dan drie maal zeo breed;) ligt Buenos Ayres, eene der aan. zienlyfte fteeden van Zuid -Amerika , en de eenigfte plaats van koophandel, bezui. den Eraziel. Op Europa , wordt deeze handel gcdreeven, door twee of drie register fcheepen, weiken er jaarlykfch Eu» ropifche waaren komen aanbrengen, en in derzelver plaats, veel goud en zilver, uit Chili en Peru, beneevens fuiker, huiden enz. inlaaden. Ook wordt er veel Huikhandel gedreeven, met de Portugeezen van Braziel. Thans zyn de Engelfchen, door hunne bezitneeming van Port Egmond, op de eilanden vanFalkland, in de geleegenJheid, om meê deel, in dien handel, te neemen. JSuenos Ayres heeft regte, bree- d«  XLVl HOOFDDEEL, 535, ii llraaten, en de huizen zyn er, fecdcri eenigcn tyd, veel verbeeterd. De Gouverneur van Paraguai , aan den Onderkop ning van Peru onderworpen , houdt er zyn verblyf, Monrc video, aan de overzyde dier rivier , is onlangs gebouwd. St». Fe en las Corrientes liggen hooger op,. aan dezelfde rivier, en zyn gering L' Asiomption, op die van Paraguay , is van meer aanzien. ïea westen der Provincie van Rio de^ la Plata ligt die van Tucuman, welke zeer Uitgcftïekt is, doch niets dan kleine, onreegelmaatig gebouwde vlekken heeft Een gedeelte is nog onbewoond ,- zoo by ge ■ brek van water, als weegens dc . ondoordringbaare bosfehen, waarmee fommigei ftreeken van dit land bedekt zyn. Terwyl de Spanjaarden ook verhinderd worden , om er zig neer te zetten, door de' aanvallen der vryc Indiaanen , die geene gelcegenheid laaten voorbygaan , om zeuit te roeijen. Die gedeelten des lands, welken, door rivieren, bewaterd worden, brengen kooren en vrugten voord; ln de 2 4 bos«  535 XLVI. HOOFDDEEL. bosfehen vindt men veel honig en wafcb; in de warmfte ftreeken groeit fuiker en katoen. Ook worden er veele woile en katoene ftoffen geweeven; en in de vrugtbaare valeien , worden veele muilezels geteeld, die men, naar Peiu, zendt ,waar zy, weegens hunne kragt en gewilligheid, zeer gezogt zyn. Voords is dit land aan zwaare florme onderheevig. De voornaamfte plaat» fen zyn San Jago des Estero, de hoofdftad; San Miguel; en Cordova. Ten oosten van Rio «le la Plata, liggen de provinciën van Uruguay , of Ur* vaig en Parana, door de rivieren Uraguay en Parana, bewaterd. De eerrtgenoemdc heeft St. Salvador, tot hoofdftad. In de laatftgenoemde, hadden de Jefuiten 't middelpunt hunner zendingen geveltigd , en (naar de berichten van dien tyd;) een foort van gemeenebest opgcrigt , onder de Indiaancn, die zy, tot den Christly ken Godsdienst, hadden weeten over te haaien, door zagtheid, overreeding en 't voorbeeld der cerft<; bekeerlingen , die, ender bunne befcherming en befticr, ecu  XLVI. HOOFDDEEL. $fa gelukkig leeven leidende, verfcheide hon» dcid duizenden | hunner Iandzaaten , tot vrywillge onderwerping aan de Jcfuiten trokken, daar dezelven altoos aan de Spaan» fche en Portugiefche wapenen wederftandl geboden hadden. Langs de rivieren Para» guai en Parana hadden zy, op deeze wyze/ wel óo parochiën, opgericht, in elk derwelken een Jefuit, aan 't hoofd van 't be» ftier gefteld was; terwyl een algemeene Raad het geheele gewest regeerde. Van den eenen kart , aan de invallen der Portugiezeti blootgefteld en van den anderen, aan die der nog heidenfche Indiaanen , waarna' fommige ftammen, met hun , in vriend* fcbap , doch anderen , in vyandfthap a leefden, hadden de Jefuiten hunne onder-» dannen, met fchietgeweer, voorzien en is: den wapenhandel, geoeffend. Ook onder»weczen zy ze niet alleen, in *t leezen, 't. fchryven en den Godsdienst, maar ook hy *t wecven, timmeren, fchildercn , beeld, houwen, vergulden, fmits-en zilvcrfmits. weik en andcie handwerken van alïerleii 2» 5 fcorig^  &8 XLVI. HOOFDDEEL; foort; waartoe gemeene werkhuizen ws*en opgerigt, in de welken de Indiaanen» «en veordcele der geheele parochie, moes«en komen arbeiden. Tot onderhoud der armen, gebrekkigen enz. werdt, in ieder parochie, een ftuk gronds bebouwd, waartoe elk inwooner twee dagen 's weeks , in den arbeid, komen moest. ,Ook werden er groote kudden, tot gemeen gebruik , gehouden, cn 't vleefch. docr de geeftly&cn ,aan ieder huisgezin, naar 't getal der perfoonen, uitgedeeld. Eindelyk voorzagen de Jcfuiten hunne ondeidaanen vaa werktuigen cr. ruwe ftoffen, teegen wafch,. «3at cr,in groote hoeveelheid, gevonden Wordt en andere voordbrengfelcn van 't. land.. • ■• De ftraffen beftonden flegts in opfluiting, vallen tn gee«fe!flagen; maar werden ook, op allerlei overtrecdingen, ongereegddhecden en verzuimen,uitgcocfTend; zoo dat deeze Indiaanen beftertdig, in eenen iaat van kinderlyke onderwerping , gehouden werden.. Daarteegen zegt men, wa« ces  XLVI. HOOFDDEEL. 535» ïen zy zeer naauwkeuiig, in "t waarnee • ming hunner Godsdienftige en andere plichten , getrouw in hun gedrag, liefd»adig je» gens ongelukkigen, nederig, gehoarzaam 9 en teegen den aart der overige Ainerikaay nen , zeer naarftig en werkzaam. ■»■■ Doch de orde der Jcfuiten, omtrent het midden deezer eeuw, 'om Haat kundige reedenen, zynde afgefchaft , heeft men deeze Indiaanen , aan 't gewoone bellier' der Spanjaarden en Portugeezen , onderworpen; na dat deeze beide volken een verdrag, weegens de grenzen van hun' wcderzydfcb gebied, in deeze itreeken ar iiadden gemaakt.  £4* XLVII. HOOFDDEEL. Van het Land des, Amazocnem. •jT/Jf et land der Amazooneh wordt be. paald, ten noorden , door Terr* Firma en Guiana; ten oosten en zuidoos» ten, door Braziel; ten zuiden, door Para» guay; ten ziaidwcsten en weften , door Peru; en ligt, tusfehen den i graad vaa aoordcr en den zo van zuiderbreette, beneevens den 301 en 327 van lengte. Dt groote rivier Orellana, der Amazoonen of Alarannon, welke 't noordlyk gedeelte van dit gewest befproeit, komt, uit een meer, in Peru, geleegen, op omtrent 11 graaden auicerbreette; loopt eerft, ter lengte van ïuim 100 unren gaans , noordwaards op, *n vervolgens oostwaards keerende, legt 3,1 eenen weg vaa nog $aa uuren gaans I  XL VIL HOOFDDEEL. 541 *f, alvoorens in zee te rallen ; middeler» wyl, van weers zyden,een groot getal ri« vieren, in haar,bed,ontfangende, waar van fommigen mede van eenige honderd uuren ver komen. Haare oevers zyn thans wei, nig bewoond; de meeite volken zyn dieper in *t land geweeken; alleen vindt men er eenige vlekken van Indiaanen , door Spaanfche en Portugiefjhe zendelingen „ by een verzameld. De Indiaanen van dit uirgcftrckt gewesr zyn, over 't algemeen, van eenen ongevoeligen en onverfchilligcn aart, en bepaald „ binnen den kring van eene zeer klein ge» tal denkbeelden, die, op de behoeften, on» middelyke betrekking hebben. Gulzig wanneer van fpyzen voorzien , zyn Zy, wanneer zy niets hebben, zoo maatig, dar zy ook niets fchynen te begeeren. Kin» deragtig en lafhartig , wanneer de draait hen niet vervoert , haatea zy allen arbeid, cn zyn zoo geheel, met het tee.' genwoordig ooger-blik, ingenoomen, en tot; het zelve bepaald , dac zy niet het minfte» Z J; voost»  542 XLV1I. HOOFDDEEL; vooruitzigt , in 't toekomende, hebber. Wanneer niets hen belemmerd, geeven zy zig over aan eene kinderagtige vreugd, , die zy , door fpringen en idcncn zonder reede, uiten. Veeleu hunner zyn goed. aardig, gastvry, dienstvaardig en tooncn,. in 't jaagen tn visfehen , veel bekwaamheid en vaardigheid. Be Xumeos, by of in 't land v-n Mag nas woonende, hebben eene taal, die zoo moeilyk is, dat geen Earopeaan de woor. den nafpreeken, of, in fchrift,regc uitdruk, ken kan. Voor getallen hebben zy geene rraamen verder, dan tot dtie, en dit drukken zy uit, door Pottt*rrarorincouroac. Zy hebben lange blaaspypen, waarop zy klei. ne pyltjes zetten , van palmhout gemaakt, en aan *t agter einde, met katoen, ora wonden, ten einde te (luiten in de pyp; weetende zy daar mede , op 30 of 40 flappen , te treffen , zonder byna mi» f3 febieten; terwyl de punten deezer pyltjes , jn een ilerk vergift, zyn gedoopt, dat aan • £cnis doodt, wanneer 't in 't bloed komt.  XLVII. H O OFD D E E L. 54 maar anders geen kwaad doet. De Omagu> as drukken , by de geboorte , dc hoofden hunner kinderen plat, om ze, naar de volle maan, te doen gelyken. Hurnetaal is zeer zagt en gemaklyk te leeren. Onder de volken, die, diepe landwaard», in, woonen, zyn er nog , die hunne gevangenen op eeten. Veelen iteeken allerlei botten van dieren en visfehen, of veeren van vogels, in hunne reusgaten , lippen, wangen en ooien, dezelven, ten dien einde, met gaten , dooiboorcnde. Sommigenzelfs hebben de lel van 't oor, wel vier of vyf duim lang, met een groot gat in *t midden, waarin zy gras, of bloemeniteeken. De Marannon is zeer vifchryk, en men\ vindt cr zelfs zeckoeijen , 'fchildpadden,. krokodillen enz. Langs de oevers liggen veele meeren en moerasfen, welke de rivier, by haare gewoone overftroomingen^. met vifch , opvult; denzelven , by *t zak-, ken van 't water , als in natunrlyke vyvers beflooten laatende. Xn de meenigvul-; dige en zwaare bosfehen vindt men tygerss.-;  544 XLV1T. HOOFDDEEL; elands dieren , coatis, en vooral aapea van veelerlei foort. Slangen, ratelflangen, bloedzuigende vledermuizen zy:i ermede,, in onbcgryplyke meenigte; zoo zelfs, djt de laatstgenoemden , op foramige plaatfen , 't vee hebben vernield, dat men cr begon aantckwecken. Het gevogelte is er niet minder mcenigvuldig en even fraai van vcercn,als in "t overig gedeelte van Amerika. De binnenfte Itreeken van dit ge. west zyn weinig bekend. In 't zuiden ligt het meer van Xarayes. Waaruit de rivier Paraguay haaren oorfprong neemt. ïn 't landfehap Maynas, ligt Porja, de hoofdplaats van alle de zendingen, in dee. 2e ftreek. Tusfehen St. Jago en deeze plaats, heeft de Marannon zig, eenen weg, door de Cordillcras , gebaand, waar zy tusfehen hooge en byna. loodregt ftaande rotfen, van 250, tot op 25 vademen, wordende verfmald , met cene groote fnelheid , voordftroomt. Uit deezen engen doortogt, dien men Pongo, of deur noemt, te Porja, gekomen, vindt men zig eensklaps, op een geheel ander toneel, verplaatst.  XLVIÏ.HOOFDDEEL. 545 plaatst. Van 't overige der waareld, door de Cordilleras, afgelcheiden , dryft men, op eene zee van zoet water, in 1 midden eenes doolhofs van meeren, rivieren en watergangen, die onafmeetbaare bos» fehen doorfnydcn, welken zy alleen toeganklyk maaken. Alles cndertusfchen, planten , dieren en inwooners, is geheel nieuw. En niets op deeze ruime vlakten fluit het gezigt, dan de bergen van het Porgo;. welken men Iangraamer hand, uit het oog» verliezende, niets meer ziet, dan 't water en bet groen, daar de grond, onder der meenigte van plantgewasfèn, ltruiken, en kruiden, geheel verborgen ligt. Zelfs fs er, op den afïland van verfcheide honderd uurengaans, geen enkel Itecntje t«t vinden. I Laguna, eene voornaame 'zending en groot dorp van Indiaanen , uit, allerlei volk ftammen, by een verzameld, ligt,op eenen droogen., verheeven grond, 't welk, in dit gewest, iets zeldzaams is, aan een meer; vyf uuren van den mond der rivier Gualbga, die haaien ooffprong , ten oosten va»  54^ XL VIL HOOFDDEEL. van Lima neemt» St. Joachim ligt, beneeden den mond der rivier Ucayale , die den Marannon nog zeer verbreedt, en deszc.fs eilanden vermeenigvuldigt. De Omaguas wconcn in deeze ftreek. Paras, of San Ignatio, beneeden den mond der rivier Napo, geleegen, is de laatste der Spaanfche zendingen; gelyk St Paul, by den mond der rivier Yavari, de eerfte der Portugeefchen is. Tusfehen deeze plaats en Coari, of Guayari, valt de groote rivier Yarua, in den Marannon; en beneeden Coari, komen er, van dc noordzyde^ de Yupura, of Caqueta, en Rio Negro;. Tan de zuidzyde, Rio Madera, of de Houc rivier, in uitloopen. Deeze Iaitfte wordt dus genaamd, weegens *t meenigvuldige hout, dat zy, na haare gewoone overltroo mingen , met zig fleept , is zeer groot, heeft veele watervallen , neemt haaren oorfprong, in't gebergte van Potosi, en loopt, door het iand der Moxes , of los 2Vfy'w,daar de Jefuiten leeds eenige zen dingen hadden geftigt, Topajas, aan den ■KMaÜ  XLVIL HOOFDDEEL, ëtf mond der rivier van dien naam, ij een forc der Portugeezca., met een vlek van Indiaanen,'t overfchot van de dappere natie der ïopinambas, die twee, honderd jaaren geleeden, heerfchte , over Braziel; waar zy ook haare taal gelaaten heeft. De vloed c'oet zig, boven deeze plaats, tot op zoo uuren van zee , gevoelen. Nog Iaager valt de Aj-iopana, of Xingu, in den Marannon ; en van die plaats af , vindt men geene -musquiten meer, op den züidlyken oever, fchoon er aan de overzjj? ;seer veelen zyn. HOOI'D»  548 XLVHI. HOOFDDEEL. Van Braziel en de Zuid - Amerikaanfche Eilanden. Bkaziel , aan Portugal toekomende e* door eenen onderkoning geregeerd, wordt bepaald, ten noorden, oosten en zuidoosten, door den Atlantifchen Oceaan; ten zuiden, door den mond van Rio d* laPlata; en ten westen, door Paraguay en 't land der Amazoonen; liggende, tusfehen den Evenaar en den 35 graad van zuiderbreecte, beneevens den 320 en 343 graad van lengte. De lugt is er, in 't noordlyk gedeelte, heet, ongezond en itormagtig, terwyl er, in Maart en September, plas. regenen vallen , die 't gantfche land overItroomen. Op de zuidlyke kusten daar tn teegen is de lugt zoo helder , zoo ga-  XLVIII. HOOFDDEEL .549 gezond, cn zoo geduurig, door winden, uit zee , of van 't gebergte, verfrifcht, dat geen plaats in de waareld, ten dien op» zigte, deeze kusten evenaart. De landsdouw is, aan zee, laag, maar aangenaam, en met weiden en bosfehen gefchakeerd. Binnensland? zyn bergen, van de welken firoomen afvlieten, die, iaarlykfcb overvloeiende , de landen vet maaken. Op fommigen derzelven hebben de Portugeezen hunne fuikermoolens aangelegd. De grond is vrugtbaar en geeft veel fuiker, tabak , indigo , ipepacuana - wortel , in de medicyncn veel gebruikt, balfem, uit de Copaiba -ttruik , geheele wouden van llrazilie hout, dat hard, droog, cn van eene roode kleur is, en in de verwerven dient, maïs, katoen, en verfcheldenerlei vrugten. Ook krygt men er veele hui. den van daan. De groofle rykdom egter beflaat, in de myncn van goud en diamanten, welke laatflen- cr zoo overvloedig zyn, dat men *t getal der lieden, die cr in werken, heeft moeten bepaalen, om tt>  35° XLVIIÏ. HOOFDDEEL. te beletten, dat die kostbaare waar. niet, door grooten overvloed, te veel, in prys, mogt daalan. Deeze mynen ondertusilhen, beneevens den fuikeibouw , hebben den koorenbouw zoodanig doen verwaarloozen, dat men er, ten aanzien der Icevens middelen, geheel'en al, van de verzendingen, -Vit Europa, alhangt, Dc dieren zyn, in Braziel, dezelfden, als in de reeds vermei» de deelen van Amerika. Wat de inwooners betreft, de Portugcezen van dit land worden befchuldigd, van zeer vciwyfd, wellustig, zedeloos, fchynhciKg , valfch , lui , hoogmoedig , wreed en onregtvaardig te z>n. In eeten en drinken zyn zy wel maatig, maar overdaadig , in pragt. Zy houden veele Ueegerflaaven, en laaten zig, door de. zeiven , draagen , in hangmatten van ca. toen, voorzien, met een vcrhecmelte en gordynen. Zoo dat zy zig niet laaten zien, dan wanneer zy willen. Elkandeien ontmoetende , houden zy dikwils lange gesprekken, op ftraat, in deeze hangmat ten,  XLVIII. HOOFDDEEL. 551 ten , die dan op Mokken worden rcergc zet ■ Onder de verfcheide Praziii- aanfche volken, zyn de tafuyen en Tupi. hen de voomaamfien. Zy zyn welgemaakt, hebben eerc donkere kooperkleur, en zwart lang hair. Zy gaan byna naakt, hebbende de vrouwen flegts eenige bladeren, om 't middenlyf te dekken. Zy ver. eieren zich egter, met glinflerende flee. nen, in hunne lippen en neusgaten, gefico* ken, brazeletten, arm - cn hoofd, banden, met reeren, bezet. Sommigen befchiideren hun lichaam , anderen beplakken 't, met veeren, zoo dat zy eer, naar vogels, dan naar menfehen, gelyken. Hun vccd&I beflaat , in casfavabrood , wortelen vrugten, kruiden, viich, oüc, en ailerJe. wild; hunne dranken, in water en zetkere bereidfels, uit vrugten , of honig, waarvan zy dronken worden , en daar zy zig geheele dagen on nagten mee verlustigen. Reeds van ouds, hebben zy de kunst ge. had, van fpinncn, weeven, wapen.tuigen tc vervaardigen, en huizen te bouwen, die egter geiing waaren; terwyl zy ook dc kragj  g52 XLVIII HOOFDDEEL. kragt van verfcheide mcdicinaalc kruiden kenden. Drinken, zingen cn dansfen zyn burne grootste verrnaaken. Zy zyn ftcrke Tookers van tabak , waartoe zy groote nooten - doppen en riete fpypen gebruiken. Zy gelooven, in eenen toekomenden ftaat, •waarin zy hunne voorouders zullen gaan bezoeken , in eenen zeer aangenaamen oord, aan de overzyde der Andes geleegen, en waar elk beloond, of geftraft za! wor. den , naar zyne betoonde dapperheid, of lafhartigheid. Daarenboven gelooven zy, in onzigtbaare weezens , die geluk en ongeluk uitdeelende, 't goede beloonen en *t kwaade ftraffen; ook hebben zy hunne Priesters. Zy ftaan, onder koningen en bevelhebbers, en de geen, die eenen ande. jen verongclykt., moet hem voldoening geeven. Omtrent vreemdelingen zyn zy zeer gastvry cn beleefd. In de graven hunner dooden , leggen zy eeten, drinken, waapenen en alles wat de overleedene, by zyn leeven, gebruikte; zig voords beklaagende, dat zy hem niet zullen wederzien , voor dat zy met hem , aan geene zyde  XLVIII. HOOFDDEEL. 555 ayde van 't gebergte, dansfen zullen. Zy zyn vernuftig genoeg en zeer leerzaam, zelfs niets liever ziende, dan dat de priefters hunne kinderen onderwyzen; ook zyn cr daar door reeds veelen , tot het Chriften geloof, overgcbragt. Die, onder de Portugeezen', woonen, neemen derzelver leevenswyzc aan. De koophandel, tusfehen Portugal en Braziel, wordt gedreeven, door middel van jaarlykfche vlooten, die, uit Portugal, zeilende, zig, in drie flotas, verdoelen, naar de havens van Fernambuc, Rio Ja. neiro, en Allerheilige baai; allerlei Europifche goederen mede brengende, meest egter, uit andere landen dan Portugal, afkomftig; terwyl uit de Portugiefche volk. plantingen , op de Afrikaanfchc kust, een zeer groot getal Neegerilaaven ingevoerd wordt; en daaneegen uit Braziel, naar Europa, verzonden, goud, edelgefteenten, fuiker, tabak , huiden en vee/crlei dro». geryen en verfftoffen, in de handwerken en medicynen, gebruiklyk. III. Deel, Aa D«  £54 XLVIII. HOOFDDEEL. De kust' van BrazieJ, welke de eigenlyke bezitting der Poriugeezen uitmaakt, Wordt verdeeld, in 15 Gouvernementen, meest, naar hunne hoofdfteeden, genaamd. Men vindt er Curupa, met cene vestirg, zeer aangenaam , op eenen verhecvcnen grond, geleegen. Bcneeden deeze plaats fcheidt zig een arm , van den Marannon , af, en vormt het eiland Joannes , of Marajo. Para, op de rivier Muju, welke zig , met dc rivier der Tocantynen en verfcheide anderen, vereenigd , is eene groote, welgebouwde, handelryke ftad, vanwaar veeie voordbrengfelcn, uit Eraziel niet alleen, maar ook van de oevers des Marannons, verzonden worden , als yanilije, fuiker, koffy, en cacao dat er voor geld dient. Maragnan t klein, doch «ene goede haven hebbende. Siara, Na' •tal los Rejes, Paraïba, en Tamaraca , allen hoofdfteeden van Gouvernementen, naar dezelven, genaamd. Olinda, of Femambuc, handelryk , eene goede haven hebbende, cn zoo aangenaam geleegen , dat de Por. tugee  XLVIII. HO O Ff) DEEL. S5§ mgeezen deszelfs ornftreek het Para. dys van AmeriKa noemen. Le Recif, eene vesting^ op eene ;rots, met een wel bewoond en handelryk vlek, de fterkfte plaats van Braziel. Niet ver van daar heeft de rivier St. Francisco haare uitwatering. Segerippa, St. Salvador, geleegen, op AU lerheiligen baai, die zoo groot is, dat er twee duizend vaartuigen in liggen kunnen, en in dewelke men veele walvisfchen vcngt. Deeze plaats is de hoofdftad van Eraziel, 't verblyf des Onderkonings, en de verzamelplaat der vlooten, die, naar Portugal , te rug zeilen. Zy is gebouwd , op eene hooge en fteile rots, tusfehen de zee en een meer, dat ze byna geheel influit, wel verfterkt, volkryk , pragtig, en de fykfte en vrolykfte ftad van geheel Braziel. Jn den ornftreek wordt veel vee gehouden. Porto Seguro, wel verfterkt, en naar deszelfs veilige haven, aldüs genoemd. St.^'acent, eene groote, wélbevolkte ftad. Colonia del Sacrament», teegen over Buncs Ayses, in 't Gouvernement del Rti, of des kanings. Aa » Df  £$6 XLVIII. HOOFDDEEL. Dc Eilanden, tot Zuid-Amerika, be» hoorende, zyn klein en weinigen, in getal. Onder den Evenaar, vindt men, teegen over de kust van Feru, dc GaUTpische Eilanden , die onbewoond zyn, maar eene meenigte fchildpadden, en eene goede ververfchings plaats , voor de fcheeTpen geeven. Teegen over de kust van Chili , ligt', fcehalven nog eenige anderen , 't eiland van Juan Iernandez, van eene zeer fraaie landsdouw , en veele groentens voordbren» gende, die, voor de zeelieden, teegen't fcheurbuik, zeer nuttig zyn. Eertyds waren er veele geiten. Chiloc , teegen over de zuidlyke punt van Chili, geleegen, is groot, brengt veele leevensmiddelen voord , en heeft eene ftad en haven Chakoo genaamd Er Jieevfchen zwaare ftormen, in deeze ftrco» ken. Teegen over de zuidpunt van Patagonie, langs' de ftraat van Magcllaan, leggen de 'eilanden, Terra del Fnego, of Vuuiland genaamd, naar de brandende bergen, wel-  XLVIII. HOOFDDEEL. 55? ken men er op gevonden heeft. Deeze eilandsn zyn zeer ruw. hebben hooge bergen, wier kruinen altoos, met fnecuw, bedekt zyn, cn eene zect koude, guure lugtftrcek. Sommige valeien en vlakten egter zyn vrugtbaar. De inwooners leeven, in eenen zeer wilden ftaat; vyftig derzelven maaken eenen gebeelen (tam uit, en woonen , in een vlek va» 12 of ij hutfen, by een. Dezelven beftaan , uit eenige ftaaken, die boven, tot elkandcren toe, loopen , zynde de eene kant , met eenige takken en wat gras, gedekt, terwyl de andere openftaande, tot deuren vuurhaard, dient. Een weinig gras, voorbed en ftocl, dienende, een korf, een zak en eene blaas, met traan, gevuld, maakt den gcheelen huisraad uit. De inwooners der westlyke of woefte kust, zyn nog elendiger. 'L; gecven byna geen ander geluid , dan 't woord Ittscheres, met een droevigen toon, uitgefprooken, waarom men hun ook dien naam gegeeven heeft. Hunne weezenstrekken zelfs fehynen hunnen onAa 3 gei  $58 XLVIII. HOOFDDEEL» gelukkigen toeftand uit te drukken. Een klein zeehondsvcl is hunne eenigfle kleeding. Zy zyn dom, onverfchillig en traag, gebruiken, tot waapenen , fpeercn, pyl en boog, en hebben fchuitjes van boomfchorE gemaakt. Zy eeten half verrot zeehondenvleefch'j en volgens fommigen ook rncnfchen* vleefch. Aan de zuidpunt deezer ei!an« den, vindt men Kaap Horn , waaromftreek» ie zeeën aan verfchriklyke ilormen on* derhevig zyn. Staaten Land , door de ftréit van Le Maire , van Terra del Fuego, afgefcheiden, vertoont nog ruwer en droeviger gelaat, als geheel, uit on. toeganklyke rotfen, beftaande, die altoos, met fneeuw, bedekt zyn. • Benoorden dit eiland liggen de Nieuw Jaars ei* landen, die veel felieri cn leepciblad, voordbrengende, eene goede veverfehings* plaats zyn, voor de zeelieden, in deeze zeeën, zoo zeer aan fcheinbuik onderhee» vig. Op alle deeze kusten vindt men. veele zeeleeuwen, zeebeeren, penguinea «Q apder zecgevogeire. Om  XLVIII. HOOFDDEEL. 55^ Op dc hoogte van omtrent 52. graaden zuiderbrette en 313 lengte, liggen de eilanden , van Falkland , ook de Maloui» nisghe eilanden genaamd , op dewelkeny men, even als op de voorigen, veele zeeleeuwen , zeebeeren en allerlei zeegevo» gelte vindt. Zy zyn, onbewoond, en derzelver bezitting is onlangs, tusfehen Engeland en Vrankryk, die er beiden Colonien naartoe gezonden hadden, in gefchil geweest. De grond is niet onvrugtbaar, maar moerasfig. Men heeft getragt cr boomen te planten , maar dezelven zyn geftorven. Ook heeft men er geiten , fchaapen en varkens opgebragt , die er vermeenigvuldigd zyn. Op een deezer eilanden vindt men eene zeer goede haven , Port Egmond genaamd. Ook deeze ftrce» ken zyn aan geduurige ftormen onderhevig. Aa * HOOFEï  £6« XLIX. HOOFDDEEL, Van de nog weinig bekende en lïieuw-ontdekte Zuidlanden. Deeze nog weinig bekende gewesten beftaan, in eene meenigte eilanden, in de zuidlyke zeëen, hier en daar veri fpreid; en behalven welken er, waarfchyn. lyk, in diezelfde Itreeken, nog veele an^ deren liggen. In de meesten der geenen, welken reeds bekend zyn, is de grond vrugtbaar, en brengt veele ignamen, ri« ma's, of bioodvrugten, kokos -nooten, pisangs, pompelmoezen, pecperkruid enz. voord. Op fommigen derzelven, hebben de Engelfchen onlangs, wel byzonder C.tptcin Cook, tot gemeen nut der zeelieden, fellery, aardappellen, knollen en verfeheidencrlai, foorten van graanen en groenten  XLÏX. HOOFDLYEEL. 56r gezaaid. Onder het tamme vee vondt mei» niets dan varkens , honden , rotten en hoenders; doch nu hebben de Engelfchen op fommigen deezer eilanden, paarden, rundvee , fchaapen en keuken - gevogelte gebragt. De meester) deezer gewesten draagen blyken, dat er brandende bergen op zyn geweest, cn op fommigen zyn er nog. De logt is er minder of meer warm, naar maa« ten men tot den evenaar nadert , of er 2ig van verwydert , maar nergens bran» dend heet. De inwooners zyn wel, ten aanzien der befchaafdheid, taal, kleur en geftalte , van elkandercn ondetfeheiden; maar geeven nogthans blyken , dat zy , door volkplantingen , aan clkan* deren vermaagfehapt zyn; dus hier misfchien wederom eene gemeenfehap , tot bevolking, tusfehen de oude en nieuwe waareld, kan gevonden worden; tc meer daar de blyken van verwoeiting, door brandende bergen, eertyds, in deeze ftrceken, aangerigt , kunnen doen denken ; dat er A* 5. fóa&'  ■ibt XL1X. HOOFDDEEL. fommige eilardsn , door dicrgelyke ver, woestingen, geheel en al zyn vergaan, en dat de geraeenfchap eertyds mindar afgc. forooken was. De meeste inwooners ondenusfchen ee«' ten 't vleefch hunner krygsgevangenen; en ftaan, onder Eries, ot Koningen. Zy Tatouceren, dat is, befchilderen, of eigcntyk beprikken zig 't vel , met allerlei', figuuren, een zwart poeder, in de gaatjes,, viyvende , dat er nooit uitgaat. Hunne wyze van groeten beftaat, in de neuzen, teegen elkander, te vry ven. Tot waapenen gebruiken zy boogen, pylen, fpecren, Vingers, helmen, en biezenmatten om 'j lyf geflaagen. Sommigen kleeden zigg met ftoffen, uit basten van boomen,. ver. vaardigd, anderen gaan naakt. Allen egter fchikken zig op, met bonte veêren enz. Omtrent vreemdelingen, zyn zy diefagtig, sn zulks te meer, daar onkunde en nieuwsgierigheid de waardy der dingen, in hun *og, vermeerderen. ip, de Zui4. ®f Stille zee vindt men Paasch. Va'  XLIX. HOOFDDEEL. 66$ eiland of San Cablos, op 26 graaden Zuider. brcette en 266 lengce ; en dus omtrent 500 uuren gaans, bewesten Juan; Feinandez, geleegen. Naar de taal, enz. te oordeelen , fcbynen de inwooners». van éénen volks - ftam , met de Nieuw» Zeelanders, hoe verre ook van dezelven afliggende. Zy zyn van middenmaatige geftake, maager, en hebben oor-lellen,, die hun, tot op de fchouders, hangen, met een gat in '1 midden, daar men ver* fchcide vingers d-ior fteekcn kan. Zy zyn getatoucerd , en gaan naakt, dochdraagen mutsen , met veeren , vercierd. Hunne vaartuigen zyn, uit kleine (tukjes, hout, famengdteld. Zy zyn in 't geheel: niet krygszugtig. Hunne grond is rotfig; en onvrugtbaar , fchoon er nog al veele aardappelen wasfen. Men vindt er (teen*' gerlenktcekenen van 27 voet hoog, waar. fthynlyk, ter ecre hunner Koningen, opge. rigt, en die overblyfsels fchynen van eenen voorigen blocienden (laat; wyl de in. wooners thans, In eenen gebrekkigen toe* fisnd, leeven. Ook vind nnn blyken,. dat:  564 XLIX. HOOFDDEEL; er eertyds brandende bergen zyn geweest, -die een gedeelte van dit eiland fehynen te hebben verwoest. Op 24 gr: Z: br: en 24.2 I: en dus 409 uuren gaans, bewesten Paafch eiland, ligt het kleine eiland Pitcairh. En op o gr, z. br. en 239 I. de eilanden des Mors. gbaafs van Mendo2a, wier inwooners weinig befchaafd , maar goedhartig en vricndiyk zyn. Zy icbyncn elkanderea allen . als broeders , en hunr.en Vorst, ficgts als den oudften onder hen, te befchouwen. Zy zyn mede getatoucerd. Forstebs - Eiland op i gr. N br, c» 228- I. geleegen, fcbynt onbewoond, en heeft geen drinkbaar water , maar veel gevogelte, fcbildpadden, visch er, hout. De Maatscksppy of SocnnrarTs-EiLAN,pew gecven , behalven de planten ea dieren, aan deeze ftreeken gemeen, moerbeieboomen, en de Engelfchen hebben er Europifche zaader. cn vee op gebragr. Huzheine , onder 16 gr. z. br. en 227. 1. geleegen, heeft eene goede haven ; dc inwooners. zyn groot cn dapper, maar lui..  XLIX. HOOFDDEEL. 565 Uiietea heeft mede "eene haven , en i# grooter, maar minder vrugtbaar en bevolkt:. De inwooners zyn zeer, op dansfen ca openbaare fchouwfpeclen, gefield. Otnha is klein, en onvrugtbaar ; de inwooners zyn zeer dienstvaardig. Bo'a hola is, met lot'en, omringd. Otahiti, onder 17 gr> z. br. en 231 I geleegen , is zeer aangenaam van lugt en fraai van landsdouw, zynde de bergen, met fchoone wouden , bekroond, de daalen, met vrugtboomen, bosfehaadjen en welriekende kruiden, be dekt, en met beeken, doorfneeden. Behalven de reeds te vooren gemelde vrugten , geeft Otahiti muskaat nooten, moerbeien , fuikerriet, banaanen, appelen, en aardappelen. De honden, alleen met vrug. ten en plantgewasfen gevoed wordende ■„ waren er zeer goed te eeten, en ook ondet dc gewoonfte fpyfen. De Engelfchen hebben er fchaapen en rundvee opgebragt. De vifcb , die er, zoo wel als t gevogelte* mcenigvuldig is , wordt 's nagts gevan» gen,, by 't licht van fakkels, uit talie» Aa 7 e«.  $66- XLIX. HOOFDDEEL. eenes zeer olieagtigen nooten-booms ge* maakt. De inwooners zyn olyfkleurig, fterk, welgemaakt en aangenaam van weezen*, trekken. Zy beftryken hun hair, met welriekende olie, en zetten 't zeer netjes op; hunne kleeding ftaat mede zeer wel; en is gemaakt, ran ftoffen , vervaardigd, uit den bast der moerbeie boomen, veel overeenkomst hebbende, met zagt papier,geribt en van allerlei kleur. Zy tatoueeren hunr:e kinderen , met eene fchcrpekam, en zyn zeer zindelyk, zig dikwiis wafchcnde en baadende. Zy hebben fluiten , en honden veel van de muziek, dansfen en openbaare fchouwfpecle.i. Zyn zyn vro. Jyk, fchertsagiig, goedaardig en ook om trent vreemdelingen, vriendlyk en gastvry. Wet eei woord de reizigers fchilderen ons dit volk, als het eenvoudigfte, gelukkigfte en befte der waareld af; en ver. haaien ons egter teevens, dat zy, om, trent vreemdelingen althans, groote dieven.-zyn, aan hunne afgoden menfcbcB offer»  XLIX. HOOFDDEE L. 56^ offers toebrengen , die van laager ftand^ in losbandigen welluft, leeven, terwyl er, onder de voornaamften , eene talryke. maatfehappy is opgerigt, waarvan de lee.den , om zig des te vrycr en geheel aan hunne vertnaaken te kunnen overgeeven,. alle de kinderen, die zy krygen, by de geboorte, om 't leeven brengen. Orgelukkig 't menfehdom voorwaar zo dit hel befte volk der waareld zy! De '.vooningen, op dit eiland, liggen, inde boffchaadjen en valeien, onder 't lom» merrykst geboomte, verfpreid, en beftaan alleen, in een dak van palmbladeren, rus*, tende, op vry hooge pylaaren, uit ftammen Van den broodvrugtboom , gemaakt; du& de vier zyden open blyven. De vloer is, met hooi, bedekt; waarover biezenmat« ten uitgefprcid liggen, die, voor bed en zitting , dienen. Zeer weinigen deezer, hutten zyn, met horden, geflooten. Be« halven dezelven hebben zy bedehuizenen begraafplaatsen, daar de lyken, op ee« ne verheeve zoldering, ia de ope lugt,, liggen te verteeren. Het plcgtig gewaad,: hu*-  $6B XLIX. HOOFDDEEL; hunner priestcren is zoo zonderling, dat het raoeilyk tc befcbryven is. Hunne werktuigen zyn zeer net gemaakt. Hunne fcbuiten [zeer lang, met booge, naar boven gekromde vcor cn agterfteevens , masten, 2cilen, en lange wimpels voorzien; aliei zeer netjes gemaakt. Gelyk op de meesten der eilanden, in de ftille zee, rusfen de keerkringen, geïeegen, is 't volk ook verdeeld, in Ehriet,. koningen, ofvorsten, die, in groot aanzien, zyn, Ehriois, cf bevelhebbers, over de krygslieden; Manahour.es, of vrybezitters; en Tautaus , of gemeene lieden , die 't land bouwen, den vifch vangen , hout en water draagen, en zig, in eenen vry flaaf agtigen toeftand, bevinden. Hebbende deeze inrigting wyders, in verfcheide opzigten, overeenkomt, met de Jeeninrigting van vroeger eeuwen. De krygslieden zyn gewapend, met helmen, zwaare knodfen, flïngets enlansfen; op de fchm'ten, waarvan er verfchet'den aan een gekoppeld wor. den, maakt men houte ftellagtes, daar zy ©P ftaan te vegten* 't ise  XLIX. HOOFDDEEL. 569 't Eiland Ohetteroa, onder 22 gr, ZJ br. en 217 lengte, liggende, brengt den Etoaboom voord, waarvan de inwooners knodfen en zeer lange fpeeren maaken. Zy zyn fterk, wel gemaakt en bruin van vel. Hunne ftoffen zyn hoog geel geverfd en van buiten overdekt, met «een rood, of loodkleurig vernis , waarover zy witte, of roode ftreepen trekken. Sommigen draagen tulbanden van deeze ftoffen, a». deren mutfen , met vecren, vercierd. Op Hirveis-Eiland, onder den 19 gr. Z. br. en 219. 1. liggende, zyn de inwoaners zeer vriendlyk, en toonden zig nooit beeter vergenoegd, dan wanneer zy aan 't verlangen hunner Europifche gasten kon. den voldoen. Zy hebben fpeeren van 13 of 14 voet lang, waar mee zelfs de vrouwen zig waapsnen, en knodfen, die zy zeer handig weeten te gebruiken. De Eilanden van Sandwich, op it gr. Neorder br. en 217 1. liggende, zyn zeer volkryk. De inwooners gelyken, in taal en gedaante, naar die van Otahite, behal- vei  5?o XLIX. H0OFDDEEL, ven dat zy nog fchooner zyn. Ook zy» hunne zeeden en omgang nog gefcbikter cn aangenaamer. De vrouwen fcheercn zig 'c hoofd, in 't rond cn de mars den. baard af, met twee fchcrpa Beemosfel. fcheipen , teegen eikanderen, gehouden. Zy tatoueeren zig, en draagen fchorten van Ifoffcn, uit bast van boomen, gemaakt, die even kunftig , als onze chitfen, befchilderd zyn. De vrouwen draagen, op 't hoofd, bonte vederkransfen; op feeftdagen flaan de ryken mantels om, van gras gcvlogten, en van buiten, met roode, geele, groene en zwarte veeren , bezet. Behalven iuikerriet enz, wast er. op '% eiland O-aa-ah^ eene groote woite!,, Taen genaamd, die fomtyds, tot 50 of 60 ponden toe, weegt, zeer goed, teegen *t fcheurbuik, is, en uitgeperst, een gezond, zoefagtig fap geeft. Op deeze ei. landen wordt zeer goed zout gemaakt, het geen , op geene anderen , in deezs Itreeken, gefchiedr. De lugt is er koel' ie huizen zyn er, als tenten, gemaakt . met  XLIX. HOOFDDEEL, 5T* «et goede deuren, voorzien, en van gras» en loof, zoo digt, met gedraaide ftrikken, in een gevlogten , dat er geen reegen door kan. Hun matwerk overtreft dat van Otahiti; zy hebben houte borden en fchoot* iels, werktuigen van harde fteenen ge. maakt, fchuitjes, die geel, bruin, cn zwar* geverfd zyn, flingers, fpeeren, met weer* haakcn, en houte dolken. By de lyken hunner doodgn, hangen zy een varken en eenige vrugten op, tot teerkost,': op den langduurigcn weg- Zy noemen hunna goden, naar hunne koningen, en hebben groote afgodsbeelden, in de gedaante van borstbeelden ; gemaakt, en met veêren „ opgefchikt. Op 't eiland Owaiki zyn eenige uitgebrande, en een nog brandende berg. Het Eiland de« Wilden bellaar, uit eene enkele rots van koraal, met kokos, palm, en andere boomen, bewasfen. De inwooners zyn ftrydbaar,, wild en fchuw.. Behalven 't zelve zyner nog verfcheide andere eilanden, in deeze zeeën, geleegen, de vusk* aiJ-AMOEif genaamd , die zoo 1**  g?2 XLIX. HOOFDDEEL. laag zyn , dat zy naaowiyks , boven de zee, uitfteeken, en mec!e, uit enkele koraal- rotfen beftaan , met kokosboomen begroeid. De inwooners zyn fterk , donkerhruin van kleur en aangenaam van wezenstrekken. Ken doek, om 't middenlyf, gcflaagen , maakt hunne eenigfte kleeding uit. Kosos eiland op 16 gr. Z. br, en 203 V geleegen , beftaat, uit eenen boogcn berg, met kokosboomen, bedekt. Digt by 't zelve ligt het Veeaader» eiland , eertyds dus, wcegens den aart van deszelfs inwooners, genaamd. Than» dra; gen deeze eilanden ook dc naamen van £oscawen en Kepptl. De Eilanden dee Vrienden, eertyds Rothidam, Amsteadam, Ivlr dhelüuss enz. liggen, digt by den zuider keerkring, mede op de lengte van 203 gr. De in. wooners fprcekcn de taal der overige zuidlnnden, en zyn zeer gezellig, tct den bar.dei, geneegen, vricndlyk, gastvry, en openhartig, doch zeer overgegeeven aan dicvcry, die zy, als eene geoorloofde list b*-  XLIX. HOOFDDEEL. 57$ bcfchouvven. er flegts om laccher.de, wan? neer raen er hen op betrapt. Mans en vrouwen geeven zig, by den dood hunner moeder, aan den linker, en by dien hun• nes vaders, aan den regter llaap van 't hoofd, een brandmerk; en by den dood des Opperpriesters, fnyden zy zig t voor* fte lid van den regter pink af. De krygslieden en bevelhebbers onderfcheiden zig, door de helft van hun hoofdhair geel te ver-j wen. 't Eiland Tongataba (of Amlterdam) doet zig, als een enkele lusthof, voor ; overal vindt men fpooren van overvloed en alles wyst den welftand der inwooners aan. De lugt is er gezond , en de vrugten zyn er voortreflyk. Water is er wel dc gewoone drank , maar de ryken hebben een bereidfel , dat zeer dronken maakt, en uit peeperwortel getrokken wordt^ door dien tc kaauwen, in kokosmelk, vervolgens uit te fpoegen , daarin te laaten gisten, en 't geheel dan te klaaren. 't Ei«' land Anamoka (of Rotterdam) is bedekt, aret fchoone plantgewasfen , die hunnen lief-  BH XLIX. HOOFDDEEL. Jiefiyken geur, tot ver in zee verfpreiden. De inwooners vervaardigen zeer kunftige handwerken , met paarlen , ingezet, en fchikken zig op, met veéren, waarvan zy momaanzigten, armbanden, fchilden, man. tels enz maaken. Zy hebben fchuitcn, met Jicervalier.de maften , groote , driekantige zeilen, zeer goed touwwerk, en groote lleenen, in plaats van ankers, voorzien. Nieuw Zeeland , uit twee eilanden, beft&ande, ligt, tusfehen den 34 en 47 gr. Z. br. bcnecvens den 184 en 197 I. Over *t geheel is de grond vrugtbaar. In 't noordk/k gedeelte, groeien fcllcry, zcekere vlasplant, en verfcheide kruiden, die goed, teegen 't fcheurbuik, zyn. De Europifche zaaden Haagden er zeer wel. In 't zuiden vindt men goede havens, veel fcheepstimmerhout, vifchen en ge» vogelte, in overvloed; maat in dat gedecl. te is de lugt vogtig, en 't weer zeer ver. anderlyk. Honden cn rotten zyn dc ee. ffligste viervoetige dieren. Dc inwooners eyn groot en fterk, hunne beenen worden, door  XLIX. HOOFDDEEL. 575- door 't veel zitten, krom; een trotfche, onverfchrokken moed ftraait hun uit de oogen; hun kleur is donker kooperagtig, weegens den ooker, waarmee zy zig vry» ven. Zy zyn zeer morsfig, en befraeeren ban hair, met vet van vsgelen, of visfchen; de vrouwen draagen 't hangend, dc mans binden 't op , en Hoeken er veêren in. Dc vrouwen weeven ftoffen, uit de draaden van zeckere waterplant; tot opfchik draagen zy er vellen van honden over heen, en fteeken, in de oor en , ftukjes hout, botjes, veéren, de tanden hunnner afgeftorve vrienden enz. Zy hebben geene koningen , maar priesters , die heilig zyn, voorgeeven, met dc dooden , te kunnen fpreeken, voor den ftryd, geraad» picegd, cn in denzelven, noch gedood, noch gevangen worden. Zy leeven van vrugten en visfchen, en trekken des winters, van 't zuiden, hooger noordwaards op. De vrouwen leeven er, in dc bardfte flaaverny; zy brengen de dogteni, de mans de zoons op, en ocderwyzenze, elk in zyne beezighceden , zonder zig, met  $76 XLIX. HOOFDDEEL. met den anderen , te bemoeien. Zy keven, in getóuurigen oorlog , met elkande. ten, en eeten hunne gevangenen op. Zy zyn ligt belecdigd cn val argwaan. Hunne huizen zyn van paaien gebouwd , de lustenen ruimtens, met hooi, gevuld, en het dak , van boomfchori, gemaakt Op de bergen hebben zy vestingen, met palisfaden, omringd, en daar binnen hoogtens, waarop de krygslieden ftaan. Op Hokns -Eiland, onder den 10 gr. Z. br. gd J97. 1. geleegen, zyn de inwooners geelagtig bruin, vrolyk, gezond, goede loopers , zwemmers en duikers. Zy zyn gefchikt van voorkomen , en lleHen eene byzondcre eer, in 't welopfchikken van 't hair. Zy hebben eenen koning, dien zy, niet eerbied, gehoorzaamen. Op Byrons-eiland , onder [den 192 gr, van lengte, en digt by den evenaar geleegen, zyn de inwooners groot, welgemaakt, ligt kooperagt'g van kleur, fchoon van weezenstrekken, en helder en ftout. moedig van gelaat. Hunne oor lellen hangen, tot op de fchouders, neer. De.  XLIX. HOOFDDEEL De Nieuwe KEBiimscHE eilanden zyn mceEigvuldig in geral. maar gedeeltlyk zeer klein, Derzclver inwooners zyn don> kerbruin en leelyk van weezenstrekken , de mans draagen ftukjcs alabaster, in dennens, en de vrouwen bepoeieren zig 't hair. Zy binden zig eenen ftrik , om 't onderlyf, zoo eng en vast , dat anderen cr de grootfte nadeden, voor de gezond, heid, uit verwagteu zouden. Zy zyn, in verfcheide kleine ftammen , verdeeld en leeven gcduurig, met eikanderen, in oor. log. Er zyn veele digte bosfehen , op deeze eilanden. Janna , 't voornaamfta derzelven, ligt, op 19 gr. z. br. en 187 I. en beeft eenen brandenden berg en zeer vetten grond , die voortreflyke plantgewasfen, onder anderen wilde muskaatnooten, geeft. Onder de inwooners van dit eiland," treft men drie onderfcheidene taaien aan. Zy gaan geheel naakt en zyn zeer mors-, fig, op hun lichaam. Elk dorp, elk huishezin is onafhanklyk , en verecnigt zig, met de overigen, niet, dan wanneer \ III. Deei. Bb ge»  f78 XLIX. HOOFDDEEL, gemeene nut zulks vordert. Zy wecten Van geenen rang, maar hebben egter eerIbied, voor oude , dappere mannen. Zy zyn onverfebrokken, en zelfs edel en grootmoedig; maar eeten egter ook memXchenvleefch. Nokfolks» Eiland, onder 20 gr. z. br. cmi IS7. !. is van eene maatige hoogte, cn overal, met cypresfen, bewasfen, di«j goed zyn , om er masten van te maaken. JJe lugt is er zagt, cn men vindt er de> zelfde planten en dieren, als op nieuw 2eeland. Terra del Espiritu Santo , onder den 34 gr. z. br. en 185 1 liggende, is, met groote wouden, bedekt, vrugtbaar en fraai van landsdouw. Voorige reifïgers hebben gezegd, dat er fpeceryen, fuikerriet, goud *n zilver te vinden waren; dat de lugt er gezond was , fchoon heet; en dat de inwooners er ook gezond en fterk wa. yen. NtEuw CaledoniE ligt, onder den 20 gr, z, br. cn deu 183 Jfc en fchynt lang, fmal  XLIX. HOOFDDEEL. 579 fmal en vry groot, fchoon men 't nog niet rondgcvaaren zy. De inwooners hebben eene geheel andere taal, dan die der overige zuidlanden. Van vrees, of mistrouwen , weeren zy niet. Daar hnnne grond weinig planten voordbrengt, zya vifchen en varkens hunne voornaamfte fpyzen. Van mcnfchen . eeten hebben zy eenen afkeer, en zyn vriendiyk en goedhartig, maar traag. Hunne huizen gely. ken, naar bye korven, en zyn van teenea of takken gevlogten. Boog of pylen hebben zy niet, maar gebruiken flingers in de plaats. NtEuw Guinea y tusfehen den evenaar en den \i graad vau zuiderbrette, beneevens den 147 en 172 van 1. geleegen, wordt ook "t land der Papuas genaamd. De inwooners zyn groot, blinkend zwart, ruw en hard van huid , en aan vlekken op denzelven onderheevig, die zeer naar melaatfchheid zweemen; zy hebben gr00. te oogen , platgedrukte neuzen , wydert mond, dikke lippen, en kroes, blinkend, zwart of rood hair. Zy zyn kloekmoedig, Bb * krygs-  $8o XLIX, HOOFDDEEL, krygszugtig, wreed en mistrouwend. Men Öryft eenrgen handel, met hun, in fpeee. ryen en paradysvogels, van 't ingewand gezuiverd, die men vervolgens, naar Per. fie en de Indien, brengt, waar zy, tot opfchik, dienen. Het land is, met hooge bergen en valeien , doorfneeden , en brengt onder anderen kokosboomen en plataanen voord. De Eilanden Nieuw Brittannie en Kieuw Iekland, onder den 6. gr. z. br. en 167. 1. geleegen, weiden eertyds S*~ kmons eilanden genaamd, doch toen , op de kaarten , veel verder oostwaards gcgeplaa'.st. Zoo ver zy bekend zyn, is de gvond bergagtig, en met veele valeien doorfneeden, 't geboomte groot en fraai, terwyl de afbelling der heuvelen goed wei • en zaailand geeft. De inwooners zyn donker van kleur , fierk , dapper en talryk. Nieuw Holland, het grootste eiland der waareld , geheel Europa bykans in gïootc evenaarende, ligt, tusfehen den li en 44 gr. van z. br. beneevens den 129  XLIX. HOOFDDEEL. &y 120 en 171. I men kent nog flegts eengedeelte der kusten, De oostlyke is, door den Hr. Cook, Nieuw Zuid Wallet genaamd, en heeft veele fchoone reeën, havenen, en groote bosfehen van boomen gedeeltlyk, in Europa, onbekend; ook zyn cr de overige plantgewasfcn meenigruldig, fchoon Ilegts weinigen eetbaar. Onder de viervoetige dieren is 't merkwaar. diglte de kankaru, die zoo groot is, als een fchaap, korte, graauwe wol, korte voor-en lange agterpooten heeft. Ook zyn er honden en veclerlei gevogelte, a's arenden, papegaaien, duiven, wagtels enz. Het land is febaars bewoond. De mans zyn van middelmaatige grootte, maar rus • tig, fterk en ligt zwart van kleur. Mans en vrouwen gaan naakt , beftaande hun grootftc opfchik, in een ftuk Heen, van een vinger dik, door den neus, geftooken,. Zy befchilderen hun lichaam , met rooden wit, niet zonder finaak. Hunne hutten zyn zoo klein, dat men er maar juise. in overeinde zitten , en zig in 't geheel Sb 3 niet  £82 XLIX. HOOFDDEEL. Biet uitftrekken kan , dezelven gelykc-n f naar bakovens , en zyn, inct palnibladenj, gedekt. Zy leeven van vilch en gevogelte,, welks vleefch zy bakken, bencevens ignamen en vrugten- Zy fteelen niet, maar zien ook alles zoo onverfchil|ig aan, dat, men niet met hun handelen kan, Zy 'reeten vuur te maaken, met twee (tukken week, droog hout. Zy hebben ficeno fchaaven, en bycels, houte hamers, en fpeeren, met getande punten. De zuidkust, van Mentent land genaamd,. heeft groote wouden, met dc feboonstcboomen bezet , waarvan fommigen (lammen hebben, van co voeten hoog } eet de takken beginnen. De bosfehaadjen zyn vol zlngerid gevogelte, de zee, met allerlei zecgevogeke , overdekt , en t land vrugtbaar. De inwooners egter (chynen, in ee;;en gebrekkigen toeftand , en hier alleen den zoomer door te brengen. Zy hebben veel overeenkomst , met die van Zuid Walles, en Oaapen, in holle boomen, of in hutten , van takken gemaakt. Zelf* hadden zy geene fchuitjes. In 't.  XLIX. HOOEDDEEL 583; In 't zuiden van den Indifchcn oceaas liggen, op 50 gr. z. br. en 259 1. de eiranden des Geluscs; cn op 46z. br. en 6$< gr. 1. Marions of Pbins Edwards eilanden , die allen woest , en onvrugtbaar zyn. In 't zuidlyk gedeelte van den Atlantifchen Oceaan, ligt; op 54 gr. z. br. en 341 1. Zuid Georgië (of St. ;Pierre ) De lugtsgeilcldlaeid is er zeer ruw en koudj,. terwyl 't land noch hout, noch iets anders m de plaats geeft , om [te kunnen branden , en dus onbewoonbaar fchyncEn op 59. gr. z br. en 351 I. Sandwich; land , het welk men nog niet weet, of een eiland,-dan wei een voorgebergte zy tot eenig vast land behoorcnJe. De zeëen, in deeze Itreeken, zyn, met veel ys be» dekt. Ook is-de Hr. Cook, aan wien men de ontdekking van veclen deezer landen fchuldig is, nog verder zuidwaards doorgedrongen, en zelfs tweemaal , tot op 71 graaden geweest, doch werdt telkens, door groote:, onoverzienbaare ysfcanken, gefluit. De' Bb 4, zeëe»  '534 XLIX. H O O TD DEEL. ïeëen waren, in alle deeze itreeken, or. ftuimig i en aan geduurige mist itormen en fnetuwvlsgen onderheevig, terwyl eej ue ftecds aangroeiende meenigte van ysfchollen en dryvende ysbergen de vaarc «UergevaarJykit maakten. Ondenusfchen deedt zig nergens eenig bh/k van vast land op; en de kou was, onder den zuidpoolskring, nog veel Iterker, dan onder dien v-aa den noordpool,, HOOFD*  5% L. HOOFDDEEL. Van de Noordpools Landem'. Het vocrnaamfte land , binnen den Noordpool«kring,geleegen,is G roen» l-and, datwyrceds, in't2d p. 8c.befcbree. ven hebbendus wy er bier alleen nog zullen byvoegen , dat de grond er zeer ruw*.' is., en meest uit onvrugtbaare en altoos met fnceuw bedekte lotfen bellaar. De. oostkust is zoo goed als ontoeganklyk; devaleien der westkust draagen, des zoomers,. nog eenig gras en wilde ftruikcn. Dejïraat Duvis welke zig, langs deeze kust,, uitftrekt, wordt jaarlykfch bezogt , door . Europifche fcheepen, ter walvifch vangst, uitgerust. Aan de overzy deezer zee engïe-s.en den ingang van Bafiins saai, ligt' Bb 5 Ja-  586 L. HOODFDEEL. James eiland , door eenige arme wilden, bewoond. Het Eiland Spitsberg ligt, tusfehen den. ?7 en 8; graad van noorderbreette, en maakt eene verfchriklyke , doch tcevens veriooning; daar men, zoo ver 't oog reiken kan, niets anders ziet, dan bergen,. ■ afgronden en rotfen, -met tusfehen beide -liggende heuvelen van yS, die zig, in allerlei vreemde gertalten, vormen cn alle de kleuren van den reegenboog aannee■jen; terwyl cene meenigte (hoornen, uit de fmcltendc fnecuw, gevormd, van de bergen nederilorten. In den zoomerr «roeien er hier en daar nog eenige planten, waaitoe de vette mist van H gevogelte. dat hier zeer meenigvu'dig is, veel toebrengt. Voords zyn er rendieren, vosfen , witte beeren enz. De lugt is er verbaazend koud, en men ziet er altoos s zelfs by zonnefchyn , ysdeeltjes by mil-, liaenen, in zweeve.n. Doch zeiden duurt de zonnefebyn lang, en de misten komen tf.zoo febielyk oP, «at men , a!s in een 03.  E. HOOFDDEEL. #g oogenbiik, v*n den dag , in den nagt»' valt. De zon altoos zeer laag daande, geeft flegts eenen zwakken glans, en de nagtcn, by maanefchyn, omtrent zoo veel licht , als de dag. De kusten worden», weegens den walvischvangst, bezogt. Nov Zemla , een groot eiland , (of volgens anderen fch iereiland , ; door da ftraat van Waigats, van 't vaste land, gefeheiden, ligt, tusfehen den 70 en 76 graadi van N. br. beneevens den 70 en 100 van' lengte. Het is vol bergen , die altoos,, met ys, bedekt zyn. Tusfehen beiden lig* gen ontoeganklyke moerasfen , met een' foort van mos begroeit dat kleine blaau» we en geelc bloemen draagt, de eenigflsvoordbrengfels van dit eiland. De lug: is er verfchriklyk koud. In den zoomer eg>' ■ ter komen er de Samojeden , om walrus-' i fchen te vangen. Op deeze hoogte zyap de zoomer dag en de winter nagt , elk; drie maanden lang. JLinde van het %é en laatfte Deel. 1 Bb6  INHOUD VAN 'T DERDE DEEL, VOORBERICHT. Bladz. « XIX. HOOFDD. Van Asm. TISCH TüRXYE. XX. HOOFDD. Van Ar/kje. ,g .XXI. HOOFDD. Van Persie. 68 XXII. HOOFDD. Van INDie. g2 XXIII. HOOFDD. Van Chi- HA' 161 XXIV. HOOFDD; VanjAPAH en anaéice nabuurige elanden iCr, XXV. HOOFDD. Van Afzl ka; en i. Van Egypten. iqo XXVI. HOOFDD. Van Bar. ' barye. XXVII. HOOFDD. Van Sa*. . M of de Woktbihe Van Bas.  DERDE DEEL. 58$ Bladz. Barbarye , beneevens de Canarische-Eilanden, 233 XXVIII. HOOFDD, Van Gutkea, dte Groene Kaapsche Euandfn »nz. 245 XXIX. HOOFDD. Van Nigritia.. 37c XXX. HOOFDD. Van Nübif, Abyssïnie, en eenige nabuurige ftrceken. a"gS: XXXI. HOOFDD. Van Kaf. fraria; en eer ft' van deszelfs Noordoostlyk gedeelte, of gemengd kaffraria , dc vattende de kusten van'ANian en Zanguebar, midsgaders van de nabuurige eilanden Madagascar enz. 294 XXXII. HOOFDD. Van het noordlyk gedeelte van zuiver Kaffraria. 305 XXXIII. HOOFDD. Van CONGO, 3I3 B.b 1 XXXIV  $$o I N H OUD van 'r Bladz.- XXXIV. HOOFDD. Van zuiver Kaffraria's zuid cn zuidoostlyk gedeelte, 32$ XXXV. HOOFDD. Van A- mertka1 I. van noord-ame. rika; en wel voor eerft van de Landen, rondom Hudsons. Baay, geleegen. g-^ XXXVI. HOOFDD. Va» Ca. nada. 260 XaXVII. HOOFDD. Van Ni euw Schotland, of Aca« dia; beneevens de eilanden van Kaap Breton ; New foundland, of TeRREWEU» we enz. 276 XXXVIII. HOOFDD. Van de Vereenigde Staaten van Noord Amerika. 383 XXXIX. HOOFDD. Vaa Oost en West Florida;. Louisiana; en de nog wei aig bekende Wfüiyke en Nootig.  DERDE DEEL Bladz». Noordwestlvke Kusten vap Noord • A merika. 443 XL. HOOFDD. Van Mexico, of Nieuw Spanje, Californik; en Nieuw Mexico 459 XLI. HOOFDD. Van de WestIndische» en eenige andere Eilanden, tot Noord AmeRiKAi behoorende. ' 47S XLII..H0 3FDD. Van Zuid Amerika .. En eerft van Guiana. 488 XLIII. HOOFDD. Van Ter. ra Firma.. 503 XLiV. HOOFDD. Van. Peru. 510 XLV. HOOFDD. Van GfliLr en 'c land van Magel- LAAN. 521 XLVI. HOOFDD. VanPara* CUAY. 530 XLVII. HOOFDD Van het Land der Amazoonen, 540:- XL VUL.  r II N O U D van 't Bladaü. XLVIII. HOOFDD. Van Braziel en de Zuid Amerikaan» sche EiLANDEN. j^g- XLIX. HOOFDD. Vaadenos weinig bekende, of nieuw ontdekte Zludlanden jffo L. HOOFDD.. Van de Noord pools lan dek. jgj  Van dezelfde hand zyn nog te bekomen. Le Triomphe du Cbreti-en, traduit del' Anglois du Dr. Young, a la Haye, chez. 2V. van Daalen, 1767». Zedekund'ge Brieven, over het Geluk, 2 deelen, 8 Jlukjes, 'r Gra* venhage, by N. van Daalen, 1670» — i7;a- Grondbeginfelen van de AlgemeeneWeetenfchap der Schoonheid, Sa» Hieoftemming en Bevalligheid, 's Gravenhagen, by N. van Daalen^ 1770. Drie] Brieven aan den' Heer Mr. Hieronyinu* van Alphen, by ge" leegenheid jyner Theorie der fchoone Kunsten en Weeteafchap-.. pen. Te Utrecht by ie Weduwe $a vaa. Schoenhoven, 1780» In*  Ibftruaioas d'un Perc a fon Fils LX trecht, H. Spruit, 1774. Shapfodien, of 't leeven van Altamont 2 deelen , Te Utrecht , by j. ; van Schoonhoyen en Comp. 1778. MicHAEÜs, Q. DJ nieuwe Overzetting des Ouden Testamcnts s inet Aanmerkingen, voor OngeJeer» den, in 'c NeJerdukfch overgebragt, 8vo 8 (lukken, behelzende 't Bock Job, en dc 5 Boeken van Mozes 1776 ■— 1785. Kieuw Nederduitsch Speilebock TV -A. C. P. tweede ;Druk.. Te U. trecht, by de Weduwe J. van Schoon* hoven, i;8ó". Lofzangen in profa , voor Kinde. ren, uk het Engclfch, vertaald. Tt  Te Utrecht, by de Weduwe J. vanScf oonhoven, 1783. Algemeens Catechismus, voor de Nederlandfche Burger - jeugd, betreklyk tot den Godsdienst, de Zedeleer, de Huishoudelyke" belangen en de Staadkunde. Te Utrecht by de Weduwe J*. van Sehoon* hoven y I783. Onderwys voor Kinderen iae, 3 deelen,. Tweede Druk. Te Utrecht „ by de Weduwe J, van Shoonhoven „, 1786.. Mengelwerk (geteekend met het byfchrift Tendimus ad Cceleltem Patriam), inhoudende, onder anderen;. De Lente , eea gedicht, naar 't Hoogduitfch vanKLEisT — Wandelingen. dichtkundige besi1 i eg Eli ng en — Proeve over s' Menschen bestemmSnc , een ge-  Sichc de Daqom van Scino; m Cato, of Cefprek over den Ou. derdom, beiden, mar 't latyn van Cicero. — Gedagtèn over de VryheId , byzonder in Nederland — De Alpen, een gedicht vas den Heer van Halm. , u;c het hoogduitfch vertaald — Gedachten over het Sentimenteels van deezen tyd enz. — JS 8vo. 8fli;kje?, op best Mediaan fchryfpapier, gedrukt. Te Utrecht, by de We. duwej. van Schoonhoven 177? Ï7«6.  w