Keyserssnedé. Kind buyten de Lyfrnoeder geformee'rt is , en fig in den bujk bevind , foo als V veel Exempelen z.vh , Biblioth. de Medic. Pag 93. jus qua 177. en " alwaer het Kind tot fyn „ volkomen tyd gebleven is , fonder nogtans het „ leven verloren te hebben , of wel dood z.yn„ de , de Moeder een diergelyk lot drygde. Het is te verwonderen, hoe den Heer Levret alhier de Keysers snede noodfaekelyk vind; daer hy- in de fcheuring, alwaer immers het Kind fig ook buyten de Lyfrnoeder bevind , de (elve verwerpt; want foo haeft een Kind , door fcheuring der Lyfrnoeder, in de holligheyd van den buyk geheel overgegaen is ; foo is't onmogelyk om langs defe fcheuring het Kind te konnen extraeéren: terwyl de Lyfrnoeder van dien moment , volgens den Heer Levret felfs, begint te contraéteéren; (01 by. gevolg onmogelyk om de Vrucht langs defe verkleynde opening uyt te krygen. Aenbelangende de teekens, waer (0) Men kan den, tyd niet juft bepaelen, wanneer het Kind overgaet in de holligheyd van den Luyk; nogtans om een gelukkig eynde te hebben , foude men het dienen op den oögenblilc felfs te weten. N ?  200 TracTaeT van de „ Vrucht, als de pynen fig niet en laeten ,, voelen onder de Regiones Lumborum, „ en dat fy haeren loop isiet en doen ge,, voelen, naer de zyde van het fondament, als ook, als de Mcmbrane fig niet op ,, en doet, en als 'er geen ontlafting komt van water, of flymachtig vocht, langs de Vagina. „ Wy full<*n alhier niet onderftellen ,, eenige teekens om te onderfcheyden, ,, of het Kind, dat in de Lyfrnoeder niet „ is, fig in de Eyerneften of Trompette ,, bevind ; terwyl dat de Extentie op 't een „ of 't ander , ons geen pofiiive fekerheyd ,, geven , in wat plaers fig het Kind be„ vind. Dus voerders in fyn meer gemel- de Memorie. Hy verhaelt voorders de verfcheyde plaetfen , waer fig de Placenta foude konnen vafl-hechten , uyt welk hy befluyt de min of meerder gevaerlykheyd der felve. Die lufi heeft dit breedvoeriger te weten, kan hier over naerfien den meergemelden Heer , als ook Heifler Stc. Naer dan alle de gevallen voorgeflelt te hebben , waer in de Keysers snede gedaen moet worden, gaen ik mynen Lefer nog een Cas voordellen, waer in men gedwongen is, van tot de felve over te gaen.  zo6 Tractaet van de tc-wyl door dit doen de Moeder behouden kan vyorden , en dat men door haer leven op te offeren door het doen der Keyserssnede, niet dan op een ongegronue twyffelbaere hoop lleunt, van het Kind hier door te redden. Den beroemden Heef Camper ibid. derde Verhandeling Pag. 39 geeft ors een feer aerdig geval , nogtans mogelyk : maer waerlyk een geval, dat den Genees-of- eer fy hulp van eenen Genees-of-Vroedmeefter begeëren : de Vroedvrouwen brengen infgelykx toe defe ongelukkige gevallen veel nadeel toe; want fy zyn de eerfte, by wie de ongelukkige hulp foeken , en terwyl hunne domme eergierigheyd , dien fehyn van wetenfchap hunne ambitie vermeerdert-, dit is oorfaek, dat fy niet, dan in het uyterfte verder hulp verlangen : kortelings had ik wederom gelegentheyd een diergelyk geral by te woonen. Den 8. Fcbruary 1773. wierd ik ontboden by de Huyfvrouw van Jan de Brand , oud twee-entwintig jaeren , fwanger zynde van haer tweede Kind', in de achtfte maend van haer fwangerheyd wierd fy overvallen van een gevaerlyken bloedvloed: men confulteérde voor eerft, foo als gewoonlyk is, de Vroedvrouw , fiende, dat dien raed weynig helpte , en dat de bloedvloeyinge de Vrouw drygde in 't graf te flepen , verfochten fy myne hulp; op myn. arrivement maekte ikgebruyl^  Keysers-snedb." XI f t felve infgelykx met de vingeren van fyn eene hand verticht; vervolgens maekt den Operateur een fnede naer de lengde van het lichaem eerft door de huyd ver volgens met de Biftori een kleyn opening door de Spieren , waer naer men een § twee vingeren inbrengt, (defe dienen als beftterders, die wyd de aldetbefte holle S ndm overtreffen ) tuffchen weike twee vingers het Snymes geplaetft zynde, men voords fnyd naer onder toe, en dan bovenwaerts beginnende vier a „yf vingeren breed beneden den Navel, en eyndigen vier a vyf vingeren daer boven, 4)L er de hand gemakkelyk in te voeren Jonder eenige deelen te beledigen: als dan fal men den Penflak aenvatten, en 21 * « ) Ik ftel alhier een feker getal van vingeren ««er dn gefchied maer tot een denkbeeld, Lwyt k geenfinu de groote van de opening wi blaf en om reden dat den Operateur dit moet naer fyn goeddunken, confidereérende op het Volum van het Kind, dat'er uyt gehaelt moet worden waer naer hy de Inc,fie\Jt te ZL "S Tde Va" de fdve niet ^ kleyn té maeken, op dat'er geen fcheuring aen de Lyf moeder en kome, 't welk den beroemden  %z% Tractaet van db omlicht cp de felve weys, en met de felve voorforg; langs oen geheelen flreek Goorfnyden. De buyktnyGirge gedaen zynde, draegt eenen dienaer forg voor het uytkomen oer darmen, die door de adtmhatiinge worden uytgecrcngtn , op dat die in 't openen der Lyfrnoeder niet gequctft worden: dan fal men mei den du>m en voorfttn virger der linke hand üe Lyfmoeder aen haer zydelyk middel-punt aenraeken , ( a) tuffchen welke vingers men (a) Men kan alfoo min de Lyfnioeder aenvatten , en naer fg toé trekken , foo als fommige AutheuTen villen, juft als by dc Buyk-fpieren hier voren vermeld is: men moet de Lyfrnoeder maer geruft laeten , want fy wórd genoegfaem getergt door dc lhcifit, die men op haer doet; al is het faeken dat men haer niet aenvat en naer fig toe trekt, 't goon niet dan door geweld gebeuren kan , en 't voordeel, 't goón men hier uyt trekt, beftaet immers maer in een verbeelding: want de vrees, die men heeft voor het Kind te quetfen, is feer gering- genomen, men quetfte het Kind, ('tgoón niet en fal gebeuren als men voorforg t eénit) defe quetfing, die gering foude zyn , foude geenfints de dood aen de Vrucht toe brengen; hy gevolg behoort het eerfte geringer geacht te worden als het tweede, want alle defe oplettentheyd , die weynig betcekent, moet men uyt den weg ruymen ; men moet trachten de Operatie foo veérdig te verrichten , als het mogelyk is; want de Operatie op haer felfs duert lang genoeg.  Ketsers-snede.' z1s voorfichtig een Sncifit maekt, en de felve loo dikwils erhaelt, tot men gewaer word dat de geheele Lyfrnoeder doorfneden is * waer naer men eenen vinger in de felve* brengt, en de opening naer onderwaens vergroot; toch met voorforg, liever de opening naer boven grooter gemaekt ï3??e ï StdiinS van ^ neete fcchMftflelders, die voorgeven , dat men lig van de plaets vermyden moet, alwaer de PUcenta vaft fit ; men moet felfs, foo hel a> nood vereyfcht, de Placenta niet 3-n- fien; want de bloedftorting fa[ hierom weynig differeéren , 't beftaet meeft in verbelding , welke fommige Autheuren over dit point befchreven hebben. J?*^°f.X 8eopent zynde' voert rnen de hand daer in; men breekt de Vhelen , foo fy in hun geheel nog zyn «en vat het Kind by de beenuens, haelt het felve daer uyt, fche«d vervolgens de Naergeborte van de Lyfrnoeder af en luyvert de felve van 't geronnen bloed, ea Vlieten ; geeft het Kind over aen een bequaem perfoon om gedoopt te worden in geval het krachteloos bevonden word * beforgt voorders alles het gone noodig is |ot '>n behoud; dopt het bloed met de (b) • (*) Als de bloedftorting aenmeitelyk foude zyn,  s.14 Tractaet van db Sponcie, foo het uytgevat mogt 7yn , op, en laet de dienaers de beyde eynden van den Sluyiband , die onder de lenden gelegen is, vatten , om daer mede den buyk eenigfints te comprimeeren , op dat'er geen fchielyke flouwte overkome ; de wonde der Lyfrnoeder heeft geen hechting noodig , [ in weerwil der leeringe van Roujfa (c) 't goon fcldfaem gebeurt , foude men met een Sponcie, vochtig gemaekt in Aq. Aluminofa een weynig warm gemaekt, de openftaende Bloediaeten doppen, waer door de bloedftorting fal verminderen, en door de faemen-vringencie kracht van hec Aq. Aluminofa, , fal de ContiaBie van de Lyfmoeder ook raffchcr gefchicden : men moet lig ook niet tc lang ophouden met het uytgeftort bloed forgvuldig op te nemen, want hier in foude te veel tyd verloopen , de ingewanden ("ouden te lang bloot ftacn aen dc open lucht, waer door de Moeder in fchielyke flouwten , er ander ongemakken foude vervallen; het uytgeftort bloed fal fig genoegfaem ontlaften langs, het onderfte deel van de wonde, foo dat men hier over in geen bekommernis moet zyn, ook nemen de abforbeerende vaeten veel bloed op. (c) Roufit en eenig andere Oude, :tis waer, hebben ons gcleert, dat men dc wonde der Lyfmoeder moet hechten ; maer defe leerweyze fal fekerlyk fonder grond geweeft zyn; want hadden, fy de waere Strufture der Lyfrnoeder geweten, foo als ons de felve door de beroemde Iieerea  Kets er.s-sneöb. zif en eenige andere j terwyl de Lyfrnoeder, naer dat fy fig ontlaft vind, van dien oogenblik af een faementrekkende inkrimping ondergaet; maer de wonde van den buyk moet gtëcht worden op de volgende we^s Men neemt een kromme Na-lde voorlien met eenen draet, men doorft; ékt de Huyd, Vet, en Spieren, benevens den Penflak te gelyk , eenen duym breed van de lippen , van buyten naer binnen toe , acht gevende van geen onder gelegene deelen door 't henen fivken te kwetfen; als dan fal men met de felve Naelde de tegen overige zyden , of lippen , van binnrn naer buyren roe, doorfteken , behalven door den Penffak ; bedoelende de Spieren , Vet. en Huyd , op dat de kanten van den Penffak niet recht tegen over eikanderen kernen aen te ftaen , maer dat de eene tegen de Spieren , en de andere fig onder de tegen overleggende deelen, naer Ruyfch , Levret en Heifter befchreven is; ik geloove niet , dat fy de hechting fouden aengeprefen hebben, 'tls feker, dat de wonde der Lyfrnoeder in de Keysers snede merkelyk eerder genefen is, afs die der uyterlyke wonde.  • Keysers snede. ZZf geacHulteért, laet toedienen, 'tgoon ia w-len alle hertfterkende middels overtreft. De toevallen , die gemeenelyk op de Keysers snede volgen , xyn Korts , YdeU hoofJighevd , Pyn, Swcllinge, Braeking, Ssu^ptrekking , en Hoeften. Alle defe toevallen fal men tegen gaen door een gepaftm eet regel, verkoelende levens weyze , facht emollieérende Fomentatie, felfs des noods door den Opium , Aderlaeting, en voor al 't vroeg tydig gebruyfc van den Peruvianfchtn Ke-ftbaft: door defe middelen , onder een wyfe beftieringe , fal men doorgaens alle toevallen , die op de Keysers-snede volgen , gemeenelyk te boven komen. Siet voorders by Pag 128. 129. 130. 131. nz van dit Tradlaet , alwaer men voorfchriften op de meefte toevallen, die op de Keysers snede komen , fal vinden , als ook by Pag. 115 nogtans dient den welmeenenden Lefer gewaerfchouwt, dat h/ de voorfchriften naer fyn genoegen kan veranderen; terwyl het feldfaem is, dat men twee gelyke getallen ontmoet, of men heeft in 'teen dit voordeel, en ïn 't ander dit nadeel: hierom dient hy de voorfchriften te richten naer den ftaet van fynen Lyder; dus doende , hoöp ik, fal P 3  130 Tractaet van bi hy fyn gewenfcht oogmerk beryken." Ik hebbe met voordacht de toevallen ; die wel fchenen een wydloopgt r befchryvmg noocig te hebben , (eer ampel (pgeftelt; terwyl gemeerhk alle defe toevallen in de meefte helendaegfche Schriften . die over de wonde handelen , feer wel befchreven 7yn: by gevolg neem ik de vrheyd, ingeval een toeval, die naer de Keysers snede fig voorueéd, waer van alhier niet gémrn ion'ért is , dat hy hier over naerfiet Ledran , Ravaton , Slicbting, vander haar, en meer andere.  Keysers snede.' ixt Negenste Capittel, ftloodfaekeiyke oplettentheyd, die men moet hebben , wanneer men de Keysers-snede op een doode Prauw Verricht. Dit Capittel heb ik t' meerd'ren deel ondernomen voor cf Heeren Paüores , en andere voornaeme Ziel'orgers der openbaere gemeynte, de welke by wylen verplicht zyn , by gebrek van een Geneesof Heelmeefter , defe Operatie felfs te doen ; als zynde dit een der volmaekfte werken van liefde , die men fynen fivenmenfeh kan toebrengen Op dat dan een klaer duydelyk Denkbtéld gegeven word , nopens de Keysers snede, die nun doet op een fwangere Vrouw, die het leven verloren heeft; foo dient men voor ee ft. te weten , dat defe Operatie < p fig felfs weynig attentie noodig foude hebben, ;en waer men met alle neuwkeu-ighed dient ac it te nemen op de teekens . w;lke te kennen geven, dat de fwangere Vroa®  Tractaet yam »i dood is: defe teekens, die voortyds flechterdings aenmerkt wierden , alfoo men vaft geloofde, als men geen pols flag , of fichtbaere beweging in de dervende meer ontdekte , dat als dan haer leven uytgeb u'cht was: daer in tegendeel ons gefch ;rpte eeuw , die door de fynfte lichtfiraelen als verlicht is, toont aen, dat men niet genoeg attentie kan hebben op een fwangere geftorve Vrouw , ten eynde van de in fchyn dood zynde, niet levendig te openen 't Is dan defe voorforg , welke de attentie van den Operateur vereyfcht; hoe wel defe Operatie fonder tyd verlies diem gedaen te worden, wanneer de Vrouw waerlyk geftorven is; ttrwyl de Vrucht door het lang vertbeven gevaer foude loepen *t felve lot te ondergaen ; niet om dat het g.-priveert is van de refpiratie , foo als het gemeen , en fommige vroegere Schryvers gelooft hebben; maer om reden van de fwakheyd van de Vrucht, die gemeenlyk in langduerige fiekte, de fiekte van de Moeder overerfr ; infgelykx den cadavereufen uytwaefem , die de Vrucht nadeelig is; benevens de naturlyke warmte. die het ontfong van de zyde des Moeders, welke . foo haeft haer leven uytgeblufcht ïs, langfaeraer hand vergaet, en hoe wel   EX LEGATO Abr. Ever. SIMON THOMAS, Profess. in Univers. Lugd. Bat. 1887.  HANDELING R DE BERUCHTE ERS-SNEDE, )ndervinding en Waarnemingen , tot nut van allen Genees-, ;n Froedmeesters, en deszelfs Leeriineen. DOOR 'AN BAFEGEM, Heel- en Vroedmeester te Dendermonde. T P L A ATEN. MS TERDAM, GERARDUS GEYSBEEK,^ fegragt en hoek van de Egen- ( \. En I Boek- GROENEWOUD, op de /k en hoek van de Oude Haar-1 t, 1788. J  EX LEGATO Abr. Erer. SIMON THOMAS, Profess. in Univers. Lugd. Bat. 1887.  VERHANDELING OVER DE BERUCHTE KEYSERSSNEDE, Uit eigen Ondervinding en Waarnemingen opgefteld, tot nut van allen Genees-, Heel- en Vroedmeesters, en deszelfs Leerlingen. DOOR P. J. VAN BAFEGEM) Gezwoore Heel- en Vroedmeester te Dendermonde. MET P L A A T E N. Te AMSTERDAM, fPlETER GERARDUS GEYSBEEK,"^ i op de Prinfegragt en hoek van de Egen- f l Iantierftmd. En I Boek- yei en gebruykt het noodige tot troofl en hulp van uwen even menfch, dan heb ik het gone ik uyCer herte betrachte, en den ontenfydigen Lefer Ugoón hy wenfiht. P : J: van Bavegem. Baeftode by Dendermonde den 24. Novembris 1772.  ERRATA. BLad y. lïng, i6. flaet dit niet te willen gelooven, lééft, dit te willen gelooven. xi. Ung. n. Quillemeau, lééft, Guillemeau. 70. lmo. 2,7. foo men , lééft, foo dat men. 88. hng. ij. Molla , lééft, Mola. 187 ling. 6 konnen toeftemmen, lééft, konnen tegenwerpen. {De overige finjloorende , en hjjn aenbelangende n gevoelen te doen aen nemen, nieuw authenticque voor-béelden by-brengt, van het gelukkig fucces defer operatie, van welk ik eenige der zelve alhier laet volgen. De derde waerneming verhaelt van een Vrouw, die feer lang een dood Kind ge-  24 Tractaet van pn draegf-n had , 't welk niet door de gewoo. re wegen koft verloft worden, fchoon m.n den Haek , en andere middelen , waer van men fig in diergelyke gevallen bedient , gebruykt had : De Vrouw in eenen ftaet zynde, die alles deed vreefen voor haer leven, relolvéerde de Heel-meefters j haer 'o. vlucht te nemen tot de ftilio Cotfa>ea, de welke fonder vertoeven in twerk geltelt witrd. De Lyf-moeder geopent zynde, kwam daer een groote menigte Hinkende ft'ffe uyt; de Moeder ftont veel pyn uyt; in den tyd als men het Kind uyt haelJe, om dat de opening in de Spieren en Lyf-moeder , niet groot genoeg wat tot den doorgang van het Kind, niet tegenftaende dit alles, kwam'er geen toe. val; de bloed-flonirg was middel maetig , met de Kra?m-fuyvering kwam veel etteragtige ftofft, en vyf weken daer naer was de vrouw in ftaet van uyt te gaen , firdert defe operatie , verlofte fy feer geluckig van noch vyf andere Kinderen De vvfde en laelle waerneming, inhoud de befchryving van een diergelyke operatie, die met fucces. gedaen wierd in 't jaer ij8i op de Vrouw van een Arbeyder , in het Dorp van OuinvilU: Roujfet voegt daer by , dat den Heel meefter die dc optraiie üéwd, in een gelLkheyd was.  Kets«r.s-snedi? 2f die de operatie moeft twyffelachtig maeken; waer op hy aenmerkt, dat indien de zelve in defe omflandigheden gelukt is, het fucces daer van meer fekerder moeft zyn , wanneer die gedaen wierd door een Heel-meefter, die beter in ftaet was te werken , met al de kennis en behendigheyd , die een foo gewichtige operatie vereyfcht. H&c Famina fccla fuit k Joanne Luca , tttnc parum fobrio; cui tune bene poto , fi hoe non male fuccejfit , quid ei non eftfperandum , qui fobrius & mentis compos arte ducc eo accedit. Den gonen die gelieft meerder obfervatie te lefen, die van het gelukkig fucces defer operatie fchryve, kan hier over naer-fien : den Heer Simon in fyn meer gemelde memorie, Welken Schryver fynen onvermoeyden iever getoont heeft , om alle defe waernemingen nauwkeurig op te ftellen, van de welke ik de vryheyd genomen hebbe, eeni°e der zelve, foo als hier boven gemeld is, te copiéeren. Den Heer Simon honoreert fyn voor gebragte ftelling, met acht nieuw voorbeelden van het gelukig fucces, ten voordeele defer opera'ie, die alle door geluofweirdige Lieden , aen de koninglyke Academie, zyn mede gedeelt. Niet tegen Itaende alle defeau;henticque blyken, van het gelukkig fuccts deler ope-  tS TraCTAïT van db ratie, foo heeft men ten allen tyden veel tegenftrevers gevonden , die geneert hebben , dat zulke operatie oyt, op een levendig lichaem gepraótifëert is, voor-gevendé dat de menfchelyke vreedheyd, tot foo een point niet en zond konnen gebragt worden , van defe operatie op een levendig lichaem te bewerk-ftelligen ; feggende voerders , dat alle de blyken , die fommige ten voor-deele defer operatie, ingebragt hebben , als valfch en onwaerachtig zyn. Daer zyn zelfs heden daegfche Gerteesen Heel meefters,('niet tegen-ftaende de dagelykfche voor beelden ) die in iwyffel trekken , of defe operatie anders, dan op doode lichaemen gep^ótiféert word : 2u!ks groeten indruck heeft het gevoelen , der tegenftrevers in fommige verwekt, dat enkel het woord fetlio Lcefarea haer gruwelyk voor komt, niet achtende de authenticque blyken, die fomtyds in de na buerfchap gebeurt zyn, maer zelfs ex duthtd ritate voor gevende, dat foo een temirair feyt, niet ongeftraft moeft blyven , om te dienen tot exemplair der contraventeurs, daer eylaes door defe , en diergelyke Fantomen , véél Moeders en Kinderen (die milfchiens noch in leven waeren) naer den fchoot der Oud-vaders gefonden zyn.  Ketsers snedi. zj Tweede Capittel Wederleggende de gevoelen ï>an de Hmen Mauriceau , Biancht , en Dionis. HEt i$ te verwonderen, hoe defe Heeren ( zynde geachte Mannen van den eerften rang) fig hebben willen aenkanten tegen een (telling, die waerlyk foo licht niet te verwerpen is, terwyl de zelve cp de reden, en ondervinding is (leunende, zynde vereenigt met de dagelykfche voorbeelden , van het gelukkig fucces. Voor aleer ik de gevoelen, welk defe Heeren van de operatie gehad hebben, alhier onder.(lelie , foo dient den welnemenden gewaerlchouwt.dat ik vooreerft de dry gevoelen zal laeten voor afgaen , voor al'eer ik myn gevoelen hier tegen inbrenge ; hoort hoe Mauriceau , die groote fackel der Vroed kunde , fyn gevoelen ontrent dit voor-werp uyt gedrukt heeft. „ Ik aenfien fegt Mauriceau ; Trad. „ van de ziekten der fwangere Vrouwen «, )z. baofd-deel pag. 169. ZJl. ijl. de  TRACTAET TAM DB „ fetlio Cafarea als volftrek doodelyk voof „ de Moeder , en van feer weynig nut „ voor het Kind , den Heel-meefter aen„ fien ik, die foo een operatie onder„ neemt, als een roekeloos Menfch, terj, wyl de vreedheyd ieder een moet doen af-fchrikken, dus voorders, ibid. pag. ,, 273. aen-belangt het voor-geven , dat „ men het doopfel, voor het Moeders le„ ven moet preferreren, hier dient tot „ antwoord dafer geen gevallen zyn , daer „ men het doopfel niet en zoud konnen „ toe brengen aen een Kind , 't welk be- floten ligt in den Boefem fyns Moeders; „ want het is gemakkelyk door middel „ van een klyn fpuytien , het water te ,, voeren tot op eenig deel des lichaems, het is ook on-noodeloos te willen flel„ len , dat men het water niet en zoude konnen brengen tot aen het Kind, ter- wyl het befloten ligt in fyn Menbranei „ voelt men dat het Kind in fyn Men„ bram befloten ligt; men dient te we- ten dat de zelve feer gemakkelyk te „ openen zyn , als dan kan het fpuytie t\ het lichaem raeken , zoud men fuppos> neren dat het inwendig Orificium , van n de Lyf-moeder niet genoegfaem geo- pent is, men zoude konnen tot ant„ woord geven, dat den waeren tyd van  Ketserj-snide. 2^ „ baeren , noch niet gekomen is; en ook „ men kan in alle gevallen, daer het moet zyn, het Officium genoegfaem » ?P£nen' OI? dan middel te hebben >. t Kind te konnen doopen. Hier mede te kennen gevende, dat het doopfel de eemgfte bewéeg-reden zoud konnen zyn , tot het doen defer operatie maer alfoo hy de manier voor-fchryft' om in alle gevallen, het doopfel te kon! ren adminiftreren, foo acht hy de andere obfiaekels, geen genoegfaem reden te zyn tot het doen defer operatie, om fyn oogmerk reberey ken, geeft hy on, differente af beeldingen van inflrumenten, f00 als te fien is pag 278. om in alle laborieufe geyallen , de Lyf-moeder te openen , en te dillateren: hier mede verfekert hy ons wonders uyt-gewerkt te hebben. Dit is dan alles het gone den Heer Mamman, tegen de Ketsers snede heeft konnen in brengen; laet ons als nu eens hooren de ftellinge, die den Heer Dümü tegen de operatie in brengt. Dien beroemden Heer, die door fvn fchnften, anders, de Heel-konfi feer verlicht heeft , verwerpt met groote vierig. heyd het fucces defer operatie, foo als te fien is m fyn verhandeling van alle de Uiirurgicaele operatic , tweede aentoo-  30 Tractaet tan de ninge Artic. Keysers snede p«g 117. „ Een Heel of Vroed- metfhr fegt h> ? „ moet on-menfchelyk zyn , zulkx een „ operatie te onder-nemen ; haer verbéel„ ding alleen , zoude den onbcfchrnorr.il n „ doen beven: denkt ook eer.s wat em „ hart-vogtigheyd men hebben moet, r ra „een levende Vrcuws bu>k te openen, „ en'er een incifie van meer als een hal„ ve voet lang in te maeken : daer naer „ de holligheyd van den Bu k dc or vrbe„ tende, een diergelyke opening aen 't lich„ aem van de Baer-moeder te doen , daer „ naer de Vliefen te door-Heken-, en het „ Kind door alle die openingen uyt te „ haelen; defe operatie ontftelt een HeeU' „ meefter, als hyTe zelfs naer de dood „ van de Moeder moet doen ; wat ferfrik „ moet'fe dan niet wel aen jaegen , als „ fy vergefelfchapt is , met het gefchry van een Moeder , die men een „ wéer-galoofe pyn doet uyt ffaen, en met een feer groote menigte bloed , dat uyt zulke wonde uyt borlende , de Moeder op ftaende voet, en onder de handen van den Operateur kan doen fiervcn. „ Soo het waer is, dat een klyn krab„ bel ,met den nagel aen de Baer-moeder irflamatie, en dikwils de dood veroor" faekt, en dat een verfweiring hoe klya  Ketsers-snedb. „ fy ook mag zyn , daer meeft altyd onge,, neefelyk is: wat een droevig gevolg moet „ men dan van een fnede fes, ofte feven „ duym lang niet verwachten, die gene, „ die'fe voor goed keuren , (lellen twee „ dingen voor, die met de ondervinding „ niet over een en komt, het eene, dat „ de Vrouw feer weynig pyn uyt-ftaet, „ als men haer in de Baer mceder fnyt, „ en het andere, dat de bloed (loning die „ 'er op volgt, foo groot niet en is , als „ men fig voor ftelt: de groote gevoeligheyd ,, van de Raer moeder, floot het eerfte „ gevoelen om-verre , de-wyl alle de Vrou„ wen bekennen . dat de pynen die'fe in „ dat deel uyt-ftaen, onverdragelyk zyn; „ en een klvn fweiring daer veel pynely„ ker is , dan in een ander deel des „ lichaems „ 't (.root-getal van Vaeten , die over de „ Lyf-moeder verfpreyt zyn , en haer dikte in den tyd , dat'fe een Kind in (ig „ befluyt, veroordeelen de tweede reden „ die fy by-brengen; want indien fy , een „ Vrouw, in die ftaet geftorven, geopent „ hadde, zoude fy verwondert zyn, daer ,, foo véél adren , en (lag-adren , te fien ; en die Vaeten, die als een Vrouw niet „ fwanger gaet, de groote van een fnaer „ van een Viool niet te bóven gaen, heb-  J2, Tractaet tan Dfi „ ben op het eynde, van 't fwanger gaen, de wyde van een groote (chacht van „ een Schryfpen gekregen : hoe zal men „ dan foo véél buyfen met bloed vervult „ afsnyden, en met eene belette dat dit ,, vogt in een feer groote over vloei daer uyt komt. 't Geen fy daer op antwoor„ den, is geenfints aen te nemen, fy feg„ gen, dat het Kind nouwelyks uyt de „ Baer-moeder gehaelt is, of fy kreygt „ haer gewoone groote weder, en in„ krimpende, fluyt fy alfoo de monties „ der Vaeten , die door de fnede geopent „ waeren: maer dit deel trekt niet in, „ als allenskens; en heeft ten minden ,, twee ofte dry dagen van noode , om „ weder in fyn natuerelyke daet te ko„ men; en binnen den tyd van een half „ ure op fyn meede, zal een Vrouw,tot „ dervens toe , al haer bloed konnen „ kweyt raeken. ,, Dus voorders op pag. 112.. niet al„ leen, moet de vreedheyd van defe ope„ ratie , ende by na onvermydelyke dood ,, die daer op-volgt, ons de gedachten „ benemen, van de zelve in 't werk te ,, (lellen; maer ook de Godts-dienfl die ,, de zelve verbiet: want de Godts-ge„ leerde der Sorbenne, ende voor-naemfle „ Kafuijlcn, onder-vraegt zynde, welk van  TRACTAET VAN BE » beyde of de Moeder of 't Kind men » in tieven rnoeft behouden, als Tvroed .. Refters en Vroedvrouw» fig onmat " LVghhl'°nden 0m;fe beyde te behouden*. " h5bb,M Rwordeelr , dat men liever dé " ootn bt'h0Uden a!s het " tePn v?ngr°nd 'n0Ct menN%welwach. " e" Vdn een opera'ie op haer te on" d".nemen , die haer buyten twsfteï ... zoude om hals helpen ' } * Naer het gevoelen van den Heer Dia *» ™°^fteit te hebben , gaen ik 0ver di^be;" ^ ^-den -k"! tot eenen TdCn ^ ' die d* «u**^, eebraor h "F*" ^ Va" ^olmaekch^rj der Vrn ?l °mrent hec -oor.werp Cen öTl aenmerkin! lvlr r. r dd rde^edeeIt heeft; ge»erat twyffdt ook groorelyks aen n> "ogelykheyd defer operatie.* ^ Ik geloove fegt defen beroemden fchrys. ver, dat de gevallen, die ons de Autneurs voorauthen iquewaerheVdm^de- "den R' ^ VrüCn' °« al'oo. ia .> den Buyk bevond, die mifichiens door „ een verkeerde ontfaneenifie , buyten „ de Lyf moeder fig onthiel , gevolg k geen mcifie in de Lyf-moeder heeft  54 K«TSERS SNEDE. „ moeten gemaekt zyn. Defen Heer onder ftelt, dat de incifie van de Lyf-moeder abfoluet , ofte ten minfte aen de alderuytterfte gevaeren blootftaet: meer andere diergely ke Hellingen , tegen de operatie; zal ik met ftüfwyeen voor by-gaen , alfoo fy in waerheyd niet anjers in fig behouden, als een, en de zelve waepenen, waer mede fy meenen haer gevo e is fy genefen. Thomas Bartholiuus Cent 4. hifl. j 4. /W.' 238 nwekc gewag van een vrouw, die de" beenderen van» een Foetus üs jaeren lang m haeren buyk gedraegen heeft , en des niet tegenftaende wierd fy fwanger, en bragt ter wereld een levendige vrucht. Men leeft voorders in \J„Hrnal d> All>magne Du 1. An. 2 Obf zr4 Pag. 378. d nifbne van een fwanger vrouw , die Jiaer eenen vyfdagigen arbyd fttsf-'men opende haer lichaem , ende men vond  40 TrACTAET VAN DB het kind in de linker holligheyd van den bü'vk Men maekt als nog gtwag, ibid. Obf. 84. Pag. ijp. van eenen Foetus, die gevonden wierd by de Inttftina , om reden, dat de Lyf-moeder doorboort was. Meer ander foort-gelyke voorbeelden foud ik in overvloed konnen by-brengen , die luft heeft diergelyke voorbeelden nog meer te willen leien , kan hier over naÜenN Manget , Theat. Anatom P. 1. Lib. t. C. 3. den welken dry voorbeelden geeft van kinderen , die in de holligheyd van den bu>k ; en van vier , die in de Trompetten van Fallopius; nog van dry, die in de Kyerntften gevonden zyn. Wilt men rog; meer verwondert-weerdige obferva'.ie , leeft Heijier in Aprend. ad Compt Anat. in Orat de Incremcnt. Anatom. 104. alwaer men een voorbeeld vind van een Foetus, die in de btaes gevonden wierd. Naer alle defe voorbeelden der meefte geloofweerdige Schryvers aengebragt te hebben , foo is het onwederfprckelyk , dat'er kinderen buyten de Lyf moeder gevonden worden; ende dat fulke kinderen fonder de dood aen de moeder te verocrfaeken , die buyten de Lyf moeder gegroyt zyn, konnen verloft worden , blykt genoegfaem aen de menigvuldige obfervatien van Roujfet, Bianchi, Heijler , Aft*  Keysers-snedh. 41 Erud. L'tpf. Biblioteque de Medicine Tom. i. Pag. 474. Cit. Qusftton agete'e dans les Ecoles ete Medicine des Paris le mardi ly Febr. 1727. fotts la Prejidence des M. Jean Baptijle du Bois , Doiltur Regent de la Fakulte': Jfuvoir Ji un Foetus engredé hors de la Matrice peut etres tin', fans caufer la mort a la Mere. Ik repeteere't nogmaels, hoe het mogelyk waer een kind te koenen dorpen, liggende buyten de Lyf moeder , fonder het doen der Keysers snede , ongeacht men kromme en rechte fpuy ties gefingeert heeft; ik denke, dat den Heer Mawiceaufyne (lelling wat te voorbaerig op gefielt heeft, als niet denkende , dat fulke gevallen mogelyk zyn. Ik (lel als nog de onmogelykheyd van een kind te konnerf doopen , alwaer een fchirreufe verharding plaets heeft aen den mond der Baer-moeder : ten waer men een incifie deed, wa?r door men middel foude hebben het fpuytien te konnen inbrengen , maer dit foude tegenflrydig zyn tegen het gevoelen van den Heer Mauri. ceau; men moet veronderftellen, dat de verarding aenmerkelyk zy , den Baermoeder-mond fal fig noyt ( ten zy in geringe gevallen, en ook als den Baer moeder-mond feer leeg gefakt is ) foo veel  TnACTAET VAN Dl dillateéren , om middel te hebben het fpuytien te konnen in brengen , ik laft ftaen, de noodfaekel>ke by-voeginge van eenen vinger, om het fpuytien te konnen dirigeéren , tot op een lichaemelyk deel van het kind. My is diergelyk geval den n. van 7«ly 1771. voorgekomen, den goedgunftigen Lefer fal gelieven te gedoogen , tlat ik den naem van de Vrouw , en Vroedvrouw met ftilfwygendheyd voor by gaen, om beters-wille. Een Vrouw fwanger zynde van haer vierde kind, den tyd volbragr hebbende, wierd (y met natuerelyke weé'n overvallen , de Vroedvrouw ontboden zynde, onder-floeg de Vrouw , fy gaf aen haer, en de omflaenders te kennen , dat den tyd van baeren nog niet gekomen was, ter oorfaeke, dat de Moeder, foo fy die noemde, nog niet geopent was, by gevolg oordeelde fy , dat het maer valfche weé'n waeren, dus in defe geftelteniffe , naer beurt-wifieling, groote pyn uytgeftaen te hebben, wierd dien dag doorbragt, 's anderdaegs , naer een vruchteloofe onderflaeging , wierd de Moeder als nog gefloten gevonden , hier op wierd 'er een kleynen raed gehouden , cf men die valfche ween. door geen medicyne  KeYSBRS-SNEDB? 4} kofl verdry ven , daer wierd gerefol veert, met bewilling des Vroedvrouws , dat men de baerende Vrouw een fuypeken van oud bier , witten wyn, en een weynig foylie foude beryden , met intentie om de Vrouw een weynig te verfterken , en de verlore krachten te erftellen, om naerdien te fien, of door delen middel de gepretendeerde waere weé'n , niet en fouden te voorfchyn komen , een half ure naer defen , wierd de Vrouw meer als oyt te voren van fterke wtën overvallen, dit gaf de Vroedvrouw hoop , terwyl fy defe pyn als nu voor waere ween erkende, dat de Moeder fig in 't kort ftond te openen , maer defe hróp was vruchteloos ; de Moeder bleef gefloten , de pyn verminderde, en alles bleef in den fehen ftaet; 'sanderdaegs , wezende den derden dag defer Tragedie , wierd nog-maels een raed beflxen , dat men de Vrouw als nog een fuypeken foude bereyden , maer veel krachtiger als te voren , om reden , foo fy voorgaven , dat men fig wel by het eerfte bevonden had , korts hier op verfchenen de ween wederom als voren , met fuik een eyigheyd , dat de Vrouw buyten haer felven viel; dit was den oogenblik, dat men omfag naer verder hulp , men ontbood my als dan terftond, het  4} TracTaet van de ongeluk wilde , dat ik juft befig was met myne andere fieken te verforgen , en alfoo het nog rcdelyk wyd van myn huys was, foo tardeérde het nog wel een ure en half, eer ik by defe ongeluckige was, naer een korte examinatie floeg ik de hand aen 't werk , bevond het Orific'mm van de Lyf-moeder , foodaenig met een fchirreufe verharding befet, dat het als onmogel^k was een fchacht van een pen te konnen in brengen , niet tegendaende alle de afdryvende weé'n , die haer meefte geweld op het Orificium uytgewerkt hadden , waeren voor af gegaen. Den hopeloofen ftaet bemerkt hebbende , keerde ik geheel myn oog-merk tot de Vrouw, ik bevond de zelve in eenen beweenelyken ftaet, liggende op den oever van de dood fonder fpraek, groote benouwtheyd , verkeerde oogen , alles gepaert met eenen convulfiven Pols, die in 't kort , een eynde van haeren ellendigen ftaet maekte. Soo haeft de ziel verhuyft was , deed ik op haer de Seüio Cafarea , het Kind was geheel machteloos; ik doopte het zelve , en gaf het over aen een Vrouw ; ik onder-fogt voordershet Schirreus gefwel langs binnen de Lyf-moeder, ik bevond het ïelve feer aen-merkelyk, trachte mynen  Keysers snede. Vinger langs binnen door den Moedermond naer buyten te brengen ; maer alles was vruchteloos, foo aen-metkelyk was de verharding , en foo nauw was het Orificmm, door defe verharding gefloten, ik onder-focht voorders de Baer moeder, om te fien , of'er iverans een fcheuring was, door het groot geweld 't gcón gebeurt was; maer ik bevond niets , als natuerelyk. Dit was den waeren ftaet van defe ellendige Vrouw, 't Kind feer machtelocs zynde , in wéer-wil wat hulp-middelen men aen-wenden, volgde ook feer haefï fyn ongelukkige Moeder; den Man verklaerde my , dat het voor-gaende Accouchem ent (eer laborieus geweeft was, waer uyt ik befloót, dat dit Schirreus gefwel fyn oorfprong genomen had; dit dan alles foo zynde, hier geloof ik, dat den Heer Mauriceau wevnig vrucht zoude gedaen hebben met fyn Dillatorium, 't welk hy , ten dien eynde uytgevonden heeft; want geen inftrumenten , hoe hoog befaemt fy mogen zyn ( uytgenomen het Sny-mes ) waeren in ftaet om middel te beforgen , de vrucht feker te konnen docpen ; foo dat het onwederfprekelyk is, dat het gevoelen van den Heer Mauriceau niet en kan aengenomen worden , als  4^ Tractaet van db verwerpende in 't geheel de Keyserlyke Operatie; foude men mog-n inbrengen , dat een incifie , op het gefwel genoegfaem was, om middel te hebban 't kind te konnen doopen ; hier di< nt tot antwoord , dat het gevaer onvermydelyk grooter is, door het doen defer Operatie, ais door de Keysers snede felfs: foo als hier naer fal getoont worden. Den Heer Mauriceau feu Je als nog een tegenwerping onderworpen 7yn, volgens het gevoelen van eenige Theologanten, als namentlyk Joannes a' Aranthon , Epifcop. Gebennenf. Orellius , Pontas, en principahk Comitolus, den welken uyt eenige Texten der Heylige Vaders , heeft willen proberen , dat het Doopfel op fulke manier geadminiftreért, van geender weerde foude ?yn Maer Gabriel Gualdi in fyn uyrmuntend werk , over het doofel der kinderen, liggende als-nog in den boefem haers Moeders, heeft defe queflie ge^cffiicert, niet tegenflaende Orelle , andermael het gevoelen van Gualdi. attacqueérde , foo wierd echter dcor Alexander Bountiere , en Emanuel Aguilera, het gevoelen van Gualdi , tegen Orelle , verrechrveerdigt. Den uytmun lenden Cangiamila , in fyn Embrjologia, is ook in het gevoelen van  KeTSERS SNET>«. 47 Gualdi, defen Godts-geleerden, die dele Qutftie wyd-loopig gedetailleért heeft, toont met veel wyshèyd, dat de bovenfiaende Theologanten den Text der H.H. Vaders qualyk geinterpreteért hebben: want hy fegt, 'ten waer niet feer moyelylc volgers de Theologie te probeéren , de weerde van dit Doopfel : die kinderen niet tegenflaende in den boefem haers Moeders, zyn foo wel als d'andere bevlekt met d' erf-fcnde, waer van het Dorplel , volgens de leeri.nge van onfen Saligmaeker , de eenigfte remedie is. Men fiet niet , waerom fy hier van geprivcért fouder, moeten zyn, terwyl men het Doopfel kan adminiflreéren op een en de felve weyfe, met een en de felve intentie , gelyk by de andere. Geheel de H. Schrifiure onthoud in fig dees trooilelyke woorden : dat Jesus Christus uyt den Hemel gedaelt is, om alle menfchen te bewaeren Ik befweer u, fegt St. Puulus, L tot Thimoth z. i. voor alle dingen , dat men fupplicatie , gebeb'-n verfoeke , en alle dankfegginge doet voor alle menfchen.... Want dat is goed , en beha-glyk aen Godt, onfen Saligmaeker, die wilt, dat alle menthen bewaert worden , en dat fy komen tot de oprechte kcnaiüe der waerheyd. Want daer is  4§ Tractaet van db maer eenen Godt, eenen middelaer tuffchen Godt en den menfcn , J : C: menlch en Godt ie faemen, die fig aen de dood felfs overgegeven heeft, voor de verloffing van ons alle. Ik foude dit niet voorgebragt hebben, alfoo de Helling van Orelle, d' Arat.thon , en andere, reeds voor langen tyd verworpen zyn; maer de reden is, om dat Mauriceau gtltorven zynde in 't jaer 1709. ende Marttnus Orelle , in een kle^n werksken , Joannes d' Aranthon , Fpifcup Gebennenf. in fyn Statuten Synodael, welke werken maer gedrukt en zyn in 't jaer 710. by gevolg en koft de methodicque weyfe, van met een fpuytien te doopen , ten tyde van Mamiceau , nog niet genoegfaem geaplaudifTeert zyn , want felfs Pontas, dien grooten Cafuift, die van het fentiment van Orelle toonde te zyn, en is maer in't jaer 1728. geftorven , foo dat'er ten tyde van Mauriceau , onder de Godtsgeleerde, als nog groote queftie was , of foo een Doopfel op een phvjïcque weyfe geadminiftreért, van goede weerde was. Dit dan alles foo zynde, ffunende op de authorityt der hedendaegfche Godtsgeleerde , te weten, dat fuik een Doopfel van goede weerde is, en dat men in alle gevallen de Saligheyd van fynen Even.  Keysers-snede. rnenfch moet betrachten, dat anders door het fenriment der boven gecitteérde The ologanten, in veel gevallen vefwarreiooft fouden zyn . foo waer het regen reden, dat den Heer Mauriceau hier in tegen eefproken wierd; want het fpuytien ,\«oon dien geleerden Schryver ons voor-ÏHt is van groote nuttigheyd, want by gebrek fn^ n grd,°0f ?' dat,er '"enig kind fonder Doopfel geftorven , ofte ten minnen leer onvolkomen geadminiflreért is Soude men in alle labori;ufe Accouchementen daer het kind in gevaer is, fynén toevlucht moeten nemen tot de Keysers snede; terwyl'er geen ander middel waer volgens het gevoelen der gecitteérde Godgeleerde; als ontkennende, dat het Doopfel op de even gemelde manier van geender weerde was, dan feg ik' dat de Keysers-snede alfoo gemeen foude zyn f00 als Scipio Mercurius wei eerryds feyde, dat defe operatie alfoo gemeen in Vranckryk was, a!s de AderIaeting voor de hoofd-pyn in Italien. D  TracTaeT van I)k Derde Capittel , Jentoonende de onmogelykheyd ï>an een Vrucht te konnen doopen, liggende als nog befloten in Jyne ïltefen. A F.nbelangende defe Queftie • de!ï J\gdedgunfligén Lefer gelieft te weten , dat dit den Heer Mmiicta» niet aen en raekt. . De Queftie is: of een Embnon , oeuoten liggende in fyn Membranen , dus het Doopfel geadminiftreért, van goede weerdc is ? Veel oude en hedendaegfche Theologanten , Sfhtft. Bapt. 4. Q__ 1. rafttW. in 3 p. T. z. Diana T. I. Tratt. !• Rtf>l.j6. Capepal P. 4- TraB- »* 4- A; 8- febynen van gevoelen te zyn , dat fuik een Doopfel van weerde is, andere hedendaegfche , waer onder den uytmuntenden CangiamiU en Fiorentini, trecken dit gevoelen in twyffel, en feggen , dat men in diergelyk geval niet dan op conditie en mag' doopen, om reden, dat het tot  Keysirs-snede? yj heden als nog niet feker gedeffideért is, °t de Membranen beletten , dat het W^CrJTmediatelyk raekt' en of dit geen obliaekel is, waer aen men foude mogen twyfïelen aen de weerde van dit Doopfel De oude en hedendaegfche Theologanten , die van gevoelen zyn , dat fuik een IJocpfel van weerde is , brengen voor dat de Membrtne Chorïon , en Ammos , foo wel van bloed- vaeten, en fenuen voorfien zyn als het Embnon-, fy erkennen defe Membrane als eygen aen het Embrion terwyl dat fy met het Embrion in evengelykheyd opwallen , ende uyt een en het lelve vat haer voedfel trekken. Het is te verwonderen , hoe de Godts geleerde ontrent defe Materie fulke duvfterheyd gelaeten hebben, ik geloove waer het fatken fy eenige medicynfehê Hculryten hier over geconfulteért hadden, i* en twyffele geenfints, of defe Queftie waer lang gedeffideért. Is het faeken , volgens de Leere, van onfen Sahgmaeker, uytgeleyd door fyne t i- Jaders> d*t het water onmiddelyk het lichaem moet raeken , om ons van de erf fonde af te waiïchen , foo is het buyten alle ,egen fpraek , dat fuik een Dorplel van geender weerde kan zyn, niet tegenftaende, dat het Embrion foo kleyn  j2, Tractaet van de is als het wilt, de vliefen foo dun als fy willen , befloten zynde in de felve , foo is het onmogelyk , dat het water het lichaem kan raeken; het waer ook belacchelyk, te willen geiooven , dat het water primo infante , door defe Membranen henen drong; want defe Mimbranen , zyn foodanig te faemen gevoegt, dat die geea opening naerlaeten, terwyl men fiet, dat het Liejuor Amnios , ( waterachtig vocht) welk in defe Mcmbrane befloten is , nimmer uytfyperen , ten zy, dat'er een Rupturi is , door welk dit vocht fig ontlaft. Dat defe Vliefen independent zyn van het lichaem van het kind , blykt genoegfaem uyt haer inplanting, en waer het faeken , dat defe Mcmbrane eygen, en maer een lichaem met het Embrion uytmaekte , den almogenden Schepper fcud het eygen aen het lichaem gefchaepen hebben', maer de intentie van den Alvoorfienden is geweeft , defe teere Schepfels als in een gevangen-huys op te fluyten, cm als bewaert te zyn tegen de uytwendige ongemakken , tot 'er tyd toe, fy op de wereld ftaen te komen, om als dan , door de natuerelyke wet, hun gevangen-huys te breken , en alfoo op de wereld, hun gedeftineérde plaets, te verfchynen.  Keysers-snede. Dat defe Membranen van het Ey beginfel felfs, volgens eenige Schrift-ftelderi , aldaer tegenwoordig zyn , hier uyt is geen gevolg, dat fy daerom eygen aen het lichaem zyn, niet tegenftaende fy met de vrucht in even-gelykheyd op-groyen, uyt een en de felve bron-ader haer voed' fel trekken; want waer het faeken feg ik nog-mael, dat fy eygen aen het lichaem waeren, den Alvoorfienden en foude geen paelen geftelt hebben, tot hoe wyd het redelyk lichaem van het kind fig uyiftrekr. Soo haefl het kind geboren is, gebied" ons de na-uerelyke wet het felve van fyn onrynheyd te fuyveren , waer het faeken dat de vliefen eygen aen het lichaem waeren, de wet der natuer en foude ons met gebieden, het felve als onnut te verwerpen. Men fiet met verwondering, Waer uyt men als onbetwisbaer befluyten moet, hoe wyd de paelen van het redelyk lichaem bepaelt zyn , terwyl de navel, ftreng, ongeacht dry ofte vier vingeren breed van den buyk afgebonden , evenwel dicht aen den buyk' af fehéyd , niettegenfiaende dat het niet gepriveért en is van fyn voedfel, doch den Alvoorfienden heeft dit foo bepaelt. Dat 'er wel een vereening voor fekeren D5  m Tractaet van bï tyd bepaelt is, dit is onwederfprekelyk; maer daer is noyt een eygen felfftandigheyd, het welk eygen aen het Embrion is: men moet de Vliefen, Moeder-koek, Navel ftreng , aenfien , als toe-gevoegde deelen, welke door de wet der natuer aldus gefchikt, ende naer haer verrichting gedaen te hebben , als onnut van het lichaem verworpen worden. Waer het faeken defe gepretenteérde eygen deelen aen het lichaem bleven, fy fouden het kind fchadelyk zyn , daer in tegen-deel het kind, hier van gefuyvett zynde, fig wel bevind. Alle ey gen deelen , die tot den menfeh behooren , blyven hem by , fynen levens tyd geduerende, ten zy door eenig toeval hy de felve verheft, alle andere deelen, terwyl hy in den boefem fyns Moeders is, de welke hem aldaer dienden , tot voedinge en bewaerenis, zyn independerende deelen van den menfeh; want foo haeft hy het licht gefien heeft , verwerpt de wet der natuer , fyn eerfte Voeftermoeder, hy omharmt fyn tweede, die d'oorfaekis, dat hy 'lieven entfangen heeft. Naer dit alles voorgeftelt te hebben, gaen ik mynen Lefer de reden verhaelen, welke my bewogen heeft, dit alhier in  Keysf.rs-snede. j£ te brengen : een feker Chirurgyn , voor ontrent dry jaeren overleden zynde, verhaelde my onder andere difcourfen, een feker geval, welk hem gebeurt was, beloopende den tyd , ten jaere 1768 , hoe hy geroepen wierd by fekeren Landsman aldaer, welkers Vrouw overvallen was van eenen aenmerkelyken bloed-vloed , naer een Vena Seclia , en de noodige mid. dels volgens fyn goed dunken geadminiC treért waeren , foo deed hy de Vrouw , die op eenen ftoel aen 't vier fat , naer het bedde gaen; foo haefl de Vrouw op. ftond, foo ontviel haer eenen aenmerkelyken klond geronnen bloed, het welk van defen Heel-meefter gefien wierd, hy indachtig zynde, of'er fomtyds geen Embrion en mogt onder fchuylen , gebiede de Vrouw en Omftaenders van het felve niet te verpletteren onder de voeren , waer naer hy het felve opnam , en ontdekte alfoo haefl een Blaesken van de groote van een klyn hoender-ey , 't welk hy imediatelyk erkende voer een Embnon, en foo haefl het mogelyk was, op conditie doopt-. Hy verhaelde my voorders, dat hy als dan de Mcmbrane opende, hy ontdekte hier op een fichtbaere beweginge in dit Schepfeltien, het welk de Omftaenders met verwondering aenfagen, hy bekende  TracTaet tan de" voorders, dat defe fichtbaerc bewegïnge Wel ontrent fes minuten geduert heeft, waer naer het in een doosken gedaen , en voorders ter aerde beftelt wierd. Ik aenhoorde alle defe reden in een diepe fHlfwygendheyd, waer naer ik de vryheyd nam, en hem vroeg, of dat hy , naer dat de Membranen van malkanderen gefchyden waeren, en dat hy een fichtbaere beweginge in het Embrion ontdekte, het felve niet andermael en erdorpte. Syn antwoord was, dat dit even gelyk was , of foo een Embrion in fyn Vliefen gedropt wierd , ofte, of het felve hier van ontbloot was, hy gaf my voorders te kennen, dat dit te verfhen was , in onvoldraege vruchten. Naer dat ik hem de reden hier van gevraegt hadde, waer uyt hy oordeelde , dat foo een Doopfel van weerde was, foo gaf hy onder andere onvolkome reden , dit naervolgende tot antwoord; dat hy wel eertyds met fekeren Geellelykeh , een fynder Vrienden, hier over in difcours zynde, verfekert hadde, dat dito Doopfel. op fulke manier geadminiftreért, van goede weerde was , meer andere foort-geiyke ende onvolkome reden , die hy my avanceerde , fal ik met üilfwygen voor by gaen.  Keysers snede. 57 Het waer te wenfchen , dat het veroordeel onder het gemeyn foo groot niet Was, gelyk het heden wel is, 't goon elaes ten koften van foo menige Saligheyd gefchied : want vele van" het gemeyn , felfs geletterde lieden ,zyn vaft van gevoelen, als de vrucht geen redelyke gedaente van den menfeh heeft, dat de ziel als dan daer nog niet tegenwoordig is , het gone immers , volgens het gevoelen der hedendaegfche Pbylofopben , Godtsgeleerde, &c. een grove dwaeling is , van dit te willen ftaende houden. Die hier aen nog twyffelt , kan hier over nae-fien Geronimus Florentini , Zacbias, Wolf, en meer andere.  jS TracTaet van de Vierde Capittel , Jentoonende , dat de [lelling t>an den Heer Dionis met en fan aengenomen worden. T\En Heer Dionis, die fyne ftelling, 1. J 't zy door een paflie , of anderfints te icrig uyt-drukt , kan alfoo min , als den Heer Mauriceau , met reden aengenomen worden. Want verwerpende een ftellir g , die met de dagelykfche ondervinding over een komt, ende waer van tot heden foo menig vooi'-beéld is , van het gelukkig fucces, foo een verwerping aenfien ik, voor iets, ex authoritate ; 't is waer ten tyde van den Heer Dionis, was de Seftio Ccefarea als vergeten , en had weynig voor-fiacnders, by gevolg en koft den Heer Dioms riet veel kwaed doen , met het al gemeen gevoelen te volgen; maer hy had behooren fyn gevoelen , met minder paffiviteyt voor te ftellen, alsdan had hy foo veel kwaed niet toe-gebragt, gelyk hy als nu wel gedasn heeft; want fyn werk-daedige  Keysers-snede. Ï9 Heel kunde , in ieders handen zynde , felfs onüer de queekelingen , die het felve als met de Melk op-fuygen, toonen naer dat de jaeren van wysheyd gekomen zyn, fulke groote advertie tegen die Operatie, dat den naem felfs haer eenen fchrik aenja-rgt; en ncch veel grooter is de adver11als fuik Genees of Heel meefler weynig fchrif'ten over defe materie gelefen heeft; want dan volgt feer wel het fpreekwoord : wncht u voor den Man, die maer eenen Boek gelefen heeft. Het is te verwenderen hoe den Heer Dionis, foo groote paflie heeft konnen hebben , tegen de Keysers snede, daer hy anders in fyn werk daedige Heel-kunde, tegen eenige Operatie, die veel orthodoxer zyn, fulke lyd-faemheyd getoont heeft. Tot fiot geloof ik, dat defen moralifeérden fin , ieders gevoelen zal beoogen : eenen Hond eenen kwaeden naem hebbende, is hem ligt den naem van raeferny toe te-eygenen. Den Heer Dionis , die een Heel-meefter als on-menfchejyk aenfiet, die de Scclio Ccefarea op een levendig Lichaem bewerkftelligt, gelieft te denken, dat men fyn bermhertigheyd, en medoogendheyd moet ter fyden fiellen, als het ftrekt tot welvaeien van fynen Lyder; want ik ftel,  60 TracTaet van de dat een Hedmeefler als-nog onmenfchlyker moet zyn, als hy een Vrouw in diergelyken droeven ftaet, voor fyn oogen ilet befwyken, en dat nog meer is, de vrucht fomwylen fonder Doopfel te laeten fterven , foo dat ik met reden mag ftellen , dat de onmenfchlykheyd, die den Heer Dionis ondcrftelt, voor een groot werk van berrnhertigheyd moet aenfien worden , terwyl men door die operatie, niet tegenflaende feer pynelyk , en in de befpiegeling feer vreed, in de roeefte gevallen , foo fy maer tydig in 't werk geftelt word , twee levens, en de zaligheyd van het Kind komt te falveéren: daer anders fonder die operatie, als men regard nemt cp de bermhertigheyd , in de meefte geVallen , Moeder en Kind fiet befwyken. Ik onderftcl , dat de menfehelyke medoogemheyd noyt tot fuik poincl mag overgaen, 't goón tot nadeel van het menfebens leven is; want men meet alles in 't werk ftellen, geen pyn aenfien , C'tis maer voor korten tyd) als het ftrekt tot behoudenis van het leven : een feker Wyfgeer fegt: ö leven ! ö vreede dood! eens verloren, komt nimmer weder. De weergaloofe pyn, die den Heer Dionis met vollen monde uytgalmt, beftaet meeft in een verkeerde verbeiding, het  Keysers-snede. af-fetten van een lit, Steen-fnyden, en ander groote Operatie, onderftel ik in pyn weergaloofer; ofte ten minden gelyk te zyn. Hen Genees-of-Heelmeefter, die volgens den Heer Dionis fig onftelt, als hy de operatie op een doode romp verricht, die feg ik zyn bloode menfchen, het waer beter, dat luik Geneesof'Heelmeefter noyt die uytmunteride konft geleert hadde , om reden, fy door haer voorbeeld minder onbelchroomde geen fchrik fouden aenjaegen. Een Genees-of-Heelmeefter behoort noyt geen fchrik te hebben , hoe groot de operatie mag zyn , ofte niet; maer dat de menfchelyke medoogentheyd tot fynen even menfeh, gepaert met de onfekere uytkomfte, den Genees-of-Heelmeefter fyn gemoed wel eenigfints kan onftellen, dit ftem ik toe; maer noyt en mag de medoogentheyd , gepaert met de onfekere uytkomfte , den Genees of-Heelmeefter foo wyd verrukken , dat hy de operatie niet en ondernemt, als fy ftrekt tot voordeel van fynen ongelukkigen Lyder : 'tis beter, fegt Celfus, een onfeker middel te beproeven , als geen. Het is te verwonderen, hoe den Heer Wionis fulke vrees voor defe operatie gehad  6z TracTaet van de heeft, daer hy anders foo een ftout Operateur geween is; de quaede uytkcmfl al eens gebeurt , moet noy; aen Heelmeefter af-ichrikken , cm in't vervolg de felve te ondernemen ; want menigvuluige operatien worden dagelykx geoaen , daer men fig de gelukkigfte uyt komfl van toe-fchikt, ende daer men het tegendeel fiet gebturcn. Dat ieder kwaede uytkomfte den (,enees-of- Heelmeefter , moeft doen af-fchrik hebben, de Operaüen , als nu tot een merkelyk getal gekomen , fouden feer ba fl tot feer weynige bepaelt zyn : het g< ón emmers alles tot na-c!eel van het menfchlyk geflagt foud ftrekken. Den Heer Dionis onder ftelt voorders, dat een klevn krappel met den nagel aen de Baermoeder , inflamaue en dik wils de dood veroorfaekt ; en dat e-n fwejring hoe kleyn fy ook mag zyn , daer mccli alongeneefelyk is. Dat de Baermoeder een fenfibel d-elis, dit komt met de dagelykfc'ie ondervin ling overeen; maer dat fy dikwrls de dood veroorfaekt, dit kan niet wel aengenomen worden; een fnede eenen halven voet lang, met een fnydend inllrument , op het deel der Baermoeder gedaen , fal minder inflamatie verwekken , als een krabbel met den nagel, die wat aenmerkelyk is, want  KfeYSERS-SNEDE. ftelt nier, fyn lichaemelyk leven tcenemael te verliefcn, voor het eeuwig leven van fynen  7* TrACTAET TAN Dl Even menfeh; want dit exempel is voorgegaan , dat den Heere felfs voor ons ftierf. Souden fommige Godts geleerde als nog te feer ingenomen 2yn voor het gevoelen van den Heer Dadman, die kan voorders hier over naerfien het overheerlyk Werk , de Embriolooie van den geleerden Canfvamiïa , als ork Tkeophilc Renaud , de O/tu Infant, contr. Natur per Sec~l. Ccefar. welke geleerde Schryvers hunnen onvermoeyden iever getoont hebben , in't Vaft ftellen der Keysfrlyke Operatie. Daer zyn fommige hedendaegfche Godtsgeleerde, die den Teel van den H Thomas : [ non eft de ratione Charitatis , quod Homo p oprïttm corpus exponat pro fulute proximi , ttifi in cafu quo tenttur tjus faluti providere , fed quod aliqttis fponte' ad hoe fe ijfrat, pertinet ad perfttliontm Charitatis) 2. 1 Q. z6 An. Ad 3. ten voordeele deler Operatie uytgeleyd hebben , als ook oventuygt zynde van het goed gevolg defer Operatie, defe zyn geheel verfchillende van het boven-ftaende gevoelen , geljk als bl\kt uyt de na^rvolgende vraeg , voorgeftelt, ende gedeffidee'rt door de Doöori n in de Theologie van de vermaerde Faculteyt van Parys in 'tjaer 1733.  Keysers-snede. 75 Memorie, Ipoor-gejlelt aen de Heeren en in de 7 beologie "ban de Faculwyt ïan Parys 1733. WAt aen belangt de vraeg ; defe word in o'amwoord van de Godts-geleerde wederom gerepeteért, by gevolg zal ik de vryheyd nemen de felve over te flaen i°m Mag men tor de Keysers-snede overgaen om de Moeder en Kind te behouden , wanneer men een wei-gegronde hope heeft, van door dit middel beyde 't li-*ven te bewaeren ? z« Mag men fig daer van bedienen met radeel des Moeders, wanneer men voor fiet , dat defe Operatie de behoudenis aen 't Kind , maer aen de Vrouw een fekere dood zal toe-brengen ? y Mag men de felve in 't werk-ftelIen, wanneer de dood van Moeder en Kind , uyt de omftandigheden , daer fy fig in bevinden , buyten twyffel is , fonder wel gegronde hope voor d' een, of voor den ander? 4" Eyndelyk door het gebruyk der Keyserlyke Operatie , men koft de Moeder, of het Kind maer behouden,  74 TractaeT vak Dl fonder wei-gegronde hoöp voor den ander , wie van defe twee is men verplicht den voor rang te geven ? Hier word by-gevoegt een tweede Queftie raekende de Monfters: de Kinderen by exempel , die twee hoofden hebben op een lichaem , te weten iwee lichaemen vereenigt &c fal gedtflideért worden op het felve denk-beeld , naer als vorens men eerft verftkert is, dat ly menfchelyke gedaente hebben Het Genoodfchap antwoord op de vcorgeftelde vraegen, als wanneer men een wei-gegronde hcóp heeft van docr dees middel Moeder en Kind te behouden: hier ontrent kan geen fwaerigheyd zyn , ten waer ten cpfichte van de hcöp , waer mede men fig vleyd, het welk cicnt tot fondament van de eerfte antwoord, 't Is gemackelyk 't felve door befondere voorbeelden te beveiligen. Francois Roujfet , beroemden Geneesheer, die in de voorige eeuw leefie, geefc thien Voor-beelden van den geluckigen uytftag der Keysfrs snede , van verfcheyde was hy felfs oog-geiuyge, en de andere waeren hem verhaelt met beveftinge van geloofweerdige lieden. Gajpar BanbinHS , een hoog duytfch Genees heer, verhaelt 'er nog feven andere,  Keysers snede. 7f waer van hy felfs oog-getuyge geweeft is, of die hy verlckcrt uyt geloofweerdige lieden gehoort te hebben. Onder de Voor-beelden, die men by Roujfet vind, is'er een feer aenmerkelyk van ee.n Vrouw , de welke niet verre van Varys in een Dorp woonde. Defe Vrouw onderftond de Keysers snede tot fes maelen toe , en de Kinderen, daer fy van vei lolte , leefden alle ; Nicola.es Quillet was haer Heel meefter, naer wiens dood de felve Vrouw voor de fevende reyfe bevrucht wierd; men focht te vergeefs een ander Heelmeefter, om de Keyserssnede te doen , door den natuerelyken weg niet konnende verloft worden, ftierf fy ellendig met haer Kind. Onder de Voorbeelden van Bauhinus is dit voor het merk-weerdigft: een gemeen Man , die geen de minfte kennifle in de Heel-konft had, welkers Huysvrouw op de gewoone weyfe niet verloft konde worden , kreeg verlof van het Magiftraet om de Keysers snedf te ondernemen, ten eynde hy, ingevalie de felve miflukte, niet plichtig gehouden foude worden aen haer dood. Defen lompen onwetenden Man flaegde volmaektelyk in fyn voornemen , (e ) hy redde Moeder en Kind ,• de Vrouw kwam eenigen tyd daer naer  76 TRACTAET VAN DE in 't kraem van eenen Tweeling , en van neg vier andere Kinderen na elkan'eren, fonder tot eenig middel toevlucht re nemen ; ten laetften Uierf ly, meer als feftig jaeren oud wezende. Louis Panthot, feer vermaerd Heelroeefier, verhaelt, op de getuygeniffe van Theopbile Renaud , dat een Viouw van 't Dorp Meiffcmy, dicht by de Stad Lyon, in 't jaer 1627. na groote fmerte fonder verlefling ondergaen te hebben , eyrdel k geluckig gered wierd door de Keyserssnede , en dat haer Kind gedoopt gewedt is Jean Feret, PrcfclTor in de Genees-kunde, verhaelt defe gefchiedenifi'e. Uyt de aengehaelde Voor beelden volgt onbetwisbaer, dat de Keysers-snede in iig felven niet doodelyk is; waere m men befluyten moet, dat het geoorloft is, de felve in 't werk te ftellen , wanneer men een welgegronde h'öp heeft, van door dit middel Moeder en Kind te behouden : indien 't vry-ftaet, verfchey de andere evenvreede Operatien te gebruyken , gelyk het af fettcn van eenig litmaet ter behcu- (O Het Genoodfchap bedoelt fekerlyk Jan Nufer, dien Man was foo onwetende niet, als het Genoodfchap wel oordeelt : fiet bier voren op Pag. ia. wat hiei van acngctcckem ftaet.  Keysers snede. 77 deniffe van het overig deel des lichaems, foo behoort ook niets te beletten, van dtfs te doen , hoe pynelyk de felve mag zyn , wanneer men reden heeft te geiooven , dat die een geluckig uytflag hebben fal. Voorders om hier van te oordeelen, behoort men fig niet te betrouwen dan op de fchranderheyd van een kundig Genees heer, wiens deugdfaemheyd kenbaer zy , en den felven behoort van de nu tigheyd der hand greep te oordeelen, uvt de krachten des Moeders , en den ftaet daer 'tKind fïg in bevind, en fulkx niet eerder, als na dat hy alle gevoegelyké. middelen van fyn konft rypelyk overwogen heeft. In 't onderftelde geval is 't niet alleenelyk geoorloft , de Keyserssnede te doen, maer de Moeder is ook verplicht, die te ondergaen , ende te eyllchen. Wy hebben onderflelt, dat 'er een welgeeronde hoöp was van door dit middel Moeder en Kind te behouden; en dat dit 'teenigfte middel was;by fulke gelegentheyd is het buyten twyffel, dat de Moeder vraegen moet, om op haer de Keysers snede te doen. De onderlinge liefde, die ons verplicht het beft van onfen Even-naeften te foeken, felfs met ons eygen gevaer, kan noyt indringender om-  y% Tractaet van de Handigheden, een Moeder verplichten ] dan als-wanneer het'er op aen komt , om 't welwezen van haer eygen Kind.cn fyn eeuwige Saligheyd te beirach en. Het Genoodfchap antwoord op de tweede Vraeg, dat men fig van de Keyserssnede riet bedienen mag , wanneer de felve aen de Vrouw een fekere dood foude toe-brengen , en dat men oit voorliet. 1t Is geenfints geoorloft , volgens de Leeringe van den Apoflel , qu-aed te plegen , op cat'er goed uyt voordskome; vervolgens hoe feer men ook verlangen foude na 't wel zyn van een kind, foo mag men 't felve nógtans ten kefte van 's Moeders leven niet betrach en: Godt alleen, die ons 't leven gegevtn heeft, mag hier mede handelen n^er fyn wel behaegen , en daer is get n voor wenfei, 'twelk een dood flag foude kennen uchtveerdigen , om eenig grooter goed te beoogen. De toe ftemming van de Moeder felfs, foude niet genoegfaem weten om de voor-gemelde hand greep in dit geval wettig re maeken : de Moed- r moet ook onderworpen zyn aen de goddelyke 'heboden , en fy is buyten ftaet , rm macht over haer leven te geven , welke macht fy felfs niet ontfangen heeft. Men moet den dood flag van de Moeder, den wel-  Kbtsirs snede. 7* ken men door de Keysers snede begaen feu Je, maer vergelyken met het ongeluk van 't kind , daer men geen deel aen gehad fal hebben; en uyt defe overeenftellinge blykt het onbetwidbaer , dat den dood-flag een onver- fchoonelyk euveldaed is, doch dat 't ongeluk van 't kind, hoe beklaegelyk 't felve foude mogen zyn, niemand toe-gerekent kan worden. Het Genoodfchap antwoord op de derde Vraege , veronderflellende ter eene fyde de fckerheyd van 's Moeders en Kinds dood, indien men de Keysers-snede niet in 't werk (lelt, en ter andere fyde de onfekerheyd van den uytflag, indien men daer toe over gaet , dat het geoorloft is lig van dit middel te bedienen,hoe kleyne hoop hier in gelegen foude wezen, men •mag (ekerlyk een tws delachtige hulp gebruyken, in een fiekte , die anderfints hopeloos is. Men mag dan toevlucht nemen tot de Keysers snede, in 'tgemelde voorval, hoe onfeker ook de uytflag zyn foude: indien men van twee quaeden, die 'reen of't ander onvermydelyk zyn, het minde boven het meede dellen moet, en dat men niet kan twyffelen in de tegenwoordige faek , of een fekere dood is een meerder quaed , dan de Keyfers fredc, die mogelyk een krachtdaedig hulp middel  §0 Tractaet van de fal worden; foo behoort men fig niet te beraeden , om de felve te doen , in aenmerkinge van de hoöpe, de welke daer in gelegen is , hoe kleyn defe ook foude mogen wezen , men kan alleenelyk een fwaeruheyd maeken over dees derde antwoord; te weten de wettige vreefe , die men behoort te hebben, dat de Keyserssnede de dood verhaeflen mogt, in plae;s van 't leven te behouden : maer de recen leert, dat men liever in diergelyke omflandigheyd de fieken in gevaer van een verhaelle dood moet Hellen , als aen een fekere dood over te laeten , naedemael felfs een weynig gegronde hoöp, van 't leven te bewaeren , voor de fekerbeyd van een naekende dood geflelt moet worden, 't Is dan in 't tegenwoordig geval geoorloft , de Keysers-snede te waegen , om Moeder en Kind te fpaeren , die anderfints onvermydelyk vergaen fouden. Ter beantwoordinge van de vierde Vraege oordeelt het Genoodfchap , dat men acht behoort te flaen , wat van den eenen kant de rechtveerdigheyd . en van d^n anderen kant de liefde vereyfcht: byaldien men alleenelyk de rechtveerdigheyd aenmerkt , mag men 't leven van het Kind op offeren , om de Moeder te behoudeni doch de lkfde vereyfcht, dat  Keysers-snees. 8i de Moeder de faligheyd haers Kinds voor haer eygen leven betrachte, wanneer men 't felve niet anders als met gevaer van haer leven , het doopfel foude konnen beforgen. Wy hebben alle recht om 't leven te befchermen , 't welk GoJt ons gegeven heeft, en wy mogen , om ons te redden uyt 't gevaer van 't felve te verliefen, wederflaen aen den gonen, die ons daer van (oude willen berooven. S Tho. m geven.  Ke ysers-snede. 97 tyd van een half-ure een Vrouw tot ftervens toe al haer bloed kan quyt raeken. L Soo haeft de Baermoeder door een incifie doorfneden word , gefchied 'er een verkortende faemen-trecking in 't geheel rond deel van de Baermoeder, by gevolg gefchied'er ook een faemen-trecking in de opeoftaende Bloed vaeten, 'twelk alles gefchied door de veérkragt van de Baermoeder. Den Heer Bianchi, en Dionis, moet als nogaenmerken, dat het adftringeérend vocht 'twelk den Genees of Heelmeefter gebruykt, naer dat de Operatie gedaen is, waer mede hy de Baermoeder imbibeért, immers een groot voordeel aenbrengt , ingeval de bloed-ftorting aenmerkelyk is, terwyl door dit aftiingeérend vocht de Bloed-vaeten als toegetrocken worden , gelyk men het voorbeeld heeft, by de bloedeloofe wonde. Men aenmerkt voorders het voordeel, 'tgone door den fluyt-band gefchied , hier mede brengt men een fagte comprimatie te wege , die de Bloed-vaeten te faemen drucken, ende verhaeft de toe-treckinge van de Baermoeder, terwyl de verlengde en uytgerekte deelen , door defe comprimatie als onderfteunt worden ; immers het gebruyk van defen Sluyt-band is foo goed, als eenen band by de bloedeloofe uytterlyke wonde. G  ?8 Tractaet van db • Naer dit alles voorgeftelt te hebben foo foude men met fekerheyd mogen befluyten , dat de irritatie de waere oorfaek is, waer door de bloedftorting by de Keyserlyke Operatie foo groot niet is, a!s men fig gerneenelyk wel inbeeld , terwyl al de gone, die de Keyserlyke Operatie gedaen hebben, eenpaetlyk bekennen moeten, dat de bloedftorting niet feer groot is. Ik moet bekennen achtervolgens de Operatie , die ik gedaen hebbe , dat de bloedilorting , weynig de natuerelyke verlc.ffing overtrefte; want dit was een toeval, die my 'tminfte allarmeérde. Wat dan aenbelangt de tweede Queftie, raekende de incifie van de Lyfmoeder; den Heer Bianchi gelieft te weten, dat een incifie op het lichaem der Baermoeder noyt, ten zy felden , de dood aen een "Vrouw zal veroorfaeken , als de Operatie maer tydig gedaen wordals men niet en wacht, tot dat de Vrouw op den oever van de dood gebragt is; want als dan , hoe gering de Operatie foude mogen zyn ofte niet , de Lyderefle rifqueért van onder, of kort naer de Operatie te befwyken: het voorbeeld neemt men in vele Operatien, daer den Lyder tot dit poinél gebragt is. Dus voorders is hier voren  Keysers-snede. 99 op de refutatie van den Heer Dionis betoont , dat een fnede met een fnydend inftrument, noyt, ten zy felden, fulke vreefelyke toevallen accompaingneéfen ; als Wel de gefcheurde wonde. Den fleer Bianchi dient ten overvloede te weten , dat men ten allen tyden , voorbeelden genoegfaem gehad heeft, dat men Baermoeders geinciffeért heeft: want Paré felfs, die anders fulkx vyand van de Keysers snede was .verhaelt ons eenige gevallen, foo als te fien is Lib. 23. C. 41. Lib 16. C. 76. L. 24. C. 48. Wilt men noch voordere voorbeelden hebben, fiet Gahntu in 6. de Loc. Ajfetl. idem , Lib. Z. Epift. 35». Roujfet de partu Ccefar. Setl. y. Cap I. L. 2. Saviard , Atl, Eruditor. IJps. ad An. 1690. Ruleau. An. 1702. Hei/Ier. Comp. Anaum. de Utero. Femel, de Phyfiolog. 6 11. La Mothe memoire de V academie Royal &c. en menig andere. Waer 't faeken , dit alles niet voldoende waer , men lefe de naervolgend? obfervatien, benevens de Keysers-snede door my op den 11. van September 1772. gedaen ; gelyk hier naer aengetoont fal worden. Gz  ïoo TracTaet van de Keyserlyke Operatie my medeoedeelt door den leer er^aeren Heelmeeftef, den Heer J: de P.ooie , geluckig m.i itani aa unc. j. Una dijfolutis F. Linimentttm. No. Z. B>. Fe/. ^/r/3fie Malva aa m. iij. F/»r. Camomdl. Ai el Hot. Samfbuc ad m. j. Coquantut in aqua commun. lib. xvj,' ut F Fom.ntatio. No. 3. 1£ ^ wiwli unc. ij. 7>.£? O/)// fydenham. gutt XXX. , £7 Memh unc. una & ferttl M F. Hauftus. < No 4; Is de felve No 2. No. I£. Gumm ammoniac inguttis dragm. j.' Hyfopi unc. iiij. trituranturfimulf A donec laclefcant cui aide Oxymel fciUt. Ox JimpL Syr. Papav. alb. da unc. j. Ad. F. Mixtura. Om alle twee ueren eenen lepel van te neme No. 6. Pulv. Rad. Althéa , Htlenii, Glychirryz,, jrid. Florent. Herb heder. terreft. da dragm. j. Conferv. Rofar unc j. Syrup. Papav. alb. O f. M. F. Elecluarium Molk. Hz  IlO TrACTAET VAN Dl Nauwkeurig Verhael }>an een Keysers-snede , gedaen door den Autheur , benepens dry aentnerkenswaerdige Ob/erVatien. den it. dag van de Maend Scptrm. kris van den' jaere 1771. wierd ik ontboden op de Parochie van Baefode, Lande van Dendermonde , by fekere Caiharina Deman , Huy(Vrouwe van Pieier de Bl.iifer; fy kwam tot den (luwel)ken Staet in 't vieren-veertigfte jaer haers Ouderdoms ; en had in haere teere jeugt feer onderworpen geweeft met de Ëngelfche (iekte, ( Rachitis ) waer door ly waerfchynelyk een disformatie aen de beenderen van 'tBekken gekregen heef:; in 't vieren- twintigtte jaer haers ouderdoms kreeg fy een (poncieufe uytfettinge aen de lippen der fchaemelheyrJ , veroorfaekt zynde door een mugge fteek; welke fteek haer uytermaeten de fchaemdeelen irriteerde , terwyl fy geduerig fig niet onthouden koft van defe deeien buyten gemeen te vryven , foo dat'er een inflama ie en een harms dikte fwellinge op volgde ; naer de inflamatie vertoonde fig een menigte van kleyne Ulceraüen, die dagelykx een over-  Keysers-snede. 117 groote menigte van fcherpbytende materie ontlafte waer door defe Vrouw buyten gemeen krachteloos wierd: defè ontlafting duerde negen geheele maenden , ter oorfaek fy de noodige hulpmiddelen , by gebrek van penningen , vernegligeerde; eyodelyk is fy naer den meer gemelden tyd , by geluk of by geval , hier van volkomen erltelt , foodanig, dat ik niet de minfte blyken by haer onderflaeging heb konnen befpeuren: fy was voorders van een cacochymicjue , afmatique gefteltenis ; wel eer op verfchyde tyden gelaboreert hebbende aen Cathareéle kortfe, waer door fy geduerig in eenen quynenden ftaet gehouden wierd , tot ontrent eenige maenden voor haer verlofïing. Sy had federt vyf dagen in arbyd geweeft, wanneer fy myne hulp "verfccht, en hadde feer vreede pyn uytgeftaen, fonder dat de Vrucht iets voorderde tot de verloffinge; fy was in haer fes enveertigfte jaer haers ouderdoms, van haer eerfte Kind fwanger zynde , wanneer haer den baerens nood overviel, op den een ure 's nachts arriveerde ik ter plaetfe; de Bairende had reeds eenige flouwtens gehad , foodanig, dat fy meynde in een der felve te blyven , dit was ook een toeval,  'ïlS Tractaet van ds die de omftaenders 't meefte bekommerde , de Vroedvrouw verklatrde my , dat het water reeds van 's maendaegs, wezende den 7. Septembris, gebroken was, hier op onderfloeg ik de Vrouw, bevond onderwaens de OJJa Pubis foodaenig tegen malkan je;en gena *ert, de Tuberojityten van het Os Jfchion binnenwaerts gebogen , dat het onmogelyk was meer dan twee vingeren te gel)k in te brengen; {g) nogtans naer uyterlyk aenfien fcheen fy wel geformeett te zyn, ten zy men uyterlyk aenïag, dat fy een kleyn (mal bekken moeft hebben; dit dan ondervindende, btfloot ik van dien oogenblik af , de onmogelykheyd van door de na.urelyke wegen te verlcffen , terwyl den hoogen ouder lom en dorre lichaems gefteltenis my geenfints een hcöp -gaven , dat de pafiagie haer iets foude verwydert hebben , toch ik durf dit foo haeft niet kenbaer marken , ten zy alvoorens ik met eenige infirumenten gewerkt hadde, en ock vreefde, ^at men de toeftemming foo ligt niet en foude ge- (O Wel verftaende de vingeren over eikanderen , want dweers was het onmogelyk de felve in te brengen.  Keysers-snede. lip geven hebben , ten zy ik eenige manuale handgrepen vruchteloos verricht hadde, ik maekte dan eerft gebruyk van den Roonhuyfiaenfchen Hefboom , werkte hier mede foo als ik by voorgaende fwaere baeringen plagt te doen , toch op een heel (achter weyfe ; want geweld wilde ik niet doen, terwyl de onmogelykheyd aengemerkt was , fiende dat ik geen voordeel met den Hefboom deéJ, ging ik over tot het inftrument van Paulus de Wind ; Want de oogen moeiten verblind worden , wille ik tot myn oogwit komen. Ik had het geluk van het inftrument wel in te brengen , maer kon geenfints de noodige fituatie aen de blaeden geven, terwyl de OJfa Pubis, foo als hier boven vermeld is, te feer genadert waeren ; nier-en-tuflchen verfocht de Raerende een weynig te ruften, de w ën verflouwde , en fy viel in fla^p , die federt vier dagen niet geflaepen had , hier op verliet ik haer , korts naer middag kwam ik wederom, de Baerende had geen fbuwte meer gehad , de ween waeren fterker als voor defen, en alles kondigde fig aen ( ingeval de meer gemelde beletfelen niet geweeft hadden ) een na by verloffinge; dus zynde by haer onderflaeging , bevond alles foo als het geweeft was; 'tKind prefenteérde hem in  3 20 TracTaet van de de naturelykfte fnuatie , de Lyfmoeder was genoegfaem geopent, maer de queftie was van de door-paflagie, de Baerende en Vrienden verfochten om üodtswille, dat ïk de hand nog eens foude willen aenilaegen, om te fien of het als nu niet en foude gelukt hebben; ik had voor de tweede reys met voorforg den Forceps van Llvret mede gebragt, om te roonen , dat ik al myn wetenfchap en inftrumenten beproeft hadde, eer ik de Keysers-snede Wil le aenraeden ,• ik deed dan een ligte aenraekinge met den Forceps, welk de Baerende gemakkelyk gevoelen koft , dat het onmogelyk was van het inftrument in te brengen , fy dit aenmetkr-nde, fcheen als in een wanhoop te vervallen, en riep overluyd, dat'er geen ander middel en was, als het eynde de dood ,• dit hoerende , gaf ik de Baerende goeden mbed, perfuadeérde haer, dat fy geenfims behoefde bevreeft te zyn , dat fy niet hopeloos en foude gelaeten worden , maer dat ik haer foude trachten te verloften , haer voorftellende , als het een niet en wilde, dat het ander dan fekerlyk moeft reuifeéren , fonder haer tot hier toe te feggen, dat het door de Kfysers-snede was, hoewel fy dit wel verfrond , foo als fy my naderhand gefeyt heeft; ik riep dan  Key sers-snede. 121 de Vrienden ter zyden , aen wie ik ver- klaerde de onraogelykheyd van door de naturelyke wegen te konnen verkflen , voorders dat de Vrucht als nu nog in leven was, foo als de groote beweging hier van de fekerheyd gaf, dat men niet lang en fnogt vertoeven , of de Vrucht rifqueérde in defe fi unie te fterven , dat 'er voorders als-nog een h~öp was, te weten de Keysers snede, fonder welke hoop fy fekerlyk moeft fterven; de Vrienden waeren grootelykx gealarmeért over defe noodfaekelyke voorflellinge , toch hoorende volgens myn feggen, dat'er geen ander hoop was, waeren fy eenpaerlyk content; hier op verfocht ik de Sufter , en andere Vrienden , dat fy de Baerende fouden trachten te bewegen , terwyl ik de noodige fchikking tot de Operatie foude gereed maeken , voor al-eer ons den avsnd overviel ; de Baerende was op het voordellen van de Operatie op den eerften inflant content, foo haeren Man , foo fy feyde, van het felve gevoelen was, foo liberael en wel gedifponeért was dé Baerende tot de Operatie. In tulfchen-tyd raedpleegde ik den Heer Paftor, hem voorftellendede noodfaekelykheyd der Operatie , defen Heer beveelde my de forg, en recommandeerde, dat ik  122 TracTaeT van »e hier in foude doen 't goon tot heyl en welvaert mogt ftrekken; ik bereyde dan alles, 't goon noodig was tot de Operatie, ik had geirn eenige Genees en Heelmeefters by my gehad, om in defe ketelachtige omftandigheyd hunne behulpfaeme hand te leenen , maer den tyd was te kort, 't geval was dringende , 't confent was daer , dat miflchien door 't wachten door oude wy ven foude geboulleverfeért geworden zyn, en ook de vrees, dat den avond foud overvallen hebben , en dat ontrent eene ure in 't ronde geen Genees of Heelmeefter woonde ; fiende my dan in nood, verfocht ik den Heer van Audenaerde , Onderpaftor der Parochie, tot myne hulp, benevens een' refoluet wyf uyt de gebuerte , en de Vroedvrouw ; de Baerende was reeds van 's morgens naer de ziele toe bereyd , ik had dan geen ander forg te nemen , dan voor het lichaem: voor al-eer ik tot de Operatie overging, gaf ik de Baerende een glaefken fpaenfchen wyn ; den Endeldarm was reeds eenige uren te voren door Lavementen genoegfaem gefuyvert, myn Catbeter had ik door de haeftigheyd vergeten , by gevolg wierd de biaes niet ontlafl; ik fïuueerde dan myn Lydereffe op een toegemaekte bedftede, naer myn gemak feer wel, hier op ontdekte ik de  Keysïrs-snedï^ 12,3 deelen, de rechter zyde fcheen myn oogmerk te beryken , ik beveelde den Heer Onderpaftor de huyd , die ik hem aenweés, te vatten (h) en genoegfaem op te lichten, waer naer ik het felve infgelykx dede, tuöchen welke twee handen ik met m n Bittorie een ruyme incifie deed, hier op liet ik , en den Heer Onderpaftor los, en vervolgde de incifie door de Mufculi abiominales, tot dat ik aen den penffak kwam, den welken ik infgelykx doorfnede , hier op bragt ik mynen vinger in de wonde , vergroote de felve naer onder en bovenwaerts, 'tot hier toe had ik nog geen darmen vernomen , ik vatte dan met myn twee voorfte vingeren der linke hand de Lyfrnoeder aen , tuficben welk ik infgelykx een incifie dééd, ik erhaelde de felve wel thien a twelf keeren , ter oorfaeke ik meynde, dat fy t'elkens doorfneden was, ik Hond verwondert fulke dikte aen de Lyfrnoeder te vinden, ik geloove naer gilling, dat fy ruym eenen (*) Te weten vier dweerfche vingers ter zyden en onder den Navel, het was onmogelyk, dat ik de Spieren te gelyk kon vatten , foo als fommige» Schriftftelders willen, want die waeren te feer gelpannen.  12,4 TracTaet van de dweerfchen duym dik was; naer genoegfaeme incifie gedaen te hebben, onuiekte ik een witte flip , waer eenige druppelen witte geronne ftof uyt vloyde, foo als wel eer den Heer Sgumain, gécftteéTt door den Heer Simon in de achtlle Waerneminge der meer gemelde Memorie . ook aengemerkt heeft; 't goon ik aenfag als een voorteeken, dat de Lyfmoejer in haer dikte doorfneden was, hier op bragt ik myn voorfte vinger, der linke hand, in de Lyfrnoeder, vervolgde de opening te vergrooten naer onderwaerts en c pperwaerts, fiende, dat de buyks opening te kleyn was, vergroote ik de felve nogmaels opper en nederwacrts , my weynig bekreunende wat groote de wonde had , hier op ontdekte ik de dermen, welke door myn bevel van den Heer Onderpaftor tegengehouden wierden , en die hem vry wat fpel leverden; fiende, dat de Lyfmoeders opening -nog niet groot genoeg was, om de Extraflie te verrichten , vergroote ik de opening hngs bovenwaerts, niet aenfiende de Placenta , die een weynig zydwaerts, in plaets van in den Bodem der felve, vaft fat, van twee dweerfche vingers te doorfnyden; hier op haelde ik het Kind ('t welk een welgemaekten kloeken Jongen was) langs de voeten feer  Keysers.snede. i2j gemakkelyk uyt de Lyfrnoeder, en overgaf het felve aen de Vroedvrouw,'t Kind was machteloos, toch het bekwam feer haelt door de noodige huip , die men het toebragt. Ik moet bekennen, dat ik by d1 opening des Lyfrooeders geen aenmerkelyke bloedftoriing ben gewaer geworden, lbo wel omrent de Placenta , als aen het zydelyk middelpunt der felve, ten zy een arterieus vat, dat in den eerften moment wel wat aenmerkelyk bloed florte , maer het verminderde fchielyk; de Lyfrnoeder dan ontlaft zynde van de Vrucht en Secundina , droeg ik forg, van door een fponcie 't geextravafeért bloed uyt te doppen, ik imbibeérde de felve fponcie, die redelyk groot was, in rooden wyn, warm water, vermengt met wat Act aluminofa, en dopte de Lyfrnoeder infgelykx mede, dit gedaen zynde, vrong ik de fponcie uyt, hier op ontlafte ik de vermengelde bloed-ftof, foo veel het mogelyk was, groote oplettentheyd wilde ik niet gebruyken , om reden dat den overfchot fig genoegfaem foude ontlaft hebben langs de wonde, en dat door het forgvuldig uytdoppen te veel tyd foude verloopen hebben; ik vervolgde dan hier op de ^hechting, die ik gedaen hebbe in deler  lz6 TracTaet van db voege : ik nam een kromme naelde voorden met eenen vier-dobbelen gewaden fyuen draet , aen welkers eynde een lynne rolleken vad was , hier op begcd ik de hechting aen 't hovende der wonde, een duym breed van de felve, en doordak de bekleedfelen Spieren en penffak te gelvk (i) van buyten naer binnen en van binnen raer buyten , dus foo vervolgende tot het eynde toe, uytgenomen dat ik de lorgvuldigheyd niet en nam, van den penffak t'clke reyfe te doordeken; ik liet aen het eynde der wonde een genoegfaeme opening , tct ontladinge der bloedige dof, waer naer ik de wonde met wieken , bedreken met den B-lf Peruviani, verforgde, ik nam als dan myn 'wee lange drukdoeken , nat gemaekt in den warmen rooden wyn, en plaetde de felve wederzyds de wonde, waer naer ik den vierkantigen druk doek, infgelykx nat gemaekt, daer over legde , en bragt als dan de twee eynden van den iluytband over eikanderen , en hechte de felve nouwkeurig met Ipellen vad, ik had eenen fchapulier aengedaen, maer by het tweede verband liet ik den felven achter, (*) Aen de overzyde doorftak ik den Penffak niét  Keysers-snede. 127 om reden van fyn inconvenientie; naer dat dit alles gedaen was , befórgde ik de Vrouw op haer noodige plaets, en liet haer, foo veel het mogelyk was, op haer geopereerde zyde leggen , de Vrouw , die in al den tyd van de Operatie geen flouwte gehad hadde , bevond haer naer de Operatie feer wel, ik mag verklaeren, benevens den Heer Onderpaftor als getuygen , dat de Vrouw , ten tyde ik de Operatie deed , niet een woord gekermt en heeft , als dat fy riep, myn Heer den Onderp ftor gy drukt my foo op mynen buyk : een teeken dat die vreede ingeheide Operatie foo pynelyk niet moet zy» , als wen fig wel inbeeld ; fy heeft my voords verklaert, in prefentie van den Heer Onderpaftor , dat fy liever de Operatie nog wilde onderftaen , als nog een ure in dien vreeden baerens nood te fitten. Dit dan foo zynde: ik liet de Lydereffe een vleefch-bouillion toe dienen, geacidulleért met den Succ. Citri, recommanderende haer voorders een forgvuldige ruft, benevens een ftreng verbod, van haer geen heete dranken toe te dienen , onder voorwendfel van haer te verfterken , ik recommandeerde voorders aen de oppafter , dat fy de doeken van tyd tot tyd -met warmen rooden wyn foude bevochtigen,  n8 Tractaet van de hier op verliet ik myn Lydereffe; den dag daer aen volgende, wezende den iz. Septcmbris, vroeg ik haer, hoe fy den pacht gepaffcért hadde, fy verklaerde my, dat fy rtdelyk wel geruft had; maer dat een lichte hyling, gepaert met fiouwte, haer een weynig onitelde . waer voor ik haer dit naervolgende ordonneerde , JT£. Vinï Hjfpanic. unc. ] Liq Anod. min. tiojm. draghm. j. Aq. hord. unc. vj. M van H welk fy van tyd tot tyd eenen lepel nam, als die kleyn fiouwten kwamen, die rnerkelyk hier op verminderden , by het eetfte verband was niets aenme/kelykx te obferveren , ik verbond het felve wederom met den Balf. Peruvïani, de fuyvering kwam gemaetig door de won ie , foo wei als door de fcheede •, 'sandt rda- gs, den 13. Septembris, was den buyk merlrelyk gefpannen , den pols vry ongeregelder als den dag te voren , fy had by-wylen braekinge, welk ik tegen gong door abJorkércnde nitrofe poyers , by ieder pries voegde ik eenige druppelen Laud. Lïquii. Syaenh. ik liet haer infgelykx van tyd tot tyd , op de geheele ciconfrentie van den Abdomen het Aq. Feget. Miner. appliceren : de braekinge bekommerde my het meeft,  Keysers-snedb. Hy. en 't fcheén , dat fy weynig Juyfterde naer de boven geordoneérde medicyne; ik gebru-,kte dan den Opium, waer mede"ik wel haeft myn oogmerk berykte , en de braekinge dede ftillen, waer op ik haer de ruft en noodige voorforg beveélde. Den 14. 's morgens vroeg bevond ik haer in eenen redelyken ftaet, weynige korts, fy had den geheelen nacht maer eens gebraekt , maer den buyk was merkelyk gefwollen, fy klaegde infgelykx van pyn m den felven, ik liet haer een lavement toe-dienen , die eene geluckige uyt werking had; want fy kreeg hier op twee a dry ontladingen , die ontrent de geheele pyn uyt den buyk wegnamen; ik ordonneerde haer vooriers een verkoeiende levens-weyfe, die fy nouwkeurig waernam : fy had , ten tyde fy in den baerens nood gereten had , een onverdraegelyke pyn in de lende uytgeftaen , die haer tot hier toe nog niet veriaeten had; maer op den derden dag merkelyk vermeerdert fcheén : den vierden dag haer befoekende, bevond de korts al in den felven ftaet* weynig diffreérende van den dag te voren ' fy had dien nacht niet gebraekt , den buyk was als nog gefwollen , de pyn fcheén wederom toegenomen te zya, waer  130 TracTaet van de voor ik haer dit navolgende ordonneerde, Tjl. PhIv. Corm Peruv. draghm. ij. Pulv. Rhei Eletl. draghm j. M. F. Pulv. Nr. iv. waer van ik'er dry op eenen dag liet nemen , naer dat fy twee poyers hier van genomen had , kreeg fy dry lloel-gangen , die de pyn uyt den buyk ontrent geheel wegnamen, fy braekte dien namiddag eenige wormen, die kort te voren haer een onverdraegelyke benoudheyd veroorfaekt hadden, fy klaegde als nu meerder van dorfl als oyt te voren , hoe wel de korts weynig diffreérde, ik liet haer ten dien eynde de Spec. Ptüor. Pr. Thé, met den Nitr. en Succ. Citri voor gemeenen drank vlytig drinken , fy wierd voorders op den avond met het braeken wederom overvallen , die ik wel haeft door den Cortex, gepaert met den Opium, tegen ging, waer op oogenblickelyk de braeking ftilde: de wonde vermaekende , die fcheén bovenwaerts lig wel te vereenigen, ik maekte tot hier toe als nog gebruyk van den Balf Peruvian. de fuyvering continueérde door de wonde, gelyk als door de fcheede. Den 17. ofte den vyfden dag naer de Operatie , bevond ik alles in eenen redelyken ftaet, fy had wel geruft, den buyk fcheén foo leer niet meer gefpannen  \ Ketsers-snedh. Ijf te zyn, de pyn in den felven hiel op. ik liet haer den Peruvianfchen korts-baft ais nu alleen nemen, tot dry prielen par dag: foo haeft den afgang niet en volgde, die haer pyn in den buyk veroorfaekie, voegde ik by den Cortex den Rheum, waer op fy afgang kreeg; van dien tyd af begonnen de toevallen te bedaeren, de braekingen hielden op, den buyk was foo niet meer gefpannen , en alles vertoonde fig tot een geluckig eynde; de wonde had ik tot hier toe met den Balf. Pemviani verbonden , maer ik ging over tot het navolgende Supuratief, bi Fit el Ovi No. ij. Therebint Fenet. unc. v. M. f unot. waer mede ik de wonde tot ontrent het eynde verbonden hebbe, uytgenomen op het laefte dit naervolgende BI. Ungt. Bajfil unc. iv. Pulv. Mrrrh. draghm. j. Merc. Precip. Rubr. draghm. j. Alum. UJl draghm. un. & fem. M. F Ungt. Den Cortex Peruvianï wierd dagelykx tot dry priefen vervolgt, benevens de dieet en voorder noodfaekelykheyd. Den 18 kreeg de Verlofte eenen hoeft, die haer merkelyk onftelde, terwyl (y I z  13* TracTait van de moyte deed om den felven tegen te houden , waer door fy fomwylen tot luiken geweldigen hoeft uytborft , dat de hechting op fommige plaetfen doorfcheurde , waer door ik gencodfarkt wierd twee nieuwe hechtingen te doen •, defen hoeft bekommerde my feer , en dede my vreefen voor quaede gevolgen : ik ordoneérde dan , om den felven te calmeéren , defen naervolgenden Lirtlus, KI. Vi'.el. Ovi QK f. diffolv. in 01 Amygd. duic. Recent Expref.unc. ij. Tulv Ltejuirit. draghm. j. Mei alh. unc. ij. Oximel fquilitic. draghm. ij. Rob. Samb. unc. j. Syr. de Mecon unc. Üj. M. F. Liniï. hier van gebruykte fy van half tot half ure een moftaerd-lepeltien , tot dat den heeft merkelyk bedaerde. Den 15» hoefte fy bywylen nog eens, maer feer weynig; foo dat den Alvoorfienden beter gedifponeert hadde, als ik meynde. Den 20. fcheén de korts wederom vermeerdert te zyn, fy klaegde over een moylykheyd in 't water maeken , benevens een groote pyn in de fcheede, als fy haer water lofte; ik had het geluk van wel  Keysers-snede. 135 haeft de oorfaek hier van te ontdekken : de oppafter had vergeten, foo als ik haer gerecommandeért hadde, dat fy de fcheede dagelykx eenige reyfen met een Becoil. Emol. moeft fuy veren , en dit was oorfaek dat de fuy vering langs de fcheede ophiel, terwyl eenige gecoaguleérJe ftof den uytgang hier van belette; ik ordonneerde alfoo haeft , dat fy de fcheede foude fuyveren, en dit dikwils erhaelen ; voorders dat fy geduerig eenige doeken, nat gemaekt in een Decolï. Emol. , op de fcheede foude leggen, waer op wel haeft de fuyvering voor den dag kwam , en de toevallen een eynde namen. Dit zyn dan , waerden Lefer , alle de toevallen, die'er geweeft zyn; in de overige geneefings weyfe is niets aenmerkelyk te obferveéren , 't is genoeg , dat op den feftienden dag, naer de Operatie, de wonde bykans gecicatrifeért was ; de Cicatrife, naer de genefinge, was over de fes Rynlandfche duymen lang, waer uyt men kan oordeelen , dat de wonde geenfints te kleyn is geweeft. Op de vyfde week deed de Vrouw haer Kerkgang , en heeft federt fig altoos wel bevonden, beginnende haer vorige befigheden, en doende haer huyswerk als 1 3  134 Tractaet vak de te voren : den Ccefar flierf op den tweecn-twintigften dag naer fyn geborte , door eene niet genoegfaeme voorforg van de Min; want hy kreeg de Aphu , die in't eerlte vernegligeért hadden geweeft, eer het tot myn kennis kwam, de noodige middelen wierden wel geadminiftreért, maer fonder vrucht; want hy ftierf vier dagen naer defen. Den Heer Kejaens, feer ervaeren Geneesheer tot Vendermonde, honoreerde my op het laefte der genefing met fyne prefentie, hy toonde fyn welgevallen over het goed gevolg der Operatie , benevens de genefings-weyfe; fyn E-D : beliefde wel my te recomanderen , dat ik den Peruvianfchen Kor s baft tot het eynde der genefing foude vervolgt hebben, ik volgde fyn ë-D : raed, waer by ik my wel bevonden heb. Dit is dan alles, wel meenenden Lefer, 't gcön aenmerkens waerdig ontrent de Operatie en genefings weyfe is geweeft; foo ingeval eenige tegenflrevers, hoe wel belacchelyk , fcuden willen in twyffel trekken, of defe Keyserlyke Operatie door my gedaen, wel waerlyk mogt gebeurt zyn; ten dien eynde, en op het voorbeéld van fommige, heb ik eenige au:hentique Atteftauen gelicht van Perfoonen, die oog getuygen zyn geweeft.  Keysers-snede. i 3:5- Den Onderfchreven getuygt over het uytgefnede Kind , te voren door den Heer Onderpaftor gedoopt , des anderen daegs den li. September de Kerkelyke Ceremoniën volbragt te hebben onder den naem van Petrus Augustus C^sar , Peter Petrus van Bavegem , Meter Catbarina de Ridder. Quod Atteftor bac 14. Decembris 1772. A: E: van Leaucourt , Pafl. in Baefrode. Petrus Josephus van Bavegem, Chirurgus in Baefrode , Regione Teneramundana,bac 11 Septembris I772, vivumè viventis Matris , nomine Catharina de Man , bodiedum adhuc reEle fe babenris, Utero fecavit Infantem, a me eodem die baptiz.atum , & cui nomen impofttum fuit Petrus Augustus C/Es ar : hujus SeSlionis Ccefarea Infrafcriptus Atteftor , me fuijfe teftem ocularem , ftcuti Ó~ atteftari pojfum & atteftor , preMiblam Matrem hebdomada quarta poft SeÜionem fuijfe fanam , uti & jam exftat, in quorum fidem fubfignavi bac z6. Decembris 1772. F: j: van audenaer.de , Viccp. in Baefrode. Ego Infrafcriptus per pr&fentes atteftor, fis diüam Catharinam de Man Setlionem Ca faream fufïinuiffe die ii. Septembris 1772. eamque quatuor hebdomodarum tempor e ci.m  1x6 TraCTAET VAM de applaufu fuifje curatam , ejufque Operatorcm fuifje eeleberr'mmn in Cbirurgia Virum Dommum PetrumJosephum van Bavegem, praclwantem in Pago , ditto Baefode, propt Teneramundam , tn cujus rei Tejlmonium jubfcribor kdc z. Januarii 1773. J : Keyaerts in Alma. Univ. Lovan. Med. Lic. EERSTE OBSERVATIE. IN 't jaer 176;. ontrent het beginfel van Junius, wanneer ik t' Antwerpen , myn geborte iiad , in Garnifoen lag , wierd ik ontboden by fekere arm vrcuw Lifebeth Vermeulen , huysvrouwe van Jacob Huibeker, voortyds foldaet onder het Regiment van Koenigfegh , oud zynde vier en dertig jaeren , fy was federt twee dagen verloft van haervyfde Kind, welke verloflinge feer laboricus geweeft was , ingevolge de oorfaeke van de groote Addrentie, ofte vaftgroyinge van de Placenta , welk oor fade geweeft is van dit naervolgende geval: de Vroedvrouw het Kind gelukkig ter wereld gebragt hebbende, daer dependeérde dan niet als de verloffing van de Naergeborte , 't was als nu , dat den beweenelyken ftaet van de ongelukkige een beginfel nam, de Vroedvrouw haeftig zynde  Keysers snede. 137 om by een ander Vrouw, die in arbyd was, te gaen , (telde alle mogelyke middels in 1t werk om de verloffing ten eynde te brengen , maer alles, foo het fcheén , was onmogelyk; de woekerfucht, die de Vroedvrouw aenporde om by die ander Vrouw te zyn, dééd haer befluyten van de Naergeborte met geweld af te rukken, om , foo fe my feyde, geen ander middel geweten te hebben : fy had dan 't eerfte geweld gedaen, trekkende met de Navelftreng al (nokkende, waer op dit deel twee a dry dweerfche vingeren van de Placenta kwam te breken , hier nu geen middel fiende van door die hand greep de verloffing ten eynde te brengen , befloot fy by haer felven , haer hand in de Lyfmoeder te brengen , om , waer het mogelyk, aldus defe ongelukkige te verloflen; dit was juft den tyd , in welk het naekende gevaer van een aenftaende dood de ongelukkige te vreefen had: de Placenta, die reeds aen haer zydelyk deel eenigfims van de Lyfrnoeder afgefchyden was , verfchafte de Vroedvrouw middel , om op die plaets haer vingeren tuffchen de Lyfmoeder en Moederkoek in te brengen ; haer hand en vingeren dus geplaetft zynde , deed fy een groot geweld om den Moederkoek af te rukken; maer in plaets  i38 TracTaet van de van defen , trok fy waerfchynelyk de Lyfmoeder , benevens den Moederkoek geheel buyten de Vrouwelykheyd ; ( een waer denkbeeld kan ik niet geven, terwyl het op het raport van de Vroedvrouw is, dat ik het felve befchryve; nogtans is het feker, dat een gedeelte, of anex deel der Lyfrnoeder , ook wel geheel buyten de Vulva is geweeft) de Vroedvrouw haer mifflag fiende , verfchrikte haer buyten gemeen; naer dan een weynig by haer felven gekomen te zyn, refolveérde fy nogmaels de Placenta, die nog niet afgefchyden en was , af te rukken; fy bragt dan dit werk ten ey nde , fy nam voorders eenen doek, voegde die te faemen , en douwde de uytgevalle Lyfrnoeder wederom naer binnen : de ongelukkige in dien tuffchen-tyd , die van d'een Sincope, geacompaingnieért van vreefelyke convulfive beweginge, geduerig in d1 ander verviel , fcheén, naer dat het lichaem een weynig van die vreede handelinge bevryd was, niets te weten ; maer korts daer op verfchenen die vreefelyke toevallen foo hevig als oyt te voren , foo dat de ongelukkige als gereed ftond om haeren leften tol te betaeien : toch den Alvoorfienden , die anders hier over gedifponeért hadde, liet de faek een gunftiger keer krygen,  Keysers-snede. 139 foo dat die vreefelyke toevallen wel haefl bedaerden : de verlofle wederom by haer naturelyke finnen gekomen zynde, oordeelde den Vrouwen raed, dat men de Vrouw een fuypeken van Antwerps bier fi'Ude beryden , om aldus de verlore krachten te erftellen; foo haeft de ongelukkige dit fuypeken geprofiteért hadde, verfchenen wederom de bovenftaende toevallen, maer in eenen wyd minderen graet als te veren , doch de pyn in den buyk was als nu aenmerkclyker; foo dat defen nieuwen toeval haer 't meefte bekommerde: de Vroedvrouw , die wel oordeelde, wat de oorfaek was van alle defe onheylen , befloot op de geheele Chconfrentie van den buvk een Fomentatie van Flor. Camomil. Sambuc. Herb Ma.lv. &c. te gebruyken: fy ordonneerde voorders het fuypeken achter te laeten , cm dat fy defe droeve toevallen hier van gefien hadde, fy beftelde dan volgens haer goeddunken alles feer wel; maer in weerwil van haer opficht en raed , bleef de korts en pyn evenevig, de ongelukkige bleef dan in defe gefteltenifle tot den tweeden dag, wanneer fy myne hulp verfochten; ik bevond haer in eenen beweenelyken ftaet, denkende , dat de dood in 't korts een eynde van haer miferie foude gemaekt hebben, ik konde  140 Tractaet van de nouwelykx haeren pols voelen , ten zy by wylen een kleyn trilling, (Puljus irregularis convulfivus ) fy lag fpraekeloos fonJer beweginge , hebbende een Facies hippocratka ; ik oordeelde, dat het niet noodig was haer iets voor te fchryven, ten zy het gemeen Eau ie Voulet, om met Caffélepeltiens haer van tyd tot tyd te geven ; daer op verliet ik myn Lyderelle, vaft geleovende haer niet meer in 't leven te fien, toch recommanderende aen de omftanders , waer het faeken fy beter wierd , my het felve te laeten weten: naer middag , wezende vier a vyf uren kwam een vrouw my feggen , dat fy nog niet geftorven was , maer dat het fcheén een weynig beter te zyn , terwyl fy by wylen haer oogen open en toe dede , haer hoofd en handen als nu konde bewegen , en ook haer voedtèl beter doorlwelgen , (00 haeft ik verllond , dat fy het voedfel beter konde doorfweigen , vond ik noodig haer dele naervolgende Mixtur voor te (chry ven; ^ Vm. Hifpamc. unc. lij. Liq. Anoi. Min Hofm. draghm. j. Aq hord. unc. ij. M f. recommanderende de Vrouw voorders, haer een bouillion toe te dienen , geacidulleért met den Suc. Citri. , en haer van tyd tot tyd een weynig hier van te geven,  Keysers-snede. 141 belovende de vrouw voorders, de Lyderefle cp den fes uren 's avonds te komen befbeken : aldaer gearriveért zynde , ftond verwondert haer nog in 't leven te fien , ik fprak haer aen, fy dééd haer oogen open, en fcheén eenige kenniffe te hebben , ik voelde haeren pols, die ik als nu beter konde voelen, maer hy was kleyn, vief, en gereflereért; ik vcrbiyde my over defe gunftige teekens; nogtans en ftreelde ik my niet over haer opkomfte, want ik aenfag de dood als onvermydelyk , in weerwil den raed van Hippocrates, Sydenham en menig andere; des niet tegenfiat nde de dood in myn gedachten vaftgeftelt hebbende, liet ik nogtans mynen Sieken niet hulpeloos; want lbo haeft ik oog-getuygen geweeft hadde van de beterfchap , Ichretf ik myn Lyderefle defe naervolgende Mixture voor; Ijl. Ext. Cortic. Peruvian. draghm. iij dijfoh. in Fin H)fpanic. unc. iv. Liq. Anod min. Piofm. draghm. j. Aq. Bryon. Compof. unc. ij Mif. ik liet haer defe Mixtur lepels-weys gebruyken ; 'sanderdaegs vroeg vond ik myn Lyderefle merkelyk beter foo wel in krachten , als geregeltheyd van den pols; maer fy bleef als nog fpraekeloos: naer middag vond ik haer ontrent gelyk; den aenvol-  142 TracTaeT van de genden dag vond ik haer merkelyk beter, den pols kloeker, maer vry ongeregelder ais den dag te voren; ik fprak haer aen, fy gaf my befchydelyk antwoord ; onder andere vraegen , die ik haer dééd ,klaegde fy my van een onverdraegelyken flank, en een lichte pyn in den buyk, ik wilt wel, dat het Accouchement feer laborkus geweeft hadde, foo als de vrouw my vertelt had ; maer ik wift den inhoud niet, hoe de geheele faek gelegen was; de Vroedvrouw had door een fnelle handgreep dit alles foo weten te bedekken, dat de omftaenders daer geen woord van wiften , fy hielen fig vergenoegt , als fy den Moederkoek maer gefien haJden, de overige toevallen oordeelden fy naiurclyk te zyn. Soo haeft ik de klachten van dien onverdraegelyken ftark , uyt den mond van my n Lyderefle, gehoon hadde , lier ik de Vroedvrouw ombieden , de welke my , op eenen toon van een grootdaedig wen een Fomentatie te leggen ex Spec Emollient & Refolv.C. Gar.gren met de InjMtones van dien f 1 en aerd ; voorders een Mixt waer in den Cortex Perttvian. niet vergeten wierd; rje boüillions en eenige andere liquide voedfeis dienden haer tot onderhoud; hief  Keysers"SNEbï;, ï x^p op verliet ik myn Lyderefle; de Vrienden in tuffchen tyd verfochten myn gevoelen nopens de uytkorofte, ik verklaerde hun, dat de dood als onvermydelyk fcheén; toch dat ik voortyds een ontrent gelyk geval gehad hadde , waer in alles wel gereuifleért was ; maer dat dit by ieder een niet gelukte , en ook te meer, om dat den darm gefcheurt en afgefneden was; by gevolg noyt geen Refort konde hebben , om de ingenome fpys tot fekeren tyd in 't lichaem te behouden , foo dat fy in 't kort of in 't lang een ongelukkig eynde moeft hebben. Den tweeden dag daer aen volgende befocht ik myn Lyderefle wederom, wy bevonden de felve als nog laboreérende aen een fterke korts; toch den pols berer gereguleért , de gefpacelleérde deelen fupurcérden fig,ende van tyd tot tyd kwam de drek ftoffe door de Vulva,; de levens manier , benevens de medicynen wierden in de even gemelde weys geduerig gecontinueért. Acht dagen naer defen ongelukkigen voorval was de Lyderefle merkelyk beter, felfs foodanig , dat ik geenfints meer en tw\ffelde aen haer opkomfte ; maer ik bepaeide die opkomfte maer voor fekerea K 3  1r0 TracTaïT van DB tyd ; terwyl ik my voorftelde, dat fy geduerig eenen onwilligen afloop van Rxcrementen foude hebben , die haer buyten tw.ffel het noodig onderhoud des lichaems foul onttrekken; waer door fy in 't kort of door langhevd van tyd , door een febris lenta, of diergelyke quynende fiekte , uyt dit leven foude gerukt worden : in tuflcben tyd van veerthien dagen befocht ik myn Lyderefle nog twee keeren, fy had tot hier toe fig" geduerig met liquid voedfel onderhouden ; ik ordonneérde , dat fy als nu een proev' konde doen met een weynig moeskruyden feffens te eten, om te fien , hoe het als dan foude gaen ; fy beproefde dit met een gewenfchte uytkomfle, foodanig , dat fy korts naer defen fig gewende met het huyshouden te eten, en voords haer vorige befigheden begon te doen , gaende en wandelde foo als te voren : dry weken naer defen fag ik myn Lyderefle nog eens , meer uyt nieuwfgierigheyd als uyt noodfaekelykheyd; fy bevond fig feer wel , foodaenig , dat de Vrienden verklaerden , haer als nu foo wel-vaerend te fien , als oyt te voren. Nota: 'tgoon myn meefte aenmerking verdient, is; hoe de wonderheyd_ van de natuer, of foo men het nemen wilt, het geluk loo zynde, dat eenen darm afgefneden,  Ketsers-snede? Ifï fig tot een Sp'mtler of flot kan formeéren: 't is wel waer , de langwerpige krulwyfevefelen konnen wel eeniv.fi as hier toe contribueé en; maer het wonderlykfte is, fy heeft dagelykx haer Itodgang , en wéét dit felfs te voor feggen door een lichte aendoening , ( kitteling ) die haer te kannen geeft , dat fy ter ftoel moet gaen , fy is felfs fomtyds twee dagen fonder ftoelgang , juft gelyk in den natuerlyken ftaet; fy verklaerde my , waer het faeke dat de excrementen niet door de Vttlva. fig ontlafte , dat fy haer ongelukkig geval lang foude vergeten hebben ; toch de hóóp van met 'er tyd hier van onslaft te zyn , doet haer dit ongemak over het hoofd fien; ik moeft haer defe hóóp inboefcmen , terwyl fy in dien droeven ftaet lag, want fy wenfchte liever dood te zyn , als fuik ellendig ongemak haeren geheelen leeftyd te hebben. Siet da ;r , geëerden Lefer, het waer geval , foo als het natu rlyk gebeurt is: de vrouw, die my defe ftof verleent heeft, is heden als nog wel-vaerende; want den ij. Febr 1773. tot Hamme zynde. had ik de nieuw1 gierigheyd van haer te gaen befoeken, ik ftond verwondert haer foo wel-vaerend te fien.  ÏJi TRACfAET VAN DB DERDE OB SE R F AT JU 'My mede gedeelt door den feer trvaeren Geneesheer KeyajiRTS. OP den 1$. Meert 1771. wierd ik verfocht van d' Heer Hennig , feer ervaeren Heelmeefter tot Denae, monde, om met hem te confulteéren over de Dochter van N. Rombattt , woonende in de herberge, genaemt den Hert, op de Parochie van Gyfeghem , oud ontrent de 30 jaeren , de welke tufichen de elf a twelf dagen gelegen had met een Hernia inqmnahs incarcerata , waer over fy getracVért was. geweeft door den Heer Meert feer vermaerd Geneefmeefter tot Aelft , ende door N Rachel Heelmerfter der felve ftad . tot op den achften ofte aegenften dag; wanneer fy . naer alLe beocnkelyke middelen geprobeért te hebben , eyndelyk gerefolveért hebben d' Operatie der Hemiotomie te doen; naer dat nu alles tot de Operatie bereyd was , en wéét ik niet waerom fy de felve niet en hebben gedaen ; mifichien bedrogen zynde door d1 hope van de Redudie , ofte wel door wanhoop der genefing ; immers het geval was foo: defe ellendige is dan tot dry dagen daer naer in defen ftaet blyven liggen; wanneer ik en  Keysers-snede. i ƒ 3 den feer ervaeren Heelmeefter Hennig tot haer hulp gekomen zyn. Op ons arrivemen t vonden wy de Lyderes op den oever van de dood , uytgtput van krachten , liggende buyten kennis, foo dat alle teekens een aenftaende dood voorfpelden; naer een korte beraed flaeging, beoordeelende den ftaet van de Lyderes, befloten wy tot de Operatie , hoe wel de hcóp voor haer behoud feer gering was: by d' opening vonden wy het oppervlakkiglle van den Intefinum gegangreneért , het Epiploon was reeds gefpacelleért, 't welk wy , foo wyd het aengedaen was, afbonden; den darm wierd wederom in fyn natuerlyke plaets gebragt, en wy beforgden alles foo wel, dat 'er in 't vervolg geen ongemak uyt gerefulteért is. De Lyderes was in den tyd van-fes weken , tot groote verwondering van al de gone , die de ongelukkige gefien hadden , volkomen genefën. Dit zyn dan, weerden Lefer, de dry aenmerkens-weérdige Obfervatien ; fy dienen billig van alle wel meenende overweegt te worden , om re dienen tot vaft bewys op de gulde fpreuk van onfen orakleérenden Vader Hippocrates, die fegt: dat men noyt en mag wanhopen, het gevaer mag foo groot zjjn als het wilt. Ik  IJ4 TRACTAET VAN DE denke ook in 't vervolg van myne Pradlyfc foo lichtveérdig niet meer te zyn, het oordeel des doods foo onbefonnen uyt te fpreken; terwyl men dagelykx noyt gehoorde voorbelden heeft van gelukkige genefinge. Naer dan een weynig van de paelen afgeweken te zyn, keer ik dan wederom tot myn voorwerp. Wat dan aenbelangt de uytftorting van bloed, die fig in de holligheyd van den buyk fcude bevinden , welk den Heer Bianchi foude mogen onderfttllen groote toevallen te veroorfaeken : ik geef tot antwoord , dat men by experientie ondervonden heeft , dat men een merkelyke quantityt vocht in de holligheyd van een levendig honds buyk ingefpuyt hadde, men opende voorders korten tyd naer defen den buyk, en men bevond feer weynig vocht in den felven , het ander was al door de opflurpende vaeten opgenomen; foo dat dit geen groot kwaed kan doen: men onderftelde het kwaed waer wefentlyk ; de plaetfing van de Vrouw , die men haer doet nemen, bevoordert immers ook veel , ( felfs in alles voldoende) dat het geextravafeért bloed langs de wonde uyt komt. Siet voorders Levret. art. ace. Secl. Cuwte ; laet* hem maer praeten wat hy wilt, ik weet het beter door ondervinding, ik heb nu fes, feven, kinderen gehad , en had ik my met diergelyk voedfel moeten onderhouden , ik waer lang dood geweeft. Def n en diergely ken ouden wyven-praet is oorfaek , dat 'er menig ongeluk gefchied. 't Waer te te wenfehen, dar dit verdoemelyk veroordeel in den pur van Elicon verfonken lag: duyfenle van Vrouwen waeren nog in leven , die nu elaes, tot proey der wormen zyn. Ondertuffchen dit alles foo zynde. laet ons de Baermoeder van een nieuw verkfte eens aenmerken als een open w<») Uyt dit Voorbeeld fiet men , hoe men fomtyds  Keysers-snede. iSi drukten kop was reeds eenen duym buyten de VulvA , wanneer de Vroedvrouw dit gewaer wierd ; fy dit bemerkende , fprong op het bedde, vane den faemen gedrukten kop, en trok door een merkelyk groot geweld het lichaem naer buyten ; de ongelukkige verloft zynde , kreeg men hoop van haer opkomfte; toch defe gunftige teekens duerden niet lang: want fy kreeg 's anderdaegs eenen Diarrh&a,, die den derden dag met haer leven een eynde nam. bedrogen foude zyn, als men foud willen wachten , tot dat eenen Cadavereufen ftank het voortecken foude zyn van de fekerheyd van 't Kinds dood: het waer te wenfchen , dat men een feker teeken had , waer uyt men onhetwiftbaer konde befluyten , dat het felve dood is; want alle dc teekens , door fommige Au'heuren opgegeven , zyn waerlyk maer onvolkomen; terwyl men dagelykx Voorbeelden hee:t van het tegendeel. Het is hart, om een befluyt te nemen voor eenen Gcnees-of Vroedmeefter, die fig in defe ketelachtige omftandigheyd bevind : want een Kind , door eenen hack, of ander fnydend inftrumenr af te haelen, terwyl men in dc onfekcrheyd is van 't leven of de dood, dit fcg ik nogmaels, is een hart befluyt, ■ om de bcrifping te ontgaen ; nogtans foo de Keysers-snede niet foude konnen gepra&ifeért worden, oordcelende uyt den ftaet M i  l8z TracTaet van db Hier fiet men , geëerden Lefer, dat de disformaüe van 't Bekken , nogtans aenmerkelyk , fomtyds geen genoegfaem reden is, om ons met fekerheyd tot de Keyserssnede te doen overgaen , principaelyk als men geen regard moet nemen op het Kind; maer foo men regard'moet nemen cp het Kind , (foo als hier voren op den raed der Godtsgeleerde en H. Vaders aengetoont is) dan ftaen ik met defe Heeren var. dc Vrouw , dan ftcl ik: dat men geruft een befluyt foude mogen nemen , van tot den Haek over tc gaen , in geval den felven kan gebruykt worden , liever als de Vrouw aen een feker dood over tc geven ; Gecfteiyken nog wereldlykcn Rechter kan dit befluyt, van eenen wel-mccnenden Genees of-Vrocdmeefter , voor quaed keuren ; 't Kind mag levendig of dood ter wereld gebragt worden of niet; maer foo de Vrouw kracht genoeg befat, en men waer in de onfekerheyd , foo als gemeenelyk gebeurt, dan moet de Keysers-snede voor den Hack gepreferreért worden; want foo lang de teekens van 't Kinds dood cquivoque zyn , moet de Keysers-snede ( als de Vrouw kracht genoeg heeft) den cenigften trooft blyven; ten waer de algemeene teekens ons een fchynbaere fekerheyd gaven , dat het Kind dood is. Den fchranderen Hei/Ier, benevens den wcreldbcïocmdcn Boerhave , hebben over de teekens een.es doode Vrucht, al hoe wel onfeker, een  Keysers snede, 183 toe , dat een aenmerkelyke disformatie van 't Bekken onder de abfolute noodlackelykheyd moet geftelt worden , van tot de Keysers-snede over te gaen. Hier voren is getoont op Pag. 77. 78. 7^. 80. hoe men fig , op den raed der Godtsgtleerde en H. Vaders , in diergelyke omliandigheden gedraegen moet. Men moet voorders aenmerken, daer een disformaiie van 't Bekken aenmerkelyk kl»er denkbeeld gegeven , welk met de dagelykfche ondervinding fomwylen over een komt : Boerhave onderftelt, een Vrucht dood te zyn, in fyn kort-bondige Spreuken de cognofcmdis & curtndis Morbis. § 1318. indien de Vrucht onbeweeglyk; indien de Navel-slag-aderen worden gevoelt te rusten in de Navel-streng , meest ontrent 't lichaem van 't Kind ; indien stanken uytgaen ; indien een swaerlast ; indien de perssing haer quelt ; indien hert-vang rilling ; zwaer-stinkenden aesem ; blauw couleur ; indien nog niet gebaert heeft; 't water ontloopen zynde; indien de opper-huyd licht van de huyd afschyd', indien de huyd van de Vrucht geel, ligt-van een te schyden , de beenen week en beweeglyk zyn. De fekerfte, uyt defe onfekere, opgenomen , foude men wel onder defe naervolgende mogen bepaelen , te weten: wanneer 't Kinds opper-huyd licht van het vel afgaet , wanneer  184 Tractaet van &ï is, dat het Kind noyt, of felden , door handen of infirumenten levendig kan ter wereld gebragt worden ; infgelykx als het hoofd dweers in de geborte geklemt fit, gepaert met een vernouwing van 't Bekken , want als dan zyn de Forcepfen, en Roon- 't vel flap is, en gemakkelyk fcheurt, wanneer daer grooten ftank is, &c. maer men dient te weten , dat alle defe teekens niet te pas komen;' principaelyk, niet in het tyd-ftip, als den Geneesof- Vroedmeefter een befluyt moet nemen , wat hy doen fal; want de klcmmingcn konnen immers foo fwaér zyn, en alles foo toegetrokken , dat men er nóuwelykx geen vinger kan inbrengen; daerenboven kan het vel van de kruyn foo bol, en opge'.et zyn , dat men geen been van het hoofd gewaer kan worden , foo als den vermaerden liter Camper ook aengemerkt heeft: 't Kind der boven-gemelde Obfervatie verleende my defe aenmerkinge, 't vel was foodanig bol opgefet, dat ik geen diffinitie kon geven , wat deel van 't lichaem het was ; daer was voorders geen een tecken , die ons door de Autheurcn zyn voorgefchreven, welk my konde doen befluytcn van 't Kinds dood; want ik meynde voorfeker , dat het Kind in leven was; nogtans was ik grootelykx bedrogen : want naer gilling, moeft het Kind wel vier k vyf dagen dood zyn geweeft. Ik foude over dit voorwerp wel eenige naedcre Aenmerkingen gefchreven hebben, maer refervccre die tot op een ander tyd.  Keysers-snede. iSr huyjiaenfche geheymen ( die ons door de Heeren Slichting , de Wind, Rathlauw, van Boom , de Brttyn, de Vijfcher , van PoH, Rtgaudaux en andere zyn medegedeelt) van weynig vrucht, 't Is onmogelyk of leldfaem, dat men den Forceps van Levret, Smellie , Chamherlain, en Chapman, in diergelyke klemming kan in 't werk ftellen , om reden fy te volumineus zyn : wat blyfr 'er dan over, om in diergelyken bedrukten ftaet een nood-lydende Vrouw te helpen ? niets , als het vreedfte van alle infirumenten , den Haek , of de Keysers snede. Gelukkig waer men , konde men met fekerheyd feggen, het Kind is dood : is her faeken dat het Kind, volgens den algemeenen onfekeren regel dood is, dan is den Haek voor de Keysers snede geprefereért; 't Kind waer nogtans in leven als den Genees of- Heelmeefter de Extratlis verrichte, hier ftel ik: dat den Geneesof-Heelmeefter dit ongeluk niet en kan toegeleyt worden, foo als hier voren nogmaels vermeld is; want hy volgt een Helling , die nog onfeker is , by gevolg en kan fynen uytflag ook maer onfeker zyn: maer als men uyt de onfekerheyd, feker twyffelt aen de dood van de Vrucht, de Moeder heeft kracht genoeg, dan is de Keysers snede voor den Haek geprefer-  ll6 Tractait van de reért, om reden dat de zaligheyd van het Kind in diergelyke gevallen in de waegfchael ligt. 't Is waer, door het doen der Keysers-snede , ftelt men de Moeder bloot aen feker gevaer ; maer dit gevaer vergelykende by de onfekerheyd van de zaligheyd van het Kind, is een gevaer meer opmerkens weéfdig ,als het gevaer, waer aen de Moeder bloot ftaet; want de zaügheyd van het Kind word betracht als het weérdigfte: foo dan in opmerkinge der verrechtveérdinge , de liefde eyfcht, dat de Moeder dit boven haer eygen leven betracht; foo als te fien is by d' antwoord der Godtsgeleerde Pag. 77. 78. 79. 80. Genomen , men onderftelt, dat het leven van de Moeder in de waegfchael ligt, daer fy nogtans alle hoop heeft van haer leven te behouden , foo als in dit Traüaet op verfchyde plaetfen duydeiyk aengewefen is, foude dan de zaligheyd van de Vrucht, die infgelyks in de waegfchael ligt, immers niet boven d' ongegronde vrees voor 't leven van de Moeder mogen geftelt worden ? ik meene ja. Den Heer Camper , op het voorbericht van Mauriceau Pag. 38. 3. Verhandeling., fchynt van een ander gevoelen te zyn, terwyl hy voegt by d' antwoord der Godtsgeleerde defe naervolgende Stelling: „ Wy mogen , [egt defen geleerden Schrper,  Keysers-snede. 187 j, defe oplofting voor algemeen nemen \ te „ meer, om dat veel Chriftenen den H. Doop, „ op welk. hier in fonderheyd gefien word , „ niet van de volftrekje noodfaekelykheyd ,. houden. Ik foude fyn E d : konnen toeftemmen, dat defe Stelling by weynige Chriftenen voor algemeen kan aengenomen worden : voor al, niet by ons Rooms Catholyke,en mogelyk by veel ander Chriftenen ook niet aennemelvk; terwyl het opper-heyl in de wefentlykheyd des H Doop beftaet: by gevolg foude men de Saligheyd boven alles moeten betrachten. De Exopofis, of eenige andere beenuytfetting, foo als eenige Schriftftelders aengemerkt hebben, toonen in fommige gevallen wel de noodfaekelykheyd der KeïSERS-S'NEDE. Den Heer Pinceau Lib. l. de Notis Virginitatis verhaelt ons een Voorbeéld van een Vrouw, die ftirf fonder te konnen verloffen ; by d'opening van haer lyk , vond hy een groote been uytfetting aen de rechte zyde van het Os Pubis; 't is feker foo als den Heer Simon ook aengemerkt heeft, dat de Keysers-snede Moeder en Kind foude konnen gered hebben. Een aenmerkelyke fchirreufe verhardinge, plaets hebbende aen het Oriftc'mm van  i88 Tractaet van de de Lyfrnoeder, moet men aenfien onder de volilrekfte noodfaekelykheden, die ons cwirgen van tot de Keysers-snede over te gaen Soo als op Pag. 41. een voorbeeld te fien is. Kog'ans eenige hedendaegfche , waer onder den alom-beroemden Levret, ftellen, dat diergelyke ongemakken ons geenfints en lermincéren om over te gaen tot de Keysers snede ; terwyl, volgens den meer-gemelden , dele ongemakken , door de hedendaegfche Genees-en-Heelmeefters, koenen geremedieért worden, fonder fig g<-noodfaekt te fien, van tot de Keysersssede over te gaen. Hoort hoe defen geleerden Schryver in fyn Suite des Obferv. des plftfieurs Ace. laborïeux Art. IX. Pag. ZX.9. (yne Stelling uytdrukt; by exempel: „ 'men piaetft onder dit motief de welent,. lykheyd van een aenmerkelyk gefwel in „ de Vagina , of aen den ingang van de „ Lyfrnoeder &c. Infgelykx de calleufe „ kanten , en andere verhardinge van den „ mond of van de Vagina, 't zy veroor,, faekt door een quaede behandeling van ,, 't voorgaende laborieus Accouchement, „ 't zy naer een fweër-genefen door de .-, groote remedie &c. de Konft weet he„ dendaegs alle defe ongemakken te re„ medieéren , fonder fig genoodfaekt te  Keysers-snede. 185» „ fien, tot het doen der Keysers snede: „ de Werken der hedendaegfche Autheurca ,, zyn vol diergelyke loffelyke middels. 't Waer te wenfchen, dat defe lofièlyke Stelling aen fuik gevaer niet bloot flond, foo als fy wel is: want als men met attentie de faek overweegt, fal men bevinden , groote fwaerigheyd te hebben, defe Stelling voor een Sententie te laeten doorgaen. Ik onder-ftel een Incifie op hexOrificium van de Lyfrnoeder meer gevaer onderworpen te zyn , als wel ontrent haer middel punt, voorders : noyt en kan de Incifie in fulke nouwheyd bepaelt worden , of men rifqueért voor feker een fcheuring f ten tyde het Kind door de geborte fchiet) aen den hals der Lyfmceder, die in opmerkinge der felve, wyd grootere gevaeren onderworpen is, als een Incifie op de Lyfrnoeder; in welk gevoelen betrouw ik , alle wel-meenende Genees enHeelmeellers, hunne toeftemminge fullen geven. Is de verharding aen den mond der Lyfrnoeder niet aenmerkelyk, dan fal den mond fig genoegfaem openen , om doorgang te verleenen aen het Kind, 't goon men merkelyk bevoorderen fal door den mond, met de vingers geduerig op een  i^o Tka-ctaeT van de fachte weyte te verwyderen; en is het faeken dat men defe handgreep , en voordere hulpmiddels vruchteloos aengewend heeft, dan is de Keysers-snede, boven de Incifie der felve , geprefereért; om reden van 't minfte gevaer. Den Heer Simon , in fyn mede gedeelde Memorie aen de Komnghke Academie z. Deel Tom. U. Cas ciiteért een Voorbééld van den Heer Simfin: naer ais voorens, fegt hy , vruchtelocs gewacht te hebben naer de dillatatie van den hals " des Lyfmoeders, in een Accouchcment, ' 't welk federt dry dagen duerde, loo " erkende hy een verharding aen den '' hals der Lyfrnoeder, 't welk hem een " befluyt dééd nemen , van een Incifit ter " diepte van eenen halven duym te doen : hy konde nogtans door defen middel " geen genoegfaeme dillatatie krygen , " foo dat hy genoodfat kt was van verfcheyde andere Inafien op de geheele " Circonfrentie ( die carülagineus was ) te „ doen. Hy verfekert in den tyd, in , welken hy de Incifie bewerkftelligde, dat 'er geen een druppel bloed geftort " wierd , en de Lyderefle en gevoelde " „een pyn, ten was in de dillatatie van " de Varna, gedaen met den Speculnm. De Lyderes ftierf vierentwintig urea  Ketsers-snedb. 191 „ naer de verloffing: den Autheur atrri„ bueért de dood aen een pyn in de zeyde, „ verlèlt van een fcherpe korts , welk „ veroorfaekt was , door reden dat de ,, Vrouw te veel fpirituofe dranken ge„ dronken had. EJfait Dedinb. Pag. 384. Tom 3. 't Kan feer wel gebeuren , dat de heete dranken (foo als hier veren op Pag 164. lóy. door my ook aengemerkt ) grootelykx gecontribueért hebben tot de dood van de Vrcuw; maer men moet ook te gelyk aenmeiken , dat een fcheuring aen de Lyfrnoeder plaets gehad heeft, 't welk waerfchynelyk van den Heer Simfin over het hoofd fal gefien zyn, en mogelyk kan defe oorfaek 't meefte tot de dood gecontribueért hebben, in weerwil van de . pyn in de zyde, ( die waerfchynelyk feer leeg fal gewet ft hebben ) welke men aenfien moet, als een oorfaek per Confenfura, of een gevolg van de fcherpe korts , die* gerefultrért is uyt de fcheuring en fpirituofe dianken. De Catcinomateufe uytfettinge, en ander diergely ke obftakels , die fig in de Vagina, " of aen den mond der felve bevinden f zyn beier door het ftael weggenomen, als het mogelyk of doendelyk is , als tot de Keysers-snede over te gaen; want fy  TractaïT van d-b konnen noyt, ten zy Telden , eenprimitive oorfaek geven, tot fcheuring , oft iets diergelyke ; maer wel een aenmerkelyke drukkinge en fpanning ten tyde het Kind geboren word, 'twelk geenfints gevaerlyk is: menig voorbeéld vind men van het gelukkig gevolg defer hand-greép , die alle door den Heer Simon in 't tweede deel der Memorie der Koninglyke Academie z. Cas gecitteért zyn. Een fcheuring van de Lyfrnoeder , waer van het Kind geheel in de holligheyd van den buyk overgegaen is, mag men met reden onder de abfolute noodfaekelykheyd ftellen , van tot de Keyserssnede over te gaen : gelukkig is den Genees-of-Heelmcefter, als hy dit by tyds , gewaer word; want de hoöp voor het " behoud des Moeders is als dan gering ; foo niet de Operatie, felfs op dien oogenblik, gedaen word. Den Heer Levret in fyn Suite des Ace. labor. Art IX Pag. 241. is van een geheel ander gevoelen : hy merkt aen, dat de verkeerde plaetfing van het Kind , levend of dood in de Lyfrnoeder, en van defe in den buyk van de Vrouw, ( wanneer de paflage van het Bekken permitteert , den ingang van de hand des Chirurgyns, alwaer't felfs, dat hy'er maer en kwam met  Keysers-snede. 193 groote moyte) geenfints een genoegfaem reden is , van tot de Keysers.skhde over te gaen. Ik en kan niet peyfen, om wat reden defen geleerden Schryver in fuik geval de Keysers-snede verwerpt; want foo men de felve niet in't werk fielt, de dood van de Moeder , en het Kind, is onvermydelyk; terwyl het geenfints doendelyk is, dat men een Kind ( 't welk door een fcheuring des Lyfmoeders geheel overgegaen is in de holligheyd van den buyk, door denaturelyke wegen ) wederom kan verloflen; terwyl de Lyfmneder van dien moment fig begint te contracteéren , by gevolg,onmogelyk om het kind langs defe opening uyt te trekken. Dat fuiken toeval gebeuren kan, geloof ik, fal niemand in twyffel trekken ; terwyl de menigvuldige Obfcrvatim dit genoegfaem beveftigen , foo als te fien is op de Refutatie by Maurictau Pag. 38 40. Selfs Mauriceau verhaelt ons van een Vrouw, die flierf in den baerens tyd; by d'opening van haer lichaem, vond hy het kind in de holligheyd van den buyk, uytgenomen het hoofd , 't welk in het Orificium gebleven was: men leeft voorders de Obprvatien van Saviard , gecitteért N  ïS>4 Tractaet van dé door den Heer Simon , in fyn meer gemelde Memorie &c Als ook van Guille. meau , U Motke, Hildanns, en meer andere. Den Heer Simon ibid: ( bedoelende de Rupture der Lyfrnoeder ) fegt: foo de uytftorting van bloed niet aenmerkel>k geweeft is , voor al in de holligheyd van den buyk, de Vrouwen konnen even foo gemakkelyk genefen worden van de Rupture der Lyfrnoeder, als van de Inafie, gedaen door de Keyserlyke Operatie. In defe Stelling kan ik myne toeftemming niet geven: terwyl een fcheuring aen het lichaem der Lyfrnoeder, foo als hier voren op verfcheyde plaeifen aengemerkt is, moet aenfien worden, als een deraermerkelykfte toevallen, die een nood-lydende Vrouw in het uyterfte gevaer brengt; want waer het faeken den Heer Simon alle de gevallen , die hy voorbrengt, nouwkeurig ovei fien hadde , hy foude bevonden hebben, dat fe alle door de dood zyn wech-gerukt, een bewys van het meerdere gevaer. Men leeft menigvuldige Voorbeelden , foo wel in de vroegere , als laetere Schryvers, van feer geringe Ruptme der Lyfmoeder, welke Voorbeelden alle gepaert zyn van de dood , Gangrena, of verfweéringe der Lyfrnoeder, foo als ik hies  KeYSERS-SNEDé7 i£y Voren op Pag. 144. ook een Voorbeeld by gebragt hebbe. 't Sal feldfaem aengemerkt worden , daer een Rupture plaets gehad heeft, dc dood , Gangrena , of aenmerkelyke verfweérifige lullen het gevolg zyn: daerom mag men geenfints een Rupturt, in parard. met een Incifie ftellen , want dit waer ftrydig tegen onfe Principia. De uytftorting van bloed iri de holligheyd van den buyk , foo fy aenmerkelyk is, moet men infgelykx onder de gevaerlykfte toevallen rtfkenen ; want het verblyf aldaer kan infgelykx fyne behulpfaeme han1 leyften, tot het verkorten der ongelukkige uren van de nood-lydende Vrcuw. Hierom ftel ik de Keysers snede, wanneer het Kind t'meerderen gedeelte door fcheuring in de holligheyd van den buvk overgegaen is, onder den voorrang: («; 'tis wel waer, dat men door de Keyserssnede de Vrouw op nieuws komt te acaMeéren ; maer als men van den anderen kant overweegt, wat voordeel men heeft, ( n ) Wel verftaende, dat men eenen harm of been, welk in de holligheyd van den buyk overgegaen is, niet onder dien voorrang moet ftellen.  196 TRACTAET VAN Dl om het bloed te ontlaften, en de voordere bloedftorting tegen te gaen, dan is het eerfte gevaer in eenen wyd minderen graet, als het tweede te erkennen. Wilt men de quantityt van het uytgeftort bloed te bepaelen , dan waer de Verloffing door handen of inftrumenten , boven dc Keysers-snede gepreferreért. De op flurp< nde vaeren , 't is wel waer, nemen veel bloed op, foo als de preuven dit beveiligen, maer de quantityt is fomwylen (oo aenmerkelyk , dat fy in gebreke blyven. De verkeerde entfangenis , wel verftaende alle die Kinderen, aie buyten de Lyfmoeder gegroyt zyn , mag men onder den Regel plaetfen , van tot de Keysers snede over te gaen ; dat fuikx mogelyk , hoe wel feldfaem , gebeurt, hier van is de reden genoegfaem overtuygt , fiet het eerfte Vol. de la Biblioth. Choifie de Medicine Pao. px. als ook Heifter, welke Voorbeelden alle op Pag. 39. 40 te fien zyn. In dit geval is den Heer Levret van 't algemeen gevoelen , dat men de Keyserssnede moet doen : hy fegt in fyn meer gemeld Werk : Art. IX Pag. 241 naer al-voren onderftelt te hebben, dat'er maer twee gevallen zyn, waer in de Keyserssnede onvermydelyk is: Het raerfte, fegt hy , van defe twee Cajfen is dat, alwaer het  '15,3 Tractait van db uyt men kan befluyten , dat het Kind buyten de Lyfrnoeder fig bevind, de felve zyn feer nouwkeurig ( voor foo veel men met fekerheyd kan ftellen) door den Heer Simon , in fyn meer-gemelde Memorie, voorgeftelt : den goedgurftigen Lefer vergenoege fig , dat ik alhier eenige der voornaemfte Stellingen by veriaeling inlaflche. „ Men fiet door eeni?,e Obfervatun, dat „ de generaele Simptomata , weike een „ naturlyke fwangerheyd vergefelfchappen, „ fig infgelykx altoos by de buyks ont„ fangenis opdoen ; maer als men opmerkt „ de onfekerheyd , die men heeft op alle „ defe Rapporten , welke fomwylen een „ gevolg zyn van andere fit kt en , als het „ ophouden der maendelykfche fuyvering , ,, de verandering , die men gewaer word „ aen de borften , als dan fchynen fy „ in der daed de minfte twyffelachtig te „ zyn ; maer defe Simptomata grypen altoos geen plaets in tegen-naturlyke ontfan„ genifTe , waer van hier gementioneért '„ word. Men foude konnen fupponeéren met wat meerder fondament, dat het '„ Kind in de Lyfrnoeder niet en is: als ., men attentie nemt op de generaele tee, „ kens, men fiet een Elevatie van den u buyk, die juft in even-gelykheyd ver-.  Keysers-snede. 199 meerdert met de naturlyke fwangerheyd; nogtans londer dat defe Elevatie „ ontrent de Lyfrnoeder gefien word, „ maer veel meer in een der Regionis illia„ qua,\ als men het Orificittm der Lyf„ moeder . of des felfs Regionis onderflaet, „ fal men bevinden , geen aenmerkel>ke „ verandering hier in gewaer te worden ; „ is het faeken dat de beweginge , welke ,, de Moeder gewaer word , veroorfaekt is „ door een verplaeifing van een gefepa„ reért deel, 't welk hem beweegt door „ lig felfs , en waer van de Vrouw feer „ lichtelyk de pyn ia den buyk gewaer „ word , de welke met graeden der fwan„ gerheyd vermeerdert; als men voorders „ feer lichtelyk door het gevoel onder„ fcheyd, foo als de ObfervMcn ons leeren, (p) de beweging van het lichaem „ des Kinds, als dan is'er geen twyffel ,, meer, of het Kind bevind fig buyten „ de Lyfrnoeder : men kan in nog.raeerdér „ fekerheyd zyn, dat het Kind figbuyten „ de Lyfrnoeder bevind, in den tyd dat „ de natur ageert op de verloffing van de (/>) Dodonaïus Psg. 288. Bibl. Italiq. Obf. deM Bianchi, Janvier 1728. Pag. 279.  Keysers-snede. 201 Onderftelt, dat een Vrouw fig in den arbeyd bevind , den Moederkoek is voor een gedeelte, door feker toeval, van de Lyfrnoeder gefcheurt , waer op min of meer een fterke bloedftorting volgt; 't Kind is in leven en voldraegen , de Vrouw heeft kracht genoeg , de onmogelykheyd is aengemerkt, van 't felve door de naturlyke wegen te verloffen ; de vraeg waer, wat hier te doen ftaet ? hier denke ik, dat alle tegenftrevers der Keyserssnedi fouden (lom ftaen, niet wetende wat partye kiefen ; want doet men de Keysers-snede niet, felfs opdien oogenblik , ongerwyffelt is de Vrouw en Kind aen de dood overgegeven: foude men de Vrucht door eenrn Haek of ander fnydend inftrument verloffen , 't goon de Vrucht feker dood ; ik ftel hier tegen : is het faeken dat de Vrouw kracht genoeg heeft, 't is feker, my grondende op d'antwoord der Godtsgeleerde, (q) dat men het leven van de Vrucht niet en mag opofferen , op een ongegronde vrees voor het behoud des Moeders; terwyl men de Moeder, foo als in dit Tracfaet duydelyk aengewefen ( q ) Sict hier voren hy d' antwoord der Godtsgeleerde Pag. 73.  zot Tractaet van Dl ïs, door de Keysers-snede niet en dood. 't Is wel waer , dat den Heer Camper, op het Voorbericht van Mauriceau Pag. i6. tot baet trekt den 1309 § van Boerhave, leggende: ivaerom leert men dan opentlyk, dat het geoorloft is, 'r Kind te waegen om de Aioeder te behouden; citteérende voorders de Stelling van den onfterflyken Boerhave in fyn konbondige Spreuken , de cognofc. & curandis Morbis, ibid. handelende van de fiekte der fwangere Vrouwen , bedoelende de gevaerlyke vloyinge, op welke hy onmiddelyk laet volgen § 1308. indien niets gevoordert werd met dese , 't Kind op de beste weys , verandert na des selfs geplaetsheyd , moet men 'er uythaelen , en de lyfmoeder van de koek , vrucht , grüisig bloed, geheel bevryden § i309 ten verschilt niet , op wat tyd van draeging dit geschiede , als beter zynde , te verliesen , o? anders te sollen verliesen de vllucht , behouden de moeder , als beyde seker te verliesen. Ik geef tot antwoord, dat den Heer Boerhave niet onderftelt , op wat manier de verloffing moet gebeuren; maer 't is met reden te geiooven, dat den grooten Boerhave dit in den mogelyken fin bedoelt. Dat in een gevaerlyke bloedvloyinge de verloffing moet gebeuren , foo als fynen Aphorifmus behelft, wilt men een geluk-  Keysers-snede^ 2.03 kige uytkomft voorfpellen , dit is onbetwiftbaer; maer het eenigfte verfchil is, by voorbeeld: de onmogelykheyd is aengemerkt , hoe brengt men de verloffing ten eynde? is de Vrucht onvoldraegen, 't waer feldfaem, dat dit geval gebeuren kon ; hoe kleynder de Vrucht is, hoe min gevaerlyker is de bloedvloying, terwyl de bloedvaeten naer evenredigheyd met de Vrucht in groote toenemen: 't is ook Telden , dat een onvoldraege Vrucht in leven blyft , ten zy het benadert fyn tydftip. Is de Vrucht voldraegen , een bloedvloeyinge plaets hebbende , 't is feker, foo als hier boven vermeld is, dat de verloffing moet gebeuren : gefchied de verloffing naturlyker weys met handen of inftrumenten buyten den Haek; als dan en fien ik niet waer in de waeging van het Kind foude Heken , loo als den Heer Camper onderftelt : want een voldraege Vrucht kan immers in leven blyven ; de bloedvloeyingen komen op het eynde der dragt foo wel , als in het midden der felve; by gevolg kan de Stelling van den grooten Boerhave 'geenfints tot voordeel der tegenftrevers uytgeleyd worden. Boerhave was fekerlyk, Too als den Heer Camper , benevens de geheele naerwerel.!, hier van getuygenis kan geven , een eerlyk  204 TkACTAET VAN db cn deugfaem man, dan dat hy iets, tegen een algemeene Stelling, die ieder Chriften in dien fin moet verftaen , foud verkeerdelyk gefproken hebben; maer men moet ook in opmerkinge, der algemeene uytkgSinge van fommige groote Geeften, den fin moraliter verftaen , principaelyk als men geenfints verdacht houd de Stelling van den Autheur. 't Is dan op feker grond ( r ) onbetwiftbaer, ingeval een bloedvloeyinge plaets heeft, de onmogelykheyd is aengemerkt van te konnen verloffen , men is in de apparente fekerheyd van het leven van het Kind, de Vrouw heeft kracht genoeg , dat men op dien oogenblik de Keysers snede (onder uytftel moet doen ; in weerwil alle tegenftrydige gevoelens: want fuik Kind door eenen Haek , of ander fnydend inftrument verloffen, moet men aenfien als een euvel daed , aenkantende tegen de humanityt: maer men dient ook te weten, dat men fig van de Keyserssnede niet bedienen mag , als de Vrouw haer krachten quyt is; want de felve foud ongetwyffelt de Vrouws dood verhaeften : diergelyk geval is dan ten hoogften be- («■) Sier. d'antwoord der Godtsgeleerde by Pag. 77. 78. 80.  Keysers-snedeC 2or kommerlyk; toch ik geloove, achtervolgens de naturlyke reden , aenmerkende voor eerft , dat de Keysers-snede in ditgeval de Vrouw feker dood, 't goon niet fonder eenige hoöp voor 't behoud des Moeders mag gedaen worden, foo als te fien is by d'antwoord der Godtsgeleerde,/^. 73. dat men geruft een befluyt foude mogen nemen van tot den Haek over te gaen; want ingeval de bloedvloeying aenmerkelyk en eenigen tyd geduert heeft, 't is feker, dat het Kind in de aparente fekerheyd is van 't leven verloren te hebben ; (s) by gevolg foude men fig geruft mogen houden van wel gedaen te hebben, ( i ) Weynige Voorbeelden fal men vinden , daer een bloedvloed eenigen tyd geduert heeft, waer de krachten door verlies van bloed uytgepur zyn dat men de Vrucht in leven vind: onder de gevallen, die my voorgekomen zyn, waer de Vrouwen tot dit point gebragt waeren , mag ik verklaeren, dat fy alle doode Vruchten ter wereld bragten, hoe wel de verloffing by fommige feer gemakkelyk gefchiede: defe ongelukkige gevallen zyn gemeen ten platten lande , uyt reden van het flacflyk werk; en het ongelukkigfie van alle is de domme vooringenomen :heyd, terwyl fy üüke vloeyinge by wylen voor een goede fuyvering aenfien, foo dat fy wachten tot het uyterfte gevaer,  Keysers-snede." 207 Heelmeefter grootelykx foud 2llarmeéren , die het voorkomt. Men mag , fegt hy , by de vraeg-ftukken aen de Heeren Canonici (t) wel voegen defe naervolgende. „ Wanneer van een Monfter met twee „ hoofden , het eene hoofd doorfchied , en den „ Heelmeefter een tweede gewaer word, of „ iets dat er naer geijkt: heeft hy in dit „ geval recht een van beyde wech te nemen ? ,, ftel , hy doet de Keysers snede , hoe van de noodige middelen , en had het geluk, dat den bloedvloed voor defen keer geftut wierd: in tuifchen tyd erichepte de Vrouw ontrent haer vorige krachten , en 't fcheén, dat fy haeren tyd gelukkig foude voleynd hebben; maer het ongeluk wilde, dat fy den ai. dito 's nachts wederom van een gevaerlyken bloedvloed geattaqueért wierd; den bloedvloed had ontrent dry uren met fulke evigheyd geduert, dat ik meynde op myn arrivement , dat de Vrouw geen oogenblik meer geleefc foude hebben; ik adnuniftreérde haer foo veel mogelyk was de noodige middelen; haer verloffing, die op dien oogenblik diende gedaen te worden , fchecn onmogelyk te zyn , terwyl fy geduerig in flouwte viel; fy was felfs by wylen vyf a fes fe- (t ~) Syn Ed. bedoelt de vraege , voorgefirelt aen de Godtsgeleerde van Parys , foo als hier.vore* Vy Pag. 7g. te fien is.  zot TracTaeT tan de brengt hy het reeds geboren hoofd wederom ,, te rugge ? Defe Queftie wierd my voorgeftelt, myn gevoelen foude zyn op dit vraegftuk : gencodfaekt zynde een partye te cunde, dat de bchoorlykc rcfpiratic niet en kon gefchieden, uyt gebrek van noodig bloed tot onderhoud des levens ; fiende dien beweenelyken ftaet in een Vrouw , die in den bloey van haer tcerc jcugt onder dit geweld alle oogcnblikken Itond te befwyken , dit, leg ik, kon niet dan met drukke oogen aenfien worden; ik refoh eerde dan. den oogenblik af te wachten , tot de ziel verhuyft was, om op haer dc Keysers-snede tc doen; terwyl ik met reden bevreeft was, dat fy onder het geweld van myne behandeling mogt befweken hebben; en dat door dit doen de fchuld van haere dood my dóór de bedroefde Vrienden mogt te laft gelegt worden; in tuffchen-tyd liet ik de ongelukkige het noodig voedfel toedienen , waer door fy fcheén eenigfints te bekomen ; k'ort hier op, ondernam ik op haer de verloffing , de Placenta of Moederkoek vertoonde fig aen den ingang van de Baermoeder, die ontrent dry vingeren in breede geopent was; ik dillateérde de felve, en bragt de Placenta, die addrent fcheén te zyn , naer buyten: kort hier op fette fig dc waters tot buyten de Vulva foodaenig uyt, dat ik des gelyks noyt geilen hebbe, ik opende de felve, en verlofte de Vrouw voorders van een doode Vrucht; dc ongelukkige leefde nog tot 's avonds ten negen uren , wanneer fy het beftierf.  Ketsers snedhï 209 kiefen, betrachtende ondertufïchen het leven van diergelyk monfter , de ziel 't is waer, is al foo nobel, ais die van den alderwelgefchaepenften menfeh , maer van den anderen kant bemerkende, dat dier gelyke Moniters noyt, of felden, inleven blyven; foo denke ik, dat het Moeders leven voor dit Monfter, foude moeten gepreferreert zyn , acht gevende op de rechtveénligheyd; terwyl de liefdevoor dien moment , die de Moeder infgelykx: moet betrachren met haer leven in da waegfchael re ftellen , geenfints het leven van dit Monfter kan bevoordeelen ; terwyl door het doen der Kevsers .snede het Monfter niet gered kan worden; maerloo het geval eeniglyk de Saligheyd van dit Monfter voor derde , als dan fou Je deSaligheyd, acht gevende op de liefde, voor d' ongegronde vrees des Mo:dcrs,leI ven geprcferreért zyn ; maer in dit geval fien ik niet, of de Saligheyd van het Monfter kan beforgt worden ; foo dan waer myn gevoelen : de Saligheyd beforgt hebbende, 't leven van dit Monfter op te offeren voor 't feker behoud des Moeders, terwyl 'er geen ander middel is Om wederom tot myn Voorwerp te keeren, tot de gevallen , waer in C9 O  210 TracTaet van de Keysers snede noodfaekelyk moet gedaen worden : mynen welncmenden Lefer oient gewaerfchouwt te worden , dat ik de ovrige ontallyke gevallen, die van de 7yde des Moeders , en kind komen te refulteéren , met flilfwygin voor by gaen; terwyl'er fomwylen gevallen voorkomen, die van de zyde des Moeders, en kind de Keysers-snede ncodfaekelyk m3ekcn ; maer alfoo de felve voor algemeen niet en konnen doorgaen, dit is de reden, dat ik hei felve aen het rechtmaetig oordeel van ieder ervaeren Genees-of-Heelmeefter over laete. Want in hei vaftflellen der onbetwiftbaerheyd , principaelyk in wiffelvallige ontmöetinge , daer uyt refuheért groot nadeel voor Moeder en kind ; want in tuflehentyd, dat de Cohfultamen btfig zyn met dit of diergelyk voorbeéld aen te haelen, den eenen in den tyd af te wachten , den anderen in t1 werken met hoogbefaemde inflrumenten , den derden in t'doen der Operatie; de Lyderefle en Vrienden, die altoos geneygt zyn cm tyd te winnen , liever als de Operatie te laeien doen , kleven vaft aen den eerften Conlultant. Wat is het gevolg ? niets als den gunfiigen tyd verfpilt , waer in men Moeder en kind foude konnen gered hebben j hierom raede  Këysers snédb." llf ik alle Genees-en-Heelmeefters, dat fy fig naer het geval voegen , waer uyt fy oordeelen de noodlatkelykheyd ; want 't is felden , dat men twee gelyke gevallen ontmoet, of men heefc in 'teen dit voordeel , en in 't ander dit nadeel. Den Hoog-leeraer Etter in feker geval gevraegt zynde , war hy van fekeren ftervenden Lyder oordeelde ; fyn gevoelen was, dat den felven in 't kort foude fterven , waer op de Conlultanten fig verwon ierden, feggen de , dat de befiemde middels van den Heert^» Zwieten in diergelyke gevallen fuik Uytmundende werking hadden, ja felfs, da; den Heer van Zwieten fig genoegfaem ftreelde, door het gebru,k defer Medicyne , een gelukkig uytkomfte te hebben ; waer op den Hoogleeraer Etter antwoorde : waer het faeken dat den Heer van Zwieten aen het bedde van defen Lyder ftond , hy foude oordeelen foo als ik gefeyr hebbe; in waerheyd den Lyder beftierf het kort naer defen. Naer dan dit alles voorgefteh te hebben, veronderft.lt, dat men gekomen is tot de noodfaekelykheyd der Operatie ; maer de queftie is: de Moeder is geenfints tor de felve te bewilligen ; de Vrucht, genomen, vereyfcht 'twei-wezen vaneeniand, O z  2.\% Tractaet van b! heeft men recht dit tegen 's Moeders dank te doen ? ik onderftel, dat dit niet foude konnen gepiaélifèért worden , ten zy met het u. terfte gevaer des Moeders , hoe wei de Stelling van den Heer Hufter dit beHefft , P. 1 Letl. f.C. li X. ftogtnde , foo haeft de Kejferlyke Operatie geootaedt word noodfaekelyk te zyn . en de Aioeder is geenfii.ts tot de felve te bewilligen , men fal ah dan , fegt hy , de felve tegen *j Moeders dank doen. Defe Stelling van den Heer hetfter foude men mogen aenfien als wat te abfolut, felfs aenkan'ende tegen het gemoed, en humanityt; terwyl men infgelykx regard behoeft te nemen cp de Moeder; ik denke ook , dat defe weyze niet en foude konnen gepradifeért worden : in vergelykinge, wie foude een fwaer Operatie konnen verrichten, fonder bewiiling des Lyders? ik geloove niemand , ten waer door het geweld, of dat men geen regard behoefde te nemen op de Vrouw, foo als de Hiftorie vermeld van Henderick den VIII. Koning van Engeland, den we ken in fyn derde Huwdyk getrcuwt hadde Joanna Seimour , Stae'jcufvrr. uw van Anna de BonItin , fyn tweede Vrouw ; de Koinginne in paerens nood zynde van haer eerfte Kind, ging men den Koning vraegen, wien hy in 't leven wilde behouden hebben,  Keysers-snede^ 2.13 't Kind ofte de Moeder, om dat men geen kans fag , om fe beyde te behouden i t Kindantwoorde den Koning; want Moeders kan ik genoeg pinden. Een beter onderricat, ende zeden doen ons heden een beter partye kiefer,: men lal de Vrouw door alle mogelyke weyze trachten te bewilligen , haer voorftcilende dat de Operatie foo vreed niet en is , als m._n fig wel inbeeld'; voorhoudende de liefde, die fy behoort te hebben voor het welvaeren van haere Vrucht dat alleenelyk dependeért aen haer bewilling, dar de dood van ha-r Vrucht haer het leven riet en kan fabeéren, ten zy door het doen der Keyserlyke Operatie; dat dit de eenigfte hoop is , waer door fy , en haer teere Vrucht , uyt de fcarmen v3n die naekende dood kan gerukt worden ; immers dat fy regard behoeft te hebben voor het opperfle Goed, te weten de Geluk.zaügheyd van haer Kind, dar op den oever van de dood alle oogenblikken «aet te b-fwyken ; met defe en diergelyke reden lal men de Vrouw trachten te 'bewegen als ook door medehu'p van den ZiVlforger dier plaets, die infgelykx verplicht is lyne behulpfaeme hand te léyften, ren eynde van de Vrouw trachten te bewilligen  ».4 Tractaet van dï tot het onderflaen der Keyserlyke Operatie ; foo haeft de felve aocr den Genees of Heelmeefter geoordeelt word , noodfaekelyk te zyn. Men fal voorders, foo havft de bewilliging gefchied is, tot de Operatie over gaen , om geenen tyd te Vcrliefen , foo als den Heer Levret ons feer Wel recommandeert . Suite des Accouchtm. Labor. A>t IX SeS. Cetfar. Pag. 244 Eggende , foo haefl men de onmogelykheyd ontdekt heeft , van het Kind aoor ae naturhkt tve^en niet te konnen verloffen , fal men , fonder tyd verlies, de Operatie in "t werkft<-'Hri, maer ik en fien niet om v\at reden ; terwvl men infgelykx met de rechte de voordeelen heeft, welke men met de kromme kan Lebben; te weten : als de rechte ii/loiien niet al tc punt«cfitig zyn, foo als fy behooien : den Ikcr Livrei in fyn meergemelde I'otk Art. IX. Pag. 151 preferre.'rt fyn nieuw uytgevonde hiftori, voor de algenteyne , om de voordeelen , foo als tc fien is Pag. ibid. De voordeelen , die den lieer Uvret ondeifte't , aenfien ik als feer gering om geprefcrreért te zyn voor dc algemeene Eift>rie; ik denke dat het voordeel in evcn-gelykheyd fal zyn, als men confidereert, dat men met het d;igclykx inftrument heter fal opereéren, dan met inftrumenten , welke men felden gebruykt : laet ons toch trachten, weerde Konftgcnootcn , 't Wapen-huys der Chirurgie tc verminderen; in plaets men fynen ievcr toont in 't felve te vermeerderen: hoe menig pronk-juWeel en hangt er niet, 't goOn tot niets nut en is.  Keysers snede. 117 ▼oorfien met vier dobbel draeden uytgaeren of zyde te faemen gevoegt, en met wafch beftreken , een deel Pluksel, diffrente platte Wieken , eenige fachte Sponden , rooden Wyn , en louw Water , wat fterk getrokken Aqua aluminofa , twee lange Drukdoeken , etnen vierkantigen Drukdoek , een lange Servet dobbel gevouwen om rondom den buyk te brengen; een .Scapulier heeft men niet noodig , terwyl hei verband genoegfa m in fyn plaets fal blyven ; een Scapulier brengt veel ongemak by in 't verlchoonen der felve , met de Lyderes op en neer te leggen, en meer diergelyke inconvenientien : dit is alles , het gcön men noodig heeft tot de Operatie. Den tyd gtkernen, en alles bereyd zynde tot de felve, fal men de Vrouw voor eerft van alle onrynigheyd luyveren door Lavamenten om den Endeldarm, door den Catbeter om de Pis blaes te ontlaften , om reden dat de Blaes, opgevult zynde met water, eenigfints den Operateur hinderlyk foude zyn , en ook men loopt als dan geen gevaer van de felve te quetfèn : foo ingeval de krachten eenigfints ontbraeken , fal men de felve door eenige hertfterkende middels ter hulp komen. Als dan fal men de Lyderes, naer den Operateur fyn gemak, cp het boord van  2,18 Tractaet van de het bedde, of op een tafel dicht by het bedde plaetfen. (v) Daer zyn eenige Schriftftelders, die raeden, dat men een ooikullen onder de lenden (al brengen, cm den buyk meer verheven te plaetfen; maer defe weyze van doen is nadeelig, om reden dat hier door de huyd van den buyk nog meer gefpannen word , die anders maer ^al .te veel gelpannen is , dat men nouwelykx de huyd kan oplichten, om "er de Incifie in te doen; dus voorders men laet de Vrouw door btquaeme Becienaers vallhouden , de weike beliaen in dry perfoonen. («) Den Operateurplaetlt (■ö) De befte plaetfing volgens ondervinding is dele: men néémt een Leger-bedde , voorliet het felve van alles t gonc noodig is; men plaetft de LydcrefTe, met het hoofd een weynig verheven ; meer voorforg heeft men niet noodig: den Opera, teur heeft het voordeel , dat men dc i^yderelfe, naer de Operatie, niet en moet verbedden; het Leger-bedde moet ook gcplaetlt zyn , dat men rondom het felve kan gaen. Men plaetft de Bcdicnaers, eenen aen de rechter zyde, met voorforg om de handen te bevryden , foo dc Vrouw geweld dééd; eenen aen de linker zyde om de huyd op tc lichten ten tyde den Operateur de Incifie verricht ; voorders zyn de twee Bedienaers ter zyde geftelt om het uytkomen der darmen te beletten, lbo de felve hinderlyk  Keysers-snede. 119 lig ter zyde van de Vrouw , onderfoekt in welke zyde de Lyfrnoeder , of het Kind geplaetft ligt; (w ) dus fyn oogmerk nemende op de plaets , alwaer de Operatie moet gefchieden (te weten een waeren ; infgelykx om den fluytband op te lichten , ten tyde den Operateur de Exiratlie van het Kind verricht , om, foo fommige aengemerkt hebben , dat men hier door de flouwtens , die de VrouA/ konnen overkomen, merkelyk voorkomt; den derden dienaer fal geplaetft worden aen de voeten , met inlicht, foo de Vrouw geweld dc.d, de felve tegen te houden; voorders dient den felven dienaer om alles by der hand te befbrgen , 't goon den Operateur noodig mogt hebben. ( w ) Men dient voorders te aenmerken , of in de zyde, alwaer het Kind geplaetft ligt, geea obftaekels in den weg zyn, die den Operateur verbieden van aldaer de infnyding te doen; want is het faeken dat 'er een aenmerkelyke Obflruttie in de Lever of Milt is, is het beter dat men de tegenovrigge zyde kieft; want het voordeel is gering, terwyl de Lyfrnoeder in haer Circonfrentie genoegfaem uytgcfet is, foo dat het weynig voor den Operateur verfchilt , in wat zyde hy de Operatie verricht; uyt defe geringe voorforg heeft den Operateur het voordeel, dat de geafiigeerde deelen niet bloot geftelt worden aen de open lucht, welkers blootftellinge by wylen van gevolgen fouden konnen zyn, ende aldus fyn gewenfehc oogmerk nüflukken.  £29 TrACTAIT VAM db hand breed of nog meer, ( * ) ter 7yde de Linea alba, om de peilde uytbrvding Aponemofis der fchuynfche en dweérfche Spieren , welke als een fcheede de MujcttU retli bevatten , cm de laeft gemelde Spieren met de bloedvaeten , Arteria en Fena Epigraftka te vermyden) hy nemt als dan het Sri)mes in de rechter hand, vat met fyn flinke hand de huyd en Vetdeelen te gelyk [y) naer fig toe trekkende; terwyl een dienaer op eenig affland van daer, O) Terwyl de Mufcdi reBi in Fomrmge gevallen door de gro te uytfettirge van eikanderen wyken , foo als wel eer den fchranderen Waer nemer den Heer Camper aengemerkt heeft, in fyn meergcmeldcn Boek i. Verb. 1'ag. 18. gelyk ik naer hem in 't opereéren van de Keysers sis ede op een doode Vrouw infgelykx ondervonden hebbe , alwaer de Mufculi reilt wel twee vingeren van eikanderen geweken waeren , maer dit gefchied niet by alle Vrouwen; want myn tweede proef nemende, bevond de rechter Spier op haer plaets, foo alt fy behoorde. (y) Ik vergeet hier met recht de Spieren ; want 'tis bykans onmogelyk in een bevruchte Vrouw dit alles te gelyk te vatten , foo als de Schriftftelders tot hier toe gewilt hebben ; want ik geloove , dat al de gone, die de Operatie gedaen hebben , 't felve , om 't algcmeyn gevoelen te volgen , wel befchreven, maer geenfints gedaen hebben.  2,2c» TracTaeT van de de zyde des buyks ingewande , bevind. Om als volgers een valter aen een groeyang van de Spieren der won Ie te bevoorderen , ten eyr.de om in 't vervolg , foo als veel maelen gebeurt , geen Hernia Venïralis gebaren te worden. ( d : Men fal op de felve weys foo veel hechtinge doen - als de lengüe der wonde vereyfcht, waernemende van de hechting te beginnen aen 'tbovenlie der wonde, ( ej laetende aen het onderfte der wonde een bequaeme rujm.e tot ondafting van den Etter. ( d ) Ik mede mynen Lefer defe voorforg wel aen, om dat ik thans in twyftél ben •, maer ik moet bekennen, dat ik dele ftiptelyüieyd iiri dc Keyserlyke Operatie, die ik gedaen hebbe, .geenfints gevolgt hebbe, ten zy in de eeftc ui.ee a drv ftcken; ik hebbe geen Hernia Ptntralu vernomen. ( e ) Men voorfict voor eerft het eynde van den draed , met een van lyftwaet op gerold Capittelf-ok\ken" , om 'teynde van den draed het doorfchieten te beletten", den draed dient genoegfaem lang te zyn om de geheele wonde te hechten; men heeft het voordeel, dat men als dan gemakkelyk, en veérdig, de hechting kan verrichten. ■Daer zyn rommige Autheuren , die raeden, dat men de hechting foude vervolgen tot het eynde toe, fonder als-,orcns da lippen der wonde te doe*  FCeysers snede. 2,27 De buyk hechting gedaen zynde, bekleed men de wonde met wieken , beftrek .n met den Balf PtruvUni; by het derde ofte vierde verband , fal men de wieken met eenen goeden Digtjltv. bellryken, ais # Vu tl Ovi N ij Thtrtbint Vinet Unc V. M. f. Ungt. Aen elke zyde der wonde , fal men twee lange drukdoeken , den eenen wat klevnder, als den anderen, nat gemaekt in den warmen rooden wyn, aanleggen, en over dele den vierkantigen drukdoek , infgelykx in den wyn nat gemaekt; als naederen; maer ik denke, dat het beter waer, foo als ik ondervonden hebbe , dat m^n de wonde toehaelt, in den tyd, dat men de hechting doet, om reden dat de Darmen tuflchen de 1 ppen en naeden nier uvtkomen , foo als gebeurt, als men de wonde niet toehaelt, in den tyd dat men de hechti tg doet; men heeft het voordeel als men de wonde toehae't, dat men met de rechter hand in de wonde kan komen , en alfoo de Darmen aen een zyde fchuyven , daer in tegendeel, als de h chtinge gedaen is , men geenfints in da Wonde meer kan, P *  TRACTAET VAN 6B dan fal men den fluytband daer boven over brengen , en aen de zyde vallfpeten. (f) Eyndelykx men plaetfl de Vrouw, foo veel het mogelyk is, op de zyde der wonde, men dient acht te nemen , dat men de Vrouw infgelykx met de knien om hoog , en de hielen ontrent tegen haer billen aen laet plaetfen, om reden dat de deelen van den buyk hier door in een Relafchement zyn •, by gevolg heeft men door defe plaetfing een fchielyker aen een groeyinge van de wonde van den buyk te verwachten : men beforgt voorders , naer omftandigheyd der faeken, alles het gone noodig is , wel beladende, dat men haer geenen wyn toedient onder voorwendfel, van hier door de Vrouw te verflerken; maer den Operateur fal forg draegen , dat men de Vrouw van tyd tot tyd een krachtig bouillon , een weynig (ƒ) Men dient acht te nemen, dat men aen de Vrouw-oppafter wel recomandeert, dat fy van tyd tot tyd eenige vingers in de fcheede brengt, om het gecoaguleért bloed, foo 'er mogt zyn , te laeten ontiaftcn •, en voorders door een fachte einollieérende necoBie de fcheede te bevochtigen , welk merkclyk bevoordert de ontlafting van hep geextravafeért bloed.  Keysers snedb. 235 de Vrucht geen communicatie met den mond van de Moeder heeft, en dat het haer refpiraae niet noodig heeft om te leven ; nogtans door de Moeders dood is de Vrucht gepriveért van het uyterlyk verfchheyd van de locht, die de Moeder mede deelde ten tyde fy in leven was, foo dat het langwylig verblyf in de Baermoeder , naer dat de Vrouw geftorven is, ten uyterllen gevaerl)k is voor de Vrucht; hoewel men genoegfaeme Voorbeelden gehad heeft, dat 'er Vruchten aenmerkelyken tyd naer de dood van de Moeder gelukkig door de Keysers snede gered zyn j foo dat Sanché Rodrkus d Ca/iro , en meer andere grovelyk gedwaelt hebben, geloovende, dat de Vrucht geenen oogenblik naer de dood van de Moeder konde leven. Den uytmuntenden Cangiamilla , in fyn Embriologie , deelt ons het naervolgende geval mede: in de maend Julius 1732. een Vrouw , die my bekent was , dood zynde ; twee Geneesheeren en twee Vroedvrouwen , malkanderen op dien moment ontmoetende , verlekerden , dat het noodeloos was, de Keysers-snede te doen, terwyl fy nog warmte aen den buyk , nog eenige mouvementen van den kant der "Vrucht, nog eenige teekens van leven in  254 Tractabt van de 't felve befpeurden. Den Chiru'gyn gekomen zynde , (telde hem tegen het voorfcOreven fentiment der Geneesheeren en Vroedvrouwen, de Keysers snede wierd gedaen ontrent vyfthien uren naer de dood van de Moeder; 't Kind wierd levendig uyrgehaelt, ontfong fyn H. Doopfel, en ftierf vier uren daer naer. Augttftinm Gervais van Palcrmo , eerden Geneesheer van den Prins, verdaen hebbende, dat de Diendmaert van een Dame , die hy kende, fwanger zynde . gedorven was, deed hy een Chirurgyn komen , om haer den buyk te openen , en hoe wel 'er vier-en twintig uren verloopen waeren , des niet tegendaende wierd het Kind levendig gevonden , en ontfong fyn H. Doopfel. Wie meer diergelyke Voorbeelden wilt hebben , kan verder naerfien de meer gemelde Embrlolooje van den uytmuntenren CanoiumilU; hoe wel ik met geen dilfwygen voor by kan gaen het feldfaem geval aen te haelen , 't welk mynen befonderen Vriend den Heer Mutthcy in fyn Traétaerie . de behulpfaeme hand.aen de verdronkene toegebragt , Pag, 68 bybrengt. Op het eynde van den winter 1769 vielen . door het omflaen van een fchuytie, dertig menfchen ( foo men kan naer-  Keysers-snede. 23/ rekenen ) in de Mats : thien van defe wierden door den Schipper , die uyterlyli wel fwemmtn konde, uyt de felve cpgehaelt, terwyl d'andere door den ftroom van dele Rivier wegge^poelt wierdtn Defe thien wierden fonder opletten heyd alle op malkanderen in een open ^cl uy tien gelegt. De Juflitie van Rooflertn hier van aenftonds verwittigt zynde, arrcfteerde defe geviichte, dede de felve onder eene bygeftelde wacht bewaeren , en in het feer onftuvmig koud , fneeuw , en windig weder blyven liggen tot dat den Expreflen, die men tot den Droffaert, als dan tot Mo tfort ( welke plaetfe meer dan twee uren van Rooftertn afgelegen is) refideérende , gefonden had , foude geretourneért zyn. 1t Ongeluk gebeurde 's morgers 't quaert naer acht uren , ende den Kxpreffen was maer ten twee uren na middag geretourneért, op welken tyd fig alle, in geval fy nog niet dood waeren , van koude moeften fterven: maer fekeren Boer uyt Rooftertn, ten thfjn uren by komende, • vond fyne Vrouw ondjr defe gevifchte , ende gvweld gebruykende, feyde. ik wil myne Vrouw wegdraegen, en fien of fy levend of dood is: eyndelyk dit gebeurde; hy droeg de felve in een by-gelegen huy-s , ombloote haer van ha-^re natte kieerderen,  £$6 TracTaeT vajï DB begon haer te verwarmen, en gaf haee hulpmiddels, de welke hem dochten goed te zyn: naer eenigen tyd op haer verfcheyde middels gebruykt te hebben, ontdekte men eenig leven : men ging voords met haer te helpen, terwyl men om een Geneesheer fond, die haer 's namiddags vindende, verder getracleén heeft; en dat met fuik een fucces, dat fy 's nachts ontrent twelf uren voor d'eerfte reys begon te fpreken , leggende , waer ben ik hier. Nu weet men niet precies, hoe lang fy in 't water geweeft is; maer men wéét, dat fy 't laetfte van de thien uyt het water opgehaelt is Defe Vrouw was fwanger , en heeft nogtans gelukkig; gebaert. Uyt defe aengehaelde gebeurtenis, waer alle extremiteyten van ongemakken, tot den hoogften top geklommen waeren , fiet men, wat een Vrucht kan uytftaen, voor al eer het fyn leven verheft : hoe wel men dient te weren , dat defe feldfaeme gevallen voor geenen regel van de Pracfyk doorgaen, waer uyt men foude mogen conjeótureéren , dat dit altoos foo foude gebeuren: nograns uyt het reeds gemelde blykt klaerlyk , dat men een groot euveldaed foude begaen , in geval men een fwangere Vrouw verdronken , of op een andere weyze dus haer leven verloren,  Keysers snede^ 237 ter aerde beitelde . fonder alvorens haeren buyk door infnyding geopent te hebben , ten eynde de Vrucht, foo fy in leven was, gelukkig hier door te redden ;'t welk infgelykx de' Koninglyke Weth gebied, fiet hier voren by Pag. 3. Eenen Genees of-Heelmeefter , die geroepen word om een fwangere Vrouw te openen , heeft reden van bevreeft te zyn ; principaelyk als de felve fubhelyk door ï kan, waer door fy deelachtig foude konnen worden van dat groot werk van liefde , dat fy haer leven foude mogen opofferen voor 't behoud van haer Vrucht ; terwyl dat defe Operatie in diergelyk geval feker haer leven doet verkorten , om dat men geen Voorbeeld heeft, dat Vrouwen naer diergelyk geval genefen zyn. Men mag dan de uren van de ongelukkige niet verkorten op de voorgeftelde reden , dat het Kind het weerdigfte is; want de voornaemfte Kafuiften ftemmen hier doorgaens in over een , dat men den eenen menfeh fyn leven niet en mag opofferen voor het behoud van den anderen ; alwaer het felfs dat 'er fyn Saligheyd aen dependeérde: fiet voorders de antwoord der Godtsgeleerde der Sorbonne by Fag.ji. De humanityt, die men voor fyn evenmenfeh heeft, geloof ik , foude den vreedften Genees-of-Heelmeefter doen afschrikken , defe Operatie op een ftervende Vrouw te ondernemen; foo dat de Operatie noyt in diergelyk geval gedaen word, of den Genees-of-Heelmeefter befluyt door de teekens, die hem by geweten bekent zyn , de Vrouw dood te wezen. Men is feer veel veifchuldigt aen den beroemden Heer Louis Lettres fur la certiwte des ftgnes de la mort, den welken ons,  Keysers-snede." 241' foo lang; 'er geen ander 2yn, eenige teekens- voor onreylbaer opgegeven heeft, de welke met de dagelyklche ondervinding , over een komen , hoe wel fy elaes , beklaegens weérdig , in eenige gevallen wat nuifibel voor de Vrucht zyn , terwyl defe teekens niet dan eenen geruymen tyd daer naer, als men befluyt de Vrouw dood te Wefcn , fig openbaeren; by gevolg niet. al te voldoende in eenen tyd flip, waer in men diende ;e weten , of de Vrouw dood, of maer in fcheyn dood en is. Des alles niet tegenflaende , is de leering van den fchranderen Louis wyd boven die van den Heer Brubier ( Traité fur F incertute des fimes de la mort , den beroemden Winflouw in fynen Tbejïs an mortis incerta Jigna &c ) te IHlen; terwyl defè lae'ft gemelde geen ander waer , en onfeylbaer teeken van de dood erkennen, dan de PurrefaóHe van het lichaem. In een fwangere geftorve Vrouw , kan onmogelyk het bederf van het lichaem afgewacht worden, ten opfichte den Operateur fyn uyterlle attentie behoort te hebben voor het opper heyl van de Vrucht; foo dat de Keysers-snede op een bedorve lichaam altoos vruchteloos foude zyn, en d-n Genees of-Heelmeefter, die plichtQ.  z^l Tractaet van Dl ampis hier toe geroepen word, fyn ge« wen'cht oogmerk moet doen miflukken. 't Wa^r dan te wenfchen , als men op den moment natr 'tnaurlyk oordeel befluyt, de Vrouw dood te wezen , fekere teekens had: defe befpiegeling , die lang myn aenmerking verdient heef: , hcöp ik met 'er tyd , naer alvorens wat beter onderfivunt te zyn , de wereld mede te deelen; ik fouie geirn het weynige mede gedeelt hebben', maer vrees het openbaer cri'icq ; en alfoo'er gebnk van noo ige Voorbeelden, ftaevinge van behoorlyke bewysreden zyn , foo is't, dat ik het referveére tot op een ander tyd. Men onderftelt dan volgens den al gemeenen regel, een menfeh dood te zyn , wanneer alle mouvementen in hem flil ftaen , wanneer de Circulatie van bloed, felfs de aldergeringfte beweging in hem riet meer befpeurt word; dat op dien moment den levens draed afgefneden is, naergaende het order door de natuer ingeftelt: hoe wel den Beer Shchting het tegendeel beween , feggende , dat het bloed nog al eenigen tyd omloopt hoe wel den menfeh waerlyk dood is: fiet fyn aenteekening op Jan Verbrugqe , alwaer hy handelt van den omloop des bloeds. Den levens draed kan door verfcheyde  Keysers snede.' 243 oorfaeken afgefneden worden , als door qu.nende en fcherpe heete fiekte, infgelykx door fubite overvallen , als het toebrengen van doodelyke wonden , het vallen van aenmerkelyke hoogte , geraekt zyn door donder en Hemels vier, verflikt door den damp van bofchkolen , en voor al aengedaen te zyn door een beroertheyd. 't Is in diergelyke voorvallen, dat een Genees of Heelmeefter nouwkeurig acht dient te nemen, terwyl de felve meermaelen met de in fcheyn dood zynde teekens gepaert gaen. Alle heete fcherpe Sekten hebben de felve attentie noodig; maer in langduetige heeft orKn hoofsaekelyk acht te tiétnen, oft den fieken niet vervalt in eenen ft iet van Agonie, of diergelyke ander gefteltenis ; naer alvorens wel opmerkfaem geweeft te zvn. van alle graeden der fiekte nouwk-urig geexamineért te hebben, als dan voorders acht te nemen , of hy niet vervalt in dien doodelyken flaep, weiken alle teekens van de dood accompainpnuéren, hoe wjl hy in den ftaet van Agonie door beroertheyd &c kan aengedaen zyn; maer men aenmerkt als dan , dat defe vreefelyke toevallen in een uytgemergelt lichaem , eerder het leven verkorten, dan het lelve verlengen, O.* :  244 Tractaet van db Naer dan di alles voorgeftelt te hebben^ gaen ik verder tot de teekens, die gemeenelyk op de dood volgen : dele worden d' or d> n beroemden Louis ( alloo 'er tot heden geen nader en zyn ) in fyn Traótaet, Lettres fur la certitude des fitnes de la mort; onder de r.3ervolgs nde geltelt. De verandering des aengcficht , in een apparente dood verandert feer weynig of nies van her naiurlyk ; maer als den menfeh waerlyk dood is, het couleur verflapt . word bleek, geil , en ingevalle: is't faeken dar Vr een fubite ontkrachting op een langduerige fiekte komt, het ctultur word cadavereus , maer de gewrichten zyn niet onbuygfaem , is 't dat fy het wierden , m^n f ude moeten examineéren, of defe onbuygfacmheyd geen gevolg der Cr.nvulfien is. De extraordinaire fwaerte is infgelykx een ter ken , welk de dood accumpaingnieért. De kouwi hevd des lichaems: hoe wel dit teek en niet abfolut roodfatkely k is. De fiyfheyd der gewrichren , en hun onbuvgfaemheyd : felfs eer dat het lichaem teenemael uytgeblufcht is van fyn narur]yke warmte , en wel foodaenig , da' men mo-yte heeft , het lichaem van het hemde te ontlafïen en hem de oogen toe te doen , als men defe voorforg vergeten heeft»  Ketsers snede. z^j En alfoo 'er een flu ptrekkande befwyming ace mpaingni.én de onbu gfaemhed der gewrichten ; moet men weten , dart men dele onbuygfaemheyd niet cn ma^ aenfien als een teeken van de dood , ten zy net felve komt naer de dood : is het faeken dat de onbuyglaemheyd fig opdoet in d< n oogenblik van de bcfwynirg , 't is een teeken van fiu>p.rekking: men kan nog meerder hier van verfekert zyn, waer het larken men een gewricht een contrarie plaerfing wilde doen nemen , verfchiliende aen dat, 't welk her ontfong in den moment der fluyptrekking; men fal verwondert zyn fulke refiflentie in de buy ging te vinden : waer het by geval, dat men een contrarie mouvement konde doen , het deel , naer dat men het los laet, fal fchislyk fyn vorige fituatie ernemen. Defe Obfervatie is nog klaerder , wanneer men het onderfte kaeke been in een dood lichaem van het bovenfle verwydert, is het faeken dat het in defe firuatie niet en blyft , het fal allen gskens tot fyn vorige fi:uatie naederen, maer het laet altoos eenige ruymte tuffchen beyde. Het tegendeel fal men bevinJen . is't faeken dat het lichaem , 't welk men gelooft dood te zyn, maer gea'uqu^éri is van 0.3  246 Tractaet van de een Paffto Hvlhrka ( Moeder quael ) ofte van een S optrekking ; het bovenfte kaeke-bten fal geenfints verwydert konnen worden van het onderfte , ten waer door groot geweld , en is het faeken mtn het verwydert , het fal promprelyk en met geweld fyn vorige ^plaets ernemen : naer dat de fwaerte van het lichaem , de koude, en ftyfte der lhmaeten faemen vereenigt zyn, het is feker , dat het bloed niet meer en circuleert , als ook dat de beweging der darmen ophoud . en aldus kan de circulatie niet meer erftelt worden. Is t faeken de fiekte veroorfaekt is door k^u ie , 2ls dan kan de koude van het lichaem geen ftker te; ken meer formeéren van de dood. Men moet in dit geval trachten het lichaem in warmte te brengen , en de noodige middelen adminiftreéren, gebruykelyk in diergehke omftandigheden , ten eynde van te konnen onder^chyden den (laet van het geval. Het fekerft1 teeken , 't welk meeft verfekert, dat den menfeh dood is, befloer in de morwigheyd en verflenfing van d' oogen , en het verlies van de doorfichtigheyd van de Comta ( Hooren vlies des oog ) welke teekenen m°n alreeds gewaer word ten tyde van d' Agonie: infgelykx verliefen «ie oogen hunnen glans en na-  Keysers snede. 247 turlyk couleur; en den ponen, die den dooden in de oogen fiet, fiet hu fitiuer in de felve niet meer als by een levendig menfeh: dit teeken kin niet bedriegen, ten waer in f.kere fiekte van de oogfcneélcn; maer in du geval, gelyk in andere , als wanneer de dood (ekcr is , de oogen zyn verflenfcht en geheel uy [gedooft. Myn Heer Louis geeft ait caraöifeérend teeken voor onfeylbaer op. Soo lang de gewrichten buy^faem , en d'oog haer naturlyk couleur houd, de dood en kan niet feker zyn; in tegendeel als de gewrichten orbuygfaem zyn, en dat d' oog verandert is van den na urlyken ftaet , en dat men deés teekens hier boven befchreven vind , men fouie mogen befluyten het fubj 61 waerlyk dood te zyn , en men mag fig verfekert houden fonder de Putrcfratlie af te wachten. Nogtans tot alle verfekering men fal het licht van een keirs onder den neus brengen, om te fien of het fubjeót geen mouvementen door d'impreffie van de warmte meer doet. « Men heeft meer moeyte om fig te verfekeren van de dood op een Vrouw, die door een fubiten overval geattacqueért is; men moet alhier veel a tentie gebru ken, en eenigen tyd lasten pafLéren, foo veel hel geval toclaet.  248 TracTaet van »■ In de Pajfio Hjfterica ( Moeder- befwyming J en ander diergelyke fiekte , moet men de felve voorforg gebruiken : de hulpmiddelen, die men diergelyke ongelukkige , die in fcheyn dood zyn kan toebrengen , beflaen voor 't meerderen gedeelte in hun hard , dan wederom flil aen te Ipreken , den neus te ketelen, en alles aen te wendt-n, 't gnon hun kan doen niefen , als door den Spirit Sa/is Amoniac. en meer andere hulpmiddelen ; men kan hun infgelykx den mond vry ven , vooral het tandvieefch met gemeen feut; men flaegt in de palmen van d'handen, men fleekt felfs met fpellen ; en in al dien tyd van defe bewerking moet een konfilievenden perfoon den pols en het hert voelen, om te examineéren of hy iverans eenige mouvementen vind : &c wart is het fubj ét in leven, hy fal ontdekken eenige trilling. Om dan de vloeybaerheyd aen de liquide deelen te geven ( wanneer men gebru . k kan maeken van de Aderlaeting , voor al in de beroertheyd , of den gonen die verworgt , verflikc door den damp van bofchkoien , of verdronken is) fal men de Vena jugularis openen , en de Vificatorien apliceéren. Is het faeken het fübjeö dood is, daer cn fullen geen Bladeren naer de  Keysers-snede. 249 Vificatoritn lig opdoen: men moet cok , om de folide deelen hun vorige foröicn te doen ernemen , de lachte vryvingeover het geheel lichaem in 't werk ftellen ; infgelykx moet men trachten de naturlyke warmte te doen erleven , als door het aenleggen van warme doeken, voorders in den toon te geven aen de inwendige deelen door irritecrende Lavamenten , als die uyt Tabak, de welke voor al feer hcylfaem zyn in de verdrorke perfoonen. Is het faeken alle defe middelen geen eff.£1 doen, men moet hierom de ongelukkige , als wanhopende , niet veriaeten ; want het gebeurt by wylen, dat men naer twee, vier, en meer uren arbyds, maer eerft leven in het ongelukkig fubject befpeurt. (g) (g) Myn Heer Bruhier in fyn meer gcmelden Boek haelt aen dry groote fouten , welke het gemeen , felfs lieden van konft, begaen ; te weten : foo haeft eenen fieken ontfangen heeft fynen lactften reyspenning, menigmael geeft men hem als dan geen medicyne nog eten meer; men abandonneert , ja men fpoedigt fig, om foo te feggen , de dood te doen verbaeflen , de welke menigmael maer met al te groote flappen nadert: is het faeken eenige f welke men gelooft dood te zyn,  2jq Tractaet van de Dit zyn dan na by de teekens en hulpmiddelen , welke ons den fchranderen Louis in fyn meer gemeld Trachiet bybrengt; de welke , lbo lang 'er geen andere zyn, voor algemeen magen doorgacn. Soo haeft een Genees of-Heelmeefter by een ftervende fwangere Vrouw geroepen nogtans wederom crleven, wat verwaendheyd is het dus, een lichaem te veriaeten. i. Soo haeft men gelooft , een perfoon dood tc zyn , gebeurt het by wylen, dat men feer weynig tyd naer dien 't lichaem in dc dood kift lluyt: waer het faeken den menfeh maer aengeda'en uaer van S'wafcheyd , fïefwyming, Litargic , het is feker dat men verhaeften foude , hem te doen flikken; infgelykx waer het faeken hy by geval nog ee ;ige teekens van leven gaf, door dit doen , foude men het felve niet konnen weten. 3. De Wet van het Hotel de Dieu gebied, dat men geen lichaem , dit nog warm is, begracven fal; maer wat doen gcmeenclyk die, weike belaft zyn met defe forg ? in plaets van te onderhouden defe warmee, 'twelk een teeken konde zyn van leven, neen, men verhaeft om het felve uyt te bluffchen , terwyl men het lichaem naer een fteene ta cl vervoert; aldus waer het faeken het levendig was, men voleynd door dele ongehoorde wreedheyd den menfeh te dooden ; 't welk wel meriteórde de attentie van alle publieke Regeerder . Defe dry fouten zyn maer al tc nouwkeurig  Keysers-snede. 2JI word, fnude hy wel dienen acht te nemen , om van haer dood nog meerder verfekert te zyn, op defe naervolgende teekens: wanneer een ftervenden menlch den oogenblik ftaet te bereyken van affcneyd te nemen van defe wereld , fal men bevinden een uytnemende fnelheyd in den puls, felfs foodaenig , dat de Syftole en Diepte by naer onder een gemengelt is, en by wylen fal men bevinden een groote Jntermiffie, en wel foodaenig, dat men niets gewaer word ; waer op dan wederom een bevende trilling fig fchielyk opdoet , die korts hier op in fommige een groote Ichudding , beweging in 't toefluyten der tanden , bevende beweging van d' onderfte lippen , bleekïieyd van den mond, van den Heer Bruhier aengemerkt; 't waer te Wenfchen , dat dc felve foo algemeen niet waeren ; principaelyk onder den Landsman, alwaer men weynig kas van fiektens maekt : eerder forgen voor fyn fieke beeft, en toevlucht nemen tot een peérde-fmid, als een Geneesmeefter te laeten roepen voor fyn fieke Vrouw, Kind of Dienftmaert: by gevolg hebben fy nog minder attentie voor een fubject, 't welk men gelooft dood te zyn. 't Selve aenmerk: men in Oorlogs en Stads Hofpitaclen, alwaer diergelyke fouten maer te gemeen gebeuren.  i-S2, Tractaet van de koud fweet, uytgeftrektheyd van 't lichaem , verandering van 't geheel aengeficht met eenen fcherpen neus , uytgeholde oogen , ingevalle kacken , en by vele een Ichu) menden broefem aen den mond veroorfaekt. Soo in geval alle, of eenige defer teekens zyn voor af gegaen , men fe u je fig maer te gerulter konnen houden , wanneer de teekens van de waere dood fig fouaen opdoen, van als dan fonder vertoeven tot de Operatie over te gaen.  KeYSERS-SNEDI. tf| Thienste Capittel, Manier , boe wen de Keysers-snede op een fwangere gefïorïe vrouw moet doen. NAer dat men verfekert, door de teekens die 'er voor af gegaen zyn, dat de Vrouw waerlyk gellorven is , moet men fonler vertoeven tot de Operatie overgaen : maer voor eerft dient m-n acht te nemen , dat men alles by der hand heeft, 't goon tot de Operatie noodig is; infgelykx de noodige perfoonen beforgen, die hun behulpfaeme hand moeten leyften , de overige dienen de kamer te ontruvmen : want , hoe meerder perfoonen , hoe meerder verwerring. De doode Vrouw heeft geen verplaetfirg noodie;, ten waer de plaetfing te ongemakkelyk voor den Operateur was: men laet voorders in den moment, wanneer men door de teekens vaft b~fluyt, de Vrouw dood te wezen , eenen fpiegel brengen; en hoe wel hy van alle wM meenende Genees-en Heelkonft oeftenaers noodeloos en bedriegelyk aenmerkt  2f4 TrACTaET van de word ; nogtans dient m°n defe voorforg niet te vergeten , uyt reden . dat het gemeen vaftelyk gelooft, dat men door den fpiegel. foo hy aengedaen is of niet, feker kan weten , of de Vrouw dood of levend is: naer dat defe voorforg voor af-gegaen is , ontdekt men de deelen , en fiet in welke zyde het Kind geplaetft is; dus fyn oogmerk genomen hebbende , vat men de huyd met de twee voorfte vingeren der linke hand , 't welk eenen dienaer op eenigen afftand infgelykx verricht ,- den Operateur maekt alsdan een fnede tuflehen bevde defe handen , waer door hy de Cutanique vleefch deelen te gelyk doorfnyd ; hy nemt dan de voorforg , dat hy de tweede een weynig langfaemer weys vervolgt , niet u.t vreefe van hei Kind te quetfen , maer om reden of het par geval gebeurde , dat men de Vrouw in leven vond , dat fy naer dien des te gemakkelyker genefen frude konnen worden. Attentie genomen hebbende op defe voorforg , vervolgt men de Incifie door de Spieren , Penffak , tot in de holligheyd van den buyk, vergrootende de felve onder en opperwaerts, tot genoegfaeme wyte: de infnyding op de Lyfrnoeder dient op de felve weyfe gedaen te worden : dit is dan alles. wat de Operatie op een doode Vrouw regardeert. Soo de felve  KeYS ee.s snede. gedaen is, behoort men op dien oogenblik geheel fyn a'tentie over te geven op de Vrucht, en fien of de felve in leven of dood is; men ontdekt dit gemeenelyk" door dele naervolgende teekens : men brengt een hand dicht aen den buyk op de Navel-ftreng, en voelt of'er in de Navel ftreng flagader geen klopping of geringe beweging befpeurt word; infgelykx dient men niet te vergeten van te voelen aen de Fontanel, (dit is een plaets, 't hovende van het hoofd , alwaer de beenderen Bier faemen gegroeyt zyn) is't faeken 't Kina in leven is, op defe plaets word men voor 't meerderen gedeelte een klopping gewaer ; foo haeft men bevind , dat het Kind in leven is, hoe wel feerfwak, fal men het felve over de Moeder door den Priefter, die de Vrouw bygeftaen heeft, laeten doopen ; by gebrek van dien , fal den Operateur defe noodfaekelyke plicht waernemen , waer naer men het Kind overgeeft om verder behandelt te worden , naer alvorens men de Navelftreng afgebonden heeft: waer het faeken de Vrucht feer machteloos bevonden wierd, men fal trachten 't felve alle noodige hulp toe te brengen, als door het waffchen met wyn, blaefen in den mond, fachiewarme vry ving, 't rieken van Spirit. Miüis., Eau  tfé TrACTAEÏ VA» db de la Reine d"1 Hongerie, en voor al de Lief. Anod. min. Hofm , welk men onder den neus fal brengen, en eenige druppelen in den mond laeten vallen; alle defe hulpmiddelen dienen, op dat het Kind hier door opgewekt word: men moet felfs defe hulpweyfe eenen ruymen tyd vervolgen; want het gebeurt, foo als nogmaels vermeld is , dat men niet dan langen tyd daer naer leven in de Vrucht befpeurt heeft; foo dat men niet fchielyk wanhopende moet zyn. Naer dat alle defe voorforg voor-af gegaen is, heeft den Operateur niets meer te doen , als de wonde van den Buyk der doode Moeder door eenige naet (teken toe te hechten , op dat de ingewanden niet mochten uytkomen Ker ik (luyte , heb ik mynen welmeenenden Lefer als nog een voorforg te recommanderen , dat , waer het faeken men de Keysers snede op een doode Vrouw verrichte , die men geloofde fwanger geftorven te zyn, ende men vond de Vrucht by d' opening in de Lyfrnoeder niet, hy dient tot gouverno, dat hy verplicht is de geheele holligheyd van den buyk tc doorfoeken , om reden dat de Vrucht door een fcheuring der Lyfrnoeder in de holligheyd van den buyk kon overgegaen zya, en ook dat men menig voorbeeld  Keysers snede. *J7 gehad heeft, dat 'er vruchten buvten de Lyfrnoeder gegroyt zyn, foo als hier voren by Pag \y 40. verfcheyde voorbeelden aengehaelt zyn, foo dat men niet te fpoedig de doode Vrouw mag vcrlaeten, en haer voor onlwanger declareeren. Nog een voorforg heb ik te ree mmandeéren , principaelyk aen Heeren Regeerders, Paftores, en andere voornaeme Zielforgers der -openbaere gemeynte; dat fy voornaementlyk een oogwacking believen te hebben, len eynde door een gebod publieke vermaeninge hunne gemeynte te onderrichten , dat fy geen Vrouw in den bloy van haere vruchtdraegende jaeren fcuden mogen begraeven , fonder alvorens haer den bu-k te openen; want hoe menige Vrouw is buyten haer geweten fwanger : ten is niet noodig, dat men defe teekens oogblykelyk aenmerken , foo als de voorgaende eeuwen gewilt hebben , geloovende, dat de Animatie niet voor den veertigften dag gefchiede: ons verlichtende eeuw is heden door natuerkundige befpiegeling beter onderricht , geloovende foo de Vrucht gedaente van den menfeh - heeft, dat de ziel, daer tegenwoordig , feifs nog eerder is. Soo is't dan volgens het Syflema van van ons verlichtende eeuw ten hoo^ltea R  2-jS Tractaet van de noodfaekelyk , dat men ten allen tyde der fwangerheyd, felfs tlaer geen de minde fufpitie van fwangerheyd is, ( excepeérende die Vrouwen, die buyten den tyd van hun vruchtdraegende jaeren zyn ) den buyk moet openen, welke voorforg heden elaes wat licht over het hoofd gefien word. ö Opperhoofden van landen en openbaere gemeyn'e! hoe nuttig waer defe voorforg voor da R.publiek van het menfcbelyk gedacht, hoe menig edel fchrpfel ligt tot heden niet gedompelt en verfmacht, begraeven in den boefem fyns Moeders ontrukt van fyn opper-heyl; daer men geen de minde fu'piue van fwangerheyd van gehad heeft : 't welk ik door menigte van voorbeelden foude konnen daeven , fwanger naer de dood bevonden te zyn, welkers cnheylen niet dan door defe voorforg voor te komen is. fk foude nog meer over dit Voorwerp konnen gefchreven hebben ; maer ik befluvre met fekeren Wyfgeer, feggende: non a Subditis RegtiU pr&fcribunwr Sttperioribus. EINDE.  Kbysf.rs-snide. 2)- met fyn flinke hand de Lyderes vafthoudende, en met fyn rechte hand beiet hy het uytkomen der Dermen. D Tweeden Dienaer aen de over-fyde gepiaetft , met fyn rechte ha»d de Lyderes valt houdende, en met fyn flinke hand beiet hy hetuyikomcn der üermcn. E Derden Dunner, aen het voet-eynde van het bedde geplaetft, dient om dc Vrouw tegen te houden, ende den Operateur de noodige Inftrumenten toe te reyken. F Taf tl met Inftrumenten en ander noodwendigheden. G Vertoont het Kind , 'tgoon uyt de Baermoeder gchaelt word. ( c ) H Vertoont den Moederkoek, welken aen den Bodem der Baermoeder nog vaft fit. ( c) Op den eerften oogflag fiet men, dat de Buvk-opening n vaühoudende , waer mede fy den buyk eenigfints comprimeéren , op dat 'er geen ichielyke flouwte de Lyderes overkomt, (d) E Den Sluytband. F Derden Dienaer , den welken den Operateur toerykt 't goon hy noodig heeft. G De Opening in de Lyfrnoeder. H Tafel met Inftrumenten. (<4) Defe Plaet foude ten naeflen-by konren pafleéren , waer het faeken dat dc aftien van de Figueren wel veroont waeren, en dat men de kromme Naelde , die den Operateur in fyn rechte hand heeft, wat beter konde fien; den Sluytband word ook niet wel vertoont.          TAFEL der inhoudende Hoofd-deelen.1 EERSTE CAPITTEL, Aentoonende den waeren oorfprong der Keysers snede. TT Ysteromotica is den oorfpronkclyken naem -LX der Keyfer-fnede. Pag i Reden, welke fommige Autheurs bewogen heeft van te geiooven, dat de Keyfer-fnede in aloude tyden op levetdige lichaemen is gepratlifeert. a Koninglyke Wet van Numa Pompillius. 3 Wie den naem Ccefar aen d' Operatie gegeven heeft. 5 Wat Ccefar te feggen is. 7 Scipio Africanus is den eerften geweeft, die te Roomen den naem van Ccefar gekregen heef: 9 Jacob Nufer is den eerften , die de Operatien op een levendig lichaem ondernomen heeft. iat Reden , welke Nufer aenleyding konnen gegeven hebben tot het doen drfcr Operatie. 14, ïrancois Roujfet is den eerften, die in 'tjaer ij8i. over defe Operatie gefchreven heeft. 16 Ambrofius paré was den eerften tegenftrever tegen de Keyfer fnede. (j Roujfet liet in'tjaer 1590. een verantwoordende Saemen-fpraek drukken over de Keyfer-fnede. 20 Defe Saemen-fpraek verwekte een fcherpe berifping van den kant van Marfchant. MA. Paré en Marfchant hebben veel nadeel tot de Keyfer fnede toegebragt. 22 ■Roujfet gaf in 'tjaer 1590. een latynfcheUytgaeve veel breedvoeriger als fyn eerfte. 23 s  TAFEL. TWEEDE CAPITTEL, Wederleggende de gevoelen van de Heeren Mauriceau, Bianchi en Oionis. %j •t Gevoelen van den Heer Mauriceau over de Keyfers-lhede. ihiL * Gevoelen van den Heer Dionis over de Keyfcr*rftede- ,bii. 't Gevoelen over de Keyfer-fnede van den Heer Bianchi. ^ Mauriceau beoogt het Doopfel de eenigfte reden te ^ konnen zyn tot het doen der Keyfers-lhede. 35 Wederlegging ian den Autheur op dit gevoelen. 36 Verfcheyde Übfen atien ten dien eynde. 37. &feq. übfervatie van den Autheur. ^ M amict au waer alsnog een tegenwerping onderhevig volgens het gevoelen van fommige Godtgeleerdc. 4Ó DERDE CAPITTEL, Aentoonende de "onmogelykheyd van een Vrucht te konnen doopen, liggende alsnog befloten in fyn vliefen. ^Q Queftie, of een Embrion befloten liggende in fyn Membranen, dus het Doopfel geadminiftreért van goede weerde is. t-^_ Den Autheur beantwoord defe Queftie. 51. & fiq. Reden , welke den Autheur bewogen heeft ciit Capit. tc ondernemen. VIERDE C A P ITTEL, Aentoonende , dat de Stelling van den Heer Dionis niet en kan aengenomen worden. 58 't Gevoelen van den Godtgeleerden Heer Daelman. nopens de Keyfer-fnede. Wederlegging van den Autheur op dit gevoelen. 6e9 Text van den h. Themas ten vooxdeele defer Operatie uytgeleyd. 7»  TAFEL. Memorie , voorgeftelt aen de Heeren Doftoren fc. ae Theologie van de Faeultcyt van Parys 1722 7, O» men de Keyfer-fnede mag doen of niet Antwoord der Godtgeleerde ten voordeele defer Operatie. ^ , Tweede Queftie van 't Doopfel der Monfters. 85 Aenmeikinge van den A»theur over defe Queftie. 87 VXFDE CAPITTEL Aentoonende , dat de Stelling van den Héér Kmcbh met en kan aengenomen worden. 00 Obfervatien ten dien eynde. 03 Aenmerking over de bloed-ftorting by de Keyferlyke Operatie. 96&fi9. Keyferlyke Operatie my mede-gedeelt door den Heer J. de Rooft. IOO Authentique Atteftatie dat de felve waerlyk gebeurt is. 114 Voorfchriften. x ^ Nouwkeurig verhael van een Keyfers-fnede gedaen door den Autheur. 116 Authentique Atteftatie dat de felve waerlyk gebeurt is. oc Eerfte aenmerkens-waerdige Obfervatie. i%$ Tweede Obfervatie. ^ Derde Obfervatie my medegedeelt door den Heer Keynerts. ^ Een aenbelangende Vraeg. I55 't Gevoelen van den Autheur over defe vraeg. Mi. Reden van fommig onheylen inde Vroedkunde , door' min ervare Genees-of-Heelmeefters gepleegt. 157 SESDE CAPITTEL, Aentoonende de waere oorfaek , waer door de meefte Vrouwen naer de Keyfers-fnede fterven. 160 Eerfte reden waerom. -y^ Obfervatie ten dien eynde. I(53  TAFEL. Tweede reden. igj Derde reden. i6_j, Schaedelyk veroordeel ontrent het voedfel. ibid. Vierde reden. 167 Vyfde reden. 16Ö SEVENSTE C AV ITTEL, Aentoonende in we!k geval de Keyfers-lhede noodfaekelyk moet gedaen worden. 171 Aenmcrkinge door den Autheur over de disformatic \an 't Bekken. 172 Obfervatie ten dien eynde. ibid. Aenteekening over de onfekerheyd der teekens eenes doode Vrucht. 181 &feq. Gevóelen van den Heer Camper aengaende het Doopfel. , 86 Tegeuhciiing vanden Autheur over dit gevoelen 187 Stelling van den Heer Levret wegens het misbruyk der Keyfer-fnede in fommige gevallen. 188 Aenmerking van den Autheur over defe Stelling 189 Obfervatie van den Heer Sirnfon. 190 Scheuring der Lyfrnoeder , waer van het Kind geheel in den buyk overgegaen is, moet men onder de abfolute noodfaekclykheyd ftellen. 19a Den Heer Levret is van een ander gevoelen, ibid. Aenmerking van den Autheur over dit gevoelen. 193 Acnmcrkelyke uytftorting van bloed in dc holligheyd van den buyk moet men onder de gevaerlykfte toevallen rekenen. 195 Verkeerde ontfangenifTe buyten de Lyfrnoeder moet men onder den regel plaetfen van tot de Keyferfnede over te gaen. 196 Teekens van den Heer Simon , waer door men kan weten, dat de Vrucht fig buyten de Lyfrnoeder bevind. 198 Cas, voorgeftelt door den Auth : waer in men gedwongen is vau tot de Keyfers-fnede over te gaen. 200  TAFEL. Den Heer Camper trekc den 1309. §: van Veerhaven tot baet. 20a Aenmerking van den Autheur over defe baet-trekkende Stelling. ibid. Obfervatie in d'Aenteckening ten dien eynde. soö Cat, voorgeftelt door den Heer Camper aen de Godtgeleerde van Parys. 207 *t Gevoelen van den Autheur over defe Queftie. 20Ü Geval van den Hoog-leeraer Eller. 211 Stelling van den Heer Heifier. 21a Aenmerking van den Autheur over defe Stelling, ibid. Hiftorie van Hendrik Vlll. Koning van Engeland ibid. Manier hoe men de Vrouw fal trachten te bewilligen tot het onderftaen der Keyferlyke Operatie. 213 Wyfe Recommandatie van den Heer Levret. 214 AC H S TE CAPITTEL, De manier , hoe men de Keyfers-fnede op een leren- dig lichaem fal doen. 215 Noodige voorforg , die men hebben moet voor aleer men tot de Operatie overgaet. ibid. Den Heer Levret preferreért fyn nieuw uytgevon- de Biftorie. . 216 Aenmerking door den Aut. over defe preferrentie.iW Wat men noodig heeft tot de Operatie. 217 Sittuatie , hoe de Vrouw geplaetft moet worden. 218 Aenmerking door den Autheur , welk de befte Sittuatie is voor de Vrouw. ibid. Welke zyde men verkiefen moet tot de Operatie. 219 Plaets alwaer de Incifie moet gefchieden. ibid. Aenmerking over de Mufculi Reóti. 220 De Incifie mag niet te kleyn zyn. 221 Aenmerking over het aenvatten der Lyfrnoeder. 222 Het uythaelen der Vrucht. 223 Hulpmiddels tegen acnmerkelyke bloedftorting. 224 Hoe men de'Hechting moet doen. 225 Middels om de wonde te verbinden. 217  TAFEL. Planting voor dc Vrouw naer de Operatie, 22f Noodige Recommandatie aen de Oppafters. ib,l Toevallen, welke op de Keyfers-lhede konnen volsen- a29 NEGLNSTE CAPITTEL Noodfaekelyke oplettentheyd in het verrichten der Keyiers fnede op een doode Vrouw «o» Reden , welke den Autheur bewogen heeft dir Capittel te ondernemen. faj Teekens van de dood, die voortyds flechterdings aenmerkt wierden * Teekens van de dood, de meefte attentie van den Operateur. ^-^ Voorbeélden ten dien eynde. a„ & f ' Geen fwangere Vrouw mag begraeven worden Ln. der haer alvorens den buyk te openen 226 Ongelukkig geval van Uery en Ph,Uppus Pcu. 227 Eemgften hulpmiddel dit ongelukkig geval voor te komen. g Nouwkeurige voorforg tot redding der Vrucht 220 De verfchuldmg, die men moet hebben voor den Heer Lotus, wegens de teekens van de dood 240 De Leering van den Heer Louis verdient den voorang voor die van den Heer Brukier en Winflouvu. 241 Wanneer den menfeh waerlyk dood is. aIa Teekens van dc dood door den Heer Louis 2I4 t Sekerfte teeken dat den menfeh deod is. 246 Hulpmiddelen, die men aen de in fchyn dood zynde perfoonen moet toebrengen. 24g Dry Fouten door den Heer Bwhier aengemerkt 249 Noodige attentie, welke den Genees-of Heelmeefter dient te hebben , wanneer hy by een dervende lwanger Vrouw geroepen word. 25l TH1ENSTE CAPITTEL, Manier, hoe nien de Keyfers-fnede op een fwangere geftoive Vrouw moet doen. 253  TAFEL. Wat men noodig heeft tot de Operatie. ihid. Manier, hoe men de Operatie doet. 254' Atententie , die men moet hebben op de Vrucht. 255 Hulpmiddels, die men de felve moet toebrengen. 255 Een voorforg door den Auth: gerecommandeért. 256 Als nog een voorforg, prineipalyk voor Heeren Regeerders, Paftores, en Ziel-forgers der openbaere Gemeynte. a?s j- Uytkgginge der Afbeeldingen. 259 &ftq. APPROBATIE. MEt aendacht gelezen hebbende het Werk voor Tittel voerende : Traclaet ofte oordeelkundige aenmerkinge otier de beruchte l\ey[ers-fnede ifre. hebbe daer nier. in bevonden , 't geen met het Catholyk Geloof en goede zeden niet is ovcr-ecn-komende. Gegeven icGe?idzp. Augufii 1773. G. F. DE GR AVE Imprimi poteft. Datum Ganda; hac 11. Oöobris 177.3. J. F. DIERICX, Lib. Cenf.^eg.