EX LI BR IS
MR. H. VAN RIEL ROTTERDAM



01 1017 9447 UB AMSTERDAM






TE AJISTE1BAM, Hj A. BOXCHEXS.
BE
TEGENWOORDIGE STAAT
RU S LAND.,






EP1TRE DEDICATOIKE ASA MAJESTEIMPERIALE
GJ.r?%jL£JlJ£rf§ JJ.
IMPERATR/CE & AUTOCRATRICE DE TOUTES LES RUSSJES. &c &c. &c.
O PDRACHTS - BRIEF
AAN HARE
KEIZERLTKE MAJESTEIT
GJlü~36JL$lJ&fJL JJ.
KEIZERIN en ZELFSHOUD ERIN VAN GEHEEL RUSLAND, enz. enz. enz.



q,VG ƒ <? me- rapp-ciie. £t Umó <j,u.ej?cu> vaalt, au



'i* t/ a met een ^.tvoeit^, vermaak,} dat li, m^> Jlerónnere den ty>d} dien l& IndlenfivanVWS



3lJjCUÏ& £e favmir de £a Uluöfie me /era, touyoura der, par iet Sienfiaha , ?ue fy * cua. dcicr de men renouvei-
&r i'idde a donné nalófance * cepetlt écritj yue j* meniar^ca, l mettre k @P § @f'piïda.
<&aifne*, MA^AM®, ayréer eet iommaft d& mm recon* naiöfance ÓC^un cour pine'tre' de fenümentö , fue ^



eSrayd.
^fGet Ji&r&tn&en aan S^uó^anè- za£ my ait&oa waero^ ayn^oor ^<5 weJL ^è-aè-en , ^èce tH ''er tn yenoot. zHoet Verianyen om my ''er }t ^d-en&ieeid Pari té Vernieuwen yajl °^<2 y&Soorteaan ^è-ct ye^cArl^-t, oveM iA m^> verstoute aan voeten te.
é&yyen.
tyerwaerMy °U yo&\ te ieuren t 3 ^dit êewya van. myne crü-entenij^e 7 en van een Aart vervuld met yevoe&na , %ca ^«s aoe^Aecd van



^alt nactrc.
Gea J!entimmtó ont yaync unc nouvciSt j-orcefèefrulö fa G°£°£& Qp'ejk attacic, f ar nouveaux
un @tat, jaioax^e Ü voir ■fêa» tir, eiL fouffroit avcc^ouLur %ca injar&ó} quune comp&caüoa cauf&i L mettolt %anó tim--
ÖCA maijnanimit^e. fyOTÏHS



In ^èeèen op*
n
komen.
£Deze cj,evoe£&ns Aeiien ene nieuwe, ^urite (j,e$:reecj,en, zeèert
%t VWS
nceuwe
Sanèen aan zlci. verSon^en &eej>t.
7t Ze&e onèerèru&t ^oor een
oftaat} nyhly over zynen voorspoed;
£eedt met hartzeer . mg,en
weiêe een zamen-ioop van in^e*
wiUceide oorzafo&n det zefve èn^e m
onmoyeiyi.A.&id ^teide te wreëen. 2De rec4tvaer^ly^ecd en yrootmoca



£HJjl°£& fut ik^lfn^uü procédé, pieln d"* Inlfulté ÓC ^e fauteur. <§°Q°C@ concut tldée d^affrancilr tfèuropt %'un jouf donteux, fout &quei ma patrle ytmlófolt péu* yae toute aiitre. na* thoit.
Get acte %e fay&dfe ÓC^ê ƒ/toerofité ne óffacera jamalt %t ê'ame %a tout Zfëoéianèoló} yul cA^rlt fa patrie.
($)ueS£e cpue fit face actu* ttöiïcé affurca, i'tyuite' ÓG 6*
yran*



%^ield van VW$ XëJ.
qPÏT'S J tJ~^ waa verontwaerdl^d over eene danctefwyze vo£ vantrota* deed en onrcc&t* Zy vatte det ^denJc$ee£d op, om Europa van een fc&ande£y& J,uJc te Sevryden f onder 't weéfc myn vaderhand meer zucdtte dan enla anèer vo£Jc.
2)eze ^aad van wyadecd en cdeSmoêè-lyiiecd &aê'nimmer ^ewlót worden uit det yemoed van leder Usfederéander dce zyn vaèer^and Semint.
^füoedancy ooi, det teyenwoor»
ttt ^>



%ctf vertaófèont ie rejne yiorleux
eat rempil ; raaf urent tnca compa» triotes far i'avenlr. Jia fondent £ear efperance far @f A> fermeté'f auc ne fera yamaca a*
êanoonner an pian, éyaiemment %lcté par i'&onneur et tinter ét.
&n effet li ƒ a-t-li queifue diofye %e piua yiorleux <f>ue ^èe fecoarlr une natlon, cnjiijkement
atn



fyiy voornamen van za&en &yn> imay , ^e Siiiy&deid en ^e yrota ïjjleu^en f waar mfè-e ^e ydon \ rteryfle reyeercny van
vervuid ia }fted* | den myne danóayenoten omtrent Het toeiomeno^e yeruat,
Zy Souwen dunne doop op V ^ffl & ftanèvafkiydeid } weide nimmer een ontwerp za€ iaten varen f even zo veed ^&or ^ée eer , a£a ^oor 't dedanyett vooryefcdreven.
3n ^e ^aacl i* 'er ieta ydorce»



•attaquée par une juerre cnatten* %u& j ^ont ie feui crline eót %\a* voer top ncyicycfa %cfenfe !
t//y a-t *<£ qaeique cio^e^e pêu4 ftyef yue ^arreter £1 am* éctcon ctat, ^ont iea vuea
imperceitjka f avouéed ouvertement t netendent fula a emparer%c /'d«. plre de ia mer} en %étrulófant ia. marine ÖG ia navtyatlon deó autrea natcona /
°Une



ryder^èan een vodd ^è-oor een on* recAtvaer^lyenoordoy aanyevadden^ dy, te fprtnyen } wiena enlye mia? o-aJu)- waó f neet c^enoey op zync yefc^è^iyiny yed-ayt te deiêen?
tJa rer teta verftanè-cyer ^an paden te fütedden aan ^è-e deerfedz zacdt van een ftaat; wcend ooy* merden , opendyi, dedeÊè-en f addeen
ftre&Jcen om zted meefter te maden van^è-e deerfedappy^er zee} ^è-oor ^è-e zeemaedt en fedeepvaart ^è-er anè-ere natiën te vernceden £
tut &»



°Uhe fiërfpectivc aiiójA, Ictuftre
£R,Jjt*-Cï&, cpue^efirée^ana ma patrce me pénetre ^1 ane a^mira-s
tion , avec êaqueiie j,e ne cefferac famaca a etre ;
jlmföer^am °£e trea oSeiffant, treï ce 3 ffuiSStt refpectueucc ÖC trea foumü J7SJ. ferviteur^.ty.W.^M



$en vooruitzicht zo £uiJ?teryJc> cn &e ret^eercnc^ van vws
zcsjzstn-eyzcs ma.
^(iofZTSJ <ZT? a£ó ffcwenfc&t in myn vaè-eriand , vervuit my met ene verwonderende f met oveide e£ nimmer za£ op-doaè-en te zyn .
ms^ovw/
MAJSef ïJ SJTeT
'tmfterè-am Zeer^eioorzame, zeer eer* ',n 3 /f'uiu Sledl^e en zeer onderè-ani^e 3783. dienaar f



INHOUD.
Iets van de natuurlyke legging van Rusland enz. Bladz. t Verdeeling — —— 4
Luchtsgefteldheid — .— -— ■ S
Mvnen , Bergen, Rivieren, Zeen , Vruchtbaarheid ~ Vo'lkrykheid, Zedelyk Karakter der Rusfen is—15
Spraak — — — 21
Godsdienft, Kerkbeftier — — 22—27
Regering — — — — 3 3
Throons • Opvolging — — 3 5
Verzagting van Regeering — — 45
Wetgeeving — _ — 45
Schets van den Ferzoon enz. der regeerende Keizerin 47 Tytel en Wapen — — 49
Adel — — — — 53
't Hof — — — 53
Winter Paleis — — — 60 .
Kroon, Edele Gefteentens, Heremitagie, Gallery 62—63 't Hof, Vervolg, Hof - komedie — 65—70
Ridder - ordens — — — 7°
Zomer -Paleis — —' .73
Toefhnd der Wetenfch ppen — 75
Academie der Wetenfchappen , Boeken , Kabinet,
Hoogleeraren — — 76—88
der Kunften, Nationaal Muziek, Nationale
Opvoeding — — 89—95
Staat der Wetenfchappen, Vervolg , God-, Rechtsgeleerdheid, Geneeskunde, Wysbegeerte, Liefhebberyen — — 100—113 St. Petersburg , zyne grote , Standbeeld , Voetfteen, andere Merkwaardigheden, de Markt, verdere Byzonderheden, Czarsko Zelo, Peterhof, Oranjeboom, Baba, Haha, St. Alexander Newfkykloofter enz. — — "3—r5° Inwendig Ryksbeftier, Senaat, Kabinets-Vergadering,
andere Collegien, Recht banken,Bedenkingen enz. ijo—160 Land-macht, Zee macht, Finantien, Landbouw, Fabrieken, Koophandel —1 160—180 Schets der Hiftor. van Rusland — 189— Aanzien van Rusland — — 2eo Horoskoop van Rusland — — 1—202
Zedert



aan den Lezer.
Zedert de hervorminge, welke Czaar Peter de Groot, in zyn ryk gewrochd heeft , is deszelfs macht en aanzien van jaar tot jaar toegenomen.—
Rusland heeft nu, in 't flaatkundig zamenftel van Europa, zo - veel invloed, als enig ander ryk, laat het zyn, welk het wil.—
De flaat eens ryks, waarin ??ien geduurig bedacht is op verbeteringen, moet, Vkan nietmis[en, zodanig veranderen, dat het * on-



aan' den Lezer. onkenbaar- worde, in de berichten,- welke daarvan, voor twinr tin-jaren, gefcbreven zyn.
■'Derhaken kunnende bef -bryvingen$ welke wy daarvan, in onze taal, hebben,.niet dan zeer onvolkamen. zyn.
Dit gebrek, deze gapngen'tn te vullen, al dat geen,of te tekenen,.wdk men elders niet vindt, is meer V doelwit van dit klein boekje geweefl, dan ene volledig ge en uitvoerige befchryvinge vat,
dei
1



aan*den Lezer»
den natuèrlyken en zedelykeh flaat van U uitgejireka\ Rusland te geven. 1
Uit dit oog-punt verzoeke ik alle heren en dames, kritieken van profesfie of liefheb'hèrye, dit werkje te beüordeelen. ——
Zo ik hier of daar dingen gemeld hebbc, Tuelke men .elders aangetekend vindt, verzoeke ik . hitnven Jjaav cd. te mogen ver-. wittigen, dat dit gefchied 'is ine t ''oogmerk, om myne bedenkingen ï • * i (die,



aan den Lezer.
(die , zy mogen goed of jlecht zyn, ik voo?' myne rekeninge neme) daarin te lajfen.
Inderdaad ene volledige en uitvoerige befchryving van een zo groot ryk is, tot dus verre, door niemand ondernomen.< V Is ook niet het vjerk van één enkel
menfch. De Keizerzerlyke Academie ■ der Wetenfchappen, te
St. Petersburg heeft een Commis-. fie benoemd van verfcheide har er leden belafl met dit- uitgebreid en
wer-



aan cDen Lezer.
merkelyk ftuk, waaraan zy reeds verfcheïde jaren arbeiden. De flyl dezer heren, voorzoverre die uit: hunne reizen door Rusland kenbaar is, geeft een gegrond vooruitzicht of een langdradig werk.
De laatfle en befte berichten, die by de meeft gezag hebbende fchryvers, voornamelyk Hoogduit fcbe (*) over dit Ryk ge-
von-
''*) Bu^CHlNG, TOZEN , SCHLOZER , Mcïer, Bern'guilll—Wraxall- Voornamelyk ds ï#s~-



AAN DEN LEZER;
vonden worden, maken het geraamtevan dit boekje. Een ruim zes jarig verblyf\n Vzelve, een geduurige ommegang met luiden >
van ,
allerlei, fland, hebben my,
/T* J • J„ M»/>/7jam Infid Pit
getrojjen aoor wzww*™ —
ongewoonte der voorwerpen, m de gelegenheid gefield, dit geraamte met [pieren, 'vaten' enz. te hekleden. Deze, myne bedenkingen namelyk, zo als
- - zy
den, dien ikmenigmaalgevolgd'helle. Defchets der Hiftorie van Rusland% is roornmelyk van
drz.en Auteur..



aan den Lezer.
zy dan ook zyn, mïsfchien niet nieuw, zeker alle origineel, maken de voornaamfte verdienflen van dit werkje uit. Indien bet zelve zo gelukkig niet uitgevallen is ?> als by ene langer bearbeidinge en verdere befchavinge, bet badt kunnen worden, weet ik geen beter raad, dan te doen als de kinderen, en — en — en — beter[chap te beloven.—
Een [prekend bewys der men[chelyke feilbaarheid kan de le. zer vinden op de volgende zy de.



Bladz.regel. ftaat »ees.
4 ai. te landen & landen. •
16. 11. redefyü zedelyke.
16. is- «w Z°Uden'
ai. 17. «w* «»« 00k eniSe'
24. 3. maaklon maakte.
a* 25. jirmnikannfihe Armemaanfche.
35. 15. toeteCchryven zy zy-
3a 17-^// inkomen.
40.- a4. «awfew opvolgers.
46; 6. «***/ crimineele.
51. 15. zetten ene zetten hem ene.
52. 17. fewci) bevecht.
55. x.gmoot ■ fienlet.
56. v fmjim ^dr&bevor'
denngsn üennge.
57. 15. hadt neeft' ai. vorderden vorderen.
58. 4. IOCO,OCQ IOO.COO
72 ao. verdienflen dienften.
„o 11. verbeteritige verteeringen.
„9 ai. zie,en'
I50. ll-finaak W*£
168. "-O. W> êebrek' J
In den Opdracht regel ai ftaat *A« lees



Iets van de natuuislyice legging van Rusland; zyne grote, grenzen enz,
j. Y)c lengte des RusfiCcben Ryks flrekt zich uit van den 40'"'"" tot den graad lengte, en van den 48ftcn tot den 75^» graad breedte.
Men rekent, dit deszelfs vlakte ongeveer 320,0-33 geogrnphifche.quadraat-mylen bevat. Voeg hier by het land, *t welk uit het aangewonnen Litthauwen daarby gekomen is; 't zelve bedraagt noch wcinigftèns 2,000 quadraat - mylen.
De historiën melden ons de uifgeftrektheid van 'tRomeinsch gebied,en die der heerfchappy van Alexander den Gröten. Maar geen van beiden kan, in uitgeftrektheid, by Rusland vergeleken worden. Maar even zo min kan dit laatfte by gemelde Haten halen, wier landen het fraaifie deel van onzen aardbol beiloegen, die door de kern van 't menfchelyk geflacht bewoond werden.
A Een



% Verdeeling.
Een groot gedeelte van Rusland legt te veel na 't noorden, dan dat het voor menfehen niet byua onbewoonbaar zoude zyn.
Ten zeiven tyd heeft het een voordeel, 't geen maar weinige Haten bezitten; 't legt geheel vast aan een, zonder dat enige vorst, door tusfchenkomenden eigendom, deszelfs aaneenfehakeling afbreke. Liefhebbers van een groot ryk te zien, kunnen hier 't hart ophalen, daar zy op'den Rusfifchen bodem alleen van 't westen na 't oosten reizende, een weg van 1909 ge* graphifche mylen kunnen afleggen.
De grenzen van dezen ftaat zyn aan den zuidkant; China, Groot - Tartaryen, Perfiën, de Kaspifche en Azoffche zee, het halfeiland van de Krim: aan 't westen Polera, de Oostzee, Zweden: aan 'X noorden de Noord- of Ys-zee: aan 't oosten de Oottelyke Oceaan.
Verdeeling.
II. Rusland legt beide in Europa en Afiën. Behalven de verdeeling die daaruit ontftaat, wordt het noch onderfcheiden in 't eigenlyk Rusland en de veroverde lande».
Rus-



VerdceY.ng: 5
Rusland, 't geen eigenlyk dien naam voert, wordt verdeelt in Groot- Klein- en Wit-Rusland.
In Europa heeft het zelve aangewonnen Ingemerland, Esthland, Lyfland en een gedeelte van Finland.
In Afiën de koningryken Kafan, Astrakan, Siberiën en Orenburg.
Het prinsdom van Georgiè'n heeft zich ook onlangs aan de heerfchappy der Keizerinne onderworpen : het geen als een deur tot het Turkfche Ryk opent.
De bezetting der meeste havens rondsom de Kaspifche zee, maakt de verovering van Perfiën ene ligte onderneminge.
Doch van *t een en ander zyn de berichten tot nu toe te los, om 'er met grond van te fpreken.
Peter I. verdeelde zyn ryk het eerst in acht, daarna in negen , op 't laatst in tien gouvernementen. Hieromtrent zyn zedert vele verfchikkingen gemaakt.
Catharina II. welke dit ryk nu met zo veel glorie regeert, fcheidde het zelve, door nieuwe veroveringen aangegroeit, in achtentwintig gouvernementen.
A 2 Groot-



4 . Ferdeeling.
Groot.Rusland telt de volgende Stadhoud-rfchappen Moskou, Kalouga, T>er, Archangel, Novogorod, Azof, Jareslaf, Tula, NischneiNovogorod, Woronitsch.
Klein-Rusland heeft: Klein Rusland, NieuwRusland, de Slabodifche Ukraine, Riof, Betgorod.
WitRusland heeft: Mohilow, Polock, Pieskof, Smoleusko.
St. Petersburg heeft: Reval, Riga en Wy burg- Zy waren eertyds gedeeltens van Zweden, weike deze kroon aan Rusland heeft afgeftaan, Kafan , Astrakan, Orenburg, Tobolsky en Irkutsky leggen in 't noordelyk Afiën.
Deze gouvernementen zyn wederom in provintiin en andere distriktenonderfcheiden, waaromtrent door de thans regeerende Keizerin enige nieuwe fchikkingen gémaakt zyn.
Alle zyn zy een gedeelte van 't ligchaam van den ftaat; geen één wordt 'er gevonden, welke daarvan, ge!yk by ons te landen van de generaliteit, afgefcheiden zyn.
Die provinciën alleen, welke Rusland van de Zweden verovert heeft, genieten zekere byzondere voorrechten , welke zy, by hare onderwerpje aan't zelve, zich voorbehouden hebben.
LuchtT.



Lucbtsgejleldbttd. j
LuCHTSGESTELDHIEID.
III. Landen, welke.zo zeer in legginge onder eikanderen Terfchillen, moeten ongetwyfeld in klimaat onderfcheiden zyn; 't een moet zeer koud, 't ander gematigd , een derde warm zyn. Zelfs die ftreken, welke elders op ene zekere breedte gematigd zyn , ontmoeten hierop ene dezelve breedte ene fellere koude. Men kan derhalven niets, over 't algemeen, van 't klimaat dezes groten Ryks zeggen: want hetgeen waar zou zyn van een gedeelte deszelven, zou vaisch zyn met betrekking tot een ander gedeelte.
Myhew, Bergen, Rivieren, Zeön, Vruchtbaarheid.
IV. Ene zo grote verfchei lenheid van klimaat moet noodzakelyk maken, dat de aarde zich zelve zeer ongelyk zy: zo ook dezelve aan gene andere veranderingen onderhevig was,dan welke uit den invloed der lucht op onzen aardbol vloeijen.
Over 't algemeen is de natuur, in de uitdelinge harer gefchenken, aan deze landen gunflig geweest. Maar hare voortbrengzels zyn niet overai even gelukkig: zo vindt men in 'c gouA 3 ver-



£ Mynin, Bergen, 'Rivieren, enz. vernemen: van Archangel znlk fchoon veê, als in enig deel van Europa. Ik nebbe menigmaal in St. Petersburg zulk goed kalfs-vleesch, uit dat gouvernement derwaarts gebragt gezien, als wy hier zouden kunnen verlangen. De Ukraine is een der, in nuttige voortbreagzels, rykfte landen van de waereld. Alles groeit aldaar weellig; de goedgunftige aarde geeft, byna zonder bereidinge of arbeid, alles wat men van haar vraagt. De Franfchen , welke in dit land gereist hebben, zeggen, dat de Ukraine *C Provence van Rusland is.
Behalven de tamme dieren, die menh.er, zo als in 't overige deel van Europa vindt, zyn hier vele aan 't land byzonder eigene wilde dieren: als by voorbeeld Elans- en Rhendieren, tallêloze Wolven en Beren, bevens een legioen van Zabels, Marters, Hermelynen, Vosfen van velerlei kleuren (NB, die welke zwart zyn, hebben de meeste waerde; hun bont heeft, zo mm als de diamanten, die boven een zeker getal kamen zwaar wegen, een vasten prys> Bevers, Inkthorens enz. In Siberiën heeft men hetkleinfle der viervoetige dieren gevonden, de S*rex pigmmtu, of Sorex minutus, 't geen, als 't zich uitftrekt noch geen twee duimen lang is, en Ie-
ven-



10 Mynen, Bergen, Rivieren, enz.
ryker aan natuurlyke voortbrengzcls, als armer in nyverheid was, zoude men een nieuwen ader van rykdom, dien het van zelfs voortkomen der Cochenille aan den Don fcheen te openen, reeds vervolgd hebben.
Op den oever van de rivieren Ob, Jenifei, Lena, Irtisch en anderen graaft men de zogenaamde Mammontshoorns uit. Van dezelve zyn enige van 150 tot 200 pond zwaar, en meer dan vier ellen lang. Men houdt deze beenderen doorgaans voor Oliephants tanden, en men verwerkt ze als zodanig.
Hiermede zullen wy dit artykel voor dit maal laten berusten. Vele andere voorwerpen zullen ons in 't vervolg meer dan eens gelegenheid geven 't een en ander daarvan noch te zeggen. Hierom maakten wy nu geen gewag van de menigvuldige andere zeldzaamheden, welke de nyvere vlyt der liefhebbers van de natuur, in hunne kabinetten verzamelde; alhoewel ook de Mammontshoorns ons daartoe aanleiding gaven.
In Europa vertoont dit ryk niet veel anders dan vlak land, op 't welk de Waldaïfcbe ge.bsrgtens, welke digt by Novogorod leggen, 't meest uitfteken. In 't Afiatifche gedeelte van Rusland, verheffen zich zeer hoge bergen, by-
zon-



Myjien, Bergen, Rivieren, enz. ïi
zonder dat vermaarde gebergte, 't welk van dc ys-zee af op 16 graden NB. zich na 't zuiden uitftrekt. By de ouden was 't bekend j onder den naam van Hyperborifche bergen, de Muskovieters noemen ze Kamenoi of Weliki Peyas, en ook wel Obtfcbeifyrt, dat is een algemeenen berg-rug, de Tartaren heten ze Ural, dat is een gordel. Dezelve zyn de grenzen tusfchen Europa en Afiën. In 't diepfte van Sibcriën vindt men enige vuurbrakende bergen.
De voornaamfte rivieren welke Rusland bewateren zyn : de Wolga die in de Kaspifche zee, de Don, welke in de Azoffche zee, de Dnïeper die in de Zwarte zee, de Dwina welke in de Noordzee, de Duna welke in de Oostzee, de Neva, die in den Finfchen boezem uitlopen.
In 't Afiatifche deel van Rusland, ftromen, behalven de reeds gemelde Wolga , de Jaïk, (welke naam, wyl de beruchte oproeimsker E. Pugatfcbef, en de Kofakken, zyn aanhang van daar geboortig waren, in dien van Uralk omgedoopd is) de Jem, welke beide in de Kaspifche zee uitlopen, de Ob, Jenifei, de Lena en de Anadir, die gedeekelyk in de ys-zee, gedeeltelyk in den oostelyken oceaan zich ontlasten.
In Europa heeft dit ryk vele grote menen,
als



Volkrykheid.
alwaar meest alle vyftien jaren ene Revifie j dat is een algemene optelling van alle mannelyke inwoners, die lyfeigenen van hunne heren zynde, jaarlyks kopgeld betalen, gefchiedt. Wyt een ieder nu gaerne zich dezer belastinge onttrekt, wordt gewonelyk deze optelling juist niet met de grootfte nauwkeurigheid verricht. Dit verrpreidt een weinig duisterheids over dit onderwerp. Anderzints zoude men alleen, zo veel voor 't vrouwelyk geflacht 'er by te voegen gehad hebben, als 't getal van't mannelyke geweest was, om 't facit der ganfche voikrykheid te hebben. In deze optellinge zyn nogtans niet begrepen de Adel, de militaire ftand, alle ftaats-, hof en burgerlyke amptenaars, de boeren van Esth- Lyf- en Finland, eindelyk de Tartaren en Kalraukken, welke onder de Rusfifche heerfehappy leven. Van alle deze is 't getal tot ftoch toe niet bepaald; men kan ligt nagaan, dat 't zelve aanmerkeiyk is. Vermoedelyk zal men niet verre van de Waarheid zyn, wanneer men de geheele bevolkinge des Ruffifchen Ryks op 20,000,000 flelt. Nadien de oorlog de evenredigheid tusfehen de mannen en vrouwen weggenomen heeft, zo heeft de Heer Graaf Rantzow een klein boekje gefchre-
ven,



Zedelyi Karakter der Rusfert. 17
Alle menfchen, welke weinig kundigheden en vele vooroordeelen hebben, zyn halftarrig en gekleefd aan hunne gewoontens. Hoe zeer ook de geest der Muskovieters buigzaam en gehoorzaam jegens hunne meerderen zy, zo waren zy menigmaal woedende, als men hen wilde dwü> gen van hunne oude gebruiken aftewyken.
Dit is de fchets des karakters dezer natie, ten tyde der komst van Peter den Groten tot de regeeringe. 'Er was een vorst zo groot, als deze, nodig, om een kwaad, 't geen zo diepe wortelen gefchoten hadt , uitteroeijen. Zyne onvermoeide ftandhaftigheid , ernst, geflrengheid, getemperd met goedaartigheid was alleen bekwaam den aart van *t volk te hervormen. Hy deedt als ene nieuwe waereld voor 't zelve geboren worden; hy bragt hen in kennisfe met de kunften en wetenfchappen,- hy deedt, door bekwame vreemdelingen in zyn ryk te trekken, hen gevoelen, hoe veel een man van verdiende en kunde meerder is dan een domkop, fchoon een edelman. Verfcheide van den adel aondt hy buiten 's lands, in 't beste der leerfcholen, de waereld.
Thans vindt men ze befchreven als een volk, wiens uiterlyk voorkomen ernst aanduidt. Men
er-



18 Zedelyk Karakcer der Rtisfefi.
erkent in hen een goed, gezond verftand, ene levendige verbeeldingskragt, vele fcherpzinniglieid en geest. Hunne hartstogten zyn zeer heftig. Zy hebben, gelyk de Franfchen, een groot deel van aangeborene wellevénheid; in de dagelykfche verkeeringe zyn zy vol van onderhn. ge eerbiedigheid, en komplimenten, en, 'tgeen duizendmaal beter dan gemanierdheid .s, van goedhartigheid en menfchen]iefde, waarvan hunne uiterlyke daden gene dubbelzinnige bewyzen opleveren. Nadien zy alles, vrat een bevallig aanzien heeft, zeer trouw bejagen (fchoon alle dingen van hun arbeid juist niet even fchoon 2vn , wanneer men ze in de nabyheid waarneemt) daarom ziet men de Ruflifche vrouwen, zonder onderfcheid van rang, zich alle blanketzel en vermilioen op 1 aangezicht leggen, van welke laaide zy een zo ruim deel bez.gen, dat den aanfehouwer geen twyfel overgelaten wordt, of die blozende verwe het werk van de natuur of der konst zy. Alle luiden van t mi„de aanzien, den nedrigeren boerendand alleen uitgezonden, zyn nu op de Europeaanfche Wyze geleed; de kleding is een duk van gewicht voor deze natie, waarin zy zeer tracht ae een boven de andere uitteblinken.
Enige



Zedelyk Karakter der Rusfen.
Ënige fchryvers fpreken vtn de Muskovieters, als een volk, dat zeer flecht leeft. Dit is valsch. Zy hebben goed brood, menigmaal vleesch en visch, goed bier en brandewyn, benevens enige wel niet talryke, maar overvloedige groentens. Een warme fchapenpels, een klein, doch wel gewarmd huis behoedt hen tegen de koude. Waarin beftaat derhalven hunne armoede? Zou 't mogelyk zyn gebrek te Iyden aan de eerfte behoeftens des levensein een land, 't geen betrekiyk lot zyne inwoners zo zeer overvloeit in voortbrengsels ?
De Rufl'en zyn zeer grote vrinden der ('k bad byna gezegd, warme) hete damps - baden» waarin zy, vele tweemaal, en alle éénmaal 's weeks gaan, zo wel voer de zindelykheid, als vermeende gezondheid. Men zegt, dat de vrouwen hare kinderen' pas in de waereld gekomen , eerst in warm , daarna in koud water baden. Ene zo fterke en fchieiyk achtereenvolgende verwifTeiing (want 'er is in een gewone ■Ruffifehe badlloof ene hitte, die tusfehen de •vyftig en zestig graden op de fchaal van Reai*. UUR' van de koude der buitenlucht verfchilt) doet de menfchen, of omkomen, of maakt hen B 2 hard



20 Ztdelyk Karakter der Rusferi,
hard als yzer. Ook hebbe ik vele, geduurende myn verblyf in Rusland, deszelfs geringe bevolkinge aan dit onmatig baden, 't geen, zo zy beweeren, een zeer groot aantal der nieuwgeboorne kinderen wegfleept, horen toefchryven. Maar die gene, welke ene zo ruwe proeve kunnen doorftaan, worden ('k herhaal 't) hard, als yzer. Hoe menigmaal ziet men luiden, door * den drank bevangen, op de fneeuw flapen ? Ene zo hardvogtige natie is zeer gefchikt, om koningryken te veroveren. Wat zou een Haat doen, tegen wien Rusland des winters te velde trok ? Ik weit niet of ik my bedrieg (want de krygskonst is myn handwerk niet) maar my dunkt, zo eens een heerschzugtig keizer zich van deze hardheid zyner natie weet te bedienen, hy geheel Europa zal doen beven.
Ene willekeurige en geftrenge regeering, onder welke de Muskovieters, voor zo veel ons bekend is, altoos geleeft hebben , heeft hun een onderdanig en gehoorzaamend karakter gegeven, 't geen maakt, dat zy zich blindelings aan de bevelen hunner meerderen onderwerpen.
D i



De Spraak.
tl
De S r r a /i k.
VIL Hunne taal is een afftammeling van de Slavonifche. Zy wordt niet overal eveneens gefproken, maar heeft gelyk alle andere talen hare dialekten en byzotidere toonvallen, waaruit een kundige aanftonds gewaar wordt, of iemand uit St. Petersburg dan uit Archangel enz geboortig is. Het Rusfiscb Alphabet is deels grieks, deels hebreeuwsch, of daarvan ontleend. Door de grote menigte letters, die in andere talen verfcheidene letters uitdrukken, als de Spr,kw,zw enz. en die in 't Rusfich door een teken uitgedrukt worden, is derzelver getal tot 42 aangegroeit. Voor den tyd van Peter I. was 'er zeer weinig in deze fpraak gefchrevcn: doch nadat men zedert ene menigte der beste fchryvers van andere natiën overgezet, en ook ene weinige oorfpronkelyke werken heeft begonnen te fchryven, heeft deze taal een groot deel harer ontrepolystheid verloren. Hare rykheid, cierlykheid en welluidendheid, gevoegd by den keer, dien Rusland in de waereld fchynt te nemen, maken het niet onmogelyk en zelfs waarfchynelyk , dat men misfehien binnen vyf hondert jaren zo algemeen rusfisch, als nu fransen, fpreken zal.
B 3 Hon-



ja De Spraak.
Honderden van dimitmtiva, die trapswyze afnemen, «ellen een welopgevoeden Muskovieter in ftaat, alle de nuances zyner gevoelens uittedrukken. Wanneer men de menigte confonanten in aanmerkinge neemt, zou men bevroeden, dat deze fpraak hard moet zyn ; doch zy is het niet. Godsdienst.
VII. Nadat de Groot-Vorst Wladimir in 9S8 den doop ontvangen hadt, is de kristelyke godsdienst in Rusland ingevoerd geworden. Wyl de eerfte predikers dier leer uit Konflantinopelen kwamen, geraakte deze natie der Griekfche kerke aangekleefd. Zy hebben in hunne kerken gens beelden, maar alleen fchilderyen. Rondom het aangezicht dier beelden fteekt veeltyds een halfronde kraag van dun, fraai gewerkd zilver uit. Ik hebbe, over 't algemeen opgemerkt, dat hunne heilige 'er alle zeer teringachtig uitzien. Denkelyk hebben zy zich de longen wat te fterk aangegrepen met bidden. De Muskovieters hebben vele heiligen; de zogenaamde maagd Maria is by hen in een fterke hoogachtinge. Hun godsdienst gaat vergezeld met gezang, hun kerk mu. ziek is niet inftrumentaal. Zy onderhouden voor ieder Choor en corps zangers.
Zy



Gvdsdienst.
=3
Zy hebben vele vastens, die het volk met meer naauwgezetheid houdt, dan de meeste katholyken. Een dier vastens duurt zes weken, de andere vier weken achiereenvoigende. Zy onthouden zich regulier 's woensdags en vrydags van vleesch Alles te zamen genomen, vasten zy weinigftens een derde van 't jaar. Dit is vry zonderling; byzonder daar 'er in Rusland zo veel goed vleesch is!
Men verricht den dienst in de fiavonifche taal j die nu van zeer weinigen verftaan wordt. Dezelve gaat vergezeld, of, om beter te fpreken, beftaat in vele ceremoniën ,gezangen en gebeden. Het nieuwe jaar begon, eertyds by hen, met den eerden September: want'zy meenden dat dit het tydftip van de fcheppinge der waereld was. Zy weken voortyds, om 't in 't voorbygaan te zeggen, van de in 't algemeen aangenomene tyd-, rekening af; in 1700 was de waereld, volgens hen, reeds 7208 jaren oud. Peter I fchafte dit af, en voerde de juliaanfche tydrekening i.*\
In Rusland wordt de Griekfche kerk voor de alleen ware en rechtzinnige, gelyk zulks natuurlyk is, gehouden. Naarmate voorheen de onkunde groter was, hadden zy ook een heviger afkeer van andere gezindheden. Kristenen van B 4 an-



g§ Kerléeflier.
De waerdigheid van Metropoliet blyft dé eerfte voor de Ruffifche geeitelykheid, na dé affchaffing van die van patriarch. Na deze volgen in rang de Archireijen, by ons Aarts-bis» fchoppen en biüchoppen. De Ruffifche priesters hebben geen gezag de een over de andere, gelyk in de Roomsen Katbolyke kerke. Zy zyn alleen onderfcheiden in tytel en kleding. Het gezag de heilige Synode is over alle even groot ; even zo heeft ieder priester, 't zy hy bisfchop of maar gemene piiester is, in zyn kerkelyk diftrikt (by de Muskovieters Eparcbiin genaamd) een even grote magt. De bevordering der geestelykheid hangt alleen van de gunfte des keizers. Van deze Eparcbiën telt men 'er dertig. Het heilige Synode maakt by ieder vacatuur ene nominatie van twee eandidaten» uit weike de keizer 'er een verkiest.
De lagere Hand der geestelykheid beflaat uit de protopopen, popen en diaconen of aam. priesters, priesters en hunue dienaren. Deze drie laatfle klasfen hebben vryheid om te trouwen, maar 't moet met een ongehuwd perzoon zyn. Wanneer een dezer priesters weduwnaar wordt, moet hy, of monnik worden, of den geestelyken ftand verlaten. Alle deze geestely-
ken



Kerk-bcflier. 3$
ken worden voor waereldlyken gehouden. Ik hebbe noch vergeten te zeggen, dat de hogere rang der geestelykheid gene vryheid heeft, om in 't huwelyk te treden.
Men telt in Rusland 479 mannen- en 74 vrouwen-kloosters. Men kan,'er uit opmaken, dat het getal der monnikken niet gering is. De Oppergezaghebbers der mannen-kloosters worden Archimandrieten, die der nonnenkloosters Ignmenïa genaamd.
Noch de Ruffifche geestelykheid, noch demonnikken blinken uit in geleerdheid; zy flrekt zich doorgaans niet verder uit, dan in te kunnen lezen, en enige kerk formulieren van buiten te weten. De geftrengheid hunner levenswyze kon wel meer de vrucht hunner onkunde,dan hunner godsvrucht zyn. De Monnikken onthouden zich ganfchelyk van alle dierelyke fpyzen , als vleesch „ visch , boter, kaas, melk, eijeren enz.
Peter I wetende, dat de geestelyken in een welgeftelden ftaat, de leeraars des volks zyn, 'beval, dat men in alle kloosters fcholen zoudr «oprechten, waarin de jonge luiden, welke zich aan dezen ftaatwilden toeweljen ,'jn de' kundigheden van hun beroep onderwezen zouden worden. Ten dien einde fpaarde hy niet de onkosten y
/



Kerk-bejlief.
ten, welke tot den aankoop van boeken no^f* waren.
Noch niet lang geleden, bezat de geestelykheid dezes-ryks zeer aanzienelyke goederen, waarover zy, als over haar eigendom, het bewind voerde. Men haalt het aan als een treflyk bewys der fchrandere ftaatkunde van de glorieryke Cath arina II, dat zy, zonder onlusten of kwaade gevolgen te behoeven vrezen, hen op ene zo gevoelige plaatze heeft durven aangrypen , als zy deedt , wanneer zy hun deze goederen afnam: want de jaargelden, die zy ieder, naar zyne waerdigheid,op denzelven tyd, toewees, waren ene flauwe vergoeding voor de fchade, welke zy by deze veranderinge leden.' Een aarts - bisfchop heeft zedert dien tyd een jaarlvks gehalt van zeven duizend roebels. My dunkt het is genoeg in een ryk, waarin zelfs een Veld-Maarfchalk niet meer heeft. Men kan nagaan, hoe aanzienelyk deze goederen geweest zyn, daar men, na aftrek der jaargelden voor de I geestelykheid, noch meer dan 300,000 roubels overhoudt, wier gebruik de godsvrucht zelve1 moet goed keuren; want men geeft daaruit der 1 arme weduwen, invaliden, verminkte, armen-: en zieken huizen enz. jaarlykze gunstbewyzinaen.!
Enige;



Ëigeering. 33
Enige luiden beweeren, dat deze geestelyke goederen voortyds veel meer opbrachten, dooreen wyzer aangelegden landbouw en huishoudittge, zodat, naar hun oordeel, de maffa der nationale produkten aanzienelyk afgenomen heeft.
Reoeering.
•X Het gezag der Ruffifche keizers is van ouds her aan gene wetten gebonden. Hunne regeering heeft altoos veel gelykheid gehad met heft eigendunkelyk bellier der Afiatifche prinfen. Mefc vindt in den ftaat geen één ligchaam van luiden, die door een oud gebruik, ©f door de ftem des volks gewettigd zyn, het gedrag der keizers te onderzoeken, of hunne buitenfporigheden palen te zetten, hoedanig in England en Vrankryk de parlementen zyn. Derhalven hangen de perzonen , *t leven en de goederen hunner onderdanen alleen van hunnen wil en welgevallen af. De keizers zyn, en de Czaars waren oudtyds noch meer, het naaste na God, 't voorwerp vati den nationalen eerbied. God in de Czaar, wis hun zeggen, weet bet.
De Keizers zyn alvermogende. Hünhe handen



34 Regeering.
heffen de lagen en de armen uit het ftof, en zetten hen ten toppunt van rykdom en eer. Wyl zy de macht hebben fchatten en waerdigheden te fchenken, behouden zy ook die, om ze wederom te ontnemen, en hem die 't voorwerp hunner mildadigheid en gunde was, in een afgrond van ellende en ongeluk te dorten. Ene volflagene ongenade des keizers plagt, langen tyd, van ballingfchap en beflag van goederen gevolgd te zyn.
't Is met vreugde, dat ik fchryven moet, eeu tyds was de crimineele juditie zeer geftreng, byna wreed. Zo was zy in 't byzonder, op 't duk van zamenrottingen en oproer. Iwan II. liet twintig geestelyken, hoe zeer ook dit ligchaam op dien tyd geducht was, met beren vechten, en hen daardoor verfcheuren, om dat zy een zamenzweringe tegen den throon gefmeed hadden. Dewyl de despotieke regeering 't meest aan omwentelingen onderhevig is, vreesden de keizers niets zo zeer, als zsm'enfpanningen tegens hun leven. Om deze te verydelen, richtte men de Kancelary der öebeime Inquifitie op. Het aanklagen van één enkel mensch., zelfs uit den laagften ftand, was genoeg, om iemand van 't eerde
aan-



Regeering, 3§
aanzien verdacht te maken; ten minfte moest deze zich getroosten, als een nauw bewaarden gevangenen van ftaat, al woonde hy ook aan 't einde van 't ryk, na de naafte dier Kancelaryen gebrsgd te worden. Ontkende by de befchuldi. ginge, zo bragt men den aanklager op den pynbank. Indien hy in zyne ftnerten by zyne befchuldiginge volhardde, was de andere verloren. Vervolgens maakte men zyn proces in ftilte,eri op ene ongewone wyze. Een woord, in overylinge of in dronkenfchap gefproken, was genoeg, om hem by deze kancelaryen te doen veroordeelen.
Het enigfte, 't geen den wil eenes Ruffifcheri keizers enigzints bepaalt (om niet te fpreken vari enige overoude inftellingen,betrek!yk de ondeelbaarheid des Ruffifchen ryks, die door oudheid als in onbruik geraakt zyn) is de uiterfte wil der keizerinne Catharina I, dewelke uitdrukkelyk beveelt: „ dat niemand welke niet van de Griekze kerke is, of die alreeds een koninglykeii throon bezit, Ruffisch keizer worden kan".
Dezelve fchikking is door Elizabeth bekragtigd. Dit was de reden dat Peter III. tot de Griekze kerke overging, en de hem aangebodene kroon van Zweden affloeg.
'C 2 Dfezï



3.5 Troons- Opvolging.
Deze zyn, zo veel my bekend is, de enige grond wetten der Ruffifchen Staats-conftitutie.
Throons-opvolging.
XI. Eertyds was de opvolging in dit ryk erflyk. De eerstgeboorne hadt door zyne geboorte een zoort van aanfpraak op de kroon, fchoon dezelve hem zomtyds betwist werdt, door zyne broeders of zusters, die een deel van 't ryk wilden affcheuren.
De historie van 't Ruffifche ryk, waarvan wy den lezer op 't einde dezes werkje ene fchetze zullen mededeelen, daarlatende , zullen wy het gebeurde, omtrent de throons epvolginge van 16S2 tot dezen tyd toe, zoals een der vertrouwd, fte fchryvers in Uuitschland zulks aanteekent mededeelen.
De Groot-Vorst Iwan I benoemde zyn tweden zoon Wasilei, met uitfluitinge van zyn oom Demetrius en eerften zoon, tot den throon.
De Czaar Feodor Alexiewitz, die zonder kinderen ftierf, verklaarde zyn jongden broeder Peter (zyn oudflen, dien hy van wegens zyne blohartigheid en ziekelykheid onbekwaam oordeelde, vooibygaande) tot erfgenaam van de kroon.
Pb-



Tkrotns - Opvolging. 3 7
FeterI. floot zyn eeritgeboornen zoon Alexis dien hy haatte, die zyn haat verdiende, en die door zynes vaders ongenade, zo men zegt, om 't leven geraakte, van de opvolginge tot den throon uit. Maar dit waren enkel buitengewone gevallen, welke de ryks conftitutie, omtrent de throons-opvolginge niet omver wierpen.
Hierin maakte Peter de I, nadat zyn jongfle zoon Peter geftorven was ene volliagene veranderinge, ene nieuwe wet makende, waarin hy beval: „ dat het altoos aan den wil des keizers ftaan zou, de throons - opvolginge te veranderen, zo dikwyls hy zulks zoude begeeren, en den throons opvolger, byaldien hy geduurende zyn leven daarin eenige onbekwaamheid toe het ryksbeftier bemerkte , te veranderen." Zyne on> derdanen bezworen deze wet, belovende gehoorzaamheid aan den throons opvolger, door den keizer verkoren, en hem voor hun heer te erkennen.
In deze ongewone, en in Europa geheel onbekende throons-opvolginge, die in^Rusland zelve, men kan niet zeggen , juist met algemeen gejuich ontvangen werdt, en waartoe de keizer jn de legeeringe van China misfebien het model C 3 vondt,



gS Tbroons-Opvolging.'
vondt, in deze, zeg ik, moet men ('t zy met allen eerbied voor de nagedagtenisfe des groten Petsr I gezegd) den grond zoeken, der menigvuldige en geweldige ftaatverwisfelingen, die denRusfifcben throon verfcbeide malen gefchokd hebben.
Peter I zelve füerf, zonder zynen opvolger benoemd te hebben, 't zy hy befluiteloos was, wien by zoude verkiezen, 't zy de dood hem verraste. Alzo was het onzeker, wie na zyn affterven regeeren zoude. *t ls wel waar, dat daar gene byzondere benoeming by uiterften wil gefchied was, de gewone throons-opvolging ylaatze fcheen te moeten hervatten: even, als by gebrek eens testaments, ene nalatenfchap den natuurlyken erven ten deel valt. Uit dit oogpunt befchouwde men de zaak in Rusland niet. Want fchoon het grootile deel der natie den vorst Peter, zoon des ongelukkigen ALixrs, als den natuurlykften throons opvolger aanmerkte, wyl hy de naaste en enigtte mannelyke erfgenaam was; kwam 'er daarentegen-ene fterke party op, welke deze fchikkinge dwarsboomde, om de fcepter in de handen van Catharina, weduwe des keizers, te üellen. Deze party, onderfteund door den
toen.



Tbroons Opvolging.
toen noch alvermogenden Menzikoff, en 't gebruik der fterkfte dringredenen, *t geld, waarmede men de voornaamfte uit den adel, geestelykheid , maar bovenal de hoofd officieren der drie regimenten garden, wist te overreden en te overtuigen, hadt de overhand, en Catharjna werdt tot keizerin uitgeroepen. Aldus kwam iemand tot de regeeringe, welke daartoe niet benoemd was. Zy verklaarde, overeenkomftig de oogmerken des heerschzuchtigen Manzikoffs , den reeds gemelden Prins Peter , tot haren opvolger, en , by zyn overlyden, of by zyn affterven zonder kinderen, haar oudfte dochter Anna, hertogin van Holftein, en hare kinderen, en, by't overlyden van deze, hare jongere dochter Elizabeth : alles nogtans zo te verftaan, dat de mannelyke linie den voorrang voor de vrouwelyke zoude hebben.
Peter II beval, dat de wetten zyns grootva-^ ders, aangaande de throons opvolginge, en andere dingen, daartoe betreklyk, byeen gezamelt en aan den Senaat in St. Petersburg en aan het ftaats kantoor in Moskou overhandigd zouden worden. Maar de dood rukte hem weg, voor dat by een navolger verkoren hadt.
C 4 Nu.



46 Verzagting van Regeering.
te zyn, ten tyde der regeeringe van Anna, weduwe des Hertogs van Courland. Acht der voornaamften, die alle leden van den hogen geheimen raad waren, wisten het daarheen te brengen, dat by den aanvang dier regeeringe, zekere voorwaarden bedongen werden. Men (lelde daarin vast: „ dat de keizerin volgens het goedvinden ,, des hogen geheimen raads zoude regeeren, „ zonder wiens inwilliging noch oorlog begonnen, noch vrede gernaakd, noch belastingen „ opgelegd, noch voorname ampten begeven „ zouden worden. Geen edelman zoude ter „ dood gebragt, noch zyne goederen in beflag „ genomen worden, ten zy zyn proces behoor„ lyk opgemaakd was. Zonder toeftemminge van w dien raad, konden de kroons-goederen niet „ vervreemd worden. Dezelve was ook nodig „ tot de uithuwelykinge des keizers, en het „ benoemen eens opvolgers."
De natuurlyke heerschzucht der keizerinne was over deze befnoeijingen harer macht gebelgd. Staatkunde deedt haar deze bedingeng wel aangaan ; doch zy zag zich niet zodra op den throon wel gevestigd, of zy fcheurde het verdrag, 't geen zy met deze hoge raden gemaakt, en zelve
on«



Verzagting van Regeering.' 45
ondertekend hadt, in flukken, verklarend* deze bedingingen van nul en gener waarde. Zedert is de macht des keizers gebleven , als dezelve ten tyde vaiT Pu er I was.
Peter III deedt by zyne komst een flap, die den adel min afhanglyk maakte, en op ene zagterc regeeringe hoop gaf. Hy beval dat de Rusfifchc adel dezelve voorrechten zoude genieten als de Lyflandfche, en die van andere veroverde wingewesten. Men moet het hem dankwyten, dat de geheime Inquifitie-Kancelary, die wy hier boven befchreven hebben, opgeheven werdt. Catharina II heeft deze wetten bevestigd. De zagtheid harer regeeringe zal ogenfchynelyk de gelukkige Muskovieten de oudegeftrengheid doen vergeeten. 't Is ene bekende zaak, dat in al den tyd, dien zy op den throon gezeten heeft,alleen twee misdadigers ter dood gebragt zyn; en de zagte wys, op welke E. Pusatschew, eendier twee, welke zo vele menfchen op ene buitengewoone barbaarfche manier vermoord heeft, geftraft werdt, is een bewys der mcnschlykheid van deze Monarchin.



50 Tytel en Wapen.
land, Groot-vorft van Wladimir enz. enz. te geven. Wasilei zyn zoon nam 't eerft den eernaam aan van Zelffthouder, Antocratort die noch ftand houdt. Deszelfs zoon Iwan II was de eer' fte, welke zich zei ven Czaar noemde. Van dat tydftip is de tytel des Czaars tot 1721 dezelve gebleven. Hy luidde aldus: De Grote Heer, Czaar en Grootvorft van geheel Groot- Klein- en Wit-Rusland, Zelffthouder te Moskou, Kiof, Wladimir, Novogorod, Czaar in Cafan, Astrakan, Siberiën, Heer van Plcskof.
Na dien tyd droeg de Senaat en geestelykheid, in naam des geheelen Rusfifchen volks Peter 1 den eernaam van Vader des Vaderlands en Keizer (de Muskovieten noemen hem Imperater) van Rusland op.
Deze nieuwigheid mishaagde aanvanglyk vele der andere Europeaanfche machten, Pruisfen , en de Vereenigde Nederlanden waren deeerfte, die deze waardigheid erkenden. In J74S werdt dit voorbeeld gevolgd door Vrankryk, in J747 door den Roomfchen keizer, in 175° door Spanje; onder beding dat zulks geen invloed hebben zou op het cerimonieel.
In 't jaar 1762 is de volkomen tytel des kei-
zers i



Tytel en Wapen.
zers, te lang om hier te worden ingevoegd, vast» gefield. In alle binnenlandfche bevelen, werdt hy Keizer en Zelfflboader enz. geheeten.
De zonen der Czaars werden voortyds Czarcwitzen genaamd. De laatfte, die dezen naam voerde was de zoon van Peter I, Alexis, die alleen door zyn ongelukkig, fchoon vermoedelyk wel verdiend, lot bekend geworden is. Thans heten dezelve alle Groot vorften.
Wanneer een nieuwe Czaar aan de regeering kwam, werdt dezelve weleer met veel plechtigheids ingeweid, waarin de patriarch de hoofdrol fpeelde, geholpen door de hoofden der geestelykheid. De groten des ryks omhingen den nieuwen Czaar een ryken mantel, en zetten ene mutze, ryk van edele gefteentens op. Naderhand heëftmen in derzelver plaatze ene krone gebruikt. Toeh Peter de I ingeweid werdt, zette hy ze zich zelve op. Wanneer zyne Gemalin CatharinA gekroond werdt, was hy 't zelve die dit deedt. lïy deze plechtigheid hieldt hy de fcepter altoos in de hand, zo dat het onwaar is, wat enige melden, dat dezelve haar toegereikt werdt. Dl Aartsbisfchop van Novogorod overreikkte haar den ryksappel. De volgende iniveij'ingen zyn dcor-



j2 Tytel en Wapen.
gaans op dezelve wyze gefchied, met dit onderfcheid, dat de keizerin, wanneer zy ene regeerende vorftin is, ene kroon opgezet wordt. Dit gefchiedt altoos door den Aartsbibfcbop van Novogorod. De geheele plechtigheid wordt noch immer in Moskou verricht.
Het geen wy hier en elders gezegd hebben, kan genoeg doen bevroeden, dat by de inhuldiginge des keizers geen eed gedaan wordt, ter bezweerïnge dezer of gener grondwetten.
Het wapen des Rusflfcben ryks is, op verfchillende tvden, verfchillend geweest. Na dat Moskou de zetel der Czaren geworden was, werdt het wapen dezer ftad dat des ryks. 't Zelve i3 een witte ruiter op een rood veld. De Grootvorst Dimitri voegde by dien ruiter een draak, dien hy bevocht, ter gedagtenisfe van de overwinninge, welke hy over de Tartaren behaald hadt. 't Was Iwan I, welk 't eerst 't wapen des Roomfchen ryks, een dubbelen arend aannam. Van dat tydftip is 't onverandert gebleven : een tweekoppige gekroonde, zwarte arend, op een goud veld, houdende in de rechter klauwe een gouden fcepter, en in de linker een gouden ryksappel. Op de borst draagt hy een rood
fchild,



De Adel.
53
waarop in 't zilver St. Joris afgebeeld ftaat. Op zyne vleugels ftaan de wapenen van verfcbeidene koningryken van Rusland, 't Schild is bedekt met een geflotene konings kroonwaarom de ketting van de St. Andreas order hangt.
De Adel.
XVI. De adel is de eerfte ftand der Rusfifche natie. Het enige ondërfcheid, welk men voortyds in denzelven vondt, was dat de een knezen of prinfen, de andere enkel edelluiden waren. Voor Peter. I tyden was de graaflyke waerdigheid , noch die van baron bekend. Deze vorft en zyne navolgers hebben het getal dezer edellui in Rusland zeer vermenigvuldigd, en vele tot deze eertytels; fchoon ook van een lagen afkomst, en gene geboorne onderdanen des ryks, verheven. Alles is in dat ryk van gedaante verandert. Voortyds was 't een gebruik die genen onder den adel, welke hun geflacht-register verre konden uitftrekken, en die onder hunne voorouders grote flaatf- en oorlog -'jeampten telden, voor te trekken voor die gene, welke gene dezer tytels konden opleveren. Zo veel de adel elders boD 3 ven



54 AAtl.
yen den burgenftand meent verheven te zyn» even zo veel meenden de eerften onderfcheiden te zyn van de laatfte,- in zo verre, dat zy (de eerftej het voor een gevoeügen hoon hielden van de laatfte aftehangen, of daaraan onderdanig, pf zelfs gefubordintert te zyn aan die gene, aan welke hunne voorvaderen bevelen gegeven hadden.
Dergelyke nationale vooroordeelen waren niet geer beftaanbaar met den dienst van 'tryk, waaraan zy., uit dien hoofde, zich menigmaal onttrokken. Men was 'er nochtans fterk aangekleefd, zq dat men tot geweldadigheden uitbarstte. Hier uit ontftondt de in de Rusfifche historie overbekende oorlog over den voorrang. De Czaar Fêodob Alexiewïtz, om een einde te maken van een ftryd, die alle krygstucht den bodem infloeg, fcbaften dien adelyken voorrang geheel af. Dit was hem niet moeijelyk, door dien hy alle de geflachtboeken van den adel openbaar deedt verbranden.
Peter i (wiens karakter in alles heftig was, fchpoji 't geen wy gaan zeggen , 'er geen bewys. van is) ging noch verder. Hy fchafte alle waerdigheid, afgeleend uit adelyke tyttls, af. De ■ • 3 enige



De Mei.
55
enige distinctie, welke een ieder genoot, hangt nu voortaan van den rang, en deze van'tampt, dat hy bekleedt. Alle amptenaren van den hoogden tot den laagden hebben hun karakter, waarvan de militaire daat de maatdok is. Ken Kancelier, by [voorbeeld heeft den rang of 't karakter van Veld maarfchalk, en de minde fchryver van 't geringde kantoor dien van Serjeantenz., zodanig nogtans, dat de oudde civiele amptenaar aan den jongden militairen bedienden van 't zelve karakter den rang moet afdaan.
Zie hier ene tegenoverftelling van enige gelyke mjlitaire en civiele karakters.
Veldmaarfchalk — Kancelier.
Generaal en chef —■ Werkelyk Geheimraad.
—• Luitenant — Geheimraad.
— Majoor — Werkelyk Staatsraad.
Brigadier — Staatsraad.
Kollonel — Kollegieraad.
Luit. Kollonel ■— Hofraad.
Majoor — Asfesfor. enz.
Alle deze rangen zyn noch onderfcheiden door kentekens aan rytuigen, iiveryen enz. Dus verboodt de regeerende keizerin , dat geen koop. man enig verguld lystwerk aan zyne koetze zoude D 4 heb-



5& De Adel.
hebben , en dat niemand, in den militairen ftand, die niet weinigftent kapitein was, in ene koetze zoude ryden.
Peter I maakte noch ene wet, dat alle onadelyke, die in den militairen dienst tot het karakter van officier opgeklommen waren, in hun perzoon en familie adelyk zouden zyn. De kinderen der zoldaten hebben ook byzondere voorrechten , die ben wettigen tot ene fpoedigen bevorderingen, wanneer zy in den militairen ftand treden.
De overige flanden des Rusfifchen volks zyn de Odnodnotrzi, 'i geen zo veel betekent als onadelyke eigenaars van landgoederen. Derzelver getal is gering; men vindt ze voornamelyk in Woronitsch, Kiof, Kafan, Aftrakan, en boven a] rondsom Archangel. Op deze volgen de burgers, en ten laatften de boeren , die alle of een eigendom der krone, of van den adel zyn. Niemand welke niet of uit geboorte of uit zyn ampt adelyk is, vermag dezelve kopen. Een vremdeling moet, om recht te hebben, tot het kopen van landgoederen, weinigüens rang van ftafpfficier hebben.
Men begrypt ligt, dat in een land, alwaar 't
ryk



De Adel. 5j,
ryk uïtgeftreke, en 't aantal van; inwoners gering is, de waerde van de landgoederen meest van de talrykheid der familien afhangt.
Alhoewel een edelman een volkomen recht over de bezittfnge zyner boeren, en vee! gezag over derzei ver perzonen nebbe, zoude het toch niet wel aangaan, een aantal van dezelve van een land na *t andere te verplanten, 'fir zyn voorbeelden, dat de boeren, uit misnoegdheid over dergelyk beftaan, hunne edellui 't leven benomen hebben.
't Vervaren des adels met hunne lyfeigenen is niet enerlei ; 't hangt grootendeels van de denkwyze des edelmans, of hem, wien hy daarover 't opzicht gegeven hadt Ccprawietil) af.
De geflrengfte vorderen, by voorbeeld,negen tienden hunner winften, alhoewel hun beftaan ook noch zo kommerlyk zy.
Andere vorderden , dat zy een zekeren tyd voor hun op 't land werken, en de rest van hun arbeid is ten hunnen voordeel.
De meest beminde zyn die gene, welke van hunne boeren, die zy aan de zorge van brave beftierders toebetrouwen, alleen ene jaarlykze fcfgave vorderen, hen voor 't overige als vrye
n s lui-



s8 De Adel.
luiden latende leven. Tot deze behoort de, in Rusland, zo bekende Graaf Cberemittoff, die van zyne talryke boeren (men rekent, dat hy meer dan 1000,000 mannelyke zielen bezit, die, om in 't voorbygaan een denkbeeld zyner rykheid te geven , tegens 150 roubels per kop berekend, een fchat van vyftiefl millioenen uitmaken) alleen een geringe ftuiver gelds neemt, 't Is alleen ene rechtvaerdigheid, welke men dien braven heer Iaat wedervaren, wanneer men verzekerd , dat onder den talryken adel des ryks niet één gevonden wordt, onder wien de lyfeigenen hun anderzints hard lot dragelyker wordt gemaakd. Geen edelman heeft zulke ryke boeren, als deze. Onze vorige in St. Petersburg gewezene gezant, de Heer Graaf van Rechteren heeft my verhaalt, by een dezer lyfeigenen te gelyk met hun heer gefpysd, en uit een zilver en faxifche porcelein tafelfervies, den eigendom des traktants, gegeeten te hebben.
't Hof.
XVII. De levenswys der Muskoviefche groten was voortyds geheel Afiatisch, hoe men zich nieer van St. Peterburg verweidert, hoe men
meer



't Hof. So
I meer fporen van dit 'oud nationaal karakter 1 vindt. De Czaren leefden voortyds, gelyk thans I de grote heer; zy vertoonden zich zeer zeld I zaam aan 't volk; 't was een byzondere genade toegang tot hen te hebben, het geen men noemde hunne klare ogen te zien.
Met Peter I veranderden de gebruiken des hofftaats, die op den Europeïfchen voet ge. bragd werdt; met dit onderfcheid, dat daar elders het hof veeltyds een grondeloze zinkpoel der ryksfinantien is, door hem eene pryzelyke fpaarzaamheid ingevoerd werdt, die des te nodiger was, wyl de oorlogen en zyne andere ondernemingen veel geld kostten.
De veranderingen, ontdaan in de zeden van alle Europeaanfche volkeren, zedert dien tyd gaven aanleiding, tot een aanmerkelyken aan/groei van uitgaven, welke door dien der ryk* inkomften en 't produkt van nieuw ontdekt» mynen , van welke beiden hier onder meer, konden worden goedgemaakd.
Het geen eertyds *t paleis des keizers was, ftrekt nu den hof komedianten ter woning. Het ?elve apartement. dat eertyds den groten Peter I huisvestte, is nu een logement ener hofzangerin,
i WlM-



f
<5o Winterpaleis.
Winterpaleis.
XVIII- Het paleis, waarin de keizerin nu 's winters woont, is een groot gebouw, het welk onder de keizerin Elizabetii voleind is, doch 't geen zy nimmer betrok, 't Zelve is omtrent een vierkant; aan de voorzyde , die niet op de Neva, waaraan 't zelve gelegen is, maar op een groot plein uitziet, telt men in de breedte 54 grote vengfters, in ieder verdieping, van welke 'er drie zyn. De gevel pronkt met een dubbele rel pylaren, en vele andere cieraden, die men in alle de gebouwen, onder de regeeringe van Euzabeth gemaakd, meent in al te groot getal optemerken. 't Is gebouwd van gebakken fteen, die met wit pleister overdekt is. Reizigers hebben vry algemeen aangemerkt, dat het zelve mishaagt door zyne grote en monotonie, wyl in deszelfs beichouwing, niets voor- of boven uitftekendes 't oog treft, fterk bezig houdt of vermaakt. Men
verwondert zich , dat het zelve hier en elders, door gebrek aan 't nodig onderhoud vervalt.
Een der fraaifte en opmerkenswaerdigfte Hukken van 't zelve is, de paradé trap. Wat de
apar



Hermitage. 63 Heremitage.
XX. Door middel van een bedekten gang is met dit paleis verbonden de heremitage. Jt Zei-, ve is een langwerpig vierkant gebouw, in wiens midden een grote thuin is, waarin de keizerin gelykvloers uit haar apartement, dat op de twede verdieping is, komt. Gevolglyk hangt deze thuin op gewelven, en heet te recht een hortus penjilis. In de lengte van dit gebouw is de gallery van de fchilderyen der keizerin, en in de breedte zyn 'er aan beide zyden kamers en ka binetten , waarin ook vele fchilderfiukken pron. ken. In een derzelven is een zeer fraai en aartig rond, waarin een bibliotheek ftaat. Deze galleryen krygen haar licht uit de vengsfters, die op de gemelde hortus penjilis uitzien.
G A L l e R ï.
XXI. Het getal der fchilderyen beloopt meer dan twee duizend. Zo 't waar is, wat enige fchryvers zeggen, pronken vele dier ftukken te onrecht met de namen van Italiaanfche meesters, en Correoio werdt, zegt men, voor de meester



61 Gallery.
ter van menig ft uk uitgevend, welk hy misfchiert nimmer zag.
Schoon onder ene zotalryke verzamelinge veel middelmatigs loopt, 't geen wel niet anders zyn kan, merkt men hier echter vele meesterftukken op, die meer tot de Nederlandfche dan Italiaaafche of enige andere Schole behoren. 'Er zyn kenners die wenschten, dat de ftukken over 't algemeen in een andere orde opgehangen waren.
Deze verzameling beftaat gedeeltelyk uit het voor 90, coo ryksdalers gekogte konstkabinet des Grave von Bkühl, die vele ftukken, welke op zyn best kopyen van Italiaanfche fchilderyen waren, met de namen der meesters opfcbikte, die men dezelve in Rusland heeft laten behouden. Vervolgens is deze gallery zo talryk geworden door den geduurigen aankoop van vele voortref. !yke meesterftukken in ItaJien , Vrankryk en Holland, in welk laatfte noch voor enige jaren de helft van 't Braamkampfche kabinet gekogd werdt; van welk een gedeelte in de Oost-Zee, door 't vergaan van 't fchip , begraven legt. Verre de meeste en beste ftukken der gallery zyn van Nederlandfche meesters. In 't jaar 1779
zegt



'i Hof. Vervolg. 65
zegt men, heeft de keizerin de gallery vanHouGihon in Engeland geheel doen opkopen. Denkelyk zoude ik myne lezers niet we.iniger, dan my zeiven verveelen met derzelver namen optetellen: waartoe ik anderzints een fchone gelegenheid hebbe; wanc zeker hoogduitsch fchryver heeft in zyne lankweilige , en met weinige oordeel of fmaak gefchrevene reize door Rusland, vol van infipide reflexiën, de verkiezing gehad 122 bladz. met een naamregister dier meesters optevullen, die denkelyk nimmer iemand, behalven hem, den zetter en by gefal eenkunftkoper las.
'r II o f. Vervol <;.
XXII. Schoon men reeds heeft kunnen bemerken, hoe dit alies zffteekt by de eenvoudigheid der vorige levenswy<;e,moeten wy noch 't een en ander over die onderwerp zeggen , om een levendiger denk beeld te geven, hoe zeer dit hof thans glansryk is. 't Is gene grootfpraak, wanneer men desztlfs luister, f-rnchc en rykheid by die van Verfailles vergeiykt, waaraan het Rus keiieriyk hof, volgens 't eenparig toeftemmen van luiden, welke beide gezien heb. ben, 't r.aaft komt. Pltlu I reedt in «n burE gtr-



6ö 't Hof. Vensttg.
ger-chais, hebbende een kamerheer, toen nocrf denfick genaamd, achterop. Nu heeft de geringfle hofbediende (lakeijen enz. alleen uitgezondeit) rytuig. Alles wat men op een feestdagziet, kondigt rykdom en pracht aan. In 't paleis zelve ene ry van grote en ryke zalen, met honderden van wasch kaersfen verlicht, die het vergulde lofwerk van alle kanten doen fchitterenj een gewoel van groten, alle om ftryd op 'tglanzendfte uitgedost; een menigte van hofbedienden , maarfchalken , kamerheeren, kamerjonkers, pages en hoflakeijen, welke twee laatfte in een groene en rode uniform, op alle denaden met in 't goud geborduurde arenden belegd, gekleed zyn; de garde der keizerin, de kern en paerl der reeds zo fraaije Ruffifche armee, maar bovenal de chevalier-garde. Ik weet niet of dergelyk een corps aan enig ander hof gevonden wordt. Zy zyn voor de keizerin wat de gardes du corps voor onzen Stadhouder zyn. Hunne uniform is die der ruitery, van voren en achter hebben zy een zilver cuiras, waarop 't rykswapen in 't goud en zwart uitgewerkd is. Hun hoofd ciert een zilvere helm, ook met vergulde adelaars blinkende , van walken een vederbosch prachtig afhang.



't Hof. Vervolg. 6?
fiangeade, hun een edelen zwier geeft; hunne armen overdekken tot onderen toe zilvere banden, door kettingjes beweeglyk; hunne zabels pronken door een ryk zilver gevest, waarvan de fchede ook ryl? met het zelve metaal beflagen is. Ieder uniform kost., zo als my verzekert is, der keizerin meer dan duizend guldens. Het geheele corps, waarvan de keizerin zelve kapitein isr en hare eerfte gunftelingen en vertrouwden bevelhebbers zyn, is honderd man fterk, alle luiden van aanzien, en der fchoon fte lyfsgeftalte, die de verbeelding zich kan fchilderen. Ieder chevalier garde is weinigftens luitenant by de armee, enz. Twee dérzelven houden altoos wachS onmiddelyk voor de kamers der Monarchin 3 waarvan de meer verweiderde toegangen fne£ wachten uit onder officieren en gemeenen uit de ordinaire regimenten garden bezet zyn. Een geheele kompagnie van een der drie garde-regimenten houdt altoos de wacht in haar paleis.
Het aanzien van de gemelde kompagnie chevj. liers, alle op prachtige, en prachtig uitgedoste paerden gezeten, is een der brillantftegezichtens dat ik immer zag, en 't geen men misfc-hie:j es gens, in deze zoort, zien kan.
E 1 $fa



Hof ■ Komedie'.
Aan *t hoofd des talryken hofftaats ïs de Over» bofmaarfchalk. Aan hem volgen de Overftalmeester, O verhofmeester, deOverjagermeester;, de Over ceremoniemeester, een aantal van werkelyke en titulaire kamerheren, kamerjonkers, pages enz. Tot den hofftaat behooren noch twee lyfartzen, twee lyfchirurgyns,ettelyke hof-doétoren en chirurgyns. Hieruit is de trein, welke het hof volgt, gemeenelyk zamengefteld.
Hof-Komedie.
XXIII. In 't paleis der keizerinne is het hoftheater, 't Zelve werdt onder de keizerin Elizabeth, door den vermaerden Kastrelli gebouwd, 't Zelve ontbreekt niets aan veiligheid voor brand , gemak en keizerlyken pracht. Boven de bak telt men in de zestig logen, makende vier reijen boven elkander. Van voren zyn dezelve behangen met karmozyn ftof, vercierd met verguld lofwerk, het geen 'er een prachtig aanzien aan geeft. Vlak over het toneel is de grote loge der keizerinne, die ryk, en in de form van een tent gemaand is. De loge, waarin de Monarchin gewonelyk zit, is de naaste aan het toneel, en
vlak



Bof. K»me4ie; «9
srlak over dezelve die van den Grootvorst. De andere worden aan de groten, naarmate van hun karakter, uitgedeelt.
De ingang in deze komedie flaat een ieder ■wel gekleed perzoon vry, zonder dat hy 'er iets voor betale. Alleen moet hy zich getroosten, dat een hoflakei hem aan den deur vrage, welke zyn (land zy, om ingevolgen daarvan te worden geplaatsd. Vele, voornamelykvremdelingen , bouden dit voor ene vernederinge, die zygaerne voor geld zouden afkopen.
De Keizerin onderhoudt drie troupen. De eerde beflnat uit nationale acTeurs, aan wier hoofd de beroemde Mitrewsky flaat.
De twede troup - is die van de Italiaanfche Opera, in welke de beroemde Madame Gabrielj die een jaarwed le van 15000 guldens en'meer hadt, eertyds was. Men telt nu, 1778, noch onder de beste acteurs Signor Amati , en onder de actrices Madnme Bonafxija.
De derde troup beflaat uit acteurs, die jn de Opera Comique fpelen.
Voor dit theater hebben beroemde Compofiteurs gewerl-d, onder ai.deren Galuppi , Païeseli o , die .voor dit toneel geheel nieuwe en fraaije frukken E 3 heb.



7c Ridder. «rdens.
hebben opgefteld, dergelyke als in de grote kaninglyke Opera te Parys, des donderdags, door de Italiaanfche troup vertoond worden.
Men heeft opgemerkt, dat de keizerin de blyfpelen boven de treurfpelen fielt.
R I d d e r.-q r d e n t.
XXIV. Iets, 't welk den ffaat weinig kost, en 't geen veel glans aan 't Ruffisch hof byzet,' 2yn de ridders, welke met hunne blauwe en rode banden en fterren op de borft, in menigte aan 't hof omzwieren, en in alle aanzienelyke gezelfchappen gevonden worden. In geen land zyn vermoedelyk zo talryke ridders dan in Rusland.
De eerfte orde dezes ryks is die van St. Andreas. Peter I (lichtte dezelve, in 1698, ter beloninge der Generaals, die in den Turkzen oorlog hadden uitgeblonken. Het ordensteken is een goud, donker blauw geëmaillieerd kruis, op wiens ene zyde de Apostel, en op de andere zyde de dubbele arend te zien zyn. De vier letters S. A. P. R , welke op deszelfs vier zyden (laan , heleetencnSanfoisAndreasPatronusRusfia:. 't Or-
, dens-



Zomtr ■ paleis. 75
Men verwondert zich ,hoe *t mogelyk is in een 20 ruuw klimaat zulke fchone linde • bomen te vinden, als waarmede deze tuin pronkt. Men vreesde, dat dezelve in den ftorm en overftrotninge van 1777 geheel zoude verwoest geweeft zyn; want de meeste en beste bomen waren tegen den grond geflagen. Dan de zo beroemde Heer Betzkoi liet dezelve ten fpoedigfte weder over einde zetten, en door Hutten zodanig bevestigen, dat zy op nieuws wortel vatten.
Toestand der Wetenschappen-
XXVI. Peter I was, gelyk wy reeds gezegd hebben, de fchepper der wetenfchappen in zyn ryk, waarin zy voor hem vremdelingen waren. Hy fpaarde noch moeite, noch kosten, om 't verfland zyner onderdanen op te klaren. Met dit oogmerk dichtte hy fcholen, academiën en uniyerfiteiten. In deze liet hy de jeugd in talen, nuttige wetenfchappen en kunften ondeiwyzefi. Hy volgde in de uitvoering van dit plan meelt de •vyze der Chineezen, die hy van wegens hunnen ■soortreflyk snderwys-trant hadt horen roemen. Aan deze zyne zorge zyn ae keizer.yke academie



16
'Academie.
mie der wetenfchappen te St. Petersburg, en de beide univerfiteiten te Moskou en Kiow, op welke beide laatfte dodtoren gepromoveert worden, hajen oorfprong verfchuldigd.
ACADEMTE.
XXVII. Een blyk der mildadigheid des anderzints niet milden Peti r I is het pracbtiggebomv, of, om beter te zeggen, paleis der academie, het geen op Wafili ostrow fchuinfch over het ■keizerlyk winter-pa!eis ftaat. Men vindt ene goede afbeelding van deszelfs voorgevel in't vignet harer commentarii. In 't zelve houdt de academie hare vergaderingen, hire boekerye, haren -onvergelykelyken fchnt van natuurlyke en konftige zeldzaamheden, die, in weêrwil der ver■«oeftinge daar in door een brand, in 1747, ver■oorzaakd , zeer ryk is. Boven het gebouw fteekt een zeskantige koepel uk, ingericht tot fterrekundige waarnemingen.
In de boven (te verdieping dezes grootfchen paleis, ziet men een ry-e \an kamers, waarin vele kunflenaurs aan itiftr.umenten , maar byzonder ;aan lan (kaarten arbeiden. Want volgens ene
nieuwe



'Academii. li
nieuwe fchikkinge met het geographifch departe-' ment der academie, in 1767 gemaakd, werkt het zelve zedert dien tyd aan een nieuwen , nauwkeurigen en volledigen atlas van het-geheele Susfisch ryk. Daarvan zyn de eerfte bladen in 1770 in *t licht gekomen. De beste kaart, die men nu van Rusland heeft, is die, welke dit departement in 1776 heeft uitgegeven. Volgens dezelve fchynthet ene uitgemaakte zaak te zyn,datKamfchatka alleen door enige kleine eilandjes van Amerika is afgefcheiden.
De conferentie zaal der academie is met vele allegorifche cieraaden opgefchikd, zedert de re> geerende koning van Zweden deze vergaderinge bywoonde.
Het obfervatorium it met ene ongemene talryke verzamelingen van inftrumenten voorzien. Onder dezelven ziet men een Dolhndfcben verrekyker, 18 voeten lang, den grootften, die misfchien in de waereld is, een muur-quadrant van 8 voeten door Bird. Maar vele dezer inftrumenten zyn noch niet opgezet, in Weêrwil der menigte duizend roebels, welke dergelyke ftukken, enig in hun zoort, kosten. De reden hiervan is de weinige gefchiktheid
van



78 Academie.
van dit klimaat tot fterrekundige waarnemingen', die niet wel voort wilien gaan in een Peterburgze winter - koude, en die, van wegens de kortheid der nachten, des zomers niet kunnen genomen worden. Uit dezen hoofde zal de academie een nieuw obfervatorium, gefchikd naar den tegenwoordigen toeftand enbehoeftensderfterrekunde bouwen.
Zedert enigen tyd houdt de heer Inochodzow zich bezig met uit het groot magazyn (zo mag men 't wel noemen) van astronomifcbe inftrumenten, kleine verzamelingen te maken, om daar mede waarnemingen in de zuidelyke provinciën des ryks te laten doen.
Beneden het gemelde obfervatorium is een grote gewelfde zaal, waarin men van alle zyden ziet kunftige fpheren, globen en modellen, die eertyds het kabinet van den groten Peter uitmaakten. Hier ziet men onder anderen een Tschirn. haufiaansch brand glas van vyf voeten in diameter, en dat byna twee voeten dik en aan beide zyden hol is, het model van een oorlogfchip van 120 ftukken en van een galei van 25 roei-banken, een hemel globe van verguld koper, 8 duimen in diameter, van binnen voorzien van
een



Academie.
een repetitie werk, een zilvere aerd globe, door een Rus, Pskow, vervaerdigd. In 't midden van. dit gewelf ftaat een kopere globe, van 7 voeten diameters, die door den beroemden Blaauw gemaakd, en door de Staten Generaal, in 1650, aan den Czaar A. Michailowitsch gefcbonkem werdt. ,
Eindelyk verlustigt men zich hier noch met een buitengewoon fchoon fystema planetarium, met uur en raderwerk voorzien, 't Zelve ftaat in een glaze hemels globe, waarop de Herren met witte verwen zyn afgebeeld, 't Zelve heeft gedient Om den Grootvorft een denkbeeld der flerrekunde te geven.
Op ene plaatze tusfchen de academie en de keizerlyke collegiën, (ene plaatze die nu veel overeenkomt! met een modder en vuilnis poel heeft, daar zy een cieraad voor de ftad koude zyn~ ftaat een koepelachtig gebouw, 't geen niemand geloven zou aldaar opwttelyk gemaakd te te zyn, zo vreemd is deszelfs plaatzing. In *c zelve ftaat een globe, die elf voeten in diameter heeft. Haar karkas is met koper blik, dit met hout, en 't zelve met gevernistlywaatoverdekd, 't geen door bekwame kunftenaars met de aerd-
be-



8o
Academie.
befchryving, volgens de laatfte ontdekkingeü* betekend is. De binnenkant fielt het firmament voor, wordende de flarren door vergulde fyy kers verbeeld. Binnen in de globe flaat een tafel , met banken rondom dezelve. Hierin werdt de koning van Zweden op een onverwacht ontbyt onthaalt, by welke gelegenheid de wanden van dit gebouw met allerlei geestig allegorisch fcbilderweik in fresco vercierd werden.
In St. Petersburg beweert men algemeen, dat deze globe de grootfle in de waereld is, doch 't is niet zo. Doctor Louo, in Cambridge,bezie 'er een die 18 voeten in diameter heeft.
Boeken. Kabinet van Natuurlyice Zeldzaamheden.
XXVIII. Indien wy even omflandig van dit kabinet, als dat der astronomie fpreken wilden, hadden wy meer dan één, en zelfs een zeer dik boek deel nodig. Anderen hebben voor ons. een grote, en nogtans niet uitvoerige befchryvinge van 't zelve gegeven. Bacmeister, de onder-blibothekaris der' academie, welke daartoe de beste gelegenheid hadt, heeft dit



Boslsn. gj
gedaan (*). Thans arbeidt de vermaarde heer profesfor Pallas aan ene volledige befchryvinge. De lezer mag vertrouwen, dat zy uitvoerig zal zyn, en zich vergenoegen, dat ik alleen 't een en ander in 't oog lopende, aanfiippe.
Men ziet hier een bundel met Chineeze landen hemel - kaarten, grote en kleine, doch die door gene verklaring, in een by ons gebruikelyke fprake, zyn opgehelderd, als ook een geheele Chineeze bibliotheek, befb.ande Ln 2,8co banden , benevens ene grote menigte allerlei orientaalfche handfehriften.
De geheele boekery der Academie befiondt, voor enige jaren, uit meer dan 36,000 banden.
'Ene der kostbaarfte verzamelingen , is een ftel van foetus in liquor, van de eerft moge!yk nategane beginzels der organifttie tot de volwasfenheid toe.
Tie-pra'iarata van den beroemde ontleedkundigert Ruisch zyn een hoofd cieraad dezes kabinets.
De-
C) Eff"ai fur la bibliothcqU! & le nallnet de curiofit/j & de Vhistoire Naturelle, de l'Acauem. (mper. de St. Peters&ourg-, pst Mr. Eac::e-tster. St. Pctersh. 1776.



ji Boeken.
Dezelve zyn wel, gelyk vele andere zeldzaamlieden, door den brand van 1747,niet zeer befchadigd, doch 't zy het de fchuld van verwaarlozing, of 't werk des tyds wezen mag, de meeste hebben hun oorfpronkelyken glans verloren.
Een pronkftuk van dezen academifchen fchat is ene verzameling van enige duizenden Perfifche , Tartaarfche en Arabifche munten, onder welke zyn een vol ftel der voormalige Kalifen, een paar diadema's in 't Kafanfche gevonden, en ene zeer zeldzame munt van de Mefopotamifche ftad Amida.
Over *t algemeen is dit kabinet zeer ryk in allerlei aart van voorwerpen, doch| meest in delfftoffeu, onder welke zeer fraaije verfteende zaken gevonden worden.
Behalven ene menigte van oudheden, in de verfcheide delen dezes uitgeftrekten ryks opgedolven, die hier bewaard worden, ziet men hier vele dingen van Peter I afkomftig.
Een aantal van konftftukken van yvoor door hem zei ven gedraait, met zyn draaibank.
De klederen, uniform enz, die hy plagt te dragen, en een paar zyner kouzen, die, zo
men



Boeken.
23
uien my verhaalde, door hem zeiven geflopt waren: voorwaar een grote blyk zyner eenvoudigheid, die ook zyne andere klederen bevestigen.
Het paerd, waarop hy in de bataille van Pulfawa gezeten heeft, en dat hem onder *t lyf werdt weggefeboten.
Peter I levensgroot in waseh, een hemels blauw zyden kleed , door zyne twede vrouw Catharina , ryk in zilver geborduurd, aanhebbende. Uit deze figuur, en een koperen knop, in een der deur-posten van dit kabinet gefiagen, die zyne lengte aanduidt, blykt het, dat deze verft niet min natuurlyk dan zedelyk groot was. Zyne leeft moet voorwaar buitengemeen en verbazende geweeffc zyn.
Hoogleeraar en by de Academie.
XXIX. Deze academie kan zich beroemen," van hare eerfte ftichtinge af zeer beroemde mannen bezeten te hebben, gelyk zy nu noch den eerften wiskonftenaar van de waereld aan haar hoofd ziet: want wie erkent den eerwaerdigen Euler niet daarvoor? Myne lezers zullen denkelyk niet t'onvrede zyn , hier de eerfte F 2 otn>



Ba Hoogleer aar en by de Academie.
omtrekken van zyn levens-fchetze te vinden. Hy is geboren te Bazel in 1706, en zedert 1727 lid dezer academie, voor de hoge mathefis. Hy is tusfchen beide 25 jaren, als directeur derraathematifcheklasfe, te Berlyn geweest. Het getal der werken, die deze geleerde over de wiskonft heeft uitgegeven, is bezwaarlyk, van wegens derzelver menigvuldigheid, optenoeinen. De Ruskeizerlyke commentarien, de oude en nieuwe memoires der koninglyke fociëteit te Berlyn, Parys en Turin, zyn met ftukken, uit zyne pen gevloeid , aangevuld. Hoewel van een hogen ouderdom, geniet hy fleeds ene levendige gezondheid, een gevolg zyner geregelde Ievenswyze. Voor enige jaren hadt hy zich door den baron de wenzel-van de cataract doen Iigten, zedert ziet hy, doch zeer gebrekkig. Alleen kan hy, door middel van grote cyfefs, met kryt op ene zwarte tafel gefchreven, noch arbeiden. Vervolgens laat hy 't zelve gemenelyk door den heer Fuss uitwerken. Hiermede heeft deze laatfte zich reeds vyf jaren bezig gehouden, die voorwaar niet ledig zyn doorgebragd, nadien reeds twee honderten dertig verhandelingen, in 1778, gereed lagen, die de
Wer-



Hoogleeraaren by de Academie. 8j
werken der St. Peterburgfche academie noch ïang kunnen eieren. De heer Euler heeft ene buitengewone verzameling van konftige zeil-fienen, waarmede hy vele nieuwe proeven gedaan heeft.
Na hem volgt de heer.Staats-raad Muller, een man van zeer hoge jaren , en did door het opdelven van vele ftukken der oude en weinig bekende gefchiedenisfen van Rusland , als ook door de befchryvinge van enige der afgelegendrte delen des ryks zich te recht beroemd heeft gemaakd.
De ftaats-raad j. van StShltn, een levendig lexicon bistmeum van allerlei wetenfehap; maar gelyk niet alles waar is, wat men in dergelyke boeken leert, zo is 't ook met dien heer. Zyn voornaamtTe werk beftaat in aHegorifche tekeningen en opfchriften, by gelegenheid van festynen enz. voor vuurwerken , medailles enz, te vervaerdigen. Een man die meer levendigheid van geest, dan naauwkeurigheid van oordeel bezit. Men zou 'er wel meer van kunnen zegden , maar cui bono ?
De ftaatsraad F. U. .&inus, voortyds hoogJeeraar by 't tbfervatorium te Berlyn, vervolgen;;
F 3 di-



Hooglieraaren ïy de Academie. 87
aanbiedt: zo dat men iets van aanbelang daarvan te verwachten hebbe.
De heer P. S. Pal las een der beroemdfte mannen in de natuurlyke historie. Jammer is 't, dac zyne nitgefirekte kundigheden niet met evenveel genie gepaard gaan. Men kan zyne reizen door verfcheide provinciën des Ruffifchen ryks als een tegengift tegen den leeslust aanmerken. Wanneer men dece werken (waarom toch zo volumineus?) van dien geleerden natuurkenner doorbladert, ondervindt men, wac onderfcheid 'er is tusfchen een Buffon en een Pallas, en dat men met blokken en een goede memorie zeer verre in de natuurlyke historie komen, een geleerde in één woord, maar nooit een man van genie worden kan. Zy die myn oordeel mogten verdenken, kunnen de gedagten der fchryvers van de Algemene Duitfche Bibliotheek daarover nazien. Verder telt de academie noch onder hare hoogleeraren de heren E. Laxman, in de chymie, A. Peotassow, in de anatomie, J. Lepechin , in de natuurkunde, W. L. Kraft, in de proef - ondervindelyke natuurkunde, en A. J. Lexell, een leerling van Euler , die zich zyne lesfen het beste ten F 4 nut



Myntn, Bergen, Rivieren, enz'. 7
vendig noch geen twee Scrupels of veertig greinen zwaar is.
Bebalven talleloze zwermen van Beijen, die in de bosfchen omzweven , en van wier menigte de jaarlyks uitgevoerde wasch getuigen draagt, krielen deze zelve bosfchen van een talryk gevogelte en wild, 't geen veelal ene aangename lekkernye voor de tafels van een ieder (alzo deszelfs prys meestal, hoofdzakelyk in den winter, zeer gering is) oplevert, welke daarmede, en met velerlei aangename riviervisch, die hier niet min overvloedig is, rykclyk en tot verkwisting toe aangevuld zyn.
In de zuidelyke provinciën van Rusland, vindt men vele en grote bosfchen, welke meest uit berken en esfen-bomen beftaan. In de noordeJyke ftreken is het hout -gev/asch niet zo ryk , en is niet veel meer dan een kreupelbosch. Siberiën geeft enige weinige Cederboomen. De eiken. boom , die in het Eazanfche gouvernement groeit, wordt alleen voor den bouw der keizerlyke Scheepsmacht gebruikt. In Astrakan komt de wynftok welig voort, maar 't zy 't de fout van 't bereiden, van de kuituur of van den grond zy, de wyn, die men 'er van trekt, kan niet bewaard worden. Enige proeven in Woronisch A 4 . 011-



8 M'jnen, Bergen, Rivieren, enz.
ondernomen, geven aldaar hoop op een belet uitflag. In Astrakan teelt men voor'treflyke water meloenen (arbouzen) welke men ieder, najaar van daar na St. Petersburg brengt, dewelke nog. tans niee te, vergelyken zyn , by die , welke men in zommige plaatzen aan de middellandfche zee vindt. De naar 't midden en 't zuiden gelegene delen dezes ryks leveren allerlei vruchten op. In de Ukraine kweekt men de tabak , die men , zedert den Amerikaanfchen Oorlog, fterk heeft beginnen uittevoeren. 't Is bekend, hoe veel hennip en vlasch 's jaars uit de verfcheiden havens van dit ryk worden uitgefcheept: hier door mag men over de viuchtbaarheid van den grond oordeelen.
Nogtans leggen 'er overgrote landen braak en woest, hoofdzakelyk in Siberiën, Kafan , Astrakan , aan den Don. Men zoude misfehien de zaak niet vergroten, zo men beweerde, dat niet het twintigfte deel van 't bebouwbare land bearbeid wordt.
Hiervan moet men de oorzaak zoeken, eerftelyk en bovenal in het lyfeigendooi des adels over zync boeren, zo wel perfonen als goederen, die daardoor dat zy voor hunne heren werken, niet met het tiende deel van den yver en overleg
wer-



Mynen, Bergen, Rivieren, enz. ■ o
werken, waarvoor zy vatbaar zyn. De armoede, in welke deze drukkende beerfchappy hen kwynen doet, belet hen 't nodige geld uitteleggen tot den aankoop van boerengcreedfehap (het geen zy nu zelfs maken, en welk daarom ilechts is) en van vee, het geen zy tot het bemesten der landeryen nodig hebben, en die zulks ontbeerende verarmen, en het vee verflechten.
Als men van de vruchtbaarheid van Rusland fpreekt, kan men niet nalaten, aan zyne mynen te gedenken. Deze moet men in de Afiatifche delen van dit ryk zoeken. Hier zyn niet alleen yzer- en koper-mynen, maar ook vele, die niet arm aan goud en zilver zyn. De zeilltenen van dit land zyn buiten gemeen groot, zo dat men 'er als geheele magneet - bergen vindt. Topafen, Agaten, Carniolen en jaspis zyn'er ook voortbrengzels van. Behalven het zout, dat uit de zee en bronnen gehaald wordt, vertoond de natuur hier geheele bergen van itcen • zout. De aarde is op zommige plaatfen zeer ry'.: van fiecnolie, zwavel, aluin en falpeter,, waarvan de Ukraine zo zeer overvloeit, dat het geheel Europa van dit mineraal, noch min heilzaam in de artzenykuade, als dodelyk in den oorlog, zou kunnen voorzien. Indien Rusland niet zo veel A 5 rjkej



f2 Volkrykbeid.
jals dat van Peip.us, Ladoga, Oncga, Ilmen. In Afiën de Aral , de Baïkal , de Altin en de Kaspifche zee, die tustchen Astrakan en Perfiën in legt.
Volkrykhe id.
V. Byaldien het getal der menfchen, ia dit zo uitgeftrckt ryk, maar enigzints geëvenredigd was aan zyne grote,zouden dan zelfs,als zyne volki-ykheid maar enigermate gelyk itondt, niet de middelmatig bevolkte ftaten, 'er ten minden 2oo,oos,ooo menfchen in moeten gevonden worden: want indien Rusland even bevolkd was, als de republiek der Verenigde Nederlanden, zoude men 'er wel 500,000,000 zielen in tellen.
De ftaatkundige rekenaars, welke dit onderwerp voor zich genomen hebben, zyn'töpverre na niet eens. Voltaire, by voorbeeld, brengt de Rusfifche bevolkinge tot 24,000,000. Andere wederom beweeren, dat dezelve niet groter dan 12,000,000 is.
Dat dergelyke onzekerheid plaats hebbe, omtrent landen, waarin nochdodenlysten gehouden wordeu,noch volks-optellingcn gefchieden,is te bcgrypen: maar 'c is 'cniet, omtrent Rusland,
al-



^4 VolkrykbeiA.
ven, waarin by niet alleen de geoorlooftheid der'veelwyvery bewyst, maar zelfs daarop, als zeer nuttig ter bevolkinge van Rusland, aandringt.
Een zo ongeëvenredigde bevolking maakt, ( dat 'er geheele ftreken lands, wiens vruchtbaarheid in 't oog loopt, onbebouwd blyven leggen. Men telt in Rusland ongeveer 500 fteden; en dit is noch ene manier van grootfpreking, want onder dit getal zoude men vele betrekken moeten, die deze naam zeer oneigentlyk toegevoegd wordt.
Dit gebrek aan menfchen fehryft men toe aan een zamenloop van oorzaken, waar onder de voornaamfte zyn de by deze natie al te veel woedende venus-ziekte, de droflkenfchap, gebrek aan artzeny en artzen op 't platte land en in de kleinere fteden, gevoegd by de vele en zware oorlogen, die dit keizerryk in deze eeuw gevoert heeft: want enige beweeren, dat door de uitgeftrektbeid van 't land , de recruiteering, welke uit zo verre afgelegene oorden zich verzamelen moet, buitengemeen vele menfchen doet omkomen.
Dit heeft gelegenheid gegeven, dat voortyds de Czaars, en noch taastelyk Peter-I, in ieder
oor-



Volkrykbeicl,
Jog vele duizenden Polakken, Finnen, Ingemerlanders, met zich na zyn ryk te rug fleepte.
De thans regeerende Keizerin was te fchrander en te vol van inzicht, om niet, onmiddeJyk na haren komst tot den throon, bedacht te zyn, om dit gebrek te verhelpen. In 't jaar 17Ö3 nodigde deze zo menschlievende, als fiaatkundige Vorftin alle buitenlanders, welke in hun vaderland door armoede of de hardheid der wetten gedrukt waren, onder hare weldoende regeering en in haar ryk te komen leven. Van deze uitnodiging was niemand, welke ook zyn godsdienst was, uitgefloten. De hoop op een beter lot bragt menig duizend Duitfehers (men begroot derzelver getal op 20,000) herwaarts. Hier vonden zy woningen en de nodige voorfchotten, om binnen kort in een goed doen te geraken, waarvan zy de gelden alleen na verloop van ('k meen; tien jaren gehouden waren, doch zonder interest, te rug te geven. De rechtvaerdigheid vordert, dat ik hier zegge, dat men niet aan de Ruffifche re. geering, maar aan de luiheid en deugdeloosheid dier vreemden, het wyten moet, zo zy in Rusland niet dat geluk vonden, het geen zy 'er zich in belooft hadden.
Deza



j6 Zedelyk Karakter der Rus/en.
Deze menfchen heeft men in Koloniën verdeelt en langs de Wolga, in 't Astrakanfche Gouvernement, gevestigd. De voornaamfte on¬
der dezelven is Zaratof.
Zedelyk Karakter der Russen.
VI. Montesquiku heeft zyn gevoelen over den invloed, van 't klimaat, op de zedelyke hoedanigheden van den mensch te verre, onzes : bedunkens, getrokken. De lucht heeft echter te vgel vermogen op onze aandoenelyke geitellen, dan dat de redelyke eigenfchappen ener 1
natie, welke in luehtftreken, zo zeer verfchil• lende, als die waarin de verfcheide Muskovieters leven, daarvan ook niet enigzints de plooi zou aannemen: tc meer als de levenswys, gods dienst en fpraak hieraan medewerken.-
De Muskovieters worden van de oude bedreven, als een volk; dat kenbaar wa» door zyne barbaartheid, woestheid, onkunde, bygeloof, en ene menigte van ondeugden, aan wier hoofd de dropkenfchap ftondt. De andere Europeanen hadden weinig ommegang met hen. Hunne gebruiken en kleding deadt hen meer na de Afiatifche Volkeren overhellen.
Alle



ia Godsdienst.
andere kerken werden eertyds door de natie niet voor kristenen , maar voor heidenen gehouden. De profeiyten, welke de geestelykheid maakten, moesten zich op nieuws laten dopen. Thans ziet dezelve op dit laatfte zo naauw niet. Ook handelt zy nu alle gezindheden met die verdraagzaamheid, welke uit ene lauwheid voor haar eigen godsdienst, een onvermeidelyk gevolg van een verlicht verftand, geboren wordt. Het getal der Lutherfchen is 'erft aanzienlykfte; men vindt *er ook enige Duitfche, Franfche en Nederland- * fehe hervormden. Katholyken zyn 'er 't weinigfte. Men duit 'er gene Joden; dan of dit verbod om reden van hun leer, of uit het kwaad vermoeden hunnes zedelyken karakters, fpruite, is my onbekend. Onder alle gezindheden is 'er gene, welke haren dien$t zo openbaar en zo plechtig verricht, als die van de Augsburgzc geloofsb'elydenisfe. De Katholyken , die op verre na ene zo grote vryheid niet genieten, werden door ene wet van jCatharina II, in 1774., onder het kerkbeftier eens bisfchops gefield, het geen door de aanwinning eens fluks van Polen» en zo veler Roomsgezinde onderdanen daarmede, noodzakelyk werdt. De Armenikaanfche kristenen hebben, in Astrakan, openbare kerken, en
cex



Godsdienst. 25
een Aartsbisfdiop. De Hernhutterze broeders hebben ook, zedert 1764, hunne openbare kerken.
In de afgelegene delen des Rusftfchen ryks, houden vele mahomedanen en heidenen huis. Vele priesters zyn, door het allerheiligtte Synode, ter bekeringe dezer ongelovigen afgezonden, met een zo goeden uitflag, dat vele duizenden dier ongelovigen daardoor in den fchoot deiware, orthodoxe Rusfifche kerke ingegaan zyn: fchoon 'er enige zyn, die bedilziek beweeren , dat deze bekeering meer het uitwerkzel van dwang en wreedheid dan van redelyke overcuiginge en een klaar gezicht van de waarheid der kristelyke leer, toe te fchryven zy.
Hoe weinig ook deze natie zich met het geen doorgaans voor het verftandige, het redelyke van den godsdienst gehouden wordt, ophoude , heeft zy nogtans ook hare fcheurmakers. Deze zyn de RoskolniU (dit is de naam welke de Rusfen hun geven.) Zy noemen zich zelve Starowierci, dat is oudgelovigen. Zy komen in leerftukken met de Griekze kerke doorgaans overeen; alleen verfchillen de Roskolniki in 't gewichtig ftuk der manier van 't kruis te maken. Dit is het hoofdpunct van het gefchil, 't geen voortyds vele B 5 men-



4-5 Godsdienst.
menfchen het leven kostte: want de verlichte ftaatkunde! der Czaars oordeelde het van hun belang zulke gevaarlyke ketters uitteroeijen. Peteü l vondt raadzaam deze vervolgingen te ftaken. Hy maakte ene wet, dat alle Roskolniki een vierkant Ilukje fcharlaken, op de rug zouden dragen. Dit openbaar teken van verachting hadt meer vermogen dan alle verdrukking. In 'c eerst verborgen zy zich. Ongevoelig begonnen zy te bedenken, dat dergelyke beuzelingen op verre na niet verdienen , van de geheele maat-. fchappy befpot en met vingers te worden nagewezen.
De Rooms Katholyke geestelykheid heeft meer dan eens pogingen gedaan, om zich met de Griekze kerke te verenigen. Drie paufen hebben dit te vergeofbeh ondernomen. Grecorius XIII zondt met dit oogmerk den beroemden jefuit Fosfevin na Moskou; doch het gelukte hem niet,' by Iwan II ingang te krygen. Toen Peter de Groot, in 1717, te Parys was, dagt de Sorbonne ene fchone gelegenheid gevonden te hebben , om dit voorltel te hernieuwen. Doch de ftaatkunde van dezen voïft was te fcherpziende, hy kende de geestelykheid te wel, om daaraan gehoor ie geven. Hy hadt, in zyn eigen
ryk



Godsdienst.
27
ryk ondervonden, hoe moeijelyk het was den bukenfporigen heerschzucht van dat heilige lighaara in toom te houden: hy hadt, in gevaar van zyn leven en der ruft zynes ryks, de noodzakelykheid ondervonden, om de waardigheid van patriarch (wiens trotsheid zo honende voor den Soeverein, als onbetamelyk voor navolgers van Kristus was) aftefchaffen, onder voorwendzel van deze in zich te verenigen. Hoe konde men zich vfeijen, dat een vorst van dergelyke gefteldheid zich met de Roomfche kerke zoude verenigen, het geen zonder het erkennen van'tpaufelyk gezag niet kon aangaan ? De Sorbonne kende haren man niet; zy wist niet dat hy, met oogmerk om dit hoofd der geeftelyken befpottelyk te maken, een zyner hofnarren ééns tot paus maakte, dien hy benevens alle zyne gewaande kardinalen, na hy ze alvorens flerk beroeft hadt, een openbare procesfie deedt houden.
Kekk-b&stier.
IX. Toen in Rusland het Kristendom werdt ingevoerd, gaf men deszelfs beftier aan enen overpriester of metropoliet. Het getal der bisfchoppen, uit welke naderhand enige aartsbis-
fchop-



23 Kerk bejlier.
fchoppen verkoren werden , was aanvanglyk zeer gering. De Czaar en geestelykheid verkoos -den metropoliet, doch hy hadt de bevestiging en inweijinge des patriarchen te Konftantinopo!en altoos noch nodig, 't Is meer dan eens gebeurt , dat deze patriareh zich de airs gaf, om willekeuriglyk der Rusfifche kerke een hoofd op te dringen. Maar de billyke tegenkanting des Soevereins deedt dit gewonelyk mislukken. Met het innemen van Konflantinopoien door de Turken, hiellt de invloed diens patriarchs op: De Czaar Fsodor Iwanowitz ftelde van toen af zelve een patriarch des Muskovifcheh ryks aan, waai in de vier orientaalfche patriarchen bewilligden. Dit gefchiedde met een buitengewone pracht; de patriarch Jeremias kwam zelfs van Koiitlantinopolen, om dezen eerften patriarch in te zegenen, en onafhangelyk van de andere patriarchen te erkennen. Van dat tydftip werdt het aanzien van dien eerften priester aanzienelyk. Na den Czaar was hy de eerfte perfoon van 't ryk. Hem werdt een zonderlinge eerbied bewezen , zo wel van den vorst, als van zyn onderdaan. Hy hadt de vingers in *t ryksbeftier, en vrede ot oorlog mogt zonder zyne bewüliginge niet bcfloten worden. Heerichzucht en dwars.
dry.



Kèrkhefller. ïjjr
dryvery deedt hen, uit menigvuldigen moetwil alles tegenfpreken, wat anderzints in den raad zoude vastgefteld worden. Dit misbruik Jlootte den Czaars langen tyd tegen de borst. By den dood des patriarchs Adrianus liet Peter de I deze waardigheid open. Hy, die dezelve ad interim waarnam, werdt in zyn gezag zeer befnoeid, en daartoe gebragd, dat hy den keizer van zyn ganfche bedryf rekenfchap gaf. Nadat hy de natie en de priesters aan deze nieuwigheid een weinig had laten gewennen, vernie. tigde hy deze waardigheid ganfchelyk, het be wind over de kerkelyke zaken in handen Hellende van ene vergadering uit de geestelykheid, die hy den tytel der heiligfte fynode gaf. Aan deze ftaat voortaan de beoordeeling en uitwyzing over zaken, die de godlastering, ketteryen, en .Roskolniken, waarzeggery, het veroorloven van huwelyken enz. betreffen.
De Synode wordt uit alle ftanden der gees^ telyke verkoren. In den beginne was het getal der leden enkel twaalf, zedert heeft het zelve verwisfelt. Peter de Grote liet deze veranderingen een patriarch te Konftantinopolen bekend maken, die dezelve goed keurde, en hee Synode ten tytel van patriarcbaliseb toevoegde.
De



Tbroons ■ Opvolging.
Nu hadt de jonge Prins van Holftein Carl Peter Uuiich., welke in de plaatze zyner toen reeds geftorvene moeder tradt, zo wel om dat by de naaste was, als uit hoofde des testaments van Catharika , erfgenaam van den throon moeten geweest zyn. Ondertusfchen floegen de hoge leden des geheimen raads niet de mlnfte aandacht, op dezen uiterften wil, noch op de rechten van bloedverwandfchap. Zy verkozen , onder voorwendzel, „ dat, de mannelyke linie des regeerenden huizes uitgeftorven zynde, men in de vrouwelyke nakomelingfchap des Czaars Iwan, zynden den oudften broeder van Peter I, eene regentesfe moest zoeken, " deszelfs jongfte dochter Anna, Jhertogin van Courland, de oudfte dochter, de gemalinne van den hertog Garl LEoroLD van Meklenburg, voorbygaande. Dit was nu de twedemaal, dat een perzoon den throon befteeg, dien de laatst overledene hem riiet hadt toegedacht. '
De keizerin Anna liet, by den aanvang harer regeering, hare onderdanen een eed doen, waarby zy dezelve verplichtte de keuze enes navolgers , die zy doen mogt, goedtekeuren en gehoorzaam te volgen. Zy beriep zich op de in-
ftel-



Tbroons Opvolging. 41
(tellingen van Peter I, en huwelykte, enige jaren daarna, hare oudfte zuster, de Hertogin van Ivleklenburg, welke, zedert dat zy tot de Griekze kerke was overgegaan, den bynaam van Anna aangenomen hadt, uit aan den Brunswykzen Prins Anïon Ulrich. Deze vorftin werdt overal, als de vermoedelyke throons-opvolgeriti aangemcrkd.
Ondertusfchen benoemde de keizerin tegens alle gedagten, den nauwlyks twee jaren oud zynden Prins Iwan , uit dezen echt geboren, tot haren opvolger, en, by zyn overlyden, zyn toekomftigen broeder, naar *t eerfte geboorterecht. Geduurende de mindeijarigheid des keizers, moest de Hertog van Coürland Ernst JoHan van Biron het ryk regeeren. De moeder des keizers op dezewyze, van het bewind uitgefloten, zette haren gemaal af, en liet zich de gedagten invallen, wyl de waardigheid van regenteffe toch altoos onzeker en ongerust was, •zich zelve keizerin te maken.
Edoch, voor dat dit gtfehiedde, voorkwam de Princes Elizabetïi, geholpen door de lyfwacbt, haar hierin, en zette zich zeiven op den throon; ene onderneming, die wel in zich zelve C s koea



42 Tbrotns- Opvolging.
koen was, maar die ene zeer wankelende conltitutie, omtrent de rhroons-opvolginge, ligt uitvoerlyk maakte. Harer oudfte zusters zoon , de Hertog van Holftein, die alzo meer recht, dan zy hadt, werdt door haar tot opvolger benoemd. De kroon van Rusland verviel, na haar affterven, op hem; edoch hy bezat dezelve niet lang. Na zyn overlyden viel zy, de thans regeerende keizerin Cathariïja II, Princesfe van AnhaltZerbft, ten deel.
Aldus is, zedert den dood van Peter I, Rusland driemaal door keizerinnen geregeerd geworden, die op ene zonderlinge wyze den thtoon befteegen hebben.
Wy moeten hier noch aanmerken, dat door de menigvuldige ftaatsverwisfelingen, de regimenten Iyfgarden, als in ene zoort van hebbelykheid gekomen waren, de regeeringe met geweld te veranderen. Men zoude de fchrandere fïaatkunde der thans met zo veel luister regeerende keizerinne te kort doen, indien wy niet verzekerden, dat deze hebbelykheid fterk begint aftenemen, waarvan hare byna achtien- jarige regeering een bewys oplevert. Uit het gezegde blykt, dat, alhoewel volgens.
de



Verzagting van Regeering. 45
de oude inftellingen des ryks, de throon alleen door mannen bekleed moest worden , de throonsopvolging thans in dit ryk willekeurig, nu in de mannelyke dan in de vrouwelyke linie valt. Wyl zedert den dood van Peter I vier keizerinnen, die dezen tyd verre het meest geregeert hebben, den throon beklommen.
Is 't nodig te zeggen, dat een vorst, welke zynen opvolger willekeurig kan benoemen, ook 't recht heeft, een regent, geduurende de minderjarigheid des keizers, aanteftellen ?
Verzagting van Regeeejng.
XII. In alle (laten zoekt de opperheerfchende macht haar gezag uittebreiden, ene poginge, die het volk natuurlyker wyze, tracht te verydelen. Hoe zeer de tyd 't zelve ook aan ene eigendunkelyke, en gevolglyk ook menigmaal wrede, legeeringe gewenne, 't ingefchapen inftinkt dryft toch nu en dan boven , en luistert den flaaf in 't oor, dat de mensch geboren is vry.
Meer dan eens hebben enige Rusfifche Groten gezogt, de macht des keizers palen te zetten. De beste gelegenheid fcheen hiertoe gebooren
te



45 Wetgetv'mg.
Wetgeeving.
XIII. De oudfle wetten, die men in 't ryk
yindt, zyn die gene, welke door de keizers den
inwoners van Novogorod en Jaroslaf gegevert
zyn: maar deze wetten betroffen hoofdzakelyk
enkel crimineele zaken. Iwan II liet vele jaren
daarna zyn Szidemnik of wet-boek vervaerdigen.
Dat gene, welk bekend is by den naam van Stt ■
glaf betreft meestendeel kerkelyke zaken. De
Czaar Alexis Michaïlowitz zag hetgebrekkige
dezer wet boeken in, en liet een geheel nieuw
algemeen Rusfkch Landrecht opftellen en bekend
maken, 't Is noch in wezen onder den naam
van Sulorua Uloshenii bekend, en geniet noch
ene gedeeltelyke hoogachtinge. Men houdt het
daarvoor, dat dit werk, het land, dezeden en
kundigheden, onder welke het gemaakd is, in
acht genomen zynde, al vry vael goeds heeft.
'Zi zyn 'er die beweeren, dat de meeste wetten
van Peter I meest veranderingen, verbeteringen
in uitbreidingen op 't zelve zyn.
*t Is een algemeen zeggen, dat hy met een
ontwerp zwanger ging een algemeen en geheel
nieuw wet-boek voor zyn volk opreftellen. Zyn
onverwachte doodt deedt dit mislukken. - De



Wetgeeving; 47
De uitvoering van deze Iuisterryke zaak was voor Catharina II weggelegd. Zy beitelde, om dit ontwerp in wezen te brengen, ene Com■misfie in Moskou, beftaande uit afgezondenen uit alle collegiën en uit alle inwoners der verfchillende provinciën des ryks. Zy fchreef haar zelfs het plan voor, welk zy in dezen arbeid volgen zou, die door den Turkzen oorlog veel vertraagd is geworden.
Ik geloof reeds elders gezegd'te hebben, dat de veroverde provinciën, by hare onderwerping aan deRusfifche heerfchappy, meestal hare oude wetten behouden hebben.
Schets van den perzoon en het karakter der thans regeerende Keizerinne.
I XIV. Jt Is hier de plaats iets, in 't byzonder, van deze doorluchte perfonaadje te zeggen. Be. fchouwd als vouw, is hare fchoonheid algemeen erkend. De portraiten, die van haar, in vroegere tyden,en byzonder toen zynochGrootvorttin was, gemaakd zyn, zyn hiervan getuigen, *iie voor koude geftellen en flaperige zielen alleen
ft«m



4? Karakter der thans regeèrende Keizerinnt.
ftom zyn. Hare fchoonheid is verre van ftyf, koud, onbezield of phyfiognomieloos te zyn. Haar oog is levendig, zagt en doordringend. Men behoeft geen Lavater te zyn, om aan zo impofanten voorkomen een gevoelig hart, een fcherp vernuft te hegten. Hare geheele houding is vervuld met ene bevallige majesteit. 'Er is iets in ,haar geheel voorkomen, dat hoogachtin" ge en eerbied afperst zelfs van hem, die onkundig is, wie zy is. Hare driften zyn levendig, misfchien tot het heftige toe. Haar oordeel is klaar en fterk, bevreid van de vooroordeelen van *t menfchelyk gedacht en hare fexe.
*s Winters en 's zomers flaat zy's morgens voor zes uuren op; om zeven uuren leeft zy de requesten, welke haar door de kabinetsministers voorgelegd werden. Van negen uuren tot den eeten houdt zy zich met de in-en uitwendige rykszaken bezig: want, fchoon zy ministers heeft, is zy de perzoon, die en zelve en 't'meest werkt. Na den maaltyd, leeft zy of zelve, of laat zich dees of geen werk van fmaak voorlezen. 'sAvonds is Jt doorgaans of Komedie of Koncert. Haar avondmaal beftaat uit een ftuk brood, en een glas wyn en water. Om elf uuren gaat zy gemeenlyk flapen. Men



Karakter der tbans regeerende Keizerin. 4$
Men weet, wat men van de vermoedelyke grootheid van levende prinfen te denken hebbe, en dat zy, zo ze blinken, met de vremde veren van gedienftige verftanden pronken: Maar van Catharina II zullen de Injlruttièn tot een Nieuw Wetboek, met haar eige hand gefchreven, een werk, dat, onder de talryke zeldzaamheden van de Akademie der Wetenfchappen , voorzeker als de grootile zeldzaamheid bewaard, bewondert en geëerbiedigt wordt, een altoosduurend en onvervalscht bewys zyn van haar oordeel en wyze flaatkunde, zo wel als van haar gevoelig en menfcheüevend hart, dat wel voor eer en glorie zeer gevoelig is, maar wiens verlangens eok 't algemeen heil van 't menschdom bedoelen.
Tytel en Wapen.
XV. Voortyds was het Rusfifche ryk in velö fiatcn verdeelt, 'die door onafhanglyke prinfen geregeerd werden. Deze noemden zich toert Weliki Knees. Derzelver voornaamfte voerde den tytel van Groot-vorft van Wladimir, Kiof. Novogorod of Moskou. Met Iwan I begon het gebruik zich den tytel van Heer van geheel RusD land,



Winterpaleis. öt
■ «LKU ll.llil.lJl.lil UCi 111 iCIVC 1 WUIJL I1JL1J £1CL
ligt in, dat haar Majefteit alleen een gedeelte van eén zo gevaarlyk groot paleis bewoond, daar ook de Groot vorst met zyn höfftoet aan den overgeftelden kant in 't zelve, benevens verfebeide honderden allerlei luiden, tot het hof behorende, daarin wonen) wat deze apartementen aangaat, iedereen ftemt toe, dat dezelve heerlyk , ryk en prachtig zyn.
Daar de fraaiheid van een gebouw veel afhangt van die zyner buuren, komt het vreemd voor, hoe de keizerin haar paleis niet heeft doen omringen door fraaije hotels onder één gevel, zodanig als die der places in Parys; maar't geen noch onbegrypelyker is, beftaat hier in, dat de plaats, welke vlak voor't gezicht van de Keizerin legt, een kleinen ïlrook, die onmiddelyk aan dit gebouw raakt, uitgezonden, onbeftraat is, waardoor zy in 't voorjaar en herfst, wan»
neer de omgevallen meeuw opgeciooit is, ais een modderfloot wordt, niet dan zeer bezwaarlyk voor koetzen en voetgangers te gebruiken.
E E O ON'



62 Kroon. Edele Gefteentens.
Krooh. Edele Gesteentens.
XIX. In een dier zalen worden de ryks - kroon fcepter enz. ryk in allerlei edele gefteentens bewaard. Langs de wanden dier zaal leggen rondom glaaze kasten, door welk men ene overgrote menigte gezet diamant werk ziet.
'Er is geen ander land, waarin men de pracht in dit ftuk zo veel bemindt, geen land waarin zo vele diamanten van alle zyden blinken.
Voor enigen tyd kogt de Prins Orlow vaneen Perfiaanfchen koopman, den heer Gregrorió Saffraz, een fleen van 779 grein (en niet karaat, zo als ik ergens gelezen hebbe) waarvoor hy 450, 000 roubels betaalde, en denzelve vervolgens aan de keizerin ten gefchenk aanboodt (*). Een indedaad meer dan vorftelyk gefchenk! Behalve twee anderen, meen ik, is dezelve de grootfte in de waereld.
(*) Anderen beweeren , dat daarvoor 400, 000 roiibeis , benevens een jaarlyks penfioen van 20, 000 levenslang betaald is.
Hè-



Ridder • ttrdens. 71
üïensteken hangt aan een ligt blauwen breden hand, die over den rechter fchouder hangt. De ridders dragen ene zilvere fter op de borft.
in 1714, richtte dezelve Monarch de orde van Cathaiuna op, en wel ter eere van zyne twede gemalinne, door wiens fchranderen raadhy, in den oorlog tegen de Turken, uit ene grote verlegenheid gered werdt. Het ordensteken is eer, goud rood geëmailleerde fchild, waarop een wie vierhoekig kruis legt, waarby de heilige CathaS«ja wordt voorgefteld. 't Zelve wordt aan een hoog rood breed lind , met een zilver eieraad ever den rechter fchouder, benevens ene zilvere f:er, aan dezelve zyde gedragen. Deze orde is, in een zekeren zin, noch hoger dan de vorige, wyl deze bykans alleen aan de vrouwen van regeerende prinfen wordt uitgedeeld.
Een andere orde, namelyk die van St. Alex ander Newsky, is wel hare ftichtinge aan Peter 1 verfchuidigd, maar zy kreeg niet eer haar vol beflag, dan kort na zyn dood. Het teken is een rood geëmailleerd kruis, met goude arenden doorfneden, in wier midden de heilige te paerd gezien wordt, 't Zelve hangt aan een hoogroden band, over den linker fchouder, meteen Stlvere fier op de borft.
E 4 Ca



7* Sidder orderi$<
Catharina II bragt een vierde orde in wezen, omtrent dezelve als die des koning, van Truisfen Pour les mérites: want de St. Georgeorde is geheel militair, en enkel ingericht, om de militaire verdienden, zo te water als te land te belonen. Het teken is een vierkante goude fter, in wiens midden (laat het cyfter van St. Georce , met dit opfchrift: Za sblusbu i cbabrost: d. i. voor den krygsdienst en dapperheid, benevens een wit geëmailleerd goud kruis, ir. ■ wiens midden de heilige St. £Jeorge te paerd afgebeeld ftaat. Het zelve hangt aan een zwar: lind met gele ftrepen. Van deze orde zyn vier klasfen, waaraan jaarlykze penfioenen verkr.ogi zyn; de twee eerfte klasfen dragen alleen een fter. De eerfte draagt het lint over den fchouder, de twede om den hals, de derde ook om den hals, maar 't kruis is kleiner, de vierde draagt een klein kruisje door 't knoopsgat.
De uitftekende en algemeen erkende verdienften, die onze Vaderlander, de Heer vanKikgsbergen, het Ruffifche Ryk, in den laatften Turkzen oorlog bewees, door met een klein eskader een wyd meerdere macht der vyanden het landen in de Krim te beletten, verworven hem het kruis der derde klasfe van die order;
een



Ridder ■ ordenL 73
ïen eer, die niet alleen niemand onzer landslui, maar, zo veel my bekend is, niet een enige vremdeling geniet.
'Er is vermoedelyk geen land, in de waere'd, alwaar men de behendigheid gehad heeft door zo ene menigte van eretekens, tytels en distinftiën, den nayver en zucht tot glorie in de menfchen optewekken, als in dit ryk. De menfchen zyn hier byna in zo vele klasfen verdeelt cn onderdeelt, als de dieren in 't ftelzel van Linn/Tïus. 'Er zyn wel gene militaire orders voor de zoldaten, want die van St. Georof. wordt zelfs aan geen onder.officier gegeven, maar hy die zig in ene bataille, in 't florm lopen, in 't vernielen ener battery enz. manmoedig kwyt, krygt ene medaille ter vergeldinge, die hy tot een ereteken aan 't knoopsgat draagt. Zo ziet men enige zoldaten tot drie van die medailles te gelyk dragen.
Zomer-Paleis.
XXV. Een kwartieruur - gaans van het winterjflot is het zomer-paleis, in welk de Keizerin haar intrek neemt, wanneer zy des zomers van Ciarsko-zeld" af Peterhof voor een paar dagen, E s in



74 -Zomerpaleis.
in de ftad komt. Jt Zelve is een hout gebouw? en trekt weinig 't oog door de fchoonheid zyner uitwendige architektuur, of den pracht zyner inwendige apartementen. Dezelve zyn, naar ik my herinner, meest groen gefchildert, en met veel verguld fnywerk vercierd.
Voor het zelve legt de zomertuin. Dezelve ftrekt geduurende het fchone faifoen ten wandelplaatze van 't publiek. Schoon niet zeer uitgeftrekd, is dezelve prachtig door de menigte van water - werken. fonteinen en kaskaden, die de hitte der lucht aangenaam verkoelen, en waarvan het water in fterke yzere pypen, door fchroeven aan een gebonden, en die ruim een voet in diameter hebben, aangevoerd wordt.
Een ander aanzienelyk cieraad van dezen tuin, zyn de menigte van marmere borft en ftandbeelden en groupen, die overal het' oog zelfs van den onkundigen befchouwer verrukken. Men vindt onder dezelven het zo te recht beroemde beeld van 't geloof en den godsdienft, onvergelykelyk kunftig met een fluijer overdekt, waarvan de konftryke A. Conradini de likker is. De meefte dier meesterftukken zyn in Itaüé'n tot een hogen prys opgekogd.
Men



86 Hooglesraaren hy de Academie.
direüeur d'études by 't adelyk land • cadettera • corps, eindelyk prajceptor van den Groot-vord, thans noch meester der cyffers van 't collegie der buitenlandfche zaken. Een man van folide en uitgeftrekte verdienden en kundigheden, die in zyn gefprek aanftonds doordralen; zo verre is 't 'er van daan dat hy, zo als zeker fchryver hem ten laste legt, zich zoude fchamen, tot de republiek der geleerden te behoren
De heren Kotelnikow en Rumowsky, beide leerlingen van den groten Euler , onder wien zy de matheus in Berlyn geleert hebben.
De heer J. A. Euler, de oudfte zoon van den beroemden vader, is zedert 1766 hoogleeraar voor het natuurkundig deel, en te gelyk geheim-fchryver der academie. Vele pryzen die hy hier en elders behaalt heeft, tonen, dat hy een waerdige zoon van zyn groten vader is.
De heer C. F. Wolf is zedert 1767 hoogleeraar in de ontleedkunde. Dezelve is thans bezig met een gewichtig werk over de mon. fiers, waartoe hem de talryke academifche verzameling van wangedrochten , die hy vryheid gekregen heeft te ontleden, ene fraaije gelegenheid
aan-



%3 Hooglceraartn by de Academie.
nut gemaakd heeft: het geen blykt uit zyne
verhandelingen over de komeeten, eindelyk A.
J. GuLDENSTaDT in de natuurkunde. Van deze hoogleeraaren heeft de oudfle heer
Euler 3,000, de andere hebben doorgaans niet
meer dan 1,000 roebels wedde.
Buiten deze leden telt de academie noch P.
Inochodzow, in de Sterrekunde. J. G. Georoi,
in de chymie , N. Fuss, in de wiskonft, M.
Gholowin, in de proef-ondervindelyke natuurkunde tot adj'unkten, die daarvoor 360 roebels
'sjaars genieten.
Alle deze uitgaven betaalt de academie uit haar inkomen. Zy trekt 's jaar3, zo ik my niet bedriege, 6o,oco roebels van de kroon; daarenboven zyn alle de voordeden , welke uit den verkoop der nieuws-papieren , almanakken enz. fpruiten voor haar, die zy door den groten omflag van drukkerye , gymnafium, velerlei bedienden , en overige grote onkosten van noden heeft: want men zoude te onrecht beweeren, dat dit het land is, waar men met kleine middelen grote gewrochten kan in vezen dwingen,
Aca-



Academie der Kunften. 89
Academie der Kunsten.
Deze ftichting is haren oorfprong aan den ver» maarden gunfteling der keizerinne Euzabeth J. j. Schuwallow verfchuldigd, op wiens aanraden dat prachtig gebouw, het welk, wanneer het eens voltooid zal zyn, een der eerltecieraden van 't prachtig St. Petersburg zyn zal, op^erichd, en die, vermoedelyk door hare te grote uitgebreidheid alleen zondigende, inftelling in wezen gebragd is.
Het paleis dezer academie is naar zo een uitgeftrekt plan ontworpen, dat het,fchoon voorlang begonnen , tot noch toe niet geheel is afgebouwdhet geen ook gedeelteiyk aan gebrek der nodige penningen , waar door de arbeid is opgefchord , moet geweten worden. Voor een paar jaren heeft de keizerin noch 350,000 totdeszelfs voltooijing beftemd.
Alsdan zal het een zeer groot vierkant zyn, in wiens midden een ovale plaats rondom de ualen, in welke de konft ftukken hangen, of, om zo te fpreken, de gallery der academie is, verlichten zal. Vier kleine plaatzen zullen de vertrekken , trappen enz. aan ieder hoek van die heerJyk gebouw het licht geven,
F 5 la



50 Academie der Kunflen.
In 't zelve worden drie hondert lieven, meest uit den lagen burgerftand genomen, gehuisvest, gekleed, gevoed en in allerlei fraaije kunflen, ieder naar zyn genie opgevoed. Gevolglyk is dit een kweekfcbool van tekenaars , fchilders , plaatfbyders, beeldhouwers, bouwkunüenaars, muziekanten en wat dies meer is. Het geringfle het geen men 'ervan zeggen kan , is dat derzelver getal voor Rusland veel te groot is.
De vermaarde heer J. Hetzkoi is, zedert lange jaren voorzitter by de academie. Zy hadt voor enigen tyd, door't affterven en verreizen eniger harer hoogleeraren, 'er maar alleen twee van overig. Onder den heer üetzkoi is de heer Sagrewsky directeur. Men deelt jaarlyks kleine pryzen uit. Om de drie jaren worden grote pryzen uitgegeven. Zy die dezelve ontvangen, bekomen vryheid op kosten der academie enige jaren buiten 'slands, ten einde zich in hun konft te volmaken, door te brengen.
De beroemde plaatfnyder Scorodoumof, is een e'.eve dezer academie, die haar niet weinig ,eer aandoed. De tyd, dien hy op reize zoude doorbrengen, verflreken zynde, verzogt hy de academie cm de vryheid in Londen teblyven,
voor-



Academie der Kunflen, $S
•voorgevende, aldaar tienmaal meer te kunnen winnen, dan hy in Rusland zoude kunnen doen, alwaar hy gevaar Hep, van honger, by gebrek aan werk, te fterven. Dit zal het geval met ene menigte dier voedfterlingen zyn, die uit gebrek aan brood zich beklagen zullen, dat zy niet een min fchitterend, maar meer nuttig handwerk, geleerd hebben.
Dc zalen, in welke de konft-ftukken der academie ten toon gefield worden, zyn zes in getal.
Is my niet mogelyk in 't detail te treden van al het geen in alle de klasfen der fraaije kunften .vervat is. Men ziet hier ene verzamelinge van dieren en vogels, door den beroemden boffchilder Groot, met olie geverwd, welke de natuur op ene onnavolgbare wyze uitdrukken,, en die ik alleen dagt te moeten noemen, om dat deze kunftenaar by ons in 't geheel niet bekend is., naarmate hy alleen voor 't kabinet der keizerinne en voor de academie gearbeid heeft.
Nationale Muziek.
.XXXI. Van de fchone kunflen fprekende, verdient de muziek onze byzondere aandacht, niet
zo



92 Nationale Muziek.
zo zeer, om dat zy de eerfte van dezelve is (want in dit oordeel kon een weinig partydigheids lopen) maar wyi zy die gene is, die hier 't meest een origineel aanzien heeft.
Een eenvoudig gezang, zonder veel konft of variatie, is vermoedeiyk de eerfte muziek van alle natiën geweeft. Ik geloof niet, dat de vogels hierin, door hun gekweel, de eerfte leermeesters der menfchen geweeft zyn. De werktuigen hunner ftemme, bekwaam om velerlei buigingen piano's, forto's, diminuendo's en crescendo's op ene zo onnavolglyke wy^e te maken, dat zy alle inftrumenten te boven gaat, moeft hun ligt gelegenheid geven tot het formeeren eniger melodiën, voornamendlyk wanneer ene heftige drift hunne vermogens gaande maakte.
Het geval, onze grote leermeester, deedt allengs de muziek - inftrumenten uitvinden; de natuur leidde ons door de gelykheid der blaasinftrumenten met de ftemme, 't eerft tot derzeiver uitvlndinge. De fnaar- inftrumenten zyn in de twede plaatze ge/tomen. Beide dienen zy by die volkeren, welke noch in de grootfte eenvoudigheid leven, alLeen .om de üemme te accompagteerei).
He?



Nationale Muziek. 93
Het gezang der Muskovieters, is 't voornaam deel van hun muziek; 't is eenvoudig, zonder veel kunft of variatie, befhande veelal uit ene zeer eentonige melodie, die zy zelden veel weten te veranderen. Of, om beter te zeggen» alle hunne differente muziek- (tukjes voorde ftemme fchynen kleine variatiin van 't zelve thema te zyn. Den vremdeling fchynt hun gezang eeuwig 't zelve te zyn; 't zy't de liefde of de toorn zy, dien het wil uitdrukken, 't zy men int de hoofdftad, aan de Duna of in 'tdiepfte van Siberiën hore zingen. De woorden, die zy 'er op deunen, zyn meest altoos in onrym; veelal zyn het (tukjes, die een ieder voor den vuist maakt, zonder zich in 't geheel overmaat, of rym 't hoofd te breken, 't Enigfte, waar over men zich bekommert, is de woorden, die, in de Ruffifche fpraak, zeer onderfcheidene toonvallen hebben , zo te cadenceeren , dat zy met de melodie enigermate (temmen. Het volk heeft nogtans enige oude romancen behouden, welke in rymeloze vaerzen zyn, als de historie van den groten reus, Ilia Murawiz, die van den groten fleur. Dehalven die melodie is 'er kortelyk een andere opgefteld, die geheel van dezelve afwykt, en by de Rusfen zeer algemeen gefmaakd wordt.
Dï



<p£ Nationale Muziek.
De nationale muziek inftrumenten dezes FaridV 2yn door hunne eenvoudigheid kenbaar.
De Balalaika is 't algemeenfte. Dezelve is of een rondachtig of een driehoekig, buikig, hout ligchaam, waarvan de hals driemaal langer is, hebbende twee fnaren, van welke men de een met de vingers der linkerhand drukt', terwyl men met de rechterhand beide de fnaren knipt. 'Er is naauwlyks een boer in Rusland , die niet één of meer van die inftrumenten heeft, waarvan hy zelve de maker is.
De Dutka is 't oudfte van alle; men vindt he5 op de oude gedenkftukken van Griekenland afgebeeld; 't is een dubbele fluit, ieder met drie gaten , op welke men te gelyk fpeelt.
De Walinka is 't eenvoudigfte inftrument van allen ; 't is een osfen-blaas, waarin men twee fluiten fteekt.
De Gurli is een zoort van horizontale harp, uitgenomen dat het alleen twee kopere fnaren heeft.
De Gudok is ene zoort van gebrekkige' viool. De vingers raken 'er alleen de quint van; terwyl men door middel van een zeer korten ftrykftok^ op denzelven tyd, de drie fnaren laat klinken.
Va*



Nationale Muziek. 5^
Van alle de Volkeren, die in Rusland wonen, zyn de Ukrainers de grootfte minnaars der muziek. De zuidelyke legging der provincie, de ongewone vruchtbaarheid van haren bodem, de overvloed, wiens natuurlyke gevolgen gemak en de trek tot vermaak zyn, alles brengt de inwoners van dien ftreek tot een wellustig leven. Alle beminnen zy't danzen en zingen; zy fchynen gene andere bezigheid te hebben, dan zich te vermaken. De vruchtbaarheid van den grond en de overvloed van produkten ontheft de menfchen van die zorg voor hun beftaan , welke de landluï elders kwelt,en zo droevig een aanzien geeft. Zy munten byzonder uit op de pandour, die een zoort van een luit is, waarmede zy ernftige en vrolyke deunen accompagneeren; voortyds waren zy de muzikanten der groten, die nu in de ItaliaanfcheenDuitfche muziek meer fmaak vinden. \?bor enige jaren ftudeerde te Leyden de Heer Soeolewsky, een Ukrainer, een mandie even zo geacht door zyne kundigheden in de natuurlyke historie, als bemind door zyne aandoenelyke ftemme was, waarmede hy menig con. eert veraangenaamde.
Na»



^6 Natiênale Opvoeding.
Nationale Opvoeding
XXXII. Ik gelove niet, dat 'er een land in d* waereld is, waarin zo veel aan de nationale op. voedinge gearbeid en te kosten gelegd word', ais in Rusland. Uit deze beweegreden werdt ene menigte (lichtingen geboren.
Aan derzelver hoofd flaat het adelyk landcadetten corps. Dit is een gedicht hoedani; 'cr waarfchynelyk nergens elders een is. De gebouwen welke daartoe behoren, maken niet een ftraat, maar een gedeelte van een ftad uit.
Zes honder: jonge edellui, wier vaders wei. nigftens het karakter van majoor moeten hebben , worden daarin, wanneer zy tusfchen de vyf en zeven jaren oud zyn , aangenomen. Ene dergelyke aanneming gefchiedt alle drie jaren. Geen vader, kan zonder de uitdrukkelyke orde der keizerinne, zyn zoon uit dit gedicht, in welk hy vyftien jaren blyven moet, te rug bekomen.
Deze tyd wordt bedeed, om hen in alles te onderwyzen, wat voor eer. zoldaat en edelman nodig, betamelyk en fraai is te weten en te kun¬
nen doen.
Hiertoe wordt ene menigte van meesters,
gou-



Natienak Ópvttding. ^7
gouvërneurs , infpe&eurs , eriz. onderhouden. Doch de kwade keur, welke men in dezelve doet, de weinige zwarigheid, die men maak'è ze om beuzelingen te verftoten, de eeuwige en onophoudelyke verwisfeh'ng van Ieerwyzen „ waartoe de ihtriguen, die altoos in dat gedicht lieerfchen, aanleiding geven, zullen zeker blyken voornamentlyk mede gewerkd te hebben, waar. Öm ene zó heerlyke indelling haar doel misfen zal, zo als zy 't doen zal, door 't klein geu' van luiden, van vefwachtinge, welke'er uit zullen komen. Ene andere oorzaak hiervan is de veelvuldigheid van zaken, die meri hun onderwyst (*), in welke alle zy onmogelyk groridig kunnen zyn, van welke alle zo zy over 'i algemeen iets weten, zy zeker niets dan oppervlakkige kennisfe in 't algemeen, ën geen grondig inzicht van enige wetenfehap in 'r byzonder kunnen hebben. Eindelyk is de heerfchende fmaak, om deze jonge luiden ook in de kcW
van
O) Z. Les flans & les JtMuts ie différents {taiïkfemer. 'ts erdonnés par S. M. I. .Catharine II peur l'éducaïw At kjeuneffe 8V. par M, Clerc, Amfterdain 1V75V



pg Nationale Opvoeding,
van declameeren te oefenen, waartoe men hen tpneelfpelen Iaat vertonen, het geen een goed gedeelte van hun besten tyd wegneemt, oorzaak aan dit verwyt.
Behalven deze zes hondert militaire kadetten, zyn 'er noch hondert en twintig andere in, die uit den burger-ftand genomen, en tot een civiel beroep opgebragd worden.
Een deigeiyke ioftelling is het jongvrouwen klooster voor adelyke juffers. Het zelve heeft een gelyk doel met 't voorige gedicht, en gaat veelal aan dezelve gebreken mank. 't Is een groot en fraai gebouw, aan 't einde van de ftad gelegen; 't heeft het aanzien van een kerk met vele torens, en fchynt uitwendig beter onderhouden te zyn, dan de meeste publieke gebouwen in het algemeen. Wyl het geen man geoorloofd is {.behalven by buitengewone gelegenheden) in dit heiligdom te komen, kan ik geen uitvoerige befchryving daarvan geven.
In Moskou worden in 't vondel-huis enige honderden kinders allerlei handwerken geleert. Deze drie gedichten ftaan onder het oppergezag des Heeren Betzkoi; een man van een zeer groot gezag. Welke gebreken zyne dichtingen
ook



Nationale Opvoeding. $
èok hebben, men moet dit tot derzelver eer zeggen, dat de phyfieke opvoeding over 't «1.gemeen geheel ingericht is, om gezonde, fterks en geharde menfchen aan den ftaat te leveren. Men ziet de jonge knaapjes, in deze buizen, 's winters in de felfte koude, blootshoofds, een dun baai rokje aanhebbende, omlopen, daar de geheele natie, in dikke pelfen gekleed overal de warmte zoekt. Maar misfchien wo^dt dit ook al te ver gedreven. Gelyk ene geftrenge ; doch niet overmatige koude fterkte geeft, zo overwint ene al te fterke, en de natuurlyke warmte te veel dempende koude, de kragten des levens, en is den groei hinderlyk. Waarom anders zyn die van de Straat Davids, deGroerihnders enz zulke kleine en in een gedrongens menfchen ?
'Er is noch een kadetten corps voor den zetdienst, 't Is wel waar, dat de zee het bests Jeetfchool van dit beroep is; maar wat zou be. letten, dat de tedere icugd in alle die kundig, heden, welke by de praktyk gevoegd, een kun. dig zeeofficier uitmaken, onderwezen wérdt?'
Een ander vee! groter kadetten-corps is desa dienst der arïillery en vsstingbouw kunde isè*



ï0o Nationale Opvteding.
geweid. Enige hondert jonge edelluï worden daar in, ten tyde toe zy bekwaam zyn (zonder dat het getal der leer jaren bepaald is) opgevoed.
*Er worden ook jonge luiden aangelegd, om het opzicht over de mynen te hebben. Alles wat tot deze kunde betrekkelyk is, fchei-en water lei konft, mechaniek enz. worden daar in onderwezen: om niet te fpreken van alle die talenten, welke tot ene fraaije opvoeding vereischt worden, als talen, danzen, fchermen, muziek, enz. Dit alles wordt daar in geleerd. De uitgeftrektheid en menigte dier inftellingen geven ene gegronde hoop, dat het licht der kundigheden zich wel haast algemeen over deze natie zal verfpreiden.
De kosten, welke de kroon hieraan'befteedt, zyn overgroot.' Het land-kadetten corps alleen kost de keizerin 160,000 roubels 'sjaars.
Staat der WetemschtaJjkeh. Vervolg.
XXXIII. In de befchryving van den ftaat eens volks, moeten de vorderingen, welke zyn verftand
ge-



Staat der Wetenfchappen. Vervolgt 101
gemaakt heeft, een eerfte voorwerp onzer aandacht zyn. Een vorft kan in zyn land univerfiteiten , academiën enz. oprichten, 't gebrek aan nationale geleerden en. kunftenaars door lokken van vremden vervullen, maar wat doet dit tot 't nationaal verftand? Kan men over de Juchtsgefteldheid van een gewest oordeelen, uit de vremde gediertens, welke men in zyne me nageriën kweekt?
Montesquieu zegt ergens in zyn Esprit des Loix, dat, wanneer men in een onbekend land komt, en men weten wil, of't befchaafd is, men alleen te vrage hebbe, of het munt fpeciën heeft. Desgelyks wilt gy weten, hoe ver verftand ener natie opgeklaard is, of zy nuttige en aangename kundigheden bemint, zo last u omtrent den ftaat hares boekhandels onderrechten. De ftudie is zo nauw verknogd met de boeken, als de geneeskunde met de apteek, en noch meer. Indien derhalven in een wyduitgeftrekd ryk de boekwinkels enkel zyn, zo men een werk vyftig mylen ver moet laten balen, moet de leeslust weinig en flauw zyn, of 't worden, en de fakkel der kundigheden kan over zulk een volk niet algemeen lichten.
G 3 Lan-



ea Staat der Wetenfchappen. Vervolg.
Langen tyd was Weitbrecht, de boekhandelaar der academie, de enigfle boekverkoper in Rusland: want ik reken voor dit ogenblik dat Lyfland en Riga een deel van Duitschland is; en de enige boekverkoper, welke in Moskou woonde , deedt zeer kwynende zaken. Voor weinige j ren hebben twee of hoogfiens drie boekverkopers zich in St. Petersburg neêrgezet. Zo ook hier of daar in 't uitgeftrekt Rusland iemand fteekt, die benevens andere dingen ook een boek verkoopt, 't is 'er verre van daan, dat deze luiden op eige kosten boeken drukken laten, en dat zy, door een briefwisfelinge met andere boekverkopers, by verruilinge alle de werken, die elders en ook in Rusland mogten uitkomen, te koop hebben. Hieruit kan men nagaan hoe deze handel kwyne, hoe de nationale liefhebbery tot het lezen gering zy.
In St. Petersburg telt men acht drukkeryen, in Moskou drie, in enige andere plaatfen van dit ryk te zamen vier. Dezelve f^horen aan byzondere departementen, als 't fynode, den fenast enz die dezelve voor hunne byzondere huishoudinee nodig hebben: anderzints zoude men moei'e hebben, om te begrypen, waarmede ay zich bezig houden. De



Staat der Wetenfchappen. Vervtlg. 103
De thans zo glorieryk heerfchende Monarehin, de benodigdheid van boeken tot ophelderinge des nationalen verftands, en derzelver gebrek inziende, beftemde, in 1768,ene fomme van vyf duizend roebels jaarlyks, die hefteed zouden worden, om de beste vremde boeken in *t Rusfisch overtezetten.
De mildheid der betalinge welke voor dit werk gegeven werdt, vermeerderde binnen kort hef getal der vertalers, fchryvers en boeken.
Het getal der werken, in deze taal gedrukd, van allerlei aart en formaat, beloopt thans, 1778, ongeveer op 1,600. Van alle deze fchryvers is de oudst bekende de bisfehop van Nogorod , Joachim, die in ro3o fcierf.
In alle ftaten van 't befchaafd Europa, vindt men auteurs , die 't oordeel en 't gedult van 't publiek wel willen te gemoed komen, en van tyd tot ryd, door korte uittrekzels van nieuw uitkomende boeken, de waereld van derzelver verdienden verfhg doen. Dergelyke periodieke fchriften zyn ook meer dan eens in Rusland ondernomen, doch de geringe nationale leeslust deedt dezelve welhaast vallen. Van alle dezelve verdient de bibliotheek van den G 4 Hr.



|P4 S\aat der Wetenfchappen. Vervolg.
Hr. Bacmeister, en de St. Petersburgfcbe Correspondent van den Hr. Arndt ongetwyfeld den grootften lof.
Men kan uit de geduurige pogingen, welke zedert Peter J gedaan zyn, oordeelen , hpe poeijelyk het is luiden, die van alles geheel onkundig zyn, de eerfce beginzelen van fmaak én leeslust by te brengen. Hoe groot de macht ook dos fouvereins zy, ene natie kan daar toe niet wel gedwongen worden. Gedult, beleid, vertrouwen en aanzien worden 'er vereischt, om de menfchen daartoe te beweegen. Geen klasfe van luiden is zo zeer gefchikd, om de leermeesters van een volk te zyn als de geestelykheid , zo deze, in plaatze van door een eeuwig geteem over duistere, onbegrypelyke, pngerymde, onwaerdige voorwerpen hare toehoorders te verveclen, zo deze, zeg' ik, door klare, eenvoudige, levendige en de aandacht gaande houdende tafereelen, getrokken uit het jyk der zeden en der natuur, de ogen van 't nationaal verftand opende, en in de menfchen de begeerte na kennisfe ontvonkte. Maar hier loe is vooreerst nodig dat de geestelykheid zelve verlicht zy; dat zy, om hier toe te komen,



Staat der Wetenfcbappin. Vervolg. 105
gien, het voetfpoor, 'i s/en haar de hoog-eer.waerdige Gab<uel aanwyft, volge!
Ik had byna yergeeten te zeggen, dat voor enige (ongeveer twaalf) iaren , ettelyke luiden van ftudie en Hefhebberye een gezelfchap in St Petersburg hebben opgericht, welke, befchermd door luiden van aanzien, onder den tyrel van vryg Ekonomische St. Peterburcsche Maatschappy vragen, betreklyk tot de huishouding des Iands, ter aanlegginge van nieuwe fabriekenD en verbeteringe der oude opgeeft, verhandelingen onderzoekt en uitgeeft. Verfcheide delen van haren arbeid, in 't Ruffisch en Hoogduitsch door den druk gemeen gemaakd, getuigen van de nuttigheid dezer inrichtinge, indien maar de yver der leden dezer maatfchappye niet verflapt, door de gewoonte en hebbeiykbeid, boven welke niets meer fchadelyk is aan luiden, welke» door nieuwigheid moeten worden wakker gehouden worden.
Godgeleerdheid.
XXXIV. De Godgeleerdheid, welke in geheel Europa zich bykans alleen bezig houdt, met duisG 5 tére»



I0(5 Godgeleerdheid.
tere, onzekere, ongerymde, onnuttige, onware Hellingen, daar zy misfchien, de menfchen door de hoop tot ene toekomftige gelukzaligheid aanmoedigende toe de deugd, nuttig kon zyn, beftaat, om zo te fpreken, in Rusland niet; ten minften draagt zy hier dat fystematisch aanzien niet, waarmede, fchoon zo wel gegrond, als een blaas in de lucht, zy elders zich zo hoogmoedig maakt. De wetenfehap der Rusfifche geestelykheid beftaat grotendeels in de kennisfe van formulieren en étiquetis.
Rechtsgeleerd hei d.
XXXV. In die landen, in welke het heden daagsch recht gebouwd wordt op, en verklaard wordt uit het Iloomfche recht, is de rechtsgeleerdheid ene ftudie, welke taal en historiekunde onderftelt. Zo is zy niet in een land, waarin zy enkel gelegen is, in het voordeligst aanhalen van- enige wetten, waarvan het geheel niet op een zelve plan rust, wyl tydelyke en voorbygaande belangens van partikuHcren , veel tyds aan dezelve de geboorte gaven. Wannee ambachtslui niet meer weten, waar 't brooi
med



Rechtsgeleerdheid. 107
Hiede te winnen , leggen zy zich op 't advokaten toe: even als by ons, verlopen herbergiers en handwerkers in de fteden cathegifecrmeesters, en zieke troosters op 's lands fchepen worden. De pleidooijen gefchieden niet mondelings, maar by gefchriften.
Geneeskunde.
XXXVI. Zo, gelyk Robsseau beweert de geneeskunde ene kwakzalvery is, moet Rusland zeer gelukkig zyn. 'Er zyn in dat ryk noch geen vyftig artzen. — iïoe groot ook de kunde eens geneesheer! zy, laat hy op de eerfte univerfiteit van Europa geftudeert hebben,'en gepromoveerd zyn, hy moet zich altoos getroosten een examen T»n 't medicynsch collegie in St. Petersburg doorteftaan , alvorens hy vryheid bekome de praktyk te oefenen. Jammer is 'r, dat verdienstvolle luiden delen moeten in ene vernederinge, wel verdiend door baatzuchtige profesforen, welke de doktorale waerdigheid moordadig aan domoren verkopen.'
! Ondertu^fchen wyl men in Rusland niet denkt mis de burger van Geneve, tracht men dit gebrek
aan



f
ioS Geneeskunde.
aan artzen te vervullen door de chirurgyns mede de vryheid tot de praktyk der geneeskunde toeteftaan. 't Is wel waar, dat zy daar toe van den aanvang hunner ftudiën in de hospitalen worden aangelegd; nogtsns zoude ik bykans twyfelen» of de heelkunde by deze fchikkinge niet meer verheft, dan de geneeskunde 'er by wint.
Op 't platte land, in de dorpen en kleine fteden bedienen de vrouwen zich van dezelve vroedvrouwen, als onze grootmoeder Eva.
WYSBEGEERTE.
XXXVII. De natuurlyke wysbegeerte (pbyfica) in welke men oudtyds te veel dagt en te weinig waarnam, en waarin men nu te veel waarneemt en te weinig denkt, is het in Rusland meest beoefend deel der wysbegeerte. De liefhebber? tot natuurkundige proeven is 'er vry algemeen; dan dezelve dienen daar, en hier, en elders veeltyds meer tot een geleerd fpeeituig, voor kinderen van zekere jaren, dan tot ene aanleiding, om in het wezen der ftoffe in te dringen. Voor enige jaren heeft de heer profesfor Kraft eeu natuurkundig collegie gratis voor *t publiek aan



Wysltgeert i. io'j>
gevangen; maar zyn ed. heeft zich nimmer over een al te groten toevloed kunnen beklagen.
De fmaak voor die zoort van philofophie^ welke de werken van Voltaire ademen, welke 't omgekeerde van de Wolfiaanfche wysbegeerte is, en zich best naar het verftand van 't publiek voegt, gaat vry algemeen onder fatzoenelyke luiden in zwang.
Men heeft my verhaalt, dat op de univerfiteit van Kiow, de Ariftotelifche philofophie geleerd wordt.
Liefherserye n.
XXXVIII. Niemand leeft'er, ryk of arm, edel of onedel, geleerd of dom, die niet gaarne voor verftandig wil doorgaan. Laat een koning ook noch zo befaamd zyn door veroveringen , hy zal 't zich noch altoos een eer rekenen, een kenner te zyn der wetenfchappen, en een Mecenaat van hen, die ze beoefenen. Men vindt 'er enige die aan deze pasfie' alles opofferen, hun fortuin niet alleen, naar zelfs het karakter van een eerlyk mensch. Een man die jaarlyks duizenden overlegt, die menigmaal verlegen is,
hoe



HO Liefbebberyin.
hoe by zyn kapitaal zal plaatzen, koopt gretig voor een ongeacht fiuivertje, den eernaam van' kenner en liefhebber; en 't zyn meermalen de omftandigheden meer dan zyn fmaak , die zyne keuze beflisfen, in 't formeeren vaneen kabinet fchilderyen — of munten , natuurlyke zeldzaamheden — of antiquiteiten. Dit, hetgeen
verre de meeste liefhebberyen in de waereld gebragt heeft, zy zonder toepafiinge gezegd.
Men vindt in St Petersburg vele luiden, die," in vveêrwil der grootheid hunnen verbeteringen ,' noch in een tamelyk goed doen zyn. Zo zeef is aldaar de koophandel noch in de wieg!
De meeste heren leden der academie hebberï hunne byzondere verzamelingen van phvfica'ifche inftrumenten of natuur'yke zeldzaamheden; van' deze wü ik niet fpreken; die der heren Pai.las en Laxman zyn hoofdzakelyk ryk in vele voortbrengselen
De heer b»ron van Asch, welke ais OpperMedicus by de Ruffifche Armee gedient heeft,(men zegt, dat zyn Ëd. vele nieuwe en zeer gewichtige ontdekkingen, omtrent de pest ge. maakd,' en een door ondervinding zeer heilzaam' behoedmiddel, beltaande Uit de volgende ingrediënten: . K:-



Liefbebberyen.
ïti
R. Mahba fg]; Acet. concentrat Meli. pur. e gij. M. f. I. a. Unguentum.
ontdekt heeft, waarvan wy nochtans de bepaalde gebruikwyze niet weten) een uitmuirend fraai kabinet van oude Griekfche, Romeinfche, moderne en byzonder Rusfifche munten, De verzameling van dezen geachten heer zoude noch Veel vollediger zyn , indien zyne mildaqigheid hem niet menig zeldzaam ftuk deedt wegfchenken. Deze heer is niet enkel een liefhebber, maar ook een kenner. De medaille, welke ter eere van den generaal WbisKanm, in den laatften oorlog op *t bed van eer geftorven, gefla;en is, heeft hem grootendeels ten uitvinder. Het ontbreekt den bezitter dezes kabinet* ook 'eenzints aan vele andere zeldzaam heden, die bet zelve niet weinig luister byzetten.
De prins Jusupoïf is een zeer aange naam beer, rol van fraaije kundigheden. Zyne hooge gefoorte (want de Hertogin van CQurland was yne eige zuster) heeft eer een prikkel, dan een (eletzel geweest, in zyne begeerte na kennisfe,
om



112 Liefbtbberyeru
orn welke te voldoen, hy noch moeite, nocli tyd, noch kosten, 'hebbende 't meeste deel van Europa doorreift) gefpaard heeft, door welk middel hy ëen fchat van zeldzame boeken, konft• ftukken en dergelyke dingen, om welke met fmaak by een te garen, men evenveel kunde als geld nodig heeft, verzamelde. Een fchilder en beeldhouwer zullen zich nochtans daarin 't meeft' vermaken.
De graaf Schuwallof, voortyds een gunfteling der keizerinne Elizabeth, en de eigentlyke grondlegger der academie der kunften, bezit een uitmuntend kabinet van antiek en modern beeldhouw-werk, fchilderyen, mofaïken, bas-reliefs. Zyne bibliotheek fchoon uitgeftrekd, is 't noch minder dan ryk in werken van grote waarde.
De heer- Bacheraciit, geneesheer by het zee • departement, bezit ene ryke verzameling* van natuurlyke zeldzaamheden, onder welke de opgezette Ingemerlandfche vogels uitmunten.
De heer fenateur en ridder Olsufiow, die het voordeel bezit van byna alle Europeaanfche fprakep in volmaaktheid te fpreken, heeft een allerrykst kabinet van prenten De hofjuwelier Ador bezit een menigte van antieke en fraaije
in»



Liefbellirjen. jjj
moderne uitgehouwe ftenea, en zeldzame munten. Het kabinetje van wylen den baron Fkederixs is niet ryk, maar keurig, en bevat fraaije meesterftukken.
Het medicynsch collegie kogt voor ettelyke jijen de nagelatene liefhebberye van den beroemden Liberkuhn , een geleerden, wiens te vróegtydige dood niet in Berlyn alleen, maar in geheel Europa betreurd is. *t Zelve beftaat uit ene menigte van keurige prceparata.
St. Peteksburg; zyme grote.
XXXIX. Niets is ligter, dan de grote én figuur te bepalen van fteden, die binnenwallen en graften befloten zyn; niets is moeijelyker dan zülkiï te doen, wanneer zy open, en de buizen daarin zo' wyd uit elkander gebouwd zyn, als in de fteden in Rusland, waarvan ieder woning menigmaal een terrein beflaat, op welk elders tièe en meer fraaije huizen gebouwd zouden kunnen worden. Alzó lopen de fteden in één met de' voorlieden, en deze met de dorpen, zodat het niet wel mogelyk is hare eindpalen aftemcVten.



lij St. Pettrsbnrg; zyne groote.
St. Petersburg heeft een langwerpig vierkant-* achtige gedaante; zynegrootflelengte, gerekend van *t adelyk freulen-klooster, langs de rivier, tot a3n 't einde van 't galeeren hof en zo verder na de kalinkabrug , zal, vermoede ik, ruim anderhalfuur gaans zyn. 't Legt op 't eiland Wafili-oftrow, de Peterburgfche, Wyburgfche en Admiraliteits zyden.
*t Was op Wafili-oftrow, op welk Peter I. voorhadt deze ftad hoofdzakelyk te vestigen, en wel in den fmaak van Amfterdam. Zyn oogmerk was 't zelve met graften te doorfnyden, die alle in een grotere moesten uitkomen, welke laatfte de ganfche lengte van dit eiland, 't geen ongevaer drie vierden v,an een uur lang is, moest doorlopen. Alle deze graften moesten van beide zyden in de Neva uitlopen. Zyn oogmerk was derzelver kaaijen met woonhuizen voor de kooplui en pakhuizen te bebouwen. Zyn oogmerk werdt, geduurende zyn afwezen na buiten'slands, verydelt, door dat men de graften veel te eng gegraven hadt. Men beeft ze zedert byna geheel gevuld, alleen hier en daar enige floten overlatende. Langs de lengte van dit eiland lopen twee rechte ftraten, de grote en kleineper-



St. Petersburg; zyne grote. u?
ferfpeüief genaamd. In dezelve zyn de huizen zeer luchtig uit elkander gebouwd , hebbende zeer grote voorpleinen , met bomen en groene hagen meest al bepland. Een Hollander zoude menen , dat dit alle Ruffifche buiten - plaatzen waren. Deze beide perfpectieven werden door twee en twintig rechte ftraten, tintin genaamd, rechthoekig doorfneden, die meer het aanzien van een ftad hebben.
Dit gedeelte van St. Petersburg was geheel' volbouwd; maar fchoon de huizen vin fteen waren, heeft een geweldige brand daar in voor enige Jaren een aanmerkelyke verwoestinge aangericht, waarvan men noch de droevige voetfporen , in de niet herbouwde huizen, ziet.
De meeste huizen zyn nu van gebakken fteen, van buiten gepleisterd. Die gene, welks van' hout zyn, mogen niet herbouwd worden. Meest alle zyn ze in de Italiaanfche manier gemaakd.
De voornaamfte gebouwen op dit eiland zyn het adelyk land - cadetten - corps, de academie der kunsten en die der wetenfchappen (van welke wy reeds gefproken hebben) de beurs, een hout étt onaanzienelyk gebouw, de ambadcn of magazy. rifcri der koopluiden, die niets fraais Hebben.



Il6 St. Petersburg; zyne grtte.
Hier ftaat noch een geweldig groot gebouw, ie Collegiin genaamd, het geen niet zeer diep, drie verdiepingen hoog , en hondert en twaalf ramen lang is. Zestien onderfcheidene departementen houden aldaar hunne zittingen en verrichkingenin,als 't fynode, krygs • collegie, ftaats- en konfiscatie- kantoren enz. Langs dit gebouw gaat men onder een gallery. Jammer is 't, ik herhaal het, dat, daar men van de plaatze , die voor deze collegiën legt, een cieraad voor de ftad maken kondc, dezelve niets anders dan eenlelyk moeras is.
De rivier de Neva, een brede ftroom van 't klaartte en gezondfte water (*) welk uit het Lado-
(*) Dit kan niemandvremd voorkomen, in aanzien der moeite, die zich de geestelykheid hier toe geeft, 't Is van oudsher by de Rusfen een gebruik geweeft, éénmaal 'sjaars het water te weijen; 't zelve heeft noch heden ten dag plaatzo. ,Dit wordt in den winter, vlak voor het paleis der keizerinne met veel ftaatzie verricht. Een grote Heep van geestelykheid gaat na de rivier met een grote plechtigheid. Na een menigte van gebeden en buigingen wordt het water van de rivier gezegend. Daarna reikt men de keizerlyke familie daarvan in goude en zilvere drink-fchalen toe. Duizende menfchen vinden zich
in



St. Petersburg; zyne grote. 117
dogafcbe meir komt, en myns bedunkens de ba. fis van de heerlykheid dezer hoofdftad is , fcheidt Wafïli-ostrow van de Admiraliteitszyde, welke zedert den dood van Peter I. wyd het prachtigfte en aanzienelykfte kwartier van dezelve geworden is. Een grote fchipbrug, op welken meer dan drie koetzen naast elkander kunnen ryden, die, zo ik my wel herinner, hondert en veertig vademen lang is, en altoos van rytuig en menfchen krioelt, maakt de gemeenfchap tusfchen deze en de andere zyden van de ftad.
De oever der rivier is ter beider zyden van *t winterpaleis en admiraliteit , omtrent in 't midden van dezen ftreek gelegen, bebouwd met de heerlykfte paleizen , alle in den nieuwften Italiaanfchen bouwtrant gemaakd , met fraaije balkons pronkende , hebbende in de vengfters
zo
in den omtrek, om hunnen voorraad daarvan onmiddejyk in kruiken op te doen. Denkelyk zyn zy in 't vermoeden , dat zy 'er fcbielyk by moeten zyn, wy] anders de kragt vervliegen zou. Dit verricht, en de oinfhnders rechts en links met dit geweid water befprengd hebbende, trekt de ftoet af.
H 3



jip St. Petersburg i zyne grote.
zo grote ruiten, dat 'er maar acht van in een raam gaan. De huizen zyn zo groot, dat, in die geheele lengte, zeker niet boven de tachtig geteld zullen kunnen worden.
Ter rechter zyde van 't winterpaleis heeft de regeerende Keizerin, op een geheid paalwerk, een prachtigen granietftenen kaai laten maken, waarop, langs een baluftrade van denzelv.en fleen, vier perzonen, naast elkander, kunnen wandelen.
' pe aanlokkelykheid van dien weg, aan de ene zyde van welke niet dan paleizen ftaan, aan de andere zyde van welken de fraaijeNeva, ftroomt, waarop des fomers ene menigte floepen varen, van welke de roeijers en kwartiermeesters alle in uniformen, de een rood, de ander groen enz. gekleed, met pluimen op de mutzen 'bet oog, en met hun muziek 't oor (*) ver-
ma-
(*) Hier boven van de nationale muziek fprekendc, vergat ik meldinge te maken van het zo te recht beroemde jager-muziek. 't Is hier de plaats deze gapinge intevuilen. De hof-mufieus Maeetsch heeft het zelve onder opzicht van den heer over jagermeester Nariskin uitgevonden. £e hoorns , van welke zich oudtyds de jagers in Rusland



St. Petershurg; zyne grote. 110
maken , het gefchakeerd verfchiet der overzyde van de ftad, de fleep van koetzen, die langs
debedienden, beftonden in een koperen ,kegelachngen pyp, aan 't einde omgebogen. Dezelve gaven maar één toon; en het mrziek, welk zy daarmede maakten, was donderend en verfcbrikkelyk onaangenaam. Den vindingryken geeft van den bovengemelde!) kunftenaar gelukte het, dit gebrek niet alleen te verhelpen, maar zelfs een allerheerlykst muziek daaruit voortebrengen. Hy liet zeven-endertig hoorns van dezelve figuur, maar ondcrfchei.len in grote vervaerMgen, die ieder een byzondeien toon gaven. Vervolgens liet hy de Ruffifche muzikanten zich zo lang in de maat oefenen, leren ieder hun toon of tonen met zo veel naukeurigheid en vaerdigheid blazen, dat hy, welke dit fpelen voor de eerfte maal aanhoort, menen zou, dat het zelve door één enkel fpeeltuig wordt voortgebragd. Men kan den blinden onmogelyk het licht befchryven : even zo onmogelyk is 't, van dit muziek een denkbeeld te geven aan hem, die 'C nimmer hoorde. Maar zy, wier ziel gevoelig voor de bevalligheden der zanjkonlt, dit verrukkelyk vermaak gefmaakd hebben , ftemmen eenparig overeen , dat deszelfs uitwerkzel buitengemeen majeltueusch is. Zyne tonen zyn vol en van ene onnitfprekelyke zagtheid, nabootzende, in "t groot, ene zeer zware bas-ftemme, die, zich op den fraaijen Neva-ftroom latende horen, eeo heerlyk uitwerkzel maakt.
H 4



l%o St. Petershurg; zyne grote.
dezen weg, na den zomertuin ryden , en der voetgangers, die derwaarts zich tegen den avond begeven, dit alles te zamen, zegge ik, maakt zulk een verrtikkelyk fchildery , dat deze myne beste befchryving'er fchraal by af fteekt.
Dit houde ik voor 't fraaifte deel dezer hoofdihd. De admiraliteit , die ongeveer in haar midden legt, heeft een hoge vergulde fpits. Op dezelve loopt een zeer brede, Iynrecbte ftraat, de admiralitcits perfpeiïief, uit. Dezelve is by. kans drievierden van een uur lang, en gaat naar ft klooster van St. AlexanderNewsky. Deszelfs huizen ftaan meest ieder op zich zelve, en raken veelal niet 't een aan 't ander; ieder heeft zypen byzonderen wagenpoort (porte cocbert) door weiken men de plaatze oprydt. De fraaifte paleizen welke men daarin opmerkt zyn, die van den heer generaal Tsitscherin, den graaf Stroganof, der prinfen Galjlitzin en Potemkin, de Kafanfche, Armeniaanfehe, Roomfche en enige andere kerken, 't Oog verliest zich in een ftraat van zulke ene lengte, zo recht en zo breed, want jk gis , dat de reguliersbreedftraat alhier (te Amfterdam) ruim een derde van zyne breedte hebben zal, Hoe men verder van 't midden afwykt,
hoe
/



St. Petersburg; zyne grote. 12 r
hoe de woningen meer 't aanzien van landhuizen verkrygen.
De millioen, de morsloi, de nieuwe i/afa'-ftra. ten zyn niet zo breed, op verre na niet zo lang, dezelve zyn noch regelmatiger, en, zo niet geheel met paleizen, weinigftens overal met grootfche huizen bebouwd. In de laatfte derzelven ftaan de gebouwen geheel onder een gevel, en zyn de verdiepingen alle op ene hoogte.
'Er is iets aanvalligs, iets heerlyks, in't gezichtvan dergelyke ftraten, 't geen men alleen in prent verbeelden, doch niet in woorden befchryven kan. Nadien ieder huis veel groter is dan elders, zoude het vreemde gedagten geven, indien men geloofde, dat elk door een enkel perzoon met zyn gevolg bewoond wordt. 'Er zyn 'er, waarin van tien tot hondert verfchillende huisgezinnen wonen, van welke ieder maar enige vertrekken innemen.
Na deze ftraten is de graf t de moyka met de aanzienelykfte huizen bebouwd, onder welke de paleizen van den prins Orlof , der graven Rasumofsky, Cz'rnichef, Schuwalof enz. demeeste aandacht trekken. Die der graven Razumofsky en J. Czer31 chef zyn byzonder prachtig, en inwendig met H 5 fmaak



in St. Petersburg; zyne grote.
finaak'en oneindige kosten gemeubileerd; jammer alleen is't, dat de hoge ring-muren, die dezelven van den ftraat omringen, beletten, dat men ze in ééns zien kan.
Ene andere,'en een groten hal ven cirkel makende graft, is"t Catbarina'canaal, onder de tegenwoordige regeeringe gemaakd. Hare kaai is van graniet-fteen opgebouwd, en daarmede, voor de voetgangers, bevloerd ter breedte van circa vyf voeten, hebbende een yzere baluftrade, die wel eenvoudig, maar te gelyk heerlyk is. Schoon dit niet het eerfte kwartier van de ftad zy, is 'er iets grootsch in deze graft; in weêrwil harer engte, zoude ik byna zeggen , dat zy edeler aanzien heeft, dan de heren of keizersgraft alhier.
Standbeeld van Peter I. Voetsteen.
XL. By de bovengemelde fchipbrug, tusfeheu de admiraliteit en den fenaat, ftaat het werkhuis, waarin het metale frandbeeld van den groten Peter 1 gegoten is, en de voetfteen legt, waarop het gefteld moet worden. Daar nu alles gereed is, kan niemand nagaan, waarom dit beruchte konst-werk niet eens voltooid wordt.
Ik



Standbeeld van Peter I. Voetfteen. 123
Jk ben geen kenner noch bevoegd rechter in dit (lag van dingen; maar luiden van krediet (temmen 'er in overeen," dat de heer Falconnet, die maker van dit konft-ftuk is, een buitengemeen natuurlyke houding aan zyn beeld, bet geen de rechterhand met een edelen zwier uitfteekt, gegeven heeft, dat de wezens trekken ('t werk van zyn fchoon dochter) allertreffendfte gelyken ; dat het paerd voor den ruiter in fchoonheid niet onderdoet; dat beide vol vuur zyn; dat de (telling van 't paerd, het geen op de achterpoten ruftend, over een hoogte (zinfpelende op de zwarigheden, welke die monarch te overwinnen hadt) fchynt te willen fpringen, allerkon(tigft is, door de moeijelykheid , om de zwaarte en Hevigheid zo wel te berekenen, en in 't gieten uittevoeren, dat het geheele voorfte deel in de vrye lucht kon hangen." Want de inetale flang, waarop het .treedt, is een ft uk, 't welk ser naderhand bygevoegd is, het geen de heer Falconnet denkelyk uit toegevendheid, misfchien uit voorzichtigheid,' 'er heeft aangemaakd; nadien het geheele beftek zodanig was ingericht, dat het paerd de voor-poten los in de lucht moest opgeheven hebben.
'c



ï s+ Standbstld van Peter I. Voetfteen.
't Is twyfelachtig, welk van beide, 't ftandbeeldof de voetfteen, meer geruebts gemaakd heeft, welk van beide, de beeldhouwery en 't gieten van 't een, of de werktuig-kunde tot het overbrengen van den anderen meer konst onderftelt, welk van beiden meer gelds gekoft heeft.
Ik weet niet, of 't ontdekken van dien fteen in Finland aanleiding gegeven heeft, om het paerd in ene fpringende fteüinge te verbeelden, dan of dit vooropgevat denkbeeld het ontdekken van dien fteen veroorzaakte. Dezelve lag als een klip, grotendeels, onder de aarde begraven. Zyne zwaarte bedroeg ettelyke millioenen ponden. Men wanhoopte aan de mogelykheid, om enig werktuig onder denzelven te brengen, om hem te verplaatzen. De grootfte krachten waren ydel. De heer Lascari, dies zedert hy Rusland verlaten heeft, den naam van den GraafCARBtmr voert, ondernam dit, en volbragt het. Na enige vruchteloze pogingen bragt hy den fteen ter gelyke hoogte met den grond. Vervolgens ftelde hy denzelven op twee fleden, van zwaar eiken hout, met yzer beflagen. Maar de zwaarte van dien klomp deedt dezelven barften, als of ze glas waren. Men was derhal ven in de noodzakelykheid,
om



Standbeeld van Peter I. Voetfteen. 115
om dergelyke uitgeholde fleden van metaal te laten gieten. Hier in lag men grote kogels, ten einde de wryvinge minft mogelyk te maken. Toen deedt men, door middel van zware blokken, verfcheide fpillen en honderden van arbeidslul, welke op 't geluid van den trommel, en 't kommando van ettelyke zoldaten, boven op den fteen geplaatsd, werkten, die klip voortkruipen. Wanneer dezelve aan den oever gekomen was,bragt men ze op een zwaar vlot, welk tusfchen twee zware fchepen, als een oorlogs-fchip tusfchen de kameelen, ophing, en liet ze den ftroom af dryven, tot dat men gekomen was ter beftcmde plaatze. Kenners bejammeren, dat men zedert zulke grote ftukken daar van afgehouwen heeft.
Dezelve is een aart van graniet, en vatbaar voor ene fterke polysting; vele dames beyverden zich van 't zelve orlietten, esclavages, ringen, en dergelyke fraaigheden meer te laten maken, In de academie der kunften ziet men deze konftbewerkinge op ene grote tafel afgebeeld; men ziet ook dezelve menigmaal in prent, ofopfnuifdozen enz. afgetekend.
Op den fteen leeft men, naar ik my herinner ; Petro L Catharina II. posoit.
Ab-



126 Andere Merkwaardigheden.
Andere Merkwaerdigheden.
XLT. De fraaifte kerk dezer hoofdftad is, tot nog toe, de matrozen kerk, waarvan dé vergulde koepels van verre reeds hare fchoonheid doen vermoeden. Dezelve beftaat uit twee kerken, de onderfte, die laag is, en met kagchels gewarmd worden kan,wordt des wintersgebruikd. De bovenfte is hoger, en merkwaerdig door de rykheid harer altaren en lieve vrouwen-beefden , welke onder de menigte van kostbaarheden als bezwyken.
Dan dit fchoon gebouw zal zyn rang moeten afftaan, zodra die kerk, welke de regeerende keizerin begonnen heeft , voltooid zal zyn. Deze kerk zal hondert voeten lang en negentig voeten breed zyn;zy moet in en uitwendig van marmer worden opgehaald, welk van binnen geheel gepolyft,en uitwendig aan hare kozynen, kolommen enz. zo zyn zal.
Een Finfche predikant ontdekte voor enige jaren dit marmer, op enige eilandjes, in 't Ladogafche meir. Men vindt 'er b/ de twintig zoorten van. GemeeneRuffifche arbeids-lui behouwen het ten ruuwfte, het geen maakt, dat die arbeid'



Andere Merkwaerdigbeden. jzy
beid goedkoop te ftaan komt; enige Italianen leggen 'er de laatfte hand aan. De kleuren van dit marmer zyn, dunkt my, zo levendig, als 't Italiaanfchealleen neemt het, in 't polysten, niet zo groten glans aan. Deze kerk zal den naam van den heiligén Isaak dragen, op den dag van wiens feest de grote Peter geboren werdt. Toen ik St. Petersburg verliet, 1778, was men noch niet verder dan de onderfte vengfters gekomen. Naarmate deze beginzels iets' zeer heerlyks beloven, is men ongeduldig, dat de bouw dezer kerke zo langzaam voortgaat.
Van't zelve marmer laat de keizerin den Prins Orlof een paleis opbouwen, het geen di-iidelyk belooft hetedelfte, wel niet het grootfte, maar het fraaifte van deze hoofdftad te zullen worden. De onderfte verdieping is van ruuw marmer, in de twee andere is het gepolyst; het geraamte van 't' dak is van yzere ftaven, met dergelyke platen bedekd. Van binnen ziet men overal insgelyks niet dan gepolyst marmer; de grote trap van dit paleis is uitnemend ryk en fchoon. Deszelfs ramen zullen van verguld metaal, de glazen zullen geflepen fpiegels zyn. Men kan wel bevroeden , niet bepalen, hoe vele hondert duizendenderge-
Jyk



128 Andere Merlwaerdigleden.
lyk een paleis zal kosten, als *t eens volbouwd,; en naar zyne rykheid geitoffeerd zal zyn. (f)
De Markt.
XLII. In deze hoofdftad heeft geen koopman vryheid waren, kruideniers zaken uitgezonden, in zyn huis te verkopen. De algemeene verzameling van koopgoederen is de markt, die der admiraliteits zyde (want ieder zyde heeft haar
markt
(f) Zeker Poëet bcfchryft 't met de volgende vaer. zen :
Non ego fum fando , quam nobilis atque fuperb* Ex nitido hoe faxo , caput altas tollat in auras Regia! cui fuprema manus Iicet addita necdum Sit, tarnen & Pharias inter celebrisque Canopi, t Mempbisque attonitas moles jam digna locari eftt Quo te ennque fefcis oculis, quodcunque tueris, Cxdua, & ingenito varia diftir.cta colore Saxa polita vides■ paries , tabulata, camini, Et fcalaj & portas, camera, immanesque colutnna;, Porticus, & ftratum , leétum, funt- omnia marmor. I modo & Oebalio ftrudas de marmore turres, Tcclaque commemora, tenuis quaa lamina tantum Veftit, & argillarn potis eft operire fupernam. Hic folidus crasfusque filex & fuftinet altas /Edcs & decorat!



De Marlt. j2jj:
üy'zondére markt) is verre de ryk ft e en aanzienelykite van alle. Dit is een overgroot vierkant gebouw, van welk alleen twee zyden, on° der de tegenwoordige regeering begonnen en voltooid zyn. 't Is gemaakd van gepleisterden ticbelfleen; twee verdiepingen hoog, van elkan. der door gewelven afgefcheiden. Óp beide verdiepingen gaat men langs de winkels onder gaïleryen, op pylaren rustende , tusfchen beide bogen makende, voor ieder van de Welke één winkel is. Be deuren en vengfters voor dézel= ve zyn van geflagen yzer, de kofynen van ge» houwen fteen. Niemand mag, zelfs in 't telde der winter-koude, vuur in dezelve hebben; en' zo ook by toeval de toonbank, of winkel-plan* ken vuur vatten, de brand kan tot de buuren niet overflaan , om dat alles van fteen en yzei is.
Men verhaalt tereereder eenvoudigheid ea eerlykheid eniger volkeren, dat zy langen tyd leefden zonder floten. Staatkunde fchynt hier te lande te vorderen, dat men zich niet veel opcfe rechtvaerdigheid verlate. Ieder deur is met ce'rj' zwaar flot gefloten ; daarenboven hangt ieder* winkelier noch zyn hangflot aan denzelven, era''



I3« De Markt.
drukt des avonds, als hy zyn winkel verlaat,zyn zegel in wasch over een yzer klepje, welk het fleutelgat bedekt. En, 't fchyntdat'al deze voorzorg niet genoeg is, een talryke wacht kruist »s nachts rondom het gebouw,wiens trein den dieven min hinderlyk zou zyn , dan die ener party fterke honden, welke aan lange touwen onder die gal. leryen lopen, en die hem, welke onvoorzichtig des nachts onder dezelve een wykplaatze wilde «oeken, fchieiyk noodzaken zouden aftedeinzen.
<Op deze admiraliteitszyde zyn hondert andere merkwaerdigheden, als het nieuw Arfenaal, onder opzicht van den prins Orlow gebouwd, de gefchutgietery, de Italiaanfchetuin, wier befchry. ▼ing den lezer misfchien niet onaangenaam zouden zyn, doch. die wy, om de kortheid onzes befteks, alleen noemen,niet befchry ven, kunnen.
Vrrdire Byzonderheden.
XLIII. Toen Peter I. deze hoofdftad aanlei, Was Zweden voor dit ryk geducht; en haar aanleg op wafili-oftrow was zodanig, dat de citadel, op de petersburgfche zyde gebouwd, de aannaderinge eeni vyands van de zyde van Zweden beletten



Verdere Byzonderheden. jgj letten kon. Een geheele omwisfeling van omftandigheden maakt, dat dezefortres nu gansch nutteloos is, behalven dat zy ftrekt ten gevangenisfe voor misdadigers van ftaat , voor een bewaarpiaatze van de ryks-kas, de munt enz.
Achter dezelve legt de kathedraal - kerk, waar van de hooge fpits geheel verguld is. Dezelve is als opgepropd met eretekens van paerde - ftaarten, halve-manen enz. die de (Turken, zo zy wys zyn, moeten leren, nimmer met Rusland aanteleggen.
In dezelve is de begraafplaats der gekroonde keizers en keizerinnen. Derzelver graven zyn bedekdmet een vierkante kist ,vanwelke een purper fluweel kleed, met goude [franje, afhangt, waarop de naam van den onder dezelve begraven leggenden geborduurt is.
Digt by die kerk ziet men het eerfte houte huisje, gebouwd voor Peter I, waarmede deze, nsi zo prachtige, zetel des ryks zyn aanvang nam. De katholyken hebben niet meer eerbied voor hunne relieken, als de petersburgers voor dit heiligdom,' 't Zelve ftaat nu onder een ftene, openeftulp.
Op de Wiburgfche zyde ontdekt men niet veel aanmerkelyks, behalven de land en zee - hospik 1 * tiÉ



133> Verdere Byzonderheden.
Jen. Beiden beftaan zy noch van de mildadigheid des groten Peters. Het eerfte heeft 90,000 roebels jaarlyks inkomen. Meer dan twee duizend zieken kunnen daarin verzorgd worden, leder zieke heeft zyn byzonder bed, en weinigftens éénmaal 's weeks fchoon beddegoed, het nodige voedzel, medicynen en oppasfinge. De ziekekamers zyn luchtig ; zy huisvesten niet meer dan twintig zieken ieder, en worden door ventilators gelucht.
Uit het weinige, 't geen wy van deze grote hoofdftad gezegd hebben, kan men nagaan, dat hare natuurlyke legging overaangenaam is, dat de konft niet veel verwaarloosd heeft, om dezelve heerlyk en prachtig te maken. Waarfchynelyk zal zy in een paar eeuwen de eerfte ftad van de waereld zyn; want zy wordt alle dagen en groter , fraaijer , en volkryker. Zy teld reeds 150,000 inwoners.
Hier doen zich eigenaartig deze bedenkingen op: is hare legging gefchikd voor ene hoofdftad ? is 't goed, dat het hof en de kooplui by een leven?.
Zo de zetel des foevereins in t mtdden van een ryk zyn 'moet, is St. PeCersburg , aan de uif 1 ' terfte



Verdere Byzonderheden. 333
ferfte grenzen van 't land gelegen daar niet toe bekwaam, indien 't bof zyne refidentie in Moskou hielde, zou bet hondert myten nader aan de voornaamfie plaatzen van 'c ryk zyn.
De bank welke op de Neva legt, belemmert het afbrengen der oorlogfchepen, en misbillykt de plaatzing van de admiraliteit.
Het voorbeeld der verteeringe en pracht des adels is voor den burgerftand en kooplui verleidend, gevaarlyk en fchadelyk. Men ziet 'er de uitwerkzelen van in de buitenfporigheid in verteeringe en Jevenswyze, in welke vele, in alle ftanden, de boog te fterk fpannen. De ade[ niet alleen, maar ook officieren van rang , en kooplui houden voor hunne bekenden opene tafel, hebben een trein van bedienden, verfebei. denerytuigen, bewonen gene huizen, maar bótels. Een vremdeling , die by zyn aankomst enig addres en een fatzoenelyk voorkomen heefr, behoeft voor zyne tafel geen duit uit te geven.
De luister, pracht en heerlykheid , in welke de grote adel, die ongelooflyke inkomens heeft, zich baadt, is zonder weerga, en evenaart, over. treft misfehien, die der prinfen van den bloede in Vrankryk. Waar vindt men partikulieren, 1 3 die



134 Verdere Byzmderbeden.
die bals geven, waarop zy duizenden vergasten op allerlei lekkernyen, die in een land, waarin alles, dat van buiten komt , peper duur is, op ééns een fchat verflinden? Ik zal 'er ftraksnoch een Haaltje van vertellen.
Merkwaardigheden by St. Petersburg. Czarsko- Zklo.
XLIV. Van St. Petersburg gaat men na dit lusthuis over een weg, dien de Romeinen zich niet zouden behoeven te fchamen hun werk te zynVier koetzen kunnen naast elkander dien weg beryden.Dezelve is enige voeten in den grond gemetzeld, en daarna wel beftraat. De werft- palen zyn van gepolyst marmer, en hebben de figuur van een pyramide, ter hoogte, gis ik , van zestien voeten. Deze weg is by de vyf uuren lang.
Men komt, om zo te fpreken, in 't diftrikt van 't keizerlyk lust-flot door een poort, welke fchynt door een klip gehouwen te zyn, waarop boven een paviüoen ftaat. Deze poort doet ;.zich aartig voor.
Daarna komt men aan 't paleis, 't Zelve;heeft yen buiten een zo ryk en prachtig aanzien, dat
mn



Merkwaerdigbeden by St. Petersburg, enz. 135
men niet begrypen kan, hoe hst van binnen in evenredigheid ryk kan zyn.
Het heeft drie verdiepingen , welke met ene menigte van kolommen , karyatiden, en ander lofwerk, om niet van de baluflrade, die enkel uit fnywerk en beelden beftaat, te fpreken, pronken, en die grotendeels verguld zyn. Aan beide ;de zyden maken de vleugels een halve ovale plaatze voor den voorgevel, die door een breed, konstig yzer-hek , byna geheel verguld, afgefcheiden wordt.
Luiden, die den naam hebben van fmaak en kun. de te bezitten, misbillyken aan dit prachtig gebouw, onder Elizabeth voltooid, den overlast van cieraad en goud.
Van binnen is de hoofdtrap dezes paleis ryk in grauw ftukadoor- werk en goud. Langs denzelven komt men in ene rye van ettelyke ryk geverniste en vergulde kamers. Zommige pronken met vergulde pylaren , andere met dergelyke ftandbeelden. Derzelver plat fonds zyn kundig in perfpeétief. befchilderd. Vervo'g-ns komt men in ene ryke Chineefche zaal. Een der fchoonfte vertrekken dezes paleis, is dat, van welk de wanden geheel metbarnfteen,een gefchenk van een der koningen I .ƒ vaa



%$6 Merkwaerdigbeden, by St. Petersburg,enz.
van Pruisfen, belegd zyn. Hierop volgen etteJyke zalen, behangen met voortreflyke fchilderyen. Eindelyk komt men in de kamers van de keizerin , die ryk en in pracht en in fmaak zyn. Derzelver tapyten en meubelen zyn in 't violet en groen.
De corridor, vele der kamers, in de onderfte verdiepinge, en mezanino's misfen het nodige licht, en hunne inrichting fchynt niet van de beste te zyn.
Voortyds was de tuin van dit prachtig flot fcaauwlyks aanmerkenswaardig door enige byzondere fchoonheid. Hare tegenwoordige geheele jieerlykheid is 't werk der regeerende monarchin. Dit getuigt, dat haar bekwaamheid, om een ryk te regeeren niet groter is, dan die om met fmaak een lust - plaatze aanteleggen. Luiden die al wat fchoon in Europa is, gezien hebben, maken geen zwarigheid denzelven met 't fraaifte» in deze klasfe, gelyk te ftellen. Voortyds hadden deze tuinen gebrek aan water , thans is 'er ?t zelve in overvloed. Dit heeft niet weinig moeite gekost, en doet geen mindereer aan den heer generaal Bauer, die over dit werk het opasicht hadt.
■ Dc



Merkwaerdigbeden by St. Petersburg, enz. 137
De aanleg der tuinen is onderfcheiden; hier zyn zy Engelsch, daar Hollandsch; maar wyl't oog zich fchielyk in de eentonigheid verdriet, houdt ene menigte van verfcbillende voorwerpen *t zelve in ene aangename opgetogenheid. Van deze zal ik enige , die ik voor de voornaamfte boude, aanftippen.
Vlak over 't balkon der keizerinne doet zich een van voren wyde, op 't einde toelopende ftraat, voor, waarvan de gebouwen geheel Italiaansch zyn, aan wiens einde een fchone obelisk ftaat.
Digt by *t paleis ziet men een Egyptifche py. ramide, in den fmaak van die van Cestius te Rome, doch niet zo groot.
Hier ziet men een kleine pyramide met een opfchrift ter eere van den graaf F. Oreow, ter gedachtenisfe van den zegen, door hem op 13 february 1770, in Morea, bevochten.
Elders wordt, 't gezicht door ene zeer grote, het monument van Londen evenarende, columna rojlralis, op een zeer zwaar bafement gefield , wakker gehouden: een gedenkftuk, welk de Graaf A. Orlow zich door zyne volflagene overwinninge over de Turken byTfchesma, verdient heeft.
1 s Cintsch



138 Metkwserdigbeden, by St. Petersburg, enz.
Gintsch raakt een nieuw aangekomene in de war, niet wetende wat te denken , op 't gezicht van een ouden toren, die half in den grond gezakt fchynt,enzo kunftig ennatuurlyknagemaakd is, dat de beste kenner 'er mede bedrogen zou worden.
Maar het heerlykfte cieraad van dezen overal prachtigen tuin is een brug, welke over een klein beekje gaat, gebouwd in den fmaak van Palladio, van graauw en wit gepolyst marmer, waarvan het dak en de kolommen van de Jonifche orde, mede van 't zelve gepolyst marmer gemaakd zyn.
Peterhof. Oranje-boom, enz.
XLV. Na den kant van den Finfchen boezem legt het keizerlyk lust-flot Peterhof. 't Zelve is noch zo groot, noch zo ryk als Czarsko Zelo. Doch de fchoonheidzyner uatuurlyke legginge vergoedt dubbel deze minderheid. Daardoor heeft het 't heerlykfte uitzicht op dezen fraaijen zeeboezem, welke des zomers geduurig bevaren wordt, op dehoofd-ftad en kroonftad.
Het palets ii van gebakken fteen, van buiten



Peterhof. Oranje-loom. enz. 139
geplysterd; de apartementen zyn van binnen ryk in verguld fny - werk en meubelen.
In de heremitage is een geheime tafel geplaatsd. De zaal, waarin dezelve ftaat, is door geen trap toeganglyk; men wordt in dezelve opgevyzeld op een kanapé. Alle de borden , fchotels enz. ftaan op ene tafel, zodanig uitgehouwen, dat het ftuk, welk men wil, na beneden gaat, door kokers, en door dezelve ryzen kan; de bedienden letten onder op 't geluid van fchelletjes, aan ieder koker hangende, veranderen de fpyzen en borden, en lezen op een lei, wat de gast benodigd heeft.
De menigte van hoge en zware fonteinet:, kaskaden enz. maken , dat Peterhof te recht voor het Verfailles van 't noorden mag gehouden worden.
Indien iemand de lust bevangen mogt hierheen te reizen, zoude ik hem raden, het zo aanteleg. gen, dat hy aldaar in augustus was. Alsdan wordt het naamfeest des groot • vorsts, alhier gevierd. De keizerin geeft alsdan ten masquerade, waarop zich misfehien niet veel weinfger dan 10, 000 perzonen laten vinden, 11 eest in rozen-rode zyde domino's, venetianers, kapucyners, en ook in enige masquees de taraüere gekleed zyn, waarvan
zom-



J4-0 Peterhof. Oranje hoorn. enz.
zommige in verfcbeide zalen of danzen, of 't danzen toezien. De meeste wandelen in de tuinen, die, *t paleis, de jachten welke 'er vpor leggen, de fonteinen, en kaskaden ryk geïilu mineerd zyn. Doch van dit alles maakt niets zo een wonderlyk uitwerkzel, als ene illuminatie van talryke lampen , waarover ene gedurige kaskade rolt, zonder het licht uitteblusfchen.
Dit moet ik in 't voorbygaan zeggen, dat hy die begeerig is, om fraaije illuminatiën en vuurwerken te zien, na 't hof van Rusland gaan moef.
Het geheel van dit feftyn, te zamen genomen, heeft iets zeer betoverends , aan welks gezicht men zich niet verzadigen kan.
Allerlei verfrisfchingen, fpyzen en dranken worden aan een ieder door hofbedienden , die order hebben elk een optepasfen, toegereikd, in welk alles niets, dat na fpaarzaambeid zweemt, doordraait.
De jacht muziek van welke wy hierboven gefproken hebben, laat zich hier en ginsch horen.
Mon plaifïr, een lust-huis aan zee gelegen, is opmerkenswaardig door zyn byzonder fchoon
uit-



Peterhof. Oranje boom, en^ 't$\
uitzicht. Niet weiniger fraai is het bad der keizerinne. Vele andere zaken verdienen dooreen reiziger te worden opgemerkd.
Oranjeboom heeft ene natuurlyke legginge, die voor die van Peterhof niet behoeft te wyken. De zee is 'er nader aan by. De prins Menzikof heeft het aangelegd; deszelfs tuinen zyn niet onaangenaam; doch dergelyke zaken hebben, om niet in glans te verminderen, het oog des foevereins van tyd tot tyd nodig. Het hof komt nu zelden derwaarts, daarom vermindert dit lusthuis, doch niet zoveel z\sStrelna, het geen onder Peter I. begonnen, en nimmer voltooid is. Deszelfs tuinen zyn, hoe wel nu flecht onderhouden , aanvanglyk fraai geweest, 't Best dat zy thnns hebben is ene me» nigte van kostelyke en zeldzame vruchtbomen.
Men heeft my verhaalt, dat de architekt, welke dit paleis aangenomen hadt , zich uit mistroostigheid daarin, toen hetbyna volbouwd was, verhangen heeft. Dit, zegt men, is de reden waarom 't zelve nimmer voltooid is: want de Rusfen hebben daarvan een afgryzen. Voorleden bygeloof en zwakheid maakt dit niet onmogelyk. Aan dezelve oorzaak wordt het niet
vol-



Ï42 Piterbof. Oranje bom. tnt.
voleinden ener kerke, welke tusfchen de beide hofpitalen begonnen is, toegefchreven.
Op een afftand van twaalf wersten van de hoofdftad heeft de regeerende keizerin een ander lust-flot laten bouwen. Deszelfs naam Kikiriki (vermoedelyk ontleend van het kwakken der menigvuldige kikvorfchen) is zo vremd, als zyne bouworde, die geheel Gotisch is. De grootfte merkwaardigheid in *t zelve is een zaal, waarin de portraiten van alle levende prinfen, in kostelykc ramen, te zien zyn.
Merkwaardigheden in den omtrek van St. Petersburg. Baba. Haha.St. Alexander Newskï Klooster. Reflexien. enz.
XLVI. De grond is rondom deze refidentieftad laag, zandig, dor en heiachtig. De weiden verlustigen het oog niet door een levendig groen. Het gras is dun en kort; bezaide landen zyn'er weinig. Ik hebbe niet gezien , dat de boeren den grond mesten; fchoon 'er de mest geen geld kost. De groentens zyn 'er vry goed, maar fchaarsch; de ooft wordt'er by 't getal verkogd, cn komt meest van Lubeck. Daar alles wat het
leven



Mirkwaardigleden, r»2* 143
leven aangenaam maken kan, 'er fn overvloed
gevonden wordt, misfen de vremden hier meest de vruchten; want het komt maar enkele luiden gelegen, by voorbeeld, twee gulden voor een ■: perfik te geven. De hoofd - artikelen, op welke j een Ruffifche warmoefier zich toelegt, zyn kool, rapen, uijen, komkommers, wortelen, rammenas. Voor den komst der Duitfchers in dit land, kende deze natie, zegt men, de falade niet.
De Wyburgfche zyde, welke in Finland legt levert de heerlykfle gezichten op, door de heuvelachtigheid .zynes bodems. Jammer is 't, dat haar grond een weinig fteenacbtig is.
Op den weg na Peterhof legt, digt by de ftad, een aangenaam boscbje, Catbarinab*/', werwaarts vele luiden zich gaan verlustigen, voornamentlyk den eerften Mei.
Baba, een landhuis van den heer NariskiHj een weinig verder gelegen , flrekt insgelyks het publiek ten uitfpanninge. Deze heer heeft met' oneindig veel kosten en fmaak, den moerasfigen grond van Baba opgehoogd, doorfneden met gragten en vyvers, het bofch, dat 'erop flondt, met allerlei wandelpaden verciert, 't zelve voorzien



ï<j+ Merkwaardigheden , enz.
zien van alles, wat de zinnen ftrelen kan. Deze geheele inrichting is des te vremder, dat daar zy zo ryk is, zy tevens voor een ieder openftaat: want de gastvryheid des eigenaars nodigt den voorbyganger door een opfchrift, in vier talen, aan den ingang geplaatst, intewandelen, en alles als 't zyne te gebruiken. Hier vindt men een buffet , waar bedienden allerlei verfrisfchingen geven. Daar is een zaal, waar muziekanten fpelen voor hun die danzen willen. Ginsch is een pavilloen, waarin men alle de nieuwspapieren vindt. Elders ziet men allerlei fpelen, als kegels, fchoppen. enz. Daar deze geheele buitenplaats op eilandjes legt, zyn 'er overal boten en roeijers, in uniformen gekleed, die zonder iets daarvoor te durven vragen, hem die 't begeert, overvaren. Dit was het ftaaltje van magnificentie, waarvan ik hier boven beloofde te zullen fprekén. De broeder van dezen heer heeft enige wersten verder een lusthuis Haha, geheel in denChineefchen fmaak aangelegd, dat insgelyks geduurende den zomer voor het publiek open flaat. Beide deze heren vinden hun vermaak hunne overgrote fchatten op ene edele wyze te verteeren , door deii peter-



Merkwaardigheden, eiz. 115
terburgfchen adelen burgerye menigp'aifïr party te verfchaffen.
De buiten-plaatfen der heren graven j. Czeruichef en N. Panin, op dezen weg gelegea, zyn heerlyk ; jammer is 't alken, dat de lands." douw rontzomeen weinig dor, en 't groen niet welig is. Het paleis, welk zich de prins Ort. low op zyn landgoed, een anderen koers uitleggende, laat bonwen, is vorftelyk. De wegen na Peterhof en Czarsko-zelo, fchoon ieder circa vyf uuren lang , zullen binnen enige jaren niet dan ene rye van buiien - plaatzen vertonen, in welke meer verfchei'Jendheid dan in de Hollandfche heerfchen, en waarvan het verfchieC gevolglyk meer verlustigend zyn zal.
Even buiten de ftad legt het klooster vanSr. Alexandëk Newsky ; dit grote gebouw ftelt, in zyn platten grond een arend met zyne vlerken voor. In 't zelve zegt men zyn wel twee hondert kamers.—■ De grote en prachtige kerk, welke bet midden des kloosters uitmaakt, verbeeldt den romp des arends. Deze kerk is dubbeld, ene boven-, ene onder kerk. In de boventte heeft EuzMüTti den heiligen een graf «n eencitrlykgedtnk-(tuk,gtbtel van masfkf zy.
* ver.



146 Merkwaardigheden, enz.
ver, wiens gelyken men misfchien nergens meer aantreft, opgericht.
In de beneden kerk leggen begraven Alexii Fetrowjtsch, Peter HL, de grootvorftin Natalia , eerde gemalin des tegenwoordigen grootvorsts, Maria, ene zuster van denzelven. Op 't kerkhof van dit klooster worden de luiden van aanzien ter aarde befteld.
Wyl de kerk van dit gedicht niet evenredig fchynt te zyn aan zyne grote, bouwt men thans ene geheel nieuwe en veel grotere, die in 't midden des kloosters daan zal.
De tuin, die by 't zelve hoort,is juist niet zeer fraai.
In de boekerye van 't zelve zyn boeken over allerlei wetenfchappen, en in allerlei fpraken, die enige beweercn, dat noch over 't geheel talryk,, noch in ene goede orde geplaatsd zyn.
In dit klooster is 't paleis van den aarts-bisfchop van St. Petersburg , Gabriel. Hy beeft den tytel van Eminentie, en rang van veldmaarfchalk. Zyne kundigheden . zyne edele denkwys en manieren hebben hem by 't hof de hoogde achtinge verworven. Hy is in 't zwart en violet gekleed. Deze eerwaardige man is te
ver-



Merkwaardigheden, enz. 14?
verlichten te weldenkend, om die eerbiedigingen te gedogen, welke de foevereinen der geestelykheid, die niet weinig gretig daarna haakt, by zekere gelegenheden plegen te bewyzen, en die de een en ander onteeren. Wanneer de aartsbisfchop de keizerin het nachtmaal toereikt, buigt zy zich , om hem de hand te kusfen; doch, zo ik gehoord heb, trekt hy dezelve altoos te rug.
'Er is in den omtrek van deze hoofdftad geen plaats , van welke de natuurlyke legging zo fraai, zo verrukkelyk is, als die van Kaminitttrow (fteen eiland), 't Zelve wordt door een arm van den NeW - (boom gemaakd. Deszelfs oevers zyn begroeid met hoge bomen. Met een weinig kosten, zoude het mó'gelyk zyn van 't zelve een aardschparadys te maken. De Groeit vorst, aan wien het zelve toebehoort, heeft aldaar een huis voor invalide - matrozen, benevens een kerk, laten bouwen. Toert ik St. Petersburg verliet, was dezelve in begrip zich aldaar een lust-flot te bouwen.
Ik moet hier een paar aanmerkingen maken. 'Er :s vermoedelyk geen land in Europa, alwaar men zo menigvuldig én zo fpoedig bouwt. Doch K 2 jam-



idS Merkwaardigheden, enz.
jammer is 't, dat men uit overylingniet di nodige voorzorge gebruikd, om aan de gebouwen de vereischte vastigheid te geven. De gebakken-ftenen misfen de nodige hardheid; de metzelaars bereiden de kalk Hecht, en werken het geheel flecht in een. Dit maakt, dat de gebouwen maar korten tyd duuren. Zonder dit gebrek zou St. Pc tersburg noch veel heerlyker zyn.
Ten anderen is men veeltyds, by *t aanleggen van lusthuizen, enkel op 't bouwen bedacht, zonder acht te geven op natuurlyke fchoonheden, op 't verbeteren van den grond, plantzoen enz. Men kan niet zonder lagchen, hier en elders prachtige land-paleizen, enkel vaneen dor ftuk lands omringd , aanzien. Zeker edelmaa wilde by de hoofdftad ene Hollandfche boerderye aanleggen; men begon, als naar gewoonte, met 't bouwen van een herenhuis voor den eigenaar, twee.andere voor de opzichters, noch een ftal voor 300 beesten, daar men misfchien vier jaren vooraf hadt moeten werken, om de weiden te verbeteren. —
lk fchryf gene aardryks-kunde van dit land. Myn oogmerk is geenzints myne lezers door dit grote ryk om te voeren; ik weet niet, of deze
toch»



Merkwaardigheden, enx. Ï49
tocht wel van de aangenaamften zou zyn. 'tZou my misfchien niet mogelyk zyn, hem daarin iets te doen opmerken, dat niet elders befchreven is. Zo hy nieuwsgierig is, iets meer van het inwendige van dit land te weten, zal hy vermoedelyk den besten reis genoot in Buschino vinden. —■
Ik zal de rest van dit boekje aan enige artykelen, als de wetten, den koophandel, zee vaart, enz. belleden, die my gelegenheid zullen geven, myne eige aanmerkingen daar in te lasten, dewelke ik my vleife, dat elders niet gevonden worden.
Voor dat ik daartoe kome, zal ik van dezen uithoek des ryks een paar uitflappen doen, om myne lezers twee dingen te doen opmerken, die ik niet gelove, dat tot noch toe van enig Nederduitsch fchryver zyn aangetekend.
Als men van St. Petersburg na Riga reist, ontdekt het oog , nadat het zich een ogenblik met enige landhuizen verlustigd heeft, niets bekoorlyks meer; de dorpen zyn, zo als zy doorgaans in dit ryk zyn, klein, zeldzaam, arm, bedek J met een wazem van moedeloosheid. Eensklaps ontwaakt men, wanneer men Janenburg genaderd is, alwaar de regeerende keizerin ene nieuwe K 3 (Ui



!5o Merkwaardigheden, tnz.
ftad laat aanleggen. Hier ziet men een prachtige markt, omringd van ftene winkels, die vier uitgangen hebben , welke te zamen een ronde Opene plaatze laten.
Van de andere zyde op den weg na Moikou in Twer komende, zou men vermoeden, ineen der faux ■ bourgs van Parys te zyn. NaJat het zelve in 1763. door een groten brand verwoest is, heeft de keizerin een zekere fomme beftemd, om deze ftad van nieuws op, en in een modernen fmaak te herbouwen; de huizen zyn alle in den Italiaanfchen bouwtrant , onder een gevel, de fmaak lynrecht.
De adel van deze plaatze heeft uit erkentenisfe voor deze weldadigheid, en ene heilzame verandering in 't inwendig ftaatswezen,een gedenkteken, zyn de een marmeren obelisk, met een opfchrift ter ere van Catharina de II, het geen van de uitvindingedes herehofraads en architekts Veldten is, doen oprichten.
Inwendig ryksbestier. Senaat. Kabinetsvergadering.
XLVH. 't Schynt,dat de eigendunkelyke regeering



Inwendig ryhbejlier. enz. 151
setring zich zelve tot een last is. De toevallige wys, waarop een defpotiek foeverein menigmaal den throon befteigt , moet hem overtuigen van de onzekerheid van zyn beftaan. Om het Rusfich Staats wezen een vaster aanzisn te geven,fteldc Peter de I. den fenaat aan. Een vremdeling zoude kunnen vermoeden, dat deze vergadering iets gemeens heeft met de parlementen in Engeland en Vrankryk, dat zy een deel der opperheerfchappy uitmaakt; hy zoude zich bedriegen; de fenaat is niets; de keizer is alles.
Van den aanvang der ftichtinge dezes iigchaams, gaf Peter I. het zelve een opper-opzichter, een perzoon, die 't hoogfle vertrouwen des foevereins geniet , en die de natie zyn oog noemt, Deze alleen welke den tytel eens procureurs generaals heeft, en wiens ampts-verrichtingen dezelve zyn, als die des kanceliers in Vrankryk, geeft bevelen aan den ganfehen fenaat, en houdt deszelfs leden in orde.
Dit collegie , verdeeld in zes departementen, waarvan 'er vier in St. Peters» burg, twee in Moskou zyn, is 't hoogfte gericht ; 't zelve beflist ter laatfte inftantie alle litigieufe zaken; van deszelfs uitK 4 foraken



152 Inwendig ryksbeflier. tns.
fpraken kan niet meer geappelleert worden; alleen heeft men vryheid zich over zyne vori' nisfen, by den foeverein, by wyze van fmcekfchrift, te beklagen.
*Er zyn landen (en om derwaarts uit deze republiek te komen, behoeft men geen hondert mylen te reizen) alwaar men gelooft, dat de civiele tland tot alles bekwaam is, zo wel om een leger als een vloot te gebieden, om leden van een krygs en adniiraliteits-collegie te zyn. Hier,'t fchynt, is men inde ftrydige verbeeldinge, dat een officier talenten heeft tot alles. *t Een' is zo wel een misbruik, als 't ander; ik weetniet, welk het flechtst is, maar wel, dat ieder een best bevoegd is, dat te bellieren, waarvan hy verftand heeft.
Wanneer men een fmpekfchrift den keizer te overhandigen heeft, mag men hem *t zelve niet in perzoon overgeven. Men moet het aen foeverein door middel van eenen kabinets minister doen toekomen. Nu is 't een weinig jammer, dat deze heren recht fchynen te hebben , om in een omftandig 'onderzoek te treden van den aart des bek'ags of verzoeks., en het aannemen der papieren daartoe betreklyti te mogen weigeren^
Zedert



Inwendig ryksbeftier. enz. J55
Zedert langen tyd fchynt de macht van den fenaat,onder opzicht des foevereins, zich meest te bepalen tot het bewind van de inwendige rykszaken; de uitwendige affairen hangen van 't kabinet af.
Dit collegie fchynt van den aanvang der regeeringe van Peter I. gediend te hebben , om 't gezag des fenaats te befnoeijen.
De keizerin zit in deze vergaderinge voor. De eerfte ftaats-minister , vice-kancelier , enige prefidenten van het krygs- en admiraliteits collegie, veldmaarfchalken en adjudanten van de monarchin zyn *er leden van. Zy verzamelen zich gewone lyk ééns in de week, ter plaatze daar defoeverein refideert. Oorlog, vrede, negotiatiën, alliantiën, befchikking over de legers en vloten, zyn de voorwerpen, waarmede zich dit kabinet bezig houdt. Zyne bevelen zyn voor alle andere vergaderingen wetten, die echter door den fenaat bekend gemaakd en aan de fubalterne departe meuten worden uitgedeeld. *t Is, als of men't uitwendig aanzien van den Tenaat fchynt te willen ophouden.
Alle de leden van 't kabinet en fenaat worden K 5 doof



154 Inwendig ryksbe/liir. enz.
door den foeverein aangefteld en afgezet. Dat men nu oordeele over zyn gezag!
Andere Collegiên.
XLVIII. Op den fenaat volgt bet fynode, wiens verrichtingen men kan nagaan. Ik zal de andere eollegiën, en derzelver bezigheid met een paar woorden aanftippen.
Het collegie der buitenlandfche zaken befchikt alles, wat tot de buitenlandfchegezandfchappen, briefwisfeling, 't overmaken vsn gelden voor de ministers enz. betrekking heeft. De paspoorten worden by 't zelve uitgegeven aan hun , die uit Rusland gaan. Verfchillen met vremde ministers worden by 't zelve vereffend.
Het krygs- collegie heeft de zaken, welke tot het leger behoren, onmiddelyk onder zyn beftier. De uitgeftrektheid van 't zelve maakt noodzakelyk deszelfs verdeeling in verfcheide departemen ten,als 't generaal krygs-commisfariaat,artilierykancelarye, 't krygs - commisfariaat, de kancelarye der uniformen, 't proviand, de rekeningen.
Het admirallteits - collegie, ook in verfcheide oepattementen verdeeld, bezorgt de vloot.
Het



Andere Cellegiln. ïSS
Het kamer • collegie heeft de zorg over de inkomsten van de kroon, het kop-geld en den zouthandel alleen uitgezondert. 't Zelve zit in Moskou, en heeft enkel een kantoor in St. Pe> tersburg.
Het juftitie-collegie, dat te Moskou zit, en alleen in St. Petersburg een kantoor heeft, onderzoekt vonnisfen by appel.
Het goederen - collegie nadert het geen by verftervinge, of 't niet vinden van erfgenamen, aan de kroon yervalt.
Het revifie-collegie ziet de rekeningen van alle departementen na.
De koophandel — de mynen — manufaktulen — de zout-werken — voerlui— confiscatiën
medicynen de wezen hebben alle ieder
hunne collegiën, welke alle den fenaat onderworpen zyn.
Het fynode, en Jt collegie der buitenlandfche zaken zyn van deze onderwerpinge, zo ik wel hebbe, uitgefloten.
Alle deze inrichtingen zyn het werk van Peter I.
Van vele dezer collegiën zitten 'er enige in Moskou, en hebben alleen een kantoor in Sc.
Pe-



15* Andere Collegiën.
Petersburg. Hieruit begrypt men, dat Moskou beter gefchikd was, om de refidentie des ryks te zyn, daar nu het (taats-wezenmeerzamengefteld, meer ingewikkeld wordt.
Lyfland, Esthland en Finland hebben, by hunne overgave aan Rusland, hunne oude wetten behouden. Het juftitie - collegie in St. Petersburg heeft de revifie over de uitfpraken , by mindere rechtbanken gedaan. Van derzelver vonnisfen kan echter voor den fenaat worden geappelleerd.
Recht- banken.
XL1X. Naar de nieuwe fchikkingen der regeercnde keizerinne, heeft ieder gouvernement, een rechtbank voor civiele, een anderen voor crimineels zaken, die van de fubalterne rechtbanken, by wyze van appel daarvoor gebragd worden. Ieder gouvernement heeft noch, naarmate zyner grote, een of meer overland gerechten , die ook in twee departementen, het criminee'e en civiele verdeeld zyn , die de rechtsgedingen des adels uitweizen. Een ander departement is noch *t zelve toegevoegd, belast met de zaken der weduwen en wezen Daar de gouvernementen in
cirkels



Rechtbanken. 157
cirkelt of kreitzen afgefcheiden zyn, heeft ieder zyn rechtbank afzonderlyk voor civiele en crimineele zaken, als ook een onder land gerecht, belast met de zorge voor de police, goede zeden, het nakomen der wetten , de uitvoering van de ordonnanciën en bekeuringen.
In die fteden , waarin geen kommandant is, heeft de fiads voogd een gelyke macht.
In de fteden en vlekken is een mondefyk gerecht, waarvoor de verfchillen tusfchen kooplui, burgers en partikulieren,overfchuldvorderingenontftaan, mondeling bygelegd en uitgewezen worden.
Ook hebben de fteden en vlekken hunne ove. righeden uit enige raadslui en burgemeesters befiaande, aan welke de burgerlyke en lyfftrafFc. lyke zaken zyn aanbetrouwd. Een departement van dezen bank zorgt voorde wezen der kooplui en burgers
De odvodworzi of vrye boeren dienen de onder gerechten, zo voor 't civiele als crimineele.
Het over landgerecht en de gouvernements rechtbanken zyn fuperieure magiftraren , voor welke van de fubalterne kan worden geappelleerd; doch daartoe moet het ene zaak van meer dan
bon-



ÏS8 Rccltbanktn.
hondert roebels zyn; bedraagt zy meer dan vyf hondert roebels, zo kan zy tot voor den fenaat gebragd worden.
Alle lyfftraffelyke zaken, of die de eer betreffen moeten voor de gouvernements-rechtbanken ter revifie gebragd worden.
Behalven alle deze banken is noch in ieder gouvernement een collegie van algemeen opzicht. De gouverneur prefideert daarin, zes leden uit de fuperieure gerechten zitten in 't zelve. Dé fenolen, hospitalen, wezen - dol- werk- en tuchthuizen zyn de voorwerpen, aan hunne zorgen betrouwd.
Tot dit collegie behoort het gewetens gerecht, of de bank der billykheidj de natuurlyke wetten en rechtvaerdigheid zyn de regel , die in het beoordelen van kleine misdagen gevolgd wordt.
De wet, omtrent de omkoping der rechters,die nu ene voldoende jaarwedde hebben, is aanmerkelyk.
Bedenkingen o ve e *t af s ch aff e n
dek doodstraffen.
L. 't Is bekend , dat de doodftraffen in Rusland afgtfehafd zyn. Men oordeelt 'er, dat
de



Bedenkingen over 't affcbaffen der doodftraffcn. 159
de arbeid van een misdadiger den flaat nuttiger is dan zyn dood; dat het gezicht dier ongelukkigen in ketenen , veroordeeld om 't vuilfte werk te doen , een dieper indruk, een levendiger affchrik in den aanfchouwer verwekken zal, dan zyne terechtflelling. Laat het my vryftaan, met allen eerbied voor de wetgevinge van dat land, enige aanmerkingen te maken.
Vooreerst worden 'er de ftrafoefeningen niet met de behoorlyke plechtigheid bewerkftelligd. Dit is zeker zich moedwillig beroven van een der beste middelen, welk de rechter heeft, om op den geest der burgerye een diepen indruk te maken.
De hardvochtigheid dezer natie maakt, dat de flraffen, die noch altoos zo zyn, als men ze by de auteuren over dit land befchreven vindt haar minder zwaar vallen , dan men zou ge* loven.
De gemeenzaamheid, in welke het volk met de ongeiukkigen in ketenen omgaat, fchynt wel medelyden , maar niet dat affchuwen aan te duiden, welk een volk elders voor gefchavotteerden gevoelt.
De ligtheid der ftraffen vermenigvuldigt de
mis-



lCo Bedenkingen ever 't affcbaffen der doodjlmjfen.
misdaden. Ene wyze ftaatkunde vordert liever één ongelukkigen zwaar te ftraffen , dan twintig ene ligte ftraffe aan te doen, indien zy altoos zwaar genoeg is, om hem zyn zedelyk beftaan te ontnemen. Daarenboven is één burger den itaat van meer nut dan tien misdadigers in ketenen geflagen.
Indien, door ene misdaad tweemaal zwarer te ftraffen, de*elve tienmaal zeldzamer kan gemaakd worden, moet dan niet en de menfche. lykheiden dettaatkunde den foeverein aanzetten, om voor de hoogfte misdaden liever de doodftraffe in te voeren, dan, by gebrek van dezelve, het getal der geketenden , tot honderden eu meer toe, te vermenigvuldigen?
'Er is, ten zy ik mis heb, geen borstweerins, welke de ondeugd fterker afweert, dan de achting die een ieder voor zich zeiven heeft. 'Er is geen gezicht, welk 't menschdom zo zeer in zyne eige ogen vernedert , dan dat ener rye geketende galei boeven.
Land-macht.
r.ï. Naarmate de Ruffifche armee zeer uitgeftrekd is, zyn hare veranderingen menigvuldig.



Land macht. irJi
uig. Ziektens en lang of kort uitgeftelde rekruteeringen kunnen een aanmerkelyk verfchil in haar getal maken. Voor ettelyke jaren beliep dat der reguliere troepen 345,006, onder dewelke io,t«8 garden, 34,032 artilleristen en ingenieurs, 34,361 ruiters, de rest voetvolk, ligte troepen enz. waren. Op denzelven tyd telde men noch aan irreguliere troepen , als kofakken en kalmukken 201,172. Zodat de geheele armee toen uit 606,17S man beftondt. Jk gelove, dat dezelve nu zo fterk niet is, maar zy kan het zyn, zodra de Keizerin ene rekruteeringe uitfchryft, waarby ieder edelman van zeker aantal lyfeigene boeren, 't welk naarmate van de behoeftens van den ftaat bepaald wordt, enige moet afgeven.
De regimenten garden zyn het fchoonfte, dat een zoldaat zien kan ; de grenadiers met hunne helmen, van welke een vederbosch cierlyk afwaait, maken een heeriyk gedicht. Het artillerycorps is en groter en beter geoefend, dan dat van enig vorst. Men heeft my verhaald, dat de artilleristen tot 31 maal i„ een -minuut fchieten Het voetvolk i; doorgaansch zeer fchoon, vo! van een militair Men. ft heb[,e em ^
L gre-



,6i Land-macht.
grenadier-regimenten gezien-, die buitengemeen fraai waren. De ruiters zyn wel goed, maar de paerden zyn flecht, zelfs by de garden. Men vindt gene gauwer ruiters in de waereld, dan de kofakken, die de konftigfte oefeningen te paerd doen. Hunne wapens zyn een lange piek, die aan de zyde der ftyg-beugel rust, en een lange zabel. Zy kunnen in de felfte galop in en uit den zadel fpringen; dan ftaan zy 'er met de voeten, dan met 't hoofd op. Bovenal weten zy behendig met hun piek om te gaan; terwyl het paerd loopt, al wat het kan, fmyten zy de mutz in de lucht, en vangen dezelve op haar punt. Menig ruiter en huzaar is daar aan geregen en uit den zadel in de lucht geheven.
Hoe een volk min philofophisch zy, hoe 't fterker driften en zwakker reden hebbe, hoe 't beter gefchikd is, om dappere zoldaten optele-
veren._ De Franfchen zyn dapper uit liefde
voor hun koning,' de Engelfchen zyn het uit nationalen hoogmoed, de Turken uiteen blinde onderwerping aan 't noodlot, enige zyn 't uit patriotismus. Welke de dryfveer zy, die de Rusfen zo onverzaagd maakt, als waarvoor zy van de des kundigen gehouden worden, is my onbe-
kend. _
De



Land -macht. 163
De zoldy der officieren en gemeenen is by de Ruffifche armee zeer gering. Dit fielt den ftaat , in de gelegenheid zulk een ontzachlyk leger op de been te houden. Ik zal de betaling van enige, in 't zelve, naar myne best herinneringe, aantekenen. Zo my 't geheugen ergens een partmogt fpelen, de lezer zal, hope ik, infchiklykheid hebben.
Een Veldmaarfchalk heeft 's jaars Roeb. 7,000
Generaal en Chef 3,000
Luitenant- 2,000
Majoor i,ioo
Kollonel — 6oo
Luitenant — 450
Majoor — 300
Kapitein — Jgo
Luitenant jj0
Vaendrig —
«oven dien genieten zy noch enige voordeden van vrye bedienden (den/teken) en voêr voor paerden, benevens Hortionen, wanneer het leger buiten 'slands dient, alles gcëvenredigd naar een ieders karakter.
Van alle officieren ftaat zich de kollonel het beste, door toevallige voordeden, die hy uit zyn regimen: kan trekken.
L 2 Eea



16^ Land-macht.
Een zoldaat ontvangt 'sjaars zes roebels, 3 tonnen meel,fB ton gort, 24 ® z°u<-> en alIes wat tot zyn kleding nodig is.
Een geftrenge militaire tueht, gevoegd by een leerzaam en vernuftig nationaal karakter, maken, van een Rusfisch regiment een kweekfchool van allerlei konden en handwerken. De weinige zoldy, die de gemene man trekt, ftelt hem in de noodzakelykheid, om zyn vernuft te fcherpen, en zich zeiven in alles genoegzaam te zyn. Zy zyn hunne eige bakkers, brouwers, flagers, kleer- fehoen paruiken- floten- wagen- zadelmakers, fmids, timmerlui, metzelaars, koperflagers, muziekanten, fchilders, met één woord alles wat men maar bedenken kan. 'Er is geen volk op aarde, dat zich zo weet te behelpen!
Ik hebbe nooit gehoord, dat enige, by de Rusfifche aimce,zicheen ftuivertje maken door loonwachten, diezy voor andere, welke met verlof afwezig zyn , waarnemen. Zomtyds verdienen zy ene kleinigheid, wanneer zy voor de kroon werken.
Deze armee legt gedeeltelyk in de hoofdftad, omtrent welke de vier regimenten garden altoos geïnquartierd zyn , wier woningen daar
aan-



Land macht.
165
aanene zoort yan voorfteden maken, inde hoofdfteden der gouvernementen , en op de grenzen , op welke, voornamelyk aan den kant der oostzee, de meefte verfterkteplaatzen leggen. Doch 't fchynt, dat dit ryk zo wel bewust is ^an zyne inwendige fterkte, dat het niet veel nodig denkt te hebben, den vyand doordergelyken voormuur aftekeeren.
Zee-macht.
LIL Een land, waaruit de buitenlander alle de materialen tot den fcheepsbouw, uitgenomen het eiken • hout, haalt, kan een naar welgevallen grote zee- macht hebben. Rusland hadt 'er gene voor Peter t. dezelve is geheel het werk ,zyner handen. Ten tyde van dezen grondlegger des ryks,was zy tot dertig fchepen van linie,onder welke een van 114 ftukken, buiten de fregatten, gebragd. Het toneel, waarop zy zich vertoonde, was de oost- en noord-zee. Zedert dien tyd, is de Ruffifche vloot niet altoos even talryk geweest; Zy diende voortyds enkel, om ondernemingen met de galeijen in de oost • zee te dekken. De regeerende keizerin bragt haar in L 3 aan



166
Z« - macht.
aanzien door de glorieufe veldtochten, die met zo goeden uitflag in den Archipel door haar eskader ten einde gebragd werden. Het aantal van hare fchepen, zal thans niet ver van de veertig afzyn, behalven de fregatten en galeijen. De fcheepswerven , waar zy gebouwd worden, zyn in St. Petersburg , Revel, Archangel , aan de Zwarte-zee.
De Ruffifche vloot ftaat onder den groot vorst, die groot admiraal van Rusland is. Daarenboven wordt zy door ettelyke admiraals, vice- admiraals en fchouts ■ by nacht, waarvan toch maar enige tevens dienen, gecommandeert. Van de zeekapiteins zyn 'er drie klasfen, waarvan de eerfte rang van brigadier heeft. Alle deze officieren hebben hunne vaste wedde, en zyn niet, zo als elders, de fchaftmeesters van hun fcheepsvolk. Dit falaris is geëvenredigd aan den rang, dien zy by de armee hebben. By't zee-wezen hebben de officieren twee rangen hoger in de armee, dan zy effectief in hunne departementen hebben. Al_ les ademt de gunftige partydigheid, die de grondlegger der zee . macht, Peter I. daarvoor hadt. De matrozen hebben insgelyks dubbele zoldy en meer proviand. Ik hebbc noch onlangs een Holland-



Zee-nacht. ïö7
landfchen loots gefproken, die ettelyke fchepen van deze natie, voorleden najaar,door 't kanaal gelootst heeft; dezelve heeft my verhaalt, dat het fcheeps-volk overvloedig en ryk van fpyze en drank voorzien wordt; hun rantzoen van vleesch is groter, hun drank beter, dan elders.
Ondertusfchen moet men niet verzwygen, dat het Ruffisch zee wezen in enige opzichten gebrekkig is. Wyl Rusland byna geen zee-vaart heeft, worden 'er zeer weinig geoefende matrozen in gevonden. Men kan wel door geduk en oefening een zoldaat formeeren, maar om een een matroos te maken, is 't nodig, dat hy enige tochten ter zee doe, om de hebbelykheid van 't zee-leven te verkrygen, en dat afgryzen te overwinnen, welk een landman heeft, om in ftorm- en regenachtig weder het wand in te klimmen.
Daar Rusland van alles» wat tot het bouwen van een vloot vereischtwordt, overvloeit,heeft het gebrek aan eikenhout; dat, welk uit Kafan komt, is week en van een korten duur. Het geen in den omtrek van Archangel groeit, heeft dezelve gebreken. Dit en het zoet-water, waarin zy leggen , de fneeuw en regen, waaraan zy L 4. ae-



ïöS Zee macht.
menigmaal bloot gefield zyn, maakt, dat zy meest gefloopt moeten worden, zodra zyvyftien jaren oud zyn.
Om dit laatfte gebrek te verhelpen, heeft men te Kroonftad een groot doek gebouwd, het welk door fiuis deuren wordt afgefloten, gelyk a!$ men dezelve in Brest en Portsmouth heeft: met dit onderfcheid, dat als met de ebbe het water uitgelopen is, men, op die twee plaatzen, de fluizen toe doet, hier het zelve moet uitgepompd worden. Het zelve wordt thans door middel van de damp-machine bewerkftelügd.
'c Schynt , dat de Ruffifche bazen noch de rechte flag 'er niet van hebben, om de fchepen de verei.'chte fneê te geven; want vele hunner oorlog fchepen zyn wreed, en flingeren afgryzelyk. 't Geen wy, by gelegenheid, dat wy van hunnen land bouw zullen fpreken , omtrent het nationale karakter zullen zeggen, zal misfchien reden van dit zeggen geven.
Finantiön.
LUI. 'Er is geen ftuk , waarin Rusland zo ze« verandert is, als dat zyner finantiën. Ten
tyde



Finantiïn. i<So
tyde van Peter I. beliep het jaarlyks inkomen van 't ryk niet boven de zeven inillioenen roebels. Voor enige jaren was het zelve reeds tot de twintig millioenen gebragd. Te oordeelen uit dien trapswyzen aanwas , moet het zelve nu niat ver van de dertig* afzyn. Daar men met het geld alles doen kan (weke verdaan als Jer eendracht en wysheid bykomt!) is in de befebryvinge van een ftaat niets vun zo veel aangelegenheid, als dit detail. Daar uit,vergeleken by de uitgaven, zal 't blyken, dat men zich te onrecht verwondert, hoe Rusland alle de onkosten in aankcop van al wat duur is, in grote gefchenken enz. kan goedmaken.
Zie hier de bronnen , uit welke het voornaamfte inkomen vloeit:
De kroonsboeren van de wieg af, tot den hoogden ouderdom toe, betalen 'sjaars een en een f0 roebel, de adelyke boeren ?5 roebel. Derzelver getal wordt alle 15 jaren, in ene revijie , opgenomen. Die finantie is van Peter f.
In 1766 bedroeg dezelve 6,944,001. De pacht der kroegen, waarin bier,
mee en brandewyn getapd wordt,
bedroeg, 1770. 3,100,000.
L 5 De



170 Fin&ntiên.
Tranfport 10,044,001
De in- en uitgaande rechten 2,800,000.
Dito in Siberiën S°i,49S-
De rechten op het zout, 1762. 1,599,161.
De bergwerken, 1770. 506,208.
De Munt 2,500,000. De koop- en verkoop.penningen,
1761. 1 ,733, 743.
Lyf- F.sth- en Finland, 1762. 592,052.
Roeb. 20,346,660.
Deze artykelen bragten dit voor meer dan tien jaren op, en moeten nu veel hoger lopen. Het gezegeld papier brengt ookeneaanzienelykezomme op, doch die ik niet weet te bepalen. Ook trekt de flaat noch andere voordeden van zyne onderdanen, als heren - diensten, leveringen van proviand , waarvan men du precieze waardy niet wel iian begroten.
Het volk, dat boven in Siberiën woont, betaalt een cyns in pelts-werk.
De aanwas van koophandel, vermeerdering van tollen en gelukkige ontdekkingen van nieuwe mynen doen de ryks-revenuen jaarlyks groenen.
De



Finantien.
ift
De tollen brengen nu 2, 800,000. op. Ik gelove, indien de rechten betaald werden, zo als 't behoorde, dezelve 8 , oco, coo zouden opbrengen. Ik kan niet begrypen, waarommen ze niet verpacht
Een vergelyk van de balans des koophandels, waarvan zo aanftonds, zal doen zien, hoe veel de nationale rykdom jaarlyks moet vermeerderen.
De mynen van Nerzinski hebben van 1740. tot 1771. 5245 poed (33 ö? Hollandsch) opgeleverd.
De mynen van Kolyva van 1768 tot 1771. 10,000 poed zilver, en 318 poed goud.
Die van Argunis in 1772 405 poed zilver,en 5 poed goud.
Die van Bernaul 400 poed zilver, en van n tot 15 poed goud.
Voor enige jaren heeft men twee noch zeer ryke mynen ontdekt. Het koper, dat men uit de Ruffifche bergwerken haalt, is aanmerkelyk. Van dit alles moet 'er geweldig veel aan de maat en ftryk flok blyven hangen; anderzints is 't onbegrypelyk, hoe de auteur, dien ik in de
op-



i 71 Finantitn.
opgave der financiën gevolgd hebbe (Tozen) het overfchot niet hoger fielt dan 506,208.
Andere natiën móeten hare mynen door zwarten, die zy, in evenredigheid van 't dalen der waardye van 't geld, duurer moeten kopen, laten bewerken. De Rusfen gebruiken daartoe de misdadigers, die elders met de dood geftrafd worden.
Voor ettelyke jaren bedrregen de uitgaven voor den militairen en civielen ftaat, het hof, Jt onderhoud der ministers aan vremde hoven, en een menigte kostbare (richtingen , enz. ene zomme van 14,30555*8, die van de bovengemelde revenuen afgetrokken een overfchot laten van 6,041,112.
L a-n d • b o u w.
LIV. De onevenredigheid tusfchen de bevel, king van Rusland en de uitgeflrektheid zynes bodems moet tot een noodzakelyk gevolg hebben, dat een overgrote menigte lands onbebouwd blyve. Deze te geringe bevolkdheid, is een nadeel 't geen niet wel te verhelpen is; een lange vrede en veel oplettendheid op al 't geen de
ge- .



Land-bouw. Ï7S
gezondheid aandoet, en dehuwelyken vermenigvuldigt, kan de bovolkinge allengs een weinig vermeerderen. Maar 't geen zeer wel is te verhelpen , en 't geen de rykheid van dezen ftaae vermoedelyk noch meer nadeelig is dan zyne weinige bevolkdheid, is de onvolkomenheid des landbouws. Immers is een vruchtbare grond, door een nyver volk wel aangelegd, de bronader van de welvaart eens ryks! Dit gebrek is
aan meer dan ene oorzaak te wyten. •
*Er is in 't Rufflsch nationaal karakter ene onvolkomenheid; Ik weet niet hoe ik ze noemen zal; ik zal ze befehryven; dat de lezer haar zelve dope. Alle zaken, voor zo verre zy maar enigzints zamengeaeld zyn, vorderen ene zekere voorbereidinge, den tyd, de moeite en kosten om haar vooraf te bewerken, voor datmen haar tot volkomenheid brengen, en 'er de beoogde vruchten van oogden kan. — Een landman moet, alvorens hy 't koorn in de fchuren hebben kan , denken eerst op den aart van den grond, dien enige maanden tevoren, zulks nodig zynde, bemesten, en, om dit te kunnen doen, zorgen voor het vee, waarvan hy de mest kan trekken. Daarna moet hy sneb de
kos



174
Land ■ boaw.
kosten getroosten tot den aankoop van goed boeren-gereedfchsp, zorgen dat zyn ploeg en egge van gced, lievig yzer gemaakd zyn, dat hy paerden en tuigen hebbe, dat, wanneer hy gezaaid heeft, 't onkruid 'topkomend gewas niet verftikke enz. enz. enz. Een gefchikd ambachtsman, voorziet zich, voordat hy aan 't werk gaat, van 't vereischte gereedfchap en voldosnde bouwItoffen , en fchoon dit tyd en geld koste, getrooft hy het zich, om dat hy weet, dat die uitgaven, dis tyd , die moeite hem door een fpoediger en volkomener arbeid dubbel zullen vergoed worden. Een fabriekant let op, voor dat hy een ftuk op 't getouw laat zetten, dat de draad voldoende gefponnen, we! geverwd zy. Nu ftraalt 'er in al het bedryf der Rusfen ene zekere overhaasting door om te genieten, die hen belet alle die voorbereidende zorgen te gebruiken, en maakt dct al hun werk onvolkomen is.
Een RuüTsch timmerman voorziet zich van geen ander gereedfcbap dan een byl; en men kan zich voorzeker niet genoeg verwonderen, hoe 't mogelyk is, daarmede zo behendig, om te gaan; maar 't is ook tevens onbegrypelyk,
dat



Land • touw.
373
dat hy zich Jt bekende timmermans gereedfchap waarmede hy ligter en nauwkeuriger werken kan, niet ten nutte maakt. "Weinig bekommert hy zich of 't hout, dat hy bewerkt, nat of droog zy, en door de zonne- hitte barste. Even eens is 't ook met de metzelaars gelegen. In plaatze van zich vooraf van kruiwagens of karren te voorzien, om daarin debouwftoilen af en aantevo«ren, doen zy dit in een mat aan twee draagbaren vastgemaakd, zo dat twee man niet de helft van 't werk doen, dat by ons één opperman verricht. Zy geven zich den tyd niet, om de kalk wel te bereiden. Het yzer-werk der fmids blyft bros, uit gebrek van genoegzame fmedinge. De planken die de fcheeps- timmerlui gebruiken , zyn nat en met *t fpint bezet, waardoor de vaartuigen, zodra zy beginnen te werken, lek worden. Dit gebrek ftraalt in alle handwerken der Rusfen door, en maakt, dat luiden van enig vermogen zich meest van die der vremdelingen,die zeer duur zyn, bedienen.
De armoede der boeren fielt hen in de noodzakelykheid om hun eige 'gereedfchap te maken, welk daardoor bitter flecht, en meest van hout gemaakd is; zy fielt hen in de onmogelykheid,
om



175 Land-ltuw.
om 't vee te hebben, dat tot 't bemesten van 't land nodig is. Traagheid, de dochter van verdrukkinge en moedeloosheid, maakt dat hy dat gebrekkig gereedfchap, die middelen, welke in zyn macht zyn, veronachtzaamt, en, naar ik gisfe, niet het vierde van den arbeid verricht , welke by ons door 't zelve getal boeren verricht, wordt. Indien deze gisfing waar is, zoude de volmaking vat den landbouw deze nuttige handen als twee malen verdubbelen.
Niets onderhoudt meer de nyverheid dan het vooruitzicht van 'er de vruchten van te plukken. Nu zyn zeer vele boeren-woningen zeer verre afgelegen van enig bevaarbaar water; de pro. dukten verliezen door de moeijelykheid hunnes transports, 't beste deel hunner waerde; 't koorn , dat met veel winst den buitenlander konde verkogd worden, geeft een klein voordeel, als men 'er brandewyn van ftookt.
De twee hulpmiddelen ter volmakinge van den land bouw zyn deze; 't land met vele kana len "(*) te doorfnyden, en daardoor het vertier • na
(*) Geen keizer heeft daaraan zo veel gearbeid, als
PtTER I.



Land-bouw. 177
buiten 's Iands Iigter te maken; den boertn een eigendom te geven, en daardoor hunne nyverheid optewekken ,- alsdan zullen de andere ongelegenheden uit haar zelve verdwyncn.
Fabrieken.
LV. Zo als de boeren noch thans zyn, was voortyds de geheele natie, leder oefende voor zich zeiven allerlei ambachten; hy bouwde zich zyn eigen huis, maakte zich zyne klederen, en voorzag in alle zyne behoeftens , zo goed en kwaad hy kon. Maar wyl ieder handwerk een zekeren Ieertyd vordert, zo was hun arbeid
noch
't Ladogafche kanaal verzekert de fchcjpvaart uit de Wolchow in de Ncva,
Het Twerfche kanaal verenigt den Wolchow en Wolga.
Het Rzewifche kanaal verenigt de Wolga, Moskua en Oppa.
Alle deze doorgravingen zyn onder zyne regeeringe' hoe zeer ook de finantiën des ryks toen noch bekrompen waren, en de ftaat zich meest in zware oorlogen ingewikkeld zag, volbragd.
Door middel van dezelve is 'er ene genieenfchïp te water tusfchen St. Pettrsburg, Moskou en Aftrakan. M



178 Fabrieken.
nochkunftig, noch regelmatig, noch duurzaam. Zo 't werk der Ruilen thans niet ontbloot is van fmaak, is dit iets,'t geen zy van de vreemdelingen geleerd hebben.
Deze natie, is van ouds herin *tbezit geweest der konst, om 't ieder op ene byzondere wyze te looijen; de Muskovifche juchten zyn meer dan een eeuw in Europa beroemd. Behalven deze looijerijen waren 'er gene fabrieken aan 't landeigen, voor den komst van Peter 1, die derwaarts allerlei vremde ambachts-lul heen lokte. In 1775, telde men in Rusland 484 fabrieken, van allerlei aart. De geweer - fabrieken van Tula beginnen in naam te komen. De linnenzyde. en wolle weveryen werken een overvloed van manufacturen, die wel niet fraai,maar bruikbaar z^n. De kroon heeft, in de nabuurfchap van de hoofdftad ene prachtige laken, fabriek; 't laken dat 'er in gemaakd wordt, behoeft voor 't Engelfche niet te wyken; Jammer is 't maar , dat de prys dier manufacturen, alhoewel zy gene inkomende rechten betalen , te hoog is; een gevolg van den al te groten omflag, waarmede die fabriek vergezeld Ts, In St. Petersburg wordt, onder opzicht van
den



Fabrieken:
ï7P
den heer Graaf Pan/n. aan behangzel-tapyten (bautes-lisfes) gearbeid, die, alhoewel minder dan de Cobelins, niet nalaten zeer fraai te zyn. Verfcheide apartementen der keizerinne pronken reeds met ftukken, uit deze fabriek gekomen, waarop de voornaamdfte gebeurtenisfen dezes ryks treflyk verbeeld worden. Dan dergelyke zaken, naarmate zy alleen prinfen of fchatryke luiden voegen, hebben weinig invloed op den bloei ener natie.
De kroon heeft noch een porcelein-fabriek, waarvan 't werk fraai in fatzoen, fchilderwerk en fmaak , doch niet even duurzaam is. Anderzints zou men 't Saxisch porcelein niet zo algemeen in Rusland zien gebruiken.
Zo het ongelukkig einde van myn waerdigen en verdienstvollen vriend den heer Bachman, wiens droevig lot door alle varftandige luiden, die hem kenden, betreurd werdt, fchoon zyne meerderheid menig benyder in de ogen ftak, zyn bettek niet hadt' in duigen doen' vallen , zyne fpiege! fabriek zou, onder opzicht van zulk een kundig eigenaar,, tot den hoogden trap van volmaaktheid gebragd geworden zyn.
Laten wy de dingen zeggen, so als ze zyne M z 't



jjo Fabrieken.
't hoogfte waarna de Ruffifche fabrieken vooreerst flaan kunnen, is zo verre 't te brengen» dat zy de vremde manufacturen en vremde handwerkers kunnen misfen.
Koophandel.
LVI. Een ryk, dat door de uitgeftrekdheid zynes bodems, betreklyk tot zyne inwoners, en de verfcheidenheid van klimaat een f overvloed van velerlei produkten heeft, moet een groten handel voeren, bovenal wanneer deze produkten van zulken aart zyn, dat zy door den buitenlander niet wel kunnen gemist worden. Dit is 't geval met Rusland. Deszelfs koophandel heeft aiet eer beginnen te bloeijen, voor dat de opkomende vloten der zee - mogendheden het vertier zyner produkten deden toenemen. Voor 't midden der zestiende eeuw hadt Rusland geen zeehaven , waaruit de handel met andere Europeaanfche mogendheden kon gedreven worden. In 1553, landt toevallig R. Chancelor , door 't noord-oosten een doorgang na de O. Indien zoekende, in Archangel aan, 't geen toen alleen een klooster met enige weinige huizen was. Vele
vry-



Koophandel. 1S1
vryheden door Czaar Iwan JX den Engel fchen vergund, openen een toenemenden Koophandel, en Archangel wordt binnen kort een bloeijende koopftad.
Ik zal gene optellinge doen der menigvuldige artykelen, welke uit dit land gehaald worden: kooplui weten ze van buiten, en hen, die 't niet zyn, zoude ik verveelen.
De-vaart op Archangel nam zedert dien tyd toe, voornamelyk zedert dezelve ook aan andere natiën , byzonder den Hollanders, opengelaten werdt. Dit is de enige plaats, waar hun koop. handel uitgeftrekter is dan die der Engelfchen. die hun op alle andere markten van dit ryk den loef affleken.
't Is bekend, dat Archangel in bloei toenam, tot dat Peter I, den handel na St. Petersburg verplaatst hebbende, een einde van dien voorfpoed maakte. Zedert heeft deze laatfte ftad 't zelve lot als Archangel ondervonden; haar koophandel en zeevaart is geduurig aangegroeit. Zeker fchryver zegt" in 1750, kwamen hier 250 fchtpen; dit is 't hoogfte toppunt, waartoe dezelve denkelyk klimmen zal". Ondertusfchen was, in 1778, het getal der jaarlyks aankomende M 3 fche-



l8z Koopbandd.
fehepen circa 550. 't Zelve zal denkelyk wel iets afnemen, zodra de oorlog ter zee ophouden" de, het vertier der fcheeps-behoeftens zal doen verminderen. Van deze fchepen waren over de helft Engelfchen; dat der Hollanders was ongeveer de hondert; de overige waren van verfcheide natiën.
Na St. Petersburg is thans Riga de grootfte koopftad; de vaart op *t zelve is noch fterker, maar de invoer is geringer dan in de hoofdftad. 't Is niet zeldzaam, dat hier 800 fchepen in 't jaar komen. De uitvoer beftaat meest in fcheeps-behoeftens; 't zelve rr.oet byna alleen geheel Europa van rond hout voorzien.
De heer GuLDENSTaDT rekent, dat de koophandel van 't geheele ryk in dezer vorgen aangegroeid is:
In 1760, was de uitvoer 18,650,000 roebels,
— 17^8, 24,975,000
— 1775 > 32,196,000
De winst, na aftrek van den invoer, was in dezelve jaren, als volgt:
3,413,000 3,263,000 7,258,000
De



Koophandel. ï$3
De koophandel van Revel, Narva, VVyburg, en Archangel is, gelyk die van Riga, meer aanmerkelyk door den uit- dan invoer. Dezelve is aan te vele verwisfelingen onderhevig, dan dat wy daaromtrent iets Heiligs kunnen voordragen. Ook gedoogt niet de beknoptheid , die wy in dit boekje hebben voorgenomen, dat wyzo byzonder zyn. Deze zaken kan de nieuwsgierige lezer elders vinden.
Indien de nyverheid der Ruffifche natie zo groot was als de rykheid van haar land, zouden de voordeden, welke zy trekt uit den zee - handel met de andere mogendheden langs de Oost en Witte-zee , onvergelykelyk groter zyn. De middelen hiertoe zyn zeer eenvoudig.
Den uitvoer van alle ruwe materialen belas ten.
• Dien van goed,gewerkdin Rusland,door premiën aanmoedigen.
Het vertier van buitenlandfche manufakture» door noch hoger tollen bezwaarlyk maken, te vens een waakzaam oog op de tollenaars hou dende.
Wie twyfelt, of 't voordeliger zou zyn de bennip tot touw geflagen, 't vlasch in linnen M 4 eu



Il4 Koophandel.
en zeil-doek geweven, 't yzer in allerlei werk gefatzoenecrd, de pot- en weed - asch in glas, of meÊ olie, in zeep verwandeld enz. uittevoeren , en de voordeden der bearbeidinge in 't land te houden, dan daarvan 't profyt den vremdeling te laten genieten ?
Een flaa':,die bezitter is der ruwe materialen , Is meester der fabrieken.
'Er is noch ene andere reden, welke deze natie belet de mooglyke voordeden uit hare produkten te trekken; de afhanglykheid, namelyk, waarin zy is ten opzicht der vremde kooplui, in hare zee-plaatzen woonachtig. 'tSchynr, dat het gros der Ruffifche handelaars altoos in hunne finantië'n ten achteren is. Gebrek aan geld dwingt de meesten, wanneer de produkten noch niet of nauwlyks in de magazynen zyn, te denken om die te verhandelen, daar zy ze misfchien eerst over acht maanden zullen kunnen leveren. Van dergelyke verkopen worden inden herfst de contracten gefloten , en in 't commercie-collegie geénregiftreed. Daarna ontvangt de Ruffifche koopman een gedeelte der penningen. Wie ziet nu niet, dat de vremdeling hem die voorfchotten, 't gevaar van zyn krediet ge.
ven,



Kóóphandel. 185:
ven, rykelyk doet betalen, en dat bet veel voordecliger voor den ftaat zoude zyn, zo hy konde wichten, ten tyde toe, dat de fcheep-vaart onen was, en hy zelve meer invloed in'tmaken van de markt kon hebben ?
Aan den anderen kant kopen de Ruffifche kooplui de vremde waren op twaalf maanden. Dit krediet wordt hun gevoelig ingepeperd. Maar *t gebeurt ook menigmaal, dat het kapitaal en de intrest verloren gaat. Nu dit wordt met den buitenlander wel gevonden.
Dit zy genoeg van den handel naar dezen kant. Rusland heeft noch andere en misfchien noch meer belovende bronnen van welvaren.,—
Men kan te water van de Caspifche in de Oost-zee komen. Van den oever der eerfte tot dien van Perfiën is de overtogt een beuzeling. Rusland heeft zich, by den laatften vrede een vryen handel door dit geheele ryk bedongen. Perfiën zelve gfenst aan den Mogol en de Indiën: welk een uitzicht tot een ryken hindel, in welken men , door de voordeeligheid der legginge, gene vremde mededingers te vrezen heeft! Maar om dien te doen bloeijen, moet men denzelven niet drukken door uitfluiM s ten



186 Kotpbandel.
tende vryhedcn , welke één partikulier ten kosten van vele verryken. Het vertier van zydewaren is in Rusland zeer groot; ae hoeveelheid van zyde welke Perfiën oplevert is niet gerin. ger: welk een gelegenheid tot ryke fabrieken ! —
Rusland heeft meer dan ene eeuw met China gehandelt. De kroon behieldt dezen koophandel, welke door middel van karavanen gefchiedt, voortyds aan zich. Dit, gevoegd by de kwade trouw der commisfionairs van beide zyden, maakte , dat dezelve altoos kwynde. Deze kara. vanen; welke niet-Iterker dan twee hondert man mogten zyn, kwamen, noch in 1727, tot in Pekin. 't Misnoegen van beide zyden ontftaan eindigde deze verflandhoudinge, in weêrwil der wyze fchikkingen van Catharina II, welke een ieder vryheid gaf , zyne fpeculatien na dezen kant uitteftrekken. Zedert een paar jaren, tracht men dezen veel belovenden tak weder aantekweken. De verruilingen der waren gefchieden voortaan op de grenzen ; de Rusfen ontvangen voor hunnï pelteryen, juchten, en grof wollen goed, van de Chinezen,
zyde



Koophandel. ï3?
zyde en katoene manufakturen , rhabarber, thee, museus, porcelein enz.—
De laatfte oorlog met de Turken is Rusland goud waard , door de voordeelen, welke het trekken kan uit de vrye vaart over de Zwarte zee, na Conftantinopolen, den Archipel, enz. Om deze handel aantemoedigen , heeft de Keizerin een kantoor in Conftantinopolen gevestigd, en het zelve met aanzienelyke voorfchotten geholpen, 't Is onbegrypelyk,hoe de luiden noch aanmoediginge behoeven , wanneer zo fchone gelegenheden zich opdoen.
De Heer van Kingsbergen is byeen ieder als een allerkundigst en braaf zee-officier bekend. Deze heer heeft andere verdienden, die onze landslui met genoegen zullen verneemen. Na dat zyne krygsverricbtingen medegeholpen hadden, om door eenvoordeeligen vrede , een einde te maken van Ruslands veroveringen , zag hy cerftond in, welke uitgedrekte voordeelen dit ryk uit de vrye vaart op de Zwarte - zee kon trekken. De memorie, die hy over deze Itoffe der Monarchin ter hand delde, ademde overal ene grondige kunde van zaken,
waarvan



ïS3 x Koophandel.
waarvan het diep inzicht de keizerin zelve in Verwondéringe opgetogen gehouden heeft.
De handel, dien deze natie over Smolensko en Iïiof met Polen en Pruisfcn dryft, is niet jseer aaninerkelyk; dezelve gefchiedt alleen ter
ü.
Da onlangs ontdekte communicatie tusfchen Eamfchatka, Noord - Amerika en Japan belooft der nakomelingfchap een nieuwen tak van koophandel.
Vele luiden vrezen hier te land voor den aanwas der Ruffifche zeevaart, en zyn beducht dat, de Rusfen hunne eige waren met hunne eige fchepen overbrengende, wy daarby aanzienelyk verliezen zullen. Maar de zodanige zyn niet gron. dig onderrecht van den ftaat der zaken.
De bovengemelde onvolkomenheid in 't karakter der natie maakt , dat hunne fchepen zeer flecht zyn. Het gebrek aan eiken - hout ftelt hen in de noodzakélykheid ze van vuuren - hout te maken. De fchepen, op de best mogelyke wyze hiervan gebouwd , zyn altoos van minder weêrltand dan de anderen. Deze twee omftandi^heden maken, dat de premiën van asfurantie, üp deze fchepen, n.eer dan 't dubbel zyn van die op
eiken-



Koophandel. 1S0
eiken-fchepen; en noch is 't dikwyls moeijelyk 'er asfurantie op te vinden.
Ten anderen moet men by 't vertrek der fche-> pen voor ieder matroos, die een lyfëigendom of van een edelman of van de kroon is, een borgtogt van 150 roebels, by de admiraliteit, ftellen: waarby de reder zich verbindt deze zomme aan den eigenaar te betalen, zo een dier matrozen niet binnen een bepaalden tyd wederkeert.
Zo men nu hier e.». elders een Ruflïsch fchip ziet , zo komt dit uit de voordeligheid der vrachten; maar zodra de dingen eens tot hun gewoon waterpas gebragd zullen zyn, zal geen verftandig mensch in Rusland, onder deze nadeelen, een mededinger willen worden der buitenlanders.
Schets der Geschiedenisse van Pvcslaed.
LVII. De eerfte oorfprong dezes lands is, gelyk die van alle andere landen, duister, vermengd met fabelen. De Rusfen ontlenen denkelyk hun naam van een ander volk. Zy werden uit het land, welk zy eerst bewoonden, door
de



190 Schets der Geftbiedenisfen van Rusland.
de Wolochen verdreven. Dit dwong hen na de oevers van den Dnieper te wyken, daar zy eerst Kiof, en daarna meer na 't noorden Novogorod, bouwden. Dit was, om zo te (preken, de eerfte fteen aan 't daarna zo groot gewordene gebouw dezes ryks: gelyk het klein Isle de France de kern geweest is, om welken het nu zo groot enbioeijend Vrankryk gegroeid is.
862. Van dit tydüip af begint deszelfs biftorïe enigzints bekend te worden. Tweedracht en partyfehappen maakten, dat zy by de Waregers, die hen reeds te voren geregeert hadden, zich een opperhoofd zogten. Zy verkozen zich drie broeders Ruitnc, Sineus en TauwoRtot vorsten over hen. Zy verdeelden dit grote land onder elkander; doch beide de laatfte geftorven zynde, behieldt de eerfte alleen dit toen reeds grote ryk.
879. Geduurende de minderjarigheid zyns zoons en opvolgers Jegor, was een zyner bloedverwanten O leg regent van *t ryk. Hy onderwierp zich de Kiovers, en bragt den zetel des ryks van Novogorod na Kiof.
913. Niet dan na zyn dood, aanvaarde Jigor de regeering. Waarvan men alleen weet, dat



Scbets der Gefcbicdenisfe van Rusland, iqt
hy, in een oplland der Drewiers, het leven liet.
945 De zoon, dien hy naliet, was minderjarig, Sweto3laf. Zyne moeder Olga regeerde het ryk; zy bouwde Pleskof, en nam den kristely. ken godsdienst aan.
94.6. Swetoslaf hadt den zucht tot den oorlog en veroveringe. Hy ftierf in een veldflag tegen de Perfchengen.
971. Na hem regeerden zyne drie zonen Jaropolk, Oleo en Wladimir, onder welke drie hy ene verdeeling maakte, die geen lang beftand hadt. .
981. Wladimir na zyne twee broeders, gelyk zulks gebruikelyk is, vermoord gehad te hebben, zette zich alleen aan 't hoofd van 't ryks-beftier. Daarna overwon hy vele grote volkeren.
988. Doch 't geen, welk zyne regeering het meest merkwaerdig maakt, is dat hy en zyn geheel volk tot de Griekze kerk overging.
1015. De deling die hy onder zyne twaalf zonen maakte, hadt oorlog en moord ten gevolge; men wordt moede de gefchiedenisfen dezes volks optetekenen. Van deze broeders ('t geen niet
zeer



192 Scbets der Gefcbicienisfe van Rusland.
zeer broederlyk is) vermoordde beurtelings de een den ander.
1054. Eindelyk hadt een derzelven Jaroslaf het geluk zich in de regeeringe traanden te.houden. Maar deze vreugde duurde niet lang. De verdeeling des ryks was het zaad van nieuwe onlusten en oorlogen.
1100. Doch het fchynt,dat deheerfchappy altoos verdeelt bleef onder verfcheide vorsten, die, hoewel menigmaal met elkander in oorlog, echter geregelde zamenkomften hielden, over de algemeene belangens des ryks.
1114. Onder alle deze vorsten was'er niet één, die zo veel gezag verkregen hadt, als Wladimir bygeaaamd Monomachus; deze hadt genoeg invloed, om die onlusten veeltyds in de geboorte te fmoren.
1125. Doch zodra was hy niet geftorven, ef dezelve barstten met ene nieuwe heftigheid uit. De throonsopvolging was nu wederom de gewone bron van twist en kryg.
De verdeeldheid van een ftaat maakt een buitenlandfchen vyand fterk !!!
1237. De Tartaren hun voordeel met deze onenigheid doende, namen, ten tyde van den
Chan



Scbets der Gefcbiedenisfe van RusÜni. ï§3
Chan Batu, een groot gedeelte des ryks ih, lagen der Rusfen cynfen op, zetten hunne vors. ten af en aan, voerden ene flrengeheerfchippy over heri.
tz<2. De Zvveden, welke het voorbeeld der Tartaren wilden volgen, waren niet even gelukkig. De groot-vorst van Novogorod AlexaN* der dreef hen] in Finland, en kreeg te recht een groten naam, door zyne doorlüchte krygsdaden. Zyne afftammelingen zyn de règeeiende vorsten van Rusland gebleven, fchoon zy noch twee hondert jaren onder de afhanglykheid van de Tartaren geleeft hebben.
1462. Iwan Basilowitz de eerfte vin dien naam, die een einde maakte der Tartaarfche afhanglykheid, en de verfpreide ftukken van 't ryk,ieder door byzondere vorsten geregeerd,tot één ligchaam bragt, moet als ftigter en grondlegger des Rusfifchen keizerryks aangemerkd worden.
1477. Hy bragt de ryke eh magtige ftad Novogorod , welke tot noch toe ene vrye en on» afhanglyke ftad, onder de befcherminge van den groot-hertog van Litthauwen en koning van Polen geweest was, onder zyne heerfchappy» N Misüf



if 4 Scbets der Gefcbiedenisfe van Rusland.
Maar ene geftrenge belegering, zonder welke by tot zyn oogmerk niet konde komen » maakte een einde van hare heerlykheid.
1478. Hy veroverde het Tartaarfche koningryk Kafan, en maakte daarvan een leen des ryks, zodat deszelfs Czaar geheel van hem afhanglyk werdt.
1505. Zyn zoon Wasilei verloor het wederom. De Kafanfche Tartaren verenigden zich met die van de Krim, drongen in Rusland, veroverden Moskou, en dwongen den Czaar ,hen als onafhanglyk te erkennen. Daarentegen bragt hy het oproerig Pleskof tot reden, en ontnam aan Polen Smolensko.
1514. Iwan Hi zyn opvolger, heroverde Kafan, en maakte van 't koningryk Aftrakan een Rusfisch wingewest. Edoch was hy ongelukkig fn zyne ondernemingen tegens Esth- en Lyfland, tenzy zyn enig oogmerk was , 't zelve te vuur en te zwaerd te verwoesten.
IS77-83- In de laatfte jaren zyner regeeringe , maakte men een begin met de verovcringe van Siberiën, een land alleen zo groot en groter, als geheel Europa. Zyn opvolger voleindde deze veroveringe , door welke hy minder mis-
fchien



Scbtts der Gefcbiedmisfe van Rusland. ï$j
fchien befaamd geworden is, dan door zyne meer dan geftrenge regeeringe, in welke hy vele menfchen op ene wrede wyze liet ter dood brengen. Om deze reden werdt hy de gruuwzame bygenaamd. Dit was des te meer aftekeuren, wyl hy voor 't overige een fchrander vorst was, begaafd met vele goede hoedaiaig-> heden, en die aan de verbetering des ftaats fterk werkte.
1584. Zyn zoon en opvolger was van een geheel ftrydig karadter. Feodor was zo week en klein, dat hy zyn oom Boris Godunow, onder zyn naam regeeren liet. Dsze laatfte was zo argelistig als heerfchzuchtig. Om aan deze driften te voldoen, liet hy den enigften broedeer van Feodor, Dimitri geheeten, van kant brengen , het geen een bron van oneindige onheilen voor Rusland geweest is.
1598. Want na den dood van Feodor bragt Boris, door een aantal van allerlei kunstenaryen, het daarheen, dathy, zoals men hen toen noemde, Czaar van 't ryk uitgeroepen werdt. Dit nu gaf gelegenheid aan zekeren verlopen monnik, Gregorie Oripiew, die zich voor den vermoorden Dimitri uitgaf, om, nadat hy zich iri N % 't



ip(5 Scbtts der Gefcbiedenisfe van Rusland.
't ryk en 't nabuurig Polen een Herken aanhang gemaakt hadt, met een fterke legermacht Toor Moskou te komen. Dit bragt den Czaar zodanig in 't naauw , dat hy zich vergaf. Toen liet hy deszelfs zoon Feodor, die nu tot Czaar uitgeroepen was, door fcherprechters handen, in 1605, fterven. Vervolgens zette hy zich op den throon, dien hy onderden naam van Dimitri befteeg.1 Ondertusfchen was zyne regeering zo buitenfporig, zo dwaas, zo aanftotelyk voor de Ruffifche natie, dat hy benevens vele zyner Poolfche aanhangers, in een opftand, aan wiens hoofd de prins Wasilei Schuiskoi was, het leven verloren.
1606. Toen viel de keur eens Czaars op dezen Wasilei. Doch kort daarna kwam 'er in Polen een nieuwe Dimitri op, die aldaar onderfteund werdt. Hy verfloeg de Ruffifche troepen, waarop een ieder hem toeviel. Hierop zogt de Czaar befcherminge, by den Koning van Zweden, Rarel de IX., wiens hulp de Polakken, aan wier hoofd deze nieuwe Dimitri was, van voor Moskou terug deedt deinzen. Hierop verklaarde Si öismu n dus III. den Muskovieters den oorlog, waartoe het vermoorden van zo vel*
Po-



Schets der Cefehieden'sfe van Rusland. 17Q
Polakken zyne ftaatkunde ligtelyk voorwendzele konde geven.
i6ro. Dit bevorderde den val des Czaari Wasilei. De natie zette hem af en floot hem op in een klooster , waaruit hy den vyand overgeleverd werdt, die hem in de gevangenisfe deedt fterven.
Toen werdt de Poolfche prins Wladislaus, zoon des konings van Polen tot Czaar van Rusland uitgeroepen , en zo hy dien throon niet befteeg, was 't alleen de fchuld des bonings van Polen.
Ondertusfchen liepen de zaken binnen 'slands geheel in de war. De Polakken hadden zich reeds van Moskou en Smolensko meesters gemaikd, en de Zweden waren in *t bezit van Novogorod en andere pls-atzen.
16ra. Ten laatfte deedt de wanhoop de Muskovieters, in ene laatfte poginge, de Polakken in 't Kremlin zich overgeven. Toen riepen zy Feodor Romasow tot Czaar uit. Rust en goede orde werden nu weder berfteld, alhoewel de vrede hem Ingemerland, 't geen hy den Zweden afftondt, en Smolensko, Severien en CzerN 3 ni.



ïog Scbets der Gefcbiedonisfe van Rusland.
nichef, 't geen hy den Polakken afftondt,koftte. Doch dit verlies was fpoedig berfteld.
164.5. Want toen, onder de regeeringe zyns zoons Alexei, de kofakken tegens hunne wettige overigheid opftonden , heroverde hy niet alleen deze verlorene /provinciën, maar voegde daar noch by de TJkraine, gelegen op den oostelyken oever van den Dnieper.
Hem volgde, in het ryksbeftierzyn zoon Feodor, die daarin vervangen werdt door zyne twee broeders Iwan en Peter , welke in een oproer, door hun zuster sophia aangeftookd, beide te gelyk tot Czaars uitgeroepen werden.
1682. De eerfte was een traag verftand, de andere was toen noch te jong, om de regeeringe te aanvaarden. Hierom werdt deze zorg Sophia betrouwd; het geen haar gelegenheid gaf, om ene geduurige regeeringe te bejagen. Maar Peter dit merkende floot haar in een klooster, en zette zich zeiven op den throon, dien hy, door den vrywilligen afftand zynes broeders, alleen bekleedde.
1689. Allehiftoriefchryvers (temmenovereen in den lof, dien zy hém geven, van de grootfte der Ruffifche monarchen te zyn geweest. Zyn t»v: glorie



Scbets der Gefcbiedenisfc van Rusland. 199
glorie was niet zyne ftaten, door de aanzienelyke veroveringen van Ingemer- Est-Lyf- en Finland, te hebben uitgebreid , want dit hadt hy met andere vorsten gemeen , die nogtans, in de hiftorien ongeprezen, voorbygegaan worden. Zyne eer was de hervormer en, zo alt Voltaire hem noemt, de fcheppcr van zyn land geweest te zyn. Hy voerde de krygskonft in 't zelve in, een beroep, waartoe',de gehardheid zyner natie, en hare onderdanigheid,haar een zeer gefchikd voorwerp maakte. Hy maakte haar bekend met alle die konften , die de fteun en 't cieraad onzes levens zyn. Hy gaf het ganfche ligchaam van den ftaat ene geheel nieuwe form; hy was de grondlegger van dat aanzien, die grootheid, dat vermogen, waarin het nu blinkt, en denkelyk noch meer blinken zal, waartoe het zo glorieryk als waerdig ryksbeuier der grote Catharina niet weinig toebrengt.
■ Wy zullen hier deze korte biftorie eindigen; 't geen 'er tot aan den tegenwoordigen tyd toe aan ontbreekt, is hierboven gemeld , daarwy van de throonsopvolginge fpraken. Ondcrtusfchen kunnen wy niet nalaten onze verwonderinN4 ge



%êo Scbets der Gefcbitdenisfe van Rusland.
ge te kennen te geven , hoe het gekomen isi dat, daar de overwinnende wapenen van Peter I. den Perfifchen Schach Thamasis de zo aanzienelyke provinciën Dageftan, Schirwan, Mifanderan, Gilun en Allrabat hadden doen afftaan, waardoor de verovering van geheel Perfiën, en daardoor die van Indien bereid v/erdt, dezelve wederom zyn afgeftaan. Ik vinde niet aangetekend , welke omftandigheden tot dezen afftand gelegenheid gaven; zo *t niet ene befmettelyke ziekte wai, die vele der Ruffifche zoldaten wegfleepte.
Aanzien van Rusland.
LVIII. Wy kunnen niet nalaten, alhier enige omftandigheden te herinneren, welke voet gaven tot die hoge gedagten, welke een ieder jtfch nu, en met reden, van dit ryk vormt.
Vooreerst deedt de glorieufe manier, op welke Peter I. den oorlog met Karel den Xllden «tiqdigde, door de aanzienelyke veroveringen , die hem by den Trede afgeftaan werden , een hoog denkbeeld van Rusland vormen. ' 't Zelve werdt bevestigd en vergroot door den
voor.



Aanzien van Rusland.
zot
weorfpoed, waarmede deze natie tegeni de Turken kryg voerde. Daar Europa noch een levendig denkbeeld hadt van het gevaar, 't welk de kristenheid van wegens deze natie gelopen hadt, toen zy op 't punt was, van zich in 't bezit der hoofdftad van 't Roomfche ryk te zien, kon een ieder niet dan verbaasd zyn over de zegepralen, welke de Ruffifche heiren over de verflagene Turken meer dan eens behaalden, waarin vele aanz-ienelyke fterktens vermeeiterd werden.
Vervolgens gaf deze ftaat een blyk, wat hy vermog, en Zweden werdt in een tweden oor« log zodanig in 'c nauw gebragd, (*) dat het aanzienelyke provinciën moeft afftaan.
't Is bekend, dat de tegenwoordige koning vin Polen, aan de befcherming van Catharina zyn kroon verfchuldigd is.
De
C*) Men verhaalt een anecdote van den tegenwoordige» Koning van Zweden, geduurende zyn verblyf in St. Petersburg. Na dat hy een corps van eenige duizend man, onder den graaf Roman zow, hadt zien manoeuvreeren, zeide hy: Myne heren , ik hen zo voldaan over ie les, ii* gy my kimt te geven , dal ik gene andere verlang.
N S



202
Aanzien van Rusland.
De onlusten welke daaruit geboren werden,, wikkelden de Turken in een anderen oorlog» die van den kant der Keizerinne met zo goeden uitflag en zo veel glorie gevoerdt werdt, zo te water als te land, dat het alleen aan hare gematigde denkwyze toetefqhryven is , dat het Turkze keizerryk niet geheel verpletterd werdt.
Dit alles, gevoegd by de uitgeftrektheid en rykheid dezes lands, de welgefteldheid zyner finantien, de grote zyner legers, is de grondflag van die hoge achtinge, waarmede eenieder nu omtrent dit land vol is.
HoitosKOor vak Rusland.
Lijf. Het tegenwoordige, een gewrocht des ▼oorledene, gaat zwanger met het toekomende. Ieder oorzaak heeft haar bepaald uitwerkzel, hst geen wel zeker, doch menigmaal niet geëvenredigd is aan zyn beginzel. Zo rekent Voltaire ergens uit, dat het vallen van een handfchoen (waaruit aan *t hof der koninginne Anna een •hevige twist onftondt, gevolgd van een verandering in 't Engelsch minifterie) is het geen, waaraan de tegenwoordige koning van Spanje
zyn



Hmskoop van Rusland. 103
syn kroon verfchuldïgd is. Zo het (taalkundig fl'elzel van de waereld niet van dergelyke kleinigheden afhing , zou de menfchelyke fchranderheid, met een tatnelyken trap van zekerheid, rustende op 't bekende zedelyk karakter der foevereinen, en de gefteldheid der ftaten, het toekomende kunnen voorfpellen. Dan hoe wankelende ook onze kundigheden zyn, lust het my eens nieuwsgierig in 't toekomende te gluuren, om te raden , waarmede onze naneeven zich zullen bezig houden, en quaji een courant voor 1881 te fchryven.
Onderftellen wy, dat de Ruffifche throon bezeten werdt door een vorst, wiens heerschzucht die van Lodewyk XIV, wiens fpaarzaamheid die van I' et er I, wiens krygskunde die van den oudften'en fchranderften der levende koningen Fr e der ik den Groten evenaart.
Een land, waarin, by de eerfte opeifching des foevereins, hondert duizend rekruten opdagen, kan, voornamelyk als vrede de volkrykheid der natie heeft doen «angroeijen , zulke grote legers hebbsn als 't wil, die niet alleen de gewapende macht van geheel Europa evenaren kunnen, maar telfs overtreffen. Behoef ik te zeggen, dat die
land



ï"4 Hmskeop van Rusland.
land de voorraad - fchuur zynde van al wat toi een fcheepsmacht vereischt wordt , zulke grote vlo en hebben kan, alt iemand?
Rusland grenst door Kamfchatka aan Noord" Amerika en Japan, door Siberiën aan China, door de Zwarte zee aan Turk yen ,1 door dcKaspifcbe zee aan Perfiën, door de Ukraine aan Polen, aan Zweden en Denemarken door de Oost - zee. Na welke zyde deze kolos ook valt, zy verplettert den ftaat, dien zy drukt. Zweden, Denemarken en Polen leggen gereed , om opgeflokt te woiücn, als een boterham voor een hongerig njensch. Wat kunnen de zwakke Afiaters tet ua de Muskovieters! Perfiën biedt zich als van zelve aan; een leger van 25, 000 man kan dit, in 'tp^fant, opzyntccht na de Indien, veroveren, 't Was den graaf Romanzow, ligt geweest, *t Turkze leger, in dén laatften oorlog, te verpletteren, en daarna 't aanzienlykite deel der Ottomannifche flaten weetenemen.
't !s alleen de rykheid van ftoffe, die zich aan de he^rschzucht opdoet, welke belet te voorfpe'len, wie 'er't eerfte voorwerp van zyn zal. Maar zonder by de heidens fchool gegaan le hebben , of my op gocdergelukzeggen te
ver-



Htrósfoop van Rusland. io$
▼erftaarl, durve ik verzekeren, dat, in i88t Rusland aanzienelyke veroveringen gemaakd, en noch meer invloed op de politieke waereld hebben zal, dan 't thans heeft.
Zal dit *t geluk van 't ryk vermeerderen? Ik geloof eer 't tegendeel. Rusland zal niet eer een gelukkig volk voeden , voor dat de lyfeigen. fchap worde afgefchafd. Indien *t ryk eens gezegend wordt met een prins, die niet een ver» overaar maar een vader zyns volks, een man van een gevoelig hart is, die meer waerdy fielt in de welvaart van tien familien , ais de aanwinst van even zo veel provinciën , zal hy de eerfte zyn, die den adel leren za!, dat de lyfeig'enfchap ene goddeloze ufurpatie, ene met voetentreding der wetten der natuur , der geheiligfte rechten is. Hy zal of in ééns alle de kroons - boeren in vryheid nellen,of hy zalhaar(de vryheid) ten beloninge zetten , met welke de meeste nyverheid en deugd van enigen jaarlyks beloond worde, 't Is gevaarlyk, zegt men, den (laven hunne vryheid te geven! Maar legt 't in de menfchelyke natuur, dat enige duizenden ene zo grote weldaad met goddeloosheden, oproer en allerlei misdaden zouden vergelden? Wat gevaar fteekt
'er



Joff Horoskeop van Rusland.
'er derhalven in , dac men de menfchen vry.
make!
Indien de adel begon met zyne boeren een eigendom te geven, welken zy door hunne nyverheid mogten vermeerderen, en voor welken zy, tot een bepaalden prys, hunne vryheid mogten kopen, zou de adei niets verliezen, en 't ryk zou 'er onuitfprekelyk by winnen.
By



By den Uitgever dezes zyn nog té bekomen:
I. Eeschryving van Gltana of de Wilde Kust, in Zuyd Amerika, .betreffende de Aardrykskunde en Hiftorie des Lands, de Zeeden en Gewoontens der Inwooners, de Dieren, Vogels, Visfchen, Looinen en Gewasfen, als mede de eerfte ontdekking dier Kust; de befittingen der Spanjaarden, Franfcben en Portugeezen, en voor-' namentiyk de Volkplantingen der Nederlanderen, ais Esjequebo, Demerary , Derbice, Sunnaame., en derzelver Rivieren , waar by komt eene Verhandeling over den aart en de Gewoontens der Neger-Slaven, alles uit echte fiuk> ken opgefteld door Mr. J. J. Hartsiwck , Charter en Requestmeester van bet Edehno"ende Cel legie ter Admiraliteit tot Amflerdam , enz. 2 Deelen , in groot Ato met verfcheide weluitgevoerde Kaarten en Platen voorzien, af I2:. Eenige weinige op groot pap. ƒ
II. Historisch Taïereel van Indien , of Indostan , behelzende een Kort Begrip van de Verdichtzelen en Zeden der Indiddnen; met eene Befchry ving van hunne Staatkunde, hunnen Godsdienst, enz, uit het Fransen vertaald,en'
mee



met een Voorrede verrykt, in gr. 8vo. met Flaaten verciert. / x:-5-
Hl. Beschryving der Stad Bommel, behelzende in kort al het geene men omtrent die Stad en Inwoonders, met opzigt tot deszelfs Opkomst,- Aanwas, Voorrechten, Regeeringe, Daden en Handelingen heeft kunnen uitvinden; als mede met inmenginge van verfcheide Aanmerkingen, Befchryvinge van geleerde en dappere Mannen, die deeze Stad heeft uitgeleverd, opgave van een menigte gevallen omtrent dezelve gebeurd, enz. Door een Gelders Regtsgeletrdtn, in gr. 8vo. ƒ i:- 5.
IV. Scheikundige Proeven en Natuurkundice Verhandelingen, ter nadere kennisfe derongebluschte Kalk, der Elaflike en Klektrike Stoffe, der allerfcinfte Vuurftoffe, en des oorfpronglyken algemeenen Zuurs ; nevens eert Aanhangzel over de hoofdftoffen : door J. F. Meyer , volgens den laatften Druk uit het Heêgduitscb vertaald, en met eenige Aantekeningen vermeerdert, door P. J. Kastelyn, Aptbekar en Cbimist te Amfterdam, 2 Deelen, in groot fcvo. ƒ 4:- 6
Èenige op best Papier. f 6:- ï2