1445
4 2Tj



EX LEGATO Abr. Ever. SIMON THOMAS,
Profess. in Univers. Lugd. Bat. 1887.



VROËD- en WERKTUIGKUNDIGE
PROEFNEMINGEN*
WAAR DOOR DEN
HEFBOOM
Verbeterd, en deszelfs gebruik, tot reddinge van We geklemde , of door de beenderen des bekkens opgehoude hoofden, uiigeflrekter, en veiliger gemaakt wordt.
D O O R .n*
#. \V. S LEUR Sr
'Mëd.DocT:or,en Chirurgyn Majorinhet Regiment Ca vallede van den Lieut. Generaal Baron van Tuyll van See.9 os kerken &c.
Te UTRECHT^ B y B. WIL D.
MDCCLXXXIIl;



Multorum quidem ex varia gente mrorutn industria in artis obfletricia praceptis tradendis et Syjiematibus Confcribendis otiofa non fuit.
ROEDERER.



VROED- en WERKTUIGKUNDIGE
PROEFNEMINGEN,
WAAR DOOR DEN
HEFBOOM
Verbeterd, en deszelfs gebruik ,* tot reddinge van de geklemde , of door de beenderen des bekkens opgehov.de hoofden, uhgeftrekter, en bekwaamer gemaakt wordt.
3Öe waarde der Verloskunde fpruit uit deszelfs alleraangelegenst onderwerp , het welk is eene Vrouwe in baarensnood, wiens leven en gezondheid, gelyk deze van haare Vrugt,in eene arbeidzaarae,of niet natuurlyke Verlosfinge , veel ja dikwils geheel en al afhangen van eene goede behandelwyze. Dit alleen met medogenheid overwogen was immers de fterkfte beweegrede, waarom zoo veele der voornaamlle Genees-en Heelmeefters, byzonder in de tegenwoordige eeuw, geene moeite nog arbeid gefpaard hebben om deze kunst meer en meer voort te zetten.
A i IX-



2 VROED- en WERKTUIGKUNDIGE
§ II.
Het geklemde of in den doorgang opge« houden hoofd heeft altyd met regt de grootfte oplettenheid verdient by de Oeffenaaren dezer Kunst; eensdeels: om dat dit meest de oorzaak is van de moeijelyke, en niet natuurlyke baaringen, en anderendeels: wegens de wreede en moorddaadige middelen, waar van de Ouden hun bedienden om zoo een geklemd of opgehouden hoofd te doen gebooren worden , en dewelke, ten minften, het leven van de Vrugt, zoo zy alvoorens niet geftorven was , voorzeker uitbluschten; gelyk zyn : den Hoofden Uittrekker van Mauriceau ; de Haaken van Peu; de Schaar van La Motte &c.
§ I I I.
De gevallen zyn zeldzaam, waar in liet eene of andere van foortgelyke werktuigen (§ pnec.) mag gebruikt worden, zedert dat den Roonhuisiaanschen Hefboom, en de "Tangen gelyk die van Levret, Smeixie cn andere bekend zyn, door welkers behulp, met goed oordeel, endoor geoeifende handen in het werk gefteld , een groote meenigte Vrouwen en Kinders den dood zyn ontvlugt: ja ik mag zeggen, dat deze werktuigen byna den hoogiten trap van volmaaktheid aan de Verloskunde hebben toegebragt , dewyl men tegenwoordig nauwlyks meer gevallen ziet, waar in de Vrouwen moeten als lr.ilpeloos blyven, of
haare



PROEFNEMINGEN. 3
haare Vrugten, ten zy door verzuim of willekeur, niet levende aan den dag worden gebragt.
§ IV.
Tot deze gelukkige uitwerkzels helpen niet weinig den iever en zorge der weldenkende Magiftraale Regeeringen vanmeest alle vafte Steden, dewelke, erkend hebbende de gebrekkelykheid in het oeifenen dezer kunst door Vroedvrouwen alleen, niet vertoeft hebben van Vroedmeefters aan te {lellen, om daar door aan hunne eigen gemoederen voldoeninge, en aan de Vrouwen, wegens het geene zy , met gevaar van haare gezondheid en leven, tot de voortplantinge des menschdoms toebrengen, onze allerteederfte aandagt waardig, alle gerustheid en zeekerheid te bezorgen. En men zoude nog veele gruwelykemisfiagen voorkomen, indien de Vroedvrouwen, waar van een. groot gedeelte eigen wys en koppig is, zoodanig, dat zy het haar eene fchande toe rekenen , in gebrek blyvende , eenen Vroedmeefter te doen roepen; en dus veel liever Moeder of Kind, of alle beide aan den dood opofferen, dan haare minweetenichap en onkunde, in die zwaarfte gevallen, te erkennen, verpligt wierden een behooiiyk rapport te doen van ieder geval, waar in Moeder en Kind, of een van beide, onder haar beftuur jifleen, zonder, bywezen van een Vroedmeerler, komt te fterven of eenig aanmerkelyït ongemak behoud.
A £ $ V,



4 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
§ V.
Ik oeffende^nu weinig jaaren geleden, de *
vroeaKunae in eene plaatle met twee Vroedvrouwen voorzien, alwaar ik als Stads Vroedmeefter by Aéte was aangefteld^en welke plaatfe ik. niet zoude hebben verlaaten, waar het zaaken my daar toe niet genoodzaakt hadde de ondankbaare behandelwyze der Magiftraat, dewelke, terwyl ik nog daar was, de onvoorzigtigheid hadde van te bevelen aan dé eene Vroedvrouwe, dat zy , haar by moeijelyke Verlosfingen bevindende, in plaatfe van my, als Vroed- " meefter, moefte laaten tot hulp vraagen haare Mede-Vroedvrouwe (#) van wiens r bekwaamheid men zig vleide verzekerd te zyn. Maar hoe fpóedig zouden die Bevelhebbers van hun misverftand te rug gekeerd zyn, indien zy van de daar op gevolgde ongelukkige gevallen rapport geëischt, en dezelve volgens hunne pligt, nauwkeurig onderzogt haddén : zouden zy als voldoende aangemerkt hebben? Dat deze twee Vroedvrouwen, waar van de'eene door de andere tot hulp geroepen was, lieten leggen, geduurende meer dan twee dagen , eene ^ Vrouwe in den arbeid, dewelke zy, naar al
haare
(a) Deze was weinig tyds te vooren, naar door eenen Medicina; Do&or, in de Verloskunde ongeoeffend, ge examineerd geweest te hebben, als Stads Vroedvrouwe aangefteld.



PROEF NEEM IN GEN.
S
haare kunst daar op geoeffend te hebben, niet konde verlosfen; tot dat eindelyk de Gebuuren, ziende, dat de dood naderde , deor medelyden bewoogen, tegen wil en dank der Vroedvrouwen , mynen byftand verzogte. Ik, meer door pligt dan begeerte gedreeven, verlofte de Vrouwe van een, in de geboorte geftorven Kind; waar op de dood van de mishandelde ongelukkige Moeder, niet onverwagt^ binnen weinig tyds volgde, gelyk ik met allb waar fchynlykheid voorzeid hadde. Zouden zy, zonder te berifpen, hebben laaten voorbygaan, dat die bekwaame Vroedvrouwe, naar eene Vrouwe verlosttehebben;en,buiten twyfel door eene fterke aankleevinge der Nageboorte, de Lyfmoeder binnenwaards omgetrokken te hêbben,deze omgekeerdeLyfmoeder,voor een Vleeschgewas abufivelyk houdende,
met goedkeuringe van haaren Examinator,die tegenwoordig was, met geweld naar buiten trachte te trekken; en wezenlyk zoo wel gelukte,dat ik,den elfden dag naar de Verlosfinge daar by gevraagd zynde, de geheele omgekeerde Lyfmoeder tusfehen de becnen der Vrouwe zag uithangen, dewelke door het vuur en verrottinge, waar mede zy reeds bezet was, geheel ontaard voorkwam. Deze medelydenswaardige Vrouwe ftierf, niettegenftaande alle toegepafte middelen, waar door nogtans het plaatfelyke aan de Lyfmoeder geneezen wierd, eenigen tyd daar naar.
Zouden
O) Dit was haare uitdrukking als ik daar by kwam. A 3



6 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
Zouden zy eindelyk hebben ongeftraft gelaaten, dat die zelve Vroedvrouwe, gevraagd zynde by eene van twee Kinderen bezwangerde Vrouwe door haare Mede-Vroedvrouwe tot hulpe, welke laatfte reeds een Kind dood gehaald hadde,en ziende, dat zy naar alle gedaane moeite de Vrouw van haar tweede Kind niet konde verlosfen, eindelyk de wreedheid hadde van met eene Schaar het Kinds Hoofd te doorbooren om door die weg het zelve te verkleinen cn te doen gebooren worden. De ongelukkige Moeder overleefde niet veele uuren haare mishandelde Kinderen. Wie zal my nu betwiften? als ik rond uit zegge, dat deze Vrouwen en Kinderen,en door verzuim, en § door mishandeling vermoord zyn; en wie zal de Regeeringe van die Stad, van pligtig te zyn aan deze en meer foortgelyke gruweldaaden.vryfpreeken ?
§ VI. ,
Ik zoude myn bellek te buiten gaan, wanneer ik my verder wegens diergelyke misbruiken uitliet, dewyl myn voornaam oogmerk is myne gedagten wegens het geklemd of door de beenderen des bekkens v opgehoude hoofd aan den dag te brengen,en de middelen, om het zelve op het allerveiligst buiten de geboorte te doen komen, voor te Hellen.
$ VII.



PROEFNEEMINGEN. 7
§ V l I.
Volgens het voorbeeld der voornaamfte Schryvers hebbe ik nauwkeurig nagegaan, hoedaanig het Hoofd van een Kind tusichen de beenderen, die het bekken uitraaaken, kan opgehouden of geklemd bly ven; en tot deszelfs reddinge , hebbe ik , volgens de regels der Werktuigkunde, niets gefchikter bevonden, als den Hef boom en Tang: en ik mag voorgeven, dat, volgens myn oordeel , geen werktuig tot het zelve gebruik even dienftig, bekend is, nog bekend zal worden, het welk nog Hefboom nog Tang is.
) § VIII.
Deze twee werktuigen zyn ook, zedert hunne ontdekkingen, by de grootfte Vroedkundige voor de befte gehouden ; en gebruikt geweest;met dit verfchil nogtans: dat zommige aan den Hefboom den voorrang gaven; anderen van dezen en ook van de ^Tang ; en wederom andere van de Tang alleen gebruik maakten.
S
f De tegenwerpingen, dewelke men "wegens het gebruik des Hefbooms gedaan heeft, en voornaamlyk hier in beftaan, te weten: 1. Dat den Hefboom maar alleen kan gebruikt worden, wanneer het Hoofd in A 4 een©



Z VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
eene natuurlyke legginge geklemd of opgehouden is; in welk geval de Tang, ten minften, even dienftig geagt word. 2. Dat door deszelfs fteunpunt tegen de Schaambeenderen,kneuzing,ontfteeking,hetvuur,enwaterlekkinge lichtelyk konnen veroorzaakt worden. 3. Dat de punt van dit werktuig aan de Lyfmoeder en aan het Hoofd van het Kind geyaarlyke kwetzingen kan te wege brengen, fchynen oorzaak te zyn; waarom veele hun tot het gebruik der Tang alleen bepaalen.
$ x.
Het is waar, dat door middel van de Tang , voornaamlyk van de kromme van Levret of van Smellie, het hoofd zeer dikwils , ja in de meest voorkomende gevallen kan uitgetrokken worden: maar men zal my ook toeftaan , dat de aanlegginge der Tang in eenige byzondere leggingen van het Hoofd allermoeijelykst, en dikwils onmogelyk is; en dat de uittrekkinge van het zelve fomtyds met het grootfte geweld moet gefchieden, gelyk ik in het vervolg zal doen zien; en zoo een groot geweld kan niet aangewend worden, zonder dat het Hoofd naar evehreedigheid tusfchen de Tang eene fterke drukking ondergaat, dewelke, wat ook de voorfpreekers der Tan <* daar tegen zeggen, dikwils in die gevallen het Kind onder het uitnaaien doet fterven.
§ XI.



PROEFNEEMINGEN.
9
§ XL
Den Hoogleeraar Camper befchryft het gebruik der Hefboom zeer wel in de Voorrede gevoegd by zyne Nederduitfche Uitgave van Mauïuceau : maar hy bepaald deszelfs gebruik alleen by de natuurlyke legginge van het Hoofd, en by die: wanneer het aangezigt voorkomt , de Kin onder of tegen den boog der Schaambeenderen gekeerd.
ö § X I I.
Uit het reeds aangehaalde ziet men:
1. Dat de Tang altyd van een algemeener «■ebruik is geweest, dan den Hefboom; en dit fchynt ook wel eene i ede te zyn,waarom de meeftc meenigte der Vroedmeefters zig alleen van de Tang bediend heeft; en dus, door de waarde van dit werktuig boven andere, ingenomen, verzuimt heeft den Hefboom tot meerder volmaaktheid te
brengen. . .
2. Dat [nogtans den Hefboom aityd is m gebruik gebleeven , hy word zelfs van fommige voor een uitmuntend werktuig gehouden,waar uit volgt: datdeszelfs'gebruilun die gevallen, waar in men hem aanraad, dat der Tang overtreft, buiten dat zoude men dcnzclvcn als overvloedig hebben konneu ao-terlaaten. Dit zal ik trachten in een klaarder dagligt te brengen, om niet alleen de nuttigheid, maar zelfs de noodzaaklykheid van den Hefboom in verlcheide gevallen te doen zien.
A5 3-Dat



io VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
3. Dat diensvolgens gevallen zyn, waarin den Hefboom te verkiezen is; andere, waarin de Tang den voorrang verdient; en wederom andere, waarin men , volgens den Hoogleeraar Camper (V),nog met het eene, nog met het andere iets heeft konnen uitwerken.
§ XIII,
Den Hefboom, wegens zyne eenvoudigheid, en gemaklyker aanlegginge, fcheen vooreerst myne grootfte aandagt waardig te zyn; en ik bevond denzelven aan verbeeteringen vatbaar, waar door de tegenwerpin gen tegen dit werktuig gedaan, mynsdunkens, konnen hunne billykheid verliezen.
§ X I V.
Ik gaf aan dit werktuig (§ prjec.) vooreerst eenen tweeden bogt of kromte, waar door het zelve , in plaatfe van aan eenen lepel der regte, meer aan eenen lepel of blad ' der kromme Tang gelykte;ook was deszelfs eerde of gewoonlyk bekende bogt of kromte fterker.
§ XV.
(a) Ziet deszelfs Voorrede by de Nederdaitfche Uitgave van Mauriceau, pag. 34,



PROEF NEEMINGEN. II
§ XV.
Deze verandering; en myne maniere van met dit werktuig te werken , maakte deszelfs gebruik tot meerdere gevallen uitgeftrekter ; en deszelfs fteunpunt had geen plaatfe meer tegen de beenderen van het bekken.
§ XVI.
Ik vertoonde dezen Hefboom (§ XIV.) aan den Heer Stolte , Med. Doétor en vermaard Vroedmeefter binnen de Stad Zwolle, denwelken my geliefde te zeggen^ dat hy geenen Hefboom gebruikte : maar' dat hy nogtans, indien hy eens tot het gebruik deszelfs zoude overgaan, den mynen verkiezen zoude boven alle andere, dewelke tot nog toe bekend zyn
§ XVII.
Ik herinnerde my dan ook, eenigen tyd geleden, verfcheide Hefboomen gezien te hebben by den Hoogleeraar van Geuns, tusfchen dewelke niets verfchillende was;dan alleen ten opzigte van hunne langte en bogt; uitgenomen eenen, denwelken aan zyne uiteindens gefpleetenwas, endoorden Hoogleeraar genoemd ve&is bifurcata. Ik nam het genoegen van mynen nieuwen Hefboom aan hem te zenden, my vleyende daar door het gevoelen van dezen Vroedkundigen, volgens deszelfs gewoonlyke oprechtigheid, wegens myne nieuwe veran-
de-



ia VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
dering te verneemen. En waarlyk dezen Hoogleeraar deed my de eere van my, weinig tyds daar naar, te melden, dat h'y met veel vermaak myne nieuwe idéé van vectis ontfangen hadde, dewelke, zegt hy, zeker ingenieus is. Verders meende den Hooo-leeraar, dat deze myne verandering nog zoude konnen gelegenheid geven tot meerder volmaaking.
§ XVIII.
Deze aanmerkinge (§ prsc.) gaf my aanleiding ora verders te onderzoeken, welke verandering, tot meerder volmaaktheid, aan • mynen Hef boom konde plaats hebben Ik maakte dan een nieuw voorbeeld, merkelvk van het voorgaande verfchillende; en naar menigmaal herhaalde proeven op een,daartoe gefcnikte zoogenaamd Phantome, ondervond ik, dat dezen laatften niet alleen den anderen in volmaaktheid overtrof, maar ook, dat denzelven zeer gevoeglyk eene halve kromme Tang konde uitmaaken, waar door, met eene andere gelyke helfte daartegen over te ftellen , de twee voornaamfte werktuigen, tot nog toe in de Vroedkunde bekend, maar een eenig werktuig verbeelden ; het welk, vereenigt zynde, een kromme Tang, ten minflen niet minder dan de andere in zyn gebruik waardig , en ieder helfte op zyn zeiven betracht, eenen eenvoudigen Hefboom , de andere verre te bovengaande , uitmaakt, en dus word te gelyk het Arfenaal der Vroedkunde beknopter gefield. r
§ XfX;



PROEFNEE MING EN. 13 § X I X.
Men zal my mogelylc voorwerpen, dat ieder Tang, ten allen tyden,beftaanheeftin twee te faamgevoegde Hefboomen; en dat alzoo, het geeneik deswegen voordraage niets nieuws is ; te meer: dewyl Levret gezeid heeft, dat hy doen konde met een blad of lepel van zyne Tang, al het welk men voorgegeven hadde te konnen doen met den Hefboom van Roonhuisen.
§ XX.
Ik ftemme toe, dat de Tang altyd gemaakt is geweest van twee Hefboomen; en ik voege nog daar by, dat den eenvoudigen Hefboom tot het maaken van de Tang het denkbeeld gegeven heeft: maar men zal my ook toegeven, dat myne tang verfchillend is van de andere; en dit verfchil diende plaats te hebben, om deszelfs eenvoudige Hefboomen tot meerder volmaaktheid te brengen; en dat een blad of lepel van de Tang van Levret niet gevoeglyk als Hefboom heeft konnen gebruikt worden, zonder dat zoude men met regt den Hefboom als overvloedig aangemerkt hebben; en de Voorftanders van dit werktuig zouden hun , .het zelve in die Tang tot denzei ven graad van volmaaktheid gevonden hebbende , van geenen byzonderen bediend hebben.
$ XXL



H VROED-en WERKTUIGKUNDIGE § XXI.
Het is geen wonder, dat Lèvret zoo ongunftig fpreekt wegens den Hefboom, dewyl hy denzelven gelyk field aan eenen lepel van zyne Tang, dewelke, zoo ik oordeelen mag volgens de begaaftheid van dezen Schryver, ongetwyfeld eene andere gedaante zoude hebben, zonder iets minder in waarde te zyn als tang, waar het zaaken des Autheurs oogmerk geweest waare ieder lepel, als Hefboom, te doen dienen Ook blykt uit het geene den gemelden Schrvver zegt (a) dat hy het gebruik des Hefbooms met gekend heeft, nog de gevallen, waarin denzelven, met vrugt, kan in het werk oelteld worden. ö
S xxii.
Dat nogtans door middel van den Hefboom , en wel voornaamlyk van den mynen de niet natuurlyke legginge van een opgehouden of geklemd hoofd tusfchen de beenderen van het bekken, in meerdere gevallen, dan tot nog toe eenen Schryver voorgegeven heeft, zeer gelukkig in eene natuurlyke of daar naast by komende legginge met minder geweld, dan met de Tang' kan verandert; en het hoofd zelfs ook zeer voorfpoedig buiten de geboorte gebrast worden; zulks blykt my klaarlyk door de
overweeginge
hnS.-^n^ 9bfrvrati0"s fa les Aocouehcmms 'L boneux, pag. 30Ó & fuiv.



PROEFNEEMINGEN. 15
overweeginge van het werktuiglyke, dat plaats heeft in de natuurlyke verlosfinge;van dc maniere, op dewelke den Hefboom het hoofd doet beweegen en verplaatfen; zoo als ook door de ondervindinge. Ja, daar zyn gevallen, waar in geene Tang kan aangelegd worden, en waarin den Hef boom alleen het grootlte voordeel doet tot eene gelukkige verlosfinge.
§ XXIII.
Ik twyfel niet, of dit (§ proec.) zal aan de Vroedkundige, en wel voornaamlyk aan die geene, dewelke den Hefboom verwerpen , als een voorwerp van de grootfte aangelegenheid voorkomen; en daarom heb ik nuttig geoordeeld myne poogingen aan den dag te brengen; en te doen zien, in welke gevallen den Hefboom den voorrang verdient,- in welke dit werktuig gezaamentlyk met de Tang; en in welke de Tang alleen het veiligst kan gebruikt worden.
§ XXIV.
Ik zal by ieder geval aanwyzen, hoe het een of andere van deze werktuigen aangelegd, en op wat wyze met hetzelve gewerkt zal worden ; daar by voegende op fommige plaatfen eenige aanmerkingen wegens het verfchil van de Tang te gebruiken tusichen Levret en Smellie.
§ XXV.



i6 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
§ X X V.
Hier dient vooreerst aangemerkt te worden , dat , offchoon het hoofd in eene natuurlyke legginge kan opgehouden of geklemd zyn, dit nogtans meest plaatsheeft wanneer het zelve niet op de algemeene of natuurlyke wyze voorkomt; en dat in het eerfte geval het hoofd in die zelve legginge? waar in het zig bevind, moet uitwaards gehaald worden; maar in het tweede geval dient de legginge van het zelve in de natuurlyke of daar naast bykomende verandert, en dan verders de volkome verlosfinge aan de natuur alleen overgelaaten te worden ; ten zy de omftandigheden vereischten , dat het hoofd te gelyk geheel en al buiten de geboorte gebragt wierd.
S xxvi.
De legginge van het hoofd tusfchen de beenderen van het békken , dewelke het naast bykomt aan de natuurlyke, ftelle ik te zyn: wanneer het aangezigt voorkomt, de 'kin omtrent den boog der Schaambeenderen geplaatst.
§ XXVII.
De verfcheide leggingen van het opgehouden of geklemd hoofd, waar van ik handele zal, zyn de volgende :
x. De natuurlyke.
2. Die:



PROEFNEMINGEN, i?
a. Die : wanneer het opperhoofd voorkomt , het agterhoofd naar de Schaambeenderen gekeert.
3. - Wanneer het aangezigt voorkomt, het voorhoofd gekeert naar de Schaambeenderen
4, — Wanneer het aangezigt voorkomt, het voorhoofd gekeert naar het heiligbeen.
g_ —Wanneer het agterhoofd voorkomt,de pylnaad gekeert naar het heiligbeen.
6". — Wanneer het agterhoofd voorkomt,de pylnaad gekeert naar de Schaambeenderen.
7. Wanneer het eene of andere
oor voorkomt, het aangezigt gekeert naar het heiligbeen.
8. Wanneer het eene of andere
oor voorkomt, het aangezigt gekeert naar de Schaambeenderen.
p. _ Wanneer het opperhoofd voorkomt in den as van het bekken, het aangezigt naar de eene en het agterhoofd naar de andere zyde gekeert.
10. — Wanneer het aangezigt voor' komt,het opperhoofd naar de eene óf andere zyde des bekkens gekeert.
11. — Wanneer het agterhoofd voor* komt,het opperhoofd naar de eene of andere zyde des bekkens gekeert..
12. — Wanneer een der ooren voorkomt, het aangezigt naar de eene, en het agterhoofd naar de andere zyde dés bekkens gekeert.
B
$ XXVIIL



18 VROED- en WERKTUIGKUNDIGE
§ XXVIII.
Het hoofd in evenredigheid met de ruimte des bekkens overeenkomende, en zrg in eene natuurlyke legginge bevindende. word gemeenlyk door de kragten der natuur alleen gebboren.Hetgebeurdnogtans, dathetzelve in deze natuurlyke legginge word opgehouden, of, als geklemd, blyft ftaan in den uitgang van het kleine bekken. Dit heeft, buiten andere oorzaaken, meest plaats in bejaarde Vrouwen wegens de min rekbaarheid der heilig- en zitbeens banden; en dan is het nodig, zoo den arbeid vermindert of geheel ophoud, en zoo omftandigheden plaats hebben, dewelke eene fpoedige verlosfmge vereifchen , de natuur door de kunst te gemoed te gaan,
§ XXIX.
Dit is eigentlyk het geval (§pra;c.) waarin den Hefboom aangeraaden, en wezentlyk met voordeel aangewend kan worden op de volgende wyze;
De Vrouwe wel geplaatst zynde, brenge ik de twee voorfte vingeren van myne hand tusfchen het vorkje eh het hoofd in de fcheede, terwyl ik met de andere hand deu Hefboom neeme (V), en, deszelfs punt of
voorfte
fa) Deze moet, eens vooral gezeid, gelyk by het gebruik der Tang en andere werktuigen ook bevolen word, voorheen een weinig warm gemaakt, en met ecnige vettigheid bellreeken worden. '



PROEF'NEEMïNGEN.
voorfte uiteinde tusfchen myne vingeren en het hoofd infchuivende, beweege ik dezen zydelings langs het hoofd opwaarts, zoodanig: dat het werktuig langs den hals van het kind geplaatst word, en deszelfs lepelwyze holte in haar bevat de eene zyde van de onderkaak met de kin, dan ligte ik met de eene hand het handvatfel van den Hefboom op waards, terwyl ik met de andere hand, waar mede ik dit werktuig omvatte, zoo naby aan het hoofd, als het mogelyk is, denzelven nederwaarts drukkende na my toe trekke, en dus het hoofd doen uitkomen.
§ X X X.
Hier dient aangemerkt te worden, dat, wanneer het hoofd een weinig fchuinslegt in dit geval,den Hef boommoet geplaatst worden aan°die zyde, naar dewelke het agterhoofd meest overhelt; en niet, gelyk van ds Laar zegt (a)9 aan die zyde, naar dewelke het aangezigt meest gekeert is. De rede hiervan zal blyken aan die geene, dewelke de werktuiglyke beweeging, in het .voorgemelde geval door den Hefboom aan het hoofd toegebragt, zullen gelieven met aandagt naar te gaan.
§ XXXI.
O) Schets der geheele Verlotende § 3^9 No- *
B 2



»o VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
§ XXXI.
Den Hoogleeraar Camper heeft zeer wel gezeid f», dat men met den Hefboom, 0p het agterhoofd geplaatst, het hoofd niet kan uitnaaien ; en dit is , ten opzigte van het voorgaande geval (§ XXIX.) onwederlpreeklyk : maar dat nogtans gevallen zyn, waar in den Hefboom kan en zelfs moet op het agterhoofd geplaatst worden, met om het hoofd onmiddelyk uit te trekken; maar om deszelfs niet natuurlyke legginge in de natuurlyke of daar aan naast bykomende te doen veranderen en dus de natuur in ftaat te ftellen om door haare eigene kragten de Verlosfmge te bevorderen; of, deeze in gebrek blyvende, het hoofd verders uit te haaien , gelyk hier voor geleerd is, zulks zal uit het vervolg blyken. *
S XXXII.
Het gebeurd fomtyds, dat, wanneer het voorhoofd te vroeg en te laag afzakt langs de verhevenheid des heiligbeens, voor dat het opper-en agterfte gedeelte des hoofds tn het kleine bekken agterde Schaambeenderen geplaatst is het agterhoofd opgehouden word tegen deze beenderen. In dit geval
brenge
C«) Ziet de gemelde Voorrede.



PROEF NEEM ING EN. ét
brenge ik mynen Hefboom zydelings langs het hoofd binnewaards,zoo: dat deszelfs holte geplaatst worde op het agterhoofd by den ek , en deszelfs tweede of nieuwe bogt (ziet de ade Plaat fig. i en 2 Litt. aaaa.') fchuins naar de Schaambeenderen; dan, zoo den Hefboom aan de regterzyde van het bekken is ingebragt, neeme ik het handvatfel in myne regterhand; en, terwyl ik het zelve op waards beweege , plaatfe ik, zoo naby als het mogelyk is aan het bekken, myne andere hand midden op het werktuig, dewelke het zelve neder waards drukt. Myne handen dus geplaatst, en de voornoemde beweeginge verrigtende, trekken te gelyk het agterhoofd nederwaards. Zoo haast ik gewaar worde, dat het zelve begint J te zakken; dan fchuive ik van tyd tot tyd myn werktuig een weinig opwaards; en wederom nederwaards trekkende beftiere ik het zelve meer en meer naar de kraakbeenige vereeniging der Schaambeenderen; en zoo doende is geen gevaar , dat het zelve afglippe, of door zyne punt aan het hoofd letfel toebrengt.
§ X X X I I I.
Door deze handgreep (§ prsec.) word het hoofd in zyne natuurlyke legging gefteld; en kan dan zonder verdere hulpe der kunst gebooren worden.
B 3 § XXXIV.



ttt VROED.en WERKTUIGKUNDIGE
S XXXIV.
Als het hoofd, op deze of diergelyke wyze (§ XXXII.) in de bovenfte nauwte van het bekken naderende, door de ween in het kleine bekken gedreeven word ; dan zalhetaangezigtplaatsneemenin de holte van het heiligbeen , terwyl het voorhoofd tegen het ftaartebeentje, en het agterhoofd tegen de Schaambeenderen blyven zitten. In dit geval word door dezelve handgreep, gelyk hier voor geleerd is, het agterhoofd onder den boog derSchaambcenderen gebragt;en het hoofd word door de natuur alleen,of,deze in gebrek blyvende, (zoo als § XXIX gezegd is,) verders verlost.
§ XXXV.
Indien het nodig is, gelyk ik vastftelle (§ XXV.), dat de niet natuurlyke legginge van een hoofd tusfchen de beenderen van het bekken, meest oorzaak van deszelfs vertraaginge of vastzettinge in den doorgano-, tot eene gelukkige verlosfinge , in de natuurlyke of daar naast bykomende dient, zoohetmogelykis, verandert te worden;dan zal een ieder Vroedkundigen klaar begrypen„ dat den Hefboom, volgens de leere van den Hoogleeraar Camper (^z) langs den hals op de onderkaak en kin geplaatst, niet
voldoen
Ziet de gemelde Voorrede.



PROEFNEEMINGEN. £
voldoen kan in de befchreeve gevallen (§ XX^U en § XXXIV.); dewyl dit werktuig, zyne drakkinge verrichtende op de onderkaak en kin , het aangezigt nederwaards dryft; waar uit natuurlyk volgen moet, dat in dit oogenbiik het agterhoofd opwaards bewoogen word, en niet nederwaards en uitwaards; om dat geenen tegenftand tegen het agterhoofd plaats heeft, gelyk is den boog of rand der Schaambeendcren inhetnatuurlyk geval (§XXIX.) waarvan den voornoemden Hoogleeraar alleen fpreekt in de meergemelde Voorrede, als hy zegt: dat hy, met den Hefboom op te ligten, het agterhoofd van den rand der Schaambeenderen afdrukt. En dit kan alhier niet anders zyn; dewyl den tegenftand der genoemde beenderen cle beweeginge van het agterhoofd noodzaaklyk nederwaards en uitwaards bepaald.
§ XXXVI.
Dat men nu eens naargaat, op wat wyze, in deze niet natuurlyke gevallen, het hoofd met de Tang uitgehaald word; de kromme is zeker te verkiezen ; en den band, door Levret, in die gevallen, waar het aangezigt naar de Schaambeenderen gekeerd legt, aangepreezen, is dan alhier niet min dienflig. Maar het is nodig in de-voornoemde gevallen tot eene veilige verlosfmge, dat het agterhoofd word nederwaards bewoogen, terwyl B 4 dan



»4 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
dan het aangezigt opwaards fgaat; en hqe. gefchied zulks door middel van de Tang? dewelke, over de ooren geplaatst zynde, het hoofd byna in dezelve legginge nederwaards beweegt, en zoo overdwars doet uitkomen; ten zy het zelve,grooter zynde ten opzigte van het bekken, door het groot geweld tusfchen de daar om gefloote Tang draait, zoodanig: dat het agterhoofd vooruit komt.
§ XXXVII.
Zoude men de fterke drukking, dewelke door dit geweld het hoofd ondergaan moet, niet met regt mogen aanmerken , als de voornaamfte oorzaak, waarom zoo veele kinderen met de Tang dood worden afgetrokken? Van dit gevoelen fchynt ook te zyn den beroemden Roederer (V); wat ook fommige daar tegen zeggen, dewelke Hellen: dat alle drukkingen, door de Tang aan het hoofd gedaan, het kind niet konnen doen fterven.
§ XXXVIII.
Het reeds aangehaalde overweegende, zal rrien niet konnen ontkennen de voordeden van mynen Hefboom, denvvelken, geplaatst
zynde
($) Eiementa Art, CM. pag. 2z6 § 430,



PROEFNEEMÏNGEN. 25
zynde gelyk § XXXII gezeid is, het agter* hoofd, te gelyk trekkende en drukkende, niet minder geweld nederwaards doet beweegen; dewyl, alle kragt alleen en onmiddelyk gefchiedende boven dat deel, alwaar het beletzel plaats heeft, het hoofd alle vryheid behoud om zydelings te konnen uitzetten; het welk wezentlyk gefchied,en waar door de middellyn van vooren naar agteren merkelyk vermindert wordt- (a) En zulks kan geen plaats hebben by de zydelyke drukking van de Tang , dewelke, in tegendeel, het voorfte en agterfte gedeelte des hoofds zoo wel doet fterker uitzetten, als het bovenfte en onderfte gedeelte; en verders: dewyl by het gebruik des Hefbooms de beweeging van het aangezigt, opwaards , onverhindert blyft.
§ XXXIX.
Als het aangezigt tuschen den ingang van het kleine bekken voorkomt; en het hoofd in die legginge geklemd raakt, zoo: dat het opperhoofd vast tegen de Schaambeenderen, en den hals of bovenfte gedeelte der borst fterk by de verhevenheid des heiligbeens gedrukt ftaat; dan, den mond des lyfmoeders
wyd
(a) Ik noeme voor dit oogenblik het voorfte gedeelte van het hoofd , het welk voorwaards tegen de Schaambeenderen ftaat, en hei agterfte, het welk naar de holligheid des heiligbeens ziet.
li 5



z6 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
wyd genoeg geopend zynde,doe ik de Vrouwe op haare knien en elleboogen leggen; en allengskens trachte ik met myne hand de borst van het kind te rug van het heiligbeen at te drukken , waar door ik my in ftaat ftelle het kind t«te keeren, en by de voeten te haaien, het welk altyd gelukken zal, indien men geduld genoeg heeft, en het aangezigt met een gedeelte van de borst met te laag in het kleine bekken gezakt is.
% X L.
- Wanneer in deze legging ($ prac.) het hoofd zeer laag in het kleine bekken is doorgezakt ; en men buiten ftaat is de borst opwaards te beweegen , om langs dien we? de voeten te bekomen of de legging van net hoofd te verbeteren: dan zal men den lierooom gebruiken op- dezelve wyze, gelyk § XXXII gezeid is, om zoo het hoofd nederwaards te haaien tot dat het agterhoofd geplaatst zy onder den boog der ochaambeendcrcn.
§ X L I.
Maar: dewyl in dit geval (§ pra;c.) het bovenfte gedeelte van de borst te gelyk met het hoofd geklemd, en het agterhoofd zeer floog zit; zoo zal het dikwils zeer moeiielyk zyn om het hoofd , wegens minder ruimte, nederwaards te beweegen: waarom ik dan eenen band brenge door de opening va :i
mynen



PROEFNEEMINGEN. *T
invnen Hefboom, en die aan denzelven ■ vastmaake, denwelken, dubbeld, zoo lang is , dat ik het agtergedeelte , of den hiel van die mynen voet , denwelken ftaat tegen over die 'zyde van het bekken?, alwaar den Hefboom niet geplaatst is, daar kan inbrengen, gelyk iu eenen ftygbengel, om daar door de nedertrekkende kragt te yermeerderem. Zoo haast ik gewaar worde, dat het hoofd begint te zakken; dan brenge ik eene kind van onderen langs het aange-f zigt, zoo verre het mogelyk is, naar den hals en borst,en ik dryve dicagterwaards en opwaards ; terwyl ik met myne andere hand en voet den Hefboom beftiere, en daar door het agterhoofd nederwaards beweege. Verders dient alles in agt genomen te worden, het welk wegens het gebruik des Hefbooms gezeid is § XXXII.
§ X L I I.
Als het hoofdtusfchen de bovenfte nauwte of ingang van het bekken opgehouden ef o-elciemd blyft ftaan; het opperhoofd in dendas van het bekken;het voorhoofd tegen de Schaambeenderen t, en hetagterhoofdby de verhevenheid des heiligbeens geplaatst;dan fchuive ik. mynen Hef boom tusfchen die zyde van het heiligbeen , waar naar het agterhoofdhetmeefteoverhelt,enhethoofd;depunt omtrent den hals gekomen zynde, fchuive ik denzelven over het oor voorwaards , zoo : dat de kin geplaatst worde in deszelfs holte. Dit zoo zynde , heffe
ik



s8 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
ik met de eene hand het handvatzei opwaards j terwyl ik met de andere op het lichaam van dit werktuig, zoo digte aan den boog der Schaambeenderen, als het zyn kan, drukke; en dus deze bewerkinee al trekkende verrichtende, haale ik de kin nederwaards tot onder den boog der Schaambeenderen: wanneer dan de natuur alleen de verdere verlosfinge kan te wege brengen Zoo dit nogtans niet gefchiede, of zoo door «fbyzondere omftandigheden eene fpoedio-er verlosfinge vereischt wierd ; dan brenge ik mynen Hefboom wederom in langs den hals tot op het agterhoofd , het welk in deszelfs holte geplaatst word; <en verders maake ik dezelve beweegingen, en agtervoltre al het geene $ XXIX geleerd is. *
$ X L I I I.
Het kan gebeuren, dat, als den Vroedmeefter geroepen word, het hoofd in die zelve legginge (§ praec.) reeds geheel en al in het kleine bekken doorgezakt is, in dier voege: dat het agterhoofd, het eerst nederwaards gezakt zynde, gelegen isjtegen het onderfte gedeelte van het heiligbeen,en het voorhoofd of aangezigt opgehouden word tegen de Schaambeenderen ; in welk geval den Hefboom van onderen of ter zyde van het bekken word binnen gebragt , en over het oor op waards gefchooven,zoo:datde onderkaak in deszelfs holte geplaatst word; dan, terwyl ik met de eene hand den Hefboom te gelyk met het aangezigt nederwaards



PROEFNEEMING EN. 29
waards trachte te beweegen, drukke ik met myne andere hand het agterhoofd opwaards; en wyders gelyk § praïc. gezeid is.
§ X L I V.
Zoo men in dit geval (§ prssc.) naar ligte beweegingen met den Hefboom gedaan te hebben, niets gewind, het welk fomtyds gebeurd wegens eene zwaare klemming, als ook : om dat den Hefboom denzelven tegcnftand niet ontmoet op de onderkaak denwelken plaats heeft op het agterhoofd,en zeker nodig is om de kragt van denHef boom te vermeerderen; dan is het raadzaameride kromme Tang te gebruiken, op • dat de onderkaak door eene fterke drukking niet benadeeld word.
§ X L V.
De handgreep van Smellie in het hier voorgaande geval komt my gevaarlyk voor ten opzigte van het kind; want: wie zal my konnen verzekeren, dat het lichaam 9 waarom de Lyfmoeder te famen getrokken is, de half ronddraaijende beweeging van het hoofd al tyd zal volgen? Waarom, myns dunkens, de handgreep van Levret veiliger naar te volgen is, waar van de mynen niet verfchilt dan alleen hier in: dat ik den 'band, die aan de Tang gevoegd word, zoo zulks nodig is, langer neeme om mynen voet daar in te konnen plaatfen. Zie § XLI.
S XLVI.



3o VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
S X L V I.
Het hoofd kan ook tusfchen den ingang van het bekken geklemd blyven liaan, als het aangezigt voorkomt; het opperhoofd tegen of ter zyden de verhevenheid des heiligbeens ; en het bovenfte gedeelte der borst tegen de Schaambeenderen. Wanneer dan het Kind niet kan gekeerd worden, zal men den Hefboom langs de zyde van het hoofd,en wel langs die, naar dewelke het agterhoofd hetminfte overheid, infchuiven, en op het agterhoofd geplaatst zynde, zal menhet zelve alzoo nederwaards haaien in het-kleine bekken , wanneer zig dan de kin van zelfs naar den boog der Schaambeenderen begeeft; en het hoofd word, gelyk §XLII gezeid is, gebooren.
§ X L V I I.
Wanneer het agterhoofd haaftig langs de Schaambeenderen afzakt in het kleine bekken; dan kan het voorhoofdte rug gehouden worden door de verhevenheid des heiligbeens , te meer: als deze veel binnenwaards Haat, die zig dan indringt in de voorfte Fontanel; terwyl den hals of het bovenfte gedeelte van den rugge gedrukt ftaat tegen den bovenften rand der Schaambeenderen. Het hoofd dus opgehouden of geklemd zynde; dan brenge ik mynen linker Hef boom
binnen



PRO EFNEEMINGEN. 31
binnen het bekken, zoo: datdeszölfs holte langs het opperhoofd gaat; en, de punt omtrent de verhevenheid des heiligbeens gekomen zynde, dan fchuive ik denzelven, in plaatfe van aan de regterzyde , aan de linkerzyde des bekkens opwaards, zoo: dat de verheve zyde (ziet de 2de Plaat fig. 1. litt. bb.) van den tweeden of nieuwen bogt het eerlle in het groote bekken gaat; en dan de holte op het voorhoofd geplaatst word, de holle zyde van dén tweeden bogt naar de Fontanel gekeerd. Myn werktuig alzoo geplaatst zynde , trekke ik het zelve te gelyk met het voorhoofd in het kleine bekken. Deze handgreep kan ook in het hier voor (§pr£ec.) befchreeven geval in het werk gefteld worden.
§ X L V I I I.
Den vermaarden Levret zegt: dat in dit geval (§ prasc.) den Hefboom in geen opzigte nuttig zyn kan, maar in tegendeel gevaarlyk, zoo voor de Moeder, als voor het Kind (V); dewyl hy oordeelt, volgens 'Visscher en Hugo van der Poll, dat dit werktuig- op het agterhoofd geplaatst moét worden: maar dit is het geval niet, waarvan dezë Hollandfche Schryvers hebben gefpro-
ken,
Ca) Suite des Obferv. fur les caufes & les acci.dens des plufieurs accouchemens labor, pag. 307,



38 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
ken, als zy voorgaven: dat den Hefboom op het agterhoofd geplaatst dient te worden. Hieruit blykt ook, dat de waare maniere van den Hefboom met vrugt te gebruiken aanLEVRET niet bekendis geweest: wantikben zeker, dat dezen Schryver myne wyze van in het voornoemde geval met den Hefboom het hoofd te verplaatzen, niet meer gevaarlyk zoude hebben geagt, zoo hy dezelve gekent hadde, dan die, dewelke hy zelve voorfteld v om, als het hoofd dwars in het bekken legt, het agterhoofd door middel van eenen lepel zyner kromme Tang'* naar de holligheid van het heiligbeen té beweegen.
§ X L I X.
Als een der ooren voorkomt in den as van het bekken, en het hoofd alzoo in deszelfs ingang geklemd blyft; het voorhoofd en aangezigt naar het heiligbeen; en het agterhoofd naar de Schaambeenderen gekeerd: dan fchuive ik mynen Hefboom langs 'het opperhoofd; en plaatze hem op het zydelyke gedeelte van het agterhoofd; en al trekkende beweege ik dan het zelve fchuins nederwaards tot onder den boog der Schaambeenderen.



PROEF neemingen. 33 § l.
Den Hoogleeraar Camper zegt fV),dataan hem een diergelyk geval (§ pra;c.) voorgekomen is, alwaar hy niet heeft konnen werkftellig maaken of^anleggen nog het werktuig van Smellie; nog dat van Roonhuizen.
i l t
Wat aangaat de Tang van Smellie, deze zoo min als die van Levret en andere kan in dit geval (§ XLIX.) niet zonder gevaar geplaatst worden, zoo lang het hoofd in dezelve legging blyft.De eenigfte hoop,om die kwaade legginge te verbeteren, vastgefteld, dat het hoofd niet te rug gedreeven kan worden, is van den Hef boom te wagten; en ik derve my vleycn, dat die geene, dewelke van den mynen zullen gebruik maaken, in diergelyke omftandigheden niet zullen in gebrek blyven.
§ LIL
Indien, het hoofd, gelyk § XLIX gezeid is, gelegen zynde, door de weën het aangezigt het eerfte in het kleine bekken doorfchiet: dan kan het opperhoofd of de pylnaad opgehouden worden tegen een der doornagtige nitfteekzels van het zitbeen, terwyl het aangezigt en voorhoofd tegen het heiligbeen; en het agterhoofd fchuins
tegen
(<0 In de meergemelde Voorrede pag. 34, C



34 VROED- en WERKTUIGKUNDIGE
tegen het fchaambeen • Hennen ; en een der opperhoofdsbeenderen tegen den uitgang van het bekken geplaatst is. In dit géval het hoofd geklemd zynde, dart brenge ik mynen linker Hefboom (zoo het opperhoofd tegen het regter zitbeen ftaat,) tusfchen het hoofd en het bekken langs het ovaale gat van die zelve zyde naarbinnen;en ik fchuive hem verders tusfchen het opperhoofd en het doornagtige uitfteekzel door. Door deze bew.rki: ge word het opperhoofd meer naar het ftaartebeentje bewoogen. Daar naar fchuive ik myn werktuig wederom opwaards agter het fchaambeen, en plaatfe het zelve op het agterhoofd, het welk ik dan verders onder den boog der Schaambeenderen brenge. (a~)
$ L I ï I.
Als het eene of andere oor voorkomt, en het hoofd op die wyze geklemd raakt in de bovenfte nauwte van het bekken, gelyk § XLIX gezegt is, met dit verfchil: dat het voorhoofd en aangezigt naar de Schaambeenderen , en het agterhoofd naar het heiligbeen gekeerd zyn; dan brenge ik op dezelve maniere, gelyk aldaar geleerd is, het voorhoofd en aangezigt fchuins naar den boog der Schaambeenderen.
§ LIV.
Ca) Dit is het eenig geval, waarin Levret den Hefboom nuttig agt, en waarin hy by ondervinding zegt daar mede gelukt te hebben. Suite des Obl'. &c. pag. 3°l



PROEFNEEMINGEN.
3*
S LIV.
In het voorgaande geval; zöö' ook ki dat van § XLIX. kan men, als het aangezigt of agterhoofd nederwaards getrokken is van den bovenften rand der Schaambeenderen, met de hand in de fcheede te brengen, dikwils beletten,dat het hoofd niet wederom een e kwaade legginge neemt in het kleine bekken.
§ LV.
Wanneer het hoofd gelegen zynde tusfchen den ingang van het bekken, gelyk § LUI. gezegt is, door den arbeid der Vrouwe word doorgedreeven, zoo: dat het agterhoofd het eerfte in de holligheid van het bekken gaat; dan kan het opperhoofd of pylnaad ook opgehouden blyven tegen een der doornagtige uitfleekzels van het zitbeen, terwyl het voorhoofd tegen het fchaambeen, en het agterhoofd tegen het heiligbeen fleunen. In welk geval dezelve handgreep, § Lil voorgefteïd, dient nagevolgt, en verders het geene § XLIV en § XLV gezegt is, waargenomen te worden.
C £ ' LVI,



%6 VRüED-en WERKTUIGKUNDIGE
S L V I.
Als het hoofd dwars in de bovenfte nauwte van het bekken geklemd is; het aangëzigt, te weten, naar het eene, en het agterhoofd naar het andere darmbeen gekeerd; dan, veronderfteld dat het agterhoofd in de linkerzyde van het bekken ftaat, brenge ik mynen linker Hefboom aan de regterzyde van het zelve langs het voorhoofd binnen, en fchuive denzelven met omzigtigheid, of, .langs het heiligbeen en het hoofd , ofte wel tusfchen dit en het fchaambeen, zoo als het gemaklyks voorkomt, naar de linkerzyde, alwaar ik denzelven op het agterhoofd plaatfe om het zelve alzoo nederwaards te brengen; en naar maate het hoofd vordert, ligte ik van tyd tot tyd het handvatlel van mynen Hefboom opwaards; en fchuive denzelven meer en meer agter het hoofd, om des te beter het agterhoofd naar den boog der Schaambeenderen te bepaalem
§ L V I I.
Als het hoofd alzoó (§ praec.) dwars doorgezakt is in het kleine bekken ; dan word het zelve gem^enlyk opgehouden tegen de doornagtige uicfteekzels van de zitbeende-
ren,



PROEFNEEMINGEN.
17
ren, en heilig- en zitbeensbanden. Tot dit geval heeft men altyd gezeid, dat den Hefboom van geen nutkonde zyn. Maar: wie zal deszelfs voordeelen niet erkennen ? Zoo hy op de volgende nuniere in het werk gefield word: ik brenge mynen linker Hefboom |, wanneer het agterhoofd naar de linkerzyde van het bekken Haat, tusfchen het fchaambeen en het hoofd in; en fchuive denzelven over het agterhoofd: dan ligte ik met de eene hand het handvatzei opwaards, terwyl ik met de andere, zoo naby het bekken, als hetzynjcan, op het werktuig drukkende, het zelve te gelyk .naar my haale;en naar maate het zelve vordert,fchuive ik mynen Hefboom verders binnenwaards, zoo: dat het opperhoofdsbeen, het welk naar het heiligbeen gekeerd was, nu voor een groot gedeelte in deszelfs holte geplaatst word; en dus wyders dezelve werkinge verrigtende, brenge ikhetagterhoofd naar den uitgang.
§ L V I I I.
Levret leert, dat men in het hier voorgaande geval het agterhoofd eerst door middel van eenen lepel zyner Tang naar de holligheid van het heiligbeen zal drukken;en dan het hoofd met de beide lepels omvatten,en verders uitnaaien; gelyk zulks gefchied, wanneer het aangezigt naar de Schaambeen» deren gekeerd legt.
C 3 § LIX,



36 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
§ LI X.
Ik twyfele zeer,of die Schryver met eenen lepel van zyae Tang, in een diergelyk geval , het agterhoofd naar het heiligbeen heeft konnen verplaatfcn. En zoo dit ge fchied is; dan is zeker: dat het zelve ook,te gelyk nederwaards is bewoogen geweest naar den bodem van het bekken, gelyk zulks blyken zal aan die geene , dewelke nagaan hoe in dit geval de handgreep meteenen lepel door Levret word voorgefteld; waar uit volgt: dat als dan het aangezigt, fchoon voorwaards, te gelyk ook opwaards naar den bovenften rand der Schaambeenderen verplaatst woïd; en deze legging is wederom de belle niet, nog voor het Kind de min gevaarlykfie.
§ L X.
Maar zoo ik my in diergelyke omflandigheden (§ LVII.) van de Tang wilde bedienen , of daar toe genoodzaakt was; dan zoude ik de handgreep van Sivkllie volgen met dit onderfcheid: dat ik in plaatfe van de regte , myne kromme Tang zoude verkiezen; dewyl dezelve aangelegt zynde;en het hoofd daar mede opwaards bewoogen wordende, voornaamlyk het voorhoofd opwaards dryft, en , wederom nederwanrds bewoogen wordende, haare meeile werking op het agterhoofd oeffend; mits dat deszelfs lepels niet te ilerk geflooten worden, op dat het hoofd,geduurende deze bewerkinge,n in of meer tusfchen dezelve kan draai jen. Eit



PR OEF NEEM ING EN. 3?
is by zonder aan myne Tang eigen, omdat deszelfs kromte fterker, en de opening, die tusfchen de twee lepels plaats heeft, korter is; waarom ik voorgeeve , dat dezelve ook in verfcheide andere gevallen, waarin men de Tang verkiest, den voorrang verdient.
§ L X I.
Als het aangezigt voorkomt tusfchen den ingang van het kleine bekken, het opperhoofd naar het eene, en de kin of den hals naar het andere darmbeen gekeerd, eu het hoofd zoo geklemd zit; dan wanneer het opperhoofd in de regterzyde van het bekken gelegen is, brenge ik mynen rechter Hefboom aan de linkerzyde langs het ovale gat tot over het agterhoofd, en haale het zelve daar door fchuins neder- en voor waards.
§ L X I I.
Maar gebeurd het, dat het hoofd gelyk . ("S prtec.) gezeidis gelegen zynde, door de ween in het kleine bekken word doorgedreeven; dan heeft men dikwils de allermoeielykfte verlosfinge te verwagten: want het aangezigt kan plaats neemen in den bodem van het bekken tegen het flaartebeentie. terwyl de kin naar het eene, en het opperhoofd naar het andere doornagtige uitfteekzel des zitbeens, en het eene oor tegen over den boog der Schaambeenderen gekeerd ftaan. In dit geval ziet men fomtyds de D 4 grootite



40 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
grootfte Vroedkundige verleegen ftaan» De Tang, gelyk Smellie voorgeeft, kan hier niet aangelegd worden; nog het is ook niet mogelyk met den Hefboom of met eenen lepel der Tang, gelyk Levret voorfleld, het agterhoofd zoo.nederwaards te trekken, dat het aangezigt den bodem des bekkens verlaat, en zig naar eene zyde van het zelve begeeft; dewyl in dit geval de drukkende kragt niet verre genoeg van de middellyn des hoofds , gaande van het agterhoofd naar het aangezigt, gefchieden kan; waar uit volgt: dat door deze drukkinge op het agterhoofd, het aangezigt meer en meer moet nederwaards tegen den anus gedrongen worden. Het komt my zekerder voor op de volgende wyze de verlosfinge te bevorderen: Ik brenge mynen regter Hefboom, zoo het voorhoofd naar de linkerzyde des bekkens gekeerd ftaat, tusfchen het fchaambeen en het hoofd binnen ; ik fchuive dit werktuig, al drukkende eenigzins opwaards tegen het opperhoofd, agter het hoofd om; en haale het zelve aan de andere zyde van het bekken langs de kin wederom uit. Door deeze werkinge word het aangezigt meer voor waards, en de kin nader aan het fchaambeen gebragt, waar door ik dan in ftaat ben van myne Tang gevoeglyk te konnen aanleggen, het welk ik doen op de volgende maniere: de Vrouwe wel geplaatst zynde, met de dyen zoo veel het mogelyk is opwaards getrokken;dan fchuive ik mynen regter Hefboom over het oor, hetwelk naar de Schaambeenderen gekeerd legt tol;
pp.



PROEFNEMINGEN. 41
op het agterhoofd, en, terwyl ik dezen door eenen helper doen vasthouden, plaatfe ik den anderen eveneens langs de tegenovergefielde zyde' van het hoofd, de handvatfels vereenigt en door eenen band verzekerd zynde, zoo beweege ik dit werktuig met het hoofd een weinig opwaards naar het bovenfte gedeelte van het heiligbeen; en dan het zelve wederom nederwaards trekkende draaije ik te gelyk de kin onder den boog der Schaambeenderen; en verders het handvatfel meer opligtende naar den buik der Vrouwe, doen ik het hoofd, zoo het nodig is, buiten het bekken komen.
§ L X I I I.
" Wanneer het hoofd in de bovenfte nauwte van het bekken opgehouden blyft, zoo: dat het agterhoofd voorkomt,- het opperhoofd tegen het eene, en den hals tegen het andere darmbeen gelegen; dan is het nietjmogelyk, zonder het hoofd vooraf verplaatst te hebben , de Tang wel aan te leggen: waarom ik goedgevonde hebbe in dit geval mynen regter Hefboom, zoo het opperhoofd naar het regter darmbeen ftaat, langs het ovaale gat aan de linkerzyde des bekkens in te brengen; denzelven tusfchen de Schaambeenderen en het hoofd door te fchuiven; en fchuins over het voorhoofd' geplaatst zynde , het zelve daar door nederwaards te trekken; dit gedaan zynde, fchuive ik mynen Hefboom verders tusfchen het hoofd en het heiligbeen C 5 door;.



42 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
door; en plaatze denzelven aan die zyde over het oor tot op het agterhoofd , het welk ik te gelyk een weinig voorwaards beweege : dan brenge ik mynen linker Hefboom langs het regter ovaale gat binnen en ik plaarze denzelven, gelyk den regter, over het oor het welk naar dejSchaambeenderen itaat tot met deszelfs punt, op het agternootd. Dit zoo zynde : doen ik verders gelyk (§ prsc.) gezeid is ; en het hoofd wordmethet agterhoofd het eerfte gebooren.
ai u § L X I V.
Als het hoofd dwars geklemd is', het aangezigt naar de eene en het agterhoofd naar de andere zyde des bekkens ftaande, en een der ooren voorkomt; dan zyn dezelve of ten naaften by dezelve handgreepen § LVi en LVII aangeweezen, naar te volgen.
j LXV.
'.Uit het voorgaande gezien hebbende,dat de met natuurlyke leggingen van het hoofd menigvuldig en zeer onderfcheiden zyn; en dat het niet eveneens is op welke plaatfe van het hoofd een werktuig, het zy Tang of Hefboom, aangelegt word; zoo zal het onbetwistbaar voorkomen, dat den Vroedmeefter vooral noodzaaklyk dient te onderzoeken en te weeten, hoe een geklemd hoofd tusfchen de beenderen van het bekken gelegen is ; en dat hy, zonder eene voikome kennisfe daarvan te hebben, blind en meeften tyd ongelukkig werkt ,• wat ook N fommige



PROEFNEEMINGEN.
43
fommige daar willen tegenwerpen, gelyk' het aan my onlangs gebeurde door eenen Vrocdmeefter, denwelken voorgaf: dat het meeften tyd onmogelyk is de waare legging van een geklemd hoofd te kennen; dathy hem deswegen niet veel moeite gaf; ja dat hy zulks als onnodig of onverfchillig aanmerkte; dewyl hy, gelyk hy zeide, het hoofd evenwel met de Tang konde uittrekken. Zoo nog meer Vroedmeelters van dit zelve gevoelen zyn ; dan verwonderd my niet, dat den Hefboom zoo weinig gebruikt word ,* en van veele geheel en al verworpen is; en dat zoo veele kinderen door de Tang den hals worden gebrooken.
§ L X V I.
Ik zegge niet, dat de Tang geheel uit de Pracfyk der Verloskunde moet gebannen worden; maar: dat mynen Hefboom in verfcheide gevallen het ecnigtte zeker, voor zoo verre het my tot nog toe bekend is,en in de meefte gevallen het min gevaarlykfte middel is. En ik wil, dat, in die weinige gevallen, Avaarin de Tang voordeelig zyn kan, dezealleen moet dienen om de kwaade leggingen van het hoofd te veranderen, waar toe de myne byzonder ingerigt en gefchikt is , en niet om het zelve, zoo min als met den Hefboom , geheel buiten de geboorte te brengen, ten zy eenig toeval, als: bloedftortinge; ftuipemhet vooruitkomen van de navelfcrengj &c, zulks vereischte.
§ LX VIL



44 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE § L X V I I.
Dit is al,het geene ik nodig geoordeelt hebbe te zeggen om de waarde van mynen Hef boom te doen blyken ; en ik twyfele" met, 0f die geene, dewelke alle moeite zullen aanwenden om hun in ftaat te ftellen van met dezen Hefboom te werken, waar toe, beneffens eene grooteoplettenheid, de oeffpmng vereischt word, zullen niet min gunftig daar over oordeelen; en het gebruik der Tang , tot behoudenisfe van vede kinderen, beknopter maaken.
S L X V I I I.
De twee volgende Waarneemingen zullen mogelyk den Lezer aanmoedigen, om met meerder oplettenheid, en oneenzydig mvu werktuig te betrachten.
EERSTE WAARNEEMING.
Den agt en twintigften April dezes jaars, des morgens tusfchen drie en vier iiuren wierd ik geroepen by de Vrouwe van N. van der Poll , Ruiter in het Regimeut waar by ik Chirurgyn Major ben, dewelke' op den gewoonlyken tyd ftond te verlosfen van haar eerfte Kind. Ik onderfloeg deze Vrouwe, en oordeelde, dat de Verlosfing naby was. Den mond der Baarmoeder wierd meer en meer door de op elkander volgende weën verwydert ; het hoofd wierd doorgeperst in het kleine bekken;de
vliefen



PRÖEFNEEMTNGEN. 45
vliefen met het water puilden uit naar den mond der fcheede , dewelke eindelyk fcheurden.. Dan verzekerde ik my van de waare legging des hoofds ,. idewelke ik meende , volgens het voorkomen in de bovenfte nauwte , natuurlyk te zullen zyn. Ik vond het opperhoofd en een gedeelte van de voorfte Fontanel tegen over den uitgang; de pylnaad een weinig fchuins naar de linkerzyde des bekkens overhellende; het aangezigt tegen het ftaartbeen en de heilig- en zitbeens banden een weinig fchuins naar de regterzyde; het agterhoofd was vervolgens naar de bovenfte nauwte des bekkens gekeerd. Deze legging was niet natuurlyk, dewyl de grootfte middellyn van het noofd, het welk ook vry groot was, zig voor den uitgang aanbiede. : Ik beproefde met myne hand het voorhoofd te rugwaards naar de holligheid van het heiligbeen te dry ven, in verwagting, dat door de vlaagen het agterhoofd laager mogte afzakken ; maar te vergeefs: want myne hand te rug getrokken hebbende , nam het voorhoofd zyne voorige plaatfe: ondertusfchen den arbeid Van de Vrouwe verminderde, en het hoofd vorderde niets. Ik vertoefde, om niet voorbaarig te lchynen met het gebruiken der Inftrumenten, dewelke zonder onderfcheid altyd eenen fchrik aanjaagen, tot omtrent negen uuren: wanneer ik, wel verzekert zynde, dat de natuur dit beletzel zonder gevaar nietkonde overwinnen,myne Hefboomen deed haaien; ik verbergde den
lin-



46' VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
linker langs myne borst en buik tusfchen myne kleederen , het handvatzei nederwaards 5 ik plaatfte my wederom voor de Vrouwe ; en ik ftak de twee voorfte vingeren van myne linkerhand tusfchen de regterzyde van de fcheede en het hoofd, langs waar ik met myne regter hand den Hefboom binnewaards fchuifde; en verders opwaards ; zoodanig : dat deszelfs holte geplaatst was over het agterhoofd ; dan beftierde ik myn werktuig, zoo verre het mogelyk was, naar de vereeniging der Schaambeenderen; en dus geplaatst zynde, Iigte ik met myne regterhand het handvatfel opwaards, terwyl ik met myne linkerhand, naby het hoofd, het werktuig omvatte, en eenigzins trekkende nederwaards drukte; en naar maate het agterhoofd vorderde, fchuifde ik mynen Hefboom telkens opwaards, denzelven al tyd meer en meer naar de vereeniging der Schaambeenderen beftierende; en dus doende bragte ik het agterhoofd onder den boog der gemelde beenderen. Verders liet ik alles aan de natuur over , dewelke niet zeer lange vertoefde van eenen gezonden cn welgemaakten Jongen aan den dag te brengen, denwelken tot deze uure nog leeft. De Moeder heeft niet geweeten, dat ik eenig ander werktuig, dan myne handen gebruikt hebbe; zy is zonder het mmfte Ictzel herfteld als of zy op de natuurlykfte wyze verlost hadde.
TWEE-



PROEFNEEMÏNGEN. 47
TWEEDE WAARNEEMING.
Den dertigften van denzelven Maand wierd ik gevraagt door den Heer Nieuwenhuis Medicina Doctor om te zien binnen de Stad Zwolle , alwaar ik dan Guarnifoen hielde, de Vrouwe van Jan Claessen Burger aldaar, dewelke omtrent drie dagen in arbeid hadde geweest. Aldaar gekomen zynde, verhaalde my de Vroedvrouwe; dat het Water al lang gebrooken was; dat het hoofd van het kind voor was; en zeer wel zat; maar zoo vast in het bekken, dat het zelve, nog door den arbeid der Vrouwe,die in den beginne fterk geweest hadde, maar thans verdweenen, nog door haare bewerkingen iets vorderde; en vervolgens: dat zy wel bekende niet in ftaat te zyn van die Vrouwe te verlosfen. Ik haalde eifldelyk naar veele moeite de Vrouwe, door eene kwalyk geplaatfte fchaamte wederhouden. Over om al haar vertrouwen op my te ftellen, en haar geheel aan my over te geeven. Ik onderfloeg ze; en bevond : dat het hoofd van het kind in het kleine bekken was,het agterhoofd tegen hetftaartebeen,en het voorhoofd boven tegen de Schaambeenderen {leunende. Op het opperhoofd was nauwlyks iets te onderfcheiden wegens de bolle zwelling,diealdaar plaats hadde:Maar de voorfte Fontanel, dewelke naar een nauwkeurig onderzoek fcheen geplaatst te zyn onder den boog der Schaambeenderen, deed my denken, dat het aangezigt voorwaards gekeerd was; en om my volkomen daar van
te



43 VROED-en WERKTUIGKUNDIGE
te verzekeren, voerde ik eenen vinger tusfchen het fchaambeen en het hoofd, waar door ik niet zonder veel geduld en moeite, eenen . der ooghollen ontdekte. Dus verzekertzynde.plaatfteik deVrouwe,volgens myn goeddunken,op den kant van haar bedde;en ik begon myne handgreepen met den linker Hefboom tusfchen de regterzyde van het bekken en het hoofd binnen te brengen, zoo: dat de onderkaak in deszelfs holte geplaatst wierd: maar naar eenige bewegingen gemaakt te hebben, begon ik te vreezen van door fterkere beweegingen eenig letzel aan het.aangezigt toe te brengen; waarom ik in dit geval, waarin de klemming zeer zwaar was, goedvond den anderen Hef boom op gelyke wyze ook langs de andere zyde des: bekkens binnen te brengen. De twee Hefboomen langs de ooren wederzyds met hunne voorfte uiteindens tot op de onderkaak geplaatst zynde, vereenigde ik de handvatzeis; en verzekerde dezelve door eenen band, denwelken ik niet fterk toetrok , op dat het hoofd gemaklyker zoude konnen agterwaards draaijen tusfchen het Averktuig, terwyl het aangezigt nederwaards getrokken wierd. Ik 'beurde dan de handvatfels , al heen en weer beweegende opwaards met eene hand , en drukte te gelyk met myne andere hand , naby aan het bekken , het zelve nederwaards; en, zoo haast ik voelde, dat het voorhoofd een weinig laager gezakt was, omvatte ik het werktuig met beide handen, en ik beweegds ■ • " het



PR OEFNEE MINGEN. 49
het hoofd met het zelve wederom opwaarts en agterwaarts, en verders het aangezigt nogmaals gelyk te vooren nederwaards trekkende, haalde ik de kin onder den boog der fchaambeenderen. Het ongeduld en de eigenzinnigheid van de moeder, als ook myne begeerte om te zien, of myn nieuw werktuig in allen deelen voldoen zoude, waaren de reden, waarom ik het hoofd te gelyk buiten de geboorte haalde, en de verdere verlosfing bevorderde. Dit kind was levendig en onbefchadig, en by de moeder hebbe ik niets waargenomen, dan de ge~ volgen van eene natuurlyke baaringe.
D
vr: -



VERKLARING der PLAATEN,
Eerfte Plaat. Fig. f.
Vertoont mynen Hefboom gelyk ik den zeiven aan den Hoogleeraar van Geuns tot Hardervvyk gezonden hebbe (§. XVII.) op zyn juilte maat. aa. Deszelfs nieuwe bogtem Fig. II.
Vertoont den zeiven op zyde gezien; Fig. UI.
. Vertoont den juiften afftand tusfchen de twee Hefboomen tot het maaken van de tang vereenigt. ■ aa. Den grootften afftand van vooren is vari 2t duim.
bb. Den grootften afftand van agteren is van' 3$ duim.
Tweede Plaat; Fig. I.
Vertoont de verheve zyde van myneri laast verbeterden Hefboom, denwelken ik den linker genoemt hebbe, op zyne juifte maat.' Fig. II.
Vertoont de holle zyde van mynen laast' verbeterden Hefboom, den welken ik den regter genoemt hebbe, Op zyne juifte maat. aaaa. De holle zyde van den tweeden of
nieuwen bogt. bbbb. De verheve zyde van den tweeden of
nieuwen bogt. cccc. Deszelfs grootfte breede is i\ duym.