Z A A K E N
VAN
STAAT en OORLOG.






% A A K Ë H
VAN
STAAT en OORLOG*
BETREFFENDE DE
VËREENIGDE NEDERLANDEN|
ZEDERT HET BKGlN VAN HET JAAÖ
M D C C L X X X. DRÏE-EN-TWINTIGSTE DEEL,'
te AMSTERDAM» Bij JOHANNES ALLART/ pi d e c x c i i<






L Y S T
DER
STUKKEN
DïUE-EN-TWINTIGSTE DEEL
rapporten van de Heeren Haar Ed. Gr Mog, Gecommitteerden, c». j. döys, Baron vam der does, Heer van Noordwyk $ Mr.
p. H. VAN de wall, Mr. J. RENDORP,
üffér v«« Marquette , en Mr. h. Van straalfn , over den ftaat der Generaale Nederlandfche Oost-Ind Comp Bladz. i
BYLAAGENi
«Ota van de Subfidiën» en onder Guanntie vaö H Èd. Gr. Mog. en H. H. Mog. in dif diverfe Negociatien by de.HoIlandfché Kameren dér O. t Comp. ingekometiö gelden , federt i Mei 1781, tot Uk. Mei sjpo,' en daar regen gcdaare uitgaven, onder i enige voornaame refpedten. i i$i
* g RÉ*
IN HET



VI
LYST der STUKKEN.
redenen waarom h^t jongfte Subfidie door de Provinciën Holland en Zeeland aan de Compagnie toegeftaan, niet voldoende is geweekt, of zal zyn wanneer het geheel zal zyn genooten. * [ go
Over eene Negociatie voor de O. I. Comp. by wyze van Lotery. . . 39.
Concept Memorie over het zelfde ontwerp. 44.
tweede rapport van bovengemelde Heeren , over het aldaar gemelde onderwerp. 48.
nader rapport van dezelfde Heeren, over her zelfde onderwerp, fign. [A] — [D] , van bladz, . . .
V> Y-



LYST der STUKKEN. va
BYLAAGÈN.
tot het gemelde nader rapport.
Vyf staaten generaal van de refpeftive Kameren van de O. I. Comp. gegoten in een gelyk getal van Jaaren. vóór bladz. 97.
staat van het rendement der vórkoopingen, betaalingen, enz. in de laatfte 5 Jaaren. 97.
staat van het Rendement der verhandelde goederen of verkopingen hier te Lande, geduurende de laatfte twintig Jaaren. 98.
extract uit de Refolutien, door Heeren Bewindhebberei der O. I. Compagnie, gecommitteerd ter Vergadering van Zevendenen 3 binnen Amüerdam genomen over den ftaac der Werven . . ibid-
rapport van Equipagiemeestefen, over de verminderingen in het medegeeven van behoeften», en verdere menagementen voor de Compagnie . « • 99'
Nadere consideratien daarover van Heeren Commisfarisfen . . 109.
* 4 EX"



vin LYST der STUKKEN.
extract uit de Refolutien van Heeren Gecom. mitteerdeH ter Vergadering van Zeventienen, desaangaande. . Bladz. 118.
r over de lysten, door de refpec-
tive kameren geproduceerd , wegens de traftementen en belooningen der bediendens, en het getal der Arbeidslieden. 122.
— -— over andere poinren van menage. 124,
rapport der Heeren van het préparatoir bè« foigne, over dezelfde materie. 136.
extract uit de Refolutien door de Heeren Bewindhebberen van de O. I. Compagnie ter V ergadering van Zeventienen binnen Amfterdam, wegens het afftaan van ten gedeelte van 's Compagnies handel aan particulieren, menage van Schepen, en andere gewiguge poinéten. . - 137^
- over het nut, in vergelyking van
de onkosten der Paquetbooten. 161—164.
over het examineeren der pry«
zen van de goederen by de relpeétive kameren ingekocht of asnbefteed t 165.
— over de vrye Vaart voor part-i'
eulseren. ' . . ifié
eoN-



LYST der STUKKEN. u
conditiën volgens welke de O. I. Compagnie de« zer Landen, in gevolge de Refolutie der Vergadering van Zeventienen , in dato' «29 Maart 1791. en vervolgens, aan alle Particulieren accordeert, om voor hunne rekening, in *s Compagnies Schepen te laadenallerlei Goederen, WaarenenKoopmanfehappen, uitgezonde-d Amunitie van Oorlog, Opium, en 01 Vitriol. welke Contrabande worden verklaard na Batavia, Ceylon, Cormandel, Bengaaien, en Cabo de goede Hoop, onder betaaling der Vragten . . Bladz. 178,
conditiën , volgens welke de O. I. Compagnie dezer Landen, ingevolge de Refolütie der Vergadering van Zeventienen in dato 29 Maart 1791. aan Particulieren accordeert, om voortaan voor hunne rekening in Schip of Schepen van de Compagnie van Batavia, Ceylon, Bengalen en Cormandel, ook van Cabo de goede Hoop, naar de refpeétive Kameren in Nederland, te laaden alle zodanige Goederen welke een ieder zal goedvinden met uitzondering nogtans van die, welke de Compagnie aan zig zelve referveert. . . 186
5 MfST



x LYST der STUKKEN.
lyst der Vragteh dewelke van eenige Retoureri van Batavia, Ceylon, Cormandel en Bengaaien na Nederland, betaald zullen worden • . . Bladz. 192;
.—-> van de Caap de goede Hoop. 193.
Lyst der Recognitie-Gelden van de Retouren uit Indien in Nederland te heffen, van dies Provenue aan 's Compagnies Verkoopingcn by de refpecYive Kanieren. 194.
vertooning der lasten, winften, en mkomftën op eenige lndifcbe Comptoiren in iyü6 en 1787. * 195 — 196.
memorie aüStructif , betrekkelyk de' pointen van Redres, door de Heeren ai w. falck,
e. CRAEYVANGiCR , CI1 J. P SCHOLTEN, by
hun Advis over de Memorie van den rieere Hoofdparticipant titsingh voorgeflageni 97.
winsten en inkomlïen, en lasten op Cormandeï, volgends de boeken . 23*•
car-



LYST der STUKKLN.
cargasoenen van Batavia.Bladz. 232, 250, 269, . . . • 282, 293.
retoüren van Batavia 233,251,270,283,294.
winsten op het Jaarlyks Retour op Batavia ontfangen, en aldaar en verder in Indiën vertierd, uitgenomen het Calliatourshout, het welk van Batavia na Nederland ten verkoop is voorgezonden, en 't Retour
Lywaaten voor Nederland in 177° over Batavia. Zynde het federt het laatstgemelde Boekjaar het Retour voor Nederland derwaards van Cormandel direct verzonden.234,
onkosten op de jaarlyks van Batavia verzondena Cargazoenen , en daar régens weder derwaards geremitteerde Retouren 238.
vertooning van 't waare kokende van het Comptoir om 't Retour 3aat voor op Batavia en in Nederland te bekomen; — en van de Winften op de Retouren zoo op Batavia als door iuaiën.cn in NederL behaald. 2411
WIN-



LYST der STUKKEN.
winsten inkomften en lasten , op Bengalen volgends de boeken \h^7^
— op 't Jaarlyks Retour op Batavia ontfan^r en aldaar , en verder in Indien veïïfrd u genomen de Amphioen, die op BaS
na Nederland voordgezonden, en aldaar verkocht wordt . aar
252.
onkosten op de Jaarlykfche van Batavia verzonden ne Cargasoenen , en daar «genT^da derwaards geremitteerde Retouren
W«00*w van het waare kostende van hetComp.' Wir, o,n het retour daar voor op Batavia en m Nederland te bekomen, en van d*
JUf 11 ?P,-^ Ret0l,re"> Zo op Bl avia als door Indien en in Nederland behaald:
258, 289.
K~,?;SoRetourra ™ *»? *m ■
Win-



LYST der STUKKEN. xia
winsten op de Jaarlykfche Retouren na Batavia , en na Nederland verzonden. Bladz. 471.
onkosten op de Jaarlyks van Batavia verzondene Cargafoenen, en daar tegens weder derwaards geremitteerde Retouren. 274.
vertooning van het waare kostende van het Comp» roir, om het Retour daar voor, op Batavia en in Nederland te bekoomen; en van de winften op de Retouren in Nederland.
k , - * f * ' f • 27P-
winsten, inkomften en lasten, te Souratte, volgends de boeken . , 33I#
— op de Jaarlykfche Retouren, zoo wel die, welke naar Batavia verzonden, en a'daar en verder door Indien vertierd — als die welke over Ceylon naar Nederland verzonden, en aldaar verhandeld zyn. «84.
ON-



jav
LYST der STUKKEN.
onkosten op de Jaarlyks na Batavia verzondene Carga (benen, en daar tegens weder derwaarda geremitteerde Retouren. Bladz. ^87.
VVInsten , inkomften en Lasten op Sumatras westkust volgends de boeken , 29$,
RAP-



Z A A K E N
V.A N
STA AT en OORLOG.
Rapporten van de Heeren Haar Ed. Groot Mog. Gecommitteerden g. j. doys baron van der does , Heer van Noordwyk, Mr. v. h. van de wall , Mr. j. rendorp , Heer van Marquette , en Mr. h. van straalen , over den (laat der Geveraale Neder landfche Qost-Indifche Compagnie.
edele groot mogende heeren!
Zoo dra wy geinformeerd waren van den voe£ waar op U Edele Gr. Mog. ons, by provifie hadden gelieven te Committeeren, om toezigt te neemen op het goed beftuur van de zaaken der OosMndifche Compagnie, hebben wy gemeent, al aanftonds ons werk te moeten maaken, om van Bewindhebberen, van de Prsfidiaale Kamer Amfterdam te vorderen eene opgaave van den actueelen ftaat derzelve, en in het byzonder, een circumftantieel berigt, of men zonder nieuwe furnisfementen van Penningen in ftaat zonde zyn den handel voort te zetten, mitsgaders aan ons in het generaal optegeeven zoodanige details,als zy, XXIII. deel. A %-



%
2AAKEN VAN
in de jegenswoordige gefteldheid van zaken, ten meeften dienfte van de Maatfchappy, en tot onze elucidatie zouden oofdeelen te behooren ; en wy mogen het genoegen hebben , U Ed. Gr. Mog.' te informeeren, dat daar aan op eene behoorlyke wyze is voldaan geworden.
U Ed. Gr. Mog. gevoelen van zeiven, dat de kortheid des tyds geenzints heeft toegelaaten, om in detail nategaan al dat geen, het welk het geheele weezen dezer Maatfchappy betreft, veel min, om de verfchillende gebreken te onderzoeken , en de middelen van redres aan de hand te geeven.
Wy hebben geoordeelt ons daarom by provifie ' alleen te moeten borneeren tot een byzonder onderzoek, of de ftaat van de O. I. C. thans tot dat uiterfte gekomen was , dat zy, van nu af aan, niet verder konde noch behoorde geholpen te worden, en of wy, gelyk wy ons, by de aanvaarding onzer Commisfie kwamen te expliceeren, h priori eenigermate konden berekenen, of onze deliberatien met gegrond vooruitzigt van eene gelukkige uitkomst, al of niet , zouden kunnen worden voortgezet.
Om hieromtrent op waarfchynelyke gronden een regtmaatig oordeel te vellen, heeft het ons toegefcheenen, dat ons onderzoek zig voornaamlyk en in de allereerfte plaats behoorde te bepaalen tot de beantwoording van deeze eenvoudige vraag; of de zoo zeer vernederde ftaat van de Maatfchaappy aan de defecten en gebreken, welke in alle mercantile en politique Lichaamen van een groote uitgeftrektheid gevonden worden, alken dan wel voornaamlyk aan accidenteele oorzaaken moet worden toegefchreeven ; of, met anderewoorden, of die defecten en gebreken, f van



STAAT EN OORLOG.
3
van zoodanigen aart zyn , dat dezelve geheel ongeneeslyk en voor eene langzaame herftelling volkomen onvatbaar zyn geworden.
Wy hebben begreepen , daartoe fgeen beter weg te kunnen inllaan , dan zoo veel mogelyk nategaan de omltandighèden en den ftaat, waar in de Maatfchappy zig zedert een geruimen reeks van jaaren bevonden heeft, en het is ons uit de opgaaven * welke aan ons gedaan zyn, en aan Welker echtheid wy geen de minfte reden hebben te twyffelen , gebleeken , dat hoe zeer zy zedert het Jaar 1735, wanneer zy nog een batig flot bezat van ƒ 2,160,736-: - tot het Jaar 1761 j van tyd tot tyd ten agteren was gegaan een fomraa van ƒ 2i,543>644- '•-» dat agterweezen in het Jaar 1779 wederom tot ƒ 8,506,567-: - was vermindert geworden.
Waaruit wy dit befluit genomen hebben, dat aan de Maatfchappy nog toen ter tyd de middelen niet ontbraken , om binnen weinige Jaaren zig uit alle haaren fchulden te redden.
Dan Ed. Gr. Mog. Heeren! hoe ftreelend ook toen ter tyd dat vooruitzigt moge geweest zyn, zoo fchrikverwekkend en zoo ontroerd word het Tafereel, waarin wy Compagnies j'egemwoordigt gefteldheid, voor U Ëd. Gr. Mog. verpligt zyn openteleggen. De rampfpoedige en verdérflyke oorlog, waarin deeze Republiek kort daarna met het Kyk van Groot-Brittannien werd ingewikkeld , fneed niet alleen dit gunftig vooruitzigt eensklaps af, maar veroorzaakte zelfs de fataale gevolgen, dat het agterweezen der Maatfchappy op den 1 Mey van het afgelopen Jaar, en dus binnen den omtrek van niet meer dan tien' Jaarert (wy fchrikken om het te zeggen) geklommen was tot meer dan 74 Millioenen, en welk agterweeA 3 zen



4
ZAAKEN VAN
zen zedert dien tyd ("dan het welk, daar de boeken van het lopend jaar tot hier toe niet hebben kunnen worden opgemaakt, niet precis is optegeeven) doch by gi&fing op circa tien a elf Milhoenen kan begroot worden , en dus met deeze aanzienlyke fom alzoo vermeerderd is.
Een agterweezen Ed. Gr. Mog. Heeren ! waar onder de Maatfchappy reeds had moeten bezwyken, indien dezelve door U Ed. Gr. Mog. daar in niet op eene Cordaate en buitengewoone wyze ware te gemoet gekomen en onderfteund geworden.
Wy zeggen dit alleen om U Ed. Groot Mog. uit vergelyking van deeze opgaave te doen gevoelen , dat toevallige omllandigheden voor geene der minfte, zoo niet voor de voornaamfte oorzaaken van den veragterden ftaat, waarin de Compagnie zig aétueel bevind , moeten gehouden worden, en dat de Maatfchappy in haaren eigen boezem genoegzaame resfources heeft, ten minften in het Jaar 1779 gehad heeft, om onder Gods Zegen en het aanwenden van gepaste en cordaate maatregulen tot redres van ingeflo* pen misbruiken, waartoe wy meenen, dat al te veel ftof zal zyn, het diepvernederd hoofd wederom optebeuren, en haar zoo groot geworden fchulden te verminderen.
Wel is waar, en kan niet geloochend worden, dat de ftaatrekeningen van Indien , dat zyn de balance van den Handel en de depenfes in Indien, de Indifche Comptoiren en Etablisfementen, zedert het begin van deeze Eeuw, jaar op jaar en fuccesfivelyk zyn blyven agteruitgaan , en men zou mooglyk in den eerften opflag daaruit kunnen concludeeren, dat de Staat der Maatfchappy, hoe voordeelig haar uitzigt ook in het
Jaar



STAAT EN OORLOG.
5
Jaar 1779, zig hier te Lande opdeed, echter in den grond en wèl ingezien zynde , zig op den duur , en offchoon de Oorlog roet Engeland geen plaats had gehad, niet zoude hebben kunnen fouteneeren.
Dan wy kunnen niet nalaaten van te reflecteeren, dat deeze objectie in den eerften opilag van meerder gewigt fchynt te weezen dan dezelve in de daad en reëel is.
Immers'zoo lang die nadeelige belans in Indien door de verzending van Contanten en uit de betaling van asfignatien in het Moederland heeft kunnen worden gezuiverd , zoo larjg heeft de Maatfchappy de middelen in haaren boezem gehad , om den handel, fchoon met eene groote winstderving, te kunnen blyven voortzetten.
Men moet de Maatfchappy vergelyken by een groot Koopman, welke twee byzondere Comptoiren in twee byzondere Landen of plaatzen heeft, op het eene verliest hy by continuatie, en jaar op jaar , op het ander gaat hy voorwaards, en fuppleert daaruit het verlies Van het eerfte; zoolang hy dat kan blyven doen, is hy in ftaat, en in de mogelykheid om den geheelen handel van die beide Comptoiren aantehouden, ja, de winst van het eene geeft hem zelfs geen ongegrond vooruitzigt, dat hy het verlies van het andere zal kunnen blyven fuppleeren , en by flot van rekening een avans doen.
Even zoo was het gelegen met den ftaat van de Oost-Indifche Maatfchappy, vóór het uitbarften van den Oorlog, en wanneer 'er middelen kunnen worden uitgedacht, waartoe wy van onze zyde niets onbeproefd zullen laaten, om de lasten in Indien te doen verminderen, en de verregaande gebreken aldaar te verbeteren, zoo A 3 , . moet



6
ZAAKENVAN
moet naar orïze gedagten uit de Staat-Rekeningen van Indien dit befluit voornamentlyk worden getrokken, dat de ingekankerde kwaal aldaar eene dubbele aandagt, en buitengewoone geneesmiddelen vordert, het welk des te noodzaaklyker word, naar maate de ftaat van de Maatfchappy hier te Lande thans met meerder Lasten be= zwaard zynde, minder vermogen heeft om dat agterweezen in Indiën te kunnen'fuppleeren.
Bewindhebberen van de PrEefidiaale Kamer hebben, (en wy willen zulks voor U Éd. Gr. Mog. niet agterhouden) niettegenftaan.de den zoo zeer veragterden ftaat der Maatfchappy, geen zwaarigheid gemaakt, om hun bericht, (na dat zy eenige thans noodzaakelyke middelen van redres hadden voorgefteld) in deezer voegen te befluiten: wanneer hierin onze nedrige wtnfchen mogien worden vervult, en de pogingen bereids aangewend, en verder aantekenden ter vermeerdering van den handel, en winstgeevende Produfifen hadden dien gunjligen uitjlag , waartoe ons NB. de jongfts berigten uit Indiën ontfangen, de beste hoop geeven , en die door een gewenschie vermindering van Lasten, in eene dubbelde reden voordeelig zouden worden gemaakt, dan zouden wy door het duistere tydvak, over het welk wy onze bertekening in diezen hebben moeten uitftrekken, het heuglyk oogenblik zien opdaagen, ja met die gerust/lellende verzeekering t welke men in foortgelyke zaaken hebben kan, en die alleen onvoorziene gebeurtenisfen uitfluit , te gemoed zien , dat de Maatfchappy niet verder tot last van het gcmeene Land of Provincie zoude verfinkken, en voortaan alleen bejiaan, om onder Codes Zeegen, in haar en boezem rykelyk uitieflorten de vrugten van de moeilyke opofferingen Welken zy $an 's Lands Ingezeetenen zal hebben ge-



STAAT EN OORLOG. 7
kost-, en de beooging van het algemeen welzyn zoo noodzaaklek zal hebben gemaakt, als wy zonder dat zelfde ook voor ons als Ingezeetenen zoo belangryk doelwit afkeerig zouden zyn geweest immer na dezelve , ten behoeve van het Lichaam, het welk wy helpen bejlieren, te verlangen.
Wy zouden, Ed. Gr. Mog. Heeren! zeer vermetel te werk gaan, indien wy deeze woorden met die fiducie, als dezelve door de Prasiidiaale Kamer gebezigd worden, van nu af aan de onze maakten, doch wy maaken echter geen zwaarigheid van U Ed. Gr. Mog. te verzekeren, gelyk bereids door de voorige Perfoneele Commisfie by haar Rapport van den 25 Juny 1788 gezegt is , dat niet alleen, volgens berigten van anderen, en des kundigen, maar ook naar onze eige inzage , zoo veel de kortheid des tyds heeft toegelaaten ? de ftaat der Maatfchappy geenzints hoopeloos is, en geoeffende en ervaren Mannen , zoo in als buiten het bewind, leggen reeds hunne talenten te kosten, aan het uitdenken, en aan de hand geeven van bekwaame gepaste middelen van redres, welke niet ongefchikt fchynen om aan den kwynenden toeftand der Maatfchappy een nieuw leeven by te zetten.
Maar gelyk wy zoo even zeiden, dat de "Compagnie buiten het kragtdadig fupport van U Ed. Gr. Mog. reeds onder haare Lasten had moeten bezwyken, zoo zullen U Ed. Gr. Mog. met reden verlangen, wat meer van naby geïnformeerd te worden van het emploi der Penningen, welken door U Ed. Gr. Mog. aan dezelve tot dat, . einde verftrekt en opgefchooten zyn geworden.
Om daaraan te kunnen voldoen, hebben wy niet alleen een opgaaf verzogt van het Montant, A 4 het



8 ZAAKEN VAN
het welk de Compagnie gènooten heeft, maar in het byzonder eene meer gedetailleerde opening van het gebruik, het welk daar van gemaakt is.
Litt. A.
Aan deze requifitie is ook ten fpoedigfte voldaan geworden, en uit een korte ftaat, dicswegens tón ons overhandigd , en welken wy de Eer hebben hier (A.) by overteleggen is gebleeken dat de Penningen, welke de°Compagnie zedert het Jaar 1781 tot dus verre genooten heeft, ruim 67 Millioenen bedragen, welke in de gewoone kas van ontfang gebragt zyn geworden, en uit welke fubfldie niet alleen de loopende en gewoone zaaken , maar ook de gerestitueerde gelden, zo aan de Provincie als aan de Generaliteit , de aflosiing der 5 Millioenen op Wksfels genegocieerd , de verzending van contanten naar en voldoening van Asfignatien getrokken uit Indiën , gevonden zyn geworden , die van het Bewind hebben ons fpecifique Staaten van alle de byzondere Posten, zoo van ontfan^ als uitgaaf overgegeeven , doch dezelve zyn te volumineus, om onder het oog van U Ed. Gr. Mog, gebragt te worden.
Vervolgens hebben wy niet nagelaaten, aan de Prafidiaale Kamer de redenen af te vragen, waarom het jongde Subfidie, door de Provinciën van Holland en Zeeland aan de Compagnie toegedaan , niet voldoende is geweest, of weezen zal, wanneer het geheel zal zyn genooten?
Liet.



STAAT EN OORLOG.
9
Litt. B.
Uit eene fchriftelyke Pro Memorie, welke wy de eer hebben hier neevens Copielyk overteleggen , en waartoe wy ons kortheidshal ven refereeren, hebben wy gezien, dat dezelve te zoeken zyn.
i. In de veragterde betaling, waardoor de verzending van de Contanten naar Indiën op de verzogte termynen heeft moeten agterweeg blyven, zoo dat de Kamer van Zeeland in het najaar 1789 allereerst heeft beginnen te genieten de vrugten van de quota dier Provincie, waaraan volgens particuliere informatien nog ontbreekt een Capitale fom van 2,6 Tonnen Gouds.
3. In de daadelyke vermindering van een fom van ƒ 49a>39° - 19 -8» deels veroorzaakt, wegens de op begeerte van U Ed. Gr. Mog. betaalde praemien van Asfurantie der naar indiën verzöndene fpecien , deels door de onkosten der Wisfelnegociatie , verlies op het Bankgeld, en de Zeeuwfche Ryksdaalders.
5. In het verlies van Retourfchepen, in de twee laatfle Jaaren, vooral in het minder Rendement van de daarna gehoudene najaars verkoopingen, hetwelk in vergelyking van die van 1787 een verfchil maakt van ruim tien Millioenen Guldens, gevoegt by de geringere vöordeelen, welke de Chineeiche Handel tegen verwagting heeft afgeworpen; en eindelyk
4. In de Reductie van de .gevraagde dertig Millioenen, welken alleen in voldoening
A 5 van



ZAAKEN VAN
van Hollands quota tot drie en twintig Millioenen zyn geaccordeert geworden , doch van welke drie en twintig Millioenen de aflosiïng van drie Millioenen aan de Generaliteit,"en twee Millioenen aan Holland heeft moeten gefchieden.
Hier na zyn wy overgegaan (en waar het als nu voornaamlyk op aankomt) om te onderzoeken, welke en hoe veele Penningen de Compagnie in dit moment benoodigd heeft.
Uit eene aan ons ge-exhibeerde Calculative berekening van de Inkomften en Uitgaaven, waarop de Hollandfche Kameren vooreerst en tot den ï November aanftaande een vasten ftaat kunnen en moeten maaken, is ons gebleeken, dat het deficit daar van bedraagt een fom van zeven Millioenen Guldens.
Wy zeggen van de Hollandfche Kameren, om dat de abfentie van de Heeren Gecommitteerden wegens de Heeren Staaten van Zeeland, ons tot hier toe buiten de mogelykheid heeft gefield , om wegens die pecuniaire gefteldheid der Zeeuwfche Kamer precife informatien te bekomen.
Uit eene fpecifique en gedetailleerde opgaaf van de praïfidiaale Kamer hebben wy gezien, dat de Gelden, welke de gezamentlyke Hollandfche Kameren zoo in Bank als in Kasgeld , den ao Mei laatstleeden bezaten , mitsgaders de nog te ontfangene Penningen, op welkers Inkomen zy buiten en behalven het Provenue der in dit Jaar nog te doene verkoopingen , voor primo November künnen ftaat maaken, te zamen bedraagen een fom van byna drie Millioenen Guldens, en dat daar tegens, zoo voor de dagelykfche Huishouding, uitrusting en Equipage van de Na-
jaars



STAAT EN OORLOG. u
jaars Scheepen, betaaling van Asfignatien, Interesfen , aflosfingen , onafgehaalde afgiften der Actiën , Soldyen van t'huiskomende Matroozen en Soldaaten , verzending van Contanten naar Indiën , en andere noodwendigheden vereischt wordt, een Uitgaaf van meer dan negen Millioenen , en welke nog zullen moeten worden vermeerdert met elf a twaalf tonnen Gouds , wegens het aandeel van 14 a 1,500,000 - : - Guldens , ter voldoening van den gevorderden eisch der contanten voor Indiën, voor dit en het volgende Jaar, doch van welke als tot hier toe niet ontfangen zynde, geene prascife calculatie is kunnen geformeerd worden.
Uit vergelyking en bereekening van die beide opgaaven, zoo van Ontfang als van Uitgaaf, zullen U Ed. Gr. Mog. bemerken, dat de Hollandfche Kameren binnen den korten omtrek van vier maanden benodigt hebben een fom van ruim zeven Millioenen , waarvan voor primo, ten minften voor half Augusty aanftaande, de 14 a 15 tonnen Gouds , en het resteerend, uiterlyk voor primo November vereischt word.
In der daad wel een aanmerklyk deficit, dan waar van het bezwaarende, hetwelk zulks in den eerften opflag vertoont, nogtans door een tegenovergefteld voordeel, eenigzints word gecompenfeert.
Wy hebben het oog op den aanzienlyken voorraad van Goederen, welke in de Magazynen der Hollandfche Kameren berusten , en die , volgens eene byzondere en aan ons geëxhibeerde calculatie (die volgens ingenomen advifen van des kundigen niet te hoog genomen is (den 31 Mei Jaatstleeden) zonder daar onder te brengen de retouren, zedert dien tyd gearriveert, en nog
ge-



13
ZAAKEN VAN
g^duurende dit Jaar verwagt wordende) een aanzienlyk Capitaal van tusfchen de negentien en twintig Millioenen waardig zyn gefchat, zoo dat, na afbetaaling van het deficit, den Hollandfchen Kameren (daar gelaaten de na dien tyd thuisgekomen Retouren) indien die uit de voorhanden zynde Goederen konden gefchieden,als dan zelfs nog zoude overblyven een fchat van twaalf a dert;en Millioenen Guldens.
Uit het tot dus verre gededuceerde, bemerken U Ed. Gr. Mog. van zeiven, dat in het opgegeeven deficit van zeven Millioenen , wil men de zaaken van de Compagnie buiten verwarring houden, en dezelve voor eenen verhaasten val be■waaren , op de minst bezwaarende wyze zal moeten worden voorzien.
Want alhoewel, in den eerften opfiag by U Ed. Gr. Mog. zoude kunnen in confideratie komen , dat dit deficit zoo niet geheel ten minden grootendeels uit de Najaars Verkoopingen zoude te vinden zyn , zoo gelieven U Ed. Gr. Mog. daar tegen in overweeging te neemen, dat die 19 a twintig Millioenen, in eene Calculative berekening van ontfang en uitgaaf, welke voor de drie eerstkomende jaaren, te weeten van primo November aanftaande tot primo November 1793, is opgemaakt, gebragt zyn geworden , en gevolglyk met opzicht tot de betalingen , welke voor dien tyd moeten voldaan zyn, in geen aanmerking kunnen genomen worden.
Wy hebben wel getragt, en ten dien einde met eenige Bewindhebberen van de Hollandfche Kameren, benevens den Advocaat van de Compagnie , zig thans in 's Hage bevindende, gebe1'oigneerd, om zoo veel in ons was, in de uitgaaven voor primo November aanftaande eenige
ver-



STAAT EN OORLOG.
13
vermindering te weeg te brengen, en wy kunnen niet ontveinzen, dat door agterlaating van ( eenige betalingen, en vooral door liet uitftellen der verzendingen van een gedeelte der geëischte Contanten naar Indiën, bet opgegeeven deficit niet weinig zou kunnen verminderd worden.
Dan-wy moeten voor U Ed. Gr. Mog, niet verbergen, dat deeze defalcatie wederom in een volgend jaar zoude moeten gefuppleerd worden , en dat wy daarop alleen bedagt zyn geweest, om ino-evalle de 7 Millioen by eene Negotiatie met geen mogelykheid zouden te vinden zyn , als dan. van den nood, gelyk men zegt, een deugd •te maaken ; nadien wy anderzints met Bewindhebberen volkomen inilemmen, dat het voor het belang der Maatlchappy voordeeliger is, dat de betalingen der opgegeeven Posten, en in het byzonder die der geëischte Contanten naar Indiën niet worden vertraagd of uitgefteld.
Maar daar wy geinformeerd zyn gewoiden,dat de Kamer van Zeeland, aan haare verpligtingen wegens haar aandeel in de verzending van gelden naar Indiën niet weinig , ja niet minder dan negenentwintig tonnen Gouds ten agter is, zoo hebben wy niet nagelaaten, met overleg van de Prsfidiaale Kamer , dieswegens eene Exhortatoire Misüve aan dezelve te doen afgaan , ten einde ' met de uitgaande Schepen, welke wegens Zeeland fuccestivelyk zullen vertrekken, notabele fommen voor elk Schip, niet minder bedragende dan driemaal honderdduizend Guldens, naar de Indiën of de Caap de Goede Hoop te verzenden, met byvoeging, dat by faute van dien, wy met zouden kunnen nalaaten, alsdan op het kragtigile te fecondeeren de maatregulen, waar toe de Kamer Amiterdam zig in dat geval door
de



H ZAAKENVAN
de Vergadering van XVII gequalificeerd vind. Terwyl wy het genoegen hebben UEd. Gr. Mog. te informeeren, dat volgens eene op eergisteren ontfangen Misfive, aan onze inftantien voldaan is.
Ook zullen wy niet in gebreeken blyven, om zoo dra de Heeren Gecommitteerden van Zeeland zullen gearriveerd zyn, met Hun Ed. Mog* zoodanige fchikkingen te beraamen, dat dit geheele agterweezen. ten fpoedigften kan gezuiverd worden.
Dan om den afgebroken draad wederom op te vatten, daar wy gezien hebben, dat de Hollandfche Kameren, voor den i November aan-ftaande benoodigt zullen hebben eert fom van zeven Millioenen, en dat aan de bekoming daar van het ftaan of vallen van het credit der Maatfchappy verknogt is, zoo hebben wy gemeend, met Postpofitie van alle andere deliberatien voor eerst in dit criticq moment op niets anders onze aandagt te moeten vestigen, dan op de wyze en het middel, waar op die fom, ten mihflen bezwaar van Compagnies Financie-weezen ten fpoedigften zoude kunnen worden geconfequeert.
Gaarne hadden wy het genoegen gefmaakt U Ed. Gr. Mog. te kunnen berigten, dat de Maatfchappy in dat opzigt de middelen in en by Zig zelf had kunnen vinden , en de Penningen by beleening op eenige van haar in voorraad hebbende goederen , met toeftemming en aggréatie van U Ed. Gr. Mog. negocieeren.
Dan Ed. Gr. Mog. Heeren ! wy moeten tot ons leedweezen betuigen , dat hoe aanneemlyk wy ook dit voorftel aan zulken, welken men gewoon , ja genoodzaakt is, in foortgelyke zaaken
te



STAAT EN OORLOG. 15
te raadpleegen, hebben zoeken te maaken, zulks van dien ongelukkigen uitflag is geweest, dat wy daarin niet hebben kunnen reusfeeren, zoo dat wy eindelyk geconvinceert zyn geworden door de kragt van de redenen, welke daar tegen gemoveert zyn, en 'er voor ons niet anders overig is gebleeven, dan om uit-te zien naar andere en meer uitlokkende geldleeningen voor de deelneemers, onder Guarantie van U Ed. Gr. Mog.
Wy voorzien wel, dat by U Ed Gr. Mog. op den eerften klank van guarantie geene geringe Confideratien zullen opkomen.
Dan wy hebben niet nagelaaten in overweging te neemen en te onderzoeken, of 'er buiten dezelve ook andere en voldoende Remedien konden worden uitgedagt.
En wy kunnen voor U Ed. Gr. Mog. niet verbergen, dat by ons daartoe in Confideratie gekomen is, het reeds door den Heer Raadpensionaris medegedeelde Plan , om de nog lopende Recepisfen van anticipatie Penningen, anterieur aan het Jaar 1781 van ruim drie Millioenen, te converteeren in geguarandeerde Obligatien , op zodanige Conditiën , als by de Refolutie van 4 Mey 178a breeder is uitgedrukt, en voorts onder die fpeciaale Conditie, welke ten faveure van alle de Obligatien, gefprooten uit de geconverteerde Recepisfen, en gefuppleerde contante Penningen by het voorfz. Plan breeder is vermeld geworden, waardoor de Compagnie een fom van een en een half Millioen aan Gelden zoude bekomen , tegen den Intrest van drie ten honderd.
Wy willen gaarne erkennen , dat langs dien weg waarfchynlyk een goed gedeelte van die fom tegen den matigen Interest van drie ten honderd zoude kunnen bekomen worden, en dat daar
door



ZAAKEN VAN
door ook het zoo haatelyke, en tot hier toe fub» fifteerend middel der handfluiting in vergetelheid geraaken , en het zoo zeer geknakt Credit der Compagnie merklyk opgebeurd zoude worden.
Dan, daar dit project op zig zelve niet toereikende is om aan de thans benoodigde fom te kunnen voldoen en dus alleen zoude moeten {trekken in' mindering van de te doene geldleening, offchoon dezelve niet dan tot een meer bezwaarenden Intrest kan worden by de hand genomen, ja men met reden mag twyffelen, of alle de Houders der Recepisfen wel in de mogelykheid zouden zyn de helft van de Hoofdfom te fourneeren, zoo ■komt in Coniideratie „ of by deeze of geene Leden van U Ed. Gr. Mog. Vergadering daar tegen niet in bedenking zoude kunnen komen, dat de Provincie van Holland zig nog geheel of gedeeltelyk behoorde te chargeeren met de guarantie van haar aandeel in die drie Millioenen , ter contemplatie van zodanige Houders van Recepisfen, welke in dat tydftip, toen anderen hunne bereidwilligheid toonden, om daar op de helft in Contanten te fourneeren, weigerig gebleeven zyn , de Maatfchappy in haaren nood by te fpringen , en of dienvolgende eene nieuwe guarantie niet met meerder vrugt voor de Compagnie, en met minder nadeel voor 's Lands Finantien ten behoeven van zulken, welken de eerstgenoemden in haaren jegenswoordigen nood zouden willen ondertteunen, zoude worden geinterponeerd; dan wy moeten daaromtrent remarqueeren, dat deeze confideratie voor het but, dat daarmede beoogd word, te weeten, het reliëf van het Credit der Compagnie, naar onzen inzien behoort te wyken. Maar, gelyk wy zoo even zeiden , dat dit
mid-



STAAT EN OORLOG. ij
middel op zig zei ven en alleen niet toereikende zoude weezen , zoo hebben wy ons voornaraentlyk moeten bepaal en , tot eene voor de Deelneemers niet ongunllige Geldleening.
Wy hebben daarop ingenomen de gedagten van eenige der voorn aam fte Makelaars en Handelaars in Effecten, en aan dezelve verzogt en op het ferieuste gerecommandeerd ons optegeeven een Plan , waar naar, volgens hunne ldées , dezelve op de gemaklykfte , en voor Compagnies Financien minst bezwaarende wyze, zoude kunnen worden ondernomen.
In het generaal hebben zy te kennen gegeeven, dat 'er met geen moogelykheid in het jegenswoordige tydftip penningen te bekoomen zullen zyn , ten zy aan de deelneemers zoodanige faveurs worden toegeftaan, welken in fraat zyn de voordeden, die uit hoofde van den lagen prys by inkoop van Compagnies en Gemeenelands Obligatien anderzints thans kunnen genooten worden , te balanceeren : Hunne redenen zyn aan ons ook zoo voldoende voorgekomen , dat wy ons verpligt gevonden hebben l daarin te acqüiefcéeren! En het is uit dien hoofde , dat wy hun verzogt hebben het favorabelite Plan van eene Geldleening re formeeren , het welk wy de Eer hebben , hier benevens overteleggen, gefterkt met eene korte Memorie aditructif, door hun onderteekend, en dienende tot aandrang der redenen , welke naar hun inzien daar voor militeeren.
XXIII. DEEL, B JJtt,



i8 ZAAKEN VAN
Litt. C. en D.
Wanneer wy dit geëxamineerde bevorens mondeling gediscutieerd hebben, hebben wy daar in ontdekt verfcheide zaaken, naar ons inzien gefchikt, om niet alleen het gezonken credit der Maatfchappy optebeuren , maar ook zoodanigen, welke in dezelve geintresfeerd zyn, uittelokken, ja te engageereu , om zig van nieuws haare belangen aantetrekken.
Wy kunnen niet Contesteeren, dat de Introductie en acceptatie van dat Plan een groot en nieuw bezwaar voor Compagnies Financien zal uitleveren, en dat buiten en behalven de Interesfen en aflosfing van deeze nieuwe geldligting Taarlyks zal dienen gezorgd te worden voor een fom van ƒ807,480-;- wegens eene te doene uitdeeling van 12* per cent mitsgaders voor een fom, te affefteeren tot een Fonds voor eene jaarlykfche aflosfing van Obligatien, gefprooten uit de geconverteerde Recepisfen van Anticipatie penningen, welke tot hier toe onder geene aflosfino-en begreepen zyn, ten bedraage van één ten honderd van de gantfche Hoofdfom derzelve.
Dan U Ed. Gr. Mog. gelieven daar tegen in Confideratie te neemen.
1 Dat door deeze aflosfing van één ten ' honderd van de ganfche Hoofdfom met
het accres der jaarlyks afgefprongen Interesfen de fchuld der Compagnie, en gevolglyk ook de guarantie van U Ed. Gr. Mog. langzamerhand zal verminderen.
2 Dat door het decreteéren van eene vaste ' iaaxlvkfche uitdeeling, aan de klagten van
J J zoo



STAAT EN OORLOG. ||
zoo veel ongelukkige Ingezeetenen , van zoo veele Weduwen en Weezen, welke in de actiën van die Maatfchappy geinteresfeerde zyn, zal worden te gemoet gekomen en een foutien gegeeven aan de zoo zeer behoeftige armenkas eener Natie, welke altoos geweest is, en nog is, een voornaame fteun van 's Lands Commercie en Conftitutie.
3. Dat langs dien weg de Houders der Actiën en Obligatien, genoodzaakt zynde, willen zy van de uitdeelingen en aflosfingen proflteeren, in de nieuwe negotiatie deel te neerhen, men zig van de reusüte, waar van de reeds genoemde Makelaars zig anderzints geen het minfte fucces beloven , met des te beter uitzigt zal mogen vleien.
4. Dat anderen , ziende , dat de laatstgenoemde uit hoofde van zelfsbelang, als het ware, verpligt worden de Maatfchappy in den nood by te fpringen, door den kans eener Lotery uitgelokt, des te gereeder zullen bevonden worden, om daarin mede deel te neemen.
5. Dat wanneer de Maatfchappy in byzondere en buitengewoone omiïandjgheden voor het vervolg eenige gelden zouden mogen noodig hebben, by voorbeeld in de maand December van het Jaar 1791, wanneer een fomme van ƒ 4,953,000-:geligt by de negotiatie van agt Millioenen op des gemeene Lands Comptoiren zal moeten worden afgelost, de Penningen daartoe des te facielder zouden kunnen be-
B 2 kö-



ZAAKEN VAN
komen worden, of wel de Houders dier Obligatien des te eerder gepermoveerd om die volgens de aan hun gelaatene keuze , in gemeene Lands Obligatien te doen converteeren.
6. Dat deeze Negociatie, indedaad, en volgens eene gedemonftreerde calculatie , minder bezwarende is, dan eene Geldleening tegen den Interest van vier ten honderd; en eindlyk'
7. Dat door haare verdeeling in Clasfen, en het negocieeren by termynen aan de Maatfchappy de faculteit gelaaten word, om naar gelang van toekomende omftandigheden, dezelve geheel of gedeeltelyk voorttezetten, indiervoegen, dat by aldien de verkoopingen eens meerder mogten komen te rendeeren, dan dezelve bereekend waren, of door rykere retouren konden vergroot worden, alsdan de laatfte termynen of geheel of gedeeltelyk zouden kunnen agterwege blyven.
Dan wy voorzien wel, dat U Ed. Gr. Mog. zig wel ligt in den eerften opflag zullen bevreemden , dat wy deeze Negociatie op rien Millioenen gefixeerd hebben, daar 'er, gelyk bevoorens is gebleeken, vooreerst niet meer dan zeven Millioenen gevorderd word.
Dan U Ed. Gr. Mog. gelieven daar tegen in overweeging te neemen, dat behalven de reeds geavanceerde redenen, welke daar voor fchynen te pleiten, door het daar Hellen van eene moogelykheid om des noods meer dan de volftrekt benodigde Penningen te kunnen obtineexen, als
dan



STAAT EN OORLOG. ai
dan naar omdandigheden van tyden en zaaken onder ons opzigt en met onze kennisfe zeer voordeelige fïnarstieele operatien ibmwylen zouden kunnen ondernomen worden, welke by gebrek aan geld zouden moeten agterweeg blyven, gezweegen , dat liet Credit van de Maatfchappy niet weinig zoude gedyft worden, indien de Compagnie niet nodig had , alle de gevraagde Penningen opteneemen.
Om ook niet te melden, dat, offchoon ons wel is overgegeeven een Calculative bereekening voor de drie eer.-tkomende Jaaren van den Praifumptiven Ontfang en Uitgaaf van alle de Hollandfche Kameren, waaruit in den eerden opllag fchynt geconcludeerd te kunnen worden, dat de Maatfchappy geduurende dat tydvak geen nieuwen onderdand aan Contanten zal van nooden hebben, men egter in het oog dient te houden , dat die bereekening voornamenlyk gebouwd is op de waardy der voorhanden zynde goederen, welke hoe zeer ook fubintreerende in de plaats van geld, egter niet, en niet altoos in het moment, wanneer men het benoodigd heeft , tot gelden kunnen gemaakt worden, en dat dus de voorzigdgheid fchynt te vorderen, dat men van nu af aan bedagt is, om den nood daar zynde, in dat gebrek van Contanten te kunnen voorzien, waarin wy te minder zwaarigheid vinden , om dat die voorziening alleen temporair zynde, en in den voorraad van Waaren en Koopmanfchapr en, mitsgaders de fuccesfive inkomende Retouren een genoegzaamen waarborg vindende, niet zoo zeer als een nieuw bezwaar voor de maatfchappy kan worden geconfidereerd. Wy hebben nu,zoo veel de kortheid des tyds, B 3 en



2a ZAAKEN VAN
en de presfance van zaaken toeliet, de voornaamfte en naar ons inzien , de eenigfte middelen, waar door de Maatfchappy , m dit moment, uit de embarrasfante omftandigheeden , waarin zy zig actueel bevind , kan gered worden, aan U Ed. Gr. Mog. opengelegt; wy hebben de redenen voor en tegen dezelve gewikt en gewoogen , en wy laaten het aan de Hooge wysheid van U Ed. Gr. Mog. over, om daaromtrent eene bepaalde keuze te doen of wel anderzints dezelve zodanig te combineeren , als U Ed. Gr. Mog. ten meesten dienfte van de Maatfchappy zullen oordeelen te behooren. Wy neemen alleen de vryheid U Ed. Gr. Mog. te verzoeken, dat by aldien U Ed. Gr. Mog. aan het middel van Negotiatie alleen de voorkeur geeven mogten, en U Ed. Gr. Mog. de Hollandfche Kameren daartoe zullen gelieven te authorüeercn, U Ed. Gr. Mog. als dan tevens gelieven te refolveeren, dat dezelve noch voor het geheel noch voor een gedeelte zal mogen worden geopend en voortgezet , dan onder ons opzigt en met onze toeilemming.
Want daar wy ook bèdagt zyn, om byaldien het buiten Compagnies fchade kan gefchieden , de Najaars Verkopingen gedeeltelyk te doen vervroegen, ten einde uit het provenu, ware het mogelyk, het benodigde te bekomen, en alzoo op die wyze de geldleening te verminderen, zoo vertrouwen wy, dat U Ed. Gr. Mog. geen zwaarigheid zullen maaken , om zulks overtelaaten aan onze directie, met overleg van Bewindhebberen der refpective Kameren.
Wy kunnen ons, Ed. Gr. Mog. Heeren! niet verbeelden, dat by U Ed. Gr. Mog. of by een
der/



STAAT EN OORLOG.
23
der Leden van Hoogstderzelver Vergadering in bedenking, veel min in overweging zoude kunnen genomen worden , of het, daar 's Lands financien zoo zeer en fuccesfivelyk tot behoud der Compagnie, en tot dus verre zonder de minfte vrugt of uitwerking bezwaard , immers in de waagfchaal gefield worden, of het, zeggen wy, geen tyd, ja meer dan tyd word, de handen van de Maatfchappy aftetrekken, en dat Lichaam aan . zig zeiven over te laaten. In tegendeel wy houden ons van de hooge wysbeid van U Ed. Gr. Mog. ten vollen verzeekerd, dat indien zulk een wanhoopend denkbeeld by deeze of geene Leden in den eerften opflag eenigen invloed zoude gehad hebben , die Leden , zo dra zy zulks in eene bedaarde en rype overweeging neemen, en in alle zyne gevolgen befchouwen, daar van al aanftonds zullen te rug keeren, en haast geconvinceerd zyn , dat de funeste gevolgen niet te bereekenen zyn , welke daar uit noodzakelyk zullen en moeten gebooren worden.
Wy zouden van de pretieufe aandagt van U Ed. Gr. Mog. misbruik maaken , en meermaals gezegde zaken moeten herhalen , indien wy in de verfchillende byzonderheden aantoonden alle die nadeelen, welken zig wel haast zoo over het mercantile, als het finantie-weezen van de Republicq in het gemeen, en van deeze Provincie in het byzondcr zouden verfpreiden, en zig in dat geval, onder allerleie Rangen en Standen der Ingezeetenen, in eene ruime maate doen gevoelen, indien wy U Ed. Gr. Mog. deeden opmerken, hoe haast de Crediteuren der Maatfchappy zig zouden keeren tot U Ed. Gr. Mog. ten einde de onverwylde betalingen van de door U Ed. Gr.
B 4 Mog,



«4
ZAAKEN VAN
Mog. geguarandeerde Renten en Capitalen, waar van een voornaam gedeelte reeds in het begin van Augustus verfchynt, welke tot hier toe uit Compagnies Kas gefcheiden en U Ed. Gr Mog. als maar van verre raalcen, dadelyk, en zonder uitilel te erlangen.
Hoe haast U Ed. Gr. Mog. zouden genoodzaakt zyn voor de Etablisfementen en Posfesiien in het Oosten zorg te dragen , en dezelven met een kragtdadigen onderitand van Contanten te onderdennen , wilde men die door gebrek aan noodwendighecden en geld niet laaten te gronde gaan, of in handen van andere Mogendheeden vervallen ;
En aan hoe veele en byna infunnontable zwaarigheeden de daar toe te neemen maatregulen niet zouden bevonden worden onderhevig te zyn, indien de tyding van 's Compagnies aanftaanden of dadelyken val die voorzieningen anticipeerde en vooruitliep; ja welk eene verbazende en onvoorziene Revolutie zodanig eene tyding in die vergelegene Landen op het onverwagtst en zonder die te kunnen keeren. niet zoude kunnen veroorzaken; en dit in een tydsgewrige, waarin een zekere tuimelgeest zoo veele natiën bezield , en verdwaald heeft.
Wy zwygen.van de meeofgvtildige verwarring gen en gedugte onheilen, welke hier te Lande, en vooral in die Steden, daar Kamers zyn, zoo dra Compagnies Werven en Pakhuizen zouden moeten gelloten worden, buiten twyffel zouden geboortn worden ; van welke akelige vooruitzic-hten het niet zoude weezen , indien de Matroozeh en Soldaten der te huis komende en vervvagt wordende Schepen de betaling hunner Sol-
dy



STAAT EN OORLOG. 25
dy zonden moeren misfen. In één woord, Ed. Gr. Mog. Heeren! Wy kunnen geen denkbeeld hegten aan, eene gebeurtenis, welke, zodra de interpofitie van U Ed. Gr. Mog. guarantie niet langer tusfchen beiden kwam , binnen weinige weken, en eerder dan U Ed. Gr. Mog. zig wel ligt verbeelden , in de daad zoude moeten exteeren.
'Er blyft dus naar onze begrippen in dit moment gevolglyk niets anders over, dan om te convoleeren tot de geprojecteerde geldleening, of wel het zelve met het ander door den Heer Raadpenfionaris voorgellagen middel te vereenigen. Langs dien weg, en langs dien weg ook alleen, kunnen Compagnies bezittingen in Afiën , (en hier op verzoeken wy dat U Ed. Gr. Mog. eene byzondere attentie gelieven te vestigen) welker waardy het Capitaal der door U Ed. Gr. Mog. geguarandeerde Obligatien verre te boven gaat * nog voor het algemeen bewaard, het publicq credit , het welk maar al te veel gedeprimeerd is, gefouteneerd , en 's Lands finantien voor eenen gedugten i'chok, welke anderzints voor de deur itaat, beveiligt blyven.
Langs dien weg is 'er mogelykheid, dat onder 's Hemels Zegen , en met daaritelling van gepaste en cordaate middelen, zoo dra door de verzending van Contanten voor de bekoming van kostbare Retouren kan gezorgd worden, de vervallene zaken zig langzamerhand kunnen heritellcn, immers by proviüe , aan den gang o-ehouden, en niet buiten haar geheel gebragt worden.
Eindelyk langs dien weg, zoo wanneer in het vervolg door onvoorziene calamiteiten en buitenB 5 ge-



$6 ZAAKEN VAN
gewoone desastres, en niettege'iltaande alle aan-, tewendene middelen van redres , Compagnies zaken by continuatie zouden blyven agter uitgaan , zyir 'er mogelyk nog fchikkingen te beramen, (doch welke eene voorzigtige Staatkunde niet toelaat voor als nog aan te toonen) waar door de gedugte gevolgen, welke wy kortelyk geichetst hebben, nog eenigermaate zouden kunnen worden verzagt, immers in een zeker opzigt voor het Finantieele belang van deeze Provintie gezorgt.
Wy hebben gemeend alle deeze Confideratien aan het verligt oordeel van U Ed. Gr. Mog. te moeten openleggen en U Ed. Gr. Mog. te verzoeken, om met al dien fpoed, welke het gewigt en de presfance van zaken vorderd , hier op een vrugtbaar beiluit te neemen, en dien volgende Bewindhebberen van de O. I. C. te qualificeeren om onder ons opzigt volgens het hier by overgelegd Plan , een geldleening van tien •millioenen ,■ onder guarantie van U Ed Gr. Mog. zoo van Capitaal als Interesfen, ten fpoedigften, en zonder tydverzuim te moogen oopenen, aan de Gecommitteerdens van U Ed. Gr. Mog. overtelaaten , om naar omftandigheden van zaken, die fom, doch niet meerder, het zy geheel, het zy gedeeltelyk te kunnen doen negocieeren, en daar omtrent in het generaal zoodanige fchikkingen te mogen maken, als zy Heeren Gecommitteerden , met overleg van de Bewindhebberen ten meesten nutte van de Maatfchappy , en ten minllen bezwaar van 's Lands Finantien zullen oordeelen te behooren.
Dat wyders tot faciliteering daar van U Ed. Gr. Mug. zullen gelieven te verklaaren , dat
Hoogst-



STAAT EN OORLOG. a?
Hoogstdezelven, als thans geworden zynde de voornaamfte Crediteuren van de Maatfchappy, zig niet zullen oppófeeren, dat, ten behoeven van de Houders der Aétien , • welke genegen zyn, om overeenkomftig het Plan der negotiatie naar rato van derzelver Hoofdfommen daar in deel te nemen geduurende- dien tyd, dat het jegenswoordig Oétroy der Maarfchappy nog zal blyven werken , 'zal worden gedecreteerd eene jaarlykfche uitdeèling van 12^ Per Cento onder korting van de gewoone ioofte en acofte Penningen, ten behoeve van U Ed. Grv Mog.
Dat al verder , onder guarantie van U Ed. Gr. Mog. zal worden geaffecteerd een Jaarlykfche fom van een ten nondert van de gantfche Hoofdfom , met het jaarlyks accres der afgefprongen Interesfen, om te dienen tot een fonds van Jaarlykfche aflosfing by looting, over alle de Obligatien, gefprooten uit de geconverteerde Recepisfen van anticipatie Penningen en gesuppleerde contante Penningen, welke tot nog toe onder geene aflosfingen begreepen zyn, zoo nogtans , dat die Obligatien , op welke geene loten zullen genoomen worden, onder de voorfz. aflosfing niet zullen gebragt worden.
En dat by aldien U Ed; Gr. Mog. van gedagten zouden weezen, dat ook gebruik zoude kunnen en moeten gemaakt worden van het Plan om de nog loopende Recepisfen van Anticipatie Penningen, anterieur aan het Jaar 1781, te doen converteeren in geguarandeerde Obligatien , als dan van het Capitaal derzelven, in voegen als vooren, dat is, met een jaarlyks accres van de afgefprongen Interesfen, gclyke fom van een ten honderd tot aflosfing zal worden geaffecteerd. Of



a8 ZAAKEN VAN
; Of wel eindelyk, dat U Ed. Gr. Mog. anderzints op zodanige andere en toereikende middelen gelieven bedagt te zyn , als U Ed. Gr. Mog. tot voorkoming dor onheilen, welken, by ontftentenis van den Pecuniairen onderftand, buiten twyffel voor de deur Uraan, naar hoogst derzelver gewoone wysheid zullen oordeelen te behooren
Waarmede, na over de Perfoonen en Regeering van U Ed. Gr. Mog. des Hemels ryke Zegeningen te hebben toegewenscht, wy ons met Eerbied noemen.
EDELE GROOT MOG. HEEREN!
(Onder fiond)
U Edele Groot Mogende Dienstwillige,
'sliage den De Gecommitteerdens tot de
8 July zaken van de Oost-Indifche
*79°'- Compagnie.
(Was get.)
G. J. D. VANDER DOES P. H. VAN DE WALL ,
VAN NOORDWYK, HENDK. V. STRAA-
J. RENDORP. LEN, JZ.
Litt



STAAT EN OORLOG. z9
Litt. A.
Nota van de Subfidien en onder Guarantie van Hun Edele Groot Mog. en Hun Hoog Mog. in di~ verfe Negotiatien by de Hollandfchè Kameren der Oost-Indifche Compagnie ingekomene gelden zeden i Mei 1781. tot uit. Mei 1790. en daar tegens gedaane Uitgaven onder eenige voorname refpeëten.
o N T F A N G.
1781. Mei. Subfidie van Hun Ed. Gr. Mo». 0m in 33 Jaar te restitueeren met
drie percent. - - /iiooooo-o-o
1782, en verv. By Converfie van Recepisfen van Anticipatie Penningen in Obligatien, met guarantie van Hun Ed.
Gr. Mog. is gefourneert. - ƒ 7560850-0-0
17-81. Dec Het Quota van Holland inƒ2294400 - o - o by den Raad van Staten gepetitioneert 30 Oélober 1781. tot een Sublidie van de generaale Compagnie in plaats van genoegzaam Convooi van Oorlogfchepen. - - - ƒ 1337850-6-0
Transporteer ƒ 10098700-6^0 1783.



K
30 ZAAKEN VAN
Per Transport ƒ10098700- 6-0 1783. Jury. Het Quota van Hollandin/" 1200000-0-0 by den Raad van Staaten tot Subüdie gepeticioneert. - - ƒ 699712-io-.o
» Oétob. Leening van Holland, om uit de eerstinkomende Penningen der verkooping in de Hollandfche Kameren te reftitueeren. - - 600000- o-o
* ■ r Decemb. Van het Comptoir generaal van de Unie onder guarantie van Hun Ed. Gr. Mog. - 4000000- 0-0
ijl» 1. * 11 . Uit de Negotiatie van 8 Millioenen, onder guarantie van Hun Ed, Gr Mog. 4953000- 0-0
3785. Uit de Lotery van 1785. onder guarantie van Hun Ed. Gr. Mog. met eene jaarlykfche aflosfing. - - 7000000- 0-0
3786. Uit dito van 1786. met
dito. ... 10000000- 0-0
1788. 1 Aug. Uit de Wisfel negociatie volgens Refolutie van Hun Ed. Gr. Mog. van 1 Augufty 1788. - - 5000000- 0-0
Transporteer / 42351412-16-0
1788 —



■
STAAT EN OORLOG. 31
Per Transport ƒ 42351412-16-0 1788 — 1790. De Sublidie ingevolge de Refolutie van Hun
Ed. Gr. Mog. in dato 11 Au-
gusty 1788. ƒ 23,62,5000-0-0 Hieronder Wis-
felsin den vyf
en twintigften
Penning ge-
furneerd. Waarop onder
uit. Mei 1790.
nog te goed
was - 437000 0-0
- ■ ■— 1 23188000- 0-0
Het montant der hondertfte en twee hondertfte Penningen, door Hun Ed. Gr. Mog. aan de Holl. Kameren der O. I. C. afgeftaan zedert A°. 1784. - 856172-16-0
Uit de Negociatie onder guarantie van Hun Hoog Mog. - 1312000- 0-0
Te zamen / 67707585-12-0
u 1 T-



32
ZAAK EN VAN
UITGAVE.
Gereftitueerde gelden aan de Provincie van Hol"
land . . ƒ iSooooo-o-o Interesfen . . 375000-0-0
. .-I ƒ 2175000» 0-0
Dito aan de Generaliteit . . . 4000000- 0-0 Voor de aflosfing der Wisfels op
Hun Ed. Gr. Mog. getrokken
volgens Refolutie in dato 1
Augustus . . . 4698000- 0-0
Contanten naar Indiën gezonden van primo Juny 1781. tot Uit. May 1790, |
Door de Kamer Amfterdam ƒ23867486-13-8 Delft . . 1711771-11-0 Rotterdam . 1828567-12-8 Hoorn . 2723822- 0-8 Enkhuizen . 1720784-11-0
„ 31852432- 8-8
Wisfels ep Asfignatie uit Indiën getrokken.
By de Kamer
Amfterdam ƒ 18686236 - 9 - 8 Delft . . 2141902-12-0 Rotterdam 2098159- 1-8 Hoorn . ' 2229303- 4-0 Enkhuizen 2195114-19-0
—'—'■»«» 27350716- 6-0
ƒ 70076148-14 - 8
Het



STAAT EN OORLOG.
SS
Het furpJus deezer Uitgaven boven den nevenftaanden Ontfang benevens de verdere importante Uitgaven van verfchillende aart, welke in dit tydvak door de Hollandfche Kameren hebben moeten worden gedaan, zyn gevonden uit hunne aandeelen in de Verkopingen geduurende dien tyd gehouden , gelyk gedetailleerd te zien is in de verantwoordingen der Casfen van voornoemde Kameren over hetzelfde tydperk loopende , én hierby gefuppediteerd.
Litt, B.
Reedenen waarom het jongfte Subfidie door de Provinciën Holland en Zeeland aan de Compagnie toege ft aan niet voldoende is geweest, of zal zyn wanneer het geheel zal zyn genooten,
Eene eerfte reden daarvan beftaat hierin, dat dit Subfidie niet is ontfangen binnen den tyd,' welken men zig had voorgeileld, toen men de benodigdheid van de Compagnie heeft opgemaakt, tot welkers vervulling dit Subfidie moest ftrekken.
Het behoeft geen betoog, dat die met den dag aangroeiende benodigdheid grooter, de nadeeleu uit de groote kwaal in Indiën , het .geldgebrek, yoort Woei jende, verderfelyker en dierhalven het herftel kostbaarder moest worden, naar maate dit laatfte langer wierd uitgefteld.
Hier uit volgt al verder. dat daar 'er eene bepaalde opgave der benodigdheid wierd gevraagd, ^tSöS?^ daarop gevorderde bepaald antwoord
A.A1I1. DEEL, C te



34
ZAAKEN VAN
te kunnen geeven, zig moest voordellen een tydftip , binnen het welk de benodigdheid zoude worden gefuppleerd.
Die benodigdheid wierd dan in de maand Maart 1788. door de Vergadering van XVTI bepaald op dertig Millioenen Guldens , welke relpecrivelyk moesten ftrekken , toe Suppletie van de Kas hier te Lande, tot aanvulling van het onrbreekende aan geld en goederen in Indiën , om den Handel op den voorigën voet te herftellen, tot uitbreiding van dien Handel, tot inwisfeling van het Papieren geld in Indiën, tot herftelling van de door den Oorlog geruïneerde navale magt van de Compagnie , en Completeering der Zeevarende , en eindelyk ter Completeering der Militairen tot het getal aliyd bevorens nodig geoofdeelr.
Dan dee/e Calculatie was hierop gebouwd, dat men deze fum in een a een en een half jaar, na dat dezelve opgemaakt was, zoude ontfangen, en dat dierhalven binnen dien tyd door toereikende uitzendingen, in het geldgebrek van Indiën zoude worden voorzien.
Men heelt daarom ook reeds in den aanvang der Conferentien, in den Jaare 1788 met de Perfoneele Commisfie van Hun Ed. Gr. Mog, gehouden, op het nadrukkelykfte aangehouden op een oogenblikkelyken onderftand, en niet verborgen, dat de Compagnie behoorde ftaat te kunnen maaken op vaste teimyncn, waarop dezelve de benodigde Penningen zouden kunnen toucheeren , met proviüoneele opgave van eenigen dier termynen, en de op dezelve benodigde lommen , welke tot ï Oftober van dat Jaar te zamen beliepen tien Millioenen Guldens.
De Hollandfche Kameren hebben egrer in dat
tyd-



STAAT EN OORLOG. ! 35
tydftip dadelyk niet eerder en niet meer ontfangen dan in de maand Augustus daaraan volgende eene fom van ƒ 5o?oooo - 0-0 fpruitende uit de des tyds gearresteerje Negociatie van Wisfelbrieven tot dat montanr, doch waar van zy terftond aan den Ontfanger Hooft f 6,87000 -0-0 hebben opgefchooten ten behoeve van de Provincie , zoo dat hun alleen het genot van ƒ 4313000 - o - o overbleef.
Dat ook het verder gedeelte van het Subfidie by de Compagnie niet is genoten op de tydftippen waarop men had gecalculeerr, getuigen de menig, vuldige inflantien van haarent wegen onophoadelyk gedaan , en de datums der Refolutien door Hun Ed. Gr. Mog en Heeren Gecommitteerde Raden daaromtrent fuccesfivelyk genomen.
Dit word ook vooral daardoor bevestigt, dat de Kamer Zeeland eerst in het najaar 1789 is begonnen te genieten de allereerfte vrugten van de Quota dier Provincie in het generale Subfidie tot 7 4375°°c-o o en dat volgens particuliere informatien nog dadelyk aan die Quota ©ntbreekt een Capitale fom van zes en twintig tonnen Gouds : daar cogtans uit die Quota grootendeels moest worden gezuiverd het ten agteren van de Kamer Zee. land op de Indifche geldeisfchen van zoo een zigtbaten en onmiddelyken invloed op hét herftel der generale Maatfchappy.
Het is 'er verre van daan , dat men dit alles zoude willen aüegueeren met een inzigt om zig als 't ware te beklagen over het langzaam inkomen van het Subfidie: de meerite pogingen, door beide Provinciën aangewend , maaken alleen de wettigde aanfpraak op eene nederige erkentenis van de zyde C 2 der



3*
ZAAKEN VAN
der Maatfchappy, maar daar zy zig getrouw moest kwyten van naar het beste inzigt van Bewindhebberen, haare benodigdheid niet alleen met betrekking tot de fommen, maar ook rot den tyd onbewimpeld optegeeven, was het daarentegen geheel buiten haar vermogen om te doorzien, of daaraan al of niet konde worden Voldaan, en al waren zy van het tegendeel verzekerd geweest, kon zulks den aart van de zaak niet veranderen of maaken, dat die benodigdheid dadelyk minder wierd, of in fommen , of omtrent den tyd.
Als een tweede reden , en die men vertrouwt van zelfs in het oog te loopen, waarom het Subfidie niet voldoende is, moet worden aangemerkt, dat hefr dadelyk verminderd is met het geen aan de Compagnie gekost heeft de preemie van Asfurantie der gelden, daaruit verzonden naar Indiën, zynde die Asfurantie tegens Compagnies gewoonte gefchied op fpeciale begeerte van Hun Ed.Gr. Mog. de onkosten der Wisfelnegociatie , en het verlies op Bankgeld en Zeeuwfche Ryxdaalders uit den 25ften Penning geprovenieerd, hebbende het een en ander bedragen als volgt.
Piamiie van Asfuranrie - ƒ310314.17.8
Onkosten der Wisfelnegociatie, verlies op Bankgeld en Zeeuwfche Ryxdaalders - - 18007Ö- a-o
ƒ 40039°-19-3
Eindelyk eene derde reden, waarom het Subfidie onvoldoende zal zyn , beftaat hierin , dat de Retouren in de twee laatst afgelopen jaaren , zoo
door



STAAT EN OORLOG.
3?
door verlies van Retourfchepen , als het toegenomen gebrek aan den gereeden Penning in Indiën, zodanig zyn verminderd , en uit dien hoofde de Najaarfche Verkoopingen van 1788 en 1789 zoo voorbeeldeloos weinig hebben gerendeerd, dat zulks met geen mogelykheid heeft kunnen worden vooruitgezien, waar door het deficit in de Cas hier te Lande veel grooter is geworden, dan men had kunnen verwagten ; hebbende ook de Chinafche handel , uit hoofde van onvoorziene omftandigheden, in die beide jaaren niet afgeworpen die voordeelen, welke men had te gemoet gezien.
De nadeelen op Zee , welke de Compagnie in die jaaren geleeden heeft, beflaan in het uitgaande Schip middelwyk, met het inhebbende Fonds tot den handel op het Ryk van China, de zeer importante Retourfchepen , den admiraal slffren van China en de maria van Ceilon , en de Retourlading van het aan de Caap de Goede Hoop verongelukt ingehuurd Schip, het drietal handelaars, waarvan niets namenswaardig heeft kunnen geborgen worden.
En het enorm verfchil tusfchen het provenu der verkopingen van den Jaare 1788 en 1789 met die zelfs,maar van den Jaare 1787,heeft met geen mogelykheid toe dien trap kunnen worden verwagt, als hebbende over die beide jaaren bedragen, meer dan tien millioenen Guldens.
Men neemt de vryheid hierby nog aantemerken, dat van de voorfz. gevraagde dertig millioenen Guldens alleenlyk zyn toegedaan drie en twintig Millioenen, zynde daarvan afgetrokken drie en een half Millioen , opgegeeven als benodigt tot CompleteeC 3 ring



38
ZAAK EN VAN
ring van de Militaire magt, en gelyke drie en een half Miliioen tot uitbreiding van den handel.
Want of wel het geheele geaccordeerde Subfidie door beide Provinciën heeft bedragen een en dertig en een half Miliioen of voor de Quota deezer Provincie ƒ 23(525000-: - zoo hebben daartegen de Hollandfche Kameren daar uit moeten reftitueeren twee Millioenen aan deeze Provincie wegens bevorens opgelchooten, en drie Miliioen aan de Generaliteit tot rembourfement van geleende Penningen, 'op welke reftitutie by de door Bewindhebberen gedaane opgaven van 's Compagnies benodigdheid in het geheel niet was gereekend , even min als by dezelve niet was gereekeEd op eene aflosfing van genegotieerde Penningen in Zeeland tegens vier en een half percento tot drie Miliioen, en van gefchooten Penningen door de Stad Middelburg tot een half Miliioen, welke aflosfingen nogtans zullen moeten geleideden uit de ƒ7875000-:. zynde het Quota der Provincie Zeiand in de evengemelde totaale fom van een en dertig en een half Miliioen aan de Compagnie geaccordeerd, waarvan dus eigentlyk maar drie en twintig Miliioen kunnen berekend worden gefchikt te zyn geweest tot vervulling der benodigdheid,' door Bewindhebberen tot dertig Miliioen opgegeeven.
' Wanneer men nu (met opzigt tot de voorfz afgetrokken posten) in het oog houd, dat 's Compagnies Militaire magt niet enkel onderhouden word om de zekerheid van haare Etablisfementen maar ook tot béfcherming van haaren handel, en om aan de onderhouding der Contracten door de lnlandfche Vorflxn de vereischte klem by te zetten , volgt
daar-



STAAT EN OORLOG.
39
daaruit onmiddelyk, dat'het gebrekkige van die Militaire magt, voor zoo verre die volftrekt noodig is, op den duur op haren Handel en lnkomften van zeer nadeeligen invloed moet zyn, gelyk zulks kostbaare en zeer drukkende Expeditien kan ten gevolge hebben.
Zoo zoude om een voorbeeld hier van aantehalen , de hooge Regeering zig hoogstwaarfchynlyk hebben kunnen dispenfeeren van het in den voorledenen jaare gevorderd en kostbaar Militair Secours van Ceilon en de Caap de Goede Hoop, tot verzeekering van Makasfer, indien dat Gouvernement en Batavia van de nodige Militairen vvaren voorzien geweest.
Uitbreiding van handel en winstgeevende articulen is ook door Bewindhebberen altyd befchouwd als het voornaamfte middel om te vinden de meerdere Interesfen, waarmede de Compagnie uit hoofde haarer vermeerderde fchulden ftond te worden bezwaard, en wanneer dit middel, tot welkers ontwikkeling zekerlyk fondfen nodig zyn , haar ontvalt, moet zulks zekerlyk ook eene reden opleveren , waarom het toegeftaane Subfidie tot bereiking der bedoelde eindens niet genoegzaam is.
Liet, C.
Om de geproponeerde Negociatie voor de OostIndifche Compagnie te kunnen effeétueeren, is ge. lyk aan U Ed. Mdg mondeling en by nevensgaande Memorie breeder gedetailleerd is , geen ander middel als die te doen by wyze van Locery.
C 4. O m



40
ZA AKEN VAN
Om welke te doen gelukken met gematigde Pryzen en Premien, men boven en behalven de Pryzen en Pt actuien het volgende zal dienen te accordeeren,
1. Pat aan de Eigenaars der aélien worde betaald eene uit ieeling van twaalf en een half percent onder de gewoone bejasdng , met verzekering, dat Jaarlyks aan dezelve eene gelyke uitdeeling zal worden afgegeeven en dezelve daar door gereekend worden te Renuncieeren , om immer eene rneetdere uitdeling te pretendeeren, zoo lange het Land van deszelfs gedaane guarantien niet geheel , of ten minden byna geheel zal zyn ontheever.
2, Dat aan de Obligatien , geconverteerd en ■ gefprooten uit de Recepisfen der Anticipatie Penningen (welke tot nog toe onder geene aflosfingen begreepen zyn,) eene af. losfinge werde geaccordeerd van i percent of ƒ >4ocoo-:- 's Jaars, accresfeerende met de Intresten der telkens afgelost zvrjde Capitaalen, welke aflosfingen zullen dienen te gefchieden by Loting over de Nummers van de zodanige» w elke in deeze I otery in maniere als hierna volgt zullen deel nsemen.
Zullende de Houders van ieder Party aclien groot B. ƒ ^jooo - : - oud Capitaal zig ten dien einde (des begeerende) moeten voorzien van twaalf Loten en de'Houders van ieder Obligatie groot ƒ iooo - : - bovengemeld van vier Loten.
" By



STAAT EN QQRLOG. 4t
By de Loten dienen uitgegeeven te worden Certificaten, en wei by ie.ier Lot een Certificaat, om op.dezelve ƒ 250: Cap Actie of Obligatie onder de bovenltaande uitdeeling en aflosfing te brengen,
dus zal tegens de overlevering van twaalf
Certificaaten , ieder Houder van B. ƒ 3000-: - Actiën van de voorn. Jaarlykfche uitdeeling verzekerd worden onder bovenfbande Conditiën, en zal zulks op Reekening der Actiën worden genoteerd.
En zal wyders tegens intrekking van vier Certificatien voor een Obligatie groot ƒ 1000als vooren op dezelve worden genoteerd, dat dezelve in de voorn, aflosfing zal zyn begreepen, met byvoeging van een nummer, waarop dezelve zal worden uitgeloot en afgelost.
Dan dewyl eene operatie als deeze . niet weder zal kunnen worden hervat, en wy ook thans geene apparentie tot het Reusfeeren van deeze zouden durven geeven, ware het niet, dat wy vertrouwden, dat de favorable Rapporten van de Ed. Mog. Staats Commistie op nieuw een meer gunftig idé omtrent den ftaat der Compagnie zal doen opvatten, en wy daar door het Pubhcq zullen kunnen engageeren daar in deel te neemem
Waarom wy de vryheid gebruiken te proponeeren of U Ed Mog op dien voet niet liever in plaats van de gevraagde 5 a 6 Mill. zouden kunnen Refolveeren, een grootsr Negociatie te doen, al ware het van io Mill. welke wy zouden brengen in de form eener Lotery, verdeeld in vier Cla^fen ieder van twee en een half Mill Guldens, van welke wy Provifioneel zouden zoeken te entrepreneeren twee Claslen , en het werk op dien C 5 . voec



4a ZAAKEN VAN
voet inrigten en behandelen , dat het Hun Ed. Mog. vry ftond in tyd en wyle ook de derde en vierde Clasfe te doen voortgaan , om zoo doende ook des begeerende die Penningen te kunnen ligten, zonder dat het zelve by het Publicq het voorkomen eener nieuwe Negociatie hadde ; terwyl zelfs het Credit van de Compagnie aanmerkelyk zoude worden geftyft, wanneer deeze verdere Negociatie wel door het Publicq wierd begeerd, maar de Compagnie niet nodig hadde , die Penningen op te neemen, terwyl aan den anderen kant eene op nieuw herhaalde Negociatie , zoo dezelve al mogelyk was , het reeds zoo zeer gefletrisfeerde Credit der Compagnie waarfchynlyk den laatllen doodfteek zoude geeven.
Men zoude deeze Negotiatie verdeden in Loten, ieder groot ƒ 100-: waar van Num. i tot -5000 in de eerile Clasfe, Num. 25001 tot 50000 in de tweede Clasfe zoude worden uitgetrokken , en zoo vervolgens Num. 50001 tot 75000 voor de derde Clasfe, en Num. 75001 tot iocooo in de vierde Clasfe. Deeze Lotery zal 20 per¬
cent Pryzen en Premien nodig hebben, dus voor ieder Clasfe ƒ 500000, of van f 2500000 , Capitaal, ƒ 3000000 betaalbaar in Obligatien a 3 percent Intrest met eene jaarlykfche aflosfing, zoodanig gefchikt, dat dezelve in vyftig jaaren afgelost zullen kunnen worden: het geen zal kunnen gefchieden.
Wanneer de Compagnie per . ieder Clasfe 's Jaars ƒ 125000, tot bétaaling van Cnpitaal en Intresfen geliefde te {tellen, wanneer de Negotiatie vis a vis de Compagnie het zelve zonde zyn , als of die Som
ge-



STAAT EN OORLOG. 43
genegotieerd ware by forme van 44 Jaarigc Renten a 5 percent 's Jaars.
Wy zouden gaarne van een en ander netio bereekening hebben gefuppediteerd , dan de tyd is daar toe te kort geweest, gelyk ons de verdeelingen der Pryzen nog ontbreekr, welke wy echter liefst Communicatif met de Entrepreneurs wilden opmaaken, bevorens die onder het oog van CJ Ed. Mog te brengen.
Voorts zal deeze Negociatie gefchieden onder guarantie van Hun Ed Gr. Mog. de Heeren Staaten van Ho)l. en Westvriesl. voor Capitaal en Intrest, met Authorifatie op de Voogden en Weesmeesteren, om zig by deeze Negociatie temogen interesferen, en des noods ter verkryging der Certificaaten eene of andere Effttlen te mogen verkoo-
pen.
üe onkosten op het doen deezer Negociatie re vallen zullen bedragen voor de Premie aan de Entrepreneurs ter verzekering van het Effect der Negociatie op den te bepaalen termyn twee percent en Courtage aan de Makelaars een half percent.
Verzoekende van het welbehagen van Hun Ed, Gr Mog. zoo fpoedig moogelyk te worden geinformeert, ten einde deeze Negociatie aan de Entrepreneurs te mogen proponeeren, om hun te kunnen engageeren , en niet voorgegaan te worden door etn of andere binnen of buitenlandfche Negociatien, waar van vooral een eerstgenoemde dit werk groo • telyks zoude belemmeren , zoo niet geheel en al vrugteloos maaken.
Litt.



44
ZAAKEN VAN
Litt. D.
CONCEPT MEMORIE.
Wy hebben de Eer gehad om Hun Ed. Mog de Heeren Gecommitteerdens tot de zaaken van de O. I. C. in meer dan ééne befoigne aan te toonen, dat 'er nu by geen mogelykheid op eenigerlei vvyze gelden voor die maatfchappy te Negocieren waren, dan by form eener Lotery van Obligatien, geguarandeerd voor Capitaal en Intrest by Hun Ed. Gr. Mog.
Dat nog alle hoop van daarin te reusleeren fteun. de:
Of op de grootheid der Som, tot Pryzen en Premien te deflineeren, om door win- en fpeel-zucht hec publicq aantelokken , mettegenilaande den flegten Prys der vroeger gedaane negociatien, wanneer de laagfte febatting die wy daar van zouden durven doen, ten minften dertig Percent zyn zou en 'dan nog zouden wy ongaarne inftaan, om daar over een eenigzints geëxtendeerd engagement te zullen kunnen fluiten.
Of wel op het uidooven van eenige attraits aan de Houders van fomtnige andere Effecten ten laste der O. I C. onder voorwaarde, dat zy ook eenig aandeel in deeze nieuwe Negociatie neemen zouden: en wy hefiteerden niet hier by te voegen, dat dit laatfte als zuiniger voor de Compagnie , min bezwaarend voor Hun Ed. Gr Mog. en zeekerder in deszelfs Reuslice was.
Wy detailleerden mondeling in het breede, dat
ge-



STAAT EN OORLOG. 45
gemelde attraits voor de Houders disr Effecten kontien beftaan,
i. In een vast divident Jaarlyks aan de eigenaars der aftien te beloven: tot het welk, zonder eenig ander motif dan de nood en toeftand van veele derzelve, de Beftierders der Maatfchappy zeker tpg wel eens verkiezen zouden middelen te beraamen. 3. Door een aflosfing te accordeeren van de Obligatien , gefprooten uit de Anticipatie Penningen, van ten minften een Percent 's Jaars , augmemeerende met de daar door Jaarlyks befpaarde Interesfen. Beide alleen op gemelde Voorwaarde hunner medewerking tot deeze nieuwe Negociatie het zy door dadelyke deelneeming, het zy door de faciliteering daar van aan anderen»
Wy toonden verder aan, dat alzoo 'er op deeze wyze geen quaestié was van de minde fchade of facrifice, maar alleen de bloote last van een geringe betaling, op rekening eener verfchuldigde Som, en de voldoening van een Intrest of divident, het welk byna onvèrmydelyk was, dit middel oneindig zuiniger voor de O- i. C. was, dan de vergrooting der pryzen, metsten allerminfte gereekent) tien Percent; het geen een waare fchade en facrifice was.
Dat ook dit middel min bezwaarend voor Hun Ed. Gr. Mog was, als niet alleen hunne tegenwoordig op zig te neemene guarantie voor een derde van de geheele negociatie verminderende, maar inzonderheid, door, op eene byna ongevoelige wyze de voorige borgtogt der vierendertig Miliioen peu a peu te doen vervallen, en eindelyk eens gehsel te eindigen. Dat



ZAAK EN VAN
Dat ten laaiften dit middel zeekerder in deszelfs reiiifite was, als herftellende het Lyden der Eigenaars van de Actiën, en dj misnoegdheid van de Houders der genoemde Obligatien wegneemende, die niet dan met vetdriet konden zien, dat de Bylagen hun opgelegt, niet genoeg uitwerkten , om hunne Effecten, fchoon ten vollen geguarandeert, gelyk te houden in prys met het flegts gedeeltelyk geguarandeert Loterygoed van 1785. en 1786. enkel , wyl aan het laatite eene jaarlykfche aflosfing toegezegt was; de wegneeming van welke te onvredenheid altoos nut doet ter plaatzing, dog boven dien zou, hoe hoog men de Som der pryfen oek mogt Hellen, het Publicq, waarvan byna alle meer of minder gegoede reeds in foortgelyke Effecten geinteresfeert zyn, misfehien huiverig blyven om dit hun Intrest te vergrooten ; daar zy nu ligter tcé zullen overgaan, wyl, met een gering bezwaar hun oud Intrest zoo veel verbeterd word, boven dat alles zyn voordeelen, dié het minst kostbaar voer den geldneemer, en even voordeelig voor den geldgecver zyn, altoos preferabel, als het Credit des Op«* nemers min benadeelende, en alles dus contribueerende tot faciliteering der Plaatzing en Reusfite.
Wy drongen eindelyk verder aan , dat zulk een onverpligte aflosfing natuurlyk merklyk zou Contribueeren tot herftelling van het Credit der maatfchappy , al was het alleen door derzelver Effecten beter op prys te houden , en daar door de middelen te prepareeren, om indien eens deeze vermeerdering van aflosfing in een byzonder tydftip wat bezwaarlyk was (het welk de eenige Objectie was die men hier tegens maaken kon) men dezelve veel ligter
door



STAAT EN OORLOG.
door een kleine en zig ook peu a peu rembourfeerende opneeming gemaklyk zou kunnen maken.
Alle deeze Redenen U Ed. Mog. bewogen heb> bende om ons te gelasten met het formeeren van een Ampel berigt der boven geprsefereerde Negociatie , hebben wy de Eere het zelve hier by te fup. pediteeren.
In hompe hier meede aan de Intentie van U Ed. Mog. te hebben voldaan , hebben wy d'Eer ons met verlchuldigde hoogachting te noemen.
Hage den Uwer Edele Mogende
i July 1790. Onderdaanige Dienaaren.
Was geteekent,
AREND VAN DER. WERFF. SAMUEL EN DAVID SAPORTA. P1ETER STADNITiKI. KETWICH en VOOMBERGH.
EDE»



48
2 A A K É N V,A N
ÉDELE GROOT MOGENDE HEEREN!
Zedert U Ed. Groot Mog. in ons hebben goedgekeurd de keufe van Zyne Doorluclnigfte 1-kogheid als Gecommitteerdens tot de zaaken der ©qst-Indifche Maatfchappy, en wy op den 8 July laastleeden van onze voorlopige verrigtingen verflag hebben gedaan, hebben wy niet opgehouden ons te bevlytigen om aan het oogmerk zoo van Hun Hoog Mog. als van U Edele Groot Mogende te voldoen,
Wy hebben ons tot dat einde laaten onderrichten van den ftaat der Maatfchappy, en van de belluuring .derzei ve zco hier te Lande als in Indiën, en ons verder toegelegd op het uitvinden van middelen door welke de ingeflopen gebreeken, weike wy van tyd tot tyd ontdekt hebben , konden worden weggenoomen, het belluur op eenen beeteren voet gebragt, en in het algemeen dit kwynend lichaam, zoo niet in voorigen bieei herfteld, ten minfte uit haare tegenwocröige verregaande ongeleegenheid gered worden.
Wy hebben vermeend Edele Groot Mog. Heeren ! niet langer te m< eten uitftellen U Edele Gr. Mog, van onze bevindingen verflag te doen, terwyl wy na het afioopen van de Vergadering van XVÜ die thans op Reces gefcheiden is, om in het begin van Maart weder by tlkanderen te koomen, ons daar van meer byzunder zullen tragten te acquiteeren.
Wy agten het onnodig om U Edele Groot Mog. van nieuws te detailjeeren de omltandigheden van
zaa-



STAAT EN OORLOG. 49
zaaken, waarin wy, by de aanvaarding van onze Commisfie, de Maatfchappy bevonden.
Genoeg is het U Edele Gr. Mog. flegts met een enkel woord te Remeraoreeren, dat , toen ter tyd, tot haare provifioneele en momentaneele redding , geen andere middelen voorhanden waren , dan om dezelve, door een aanzienlyk Support van Contante Penningen, ten fpoedigften te onderfteunen. »
Ook werden de Redenen , welke wy daar toe bybragten, by U Edele Groot Mog zoo dringende gevonden, dat zelfs die Leden, welke in de geproponeerde geldligting van tien Millioenen Guldens meenden te^moeten difficulteeren, echter zwaarigheid maakten om de Conclufie, by meerderheid daar toe genomen, te contradiceren.
Wy zouden van de pretieufe attentie van U Edele Groot Mog. misbruik maken, indien wy breedvoerig verflag deeden van het gelukkig fucces dier
operatie. Want, daar Bewindhebberen met
ons overleg in den beginne van gedagten waren , om, by Provifie, niet meerder dan agt Millioenen Guldens op te neemen, daar was de toeloop en het aanzoek der deelnemers , tegen alle verwagting zoo fterk, dat zy het raadzaam vonden, die gun' ftige geleegenheid niet te moeten laaten voorbygaan, maar de reeds bepaalde Som met de nog refteerende twee Millioenen te amplieeren.
Wy voorzien wel, dat zy, welken op de wyze van Negociatie min gunllige Reflexien gemaakt hebben, al aanflonds hier omtrent zullen Remarquee-
renvVd,ar,a priori aan de gelufckige uitkomst daar van AAli.1. deel. D geea„



5o ZAAKEN VAN
geenzints konde worden getwyffeld, geconfidereerd het favorable, dat daar in voor de deelneemers geleegen was,
Dan, hoe haast zal het gewigt daar van nier. verdwynen , zodra men maar in opmerking neemt , I. Dat deeze Negociatie in de daad voor de Compagnies financien minder oncreus geweest is , dan zy in den eerden opflag fcheen te zyn; wyl het ten duidelykfte gedemonllreerd is , dat de Jaarlykfe Renten , en wel geduurende den tyd van agt en veertig Jaaren, niet hooger kunnen bereekend worden , als tegen merkelyk minder dan vier percent ten honderd.
2. Dat, al ware hetzelve daar mede in dier voege geleegen, echter, in dat moment, toen de Negociatie gearrefteerd werd , de Uitzigten voor de Confervatie van denVreede iu Europa geenzints zoo gunftig waren, als zy kort daarna geworden zyn; en dat het derhal ven ten uiterften ongepast zoude zyn, om, ex post ïaStis en van agteren, dergelyke Rtflexien te maaken; te meer, daar vwy alle reeden hebben om te twyffelen , of zy, die daar van het meefte fpreeken, nu nog in ftaat zouden zyn, om zelfs in dit moment, de benoodigde Contanten op een voordeeliger voet te bezorgen.
Dan , van meer belang oordeelen het U Edele Gr. Mog. buiten twyfel, om nu meer van naby te worden geïnformeerd, of deeze tien Millioenen toereikend en voldoende geweest zyn en verder zyn zullen, om daar mede niet alleen het deficit by onze meergenoemde Misfive opgegeeven , te zuiveren maar zelfs te voorzien in alle de benodigdheeden van de maatfchappy.



STAAT EN OORLOG. st
Wy hadden wel gewenscht dien aangaande een gunflïger bericht te kunnen geeven ; maar daar wy by onze Misfive wegens die calculative beree* kening reeds eenige bekommering te kennen gaa* ven , zo kunnen wy , tot ons leedweezen, voor U Edele Groot Mog. niet verbergen , dac dezelve van nu af aan ook by de uitkomst is bevestigd geworden, —— en dat reeds tegen het ein^ de van dit Jrar van nieuws een zeer aanmerklyk
deficit exteeren zal. u Welk deficit wy niec te
min hoopen, dat ten minfte voor dit loopend Jaar, uit den boezem der Maatfchappy zelve zal kunnen gefuppleerd worden , waar toe wy de middelen in dit Rapport aan U Edele Groot Mog. Summierlyk zullen voordragen.
Dit Deficit, Edele Groot Mog. Heeren ! kan nochtans vooreerst eene aanmerklyke vermindering, het is ook waar, vermeerdering ondergaan , naar maate 'er , in het Jaar 1791 meerder of minder Scheepen zullen worden uitgerust, de Repatriërende meer of min gelukkig arriveeren , ryker of minder ladingen aanbrengen, en deeze by verkoop hooger of geringer pryzen zullen afwerpen.
Daar doet zig, ten anderen, uit de tydingen uit Indië ingekoomen wegens een aanzienlyke vermeerdering in de Producten van Coffy , Zuiker, Peeper en Indigo , eene taamlyke welgegronde hoop op, dat de Retouren vry aanzienlyker dan de voorige Jaaren zullen zyn.
, U Edele Gr. Mogende gelieven daar en regen niec uit het oog te verliezen, dat indien by het deficit gevoegd worde de fomme van ƒ4935000»:- wel* Da ken,



5a ZAAKEN VAN
ken, op de gearresteerde Negotiatie van agt Millioenen, in het Jaar 1783 voor den tyd van agt Jaaren , zyn genegocieerd geworden, en, volgens den duidelyken inhoud der Obligatien, overeen komftig de Refolutie van U Edele Gr. Mog. van den 5 Dec. 1783 in de maand December aanftaande door de Houders kunnen, en, buiten twyftel, ook zullen worden opgeëischt, als dan ook daar in zal moe* ten voorzien worden.
Want fchoon volgens den inhoud der evengemelde Obliguien de gehoudenisfe by ontftentenisfe van voldoening by de Compagnie zoude komen op U Edele Groot Mogende, zoo moet gemelde Compagnie doch befchouwd worden als de origineele Debitrice.
En wy moéten tot ons leedweezen U Edele Groot Mog. prevenieeren, dac by ons geene mogelykheid zig heeft opgedaan , dat de Compagnie aan deze haare verpligting zal kunnen voldoen.
Deze laatfte aflosfing intusfchen voor een oogenblik aan een zyde Hellende, en ons by provifie, alleen bepaalende tot het aanmerkelyk deficit, het welk aan het einde van dit Jaar prefumptivelyk zal plaats hebben, zco proflueert daaruit natuurlyk deeze vraag: op welk eene wyze en langs welke weegen , zal zulks ten minften bezwaar van Compagnies Financien kunnen gevonden worden?
Geen gereeder middel zou zeekerlyk daar toe voor handen weezen, dan het gewoone middel van Negociatie , onder guarantie van U Edele Groot Mogende. — Maar daar het zeer waarfchynlyk zou-' de kunnen gebeuren, dat verfcheide Leden van U
Ede-



STAAT EN OORLOG.
53
Edele Groot Mogende daarin niet gereedelyk zouden Confenteeren, zoo fpreekt het van zelf, dat 'er naar andere middelen moet worden uitgezien, doch die echter van dien aart zyn, dat zy dadelyk, en zonder uitftel, de plaats van eene geldleening kunnen vervangen.
Wy hebben, Edele Groot Mogende Heeren! niet nagelaaten, om, over een onderwerp van zoo veel aanbelang, fluts een geruimen tyd, onze gedagten te laaten gaan ; en daar het aan ons is voorgekomen, dat 'er eene onverwylde bezuiniging en vermindering van omflag hier te lande, ec eene daadelyke en verhaaste Introductie van buitengewoone belastingen in Indiën (door welke laatfle de verzendingen van Contanten uit het Moederland provifiioneel immers voor een groot gedeelte zouden kunnen worden gemeuageert) voornamenlyk in aanmerking behoorde te komen , zoo hebben wy bereids , den 14 Oclober laatstleeden, van alle de refpe&ive Kameren gerequireert, om ons ten fpoedigften te berigten.
1. Welke middelen, ingeval de Maatfchappy, geduurende den loop van het Jaar 1791. zonder nieuwe furnisfementen van Penningen haare zaaken niet zal kunnen aan den gang houden, zouden behooren te worden aangewend, en door welke wegen die buiten Confufie zoude kunnen worden gehouden.
2. Of en welke Poincten van menage en verbe? tering van Financie in alle gevallen, dadelyk werkende, zouden kunnen worden gein-
D 3 wo?



54
ZAAKEN VAN
troduceert, zoo hier te Lande, als in Indien, in de onderfcheiden Departementen, en fpeciaal in hoe ver zouden kunnen worden isge voert eenige belastingen, als daar zyn:
Een Ambtgeld.
Een Hoofdgeld van de Slaaven.
Een Belasting op het Collateraal.
Een Heffing van een 25 of 50 Penning, by wyze van don gratuit
En deeze Poinéten met byvoeging van eenige andere hebben wy zoo by de Vergadering van Zeventienen als by de byzondere Kamers nog aangedrongen by onderfcheidene Misfivens.
Wy hebben aanftonds van yder der voorfchreeve Kameren wel afzonderlyke antwoorden ontfangen; doch daar wy in de meesten derzei ven niet wel heb. ben kunnen berusten, en dat ook verfcheiden, zoo niet alle te kennen gaven, dat deeze vragen niet zoo zeer haar yder in het by zonder, als wel het geheele Lichaam der Maatfchappy betroffen, en, naar haare gedagten , by eene Vergadering van Zeventienen zou "en behooren te worden onderzogt en gediscutieert, hebben wy, by nadere Refolutie, de ingekomen antwoorden aan de laatstgenoemde toegezonden, en dezelve op het ernftigfte verzogt, om de voorgettelde Vraagpoincten ten fpoedigften te maaken tot een onderwerp van haare deliberatien, en ons vervolgens te dienen van derzelver Confideratien en advis.
De Vergadering van Zeventienen hierover en over gndere voornaame objecten, in de maand December
laatst-



STAAT EN OORLOG. 55
laatstleeden in de Prsefidiaale Kamer van Amfterdam vergadert zynde , hebben wy ons mede derwaarts' begeeven, ten einde, zoo veel mogelyk de deliberatien te helpen befpoedigen, en over de byzondere Poinélen, met eenige Heeren, uit derzelver midden gecommitteert, in Conferentie te treeden.
Wy hebben doch begreepen, dat de middelen, die aangewend konden worden, niet alle te gelyk in het werk konden worden gefield, en onderfcheid moest worden gemaakt tusfchen zodanige , welke daadelyk kunnen worden ingevoerd, en anderen die
niet dan op tyd kunnen werken. Wy hebben
dus met genoegen gezien, dat by de Vergadering van Zeventienen gerefolveert is, in de deliberatien te volgen de voornaamfte Poinélen aan onze intentie voldoende, en weike vervat zyn in een Schema, daar van by het Bewind geformeert,
Gemelde Vergadering heeft in haare Sesfien zoo Extraordinaire als ordinaire , welke laatfte nu onlangs in het begin van deeze Maand geëindigt is, en met den 1 Maart aanftaande weder een begin zullen neemen, op alle de Poinélen, die wy haar hadden voorgefteld, niet kunnen antwoorden, doch wy hebben met genoegen gezien, dat zy met ons in de noodzaakelykheid om voorgemelde Lasten in de Indiën in te voeren, volkomen heeft ingeftemd, en ook daadelyk daar toe de bevelen aan de Hooge Regeering laaten afgaan.
Hoe zeer nu de vastgeflelde belastingen in Indiën al aanftonds en geduurende den loop van dit jaar, aan het meergemelde deficit op eene aan* rperkelyke wyze zullen te gemoed koomen, en D 4 mis-



5<S
ZAAKEN VAN
misfchien daar door vermindert kunnen worden met eene aanzienelyke fomme, zoo zullen ze echter naar ons inzien, nog geenzints in alle opzigten fufficient weezen, om het zelve daar uit geheel te zuiveren.
Wy neemen daarom de vryheid aan U Edele Groot Mogende te Rememoreeren het geavanceerde by ons voorgemelde Rapport van den 8 July 1790 en toenmaals by Hoogstdezelve in deliberatie gehouden middel, te weeten , de guarantie van de nog ongeconverteerde Recepisfen van Anticipatie Penningen , overetnkomfbg het Plan van den Heer Raadpenfionaris, in het voorige jaar gefuppediteert.
Want fchoon wy gaarne erkennen , dat de Introductie van hetzelve een nieuw bezwaar voor 's Lands financien zoude opleeveren , zoo gelieve U Edele Groot Mogende daartegen in het oog te houdeu,
1. Dat 'er met geen mogelykheid Penningen tegen eenen gemaatigden Intrest te bekomen zyn.
2. Dat langs dien weg eens eindelyk het zoo haatelyk middel der handfluiting zou worden opgeheeven en in vergetelheid geraaken.
3; Dat het bezwaar in de daad van veel minder aanbelang zoude zyn , dan het in den eerften opflag fchynt , nademaal het niec waarfchynelyk is , dat 'er op de fom van ruim drie Millioenen , die zoude kunnen
wor-



STAAT EN OORLOG.
5T
worden gefourneert, meer dan voor de helft zal worden aangebragt, geconfi iereert veele van die ongeconverteerde Recepisfen of aan den band van fideicommis zyn onderheevig, of aan minderjaarigen en roezige behoevende Perfoonen behooren.
Maar met reden zullen U Ed Gr. Mog. van ons vragen , op hoedanig eene wyze zal dan nog hee resteerende worden gezuiverd? Waar uit zal zulks worden gevonden?
Wy nemen de vryheid , tot beantwoording van dit gewigtig voorllel re remarqueeren , dat by aldien die middelen, welke by het Schema kortelyk zyn aangeweezen, kunnen worden in trein gebiagt, en van welken wy in 't vervolg meer byzonder zullen fpreeken, als dan van zelve geduurende dit loopend jaar een impo tante diminutie in het deficit zal plaats hebben; geconfidereerd, om dit eene flegts op te no.:men, als dan in het najaar zouden agterwege blyven notabele debourfementen wegens den inkoop voor den Eisch van behoeftens voor Indiën, welke in de Calculative bereekeningen in uitgaaf zyn gebragt, en te zamen ettelyke Tonnen Gouds zullen bedraagen.
Maar waarfchynelyk zullen U Ed. Gr. Mog. verder vragen, indien die middelen, op tyd werkende, eens aan zodanige infurmontabele zwarigheden onderheevig bevonden wierden, dat men het gevaarlyk zoude oordeelen , de Introductie te hazardeeren, wat dan?
Wy willen gaarne erkennen, Ed. Gr. Mog. Hee■D 5 ren,



5*
ZAAKEN VAN
ren , dat wy ons in dat geval niet weinig zouden vinden verleegen, dan daar wy ons met beeter uit» zigten eenigermaaten durven vleien, zo wenfchen wy van harte, dat de uitkomst die flikkerende hoop niet geheel zil verydelen, maar ons dat aangenaam genoegen verfchaffen , dat onder Gods zegen de wankelende Maatfchappy, ten minften die Jaar zonder fubfidien , zal kunnen ftaande worden gehouden.
Maar vraagen U Ed. Gr. Mog. vervolgens, gelyk zy buiten twyffel doen zullen , zyn dan de zaaken voor het toekomende gered , en herfteld ? Kan dan de Maatfchappy op den duur itaande blyven ? Kan men met eenigen grond zig daar mede vleien? Daar zy zelfs, in dit jaar, niet dan door buitengewoone Negociatien en belastingen, op welke zy voor hec vervolg geene rekening kan maaken , is te redden geweest.
Dan moeten wy, willen wy ons zelve voor U Ed. Gr Mog. en voor de Posteriteit, verantwoordelyk ftellen , daar op dit antwoord geeven. Dat, zo wanneer 'er geene middelen van redres zo daadelyk als op tyd werkende, in trein te brengen zyn, zo men genoodzaakt is afcezien van die geenen , welke reeds by het meergemelde Schema zyn aangeftipc, en van anderen, welke hierna zullen worden opgegeeven, dan moeten, dan mogen wy voor U Ed. Gr. Mog. onze regtmaatige bekommering niet langer verbergen; dan zouden wy ons genoodzaakt vinden, rondborflig aan U Ed. Gr. Mog. te verklaaren, dat men op middelen bedagt zou moeten jyn, om zo veel mogelyk voortekomen, de onheilen,



STAAT EN OORLOG.
59
len, die van den val der Compagnie fchier onaffcheidelyk zyn, en wy zouden als dan ons in de noodzaakelykheid bevinden, om zo veel in ons vermogen is te voldoen aan de verpligting, die wy uit hoofde van de Secreete-Refolutie van U Ed. Gr. Mogenden van den 23 July op ons hebben genoomen.
Hoe zeer wy nu ook de fituatie van zaa.fen voor een oogenbhk aan de ergtle zyde hebben befchouwd; hoe zeer wy onze regtmaatige bekommeiing hebben aan den dag gelegd , dat eindelyk dat gedugte tydftip daar zal zyn , zo moeten wy ons echter niet laaten affchrikken, om ook eens van de andere zyde te beproeven en te onderzoeken , of 'er geen middelen of wegen kunnen worden uitgetrapt , van welke, zoo veel het menfchelyk vooruitzigt toelaat, gunftiger gevolgen te verwagten zyn.
Wanneer wy daarop onze aandagt hebben gevestigd, zullen wy best doen , dat wy ons bepaalen tot eene befchouwing van de gefteldheid (der zaaken hier te Lande, en daar na tot die in Indiën, of met andere woorden, tot het excogiteeren van zodanige middelen , welke in die beide betrekkingen voor het vervolg, en op tyd van vrugc zouden kunnen weezen.
Belangende den Staat van zaaken hier te Lande, zo hebben wy gemeend ons zeiven te moeten afvraagen.
1. Of door eene daadelyke Introductie van eene algemeene bezuiniging, en affnyding van al
hec



ób ZAAKEN VAN
het overtollige, de lasten van de Maatfchappy dermaaten zouden kunnen worden verminderd, dat die vermindering, zonder prejudicie van haare esfentieele belangens dien trap e» dat vermogen zoude kunnen bereiken, dat zy in de daad van eenen belangryken invloed wierd op het geheele weezen der maatfchappy, 2. Of door eene verandering in de Directie en in de wyze van den handel zodanige notable voordeelen zouden konnen worden behaald, dat dé fchadens en verliezen, welke de maatfchappy nu Jaar op Jaar ondergaat, daar door zouden kunnen worden voorgekomen of gebalanceerd?
Wat het eerfte poinct betreft, wanneer wy de onderfcheidene departementen van de ganfche maatfchappy hier te Lande onderfcheidelyk hebben nagegaan, zo kunnen wy niet ontveinzen, dat wy ons verbeelden daar in te hebben ontdekt zeer veele Objecten, welken, naar onze gedagten, met meerder fpaarzaamheid , en met minder omflag zouden kunnen worden behandeld.
Wy zeggen dit geenzints, om hier meede de Leden van het bewind van eenig pligtverzuim of onopmerkzaamheid te infimuleeren ; dat zy verre * maar wy bedoelen, dat de jegenswoordige inrichting en behandeling van zaaken naar de jegenswoordige bekrompene gefteldheid al te omflagtig en te kostbaar is, en dat, naar maate de maatfchappy, van tyd tot tyd , ten agteren is geraakt, ook in die
zelf-



STAAT EN OORLOG.'
61
zelfde maate, eene aanzienelyke reductie in verfchillende refpecten, welken , toen zy voorwaards ging, van geringer aanbelang waren, moet worden gein« troduceerd.
Dan, vóór dat wy in het byzonder daar van fpree • ken, pordeelen wy het ten hoogden nodig een Preliminaire bedenking , welke , bniten twyffel, by zommigen zal gemaakt worden, uit den weg te ruimen.
Te weeten, dat fchoon eenige poincten van menage, waarop onze attentie gevallen is, op zig zeiven en in abftracto befchouwd zynde, zouden kunnen geoordeeld worden van weinig importantie te zyn , en gevolgelyk niet voldoende , om aan het oogmerk te beantwoorden , echter die allen te zamen, en by den anderen gevoegt zynde, een zeer aanzienlyk object zullen bedraagen.
Dog, om ter zaake te komen,
In de eerlle plaats, is onze aandagt gevallen op het omflagtig aantal van bediendens, in de verfchillende Departementen, en in het byzonder op dat der Garbuleurs, vaste Sjouwers, losfe Sjouwers, Arbeidsluiden en Kuipers, zo in het ilagthuis, als in de Wapenkamers en Magazynen; waar van buiten twyffel 'er verfcheiden zyn, welke zouden kunnen gemist worden.
In de tweede plaats verdient het aantal der Arbeidsluiden, welke op de Timmerwerven en in de Lynbaanen gemeenlyk ge-employeerd worden , al meede eene byzondere attentie. Wy willen gaarne erkennen , dat 'er tot den aanbouw en reparatie van Compagnies Scheepen, het laden en ont-
la-



6z
ZAAKEN VAN
laden der Goederen , het Aagten en inzouten van yleesch en fpek , het kuipen van vaatwerk , in één woord, tot de gantfche Oeconomie niet weinig Perfoonen in dienst vereischt worden, maar wy betwyffelen , of fommige objecten met geen minder omflag zouden kunnen behandeld worden.
In de derde plaats hebben wy onze aandagt al mede gevestigd op het getal der Bewindhebberen, en der Bediendens van meerder of minder rang, waar van de Trnélementen voor de Kamer Amfterdam voorbeeldshalve alleen opgenoemd, Jaarlyks volgens opgaave bedraagen ruim een Honderd en Veertif duizend Guldens.
Men zal niet contefteeren, dat veelen van die Bediendens, zoo lang de zaaken op den jegenswoordigen voet geadminiftreerd worden, met geen mogelykheid zouden kunnen worden gemist; maar de vraag is, of niet de Tractementen van fommigen, by vacature, zouden kunnen worden verminderd, daar het bekend is, dat veele hunner van zeer aanzienlyke Emolumenten jouïsfeeren , ja of niet wel eenige Posten, by overlyden of defiftit van de jegenswoordige Posfesfeurs zouden kunnen worden gemortificeerd. — En of fpeciaal , in het getal der jegenswoordige Bewindhebberen , bedraagende thans over alle de Kameren een aantal van 75 Perfoonen , al mede van nu af aan geene reduótie zoude kunnen worden gemaakt.
Wy voorzien wel, Edele Groot Mogende Heeren! dac al aanftonds tegen dezen voorflag gewigüge bedenkingen zullen gemoveerd worden, maar daar de heoge nood , waarin de Maatfchappy zig
ac-



STAAT EN OORLOG. 63
actueel bevind, buitengewoone remedien vereischti zoo kunnen wy van de cordaatheid en edelmoedigheid der Regeeringen van de refpective Steden j vooral daar Kamers gevonden worden, naauwlyks anders verwagten , dan dat zy zig bereidwillig en geneegen zullen toonen, haare byzondere genoegens aan de belangens van het algemeen op te offeren; en wel te meer, wanneer dezelve in confidentie zullen neemen , hoe dergelyke facrifices de regte en gefchikte wegen zyn, om Compagnies dienaren in Indiën aantemoedigen, van de Lasten, welke men hun zal opleggen, des te gewilliger te draagen.
In de vierde plaats hebben wy niet uit het oog verlooren de menigvuldige en kostbaare befoignes in 's Hage, mitsgaders het onderhoud van het Logement aldaar, en wy houden ons verzeekerd, dat indien dezelve konden worden afgefchafc, en te gelyk daar door het genoemde Logement met al den omflag daar aan verknocht, vernietigt, Jaarlyks een vry aanzienlyke fom zoude worden uitgefpaart.
En daar wy hebben nagegaan, dat deeze befoignes eerst met den Jaare 1641 een aanvang hebben beginnen te neemen, en dat egter Compagnies belangens voor dien tyd niet minder dan daarna wierden gadegeflagen en behartigd , zo verdiend het, naar onze gedagten, een Poin£t van onderzoek te worden, of deeze befoignes, indien zy op den duur noodzakelyk geoordeeld wierden. voortaan niet op eenen anderen en min kostbaaren voet zouden behooren gebragt te worden.
En daar beëedigde Hoofd-Participanten van de Kamer Amfterdam reeds daar toe in den jaare 1786
aan



e4
ZAAKEN VAN
aan Hun Hoog Mogende een voorflag gedaan hebben, hebben wy te minder zwarigheid gemaakt, om ook dit Poincl in het byzonder aan te roeren.
Ten Vyiden is onze attentie al mede gevallen op het getal der Jagten, welke voor de reïpective Kameren worden aangehouden , en waar van het onderhoud Jaarlyks een zeer aanzienlyke fom bedraagt.
Daar nu de noodzakelykheid van die aanhouding dependeert van de meerdere of mindere quantiteit der Commisfien, zoo zoude de vraag wezen, of het uitbrengen en inhaalen der uitgaande en thuiskomende Schepen op de Rede van Texel en Helvoet niet zoude kunnen worden nagelaaten (extraordinaire gevallen uitgezonderd) en of het werk, hetwelk aldaar door Gecommitteerde Bewindhebberen verrigt word , in alle gevallen niet zoude kunnen worden gedemandeert aan een of twee beëedigde Monfter Commisfarisfen in loco. - Daar het tog vry algemeen bekend is, dat, welk eene attentie ook door Heeren Bewind hebberen, in het waarneemen dier Commisfie, in agt word genomen, egter derzelver wclmeenende pogingen, tot voorkoming van desordres, fraudes en cnntraventien, niet zelden worden geëludeerd, zoo dat zelfs, na dat de Schepen reeds buiten Gaats gebragt zyn, verfcheiden ongepermitteerde goederen met Ligters en Kaagen worden aangevoerd en overgefcheept .« Van weike fraudes in het verzenden van ongepermitteerde Goederen wy in den laatften tyd een zeer fpreekend bewys hebben gevonden. en waaromtrent wy bezig zyn, om de zoo hoognodige verbetering te doen introduceeren.
Ook



STAAT EN OORLOG
, Ook verdiend het al msde een naauwkeuriger onderzoek, of het noodzakelyk is, dat by de Verkoopingen altoos as-fifteeren Bewindhebberen uit andere en vreemde Kameren, en of dezelve voortaan niet zouden kunnen worden waargenomen door Bewindhebberen in loco; daar het doch geenzints te prefumeeren is, dat de laatstgenoemden, uit een kwalyk geplaatsten yver voor haare eige ftedelyke belangens, die van het generale Lichaam der Maatfchappy , daar zy met Eede aan verbonden zyn, zouden voorby zien.
Wanneer deeze beiderlei Commisfiet) voortaan konden worden afgefchaft, houden wy ons verzekerd, dat daar door het verminderen van verfcheidene Jagten zoude worden gefaciliteert, en hier door, en door het menageeren der daggelden en vacatiën, ettelyke duizenden Jaarlyks zouden worden uitgefpaard.
Ten zesden, verdienen de uitdeelingen van Speceryen en Zuiker, aan Bewindhebberen, 'en zoo veel andere Ampteaaaren , van meerder of minder rang, en waar onder 'er zoo veele zyn, welke tot de Maatfchappy geen de miofte relatie hebben, al verder eene byzondere reflexie. ■ ■' ■*■ Het zy verre van ons, dat wy de jegenswoordige genieters daar van zouden willen priveeren, maar wy vinden geen i*den, waarom dit douceur voor de refpective fuccesfeuren in Officio op den duur behoord te continueeren, ja wy zouden het zelfs niet ongefaifonneerd vinden, dat van nu af aan niemand in meerder dan in ééne qualiteit daar van jouïsfeerde.
Mogelyk zal dit, in den eerften opflag, als een
XXIH, deel, £ zaak



66
ZAAKEN VAN
zaak van weinig aanbelang worden aangezien, mair, wy houden ons verzeekerd, dat men het fpoor niet geheel zal byfter weezen, wanneer men de waarde van alle de uitdeelingen bereekend op ruim ƒ 50000:- 's jaars.
- Wy hadden wel gewenscht, Edele Gr Mog. Heeren! dat Bewindhebberen de voorgelteldePoincten uit hetzelfde oogpunt, als wy, befchouwd hadden, maar wy hebben met leedweezen gezien, dat de meeste derzelve zoo door de Vergadering van Zeventienen als door de byzondere Hollandfche Kamers (die van Zeeland is afzonderlek niet aangefchreeven) of geheel verworpen zyn (als, by voorbeeld , de vermindering der Jachten , en der Bediendens zoo in getal als in belooning) of dat het profyt van de bezuinigingen , die uit andere door ons voorgellagene Poinclen van menage zouden voortkomen, zodanig verkleind is, dat het te vreezen zoude weezen, dat byaldien de Gecommitteerdens, onderfteund door het gezag van hunne hooge Committenten, niet deswegens zodanige bepaalingen maakten, als zy zullen oordeelen in de bekrompene omftandigheden, in welke de Compagnie zig bevind, volftrekt noodig te weezen, het verlangd oogmerk om deze daar door ten minften gedeeltelyk te gemoet te komen, niet zou bcreikc v/orden.
Ten Zevenden, verdient het een naauwkeurig onderzoek, of het vaaren. te weeten gedeeltelyk met gehuurde Schepen, zo ver zulks met de Stedelyke belangens overeen te brengen was , niet voordeeliger zoude wezen, dan met eige Schepen.
Wy



STAAT EN OORLO;g. 6?
— Wy hebben daar van eene accurate berekening gezien , by welke die voerdeel ten duidelykften gedemonftreerd is, maar daar zig daar tegen eene gewigtige Confideratie opdoet , te weeten dat in dat geval de Compagnie , in tyden van Oorlog, altoos zoude moeten dependeeren van de gratie der Rheeders en Verhuurders der Schapen , zo durven wy dit point niet finaal decideeren , en wel te minder, daar wy bedugt zyn, dat ook de Steden , daar Werven gevonden worden , in de daad, niet zonder gewigtige redenen, zig daar tegen zullen oppofeeren. Dit is het motif,
dat wy het vaaren van gehuurde Schepen ook daarom alleen gedeeltelyk in Confideratie geeven.
Ten Agtften, zal 'er, naar onze gedagtcn, dienen nagegaan te worden, of in de Conftruétie en Tuigagie der Schepen geen verbeteringen van aanbelang zouden kunnen gemaakt worden , ten einde dezelveli met minder manfehappen, naar evenredigheid van die der Particulieren , te bevaaren. En of niet ten hoogften noodzaaklyk is, dat 'er voor de Inlaading een naauwkeurig overflag of ProjectVbelaading, naar maate van de bereekening der Lasten, welke het Schip inhoud, gemaakt worde; daar 'er uit Indiën reeds meermaalen klagten gekomen zyn, dat de Schepen niet behoorlyk waren bekaden geweest.
Ook is het ons toegefcheenen, dat 'er geen egaale Cynofure behoorde te worden in agt genoomen , ten aanzien van zodanige noodwendigheden, welke tot de Takelagie beboeren, daar wy geremarqueerd hebben , dat by alle de Kameren omE 2 trent



60
ZAAKEN VAN
trent bet gebruik van Equipagie goederen , byzon= der van de meest aangelegenile, als Zeilen, Touwen &c. niet de vereischte menage en zorgvuldigheid in agt genomen word
Ten Negenden, zal het de moeite waardig zyn in overweeging te neemen , of de Schepen hunne reize , in geen korter tijdsbeftek dan jegenswoordig > zouden kunnen volbrengen, daar ons uit het door den kundigen Amfterdamfchen Lector Nieuwland, in zyn Examen van twee Engelfche Journaalen, en daar by behoorende Zeekaarten, gebleeken is, dat derzelver Oost Indifche Scheepen , in dit opzigt, die van de Nederlandfche Natie ver uit den loef aflleeken. «—— Mogelyk zoude daar toe , onder andere, kunnen dienen hac bekoperen van de Schepen, indien daar tegen zig geene andere Coniideratien komen op te doen
Ten Tienden, zyn wy geinformeerd, dat, naar de gedagten van veelen , in de Praimien van de t'huiskomende Officieren eene notabele vermindering zoude kunnen worden geintroduceerd , fchoon andere wederom van oordeel zyn, dat deze Reductie wel ligt, aan eenen anderen kant, wederom nadeeliger Effecten zoude te weeg brengen.
Ten Elfden, behoord 'er voor het vervolg (als hebbende met het voorige een enaffcheidbaar verband,) op de zogenaamde vrye Lasten, zynde zulke goederen, weiken tot gebruik en behoeften mogen medegevoerd worden, mitsgaders op de branding daarvan, naauwkeuriger toezigc, en hieromtrent geene oogluiking, hoe ook genaamd, in agt genoomen worden.
Ten



STAAT EN OORLOG. 69
Ten Twaalfden , zou het al mede geene geringe menage weezen, indien de Paquetbooten, welke zedert eenige weinige Jaaren zyn aangelegt, en tot tien aangegroeit, en van welke 'er in vroeger tyd geen traces te vinden zyn , grootendeels wierden verkogt. ~—— En gebragt tot zodanig verminderc getal als in het vervolg ter bevordering en befpoediging der Correspondentie zou nodig geoordeeld worden,
Dog in de Dertiende plaats is onze attentie voornaamlijk gevallen op het verbaazend verfchil , het welk wy in den Prys van den inkoop of aanbefteeding der meeste goederen, zo voor den eisch van behoeftens voor Indiën, als voor de noodzaaklykheden hier te Lande, by de onderfcheiden Kameren befpeurd hebben.
Wy zouden van de hooge aandagt van U Edele Groot Mogende abufeeren , indien wy U Edele Groot Mogende daar van op zo veele en verfchillende refpeften een byzonder detail deeden. Genoeg zal het zyn in het algemeen te zeggen, dat wy den Rooster' van de Inkoopen en Aanbefteedin. gen, welke voor alle de Kameren in het Boekjaar i?88 en 1789 gedaan zyn, ten dien einde met de uiterlle naauwkeurigheid hebben nagegaan , en dat daaruit, luce maridiana clarius, is gebleeken, dat dezelfde goederen en waaren in een en dezelfde maand met eene alles te boven gaande differentie van Pryzen zyn ingekogt of aanbefteed geworden ; zo dat ten aanzien van fommige, een verfchil van tien, twintig, dertig, zestig ja meer ten Honderd befpeurd word.
E 3 Wy



7o
ZAAKEN VAN
Wy hebben niet nagelaaten onze uiterfte bevreemding aan Heeren Gecommitteerde Bewindhebberen daarover te kennen te geeven, en wy willen niet ontveinzen , dat de redenen , welke hier van gegeeven zyn, aan ons geenzints van dat gewigt zyn voorgekomen, dat wy daar in kunnen berusten. — Geerne Haan wy toe, dat fommige articulen 'in de eene Stad, tegen eenen minderen Prys, dan in de andere, kunnen geleeverd worden, en dat hier omtrent een verfchil van tien a twintig per Cent nu en dan kan plaats hebben ----- maar dat dit zulk een verbaazend different kan veroorzaaken, zonder dat daar in' overeenkomffig de heilzaame Refolutien hier tegen genoomen , dadelijk voorzien word, bekentien wy niet te kunnen doorgronden.
Het is waar, Edele Gr. Mogende Heeren, dat zo hieromtrent redresfen moeten plaats hebben, als din verfcheide Leveranciers, in deeze en geene Steden , van hunne Leverancien zullen worden ontzet; maar wy vermeenen dat zodanig argument niets van de verpligting van Bewindhebbcren afneemt , om te zorgen dat voortaan by de vcrdeeling der te verZenden Goederen, dezelven zouden worden toebedeeld aan die Kamer of Kamers, welken de bezorging op zig kunnen neemen tot den minften prys
en nogthans tot de beste quaiiteir. in dier
voege, dat onder den inkoopsprys, ter plaatfe, daar de goederen voor hooger prys zullen zyn, ingekogt gereekend zullen mogèm worden, de vragten en andere onkosten, die men heeft moeten beiteeden om de goederen te laaten komen van de plaatfe, daar de minfte prys voor dezelve befteed is, zullende
' ' ■ tot



STAAT en oorlog. 7-
tot Executie van dit important obje£t de noodige precautien in zodanig geval behooren genoomen te worden, ten einde eens vooral de zö zeer in het oog lopende Excesfen voor het vervolg worden geprevenieerd.
In deze behooren alle Stedelyke belangen, voor zoo verre maat en paal te boven gaan, eenmaal aan een zyde gefield, en eene uniformiteit in trein gebragt te worden , buiten welke de zaaken hoe langs hoe meer agteruit zullen moeten loopen, en eindelyk totaal te gronde gaan.
Eindelyk en in de laatfte plaats kunnen wy niet voorbygaan, U Edele Groot Mogende te informeeren da: onder alle de Punten , welken misfchjen den" meesten .aandagt verdienen, is de verzending van Goederen en Waaren naar Indiën, voor Rekening van de Maatfchappy.
Het is bekend , dat Jaarlyks van daar aan het bewind hier te Lande word overgezonden een zo genaamden Eisch, zynde een Lyst of Notitie van alle zodanige Goederen , en Kocpmanfchappen , als de Hooge Regeeriag, zoo tot het dryven van den handel in Indiën, als tot de behoeften en noodwendigheden in alle de Etablisfementen benoodigt heeft, en waarvan zy de toezending begeert, gepaard met een opgaaf van den Prys, waar voor die in het naast voorgaande Jaar zyn gedebiteert, verruild of verkogt, en met aanwyzing dier geenen , welken onverkogt of onafgegaan zyn gebleeven gemeenlyk reltanten genaamd worden.
Het behoeft geen betoog, en U Edele Groot Mop-ende gevoelen reeds van zelve, uit het geen
e 4 wy



7*
ZAAKENVAN
wy zo even, wegens het Enorm verfchil der Tnkcoppryzen hier te Lande aanmerkten , dat dee*e inrigring niet dan ten nadeeie van de Compagnie redundeert
Niet flegts worden verfcheidsn Articulen ten duur Hen cn verre boven haar waarde , ingekogt , maar zelfs met verlies, immers met geringer winften, (en 'welke iaatfte, wanneer men rifico en vragt bereekent, in de daad verliezen zyn) afgezet, maar ook niet weiniger blvven in Indiën onverkogc en Jaaren agter een in Compagnies Pakhuizen leggen , deterioreeren en bederven, terwyl imudchen de onnoemelyke gelden, welken daar voor moeten worden uitgcfchoorcn, renteloos blyven, en een onbereekenbaar verlies veroorzaaken.
Eene aandagtige befchouwing van dit gebrek fen dit is het tweede hoofdpoint, te weeten de verandering in de directie en in de wyze van den Handel , gelyk wy bevoorens opmerkten, hier te Lande , het geen eene byzondere attentie verdiend) heeft reeds aan een der Hoofd-Participanttn en Bediende van de maatfchappy aanleiding gegeeven, om' op dit belangryk (tuk zyne gedagten te vestigen , en dien aangaande eene zeer uitvoerige cn Welberedeneerde Memorie op het papier te"brengen, welke aan ons door beëedigde Hoofd-Partieipanten reeds voor een geruimen tyd is toegezonden.
Zo dra wy dit ftuk hadden geëxamineerd, en van den Schryver eenige nadere elucidatien verzogt, is hetzelve aan ons zo beiangryk en gewig. tig voorgekomen, dat wy geoordeeld hebben, zulks te moeten (lellen in handen van de Vergadering
van



STAAT EN OORLOG. 73
van Zeventienen, ten einde ons te dienen van derzelver Confideratien en advis.
Wy zouden al meede ons te ver moeten elargeeren , indien wy van den geheelen Inhoud een ampel veiflag gaaven.
Het zal tot verftand van zaaken genoegfaam zyn, met een enkel woord U Edele Groot Mog. alleen te informeercn , dat de zaakelyke Contenue, en het voornaame but van den kundigen cpfteller daarop neerkomt, om in de manier vim de verzendingen der Goederen eene geheele verandering te maaken; dezelve voor Reekening van dé Maatfchappy te laaten vaaren , en in het vervolg geheel en alleen over te laaten en afteftaan aan Particulieren; in diervoegen , dat deeze de benodigde behoeftens . en het geëischte voor hunne eige Reokemng en rifico in Compagnies Schepen , onder opzigt van het bewind , en onder betaaling van Last of Recognitie-gelden zouden vervoeren naar en uit L;diën , en aan de meestbiedenden of naar ziniykheid- aldaar of hier te Lande verkoopen,
» VVy kunren aan den eenen kant niet ontveinzen , dat ons in deeze memorie verfcheiden zeer gewigtige Confideratien en objecten zyn voorgekomen , welken wanneer ze in de Executie kunnen gebragt worden, zekerlyk in veelerlei opzigt, de enorme fchadens en verliezen, welke de Maatfchappy thans ondergaat, zouden voorkomen , en boven al dit voordeel aanbrengen , dat haare zaaken met veel minder Contanten zouden kunnen worden aan den gang gehouden. Dan, aan
E 5 de



74
ZAAKEN VAN
de andere zyde , willen wy ook voor U Edele Groot Mogende niet verbergen , dat daar tegen reeds geene minder gewigtige reflexien gemaakt zyn geworden. —•—
Wy zouden daarom zeer vermeetel te werk gaan , indien wy de Confideratien en het Advis van de Vergadering van Zeventienen in deezen anticipeerden, era daar wy geinformeert zyn, dat die aangeleegen Point in de maand van Maart by haar finaal zal worden afgedaan, zo zullen wy by provifie ons hier omtrent niet verder elargeeren, maar het refultat der deliberatien met verlangen te gernoet zien.
Intusfchen willen wy nogthans U Edele Groot Mogende niet onkundig laaten , dat wy geen ongegronde reden hebben , om ons te vleiën , dac in die zelfde Vergadering ook verfcheidene van die Poinélen , waar op onze aandagt gevallen is, en welke wy in een kort tafereel gefchetst heb. ben , tot een nader objeét van deliberatie zullen worden gefield , en daar op finaal gerefolveerd. Trouwens het Schema van de werkzaamheden dier Vergadering, waar van wy hier bstven mende maakten, neemt hier omtrent allen twyffel weg.
Daar wy nu den ftaat der Maatfchappy, zo als die hier te Lande- volgens ons inzien eenige verbeteringen vordert, korcelyk hebben overzien , en de Poinélen, waar op onze attentie byzonderlyk gevallen is, aan de hand gegeeven, zo verlangen U Edele Groot Mogende buiten twyftel niet minder , om wegens den Staat van zaaken in Indien
qok



STAAT EN OORLOG. ?$
ook eeniger maate wat meer van naby te worden 'geinformeerr.
Wanneer wy op denzelven onze aandagt naauwkeurig hebben gevestigt, zo kannen wy niet ontveinzen , dat Wy daar over met de uiterfte ontroering zyn aangedaan en niet dan met fchrik aan den zeiven kunnen gedenken.
Doorwandelen wy de voornaamfte Poslesfien en Etablisfementen, en geeven wy agt op de intrinfique gefteldheid van den Binnenlandfchen handel, de toeneemende en hooggaande vermindering der Lasten , het aanhoudend gebrek van het numeraire , de nog loopende masfa van Papierengeld , de onbeteugelde fchraapzugr en trouwloosheid van veele van 's Compagnies Dienaaren, den daar uit voortvloejenden imokkelhandel der vreemde natiën , de kwaade trouw der Inlandfche Vorften, met welken de Maatfchappy in verdrag ftaat, de zwakheid en de toegeevenheid van de Hooge Regeering, de excesfive kostbaarheid van het Militaire departement en het gunt tot de Defenfie vereischt word, in één woord, op het geheel enfemble van dit alles , dan zouden wy het fchier hoopeloos moeten opgeeven, indien 'er geen leden onder het bewind gevonden wierden, welken zig de moeite hebben gegeeven, om op dit alles hunne byzondere aandagt te vestigen en zoodanige middelen voorteflaan , welke , naar hun inzien , nu nog in ftaat zyn , om den totaalen val der Maatfchappy voortekomen, en de versuderde kwaal zo veel moogelyk te geneezen , immers voor een verdere inkankerïng te bewaaren.
Dan,



?ó ZAAKEN VAN
Dan , alvorens wy hier van meer byzonder fpreeken , agten wy het noodzaakelyk , U Edele Groot Mcgende een denkbeeld te geeven van den yeragterden ftaat der Indifche Comptoiren, ten einde U Edele Groot Mogende daar uit, als het ware , te doen gevoelen, hoe moejelyk, ja byna onuitvoerlyk het zyn zal, het inkomen aan de lasten voor het vervolg te doen evenaarten , en het jaarlyks meer en meer toeneemend deeres te pravepieeren.
Ook is ons uit de opgaaven , die uit 's Com» pagniesboeken getrokken zyn , gebleeken, dat in de vyf laatfte jaaren de lasten in Indiën weinig minder dan vyf millioenen de baaten zyn te boven gegaan.
Indien men nu daar by in agt neemt, dat die lasten reeds van overlang toe zulk eene hoogte geklommen waren, dat de- Gouverneur-Generaal Imhoff, Mosfel en van der Parra, reeds in hunnen tyd voorfpelden, dat de maatfchappy onder de Indiiche lasten eens eenmaal zoude moeten bezwyken, en dat deezen zedert, en vooral in de laatfte jaaren, in eene verbaazende progresfie zyn toegenoomen, dan behoeft men niet langer te vraagen, van waar het agterweezen der maatfchappy ontftaat? ja hoe moeilyk en byna ondoenlyk het worden zal, zulk een verouderde kwaal in den grond aanietasten en radicaal te geneezen?
Maar gelyk wy reeds gezegt hebben, voornaame Leden van het bewind hebben nogthans reeds daar mede eenen aanvang gemaakt, en aan de Vergadering van Zeventienen meer dan eene uitvoerige Memo*



STAAT EN OORLOG.
n
morie overgeleevert, waar in verfcheiden, naar hun inzien, niet ongepaste geneesmiddelen worden aan de hand gegeeven .
De Eetlïe Memorie betreft de Admimftratie en de Lasten van Cabo de Goéde Hoop, welke laatstgenoemde in de laatfte Jaaren dermaate zyn toege* noomen, dat daar die tusfchen de Jaaren 1757 en 1777 jaarlyks niet meer beliepen dan ruim vier maal hondert duizend Guldens , dezelven in 1787 bereids geklommen waren tot een hoogte van vyf. tien Tonnen Gouds
Waaneer wy dit ftuk hadden geëxamineerc mee al dien aandagt, welke het gewigt van zaaken medebragt, hebben wy, na daar over met Heeren Gecommitteerde Bewindhebberen een en andermaal te hebben gebefoigneert, het genoegen gehad van te mogen zien, dat in een Extraordinaris Vergadering van Zeeventtenen, ten dien einde op onze requifire befchreeven, de voornaamlle voorflagen tot een provifioneel redres, daarby opgegeeven, niet alleen zyn geamplefteert, maar dat ook dadelyk, zo aan de Hooge Regeering van Indiën, als aan het Gouvernement van de Caab op eene ernftige en energicque wyze is aangefchreven, om zonder tydverzuim daar aan te voldoen.
Wy hebben, in aanfehouw neemende de veelvuldige gebreken , welken wy in de adminiftratie aldaar ontdekt hebben , mitsgaders de kostbaarheid ja profufie in alles , aan de voorfz Vergadering in Confideratie gegeeven, om den Gouverneur, in Perfoon, ter verantwoording op te ontbieden, aan welken voorflag al verder met voorkennis van zyne
Door-



?g ZAAKEN VAN
Doorlugtigfte Hoogheid, als Oppeibewindhebber, zonder uitftel is voldaan geworden, zoo nogthans, dat dit opontbod dusdanig is ingerigt geworden , dat daar uit nimmer zal kunnen blyken eene voorloopige veroordeeling van den Gouverneur; als zynde alles gefchied, ongeprffijudicieert zyne te duene .Verantwoording,
Vervolgens heeft de meergemelde Vergadering Van Zeeventienen , geduurende zyne abfentie « het bellier van zaaken opgedraagen in handen van den Secunde Rhenius, met en benevens den Raad aldaar.
Wy vleien ons, dat het voorenflaande de hooge goedkeuring van U Edele Groot Mogende zal mo gen wegdragen, te meer, daar wy U Edele Groot Mog. durven verzeekeren , dat, by aldien aan de gefielde ordres behoorlyk voldaan worde, daar door niet alleen al aanftonds eene Confiderabele reductie, bedragende ettelyke Tonnen Gouds, in de Caabfche Lasten zal worden geobtineert, maar zelfs aan de Maatfchappy nog daar en boven een dubbeld voordeel toebragf.
Want, daar bij de gedaane aarfchryving het Caabfche Ministerie gelast is , om het aldaar in guarnifoen zynde Regiment van Wurtemberg, fterk buiten de Artilleristen, welke aan de Caab zouden blyven, ongeveer 1800 man , naar Batavia en de Oost van Indiën te verzenden, zoo zullen niet alleen de onkosten van het Militaire weezen, welke in de laatfte Jaaren tot de vermeerdering der Jaarlykfche lasten zeer veel hebben gecontribueert, notabel worden gereduceert, maar te gelyk ook
ge-



STAAT EN OORLOG.
79
geëffeétueert, dat op de van hier uitvaarende Schepen van honderd veertig en honderd vyftig voeten, geduurende dit Jaar , geene Militairen zullen behoeven te worden geplaatst, maar dat die zullen kunnen gebruikt worden, om het voorfz. Regiment aan dt> Caab in te neemen , door welke inrigting dan ook die Schepen, voor de overtevoeren Militairen, alleen voor de halve reize zullen behoeven te worden geviétuailleert , en de Soldyen van de andere van hier vertrekkende Soldaaten, al mede gemenngeert.
En wat belangt de tweede Memorie waar van wy hier boven melding maakten, dezelve behelst eene opgaaf van verfcheide redresfen, welke niet alleen hier te Lande, maar voornaamelyk in Indiën, zoo in de huishouding en adminiftratie, als ten aanzien van den Handel, na de gedagten van de opftellers, zouden kunnen en behooren te worden ingevoert. —En welke redreslen hoofdzakelyk daar op neerkomen.
1. Om voor Compagnies Reekening zig alleen te borneeren tot den handel in Amfioeu, fyne fpeceryen , en de Peper, Japans Staafkoper , Tin en Suiker, voor zoo veel als voor Europa en Japan vereischt word.
2. Om den binnenlandfchen handel om de West van Indiën te abandonneeren, en aan Compagnies Dienaaren en onderhoorigen onder betaaling van Recognitie over te laaten.
3. Om aldaar verfcheide Ccmptoiren in te
trek-



Bo ZAAKEN VAN
trekken, en anderen te verminderen en tot Relidentie te maaken.
4. Om de lasten en bedienden op de Malabaarfche Kust, en in Bengaaien te verminderen.
5. Om Coromandel te reduceeren tot twee Comptoiren, als een om de Noord, en een om de Zuid.
6. Om den ganfchen omflag op Sumatraas West-Kust, als hebbende altoos meer nadeel dan voordeel aangebragt , aftefchaflen en den handel aldaar voor Compagnies Dienaaren en onderhorigen open te Hellen.
7. Om de Lasten van Ceilon door vermindering van de Militaire magt als anderzints te reduceeren, en de Culture van Hyst, mitsgaders den aanvoer daar van door Particulieren ten fierkfte aantemoedigen.
8. Om den Vaart en Handel op Bengalen en Coromandel voor particulieren open te Hellen onder directie van de Compagnie en betaaling van Recognitiën.
9. Om in de Oost van Indiën en in het byzon ■ der op Arabon en Baada de Culture van Ryst, al ware het met fpendatien, ten (terk-
ften te encourageeren. — Ten einde de
aanvoer daar van , welke met groote Schepen gefcbied , waar door geleegenheid gegeeven word, om op de Moiuques en Specery Eilanden een ongeoorloofd en fmokkelhandel te dryven , langs dien weg te verminderen.
10. Om



STAAT EN OORLOG. 81
ib. Om in de Oostelyke bezittingen verfcheide kleine Comptoiren, alleen wordende aangehouden om 'er anderen uit te weeren, te abandonneeren.
11. Om een plan van handel voor Malakka door den voorigen Gouverneur de Bruin opgegeeven , in trein te brengen.
i e. Om de verftrekkingen, die maandelyks aan Compagnies Ministers en Bedienden gegeeven worden, onder den naam van Rantfoenen, aftefchaffen, en het ^Equivalent te geeven in geld, met uitzondering nogthans van Ryst op zulke Plaatfen, alwaar dezelve niet word gecultiveerd , voor de Gemeenen en van Vaderlandsch Vleesch en Spek, mitsgaders flerke dranken en Caabfche Wynen voor de Schepelingen.
33. Om verfcheide behoeften op de Schryfcomproiren en in de adminiftratien aftefchaffen , en daarvoor eens in 't Jaar een vast geld te geeven.
Ï4. Om de verzendingen van die behoeften met Compagnies Schepen niet alleen open te zetten voor de Scneeps Officieren maar voor alle Particulieren. onder betaaling van vragt, en om aan de Compagnie alleen over te laaten de verzending van de manufacturen voor haaren handel in China en Japan, en tot Kleding van de Militairen benodigd.
15. Om den omflag in de Huishouding zoo in de Hoofdftad als elders zoo veel doenlyk _ te verminderen, by voorbeeld in het Suiker XXIII. DBiL. F Pak-



8* ZAAKEN VAN
Pakhuis, door affchaffing van den Handel in Suiker om de West, waar door ook té gelyk in de Equipagie en in de Werf eene aanmerkelyke vermindering zoude worden te weeg gebragt.
16. Om in het zogenaamde ambagts Quartier een aanmerkelyke reductie te maaken, en 's Compagnies werken en benoodigdheden te laaten aanbefteden.
17. Om te Batavia andere fchikkingen te maaken in den verkoop van Amfioen.
18. Om de inkomften der Maatfchappy te vermeerderen door het Introduceeren van een Amptgeld, en een betaling van het regt op de Collaterale Succesfie.
19. En eindelyk om een Extraordinaire Commisfie te zenden naar Indiën, voorzien met behoorlyke magt, om de ingeflopen abuifen en mefufes aldaar te redresferen en de hoognodige reformes intevoeren.
Deeze Memorie is daarna nog gefterkt geworden met eene nadere Memorie adft.ru6t.if, voorzien met een confiderabel aantal van bylagen en details, om daarmede aantetoonen, dat de pofuiven , vervat by de eerstgenoemde , allezints berusten op zodanige gronden, aan welker zeekerheid niet kan getwyffeld worden.
Daar nu die beide opereufe ftukken al mede gemaakt zyn tot een onderwerp van de deliberatien van de Vergadering van XVII, en dezelve in de daad eene rype overweeging meriteeren, zo zullen



STAAT EN OORLOG. 83
wy, alvorens onze gedagten daar over te commu* niceeren, derzelver befluit en Confideratien af-
wagten.
Alleen moeten wy de vryheid neemen U Ed. Gr* 5Vi0p- te informeeren, dat het laatfte point, te weeten het zenden van een Extraordinaris Commisfié naar Indiën, ons van dien aart is voorgekomen, dat het zelve niet genoeg kan worden aangepreezen, en niet fpoedig genoeg ter Executie gebragt, ten einde aan de reeds genoemde maatregulen en de daadelyke Introductie van de gearresteerde belastingen de vereischte klem by te zetten.
En daar wy gezien hebben de gefteldheid van zaaken aan de Caab de Goede Hoop, zoo zouden wy vaö gedagten zyn, dat ook derwaards een of meer Commisfarisfen zouden behooren te worden gecommitteerd, om aldaar , namens het bewind , op het een en ander de vereischte ordres te ftellen, en den Geest van Partyfchap, welke aldaar tot eenen hoogen graad geklommen is , onder de ïngezeetenen zo veel mogelyk en op de beste wyze te beteugelen.
Wanneer wy de redenen van dit alles aan de Veroudering van Zeventienen hebben onder het oog gebragt, zyn dezelve ook van die ingresfie geweest * dat daar ep, met onze concurrentie , bereids een vrugtbaar befluit is genomen: zynde de Prafidiale Kamer verzogt geworden, om geduurende het Reces van de Vergadering van Zeventienen de noodige Inltruftien voor Commisfarisfen , welken met Communicatie van zyne Doorluchtigfte Hoogheid zouden benoemd worden, te concipieeren en in F * ge*



84 ZAAKEN VAN
gereedheid te brengen, ten einde die in de eerstkomende Vergadering van Zeventienen zouden kunnen worden gearresteerd, en de voorfz. Commisfie te gelyk benoemd en in functie gefield.
Wy hebben , om veele redenen, het niet ongefchikt geoordeeld, dat aan de Commisfarisfen, welken uit het Vaderland zouden worden benoemd , tevens behoorden te worden geadjungeerd eenige leden van de Hooge Regeering van Indiën , en wel in het byzonder de zodanigen , welke door hunnen hogeren Rang , en daar door meerderen invloed , het meest in fiaat zouden wezen , aan zulk een Commisfie de groottte klem en luifier bytezetten.
De Vergadering van Zeventienen heeft deze Confideratien niet alleen gegouteerd, maar haar aandagt reeds in het byzonder gevescigd op den jegenswoordigen Gouverneur en Directeur Generaal, zo nogthans, dat dit poinét echter in het aanllaande R'eces eerst nader en finaal zal worden bepaald, wanneer het poinct van den rang, welke tusfchen de Commisfarisfen onderling behoort plaats te hebben , al mede zal worden gereguleerd.
Maar daar naar onze gedagte een Commisfie van dat aanbelang van hier naar Indiën niet voegzaam vertrekken kan, dan op eenen luifterryken en honorablen voet, zo zou ook de nodige aanftalte behooren te worden gemaakt, tot het in gereedheid brengen van een klein Esquadertje van Oorlogfchepen. ——— En daar omtrent zyne Doorlugtige Hoogheid de Heer Admiraal Generaal verzogt worden de nodige ordres te ftellen , ten einde in
het



STAAT EN OORLOG. 85
het aanftaande voorjaar zoo fpoedig mogelyk te kunnen onder zeil gaan , en te gelyk het Esquader te vervangen dat thans in Indiën is , en m het Jaar I702 ftaat te repatrieeren.
De overweeging der opgeraelde Memorien zal een aanmerkelyk deel uitmaaken der deliberatien van de Vergadering van Zeventienen by het aanftaande Reces, en wy wenfchen, Ed. Gr. Mog. Heeren, dat de Leden van het gewigt dermaaten zullen gepenetreerd weezen , dat daar uit zodanige belluiten zullen mogen voordvloejen, door welke niet alleen de Compagnie voor eenen bepaalden tyd zal kunnen worden ftaande gehouden , maar wederom in dien ftaat gebragt, dat zy tot een byzondere fteun van den bloei en welvaart der Republiek in volgende tyden zal kunnen verftrekken.
En het zal ons byzonder aangenaam zyn, wanneer wy by een nader rapport na het afloopen der Vergadering van Zeventienen U Ed. Gr. Mog. daar van een gunftig verflag zullen kunnen geeyen.
Wy zouden , Ed. Gr. Mog. Heeren , nu oy Provifie ons Rapport kunnen befluiten, indien wy het niet noodzaakelyk oordeelden , nog daarenboven van eenige byzondere verrigtingen, welke bevorens , wilden wy geen verwarring veroorzaaken, niet voegzaam konden worden ingevlogten, en echter belangryk zyn, kortelyk verflag te doen.
In de eerfte plaats brengen wy daartoe, dat wy onzen aandagt gevestigd hebbende, op de Refolutie van Hun Hoog Mogende van den 14 May ,7oo. _. en fpeciaal op de voldoening van de ï 3 vyf



Sé ZAAKEN VAN
vyf eerfte articulen, daar over iterative reizen mee Gecommitteerde Bewindhebberen hebben geconfereerd, en met dezelven zyn overeengekomen, dat vermits zig in de wyze van bereekening aanmerkelyke difficulteiten opdeeden, welke niet gemaklyk konden worden vereffend , voor dat 'er een generale ftaat van het onderlinge Credit en Debet der refpeclive Kameren was opgemaakt, alle de Opperboekhouders zullen worden befchreeven, ten einde gezamentlyk een ftaat van liquidatie te formeefen, en die vervolgens ter examinatie en approbatie aan de Vergadering van Zeevendenen over te geeven,
Wy hebben voornoemde Bewindhebberen op het ernftigfte verzogt, daar van hoe eerder hoe liever een aanvang te maaken, en in het byzonder. dat ons mag worden ter hand gelleld de waare financieele Staat tusfchen de Hollandfche en Zeeuwfche Kameren , gebragt tot die klaarheid en preciesheid, dat daar over, en over het werk der Liquidatien tusfchen de beide Provinciën in het vervolg geene verfchillen meerder kunnen gebooren worden.
Wy vleien ons , dat ook aan dit ons verlangen in de eerstkomende Vergadering van Zeevendenen zal worden voldaan,
In de tweede plaats hebben wy, in overweeging neemende , dat de Kamer Zeeland zo op het geen dezelve op de verzending van Contanten naar Indiën als anders ten agteren is, een importante fora van Penningen zoude benoodigd zyn, noodzaakelyk gevonden, de Heeren onze mede Gecommitteerdens
van



STAAT EN OORLOG.
*7
van wege de Provincie Zeeland op het ernftigfte daar over te onderhouden, en zeer ferieus verzogt, om 'hunne devoiren te willen aanwenden, dat dit agterweezen ten lpoedigften zoude mogen worden gazuiverd , cn dat de Zeeuwfche Kamer tog in Confideratie gelieve te neemen, dat, daar dezelve by de Relblutie van Hun Hoog Mogende van den 14 May iaacsdecden, hier boven reeds aangehaald, zulk een aanmcrkelyk foulaas is toegebragt, van de Hollandfche Kameren niets meer kan gevergd worden.
Wy hebhen het genoegen U Ed. Gr. Mog. bereids te mogen informeeren, dat deeze Confideratien cn inftamie van een gewenschten invloed zyn geweest, en dat door de intercesfie, en medewerking van welgemelde Heeren Gecommitteerden de Heeren hunne refpeclive Committenten hoogstwaarfchynlyk eerlang Bewindhebberen van de Kamer Middelburg zullen authorifeeren, om onder Hoogstderzelver guarantie een Geldligting van dertig a vyf en dertig Tonnen Gouds by ibime van Lotery, en gefchoeid op den voet van die voor de Hollandfche Kameren, te openen, waar uit, en uit het geen de Kamer Zeeland van de Heeren Staaten dier Provincie uit de negociatie van den 25tlen Penning aldaar nog te verwagten hebben, het voorfz. agterweezen grootendeels, zo niet geheel, zal worden gezuiverd.
In de derde Plaats hebben wy met Gecommitteerde Bewindhebberen tot den Chinaafchen Handel een en andermaal gebefoigneerd over de quantiteit van Schepen, welken in het jaar 1790. naar China zouden worden geëquipeerd. —"■»
F 4 Wy



88
ZAAKEN VAN
Wy kunnen niet ontveinzen, dat wy in het eerse van begrip waren, dat zo uit hoofde van de immenfe quantiteit van Thee, welke door verfcheide Compagnien van andere natiën jaarlyks in Eüropa word ingevoerd, als tot betragting van alle mogelyke menage niet meer dan één Schip zoude behooren té
worden gezonden naar Canton. i -« Dan zo dra
wy eenige geneigdheid belpeurden, om ter Generaliteit deliberatiën aan te leggen over een Generaal verbod van den invoer van vreemde Thee hier té Lande door anderen, dan door Compagnies Schepen aangebragt wordende, zyn wy van dat gevoelen terug gekeerd, en hebben ons het' Plan van de Commisfie tot den Chinafchen Handel, om twee Schepen uit te rusten, laaten welgevallen; temeer, daar wy onder de hand informatiën hadden beko' men, dat geduurende dit jaar by de Noordfche Compagnien ook minder Schepen zouden worden geëxpedieerd; dat America reeds overvoerd is, en dat ook de voorraad van Thee, in de Pakhuizen der Maatfchappy voor handen zynde, waar van ons een accurate notitie is gegeeven, niet toereikende zoude weezen, noch voor de binnenlandfche Confumptie , noch voor de gewoone verzending naar buiten, indien het verbod van den invoer tot ftand gebragt Wierd. —- Waar toe wy, by deeze geleegenheid, de kragtdaadige poogingen van U Ed. Cr. Mog. imploreeren, ons verzeekert houdende, dat langs dien weg de esfentieele belangens der Maatfchappy niet weinig zouden worden bevorderd
Ten vierden hebben wy gemeend aan de Leden



STAAT EN OORLOG. $9
van het bewind in bedenking te moeten geevan , in de manier en Wyze van verkopingen eene verandering te maaken, welke naar ons inzien niet dan ten voordeele van de maatfchappy zoude kunnen verftrekken.
Te weeten, van ouds af zyn alle de Retourgoederen by den opflag, en aan de meestbiedende ver* kogt geworden. ■■■ Langs dien weg waren de Makelaars meefters van de waarde en den prys der zeiven, ea hadden de gewoonte om de differente ordres,' die hun van de Kooplieden gegeeven wierden , te Combineeren, en de Pryzen onder een te bereekenen , ' waar van het gevolg was, dat de laatstgenoemde nimmer hoger te brengen waren , dan waar op de voornoemde Makelaars zulks goedvonden. ' "
Reeds in vroegere jaaren is daarop by kundigen reflexie gemaakt. Zelfs is 'er by het bewind meermaals in overweeging genomen om hier in verandering te maaken. ——- 1 Doch , niet tegenftaande verfcheiden falutaire Refolutien, by de Vergadering van XVII. op dat fubject genomen, is echter dit point op den ouden voet gebleeven.
Wy hebben getragt de reeden daar van te approfondisfeeren, en het is ons vry duidelyk gebleeken, dat dezelve alleen aan den invloed der Makelaars en anderen, welken zig daar tegen altoos ten kragtigiïen verzet hebben, moet worden toegefchreeven. v
Wy hebben derhalven de Leden van het bewind in overweeging gegeeven, om de goederen in plaats van met den opflag, by den afflag, na dat ze alF 5 vo-



o.o ZAAKEN VAN
vorens door deskundigen zouden zyn geprifeerd, en beneeden welke prifatie men die niet zoude afgeeven, aan den eerst mynende te verkopen.
Bewindhebberen hebben wel aanftonds hier tegen een groote oppofitie ondervonden, welke zelfs zo ver gegaan is, dat voornaame Makelaars en Negocianten geinfinueerd en te kennen hebben gegeeven , van op de geveild wordende Waaren in het geheel geen bod te zullen doen.
Maar niettegenflaaude deeze bedreigingen , hebben wy her bewind verzogt , van zig niet te
laaten affchrikken. Het gevolg heeft ook
volkomen aan onze verwagting heantwoord, ja dezelve geiurpasfeerd , nadien de najaars verkoopingen een fchat van ruim vier a vyf Tonnen Gouds meerder hebben afgeworpen , dan waar op dezelve geprifeerd en bereekend waren, terwyl ook te gelyk daar door aan den dag gekomen is, welke en hoedanige pernicieufe Contracten voor 's Compagnies belangens tusfchen fommige Makelaars fubfïfteeren , welken wy langs deezen weg door den tyd hoopen te zullen kunnen voorkomen.
Wel is waar en wy willen het voor U Ed. Gr. Mog. niet verbergen, dat wy van agteren meermaals vernomen hebben , dat die meerder gelding niet aan de nieuwe Wyze van verkooping , maar alleen aan de verkeeide prifatie en aan andere toevallige omfhndigheden word toegefchreeven : dan wy vraagen op onze beurt, hoe zulks over een te brengen is met die geweldige oppofitie , waar mede men zig daar tegen verzet heeft? Levert



staat en oorlog. qï
vert die niet een fterker praafumtie op van het tegengeftelde? Bewyst die niet, dat wel degelyk de heimelyke oogmerken van de Makelaars en anderen zyn getraverfeerd ? En dat juist dat but bereikt is , dat wy ons daar van hadden voorgefteld?
In de vyfde plaats hebben wy reeds kort na de aanvaarding van onze Commisfie begreepen gehad , dat niettegenftaande de fiducie, welke wy moeten onderftellen in de kundigheden van de Leden van het Bewind , en vooral van die Leden , welken zig zo zeer beyverden , om hunne talenten ten nntte van het algemeen te deplojeeren , de voorzigtigheid nogtans vorderde , om ons daar op alleen niet te verlaaten, maar dat wy ook ons behoorden te bedienen van den raad en de vóór» lichting van anderen , en in het byzonder van de zodanigen, welke bevorens blyken hadden gegeeven van hunne ervarenheid in deeze materie.
Onder anderen kwam daar toe al aanftonds by ons in confideratie de Heer Fredrik Willem Boers, welke , in de qualiteit van eerften Advocaat, de Compagnie verlcheiden Jaaren met lof bediend heeft , en in het algemeen voor een kundig en geëxperimenteerd Minister gehouden word,
jNa dat wy denzei ven daar over onderhouden en den voet en wyze , op welke hy ons zoude dienen van zyne Confideratien, met hem gearrangeerd hadden , hebben 'wy zyne Doorlugtigfte Hoogheid als Opperbewindhebber verzogt , om door hoogst deszelfs veel vermogenden invloed te effectueeren, da,t aan den voornoemden Advocaat
Boers,



pz ZAAKEN VAN
Boers , uit de Kas der Compagnie, geduurende den tyd , dat wy de eer zouden hebben , onze Commisfie te blyven bekleeden , zoude mogen worden toegelegd eene remuneratie van vyf en twintig honderd guldens '» Jaars. ———
Met dat gelukkig gevolg, dat door alle de Refpeótive Kameren aan dit voordel is voldaan geworden , en dat meergemelde Heer Broers zig verbonden heeft, om de Heeren Gecommitteerdens uit de beide Provinciën in alle zaaken , waar in zy nodig zullen oordeelen, hem te raadpleegen in de qualiteit van Advocaat Confulent, naar zyne beste kennis en weetenfehap te zullen advifeeren.
Eindelyk en in de laatfte plaats hebben wy het, uit hoofde van het menigvuldige werk , aan onze Commisfie verknogt, met en benevens de Heeren Gecommitteerdens van de Provincie van Zeeland, noodzaaklyk geoordeeld , een bekwaam Perlbon
aan te ftellen tot Amanuenfis. En daar, na
onze gedagten, hier toe niemand gefchikter was, dan een bediende van de Compagnie , welke niet alleen de vereischte kundigheden bezit in Compagnies zaaken , maar ook, uit hoofde van zyne bediening, acces heeft tot de Boeken en Registers, zo hebben wy gezamenlyk daar toe gedispicieerd, den Clercq van de Secretary Willem Abeleven.
Wy vertrouwen, dat U Edele Groot Mog. zig deeze benoeming zullen laaten welgevallen, gelyk ook van aan den voornoemden Abeleven voor twee derde deelen uit de Kas van deeze Provincie Jaarlyks zodanige belooning of Daggelden te mogen toeleggen, als Gecommitteerdens in redelykheid zullen oordeelen te behooren.
Heb-



STAAT EN OORLOG. 93
Hebben wy nu, Edele Groot Mogende Heeren, een korte en zoo wy vertrouwen volledige opening gegeeven vin onze vetrigtingen en van de ware gefteldheid der Maatfchappy; hebben wy die middelen , welke naar ons inzien niet ongepast zouden kunnen weezen toe haare verbeetering 9 voorgefteld en aan de hand gegeeven, zyn "er bereids eenige door de Vergadering van XVII. dadelyk gearresteerd geworden ; zyn 'er andere en wel de voornaamfte tot hier toe nog in deliberatie gehouden; wy vertrouwen, dat U Ed, Groot Mogende uit het een en ander zullen knnnen opmaken , dat wy provifioneel aan het gerequireerde van U Edele Gr. Mog. gedeeltelyk en zo veel van ons dependeerde, hebben zoeken te voldoen.
Wy vleien ons , dat wy eerlang en zo dra de aanftaande Vergadering van XVII zal zyn afgeloopen , ons daar van ten vollen zullen kunnen
acquiteeren. Wy zeggen ten vollen , nadien
dan het tydftip zal gebooren zyn , om met grond te kunnen beoordeelen, of de Maatfchappy, zoo veel het menfchelyk vooruitzigt toelaat dit a priori te bereekenen , voor het vervolg zal kunnen ftaande gehouden worden , en voor eene totaale disfolutie bewaard blyven.
Vergunt ons, Edele Groot Mog. Heeren, voor dat wy ons Rapport befluiten , U Edele Groot Mog, npg voor een oogenblik met al dien ernst, welke het gewigt van zaaken vordert , te folliciteeren , om tog ten aanzien van de voornaamfte Peinten de zoo hoognodige Secretesfe te obferveeren, en te doen obferveeren, byzonder die de
re-



o4 ZAAKEN VAN STAAT EN OORLOG.
redresfen in Indiën betreffen, van de bewaaring daar van hangt doch veel, ja alles af.
Wy bidden God Almagtig, dat hy de pogingen van U Edele Groot Mog. ten besten van het lieve Vaderland met zynen Zegen bekroone, en hebben de eer te zyn.
EDELE GROOT MOG. HÉEREN!
(Onder ftond)
V Hags den U Edele Groot Mogende
zijanuary Dienstwilligen.
1791» De Gecomm. tot de zaa¬
ken van de Oost-Indifche Compagnie.
(Was get,)
G. J. D. VAN DER DOES P. H. VAN DE WALL j
VAN N00RDWYK, J. RENDORP. HENDRIK VAN STRA¬
LEN, JZ.



NADER
RAPPORT
van DE
GECOMMITTEERDENS tot de zaaken der oostindische compagnie, over den staat en de omstandigheden van die MAATSCHAPPY,
x n
RESOLUTIE
Op het benoemen van Bewindhebberen over de Ver» hopingen der Ritouren, 14 July 1791.



N. B. Hier op moet volgen : nader rapport ,
enz. Sign. [A] [D], van Bladz.
i *-~~m g<5 gefolieerd.



ZAAKEN
VAN
STAAT en OORLOG.
Extratl uit de Refolutien van de Heeren Staaten van Holland en Westfriesland, in haar Edele Gr. Mogende Vergadering, genomen op
Donderdag den 14 July 1791.
Ontfangen een Misfive van Heeren Gecommitteerdens tot de zaaken van de Oost-Indi. fche Compagnie, gefchreeven in den Hage, op heden, houdende een nader en omftandig Rapport van derzelver verigtingen zedert hun provifioneel Rapport van den 21 JanuaryJaastleden, van den ftaat en omftandigheden der O. f. Maatfchappy, en waar by als drie hoofd' poincten van Behandeling. 1. Een fummiere aanwyzing doen van den Finantiëelen Staat der Maatfchappy. 2. In overweging genomen heb? ben, of de differentie tusfchen den ontfang en uitgaaf, die in de laatfte Jaaren heeft plaats geXXI11. deel. [J] hads



A ZAAKENVAN
had, voor het toekomende zouden kunnen worden weggenoomen, en zonder tydverzuim qualificatie verzoeken-, om met overleg van zyne Hoogheid, de nodige Bewindhebberen te benoemen tot de directie en adminiltratie der Verkoopingen; en 3. de vraag overwegen,of men de Maatfchappy naa alle opofferingen daar aan gedaan, zal laaten vaaren, of nu mg eenmaal te hulpe komen? voorts verflag doen van de extraordinaire Commisfie naar Indiën; alles gefterkt met de Bylagen tot de verhandelde poinélen betrekkelyk; en eindelyk om het belang der nodige fecretesfe daaromtrent, de voorflag doen, zoo als alles breder in het volgend Rapport met de Bylagen is vervat.
Fiat Infertio.
Waarop gedelibereerd zynde, en door de prefente Leden de fecretesfe aangenoomen, en voorts gedeclareerd zynde in den haare dezelve te zullen opleggen, en vervolgens Copy van het voorfchreven Rapport verzogt zynde door de Heeren van de Ridderfchap en Edelen, om het zelve in deordrenaderteexamineeren, en door de verdere Leden, om, daarop te verilaan de intentie van de Heeren hunne Principaalen , is de finaale Refolutie uitgelteld tot nadere deliberatie; dog is dien onverminderden hangende de deliberatien over het voorfchr. Rapport, en in confideratie genomen zynde, het gevvigt en de presfance der zaaken, goedgevonden en verilaan, de Heeren Gecommitteerdens tot de zaaken van de O. I. Compagnie, by dezen te qualificeeren, om met overleg van Zyne Doorluchtige Hoogheid, als
Op-



STAAT EN OORtOG. ö
Opper Bewindhebber, met en benevens de Heeren Gecommitteerdens van wegens de Provincie Zeeland, uit het Corps van Bewindhebberen te mogen benoemen en committeeren zeven permanente Comisfarisfen tot de Directie en adminiftratie van de verkoopingen der jaarlykfche Retouren, te weeten, twee uit de kamer Amfterdam, en één uit ieder der overige kamers, met en benevens één der beëdigde hoofdparticipanten, voorzien met zodanige magt, om wegens het ftuk der voorfchreven Verkoopingen met de gevolgen cn aankleeven van dien, zodanige befiuiten te kunnen en te moogen neemen, mitsgaders zodanige ordres te ftellen, als dezelve, met overleg en aggreatie van de gezamentlyke Gecommitteerdens tot de zaaken van de O. I.Com pagnie ten meesten nutte en voordeele van de laatstgenoemde zullen oordeelen te behooren.
En is wyders goedgevonden en verftaan, dat hier van by Misfive kennis zal gegeeven worden aan de Heeren Staaten van Zeeland, en dat Hoogstdezelve daarby zullen worden verzocht, om aan de Heeren hunne Gecommitteerdens-tot de zaaken van de O. I. Comp. ten fpoedigften gelyke qualificatie te verleenen.
En zal copie dezes aan de Heeren Hun Ed. Gr. Mog. Gecommitteerdens tot de zaken van de O. I. Comp. worden ter hand gefteld,mitsgaders aan Bewindhebberen van de Holl. Kameren der O. I. Compagnie, om te (trekken tot derzelver informatie en narigt.
Accordeert met de yoorfchr. Refolutien,
IA 2 ] Ede*



4
ZAAKENVAN
Edele Groot Mogende Heeren!
Daar wy by onze Misfive van den 3 July van het afgeloopen jaar, en vooral by ons provilioneel Rapport van den 21 January laatstle* den, te vinden onder de Notulen van UÉd. Groot Mog. Vergadering van den 28 daar aan volgende, de eer hadden voor U£d. Groot Mog. een kort tafereel te fchetfen van den Staat en omftandigheden van de O. I. Maatfchappy, mitsgaders van de middelen, welke naar onze gedagten zouden behooren beproeft en by der hand genoomen te worden, om haar voor eenen aannaderenden val, ware het mogelyk, te bewaaren.
Daar wy een beknopt verflag deden van de befluiten, welken ten aanzien van die middelen, by het bewind, met onze voorkennisfe bereids genomen zyn, en verder zouden behooren genomen te worden; daar wy onze regtmaatige bekommering te kennen gaven, dat alle die middelen weïligt niet toereikende zouden bevonden worden, om dat gedugte, en voor de deur ftaande onheil, de val der Maatfchappy namelyk, voortekoomen; ja, daar wy,' ter dier tyd op ons naamen, om aan UEd. Gr. Mog. eene meer gedetailleerde opening van dit alles te zullen voorleggen, en vervolgens te voldoen aan UEd. Gr. Mog. f.creete Refolutie en aanfchryving van den 23 July 1790, daar vinden wy ons thans in ftaat gefteld, om ons van het een en ander, te kunnen acquiteeren; ten einde aan UEd. Gr. Mog. gelegenheid te geeven, om, naar eene ernftige overweging te beoordeelen, of de zaaken van de Maatfchappy thans tot dat uiterfte gekomen
zyoa



STAAT EN OORLOG, 3
zyn, dat dezelve als geheel reddeloos moeten worden aangezien; dan, of 'er zig, voor het vervolg nog uitzigten van eene niet geheel ongegronde hoop komen op te doen, dat dit wankelend en zo zeer verzwakt lichaam , voor eene totaale deslölutie, zonder een aanmerkelyk bezwaar van 's Lands Finamie zoude kunnen bewaard blyven.
Om hier omtrent,met eene behoorlyke order te werk te gaan,enverfchillendeobjecten, welken wy ieder op zig zeiven zullen moeten behandelen, naar één gezigtspunt te brengen, zullen wy dezen lyndraad volgen:
Dat wy, in de eerfte plaats, een fummiere aanwyzing zullen doen van den finantiëelen ftaat der Maatfchappy, en een praecies detail geeven van de immenfe differentie, welke in de laatfte jaaren tusfchen den ontfang, enden uitgaaf heeft plaats gehad, en, geduurende den loop van dit en het volgend jaar nog plaats hebben zal.
Dat wy vervolgens, en in de tweede plaats, in overweging zullen neemen, of die differentie , voor het toekomende zoude kunnen worden weggenoomen, en of door het bevorderen van eene vermeerdering inhetproduétvanden Ontfang, en eene vermindering in dat van den Uitgaaf, zodanig eene approximatie zoude kunnen worden geëffectueerd, dat de zaaken van de Maatfchappy, zonder een jaarlyks fupport van UEd. Gr. Mog. op den duur, zullen kunnen worden aan den gang gehouden.
Waar uit eindelyk in de derde plaats zal profluëeren de beflisfing van dit alternative, dog allerbelangrykst voorftel: zal de Maatfchappy, indien men op hoogstwaarfchynlyke gronden IA 3] en



6
ZAAKEN VAN
en bereekeningen,kan aantoonen, dat dezelve met eenen modiquen onderftand te redden is, nog eenmaal door de Heeren Staaten der beide Provinciën worden onderfleund, of zal zy, van nu af aan, aan haar eigen lot worden overgelaaten ?
Belangende het eer/ie hoofdpoint, te weeten , de fummiere aanwyzing van den Finantiëelen ftaat der Maatfchappy, zo hebben wy gemeend, aan UEd. Gr. Mog. daarvan geen accuraater opening' te kunnen geeven. dan, Bylagen. om OÏ)der, de ByIager» over te leggen dezoogeLitr.A. No. i j naamde Staaten of Balancen, zoo als dezelven »»8. 4.5- over de laatfte 5 jaaren, jaarlyks uit de Boeken zyn opgemaakt engeflotengeworden;met en benevens eene notitie der Capitaalen van tyd tot tyd genegotiëerd, en van de jaarlykfche Renten, tot haaren laste loopende. 1!Byl'g-bHehoon Uit vergelyking van die Staaten zullen UEd. rende tot'de0' Groot Mog. kunnen opmaken: dénmilcerVnË- . Dat geduurende de 5 jaaren over welke drrburoh 1 te die gaan, jaarlyks door een te kort gekomen de^yï^ is een fom van ƒ 8734962:-:-
2. Dat de fchulden, welke de Maatfchappy tot haare laste heeft, na aftrek van het geen zy, aan voorraad van Gelden en Goederen te baate had op den 3T Mey 1790, bedroegen Byi. Litu b. ƒ80937737:14:- terwyl deze fchuld, federt dien tyd door de Negotianten, ten behoeve van de Hollandfche en Zeeuwfche Kameren , met nog meer dan 15 millioenen Guldens is vermeerderd geworden, wel verftaande, dat men ten aanzien van die zoogenaamde Staaten of Balancen altoos moet in het oog houden, dac de goederen in voorraad aldaar opgebragt, totgeer laage pryzen zyn getaxeerd, dat al mede
on-



STAAT EN OORLOG.' ?
onder die Balancen 'niet zyn begreepen, de Goederen in Indiën in voorraad, en in retour herwaards, ook niet gereekend op de uitgezonden Cargafoenen, zo als mede niet op de waarde der Indifche Pofesfien, noch op die van de Pakhuizen, en andere Gebouwen, Schepen &c., gelyk dit een en ander by de geenen, die deze Staaten of Balancen kennen, ligtelyk gepenetreerd word.
3. Dat om dat exedent, het welk den uitgaaf der ontfang jaarlyks te boven gaat, te effaceeren , aanzienlyke vermeerderingen in het product van het laatfte, en geen mindere notabele verminderingen, in dat van het eerfte, moeten worden daargefteld; of dat, by ontftentenisfe daarvan, en zoo dit niet te effeétuëeren is, de Maatfchappy met verdubbelde fchreeden naar haaren ondergang fnelt.
Belangende het tweede hoofdpoint, te weeten eene overweeging of die differentie voor het toekoomende, zoude kunnen worden weggenoomen ? en het welk het voornaamfte ingre. dient van ons Rapport zyn zal, zoo zullen wy diftinételyk nagaan:
. 1. Of die vermeerdering in het product van den ontfang,met eenen genoegzaamen grond van zekerheid, immers van de hoogfte waarfchynlykheid,kan verwagt en bevorderd worden.
2. Of het Montant van den uitgaaf, opzodanige eene aanmerkelyke wyze kan worden vermindert, dat het zelve, zoo voor het jegenswoordige al niet geheel, tenminftenvoor het toekomende, aan dat van den ontfang zal evenaaren.
Daar nu die differentie niet flegts hier te Lande, maar vooral in Indiën plaats heeft; zoo IA 4] ver.



S ZAAKENVAN
vereischt de goede order dat wy die twee ver. fchillende huishoudingen, offchoon ten naauwften met eikanderen gemeenfchap hebbende, zoo na doenlyk, en tot meerder klaarheid , ieder in het by?onder nagaan.
Ten dien einde zullen wy diezelfde Cynofure volgen, welken wy,by ons provifioneel Rapport in agt genomen hebben, en de aandagt van U Ed. Gr. Mog. allereerst tot de administratie hier te Lande, en daar naa, tot die in Indiën bepaalen.
Belangende de administratie hier te Lande, zoo zullen wy de byzondere Refpeclen, zoo van den Ontfang, als van den Uitgaaf in overweging neemen, en met de meeste naauwkeurigheid onderzoeken, of die beiden voor de reeds bedoelde vermeerderingen vermindering fucceptibel zyn.
Betreffende eene vermeerdering in het produel van den ontfang zoo gelieven U Ed. Gr. Mog. in aanmerking te neemen, dat hetzelve zyn voornaamfte , zoo niet zyn eenige fource vind in het rendement van de jaarlykfche Verkoopingen derRetouren,mitsgaders in deVragtpenningen en Recognitiën der Goederen, waarvan de verzending aan Particulieren gepermiteerd is.
Wat aangaat het rendement der Retouren, zoo kunnen wy U Ed. Groot Mog. daarvan geene betere opening geeven , dan dat wy Bji. Lett. c. hier benevens onder de Bylagen overleggen', een pracife Staat, zoo als zulks in de laatfte 20 Jaaren geweest is, waaruit U Ed. Groot Mog. al aanftonds zal confteeren, dat, daar de Verkoopingen, of gelyk zy by de Boeken genaamd worden, de verhandelde Goederen in
de



STAAT EN OORLOG. 9
de eerfte 10 Jaaren ,te weeten tusfchen 1770 en 1780 jaariyks door een gereekend hebben afgeworpen, een Capitaal van 20 millioenen Guldens, dezelve in de laatfte 10 Jaaren te weeten tusfcnen 1780 en 1790 flegts 15 millioenen gerendeerd hebben.
Hieruit fpruit vervolgens natuurlyk deeze vraag: is 'er eene gegronde hoope, dat die vermindering zal kunnen worden gefuppleert, en het rendement der Verkoopingen gebragt tot die hoogte waarop het tusfchen de Jaaren 1770 en 1780 en verfcheide Jaaren bevoorens geweest is?
Wanneer wy hebben nagegaan de redenen en oorzaaken, welken aanleiding" tot die vermindering hebben gegeeven, en welken voornaamelyk in de fataaie gevolgen van den En. gelfchen Oorlog te zoeken zyn; zoo kunnen wy niet ontveinzen, dat wy ons niet zonder grond vleien , dat die vermindering langfamerhand zal verdwynen, en eerlang voor eene aanzienJyke vermeerdering plaats maaken. Immers de berigten welken het bewind van tyd tot tyd uit de Indien ontfangt, geeven daar voor alle hoop. — Terwyl in de meerdere verzending van Zilver en Contanten , welke zederd eenigen tyd derwaards wederom, meerder heeft .beginnen plaats te grypen, en de hooger gelding van fommige articulen, by voorbeeld Nooten,Fouly, Salpeter en anderen dit uitzigt niet weinig begunstigen.
Wy zullen tot meerdere bevestiging U Ed. Gr. Mog. alleen informeeren dat volgens de laatst ingekomen tydingen , geduurende den loop van dit jaar, niet flegts ryke, maar zeer ryke Ladingen,zoo van Peper als Coffy,ver\A 5] wagt



ro
ZAAKEN VAN
wagt worden, en dat de cultuure en inzameling van het laatstgenoemde Articul op de Eilanden Java en Ceylon dermate begint toe te neemen , dat, daar 'er bevorens jaarlyks niet meer dan ongeveer 5 millioenen ponden herwaards gezonden wierd, die verzending zonder onvoorziene toevallen , reeds in dit jaar tot 8 a 9 millioenen, zal geklommen zyn, en waarfchynelyk binnen den omtrek van één a twee jaaren, tot 10 millioenen zal vermeer, derd worden; en welke vermeerdering van 5 milloenen ponden , indien de Verkoopprys flegts op 10 ftuivers per pond bereekend word, jaarlyks alleen zoude afwerpen een fchat van 25 Tonnen 'Gouds.
Want alhoewel men misfchien zou kunnen vermoeden, dat door den meerderen aanvoer de prys der Coffy ook in evenredigheid zoude moeten daalen; zoo gelieven U Ed. Gr. Mog. nogtans in het oog te houden, dat de confumptie van dat Articul , niet alleen in Europa algemeener word, maar dat de Oosterfche, wegens haare meerdere deugd, ook altoos boven die der Westerfche Coloniën zal
worden gerechercheerd en prys houden.
Gezweegen dat ook de Verkoopprys, om die reden , niet meerder dan op 10 Huivers 't pond gereekend word, daar dezelve nog in de laatfte Verkooping om, en by de 14 ftuivers geweest is.
Indien men nu hier byvoegt dat door de apparentie van het verbod van den invoer van de vreemde Theën, ook de pryzen van dat Articul (waartoe de onderhandfche aanzoeken van wegen de Noordfche Compagnien by het bewind bereids gedaan alle hoop geeven) niet
flegts



STAAT EN OORLOG. n
flegts aanmerkelyk ftaan te ryzen, maar hetzelve tevens in eene meerdere quantiteit als in de laatfte jaaren zal kunnen worden aangevoerd en gefleeten, zoo blyft 'er byna geen twyffel over of het rendement der Retouren zal langfamerhand in waarde moeten toeneemen, en dat van voorige tyden genoegfaam evenaaren, zoo niet te boven gaan.
Vooral zou dit plaats hebben, indien wy de Collufien en zogenaamde Tontelingen der Makelaars zouden kunnen in duigen werpen; en aan den handel een vryen en onbelemmer-
den loop geeven wy hebben by ons pro-
vifioneel Rapport hiervan breedvoeriger gefprooken, en zullen daarom de attentie van U Ed. Gr. Mog. daar mede niet langer bezig houden.
Alleen vinden wy ons verpligt U Ed. Gr. •Mog. te kennen te geeven, dat wy na dien tyd nog.. meer en meer bevestigd zyn geworden van den fchadelyken invloed, welke dergelyke vreemde practyken op de Verkoopingen hebben. — Eenige onlangs in hot licht gegeevene ftukken , betreffende een gefchil hetwelk tusfchen fommigen hunner heeft plaats gehad, ftelt zulks buiten allen tegenfpraak, daar wy daaruit geleerd hebben, hoe, door eene by contract Verëenigde Affociatie, en, gelyk zy zig zelve betytelt, door eene uitvoerende dire£lie,de prys en waarde der Goederen naar goedvinden geregeld,en zy, welken buiten dat contract zyn, in toom en onder bedwang gehouden worden. Een contract, het welk zekerlyk aan veele refleétien zou onderhevig zyn, indien zulks onder het oog van U Ed. Gr. Mog. gebragt wierd, althans, wy
heb-



ï*
ZAAKEN VAN
hebben het met het hoogfte ongenoegen gev leezen.
Trouwens het gebeurde op de laatfte Verkopingkan van het zoo even gezegde tenbewyze ftrekken; nadien geen één eenige kaveling van fpeceryën boven het bod, waarop het by den afflag gebragt was, is afgemynd geworden.
Wy zyn niet onkundig Ed. Gr. Mog. Heeren ! hoe men daar uit een bewys heeft zoeken te ontleenen, dat de nieuw geïntroduceerde wyze van Verkoopen , geen het minfte voordeel aanbrengt; integendeel dat dezelve zelfs fchadelyk is, geconfi dereer d het verlies van de Plokpenningen, welken by opflag aan den geenen , die het hoogfte bod doet, betaald worden.
Dan, men zal al aanftonds van de ongefundeerdheid van dit raifonnement worden overtuigt; wanneer U Ed. Groot Mog. dit volgende flegts in aanmerking neemen: dat (om nu niet te fpreeken van de voorjaars Verkooping waarop de voorfchreeve uitvoerende dim rectie haar ^01 op een finguliere wyze heeft gefpeeld) op de laatstvoorgaande Verkoopingen verfcheiden Articulen van Commercie zyn afgemynd , en tegen eenen hoogeren prys, als]daar voor by den opflag was geboden, verkogt geworden.
Dan, daar wy voorzien, dat het bewind, by aanhoudenheid met de tegenkantingen der Makelaars, welke deeze wyze van Verkoopen zeer tegen de borst is, zal te worstelen hebben , en deeze niets onbeproefd zullen laaten, om, den eenen of anderen tyd de oude. wyze van Verkoopen wederom in train te brengen, zoo zyn wy van gedagten, dat daar tegen qm-
vis



STAAT EN OORLOG. 13
0 meliori modo, in tyds behoort te worden gewaakt,nadien wyten vollen verzekerd zyn, dat de nieuwe inrigting heteenigfte middel is, om hunne combinatiën te verydelen.
Hiertoe is aan ons, tot dus verre niets beter nog gefchikter voorgekoomen, dan dat, gelyk 'er ten aanzien van verfcheidene byzondere zaaken , plaats heeft, als daar zyn de Chineefche Handel, de Vifitatie der Boeken, de Huishouding &c. ook tot de directie en het bywoonen der Verkoopingen , permanente Commisfarisfen uit het Corps der Bewindhebberen , welke altoos uit een en hetzelve principe te werk gaan, worden aangefteld: te weten twee uit die van de kamer Amfterdam, een uit die van Zeeland, en een uit ieder van de overige kamers, met en benevens een beëedigt Hoofdparticipant, welke voorzien van de noodige magt, met ons overleg, zodanige fchikkingen kunnen beraamen, als wy onderling zullen oordeelen te behooren. Dan, daar deeze inrigting eenigermaate zoude afwyken van het jegenswoordige gebruik; zoo vinden wy: ons verpligt aan Ü Ed. Gr. Mog. in confideratie te geeven, en tevens op het ernftigfte te verzoeken, dat hoogstderzelver Gecommitteerdens ten allerfpoedigften, en zonder tydverzuim mogen worden geauthorifeerd; om met overleg van Zyne Doorlugtige Hoogheid, als Opperbewindhebber, ten dien einde de nodige Bewindhebberen, invoegen voorfchreeven, te benoemen, en dat, onverminderd de verdere deliberatiën op dit Rapport ten deezen opzichte by U Ed. Groot Mog. dadelyk eene voldoende refolutie genoomen worde. m



X4 ZAAKEN- VAN
Terwyl door de Heeren Gecommitteerdens van de Heeren Staaten van Zeeland by hunne hooge Committenten gelyke authorilatie zal verzocht worden.
Dan boven dit alles, moet men ook niet uit het oog. verliezen, dat de vragten en recognitiën welken voor de inlading der Goederen in Compagnies Schepen, welke voor reekening van Particulierèn, overeenkomftig het plan van een der Hoofdparticipanten (waar van wy in ons Provifioneel Rapport reeds melding maakten , en van het welk wy in .het vervolg nader zullen fpreeken_) van hier naar Indiën, en wederom van daar herwaards zullen worden verzonden; het produel; van den ■ontfang, al mede waarfchynlyk, zoo niet ten .eerften, tén minften in het vervolg aanmerkelyk zullen ftyven; daar het montant daarvan , door het bewind, volgens eene aan ons .gefuppediteerde ruwe calculatie, reeds in de eerfte jaaren, dat zulks in train zal zyn gebragt, bereekend word op niet minder dan ƒ400000: 's jaars.
Wanneer wy nog al verder hier by voegen, dat, volgens de Calculative Staaten, welke wy de eer zullen hebben, hier na, onder het oog van UEd. Gr. Mog. te brengen, de Verkoop - prys der Goederen, welken gereekend worden,in het vervolg te zullen worden aan. gevoerd, naar ons inzien, en de gedagten van des kundigen, niet te hoog genoomen is, jaa zelfs, zonder onvoorziene toevallen, die gemaakte bereekeningen zoude kunnen te boven gaan, zoo gevoelen UEd. Gr. Mog. reeds van nu af aan, dat van de zyde van den ontfang het verfchil in het thans extee-
rend



STAAT EN OORLOG. 15
rend excendent, op eene aanmerkelyke wyze word weggenoomen, en dac cie waarfchynlykheid der approximatie, van dien kant grooter en grooter word.
Want alhoewel het niet te voorzien is, dat vermits verfcheiden takken van Handel, welke tot hier toe voor rekening van de Maatfchappy gedreeven zyn, voortaan aan Parti-. culieren zullen worden overgelaaten, gelyk wy in het vervolg zien zullen, het Rende ment der Retouren juist tot die hoogte zal kunnen gebragt worden, als het in vroeger tyd, en tusfchen de jaaren 1770 en 1780 geweest is; zoo gelieven UEd. Gr. Mog, daar tegen in opmerking te neemen, dat ook wederom, aan de zyde van den uitgaaf, uit hoofde van het minder debourfement voor den inkoop, aanzienelyke fommen, welken die van den ontfang rykelyk kunnen opweegen, zullen worden uitgefpaard; en dat ook daarop in de calculative Staaten welken ons tot een rigtfnoer veritrekken, en van welken wy hier na zullen fpreeken, behoorlijke reflectie gemaakt is.
Betreffende nu het ftuk van den uitgaaf hier te lande, en of hetzelve, aan eene zoo aanmerkelyke vermindering en befpaaring fucceptibel is, dat ook, van dien kant, met alle xegt eene aannadering tot den ontfang te verwagten zy, zoo vereischt hetzelve, een meer gedetailleerd, en gecomplimenqueerd onderzoek, geconüdereerd hetzelve gaan moet over zoo veele, en zoo verfchillende refpeéten, welken, willen wy aan U Ed. Groot Mog. daar van een aanëengefchakeld denkbeeld geven fchier ieder op zig
zei-



16
ZAAKEN VAN
Byl. Litr. L
van de Memorie van den Heer
KEUEKBURGH ,
te vinden onder ie Bylagen.
Byl. Litt. D.
zeiven en afzonderlyk zoude moeten wor*. den nagegaan; dog wy zyn befchroomd, om daar mede de prsetieufe attentie van UEd. Gr. Mog. te occupceren; en oordeelen het daarom voldoende, om UEd. Gr. Mog. alleen onder het oog te brengen een Tabel van alle de byzondere refpeften en posten van uitgaaf, zoo als dezelve geboekt worden; en welke alle, de eene meerder, de andere minder, voor eene aanzienlyke bezuiniging vatbaar zyn.—Immers men moet in het generaal opmerken:
1. Dat daar voortaan de jaarlykfche Epuïpagie van hier naar Indiën op 20 a 23 Schepen berekend is,daar ze bevorens uit28 a 30 bodems beftond, daar uit van zelfs eene notabele demunitie in den daaglykfehen uitgaaf zal moeten proflueeren, welke demunitie, offchoon ze niet naar evenredigheid van de verminderde Equipagie , over het geheel kan bereekend worden, geconfidereerd verfcheiden objecten van het meerder of minder uitzenden van Schepen niet afhangelyk zyn} gelyk by voorbeeld hetonderhoud der Gebouwen, het Loon van Bewindhebberen en Bediendens, het aanhouden der Jachten en diergelyken, nogthans zeer belangryk worden moet, daar zy zig tog zal uitltrekken tot alle die Articulen en Materiaalen, welken voor den aanbouwde uitrusting, de proviandeering, en de bemanning der Schenen vereischt warden.
2. Dat by provifie, in den inkoop van Hout en andere Scheepsmateriaalen.eenegroote uitipaaring zal kunnen plaats hebben , wyl 'er by het bewind gerefolveerd is, om de uit Indiën verwagt wordende Schepen, en
wel»



STAAT EN OORLOG. 17
welker getal vry aanzienelyk is, voor eerst alleen in reparatie te brengen, en het point van van nieuwe bodems provifioneel in deliberatie te houden.
3. Dat, op eene Memorie van de Equipagimeesters der refpeélive Kameren, inhoudende differente voorflagen tot bezuiniging in de conff.ru6r.ie, de takelagie, en uitrusting der Schepen, het medegeeven van benodigdheden aan Schippers, Stuurlieden, en verdere Officieren , by het Bewind bereids een vrugtbaar befluit genoomen is, waardoor jaarlyks op ieder Schip zonder het het minfle nadeel, eene bezuiniging van 5 a f6000: -: - zal kunnen betragt worden, en het welk alleen over 20 a 23 uitgaande Schepen een objeftvan 1153/138000:-:bedragen zal.
4. Dat die vermindering niet weinig zal toeneemen uit hoofde, dat verfcheide articulen en cargafoenen, welken tot hier toe, voor reekening van de Maatfchappy wier. den ingekogt en verzonden, en waarvan wy in het vervolg meer byzonder fpreeken zullen, van nu voortaan aan particulieren, ter verzending zullen worden overgelaaten, waardoor, volgens eene aan ons overgegeevene calculatie, jaarlyks eène uitgaaf van ongeveer ƒ 400000: - zal worden befpaard.
Wanneer men deeze vier hoofdbyzonderheden in het oog houd, en in haar verband befchouwt, lyd het geen de minfle twyffel, of 'er kan, en zal, eene aanmerkelyke reductie in den gewoonen uitgaaf hier te Lande, voor het vervolg moeten plaats hebben. Maar, daar wy by ons provifioneel Rapport, XXIII. deel. [7?] ook
Byl- Liet. E.
Byl. Litt. F. No. 1 en a.



ifj ZAAKENVAN
ook verfcheide byzondere pointen van menage hebben aan de hand gegeeven, welken by het Bewind van dat gewigt, en die confideratie niet zyn geconfidereerd, als die wel door ons befchouwd zyn geworden; zoo verlangen UEd. Gr. Mog. reeds "buiten twyffel, wat meer van naby geinformeerd te worden, om de inftantien, welke wy dieswege by aanhoudenheid gedaan hebben, van eenige meerder ingresfie zyn geweest.
Wy kunnen wel over het geheel niet ontkennen, dat, aan fommigen meer of min, bereids is voldaan geworden, dog wy hadden wel gewenscht, dat wy het genoegen konden hebben, UEd. Gr. Mog. te informeeren, dat dien aangaande met eene meerdere cordaatheid was te werk gegaan j en het is alleen de convictie, dat zoo niet alle zeilen worden bygezet, het met de Compagnie gedaan zal zyn , welke ons hoope geeft, om van Heeren Bewindhebberen te mogen verwagten, dat zy, even als wy daarvan eindelyk overtuigd zynde, met ons ten deezen opzïgte, meer en meer de handen zullen in een flaan , en van trap tot trap alle perfoneele genoegens, welken wy wenfchen dat langs dien weg voor het toekoomende in eene dubbele maate zullen kunnen terug keeren, aan de welvaart van het algemeen opofferen.
Dan , om de voorgeflagen pointen van menage, in het' byzonder na te gaan; wy hebben ten fterkften aangedrongen,
I. Op het verminderen van het getal der verschillende Bediendens en Arbeidslieden, van meerder of minder rang, zoo als wydieby ons provifioneel Rapport, onderfcheidenlyk hebben opgenoemd.
Wy



STAAT EN OORLOG. i9
Wy hebben gemeend, daarop des te fterker te kunnen aandringen, uit hooide van den ver. minderden omflag en ftaat der Maatfchappy, welke voorzeeker een vierde minder uitgeftrekt zal zyn, zoo in haare Equipagie, gelyk wy bereids gezien hebben, als in al het gunt hetwelk tot het Departement van het Pakhuis op den Koophandel betreft.
Immers, wanneer het getal der Bediendens en vaste en losfe Arbeidslieden, in die evenredigheid gereduceerd wierd, zoude daar in alleen een jaarlykfche Epargnevantenminften 3 tonnen fchats te vinden zyn, daar ons uit eene fpecifique opgaaf van de Traclementen en Arbeidsloonen, by de refpeótive kameren betaald wordende , gebleeken is , dat dezelve jaarlyks tusfchen de 13 en 14 Tonnen Gouds bedragen.
Wy begrypen zeer wel, dat de Bediendens en Officianten, indien men van nu af hunnen dienst zoude kunnen misfen, niet ontflagen worden, zonder hun geduurende derzelver leven, of zoo lang, tot dat zy elders zouden geplaatst zyn, op eene redelyke wyze te de« domageeren, dan, wy begrypen niet te min, dat langs dien weg, voor het toekomende en langzamerhand, geen onaanzienelyk profyt aan de Maatfchappy zoude worden toegebragt.
En wat de vaste en losfe Arbeidslieden betreft, gelyk fjouwers, garbuleurs, kuipers, flagters, en dergelyken, van deezen zouden 'er naar onze gedagten, om de gezegde redenen, van nu af aan verfcheiden kunnen worden ge>
licentieerd en afgedankt. Dog ten aanzien
van het eerfte foort, hebben alle de Kameren te kennen gegeeven, dat noch in derzelver be\B 2] leo~



zo
ZAAKENVAN
Pyl.Litt. G.
looningen noch in derzelver getal, eenige reductie kan worden geadmitteerd; integendeel, zoo heeft zelfs de Kamer Amfterdam, in confideratie gegeeven, om uit hoofde van het thans zoo zeer vermeerderd fchryfwerk , een of meerder fchryf bediendens aan te ftellen,
En wat het tweede foort, of de vaste en losfe Arbeidslieden betreft, daaromtrent is bereids reeds eenige menage geïntroduceerd; in diervoegen, dat men op fommige werven het werkvolk, by afwisfeling, en alleen beurtelings aan het werk houd; terwyl men by de Vergadering van Zeventienen, den 30 Mey laatstleden , op ons voorftel het befluit heeft genoomen: om niet alleen dadelyk aftefchafen alle zodanige losfe Bediendens en Arbeidslieden, welken niet volflrekt noodzaakelyk behooren te worden aangehouden; en zonder vreeze yan kwaade gevolgen, zouden kunnen worden afgedankt; maar daar en boven, by overlyden of af (land van Ambtenaaren en Bediendens van wat aart of natuur die ook moogen weezen, de posten niet te vervullen , dan met voorkennis van de HeerenGecommitteerdens tot de zaaken van de 0.1. Compagnie, en gcduurende die vacatures, zorge te zullen draagen dat door de non fuppletie, inmiddels geen nadeel gefchiede.
Voorts kunnen wy niet voorby, om by deeze gelegenheid andermaal onder den aandagt van UEd. Gr. Mog. te brengen, het welk wy, by ons provifioneel rapport, als geen gering point van menage hadden opgegeeven: te weeten, eene reductie in het getal van Bewindhebberen; want daar wy zagen, dat de zaaken van de Maatfchappy , in het vervolg minder omflagtig zullen worden, zoo fchynt het als van zelve te fpreeken dat dezelven ook van nu af
aan.



STAAT EN OORLOG. «
aan, door een minder getal van Bewindhebberen, zonder prcejuditie van haare belangens, zouden kunnen beftierd worden.
Betreffende het 4, 5 en 6de point van Menage by ons provifioneel Rapport voorgeflagen, betreffende de affchafiing van het Logement in 's Gravenhage, en de zogenaamde Haagfche befoignes; de vermindering der gewoone Commisfien van Bewindhebberen , en de daar uit voortvloejende reductie der Jachten , mitsgaders de befpaaringen in de uitdeeling van Speceryen en Suyker, daaromtrent hadden wy wel gewenscht dat by de Vergadering van Zeventienen, gunftigeren meer voldoende befluiten genoomen waren.
Wy kunnen tog niet zien, dat de redenen, welken , tot aanhouding van het Haagfche Logement worden geavanceert, zoo dringend zyn dat de pointen, welken thans de objecten van de Haagfche Befoignes uitmaaken , niet even gemaklyk in de prfefidiaaleStad,jaarlyks zouden kunnen behandeld worden, op dien voet, zoo als overeenkomstig het hier by overgelegt Advis , van het Prseparatoir Befoigne; waartoe wy ons kortheidshalve refereeren; is voorgeflaagen.
Van dienzelfden aart befchouwen wy de redenen, door het bewind voor het aanhouden der Jachten geallegueerd; en wy zyn, als nog van gedagten, dat aan den, door ons gedaa. nen voorflag, die op de billykheid gegrond is, zoude kunnen, en behooren te worden gedefereerd. — Ja het flxekt ons, tot genoegen, dat wy, onder het opftellen van dit on; Rapport, geinformeerd zyn geworden, dal door de kamer van Amfterdam, bereids eene IB 3] Pro
Refolutic van 29 Maart 1791. Byl. Litt.H.
Byl. Lett. I>



2 =
ZAAKEN VAN
Propofitie gedaan is, te weeten, om één van haare Jachten dadelyk aftefchaffen, zoo wanneer de kameren van Hoorn en Enkhuizen, zig met één, en de kameren Delft en Rotterdam zig insgelyks met één Jacht zouden willen vergenoegen,en de kamer Zeeland zig gewillig toonde, om dit voorbeeld te volgen.
Het voorftel tot zodanige affchaffing Ed. Grooc Mog. Heeren! is geenfints nieuw;een voornaam en kundig hoofdparticipant heeft daartoe voor eenige Jaaren ,reeds een Propofitie gedaan, en de befpaaring welke daaruit zoude gebooren worden, begroot op f60000: 's jaars.
Voorts zyn wy, door de redenen by Bewindhebberen geallegueerd om in de onderfcheidene Commisfien, en byzonderlyk in die tot het uitbrengen, en inhaalen der Schepen geene verandering te maaken, tot hiertoe niet overtuigd geworden, om daarvan te moeten glisfeeren.
Oordeeldmendat een monfter Commisfaris, zoo als door ons was voorgeflaageu, daartoe ongefchikt is, wel, waarom zou dan niet de een of °andere van 'sCompagnies Bediendens, wiens eerlykheid en trouw beproefd was.,en die door een beftendig emplooi tot dat werk van meer nut zoude zyn, kunnen worden geëmplojeerd ? de daggelden en reiskosten van zulk een pcrfoon, zouden voorzeker minder kostbaar zyn, dan die van een Bewindhebber, welke in zodanige Commisfie niet verfchynen kan dan op eene, aan zyne qualiteit pasfende wyze.
Ook hadden wy wel gewenscht dat de.Refolutie van de Vergadering van zeventienen , wegens de uitdeeling van fpeceryen en fuiker
eens-



STAAT EN OORLOG. 23
eenige meerdere merkteekenen van toegeeven-
heid met zig bragt. Het fchynt tog ten
hoogften vreemd, dat een lichaam, dat zig in zulke bekrompene omftandigheden bevind,en het welk zonder den byftand van U Ed. Gr. Mog. en de Heeren Staaten van Zeeland zyne zaaken niet kan aan den gang houden, voortgaat, met het doen van fchenkdgien, even gelyk het gedaan'heeft, in ty den van voorfpoed, niet flegts beftaande uit eigen Producten, maar zelfs in waaren, welke het voor geld moet
inkoopen, Wy hebben het oog op de
Suikerbrooden.
Wy hebben wel gezien, dat 'er befloten is, om de uitdeeling der Nooten en Fouly, uit hoofde van den jegenswoordigen hoogenprys, tot de helft te verminderen; maar ons genoegen zou nog merkelyk zyn vermeerderd geworden , indien wy eene geneigdheid hadden befpeurd, om by provifie , en zoo lang de zaaken van de Maatfchappy in dien ongelukkigen toeftand bleeven, vrywillig van alles te renuntiëeren, en dat zulk een edelmoedig voorbeeld van Bewindhebberen, als dan ook, door alle de Leden der Hooge Regeering en andere voornaame Ambtenaaren gevolgt wierd.
Wat nu betreft onze zevende voorflag, te weeten; een onderzoek, of het voordeeliger zou weezen, gedeeltelyk met gehuurde, dan met eigen Schepen te navigeeren; daar omtrent heeft de Vergadering van XVII begreepen, dat men, ten einde de Werven aan den gang te houden, aan het laatfte de voorkeur behoorde te geeven; dog dat 'er egter, in die gevallen , waarin de Compagnie meerdere Scheepsruimte mogte nodig hebben, dan met IB 4] den



ZAAKEN VAN
Refblutie van S9 Maart ïjtji Bylagen K.
(
<
j
I i
Bylagen K.
len ordinairen omflag kan worden verfchaft, van gehuurde Scheepen, zoude kunnen worien gebruik gemaakt.
Aangaande het agtfle point van menage , ioor ons in confideratie gegeeven, is de meergemelde Vergadering van gedagten geweest, lat de reductie op 'sCompagnie ordinair Schepen win 150, a 140 voeten niet practicabel was, )m dat 'er een getal van 120 a nomanfchapjen volftrekt vereischt word, om dezelve over Lee te brengen; terwyl de geproponeerde verjetering in de conitructie , en tuigagie der Schepen, gediscutieerd is in het gerefolveerde )p de Memorie der Equipagiemeesters waarvan vy hier boven melding hebben gemaakt. En /oor zoo veel wy in overweging hebben gegeven, om voor de inlaading een naauwkeu•ige overflag <of project belading,te doen opnaaken; ook daaromtrent heeft de Vergade•ing van zeventienen, niettegenltaande zy te kennen heeft gegeeven, dat na ingenoomen advis van deskundigen, dienaangaande geen meerder naauwkeurigheid konden worden geobfervéerd. dan tot hiertoe heeft plaats gehad , een befluit genoomen, meer of min voldoende aan onze intentie, te weeten, dat alle de kameren en goederen, welke in de vertrokken Schepen zyn ingelaaden, naa dat de grootte daarvan , voor de inlaading, zoo accuraat mogelyk zoude zyn opgenoomen, zoude reduceeren tot Scheepslasten, en daarvan, over elk Schip, by de eerfte bekwaame gelegenheid opgaave doen.
En wat betreft onze negende confideratie, te weeten het bekooperen der fchepen, wy hebben zulks, mitsgaders het employeeren
van



STAAT EN OORLOG. 25
van geftreeken dekken, op de reizen naar China en Japan, in overweging gegeven aan het bewind, het welk heeft aangenoomen, om, in de op handen zynde extraordinairis vergadering van zeventienen , deeze beide pointen te zullen maaken tot een feiïeus onderzoek; zoo dat wy daar van het refultat verwagtende blyven; intusfchen zyn wy door den Lector Niemvland, onderrigt geworden, dat die twee Engelfche Schepen geen anderen cours gehouden hebben, dan die van onze Compagnie gewoon zyn te doen; dog dat derzelver fpoediger voyagie grotendeels moet worden toegefchreeven aan het fcherper bouwen , en bekoperen der Scheepen, mitsgaders aan derzelver kleine charter en ligter tuigagie.
En voor zoo veel aangaat het geen wy ten tienden in overweging hebben gegeeven, te weeten eene reductie in de pramien der t'huiskomende Officieren, daar omtrent heeft de meergemelde vergadering gedeclareerd, < dat zy te zeer overtuigt was, van de noodzaakelykheid, om te perfifleeren by de maatregulen, met zonder gewigtige redenen, van tyd tot tyd daar gefield; om de zeevaart tot 's Compagnies dienst, aan te moedigen, dat ook de praemiën niet te hoog waaren bepaald, wanneer men in confideratie neemd, dat zy, in der tyd, gefubintreerd zyn aan de vergunning, welke te vooren plaats had, om eenige Retourgoederen uit Indiën te mogen meede neemen in gepermitteerde kisten, en in het oog houd, dat meest al de pr£emie, de eenige overwinst uitmaakt van den fchamelen zeeman , na zyn leeven in langduurige en gevaarlyke togten te hebben blootgefteld, en [55] 'sCom-
lyl. Lett. K.



Byl. Lett. K,
Bylagen Lett L en M.
25 Z A A KEN VAN
's Compagnies ryk gelaaden Bodems behouden te hebben overgebragt.
Dat egter de Gecommitteerdens tot de direóten vaart en handel op China, behoorden te worden verzocht, om na te gaan, of, zonder prejuditie van het belang der Maatfchappy in het ftuk der pramriën van overlaading , van de overheden der Chinafche retourfchepen, geen menage zoude te efteéctieeren zyn.
Belangende onze elfde voorflag, ook daaromtrent zyn by het bewind onlangs voldoen-
' de befluiten genoomen j . na dat reeds
in het einde van het voorgaande jaar, verfcheide ongepermitteerde goederen, met de Pacquetboot de Lugtbol aangebragt, waren aangehouden, en alle geconfisqueert geworden, en te gelyk aanfehryving gedaan aan de Ministers te Batavia, te Ceylon, cn aan de Caab, om op de Pacquetbooten een waakend oog te houlen. \— Terwyl wy mede niet in gebreke zyn gebleven, om daaromtrent de nodige precautiën te neemen.
En wat nu al verder betreft de vermindering van die Pacquetbooten, ten twaalfden door ons, als geen gering point van menage voorgeflaagen; wy kunnen het genoegen hebben U Ed. Gr. Mog. te informeeren, dat daarop bij het bewind behoorlyke attentie is geflaagen, en dat men bereids delibcratien heeft aangevangen, om zig van een gedeelte dier vaartuigen te ontdoen; wy zeggen een gedeelte, wyl een fpoedige expeditie van ordres niet fchynt toe te laaten , om ze allen aftefchaften, en wel te minder, daar niet alleen de voornaamfte kosten van aanbouw en
tuy-



STAAT EN OORLOG. 27
tuy^apie geleden zyn, maar het gewone onderhoud, genoegfaam uit het rendement van de porten der brieven, welke daar mede worden overgebragt, gevonden word.
En voor zoo veel aangaat onzen dertienaeti voorflag, te weeten: het uitvinden en daarftellen van voldoende prsecautien, tot voorkooming van die groote dispariteit der inkoopspryzen. Ook dienaangaande zyn by de Vergadering van Zeventienen, op den 29 Maart, en 24 Mey laatsteden Refolutien genoomen, en op welkers efteóc en executie wy niet zullen nalaaten eene byzondere attentie te hebben.
Deeze eerstgenoemde refolutie leid ons van zelve tot het groote point, dat wy in de laatfte plaats, als een zeer wezentlyk gebrek in de adminiftratie van 's Compagnies zaken hebben opgemerkt, te weeten de enorme nadeden,, welke zy ondergaat, uit hoofde van den inkoop en verzending van zoo veele en zoo verfchillende Waaren en Goederen, voor haar eigen rekening, en hoe eene aandagt'ige befchouwing van deeze ingekankerde kwaal, een der Hoofdparticipanten van de Maatfchappy heeft opgewekt gehad, om op dit belangryk ftuk zyne byzondere aandagt te vestigen; en dienaangaande eenige middelen tot verbeetering voor te Haan.
Wy zeggen, dat de genoemde Refolutie ons daartoe opleid, nadien dit cardinaale hoofdpoint daar by in het breede is beredeneerd , en met alle omzigtigheid bepaald geworden. — Wy agten het daarom ten hoog ■ ften noodzaakelyk om die gantfche refolutie onder de Bylagen, als een ftuk van de uiter-
fte
belagen Lett. IC en N.
Byl. Lett. K.



aS ■ ZAAKEN VAN
fte effentie, onder het oog van U Ed. Groot Mog. te brengen, en ons kortheidshalven daar aan te refereeren.
Wy verzoeken dat U Ed. Gr. Mog. daarop hoogstderzelver aandagt in het byzonder gelieven te vestigen , en voorts daarmede te paaren het befluit, hetwelk nog nader dienaangaande, in de onlangs, op reces gefcheiden Byi. Lett. o. Vergadering van zeventienen genoomen is.
Mitsgaders de conditiën waarop de verzending van verfcheiden waaren en goederen naar en Faiagen Lett. uit Indiën zoo als die aan het publiek zyn bep. no. i en 2. kend gemaakt, aan particulieren word vry. gelaaten.
Wy kunnen wel niet ontveinzen, dat de kundige opfteller van de Memorie genaamd: Confideratien over de oorzaaken van de veragte. ring der zaaken van de Compagnie, en verbeetering derzdve: welke tot die befluiten den grond gelegt heeft, te weeten de Heer hoofdparticipant Guilielmus Titfing, aan wien de Maatfchappy, zoo zyn'plan aan de verwagting beantwoord, zeer veel zal verfchuldigd zyn gaarne gezien had, dat de verzending der goederen, voor rekening van particulieren , eenigfins ruimer was open gefield , dan zulks by het bewind begreepen is. — Dog de redenen, door dezelve geallegueerd, om een voornaam ge* deelte van die goederen, welke de Compagnie volftrekt voor haare eigen behoeften benodigd heeft, daarvan uittezonderen , zyn aan ons zoo overtuigend voorgekoomen, dat wy daarin voor als nog hebben moeten berusten.
Intusfchen zullen wy egter niet uit het oog verliezen, om de Commisfie, welke naar Indiën vertrekken zal, te verzoeken van aldaar
ge-



STAAT E N OORLOG.
29
gekomen zynde naauwkeurig onderzoek te doen of die verzending, wanneer daartoe meer. der inclinatie befpeurd word, als tot hiertoe plaats heeft, in het vervolg niet verder zoude kunnen worden geextendeerd ; immers hoe wyder die deur kan worden opengezet, hoe meer de Maatfchappy, onder het neemen van de nodige pracautien zal behoed blyven, voor de enorme fchadens welke zy daardoor komt te lyden.
Daar wy nu , gelyk wy vertrouwen, de voornaamfte pointen van redres, welke tot vermeerdering van den ontfang, en vermindering van de uitgaaf in de Nedeiiandiche Kas, of hier te lande zullen moeten verftrekken, fuccintelyk hebben aangeweezen, en daar die alle te zamen, op verre na ni.et voldoende zyn, om de groote difterentien welke bevoorens opgegeeven zyn weg te neemen; f geconfidereerd de menigte van contante penningen , welke jaarlyks van hier naar Indien en de Caap, tot goedmaking van de onkosten aldaar, moeten verzonden worden, zoo fpreekt het van zelve, dat wy nu in de tweede plaats moeten onderzoeken; of dat verfchil in Indien zelve kan gevonden worden, dat is, of aldaar de winften en inkomften aan de eene, en de lasten aan de andere zyde, dusdanig kunnen verbeeterd en verminderd worden , dat de Nederlandfche Kas voor het vervolg ontheven wierd dit deficit van hier te moeten fuppleeren.
Om hieromtrent eene juiste bereekening te maaken, moeten wy nagaan de winsten en inkomften , mitsgaders de lasten van alle de Indifche Comptoiren en Etablisfementen, zoo als
de-



Bylagen Lett. Q.Nb. i en 2.
I (
Bylage Litt. I. Vim dt Memorie sldflruBif van j de Heeren
FALCK,CEUAY- 1 VANGEK en ]. SCHOLTBN, le , vinden in de 1 Bylagen.
So ZAAKEN VAN
dezelven over de laatfte jaaren, uit de Boeken zyn opgemaakt.
Volgens eene aan ons gefuppediteerde Balance, voorde twee Boekjaaren van 178^ en 178I, welke wy de eer hebben onder de Bylaagen te produceeren, blykc dat de lasten geduurende dat tydvak, de winften en inkomften jaarlyks zyn te boven gegaan de fom van vier a zeven - en • dertig Tonnen Gouds.
Voorwaar, Ed.Gr.Mog. Heeren! een ontzettend verfchil, en zoo ontzettend, dat,indien daarop, by aanhoudendheid zoude moeten gerekend worden, 'er geen mogelykheid zoude weezen, om dat exedent te vinden.
Dan Uw Ed. Gr. Mog. gelieven in het oog te houden dat die berekening gemaakt is, over een tydperk, wanneer de Maatfchappy nog gebukt ging onder de buitengewoone bezwaaren, welke den ongelukkigenEngelfchen Oorlog te weeg had gebragt, waardoor noodwendig de Winften van den binnenlandfchen Handel, en de jewoonc inkomften eene notabele vermindering, itï daar en tegen de Lasten eene buitenge■voone verhooging moesten ondergaan.
Men dient zig derhalven te bepaalen, tot :cn vroeger tydperk, en wel tot een tydperk, wanneer de Maatfchappy, door geene
:xtraordinaire Lasten gedrukt wierd. <
rlier toe komt voornamelyk in aanmerking, lat, het welk den Engelfchen Oorlog onmidlelyk is voorgegaan.
Volgens de bereekeningen daar van opgenaakt.over de jaaren verloopen tusfchen 1770 ■n 1780, hebben de Lasten de winften en in:omften, jaarlyks 24 tonnen Gouds gefurpasèerdj indedaad een verfchil, groot genoeg,
om,



STAAT EN OORLOG. 31
om, met zoo veele kundige Generaals, welke in Indiën de bclangens der Maatfchappy zig het meeste hebben aangetrokken, te mogen vastftellen, dat indien hetzelve niet kan worden weggenoomen, zy onder de Indifche Lasten, eenmaal zal moeten bezwyken.
De groote vraag bepaalt zig derhal ven daartoe,of,gelyk wy bevorens ten aanzien van de Nederlandfche kas, onderfcheidenlyk hebben nagegaan,dit enorm exedent van die derlndifche, in Indiën zelfs te vinden zoude zyn ?
Wy hebben by ons provifioneel Rapport, reeds gewag gemaakt van drie onderfcheiden zeer aangelegen Hukken, opgefteld en geformeerd door voornaame Leden van het Bewind, betreffende de Caab en de Indien; wy hebben vervolgens den korten en hoof dzaakeiyken inhoud daarvan bereids opgegeeven . en kunnen thans voor UEd. Gr. Mog. niet verzwygen, dat wy die alle te danken hebben aan den onvermoeiden vlyt, en de geftadige werkzaamheid van de Heeren Bewindhebberen falck , craayvanger en scholten; dezelven zyn, hoe zeer zy het anderzints wel verdienden,te volumineus, om onder het oog van UEd. Gr. Mog. te worden gebragt; wy zeggen uilen, om dat wy het noodzaakelyk oordeelen hier van uit te zonderen derzelver Memorie adfiruclief, betrekkelyk de pointen van Redres, by hun advis over de Memorie van den Heer Hoofdparticipant tltsingh, als behelzende zeer veele intresfante bereekeningen, waarop de befluiten van de Vergaderingen van Zeventienen gebouwd zyn, Deeze befluiten , en de daaruit geproflueerde Aanfchryvingen aan de Hooge Regeering in Indiën , en aan het Gouvernement van de Caab, zoo als dezelve fuccesfiyelyk in de onder
Bybge Litt.r. BylageLitt. s.



3*
ZAAKEN VAN
derfcheidene Vergaderingen genoomen zyn; hebben wy de eer, onder de Bylagen Copiëlyk over te leggen, en ons daartoe kortheidshalven te refereeren.
Het eerfte bevat eene ferieufe aanfchryving tot het dadelyk introduceeren van nieuwe en buitengewoone belastingen, en wel
i. Tot het heffen van den 5onen Penning van alle de Bezittingen van Compagnies Dienaaren, by form van liberaaleGift, in alle deEtablisfementen door geheel Indiën, en aan de Caab de goede Hoop, zoo en in diervoegen als in het jaar 1750 heeft plaats gehad. *
2. Om voortaan van alle verkrygers van ampten of bedieningen onder het resfort van de Maatfchappy, in te vorderen eene vry willige Recognitie, betaalbaar in vier Termynen, op het einde van elk der vier-eerfte jaaren, dat zy hunne Ampten en Bedieningen zullen bezeeten hebben, niet minder bedraagende dan een vierde gedeelte van het geheele Inkoomen.
3. Om van alle de jegenswoordige Amptenaaren en Bediendens, foortgelyke vrywillige Recognitie, onder eenige Modificatien nogtans af te vorderen.
4. Om door geheel Indiën te introduceeren eene belasting, wegens de Collateraale Succesfie op den voet en conform de Ordonnantie daar van gearrefteert.
Alhoewel nu de heffing van den 50 Penning alleen temporair is, en dus niet verder toereikende , dan om het deficit van dit en het volgende jaar te helpen fuppleeren, moet men egter in het oog houden, dat de introductie van het Collateraal, en inzonderheid van het Ampt-
geld,



STAAT EN OORLOG. 33
geld, voor het toekomende, van geen gering belang zal zyn, geconfidereerd niet alleen de continueele vervvisfeling der Amptcn en Bedieningen, maar het important inkomen vanveelen derzelven, daar 'er volgens bekomen informatiën gevonden worden, welke jaarlyks meer dan ƒ 150000: - rendeeren.
Op dit laatfte point, te weeten het Rendement der Ampten en Bedieningen, zullen wy niet nalaaten onzen aandagt in het byzonder ook te vestigen, en door het Canaal van Heeren Commisfarisfen, welke naar Indiën vertrekken, tragten te efFeótueeren dat daaromtrent in het algemeen de hoog nodige reformes, ten voordeele van de Maatfchappy gemaakt worden. »; Wy zyn in tusfchen niet in ftaat om het waarfchynlyk bedraagen van die lasten met eene genoegzaame zeekerheid op te geeven, dan, zy zyn by hetBewind,geduurende den loop van dit jaar, bereekend geworden op 8 tonnen Gouds.
Dog hoe belangryk die ook wezen mogen, van meer belang zyn egter de Epargnes, welke de reformes ten aanzien van da adminiftratie en het Gouvernement aan de Caab de Goede Hoop gemaakt, zullen te weeg brengen.
Wanc daar de Jaarlykfche Lasten aldaar reeds tot 17 a 18 Tonnen Gouds geklommen zyn, zoo zullen dezelve nogtans op eene zeer aanzienelyke.enbynaongeloovelyke wyze kunnen gereduceerd worden, indien aan de gefielde ordres eene behoorlyke Executie gegeeven word. ; Het zou ons te ver van het fpoor leiden, indien wy daarvan,in het byzonder verflagdeeden; wy refereercn ons daarom kortheidshalven tot de befluiten van de Vergadering van Zeventienen, dieswegen genoomen, en tot
83311. DEEL. [C] d©



BylageLitt.U.
34 ZAAKEN VAN
de aanfchryvingen dien conform aan het Caabfche Minifterie en de Hooge Regeering afgezonden ; en in het byzonder tot eene beredeneerde calculatie der Caabfche Lasten en Inkomften voor het vervolg; waar uit UWEd. Groot Mog. zullen kunnen opmerken dat op dit Etablisfement alleen een jaarlykfche uitfparing van ongeveer 11 Tonnen Schats zal kunnen plaats hebben.
Wel is waar, en het zal mooglyk by fommigen,in den eerften opflag eenigopzienbaaren, dat de Vergadering van Zeventienen op onzen voorflag, de Militaire magt aldaar, op zulk eene aanmerkelyke wyze verminderd heeft, zoo als bereids by ons voorig Rapport te kennen is gegeeven. Dan UEd. Gr. Mog.
zullen gelieven in het oog te houden.
i. Dat de Finantiëele omftandigheden het Bewind gedrongen hebben, van te moeten befluiten tot zaaken, waartoe men anderzints nog niet zou gekomen zyn, en dat in deeze, redenen van Staat, gelyk niet zelden gebeurt, voor redenen van Finantie hebben moeten wyken. i. Dat in vroeger tyd, en voor het uitbarften van denEngelfchenOorlog,hetGuarnifoen aldaar, niet fterker is geweest dan van 450 Koppen, cn dus nog ongelyk zwakker dan het tegenwoordige, beftaande uit 600 Infanteristen, en 3 a 400 Artilleristen.
3. Dat in cas van onvoorziene attaques,het Gouvernement zig op de hulp, en den byftand der talryke en moedige Inwooners veilig kan verlaaten, zoo wanneer zy maar door eene zagte en gemaatigde Regeering,
aan



STAAT EN OORLOG. 35
aan de belangens der Maatfchapjpy verbonden worden.
4. Dat,al ware het zelfs,dat hetCJuarnifoen op die fterkte gehouden wierd, waarop het tot hier toe geweest is het egter niet beftand zou zyn, om zonder adfiftentie van een bekwaam getal Oorlogfehepen de Caab tegen eenen onverwagten aanval van eene Europeefche Mogendheid, aan alle zyden te verdedigen.
5. En laatftelyk, dat de Republiek thans het geluk en voorregt geniet, van in vrede te zyn met alle de Mogendheden, welken het gelusten mogt, of het vermogen zoude hebben , om op dien uithoek een aanflag te maaken, terwyl derzelver zonderlinge nayver ook nimmer dulden zal, dat de eene of andere zig daarvan meester maake, en dien fieutel van geheel Indiën aan ons Gemeenebest ontweldige.
Het Bewind heeft dus, met ter zyde ftelling van alle Militaire Confideratien, zoo als men zegt, van de nood eene deugd gemaakt; en heeft het veiliger geagt, een gedeelte der Bezetting te behouden, en het overige naar Java te zenden, daar gebrek aan Militairen is, dan ze allen, uit hoofde van manquement van Geld, onvoorzien te laaten van Soldy en Randfoenen. •— Ja, van agteren hadden wy dubbele reden, om over de gemaakte fchikking, ten hoogften vergenoegt te zyn, toen wy, onder het opftellen van ons Rapport verwittigd wierden; dat de Maatfchappy welligt in de onlusten, welken op Java tusfchen de Inlandfche Vorsten zyn uitgeborsten, reeds ingewikkeld was, of ten minften naar [C 2] alle



3fl ZAAKEN VAN
alle waarfchynlykheid daar in ftond ingewikkeld te worden. — Dog welke nadeelige tydingen voor weinige dagen, door latere , en voor de Maatfchappy zeer gunftige berigten gevolgt zyn.
Dan, van geen minder aanbelang zullen ook de Redresfen weezen, welken het Bewind beflooten heeft, in heel Indiën in verfchillenderlei opzigten te introduceeren.
Wy hebben in ons meermaals genoemt Rapport , die allen reeds hoofdzakelyk opgegeeven ; en wy zouden van de hooge aandagt van U Ed. Groot Mog. te veel misbruik maaken , indien wy dezelven hier recapituleerden; en in het byzonder behandelden. — Wy refereeren ons daarom, kortheidsbal ven, tot het meermaals aangehaald befluit van de Vergadering van Zeventienen, van den 29 Maart laatstleden, en in het byzonder tot de bevorens reeds genoemde Memorie Adftru&if,waar in, naar onze gedagten, tot eene demonftratie gebragt is, dat, door de introductie, van die Pointen, welken daar by voorgeflagen zyn, vooral door het abandonneeren van den Plande! om de West van Indiën, de Lasten van de Indifche Comptoiren, welken, gelyk wy zagen, Jaarlyks op 24 Tonnen Gouds bcreekend zyn, tot op 14 zullen kunnen gereduceerd worden, en dat de overige 10Tonnen door diverfe uitfpaaringen, van allerlei aart, in de voorfchr. Memorie Adjlruclif breeder aangeweezen, al mede zullen kunnen worden gevonden; langs dien weg zouden Lasten en Inkomftcn eikanderen evenaaren, en Indiën op zig zeiven kunnen beltaan; het gunt een Jaarlyks foulaas, van tusfchen de
2 en



STAAT EN OORLOG. 37
a en 3 Millioenen voor de Nederlandfche Kas zou zyn.
Wanneer wy deeze Memorie Adftru'ctif, met alle deszelfs Bylagen en Bereekeningf.m, met de vereischte attentie hebben geëxamineerd, kunnen wy niet ontveinzen, daarin te hebben ontdekt doorfleekende bewyzen van de applicatie, en het doorzigt waar mede de Opftellers zig beyvert hebben, hun wèl d'oordagt Plan tot die klaarheid en praecisheid te brengen , als in Bereekeningen van dien aart immer kan gefchieden; en dat, offchoon anderen , in de executie en gevolgen verfcheiden bedenkelykheden en zwarigheden maken, wy egter, na alles voor en tegen gewikt en gewogen te hebben , van oordeel geweest zyn dat daar van een proeve zoude behooren genomen te worden, daar het uitgemaakt zynde , dat de Maatfchappy, zonder zulke notabele veranderingen, voïftrektelyk niet te redden is, het naar. ons inzien, hier de vraag niet weezen moet, zyn die redresfen aan eenen wisfelvalligen uitflag onderhevig? maar zyn dezelven van dien aart, dat ze gevaarlyke, en voor de Compagnies belangen dodelyke gevolgen na zig kunnen fleepen? Zyn 'er andere en betere middelen tot redding voor handen? Kunnen de zwarigheden, welken men daar tegen inbrengt, door meer toereikende middelen worden uit den weg geruimt? En, daar wy rondborstig moeten erkennen, dat ons dezelven door niemand, tot hier toe, zyn gefuppediteerd geworden, en wy onze eigene kundigheden te bekrompen vinden om betere aan de hand te geeven J zoo hebben wy, na met Gecommitteerde Bewindhebbe[C 3] ren



38
ZAAKEN VAN
ren daar over verfcheidene zeer intresfant© Befoignes. te hebben gehouden, eindelyk geen zwarigheid gemaakt, om te acquiefeeren in de Befluiten, welken by de Vergadering van Zeventienen op alle de byzondere' refpecïen genomen zyn.
Wy hebben daar in te minder zwarigheid gemaakt, om dat de bereekeningen, waarop die befluiten gebouwd zyn, naar onze gedagten, allezints kenmerken draagen van eene voorzigtiige calculatie, nadien , aan den eenen kant de Refpeófen van den ontfang, in allen opzigte aan de laagfle, en daar tegen die van den uitgaaf aan de hoogfte zyde getableerd zyn.
't Is waar, Ed. Gr. Mog. Heeren! en wy kunnen het niet ontveinzen; lang hebben wy gebalanceerd over één voornaam en aangeleegen Point, waaromtrent de opinien van deskundigen zeer verdeeld zyn; wy hebben het oog op den Ly waathandel in Bengaaien en op de Kust van Cormandel, te weeten, of die by continuatie voor Rekening van de Maatfchappy zoude behooren te worden gedreevcn , dan wel, van nu af aan, aan Particulieren overgelaaten? Gaarne ftaan wy toe, dat indien de Maatfchappy de vereischte Fondfen voor handen had, zy deezen Handel nimmer zoude behoren te laaten vaaren; vmaar, naardien wy geinformeerd zyn, dat daar toe een Handelfonds van ongeveer vier Millioenen 'sjaars vereischt word, en de winften uitwyzens de daar van geformeerde bereekeningen, geenfints daar aan evenredig zyn, (blykens de Bylagen Litt. A. No. 7. en Litt. G. No. 1. van de Memorie Adftru&if van de Heeren Falck, Craeyvar.ger en Scholten.
Zynde



STAAT EN OORLOG. 39
Zynde Bylage Litt. zoo hebben wy in deezen, al mede van den nood eene deugd gemaakt, en ons het befluit van de Vergadering van Zeventienen, om, geduurende den tyd van het tegenwoordig Oclroy, den Bengaalfchen en Cormandclfchen Lywaathandel, geheel en alleen aan Particulieren over te laaten , volkomen laten welgevallen.
Maar daar wy nu in de byzonderheden hebben aangeweezen, de voordeden en uitfpaaringen, welken zoo hier te Lande, als in Indiën , door de voorgeflagen veranderingen en redresfen, onder Gods Zegen zullen kunnen behaald worden, daar wy gezien hebben, dat die Epargnes niet flegts Tonnen, maar Millioenen Schats bedragen zullen ; daar komt nu vervolgens in overweging, of by aldien die allen gelukkiglyk reusfeeren, dan nog de zaken van de Maatfchappy zonder nieuwe Subfidien of Negociatien, voor eerst zullen kunnen worden aan den gang gehouden ?
Om hier omtrent op geen losfe gronden te werk te gaan en U Ed. Groot Mog. en ons zelve niet te misleiden, hebben wy het Bewind, deeze gewigtige vraag ter beantwoording voorgefteld.
En wanneer wy, gelyk wy zeiven ook verwagtende waren, daar op een negatief antwoord bekomen hadden,' hebben wy al verder , den eerflen Advocaat van de Comp. afgevraagd, welken en hoedanige middelen, alsdan naar zyne gedagten zouden behooren te worden in het werk gefteld ?
Deeze kundige en nyverige Minister, heeft ons dieswegens, by eene uitvoerige Memorie , zyne conüderatien gefuppediteerd, wel.
[C 4] ken
Bvl. Litt. IC en V.



40 Z A AKEN V A N
9f\ Litt. W. en X.
ken wy vervolgens aan de Vergadering van XVII, ter examinatie hebben overgezonden, om ons te dienen van advis. Wy neemen de vryheid, deeze Memorie met het befluit van de voorfchr. Vergadering hier benevens aan U Ed. Groot Mogende voor te leegen-
Schoon wy aan den eenen kant, van wegen de notabele Redu&ien, zoo in den Handel, als in de Navigatie van de Maatfchappye, welken daar by worden voorgeflagen, ons daar van eenen goeden uitflag zouden durven voorftellen, vinden wy ons egter aan de andere zyde bezwaard, uit hoofde van de zeer geringe Equipagie van flegts tien Schepen Jaarlyks, waar op het groote voordeel voornaamlyk berusten zou, de Executie daar van met volle gerustheid aan te pryzen. -
Het fpreekt van zelfs, dat het Lichaam van de Maatfchappy niet in Abflra&o, en op zig zelve moet befchouwd worden; maarzoo als die federd Jaaren in de Republiek gevestigd is, en zoo als dezelve Staat in verband, met de Stedelyke belangens; waar aan dit Plan, (dit kan niet ontkend worden) zekerlyk nadeelig zoude weezen, terwyl de gevolgen voor die Steden, alwaar Kamers zyn, en het minder vertier, het welk langs dien weg over het geheel, in beide de Provinciën zoude veroorzaakt worden, misfehien in een ander opzicht , fchadelyker zoude weezen dan het voordeel, het welk de Maatfchappy, als Maatfchappy, daarvan trekken zou.
Ja, wy zyn daaromtrent des te huiviger, om dat de middelen by het Plan voorgefla' gen, toch niet in train te brengen zyn, zonder een dadelyk fupport van 5 a 6 Millioenen,



STAAT EN OORLOG.
41
nen, met behulp van welk ïupport, de bevorens door ons opgegeven redresfen, welken buiten twyffel met de Stedelyke en Provinciaale belangens meerder ftrooken, gelyk nu nader blyken zal, te effeftueeren zoude zyn.
Dog om hieromtrent met die zekerheid te werk te gaan, welke in een zaak van dat gewigt gevorderd word, en om volkomen gerust te zyn, dat alle die befpaaringen en redresfen , van welken wy zoo breedvoerig gefproken hebben, byden anderen ge voegt zynde, in ftaat zullen weezen, het wankelend Gebouw der Maatfchappy te fchraagen, ftaande te houden, ja tot een voorigen trap van bloei en welvaart weer te brengen; hebben wy gemeend, geen veiliger nog voorzigtiger weg te kunnen inflaan, dan te laten opmaaken calculative ftaaten of bereekeningen van den prrefumtiven ontfang en uitgaaf, voor de Jaaren 179 r, 1792, 1793 en *794- (hoedanige, zoo veel wy weeten, nimmer onder het oog van UEd. Groot Mog.zyn gebragt geworden) ■ allen gefchoeid op den voet van , en ingericht overeenkomftig de voorgeftelde middelen van redres; ten einde het eerfte tegen het laatfte gebalanceerd zynde, met éénen opflag, daar uit zoude konnen worden opgemaakt, of het gantsch enjemhk, voor het toekomende, niet flegts een vlei/end, maar zoo veel de Materie toelaat, een zeèker vooruitzigt geeft; waar op en U Ed. Gr. Mog. en wy ons met gerustheid kunnen verlaaten.
Wy agten het ten hoogften noodzaaklyk, om die calculative ftaaten, zoo als dezelve door de Vergadering van XVII. zyn goedge [C 5] fceurd.
Bylasen. Litt.Y.No. t, 2.3. 4.5>» 7 , 85 9 en 10.



4~
ZAAKEN VAN
keurd, en aan ons gefuppediteerd hier benevens over te leggen.
Wy oordeelen dezelve van dien aart, en van dat gewigt te zyn, dat ze naar ons inzien het eenige rigtfnoer moeten uitmaken, waar naar de deliberatien, en de befluiten van U Ed. Gr. Mog. en van de Heeren Staaten van Zeeland, wegens het toekomend Lot der Maatfchappy, behooren beftierd te worden.
Wanneer U Ed. Gr. Mog. deeze Hukken nazien, zullen Hoogstdezelve daar uit bemerken , dat 'er tot fchraging van het wankelend Gebouw der Maatfchappy, en eer en alvorens , dat zy zig zelve, uit haare eigen inkomften, zal kunnen ftaande houden, over het geheel,zoo voor het tegenwoordige,als voor het toekoomende Jaar, nog vereischt word een Capitaai van tusfchen de 6 a 7 Millioenen Guldens ; voorwaar eene zeer aanzienlyke fchat; een fchat welke al wederom niette bekomen zal zyn, dan door tusfchenkomst van het crediet der beide Provinciën, en tot bezwaar van derzelver Financiën, het zy dan dat die Penningen wierden gefubfidieert, het zy onder derzelver Guarantie genegotieerd.
Wy befefFen zeer gemaklyk, Edele Gr. Mog. Heeren! dat op den eerften klank van dit voorftel fommige Leden van U Ed. Gr. Mog. Vergadering met verwondering zullen weezen aangedaan, en welligt huiverig zyn om daar toe hunne toeftemming te geeven; wy verwagten zulks, en wy willen niet contefteeren, dat, in den eertien opflag_ voor die huiverigheid gewigtige redenen pleiten.
Wy Hemmen gaarne toe, dat op de verzeekeringen, welken van tyd tot tyd door
het



STAAT EN OORLOG. 43
het Bewind gegeven-zyn geworden, U Ed. Gr. Mog. hetcrediet van hoogstderzelver Finantien, hebben geinterponeerd, in die vaste hoop en veronderftelling, dat eens eenmaal daar aan een eindpaal zoude gefield zyn, en dat welligt U Ed. Gr. Mog. indien zy het tegengeflelde hadden kunnen voorzien, zig in de zaaken van de Maatfchappy niet zoo verre en zoo aanhoudend zouden hebben ingewikkeld. Maar, Ed. Gr. Mog. Heeren! daar gedaane zaaken geen keer hebben; daar die verzekeringen, op geen genoegzaame gronden , gelyk van agteren gebleeken is. veel min op wisfebereekeningengefleund hebben; daar zulks alleen, aan het zig te veel gevleid hebbend Bewind, moet worden geimputeerd; daar word het nogtans een vraag van het hoogfte aanbelang (en dit is het derde Hoofdpoint dat wy ons ter behandeling hebben voorgefield) zal men de Maatfchappy, na alle de opofferingen aan haar gedaan, nu laaten vaaren? of zal men haar nu nog eenmaal ter hulpe koomen? zal men haar laaten vaaren, daar zig niet flegts eene deure van hoope begint te oopenen, maar daar zelfs, blykens de calculative ftaaten, voor het Jaar 1793 en 1794 reeds in het verfchiet, een gunftig tafereel ontflooten word, het welk zonder onvoorziene toevallen, voor het toekomende,
de ftreelendfte vooruitzigten opleeverd.
Wy zeggen onvoorziene toevallen, om dat wy volkomen inftemmen het gunt, door het Bewind , in de Pro Memoria, by die calculative
ftaaten overgeleverd, gezegt is.
Wy vertrouwen dat U Ed. Gr. Mog. de beantwoording van dit alternative voorftel
van



44
ZAAKEN VAN
van ons niet zullen verwagten, zulk een daaci zou van vermetelheid niet kunnen vrygefprooken worden, en wy zouden, daar door, de hoogere wysheid, en het meer verheven doorzigt van U Ed- Groot Mog. anticipeeren.
Wy zullen daarom alleen, het geen onze plicht van ons, als Oonfitiarii Principis vorderd, de zwarigheden van beiden de kanten, in haar flerkfte ligt voorftellen, en vervolgens aan U Ed. Gr. Mog. overlaaten, dienaangaande zodanig een keuzs te doen, en zulk een befluit te neemen, als ü Ed. Gr. Mog. ten beste van het lieve Vaderland, en ter bevordering van de mercantile belangens der goede Ingezeetenen, het meest gepastzuilen oordeelen-
Befchouwen wy eerst de redenen welken fchynen aan te raaden het crediet van U Ed. Groot Mog. Finantien, niet verder in de waagfchaal te ftellen. Hier toe behoord: in de Eerfte plaats, de onzeekerheid van het iucces der gearrefteerde redresfende moogelykheid van eenen ongunftigen, ten minften onvoldoenden uitflag; en in dat cas de daar uit voortvloeijende zekerheid, dat na verloop van eenigen tyd, de zaaken, al wederom in die zelfde fituatie zullen zyn en blyven, waar in zy federd een geruimen tyd geweest zyn, en jegenwoordig nog zyn. 2. Dat in dat geval de Provinciaale Finantien van nieuws aanmerkelyk bezwaard zynde geworden, de moogelykheid , om dat bezwaar eens eindelyk op te heffen, en uit den weg te ruimen, hoe langer hoe onwaarfchynlyker en difficielder word. — g. Dat



STAAT EN OORLOG. 45
3. Dat het onvcrantwoordelyk fchynt te zyn, om ten behoeve van een Lichaam van Commercie, en voornaamentlyk ten voordeele van die Steden, daar Kamers zyn, de Schatkist van het algemeen op te offeren, ten minften in de waagfchaal te ftellen; daar niet alleen alle andere Handelmaatfchappyen, maar zoo veele kwynende Fabricquen en Traficquen, in welker behoud de welvaart van het Land, en van zoo veele Ingezeetenen niet minder geconcerneerd is, met het hoogfte regt op die Schatkist gelyke aanfpraak kunnen maaken.
4. Dat, door de continueele Negotiatien, ten behoeve van de Maatfchappy, en de vermeerdering van het Papier, gelyk men zulks gewoon is te noemen, de waarde der Obligatien en Rentebrieven , ten Laste van het Gemeene Land loopende, boven mate gedrukt en verminderd, en gevolgelyk, aan den Rykdom, en de Bezittingen der Ingezeetenen, welken gewoon zyn van hunne Renten te leeven, een gevoeligen neep worde toegebragt. ,
Wy ftaan zeer gereedelyk toe, dat deeze bedenkingen van het grootfte gewigt zyn, en by ieder Regent, wien het welzyn van het Vaderland ter harte gaat, zwaar moeten weegen.
Dan, wy kunnen egter niet nalaaten te remarqueeren, dat wat de onzeekerheid van het fucces der voorgenoomen Redresfen betreft, deeze nogtans op zodanige gronden berusten , dat men menfchelyker wyze, zig daar
van



46
ZAAKENVAN
van een gezegende uitkomst kan en mag be-
looven. ■ Zy fteunen op bereekeningen,
welken den toets kunnen doorftaan; zy bezitten offchoon geene gronden van mathematifche zekerheid, nogtans een hoogen trap van waarfchynlykheid; zy zyn niet Phyfiecq,nog uit haaren aart ondoenlyk; maar zy dependeeren voornaamelyk van eene regelmaatige Executie, en wanneer die executie daaraan behoor] yk gegeeven wordt, waartoe de benoemde Commisfie naar Indiën (van welken wy hier nafpreeken zullen) alle hoope geeft, dan moeten uit dezelve, ook de heilzaamfte vrugten voortvloejen. —
De verren afftand van een Land alwaar de voornaamfte redresfen moeten worden in train gebragt: heeft geenlints toegelaaten , gelyk misfchien by fommigen zoude kunnen opkoomen, dat alvoorens had behooren te gefchieden, de Confideratien van de Hooge Regeering in Indiën,daarop inteneemen. — Genoegen voldoende is het, dat de Vergadering van XVJI, die voorzorg in agt heeft genoomen , van in haare befluiten, en aanfchryvingen om de gemaakte veranderingen, daadelyk in train te brengen, deeze Salutaire Claufule te voegen : ten ware daar tegen mogten zyn, aller gewigtigfte bedenkingen uit hoofde van welke de Hooge Regeering mogte oordeelen, dat zulks zouden {trekken tot evident nadeel van de Maatfchappy en dat ook het Hoofdwerk van de gebuteerde Commisfie naar Indiën zoude moeten beftaan; om zoo veel mogelyk het belang van de Compagnie in dit allergewigtigst werk te bevorderen, en verder ter uitvoer te brengen voor zoo veel zulks immer practicabel zal zyn.
Deeze voorzorg neemt alle zwarigheid van
dien



STAAT EN OORLOG.,
47
dien aart op ééns weg; ieder ogenblik is thans ten hoogften pnetieus, en het water is aan de lippen; men drage toch zorg, dat men zich, edog te laat nimmer behoeve te herinneren, dum deliberani Roimm, pent Saguntum.
Maar daarenboven,eens voor een ogenblik toegeftaan zynde, dat de geconftateerde veranderingen , aan haar oogmerk niet beantwoorden , zal dan de gefteldheid van zaaken zoo veel'erger zyn, dan ze jegenswoordig is ? Het is wel waar, een fchat van 6 a 7 Millioenen zal dan van nieuwsverfpild zyn.— Maar kon dat verlies opweegen tegen de mogelykheid, om langs dien weg alles te behouden? Gelyk voorzeker plaats zal hebben, zoo de opperfte Regeerder van alles, de pogingen van het bewind, met zynen zegen zal gelieven te bekroonen.
En wat de tweede zwarigheid betreft, dat hoe grooter het bezwaar van 's Lands Financiën word, hoe onwaarfchynlyker en difficielder het te gelyk worden zal, dat bezwaar op te heffen en uit den weg te ruimen: gaarne ftaan wy toe, dat dezelve niet kan ontkend
worden, Maar wanneer men daar tegen
in confideratie neemt, dat dit bezwaar van die importantie niet is, dat het jegenswoordige, daar door bovenmaate, wy zeggen bovenmaate, vermeerderd word; zoo fchynt de vermeerdering van dit bezwaar in geene vergelyking te kunnen worden gebragt, met de waarfchynlykheid der groote voordeelen, welken daar uit zouden kunnen gebooren worden , eene vermeerdering van 60 a 70 Tonnen Gouds, op een immenfe fchuld van byna 100 Millioenen, waaronder de Maatfchappy gebukt gaat, zou die in deezen een hinderpaal zyn ? En



43
ZAAKEN VAN
En wat de derde bedenking aangaat, te weeten; de aanfpraak van anderen op de fchatkist van het algemeen, ook deeze is van minder belang, als zy in den eerften opflag fchynt, wanneer flegts dit ééne in confideratie genoomen word, dat niet alleen aan verfcheiden, en ver uit de meeste ligchaamen van Commercie en Navigatie , mitsgaders aan zoo veele Fabricquen en Traficquen, het zy door uitloven van Prsemien , het zy door vermindering van Impofitien al mede geen gering foulaas uit 's Lands Cas gegeven word. Maar dat het lichaam van de O. I. Comp. van zodanigen aart is, dat hetzelve meer dan eenig ander, zynen algemeenen en vrugtbaaren invloed verfpreid o ver alle de byzondere leden en deelen van de gantfche Republiek in 't algemeen , en van Holland en Zeeland in het byzonder, in diervoege zelfs dat de Commercieerende Ingczeetenen van die fteden, alwaar geen kamers gevonden worden, ook daarvan op de eene of andere wyze , geene onvoordeelige vrugten plukken; zoo als, om flegts een enkel voorbeeld by te brengen , fommige Reeders in Schepen te Dordrecht, en eenige Fabriqueurs te Haarlem, te Leyden, en anderen niet zullen tegenfpreeken.
En wat nu eindelyk de vierde of laatfte z waarigheid betreft, te weeten de vermenigvuldiging van het papier,en de daaruit voortfpruitende nadeelen voor veelen; hoe gewigtig dezelve ook in den eerften opflag mooge fchynen, zoo zal het gewigt daarvan niet weinig verdwynen wanneer men in het oog houd, dat juist die vermeerdering van nieuw papier, het middel zyn moet, om de waarde van het oude
te



STAAT EN OORLOG. 49
te behouden, zag men vooruit, dat de zaaken van de Maatfchappye. met geen mogelykheid konden aan den gang gehouden worden, dan was, ja , deeze zwarigheid onoplosfelyk , dan zou de prys der GemeenlandsObligatiën, door het doen van telkens nieuwe Negotiatien meer en meer moeten daalen; maar wanneer men op hoogstwaarfchynlyke gronden, kan bereekenen, dat 'er voor het vervolg, door het tusfchenkomend credit van de Heeren Staaten der beide Provinciën, geene nieuwe fchuldbrieven zullen behoeven gecreëerd te worden; dan het laat zig aanzien, dat de waarde van het papier,langfaamerhand,wederom zai toeneemen , en tot zynen ouden prys te rug keeren i,
Dog laaten wy nu ten anderen eens in over* weging neemen , welke de gevolgen zullen weezen indien de interpofitie van het credit van U Ed. Gr. Mog. Finantien in deezen geI weigerd word.
Dan zal de val der Maatfchappy onmiddelyk daar zyn; dan zal de dadelyke betaaling van alle de Renten en Hoofdfommen, welken door U Ed. Gr. Mog. geguarandeerd zyn, al aanftonds komen tot lasten van U Ed. Gr. Mog. zeiven 5 dan zullen U Ed Gr. Mog. aanfpraaklyk zyn, vooral het gunt, het welk tot hiertoe, (en wy verzoeken dat U Ed. Gr. Mog. dit in het oog houden) uit den eigen boezem der Maatfchappy is voldaan geworden; — dan nullen de Jaarlykfche aflosfingen van ongeveer zeven Tonnen Schats, welke nu regulier door de Maatfchappy zelve gefchieden, komen tot bezwaar van de Heeren Staaten der beide Provinciën ; dan zullen U Ed. Gr. Mog. misfen
XXIII, deel. [B] het



5o ZAAKEN VAN
het jaarlyks profyt van meer clan f 120000:fpruitende uiteenCapitaal van 22en een halve millioenen Guldens, het welk door U Ed. Gr. Mog. aan de Maatfchappy, by wyze van fubfidie is verftrekt, waarvan CJ Ed. Gr. Mog. flegts Renten tegen 2I ten honderd betaalen, terwyl hoogstdezelven, dieswegen van deMaatfchap-, py 3 ten honderd ontfangen.
Dan zullen de Provinciaale Inkomften verminderd worden met het provenue van de ioofte en 2cofte Penningen,wegens de gewoone uitdeelingen van de Aftien; bedragende, wanneer dezelve flegts tegen i2| ten honderd gedecreteert worden ƒ 289805:-:-
Welk een verlies zullen 's Lands Impofiten, op zoo veel vivres, die thans van hier naar Indiën verzonden worden niet ondergaan? Hoe veel zal het waag-geld niet verminderen ? Wy zwygenvanhet decres der Inkomften van de Admiraliteits-Collegien, daar men rekent, dat behalven de Rechten op de Goederen , welken door Particulieren worden uitgevord, van wegen de Maatfchappy alleen, meer dan duizend Guldens op iedere dag van het jaar, in hunne fchatkist geftort word.
In één woord zal dat alles kunnen opweeweegen, tegen een fubfidie, of guarantie van 6 a 7 Millioenen? Van eene guarantie, die jaarlvks door de reguliere aflosfingen welken fuccesfivelyk gefchieden, langfamerhand word vernietigt?
Men verbeelde zig dog geenfints, gelyk wy uit den mond van deezen of geenen wel eens hoorden, dat de prasftatie van de guarantie, indien de val der Maatfchappy exteerde, zoude kunnen geësquiveerd , ten minften tot zoo
lang



STAAT EN OORLOG. $i
lang gedelaijeerd worden , tot dat de Maatfchappy, overeenkomstig dien ftelregel, dat eerst de principaale debiteur , en daarna de Borg , moet worden aangefproken , zoude zyn uitgewonnen? Men vrage zig zeiven af, of dan de Staaten der beide Provinciën, welke de voornaamfte Crediteuren zyn, haare Pra?tenfien, volgens dien regel zullen vervolgen? Of die Staaten dan de handen op alles, wat de Maatfchappy zoo hier te Lande, als in de Indiën bezit, zullen leggen? Of zy dan middelen zullen weeten te beraamen, en dadelyk daar te ftellen , om de zaaken op een voordeeliger voet te brengen, en eene totaale Confulle voortekoomen ? Of zy zonder tegenkan* ting, en in den volften nadruk zullen kunnen gebruik maaken van het Dominium Eminens ten aanzien van de houders der Actiën, welken zouden mogen fustineeren, bevoegd, en geregtigd te weezen om, by manquement van fupport, de uitgeftrekte Bezittingen en Etablisfementen, en al wat aan de Maatfchappy behoort tot Geld te kunnen maaken, en na afbetaaling der fchulden, het overfchot onder zig te deelen.
Maar ten anderen: hoe zal het met het geheele Commercie - weezen der Republiek gelegen zyn, indien de val der Maatfchappy zal daar zyn ? Of zouden die immenfe fchadens, welken zig in dat geval van alle kanten zouden doen gevoelen, kunnen worden gerepareerd door een algemeene opening van de gantfche Vaart en Handel ? Men leeze alleen de- próemisfen van het oudfte Oótrooy, en welhaast zal men van het onmogelyke overtuigt worden. Wie zal in dat geval de
[D 2] zorg



5
z z n t I I t s t
i i
Byl. Lett. Z-
f ZAAKEN VAN
jre en de defenfie der Etablisfementen op ch neemen? Waaruit zullen de daartoe beodigde kosten gevonden worden ? Zullen die ; recouvreeren zyn uit de betaalingen van
Lecognitienof Lastgelden? Al verder,
oe zal het gaan met de bewaaring van de puliecque rust in de fteden daar kamers zyn? lwaar zoo veele honderden van Huisgezinnen Heen hun brood en beftaan vinden in, en rande Maatfchappy, en buiten des, immers n de kleiner fteden,geen resfources daarvoor dnden?
Hoe zal het gaan met de Diacome-kasfen en krmenfondfen dier fteden, wanneer deeze Huisgezinnen zig eenklaps tot dezelve zullen ivenden?
Kortom, Ed Gr. Mog. Heeren! wanneer men dit alles by den andefen voegt, en in een onderling verband bcfchouwt; wanneer men zonder vooroordeel, en met dat vooruitzigt, hetwelk het kenmerk is der waare Staatkunde, zig de gevolgen, welke de dadelyke val der Maatfchappy naa zig zou fleepen, voor den geest brengt, dan fchynen de redenen welken de Hooge Regeering behooren te rug te houden, om de handen van de Maatfchappy aftetrekken, allergewigtigst te weezen.
Wy zouden zulks, in meer byzonderheden kunnen aantoonen,dan,om de kortheid, zoo veel mogelyk te betragten, refereeren wy ons tot een zeer fraai, en wel uitgemerkt vertoog in het jaar 1783 opgefteld, bevattende Confi. deratwn over het belang, dat de Republiek heeft by den O. Indifchcn Handel in het algemeen, en in het byzonder by het beftaan der Neder landfche O. 1. Compagnie.
riet



STAAT EN OORLOG. J3
Het zy egter verre van ons, dat wy die redenen in haar volfte kragt, en met eene meer dan gewoone aandoening aan U Ed Gr. Mog. voorftellen , ten einde U Ed. Gr. Mog. daardoor te permoveeren om zig nog eenmaal de belangen der Maatfchappy aantetrekken; neen Ed. Gr. Mog. Heeren ! wy laaten zulks aan de hoogere wysheid van U Ed. Gr. Mog. volkomen over.
Het is alleen de verpligting, welke op ons ligt, het is alleen het gedestingueerd vertrouwen hetwelk U Ed. Gr. Mog. en Zyne Doorlugtige Hoogheid in onze Perfoonen gefield hebben, welken ons gebieden rond uit en uit de borst te fpreeken. — Wy zouden ons anderszints zoo voor U Ed. Gr. Mog. als voor den Heer Opperbewindhebber , ja voor alle de Ingezetenen van de Republiek veriintwoordelyk flellen.
Dan wy voorzien wel, dat fommigen, hier op zullen reflefteeren, dat, langs deezenweg, niet ten vollen beantwoord word, aan het geene by de fecreete Refolutie van U Ed. Gr. Mog. van den 23 July 1790,fchyntgebuteerd te zyn, te weeten: welke middelen by de hand zouden behooren te worden genomen, indien de bevorens reeds geaccordeerde fubfidiën, gelyk thans plaats heeft, niet toery. kende zouden bevonden worden"?
Dog wy moeten hier op antwoorden, dat aan ons geene andere middelen bekend zyn, dan die geenen welken wy hebben voorgefleld, en zoo de Regeering der Stad Dordrecht , op wiens propofitie de voorfchr. Refolutie genoomen is, daar mede eenige andere middelen mogt beoogt hebben,by voorbeeld: [p 3] het



54
ZAAKEN VAN
het openftellen van de gantfche Vaart en Handel , of de disfolutie van de O. I. Maatfchappy, op eene voet en wyze, zoo als thans ten opzigte van de West - Iodifche Compagnie in overweging word genoomen; dan moeten wy rondborftig declareeren, dat wy, niettegenftaande alles wat daar voor, in den eerften opflag, fchynt te plyten, onbevooroordeeld by ons in overweging is genoomen, daar in zo veele en zulke onoverkomelyke hinderpaalen ontmoet hebben, dat wy de gevolgen daarvan, niet kunnen doorzien, en mitsdien geen vryheid vinden, dit middel aan U Ed. Gr. Mog. aan te raaden.
Trouwens wy vleien ons, dat het reeds hier en daar gezegde genoegzaam zyn zal, om U Ed. Gr. Mog. van de onmogelykheid, ten minften van het gevaarlyke van dit middel te overtuigen.
De Limitatien en Modificatien, welken by de bevorens aangeweezen reformes en veranderingen in de Vaart en Handel ftaan gemaakt te worden; kunnen nogtans ten waarborge verftrekken, hoe zeer men zig beyvert heeft om gedeeltelyk, wy zeggen gedeeltelyk, langs dien weg den veragterden ftaat der Maatfchappy, zoo veel mogelyk te herftellen.
Intusfchen kunnen wyvoorUEd.Gr.Mog. niet verbergen, ten einde hoogstdenzelven niet te doen twyftelen aan de aanhoudende pogingen, welken 'er worden aangewend, om zoo min mogelyk U Ed. Gr. Mog. Financiën vooreerst, en buiten noodzaak te bezwaaren, dat een gedeelte van het hier bovengemelde kort, by provifie mogelyk zoude kunnen gevonden worden uit de cas van de Ampbioen-
Socie-



STAAT EN OORLOG. 5/
Sociëteit, en welke, uitwyzens de aan on geëxhibeerde Rekening van den 1 Augustu; van het jaar 1789 voorhanden was een batij faldo van 8ccooo Ryksdaalders, daar kar tog naar onze gedagten geen zwarigheid wee zen, om een gedeelte daar van ter leen tï vorderen, tegens eenen behoorlyken intrest, van eene Sociëteit, welke, door toelaating van de Maatfchappy, jaarlyks 30 a 40 pCt., aan haare deelgenooten aflegt, terwyl zj/ nimmer, dan onder betere voorwaarden ten behoeve van de Maatfchappy had behooren gecontinueert te worden, toen haar Oclrooy in het jaar 7781. geëindigt was.
Maar daar dit een point is, hetwelk zonder overleg met de hooge Regeering in Indiën, niet wel kan worden geconflateerd; en wy, voor als nog, niet bereekenen kunnen, of 'er noodzaak zal zyn , om zig van dit middel te bedienen, zoo behoord zulks, naar onze gedagten, te worden o vergel aaten, aan het beleid en de voorzigtigheid van de extraordinairis Commisfie, welke eerlang naar Indiën vertrekt; te meer, daar wy ons verzekerd houden, dat 'er van die Sociëteit, ten voordeele van de Maatfchappy, een aanzienlyk voordeel boven het geen zy tegenwoordig daar van trekt, zal kunnen bedongen worden ; waartoe de Vergadering van Zeventienen tot ons genoegen reeds den grondflag heeft gelegt, gelyk uit haar befluit van den 14 Mey laatstleden, hier benevens overgelegt, onder de Bylagen ten duidelykften komt te blyken.
Zoo vinden wy ons dan eindelyk van zeiven geleid, om nu nog met een enkel woord
l-D 4] te
>
r
l
Byl. Lett. AA*'



Vide Byl. Lett. BB.
56 ZAAKEN VAN
te kunnen fpreeken, van de zoo evengenoemde extraordinairis Commisfie naar Indiën.
Wy hebben by ons voorig rapport, reeds de hooge noodzaaklykheid daar van aangetoont; wy hebben het genoegen gehad, van te mogen befpeuren, dat die noodzaaklykheid in het algemeen niet alleen is erkend, maar dat, en by het bewind, en by de Hooge Regeering dezer Landen, de nodige arrangementen gemaakt zyn, om hoe eerder hoe beter, en nog in den afloop van dit jaar, daar aan de executie te geeven.
Het kan aan U Ed. Gr. Mog. niet onbekendzyn, dat, op een adres van de Vergadering van Zeventienen, en daarop gevolgde Refolutie van H. H. Mog. de Heeren Staacen Generaal der Vereenigde Nederlanden, Zyne Doorluchtige Hoogheid verzocht is geworden om tot het bekleeden van deeze commisfie de benoeming te doen, en dat hoogstgedagte Zyne Hoogheid, daartoe benoemt heeft, de Heer Mr. Sebastiaan Comelis Nederburgh, eerfte Advocaat van de Generaale O. I. Comp. dezer Landen, met en benevens den Heer Simon 'Hendrik Frykenius, Capitein ter Zee, ten dienfte dezer Landen, onder het resfort van het Edel Mog. Collegie der Admiraliteit van Westfriesland en het Noorderquartier, welke in de laatfte jaaren met 's Lands Esquader niet zonder roem in Indiën geweest is, mitsgaders den jegenswoordigen Gouverneur en Directeur Generaal van Nederlandsch, Indiën.
Eene keuze, welke by ieder, aan wien de onderfcheidene talenten en bekwaamheden van die Heeren bekend zyn, de hoogfte goedkeu-



STAAT EN OORLOG. 57
fceuring meet wegdragen, en aan wier eerlykheid, kundigheden en fermiteit, wy vermeenen, dat met alle reden kan verwagt worden , dat zy aan het belangryke oogmerk zullen beantwoorden.
Het fpreekt van zelfs, dat het fucces van al dat geen hetwelk hier te Lande beraamd is, en verder moet beraamd worden, ten aanzien van de directie en adminiftratie in Indiën, geheel en voornaamelyk zal afhangen van de verrigtingen en de excutie dezer Commisfie; en dat het onmooglyk is, om derzelver ƒ«Jlrublie zodanig in te rigteny dat daar in alle de pointen, waarop zy byzonder reguard zal moeten hebben, pra?cife gedetermineerd worden.
De locale omftandigheden waar in zy by haar arrivement de zaaken zal aantreffen, dulden dit ook geenfints. Het zal daarom ten hoogften nodig weezen, dat deeze Commisfarisfen buiten de fpeciaale pointen, waarop zy in het byzonder zullen geinftrueerd Worden, in bet algemeen ook gemunieerd worden, met een zeer uitgebreid vermogen en gezag, waardoor zy in ftaat zyn, om naar omftandigheden van tyden en zaaken, zodanige fchikkingen te maaken, en zulke ordres te ftellen, als zy ten meesten nutte van de Maatfchappy zullen oordeelen te behooren.
Wy vertrouwen intusfchen, dat U Ed. Gr. Mog. in aanfchouw neemende, de aangelegen, heid van deeze buitengewoone bezending, welke, zoo veel wy weeten, zedert het jaar 1684 geen plaatsheeft gehad; de perfoneele gevaaren, daar dezelve mede vergezeld gaat, C-ö 5] de



Byl. Litt. B B. Byl.Litt. CC.
58 ZAAKEN VAN
de menigvuldige en onaangenaame bezigheden, daar aan onaffcheidbaar verknogt; het gemis van de voordeden en agrementen van een luculent en aanzienlyk ampt, het welk door den eerften Commisfaris verlaaten wordt; wy vertrouwen, zeggen wy, dat U Ed. Gr» Mog. dit alles in overweging neemende. geene reflexien zullen maaken, op den pecunieelen voet, waar op die beide Heeren hunne commisfie hebben aangenoomen, en op de finantieele arrangementen, welken dieswegen door het bewind, met goedkeuring van Zyne Doorl. Hoogheid, en onze voorkennisfe gemaakt zyn, en welken wy de eer hebben hier benevens over te leggen.
Ze zyn, wy kunnen het niet ontveinzen, onereus voor de Maatfchappy; dan ze zyn, uit het reeds gezegde oogpunt befchouwd, evenredig, aan het gewigt van den last; de gevaaren en de opofferingen; en kunnen in geene vergelyking komen, met die voordeelen welken daar uit onder den Goddelyken Zegen, voor de belangens der Maatfchappy zouden kunnen geboren worden.
Voor het overige, kunnen wy niet nalaaten, nu nog ter kennisfe van U Ed. Gr. Mog. te brengen, dat het werk van de afrekening, wegens de wederzydfche pratenfië'n, der Hollandfche en Zeeuwfche Kameren, waar van even in ons voorlopig rapport, breedvoerig gewag gemaakt en met een byna algemeen genoegen is afgedaan; en dat, ten aanzien van het formeeren der jaarlykfche liquidatien by de Vergadering van zeventienen de nodige fchikkingen gemaakt zyn, zoo als uit haar befluit



STAAT EN OORLOG. 59
fluit van den 23 Mey, laatstleden hieV benevens overgelegt aan U Ed. Gr. Mog. kan confteeren.
Daar wy nu den taak die wy op ons hadden genomen , hebben afgefponnen , en de drie voorname pointen welke den hoofd-inhoud van het Rapport moesten uitmaaken, afzonderlyk behandeld hebben; daar wy, gelyk wy vertrouwen, in de eerfte plaats, een waaragtig Tafereel van den Staat en de Finantieele omftandigheden der Maatfchappy hebben opgehangen , en het enorm verfchil het welk in de laatfte jaaren, tusfchen de Baaten, en de Lasten heeft plaats gehad, aangeweezen:
Ten tweeden de middelen en wegen aan de hand gegeeven door en langs welken, dit verfchil in het vervolg zoude kunnen worden weggenoomen;
En eindelyk ten derden de redenen waarom de Heeren Staaten der beide Provinciën, zig de belangens der Maatfchappy, verder al, of niet zouden behooren aantetrekken in haaren volften nadruk voorgefteld.
Zoo vleien wy ons, dat wy niet alleen aan onze verpligting hebben voldaan, maar te gelyk U Ed. Gr. Mog. ook volkomen in ftaat gefteld, om, in deezen, zodanige befluiten te neemen , als U Ed. Gr. Mog. ten beste van de Maatfchappy in het gemeen , en van deeze Provincie in het byzonder zullen oordeelen te behooren.
Het zy ons vergund aan U Ed. Gr. Mog. alleen in Confideratie te mogen geeven, dat, byaldien U Ed. Gr. Mog. zig genegen mogten vinden, de Maatfchappy nog eenmaal het vereischt fupport toetebrengen , alsdan het befluit



6o ZAAKENVAN
fluit daartoe niet te fpoedig kan genoomen worden. — Ten einde de operatien en arrangementen, welken tot bevordering van zaaken vereischt worden, met gerustheid onverwyld zouden kunnen worden aangevangen, en voortgezet.
Het provifioneel uitzigt op de AmphioenSocieteit, gelyk welligt zoude kunnen plaats hebben, behoort, naar onze gedagten in de deliberatien van U Ed. Gr. Mog. geen vertraging te geeven.
De uitflag daarvan is geheel onzeker, en .vooronderiteld zynde dat het bewind daarin gelukkig flaagde , dan zoude immers in alle gevallen, en van nu af aan van de genegotieerde,of gefubfidieerde Penningen,een zeer voordeelig emplooy kunnen gemaakt worden, een emplooy waarvan de uitwerkfels, niet alleen aan de Maatfchappy, maar zelfs aan de zoo zeer bezwaarde Finantien van U Ed. Gr. Mog. een important foulaas zouden toebrengen.
Voor het overige inhaereeren wy nogmaals, ons reeds bevoorens gedaane voorftel , te weeten, dat onverminderd, en hangende de deliberatien over het groote en voornaame hoofdpoint van dit Rapport,de gezamentlyke Gecommitteerdens tot de zaaken van de O. L Comp. zonder tydverzuim , mogen worden geauthorifeerd, omme ten aanzien van de directie van, en de benoeming van permanente Commisfarisfen tot de Verkoopingen, voorzien van de nodige magt, zoo, en in dier voegen, als bevorens door ons is te kennen gegeeven; mitsgaders ten opzigte van alle zodanige andere objecten, welke bezuiniging en menage hier te Lande vorderen; na alvoorens
over



STAAT EN OORLOG. öi
over het laatfte te hebben ingenomen , het Advis, en de Confideratien van het bewind, zoodanige efficacieufe befluiten te kunnen, en te mogen neemen , als zy overeenkomstig hunne verpligting, ten meesten nutte van de Maatfchappy zullen oordeelen te behooren, en dat voorts de refpeétive Bewindhebberen van de gezamentlyke kamers worden aangefchreeven, om daaraan de nodige executie te geeven.
Eindelyk Ed. Gr. Mog. Heeren! kunnen wy ons niet defpenfeeren, van aan hoogstdenzelven andermaal te herinneren, de fecretesfe , welke wy by ons voorig Rapport zoo
ernstig gefolliciteerd hebben. Dezelve
is in de daad van dat gewigt, dat van de bewaaring daarvan alles afhangt; wy moeten daarop te fterker infteeren .naarmaate wy van tyd tot tyd , tot ons leedwezen befpeuren, dat de fecreetfte ftukken van ftaat,en welken nimmer, dan aan leden van de Regeering behoorden bekend te worden , by voorn aame Boekverkoopers gedrukt, en in hét openbaar verkogt worden.
Hierom zyn wy van gedagten, dat van de Bylaagen geene Exemplaaren behooren te worden gedrukt, maar daarvan voor de Orde van de Heeren van de Ridderfchap, mitsgaders voor ieder der overige Leden van Staat, alleen één affchrift gemaakt, en aan de refpective Penfionarisien ter hand gefteld; ten einde de individueele Leden der Regeering, welke inclinatie zouden mogen hebben vifie van de voorfchrecven Bylagen te neemen , zig aan de laatstgenoemden zouden kunnen addresfeeren, en onder belofte van de ftriktfte geheim-
hou-



6a ZAAKEN VAN STAAT EN OORLOG.
houding daarvan op de Convenabelfte wyze Leéture bekoomen.
Wy bidden God Almagtig, dat Hy de deliberatien van U Ed. Groot Mog. ten nutte van het Lieve Vaderland met zynen zegen bekroone; en hebben de eer, met gepasten eerbied te zyn,
Edele Groot Mogende Heeren!
(onder Rond)
U Ed. Gr. Mog. Dienstwillige
'sHige De Gecommitteerdens tot de zaa-
deni74JUly ken van de 0ost-Indifche Compagnie.
(was getekend)
G. J. D. van der Does. P. H. van de Wall.
van Noordwyk. J. Rendorp. Hendr. van Stralen Jz.



BYLAAGEN
TOT HET NADER
RAPPORT
VAN DE
GECOMMITTEERDEN
TOT DE ZAAKEN DER OOST-INDISCHE COMPAGNIE, OVER DEN STAAT EN DE OMSTANDIGHEDEN VAN DIE MAAT* SCHAPPY.
Ben 14 July 1791-






Litt. A. N°. i.
Voor dat ten agteren komen de kameren. p r,. . - , ~, , -
& Fer faldo komt de Generaale ftaat ten agteren. ƒ49709183 • 15 • -
Amfterdam - - - - - - - - - - - ƒ 31085060: 12 : -
Zeeland - - - 6770896: 6:8
Delft - - ----- - - 3850410: 7: —
Rotterdam - - - " " " " " 2389050 : 10:8
Hoorn - - - - - - - -- - 2745008 : 8 : -
Enkhuizen - - -• - - - - - " " f" " 2868757: ii
ƒ49709183 : 15
Verhandelde Goederen by de Respeftive Kameren federt 1 Juny 1785 tot 31 Mei 1786. Equipagiën gedaan by de Respeftive Kameren federt 1 Juny 1785 tot 31 Mei 1786", daar onde _
begrepen de Maandgelden, Ongelden, Wisfelen, Courtagien, enz. ' ° "
Amfterdam -------- - - ƒ 6945544: 12 : ~ Amfterdam ----- . , .
Zeeland - - - - - 3706932: 3:8 Zeeland 110194.»: n : 8
Delft - - - " - 1210691 : 9:- Delft - " 5536961:18:-
Rotterdam - - - - - - - . - " -f * io9°553 : 1 :'- Rotterdam * 1763212: 3:8
Hoorn - - - - - - " 1 - 2457450:12:- Hoorn " n9o636: 4:8
Enkhuizen - - -' - - " *| " - 2307855: 3:8 Enkhuizen - - " S273735 : 5'-
" ' " i49538o: 19 : -
ƒ 17719027 : 1 : - *— • •
■ . .. ƒ23279369: 1:8
0h}l»a^TJ^rJt^' Onverkogte goe- Voorraad tot de aan-Uitflaande Schulden. In Banco en Casfa. Te famen.
ten van anderen. deren> fiaande Equipagi<,
Amfterdam ƒ 1400 :~;J- f 1. . ^ , _ f ,482845 = 8 : ~ ƒ 2220690 : 6 : - ƒ 5298704 : 15 : - ƒ:0224150 ÏVZ
Zeeland 1 " 224888: 1:- 396496: 13 ;8 570066:17:- 1034232: 9:8 2405684: i:~
Delft " ' \ 250180: 7:- 135030:16:- 126315:14:- 786287:18:8 1297814:15:8
Rotterdam 1 r ; 1 9a8o . t : J 64Ï4Q . 5 : _ 15oa88 . . _ 1I48o28 . l6 . _ 1371737: lQ : -
H°°rn / ' 1 337420; 17 SJ 018384:^-/ 590740: 4:-) 580:78:! 17*67% :io:-
Enkhmzen J~~- ; 399896:111*-]. 85043 '—f - 387219: 8:~ .957383: 6:- 1829542:6:-
ƒ 1400 : — : - f oH21?5 . ,7 . _j ƒ 5381940 : 10: 8 ƒ 422532! : 6 : - ƒ 9804815: 6 : - 7i8875652 :^Ti
Depofitarisfen ten Depofitarisfen ten| Depofitarisfen ten Obligatien ten Lasten Negotiatie by W A depofito ten Las L depofito ten Las-beanticipeerde Pen- Staaten van Holland Crediteuren R™™ I nu
Lasten van de Gene-Lasten van de Gene- Lasten van de Gene- van de Hollandfche van Loterye van tien ten van iedere kamer.'ten van iedere kameij ringen, en Westfriesland Re- restanten Onbetaalde Te famen.
rale Compagnie. raale Compagnie on- raale Compagnie uitkameren in de Nego.Millioenen voor de jonder Guarantie van kening van Fou'rnis- AfirifiL WisMs,
der Guarantie van de Lotery van zeven tiatie van agt Millioe-Hollandfche kame Hun Edel Groot Mo- fementen aan de Hol- ^rguten.. en Asfignatien.
Hun Hoog Mogen-Millioenen 1785. nen, onder Guarantie ren 1786. genden> landfche kameren.
den. van Hun Edel Groot
Mogenden.
Amfterdam ƒ1857915: — - ƒ 493500 : - : - ƒ 4067110 : - : - ƒ 3302000 : — : - ƒ 49Q4333 : - : - f 3078315 ; 8 : - ƒ 14601225 : — : - f i8tfioo : — : - ƒ 3200000 :_: - ƒ307843: 1 : 8 ~~f 277960 • 6•8 ƒi< a 08 • 17 ~ ' "
Zeeland 928957 : 10 : - 496750:-:- 2033550:-: ' 23857:10:- 1853712:10:- 2911300: — : , ( 12138:7:- 560*7 . 8 • ZIZ, '. ' «f H3°9"* '' ~ '"~
Delft 232239:7:8 6i687:,o:>- 508388:15:- 4-750:-- 613041 = 13:8 2x9500:-:- 2006428:2:8 4^00:-:- 400000:-:- * y 5- 20001 ' o *6T< ' * ^o : 7 : 8
Rotterdam 232239:7:8 6I687:Io:- 508388:15- 4-75° : - : - ^ = .3:8 xonoo ^: - x 209428 : * : 8 — 400000:-.-- , ^ 7040" ro *•" ~ IV
Hoorn 232239:7:8 6x687:10:- 508388-5:- 4-750:-:- 6x304^3: 240075:-,- x438378 •/ 2 : 8 ^00:-:^ 400000:-:- 44628 • x • - IZ'Z'I Z/ ' ?"? ? V *
Enkhuizen _^LIll ^ —IL^IZliZ „iL3^!!!.1!!! -^ifllrilZ _!4^8^8:_LL_8 ^24^^ _^oc^^ «™\%* ^\"\Z f 37I5830 : - : - ƒ -37000 : r : - ƒ 8x34220 : - : - ƒ 4953ooo : - : - ƒ -8: Jf 22522050 : - : - ƒ 6l6pooo : _ : -|7 4800000 : - : J f 222?o84 : l? : J ƒ 43—3 : ^Ts^oT: x : sj/68564836: ,4 : 8
Staat Generaal van de Refpeclive kameren van de Oost-Indifche Compagnie geflooten onder 31 Mei 1786.



Litt. A.
Voor dat ten achteren komen de kameren. Per faJdo komt de GemTaale ^ m achtefen# ƒ59593950: 9: -
'Amfterdam - - -- - - - "ƒ37219187-: y:~
Zeeland - - - " - - - 6869226': 4:8
Delft - - - - 4550581 : 5:-
Rottjerdam - - - - - - - - - - - 3285438 : 1 : -
Hoorn - - 3473309: 19: -
Enkhuizen - - ' - - - - • - - '... - ■ 4196207: 12:8
ƒ59593950 : 9'~
Verhandelde Goederen by de Respeftive Kameren federt 1 Juny 1786 tot 31 July 1787. Equipagiën gedaan byde Respeétive Kameren federt 1 Juny 1786 tot 31 July 1787, daar onder begrepen
de Maandgelden, Ongelden, Wisfelen, Courtagien, enz. mitsgaders de Franfche Commisfie.
Amfterdam ------ - ƒ9053278: 3— Amfterdam - - - - - - - - - - . -ƒ16959316- 3-8
Zeeland - - - - - - - j 3586293:12:- Zeeland - - j 6919079" 1 "• 8
Delft■ - 1308508:4:- Delft - - - - - - - - - . . . 2016680:" 10:"-
Rotterdam 2013939: 5:- Rotterdam - - - - - - - - . . 2587900:10--
Hoorn ------ * j" . 2322693:10:8 Hoorn - - - - - - - - - . . 2765717-
Enkhuizen - - 618582:15:- Enkhuizen - - - - - - 2283820 :\ 5 ": -
ƒ18903295: 9:8 r J y ƒ33532514: 4 —
Obligatien ten Las- Onverkogte goe- Voorraad tot de aan-Uitfta^nde Schulden. In Banco en Casfa. Te famen. ten van anderen. deren. ftaande Equipagïe.
Amfterdam ƒ i40o : — : - ƒ 1343950 : 16 : - ƒ 1219278 : 12 : 8 ƒ 1752275 : 1 : 8 ƒ 981072 : 6 : - f5297976 : i6~72
Zeeland ' ir 650794:18:8 564614:10:- 746644—3:8 385149: 2:- 2347203: 4:_
Delfc ~ 250991 : 17 : - 185281 ; 10 : - 57821 : 6: - 208876: 1.8 702970 : 16 5 8
Rotterdam . 245?7 . 8 . J 9g940 . a . _ I5Ó49. ia . _ 424841 : 16 : 8 564008 : 18 : 8
Hoom j — -) 397o69 •* 19 • -' 202061.: 15 : 8 143975 '• 9 350161 : 13 : 8 105/3268 itft'-
Enkhuizen / — 1 363499: 9:- 106076: 7:- 119887:14:8 120822: 1:8 710285:12:--
ƒ 1400: — ƒ 3030884: 7:8 ƒ 2376252:19:- ƒ 2836253:16:8 ƒ 2470923: 1 :-ƒ 10715714: 4 —
Depofitarisfen ten' Depofitarisfen ten Depofitarisfen ten Obligatien ten Lasten Depofitarisfe ten las- A depofito ten Las- A depofito ten Las-iGeanticipeerde Pen- Staaten van Holland Crediteuren. Restanten Onbetaalde Te famen
Lasten van de Gene-Lasten van de Gene-Lasten van de Gene-van de Hollandfche ten van de Holland-ten van iedere kamer, ten van iedere kamer ningen. en Westfriesland, van van Wisfels
rale Compagnie. raale Compagnie on- raale Compagnie uitkameren in de Nego-fche kameren, uitde onder Guarantie van Fournisfementen aan Afgiften. en Asfignatien
' der Guarande van de Lok rye van zeven tiatie van agt Millioe Loterye van tien Mil- Hun Edel Groot Mo- de Hollandfche kame-
Hun Hoog Mogen-Millioenen. nen, onder Guarantie lioenen. o-enden. ren.
den. van Hun Edel Groot ö
Mogenden.
Amfterdam ƒ1847015: — :- ƒ'5310001— : - ƒ 4101720 : — : - ƒ 3302000 : — : - ƒ 7086066: H . Z ƒ 3065315 : 8 : - ƒ 14601225 : — : - ƒ 1876100 : — : - ƒ 3200000 : — : - ƒ 2217005 : 18 : 8 ƒ507604: 14 : - ƒ 182111 : 8 : 8 ƒ42517164: 3 :Z
Zeeland 923507:10:- 5*5500: —:- 2050860: — : ■ :— 23857:10:- 1853712:10:- 3466250: — : 22882: 7:8 87580:15:8 272278:15:8 9216429: 8:8
Delft 230876:17:8 66375:—:- 512715: —:- 412750: — :- 885758: 6:8 218500: — :- 2006428: 2:8 463000: — :- 400000: — :- 16309:17:- 28561: 6:~ 12277:12:- 5253552: 1:8
Rotterdam 230876:17:8 66375:—:- 512715: —:- 412750: — :- 885758: 6:8 101100: —:- 1209428: 2:8 > 400000: — :- 7238: 7:- 11428:16:- 11776:10:- 3849416:19:8
Hoorn 230876:17:8 66375:—:- 512715:—:- 412750: — :- 885758:6:8 235075:—:- 1438378:2:8 283600: — :- 400000: — :- 41414:19:- 37508:13:8 22126:17:- 4566578:16:-
Enkhuizen 230876:17:8 66375:—:- 512715:—:- 412750: — :- 885758: 6:8 127550: — :- 1481878: 2:8 578000: — :- 400000: — :- 64783: 8:- 63974:13:- 81831:17:- 4906493: 4:8
ƒ3694030: — :- ƒ 1312000:—:- ƒ 8203440: —:- ƒ 4953000: — :-ƒ10629100 : — :-!ƒ 3771397: 18 :-'ƒ22591050 : — : ■ ƒ 6666950 : — :- ƒ 4800000 : — : - ƒ2369674: 17:- ƒ736658: 18:- ƒ 582403 : — : -ƒ70309664 : 13 : -
Staat Generaal van de Refpeétive kameren van de Oost-Indüche Compagnie geflooten onder 31 July 1787.



Litt. A. N°. 3.
Voor dat ten agteren komen de kameren ~~~ ~ ' ———
Per faldo komt de Generaale ftaat ten agiteren ^
Amfterdam - , ... . . .f4o575tl4: 5:5 ƒ64249929:
Zeeland - - - - 9258011 : 6: 8
Delft - " " ■ 4392172: 13:0 4
Rotterdam 3602241 : 5 : a
Hoorn "'- 2624081 i 9: o
Enkhuizen --.--s .--„._. 3798308 : 6: 8
ƒ64249929: 5:0
Verhandelde Goederen by de Respeótive Kameren federt 31 July 1787 tot 31 Mei 1788. • - mAtmin h„ Aa D _ v A _ , „ —
6 J ^ ' ' 6 7 Equipagie gedaan by de Respeéfave Kameren fe ert 31 July 1787 tot 31 Mei 1788, daar onder begreepen de
Maandgelden, Ongelden, Wisfelen, Courtagien, enz. ^reepen de
Amfterdam" " " " ' - -' ^8522793:5:0 Amfteldam
Zeeland ' "- - - 3642066: 2:0 Zeeland ' - ƒ 10658499 :-: 8
DelftP " " " ! " " * 945785 -9:8 Delft " 4993936: 1:8
Rotterdam - | . . . 674606:8:0 Rotterdam " 1173818:7:0
Hoorn ' * " " ■- - 2415358:13:0 Hoorn " " " 1084829:4:8
EnkhuiZ£n' 1218250: 9:0 Enkhuizen - 1 . . . \ ' 146416^:18:8,
-— ■ - - - 1341915:13:8
ƒ17418860:16:8 ,
1 ■ ,—.—. . . \ ƒ20717167: 5:8
] ~ ~~ ~ ' ————_—k .—_ 1
Obligatien ten Las- Onverkogte goe- Voorraad tot de aan- Uitftaande Schulden. In Banco en Casfa. Telkmen. ten van anderen. deren. ftaande Equipagie.
Amfterdam. ƒ I400 : —: - ƒ nio69 : 16 : - ƒ 1053652 : 16: 8 ƒ 2296808 : 1:8 ƒ 819850: 3:8 ƒ 5112780 : 15 : 8
Zeeland. 52I485 . l4 . 8 6ol?59 : 7 . 8 .699175 : 7 : - 7^972 : 14 : 8 2539393 : 3:8
®dfc' 3-760: 14: - 177567 :I5'-~ 95328 : 7: - 364412 : 8 : «- 950069: 4: -
RotCerdara' — 1881:16:- 76394:4:- 3976:16:- 241069:18:8 323522:14:8
^°°™\ ) A 385850: 13: 8l 235Io8: 19 «\ 1**787: 4:- 1344031; 3 : 8 2087778: 0:8
Enkhmzen. j 324406: 3:-/ 145316:13:8 241152: i:- 433809:13:8 1144684:11:-
ƒ1400: — :-! ƒ 2487454: 17:. ƒ2289799:16:- ƒ3459227: 16:8 ƒ3920146: 1 : 8 ƒ12158028: 11 :-
' ~~i 1 " j 1 , " — ■ ■ ——— .—— _ 1 .—; 1 !
Depofitarisfen teni Depofitarisfen ten Depofitarisfen ten Obligatien ten Lasten Depofitarisfen ten A Depofito ten Las- A Depofito ten Las-|Geanticipeerde Pen- Staaten van Holland ObhVatien ten Las- Crediteuren I Re«,nfM, n v' 'li t r
Lasten van de Gene-L^^ de Hollandfche Lasten van de Hol-ten van ieder kamer, ten van ieder Kamer nmgen. efwes^lslandvan ten yïTll^lr Re«n Ontalde Te famen.
raale Compagm. raale Compagnie on- raale Compagnie uitkameren m de Nego-landfche kameren uit onder guarantie van Fournisiementen aanZeeland. Negotiatie Afd en en Sn ien
der Guarantie van de Lotery van zeven natie van agt Milhoe- de Lotery vannen Hun Edele Groot |de Hollandfche ka- en Lotery 1787, om g Aaignauen.
Hun Hoog Mogen-Millioenen. nen onder Guarantie Millioenen. Mogende. Leren. der Guarantie van de
den' i van Hun Edele Groot j Heeren s van M°Sende' I Zeeland.
Delft 22QI27-I6- J2£ ^040600.-. . —— 23857:10:- 18537*2^0:- 3557800: -: ƒ2075000:-:- 35677:8:8 14x68:13:- 764577 : 3 : * **7974o4 • 10 •-
Ueiir 229127.16.- 66375:-:- 510150:-:- 412750:-:- 927541:13:8 218500:-:- 2006428:2:8 463000:-:- 400000:-: ^ l8-24- q:- " om . //
Rotterdam ,29127:16:- 66375:-:- 5-150:-:- 4-750:-:- 9*754**i3: 8 zouoo:-:- i,094*8 : 2: 8 -X— * . ■ ll< 1 \Z' •' " 11,/* V '' *l
Hoo™ 229I27:I6.- 66375:— 5-50:-:- 4-750:-:- 927544*3:8 233075^:- .44*78: 2:8 28i6oo:-:- ^oooo :'-:" =TZ ': \\I i' ^ X'! S i T*
Enkhmzen _*^!7^__J6^-; - 5*0*50:-:- 4*2750:-:- 9*754*,^ : -: - 148*878: 2:8 578000:-:- ; „.. 648^:15:- I^'^l IIZ !7'X
/3<^ 5:_ / 120794:IO./yz^tT^ƒ70407957:x6S:
Staat Generaal van de Refpeclive kameren van de Oost-Tndifche Compagnie geflooten onder 31 Mei 1788.



Litt. A. N°. 4.
Voor dat ten achteren komen de kameren Per faldo komt de Generaale ftaat ten achteren ƒ74919573J 9J-
Amfterdam - - - .. . -ƒ44762803: 3:-
Zeeland - - - - - - - - - . . . . 11182647:15:-
. Delft - - - -- -- - 5308176: 1 :8
Rotterdam - - ' - - - - - - - - - - 4021906:16:8
Hoorn ----------- -- - 4568623 : 10:8
Enkhuizen - -- -- -- -- -- -- 5075416: 2:8
ƒ749*9573: 9:°
Verhandelde Goederen by de Respective Kameren federt 31 Mei 1788 tot 31 Mei 1789. Equipagie gedaan by de Respeétive Kameren federt 31 Mei 1788 tot 31 Mei 1789, daar onder begreepen de
Maandgelden , Ongelden, Wisfelen, Courtagien, enz. -
Amfterdam - -- -- -- -- -- - -ƒ7705456:10:8 Amfteldam - -ƒ12613935:18:8
Zeeland ------- - - -- -- - 2491278: 2:- Zeeland - - - - - - - - - - - _ 4234261 : 1:8
Delft - - - - - - - - - - - 1210001 : 9:- Delft - - - - - ■ - - 1453391 : 11 : 8
Rotterdam - - - - - " - - - - - 1824088: 6:- Rotterdam - - - - - - - - - - . 1547277:14:-
Hoorn - - - - - - - - - - - - 713183:12:- Hoorn .- - - - . - - - - - - - - 1786911 : 7:8
Enkhuizen - - -- -- - 502308: 5:- Enkhuizen - - - ------- 1715766: 0:8
ƒ14446316: 4:8 ƒ23351543:13:8
Obligatien ten Las- Onverkogte goe- Voorraad tot de aan- Ukftaande Schulden. In Banco en Casfa. Te famen.
ten van anderen. deren.' ftaande Equipagie.
Amfterdam. ƒ 1400 : —:- ƒ 1022324 : — :-!ƒ 1329338 : 14 : 8 ƒ2542758: 9 : - ƒ 1331701 : 2 :- ƒ 6227522 : 5:8
Zeeland. 157815:17:8 646936:19:8 7475** : 4:8 1221317: 9:8 2773591:11:.
Delft. 263827: 5 : - 176765 : 13 : - 178094 : 14 : - 357342 : 10 «" 8 976°3° : 2 :8
Rotterdam. 12329:13:- 168460:18:- 247274: 7:8 430461:14:- 858526:12:8
Hoorn. — 325983:12:8 198953:14:8 272823: 9:- 226380: 9:8 1024141 : 5:8
Enkhuizen. \ . 34224a : — : -1 129891 : 1 : - 196739 : *5 "• - —7739 : 7:8 796612 : 3:8
ƒ1400 : — : -| ƒ 2124522 ; 8 ; J f 2650347 : — 8' f 4185211 : 19 : -j ƒ 3694942 : 13 : -^12656424 : — : 8
Depofitarisfen tenj Depofitarisfen ten Depofitarisfen ten Obligatien ten Lasten Depofitarisfen ien A Depofito ten Las- A Depofito ten Las- Geanticipeerde Pen- Staaten van Holland Obligatien ten Las- Crediteuren. Restanten Onbetaalde Te famen.
Lasten van de Gene-Lasten van de Gene-Lasten van de Gene-van de Hollandfche Lasten van de Hl-ten van ieder kamer, ten van ieder Kamer ningen. en Westvriesland, van ten van de kamer van Wisfels^
raale Compagnie. raale Compagnie on-raale Compagnie uit kameren in de Nego-landfche kameren uit onder guarantie van Fournisfementen aan Zeeland. Negotiatie Afgiften. en Asftgnatien.
der Guarantie van de Lotery van zeven tiatie van agt Millioe- de Lotery van den Hun Edele Groot de Hollandfche ka-en Lotery 1787, on-
Hun Hoog Mogen- Millioenen. nen onder Guarantie Millioenen. Mogende. meren. der Guarantie van de
den. van Hun Edele Groot Staaten van Zeeland.
Mogende.
Amfterdam ƒ 1820647 : 11 : - ƒ 531000: — :- ƒ4055150: — ƒ 3302000 : — :- ƒ 7382666 : I2|- ƒ 3023285 : 15 :-ƒ14617725^ :- ƒ 1865100I — • - f 10800000 : — : -ƒ2792162:19:- ƒ108075: 4:- ƒ692512: 7 : 8 ƒ 50990325 : 8:8
Zeeland 910323:15:- 515500: — :- 2027575: — : 23857:10:- 1853712:10:- 5479000: — : -ƒ2125000: — :- 28205: n: 8 1512a: 3:8 977942:16:- 13956239: 6:-
Delft 227580:18:8 66375:.—:- 506893:15:- 412750: —:- 922833: 7:- 218500: — :- 2006428 : 2: 8 463000:—• :- 1350000: — :- 22205: 2:- 2499:14:- 85140: 5:- 6284206: 4:-
Rotterdam 227580:18:8 66375: —:- 506893:15:- 412750: — :- 922833: 7:- 99100: — :- 1209428: 2:8— 1350000: — : 13448:19:- 1561:10:- 70461:17:- 4880433: 9 : -
Hoorn 227580:18:8 66375: — :^ 506893:15:- 412750: — :- 922833: 7:- 233075:—:- 1441378 : 2: s] 28160: — :- 1350000: — : 56549: 4:8 3594: 5;8 9OI35 : 3;- 55^64: 16-
Enkhuizen 227580:18:8 66375: — :- 506893:15:- 412750:—:- 922833. 7:- 125550:—:- 1481878: 2:8 578000: —:- 1350000: — : — 88068:14:- 19049: 7:8 93°49: 1:8 5872028: 6:-
ƒ 3641295 : >— : - ƒ 1312000 : — :.. ƒ 8110300 : — : - ƒ 4953000 : — : - ƒ 11074000 : —f- ƒ 3723368 : 5 : -ƒ21610550 : — : -j ƒ S6667oo: —: -ƒ16200000 : — : - ƒ 2125000 : — : - ƒ 3000640 : 10 : - ƒ 149902 : 4 : 8 ƒ 2009241 : 10 : -ƒ87575997 : 9:8
Staat Generaal van de Refpeótive kameren van de Oost-Indilche Compagnie geflooten onder 31 Mei 1789.



Litt. A.
Voor dat ten achteren komen de kameren ~~ ~~~~ ~ — —• ——-.
Per faldo komt de Generaale ftaat ten achteren r0 Amfterdam ...... . . -ƒ48672591:15:- f *°W7Z7: H * >•
Zeeland " • " " " * - - 12170231: 7:-
^elft _5790073: 10:« Rotterdam- " ----- 4853027: 9:-
Hoorn" 4386051:10.8 Enkhuizen - 5065762: 2:8
/ 80937737: 14:0
Verhandelde Goederen by de Respeclive Kameren federt 31 Mei 1789 tot 31 Mei 1700. 1- • 1 , , ™ ~ ~ " " ■
79 E"aSie §edaan ^ de ReAsf ^ve 5amer5? fefr 3*. Mei 1789 tot 3r Mei 1790, daar onder begreepen de
Maandgelden, Ongelden, Wisfelen, Courtagien, enz.
Amferdam ... - ƒ 7x69444 :i2:- _ Am{lerdam - . . j
^fnd " " 47-590: 9:8 Zeeland " "ƒ13446867: 2:8
DeIft --------- - - 640612:15:- Delft - " " " 6oo5955 16:-
R°Cterdam" ,617045:13:- Rotterdam ' 1673809:19:-
Hoorn " " <- 600206:13:8 Hoom lU6l76-- 9:-
Enkhuizen - - - - - - - - 981149:17:8 Enkhuizen -'--<- i! I [ ' ^52103 : 13 : 8
— ' " " ^59852: 8:8
ƒ 14721050 : —-:8 .
■ >— . . _ - ƒ26004765: 8: 8
Zeeland. — «410088: 17: 8 79**67:1*:- 61520: IO: 8 557459:?,:- 2731336:8:.„ ' ' ' 725270: I5:.- 141715:19:- 49244: 19 :J 146170: 8:8 106240a: ï-g Rotterdam, I 2^885.- 9;- ^-04 :xi:j 74.769 : 3 : - 205924.-5.-8 7/4783 STS
Hoorn' H —27472: 9:8 206446:19:8 192160:10:- 141209:16:- 1767289:15:-
Enkhuizen. - 1026878: 9:- 116991: 4:- 152653 : 4- 45032: 8:8 1341537: 5:8
ƒ 1400: —:- ƒ 7324701 : 6:.- ƒ 2926985: 13: 8j ƒ 2608130: 15:-ƒ2401571 : 8 :-ƒ15172789 : 2:8
Depofitarisfen ten Depofitarisfen ten Depofitarisfen ten Obligatien ten Lasten Depofitarisfen ten A Depofito ten Las-A Depofito ten L^Geanticipeerde Pen- Staaten van Hollandl Obligatien ten Las- Crediteuren I R^n™ I n u^u ^ ,
Lasten van de Gene- Lasten van de Gene- Lasten van de Gene- van de Hollandfche Lasten van de Hol- ten van ieder kamer, ten van ieder Kamer ningen. en Westvriesland 'ten vin dekamer teWen' Restanten °"de Te fame"-
raale Compagnie. raale Compagnie on- raale Compagnie uit kameren in de Nego-landfche kameren uit onder ru^nf^ van Reekpnino- van Fn„r \tLu a • • ./an Wisfels
der Guarantie van de Lotery val zeven tiatie van agtMillioe de Lotery van tien Huf fïïTüS Èfi? ^^l^» fSSÏ ^ "
Hun Hoog Mogen- Millioenen 1785. nen onder Guarantie Millioenen 1786. Mogende. Hollandfche kame-|mentenvande Sta ten
den- van Hun Edele Groot ren. van Zeeland en de M°Sende- ^ j Stad Middelburg.
Rouerdam „3557. - 66375:-.'- 50346, : ,7: 8 4,W:-;. 0.4508:7- 9900:-:- — r° • ! ! " I' 4' ' 3 ' " 7<52 : '°:" '°»38:.4:8 «85=475:.. :8
Hoen «S5T..»:- 66375:-:- 5o346.:,7:8 „s 9,4508:7:- 333050 = - : - .44 7 : .i» —■■ ff ~ • - • T « 474: ~ = .4*4.7 =■: 55678.0 : ,7 : 8
. / 3«°P.45 : --| ƒ .3.*°°° : --| ƒ 8055390 : - = - ƒ 4953QQQ = - = - ƒ .0974-0: - .- ƒ 369,343 : 5 = -|/-«°*55° 38**900 : - ƒ «900000 : -, . / 8„5ooo : - = - f 3875404:. 3:J ƒ ..9805: 5 :-J^T^f^^l
Staat Generaal van de Refpeftive kameren van de Oost-Indifche Compagnie geflooten onder 31 Mei 1790.






ZAAKEN
VAN
STAAT en OORLOG,
Bylaagen I.itt. B.
Staat Van het Rende- Staat van de Beraalintnent der Verkoopingen gen gedaan by de refpeo in de laatfte vyf Jaaren. tive Kameren, waaronder begreepen Ëquipagien , Maandgelden, Öngelden , \Visfeien,Courtagien,enZi in dc laatfte vyf Jaaren.
1736 /i77i9oa7: i:° 1786 ƒ231279369: i:S
1787 -18903295: 9:8 -33532514: 4:0
1788 -17418860:16:8 1788 -20717167: 5:8:
1789 -14446316: 4:8 1789 -23351543:13:8
1790 -14721050: 0:8 1790 -26004765: 8:8t
ƒ83Bo8549 :12: - ƒ126885359:1450
Ontfang en Uitgaaf tegen den anderen geliquideerd wordende, blykt geduurende die vyf Jaaren meerder uitgegeeven dan ontfan^en . ƒ43674810: 2:-
Zynde de vyf Taaren: door een gereekend Taarlyk's . . . 8734962:0:0 XXII. DEEL. G tót*



98 ZAAKENVAN
Litt. C. Staat van het Rendement der verhandelde: goederen of verkopingen hier te Lande, geduurendc de laatfte twintig 'Jaaren.
in het jaar in het jaar
1770 ƒ21899605: 1:8 1780 ƒ19201420:15: V
'1771 '-19213939:13:8 ' 1781 -20905643: 9:8
1772 -219144^7: 3:8 !782 - 59*4887: 2:8
1773 -19739420:11:0 1783 - 7089664:18:8 ,5774 -18833815:17:0 1784 -12915051:16:0
1775 -i937599o:i9:S I785 -15834156:13:^
1776 -19851455:19:8 1786 -17719^27: 1:0 3777 -19988492: 8:8 1787 -18903295: 9:8 I778 21210074: 9!o Ï788 -17418860:16:8 3779 .20IÓ6984: 7:8 1789 -14446316: 4:8
— ■ ■» .
Tien jaaren Tien Jaaren
door een ƒ202203206:10:0 door een fi 50341,324: 7:0
. -,;-:;■!.:. I
Litt. D. ExtraEi uit de' Refolutien, door Heeren Be~ windhebbzren der O. I. Compagnie, ge . i :<;<'- ..-f/ 'committetr.d ter'.Vergadering van Z.eventienen^ binnen-.Amfterdam genoomen op
•c:\ : \-{Y'';iv- «:®~t 8:<j r<3 - 83«ci
Vry dag dèn if Mey 1791.
Is gehoord het Rapport van. Heeren Gommisfarisfen tót de Befoignes, ter voldoening aan' de Refolutie Commisforiaal van den 18-April.laatstleden ,geëxamineerd hebbende het 16' po in cl: van Befchryving, fpreekende van liet refolveéren over een provifioneelen aanbouw van Schepen. • En uit dat Rapport gebleeken zynde , dat-'s Compagnies navaale Macht ttg thans in dien ftaat bevind, dat als nog geene nieuwe aanbouw volftrekt nodig zal weezen; doch.dat 'er echter Kameren gevondqn worden, by welke de gelegenheid der Werven zodanig is gefield, dat de-



STAAT EN OORLOG.
99
zelve met het voorhanden zyndè werk niet lang aan den gang gullen konnen werden gehouden, en dat 'er mitsdien hieromtrent op de eene of andere wyze fchikkingen zullen moeten worden gemaakt ; doch tevens in aanmerking zynde gekomen, dat de reparatien aan de fucccsfiveiyk binnen gevallen, en'nog verwagte fchepen nog wel voor eeuigen tyd aan het volk werk zullen verfchaffen.
Is, na deliberatie , goedgevonden,djt Point aan te houden tot de eerstvolgende terugkomst dezer Vergadering — wordende inmiddels de refpective Kameren verzocht haare gedachten te laaten gaan, welke minst kostbaare middelen zullen behooren te worden in het werk gefield, om, in gevalle 'er buiten een nieuwen aanbouw geen werk meer op de Werven overig zoude zyn, de zaaken buiten confufie te houden.
(onderhond)
Accordeerd met voorfchr. Refolutie
(was getekend^)
S. C. NEDERBURGH.
Litt. E. Aan de Edele Achthaare Heeren Bewindheh.
beren van de Generale Nederl. Geoc. troyeerde O I. Compagnie ter Vergadering van Zeventienen.
De Ondergetekende Equipagiemeesters van de refpective Kameren, ingevolge de Refolutie der Vergadering van'Zeventienen, in dato i Oétober 1790 by den anderen gekoomen zynde, om te faamen te overleggen , of in het medegeeven vanbehoeftens, met de Schepen niet eenige vermindering zoude kunnen Worden geïntroduceerd,, en wat verder tot menaaement van de Compagnie zoude in te voeren zyn. Hebben ije Eet UWel Ed. Achtbaare te dienen van bericht, i.) Dat zy na met alle vereischte attentie te hebben ■■ .. ' Ga na-



100
ZAAKEN VAN
nagegaan de Scheepsbehoeftens , dewelke volgens Refolutie in dato 15 April 1772. (als de jonglte op dat ftuk geftelde ordre zynde) aan 'sCompagnies Schepen alhier worden mede gegeven, van gedachten zyn, dat, omtrent diverfe Artykelen vermindering zoude kunnen plaats vinden, en fommige geheel worden afgefchaft ; de Onderger.eekenden refereercn hun omtrent een en ander, aan het nevensgaande ingevulde Equipagieboek, het welk zy de eer hebben by deeze UEdele Achtbaare aan te bieden, hebbende agter yder Articul ingevuld zodanige quantiteit als zy meenen genoeg» zaam voldoende, en beftaanbaar te zyn. «, Vermits bebalven de in het Equipagieboek gefpecificeerde Articulen, nog worden medegegeeven volgens daar van zynde byzondere Lyst, een aantal gedrukte Boeken , van dewelke genoegzaam nooit eenig nuttig gebruik op de Schepen word gemaakt, gevolglyk die verftrekking als eene 011noodige Uitgave voor de Compagnie kan worden aangemerkt, zoo neemen de Onderget. de vryheid Uwel Edele Achtbare in confideratie te geeven , om van de tot noch toe mede gegeeven wordende ■Boeken op de Scheepslyst gefpecificeerd, voortaan aftefchaffen.
Het Exemplaar van de Catechis Urfinus. 4to. Twee dito Testamenten. . . . 4to. Het dito Postil Bulla-i . . . 4to.
■—— Praftyk der Godzaligheid . . 8vo. .. Meditatio Moleri . . . . iamo. . Ars Notarius . ... 8vo.
- Schuldboek van j\ boek papier . . folio.
Drie Journaalen van 3* boek papier . . folio. Twee dito van 1 boek papier . . folio. Zestien Pfalmboeken met fiooten
Van de Lyst voor de Predikant en Zieketrooster te reduceeren.
Het Exemplaar Huisboek Bulliugeri . • folio.' -—— dito Catechismus Urfinus . . 4*°-



STAAT EN OORLOG. 101
Het Exemplaar Postil Bulkei . . -j4to.
. — dito Lof/des Heeren . . .Mo.
——— dito Boetvaerdigheid Taffyn - 4t0cn dito Pradlyk der Godzaligheid . -|8vo.
Dus op de Lyst der Scheepsboekcn te ver» ftrekken.
i Bybel. . . 4*o.
i Christelyke Zeevaart. 8vo. en 80 Pfalmboekjes . . i6vo. infch.band. Scheepen met weinig volkvaareude eenige Pfalmboekjes minder.
En op de Lyst voor de Predicant cn Zieketrooster alleen meede te geeven
1 Bybel . . 4W-
1 Pl'almboek op Nooten 4to. De Predicanten na Indien vertrekkende, word een Kist voor Boeken extra geaccordeerd , in dewelke zy zoodanige Theologifche Werken kunnen mecde neemen, als hun in hunne itudie convenieert.
o De Onderget, hebben bevonden, dat al mede vol^ gens een byzondere Lyst , zeer irreguliere verttrekkingen worden gedaan van diverfe Scheepskleeren, weshalven zy de eer hebben hier nevens aan Uwel-Ed. Achtb. te praefenteeren een Tabel volgens welke na maate de Schepen Manfchappen voeren, na hun inzien, een genoegzaame quantiteit Scheepskleêrcn zoude worden verftrekt. 4. De Onderget. refereeren hun verders aan de nevensgaande Lyst der Stuurmans Gereedfchappen omtrent welke, wegens het tot dus ver overboodig verftrekken van diverfe Artykelen, voortaan door het verminderen en affchaffen van fommige , mede menage kan, en behoord te worden betragt; zy geeven Uwel-Ed. Achtb. in confideratie of niet de Zee-Officieren hun van diverfe Artykelen, als Verrekyker, kopere Liniaal, Kaartpasfers, Schryfpasfers,Plevnfchalenenz. enz. even als op 's Lands Oorlogfchepen en by de Koopvaardy gebruiklyk is, yder voor zig zelfs behooren te voorzien: de Opper, Tweede, en Derde Chirurgyns by de G 3 Com-



Q2.
ZAAKEN VAN
Compagnie (ontfangen eerstgemelde drie , in plaats van twee maanden Gagie daar voor op hand) zyn verplicht hunne eigen Chirurgicaale Inftrumenten, na dezelve alvorens aan de infpectie der Examinateurs te hebben gefuppediteerd voor hunne eigen Rekening te bezorgen: dit konde ten aanzien van diverfe Stuurmans Gcreedfchappen mede in practyk worden gebracht, wanneer de Compagnie van die Last wierd ontheven , en de Officieren zouden ■hunne eigen Zeemans Inftrumenten na behooren gade liaan.
Ten aanzien van de kostbaare Zee Horologicn en Sextanten , benevens de boeken tot dezelve fpecteerende, vinden de Ónderget. hun verplicht, onder het oog van UEd, Achtb. te moeten brengen, dat, zoo wanneer die Horologien nietnaauw. keuriger worden gemaakt, als op diverfe Schepen is ondervonden, 'er geen het allermim'le fucces is van te venvagten, en althans zoo min als de Sextant, niet behoorde verftrekt te worden aan zodanige Schepen, van dewelke de Officieren _ onkundig zyn om 'er de vereischte obfervatien mede. te neemen , de zoodanige welken daartoe in ftaat zyn , konde het Horologie , en den Sextant by den ontfangst aan de Wal examineeren, en goed bevindende , Schriftelyk attesteeren dat by hun in ordre zyn bevonden, vervolgens by hun arrivement aan de Kaap, en in Indiën, Schriftelyke getailleerde Rapporten van de gedaane Obfervatien geduurende de reize overleeveren, welke Rapporten door de Ministers van de Kaap en de Regeering van Indié'n, na herwaards gezonden, alhier door deskundigen konden worden geëxamineerd en daar uit afgeleid ia hoe verre de Compagnie eenige wezenlyke nuttigheid van die kostbaare Gereedfchappen kan hebben.
Hoe zeer alle de voormelde Articulen van Boeken, Scheepskleeren, en Stuurmans Gereedfchappen yder ftuk op zig zelfs wel kleinigheden iebyuan te ayn, zoo bedragen dezelve egter by
el-



STAAT EN OORLOG. 103
,1kanderen eenomen over een aantal Schepen zoo Se Compagnie gewoon is Jaarlyks uit te rusten nogtais iets van confideratie hetwelk gevoeIdyk zoude kunnen uitgewonnen en de Schepen pven eoed over Zee gebracht. < Vermte des Compagnies navale magt zoo als de5' TeTve thans beRaatf en is ingericht, een nuportame fchat verflint, en door het 'oyer en wederSa en na en uit Indiën. Item Inlandfche voyaden van diverfche gehuurde en gekogte Hoekerfi Pinkfchepen is gebleeken, dezelve over het iemeen met minder gelukkig en vooripoedig Seeren als 's Compagnies zeer kostbaare m Sin zynde Schepen van 150 en H° voet».
7oo mecnen de Onderget. aan UWel-Ed Achtb e moeten in overweging geeven, of met voortaan een gedeelte van 's Compagnies nayalc ynude kunnen beftaan in Hoekers of PinkS Sèn van eLe w^lbelheede Conftruftie, van welke de Scheeps Timmerbaazen de nodige tetotngen of modellen te famen (om alle langwvïheid te vermyden) zouden kunnen v^aarSen,enaanUWel-Ed. Ach tb. voordragentermnde vo eens dezelve eenige Schepen, dewelke door UVVe -Ed. Achtb. in het vervolg zoude mogen worden gerefolveerd aan te bouwen te conftruee«n - dk foort van Schepen zoude veel minder van Aanbouwzoo aan Hout, Masten, Stengen, Raas toand en loopend Wand, Zeüen, AnkersTouwen, in één woord alles wat tot diens Vdm^thi behoord, kome te kosten en gepropSëeSrdblnm Charter, geen loederen aanbrengen, - met mindei man,ichap als de thans in gebruik zynde zwaare S<-hepen kunnen worden beftuurt, het welk vooral op de S reTzcn, zoo aan ^mffgm V^ zoude uitwinnen, meerder Volk■ « tadun aan handen houden, en pravemeercii dat zo vea Volk binnen de tyd van hun uit te dienen vervend od de Retourlchepen moet woruen ^ p&t, Wom, hierdoor zoude een gedeelte



ID4. ZAAKENVAN
van liet geheele Zeevveezen van de Maatfchappy , op een veel minder kostbaare en meer met de Koopvaardy overeenkomftige Oeconomifche voet worden gebragt.
6. Vermits de verftrekking van Booten of Barcasfen niet op een eenparige voet by de refp. Kameren word gedaan, en dat foort van Vaartuigen over het algemeen , byzonder zwaar en lomp worden te zaam geftelt, geeven de Onderget. UWel-Ed. Achtb. in confideratie, of niet de Timmerbaazen van de refpective Kameren al mede een tekening of model zouden kunnen formeeren, teneindehandelbaarer en gefchiktcr Vaartuigen te bekoomen, dewelke teffens tot de oogmerken, waar toe dezelve moeten dienen, voldoen, en de Compagnie minder kosten.
7. Het weinig nut het welk van de ventilator word ondervonden , en welk Inftrument op ieder Schip, de Compagnie ten minften ƒ600:— kost, heeft de Onderget. doen befluiten, UWel-Ed. Achtb. te proponeeren , dezelve aftefchaffen , te meer , vermits eenige Luchtpoortjes tusfchen Deks kunnen worden gemaakt, en de ventilator, nu meest alleen ten koste van de Compagnie meede vaar .
8. Door UWel-Ed. Achtb. ordre na Indiën gezonden zynde, om zo veel Schepen immers mogelyk, al is het dat dezelve niet met ordinaire Retourgoederen volkomen kunnen beladen worden te laaten retourneeren, en uit dien hoofde eenige van tyd tot tyd wanlaade zouden kunnen afgezonden worden, zoo geven de Onderget. in confideratie, of, wanneer men te Batavia in die 0mHandigheid mogt verfeeren, de overige ruimte niet zoo veel doenlyk tot eene bekwaame dieptreeding toe, zoude kunnen worden aangevuld , met aldaar aan de hand, en zelf niet benodigd hebbende, of aangevoerd kunnende worden , Ambonfche Balken, Crommers, Kniën, en zwaarc Planken, welke vier iaarstgemelde foorten, tot het repareeren van Schepei, en verdere Vaartuigen, als anderzints hier te Lande zoo wel als zulks met goed fucces
fa



STAAT EN OORLOG. iof
in Indiën word gedaan, zoude kunnen worden gebruikt. Volgens de Grootboeken en Tournaalea van de Equipagiewerf te Batavia, worden'er aanzienlyk Transporten, zoo met Vlotten, als met Schepen, van het gemelde Hout tot de allergeringfte Inkoopspryzen , na de Hoofdplaats van Indiën gedaan; den aanvoer van dit lbort van Hout in het voormelde geval, na herwaarts, zal zeer apparent meerder voordeel toebrengen , als dat ledige ruimte in de Schepen overig blyft. 9. De Onderget. geeven wyders in confideratie de zoogenaamde Watergaten in het ruim van de Bataviafchen en andere Retourfchepen, althans die van de eerfte bezending , aftefchaffen, en de ruimen van die Schepen bekwaamlyk vol te laaden , het water met de Victualiën tusfchen deks als inde Chinafche Ketourfchepen te laaten vaaren, de Dekken en Lyfnaden, kunnen bevoorens behoorlyk worden gebraauwd, voorzien, en met prefenning belegt; de Schepen zouden als dan meerder kunnen herwaards aanvoeren, als tegenwoordig doen , en zo wanneer de in te ladene Goederen na mate van hunne zwaarte en volumen na vereisch worden geforteert, de Charter en Conftitutie der Schepen in aanmerking word genoomen , alles dien aangaande in Indiën met behoorlyk overleg word beftierd , dan kan een meerder employ van de Schecpsruimte als tegenwoordig plaats heeft voor de Compagnie worden verwagt, zonder dat de Schepen behoeven overladen te worden, en eindelyk ten gevolge kunnen hebben , de Navale magt van de 'Compagnie door den tyd niet zoo geëxtendeerd als dezelve thans is, op den duur behoeft aangehouden te worden , waar door als dan veel geld zoude kunnen worden gefpaard; men kan by deeze gelegenheid niet voorby ter kennis van UÈd. Achtb. te brengen dat alzo by fommige Retourfchepen is bevonden, men te Batavia niet zeer attent is in het plaatfen der Slingerfchotten in de ruimen der Schepen, daar op in alle ' G 5 ge-



f<rJ ZAAKEN VAN
gevallen de vereischte voorzorg behoort in an genomen te worden. °
10. De Retourfchepen zouden aan de Kaap zoo veel Tarw, Rogge, of andere Producten na herwaards kunnen inneemen, als i de geconfiimeerde Victualiën tusfchen Indiën en de Kaap zullen permittceren, of Goederen van de Compagnie in Indiën aan die Uithoek gelost daar toe ruimte en gelegenbeid zullen verfchailen; komende Granen alhier aan, dat ze met geen of weinig voordeel zoude kunnen worden verkogt , als dan zou de Compagnie dezelve voor haare Uitgaande Equipagie kunnen Employeeren, en daar mede in allen gevallen overeenkomftig haar wezenlyk Intrest handelen: hoe het ook uitkome, die Producten zullen altoos meerder voordeel aan de Compagnie toebrengen als de Scheepsruimte te laaten verlooren gaan.
11. Ook neemen de Onderget. de vryheid UWel-Ed. Achtb. in overweging te geven, de Monture der Schepen in het vervolg te verminderen, dezelve, zoo lang die Calibers by de Kameren voor handen zyn, voor Schepen van 150 vt. met 14 Ps. a 8; en die van 140 vt. met 12 Ps. Kanon a 6 $ (andere Charters en foorten van Schepen naar advenantj €n wanneer nieuw Kanon moet worden aangekogt, de Schepen van 150 vt. met 14 Ps. Ü4 t£, en die van 140 vt. met 12 Ps. a 3 fg te reguleeren, aan allen daarenboven nog s- Ps. & 1, of i* f$ te verftrekken, om by de Walreep, of op dé Barcas te worden gebruikt; men zoude de hoogte en wyJte der Gefcbutpooften op Schepen van 350, en 140 voet tot Kanon van 8 en 6 op de Bovendekken kunnen laaten zoo als nu zyn, om in cas van noodzaakelykheid die Calibers te kunnen blyven gebruiken: het medegeven van Buskruid , zou volgens de laatst bepaalde quantiteit en dieswegen genoomene Refolutie kunnen continueeren, vermits doch de plaats daar toe in d« Kruidkamer der Schepen is, en als dan zoo veel
meer,



STAAT EN OORLOG. io?
meerder de Kaap kon worden aangehouden , en minder op den Eisch behoeven te worden verzonden; door welke verligtc monture (met Compagnies Schepen word doch zelden veel gevochten) noch al eenig geld zou kunnen worden' uitgewonnen en de Schepen boven water minder gefatigeerd.
12. Aangezien de Schepen om de Zuid by zwaare ftormen geweldig in de Zee worden gedrukt, zoo zouden dezelve veel foulaas worden toegebragt, en het Tuig vaster liaan indien UWel-Ed. Achtb. geliefden goed te vinden en te refolveeren, voortaan van alle de Schepen, de groote Mast van die van 150 vt. 1 voet; de Fokkemast 1* voet, en de Bezaans dito 1 voet; en die van 140 voet de groote mast if voet; de Fokkemast 1 voet, en de Bezaans dito l voet korter te laaten maaken , als volgens de ordre gebruiklyk is , behoudens derzelver dikte, en de toppen van alle de Masten tot Hevigheid der ftengen, zoo als thans zyn, voorts de Marszeilen één, en de Onderzeilen 1*, of 2 kleeden fmalder te maaken, waar door hec groot Stagzeil, de Stormfok, en de Aap of Bezaans 'Stagzeil, mede een geringe verkleining zouden ondergaan. Ook behoorde voortaan, op al de Schepen , Engelfche Ezelshoofden te worden geplaatst.
13. De Onderget. vinden zich verplicht, by deze gelegenheid aan UWel-Ed. Achtb. voor te dragen het nadeelige voor de Compagnie, 't welk word veroorzaakt door de willekeurige behandeling, welke federt eenigen tijd door de Officieren en andere gequalificeerden tot het mogen medeneemen van Recognitie , en gepermitteerde goederen, ook door de Kopers van dat overvoeringsrecht meer en meer is in train gebragt, namelyk, om deFus tagien na hun welgevallen en Convenientie te verwisselen ; de Onderget. folliciteeren UWel-Ed. Achtb. zeer eerbiedig, dat de Refolutie der Vergadering van Zeventienen, van dato 15 November 1742, by welke de Recognitie goederen de helft in vaten, zyn geordonneerd mede te neemen ,



ïoS ZAAKENVAN
men, mag worden geremoveerd en fland grypen, dan wel alleenlyk te permkteeren , dat men een zelfde getal vaten zal mogen mede neemen, in plaats van een zelfde, of gelyk getal Casfen, en geenzints Casfen, hoedanig ook, in plaats van Vaten , vermits zulks altoos in prasjuditie van de Scheepsruimte voor de Compagnie ftrekt, verders verzoeken de Onderget. UWel-Ed. Achtb. dat de Fustagien op de gepermitteerde Lysten gefpecificeerd volgens inrichting van die Lijsten bij diverfe Reiolutien der Vergadering van Zeventienen vastgefteld, zonder eenige andere verwisfeling, als die van een Cas, in plaats van een mand te mogen mede neemen, mag worden opgevolgd; alzoo de Onderget. moeten declareren wegens de nu in train zynde ongerymde gebruiken, en voor de Compagnie zoo nadeelige, door particuliere Perfoonen in praktyk gebragte willekeurige verwisfeling van Fustagien nog al te minder in ftaat zyn, voor af een Projeft Lading voor de Schepen te kunnen formeeren; een en ander veroorzaakt in de belading zeer dikwerf veel belemmering en verwarring , vermits door deeze in gebruik gebragte behandeling nooit te vooren kan geweeten worden, welke Volumen en Fustagien, door de Scheepsofficieren en andere Gequalinceerden tot het mogen mede neemen van een zoo aanzienlyke quantiteit Recognitie, en gepermitteerde Goederen , of door hier aan de wal blyvende Ne°-otianten van dezelve zullen worden gelaaden. & De Onderget. vermeenen hier mede aan de ordres van UWel-Ed. Achtb. te hebben voldaan; en onderfchry ven met verfchuldigde eerbied te zyn
(onderftond) UWel-Ed. Achtb zeer Dienstwillige en gehoorzaame Dicnaaren
(was geteekend) Amfterdam a. titsingh. joh. van voorst. 7Decmb, j. caatman. wm. koele ie r.
i7sjo- h. bellon. j. bruyn.
Litt.



STAAT EN OORLOG. 109
Litt. F. Extra£t*uit de Refolutien, door Hee'jsf, t, ren Bewindhebberen van de O. I.
Compagnie, gecommitteerd ter Vergadering van Zeventienen , gekomen op f
Donderdag den 9 December 1790.
Is gelee zen, enz. Vervolgens heeft de Prefidiaale Kamer, welke ter voldoening aan de Refolutie dezer Tafel van den 1 Oftober laatstleden, alhier heeft befchreeven gehad; de Equipagiemeestevs der refpeétive Kameren , ten einde famen te overleggen, of in het mede geeven vare liehoeftens aan de Schepen niet eenige vermindering zoude kunnen worden ingevoerd, ter Tafel geproduceert een Schriftplyk Rapport, waar in by dertien Onderfcheidene Articulen zyn gedetailleerd de poincten die aan de gemelde Equipagemeesters zyn voorgekoomen ten dezen in confideratie te moeten worden gebragt. — .
Waarop gedelibereerd zynde, is goedgevondenHeeren Commisfarisfen tot de Befoignes te verzoeken dit ftuk te examineeren , en de Vergaadering daar omtrent te dienen van Conüderatien en Advis.
Donderdag den 30 December 1790.
De Heeren enz. Dat Heeren Commisfarisfen naar aanleiding van het meergemelde Plan vervolgens waaren overgegaan om te onderzoeken, of, en welke meerdere menage in dat gedeelte der Huishouding, het welke de Equipagie betreft zoude kunnen worden ingevoerd ; ert dat ten dezen opzichte dienvolgens door hun Heeren waren by der hand genomen de confideratien van de Equipagiemeesters van de Refpeétive Kameren, welke tot dat einde onlangs op requilitie dezer Vergaadering zyn by den anderen geweest en onder de Notulen van den 9 dezer breeder vermeld. —



Uo ZAAKENVAN
ae5oe£eeren Commisfarisfe» ** *« evengemeld o«ï. Hadden aangetroffen het door gemelde Equip^ meesters geformeerde Equipagieboek, waSv de verandering van fommige, en affchaffing van andere verrekkingen is aan de hand gegeeven • Jat Heeren Commisfarisfen egter zig niet in
JÜSfcdat onderzoek W*5fi5*£
Eensdeels om dat de deskundigen uit de réfeec tive Kanieren daar op zouden behooren te woïden gehoord, en anderdeels, om dat in het voorichr Equipagieboek niet is ingevuld het geerivtiM Artikul pleeg te worden medegegeeven , en mits dien hier ontbrooken heeft, de term van lang: weshalven zy Heeren van eedaeten3y ' zyn dat de Refpeftlve Kameren?^5fflStffi te worden verzocht, dit boek in den haaren te exammeeren en daarop by de eerfte terugkoL? dezer Vergadering zich nader te verklaagi
Terwyl inmiddels welgemelde Kameren zouden kunnen worden verzocht, om byprovifie *°e ne te groote mkoop naar het Plan, Van IetlL nog gebruikt wordende Equipagieboek te doen en zig van nu af aan voor zooverre dezelve on bet meuw ontworpen geene reflexien hebben daa? naar te gedraagen. -—- - Uücn uadr
' ?vnTS^n f™f^™ van gedachten zoude gn dat conform het geproponeerde door gemelde Equipagemeesters uit hoofde van de daar toe geallegueercie redenen een naamwaardige reductie zoude kunnen worden gemaakt in de tot non toe mede gegeeven wordende Boeken op de Scheepslystgefpecificeert; 'en dat men'zig dien conform zoude kminen bepaalen. Om voorttrekken St SchcePsboeken alleen te veri Bybel in 4to.
i Clinstelyke'Zeevaart 8vo, en
2o Plalmboekjes 16V0 , in fchapen band.
Et



STAAT EN O OP. LOG. Ut
En op de Schepen met weinig Volk vaarende, eenige Pfalmboekfes minder.
En dat voorts op de Lyst voor de Predicanten en Ziekentroosters alken zouden behoeven te worden mede gegeeven
i Bybel in 4to.
i Plalmboek op nooten 4to.
Dat voorts ook wel by Heeren 'Commisfarisfen in overwecging was gekoornen, dat. de Zieken• troosters véeltyds niet'in allen dè'elcn voldoen aan de billyke vcrwagting welke men yari dezelve zoude mogen hebben , dog dat Heeren Commisfarisfen in de affchaffing derzeive veel zwarigheid vindende, genieend hadden dat de refpeeïive Kameren in allen gevalle emftig zouden behooren te worden verzocht , om alle aandagt te gebruiken, ten einde bekwaame Perfoonen, cn van eengoed gedrag daar toe te cmployeerén.
3. Dat de geformeerde Tabel, volgens welke naar inzien van voornoemde Equipagiemeesters , de Scheepskleederen voortaan zouden behooren te worden verftrekt, als mede naar gedagten^ van Heeren Commisfarisfen zouden kunnen woï-dere ge'fteld in handen van de refp. 'Kameren ten fine van examinatie en op rapport tegens de wederbyeenkomst dezer Vergadering.
4. Dat Heeren Commisfarisfen van oordeel waren , dat het zelvde behoorde te gefchieden ten aanzien van de geproduceerde Lyst der Stuurmans-gereed1'chappen , waar omtrent door de Equipagiemeesters word vóörgeflagen, of met de Zeeofficieren zig van diverfe artykelen als Verrekyker, kopere Liniaal, Kaartpasfcr, Schryfpasfer, Pleinfchaalen, enz. even als op 'sLands Oorlogfcheepen en by deKoopvaardy gebruiklyk is, ieder voor zig zelfs behooren te voorzien.
Dat wat betreft liet verder geproponeerde, tert aanzien van de Zee-Horologien en Sextanten, benevens de Boeken tot dezelve fpecteerende , om ïiaamlyk dezelve voortaan niet te verf'rekken ;Jan od Schepen welkers Officieren de kundigheden bezit-



na ZAAKEN VAN
zitten, om daar mede de vereischte Obfervatien te maaken, Heeren Commisfarisfen nog al eenige bedenkelykheden hadden gedragen om in dezen aftegaan van de hier omtrent nog zoo onlangs by deze Vergadering genoomen Refolutien van den 3 _Tanuary.i7£8, en den 3 Mey 1790.
'Dat daarenboven de bygebragte redenen tot affchaffing van gemelde Inftrumenten , te weeten de onkunde van verfcheiden der Officieren , by Heeren Commisfarisfen niet veel ingang had gevonden , daar integendeel gebleeken was, dat "de nodige Atteftatien wegens de kunde der Officieren in het becyfferen der Lengte, by derzelver Examen gevorderd wierden.
Dat Heeren Commisfarisfen derhalven om de bygebragte redenen van oordeel waaren, dat met het mede geeven van de voorfchreeven 'Zeë-florologien en Sextanten, en de daar by vereischte Boeken zoude kunnen en behooren te worden gecontinueerd, mits zorge vverde gedragen, dat de eerfte Officieren der Schepert de vereischte kunde bezitten, om van die Inftrumenten een gepast gebruik te maaken, en by derzelver Examen wegens de becyffering der Lengte op Zee duidelyk blyken geeven.
Van welk Examen egter naar gedachten van Heeren Commisfarisfen zouden kunnen, en behooren te worden geëxcuiëerd, zoodanige Capiteins, welke twee of meer reifen als de eerfte Officieren irt 's Compagnies dienst naar Indiën hebben gedaan , . dan aan welke laatfte egter zoude behooren te worden geinjungeerd om aan die geenen der mindere Officieren van hun Boord, welke daar toe de vereischte kundigheden bezitten, alle moog-lyke faciliteit toe te brengen, ten einde hier omtrent zodanige proeven aan Boord te doen als dezelve zouden vermeenen te behooren.
Terwyl verder de Scheeps Overheden in het algemeen zouden behooren.te worden;gelast in derzelver journaalen bekend te ftellert , of, en welke Obfervatien gedurende de reize met de Sextanten
enz.



Staat en oorlog. *4j
enz. zullen zyn gemaakt, en de ExaminateufS by het Rapport over de journaalen meiitie zouden behooren te maaken of daar aan behoorlyk is» vol* doen.
Proponeerende Heeren Commisfarisfen wydera ten dezen opzicht, dat het Examen der Officieren voortaan niet op de Lyde maar op het Papiet gefchiede , en 2° dat de Sextanten , Zee Horologien enz., ter vermyding van alle frivole uitvlugten voortaan door den Examinateuf van 's Compagnies Officieren in de relpeclive Kane. ren werden onderzogt, en nagegaan 6 ten overHaan van de twee eerfte Officieren der Bodem, waar toe die Inftrumenten zyn gedestineerd. <f. Dat ten aanzien van het voorftel van meergeme'd© Equipagiemecsters, om voortaan een gedeelte van 'a Compagnies m.lgt te doen beltaan in Hoeker of Pinkfchepen van een wél befneden cortftrüétie aan het Befoigne was voorgekomen, dat aart de Equipagiemeesters en Scheepstimmermans baazcn der refpcctive Kameren zoude kunnen worden gelast dit poinct in alle zyne details, in een daar toe te houdene byeehkomst, door de prafidilale Kamer te befchryven, nader" na te gaan , en te examineeren, van'welke Charters van Schepen geheel of gedeeltelyk voor de Compagnie in het vervolg een nuttig gebruik zoude kunnen Worden gemaakt.
Dat voorts eell modél van een Hoeker of Pirtkfchip, of van zodanige nieuwe conftruét-ie als best geoordeeld zoude worden te behooren te worden vervaardigd, en aan de fefpeeïive Kameren ter? examinatie gezonden, en dat dc refpifrave Equipagiemeesters en Baazen, daarby zoulen kunnen, en behooren te maaken, eene berekening en overtuig van alles , wat tot de Conftruftie, Reparatie, Tuygagie, Equipagie, Montuure, Vivfes ,• mi s* gaders van den tyd, welke zodanig Schip tot dé reize naar Indiën zoude nodig hebben.
En is by deeze gelegenheid door • ieeren Commisfarisfen gerefle&eer't. dat de iiugelfche Serie-



II.J
ZAAKENVAN
pen binnen veel korter tyd de reize volbrengen,, dan die , welke op 's Compagnies Werven hier te Lande worden aangebouwd, en diensvolgens in confideratie gegeeven , of niet insgelyks neergemeldeEquipagiemeesters, en Scheepstuümermans Baazen-, zoude behooren te worden gelast om het onderfcheid tuslchen de Conltruetie der h ngelfche en Nederiandfche Schepen na te gaan, en onderzoek te doen naar de middelen , welke door die Natie tot het zoo fpoedig volbrengen hunner reize worden in het werk gefield.
6. Dat naar aanleiding van het geproponeerde door welgemelde Equipagemeesters zoude kunnen worden geformeerd, een mode"! van een hnudeibaa» rer en gefchikter Vaartuig om te dienen irt Stede van de Barkas, die by fommige Kamers aan de Schepen word verfirekt, en dat het zelve door de Equipagiemeesters in hunne te houdene byeenkomst zouden kunnen worden geëxamineerd , en onderzocht of dat model voldoet aan alle de oogmerken waar toe zodanig Vaartuig moet dienen, mitsgaders hoe veel zodanig een nieuw foort van Vaartuig aan de Compagnie zoude komen te ftaan.
7. Dat ten aanzien van de geproponeerde affchaflïng van den Fsntilator aan Heeren Commisfarisfen niet khvu- was voorgekomen, of de befparing van de onkosten die dit inttrument vereischt, wel zoude opweegen tegen het gemis van het nut, het geen men by de invoering van het zelve zig daarvan heeft voorgelteld ; en of mitsdien niet liever hr confideratie behoorde te komen, het ftellcn van ftricter ordres nopens het gebruik van gemelden l'entüator, het welfe Heeren Commisfarislen van gedagten waren , du. ook door de refpedrive Kameren nader zoude .behooren te worden nagegaan.
8. Dat het geproponeerde om de Retourfcheepen die anders wanladen zouden m>>etenterug keeren, te doen aanvullen met Arobonfche Balken en Plan. ken, Kajaten, of andere Balken ,Krommers, fêniën
MM i 1 ,.;.. «.. .: . en



STAAT ÉN OORLOG. ti$
én zwaare Planken, die hier by het repareereri van Schepen van nut zouden kunnen zyn, aar* Heeren Commisfarisfen was toegefcheenen te berusten , op onderftellingen die niet overeenkomen met de daar van zynde Indil'ehe berichten j nademaal wel verre van daar uit te vemeenien „; dat 'er overvloed van dié Ho ut waaren te Batavi* aan handen zoude zyn, integendeel uit de fndi* fche Brieven en Papieren conffeert, dat de beriodigheid daar van, door aanzienlyke inkoopen van Hout jaarlyks moet worden gefupplëert, ter-' wyl het Befoigne alverder zig niet overtuigd heeft bevonden, dat het Transport van die artykelen, aan de Maatfchappy voordeel zoude geeven, en dat Heeren Commisfarisfèn dus van oordeel waren , dat van dit voorftel geen gebruik zoude behooren te worden gemaakt.
§i Dat conform het voorftel van meergemelde Ëquipagiemeesters om de daarby voorgebragte rede" nen, de Watergaten in het Ruim van dé Bataviafche,- en andere Retourlcheepen (althans die van5 de eerfte bezending) zouden kénnen worden af. gefchaft,. en aan Generaal en Raadeh aanbevoo"-' len, de Ruimen der Schepen hekwaamlyk voluteladen, het water met de Victualiën Tusfchendefcs, als in de Chinafche Retourfcheepen te laateri vaï-' ren, dé Dekken en Lyfnaadeu behoorlyk toe te breeuwen, te voorzien, enraetprefenning bèL'gd„En dat Om dé al mede daar toe geaUegu.:erde redenen aan Generaal en Raaden, zoude kunnen' ent' behooren te worden aanbevoolen, om in bet p'a-.itfén der flingerfchotten in de Ruimen der Selu oen „■ de vereischte voorzorg iri' agt te neen en,- alzo© by fommige Retourfctiepen bevonden word , oaï1 men daar omtrent te Batavia niet zeer attent is.
fo. Dat de geproponeerde beladingen, der Retourfchepen aan de Kaap mét Tarwe, Rogge, of an* dere Producten , voor zoo veel dé geconfumeerde Victualiën tusfchen Indiin, en dé K. ap/.ulks Runnen toelaaten, naar gedagten van Heeren ComBsisfarisfen van zelve zal volgen uit de erdies di^



ntf ZAAKEN VAN
hier omtrent uit deeze Vergadering bereids zyn afgevloeid, en dat, nademaal reeds aan de Kaapfche Ministers is aangefchreeven, om de wanladén Schepen aan dien uithoek met gedagte Producten aan te vullen, misfehien ook dit Point geen nadere voorziening behoeft.
11. Dat ten aanzien van de geproponeerde verandering in de montuure der Schepen, aan Heeren Commisfarisfen fpeculatief was voorgekomen, ofwel geraden zoude zyn. het caliber van het gefchut van 's Compagnies Schepen in dier voegen te verminderen, als door de Equipagiemeesters is voorgefteld, nademaal de Schepen zich altoos in een weerbaaren ftaat moeten bevinden, zoo niet te#en een Europeefche, ten minften tegen een inlandfchen Vyand, of tegen Zeefchuimers , en dat Heeren Commisfarisfen dat point nier hebbende durven uitmaken , van gedagten zouden zyn dat de refpeeïive Kameren hier over al mede hunne gedagten zouden behooren te laaten gaan , en dazelve aan de Vergadering mede te deelen.
12. Dat met opzigt tot de voorgeftelde verandering, in de Tuigagie der Schepen , aan het Befoigne was voorgekoomen, dat daar van by de Kamer Amfterdam , bereids eene proeve zynde genomen, die proeve zeerwel was gereusfeert, en dat Heeren Commisfarisfen dienvolgens van gedagten zouden zyn, dat dezelve nu over het algemeen, zoude kunnen worden ingevoerd , en de refpeclive Kameren verzocht en gequalificeert, om voortaan van alle de Schepen , de groote Mast van die van 150 vt. a voet, de Fokkemast i£ voet, en de Bezaansmast 1 voet; cn die van 140 vt. de groote Mast iï voet, de Fokkemast 1 voet, en de Bezaans mast J voet korter te laaten maaken, als volgens de order gebruiklyk is, behoudens derzelver dikte, en de toppen van alle de Masten tot Hevigheid der (lengen, zoo als nu zyn: voorts de Marszylen één; en de Onderzylen i£ of 2 kleden i'maller te maaken, woor door het groote Stagzyp, de Stormfok, en de Aap, of Bezaans Stag-
zyl



STAATEN OORLOG. »H
zyl mode een geringe verkleining zoude onderJan; en ook voortaan op alle de Schepen Engeliche Ezelshoofden te plaatfen. En eindelyk: n. Dat om de daar toe bygebragte redenen en inge3 flopene misbruiken, de Refolutie .dezer Vergadering in dato 15 November 1742, by welke geordonneerd is, de recognitie Goederen, de helft m Kasfen en de helft in Vaten meede te neemen, zoude behooren te worden gerenoveerd en alleen gepermitteerd, dat men een gelyk getal Vaten zal mogen meede neemen, in plaats van een gepermitteerd getal Kasfen; en geenfints Kaslen in Saats van Vaten , van welke natuur ook die
KÏÏa?Voo°iSeookyde fustage op de gepermitteerHe T vsten gefpecificeerd , volgens de inrigting van dV Lysten, by diverfe Refolutien deezer Vergadering vastgelteld, zonder eenige andeie vervvisfelin|, als die van een kas in plaats van een mand te mogen mede neemen, zoude bahoorente worden opgevolgt; alzoo een contrarie nractvk ,en willekeurige verwisfeling van Fustagien de Equipagiemeesters buiten ftaat field om een ruw projeft van belading voor de Schepen te kunnen formecren.
On alle welke pointen gedelibereerd zynde, is eoedeevonden, Heeren Commisfarisfen voor de genomene moeite, en gedaane Rapporten te bedanken; en wyders verltaan, zig met de gedagten te conformeeren, en de voorfchreven Rapporten in even zoo veele Refolutien deezer Vergadering te converteeren; wordende mitsdien de refbective "Kameren verzogt, zig dezelve te doen «rekken tot narigt en obfervantie, en voor zoo verre daar op haare gedagten en Confiderarien nader worden gevraagd, zig daar toe tegen de eerstvolgende byeenkomst dezer Vergadering na gehouden Reces te bekwaamen. Voorts is goedgevonden, dat omtrent de voorschreven poincten voor zoover zulks noodig zal zyn, de vereischte Mmfchryvingen aaa* Gdneraid en Raden H 3 z*x'



fï* ZAAKEN VAN
zullen worden gedaan, en zal wyders van al het bovenftaande aan Hun Edel Mog. , de Heeren van de Staats Commisfie, de vereischte ouvertures van wegen deeze Vergadering worden gedaan..
Utt. F. ExtraB uit de Refolutien door Heeren BeÏNO. a. wtndhebberen van de O. L Compagnie
gecommitteerd ter Vergadering van Zeventtenen, genomen op
Vrydag den 25 Maart 1791.
fen'rn^fn r# Rap?0rt yan Heeren Commisfatislï pr^ f0'gne/'. ,n g^olge en ter voldoening de
KelQlutie Commisfonaal van den 14 deezer, geëxamineerd hebbende de Advizen der refpeftive Kame.U,t w gte der K-ero1«tie van 30 December laatstleden ter Vergadering ingeleverd, nopens het door de reip-chve Equmagiemecsters geformeetd Plan van &"'emï Equipagieboek, en daar by opgegeevene Reduien, die ten aanzien der vertrekkingen aan de öcnepen zouden kqnnen worden gemaakt.
*n uit dat Rapport gebleeken zynde , dat dc reÏPccnvt: Kameren over het algemeen hadden verklaard vvci te kuna'en kqomen in de Reduftien by dat nieuw tqmpagieboek voorgefteld.
Dan. dat het evenwel aan Heeren Commisfarisfen, ZQO wil, als aau.fommige Kameren ten uirerften bedt ükeiyk was voorgekoomen zodanige Artykelen aster te laaten . waar door 's Compagnies Boderas fommm m groote verlegenheid zouden kunnen geraaKen, of aan «evaaren blootgefteld worden-, welke floor het verflrekken van die Artykelen zouden zvn Voorgekoomen geweest.
Dai van dien aart aan Heeren Commisfarisfen wa-afen voorgekoomen de volgende Artykelen
1. Een waarlo Anker met deszelfs ftok.
S. Een Boegtouw iS duim voor een i5ofte", en i7du:m 140de.
S. Twee Wieltrosfen (differente.)
4 Een



STAAT EN OORLOG. "S>
4. Een groote Draaireep.
5 Een Fokke Draaireen.
6. Een Unfer voor den Bottelier.
7 Drie geele Huiden.
8. Een Vuurtaataarn.
Da9t StoOrmllfari.farisfen derhalven van gedachten waren, dat met de vertrekking van alle deere Ardculeï"behoor ie te worden voorin, net kr,"31eaocl,: nï, dat aan Generaal en Raafe?5 kunnen worden gecommandeerd behnoilvk a-t te geeven, dat de mede gegeeven M upaSLoedJren en-nzonderhoid de Ankers en louwen loof ae Overheden der Schepen bchorrlyk worden vmntwoon-1, in 's Compagnies Magazyncn en daar
eiemeesters geprofeteerde nienvv Equipagieboek met irbovenl4nde modincatien zouden seannrobeerd, zvnde uit de vergelyking van dit 11 euw S tégen het thans in gebruik zynde Equipagieboek trn SScém^A gebleeken, jat door de voorgemelde reducïien tusfchen de 5 en ƒ6000:- op ieder Schip zoude worden uitgehaard.
Zoo is na deliberatie: goedgevonden, he t■ te meer malen gemelde nieuw Equ.pagieboe^ conform het advis van Heeren Commisfarisfen met de daarby voorgeftelde Ampliatien te arresteeren zoo§ als^he zelve gearresteerd word by deeze , en m'tsdien de refpeótive Kameren te verzoeken, zich naar het zelve in Lt pnuioeeren der Schepen te gedragen , ten welken IhT^Sfiaiaale Kamer wordt verzoehtdiet voorfchr Equipagieboek te doen drukken, en aan de refpeftive Kameren toe te zenden.
Kn is wvders goedgevonden, dat ten aanzien v<m
zodanig aanfchryven aan Generaal en lla, den zaïw den gedaan als door Heeren Gommisiarsler , niy kens het bovengaande Rapport is aan de hand ge geeven. jj Is



-*M ZAAKEN VAN
Is almede gehoord het Rapport van HeerenCommisfansfen tot de Befoignes ter voldoening van gem Refolutie van den udeezer, geëxamineerd hebbende de Adyizen der Relpcctive Kameren nopens de aan deeze Vergadering geëxhibeerde, en by die Refolutie breder vermelde labellen wegens het vertrekken van Scheepskleederen.
Waar op gedelibereerd, en in dat Rapport geïr,flueerdI zynde, dat op deeze Tabellen geen byzonde. re confideratien by de Kameren zyn gevallen en tevens met Heeren Commisfarisfen erkend zynde, dat men zig in deezen gerustelyk kon verhaten op het advis van de Equipagiemeesters, als welke merendeels zelve ter Zee hebbende gevaaren , gerekend moeten worden de vereischte kennis te bezitten van het geen het volk aan Boord nodig heeft:
Is goedgevonden naar aanleiding van het advis vin Heeren Commisfarisfen de voorfch. Tabellen e S probeeren en de refpective Kameren te verzoeken voortaan dezelve dé Scheepsklederen te doen ver«rekken, . *v»
Voorts is gehoord het Rapport van Heeren Commtslansien tot de Befoignes ingevolge bovengemelde R< Jointje Commisfonaal van den i4deezer, nagegaan hebbende de Adyizen van de refpeclive Kameren met betrekking tot de aldaar breeder vermelde Lv t vat Stuurmansgereedlchappen , waar van naar gedaMcn der Equipagiemeesters, de vertrekking van CompW nies wege zoude kunnen worden afgefchaft
friSffi*^ Uk §ebleeken «yode , dat de'totaale affcnafnng der afgaave van die Inftrumenten aan Hee* ren Commisfanslen bedcnkclyk was voorgekoomeu om dat dezelve geen objed is van een genoegzaam te- ku»nen op weegen tegen het ongerief h welk daar uit zoude konnen ontdaan.
Doch dat Heeren Commisfarisfen geen zwarigheid vonden om t« advifeeren voor de Reduftic , welke
de Notulen m het voorleden Najaar is gevoegd gels na deliberatie goedgevonden zig met dat Advis te



STAAT EN OORLOG.* isl
eonformeeren , en mitsdien verftaan de refpeffive Ka. SSSTi verzoeken , zig in ^^^fff^^ mansgereedichappen voortaan naar die Lyst te re0u
kVoorts gehoord zynde het Rapport van Heeren' Commis&risfen ter voldoening als boven neerd hebbende de gedagten van de Reipective Kameren nopens het al of niet affchaffen van den Ventilator aan boord der Schepen.
fin daar uit vernoomen zynde, dat terwyl er andere genoegzame middelen voorhanden zyn , om oe vereischte verfche Lugt binnen Scheepsboord te ve Sen • Als by voorbeeld het gebruiken van koelaeifen 'het lugten en fchoon houden der Kooyen enz. Sts ièn het meede geeven van den^^r, als op Elven vry kostbaar zynde, en zeer zelden wordende" gebruikt, voortaan zoude knnncn worden agter
gClsana"'eli''eratie goedgevonden conform het Advis vamSeren cLmisfarkfen, den Ventilator voor >t vervolg aftefchad'en en de refpeftrve Kameren te verzoeken zoo als gefchied by deezen, om de Scheeps OvVrheden te recommanderen de overige middelen lugt in de Scnepen te brengen behoorlyk in acht te neemen. „,
Wyders is gehoord het Rapport van Heeren CommWansfen mletgemeld, ter voldoening ais boven, Sïxamineefd hebbende de confideratum weke uit kragI van de Refolutie deezer Vergadering van den-» Decemb. laatstleden door de Equipagiemeesters enScneeps Timmermansbaazen der refpeflive Kameren, aan de kamer Amfterdam zyn gefuppcditeerd, en door die Ka. Se ,1er Vergadennge ingebragt, nopens het aanbouwen van Hoeker- of Pinkfchepen, benevens een Vaaitu " om te dienen in plaats van d,e thans in gebruik zynde Barcas of Boor, en het geen verder by bovengemelde Refolutie aan dezelve was gedemaudeerd.
Emiit dat Rapport gebleeken zynde dat in het Befoi-ne benevens gemelde confideratie was geiuppediSen! e modél van een naar gedagten van gemelde . Equipagiemeesters, en Scheeps Tinimermausbaazen
*1 t£



12* ZAAKEN VAN
wel Wneden Pinkfchip, met de befchryvmg tot eca Beftek van het zelve, mitsgaders eeti modél van een zogenaamde Carolina Boot, om te kunnen dienen in pl lats van de Barcas.
Doch dat aan Heeren Commisfarisfen vry bedenk. !yk was voorgekomen, of men de vnorfchr. modéllen zonder nader onderzoek maar aanftods zoude accept teeren . naardien het eerfte oppervlakkig niet zeer bezeilt, en beide aan verfcheide inconvcnientien onderhevig fchencn te zyn. en zy Heeren dienvolgens van oordeel waaren , dat het dienftig zoude zyn daaromtrent de confideranen van deskundigen zo in als buiten de Compagnie nader in te neemen \ '
Is na deliberatie goedgevonden de Prafidiaale Kamer te verzoeken , een modél zoo van het Pinkfchip als de Carolma Boot, voor ieder der Kameren te doen vervaardigen, en aan dezelve toezenden, en tevens verdaan , het bovengemdde berigt der Equipagiemeesters cn Scheeps i immcrmansbaazen voornoemt Hgter de Notulen te voegen , en de refpeclive Kameren te verzo-ken zig over de Pointen daarby vervat in de eerstvolgende Vergadering te verklaaren. '
Bylnge Extract uit de Refolutien door de Heeren Litt. G. Bewindhebber en van de O. I. Compag¬
nie gecommitteerd ter Vergadering van Zeventienen binnen Amfterdam , genotmen op
Maandag den 30 Mey 1791.
Is geboord het Rapport van Heeren Commisfarisfen tot de Befoignes, ingevolge en ter voldoening aan de Refolutie Commisfbriaal van den 19 April laatstleden , nagegaan hebbende de Lysten, die de refpective Kameien ter requifitie aan het verzochte by Refolutie van den 20 Maart daar vooren hebben geproduceerd xvegens de Traétementen en Beloningen der Bedienums, en het getal der Arbeidslieden; mitsgaders
ge-



STAAT EN OORLOG. 12$
geëxamineerd hebbende , de Advizen der refpeftive -fcfSen nopens de vraage; of, en welke reductie omtrent dat point zoude kunnen wtfrden gemaakt?
En uit dat Rapport gebleeken zynde, dat door de refpeftive Kameren nopens uit een en ander pertinente Lvsten zyn overgeleverd, en dat de refpeftive Kameren , ten aanziene der Bediendens alle eenpang hebben betuigd, dat nog in de beloning nog ,n het Ltal derzelve eenige reducïie konde worden geadmitteerd • daar in tegendeel door de Kamer Amtterdarn by deeze gelegenheid is in confideratie gegeeven of niet tot meerder profyt van de Compagnie zou ftrekken, één of meer Schryfbedienden aan te ftellen, dan gélyk uit hoofde van het zoo zeer vermeerderd Schrvfwèrk nu moet plaats hebben, van tyd tot lyd eenige Bladfchryvers te employeeren, het geen nog nl eenige n am waardige kosten veroorzaakt. En
Dat ook op voorfchr. Lysten door de meeste Kameren zyn aangeteekend geworden, de vermindering en tchikkingen die by ieder derzelve nopens de Arbcislieden reeds zyn gemaakt, zynde ook door de Kamer Rotterdam offchoon zulks op haare Lysten niet is bekend gefield, mondelyk: te kennen ge. geeven, dat men de helft van het Werkvolk aldaar Sm de veertien dagen laat ledig loopen.
Is na deliberatie goedgevonden met dit gerapporteerde van Heeren Commisfarisfen genoegen te neemen, en de voorfchr. Lvsten agter de Notulen te voegen.
En by deeze gelegenheid tevens door HeerenCom« misfarisfen ter voldoening aan bovengemelde Reiolutie van 19 April gerapporteerd zynde , dat zy Heeren hadden geëxamineerd de circulaire Misüve van hun Edele Mog. de Heeren Staats Gecommitteerdens van den 9 April 1791, waar by de refpeftive Kameren zyn verzocht, nut alken dadelyk lel te mllen affchaffen, alle zodantge lo f Beenden " tn Arbeidslieden, welke niet volftreht nooazaakelyk behooren te worden aangehouden, en zonder vreeze van kwaade gevolgen zouden kunnen worden af gedankt,maar daarenboven hy overlyck'i ofaflland van Amptenaarett en Bediendens van wat aart of natuur die ook mogen



1=4 ZAAKEN VAN
weezen, die Posten niet te vervullen, dan met hoogstderzelver voorkennis, en geduurende die vacatures zor-
^efgae%UdTd°°rde mnrmktie bmUdeh SUn En dat zy Heeren Commisfarisfen genoemd hadden, dat aan dit verlangen van hun Ed. Mog zoude behooren te worden gedefereerd; zoo is na deliberatie goedgevonden zich met de gedachten van Heeren Commisiansfen te conformecren , en aan het verlangen van hun Ed. Mog. tc defcrecren j mitsgaders de Kamer Amfterdam te verzoeken by het te doen Rapport aan Hoogstgemelde Heeren wegens de vcrrigtingen deezer Vergadering van dit gerefolveerde, mitsgaders van de voornoemde Lysten cn Advis der ReIpeéïive Kameren de noodige melding te doen.
(bnderffond) Accordecrd met voorfchr. Refolutien (was geteekend)
S. C, NEDERBURG.
Eylaage
Litt H. Extract uit de Refolutien, door Heeren Bewindhebber en der O. /. Compagnie gecommitteerd ter Vergadering vast Zeventienen binnen Amfterdam genoomen op » & ■
Dingsdag den 29 Maart 1701.
Is gehoord het Rapport van Heeren Comm'isfarisftn tot de Befoignes, ingevolge en ter voldoening aan de Relolutie Commisforiaal van den 25 dezer geëxmanieerd hebbende de vyf Pointen voorkoomende op de Nota van wegen hun Ed. Mog. de Heeren Gecommitteerdens tot de zaaken van de O. I. Com-



STAAT EN OORLOG. *|5
pagnie, als toen ter Tafel geproduceerd, cn onder evengemelde datum geïnfereerd: .
En is ten aandien van het eerfte dier Pointen, ot namelvk het Logement in 'sHaage, met al den omflag daar aan verknogt, niet zoude kunnen worden a&fchaft, en diensvolgens in de wyze, waar op dc menigvuldige kostbaare Befoignes aldaar gehouden worden , een notabele verandering gemaakt; door Heeren Commisfarisfen gerapporteerd'. .
Dat het Bcfoigne voornoemd, ter voldoening aan de Pvefolutie Commisforiaal van den 14 dezer , bereids voor den ontfangst der Nota, haare gedagten had laten gaan over het Plan wegens het verleggen der Befoignes die tot nog toe in den Haage zyn gehouden, welk een en ander by cvengemelde Rciolutie aan haar ter examinatie was opgedraagen.
Datby dit onderzoek aan het Befoigne bedenkelyk was voorgekomen om tot verplaatfmg dezer Befoignes na-u- de Pradidiaale Kamer, te advileeren, nademaal reeds zederd den jaare 1644 dtu Haag ,als eert daar toe alfints gefchikte plaats door het bewind is beicnouwri geworden; en het insgelyks eene bekende zaak is, dat men zederd ge.tragt hebbende, daar in verandering te maken , wederom korte jaaren daarna van dit Voornemen heeft moeten afzien.
Dat de Compagnie daar en boven van tyd tot tyu zaaken heeft te verrigten, die gevoeglykst in sliaage als zynde de Relidentieplaats van den Souve* rein, den Heer Opper-Bewiudhebber, en het hooge Ministerie, kunnen worden ten uitvoer gebragt, en dat het mitsdien niet geraden fchynt te laaten vaareil het voorregt om zonder bezwaar van de Compagnie 'te konnen confereeren , met die hooge Perloqnen, diè veeltyds, en fomwylen zonder het minlte tydverzuim over zaaken van het grootst gewigt moeten worden geraadpleegt. .
Dat voorts wat aangaat de befpaanng, die volgens het voornoemde Plan zoude worden te wege gebracht, het Befoigne zig niet hadt overtuigt gevonden, dat daar door eene menage van 15 a ƒ' 16000 : - zoude; worden betrapt, maar integendeel van gevoelen was, 0 dat



126 ZAAKEN VAN
dat wanneer alle de nieuwe uitgaven welke deeze af. fchaffing zoude veroorzaaken by een getroHt£ï den als dan die bezuiniging op^rmfzï ftZ Z
SKSSP^ Tra]-' Wannecr de ««koste/voor de Haagfche Huishouding over een tydvak van ordinai re Compagnies bezigheden, by voorbeeldl over & jaaren ,77o tot i78o; in ftede van over de iaarel
Vaw;SObv0ta,179Odd00r ee" wTcrden V\ aar by al verder in aanmerking kwam dat d^
oer meergemelde Befoignes uit 'sllage naar Ainfter* mkS^^Wét d£ ^Adc betöning
f fdeIi,bir«d zynde zoo is conform het geadviseerde door het Befoigne goedgevonden dat de ordinaire Befoignes tot het beantwoorden d'er ino che Brieven als nog jaarlyks in 'sHage zuuen worden gehouden, en dat Heeren Commisfarisfen die daar toe vaceeren, zullen worden verzocht , d e' Be foignes zoo vee moogelyk te bekorten, hier omtrfnt in het oog houdende', de Wyze van Belbigneeren hv het meergemelde Plan voorgefteld , beZEde vryheid om zig wanneer zulks nodig mogt worden
zelve m het Befoigne te doert voorleezen.
Ln is tevens conform het geadvifeerde door Heeren Commislarisfen goedgevonden de Pra-fidiaale Kamer te verzoeken de overige Commisfien, weïeraaït met volftrekt vereischt, dat dezelve in 's Hage wo" te befc!,?™: Z0° Vcelmo°ge]yk binnen Amtodam
HeereVrnm^r"-!311 het gedaan voorftel om aan HterenComimsfansfen toe te kennen, de Faculteit om de door hun m meergemelde Befoignes gfcoS* eerde reicr.ptie ,n de Befoignes zelve ^te arfefteeren ■
V-nIer ?ï? te *™ ^ SS
v,,n her gerapporteerde gereflecteerd zynde, dat deeze V ergadenng langs dien weg zonde aüt'aan , een groot gedeelte van het geen haare esfentie uitmaakt.
Is



STAAT EN OORLÓG, 12?
Is na deliberatie goedgevonden van dien voorflag geen gebruik te maaken, en de Sanctie der geprojecteerde ordres naar ouder gewoonte aan deeze Vergadering te houden
Wyders is conform het geadvifeerde door Heeren Commisfarisfen meergemeld , goedgevonden , dé Heeren van het Praparatoir Bofoigne ter verdere bekorting van het gantfche werk te verzoeken , derzei* ver reflexiert voortaan in de form van een concept Misfive te fuppediteeren. .
De Heer Gedeputeerde van de Kamer Enkhuizen heeft verklaard . deconclufie, met relatie tot het princ'paalc Point wegens het niet verplaatfen d^r Befoignes, voor deszelfs kamer aan te zien.
Voorts is op het ade point van bovengemelde Nota van hun Ed. Mog. of namcïyk ten aanzien der Jagten geene aanmerkelyke vermindering zoude kunnen plaats hebben, en wel in dier voegen, dat voortaan by de Kamer Amfterdam één, by de Kamer ,Zeeland één, by de Kamer Delft en Rotterdam te faamen één , en insgelyks by de Kameren Hoorn en Enkhuizen ook maar één Jagt zoude worden aangehouden , door Heeren Commisfarisfen gerapporteerd.
Dat het aan hun Heeren na rype overweging van het gebruik het welk van de jagten by de refpeftive Kameren fuccesfivelyk moet worden gemaakt , was voor gekoomen, dat het gebruik dezelver by geen der Kameren konde worden gemist; doch dat het Befoigne evenwel niet ten cenenmaate onmogelyk had geoordeeld , dat door onderlinge lchikkingen tusfchen de Kameren eenige reductie ten dezen opzichte worde te wege gebragt.
Waar op gedelibereerd zynde, is conform het daar toe geproponeerde van wege het Befoigne goedgevonden . de refpeftive Kameren te verzoeken, zoo als verzocht worden by d(zeu, om over dit Point onderling, en wel de Kamer Amflerdat', met de Kameren van het Noorderqnartier, en de Kamer Zeeland, met die van het Zuiderquarrier te correspondeeren , en deze Vergadering van den uitflag van deeze haare te houdene correspondentie by eerfte geleegeuheid rapport te doen, en teven* op te
gee-



128 ZAAKEN V A -N
geeven de Jagten; of andere Transport' vaaftüidert van dien aart; welke by ieder derzelve aan handen zyn.
Zynde tevens op voorftel van het Befoigne goedgevonden-, aan hun Ed, Mog, de Heeren Gecommitteerdens tot de zaaken van de O. I. Compagnie, in Cpuiuleratie televen, om by de te neemen! int ipectie van de Huishouding in de refpeftive Kame* ren te willen nagaan, of, en welke menage ten de zen opzichte verder zoude kunnen worden iné& voerd. P
Voorts is door Heeren Commisfarisfen op het derde point van bovengemelde Nota van hun Ed Mog., of naamlyk niet eenige veranderingen in de' gewoone, daar by vermelde Commiiien te maaken zoude zyn , ter Vergadering gerapporteerd : i. Dat wat betreft het voorlid om het uitbrengen en inhaalen der uitgaande, en Thuis koomende Schepen te demandeeren (extraordinaire gevallen uitgezonderd) aan één of twee Monfter-Commisfarisfen in loco, aan Heeren Commisfaris.. ien was voorgekomen , dat 'er de Compagnie zeer veel aan gelegen ligt , dat de uitgaande en ï huis komende Schepen conform de by het Octroy gemanifesteerde intentie van H. H Mjig door Bevvindhebberen zelve by aanlioudenhdd werden geexmanieerd. Dat bovendien de beipaarmg welke door aflehaffing dezerCommisfien zouden werden betragt, niet uaalwaardig zoude zyn, terwyl het buiten bedenking was, dat de Monlter-Commisfarisfen die daar toe in loco zouden worden geëmployeerd, ten einde boven de verleiding van corruptie te worden gefield, zeer ruim zouden moeien worden gelalarieerd wanneer het als dan nog bedenkelyk en gevaar' Jyfc eheen de inzage-over 's Compagnies Schepen buiten het bewind te laaten gefchieden. 3. Dat Heeren Commisfarisfen al mede zwarigheid zouden maaken om favorabel te advifeeren voor de propofitie om de verkoopingen by welke gemeenlyk adfifteerea Bevvindhebberen mt alle de.
Ka-



STAAT EN OORLOG, taf
Kameren, voortaan alleen te doen waarncemen door oewinihebberen van die Kamer daar de Verköoping gehoufden word, nademaal het belang van alle de Kameren by de Verköoping niet altyd het zelfde is, en de afw ezendheid van Gecommitteerde Bewindhenbcren uit eenige der Kameren veel ligt gelegenheid zoude kunnen geeven tot ongelykheden, die door derzelver tegenwoordigheid worden voorgekomen. En 3. Dat vrat aangaat de voorgemelde affcha'fling vatt de C mmisfie tot het meeten der Schepen , aan Heeren Commisfarisfen wel was toegefcheenen * dat deeze Commisfie is van dien aart, dat dezelve des noods z^ude kunnen worden gemenageerd} dan.; dat hier by in aanmerkiug diende te kt>omen ,• dat deeze Commisfie zelden alleen word waarg'enoonfen maar meestendeels verzeld gaatj van die toi het rnkoopeïi van Hout, waar van da nuttigheid door deeze Vergadering in het laatitó Najaar is erkend'.
Waar op gedelibereerd zynde is goedgevonden zig met de gedagten van Heeren Commisfarisfen övef dit derde Point te conf■>rmeeren, en mitsdien alle de b.ove.nltaansie Commisiien als na gewoonte tè laaten ftand houden; doch niet te min, ten aanzien van.dj» laatstgenoemde, conform het Advis van het Befoigne de refpeét'ive Kameren te verzoeken , zoo als gefchied by deeze, om nimmer eene aparte Commisfie tot het meeten van de Schépen te decërhee/en, en wyders de refpeftive Kamèren' te verzoeken, ieder in den haare na te gaan , welke menage omtrent het ültbrengen en inhaalén der Schepen zoude kunnen worf den ingevoerd' .,
En hier r>p door Heeren Cómmïsfarïsfen to^.de Be«' foi nes vergegaan zynde, tot het Rapport op het Vierde point Van meergemelde Nota, té weeten; of de uitdeeling Van Speceryen en Suiker niet langzamerhand', en by overlyden^ óf defistit van alL» de Amptenaaren welke daar van' jegenwoordig jouïsfeeiren zoude kunnen' worden vernietigt, én of in alle gevallen niet zou kunnen Worden beÜuoten, dat van
X-XUI. be el. f &



13° ZAAKENVAN
nu af aan, niemand meer, dan in ééne qualkeit daar Tan zoude profiteeren.
Zoo is conform derzelver Advis, goedgevonden te perfisteeren by de Refolutie in het voorleden Najaar genomen, om de distributie van meer dan ééne portie aan ieder der Gebenifkeerdens alleen in het geval van uititerving te doen ophouden; dan, is tevens op voordragt van Heeren Commisfarisfen goedgevonden , om uit aanmerking van de tegenwoordige fchaarschheid in de Artykelen van de Noten en Foely, de Uitdeeling van deeze Artykelen op de helft te verminderen, waar door eene befpaaring van ongeveer /coooo: - Guldens over alle dePortiën zal vvor. den uitgewonnen.
En by deeze gelegenheid tevens door Heeren Com«risfarisfen tot de Befoignes gerapporteerd zynde, dat zy Heeren ter voldoening aan de Refolutie Commislbriaal van den 14 deezer hunne gedagten hadden laaten gaan, welke verdere reductien in de Uitdeelingen der Speceryën zouden kunnen worden gemaakt, en tot dit einde nagegaan hebbende, de Lysten van de Uitdeelingen , die by ieder der refpeftive Kameren gefchieden, van oordeel waren, dat by vérfterï of verwisfeling der Genieters zoude kunnen worden ingehouden de volgende Portien
By de Kamer Amfterdam.
Van de Commisfionairen wegens den inkoop van de Lakenen en andere' Manufaftnurert voor Indiën.
| Van den Ontfanger, Penningmeester, en Ontfanger van de hoofdelyke betaalinge. Den Vendumeester, en de twee Kamerbewaar-
ders van het Collegie ter Admiraliteit. Voorts in 's Hage, van den Agent van H. H. Mog. en de Kamerbewaarders van H H. Mog. en Hun Edele Groot Mogenden.



staat en oorlog,
By de Kamér Zeeland.
Van den Griffier en Deurwaarder van het Coi. legié ter Admiraliteit.
By de Kamer Delft.
Vatt den eerften Cle.rcq der Comp'aghié, als by geen def andere Kamers wordende bedeeld.
By de kamer Hoorn;
Van het Logement van de vyf Stèdert , . deti eerften Clèr'cq en Cohchierge ter Admiraliteit. En
By de Kamer Enkhuifen.
Van den eerften Clércq ên Conchergië ter Admiraliteit.
ftleenen de Heeren Commisfarisfen wyderg dat by v'erfterf of changement de portie van den tweeden Boekhouder in het Liquidatie Comptoir ter Kamer Amfterdam, by vervolg zoude kunnen worden toegelegt, aan den eerften Pakhuismeester by die Kamer , ten eiiide in dit opzigt op een gelyke voet met de overige Kameren in dee/.en te handelen.
Zo is na deliberatie goedgevonden zig met het böVertftaande Advis van Heeren Commisfarisfen te conformeeren, en de daar by geproponeerde reduftien en alteratien opdien voet te arresteeren, zoo als dezelven worden gearresteerd by de'ezen
En worden de Refpeftive Kameren mitsdien Verzocht zig naar bovenftaande Refolutie zoo ten aanzien van de vermindering, als reduftie der Poniën ieder in den haare te regnlceren.
Eindelyk, is ten vyfde door Heeren Commisfaris* fen nog geëxamineerd de vraage by meergemelde Nota voorkoomende, of in de opgenoemde Pointen, al* Vorens eenige notabele redreslen en bezuinigingen ge«aakt wordende, niet te gelyk in overweging zond* ï % kun,*



*3* ZAAKEN VAN
kunnen genoomen worden, om ten aanzien zoo in het getal, als in de Traftementen en Belooningen der Bediendens van de Compagnie, mitsgaders' met op»gt tot het getal der Arbeidslieden in de byzondere Departementen, zodanige fchikkingen te maaken welke eene notabele vermindering in de gewoone daageJyklche Uitgaaven zouden te weeg brengen.
Waarop door het Befoigne gerapporteerd zvnde dat dit point eensdeels aan het zelve was voorgekoomen meest gefchikt te zyn, om by het onderzoek der Huishouding by de refpeftive Kameren te worden behandeld, en dat anderdeels de Gedeputeerdens der reipeftive Kameren zig niet geïnftrueerd vonden om als nog de vereischte opgave van de Bedienden en Arbeidslieden , by ieder derzelve te doen i
Is na deliberatie goedgevonden de refpeftive Kameren te verzoeken, dat Point in overweeging te neemen en m de eerstvolgende byeenkomst deezer Vergadering op te geeven het getal der Bediendens en Arbeidslieden die by ieder derzelve in dienst zyn, ten einde hun Edele Mog. de Heeren Gecommitteerdens tot de zaaken van de O. I Comp. in ftaat te fielten, om'dit Point by het te doene onderzoek der Huishouding in de refpeftive Kameren met grond te beoordeelen.
(onderftond} Accordeert met voorfchr. Refolutie
(was getekend,)
s. c. nederburs.
By-



STAAT EN OORLOG.
133
Bylage Litt. I.
De Heeren van het préparatoir Befoigne ter voldoening aan het verlangen der Heeren Gecommitteerdens ter Vergadering van Zeventienen tot de Befoignes derzelver Vergadering, hebbende nagegaan het kostende der Haagfche Huishouding, en de menage welke door de affchaffing derzelve zoude konnen worden betracht , mitsgaders de yoer, waarop het werk thans in den Haagverrigt wordende , voornamelyk de ordinaire Befoignes voortaan zouden konnen worden waargenoomen, hebben gediend van lnformatien en Advis.
Dat zy Heeren hadden opgenoomen de onkosten van het Haagfche Logement zederd den Jaare 177^ tot den Jaare 178 J inclulive en bevonden, dat dezelve in die 10 Jaaren door eikanderen gerekend, daar onder begrepen de maaltyd van den Commandeur, en alle verftrekkingen welke ten behoeve van het Logement zyn gedaan, geene uitgezonderd, mitsgaders dePraïfentie gelden, Reis- en Teerkosten der Heeren Gecommitteerdens tot de ordinaire Befoignes en de Vacatie Gelden en Reiskosten der Clercquen, in alles hebben bedraagen Jaarlyks ongeveer ƒ32000: —: —
Dat verder hebbende nagegaan, welke menage zoude kunnen worden betragt, wanneer de voorfchr. Befoignes, en eenige Commisfien die daarvoor vatbaar zyn , voortaan binnen Amfterdam wierden gehouden, wanneer het voorfchr. Logement zoude kunnen worden afgefchaft, zy Heeren gemeend hadden in aanfehouw te moeten neemen.
Dat het niet ongevoeglyk zoude zyn in die Befoignes, voortaan te volgen de wyze van delibereeren welke in het jongfteafgeloopen Haagsch Befoigne, op de materie van Batavia heeft plaats gehad, door namelyk alleen te leezen het generaal Extract uit dc Indifche Brieven, en de pointen van reflectie of fchriftelyke Advizen daar op geformeerd, en alle verdere Lecture te omitteeren, uitgenomen al een zodanige Stukken, als het Befoigne tot beter verI 3 ftand



Ï34
ZAAKEN VAN
ftarid yan het een of ander point van deliberatie volltrekt noodzakelyk zou mogen oordeelen, wan neer men zig zoude mogen voorftellcn, dat die Be* foignes binnen agt weeken zouden konnen aflor." pen, ■ rtl*uo-
Dn lu veronderftelhng de daggelden der Heeren Bewindhebberen van de buite.f Kameren uiter-
5fnZ<?Ui?en kun"f" b,edragen -ïaarl^s /3ooo:.o:o: de Reiskosten Teerkosten en Vaca- ' 9
tien .... " g
Dat als dan ook noodwendig zullen vermeerderen de onkosten der Logementen van de Kamer |ee, land, en de Kameren van het Zujder- en Noorderquamer hier ter ftede, fthoon die vermeerderig zig enkel zal bepaalen tot zodanig tbort van onkós ten welke gevolgen kunnen zyu* van een meerder verblyl der Heeren Bewmdhebberen dier Kam rei m dezelve, d-ch waaromtrent het niet wel moge Jyk is eenige calculatie voor als nog te maaken
Dat ook by de affchaffing der Haagfchè Bef°ines de biUykheid zoude vorderen, dat in het oS wierd ^houden, dat fommige Perfbonen bmï ge! heel beftaan daar in vinden, en andere door de affchaffing in hunne inkomften merkelyk zouden worden benadeeld, en dat aan de eene, zoo wel als aan de andere eene redelyke fchadejoosftelling d gegetven. b1-
Dat betreklyk de eerfte zoude behooren te worden gezorgd voor een redelyk Pennoen, ten behoeve van den tegenwoordigen Castelein Hartman het welk zoude kunnen worden bepaald op f 600 • !5 m het jaar zynde het bedragen van het ordinaires Tr^ctement waarop de voornoemde Castelein is aan-
Dat aan de vaste Bediende, bekend onder den naam van Mesfenflyper, en tot'divcfe dieX, gebruikt wordende thans gen etende in het jaar/455:-:-
IfJ?^8 *tuW*^«W iorden toelegt een jaarlyks Perdioen van ƒ250: :- en aan gen andere vaste Bediende in zei ve/voege >j00: : m onder de Perioonen, welke door zodanige af,
fchaf.



STAAT EN OORLOG. 135
fchaffing ra hunne inkomften een merkelyk gemis zouden ondergaan; voor eerst in confideratie koomen de beiden Ministers der Compagnie, welke by de aanvaarding hunner Posten als een wettig Emolumcnt hebben kunnen confidereeren het voordeel uit het genot der PrËefentie gelden, geduurende den eeheelen loop der Befoignes, en de waarneeming van verfcheiden andere Commislien (die altyd in 's Ha<?e worden gehouden, doch nu insgelyks binnen deeze Stad zouden worden overgebragO voor hun lpruitende, daar die voordeden zederd byna eenen een halve Eeuw aan voorfchr. Posten zyn geaccrocheerd geweest.
Dat in gelyker voege moeten worden befchouwd de Clercquen der Kamer Amfterdam, tot die Befoignes wordende geëmployeerd, op welker middelen van beftaan derzelver affchaffing mede van merkelyken invloed zoude zyn, waaromtrent zy Heeren in confideratie zouden geeven, om aan elk der Ciercouen jaarlyks tot eene fchadeloosilelling toe te legden f Uo: - het welk over een getal van vier Clercquen aer Kamer Amfterdam (tot die Befoignes dooreaans zynde gebruikt) zoude bedragen ƒ1400:-:waar mede dierhalve de fom, welke door de Kamer Amfterdam jaarlyks word befteed tot het onderhoud van het Schryfcomptoir zoude behooren te worden vermeerderd.
Wanneer eindelyk in gelyker voegen aan de twee Clercquen van den eerften, en de Clercq van den tweeden Advocaat der generaale Maatlchappy, ten nadeele van welke de voorfchr. affchaffing op gelyker wyze zoude werken, tot eene fchadeloosftelhng in zeiver voegen zouden behooren te worden toegelegt ƒ350:- jaarlyks hetwelk dus te famen zoude beloopen ƒ1050:-:- ■
Dat gelyk egter altyd van tydnot tyd nog Commisfien naar 's Hage zullen moeten plaats hebben aan zvne Doorlugtigfte Hoogheid, de Hooge Staatsministers, als anderzints, by affchaffing der Haagiche Huishouding noodwendig de Vacatiën en Teerkosten voor de Leden welke tot zodanige Comnjijfien e* 14 le«



Ff* ZAAKEN VAN
Teerkosten, welke voor h J. i7 VaVltll,n ea W Ministers thans SSLt f6 Z' B'7 n"hühb' deClercquen WlBS-BMi^^/^rï* ^-^ordengepragc^
denSStff P^ifecotnparatie kaüwk
ynTlly h der ?en eers k™° ïS«„ a
nut der generaaie Maatfehanpv ten lh- fc Un i
voorflaan orn de Heeren GeoonStaSS m d? or.bna.re Befoignes te qutfificeeren* Z£ UïLr fineyen dadelyk te arresteeren, en te d ^Hf aI ,*
r^^^^^sSgli^^'s
i^*£ïïfiS!Ii 20Udf" '"olen vSe'n'over^ SvrKamerei « ^ k™nislhv™ hun™ refpecC Waarop als dan de conclnlic aan de
: - Ver



STAAT EN OORLOG. 137
Vergadering van Zeventienen zelve, zoude behooren te worden overgelaaien.
Byla*e Extraèï uit de Refolutien door de Hee en LtttvK. hewindhebberen van de O. /. Compa* gnie , ter Fe)gadertng van Zeventienen binnen Amfterdam, genomen op
Dingsdag "9 Maart 1791.
De Heeren Gecommitteerden tot de ordinaire Befoignes dezer Tafel ter voldoening aan de flefdlutien Comn.isforiaal in dato 17 December 1790, 10, en
14 Maart dezes jaars , mitsgaders het zesde pbintj waar op deeze Vergadering is befchreeven, hebbende rr examineerd, de Memorie van den Hoofd participant G. Titfingh, de confideratien van fommige Kameren op" dezelve, benevens de Memorie van de Heeren F lek. Graeyvanger, en Scholten , in de ex.raordiriaïre Vergadering van Zeventienen geproduceerd ; de elucidatien en nadere confideratien van voorn Hoofdparticipant op de evengemelde Stukken, de Memorie adltruftif van de voornoem <e dr,e Héereh , onlangs geproduceerd; de Misfives van de Heeren Gecommitteerdens tot de zaaken van de O. V. Co mpagnie in dans 14 Oftober, en ^6 November 1790. en de refcriptien van de refpeftive Kameren op de eerstgemelde Misfive.
Hebben ten vervolge van het provTione :1 gerapporteerde, op den inhoud van voorfchr. Stukken , vermeld onder de Notulen dezer Vergadering van den
15 en 29 December 1790 thans nader gerapporteerd én geadvifeerd.
Dat zy Heeren by het moei'yk onderzoek der onderfcheidene gewichtige poinften in de voorfchr. Memorie voorkoomende , byzonder voor zoo veel betreft de daar by geproponeerde veranderingen in des Compagnies uitgeltrekten Handel, en om daar vin fommige gedeeltens aan particulieren aftef>nn, cemeeud hadden, niet uit het oog te moeten vtr' I 5 He-



13» ZAAKEN VAN
liezen, gelyk zy ook niet twyffelden of elk Lid van het Bewind zoude daar van ten vollen zvn »econvinieerd , dat de omftandigheden waar in "de Compagnie zig tans bevind het allernoodzaaklvkst maaken om middelen uit te denken , en te be iroeven ten einde haaren toeltand te verbeeteren, 'en door eene gepaste vermindering van omflag in haare uitgaven, naam waardige befpaaringen in te voeren en dat van wegen den Souverein met reden op de aanwending van alle zodaanige middelen ten fterkften worden aangedrongen.
Dat dan ook met betrekking tot de Memorie van den Hoofd-participant G. Titfingh , hoofdzakelyk tendeerende, om den Handel van hierop Indiën inEuropeefche Articulen aan particulieren afteftaan.en hun ook gelegenheid te geeven om eenige Indifche Retouren hervvaards te kunnen aanvoeren , in het algemeen niet kan worden ontkend, dat de Handel die van Compagnies wegen in Europcefche Articulen op Indiën gedreeveu word, aanleiding geeft tot een grooten omflag, cn menigvuldige abuizen zonder dat daar uit naamwaardige winften voor de Compagnie geboren worden. °
Dat hehalven de menigvuldige admiuiftratien, kleine winften, enz. die alomme op de Comptoiren tot dat einde moeten worden gehouden, de Goederen yeelmaalen lang renteloos blyven leggen, en datandera wederom bederven, terwyl over het algemeen ook veelen als onvoldoende, of onbruikbaar (immers onder dit voorwendfef) worden afgefchreeven alles tot merkelyk nadeel van de Compagnie. '
Dat deeze nadeelen naar gedachten van Heeren Commisfarisfen zouden kunnen worden geprcevenieerd, wanneer die Handel aan particulieren zoude kunnen worden overgelaaten , mits egter door genoegzaame pnccautiei) kan worden geprajvenieerddat de Compagnie immer gebrek hebbe aan zodanige Articulen, die tot haare Huishouding volftrekt nodig zyn , zonder dat zy genoodzaakt zy dezelve duurder te betaalen dan tegenwoordig. Dat Commkfarislen dan ook gin de hier voor ge-
mel-



STAAT EN OORLOG,
139
wielde redenen gemeend hebbende, zig in deeze raadpleeging over het behoud van het algemeen, niet te moeten laaten aftrekken door de befchoiw wing van byzondere belangens, mitsdien omtrent de voorfchreeve Memorie van den Heer G. Titfing advifeerden:
Dat de Handel van hier op Indien voortaan aan particulieren zouden kunnen worden overgelaaten, onder deeze bepaalingen egter , na aanleiding der Memorie van de Ileeren Falk. Craey vanger, en Scholten, dat de Compagnie voor haa/e eigene behoeften zouden blyven verzenden, (Behalven de goederen tot onderlast der Schepen voor zoo verre die niet door particulieren zal worden aangebooden) allerlei _ foort van Equipagiegoederen zonder onderfcheid. Vleesch en Spek voor haare Scheepvaart, de Goederen voor den Handel op China en Japan, de Ma. nufacruuren tot kleeding der Militie f omtrent, deeze laatfte articulen in het oog houdende de contracten met de Steden Haarlem en Leiden fubfifteerende) voorts de Gereedfchappen voor het Ambagtsqnartier op Batavia , 's Compagnies Werven in Indiën, en zodanige verdere adminiftratien, welke die behoeven; mitsgaders ook de nodige behoeftens voor Schryfcomptoiren in Indiën, alles provifioneel, en tot eene preuve en onder dat fpeciaal verband , dat de Compagnie zelve, daar mede in Indiën geen Handel zoude dryven, ook niet by wyze van eenige verftrek-, kingen, leverantien ofafleeveringen,of op eenige andere wyze hoedang die ook zoude mogen wee* zen, aan haare eigene Bediendens of anderen. Dat ook in alle adminiftratien alwaar de verftrekkingen tot 's Compagnies behoeften nog zullen worden gedaan, ten allen tyde zorgvuldig zal moeten worden gezorgd, voor de exacte aanteekening en verantwoordiging van het verftrekte, door behoorlyke bewyzen geverifieerd, van die geenen die zulks hebben genooten en de daartoe fpecteerende Boeken als naar gewoonte aan het Bewind overgezonden, waarp op



»4o ZAAKENVAN
rnmnL-H00ge ^e?eerinS en Ministers der refpective
£udePn u-on°°k bft°ulyk toezigt zu»en moeten gouden , welke eerfte dan ook haare eisfche,, van
SÏÏSftSE?? V00rgeftdde by vervolg'zo^
risSLemeS'i ^"Wgoederen, Commisfaristen gemeend hadden, niet uit het oog te moeten
ïSSK^tfi mftrch?-PPy ^ hgoogftTn aar" faX,, rn' eIiebbeilde meest mogelyke gerustheid baare R J^m rein,W^rVa" het behoud va» dekostat te haaien de lourees van haar beftaan in zoo veeSite?-alha"gen' Zvn van verste ttSdTL'Jïïï i T Cgter het de»kbeeld geheel van 1 rn ^ Vaarf" ' wameer de Schepen
^Srzien vanPRgme ^ ZOude moeten W01'de» thZï/Jï fquiPaSiegoederen, die aldaar door part cnherer«zouden zyn aangebragt; dat men ook langs dien weg zoude blootftaan, om die Goederen tot ex sfive pryzen ,n Indiën te moeten inkoopen, endat het nadeel dat daar uit voor de maatfchappy zoude te verwagten zyn nog des te grooter zonde zyï. daS dezelve hier te Lande de nodige omflag heef en ^^ouden, xvelke revers dienen kan' om
t JtZ ff- E1ulPagie^deren voor haar Scheepvaart m Indien aan te maaken.
Dat ook niet teverwagten zoude zyn, dathet Vleesch
fn Jn^knV°0r ;sCümPag"ies Sche/pvWt beter koop in Indien zou kunnen worden bekoomen, dan van
Art cVW°rgf'-terWyl n°gthanS llit ee" gemis ïï Ar culen veele inconvementen zouden ontllaan het welk omtrent de Gereedfchappen en Schryihoeftei s m zeiver voegen kan worden aangemerkt.
iiafc de Compagnie vervolgens by overlating van den Handel op Indien aan particulieren, in alle Articulen zonder onderfcheid nogthans zou behooren ' ?"Zy de voorfchreevene Articulen to vervuhing van haare eigene behoeften, benevens de Goederen en Manufacturen voor den Handel oP
kivrn6"-^1' en tot kledin§ ^r militie, zoude blyven verzenden, met uitzondering alken van de
Am-



STAAT EN OORLOG.
14a
Amphioen, en alle Ammunitie van Oorlog, of wat daar toe gehoort, omtrent welke laatfte van zelfs in het oog loopt dat haare bélangens, aan de grootfte gevaaren zouden worden blootgefteld, wanneer den overvoer daar van naar Indiën, aan particulieren wierd toegedaan , en welke dierhalven wel uitdrukkelyk voor Contrabande zouden moeten worden verklaard.
Dat vervolgens by Heeren Commisfarisfen gehandeld zynde, over de wyze waar op die particuliere verzending zoude behooren te worden te werk gefield, en wel in 't byzonder met welke Schepen dezelve'zoude gefchieden, en of zulks zoude plaats hebben onder beheering van de Compagnie, Ja dan Neen?
Heeren Commisfarisfen oordeelden dat dit Plan geheel onder beheering van de Compagnie behoorde te worden uitgevoerd, en dat daar toe ook niet dan eigen Schepen behoorden te worden gebruikt, en geen gehuurde, ten zy de eerstgemelde daar toe ongenoegzaam wierden bevonden.
Dat dierhalven zoude behooren te worden vastgefteld, dat die particulieren verzendingen zouden gefchieden met Schepen, welke jaarlyks door de re. ipective Kameren worden gevragt , na door deeze Vergadering gearrefteerde Équipagien naar Indien; en dat alleen in het geval , waar in die Scheepsruimte niet genoegzaam bevonden wierd, om naar Indiën over te brengen alle de Goederen welke ter verzending zouden zyn aangebooden, de overfchietende Goederen zouden behooren te worden bewaard in 's Compagnies Magazynen, des goedvindende tot een volgende Scheeps-gelegenheid , ten ware de inladers verlangden daar toe een expresfelyk aangelegt Schip te employeeren; in welk extraordinair geval , wegens de bevragting naar bekomen qualificatie van de refpscïive Kameren, de nodige fchikkingen zullen kunnen worden beraamd, terwyl' in alle gevallen de preferentie om in 's Compagnies in Equipagie gebragte Schepen te laaden, zoude behooren te worden gegeven aan die geenen welke het eerst zig zouden hebben aangediendDat



*«* ZAAKEN VAK
Schepen naar de Westerfche ComDtM>Pn " m China belremd , zulks ooby■ ffidSê ÏÏ„T ÏSSrd ZdVer V°e§en Z°Ude -et?nt^„7eodb■
£Sm^^
fen gemeend h-dden?d^^^
ïatóë Titigefteid'dan ^ dcn-sssr
pji uLipant <j. i ïthngh is opgegeeven
Dat er zelfs by Heeren Commisfarisfen bedenking was gereezen , of niet de Vragt naai de ft de Goede Hoop op dezelfde voet, als die na Bata-
eene of andere cladestine wyze naar Batavia verzonthJ 3?' d3t eg,ter de tillykheid eenig onderSS fchyneiule te vorderen, Heeren Cümmfefarisfendferi volgende oordeelden dat in aanmerking zou kunnÏÏ
n ïï\T,dVnSt t0t Batavia °P dertig StuiVers en die tot de Kaap op vierentwintig Stuivers voor* elk cubieq voet voor de Kisten en Kasten zou kunnen worden bepaald, en voor het Vaatwerk naar d£ zelfde evenredigheid, wanneer de voorfchr confideratie in het oog word gehouden , en egter het d L
£Si T°Cg 231 ZV!) °m te =ffe^ueeregn daf de at ladeis er geen voordeel in zullen zien, om hunne goederen onder 's Compagnies beheering tot de VooateezVnden!ar' ^ andere wegen naar Indien ttP«oatre« d'e Pondgoederen, de voorflag van den
Snetï?illZTm TltSagh' om daar voor *e fchvnr ,^ U,VerS,de,h0nderd Panden, ook wat laag S Li T ge"I?ulecrd, doch, dat aangezien heï ÏÏSrn^1 *°gely,k 15' alle Articulen onder zodanige «IPRMrae bepaalingcn te brengen, de Warner Am (te?
dam



STAAT EN OORLOG. 143
dam zoude behooren te worden verzocht, een.vragtlyst te coucipieeren , waar by de vragten 11a mate Tan de aart en volume, van elk Articul zou zyn gereguleerd , egter dezelve zoo veel zulks zou kunnen sefchieden, zonder deeze particuliere verzendingen in het allerminlte te defanimeeren , inrigtende na den voet van ƒ180 : - per Last, en zo veel meer voor de Goederen die naar de Westerfche Comptoiren zouden worden verzonden , als de billykheid zou medebrengen in aanmerking van de meerdere waarde, •waarvan het Transport dier goederen voor de inladers moet worden gereekend, echter de voorfchr. confideratie mede in het oog houdende , alzoo preeFerabel fchynt, wel eerst de vragten, niet te hoog te ftellen, anaar liefst by vervolg en langzamerhand te brengen op den voor de Compagnie meest voordeeligen voet.
Dat al wyders in overweging was genomen of 'er psrecautiën zouden behouren te worden genomen, om berust te zyn , dat Indiën van alles genoegzaam voorzien zal zyn, en wel byzonder of de maatfchappy voor eerst zou dienen voort te gaan met geheel of gedeeltelyk ook andere Articulen naar Indien te zenden, dan hier vooren zyn gefpecifïceerd tot haar eigen behoeften, doch dat Heeren Commisfarisfen meenden, dat al ware het, dat moest worden vooronderftelt dat de particuliere verzendingen voor eerst niet genoeg* zaam zouden zyn om Indiën van alles in de vereischte overvloed te voorzien , egter daar uit geene merkelyke inconvenienten te vreezen zyn , en althans niet voor de belangens der Compagnie, daar deeze volgens het hier vooren geproponeerde, en het geen verder omtrent de verftrekkingen in Indien zal worden gezegt, zal blyven verzenden, alles wat tot haare huishouding en omflag volftrekt onontbeerlyk is, en onder de Europeefche Articulen voor Indien, er geene zyn van de allereerfte Behoeftens, terwyl daar en tegen te vrezen zou zyn, dat wanneer dc Compagnie niet zonder eenige referve aan particulieren overlaat alles wat tot handel in Indien moet dienen , zulks de geest van fpeculatie, die tot reusfité van dit
ge-



144 ZAAKENVAN
g neel ontwerp niet te veel kan worden aangewakkerd, ten iterktten zuude t gen weiken _ Dar daarom ook by Heeren Commisfarisfen was in overweging genomen of, en door welke middelea deeze particuliere verzendingen zouden behooren te Worden geravorileea ; en daar toe byzonderlyk nagegaan de middelen by voorlchr, Memoden aan de hand gegeeven.
Dat daar onder aan Heeren Commisfarisfen ten uitenten p aufibel was voorgekomen het geproponeerde om ten iterkften te waaken tegen het inladen van ongebrande Goederen, waar omtrent het maar al re waarichynlykis, dat door Conniventie of ontrouw van die Lieuen welke de refpeftive Kameren op de' uitgaande Schepen Hellen, om toeZlgt re houden a s and r(ints,v.ele misbruiken plaats hebben, waar uit fchynt te moeten worden opgemaakt, dat de maat regelen welke jegenwoordig daar tegen worden gebruikt; hoe heilzaam ook op zig zeive, onvoldoende zyn, om diergelyke morsieryen te beletten
Dat dierhalven zou kunnen worden beproeft:-, nf daartoe meer voldoende zou zyn, om by vervoS alle aangehaalde Goederen, gelieel en al te confisqueeren ten profytevan den aanbrenger, Waar va» nl dan door de meest gepaste middelen zou moeten wórden gezorgd dat een iegelyk, en vooral die tot dé Eqmpagien der Schepen b.hoore», de nodige kenruste vei langde, en dat Commisfarisfén meenden e mogen vertrouwen dat dit middel .odanigefficacieus zal worden bevonden, dat bet immers v„0r eerst niet nodig zal zy„ van andere voorgeflagen midde len gebruik te maaken; als daar zyn om de afkder* van ongebrande Cederen by vervSg Jl w d£ 4 admnteeren tot de verzendingen; het geeven van tanien ran de Afzenders van 'de gromZ Cao? taaien in Goederen enz. welke ook in < e executie
" DnHief Tl ?t »^nien^ Dat het in bet byzonder ook niet nodig fcheen by deeze gelegenheid eene bepaalde dispofitie te neemen, om het overgaan van Particulieren , aar fn! dicn, ten euuie zig uaar als vryburfers * erablis-
fee*



STAAT EN OORLOG. 145
teren te faciliteeren; terwyl het tog aan een ieder zal vryftaan , zig; even als tot nu toe heeft plaats gehad, tot dat einde aan deeze Vergadering by Requesten te vervoegen , die als dan daar op aljtyd naar bevind van zaaken zal kunnen disponeeren, hoe zeer het niet oudienftig zoude zyn om wanneer dii Plan werd in train gebragt, het Publiecq zulks te herinneren, of aan te wyzen.
Dat by deeze gelegenheid door fommige Kameren' de bedenking zynde gemoveerd, of niet het loon yari de Lieden door hun gebruikt wordende,om het toezigt op de uitgaande Schepen te houden, eenigfints zoude behooren te worden verhoogd, uit hoofde , dat het zelve was voorgekomen niet evenreedig te zyn, aan de moeite, daar aaiij by eene behoorlykë en getrouwe waarneeming gehegt; Cómmisfarisferi in Confideratie gaven, om zulks door de refpeftive' Kameren tè doen onderzoeken op Rapport in de ordinaire voorja'arfchc Vergadering, en opgave te doeri vart de wyze waar op die Lieden thans by elk der Kameren worden beloond; en dat tevens by deeze gelegenheid nog aan de refpeftive Kameren het onderzoek zou behooren' te worden opgedraagen , of 'er geen middelen zouden aan te wenden zyn ?; om' dë ichelmeryen. welke het maar al te prcefümptif is,dal tegenwoordig plaats hebben in het namnaken van de Merken,' waar mede de Goederen worden gebrand , te prcevenieèren, immers zoo diffreif möge^ lyk te maaken.
Dat voorts de aandagt van Heefen Commisfarisfen „• gevallen was op het alternativclyk geproponeerde mid* del ter verdere aamhoedigïhg dezerpariicnliére verzending van goederen, eené prompte betaaling naamlyk van 's Compagnies wegen voor de gekochte Goederen in Indiën , comptant, dan wel by wisfel twee fnaaflden na de vertooning hier te Landè te voldoen j en dat Commisfarisfen in achting nemende, dat daar' de Compagnie haare eigen behoefte zal blyven verzenden, deeze inkoopeu niet zullen kunnen zyn vart groot aanbelang, zy Heeren meenden dat daar vjooT zon kunnen worden toegedaan eene betaling met
xxiiï. dkei,. e wa*



ZAAKEN VAN
Wisfels, niet hooger dan van ƒ1000:-:- en betaalbaar hier te Lande, drie maanden na zigt, wanneer de wisfelcours door de Hooge Regeering naar redelykheid zoude kunnen worden gereguleerd.
Dat geen mindere ernftige overweging fcheen te vorderen, op wat wy&e aan de Afzenders van Goederen eenige zekerheid zoude kunnen worden gegeeven , van binnen een behoorlyke tyd naar Nederland te zullen kunnen overmaaken, de Penningen uit den Verkoop hunner Goederen in Indiën provenieerende , daar de Retouren welke de Compagnie aan haar kan afftaan, niet zullen zyn van die aangelegenheid, dat zy die Penningen geheel of maar zelfs voor het grootfte gedeelte daar toe zullen kunnen befteeden.
Dat Commisfarisfen daar toe zouden voortlaan, om aan die geenen welke hier te Lande onder fecretesfe zullen willen aan het Bewind doceeren, tot wat waarde inkoops zy aan Goederen hebben overgezonden naar Indiën, te vergunnen om voor de helft van dat inkoops bedraagen, Penningen welke Jaarlyks op Batavia mogen worden in de Kas geteld, met vyf Ton te vermeerderen, en dus tot 25 Ton Jaarlyks, met bygevoegd aanfehryvens aan de Hooge Regeering van de redenen dier vermeerdering , en recommandatie om zulks by het verleenen der permisfien tot in kas telling in 't oog te houden.
Dat by voorfchr. Memorie nog als een middel om de voorfch. particuliere verzendingen te animceren is. voorgeflagen, het affchaffen van de Recognitie goederen en vrye Lysten.
Dat het aan Commisfirisfen wel is voorgekomen dat het merkelyk zou Itrekken tot encouragement van de Particuliere Handelaars , wanneer deeze wegen, waar door Indiën thans voor een groot gedeelte van fommige Articulen word voorzien, voor het vervolg wierden geflooten , en dat daar door ook eene merkelyke ruimte in de uitgaande Schepen zou worden uitgewonnen; maar dat zy gemeend hadden niet te min in het oog te moeten houden dat deeze vergunniugen in der tyd, ook tot een voornaam but hebben gehad, «m bekwaame Lieden te animeeren, zig in den dienst
vaa



STAAT EN 0'ORLOG.
147
van de Compagnie, en wel voornamelyk de Zeevaart te engageeren; en die geene aan welke de Compagnie' haare kostbaare bodems toebetrouwd, een meerder belang 'er in te doen Hellen om dezelve behouden , eu de Goederen zoo veel mogelyk onbefchadigd over Zee te brengen; en dat de Kisten enz. vermeld op de zogenaamde vrye Lysten, Voornamelyk gegeeven worden, om daar in de nodige Bagagie voor de reize als anderzints te kunnen meede neemen, en daarom voor de Lieden die daar van jouisfeeren, niet wel te ontbeefen zyn.
Dat derhalven deeze vrye Lysten blyvende fubflstecren daar in egter deeze verandering ten voordeele van de ruimte in de Schepen zou kunnen vallen, dat de grootte der Kisten thans zynde 5 voet, op 3* voet zou kunnen worden bepaald voor het vervolg, en voorts de vergunning der Recognitie-Goederen zig zoude kunnen bepaalen aan den Capitein en Capitein Luitenant, als de voornaamfte Directie hebbende over Schip en Goed , dan wel aan dezelve refpeclivelyk ic & 5 Lasten zouden kunnen worden toegeftaan, welke ruimte met die der Recognitie Goederen overeenkomt.
Dat vervolgens alle andere Recognitie Goederen zouden kunnen worden afgefchaf't, mits aan zodanige Perfoonen als daar door merkelyk zouden komen te' lyden, en nogtans voorden dienst van de Compagnie onombeefïyk, en veelal met de vereischte hoei.anigheden voorzien , moeielyk te bekoomenzyn. wierde toegelcgt een Douceur voor de uitreize , ten einde zig daar uit van het nodige te kunnen voorzien, even gelyk thans door ver de meeste gepfaclifeerd word, uit het provenue der door hun verkocht wordende1 Recognitie Kisten en Kasfen.
Dat dierhalven de Kameren Amfterdam en Zeeland zouden behooren te worden verzocht , na te gaan hoedanig Douceur, intrede der afgefchaft woruende" Recognitie Goederen, by vervolg zoude behooren te worden toegelegt, aan de Onder-Kooplieden , Adliitenten, Luitenants, Sous Luitenants, üppermeesK s ters*



i48 ZAAIEN VAN
ters , Ondermeesters , Bootsmans , Oppertimmermans, Opperzeilemakers en Schiemans"
Dat Commisfarisfen by deeze gelegenheid den aandagt der Vergadering meenden te moeten vestigen op het groot aantal der Onderkooplieden en Adnstenten, die zig tans in Indiën buiten employ bevinden , en aangezien zulks ftrekt tot merkelyk bezwaar van de Maatfchappy in confideratie te moeren geeyen, ol, het niet dienftig zoude zyn by provifie 111 de eerlte twee Jaaren geen Onderkooplieden of Adustenten van hier uit te zenden, althans of zulks met by een der poinélen van befehryving der aanftaande voorjaarfche Vergadering zoude kunnen worden voorgefield.
Dat het wyders overweging zoude kunnen verdienen , of het dienftig zoude zyn dat ook Bcwindhebberen en Bediendens van de Compagnie tot deeze» Particulieren Handel werden geadmitteerd , m welk geval onontbeerlyk zoude zyn eene dispenfatie van den Eed, op dat ftuk door eerstgemelde en fommige Bediendens afgelegt, doch welk pomct aan de prahdiaale Kamer nader ter onderzoek zoude kunnen worden geadmitteerd.
Dat de Heeren Commisfarisfen meer gemeld hier op overgegaan zynde tot het onderzoek; of ook aan Particulieren zoude kuimen worden toegedaan , fommige Articulen in retour herwaards aan te brengen, op de gronden daar toe door den fleer Titfrogh bygebragt,' zulks als dienftig moesten confidereeren, ea dat daartoe behalven die Articulen waarvan de overvoer met 's Compagnies Schepen op vragt, reeds is gepermitteerd, in confideratie zoude kunnen koomen, de meeste Drogeryen en eenige andere Articulen; doch dat de Compagnie egter den privativen Handel in alie de voornaamfte Articulen , aan zig zoude behooren te referveeren; en deKamcr Amfterdam verzogt kunnen worden van de zodanige een Lyst te formeeren, en aan deeze Vergadering te exhibeeren.
Dat overigens de Concesfien, welke zoo omtrent den Handel van hier op Indiën, als van Indiën herwaarde



STAAT EN OORLOG.
149
waards »ullen worden bepaald, zouden behooren te gefchiedcn voor den tyd dat het Oftroy van de JVlaatfchappy nog duurt, ten einde de particuliere Handelaars gelegenheid te geeven om wel gecombineerde fpeculatien te kunnen maaken, zonder gevaarte loopen, dat dezelve door onverwagte contrarie dispofitien zouden worden geïnterverteert, en hun daarvan, reeds by den aanvang, te verfchaffen de nodige gerustheid, zonder welke de réufitC van dit eeheele"ontwerp als zeer wankelbaar zou moeten worden helchouwd, terwyl om die zelfde redenen de Compagnie ook zou behooren te verklaaren ,voor xlien tyd geheel aftezien van den Retourhandel in die Articulen welke nu op nieuw aan Particulieren zouden worden toegedaan. ,- ; ..1
Dat voorts deeze particuliere Retourhandel, geheel zou moeten gefchieden onder beheering van de Compagnie, dat ook de Goederen met dezelve wordende aangebragt, in 's Compagnies Pakhuizen zouden moeten worden opgeflagen, en m s Compagnies ordinaire verkoopingen verkocht, alleen uitgezonderd kleinigheden en zodanige goederen welke aan bederf fubjecl zyn.
Dat in de derde plaats, overwogen zynde, or de vragten op de meergemelde particuliere Retourgoederen, hooger zouden konnen worden bepaald dan op die, welke van hier worden uitgezonden, naar aanleiding van het Advis van den Heer Titfingh, door Commisfarisfen was begreepen dat de vragt van het transport dier Goederen herwaards, behoorde te worden onderfcheiden van de Recognitie welke van het provenue dier goederen met billykheid kan worden geheeven, en wel perCeuts gawyze, terwyl de vragt daar en tegen alleen zoude moeten dienen om de Compagnie, voor het door haar verleend wordende Transport, fchadeloos te dellen; en dat de Kamer Amilerdam zoude behooren te worden verzocht te overwegen, hoedanig zodanige Vragttyst zou behooren te worden ingericht , en de voorfchr. Recognitie bepaald; en de Vergadering daar op te dienen van Advis.
K 3 UK



Z A A K E N V A N
Dat wyders met relatie tot die goederen welke de Compagnie zoude blyven verzenden, ierieuie attentie verdient, dat dik wils, gelyk by het jaarlyks onderzoek van de föorten ook in het oog loopt de beftecde pryzen voor dezelfde foort van Articulen merkelyk verfchillen, en dat de redenen tot justificatie van die verfchillen doorgaans wordende bvgebragt, veelal niet bezitten die gefundeerdheid, wel. ke s Compagnies belang wel zou vereisfchen.
Dat plaatfelyke en andere redenen aan de Conffitu. tie van dat Lichaam op het naauwst verbonden, nu en dan wel eens een matig onderfcheid in de pryzen kunnen ten gevolge hebben, het welk niet kan worden voorgekoomeii, maar dat egter zulks niet te ver behoort te worden getrokken, zo, dat het tot een voor de algemeene belangens der Maatfchappy allernadeehgst misbruik ovcrflaat, en dat dierhalven hoe ££er niet mag worden uit het oog verlooren dat de Compagnie ,is om het Land, en niet het Land om de Compagnie, egter niet minder waar is, dat wanïieer de Compagnie verpligt word opofferingen te doen aan ftedelyke belangen welke haar vermogen tc boven gaan , zulks ten nadeele van het gemeene Land red un-deerd, en dierhalven de Compagnie ook dan niet meer Zötföê beftaan ten voordeele van het gemeene Land ar.aar ten nadeele van het gemeene ".Land, en ten voordeele van enkelde fteden, het welk nimmer de intentie van den Souverein by het (Mroyeeren van dit Lichaam kan geweest zyn.
Dat derhalvcn tot justificatie van meerder befteede pryzen voor Goederen van voldoende qualireit. alleen zouden behooren te worden geadmitteerd zodanige omftandigheden, welke niet hebben kunnen Wórden gepravenieert, als daar zyn, de kosten van tratisport der Goederen naar de flad van de Kamer die de inkoopen doet; een geringe winst voor de' tweede hand, waar van fommige Articulen in fomrmge fteden moeten worden ingekogt; en foortgelyke; maar dat geenzints voldoende zal zyn eene betere quantiteit te allegueereq aan die, weike door de
Ver-



STAAT EN OORLOG. Vergadering van Zeventienen voldoende zal zyn ge-
OÜ'nutt vervolgens ook nodig fchynt, te bepaalen A"; le Vk te obferveeren, dat, wanneer deeze of 60 Sr exesfen in dit zo important Articul zal geene Kameexesien n dedrie1;ersrkoomendeJaaliebben begaan deze ve in toebedeeid van
Zcaen waruSe eteslcn zullen plaats hebben. -nt voorts ook de Gecommitteerdens tot het vera i HeSchen van behoettens, behooren te wortn ve zoel en gecommandeerd om by den ver/.oclit. en 6 , vermyden de fphtzing
vijfirS-k^tn fe/byzonder ïelang, waarvan
• 1 n nmtiteiten worden toebedeeld. SÖtifiïï^^ de verzending der EitroS5hï Handelwaaren aan Particulieren naar gedagpeelebe hJ"^ominisfarisfen niet met de yere-sch e ten van Heeren ^m voordeel? van de
kragt zoude bunnen opereer f
C°TSr trelSgen Tan 's Compagnies adminiftraren de veiltreiuun&cii , omflag die daar
tienenDienaaren m&te*, dTrl alven die verftrek-
^fSBSSS^'S^SSS worden afgetogen dadelyk zoende. rf
SSf?*? Jï^tftlJSUfclIff»; en alle verielireeven, om zulK ;te Dienaaren, wanneer de
ftrekk,,'ghn n Svoorraad zal zyn geconfun°g fi& S Etablisfementen te (Toen opmeerd dadel}k op iuic . at wyze ge¬
houden , mitsgaders te ovci wg* P *zouden
behooren rt ^^Soedèren egter althans met
k0nPnStPdeS"verftrekkingen in Indiën zig dan zouden Dat de vei11. ck b Militairen en Zee-



ZAAKEN VAN
de behoeften» in administratien en Schrvfcomptoireu, als waar omtrent liet aan Commisfarisï'en was voor, gekoomen dat veelerhaude nuttelooze verfpillingen plaats hadden, en, of aan de vertrekkingen in laatstgemelde niet alleen tot Papier, Pennen , en Inkt zoupe te bepaalen zyn.
Dat Heeren Commisfarisfen vervolgens in aanmerking genoomen en ftukswyze geëxamineerd hebbende .. de door de Heeren Falck , Crseyvanger, en Schoften geproponeerde verandering in den Handel in Indien , met nodig hadden geoordeeld, hetzelve by dit Rapport fpeciaal te difcutieeren, aangezien tog niet mogelyk, pog geraden zon zyn, omtrent een zaak van zoo veel gewigt, en die voor het grootfte gedeelte in Indiën zal moeten werken, immers van dat gedeelte van hier vaste bepaalingen te maaken.
Doch dat zy Heeren door de fraaie Deductien en betoogen die bier omtrent zyn gcfuppedireerd, dat geheele ontwerp befchouvvden, te zyn gefield in zodanigeen gunftig ligt, dat het voor de Maatfchappy als ten uiterflen wenfchelyk moet worden befchouwd, wanneer het op dien voet tot (land konde worden gebrast.
Dat Commisfarisfen daar en boven befcbouwend&e, dat de Fondfen van de Maatfchappy in de laatfle Jaaren niet hebben toegclaaten , haaren Handel in de Eengaalfche , en Cormandelfche Lywaaten voort te -zetten, dat het ook in 't geheel niet'waarfchynlyk is, dat die Fondfen in de eerst volgende Jaaren toereikende zullen zyn om dezelve weder op te vatten, en dat reeds aan H. H. Mog klagten gedaan zyn, dat de Maatfchappy niet voldoet aan haare verplichting om Jaarlyks 40,000 Ponden Bengaalfthe zvde aan te brengen ten dienfte der Fabricqnen deezer Landen.
Dat om die reden Commisfarisfen het nie: ongeraden zonden oordeelen om voor den tyd, dat het Octroy nog duurt de voorfchr. Lywaten aan Particulieren ten handel over te laaten, op zodanigen voet, en op zodanige voorwaarden als by de Memorie der Heeren Falck, Craeyvanger en Scholten amoel is voorgedragen, en waar toe Commisfarisfen zi'g ten deezen refereerden, mits egter de Compagnie dan tevens ont-
' he-



STAAT EN OORLOG.
153
lieven wierde, van de verpligting tot liet aanbrengen van voornoemde quantiteit Bengaalfche zyde , en de Lywaaten welke op deeze wyze zouden worden aangebragt, almede by de Compagnie wierden opgefiagen en verkocht op haare gewoone Verkoopingen.
Dat de verdere Propofitien by voorfchr, Memorie omtrent den handel m Indiën voorkoomende in fin> ltantie hier op neder komen :
Om dien Handel voor de Compagnie te bepaalen totAmphioen, fyne Speceryen, Peper, Japansch Staal'koper, Tin en Suiker doch dit laatfte Articul alleen voor de benodigheid van den Japanfchen Handel, en den binnenlandfchen Handel , om de West van Indiën over tg laten aan Particulieren, onder zekere bepalingen en Conditiën mitsgaders te beproeven of niet de Souratfche Lywaaten op Ceylon zouden kunnen worden geleverd door Particulieren , en deeze daar tegen voorzien met Lywaaten voor de Oosterfche Comptoiren op Batavia te doen inkoopen, om aldaar de Amphioen, en Salpeter door Particulieren op vragt te doen aanbrengen , om ten gevolge van deeze fchikkingen , de omllag op de Westerfche Comptoiren merkelyk te reduceeren , en de Comptoiren of Refidentien, die aldaar zouden kunnen worden gemist in te trekken , die Bezittingen op de Cormandelfche Kust, brengende tot één Comptoir om de Zuid, en één om de Noord, en eindelyk om ook den omflag op Sumatras Westkust af te fchaffen.
Dat dit Ontwerp in zyn geheel zou behooren te worden gecommuniceerd aan de hooge Pvegeering in Indiën, met aanfehryvens om het zelve als aan het bewind zeer plaufibel zyqde voorgekoomen, dadelyk te'introduceeren, ten ware daar tegens mogte zyn allergewigtigfte bedenkingen, uithoofde van welke, de hooge Regeering mogt oordeelen, dat zulks zoude (trekken tot evident nadeel van de maatfchappy, en dat ook het hoofdwerk van de gebuteerde Commislie naar Indiën zou moeten beftaan, in zoo veel mogelyk het belang van de Compagnie in dit allergeT wigtigst werk te bevorderen, en verder ten uitvoer



154
ZAAKEN VAN
te brengen, voor zoo veel .zulks immer practicabel zal zyn , de overige propolitien by voorfchr. Memorie voorkomende , en tendeerende" om op Malacca in het ftuk van den Handel te volgen het ontwerp van nu wylen den Gouverneur deBruyn, voor het welk deeze Vergadering zich reeds by vorige gelegenheden ten duidelykften heeft geëxpliceerd, om op Ceylon de Lasten te reduceeren, en aldaar zoo wel als op de Oosterfche Comptoiren den aanvoer van Ryst door particulieren, en de culture zelve van dat Graan zoo veel mooglyk te animeeren; mitsgaders om den Handel in Europeefche Articulen of behoeftens op laatstgernelde Comptoiren, als mede aan particulen met 's Compagnies Schepen en onder haare beheering toé te liaan ; om eenige kleine Comptoiren om de Oost van Indiën in te trekken, welke enkeld Lastposten zyn ; om op Batavia de adminiftratie van bet Suiker Pakhuis, welke uit hoofde van de verandering in den Handel in dit Articul, voor de West van Indien niet noodzaaklyk meer zoude zyn, in eene andere in te fmelten, en het Ambachtsquartier aldaar langzamerhand af te fchaffen: mitsgaders om door gepaste fchikkingen omtrent de Emolumenten van deeze en geene bediendens , vooral op Java's Compagnies Inkomften te vermeerderen , en in het algemeen na te gaan of niet het ftuk der Traéfemen. tenen Emolumenten van de Indïiche Dienaaren, op eene voor de maatfchappy menageufer en voordeeliger wyze konden worden ingericht , en het getal dier Dienaaren zelve verminderd. — Alle welke propolitien bevatten zoo veele nuttige, en voor de maatfchappy hoogst begeetiyke zaaken.
Dat met relatie tot den voorflag al mede by voorfchr. Memorie voorkoomende, om by expiratie van het Octroy,van de Amphioen Sociëteit de verkoop daar van anders in te rigten ; Commisfarisfen de Vergadering moesten informeeren, dat aan hun, gedurende derzelver Befoignes over deeze materie van wegens de Heeren Gecommitteerden tot de zaaken van de O. I. Compagnie, was ter hand gefteld eene Memorie daar over geformeerd door den Heer Kraa-
ne,



STAAT EN OORLOG. L$j
ne l geweezen Casfier van die Sociëteit, en thans te Leydcn vvoonagtig , waar by eene zeer accuraate befchryving van haaren oorfprong, opkomst, en tegenwoordige toeftand, ook behandeld word de Vraag of, en'op welken voet het Oélroy van gemelde Sociëteit zoude behooren te worden geprolongeert ?
Proponeerènde Heeren Commisfarisfen om dit ftuk het welk in allen opzigt'aan hun was voorgekomen, een zeer naauwkeurig onderzoek te verdienen; te Hellen in handen van het prceparotoir Befoigne, om de Vergadering daar op ten fpoedigften te dienen van confideratien, waarmede dan ook zoudekomen te vervallen het verzoek aan de Kameren Amfterdam en Zeeland, by Refolutie van den 6 December bjfcfr, om de toen overgekoomen confideratien van de hooge Regecring over de Prolongatie van bet Octroy der Amphioen Sociëteit, en het verzoek van gemelde Sociëteit dien aangaande, te examineeren-
Dat voorts aan Commisfarisfen ten uiterften bclangryk was voorgekoomen, de voorflag van meergemelde Heeren, om aan dè Kaapfchc Ingezetenen toe te liaan , de vaart op Indiën, of wel beoosten de Kaap de goede Hoop, cn de Walvischvangst in de Kaapfchc Baajen.
Dat aan den 'eenen kant ten dien opzigte confideratie verdiende dat de Kaap de goede IIoop,_ ten allen tyde was geconfidercerd, flegts te moeten dienen tot een Ververfchingsplaats ; dat deeze Vergadering meer dan éins getoond heeft van begrip te zyn, dat de Kaapfchc Ingezeeteneu, zoo veel mogelyk van particulieren Handel behooren te worden afgetrokken, en dat het toeftaan aan hun van een Scheepvaart op Indiën tot veeie dangereufe practyken voor ss Compagnies belangen aanleiding kondc geeven.
Dat daar tegen egter ook niet kan worden ontkend, dat de Kaap'f^he Colonie zig thans in geheel andere omftandigheden bevind dan voorheen, dat het getal der Ingezetenen fterk vermeerderd, en de middelen van beftaan fchaarfer worden , naar maate de Landen in de nabyheid van het Vlek gelegen , reeds geoccupeerd zyn, en hunne eerfte Vrugtbaar-
heid



l$6 ZAAKEN VAN
heid verliezen; dat het ook niet fchynt te fïrooke» met 'sCompagnies belang, dat dg Colonie zig verder Landwaards in veiTpreide , waar door noodwendig de klem van Regcering en publiecque Anthoriteit voor de Colonisten minder word; dat ook de CoJonisten geen genoegzaame gelegenheid hebben, om de Lan Isproduften voordeelig yan de hand te zetten, en verfcheide benodigdheden te erlangen; dat dit by de meesten hunner een onaangenaam gevoel, en dikvyüs twyffcling verwekt omtrent de geneigdheid dezer Vergadering, om het meeste voordcel der Colonie te betrachten, en dat dit ongenoegen waarfchynelyk met zal verminderen, wanneer aldaar de tyding word erlangd van de jongst doordeze Vergaderinggearre'teerdè Belastingen; en eindelyk , dat de Vaart van de Kaap de goede Hoop,op Indien,en vice verfa , door verfcheide Vreemde Natiën reeds fterk word gedreeven.
Dat om alle deze reden Commisfarisfen zouden oordeelen dat de yoorzigtigheid vordert, om dit Point geheel en al over te laaten ,aan de Commisfarisfen die naar Indien zullen worden gezonden, ten einde met overleg yan het Kaapfche Ministerie daaromtrent zodanig te handelen, als geoordeeld zal worden ten meesten nutte van de Compagnie te behooren., egter omtrent de Walvisvangst in de Kaapfche Baayen, in 't oog houdende . dat den uityoer van Walvischbaarden door de Compagnie binnen deeze Republiek door Jlaar Hoog Mogende is verbooden.
Dat in de derde plaats door de Heeren Commisfarisfen meergemeld , waren overwogen de in meergemelde ftukken nog voorkoomende propofitien, in 't algemeen buteerende een betere, en meer voordeelige behandeling van zaaken in het foulageeren van de Nedcrlandiche Kas en haare ttitgaaven. — En wel, i. Het betragren van meerdere menage en de uitrusting der Schepen, en daar omtrent gedane voorflag om het Equipagieboek van de Compagnie te vergetyken met den Inventaris van een gehuurd Schip', dan dat by hnn Heeren in overweging zyuue genomen, dat deze Vergadering reeds op
den



STAAT EN OORLOG. i&
den voorflagvan de Equipagiemeesters van de refpeftive Kameren beflooten heeft * tot eene vermindering in de verfchillende behoefiens, welke volgens het zogenaamde Equipagieboek aan de uitgaande Schepen worden verltrckt, en waai door reeds eene menage van ƒ5000: - a ƒ6000: - zal worden geöffeftueerd, zy Heeren gemeend hadden , zulks thans geen byzondere behandeling te vereisfchen. 2. Dat zy Heeren met opzigt tot het voorftel, om de Retourfchepen met minder Manfchap té doen vsaren, van gedagten waren, dat die reductie op 's Compagnies Schepen van 150 en 140 voeten niet praftieabel was om dat een getal van iao en 110 Manfchappen volftrekt vereischt word om dezelve over Zee te brengen, en dat de beoordeeling van dit Point voor het overige zou moeten afhangen van het befluit door deze Vergadering te neemen op de door Equipagiemeesters geproponeerde verandering in de conftruftie der Schepen.
3. Dat het voorftel, om by aparte Boeken zoo wel in Indiën als hier te Lande , aan elk Schip een Hoofd te doen geeven en daar onder te brengen ai deszelfs wedervaaren, ondoenlyk was toegefcheenen, terwyl de Schepen niet alle t'huis komen 1 voor de Kameren voor welke zy zyn uitgevaaren; lang in Indiën blyven , en aan geen byzondere reize konnen worden geaffefteerd. Dat ook aan Commisfarisfen niet gebleeken was dat het nut, 't welk daar van konde worden verwagt, zoude opweegen tegen den omflag welke daar toe nodig zou zyn, dog dat egter ven overvloede de Kamer Amfterdam zoude kunnen worden verzocht te beproeven of zulks mogelyk zoude zyn , en znlks alzoo bevindende, by provifie omtrent twee Schepen te bewerkftelligen. 4. Dat betrekkelyk het voorftel om in de Przemïera der thuiskomende Officieren eene reduftie te maaken „als mede in die van de Militairen en Zeeva. renden in Indiën in dienst genoomen. reeds uit het geadvifesrae do»r Heeren Commisfarisfen op het
ftuk



ijS ZAAKEN VAN
ftuk van de affchaffing der Recognitie Goederen zoude gebleeken zyn, hoe zeer zy Heeren over tuigd waren van de noodzaaklykheid, om te eónierveeren de maatrcgulen, niet zonder ttèwieftee redenen van tyd tot tyd daar gefteld om de Zeevaart tot s Compagnies dienst te animeeren; dat ook de Praemien niet te hoog waren bepaald als men rekend, dat zy in der tyd gefubïntreerd zyn aan de vergunning welke te voren plaats had om eenige Retourgoederen uit Indiën te mogen mede neemen, in gepermitteerde Kisten, en in het bos houd, dat meest al, de Premie de eenige over* winst uitmaakt van den lchamelen Zeeman! na zyn Leven in langduunge en gevaarlvke tochten te hebben bloot gefteld, en 's Compagnies ryk geladen Bodems behouden te hebben overgebran ; Dat echter op de daar toe gemoveerde bedenking de Heeren Gecommitteerdens tot den direfteii Vaart en Handel op het Ryk van China, zouden kunnen worden verzogt na te gaan, of, zonder mmme voor 5s Compagnies intrest in het ftuk derPram.en van overlading, van de Overheden der Chinafche Retourfchepen geene menage zoude te effeftueeren zyn. 5. Dat hetformeeren van Projeft Beladingen na tngenoomen Advis van des kundigen niet wel metmeef naauwkeungheid kon gefchieden dan tot nu toe heelt plaats gehad; en derhalven ten deezen opzichte niet wel iets anders kon gefchieden dan de Refpeéhve Kameren te verzoeken alle mo^elvke aandagt by de belading van 's Compagnies Bodems te gebruiken.
. Pat cStcr by dfcze gelegenheid aan Commisfarisfen was voorgekomen, dat het nuttig zoude zyn, wanneer alle de Kameren op een êehplrfgèn voet de Goederen welke in de vertrokkenSchepen geladen zyn , na dat de grootfte daarvan voor de inlaading zoo accuraat mogelyk zou zyn opgenoomen redu ceerden tot Scheepslasten; en daar van over elk fcchip by de eerfte bckwaame gelegenheid opgaave deeden, aan deeze Vergadering, waar toe gevolge-



STAAT EN OORLOG.
gelyk eene Refolutie zoude kunnen worden genoomen.
é. Dat het voorftel om wel te letten dat m townuge takken van Handel geen andere dan daar in ervarene Lieden worden geëmployeerd een Point was, het welk nooit uit het oog behoorde te worden veiiooren, doch tevens van dien aart, dat het zelve geene nadere difpofitie vereischte, dat alleenlyk aan de Heeren Gecommitteerdens tot den directen Vaart en Handel op China, zoude kunnen worden in confideratie gegeeven en dezelve Heeren gequalificeerd, om wanneer zig daar toe. bekwaame gelegenheid opdoet, Lieden van byzondere kennis in den Theehandel te engageeren in 's Compagnies dienst al ware het, dat daar toe eenige buitengewoone kosten worden vereischt, het welk vooral nodig fchynt, daar het verbod van invoer van vreemde Theön, hetwelk niet zonder grond word te gemoet gezien, het voor deeze Maatfchappy dubbel noodzaaklyk zal maaken, om genoegzaame quantiteiten en goede foorten van Thegn aan te brengen. En eindelyk:
7. Dat ook by hun Heeren wel was overwoogen, het voorftel om nadere remonftrantien te doen aan den Souvcrain, ten einde de Compagnie te gemoet te komen in de kosten van de defenfie haarer Etablisfementen, doch dat zy Heeren , hoe. zeer ook gepenetreerd van de noodzaakelykheid daarvan, hier omtrent egter moesten betuigen, dat het thans niet de eerfte maal was, dat over deeze materie deliberatien waren gevallen ; dat deeze Vergadering zig nog daar over by Misfive van den 29 Maart 1^8. fpeciaal aan Hun Hoog Mog. heeft geaddresfeerd, en in het algemeen geene gefchikte gelegenheid laaten voor by gaan,, om tot haare decharge zulks met den meesten nadruk onder het oog dier Souveraine Vergadering te brengen, maar dat door Heeren Commisfarisfen by geen mogelykheid konde worden bepaald, of zulks nu met meer effect zoude kun1 7 nea



iéo zaAkènvan"
Hen gefchieden, dan voorheen , en dat zy Heeren derhalven meenden dat liet gevoeglykst zoii zyn, daar op' te verneemen de confideratien vaii de Heeren Gecommitteerdens tot de zaken Van de O. I. Compagnie, alvorens daar op eenig bepaald befluit te neemen. Waar op gedelibereerd zynde * is goedgevonden en verftaan de Heeren Gecommitteerdens tot de Befoignes voor de in deeze genomen moeite te bedauw ken, zig met het uitgebragte Rapport in Het algemeen te confermeeren, en mitsdien dePoinften daar in vervat mits |deezen te arresteeren j met uitzondering egter van het voorftel voorkomende by de Memorien van de Heeren Falck, Craeyvanger, en Scholten, om den Handel in Bengaalfche en Cormandelfche Lywaaten, onder zekere bepalingen over te laaten aan Particulieren , waar over om redenen, is goedgevonden de deliberatien aantehouden tot de ordinaire Voorjaarfche Vergadering , zoo wel als de executie Van de pointen hier vooren gearresteerd, onverminderd egter de affchaffing der verftrekking aan de ludifche Dienaaren, waartoe het nodig a,;nfchryven nog uit deeze Vergadering zal gefchieden.
Zynde Wyder'S goedgevonden ingevolge het alternativelyk geproponeerde door Heeren Commisfarisfen aait de refpeftive Kameren, by een Poinft van Befchryving tegen de Voorjaarfche Vergadering ifl overweging te geeven, om geene Onderkooplieden of Adiistenten aanteftellen op de in eerstkomende fwee Jaaren gearresteerd zullende worden Equipagie.
(onderfiond) Accordeert met voorfchr. Refolutie ("Was geteekend)
&4 e. N£DE RBURGH.
Litt.



STAAT EN OORLOG, iét
■ ■ ■ - ■ -
Litt. L„ Extract uit de Refolutien. door ds Heeren.
Beivin .hebberen van de O; /. Compagnie , ge'eommitte. ril ter Vergade* ring van Zeventienen binnen Am/Ier* dam ^ genomen 'op
Maandag dén 16 Mey 179!.
Dé Heéreri van het préparatoir BéfoigMe ter fcsfie van deeze Vergadering van den ai April jongstleden zynde Verzogt hunne gedagten te laaten gaan, ih hoe verre het nut van eene geregelde Indifche Correspondentie door middel der Paquetboöten kan opwegen tégen de Onkosten van deeze inrichting .. dan of preferabel zou wezen , ingevolge' het verlangen van htln Ed. Mog. de Heeren van de Staats Commisfie, door affchaffing of reductie van die Vaartuigen meerder menage te betrapten; hebben fer Vergadering voorgedraagén.
Dat hoé zeer hét ook in gewodne én paifibeie tyden onverfehilüg moge fchynen of men iets vroegér' öf laatet Van dén toeftahd van zaaken word geïnformeerd, het nogtans bezwaarlik kou worden fn twyfel gétfokken , dat niet ineen zoogééxtendéerdeHuishouding, en öp' zulke veiipreide Bezittingen als dief Van de Compagnie, en in een zoo importante Handel van tyd tot tyd omftandigheden moesten voorkomen, waar vari de berigten van het uiterfte belang' ■ konden wezen, en door welker fpoedige overkomst groot Voordeel behaald , of groot nadeel gepravefiieerd kan worden, en waar door dus op eenmaal d» kosten in een zécr geruitnen tyd aan de Pacquetbooten gefpéndeerd kon worden opgewoogen.
Dat zoo veel te meer in de tegenwoordige ftandvan zaaken, nu er zoo eene gewigtige verandering in deri Handel Op' Indiën wierd geïntroduceerd en nu ér eend Commisfie was gedecerneerd, oin aldaar alles tè examineeren 4 en dé rtodige reductie én redresfen intcvoeren, van veel noodzaakelykhcid moest worden geoordeeld, dat en ordres, en berigten over de weder niet
XXIII. CEEL. L



i6i
ZAAKEN VAN
alle regulariteit, en de meeste fpoed vvierden overge» brast.
Dat zy Heeren daar benevens begreepen, dat van die Vaartuigen nog meer nut zou kunnen worden getrokken , indien maar, gelyk zulks by de infteiling was bedoeld, behoorlyk wierd gezorgt, om daarmede zoo veele Goederen over te voeren, als bekwaamlyk zonder verhindering in debezeildbeid kondc gefchieden ; en waar door dan ook een goed deel van de kosten door dezelve zouden kunnen worden opgevaaren, zynde de ruimte begroot op 60 Lasten, waar voor de_ Kameren dezelve dan ook in de opgave deivoldoening, van het hen aanbedeelde inrekeningbragten, terwyl daar en tegen in Indiën, doorgaans pas lo of 12 Lasten aan 's Compagnies goederen daar in wierd gelaaden, en 'er ook al voorbeelden wnaren van particuliere ongepermitteerdeGoederen daar mede overgekoomen, welke alhier waaren geconfisqueerd, en dat het dcrhalvcn volfirekt noodzakelvk zou weezen de ftelligfie ordres te geeven , dat de Ruimen volkomen werden gevuld met 's Compagnies Goederen, of Goederen op vrant, al zoude dauook totopvulling der opens piaatfen Bindrottingen worden geünipioycerd; dat het iiögtans hoe nuttig, en hoe weinig kostbaar ook deeze Vaartuigen zouden kunnen wezen of gemaakt worden , niet twyfi'elagtigwas, dat in het getal eene aanmerkeh'ke reductie zou kunnen plaats hebben , wyl de geene, welke ter waarlo waren beftemd op Batavia, Ceylon, en de Kaap, niet voor zoo noodzakelyk te houden waren, als alleenlyk by ongeluk, ken, of toeval moetende dienen, en dat men gevolgelyk zig bepaalende op vyf, die gefiadig in liet Vaarwater tusfchen Nederland en Batavia., en één die van Ce3don naar de Kanpen terug zoude dienen, de vier overige kunnen worden afgefehaft, ten zy men mogte nodig oordeelen om 'er één hier te Lande ter waarlo aan te houden , verbeeldende Heeren van het prrepnratoir Befoigne Z'g , dat door die reductie volkomen zou worden voldaan aan het verlangen van de Heeren van de Staats Commisfie en tevens worden behouden etnc inrigting, die op »i . . de



stAat en Oorlog. ié§
flë begeerte van den Soverain was geïntroduceerd^ terwyl wy'ders met opzicht tot die Vaartuigen,' welke zouden worden ai'gefchaft, die van de Kaap',rindien aan de Ingezeeteiien aldaar,' de WalvisVangst , en de Vaart op de Baayen werd toegeftaan) wel met voordeel zoii kunnen worden verkocht, gelyk mede die welke te Batavia en op Ceyjon ter waarlo zyn , iugevalle de particuliere Vaart en Handel in lndiè'n eenigzints wil opneemen,- erï dat anders diergelyke welgebouwde Vaartuigen in Indiën een zeer goed employ voor de Compagnie zouden kunnen vinden, en daar en tegen eenige Kruisvaartu'genófPantjallin'gs op Java minder worden aangebouwd wélk een en ander de Heeren van het Befoigne voornoemd , iiï voldoening aan het verzoek van de Vergadering de eer hadden te doèrf dienen voor hun advis. , ,.
Waar op 'gedelibereerd, eri de Heeren van het préparatoir Befoigne tfoor derzelver' gedaan Rapport en genomene moeite bedankt, én tevens in agting genoomen zynde, dat het gebruik derPacquet> booten een zaak is welke met algeméén overleg der refpeftive Kameren is ingevoerd géwordén^ eri dat mitsdien buiten eene volledige voorkennis derzelver,' niet wel eenige verandering daaromtrent zal kunnen worden gemaakt. jj ; ;
Is goedgevonden het bovengemelde Advis te maar ken' tof een onderwerp- van een point van béfehryving tegen het aanftaande najaar. 0
(önderft'ond)
Accordeerd niét voorfchr. Refohitié' (was geteekerid)'
S. C. NÈDER'B'UfiGR.'



ió4 ZAAKEN VAN
Bylage Extract uit de Refolutien door de HeiLitt. M. ren Bewindhebber dn van de O. I. Cutripagnie, ter Vergadering van Zeventienen binnen Amfterdam, genomen op
Donderdag den i\ April 1791.
Is gehoord het Rapport van Heeren Commisfarisfen tot de Befoignes. enz.
Al verder is gehoord het Rapport van Heeren Commisfarisfen meergemeld ingevolge de Refolutie Gommis-1 foriaalvan den 18 dezer, mitsgaders ter voldoening aan het verlangen van hun Edel Mog. de Heeren Gecommitteerdens tot de zaken van de O. I. Compagnie; nagegaan hebbende of!, en in hoe verre de Paquetbooten by de Refpective Kameren zouden kunnen worden afgefchaft, dan wel in derzelver getal een reductie gemaakt.
En uit dat Rapport gebleeken zynde, dat het gebruik der Pacquetbooten.in den jaare 1787, op fpe* ciaale Recommandatie van H. H. Mog. is ingevoerd geworden, en dat als toen begreepen zynde, dat dezelve zouden (trekken tot het onderhouden eener geregelde Correspondentie van hier op Indiën ; zulks ten gevolge heeft gehad dat door het toenmalig vyfde Departement ter Kamer Amfterdam een plan van zodanig een geregelde Correspondentie is geformeerd, ■waar op verder een getal van io%odanige Vaartuigen voor de gezaroentlyke Kameren nodig zyn geoordeeld en aangebouwd.
Dat dierhalven geene affchaffing of reductie in deeze Advis-Vaartuigen kan plaats hebben , dan door de reizen derzelve, en de daar aan hangende kosten te verminderen, en by voorbeeld op 1 of 3 reizen in het Jaar te bepaalen.
Dan, dat alvorens hier omtrent een bepaald befluit te neemen in overweeging zou moeten worden genomen, of het" nut uit voorfchr. geregelde Iudifche Correspondentie voortvlocjen.de, de kosten van deeze



S TA AT EN OORLOG.
i65
ze inrichting kan opweegen, dan, of préfetabel zat weezen ook in dezen de meeste menage te betragten.
Zoo is na deliberatie en, met Heeren Commisiansfen voornoemd, in agting genomen zynde, dat niemand beter in ftaat is om daarover te oordeelen en te bepaalen, of, en in hoe verre meergemelde geregelde Intiiiche Correspondentie kan worden gemist, dart het Departement het welk met het nagaan der Indiiche Correspondentie belast, en in ftede van het gemelde vyfde Departement is gcfubintreerd; goedgevonden de Heeren van het pneparatoir Leloigne te verzoeken daar over hun gedagten te laaten gaan en de Vergadering deswegen te dienen van Advis, ten einde na het bekoomen der clucidatien1 van welgemelde Heeren, omtrent de voorfchr. affchaffing of reductie nader en finaal te difponeeren.
(bnderftond)
Accordeerd met voorfchr. Refolutie (was getekend) '
S. C. WEDER.BÜRGH.
VMW Extract uit de Refolutien door Heeren 1 iit N Bs-vindhebbeten der O. /. Compag-
' „ie gecommitteerd ter Vergadering van
leventienen binnen Amfterdam , genosmen op
Dingsdag den 24 Mffj I79**
Is gehoord het Rapport van Heeren Commisfaris • fei to de Befoignes ; ingevolge en ter voldoening lan de Refolutie Commisforiaal van den iS April laatstleden gevaceerd hebbende tot het exammeeren vanSnete;V point van befchryving^ fgj^b ^ let examineeren van de pryzen der Goederen by ae L 3



ffó HAKEN VAN
-fefpeftive Kameren ingekocht of aanbefteed , met het geen verder tot dat point behoort.
En in de eerfte plaats door Heeren Commisfarisfen gerapporteerd zynde, dat by hun Heeren geëxmanineerd waren de Schriftelyke berichten, door de refpeftive Kameren ingediend,zoo op de pointen,waarop de bevorens gevraagde verantwoordigen tót hier toe waaren agtergebleven als op de comparative Memorie welke agter de Notulen van het laastleden voorjaar is gevoegd geweest, en dat deeze Berigten, voor zoo verre de Kameren daar mede gereed zyn geweest, yan dien aart waaren bevonden, dat met dezelve genoegen zoude kunnen genoomen worden. — Is goedgevonden daar in te berusten , en die geproduceerde' verantwoordingen te (lellen in handen van de Kamer Amfterdam, ten einde daar van zodanig gebruik te maken, als gemelde Kamer ten meesten nutte van de Compagnie zal vermeenen te behooren.
Doch nademaal fommige Kameren, zig blykens het gerapporteerde dpor Heeren Commisfarisfen, niet op alle de Pointen van verantwoording van voorfchr. Memorie geïnftrueerd hebben gevonden, terwyl andere zelfs yolftrekt geen verantwoording hebben ter tafel gebracht; is goedgevonden de Kameren die het aangaat te verzoeken, nogmaals te willen nagaan de Memorie, agter de Notulen van het Voorjaar 179a gevoegd, en op de pointen waar voor dezelve in der tyd zyn genoteert , en als nog geen verantwoording is gpvolgt, tegen h'et aanftaande Najaar asig gereed te houden.
" Dan met Heeren Comniisfarisfcn.zyndegereflefteert, dat volgens den voet , waarop tot hier toe de verantwoording der begaane Exccsfen van de Kameren is verlangt, altoos een ge'ruimen tyd moet verloopen, alyorens die verantwoordingen dpor de Vergadering kunnen worden geëxamineerd; en dat langs dien weg, niet dan met moeite aan de intentie van de Refolutie van 29 Maart laatstleden, zal kunnen worden ifoldaip; zoo is, om alle'onnodige dilayen hieromtrent voor te komen, .goedgevonden de refpeftiveKaÖisren te verzoeken , zop als dezelve worden ver-
zocht



STAAT RN OORLOG. t67
zocht by dezen om telken voorjaare, vóór liet aangaan deczerVergaderiiü ieder in den haare, de Rooster der beltcedè pryzen na te gaan, om daar int te ontwaren, op welke Artykelen by haar aanmerkelylt meer, dan by de overise Kameren is belteed, en zulks ten dien effe&e, dat haare refpective Gedeputeerdens zig volkomen geïnltrueert vinden op de verantwoording van zulke pryzen, als waarop zal hebben kunnen worden voorzien dat by deeze V erg* dering rcffexie zoude kunnen worden gemaakt. En zal ten voorfchr. einde van dit gerefolveerde in het point van befchryving voortaan de nodige meiuie worden gemaakt. . .
Vervolgens hebben Heeren Commisfarisfen gerapporteerd: Dat by hun Heeren uit de in deezen ïaare geformeerde, en in het Befoigne geëxamineerde Rooster, nagegaan zynde, de pryzen welke nu op nieuw door de refpect. Kameren, voor de by daar irigekogte Goederen zyn belteed; zy Heeren •op eeniffe Artykelen wederom zulke aanmerkelyke dispariteiten tusfchen de beltecdde pryzen hadden ontdekt dat daar uit noodwending bedenking moest ontdaan of wel in behoorlyk aanfehouw was genomen, de'Refolutie deezer Vergadering van den 10 Mey des voorl. Taars, waarby de Kameren waren verzocht om zulke Goederen, die by haar met dan tot zeer hooge pryzen te bekomen waaren, te ontbieden van zodanige andere Kamer, waarby dezelve tot veel minder pryzen wierden ingekogt , welke Refolutie naar gedagten van Heeren Comtmsfanslen dan ook als nog behoorde te worden geïnhaleerd; en dat voorts by het examen wederom , over het algemeen waaren'voorgekomen, reflexien op vertcheiden Articulen, zoo als uit de daar van opgemaakte, cn ter Vergadering geproduceerde comparanve Memorien koude blykeir. waar op gedelibereerd zynde, is goedgevonden deeze nieuwe Memorieu van comparatien agter de Notulen dezer Vergadering te voegen, met verzoek aan de Kameren , om ieder voor zoo ver het haar zal concerneeren , om de pointen daar ih vervat, de Vergadering van het aanftaande voorjaar
L 4;



ift MAAKEN VAN
te dienen van Schriftclyk bericht, en wvders de KaIf eren over het algemeen te verzoeken, "de zoo everigem. Refolutie van den lo Mey j79o. nopens de ex«cesjive dispariteiten in de pryzen deraan tekoopcn of aanbefteede Goederen tp neemen in lerieufe obfervantie.
Eri wyders nopens de inrichting van de meerp-emclde Rooster over het algemeen zynde gereveleerd .dat by de Kameren omtrent diverfe Articulen niet worden geyolgd de Hoofden op elk Articul van de Rooster gefteld, hetgeen het examen, en de ver^elykinovan zulke Articulen zeer bezwaarlyk maakt: is conform het geadvifeerde goedgevonden, de Kameren te verzoeken te willen zorgen , dat hier aan worde voldaant
En in het byzonder de Baskogels op te geeven by het pond, en niet by her ps. — Het gewi-n Jen <. te en breedte van het Zeildoek en Carldoek op 'te geeven. — En het Zeilgaren optegeeven by het pond. '
Vervolgens door Heeren Commisfarisfen zynde voor. gefteld, 0f met gefchikt zoude zvn de meergemelde Rooster te doen loopen overeen rond {aar, beginnende i January, en eindigende 31 December, en of niet dienvolgens in het byzonder, in het aanftaande Taar de maanden yan january en February welke in de te* genwoordigc Rooster bereids zyn bekend gefteld ' weder op nieuws zouden behooren te worden her' haald; is goedgevonden de Kameren te verzoeken dit Point te ovenveegen, en daar op gereed te komen m het aanftaande najaar.
Voorts in het Befoigne zynde gereflecteerd JL niet byidle de Kameren, by welke gedurende dit Taar Yzer kanon is aangekogt, is voldaan aan de Refolu, tie van den 4 December des voorleden [aars,' rer in', koop van Schots Kanon uit de Carons Fabriccq maar dat eenige zig wederom , andere en duurder Joorten van Kanon hadden aangek-kaft; is goedge vonden de Kameren die het aangaat te verzoeken fjff gemelde Refolutie van 4 December iroo. voortaan •{pt nangt te dpen ftrekken,
Wyders m coiifprmitd van de Refolutie deezerVer,



STAAT EN OORLOG. ifip
eadering van den m Affifl l?5p. zynde geëxamineerd de Monfters van zodanige inggkogte Proyihcn , als ook op de Notitie daar van, agter de Notulen yan dat voorjaar gevoegd, {ban vermeld; en uit het Rapport gebleken zvnde, dat de quahteiten dier Mondeis over het algemeen hadden voldaan; zoo zyn de refpedive Kameren verzocht met het producceren van ibortgclyke mouders in een volgend voorjaar te continueeren. \ ■ • -ftj
No^ door Heeren ComiDisfarisleii gereflecteerd zyn-de, datdcheele Leggers en Spekvatcn , door de Kameren Delft en Hoorn, tegen een veel minder prys dan bv de overige Kameren worden ingekocht , en dat dienvolgens 'bv Heeren Commisfarisfen noodza* kelyk geoordeeld zynde te onderzoeken, of de quaiiteit van dat iöort van Vaatwerk van gemelde Karaejen even zeer, als die der overigen aan s Compagnies Reglementen voldoende was; gemeend hadden daar van monders te moeten requireeren; doch dat aan Heeren Commisfarisfen by cxammatie dier monders bevonden was, dat dit Vaatwerk zelve nietvoL doende was aan de keur, welke daar toe word vcTt eischt: zoo is conform het Advis van Commisfarisfen goedgevonden de Kamer Amtterdam te verzoeken , een mbnfter van zoodanige Vaten, behoorlyk heilagen aan de Kameren Delft cn Hoorn tc laaten toekomen, met een opgave van de prvzen die daar voor worden bedeed , met verzoek aan de Kameren Delft en Hoorn om zig voortaan daav na te gedraagen. _
No" uit het Advis van Heeren Commisfarisfen ver* nomen zynde; dat de Kwardeelen cn drooge Vaten van de Kamer Dclfc , niet gelyk by de andere Kamers van Tabaks-Duigen worden famcngedeld, het geen geen geringe differentie maakt tusfchen de prys van die, en van de andere Kameren; is goedgevonden die Kamer te verzoeken, zig vcortaan naar het daar omtrent hy de overige Kameren plaats hebbende gebrtjik te conformeeren.
Emdeiyk door Heeren Commisfarisfen gcrappor■ teerd zynde, dat ten aanzien van de exammatie der Houtwerken, om de daar by gebragte redenen niet L 5 ha4



ï7o ZAAKEN VAN
had kunnen worden voldaan aan de Refolutie van 3 Novvemb. 1789. waarby de gecombineerde Advizen van de Kameren Amfterdam , met het Noorderquartier, en die van Zeeland met het Zuiderquartier volgens den aldaar bepaalden voet worden gerequireert.
. Mitsgaders dat ook ten aanzien van de'Examinaue der Spykers door bet niet tydig van alle de Kameren overzenden der Monfters, ook niet volledi^ aan gemelde Refolutie van den 3 November 1789T ten dezen opzigte heeft kunnen worden voldaan zynde niet te min de Advizen over dit Artykel op' gemaakt, voor zoo ver de Monders by de Kameren van Amfterdam en Zeeland voorhanden zyn Geweest ; ' 0 . Zoo is na deliberatie goedgevonden de Kameren daar m geconcernecrt te verzoeken tegen- het volgend voorjaar by tyds de nodige ordrés te ftellen dat aan deeze Refolutie, zoo ten aanziene deiHoutwerken , als Spykers beter moge worden voldaan, en is wyders ten aanzien van de Advizen over de Spykers , voor zoo ver dezelve hebben kunnen worden opgemaakt, goedgevonden daar in te berusten en de Advizen agter deeze Notulen te voegen.
- En zyn de refpeftive Kameren by deeze gelegenheid, tevens verzocht zig tegen het najaar als note bekwaamen, op het geproponeerde by Refolutie yan den 10 Mey 1790 meergemeld; of niet het gebruik van Luykfche Spykers, even als by de Kamer Amfterdam plaats heeft, algemeen zou kunnen worden ingevoerd
Nog is op voorftel van Heeren Commisfarisfen meergemeld goedgevonden . de Kamer Amfterdam te verzoeken om ten aanzien der onderfcheide foorten van Izerwerken, voortaan by tyds de Rooster van de daar voor by de Kameren befteedde pryzen volgens de merken der Yzerwerken, door des kundigen te doen examineeren, en de Vergadering telken voorjaar by gelegenheid van de verhandeling
van



STAAT E?N OORLOG» fft
van dit point van befchryving daar omtrent te dienen van Advis.
(onderftond) Aecordeerd met voorfchr. Refolutie!
(was getekend)
S. O. NEDERBURGH,
vlaa-e Extract uit de Refolutien door de Hee. i'irt O ren Bewindhebber en van de O.1, Lom.
' ' pagnie gecommitteerd ter Vergadering
van Zeventienen binnen Amfterdam, genomen op
Vry dag den 27 Mey 1791.
• Is gehoord het Rappprt van Heeren Commisfarisfen tot de Befoignes, ingevolge en ter voldoening aan de Refolutie Commisforiaal van den 13 dezer löopende Maand Mey geëxamineerd hebbende de Conüderatien en het Advïs van de Praeüdiaale Kamer Amfterdam , op evengemelde datum door haar met de daar toe gehoorende documenten ter Tafel geproduceerd, als by Refolutie dezer Vergadering van den 29 Maart laatstleden verzogt zynde te willen doen formeeren de Lysten , van de Vragten en Recognitiën die door Particuferen, voor de met 's Compagnies beliepen te verzenden Goederen zoude behooren te worden betaald. .
Mitsgaders ter voldoening aan de Relolutie Commisforiaal van 23 daar aan volgende, geconcipieerd hebbende een plan, naar het welk de verzending van Goederen'door Particulieren zouden kunnen worden gereguleerd.
Waar op gedelibereerd, en met Heeren Commisfarisfen erkend zynde de veelvuldige moeiten door



|K4 ZAAKEN VAN
welgemelde Kamer Amfterdam in deezen aangewend en de accuratesfe waar mede dezelve deeze garrtfche z^k m alle haare deelen heeft bewerkt, goedgevonden de Kamer Amfterdam , voor dezen LflSen ar' beid, en dit zoo zeer uitgewerkt Advis en voorligtmg de meeste dankbaarheid te betuigen, en het zet ve agter de Notulen te voegen.
En voorts met Heeren Commisfarisfen gelet zvn. de, dat door welgemelde Kamer ten aanzien van de bepaaling nopens de hoeveelheid der Vragten een tweeleedig Voorftel is gedaan, te weeten;0of, om dezelve te ftellen op ƒ180: - per Last voor de uitreize, en ƒ ooo:- voor het retour, dan wel op fi<o-. voor de uitreize, en ƒ250: -: - voor het retour, het geen in beide gevallen uitkomt op een fom van/400per Last voor de uit, en t'huis reize; zoo is naar aanleiding van het gerapporteerde, en daar voor bygebragte redenen goedgevonden het eerfte Lid van dit voorftel te ampJedteeren, en mitsdien de Vragt voor yder Last te bepaalen op ƒ180: - voor de uitrei, ze, en ƒ 220:- voorde t'huis reize.
Vervolgens met Heeren Commisfarisfen geconfïdereerd zynde de billykheid van het geproponeerde door de Kamer Amfterdam voornoemd , om voor de Vragten naar Ceylon, Cormandel en Bengalen, van de afladers geen hooger prys te vergen dan voor de Ooeueren naar Batavia beftemd;
Is goedgevonden alle de Vragten naar cn van voornoemde Comptoiren op een egaalen voet te ftellen met die, naar, en van de Hoofdplaats zullen worden vervoerd, en dienvolgens het gerefolveerde by deeze Vergadering op den 29 Maart laatstleden , waarby een hooger Vragt voor de genoemde Etablisfementeit is geprojecteerd, in zoo verre te altereeren.
Voorts zyn met het Befoigne als zeer plaiifibel aangemerkt de redenen door cie Kamer Amfterdam bygebragt, om zoo wel voor de Goederen van particulieren op Vragt, als voor die., welke de Compagnie voor haar eigen ömflag naar de Kaap de goede Hoop moet verzenden, expresfc Schepen naardien Uithoek aanteleggen, en de Vragten daar van, zodanig-in <*
riek-



STAAT EN OORLOG. 17$
ïichten , dat de particulieren daar in , zonder veel fchacie te lyden, 's Lands Produften in retour kunnen laden en is dienWns goedgevonden dit VowWj» amnlefteeren , en cormform hetzelve, dc vraö.. voor de uitreize te dellen op/iSo:- en by retour oP fa<- of te famen op ƒ245: per Last. /9Gelyk mede is goedgevonden, om ingeval men van die gele-enheid gebruik wilde maaken, om langs dien weToost-Indifche Producten voor een mindere Vran overtevoeren, als dan de Vragt te bepaalen op ƒ 11 o ?»* per Last voor die Articulen die totlndifche Produften behoren , onverminderd de Rocogmtie , welke ook die Articulen onderhevig blyven.
Vvndc wvders met Heeren Gommisfansfen op de daartoe bygebragte gronden, geapprobeerd net Plan door meergemelde Kamer voorgedekt waar op ingeval bet openftellen van een vryen Handel met de Schepen van Kaapfche particulieren Ingezeetenen tusfchen dien Uithoek en Batavia eens mogt worden afaekeurd , niet te min aan de Kaapfche Handelaars belezenheid zou kunnen gegeven worden, om 00K hunne Producten te verwisfelen tegen het geen zy van Batavia zouden behoeven. .
Nog by het meergemelde Advis M confideratie Zvnde gekeven, om wanneer het mogt gebeuren , dat de hoeveelheid der ingefchreeven Goederen zeer verre furpasfeérdfi de ruimte , welke men m alle de Schepen der refpeftive Kameren aan de particuliere inlading zou kunnen afftaan-, als dan aan de nog overblyvende Goederen,de prceferentie te verkenen, om in dat geval dezelve met gehuurde Schepen ender beheering van de Compagnie naar Indien te zenden dog Heeren Commisfarisfen ten deeze op-
zigte gereflecteerd zynde, darby voorgem Kefoluue van den 29 Maart reeds was beiloten het furplus dei Goederen het welk in de als dan voorhanden zynde Equipagie niet zal hebben kunnen worden geborgen, in ^Compagnies Magazynen opteflaan,:enmet de afladers derzelve billyke fchikkingen te maaken 5 zoo is na deliberatie conform het Advis van Heeren Commisfarisfen goedgevonden , het als nog by dat tg-



174 2 AA KEN V A N
claratoir , zonder nadere uitlegging te laaten berusten.
Eindelyk uit het gerapporteerde van Heeren Commisfarisfen opgemerkt zynde dat 'et nog verfcheide Pointen overblyven, als tot de Huishouding van deeze of geene Kamer eene byzondere betrekking hebbende, door de Kamer Amfterdam niet wel bepaaldelyk hebben kunnen worden aan de hand gegeeven. — Zoo is al verder goedgevonden de refpeftive Kameren te verzoeken, zoo als gefchied by deeze, om ieder in den haare zodanige fchikkingen omtrent dit werk te beraamen, en vastteftellen , als uithoofde van de Huishoudelyke en Plaatfelyke omftandigheden ■van ieder derzelve zal worden vereischt.
En is overigens goedgevonden overeenkomstig het geadvifeerde docr Heeren Commisfarisfen meergemeld, de Prafidiaale Kamer Amfterdam té verzoeken en te qualificeeren, zoo als dezelve Verzogt en gequalificeerd word by deeze, om alles te vefrigten , wat tot de executie van deeze particuliere uitzending van Goederen nodig zal worden geoordeeld; en wel fpcciaal, het geen tot het doen emaneereri van de vereischte Publicatien aan de Commercie zal Worden vereischt,
Voorts aan de refpeftive Kameren vooftedragen het geen dien conform by ieder derzelve zoude be. hooren te gefchieden. — En laatstelyk ook, om de daar uit prorlueerende aanfehryvingen aan Generaal en Raden en over gantsch Indiën, mitsgaders Cabö de goede Hoop te bewcrkftellirtgen. —•'Alles naar aanleiding van het Plan door welgemelde Kameren daaromtrent ter Vergadering voorgedraagen waar mede zig de Vergadering dan ook by dezen, voor zoo verre het zelve overeenftemt met al het hier bovengemelde is conformeerende, het welk dan ook op dien voet by deeze word gearrefteerd, met dien verftande nogtans.
Dat de particuliere Retourgoederen, die by deeze of geene Kameraanhet Adres van een Correspondentin een andere plaats woonagtig , zullen zyn geconfigneerd, niet, zoo als in het 9de Articul der concept
Con .



STAAT EN OORLOG. ïft
Conditiën is aan de hand gegeven, ten koste van de Compagnie (dog op rifiCo der Eigenaars) naar de plaats haarer verdere destinatic zullen worden overgevoerd , naar dat de Goederen in het algemeen , en zonder onderfcheid van die Kamer voor welke dezelve aankomen, zullen worden varkogt en tot gelden gemaakt. . • -
De Gedeputeerdens van de Kamer Amlterdam hebben verklaard in de gemaakte verandering in het bovengaande ode Articul der concept Conditiën niet te hebben geftemd, en dezelve te laaten voor rekening van de overige Kameren.
De Gedeputeerdens der Kameren Zeeland, Delft , Rotterdam, Hoorn en Enkhuizen , hebben tegen de bovenftaande aantekening hunne contra aantekening, gereferveerd. .
Wyders is door Heeren Commisfarisfen tot de Befoignes ter tafel ouverture gedaan, dat hun Ed. Mog. de Heeren Gecommitteerden tot de zaaken van de O. I. Compagnie hadden verlangt, dat aan de particulieren, die in de te meermalen gemelde verzending van Goederen zullen fpecideeren , by de refpeftive Kameren alle mogelyke faciliteiten worden toegevoegd, met opzigt tot de informatien, die door hun zouden mogen worden verlangt, omtrent de Goederen, die de Compagnie voor haare Rekening zal blyven verzenden.
Waarop gedelibereerd zynde , is goedgevonden, de Kamer Amfterdam te verzoeken,zoo als gefchied by deeze , om by de executie van het hier boven aan haar gedemaudeerde, en de daar van te doene bekendmaaking op deeze requifitie het nodig reguard te flaan.
En nog door Heeren Commisfarisfen meergemeld, al mede op het verlangen van de Heeren Staatsgecommitteerdens ter Vergadering voorgedragen zynde, dat by Refolutie van den 29 Maart iaatstleden, ter aanmoediging' van die geenen, die in deezen particulieren Handel zullen willen participeeren , wel was bepaald de fom van het geen de Compagnie iaarlyks gewoon is in cas te accepteeren, té vermeer-



i?6 ZAAKEN VAN
meerderen met vyf Ton; en dus in Stede van iWéè Miliioen, voortaan in Indien in cas te doen accepteeren een bedragen van vyf. en - twintig Ton; en dat! mitsdien hierdoor wei eenige maate was gezorgd, om aan de particuliere Handelaars gelegenheid td verfchaffeii. om. het Provenue van de dooi- hen te verzenden Goederen herwaards geremitteerd te krygeii ?
Dart dat hier door volgens het oordeel van de Heeren Staats-Gecommitteerdens nog geen genoegzaame zekerheid aan de particulieren wierd Verfcha'fr; orrt imnne Penningen ter behoorlyker tyd hier te Lande te rug te kunnen ontfangen.
En dien volgende door Heeren CörhMlsfarisfeit in confideratie zynde gegeeven, of omtrent dii Artyke'1 niet eenige meerdere voorziening zoude behooren te worden gedaan, en wel in dier voegen, dat aan dè Particuliere Handelaars voor het gantsch provenue hunner uit te zendene Goederen preferentie worde vergund; zoo is na type Deliberatie, en met Heeren Commisfarisfen in achting genomen zynde, dat aan den eenen kant wel behoorde gezorgd te worden dat andere, en ouder geprefereerde Gastellers doof deeze nieuwe inrichting geeii prejuditie worde toegebracht;
Doch dat aan den anderen kant geene zodanige hédugting by het accordeeren van deeze nieuwe preferentie, behoefde plaats te hebben, daar tog hetmontant van in Gas te tellen gelden ter zaake van dit werk der particuliere Handel met vyf ton was vermeerderd; en het niet waarfebynlyk is, dat het provenue der Uitkoopswaarde van de invoege Voorfehreeve te verzendene Goederen, meer dan de voorfchr. Vyf Ton zal bedrangen; goedgevonden te arresteeren, zoo afs gearresteerd word by deezen, aan de Afzenders vaiï particuliere Goederen, eene Generaale preferentie, voorhet provenue dier Goederen te aecordeeren , onder expresfe voorwaarde nogthans, dat derzelver Gemagtigdens in Indiën, ten genoege van de Hooge Regeering door overtuigende bewyzen doen blyken, dat de door hun geoffereerde Penningen zyn geprave-
nieerd



STAAT E*N OORLOG. 177
nieerd uit Particuliere Goederen, die van hief uitgezonden zyn, na den 1 Mey 1791*
(bnderftond}
AccGrdeerd met voorfchr. Refplütien
(was getekend_)
S. C. KEDERBUR6,
Extract Uit de Refolutien ^door de VerLitt. P. gaaering dar Heeren Bewindhebberen
No* 1; van de O. I. Coinpaghie, ter Kamer
Amfterdam , genomen op
Donderdag den 9 Jsny 1791;
Door de Heeren van de Commercie is ter voldöéning aan de Refolutie Commisforiaal van den 31 Mey laatstleden ter Tafel geproduceerd, het ontwerp vari de Conditiën , waarop naar aanleiding van het géretolveerde door de Vergadering van Zeventienen, aan de Particulieren zouden kunnen worden toege<« ftaan ^ verfcheiden foorten van Indifche Koopwaareri met 's Compagnies Schepen in Retour uit Indiën naar de Havenen deezer Landen Over te voeren.
Welke Conditiën alzoo gearresteerd, èn de Heeren van de Commercie voor derzelver genomene moeité en gedaan Rapport bedankt zynde, is goedgevonden de Heeren te verzoeken, en te qualificeereti, om dézelve te doen drukken en aan het Publicq bekend xé maaken.
XXIII. DEEL, M Litt,



I7g
ZAAKEN VAN
Litt. P. conditiën volgens welke de O. I. ComNo. a. pagnie dezer Landen, ingevolge de Refolutie der Vergadering van Zeventienen , in dato 29 Maart 1791. en vervolgens, aan alle Particulieren accordeert, om voor hunne rekening, in ,s Compagnies Schepen te laden allerlei Goederen, Waaren en Koopmanfchappen, uitgezonderd Atnunitie van Oorlog, Opium, en 01. Vitriol. welke Contrabande worden verklaard na Batavia, Ceylon, Cormandel, Bengaaien, en Cabo de goede Hoop, onder betaaling der Vragten hier onder vastgefield.
Art. 1.
Geen Kisten nog Kasfen zullen grooter, maar wel kleiner mogen zyn als een ordinaire Recognitiekas " dat is: ' Lang. 3 | voet | 6* duim } Amfterdam fche Maat,
breed. 2 \ | 6\ 1» buitens werks, en ieder
hoog. 2 | I 6't • J niet zwaarder als 800
. , Amfterdams gewigt.
Ldog in extraordinair geval van te verzenden^Mcubilen, Huiscieraaden, Inftrumenten, Rytuigen of zodanige ftuks, welke grootere Kasfen vercisfehen zal het getal dier ftuks, als mede de lengte , breedte, en hoogte, van zodanige Fusten, en de Cubicqvoeten inhoud, ook van het gewigt, mede by de infehryving moeten opgegeeven worden.
Geen Manden of Pakken zullen worden geaccen. teerd. 0 r
De Goederen zullen in geen Moscovifche Matten mogen worden gièmbaleerd.
2.
Men zal kunnen infehryven voor zoo veel Lasten
of



STAAT EN OORLOG. 179
of getal van bekend te ftellen Stuks, Wigten, en Maaten der in natnra, of in Fust in te laaden Goederen, als men zal gelieven goed te vinden.
3.
De Infchryving zal telkens gefchieden op den tyd, die by den aanleg van Schip of Schepen daar toe by Amfterdamfche, Rotterdamfche en Leidfche Couranten zal worden bepaald.
4-
Op de Intelcveren Billietten zal duidelyk moeten worden uitgedrukt, en by ondertekening van dezelve blyken. .
A. Door wie de Infchryving word gedaan.
B. Het getal derLasten, dan wel der ftuks Wigten en Maaten of Fusten, voor welke word ingefchreeven.
C. Generaale Specificatie der benaaming van de onderfcheidenc foorten van Goederen, ten einde men daar uit zal kunnen afneemen welke tot onderlast, en ter toelading moeten dienen.
D. Distimfte opgave der grootte van ieder Fust, het zy Kist, Kas of Vat, met by voeging van de N-*. en Merken van ieder derzelve.
De quantiteiten, waar voor in diervoegen word ingefchreeven zullen dotfr de Infchryvers, of iemand anders , voor hun ter inlading moeten geleverd worden.
6.
Indien by de Infchryving bevonden word, dat er voor meerder Scheepsruimte word ingefchreeven , als de des tyds aangelegde Schip of Schepen zouden kunnen inneemen, zal er een proporcioneele fchikM a king



i8© ZAAKEN VAN
king yaprden gemaakt, op dat ieder Infchryver gelegenheid zal kunnen hebben eenige Goederen te verzenden, en zal op deeze wyze telkens, by ieder aanleg van Schip of Schepen zoo veel van hunne quantiteit by preferentie , als na convenientie gefchieden kan, voor anderen ter inlading worden aangenoomen, dat, zoo lange ieders ingefchreeven tantums niet verzonden zyn, geen Goederen van andere infchryving zullen aangenoomen worden.
'ft »
De Goederen zullen agt dagen na dat daar van in de by Art. 3 gemelde Couranten Advertentie zal weezen gedaan, moeten worden bezorgd aan de Werf yan de O- h Compagnie, met een Lyst, door ieder Infchryver van zodanige Goederen onderteekend en accordeerende met het geen by Art. 4 is bepaald • op welke Lyst niet alleen zal moeten zyn gefpecifk'eerd het bruto gewigt en de juiste meeting, en Cubicq inhoud van ieder Kist, Kas of Vat; maar ook alle de Cubicq voeten famen gebragt. Ook zal op ieder Kist Kas of Vat, de bruto wigt moeten genoteerd ftaan.
8.
Aan de Inladers zal by de levering hunner Goederen, aan de Werf, gratis worden afgegeven Cognosfementen in blanco. fa 9-
In de Cognosfementen zal uitgedrukt moeten worden:
de naam van de Capitein.
«~~— het Schip.
—————— de aflader.
— — aan wien de Confignatie luid'.
- Nommers. ——r- merken.
. getallen der fluks of der maaten.
en bennmmg der Fusten van de ingeladen
goederen.
Jf.



STAATEN OORLOG- 18
q ;S . _.a"" g^"S
< S -SS ?> ïï
H ö ' rrr i>>8 a
3 .3 S 3 3 o1^^
<f ÈP w > ,_ « 3
, > &• cu «o ~ «^^^3
_ r i t^oj ,2 o r-
Sn 6^3 ^'S H 2
Cd „ . •§ o 3
w -S • i? g-« £
•7 ^ ^ F B S =
z| <S*£
Cd ■* g « - 3
si fi*
Cd — co <o _
3 f ■: '\§ li? lés
3 3 o
cd .a & ^ si §"H £
3<S '4 8 £ p
aJ -° »a g ^ " |^
Sd Ö & 'S | cn
o * rj ^ « ^
Si 3
2
,



ï8a ZAAKEN VAN
10.
De Kisten, Kasfen, cn Vaten, zullen by de O. 1. Compagnie worden na gemeeten, ook door dezelve (zulks goedgevonden wordende) gewogen, en wanneer alles aan de Conditiën voldoende word bevon.
ZlJïVrg?Sjdc,°- 1 Compagnie gebrand, met zooamgSjap als dezelve zal goedvinden; vervolgens ten kosten van dezelve na Boord getransporteerde zulknde alle nfico en fchadens, van welke natuur, of hoe genaamd , zyn voor rekening van de Infehryvers. J
n.
De O. I. Compagnie behoud aan haar de Faculteit, om, voor zoo veel des noods zoo hier te Lande, als m Indien, en aan Cabo de goedeIIo-:p, iirprrefentie van den Eigenaar, of iemand van zynentwegen. of die aan welke de Goederen zyn geconfigneerd, de Kisten Kasfen, en Vaatwerken te openen, en Contrabande in.dezelve bevonden wordende, als dan de geheele Party waar toe behooren, zonder eenige form van Proces tc confisqueeren. 8
12. -
Ieder Infchryver zal, r.a dat de infcheeping geichied zal zyn, op een daar toe te bepaalen tyd zyne, als by Art. 8 en p vermeld, ingeleeverdc Cognosfementen, aan het O. I. Compagnies Refidentiehuis, by den Ontfanger der Vragtpermingcn, kun. nen afhaalen.
13.
Voor de Vragt zal moeten worden betaald in proportie van /iSo:. voor ieder Last van 120' Cubicq moeten na Batavia; ok voor dit faar na Ceylon, Cormandel , en Bengalen , indieii de Compagnie derwaards



STAAT EN OORLOG.J 183
waards equipeerd, en ƒ150:- naCabode goedeHoop, .dan wel voor de onderftaande goederen, als:
Na Batavia , Na Caba Cuylon, Coi- de Goede mandel cn Hoop. j Bengaaien.
pond
Touwerk, 't Last van . . 4000 ƒ 180: -: - ƒ150: -
Ankers Yzere, 't Last van 4000 180:■:- 150:-
Band enStaafyzer, item Staal het Last van . . • .4000 150:-:- 125:-
Loot het Last van . • .4000 120:-:- 100:-
Smeêkolcn de Hoct van 38 maaten . 60:-:- 50:-
Metzelfteenen , geele Fries-
fche Klinkers de • • 1000 24:-:- 20:-
Dito . . Moppen in foorten de . • • » 1000 45:':- 37:I°
Moolen- en Slypfteenen , na
fortiment . • • " "
■Houtwaaren de 120 vierkante
Amfterdamfchc voeten i5o:-:" I25-"-
Masthouten en Spieren de
120 voeten als boven . . 180:-:- 150:»
Kisten, Kasten, en Vaatwerk, de vierkante voet Amfter-
aams . • 1:10:- 1:5-
14.
De betaaling der Vragt, zal daar van moeten gefchieden by het afnaaien der door den Capitein getekende Cognosfementen, a contant 111 grot Zilvergeld, tegen de korting van 1 pCent; edog de Vragt voor twee Lasten of daar boven bedragende, zuilen de 111ladere, des begeerende , kunnen voldaan met de betaling der helft in contant, en de wederhelft m promesfe, vier maanden na dato van dien, op vertooning te voldoen, doch zal in dien gevalle geen korting nog van de eerfte, nog van de laatfte helft vahdeeren.
M 4 15- Voor



M4 ZAAKEN VAN
wpTpn" ? 5"ïng d6^ VraSt' & van Compagnies wegen, op de Cognosfementen worden gequiteerd,
&° b^lteVdieun §een uitlevering op dezelve in In «ben, ofaanCabode goede Hoop, zal gefchieden.
16.
De Zeevarenden, werkelyk in dienst van de O. I.
Êederr'^^P013^?' Sdlip' Iiet welk ™de ™ beflefdl Part,cuieren op vragt word beladen, beicheiden; zullen gehouden zyn by infchryving voor
Jen hVu7nepn,dreG0edeien' Zulks door' enten™ men hunner Gemagtigdens , woonagtig ter nlaarfp alwaar de affcheping door de'Comp fe fh ed Sn •
kend gefteld! Co«nosfern^ten moeten worden be17.
^v^P iat."00IZ- uitzendingen met te meerder voor.deehge uitz.gten en gerustheid zullen kunnen gefchie. flSnl yde° ComPagnieg°edgevonden?n vêt
1. Dat aan alle Particulieren vry gegeeven word om voor hunne Rekening in Indien en Cabc dè
SwÉteT^Td •G0ede^ ' dondert die* Welke de Compagnie aan haar zelve behoud en gejpecihceerd zyn bv de Conditiën, op nerftuk der Retouren vastgefteld, te mogen inkoopen en niet Compagnies Schepen op vragt en rSniS in deeze Landen aan te voeren reL°gn»ie
2, Aan de afzenders van Particuliere Goederen een generaale Praferentie tot in cas telling van Pen nmgen te Batavia voor het provenue dSer Goede ren, aldaar aangebragt te accordeeren , onder
l ?ReteWWadde U°gthai,S' d3t ald^r'de Iroo! bexvezen L'Overtuigende blyken word bewezen, dat de geoffereerde Penningen ter in cas telhng zyn geproyenieerd, uit pïïtkulïer?
Goe-



STAAT EN OORLOG.
ï85
Goederen van hier uitgezonden na den i Mey van dit Jaar 1791- en voor dewelke aan de Compagnie vragt is betaald.
3. Dat al het geen van Compagnies wegen in Indiën mogt worden aangekogt van Particulieren , aan hen Contant zal worden betaald, of in die plaats ten keuze van den Leverancier , in Wisfels op Nederland, te betaalen 3 Maanden na zigt.
4. Dat in Indiën en Cabo de goede Hoop ten fterkften zal worden geïnterdiceerd en verboden, allen invoer van Europifche, en Auiericaanfche Goederen, Waaren en Koopmanfchappen, met Schepen van vreemde Natiën, en dat ten dien einde de ftipfte beveelen na Indiën en Cabo de goede Hoop zullen worden gedepecheerd.
5. Dat voortaan in de Plunjekisten niet anders zal mogen zyn, dan Plunje, en contrarie bevonden wordende, al was het ook dat de Kisten reeds waren gebrand , alles zal worden geconfisqueerd.
6. Dat aan alle Particulieren ? dewelke Goederen zouden willen verzenden, informatie zal worden gegeeven, indien zy zulks verlangen, van zodai nige Artykelen , dewelke de Compagnie goedvind voor haar zelfs te verzenden. En
eindelyk
7. Refereert de Compagnie aan zig deeze Conditiën in der tyd zodanig te ampliëeren en altereeren als zal nodig vinden.
W 5
Ceiu



ZAAKEN VAN
Conditiën, volgens welke de 0.1. Compagnie dezer Landen, ingevolge de Refolutie der Vergadering van Zeventienen in dato 29 Maart 1791. aan Particulieren accordeert , om voortaan voor hunne rekening in Schip of Schepen van de Compagnie van Batavia, Ceylon, Bengalen en Cormandel , ook van Cabo de goede Hoop , naar de refpeftive Kameren in Nederland, te laden alle zodanige Goederen welke een ieder zal goedvinden, met uitzondering nogtans van die, welke de Compagnie aan zig zelve referveert.
Art. 1.
Geene" Kasfen, Pakken, Baaien, of Vaatwerken, zullen grooter of zwaarder mogen zyn, als by de Compagnie tot hier toe voor de onderfcheide Goederen wierden geëmployeerd.
o --— .BobH9si3v afc,sv*s "wad 10OV
De Afladers zullen gehouden zyn de Goederen wel te verzorgen, zoo Kasfen, Pakken, Baaien als Vaatwerken, even als tot hier toe, Compagnies wegen is gefchied, en daar van by den infcheep behoorlyk opgeeven, het bruto, en netto gewigt, ten einde zig daar na by den verkoop te kunnen reguleeren , nogthans zal men omtrent dit of het voorgaande Artykel, in deeze of geene gevallen dat anders verlangt word, zig daar over by de Regeering ter Plaatfe van waar de affcheping gefchieden mogt kunnen aanmelden, als wanneer daaromtrent na billykheid zal gedisponeerd worden.
3. Men



STAAT EN OORLOG 187
. .. 3- ■ »• O
Meu zal kunnen infchryven voor zoo veel quantiteit, of Lasten van 120 Cubicq voeten ieder, als men zal goedvinden, zullende de tyd van de infchryving vooraf door de Regecring in Indien worden "bepaald, en vervolgens kennis worden gegeeven van de quantiteiten die aan een ieder zal kunnen worden vergund te mogen inladen.
&°n?^3|Sw'V^^fC»* ' •• •
Op de Billiettcn van infchryving zal duidelyk moeten worden gefpccificeerd, enby ohderteekening van dezelve blyken.
A. Door wie de verzending word verzocht, eH de infchryving gedaan.
B. Het getal der Lasten, of quantiteit voor welke word ingefchreeven,
C. Opgave der grootte , zoo na immer mogelyk van ieder Kas, Pak , Baal, of Vat.
D. Of en in hoe veele Kasfen of Fusten met drooge of natte waaren zullen worden gepikt of gevuld, om by de inlading en ftuagie tot narigt te dienen. > ^ , .
E. Aan wien, en op welke'plaats in Nederland woonagtig men zyne ingefchreeven Goederen zal conlicreëren.
Zullende dit Articul zodanig geampheerd, ot gealtereerd worden als men in Indiën o| aan de Kaap zat meenen te behooren.
5-
De Goederen welke de Compagnie aan zig zelve gcreferveerd houd zyn de volgende, als:
Nagelen en Moernagelen , Nootenmuscaten , gaave en rompen, zogenaamde Mannetjesuooten en wilde Nooten, Foely, Caneel,Peeper, zwar-, te en iwitte. Coli'y Java's en Ceylons, buiker, Indigo en Sapanhout, in foorten. Tin, Bancas eii Malax, Spiauter, Salpeter, Cauris*



J.&S ZAAKEN VAN
Cardamon Java's en Ceylons, Catoene Garens Java's, en futucoryns, Thee, Porceleinen , pa alle andere Goederen van China, ook Lywaaten van de oyerwal Compagnies forteering.
6.
De Compagnie behoud aan haar de Faculteit, om des goedvindende zoo in Indiën als aan de Kaap, en hier te Lande, in pralende van den Eigenaar of iemand van zynent wege , alles te openen , en zoo wanneer bevonden mogt worden , eenige Goederen geladen te zyn welke zy volgens het evengemelde Art. 5. alleen aan zig freferveert dezelve uitgezonderde Goederen niet alleen zonder eenige form van proces te confisqueeren, maar zelve al de Goederen zonder onderfcheid, tot die party behoorende ; en zal den aflader nog boven dien verftooken zyn van de faculteit , om immer weer eenige Goederen ia Compagnies Schcepen te mogen laden.
7-
; Voor vragt van alle gepermitteerde Goederen (die m Art. 5. vermeld uitgezonderd) van Indien of de Kaap naar een of ander Kamer der Compagnie in Nederland, zal in Indiën, en aan de Kaap voor het geen daar van afgeladen word , direct by de aflading moeten betaald worden in Nederlandsch geld volgens de byhggende Vragtlysten Litt. A en B.
By de voldoening der Vragten in Indiën en aan de Kaap zal aan de afladers gratis uitgeleverd worden behoorlyke Cognosfementen waarby blyken zal,dat de Vragt aldaar voldaan is, en zoo het mogt plaats grypen dat de Cognosfementen niet voor de Vragt gequiteerd overkoomen zoo zal de Vragt in dat cas alhier gevorderd worden, dog dan met 25 pCent boven dien, waarover den Ontvanger-hier te Lande met den Aflaader, of die weder met de Regeering
ter



STAAT EN OORLOG.
J89
ter plaatfe der affcheping zal moeten verftaan , moe-» tende mede op de Cognosfementen worden genoteerd, zoo het Bruto, als netto gewigt der Goederen, ten einde zig daarna by den verkoop hier te Lande, wegens de Tarra te kunnen reguleeren.
9«
De Goederen, welke van eeh of andere plaats in Indiën, of van de Kaap naar Nederland worden afgelaaden, zullen by arrivo Compagnies wegen worden gelost, in 's Compagnies Magazynen opgeflaagen, en zoo ras mogelyk op de Ordinaire Najaarsverkoping van wegen de Compagnie worden geveild en verkogt, ter kamer alwaar dezelve zullen zyfl aangebragt,
10.
Egter zullen eenige kleinigheden van Rariteiten en Goederen, welke aan bederf onderhevig zyu, na betaling van de recognitie by taxatie der waarde, aan de Ontfangers, mits zig daartoe aanmeldende direct, immers zoo rasch mogelyk worden uitgeleeverd.
11.
Van de Goederen welke volgens Art. 9. by de Compagnie zullen worden geveild ,en verkogt. zal even als van het genoemde in Art. io, zonder onderfcheid by de Compagnie afgekort worden zodanige Recognitiën, als op de byliggende Lyst Litt. C. ftaat bekend, gefteld.
Ook zal, behalven de evengemelde recognitie, door de Compagnie nog van het provenue der verkoop worden afgetrokken:
i.De Courtagien die van ieder Articul door de
Cora-



190
ZAAKEN VAN
Compagnie aan de Makelaars moeten worden betaald.
2. Voor het aandeel in de onkosten der Verkoopingen, ais mede voor de onkosten van het afleveren uit de Magazynen, en voor het honden der Reekenmgen , ontfangén der Penningen van de Kopers, en weder uitbetaaling aan de eigenaars te fatnen van Lywaten 1 pCent., en vanille de overige Goederen hoegenaamd 2 pCent van de netto verkoopswaarde van elk Articul.
13-
Het zuiver Provenu der Goederen, na aftrek der recognitiën en onkosten enz. in Art. n en 12 bepaald, zal na verloop van 14 dagen, na dat de Verkooppenningen by de Compagnie zullen zyn ontfangén , het zy geheel of gedeeltelyk , naar maatc dezelve zullen inkomen , by de refpeftive Kameren worden uitgekeerd, zullende wyders voor zoo verre de Penningen inkomen na den tyd by de Verkoopconditie gefixeerd, daar op vervallene nabetaling zyn ten profyte van den Eigenaar.
14.
Avary gresfe vallende, zullen dezelve ter Kamer van Asfurantie, na Ufantie en Costume van de Zee worden bereekend , en al mede by uitbetaaling van het netto provenue worden afgetrokken of verefcrveerd.
Ten aanzien van minwigten by de uitlevering der lading hier te Lande zal by de Compagnie ten faveure der Eigenaars , dezelfde directie in acht genoomen worden, als tot hier toe in gebruik was.
Alle rifico over de Goederen , geduurende den tyd van in 's Compagnies Magazynen zyn opgellagen, tot dat na den verkoop, door de Koopers zullen zyn afgehaald , zal zyn voor rekening van den Eigenaar of wien het aangaan mag.
De Goederen zullen by den opflag in Compagnies
Ma-



STAAT EN OORLOG. 19*
Magazynen,alle bruto gewogen of overgeslagen worden , en als de geheele lading opgcflagen is, zal het Publicq daar van geadverteerd worden , ten einde een ieder geduurende den tyd van 8 of 14 dagen gelegenheid' te geeven, om zelve , mits een Cognosfement van zyne Goederen mede te brengen, de Goederen te kunnen infpedteeren, en in cas van befchadigdheid of anderzints , dezelve m die dagen , door zyne Makelaars, of andere Deskundigen te laaten examineeren om vervolgens voor rekening van den Eigenaarde Kasfen, Pakken, Baaien of Vaatwerken, te doen repareeren, zoo als de Eigenaars ofc hune Committenten zullen verlangen.
15.
De verdere behandeling der zaaken, wegens de affcheping in Indiön en van de Kaap, en wat daarby zal behooren in acht genomen te worden, zal, zoo te Batavia , als Ceylon , Bengaaien , en Cormandel, ook aan Cabo de goede Hoop aldaar aan het Publicq nader bekend gemaakt worden.
16.
Eindelyk referveert de Compagnie aan zich, deeze Conditiën in der tyd zodanig te ampliëeren en altereeren als nodig zal vinden.
By-



i9i ZAAKEN VAN
Litt. A. /taande Retouren van Êatavia, Ceylon 4 Cormandel en hengaaien na Nederland,
betaald zullen worden. *
Ag0ew5tCOtr• ? Vdlei1 by 'r P°nd brüt° Benjuin . ' * ,'m • -lf - i 2
Borax Ruwe . $ * * • t 4
CamphorRüwe . * ' ' " 1 |
Cardemon Mallab . id" ' " 1 8
Cachau , . * id' " " 2 4
Cutcumajavaas . .• de io'o. * ' g 1 °
Drakenbloed . . 't m • • o .- -
Gom of Stoklak . . id 1 "
Gom Gutte . id* * * " " 1 4 Gom Mirrhe , ' . jd18
Lange Peper . . id." " " ' " 1
Staartpeper . :j* * 4 ' " 1 ia»
Sas° • . * id." ; * ! " 1 8
Schellak , „ id. . 6
Tamarinde . . de'ioó ffi* * 'r 1
Paarl d'Amour Schelpen \ ffi ' 6 " -
Calliatourshout . de mo m' ' " " 1*
Ebbenhout . / . 100ƒ ' 4 - -
Bindrottingen . . id" " * ~"
Handrottingen in Kisten de voet " ? : t" 1
Arak de Legger . | *
— de halve Legger . " • ?oi - .
Gember, geconfyte het Aant .' ' " *
* L , het halve Aam . ' 1° "
Soya de Kelder a is flesfen .
Kleinder als dito by de voet> , " *
Kisjes en Kasjes de voet 5 . 1 ï5 -
Potten ConfytenenZuuren, het 'bruto* . ï -
Lywaten by de voet . . T i< .
Zyde Stoffen idem . . '[ J A l
Zyde Bengaalfche idem . ' < ' A*!
Florette Gaaren dito idem . I J,- "
Catoene Gaaren - , . t 1I15I *
Litt.



STAAT ESN OORLOG. 193
Litt. B. Lyst der Vragten welke van de onderftaande Retouren van Cabo de goede Hoop na Nederland zullen betaald worden.
Tarwe, de 27 Mudden „ . . ƒ95 - -
Wynen, de Legger , . . 32 - -
de halve Legger . . 16 -
het Aam . . . 8 - -
het halve Aam . . . 4 - Bourbonfche Coffyboonen het f3? brutto
gewigt . . • • . - 1 -
Alle andere Pondgoederen het (5? brutto - -
gewigt. . • • " 12
Pakken, Kisjes, Kasjes, en Kelders, de -
voet . • . . . 16 -
Ingevalle egter Indifche Produften van de Kaap naar Nederland worden overgevoerd, zal voor dezelve de Vragt worden gerekend tegens f 110 per Last, of juist de helft der Vragt van alle de Articulen komende van Batavia direft na Nederland , onverminderd de Recognitiën welke die Artykelen onderhevig blyven.
XXIII. DEEL. & Litt.C*"



ZAAKEN VAN
Litt. O. Lyst der Recognitie Gelden van de Retouren uit Indien in Nederland te heffen, van dies Provenue aan 's Compagnies Férkóopingen by de refpeftive fCamereni
Van Batavia, van alles . . .8 pCent. Vart Ceylon, Cormandelfche,qf andere Ly-
'waaténbuiten Comp. lort i^pCent. Corm&ndel, Lywaaten . . . i5pCent.
Pondgoederen . . . 8pCent. Bengaaien, Lywaaten . . . iopCent.
Zyde Stoffen , . . iopCent.
Pondgoederen . . SpCent.
Uitgezonderd de Zyde, waar van geen recogniJtae zal betaald worden,
Citt. Qv



STAAT EN OORLOG.
105
,kt. Q. jo. i.
Fertooning der Lusten, JFvifien, en Jnkomflen, op de-volgende Indifche Comptoiren in anno 1786 e;z 1787.
F" Tasten. WinlTen enj Meerder. Minder. Inkomften. j
Batavia . . . ƒ3227898:-:-'ƒ1874146:-: ƒ1353752:: .—:
:Ceylon . . . 1532956: : j 793753: j 739-OÖ: : ,
Cormandel . . : —— "
•Mallabaar . . 27261-.-: 370507:: 97893: :-
Bengaaien . . 218018: : 406452: :' 188434:-:•
Souratte , . 53276::- 356728;-; 303452::-
(Padang - . • 75692:-: 40765— 349^7:':
Bantam . . • 79178:: 66::-' 79112:-: j
Palambang . . 63499: : 3*57: :-j 60342: :
Japan-. . • 110211:-:- 115637: : 54-6::'
jAmboina . .. 235456:-: 54I98-' •• 181258;:-: 1 •
LBanda . . . 184834:: t7*5$*\ 166979:: —
\ Tematcn . . 307118::- 35606:: 271512:-.
i Macasfer . . 162763;-: 0694c: : 95823: :
i Timor . . • 19342: : 11733* 7609:: ;—.
|, Samarang . . 356817:-:- 47337°:* -116553:"
Cheribon . . 12791::- 3li65': i8374:-:
1 Banjermasfing . 22967:-: — 22967 : -—— ■
j Cabo de goede II. 1586501:: 414447:: 1172054:-:
1 Puntiana . . . 10668: :- 1478: :■ 9190:: —
ƒ8532602:-:- ƒ5068000---- ƒ4194731: : f73°i29 •:-
Het mmder van " —1—'■ 1
het meerder afgetrokken. ƒ5068000:-: 730129:.:
Zo blykt de Lasten meerder te bedragen dan de Winften en
Inkomften , . ƒ3464602:-:- ( 3464602:-:
Van Cormandel en Malacca zynde Doekcft niet overgekoomcn.
N 2 Litt. Q. No. 2



«<5 ZAAKEN VAN
Litt. Q, Fertooning der Lasten, Wtnjlen, en Inkomften op de navol2- gende Indifche Comptoiren in anno 1787 en 1788.
Lasten, Winden en Meerder, Minder. Inkomften.
— , _
Batavia . , . ^8i42oo:-:- ƒ1961684: ;-' /' 852516: :- — _ —
cSmandei \ \ J^ITZl Jt^Z J5^L Z Z Z
Mallabaar .' . 342072::- 229820-.: 112253::- — — _
fjengaalen . . 180390: 327 [39:: _ _ _ 146749:-
iviuratte • • . — * < — _!_
Padang , . . —, , „ .
Bantam . , . 74020 :- 1:750:: 62^0-;- •—• _
Paiembang . . 70239: j 46-/0: . 65569'i : — — Ë-i
Mallacca . . . »—- .' _^ . ,
Japan . , 109541:.. I39353::-— -~ — 29812:;.
Awbon , . . 216430-:- 63732 : 152698:: _ z -4
Banda .... 176523: : 15088: :- 161435: : — _- _
Jernaten . .. 297,20:.: 38365:: 258755::-- - -
Macasier . . 184613:-.. 65013::- 119000.-:- — ^_
Timor , . . 24786.: 7728:-: 17058: -■■ —
gamarang , . 330407 s 495974: : — — — 165567: ;•
'Chenbon . . 14430:: 36764:: — — — 2zz---
Baojermasfing . 5244a:.- 11841:;- 40607:-:. 'ZZZ
Cabo de goede II. 1798717:-; 348379:: 1450338:-: ,
PöBtlM» • • . I20Ó8-:- 4631::- 7437:-:- ,
U minder van ^3753^ aS5|>: ïq^m
ihet meerder af
igetrokHen, 4585893: : — — - ƒ 364462: :-
Zo biykt de ; "
Lasten meerder bedragen dan de Wil (ten en in-
komften , . . ƒ3789431. : ƒ3789431:
Va- Cormandel, Sourattc , Padang, en iuaiacca zvn de Boeken niet
« Litt. R« Me-



STAAT EN OORLOG. «0?
Litt, R* Memorie adflru&ief, betrekkelyk de pointen van Redres i door de Heeren O. IV. Falck, E Craey vanger, en J. P. Scholten , £j /&«» -A/Wi evef rfe morie van den lieer Hoofdpartieipant Titfingh voorgejlagerti
By liet Advis het welk rften over de Memórieó Van den Héér Hoofdpartieipant Titfingh heeft geineend te moeten uitbrengen , zyn voofgedraagen eenige middelen, welke meri oordeelde, dat zouden gefchikt zyn, öm tot herftel van den toa zeer1 vervallen ftaat van de Compagnie te zullen kunnen
medewerken. ■ By dien voordragt zyn ttogtans
niet gedetailleerd de redenen, waar op het v'oorgeftelde was gegrond, onldat het zelve daar door eene te groote extenfie zoUde hebben gekfeegen, en om dat men heeft gemeend, dat de opgave dier redenen ffleef gefchikt was voor eene aparte Verhandeling waar by men dezelve ampeler detailleeren , en met berekeningen zoude kunnen fta.iven , het Welk derhalven liet oogmerk is, waar toe dezen tè
^Daar nu onder de Voorgeftelde middelert een dei* Voornaamfte is, de gedeéitelyke intrekking der Comptoiren van Bengaaien, Cormandel, Maliabaaf, Suratte, en Sumatra's Westkust, en eene geheele ver* andefing in den VVesterfchen Handel, zoo mei betrekking tot Indiën ais tot Europa , en dit voorltel aan veele bedenkingen zou kunnen Onderhevig geoordeeld worden, Zoo' zal mert met het onderzoek daar" Van een aanvang maaken, en in de behandeling van het zelve de vólgende ordre tragten in het oog te houden.
Voor af zal men nagaan, welke voor ot «aaeel de Compagnie genie. byVu Handel op de genoemde Westerfche Comptoiren, op dien voet Zoo als denzeiven tot nog toe gedreeven is.
Vervolgens zal men onlerzoeken, welke voordee6 Hj. ii



t& ZAAKEN VAN
len men op den meest waarfchyriyken grond kan vocronderftcPen dat de Compagnie by het nieuw geftelde plan zal behaalen: — en uit de vergelvkin°diei beide berekeningen aantoonen, welke het mees0te voordeel voor de Compagnie zoude afwerpen.
Men zal voorts ter overweging aanbieden , of den Lywaathandel op Europa, ichoon op den tegenwoordigen voet geen voordeel van belang geevende door kedu&ie der Lasten, en vermindering van omfli» zodanig zoude zyn iinerichten, dat dezelven eene genoegzaame winst overUet; dan wel; of het meer geraden zou zyn, den ainbreng door Particulieren onder de nodige prrecauticn te laten, gefchieden. *
En daar men by het gtnoemde Advis duidelvk Heeft te kennen gegeeven, dat men zonder reductie van de Itidifcbe Lasten , zodanig dat Indiën niet van hier behoeft te worden gefubfidieerd, Compagnies hcrftel voor onmogeyk houdt, zal al verder worden onderaogt, in hoe verre dit bovengenoemde voornaame pohnft, en de verdere by hei voorftel opgegeevanc po.nten, daartoe zouden kunnen medewerken _, terwyl het daar aan ontbreekende door het Indifchc belluur zelve zal moeten worden goed gemaakt.
Eindelyk zal men nabeuren, of de Maatfchappy, by aldien Indien haar eigen Lasten konde draagen \ hier te Lande de overige onkosten zoo tot inkoop van Retouren, als tot het betaalen der Interesfen Afloslmgen, Afgiften op Aaien en alle overige benodigdheden , tot het doen van Equipagie enz. zou kunnen goedrnaaken uit de Retouren, en of de daar toe opgenoemde Articulen, na aftrek van premie van Asfurantie tot dat einde genoegzaam zoude zyhi alZQO men van oordeel is, dat een dusdanig onderzoek, en eene zo na mogelyk gegronde berekeBing daar van alleen in ftaat is, om de noodige gerustheid te geeven dat de Compagnie op den dunr kan blyven beftaan.
Omjdan aan het eerfte gedeelte van het onderzoek, betreflende den Handel der Compagnie op-de Completen van Cormandel,Bengaa'len,Mallabaar,Suratte
en



5f AAT EN OiORLÖG. m
en Sumatra's Westkust te voldoen , zoo heeft men-op«roaakt ene berekening vin dien Handel, zoo met befrekSg tot Indiën als tot Europa, m zoo verre deeze Comptoiren daar toe Produften opleeveren ; zynde die be eekeningen o-.der de Byïaageii met de Letters dit »La^cn|^en E< en de refpeftive Nummers tot dezelve behoorende hier nevens gevoegd.
Ten opzichte van deeze opgemaakte bereekeningen moet men egter eeuige weinige ophelderingen laaten Tor Sn, welken tot beter verftand derzelve, ea dei redenen waarom dezelve zodanig zyn opgemaakt, over het algemeen zullen kunnen (trekken. Men heeft by dezelve genomen 10 Jaaren doot anderen gerekend om dat alle bereekeningen by de Comp. uit de boeken opgemaakt, het zy yan Ltó* ten het zy van Winften ten uiterften mank gaan , wanneer men dezelve maar over enkelde Jaaren neemt, om daar uit te willen befluiten, alzoo het met zelden °ebenrt dat in het eene Jaar, de posten Welken ten voor- of nadeel van zoodanig een Comptoii behoorden sebragr te zyn, niet voor het volgende, en iomSdM * 4 Jaaren daar na, aan zodanig een Comptoil ieVlastel) of ten faveür worden gebragt.
Men heeft tot een voorbeeld gekozen de 10 Jaaretf naast voor den Oorlog, yan ï77? tot i7,S om dat dezelve als vry v'oordeelig voor de Comp.' kondetf aangemerkt worden, èn het dus best was de voorga ftdde veranderingen te vergelyken tegen itë Jaaren » n welke de Comp. op gemélde Comptoiren zoo voorhad gehandeld , als men met eemgen grond fr» t ge" voo'onderltellen, dat zy by vervolg 'op dezelve Zoude kunnen handelen: men heeft voorts ook daj tydperk gekoozen, om dat als toen alle «Jen aldaar haaren giwoonen loop hadden daar na den Oor ö| dezelve niet Zodanig zyn herteld,- dat men daarop zou kunnen doorgaan. ■ Omm
Het voordeel het welk de Lywaaten op de \V e «r «•he Comptoiren ingezameld wordende, door gansch I&n opKden, is zeer moejelyk, en men mag zeg. Jen, byna onmooglyk met^ eenige zecprncd «ude



zoo ZAAKEN VAN
Generaale Handelbocken op te maaken; en men zou daar over, dus niet, dan een zeer onzeker oorde-1 hebben kunnen vellen , was bet niet dat Generaal en Kaarten, by haare Advifen in den Jaare 1774. 0VCr den Handel om de West van Indiën, zulks over her algemeen hadden opgegeeven over de 4 Jaaren 176,5 *7i« 177t en 177!. Men heeft dan by deeze bereekeningen vooronderfleld, dat men dezelve voordeelen op de Lywaaten te dier tyd behaald, by vervol» in het gantfche tyd vak van 1770 tot 1780 genoten neelt, en zou blyven genieten. — Schoon men egter moet erkennen dat in zoo verre men de winden en het vertier der Lywaaten heeft kunnen nagaan dezelve in de volgende Jaaren oneindig minder als in _ de genoemde vier Jaaren zyn geweest. — Men heeft met te min, ooit hier in liever de tegenwoordige wyze van handeldryven , een voordeeliger aanfchouw wiflen geeven, als door te fraai opgefchikte taMeaux zig zelve te misleiden.
Schoon men by deeze berekeningen ten lasten van den Handel gebragt hceft,niet alleen die posten welke b v Compagnies Boeken alleen als Lasten van de Comn. toiren voorkoonien ; maar ook die onkosten welke de Comp. ter verkryging der Produften, zoo door het uitzenden der Schepen, als anderzints verplicht is te doen 1 zoo heeft men egter daar niet onder gereekend de Soldyen van Dienaaren op de refpeftive Comptoiren befcheidtn, welke in Nederland betaald worden • ook met het waarlyk meerder kostende dan de aanree' kening der Indifche Koopmanfchappen, Produften Behoeftens enz., welke van Batavia naar de Comp-' toiren verzonden worden, nog ook de prasnien van Asfurantie over dat meerder kostende, gelyk men al uicde niet ten Lasten der Comptoiren heeft gebragt het kostende aan de Comp. van de Uitzending dei Manichappen, welke op die Comptoiren dienst doen en yan tyd tot tyd moeten gefuppleerd worden, alle* welke Posten, fchoon zy zekerlyk wel een aanmerkelyk montant bedragen uit hoofde van de ingewikkeldheid niet andere zaaken niet fpecificq hebben kunnen worden opgemaakt, en dus niet onder de Lasten



STAAT EN OORLOG.
6.01
ten gebragt, maar alleen per Memorie genoteerd
zvn. „ . c
"Men heeft van ieder Cnnptoir voorat opgenoomen de Winften en Inkomften, benevens de Lasten, zoo als dezelve by 's Compagnies Handelbockcnvoorhoornen. — Vervolgens heeft men nagegaan Welke Cargazoenen van Batavia naar de refpeclivt Comptoiren zyn verzonden; en hoe veel Schepen daar toe zyn geëmployeerd; waar tegen men heeft in aanmerking genoomen de Retouren (uitgezonderd kleinigheden) op Batavia of wel andere Comptoiren van Indiën behaald, heef: opgemaakt; en op welke reekening men tevens gebragt heeft, het voordeel van zodanige Producten , die , fchoon wel in Nederland verkogt, egter vooraf op Batavia zyn aangebragt, en van daar naar Nederland zyn voortgezonden. De onkosten welke de Compagnie verpligt is geweest door het uitzenden haarer Schepen te maaken, zoo om de Cargazoenen van Batavia naar de refpechye Comptoiren; als om de Retouren van daar op Batavia aantevoeren, heeft men daar na op eene aparte rekening gebragt, om dat alle deeze onkosten nergens by Compagnies Boeken alzoo vertoond, nog ten Lasten der Comptoiren gebragt worden.
Kien heeft wyders omtrent die Comptoiren, welker Lasten haare Winften en Inkomften hebben gefurpasfeerd.dat meerder bedragen gebragt by de interesfen op de reftanten welke op de Comptoiren voor handen zyn, en de onkosten welken op de Retouren en Cargafoenen zyn gevallen; waarby men vervolgens op die Comptoiren naar welke de Comp. gewoon ijs direcl: uit Europa te zenden, heeft gevoegd, de onkosten van uitgezonden Cargafoenen uit Nederland, even als men ten Lasten van die Comptoiren van welke Compagnies Schepen direct repatrieeren heeft gebragt , de onkosten welke de Compagnie daar toe verpligt geweest is te maaken. — Terwyl men eindelyk ten Hotte het voordeel op den Indifchen Handel heeft gevoegd by die voordeden welke op de Producten in Nederland aangebragt, zyn behaald; en met betrekking tot fommige Comptoiren ook nog daarby N 5 Se-



spa ZAAKENVAN
fevoegd het meerder bedraagen haarer Winften en ïrfomften dan haare Lasten, wanneer het verfchil tusfchen het geen de Comp. tot dien Handel heeft moeten bekostigen, en de winst die dezelve haar heeft opgebragt, aantoont het voof-of-nadeel dat de Comp. by den Handel op genoemde Comptoiren in het bepaalde tydperk heeft gehad.
Ingevolge ditti van die bereekeningen , welke zoo als gezegd is onder de BykWgeti A. B. C, D, en E, en de refpeftive nummers daar toe behoorende hiernevens zyn gevoegd, blykthet, dat de Compagnie op den Handel, zoo Indifche als Europafche te famen genoomen , op de gemelde Comptoiren heeft gewonnen of verlooren, als volgt:
Gewonnen Veriooren
Op Cormandel. , ƒ100955.--:*
— Bengalen. . ƒ25785 3:-:- 1
— Mallabaar. . l579^5---- 1
— Suratte. . 97480:-:-
*— Sumatra's Westkust ■ 70675:-:-
] /5'3*98 :-•"- | ƒ171631:-:-
Bedragende dus het verfchil tusfchen de Winst en het Verlies, eene fomma vanƒ341'67: :-:-van welke fom nogtans moet worden afgetrokken een bedragen vai^7i4i3:-: - welke 'er Jaarlyks in het genoemde tydvak op de Lywaten op Sumatra's Westkust volgens de boeken zyn geprofiteerd, en onder de generaale Winften zyn begreepen, om reden, dat onder de voordeden van Cormandel , Bengalen en Suratte, alle de Winften op de Ly waren door gantsch Indiën, en dus ook op Samatra geduurende die Jaaren behaald, in rekening zyn gebragt, en dus hier behooren afgetrokken te worden, om niet tweemaal als winst te worden opgebragt; blyvende, als daii het bedragen der Jaarlykfche Winften op den Handel van deeze Comptoiren ƒ270254: -: » Nog moet ïfteii met betrekking tot de Winst van
dm



STAAT EN OORLOG. 20.3
den Bengaalfchen Handel reflecteeren , dat gedmircnde die 10 Jaaren de Compagnie in de gelegenheid is geweest, om van particulieren in Benpaalen aanzienlyke fommen in cas betaald te krygen waar door zy aan de rifico der Zee, Mrés'fen en Vragt, de jaaren door een gerekend heeft uitgewonnen Jaarlyks ƒ150700:-: we ik voordeel tegenwoordig de Comp. waarfchvnlyk niet meer zou kunnen genieten; daar het niet denkelyk is, dat particulieren zulke aanzienelyke fommea in contanten in Compagnies Kas zouden kunnen tellen , uit aanmerking der fchaarschheid van den gereeden penning aldaar, en welk voordeel men dus als extraordinair, nog van de Winst zou behooren aftetrekken , om te kunnen ftellen, dat de opgegeeven Winften ordinair op den Bengaalfchen fiandel door de Compagnie behaald wierden; en dus zoude op dien Handel iiiet meer zyn geprofiteerd als de fomma van hoyiST,'--'-- of op alle de Comptoiren ƒ119554:-:Met betrekking tot het tweede Point, of de bereekening welke men heeft opgemaakt, van de voordeden welke de Comp zou genieten en der Lasten welken zy zou moeten dragen, wanneer de Westerfche Handel gebragt Wierd op den voet by het Plan voorgefteld, meent min mede eenige aanmer. kingen te moeten laateh Voorafgaan en wel met relatie tot de voordellen: —
Dat de Gouverneur Generaal Mosfd, cn Maft 'Wiens groote kunde in Compagnies Handel niemand zal in twyffel trekken by zvneconfideratien over den bachelykeü Haat Van de Compagnie, gedagteekend 2.6 November 1752 reeds voorfloeg om op Batavia een generaalen Verkoop van de fpeceryen, gewoonlyk om de West verkogt wordende, te doen; dat dat Plan ook als toen de attentie van de Vergadering van Zeventienen wel heeft na zig getrokken , maar nostiians alleen, en op zig zelve niet voor vv Idoende fchynt te zyn gehouden, en geoordeeld wierd, dan maar eerst in confideratie te kunnen ióomen wanneer het Japans Koper, mede op Batavia kon worden verkogt; afs hebbende meergemelde



2o4 ZAAKENVAN
de Vergadering by haaren brief aan Gouverneur en Raaden van Maart 1754 gezegt; dat wanneer hei Pin, en Japans Koper mede Op de Hoofdplaats tot' de toenmalige uitkooppryzen op de Westerfche Comptoiren (of wel alleen met zodanige differentie als geproportioneerd zoude zyn, met de incidenteele onkosten op den Ve/koop op de Westerfche Comptoiren vallende) kon verkogt worden, men zou moeten overwegen welke kosten van transport en ongelden op den Verkoop jaarlyks zou worden uitgewon, nen, voorts of, en in hoe verre die Verkoop op Batavia tot fupport van 's Compagnies Financiën zou ie ftrekken, inugenltelling van het geringe fupport, dat deeze Financiën kwamen te genieten van een gedcspenfeerde Verkoop,op zoo veele afgelegen Comptoiren en in zulke geringe quantiteiteh tévens, als thans' plagt te gefchieden; alsmede, wat accresfement vaii inkomften van de Lieenten , proveuieerende op deii tegenwoordigen vryen particulieren Handel, uit deeze fchikkingen voor de Comp. moraliter zou te verwagen zyrt, in zoo verre ieder van de voornoemde Speciën ais een nieuw en meerder voedfel voor gedag* te gepermittcerden particulieren Handel in Indien zoii kunnen en moeten aangemerkt worden, welke gepermitteerde Handel de Vergadering voorkwam geen wortel te kunnen fchieten , by mangel , eensdeels van genoegzaame Handelwaaren, en ten anderen vaii de fuperioriteit van 'sComp. Dienaaren, wier gelegenheid van viy transport van hunne particuliere Goederen , datl ook in het vervolg zoo ver zoude Ver"mindcren als de Comp. jaarlyks een minder getal vaa Schepen voor haar eigen rekening naar de reljxclive buiten Comptoiren zoude te depecheeren hebben, waarvan, volgens de conftitutie van Zaaken, op verre na de reiskosten niet konden goed gemaakt worden , het welk ongemerkt gepasfeerd wierd om dat dezelve over alle de Employen van < ompagnks Schepen onder édnc masfa gebragt en verrekend wierden.
En hierop is door den Gouverneur Generaal Mosfel by Misfive van Generaal en Raaden aan de Verga-



STAAT EN OORLOG. zog
gadering van Zeventienen, van 15 Oetober 1755 ge antwoord : Dat ingevalle de Maatfchappy een generaal Magazyn voor het vertier van Speceryen in Indien te Bata-ia wilde oprichten, als het aan de gang was en niets voor 's Compagnies reekening van de Hoofdplaats naar elders verzonden wierd, en den aanvoer van Koopmanfchappen uit de West van Indiën prevaleerde boven den vervoer; na zyne gedagten de vier fync Speceryen tegens dezelve pryzen konden vertierd worden,als op 'sCompagnies Comptoiren om de West van Indiën gefchiedde; gelyk hy ook vermeende, dat men het Japans Koper wel op Batavia zou kunnen quyt raaken als het tot J 90:-:- de 100 18 konde worden gefteld.
Dit antwoord, gegeven door een Man van die bekende kundigheden in 'sCompagnies Handel, volgende , zoude men by de Calculatie hebben kunnen bercekenen, dezelve Jaarlykfche Winften als op de Speceryen en het Japans Koper in de tien Jaaren vóór den Oorlog zyn behaald; dan men heeft lieververkoozen, den weg door de Vergadering van Zeventienen aangcweezen te volgen, en de op die Articulen te behalene Winften minder gefteld dan dezelve op de Westerfche Comptoiren zyn behaald , en dus dezelve met een afkorting van 10 pCent by de Calculatie in rekening gebragt.
Het voordeel op de Amphioen van Bengalen aangebragt, heeft men gelyk gefteld aan dat, het welk de Comp. in de 10 jaaren vóór den Oorlog genooten heeft, en men hee'ft niet in confideratie genomen den tegenwoordigen voordeeligen] overneem van de Engelfchen, waar door de Compagnie thans daar meer op profiteerd dan wel te vooren om dat men alles heeft willen gelyk ftellen met het gepasfeerde in het voorgemelde tyd vak, en geen bereekening geeven van die nieuwe voordeelen welke de Compagnie thans mogt genieten, en niet van het voorgeftelde Plan oorfpronglyk zyn; ook beeft men niet gercekend op het meerder profyt, het welk de Compagnie van den Handel zou kunnen genieten wanneer daar omtrent andere fchikkingen



ioS ZAAKEN VAN
gen gemaakt wierden; dewyl dit niet van het openzet en yan den Handel op Bengalen afhangt.
Men heeft daarentegen wel in akeuing gebrast het voordeel op de Salpeter in het bepaalde tyd vak ia Nederland aangebragt, behaald ; alleen heeft méï op die Salpeter welke direct uit Bengalen in Neder" land was aangevoerd, gebragt de kosten van Trans, port yan Bengalen naar Bata.ia, om dat geen Sc e. pen direct van Bengalen voor 's Compagnies ree e nmg retourneerende, het onzeker is,de Comn dezelve wel zoo min kos;baar in Nede land zou kZ-
s, dat ais de Pai Denberen de Lywaaten uit Ben4. len zouden doen overkomen, de Comp. in dieSe pen ot onder aag, voor een behoorlyke vragt een gedeeke der Salpeter zou kinnen laaden. g
De Handel m Suiker aan Particulieren overgelaaten wordende zoo za het niet meer dan billyk zyn £ op den Uitvoer'zekere belasting worde gelegd gelyk
Snnln ltt deeze nk^m belasting zou
kunnen opbrengen, gevolgd, het voorftel by gemei-
wi?*»fe?/ed„an', en,dc Quantiteit berekend op die hoeveelheid welke de Compagnie in de I0 fraren vóór den Oorlog, jaarlyks na de West van Indiën pleeg
gaan'was Z°° V'r aiS ZUlks uit de BuekeH "a & Men heeft zig meer verlegen gevonden, om op ecnen eemgzints vasten voet te calculeeren, de inkomende Rechten welke de Comp. van de Lywaten, welke op Batavia, cf elders, direct zullen worden ingebragt, op nieuw zoude proflteeren: men he. ft
SVlVi^g,gefteIJ r'P /8oloo: ^l^e dezelve waarfchynlyk veel eer meer, dan wel minder
opbrengen dewyl vóór den Oorlog de inkomende Rechten op Batavia, van de Lywaaten hebben bedraagen
van Compagnies asfortimenten niet vry was gegce-
X di6S £? denken' dat d^ belasfing
&QT de Permisfie tot den aanvoer van alle forteerin-
j gen>



STAAT EN OORLOG. ao7
gen zekerlykwelƒ80000:-zalaugmcnteeren Géneraal en Raaden hebben deeze inkoomende rechten gefteld op 10 pCent inkoops van Cormandelfche en Ceylonfche Doeken; en 8 pCent van de Bengaalfche en Suratfche maar men zou nog al eenige bedenking draagen, of deeze Rechten niet zouden te heffen zyn van den üitkoops waarde gefteld op een fom, zoo als die Goederen c. c het Jaar te vooren op Batavia hadden
Daar de Compagnie even als te vooren van de Mallabaar, de Peper welke door den Vorst van Trevancoor mogte geleverd worden, met de Ceylonfche Retourfchepen hier te Lande zal kunnen ontfangen, zoo heeft men ook gemeend , in reekening te moeten brengen het voordeel daar op Jaarlyks in het gemelde tydvak behaald, na aftrek van den inkoopprys, en de kosten tot den overvoer hefteed, volgens de bereekening over het Comptoir van Mallabaar Litt.C. No. 4. daar van opgemaakt. . .
Men moet wyders erkennen, dat het zeer difhciel, zoo niet onmooglyk is, met eenigen grond van zekerheid te bereekenen, de Inkomften welke de Compagnie zou genieten, wanneer aan de Ingezeetenen van de Republiecq onder de bepaalingen by het Advis opgegeven , wierd vrygelaaten, om Lywaaten van Bengalen en Cormandel voor hunne eige rekening te laaten overkoomen. Omtrent de bepaling van de Recognitie, is wel geene zwarigheid, wyl men in aanfehouw neemende, dat thans voor Recognitie der particuliere Lywaten van Batavia aangevoerd wordende 20 pCent word betaald ; vermeenen zoude niet te hoog te reekenen, door de inkomende Rechten of Recognitie hier te Lande (ongereekend de vragt) te ftellen op 10 pCent der waarde van de Bengaalfche, en 15 pCent van de Cormandelfche Lywaaten; dan omtrent de quantiteit is bezwaarlyk eenige gisfirtg te maaken. >
Wel is waar , tdat men van cfe kant van Robert Charnock met veel iever heeft zien aandringen het verlangen, om voor eigen rekening Lywaaten. uit Bengalen te mogen aanvoeren doch het is onzeker,
in



£o8 ZAAKEN VAN]
in hoe verre dit verhngen eigentlyk generaal aan de Commercieerende Ingezeetenen dezer Landen kan worden toegefchreeven, en niet minder onzeeker in hoe verre de particuliere Handelaars zouden willen gebruik maaken van de concesfie, die by het Advis is voorgeflaagen. — Indien men tot Bafis zou willen neemen het aangebragte door de Compagnie zelve in de 10 Jaaren van 1770 tot 1780 ("gelyk men zoude moeten doen , als men moest vastftellen dat de Commercie die quantiteit volflxekt nodig had, en zig dezelve zoude willen verzorgen) dan zoude op een öitkoops bedragen van byna twee Millioenen Jaarlyks aan Bengaalfche , en van omtrent Twaalf Ton aan Cormandelfche Lywaaten , bereekend als hierboven tegen 10 en i5pCent een Jaarlyks inkoomen van ƒ200000 : - voor het eerfte, en van ƒ180000:voor liet laatfte moogen gecalculeerd worden; dan uit hoofde van de zoo eeven aangevoerde onzekerheid , heeft men dit niet hooger gefteld, of durven ftellen dan de helft, en dus te faamen op ƒ190,000: -
Voor het overige heeft men by deeze calculative berekening der voordeeleu, niet in aanmerking genomen , het provenue der inkomende Rechten op de diverfe Etablisfementen , werwaards de Lywaaten van Batavia zullen worden vervoerd; zyn deeze Tollen 6 pCent als mede de in- en uitgaande Rechten, geheven kunnende worden op die Comptoiren, welke tot vrye Havens kunnen worden gemaakt, en cin* delyk ooit niet het voordeel het welk de Compagnie zal genieten op de mindere affchryvingen van gepermitteerde jfpillage, toegeftaane pCentos aan de Administrateurs, by de aflevering der Ladingen en anderzints gevallen ; want, daar de Calculatie van deeze voordeden niet met eenigen grond te maaken was, heeft men liever daar op niet willen tableeren; fchoon niemand in 's Compagnies zaaken kundig , en weetende welke fommen 'er van tyd tot tyd voor die Articulen worden afgefchreeven', zal ontkennen , dat het zelve vry aanzienlyk zyn moet.
In de berekening der Lasten welke de Compagnie volgens het voorgeftelde Plan zoude moeten dragen,
heeft



STAAT EN OORLOG.
heeft men over het algemeen dezelve vry ruim gé" noomen, en het is te denken, dat dezelve op fommige Comptoiren vry wat zouden kunnen verminderd worden; dan, ook hier heeft men het Plan niet van een te vordeelige zyde willen doen befchotiwen.
Dewyl het met opzigt tot Cormandel voor den particulieren Handelaar van veel belang moet zyn , gelegenheid te hebben om op plaatfen aan de Compagnie behooreude , alwaar hy eenige Protectie kan geniéten, zyne Goederen te kunnen flyten; zoo oordeelt men, dat daar toe één Comptoir op Zuider, en ééh op Noorder Cormandel behoorde te worden aangehouden, waarvan men de kosten ftelt ofƒ20000:ieder, of ƒ40000: - te famen, een fom , die, als maar alleen moetende dienen tot het houden van Posfesfie, en het yerleenen van protedtie niet te laag gerekend zal gehouden worden.
Daar 'er in Bengalen niet meer voor Compagnies Bedienden zal zyn te verrigten, als Amphioen en de Salpeter van de Engelfchen over te neemen; en dezelve met gehuurde Schepen na Batavia te depecheeren, en voorts de goede orde te houden in Compagnies Dorp, en befcherming te Verkenen aan die geenen welke zig onder Compagnies gebied willen nederzetten; zoo kan de omflag aldaar aanzienlyk worden verminderd , en men meent, dat wanneer men voor alle de als dan daar te valle Lasten eene fom fielt van ƒ40000: -:- zulks ruim genoeg gecalculeerd is.
Even als de Salpeter en Amphioen met gehuurde Schepen naar Batavia zal behooren getransporteerd te worden; even zoo moeten ook de Contanten tot den inkoop dier twee Articulen, waarby dan ook het geld voor de onkosten van 't Comptoir kan gevoegd worden, met gehuurde Schepen naar Bengalen worden verzonden; weshalven men, zoo voor hét retour, de vragt, en rifico der Zee heeft in rekening gebragt, waarby men vervolgens heeft gevoegd het beloop der Interesfen voor den tyd dat de uitgefchootcne Penningen uit 's Compagnies Kas zyn zullen.
Schoon Compagnies bezittingen op de Msllabffar W. Deel. O zeer



£fo ZAAKEN VAN
zeer veel in haar waarde voor de Comp verminderen, wanneer zy van de voordeden welke zy aldaar op Suiker, Speceryen, en Koper pleeg te genieten, in haar eigen Hoofdplaats zouden kunnen jouisfeereu, eu daar uit zou moeten volgen, dat ook de kosten van dit Etabiisfement zeer aanzienlyk zouden behooren te worden verminderd; zoo dient men echter in confideratie te neemen , dat de Vorst van Trevaucoor verpligt is, eene aanzienlyke quantiteit Peper jaarlyks aan de Comp. te leevcren; en fchoon die aan zyne verpligting niet dan maar voor een gedeelte voldoet, zoo heeft nogtans de Mallabaarfche Peper in de laatfte 10 Jaaren vóór den Oorlog, na aftrek van de onkosten van overvoer Jaarlyks aan de Comp. een voordeel van ƒ2 59295:.:- afgeworpen; zoo lange men dus geene fchikkingen zou kunnen maaken, om van dat zelve voordeel te jouisfeeren, zonder daartoe op dien voet als tegenwoordig aldaar gezeten te zyn, zoo zullen de onkosten van dit Etabiisfement vry aanzienlyk blyven moeten, en dit te meer , daar men tot zyn nabuur heeft, den onrustigen,en oorlogszugtigen Tipó Saib, en ook zelfs den Vorst van Trevaucoor wel dient in het oog gehouden te worden, dan daar egter in de 10 laatfte Jaaren vóór den Oorlog, de Lasten op dit Comptoir meermalen circum circa maar twee tonnen Gouds bedragen heüben, zoo heeft men gemeend, de kosten in het vervolg daar op te kunnen calculeeren, waar door, na aftrek der Inkomften , welken door den anderen ƒ69000:-:- hebben beloopen, het kostende van dit Comptoir op ƒ131000: :- zou kunnen bepaald worden ; welk bedragen , nevens het inkoopskostende van de Peper, zoo het niet in Wisfel op Batavia of Nederland zoude kunnen getrokken worden, met de Ceylonfche Schepen van Batavia derwaards zou kunnen gezonden worden.
Suratte geheel zullende worden ingetrokken, behoeft om het regt van posfeslie te bewaaren, aldaar maar een Bediende van geringen rang geplaatst te worden, welke eenige zeer weinige Bedienden tot zyne adtistentie zou kunnen gegeeven worden, voor welk
een



S TA ATEN OORLOG- uii
efc'ri en ander men de Onkosten op ƒ8000:-: - heeft gecalculeerd.
Op Sumattra's Westkust, fchoon de omftag Wel zal worden ingetrokken, en de Handel aldaar geheel aan Particulieren warden overgelaaten , zullen de Lasten egter waarfchynelyk meer bedragen, dart op het laatst ge melde Comptoir, dewyl, zoo tot befcherming Van den aldaar komenden Handelaar, als tot derzelver beveiliging en behoüding van het regt Van Posfesfie, nog al een meerdere Omllag zal moeten aangehouden worden,welke meil dus op ƒ10000:heeft berekend, doch Welke.* en zoo er al meer onkosten mög'ten vallen , waarfchynlyk uit de inkomende Rechten wel zullen kunnen goedgemaakt worden.
Als men nu alle deeze Onkosten te famenvoegt, en dezelve van de gecalculeerde Inkomften aftrekt, zoo biykt, dat het voordelig faldo bedraagt een fora van fi$2ÏW5:- blykens Bylage Litt. F.
Dit montant nu vergelykende tegens het voordeel het welk de Compagnie tot nog toe op den Westerfchen Handel, zoo Europafche als Indifche, na aftrek van Onkosten genooten heeft, en het welk hier voor gebleken is maar fo.io254: ■ : - te hebben bedraagen, zonder dan zelfs nog eens diverfe posten van "bezwaar, in rekening te hebben gebragt , waar van liet montant nïoOglyk meer dan dtfezé winften zoude bedraagen, zooblyft het, Zoo het fchynt, niet zeer moejelyk te beoordeelen, welke wyze van handelen voor de Compagnie het voordeeligst zoude zyn daar de Balance zoo zeer ten voordeele van het voorgeftelde Plan overllaat.
Dan daar het gantsch niet ,vreemd zou voorkoomen, by den een of ander deeze bedenking te zien opryzen , dat fchoon het volgens de bovefiftSahde calculative' bereekeningen bleek, dat de Westerfche Handel op den tegenwoordigen voet Zoo weinig voor-" deel aan de Compagnie opleverde , het egter bedeakelyk was, daar de enorme Lasten op de refpeftiver Comptoiren vallende voor een der voornaame redenen van het nadeelige van dien Handel waren aan te met* ken; of niet de Ly waathan lel voor Nederland op Ben* O 2 ga*



• ia
ZAAKEN VAN
galen en Cormandél , met een aanzienlyk voordeel voor de Comp. zou kunnen gcdreevcn worden, wanneer de omflag op die Comptoiren zoo min mogelyk gemaakt wierd, alzoo dien Handel altoos voor eene der voornaame Inkomften van de Maatfchappy is gehouden geworden, en omtrent welken, Mannen van veel kunde in Compagnies Handel, in voorige tyden mede zeer voordeelig gedagt hebben; zoo heeft men het van belang geagt , te moeten nagaan , welke voordeden men met eenigeu grond zoude kunnen bereekenen dat de Compagnie op den Lywaathandel van Bengaaien en Cormandel, wanneer dezelve voor haare rekening, doch met de minfte omflag wierd gcdreeven, zou kunnen'behaalen, zynde die van Suratte niet van dat belang voorgekoomen om daar over zoo ampel te zyn, als kunnende mogelyk de Lywaten welke aldaar vallen zoo men dezelve liefst aan particulieren zou ovcrlaaten wel op Ceylon worden aanbelfeed, om aldaar geleverd te worden.
By die bereekening omtrent Bengalen, heeft men gecalculeerd, dat dezelve quantiteit van Lywaten tegens dezelve pryzen zouden worden ingezameld; men heeft van dat bedragen, zoo als het bydeFactuuren is aangereekend , afgetrokken de ongeiden van het Comptoir, en de Interesfen welke voor de Penningen , die ter vooruitftrekking waren opgenoomen zyn betaald , dewyl die beide ongeiden reeds zyn begreepen ouder de Lasten van het Comptoir , wanneer het inkoopskostende bedraagt Jaarlyks een fom van ƒ1332000: : :-
Onder de Onkosten welke de Comp. dragen moet om op die Lywaten de winften te behaalen , zyn voor eerst, de Asfurantie op het retour Counagie, en onkosten van L'osfen en Opflaan. — De onkosten van de Schepen heeft men op dezelfde voet bereekend , als in de voorige berekeningen is gedaan ; men heeft hier twee derde van de onkosten op het Retour gebragt, om dat de Schepen de reize van Batavia.naar Bengalen, in dit geval alleen om de Lywaten aftehaalen zouden doen; men heeft egter van het bedragen algetrokken, de Vragten welke men
kon



STAAT EN OORLOG. 113
kon reekenen, dat voor diverfe andere Goederen, met die Schepen tevens overkoomen , zouden behooren betaald te zyn, voorts heeft men de Interesfen h 3 pCent in 't Jaar van het uit te zendene Geld over 3 Taaren bereekend, zynde dit de tyd dat de Comp. van die Penningen in haare Kas hier te Lande is
^DeAsfurantie van uit te zendene Contanten heeft men op iopCent gedekt de wyl de rifico niet alleen van hier na Batavia,maar ook van Batavia naar Bengalen moet bereekend worden , zynde niet dan een geringheid voor de Vragt van hier naar Batavia in rekening ge-
brEindelyk heeft men de Onkosten welke op het Comptoir, om de inzameling der Lywaten zullen moeten gedragen worden, op ƒ70000: - gecalculeerd; eenefom die voorkomt gansch niettegroot te zyn , als hebbende de ondervinding geleerd , dat alle omflag in Indiën hoe men dezelve ook wil bepaalen , al zeer )in tot aanmerkelyke fommen opklimmen, en zulks voornamelyk in dit geval, daar 'er zeker een foort van Equipagiewerf, Lootsvaartuigeu , Pakhuizen en een aanzienlyk getal Dienaaren tot deeze inzameling zal bcnoodigd zyn.
Wanneer men nu de Winften gelyk field, aan die welke in het genoemde tydvak zyn behaald, en Jaarlyks volg: Bvlage Litt G. bedragen hebben ƒ614011: :en daar aftrekke de onkosten, bereekend op den voer. zoo als gezegd is, te famen beloopende ƒ494788: -6 :zoo zal voor zuivere winst overblyven een fom van fii9"22--i4:-:- een te gering voordeel waarlyk, om tot 'het verkrygen van het zelve in rouleering te moeten hebben een inportant Capitaal van 4 millioenen Guldens, gelyk daar toe nodig is, wanneer men te famen voegt het Geld , dat word uitgezonden, dat onder de Kooplieden moet uitftaan, en het. bedraagen van het retour.
En word zulks nog te meer bedenkelyk wanneet men in aanfehouw neemt, den onzekeren voet waarop men in Bengalen geltabileerd is, als geftadigin gevaar zynde, om by de minfle oncenigneid of by b y O 3 ' ru*s'



gi4 ZAAKEN VAN
ruptuur, door overmagt zig van de Goederen en vooruitverftrekking te zien beroofd , waar door de Comp. in eens een veel aanzienelyker nadeel zou lyden, als zy in veele Jaaren voordeel zou kunnen bebaaien, gelyk de ondervindiug zulks maar al te droevig beeft geleerd. Waiineer nu by dat alles in
confideratie word genoomen, den bekrompen (laat van de Comp. waar door het ten uiterHen moeilyk valt, om zelfs de benodigde Fondfen te vinden tot den inkoop van die Retouren, die voor haarveel gemaklyker, en als het waare, in haar eigen boezem" tc bekomen zyn, en die haar zoo ongelyk grooter winften procureeren , zoo vind men tevens de onmooglykheid oni denLywaathandel te kunnen aanhouden", wyl het geld daar toe, niet is te bekoomen, en de noodzaaklykheid gebied dus, om dezelve altans in de tegenwoordige omftandigheden, aan anderen over te laaten..
En hier in kan geen verandering maaken, wat mogelyk nog wel in bedenking zou kunnen kooraen, of het niet voordeeliger zyn zoude dat men de Schepen van hier , direct naar Bengalen uitzond, wyl daar door de rifico van de Zee zou verminderen; "en ook eenige uitfpaaring van Interesfen zou gemaakt worden ; want daar tegen dient in aanmerking genoomen ie worden, dat deeze voordeden door onkosten van directe uitzending wederom zouden verllonden worden, want fchoon men voorde Kaap wel eenige benodigdheden met deeze Schepen zou kunnen meda geeven, en mogelyk ook wel eenige Goederen op vragt, zoe is het nogtans niet te voorzien dat het een en ander een evenredige fom, in" vergdyking der onkosten zoude uitlecveren.
'Er blyft dus piet over , dan om den Lywaathandcl geheel daar te laaten, en om te tragten door andere middelen zig de daar door te .lydene winstderving te vergoeden. En hier toe meent men , dat zou kunnen ftrekken, het permitteeren aan particuliere Ingezeefenen dezer Lande, om op Bengalen te mogen negocieeren, en daar van in Retour Lywaten te laaten koiïuuv, op die Conditiën en onder die 1'recautien, als
by



STAAT EjN OORLOG. 215
bv het Advis zyn opgegeeven en waar omtrent als mede omtrent de prfcïurntivè Inkomften daar door te bekoomen , hier vóór reeds is gefprooken.
Met betrekking tot den Cormandelfchen Lywaathandéi; heeft men even als van de ^P^vjg pelvke bereekening opgemaakt, waar by men alleen ^tS^%hJhm^t, welke de ge egennéyScomptlren, enden aart van den tolde zeive vereischt, welke bereekening onder de Bylagen ^ vinden, en met Litt H. geteekend is : uit die bereekening blykt, dat hét voordeel van dien Handel, op die wyze gedreeven , niet meer aan de Comp. z!>ude opbrengen dan 's Jaars aan zuivere winst ƒ 17282: waarlyk mede een te gering voordeel om een Capitaal van ruim eenentwintig Ton in rouleegTePhouden, en een groot gedeelte **njQ» wagen in een vreemd Land , het welk zoo geftadig
aan beroeringen en ftrooperyen is bloot gefte d
S'zSus8 oordeelen,1 dat tot dien Handel de parüc-uliere Handelaars van de Republiek insgelyks bc hoorden uitgenoodigd te worden.
En daar de Kust Lywaten meerder pCent winst afwerpen dan wel die van Bengaaien, zou men de recognitie van deeze Lywaaten op 15, m P**» v™ ic pCent kmmen ftellen, gelyk taer vóór reed* * Szegd ; en waar door dan ook veelhgt de bevoorens genóotene winften meerendeels konden worden goed-
bonter* de fchikkingen, welke ten opzigte vandeezen Handel door particulieren, zouden behooren gemaakt te worden, zou mogelyk die kunnen zyn, dat die gehuurde Schepen voor de Comp. een Ladingnaar Batavia vervoerden, om van daar met een onderlaag Coffy en Peper voor beftorting , "aar « ormanel te vertrekken, ten einde aldaar de Lywaten van dl particuliere inteneemen, welker vragten dan dooi Comp. Goederen , die tevens overgevoerd zouden worden, niet weinig gefoulageerd,en daar door de expeditien zelve aanmerkelyk zouden bevoordeeld
W0Menn'heeft dus, Momen zig niet bedriegt^vol-



ZAAKEN VAN
doende betoogd, het aanzienlyk voordeel, 't welk de Comp in het algemeen door de invoering van het voorgemelde Plan van Handel, betrekkelyk de West van Indiën meerder zóu genieten, dan zyde laatfte 10 Jaaren vóór den Oorlog op dien Handel heeft geprofiteerd; dan, daar men by het Advis heeft gezegd dat de Lasten inlndiën zeer aanzienelyk moeten verminderd worden, ja daar men zelfs fielt, dat de Comp niet Zal kunnen blyven beftaan, als dezelve niet zodanig worden gereduceerd dat ze uit de Winften en n? komften kunnen goedgemaakt worden, zoo zal her er nu op aankomen om nategaan,in hoe verre men met grond mag veronderftellen, dat, zoo het ie proponeerde Plan van Handel als de overige aan de
medew?rfeme-linidde,e,lï da" t0£ ^ Om hier aan te voldoen,zoo heeft menalwederom T ™orbeeld genoomen de io naaste T^Ven vóór den Oorlog, van welke men de Lasten, Winften en Inkomften, de Jaaren door den anderen eerekend heeft opgenoomen, zoo als by de daar ™ opgemaakte Lyst Litt. I. is te zien: — Uit deze] ve biykt dat de Lasten Jaarlyks de Winften en Inkomften hebben gefurpasfeerd ƒ24265527WeI ke 24 tonnen Schats , ofwel zoo veel meer'als rt* Lasten zedert den Oorlog, de Winften en Inkomften hebben gefurpasfeerd, door menage, en ver andermg in de Indifche Directie en Handel moeten gevonden worden. Hier toe meent men, dat g voorgeftelde Plan van verandering in den Wester fchen Handel een zeer groot deel reeds zou kun pen toebrengen, en wel, zoo men zig niet bedriet tot het aanzienelyk bedraageu van byna een Milll oen Guldens. f mm'
Om dat te kunnen aantoonen, zoo heeft men een Lyst opgemaakt waarby alle de Lasten en Winften op de refpeaive Comptoiren zyn ingevuld , even als dezelve Jaarlyks tusfchen 1770 cn 17S0 hebben bedragen, uitgezonderd op die Comptoiren, op wel ke het Plan van werking zyn zoude , als op Ben-alen, alwaar men voor de Lasten van dit Comptoir
heeft



STAAT EN OORLOG. 217
heeft gefteld ƒ72000:-:- zynde de Onkosten van het Comptoir en de Vragtpeuningen, welke voor den overbreng van Salpeter en Amphioen zullen moeten worden uitgefchooten — voorts op Cormandel waar van de kosten op ƒ40000:-:-, die van Mallabaar welke op ƒ200,000:-: - en* na aftrek der Inkomften op ƒ131000:- zyn gefteld;en wyders die van Suratte op ƒ8000:-:- en van Sumatras Westkust op ƒ10000:-
De Inkomften van Batavia beloopen hebbende ƒ1794237: -: - heeft men vermeerderd met ƒ1154300:-:zynde de als nu op nieuw tebehaalene Winften op de Speceryen en Japans Koper, de uitgaande regten op de Suiker, en inkomende regten op de Lywaaten, zullende als dan de Winften en Inkomften op Batavia ƒ2948537:-:- bedraagen. En offchoon men niet met volkomen zekerheid kan bepaalen, hoe vee! de Bataviafche Lasten door het nalaaten van de Vaart om de West wel zou kunnen verminderd worden, zoo zal zekerlyk dit aanmerkelyk zyn, uit hoofde van de mindere vertimmeringen en reparatien voor de Schepen, verftrekkingen vanEquipagie en Ammunitie Goederen en Provifien ; betaaling van Maandgelden aan Zeevaarenden, en diverfe andere Onkos. ten meer, welke niet fpeciaal op te noemen , en nog veel minder accuraat te berekenen zyn. — Alleen kan men omtrent eenige weinige Articulen nagaan hoe veel de uitfparing op dezelve zal beloopen , namelyk de verftrekkingen van Maandgelden en Provifien aan de Schepelingen, welke op de Schepen om de West gevaaren hebbende, hebben dienst gedaan, zoo als op de Bylage Litt. I. N°. 1 te zien is, en van welke het beloop alleen een fom van ƒ244788:-: bedraagt, en welk men dus nu minder op Batavia zal behoeven uit te geeven. — Van de Bataviafche Lasten van ƒ2951024: -: heeft men dit bedragen afgetrokken , blyvende dezelve als da» ƒ2706236:-:- welke van de Winften en Inkomften afgetrokken zynde, zoo komt Batavia te vooren ƒ242301:-:•
Het gehael bedragen van bet geen alk de refpedbve O 5 Comp,



2iS ZAAKEN VAN
Comptoiren volgens deeze calculative bereekening te voorenkomen, afgetrokken zynde, van bet geen de overige Comptoiren zyn ten agteren geraakt zoo blykt, dat het nadelig Hot nu maar ruim veertien Ton beloopt, daar het tusfchen 1770 en 1780 Jaarlyks over de 24 Tonnen Gouds bedroeg ; het welk dus zoo als gezegt is een voordeelig verfchil van byna een Miliioen uitmaakt.
Wanneer men nu in confideratie neemt, dat de Kosten te Batavia gelyk zoo even gezegt is, aanmerkïyk door het voorgcftelde plan zouden verminderen, boven liet geen men heeft kunnen bereekenen, en wanneer men nagaat de vermindering van onkosten welken zoo op Batavia, als op alle de Comptoiren zal moeten plaars hebben, bv de affchaffing van verschillende admmistratien, kleine ;winkcls enz. en welke tot de verftrekking der Randzoenen en andere, als ook tot den zogenaamden Handel van de Comoagnie m het klein worden aangehouden , en die door de voorgcflagen veranderingen allen zouden vervallen • zoo zal men ligtelyk befeffen, dat het nog ontbreekende aaar door (aanzienlyk zal verminderen: gelyk daar toe ook al verder zou kunnen ftrekken, wanneer volgens het voorftel, by het eindigen van het OcTroy van de Amphioen Sociëteit, hetzelve wierd ingetrokken, en het voordeel op dien Handel alleen voor de Comp. wierde gehouden, het welk waarfchynelyk na aitrek van onkosten, enz. wel ƒ150000:-:- zoude bedraagen.
En hier by gevoegd het profyt, 't welk de Compagnie thans meer dan te vooren geniet op de Kisten Amphioen, welke zy van de Engelfche Compagnie overneemt, ten bedraagc van /aooooo:-: - een nierder winst op Batavia dan tusfchen 1770 en 1780 van ƒ350000;-:. op dit Articul zoude uitleeveren . Wanneer men nu eens daar by voege die 'uitfparing welke zoude kunnen worden gemaakt zoo door het affebaffen van diverfe kleine Comptoirtjes, en onderboonge Posten om de Oost, als door de vermindering 111 den omflag, of geheele affchaffing van het Ambagts-Quartier; en waarneer men door het uitloo-
ven



STAAT EN OORLOG.
ven van eenige Premie of Voorregten aan Particulieren , zoude kunnen rëusfeeren om de Ryst te doen overvoeren naar die Plaatfen , naar welke dezelve thans door de Compagnie moet gevoerd worden; zoo zou dit een en ander den omflag en onkosten al wederom aanzienlyk doen verminderen.
En eindelyk zuilen de nieuw m te voeren Belastinsen, mede een middel aan de hand geeven, om tot vervulling van het ontbreekende te kunnen dienen en zoo wel als de Vragten van die Goederen . welke met Compagnies Schepen voor rekening van Particulieren naar de Comptoiren om de Oost, naar ceilon, en elders zullen overgevoerd worden, daar toe
kïï!ÏÏSs, zoo klaar en overtuigende als zulks in zaaken van deezen aart gefchieden kan, te hebben aangetoond, dat zoo niet geheel ten minften een groot gedeelte van het deficit, zoo als het zelve voor het faar 1780. met betrekking tot de ind Mie Lasten, Winften, en Inkomften heeft plaats gehad zal kunnen worden gefuppleerd zoo dOo^t PUn van verandering in den Handel op de West van Indiën als door aÜe andere middelen van menage en vermeerdering der Inkomften by het Advis voor-
D'En indien dit alles niet mogt voldoende zyn , om het ontbreekende te fuppleeren, zoo meent men dat Generaal en Raaden als in loco zynde, en dus even daar door allerbest gefchikt om de geproponeerde middelen, zoo tot reductie der Lasten, als tot vermeerdering der winften te augmenteeren, dat ontbreekende zullen kunnen , enderhalven ook zullen moeten goedmaaken. - En om dit doelwit te bereiken, * men van oordeel, dat de Vergadering van Zeventienen , het zy dezelve het voorgeflagen Plan mogt jrouteeren, of wel het zelve zodanigmogt altereeren of vermeerderen , als dezelve dienftig zal oordeelen , in allen gevalle aan Generaal en Raaden op net nadrukkelykst zouden behooren voor te "ouden , dat die Vergadering den aclueelen ftaat der Oos -Ind. Comp. zodanig zorgclyk befchouwde, dat dezelve



*ao ZAAKEN VAN
rondborftig moest verklaaren, geen kans te zien, om de zaaken gaande te houden; zoo niet de in Indien plaats grypende veragtering van tusfchen de twee a drie Millioenen sjaars. aldaar konden gevonden worden ; dat men ten dien einde hier te Lande eenige middelen had uitgedagt, welke men oordeelde, dat daartoe onder Gods zeegen zouden kunnen meede werken, en die men ook tot dat einde ter hunnerkenmsle brigt, met Last dezelve dadelyk te introduceeren, ten zy Generaal en Raaden op goedé gronden vermeenden , dat dezelve aan onoverkomelyke zwarigheden onderhevig of voor sCompagnies belang van nadeelige gevolgen konden weezen, doch dat men in dat geval begeerde, niet alleen van de daar tegens militeerende redenen ten fpoedigften geïnformeerd te worden, maar ook tevens verlangde dat Generaal cn Raaden als dan de gcreieéteerde middelen door anderen zouden vervangen ,en in één woord, zodanige andere of meerdere middelen zouden introduceeren , als dezelve raadfaam zouden oordeelen, om eene egalifatie tusfchen de Lasten, en Winften en Inkomften daar te ftellen, op dat daar door geprawenieerd worde , dat men niet anger met zoo een ondraaglyke Last voor de Nederlaudlche Kas worde bezwaard.
Men kan egter niet ontveinfen, dat men veel be. dugtmg draagt of zoo eene aanfchryving hoe ernftig ook, aan het oogmerk zal voldoen en of dezelve genoegzaain zal zyn, om de zoo hoog nodige bezui. nig rigen in Indien te introduceeren ; en het is uit hoordevan die vreeze, dat men zich verbeeld dat eene Commisfie zodanig, als dezelve by het Advis is vo^r refte d allernoodzaaklykst zal zyn , om effica«leule redresfen in Indiën te introduceeren, en daar dooT te elfeétueeren dat de Kas hier te Lande meer Lasten " 2OTgen V°°r de fuPPletie der Iadiföh» Ën het is in de vaste vooronderftelling, datdeVergadenng van Zeventienen . het zy doSr de voorge .fcaagene* het zy door andere of meerdere middelen zuHls zal te weege brengen, dat men eindelyk tot het onderzoek zal overgaan, hoe het met den ftaat hier
te



STAAT EN OORLOG. 2*1
t* T ande geleeen zyn zal, en of er gegrond vooruitziet is dat wanneer men 'het meergemelde: deficit n,et van hier behoeft te fuppleeren, de Maatfchappy uit Te?provenue der Retouren, welke men mogtc oordeekn bV vervolg te zullen laaten overkomen, haare Sosten en betaling van het aanzienlyk montan der Steresfen en Aflosfingen, het welk byna 3 Mi hoenec meerder bedraagt dan vóór den Oor og zal kunJen goed maaken, en ook dan nog aan de Participanten een gewoonlyke Uitdeeling doen.
Om dit op een geregelden voet te doen , zoo heeft men een calculative bereekening opgemaakt, by welke in rekening van ontfang is gebragt het provenue, het welk men op eenigen grond zou mogen calculeeïen dat de Retouren zullen kunnen afwerpen; zynde van het bedraden van ieder Articul afgetrokken zoo veel proCento's/als uit vier iuccesfive opgemaakte ïieriaarige Rekeningen gebleeken ts, dat die Articulen Sair aan minwigt hebben gelaxeerd; dan ten oozigte van de Speceryen is zulks niet gedaan , om reden dat men meent, dat wegens de meest aan handen zvnde voorraad dat minwigt niet in aanmerking behoorde te komen om dat er doorgaans meer word aangebragt als er word verkogt; alleen heeft dit voor ïettegenwoordig tydftip, met relatie tot de Nooten ïn Foely geen plaats, dan daar men moet vertrouwen , dat daaromtrent eerlang een gunftige yeranderina zal plaats hebben , uit hoofden van den tyd , dat het geleeden is, dat de verwoestende Aardbeevingen en Stormen de Nooten Plantagien hebben geruïneerd, 200 gelieft men in aanmerking te neemendat hier ïefteld is iets minder als de ordinaire quantiteit Noofen en Foely welke tien Jaaren vóór den Oorlog pleeg ' verkocht te worden, tegen de pryzen als toen daar Toor gemaakt; dat te dier tyd de pryfcn waren 7» Stuiv. voor dé Nooten, en ^ Schellingen voor de Foely en dat dezelve thans zyn van de laatfte 44 Schellingen, en van de Nooten tusfchm de 11 en 15 GuSZ en dat dus, al verkoopt de Comp- maar een gedeelte, en al was het maar \ van de gefte de quantiteit van de Nooten tegen fxo: - 't pond zulU



*«2 ZAAKENVAN
meer zoude afwerpen, als liet montant daar van bv de bereekening gefteld, hebbende ook de prvs vóel de geftooken Nooten van /io: voor 10Ö000 £ by «e laatst gehoudene Verköoping daar van een b-. wys opgegeeven, by welke verköoping ook is gebleeken dat voor de helft der quantiteit Foely, meer dan de by deeze bereekening opgebragte fom bekoo-
Met relatie tót de Nagelen, heeft men de quantiteit maar gefield op 250000 pond, even gelyk vóór den Oorlog; dan men heeft ook gemeend, daarom de •prys op 65 Stuiv. te mogen ftellen, fchoon dezelve thans voor mmder prys verkogt worden , en zu'ks op dezen grond om dat de daar op gefielde prysvermindenng Jaaren agter een, de quantiteit van 250000 pond tegens 85 Stuiv, isgeflceten, en men dus met reden mag denken, dat het niet aioéilyfc zal zyn de prys op 65 Stuiv. te brengen, het zy by verkoop', of wel gelyk voorheen by afleevering.
Van de Caneel, heeft men gefteld te zullen verkoopen 400000 ponden zynde dit de quantiteit die in de laatfte Jaaren meestal is verkocht geworden en zelfs daarboven, en zulks tegen de vry aanziene'lvkö prys van f$n het pond, Waarop riien by deeze calculatie gereekenrl heeft.
Met betrekking tot de overige Articuleh, zoo heeft men, alleen met uitzondering van de Coffy en Tamennde gecalculeerd op die quantiteit welke 10 Taarert voor den Oorlog pleeg verkogt te worden. üe"Coffv -ichoon tot nog toe daar van Jaar'yks niet meer dan ongeveer vyf Millioenen Ponden is verkocht geworden, heeft men op tien Millioenen, of na aftrek van liet minwigt op 9375000 ponden gecalculeerd, om reden dat tot de inzamelingen het bezorgen van Zodanig lletour dom- de Vergadering van Zeventienen aan Generaal en Pvaaden is order gezonden, en het antwoord yan deeze nu laatftelyk ontfangen, te kennen geeft dat zy gegronde hoope meenen te hebben om binnen korten, aan dat verlangen te zullen kunnen voldoen: dan lenoon de prys van dat prodmft teeenwoordig tot tusfchen de 13 en 14 Stuiv. isgeftegen, heeft men
eg-



STAAT EN OORLOG. 225
éfeter gemeend, daar op niet te moeien calculeercn, . maar dezelve op 10 Stuiv. per pond te kunnen 1Mlen als zynde het volgens Advis van des kuudigen niet waarichynlyk dat dezelve beneden dien prys immer zal daalen , hoe wel zulks egter niet te verzeekeren is. — De Tamarinde heeft men op de voorige quantiteiten niet bereekend, uit hoofde van de tegenwoordige meerdere gewildheid.
De prvs der Peeper is mede niet gefteld op.26 a 28, zoo als daar laatst voor betaald is, maar men heeft de prys daar voor, meer dan twintig Jaaren door één gerekend bekoomen, in rekening gebragt, zynde 22 het pond. ,
Over het waarfchynelvk produel: der Chinalche Retour Ladineen namelyk van 3 Schepen a 150, en één van 140 voeten, heeft men zig eenigzuus verkeffen bevonden, om reden dat in het Articul van de Thee zodanige Revolutie is voorgevallen, dat de tegenwoordige pryzen geen vasten voet voor het vervoeg fchynenop teleeveren, en het ook niet te gisfen is, in hoe verre die pryzen door een minder aanbreid'van dat Articul zullen ryzen, daar het waarfchyulvk is, dat alle Natiën door het geringe voordeel 'zoo er al eenig avans behaald is), dat dien Handel, Vzcderd men dien zoo fterk heeft uitgebreid, heeft gegeeven, van denzelven vry wat zullen zyn afgefchrikt! — Men heeft egter geoordeeld de tegenwoordige pryzen, hoe laag die ook mogen zyn, liever tot een bafis te neemen, als zig door al te voordeelige bereekeningen te vergisfen. ■— Voorts, heeft men de Ladingen gerekend naar de nu laatst by de Kamer Amfterdam gearriveerde Schepen Meerwytt en C'nristophorus Columbus, en die van een Schip van 14.0 voeten in dezelve proportie, alsmede die Goederen bereekend tot dezelve pryzen welke by de laatfte najaarsverkooping van 1789. zyn behaald en niet tegens die, voor welke op de Verköoping van 30 Augustus laatstleden de Ihee is verkogt, om reden dat dit oude Thee was, en dus daar na, een frisfe lading niet te calculeeren was. Het voordeel op de Överwalfche Doeken heeft
men



«4 ZAAKEN VAN
men berekend iets minder als in de laatfte tvd dairftn is gehaald en gefteld op 60 perCent Y P
Schoon de Salpeter op de laatfte Verköoping maar
daaVvóor nn fX° ^ T6? gdden ' heett m™ daar voor op ƒ 16:-: gereekend, uit hoofde dat men
meent, dat dezelve niet op die laage prys zal blyvra" maar wel wederom eenigzints zal augmemeeren
De overige Articulen zyn alle bereekend n'aar de pryzen welke voor dezelve IO Jaaren vóór den Oor! log zyn behaald , fchoon men echter daaromtm t heeft in het oog gehouden, de aanmerkelyke vera deringen welke in fommige Articulen zederd dien tyd nebben plaats gehad. *
Daar echter in geval van het blyven van een of meerder Schepen , het gemis van een gedeelte dier Goederen welke zyn gecalculeerd dat Jaarlyks behoorden ,n Verköoping gebragt te worden, Compagnies Kasmerkelyk zoude drukken, en het niet alleen het verlies van de mkoopswaarde zyn zou, dat in dezen m aanmerking zou komen, maar het geheel ProcS hetwelk die verongelukte of gemiste Goederen zÓu hebben afgeworpen, zo heeft men gemeend, dat offchoon de Comp. niet in de gewoonte is om te laaten verzeekeren, men niet te min altoos een fom daar voor Jaarlyks in reekenmg moest brengen, en welke fom gecalcu eerd is op, vyf pCent van 3e Stkoopswaï Hen, alleen met uitzondering van de Gnihafche Ladingen , en van de Overwalfche Lywaaten , waarvan men de Asfurantie over den inkoop heeft becyfferd om reden dat wanneer het ongeluk mogt gebS rèn * dat er een Lading Lywaaten verongelukte, de wSe der aangebragte wel zoo veel zoude ryzen, daSSs het gemis van de winst op het verö^ge ukte zSl goed maaken _ Van de Nagelen heeft men geen asfurantie bereekend, uit hoofde dat, al was het dat er in een.gen tyd geene Nagelen wierden aangebragt de voorraad ,n Compagnies Magazynen geuo gzaauï IS, om het benodigde tot den verkoop te lcevaS
Het montant dan der Jaarlykfche Verkoopingen zouƒ 17302582.-:. blykens Bylage Litt. K. by welk
mon-



STAAT EN OORLOG. s*S
montant vervolgens moet gevoegd worden de fdm die men heeft gegist, dat voor de vryheid van den handel op Bengalen en Cormandel door Particulieren mogelyk zoude kunnen inkoomen: dan dewyl de waarfchynlyke inkomften van Vragt voor de Goederen welke door Particulieren met Comp. Schepen naar Indiën mogten verzonden worden,met geene de minftejuistheid konden bereekend worden s zoo heeft men daar op liever niet getableerd, zullende dus dit inkoomen kunnen ftrekken in vergoeding van diePosten welke zoo in Uitgave, als Ontfang ten nadeele mogten uitvallen, en zal als dan by Calculatie het Jaarlyks inkomen der Comptoiren hier te Lande bedraagen eene fom van f17492582: -: - waar op het nu zal aankoomen te onderzoeken, of daar uit de waarfchynlybe te draagene Lasten zullen kunnen goed gemaakt worden.. , . . ,•
Onder deeze Lasten of te doene Uitgaven komt daa in de eerfte plaats in aanmerking, die Penningen Welke tot inkoop der Produften zullen benodigd zyn, en welke,, of in contante Speciën, of in Goederen tot de huishouding zullen moeten verzonden worden — de waarde van deeze Benodigdheden , hef zy Equipagie , Ammunitie, of andere Goederen, van wat aart dezelve ook mogen zyn, öordeeld men, dat in afkorting moet ftrekken , op de Penningen tot deh. inkoop van Producten benodigd, om reden dat de Voor* onderftelling is ,■ dat Indien zyne Lasten zelve zal moeten goedmaaken, en dat dus het bedragen van die benodigdheden uit de Winften en Inkomften in Indien zal moeten gevonden wordeii. — Voorts heeft men de prys van inkoop gefteld, zodanig als fommige Goederen volgens de Contraden moeten gekeverd worden en de overige zoo als de Compagnie gewoon is* dezelve in te koopen, en dan bedraagen deeze Articulen alle te famen ƒ5360500: -: - — Men heeft hier niet gereekend op eenige weinige Articulen. van gering aanbelang, dewyl men voor dezelve ook op oen Verkoop niet heeft gecalculeerd, zullende dezelve, zoo men ze mogt laaten overkoomen, zeer wel u t den Verkoop worden goedgemaakt, en dus de weini-
XXI1L ©bel. V Se



iiG Z A A K E N V A N
ge Penningen daar toe benodigd boven het gecalculeerde kunnen verzonden worden.
Wyders heeft men onder het benodigde tot den inkoop van Producten gebragt ƒ900000:-: - tot den inkoop van 30000 picols Thin voor China, en men heeft daar op gereekend, om dat de Comp, met den 'Vorst van Palembang in contract is, om die 30000 picols Jaarlyks te moeten ontfangem, en fchoon het wel waarheid is , dat die Vorst niet altoos aan zyne verpligtiug voldoet, zoo is,uit de onlangs overgekomen Lyst, van de federd eenige Jaaren gedaaue 'finleverantie gebleeken. dat de laatfte 5 Jaaren door een gerekend , jaarlyks aan die verpligting op een groote 100000 pond na, is voldaan, waarom men dus gemeend heeft, dat ook de benodigde Contanten voor de bepaalde 30000 picols te moeten bereekeneu.
Het Fonds tot den inkoop der 4 Chinafche Retourladingen is gelteld, van ider Schip van 150 voet op ƒ850000: - t-en van één van J40 voet op ƒ70:000:-:men heeft daar in gevolgt gedeeltelyk de befteédde pryzen voorde laatst outvangene Retourladingen van Meerwyk en Colun-ilus welke ieder op even ƒ900000:-:■ uitkomen, dan men heeft gemeend dezelveƒ50000:-:te mogen verminderen , uit hoofde van de hooge pryzen , die om de groote coucuruitie voor de Thee hebben moeten bedeed worden, zynde het probabicl dat deeze wel wat zullen daalen, als 'er mii.der vraag op China naar Thee weezen zal, moetende men het voorts aan de Chinafche Commisli overlaten, of het, zelfs tegeu die mindere pryzen van inkoop wel raadzaam zyn zal de Theehandel met 4
Schepen te cotitinueeren. Doch hoe men dit ook
mogte begrypen, en wanneer men mogte vallen in het begrip, om maar met 2 of 3 Schepen den Handel te dryvan, zoo zal zulks als de ubkoopspryzen niet mogten augmenteeren geen aanmerkelyke verandering in deeze bereekening maaken.
Want gefteld , dat 'er een Schip van 150 voeten minder wierd uitgezonden , zoo is het wel waar , dat het provenu van zodanige Lading , bereekend op ƒ1151110:-: - minder zou ontfangen worden,dan
daar-



STAATEN OORLOG- ^7
daarentegen zoude ook als, dan niet hebben behoeven uitgegeevcn te werden:
Vcor den Inkoop .....ƒ 35ccoo o'o
Voor onkosten aan het Schip op
■ - 122000 o o
zyn minst • • ■ • ,
Waarby dan derifico van het retour - 4250c 0 0
En Interesfen voor 2 Jaaren van [ Penningen uit de Kas opgefchooten -
En dus te zamen een bedraagen van f,iQ745°°',f>£
TTn hierbv gevoegd het geen zoo aan losfen en baden als aan meerder onkosten van het Comptoir, ca hier'te Lande aan mindere kosten, by verkoop vallende pCeiitos aan de Bedienden enz. word uitgewonnen zoo zoude het overfchictende geen zoo aanmerkelykverfchil opleevcren, om daardoor m de bereekening een groote verandering te maaken.
Men heeft voor de Jaarlyks te betaalene Interesfen en aftelosfcne Capitaalen by de Hollandfche Kameren gefteld fr/vS™:-:- ingevolge de Notitie onder de Bylagen Litt. K. N°. 2 te vinden, zynde daarby gereèkchd op alle de Capitaalen ten lasten van de Hollandfche Kameren en generaale Compagnie zoo als dezelve tegenwoordig zig bevinden . waar onder begreepen de laatfte Negotiatie van 10 Millioenen en dus ook ook alle de aflosfingen• fuccesfivejyk befprooken; dan men heeft alleen de Capitaale fommen der aflosfingen genoomen, dewyl de Jaarlykfche vermeerdering derzelve uit de Interesfen der; afgeloste Capitaalen fpruitende, dit eene vermindering 00 dc te betaalene In'eresfen veroorzaakt, en dus op f zelve uitkomt. — In hoe verre het nu waarfchynlyk is dat de Compagnie geene verdere Negociatien zul behoeven te doen , cn dus de fom van laarlykicbe Interesfen zou kunnen vermeerderd worden, is moei • lyk te bepaaJen ; het is egter zeer te vreezen, dat eer het Plan in werking is, en eer de ncdige mpfures tot vermindering der uitgaven zyn ter effeéle gebragt, er " Pa nog



az8 ZAAKEN VAN
nog Penningen zullen benodigd zyn. — In dat geVal zouden deeze nieuwe betaalingen niet wel door de Comp. kunnen gefourneerd worden, waar inde Souverain egter voor een geheel of gedeelte zou kunnen voorzien, door de Interesfen by provifie niet te fcisfehen , ten minften daar op niet te presfeeren ,> ten einde de Compagnie gelegenheid tot ademhaling te geeven.
Blykens dezelve Notitie heeft men de Interesfen by de Kamer Zeeland over de tegenwoordige Capitaale Schulden bereekend op ƒ493700:-:- dan daar hot zeker is dat by aldien die Kamer zal moeten voldoen, gelyk het behoort , haar agterwezen op de nog te voldoene eisfehen van Contanten, zy ten minften nog 35 Tonnen Gouds zal moeten Negotieeren, zoo zyn dan de Schulden van die Kamer met een zoodanige fom vermeerderd , bereekend op denzelven voet als nu laatst de Hollandfche Kameren hebben genegotieerd, en dus ook een proportioneele fom voor jaarlykfche aflosfing daar by gevoegd , bedraagende als dan een en ander te faamen ƒ542700: -: - waar voor men egter, om dat fommige der geanticipeerde Penningen tot 4 pCent loopende een ronde ibmme van ƒ550000:- heeft gefteld.
Voor de Jaarlykfche uitdeeling op de Actiën heeft men gerekend tegen isj pCent gefteld ƒ831625:--Alle deeze nu te lamen genoomen bedragen/ioicoó" 5: en deeze afgetrokken van het geene men heel t bereekend dat Jaarlyks van de Retouren en recognitie zoude kunnen provenieeren, zoo blyft 'er eene fom over van ƒ7382957:- uit welke fom alle overige kosten van Equipagie, Huishouding, enz. zouden moe. ten worden goedgemaakt.
Om hier omtrent eenige Calculatie te kunnen maac ken heelt men zoo als by Notitie Litt. K. N°. sbfykt opgenoomen, hoe veel 'er Jaarlyks, de Jaaren yan 177! tot }7l% door den anderen gerekend , by alle de refpeclive Kameren in 't geheel buiten de uitdeelingen is betaald, en welke uitgaven by de Comp, met het woord van gedaane Equipagie benoemd worden. — Deeze dan hebben bedraagen ƒ18645211:-;-
van



STAAT EN OORLOG. &$
van welke fomme men heeft afgetrokken de by alle de Kameren gedaane uitgaven voor verzondene Contanten en Cargafocuèn, Asfignatien en Interesfen.
De drie eerfte Articulen hebben moeten dienen, zoo tot inkoop van Retouren, als om het tekort op den Indifchen Staat goed te maaken; en daar men tot den inkoop der Retouren , zoo als men dezelve thans heeft voorgefteld, eenlyk de Contanten heeft bereekend, wyl IndiCn haar eigen kosten zal moeten goed maaken, zoo heeft men gemeend , dezelve van de generaale fom van uitgave te moeten aftrekken , het welk men ook ten opzigte van de Interesfen die tusfchen 1770 en 1780 zyn betaald , heeft gedaan, uit hoofde dat de volle betaaling der Interesfen reeds in rcekening is gebragt. • Deeze vier
Posten van het geheel bedragen zynde afgetrokken, zoo blyft 'er voor alle de overige in dat tydvak Jaarlyks gedaane uitgaven ƒ 8047116: -: - deeze fora, vergelykende met het geene by de bereekening welke tot het voldoen van alle andere benodigdheden, buiten de in reekeninggebragte,overbleef,zoo blykt,dat 'er nog een dilhcit van ƒ664400: - zoude plaats hebben.
Doch wanneer men in confideratie neemt, dat door de affchaffing van de Vaart om de West van Indiën , zes Schepen voor de Vaart in Indiën zelve, behalven 2 a 3 Schepen met welke den Nederlandfchen Handel gedreeven word, worden uitgewonnen , zoo zal daar door veel uitfpaaring in de Nederlandfche Kas plaats hebben ; want fchoon door de vermeerdering der Batavifche Retouren, ook meer Schepen zullen benodigd zyn, als te vooren, zoo meent men, dat volgens eene zeer ruime bereekening, die onder Litt. K. N>'. 4. hier is bygevoegd, niet meer dan 19 Schepen buiten die , voor den Chinafchen Handel benodigd, zullen behoeven geemployëerd te worden, en dus niet meer dan in het gemelde tydvak tot den overbreng der Retouren zyn geemployëerd , die van Bengalen en Cormandel 'er onder gereekend.
Het komt dus in confideratie, welke mindere uitgaaf als in 1770 tot 1780 uit de Nederlandfche Kas zal plaats hebben door het niet employeeren van de 6 P -3 Sche-



Üf ZAAKEN V A N
Schepen tot de Westerfche Vaart in Indien, en men meend, volgens eene daar van gantsch niet te ruim genoomene bereekening onder de Bylagen Litt. K. No. 6voorkoomende, dat zulks ten miniteiiƒ400000:zyn zal.
Wanneer men nu daar bv voegt, het minder bedragen der Maandgelden op Retour, welke uit hoofde der affchaffing van alle Dienaaren van de meeste dier Comptoiren, als meede, die uit de vermindering en affchaffing van diverfe Administratien zal plaats hebben, zoo zal men ligtelyk bcfeffen, dat het deficit door alle deeze Uitfpaaringcn zal kunnen worden goedgemaakt; voornamelyk ais dezelve nog worden vermeerderd door het introduceeren van deVniddelen yan bezuiniging hier te Lande , dieby het Advis over de Memorie van den Heer Titfingh zyn voorgellaa£en cd/van zodanige andere, welke men daar toe geknikt mogt oordeelen. ' . hn het is op dien grond, zoo wel als op verwa^tlng', dat Indien haare eigen Lasten zal goedmaakeii; en m vertrouwen , dat den Souverain, die reeds zoo veele blykenvan haare bencvolentie aan de Comna»nie heeft gegeeven, haar, in gevalle van een nieuwe benodigdheid, de gunst nier zal weigeren, van haar door het niet invorderen der Interesfen, ten minften geduurende de eerstvolgende Jaaren te foulageeren • dat men zig vleit dat. de Maatfchappy door de Taarïyklchc aflosfingen, eenmaal van de Last haarer Schulden ontdaan, nog eens onder Gods zegen het hoofd weder zou kunnen opbeuren en worden geivlc voorheen, een Steunpilaar van het lieve Vaderland'.
Litt. A.



STAAT EN OORLOG.
231
Lite. A. C O R M A N D E L.
N°' U Winften en Inkomften. en Lasten op het Comptoir volgens de Boeken, — als
Ï4
Litt.
Wihfteh'. I Inkom- Byeenbren- Lasten, ften. ging van Winften en [Inkomften.
~~177? ftówk /'^72«:-! /859623: fp.S° " 77I ^^sp:- 82809:- «487Ó8:- 608557:| 678411:- loteS^-' 780953:- 676989:I 551369:- 89030:- 64o3v9-- 875848:3 fSSfc 89538:- 65S247:- 55i5i8:* 57 3-55:-, 71413:- 64^68:- 620405:§ 4307 9:- 66833:- 497552:- 612259:I t6v66:- 50020:. 613786:- 717947:1 42?o25:- 40468:- 46^493:- fosfo:i-7° Dit Boekiaarkan niet vertoond worden, door 1/80 nien de Negotie-Boeken, by de neeming van Na?apatnam niet geflooten waaren.
in9Jaa- jj^T ggjg feM^- Ë?*®^ ren.
S /59X7oo:- ƒ755- ƒ667200:. ƒ 66720:l)us meerder Lasten dan Winften en Inkomften . . . ƒ 48QQ-, ƒ672000:-



•3*
ZAAKEN VAN
Litt. A. '.r' Vv ■ .■
No. o. Cargafoenen van Batavia verzonden..
Word per Memorie alhier ter neder gelteld" dat men by het nagaan der verftrekkingen wel-' ke op Batavia aan de bovenftaande. naar dit Comptoir direct uitgezondene 20 Schepen ge. fchied zyn, — bevonden heeft, dat dezelve doorgaands bedraagen door één, per Schip als Aan die voor heen en weder. . fi6<do---en aan die over Cormandel na Ne, , herland. . . ƒ19000:-:-
1 Litt,
met 3 Schepen qver Geheel waar jnder
177J Ceylon. . . / .Nföhüaèt. aan Goud.
-r- a over Benga- ? ƒ1085000: ƒ1800000:, len en 1 direct.
fctduïl' * * ' 874O00:- 530000.-
1 A n , ' m "30000:- 850000:-
4—- 2 dito iBark en 1
Chaloup . . njgooot. 800000:| -— 2 dito en 2 Barken 876000:- «60000:*— 2 direct . . . 1026000:. 750000: ? __ 2 dito en 1 over
2 Bengalen . . . I39o00o:. I20000o:. 8 —— 2 dito en 1 over
I ._ |ënIató* ' ' 0=7ooo:- 630000:
17Ö 2 Jf" " , • 4400O0;. 200000:
f.ao ki*»a dito over Ceylon
en .„iBark_L_. 551000:- 374o0O;
In 10 Jaaren met 20 /1035900b:..ƒ7604060;
( Schepen vyclke gerec- f \ ~
! kend worden, tot de
! overvoering geëmploi-
1 jeerd, en waar van cir-
|ca de helft extraordi-
*nair geëquipeerd zyn geworden , om over Cor-
; mandei te repatrieeren
Door één Jaarlyks met .
2 Schépen- . ƒ1036000:- ƒ770000 -



STAAT EN OORLOG.
£33
Litt. A.
N. Retouren na Batavia verzonden
filet geheele Waar on-VDus kos* I Montant der Calia- tende
1 tourshout
ï77?lMet een Schip faj2oco:<- "186080 E8 f 5338:-:f a|— a dito . . 919000:-:- 65000— 2474:-:■ ||— 2 dito . . 709000:-:- 140042— 45°7:-:1—iRark.. 5000:-:- 116753— S%>y"r* 4 — 1 Schip.. 384000:-:- 157401— \ 5P9*t-ï|l— iditoen 2'. 416000:-:- 100404— 3822.-:-
C Barken . . It*,«. .
s—idito en 252000:-:- 306750— 11073.-.-
7 1 dito . . 438000:-:- I49505— 5ö9o:"5^ 5—1 Schip..
3—i dito.'. 409000:-:- IIP57*— 4*09----
tfil r-1 diI°-L:Lil2000' :" Ig>4H5— 33Q3:-'--; ïrPió Jaareiil
met 11 Comp...' . «L^,.. .
Schepen. ! \f jè^^>'r\: f.$ : ff
Dooréénjaaf- j
lvks met ruim _ '
oSchko . .'ƒ470000:.:- 143605 W£ 5060^
Word per Memorie alhier ter neder gefield,, dat men by het opneemen der u::ko.oppryzeH voor het Calliatourshout in Nederland, de Anno 1771 tot 1780 ingellooten, bevonden heeft v dat het provenu oer cpgcmelde Jaarlyks van Batavia ontvangen quantiteit geweest is/ïöboq:-;-
Pi
Litt.



=34
ZAAKEN VAM
Litt. A. Winften op het Jaarlyks Retour op
Nö. 4. Batavia ontfangen, — en aldaar
en verder in Indien vertier d, uitgenomen het Calliatotirshout, het welk van Batavia na Nederland
ten verkoop is hoorgezonden,
en ,t Retour Lywaaten voor Nederl :nd in 177? over Batavia, Zynde het zedert het laatsgemelde Boekjaar het Retour voor Nederland d.r waards van Cormandel dlredt verzonden.
1. Op de Lywaaten op Batavia en door Indiën vertiert, fchoon het door de gebrekkige Vertooningen welke in de Indiafche generaale" Boeken en by de verilaagen van de buiten Comptoiren zeer incompleet overgezoudene Rendementen voorkoomen, niet mogelyk geweest is te konnen opmaaken hoe veel Jaarlyks bedragen hebben de Winften in de jongst vcrloopene Jaaren op de buiten Comptoiren, zoo wel als op Batavia verkogt, —. zoo is het egter genoegzaam en gros gebleeken, dat in de jongst vcrloopcn Jaaren naauwlyks de helft van het montant der in i7f§ 177$ 177* vertierde. — Is omgezet, en behaalde Winst op dezelve, nog oneindig veel minder bedraagen heeft.
Men zal nogtans veronder Hellen , dat in het toekomende den Vertier, en de daar op te behaaleiie ruime Winften , weder zouden kunnen hoornen te bedragen, zoo veel als opgegeeven zyn 1 by de Advyzen van Generaal en Raden over de particuliere Vaart en Handel, in dato 12April 1774. namelyk:
Op Batavia geproffitcerdƒ 21467.-:-
En op de buiten Compt. -81966:-:-
Dus op de Lywaaten in Indiën .ƒ10343300 ïranfporteer /' 1034331010 2. Op



STAAT EpS OORLOG. 235
Pr. Transport ƒ 103433:0.0 , Opliet Calliatourshout het welk van ij Batavia naar Nederland is voortge- I zonden en aldaar verkocht, edog Èdinder heeft gerendeerd , dan dies . : waare kostende tot daartoe , weshal- 1 ven dat verlies alhier afgetrokken 1 werd, vafi de bovenltaande vooron- I derflelde Winst op de Lywaten m j Indiën vertierd — als 143665 pond zyn Batavia aangereekend vide N° 3 met .... ƒ 5o6° : ": Voor onkosten op Ba- I tavia zoo van ontlosfen
opflaan , herladen , en I
adminiftratie calculeert
men *o pCent . . • 5°6\:": De onkosten van Batavia na Nederland —
zyn rifico van de Zee.
5 pCent over 10 mille,
waarop het kostende
tot op Batavia toe well te (laan komt . . • 500:-: Ongeiden van outlos-J L ï j fen en opflaan, courta- J gie enz. (tellende mimt 3£o : - : - i l Onkosten van Sche- j pen voor nagenoeg 48 I Lasten van 3000 f£| ider, en ii/"3oo:-:-hct Last navolgens de bereekening van het kostende, om met 'sCompagnies Schepen van , 150 voet te navigeeren vide Litt. K. N°. 5- i i44oo:-: Zo dathetvoorlchree- j ï
Tranfporteer f^7^ ? -: /103433 ° o r ven



33ö ZAAKEN VA N
Pr. Transport/207i6f:-: ƒ 103433-,'° c
ven kostende bezwaard,
met alle de ongeiden tot
in Nederland toe be- • •—» draagt. ƒ20716;-:
En waar tegen het provenu gereekend alsperMemorie op N°. 3 ter nedergefteld bedraagen heeft } maar . , ƒ16800:.:
Gevolgclyk minder gerendeerd, dan dies kostende met de ongeiden be-l draagd .... 391600
Welk verlies afgetrokken van de nevenftaande vooronderftelde winst op de Lywaaten, welke op Batavia en door Indiën vertiert zyn — ton bedraagen van ƒ103433:-:- zo blyft er dan nog van die winst]/" 99517 o o
i Op het Retour Lywaaten in 177^-van Gormaï? del over Batavia, en niet direct zoo als hetzelve vervolgens gefchied is, in Nederland aangebragt Het Rendement der Lywaaten in) Nederland bedraagt . , ƒ1489294 0 Q
Waarvan afgetrokken word 3 pcent. voor prasmie aan de Bediendens op de LywaatComptoiren,toegelegd by Refolutie der Vergadering van Ze^ ventienen, de dato 30 Oftob. 1769. 44679 o o
11 «■ TS..O. i. r Rest. ƒ14446!5 o|5
Het Faetuur heeft [1 j
bedragen . , 71028359 : •:
Riftco van de Zee<
5 Pcent • • 51428,':-;
Ongeiden van ontlos- I fen,Kaagvragten, op- | flaan,Courtage &c.alr
hier te Lande ftellen. 14000 :-2
Transporteer ƒ1093787] ƒ144461503
Qn-f



STAAT EN OORLOG. a37
Pr. Transport I ƒ1093787 :-: |/i444Öi5 0 » Onkosten van Sche-t pen gereekend , dat de volumes van dat Retour Lywaten, het
gantfche ruim van| < een Schip van 150, voet gevorderd kan hebben — gevolglyk 1 voor twee derde deel van het kostend ieder heen en wederreize van dusdanig Schip 132000':-: Zoo dat dies kostende bezwaar* met alle de ongeiden tot in Nederland 1 bedraagt . • • L 5/ 7 . -
Welk bedragen afgetrokken van het ommeftaande rendement in Nederland, na aftrek der 3 pCent praime aan de Bediendens - bedragende
ƒ 1444615:-:' zoo wyft 'cr voor £lfimoQ
zuivere winst over . • "aoao u v
Dewelke verdeeld over 10 jaaren' - |,
voor één jaar uitmaakt . _• flr383|oo
En hier agter op N°. 6 gebragt word by alle de winsten dewelke op de Retouren na Batavia, blykens dit N°. en op de Retouren zeder 177? na Nederland direct verzonden , vide Rendement onder Litt. A. N>°. 7. behaald zyn.
Litt,



23S ZAAKEN VAN
Lnt. A. Onkosten op de jaarlyks van Pataria verzon* f-y. 5- aene Cargazoenen , en tiaar tegens weder
denvaards geremitteerde Retouren te weeten :
i. Op de Verzondene Cargazoenen vi- | f
deN'\ o. bedraagende jaarlyks . ƒ1036:00 o'o Aan interest van uitgcfchoote Penningen , als van ƒ 470000 voor den tyd yan 8 maanden, dewyl nadien Batavia deeze fomme in Retouren terug bekoomen heeft a 5 pcent per 'I
a" 'r ' • 940o!o,'o
En van ƒ 566000:-:- voor den tyd van 2 jaaren. — Nadien deeze fomme tot inkoop van Retouren voor Nederland geCmployeerd is, tn den tyd verloopen is, bevorens het provenu dier Retouren in de Nederlandfche Cas terug is geweest, mede a 3 pcent per an . . ^o6c o o
. _ . _ , dus aan Intrest ƒ 43360L0
Aan Rifico der Zee 4 pCent. . 4^440 0'o
2. Op de daar tegens geremitteerde Re- ƒ S4800Ü0 touren vide N3. 3. bedragende I j
jaarlyks. . ƒ470000:-:
Aan Rifico der Zee 4 pcent .ƒ 1880000
Dus de onkosten op de Cargazoe- i nen en op de Retouren ieder afzon- f
derlyk gevallen te zamen bedraa
&en ƒ 103600 0J0
En aan onkosten van Schepen voor Cargazoenen en Retouren , het welk op deeze wyze berekend word.
Geduurcnde de 10 jaaren van 177? tot 17^ inge-üooten , heeft men op Batavia ter uitzending van
Car-



STAAT EN OORLOG. *39
Cargazoenen en manfchappen geSmployeert de ruimte van 20 Schepen, waarvan elf om met de Retouren weder na Batavia te keeren — en negen om met do Retouren voor Nederland gefchikt, te repatriaeren.
Aan die eerstgemelde 51 Schepen en de daar op befcheiden Zeevaareuden . mitsgaders aan de Manlchappen voor 's Compagnies dienst ter dezer Kust befremd ~ is op Batavia verftrekt tot het doen der reize naar Cormandel, en met betrekking tot de Schepen , en daar op behoorende Zeevaareuden, mede voor'de terugreize het bedraagen van öagenoeg . . ■ - .ƒ18000000
Twee derdeparten dier verftrekkingen hebben beftaan in Vaderlandfche behoef tens en provifien, dewelke veilig gcreekend mogen worden . dat aan de Comp. boven de aangereekende geldswaarde, uit Nederland van ƒ 120000: -: - 'op Batavia te (taan koomen 60 pcent of • ~2O0O(o o
Het overige \ part ten bedrage van ƒ 60000:-:- beeft in Indiafche Behoeftens , Provjfien en Dranken, weikers waare kostende tot op Batavia toe , zeer zeeker wel 50 pcent daar en boven be-
draagt . 3°00° ° °
Voor Arbeidsloonen by het Kielen,' Calfaten, toe- en af-tuigerf uier 11 Sche- 1 pen moet ten minften ƒ1200:- per Schip j gerekend worden .... 13=0000
Voor Intrest van Uitgefchooten 11 Tonnen Gouds de Schepen getauxeeTd door één op een Ton ieder, den tyd van 8 Maanden dien men op Batavia tot het doen van deeze heen en wëderreize ftelt : en gerekend h 3 pCent in het Jaar is . . V; j f, «°o°0 0
Voor rifico der Zee ged urende de heen en wëderreize, of den tyd van 8 Maan- | den a 1 pCeut 's Maands is 8 pCent of 88ooo|
7""*— IV
Transporteer / 405200 o o
Voor



s.jo ZAAKEN VAN
.T ■ , . , Pr. Transport. j/" 405200 0 0 < \ oor flytagie derCafcos gedurende 8 li maanden a ƒ 2000:- per maand ieder I Sclup, is voor 11 Schepen. . j ï-öoco'oc
Voor maandgelden aan de Zeevaart op' ' | die elf Schepen, namelyk aan 5 eerfte! Officieren . . , fZCj0 .
60 Europeefen 720: : 25 Inlanders . 340.-:- I per Schip in een maand . . /'1350:-:- f I
Is voor de elf Schepen geduurende ' i agt maanden . . imoo\Jó
Weshalven de Onkosten van de 11 | Schepen tot het vervoeren der Cargaibeneii by aanvoeren der Retouren ui 10
Jaaren bedraagen , . , ./~oc~'"ö
of voor een 10de Schip Jaarlyks . . Jf_jooöo\o\ó
Aan de 9 over Cormandel gerepatrièelrdp ScSen zyn op Batavia dezelfde verftrekkingen als aarid" voorn, elf heen en wedervarende en zelfs kostbaarder verftrekkingen gedaan, dan tot meerdere, en ook dat de Equipagien dezer 9 Schepen ingericht zvn zodanig als in acht genomen is, by de hier te Lande' geformeerde bereekening van het kostende op iedè'r heen en wëderreize van 's Compagnies Schepen van 150 voeten na en van Batavia. Vide Litt K No zoo brengt rnen voor het Transport der Caf2aföenen van Batavia met de Schepen een zesde deefvan dat kostende, uitmakende het verfchil van twee derden waar mede men anders de Retourladingen bezwa-rt op de helft, waarmede die van Cormandel na Neder' land ten Lasten worden gebragt , vide de be-eekc nmg dier onkosten van Schtpen , hier agter No • 6 nas nielyk * "
Ne-



STAAT ÉN OORLOG. 241
Negen. Schepen a/j98000:- ieder is. /i78cocO'oo Daar van brengt men gemeenlyk een | ,
derde ten bezwaar der uit Nederland , | 1 verzonden wordende Cargafoenen, of 594000 o 0
En de overige twee derden of . . • f i 188000 o 0
Op de Retonrlaadingen.
Daar die van Cormandel gelyk hier boven vermeld maar met de helft belast is, of . . • ./^89iooo!o0
Is derhalven het verfchil in tb Jaaren. 297ooojoQ
of Jaarlyks . .. • ... 29700.0 Q
het welk gevoegd by de hier vooren be-
lekende onkosten der elf Schepen . . "öocojo ï
te zamcn uitmaakt . . . , . ƒ 997000 © En hier by gefteld de op de eerfte zyde (f) berekende Onkosten op Cargafoenen, en | op Retouren ieder afzonderlyk . . 103600 0 0
Zoo monteereh 'een en andeve te zamen. ƒ 363300 6ó
Litt. A. Vertooning van V waetre kostende van hei j>q0# ge Comptoir om 't Retour daar voor op Ba-
tavia en in Nederland te bekomen;
en van de Winften op de Retouren zoo op Batavia als door Indien en in Nederland behaald.
, Aan meerder bedragen der Lasten dan I I
Winften en Inkomften op het Comptoir. | f
Vide hier voren No. 1. . • • ƒ <8ooo«*
Tranfporteer ƒ 4800 O o Aan
(*) Zie hier voor bladz. 238.
XXIII. DEEL. Q



24-2 ZAAKEN VAN
Transport ƒ 4800'aa Aan Intrest van het Jaarlyks verblee- j ven restant ten bedrage van meerder als zes Millioenen a 3 pCent. . . 18000000
Aan Onkosten op de Jaarlyks van Ba- j tavia verzondene Cargafoenen, en daar weder derwaards geremitteerde Retou ren, vide No. 5 . ... 203300:0 •
Aan Onkosten, die de Comp maaken moet by de uitzending der Contanten, Koopmanfchappen, en Behoeftens mitsgaders Manfchappen , uit Nederland na Batavia, voor zoo veel Cormandel van alle dezelve Jaarlyks gevorderd heeft. — als op ƒ1080000:- — aan Contanten Goude of Zilvere Speciën waar van Batavia heeft verzonden . .
ƒ; 70000; -:-
En uit Nederland over Ceylon . . , 310000:-:-
Tezamen . . 1080000?-:a lopCent . . „ 8 00
Op ƒ26000: aan Vaderlandfche Koopmanfchappen en Behoeftens a 60
Op de Manfchappen word alleen pr. i 15 0°i°0 Memorie zonder Geldfomme ingebragt.l
En zoo mede Onkosten die de Comp.I rnsgelyks maaken moet, om op Bata- | via, even als de Vaderlandfche Contan ten, Koopmanfchappen en Behoeftens 1 uit Nederland — ook uit Indiën te bekoomen , en zodanige Produften , en Behouftens als waar van ten bedraage van ƒ240000:-:- Jaarlyks na Cormandel zyn verzonden : - met welke onkosten dat Comptoir mede alhier belast behoorde te worden, dan het welk uit hoof-
Transporteere ƒ5.11700 'o© de



STAAT EN OORLOG. 243
Per Transport]ƒ 5117C0 o o ïïé der verfchcidene, en veel jferfcbiilende Articulen niet dan by bloote gis fiug gcvolgelyk te ruw zou kunnen ge ïchieden . . t . .' 4 1 ' "
A: n Onkostén op de, geduurende 9 Jaaren yan ïfyi tot 17^5 ingeflooten van Cormandel, direct na Nederland
fei-emitteerde Retouren, devvelken blyen Rendement derzelve in Nederland vide Litt. A. No. 7. voorfchr. Jaaren dooreen genoomen Jaarlyks inkoops be dragen hebben als:
t)e Lywaaten . > ƒ73 f670:.: De Garens . . . 8600. -: En 33100 fg Calliatourshout . » 1230:-:-
Total . ƒ741500:-:-
Voor het Intrest van Uitgefchootene ƒ310000: -: - Jaarlyks uit Nederland nog verzonden tot fuppletie van ƒ566000:-:door Batavia onder ƒ1036000:-:- vide hier vooren No 3 tot den inkoop der Retouren; den tyd van 2 Jaaren, die verloopen zyn, bevoorens de Gelden van de Retouren in 's Compagnis Cas zyn terug geweest a 3 pCent per An. . . .'ƒ18600 o o Voor Rifico der Zee van het inkoops bedragen ƒ741500:st5pCent . . . 3707500
Voor ongeiden van ontlosfen en opflaan, Kaag-gelden en courtage calculeert men . . . 11000 0 ö
Voor Onkosten van Sc he- 1 i
pen in de proportie, dat ge- 1 duurende de voorfchr. ne- j
Transporteer j 6667$ o\of sujgo'oö Q * ge**



244
ZAAKEN VAN
Pr. Transport ƒ66675'o'o ƒ511700 00 gen Jaaren of Jaarlyks dén j van 150 voet gerepatrieerd zyn, en dat de Retourladingen van Cormandel de helft, | ; in ftede van twee derde Par- I ten (om redenen-welke op de | vierde zyde van No, 4. zyn vermeld) van ƒ 108000:- het kostende op, ieder heen en wëderreize met Schepen van die Charter draagen, of . . 9900000
Dus de Onkosten voor het 1
Jaarlyks Retour geduuren
de 9 Jaaren bedraagen. ƒ16567510 o
En in dit geval , dat gerekend be-j hoord te worden, de voorzeide negen directe Retouren in tien Jaaren verkreegen zyn . . . ƒ149100 o o
Dan van deeze Onkosten op de direct na' 'Nederland geremitteerde Retouren J, word alhier afgetrokken het aandeel het welk de na temeldene Bataviafche Retouren , dewelke aldaar tot onderlaag in de voorfchr. over j Cormandel, gerepatrieerde J negen Schepen zyn geladen geworden , daar in behooren te draagen; namelyk
2046000 Pep. 1400000 g?Cof.
Te famen 3446oooponden. I Waar van 30C0 per Last, en 265000 pond Sappanhout, waar van 2000 pond op hetL'ast gereekend word,
Trans po teer /Ï49ïoo,o ^5ii7oo 0 0
' te



STAAT EN OORLOG.
245
Per Transportl/149100 o o ƒ51170000 te famen uitmaakende 1280 Lasten , geduurende de voorfchr. 10 Jaaren , op Jaarlyks 128 Lasten, en ieder deezer a ƒ300:-:- na genoeg gelyk fiaande aan .
. ƒ132000:-:of f parten van 198000: -: -
Het kostende op ieder heen en weder reize met meergemelde Schepen van 150 voeten , en gecalculeerd , dat die Schepen over gevoerd hebben 450 Lasten bedragende dus « . 3840000,
We s hal ven dan nog ten bezwaar van het Jaarlyks Retour van Cormandel res- , teert .... ■ — 1107000
En monteerd het waare kostende van 1 o
het Comptoir tot dus verre reeds . . | f 622400 0 o.
Behalven nog het Jaarlyks bedraagen van ; 1. Het kostende aan de Compagnie der Manfchappen, om ze uit Nederland naar Batavia te vervoeren, voor zoo veele als dit Comptoir Jaarlyks van dezelve gevorderd heeft, mitsgaders ■ 2 Het meerder kostende aan de Compagnie dan de aanreekening van Batavia, der van daar onder de Cargafoenen na Cormandel verzondene ƒ240000'-:aan Indiafche Koopmanfchappen, Producten, en Behoeftens; ter oorzaake van de Onkosten, die de Compagnie maaken moet, om dezelve uit Indiën, op Batavia tebekoomen; welke twee Lastposten , hier voren op de tweede zyde van No. 6. zonder Geldfommen zyn opgebragt. 3. De Soldyen, voor zoo veel in Nederland betaald
' 4. Rifico der Zee van het montant dat de Jaarlyks I van Batavia na Cormandel verzondene Cargafoe-
Q 3 m



«46 ZAAKEN VAN
ne-n door de onkosten op de Vaderlandfche uit Nederland, a's die op de Indlafche mt op Batavia toe, aan de Compagnie hooger te ftaas koomen dan het aan Batavia, en zoo ook weder door dat Hoofd Comptoiraan Pörmandel is aangereekend.— Gelyk mede over het montant het welk de jaarlyks van Cormandel na Batavia en na Nederland geremitteerde Retouren. door het waarlyk meerder kostende van het Comptoir, uit hoofde der hier vooren aangetoonde onkosten, dewelke ne.r gen.-; in de Boekeu voorkoomen — hooger dan de aanreekening aan de Compagnie te Haan koomen. Rebalven deeze opgemelde vier zonder Geldfommen opgebragte Landposten , beloopt het waare kostende , als op de vierde zyde van dit No. (*) by een gefield is, reeds tot . . ƒ62240000
De Winften daarentegen zoo op Batavia als in Nederland op de Retouren behaal.!, bedragen, als op de Lywaaten op Batavia en door Indien. -•——. En op het Calliatourshout, hetwelk, f öffcbóon in Nederland verkogt, egter, dewyl het na Batavia geremitteerd is, geconfidereerd en bereekend is, als een 'Retour derwaards gehoorende, vide No. 4 tweede en derde zyde (f) ƒ99517 o o
Op het Retour Lywaaten in 1-7Ï over Batavia en niet dimt, zoo a's vervolgens, jjefchied is na Nederland . . 21883 o'c
En o,) de negen Retourladingen, t'zederd direct na | Nederland geremitteerd,hebben bedraagen als volgt.
Vide Rendement dier Re. tmirladingen hier te Lan- I te — hier agter No. 7. is
Transporteeri/121400 o o ƒ 622403 o o (*) Z/# hier voor, Black. 245. *



STAAT EN O OIR. LOG. 247
per Trasport 121400 o oi ƒ622400 00 dies prove-1 ) mie . . .1/1091286000 | j
Af 3 pCent aan de bediendens op
de Lywaat 1 Comptoiren toegelegt by Refolutie der Vergadering van Zeventienen dato- ' 3 October
1769. /4-a-7-386o° /i0585474[O o
Het inkoopkostende be- I I draagt . . 65850300 o|
De ruwe | (
winst dus., ƒ4000444 00J j
Dezelve gedeeld door 10 j Taaren is voor één . . ƒ400044
Weshalven de Winften te laamen bedraagen 52144400
Welke Winften eigentlyk eenigfints minder bedragen zouden, wanneer men van dezelve aftrekken wilde het geringe, dat het Catoene gaaren en Calbatourshout van Cormandel hier te Lan de direct aangebragt minder dan dies kostende; (te faamen genomen) hebben gerendeerd
Het nevens rtaande montant der Winften, afgetrokken van dat, van het bereids waare kostende, ongereefond de meergemelde vier oningevulde La ndposten Zoo zouden 'er reeds te kort I
P** ■ ■ Q; ■ • fm*w



*j -vi ^j. -ij -1 ~..| ] a
oo-Nl-;-^) - r- i - | -vl 3 O 'O co-^f 0\Cn -F- cj K> 1 O
' & S i 5- 9- QTaTeil ei." ►> oa
w ï lnn nn lïn
~ "' ~- ? < ^ 0 ^ö* s s
bl^2— s a a.o g s
r,gj ~. s:P. . g . ? \?
CC SO 0OV3 OO-s) O "Ni co co
co cn o ■ co t-i a- \o So
Cn CS ~^ K> Cs CO I "> -jl C\h » B C\ O B m 0:41 a M ï) O
0 O Oj^_Q_p_Q ü O o ^1
i fcr ■ ■ s
! CO >4x Cl Cn •*> Cn
fcj O U O k-Ol cc.f.. C,
S co cc4- O O cn co Ow, O. IT ji OOOOQOOOOO
f » » 13 » D'B B B h O O
; cj co t \c tn t,j os m -t^ cn
Lts. -^j Cr, w aal Rj O >9 O ei <J T3
j OOOOQOOOOO ~. %
1 vij jl Ir ", v v v ,i ^
03 CO VO O m co o 00.»£ ra -£ <T i-1- Cf, O Os - o, to i-i m Ci scs
ICN O Csco CO co4_ ^ h Ol'tO co co Os sp n KJ " - n m O ÊJ ooooooooooo 3
c/i p u o - occo i- J: ij ~
"è^1^^'-^-—:—
, co ccai ^ -fe cn nu
O • i I O Lr ja O cw co g VD >
ff . O O o cc co x cn S-
V co - J; w OÏ)^, co £
P o | o p. O O O O O O ° . S
! " , ^» co p ^
osl Cs' >-< ^i,cn cn oscn o (J
I 'j, | Crt •Jioj+.h vijs, 1 - j ■ g
cT i °
^§ ■ s ** ■
31
D s
3
Si
'S- ' §
VO
5 1
-
m
Ti* ca O
N ■ a' S '



STAAT EN OORLOG.. 249
Litt. B. BENGAALEN.
N. 1. Winsten, Inkomften en Lasten op het Comptoir volgens de Boeken: als
Winsten. Inkom- Byeenbren 1 Lasten, ften. gingvanwinftea en In komften.
' 177° f 132772::- ƒ 6o«:-: /' 138292: : ƒ 397029: :
1 360788: 1195:-- 36<983>: 501720::-,
|, 233024- 1607: 234631:- 3754C7:---|
I 205309::- 2323:: 207632:-; 550820:-
i 235800:-:. 6685: 242485: :A 283215: : [
f 305967: :- 3279: '• 309246: :- 356930: : | 408177:: 7468:: 487645:: 32902,8::7 321084: :- 3227: ■ : 268238: : I 389174:: 3869:: I . 39-3°43>: 3'°477" : Ur° Ï76SPO • 38o°- : iöo3°o: :' 306903:-:
__ _» 1 '—
jaaren. ƒ2840095:-: |/39473!: '.ƒ2879568.- :^ ƒ3679767: : door één '
jaarlyks. ƒ 284000'--:-] ƒ 3947'. ƒ 288000:-:- ƒ 368000: :-
DusrneerderLasteu,dan Winsten 7 ƒ gOO0O.: en Inkomften . • .5
** ƒ368000:-: y.:
Qs
iLitt.



a5
ZAAKEN VAN
Litt. B.
No. 2. Cargafoenen van Batavia verzonden.
jGeheel Mon-AVaar onderi tant. aan Zilver 177° met 2 Schepen over 1 j
J Malaccaenaditodir. ƒ aooooo:-:- geen
* — t over Cormindel h
enidireft . . 231000:-: geen | — 1 over Malücca en h
* 2/^- , ' 4<S8ooo:-:- ƒ 300000:.: J^ïfeSS • ■ 955000. :-7 «ooooo:
| tr 3 d.to direft . .1 601000:-:- 400000=-:-
*~ 3 dito dito . . 567000::- Aooooo:-:
y- 3 chto dito . . 480000:..- 220000-:-
• • 2730oo.-:-| geen 5 —• 1 Chaloup en q *
Schepen direct . : 263000:-:
7_~_fjSchepen direa W000'- H geen
JnioJaarenmet28Sch.|/424ooooT7 ^ttibax»4|
Door ééoJaarKmeta a 3 ?^^Hyj^FSaSTj
T^.upCi xvicmone ainier genoteert, dat vandeV8 Schepen circa i4 Schepen, om over Bengalen na Nederland te repatrieert geëquipeerd zyn gewees en dat men by het nagaan der vertrekkingen, we kè on Batav.a aan alle de 28 Schepen gedaan zyn ,' bTvondeS
Scldp als • " °rpanS bedl'agen door éé,1Pe"
Aan die voor heen en weder . . f Uooo... Zn aan die over Bengalen na Nederland . i8oo.' :■
'Litt.



STAAT EN OORLOG.
251
Litt B Retouren na Batavia verzonden.
N ' ' Het gehcele Waar onder dies kosten-
' ?• Montant. Salpeter. de.
«77? met i Schip . . ƒ246000:-: ~45055° $ ƒ 5* >°°: '••
i'met 4 dito . . J 460000; : 1223400 —,133300:-:-
| adito . .. 421000:-: 8830 0— 80400:-:.
I — diverfe particulieren . . . 486000:-: 1955000— 158800:.:f — 1 Schip en 1
Particulier. . 486000:-: 537050 — 455Qo:-:-
•rt —- o ditoeuidit. 10380C0:-: 2206800— 223200:»:-
7— 2ditoenidit. 600000:-: 9533°°— . 936 o:-:-
l iditoenidit. 521000:-: 1432700— 174300: :-
% iditoenidit. 386000: : 1049400— 104700::-
17\% idito . . - 621000: :• 556200— 46100: •'-
In 10 Jaaren metj I 15 Compagnies
Schepen . . .ƒ5265000:: 11247400 fS fi 11 iooo:-*
En diverre particulieren aan de welke voor Vragt op Batavia in deeze Jaaren 's Jaars door een betaald
U , - . f5657- ,
Door éénjaarl.met I
ïi Schip . . • ftaósoo: t 1125000 fft[/iinoo:-:.
Word per Memorie alhier genoteerd, dat by het opneemen der Uitkoopspryzen van 't Salpeter in Nederland, de Anno 1771 rot «780 ingeflooten, bevonden is, het provenu der opgcmelde laarlvks .op Batavia ontfangene, en van daar 11a Nederland verzondene quantiteit na attrek van t onder. Wigt beloopt circa . • ƒ300000:-.-
Litt.



ZAAKEN VAN
Litt. B. Winften 0p V Jaarlyks Retour op Batavia J\0. 4. ont/angeu, en aldaar, en verder in In-
dïèn vertierd, uitgenomen de Amphioen, die op Batavia alleen, en het Salpeter, V welk van daar na Nederland voortgezonden, en aldaar venkocht word.
1. Op de Lywaaten op Batavia en door Indiën vertierd.
Dewyl om dezelve redenen als ten opzigte van Cormandel bygebragt , geene waare vertooning kan worden gemaakt van de winst op de op Batavia en m India verticrde Bengaalfche Lywaaten en Zyde Stoffen behaald:
Zoo zal men dezelve, offchoon in de gemelde tyd op verre de helft niet gehaald heeft van die, welke in de Jaaren J79J, i?«p, 177° en %{4 geprofiteerd zyn; nogtans calculeeren zoo als by de Advizen, van Generaal en Raaden over de Particuliere Vaart en Handel, in dato 12 April 1774 op / 13=492:10:- geduurende die vier Jaaren of
1. Op dè Amphioen . 3|°°' Op de quantiteiten daar van op* Ba| tavia aangebragt cn verkogt is voor de helft, die de ! omp. van 't avans geniet geprofiteerd . 191080 o
;. Op het Salpeter het welk van' Bata ° via na Nederland is voortgezonden en aldaar verkocht, nnmelyk 1125000
zyn Batavia aangereckend vi- 1 de No. 3. met ƒ ni;Oo:-:. De omme gemelde Jaarlyklche quantiteit Salpeter , heeft nfa aftrek van het gewoone onderwigt, ' en gereekend na de Uitkooppryzen van 1771 'tot
j 223703 !o o



STAAT EN OORLOG. 253
1780 in Nederland opge-j I bragt . • 30000000
Het kostende! j |
daar en tegen is geweest vide No. 3. • • .ymtoop 0 Voor Onkos j ten op Batavia
zoo van ontlos j fen , opflaan. herlaaden en ad-
miniltralie cal { culeert men 10
pC. • • • niiooo \ 1
De Onkosten van Batavia na Nederland zyn riüco vandeZee 5 pcent over de ƒ 130000 : -:J 'waarop menhetj kostende tot Batavia toe wel'
Hellen mag . 650000 Ongeiden van
Ontlosfcn,Kaag-
vragten , Op-
flaan, Courtage
&c. , en daar
voor caculeeren
minstens 2 pc 0222 0o Onkosten van
Schepen voor
28 Lasten van
4000 £8 ieder, en
a/300:-:- het
Last en nagenoeg overeen- ^
Ttansporteer/i3»93*o o; ƒ3000000 o|



«4 ZAAKENVAN
bereekening van het kostende ,
om met Compa- j
gnies Schepen
van 150 voet t« I
navigeeren vide
Litt. K. No. 5. 84375 oio
Zoo dat het kostende be- ' zwaard, met alle de Ongel- ' den tot in Nederland toe bt l00^ •Ai5307 of0
Welk beloop van ƒ 215307:^X7 ! trokken van het nevens vermelde rendement m Nederland: zoo blyft 'er voor zuivere winst over 84.ro- '
Deeze winst gefteld met de nevens- J °,°
Itaande op de Lywaaten, en op de Amphioen behaald, ter fomma van . . . 2237030'-
Zoo bedraagen dezelve te faamen . , ^083*96 Ó'ó
En werden hier agter vide No. 6. gebragt bTaïTe de winsten , zoo me welke by deele bereekenin* d£2ïï? 8& °P de Re'0llren vanTenga en
Lutfi^f7r!thS.mittcerd'vide RendefneiiE
Litt.



STAAT EN OORLOG. ' *s&
Litt. B. Onkosten op de Jaarlykfche van Batavia N°.*5-' verzondene Cargazoenen, en daar tegens
weder derwaards geremitteerde Retouren ,
te weeten:
1. Op de Verzondene Cargazoenen be-l
dragende vide No. 2. . . . ƒ 42400° ob
Aan Intrest van uitgefchootene Penningen voor den tyd van agt maanden , na welke Batavia de Retouren daar voor weder bekoomen beeft a 3 PC. in't jaar . . . 8480O0 Rifico der Zee a 4 pC. . . • 16960 o o
2. Op de daar tegens ge 25440 o o remitteerde retouren bedragende vide N°. 3. • / 526500 o c
Aan Rifico der Zee 4 pC. . • 21060 o Q Dus de Onkosten op de Cargafoenen, \ j
en op de retouren ieder aizonderlyk -j -
o-evallen te famen bedragen . . / 4650c o o &En aan Onkosten van Schepen voor de Cargazoenen en Retouren , het welk op deeze wyze bereekend word, geduurende de lojaaren van i77ïtot 1 i7« ingeflooten zyn op Batavia ter uitzending der Cargazoenen en Manfchappen , geëmployeerd 28 Schepen,! waar van 14 om met de Retouren j weder na Batavia te keeren; en 14 j om met de Retouren voor Nederland} j te repatriüeren. r Aan die eerstgemelde 14 Schepen, en de daar op befcheide Zeevaarenden , mitsgaders aan de daar mede overgevoerde Manfchappen om op Bengalen dienst te doen, is op Batavia verftrekt tot de heen reize , en met opzicht tot die Schepen 2elve en daar op gehoorende -.eevaarenden voor de terug reize, het bedragen vao
& cir-



Ó56 ZAAKEN VAN
circa . . . . ƒ 210000 !o c
Twee derde parten of ƒ140000'-:hebben beftaan in Vaderlandfche Behoeftens en Provifien, dewelke vei lig gereekend mogen worden , dat aan de Comp. boven die aangereekende Geldswaarde, op Batavia te ftaan komen 60 pCent 84000 0 ö
Het overige derde part of/yoooo: 1 heeft beftaan in Indiafche Behoeftens, Provifien en Dranken, welkers waare kostende tot op Batavia toe, zeer zeker wel 50 pCent daar en boven te ftaan komt .... 35000 0 c
Voor de ArbeidsloonenbyhetKie len , Calfaten , Toe- en Aftuigen der Schepen , moet ten minlteri ƒ1200:-: - per Schip gereekend worden ... . idSoOjO 0
Voor Intrest van uitgefchootene 14 Tonnen, de Schepen dooréén op een Ton gewaardeerd, den tyd van 8 Maanden, die men op Batavia tot het doen der heen en wëderreize I Helt, en gerekend a 3 pCent 's Jaars .... 2S000 o o Voor Rifico der Zee geduurende de heen-en weder-reizeof den tyd van 8 Maanden a 1 pCent 's Maands is 8 pCent over 14 Tonnen .... 112000 0 o
Voor flytagie der Cascos geduurende agt Maanden, a / 2000 per maand ieder Schip, is voor 14 Schepen . . 224000 o o
Voor maandgelden aan de ZeeVaart op die 14 Schepen als aan 5
Transporteer ƒ 709800 oio Eer-



STAAT EN OORLOG.
25?
per Transport ƒ7098000 -> Eerfte Officieren . . ƒ290:-:60 Europeefen . . 720:-:30 Inlanders . 4oS ;":
per Schip in een maand ƒ1418:---
Is voor de 14 Schepen geduurende de 8 maanden . . • 15881600
Weshalven de onkosten van 14 Schepen tot het vervoeren der Cargafoenen en aanvoering in 10 Jaaren — i - " te famen bedraagen ... . fj^l^f °_
of circa voor ii Schip Jaarlyks . . ' 86861'ojo
Aan de overige 14 Schepen over Bengalen gerepatriëert, zyn wel de-1 | zelve, ja kostbaarder verftrekkingen op Batavia gedaan, dan in die plaats brengt men voor onkosten derSche. pen, wegens overvoer met dezelve, 1 der Cargafoenen van Batavia het ver fchil van * op de i van ƒ198000:-:voor een Schip van 150 voet breder vermeld Litt. A. No. 5. pag. 4 ,(*) cn dus voor negen Schepen van 150 voet, (gelyk gefteld aan 14van 140 voet) in 10 Jaaren ƒ297000:-:- of jaarlyks .... •
De ommeftaande onkosten van I Schepen tellen te famen . ,1 ƒ110561 0 o
Waarby gevoegd het bedragen der i onkosten op de Cargafoenen, en opj de Retouren ieder afzonderlyk berekend , en vervolgens te famen gefteld ou de eerfte zyde dezer No (t) 46500,010
* En eindelyk nog het geen vide N^.1 j 1
3. op Batavia betaald is geworden, 1
Transporteer ƒ 163061 o^n aan
(*) Zie hier voor Bladz. 241. X\) Zie hier voor Bladz. 255.
XXIIL DEEL. R



258 ZAAKEN VAN
per Transport!/i65061 o'o aan de Particuliere Vaarders voor Vragt van den overvoer van de Salpeter, 't welk op de hier bovengeftelde ƒ116561:-:- had behooren te voegen , wanneer het montant van onkosten van Schepen zoude tellen ƒ122218:565700
Zoo bedraagen alle onkosten. , . ƒ 168718 o o
Litt,



STAAT EN OORLOG, 55?
Litt. B. Vertooning van het waare kostende van het ff0i (>i Comptoir, om het retour daar voor op
Batavia en in Nederland te bekoomen s en van de Winften op de Retouren, zoo op Batavia, als door Indiën en in Nederland behaald.
Aan meerder bedragen der Lasten dart / Winften en Inkomften op het Comptoir vide hier vooren No. I. . • f 80000 o O
Interest van het Jaarlyks aldaar ver1 bleeven restant ten bedraagen van ruim > 34 Tonnen a 3pCent. . , i 102000 0 p
Onkosten op de Jaarlyks van Batavia yerzonde Cargafoenen, en daar tegens ■ weder derwaards geremitteerde Retouren vide No. 5 ï68?18 0 0
Onkosten die de Comp. maken moet by uitzending der Koopmanfchappen en i behoeftens, mitsgaders Manfchappen, i uit Nederland 11aBatavia, voor zooveel Bengaaien van dezelve Jaarlyks gevorderd heeft, als op ƒ212000: -: - aan Zilver a 10 pCent. . , • • 2120000
Opƒ8cioo aan Vaderlandfche Koopmanfchappen behoeftens enz. 60 pCent. 4800 0 0 Op de Manfchappen word alken per
Transporteer ƒ 37671800 R * Me-



E6o ZAAKEN VAN
Per Transport ƒ 376718' o o
Memorie zonder Geldfomme ingebragt. -
En zoo meede de Onkosten die de Comp. maaken moet, om op Batavia, even ais de Vaderlandfche Contanten, Koopmanfchappen , en Behoeftens uit Nederland , ook uit Indiën te bekoo men, zodanige Koopmanfchappen, Producten'en Behoeften, als waar van ten bedrage van ƒ20000 Jaarlyks onder de Cargafoenen van Batavia verzonden is; met welke onkosten dit Comptoir meede alhier belast behoorde te worden, dan 1 het welk uit hoofde der verfcheidene, en veel verfchillende Articulen, niet dan by ruuwe Calculatie zoude kunnen gefchieden ... . . -
Aan Onkosten op de geduurende de 10 Jaaren van 177* tot 17IJ uit Neder land na deeze directie verzondene Car gafoenen, en op de daar tegens in zeiver tyd voor die directie, na Nederland geremitteerde Retouren en wel: 1. Op de dcrwaards verzondene Cargafoenen , hebbende by opneem der uitgaande Factuuren van dien tyd bedraagen ƒ225000:-:- 's Jaars
door een . ...
Voor Intrest van nevensflaande Jaarlyks uitgezondene ƒ225000: -: den tyd van twee Jaaren, die verloopen zyn , bevorens de Gelden
van de Retouren in Com ! ï
pagnies Kas te rug zyn ge .1 weest a pCent in het (aar . ƒx3500 0 o[ Rifico der Zee 5 pCent . 11250 o o
ƒ2475000
Transporteer ƒ24750100 ƒ37671800!
Edog!|



STAAT EN OORLOG. 261
Per Transport*- - - - - - ƒ 2475o 0 0 f 376718.0 9
Edog word alhier ieparaat bereekend om vervolgens by het montant van het waare kostende dezer directie , nog te voegen het meerder bedragen dan hier nevens ingebragte ƒ 24750:-:- voor Intrest
cn rifico der Zee, uit
hoofde dat, wanneer 'destyds gelyk zederd
gebeurd is, en in den
toekomende by aanhoudingvan den Handel na,
en van Bengaaien zou
moeten gefchieden, het
aldaar benoodigdeFonds
tot inzaam der Lywaaten , Stoffen , Zyde,
en verdere retouren voor
Nederland, in ftede , ' dat het zelve meeren-
deels in Kasfa gefteld
wierd, zoo voor Wisfels door het bewind met
Particulieren hier te
Lande gecontracteerd ,
als tegens Asfignatien
op Nederland atgegee-
ven, uit deeze Landen
had moeten verzonden
worden in Zilver of Cargafoenen, daar zulks in dien tyd als voormeld voor niet meerder dan ƒ225000:-:-
gefchied is. , . .
Transporteer) - ^ A f fX*t**P£



■a6ü ZAAKEN VAN
Per Transport 'ƒ 24750'.o ! ƒ 376718
Er is dan des tyds | Jaarlyks boven het gewoone, door des Compagnies onderhoorigen op Bengalen in Cas gefield circa 13 Tonnen, wanneer die fomme had, of zoude moeten verzonden worden, zoo veroorzaakt die uitzending 3Jaaren intresta3 pCent . . f 117000 0 o
en rifico der Zee 5 pCent . , . 65000 o 0 Behalvcn deeze/i 82000: zou men voortaan mede . nog misfen moeten , Jaarlyks . . . 2700 0 o ,
In den meergemelden tyd Jaarlyks op de hier te Lande gecontracteerde Wisfels ten bedrage van circa Ropeyen 360000 geprofiteerd , door dien dezelve alhier gerembourseerd zyn, a 24! St de >Sa Rop. door een voor 25 Stuivers, en op ge j ïyke termyn als de afgegeevene Asfignatien op Nederland, zynde doorgaans geweest 15 . a 16 maanden na de telling in de Bengaalfche *, ,— .
Kas gefchied was . f 184700 0 0
Dan, daar tegen komt in mindering dier 011-
Transportcer ƒ 18470.. 0 of H?5: ii/376718



STAAT EN OORLOG. 263
Per Transport ƒ184700 oio ƒ 2475000/ 37671S0* ■ gelden . . . 3400000 \ Het bedragen Jaar- \ lyks van de Intrest van 1 circa ƒ850000: :- in dien tyd op Bengalen betaald, aan de Geldschieters voor ongeveer 18 Man , welke ver'.oopen waaren, bevoorens de Asfignatien wierdenafgegeven, welke betaaling van
Interesfen geen plaats j
zouden behoeven te
hebben wanneer het
benodigde Fonds van
hier derwaards wierd
verzonden . . • • ~—•
En zoude alzoo de Uitzending een meerder bedraag van ongelden , dan daar voor j opgebragt enƒ24750:• Veroorzaaken, van ƒ150700 ooi 2. Op de daar tegens geremitteerde'
Retouren bedragende videllende -
ment hier te Lande hier agter No.
7 M02iooo:-:-'sJaars,dooreen', f
voor Rifico van bovenftaandei
/I02I000:-E- ,1
4 5pCent . . . .1/96050 o °|
Iden van losfen, M | I
Kaagvragten,opflaan, 1 j
en calculeert men .{ 14°°° 0 °i !
Courtage van verkoop, j i
ƒ2548000 :-:a i.i Stv. , j -Jr I I
ier-Lv. Ls. . ■ J «SljW ^> J
Transporteer f i454i5.ol° / 376718 °o R 4 A -



2Ö4 ZAAKEN VAN
Aldus bedraagen ^^S^^fff
de verzondene Cargafoenen , en;
daar tegens bekoomen Retouren ie- I
der afzonderlyk en vervolgens te: . .
faam geteld . " if ,
Voor onkosten van Schepen' f H5f 5i °
9 Schepen van 140 voeten zvn in . de meergemelde 10 Jaaren uit Nederland na Bengalen direét gezonden, en met de Retouren van daar gerepatneert.
ƒ4 dito van dezelve Charter, zyn in dat zelve tydvak van Batavia over Bengalen msgelyks met de retouren van daar in deeze Landen geretourneerd.
23 Schepen van 140 voeten werden gelyk gefteld aan ,5 van voeten, 6 van i5P, in ftede d^ van de eerstgemelde o vani4ovoe ten, zyn voor de heen en wëderreize in employ geweest, en werd voor dies kostende genomen, dat, hetwelk volgens de berekening vil de Litt. K. No. 5. een Schip van 150 voeten op ieder heen en wëderreize kost namelyk ƒ108000:-:-js de 6. ƒ nSSoooolo, 9 Schepen van 150 voeten in ftede van 140
voeten van Batavia over j Bengalen gerepatrieerd, j worden geconfidereerd' 1 I
dat ieder verdiend heb- j I
ben ƒ33000:- of J deel | van J 1980.0voor j vragt van overvoer óeu j Cargafoenen vanBatavia j
Transperteer^Tti^oo o oJ^c ;~6~sJQ
na



STAAi EN OORLOG. 265
Per Transport 1/1188000,0: ;ƒ I454I5 ° 0|/376718'' 3 na Bengalen, zoo als j dan ook dien Handel 1 tusfchen die Hoofdplaats eu directie daar voor belast is vide No. 5 op de derde zyde ; (*)
en werd alzoo dit Re- j tour maar de helft in j plaats der twee derde van de ƒ 198000:-:- ten laste gebragt, uitmaakende voor negen Schepen . . . 881000 o
Dus voor de 15 Schepen van 150 voeten, in ftede der 23 van o 140 voeten . . 2069000 0|
Dan dewyl dezelve \ 1752 Lasten aan Indiafche Retouren van Batavia na Nederland hebben overgevoerd , behoort die vragt in mindering van de opgemelde onkosten van Schepen voor het re tour van Bengalen te koomen en wel de proportie van twee derde, van ƒ 198000:-:. zoo de Retourladingen be hooren te draagen, het welk nederkomt opl 'ƒ300:- per Last zoo trekke voor die 1752 Lasten af . . 52560000
_LL_|.!.
Rest dus . . ƒ154340000 —— ■ „ . — - -
Transporteer ƒ 14541^0! o'/ 376718 o 0 (*_) Zie hier voor Bladz. 2^6. GeR 5



£65 . ZAAKEN VAN
per Transport ƒ 14541500 ƒ376718 09 Gedeeld door 10 Jaaren j isvoordéu 15534001c
Weshalven al de ongeiden op de Cargafoenen uit Nederland na Bengalen, en op de Retouren van Bengalen na Nederland beloopen . . . 3007550 O
Eu monteerd het waare kostende | van dit Comptoir tot dus verre reeds., ƒ 677473 0 0
Behaïven nog het Jaarlyks bedraagen van:
1. Het kostende aan de Compagnie der Manlclrappen , om ze uit Neder land na Indien te vervoeren; voor zoo veel als Bengalen van dezelve gevorderd heeft, mitsgaders:
2. Het meerdere kosten aan de Com pagnie dan de aanreekeningen van Batavia, der van daar onder de Cargafoenen na Bengalen verzonde ne /200000: -: - aan Indiafche Koopmanfchappen, Producten , en behoeftens, ter oorzaake van de onkosten, die de Compagnie maaken moet om dezelve', uit Indiën op Batavia te bekoomen, welke twee Lastposten hier vooren op de tweede zyde van No. 6. zonder Geldfomine zyn opgebragt.
3. De Soldyen voor zoo veel in Ne ried and betaald zyn.
4. De Rilico der Zee van het mon- j tant, dat de Jaarlyks van hier en
Batavia verzoiv'ene Cargafoenen , < oor de onkosten op de Vaderland fche, van verzending uit Neder
land ,



STAAT EN OORLOG. 267
land, als die van de Indiafche tot op Batavia toe, aan de Comp. hooger te ftaan koomen dan van hier, en uit Indiën, Batavia, en weder van daar, Bengalen aangereekend is, gelyk mede over het montant, het welk Jaarlyks van Bengalen na, l Batavia , en na Nederland geremit- < teerde Retouren, door het waarlyk meerder kostende van het Comptoir uit hoofde der hier vooren aangetoonde onkosten , dewelke nergens in de Boeken voorkoomen hooger dan de aanreekeningen , aan de Compagnie te ftaan koomen. De Wmften daarentegen zoo op Ba tavia, als door Indiën, en in Nederland op de Retouren behaald bedragen, als:
Op de Lywaaten zoo op Batavia, als door India; op de Amphioen { op Batavia; en op het Salpeter, het welk, hoe wel in Nederland verkogt, egter in Retour van Ben-, galen , na Batavia geremitteerd ! zynde, geconlidereerd word derwaards gehoorende vi- ,
de No. 4 ƒ308396 o o
Op het retour van Nederland, beftaande in Lywaaten enZydeStoffen., Zyde Florette , en Catoene Garens , Borax , Schellak en Salpeter, vide Rendement der 23Retourla-i dingen alhier te Lande ; verkogt hieragter No. 7. . ./62693oo0
zamen . . ——■>— ƒ 93532°:
Transporteer 1-/'935326 ^-
le



c68 ZAAKENVAN
Per Transport /'935326 oio Zoo dat dezelve furpasfeeren het ommeftaande waare kostende van ƒ6774730 0
f 25785300
Dm van dit meerdere bedragen der winften, dan het kostende om dezelve te bekoomen , afgetrokken wordende, de hier vooren op deeze No. vertoonde onkosten , die nog veroorzaakt zouden worden by uitzending van het Fonds tot inzaam der retouren . . ƒ 150700 o o
Alsdan zoude de meerdere Winften — . .
dan het kostende flegts houden . . • f 107153 0 o
Litt.



Litt. B. N°. 7.
Rendement der Retouren van Bengaaien geduurende 1771 tot 1780 ïngeQooten, met 23 Schepen in Nederland aano-ebraet. Tegen over Bladz. 253.
ö . XXIII. DEEL.
Schepen. j Lywaaten en Zyde Stoffen. Zyde. j Mochtazyde of Florette Garen, j Catoenen Garen. j Salpeter. *" "~ ~ " ~ I " Schellak ~
I Winst. ! | | Winst. I j j , ' ' , j ~ '—' ' " ' ~
Ann° PeCfen' Ink0°P- Verk0°P- WinSt' |P°nden- Inkoop. | Verkoop. ~ Winst, j Ponden. » Inkoop. Verkoop. Winst. Ponden,!Inkoop. Verkoop.
fDe Bovenk. I j I ' , ■ I 1 ' " ' ~ " "* " : : ' ~
I Polder. A.t 1
^7 .'mevswyk D.'i . f fl9^n° /55°°3°! **7*6 f^S66° /^Ct. f ^ ^ ^ ' 83°00°' ^9438° ^a8^8° f *9°9°o 12000 ƒ5390 ƒ9750 f4360 Geen 1
t ^ y * 39i?r •>4^ ' aoaRm. 8ospCt.
r 's Lands _
1T7iWmmae.UenE.\ 95^4 921740 1234900 313160 31382 2.35270 211600 ^670 I20oo 51180 43000 8180 2015 ƒ1440 ƒ1740 ƒ300627000, 66030 207870' 14184013200 5370 8750 3380 Geen
34° '° ' 1 2i5|Rm. , 63pCt.
r De Bovenk.
*773^ p0ider. A. 57693 480300 648000 167700 24967 193160 183370 979? 11983 51280 36780 14500 3ooo 2330 2870 540 270000 2l88o 86770 64890 11400 4500 0120 4530 Geen ■
35PCt. 5t5 ' 28^PCt. Q3i| ap<J«. r * . 99pCt.
y De Zilvere
*774^ Leeuw. A. 49616 459770 698950 239180 28901 244270 244440 17° 12000 5534o 393$0 15960 i5oo H70 1660 490272000 2^20 61330 08910 12600 4210 7880 3670 Geen • —
52pCt. W1I1St- 417g
P ^ pCt.
r De Bovenk.
^l'cLaf aenE.j ^477 -88860 ^axxko 33225042045 358100 342690 .54/0 ïaooo. 543oo 4554o ^8760 aooo Ï5?0 203o 460540360 45520 Ia832o ^ 6°°° ^ ^o'f^fuSo ƒ838
3oïpCt 4t5-o ióipCr.. 29pCt. c pCt.' p~c£
^76) DeXuw. Z'} 114118 1229730 1697890 46816053803 39563o 40863b 13000 12000 485oo 51300 2800 1840 i49o as8o 890653670 54630 196940 i423IO 6000 ip8o 4650 2670 6000 *6I2 7200 4588
Wst' Wlnst- 6°PCt. &6o|§ i35pCt:! 175 s
j pCtl
, Delfshaven. A. umtt
1777LBcIvZrln en E.l 179427 *7?676° 84927 588850 510180 7*>7oiaooo 4838o 5ö48u ^8100 875 7io I290 580915020 79310 207570 128260 6000 2000 4560 2560 6000 \loo 525o aiSo
15 isc 8ij5 Ï62? i28pCt. 7opCc.
j*
rDeMercuur. A. ^
I778cHoo"carf el HenE.i 205616 2I560I° 2619670 463660 65290 45275° 350130 102620 12000 48170 52090^3920 2700 455o 7020 24701066610 114680 270850 156170 6000 1970 446o 2490 6000 2Q?o 6600 3636
* ' ' 54+ o l36pCt. i2ó| InjI
®s pet. Pci
f De Bovenk.
j Polder. A. 1 I 1779 < 't Huis te '
[SdTkSk. HenE.J 2°I3°6 ^«o 881*7 610370 516720 9365013050 69580 57^0 /^q 3000 . 9a00 4l8o ,890 ^4730 113420 254540 141120 4ooo ,376 3060 ,690 6000 3,60 5470 23IO
i 0 I23/ïï 731
PCt. pCt.
rDeMercuur. A. ^
,78°i™l?rbu« êenRi 196780 4078060 3501800 I42A74° 85759 544100 412260 I32!'° 6150 24630 33620 W,8"0 15075 11730 18280 ^501026530 122000 235900) "3900 '8000 2690 6050 3360 7800 iHo> 6lzo l88o onjenuuifc. • o»s 5 ^' ">st. 55H 94pCt. 124.J 44 5, •
. ; (___J_ pCt. pCt.
In 10 Jaaren met 23 Schepen . j I
aangebragt. , 1363893/i3P4725o ƒ 19460110 ƒ5512860547987 f 39^0 ƒ3477520 ƒ46o64o„7446 ƒ512500ƒ467400!ƒ 45IOo. 32005 ƒ2728o'/4i45o ƒ 141707265910 f7M7o fi9Z$m£^oiwa 85200 ƒ 31560 ƒ 63080 ƒ „a-J 9^800 ƒ i8óP4 ƒ 34opo / 153J>tf
I «39ipCc.J | | | fcrjU j |is52pCt.; | ' I is ' feToo] • is 82ï — 1 ■ L_J- — Ehr i . 1 PCc- pCt. ! nCr
Byeenbrenging van alle de Retouren.
Inkoop. "J-^ Verkoop. Winst.
Lywaaten er Stoffen. , -ƒ1394725o : ■—; ~ ƒ i946o 110 : — i - J5512860 : : -
Catoene Gann. - - 27280 : — : » 4i45o . _ . _ i4i7o : — : ~
SalPeten " ' ' 734270:^:- I935370: — :- laoïi-oó
Borax' 31560: — :^ 63080: — :- 31520: — :^
Schellak. - - - 18694:—^ !34o9o:-:- J5396:-:^
^de- ' ' ' " 3938i6o:^:- 347752o:-:- 677So46:~:-Winst. Mochta zyd:, of florette Garen. 5I25oo : - : - 4674oo 505740 : - : - Verlies.
!—-"■*" — ' ' .. ' *
ƒ 19209714 : — : ^. ƒ354.75,020 . : _ ƒ6269306 : — :- 32\ percent ruim.
De voornoemde Jaaren door — —.
een, komt voor ider'dezelve, „- ^^Z^lJJ9^ : - : /jS479oa : - : J ƒ626930 : - : - Ruwe Winst.






STAAT EN OORLOG. 269
Litt. C. MALLABAAR.
Winften en Inkomften.. en Lasten op het Comptoir volgens de Boeken, — als
Winften. Inkom- IByeenbren- Lasten, ften. ging van I Winften en [inkomften.
Ï77? ƒ 2456Ó6rj ƒ8008i:-j ƒ325687:- ƒ205570:-
* 144701:-1 84723:- 229424:- 17498'j:"
f .281225:- 77395--, 35S620:- 2"4H6>
! 223698:- 77434:- 3°"32--- 227435:r
| 398802:- 79115:-, 477917: 201302?-
§ 363817:- 79532:-| 443349=-J 350734:-
| 382553:- 57758:-, 44031 5292b9>
z 358924:- 52637:- 412472:-! 566108:-
S 373947:-! 53548:- 426584:- 5^9t5o>
162676:- 54985:- 21766K- 38722K-
Jaaren. ƒ2935950:- f975°5-- ƒ3633450:-' 34Q59&»
dooreen „ n , , .
Jaarlyks ƒ293600:- ƒ69750:- ƒ363350:- ƒ340600»-
Dus meerder Winften en Inkomften dan Lasten . • 22750:-
I ƒ363350:-
Lia.



s?o ZAAKENVAN
Litt. C.
No. 2. Cargafoenen van Batavia verzonden.
177?, Met i Compagnies Schip . ƒ1114000:-
« — l dito dito . . 95000:-
| I , i53coo:-
4 1 • 1— . 120000:-
1 2 ■ —-■ .• 2-2000:-
Ï! 2 ! . 2Ö1003:-
7 ' I . I2IOOO:-
* 2 —* ■ . 229ÖC0;-
5- 2 > ■ ■ , 27GOOO:-
I7?l 1 . 157000:
m ïö met 14 Schepen . . . | ƒ1795000:-
Janr.
Door één Jaarlyks met circa i| Schip. ƒ179500:-
Word per Memorie alhier genoteerd, dat de verftrekkingen op Batavia aan deeze Schepen, mitsga-" dcrsaan de daar op befcheiden Zeevarenden, en de
voor dit Gouvernement, beftemde Dienaaren
bedragen door een voor ieder Schip circa, ƒ14000;-;-
Lift.



STAAT EN OORLOG.
271
Litt. C. Verzonden Retouren als
:n°. 3-
1 Na Batavia. i Na Nederland over Ceylon.
Montant. Waaronder Aan Peper. " I Aan Cardemon, ,ian Peper.' j | 1
177? ƒ66000:- 300000 &» 767370*| /I535oo:-1 Geen Gee"_
I ico6oc • 5-2'Öcpó — 726000 ~~' ~T ""'"7 . | 64co:- Geen — 525000 -| 166400:- 8858 ^1/15000.i 5©4oo:- 250000.,! 750000 — !35'>'-o: 4500— 81704 73.00-.-l Geen — 771000— 144000:- 360..— 6400:-
II 17600:-— — —11173000— a 220;.- Geen \ Geen
|| tsW> 1278400— 2'73co:-
f 63ÖC0:- 1036900— 176300:-!
§1 12800:- ■ 900000— iiöcötg — — '
17|g 7900:-'- X,!l6£?_£jZ- c4°S">r-- ~ • — —'-r-
in 10 f.
Jaar. ƒ342200:- 1070000% 974^670 % ƒ753700: '6958 U j 395/QL-
doorj een 1
lyksl ƒ34000:J^o7oooJ^97oc«^fBJ/iJÊ^jx-,1,1700 f8 \ fyxxX' ruim" : En ~J~iooo:- aan Car¬
demon.
Te zamen ïaarlyks ƒ 17^J7o:Hadien debovenfiaandcRetou- Dewyl de voorfchr. Retouren ren na Batavia gemeenlyk met de met de Retourtchepen vïm CeySchepeu over Ceylon zyn aan- Ion na Nederland zyn overgecebragt zoo meent men, dat de j voerd; zoo zal men de vragt voor vragt voor dien overvoer het ge- ! dezelve , of wel onkosten van fchikst berekend zal worden inde I Schepen ten bezwaar dier RetouProportie dat eene reize van een i ren brengen 4 ƒ300:- voor ieder Compagnies Schip van Mallabaar j Last van 3000 g* op het Last ,als sa Batavia, kost ƒ30000:-:- , meest overeenkomende met twee
derde deelen in J 198000: •:- t bereekend kostende op iedere been- en weder reize met 's Compagnies Schepen van 150.voet na en van Batavia. k Litt.



m ZAAKEN VAN
Litt. C. Winften op de Jaarlykfche Retouren na No. 4. Batavia , en na Nederland verzonden.
1. Op het Retour na Batavia, hebbende beftaan vide No. 3 in 107000 pond Peper 's Jaars; en dewyl dat Jaarlyks Retour buiten het Cayerdraad, de Capokfteen, wat Huiden, en een weinig Garde 'Mii, waar op geen winst bereekend word, offchoon vervolgens van Batavia na Nederland ter vcrkoon voortgezonden en aldus ook daar de winst behaald ; — echter op Batavia behoord heeft, zoo werd die winst alhier gebragt, even als of zy by verkoop op Batavia behaald is. 10700e pond Zwarte Peper hebben na aftrek van het onderwint in Nederland uitgeleeverd 91000 pond, cn deeze tot de Uitkoop spryzen der Jaaren 1771 tot 1783 gerendeerd . . ƒ 5240000 Het ketende daar en tegen heeft bedraagen circa . . . f f.IOUO O O
Voor onkosten op Batavia zoo van ontlosfen, opflaan herladen , en! administratie , calculeerd . men 8 pCent . . . 168000 De onkosten van Batavia na Nederland zyn ,1 rifico van de Zee 5pCent' over . . ƒ3 3000:. Waar op men het kostende dier Peper , bezwaard met aHe de ongeiden tot op Batavia toe wel ftellen mag . . . 150000 Voor oneelden van ont- , • losfen Kaagvragten opflaan Courtagie enz. ftellen 2 pCent . . 420 o o
Transporteer ƒ 24600 0 o ƒ 52400 o o
, . On-



STAAT EN OORLOG.
Per Transport1/ 14600 o o ƒ 52400)0:0 Onkosten van Schepen j Voor 35*- Lasten ieder van 3000 pond en a
ƒ300:* het Last,
nagenoeg overeenkomende met de bereekening van liet kostende , om 's Compagnies- Schepen te navigeerea, vide Litt. K. Nf.' 5'. • . 10700 o o
Zoo dat het kostende, bezwaart met alle de ongeiden tot in Nederland be-
looPl • ^530000 Het welk afgetrökkën vaii hét Provenu een zuivere Winst overlaat - -
vau • • f 171000Ö
8. Op het Retour over Ceylon na Nederland - hebbende beitaan vide No 3. in 970000 pondzvvarte feW eu , • • 1700-Cardemon s Jaars ten neciraage van . . f^ ^, ^ Die 970000 .pund Peper hebben na aftrek van he't ondenvigt.in Nederland, uicgeleeverd 828000 pond en degze tot de Uitkoopspryzen der Jaaren 1771 tüt 1780 ger^n-eerd hebben . . ƒ «55000 0 d En de 1700 pond Cardemon hebben . tot de yeikooppryzen in 1773-1775 en 1776 opgebragt . . 522500
Het rëtoür heeft aldus opgebragt . f~&07$ .
Het koro&dé daar t'eg&i is geweest
hier ter zyde vermeld is f 17S370 o t
De onkosten van Malla- ' j
baar over Ceyl;m na
Nederland zyn, Rifico der Zee . . j . 5 pCent . /'8y2o|o : J Voor ongeiden
Van öntlosfen—Si—\ __„^ _ __|
T#^'fWffl 178370 o o,/ 510225^0
XXIII. DEEL, S £aa^



274
ZAAKEN VAN
Per Transport ƒ8920 do ƒ 17837° 0 0/510225 10 o Kaagyragten , opflaan, Courtage enz.- 2 pCent • 3570 °i°|
Onkosten van Schepen voor 323? Lasten, van 3000 fifi ieder, cn afsoo:Iiet Last, even als het zelfde hier ter zyde ten
bezwaar derPe- 1 per in Retour na Batavia gebragt is . . 97170 o0
0 . 10961)0 o
Zoo dat bet kostende, bezwaardmetalledeOngeldcn
tot in Nederland beloopt ƒ28803000
Het welk afgetrokken van het Provenu, 1 - -
een zuivere winst overlaat van .1 ƒ 222195. o o
En werd die met de nevensftaande op het Retour na Batavia gebragt, in faveur van dit Comptoir, hier
agter No. 6.
Litt. C. Onkosten op de Jaarlyks van Batavia verNo. 5. * zondene Cargafoenen , en daar tegens
weder dsrwaards geremitteerde Retouren
te weeten.
I. Op de verzondene Cargafoenen bedragende vide No 2. ■ f i?9500 0 o Aan Intrest van uitgefchooten Penningen, als: van ƒ34000, voor den I tyd van 24 Maanden die verloopen J zyn zederd de uitzending, vau Bata* |
via



STAAT EN OORLOG;
Via tot dat het Provenu voor Re- ■
tour derwaards in de Nederlandfche $
Cas is terug geweest a 3 pCent in 't
Jaar « 204000
En van ƒr45500:-:- voor 18Maanden, na welke deeze gelden , uit het provenu van het Retour over Ceylon ' na Nederland in die Cas is terug ge-
■ wèest ü 3 pCent ■. . 65500 8
ƒ8590 o ö
Rifico der Zee a 4 pCeht 7180 0 o
ƒ 15770 o o
2. Op de daar tegens geremitteerde Retouren bedraagende vide No. 3» ƒ34000:-:-
Aan Rifico der Zee 4 pCent . I3Ö° o 0 Dus de onkosten op de Cargafoenen Van , en op de Retouren na Batavia
ie. er aizonderlyk gevallen te zamen " ' 1
bedraagen . . . f ïf^spèè
En aan onkosten vaill 1 Schepen voor de Cargafoenen en de Retouren. hetwelk bereekend word; als:
Geduurende deiojaaren Van 177? tot 17|§ zyn op Batavia tot den vervoer derCargaü >enen en verde-' re benodigdheden terdeezer Kust geëmployeerd 14 Compagnies Schepen, dewelke gemëenlyk bemand waren met 60 Eu-
Transporteer ... * \f 17130100 'Sa föJ



o76 ZAAKEN VAN
Per Transport . . . .'ƒ 1713Ö jo &' ropcezen, en 2-5 Inlandfche Zeevaarenden. De #r (trekkingen op Batavia tot de uitrusting dier Schepen . en daarop befcheidenZeevaarcn- . | den voor de heen-en we- 1 1 der-reize , mitsgaders [ voor de overgaande Man- | ichappcn om aldaar dienst te doen hebben doorgaands beloopen circa ƒ14000:- voor ieder Schip door één het welk voor de 14 Schepen is .'ƒ196000 o o Twee derde parten daar' van of • ƒ130000:Aan Vaderlandfche behoeftens , worden om | redenen , als met opzigt
tot Cormandel en Ben-'
galen onder No. 5. zyn ' 1 '
aangehaald metóopCenï | I
verhoogd . . 7800000
En het overige een derde part of . ƒ 66000
Aan Indiafche Behoef- | '!
tens met 50 pCent . 3300° o o
Voor de Arbeidsloonen
by het Kielen, Calfaaten,
toe en aftuigen dier Schepen ƒ1200:-:- ieder , 1680000
Voor Intrest van uitgc-
fchooten 14 Tonnen de
Schepen door één ie- ,
der op één 'f on gewaar-' I
deerd, den tyd van 8' j
maanden die op Bataviai ' 1
Transporteer ƒ32380010^01 ƒ 17130 o|o
to&



STAAT EN OORLOG.
27?
per Transport ƒ323800 o. o ƒ 17130 0 0
-tot het doen der heenen weder-reize gefteld
is ; — En a 3 pCent in
het Jaar, is . . 28000 o o
Voor Rifico der Zee ,
geduurende den zeiven
tyd van 8 Maanden, en
a één pCent 's maands
ever 14 Tonnen Gouds 112000 o o
Voor llytagie der Cas-'
co's, geduurende 8 maanden h f 2000 per maand
ieder Schip, is voorde 14
Schepen . . . 224000 o o
Voor Maandgelden aan ■ de Zeevaart op die 14
Schepen, als: Aan 5 eerite Officieren . . ƒ290 o o — 60 Europeezen . . . 720 o o
25 Inlanders 340 o 0/
Per Schip in één -'
Maand . . . ƒ1350 o o
Is voor de -14 Schepen gaduurende agt maanden i5i2oo o 0 Weshalven de onkosten \ van de 14 Schepen voor
de heen- en weder-reize - - ,
beloopen in 10 Jaaren . /"8390000 0 1
of Jaarlyks . . . 839000 0
Waar van de helft, zyn- : de . 41950 o o,
Ten lasten, der met die S Schepen overgevoerde 1
Transporteer f 41950 o■ 0 \ ƒ 17130 o q S 3 Car



sj»8 ZAAKEN VAN
per Transport '41950 007/17130 ojo Cargafoenen, van Bata- j via naar Mallabaar ge I bragt wierd, de wederhelft moet gedragen worden , door de Retouren, die deeze Schepen , en van MaJlabaar, en van
Ceylon inneemen en ver- 1 voeren. I By dit bedraagen van onkosten van Schepen der Ciwgafbenen , voege, die op het Retour van Mallabaar naBatavia, dewelke bereekend wor den in de proportie dat de quantiteit dier Retouren geduurende iojaaren bekwaamiyk met een Schip geladen en vervoerd worden. Daar nu de onkosten van een Schip op de reize van Mallabaar na Batavia waar voor gefteld is 4 maanden , bereekend zyn op ƒ30000: -: - vide No. 3. zoo komt voor het tiende deel, of Jaarlyks . • • 3000 ó 0 >
En gezamentlyk aan Onkosten van Schepen voor Cargafoenen en Retou-
xen . . ....... 4495° 0 J
Of alle de ongeiden op
heid? , ....... f 62080 Jo
EK



STAAT EN OORLOG. *79
Litt C Vertoning van het waare kostende van No 'ö het Comptoir, om het Uetour daar voor,
op Batavia en in Nederland te bekoomen; en van de winften op ae Retouren in Nederland.
* Aan Intrest van het Jaarlyks aldaar! j verbleeven restant, ten bedrage vai n,n '0 meer dan 8 Tonnen Gouds, a 3PCent: f 24000 o o
Onkosten op de Jaarlyks van Batavia verzondene Cargafoenen , en daar te- \ gens weder derwaards geremitteerde Re- q Iq
touren vide NJ. 5. • . • 1 ~ \ Onkosten die de Compagnie maaken j moet, by uitzending van allerlei Vaderlandfche Behoeftens, uit Nedeiland na Batavia, voor het montant van/ 30000:die Mallabaar Jaarlyks van dezelve ge \ vorderd heeft k 60 pCent • « Ib000U
Op de Manfchappen word alleen, pro
Memorie, zonder Geldfomme ingebracht ï*
en zoo mede de Onkosten die de Compagnie maaken moet om op Batavia te bekomen de lm diafche Koopmanfchappen , Producten en Behoeftens, waar van ten bedrage tot ƒ149500:-:- door Mallabaar van ^ Batavia gevorderd zyn . I
Dan, van dat bedragen, trekke men hier af dat, het welk, vide No. 1. de. Winften en Inkomlten op dit Comptou behaald, en aldaar geapporteerde las- 0 ten Jaarlyks hebben geturpasfeerd . 227^0
Weshalven dan het waare kostende J~~ ~ dus verre nog blyft • 'f „ óó
Behalven nog het Jaarlyks bedraagen van l. Het kostende aan de Compagnie der Mankhap-
" oen om ze uit Patriain India te bekomnen.
Voor zoo veele als Mallabaar van dezelve gevorderd heeft; — mitsgaders; n S 4 ... "'



2-80 ZAAKEN VAN
<x. Het meerder kostende aan de Compagnie dan de aanreekeningen van Batavia na Mallabaar van ƒ149500: :- aan Indiaicbe-Koopmanfchappen Produften en Behoeftens uit hoofde der Onkosten die de Compagnie draagen moet, bevorens ze dezelve uit Indien op Batavia bekoomen kan — welke twee Lastposten hier vooren op de eerfte zyde van dit No zonder Geldfommen zyn opgebragt.
3. De Soldyen voor zoo, veel die in Nederland b&' taald zyn.
en
4. Rifico der Zee van het montant dat de Jaarlyks van Batavia verzondene Cargafoenen , door de onkosten op de uitzending der Vaderlandfche uit Nederland, en op de Indiafche van de refpeftive Comptoiren tot op Batavia toe, hooger aan de Compagnie , dan de aanreekening aldaar te ftaan koomen.
De Winften daar en tegen op de Retouren na Batavia, en over Ceylon na Nederland en beiden aldaar verkocht — hebben bedraagen op, het Retour na Batavia vide No. 4. de eerfte en twee-l de zyde (*) . . . • f 17100 0 0
Op het Retour over Ceylon na Nederland vide No. 4. de tweede en derde zyde (t) • ., 22219500
te zamen . . ƒ 239195 0.0 Zoo dat dezelve furpasfeeren het nevenftaande waare kostende a, . . I33° o O
de fomma yan . ƒ 157965 oio £*)Z/« hier voor bladz. 273,
(t) — - — - m-'



STAAT EN OORLOG. *8i
Litt. D. S O U R A T T E.
N. i. Winsten, Inkomften en Lasten op het Comptoir volgens de Boeken: als
Winsten. Inkom- Byeenbren Lasten, ften. ging der win* ften en In komften.
~ 177° f 4*1434:* f &593 ": / 4*28275-:- f 984*2; -
J 458717: 1714:-- 46o43l>:- 225652::-
' 246142: :■ iq88:-:- 24723c?- :- 200992:-:-
1 241719: :• 1361:-: 1 243080:.: 193925:-
2 290052: 2776. :- 292828: :- 126489:-:I 293331'- =- *377-:- 294708::- 7734Q:-l 4895^-6: : 1880:: 49I436:-: 15390*--1 596185::- 2501:.- 548686:: 64208::I 365825::- 2593:: 3684' 8>: I5214*::-
,7T| 449921: :-• 2561: : 45*482: : 96918:-:-
f jXreri, ƒ3802682:-: ƒ19444: :• j/3822i26t"2_ /*390050'- l'
door één ' .
Jaarlyks. ƒ 38o2oo--:-]/ 2000; :. ƒ 382200:-:- ƒ 139000-
pus meerder Winsten en Inkomften, danLasten ƒ 243200:-:-
ƒ382200:-:-:-
&5
Litt»



aSa ZAAKEN VAN
Word per Memorie alhier genoteerd, dat de verftrekkingen op Batavia aan deeze Schepen, en aan de daar op befcheiden Zeevarenden voor de heen- en weder-reize, mitsgaders aan de met die Schepen naar Souratte getransporteerde Manfchappen, om aldaar dienst te doen verftrekt, bedragen door een, voor ieder Schip . , . . ƒ35000:-
Litt.
Litt. D.
No. 2. Cargafoenen van Batavia verzonden. Anno
177? met 3 Compagnies Schepen . ƒ275000:-:-
1 y dito dito . . 279000:-:-
« 2 dito dito • 204000: :-
ij 1 dito en 1 particul. Scheepj. 158000:-:-
S<~r*r 2 dito . . ■ 17500c:-:-
% 1 dito . . . io^oco:-:-
3 dito . . • 3S4C00:-:-
r 2 dito . . . 280000:-:-
I 2 dito . . . 230000:-:-
177Z ■■ 2 dito • . . 304000:-:-
in 10 Jaaren. met 20 Compagnies
Scheepen . . . / 2394000:-:-
Door een Jaarlyks met 2 Schepen . ƒ 240000:-:-



STAAT EN OORLOG.
283
'Litt. D. „ .
No. 3. Verzonden Retouren na Batavia.
Anno i _ . !
177Ï. met 3 Compagnies Schepen . ƒ 165000,00 'V— 3'd>» • ' * i77000joo
| 1 Particulier • • 16200000
I 2 Comp. en 1 part. Schip 3510000 a
f_idito . ♦ • 420OOO0 I— 1 dito . • • *l60oO°° |_2dito . . • 8700000 |!__ 2 dito .... 371°°°!°° |!_2dito . • ■ W00»*0 xrttr- * dito, ... .__=_a75°oopo
In 10 Ja'arengerekend met.circa *> ^
Comp. Schepen ■>
"~Door een Jaarlyks met 3 Schepen na Qooo,0_0 genoeg . —-4======



2«4 ZAAKEN VAN
Litt. D. Winften op de Jaarlykfche Retouren, zoo iN • 4- wel die, welke naar Batavia verzonden,
en aldaar en verder door Indiën vertier d ; - als die welke over Ceylon naar Nederland verzonden, en aldaar ver. handeld zyn, te weeten.
\, Op de op Batavia en in Indien vertierde, dewvl om dezelve redenen, als ten opzigte van Cormandel en Bengaaien bygebragt, geen waare vertoonmg kan worden gemaakt van de Winst die on de op Batavia, en door Indiën vertierde Lvwaa,ten en verdere Retouren van Souratte behaald is Zoo zal men die winst, offchoon in de meergemelde 10 Jaaren van i77* tot i7jg de helft niet bedraagen hebbende, van in de Jaaren i7«» 177° en i77i behaalde, egter calculeer^ zodahig, ate by de Advizen van Generaal en Raaden over de Particuliere Vaart en Handel, in dato ia Anril J7745 namelyk: dat er gelyk als in die ffaaren toen er was omgezet een uitkoops bedragen bezwaard met alle omgelden bereekend in maniere als by de model Redementen op Batavia geïntroduceerd van . . fJ13L°5
of Jaarlyks . /i47377'ri7
En op dien verkoop zuiver gewonnen was , . fS<6o ' Geduurende de meergemelde i"o Jaaren, Taarlyks meede zoo veel is geprofiteerd Dan onder dat ftraks Vermeld bedragen, bezwaard met alle de ongeiden, zyn vervat, alle de ongeiden, welke men op Batavia gewoon is te brengen op de Rendementen van de aldaar, en op de refpeftive Buiten Comptoiren vertierde Souratfche Ketouren ; die ongeiden welke van verfchillend bedraagen zyn, na mate van den aflrand der reipeftiveComptoiren, en na mate de tantums, die van de ketöuren, op 't eene Comptoir meerder
of



STAAT EN OORLOG. 285
of minder, dan op het andere vertiert zyn; en derhalvcn zeer bezwaarlyk accuraat te bepaalen zoude vallen; calculeerd men op circa het . van het bedragen van omme gemelde Jaarlyks uitkoops bedragen ter fomma van/i47377:8:7 A I J
dus . • • • / 49125 16 o
Welk gecalculeerd bedraagen dier ongeiden gefteld by de hier vooren | Jaarlyks behaalde zuivere winst ter JU 'fomma van • • « 85041 03
Vertoond de ruwe winst, even als die is , op' de Cormandelfche en
Bengaalfche Lywaaten op Batavia,
en door Indiën vcrtierd. voorkomen- ~~""*" {de onder Litt. A en B. N°. 4- ~f^Jy9ZZ!2 Op de in Nederland verhandelde, volgens de Rendementen die men daar van flegts van 4 der voor' fchreve 10 Jaaren heeft konnen bekomen, namelyk van hetRetour van 1775, 1776, i778 eni7go, Is hier te,Lande omgezet, als: Lywaaten.
Inkoops | Uitkoops. 1 -Winst. 1 j Circ. ƒ100000'circ. ƒ146000 circ../4,600a
JCatoene gaa- j rcns . 1
C\xc\f i3ooo|circ. ƒ29000 circƒ16000 \
Dus Jaarlyks r uwe winst . .ƒ 62000 O o
Van nevensgemelde ruwe winst ten \ \
bedrage van . . • P'f 62000 0 o
Word afgetrokken de 5 pCent van het
bet inkoops bedraagen der Lywaaten,
welke met 50 pCent en daar boven
avans zyn verkogt, aan de Bedien
dens op de Lywaat Comptoiren toe-
gelegt, welke 5 pCent in dezelve 4! 1
Jaaren bedraagen hebben Jaarlyks . 3200 o 0
Rest ruwe winst. .]ƒ 588000^
Af



a§6 ZAAKEN VAN
.fni Per Transport . . ... ƒ 5g8oó 0 a Af Onkosten tot in Ne-
de. land voor rifico der
Zee a 5 pCent van
ƒ113000:-:- ƒ 565000
Ongeiden van ontlosfen j
Kaagvragten , opflaan
enz. calculeere minftens ƒ 1500I0 o
Courtage van het uitkoops ƒ175000; ;\£ St. \ , pr L. vs. ( 73010 o
Onkosten van Schepen ftellen als volgt: Van deLywaa- . .
ten 2.5 pCent I van 't inkoops I kostende . . ƒ 25000 o'o En van de Jaar- 1 lykfche quantiteit van 20000 fgCatoene gaaren , uitmaakende ^2500firj per Last,8 L.as-j
ten , en ieder;
Last ƒ300 -is 2400 o'o 27400 0 o 352800^0
Zoo blyft voor zuivere winst —~ -
Jaarlyks . 235:0 o| o
Dewelke nevens de voorwaards vermelde, op het retour naar Batavia, hier agter N°. 6. in faveur van dit Comptoir gebragt word.
Litt,



STAAT EN OORLOG.
2S7
Litt D. Onkosten op de Jaarlyks na Batavia verN°. 5 zondene Cargafoenen , en daar tegens
veder denvaards geremitteerde Retouren.
1. Op de verzonden Cargifoenen, bedragende vide N». 2. . . .ƒ 24000 jc o
Aan Intrest van uitgefchooten Penningen voor den tyd van 9 maanden na welke Batavia de Retouren voor dezelve weder bekomen heeft a 3 pCent in het Jaar . . . 8400I00 Rifico der Zee a 4^ pCent . . . ioSoojo'O
f 15600 o'o
2. Op de daar tegens geremitteerde Re- I toeren bedraagende vide No. 3. J
ƒ 200CO0:-: . j Aan Rifico der Zee a 4* pet. 9000. 0 0
Dus de Onkosten op de Cargazoenen,
en op de Retouren , ieder afzonder |
}yk gevallen, te zamen bedraagen \f 24600 00
Érj aan Onkosten van Schepen op —1 . -
de Cargafoenen en 'op de Retouren bereekend, als volgt ' Geduurende de ic Jaaren van 177? tot 175I zyn op Batavia ter overvoer der Cargazoenen naar , en afhaal du-r Retouren van Souratte geümployeerd 20 Schepen dus 2 Schepen jaarlyks. — welke Schepen gemeenlyk bemand zyn geweest met 100 koppen, waarvan 70 Europeezen, en 30 Inlancrfche Zeevaarenden De verftrekkingen op Batavia aan die Schapen, en de daar op befcheiden Zeevaarenden, tot het doen der heenen weder-reize, waar voor men 9 maanden gefteld vind; —mitsgaders aan



088
ZAAKEN VAN
aan, de tot den dienst op Souratte | f
overgaande Manfchappen — hebben bedragen vide 't genoreerdé des wegen op N°. 2. circa ƒ25000:.- j j
per Schip — is voor de twee . ■ rOOCO oQ i wee derdeparten, of; 34000' oio . t
Hebben beftaan in Vaderlandfche Be j hoeftensen Provifien, dewelke veilig gereekend mogen worden dat boven de aangereekende Geldswaarde aan de Compagnie op Batavia te ftaan koomen 60 pCent . . 20400 0.0
Het overige £ part of 116000 o;o Heeft beftaan in Indiafche behoeftens en provifien , dewelke veilig gereekend mogen worden, dat bo^ ven dies aangereekend kostende, op Batavia te ftaan koomen a 5opCent. 8000 ?ö Voor de Arbeidsloonen by het Kie- \ len , Calfaaten, toe, en aftuigen dier I Schepen ƒ' 1200 : :- ieder Schip . 2400 J'ö Intrest van uitgefchooteu 2Tonnen, waarop de 2 Schk-pen wel gewaardeerd mogen worden, den tyd van 9 maanden a 3 pCent in het Jaar . 4O0O 00 Rifico der Zee geduurende de heenen weder-reize 9 maanden - a 1 pCent 's maands, is 9 pCent over twee Tonnen Gouds . . IgOOQ Oo
Slytagie der Cafco's geduurende 9 maanden a ƒ 2000: -: - 's maands ieder , is voor de twee . . . o5003 0 3 Voor maandgelden aan de J Zeevaart, als aan 5 eer- | ftc Officieren .ƒ290100 70 Europeezeu . 840 00
30 Inlanders _ . . 400^0 o
per Schip, in één maand, ƒ1530 o o
Transportcer^388oo 00
ree ; «i9b£3tf 'ui — i oatv biails-j v. •■:. ,c#



STAAT EN OORLOG.
289
per Transport / 1388001 Is geduurende negen maanden voor de twee .... 27540b o
Zoo dat deOnkosten der tweeSche- — - -
pen bedragen . . . ƒ16634000
Waar by gevoegd het geheele bedragen van de hier vooren op de eerfte zyde vertoonde onkosten op de Cargafoenen, en op de Retouren ieder afzonderlyk zynde . . 24600 o o
Zoo bedragen alle onkosten . ƒ190940b1 o
Litt. D. Vertooning van het naare kostende van No. 6. het Comptoir om het Iletour daar voor
op Batavia te bekoornen; — en van de Winften op de Retouren, zoo op Batavia als door Indien en in Nederland behaald.
Aan Intrest van het Jaarlyks aldaar I I
verbleeven restant , ten bedraage van num 10 Tonnen a 3PCent . . ƒ 3cooo'o o
Onkosten op de Jaarlyks van Batavia verzondene Cargafoenen, en daar tegens weder derwaards geremitteerde Re- f touren, videNo 5. . . . 1W4000
Onkosten die de Compagnie maaken moet, by uitzending der Koopmanfchappen uit Nederland naar India voor zoo veel Souratte Jaarlyks van dezelve gevorderd heeft ; te weeten ; op ƒ10000:-:- aan Vaderlandfche Koopmanfchappen enz. a 60 pCent . 6000 o o
Op de Manfchappen word alleen
pro Memorie zonder Geldfomme inge
bragt . . , \
en zoo meede die
Transporteer ƒ226040 o o XXIII. deel. T On-



ago ZAAKENVAN
Per Transport ƒ 226940 o Q Onkosten die de Compagnie maaken i moet om uit Indiën op Batavia aantevoeren de Indiafche Koopmanfchappen Producten en Behoeftens , waar van ten bedrage van /' 230000: : - Onder de Cargafoenen Jaarlyks van daar naar gouratte verzonden zyn - welke onkosten , om redenen , als met opzigt tot Cormandel en Bengalen Litt. A en B. No. 6. breeder omfchreeven niet bepaald kunnen worden . • b « ' ' ■ •
Buiten de voorfchr. twee zonder Geld ommen ingebragte Lastposten, zyn er nog de twee navolgende, welker Jaarlyks bedraagen mede bezwaarlyk te bepaalen zoude weezen , en daarom mede zonder Geldfommen worden ingebragt: als .
De Soldyen voor zoo veele 111 Neder-j land betaald zyn. . . " ' V'
Rifico der Zee van het montant, dat j de Jaarlyks uit Nederland naar Batavia j verzondene Cargafoenen door de On-s kosten op deaelve vallende, als ook de I Indiafche door de Onkosten, om ze op Batavia aan te voeren , aldaar aan de Compagnie, hooger koomen re itaan, dan ze Souratte aangereekend zyn; ge- i 5
lyk mede over het montant dat de naar Batavia en naar Nederland gerenntteerde Retouren insgelyks door bykomende Pijgelden meerder dan het aangereeken- | |
de kosten. • • • • "( * ;
Wcshalven het waare kostende, on- , gereekend de vier laatstgenoemde Pos-j ? ten reeds monteejd de fomma van . tf 226940 O©
Dan daarentegen hebben de winften; fi? inkomlten pp het Comptoir behaald M
Transporteer I ƒ 226o4°^?°



STAAT EN OORLOG. #9*
Per Transport 1/22694000 ■w dies Lasten Jaarlyks gefurpasfeerti vide No. * Ji^ÜjT.
En aldus heeft het Comptoir meerder | ,
gegeeven dan gekost. 1626001a
Buiten de winsten op deRetouren dewelke vide No. 4. bedraagen hebben, | als:
Op die naar Batavia . f 517°°'-m> ^ En op die over Ceylon naar Nederland - 23520:-:-
te zaamen f 81220'o ö J ! - -
Dus met de Winsten op de Retoüren J^9U^Z^



20-
ZAAKEN VAN
SUMATRA'S WESTKUST.
Litt. É. Winsten, Inkomften en Lasten op het CompNo. I. toir volgens de hoeken, als
Winsten. Inkom- Byeenbren- Lasten, ften. gingvan winften en In ■ komften.
177? f 119296:-:- / 786:-:" ƒ 120082^:- f1x8519:-:\ 27793:--*- 746:-:- 73539:-:- 128651:-:! 27563:-:- 574:-:- 73137:-:- 114335:-:| 68446:-:- 1138:-: 69584:-:- 9U845-:% 81591'-: 1066:-:- 82657:-:- 73796-:% 45646:-:- 1807:-:-. 47453:-:- 702!8:-:| 66616:-:- 2602:-:- 69218 -:- 89:169:--.\ 69516:-: 2266:-:- 717P2:-:- 74670:-:§ 75i35::- 4959:-:- 80094:-:- 78706:---
Tftli 88059:-:- 5516:-:- 935:5'-:- 5i6i6:-:-
in 10
Jaaren. ƒ 759661 :■:- ƒ21460:-:- ƒ 781121 -:- ƒ 898625--:door één \
Jaarlyl^s. f 75966:-:- ƒ JU46:-:- 78112:-:-'/ 89862--.--
Dusmeci-derLastcndanlnkoniftèn u 750:-:-
f 89862:-:"-
Litf



STAAT EN OORLOG. 293
Litt. E.
No. a. Cargafoenen yan Batavia verzonden.
Geheel Mon- Waar onder tant. aanContan-j ten. I
177° Met 3 Chaloupen . / 4630:-:- geen
\ — 2 Schepen en 1
Bark 567660:-:- ƒ 126000:-:
f — 1 Chaloup . . 15300:-:- geen
| — 1 Schip en 1 Chaloup .... 242100:-:- 66500:-:-
f — 1 dito en 1 dito 128550:-:- 41500:-:-
§— 2 dito en 1 dito 194780: :- 85000:-:-
§ — 1 dito en 1 Ligger 146660:-:- 67000:-:-
f — 1 dito en 1 Chaloup .... 179650:-:- 30000:-:-
*— 1 dito en 1 .dito. 228000:-:- 62000:-:I7I5 — 1 dito .... 220000: :- 37000:-:-
Inio I
Jaar. met iel Comp. Sch. ƒ1927330: :-ƒ 515000:-:
Dooréén Jaarl. met 1 Schip
_ruim,„ . v 192700:-:-!/ 50000:-:-}
Word per Memorie alhier genoteert,"dat de verftrekkingen op Batavia aan de Schepen , en aan de daarop befcheiden Zevarenden voor de heen- en wëderreize, mitsgaders aan de met die Schepen naPadang getransporteerde Manfchappen , om aldaar dienst te doen, bedraagen door één per Schip, ƒ 13500:-:-
Litt.



O'S £3*-3 "
o s °l° Bi» " * *■<*•"» Mm -.a
sEïidi niTTT ■ ï
?re^23 3 re «mmmm-'««wm„
8»o- B oJg-= o o o o o o j=l=-=-f3-
« *» >< 3 3* _ " re1J„"°-OT3-3'
H u re o £? w §■
fL f-l : I
£ ^ ^2 K» - P o w ia to _ m ;,3
w 2 O. •» 2 ^Mm-imOi^^Oss
3 I P- 3 O,* O 'i OO O j + ^O*
F I. m _ ^ o o <,ooooooOoP,
2 cs "p co sa • -1 , *. v v v r '• .■ r v i
3 re rj ro r* , l 1111 L ! I . .
£■ E. co ^„hm"»"»*»
r- *a O ö o On C\\o O co c-tyi g o
tj-to-ö % S g> <g * 5 %t g o q S e g
of ja o o q o o q o o o o p q •S § ^
* s 5; a i 1 NjJJiil,
" srcr— 1 "-s
« *_ cs vi ~s - i- >- w J2
^ 3* y, t~ OOOO oo'-l ^ Oo-^J
£ 2 po o o o o o o q o o o
S'S5 ~T5 i "' ' ' >
V0 k| m s O w <0 ^ B O
03 co oj m nufi 0\"« O o\
O oo 'u n 'ji Cs Cnoo On O »
O I os r n w ij « cson t/iu O m
QlN C»|3uM|0|ONUlOO
■ ff
Sgl
3
s
■ - ^
s — 5
o 2
3 as11."
ITO O- <3
2 2 » %** ■S « 2
• 3
—?r=g Iq
o. w1
re ^
re o t&
r 3
< 1
OS
O »
p a
EINDE VAN 'T DRIEËNTWINTIGSTE DEEL.