MAATSCH. DER NEDERL. LETTERK.t TE LEIDEN.
Catal. bi.
Geschenk van Tooneels tukken, 1841.



PRJJSVERH ANBEL ING.
OVER DE
VEREISCHTEN
IN EENE
LEVENSBESCHRIJVING
der . ^
DICHTERE -N,
UITGEGEEVEN DOOR HET GENOOTSCHAPl
KUNST WORDT DOOR JRBE1D VERKREEGEN.
TE LEGDEN, voor het GENOOTSCHAP, 179®,
Met QÜroi van de Ed. Gr. Mog. Heeren Staeten van Holland en JYestvriesknd.






Jjj indlijk is het ons gegund onzen Kunstlievenden Landgenooien de vercischten in de Levensbefchrijvingen der Dichters aentehieden; Het Genootjchap had het langgehoopt genoegen in de Jaerlijkfche Vergadering van 1790 , uit de ingekomene Verhandelingen over dat onderzverp, de volgende, door den Heer jan j acob vereul op gefield, met den Eerpenning te bekroonen.
Wij oordeelden het niet ongepast te zijn dezelve afzonderlijk te doen drukken als eene Inleiding tot het Leven der Nederlandfche Dichteren en Dichteres/en , waer van het Eerjle Deel, bevattende de Levensbefcbripingen der Dichteren philip van marnix, Heere van St. Aldegonde, sïbrand feitam.'a, c«arnoli) hoogvliet met derzclver afbeeldingen verfierd, voor eenigen tijd is in het
licht



licht gegeev en, en welk zvcrk wij, zo dra het
ons mooglijk is, zullen vervolgen.
Wij noodigen nogmaels onze geletterde Landgenooten uit, om ons hier toe door hunnen arbeid behulpzaem te zijn, bijzonderlijk ten aenzien dier Dicht eren waervan de naemen bij de Programmata des Genootfchaps van tijd tot tijd zijn opgegeeven (a), en kunnen de volgende verhandeling , als eene gefchikte handleiding daertce aenprijzen.
Wij zvenfchen den Kunstlievenden Leezer heil en zvelvaeren.
KUNST WORDT DOOR. ARBEID VERKREEGEN,
Ta) Zie de Algemeeue Konst- en Letter-bode i7'jo. No. 104.



OVER DE
VEREIS CHTEN
IN EE N E
, ]LE VE NSBES CH HIJ VI N'G
*
DER
DICHTERE NV
DOOR
JAM JACOl VEREÜL,
AEN WELKE DE EERPENNING IS TOEGEWEEZENj'



Vitas virorum doSiorum & Uluftrium , qui vel ad iitteras, vel ad Rempublicam adhibentur, non fuperficiaria aïïqua & jejuna opera, fed quam plenijfime, defcribi velm7 ut vel ipfa pucpchoytx in . bis mihi placeat.
MORHOVIUS»



VERHANDELING
OVER DE
VEREISCHTEN IN EÏNE LE VE N S 13 E S C H R IJVIN ü DER DICH TEREN, B IJ ZO N DE KL IJ K VOOR ZOO VERRE DEZELVE DIENEN MOET TER KENSC HETZE VAN HUNNE ONDERSCHEIDENE VERDIENSTEN, EN DUS TER BEVORDERING DER GESCHIEDENISSE VAN ONZE NEDERD UITSC HE P O ë Z IJ.
N ooit ziet de waere Vaderlander de Eerzuilen, opgerigt tot roem dier Helden, wier bloed voor de Vrijheid en de belangen van den Staet ftroomde; — Nooit ziet hij' de Gedenktekenen die den naem vereeuwigen dier Staetsmannen, wier beleid, wier ijver hét Vaderland, in hagüjke tijden aen 't zinken, weder herftelde en als voorheen deedt blorien; of hij voelt in zijnen boezem de rechtaerte begeerte ontbranden om zich met die Helden, met die Staetsmannen nader bekend te maekenj om niet alleen de daeden, die zij in hunA a ne



( 4 )
nen verhevener) kring verrigt hebben, te weeten, maer ook die, welke, zelfs in den engften kring van het afgezonderde leven, hunne grootheid kenfchetfteqj vindt'hij een Tafreel van hun leven dat aen dezen zijnen wensch voldoet, hoe erkentelijk is hij dan den vervaerdiger van dat Tafreel! -- Zoo dankt nog de Nederlander de branden voor de Levensbefchrijvingen van de ruiter en de groot. ——
Maer deeze eigen begeerte bezielt ook den Beminnaer der Dichtkunst - als hij door de Meefterftukken zijner Vaderlandfche Dichteren geroerd, getroffen, geleerd of vermaekt wordt; hij verlangt dan als 't waere gemeenzaem, vriendfchappelijk met hen om te gaen; dien mond te hooren fpreeken, wiens edele Tael hem nu in hunne fchriften verrukt; die hand in de zijne te drukken, wier veder hem nu betovert; Hij verlangt hen in den kring hunner huisgenooten en bekenden te zien: daér hunne Handelingen gade te flaen en zelfs in hnnne minite bijzonderheden de blijken van dien geest te ontdekken f wiens grootheid hem opgetogen houdt; Hij eischt dus van den Schilder hunne Beeldtenis, van den Schrijver hun Leven.
Deze



( 5 )
Deeze laetfte eisch is door onze Landgenooten , die hunne Vaderlandfche Dichteren weeten te eerbiedigen , dikwijls gedaen en oolc dikwijls is aen denzelven beantwoord; dan, is dit altijd op de waerdigfte wijze gefchied? op eene wijze die niet flechts den blooten leezer, maar ook den meêr oplettenden Kunstoefenaer voldoet? op eene wijze dat, als alle die bijzondere Levensbefchrijvingen wierden faemen gevoegd, men uit dezelven eene volledige en naeuwkeurige gefchiedenis onzer Ne-
' derduitfche Dichtkunst zoude kunnen opmaeken? — Deeze Vraeg kan gewis met geen volmondig Ja beantwoord worden; veele verdienftelijke beoefenaers en bevorderaers onzer litteratuur hebben dit gebrek opgemerkt, on-
| der anderen de kundige van alp hen (a). De meeste vervaerdigers van Levensbefchrijvingen onzer Dichteren bepaelen zich alleen om ons hunne geflachtlijst, geboorteplaets en tijd, bedrijven en werken, oppervlakkig en enkel letterkundig te melden; Hunne aengebooren of verkreegen aenleg tot de Dichtkunst,
O) Zie zijne Dichtkundige Verhandelingen I. d. pag. 27. •
A 3



C * )
kunst, hunne vorderingen daer in, de middelen daer toe aengewend, hunne wijze van werken , van dersken, hun Chara&er, en diergelijke gewigcige bijzonderheden , die hoogst belangrijk zijn en die den Kunstminnaer aenleiding tot nutte ontdekkingen zouden kunnen geeven, worden meestal onaengeroerd agter gelaeten.
Moe nuttig, hoe onontbeerlijk dit egter zij, begrijpt ijder die flechts de minfte begeerte tot kennis, 't z'ij in 't theoretifche, 't zij in 't beoefenende, 't zij in 't hütorifche vak onzer Nedetduitfehe Dichtkunst heeft. — Dit alles , m-erder uitgebreid en nader aengetoond, zoude de gewigtigheid der ftof, die dit Genootfehap deszelfs Landgenooten ter behandeling aenbiedt, kunnen bewijzen indien zulks bewijs noodig had. — Een blaekende ijver, eene tedere liefde die mijn hart voor den bloei der letterkunde, gelijk voor alle de belangen, voor den geheelen roem van ons diérbaer Vaderland , doorgloeien: eene zucht om daer toe iets, hoe weinig het zijn mooge, toe te brengen, — deeze zijn de drijfveeren die mij aenfpoorden, mijne zwakke vermoogens in het bewerken deezer opgegeven Stof te beproeven, en eene pooging te waegen naer den
uit-



( 7 )
uitgeloofden Laeuwer, met de volgende aentekeningen, die ik de eer heb ten dien einde het Genootfchap aentebieden. Vooraf achte ik nodig aentemerken, eerftelijk: dewijl de vraeg enkel ingericht is omtrend onze Nederlandfche Dichteren, en ik dus het ftreelend genoegen heb voor mijne Landgenooten te fchrijven, zal ik , waer ter ftaeving of ter opheldering mijner gezegden voorbeelden nodig zijn, daer enkel Vaderlandfche gebruiken, op welker aental en gewig wij ons toch, in weerwil van den hoon-, zoo vaek den ftaet onzer fchoone kunsten aengedaen, kunnen beroepen en beroemen; ten anderen: dat mijn voornemen niet is de gebreken, die ik hier of daer in Levensbefchrijvingen mogt ontdekt hebben, aentewijzen, dewijl eene leezing derzelver in vergelijking van de te ftellene regels, die feilen genoegzaem kan openbaeren, en dewijl ik tevens vooronderftel, dat het Genootfchap niet zoodanig eene beoordeeling van reeds uitgegeevene , maer alleen vaste regels voor nog te vervaerdigen levensgefchiedenisfen eischt.
A 4 Het



( Z )
Het oogmerk eener Levensbefchrijving van een' Dichter is tweeledig; zij ftrekt eerftelijk: om ons dien Sterveling, dien wij, als 't waere, een verhevener loopbaan zien betreeden, dan die op welke het grootfte gedeelte onzer Natuurgenooten wandelt, en dien wij, met het edel vermoogen van ons te tieffen, te bekooien, begaefd, in die loopbaen bewonderen, nader bij ons, in den-gewoonen kring der menfehen, geplaetst te doen vinden, om ons daer door te doen zien, dat hij, dien wij, door zijne (tem verrukt, als grooter , als edeler dan wij zijn, befchouden , egter, bei .a'ven zijn bijzonder kunstvermoogen, ons in alles gelijk is. Dus toen de Liederen van iiomeR u s den laeteren Grieken in de ooren klonken, hielden zij dien verrukkenden Zanger voor een hooger Weezen, ert bouwden hem Tempelen; dan zijne gefchiedenis zegt ons dat hij arm, ongelukkig, en dus niets meer dan een mensch was. — Maer het oogmerk van de Levensfchets eenes Dichters is ten twede en wel voornaemhjk, om hem in zijne betrekking als Dichter te kennen, om hem als
zoo-



C 9 )
zoodanig te zien werken. — Want gelijk de Beminnaer der Natuurkunde, wen hij in het lentegroen den Nachtegael zijne fcluile toonen hoort flaen, en daer door verrukt wordt, verlangt dien lieven Zanger van nabij te befchouwen en de rede , waerom die Vogel boven alle andere zulke fchoone klanken kan voortbrengen, na te fpooren ; zoo verlangt ook de Beminnaer, de Wijsgerige Beoefenaer der Poézij, den Dichter nader te kennen, om, waere het moogelijk , het kenfchetzend onderfcheid tusfchen deszelfs zielvermoogetis en die van anderen, te vinden, en daer uit piljchologifche Hellingen, theoretifche waernemingen te ontwikkelen. — Js hij nu niet in het geval van den Dichter zelv' te kunnen zien, dan kan gewis niets aen zijn doelwit beteren dienst doen dan deszelfs welgefchreeven gefchiedenis, in welke hij, zo al geen Schilderij van den Dichter dat alle zijne trekken, zelfs de geringde, uitvoerig vertoont, ten minften deszelfs Ichaduwbeeld, dat zijne hoofd — zijne meest kenfchetzende , trekken tekent, kan vinden.
Derhalven, galijk in alle andere voortbrengzelen van zijnen arbeid, zoo moet een Schrijver in het faruenftellen van het leven eenes A 5 Dich-
1 !



C xo )
ters ten doe? hebben, zijnen Leezeren door zijn werk niet alleen genoeglijke ogenblikken te veffchaffen, te vermaeken, maer voornaemelijk lèèreaeia onderricht en ^eleegenheid | tot belangrijke ontdekkingen te geevcn, dus • vooral van nut te zijn. Ten dien einde wordt dan in den Schrijver • vooronderfteld en vereischt dat hij een' kiefchen fiiiaek, een juist
/ oordeel, eene mcèr dan algemeene kunde in het theoretisch gedeelte onzer Nederduitfche
. Poëzij, en eene diepe bcleezenheid van onze grootfte Dichteren bczitte. -alles op dat hij in ftaet zij , de werken zijnes Dichters als Kunstkenner te befchouwen , dezelve aen de eerde kunstregels te toetztn, met die van anderen te vergelijken, en dus over de genie en den fmaek des Dichters juiste, oordeelkundige aenmerkingen te maokei. Is nu de Schrijver zodaenig, wordt dit alles in hem gevonden, dan zal hij aen de gefielde oogmerken van zijnen arbeid kunnen voldoen;
| hij kan den Dichter befchouwen als Mensch,
|l als Christen , als Burger , en geeven eene fchets van deszelfs leven in die betrekkingen; en hij kan daerna den Dichter befchouwen ,als Dichter, en vervaerdigen dus eene gefchiedenis van zijn Dichterlijk leven, of eigenlijk
van



C u )
van zijnen geest; door her eerfte zal hij meer vermaek, maer door het laetfte voornaemlijk nut doen.
Eer ik tot eenige bepaelingen omtrend de eerfte befchouwing overgae, zal ik eene algemeene aenmerking , die over het geheel der levensbefchrijving in acht moet genoomen worden, ter neder ftellen.
De Schrijver naemlijk houde altijd in het oog, dat hij eene levensgefchiedenis van, en geene Lofreden op zijnen Dichter moet ver« vaerdigen.
Men eischt tog niet van hem dat hij eene fchets van dat geene waer in zijn Dichter groot en deugdzaem was, of een vertoog van de verhevenheid van deszelfs verdienflen en deugd, dat eigenlijk eene Lofreden is (&), geeve; maer men wil dat hij ons met den Dichter gemeenzaem bekend maeke, als 't waere, gelijk men met een vertrouwden vriend omgaet. De Schrijver mooge dan de fchoon-
he-
(Z>) Zie de Verh. van den Heer j. de bosch over de Vereischten in eene Lofreden, in de Werken van de Maetfchappij der Nederl. Letterkunde. 5 d. pag. 151.



( 13 )
heden eene eenvnuwige welfprekendhdd, zoo veel hem mogelijk zij, door zijne Schets verfpreiden, hij mooge zijne tafreelen zodanig behandelen, in zulk een licht plaetfen als aen zijn vernuft en fmaek het beste toefchijnt — dit zelfs zijn vereischten — maer nimmer laete hij zijner verbeeldingskracht toe, dat zij, in het vuur haerer verrukking voor het onderwerp van zijnen arbeid, de waerheid, de zuivere waerheid van zijn leven met beelden, met ontleende fchoonheden verciere of omfchaduwe ; Neen ! die moet alom kenbaer, zigtbaer blijven; verbloemt hij dezelve, dan begaet hij ontrouw tegen zijnen Dichter, want hij geeft aenleiding tot verkeerde aenmerkingen, en jegens zijnen Lezer, want hij beneemt hem zommige nuttige ontdekkingen — dus wordt hij dan voor beiden nadeelig. De zwakheden zelfs van zijn' Dichter moet de Schrijver niet geheel verbergen; die tog zijn in hem niet meer onverfchoonlijk dan in andere menfchen, zij maeken daerenboven het tafreel zomwijlen belangrijker, en dienen voornaemlijk om 's Dichters character en denkwijze beter te doen kennen, waer uit dan nadere opmerkingen wegens zijn genie en fmaek kunnen gemaekt worden, gelijk ik in 't vervolg breeder zal aentoonen.



( 13 )
Ik zeide, dat de Schrijver ons den Dichter vooreerst kan doen befchouwen als Mensch, hier omtrent zal hij de volgende regels in acht nemen: Hij zal ons van 's Dichters Ouderen, hunnen ftaet, van den tijd en plaets zijner geboorte , van zijne kinderlijke jaeren een kort en zaeklijk bericht doen, zonder zich nogtans bij minder belangrijke omftandigheden, welke in die vroegfte jeugd meest allen mentenen gemeen zijn, op te houdenj maer hij zal die bijzonderheden aentekenen, die in het kind alreeds den man van genie beloofden ; hij zal vooral de wijze en inrichting zijner opvoeding befchnjven, welke tog zoo veel invloed op de befchaeving der Zielvermoogens, op de vorming van het hart, en op het geheele leven heeft,- Hij zal melden welke bezigheden en uitfpanningen in 's Dichters rijper jaeren zijne geliefdfte waeren; of de keus van een beroep aen hem zelfs overgelaeten wierdt, en tot welk hij neigde, dan wel of dit van de bepaeling zijner Ouderen afhing; of die bepaeling hem geviel, dan wel of hij 'er zich ongenegen toe betoonde, ja zelfs min of meer tegenkantte, en er dus geene vorderingen in maekte. Men heeft tog meermaelen opgemerkt dat jonge geaiën niet gaerne ge-
dwon-



( H )
dwongen worden tot de beoefening dier bezigheden, die met hunne natuurlijke geneigdheid niet ftrooken; te meer vindt men dit in die geenen welke tot Sijstematifche wetenfchappen opgeleid worden, denkelijk om dat dezelve afgetrokken denkbeelden, bedaerde en diep doorgedachte redeneringen vereifchen , die met de genie, door de verbeelding werkende, eu alleen door zinnelijke gewaerwor-
dingen en beelden te treffen, contrafteren.
Verder zal de Schrijver zijnen Dichter afmaelen in een' gevestigden ftand; hoe hij daer in zijne pligten volbragt, en of niet dikwijls de bezigheden van dien ftand wijken moesten voor de bijna onwederftaenbaere drift die hem ter beoefening der kunst bezielde; dit immers is wel gebeurd: vondel werdt Boekhouder In de Bank van Leening te Amfteldam; zijne genie werkte fterker in hem dan het bezef vau zijnen behoeftigen ftaet, dus verzuimde hij zijn ampt; 'er kwamen klagten over in maer hij had het geluk edelmoedige Befchermers te vinden, die hem zijn ontflag met behoud van zijn jaerwedde , gaeven (c); wij
lee-
(c) Ik heb alle mijne Voorbeelden uit de gefchiedenisfcn der Dichteren , die agter hunne Werken
ge-v



( 15 )
kezen egter ook daerentegen dat j. de decker j door eene langduurige ziekte zijnes Vaders met de zorg over zijn huisgezin belaeden , niets daer in verzuimde en tog de Dichtkunst tevens bleef beoefenen. — De Schrijver duide ook aen welke verkeering zijj ren Dichter het beste geviel, welke zijne / vertrouwdfte Vrienden waeren, die hij, zoo ƒ over de kunst als over andere gevallen, raedpleegde; dit is, bij voorbeeld, zeer naeuwkeurig aengetekend omtrent spiegel, vondel en decker. — Voorts zal de Schrijver ons een tafreel fchetzen van 's Dichters Liefde en 1 Echt-
vonden worden, genoomen, of waer mij die ontbraeken heb ik dezelve uit andere ftukken getrokken, bij voorbeeld uit de Levens van voorn. Mantien en Vrouwen Amlt. en Harl. in 10. d. uit de Levensbefchr. van Dichters door dit Genootfchap bekroond en uitgegeven; Nu varzocke ik mijne Kunstregteren zoo wel als mijnen Lezeren, eens vooral, om mij ia het acnhaelen zoo veel vertrouwen te vergunnen, dat zij mij ontflaen van de lastige moeite om bij ijder der bijtebrengene voorbeelden, de plaets, de prfgina, waer zij te vinden zijn, optetekencn. — Waere zulks volftrekt noodzakelijk , ik zoude het dan kunnen en ook gaerne willen doen. ■ ■



( i6 )
f EcTitverbintenisfe; wij zullen hem met levendige maer natuurlijke kleuren als Gade eit Vader zien afgebeeld, zijne voornaemfte handelingen , voorfpoed of rampen in die geheiligde betrekkingen zullen ons bekend worden; dus leezen wij dat poot gelukkig was in zijn Huwelijk, maer elizabeth hoof man en langen dyk ongelukkig; dat vondel. droefheid aen zijnen eenen Zoon, maer huigen s vreugd aen zijne drie beleefde. — — Eindelijk zal de fchrijver ons zijnen Dichter in den verderen loop zijner jaeren, in zijnen ouderdom, tot zijnen dood, doen verzeilen.
In de betrekking van Christen zal de Schrijver 's Dichters Godsdienst, zijnen ijver voor denzelven, aentekenen : — in die van Burger, van Lid der Maetfchappij, zal hij zijne liefde voor 't Vaderland, zijnen ijver in 't volbrengen der Burgerlijke pligten , zijn gedrag jegens meerderen en minderen , kort, maer kragtig affchilderen.
Zoo derhalven zal de Schrijver de belangrijkfte Lotgevallen des Dichters melden, maer vooral zal hij de hoofdtrekken uit deszelfs charact.er doen kennen, zoo wel zijne prijzenswaardige hoedanigheden als zijne zwakheden, gelijk ik boven reeds opmerkte; ijder weet



( 17 )
£og dat een Dichter met alle menfchen de on-1 volmaektheid gemeen heeft, en hij, die eene diepere kennis van het menfchelijk hart bezit, zal welligt de zwakheden in eenen Dichter, meer dan in een' ander, verfchoonen; want een Dichter, bij wien de verbeeldingskracht en de teêrgevoeligheid (twee hoofdtrekken die hem caracterifeeren, en bijzonder eigen zijn) altijd werkzaem zijn, is even daer door meêr aen het geweld der hartstogten onderworpen; wanc hij wordt getroffen, geroerd, of verrukt door voorwerpen, waer bij een ander koel blijft, en hij begaet dus ligt dingen, die door het gros der Menfchen, wier ziel anders dan de zijne werkt, voor feilen of ten minfteh voor eene geoutreerde gevoeligheid, voor eene bizarre denkwijze, gehouden worden. — Dit verder uittebreiden behoort niet tot mijne taek, maer tot de gefchiedenis van het menfchelijk hart (J). —
Dus wordt in het Leven van langendyk niet verborgen dat zijne lugtige geaert-
heid
(d) Zit hier over van alp hen, over het aengehoornein de Poèzij' ,in zijne 'Dichtk. Verh. i d. pag. «p. feqq. feijth's Brieven, ide deel ijle brief. B



( 18 )
heid meermaelen in eene onverfchilligheid overging, die hem zorns nadeelig wierdc, als meede dat hij vrij begerig naer lof was : Dus leezen wij van poot dat hij het landleven moede wierdt, na Delft ging woonen, daér ligt verleid wierdt tot eene minder goede verkeering , en hier door in gevaer geraekte van tot eene verwilderde levenswijze te vervallen, maer tevens dat hij ras berouw kreeg, Delft verliet, en op het ftille Land zijn vorig leven weder aennam. Voorts zal de
Schrijver den invloed, welken de Lotgevallen en het Charaéier van den Dichter op zijne werken hadden, doen opmerken; dat deze invloed zeker gaet, en groot is, blijkt daer uit, dat beiden eene zekere wending aen de denkwijze geeven, en deeze weder een' zekeren vorm aen de werken van den geest toebrengt; en dit kan uit het leezen van de werken eenes Dichters genoegzaem beweezen worden; hij kan in dezelve zijne gevoelen, zijne neigingen, zijn' toelhnd zelfs, (ten munten de indrukfelen die deeze laetfte op zijne ziel maekte) niet geheel verbergen (e);
wie
(e) Hij moet dit ook niet doen; het oogmerk celles Dichters tog is tot ons hart te fpreeken,
onze



( t9 )
wie kent bij voorbeeld den vrolijken aert van langendyk, de gevoelige ziel van smits, het medelijdend , zelfs geleeden hebbende hart van van merken, uit hunne Gedichten niet? — Rolden de dagen van het leven eenes Dichters in genoegen voort, zijne vaerzen draegen de tekenen van dat genoegen in hunnen vrolijken ftijl; maer vvaeren zij met treurigheid omgeeven, wij hooren een' treurigen toon van zijne lier rollen. — Was hij nederig, wij zien hem met fchroom, en niet dan na eene rijpe overweeging, na raedpleeging met Kunstvrienden, in het openbaer treeden ; maer wierdt hij door onmaetige eerzucht
onze hartstogten te roeren of te ffillen: hierin nu kan hij niet beter flaegen dan als hij zijne eigene gewaerwordingen warm en ongckunfteld voordraegt, en als 't waere in onze ziel doet overgaen. De les van horatius is bekend:
Poëmata dulcia funto
Et quocumque volent animum auditoris agunto. Ut ridentibus adrident; ita flentibus adflent Humani voltus; fi vis me fiere, dolendum eft Primum ipfe tihi: tune tua me infortunia laedent.
Ars poëtica v. 99. fqq. — dit in 't voorbijgaen. Men zie ook hier, over het geen ik wegens het fchetzen van 's Dichters Characler aenmerke, ockbrse Ontw. tot een eene Algem. Ckara&erk. ifte (l. p. 25, 48. %. B a



( 20 )
zucht of eigenliefde gedreeven, dan zien wij hem, daer hij nog naeuwlijks zich op de glibberige baen der kunst kan flaende houden, den raed van kundige vrienden als beneden zich verwerpen, en met trotschheid op het Tooneel der letteren verfchijnen. — Was hij bedaerd, geduldig, men ziet dit in de naeuwkeurigheid der uitdrukkingen, in de nette befchaeving zijner liukken; maer was hij driftig , onberaeden , men befpeurt dit aen vlugtige misflagen, aen gebrekkige , niet beredeneerde, plaetzen in zijne werken. — Men voelt uit al dit gezegde hoe nuttig, hoe noodzakelijk zelfs, de aenduiding van de lotgevallen en het charadler eenes Dichters, zoo wel als van beider invloed op zijne genie, zij, en ik ftel dus als eene vereischte dat de Levensbefchrijver beiden moet aentekenen, en wel voornaemlijk die bijzonderheden daer uit, die betrekking op 's Dichters werken hebben, en ter opheldering of beter verftand derzelven kunnen dienen.
De gewoonte heeft ingevoerd dat men in het leven eenes Dichters ook van zijne uitwendige gedaente eenig bericht doe: fchoon ik hier in geen ongemeen nut, geene voornaeme vereischte, ontdekke, en men daer omtrent



( 21 )
trent het voorbeeld van den Heer j. de xruyfFj die in hoogvliets gefchiededenis voldoet, door zijnen Lezer naer'sMans beeldtenis te wijzen, gelukkig zou kunnen volgen, ben ik er nogtans verre af, van zulk een bericht geheel nutteloos te keuren. Als de Levensbefchrijver van de ligchaemlijke geftaltenis zijnes Dichters eene korte, maer juiste, fchets geeft, en vooral zoo hij zich in ïtaet vindt om over deszelfs gelaetstrekken eenige gewigtige ph'rjfiognomifche aenmerkingen te maeken, dan zal hij daer door gewis zijne gefchiedenis belangrijker en niet minder verdienftelijk, doen worden.
Dus verre omtrent de befchouwing van den Dichter als Mensch: nu gae ik over tot het gewigtigfte deel deezer Verhandeling, waer op ook in de voorgefchreven vraeg het meest gedoeld wordt, om naemlijk aen te wijzen wat in 't oog dient gehouden te worden in de gefchiedenis des Dichters als Dichter, of eigenlijk in die van zijnen geest.
Hoe nader de Levensbefchrijver in het vak des tijds bij den Dichter geplaetst was, des te naeuwkeuriger zal hij zijne gefchiedenis kunnen overleveren; was hij deszelfs tijd of ftadgenoot, dan heeft hij mondelinge geB 3 tui-



( ^ )
tuigenisfen wegens hem kunnen ontfangen; was hij in kennis met, en had hij geleegenheid van tijd tot tijd den Dichter te zien, dan kon hij bij die getuigenisfen zijne eigene
opmerkingen voegen; maer was hij
een Vriend , een gemeenzaeme, vertrouwde vriend van den Dichter, dan is hij in ftaet een volkomen, en naeuwkeurig berigt omtrent denzelven mede te deelen; de Schrijver heeft in dat geval uit 's Dichters mond de gefchiedenis zijner jeugd, den voortgang van zijn kunstvermogen kunnen hooren , en waer de laetfle zomtijds iets vergeeten of verzweegen mogt hebben, hadt de eerde geleegenheid, door een' langduurigen omgang, het hart, de gevoelen, de genie van zijnen Vriend zodanig te doorgronden, dat niets voor hem verborgen kon blijven; de Schrijver kende dan de paden, langs welke zijn'Dichter ten zangberge klom; hij zag de bronnen waer uit deszelfs geest den rijken voorraed tot zijne werken fchepte; hij weet de mijnen waer uit dezelve
bouwftoffen voor zijnen arbeid delfde in
een woord hij zag zijn' Dichter werken, en kan dus in zijne gefchiedenis zoo juist te werk gaen, als een Schilder die zijn model levend voor zich heeft. Hoe kragtig, hoe vol-
koa-



( *3 )
koomen kan h'rj zijn Tafreel vervaerdigen, ea hoe onfchatbaer is dat Tafreel voor het nagedacht! Maer is de Schrijver verder van den tijd, in welken zijn Dichter leefde, verwijderd, en bevordert de gelukkige famenloop der bovengenoemde omftandigheden zijn doelwit niet, dan moet hij trachten dat gebrek te vergoeden; — hij wende naemelijk alle pogingen aen om toegang tot tijdgenooten, en zo 'er die niet zijn, tot de afkomelingen des Dichters te verkrijgen, om door hun, van mond tot mond overgeleverde of in papieren bewaerde berigten, die zeker en geloofwaerdig zijn, nopens den Dichter te erlangen. Doch in die berigten zal hij welligt veel vinden dat tbt het leven des Dichters als mensch behoort, maer wat deszelfs geest betreft, daer over zal hij vaek of geene, of weinige, of duiftere en onvoldoende ervaeringen verkrijgen; — ook dit gebrek moet de Schrijver derhalven poogen te vervullen, en wel op de volgende wijze: Hij beftudeere vlijtig en oordeelkundig 's Dichters werken; hij leeze en herleeze dezelve, niet oppervlakkig, maer Wijsgeerig, en met het oogmerk om daer uit zeekiLre ontdekkingen, juiste bepaelingen over 's Dichters genie, fmaek enz. te trekken, om B 4 daer



( H )
daer uit eenige van die bijzonderheden, weivoor hem verborgen zijn , natefpooren ; dit volvoerd hebbende, vergelijke hij zijne aenmerkingen met de verkreegen narichten verbeetere, zoo 't nodig zij de laetfte daer door, en vuile derzelver gapingen met eigene ontdekkingen aen. Dus te handelen is eene voornaeme vereischte voor een' Levensbefchrijver in dat geval, en fchoon zulks zeker niet zonder de mogelijkfte aenwending van vlijt en aendacht kan volbragt worden, ja dikwils met veel moeite gepaerd is, zal de Schrijver zich daer voor genoeg beloond vinden, wijl dit hem in ftaet fielt om, fchoon met den Dichter geheel onbekend, egter van deszelfs genie, en verdienften berigten te kunnen geven, die niet onnauwkeuriger behoeven te zijn, dan die, welke eene eigene ondervinding hem zoude verfchaffen.
Dus gae de Schrijver te werk in het verzamelen van bouwftoffen voor de gefchiedenis van 's Dichters poëtisch leven,- de vereischten in het lamenftellen en behandelen derzelve zal ik in de volgende regels trachten te bepaelen.
i. Tot eenen eersten regel fte'le ik dat de Schrijver aentekene op welken tijd van
van



( 25 )
van %et leven des Dichters zijne Dichterlijke geest zich begon te vertoonen, op zvelke wijze en hoedanig dezelve zich toen vertoonde. Deeze tijd is zeer verfchillend bij den een of bij den ander: bij zommigen openbaerde zich de poëtifche genie alreeds in de eerfte jaeren der jeugd: dus leezen wij dat hooft, vondel, van der goes , de decker, ZEEÜSj ELIZAItETH hoofman, lan-
gendyk , smits en anderen, in hunne kindsheid al begonnen Vaersjes te maeken; bij anderen daerenteegen vertoonde zich de dichterlijke geest laeter: zoo vinden wij dat rotgans eerst na zijn Huwelijk de Poëzij beoefende: dat poot eerst de Muzijk- en Teken-, daer nae de Dichtkunst behandelde; hoogvliet, gaf ook in zijne vroegfte jeugd geene blijken van zucht totale Poëzij, maer eerst na dat hij door het voorbeeld en de aenmoediging zijne Kunstvrienden van bracht en de back daer toe was aengefpoord. — Tusfchen de overige zielvermoogens was ook bij deezen of geenen een merkelijk onderfcheid; hooft deedt al vroeg bij de Dichtkunst ook hulde aen de geleerdheid ; maer vondels geest werkte eerst in 't wilde zonder zich op eene bedaerde oefening toe B5 te



( 26- )
leggen; de d e c k e r was zoo vlug en zoo fterk van geheugen dat hij zonder behulp van een' leermeefter zich vier taelen magtig maekte, maer poot gaf op het Schiptuifchc School meer blijken van domheid en lusteloosheid, dan hoop op vorderingen. — Men kan dus den tijd waer in zich de poëtifche geest begint te vertoonen aen geene bepaeling binden, even min als een zeker gevolg trekken dat een kind voor de Dichtkunst zal opgroeien die in zijne eerfte jaeren al of niet blijken daer van geeft; vos maekte al vroeg vaerzen, en is nooit een groot Dichter geworden; poot vervaerdigde zo ras geene, en is boven allen lof verheven. — Ook was de ontwikkeling van den poëtifchen geest wel eens het uitwerkzel van een bloot geval, de leezing van een of ander fchoon Dichtftuk ; voorbeelden daer van zijn in smits, die het gebrek aen melodie in zijne vaerzen wel befpeurende , maer daer aen niet wetende te verhelpen, moedeloos wierdt, eri de Dichtkunst voor eenigen tijd vaerwel zeide, doch het Bundeltje dat poot in 1716. uitgaf, in handen kreeg , met fmaek doorlas, en hier door aengedreven wierdt om weder zijne kragten op de Lier te beproeven , het geen hem
dan



( 27 )
dan ook met beter gevolg dan te vooren gelukte. — Als meede in den Heer bilderdyk, die aen de leezing van een Vaers der uitmuntende, te vroeg geftorven, lannoy, zijn' Dichtlust toefchrijft, als hij haer toezingt :
Een woeste Thamijris, van eigenliefde dronken,
Moog', door den wierookdamp van vrienden lof verblind, Vermetel met den naam van Heldendichter pronken,
En wanen dat zijn zang der Muzen zang verwint,
't Zij ver dat ooit mijn geest tot zoo ver zich vergeten,
Mijn oog zich fluiten zou voor eigen kunstgebrek ,
Of dat een luttel roems, 't geval ten dank te weten,
Mijn licht begoocheld hart tot zelfsgevlei verwek';
Neen, eedle Dichteres! 'k erken mijn onvermogen :
Het Dichtvuur dat mij blaakt ben ik aan u verpligt,
En



( =8 )
En wilde ik u ten hoon op kunstlauwrieren bogen,
Dier trotsheid waar'tde ftraf van Thamijris te ligt. (ƒ)
De voortgang, dien de genie van den jongen Dichter maekt, hangt ook veel af van de wijze waer op zij door anderen in den beginne behandeld en ontvangen wordt, om zoo te fpreeken van de goede of kwaede ont- moeting die zij vindt. Heeft de aénkomende Dichter het geluk terftond Kunstvrienden aentetrerfen, die hem in zijnen arbeid begunftigen en aenfpooren, zijn Dichtvuur zal allengs aengroeien, en ras in eene heldere vlam uitbreeken; maer heeft hij ongelukkig zijne eerfte ontmoeting bij zulken die, zo al geene vijanden, ten minften geene beminnaers der Dichtkunst zijn, die hem de verdere beoefening afraeden of zomwijlen daer in hinderlijk zijn, uit vreeze eener verzuiming van andere, naer hun oordeel gewigtiger, bezigheden, dan gebeurt het wel dat het inwendig vuur in de ziel des jongen Dichters verhooien, onge-
voed
CO Nagel. Gedichten van lannoy p. m.



C SP )
voed, en fchijnbaer uitgedoofd, blijft fmeulen, tot dat eene gunftigere geleegenheid uit die onzigtbaere vonken een' helderen gloed doe rijzen (g). Dus wierdt vondel al ras aengemoedigd doodden lof dien hooft hem, op zijn i3de jaer toezwaeide, in zekeren brief uit Florencen aen de Kamer in liefde bloeiende te Amfterdam in dichtmaet gefchreeven; doch spex bleef lang zonder Kunstvriend alleen dwaelen, wierdt hier door moedeloos, en had welligt de lier geheel verworpen, was hij niet gevallig in kennis met poot geraekt, die hem gul ten dienst ftond, en het kwijnend dichtvuur weder aenwakkerde. — De Dichtkunst van smits groeide ook merkelijk aen, na dat hij tot lid van 't Genootfchap Natura 6? Arte verkooren was , en daer door de aen« moediging van vriendelijke Kunstgenooten ontving.
(g) "Want dat het zaed der Dichtkunst uit de ziel van hem, die daer mede bevoorrecht is, geheel kan geroeid worden, zal ik nooit toeftemmen: Hij die door de Natuur tot Dichter beftemd en gevormd is, zal Dichter worden, zal als zodanig een roemrijk pad betreeden, in weêrwil der beletzelen dis zich voor zijne fchreeden op dat pad mogen verheffen.



C 30 )
ving. - Dewijl nu alle de genoemde bijzonderheden bij den een' of ander zoo veel verfchiüen, en egter zeer belangrijk zijn, moeten dezelve in het Leven eens Dichters naeuwkeurig gemeld worden.
Ik bragt onder deeze eerfte vereischte ook dat de Levensbefchrijver aenteekene hoedanig de poetifche geest des Dichters zich in den beginne vertoonde. Het geen de edele fteen inden fchoot der aerde is, is de genie in de ziel des Dichters: gelijk de andere zielvermoogens, is zij meest bij allen aenvanglijk ruuw, onbepaeld, onbefchaafd; men leest van allen dat hunne eerfte Hukken tegen de regels der Dichtkunst, ja zelfs tegen die der gezonde reden zondigden. Egter heeft ook weder hier in , in de eerfte werking van den poëtifchen geest, bij deezen of geenen een merkelijk onderfcheid plaets : bij zommigen verheft dezelve zich ten eerften tot eene hoogte die boven het bereik zijner nog zwakke kragten fchijnt verheven te zijn; bij anderen ontdekt hij zich in geringe beginzelen: Dus waegde van der goes terftond een Treurfpel, Trafil of'overrompeldSina, en langen» dyk een Blijfpel, Don Quichot, te maeken, terwijl zeeus met een vaersje op de geboorte van eene zijner Zusteren begon. —. Doch
is



C 3* )
is dit verfchil zoo groot in het aenvangen va» eenig Dichterlijk werk, het is niet minder in het verkrijgen van een juist begrip omtrent de behandeling: Deeze belpeurde ■ door het enkel leeren van goede vaerzen de vereischten van den poëtifchen flijl, maer geene fukkelde lang eer hij dezelve ontdekte. -— Om bij de eigene voorbeelden te blijven:van der goes en langendyk hadden ras een denkbeeld van het metrum en den cadans der vaerzen, maer zeeus daerentegen poogde lang vegeefs eer hij beiden kon vatten: hij telde eerst de woorden, daer na zelfs de letters in ijderen regel , zonder op de fijllaben of voeten acht te geeven, tot dat hij eindelijk van zijnen Leermeester in de Teeken kunst, a. hovt,raken, daeromtrent onderrigting ontving. — Alle Dichters derhalven hebben dit gemeen dat hunne genie in den beginne ruuw en woest was, maer dewijl dezelve bij allen haer volkomenheid langs zekere trappen verkreegen heeft, zoo volgt daer uit dan natuurlijk mijn: tweede regel, namelijk dat de Schrijver melde: welke de hulpmiddelen waeren, die de Dichter aenwendde om zijne genie te befchaeven en groot te doen worden, als meede welke modellen hij ter naervol-
ging



C $3 )
-ging verhos. —' — Bleef de genie eehès Dichters aen zich zeiven overgelaten, zij Zou den boom gelijken, die door de zorg eenes Hoveveniers niet behoorlijk geleid en gefnoeid, alleen in 't wilde opfchier, wei hooge en weel lige, maer ook dorre en mismaekte, takken vertoont, wel veel loof, maer weinig fchoone, edele vruchten voortbrengt; — Zoo ook zou de onbefchaefde genie zich zomwijlen wel verheffen, ja zelfs met grootheid verheffen, maer zij zou in haere vlugt ligt de perken eener gezonde reden overfchrijden en daer door monfters fcheppen, die nergens dan in haere verbeelding beftaen kunnen; zij zou zich in die hoogte niet ftaende'houden, maer welligt ijlings zoo laeg daelen als zij een oogenblik te vooren verheeven was; zij zoude ligt treffende beelden, weelderige vercieringen vormen, maer door derzei ver verwarde opeenftapeling en ordenlooze zamenvoeging, haere tafreelen wanftaltig en duister maeken; in één woord, haere werken zouden van éénheid , juistheid, en natuurlijke fchoonheden ontbloot zijn, — Gelijk alle de andere verftandelijke vermoogens der ziel, zoo moet derhalven ook, en wel vooral, de poëtifche genie geleid en befehaefd worden; de Dichter
moet



( 33 )
moet zich toeleggen die hebbelijkheid j dat oordeel te verkrijgen, waer door hij het echte fchoon van het fchijnbaere, het waere vernuft van het valfche kan onderfcheiden, dat is j hij moet trachten een' goeden fmaek te bezitten j de fmaek toch is voor den Dichter, het geen de Logica voor den diepdenkenden Wijsgeer is; en verwaerloost hij dien, nimmer zal hij het groote met het fehoone kunnen vereenigen.
Denkelijk is gebrek aen zuiveren fmaek de reden, waerom v o s en; z wa e n e n b u r g , die immers op zommige plaetfen blijken van dichterlijke genie opleeveren, niet tot dien trap van volmaektheid geklommen zijn > dien zij welligt hadden kunnen bereiken. — Men begrijpt uit dit alles dat ik onder deezen regel bedoele, dat de Levensbefchrijver een berigt geve, aengaende de wijze op welke de Dichter te werk ging in het verkrijgen en vormen van zijnen fmaek. De hulpmiddelen, van den een' of den ander daer toe gebruikt, zijn verfchillend; de Schrijver moet dus die, welke zijn Dichter aenwendde, melden ; 't zij de Dichter de Theoretifche fchriften van vroeger of laeter Wijsgeeren doorleezen, en in dezelve vaste grondregels gevonden hebbe, en welC ke



( 34 )
ke die fchriften waeren; 'c zij hij de werken van ouder of jonger Dichteren wijsgeerig beftudeerd, en uit dezelve zekere gevolgen getrokken hebbe, en welke die werken waeren; 't zij hij beide deeze beoefeningen famenpaerde, het geen gewis'bet beste middel is, om dat het theoretifche en practifche kennis tevens geeft; 't zij hij eindelijk van kundige Kunstvrienden mondelijke lesfen dnvangen mogt, en welke die kunstvrienden waeren. Zoo leezen wij dat de decker de fchriften der ouden; van dek g o e s en e. h dof man LatijnfcheenNederduirfcheDichteren doorlazen, hooft dit beide faemenvoegde, en zeeus in de onderrigtingen van piet er nuits eene nutte aenleiding ter kunde ontving.
Ik vorderde ook in deezen Regel een bericht van den Levensbefchri{ver nopens de modellen die de Dichter ter naervolging verkoos. Dat voor den Kundenaer van de modellen, die hij zich voordek, veel, oneindig veel, afhangt, zal ijder, die flechts eenige kunde in de theorie der fchoone kunften heeft, terdond toedemmen. Hoe zou een Schilder , die nooit dan gedrochtelijke voorwerpen voor oogen heeft, iets bevalligs kunnen afmaelen? was zeuxis in dat geval geweest, nimmer had zijne Fe-
nus



( 35 )
nus bet Paneel doen leeven, en de aenfchou-.. wende Crotoneren betooverd. — Het zelfde heeft in den Dichter plaets: vindt hij goede modellen die hij beftudeert en naervolgt, zijne werken zullen 'er van getuigen, en, is hij een bekwaem naervolger, ook goed zijn; maer treft hij daerentegen kwaede aen, zijne voortbrengzelen zullen 'er de flegte hoedanig-, heden van aenneemen , en zijn fmaek, al was die aenvanglijk goed, zal 'er door bedorven worden. — De keus der modellen derhalven is van het uiterfte gewigt, en de Dichter moet daerin met oordeel, met voorzigtigheid handelen. De Levensbefchrijver zal dus het gedrag zijnes Dichters in die bepaeling zijner keus doen kennen, en aentekenen of dezelve meest bij de Natuur, die eenvouwige, waere levendige Leermeesteres, ter fchoole ging, dan wel of hij zommigen zijner Voorgangeop de paden der Dichtkunst ten voorbedde verkoos, en welke die waeren. — Van poot is mij in zijn leven niet voorgekomen dat-hij eenig Dichter in den beginne zijner kunstoefening ten model nam; fchoon hij naderhand hooft volgde, blykt genoegzaem uit zyne werken, dat hy meestal de natuur ten rigtfnoer verkoos, en hetgoed gevolg daervan is bekend: Van
C 2 broek.-



( 3* ?
broekhuizen, om dien uit veelen bij te* brengen, vinde ik dat hij in 't latijn propertius, en in zijne moedertaele hooft het liefde naervolgde, en met Welk gevolg is wederom ijder bekend.
Eer ik van deezen Regel af frappe, moet ik nog opmerken , mede onder denzelven te bedoelen, dat de Levensbefchrijver niet alleen de modellen aenteekene, welke de Dichter in zijne jeugd , in den eerden bloei zijner genie , het meest beminde en het liefde naervolgde, maer ook dat hij opmerke of de Dichter altijd bij die eigen modellen bleef, dan of hij, tri rijper jaeren zijner kunst, die eerst gekoozene met andere verwisfclde, iets dat zeer ligt plaets kan hebben. Ik zal dit met een Voorbeeld ophelderen: een aenkomend genie, in de bloeiende lente der Jeugd, bij wien de gloeiende verbeeldingskragt levendig werkt, en in wiens jongen boezem de hartstogten ligt geroerd worden, het gevoel ligt te treffen is, zal gewis dien Dichter het hoogde fchatten, in wiens wei ken hij eene indemmende overeenkomst met zijne eigene wijze van denken , van gevoelen, van alles te befchouwen, aentreft; die hem de bekoorlijke, vervoerende tafreelen eener tedere Liefde voor-
fchetst?



( 37 )
fchetst, of die hem roemrijke gevallen van Heldenmoed voorzingt; dien Dichter zal hij met eene vuurige gretigheid leezen en -herleezen, hij zal hem, als 't waere, aenbidden, en trachten te volgen; maer in een' laeteren leeftijd, wanneer de jaeren, de lotgevallen, het geweld der hartstogten beteugeld, en de driften geftild hebben , dan zal die eigen genie zeer natuurlijk eerder die vaerzen beminnen, *die met zijne bedaerder denkwijze, en met de tegenwoordige gefteldheid zijner ziel meer iuftemmen; hij zal eerder voedzel voor zijn veiftand dan voor zijne verbeelding zoeken , geiolglilk zal de Dichter, die hem voorheen h-t meest bekoorde, hem nu minder gevaliig zijn; hij zal denzelven blijven bewonderen en hoogfchatten als Kunftenaer, maer niet meer naervolgen als model.
3. Na dat men de ontwikkeling, den groei, en de befchaeving der genie van den Dichter gezien heeft, zal men natuurlijk ook begeeren te weeten hoe hij in 't ontwerp en volvoeren zijner voortbrengzelen handelde; mijn derde regel derhal ven is: dat de Levensbefchrijver de wijze van werken zijnes Dichters ace kennen. Hij toone aen of de DichC 3 ter,



( 33 )
ter, voorneemens een ftuk aentevangen, het plan, het ontwerp daer van zoo lang in zijne ziel droeg, als 't waere, zoo dikwijls herdacht, zoo van alle zijden, in eiken ftand, uit ijder oogpunt, in alle deelen befchoude' dat het reeds geheel en volkomen in zijne verbeelding in aenzijn was, eer nog een regel daer van op het papier ftond. Zeker de beste wijze : men mooge tegenwerpen dat zij eene zekere ftijf heid , gedwongenheid, kan voortbrengen; ik antwoorde: als ik deeze wijze de beste noem, dan bedoel ik nier dat de werken des Dichters na de lamp moeten rieken; dit neemt ontegenzeggelijk in eens de fchoouheid, de kracht en de waerde van een Dichtftuk weg, dat tog verrukken, maer niet betoogen moet; en ik breng uit veelen, den naeuwkeurigen, netten , en niet minder' verrukkenden, betoo verenden smits, die deeze wijze beftendig gebruikte, als een'voorbeeld bij, dat alles afdoet. Dan, de
Schrijver zal opmerken of daer en tegen'zijn Dichter , bij de eerfte ontdekking van eene ftof ter bewerking, terftond de pen opvatte, aen ving, en, enkel door daedelijke befpiegeling geleid, voortvoer. Eene wijze die gewis bij de eerfte geniën met een gelukkig gevolg plaets
kan



( 39 )
kan hebben, maer die bij minderen, vooral in Hukken van een' langen adem, waer éénheid en juiste orde in de tafreelen en beelden vereischt worden, dikwnls van nadeehger vutwerking kan zijn, om dat zij ligt onvolkomenheden, gapingen en zwakke plaetzen kan voortbrengen. - Voorts tekene de Schrijver aen of zijn Dichter het geluk had van vlug in het maeken zijner Stukken te zijn, zoo dat zij hem als uit de pen vloeiden; dus had CAT s zijne vaerzen flechts voor het fcht.jven; zelfs was hij daeromtrent in andere taelen even vlug, hij zegt immers ergens: Ik leerde griekfche tael, en fchoon ik maer begon,
' Het fcheen dat ik terftond ook vaerzen maeken kon.
de decker kon dezelve al wandelende maeken, dit getuigt hij zelfs: Verfchoont mij zo mijn Dicht na geest riekt
noch verftand Mijn hoofd, wanneer ik dicht, rust zelden op mijn hand. O)
en
(h} Puntdichten i. Boek. 3. p.
C 4



( 4° )
cn smits hield een Stuk voor afgewerkt afs hij het plan geheel in zijn hoofd had — Dan wel of de verfificatie den Dichter minder gemakkehjk viel, en zonnijds moeite koste — Daer na of des Dichters Hukken, ten einde gefaragt zijnde, reeds eene volkomenheid in zijne oogen hadden op welke hij berustte dan Pf hij zijn werk aendagtig naerzag, daer'over de beoordeeling van kunstvrienden innam geduld genoeg bezat om de zwakke regelen niet fchopnere te verwisfelen, en dus het zeive naeuwkeurig befchaefde en verbeterde. Eindelijk merke de Schrijver op, of de Dichter, vaneen ontwerp zwanger, zijne verbeeldingskracht als 't waere mest opwinden, de eenzaemfte ftilte, de afgezonderde rust zogt, en, niet altijd door de dichtluim bezield' hiet altijd, ten minden niet even gemakkelijk,' kon werken; dan wel of zijne verbeelding terftond voor 'i fcheppen vaerdig was, hij minder afgezonderd, en ook in bijzijn van anderen, zoo wel als ten allen tijde, kon arbeiden. - Dit laetfte egter, als zijnde bijzonderheden van minder belang, zal de Schrijver met weinig woorden aenduiden.
De vereischten, onder deezen regel opgegeven, moogen in 't eerst minder gewigtig
fchij-



( 4^ )
febijnen, bij eene nadere ovei weeging zal derzei* ver nut zich ras openbaeren. Want, behalven dat zulks het vernuft, het kunstvermoogen (ik wil niet zeggen de verdienften, want hij, bij voorbeeld, wien de verfificatie moeite kost, kan even verdienflelijk zijn als hij wien dezelve natuurlijk fchijnt;) des Dichters in zommige opzigten kenfehetst, geeft het veel opheldering aengaende het nader verftand zijner werken, en even daer door verfchaft het den W'rjsgeerigen befchouwer der Dichtkunst geleegenheid tot nieuwe Theoretifche waernemingen; de meer gevorderde Beoefenaer kan dan de wijze eenes Dichters met de zijne vergelijken, en, de eerfte beter vindende, de laetfte veranderen; eindelijk is zulks voor den jongen Kunstminnaer van veel nut, dewijl hij de wijze van arbeiden eenes goeden Dichters ziende, daer in voor zich zelvcn vaste grondregels vindt, die wijze kan volgen, en dus als 't waere, een' gebaenden weg ten zangberge voor zich ontdekt, welken hij, de voetftappen zijnes voorgangers drukkende, onbefchroomd kan betreeden.
4. Tot een' vierden regel ftelle ik: Dat de Levensbefchrijver aentekene, in welke foort van dichtfiojfen en Dicht ft ukken , ofPoëzij, C 5 zijn



( 4° )
cn smits hield een Stuk voor afgewerkt als hij het plan geheel in zijn hoofd had. — Dan wel of de verfificatie den Dichter minder gemakkelijk viel, en zomtijds moeite koste. — Daer na of des Dichters Hukken, ten einde gebragt zijnde, reeds eene volkomenheid in zijne oogen hadden op welke hij berustte, dan Pf hij zijn werk aendagtig naerzag, daer'over de beoordeeling van kunstvrienden innam, geduld genoeg bezat om de zwakke regelen met fchoonere te verwisfelen, en dus het zelve naeuwkeurig befchaefde én verbeterde. Eindelijk merke de Schrijver op, of de Dichter vaneen ontwerp zwanger, zijne verbeeldingskracht als 't waere mest opwinden, de eenzaémfte ftilte, de afgezonderfte rust zogt, en, niet altijd door de dichtluim bezield, r,iet altijd, ten minden niet even gemakkelijk, kon werken; dan wel of zijne verbeelding terftond voor 't fchepptn vaerdig was, hij minder afgezonderd, en ook in bijzijn van anderen, zoo wel als ten allen tijde, kon arbeiden. — Dit laetfte egter, als zijnde bijzonderheden van minder belang, zal de Schrijver met weinig woorden aenduiden.
De vereischten, onder deezen regel opgegeven, moogen in 't eerst minder gewigtig
fchij-



C * )
fehijnen, bij eene nadere oveiweegingzd derzei* ver nut zich ras openbaeren. Want, behalven dat zulks het vernuft, het kunstvermoogen (ik wil niet zeggen de verdienden, want hij, bij voorbeeld, wien de vetfificatie moeite kost, kan even verdienftelijk zijn als hij wien dezelve natuurlijk fchijnt; ) des Dichters in zommige opzigten kenfchetst, geeft het veel opheldering aengaende het nader verftand zijner werken, en even daer door verfchaft het den Wijsgeerigen befchouwer der Dichtkunst geleegenheid tot nieuwe Theoretifche waernemingen; de meer gevorderde Beoefenaer kan dan de wijze eenes Dichters met de zijne vergelijken, en, de eerfte beter vindende, de laetfte veranderen; eindelijk is zulks voor den jongen Kunstminnaer van veel nut, dewijl hij de wijze van arbeiden eenes goeden Dichters ziende, daer in voor zich zelvcn vaste grondregels vindt, die wijze kan volgen, en dus als 't waere, een' gebaenden weg ten zangberge voor zich ontdekt, welken hij, de voetftappen zijnes voorgangers drukkende, onbefchroomd kan betreeden.
4. Tot een' vierden regel ftelle ik: Dat de Levensbefchrijver aentekene, in tvelke fgortvan dichtfioffen en Dichtjïukhn , of Poëzij, C 5 zijn



( 42 )
zijn Dichter het liefst werkte, en in welk hij het beste flaegde, — Dit hai.gt zeker veel af van de modellen die de Dichter zich in het begin zijner oefening ter naervolging voorftelde, maer nog meer, ja, bijna geheel, van zijne gevoelen, denkwijze , en omflandigheden; in een woord van zijn Character en lotgevallen; hier komt dus te pas het geen ik te vooren (i) daer omtrent gezegd heb. ——. Was de Dichter ernflig, vervuld met denkbeelden over den Godsdienst of het verhevene, hij zal deftige, ftigtelijke, of ftoute vaerzen bemind hebben te vervaerdigen ; bezat hij ccn gevoelig hart, dan zullen die doffen, waer in tederheid of haitstogten gefchilderd moeten worden, zijne geliefdfte geweest zijn; wierdt hij door edele dacden het meest getroffen, wij zullen hem ccn' heldentoon hooren zingen; maer bekeurden hem meerder de zagte tafreekn van rust en kalm genoegen, wij zullen hem de dille natuur, het bevallig land, of de kommerlooze veldelingen zien afmaelen; bejegende hem een ongunftig lot, was hij van een droefgeestig, melancholisch
ge-
CO Pag- 17.



( 43 )
geitel, zijne vaerzen zullen treurig zijn gelijk zijne ziel; maer was hij gelukkig, een beminnaer van vrolijkheid, vernuftige trekken, of jokkernij, zijne gedichten zullen vrolijk, fatiricq of boertende zijn. Dit is het geen ik door de foort van dichtftoffen verftae. —■ Vervolgens zal de Levensbefchrijver opmerken in welk vak der poëzij zijn Dichter het liefst arbeidde; 't zij in 't Helden- Herder- Lier-
of Minnedicht, in 't Treur- of Blijfpel.
Eindelijk toone de Schrijver aen in welke foort van Dichtftof en Hukken de Dichter het beste flaegde. Dit is niet altijd even gemakkelijk te bepaelen: want in beiden is bijna geen, ik durf zeggen , in 't geheel geen Dichter algemeen; dat is, geen Dichter is voor alle onderwerpen en Dichtmaeten even gefchikt, en zal dezelve allen met het eigen goed gevolg behandelen ; maer ook geen Dichter is enkel voor ée'ne foort van doffe of Poëzij bekwaem, en zal, alleen in die enkele, verdienden hebben: Hij zal derhalven uit de onderfcheiden foorten fommige verkiezen; nu gefchiedt het dat een Dichter in, bij voorbeeld, twee verfchillende even gelukkig werkte; men beflist theoretisch dat hij in een van beiden moet uitmunten: maer men leest en herleest zrne
ftuk-



C 44 )
Stokken, en ftaet in tvvijfFel waer aen de voorkeur te geeven. Ik zal dit met voorbeelden ophelderen en wel eerst over de onderfcheiden dichtftoffen: (van welke de verfchillende keus zeer veel kan afhangen van de onhandigheden waer in de Dichter zich op den een' of anderen tijd bevindt.) de deck er dichtte, onder andere deftige vaerzen, Het Lyden van Jezus Christus, doch tevens maekte hij Puntdichtjes , en om beiden word hij even «oog geroemd; De Graeven van Holland, de Willem de Ecrflevzn langend ijk, zijn zij veel minder dan zijne B/ijfpekn ? Omtrent de foort van vaerzen: (die enkel van'sDichters keuze afhangt, en egter zomtijds zeer verfchillende is in (hikken, wier onderwerpen hoofdzakelijk overeenkoomen.) de Alexan drijnfche vaerzen van SMixs zijn zij minder zagt minder vloeiend dan zijne Lierzangen* vergelijk flechts ^Baalfegarsdienst, de/W Jche verrukking met den RotteJlroom,teDichtluim enz. Wie durft het vonnis vellen tusfchenvAN mer k en s Heldendichten en haere Treurfpelen tusfchen Germanicuszn Gelonide, J. S. deRykQk)
enz.
CA) Men begrijpt ligt dat ik hier eene vergelijking



C 45 )
enz.? Men ziet hier uit dat het dikwijls moeilijk, en wel eens onmoogelijk, is , juist te bepaelen in welk vak der Poëzij een Dichter uitmuntte; De Levensbefchrijver zal in dat geval voldoen, als hij die vakken, voor welken zijn Dichter den meesten aenleg hadj en bekwaem was, noeme.
5. Mijne vijfde regel behelst: Dat de Levensbefchrijver de werken van zijnen Dichter aenwijze, dezelve, vooral de Poêtijche, beoordeele, 's Dichters verdienfien ter naervolginge, maer ook ' zijne feilen ter vermijdinge aentoone. — Niemand twijffelt dat deeze vereischte, van het grootfle nut, van het eerfte belang zijnde, den aendacht van den Schrijver ten fterkften tot zich moet trekken,- en dat hij, aen dezelve voldoende, het hoofddoel der levensgefchiedenis bereikt. Het nader bepaelen van deezen Regel zal mij, wegens zijn gewigt, eenigzints langer beezig houden, doch ik zal trachten mijne aenmerkingen, zoo kort en duidelijk zij, voorteftellen, om niet verveelend te worden. De
gelijking in betrekkelijke evenredigheid bedoele , zonder op de bijzondere waerde van elk ftuk op zich zelv' te letten.



( 46- )
De Schrijver noeme de werken des Dich.3 ters' op, nae de orde des tijds , in welken zij door hem der waereld zijn medegedeeld; hij doe, is het moogelijk, de eerfte vruchten van 's Dichters arbeid kennen, als ook de losfe {tukjes die hij welligt afzonderlijk, of voor zijne vrienden liet drukken, tevens berigtende of de Dichter die ftukjes naderhand, op nieuw nagezien en verbeterd, bij laeter voortbrengzelen gevoegd hebbe, en waer zij dan te vinden zijn; hij melde wat aenleiding tot de uitgaeve boodt; 't zij de aendrang van gemeenzaeme kunstvrienden, 't zij het verlangen van 't algemeen , door voorgaende proeven ontftaen , 't zij eenige andere beweegredenen , den Dichter daer toe aenmoedigden. De Schrijver
voege hier bij wien de Dichter, in het voorneemen dier uitgaeve , raedpleegde , wiens hulp hem daer in ten vriendelijken dienfte en bijftand was. Voorts doe hij de wijze kennen op welke de vruchten van 's Dichters geest ontvangen wierden, hoe hij zich bijj eene toejuichende goedkeuring, of bij eene minder gunftige bejegening, gedroeg; Hij wijze de Loffpraeken aen, den Dichter voor zijnen arbeid toegezwaeid, maer ook de beoordelingen daer over geveld. Eindelijk berigte hij van
de



( 47 )
de laetere uitgaeven, die de Dichter mogt gedaen hebben, benevens de verfchikkingen en verbeteringen daer in door hem gemaekt.
Bij eene zodanige tijd en gefchiedkundige lijst van 's Dichters werken, voege de Levensbefchrijver eenig oordeelkundig bericht omtrent ijder derzelven, voor zoo verre namelijk den hoofdzakelijkcn inhoud , de algemeene verdienden of gebreken aengae; ( over de aenduiding van bijzonderheden zal ik itraks handelen.) Hier door zal hij zijnen Leezer algemeene denkbeelden omtrent de genie , de waerde des Dichters, geeven , en heraten minden oppervlakkig, met denzelven bekend maeken-
Dan, zulk eene beoordeeling, in algemeene aenmerkingen vervat, mooge den blooten lezer vergenoegen, maer zij zal den befchouwenden, zoo min als den werkenden beoefenaer der Dichtkunst uiet kunnen voldoen; die beiden eisfchen meer; zij vorderen eene diepere kennis, van 's Dichters kunstvermoogen en verdienden — hier aen derhalven moet de Levensbefchrijver ook trachten te beantwoorden. Niet dat van hem vereischt worde uit alle de werken des Dichters elke fchoonheid, elke treffende gedachte, eiken goeden regel
aen-



( 48 )
aenteteekenen, dit waere ver buiten, en be* hoort ook niet tot zijne taek; maer hij moet kortelijk de vöornaemde verdienden zijnes Dichters, doen kennen, en, waer 't nodig zij, met voorbeelden uit zijne fchriften aentoonen;' zijne verdienden ih het nabootzen der natuur, in het juist affchilderen van hartstogten, iri het volgen der eerde kunstregelen, in de keuö zijner onderwerpen, in de eenheid, orde, en fchjkking der beelden, in de volkomenheid en waerheid der tafreelen, in de naeuwkeurigheid der denkbeelden, in het doute en verhevene of in het zagte en bevallige, in het eenvouwige of vernuftige fchoon,- Voorts zij. ne verdienden in het werktuiglijke zijner Vaerzen , in de naeuwkeurigheid omtrent de maet en het rijm, in de harmonie, in de melodie (/). Eindelijk zijne verdienden iri de tael, in derzelver zuiverheid, in het wel onderfcheiden van haer Poëtisch en Profaïsch gedeelte, in de juistheid der genachten , de fpelling , en meer diergelijke opmerkingen,
die
. CO Zie de definities en verdere bepaelingen over de harmonie, en melodie in van alphens Dicht Ferh. Inl. Verh. pag. 48. fqq.



( 40 )
die hier niet allen te noemen zijn, maer uit het oordeel en den fmaek van den Schrijver zeiven moeten geboofen worden.
Ik zeide ook in het opgeeven van deeZen regel, dat de Schrijver de feilen zijnes Dichters moet aentoonen. Hier komt weder te pas het geen ik, zoo even, over de verdienden handelende, aenmerkte; namelijk men vergt niet van den Schrijver, dat hij in 's Dichters werken woord tot woord nagae, alle zijne gezegden aen de flrengfte kunst-regelen toetze, en dus alle zijne gebreken aentoone —- dit weder behoort niet tot hec oogmerk der levensgefchiedenis; maer ik bedoele hier, dat hij de feilen die de Dichter meermaelen beging, of grootere, aentekene ; bij voorbeeld: plaetzen waer de eerfte voorfchriften der Kunst niet zijn in acht genoomen, waer de Dichter, door eene al te hevige verbeeldingskragt bedwelmd* tegen de waerfchijnlijkheid of gezonde reden zondigde; blijken van valsch vernuft; wanorde of onnatuurlijkheid in beelden en tafreelen; tegenftrijdige gedachten; duistere of onnaeuwkeurige uitdrukkingen; groovere misflagen tegen de taelregels; en diergelijke feilen ,, die uit onoplettertheid of overhaefling in het befchaeven begaen , even daerom minder verD fchoon-



( 50 )
fchoonlijk zijn; alsmeede zulke gebreken, die de Dichter over het geheel zijner ftukken had, 't zij in de ontwerpen, behandeling enz.
De levensbefchrijver, deeze vereischte volbrengende , zal gewis den waerdigften dienst aen den bloei onzer Vaderlandfche Dichtkunst en aeu haere Beminnaeren betoonen. De wijsgeerige kenner zal in dien arbeid eene overvloedige dof vinden om nieuwe ontdekkingen in de theorie te doen, of om zijne reeds gemaekte waernemingen te verrijken en optehelderen; de daedlijke beoeffénaer zal daer door zijne eigen feilen kunnen ontdekken en verbeeteren ; eindelijk, de aenkoomende genie vindt daar in geleegenheid om zijnen fmaek te befchaeven, zijn oordeel te fcherpen, en hem ontmoeten terftond fchoonheden, verdienden ter naervolging zoo wel als gebreken ter vermijdinge. — Daarenboven bewijst de fchrijver, deezen regel volgende, dit nut, dat hij door fpreekende voorbeelden onderwijst, en, als 't waere, mondelijke lesfen van den Dichter doet hooren ; eene leerwijze die ontegenfpreekelijk zeer veel nut en tevens aengenaemheid voor den jongen Dichter heeft, wiens ziel , door haere verbeelding altijd leevendig werkzaem, de uiterde moeite moet aen wenden,
wiï



C si )
wi! zij zich zodanig infpanneh, dat zij een bedaerde aendacht vestige op de afgecrokken redeneringen, en diep doorgedachte vertoonen eener wijsgeèrige theorie, om daer uit vaste regels optemaeken , of vindt zij die alreeds daergefteld, dan dezelve zoo in haer geheugen te prenten, dat zij in haere werking die altijd in orde voor zich zie. — Niet dat ik de beoefening der theorie verwerpe, — dit zij verre — ik erken het gewigt, de onontbeerlijkheid daer van geheel; maer ik bedoel hier zulk een'jongen aenkomeling in de kunst, die; in dén eèrften gloed zijner genie, eer hij de voorfchriften der theorie in hunne fubtiliteii kan begrijpen, ligt den weg zoude kunnen bijfter raeken , aen Wiens einde de Tempel van het waere fchoon en van de gezonde reden gevonden wordt; hij moet du3 op dien weg geleid worden; nu leert eene grijze ondervinding dat één voorbeeld dikwijls meêr kan uitwerken dan véele goede lesfen; en dit fchijnt mij zeer natuurlijk, wijl het eerfte gezien, gevoeld wordt, en dus zinnelijk treft, daer de laetften, om al haer nut te ontdekken , óverwoogen , doordacht moeten worden, en dus moeite, zoó wel als aendacht, vereifchen , iets dat voor de genie, in haer eerfte vuur fchier onmoogelijk is.
L> 2, Dit



C 5*. )
Dit alles opmerkende, zal ijder gereedlijk met mij de vereischten, die ik onder deezen regel gefield heb, als de eerften, de voornaemften, in de gefchiedenis eenes Dichters willen aennemen. — Dan, hoe meêr ik derzelver gewigt doordenke , hoe meêr ik mij verwonderen moet, dat in de menigte der Levensbefchrijvingen van Vaderlandfche Dichteren , die wij bezitten , aen dezelven bijna niet, immers niet behoorlijk, voldaen is; dat' de Vervaerdigers der Levensfchetzen, waer onder egter mannen van eene uitgebreide kunde en beproefd oordeel gevonden worden, het groote belang, het onontbeerlijke deezer vereischte niet bemerkt; en dienvolgens gehandeld hebben. Schoon ik derhal ven hier geene menigvuldige aenhaelingen kan doen, ben ik nog thans in fïaet den Levensbefchrijver voorbeelden ter opheldering deezes afgehandelden Regels te geeven, die aen het hoofdzakelijke deezer vereischte beantwoorden, en die hij met het beste gevolg tot gidzen in zijnen arbeid kan neerpen: ik wijze hem namelijk naer de gefchiedenisfen van Dichteren, die door dit uenootfchap bekroond en uitgegeven zijn, bij voorbeeld die van philip van marnix, van a. hoogvliet en anderen;



( 53 )
ren; de oordeelkundige en juiste aenmerfcins gen in dezelve verfpreid, zullen hem van deezen regel genoegzaeme voorbeelden verfchafr fen.
. 6. Mijn zesde en laetfte regel is: dat de Levensbejchrijver aentoone, welke verbeteringen zijn Dichter der Nederduitfche Dichten Taelkunde aengebragt hebbe. Elk verdienftelijk Dichter ziet in de werken zijner Voorgangeren feilen, die hij in zijnen eigen arbeid poogt te vermijden, en te verbeteren; hij ontdekt vereischten in de poëzij, die weiligt te vooren onbekend waeren, en maekc zelve daer van gebruik ; hij vindt nieuwe fchoonheden , en vercjert daermede zijne eigene voortbrengzelen; geen waerlijk groot Dichter derhalven, die, in dat opzigt, niet gewigtige dienften aen den bloei en voortgang onzer Vaderlandfche Dichtkunst bewijst; en dit zelfde moet in alles omtrent den keurigen Taeloeffenaer ook gezegd worden Nu is het noodeloosaentemerken dat de kennis der verbeteringen, die zulk een Dichter te weeg gebragt heeft, hooost belangrijk voor den kunstminnaer zij. — Hier uit bemerkt ijder terftond het groot gewigt deezer vereischte, en men moet zich tevens wederom verwonderen dat D 3 de-.



C 54 )
dezelve ih de gefchiedenisfen onzer DichtefeiS nier beftendig, en met naeuwkeurigheid in acht genomen zij. De Schrijver valle dus ook niet in dit gebrek, maer wende zijne poögingeh aen om deezen regel met oordeel te volbrengen. Hij tekene aen welke verbeteringen zijn Dichter gemaekt hebbe in dat geene, Waerop het vermoogend gebied der gewoonte een' nadeeligen invloed mogt gehad hebben; bij voorbeeld in de behandeling van het treurfpel, het Helden- Herderdicht enz., verder in het uitvoeren , de keuze der dichtfloffen; in het gebruik der dichterlijke vrijheden welke nuttige veranderingen hij invoerde wegens den trant, de maet, de harmonie en melodie der vaerzen , wegens het rijm ; eindelijk welk nut hij der taele bewees; hoe hij dezelve, voor al in haer poëtisch gedeelte, van verouderde fmaeklooze en ongefchikte fpreekwijzen, of uitdrukkingen, van harde of zogenaemde ftopwoorden zuiverde; hoe hij haer daerentegeri befchaefde, verrijkte, kragtiger, zagter en edeler maekte; Hoe hij het onderfcheid der geflachten, de buiging der werk- en naemwöorden; de fpelling verbeterde of nader bepaelde enz.
Wanneer de Levensbefchrijver dit alles b&
tragt^



( 55 )
tragr, dan zal hij gewis niet weinig toebrengen tot de mogelijkheid der vervulling van den zoo regtmaetigen, als vaek herhaelden wensch onzer Vaderlandfche Kunstbeminnaeren, den wensch namelijk, om eene fchets van de beginzelen, den voortgang , de vorderingen , en den bloei onzer Nederduitfche Dichtkunsten Tael te bezitten (m). Het nut, het gewigt van zulk eene fchets behoef ik niet te betoogen, elk voelt genoeg dat zij even noodzakelijk, ja onontbeerlijk zij voor de Beoefenaers onzer Dicht - en Taelkunde , als belangrijk voor ijder die de verdienden, den ijver zijner Voorouderen kan eerbiedigen. Geen wonder derhalven dat het verlangen onzer
Kunst-
(w) De Heer p. h. bakker, hier over ook fpreekende, geeft zelfs een kort plan op tot zulk eene gefchiedenis, in zijne Verhandeling Over den wden gebrekkigen en federt verbeterden trant onzer Nederduitfche Vaerzen, zie de werken van de Maet-
fchappij der Nederl. Letterkunde 5. d. p. 89. . .
Dewijl nu het Genootfchap: Studium Scientiarum Cenitrix, te Rotterdam eenen eerprijs aen den Schrijver dier gefchiedenis heeft aengebooden, is 'er hoop dat door die uitnoodiging aen de begeerte der Künstlievenden zal voldaen worden.
D4



Kunstminnende Landgenooten naer die gefchies denis zoo groot zij; en had ij der der gee* nen, die Levensbefchrijvingen van onze Vaderlandfche Dichteren vervaerdigd hebben, deeze laetst geftelde, gelijk ook de voorige, vereischte in acht genoomen, dan was welügt aen die begeerte reeds voldaen; want hij, die zijne ■ pogingen in het famenflellen dier gefchiedenis had willen aenwenden, zoude met e'e'n' opflag van 't oog, de verdienden van eiken Dichter, de verbeteringen en vorderingen door hem onzer Dicht - en Taelkunde aengebragt, hebben kunnen zien, en, alle die bijzondere Levensfchetzen faemvoegende, zou hij een volkomen tafreel voor zich gevonden hebben, dat alle de lotgevallen onzer Poëzij en Tael in zich vergaederde, en het zoude hem derhalven gemakkelijk geweest zijn, omtrent de meergemelde gefchiedenis een naeuwkeurig, zoo wel als echt berigt meede te deelen, tetwijl hij tegenwoordig, die onrchatbaere hulpmiddelen, dien zekeren leiddraed dervende, dat alles uit hier en daer verfpreide oude ftukken, uit eene langduurige beoefening, en aendachtige door- ' leezing van de fchriften onzer Dichteren, zou moeten famen vergaderen en opmaeken, en
zich



( 57 )
zich dan nog welligt genoodzaekt vinden gaepingen in zijne fchets te laeten; of meermaelen gisfingen, ten minften geene Heilig beweezen aenmerkingen voor te draegen, en dus zou hij rnisfchien , na de vlijtig He moeite aengewend te hebben, nog de fmart gevoelen van zijn tafreel onvolkomen zijnen Landgenooten te moeten aenbieden.
Indien de Levensbefchrijvers onzer Nederlandfche Dichteren de vereischten en regels, in deeze verhandeling opgegeven, in acht neemen; en het geene in het nederftellen derzelver mijner aendacht mogt ontflipt zijn, door hun eigen oordeel en fmaek aenvullen, indien zij een' korten eenvouwigen, dog tevens welfprekenden Stijl gebruiken, indien zij hunne gefchiedenis, behalven met de nodige, daerenboven met andere nuttige, oordeelkundige, en gepaste aenmerkingen verrijken, dan zullen zij gewis zich verzeekerd kunnen houden van
aen



( 58 )
aen alle de oogmerken hunnes arbeids volkomen te beantwoorden, en tevens voor dien arbeid op de edelfte wijze beloond te zullen worden. Zij zullen het ftreelend genoegen hebben van den dierbaeren naem, de hooggefchatte verdienden hunner Vaderlandfche Dichteren op eene waerdige wijze, als 't waere, ten twedenmaele te vereeuwigen; zij zullen den grootften lof genieten van door hunne pogingen nuttig te zijn voor hunne Tijdgenooten en het Nagedacht, terwijl beider rechtmaetige dankbaerheid ongetwijffeld hunnen beweezen dienst zal erkennen en beloonen; Zij zullen, gelijk Vrankrijks welfprekendfte lofredenaer, de groote thomas, den lof zijner beroemdfte Landgenooten meer en meer hielp verbreiden, dit zelfde omtrent hunne verdienftelijke Vaderlanderen in het vak van eene der fchoone kunften doen, en daer door zullen zij veel, oneindig veel toebrengen, om den trotfchen, zoo wel als ongegronden , waen te doen ophouden van die geenen onzer Nagebuuren, die wel willen en moeten bekennen dat ons Nederland Helden kan voortbrengen, voor welken de hunne moeten wijken, om dat een de ruiter hen daer van te duidelijk overtuigd
heeft



C 59 )
heeft, maer die te veel vooroordeel, of liever te weinig kunde, bezitten om toe te (temmen dat dat eigen Nederland voor het gebied der fchoone kunften Mannen heeft opgeleeverd, en nog blijft aenkweeken, wier naern geëerbiedigd moet worden, en wier verdienIten, tegen die van fommige hunner geroemdfte vernuften in de rechtvaerdige weegfchael van Waerheid en Reden gelegt, den evenaer welligt aen hunne zijde zoude doen over-
flaen. Zie daer derhalven eenige flaeuwe
trekken van het onfchatbaer nut, dat waerdige Schrijvers van de Gefchiedenisfen der Vaderlandfche Dichteren kunnen aenbrengen, en zie daer tevens de fireelende belooningen, den edelen lof dien zij voor hunnen ijver te wachten hebbep. — Mogt elk verdien (lelijk beminnaer van den bloei onzer Vaderlandfche Dichtkunst aengefpoord worden om zijne pogingen dien arbeid toe te wijden, mogt mijn werk tot die waerdige doeleinden iets kunnen toebrengen ; mogt hetzelve in de oogen mijner RechtererT niet geheel mishaeglijk, maer eenigzints hunne goedkeuring waerdig
zijn! met deeze wenfchen, wier vervul-
ïi»g mij gelukkig zoude maeken, eindig ik
mijne



( *> )
mijne voorgetelde, en , zoo ik meene, nu volbragte taek.
Pafcitur in vivis Livor: pofl fata quiefcit, Cumfuus ex merito quemque tuetur hones*
OVIDIUS.