01 1055 4474 UB AMSTERDAM



698"
E
21,






ÖET DOODSHOOFD






HET DOODSHOOFD,
o r'
DE VOGELKOOIJEN,
JUIDDER-TO O NE ELS PEL. IN VIJF BEDRIJVEN.
Uit het Hoogduitse^
VAN
G, HAGEMANN,
BOOR
D. ONDERWATER.
Te AMSTERDAM bij JAN WILLEM SMIT.



PER2ÖÖNËN.
ia a:
Graaf m e n ó.
Slaauwbaard, -4 ridders, vrienden van
heidersveld, J meno.
wo l f f.
Graaf UEERENHARf. Pater m U l T U m.
a m n r o s i v s, harpenaar en liedjenszinger. Meester klop, een fmid.
k i L l a a n , "| wbnzel, I
otm ar, ïrmids* knechts.
n i k O l a a s, J
Tütsciibl, fmids-jongen.
a m m o N, \
STRUL, ïk"<™pen bij BBERBNHART.
j?MA«, Knaapen, Burgtlieden, Wapenknechten, Huisgezin, en Folk.



HET D OODS HOOFD,
o f
DE VOGELKOOIJEN.
RIDDER-TOONEELSPEL.
EERSTE B E D R IJ F.
Het tooneel verbeeldt de wooning van meester Klop. In een koek Haan twee groote ijzeren vogelkooijcn, die vólkomen manslengte hebben; aan den wand hangt een kastjen met een doosdhoofd en fteetien flesfehen 'er in.
EERSTE TOON E EL.
tutschel, alleen. Hij zit in een vogelkooi opgeflooten.
Alles vergeefsl — lk geloof dac men ligter uit de hel, dan uit deze vervloekte vogelkooi zou koomen. ó Gij zuikerzoete heiligen! helpt miji dat fatanfche flot fprong ook zoo fnel over. — Zo mijn meesier mij hier vind, flaac hij mij krom en lam. ('<?r wordt geklopt.) Daar hebben wij het, dat is zeker de meester. — Heilige Laurentius, doe een wonder en maak het flot open! ('«r word weA der



a HET DOODSHOOFD,
der geklopt) Lieve, lieve, heiliga Laurentius, gij kunt niet gelooven hoe ongenadig mijn meester floan kan. Cer word fterker geklopt.') Ach! beste heilige Laurentius! zo mijn meester u flechts ééns geilagen hadt, gij zoud reeds medelijden met den armen Tutfchel gehad hebben. Cer word zeer flerk geklopt.) 6 Wee! 6 wee! Ik zal in mijn gantfche leven niet meer nieuwsgierig zijn.
TWEEDE TOONEEL.
meester klop, tutschel.
klop, met een handvol kruiden; hij opent
een venjler en klimt er in. Is de kwade jongen weer in flaap gevallen?
tutschel. (zagt.')
Die kwade jongen ben ik: ja, ja, zeker /preekt hij van mij.
klop.
Of is de flungel uitgegaan om vogelnesten te zoeken ?
tutschel. (zagt.)
. Ach! zo de flungel zelfs maar in geen vogelkool zat\Quid.) Goeden morgen meester, goeden morgen!
klop.
Jongen! vervloekte bengel! wot za] dat betekenen ¥
tutschel.
Een opgeflooten fmidsjongen, anders niets, lieve meester.
klop.



RlDDER-TOONEELSPEL. 3
klop.
Wat voert gij dan daar uit?
, tutschel.
Ik heb hier mijn morgenlied gezongen. Gij zoudt niet gelooven hoe vroom ik ben, wanneer gij 'er niet bij z:jt.
klop.
Wagt, — wij zullen eens zamen bidden.
tutschel.
Neen, neen, gij zoudt mij maar ftooren, ik bid liever alleen.
klop, neemt een fleutel uit het kast jen en opent de kooi.
Zie, zonder deezen fleutel hadt gij daar tot uw zalig levens-einde moeten fpartelen; want het flot is niet weer tc openen.
tutschel.
6 Wee!
klop.
In ?t vervolg laat ik u zitten!
t u t s c h el. In't vervolg zult gij mij'er niet weder in vinden.
klop.
Zie,eindelijk heb ik het gevonden. — Daar heb ik St. Johannes Wonderblad. — Men treft het zei. den aan, 't moet een uur'voor zonnen-opgang geplukt worden, 't verdrijft hoofdpijn, wann*ej men den vootigen avond te veel gedronken heeft, daarom zoeken de meeste zuipers het te bekomen, en A 2 »R-



4 HET DOODSHOOFD,
onze lieer abt zal mij 't duur beiaalen. — Zie hier, dit is Jufferbloeifem, een allerzeldzaamst bloempjen, 't welk men zeer weinig vindt.
tutschel.
Gij zoekt zulke kostelijke kruiden; breng mij 'er toch ook eeas wat mede.
klop,
Dat kan ik wel doen, en zeer heilzaame, als daar zijn Berkenfteel en Esfenrijsjes, met de eerden 's morgens nuchter zes, en metdelaatften, 's avonds vóór't naar bed gaan, twaslf rtreclten, ó dit verdrijft den ondeugenden knaap het kwade bloed. — De natuur lieeft een bijzondere kragt in deeze gewas fen gelegd. Slapen de knechts nog?
tutschel.
Althans in de fmederij zijn zij nog niet.
| klop.
Wel nu! ze zijn zeker tot middernacht met de vogelkooi bezig geweest, die ik heden den graaf afieeveren moet: want ik heb geen geld, en htb het noodzaaklijk van daag noodig.
tutschel.
Zeg mij toch wat de graaf met die monflrueufe vogelkooi uitvoeren wil?
k"l o p.
Vraag het hem zelv'. — Voort in de fmederij.
tutschel, (ter zijde.) 't Loopt ditmaal genadiger af dau ik verwagt had.
DER. -



R IDDE R TÜONEELSPEL. 5 DERDE TOONEEL.
meester, klop, alleen.
Ik wilde zelf wel gaarne weeien, wïen gij ten prifon beftetnd zijr» — Ontkomen zal het niemand, daar heeft meester Klop voor gezorgd. En wanneer een paar onfchuldige fchepfels'er in verfmachten moeten, zullen zij mij toch niet vervloeken, ik heb moeten doen wat mij belast was, want graaf Otto Beerenhart is mijn gebiedende opperheer, en ik ben, gelijk hij zich zelf allergenadigst gelieft uittedrukken , zijn dienstbaare pakezel, ik moet mijn last torfchen zonder agteruit te flaan. Maar ik geloof intusfehen dat mijn heer de graaf nog zwaarder last aan zijn geweeten heeft, hij is, zou men zeggen, de pakezel des fatans, en ik twijfel zeer of zijn heilige e.ngel, wanneer hij in het doodszweet legt, zich door zijn wee en ach zal laateu beweegen om medelijden met den armen zondaar te hebben. (Hij [luit de fleutek weg en neemt een doodshoofd uit het kastjen.) Gij zult dan ook owe klagien ui:brengen, arme Baldon, ik wil u niet meer opfluiten,ik wil u altijd voor oogen hebben, opdat uw noodlot mij waarfehouwe. (Hij plaatst het hoofd op *t kastjen.) Arme Baldon! — Mij dacht ik hoorde daar iemand — wie toch zou zoo vroeg aan mijn fmederij kootnen.
A 3 VIER-



6 HET DOODSHOOFD,
VIERDE TOONEEL.
klop; ambrosius, van buiten, zingt en accompagneert zich zeiven op de harp.
am brosius.
Twee wandelaars {ban hier op de ftraat;
Maak op! Wij imeeken dat ge ons binnen laat;
Maak op! F.n laaft gij onze diooge keel, Dan worde een Godsloon u ten deel. Maak op, Meester Klop! Maak op.
klop. {zagt.) ó Ho! Deeze komen uit het klooster — willen ceten en drinken en met een Codloone u betaalen. (.luid.)Bekenden bezoeken mij zoo vroeg niet, de zon is naauwlijks op. Wie zijn de heeren? wat willen de heeren ? Ik ken de heeren niet.
ambrosius.
Wij koomen van Jerufaleml
Maak op! Herken ons toch aan deeze ftem!
Maak op! Want 't is voor ons niet zeer geraên U toetefchreeuwen wie hier ftaaii,
Maak op !
Meester Klop,
Maak up!
klop.



RIDDER-TOONEELSP EL. 7
klop. (Z"gt.)
Daar hebben wij het! Zij durven hunne naamen niet eens zeggen. — Zij zullen vermoedlijk roversnaamen hebben, (luid.) Heeren, ik heb vier knechts, een grooten jongen, en een paar goeds vuisten, dit tot naricht, zo de heeren dieven zijn. A m b p. o s 1 v s. Die dief was wel een ezelskop t
Maak op ! Die iïeelen kwam bij meester Klop;
Maak opl Wat haalt men uit een fmederij! Smids-koolcn, asch , oud roest 'er bij! Maak op! Meester Klop! Maak op ! klop.
Hij heeft gelijk. — Mijn aambeeld zullen zij wel laaten liaan, en mijn blaasbalk ook wel, mijne kruiden hebben zeker voor een dief ook niets bekoorlijks, en wat kunnen ze mij verder ontfteelen? Het zijn weliigt een paar vrolijke broêrs, die hunnen roes bij mij willen uiiflaapen. Het komt mij voor als had ik dien haan ergens meer booren kraaijeti. (Hij opent de deur.)
A 4, V Ij F-



1 HET DOODSHOOFD, VIJFDE TOONEEL.
dRAAFMENO, AMBROStUS, b ei de ah pelgrims, de voorigen.
klop.
Waar mede kan ik u dienen? Zijt gij ziek en zoekt gij kruiden bij mij? zeg mij Hechts wat er> waar het u fchort, ik heb kruiden, poeder, en droppeltjes. — Wanneer gij niet van den duivel bezeten zijt, zal meester Klop u redden. Zeker, duivelen kan ik niet verdrijven, ik heb het dik wils bij mijne overledene vrouw beproeft, maar het lukte niet, m e n o , op eenen vrolijken toon.
Heifa! wij zijn 'er! — Ziet gij, mijn eerliike kamaraad , dat ik ook vrolijk zijn —dat ik ock juigcjjen kan ?
ambr os iu s. Waarlijk ik ben 'er verfchrikt over.
M e k o.
Dansfen zon ik heden kunnen. — wij zijn 'er! Tandem aliquando.
ambrosius. Zo hoor ik o gaarne!
klop.
Bij mijn ziel, die kaerels zijn bezeten.
kt e no.
Ja ik ken hem, hij is het! (Ay nadert Klop.)
klop



R1D D ER-TOONEELSPE L. p
klOp, ontwijkt hem wantrouwend. m e n o.
Veele jaaren ouder, maar onveranderd het eerfte bekende gezicht! — had ik dat in de Oost kunnen denken. — Ziedaar zelfs deze ftoelen erinner ik mij nog. Elke befchilderde ruit is mij een oude bekende! — Deeze beker! — hoe dikwils heb ik uit deezenbeker — Ach! ach!
klop.
Die fchijnt het kruidje verfland te zullen verliezen , de zon moet hem fterk op den fchedel gebrand hebben.
MENo;
Ach, ja, de zon brandde onder die heete luchtftreek grimmig en fel. Nu, ik bun toch hier! Gij eerlijke fmidskop. — Smeerig zijt gij en zwart, maar uwe eetlijke ziel fchijnt door, gelijk de Zon door de morgenfchemering. Kom, druk uwe lippen op mijne bruine dorre wangen; deeze verkwikkende daauw is in laDgen tijd op mijne ziel niet gevallen.
klop.
Hóór, weet ge wat? ga naar den Bloksberg, zoek kruiden voor de razernij, het is nog tijd , gij hebt ze hoog noodig. '
memo.
Kusfchen moet ik den fuieerigeu fmidskop. — die... (hij wil hem omarmen.)
A 5 am-



io HET DOODSHOOFD,
ambrosius (zingend.} Ik ook, meesier Klop, ik ook!
klop, (uit alle kragten.) Wenzel! — Otmar! — Nikolaas! — Kiliaan! — Tuifchel! Knechts! — Jongen! — Heilige Laurentius!
ZESDE TOONEEL.
de v00rigen. wenzel, otmar, nikolaas, kiliaan, tutschel,
wenzel. f 1 Wat is 't?
otmar. | { Hier!
kiliaan. «f tegelijk. f He daar 1
nikolaas. J I Daar zijn wijl
tutschel. L J Meester!
klop.
Neem deeze kaerels, en fmeedt ze vast, ze zijn dol.
wenzel.
Wat zegt de meester?
klop.
Zij zijn van den duivel bezeten.
kiliaan.
Wel waarom niet?
nikolaas.
Die vrooms pelgrims!
Kt-



R/DDER-TOOAEELSPEL. u
KILIAAN.
Zo 'i met den meesier zelv' maar niet hapert.
KL o F.
Gij hebt gelijk I Een kusch is toch geen beet. — Zij zien er beide zo eerlijk uit, als een paarvroome grootmoeders. — Het gifligfte kruid kan foms de fchoonfte bloem draagen. En de een zingt zelfs. — Doch well gt heeft een geheim verdriet zijn klaauw in haare ziel geflaagen. (tegen zijn knechten.) Gaat aan den atbeid, maar wanneer ik u roepe, terftond bij de hand, hoort gij dit,heeren pelgrims! Wenzel, Otm/ir, Nikolaas, Kilaan, Tutfchel vertrekken.
ZEVENDE TOONEEL.
MEMO, AMBROSIUS, KLOP. KLOP.
Nu dan: wat begeert gij? Maak het kort en goed, en vooral, fcheertden gek niet met meester Klop. Gij habt mijn volkje gezien, wanneer deeze beginnen ie gekfcheeren, moet gij harder dan ijzer zijn om het te kunnen verdraagen,
AMBROSIUS.
Wij zijn den gamfchen nacht op den weg geweest, zijn heden noch nuchter, en nuchter is de meusch niet zeer genegen om te gekfcheeren.
KLOP.



12 HET DOODSHOOFD,
klop.
Vat je de kneep, meester Klop.
me n o.
Herinnert ge u mijn gezicht niet meer ?
klop.
Neen!
ambrosius.
En ook het mijne niet?
k l op.
Neen!
ambrosius. .Hebt gij het nooit gezien?
klop.
Ik bezoek geene tuchthuizen.
men o.
' Befchouw mij eens met aandacht.
w. klop.
Ik moet! — Ja, zeker, mij dunkt ik moet u meer gezien hebben, welligt toen de plant nog bloeide, die heden half verdord voor mij (laat. Uwe oogen herinner ik mij nog.
m e n o.
Hebt gij den naam van Meno vergeeten?
klop.
Ik noem hem eiken avond in mijn gebed.
meno.
En gij keut uwen rechimaatigen heer graaf Meno niet meer ?
klop.



RIDDER TOONEELS PEL. 13
KLOP.
Heilige Laurentius!
MENOi
Die twintig jaar in Turkfche gevangenis zar. klop, ftaat ah verfteend. m en o.
Hebben dan ouderdom en fmart mij zoo geheel onkenlijk gemaakt?
klop.
Gij zijt liet! Gij zijt het! — Wie kan alles bevatten? Graaf! — (hij valt op de knieën.} Alle heiligen zijn geloofd! Amen!
m e n o.
Sta op, mijn vriend!
KLOP.
Laat mij zoo liggen, ik leg zoo heerlijk, (hij lefchouwt hem lang met eerbied.) Dat ik n niet oogenbliklijk herkende! ik had u op het eerde gezicht moeten herkennen. Gij zijt zeker metkelijk veranderd, doch een Meno is nooit onkenbaar. Maar ik meende u lang geftorven en vergeeten, en dacht aan u niet, wat mij thans onbegrijplijk is. Eerwaardig aanblik! nu ik u wederzie, wil ik gaarne in 't graf daalen, en met mijn lighaam de kool op 't kerkhof mesten.
meno.
Aan mijn hart, wakkere knaap!
KLOP.



14 HET DOODSHOOFD,
klop.
Neen, dit b;n ik niet waardig. Laat mij uwe knieen omvatten, en deeze voeten, die zoo vaak iroost onder mijn eenvoudig dak bragten, met mijne dank* baare traanen befproeien.
men o.
Ach, mijn vriend! aan mijn voeten klopt geen nart, en aan mijn knieën kunt gij geen pols voelen fiian, een gevoel, 't welk gij in veele jaaren niet onder, vinden mogt! ö Ita op, ik (trek mijne armen,naar de omhelzing van een vriend uit. Klop! red mijn hart uit zijne armoede! omhels mij, wakkere knaap.
klop.
Heer! uw knecht is daar toe te gering.
men o.
Toen ik den vaderlandfchen grond betrad, omarm« de ik den eorften boom dien ik ontmoette, en gevoelde mij gelukkig.
klop.
Nu, wanneer dit zoo is; messter Klop is toch zoo gord als een gevoellooze boom.
Beide omhelzen elkander en blijven in die omarming een geruimen tijd.
ambrosius.
Zie daar twee harten, zonder omkleedze!! de graaf fpiingt over zijn wapens, de baas over zijn fcbootsvel ,en beide voelen zich gelukkige menfchen.
k l oj». ,



R/DD ER-TOONEELSPEL. 15
KLOP.
H>lla! — Heden is het Paafchen, Pinxteren, Kersmis, Allerheiligen. — Alles,alles te famenl — hed< n moet 'er plechtig feest gevierd worden. Ver* doemd zij de keel, dia heden bier drinkt. — Verdoemd de tand, die heden brood en kaas kaauvvr. Wijn moet'er gedronken, vleesch moet'er gegeeten worden, 't mooge koome, hoe 't koome, Otmar! — Nikolaas! — Kiliaan! — Tutfchel!
M E » O.
Bij alle heiligen! Gij moogt mijn naam niet noemen.
KLOP.
Waarlijk, gij hebt gelijk. Graaf Beerenhart loert op u, gelijk de kat op de muis. — Waar zijn mijne gedagten geweest? — Doch wie km in zulk eene vreugde ook geregeld denken.
AGTSTE T O O N E E L.
DE VOORIGEM, OTMAR, WENZEL, KILIAAN, NIKOLAAS, TUTSCHEL,
met bijlen, hamers, tangen, ijzeren jiaaven,
KILIAAN.
Wij zullen hem armen sn beenea breeken.
OT-



i6 HET DOODSHOOFD,
otm ar.
wenzel.
kiliaan.
nikolaas.
tutschel.
KLOP.
Zijt gij dolf
kiliaan.
Hebben ze u nog niet vastgebonden?
wenzel dreigt met zijn mooker. Wij zullen ze beuken.
otm ar.
Met gloeiende tangen knijpen!
klop.
Ga aan uw werk, hier is niets te doen!
otmar, kilaan, nikolaas, wenzel,
en tutschel, in het vertrekken. Zie dat eens aan,
NEGENDE TOONEEL.
klop, meno, ambrosius. klop.
Daar had ik bijna wat fraais gefmeed. Gij kunt niet behoedzaam genoeg zijn. De graaf heeft den fatan in 't lijf, Lucifer in 't hart, en den duivel in den kop.
am-
Ja, armen en beenen! {zijrukken aan.)



RIDDER-TO ONEELSPEL. if
AMBROSIUS.
Voor Beëlzebub zal hij toch ook nog wel ergen» een plaats hebben.
KLOP.
Ik wenschte de bergen te doen weêrgaltnen en ia de dalen uit te fchreeuvven: Graaf Msno is w»der hier, maar dit was even goed als hem met een hamer den fchedel te verpletten , want die graaf Beerenhart weet toch zijn geheele verraderij.
AMBROSIUS.
Reeds lang!
MEN Ö.
Dat hij mij door zijn paapen overreedde om naar Palestina te'trekken, dat Ik mijn hart, door dievroome eenvoudigheid ten verrader werd, dat mijn hei. lige droomerij de natuur met voeten tradt, dat ik mijn driejaarig kind verlaaten kon. — God! GodI ver» geef mij mijne vroomheid, zij was mij de afichuws» lijkfte zonde,die ik ooit begaan heb.
KLOP.
En terwijl gij voort waart. —
M E N O.
Overviel Beerenhart bij nacht mijne getrouwe va* fallen zonder mij krijg aangekondigt te hebben, plunderde mijn flot, behielt het als zijn eigendom en woond 'er tot heden nog op.
KLOP.
Onverandwoordeüjke misdaad.
B |4R-



18 HET DOODSHOOFD",
m e n o.
Ach! deeze misdaad zou ik hem in zijn flerfuur nog vergeeven kunnen, maar dat hij mij mijn eetiigen zoon ontflal, en hem welligt een eliendig leven doet rondfleepen, waar de dood mogelijk een weldaad ware...
klop.
Ach, dierbaare graaf, uw zoon. —
m en o. Weet gij iets van hem ?
klop.
Nu, Meno ! zijt een man?
ambrosius.
é Wee! die inleiding belooft niet veel goeds*
meno.
Aan moed ontbreekt het mij niet.
klop.
Waarom zou ik het voor u verbergen, waarom ïou ik u den brandflapel niet toongn waar uw zoon 't leven liet, daar zij reeds zints twee en twintig jaaren met gras bewasfehen is.
meno.
Hemel! Hemel! mijn zoon?
klop.
Uw zoon is bij de 'plundering der burg: omgeko. men.
ambrosius.
Neen, oude, zo gij verder niets weet, dan weet gij
zeer



RID DER'TO ONEELSP EL, Jtö
zeer weinig, en Jat weinige nog niet zeer juisr. Hij is niet omgekomen.
KLOP.
Niet?
AMBROSIUS.
Ik was zelfs op de burgt.
K L O P.
Voor Meno of voor Beerenhart?
AMBROSIUS.
Voor Meno! Naar den duivel met Beerenhart, wij wierden van dien eerloozen fchandlijk overvallen. Wij ftceedeu lang, maar vruchteloos. Met wonden bedekt, en afgemat, kroop-ik naar de kamer, waar de kleene graaf fliep, om met hem door een geheim achterpoortjen te ontvluchten; maar naauwlijks was ik daar, of ik hoorde gtaaf Beerenhart's ltemme. Aan verdediging was hier niet te denken, ik kroop in den hoek, en fchreeuwde den bijgeloovigen rover met een holle Rem toe: „ Otto Beerenhart, wanneer gij dit kind het leven beneemt, of zijn vrijheid ontrooft, of hem een hair krenkt, zal 'er geen ontferming voor u zijn, hier,noch in de een» wigheid." De graaf was als door een onzichtbaare hand geraakt: een zonderling toeval, wanneer ik het zoo noemen mag, begunfligde mijne fchelmerij.
KLOP.
Schelmerij? nu zeker, maar een eerlijke fchelmerij ! hadden we maar veel zulke fchelmen.
E 3 AM"



so HET DOODSHOOFD,
AMBROSIUS.
Juist in 't zelfde oogenb ik blikfemde het zeer hevig en een geweldige donderflag deed de gehee* le burgt dreunen, — De graai viel op zijne knieën, kruiste en zegende zich, en beloofde het kind leven en vrijheid te laaten. Hij gaf het vervolgens aan een zijner knaapen. Ik ontkwam met zeer veel moeite, en hield mij in Barhutte een tijdlang vertJorgen, bij een boer, die zich Witte noemde. Hier vernam ik dat Beerenhart een kind van drie of vier jsaren bij een der gebuuren befteld hadt, en het is meer dan waarfchijnüjk dat dit de jonge graaf ge. weest zij.
KLOP.
En dus heeft Beerenhart zelfs mogelijk de dood des jongen graafs laaten uitflroojen.
AMBROSIUS.
Zeer moogelijk — Ik ging vervolgens den graaf deeze Jobstijding naar Palestina brengen, en na veele jaaren vond ik hem in ketenen, die ik zoo lang gemeenfchaplijk met hem gedragen heb, tor wij 'er door een half wonderwerk van verlost werden.
, KLOP.
Gij waart dus van graaf Meno's volk, dus moet ik ook u kennen.
AMBROSIUS.
Mijn naam is Ambrofius.
KLOP.



RID DER- TOONE ELSPE L. a»
KLOP.
Ach! De liederlijke Ambrofius, die zo beestachtig zuipen kon ?
AMBROSIUS.
Dezelfde.
KLOP.
Die altijd voor een kan bier of glas wijn een drinklied maakte?
AMBROSIUS.
Dezelfde.
KLOP.
Dien wij gewoonlijk den duitfchen kwast met zijn latijnfchen naam noemden?
AMBROSIUS.
Dezelfde.
KLOP.
Ei, ei, ei, ei, wel man! wat is uw baard zints dien tijd gegroeid! — Bergen en dalen ontmoeien elkander niet, maar menfclien, menfeh«n. — 6 Ik herinner mij nu alles; niet waar, gij zijt mij nog een paar flesfchgn wijn fchuldig, dat waart gij immers?
AMBROSIUS.
Dezelfde.
MENO.
Hoop, dochter der Godheid! verlaat mij niet I Ach! hoe nader ik tot het befluit kome, hoe angftiger mij 't hart klopt, — ó Mijn zoon ! mijn zoon! wanneer ik u wedervinde, heb ik niets verlooren ! — Voort naar Bathutte! zo hij nog leeft, zo hij nog B 3 daar



ca HET DOODSHOOFD,
daar is, uit duizenden zal ik hem kennen, mijn hare zal fpreeken, en waarom zou ik deezen tolk der natuur minder vertrouwen dan het kerklijfc doopboek.
KLOP.
Barhutte zeide gij?
AMBROSIUS.
Baihutte.
KLOP.
Duivel, hoe mij daar eene gedachte door 't hoofd vliegt. — Barhutte! Hoe groot is de jonge graaf? (hij [laat in gedachten zonder recht antwoord te wagten.)
AMBROSIUS.
Toen ik hem de laatftemaal zag, was hij omtrend (hij wijst de hoogte van een driejaarig kind.} zo groot.
KLOP.
Neen, dan is hij 't niet, want deeze is een kaarel als een boom.
AMBROSIUS.
Maar dit is ook twee en twintig jaar geleden.
KLOP.
Ja zoo, dan kan het toch zijn, ik was daar in gedachten: luister, graaf Beerenhart heefteen knaap, die tot zijn twaalfde jaar in Baihutte opgevoed werdt.
MENO.
Hoe heet hij?
KLOP.
Ammon.
RU-



RIDDER -TOONEELSPEL. SS
MENO.
Ach neen, dan is hij 'c niet, mijn zoon heette Leopold.
KLOP*
Men kan hem een anderen naam gegeven hebban, en deeze knaap heeft in de daad veel vr.n u in zijn gelaat.
MENO.
Kom, Ambrofiü5,kom!
AMBROSIUS.
Gaarne.
KLOP.
Waar heen?
MENO.
Naar de burgt.
KLOP.
Lam, wilt gij den wolf in de kaaken loopen.
MENO.
Waar een vader zijn zoon hoopt weder te vinden, ziet hij geen gevaar.
KLOP.
Gij weet immers nog niet eens, of hij uw zoon is, 'er zijn meer jongens in Barhutte opgevoed.
MENO.
Voor mij is de moogelijkheid, dat hij het zijn kon, ree8s genoeg om 'er leven en vrijheid voor te waagen. Hij kon het toch zijn! Verder zie ik niet.
KLOP.
Dan zijt gij blind, en de blinden moeten een leidsman hebben. Gij blijft hier — zo waar als ik B 4 mees



94 HET DOODSHOOFD,
meester Klop heet, ik laat u niet naar de burgtgaan, al zou ik mijn knechts roepen, en u laten vastfmeeden. — Atnmon zal hier komen. Tutfchel! he Tutfchel.
MENO.
Wanneer hij 't is! bij de hoop alleen vlieten reeds mijne traanen. ó Mijne oogen, twintig jaaren lang liet gij traanen van fmart langs mijne wangen vloeijen , en toch kunt gij nog vreugdetraanen weenen. — Dat hij toch fpoedig hier zij! hebt gij niet om hem gezonden ? Is hij 'er nog niet ?
KLOP.
Wij zullen om hem zenden, Tutfchel!
MENO.
Voort, voort, toch! dat mijn ongeduld mij niet dood martele! Geef mij mijn zoon!
KLOP,
Zo hij 't is,
MENO.
Ja, hij is het, hij is 't zeker!
K L O P.
Slaapt dan de jongen? of heeft hij 't kruidje gehoor verlooren? he, Tutfchel! osfekop!
TIENDE TOONEEL.
DE VOORIGEN, TUTSCHEL, TUTSCHEL,
i Paa? ben ik reeds.
KLOP.



RIDDER.TOONEELSPEL. 25
klop*
Ga naar de burgc. Een onderdaanigen groet aan den graaf, en meester Klop laat hem zeggen dat de vogelkooijeu gereed zijn.
tutschel.
Goed, meester! (hij wil vertrekken.)
klop vat hem bij de ooren. Niet goed! blijf heb ik u reeds gezegd: Voort ! zeg Ammon — gij kent hem immers?
tutschel.
Of ik hem ook ken! hij heefi mij voor eenige dagen een paar k apjes op de ooren gegeven, dat ze 'er nog van gloefjen. meno, V tegelijk. \Zoo? klop, * •'Waarom?
tutschel,
Och de graaf heeft een gevangenen, zij heet Ida. — Ach, meester, zoo mooi, zoo mooi! de meid zou je betoveren, ik kon 't niet laaten om haar een kusch te geeven, en die kusch heeft mij Ammon met een oorband betaald gezet; kijk, meester, gij kunt ook flaan, dat weet ik, en gij zijt niet gierig ora klappen uittedeelen, maar beter dan Ammon kunt gij 't niet, dan dat doet 'er niets toe, de kusch heeft Ida beet, en zal hem al haar leven moeten behouden.
kl op.
Denkt de flungel reeds aan de meisjes! — Nu, B 5 zeg



2<S HET DOODSHOOFD,
i£g deezen Ammon — maar zeg het hem heimlijk, zo 't zijn kan, dat hij eens bij mij koine.
MENO,
Terflond.
KLOP.
Dat hij terftond kome.
TUTSCHEL.
Goed, roeester!
MENO.
Wagt!
KLOP.
Wagt!
MENO.
Laat hem zeggen: zoo hij moed heeft met gevaar van zijn leven een mensch te redden, dat hij dan vliegend hier kome. — Komt hij op deeze uitnoodiging, dan is hij mijn zoon. Blijft hij weg,' dan begeer ik hem niet, al ware hij In der daad mijn zoon.
KLOP.
Zeg hem zo hij moed heeft, met gevaar zijns le» vens een mensch te redden, dat hij dan vliegend hier kome.
TUTSCHEL.
Goed, meester!
KLOP.
Maar zeg 't hem heimelijk.
T UT SCHEL.
Goed, meester!
KLOP.
Hebt gij 't begreepen?
TUTSCHEL.
Wie moet hij dan, hier redden?
KLOP.



RIDDER. TOONEELSPEL. 27
klop.
Wat heeft de beerenhoeder weer te vragen. Ruk het onkruid nieuwsgierigheid uit, en laat'er 't plaatje vernuft wasfchen.
meno.
Zijt gij nog niet voort?
klop.
Nu, maak dat gij voort koomt, flungel!
tutschel.
Goed, meester! (vertrekken.')
ELFDE TOONEEL. de voorigen, zonder tutschel. AMBROStus is op een floel ingeflaapen.
meno.
Weldra zal het zich ontwikkelen — wanneer hij het is — dan zou ik — Ja, bij den hemel 1 ik zou een gelofte kunnen doen, om naar Paleflin» te trekken»
klop houdt hem den mond toe. De mond mogE u met ijzeren floten vastgefmeed worden, wanneer gij zulke zondige gelofte doet — ik laatze tt toefmeeden. — (hij knielt voor hem.) Ach 1 genade ,genade, rechtmaatige gebieder; maar ik meene het eerlijk met u en ons. Zints gij naar Paleftina trok , is ons alle zegen ontweeken, en gij, waarlijk gij hebt ook niet op roozen gerust. —
WanV



i8 HET DOODSHOOFD,
Wanneer gij riu uwen Leopold vondt en weder heenen toogt.
meno.
Dan verdiende ik niet hem wedergevonden te heb» ben. — Sta op, oude eerlijke kaerel.
{Klop ftaat op.)
meno.
Neên, mijn zoon zal mij de oogen fluiten. klop.
Sluit ze nu maar eerst zelfs, op dat gij wat flaape, gij zijt den gantfchen nacht op de ftraat geweest. — Befchouw uw reisgenoot, hij flaapt als een os. -~ Waarachtig wanneer men de flaap van zijn oogen even als de rok van zijti lijf verkopen konde, de liederlijke Ambroflus zou veel geld verdienen, graaf Beerenhart gaf zeker het bloedgeld van eenegeheele maand, voor een nachtzoo te kunnen flaapen, want Zijn boos geweeteu laat hem geen oogenblik rust.
meno,
Is bij zulk een booswicht?
klop,
lk ben, al zeg ik het zelfs, een vrij knappe fmid, -en een zeer bekwaam flotenmsaker, maar geloof mij, hij heeft het in de fchelmerij veel verder gebragt, dan ik in de kunst van fmeden. De boeren haalt hij het vel over de ooren, en laat hun zweepflagen geeven, wanneer het niet terftond weder toegroeit om '# op nieuw weer af te kuntjea
trek-



RIDDER-TOON EELSPEL. 29
crekken — buitendien ziet hij 'er zoo zagtmoedig uit!! en als hij zijne handen met bloed bezoedeld heeft, wast hij die in wijwater weder af. — Daar ftaan tweevogelkooijen! dat zijn zijne lijfflukjes! De hemel weet hoe meenig eerlijk man daar reeds in opgellooten geweest en jammerlijk omgekomen is. De laatfte gevangenen, die 'er gezeten hebben, waren een koopman en zijne vrouw; maar deeze waren hem te flim, — wisten behendig het flot open te krijgen en te ontvluchten.
MENO.
Is 't mogelijk, fluit hij daar menfchen in. We'k een ongehoorde wreedheid!
KLOP.
Nog meer! herinnert ge u den kleinen Baldon ?
MENO.
Hij was een bekwaam vogelaar.
KLOP.
En vrij knap om honden te dresfeeren. Hijfloeg den favoriethond van den graaf dood, omdat de bulbijter zijn hond gebeeten had. — 't Was zeker niet wél van hem gedaan; maar zulk een ftraf voor 't doodflaan van een hond, denk eens, heer graaf! hij liet honden op hein aanhitzen, en zijn hoofd op een Haak zetten.
MENO.
Affchuweüjk!
K LOP.



3o HET DOODSHOOFD-,
KLOP.
Zie, hier bewaar ik nog den fchedel des braven mans»
MENO.
Ach! weder een nieuwe zorg! wanneer Ammon mijn zoon is, moet ik fidderend hem wedervinden! onder handen van zulk een ondier zal hij zelfs een half monster geworden zijn!
KLOP.
Neen, van deezen Ammon heb ik toch nooit iets boosaartigs gehoord, en als m«n van iemand uit het gevolg des graafs niets kwaads hoort, betekent het zo veel als of men zegt: 't Is een braaf man. — De andere knaapeu houden ook niet veel van Ammon, welke ook doorgaands alleen gebruikt worde. om te bedienen.
MENO.
d Hemel! gij zult immers mijn flam niet tot mijn© fchande gefpaard hebben. — Ach! ik fpreek geduurig of het reeds zeker ware.
KLOP.
Wanneer hij het nu is, hoe wilt gij weder twe bezittingen, uwe burgt herkrijgen? Zander geld — zonder aanhang?
MENO.
Wie kan nu daar aan denken, — heden denk ik alleen aan mijn zoon. Als 't hart bevredigd is, laat de maag *ïg dikwils te vrede (tellen. 'Er zal in de waeièld wel brood veor mij te krijgen zijn.
nor.



RID D ER'TOO NE EL SPEL. 3.r
KLOP.
Brood heeft meester Klop voor u zoo lang hij leeft, ó Wanneer ge mij die genade wilde bewij» zenl — Maar leg u thans een weinig te rust, de natuur eischt haaren tol. (hij krijgt een muts uit het kastjen.) Neem deeze muts, ik heb haar zints mijn bruilofts-nacht niet op 't hoofd gehad. Ach! toen waren 't fchoone tijden! Gij vereerde mij op mijne bruiloft met uwe tegenwoordigheid. — Volg mij, lieve genadige heer, gij zult ook op mijn bruids-bed leggen. En zo gij dan nog niet flaapen kunt, heb ik mij toch niets te verwijten.
MK NO.
Ik wil 't beproeven. — ó Hemel! zo ik flaapen kan, Iaat mij dan in mijn droom hem zien, dienilc zoeke, en wanneer hij zich dan met al de kragx der kinderlijke liefde in mijne armen werpe, ik hem aan 't vaderharte druk, laat mij dan, bij het ontwaaken, de plaats daar ik hem druk, niet ledig vinden ! Laat die fchoone droom nog fchooner waar worden, of fluit voor eeuwig mijne oogen: wanneer zij mijn zoon niet moogen zien, hebben zij niets in uwe fchepping te zien. (vertrekt en Klop volgt hem.)
De knechts beginnen te fmeden. Klop komt ter. flond weder binnen.
TWAALF-



3ï HET DOODSHOOFD, TWAALFDE TOONEEL.
klop, ambrosius. klop.
Ja, bij dat fmeden zal de graaf geen oog kunnen fluiten, (hij reept naar den winkel.) ftil, houdt op ! (zij houden op.) Den liederlijken zanger dien ik nog wel te bed te helpen — Ambrofius! (hij fchud hem.") hedaar!
ambrosius.
Niet hedaar 1 laat mij leggen!
klop.
Leg u te flapen!
ambrosius.
Ik flaap reeds.
klop.
Leg u te bed, daar legt gij beter.
ambrosius.
Ik leg hier zoo goed als in Abrahams fchoot.
klop.
Word toch wakker.
ambrosius.
Kostelijk! laat maar zoo ..
klop.
't Huis ftaat In brand!
ambrosius.
Laat maar branden, dan bevries ik niet.
klop.



RID DER-TO ONEELSPEL. 33 klop (ftnijt hem met [loei en al om verre.)
ambrosius,
Dat is wat grof,
klop.
Zijt gij nu wakker — goede vriend, ik meen her wel met u, gij moest u te bed leggen.
ambrosius,
Vriend, gij (laat iemand dood om hem in den ut» mei te helpen.
klop.
Nu, nu, wekken is geen doodflaan, en mij» knechts • bed geen hemel. — Daar! (hij neemt zijn muts van 't hoofd en zet die Amhrojius op.)
ambrosius.
Gek! ik zie immers geen bed.
klop.
Daar lings gaat gij binnen.
am b r o s 1 u s. Waar is mijn harp? (hij neemt ze op) lingst
klop.
Daar zulc gij drie bedden vinden.
ambrosius,
Kostelijk, heerlijk.
klop.
Zoek het beste voor u uit,
ambrosius.
Gek, ik kan ze alle drie gebruiken —• ik ben zoo moê dat ik mij op drie bedden te gelijk wil leggen. (hij vertrekt JJaapdronken.)
C DER»



24 HET DOODSHOOFD, DERTIENDE TOONEEL.
klop. vervolgends de knechtj.
\
klop roept in den winkel: Wenzel! Kiiiaan! Nikolaas! OimarJ (De knechts komen.)
klop.
De pelgrims flaapen. Gaat naar de kroeg. Hedenmorgen zal 'er niet gewerkt worden.
de knechts.
Lieve meester Klop!
klop.
Schreeuwt zo niet! als gij gaat — zagtj'es, en vooral de deur niet hard toegefmeeten.
wen zel. Nikolaas, hoe veel geld hebt gij?
nikolaas.
Niets!
otm ar.
Ik ben zoo glad als een paling.
k i liaan.
Ik heb geen koperen duit.
wenzel.
Dan bezit gij met uw allen juist zoo veel a'!s ik alleen. Ik heb ook niets.
otm ar.
Meester!
klop.
Nu?
wen"'



RIDDER'TOO NE ELS PEL* 3J
Wenzel. *J Wij! — 1 kiliaan. i Hebben ! - i zuchtende, nikolaas. r Geen! — T otmar.. J Geld! — j
klop.
Gij zijt liederlijke kaerels, — gij hebt niets; waarachtig 't gaat mij niet veel beter. — En toch, 't ÏS heden feestdag bij mij! ik zal uw gelag betaalen,
wenzel. *|
kiliaan. | Lang leef de meester!!
nikolaas. "T o t m a r. J
klop.
Schreeuwt tog zo niet! — De vreemdelingen hebben rust noodig. Ziet ik zal u mijn geheele bezitting ten beste geeven. wenzel. 1
kiliaan. • rmet zagte gefm0rde ftemmen.) nikolaas. r Lang ieef de meester!!
o tm ar. J
klop.
Hier zijn drie fchellingen. — Gaat, maar bezuipt
u niet!
wenzel. "ï
ki laan. 1 (fis te vooren.)
W Lang Ieet de meester!! nikolaas. 1 , ... . „„_.«.
JCztj hopen voort.)
C 2 VEER,»



$5 HET DOODSHOOFD, VEERTIENDE TOONEEL.
klof alleen,
6 Zeker met drie fchelüngen kan men reeds wat eeten. — Nu fluit ik het huis, op dat ons niemand floore! dan ga ik in de keuken om den graaf een kruidenbad te bereiden, en een middagmaal te kooien. Honing heb ik nog, brood en bier ook, — dat kan een kostelijke pap worden. — De fchaapenbout moet 'er ook aan gelooven, dan kan ik deezen avond nog gebraaden vleesch opdisfchen. — Het gantfche huis zal feest vieren! Dan zullen wij drin. ken als ware fmidsknechts. De liederlijke Ambrofius zal 'er een toepaslijk lied op maaken, en elk couplet zal eindigen met: (hij zingt met een ge» [moordt ftem.) Lang leef de meester!
Einde des eerjlen bedrijfs.
TWEE-



RIDD ER-TOO NE E LSPE L. 37
TWEEDE B E D R IJ F.
Een kamer op de burgt, met zijdeuren. Op den voorgrond een tafel met eenigc fles/eken wijn, en een fchel; op den achtergrond een leeze* tiaar met een grooten foliant. ■
EERSTE TOONEEL.
pater multdm, ammon.
m'jitum zit te drinken. ammon jlaot om hem te bedienen.
multu m.
Hoe veel?
ammon.
Vijf fletfehen.
m ult um.
Onmooglijk! — Ik zou reeds vijf flesfehen ge* dronken hebben!
ammon.
Z'e maar zelfs, eerwaardige heer! (de eeneflesch na de andere omkeerende,) Een fchoon leeg! twee fchoon leeg! drie fchoon leeg! vier fchoon leeg! vijt fchoon leeg.
mul tu m.
Gekl vijf is nooit juist, nooit effen; wij zullen 't geheel effen maaken, en tot de zesde overgaan.
C 3 * »•



38 HET DOODSHOOFD,
am m on.
Maar wanneer de graaf komt ?
m u l t u m.
Dan haalt Ammon op uienw van die edele gave Gods.1 Schenk in!
ammon.
Wél bekome het u!
mülium.
Dat zal het! — ziet gij hoezichibaardeheermet de zijnen is? Een ander was door vilf flesfchen van zijn edele gave tegen den grond gefmeeten geweest, en mij is het naauwlijks aan te zien, dat ik iets gebruikt heb.
ammon.
Aan den rooden neus, heer pater!
multu m.
In de daad?
ammon.
H'j is bloedrood.
MULTU m.
Gezondheid 1 — bloedrijkheid! — temperament! — ♦uur! —
ammon, (fckalkachtig.)
Ja, vuur!
multu m.
\Welk men blusfchen moet, nietwaar,Ammon 1 {hij drinkt.)
ammon.
Ho , pater! gij giet olij in 't vuur.
mul-



R1D D ER-TOONEELSPEL. 35
MULTU M.
Schalk, kunt gij ook fchertzen? Ik heb u altijd voor een dioefgaestigen ongeluksvogel gehouden.
AMMON.
Elk vogel piept of knust zijn lieHjen.
MULTU M.
Gij komt zeker van uwe Ida, dat ge zo opgeruimd zijt!
AMMON.
Daar zou ik het niet ligt kunnen worden. Dat arme raeisjen!
MULTU M.
Wat doet toch die lieve Ida?
A,M M O N.
Wat zou ze doen? Zj weent immers altijd.
MULTU M.
Gij moest haar traanen droogen.
AMMON.
ó Kon ik dat! hoe? wasrmeede?
MULTU M.
Mat uw hart.
AMMON.
Ach, heer pater! mijn hare is zoo vol. — Wanneer ik Ida zie weenïn, wil het mij den boezem ontfpringen, en wanneer zij mij maar een woord zegt, loopt het volle hart over, en de oogen loupen ook over. — Neen, om traanen te droogen deugt mijn hart niets, 't is wel mooglijk dat gij C 4 zaii£



40 HET DOODSHOOFD,
zulk een droog hapt" hebt, om dat voor een (luk ipons te kunnen gebruiken.
multu m.
Beerenleider! — Maar gij zijt veilieft, en —
ammon.
Neen, heer pater, zeg dat niet, zij mogt het eens hooren en boos worden. — Veriieft ben ik ook niet op Ida, maar ik ben hartelijk toegenegen, ó onbefchrijflijk genegen ben ik haar, en dit moet ik wel zijn, dit kan ik niet laaien, want ze is zo lief, zo braaf, zo ongelukkig. — Ik zou ook alles ten gevalle van Ida doen, al was 'i nog zoo gevaarlijk.
m u l t u m.
O hol komt 'er eindelijk moed in den knaap?
ammon.
Ja, heer parer, ik heb mij altijd van rooftogten afgetrokken, maar tan gevalle van Ida zou ik rooven, plunderen, moorden, en branden.
multu M.
Ho! ho!
ammon.
Den hemel zij gedankt, dat haare zachtmoedige ziel zoo iets niet begeeren zal , maar voor Ida waagde ik mijn leven, waagde ik mijne arme ziel. Gij zijt een eerwaardig man, pater! men mag u geen fcheef gezicht trekken, of de graaf doet ons de voorfmaak van 't vaagevuur proeven; maar wanneer



R IDDER.'T00NEELSPEL. 41
neer Ida tot mij zeide: Ammon, doe mij 't pl.ilzier pater Multum eens wakker af te rosfen....
multum.
Wat?
ammon.
Of, Ammon 1 fnij pater Multum den gorgel af. multum grijpt met beide handen (iddèrende naar zijn gorgel. Heilige Barnabas! — heeft ze zo iets gezegd?
ammon.
De hemel bewaare ons; zij fpreekt nooit van u, ik meen maar, dat wanneer zij het beval, ik niet ongehoorzaam zou kunnen zijn. Wanneer zij mij beval het morgen vroeg te doen, zou ik den nacht niet afwagten kunnen, bij mijn arme ziel ik geloof dat ik u nog heden avond de keel affnijden zou. multum.
Affchuwlijk zondaar.
ammon.
Eerwaardige heer, ik zou Ida niet ongehoor' zaam kunnen zijn.
multum.
Zo erken dan in mij het afbeedzel der Goddelijke langmoedigbeid. (Hij legt zijn hand op zijn hoofd.) Ik vergeef u uwe zondige droomerijen, echter beveel ik u zulke goddelooze gedachten te wederftaan. — — Zie zo moet ik als dienaar der heilige kerk met u fpreeken; als vriend, want ik ben waarachtig uw vriend, als vriend vergeef ik C 5 u. -



4a HET DOODSHOOFD,
o. — Gij zijt verliefd, en uwe liefde teekent reedt den zesden graad.
ammon.
Ach neen, heer pater! maar gij zijt aan nwe zesde flesch.
multum.
Schalk!, Zns Ida hier is, hebt ge wel dertig pond vlecch verloeren. — Zims Ida hier is ,fchenkt ge aan tafel niet meer zo oplettend in, maar hebt dikwils vreemde gedachten. — Zints Ida hier is, flaapt ge in de kerk niet meer, geiijk gij plag te doen, maar h-udt uwe oogen met innig welbehagen op den biddenden Ida gevestigd, en de lekkere beten, welke van de tafel overblijven, en voorheen naar uw maag gezonden wierden, brengt gij ze niet alle aan de fchoone Ida ? Merkt ge nu dat ge verraden zijt P -- Hebt ge haar laatst uw eigen deken niet gegeven.
a m mó n.
Haar leger was ook eltndig.
multum.
En nu flaapt gij zelfs op firoo gelijk het vee.
ammon. , Ach, pater, ik heb ncoit beter geflaapen.
multum.
Dat geloof ik, — ö ik zeg het zelfs, nu op dat gij zien zoudt hoe lief ik u heb, en hoe ik tevens Ida 's vriend ben. Ik zal met dén graaf fpfeeken; — gij zult Ida hebben.



RIDDER-TOONEELSPEL. 43
ammon.
Hebben ?
multum.
Ik zal hem zoo fterk dringen dat hij' u Ida geeft.
ammon. Bij alle heiligen! neen.
multum.
Waarom niet?
ammon.
Neen, neen, 't U niets. —
multum.
Wat is niets?
a m m o n.
Ik kan het mij niet als moogelijk verbeelden. — Ida mijne vrouw! Neen, 't is ook niet moogelijk, als dat gebeurde, geloof ik dat de vreugd mij zou doen fterven. — Hoe kwam ik, arme fchelm, aan Ida, 'er is maar ééne Ida in de gantfche waereld.
multum.
Er is ook maar een hemelrijk; denkt ge dan ook nooit in den hemel te komen?
ammon.
De hemel is voor duizenden gefchikt, waarom zou ik niet boopen onder die milioenen één te zijn ? maar Ida is Hechts voor één eenigen gefchaapen, en ik juist zou die eene zijn; en ik alleen?
multum, (ter zijde.")
Gij zult het niet alleen zijn. {luid.) Ga, Ammon , en roep den gtaaf.
am-



44 HET DOODSHOOFD,
ammon.
Ja-
mul tum,
Ik wil "er met hem over fpreeken.
ammon.
Pater, waarom hebt ge mij zulke gedachten in 't hoofd gepraat? mijne ziel was geheel vreemd van zulk een denkbeeld, gij hadt het mij niet in 'thoofd moeten zetten. Nu loop ik regt in mijn verderf. Nu ben ik ongelukkig, en moet zelfs mijn bloedrechter roepen,
multum.
Wie?
ammon.
De graaf. Zegt hij neen ! dan heeft hij in één woord mij voor mijn gantfche leven ellendig gemeakt; zegt hij ja! — lieve hemel, de fchrik, — de vreugd zal mij op 't oogenblik de dood aandoen.
(hij wil voort.)
multum.
Ammon!
ammon.
Eerwaardige heer! multum, (vriendlijk en geheel in vertrouwen?)
Wanneer Ida — gij liet u zo even een woord ontvallen — ik weet wel dat het maar gekfcheeren was, want ik ben Ida's ieverigfte vriend, en ook de uwe, en ik zal niet rnsten voor ik beiden geluk, kig gemaakt heb, amen! Maar gij liet u daar even
een



RIDDER-TOONEELSP EL. 45
ecu woord ontvallen, een woord van keel-affnijden. Stel toch uw bruid voor, dat ze mij erkentenis verfchuldigd is, — dat zij op mijhaaren weldoender — haaren redder — niet vertoornd moet zijn. — Wanneer zij echter — God behoede haare ziele — vrouwen zijn vrouwen, — wanneer zij zich zoo iets van keelaffnijderiin'c hoofd brengen wilde — niet waar, geliefde zoon, komt gij het mij oogenbliklijk ontdekken?
ammon.
Zij zal niet, en ik heb alleen bij voorbeeld gefpro' ken, — maar gefield, zij begeerde het: God en alle heiligen zijn mijn getuigen, dat ik Ida niet ongehoorzaam zou kunnen zijn. Pater! ik fneed u waarachtig den hals af. (vertrekken.)
TWEEDE TOONEEL.
pater multum, alleen.
Vervloekt geval! de gorgel! — een der edelfle deelen van 's menfchen lighaam! — Ik weet wel dat het maar babbelen was. — Intusfchen Ida is eene vrouw, en de duivel moog wijven vertrouwen! Het ware eene hemelfchreeuwende zonde, — juist, Ida, die ik zo vuurig bemin. — Hij is toch een fchaapshoofd, die Ammon. — Hij merkt niet dat ik, — een fchaapshoofd is hij zeker, maar hij
il



4<S HET DOODSHOOFD,
is te veel verliefd, zo Ida hem weerkeerig bemind gelijk hij haar, pater Multum! pater Multum, gij kost wel eens uwe rtkening buiten den waard maken, hem ! zij zal toch niet. — Hij is een gemeene knaap — ik een eerwaardig heer! — En dan 't vermoogen mijner geestelijke waardigheid! Om aflaat van voorledene en toekomjlige zonden te verkrijgen, valt eeu vrouw niet vies eene tegenwoordige te be» gaan. — Gij zult ze hebben, Ammon! — Ik zal ze ook hebben. — En ik zal zorgen de tweede niet te zijn. Ik ben vrolijk, kundig, onderhou. dend — hij ? ó 't Is bedroeft hem bij mij te vergelijken, — Ik worde niet ligt boos, Ida zou mij met voeten kunnen treedeu eer ze hem een haastig woord zeggen mag. (hij (laat zich op den buik.) Ik ben dik en vet — hij is zoo dun als een worm. Hij heeft een gezichtje als een melkpap, het mijne bloeit als roozen — Victoria! — ik ben gerust op
de overwinning maar dat verdoemde gorgel»
fnijden. — De beste vrouw is een kat, die 't krabben niet ligt vergeet. Heilige Barnabas! u zij mijn gorg;l gewijd, gij zult haar behoeden, want ge weet dat ik ze volftrekt niet misfen kan.
DER.



RIDDER. TOONEELSP EL. 47 DERDE TOONEEL.
graaf beerenhart, pater multum. graaf.
Mijn luidjes hebben deezen nacht een zeer goeden vangst gehad: twee koopmans waagens met lijnwaad en een kar met wijn buit gemaakt.
multum.
Met wijn? God zij geloofd, amen?
6 r a a f.
Zeker beter, dan mij wijven in huis te brengen, gelijk die huishoer, die Ida, met haar treurgelaat. multum.
Zij is toch een gaave Gods, en men moet geen Gods-gaave verachten, — lijnwaad en wijn zegt ge — baerlijk, kostelijk.
graaf.
De keizer heeft weer een ftreng bevel tegen d§ rooftochten laaten uitgaan.
multum.
Sreng?
graaf.
Hij dreigt met executien.
multum.
Hj, ha, ha! Die goede keizer fpeeld ons eeta vrolijke comedie.
GRAAF.
Intusfchen was het toch —
mul-



48 HET DOODSHOOFD,
MULTUM.
Laat hem dreigen , het blijft 'er bij: zijne majesteit zit zelfs in de klem, en heeft haare knechten daar hoog noodig, wie zou ze dus zenden om te executeeren?
o R A A F.
Dat is wel waar, eti toch verontrust het mij. Bo. vendien heb ik zuike angflige opwellingen in mijn bloed.
MULTUM.
Louter bier! gij drinkt te veel bier, en dat maakt zwaar bloed; drink minder bier en dus meer wijn.
GRAAF.
ik kan geen enkele nacht gerust flaapen.
MULTUM.
Louter bier I
GRAAF.
Mijn geweeten —
MULTUM.
Bier, louter bier, anders niets, kom u met wijn den angst van het hart drinken. Uw geweeten moet u niet ontrusten — 'k heb u immers in de voorige week eerst aflaat gegeeven.
GRAAF.
Ach wanneer ik u ook niet had! — Een van de kooplieden is bij 't buit neemen dood geflagen»
MULTUM.
God heb zijn arme ziel! amenl
GRAAF.
Maar ik. —
M V L"



RID DE R.TOONEE L SPEL. 0
multum.
Gij moest hem aan Gods Goddelijker, wil overleveren. - Waar was hij? bij 't lijnwaad, of bij den wijn?
GRAAF.
Bij den wijn.
multum
Zoo geeve God zijne ziel eeuwig den zoeten hemellchen wijn te drinken. Ik zal voor haare zaligheid drie misfen leezen.
s R A A F.
Hier mede zult ge mij gerust dellen.
multum.
Gaarne, gaarue, drink nu. - Den bloei det rooftochten 1
GRAAF.
Den bloei der kerke l
m utl t u m.
Beide in broederlijke eendragt. Manui manunt lavat: de eene hand wascht de andere. — De eene kraai pikt de andere de oogen niet uit, en de eena fchelm verraad den anderen niet. {beide drinken.) Niet waar? met den droom des wijns vloeit do troost in uwe ziel. Gij noemde mij zo even Ida, zeg eens, wat moet 'er van dit meisje worden*
GA aap.
Ik wenschte dat de dnivcls en de roovers ze téfl rj bals



jo HET DOODSHOOFD,
buit maakten, en wegvoerden. — Mij een wijf op ■ den hals te laaden daar men niets meê uitrichten kan!
multum.
Niets? dat is toch wat fterk gezegd; De mensch leeft niet alleen van brood.
graaf.
Een fchepzel dat den gantfclieii dag weent. Men wordt benaauwd wanneer men ze ziet.
multum. In de daad! men wordt wonderlijk te moede.
GRAAF.
Ik zal de fentimenteele hoer wegjaagen.
multum.
Trouw haar liever uit.
graaf.
Aan wien?
multum.
Aan uw knaap Ammon, die haar bemind.
graaf.
Ach, pater! Nu moet ik u iets vertrouwen; Iets, daar mijn ziel reeds lang mede belaaden was. Het moet voor elk, zelfs voor u een geheim blij' ven. — Maar — Ammon is de zoon van den graaf Meno, de wettige erfgenaam van deze burgr.
multum.
Heillige God!
graaf.
Gij verfchrikt?
wul-



ridder-tooneelspel. sr
mdltum,
Over uwe onvoorzichtigheid, dat gij dit kirid hebt laaten leeven, en tot een man worden.
graaf.
Ik moest wel.
multum.
Moest? Dat ras hadt ge moeten utiroeijen; nog nooit is een Meno vriend der kerke geweest. — Gij moest, zegt gij?
graaf.
Op 't oogenblik toen ik reeds het zwaard boven zijn hoofd had opgeheven om hem der heilige kerk op te offeren, verboodt mij een Hem uit den hemel, onder blikfera en donder, hem niet te dooden noch zijne vrijheid te rooven, of hem geduurende zijn. leeven het allerminste leed te doen.
multum. Qer zijde,)
Domme dweeper!!
graaf.
Ik beloofde het, en most mijne belofte houden.
multum. (ter zijde.") Eens graaven fchedel met de herfens van een os! En toch mag ik hem niet verflandiger maaken.
graaf.
Ik gaf hem aan een boer in Barhntten, waat hij
tot zijn twaalfde jaar opgevoed werdr, toen nam
ik hem onder mijn gevolg, opdat ik hem gefladig
zien zou. Uit voorzichtigheid liet t'k den boer en
arijjie vrouw om hals brengen.
d 2 s?uli*



5* HET DOODSHOOFD,
multum.
God zij hunne zielen genadig! — Maar gij deed zeer wel, gij moest voorzichtig zijn. Trouw dus ook, uit voorzichtigheid, Ammon aan ida.
graaf.
Om dien dollen ftain voort te planten.
multum.
Maar hoe ? met onedel bloed vermengd, want Ida is eeue gemeeue vrouw. — Stel het allerergfte, dat Meno nog leefde, zelfs dat hij te rug keerde, dan is toch de edele (lam voor altijd onteerd, en de zoon kan geen enkele Heen van de gantfche burgt erven. Er is geen ridder, die zelfs zijne zaak zal aantrekken, want de adel is befmet, en hij mag God danken dat gij zijne kindreu opvoedt.
graaf.
Gij hebt gelijk! waarlijk, gij hebt volkomen gelijk, en hij zal Ida hebben.
multum. (fchelt.)
VIERDE TOONEEL.
ammon, de voorigen.
ammon, {treedt befchroomd in, en blijft tp den achtergrond Jiaan )
graaf,
Tree nader Ammor.
am-



RIDD ER.TOONEELSPËL 51
AMMON.
Mijn gebiedende heer!
G R A A F.
Gij wilt trouwen?
AMMON.
God bewaare ons! zo ver is het nog In lang niet.
. GRAAF.
Pater Multum, zeide mij toch —
AMMON.
Ja, pater Multum is juist de oorzaak, wel l« waar — ik -kan niet liegen, —- in 't hart is t mii reeds lang wonderlijk te moede geweest, wanneer ik aan Ida dacht; maar 't is mij nog nooit in': hoofd gekoomen: de eerwaardige pater Multum haeft hat mij eerst heden in het hoofd gebracht — nu is 't 'er zeker in, en nu heb ik ook eerst ontdekt dat het mij in 't hart zat.
GRAAF.
Op de rooftochten zijt gij niet te gebruiken, dui'' zal ik u eene boerenwooning in pagt geeven.
AMMON.
Eene boerenwooning.
GRAAF.
Nu ja, als gij trouwen wilt, moet gij toch een beftaan hebben.
AMMON.
Zal ik trouwsn? wezenlijk trouwe» ï
£) 3 CttAAF.



54 HET DOODSHOOFD,
GRAAF.
Gij zult Ida trouwen.
AMMON.
God bewaare ons! ik worde angstig beklemd. —
GRAAF.
Angstig.
MULTUM.
Beklemd?
AMMON.
Dat ik zo veel geluk niet zal kunnen overtee> ven.
GRAAF.
Kort en goed, ik geeve u Ida tot vrouw.
MULTUM.
Gij moet weeten, Ammon, dat ik dit bemerkt heb. Zeg dit uw bruid, en met een hoe hartlijk ik haar en u toegeneegen ben.
GRAAF.
Wat zegt ge nu, Ammon ?
AMMON.
ISJiets! In mijne ooren ruischt alleen: „ik geef u Ida tot vrouw!" Dat woord heeft mij de keel toegekneepen.
MULTUM.
I,aat de keel buiten 't fpel blijven, bid ik n.
GRAAF.
Ga bij Ida, en kondig baar mijn bevel aan.
AMMON.
Bevel? — Nesn! als Ida het niet vrijwillig doer,
zal



RIDD ER.TOONEELSPEL* JJ
zal ze 't ook op bevel niet doen, en op bevel, op enkel bevel, begeer ik haar niet.
GRAAF.
Ammon!
MULTUM.
Domoor!
AMMON.
Ja, mijne heeren! Als Ida — God behoede ra ij voor dit verfchriklijk vonnis — maar als Ida neen zegt, neem ik haar niet.
GRAAF.
Gij moet.
AMMON.
Neen dan kan ik haar niet tro'iwen.
GRAAF.
Men zal het u niet vraagen!
AMMON.
Ik zou haar bedroeven moeten zo ik haar tegen haar zin trouwde. — En Ammon bedroeft Ida niet! lie. ver laat hij zich den wilde dieren tot fpijs voorwar» pen.
GRAAF.
Hond! — Wat dunkt u daar van , patert
MULTUM.
Hij is «azend verliefd — dol verliefd!
GRAAF.
Waar heeft de knaap geleerd zoo te fpreeken? hij heeft tog nooit zo met mij gefprooken.
D 4 AM*



$6 HET DOODSHOOFD,
ammon.
Ik heb ook nog nooit met u over Ida gefprooken, vrijwillig, van harten moet zij ja zeggen, ó zij zal het doen , zij moet gevoelen dat een enkel «een mij ongelukkig maaken , mij dooden zou, en Ida maakt niemand ongelukkig. — Ida doodt geen vlieg, veel minder een mensch — 6 zij zal zeker ja zeggen.
graaf.
Ga dan, en (la het haar voor.
ammon.
Ach dat het woord 'er reeds uit ware! zeg mij, heer pater! gij hebt zulke fchoone boeken. —1 Gij jijt een geleerde — zeg mij, wat moet ik haar zeggen — Gij hebt zulke fierlijke gebeden — Tosn ik laatst de koorts had, gaaft gij mij het gebed voor een mensch, dat zwaar ziek is; geef mij toch nu het gebed voor een verliefden.
multum.
Troost voor een gewond hart kan ik.u wel geeven,
ammon.
Ja, ja, dat past volmaakt op mijnen toefland.
m t? l t u m.
Daar legi een boek opcngeflaagen, ga daar, en jtoek u wat fraais uit.
ammon gaat bij den leezenaar en doorbladerd het foliant.
C E a a f,



R1DDER-T00NEELSPEL. 5?
graaf.
Ik weet toch niet of wij wél doen den kaerel uit te trouwen. De liefde heeft hem geheel veranderd.
multum.
Een roes van zeer korten duur. Hij fhapt dien uit, en is vervolgends zo ve*el te meer vermoeid onder dien roes blijft hij onder ftreng opzicht.
graaf.
Liefde verheft hw-m.
multum. Het huwlijk flaat hem ter neder.
graaf.
De liefde heeft hem reeds mondwerk gegeevcn.
m u ltum.
Tot keffen, maar niet tot bijten.
graaf.
Wanneer we door dien knaap ons zeiven het mes maar niet op de keel zetten.
multum grijpt angstig naar zijn hals.
Wat ge iemand ook in 't hoofd praat! (hij Irfckouwt Ammon.') Ach, neen hij is een goed fchaap, Iaat hem maar trouwen.
graaf.
Dat hij niet al te verflandigopgevoed wierd,daarvoor heb ik gezorgd. Vervloekt zij de fchelmfche Sabelhof, die hem heimelijk het leezen geleerd heeft. — Nooit heb ik hem gelegenheid gegeeveu ziju moed of kragten te toonen. Ik vreeze dat w>j D 5 hem



58 HET DOODSHOOFD,
hem uit dien flaap zullen wekken, die voor ons zo dienstig is.
multum.
Zet melk op 't vuur. Eerst is zij ten uitterfte ftil, weldra flijgt zij opwaards, en verheft zich at» een fneeuwgebergte, dan loopt ze over, en'er blijft maar zeer weinig terug, en dat kleeae overlchot kan nooit weder overkooken.
ammon fmijt het boek tegen den grond.
Geloogeu! fchandelijk geloogen!
GRAAF.
Hemel!
multum naar zijn gorgel tastende. Heilige Barnabas! befcherm dit edele deel!
a m m o n.
De duivel mag bidden als men verliefd is.
multum.
Zondig mensch!
ammon.
Die gebeden, pater! zijn geen koperen duit waard.
multum.
Gij zult het boek opraapen en demoedig kusfchen.
ammon raapt het boek op. Opraapen wil ik het, maar kusfchen kan ik het niet.
multum.
Hoe?
ammon.
Daar flaat gefchreeven: vrouwen zijn afgezanten des duivels! •— Dit is een zwarte helfche loogen.
AI



RIDDER-TOONEELSPEL. 53
Al heeft bet de grootfle heilige gefchreeven, hij heeft ■gsloogen als een fchelm — neen, in dit boek is voor mij geen troost te vinden. Liever wil ik mijn geluk beproeven, en fpreeken gelijk miju hart het mij ingeeft.
graaf.
Ga dus!
a m m on.
Duizendmaal dank, hoog edele heer graaf! Gij hebt een bedelaar een koningrijk toegeworpen. — Dank, allen mogelijken dank voor uw kostelijk gefchenk.
graaf.
Den eerwaardigen pater Multum moet gij danken; want op zijn voorfpraak
ammon.
Ja, heer pater, dank, hartelijk dank! — Ik zou u kunnen kusfchen, lieve pater! — anders, ik kan het niet loogenen, anders mogt ik u niet zeer lijden, en ik hield u voor een lelijken kaerel, heden fchijnt ge mij een beminlijk man te zijn; want gij hebt mij Ida verworven. Uw roode neus is het morgenrood waaruit de zon van mijn geluk opftijgt. God fchenke nog lang deezen gloed! die heerlijke neus I ■— En voor uwe keel —
multum trekt zijn hals in.
Wat zal mijne keel ?
ammon.
Eu voor uw keel moeten druiven wssfchen zo dik als uw baik. — Ik praat malle praat niet waar;
mar



(o HET DOODSHOOFD,
maar ik verdiende verzoopen te worden als ik In zulk een oogenbiik verflandig kon weezen. Nu naar Ida! — om mijn verfland weder te vinden, of het geheel en al te verliezen, (hij gaat, doch blijft voor het boek (laan, en hef: het in dé hoogte.) Vrouwen zijn afgezanten des|duivels,niet waar? — 6 gij affchuwelijke loogenaar!! (hij vil het boek weder wegfmijten; doch bedenkt zich en geeft het den pater.) ó Doe mij het plaifier en neem dit boek weg, anders flicht ik 'er nog een ongeluk mede. — Vrouwen zijn engelen Gods, niet afgezanten des duivels. Zo de duivel afgezanten heeft, weet ik zeer goed in welk hok zij fteeken. —• Wanneer Ida een afgezant des duivels ware, zou de hemel het mij vergeeven moeten, dat ik mij met lijf en ziel aan den duivel overgaf! (Hij vertrekt.)
VIJFDE TOONEEL.
GRAAF BEERENHART, PATER MULTUM, GRAAF. "
Pater, ik fchud den kop!
MULTUM,
Ik niet.
GRAAF.
De knaap heeft vuur gevat.
MULTUM.
Laat maar branden, dan blijft 'er niets over dan een weinig asch.
GRAAF.



RIDDER-TOONE ELSPE L. 6t
graaf.
Kom ! nu den vermoorden koopman een zielmis geleezen.
multum, (naar de flesck ziende.) Nu reeds? (hij wil fchenken.) reeds leeg? — el, ci, — welaan, kom dan!
graaf.
Hoe veel misfen zult gij de arme ziel gunnen.
multum.
Laat ons deezen middag zijn wijn proeven, van de deugd des wijns zal 't afhangen.
graaf.
Och, pater, het ware toch een heerlijke zaak zo wij beide onverhoopt zalig wierden.
multum.
Onvethoopt?
graaf.
Wij zijn toch zwaare zondaars.
m ult u u.
Des te liever zijn wij den heiligen Petrus, wieri 't aan zijn ziel goed doet,als hij zonden vergeeven kan. Zorg maar niet, wij worden zeker zalig,graaf.' als wij niet zalig worden,haal mij de duivel! (beide vertrekken?)
ZES-



C2 HET DOODSHOOFD,
ZESDE TOONEEL.
tütschel, alleen.
Ook hier noch graaf, noch Ammon! In de gantfche waereld geen graaf en geen Ammon. — Oh! met Ammon zal ik wel te recht raaken — had ik maar eerst den graaf gefprooken. — Zie daar gaat hij,' en pater Multum fcharrelt nevens hem — kom ik zal ze weldra inhaalen! {hij loopt de gallerij in , hun na.)
ZEVENDE TOONEEL. ida, alleen. Hij is niet hier, de graaf! de roover, wiens dieven mij op den openbaaren weg opgevat hebben. — En misfehien tot uw geluk, Ida! wat hadt 'erop uwe vlucht vau u moeten worden? — Vader! vader! — Is 't niet bitter dat een kind voor zijn eigen vader vlieden moet" — Vader! — (lil,Ida,verraad u niet door zulk een uitroep! — Iets gewigtigs hadt de graaf te zeggen, dotterde Ammon ! — wat gewigtigs kan hij mij zeggen? zou hij ontdekt hebben , dat... ó dit was verfcbriklijk! — wanneer hij mij terug in 't vaderlijke huis... Neen, neen, hij kan Let niet weeten. — Hoe? door wien? — vader! vader! Ik murmereer niet! ik klaag u niet aan! — Getuigen mijne zuchten en traanen tegen u, om deeze terug te houden, is mijne kragt niet toereikend.
AGT-



R ID DER-TOO NEELSPEL, 63 AGTSTE TOONEEL.
ammon, ida, ammon.
Is de graaf reeds weg?
IDAi
Hij was reeds vertrokken toen ik hier intrad.
ammon.
Dat fpijt mij; ik moet dus mijn eigen zaakverzorger zijn.
ida, ter zijde. Het eenige menfchelijk gezicht op deeze dievenburgt; en dat eerlijk gelaat beangftigd mij nog me;r dan alle de overigen.
ammon.
Gij fprak dus den graaf niet ?
ida.
Neen. Kunt gij mij niet zeggen wat hij mij aan te kondigen heeft?
ammon.
Ik kan, goede Ida, en ik kan ook niet. — Ik weet het wel, — maar— zie, hier zit het, hier, juist aan mijn hart; maar verder kan ik het niet brengen,
ida.
Zeg vrij uit, wat het ook zij; uit uwen mond hoor ik het liever dan uit den zijnen.
ammon.
Wsarachtig?
ii) a.



tf4 HET DOODSHOOFD»
IDA. j
lk hen op alles voorbereid. — Mijn loopbaan is ten einde. Die zeeman alleen, die nog een verren tocht te doen heeft, bekommert zich over de lucht , of zij donker of helder is; maar die oogenbliklijk denkt te vergaan, bekreunt zich over geen onweer, dat boven zijn hoofd hangt.
AMMON.
Ida! —
IDA.
Kan ik — Wat gij mij ook te zeggen moogt heb* ben — kan ik, zulks weetende, meer traanen flonen dan. heden ?
AM MO!*.
Nu ik denk niet dat het fchriklijk voor u zal zijn.—» Dat verhoede God, dat Ammon u traanen zou afpersfen. En gij blijft toch altijd uw vrijen wil behouden,—Och! dat ik hoopen mogt u iets vrolijks aan te kondigen.
IDA.
Dan breng mij mijn doodvonnis — De dood —> alleen kan mijne traanen droogen.
AMMON.
De dood —-alletn? — De dood — alleen?
I D A.
Schrik niet — Gij kent hem niet wanneer gij voor hem fchrikt. De ongelukkige flechts kent en bemint hem — Hij is een goede lachende knaap. De last des kommers, welke ons nederdrukte,neemt
bij



RIDDER. TOONEELSPEL. 6$
hij ons af, en brengt den vergenoegden ter rust, — ten grave! — Voor u is 't graf een donkere fchrikvervvekkende kuil, voor mij een lieflijk uitnoodigend rustbed,
AMMON.
Hemel wat gij zeggen, en hoe gij het zeggen kunt. Gij zijt flechts een arm gemeen meisje, en fpreekt zo gantsch anders, droomt of ijlt gij ook, Ida?
IDA.
Ik verfta u. Neen, Ammon , krankzinnig is Ida mier, maar zeer ongelukkig, (zij valt op een fioeL)
AMMON,
Ongelukkig!
IDA.
Laat mij, goede Ammon!
AMMON.
ï Goede Ammon? God zegene u voor het gefchenk van deezen naam! Ida! weent gij, Ida?
IDA.
Ik ween niet.
AMMON. ;
Ja, Ida, gij weent.
IDA.
Ga, Ammon.
AMMON.
Ben ik u lastig? Ik ware zo gaarne bij n ; en weende zo gaarne met u, doch wanneer ik u lastig ben, ga ik liever in den dood.
IDA.
Gij zijt mij niet lastig, goed meuren.
E NE-



66* HET DOODSHOOFD; NEGENDE TOONEEL.
DE V00R.IGEN, TUTSCHEL. TU TSCH EL.
A ha! Ammon ! he! — pst! — Ammon!
AMMON.
Wat wilt gij ?
TUTSCHEL.
Geen muilpeeren, die geeft gij wat ai te goed.
AMMON.
Ten loon uwer onbefcheidenheid. — Maak het || kort als gij mij wat te zegden hebt.
TUTSCHEL.
Laat ons in den gang gaan, ik heb u in't geheim ';| iets te zeggen,
AMMON.
Ik heb met u geen geheimen.
TUTSCHEL.
Maar ik met u wel. — Zo ik mijn last nietip goed volbreng, vallen 'er (1 jagen , en als 'er flaagen I vallen, dan ben ik een — een — geflaagen mensch.l
AMMON.
Nu kom dan hier. (hij trekt hem ter zijde?)
TUTSCHEL.
Ik moet u zeggen; wanneer gij moed hebt metï gevaar van nw leeven een mensch te redden, moetJj gij oogenblü lijk in de fmederij koomen. — Maar» terflond — ik kon u niet vinden — en de knaa.,|
pen



RIDDER* TOO NE E LSPE L, 6f
pen oefenen zich in den hof in de wapenen, daar heb ik een weinig mijn tijd verkeeken. Verraad mij niet, en ga terflond, of geef mij ten minften een antwoord mede.
AMMOÜi
Wie gaf u deezen last?
TUTSCHEL.
Mijn meester en een pelgrim, hij ziet'er vrij raar Uit, en heeft iemand bij zich, die 'er nog raarder uit ziet, nu moet ik voort. Wanneer ik 'er ditmaal zonder flagen af kom , ben ik wel een geluks-kind.
TIENDE TOONEEL.
IDA, AMMOB, AMMON.
Wie heeft dit vertrouwen in mij? ■* Nooit Was ik bij een gevecht, nooit bij een roofpartij; ze twisten hier op de burgt, onder 't zuipen en zwelgen met elkaar, of ik moed heb of nier. Wie heeft dit vertrouwen in mij? — Mijn hart klopt, mijn gezicht gloeit. — Zo was het mij nog nooit! drie gewaapende mannen waren mij op zulk een uitnoodiging niet te veel; mij dunkt ik floeg mij door alle drie heen! Ik was dus niet zoo arm en ellendig als ik gedacht hsd. — Voort moet ik, voort! en Ida moet mij haaren zegen op deeze onderneeming geeven! dnu kan ik fpreeken! mijn hart is be;er geworden! — E 2 ; Ik



<J3 HET DOODSHOOFD,
Ik ben oneindig rijker dan ik een minuut te vooren was! Ida! heden wil ik u zeggen, wat ik u zo even niet zeggen kon — zoudt g'j ook boos worden?
IDA.
Neen, mijn vriend, Ammon kan niets doen dat mij op hem verftöoren zou,
AMMON.
Het betreft u en mij.
IDA.
Hoe zo?
AMMON.
De graaf wil -- Gij moet — dat betekent wanneer gij wilt —■
IDA.
En wat?
AMMON.
Ida „ ik ben een gemeene arme kaerel, en toch in deeze minuut trotsch en rijk geworden! Mijn geluk bloeit niet in mijn kindfche jaaren, het bloeit laat, maar mooglijk des te„fneller, en weelderiger, ik wil mijn geluk beproeven, en, of alles winnen of alles verliezen. — Ida haat gij mij niet ?
IDA.
Neen, waarlijk neen.
AMMON.
Zoudt ge mij kunnen beminnen?
IDA.
Ammon!
A M-



RID D E R'TO ONEELSPEL. <Jo
AMMON.
Ik bemin u meer dan mijn leeven.
I D A.
Gij! —
AMMON.
Dit was het wat ik u te zeggen had, en wat ik
u niet zeggen kon De graaf wil het; maar
zoo gij niet wilt, Ida, — ik wil alleen wat gij wilt, op uw eigen vrije keuze alleen kan mijn geluk bloei, eu. — Ida, kunt ge mij beminnen?
IDA.
Mag ik het — Ach men mag niit alles wat men kan.
AMMON.
Gij moogt niet — welke fchanddaad drukt op mijne ziel, welke gruwel bevlekt mijn hart? — ik wil ze 'er afrukken al zou ik het tevens uit mijn boezem fcheuren. Liever dood, dan een hart te bezitten , bevlekt met eeu gruwel, die mij uwe liefde ontfteelt — fpreek, Ida, fpreek!
IDA,
Ammon ik weet niets kwaads van u, ik zou zelfs niet kwaads van u gelooven. — Ach dat ik u een geheim ontdekken kon — Ammon, ik mag u niet beminnen, ik mag niet.
AMMON.
Gij hebt gelijk — nog moogt ge mij niet beminnen, wie ben ik toch? een ellendige knaap, wiens dagwerk is, den graaf den ftijgbeugel te houden, E 3 en



7a HET DOODSHOOFD,
en den p»'er wijn in te fchenken — foei! wat heeft meu u willen vernederen toen men —
I D A.
Neen, Ammon. Ach dat gij wist. —
AMMON.
Maar geduld! het noodlot heeft zich over mij erbarmd. — Ik ga mijne liefde een waardig offer brengen. — Of ik keere nooit, of ik keere onuit. fpresklijk rijk weer; Ida, ik ga, om met gevaar mijns levens een mensch te redden! dit was de uitnoodiging van den fmids-jongen, dit was zijn geheim. Voor de eerfiemaal ftelt men in mij vertrouwen , dat is voor mij ongehoord en nieuw — wanneer ik dan wederkeere, de knaap, die met gevaar zijns levens een mensch gered heeft, — Ida künt gij mij dan beminnen? — Ach ik maak misfchien te veel ophef van die daad, — welligt heb jk koper gevonden en ik houde het voor goud; maar het is de eerfte daad in mijn leeven. — Hemel! Wat ware ik gelukkig! en toch — wat baat mij alJe/ wanneer Ida mij niet bemind.
I D A
Laat af, Ammon i — gij martelt mij onuitfpreek-
AMMON.
Martelen! ik u? Ammon z jne Ida? vaarwel! — (hij wil voort.)
IDA,



RID D E R'TO ONEEL SPEL. 71
ida.
Waarheen? Ammon, blijf! — neen, ga!
ammon.
Ja, ik ga ook! daar fnakt een ongelukkige naar redding, zijne angst rekt elke minuut tot een dag, hij roept mijn naam, en zucht. Ik laat hem hulpeloos en beuzel hier om wederliefde, welke ik nog niet verdiend heb. — Voort! — eerst met gevaar mijns levens een mensch gered! en dan met dit offer aau uwe voeten, dan zullen Gods weldadige engelen voor mij, en met mij fpreeken — lterf ik — ó de dood is zoet voor den ongelukkigen. — En kon Ida den levenden Ammon niet beminnen, dan zal zij toch den opgeofferden Ammon beweenen.
(hij wil voort.) ida, (ijlt hem na, en houdt hem terug)
Ach , ontzie u toch Ammon!
ammon.
Ida!
ida.
Werp u niet in gevaar! flort u niet in den dood! ammon, (aan haare voeten?)
Meisje! meisje, gij bemind mij! deeze verrukkende angst voor mijn leven — ó Ida! uw hart zo weldaadig, uwe oogen zo weldaadig, en uw tong zo ■wreed 1 _ Waarom wilt gij niet zeggen dat ge mij bemind? — Ben ik dan uwe liefde zo onwaardig?
zoo geheel onwaardig, Ida?
E 4 IDA.



72 HET DOODSHOOFD,
IDA.
Ach, Ammon! zoo ik wist — zo gij dorst — zo flechts mijn hart — (ter zijde.) Ach, ik bemin hem onuitfpreeklijk, en mag het niet bekennen.
AMMON.
Spreek een woord, en ik ben zalig — Geef mij uw zegen mede op mijne onderneming — ik bemin u zo hartlijk, en gij zegt mij niet een troostelijk woord. — Goed — Ida — gij zult mij flechts aanzien — geen woord fpreeken, —■ alleen uwe oogen zullen fpreeken , wanneer uwe tong zich tegen mij verzwooren heeft — ik heb maar een oogenblik noodig om in uw hart te leezen.
ida, (zinkt aan zijn boezem neer.)
Ammon!
AMMON.
Ida!
ida.
Vader, vader, vervloek mij niet! ik kon mijn hart niet langer wederftaan.
AMMON.
Ida!
ida.
Maar voort van hier, uit deeze affchuwelijke burgt. Dat wij deeze monfters ontvlieden!
AMMON.
Waar heen gij wild. In brandende woestenijen, of in 't kille noorden. E!k land is mij een paradijs, waar ik zeggen kn: „ Ik bemin u, Ida."
a m-



R/D DER'TO ONEELSPEL. 73
AMMON.
Ik dauk u! God zegene ons! — Vaarwel!
ida.
Waarheen?
ammon.
Het offer mijner liefde haaien en het aan uwe voeten brengen. Een mensch met gevaar mijns levens redden.
ida.
En te fterven?
ammon.
Zo 't God wil!
ida.
Sterven!
ammon.
Hoe zeide Ida? — De dood is een goede lachende knaap. De last des kommers, welke ons ne» derdrukte, neemt hij ons af en brengt den vermoei' de ter rust.
ida.
Ach, dat zeide ik toen....
ammon.
En Ida za] dan mijne rustplaats met bloemen be- , flroien. (hij gaat, doch keert terug.) Nog eene omarming en de eerfte kusch van mijne Ida.
ida.
God behoede ons dat het de laatfte niet zij. (omhelzing.)
ammon.
Ik kan niet fterven, Ida, God weet het, ik ksn nu niet fterven. (vliegend vertrekken.)
E 5 ELF-



74 HET DOODSHOOFD, ELFDE TOONEEL. ida alken.
Hij loopt in zijn dood! hemel, wat ben ik rampzalig ! Hij loopt in zijn dood! — Ik heb reeds zijn laatfte wil. — Ida zat mijn rustplaats met bloemen beftrooien! — Met bloemen ? Ach, Ammon ! traanen zijn geen bloemen! vader, vader, vloek uw kind niet wanneer gij ooit hoort, dat zij een gemeenen knaap — gemeenl met zulk een hart? — God! Gij hebt mij een vader gegeeven , en uw gebod zegt: zijt hem gehoorzaam!" Maar hebt Gij mij ook niet een hare gegeeven, en zijn de gevoelens van dat hart geen geboden door uw feheppende hand gefchreeven? Ja, ik voel mij fchuldloos. — Met een gerust hart kan ik hier nederknielen, (zij knielt,) de handen tot u opheffen» Schepper der harten! en bidden voor mijnen Ammon. (zij blijft in een biddenden jland; het gordijn valt,)
Einde des tweeden bedrijft.
DER.



RIDDER-TOONE ELS P EL. 75: DERDE BE D R IJ F. Het Tooneel verbeeld de wooning van meester Klop, EERSTE TOONEEL. meester, klop, alleen.
De kwade jongen büjft eene eeuwigheid uit. — Mijn vuur brand, het bier kookt, 't vleesch is aan 't fpit — en de vervloekte Tutfchel kome niet te rug. — Ik had den weg in dien tijd driemaal kunnen gaan. Of zou de graaf bidden en de burgt gellooten zijn? — (hij ziet uit het venfler ) juist! — waarom die graaf toch altijd bij zijn gebed opge1 (boten wil zijn? -M'jn goede Beerenhart, de fa. tan kan zijn intrté ook door de fchoorfteen doen.— Uwe gruwelen zijn ten top gefteegen — zij zijn gewasfehen tot een woud in wiens laanen de duivels ■wandalen. — lk kenne toch veele foorten van heil: zaatne kruiden, tegen hoofdpijn, ruggepijrt, kuch, tandpij, oogenwee, maagwee, en tegen vee! andere foorten van weeën;maar heilzaam kruid voor uwe arme ziel weet ik nergends te vinden - 't zal welligtia'c vagevuur, of, God vergeef mij! in de hel wastenen, en daar moogt gij zelfs het zoeken. - Of graaf Meno flaapt? - Neen, ik hoor hem de kamer op; en neder wandelen. — Dat duurt nu reeds een uur zonder ophouden, (hij (leekt zijn hoofddoor de deur.)
Nu



75 HET DOODSHOOFD,
Nb, nu, waarde heer graaf, wanneer men van een wandeling uit het heilige land terugkeerd, kan men, dunkt mij, 't wandelen wel moede zijn.
TWEEDE TOONEEL.
graaf meno, meester. klop. meno.
Neen, oude, het is mij niet mooglijk een oog te I fluiten. — Hij is 'er nog niet!
klop,
Hij kan niet!
meno.
Waarom niet?
klop.
De burgtpoort is geflooten.
meno.
Is een ellendige plankendeur ook een hindernis bij zulk een uitnoodiging? neen, deeze traage Ammon is mijn zoon niet!
klop.
Graaf, gij kunt wel met het hoofd tegen een muur loopen dat gij 'er builen als vuisten van krijgt, maar door de muur kunt ge toch niet, of uw voo^ hoofd moest in mijn fmederij verftaald zijn.
DER-



R ID D E R'TO O NE EL SPEL. 77 DERDE TOONEEL. be voorigen, ambrosius. (metzijn harp)
ambrosius.
Meester! daar boven raag de duivel flaapen.
klop.
Kroegzanger! Dat mag de duivel wal laaten.
ambrosius,
't Gaat 'er alles onder en over.
klop.
Gij zult toch op klaaren lichten dag geen vifioe* nen hebben of fpooken zien.
ambrosius.
Spooken ? ó die kan men wegbannen, wegbidden Of wegvloeken. — Maar een paar honderd ratten zijn doller dan alle fpooken.
klop.
Ha! ha! hebben mijne huisgenooten zich een weinig vermaakt met u. — ó Ida, ratten heb ik genoeg. Zij zullen welligt belust geweest zijn, een van uwe liederen te hooren. Zijt getroost, mijne ratten zijn looze diertjes en vreeten geen kroegzaugers vleesch.
ambrosius.
Maar de fnaaren van mijn harp —
KLOP.
Ja, mijn vriend, ik zoek jaar en dag, maar ik kan geen kruiden vinden, om deeze ondieren te verdelgen,
am-



73 HET DOODSHOOFD,
ambrosius.
En altijd waaren zij als de duivel bij de harp», aiiijd bij de harp, zo dat ik bijna geloofde dat zij lust hadden 'er een flukjen op te fpeelen. Toen zij het nu al te erg maakten, fmeet ik mijn muts 'er onder. Meent gij dat zij 'er door fchrikten? ja wel! een rat ging 'er op zitten, als of de muts haar tot een bed gefpreid was. Terwijl ik nu zo mijne aanmerkingen hierover bij mij zeiven maakte, (huiverend.) Ha! Daar loopt mij eene andere rat over 't gezicht, als wilde zij mij ook ora eene muts ver» zoeken; en, weg was mij alle flaap.
klop.
Speel dan den braaven graaf een ftulqe ter bemoediging voor; hij heeft ook niet gefbpen.
a mb ttosius. Heeft hij ook ratten in zijn kamer gehad?
klop.
Hij is misnoegd dat zijn zoon nog niet hier is.
meno.
Zoon? — fpreek niet van zoon! die jongen ia mijn zoon niet, anders was hij reeds hier. - Wanneer een Meno uitgenoodigd word, met gevaar van zijn leven een mensch te redden, vertoeft hij geen oogenblik. Neen, Ammon is geen Meno, en gij hebt mij met ijdele hoop gevleid,
AM, ,



RID DER.TOONEELSP E L. 79
ambrosius.
Kom lieve harp.
Bekommert u uw filius Hoor 't lied dan van Ambrofius, Hij is gewis geen afinus.
klop.
Hoor! niet te fteelen: ik weet wel wat afinus bei teken r.
meno trted ongeduldig aan V venfler. AMBRosius {zet zich; zingt, en [peelt op de harp.)
Graaf Meno, dat geen donkere na'cht
Uw heldenziel benevel! Waar 't wrevlen nut- en vruchtloos is
Wat baat u daar u wrevel?
Gij zoekt uw lieven filium
Zoekt hem voor goud en fchatten Uw reisgezel Ambrofium
Verteeren reeds de ratten.
Zo torscht hier zonder onderfcheid Vorst, beedlaar, fchelm, en brave
Zijn kruis van fmart en harteleed, En vindt eerst rust ten grave.
Daar zal de dood in 't honderd woên;
't Graf kruis en vreugd bedelven, En dood en graf laên alles in,
Ons kruisjen en ons zeiven
Dus



8o HET DOODSHOOFD,
Dus raad uw vriend Ambrofium
U, frisfchen moed te vatten: Vergeet den gantfchen filium
En ik vergeet de ratten!
xl op.
Knap gedaan kroegzanger! fraai gedaan rattenvanger !
meno.
Uw jongen komt den berg af.
klop.
Dns is de poort weder geopend,
meno.
Maar hij is alleen. — Loop jongen! loop! foeiderl fnelder! fpring! vlieg! wat brengt gij voortijding? — Mijn God hoe mij 't hart klopt, maar waarom kwam hij niet mede? waarom kwam mijn Leopold niet mede!
klop.
Hij zal weldra hier zijn.
meno.
Hij hadt de esrfte moeten hier zijn — Waar blijft nu de jongen?
(VIERDE TOONEEL.
betoorigen, tutschel.
tutschel luiten adem. Ik km niet meer.
tut-



RIÖD ER.i TÓONEELSPELi ii
meno.
Hoe is 't?
tutschel.
Siegt.
meno;
o God!
tutschel.
Lucht! lucht!
meno.
Ja lucht, deeze heeft mijn hart tneer tioodlg, dan uwe longen; — zal hij kootnen?
tutschel.
Eerst de meester! Meester! gij moest heden nog de vogelkooijen naar den graaf brengen.
meno.
Naar den helfchen fatan met uw graaf!
tutschel»
Öod erbarrae zich uwer!
me Nd.
En Ammont
tutschel»
Ammon was nergends te vinden» anders ware ik reeds lang terng geweest. Eindelijk trof ik hem bij de fchoone Ida. ó Mijn heer! dat is een meisje, de kroon der vrouwen: 't fcheelde weinig of ik had het gewaagd om van Ammon een tweede muilpeer te ontvangen.
meno.
Nn, fpreekjkwaadejonge, hoe nam hij de bood-
fehap? ' _ .
F tut-



«2 HET DOODSHOOFD.
tutschel.
Hij werd zo rood als pater Multums neus, eis drukte mij waarfchijnlijk van blijdfchap de hand; dat ik in geen drie weeken zal kunnen werken, meester!
m e-n-o.
En wat zeide hij ?
t u t- s c h e l.
Geen woord.
meno.
Maar waarom is hij nog niet hier?
tutschel.
Ach, hij zal odk niet komen, hij legt zeker i« boeijen en banden,
meno.
Hoe?
klop. ƒ Vin boeijen?
meno. * U g J » In boeijen en banden.
tutschel.
De graaf was in de misfe, en dan is deburgtpoort geflooten, ik wagtte bij den poortier tot de graaf «itgebeden zou hebben, bet duurde verfchriklijk lang; de graaf moet fatans gebeden hebban. — Ammon kwam en eischte de fleutel, de wagter begeerde die niet aftegeeven. Ammon fchreeuwde: een lijdenden, een ellendigen zucht in dit oogenblik om hulp. De wagter antwoordde : 't gebed van den graaf geld meer dan de geheele menschheid. Ammon fmeet den wagter op den grond, Houd! riep hij, handelen is meer dan bidden!
til E'



RIDDER'TOONEELSPEL. £|
meno.
Dat heeft Leopold gezegd?
tutschel.
Ammon heeft het gezegd.
meno.
Neen, neen, Leopold heeft het gezegd.
tutschel.
Maak mij toch niet verward! Op het fcbreeuwen des W2gters kwamen 'er meer trawanten toegefchooten. Ammon had de fleutel in de hand, floeg 'er mede in 't honderd als een raazende. Eindlijk bezweek hij voor de overmagt — wierd op den grond geworpen en thans legt hij zeker in boeijen en ban. «Jen; da: heeft hij ook aan mij verdiend.
meno,
In .boeijen en banden?
ic l o p.
Heer, kaauw het kruidjen patientia!
meno:
Voort naar de burgt. De roover zal hem los laa» ten, of mij mede in zijne boeijen fmeeden.
klop. -1
Zijt gij raazend?
ambrosius.
„ Vergeet gij uwen filium! „ En ik vergeet de ratten."
tutschel.
Heilige Lïuremiut! daar komt hij.
Fa. ut.



1* HET DOODSHOOFD,
MENO.
Wie?
tl) tschel.
Ammon zelfs. Hij moet toveren kunnen. Da&i fpringt hij den berg af, als een vliegende bode des fatans. — lk zal maar in tijds de deur open raaaken, anders rent hij in zijn drift het ganifche huis om verre, (vertrekt.)
VIJFDE TOONEEL.
DE Vcomgen, zonder tutschel.
meno.
Hij komt! Klop! hij komt! — Ambrofius! hij komt! — ik hoor hem. — Alles zweeft en danst mij voor de oogen. — Wat wordt 'er van mij, fterf ik? aanbiddelijke Voorzienigheid! uwe hand befcherm. de mijn leven in de ketens der flavernij, befcherm het ook in de armen van mijn zoon, mijn wederge, vonden zoon.
klop,
Houd moed, hij komt.
ZES-



R1DDER-T00NEELSPBL, $$ ZESDE TOONEEL.
pe voorigen, ammon.
meno» (firekt zijn handen naar hem uit; doch zinkt onmagtig terug»)
ammon.
Hier ben ik.
klop en ambrosius. (houden hem.)
ammon.
Helpl help! Wat deert den ouden? werft hij? — is hij dood? Is hij het dien ik met gevaar mijns ie. vens redden moest? kom ik te fpade? Ach, ik kon niereerder. Vermag ook het bereidvaardigfte hart iets 1 bij gebonden handen ?
ambrosius,
Bekomt hij ?
klop.
Zijn hart flaat nog fterk genoeg.
ammon.
Grijsaart, met uw eerwaardig gelaat, zo uwszie-1 t nog in 't lighaam huisvest, zo gij mij nog hooren kunt; ik ben onfchuldig dat ik zo fpade kwam om u te redden. Scheid niet met een zucht over mij uit de waereld kom weder tot uw zeiven, en zeg waar ik helpen kan. — Goede grijsaart! ontwaak! op dat ik mijne eerste, ^erdienftelijke daad verlichte. Goede eerwaardige gtijtaart.
F 3 Kt o».



86* HET DOODSHOOFD',
klop.
Stil, ftil, Wj komt bij! (tot Meno.) Bedaar, goede oude, bedaar! — (tot Ambrofïus) Kom, kameraad, de tak is niet gebrooken, zij is flechts neergeboogen; wanneer wij haar aan deezenflafbinden, zal zij weder opwasfchen.
ambrosius en klop, (leggen Meno tegen Ammons boezem.) meno, (bijkomende.) ji Leef ik nog?
klop.
Daar is uw... daar is.de knaap Ammon, om wien gij gezonden hebt.
meno.
Ammon?
ammon.
Spreek, oude, welke ellende flört uter neder. — •wat moest ik doen? waar moest ik heen loopen? in welk gevaar moest ik mij ftorten, om u te redden?
meno.
Ja dat is mijn Leopold — Hoe heet gij ?
| ammon.
Ik heet Ammon.
meno.
Ammon! Nu ga dan, ik behoeve u niet? ik zoek eenen andaren. — Oude dwaas,zoekt gij den naam of den jongeling? .- v S
AMM ON.
Wien?
me.



RIDDER-TOONESLSPEL. SP
meno.
Kom aan mijn hartj Mijn hsrt zege mij, dat gij het zijt.
ammon.
Wie toch?
Menot (deinst terug.) è Dit klonk akelig — 'c was een ijskoude vraag, mijne vuurigfte hoop bevriest. — Neen, neen', zo gij nog twijfelen en vraagen kuilt, treedt dan terug, gij zijt het niet. — In mijne traanen moest gij het aic-n, op mijn gelaat moest gij het leezen.— Gij moen het gevoelen wanneer iku de hand druk.—Gij moest niet in (iaat zijn die ijskoude vraag te doen. — Neen, neen, ik ben een bedrogen ongelukkig man.
ammon.
Ongelukkig? — hoe kan ik u redden, met wien moet ik ftrijden? ó tot welk een geringen prijs koop ik uw geluk zo ik het met mijn leven koop. Het was de 'eerftemaal dat men vertrouwen in mij (lelde, de eerftemaal dat ik tot een fchoone daad uitgenoodigd werd. Heden is mij mijn leven voor de eerftemaal dierbaar geworden; maar ik geeF het m« vteugd voor u.
me No, (met gevoel tegen Klop.)
Hij is 't! ó God! hij is V.
ammon.
Zend mij waar gij Wilt, zend mij in den dood , ik ga! zelfs de liefde, de traanen van mijn Ida zW len mij niet weerhouden. — Nooit heb ik het wcotd F 4 ™-



HET DOODSHOOFD,
vader tot iemand uitgefprooken; maar wat men voor een vader doen kan, wil ik voor u doen. Befcuouw niij als uw zoon.
meno.
Ja? — wilt gij het zijn? zijt gij het?
ammon.
Van dit oogenblik af aan. De banden der natuur fcheuren,of de fikkei des doods doorfnijdt ze, doch de banden van 't hart binden eeuwig.
meno, (drukt hem aan zijn harst)
Gij zijt mijn Leopold. — Niet waar, gij heet Leopold?
ammon.
Mijn naam is Ammon.
meno, (ge/moord.) Ammon, zegt gij?
ammon, (JIert aan zijn voeten.) En voor u alles, alles waar mede ik u dienen kan, uw knecht, uw Haaf; alles 1
meno.
Voort! voort! Geen knecht, geen flaaf, ik zoek een zoon. Neen ik was bedwelmd door hoop, maar $k kom we£r tot mij zeiven. Neen, Ammon zal mijnen Leopold geen vader ontfteelen. Wat hsat hem een keifleen, die een diamant verlooren heeft ? {tot Ambrofius.") Ga, mijn ongelukkige reisgenoot, fcaaj de reiszak, wij moeten weder voort!
AM-



RID D E R-TO ONEELSPEL. 8?
ammon.
Is de oude krankzinnig?
meno, (na eene paufe.)
Gij kunt gelijk hebben. Maar verfchoon de krank» zinnigheid, en word uit barmhartigheid mijn Leopold. Ach dat uw hart zo warm ware als het mijne, klopte het zo warm voor een vader als het mijne voor een zooq!
ammon.
Vader? — Ik heb den mijnen nooic gekent,
meno.
Is hij dood?
ammon.
Weet ik zelfs het. — Wanneer hij leeft, ik weet niet waar hij leeft; wanneer hij geftorven is, ik weet zijn grafheuvel nier.
, meno, (zagt.")
Klop l mijne hoop waschr. (tot Ammon.) In Barhutteu zijt gij opgevoed?
a m m on.
Bij een hard man, die echter mijn vader niet was, en het mij, in toorn , eens duidelijk zeide. Vervolgends kwam ik op de burgt. Een oude knaap een zekere Hazendorp
meno,
Hazendorp? — Leeft die nog?
ammon,
Hij is korts geftorven,
F 5 me.



5o HET DOODSHOOFD,
I meno.
Ook deeze hoop verdweenen?
ammon.
Hij zeide mij dikwils dat hij mijn Vader kende. Maar hij dorst niet fpreeken; want bij zoude mij flechts ongelukkig maaken.
MENO.
Heeft hij u nooit van graaf Meno verteld?
a' m m o n.
Zeer veel! Ach wij hebben dikwils als wij alleen waren, over zijn noodröt'gtfprooken, en zijn ongeluk beweend. Ik bemin hem als mijn vader, offchoon ik den graaf nooit kende.
meno.
Kier flaat hij voor u.
ammon, (treed terug-)
meno.
Ja, ik ben het. Ik kome van Palestina.
ammon.
Ach, graaf. (Hij knielt neder.)
meno.
Op! op! aan mijn hart! Gij zijt mijn zoon! Mijn vleeschlijke zoon.
ammon.
Heer graaf.
meno.
Ik ben niet krankzinnig , zo uw koele twijfeling mij niet krankzinnig maakt! — Bewijzen kan ik u
niets. —



R ID DER-TOONEELSPEL. 91
!niSt-. mmm Wee uw hart, zo het nog bewijzen noo,dig heeft! ik behoef'er geene! Alle vermoeden Is daar. Toen de graaflijke r'oover mijne burgt overirviel, ontftal hij mij mijn zoon , en liet hem in Bar: (hutten opvoeden. — Meer weet ik niet. — Gij zijt idaar opgevoed, bij een man, die uw vader niet pas. — Gij hebt de jaaren. — ammon, ,
I Is 't mooglijk!
MENO.
J Spreek niet van mooglijk, zeg zeker! Noem jinij vader, al was 't een loogen. Wilt gij niet door I zulk eene onfchuldige loogen een grijsaart voor wan* ihoop behoeden?
ammon.
Vader! mijn vader!
MENO.
Ij Eeuwige God! wat gaf ik niet voor de ZD'cerJheid. — Oude dwaas! wat twijfelt gij nog? — ÈLiewe zoon! bekreun u niet aan mijn hoofd; mijn Ihoofd is zwak, wend u aan 't hart; mijn vaderhart is fterk. — Gij zijt mijn zoon, kniel neder, opdat lik u zegene; (Ammon knielt.) God zegen u, mijn Jzoon, en waart gij het niet, gij zijt toch zo goed lals zijn beeld, zo zegene ik dan mijn zoon in zijn. jbeeld. — Omarm mij nu. (omhelzing.)
ZE-



HET DOODSHOOFD, ZEVENDE TOONEEL.
DE VOO r j, GEN, STiUL,
8 t r u l , (met een kruik wijn en twee glazen.)
Meester! zee tafel en doelen gereed; de graaf zsl cerftond hier ziju.
kl Op.
Wat? waar komt dat nu bij?
strul.
Zij fpraken van de 'vogelkooijen :e bezien, da graaf en pater Multum — Ach! God zegen u, vrooms pelgrims 1
MENO.
Dank!
A M B R O SI U S.
Vriendlijk dank!
strul.
En daar de pater mede komt, moest ik den wijn vooruitbrengen. — Ammon, blijf gij hier om te bedienen. Ik pak mij voort naar de burgt. — Wel. dra wordt 'er middagmaal geluid, en wanneer men daar flechts een weinig te laat komt, hebben de knechts het vleesch opgeklooven, en men kan aan de beeneu knagen. — Van waar komt gij, vroome pelgrims 1
AMBROSIUS,
Van Poolen.
ITKUL.



RIDDER-TOONEELSPEL. 03
Ah! ik weet het reeds, daar tusfchea Spanjen en Portugal. — Een koftelijk heerlijk land, debesfenboomen draagen enkel pommarsncen en citroenen, wanneer het nu juist geen eetenstijd ware, zoude ik u'er zo wat van vertellen. — God zegene u! (.vertrekt.)
AGTSTE TOONEEL. se voorigen, zonder itkui.
klop.
Nu fpoedig, dierbaare heer, verberg u.
meno.
Ik?
klop.
Ga in mijne fmederij, of In de keuken.
ambrosius.
In de keuken.
meno.
Ik mij verbergen! Een Meno zich verbergen voor : den roover zijns geluks ? Ik verwagt hem hier. Ik 1 zal hem moedig onder de oogen zien. — En gij 1 zult getuigen zijn, wie 'er verbleekt, hij, of ik.
klop.
Maar pluk toch geen onrijpe vrucht.
memo.
Elk uur is de zondaar rijp voor de hel. — Hij
moe:



-04 HET DOODSHOOFD,
moet mij zeggen of Ammon mijn zoon is; hij moet I 'hst bekennen, al zou ik hem de bekeutenis uit het "Kart rukken!
AMMON.
Doodsangst! — Doodsangst! — Doodsangst wa» re het eenige middel om hem tot bekentenis te dwingen. Wanneer God hem op het ziekbed wierp. Onlangs was h j zeer ziek. — Toen heb ik gezien dat hij — ó doodsangst alleen zal zijn tong losmaakeu. .
MENO.
Welaan mijn zoon, wij willen afwagten. —
KLOP.
Ik heb die voor hemik zal u de ftrik geeven om den zwarten ongeluksvogel te vangen. (hij opent het kastje.) 't Is toch, .in de daad , als had de hand van i God zelven u tot den kruidkundigen meester Klop gevoerd. In deeze. fle,seh is een fap, van veelerhan. de giftige kruiden, fcheerling, wojfsmelk, llangentongen, en heiba maligna. —
M E N O,
Foei! gifmenger! foei 1
AMMON.
.iNooitl verraderlijke moordenaar!
AMBROSIUS.
Waarom niet? het is loon naar werk!
KLOP.
Iiirat jnij toch eerst uitfpieken! dit fap heb ik we-
der



RID DERTOONEELSPEL. 95
der door andere kruiden deszelfs moordende kragt ontnooinen, maar die 'er van drinkt, wordt oogenbliklijk uuren lang doodziek.
AMMON.
Voor den dag 'er mede ?
KLOP.
Giet dit. flescbjen in hunnen wijn, en eer 'er een kwartier v.erloopen is, zal de graaf, zo hij 'er van gedronken heeft, gelooven dat hij reeds met zijn eene voet in de hel Haat. Hebt gij dan zijn hart in de pers gezet, en hem de bekentenis afgeperst, dan reik hem flechts een glas van deezen azijn, (hijgeeft Ammon een grootere flesck.) en op 't oogénblik zijn ze weder gezond.
AMMON.
Daar komen zij. — Ga en ha; mij met hun alleen. 6 Hoe mij de gedachten ^nordenlijk door 't hoofd zwieren! —Voort; maar niet te ver,dat gij onsgefprek hooren kunt, wêlligtifcefe ik uwe hulp nooüig, m Voort! voort! eer zij ons overvallen.
MENO.
Verwerf mij een zoon, Leopold. Ammon! —! Ach, mijnentwegen moogt gij beêlzebubheeten, de naam doet niets terzaake, een naam is als een kleed jdat men uit- en aantrekken kan, verwerf m) een zoon, en gij zult u den tederhartigften vader verworven hebben, (vertrekken.') (Klop en Ambrojlui men-) NE.



§6 HET DOODSHOOFD,
NEGENDE TOONEEL.
ammon alleen;
a m m on, (de dróppels in de wijn jlortende.) Geef uwen zegen, ó God! — lk ben wellig: dg eerfte gifmenger, die ü om zegen fmeekt, en de eerde,die hem verdiend, gij zult hem mij ook niet weigeren. — Ik hoor hun" — Ha, pater Multum! zuip nu, zuipzak! zuip, graaf! — een befchonken mond fpreekt waarheid, zuip dus, tot de bekentenis van uwe lippen vloeit, dat gij belde afschuwe. lijke fchelmen zijt.
TIENDE TOONEEL,
"raaf beerenhart, pater multum, ammon.
multum.
Eindelijk zijn we er! — Wat is dat berg-afklimi men zuur gevallen, en hoe bitter zal mij het bergopklauteren vallen! Intusfchen kunnen wij ons toch, Goddank 1 een weinig verkwikken.— Ziedaar Ammon! — zie graaf, hij heeft zijn fout weder herfleld, en alles hier in orde gebragt, — ó zoo uitnoodigend! (hij zet zich.) Schenk in, Ammon 1
graaf.
Waar is meester Klop?
am-



RIDDER.TOONEELSPEL. 97
ammon.
Tutfchel zeide: hij was op 't veld om kruiden te zoeken.
mul t um.
Hij zal toch met al zijn kruidkunde den (teen der wijzen nooit vinden.
graaf.
A ha! daar flaan de vogelkooijen. Was de meester nn maar hier om mij te beduiden —
multum.
Laat u toch beduiden dat wij nu drinken moe* graaf, (zet zich en drtnkt.)
ammon.
Wel bekome het ut
graaf.
Ammon, zo 't heden uw verloovingdag niet ge» weest ware, ik had u in het gat laaten werpen.
multu m.
Ik heb uwe vergiffenis bewerkt, ik, ik, dat kunt gij uwe Ida zeggen. — Dat zij leeve —kom, graaf, de fchoone Ida!
graaf.
De fchoone Ida! (zij drinken.)
multum.
Een lekker wijntje. — Nu, de bruidegom, dat hij
ook leeve!
graaf.
En gefchikt, vroom en demoedig zij! (zij drinken.)
q 91ul»



98 HET DOODSHOOFD,
multum.
In de daad een li< flijk wijntje! Ij het Tin die ^Gelke deezen nacht veroverd is f
graaf. multum.
A ha!
graaf.
Hoe vind gij hem ?
multum.
Kostelijk, heerlijk. — Die goede koopman! zijne ïiel glijde zo zagt in den hemel als zijn wijn door de teel. — Zijn arme ziel, dat zij leevel
o r a a f.
Wij drinken te driftig.
multum.
Bedenkt toch die arme ziel 1
graaf.
Ach, ia, die arme ziel. (zij drinken.) ammon, (fehenkt op nieuw, welk hij telkens gedaan heeft als zij gedronken hebben.)
multum.
Recht zo, Ammon! Elk glas wijn dat ge mij
toereikt, is een fport aan den ladder, waarmede gij len hemel klimt.
e r a a f.
Ik heb te haastig gedronken, bet woidt mij zo wonderlijk,
hul»



R/D D ER-TO ONE ELSPEL. 99
multum.
Hitte moet hitte verdrijven.
ammon.
I Drink, edel heer! (hij reikt hem den wijn.)
graaf.
Neen!
multum,
1 Als medicijn?
graaf, (drinkt.)
Het finaakt mij niet meer.
multum.
t Kom, kom ! wij beginnen eerst. Lustig! Laat ons drinken als mannen! (hij drinkt; doch zet ■wlotslijk het glas neder.) Heilige Barnabas! — Dat Jwas een verfchriklijke (leek! — ó wee! — nog een!
graaf.
1 Ik ben in doodsangst, het zweet breekt mij san faliekanten uit. Woedende pijn in 't hoofd!
multum.
j Bij mij in de buik.
graaf.
Pater, zo de ziel des vermoorden koopmani «leens in den wijn gevaaren was?
multum.
\ God bewaar ons! Lag ik maar in mijn bed. Atn■Inon, roep den meester en de knechts, dat zij ont War huis draagen. — LotJp toch, Ammon!
graaf.
Hoort gij niet, hond !
Ga mul.



joo HET DOODSHOOFD,
multum.
Ezelskop, loop! — Liefde Ammon, loop!
ammon.
Heet ik dan Ammon ?
o r a a r.
Hoe?
MULTUM.
Lieve beste Ammon, hulp! hulp
ammon.
Dan moet gij mij een anderen naam geeven. — Ik kan dea naam Ammon niet dulden. Noem mij Leopold 1
skaat,
Pater!
MULTUM.
Graaf!
ammon.
Antwoord! — Heet ik Ammon, of Leopold?
graaf.
Hedaar! knechten!
ammon.
Hier is geen knecht, hier is geen hulp.
graaf.
6 Mijn hoofd, mijn hoofd! Hedaar, verdoemde hond!
ammon.
Neem o in acht, graaf! 'er zijn ook bijtende l honden.
graaf.
Weet ge wie gij a'jt?
AtM



RIDDER-TOONEELSPEL. I«i
ammoh.
Ik zal het ontdekken.
SKAAT.
En wie ik ben?
multum.
En ik?
ammon.
Gij zijt kinderen des doods, vergif hebt ge in uwen wijn gezopen.
multum.
Heilige Darnabas! ontferm u mijner!
graaf.
Ontzettend! — Voort! (hij wil opfpripgen, doch zinkt magteloos op zijn floel terug.) Hulp! hulp!
ammon.
Uw 'chreeuwen is krachteloos. Er is niemand in de nabijheid dan uw duivel, die op uwe arme ziele loert. Voor den dag. gü geplunderden ! — gij beftoolenen. — Voorden dag, gij vermoorden! — Gij,dien men in den naam Gods bedroog,de dood rukt dezen graaflijken roover zijn ordeteken — deezen fmulpaap zijn gewaad af. — Zij (laan daar onf bloot van alles, gelijk gij, flechts tienmaal grooter Zondaars, 'het doodshoofd valt hem inboog, en hij werpt het op de tafel.) zie daar, roover, hoe gij 'er in eenige weeketi uitzien zult.
graaf, (wendt zijn gezicht af.)
Voort met u, gezicht der heil
G 3 mul«,



tos HET DOODSHOOFD,
multum, (huiverig terug deinzend.) Weg! van hier! De fatan kijkt door uwe holle oogen, en lacht mij uit!
ammon.
Uw uur is geflagen! de dood klopt aan. — Weldra ziet ge 'er uit als deeze! {hij houdt hem het doodshoofd digt voor de oogen.) En hoe zal 'er dan uwe arme ziel wel uitzien!
graaf.
Wee! wee!
multum,
Sterven! — Vervloekt!
ammon.
Gij mcetfcheiden van een geflooten burgt, uw kanier is in de hel bereid. Gij moet fcheiden van nwe wijnvaten, en met de andere verdoemden kookend lood zuipen.
graaf.
Scheiden van mijne burgt!
multum.
Kookend lood! — Verdoemde drank! Barnabas , heilige Barnabas! ik had toch mijne keel u ge. wijd!
ammon.
Red uwe ziel; fpreek de waaiheid — was graaf Meno mijn vader ?
graaf.
Pater, bid toch voor mij! ^



RIDDER-TOONEELSPEL, XoJ
ammon.
Wat baat u het gebed van een verdoemden? Ben ik graaf Leopold? Heden kunt gij mij ouk antwoorden , in weinig minuten vraaüt u een engel met een
i vlammend zwaard, in weinig minuten moet gij
| voor den troon des waereldrichters antwoorden. (Hij rukt de tafel terug en treedt tusfchen beide.) Ten
li laatllemaai! — Maak gebruik van den tijd der gena-
1 de! — Ben ik graaf Leopold ?
or a af,
Bid toch, Pater! — Zing!
multum.
Kookend lood!
ammon.
6 Gij verltokte! op dan, gij dooden, op5 om> I waakt, op! uit uw graf, graaf MenoI verraaderlijk fchelmsch bedroo^ene graaf Meno! — Treed ia 1 den glans uwe' zaligheid tusfchen deeze verdoemden, | op dat Zij de waarheid bekennen.
ELFDE TOONEEL.
» s v o o r i e e N , meno.
meno, (treedt op, en plaatst zich tusfchen
graaf Beerenhart, en pater Multum.) «&a.a»,MWLTum, (verftijven bij zijnen aanblik,')
G 4 ME"



ïOf HET DOODSHOOFD,
meno, (met een holle Jlem.) Kent gij mij 1
multum, (knielt neder?) Ik ben onfchuldig. Voor uwe arme ziel heb ik twaalf misfen geleezen, en haar zoo het vagevuur ontrukt.
graat, (knielt nede r.) Ontferm u mijner!
meno, (als vooren?)
Waarheid!
graaf.
Ik ben een roekelooze zondaar, ik zond u naar Palestina om uwe burgt te fteelen. Uw zoon wilde Ik vermoorden, een item van den hemel verbood het mij, en zie ik ben gehoorzaam geweest. — Uw zoon leeft, mmon is uw vleeschlijke zoon. meno, (vergeet zijn rol, en werpt zich in de
armen van zijn zoon?) Mijn zoon! Mijn Leopold!
ammon. Mijn vader! Mijn dierbaare vader!
meno. * Waar vind ik woorden, om den hemel te dan* ken!
ammon.
Hoe zegent mijne ziel dien fataa voor deeze bekentenis !
graaf.
Hoe — Het is geen geest?
am-



RIDDER-TOONEELSPEL. 105
ammon,
Neen het is mijn vader, mijn natuurlijke vader! gij zijc gevangen? men heef: den fchelm verrast.
o raaf.
Vervloekt!
mul tum.
Wie heeft den jongen dien ftreek ingeblazen}
ammon.
Nu zijt te vreeden! gij zult 'er den troostvoorerlangen dat gij niet vergiftigd zijt.
graaf.
Niet vergiftigd?
multum,
Mijne arme ziel uit de klaauwen des fatans gerukt!
g r aa f.
Maar mijne finarten?
ammon.
Uwe finarten zijn geftild wanneer gij van deezin drank drinkt, (Hij reikt hem de flesch toe.) graaf, (drinkt.)
multum.
Mij ook — graaf, mij ook., (///ƒ drinkt?)
meno.
Graaf, ik vergeef u alles. Wat zou ik andere kunnen dan vergeeven in de armen van mijn zoon! bedaar , en volg mij op dej burgt. Wat u toebehoord,
zal u gegeeven worden.
ammon.
Kom, vader, voort 1 naar de burgt, naar Ida.
Gs TWAALF-



to6 HET DOODSHOOFD, TWAALFDE T 00 N E E L.
&e v o 0 r i g e n , ambrosius* amurosius.
Ik ga ook mede, op de burgt zullen toch getfl ratten zijn. (Tot graaf Beerenhart.) Kent gij mij ? ik ben de geest des liederlijken Ambrofius.
meno.
Kom, Leopold, in de kapel, om "God te danken.
ammon.
Uw hart heeft overal zijn kapel. Wij kunnen hier tusfchen deeze zondaars bidden, en zeker zal God ons verhooren. Graaf! ik heb u veel te vergeewen en toch vergeef ik u alles. Doodsangst heeft u geleerd welk een wanltelbaare (leun een priester in de laatste uure des doods is, en wat zijn af» laat daar gelden zal. Heeft deeze les uw wijzer ge. maakt; dan is uw ziel nog te redden? en ik wensch het u van gantfcher harte!
UULTVH.
Wat wen?cht ge mij dan, Ammon — graaf Leopold wilde ik zeggen,
ammon.
Op dat het getal uwer gruwelen niet vermenigvu!« dige, wenschte ik, dat men u tusfchen vier muuren inmetzelde.
meno en ammon, (vertrekken arm in arm.)
D£R-



RIDDER'TOONEELSP EL. 307 DERTIENDE TOONEEL.
sraaf beerenhart, pater multum, ambrosius.
ambrosius.
Graaf, wilt gij de ftem des hemels leeren kennen, welke u toenmaals verbood den jongen graaf te ver moorden. — Hier Haat de haan, die zo gekraaid heeft.
graaf.
Bedrog op bedrog!
multum.
Ongehoorde zonde 1 waarmede zult gij die afwasfchen?
ambrosius.
Daarmede, dat ik, wanneer gij ingemetzeld wordt, vlijtig fleenen aandraagen zal. (vertrekken.)
VEERTIENDE TOONEEL.
graaf beerenhart, pater multum.
graaf, multum. (zien malkanderen een geruimen tijd aan.)
graaf.
Onbefchaamd zijn wij bedroogen.
multum.
Onbefchaamd.
graaf.
Die fchelmenl
MUL-



io8 HET DOODSHOOFD,
MULTU M.
Die zondaars!
GRAAF.
Maar wij waren ook osfen, en nog dommer.
MULTUM.
Rechte osfen!
GR. A AF.
Ons zoo bij den neus te laaten leiden.
MULTUM.
' Danken wij God, dat we nog leeven 1 levfnde osfen zijn 'er beter aan, dan doode mentchen «■• en, geef' gij dan reeds alles verlooren? zijn wij dan uitgeflooten J zullen wij hem niet op de burgt volgen ? korr I moed gevat, heer graaf! alles kan nog te regt komen. VeeIe zullen liever uwe zijde kiezen dan tot Meno overloopen, waar niets te knarpen valt.
O R A A F.
Gij geeft mij het leven weder.
MULTUM.
Laat ons flechts eerst op de burgt gaan om deeze en geene uittevorfchen — dan uw aanzien, uwe bedreigingen en beloften — mijne vermaaningen met bet heilige kruis in mijne handen. — Ja, graaf, os. fen waren wij; maar we zullen vosfen zijn.
GR A A F.
Kom dus voort! verliezen kannen wij nieti meer.
MULTUM.
En alles winnen! (hij tietmt het doodshoofd.') Gij,
ver-



Rl D D E R-TO ONEELSPE L. ioo
verdoemde kop! hebt mij een fchrik aangejaagd,die mij fidderen deedt! Wagt! op dat uw aanblik zijn fiddering aanjaagende kragt verlieze, wil ik 'erjrnij aan gewennen, gij zult in mijne flaapkamer (laan, verdoemde hoi-oogige fchelm! (hij jieekf de kop in zijn kap.)
graaf.
Kom dus voort!
m ultum.
Slechts nog eenen dronk tot verfterking.
graaf.
Zijt gij razend ? van den vergiftigden wijn t multum, (iaat de flesch vallen.)
Heilige Barnabas! dat had ik geheel vergeeten. Het is toch de affchuwlijkfte zonde Gods fchoonlte gave, den edlen wijn, te vergiften. (beide ver tri' ken.)
VIJFTIENDE TOONEEL.
meester klop, alleen.
klop, (die een gedeelte van 't voorige tooneel in de zijdeur beluijlerd heeft, in 't eptreeden,)
Gaat maar, fchelmen, wij zullen wel zien hoe we u vangen. — Als ik graaf Meno nu maar fpoedig vinde. — 't Kan waar zijn dat de overweldiger zijn fterke aanhang heeft; wij moeten omzichtig zijn:
vein*



ïio BET DOODSHOOFD,
veinzerij, list, fpoed en courage, deeze vier euan.' gelisten hebben wij noodig. — Er zijn heden al vrij wat domme ftreeken gefpeeld. — Mijne fmederij komt mij voor als de Hal van een moolenaar, niets dan ezels zijn 'er uit- en ingegaan. — Tutfchel is reeds van natuur een ezel. Mijne knechts, die ezels, zitten den gantfchen dag in de kroeg te zuipen en te zwelgen, dat 'ervan die kostelijke drie fchellingen en vier duivers geen duit overblijven zal. Graaf Beerenhart en pater Multum, die ezels, laaien zich doodfchrik aanjaagen door een doodshoofd, dat in zijn leven ook wel eens een ezel was. — Graaf Meno, Ammon en Ambroilus zijn drie ezels, dat zij de fehelmen in vrijheid laten, en nog uitnoo» digden op de burgt te komen; nu worden zij wel» ligt gebonden van die geene, welke zij hadden kunnen en moeten boeijen. — Meester Klop is ook een ezel, hij Haat daar aan de deur te luifteren, terwijl zijn bierpap overkookt en zijn fchaapenbout aanbrand; en de hemel weet welk eene ezelstrek of ik nu weer ga fpeelen. ó Het grimmelt van ezels! Ik wil derhalven een christelijk univerfeel gebed bidden. (hij neemt de muts af, en vouwt de handen.) De Hemel zij alle ezels genadig, dan zijn 'er veel tui geholpen I (vertrekt.)
Einde des derden bedrijfs.
VIE R-



R/D D E R*TOO NE E LS P EL. ui VIERDE R E D R IJ F. Het Tooncel verbeeldt een kamer op de burgt. EERSTE TOONEEL.
meno, ammon, AMBROSIUS, heider.j' veld, wol FF, blaauwbaard,
en Wapenknechten.
'Meno in het midden. Ammon aan zijne rechter* Ambrojius aan zijne linkerzijde. Heidersveld, Blaauwbaard en Woljfin een luisterende houding rondsom hen. De Wapenknechten maaken een halve cirkel om de voorige groep.)
meno, (als voortver haaiende?)
En — tot doodsangst hem de bekentenis ontrukte, dat mij zo gelukkig maakt, de bekentenis dat deeze Ammon mijn zoon Leopold is.
w O l F F.
Ik moet bekennen dat ik dikwils gedacht heb, wie mag toch die Ammon zijn.
blaauwea ard.
Maar de zoon van onzen Meno, neen, dit bad ik bij Ammon niet verwagt.
heidersveld.
Danken wij den hemel voor deeze ontdekking. Leeve graaf Leopold, Meno'* zoon?
BLA.AU w«



Ha HET DOODSHOOFD,
blaauwbaard.
wolff. >HiJ leeve!
wapenknechten. ■*
ambrosius.
Dat God hier uwe rechten ftaav'! Mijn lieve oude, en jonge graaf.
meno.
Nu vreugde! enkel vreugde.' De winter mijner ellende en rampen is voorbij; een nieuwe lente lache mij aan.
heidersveld.
Komt, ridders, dat wij onzen rechtmaatigen heer den eed van hulde hernieuwen. blaauwbaard.. (De rechtehand opheffende^ wolff (_Wij huldiSen den regeerenden
heidersveld. fgraaf Meno, en zweeren hem ammon. * trouw.
ambrosius.
f Tot in de dood!
wapenknechten. I
meno.
Ik dank u, mijne vrienden, van dit oogenblik af aan mijne kinderen! — Wien een last drukt, kome bij mij, ik zal hem verligten of helpen torfchen. — Gaatnu, mijne kinderen, zijt vrolijk, danst, zingt, en (peelt; ook moet mijn kelder niet gefpaard worden.
Wapenknechten vertrekken juigchend.
TWEE-



RID DER'TQ O NE ELS PELi xt$ TWEEDE TOONEEL.
de v o o r io en , buiten de Wapenknechten.
ammon.
Heden, dierbaare vader, fcheur ik mij uit uwe armen, om u een kostbaar gefchenk te brengen. —lEen gefchenk, dat gij mij met uwen zegen terug igeeven moet! (vertrekken.)
DERDE TOONEEL.
de vooriöen, buiten ammon.
meno.
Komt, Heidersveld, UIaauwbaard,WoIfF, komt mijne rvrienden , laat ons de kamers van mijne oude geliefde burgt eens doorwandelen. Elke kamer zal mij een tooneel mijner eerste gelukkigejengdherinneren, en mij mijn ouderdom doen vergeeten. Vaderlandl ivaderlaud! — u wedertezien. — God! U danke ikr voor mijne rampen, zonder die kon ik deeze ge» noegens niet fmaakeu. Heidersveld, Blaauwbaard, ■Wolff, komt, eerlijke mannen, (vèrtrekken.) (Heidersveld, Blaauwbaard, Wolf volgen.)
tl VIER.



ïr4 HET DOODSHOOFD,
VIERDE TOONEEL
ambrosius alleen.
Ei, ei, mij noemt hij in 't geheel niet. — Op reis was 'k zijn trouwe tochtgenoot, zijn lieve vriend, zijn broeder — toen ging ik aan zijn zijde.— Én nu loop ik als een poedelhond agteraau. — Wel nu de poedel is toch ook trouw! (hij volgt hun.)
VIJFDE TOONEEL.
meester klop alleen.
klop, (hij loopt door de kamer?) Ook bier niet, ik geloof dat ik juist overal kom waar hij zo even geweest is. Eenige knechten geeven mij zulke dubbelzinnige antwoorden. Ik moet hem waarfchouwen, wie weet wat 'er Weder in 't geheim broeit, (vertrekt.)
ZESDE TOONEEL.
graaf beerenhart, pa-ter multum, 11' rul.
graaf.
Zo is het, mijn lieve Strul.
multum,
Gij arme luiden!
STRUL. j



RID D ER'TÖ O NE ELSPEL. ix$
s t r u.l.
I Wij srine luiden!
graaf.
I Meno de flrenge is weder hier, het genoeg'ijke «even heeft een einde.
stï.ul,
ó Wee !
GRAAF.
;|; Hij za! o 'snachts niet uiizenden op buit gelijk :, dtf vette keuken heeft oit. Grutten, brood, \a fcherp bier.
s t r u l.
' Grutten? — Nu, hij zal zich verwonderen. —
g ra a f.
: Op hooge feestdagen zal 'er ook nog wel eens'een Bonk of bonk afvallen,die aan zijn tafel reeds afiknaagd is.
multum.
I En die men, wanneer 'er juist geen hond bij de bd is, den getrouwe knechts zal toewerpen.
s t r u l.
.| Barmhartige hemel.
multum.
tGod geeve dat wij gelogen hebbe, maar — s t r u l.
aiGod geeve dat graaf Meno r.aar den duivel vaarel |bij mijne arme ziell —
multum.
«Ach, dit drukt mij nog het zwaarfte, uwe arme H 2 zie-



ilfj HET DOODSHOOFD,
zielen! deeze zullen nu geheel vergeeten en verhaten | zijn — deeze zal men niet eens de grutte des ge- I loofs voorzetten, niet eens een fchonk of bonk I spostolifche leer toewerpen. Zonder aflaat zult gij derven.
graaf.
Van honger flerven.
multum.
è Gij arme fchaapen, de wolf is onder u, en gij hebt hem zelf de fchaapskooi geopend.
s t r u l.
Slechts geduld! waar een weg naar binnen is, is) ook een weg naar buiten.
graaf.
Wel gefprooken !
mul tum.
Blijf bij dit geloof.
Graaf. Wie flaan aan de poort ?
stru l.
Bobbe, Heindertje, Stugger," en Zwartkop; alle knaapen, die u tot de dood getronw blijven.
graaf.
Ja, braave getrouwe knechten! ik ken ze.
multum.
En vrootne christenen.
graaf.
Beduid hen dat 'er wel iets zou kunnen gebeuren.
Hun!



RIDDER- TOONEELSPEL. II7
rlun kunt ge toevertrouwen dut wij hier zijn, voor ille de anderen moet dit ook nog een geheim blij. ren.
. ITXUL.
Heeft u niemand gezien ?
graaf.
Neen, wij zijn de achterpoort ingefloopen; de »ost fliep — in dit knmertjen willen wij verborgen ilijven. Gij trekt de fleutel 'er af, op dat ons nie. nand vinde. Let wel op Meno en zijn aanhang; rorsch de knechten uit — wie mij trouw blijft, krijgt üubbele bezolding, en drie maanden deelt gij nijne portie onder elkiar in buit bij de nachttochten!
mul tvm.
] En ijder verkrijgt aflaat voor a'le bedreeven en oekomende zonde.
graaf.
Wanneer de tijd is dat wij ons vertoonen, kom jij ons roepen.
multum.
Ik geloof dat men komt.
graaf.
Naar binnen in onze fchuilplaats 1
multum.
Voortl voort!
graaf en multum, (gaan in de kamer.)
H 3 w u l-



Iï8 HET DOODSHOOFD,
Multum, (opent de deur?) Verzorg ons ook wijn, brood en vleesch; want wij zijn nog bijna nuchteren.
strul.
Goed, eerwaardige heer! (hij fttekt de fleutel bij ziek,) _ Grutten? — Neen, graaf Meno, voor grutten dienen wij niet. (vertrekt.)
ZEVENDE TOONEEL.
meester klop alleen.
Mij dacht dat ik daar hoorde fpreeken, In deidaad ik heb veel van een jongen, die men in AprilI om een zotte boodfchap zendt. Ik moet om mij zeiven lachen, ha ha! ha ha! (vertrekt.')
AGTSTE TOONEEL.
ammon, ida, (van de andere zijde opkomende.)
ida, (Aivn-^n tegenhoudende.) Sta, Ataraon, nog is het tijd:bezin u, Leopold! bezin u, Ammon! mijne liefde. —
ammon.
Voort, voort, naar mijn vader!
ida.
Gü hebt hem naauwlijks weergevonden, weet gij| wel dat gij hem door de ontdekking onzer liefdei voor eeuwig verliezen kunt ? ^



RlDD ER'TOO NE E,L SPEL. 119
AMM ON.
Neen, dat is onmogelijk! wanneer hij vooroor, deelen hadt, eene gevangenis van twee en twiniig jaaren zal hem wijzer gemaakt hebben; heeft zij het niet, dan zal uwe fchoonheid, uwe aanvalligheid, uwe deugd doen wat de ellende van twee en twiu» tig jaaren niet kost doen.
i o A.
Gij wilt het hem dus in ernst ontdekken?
AMMON.
Kom,"mijne geliefde!
IDA.
En zo hij mij niet erkennen wil?
AMMON.
Dan — ach, Ida, fpreekniet van onmooglijke zaaken!
I D A.
Als hij mij weigert te erkennen. —
AMMON.
Het was verfchtikkeiijk. — Maar de gaotfclie waereld voor mijne Ida! de fchoonde zaligde gevoelens offer ik op voor mijne liefde tot u! — De arme verftootene Ida is mij tot het hoogde geluk mijns leevens genoeg. — Ach, dat Ammon voor u het zelve zijn moge!
IDA.
Met zulk een bepaald befluit wilt gij naar »w vader den thans regeerenden graaf!
H 4 AM"



*I.o HET DOODSHOOFD,
AMMON.
Zonder dat gij zelfs mij terug zoudt kunnen hou* «Jan, Idal
IDA,
Lieve Ammon, wees niet verftoord dat ik den grond waarop mijn geluk gebouwd wierde.onderzocht» het was geen argwaan, *t was wantrouwen in mij zeiven, of ik wel in flaat ware, den zoon des edelen graaf Meno gelukkig te maaken, — vertrouwt gij dit de dienstmaagd Ida toe, dan zal het toch de gravin Ida ook wel kunnen.
AMMON.
De gravin?
IDA.
Graaf Diederik van Rosfau is mijn vader. Hij | Wüde mij aan dc-n dollen ridder Elfobert uithuwelijken. — Verbeeld u de geftalte van pater Multum en de ziel van graaf Beerenhart bijeen, en gij hebt I nog een beminnelijke engel in vergelijking van den ! man, die mij tot bruidegom beflemd was. — Eer \ had ik den duivel, zo affchuwelijk als ik hem ooit heb sfgefchilderd gezien, mijne hand gegeeven, dan dien hitelijken ridder. —' Smeken en jammeren, traanen en gebeden, alles was vruchteloos ■*» Even weinig achtte ik de bedreigingen mijns vaders. — Agt I weeken zat ik in een akelige kerker, water en brood was mijn voedzel , konde vochtige aarde mijn leger en Hangen mijn gezelfchap, ik achtte het niet. — i
Ds



, RIDDER-TOONEELSPEL. i?i
De koude grond was toch aangenaamer dan Elfoberts bruidsbed, en de beet van een flang altijd zoeter dan de kusch van znik een monfter. — Men verloste mij uit mijne kerker, om mij met geweld naar 't echtaltaar te fleepen; fchrik en afgrijzen hadden mij magteloos gemaakt, van deeze magtelooze wilde de af. fchuwelijke Elfobert overwinnaar worden, en mijn vader, o haat de ongelukkige dochter niet om des. «e bekentenis, mijn vader was 'er mee te vreeden!
A M MO n.
Ontzettend 1
I D A.
Ik zag dat mijn tocftaud hooploos was — ontvluchtte in de kleeding van dienstmaagd het vaderlijk huis. Zonder te weeten waarheen, liep ik al voort, verblijd dat elke fchreede mij van Elfobert verwijderde ; dus vonden mij de roovers van graaf Beerenhart jn 't bosch, en fleepten mij hier.
AMMON.
Hoe toch de wijze Voorzienigheid zich van fnood. aarts bedient om haare aanbiddelijke oogmerken uit te voeren! zonder de nachtroovers van den fnooden graaf had ik mijne Ida niet in mijne armen! i pa.
Bij uwe eerste aanblik was mijn hart ontroerd. Uwe liefde en de bekentenis 'er van was mij nog diet.baarer, wijl pater Multum mij met groulijke onbefcha.mde liefde geen rust liet. — ó Die onwaardige!
H 5 a uit-



123 HET DOODSHOOFD,
AMMON.
Dat was dus de vriendfchapdoende dienst van dien huichelachtigen 'fielt — maar hoe kan ik nog aan iets denken in uwe armen, in de armen van het edel meisje, dat mij reeds als knecht beminde.
IDA.
Beminde gij ook mij niet reeds als dienstmaagd, en wilde gij heden niet als graaf de dienstmaagd getrouw blijven ?
AMMON.
Ida, wat ware in flaat onze liefde te fcheiden?
IDA.
Alleen de dood 1
AM MO N.
Neen, zelfs de dood niet. Eene liefde als de onze is toch in eeuwigheid ontlTerflijk! Ida ! mijne Ida!
IDA.
Leopold! mijn Leopold! (omhelzing.') NEGENDE TOONEEL.
DE VOORIGEN, MENO, HEIDERSVELD, WOLFF, BLAAUWBAARD, AMBROSIUS,
De voorigen.
MENO.
Hoe, mijn zoon, hoe is dat?
AMMON.
Hier, mijn vader, is het gefchenk, dat ge mij met uwen zegen wedergeeven zult.
M E-



RID D E R-TOO NE ELSPE L,
meno.
Een dienstmaagd!
ammon,'
Mijne bruid!
MENO.
Een dienstmaagd uwe vrouw! — Leopold!waarom wilt gij den helderen hemel mijner ziel verdon. keren; waarom (lelt gij mij in de verdrietige noodzaaklijkheid, u uwe eerste bede afteflnan: waarom dringt ge mij u fmart aan te doen! uwe verbintenis met een dienstmaagd zon mijn Ham onteeren. Neen mijn zoon , bij mijn ridderswoord, dat zal ik nooit toeftaan, dat zou geen deezer ridders toeftaan, w o l f f. ~)
blaauwbaard. > Nooit. heidersveld. J
ammon.
Welaan, dit edelgefteente is dan in zilver gevat, als u dat zilver, dat weinige zilver tot de waarde van het edelgefteente zo noodzaaklijk fchijnt. -Ida is de dogter van graaf Diederik van Rosfaa.
meno.
Hoe?
wol ff.
Wat?
heidersveld,
Zonderling.
AMBROStOS.,
Speftakel! fpeftakel! En een half mirakel!
AU



124 HET DOODSHOOFD,
AMMON.
De vrees voor een fchandelijke verbintenis deedt haar 't vaderlijke huis ontvluchten» ida.
Mijn woord is Hechts een zwak bewijs. — Deeze ring met mijn familienaam is moogelijk niet veel fterker of zekerder. — Wilt gij u overtuigen , breng mij bij mijn vader, ook ik verlong om hem ie zien, hoe hij ook zijn mooge, hij is en blijft toch mijn vader! •» Maar befcherm mij tegen de fchandelijkfte aller ver. bintenitfen, met dien haatelijken ridder Elfobert.
HEIDERSVELD.
Ik ken hem. Aan drt wilde zwijn zal men n niet koppelen, zo lang Heidersveld nog twee armen heeft.
MENO.
Ik zal u befchermen! gij zijt mijne dogter. ó Mijne kinderen, omhelst den gelukkigflen vader! (»«helzing.")
BLAAUWBAARD,
Wolff, morgen trouw ik!
WOLFT.
ó, Loop hsen!
BLAAUWBAARD.
Ik wil kinderen hebben, daarom wil ik trouwen.
W O L F F.
Het laatste ftaat in uwe magt, doch bij het eerste fleept nog een lange maar!
MS-



RIDDER-tOONEELSPEL, i2j
MENO.
Het ongeluk goot zich in ftroomen over ml] uit, I daar voor ftort zich een zee van onuitfpreekelijke vreugd in mijn hart. Naar buiten, mijne kinderen, ;, naar buiten! voor onder den viijenhemel! zelfs de va! eerlijke burgt, die ik in zoo veele jaaren niet zag, ig i voor mijn gevoel te benaauwd, achter de laatfte ■ burgtmuur nevens de zoodenbank aan de linkerhand t Haat een hooge eik, — Ach ftaat hij 'er nog, deeze ji eik!
AMMON.
Ja! Hazendorp heeft mij dikwils verteld dat gij de gewoonte hadt voorheen daar fomtijds een avond-
i aandacht te houden, met een geheele trein, beftaande inéén vaandel, verfcheiden wapenknechten ën een trompetter — En een trompetter moest altijd een
; avondlied blaazen.
MENO.
Ja, ó ja. Ik was juist geen üjnbaard, en benook nooit een vriend der geestelijken geweest; maar deeze plechtigheid heeft mij altijd met een eerbiedig gevoel voor mijn Schepper doordrongen. Dus zul, len wij weder voor de eerstemaal den Eeuwigen | voor deszelfs onbegrijpelijke goedheid danken. Ga , Ambrofius.
A Mij R O SI'JS.
Och, keat gij mij toch nog?
me-



iscT HET DOODSHOOFD,,
meno.
Ga mijne getrouwe reisgenoot. Bezorg twaalf knechten met lanfen, en vaandel, en een trompet* blaazer.
AMBROSIUS.
Ja, heer, ja ,6 ik ga liever vóór, dan immer zo achteraan te fcharlen. (vertrekken.)
TIENDE TOONEEL.
se voorigen, zonder ambrosius.
meno.
Ja, mijne kinderen, daar bad ik zo dikwils zonder dat mijne kinderen met mij bidden konden. Daar wil ik u verlooven, uwe handen famen leggen , en u zegenen.
heidersveld.
Heifa! dan word het bruiloft.
meno.
In agt dagen bruiloft.
blaauwbaard. En in negen maanden kinderdoopen.
w o l f f.
Graaf Meno, ik wensch dat een jonge u de eerflemaal grootvader maake 1
meno.
Leopold, Ida, één zaak moet ge mij belooven.
ida.



RIDDER.TOONEELSPEL. 127
ida.
Gaarne»
ammon.
Hartelijk gaarne.
meno.
Hat aandenken uwer dienstbaarheid moet onderhouden worden, men gaf u toen den naam Ammon. Ik heb u reeds als Ammon lief gehad, voor ik nog wist dat gij mijn zoon Leopold waart. — Zoon! beloof mij den eersten jongen Ammon te laaten do open.
ammon.
Ja , mijn vader!
wolff. t
blaauwbaard.^Ammon moet hij heeten!
heidersveld. j
ammon.
Niet waar, Ida!
idA, (bedekt haar fckaamte-blos.)
heidersveld.
Geen,ontijdige fchaamte. Gij zijt toch zoo goed als verloofd, en men verloofd zich niét om met elkaar een paternoster te bidden. ida, (verbergt haar gezicht in "Ammons boezem?)
De eerste jonge heet Ammon!
meno. •»
ammon. ï Ammon moet hij heeteif
blaauwbaard* f («-Wf» vertrekken.")
wolff, J
E LF-



U8 HET DOODSHOOFD,
ELFDE TOONEEL.
snul, alken.
strul, (van de andere zijde opkomende.) Ha, gij gekken! doopt gij reeds voor de brui» lofts! — loopt maar bidden, een onzer weldaadigire duivels moet u dat bidden ingegeeven hebben. Graaf Meno, vroomeziel, gij verbidt uw gantfche burgr, maar daar voor kunt gij ook in den hemel op een gouden, doel, naast den zaligden spodel, aanfpraak maaken. Ha, ha, ha!!
TWAALFDE TOONEEL.
iTKVL, vervolgends graaf beerenhart, en pater multum.
strul, (roept aan de deur.) Holla! heer graaf! heer pater. graaf. >, ,. N\Watis't? pa ter. ƒ?a* Jjjrengt ge wijn?
S t r u l.
Blijde tijding! blijde tijding!
graaf.
Nu?
strul.
De gantfche hoop gaat de burgï af!
MULTUM.
Wie?
S T R V t.



R ID D E R'TOONEEL SP EL* i:c
strul,
Meno en zijn gekkeu.
graaf.
Is 't mooglijk!
multum.
ó Heerlijk ! heerlijk!
strul.
Onder den hoogen eik willen zij bij trompetténgefcha! zingen en bidden.
graaf.
Loop, Strul! vlieg naar de wagt!
strul.
De wagt is reeds onderricht.
Graaf. Maak dan open, hier.
multum.
Ach* ja, maak open!
strul.
Ik zal eerst zien of ze reeds buiten gellooten aijn, de fatan kon ons de trek fpeelen. 'Hij flapt op een ftoel of tafel.) Nog zie ik hen niet. — Zo ze zich maar niet anders bezinnen. — Zij moeten tetftond komen. — Vervloekt, ik zie 2e nog niet» Cr aa f,
Vervloekt.
multum.
Die helfche traagheid!
I STRUI*



i3o HET DOODSHOOFD,
strul.
Ha, ha! daar komt de harpenaar, de fchaapskop heeft zijn harp vergeeten, hij wil ons vermoediijk I een gedachtenis hier laaten. — Nu, Ammon en Ida, arm in arm; of die twee ook een hartbrekend gebed famen doen!
multum.
God geeve dat ze den hals breeken.
strul.
Nu WolfF, en Blaauwbaard, twaalf knechten, I een vaandel, en een trompetter.
multum.
En de graaf?
GRAAF.
En Meno, die hond?
STRUL.
Daar is hij! daar is hij! — Heidersveld aan zijBe zijde, hij wijst ten hemel.
multum.
Dien willen wij u laaten, laat ons de burgt 1 maar.
graaf.
Is de brug reeds opgehaald ?
STRUL.
Zij zijn nog op de brug; maar de knechts Haan op de loer. — Daar gaan zij van de brug, nu gaan zij om den eik! — (hij werpt zijn hoed in de\ hoogte.) Victoria, de brug gaat op!
cit A AF.S|



R1D DER-TOONEELSPEL. i|i
graaf.
Merken zij liet?
strul.
Neen, hunne oogen en ooren zijn zoo vol van het heil hunner arme ziel,dat ze nog zien nochhoo» ren kunnen, en met hunnen neus is het eveneens, :anders hadden zij lont moeten ruiken: want de knechts zagen 'er recht verdacht uit.
graaf.
Maak open!
multum,
Open 1 open I
strul, (opent de deur?)
graaf.
Triumph, wij zijn gered!
multum,
Te Deunt luudamus!
graaf.
Ga, Strul! luid de klok, maar neen, dit kon he» opmerkzaam maaken, en wij zijn nog niet zoo ze, icer gereed hen te ontvangen.
strul.
I Ook zijn nog veele knechten Meno getrouw?
cr a af.
! Die honden!
Multum, Die fchelmgn, die zondaars!
I 2 C K a a t.



13* HET DOODSHOOFD,
gr aa f.
Hou gij de poortwagt mst zestien getrouwen. — Het achterpoortjen worde terftond bezet, die andere knechten, vooral die Meno toegedaan zijn, plaatzen wij hier.
strul.
Wilt gij op deeze tafel klimmen, dan kunt gij ze zien.
graaf en multum, klimmen op de tafel,
graaf.
Ja, daar zijn ze.
STRUL.
Zij zullen de burgt van binnen niet weder zien. —Goede reis! Bid waar het u belieft, ik bid niet mede! eet uwe grutten waar het u belieft, ik eet ook niet mede. (vertrekken.)
DERTIENDE TOONEEL.
graaf beerenhart, pater multum. graaf.
Zie die fchurkeu bidden ; welligt bidden zij wraak over ons hoofd
multum,
Houdt ze maar van uw lijf; met hun gebed zullen ze ons niet dood doen. (Een trompet in de verte blaast een avondlied.)
graaf.



RID DER-TO ONEELSP EZ. I33
graaf.
Hoor, pater!
multum.
Zij blaazen een affclieïJslied, zij blaazen de burgt een godvruchtig vaarwel!
graaf.
Wanneer ze nu wedeikeerenf
multum.
ó Dan zullen ze meer neiging tot vloeken dan tot bidden hebben, en hun vloek zal ons zo weinig deeren als hun gebed. (De trompet zwijgt;
i beide blijven nog op de tafel en onderhouden elk-
! aér zagt over V geen zij opmerken?)
VEERTIENDE TOONEEL.
de voorigen, meester klop.
klop, (ter zijde) Heb ik het niet gezegd, dat hier ezelstrekken :i gefpeeld zouden worden. — Daar trekken zij buiten de i burgt en trompetten in één avondlied de gantfche i burgt voor zich weg; zij moeten bedwelmd van vreugd li zijn, anders zijn ze toch tot zulk een flap niet 'dwaas genoeg. Welligt maakt meester Klop deeze :idomme zet weder goed. Pestilentie en dood! — ;|Daar ftaan beide de fchelmen! — bijna had ik, laartsezel, weder een aartsezelsftreek gefpeeld; hier moet ik nu den huichelaar fpeelen,
1 3 MUL.



334 HET DOODSHOOFD,
multum en graat, flappen de tafel af. klop, (werpt zich voor de voeten van den graaf.)
Ach, heer graaf! vergeeving en genade!
graaf.
Ha, ha! Daar hebben we den fielt, die zijn fmee. derij tot een herberg voor die fchelinen maakt.
klop.
Die Meno! die Menoi Ach, heer graaf, hij is tot mijn ongeluk overgekomen.
graaf.
Zeer waarfchijnlijk, want ik zal zijnen gastvrijen en vriendelijken waard in 't hok werpen.
klop.
Ik had maar moeten vermoeden dat die grijskop, pige pelgrim graaf Meno ware! — Hier ben ik onfcbuldig. Waarlijk hier ben ik onfchuldig.
graaf.
Slechts hier?
multum.
Waarom dat hier met zo veel nadruk?
klop.
Ach, ik zal het u maar bekennen; ik gaf graaf Meno tien guldens meer pacht dan u. Honderd guldens ben ik hem nog fchuldig, wanneer hij nu mijn regeerende graaf worde — hij heeft geld noodig; want hij komt aan als een beedelaar. — Op wat te verdienen, kan ik bij hem niet reekenen.—
Gl



RIDDER.TO ONEELSPEL. ï3s
Gij hebt altijd nog wapens of zwaarden te maaken — maar hij ! ach, lieve God, ik ben nu een ongeluk, kig geruïneerd man ! —
G R A A F.
Gij treft mij!
KLOP.
6 Blijf toch onze regverende graaf. Hij is buiten de burgt geflooten de landlooper. Gij hebt alleen maar te zorgen dat hij niet weder ingelaaten worde..
GRAAF.
Klop! zaagt gij het wezenlijk liever dat ik het graaffchap behield ?
klop.
Of ik het liever zag, is dat nog vraagens waard! — weet gij wat — ik vang hem voor u, ik ga rustig naar huis, vermoedlijk treffe ik hem daar — dan (lel ik mij vriendelijk aan, en om onze zaak zeker te hebben, vergun dat ik een weinig op u fchimpel
MULTU M.
Zeg maar dat wij fchelmen en verraders zijn.
KLOP.
Dat gij toch hooren kost hoe natuurlijk ik dat aanleggen zal. — En dan — maar zorg vooral dat het achtsrpoortjen goed gegrendeld en bezet zij.
G R A A F.
Daar is voor gezorgd.
KLOP.
> Dan zal ik Ammon overreeden 'met zijn luiden I 4 bij



ï3d HET DOODSHOOFD,
bij het poortje post te vatten, en hnn hoop g«e« ven daar de burgt te kunnen overrompelen. Graaf Meno behoude ik bij mij.
GRAAF.
Die zal zich laaten houden, geloof ik!
KLOP.
Hij is oud, zwaklijk — en heeft den gantrchen nacht onder den blooten hemel doorgebragt — hier voor ben ik het minst bekommerd ! — En ' wanneer hij nu flaapt.
MULTUM.
Dan pakken hem uw knechts en brengen hem ge. bonden hier.
KLOP.
Pakken? — o ja! — hier brengen? — ó Neen! — | Ammon en zijne knechten konden ons ontmoeten en alles was verraden. Neen wij draagen hem honderdfchreden van mijne wooning bij een koolenbrander, I daar is een hok waar hem geen fterveling zoeken zal, en al zocht hem de gantfche waereld, niemand zal hem daar vinden. Nu, is de gmf verdweenen, dat maakt hem verdacht! — Men mompelt van bedriegers. — Ammon is nog de eenvoudige knecht. De knaapen hebben niet te eeten, de ridders ook niet. Zij loopen tot u over, bidden om genade. —
GRAAF.
En Meno ?
SLOP*.



RIDDER.TOONEELSPEL. 137
KLOP.
Meno Iaat ge bijgelegenheid af haaien en ftiiin een gat fmijten.
MULTUM.
En Ammon ook.
GRAAF.
Dat verrtaat zich. — Kunnen we ons opdenkoo! lenbrander verlaaten.
KLOP.
ó Dat is een vervloekte vo<. Juist gelijk jk.
GRAAF.
Wat zal mij die nacht lang vallen! wanneet ge i mij maar befcheid geven kost.
KLOP,
Dat kan ik en dr.t moet ik ook. — De vogeli kooijen zijn gereed. — Graaf, daar heb ik een meesj terftnk gedaan. —- Deeze zal ik met mijn knechts : hier brengen. Ammon en zijn volk maake men wijs, dat elk mijner knechts twee kannen wijn hebben gekreegen ,die wij bij onze terugkomst te famen uitdrini ken zullen. — De gekken hebben niets te eeten of te drinken, zij zullen blij zijn.
GRAAF.
En wanneer de brug neergaa, indringen. —
KLOP.
Wij behoeven maar door het kleeue poortje te ; gaan, en gij kunt immers de wagt verdubbelen.
I 5 GRAAF,



i38 HET DOODSHOOFD,
graaf.
Go#d. Gij zult vervolgends wanneer Meno bezorgd is, ingelaacen worden. Doe uwe dingen wél, en maak (laat op eene aanzienlijke belooning. (Men hoort trompetten.') Ha, ha! daar zal hij zijn. Kom , pater!
multum.
Vriend, gij verdiende een priester te wezen. Ontvang in naam der heilige kerk deezen kusch ter belooning. (hij kuscht hem.)
graaf en multum, vertrekken.
VIJFTIENDE TOONEEL.
meester klop» eenige jïemmen.
KLOP.
Ha! hal daar gaan ook weêr een paar ezels! —Dies haatelijken kusch had ik nu met regt verdiend, want ik heb geloogen als een dief.
meno, (van verre.)
Maak open !
8 t r u l , (van verre,)
Graaf Beerenhart laat u groeten, en zeggen, dat hij heden op geen bezoek gereekend hadt, en boven dien niet voorneemens is voor bedriegers zijne burgt te openen.
meno.
Waar is de fchandelijke verrader?
GRAAF.



RIDDER' TOONE ELSPE L. 130
GRAAF.
Geen verraader. — Gij zijt een bedrieger! Ga; en hebt gij een rechtvaardige zaak voor, dan zult ge ook wel moed hebben, om ze te verdeedigen,
MENO.
Die heb ik. Sidder!
GRAAF.
Graaf Beerenhart fiddert voor geen bedriegen die onder een vreemden naam hier influipen wil.
MENO.
Blaas den aftocht! — Wee u, verraader, wanneer gij deeze trompet weder ten aanval hoort! (Men hoort een trompet )
KLOP.
Meester Klop, houdt u wel; gij kunt heden een meesterftuk verrichten. — Een graaf in fmids.kleeding zal toch zo wel op een fmids-knecht ge;ijken, als het eene ei op het andere. -»» Ida moet ook mede, zij moet mijnen Tutfchel verbeelden. — Weet Ammon dat zijn vader hier is, dat zijn Ida hier is, dan zal hij, wanneer het ten,erg(ren loopt, als een leeuw vechten. — Wij zijn in een wanhoopigen toefland; maar waartoe is wanhoop niet in ftaat? — doch, zo mijn list gelukt;, wordt meester Klop de beroemdfte vogelvanger in de gantfche waereld.
ZES.



j4o HET DOODSHOOFD, ZESTIENDE TOONEEL.
klop, graaf beerh n h art, pater. multum, knechts en mannen.
multum, (regen den Graaf,} Ik vreeze dat Meno's aanhang hier nog grootet is dan wij denken.
graaf.
Ik zal hun de hel heet genoeg (looken.
multum. Beproef eerst met zachtzinnigheid.
graaf, (luid.') Wie het met mij houdt, treede rechts. Links,die het met den verleider Meno houdt.
klop treedt rechts. Knechts en Mannen verdcelen zich rechts en links.
multum.
Ziet gij? — voor Meno zo veel als voor ons! (Met een fterke ftem tot die rechts flaan.) Welkom, gij geliefden, gij vroomen, gij goeden, gij gezegenden, gij fchaapent — Uw liefde en trouw zal u vergolden worden. De kerk ontbindt u van den eed dien gij Meno, den valfchen Meno, in uwe blindheid gezwooren hebt. Huldigt uwen rechtrnaatigen heer, graaf Beerenhart, op nieuw!
{Knechts en Mannen ter rechte hand knielen neder.)
MUL-



RID DER-TOO NE E L SPEL. 141
mul tum.
Leeve graaf Beerenhart, onz? rechtmaatige heer!
mannen e» knechten, [ter fechtehand?)
Leeve graaf Beerenhart!
multum, (tegen den graaf?)
Babbel hun nu wat aandoenlijks voor, laat han een paar traanen zien. Een weenend lands- vader ziet 'er zo liefderijk uit voor het volk, ais een opgefchlkt meisje voor den vrouwenvriend!
graaf.
Mijne kinderen, uwe liefde treft en roert mij. — Ik — ach, ik kan door mijne aandoéning niet fpreeken. (Mannen en Knechts ter rechterhand, droogen zich de oogen af.)
multum.
Zie de goede heer is als een kind. — De traanen beletten hem te fpreeken. ó Dat zijn dierbaare traanen. (Hij wendt zich links.) Nu tot u, gij verftokten, gij zondsars, gij verblinden, verharden verfleenden, gij, bokken! wilt gij dan ook niet tot de fchaapskooi wederkeeren,gelijk uw broeders?
graaf.
Treedt toe, en alles is vergeeven!
multum.
Hoor de Hem der genade!
graaf.
Van alles wat buit gemaakt wordt, behoord voordtan u de hslft.
mul.



I4a HET DOODSHOOFD,
MULTUM.
En gij aarzelt nog!
GRAAF»
Nu wanneer gij mijn genade verfmaadt, zal mijne wraak u treffen,
MULTUM.
Dreig niet, zij zijn ons nog te magtig. Eerst moet, gij den hond, die zich losgerukt heeft, vriendlijklokken; maar legt hij weder aan de keten, dan knnt gij hem Haan naar hartelust.
graaf, (luid.)
Ik ben toch gaarne zagtmoedig, en genadig, maak toch dut ik het blijven kan!
MULTUM.
Gebruik den tijd der genade. — Nog verftokt! — Is 't mooglijk dat kinderen hunnen vader zo kannen bedroeven! — Heilige Barnabas, verlicht huu! — Zij willen wonderen zien, heb toch medelijden met de arme fchaapen, en laat hun een wonder zien, uw knecht fmeekt 'er u demoedig om. (Hij knielt en bid zo, dat men den huichelaar ontdekt.) Ach! hemel! hoe wonderlijk wordt het mij te moede! Is de verhooring nabij? — Heilige Barnabas, om blinden te verlichten, moet 'er een blikfem door de nacht der duisternis vallen. Geef dus deezen blinden naar de ziel, een groot treffend wonder! zend mij een reliquie, een lid, een knok van uw heilig iighaaoi I (hij bidt voort.)
klop.



RIDDERTOONEELSPEL, l43
klop, (ter zijde.) Waar zal dat heen? — hij beweegt zich rneer en meer. — Wie zal hem knokken van den hemel fmijten ? graaf, (ter zijde.) Ik fta te gloeijen. — Het ware toch verfchrikkelijk zoo de heilige Barnabas eens zelfs kwam.
multum, (opfpringende.) Verhoord! Godlof! ik ben verhoord! de heilige Barnabas heeft een wonder gedaan. — Zie daar! (hij haalt het doodshoofd van onder zijn kap.) Zie hier de fchedel van den heiligen Barnabas! (Mantien en Knechten, ter linkerhand, vallen op hunne knieën.) klop, (ter zijde). ó Gij uitgeleerde bedrieger l — Het is de fchedel des armen Baldon, die hij mij ontdooien heeft. graaf, (knielend) Heilige Barnabas, befcherm mij!
multum.
Sta op, graaf! — De heilige Barnabas zal uwe vijanden (laan met een gloeiend zwaard, zondaars! gij hebt ni'jne voorbede verdiend, het is hoog tijd u te redden, huldigt met mij uwen heer. Leeve graaf Beerenhart, onze rechtmaatige heer! mannen en knechten, links en rechts.) Leeve graaf Beerenhart, on^e rechtmaatige heer! (V gordijn valt.) Einde des vierden bedrijfs.
F IJ F-



M4 HET DOODSHOOFD,
V IJ F D E B E D R IJ F.
(Het Tooneel Verbeeld een geweifin de burgt, wei» ke tot een gevangenis beflewd is.- In de midden, doch eenigzins verwijderd, [laan de twee vogel' kooijen,eli op een kleen voetjluk, of hangen aan keetens. Op den achtergrond zijd; waards een jlroobed. Waar eenige kei' fteenen de bedplank van uitmaaken. Het is nacht.
EERSTE TOONEEL»
meno, ida.
Meno, (als fmidsknecht gekleed, 't gezicht
zwart, en een lantaarn in de hand.) ida, (in de kleeding van Tutfchel, 't gezicht zwart.)
Meno, (trekt bij het intreeden twee zwaarden en daar hij jlroo gewaar wordt, verbergt hij dezelve daarin.)
Tot dus verre gaat alles gelukkig.
IDA.
Maar mij?
MENO.
Gelukt de list van meester Klop, dan zal ik hem, zo weinighij het dan ook verdiene, als een edelmoe.
dig



R ID D E R-TOO NE E LSPEL. 145
Wig man behandelen. Gelukt zij niet, dan moet het jlzwaard tusfchen mij en hem beilisfen.
IDA.
, Ach, 't is mij zo benaauwt om 't hart.
MENO.
Waarom? — flaat Ammon niet buiten op de loer? (Een wenk van ons en hij waagt alles om ons te redden.
IDA.
Juist dit onrust mij.
MENO. 4
\ Bemind gij den knaap ? •
IDA.
) Van gantfcher harte.
/ MENO.
Dan moet ge uw minnaar ook verbeelden als een jjongen, die bij de eerste fabelflag bezwijkt, ook heeft hij bedreevene ridders bij zich. Klop meent dat onze aanhang in de burgt zo Ween niet zij, en dat hes fer maar op aankwame om hun de vrees voor den Graaflijken roover te ontnemen. Hij geloofd dat de Leesten hem verlasten zouden, zo ze hem gebonden kagen.
IDA.
1' Dat hij het reeds ware! dat Klop hem toch vange!
MENO.
I Wij willen het hoopen! — Loopt het fout, dan imoet bij hier op deeze plaats met mij vegten. Ilc Lilde het liever vermijdeu, om dat ik niet gaarne K zo*



ïAfJ BET DOODSHOOFD,
zou zien dat hij met zijn zonden naar den duivel voer, daarom heb ik mij de list van meester Klop laaten welgevallen. Maar mislukt zij, ik verfoei den.: oorlog, en wil de ftraaten naar de burgt mijner voor. ouders niet met bloed mijner onderdaanen bevlekken, daarom zal het zwaard tusfchen mij en hem beflisfeni. verfmaad hij de tweeflrijd, dan geen genade, dan (loot ik hem het zwaard in de keel, laat allarm blaazen, opdat Ammon, Leopold wil ik zeggen, het uiter» fte wage.
IDA.
Verfchrikkelijk, verfchrikkelljk zal het weezen.
meno.
Hoopen wij op de list van Klop. Hoe eenvoudiger zij is, hoe minder argwaan zij verwekken zal.
ida.
Ik hoor gerucht.
meno.
Gezwind, werp u daar op 't bed, en houd u {kapend.
ida, (werpt zich op het ftroo.) TWEEDE TOONEEL.
ï>e voorigen, graaf beerenhart, pater multum, meester klop,
met een lantaarn,
MENo, (houdt zich bezig met aan het voetftuk , der vogelkooi te hameren,')
giuaf;



RIDDER-TOONEELSPELé itf
graaf, (bij 't intreden?) Intusfchen ware het morgen ook tijds genoeg hieroe geweest.
KLOP.
Ei, neen, mijn gebiedende heer! deeze bede unt ge mij nu wel vergunnen. Ik laat mij veel oorftaan op mijn kunstfluit. Gij moet het van bui;n en van binnen bekijken en bewonderen. Morgen :eeken 'er mooglijk die twee looze vogels, Meno n Ammon, reeds in, en dan is het niet meer te ien.
graaf,
Geloofd gij dat ?
KLOP.
Wel zeker en dan kan ik het u niet na genoegen jonen, dan kan ik het u maar befchrijven: zien loet gij het, genadige heer!
graaf.
Wat zei Meno, toen hij gegreepen wierd?
KLOP.
I Ha, ha, ha 1 Wat zegt iemand wieu de mond toe. clTopt is ? — Niets!
graaf.
j En hij is gelukkig tot den koolenbrander gebragt ?
KL o F.
1 Hij is in zekerheid; wanneer hem iemand van |w volk vindt, laat meester Klop dan vsij ophangen.
K 2 graaf.



»4« HET DOODSHOOFD,
graaf.
Als wij Ammon nu ook maar hebben, zullen ze i elkaar gezelfchap houden.
multum.
Recht zo.
iclop.
Ja wel recht zo.
graaf.
De een in deeze, de andere in die kooi.
multum.
Recht zo.
klop.
Ja wel recht zo.
graaf.
35ij water en brood.
multu m«
Recht zo.
klop.
Ja wel recht zo.
multum.
En dat water zullen ze zuipen uit dat vervloekte doodshoofd, daar ze ons heden zo veel fchrik mede aangejaagd hebben.
graaf.
Recht zo.
KLOP.
Ja wel recht zo.
graaf, (op Meno wij\cnde.) Wie is deeze?
MI



RlD DER- TOONEELSPEL. u?
meno, (hamert ft erker.")
klop.
Mijn eerste knecht, dezelve die Meno gebonden eeft.
meno, (zijn fiem dwingende.) \ Ik greep hem voor o.
graaf.
! Goed. — Ik zal n weeten te beloonen, knecht.
multum.
En wie legt daar op het ftroo?
klop.
'. Mijn fmidsjongen: de vlegel is 't nachtwandelen liet gewoon, en heeft zich daar een leger gezocht. — Bedaar! lnië flungel! — Maar hij heeft toch nier* e doen; met uw welneemen kan hij wel een weiïig blijven liggen.
GRAA F.
I Dat ware een goed leger voor Ida.
multum.
1 Neen, graaf, Ida moet haar kerker apart hebben.
klop.
En pater Multum de fleutel 'er van.
multum.
Om haar ziel troost te kunnen toefpreeken.
GRAAF.
Nu, Klop, beduidt ons dan hoe gij die floten gemaakt heb, dat niemand in ftiat is om ze weder bpen te krijgen.
klop.
Zor goed is mij nog nooit een kunstfluit gelukt» K 3 He»



,5o HET DOODSHOOFD,
Heden zult gij meesier Klop eerst leeren kennen. Gij zult ondervinden, dat hij meer kan dan degenklingen raaaken. — Dit ftokjen doet mij geen Neurenburger flotcnrriaaker na, oflchoon ik eigenlijk maar een fmid van mijn handwerk ben.
OR A AF.
Nu laat dan zien.
KLOP.
Ja, gij moet zelf in de kooi fteigen.
GRAAF.
Inileigen ?
MULTUM.
Er inileigen?
K L O P.
Om het goed te kunnen zien. Zo kan ik het u ; niet duidlljk genoeg toonen. — Dat uwe laatste ge-1 vangenen 'er uitbraken was zeer natuurlijk, wantl hier aan 't flot was een groot gebrek, dat ik nn ver« l holpen heb. — Zie hier! om het u duidlijk te wij-1 zen, zal ik 'er zelf inileigen. (Hij jleigt in de kooi, I en trekt de deur aan , zonder het flot toe te klem* i men) Slapperloot war. ben ik toch dom! nu kan ik i het u even min wijzen! Gij moet'er zelfs in zijn,9 om het kunftige 'er van te kunnen zien. (hij jlcigtm weder buiten.) Nu, mijn genadige heer, bewijs mees. | ter Klop de goedheid en fleig 'er in.
GRAAF.
Maar gij hebc de Hemel toch bij u ?
KLO P.



RID DER'TO ONEELSPEL, ftl*
slop»
Zeker, zeker! — hier is zij!
graaf.
Kom, dan wil ik u dit plaizier wel gunnen! (hij fieigt 'er «'».)
klop, {klemt het (lot toe.)
graaf» i
Waar is het nu?
klop. Kunt gij het niet vinden?
graaf.
In de daad niet.
klop.
Dat doet mij nu een onbefchrijflijk plaifier, dat eenfmid iets maakeu kan,dat voor een graaf te flim is. — ó Heer pater , onderzoek gij het daar eens. Gij kunt zelfs... o Heer pater, fteig 'er ook eens in, en beproef uw verthnd: de floten zijn eveneens.
mul tum.
Kunt gij het mij dan ook niet beduiden?
klop.
Neen-, gij moet 'er in zijn, om het duidlijk te kunnen zien.
multum.
Maar de kooi is mij te naauw.
klop.
Trek uw buik een weinig in, 't is maar voor een paar oogenblikken.
K4 Möi>



ijs HET DOODSHOOFD,
MULTUM.
Maar toch niet langer. — Waar is de fleutel? klop, (laat hem de fleutel zien.')
Hier!
GRAAF.
Ik ben toch nieuwsgierig. — Ik houde het voor onmooglijk. het flot zonder fleutel te kunnen openen.
multum, ('er infleigende.) Intusfchen dank ik mijnen heiligen Barnabas, dat ik geen vogel voor deeze kooi ben.
klop, (drukt het flot toe.)
MULTUM.
Ei, dat mooge de fatan openen.
Q R A A F.
Kunt gij het ook niet vinden ?
MULTUM,
Nu, meester!...
GRAAF.
Waar fteekt het dan?
KLor.
Van binnen! van binnen! — Ha, ha, ha ! Wéér een paar ezels! — victoria! een paar oude listige vosfen hebben zich gelijk ezels door een rechte ezelsflreek laaten vangen I
multum.
Wat?
GRAAF.
Hce is dat te verftaarj?
K LCP.



RlD DER.TOONEELSPEL. 153
klop.
Dat zal u mijn knecht uitleggen. meno, (Die fchootsvel en overkleed afgeworpen heeft, en in ridderlijke kleeding (laat, neemt zijn zwaard en treedt voor den graaf.) Hoe het te verdaan is? — Dat graaf Meno too-
nen zal, hoe men driedubbele verraders behandelt;
zo is het te verdaan. ida, («s van haar leger opgefprongen, heeft het andere zwaard, en treedt tot Multum.") Dat Ida den geilen koppelaar toonen zal, welke
kusfchen zij voor hem ten beste heeft; zo is het
te verdaan.
graaf.
Hemel en aarde 1
multum,
Wee mijn arme zie]!
klop.
Daar gij toch zulk een paar listige vogels waart,~ heeft men u in de kooi gezet, zo is het te verllaan.
meno.
Gij verfmaadde edele behandeling; welaan, gij zult ondervinden dat Meno ook dreng kan zijn. Boeren moet men niet met roeden tuchtigen, en tijgers niet met fpelden willen dooden. Kom, Ida, wij,zullen ons voor 't volk laaten zien, de deugd zegevierd toch altijd over '1 bedrog,
klop.
Zend de knechten, dis ik u toegezonden heb, hier K 5 heen:



154 HET DOODSHOOFD,
heen: 't zijn die, welke u ttouw bleeven, fchoon gij, hoe 'c ook ga, zeker zijt; want deeze fleutel werp ik in den voorbijvlietenden llroom. graaf. , fjuii fchreeuweKde ) \ Klop!! M'jliumJ i Meester!!
KLor, {treedt aan V v en ft er, en werpt de fleutel 'er buiten.)
meno.
Kom, Ida, welligt triomfeeren wij zonder bloed, vergieten; zo niet, ik zal als een leeuw vegten, want ik zal ftrijdeu voor mijn zoon.
IDA,
lk voor mijn geliefden. Ha! ook de jonge leeuwin zal vreeslijk zijn in de (lag.
meno.
Kom, dochter, na dan flrijd is uwe bruiloft met Ammon.
IDA.
Voort! voort ten flrijde! meno, ida. (beide met opgeheven zwaarden , vertrekken.)
DERDE TOONEEL.
braaf beerenhart, pater multum, meester klop.
graaf.
Klop, wat hebt gij gedaan?
klop.



RIDDER-TOONEELSPEL. i;s
klop.
Vogels gepikt,
Vosfen verftiikt,
Schelmen veracht. Het is in de waereld nu zo befchikt, dat foms op een graaf wel een ezelshoofd wast. Zie, ik kin ook rijmen zo goed als meester Ambrofius.
graaf.
Bevrijd mij en vorder tot belooning air wat gij wilt.
klop.
Niet waar, ik heb een meesterftuk gemaakt, niet waar, gij kost het niet vinden.
graaf.
Red mij, Klop, beste eerlijke Klop,
multum.
Vroome chriften, bekwame meester.
klop.
Wel nu, waneeer gij zo terflond mijne zwakke zijde weet te treffen. — Gij fpring in den droom, haal de fleutel, en ik zal u de kooi openen. (Geweld in de voorplaats.) A ha! uw eerewagt is daar, op dat niemand u fteele.
graaf.
Schreeuw toch, pater 1
multum.
De angst beneemt mij in de enge kooi den adem.
graaf, (kratzend.)
Hulp! hulpl
MUL»



156* HET DOODSHOOFD,
multum, (kugcketid.) Hulp! hulp!
klop.
ó Dat klinkt erbarmelijk — als gij zo kratst, zal men u voor een paar nachtuilen houden.
VIERDE TOONEEL.
de voorigen, een hoop knechten. eerste knecht.
Is de graaf wezenlijk gevangen?
klop.;_,
Zo als gij zelf zien kunt, lieve menfchen.
mul t u m.
Red mij, en ik beloof u de zaligheid.
eerste knecht.
Ha, ha, ha! De domlle fmulpaap dien ik ooit gezien heb.
graaf.
Red mij, vriend, broeder, zoon.
eerste knecht, (tegCtl Klop.)
Kan hij 'er wezenlijk niet uit?
klop.
De fleutel legt in de flroom, zij moeten daar zitten tot den jongflen dag.
r eerste knecht.
6 Ho! wanneer het zo is, wij waren u alleen getrouw uit vreeze, heden
gr a af.



RIDDER-TOONEELSPEL. 157
GH1AF.
Red mij, red mij, vrienden.
EERSTE KNECHT.
Wat ? onzen duivel redden ? — dan moesten wij 't verftand verlooren hebben! — Triumf! Leeve graaf Meno! (Zij vertrekken juichend met de overige knechten.")
VIJFDE TOONEEL.
J>E VOORIGEN, EEN TWEEDE HOOS KNECHTEN.
TWEEDE KNECHT.
Waar zit de pater? ha, ha! heer pater! zeg ons op uw geweeten, was dat doodshoofd wezenlijk de fchedel van den heiligen Barnabas?
M'JtTü M.
Wezenlijk, mijn zoon. Zo gij den hemel verdienen wilt, draai dan dien bedrieger daar den hals om, en verlos den graaf en mij.
TWEEDE KNECHT.
Het was dus wezenlijk de fchedel ven den heili* gen Barnabas!
KLOP.
Het is de fchedel van den armen Baldon. —• Zie, de kop werdt op een paal genageld, hier is het gat nog. Ik heb den fchedel lang bewaard, de pater heeft hem mij onftoolsn.
MUL-



iS8 HET DOODSHOOFD,
MULTUM.
Het is de heilige Barnabas.
KL Of.
• Het is de arme Baldon.
MUL T UM.
Neen, zeg ik bij mijn priesterwoord 1
KLOP.
Ja, zeg ik! Bij mijn fmids-eere!
TWEEDE KNECHT.
Wet? heeft de pater ons bedrogen?
MULTUM.
Het is t3e heilige Barnabas.
TWEEDE KNECHT.
Nn! heeft hij u zijnen fchedel vereerd, dan zal hij u ook wel uit de vogelkooi verlosfen kunnen. Triumf! leeve graaf Meno! (zij vertrekken juichend met de overige Knechten?)
ZESDE TOONEEL.
DE VOORIGEN, STRUL.
STRUL.
Daar hoor ik klaaglijke gefchiedenisfen. — Is liet toch waar?
MULTUM.
Zie ons aan, Strul, gij kunt uwe ziel redden.
G R AA F.
En u vrolijke dagen verfchaffen. Gij zult altijd aan onze tafel zitteu.
STRUL.



RIDD ER-TOONEELSPEL. -59
STRUL.
Daar kon het wal eens fchraale beeten geeven. Graaf, pater, ik moge bloedige tranen Horten, maar ik kan u niet helpen: boven verklaard zieh alles voor Meno, Hebben zij u, gelijk een paar vogels ingekooid, zo zullen ze u ook wel voederen als een paar vogelen, met gierst en hennipzaad, daar mag dan de duivel aan uwe tafel zitten. — Kan ik geen gebraad krijgen, dan dank ik den hemel voor grutten. Triumf! leeve graaf Meno? (vertrekken.)
ZEVENDE TOONEEL.
DE VOORIGEN, ZOV.dar STRUL. KLOP.
Zie hoe uw getrouwen 11 verhaten. 1
GRAAF.
De eerlijke Klop zal getrouw zijn.
MULTUM.
Hij is te rechtfchaapen om u aftevaller.
KLOP.
Met fpek vangt men muizen, en gekken met vleierijen; maar ik ben geen gek, en geen muis ook. — Kratst eikanderen het troostliedjen voor:
Het gaat niet flaag gelijk men wel hooptEen fchelm word vaak door een tweeden geftroopt. (Meent voortegaan; blijft een oogenblik voor het ftrooleger flaan, fchijnt over iets natedenken, neemt eindlijk een handvol fit00 en een ft een,
en



lóo HET DOODSHOOFD,
en keert met de handen op den rug weder tot de gevangenen. Heer pater! wij hadden voor eenige jaaren eens een zomer, zo liegt door misgewas, dat het ons volftrekt onmooglijk ware onze tienden te voldoen. Toen kwamen wij bij u en baden u, ons een wei»ig te gemoed te komen, wij Jagen op onze knieen en fmeekten u met traanen in onze oogen. Gij, heilige man! fchold ons voor ketters en ongeloovihonden: ,, geloovige zielen, riept gij, kunnen fteenen in de mond fteeken en op haar gebed zullen zich de fteenen in brood veranderen!" (hij reikt hem de jleen in de kooi.) Daar men nu voordaan zeer flegt Voor uwen buik zorgen zal, zo nesm dcezen fleen.en verbid hem in brood, wanneer uw geloof zo vast en uw gebed zo kragtig is.
MULTUM.
Ware het maar zo kragtig, om u, helfchehond, ten afgrond te bidden!
KLOP.
Tot u kwamen wij ook, heer graaf, en bewezen u, dat we buiten ftaat waren voor vrouw en kinderen brood te verzorgen. Gij noemde ons vee, en zeide: het vee komt geen brood toe, maar hooi en Itroo. — Wel nu, we zijn toch alle door éénen God gefch2apen. Proef nu hoe ftroo fmaakt! (hij reikt hem een handvol flroo in de kooi.) Wel bekome het u, heerenI gezegende maaltijd, gij heeren! (vertrekken.)
A G T-



R1DDER-T00NEELSPEL. iCSAGTSTE TOONEEL.
GRAAF BEERENHART, PATER MULTUB1.
(Zij zien elkaêr een tijdlang erbarmelijk aan.)
GRAAF.
Pater!
MULTUM.
Graaf!
GRAAF.
Leven wijt
MULTUM.
Het zij God geklaagd!
G RA AF.
Droomen wij?
MULTUM.
God gave het!
GRAAF.
Of zijn wij bezeten?
MULTUM,'
Wij kunnen het worden.
GRAAF.
Zijn wij bezoopen?
MULTUM.
Ach, waar van toch?
GRAAF.
Zeg toch één woordje van troost!
MULTUM.
Ach, God!
L GRAAF.



|62 HET DOODSHOOFD,
graaf.
Ach, Hemel (lange paufe.) Pater!
multu m.
Graaf!
graaf.
Wanneer zal dat einden?
multum.
Hoe lang zullen ze cns hier laateu fmagten?
graaf.
Ik vrees tot ons zalig (terfuur!
multum.
Ik houde het niet uft,
{Men hoert buiten een trompet, welke dooreen andere beantwoord wotdt.)
graaf.
Wat beduiden die trompetten?
multum.
Zij klinken als de bazuinen des jongden dags. (Men hoort zwaar vallen^ multum. (vervolgt.) Barmhartige God! wat was dat?
g & a a f.
Zij laaten de brug neder.
multum.
Nu zal Ammon intrekken.
graaf.
Die vervloekte Klof»!
multum.
Die helfche hond!
graaf.



RIDDER-TOONEELSPEZ, joj
graaf.
Die fatanfche bedrieger:
mu l tum.
Wanneer ge zo barbaarsch niet geweest waart telgen uw volk, zouden zij wel meer liefde en trouw voor u betoond hebben,
graaf.
Wanneer gij wat vroomer geweest waart, hadden ze meer achting voor u behouden.
multum.
i Gij zijt de fchuld van alles!
graaf.
I Neen, gij zijt de fchuld van alles.
multu m.
Wat behoefde gij eerst na de fmederij te gaan pm de vogelkooijen te zien? hebt ge u nu zat geWen ï
graaf.
Wat behoefde gij u terftond den wijn na te laten draagen? hebt ge u nu zat gedronken ï multum.
I Doinöor!
graaf.
Fielt!
multum.
Roover!
GRAAF.
Schelm!
multum,
Dief!
L 2 gh aaf.



!#4 «ET DOODSHOOFD,
O R A A F.
Bedrieger!
MULTUM.
Heer graaf,
GRAAF.
Heer pater!
MULTUM.
Dat ik nog maar zoo veei ruimte in mijne kooi had, op mijn knieën te vallen en God vuuris ie bidden, u eeuwig te verdoemen!
GRAAF.
Heer pater!
MULTUM.
Heer graaf!
GRAAF.
Dat ik nog maar zo veel ruimte in mijne kooi hadt, een galg te bouwen, en u daaraan met eigen handen opknoopen kon!
MULTUM.
Dat ik maar een vergiftig dier ware, om door mijn zever u te vergiftig-.n! (Men hoort een tront' gel.)
NEGENDE TOONEEL,
MENO, AMMON, HEIDERSVELD, WOLFF, BLAAUWBAARD, AMBROSIUS, IDA, MEESTER KLOP, STRUL, EN KNECH TEN.
{Zij komen onder trompetten op in volgende orde 1 X. Ammon met fchild en bloot zwaard.
2-



RIDDER TOONEELSP EL. 165
2. Ida, inTutfcheh kleeding, doch met een helm op het hoofd; en draagende de vaan.
3. Eenige knaapen.
4. Twee edelknaapen. Elk met een prachtig kus. fen, op het een ligt Meno's graaflijke hoed, op het ander zijn zwaard.
5. Meno, zonder hoed of zwaard, nevens hem Heidersveld en IVolff.
6. Blaauwbaard. Met fchild en bloot zwaard.
7. Eenige knaapefl-
%. Ambrofius. Met zijn harp.
9. Meester Klop. Het doodshoofd op een gebrooke-
ne lance, en zijn fchootsvel tot een vaan heb'
bende.
{Eenige knaepen en jongens met fakkels''er bij.) Se trein gaat tweemaal om de vogelkooijen, alle groeten den graaf en pater hoonend. — Vervolgends word 'er een cirkel om de vogelkooijen geformeerd. Meno , Ammon en Ida treden voprdfwaards. De muziek zwijgt.
MENO.
Hier, mijne kinderen, hier leg ik uwe handen nogmaals in elkander, voor het oog van deeze verraders! de vloek der fchelmen is den braaveneen foort van zegen. — lk verloove mijnen zoon Leopold met de gravin Ida van RosCiu.
ALLE.
Leeve Leopold en Ida?
GRAAF.
Et fterfl
L 3 MLL



166 HET DOODSHOOFD,
multum.
Ik verga!
meno.
Graaf, pater, gij zit bier op mijne genade, maar ik zweer u, dat njijne gerechtigheid flreng zijn zal.
q r a a f.
Verwijder ten minsten dien geördenden bedrieger, ik kan zijn aanblik niet dulden.
multum.
Straf mij zo gij wi.'t, maar laat toch dien graaflijken roover voor mijne oogen met gloeijende tangen knijpen.
meno.
Ziedaar de vriendfchap van fchelmen! — Komt,
mijne vrienden, naar de zaal, alle, alle!
De Hemel heeft ons alle gelijk gemaakt. — Daar zullen wij drinken en vrolijk zijn tot de opgaande zon onze vreugde begroete, {zij vertrekken alle, luiten Ambrojius.)
TIENDE TOONEEL.
ambrosius, beerenhart, multum.
ambrosius (zingt en accompagneert zich op de harp.)
Een graaf zat,op 't geftoolen flot,
Hij plunderde, hij roofde , Hij fmulde, braste, fmaakre in rust
AH' w.it hij eerloos roofde, ii Iïeij! 6 heij I
Trallirum, trallaruiu ei, ei 1
Van



RIDDER.TOONEELSPEL, l6?
Van eenen fmulpaap moet ik ook
De waereld iets verkonden ; Hij mestte zich een Vetten buik:
Want hij vergaf de zonden. * Heij! 6 heijl
Trallirum , trallarum ei, ei E
Hiervoor moest vaak een lieve meid
Den geilen boef betaalen. -* Hij zoop zich bij geftoolen wijn
Een neus lis bloedkoraalen. 6 Heij ! ó heij!
Trallirum , traJIarum cl, ei!
•De kruik, dié lang te water gaat.
Zal eindlijk eenmaal breeken ; Zo zien wij graaf en fmulpaap ook,
In vogelkooijen lteeken ! 6 Heij! 6 heij!
Trallirum , trallarum ei, ei t
Vaarwel, heer graafï vaarwel, gij buik,
Gij hebt ons lang gefchooren. De zondaars moeten boete doen ,
Dus krabt u achter de ooren 1 6 Heij! ó Heij!
Trallirum , trallarum ei, eit
(Tot de aanfchouwers.)
Mogt deeze ftraf de mode zijn,
Zij zou mij wensch voltooijen Maar dra werdt heel de waereld te eng,
Voor al de vogelkooijen. 6.Heijl 6 heijl
Trallirum, trallarum ei, ei!
En



io8 HET DOODSHOOFD.
En meenig groote heerfchap — — doch 't Is best voor mij te zwijgen:
Ik zelfs mogt anders fomtijds nog Ook zulk een kooi beftijgen.
6 Heij! 6 heij 1 Trallirum, trallarum ei, ei!
Dus wensen ik u een goede naclit!
Bevielen u mijn zangen, En wilt ge -Ambrofius eens weer?
'k Voldoe aan uw verlangen. Triumf! tn'umft
Trallirum, trallarum triumf!
Ct Gordijn valt.)