HANDBOEK
DER
VADERLANDSCHE
HISTORIE.



OP DE
TYÏ.ÉLPLA A T.
Zie, in dit Tafereel, hoe 't ryke nederland ^oor 't Alziend oog beftraald, haar' hegten Zetel plant Naast gons vaucht, die, met recht, dcSteun eens Lands
Engulde vryheid in Regeering en Geweeten; Terwyl Standvaste moéd, de pesten van den Staat Geloofsdwang en cEwELr), in ysren keetens flaat< HetScMproer, in de hand der Vryheid vast geklonken im * -t /ermogen afiTdorf Zeevaart ons gefchonken. t Gezicht paalt aan den bron van deczen overvloc I Aan Zege op Zege, vaak betaald met dierbaar bloed ' Van NeêrJands Zoonen, die voor Kerk en Vryheid ÏHerven En by den Nazaat eene 'onftêrflyke eer verwierven • Zy ftaufden daor hun moed het digtbewoond gebied W.ens febets men op den trap des throons ontrollen ziet.
t y/> befchoiwt zig zeiv', en kent bet.aklig he len Hy ziet zyn Vleuglen met een duistre rouwverw kleeden • Wat meldt dit teken ons ? Het droevig krygsgevveld , Waar onder 't veege land te dearlyk ligt --bekneld:' Men ziet de k u ns t e n in een' dujfren hoek verfchcoven, Maar vlugge faam wil tog een beter tyd beloven, Als men na langen ftryd.dat dierbaar uur beleeft Waar toe de gryze Tyd nog blanke pennen heeft •
^ MlprSên.WA"KSCHILD met grootf<*« Wanneer de Vr*eed,,Zon zyn Zinfpreuk zal beftraalen. Bid, Neerland, om dit heil; en wagt dit wenschlyk lot Van dEeuwgen v s e e d £ v 0fis t , van uwen fterken
A. FOKKE Simowsï.









HANDBOEK
,!-fW D E R
VADERLANDSCHE
HISTORIE,
VERVATTENDE IN EENE ZAAKELYKE EN TEVENS BEKNOPTE ORDE, ALLE DE VOORNAAMSTE GEBEURTENIS. SENj DIEjVAN DEN AANBEGINNE DES LANDS, TÜT HEDEN TOE IN ONS
VADERLAND
ZYN VOORGEVALLEN.
MET KUNSTPLAAT EN.
1 e TTW'Isl erdam, T>y AREND F O K K E , Sxmonsz. MDCQLXXXIII.






VOORBERICHT.
ffi^y geeven den Nederland/dien Leezer hier weder eene beknopte vaderlandsche historie in handen. Schoon men een menigte van deeze foort binnen weinig tyds heeft zien ten voorfchyn komen, waagen wy het nogthans met deeze derzeher getal te vermeerderen } als zynde geheel nieuw in zyn foort , en op eene wyze behandeld , die het geheugen , waarop het in de beoeffening der Historie-Kennis voornamentlyk aarikomt, niet weinig onderfleunt. Wy hebben, om dit oogmerk te beeter te bereiken, de gantfche Gefchiedenis in kleine tydvakken, die elke eenige voornaams bedryven behelzen , doorgaans verdeeld: en vangen aan met de allervroegfte gebeurtenisfen , die wy tot op deezen dag vervolgen, zo dat 'er tot heden geen com* 3 Plee-



V O O R B E R I C II T.
pleetcr Handboek der Vade.rlandfche Historie bekend is. Be jaar- en dagtallen der aanmerkelykfte gevallen , hebben wy, waar zulks-nodig geoordeeld werd, overal op den kant , en in den Text zeiven , 'er by gevoegd : en alles met naauwkeurige kanttekeningen voorzien , die eene Chronykop haar zeiven uitmaaken, en mede kunnen dienen, om al wat men nazien wil, des te fpoediger te kunnen aantreffen. Het nuttig gebruik van dit Werkje zal elk Leezer, hoopen wy, zonder eenige moeite, by den eer/ten opjlag, ondervinden. Voorts zyn 'er eenige Prentverbeeldingen bygevoegd, die in een Werkje van deezen aart vol/trekt onontbeerlyk zyn. Daar het nogthans in deezen tyd eenigzins moeijelyk valt, om Juffen van dien fmaak voor eiken Leezer behaaglyk te maaken , om de heerfchende partyzugt, die maar al te diepe wortelen in den boezem van ons lieve Vaderland gefihoten heeft ] zo agten
wy



VOORBERICHT.
het noodzaakelyk eiken Leezer te onderrigten, wy niets te boek gefield hebben, dan het i de /tempel der zuivre waarheid draagt, en zelfs op de alleronzydigfte wyze, eene wyze, den verfchuldigden eerbied aan 's Lands HooMagten en byzondere Overheden van ons ert; hoopende dat onze Leezers met .die le geest van eerbied en onpartydigheid deeze leren zullen inzien , en tot hun nut gebrui-
DE UITGEEVER.
AAN-



V O O R B E RI C H T.
pleeter Handboek der Vadë.rlandfche Histc lekend is. De jaar- en dagtallen der aann kelykfie gevallen , hebben wy, waar zulks no geoordeeld werd, overal op den kant , en in Tcxt zeiven , 'er by gevoegd : en alles naauwkeurige kanttekeningen voorzien , die Chronykop haar zeiven uitmaaken, en mede kur dienen, om al wat men nazien wil, des te J diger te kunnen aantreffen. Het nuttig geh van dit Werkje zal elk Leezer, hoopen wy, der eenige moeite, by den eer/ten opjlag, om vinden. Voorts zyn 'er eenige Prentverbeeldi? bygevoegd, die in een Werkje van deezen volftrekt onontbeerlyk zyn. Daar het nog tl. in deezen tyd eenigzins moeijclyk valt, om j fen van dien /maak voor eiken Leezer behaa> te maaken , om de heerjehenie partyzugt, maar al te diepe wortelen in den boezem ons lieve Vaderland gefihoten heeft, zo A



V O O R BERICHT.
wy het noodzaakelyk eiken Lazer te onderrïgten, dat wy niets te boek gefield hebben, dan het geen de /tempel der zuivre waarheid draagt, en dit zelfs op de aUeronzydigfte wyze, eene wyze, die den verfchuldigden eerbied aan 's Lands Hooge Magten en byzondere Overheden van ons vordert; hoopende dat onze Leezers met .die zelfde geest van eerbied en onpartydigheid deeze Letteren zullen inzien , en tot hun nut gebruiken.
DE ITITGEEVER.
AAN-



AAN WY ZING
toe het plaatfen der Plaaten.
De Tytelprent tegen over de Uitlegging derzelve» Landkaart van Oud Nederland. Pag. i
Afbeelding der Graaven van Ilollahcl. . 15
Prinfen yan Oranje. . . 52
Ongcmeene Watervloed, den i4den Noverabcr
I77J 5?
Het Schip van Cap. Meijer te Mogador opgebragt,
den 13 Augj' 1776. . ■ 99.
Een Engelfche Paketboot dooreen Americaanfchen Kaaper genomen, den2Mey 1777- • 100
Brand in het Schip Kenmcrland,den2j Augustus, 1778. . ... 104
Het fpringen van het Schip Alphen, den 25 Aug„ 1778. , • I lojf
Ontmoeting van den Schout by Nagt Byland, met den Commodore Fielding,den29 Dec. 1779. 108
Brand in de Waag te Amllerdam den .20 Mey i?8o. . 110
Ruïne van het Hotel van den Franfchen Ambasfadeur in 's Hage den'26 Maart 1782. . 124
HAND-









HANDBOEK
DER
VADERLANDSCHE
HISTORIE.
Oorfprong der Batavieren.
oorfprong der Batavieren, die de JL/ eerfte bewooners van deeze landen geweest zyn, naast de Galliërs, is, gelyk die van alle oude ryken en llaaten, met eene duistere nevel van twyffeling bedekt,- zo veel nogthans verzeekert men, dat dezelve reeds omtrent honderd jaaren vóór de geboorte van den Zaligmaaker bekend waren, en dat te dier tyde, een volk, Katten of Batten genoemd, aandenJS^er, (in'tlatyn^radrand) in Hesfenland, woonende, en, met hunne nabuuren, om een huisfelyk verfchil in oorlog geraakt zynde, door denzelveii uk hunne wooningen verdreeven wierden, en zig, in een eiland, gelegen tusfchen twee armen van den Rbyn, ter nederzetteden, het welk feedert door hen Batavie, ('&atauUH' goede grond) genoemd wierd, welke A al*
Oorfprong is onbekend.
Waren reeds zeer vroeg bekend.
Komen naar der mees ten meening uit de Kac« ten voort.



Een onbe-
fchaafa Volk.
Hun Deugden.
Vocdfel. FlapGeest.
Re-
( * )
aloude naam thans nog in die der Betuwe leevcn blyft.
Levenswyze der Batavieren.
Deeze eerde Inwóoriërs' waren onbefchaafd en hebben den Rpmeinen veelal hunne bcfchaafde zeden te danken , cdog in hunne onbefchaafdheid zelfs, blonken groote deugden van het hart uit, als was Getrouwheid, Openhartigheid en Kuischheid. Hunne Godsdienst, was, fchoon uit Heidcnfche dwaalingen faamengefteid, nochthans in verre na zo wreed en bloeddorflig niet, als die hunner nabuuren deGermaanen, Britten en Friefen. Voor 't overige, hun vocdfel was fober cn hunne levenswyze in 't algemeen eenvoudig, het welke tot delighaamsfterkte, gezondheid en vrachtbaarheid van een volk niet weinig toebrengt cn ïaamenliep om een itrydbaar volk uit hen te doen voortkomen.Wat voor't overige hunnen geest betreft, zy deelden daaromtrent in het lot van andere onbefchaafde volkeren, fchoon de zaaden van kunst toch reeds onder hen opkwamen, want men leest dat ze zangers, Barden genoemd, medevoerden , die de grootedaadenhunner Helden,in den Oorlog of op de Jagt verrigt j den volke voorzongen; de oude Teüthpnifche Taal, die thans deels verlooren geraakt, deels met verfcheidene taaien vermengd is, was de Landtaal deezer Natie. •



,( 3 )
Regeringsvorm der Batavieren.
Zig hier te lande eindelyk in rust gezeten vindende , koozen zy den waerdigftcn onder hen tot Beftierder des Lands uit, hem in dit zyn ampt, nog honderd mannen, dien ze Verzenéts (Comités) noemden, toevoegende; zyn bevelen waren nogthans van geen kracht, zo het volk, uit het welk de Verzellers waarfchynelyk genoomen waren, dien niet goedkeurden: in diervoegen vormden zy reeds van ouds een Vorst- en volksregering , QAriflodemocratie) gclyk die der Repubiicq thans nog genoemd mag worden, Wanneer zy ten ftryde togen, wierd het opperbevel des Hc'irs , aan een hunner voornaamften door de Comités toebetrouwd, en zulk een wierd.als dan Heirtochtenaar, Heiraanvoerder , genoemd , edog deeze waardigheid duurde ten langften een jaar, na 'c welke ze van perfoon. verwisfelde, Ook hield men jaarlyks Landdagen , op welke ieder gehucht, zynen voornaamften zond, om deszelfs belangens ter vergaderinge in te brengen en zo met goede raad en onderlinge hulp den lande te helpen bellieren.
Eerfte Oorlog der Batavieren met de Romeinen.
Het Batavisch volk, allengs, door hunne noeste en yverige levenswyze, in getal en magt aanwasfehende, ftak welhaast dentroticltëh en oorlogzugtigen Romein in de oogen. cajusjulius de eerfte der cmA a BARS,
Hun Ëe*
ftierders en deszelfs Verzellers.
Heirtochtenaar.
Landdagen.
Der Batavieren aanwaschdoor de Romeinen benyd.
CESAfi tast



hen met de wapenen aan.
voordeelig verbond.
De Batavierenonderftejnen de Romeinen tegehs de
Britten.
Sneven en andere volken.
Als ook tegen ARMI-
NIUS.
Worden cn hunne trouw
. ( 4 )•
sars, taste de Batavieren met zyn Krygsraagt, die reeds verfcheide Landfchappen aan het Roomfche ryk gehegt had , mede aan, en zy moesten zig ook aan zyn alverwinnende wapenen onderwerpen, nogthans hunne edele aart veroorzaakte dat de Romeinen een verbond met hen flooten, uit kragte van het welke , zy , min als overwonne volken gehandeld, dan wel als Vrienden en Broeders des Roomfchen Ryks door hen bemind wierden.
Krygsverrigtingen der Batavieren ten voordeelevan hunne Bondgenooten, de Romeinen.
Hunne belangens nu, met die der Romeinen vereenigd zyndc, hebben zy niet weinig tot de veroveringen deezer ftrydbaare Natie toegedaan, door hunne hulp wierden de Britten onder Romeinfche contributie gefield, waarom tacitus hun ook den tytel van Temmers van Brittannie geeft, zy hebben aan caesar, zyncn vyand pompejus, als in handen geleverd; met hunne hulp hebben de Romeinen , de Sneven, Uzipeten, §ikambren , Friefen cn Kaüchen, al nabuuren der Batavieren, onder hunne gehoorzaamheid gebragt en niet weinig den Romeinen, in den oorlog, die zy tegen de Germaanen onder a r m i n i u s voerden, van dienst geweest; deeze goede verilandhouding der Batavieren met de Romeinen duurde nog al eenige tyd, want de opvolgers van julius, als waren augustus, tiberius en caligula waren hen
zeer



C 5 )
zeer genegen, waarom zeookgeene andere Natie tot eigen Lyffchutbenden gebruikten,, dan die der Batavieren.
Onmin met de Romeinen.
■ Deeze goede overeenftemming, nam nogthans zo dra galba ten Keizer verkooren was een fpoedig einde, alzo deszelfs ftrenge regeering den Batavieren geweldig verdroot, wyl zy voorzagen dat men hen in hunne vryheid benadeelen wilde. Van welke pooging geen verwerpelyk voorteeken was, het onthalzen van een hunner edelen, door last der Romeinen, deeze wierd julius paulus genoemd, by was uit Koninglyk Batavisch bloed, en een broeder van den beroemden claudius civilis, die naderhand Keizer vitellius tegen otto • aanmerkelyke dienften beweezen heeft , maar vervolgens wederom kwalyk gehandeld wordende, met eenige voornaame Batavieren die hy des nachts in een geheiligd bosch ter maaltyd onthaalde, een verbond tegen de Romeinen fmeedde en hen vervolgens openlyk den oorlog aandeed.
Hernieuwd Virbond.
De Krygsmagt der Romeinen was nu hier en daar verlpreid,deeze gelegenheid liet de fchrandcre Batavier niet verlooren gaan. 't Was hun onmogelyk civilis wapenen te ftuiten. Hy deed groote voortgangen en verwierf den edelen Ty^el van Herfteller der vryheid;
A 3 edog
door de Romeinen zeer bemind.
o a l n a"s ftr engheid
jui.iuspau.
lus worde onthoofd
civi lis
wreekt zyn
Broedeis
dood.
Gelegenheid to. wraak
voor
civilts.



Het gel ik loopt riem tegen.
Hy hernieuwt het verbond.
Ao. CUR.
300.
De Franken vallen in Batavië. A. 253-
Dat hen door probus vergeefs betwistwordt
verbreken hun verdrag,andermaal Ao.28?.
C 6 ;
edog ds kans keerde welhaast, zo rasch de Romeinen zig een weinig herftcld hadden, ten nadeele van civilis,en hy vond zig genoodzaakt het aanbod van vrcodc, dat de Romeinen hem door hunnen Hoofdman cerialis lieten doen, aan te neemen, hy vernieuwde'dan met hun het oude vriend- • fchaps verbond en men kwam voorts wederzyds met eikanderen overeen, in de voorwaardens van eenen beftendigeu vreede.
Nieuwe onrust der Batavieren.
Na dit hernieuwd verbond, hebben de Batavieren meer dan tweehonderd jaaren met de Romeinen in Bondgenoot- en vriendfchap geleeft, maar, hoe onbeftendig te dier tyde de bezittingen der volkeren waren, kan men leeren uit het geen in denjaare 253 voorviel, wanneer de Franken, een Duit-, fche Natie, zig van Batavië meester maak. ten, welke bezitting hen wel door Keizer probus en de Batavieren betwist wierd, maar vergeefs , zo dat' de Batavieren genoodzaakt wierden zig met hen te verdragen. Zy wierden dan mede bondgenooten der Romeinen, maar welhaast verbraken zy dit nieuwe verdrag , cn verwekten weder zo veele moeiten, dat Keizer maximiaan genoodzaakt was ben met geweid te beteugelen; na 't welke zy andermaal tot een verbond kwamen, dat door hen niet beter dan het eerfte gehouden wierd, daar zy hunne wapenen met die des muitelings Karaufius, Landvoogd van Gallië verecnigden,
waar-



( 7 )
waarom zy Ao. 287 door Keizer constantinuschlorus aangevallen zynde, eindelyk door hem te ondergebragt zyn, tcrwyl hun Land tot een Romeinsch wingewest gemaakt wierd.
De Frmksn vallen andermaal in Batavië.
Het wreevlig Frankisch volk, kon , hoe veel wederftand het ook gevonden had, toch geen rust houden, want weinig jaaren na hunne betemming,flondenzy weeder op, trokken den Rhynftroom over en vielen iö Gailië , waar zy, niet zeer gefchikt huis hielden. Maar wierden hier alweder door
CONSTANTINüS DE GROOTE de ZOOn
van chlorus, zeer onzacht ontfangen, en byna geheel vernield, nogthans hervatteden zy deezen tocht na de dood van deezen hunnen laatften bedwinger opnieuw, en maakten weder vreede met zynen zoon konstans, dien zy ook< weder, als tot den oorlog gebooren, welhaast verbraken, en zig met de Alemaanen en Saxers verbonden hebbende, begonnen zy op nieuw te plunderen en het Land aan de overzyde des Rhyns te verwoesten, waarna zy met grooten roof wedfcr tot hunnent keerden. •
Opftand der Saliërs.
k 0 n s t a nt 1 n u. s te dier tyde den Roomfchen zetel bekleedende, zond zynen Neef ju li aan, die naderhand Keizer geworden en onder den naam van den Afvalligen,
A 4 ge-
Worden door chlorus geheeigetemdA. 287.
De Franken kunnen geen rust houden.
Vallen ? n Gailië.
dog worden geftuit.
Woeden andermaal, maar maaken vrede.
Die zy weder vérbi eeken en grootciii buit aan den oever des Rhyns behaalen.
Jbuaan trekt den Franken tagen
y ■



en verflaat hen.
De Saliers verwekken een opftand.
Maar worden door
TULIAAN
bedwongen Ao. 358.
DeQuaden trachten in Batavië te vallen. .
De Saliërs ( weêiftaan , tien te
yergeeffch. * h
Z
( « 0
genoeg bekend is, den Franken tegen; welke ftrydbaare Veldheer welhaast met hulpe der Batavieren, hun geheele Heir verfloeg en hen voorts tot' gehoorzaamheid bragt. Naamvlyks was deeze twist gedempt of een ander gedeelte der Franken , ftond tegen hen op: de Saliërs namentlyk, welke hunne oude woonplaatfen langs de Rivier de Sala (nu de Ysfef) verhaten hebbende, zig mede- m Batavië hadden neder gezet. Maar zy wierden welhaast door juli aan in den jaare 358 onder het juk der Romeinen gebragt, waarna hy ook de Chamaven overwon en dus de Oorlogsfakkel in deeze landen uicbluschte.
De Quaiïen vallen in -Batavië.
Weinig tyds hier na wierden de Ouaaden , een gedeelte des volks van deezen ïaam, dat langs den Donauw woonde, door ïunne broederen uit hunne woonplaatfen /erdreven, en wilden al mede naar deeze anden afzakken , dog de Franken en oaiërs,wier land zy moesten doortrekken, beettedenhen dit, vreezende door hen deezen loortocht toe te.ftaan, de Ronjfinen, die zy tu naar de oogen zagen, te beledigen, hunne irederfland was nochthans vruchteloos de luaden wisten middel te vinden om langs len Rhyn aan de Batavifche oevers te lanen en hunne wraakzucht aan de have en ezittingen der Saliërs te koelen, die door en uit hun land verdreven zynde, p-cnoodlakt waren op het grondgebied der°Romei-



( 9 )
nen te vluchten, waar zy een veilige fchuilplaats vonden.
Vireeniging dér Quaden en Batavieren.
De dappere juli aan moest hen weder met geweld afkeeren, maar kon geen gelegenheid vinden om met de Quaden, in een openbaar gevegt te gcraaken, wyl ze zig des daags in de Bosfchen nestelden en alleen des nachts op rooven en branden uitgingen, van welke kwaade wyze van Krygsoeffening ze ook waarfchynelyk den naam van Quaden, by hunne vyanden, zullen verkreegen hebben, ju liaan zou hen misfchien nimmer bedwongen hebben zo hem geen list ware ingevallen. Onder de Franken was een onvertzaagd Rover Charietto genoemd, welke zig aanbood, om, terwyl de Quaden in 't veld waren by nacht hunne legerplaatfen te overvallen, welk voorneemen hy met • hulp van een bende Saliërs, die naar wraak j brandden , zo gelukkig ten uitvoer bragt, < dat de Quaden hunne wooningen uitge- : roeidziende,zig aan julia an moesten onderwerpen,die,dit volk omhunnen oorlogzuch- ' tigen aart beminnende, hen met de Saliërs en I Batavieren verzoende, en ze, onder zyne ' bende vermengende, altemaalden naam van f Batavieren deed aannccmen. cl
k
Aamvasch der Franken en verlies van den naam Batavieren.
De Romeinen bleeven nogthans, hoe zeer ^ ze zig ook door dit laatfte verbond verze- 3 A 5 kerd
juliaam' trekt den Quaden tegen.
Krygslfst van Chari' 'Mo.
3e Qua* jen onderwerpen
'n worden iet de Sa'ers onder eüitavi:he benen ge doen.
o. Ca. 57-



De Franken (laan weder op.
' Verfcheiden vreemde volken overftroomen het land.
endoen der Batavieren naam verdwynen.
De Frimlen groeijen eindelyk in magt aan.
Wending
dergefchie-
denis.
Overftap tocdeFranlufchegefchiedenis.
Van
C 10 )
kerd hielden, niet lang in rust. De Franken ftaaken het hoofd welhaast weder op en gaven hen op nieuw bezigheid in deeze landen. Maar Keizer v'alentiniaan betemde hunne muitzucht. Kort na deze opitand kwam 'er weder een vloed van Sneven, Herulen, Sclaven en Willen, deeze Landen als overftroomen, die zig mede onder de Inwooners des Jands vermengende, veroorzaakten dat de na;.m van Batavieren , wier gering overfchot vervolgens onder de Romeinfche legermacht overal verfpreid wierd geheel verloren geraakte. De Franken wiesfehen middelenvyl hier te lande, meer en meer in vermogen aan, hebbende hun Koning c Hit, der ijk de Saliërs en Friezen reeds onder zyn gehoorzaamheid gebragt.
Wmding der Gefchiedenis.
De Gefchiedenis onzes hands begint hier een nieuwe wending te neemen, de magt der Romeinen verminderde al langzaamerhand in deeze gewesten. maar van dit tydperk is ons niet dan enkele gisfing nagebleeven. Evenwel wierden deeze Landen aangezien als tot den Romeinfchen zetel behorende, wy zullen ondertusfehen genoodzaakt zyn, om het belang 't welk deeze onze landen in de Frankische gefchiedenis hebben tot dezelve een overftap ie doen , tot dat wy eindelyk onze Romeinfche in Duitfclie Keizeren veranderd, in den grootkn karel weder aantreffen.



Van clovis tot dagobert.
Ncêrlaag der Saxen.
De onderwerping der Saxen was van een korten duur , want zy verbonden zig welhaast met eenige Germaanen, tegen den eerften Franfchen christen Koning clovis die de grondlegger der Franfche Kroon geweest is, en te dier tyd ook meester deezer landen was, Zyn zoonen volgden hem in orde op denThroon, theoderik ontfing Oostfrankryk waar onder Gelderland en Holland mede begreepen waren, van deezen daalde de Heerfchappy op theodebert, theodebald en clotaris welke met de Saxers weder veel af te doen hadden. clotaris wierd in hetrykopgevolgd door sigÊbert zynen zoon en vervolgens door c h i l d e b e r t de II. Nu wilden zig de Saxers geheel aan alle Heerfchappy ontrukken en zig eindelyk onaf hangkelyk maaken', trekkende met een byëengeraapte Krygsmagt, tegen den toenmaaligen Koning van Oostfrankryk dagobert, al woedende, op,maar wierden door des Konings leger, onherflelbaar geflagen en geheel te onder gebragt.
S i ge bert.
Dagobert werdt door zynen zoon sige bert in het ryk opgevolgd, welke vorst zig alleen met het geestelyke bellier bemoeide, hatende de zorg JesRyks op zynen Hofmeester grimoalqj berusten, wiens beide zusters begga en geertruid hier
te
Nieuwe muiteryen der Saxen
tegen clovis
En tegen zyn zoonen.
Hunne laatfte poging toe onafbanglykhcid.
Word,;n geheel uitgeroeid.
Nalatig, heid van
siüed^tir.]



becga en
CEERTRUID
hier te land bekend.
Aanvang • van de be keer ing der Heidenen hier te lande.
Ao. 656.
SIGEBEET
fterft.
DAGORERT
wordt Ko- . ning.
Wordtver- < dreven. * t
t \
Weder r herfteld. *
c \
Ao. 674. "] 1
Wordt op }' dejacht Jl vennoord p
THEO- JH
DERircaan- n vanrt de 1 Regeering.
g d
C 12 ) ,
te lande als nog beroemd zyn, de eerfte als de Stichteresfe van de orde der Beggynen, en de andere door het ftichten eener Kapelle ter plaatfe die nog, naar haar den naam van Geertruidenberg voert. — Ten tydevan sigebert begon men, met ernst aan de bekeering der Heidenen te arbeiden en men zoude dit groote werk ook te dier tyde verre gebrast hebben, zo die vorst niet in den aanvang deezer bekeerings yver, in Jen jaare 656. overleeden ware.
dagobert II. en the o der ik".
Na hem, wierd zyn zoon d a g o b e r t II. >p denThroongeplaatst, maar door grimoild in ballingfchap gezonden, die zyn ei;en zoon childerik 11 op der Franken ;etel verhief, clovis, de oom des afgezeten Konings, trok zig deeze geweldenary der/yze aan, dat hy g r i m 0 a l d overviel, geangen nam en hem in de gevangenis door ebrek deed omkomen. Na verloop van enige jaren , wierel de verbannen vorst, ie zig nog in Ierland ophield, door toedoen an Bisfchop wilfried weder op den "hroon herfteld, in den jaare 674. edog hy ad niet lang genot van zyn waardigheid, wordende kort na zyn verheffing op de icht vermoord. Zyn zoon the odeik wierd onder opzigt van pepyn van erstal en zyn neef m art y n ten throoe geleid. pepyn verdedigde inzondereid de rechten van dezen jongen vorst teen deszelfs vyanden °en verwierf zig daarDor een groot aanzien.
Rad*



( 13 )
Radboud, Koning der Vriezen.
Midlervvyl was men niet onledig met de bekeering der Heidenen , inzonderheid by de Vriezen, maar met weinig vrugt. Alzo de, te dier tyd regeerende, Koning Radbod us, een faoest vorst en vyand der Christenen was, die zig ook reeds voorheen door eert opltand aan de heerfchappy der Franken had zoeken te onttrekken, maar door pepyn geflagen en tot een verdrag en cynsbaarheid gedwongen wierdr. Onder deezen dwingeland begon willebrord in Friesland te prediken en deed zig door Paus sergius tot Aartsbisfchop der Vriezen huldigen, maar radboud bleef even wederfpannig en begon zelf weder een opftand, die door pepyn andermaal gedempt wierd, by welke gelegenheid de Stad Utrecht in handen der Franken kwam die daar willebror d tot Bisfchop inwydden, waar na deeze Bisfchop nog verfcheide kerken en kloosters waaronder men de Domkerk mede telt gefticht heeft. Weinig tyd daarna ftonden de Friezen weder op, floegen het leger van ka rel martel, maar wierden toch op hunne beurt door hem geflagen en genoodzaakt een verdrag aan te gaan, waar by Radboud moest beloven met de zvnen de Christelyke Godsdienst te zullen aanvaarden , maar wanneer hy nu gereed was om van Bisfchop wolfran gedoopt te worden, en zelfs de voet reeds inode doopvonte geplaatst had , vroeg hy, waar de meeste zyner voorvaderen na hunnen dood wel gebleven mogten zyn , op
wei-
Men begint den Vriezen te bekeeren.
Charafter van hunnen Koning.
WILLEBRORD
komt in Vriesland.
Wordt bisfchop van Utrecht, fticht den Dom.
Ao. 7x5. DeVriezen Haan weder op.
Verdrag van RADBOUD.
Zal gedoopt worden.



Maar trekt dcnvoct te rug.
Aanroer ke'lyk zeggen van hem.
Zyn dood en oorfprong des naams Rabauw.
poppo , v Mg'zynen vader op
KARET, MARTEL
fterften wordt opgevolgddoor zynen
zoon PEPYN.
HONÏOCI-
ris predikt by de Friefen.
Wordt vermoord Ao. 754.
PEPYNitcrft
778.
C 14 )
welke vraag de Prelaat hem antvvoorde dat deeze zeekerlyic, als ongedoopten , verloo■rep gegaan waren; hy dit antwoord hoorende trok de voet weder uit de vonte en voerde den Bisfchop te gemoed dan wil ik liever by den grootftenhoop vaaren. Van dien tyd at weigerde hy zig te laaten doqpen en is als een Heiden, door den val van zyn paard
weinig tyd daarna overleden. Zyn
nagedachtenis is door de Franken by de Duitfchers overgebragt, die thans nog een woestcn en wildenknaap, cenRabauw noemen.
Van poppo, tot kauel de groote.
Rad bouds nagelaaten zoon en opvolger .poppo genoemd, ilond weder tegen den Franken op, maar wierd door k.uel martel in zyn eigen land aangetast, en verwonnen , \vaarby hy ook het leven verloor, ka rel volgde zynen vyand welhaast, naamlyk in 't jaar 741 waarin hy overleed, kalende het Ryk der Franken aan zyne twee zooncn karoloman cn pepyn, welken Jaatflen deeze Janden by deeling der vader-
lyke erffesis te beurt vielen, onder deszelfs r^geering trachtte men andermaal den Fricfen tot de Christelyke Godsdienst overte haaien en ten dien einde wierd Bisfchop bonifaciu.s met eenige gewapende manfchap naar dat land gezonden , maar deeze zyne bezending had voor hem een droevig einde, wordende hy tot doek dm in den jaare 754 door eenige Friefen overvalleneen wrceaclyk met veelen der zynen vermoord, p e f v n* in den jaare 778 overlceden zynde»









( 15 )
de, wierd het ryk onder zyn beide zoons verdeeld, waarvan, een genoemd kar el en naderhand kar el de groote, emdelyk het Ryk alleen magtig wierd, welke waarlyk groote man mede het geluk had de oproerige en ongcloovigc Fricfen geheel te bedwingen en hen in Christenen te hervormen ,verdryvendc hunnen Koning en doende tevens, met de Koninglyke magt, het Heidendom de Provincie van ' Friesland ontruimen , maar liet het volk toch den eernaam van vrye Friefm,diezy ten hedigen dage nog genieten, "behouden. Deeze vorst wierd ook nog Keizer der Romeinen en (lichtte te Nymeegen het gebouw het Valkenhof genoemd, fchonk deeze Stad ook veele wetten en privilegiën, die daar nog bewaard worden en ftierf in het jaar 814, laatcnde het Ryk aan zynen zoon Lodewyk over.
Oorfprong der Graaven.
dieder ik I.
Onder de Regeering van ka rel martel hadden deeze landen veel overlast geleden van de invallen en verwoestingen der Deenen en Noormannen: om deeze fchadens in 't vervolg voor te komen, befloten de Dsitfche en° Frankilche vorsten onderling om Graaven over Holland en Zeeland aan te Hellen , welke gelast zouden worden orr deeze landen tegen de invallen dier volker. te dekken, daar de bezittingen des Duirfchei: Ryks zo verre verfpreid waren dat men ze niet dan op deeze wyze konde behouden Di ede rik de zoon van een Friescl
Edel
CHARLtfMACNK
komt op den troon.
Temt de Friezen.
Sticht het Valkenhof te Nymegen.
En ft erft Ao. 814-
De Duitfche Vorsten {tellen Graaven aait.
en waarom
; DIEBERIE



I. Graaf van Holland en Zeeland. Ao. 863.
Sticht de Abdy van Egmond.
Sterft Ao. 905.
C 16 )
Edelman, Garolf genoemd, was de eerfte die door kar el tot deeze waardigheid verheeven wierd, en wel in 't jaar 863: van deezen Graaf diederik de le wordt niets zonderlings aangeteckend, dan alleen dat hy mede begiftigd wierd met het gebied over de Kerk van Egmond, waar hy een houte Kerk en Nonnen Klooster had doen ftichten . de tyd zyns overlydens weet men niet zeker', maarmenmeent dathy42 jaaren deeze landen beftierd heeft.
dirk de II.
Dirk II.
Opftafjd derFriefen
Door den Graaf gedempt.
Inval der Hunnen en Noormannen.
Bood des Graaven. Ao. 989. Onzeekerheid der Gefchiedenisfen deezes tyds.
Zyn zoon dirk de II. volgde hem in de Graaffelyke regeeririg op, naauwlyks het gebied m handen gekreegen hebbende, ftonden de Friefen tegen hem op, verbranden de Stad Alkmaar en het houte Klooster van Egmond, maar wierden toch door 's Graaven overmagt beteugeld, en de Kerk van Egmond weder door hem in fteen opgebouwd, Na dat deeze oproer geftild was, vond de Graaf weder op nieuw bezigheid tegen de Hunnen, die een inval in Friesland gedaan hadden, de Noormannen vielen te diertyde mede in Vriesland, maar wierden door balde r i c k Bisfchop van Utrecht daar weder uitgedreven en de dood des Graaven volgde kort hierna,naamlykin den jaare o8o.Nogthans al wat men van de twee eerfte Diedêrikken, zo wel van hun leven als fterftyd , geboekt vindt, is onzeker en aan veel tegenfpraak onderworpen.
Ar-



a r n o u t.
• Arno ut, zyn zoon en opvolger, was welhaast genoodzaakt zig weder tegen de rustelooze Friezen te wapenen, hy trok , na een groot leger faamgebragt te hebben, tegen hen op en geraakte flaags met hun in de vlakte Winkzlma.de, tusfchen Kolharn en Medenbiik, maar dit gevegt viel zeer ongelukkig voor hem uit, daar hy , na een groote neerlaag geleden te hebben , in perlbon op den vyanden willende indringen, door een pyl gewond wierd en zyn leven op deeze ongelukkige plaats laaten moest, in het jaar onzes Heeren 993 den 1 Oótobei*. Dirk de III. een kind van 12 jaaren , zynen zoon, volgde hem op onder voogdy zyner moeder luïgaardt, welke vrouw door behulp van haaren Broeder Keizer hendrik I. de Friezen eindelyk tot onderwerping bragt.
dirk de III.
AltSOUT
Slaat met de Vriezen by 't Dorp Winkel.
Wordt gewond.
En (terft 1 Oétob. 993-
Dirk de III. onder voogdy zyner Moeder.
OnderwerpingderVriezen.
Naauwlyks was des Graaven Moeder overleden , of de Friefen ondernamen weder een flap tot onafhanklykheid, zy weigerden den Jongen dirk, die men nu voor Graaf verklaard had , als zodanig te erkennen, maar men verdroeg eikanderen in den jaare 1005,waar door deeze oneenighceden voor een tyd geflild waren, welke rust nochthans welhaast door de Noormannen verbrooken wierdt, deezen vielen weder in het Land en verbranden de Stad Thiel, te B dier
dirk. de III.
Verdraagt zig met de Friezen. Ao. 1005/
De Noormannenverbranden Thiel,



C 18 )
De Graaf
raakt in twist met Bisfch.
ADELBOLD,
en waarom
Hy verzoent zig met hem.
Gaat naar Jeruzalem,
en fterft A. 1039.
DIRK IV.
De Keizerfchen verbrandenDordrecht. De Graaf wieekt zig op Nieuwmegen.
De Keizerfchen landen met een Vloot teVlaardingen.
De Graaf wordt in allezynEezit-
D1 r k de IV. volgde hem in het Graaffchap op. Onder deszelfs regecring zakten de Keizerfchen met een groote Vloot naar Dordrecht af, beftormende en verbrandende deeze Stad, dat hen door den Graaf van zyn kant ook weder met het verbranden des Kasteels te Nieuwmegen betaald gezet wierd. 't Volgende jaar vertoonden de Keizerfchen zig op nieuw met een vloot, en landen in Vlaardingen, waar zy door den Grave zo wel ontfangen wierden, dat de Kéizer hendrik III. die zelf het gebied over de vloot voerde, zig naauwlyks te Utrecht redden kon. Door deeze nederlaag der Keizerfchen verkreeg de Graaf alle zyn vcrlooren bezittingen weder, en het liet zig aanzien of hy nu zyn leven in rust voleinden
zou-
dier tyde een Koopftad. De Graaf geraakte ook nog in hevige twist en oorlog met adelbold Bisfchop van Utrecht, die een Vries van Geboorte zynde, de Vriezen tegen den Graave opgeftookt en de Stad Dordrecht gefticht hebbende, aldaar een Tol had doen vorderen, van de Koopwaaren die de Merwe op en neder voeren, waar door de Graaf zyn recht van jacht en visfehery betwist wierd, gelyk ook over het aanftellen van Bisfchop bavo tot Graat van Bodegraven : maar deeze verfchillen wierden gevonden en de Graaf deed een tocht naar Jeruzalem, leefde na zyn terug komst nog eenige tyd en ftierf in den jaare na Christ. 1039.
dirk de IV.



C 19)
2011de, maarhet volgend ongelukkig toeval tingenherkoste hem en rust en leeven. iteid.
Dood van Graaf dirk de II.
OpeenSteekfpelhetwelkteLuik zoudege■ houden worden, met veele Edelen en Duitfche Heeren en Ridders meede genodigd zynde, had hy aldaar het ongeluk van , tegen den Broeder des Aartsbisfchops van Keulen rennende , denzelven met de fpeer doodlyk te wonden, de andere Duitfche Ridders namen ditals een voorbedachte moord op, en vielen terftond op zyn byhebbende twee bastaard broederen aan, dien ze fpoedig afmaakten. De Graaf nam midlerwyl in 't heimelyk met veel verhaasting de vlucht cn begaf zi<* naar Dordrecht, waar hy, tot wraak over de moord aan zyn broederen gepleegt, alle de daar liggende Luikfche en keulfche Scheepen in den brand deed fteeken, deeze wraak ontftak de Bisfchoppen van Luik en Keulen nog des te meer; zy maakten met den Markgraaf van Brandenburg een verbond, trokken naar Dordrecht en namen deeze Stad door verraad in, edogde Graaf hield ondertusfchen in Dordrecht heimelvk verfTa
Gcrard van] Putten , welke hem en den zynen heimelyk binnen liet* wanneer hy de Bisfchoppen zyn vyanden met geweld naar buiten dreef, zo dat ze zig naauwlyks door de vlucht uit hun leevensgevaar redden konden, maar de Graaf ondervond welhaast dat de verraader nimmer flaapt, want des andeB % ren
De Graaf wordt op een fteekfpel genodigt.
Doorfteekt des Keulfcben Bisfchops Broeder.
Zyn Broederen worden hierom vermoord.
De Graaf vlucht.
Doet de Keulfche Scheepen te Dord in brand fteeken.
De Keulenaars bemagtigenDord.
Verftandhoudingvan den Graave, die hem binnen de Stad brengt en



de Bisfchoppenuit de Stad verdryfr. Wandelende tondom wordt hy verradeIjngs gefchootenen fterft Ao. 1048.
( 20 )
ren daags, zig vroeg in den morgen, langs de vesten vertreedende, wierd hy verraadelings uit een Huis met een vergifte Pyl in de°deye gewond, aan welke wonde hy ook den 17 Mey in den Jaare 1048, of 1049 in het 9 jaar zyner Regeering overleed, wordende zyn Lyk naar de Abdy van Egmond gevoerd en aldaar luifterryk begraven.
floris
I.
FLORIS I.
Bekomthet Land rondom U01 dreclat weder.
List van den Bisfchop van Utrecht.
die de Keizerin tegen den Graave in 't harnas jaapt Ao. Cnr. 1058.
Na de dood van dirk de II. wierd zyn Broeder Floris de I. Stadhouder van Kennemerland in zyn plaats ten Graaf verheven; fchoon de Bisfchoppen van Luik en Keulen na des Graven Diederiks dood, het Land rondom Dordrecht in bezit genoomen hadden , wierden zy 'er nogthans door den Graaf van Lotteringen welhaast weder van ontbloot, en't wierd aan den regten eigenaar Graave Floris, weder gegeeven; edog deszelfs Regering was, gelyk die zyner voorvaderen vol onrust, cn wel voornamentlyk door het onrechtvaardig geweld van
Bisfchop willem van utrecht , die
van de Moeder des Keizers hendrik IV. Brieven had weten te verkrygen , waardoor hy in 't bezit gefteld wierd van alle deszelfs door onrecht aangemaatigde goe-
1... Ann fï»M\r.a in f-unct-
deren, waarover ny iucl uui vjiaaw «.^w lag, en wat nog meer is, hy bewerkte zo veel by deeze Vorftinne dat zy 111 den Jaare 1058 een Heirvaart tegen den Graave ondernam en met de Keulfche en Luik.
lchs



C M )
fche Bisfchoppen en de Graaven van Brandenburg en Kuik enz. in deeze Landen viel. De dappere Graaf ftond nogthans niet zeer verzet over deeze overftrooming, in tegendeel was hy op middelen bedagt om hen dit geweld betaald te zetten, want hy deed overal waar de Vyanden moesten doortrekken, diepe kuilen Graaven die hy met aarde zoden en gras deed overdekken. Deeze list was van dat gewenscht gevolg, dat de meeste magt der vyandlyke Ruitery in deeze kuilen nederftortte, en voorts door dés Graaven volk gevangen of gedood wierd, zo dat hy een volkomen overwinning behaalde : Maar het lot vleide hem ïlegts om hem te bederven, want vier jaar laater, weder een overwinning op hen behaald heb¬
bende, en vermoeid door deeze veldflag, lag hy zig by het Dorp Neder Hemert onder een grooten olmboom met den zynen ter ruste , 't geen de Graaf van Kuik gemerkt hebbende den flaapenden Graaf overviel, en hem benevens veelen der zynen het leeven benam; maarde overgeblevene wreekten de dood van denGraave hunnen Heer welhaast,door die van zynen verrader, die daar ter plaatfe mede met den zynen fneuvelen moest. ; Dit voorval wordt op den jaere 1061 of iqói gefteld.
geertruid en robert de vries.
De Weduwe van den voorgedagten Graave , voerde thans het gebied over deeze landen , geduurende de onmondigheid van des Graaven zoon dirk V. en wierd ten B 3 Hu-
Des Graaven moed en Krygslist.
gewenscht gevolg derzelve.
FJy rust onder een Olmboom. De Graaf van Kuik ditbemerkt hebbende verflant hem en den zynen. Dat hem ook zyn leven kost. A. Chr. 1062.
De weduwe van Graaf floris 1 hertrouwt met
ROBBSt DE VRIES.



Die 'sLands rechten verdeedigt.
Bisfchop
WILLEM VAN UT-
kecht beoorloogthem alsook zyn Broeder die hy verflaat.
Zyn fchoonzuster beklaagt zig hier over by Keizer
HENDRIK
IV.
Die cobevaart
in hetLand zend. Door wien
HOBERTge-
flagen vord Ao. ic.71. Hy fterft Ao. 1081.
Gode-
VAART ïs
niet lang
C 22 )
Huwelyk aangezogt door een Vlaamsch Edelman genoemd robert de vries; die van zynen vader Graaf boudewyn van Vlaanderen, de Zeeuwfche Eilanden tot een gift ontfangen had, zy aanvaarde dit Huwelyks aanbod en robert verdeedigde de rechten des lands en van den jongen Graave met grooten moed. Veele vyanden vielen hem op den hals, onder welken de Bisfchop van Utrecht willem van gel re, geen der minst moeilykfte was, zyn Broeder had hem mede van het bezit der Zeeuwfche Eilanden zoeken te ontrooven, dat hem nogthans, door robert overwonnen zynde, het leeven koste. Dit ftak zyn Schoonzuster dermaate dat ze Keizer hendrik IV. tegen hem opruide, die daarop godevaart de bultenaar in deeze landen zond, om robert op allerhande wyzen te benadeelen , dat hem ook gelukte ,• want hy floeg roberts leger dicht by Leyden op eene onherftelbaare wyze, zo . dat deeze Held genoodzaakt was, met zyn Huisgezin , benevens de jonge Graaf, naar Vlaanderen te vluchten , dit gefchiede in den jaare 1071 tien jaren voor roberts fterfjaar dat 1081 invalt.
Godevaart de Bultenaar,
En , dirk de vi.
Godevaart van lotharingen zag zig,na het bezit des Graaffchaps overweldigd te hebben, niet lang meester van
het



C 23 )
hetzelve, want hy wierd, kort na zyn overwinning, door toedoen van den Graave robert, te Antwerpen, op 't heimelyk gemak doorftoken, inden jaare 1076. De Bisfchop, zyn medehelper, volgde hem nog het zelfde jaar, door welke fterfgevallen de Graaf diederik de V. de zoon van floris de I. door zynen Stiefvader eindelyk in het hem zo lang betwistte Graaffelyk bezit herfteld wierd , wordende het overblyfzel zyner vyanden by Ysfelmonde (welk Kasteel Bisfchop willem gefticht had en dat nu nog door zynen opvolger coenraad verdeedigd wierd) in eene Scheepsftryd verflagen. Het flot mede bemagtigd zynde ging de jonge Graaf met den Bisfchop een Vrede verdrag aan, en na zig vervolgens met othilde van sax en in den Echt begeeven te hebben , ftierf de Graaf in den Jaare 1091, laatende floris de II ten opvolger die, om zyn zwaarlyvigheid,de vette bygenoemd wierd. Hy was de eerfte die den naam van Graaf van Holland aannam, daar zyn voorgangers zig alleen Graaven noemen deeden.
• floris II, of de Vetie.
Deeze floris was een-vreedelievend \ maar baatzuchtig Vorst. Zyn leven bevat i dus juist geene groote Krygsdaaden. Het ' aanmerkelykfte voorval dat van hem geboekt < ftaat is deszelfs verfchil met een Friesch ' Edelman galama genoemd, in wiens bosch ) te Kriel, dat nu door de Zuiderzee verzwol 1 £ 4 gen i
Graaf maar wordtdoorftoken Ao. 1076. Bisfchop
WILLEM
fterft in 't zelfde jaar.
DIEDERIK
V. raakt in 't gerust bezit dezer landen. Slaat de aanhang des Bisfchops te Ys felrnonde.
Maakt een verdragiiret zyn vyandeu.
Trouwt. S.erft Ao. 1091.
'LORIS is
;en vrede-
ievend
/orst.
ïelehil an hem n de Ë lel-
ïau GALAIA.
io. 1099.



Die hem
willende
doorftee-
ken zeiven
gedood
wordt.
Inftelling der Kruisvaartenom deeze tyd door Paus urba-
Kus IIi
Dood des Graaven Ao. 1122.
r m)
gen is, hy eens jaagende, zeer kwaiyk opnam dat de eigenaar deszelfs op eenen tyd met hem 'er in jaagde, waarom hy galama, tot boete, drie honden deed ontneemcn. De Edelman over deeze onheuiche behandeling ten hoogften geraakt zynde, fprak 'er den Graave zeiven over aan, eiichende ichavergoeding, die hem geweigerd wierd, dit ontftak hem dermaate in toorn dat hy den Graave willende doorfteeken uit woede misftak, en hem alleen ligtelyk in den arm kwetfte, na 't welke hy en zyn byhebbend gezelfchap door des Graaven Edellieden en dienaaren welhaast omcingeld en gedood wierd. Ten tyde van deezen Graaf wierden de Kruisvaarten naar het Heilige Land, door Paus urbanus II, ingefteld, die daarin zyn voordeel buitengemeen beoogde, want wyl daardoor zyn geestelyk gebied ook in der ongeloovige Landen verbreid wierd, had hy ook geduurende het afweezen derChristen Vorsten, fchoone gelegenheid om zig uit hunne bezittingen te verryken. Graaf floris de II overleed A . 1122. na eene 31 jaarige Regeering.
dirk VI.
dirk de Zyn minderjaarige zoon dirk de VI. VI. onder- vvierd, onder 't opzicht van zyne Moeder
Voogdyzy- pexroNELLA VAN SAXEN teil Lands-
der fei°ro- heere verheeven. Zy was eene oorlogzuchnella. tige vrouw, en heeft tegen Keizer hendrik V, die haar leenroerig wilde maaken, eene heevige Kryg gevoerd, na wiens overlyden
haar



C 25O
haar Broeder lotharius den Keizerlyken zetel beklom. Dirk de VI. was naauwlyks meerderjaarig geworden of zyn jonger Broeder floris de zwarte, ftond tegen hem op, doende de Westfrifen en Kennemers muiten , maar hunne twist wierd welhaast door beider oom, Keizer lotharius, b5'gelegd. Een blyk van deezes Graven eenvoudigheid en de bygcloovigheid van deeze tyden levert het volgende voorval op: Met den Bisfchop van Utrecht herebert van bieren, in oorlog geraakt zynde, belegerde de Graaf de Bisfchoplyke Hoofdftad Utrecht, in den jaare 1138 en bragt dezelve derwyze in 't naauw dat die zig zeekerlyk aan hem zoude onderworpen hebben, zo niet de Bisfchop in deeze nood het vermoogen zyner kerkelyke magt gebruikt had, trekkende, gevolgd door een meenigte Geestelyken, met alle de Kerkcieraaden, in Procesjie ter Stad uit, naar des Graaven legerplaats en hem daar met de Kerkelyke ban Ceremonieel dreigende: dit had zo veel invloed op des Graven zwak gemoed, dat'hy het beleg terftond opbrak en den Bisfchop om vergiffenis fmeekte. Naderhand heeft hy nog met de Westfriefen in onmin geweest, maar zyn dood welke in den jaare 1157 voorviel, maakte een einde aan deezen twist.
floris de III.
Zyn oudfte zoon, floris de derde van dien naam, is hem in de regeering opgevolgd. Deeze Graaf was in alle zyne onderneeminB 5 ' gen
Wordt 1 meerde: jarig en twist met zynen Broeder.
Zyne Eenvoudigheidafgenomen uit zyn voorval met de Bisfchup van Utrecht Ao. 1138,
Die hem *
door bedreigingvandenBan Uir doet veriaaten.
Hy Oor-
loogt met de Vriezen en fterft Ao. 1157-
floris III.



Is een on-
gelukkig Graaf.
Geraakt in oorlog met de Vlamingen o velde Tol te Geervliet.
Wordt gevangen.
Maakt een
nadelige'
Vrede.
Tracht den aioedwil derFriezen te Alkmaar te wieken.
Mjjar word op nieuw geflagen. Trekt naar 't H. Land en fteifi te Antiochiën Ao. ii 90.
dirk VII. wordtdoor zyn Broeder beoorloogd.
en door de
Viaam-
fchen.
('26 )
gen ongelukkig. Kort na zyn verheffing geraakte hy in twist met de Vlamingers , om dat hy een tol te Geervliet had doen oprechten, zy vielen in het Land van Waas, plunderende en brandende aldaar op eene toomelooze wyze. De Graaf trok hen met eenig krygsvolk tegen, en het kwam tot een treffen, dat voor den Graave zo ongelukkig uitviel, dat hy zig door zyne vyanden gevangen zag, in welke gevangenis hy driejaarenkwynenmoest,wanneer hy zigeindelyk tot eene voor hem nadeelige Vrede met zyne vyanden, moest laaten overhaalcn. Terwyl de Graaf gevangen zat ,. hadden de Westfriezen Alkmaar afgebrand, welke moedwil de Graaf, na zyn ontflag, trachtte te wreeken, maar de Fortuin was hem hier weder tegen, wordende zyn gantfche macht door de Friefen op nieuw geflagen , naderhand in Ao. 1199. vergezelfchapte hy Keizer f reder ik I. in eene Kruistocht naar 't H. Land, waarhy, benevens de Keizer, zyn leven aflag, te Antiochiën, waar hy;ook begraven is.
dirk VII.
Dirk de VII. zyn zoon en opvolger,
geraakte met zynen Broeder willem in oorlog, die zig aan het hoofd der Friefen, die tegen den Graave opflonden , gevoegd hebbende, den Graave met geweld van Wapenen aantaste, terwyl b oude wyn, Graaf van Vlaanderen, in de Zeeuwfche Staaten viel. De Graaf trok den laatftcn, en deszelfs Gemalin,den cerstgenoemdcn Vyand tegen,
die



C 27 )
die zy by Alkmaar flag leverde en overwon, welke goede uitflag de Graaf mede op de Vlamingen behaalde, zo dat beide de Vyanden tot een verdrag genoodzaakt wierden, maar dit verdrag greep niet lang ftand,doende de Graaf zynen Broeder verraadelyk te uitrecht in hechtenis neemen, uit welke hy toch welhaast ontkwam, en zig met de dogter van den GelderfchenGraafoTTo in het Huwelyk verbonden hebbende, zynen Broeder eerlang dwong een Vredeverdrag met hem te fluiten, van welk verdrag de Graaf welhaast de vruchten zag, daarhymet den Bisfchop van Utrecht en Hertog van Lotharingen in Oorlog geraakt zynde, door zynen Broeder kragtdadig onderfteund wierd, want deeze nam zelfs des Hertogs Broeder gevangen , dan deezen viel den terug trekkenden Hollanderen weder dermate op het lyf, dat hy hen al den buit weder ontnam en den Graaf zeiven gevangen kreeg; die door deeze Neerlaag genoodzaakt was eene nadeelige vreede met zynevyanden te fluiten, onder welke mede begreepen was, dat het oud-
ue aeei van Holland, waar onder de Stad Dordrecht behoordt een leen van Braband zyn zoude, 't welk het ook omtrent 80 jaaren gebleeven is. Kort hier na, naamlyk in 1203, eindigde deeze Graaf zyn onrustig leven , niet zonder vermoeden van door zyne vrouw vergeven te zyn.
Verdraagt zig met zyn Broeder, inaar doet hem gevangen zetten.
En verdraagt zig weder met hem, geraakt in oorlog met den Bisfch. van Utr.
Sluit eene nadeelige vrede en fterft; niet zonder vermoedenvan vergif. Ao. 1203.
Ada.
1



( ^8 )
ADA.
Trouwt met den Gra*ave van loon.
Onlusten uit dit Huwelyk ontftaan.
De Graaf van Loon bergt Vrouwe ada in den Burg.
Waaruit zy door dé Kennemersnaar 't huis Teylingen gevoerd wordt en vervolgens naar Texel.
De Graaf van Loon bevredigt zig met zynen vyand.
ada.
Aleid, de weduwe van den overleden Graaf, was voort bedagt om haare dogter ada, zelfs nog voor de uitvaart van haaren Gemaal, uit te huwen, om een befchermer van haare heerschzugt in haare belangens te trekken. Lodewyk, Graaf van Loon , wierd haar fchoonzoon en wel zeer tegen den zin der Adel en zonder toeftemming der Staaten. Dit voorval lag den grond tot eene reeks van onheilen , welke de ongelukkige ada overftelpten. Haar oom willem, uit Zeeland gekomen zynde, wierd door de Edelen tot Graaf gehuldigd, endeed zyn bestom ada benevens haare Moeder en Gemaal in zyn magt te krygen. Middelerwyl plaatfte de Graaf van Loon zyne Gemaalin op den Burg te Leyden, die door zyn Krygsvolk bezet was, en trok willem tegen, maar de Kennerners de Burg belegerd hebbende, vervoerden ada naar het Huis te Teylingen, van waar ze, op 't bevel van haaren overwinnaar, naar Texel vervoerd wierd, uit welke gevangenis zy trachtte te ontkomen, waarom willem het bclluit nam om haar naar Engeland te doen overgaan , dat hem den haat van alle de Edelen op den hals haalde en niet volvoerd wierd. Inmiddels wierd hy niet weinig door den Graaf van Loon gekweld , waarby nog een verfchil kwam dat hy met den Bisfchop vahUtrecht gekreegenhad,dit alles dwong hem een verbond van bevrediging met den Graave van Loon
te



( *9 )
te fluiten, wordende vrouwe a d a in haar ballingfchap te Texel ziek cn o verleed Ao. 1218.
willem de I.
W1 ll em de eerfte van dien naam ,"zag zig nu in vrede in het bezit des Graaffchaps en deed eene Kruistocht naar Egipte, waar hy in 1219, de fterke Haven van Damiaten veroverde, door middel van zaagen aan het ondereinde der Schepen uit te vinden, waarmede men den Yzere Keetenen die de Haven flooten van een zeilde: edog verfcheide nieuwe Schryvers houden dit voorval voor een verdichtfel , zeggende ; dat de Kruisvaarders op hunne Scheepen houte torensgewyze Stormgevaartens opgericht hadden , waarmede zy de Vestingtoorens van Damiate beklommen, en den Turken aldus dwongen, de Keten die hunne haven gefloten hield te openen. — Na zyne terugkomst in het Vaderland overleed hy, niet lange den lof dier zeegepraal genietende, in den Jaare 1223. na eene regeering, als men die van Vrouwe Ada, die 'er tusfchen valt,niet . mede rekent, van i9jaarcn.
willem Ié
Doet een Kruistocht; naar Egipte.
Het middel dat men hem toefclvyH om Damiate te winnen.
Dog |waarfchynlykerby de nieuwe Schryvers.
Keert j we-; der terug naar het Vaderland en derft A. 1*23.
floris IV.
Zyn zoon floris IV. volgde hem in florisIV. het Graaffchap' op, deeze nog naauw- Geraakt lyk de ouderdom van twaalf jaaren bereikt voogdy hebbende, wierd tot zyne meerderjaarigheid vanzyn onder de voogdy van zynen oom gerard oomoEgefteld, zyn regeering is voorts niet zeer RARB-
aan-



C 3° )
Zyn Regering is niet zeer aanmerklyk.
Trekt tegen de Breemers
Zyn bekwaamheidin 't Tournooyen.Wordt door Clermont op
een Steekfpel
genood. En door hem doorftoken.Wraak over deeze moord genomen. Ao. 1234.
WILLEM II
Aanvaart het Graaf.fe/yk ge bied.
Wordt Rcomfch Koning.
aanmerkelyk geweest, hy toog in Heirvaarc tegen de Stadingen of Breemers, die tegen Paus GREGORrus de IX. opgeftaan waren welken hy overwon. Hy was uitmuntend in' de Steekfpelen bedreven, welke kundigheid hem ook het leven kostte, want door den Graave van Clermont te Korbie op een Steekfpel genodigd zynde, verliefde de Gravin op
UWiU" «"uuiug vu zwier, 01e uittermaten roemende, dat door haaren man als een hoon hem aangedaan, wierd opgenomen. Hyftee<* verbitterd te Paard, rende op den Graave aan en doorftak hem, eer hy zig tot tegenweer of ontwyking kon bereiden.. Edog de onfchuldige Graaf ftierf nogthans niet ongewroken, want een zyner neeven, de Graaf Diederik van Kleef zettede deDuitfche Ridders, die met den Grave waren, aan, om dien hoon te-wrceken,die ook op den Graaf van Clermont aanvielen en hem, benevens verfcheide Franfche Edellieden doorftaken. Dit bloedt moordfpel viel voor op den 18 July van den jare 1234. De Graaf wierd in de Abtdy van Rhynsburg begraven.
willem de II.
Zyn zoon willem de II. een Kind van ójaaren, aanvaarde, onder voogdy van Bisfchop otto de II. van Utrecht, het gebied als Graaf, na zyns Vaders ongelukkige dood, hy regeerde.in den aanvang zyns beftiers zeer vreedzaam en naauwlyks twintig jaaren oud geworden zvnde , wierd hy door de ftendën des Duitfchen Ryks tot Roomsen Koning verkooren , maar kon de
door



C 31 )
door de menigte van tegenftreevers die zig tegen hem opwierpen, niet tot de bezitting des ryks geraaken. Hy trouwde vervolgens met Elizabeth dogter van den Her- Trouwt tog van Brunswyk met welke hy byna op de en zyn Bruiloftsnacht, door Brand, in het vorstlyk Pa- dreiee"(1 leisontftaan,omgekomen zoude hebben. Hy °eBrui-°P geraakte met de Gravinne van Vlaanderen, loftsnscht.
ZWARTE MARGRIET, in OOrlog , in Welke hy Hy geraakt
triumpheerde en haar tot Vrede noodzaak- in oorlog te. Kort daarop vertrok hy naar Duitsch- "iet Zwarland, maar wierd welhaast naar deeze lan- 'vSe™ den terug geroepen ter bemiddeling van ren. een gefchil, over den Bisfchoplyken Stoel ^n , te Utrecht, welkers ledig ftaan, twee Bis- ham« fchoppen tegen eikanderen in 't harnas ge- Vrede jaagd had, hy bevredigde de beide partyen, Beflist hét trok op tegens de weerfpannige Westfriezen gefchil der die tegen hem waren opgeftaan , en wierd ten Bisfchoplaatften door hen in eene hinderlaag gelokt, pen van en wreedelyk op het Ys vermoord, den "TEECi,r* 2ijanuary des jaars 125Ó. Zyn lyk is door JSete' hen verborgen en eerst lange daarna weder Westfriegevonden. zenen
wordt ver-
_ r „ moord den
FLORIS. V. 2ijan.i25(j
's Graven Zoon f l 0 r 1 s was, by het over- floris v.
Jyden zyns vaders, nog te jong voor de Re- p»eenig-
geering, en 'er reczen veel moeijelykheden ™d v°^r
over deszelfs voogdyfchap, die eerst door dyfchap. " Hendrik van Braband, vervolgens door Vrouwe aleid, zyns Vaders Zuster, en ten
laatften door ottovan gelder beftierd trouwt
wierd. In 1270. trouwde de Graaf en aan- Ao,I27°-
vaar-



Wreekt zyn Vaders dood op de Friezen.
En vindt zyn Vaders Lyk
Mengt zig ineenengevaarlykentwist Ao. i28s-
Benadeelt dc Edelen.
Hyfluiteen verbond metPHiLiPrus van Vrankryk Ao. 1296.
Waarom hem de Edelen van Landverraadbefcbuldigcn.
( 32 )
vaarde het beftier der Landen, beginnende zyne regeering mee wraak over den dood van zynen vader op de Friezen te oeffenen, waarin hy ook volkomen flaagde, behaalende in den jaare 1282 eene volkomen overwinning op denzeiven, wanneer hy ook, door een ouden gevangen Fries, het Lyk van zynen Vader ontdekte, en te Middelburg deed begraaven. In het jaar 1284 geraaktehy vermengd in ccnen twist van het Utrcchtfche Kerkhoofd met de Edelen des Lands, waardoor hy, zyne zyde kiezende, tegen de laatften vyandlyk handelen moest, ontneemende aan de Hccren van Aemflel en Woerden de Sloten van Vreeland en Montfoort, en dezelve aan den Bisfchop te rug geevende, daar hy hen tevens noodzaakte met den Bisfchop een nadeelig verdrag te fluiten. Deeze handelwyzc verbitterde de Adel zodanig tegen hem, datze welhaast op alle middelen bedagt wierden om 's Graaven magt te fnuiken. Hier toe deed zig welhaast eene voordeelige gelegenheid op: de Graaf maakte in 1296 een verbond met Philippus, Koning vanFrankryk; deeze daad deed de Edelen, als uiteenmond, over het Landverraad van den Graave klagen, zeggende dat hy het Land aan dien Koning verkogt, om 'er naderhand als een leen mede begiftigd te worden, daar 't alleen ingericht was terbegunftigingvandenHollandfchen Koophandel, die door den Engelfchen Koning eduard zeer gedrukt wierd, door de Vlamingen te begunfligen. Deeze Vorst wien dit verbond meedc zeer mishaagde, wierd door den Hollandfd|en Adel nog te meer
te-



C 33 )
tegen den Graave opgezet, en befloot met eenigen uit denzelven om den Graave verradelyk te doen aanvallen, te vangen en naar Engeland over te voeren. Dit verraad wierd op de volgende wyze in het werk gefteld: de verraders wisten den Graaf naar Utrecht te troonen, om aldaar eenen twist tusfchen de Heeren van Aemftel en Zuilen, zo als 't heette, by te leggen , en wyl hy een groot liefhebber der vogeljacht was, nodigde gerrit vanvelzen, herman van woerden en gysbrecht van aemstel hem, ten dien einde, buiten de Stad, na dat hy nog eerst met den laatften den vriendfchaps beeker gedronken had, en ter plaatfe gekomen zynde, waar het eedgefpan vergaderd was, trad vel zen tot den Graave en maakte hem zyn gevangenfchap bekend. De Graaf geloofde hem niet, maar lachte, als of't geen ernst, maar fpel geweest ware, dat hem toch welhaast anders beduid wierd ; hy werd vervolgens naar het Hot van Muiden gevoerd, om van daar naar Engeland fchecp te gaan; maar het gemeen dat op floris zyde was, wierd het onrecht dat hunnen Landsheer aangedaan wierd, gewaar, en bezettede het Hot, zo dat ze met hun prooy by nacht naar Waarden moesten viugten; maar onderweg de Naarders, , die uitgetrokken waren om den Graaf te verlosfen, ontmoetende, en dus in hun oogmerk, om hem leevend te vervoeren, gehinderd wordende, namen zy het yslyk befluit om hunnen gevangen te vermoorden, dat dan ook door gerard van velzen C met
Koning
EDUARD
bandek met de Edelen om den Graaf te vangen.
Dat in 't werk ge fteldwordc
De Graaf acht hunne bedreiging voor fpel.
Wordtnaar
Muiden
gevoerd.
Het gemeen tracht lem teverosfen,maarry wordt by ïacht weler verboerd.
ïn door de
Naarders
yerlost.



( 34 )
CERARB
VAN
VtLZENr
vermoort den üiaave.
A. 1296.
JAN I.
Twist over z>nvoogdy
Hy trouwt in Enge» land. komt 1297. in
Zeeland.
Geraakt
onder
voogdyvan
EOKStLFN.
D ie het Land onderdrukten naar Zeelapd vlugt.
jan de I.
De Zoon van Graaf floris, was nog verre minderjaarig ten tyde zyn vader hem de regeering naliet. Drie Edelen fïonden naar cteszelfs voogdy en het gebied der Landen, naamlyk Graaf dirk van kleef, jan van avennes; en wolfaart van borselen, de meeste Edelen trokken nogthans de party van avennes, die dan ook ten voogd over den jongen Graaf wierd aangefïeld. De Graaf was"in Engeland, en aldaar, nog maar zestien jaaren oud zynde, gehuwd aan de dogter van den Koning eduard. Na 's vaders dood vernomen te hebben', kwam hy, in 1297 hier te lande, maar ongelukkig voor hem en voor 't Land, in Zeeland aan, waar hyin handen
Van wolfaart van borselen vct-
viel, die hem meer als een Haaf dan als een vorst behandelde; doende hem alles onderteekenen en ftemmen wat hyllegts goedvond. Na dat deeze baatzugtige voogd en laffe Graaf te Taamen eenigeo tyd het land befnoeid en onderdrukt hadden, liep het eindelyk zo hoog dat wolkaart voor den haat van het gemeen begon te vreezen, waarna hy met den Graaf, zonder 'er de
Gra-
met een- en twintig wonden verrigt wierd. Zy vlugttcn hier op terflond en lieten den gewonden Graaf aan de aankomende Naarders ten besten, in wier byzyn deeze ongelukkige het leven liet. Deeze moord viel voor op den 28july des jaars 1296.



( 35 )
Gravin kennis van te geeven ,uit den Haag naar Zeeland zogtte vlugten. De Gravin dit voorneemen bemerkende, jaagde'men borselen na, en agterhaalde hem welhaast; hy wierd naar Delft vervoerd , alwaar het woedend gemeen hem deerlyk om 't leven bragt, avennes, wolfaarts dood vernomen hebbende, kwam ten eerften naar Holland te rug , aanvaarde weder zyne verlaatene voogdy, en bleef nietbuiten vermoeden van den Graaf, kort na zyn aankomst vergeven te hebben; want hy ftierf, zo men voorgaf, aan de roode loop te HaerJem, den 10 Sep. deszelfden Jaars 1299.
Graaven uit het Huis van Henegouwen.
JaNOE tweede, Of JAN vanaven-
nes volgde den ongelukkigen Graave, wiens neef hy was, in het Graaffchap op. Hy was de eerfte die zig uit vrees voor zyne vyanden, door bezegelde brieven ten Graave ' deed inhuldigen, 't welk hem nogthans wei- \ nig baatte, alzo jan van re nes se, een ( gebannen Zeeuwsch Edelman, hem veel ( ipels veroorzaakte, wyl deeze meende dat het c Graaffchap, na den dood van Graaf jan, J aan het Keizerryk vervallen moest, waarom 1 hy Keizer alb er t bewoog om een leger I tegen avennes in 't veld te zenden, die 1 zig nogthans fpoedig met deezen geduchten vyand bevreedigde. De Vlamingen in dit troebel water, naar men zegt, trachtende te visfehen, vielen in den jaare 1302 in WalC 2 che-
Maaragterhaald en door 't gemeen vermoordwordt.
AVENNES
aanvaart de voogdy.
10 Sept.anderen 9 Oétober. A,1300.
jan II. „
Doet zig >p eenzonlerlingevyzs hulligen.
ïeraakt i orlogmet
AN VAN ENESSE-
^n Keizer
LBERT.



JAN VAN
RENESSE
verdrinkt.
De Graaf
flerftA.
1305-
WILLEM III.
Vonnist denBailUuv van Zuidholk,n 1. Hongersnoodenpesthier teLande, Ao. 1334-
Dood van den graave Ao. 1337.
WILLEM
IV.
Sluit een verbond niet EngeLed-
( 3* )
cheren ,floegen des Graaven zoon, Jonkheer wixlf.m, en bemagtigden het Land, van de Maas af, tot by Haerlem, Utrecht 'er onder begreepen; de Edelen , die op 's Graaven zyde waren, dreeven hen nogthans ten lande uit: jan van li ene s s e verdronk, al vlugtende, in de rivier de Lek', en zo geraakte het Land voor een tyd in rust, wanneer de Graaf door eene uitteerende ziekte aangetast wierd, en aan dezelven te Valencyn overleed. A. 1305. — den 22 Augustus.
willem de III of de Goede.
•
Deeze Graafwillem', avennes zoon, verdroeg zig met de Vlamingers A. 1323, van hem wordt verhaald, dat hy een Bailluw van Zuidholland, in zyn tegenwoordigheid het hoofd zoude hebben doen afflaan, om dat hy eenen armen boer een Koebeest ontroofd'had. Geduurende zyn regeering, heeft het Land, in den jaare 1315 , een zwaare hongersnood en peft moeten doorflaan, die in den jaare 1334 door.zo eene heevige watervloed gevoigd werd, dat, byna geheel Vriesland voor het woeden des waters bezwyken moest. De Graaf ftierf twee jaaren na dit laatlte onheil, te weeien in de maand Juny des jaars 1336.
willem IV.
Des overleden Graaven zoon,' w 1 l l e m IV, vatte nu de teïrgelen des gebieds in handen. Hy floot terftond een verbond met den Engelfchen Koning e d u a r d en vatte eenig
mis-



C 37 )
misnoegen op tegen de Stad en het Sticht van Utrecht, om dat dezelve Heer roeert van ark el ten voogd gekozen had, hy trok met eenige manfchap voor de muuren dier Stad, maar, eer 't op een ftormen ging, wierd de twist bemiddeld, edog niet zonder groote hoon van de voornaamften der inwoonderen, die den Graave voor zyne tent om vergiffenis moesten komen fmeelcen. De onrustige Friezen verwekten, kort na dat deze twist gedempt was, weder nieuwe moeilykheid. De Graaf trok hen tegen, maar deeze ftryd viel zeer ongelukkig voor hem uit, alzo hy door' krygsyver aangefpoord, zig te diep in 's vyands drommen mengende, , in dezelve voor Stavoren verflagen wierd, i den 26 Sept. des jaars 1345. Zyn dood wierd 1 op eene zeldzaame dog wreede wyze, door 1 zyne Gemalin , aan onfchuldige Monniken 5 op het Eiland Marken gewrooken , wier 1 Klooster op last der Gravinne, verbrand en 2 zy allen in Zee verdronken wierden. 's Gra- c ven Lyk is in den jaare 1770. by het vermaken der fondamenten in de Hofkapel in's Hage ontdekt, liggende ineen loodekist, nog genoegzaam geheel gaaf, en naar de wyze der z Egyptifche Mummies met windfels omwon- v den, men kon den Graave aan deszelfs won- v den, het Lyk lag voorover op het aangezicht.
margaretha van henegouwen.
De zuster des gefneuvelden Graave, nam & de regeering op zig, onder voorwaarde van tb nimmer corlog zonder toeftemming der Ede- 13 C 3 len
Geraakt in oneenigheden met Utrecht.
;n met de Vriezen-
Sneuvelt oor Sta'oren, Ao. 345-
yn Geman wreekt ynen 00 d.
pn Lyk ordt geonden.
iargarea van enegou-



wen neemt de Regeering onder voorwaarde aan. Die zy vei breekt en haaren zoon WILLEM het Land verkoopt.Die haar de vereischte fom niet voldoet. Waar uit den twist van
Hoeksch en üabeljauwschvoortkomt De Gravin wint A1351 een Zeedag by Veereen verliest een in de Maas. Waarna zy een vrede met haaren zoon treft. Zy trekt naar Henegouwenen derft aldaar, de 3o3ept. 1355-
C 33 )
len en Steden te zullen voeren, maar welhaast brak zy dit haar woord, fcheidende in den jaare 1349 uit het gebied, en het land aan haaren zoon willem voor een gedeelte der inkomften als verkoopende , maar willem voldeed de vereischte fom niet lang, waarom zy weder het gebied in handen nam. Dit veroorzaakte dien zo hcevigen en fchadelyken twist, welke in 's Lands gcfchiedenisfen onder den naam van de Hoekfche en Cabeljaauwfche tweefpalt bekend ftaat, want willem liet zig terwyl zyne Moeder weder de Regeering had aanvaard, op nieuw als Graaf huldigen, de Gravin zogt hulp by Koning eduard III van Engeland, die haar dezelve toeflond, het gelukte haar in 1351. om in een Zeeflag by Veere haaren Zoon te verwinnen, maar weinig tyds daarna kreeg zy de neerlaag voor de Maas , na by den Briel, zy was derwyze geflagen, dat ze genoodzaakt was naar Engeland te vlugten , en haaren zoon in het gebied te laaten, wordende kort hierop door bemiddeling des Konings een Vrede getroffen, by dewelke de Graave in zyn gebied bevestigd wierd , en zy zig met haar Graaffchap Henegouwen moest vergenoegen , waarheenen zy , de onrust ontweeken zynde, te Valenchyn den 3oSept. des jaars 1355 overleed, de twist wierd nogthans niet gedempt, alzo van wederzyden nog misnoegden overbleven. Die het met den zoon hielden, droegen graauwe mutfen en noemden zigCabeljauwfchen om dat de Cabeljauw de kleinere vischjes verflint, de andere party die op des moeders zyde waren ,
wier-



( 39 )
wierden Hoekfchen genoemd, om dat de Ca- Oorzaak beljauw, door middel van den Hoek ge'van- vairdenaagen wordt, deeze wierden aan hunne Roode ™en , bonnetten gekend. ™™
Graaven uit het Btyerfche Huis. willem V. of de Dolle.
jainvsch.
Graaf willem nu gerust het bellier des Graaffchaps kunnende behouden , hernam de oorlog die hy reeds voor 's Moeders belangens tegen jan van arkel Bisfchop van Utrecht ondernoomen had, die in het jaar 1356 in eene vreede eindigde, kort na ( welke hy in een razerny verviel en naar He' negouwen gevoerd zynde, aldaar overleed, na een negentienjaarige dolheid, in den jaare I377- Het Land wierd geduurende des Graaven afwezigheid, door 'zynen broeder albrecht, bcfticrd, die ook na zyn dood de Graaflykc tytel aannam, in weerwil eeniger Edelen die het Land aan 's Graven Weduwe wilden opdraagen. —
albrecht.
Deeze Graaf was den Hoekfchen zeer toegedaan , waarom hy ook derzelver Edelen en lieden inzonderheid begunftigde, en die van de andere party waren , hier door zelfs uit de regeering trachtende te zetten , in welk voornecmen hem de Stad Delft nogthans verhinderde, maar hy dwong dezelve door geweld van wapenen om voor zynen wil te wyken. Edog zo zeer als deeze Graaf den Hoekfchen genegen ware, zo zeer wierd C 4 hy
WILLEM V
Hervat den Oorlog tegen JA»
VAN ARKEL.
Sluit een vrede I3S5
S' erft in Henegouwen na eene 19 jaar ige dolheid A.I377-
ALBRECHT VAN BETEREN.
Is op der
Hoekfchen
zyde.
Belegert Delft.



Slaat over tot de Cabeljauwfchen.
En weder over tot de Hoekfchen.Voert kryg met de Vriefen en met den Heer van
arkel.
A. 140c.
Sterft Ao. 1404.
Zyne Weduwe ftoot zynen Boedel metden voet.
( 40 )
hy hen tegen, wanneer zyne byzit aleid van poelgeest, door toedoen der Hoekfchen, hebbende 's Graaven zoon willem aan 't hoofd, 's nachts op het Buitenhof in 's Gravenhage vermoord was, om dat zy de zyde der Cabeljauwfchen, waar zy immer konde, voorftond, en zelfs eenigen derzelven door de voordeelige invloed die zy op het gemoed van den Graave had, tot Ampten had weeten te verheffen. Deeze ommekeer van Graaf albrecht duurde zo lang tot hy van de Vriezen overvallen wordende, de hulp zyns zoons ten uitterften nodig had, wanneer hy zig met hem verdroeg, maar hy moest in den jaare 1400 van deezen oorlog afzien en zig met de Vrie- 1 zen verdragen, om dat de Heer van arkel hem en zynen zoon vyandelyk overviel met welken hy zig nogthans fpoedig bevredigde komende hy kort daar aan, naamlyk op den 12 December 1404. te overlyden. Hy was zodanig met fchulden belaaden dat zyne Weduwe, vrouwe makgareth a,naar 's Lands gebruik, in geleende rouwkleederen voor den doodbaar uitgaande, en eene ftroohalm op de doodkist werpende, door deeze plechtigheid den Boedel verfliet, als zig niet met haar overleden Mans fchulden willende inlaaten.
willem de VI.
willemVi W1l l em de VI geraakte aan 't lang vergeraakt in ' jai1gd bewinden ook terftond in onmin met veifchil den Huize van Arkel, dat nogthans haast gewijd was. De Hoekfchen kwamen 'er nu



C 4r )
geheel, zo men zegt, boven op , alzo zy in den Graaf hunnen voorftander vonden. In deeze tyd bezettede de onrustige Vriezen de zeeftad Stavoren, joegen 'er 's Graaven bezetting uit, maar hunne oproer wierd welhaast weder gedempt. De Graaf hield by den Keizer sigismundus zonder ophouden aan om zyne dogter j a c o b a by zyn affterven met het Graaffchap te mogen bedeelen, dog het wierd hem in 't eerst geweigerd , ra aar na fterk aanhouden bragt hy het eindelyk zo ver, dat hem zyn verzoek toegeftaan werd, na welke verkregene gunst, hy, als nu niets meer te befchikken hebbende, op den laatteen May des jaars 1417 overleed, en wel aan eene wond, die hem, door den beet van een hond, reeds in vroeger jaarenwas toegebragt, en die op geenerly wyze te geneezen geweest was. Hy werd te Valencyn begraaven.
jacob'a van beyeren.
Jacoba dan, op het verzoek van haaren vader, tot haar ongeluk het Graaffchap verkregen hebbende, was meer door de Hoekfche dan door de Cabeljauwfche party gezien, want de laatften heulden met jan vanbeyeren liaaren oom, die haar het Graaffchap trachtte te ontwringen , en ook reeds door de Steden Dordrecht en Briellc voor Ruwaard erkend was ; jan, Hertog van Braband de Gemaal van vrouwe jacoba belegerde de eerstgenoemde Stad, maar moest het beleg flaaken, hy trok van daar naar Rotterdam , en nam die Stad by C 5 ver-
Dempt de oproer derVriezen.
Verkrygt de Erf opvolgingevan zyne dogter. jacop.a. in 't Graaffchap.
En fterft A.I4I7-
Jacoba amvaart de regeering.
die haar door haaren oom betwist wordt.
zy verdraagt zig met liejn.



Scheidt zigvan haaren gemaal
Wordt gevargen,maar ontvlugt.
Haar oom lterl't aan vergif. 1425.
rinurs
VAN IJOUR-
(jOHOiërj wordt tot Graaf gehuldigd.Daar zig Jacoha tetenftelt.
FRANK VAN BORDELEN
onderfleunt de Gra< in.
Met wien zy in 't Hu welyk treedt
C 42 )
verrasfing in, na het welke ja co ba zie met haaren oom eenigzins verdroeg, en hem het beftier over een gedeelte van Zuidholland overliet, waar hy zig by elk gehaat
niddKte. ja co ba kreeg midlerwyl eenen weerzin tot haaren gemaal en lcheide zig van hem af, waar na zy zig weder met den Hertog van GJocester in 't huwelyk begaf, doch al meer en meer in rampfpoed verviel: de Brabanders die eertyds op der Gravinne zyde geweest waren, en onder w-er befcherming zy zig toenmaals bevond, verbraken hunnen trouw, ncemende de Gravinne gevangen, met oogmerk om haar aan haaren oom te ieeveren, maar zy ontkwam haare gevangenis en vluchtte naar Woudrichcm , van waar zy zig naar Gouda ipoedde, en aldaar als Gravinne ontfangen werd. Midlerwyl ftierf haaren oom in 1425 aan vergif, en, wyl hy nog den tytel van Graaf voerde, rekende de vyanden van jacoba dat het Graaffchap nu opengevallen ware, en huldigden Philips va n b~o ij r g o n d i en, een tweede oom van jacoba, ten Graaf, zy ftelden zig wel met alle magt daar tegen, maar na het verliezen van ecnen beflisfenden Scheepftryd voor [Vieringen, was zy genoodzaakt van het Graaffchap af te zien , alleen den tytel van Gravin behoudende,die haar kort daarop mede ontnomen werd. in dee- ' ze haare elende wierd zy, zo door raad als geld, onderfteund door een Zeeuwsch Edelman frank van borselen genoemd, waar door zy zulk eene genegenheid jegens hem opvatte, dat ze zig heimelyk met 'hem
in



C 43 )
in't huwelyk verbond, p h i l i p s dit gewaar wordende doet hem in ftilte uit den Haage voeren en op 't flot Rupelmonde in hegtenis (lellen , de ongelukkige Gravin was nu eindelyk genoodzaakt, wilde zy haaren waarden borselen in 't leven behouden, alles aan haaren oom af te ftaan, 't geen zy deed, behoudende alleen de inkomften der Tollen over Holland en Zeeland en eenige Heerlykheden. Zy ging in deezen haaren vernederden ftaat, in ftilte met haaren gemaal op het huis te Tellingen woonen,en ftierf aldaar van hartzeer, op den 8^0élober des jaars 1436. in het 36 jaar van haaren ouderdom.
Graaven uit het Bourgondifche Huis.
Na het overlyden van Vrouw jacoba begon p h 1 l 1 p s, die, fchoon onverdiend, den bynaam van de goede, voert, den Lande met zyne buitenlandfche oorlogen lastig te vallen, dat nog daarenboven door binnenlandfche twist verfcheurd werd, wyl de Stadhouder van Holland, Jonkheer willem van lal a ing den Hoekfchen veel genegenheid toedroeg, waardoor de Cabbeljauwfchen tot muitery aangezet wierden, maar de Graaf hier en elders de regcering veranderd hebbende, bedaarde de twist alkngskens. Zyn zoon c a rel naderhand Graaf van Holland en de Stoute bygenoemd, verwekte hem veel moeite, door zig met Engeland en Vrankryk te verbinden , ten einde het Graaffchap onder zyn vermogen te brengen , welke onmin in een openbaare oorlog
uit-
philips
dost hem gevangen zetten.
jacoba
ftaattteRegeeringaan haaren oom af. Gaat op 't huis teTeilingen wonen en fterft Ao. 143Ó.
Philips I, of de goede.
Wikkelt ons land in vreemde oorlogen.
Stilt den
binneland-
fchentwist.
Zyn zoon CARELitaat naar de regeering.



Philips1 bevredigt zig met zynen zoon. A. 1465. En fterft A. 1467.
Karel de i , of de Hou te. Valt den Staaten niet buitenlandfche oorlogen lastig.
Tracht zy nenfchoonbróederweder op den Engeifchen Throon 1 e herftellen. Dat in verfcheidelieden om tle hooge belasting onmin verwekt.Hy geraakt in oorlog met Vrankryk enKeulén.
En eindeIvk met de Zwitzers.
C 44 )
uitborst, die niet voor in den jaare 1465 in eene Vrede, die te Conflans gefloten wierd, eindigde. Twee jaaren na deeze bevrediging overleed onze Hertog Philips, naamlyk in den jaare 1467, den 15 junv en liet zyn zoon ca rel in het volle bezit, deezer zo lang door hem begeerde Landen.
karel de stoute.
Karel werd de Stoute, bygenoemd, om zynen oologzugtigen en dapperen aart. Hy noodzaakte 's Lands Staaten om de ingezcetcnen met nieuwe belastingen te kwellen, om zyn buitenlandfche oorlogen te kunnen uithouden , en het voorneemen dat hy fmeedde om zynen fchoonbroeder eduardIV, Koning van Engeland, die uit de."-zelfs Ryk verdreeven was, weder op den Throon te plaatfen, waartoe veel volks en gelds vereischt wierd, kostte den Staat meede niet weinig. Veel Steden morden hier tegen, en zelfs rees het ongenoegen in de Stad Hoorn zo hoog, dat deeze Stad zig welhaast door haare Wevers door welke zy zeer bloeide, en die zig in deeze onlusten vooi naamentlyk gemengd hadden, verhaten zag. Niet langer dan twaalf jaaren zugtte het Land onder dien ondraaglyken last ,want haare kostbaare Graaf, geraa'.te, na eerst eenen oorlog tegen Vrankryk en Keulen gevoerd te hebben , eindelyk met de Zvvitfers in onmin, tastte denzelven met geweld van wapenen aan, maar deeze kryg viel zeer ongelukkig voor den Graave uit , alzo hy by Nancy met veclen der zynen, in eene groote



( 45 )
te nederlaag in den jaare 1477 den4 January ïheuvelde.
maria.
Des overleden Graaven eenigfte dogter, wegens de erffenis van haaren Vader, de Ryke hygenoemd , kwam nu , onder voogdy van Hertog jan van c le ef, aan het bellier deezer Landen, zy was zo wel by de Hoekfche als Cabeljauwfche party in agtirig, om dat zy den Lande en byzondere Steden veele voorrechten fchonk, onder welke voornaamentlyk gereekend worden het bekende Groot Privilegie. Deeze Gravinne die ryk, jong, fchoon en van eene uitneemende gezondheid was , wierd door twee Europifche Grooten op het vierigfte begeerd , te weeten, door den Franfchen Koning lodewyk XI. voor zynen zoon, die nog geen zeven jaaren bereikt had, en door den Aarts Hertog maximiliaan van oostenryk, de zoon van Keizer fr ederi k de II, welke laatlte ook met haar op den 18 Aug. des jaars 1478. te Gent in den echt vereenigd werd, de onkosten der Bruiloft als ook die van 's Hertogs reize moesten de Vlamingen betaalen, alzo des Bruidegoms vader daartoe al te vasthoudend was. De Franfche Koning zig door maria's keuze verfmaad ziende, tastte haare Landen met oorlog aan, en nam verfcheidene plaatfen in Bourgondien weg. Ook wierd de Gravin in oorlog gewikkeld met de uelderfchen, die zig eenen Hertog verkoren hadden. Onge.
luk.
Sneuvelt ia een veldilag by jNancy. A. 1477-
Maria is de rykfte Vo, ftinvan Europa.
Schenkt den lande veele privilegiën.
Wordtdoot twee Vorllen ten huwelyk begeerd.
Trouwt
met MAXIMILIAANvan OOSTENRYK.
Wordt door den \ verfmaadenKoningmet oorlog aangevallen.



Gelyk ook van deGelxlerfcnen.Ongeluk haar op de jacht overgekomen.
Sterft Ao. 14Ö2.
Maximtxiaan regeert als . voogd over
ÏHIL1PS.
Dat hem vandeGentenaars betwist . wordt. Zyn Vader J belegert 1 Gent, maar | moet weder aftrekken. Ao. 1 3488.
De Hoek- 1 fchen maa- j Jsen zig meester ] van Rot- ( terdam ; maar moeten die (tad . weder ver- ' laat en. Ao. c j4s9.
C 46 )
lukkig geraakte zy aan haar einde, want met haaren gemaal, buiten Brugge den 27 Maart 1482 ter Jacht zynde, ftortte zy van haar parel, en brak door den val eene ribbe in t Jighaam, welke kwetzuur zy uit eerbaarheid met dorst openbaaren , en ftierf m den jaare 1482 , naauwlyks 25 jaaren bereikt hebbende en van haar derde kind zwanger zynde.
maximiliaan en philips II.
of de Schoone.
Vrouwe maria liet wel een zoon na, hen het Graafichap te beurt vallen moest, maar, wyl hy by haar overlyden nog geen vier jaaren telde, wierden deeze Landen looi; zynen vader M A xiM1 l i a a n als voogd, beftierd deszelfs voogdy was vol onrust, ■vant de Gentenaars die zig het beltier over jen onmondigen Graave wilden aanmaatigen, tonden al terftond tegen hem op, waarom iy genoodzaakt was zynen vader om byftand ;e verzoeken, die zig dan ook in den Jaare [488 met een talryk Heir ter nederfloeg, naar vrugteloos , alzo hy genoodzaakt werd veder op te breeken. De Hoekfchen 'zogen onder dies in dit troebel water te vis.chen en maakten zig,onder geleide van Jonkh. "rans van brederode, meester van Ie Stad Rotterdam, dog moesten die in 1498 veacv verlaaten. Nog wierd door bet'Kaas n Broodsvolk veel moedwils gepleegd, het leftond uit arme lieden die om de groote luurte van Levensmiddeleu hunne fchattin-
geii



( 47 )
gen niet konden betaalen en die men in Noordholland daar toe met geweld dwingen wilde, welke muitery nogthans door Hertog albrecht van Saxen , met een Leger door den Keizer in deeze Landen gezonden zynde, welhaast getemd werd. Wanneer nu, na het overlyden van den Keizer frede rik III. maximiliaan in den jaare 1494 ten Keizer verheeven werd , liet hy den jongen Graaf die nu 16 jaaren bereikte, in het volle 'bellier des Graaffchaps, waarom die mede in 'c volgende jaar ten Graaf gehuldigd en voor Hertog van Braband verkoren werd, treedende in 't jaar 1495 in een zeer voordeclig Huwclyk met johanna dogter des Konings van Spanje, ferdina n d de Catholyke, waardoor hy met recht aanfpraak op den Spaanfchen Troon verkreeg, welk Huwelyk de eerfte oorzaak van Neêrlands onheilen geweest is. Veel merkwaardigs melt 's Graaven leeven niet, hy was zeer fchoon van gedaante en daarom zeer by de Vrouwen gezien, dat zyne Gemalin zo ter harten nam, dat ze in eene mymering en zinloosheid verviel. De Graaf reisde naar Bur- . gos,om zig aldaar tot Koning van Castiliën J te laaten Kroonen,en overleed aldaar in het i 28 jaar zyns ouderdoms, niet buiten vermoe. : den van vergif. A. 1505.
karei) onder de Keizers de V. onder de Graaven de II.
Na het afftervcn van philips wierd zy- 3 nen zoon karel, onder voogdy gefteld van }
den g
Het kaas en broodfpel neeint een aanvang in NoordHolIand.A.1491.
Wordt gedempt.Maximiliaanwordt Keizer , en geeft de regeering aan philips over. Ao. 1404. Die een j zeer voordeelig Huwelyk doet Ao. 1495.
Zyn fchoonheidMinyvertan zyne ;em. lin.
trekt ) ;ar Burps , en ter ft Ao. 506.
[arel
rordt on. er voogdy sfteld.



Zyn GrootVaderbeftiert deeze landen.
De jonge graaf neemt de regeering aan , Ao. ISIS-
maximili-
aan fterft
Ao. 1519.
Kakel.
wordt
Roomsch
Keizer ,
Ao. 1520.
Vervolgt
deonroom-
fchen.
Water
nood in
Zeeland,
Ao. 1530.
Oproer derWederdoopersie Amfï.
1534-
C 4B )
den Heer van croi en den Hoogleeraar adriaan floris een Utrechtenaar, die naderhand onder den naam van adrianus VI den Pausfelyken zetel beklom; kar el 5 Grootvader maximiliaan beftierde de Nederlanden voor zynen onmondigen klynzoon. In het jaar 1515 begon hy zelve te regeeren, welke regeering zyn grootvader flegts vier jaaren overleefde, ftervende na dat hy weder naar Duitschland vertrokken was,op den 12 January 1519. na deze zyns Grootvaders dood, werd onzen Graaf ten Roomfchen Keizer verheven en in den jaare 1520 te Aken gekroond. Geduurende zyn regeering begon de leer van Lutherus die in Duitschland reeds veel opfchudding gemaakt had, ook hier te lande eenen aanhang te verkrygen, die de Keizer met geweld trachte tegen te gaan, Hellen de eene foort van geloofs onderzoek (Inquifitie) hier te Lande aan, naar welke de onroomfchen ten zwaarde of ten vuure gedoemd werden. Zeeland leed indeezen tyd naamlyk A. 1530. eene zo geweldige watervloed, dat 'er verfcheiden Huizen geiloopt werden, en veelemenfchen en beesten verdronken. Vier jaaren laater ontftond 'er binnen Amfterdam eene fecte van Dweepers, die naakt langs de ftraatenliepen, roepende: Wee en ach over de Stad, de jongfte dag is naby, zy trachtten de inwooners te bewegen tot ecnen optocht naar Munfter waar hun Hoofd jan van leiden zig ten Koning had opgeworpen, maar wierden door de Regeering in hun oproerig vwoineemen -gefluit en veelen van
hun



C 49 )
hun met den dood geflraft. Karel, na veele roemryke daaden verricht te hebben, eindelyk de Regeering moede zynde, ftond die in den jaare 1555. aan zynen zoon Philips den II af, en koos voor zig zeiven een afgezonderd en ftil leven, in een Klooster by Placence in Caftüien, waar hyzig ophield met Boomkweeken en wiskunftige werktuigen te vervaardigen, tot aan zynen dood, die voorviel op den 21 Sept. 1558. in den ouderdom van 58 jaaren, na40 jaaren als Graaf, en 36 jaaren als Keizer, geregeerd te hebben.
Philips III. Onder de .Koningen van Spanje de II.
Philips de regeering in handen gekreegen hebbende, gaf terftond blyken van zyn wreedheid en heerschzugt door de plakaaten tegen de Ketters ten ftrengften te doen uitvoeren, de Spaanfche Krygsmacht in de Nederlanden te doen trekken, en wel inzonderheid,door antoniüs perenot Bisfchop Van Utrecht ten Cardinaal te doen verheffen, Philips vertrok, na dat hem 's Lands Staaten als Graaf gehuldigd hadden, in 1559 weder naar Spanje, laatende de regeering in handen van zyne zuster margarethavan p a r m a die den Cardinaal peren ot van granvelle ten raadsman verkoos, zo dat het Land in afweezigheid des Graaven tot groote fpyt der Edelen, meest door hem geregeerd werd, zy lieten daarom niet na hem opentlyk te befchimpen, en eindelyk, zyn trotsch te verre gaande, klaagde de ' D Prins
Karei ftaat de Regeering aan zynenzoon af A. I55SGaat ineen Klooster in Caftilien en fteiftaldaar den2iSept. A. 1558.
PHILIPS
de II.
Geeft
terftond
blyken van
wreedheid
enheersch-
zucht.
Vertrekt
naarSpanje
1559-
Granvelle
geraakt in
denhaatdet
Edelen.



Oranje klaagt vruchtloos aan den Koning.
De Edelen le vei en een fmeekfchrift aan de LandvoogdesfeA. 1569.
Oorzaak van den naam Geuzen.
Merkteeken der misnoegde Edelen.
De Hervoiradtnprediken.
Het Graauw plundert de Roomfckic Kerken.
( 50 )
Prins van Oranje, en de Graaven van Egmond en Hoorne hem openlyk in den jaare 1563 by den Koning aan, maar zonder vrugt. Doch granvelle vertrok kort hier op, tot
gl?0tf ™reugd der Edele"5 «aai' zyn geboorteland Bourgondiën. 's Lands onlusten bedaarden nogthans niet na zyn vertrek, maar reezen zo hoog, dat in den jaare 1566 eeni-in §enoodzaakt werden een fmeekichn.t aan de Landvoogdesfe op te Hellen, zy kwamen ten getalle van 300 met henrik Heer van Br ederode aan 't Hoofd, dat die Voritin aanbieden, van dien tyd af ontfingenzy den naam van Geuzen, want de Graaf Barlaimont, ziende dat de Landvoogdesfe over dien grooten ftoet als verbaast en ontfteld was, zeide om haar te vrede te Hellen: ce n est qu une troupe de gueux: „ 't is Jlegts een hoop Bedelaars," de Edelen namen hier uit gelegenheid om zig dat als een merkteken eigen te maaken, hangende gulde pepningjes om den hals, met het beeld des Konings op de eene, en een bedelzak met twee faamgevouwene handen, op dcandere zyde, met het randfchrift,- Fidelle au Roi jusqu'a porter la beface „ Getrouw aan den Koning tot of) den Bedelzak". De Hervormden begonnen midlerwyl opentlyk, doch gewapend, te prediken , en het gemeen aangezet door eenige onvoorzigtige en heethoofdige Edeüiedenen, wierdzoraazend, dat-het, althans buiten kennis des Prinfen, de Roomfchc Kerken openbrak, alle de Beelden te pletteren lloeg, en de Kostelykheden vernielde. Doch deeze Kerkfehennis des wocsten graauws
moes-



'( Si )
moesten de verdrukte Nederlanders ten bitterden bezuuren, want de Koning hier van tyding onfangen hebbende, zond in den jaare 1.T57 den Hertog van alba met 5000 Voetknechten en 1200 Ruiters in de Nederlanden, om over deeze buitenfpoorigheid wraak te oeffenen.
ferdinand de toledo, Hertog van alba.
Alba richtte, kort na zyne komst in de Nederlanden, eene foort van Rechtbank op, door hem den Raad van beroerte, maar door de Nederlanders den Bloedraad genoemd, voor welke hy allereerst de Graaven van Egmond en Hoome ter dood veroordeelde, wordende beide deeze Heeren op alba's bevel in 't jaar 1568 den 5 Juny te Brusfel onthoofd. Oranje de verdrukking des Lands niet langer kunnende aanzien, verzamelde op eigen kosten een en andermaal een Leger, maar was in den aanvang zeer ongelukkig in zyne onderneemingen, 't geen alba zo verhovaardigde, dat hy zig zeiven te Brusfel een Praalbeeld deed oprichten. Prins willem de 1. hoezeer benaauwd, gaf nogthans alle hoop niet verlooren, maar gaf aan eenige vluchtelingen en verdreeven Kooplieden, vryheid , om den Spanjaarden ter zee nadeel te doen, men noemde hen Wa' tergeuzen: deeze Zeeftroopers hadden in den aanvang nog al eenig voordeel, maar begonnen eindelyk, tot groot ongenoegen van tien Prinfe, vriend en vyand te befchadigen.
D % Mid-
De Hertog van Alba komt in de NederlandenAo.1567.
alba richt een Bloedraad aan.
Dood van Egmond en Hoorne A. 1568.
Oranje verzamelt vruchtlooi een leger.
Hoogmoed van Alba.
Oorfprong des naams Watergeuzen.



alba ■
tracht de 10 penning metgeweld te heffen.
De Watergeuzenbeniagtigeu den Briel A. 1572.
Veele Ste den vallen ! alba af. Beleg van • Haarlem : 1572. ( 'van Alkmaar 1573. ,
van Ley- '
den 1574 1
alba ver- *
trekt naar I
Spanje. ]
Ao. 1573. t
Don r.outs ']
I)F. RKOUK- ^ ZENS
wordtGou- J
vetneur (
der Neder- 5 landen.
I
willem'
de 1. asn- ,
C 52 ;
Midlerwyl dwong alba met geweld de 10de Penning van alle de goederen van Nederlands inwooneren af, en wilde die,metdwan°van wapenen, te BrrisFel 't eerst doen heffen, maar wierd in dit voorneemen gefluit, door de voor hem zeer nadcelige tyding van liet overgaan van den Briel aan de Watergeuzen ,weIkeStad op den 1 April 1572 , flegts met 250 man door hen bemagtigd was, veel steden als Vlüfingen , Medenblik , Hoorn, mz. vielen toen alba af, en den Prinfe toe. pc Spanjaarden belegerden kort daarop de >tad Haerlem, die, na een beleg van zeven naanden, eindelyk de woede van den getergiferi Krygsknecht jammerlyk bezuuren moest, 4lhmar werd mede aangetast, maar zo wel rerdeedigd, dat don fredrik, alba's ;oon, die daar 't gebied voerde , genood,aakt was, in haast van die muuren te vluchen , naderhand begaf hy zig onder bevel van ialdf.us naar Leyden, maar deeze Kloekaoedige Stad, fchroomde noch pest, noch ïorigersnood, om niet in de hand desvyands e vallen, voor welke kloekmoedigheid de 'rins deeze Stad met het recht eener 'Univerfi. eit begiftigde,die naderhand,ophetplechti2fte igewyd werd, de Spanjaard moest dan hier tok wyken, midlerwyl was alba weder naar panje vertrokken, zig met ontallyke fchulden :n een algemeene fmaad belaaden hebbendé. >on Louis de requezens werd in zyn plaats cn Gouverneur der Nederlanden gekoozen. Stadhouders \der Nederlanden , willem
de I. Prins van Oranje. Na het ontzet der bénaauivdê Stad Ley.
den









■ C 53 )
den, door'sPrinfen Krygsmacht, droeg men den Prinfe het roer der Regeering, althans geduurende den oorlog, volkomen op, vervolgens namen de zaaken weder een zo ongunftige keer, dat de Prins reeds een voorflag deed , om het Land door het doorfteeken van dyken, en verbranden van Watermolens, voor den vyand onbruikbaar te maaken, en met have en huisgezin, den nood naar elders te ontvluchten, maar de dood van reqjjezens, en het muiten der Spaanfche bezetting door gebrek aan betaaling , deed hem weder moed grypen, cn 'er wérd op den 8 November 1576, te Gent een verdrag tusfehen de Staaten des Lands en den Prinfe, de Pacificatie van Gend genoemd, gefloten, dit bragt het Land voor een korte poos in rust : Don jan van oostenryk werd door den Koning van Spanje in plaatfe van den overleden req^uezens in de Nederlanden gezonden, maar zag zig welhaast om zyne trouwloosheid ten vyand van den Staat verklaard , dit dus niet willende gelukken werd matthias van der Staaten zyde , hoewel nog zeer jong, en weinig tot dien post gefchikt. ten Landvoogd verkoren, waardoor 's Prinfen gezag meer en meer aanwiesch. Amfterdam koos in 1577 mede 's Prinfen zyde, en deed zyn Roomfche Regeering het volgende jaar de Stad verlaaten. Don jan,en alexander, farnese Hertog van Panna werden van 's Konings zyde in de Nederlanden gezonden, 's Lands Staat begon toen weder agteruit te loopen, waarom de Provintien zig ge-
D 3 nood-
vaart het beltier des Lands.
's Lands hoopeloozetoeftanden voorflag van den Prinfe.
Dood van
Reque-
zens.
Pacificatie van Gend. Ao. 1576.
Don Jan van'Üostenrykkomt hier te Lande.. Matthias wordt door de Staaten verkooren.
Amfterdam kiest 'sPrinfen zyde 1577. en verandert de Regeering 1578-



Alexander Farnefe wordt Landvoogd.
Unie van Utrecht Ao. 1579.
Parma .kondigt een Ban tegen den Prinfe af A. 1580.
De Staaten zweeren Spanje af. A.1581. en verkiezen Anjou ten befchermer.Aanflag op 's Prinfen leven te Antwerpen.
Anjou ver¬
trekt weder naar Vrankryk en flerft aldaar Ao. I5?4Voor neemen om den Prinfe ten Graaf te verheffen.
Geraakt te piet d.ior 's Prinfen
( 54 )
noodzaakt zagen, om te Utrecht in den jaare 1579 den 23 January een verbond van vereeniging,de Unie van Utrecht genoemd, te treffen, dat ten eerften grondflag van 's Lands vryheid geftrekt heeft. Parma deed midlerwyl verfcheide veroveringen en in den jaare 1580 den Ban tegen den Prinfe afkon-
uigen, woraende er eene lomma van 2500 Gulden op zyn perfoon gefteld. Het volgende jaar gaven de Staaten een Plakkaat van volkomen afzweering van Spanje in het licht, en verkoren den Hertog van Anjou, Broeder van den toenmaaligen Koning van Vrankryk, tot Heer der Nederlanden. Ondertusfchen werden 'er van de Spaanfche zyde alle moeiten aangewend om den Prinfe van kant te helpen, zelfs wierd hy te Antwerpen, waar hyby een Koopman, dien voor dit gruwclftuk 8000 ducaaten belooft waren, Tapytcn bedgtigde, door een piftoolfchoot, hoewel niet doodelyk gewond: De Hertog van Anjou deed welhaast zyn trotschheid, en heers chsucht zo duidelyk blyken, dat hy in minagdng kwam, en genoodzaakt was, weder naar Vrankryk te keeren, waar hy in den jaare [584- van verdriet overleed: Nu werd men '•an den Staaten zyde ernftig bedagt om den 3rinfe ten Graave te verheffen , en deeze jroote ftap zoude ook, zonder twyffel, zyn >eflag welhaast ontfangen hebben, zo m'et Ie braave, voorzigtige willem,om zynbelektheid, van de Spanjaarden , den Zwyger [enoemd, op den 10 July deszelfden jaars o als hy van tafel was opgeftaan, van een ehuurden moorder balthazar gee-
r a r o S



C 55 )
rards genoemd, door een pistoolfchool doodelyk gekwetst ware geworden, aan welke doodelyke wonde, hy, kort na dezelve ontfangen te hebben, te Delft in het 52 jaar zyns ouderdoms overleed. De moorder werd op de daad gevat en op de pynelyklle wyze door gerechtelyk vonnis ter dood gebragt. —
maurits.
Na 'sPrinfen vroegtydige en rampzalige dood, Helden de Staaten zynen zoon maurits ten opvolger aan; doch deeze verkiezing was niet algemeen. Daar nu het Land in zo grooten nood was, trachtte men hetzelve in de befcherming van vreemde Mogendheden over te geeven, daartoe werd Vrankryk eerst aangefproken, maar men ontfing een weigerend antwoord , vervolgens Engeland die ons hetzelfde deed wedervaaren, nogthans met dat onderfcheid, dat de toenmaalige.Koningin elizabeth, den Graaf van lei ces ter in den Jaare 1585 met ruim 5000 man, ons ter hulpe , naar Nederland overfcheepte, maar deeze Landvoogd of befchermer voedde ten voordeele van zyn Hof, zo veele laage inzichten dat hy, na zig openbaarlyk voor een Dwingeland te hebben doen kennen, het Land, uit vrees van naar verdienften behandeld te zullen worden, verliet. Na. dat deeze vyandlyke vriend vertrokken was, werd het Land weder in 1588 door de Spaanfchen met eenegeheele ondergang gedreigd, zy rusteden eene D 4 Vloot
• fpoedige dood, die door een Moordenaar irfden ouderdom van 52 jaaren in den jaare 1584. op den 10 July doórfchootenwordt, ftraf van den Moordenaar.
MAURITS
na 's Vaders dood ten opvolger aangefteld.
Vrankryk weigert ons hulp.
Gelyk ook Engeland, dat nogthans LEICESTER
overzendt I5SS-
Die zig zeer gehaat maakt
En weder" verfeilt.



De Spaanfclie onverwinlyke Vloot loop: uit Ao. 1588.
wordt geflagen.
MAURITS
verrast het Kasteelvan Bi edn door middel van een Turffchip Ao. 1590.
MAURITS
wint een Veldflagby Nieuwpoort.
De O. L Comp. wordt opgericht1602. '
Ooftende '
valt, na 1
drie jaaren I
belegs, in ] der Spanjaarden
magt. 1604. J
HE EMS- 1 1ÏERK C
fneuvelt in p eenzeeflag tegen den Spanjaar- H den. 1607. y\
C 56 )
Vloot uit van. 140 Scheepen, waarop by de 20000 man geplaatst werden , met die ontzaglyke Zeemagt, door hen zei ven de onverwinlyke Floot genoemd, (levenden zynaar onze kust, maar naauwlyks liet zig deeze Zeefchrik zien of wierd door de onzen en de Engelfchen onder bevel van seimours reddeloos geflagen , zo dat 'cr nog geen 70 Schepen van te rechtkwamen, maurits deed mede in het jaar 1590 doorlietverrasfen des Herken Kasteels van Breda, dat in 's vyands handen was, een meesterftuk van Krygskunde blyken, deeze Sterkte, in navolging des Trojaanfchen Paards, door middel van een Turffchip waarin Krygsknechten verborgen waren, inneemende: Hy bemagtigde vervolgens nog veele Steden en Sterkten; inzonderheid deed hy den vyand groot afbreuk in den Veldflag by Nieuwpoort^ \n den jaare rooo, waar hy den Aartshertog aldertus 7an oostenryk, metdeszelfs leger,zoto:aal floeg, dat hy meer dan 3000 doodcn en ien Admirant van Arragon gevangen moest igterlaaten. Deeze tyd is ook nog merkwaarlig door de oprichting van de Oost Ind: Compagnie die in 'tjaar 1602 de eerfte vloot laar de Oost-Indien zond. In het Jaar 604 werd de Stad Oostende, die nu reeds drie aaren belegerd was geweest, aan den dappeen Spaanfchen Legervoogd spinola, einelyk tot een puinhoop gefchoten zynde,overegecven. Ter Zee waren de Staaten verolgens rcdelyk gelukkig, want de Admiraal eemskerk behaalde een volkomen overinning op de Spaanfche Vloot, in de Baay
van



( 57 )
van Gibralter, doch ten kosten van zyn leven. Te Land liep 't ons nu een weinig tegen , 't geen den Staaten deed beiluiten om het aanbod van eentwaalfjaarigewapenfchorfing gewillig aan te neemen, welk beltand dan ook, op den 9 April, desjaars 1609, zyn volkomen beflag ontfing.
Kerkelyke Gefchillen.
Na dat nu het Land, door middel van het beltand, even een weinig rust genoot, ontftond 'er een tweedragts vuur in het hart der Kerke, tusfchen de beide Hoogleeraaren jacobus arminius en franctscus gomarus, wierverfchil hoofdzaaklyk daarin belton d , dat de eerlte eene Algemeens Genade en de laatlte een Voorbefchikking door welke flegts de Ultverkoorenen konden zalig worden, ftelde, 't geen men breeder in de Kerkelyke Gefcbiedenis behandeld vindt. Zy hadden eikanderen bereids in den jaare 1608 voor den Hoogen Raad gedaagd , wanneer hen 't ftilzwygen was opgelegd, maar zy konden, naar 't lchynt geen rust houden , en hun gefchil verdeelde elke Provincie , ja elke Stad , in partyen, zo dat men , voor binnenlandfche onlusten bevreesd, zynde, op aanraaden van 's Lands Advocaat joan van oldenbarneveld, Waardgelders aannam, om het oproer, zo'er eenig mogt uitberften, in allernaast te ftillen... De oneenigheid meer en meer aanwasfende, beiloot men tot het houden van een nationaal Synode en Prins mauriïs bewerkte D 5 zo
De Staaten fluiten een twaalfjaa-s£ rig belland methunnen vyand den 9 Am il. 1609,
Onrust in
het hart $4 van Neerlands Kerk, veroorzaakt door den twist van Arminius en Gomarus,
OMenbar-
neveld
raadt tot
betaannee-
meh van
Waudgcl-
ders.



Prins mmi kits raadt tot het weder afdanken'vandezelven en het houden van een Synode Natioonaai.Dat in den jaare 161S. te Dordrecht ten iiadeelevan Arminius gehouden wordt. Oldebar-: neveld wordt gevangen , en op den 13 May dss Jaars ióioin "s Hage : onthoofd. Ilugode j Groot en ( Hoger. i beets worden gevan- < gen. i De Groot ] ontfnapt zyn Ker- 1 kerA.1621. DeRemonllrantfchePredikantenwordengebannen, g
( 58 )
zo veel by 's Lands Staaten dat de Waardgelden, dien hy meende dat men in zyn nadeel op de been hield, af gedankt werden. In den jaare i6T0 werd 'er dan te Dordrecht een Nationaal Synode gehouden, en daar in den Hoogleeraar arminius en zyne aanhangers veroordeeld, kort na het houden van dit Synode werd joan van oldenbarnev e l d te Utrecht gevangen genomen, en met het aanwerven der Waardgelden en andere zaaken befchuldigd zynde, door vier-entwintig Rechters, uit alle de Provintien byeengebragt, gevonnisd om onthoofd te worden, gelyk dan ook deeze Doodftraf in 's Hage, op den 13 May des jaars 1619 aan dien Achtbren Gryzaard uitgevoerd werd. Verfcheide andere Heeren waaronder hugode
jROOT en rombout hogerbeets,
verden mede befchuldigd, en de laatlten op iet Kaileel te Loeveftein tot een eeuwige ge/angenis verweezen, maar de Gemalin van iugo de groot wist in den jaare 1621 ïaaren man door middel van een ledige Boekenkist, heimlyk te doen ontkomen. De •verige Remonftrantfche Predikanten die mn gevoelen niet wilden laaten vaaren werlen ten Lande uitgebannen. Hier mede verd den verwarden knoop der Kerkgefchilen,als met het zwaard eens tweeden alex1 nders, doorgefneden.
Dood van Prins maurits.
Het belland in den jaare 1621 ten einde eloopen zynde, begon het oorlogsvuur op
nieuw



C 59 )
nieuw te blaaken, fchoon het zelve, zelfs geduurende de Wapenftilftand niet geheel uitgebluscht bleef, alzo men ons ter zee nog genadig lastig viel. De West-Indifche Maatfchappy hier te lande heeft zynen oorfprong aan het hervatten van den oorlog te danken, alzo die in deezen tyd opgericht werd, fchoon de eerfte Schepen eerst in 1623 uitliepen. In hetzelve jaar geraakte de Prins in het grootfte gevaar, door een famenzweering, waarin men op zyn leven toelag, men ontdekte nogthans, uit den mond van fommigedierverraaders,nog by tydsdien trouwloozen aanflag,aan welkers hoofd zig willem van oldenbarneveld, HeervanStou* tenberg, des onthoofden Advocaats zoon, benevens henricus slattus, geweezen Leeraar der Remonftranten bevonden, zy hadden eenige Bootsgezellen gehuurd om den Prinfe te Ryswyk, zo als hy uit zynen koets ftond te treeden, te vermoorden. b a r ne veld ontvluchtte zynen ftraf, maar zyn ouder broeder rei nier, Heer van Groeneveld, die tegen deszelfs zin en als met geweld in de famenzweering had moeten deel neemen , moest het, met slatius, met den hals boeten, de laatfte was mede reeds voortvluchtig en verried zig zelveh, door in een herberg, waar hy een deel Soldaten zag inkomen, die hy zig verbeelde dat op hem uitgezonden waren, zyn gelag te verloopen. Gillis van ledenberg, mede een der medepligtigen, had zig in de Gevangenis van het leven beroofd, zyn Lyk werd in een kist,te Ryswyk, aan de Galge
ge-
Einde des beftands
Oplichting der W. I. Maatfchappy1623.
Aanflag op 's Prinfen leven ontdekt.
Willeravan Oldenbarneveldvlucht.
Op wat wys deeza Moord bera;m4dwerd.
Zyn Broederen Slatius wor. den onthoofd.
Zeldzaamheid by het gevangen neemen van den laatlten.; Ledenbergs Lyk wordt in een Kist opgehangen.



De Prins wordt ongelukkigin zyn jkrygsverrigtingen.Vervalt in een kwynendeziekte.
En ftei'ft23 Aprili625.
C 60 )
gehangen. Na deeze verhinderde moord lcheen het of alles den Prinfe inzonderheid ui zyne Krygsonderneemingen tegen liep hierdoor m eene kwynende ziekte vervallen zynde, verliet hy 't veld, en keerdenaar den Haag, waarde natuur hem weldra den flag toebragt die aan den trouwloozen verraaders gemist was, hy overleed op den 23 April des jaars 1625 in het agtenvyftigfte jaar zyns ouderdoms.
Eredriic
hendrik
komt tot de Regeering.
Wint verfcheideSterkten.
PlETHEYN
wint de zilver vloot. Ao. 1628.
Gelukkige zeedag. A. 1031. Verfcheide Steden
fredrik hendrik.
Na 's Prinfe, voor den Lande zo bcfclaaeeK,J,d?0d' werd zyncn broeder, den Heldhaftigen fredrik Hendrik, ten Stadhouder verheven: 't geluk lcheen hem
,utu udlj maukits te■ begunitigen , alzo hy binnen weinige jaaren verfcheïdene aanzien lyk e fterktens, als Grol, j'Hertogenbosch, Kynberk en Breda,.uk den magt des vyands rukte, en aan den Staat wedergaf, 't Zee geluk was meede op onze zyde, want de dappere piet hein bemagtigde in den jaare 1628 het aanzienlyk Esquader bekend onder den naam van de Zilvere Vloot, een Victo ne die de West-Ind Compagnie meer dan 11 milloen verrykte. In het jaar 1630 viel 'er niets gewigtigs voor, alzo de Prins zig in den Haag bleet ophouden, om, na die korte rust den vyand des te feller aan te tasten, t geen hy, na dat men in den jaare 1631 een Zeeflag op het Slaak, tot groot nadeel des vyands gewonnen had, in den jaare \6yi, ten uitvoer bragt, want in dit" jaar vielen
den



C éi J
den Staaten weder verfcheide Steden by verdra? toe, maar het werd ongelukkig door het~frieuvelcn van den Vaderlandfchen Held ernst casimir , die voor Roermond doodelyk gekwetst werd, ook ftierf in het volgende jaar de Spaanfche Gouvernante 1 isauella cl ara eugenia te Brusfel in het 67 jaar haars ouderdoms, en in haar plaats werd ferdinand 's Konings Broeder in 1634 ten Landvoogd verheeven, de Staaten flooten met den Franfchen Koning lodewyk de XÜI een verbond tegen den Spanjaard, waardoor zy een magtig en veelbeloovend Leger op de been bragten, maar het deed niet veel voordecis. Een groote dwaasheid, floop kort hier na , naamlyk in den jaare i637,tenLandein,bellaande in eene zo buitenfpoorige liefhebbery voor bloemen , datveelen 'er zig door in den grond hielpen,waarom deeze windhandel op hoogen order verboden werd. Het jaar 1638, was zeer luisteryk voorsdeStad Amfterdam, door de pragtige intreede van mar ia de me di cis, die den Staat in het gefchil met haaren zoon den Koning van Vrankryk ten bemiddelaar kwam verzoeken. Nog had men ter zee een luifterryke overwinning onder beftier van den Zeevoogd marten harpertz tromp, waar door de Spaanfchen meer dan veertig Schepen verlooren. Inde veldtogt van 1640 gaf's Prinfen zoon, de jonge willem , de eerfte blyken van zyn aanftaande grootheid en moed, midlerwyl wierd de Spanjaard door zyn groote fchadens aan 't wankelen gebragt en tot een overeenkomst overgehaald en Munfter
werd
vallen den Staaten by verdrag toe Ao. 1632. Ernst casimir fneuvelt voor Roermond. Isabella clara eugeniafterft.1663. Ferdi
NAKUWOrdt
Landvoogd.Verbond' met den koning van Frankryk gefloten. Dwaaze tulpenhandel. Ao. IÖ33'
Intreede van maria
be medi-
cis te Amfterdam.
TROMrs' aanmerkelyke Victorie.
üe jonge Prins trekt te veld. De Spanjaard komt tot een verdrag.



Dood van
fhedrik hendrik)
den 14 Maart des jaars 1647.
Willem II.
Neemt geen genoegen in de Vrede.
Wordt door den Staat als gemagtigde gebruikt.
De Stad
Amfterdam
weigertden
Prinfe
in dat cha-
raóter te
ontfangen.
De Prins
beklaagt
2ig aan den
Staat.
C 62 )
Werd tot de plaats eener vreedehandeling Ver. koren, fchoon de Prins deszelfs beflag, hoe zeer hy 'er ook ten besten des Lands naar haakte, niet beleeven rnogt: wyl hy den 14 Maart des jaars 1647. aan een kwynende ziekte in 's Hage overleed.
willem II,
Zyn oorlogzugtige zoon) werd na 's vaders dood, onder den naam van willemIL ten Stadhouder verheven. Hy zag met veel ongenoegen dat de vreede eindelyk op den 3ojanuary 1648 teMunfter geteekend werd, en fmeedde ook een ontwerp om den oorlog weder te doen herleeven , en daarom fmaakte den Prinfe het faefluit niet dat de Staaten van Holland namen om een groot deel Krygsvolk af te danken: hy deed om deszelfs uitvoering te verhinderen verfcheide voorflagen , maar die alle door Holland afgeweezen wierden. De algemeene Staaten namen den 5 Juny 1650 een befluit om den Prins met eenige Gemagtigden, aan de voornaamfte Steden van Holland aftevaardigen met verzoek, om van de afdanking af te zien , 't geen ook volvoerd werd , maar vruchteloos : Holland bleef by zyn voorneemen. De Stad Amfterdam weigerde den Prins in het charafter van Gemagtigde van den Staat te ontfangen, over welke weigering de Prins zig by de algemeene Staaten beklaagde, maar Holland verdedigde zyn zaak zo wel, dat de Prins geen voldoening ontling , hier door wierd hy zo wrevelig dat hy eenige Heeren die
we.



( 63 )
wegens de Provintie Holland in den raadzit.ing hadden, in ftilte deed gevangen neemen, en naar Loeveftein voeren, en eenig Krygsvolk onder bevel van Graaf willemfrederik naar Amfterdam zond, om daar by verrasling in te fluipen en 'er de wet naar zynen zin te veranderen , de Regeering hier van verwittigd zynde, werden de Heeren huidecoper en van der does, den Grave willem frederik voor de Ruitenplaats Wei-Na aan den Amftel, tot welke hy reeds genaderd was, te gemoed gezonden, deeze Heeren beduiden hem zo wel de gevaarlykheid van zyne onderneeming, dat hy in ftilte met zyn volk aftrok. De Prins verdroeg zig welhaast weder met de Stad en Haakte de gevangene Heeren, maar overleed kort daar na aan de Kinderpokjes, flegtsden ouderdom van 24 jaaren bereikt hebbende, den 6 November 1650.
Minderjaarigïieid van willem de III. Eerfte Oorlog met Engeland.
De jonge Prins, nog minderjaarig zynde, by het ovcrlyden van zynen vader, rees 'er een verfchil over deszelfs voogdyfchap, die nogthans zyne vrouw moeder werd toegeweezen. Kort hierna naamlyk in den jaare 1651. den 18 January werd 'er, in 's Hage, op de groote Hofzaal, eene algemeene vergadering ter bevestiging van de Unie, Godsdienst en het Krygsweezen gehouden, die door een aanfpraak van den gryzen Vaderlander jacob cats geopend, en ook den 21 Aug.
daar
Maat
wordt niet voldaan. Doet eenige Heeren gevangen neemen. En belegert de ftad Amfterdam Ao. 16SC 's Prinfen volk komt voor Welna enwordt daar door de regeering afgezeid.
Het krygsvolk vertrektweder.
DePrins verdraagt zig met de ftad en fterft.
Minderjaa.' righeidvan den jongen Prins. Groote Vergadering in's Hage in de Hofzaal gehouden» 18 jan. 1651.



Oorlogmet Engeland.
Oorzaak derzelve.
ju. i. de
rl'iïfr
verfchynt voor 't eerst met i oem op
ÜCC.
tromp' flaat drie dagenlang rnct de ItogeK fchen.
vangalen
flaatAPPLEton en fneuvelt.
tromp
fneuveit.
C ö4 ) daar aan voleende weder hprWn
Vervolgens verviel ons land in eene korte,' doch vernielende oorlog met het baatzugtig Engeland, dat, tot voorwendzelvan deezen ftap nam, eene ontmoeting die onze Admiraal m. harpertz tromp, met den Engelfchen Admiraal blake gehad had, die tromp had willen noodzaaken om zyn Vlag voor hem te ftryken, 't geen niet gehoorzaamd werd, waarover zy beiden flaags geraakten, welk zeegevecht ten nadeelevan de Engelfchen uitviel, en hierop verklaarde Engeland den Staat den oorlog, die ook kort daarop tromp weder met eene Vloot in zee zond, maarhy had het ongeluk om door ftorm gejaagd te worden en weder binnen te loopen. m. a. de ruiter trad toen voor 't eerst met roem op het Zeetooneel en zyn eerfte uitkomst was zo voldoende voor den Staat, dathy den Admiraal ascu uyt zee naar Plymouth joeg. In 1653 floeg tromp drie dagen Jang met den Engelfchen Admiraal en keerde overwinnaar uit zee. jan van galen had mede het geluk van een Engelsch Esqtiader onder appleton, voor deToskaanfcheKust te verftrooijen,maarfneuvelde in dit roemryk gevegt. VerfcheideZeeilagen werden 'er geleverd onder welke de merk. waardigfte overwining was, die door tromp op den 10 Augustus by Scheveningen on de Engelfchen onder monk behaald, wierd; doch die hy nogthans met zyn dierbaar leven boeten moest. De Engelfchen welhaast merkende dat het flegts Kruid en Lood verfpild ware, gaven gehoor tot eene Vreedehandeljng die
dan



( 65 )
dan ook tusfchen hunnen Prote&or cromwel en de Staaten, met beding, van den jongen Prins nimmer tot de waardigheid zyner voorzaaten te zullen verheffen, den 26 may des jaars 1654 in Holland afgekondigd werd. De Staat had hierna nog een nadeelig verfchÜ met de Portugcezen, by't welke zyde fterkte Braz.il in Zuid-America verboren, fchoon zy naaderhand by verdrag voor dezelve agt millioenen Guldens betaalde. Dit afgedaan zynde vervielen wy weder in een nieuwe onlust, alzo de toenmaalige Koning van Zweeden ca rel gustaaf, zig meester van de Stad Dantzig in Poolen tragtte te maaken, dat de Staaten ten nutte van Neerlands Koophandel, tragttente beletten, zy zonden dan in 165Ó eene aanmerkelyke vloot, onder gebied van wassenaar, naar die Stad, om dezelve te ontzetten,'t welk haar gelukte en de vredewas welhaast een gevolg van de overwinnende wapenen. Dog het fcheen dat het verwoedend buskruid, zelfs góduurende de vreede geen rust houden kon, daar het de Stad Delft, door het fpringen van het Kruidmagazyn, op den iaO&ober, des jaars 1654 geheel onkenbaar maakte, en verfcheide inwoonders kwetfte, of wel geheel van 't leven beroofde, tot merkelyke fchade dier Provintie die deeze geruïneerde Stad geduurende vier jaaren vryheid van verponding verleende.
Tweede Oorlog met Engeland.
Nadat cromwel, Engelands Protettor overleden was, kwam ka rel II. de zoon van den onthoofden karel I. op den Throon, E "deeze
f reede usfchen [en Staaten ien Proeélor;romwel Ien 26 vlaarti654. h£te van Seclufie. Dorlog net Portu»al.
De Staat verliest Rrazil. DeSiaat ontzet de Stad Dantzig.
Het Kruid magazyn te Delft fpringt en ruineert de Stad den 12 October 1654-



Onmin met cromwel 1664.
A. ifï6s.
Ongelukkige Zeeflag > oor den Staat.
Was renaars Schip Ipringt.
I De Bisfchop van Munster kwelt ons te Land
Verdraagt zig metons Ao. 1666.
De vyand ta=t onze O. I. Retour Vloot aan.
Eenige dezer Scheepen vallen door ftorm in zyne band.
C 65 )
deeze Koning zogt op nieuw onmin met den beaat, tastende in 1664. verfcheidene haarer, zo Oost-als VVest-Indiiche, bezittingen aan' JJe ruiter werd hierop met eene Vloot van dertien Schepen den Engelfchen tegen gezonden, die hen het veroverde weder deed verlaaten, doch zy veroorzaakten ons door het neemen van over de honderd Schepen groote fchade, in 't jaar 1665 viel 'er voor den Staat een nadeelige Zeeflag tusfchen onzen wassena ar, en den Engelfchen vork voor, in welke wassenaar door het iprmgen van zyn Schip het leven liet en veele van onze Schepen in handen der Engelfchen vielen. Te Lande werden wy te
71/ oenaauwti, alzo de Bisfchop
van Munfter barend van galen ons op den 19 Sept. des jaars 1665 den oorlog verklaarde, der Staaten bodem terftond met een Leger overviel en verfcheidene plaatfen wegnam. • Maar een fpoedig verdrag volgde welhaast in den jaare 1666. Onze thuis komende UosMndifche fchepen, om den Engelfchen te ontfnappen, veilig om de Noord gezeild zynde , waren in de haven van Bergen in Noorwegen ingelopen , de Engelfchen dit gewaar geworden zynde, hadden de Zoutheid onze Vloot tot in de haven aan te tasten, maar werden zo wel van de ruiter ontfangen dat ze welhaast afdeinzen moesten, doch ons ongeluk wilde dat deeze Vloot ander Convooi van de ruiter thuis zullende zeilen, door een ftorm overvallen ^erd, die nog eenige Schepen in handen van ïen vyand vallen deed, in dit zelfde jaar
den



( «7 )
den ii Juny 1666. floeg de ruiter nog vier dagen agtereen met monk, op de hoogte van Duins, de vyand werd met verlies terug gedreeven, fchoon hy zig nogthans van de overwinning dorst beroemen, eene volgende Zeeflag, die op den 4 Augustus voorviel, gaf aanleiding dat dp Admiraal tromp bedankt en willem joseph van gendt in zyn plaats verheven werd, alzo men den eerften wegens eenig verzuim - befchuldigde , de dag daaraan geraakte de ruiter en monk weder zo hevig aan eikanderen dat de èerlte als wanhoopend vegten moest, en de zee met veel roem verliet. De Engelfchen van haare zyde, vielen op onze Kusten aan, verbrandden het Vlie eiï Terfchelling en keerden met de geroofde buit weder naar hunne Schepen, den 11 October werd de Heer euat, die men befchuldigd had zeer tot de verheffing des Prinfen te werkeïi, in den Haag onthoofd, de vreede werd voorts weder op het tapyt gebragt, maar de Engelfchen wilden naar geen voorftellingen hooren, alvorens de onze met een vloot de Theems opgevaaren zynde, aldaar de Haven en de Stad Chattam met al de Konings Schepen die daar lagen, verbrand hadden, cn onder beleid van de ruiter en T. de wit, veilig weder terug gekeerd waren. Dit voorval gaf aandrang tot de vreede, die dan ook den 31 July 1667 te Breda gefloten werd.
Oorlog met Vrankryk. Maar terwyl zelf dat men aan de Zeekant vreede maakte , begon men E * te
De Ruiter flaatvier dagen agter een met Monk.
Tromp wordt bedankt en van Gendt
treedt in zyn plaats j
Wanhoopig Zeege. vegt. van de Ruiter teeen Monk. De Vyand ftigt brand op t Vlie en Terfchelling.
De Heer Buatin 's Hage onthoofd.
Voorftel vanVreede afgeweezen.
De onzen verbranden Chattam.
De Vreede wordt te] Breda, getekend. 31 July J.G67.



De Fran-
fchen vallen in Nederland.
WILLEM
III. wordt
Capitein
Generaal.
Maardoor de Wit van 't Stadhou de>s Ampt voor altoos uitgefloo ten door eenEeuwig Edift. Ao. 166Swo'dt e Trip eAlii antie tegen Vrankryk gemaakt.En welrnast door deEngelfchen verhrooken.Die ons met Keulenen Mun fter den Oorlog verklaaren Ao. 1672. Naareftaat des Lands Vrankryk's Wapenen zyn gelukkig.
Neemt Utrecht weg den23May
C 68 )
te land zeer bedugt te worden voor den Koning van Vrankryk lodewyk XIV. die in de Spaanfche Nederlanden gevallen zynde, verfcheide Steden agter een weg nam en zig haastmeester van eengroot gedeelte desLands maakte, deeze nood deed den Staat naar een hoofd over de Landtroupen omzien, en daartoe moest natuurlyker wyze Prins willem III. gekoren worden, maar men wilde hem die waardigheid niet dan geduurende den oorlog toeftaan , maakende'd e wit zelfs een ontwerp om het Capitein - Geueraalsampt voor altoos van dat van Stadhouder te verwyderen, wordende dit voorftel, het eeuwig edict genoemd, door de Staaten bezwooren , men maakte ook 1668 een verbond met Engeland en Zweeden , de Triple Alliantie genoemd, maar Engeland werd door omkooping van het Franfche Hof uit dk verbond gefcheurd, en van Bondgenoot haast weder in onzen Vyand veranderd zynde, verklaarde dit Hof, zig met dat van Vrankryk verecnigd hebbende, den 7 April 1672 ons famen den oorlog, waarin Keulen cn Munjler mede deel namen, zo dat wy ons toen te Land en ter zee door vier vyanden tevens aangetast zagen, terwyl wy flegts eenen Bondgenoot in den Keurvorst van Brandenburg vonden, die ons met eenige manfehap, behuipfaam was, maar wy waren niet beftand tegen de overmagt, Vrankryk nam welhaast Arnhem, Zutphen, Doesburg en zelf op den 23 May geheel Utrecht weg, de Staaten zouden in deeze hoogc nood gaarne tot een verge-



( 69 )
gelyk gekomen zyn , maar dit werd door den vyand afgeflagen.
Moord van j. en c. de wit. Vreede met Engeland.
In deeze hoopelooze omftandigheden begon men in 't algemeen tegen de Heeren j. en c. de wit te morren, en zelfs ging 's volks ongenoegen zo ver, dat men den eerffcen op zeekeren nacht dat hy uit der Staaten vergadering fcheide, aanviel en wondde, een deezcr medeplichtigen jacob van der. graaf genoemd, werd gevat en vervolgens in den Hage onthoofd. Het volk drong hoe langer hoe meer op de verheffing des Prinfen tot Stadhouder aan, 't geen dan ook in het begin des jaars 1672 zyn beflag kreeg. De Heeren de wit weigerden nogthans lange hier in te Hemmen, 'tgeen hen den haat des volks hoe langer hoe meer op den hals haalde, die eindelyk zo hoog liep dat zeekre tichelaar den Heer c. de wit, opentlyk vaneen aanflag op 's Prinfen leven dorst befchuidigen, de Ruwaard werd hierover voor het Hof te recht gefteld en zelfs gepynigd, maar hy bekende die misdaad niet, nogthans werd hy van zyn ampt ontzet en ten Lande uitgebannen. Op den dag dat hy dit vonnis ontfing, zynde den 20 Augustus, had het gemeen met list zynen Broeder joh an de wit by hem op de Gevangenpoort doen komen, midlerwyl had men, wegens een los uitgeftrooidgerucht, als of 'er eenige gewapende en oproerige Huislieden naar den Hage in E 3 aan-
Algemeen gemor tegen den Heer de Wit.
die'snachts aangevallen wordt.
J icbb van der Graaf wordt onthoofd.
De Prins wordt tot S'3 (houder verheven Ao. 1672.
De Wit wordt door Tichel :ar van verra id tegen den Pimis bcfchuldigd.Gepynigd en van zyn Auipt ontzet en gebannen.
Het gemeen lokt zyn Broeder naar de gevangenis
De vyand wil naar geen verdrag luiiteren.



Zendt de wacht on der een loos vooi wendzel van kant. En vermooi t Je beidebroe deren jam merlyl^mii handelende hunne' Lyken. D< Franfchen gaan voorl fietplunde ren, trachten in Holland te vallen,maarworden door den dooi belet. De Groningenherwinnen Koeverden De Franfchen winnen in 't jaar 1673. de Stad Maaflricht. De Prins herwint Naarden. De Franfchen verlasten Utrecht.De Ruiter wint verfcheideZeeflagen.
C 70 )
aantocht waren, de wacht die de gevangenpoort bezcrto. ,™, aa u^a *?.,_ ö
1. , „ > "V "w gezunuen, op
dat het graauw onverhinderd zoude kunnen
7J' vvaaujrt eeu verwoede hoop Eur-
beide Broederen naar beneden fcheurde en ellendig vermoorde, fleepende, na deeze moord, de beide Lyken naar degerichtsplaats waar zy die ten toon hingen en jammerlyk mishandelden, de Franfchen gingen midlerwyl m t najaar hier te lande met plunderen en branden voort, maar moesten om een lpoedig opkomende dooi onzen bodem verlaa-
tfin _ rl3!)l- -7TT lm/,..,, . .
tï n 1 S vwl"=uiens waren een inval in Holland te doen, zy lieten by hun vertrek de beklaagelyke tekenen van haare woede te Bodegraven en Zwammerdam na ; de ' harde vorst had inmiddels den Groningers gelegenheid gegeeven om de Stad Koeverden te bemagtigen. In > volgende jaar 1673 wonnen de Franfchen, wier Koning in Perfoon m^ie te veld getrokken was, Maaflricht: maar de Prins deed hen in vergelding des nachts onder een heevig onweder van donder en bhxem de Stad Naarden vcrlaaten, gelyk zv ook op den 7 November de Stad Utrecht verlieten. ^ De ruiter won ook in dit jaar nos verfcheiden Zeeflagen, zo dat de-Engelfchen eindelyk zelve naar de vreede begonnen te haaken , 't geen door de Staat gemerkt zynde eindelyk zo verregebragt werd, dat men wederzyds op den 19 February des jaars 1674 de vreede te JVestmimfter teekende
Hu



Humlyk van Prins willem/J<III.
Na de vreede met Engeland, volgde op den 11 May die met Keulen en Munfter, maaide vreede met Vrankryk bleef agterwegen. De i Augustus werd ons land door een allerhevigst onweéï van donder en blixem bczogt, dat een groot gedeelte van den Domkerk te Utrecht deed ter nederftorten, tien dagen laater behaalde de Prins een aanmerke lyke overwinning in een veldflag tegen de Franfchen by Senef en de Stad Grave en Hoey werden mede door dien Krygsheld bemagtigd, Vrankryk wist ons ook, door tusfchen Zweden en den Keurvorst van Brandenburg twist te ftooken, mede tegen Zweden in 't harnas te jaagen, intusfchen verloor de Staat haaren grooten Zeeheld de ruiter, daarhy, met een Vloot naar Siciliè'n gezonden zynde, om den Spanjaard tegen Vrankryk te onderfteunen, in den jaare 1Ó76 in een Zeeflag fneuvelde, wy verloorcn voorts nog een aanmerkelyke Zeeflag by Palermo, maar tromp floeg zeer voordeelig tegen de Zweeden. In 't volgende jaar trouwde de Prins met de Koninglyke Princes maria van Engeland en 'er werd een ontwerp tot eene algemeene vrede, maar vruch teloos, ter baan gebragt, eindelyk werd de vreede den 10 Augustus des jaars 1678 te Nicuwmegen gefloten, na dat deeze Vreede reeds geteekend was , viel 'er nog een Veldflag by St. Denys voor, waarin de Prins in 't grootfte levens gevaar geraakte, want tediep E 4 ^
Vreede me' Keu'en en iviun(Ier.
Vreeslyk onweer hier te land den 1 Aug. 1674. Oranje wint de JSatt dje by Senef, bemagtigtGrave en Hoey. V ankryk wikkelt ons in eene oorlog tegen Zweden.
De Ruiter fheuvelt ' in Sicilien Ao. 1Ó76. Tromp (laat tegen de ZweedêiiOranje Trouwt de Dogtervan 1 acob II. vanEngeland.Vrede te Nisuwmegenden 15 Aug. 1678-



De Prins geraakt in groot levens gev aarVrankryk breekt (ie Vrede.
De Prins flaat een vermeerdering van Landmagt voor.
Twintig jaarig beitandgefloten den 15 Aug. 1684. De Koning van Engeland tracht aldaar den RoomfchenGodsdienst in te voeren. En den Prinfe van zyn Erfrecht op den
Throon te verftekcn.
Zelf ftaat het Hof
naar's Prinfen leven.
C h )
in 's vyands Leger doorgedrongen zynde, werd hy reeds door een Franschman aangevallen, maar nog tydig gered, Vrankryk brak kort hier na weder op nieuw de cerstgelcgde yreedeband, door een nieuwen inval in de Spaanfche Nederlanden, nceracndc weder verfcheide plaatfen weg, en trachtende den Prinfe door groote beloften in zyn voordeel over te haaien. De Staat door den aanval der Franfchen op nieuw in groot gevaar geraakt zynde, Helde de Prins de werving van zestienduizend manLandtroupen aan den Staat voor,maar, eer dezelve zyn beflag kreeg, floot men reeds op den 15 Augustus des jaars 1684. een wapenflilfland voor 20 jaaren. Niet lang nogthans genoot de Staat in deeze Eeuw van kryg het genot der Vreede. De Koning van Engeland jacob de II. de behuwd vader van den Prinfe, willende den Roomfchen Godsdienst alom in Engeland invoeren, vervolgde de Hervormden, dat ook in Vrankryk door Koning lodewyk XIV in 't werk gefield werd, 'er werden ook door aanflooking van 't Franfche Hof in de Engelfche Havens verfcheide Oorlogs toebereidfelen gemaakt, die alle tegen den Staat Honden uittebarften, met hetftaatkundig inzicht
om aen rrmie van üc opvolging op den Engelfchen Throon te verfleeken. De Staat dit bemerkende, begon zig insgelyks te wapenen; de haat der Engelfche Hofparty was zelfs in zo verre tegen den Prinfe ontvlamd, dat 'er reeds moorders omgekogt waren, om den Prinfe van het leven te beroven, maar hun aanflag mislukte: nog meer
ont-



( 73 )
ontftak het tweedragts vuur, wanneer men in Engeland een ondergedoken kind voor den rechten Kroons erfgenaam wilde doen doorgaan , om alzo de Prinfes m aria van haar wettig recht te berooven, waarom de Prins genoodzaakt werd geweldige middelen tot ftuiting van dit openbaar onrecht in 't werk te dellen.
Dood van Prins willem de III.
De Prins nam welhaast eene gevallige gelegenheid waar, om zonder veel opzicht te baaren, op de Mookerheide een leger byeen te brengen, cn deJ?taat bragt een vloot van vyftig oorlogfchcpen in gereedheid, die den Prins met zyn leger, zo dra de wind diende, naar Engeland moest overvoeren, gelyk hy dan ook op den 26 Oflober des jaars 1688, van den Staat affcheid nam, en veilig in de haven vanTorbay lande,aldaar vond hy weinig tegendand en drong zelfs door tot in Londen, dat hy belegerde en vermeesterde, daar het reeds door Koning ja cob II. die den wyk naar Vrankryk genoomen had, verhaten was, de Prinfes van Oranje op deeze tyding meede naar Engeland overgedoken zynde , werden beide vordelyke perfonen aldaar in 't begin des volgenden jaars 1689. gekroond. Vrankryk de verheffing des Prinfen en het voordeel dat onze Republick daaruit fcheen te zullen genieten, met weerzin ziende, verklaarde in dit jaar weder om eene beuzelagtige reden, den oorlog aan den Staat, en den 1 July des jaars E 5 1691
De Prins verga iert een Heir op de Mokerheide.
Neemt affcheid van den Staat deniSOcl. 1688 en Lnnd te Torbay. Vermeestert London.
Waar hy gekrojnd wordt.
Vrankryk verklaart denooFiflg.
En tragt een valsch Kind voor den regten erfg^naaaa te doen doorgaan



Slag by Fleury.
By BeveII er.
By de Rivier de Boine.
De Prins doet zyne intreede in de Nederlanden.
De Kaper Jan Bart «loet veel fcharie ter Zee.
Jacob II. tragt zyn Ryk weder te herwinnen maar vergeefs.
Aanflag op 's Piinfen leven ontdekt.
Dood van Koning'n waria den 7januaiy des jaars 1 1695. <
Aanfpre- '>
kers op i
roerteAm- .
iterdam. ,
Vrede te
, Ryswyk gefloteiiAó ^ -Cp7- (
C 74 )
1691 hadden wy het ongeluk by Fleury eene aanzienlyke Veldflag te verliezen, gelyk wy ook ter Zee tegen de Franfchen op de hoogte van Bwefier zeer ongelukkig waren, maar Koning willem won integendeel een veldflag by de Rivier de Boyne in Ierland, en deed vervolgens een keer naar de Nederlanden, waar hy op den 5 February des jaars 1691 een plechtige intreede in 's Hage deed. Ter Zee werden wy inmiddels zeer gekweld, door een Franfchen Kaper, jan bart genoemd, die verfcheiden Koopvaarders en VÏsfchers wegnam. De verdreven Koning van Engeland onderflond , met een Franfche Vloot eene poging tot eene landing in Engeland te doen, om zyn verboren Ryk te herwinnen , maar de Staatfche en Engelfche vlooten floegen hem manmoedig af, zo dat hy genoodzaakt was weder naar Vrankryk te keeren, men ontdekte voorts weder een aanflag op het leven van den Prinfe, maar dezelve werd in haast gefluit en de moorders geflraft. De Prins werd egter deerlyk .bedroeft door het iffterven van zyne braave gemaalinne die den 7 January des jaars 1695 aan de Kindei ziek:e overleed. Om deeze tyd ontftond 'er te :\mfterdam onder de aanlpreekers een hevig )proer wegens zeekere keur die in hun naleel was gemaakt, na dat zy eenige hui:en van Regenten der Stad geplunderd had.ien, vcrd hunne bende verftrooid en twee der 'oornaamften oproerigen,des nachts,by toort;icht uit de Stads waag opgehangen , waar tiede deeze onrust geftiid was , midlerwyl ferd 'cr fterk aan de vrede gearbeid, die iok in 'c begin des jaars 1Ó97 te Ryswyk ge-
flo-



( 75 )
floten werd, doch vier jaaren genooten wy flegts dat zoet, de dood van ka rel II. Koning van Spanje die de i November des jaars 1700 voorviel, was oorzaak van een nieuwe oorlog, wyl de Staat den Hertog van Anjou, die onder den naam van piiilips de V tot Koning gekoren was, niet gaarne met die waardigheid bekleed zag, daar zydie Kroon den Aartshertog van Oostenryk liever gunde. De Koning van Engeland jacob II. in 1701 geftorven zynde, erkende het Franfche Hof den Pretendent zyn ondergeftooken zoon tot Koning,'t geen willem III als eene oorlogs verklaaring aanmerkten en wederzyds begon men zig reeds te wapenen , wanneer onze groote koninglyke Stadhouder w 1 l l e m III zeer onverwagt op den 19 Maart des Jaars 170-2 in het 52 jaar zyns ouderdoms, in Engeland overleed.
Onlusten na den dood van willem III. Dood van Prins jan willem friso-
Twee maanden na 's Prinfen dood gefchiedde de oorlogsverklaaring en had veele fchadens en onlusten ten gevolge, de overleden Stadhouder Koning willem had Prins joan willem friso, Stadhouder van Vriesland, die hy gaarne had gezien als zyn opvolger in het Stadhouderfchap, tot zynen eenigen erfgenaam verklaard, welke uitterfte Wil door den Koning van Pruislbn zeer gedwarsboomd werd, die den naasten tot 's Prinfen nalatenfchap meende te zyn, en ook werkelyke bezitting van het oude Hof in 's Hage
en
Dood van Kaï ei de II Koningvan Spanje geeft, oorzaaktoteennieuwen oorlog,
Jacos de IlfterftAo. 1701 en het Franfche Hof verklaart denPretendent voor Koning, dat Ko ning willem voor eenoorlogs verklaaring opneemt
Vrankryk verkljartl den oorlog. De Koning van Pruisfen betwist Prins friso zyn erffenis.
Neemt het Hof in den Haas en de GraaffebappenLingen en Meurs in bezit.



Algemeene oneenigheid.
Zeege op deBondgenooten wapenen Ao. 1706. De Prins wordtuit den raad vanStaaten gefloten.
Onlust te Arnhem en te Wageningenover dit
Staatsbe; fluit. Waar de Regeering door het gemeen veranderd wordt. De Bondgenootenwinn inden Slagby MaTplacquet den 11 Sept. 1708. De Staaten ontfangen den Tytel van Hoögmogsnden.
C -76 )
en van de Graafichappen hingen en Meun nam, vervolgens bleef de Regeering nu Stadhouderloos dat overal verdervende twisten
veiooizaaste, veranderende het gemeende regeering, inzonderheid in Gelderland, naar hun welgevallen; de Wapenen van den Staat en deszelfs Bondgenooten waren nogthans niet ongelukkig, aan deKrygskunde en moed van de beide Helden deezer eeuw, eugenius van Savoye en den Hertog van marlborough onderwierp zig in den jaare 1706 geheel Brahand en Vlaanderen, het volgende jaar wanneer de Prins friso zyn twintiefte
TOOI- Koi-oilrh l,oJ I n„~- > ö .
^wat uau, utnuui men ncm voor al-' toos uit den raad van Staaten te fluiten, hem nogthans, het Capitein-Generaalfchap doende bekleeden , 'er rees over dit Staatsbefluit zo een hevige onmin tusfchen de Steeden Arnhem en IVageningen, dat de Jaatiie Stad door de Arnhemmers met geweld ingenoomen zyr, de, zyne Regeering door den woesten Loop der overwinnaars moest zien veranderen, en dit verfchil eindigde niet dan in den jaare 1707 wanneer 'er eene algemeene vergiffenis over de oproerigen afgekondigd werd. In het jaar 1708 waren de wapeuen der Bondgenooten onder hunne beide genoemde Helden, weder zeer gezeegend, daar zy op den 11 September de roèmrugtige zege by Malplacquet hielpen behaalen, geduurende de Vredehandeling met Vrankryk die egter voortgezet werd, ontfingen de Staaten het eerst van den Keizer den Tytel van Celfi et Poten, tes, dat is: Hoogmogenden, om deszelfs goedkeuring over hun gehouden gedrag in den
Oor.



( 77 )
Oorlog te betoonen, maar welhaast verdween0 de voorfpoeds zon weder van onze kimmen, Vrankryk floot met Engeland eene afzonderlyke vrede, en onze Krygsverrigtingen liepen fterk agteruit, waar by nog kwam het jnmmerlyk verlies dat wy leden door den dood van den dapperen jongen friso, die reeds in het leger zynde, door den Koning van Pruis/en verzogt werd om wegens de nalatenlchap van Koning willem in den Hage te handelen, en nu ten dien einde op reis zynde, by het overvaaren van de Moerdyk en het Stryenfche Sas, op den 14 May des jaars 1711, door het omflaan van zyn vaartuig jammerlyk verdronk, in September daaraan volgende beviel deszelfs ücmaalinne van eenen zoon die vervolgens Stadhouder werd, kort hier na geraakte Marlborough in ongenade by deszelfs Hof, en de Hertog van Ormond werd in zyn plaats gefteld, deeze Veldheer liet, onder oogluiking van de Koningin van Engeland, de zaaken in het wild loopen, waar door de Franfchen weder veel van het verloorene herwonnen en wy genoodzaakt wierden met den Franfchen te Utrecht op den 11 April 1713, tot groot misnoegen van den Keizer, eene niet zeer voordeeüge en veel min roemryke Vrede te fluiten, 't geen wy enkel aan de trouwloosheid der Engelfchen te danken hadden.
willem carel hendrik friso.
anna, Koningin van Engeland,en Schoonzuster • van Koning willem, in den jaare
1714.
Neerlanrïs gelukneemt een keer wyl
Engeland afzonderlyk met Vrankryk verzoent. DePrins JFriso reist naar den Haag wegens zyn Erfïenis. En'verdrinkt ongelukkigaan de Mnerdyk deni4May des jaars 1711-
Zyn gemalin bevalt van eenen zoon.
jDe Hertog van Marlbourouggraakt in ongenade. . DeHertog van Ormond laat de zaaken verlooran gaan
Oproerde»
Schotten



Door den
Staat
gefluit.
De Staat geraakt in gefchil mei Pruis fen
Wordt bygelegd.
De Staat fluit een drievou-; dig verbond.
Vicivoudig verbond.Ao. 1717. Vrcesfelykeftonnen Watersnood.
Prins Wil* lem Carel Hendrik
C 73 )
1714 overleden zynde, zogt het ondergedoken kind van Koning j A c o b d s II, bekend onder den naam van den Pretendent van Engeland , weder opnieuw eene poging naar zyne ingebeelde Heerfchappy te doen , gclyk hy dan ook, toen Koning george de L uit het huis van Hanover den Throon beklimmen wilde, door de Schotten ten Koning verklaard wierd, maar de Staaten, die op de zyde van Koning george waren, zonden welhaast een talryk leger naar Schotland, t welke,naflechtsééne Veldflag, den geheelen aanhang van den Pretendent verftrooide, en het ryk in de voorige rust hertheide, ook had de Staat omtrent deezen tyd met den Koning van Pruis/en een klein verfchil dat nogthans gelukkig bvselesd werd . waarna 7\?i*>r.
volgens met Engeland en Vfankryk> in den jaare 1717. een drievoudig verbond floot, waarby bepaald werd, dat, ingevalle een deezer drie Mogendheden geweldig mogte worden aangevallen de overigen hem met een bepaald getal manfchap of naar vereisch met Oorlogfchepen zoude te hulp komen , ook trad de Staat in een viervoudig Verbond, met de Hoven van JFeenen, Verfailles en London tegen Spanje. In dit zelfde jaar 1717 werd ons Land door een vreesfelyke Storm en Watervloed bezogt, die byna gantsch Noordholland en de Kusten van Vriesland en Groningen onder water zettede. Heiïgchelyker voor den Lande was de verkiezing des jongenPrinsfe vanOrange, willem carel hendrik friso, tot Stadhouder van Groningen , zynde het eepite merkwaardige Voor-'
val



C 79 )
val dat wy van dien vorst kunnen melden, die in vervolg van tyd tot Stadhouder over
alle Cie Vereeuigue i luviijtien gtavuuicu wi-iu.
Actiehandel enz.
Groningen verheven.
In den jaare 1720 werd 'er, hier te lande, een verderffelyke windhandel gedreeven, die verfcheide vermogende lieden tot den beedelzak gebragt heeft, zy beftond in den inleg van een zeekere fomme gelds tot het nafpooren en vinden van zeeker gedroomd goudryk gewest, naar men voorgaf in America, nevens de Rivier Misfifipi gelegen, waarop men, naar gelang zyner inlaag een Actie of recht verkreeg, zeekere Schot genoemd john law, had dit eerst in Vrankryk in zwang gebragt, van waar het over Engeland , tot ons overwaaide , en eindelyk in wind verdween. Het volgende jaar vond de Staat geraden de roofzugt der Algerynen, die te dier tyd de zee zeer onveilig maakten, te beteugelen, waarom zy een vloot tegen hen in zee zond , welkers Schout by Nacht h end rik gr avé ook welhaast twee hunner rooffchepen bemagtigde. In 't zelfde jaar had de Staat meede eenig ongenoegen met Keizer karel VI, die te Oostende , tot groot nadeel van onzen handel eene Oost-Indifche maatfchappy had opgericht, maar in den jaare 1729 werd 'er door bemiddeling, van den Kardinaal de fleuri een verdrag tusfchen Vrankryk, Engeland en den Staat gefloten, waardoor deeze nieuwe OostIndifche Maatfchappy als in de wieggefmoord
werd.
Frifo, tot Stadhou-j der van
Actiehandel Ao. 1720.
DeStaat wapent zig tegen Algiers 1721.
De Schout by Nacht Giavé bemagtigttweeRooffchepen.
De Staat geraakt in onmin met Keizer Karel de VI. Ao. 1731.
Verleent huisvesting aan de verdreveneSaltzburgers.



Slaat den Roomschga/.indenhun verzoek om een vicaris van den Paus voor altoos af.
1
Schadelyk gewormte aan'de paaien der Zee ykqu Ao. 1732-
Dreigt den Lande met gn.ot gefa ar. Dat Ver* hoedwordt
Vrankryk tragt den Staat in eene oorlog in te wikkelen Ao. 1733Doch de Staat blyft onzydig.
C 80 )
werd. Ditzelfde jaar verleende de Staat, aan eenige om hunne religie verdreevene inwoonjers van Saltzburg, hier te Lande huisvesting in het Land van Cadfant, en gaf hen een Predikant, ook werd de vporflag of het verzoek der Roomschgezinden om hier te lande een Stedehouder des Pausfen te mogen hebben, 3a dat 'er fterk van wederzyden over gewist was, voor altoos afgeflagen.
Gevaar der Zeedyken. Der Staaten onzydigheid.
In het jaar 1732 geraakte ons land in eele omftandigheid die deszelfs volftrekte onlergang dreigde, het paalwerk waarmede de dyken gefehraagd werden, wierd door een zeer fchadelyk gewormte in zo verre doorknaagd, dat eene enkele ftormwind of ryzing der zee, ons gehecle land zoude hebben kifnnen te onderbrengen, maar men voorzag tegen dit gebrek door eene algemeene vernieuwing en ophoging door middel van zwaare ftecnen, aan 's Lands Zeedyken te doen, 't welk in 't eerst wel zwaare kosten veroorzaakte, maar vervolgens aan 't jaarlyks onderhoud een groote fomme be[paarde: In 't jaar 1733 wer<l de Staat door Vrankryk aangezogt om eene Vreedebreuk met den Keizer aantegaan, wyl die, vereenigd met Rusland, de Poolen, welkers Koning overleden was, den zoon des overleden Konings, onder den naam van augustus UI, tot Koning verkooren had, maar onzeStaat lad voor dien tyd het geluk van onzydig te
, kun



C 81 )
kunnen blyven, edog wyl de Staaten zagen dat Europa door verfcheidene onlusten gefchokt wierd en het voor hen bezwaarlyk , of wel ondoenlyk zoude zyn , om beftendig de onzydigheid te kunnen bewaaren , namen zy in den jaare 1740 een befluit om derzelver landmagt te vermeerderen , met byna elfduizend koppen en zes oorlogfchepen toeterusten, op dat ze zig in geval van nood, te eerder zouden kunnen verdedigen , welke voorzigtigheid den Lande vervolgens ongemeen te ftade kwam. —
Siaatsgefchilkn in Europa.
Het jaar 1740 was, buiten de ongemeene ftrenge winter, die eene groote fchaarsheid van levensmiddelen , en hier en daar zelfs muitery en beroerte onder de inwoonders veroorzaakte , nog aanmerkelyk, dooide fchrikkelyke moord op Batavia in deoostIndiën, aan de Chineezen gepleegd, die aldaar eenige opftand en faamenzweenng tegen de Compagniegefmeed hadden, welke in tyds ontdekt zynde, ten gevolge had, dat een groot deel dier natie jammerlyk vermoord en hunne Huizen verbrand wierden. De dood var Keizer karel VI. die op den 20 Oct deezes jaars voorviel, gaf vervolgens aanleiding tot eene bloedige oorlog, waarin onze Staal ?een gering aandeel Had\ want de Franfche Koning dulde niet dat mar ia therezu de dogter van den overledenen Keizer, haan Vaders zetel beklom, fchoon zy 'er volgen: het recht van Erf (pragmaüque Santtie) toege rechtigdwas, maar bragt het zo verre datdi a F Keur
Maar wapent zig ie* gen naderende onlusten" Ao. 1740.
Ao. 1740.
Harde
winter.
Moord der Chineefen op Batavia.
Keizer kakel fterft denaoOft. ; deezes jaars.
' Vrankryk ; werpt dea



Keurvorst vanBeyeren ten Keizer op Ao. 1742. De Staaten vermeerderen hunne Landen Zeemagt tegen den zin van Vrankryk. DeKoning van Pruisfen valt in Silefiën. Siuit een Vrede met MariaThe'refia te Ereslau. De jEngel. fchen flaan de Franfchen by Dettingen.
De Staatfche Troupen keeren naar huis.
Nieuw ontwerp van Vrankryk.
C 82 )
Keurvorst van beyeren in den jaare 1742, onderden naam van kar el VII. ten Keizer verkoozen werd. De Staaten vermeerderden , naar maate dat het oorlogsvuur al meer en meer imeulde, ook hunne Zeeen Landtroupen, in den jaare 1742 voor de tweedemaal , omtrent elfduizend man in dienst neemende , tegen welke vermeerdering hetFranfche Hof zig met alle ernst aankantte, dog te vergeefs. Middlerwyl was de Koning van Pruisfen in Silefien gevallen, om, in deeze tyden van onrust, dit Landfchap aan zyn Kroon te hegten, 't welk hem ook door bemiddeling van de Staaten cn Engeland, zonder veel moeite overgegceven werd; na 't welke hy in 1742. met de Koningin van Hongaryën te Ereslau eene vreede trof. De Engelfchen onderfteundcn vervolgens deeze belaagde Vorstin tegen de magt van Vrankryk, met een groot aantal Krygsvolk , dat welhaast het geheele Franfche leger by Dettingen uit het Veld floeg , geduurende welke tyd de Staat twintig duizend man hulptroupen op marsch gezonden had, die, de heugchlyke tyding van overwinning vernoomen hebbende, geraaden vonden om te rug te keeren en de winter in iNederland af te wagten.
Oorlog met Vrankryk.
Vrankryk fmeedde vervolgens een ontwerp om den Pretendent weder op den Engelfchen troon te helpen, en eene inval in Schotland te doen, 't geen onzen Staat noodzaakte om
den



den Engelfchen, het by Tra&aaten beloofd, onderftand van zes duizend man te geeven. Nu openbaarde het Franfche Hof zyn zo lange bewimpelde voorneemens, en zeide de Kroonen Engeland en Hongaryën tevens opentlyk den oorlog aan. — De Koning van Pruisfen verbrak rneede zyne eerstgemaakte vreede door in Boheemen te vallen, en de Stad Praag te vermeesteren maar wierd welhaast door den Prins karel van lotteringen daar uit verdreven en verloor nog daarenboven geheel Opper Silefien , 't welk devrugt van zyne gemaakte Vreede geweest ware, deeze gelukkige voortgang van verdediging deed het verbond van IVarfchauw gebooren worden, dat in den jaare'1745. door den Gezant van onzen Staat, de Heer cal koen, tusfchen ons, Engeland, Hongaryën en Poolen, getroffen werd. Na het welke de zaaken der Hongaarfche Koninginne nog meer-ten besten keerden, door den dood van den door Frankryk opgeworpenen Keizer, die in hetzelfde jaar. overleed, 't geen gelegenheid gaf dat haar'gemaal de Groot Hertog van Toscaanen, onder den naam van franciscus I. tot Keizer verheven werd, hierop volgde een verbond tusfchen Grootbrittanniey,, Saxen en Hongaryën, na 't welke de Vreede tusfchen deeze twee Mogendheden nog in het zelfde jaar voltrokken werd. Nu waren j de Franfchen nog de algemeene Vyanden, \ zy behaalden eene aanmerkelyke zeege by Fontenoi en drongen al meer en meer tot op [ de Grenzen van den Staat in, zelfs waren hunne wapens zo voorfpoedig, dat ze, in den , F % jaare
Noodzaakt onzenSraat 0111 Engeland hulptroupen te zenden. Vrankryk ve; klaart opentlyk den oorlog aan Engeland en Hongaryën
Pruisfen valt andermaal in Bohemen.
Maar
wordt ver.
dieeven.
Verhond
van War-
fchauwAo.
1745-
De opgeworpenKeizer Karel VII. derft. De Gemaal van Maria Fh refia ter» Keiler /erheven. iTrede tuschen Engeland,saxen en ili.ngayen.
De Franchen winlencenflag



by Fontenoi.
En doen den Staat den oorlog aanzeggen. Doen een inval op den Staatfchen Bodera.
Algemeene verflagenheid in Zeeland. Beweging om eenen Stadhouder.
Gevolg daarvan.
C 84 )
9 1
jaare 1746. door den Abt de la ville den Staaten deedenverwittigen, van, zo zy zig niet onzydig wilden gedraagen, eenen inval op den Staaten bodem te zullen doen, gelyk zydan ook, na weigerend antwoord ontfangen te hebben, welhaast ter uitvoer bragten, neemende verfcheidene Steeden en Sterktens in Hollandsch Vlaanderen, den eenen na en anderen, weg.zodat men in Vlisfingen en in geheelZeetoïd ongemeen verlegen werdenfommige inwooners het gevaar reeds naar elders ontweken waren. In deezen hoogen nood begon het volk om eenen Stadhouder en hoofd der Land- en Zeemagt te denken, welke beweeging zig het eerst in Vlisfingen onder de Schuttery openbaarde en vervolgens zo algemeen wierd dat ze de verkiezing van den Prinfe van Oranje tot de gezogte waardigheden ten gevolge had.
Beleg van Bergen op den Zoom.
De Prins wordt door de AlgemeeneStaaten ten Stadhouder verklaard den 4 May 1747-
Groofe vreugd» over dit voorval.
De Prins willem carel hendrik friso werd dan op den 25 April des jaars 1747, te Veere opentlyk ten Stadhouder verklaard, welk voorbeeld ook welhaast door Holland en de overige Provintiën gevolgd wierd,zo dat alles op den 4 May deszelfden jaars zyn beflag kreeg , wanneer de Generaale Staaten zyne Hoogheid in de waardigheid van Erfftadhouder Capitein en Admiraal Generaal bevestigden. De vreugde over dit voorval was zo algemeen door het gcheele land, dat men zig, fchoon in de grootlïe nood zynde, aan geenen vyand fcheen te bekreunen, die
in-



C 85 )
ïntusfchen in den jaare 1747. eene veldflag by Lafeld gewonnen hebbende, geduurende al deeze vreugdebedry ven het platte Land in Staatsvlaanderen op eene deerlyke wyze plunderde , tot hy eindelyk in dat zelve jaar op de fterke vesting Bergen op den Zoom aanviel, welk aanmerkelyk beleg hier wel een breede plaats verdient. Het was op den 28 Juny, dat de vyand zyne eerfte Batterye voor deeze Vesting opwierp, fchietende welhaast de Groote Kerk met de nabygeleegene Huizen in den brand, met welk hevig vuur zy byna twee maanden voortgingen, tot op den 1 Augustus, de dag waarop de Franiche Generaal de Vesting aan zynen Koning toegezegd had, als wanneer ze zo allerhevigst begonden te fchieten, dat de oudfte Krygslièn niet geheugden immer zo een beftendig en hevig vuur bygewoond te hebben; 't-welk zy op den Naamdag van hunnen Koning, die op den 25 Aug. inviel, wederhervatteden waarom de onze ook op den 1 September, zynde de verjaardag van zyne Hoogheid de Prinfe van Orange, hen dit met woeker uit ai het groot en klyn geweer betaald zetteden, maar hoezeer de overvloed die van alle oorden van Nederland naar deeze benaauwde Vesting gezonden werd, ook den moed des Soldaats levende hield, nogthans wist de Vyand op den 16 September, door de vreesfelyke kragt eener woedende ftorm, ter Stad in te dringen, verjaagende en verflaande de bezetting en al wat zig weerde, onder een vreesfclyk geroep van Avancez, Tuéz , Tuéz, zo zelfs, dat de£;oude Gouverneur naauwlyks uit F 3 de
De Franfchen belegeren Beugen op den Zoom 18 Juny 1747-
Vreesfelyk vuur der vyanden op den r Augustus.
Als ook op den naamdag van hunnen Koning. Dat de onzen op den 1 Sept. beantwoorden.
Groote overvloed inde Ves-, ting.
Overgang aanden Vyand den 16. Sept.



Algemeene Collecte.
Vrankryk neigt naar de Vrede die ook op den iSOct. 1748 te Aken getroffen',wordt.
Ao. 1748. Prins willem V. wordt geboren op den 8 Maart Oproer te Amfterdam.
de magt der vyanden konde gered worden. («; De Staaten, na dit geweldig verlies gebrek krygende aan geldmiddelen, wierd 'er op s Prinfen voorflag , door het geheele Mnd eene algemeene collcéte gedaan, waarin elk naar gelang zyner bezitting zyn aandeel droeg, toen men zig hierdoor weder mgoeden ftaat van tegenweer gefteld had, begon Vrankryk naar de vreede te neigen, die dan ook op den 18 Oftober 1748 te Aken geüooten wierd, fchoon de Franfchen geduurende de vredes onderhandelingen de Stad Maastricht nog wegnamen.
Vreede te Men. Dood van Prins
WILLEM IV. §
In het jaar 1748 had Nederland het geluk van eenen opvolger in deStadhouderlyke waardigheid in den perfoon van Prins willem te. V' ,z,fn gebooren worden, want de Pnnsfesfe s Vorsten Gemaalinne, beviel op den 8 Maart deezes jaars, welk jaar voor de v Stad Amfterdam en verfcheidene Nederlandfche Steden, zeer gewigtig was, wegens de
muiia) Van dit vreetfelyk en gedenkwaardig beleg, vindt men een uitvoerig berigt in de Befchryving der Stcii Bergen op den Zoom, by den uitgeever deezes gedrukt JMfn ltel van 10 uitvoerige Kunstplaaten, verbeeldende de belegering en ruïne deezer Stad , door den vermaar den reekenaar c. psonk, op de plaats zelve,kort na den uittocht der Praufclien geteekend, en door den bezemden Graveur s. fokke in'tKopergebragt, veicierd «t werk niet weinig.



' ( 87 )
oiuitery van het gemeen ter bevordering van de affchaffing der pagteryen, dat depluadering van verfcheidene pagters Huizen ten gevolge had, waarin het graauvv op eene meer dan beestagtige wyze huis hield. Inzonderheid in het huis van a. m.vanarssen op de Cingelby deHuiszittenfteeg, waarzy, na alle de Meubilen ten vengfter uitgeworpen,de bedden opengefneden en alles aan Hukken geflagen te hebben, naar de Wynkelder ftoven, en daar de vaten openftekende 'er onder gingen liggen, zo dat 'er veelen in den wyn verfmoord bleeven liggen. Deeze alleronbandigfte moedwil wierd nogthans dooide regeering welhaast gefluit, die op den 28 Tuny', twee der voornaamfte oproermakers ter Stads Waag deed uitfteeken, welke executie niet zonder groot gevaar der aanfchouwers, die in groote menigte toegefchoten waren en eikanderen verdrongen, ten einde liep. Deeze muiteryen door het geheele Land hadden de verandering der Regeering hier door ten gevolge. Midlerwyl om* de Vreedehandeling met veel drifts voort, zo dat dezelveJop den 18 O&ober deszelven jaars volkomen te Aken bekragtigd wierd. In het volgende jaar 1749 wierd zyne Doorl. Hoogheid ten Opperdirecteur der Oost- cn West-Indifche Maatfchappyen verkooren. De jaaren 1750 en het begin van 1751 waren van weinig belang, eene opfchudding te Rotterdam, over de weigering der Wynkopers, om den Wyn-Eed te doen, enhetberoeringswerk van Nieuwkcrk veroorzaakt door het Geestdryvend Prediken van Do. g.
F 4 küy-
Pliiüdering van het Huis van van Arsfen.
Aanmerkelyke losbandigheid
Executie van twee oproermakers den2il Juny. VeranderingvanRegeering. Vreede' te Aken bekragtigdden i80ct. De Prins wordt Orperdirecc.der Oosten WestJnd. Comp. I749-
Beroerte te Rotterdam Ao. 1751.
te
Nieuwkerk opd» Veluwe. A0.175J.



De Prins
wordt te Vnsfingen gehuldigd den 14 May.
Sterft in '«Hage den 2* Oftoü.
Willem V, volgtzyner Vader op. 5junyi752 Wordt Riddervan de Kousfeband
De Koning van Pruisfen bericht den Staat van zyne O. I.Comp.
Wordt gewaar,fchuwd.
De Staat fluit een Verbond.
r C 88 )
kuypers waren de voornaamftc voorvallen. Aanmerkelyker was het laatst des jaars I?Ji weegens de al te vroege en voor den Lande zeer fmertelyke dood van den Prinfe Erfftadhoudcr die zig den 14 May te Vlisfingen en Veere als Marquis hebbende doen huldigen, en in 'sHar/R nnnaefph-b- r^.,-,* ™
keerd, zynde,aldaarzo verergerde dat hy den 22 Oélober deezes noodlottigen jaars , in den ouderdom van 40 jaaren en 52 dagen het fterffelyke met het eeuwige verwisfelde.
Minderjnarigheid van Prins willem de V. Princes anna van groot brittannien, als Gouvernante.
Zyne Dporl. Hoogheid willem de V volgde welhaast zynen Heer Vader onder dé
vuuguyeaerrnncesiedouairière anna
van groot brittannien, in alle zv11g
waardigheden op, en wierd op den 5 jünv des jaars 1752 plegtiglyk door den Ridder jorke als Ambasfadcur van Engeland, op het Huis de Orange Zaal, buiten den Ha»e met de Ridderorde van de Kousfeband pm! hangen. Omtrent deeze tyd deed de Koning van Pruisfen aan den Staatkennis geeven van deszelfs voorneemen om te Embden eene Oost-Ind: Compagnie op te rechten, op welke voorflag de Staat hem indagtig maakte dat hy die plaatfen waarop wy handelden' moeste vermyden,geiyk ook zig niet van Nederlandfche Inboorlingen bedienen tot hc voortzetten van zynen handel, men floot oo/j nog eenTraclaat van onderlinge onderfland met Engeland, Poolen en Saxen, ingevalle ons
Land



C «9 )
Land of eene» dier Staaten met oorlog mogt worden aangevallen- De Princesfe gouvernante deed verfcheidene plans van befparing vormen, waarvan eenige met het beste gevolg in het werk gefield wierden, en zy nam in den winter deezes jaars haare eerite zitting in de hoögé Collegien, maakte ook eenige nuttige fchikkingen op den Koophandel en op de rechtsoeffening in Vriesland, en trad in den jaare 1755 in onderhandeling met den Koning van Pruisfen om de Pruisfiïche goederen hier te Lande gelegen, by koop over te neemen, gelyk dit dan ook in den jaare 1754 zyn beilag kreeg, wordende de Heerlykheid Hondsholredyk buiten, en het oude Hof binnen, 's Hage, aan den Jongen Prinfe overgedragen. In 't volgende jaar ontbrande het oorlogsvuur op nieuw, wyl de Algcrynen onzen handel begonnen te hinde-a'en, door de Koopvaardyfchepen te neemen en op te brengen, ook werd ons Land met een zeldzaam en oogenbliklyk gevaar gedreigd door de voorbode, of liefst gevolg eener aardbeving, die alom de wateren zodanig beroerde, dat alles wat op de grond derzelve gezakt ware, op de oppervlakte begon te dryven, ten tyde dat de Stad Lisfabon byna geheel door de aarde werd ingezwolgen. —
Oorlog tusfchen Engeland en Frankryk, Dood van de Princesfe Gouvernante.
Vrankryk den oorlog aan Engeland verklaard hebbende, wegens eenige onmin over F 5 bei-
Verfcheidene ;;oedo inlteilin gen van de Princesfe Gouvernante.
Ao. 1753. Oveidragt van de Pruiss. Heerlykheden aan den jongen PiinsfeAo. 1753-
Oorlogmet de Algerynen.
Zeldzaame en gevaarlyke waterberoerte.
Oorlog tusfchen Vrankryk en-Engel.



De Engelfchen vraagen onder Hand.
Wordt geweigerd.
Kaperyen der Engelfchen op onzeKoop. vaarders Ao.1757.
Overftrooming van de Rhyndyk by Deventer.
Gefchil tusfchen de Stad Haarlem en de Frir.cesfe.
Vreede met de AIgerynen1758.
Jlrand op
de Kennismarkt in 's Hage.
C 90 ).
der bezittingen in de West-Indien ontdaan , hielden de Engelfchen by den Staat, volgens de laatstgemaakte Traftaaten, om onderftand aan, maar de Staat oordeelde daar toe niet verpligt te zyn en hield zig, op verzoök van het Franfche Hof, volftrekt Neutraal, edog deeze onzydigheid belette niet dat de Engel-fche Kapers en Zeeroovers een groot getal onzer Koopvaardyfcheepen namen, en in hunne Havens binnen fleepten , waar zy prys verklaard wierden, althans in den jaare 1757 werden ons zestig Koopvaarders op deeze wyzeontrukt.Te Lande leed ons Land door de doorbraak van den Rhyndyk by Deventer eene aanmerkelyke overftrooming, veroorzaakt door de verftopping die het opgekruide Ys des voorigen harden winters,aldaar gemaakt hadde, ook ontftond 'er een gefchil tusfchen de Stad Haarlem en Mevrouwe de Princesfe Gouvernante, over de aanftelling der Regeering in die Stad, 'tgeen tot op deezen dag onuitgefprooken is gebleven. In den jaare 1758 wierd de algemeene Koophandel aan de eene zyde eenigzins verligt^ door de heugchclyke tyding der Vreede welke de»lik Schout by Nagt joost sels in het voorgaande jaar met de roofzieke Algerynen gefloten had, dog nu fcheen den Winkeiieraan de andere zyde een onheil befchoren: een zeer zwaare brand ontftond in eene Liqueurs Kraam op de Kennismarkt in 's Hage, en ontdekte zig wel reeds by tyds, en vroeg in de Morgen, maar eene geweldige Noordoosten wind veroorzaakte dat de vlam welhaast over de geheele Markt flocg en meer dan 60 Kraameu in de * ' As-



C 91 )
Asfche lag. De oorlog tusfchen onze magtige Nabuuren en de nabyheid van een talryk Fransch Lener, dat zig reeds in het Kleeffche ophield,gaf de Princesfe aanleiding om op de vermeerdering van onze Landmagt aantedringen, 't geen door fommige- Provintiën toegeftaan, maar inzonderheid door de Stad Amfterdam niet bewilligd werd, tot in het jaar 1750 wanneer de zeefchadens zo hoog liepen, dat verfcheide Kooplieden zig genoodzaakt vonden,om, by nedrigen requeste, by Hun Hoog Mog: en by Mevrouwe de Gouvernante op de vermeerdering vaa Land en Zeemagt aan te dringen, 't welk Haare Doorl. Hoogh. deszelfs voorllag deed vernieuwen, waarvan zy'nogthans het gevolg niet heeft mogen zien, daar een uitteering en waterzugtige verzwakking, haar op den 12 February des jaars 1759 haaren min' derjaarigen zoon en den Lande ontrukte.
Vreede tusfchen Engeland en Frankryk.
Weinige dagen na het overlyden der Princesfe Gouvernante, belloot de Staat tot hel uitrusten van 25 Oorlogfchepen, alzo 'er weder 25 Koopvaarders door de Engelfchen genoomen waren: verfcheidene ongelukker troffen om deeze tyd ons Land,eerftelyl ' verbrandde het geheele Dorp Stryen op der 22 May deezes jaars door het overkooken var een teerketel ten huize van eenenTimmerman ten tweeden rees 'er eene groote fterfte on der de menfchen, veroorzaakt door de zwaan bette en droogte van de maand July van di
jaar
e
De Prüj. cesfé doet een voorllag ter vermeerdering van Land- en Zeemagt. Ontvangt verfcheidene Requestenvan Kooplieden ten dien einde. Hernieuwt haarevoorflagen.Sterft op den 12 Febr.1759.
De Staat rust250orlogfchepenuit.,
1 l
; Het Dorp . Stryen ver, brand.
t
5



Zwaare Iterfte on derde mer.
fchen. Over-
ftrooming
van de
Krimpener
Waard Ao
1760.
Princesfe Carolina trouwt met den Prinfe van Weilburgden 5 jMaart. Het Kruidmagazyn te Maastricht fpringt, op den 21 November1761. Oorzaak van dit onheil.
Gevolgen daarvan. Eenige Walvisfen; dry ven aan' < onze Kust ,
Vreede < tusfchen \ Vrankryk ? en Engeland 1763. {
i
jaar, en in het volgende jaar 1769 deed het wa= - ter ons zyne geweldige arm gevoelen, daar • de Krimpener en Lopücer Waarden door de opkruijing eener Ysdam geheel onder water gezet wierden, welk gevaar door eene daar op volgende zwaare ftorm nog wel de helft vermeerderd wierd. Eene vrolyke gebeurtenis nogthans volgde op deeze onheilen,te weeten het Huwelyk van Princesfe carolina slrinsien zuster, die op den vyfden Maart deezes jaars met den Prinsfe van nassau weilburg in 's Hage ftaatlyk in den echt vereemgd wierd. Het volgende jaar 1761 droeg weder een merkteeken van onheil,a!zo op den 21 November te Maastricht het volgende ongeluk gebeurde: een Kannonnier met een Soldaat te faamen beraadflaagd hebbende om uit het Kruidmagazyn dier Stad, eenig Kruid te ontvreemden, gingen by nacht in het zelve, en niet genoeg op hun Lantaarntje agt geevende, fprong een vonkje uit hetzelve m het Kruid en deed dit geheele Magazyn met eenen flag in de lucht vliegen, verfcheBe aanzienlyke perfoonen en burgers verden onder hunne huizen verpletterd en jyna de geheele Stad verwoest; het Kruid dat ioor deeze onvoorzigtigheid opvloog, wordt >P 30 duizend ponden begroot, nog fpoelien er dit jaar eenige Cachelotten, een uort van Walvisfchen op onze Kust, wel:er traan verkogt zynde eene groote fomme ;elds opbragt. In den jaare 1763 wierd de /reede tusfchen Vrankryk en Engeland aan : hoofd der beide Legers in Duitschland geloten, ook nam de Prinfe Erffhdhouder op
den



C 93 )
defi 9 Maart deezes jaars voor de eerftemaal zitting in de vergadering der Staaten Generaal: In den aanvang deezes jaars ontftond 'er in de Colonie Berbice eene algemeene opftand onder de Slaaven, wordende verfcheidene Plantagien door hen afgelopen en de eigenaarsjammerlyk vermoord, doch deeze oproer wierd fpoedig door geweld van wapenen geftild en de voornaamfte muiters geftraft. In 1764 wierden 'er verfcheidene Bootsgezellen die het Oost-Ind. Corap. Schip Nyenburg hadden trachten afteloopen, op Texel met de dood geftraft. In 't volgende jaar wierd 'er te Zutphen een zeldzaam leengericht, wegens een verfchil tusfchen twee Edelen over hunne leenen, gehouden, onder een groote Eikenboom ter plaatfe daar weleer het Hof van den Grave geftaan hadde, ook overleed in ditzelfde jaar te Leeuwaarden de Princesfe mar ia louisa, Grootmoeder van den Prinfe van Oranje, in den ouderdom van omtrent 78 jaaren, haar verlies wierd alomme beklaagd.
Prins willem de~Vaanvaart de Regering.
In het jaar 1760 wierd Zyne Doorlugtige Hoogheid tot Erfftadhouder gehuldigd op den 8 Maart, zynde de dag waarop hy de ouderdom van 18 jaaren bereikt hadde , de vreugde over" dit heugchelyk voorval was in gantsch Nederland algemeen; en de Illuminatiën en decoratiën ginger die, welke ter eere van Hoogstdesfelfs Va der,in den jaare 1747. en 48. ontbrand wa
ren
Dc Prins neemt zitting [by de StaatenGeneraal, den 9 Maart
1763Opftand in deBerbice.
op
het O.I.C. Schip Nyenburg gefluit Ao. 1764ZeldzaamLeengericht te Zutphen 1765. Dood van 's Prinfen Grootmoede: te Leeuwaarden.
Prins Willem de V. aanvaart de Regeering denüMaarC 176Ö.
f



Brand te Ililverfun 25 Juny. Huwelyk van den Prinfe mei «ie Princes fevanPruisfen den 4 Och 1707.
Plegtige intreed e in 's Qravenha-
Onvveder te '5 Hei togenbosch29 July.
Ao 17(58.
De Princes bevalt van een dooden Prins. 1769 23 Maart.
En op den 28 0chdes jaars 1770 van eene Princesfe. Onmin tusfchen den Staat en den Keurvorst van de Paltz.
C 94 )
ren , nog te boven. Drie maanden laater, naamlyk op den 25 juny verbrandde bet zeer bioeijende Dorp Hilverfum, de brand was by eenen Joodfchen Vleeschhouder ontdaan. : ln het volgende jaar huwde zyne Doorlugtige Hoogheid met Princesfe frederïcasophia wilhelm in a van Pruisfen, op den 4 Oftober te Berïyn, en deed vervolgens eene luisterryke intreede met zyne Gemaalinne m 'sHage, tot welke Hofplaats een menigte van aanfchouweren uit alle oorden van Nederland waren faamgevlo.eid, om deeze pJegtigheid by te woonen. 'Er was weinig maanden te vooren, te weeten op den 29 July zulk een zwaar on weder van regen en nagel omftreeks 'j Hertogenbosch gevallen, dat de meeste Aard- en Boomvrugten daar door verpletterd en verfcheiden Huisgezinnen en zelfs geheele dorpen tot eenen armoedigen ftaat gebragt waren, waarom de Staat hen het jaar daaraan volgende vryheid van verponding verleende. In den jaare 1769 beviel 'haare Koningl. Hoogheid 's Prinsfen Gemaalmne van eenen dooden Prins, die vier dagen laater in de Printelyke Grafkelder te DeJft werd bygezet, welk verlies in het volgende jaar door de geboorte van eene Princesfe op den 28 üclober vergoed wierd, men gaf dit Kind by den H. Doop de naamen f r e d e r ica louisa wilhelmina. Derf29May deezes jaars vefbooden de Staaten voor een tyd van zes weeken alle Koophandel op de Paltfifche Landen, om dat de Keurvorst de Vaart der Rotterdamfche enDordti'che Schepen over den Rhyn belet hadde, welke
moei-



( 95 )
moeite veroorzaakt was, door een gefchil dat reeds in den jaare 1768 over het kwalyk aangeven van eenige vaten Suiker, die naar Dusfeldorp beftemd waren, ontftaan was , maar na dat de Staat de vaart in diervoegen belet hadde, trok de Keurvorst zyn verbod fpoedig in, en gaf 'er den Staat kennis van, die toen de vaart mede weder vry ftelde, en aldus wierd deeze kleine onmin fchielyk weder bevredigd. ,
Brand in den Schouwburg te Amfterdam. Geboorte van den Erfprins
WILLEM FREDERIK.
Eene groote rampfpoed trof in den beginne des j aars 17 7 2 de Schouwburg der Stad Amfteldam, alzo die op den 1 iMey by gelegenheid dat dezelve aan een Vlaamfche troup Operisten verhuurd was,tot dengrond toe afbrandde: Dit ongeluk was veroorzaakt door het verdonkeren van het Tooneel in de Opera De Deferteur, wanneer de fmeerkookers eenigen tyd gefloten geweest zynde, door de hette begonnen te branden, en lucht krygende het geheele Tooneel en Amphitheater in vollen rook en vlam zettede, zo dat het, voor.de aanfchouweren, waarvan de Schouwburg dien avond rykelyk voorzien was, zeer bezwaarlyk viel om hun leven te bergen, of zig voor ongelukken te beveiligen , gelyk dan ook verfcheidene perfoonen, door de algemeene verflagenheid verbyflerd, 'er het leven by infchoten. Het jaar daaraanvolgende begon men reeds weder een ontwerp tot een' nieuwen Schouwburg te vormen, die dan
ook
Wordt be' vredigd.
Brand in den Schout burgteAmfteldam.A>. 1772.
Hoe veroorzaakt.
Ongelukken by dee^ ze gelegenheid.



Nieuwe Schouwburg voltooidj.77,1.Aanmerkelyke bedenking.
Brand te Heukelom.
Zwaare Bankbreuken te Amfterdam en elders. Middel daar tegen.
Geboorte
van den
jongenErf-
prins.
Verbeete. ring der Rym-pfalmen 1773,
C 90 ;
in het winter faifoen des jaars 1774 reeds volbouwd en bekwaam was om plegtb in^ewyd te worden. Aanmerkelyk is het dat na den brand des Amlleldamfchen Schouwburgs verfcheidene berichten inkwamen van het verbranden van verfcheidene prachtige en voornaame Schouwburgen uit de meeste Steden van Europa. In dit zelfde jaar werd het Steedje Heukelom moedwillig op den vollen middag in brand geftoken, en geheel in de asfche gelegd. Ons Land werd voorts nog, in dit zo ongelukkig jaar, met verfcheidene zwaare bankbreuken bezogt, die ons credit by andere Natiën aanmerkelyk zouden hebben doen daalen, ware het niet dat de wyze Regeering, om de circulatie van geld te bevorderen, tegen maatige interest, twee millioenen , uit Stads Schatkist haHHn
't geen de zaaken welhaast weder op den bloeijendften voet herftelde, eindelyk. werd dit jaar belloten met de geboorte van den jongen Erfprins van Oranje en Nasfauw, die op den 24 Augustus voorviel, wordende het Kind den 17 September gedoopt en willem frederik genoemd.
Verbeetering der Rym-Pfalmen.
In den jaare 1773 maakte men een aanvang met de verbeetering der Rym-pfalmen, daar die van dathenus, welke tot hier toe in de Nederlandfche Gereformeerde Kerken in gebruik geweest waren, al te 'veel in taal en ftyl verouderden, om met de behoorlyke aandacht gebruikt te worden 3 men koos
uit









( 97 )
Uit den arbeid van drie byzondere dichters, als waren Voet, het Kunstgenoodfchap Laus Deo , Salus populo, , en Hendrik Glïy&en, de verbeeterde Pfalmen, met eene geringe verandernig, uit, tot welke nutte zaak, eenige Heeren Predikanten in het Huis van Prins maurits in den Haage vergaderd waren, die dit werk in den tyd van eert half jaar ten einde bragten, zo dat men in het volgende jaar deeze nieuwe Pfalmen reeds alomme ingevoerd zag. Het jaar i774fchonk zynen D. Hoogheid weder eenen zoon die den naam van willem george fredrik ontving, ook werd in dit jaar het recht van Aubaine,- volgens 't welke uit kragte van een wet van karel de groote, lieden aan de overzyde der ÉlVe woonende, in Vrankryk geen erffenisfen konden beuren, welk recht ook wederkeerig dóór de nabuuren geöeffend wierd, door onzen Staat met toeftemming vari Vrankryk geheel vernietigd.
Ongemecne Watervloed.
Het daaraanvolgende jaar 1775 was zeer noodlottig voor ons Land, daar 't zelve op den 14 November, door eene ongemeene zwaare ftorm en watersnood bezogt werd, die verfcheide dyken deed bezwyken, en al het Land agter dezelve verdronk, ja zelfs tot in de voornaamfte Heden, als Amiï-.prAam. Rotterdam. Dordrecht en de mees¬
te Zeeplaatfen doordrong en onnoemlyke fchade aan Koopgoederen enz. veroorzaakte. Het had den gantfehen dag zwaar uit het G . zuid-
Waaruit genoomen
Wair voleind.
Geboorte van w. o.
FREDERIK
Ao. 1774.
Het recht van Aubai. ne afgefchaft.
Zwaare Watervloed in I77S-
Waar het meest gewoed heefê



Oorzaak derzelve
Felle koudeAo.1776
Aanmerklykheidderzelve. Tweede zwaare watervloedtusfchen 24 en 25 Nov. deszelfdenjaars.
Oorzaak der Americaanfcheonlusten.
De Ameri-
caanen
fluiten een
onderling
Verbond
Ao.1777.
( 93 )
zuid-westen gefrormd, waardoor de zee met geweld van onze kusten afgedreven en als op een gepakt was, maar des avonds fchoot de wind veel noordelyker, waar door de wesgeftorrade zee, met een verdubbelde kragtf, tegen onze kusten en dykagien gefmeeten wierden dezelve of overftoof of ver'brysfelde, en eene.meenigte van menfchen en vee aan zyne woede opofferde. Eene zeer felle koude volgde in het jaar 1776 op dit voor den Lande zo treffend onheil, men wil zelfs dat de vorst op den 3 January die des jaars 1740 in felheid twee graaden overtroffen hebbe, en ten einde deezes jaars wierden wy op nieuw tusfchen den 24 en 25 November door de gevreesde Landplaagen de Storm en Watersnood, derwyze bezogt, dat men niet zeeker zeggen kan, welke deezer twee jnaren het ongelukkigfte voor ons Land geweest zy.
Amencaa. fiche onlusten.
Reeds federt eenige tyd, hadden de Invyooners der E.igdficle Colmien in America, niet zonder reden geklaagd over het willekeurig en dwingend bellier van het Britfche Minifleric in haaren opzichte; deeze klagten vermeerderden naar maaten de oorzaak derzelve aanwieseh; eindelyk beflotcn de ver-
ui um.c gewesten eene onderlinge Unie van verbindtenis van XIII Coloniën aantegaan, die tot groot nadeel van Engeland in den jaare 1777 zyn bellag kreeg , en de bron vanveeie voornaame gebeurtenisien geworden is, daar ons Land niet dan al te wel
voor









CC 99 >
voor altoos geheugen van zal draagen. Men zag hier te lande reeds het onheil naderen, en 's Lands Erfftadhouder, deed een voordel om onze Zeemagt te vermeerderen, dat ook door eene Jlugmentatie van een vyftal Schepen ingevolgd werd. De Engelfchen zogten inmiddels allerlei middelen om ons met oorlog aantetasten; zy leverden dan door hunnen Afgezant, de Ridder Yorke, een befchuldiging tegen den Heere de graaf, onze Gouverneur van St. Euftatius in, waar by zy Van H. H. M. verzogten dien Heer op te ontbieden, wegens verliandhouding met de Americaanen, 't geen door den Staat volilrekt werd afgeflagen. Ook werd op den 13 Aug. des voorigen jaars het Schip van Gapt. J. Mey er te Mogador, door de Marokkaanen, opgebragt. Dis roofziek volk viel ons weder zeer lastig, tot zo lang dat de Vree.de in dit jaar door den Capt. Kinsbergen, uit naam van H. H. M., met hen getroffen werd.
oeconomische tak"..
Op da verjaaring derHollandfche Maatfchappy teHaerlem, die nu haar vyfentwintigfte jaarfeest vierde, viel het den Heere Mr. h. van den heuvel, Griffier van het Hof van Jufritie te Utrecht,. in, om eene voorflag tot het oprichten eens Oeconomifchen 'Taks te doen. Dit loflyk voorbeeld van de Stad Haerlem,. werd welhaast door geheel het Land gevolgd,en men zag elkeStad na eene G 2 kor-
Aanleiding tot de oprichtingdes OeconomifchenTaks te Haarlem. Wordt in de overige Steden gevolgd.
Behoedmiddel by den Staat gebruikt. Pogingen der Engel, fchen om met den Staat de» Vreede te breeken. Waarom zy eifcheu dat de Gouverneur van St. Euftatius zoude op ontboden worden.Welke eisch de Staat ontzegt.Onlusten met deMaroccanen.



Beftemming deszelfs.De Stad Goes viert een Eeuwfeest den 12 Maart.
Washingthon wordt totDictator verheven.
Engelfche Twistftoo"king wekt verdeeldheid in de Provintien.
Aanwas der Coloniën.
Stoutheid der AmericaanfcheKaapers.
En moedwil derEngelfchen.
( ioo )
korte wyl met een diergelyk genoodfchap vercierd, welke inftelling veel' ter bevordering des Koophandels en Landbouw, als ook tot het weeren van armoede en lediggang diende. Te Goes werd op den 2 2 Maart deezes jaars een tweehonderd jaarig Eeuw;feest gevierd , ter gedachtenisfe dat deeze Stad zig in den jaare 1577 in befcherminge van Prins willem I. begeeven had. Inmiddels ontvong men berigt dat de Generaal Washington door het Americaansch Congres ten Dictator verheeven was. De Engelfche Ambasfadeur liet onder dies niet na, veel poging in 't werk te Hellen om de Regeering van Amflerdam by den Staat in verdenking te brengen, ais of die de Americaanen te veel begunftigde, welke befchuldiging nadeelige verdeeldheeden onder de Provintien deed ontftaan.
Amfterdam vormt een Plan van Koophandel met America.
America begon geduurende deeze oneenigheden met het Moederland , in kragt en voorfpoed meer en meer aan te neemen, zo dat men welhaast de Americaanfche Vlag • alom in zee gewaar werd , hunne Kaapers kruisten zelfs tot in het gezicht en op de kust van Engeland, waar zy een Paketboot die van Harwich op Helvoet voer, veroverden. De Engelfche Kaapers waren inmiddels ter zee mede niet ledig, maar namen, fchoon 'er geene Oorlogsverklaring was voorgegaan een aanraerklyk getal onzer weer-
loo-









( 10! )
ïoozeKoopvaarders, zonder flag of floot, weg, en na deeze gewigtige fchadens ons toegebragt te hebben , hield de Engelfche Koning nog beflendig by den Staat om hulptroupen en Schepen aan; maar het verzoek werd weder met der Staaten befluit Van onzydigheid afgeweezen. De Oost-Ind: Compagnie leed mede een zeer zwaar verlies door het verongelukken van het Schip Overhout dat van Ceilon voor de Kamer Enkhuizen beflemd, en op de terug reize zynde, den 21 Augustus by Egmond"aan Zee, verging. Inmiddels deed de Heer Jean de neufvii.le die een groote Koophandel op America dreef, der Rege^ringe van Amfterdam de zeer aanneemelyke voorflag om een voorbereidende fchets van Koophandel, of zo genoemd preparatoirlyk Plan, met de Colonien aantegaan, om als dezelve te eeniger tyd door het Britfche Hof vry verklaard mogten worden, eenen voordeeligen Handel op dezelve te voeren. —-
Vrankryk verklaart America voor een Vry Gemeenebest.
Over het algemeen was'de groote vrees hier te Lande dat onze verzwakte Staat niet tegen eene naderende oorlog ter zee belland zoude zyn; om nu deeze zwaarigheid uit den weg te ruimen, was het nodig dat 'er eene groote fomme gelds tot den aanbouw van Schepen Pn bezorging van verdere oorlogsbehoeftens te faamen gebragt werd. HierG 3. om
Schoon het Hofnogom hulp blyft aanhouden.
Diffgeweïgerd word. Verongelukken van hetO.I.C. SchipOverhout.
DeRegeering van Amfler- . dam vormt een Preparatoirlykplan met de Americanen.Uitzicht deszelfs,
Vrees hier te Lande
De Raad van Staaten eischt eene petitie van oorlog.



Die door fommige Provintien aangenoomen en door andere verworpen wordt.
America wordt door Vrankryk vry"verklaard.
Dat Englandshaatal meer en meer ryzen doet.
Gewelde-' naryen der Engelfchen op zee.
Schaarsheid van Zeevolk
Eeinr-
( IC2 >
om had dc raad van Staaten op den 24-Dcc» deezes jaars'aan hun Hoogmogenden de noodzaakelykheid eener aanmerkelyke Pctitio of geldinvo'rdering ten dienffce des Lands, met de grootfte aandrang bekend gemaakt, welke voorflag door fommige Provintié'n aangenoomen en weder door anderen geweigerd maar nogthans langzamerhand toegeftaan werd. Midlerwyl verkiaarde de Koning van Vrankryk de Engelfche Colonien van America voor een Vry Gemeenebest en deed hier van het Britfche Hof door zynen Afgezant kennis draagcn, gelyk, 's Konings beOuit dan ook door den Hertog du vaüghüion aan onzen Staat werd bekend gemaakt, welke gewigtige gebeurtenis weder cennièVw Tooneel van verwarring opende, daar de haat der Engelfchen tegen de Americaanen al meer en meer aanwiesch en onze Zeevaart ook meer en meer te lyden had, wordende ons in de tyd van weinige maanden een getal van. 76 Koopvaarders ontrukt. De Schaarsheid van het zeevolk werd,door het groot getal dat de oorlog mede fleepte, zo groot dat de Oost. Ind: Compagnie genoodzaakt was voor bevaaren lieden, aan ieder, hooft voor hooft, die zig wilden laaten aanneemen, eene aanmerkelyke praemie van 25 Guldens uit te loven en wierd met dit alles nog zeer fchaars voorzien;



( i°3 )
Eeuwfeest der Stad Amfterdam. Verfckil over de drosteniienjten te Overyfel.
Het was nu twee Eeuwen geleeden dat deeze voornaame Handelltad de groote gaave van Godsdienst en* Vryheid voor 't eerst hadde begonnen te genieten, waarom men dit heugchelyk Eeuwfeest met de daatigfle dankzeggingen aan den Alzegenaar, in de kerken van die beroemde Koopdad vierde. De Kooplieden befloten inmiddels wegens de naare omftandigheden een Commisfie by Zyn Hoogh. afteleggen om deszelfs bydand en medewerking tot redding der ververvallene zeemagt te verzoeken, die hen ook door Zyn Hoogh. gunltig toegedaan werd, met bericht dat er reeds een petitie van 32 Oorlogfchepen gedaan was. In 't midden deezer gevaaren die ons Land van buiten dreigden, mengde zig ook nog een binnelandseh gefchil, en wel over het affchalFen der Drostendienften, zekere dienden die de Boeren aan hunne Leenheeren inOverysfel jaarlyks verfchuldigd waren,by welkers vernietiging Jonkh. derk van der capellen tot den poll met eenen waaren Vaderlandfchen en Vryheidlievenden yver, zig zeer in de bresfe delde, fchoon zyne waarlyk roemwaardige pogingen by foramigen voor oproerig en als het recht van den Adel benadeelende, aangezien wierden, en hem de bywooning der Staatsvergadering ontzegd werd, waarover hy zig aan G 4 den
Eeuwfeest te Amfterdam gevierd.
Eenige Kooplieden leggen eene Commisfie by Z. H. af.
Binnenland fclie tweefpalt.. over de Drostendienften in Overysfel. Pogingen van Jonkh. van derCapellen.
Die der Staaten zitting ontzegtwordt.



Affchaffing der Confisquatie in CTelderland.
Mishandelingen der Engelfchen.
Ongelukkig noodlot op Zee.
j
j
Brand van 't Schip j Kenneraer- ( land. j
Het Schip < Alphen C Springt te j Curacao f den 15
Sept. V Door wat z pprzaak. p
( 104 ).
den Prinfe beklaagde, die deuitfpraak over'dit gefchil het Furstendom Gelre cn het Graaffchap Zutphen in handen gaf, die nogthans hier over niets befloten. De Gewoonte van de Goederen der ter dood gebragte misdaadigers, ten voordeele van den Fiscus, te confisqueeren, werd in Gelderland geduurende deeze gefchillen afgefchaft en de overige Provintien volgden welhaast dit loflyk voorbeeld na. Engeland deed ons ondertusfchen al meer en meer mishandelingen ter zee ondergaan , waarom onze Staat door haaren Ambasfadeur aan het Engelfche Hoftotfchavcrgoeding , dog vrugtcloos, deed aanhouden.
Springen van het Schip Alphen, enz.
De fchade die wy door de vyandlyke behandeling onzer, weleer, Bondgenooten on-f iergingen werden nog vermeerderd door het ïoodlottig ongeluk dat ons op Zee als nalevende , want daar reeds in de voorzomer s Lands Oorlogfchip Kenmerland voor de \dmiraliteits werff te Amfterdam liggende, loor een onbekend toéval tot den bodem oe afgebrand was, gefchiedde 'er op den 15 ieptember deszelfden.jaars een allerbitterst >nheilaan 's Lands Schip van Oorlog Alphen , at onder Commando van den Capt. g. w. h. ar on van der feltz voor de Rhcee van Curacao ten anker lag, alzo het kruid waarvan dit Schip rykelyk voorzien was, ploteling door moedwilligheid van den Conftael ontdoken zynde, dit magtig zeegevaar-
te















C 105 )
te door drie herhaalde {lagen op de allerfel* fte wyze verbryfeld werd. Dit vreeslyk toe" val kostte meer dan tweehonderd man van de Equipage, die uit 230 Koppen bellond, het leven, onder welke gefneuvelden zig de ongelukkige Capitein mede bevond. Het gantfche Gouvernement, ja bynahet geheele eiland werd door dit ysfelyk ongeval befchadigd, zelfs was de kragt des kmids zo groot, dat het een Huk Kanon van ruim 300 ponden gewichts een groot einde landwaards in wierp, de meeste Huizen als ook eenige inwoonders des Eilands .werden befchadigd., en de Lyken van den Capitein en van den Lieutenant lichtenvoorde werden den volgenden morgen , wanneer het tafrcel der verwoesting zig wel 't ysfelykst voordeed, opgevischt en met alle militaire honneurs tér aarde befteld.
Vermeerdering van 's Lands Zecnngt.
De Franfchen, die immer in tegenllelling derEngelfchenwerkten,bevoorrechtten onzen Amfterdamfchen Koophandel, op welke de Engelfchen hunnen meesten haat vestten, boven die van andere Nederlandfche Kooplieden , door dezelve op fommige plaatfen eene ontheffing van vrachtloon en aanmerkelyk voordeel te doen genieten, 't geen de Prins oordeelde te veel naar partydigheid te fmaaken om door den Staat flilzwygend te worden aangezien. Inmiddels viel het voor den Lande zo aanmerkelyk Eeuwfeest van de Unie van Utrecht den 22 Tanuary des jaars G 5 * 1779
Schade ' hierdoor 1 veroorzaakt zo wel op 't Schip als op'tÈiland.
Geweld des Kruids.
De Lyken van den Capt. en Lieuten. worden opgevischt en begraven.
Vrankryk bevoorrecht Amfterdam.
Waarover Z. H. misnoegen te kennen geeft.



Eeuwfeest der Utrechtfe linie den 29 January 1779Gefchillenover de Augmentatie van 's Lands magt.
Die ter zee ingevolgdwordt.
C 106 >
1779 in en werd alom,maar inzonderheid te Utrecht, door toepasfelyke Leerredenen en Gebeden gevierd. 'Er waren ook zwaare verfchillen ter Tafel van H. H. M. wegens de vermeerdering der Landmagt, die door den Prinfe, en der Zeemagt, die door de Stad Amfterdam inzonderheid aangedrongen werd, welke ten gevolgen hadden dat, op het algemeen fmeeken der Kooplieden, de Staat op den 29 April eene refolutie tot het aanbouwen van 32 Schepen van Oorlog nam, fchoon de Krygsmagt te- Land voor als nog op den ouden voet gelaaten wierd.
Aankomst van john paul jones, in Texel.
Opftand op het Schip de Venus.'
loopt
zeer hoog.
wordt geftild en" de muiters geftraft.Komst van Paul Joi'es in Texel op den 4 Oclober.
'Er Ontftond op het Schip de V&a$, voor Texel ten anker liggende , een gemompel onder het oorlogsvolk en de Bootsgezellen, welke meenden dat men hen over' hunnen tyd in dienst wilde houden, welke moeijelykheid eindelyk door den wederftand die men hen bood, zo hoog geloopen w.as, dat negentig man der oproerigen zig meester van het Schip wisten te maaken, en niet dan met bedreiging van het zelve in den grond te booreii tot hunnen plicht wedergebragt konden worden: waarna de voornaamfte muiters geftraft wierden en de overige van Z. D. H. Pardon ontvingen. Op den 4 Oétober viel 'er weder toevallig eene zaak voor,die de Engelfchen in 't vervolg al mede als eene reden voor de mishande-
lin=



( 107 3
lingen, dien wy van hunne zyde ontfïngen, deétien doorgaan : een AraeriGaansch Kaa^ per - Kapitein , genoemd john paul jones kwam in Texel, met twee Engelfche pryzeu, 'binnen loopen; die hy met verlies van zyn eigen Schip, na een hardnekkig gevecht, veroverd had. Hy verbleef aldaar eenige tyd fchoon ons zeevolk ordre ontfing om zig in geenen deelen met hem intelaaten. Als dit den Engelfchen Ambasfadeur ter oorenk'wam?verzocht hy ten eerften aan den Staat, dat die de pryzen in beflag wilde neemen, maar kreeg ten antwoord dat hunne neutrale haven zulks niet lyden kon; maar dat men voor de Engelfche zieken en gekwetften zo veel mogelyk ware zoude zorgen; dan dewyl dit aanbod maar ten halven voldeed, en 's Konings verzoek op de Schepen zag, befloten H. H. M. om aan de binnengeloopen Schepen order te zenden, ten'eerften Texel te verhaten en zig van eene andere haven te voorzien.
Qneenigheid in Zeeland.
In Vlisfingen fcheen dit jaar de oude langvergeete, verkeerde Godsdienstyver, 'als op nieuw te herleeven en dreigde in den beginne met een gevaarlyk gevolg. De oorzaak deezer oneenigheden was deeze: verfcheiden Roomschgezinde Inwoonders van Ierland en Duinkerken , kwamen zig, hiei nederzetten, om niet door den Oorlog tusfchen Vrankryk en Engeland, in hunnen handel benadeeld te worden. Zy verzochten aan den Magift-raac om aldaar een Kerl
tc
Met twee Eng Piy-
26)1.
De Ridder Yorke eischt dezelve op.
Weige rend antwoord van den Staat. Die de Pryzen uit Texel vertrekkendoet. j
Muitery te VÜsQngen,
Oorzaak derzelve.



De muiters
Schryven
aanZ.D.II.
Die ben door geweld.tot reden brengt
Edele daad van de Broeders Warrebout
Die al de . Equipagie van een veronge-' lukt Schip redden.
C IQ8 )
tc hebben, 'tgeen hen ook toegeftaan werd» Over deeze gunst vielen eenige Gereformeerden klagtig, tragtende deeze Religie uit hunne Muuren te weeren, maar niet naar genoegen verhoord wordende, vervoegden ze zig tot den Prinfe, noodzaakende de Regeering om de Roomfche Kerk zo lang te doen fluiten tot het antwoord van Z. D. H. zoude ingekomen zyn. Maar het antwoord beftond in het inrukken van een goed deel Militie, dat de oproerigen zo hier als in verfcheidene andere Zeeuwfche .Steden, waar het muitvuur mede reeds ontftoken was, zeer fpoedig tot hunnen plicht deed wederkeren. Edeler handelden de Vlisfingfche gebroeders narrebout, die het op de Zeeuwfche-kust geftrande Oost-IndL Com. Retourfchip Woestdnin'm alleryl, fchoon met het groötfle gevaar van hun leven, ter hulpe kwamen, en al de Epuipagie, die oogfchynelyk verboren fcheen , met een wonderlyke kloekmoedigheid en menfchenliefde aan den dreigenden dood ontrukte.
Ontmoeting van den Graaf van Byland met den Commodore Fielding.
Befluit tot een Convooi.j
Na flerk aanhouden der Kooplieden uit de voornaamfte JNederlandfche Steden, werd 'er eindelyk tot het verleenen van een Convooi naar de Middelandfche zee beflooten. De Convooijers waren vyf in getale , gecommandeerd door den Schout by Nacht l. grave van byland. Zy zeilden op den 27 De,
cem*









r 109 5
cember uit, en waren even buiten het gezicht önzer kust, toen zy twee Engelfche Kotters ontmoeteden , die gelyk naderhand bleek, van een grooter Vloot ter fpionneering waren uitgezonden, die dan ook welhaast ons geheele convooi omringde. Een der Engelfche Schepen praaide onzen Schout by Nacht, en gaf hem te kennen dat de Engelfchen Vlootvoogd fielding een mondgefprek met hem wilde houden , 't geen daarop uit kwam, dat hy onze Vloot wilde onderzoeken of 'er Contrabande goederen ingefcheept waren, en fchoon hem op 't woord van eer het tegendeel verzeekerd was, hielp dit niet meer dan dat het onderzoek tot den volgenden morgen werd uitgefteld. Geduurende den Nagt nogthans hadden eenige Koopvaarders zig weeten te bergen, en den volgenden morgen zeer vroeg begon de vifitatie , die egter niet zonder alle moogelyke wederftand der Hollanders in 't werk ging; maar toch eindelyk, wyl onze Vlootvoogd geen orders had om te Haan, en ook lange na niet tegen den overmagt der Engelfchen opgewasfchen was, algemeen werd ingewilligd: waarna de Hollanders hunne vlag weder opheesfchcn en den lEngelschman zelfs nog het gewoon falut moesten doen , dat door hen ook beantwoord werd. Vervolgens zeilde fielding met ons Convooi naar Spühead en alhoewel de graaf van byland en de overige Convooijers vry.gegeeven werden , verkoos dezelve by zyn Convooi te blyven, en liep mede in die haven binnen; laatende de wraak over dit
fchreeu-
Dat op ien 27 December rit zeilt. En door scnEng. Vloot omringdwurdt.
Diedeonze om contrabanden wil onderzoeken.
Eenige Koopvaarders ontkomen het Onze Vloot wordt gevifiteerd.
En tot het Salut gedwongen.
Fielding zeilt 'ermede naar Spithead.



( géi 5
fchrectnvcnd onrecht aan 'sLands zozeer beleedigd zeewezen tot beetere gelegenheid over.
To„,::>jncnde irotschhdd van Engeland.
'Brand in de Waag te Arnfterdam 20 May.
Groot gevaar by dezelve.
Aamvasch van den baat der Hollanders tegen de Engelfchen.
Nieuw aanzoek van Yorke om hulp.
Zyn
trotsch-
lieid.
Onbillyke handelwys der Engelfchen met. onze Schepen.
De aanvang des jaafs 1780 zoude welhaast voor de Stad Amfterdam allerbe-klaaglykst geweest zyn,alzo haar prachtigRaadhuis byna een prooije desBuskruids geworden was: want de Stads Waage , in deszelfs nabyheid ftaande, door zeker toeval op den 20 May, des Morgens in brand geraakt zynde, vond men by 't blusfchen.des vuurs een meenigte Vaatjes Buskruid die aldaar geborgen waren, en zeekerlyk zo ze vuur gevat hadden, het geheele gebouw hadden doen opfpringen, waardoor het Raadhuis geene kleene fchade zoude hebben geleden. De ontmoeting met den Commodore fielding had het grootfte gedeelte der Holiandfche Natie tegen den Engelfchen in verwoeden haat ontftoken en waarlyk niet zonder rede,- te meer daar de Engelfche. Ambasfadeur, onder verfcheidene bedreigingen j op nieuw, om hulp tegen Vrankryk by den Staar aanhield, en wanneer men hem te gemoet voer dat het antwoord op zj-uen eisch niet dan na befchryving der •algemeene Staaten kondc gegeeven worden, nog zelfs de trotschheid had van dit antwoord niet aan zyn Hof te willen overzenden, waarom de Staat 'er hunnen Ambasfadeur in Engeland toe gebruiken moest, terwyl inmiddels de Engelfchen met onze prysgemaakte Schepen op de alleronbillykfte wyze handel-









( III )
delden, Schip en Lading in beflag namen en openbaar ten hunnen behoeve deden veilen, daar hunne Kaapers ons mede de geweldigfte fchadens veroorzaakten, van welken het Eiland St. Euftaïius getuigen droeg, dat door meer dan twintig der zeiver omcingeld zynde , de hoonendfte mishandelingen aan de Hollandfche Schepen die voor haare kust ten ankers lagen, door hen moest zien oeffenen, 't welk alles ten gevolgen had, dat de
„ n _ •_ i_.n - „„,-. TTi-irrnlnnH
Maat eenitemmig oeuuut um aan u»8t»—~» de gevraagde hulp plat uit te weigeren.
Gewapende Neutraliteit.
Na het voorval van den Schout by Nagt byland, begonnen de overige Europifche Zee- Mogendheden mede op hunne hoede te zyn en zorge te draagen dat hunnen handel door de veelvuldige Kaaperyen der Engelfchen geen nadeel leed. De Keizerin van Rusland catharina II. vormde ten dien einde een ontwerp tot eene gewapende Neutraliteit, 't welk zy door haaren Ambasfadeur den Staat deed aanbieden, gelyk zy dit voorflel ook de Hoven van Denemarken , Zweden en Portugal medegedeeld had. De Provintie van Holland nam dezelve ten eerften greetig aan, en de overige leden van Staat ftemden welhaast mede in dit aanbod, maar met dat al werd 'er nog niet tot hetzelve toegetreeden. Deeze onderhandeling ftak Engeland zodanig in den krop, dat ze weder nieuwe befchuldigingen tegen den Staat en inzonderheid tegen de
& Stad
Geweldenary der Kaapers voor St. Eullatius.
De Staat befluit volftrekt, Secours aan Engeland te weigeren.
Voorzorg der EuropifcheMogendheden
Ontwerp tot een Gewapende Neutra^ liteit.
Wordt door iden Staat greetig aangenomen.



Nieuwe befchuldigitigvaflEngeland.
onredelyke eisch.
De Staat Tieedtmede toe'tot het ontwerp van Rusland 25 Novemb.
Engeland verklaart den oorlog aan den Staat 19 Dec.
Ontbiedt denRiader Yorke 23 Dec.
Voorzigtigheid van onzen Ambatïadeur.
C "2 }
StadAmfterdam, wegens deszelfsprsparatoirlyk . Plan van Koophandel met America, door haaren Ambasfadeur aan H. H. M. deed inleveren, durvende zelfs eenige Leden der Achtbaare Regeering deezer Stad, waar onder deszelfsPenfionaris van berckel, ter recht vorderen, wyl dit Plan, door het arresteeren van den Heere laurens die uit America naar Nederland, met het zelfde en eenige .brieven voor Amfterdamfche Kooplieden 'afgefcheept werd, in hunne handen gevallen was. Deeze aanwasfehenda onmin deed den Staat befluiten om een courier met de behoorlyke Stukken van toctreeding tot de gewaapende Neutraliteit, naar Petersburg aftezenden, die dan ook op den 25 Nov. zyne reize tot dat einde aanving.'
Oorlog met Engeland;
De tyding van het toetreden der Republiek tot het aanbod van Rusland in Engeland .overgewaaid zynde, deed de Koning in deszelfs Staatsraad, die in den nacht van den 29 December vergaderd was, het voorftel om onzen Staat denOorlog, zonder eenige bewimpeling aan te zeggen, en den 23 derzelve Maand ontfing de Ridder yorke reeds zyn thuis ontbod. Onze Ambasfadeur in Engeland had wel de voorzigtigheid gebruikt om den Staat van 's Konings Manifest, of oorlogsverklaring, zo dra 't deszelfs volkomen beflag had, door twee byzondere wegen kennis te geeven, maar deszelfs brieven waren om beuzelagtige redenendoor de Engelfchen opgehouden,
't



C ii3 )
't neen ons' verhinderde, om aan onze nog op Zee zwervende Schepen de tyding der Vredebreuk tydig genoeg te zenden, waardoor wy een aanmerkelyk verlies zouden hebben kunnen voorkomen. De verbitterdheid en drift waar mede het Engelfche Ministerie den Oorlog aanving, bleek onder anderen ook daaruit, dat onze Ambasfadeur aan den Lord stormont een brief van den Staat, wegens deszelfs toetreding tot de gewapende Neutraliteit, en betreffende de fchikkingen in de zaak van de Stad Amfterdam gezonden hebbende , die ongeopend terug bekwam; met byvoeging, dat de Hollanders thans voor Vyanden gehouden werden, en,zyn Lordfehap in geenerlei onderhandelingen met hen treeden konde; na dit bitze antwoord ontfangen te hebben, nam de graaf van welderen mede zyne reize naar Holland aan , en de Koning deed een Embargo leggen op alle onze Schepen, die zig in zyne havens bevonden; dog verklaarde tevens, alle de Schepen, die voor den uitgaaf van het Manifest aldaar gearriveerd waren, vry te geeven, en met paspoorten te zullen voorzien.
Aanmerkelyke Schade ter Zee.
Nu was 'er een ruim veld voor de Kaaperyen der Engelfchen geopend : al wat flegts een Hollandfche Vlag voerde, werd aangevallen , genomen, en in de Engelfche havens binnen gefleept. Oorlogfchepen zelfs ondergingen dit noodlot: de eerfte derzelve was Capt. satinck, die, nog onbewust H van
wordt door de Engelfchen verydeld.
Verbittering van het Ministerie.
Lord Stormont weigert onzen Ambasfadeur anrwoord.
Die naar
Holland
verreist.
Embargo op onze Schepen gelegen. .
Roveryen der Engelfchen.
Capt. Satink wordt genomen,



Capt. Volbergenverjaagt twee Fregatten , rnaar wordt genomen.
Verlies van de O. I. Comp.
De Staat geeft alom kennis van de Vredebreuk.
Voorzorg langs de ïiustenenin verfcheidene Steden.Verbod van uitvoer van Koorn. Het Embargo op deSchepen wordt wederzydsgeheven. De Landmagt komt weder in aanmerking.
C 114 )
van de Vredebreuk, door twee Engelfche Oorlogsfchepen op de hoogte van Calaisf verraadelyk aangevallen, en na een hardnekkig gevegt, genoomen werd; 't zelfde lot viel ook Capt. volbergen te beurt : fchoon deeze nog het geluk had, van twee hunner Fregatten op de vlucht te jaagen, en niet dan door den derden vermeesterd te worden. Het rykgclaaden O. I. Retourfchip de Catharina Wilhslmina, werd ook genoomen, en naar de Rivier van London opgebragt, welke roof de Engelfche Bank met eene Somma van xoo.ooo Ryksdaalders verrykte. De Staat deed geduurende deeze gcweldenaryen, aan de buitenlandfche Hoven kennis van de Vrcedcbreuk geeven, dat ook door de Indiefche Compagnien aan hunne Colomen, in 't werk gefteld werd, om, zo veel raogelyk ware, de dreigende fchadens te verhoeden ; ook werden 'er langs de kusten onzes Lands ftukken gefchut geplaatst alle de Werken, en Sterktens der Steden, nagezien: en de plaatzen die meest voor den Vyand bloot lagen, met Kruid, Kogelen en Manfchap, rykelyk voorzien, om alle onvoorziene aanvallen,fpoedig te kunnen keeren. Ook deed de Staat den uitvoer van Graanen verbieden, en om dat de Koning het Erabargo dat op onze Schepen lag, ge-• ligt had, werden ook de Engelfche Schepen vry gegeeven. In deeze dreigende nood kwam de vermeerdering der Landmaat mede weder op het tapyt, en fommige Provintien ftemden in dezelve, maar andere aarfelden, wegens de groote kosten en het bezwaar dat
de



C "5 )
de Inwooners door dezelve zoude moeten lyden.
Naare ftaat des Lands.
De zwakheid onzer magt noodzaakte den Staat, om by vreemde Mogendheden aanzoek om onderftand te doen , en men dagt dat de gewapende Neutraliteit ons daar toe de beste gelegenheid aan de hand gaf, waarom men ook in Rusland, Zweeden en Denemarken, om handhaving der vrye Zee, aanhield; maar dit alles was van geen hetminfte nuttig gevolg. De Heeren Kooplieden deeden meede het edelmoedig aanbod, om, zo 't hen vergund wierde, zelve hunne Koopvaarders te wapenen, om dus, door 's Lands Zeemagt verfterkt, de Engelfchen beeter te kunnen wederftaan. Inmiddels deed de Heer adams, als Minister der Americaanfche Staaten , eene aanmerkelyke geldleening in Holland, ten behoeven van het Congres. Portugal begon nu mede het hoofd tegens ons op te fteeken, weigerende deszelfs havens aan onze Schepen, onder voorwendzel, dat het met hunne onzydigheid lireede, eene der oorlogende Mogendheden in hunne havens te dulden. Deeze hoonende behandelingen ♦onzer Vrienden , gevoegd by het geweld dat onze Vyanden niet nalieten te pleegen, en de voortduurende werkeloosheid der Republiecq , begon allengs in de gemoederen van Nederlands Inwooneren een wanhoopig gemor te veroorzaaken, en deed dit jaar in de naarfte vooruitzichten eindigen, te meer H 2 daar
De Staat houdt vruchtloos aan tot handhaving der Neuci aliteit.
Aanbod van veele Kooplieden.
De Heer Adams doet eene geldleening in Holland. Hoonende behandeHng
van 't Hof van Portu. gal.
Naare vooruitzichten by het einde des Jaars 1780.



Volksziekte en overftrooiiiingen.
I78r. Een Eng. O. I. Schip Irrandt by Noordwyk.
Contra Manifest van den Staat.
Rodney neemt St. Euflaüus.
Slegte han-
rielwyze der Engelfche aldaar-
De Schout by Nacht Krul valt in hunne handen.
. Overgang van St. Euftatius.
Het jaar 1781 begon mét een voorteken, dat den Engelfchen weinig goeds voorfpelde : alzo een hunner rykgeladen O. I. Comp. Schepen , de Generaal Barker genoemd, op onze kust, by Noordwyk, ftrandde, en dus ons van zeiven in handen viel. Men vatte nu den oorlog van onze zyde mede met ernst op, en men zag welhaast een Centra Manifest van den Staat ten voorfchyn komen. De Engelfchen zaten ondertusfchen mede niet ftil, want een hunner viooten, onder Commando van den Admiraal Rodney, naar St. Euftatius gezonden hebbende, bemagtig. den zy zonder eenige moeite deeze wcerlooze kust. Zy vonden aldaar een Schat van Koopgoederen, alzo het de Stapelplaats vanden Amerikaanfchen handel geweest was; alles werd 'er in beflag genoomen, en de Inwooners op het deerlykst gekweld.. Weinig dagen vóór dit onheil was de Schout by Nacht Krul, convoijeerende eene ryke Kooovaardy- vloot van daar vertrokken; dit werd door Rodney gemerkt, en eenige Fregatten op dien Zeeheld afgezonden zynde , werd hy welhaast agterhaald, en tot een ongelyk ge-
" vegt
C n5 )
daar 's Lands onheilen nog door eene algemeene heerfchendc ziekte, die veel Menfchen ten grave deden daalen, en het overltroomen der Dyken van de Maas en Waal, dat verlcheidene Huisgezinnen op het platte Land ten eenemaal bedorf, niet weinig vermeerderd wierden.



X «7 ) vegt gedwongen, waar in die dappere Zeevoogd , daadelyk door een druif kogel in de borst gekwetst zynde, zyn bloed en leven aan 't Vaderland opofferde: de Vloot viel dus in hunne handen, gelyk ook de Colonie Demmerary , die hen zelfs door den Gouverneur werd overgeleverd , als kunnende den Vyand geen de roinfte tegenftand bieden. Deeze en meer andere geweldenaryen , die men zonder eenige tegenftand te bieden verdroeg, deeden verfcheidene gistingen in Nederland ontftaan; onder anderen meende men mede, dat 's Lands Veldmaarfchalk, de Hertog van Wolffcnbuttel, naar de Engelfche party overhelde, en door deszelfs invloed op den perfoon van den Prinfe de zaaken derwyze deed verloopen: deeze agterdogt groeide meer cn meer aan, zo dat zelfs de Stad Amfterdam, by requeste aan Z. D. H. verzogt, dien Staatsman van zyn Hof te willen verwyderen, op dat het gemor des Volks geftild wierde, cn 'er misfchien geen fchadelyke gevolgen uit raogten voortkomen. Deeze Stad werd hier in door verfcheidene Provintiën onderfteund, en wanneer dit den Hertog ter oorcn kwam, vervoegde hy zig by request by H. H. Mog. zig zeer van wegens deezen ftap beklagende , en daar 'er nu geene fpreekende bewyzen tegen den Hertog inkwamen , werd deeze gewigtige zaak by H. H. Mog. geftild. "
H 3 Slag
Sneuve't.
Demmeiaïy vak in Eng. handen.
Gemor deVolks.
Tegens den Hertog van WolffeiJbuttel.
Amft. be.
klaagt zig by li. H. M.
die deeze zaak onbeflist laatcn.



( n8 )
Slag op de Doggersbank.
Komst des Keizers in Nederland.
Ernftïge pooging, tot redding des Lands.
Een vloot zeilt uit S Aug.
Geraakt Haags met den vyand op Doggersbank.7. Aug.
Capt. Bentinckwordtgewond.
In July deezes Jaars ontfing ons Land het doorl. bezoek van den Roomfchen Keizer, Josepiius II, welke voornaame Reiziger onder den naam van Graaf van Falkenftek, verlcheidene Europifche Hoven met deszelfs tegenwoordigheid vereerde, en zig ongemeen over deszelfs kort verblyf hier te lande voldaan betoonde. Met ernst begon men nu de .hand aan 't werk te flaan, om het verdrukte Nederland, zo't mooglyk ware, aan deszelfs uitteifte bederf te ontrukken ; en men zag, tot genoegen van elk Vaderlander, op den 25 July, eene Vloot van zeven Hollandfche Schepen , onder Commando van den Schout by Nacht Zoutman voor 't Vlie ten anker komen. Op den 4 Augustus zeilde dezelve van daar, geleidende een getal van 72 Koopvaarders, die naar de Zond en elders beftemd waren: na weinig tyds zeilens ontmoetteden zy op de LWgersbank eene aanmerkelyke vyandlyke Vloot, onder geleide van den Admiraal Hy de Parker, wammede ze ook welhaast flaags geraakte, en onder Gods zegen de overhand behaalden. De Engelfchen moesten, deerlyk gehavend, de Zee voor de onzen ruimen. Jammer alleen was het dat wy den dapperen Zee-Capitein, den Baron Bentinck, die door een vyandlyke Kogel doodelyk gewond werd, door deeze Viétorie moesten misfen; den 10 Augustus bragt de Zee Capitein, de Graaf van Welde* ren, de eerfte tyding aan Z. D. Hoogheid,
cn



C 119 ;
en de zegepraalende Vloot kwam 's andrendaags in Texel binnen, wanneer 'er voort orders tot het herftellen der Schepen, en bezorgen der gekwetften gegecven wierden. Deeze aanmerkelyke bravoure werd door den Prinfe niet onbeloond gelaaten, eenige der Zeehelden ontfingen een Eerenteken, en de Bevelhebbers werden met verhooging van rang , in den Zeedienst beloond. Nog ontving men de vrolyke maar, dat de Zeeheld Oorthuis een Engelsen Fregat f-edwoncen had voor hem te ftryken , waardoor het ontzag onzer Vlag niet weinig herfteld wierd, en het zig nu liet aanzien, als of wy ons in 't vervolg beter zouden doen selden. Beklaaglyk was het inmiddels, dat de braave Bentïnck, weinig dagen laater, te Amfterdam, ten huize van den Hr. Fiscaal Boreel, waar men hem overgevoerd hadde, aan zyne wonden overleed: wordende deszelfs Lyk op den 28 Augustus met veelftatie, onder eene aanmerkelyke toevloed van aanfehouweren, in de Nieuwe Kerk ter. aarde befteld-
Pligtverzuim van fommige Vlootvoogden.
Het gevolg deezer Overwinning was nogthans zo zeer gunftig niet, als men zig vye verbeeld hadde; wy waren nog al te zwak op Zee , om het veelbelovend begin mei yver door te zetten. Daar by kwam nog dat, daar fommige Zeevoogden zig dapper ge droegen, anderen weder minder aan hunner pligt dagten, van welke onagtzaamheid mer H 4 dei
Tyding deoverwinning in 's Hage 10 Aug. De Prins beloont de Vlootvoogdenen de overige Zeehelden. • Oorthuis dwingt een Engelfch fchip tot ftryken.
Bentinck fier ft aan zyne wonden.
Wordt begraven.
Voortduurendezwakheid ter Zee.
Nalatig■ heid van 1 Capt. A.de l Bruin.



Gelyk ooi van den Schout b] Nacht Binka.
De Franfchen beveiligen de Kaap de goede hoop.
Voorflag van den Keizer, tot het flegten der Barrières , wordt ingewilligd.
Het Schip van Capt. de Bruin wordt verzeild.
Door on-
agtzaam-
heid.
Waarom '.
afgezet ' wordt.
C 120 )
den Capt. Andries de Bruin, die het Oorloffchip de Prins Willem voerde, befchuldigde: om dat hy zyn convooi, waarmede hy ook naar de Zond beftemd was, in ftede van met de Vloot onder Zoutman uit te gaan, afgedankt had, onder voorwendzel van te zwak • te zyn om dien togt te waagen. De Schout . by Nacht Binkes verviel mede in deeze misflag, daar hy zonder poging tot wederftand, twee rykgeladen Smirna's-vaarders liet neemen. Midlerwyl werden wy door de
Franfchen kragtig onderfteund, door 't beveiligen van de Kaap de Goede Hoop, een onzer aanmerkelykfte O. Ind. bezittingen ; en deeze goedwilligheid van het Franfche Hof jegens onze Republiecq deed den Staat des te eerder bewilligen in den voorflag des Keizers, tot het flégten van eenige zeer. kostbaare Vestingen in de Oostenrykiche Nederlanden, 's Lands rampfpoed nam tevens, met de werkeloosheid, (onaangezien het onderftand der Franfchen,) al meer en meer toe, en wy verlooren zelfs onze Schepen, zonder de eer te genieten, van den Vyand eens onder de oogen gezien te hebben; dit wedervoer ten minftcn Capt. de Bruin, die, nu eindelyk zullende uitzeilen, door zynen Loots op de Haeks verzeild, en het Schip verbrysfeld werd , fchoon men naderhand gewaar wierd , dat dit onheil meer door onagtzaamheid, dan door onvermydelyk on?eluk, gebeurd was; waarom de Zeekrygs•aad, dien Capt. de Bruin van zyn post af:ettede, en den Loots mede ftraffen deed.
Op.



C )
Oproerige bcginfclcn.
De Franfchen, onder bevel van den Markies de Bouillé, hernamen egter op den 25 November deezes jaars, het Eiland St. Euftatius ; door hetzelve op zeekere plaats te naderen, waar men zig verbeeldde dat de landing byna onmooglyk was , waarom de Vyand aldaar geene bezetting noch gefchut geplaatst had, als zynde met fteile Rotfen en Gebergten voorzien, die de nadering ondoenlyk maakten. Maar alle deeze zwaarigheden overwon de Marquies; hy maakte zig meester van het Eiland, eer zulks door den Vyand gemerkt werd, dien hy alleKrygsgevangen maakte, geevende aan den Hollanderen de hun ontroofde goederen weder. Geduurende deeze tyd waren onze Kaapers, inzonderheid de Zeeuwen, mede niet werkeloos, want de ftoutmoedige le Turcq, voerende het Kaaperfchip Nietverwagt , nam drie Engelfche Koolhaalders, die voor een zeer hoogen prys gerantzoeneerd wierden, hoewel deszelfs Schip, kort daarna, door de Engelfchen gejaagd wordende, by 's Gravezande frrande, en verbrysfeld werd. Sommige ontaarte gemoederen hielden zig inmiddels onledig, door de goede Ingezetenen, ware het mooglyk; tot muitery en onder-linge tweedragt op te hitfen : zelfs werd dit oogmerk zo onbedekt uitgevoerd, dat men overal by de wegen en in de Burgerwachthuizen , zeekere oproerige Boekjes, ten tytel voerende; Aan "het Volk van Nederland, H 5 ge-
De Franfchen herneemen St. Euftatius.
Met veel
gevaar.
Het Eng,
Guarni-
zoen wordt
Krygsge-
vangen
geniaalst.
Bravoure van Cap. le Turai.
Zyn Schip wordt gejaagd en ftrandt.
Het Volle wordt tot oproer aangefpoord,door een gefchrifr dat men overal verfpieide.



Inhoud deszelfs.
De Staat belooft een piaemie aan den aanwyzer.
De Colonie de Berbice geeft zig over.
Agterdenken in Nederland.
Gefterkt door het geval van Hogeboom.
Die door de Engelfchen genooms n wordt.
Het Kaaperfchip de A'atriot
( 122 )
geftrooid vond. Dit gefchrift was niet dan met galle en twistftooking tegen den Prinfe en de Hooge Regeering des Lands vervuld, waarom de Staat eene prcemie van duizend goude Ryders beloofde aan dien, welken 'er de Schryver van konde aanwyzen ; maar deeze maatregelen zyn tot heden zonder eenige vrugt geweest. Onze verliezen bleven al voortduuren, zelfs volgde de Colonie de Berbice, het voorbeeld waarmede ze door Demmerary was voorgegaan, geevende zig van zei ven, zonder tegenweer, aan een zestal Engelfche Kaaperfchepen over ; fchoon die Colonie genoegzaam van Volk enKrygstoerustingen voorzien was.
Aangroeijend mistrouwen.
Dit gedrag deed niet zonder reden eenige agterdenken in Nederland ryzen, of 'er niet wel geheime verftandhouding met, en omkooping door de Engelfchen, plaats mogt hejjben, in welk vermoeden men nog meer geIterkt werd, daar twee onzer beste nieuwgebouwde Kaaperfchepen , de Hercules en Mars, gevoerd door Jan en Pieter Hogeboom , bygenoemd Aardappel, anders zeer kloeke en dappere Zeelieden, na dat ze. naauwlyks buiten Texel gezeild waren, door twee Engelfche Fregatteh genoomen wierden , die hen te kennen gaven, dat ze reeds op hen wagtende waren, en dat den dag van hun uitzeilen hen naauwkeurig bekend was ; Het nieuw veelbelovend Rotterdamsch Kaaperfchip, de dappere Patriot, had
me-



( I23 )
mede het ongeluk van, naauwlyks uitgezeild zynde , door deszelfs- eigen Kruid in brand te geraaken, waardoor al de Equipagie jammerlyk het leven verloor, geduurende deeze onaangenaame terugtred van 's Lands zaaken, werd 'er door de Hoven van Weenen en Rusland eene mediatie aangeboden , maar wyj de eene Provintie tot den Vreede, en weder andere tot den Oorlog helde, werd daaraan van der Staaten zyde geen gehoor verleend , en het jaar 17 81 liep weder zonder eenige aanmerkelyke voortgangen gemaakt te hebben, ten einde: maar aan des Volks gemor en agterdogt,«geiyk ook aan het verfpreiden van lastervolle en oproerige papieren , fcheen geen einde , maar liefst een nieuw begin gemaakt te worden; de Couranten zelve verdeelden zig in partyen, 'er wierden zelfs onder de publieke Nieuwsfchryvers zulke gevonden , die 't daar heen tragten te wenden, als of de Prins zelve geen klein aandeel aan het verzuim der Zeezaaken en algemeene werkeloosheid gehad hadde , dat zelfs zo verre ging, dat men zig in de boonendfte uitdrukkingen tegen dien Vorst dorst uitlaaten, en het Volk zeer oneerbiedig van deszelfs Stadhouder begon te denken, en zelfs te fpreeken.
America wordt door H. H. M. onafhanglyk verklaard.
In den aanvang des jaars 1782, ontftond op den 26 Maart in het Hotel van Vrankryk
fpringt door zyn eigen Kruid.
Weenen en Rusland bieden een bemiddeling aan.
Aanwasfeliend gemor des Volks, en oproerige gefchriften.
De Piins zelve valt onder verdenkinge.
Brand in het Hotel van den



Franfchen Afgezant in 's Hage, 26 Maart 1782.
De Heer Adams wordt door den Staat als Afgezant erkend , 19 April.
Gewigtig
verraad
ontdekt.
Verfchil over de competenteRechtbank.
Deputatie van IIolhndbydenPrinse.
Antwoord van denzelven.
( 124 )
ryk in 's Haage in den voornacht eene allergeweldigfte brand, die tot des anderen daags aanhield, en dit pragtig gebouw geheel in de asfche lag. Ook droeg dit jaar getuige van een groote zaak, wiens wedergade in veele Eeuwen niet beleeft was: te weeten, het ontluiken eener nieuw Gemeenebest, in de
dertien Staaten van America, die door H. H. Mog. op ?t voetfpoor van Vrankryk, vry en onafhanglyk verklaard■ wierden: wordende de Heer adams, op den 19 April, in de vergadering der Heeren Staaten Generaal , als Afgezant deezer nieuwe Republiecq erkend. Ondertusfchén fchuilde 'er in den boezem des Lands een vreeslyk verraad, 't geen nogthans . gelukkig by tyds ontdekt wierd, en de Verrader, zynde een Vaandrig in Staaten dienst, die met de Engelfchen, wegens eene landing op de Zeeuwfche kust, briefwisfeling hield, wierd agterhaald en gevat; maar 'er rees verichü tusfchen den Prins en den Staat, over de vraag, voor welke rechtbank, 't zy voor den Krygsraad of voor 't Hof in den Haag deezen misdadigen moest gevonnisd worden, waarom de zaak tot heden toe nog hangende blyft; inmiddels hebben zig eenige gedeputeerden van Holland by den Prins vérvoegd , zig beklaagende over het voortduurende flaauwe gedrag ter Zee; en vorderende van den Prinfe, als Admiraal Generaal, daar van de rede; waarop Z. D. H. hen te gemoed vqerde, dat hy vermeende daarvan aan de Staaten van Holland afzonderlyk, geen reden verfchuldigd te zyn: maar hen nogthans ten overvloede wel op
eeni.









C «5 )
eenigeh hunner voorflagen wilde beantwoorden, zullende vervolgens een brëeder verflag van deszelfs verrigting als Admiraal Generaal aan den Staat overhandigen , gelyk hoogstdezelve dan ook vervolgens breedvoerig deed, wordende in deszelfs omftandige memorie , alle deszelfs demarches, van den tyd zyner Stadhouderfchap beknoptelyk open gelegd. Om deeze tyd ontving men de bittere tyding dat 's Lands Schip de Unie, onder bevel van den Graaf van Welderen, naar Drontheim tot geleide van eenige O. L Schepen gezonden zynde , door een Lek gezonken , en al de Equipagie vergaan was, het Oorlógfchip Zierikzee, onderging ook het zelfde lot doch eenige manfchap wierd behouden. De drie O. I. Retoerfchepen, waar voor men zo veel vrees gevoed had, kwamen egter in Texel behouden binnen.
Slot.
Zoo is geduurende wy bezig zyn met dit Boekje te vervaardigen, en by het Slot des jaars 1782 de ftaat, waar in het Land zig bevindt. Allervuurigst we'nfchen en bidden wy , en allen die den regten weg vry van eenige partydigheid inflaan , om eenen fpoedigen en voordeeligen Vreede, op dat de gemoederen daar door bedaard, het Tweedragtsvuur uitgedoofd , en alle agterdogt, wegens 's Lands beftiering, weggcnoomeh worde: dan zal welhaast de gezegende Vreedezon door haare heilryke ftraalen van overvloed, de gemoederen
van
De Prins
geeft eene memorie in 't iicht.
Ongeval van den Graaf van Weideren.
Als ook van het Schip Zierikzee.
Slot de« Werks.



van Neerlands Inwooneren koesteren, en ons den geleden hoon , fchade en gevaaren doen vergeeten , en aanfpooren om den God van Nederland voor deszelfs onderfteuning , in de dreigendfte gevaaren, op het ieverigfte te danken.
By



By den Drukker deezes, is gedrukt en te bekomen:
ZEDE- en DICHTLIEVENDE MENGELINGEN, beftamde in REDEVOERINGEN en MENGELDICHTEN , door den uttoeever; opgedragen aan de Maatfchappy, onder de Zinfpreuk Fdix Meritis, vergaderende binnen Amfterdam, in gr. 8vo. De Opfchriften der Stukjes in deeze Mengelingen vervat, behelzen:
Redevoering ov.r ie Menfchenlitfde, over de Lang-
moedigheid, over de Gerustheid des Gemoeds, ■
ovtr Hoop en Vrees, Verlangen en Angst, Gedagten
over het Begin tn Einde der Dingen. De Dicht-
ftukjes zyn betyteld: De Dichters der Ouden in drie Zangen > Jacobs Zegenroof, Wiegzang, de
Tweedragt en de Honig.Beyen eene Fabel, — de Noordzee en Nederland, geen verdicht/el, Bespiegelingen
over den Sterrenhemel m het Aardryk, Dichterlykt
Verrukking by de befchouwing der Graveerkunst, van j. iioubraken, eenige Byjchriften, en ein¬
delyk LYKZANG OVER ADÓNIS, gevolgd naar het Griekfche van BION van Smyrna , met ophelderende
aantekeningen. De Prys is ƒ i: 5 Een klein getal
der Mengeldichten is afzonderlyk op Schryfp. te bekomen.
Nog wordt by denzelven uitgegeeven, Gedachten by het ongelukkig omkomen van den dapperen Zeeheld L. M. GRAAVE VAN WELDEREN , inDichtmaat, door
anna biersen, in 8VO.
ARISTOTELES, Verhandeling over de DICHTKUNST, uit het oorfpronglyk Grieksch in het Nederduitsch vertaald. Wa ir agter gevoegd zyn eenige Verhandelingen over de DICHTKUNST , en het TOONEEL DER OUDEN, door m. c. curtius, Hoogleeraar en Raad te Marpurg. • « • ƒ1:0:0
Een klein getal op Schryfpapier. . . 1:16:0
BESCHRYVING DER STAD BERGEN OP DEN ZOOM, verrykt met een omftandig bericht van het beleg dier Vesting,door de Franfchen in den Jaare 1747, benevens een platte Grond des Belegs en eenige authenticque RelaasLn, ter dier tyde gemeen gemaakt. Kunnende dienen tot een Supplement op de Vaderlandfche Historie door den Heer j. wauenaar. ƒ0:12:0



1
Een ftel van tien uitvoerige Kunstplaa'fén, verbeéldetóte de Stad Bergen op den Zoom, na deszelfs verwoesting benevens het Bombardeeren dier Vest, om in boven-' flaande Befchryvmg, en in de Vaderlandfche Historieteplaatfen. . . . . fi1^
Nieuwe Handleiding, tot de Franfche Taal en Eriefftv! waarin volgens een geheel nieuw uitgevondene Leerwvze behoudende de Franfche Confrructic. een beknopte aanleiding gegeeven wordt, om deeze Taal en deszelfs Koopmansfty , met weinig moeite magtig te worden. Beneevens alle de Conjugatien en Declinatien. Uit vercneiden der beste Autheuren byeen verzameld, en vertaald- • ■ • • ' • • fo:u:o
Met behulp van dit Werkje kan men veel tyd en moeite «pwen, en de Franfche Taal zo verre magtig wordon. ais de Converfa.tie- en Briefftyl vereischt.
Een m van agt Plaaten tot de Vaderlandfche Historie van den Heere j. wAgenaar, verbeeldende: I. Graaf r lor is de IVde ineen Steek/pel, te KorUe vermoord, Ao. 1234. li. De Belegering van Haarlem.. III. Het Ontzet van Ley den. IV. Het Gevangen neemen van Do. Henncus Sfatius. V. Het Lyk van Gillis van Ledenberg tn een Kist opgehangen. VI Capt. Scbeerenberg pit het oproer op den Dam te Amfi. Ao. 1747 vil Het Plunderen der Pachters-Huizen te Amfterdam, en' VII. Executie der Plunderaars in den Jaare 174.8. \ ... ƒ6:0:0
De i.a fosse Historifche Beeldfpraak, befhande in 103 halfvels Plaaten , met derzelver Letterdruk in * Fronsen en Nederduitsch,, 2 Deelen in folio, ƒ10:10:0
E. eysses Omftandig Dagverhaal wegens deszelfs gevangenis by de Marokkaanen , zynde beneevens een nauwkeurige Befchryving van dat Ryk , de LeevensJWanier, en Godsdienst der Inwoonderen: de Hofbording en veele byzonderheeden van den Moorfchen Vor«t verrykt met een kunstplaatje, door s. fokke, ƒ0:8:0
Het weleelykend afbeeldfel van den Wel Edelen geflrengen Heer Schout by Nacht w. van braam, get. door ƒ. Lraco en gegraveerd door Sallieth. a /1 - 5
EÏLBfttft °P het zeIve door den Ileer J- le F''am van fierkkey. . , , _ «J f--2-
i