KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK
COLLECTIE-TH IERRY
BRUIKLEEN
van de Ned. Herv.
Gemeente te 's Gravenhage
7118 - '36



D é
PEINZENDE
KRISTEN,
o f
BUNDEL van STICHTELYKE
GEDACHTEN
voor de
EENZAAMHEID,






D E
PEINZENDE
KRISTEN,
o f
BUNDEL van STICIITELYKE
GEDACHTEN
voor. de
EENZ A AM HE I D,
DOOR
PETRUS BROES,
Predikant te jimjlerdam. TWEEDE STUKJE N.
LLUilllMJLJ——IWWIII"!",!"!" I — I I
Te AMSTERDAM, r PETRUS SCHOUTEN
Bï < en
C JOHANNES WESSING.



Uitgegeeven na voorgaand onderzoek en goedkeuring van de Gecommitteerden der E. Klasfis van Amfterdam, den3oJuny 1783,



INHOUD
DER
BESPIEGELINGEN.
Stof tot weenen . . . Bladz. t.
Myn Verlos/er is God . . 2g^
Onlangs was ik krank . . 42.
Dierbare Bybei , , .



SQfne overdenking van Hem zal zoet zyn. ï
Ps. J04.



Bladz ï
STOF TOT WËENEN,
Schreit, myne oogen! Weent bïtteriyk! Och of n:yn hoofd water ware, myne-oogen fpringbronneh. van tranen! Myn hart raakt in bcweegingi
Myn Heiland weende, toen Hy op aarde was. » Hy weende by het graf van Lazarus, niet alleen op de herinnering van een' lieven vriend, die geftorven was, maar ook, en mogelyk wel inzonderheid, op de levendige vertegenwoordiging der treurige verwoefting, die de zonde der wereld
heeft ingevoerd. Laat my myn' weenenden
Meester volgen! Hy weende, toen Hy Jeru-
falerh in het oog kreeg, en zich de boosheid en den ondergang van ftad en land voor de aandacht fteide. Welligt ftonden Hem meest al de tranen in het gezicht; en zyne aandoenelyke ziel nam vaardig deel in elk eene ellende, die Hem voorkwam. Hy'ging het land door, goed doende. Te weenen met den weenenden was zyh vermaak, en A



2 Stof tot weenen.niemand, die zyn mededogen vergde, werd afgewezen. Wat al tranen heeft Hy geoffert in
Gethfemane! -— Met verrukking befchouwe ik de liefde van Gods Zoon, myn' borg, die om mynen wil een' hemel van ongehoorde blydfchap, daar niemand weent, met een'dal van tranen, een Bochim, wisfelde voor eene poos, voor een' gerui-
men tyd,voor een' reeks van jaren. Eene zee
van tranen heeft Hy gehort; en als men Hem de vraag gedaan had, die Hazael aan den weenenden Eliza deed: Waarom weent myn Heere? zou het andwoord geweest zyn: Ik weene om de zonde, en om al wat er op dien wortel groeit. — Ik ga met Jefus weenen; en, o myn Vader! befchouw myne tranen in de tranen van uw' Zoon!
Zou myn hart niet bloeden, zou myn oog niet weenen, als ik de jammeren van een gevallen menschdom over het geheel befchouwe! De aarde, waar op ik woone, is eene plaats van toert, een dal van tranen geworden. Ettelyke beroepen, in de plaats van myn verblyf, hebben, by toeval van de ellende der menfehen, eene treurige noodzakelykheid gekreegen. De namen van arts en wondheler waren buiten dat onbekende namen geblee-
ven.



Stof tot weenes. 3
ven. Myn weenend oog ziet door een» reeks
van zeven en vyftig eeuwen te rug op dien val, die de éérfte bron was van al dat kwaad. Ik wete, ja, dat myn geloof in den tweeden Adam my groter heil befchikt, dan ik , wanneer myn éérfte verbondshoofd was ftaande gebleeven, gehad zou hebben, daar nu verlosfing uit genade, en de erkentenis daar van, my nu en voor eeuwig een hemel fcheppen van gevoel en verwaardiging, in een ioort en in eene mate, als in myn geval alleen mogelyk is, en daar ik dus in zoo verre winne by Adams val; maar met dat al weene ik bitterlyk wegens al het kwaad,dat er op den wortel der zonde groeit, wegens duizenden ellenden, waar van ik getuigë ben, ook dan, wanneer ik flegts den uitwendigen ftand van zoo velen, die my omringen, in aanmerking neeme. Wanneer ik wan-
dele, ontmoete ik van tyd tot tyd den behoefdgen , den zwakken, die maar even van het Rrankbedde aftrad, den verminkten, die naauwelyks voord kan, den zwoegenden onder matelozen last, wiens knièh ftruikelen, wien het zweet van het aanzicht ftroomt, of een', wien het verdriet uit de oogen ftraalt, of een', wien de herfenen ontfteld A 2 zyn,



4 Stof tot weenen.
zyn, en die, in plaatfe van medelyden te erlangen, door den moedwil, die menfchen in duivelen
herfchept, befchimpt wordt. ■ Zou myn hart
niet bloeden, zou myn oog niet weenen! Wat
verneeme ik al uit de berichten van anderen; en zou myn hart niet gevoelig zyn op elk eene nieu*we boodfchap, die ik kryge! Zyn de Bethesdas in myn vaderland, de verordeningen, om voor kranken, die behoeftig zyn, zorge te dragen, zyn die proeven van het mededogen van God en menfchen, en behoren zy tot de goede dingen, die in Neêrlands Juda noch gevonden worden, zy zyn tevens de toneelen van ellende en jammeren, zy horen het
gekerm der lyderen. Laat my dat alles voor
myne aandacht brengen, en zou ik dan niet weenen met den weenenden! Wie weet, wat er
in de wereld , in myn vaderland , in de plaats van myn verblyf al voorvalle in dezelfde oogenblikken,
waarin ik hier aan het peinzen ben! Mogelyk
worftelt er meenig een met den dood, en ftaat gereed, om zoo zoo den laatften fnik te geven. Mogelyk ftaat elders de wondheler gereed, om eene der zorgelykfte en pynelykfte infnydingen of afzettingen te beginnen, waar op de lyder, al trillende,
wacht,



Stof tot weenen. 5
wacht. Mogelyk zyn in deeze zelfde oogenblikken zommigen myner medemenfchen in nood op zee; zy wachten niets dan in de baren hun graf te vinden ; hunne ziel verfmelt van angst. Zou ik niet
weenen, altyd in eenige mate weenen, althans eene goede mate van gevoel behouden wegens alle de rampen des tranendals, en zou dat bezef de banier niet
beftendlg opwerpen tegen onmatige vrolykheid!
Myne bedaardheid , behendige bedaardheid in gelaat en houding,getuige,dat ik het meêdogend aandenken aan de rampen van myn» medemensen in
eenige mate gaande hou. Ik moet weenen!
Zou myn hart niet bloeden, zou myn oog niet weenen, als ik de onderdrukkingen befchouwe , die onder de zon gefchieden, het fchaamteloos misbruik van overmacht in allerlei kringen, handen, maatfchappyen onder de menfehen •, als ik myne aandacht vestige op de tranen' der verdrukten, en van hun, die geen' vertrooster hebben, daar aan de zyde der verdrukkeren macht is, zy daarentegen geen' vertrooster hebben! Millioenen verongelykingen,
die minder vallen binnen het bereik der beteugeling desaardfehen richters, en der uitvoering des hogen bevels van den Opperrichter : Helpt den verdrukten'.
A 3 MtV



o Stof tot weenen. Millioenen verongelykingen, tergingen, vertredingen, verguizingen, waar voor de weduw, de wees, de echtgenoot, de dienstbare, de kinderen van het huisgezin, de geringe , en wie niet al! . . . door ' een' moedwil, die geene palen kent, wordt ten docle geheld. Dikmaals worde myn yver gaande ; dikmaals kookt my het bloed in de aderen op het vernemen van die boosheden; en in de vervoeringen van myne aandoenelyke ziel zou ik wel onbedachtzaam wenfehen, dat 'er vuur van den hemel daalde. -— In die vervoeringen zou ik wel vragen: Waar, waar blyft de God van Elia? Waarom neemt alle onderdrukking geen einde in één oogenblik? Waar blyft Hy , die hoger is dan de hogen, en die er immers, immers acht op neemt? waarom? waarom ? Dan, zwyg, myne ziel! haak uwe
driften! beveel alles aan Hem, die alle dingenfchoon maakt op zyn' eigen tyd! zie vooruit op de plechtige
verrekening van alles, die eens komen zal! - Nu
moet myne aandoenelyke, myne deelneemende ziel my fporen geven, om, naer al den invloed, dien ik hebben kan , ongelyk tegen te gaan , den verongely kten den druk dragelyk te maken, en de zaken der verdrukten aan God te verbly ven. Met gema-



Stof tot Weenen. 7
matigden yver mag ik wel bidden : Jehovah! doe den verdrukten recht! laat de boosheid der Godlozen een einde nemen! Gy, die harten en nieren be-
' proeft, o rechtvaardige Richter! Voords zal ik
over de onderdrukkingen weenen , zoo lang myne
tranen-bronnen niet zyn opgedroogd. Ik moet
met den verdrukten weenen!
Zou myn hart niet bloeden, zou myn oog niet weenen, als ik aan den oorlog denke, als de bloedtonelen, de verwoestingen voor myne aandacht zweven! Gekroonde wormen, Majefteiten van ftof
en leem , laten hunne gefchillen, gefchillen foms over eenige mylen gronds, of, het geen noch lager zinkt, over eene weigering van bedongene eerbewyzing, die gefchillen laten zy beflechten ten koste van zooveel menfchenbloed. Menfchen, die buiten dat geen verfchil hebben, vechten als leeuwen tegen elkanderen. Meenig een van die wezens, die onfchat^ bare wezens, die men menfchen noemt, valt neder, en geeft den geest. Aandoenelyke vertoning! Elk der gevallenen is een van die gekoesterden op 's moeders fchoot, die gedrukten aan de moederlyke
borst. Toen hy in vroegeren tyd uit zorge-
lyke ziekte werd opgericht, juichten zyne ouders;
a 4 *y



8 Stof tot weenen.
hy ligt nu verflagen. — Als een mensch krank is, wat ai moeite wordt er gedaan, om hem te redden , wat al verordeningen, wat al toeftel! en hier, hier fterven er honderden zonder zieüte! — Als een mensch op den hals gevangen zit, en er maar een grein bedenkelykheid overfchïet, of hy wel fterven moete, o! wat peinst de richter, om, zonder krenking der wet en met een goed gewisfe, dèn gevangenen te behouden; hy fnuffelt naar alles, wat tot verfchoning dienen kan,en hoe node komt hy tot dat ontzettend woord , dat treurig uiter-
fte ...... fterven ! maar hier fterven
er honderden, zonder dat zy immer van eenige be* zondere misdaad befchuldigd waren. — Het kleenfte wormken befchermt zyn leven, zoo lang het kan, en wringt zich in duizend bogten j hier fterven menfchen, onfterfelyke wezens. Het getal der weduwen en der vaderloze wezen neemt toe! Treurige berichten ! Ouders befchreijen hun zoon;
was hy de blydfchap hunner oogen, zy weenen bitter; was hy een Abfalom, en kennen zyne ouderen den nadruk van het woord, eeuwigheid, van naby, dan bezwykt hun hart; dan verftaan zy den treurigen nadruk van Davids lyk-klagt op Abfalom:
Oclj



Stof tot weenen. 9
Och dat ik voor u geftorven ware! Abfnloml myn zoon! myn zoon! De moordenaar der menfchen, die erf-vyand van Adams kroost, ftookt dat vuur des oorlogs; hy ftaat er by,als er gevochten wordt; en, indien een helfehe geest voor blydfchap vatbaar is, dan juicht hy, zoo dikmaals er menfchen vallen, en hy beziet den zieltogenden met een' helfchen grimlach. — Van hun,die er het leven afbrengen, zyn zommigen verminkt, welligt onbekwaam tot eenig beroep, of immers gcmerkteekend voor al hun leven, fchoon er in dat foort van merken geen aasje oneer ligge. Myne aandoenelyke ziel kan de vertegenwoordiging van alle de ellenden, die op den wortel des oorlogs groeijen, onmogelyk dragen. Wat al verwoestingen veroorzaakte de oorlog in een' reeks van eeuwen.
Mogelyk is er thans een algemeene vrede op handen, maar noch onlangs vocht men. in elk der vier bekende wereld -deelen, en mogelyk hebbe ik wel een nieuwspapier in handen gehad, dat my uit elk der wereld-deelen berichten gaf, maar berichten, die allen met bloed gcteekend waren. Men vocht in Azie, in Afrika, in Amerika, in myn Europa; en,
helaas! myn vaderland was er ingewikkeld. 1
A 5 Ont,



io Stof tot WEENEN. Ontzettende rekenfchap, die door de aanleggeren van een' onbillyken oorlog zal gegeeven worden in dien dag, waar in de koningen en hunne raadslieden met den geringften menfch ftaan zullen op gelyke hoogte, en verandwoording doen zullen van het kostbaar menfchenbloed , vergoten door hun toedoen. Dan zal de redeloze vrede-breuk, hoe zeer hier beplooit door list en fchyn, in haere eigene gedaante, voor het blikfemend oog van Hem, die hoger is dan dc hogen, verfchynen; daar zal onrecht onrecht heten. Hy , die aangevallen
wordt, moet 'gewis oorlog voeren, en al het gevolg is voor rekening van den onbillyken aanvaller. Elk koningryk, elk gemeenebest mag en moet zich verdedigen, en den aanvaller afbreuk doen, waar men kan, en het verzuim daar van is gewis eene laagheid, die door God, en elk' mensch, die eerlyk is, wordt afgekeurd. Geerne pryze ik den yver van hun, die in een' wettigen oorlog, ten dienfte van hun vaderland, het zwaard aandeheupe gorden. Geerne eere ik de gedachtenis van hun, die ooit of ooit voor myn en hun vaderland hun leven hebben opgeoffert. Nooit hore ik de namen der De Ruiters 3 der Trompen, en dergelyken noemen,



§ T O F TOT WEENEN. H
men, of myn bloed raakt in beweeging. Zoo lang ik adem hebbe, zal ik met eerbied en liefde de namen fpellen van die helden, die op Doggersbank tegen Britsch geweld en overmagt als leeuwen vochten. Roemwaardige dag'. Gy zult in Nederlands jaarboeken eene onderfcheidende plaats bekleden , en, als men het geen op u voorviel lezen zal, dan zal de nakomelingfchap zeggen, dat Nederlands helden , in de eenigfte geleegenheid, die zy gehad hebben, om hun moed te tonen, gefchitv terd hebben. Roemwaardige Bentinck! edele verdediger van uw vaderland! Myn hart fticht eene eerzuil tot uwe gedachtenis! en, zoo lang er Nederlandsen bloed door de aderen ftroomt., zal uw
naam met eerbied vermeld worden! Maar,
met dat al , ik beweene den oorlog; ik beweene
de verwoestingen. Wanneer, wanneer komt
de tyd, waar in alle de zwaarden fpaden, alle de fpiefen fikkelen worden zullen, wanneer men nergens meer leed doen, nergens meer verderven zal.— Ondertusfchen, zoo lang ik leve, en het gerucht des oorlogs tot my komt, zal ik weenen.
Zou myn hart niet bloeden, zou myn oog niet Weenen , als ik by fommigen myner landgenoten de
be



12 Stof tot weenen.
bekoeling opmerke van liefde voor hun vaderland, en de begunftiging van Neêrlands hateren! Dan ontbrandt er een vuur in myne overdenking; dan roepe ik uit: Zagen de vaderen op, die alles voor Nederlands belang hebben opgezet, zy wierden bleek van
fchaamte over een nakroost, dat zoo ontaart is.
Of wanneer ik den pryswaardigen yver voor vaderland en vryheid, en tegen allen, die Nederland gram zyn, wanneer ik dien yver gepaard zie gaan met eene onbezcfbare koelheid omtrent de gezuiverde evangely-lecr , Nederlands beften zegen ; ja, met de begunftiging eener onbepaalde verdraagzaamheid , ook door hun , die de belyders zyn der hervormde leer, en wier namen op de lysten der kerk-leden noch te vinden zyn. -— Wanneer ik den yver, den patriottifchen yver gepaard zie gaan met eene denkwyze, die de verbetering der zeden , en het aanleggen der onderfcheidene invloeden,die dezelve, onder Gods zegen, bevorderen kunnen, buiten aanmerking houdt, o! Wat al bezoedelingen, wat al ontglanfingen des patriottifchen yvers , hoe roemwaardig ook, als men dien op zich zeiven befchouwt. Yver voor de waarheid en voor de ftichting, behoren ook tot het denkbeeld van een' patriottifchen hervormden; en befcheidenheid fiert den vaderlander.
Zou



STOF TOT WEENEN. 13
Zou myn hart niet bloeden, zou myn oog niet weenen, wanneer ik 'de millioenen heidenen, 'die zelfs het gerucht van myn' Verlosfer noch nimmer hoorden, voor myne aandacht brenge! Zy dwalen om in het duiftere; zy tasten, als de blinden, naar den wand; zy misfen die openbaring, waar in het
groot geheim der verlosfing ontdekt wordt.
Rampzalige genootfchappen! Laat my myn
geval met het hunne vergelyken ! Het licht van de evangely-leer beftraalt my; en , daar ik het lot rnyner nooit verlichte medeheidenen beweene, roeme ik de goedheid, die myne wieg geplaatst heeft ïn een land, daar de eenige naam, waar door men zalig wordt, wordt uitgeroepen. Nooit, nooit vermindere myne opgenomenheid met de éérfte invoering der kruisleere onder de heidenen! eene gebeurtenis , die door duizenden kanalen den weg gebaant heeft, om het evangely ook tot myn vaderland en tot my, tot myn oor en hart, te brengen; en het geen, nu zeventien eeuwen geleden, voorviel, zy en blyve in myn oog, als of het gisteren gefchied ware! 0! Deelden alle de heidenen in myn lot! God zegene de pogingen van elk, die de uitbreiding van het kruis-evangely in het oosten
en



J4 Stof tot weenen.
en in het westen poogt te bevorderen! o! dat der boodfciiapperen van goede tyding, die zich aangorden , om de kostbare vragt der kruis-leere naar het oosten en naar het westen over te voeren,
eene grote heirfchaare zy! Hebbe ik geene be-
zundere gelegenheid, om daar aan te arbeiden, om die ontwerpen met raad en daad te onderfteunen, ik zal dan evenwel bidden tot den God der heidenen; en, ben ik een van Jerufalems inwoners, ik zal dan voor de leidslieden van Juda, door de voorbidding , tot eene fterkte zyn in den Heere der heirfcharen, hun' God. o! Dat de tyd der heidenen nadere! o! dat de dagen komen, waar in de naam van myn' Verlosfer in alle de wereld-delen geroemd zal worden op gelyken toon, en één zal
zyn over de ganfche aarde! Thans weent myn
oog, en bloedt myn haft over de millioenen van heidenen, die het evangely van myn' Verlosfer misfen.
STOF



15
STOF TOT WEENEN.
myn hart niet bloeden, zou myn oog niet weenen, als ik myne aandacht op het verltokte Jodendom , dat zich aan den rotsfteen des heils ftoot tot hier toe, vallen laat! Joden, Abrahams nakroost, beminden om der vaderen wil; nu een verworpen volk, omzwervende federd ruim zeventien eeuwen als ballingen, verftrooid over den
aardbodem, overal een ingeftoken volk; Joden,
weleer de begunftigden boven alle de volken der aarde, het volk, in wiens midden Ifraè'ls God zyne
woning had; Joden, aan wier voorvaderen ik
'eene zo duure. verplichting hebbe voor de getrouwe bewaring der fchriften van Mofes en de Profeten; Joden, wier val de rykdom, wier verwerping de verzoening der wereld geweest is, en de inruiming ook van die plaats, die ik door de genade onder de huisgenoten van der heidenen
'God befla; ! Joden, die de verfmadingen vait
zoo vele onbedachtzame Kristenen dragen moeten ; -— Joden, die of, zonder eenige vertroostingen van het hart, knagen aan den dorren fchors van
eene



1(5 Stof tot weenen. eene uitgediende fchaduw-wet , of, by de ervaring, dat alle verwachtingen van een' Mesfias op loutere misrekening uitlopen, bykans allen Godsdienst laten varen, en, op zyn best genomen, beichaafde Naturalisten worden; — Joden, op wien het oordeel der verblinding en verharding rust tot
op deezen dag; Joden, die in den wandel van
duizenden Kristenen zoo vele ftruikelblokken ontmoeten, voedfel voor hun ongeloof, en afkeerigheid, en ergernis aan den Godsdienst der Kristenen, ook, en vooral, zoo dikmaals zy .getuigen zyn van die buitenfporige en fchaamteloze ontheiliging van dien dag, waar op de Kristenen aan JefuS opftanding, als den voornamen grondflag van hunne hope, en het wichtigst, het meest onderfcheidende leerftuk van hunne belydenis,ftatelyk gedenken moeten, en eikanderen toejuichen : De Heere is waarlyk opgeftaan! Wat, wat moeten de Joden geredelyk denken, zoo dikmaals zy zien, dat die dag doör duizenden Kriftenen zoo fmadelyk vertreeden wordt? Joden derhalven, wier bekeering; door de Kristenen, talloze Kristenen, veelal verhinderd wordt. Zal ik dat al bedenken, en
onbewogen blyven? Zal het my immer van het harte



Stof töt w ë e n £ n. 17 te konnen een medeftander van hun te worden, die een' Jood verachten, omdat hy een Jood is ? zal myn oog niet weenen, zal myn hart niet bloeden , als ik Joden zie ? zal ik niet teder waken over myn'ganfchen wandel, ook met dat oogmerk, om den Joden gunftige gedachten nopens den Godsdienst der Kristenen, en deszelfs doorluchtigen Infteller inteboezemen? zal ik niet gereed zyn, om, wanneer de gelegenheid my ontmoet, naer myn vermogen, hen te overtuigen van hunne dodelyke dwaling, en hunne zwarigheden op te losfen? zal ik niet denken • Zy, die voor zeventien eeuwen het evangely van den gekruisten Nazarener aan de heidenen, aan myne vaderen, met zooveel yvêr overhandreikt hebben, en dat evangely met hun martelbloed verzegeld hebben, waren oorfprongelyk Joden; zy werden Kristenen,en,Kristenen geworden zynde , riepen zy de heidenen. Zy hebben derf hemel beftormd om zegen over de kruisleere onder de heidenen, en, fchoon zy my niet kenden, bedoelden zy ook myne bekeering. Paulus, Paulus ,een naam, dien ik nimmer , dan met eerbied en liefde, noemen moest, Paulus, die y veraar voorde heidenen, die meer dan iemand den onnafpeurbaren E ryk-



iS Stof tot weenen.
rykdom van Kristus onder de heidenen door het evangely verkondigt heeft, die Paulus was een Jood' van afkomst; zyn yver voor der heidenen en
voor myne zaligheid vuure nu myn' yver aan!
Joden! meer gevoels kan ik nu niet dragen! Joden! nu bloedt myn hart, nu drupt myn oog! Joden! nu ga ik knielen voor Abrahams God met die bede: Och of Isracls verlosfing uit Sion kwame! Joden! de God van Abraham leeft, Hy,, die uit Henen Abraham kinderen verwekken kan! o! wie zal ieven, als God dat doen zal! wat zal zulk eene ontnuchtering anders zyn dan een leven uit den doden! Joden! nu roept, nu fchreeuwtmyne diepbewogene ziel u toe: Myne toegenegenheid en het gebed, dat ik voor Israël, voor ulieden, tot God doe, is tot uwe zaligheid !
Zou myn oog niet weenen, zou myn hart niet bloeden, als ik de Godsdienftige genootfehappen doorwandele , daar myn Verlosfer, ja, gepredikt wordt, maar helaas! onder zulk een dekfel, en met zulk eene verbastering, dat men naauwelyks eenige voetftappen van de oorfprongelyke zuiverheid der kruisleere in die prediking ontdekken kan. Myne ziel voelt diepe fmertj en, naer mate ik de eeuwi-
«re



g-TC-F TOT WEENEN. IQ
gö goedheid roeme, die myne wieg geplaatst heeft in een huisgezin , daar my, by de ontwikkeling myner kinderlyke vermogens, de zuivere genadeleer werd ingeboezemd, en die my voords gebracht heeft onder eene prediking, die by elk een voorftel al de eére der verlosfing, de duizend zilverlingen, onverminderd, aan Kristus liet, daar de vrije, de overwinnende, de onberoliwelyke genade, Kristus gerechtigheid de eenige verandwoording voor God, en in alles genade op den troon, het fchibboleth zyn der belydenis van hart en lippen voor Hem, die op den troon is, en voor het Lam, dat gedacht is , en daar de fporen tot ecnen tederen Wandel uit het zuivere beginfel des geloofs in de gekruiste liefde worden afgeleid; naer mate ik de goedheid roeme , die my dat geluk befchikte, in die mate ben ik begaan en over de ontglanfingcn, van mynes Verlosfers evangely , en over de misvattingen myner medezondaren; en , fchoon ik my by lang na niet vermeten wille bepalingen te maken , welke misvattingen met een waarachtig deel aan Kristus al, en welke niet daar meê beftaanbaaf zyn , fmert my evenwel elk eene misvatting, die myn' Heiland, zyne eere en werk , betreft. De B % kleen-



2q Stof tot w eene kt.
kleenfte dwaling daar omtrent is in myn oog wat groots, zoo dra ik de tederheid en het aanbelang
der zake in ovcrwceging neme. Zoo weene ik
over alle die dwalingen; en nooit zyn myne tranen in dit ftuk edelmoediger, dan in de oogenblikken, waar in ik de wortelen van alle dwalingen, wat zegge ik! zelfs de uitfpruitfels, in myn eigen hart duidelykzic; dan, dan wordt myne droefheid en vermeerderd, en behierd.
Zou myn hart niet bloeden, zou myn oog niet weenen, als ik bedenke , dat ook onder hen, die de meest gezuiverde belydenis zyn toegedaan, weiligt maar weinigen zyn, die in Jefus met hun ganfche -hart geloven! weinigen? ja; zyn zy velen, als men ze op zich zeiven befchouwt, eene grote fchare in myn vaderland, ik noeme ze weinigen, wanneer ik hen met anderen in vergelyking breng. —— Of zou het liefdeloosheid zyn, wanneer ik dachte, dat ver de meeften myner medebelyderen
buiten de gemeenfehap met Kristus leven. Kan
ik , wanneer ik het beftaan der meeften, zoo als het zich door woord en wandel naar buiten openbaart , met de tekening , die myn bybel van de Kristenen geeft, in vergelyking brenge, kan ik
dar.



Stop tot weenen. 21 ■dan in goeden ernst, met een hart, dat waarheid zoo wel als liefde ten richtfnoere kiest, denken: De meeften myner medebelyderen geloven met geheel hun hart ? Moete ik niet vrezen , dat der meeften geloof in eene flaauwe mondbelydenis gehuisd is, en hunne heiligheid, op zyn best genomen, in een ontvlieden van de grooffte befmettingen der losbandige wereld? Het fmert my gevoelig, dat myn Verlosfer niet meer ware aanbid-
deren heeft. Het fmert my, dat zyn evangely,
over het geheel, geen beter- onthaal ontmoet. ■
De vertegenwoordiging der treurige gevolgen van het volhardend ongeloof doet my beven. — Roeme ik de genade, die aan my gefchied is, zoo bloedt myn hart over hen, die zitten in de banden van
het ongeloof. Ik moet weenen, en onder dat
weenen moet ik waken, dat myne tranen, tranen over een' medemensen , over een' bloedverwant, wien ik vreze, dat buiten Kristus leeft, dat die tranen nimmer, nimmer de eere te na komen van Hem, die vry is in zyne bedeelingcn , de eere van Hem, die in rechtmatigheid oordeelt, en oordeelen zal: — Thans gevoele ik iets, dat ik niet befchryven kan! Zou myn hart niet bloeden, zou myn oog niet B 3 wee-



24 Stof tot weenei*.
weenen, daar ik zie, dat alle de omtuiningen,diedö wet van myn' God, en zyn evangely, en zyne tugtigende voorzienigheid maken, worden doorgebroken in myn vaderland, doorgebroken ook door hen, die der belydcnis ecner gezuiverde waarheid zyn toegedaan, daar weelde, dartelheid, hoogmoed, en de openlyke vertredingen der beide tafelen van mynes Vaders wet zoo fchaamteloos voordrennen op een Jehu's draf, en naar geene teugels luisteren.'Al bevende gedenke ik aan dat ontzettend woord: De Heere roept tot geween en tot rouwklage; en ziet! er is vreugde eh blydfchap; indien ulieden deeze ongerechtigheid verzoend wordt, zegt de Heere der
heirfcharen. Myn hart bloedt , als ik bedenke;
Myn Vader, de vriend mynes vaderlands, die, in Nederland te zegenen, zyn vermaak vond, werd genoodzaakt, om een vreemd werk te doen, en dat land te flaan ten overftaan der volkeren, en, nu Hy het deed, is het getal van hun, die zich keeren tot Hem, die flaat, zoo kleen, dat een jongsken hen op zou fchryvon. O! hoe wordt myn hart doorboort door dat Godlyk beklag: Ik heb dit volk geflagen, maar zy hebben geene pyn gevoelt', zy hebben geweigerd zich te bcköeren! My dunkt, ik gevoele
in



STOF TOT WEENEN. 2?
in deeze oogenblikken eenigzins, hoe God, de Vader van myn Vaderland, te moede zy, daar Hy Nederland, al klagende, toeroept: Te vergeefs hebbc ik uwe kinderen geflagen, zy hebben geweigerd de tucht aanteneemen, en als Hy,by de herinnering van oude en nieuwe reddingen, in cenen adem er byvoegt: Ben ik Nederland eene woestyn geweest, of een land van uiterfte donkerheid ? waarom zegt dan dit volk: Wy zyn Hoeren, wy zullen niet meer tot
u komen. Ikfmelte van aandoeningen, en alles
weent, wat aan my is, als ik het beste Wezen, daar het met bedwelmende nederbuiging voor aardwormen zyn' weg bepleit, tot Nederland hore roepen: Wat hebbe ik u gedaan, o myn volk! of waar mede
hebbe ik u vermoeid ? betuig tegen my! Eene
afwyzing van het evangely, wiens minzaam geluid , door Godlyke zamenvoeging, akkoort hemde met de brullende klanken der ontzettende oordeelen, die afwyzing vermeerdert myne tranen. Aandoenelyke gedachte! God predikte boete door glinfterende wapenen , en door een lieflyk evangely tevens. Nederlands inwikkeling in den oorlog was eene ontzettende bezoeking , en tevens eene minzame nodiging, om vrede met God te maken. Wondere zamenvoeB 4 ging!



34 Stof tot weenen.
ging! Wie is als God, de God van myn vaderland,
en myn Gpd! Zou ligt myne aandacht op die
wondere zamenvoeging, by toeval van verbystering, niet gevallen zyn, gewis myne leeraaren hebben het
gepredikt. > De herinnering der afwyzing van
zulk een' God doorboort myn hart.
Zou myn hart niet bloeden, zou myn oog niet Weenen, wanneer ik op my zeiven zie! — Elk een mistred, elk eene bezondiging, perst my met reden de tranen uit de oogen, en zou ik dan niet bitter weenen, ais ik my dat ontzettend aantal, die verbysterende verfcheidenheid myner overtredingen, en, in opzicht tot zommigen derzelver, den aanmer-
kelyken trap, my voor de aandacht brenge.
Talloos aantal myner verkeerdheden, myner vergrypingen tegen God en menfchen, met myn hart, lippen en daden! ■ Wat is er al opgemerkt door
myne medemcnfchen, dopr myne huisgenoten! de medgezellen merkten op myne ftem, al myn doen, al myn hinken; en de oogen myner Medekristenen vooral waren, en zyn op my; cn wat zien die al, dat hen bedroeft! Ik zelf merkc in myn be¬
ltaar. omtrent God en menfchen duizend verkeerdheden op, die of de aandacht vanroyn' medemenscb,,



Stof tot weenen. S5
Ja, van myn' Medekristen ontglippen by toeval van hunne onopmerkzaamheid, of die zoo verborr gen zyn, dat :zy -door geen eindig wezen konnen worden opgemerkt, behalven door dat wezen, dat pr zich door bezoedelt •, gedachten van ydelheid, van verontreiniging-, of gedachten van twisten tegen God, liefdelooze verdenking van medemenfchen., drift, nydigheid, wraaklust, die fchigtige voord-
brengfels van een bedorven hart. En o! wat is
er dan noch veel, dat myne aandacht, by toeval van verbyftering, ja ook dan , wanneer ik naauwkeurig opmerke, ontglipt. Dat oog, dat al-doorfnuffelend oog mynes Vaders, dat oog, waar voor de duisternis als de middag is, ziet een talloos aantal van bezonderheden, die Hy alleen ziet. Bedwelmende menigte van vergrypingen ! myne oogen!
W(eent [ De getalen zwerven voor myne ver-
byfterde aandacht onder een! myne oogen fchemeren ! Is het getal der foorten myner overtredingen aanmerkelyk, kan elk een foort in zoo vele ondefdcelen ontbonden worden, hoe ontelbaar moet dan het aantal der ondeeligen zyn, als zy famengenomen worden! myne oogen fchemeren, en fchreijen pevens! —fc Soms zyn myne verkeerdheden zoo B 5 aan-



25 S T Of TOT WEENEN.
aanmerkelyk, dat zy de toegeevende benaming van ftruikelingen niet meer dragen konnen. Aanmerkelyk zyn zy foms, of in blykbaarheid , of in trap, of in aanhoudendheid, of in ftoutheid, wanneer ze alle de afradingen, die de wet, het evangely, myn gewisfe, de Geest , de voorzienigheid
deden , van de hand wyzen. Soms volgen
myne verkeerdheden en plichtverzuimen onmiddelyk op de plechtigfte verootmoedigingen, en de kenbaarfte vertroostingen van myn hart door het gevoel van de vergeevende genade. Helaas! pas ben ik geneezen, of ik ftorte weder in; en hoe ras vergeete ik dat woord: Ga heen! zondig niet meer!
I Ik beweene dat al, ik gevoele die droefheid
naar God, die naarftigheid verwekt, verandwoor-
ding, onlust, vreze, verlangen, yver, wrake.
Ik beweene dat al te meer, naermate ik myne overtredingen bezie als te huis gezocht in myn' borg, en naer mate ik dezelve bezie in het licht der goedwilligheid mynes hemelfchen Vaders, om my een vergeevend God te blyven. Dan, dan fchreit alles
wat aan my is. Dan bloedt myn hart, dan
weent myn oog, als ik aan het vragen ga: Is dat wederliefde? is dat dankbaarheid? is dat de uitlokking,de
fpoor-



Stof tot weenen. 27 fpoorflag, de befchaming voor de wereld ? is dat de vergoeding van myn eertyds, dat rampzalig en Godbeledigend eertyds? is dat de vergoeding van den hocfn, dien eene onbeteugelde natuur van duizenden .medemenfchen der wet en het evangely aandoet tot op dit oogenblik ? is dat de beandwoording aan mynes Goëls ftervende liefde ? helaas! myn beftaan is veelal een byflag, een aanhangfel der belediging, die myn Verlosfer van anderen, en van my zclven in vroegeren tyd, ontvangt en ontving. AlsHy my ziet onder zyne beledigers, dan werpt Hy op my een oog , zo als Csefar op Brutus floeg, en zoo als Hy zelf eens op Petrus wierp, en my dunkt, Hy roept my toe: Gy, gy ook myn zoon! -— Dat woord gevoele ik; ik ga met den doorwonden Petrus bitterlyk weenen! Als ik bekoelde liefde, verzwakt betrouwen, vertraagden yver, verzuim van bekenden plicht, en daden van ongehoorzaamheid in dat licht bezie, dan bloedt myn hart, dan ontrollen my" de tranen.
MYN



Ét
MYN VERLOSSER IS GOD.
3Vfyn Heere! en myn God! zoo roepe ik myn' Verlosfer toe op Thomas voetfpoor; en terwyl ik Hem dus benoeme, voele ik , dat eerbied en betrouwen myn hart vervullen.
Myn Verlosfer is God.' God in wezen; God in nadruk. Hy bezit volkomen de alweetendheid , de almacht, en alle de andere eigcnfchappen van het Godlyk Wezen. Hy is God; God boven al te pryzen in de eeuwigheid.
. Myn Verlosfer is God. Hy is, ja, een mensch, myn natuurgenoot, myn broeder; maar Hy is ook God. ...
. Myn Verlosfer is God! En dat moest Hy
zyn, om my te zaligen. Was Hy dat niet, een-
wig kwam ik om. Moest Hy een mensch zyn,
cm in Gods naam met menfchen te handelen, Hy moest ook een deelgenoot zyn der Godlyke natuur, zou Hy bevoegd zyn, om in der menfchen naam
.met God te handelen. Hy moest God zyn,
om dat Hy zelf de fchepper van zyne menschheid wezen moest, en dat moest Hy zyn, om in die
mensen*



Myn Verlosser is God. ao tnenschheid eene gehoorzaamheid aan de Godlyke wet, die Hy voor zich zeiven niet fchuldig was, voor anderen te konnen opbrengen. Hy moest God zyn; of zou God de handhaving zyner volmaaktheden toebetrouwen aan iemand , die minder dan
God was ? Hy moest God zyn; of zou eene
eindeloze belediging geboet worden door een', die minder dan God is? Ik was in Adam aan God gelyk in myne mate. Ik droeg Godsbeeld.. Ik dong naar een' ftand ,. als God. Heiligfchennis zonder wedergae ! Misdaad van gekwetfte Majefteit! Ik ftortte in eene bedwelmende diepte van fchuld en rampzaligheid. Ik verloor Gods gunst en beeld, en de onderneming, om aan God gelyk te worden,, beroofde my van alle de gelykheid , die ik aan Hem hadde. Rampzalige omwending! Myn Verlosfer moest God gelyk , moest God zyn, om te konnen nederdalen uit eene hoogte, uit eene oorfprongelyke waardigheid , die evenredig was aan die hoogte, wier najaging den inhoud uitmaakte en het toppunt van myne oproerigheid tegen God^ nederdalen in eene peilloze diepte van vernedering. Ik wilde als God zyn; Hy moest God zyn, om dat te boeten. En, o bundel van wonderen! Juist
in



§ö- Myn Verlosser is Goa.
in deezen weg kreeg ik, by de fchuldvergeevirfg j myn' verloren fchat weerom; myn fchat, de gelykheid aan God in myn' kring, in den behoorlyken tusfehenftand tusfehen den Oneindigen en het eindige; en, (zou ik het wel zoo durven om> fchryven, indien de bybel my niet voorging!) ik worde der Godlyke natuur deelachtig. Zee van wonderen! Myne oogen fchemeren ! Verrukkende weêrllag, die myne rampzaligheid op myn' Verlosfer heeft, myn Verlosfer op myne rampzaligheid!
Myn Verlosfer moest God zyn. En, als ik
den trap myner oorfprongelyke rampzaligheid nadenke, dan roepe ik met dubbelen nadruk uit: De Verlosfer moest God zyn , om my te behouden^ myne fchuld te boeten, myn hart te veranderen.
Myn Verlosfer is God! Behoorde Hy tot den rang der eindige wezens, was Hy niet meer dan fchepleï, hoe weinig zou dan de ophef beduiden, waar meê myn bybel zyne liefde vermeldt, als betoond, toen Hy voor zondaren ftierf aan het kruis? hoe weinig zal die ophef beduiden, wanneer men de vermeldingen van den loon, die op dien arbeid gevolgd: is , en eeuwig volgen zal,in overweging neemt?—V Laat ik my verbeelden, dat de beledigde Majefteit,
ter



Mtn Verlosser is God. 31 ter liefde van zondaren, aan een gefchapen wezen den voorflag deed , om in hunne plaats eenigen tyd te lyden, voords te fterven, en er de belofte byvoegde van een' trap der heerlykheid, als nimmer een gefchapen wezen had, Gods troon-genoot te worden, en over alle de verloste zondaren eeuwig te heerfchen, hun lof, hunne toejuichingen eeuwig te
ontvangen; Zou een gefchapen wezen, zulk
een' voorflag omhelzende, konnen gerekend worden aanmerkelyke liefde te bewyzen omtrent hen, wier plaats hyop zulk een'voet vervangen zou, zulk eene liefde, tot wier befchryving zelfs hemeltaal te kort fchiet, eene liefde, die de kennis te boven gaat, eene liefde van peilloze diepte , onbeklimbare hoogte^ onoverzienbare lengte, en onafmeetbare breedte ? — Neen! èene vernuftige zelfsliefde zou, buiten eenig opzicht tot de neiging, om aan ellendjgen dienst te doen , eene gereede fpringveer geweest zyn van bereidvaardigheid , om, zonder lang beraad , in dien
voorflag in te ftemmen. Zoo befluite ik op
duchtigen grond, en ik roepe het uit: Myn Verlosfer is God!
Myn Verlosfer is God! Myne, myne redding; 'evert my een proef-onderv'mdelyk bewys. In aryu
ge.



52 MrN Verlosser is Goöl
geval blinkt en fchittert die waarheid fterker, dan in dat van iemand myner medeverlosten. Welligt had niemand groter fchuld voor God, dan ik. Welligt was niemands hart zoo blind en afkeerig, als het myne. Welligt was niemand myner medezondaren in de ftrikken van fatan en ongeloof zoo verward, als ik was, zoo gekluifterd in metaalen boeijen,
als ik was. En my dunkt, elk, die my kende
in myn treurig eertyds, en my thans befchouwt, zal, indien hy geeftelyk gezintuigd is, denken en zeggen: De Verlosfer van zondaren is God!
Myn Verlosfer is God! Zoo hebbe ik niets te vrezen! Oneindigheid is myn waarborg nu en voords
en eeuwig. Godlyke gerechtigheid, de grond
van myne verandwoording by God, zal nimmer haêre waardy of kracht verliezen ; zy verfpreidt haere gezegende invloeden door alle de kringen myner belangen nu en eeuwig. Godlyk vermogen zal nimmer toelaten, dat de zonde by vernieuwing over my heerfche; en Hy , die God is, zal nooit den troon , die in myn hart werd opgericht, weder inruimen voor die heerfchers, die door
zyne eigene hand werden uitgefloten. Godlyke
trouw zal nooit bezwyken, ook als de bergen wy-
ken3



Myn Verlosser is Goö. 33 ken, de heuvelen wankelen, als de befte vrienden, de vermogendlte begunftigers onder de eindige wezens, by toevahvan onvermogen of anderszins, my ontzinken, ook dan zal de goedertierenheid van een' Verlosfer , die God is, ftaan als een koperen
muUr. Niets zal my ontmoeten buiten de be-
ftelling van een' Verlosfer, die God is; en elk, die my verderven wil,zal ervaren, dat Hy, voor wiens
rekening ik fta, God is. Juich dan, 0 myne
ziel! zet u op die waarheid voor eeuwig ncêr; en wys alle bekommeringen, die 'er op komen,gerust af met dat andwoord, dat alles afdoet: Myn Verlosfer is God!
Myn Verlosfer is God! Zoo kniele ik voor zyn'
eertroon neder. Waak op! myne aanbidding!
myn betrouwen! myn eerbied! alles rake in eenpa rige bev.ecgiiig! Nimmer behoeve ik te vrezen ,dat myne eci'bewyzingen overbodig, afgodisch,
worden zullen. Myn Verlosfer is God. Eer-
bewyzing feri betrouwen, opgedragen ,vm fchepfe1'éh , worden ligt onmatig, en klimmen tot eene hoogte, waar over men, uit die vervoeringen ontnuchterd zynde, zich naderhand fchamen moet; en bv. die in zyr.e denkwyze en belydenis, iets wi'.
C af-



14 Myn Verlosser, is God. afdingen van de oneindige waardigheid des Verlos-fers, moet gewis, zoo hy zich zeiven gelyk wil blyven,op elk een' ftap vaneerbewyzing, den Verlosfer toegebracht, vrezen, dat hy een afgodendienaar wordt. Maar ik, die myn' Verlosfer volmondig, en in al den nadruk van die bewoording, voor God erkenne, ik behoeve op geene inteugeling myner eerbewyzingen bedacht te zyn. Met de uiterfte gerustheid viere ik den ruimften teugel aan alle de vervoeringen van myne aanbiddingen , betrouwingen, onderwerpingen en verheffingen , zonder perk, zonder mate; en, doe ik die eerbewyzingen aan Hem , die God en mensch is in één perfoon, ik gevoele , dat myne aanbidding in de oneindige waardigheid van myn' Verlosfer , als God befchouwd, haeren grondflag heeft. Myn Verlosfer is God!
Myn Verlosfer is God! —* Zoo berouwt het my geen oogenblik, dat ik alle myne belangen in zyne
hand vertrouwelyk overgaf. ■ Zoo doe ik het
in deeze oogenblikken met die graagte en opgenomenheid, als of ik een' Verlosfer, die God is, nu
voor het éérst had leren kennen. . Zoo verkie-
zt ik te leven onder de beftendige herinnering van
dat



Myn "Verlosser, rs Gód* tlat woord: Wendet u naar my toe, en wordt behouden ! einden der aarde! want ik ben God, en
niemand meer! Zoo make ik op het woord
van een' Verlosfer, die God is, volkomen ftaat. — Zoo kniele ik voor zyn' troon, om de wet te ontvangen uit den mond van Hem, die God is.
Zoo moet myne oeffening van gemeenzaamheid met Hem altyd beftierd worden door den bukkenden eerbied, dien ik fchuldig ben aan een' Verlosfer, die God is. Nimmer moet ik dat volzinnig woord vergeten, dat myn Verlosfer tot zyne apostelen, en in hunne perfonen totmy, fprak: Gy lieden zyt myne vrienden, zoo gy doet , wat ik u gebicde. Aanminnige famenvoeging van kundigheden, die anders niet naeuw verwant zyn aan eikanderen, vrienden en dienstknegten. Volzinnige famenvoeging in myn geval. Vriend en dienaar. Myn Verlosfer is God!
Myn Verlosfer is God! Nooit behoeve ik te
vrezen, dat de Godlyke eere, Hem toegebracht> mishagen zal aan God , myn' Vader , die geen mensch is, vatbaar voor zondigen nayver. Hy, die de Vader van myn' Verlosfer is, moedigt my aan tot die eerbewyzing. Hy rekent zich vereerd., C a naer



36 Myn Verlosser is God.
naer mate ik zyn' Zoon eere. Hy wil, dat alle de verlosten den Zoon eeren, gelyk zy Hem, den Vader, eeren; zoo waarlyk, en in gelyken trap-, cn Hy heeft verklaard, dat zy, die zyn' Zoon niet eeren, ook Hem niet eeren. Zoo wordt de eerbcwyzing, die ik myn' Verlosfer toebrenge, eene gehoorzaamheid aan het bevel van zyncn en myncn Vader. Myn Verlosfer is God !
God, de heilige Geest, moedigt my aan, om de hoogstmogelyke cerbewyzing aan myn' Verlosfer
toe te brengen. De trek, dien ik gevoele, om
myn' Heiland toe te roepen: Myn Heere! cn myn God! die trek is het eigene gewrocht van den inwonenden Geest; en, den Verlosfer te verhcerlyken, Hem als een', die God is, aan het betrouwen en den eerbied van zondaren aan te pryzen, is een aanzien lyk deel der beandwoording aan zyne beftemming, en zyne begunftigde bezigheid.
Naer mate ik op gebogene kniën van hart en lighaam, en met bevende blydfchap, myn' Verlosfer erkenne voor den waarachtigen God en het eeuwige leven , in die mate vergoede ik Hem den fmaad, dien ik Hem aandeed in myn treurig eertyds. Elk eene aanbidding in het geloof is eene plechtige herroe-



Myn Verlosser is God. 37 roeping van alle die lage gedachten, die ik te voren koerierde in myn hart. In die mate vergoede ik Hem den hoon, dien dé ftoutheid van Arriaanfche en Sociniaanfche dwalingen, onder aanvoering van den fatan , dien ouden bcftryder van mynes Verlosfers heerlykheid , Hem aandoet. Mateloze ftoutheid, die myn' Verlosfer zyne oorfprongelyke heerlykheid betwist! Heiligfchennis! onbedachtzamen! laat af! weet, dat Hy God is!
Valt my de fatan aan , fchiet fcjy zyne giftige pylen op eene waarheid , die de grondflag myner hope is, en de waarborg van myne veiligheid, verguist hy een betrouwen, dat in des Verlosfers Godheid zyne fterkte vindt, heeft die vyand noch niets verloren van die onbefchaamdhcid, waar door hy , eeuwen lang geleden, en in eigen perfoon, en door den mond van verbitterde Joden, myn' Heiland aanviel, om Hem zyne heerlykheid te betwisten ;; valt my die fatan aan, myn Verlosfer breidelt hem, en bewyst zyne Godheid , in de
proeven , door die beteugeling. Zyn de op-
zettelykfte eerbewyzingen, die ik myn' Verlosfer toebrenge, doorgaands de gelegenheden, by welke de fatan my beftrydt, en den vaart myner .vervocC 3 rin-



?S Myn Verlosser is God. ringen poogt te ftuiten, myn Heiland draagt tevens zorge, dat myn yver by gelegenheid van de tcgenfpraak fterker brande. De fchuddingcn, die ik gevoele , bevorderen, door tusfehenkomst van fiiyncs Verlosfers invloed, myne worteling in de waarheid. Het goud van myn geloof komt uit de frncltkroes zwarer uit , dan het was, toen het cr inkwam. Dan berste ik uit: Wyk, lasteraar! uw fchimpen deert my niet! wyk, logengeest! erfvyand van mynes Heilands eere ! uw fltteren draagt getuigenis van uw eigen gevoel, dat de Verlosfer der zondaren God is! logengeest! wilt gy my eene waarheid betwisten, die gy zelf, fchoon met brullenden weerzin, voor bykans achttien eeuwen, door den mond van bezeêtenen, beleeden hebt? zeg,wat gy wilt;maar ik zal voordgaan myn' Verlosfer God te noemen! Daar, daar legge ik myne hand op myn' bybel; en roepe u toe Op -mvnes Meesters fpoor: Satan! er ftaat gefchreeven! Daar klimt myn hart door den drom uwer pylen naar boven, cn eerbiedigt in Hem, die op Goigothage-' kruist' werd, den Heere- der heerlykheid, Gcd, die zyne gemeente kogt! :
Myn Verlosfer. is Gud!" Ik juiche van blydr <
fchan,



Myn Verlosset*, is God. 39 fcbap, om dat de leere der oneindige waardigheid des Verlosfers in myn vaderland, in Nederland, zoo zuiver, en welligt zuiverer, dan ergens elders,
gepredikt wordt. Met hoe veel reden vreze
ik, dat buiten s'lands in ettelyke gewesten de leere van Jefus Godheid ondermynd wordt, dat Arflaanfche dwalingen begunftigd worden, ook door hun, die de meefte roeping hebben, om ze vierkant tegen te gaan, en de jongelingfehap,, die zich fchikt tot den dienst van het evangely, te waar-
fchouwen, en te wapenen. God der Proteftan-
ten! ftuit, ftuit, bidde ik, dat verdervend kwaad! God van Nederland! behoed ons by de waarheid, en, wat Gy ons ontneemt, neem uwe waarheid niet weg! en laat ook die waarheid behendig zegenpralen : De Verlosfer der zondaren is God! — Kan ik my zeiven hier niet voldoen in den lof
en aanbiddingen, ik ben verblyd , dat myn
Verlosfer in den hemel ruimer eere ontvangt; alle
de koorzangen ftemme ik in. Ik ben verblyd,
dat de Majefteit van myn' Verlosfer thans door middel van eene verheerlykte menschheid fchïtterende ftralen fchiet, cn niet meer, gelyk het te C 4 voé



4° Myn Verlosser is God. vor.cn was , zich fchuil houdt achter het gordyn van eene vernederde menfehheid, en geringen ftand op aarde,toen men maar nu en dan een' llraal van Godlyke Majesteit in wonderwerken , en anderszins , zag blinken; Ik ben verblyd, dat er
voor het Hot der eeuwen tyden komen zullen, waar in de verstafgelegene heidenen de Godlyke heerlykheid van myn' Verlosfer eerbiedigen zullen , komende op dat woord; Einden der aarde! wendt u tot my! . . . wordt behouden ! ... Ik ben God! .... Tyden, waar in het late nagedacht van die Joden, die myn' Verlosfer, om dat Hy zich aan God gelyk helde , aan het kruis genageld hebben als een' Godslasteraar, in myn' gekruisten God, den Heere der heerlykheid,geloven
zal. Thans wachte ik, gefchraagd door een'
Verlosfer, dip God is, alles af, in Hem gemoedigd. Nu zie ik zonder fchrik eene herleving tc gpmoet van Arriaanfche kerkvervolging , al waren ook Peïstifche verachters van myn Godlykcn Mecfter de begynftigers , de medeftanders, de aanvoerers van die boosheid, van die woede. Die gedachte: Myn Verlosfer is God! ftrykt my de zorg van het
hart.



3VfYN Verlosser is God. 41
hapt Eeuwigheid! Verrukkende eeuwigheid!
nader met rasfcher fchreden! Eeuwigheid, waar in ik zonder ftryd, zonder 'tegenfpraak , zonder ver, moeijing, dat getuigenis op den hoogden toon zal uitgalmen: Myn Verlosfer is God!
C 5 0 N-



41
ONLANGS WAS IK KRANK.
"^^"elke eene omwending! Onlangs, was ik krank, Ik gcvoele ja noch de overblyffels der bezoeking; evenwel nu ben ik beter. ■ Welke eene omwending! God deed dat. Hy zond zyn woord
uit, en heelde my. Myn Vader, die in de
hemelen is, deed dat. Aanminnige leere der
voorzienigheid! De voorzienigheid in mynes Vaders hand!
Onlangs was is krank. Treurige toeftand!
myn leven verfoeide het brood, myne ziele de begeerlykfte fpyze. Machteloos, bezwykende lag ik neder; myn vleesch verdween uit het gezicht, de beenderen, anders niet gezien,begosten uit te Heken. Ik werd, overmand door zwakheid, als een hulpeloos kind behandeld , en hing, ook tot het minfte toe, geheel af van hun, die my verzelden.
• Welke eene vernedering! Dacht ik toen
aan dien Verlosfer, die, met bedwelmende nederdaling, een hulpeloos kind geweest is? Vloog het oog van myn geloof eeuwen te rug naar Bethle-
hem i



Onlangs was ik krank. 43 tiem, en naar dat verrukkend voorwerp , den God-mensch , den Wereld-fchepper, behandeld als een hulpeloos kind! Hebbe ik in myne zwakheid verzuimd daar aan te denken, ik zal het nu doen, en ook in dat licht den hulpelozen ftand befchouwen, waar in ik nederlag.
Aan God, myn' Vader, aan Hem alleen, geve ik de eere van myne herftelling. Al de invloed, dien de trouw en kundigheid van myn' geneesheer hadden, alle de werkingen der voorgefchrevene en aangewende middelen, kwamen uit mynes VaderS
hand. Kwam myn geneesheer by my ten dage
mynes ongevals, ik aanbad God, terwyl myn arts voor myn leger peinsde, wat best te doen. God des geneesheers! riepeikby my zeiven, onderricht hem van de wyze,en leer hem! — En nu love ik
God, die raad gaf. Die bedenking vermindert
niets, noch van de opgenomenheid , die ik hebbe met mynes geneesheers kunde en trouw, noch van de verplichting , die ik gevoele aan hem te hebben. Myne gevoeligheid wordt te groter. Ik
danke myn' arts, en bidde hem van harte toe een ruim deel van die onderwyzingen des Geestes, die aan dp krankbedden fterf-lesfen doen inzamelen, en
men-



44 Onlangs was ik krank.
menfchen toerusten tot een gezeegend vertrek uit de wereld.
Ik love dan Hem, die my herftelde. Ik was uitgeteerd; God heeft my verlost. Myne ziel ! keer weder tot uwe rust! God heeft aan u welgedaan! Heere! Gy hebt myne ziel gered van den dood, myne oogen van tranen, myn' voet van aanftoot! Wat zal ik den Heere vergelden voor alle zyne weldaden , aan my beweezen ? Myne geloften zal
ik Hem bctaalen. Gelyk eene krane of zwa-
luw piepte ik, ik kirde als eene duive; God heeft myne ziele licflyk omhelst, dat zy in de groeve der verteering niet nederdaalde; de levende dan, de levende zal Hem loven, gelyk ik heden doe. God was gereed, om my te vcrlosfen, daarom zal ik op myn fnarenfpel fpelen. Gelooft zy God, die myn gebed niet heeft afgewend, noch zyne goedertierenheid van my! Eeuwige goedheid! zoo
roepe ik met een bloedend hart, op gebogene knién, en met tranen in myne oogen: Eeuwige goedheid ! wanneer ik myne gewaarwordingen ten dage myner bezoeking vergelyke met den ftand, dien ik nu gevoele, de geregelde beweeging myner polfen , de bekoelingen van myn bloed , den aanwas



Onlangs was ik krank. 45
was myner krachten, de beginfels der wederkeering tot dert kring myner gewone bezigheden; dan gevoele ik eene verplichting aan U, die ik niet bcfchryven kan. Elk eene proef, dat myne denkvermogens gemakkclyk beginnen te werken, en elk een flag werks , dien de leden van myn lighaara doen, roepen my toe: God is groot en goed! EJw
Verlosfer is fterk. Eer ik krank werd, Was
ik- onberekenbaar aan God verplicht al jaren lang hebben die getalen my verbyfterd. Nu komt er eene aanmerkelyke bezonderheid by; en het ontelbare wordt vermeerderd. Eeuwige Goedheid! be waar in myn hart de gedachtenis uwer hulpe! Dat blyve myne zinfpreuk en het opfchrift van myn leven: Myn redder is myn God! —Moete ik vrezen, dat zommigen, nevens my gered uit krankte, hun uitredder vergeeten, en Hem reden geven tot dat verwyt: 'Is dat uwe weldadigheid aan uwen Vriend ? dat roept my tot dubbele dankbaarheid. O! mocht vermeerderde, onafgebrokene; meer dan gewone erkentenis aan God den hoon vergoeden,- wanneer anderen Hem in vergeetenheid hellen! Verlaten zy, die op valfehe ydelheden betrouwen, hunne weldadigheid, ik, ik zal den Heere offeren met eene
ftera



46 Onlangs was ik krank.
ftcm der dankzegging; wat ik beloofd hebbe zal
betaalen. Het heil is des Heeren! Hiskia!
beweldadigde Hiskia! hoe fmolt uw hart van dankbaarheid, toen gy pas gered waart! en waarom,waarom bleeft gy niet in dien ootmoed? Hiskia! waarom lecze ik van u dat treurig bericht: Hiskia deed geene vergelding naer de weldaad, aan hem gefchied„ Hiskia! waarom 0f laat ik liever zeggen : Hiskia! aan u zal ik my fpicgelen. Ik ben gered, als gy. Tk gevoele de tederfte beweegingen van dankbaarheid. Gy hadt die ook. Gy dagt: Nooit zinkt de weldaad in myne fchattingj nooit vermindert myn gevoel, en nooit verminderen alle die gefteldheden, die aan zulk een gevoel natuurlyk verwant zyn. Ik zou dat ook wel zeggen. Uwe treurige ervaring zy my een baak in zee! Ik moet aan al, wat ik van lust cn voornemen gevoele in een' tyd,waar in de weldaad versch is, geen hogeren rang geeven, dan dien van ware gezindheid, om dankbaar te blyvcn zonder vermindering,
en zonder einde. In myne eenzaamheid danke
ik den God van myn leven en van myne goedertierenheid, en aan de vervoeringen van myn hart, aan de beweegingen van myne hartstochten, geeve
ik



Onlangs was ik krank. 47
ik blymoedig toe, in zoo ver de zorg voor myne trapswyze klimmende vermogens my niet raden, wat intebinden. Hier blyve ik, hier toeve ik een poos met den beweldadigden David voor 's Heeren aangezicht; hier roepe ik: 0 God ! wie ben ik, dat Gy my bracht tot hier toe 1 Hulp van u gekreegen hebbende, fta ik tot opdeezen dag! — Myn danktoon ryst hoger, wanneer ik aan hun denke, die met my op het krankleger werden neergelegd, en die, onder de hevigheid der ziekte bezweeken zynde, nu al ondergevaren zyn met de handbomen van het graf, en hun bedde gefpreid hebben in de duisternis, die tot de groeve zeggen: Gy zyt myn
vader! Waarom, waarom ben ik gefpaard ?
waarom ademe ik noch in des Heeren uitfpanfel?
Allen, die my kennen, moeten het weten,
dat ik my oneindig verplicht rekene aan God.
Myne huisgenoten merken het daaglyks. Myne
Medekristenen roepe ik te hulp. Maakt den Heefe met my groot, en laat ons te zaam zyn'naam verhogen! zoo roepe ik hun toe. Baden zy welligt, toen ik krank was, nu zullen zy ook myne medelanders in het danken geerne zyn. Aanminnige plechtigheid! wanneer door de ganfche gemeen-



48 Onlangs was ik krank.
meente de dankzegging voor en van een', die uit grote krankheid verlost is gebracht wordt voor den troon! Toen ik krank was, bad die gemeente, nn dankt zy. IIoc fmolt myn hart, toen myn perfoon en geval vermeld werd in de ftatelyke dankzegging! Eer ik opging, zeide ik in myne eenzaamheid: Heere! ik zal u offeren eene offerhande van dankzegging; ik zal myne geloften betalen in de tegenwoordigheid van al uw volk, in de voorhoven van uw huis; in het midden van Jerufalem. Heere ! riep ik; zend uw licht en uwe waarheid, dat die my leiden ; dat ze my brengen tot den Derg uwer heiligheid en tot uwe woningen; en dat ik inga tot Gods altaren, tot den God der blydfchap myner verheuging, en u met de harpe love,
o God, myn God! Aandoenelyk was my de
plechtigheid der eenftemmige dankzegging.
Openbare belydenis van Hem, die doodt, en weder levend maakt, die, ja, fmerten aandoet, maar ook
wéér verbindt; ' Opgerichte banier tegen het
ongeloof van hun,die, ftyf geworden zynde op hun' droefem, in hun hart zeggen: De Heere doet geen
goed, cn de Heere doet geen kwaad. Bekoor-
lyke geleegenheid, om de algemeene ftichting te
be-



Onlanss was ik krank. 49
bevorderen! Sterke fpoor, om de gemeenfehap
der heiligen te bevorderen! Statelyke eerbe-
wyzing aan het Wezen aller wezens! En voor
my eene puntige herinnering, dat ik zonder tusfclienpoos en zonder einde eene verplichting erkennen moet, die door de ganfche gemeente openlyk beleeden is ; tevens eene herinnering, dat de gemeente , die voor my bad in nood, die voor en met my dankte, toen ik gered was,billyk toeziet, hoe'
ik my gedrage. O! dat ik in het toekomende
onder de openbare voorbiddingen en dankzeggingen
beter beftond,- dan ik tot hier toedeed! Myne'
dankzegging klimt in den naam des Middelaars naar den troon. Myn reukwerk gaat van de hand dest Engels naar boven; En Gy * myn Vader! neem myn ftamelend danken in uwen dankenden Zoon, die myne gerechtigheid is, gunftig aan!
Onlangs was ik krank! God heeft my gered! — Ik gevoele onbezef baren lust tot danken, beftendig danken; ik hebbe er hulp toe nodig, onderftand uit die zelfde hand, die my de weldaad fchonk. Ik ga pleiten op de belofte van hulp tot danken, belofte, die myfl Redder genadig voegde by de toezegging der verhooring van het noodgefchrei, D dat



50 Onlangs was ïk kkank. dat ten dage der benaauwdheid wordt opgeheven; zoo fprak Hy: Reep my aan in den dag der benaauwdheid , ik zal 'er u uithelpen, en gy zult my eeren! Roep my aan! onfehatbare vergunning ! meedogend bevel! Ik zal u uithelpen!
dierbare belofte, die alles afdoet! Gy zult my
eeren! eene twede belofte. Hoe? eene belofte? is dat woord niet eene aankondiging van plicht, een woord, waar door God by het aanbod van redding, en dus by voorraad, de dankbaarheid bedingt, en den danktoon opcifcht, of ten minden by voorraad den plicht erinnert, waar toe de redding roepen zal? — ja, dat al wordt ook bedoeld onder de nodige
bepalingen. Maar vooral God belooft hier.
God wil zeggen: Zie op my in uwe noden! Ik zal u redden ! Ik zal meer doen: Gy zult my eeren. Dubbel zal ik u zegenen: Ik zal u redden, en ü
dankbaar maken. Gy zult de onberekenbare
eere, en het onbezefbaar vermaak genieten, om my te eeren! Gy zult, al dankende, een tienvoudig genot van uwe redding hebben! Ik ztd
u licht, en lust en vermogen fchenken, om my te
eeren! Op die belofte ga ik pleiten ! En,
o myne ziel.' de beandwoording aan uwe' verplichting



.Onlangs was nc krank. 51 tlng is uwe zaligheid, en tevens eene proeve der trouwe van eenen belovcndcn God!
Onlangs was ik krank! Hoe lydzaam, hoe
gedwee, hoe gebogen moest ik geweest zyn onder de tuchtigende hand mynes Vaders! hoe gemeenzaam moest het my geweest zyn: Ik zal des Heeren gramfchap dragen, want ik hebbe tegen Hem gezondigd. Hoe gemeenzaam moe ft- my het aandenken geweeft' zyn aan dat woord : Indien gy de kastyding verdraagt, zoo draagt God zich omtrent u, als eenen zoon. Hoe moesten allen, die my vcrzeld, opgepast, bezocht hebben, behendig gelegenheid gehad hebben, om 'er getuigen van te zyn, en aan my gezien hebben, dat ook in dat huk de rechtvaardige overtreffelyker is dan zyn naaste! Hoe moest het blinkend voorbeeld van myn' lydzaamen Verlosfer behendig gezweeft hebben voor myne
oogen 1 Al wat ik daar van hebbe mogen oef-
fenen was eene vrucht des invloeds, dien de genade my befchikte. En aan deeze, aan deeze alleen,
geeve ik blymoedig al de eere. Doet myn ge-
wisfe my met eene ontzettende wclfprekendheid de herinnering van zooveel ongedulds, zoo veele vlagen van verdrietelykheid , gemelykheid , als de fmert D 2 wat



52. Onlangs was ik krank.
wat zwaar was , of uitgeftelde hope myn harte krenkte, of vroegere uitzichten op beterfchap in rook verdweenen, of het begonnen herltel te tragen tred hield in myn oog ; hebben myne lippen wel wat onbedachtzaams geuit, waar van ik nu moet zeggen: Ik zeide dat in myn haasten! waren zy, die my verzelden , meermaals de getuigen myner verkeerdheid; ik fchame my voor God over dat al;
ik bidde Hem om vergeeving in Jefus naam. -
Ik fchame my voor hun , die de getuigen myner verkeerdheid waren, en ik voele nu, dat de vlagen myner gemelykheid een' Hechten dank uitmaakten voor al den yver, al het geduld, al de zorg, die zy aan my befteedden.
Onlangs was ik krank! Myn wyze, myn.
tederlievende Vader kastydde my. Zoo levert my de bezoeking zelve aanmerkelyke dankftof. — De bezoeking was eene kastyding. Ben ik in de vereeniging met myn' Zoenborg van den richterlyken toorn eens vooral ontheeven, Gods vaderlyk misnoegen is duizendmaal door my opgewekt. — De denkbeelden van beproeving en van kastyding konnen met eikanderen zeer wel beftaan. En o!
wat al reden had ik gegeeven! -— Mynes vaders
oog-



Onlangs was ik krank. 53 oogmerk was my te verootmoedigen en te verbeteren. Hy toonde aan my, dat Hy het verkeerde allerminst in zyne kinderen dragen wil. Toen ik werd nedergelegd, was het als of myn Heiland' my toeriep, gelyk Hy wel eer aan Simon deed :
Ik hebbe u wat te zeggen! En zöu ik dan
niet danken voor de kastyding? zou ik niet roepen : Ik dank U Heere! dat Gy toornig op my geweest zyt! Ik weete, Heere! dat uwe gerichten de gerechtigheid zyn, en dat Gy my uit getrouwigheid onderdrukt hebt. Myn Vader! de roede
is my een waarborg van het vaderhart? Zou
ik niet roepen: Meedogende Vader! Gy hebt my gekastyd met mate! gewis het was geene ftraf in
toorn, geene kastyding in grimmigheid. Zoo-
veele verademingen, zoo veele inmengfelen van goedertierenheid, zoo veele onderftcuningen, zoo veele matigingen, hebbe ik mogen opmerken ten dage der bezoeking', en nu, nu komen my noch zoo veele onder het oog, die in myne krankte of geheel niet of maar oppervlakkig voor myne aandacht kwamen. Ik doorwandele by gezette naleezing de dagen, de nachten,de uuren, de gunften, de fmerten ; ik doorwandele die by herleezing, D 3 'm'



54 Onlangs was ik krank.
zooveel ik kan, en ik rekene my aan huisgenoot en bloedverwant en elk verplicht, die my by ftaat in de herzameling der bezonderheden, der proeven van die waarheid : God kastydt met mate. God ftrooit het goede, maar het bittér meet Hy toe.
Kastyding! o myne ziel ! denk dat dieper door! Vraag aan God naar de reden, waarom Hytwiste! God hoort dat vragen met welgevallen , en antwoordt geerne. Zyn er altoos redenen, duizend
redenen, ook by de uitneemendften van Gods kinderen, er konnen ook redenen zyn, die men in zekeren nadruk bezondere noemen mag , die een' bezonderen weêrflag hebben op bezondere dwaasheden, en een opfchrift hebben,dat, onder de verlichting der genade bezien zynde, van de bezondere reden onbewimpelde vermelding doet. -— Hebbe ik ten dage myner bezoeking die onderrichting reeds ontvangen, werd ik op meer dan eene bezonderheid met Godlyk gezag geweezen , en boog myn hart onder die befchouwing, wees ik met onbelemmerde gulheid myn' Richter en myn' Vader gerechtigheid toe, fmolt myn hart, en weende myn oog,was myn leger myn Boehim, doornatte ik myn bedde met de
tranen van boetvaardigheid; ik zal myn' Vader
vooy



Onlangs was ik krank. 55
voor dat alles Ootmoedig danken; maar tevens
ik zal pogen die befchouwingen met vermogens, die nu fterker zyn,uittebreiden. Het wichtig antwoord, dat God my, met eene ftem van majefteit en minzaamheid, in myne ziekte gaf op dat wichtig verzoek: Myn Vader! zeg aan uw kind, welke de bezondere reden zy van deeze tuchtiging! zeg hetmydui-
delyk! Wat, wat hebt gy bezonder tegen my! -1
Dat Godlyk antwoord zal ik , herfteld zynde, op nieuws voor my neemen. Ik zal onder inroeping van 's Geestes licht in de bezondcrheden dieper po' gen intedringen. Ik zal dat ftuk op nieuw bezien aan allen kant, en het zoo diep in myn geheugen en gevoel pogen in te drukken, dat het beftendig als tot
my fpreke. En zou ik niet! God heeft het my
gezegd voor al myn leven. En moeten de woorden der wyzen in ftilheid overdacht worden, wat al infpanning wordt er dan gevorderd, om de aanfpraken, die de oneindige wysheid, de God der wetenfchappen doet, intezien en door te denken. Voor elk een' dag, voor elk een uur, dat my overig is in het vleesch te leven, hebbe ik een onberekenbaar belang in het recht verftand, en de noeste bepeinzing van het geen God my zeide ten dage der bezoeD 4 kinS-



56 Onlangs was ik krank.
king. Hebbe ik, toen ik onder de bezoekende
hand mynes Vaders was, minder gezien van bezondere redenen ; heeft God , fchoon dikmaals aangezogt tot die aanwyzlng , geene bezonderheden
vermeld, welligt was er niets bezonders,
of, liever wil ik denken: God ftelde de aanwyzing uit om wyze redenen. Mogelyk liet Hy my in meer algemeene befchouwingen , om bedenkingen , die my in myn' bezwykenden hand onmatig treffen zouden, te openbaren in vervolg van tyd. Myn God dog is een Vader, myn Heiland is een herder, die, met onbezefbare toegevendheid, als leidslieden,zich
voegen naer den gang van het werk. Hoe dat
ook zyn moge ; nu, nu zal ik de vraag hervatten: Myn Vader! wat hadt Gy my bezonders te zeggen? Ik zal, gelyk Paulus deed in een ander geval, driemaal, dat is meermaals, bidden. Zulk een verzoek, herhaald in weerwil van herhaalde weigcrirg , kan
niet anders dan aangenaam by myn' Vader zyn.
Ik zal in Jefus naam aanhouden, om alles te mogen wcetqn. Ik zal aan God herinneren, dat kennis van de oogmerken, door Hem bedoeld in de bezoeking, aangemerkt als eene beproeving , dat die kennis zonder merl.elyke fchadc door my gemist kan worden^



Onlangs was ik krank. 57 <aen , dog dat ik in de juiste kennis van de inzichten der bezoeking , befchouwd als eene kastyding, een meer rechtftreeksch, een meer onmiddelyk belang hebbe. Zend uw licht! Meedogende Vader! myne eigenliefde bemantelt ligt myne aanmerkelykfte gebreeken, die dingen, waar op uw misnoegen bezonder valt. Zeg my alles! Zyn er bannen, die ik heimelyk begunftige, zyn er ongerechtigheden, die ik als eene lekkere bete onder myne tong bewaren wil, ei! zeg my alles! En uw woord 3 des Koningswoord , hebbe de overhand!
Onlangs was ik krank! Nu ben ik merkelyk
beter door de goede hand mynes Gods. Nu
verfchynt die wichtige vraag voor myn' geest: Na alles dat over u gekomen is om uwe verkeerdheden, en daar gy niet te niet gebracht zyt, maar God u eene ontkoming gegeeven heeft, als deeze is, zult, zult gy nu wederkeeren tot de dwaasheden, waar over gy getuchtigd zyt? Nuhoore
ik myn' Verlosfer roepen: Ziet! gy zyt gezond geworden; zondig niet meer, op dat u niet wat ergers gefchiede! God fprak tot my, zyn' gunstgenoot, van vrede, en zal ik, zal ik nu tot dwaasheid wederkeeren? —- Het tederfte waken tegen D 5 dat



58 Onlangs was ik krank.
dat al, wat God in my beftrafte; en, over het geheel, een wandel van betrouwen, van gehoorzaamheid en van hemelsgezindheid, in meerdere mate, dan ooit te voren, zal het beste bewys zyn der famenftemming van myn hart met de oogmerken van Hem,die my kastydde tot myn nut, op dat ik zyncr heiligheid deelachtig worden moge. —— En hoeveel, hoeveel zal ik daar toe nodig hebben! —
Myne verzoekingen keren weder. Myne her-
itelling brengt in zeker opzicht derzelver vernieuwing mede. Myne herhelling wikkelt my op
nieuw in den vermeerderden kring van gelegenheden en gevaaren. Het bederf is in myn hart
gebleeven, en geen van deszelfs wortelen is by geleegenheid van myne krankte uitgeroeid. — Myne voorneemens bezorgen my geen' onderhand. —Zoo zal ik dan zuiver op God zien; zoo zal ik in diepen ootmoed,en pleitende op Gods belofte, roepen: o myn Vader! vat Gy myne hand! hel my onder uw bezonder opzicht! volbreng uwe kracht in myn onvermogen! naast, naast voor u al wat ik ben, en hebbe, en kan! Gy hebt my getuchtigt, om my te verbeteren! bereik uw einde! fprengt Gy op myn bezoeteld gewisfe het reine water des
borg-



Onlangs was ik krank» 59 borgbloeds van uwen Zoon tot fchuldvergeeving , vaderlyke fchu&dvergeeving over alles , wat u de roede op deed neemen, ei! voeg er ookby de kenbare vervulling van de bygevoegde heilbelofte: Ik zal maken dat gy in myne inzettingen zult wandelen, en myne rechten zult bewaren, om die te doen!
•Onlangs was ik krank! Nu ben ik beter.
Myne vrienden baden om myn leven! welk eene eere voor my! Een van Israëls Koningen ging heen, zonder begeerd te zyn. Van myn' Verlosfer, fchoon Hy aan elk hadde welgedaan, riep men: Weg met deezen! en deeze fmaad, myn' Heiland aangedaan , dat ongelyk, is de wortel, waar op de eere groeide , die ik genoot, toen medemenfehen . . . toen Gods vrienden, baden om de verlenging myner dagen. Thans ben ik opgericht. Hun gebed is
verhoord. Hun oog is op my. Zy maken rekening, althans zy verlangen, dat myn verlengd leven hun in grotere mate tot zegen zy, en zy dus eene dubbele verhoring krygen mogen. Hun oog zal nu bezonder op my zyn. Wichtige bedenking! En, hoe meer ik die befchouwe, hoe gereeder ik ben, om, behoudens het oneindig onderfcheid van om-
ftan-



6o Onlangs was ik krank.
.Handigheden, de bidbetuiging van myn' Heiland de myne te maken : Laat ze door my niet befchaamd worden, die U verwachten, Heere, God der heirfcharen! Laatze door my niet te fchande
worden, die U zoeken, God van Israël! Myne
huisgenoten , myne kinderen , myne bloedverwanten , cn myne echtgenoote inzonderheid, baden om
de verlenging myner dagen. Wie ben ik, in
wien men zooveel belang helt! Nu danken zy,
daar ik ben opgericht. De vrolykheid van hun gelaat verkondigt my de vreugd van hun hart. Zy zeggen van my : Hy is, ja, krank geweest, maar God heeft zich zyner ontfermt, en niet alleen zy-
ner,maar ook onzer. Aandoenelyke gedachte!
Al het leeven, dat my overfchiet, vergelde hun die proef van liefde! Nooit geeve myn handel eenige aanleiding aan hun, om berouw te hebben, dat zy om myn le\*n baden! Elke dag verfchaffe hun nieuwe aanleiding, om te denken: Wy baden. God
hoorde. Ruime dankftof! O! wierden hunne
burgerlyke en Godsdienhige belangen door my bevorderd , meer dan ooit te voren! Ware ik
minzamer, befcheidener, en over het geheel nuttiger, dan ooit te voren! — En ware ik,, in alle
de



ONLANGS WAS IK KRANK. 6l
de kringen en betrekkingen, waar in de voorzienigheid my geplaatst heeft, en naer al den invloed, dien ik hebben kan, van uitgebreider voordeel,
dan immer te voren! En mocht veeier ervaring
die gedachte voordbrengen: Deeze is aan de maatfchappy , naer gelang van zynen kring, tot een' zegen weêrgegeeven 1
Onlangs was ik krank ! Nu ben ik opge-
rictt! .. ik zal de gedachtenis bewaaren, hoe
een kranke te moede zy. Ik zal de beeldtenis van die dodelyke zwakheid, van dat pynelyk gevoel, van die bange nachten, van al dat zwoegen, woelen, hygen, wentelen, kortom van alle die ellende en van al dat verdriet , dat my omringde op myn leger, toen de hand des Almagtigen my nederdrukte, de beeldtenis van dat al zal ik voor myne aandacht houden. — Dat aandenken zrl, gaat het naer myn' wensch, aan het gevoel der verplichting, die ik aan God, myn' Redder, hebbe, geduurig voedfel geeven, en by elk eene gewaarwording van gezondheid, een' nieuwen fpoorflag leveren , om den God mynes heils met de pfalmen
groot te maken. Dat aandenken zal, gaat het
naer myn' wensch, het medelyden verwakkeren,
zoo



62 Onlangs was ik krank,
zoo dikmaals ik verneeme, dat deeze of die is krank geworden. Dan zal myn hart, als dat van eenen wyzen, in de klaaghuizen zyn; geerne zal ik bezoeken van liefde doen, daar de voorzienigheid my aanleiding geeft, daar de betrekkingen my roepen; en myne gereedheid daar toe zal fporen krygen uit de herinnering van het geen Jefus zeggen zal ten jongden dage: Ik ben krank geweest, en gy hebt my bezogt; en dat gy aan den minften der mynen gedaan hebt, dat hebt gy aan my gedaan. En over het geheel zal het biddend aandenken aan kranke medemenfchen, in myne daaglykfche toenaderingen, tot den troon, eene gezette plaats, bekleeden. Geerne zal ik naer myn vermogen aan kranken, die behoeftig en onder myn bereik zyn, verkwikkingen
bezorgen. Dat aandenken, hoe ik te moede
was ten dage myner bezoeking, zal, gaat het naer myn wensch , my geduurige fporen geeven, om myne gezondheid, myne onfchatbare gezondheid, hoger te fchatten , en zorgvuldiger te bewaaren ;. omzichtige bewaring van een' gegeeven' fchat is ook een deel van de dankbaarheid. Sta ik voor her-Vatte ziekte behendig bloot, zal myne voorzorg in de uitvoering -des raads van Hem, ■ die over my
bren-



Onlangs was ik krank. ■ 63 brengen zal al wat Hy over my befcheiden heeft, geene verandering maken, de wacht evenwel is my aanbevolen ; en naar mate ik voor my zeiven zorge, door een zuinig aanleggen van herleevende krachten, en voords door matigheid en fchuwen van alles, wat myne gezondheid op de proef nadeelig is, in die mate zal ik, hoe het ook ga, in dat opzicht
bewaren de vrage van een goed gewisfe. Dat
aandenken aan- myne krenkte zal., gaat het naer myn' wensch, myne opgenomenheid met de Bethesdas in myn vaderland gaande houden, met die verordeningen van verblyf, oppasfmg, hulp, verkwikking , aan krenken, die behoeftig zyn. Dan volge ik, ten minsten in myne verbeelding en met myn hart, myn' meedogenden Heiland, toen Hy met eene ziel, die van aandoeningen bloedde, de zalen van Bethesda doorwandelde. Dan blyft myn
hart in die klaaghuizen. Dat aandenken, dat
gezeegend, dat vruchtbaar aandenken aan myne ellende en aan de redding uit dezelve, zal, gaat het naer den wensch van myn hart, behendig zyn. Elk der dagen van gezondheid, dien God my verleenen mochte, zal, dat hope ik, met zulk eene herinnering geteekend worden.
Meer-



54 Onlangs was- ik krank.'
Meermaals ben ik krank geweest. Toen de redding daar was, gevoelde ik beweegingen van dankbaarheid eri opgenomenheid, die my deden zeggen: Dat, dat vergeete ik nimmer! en al beklom ik den top van Methufalems leeftyd; hier aan gedenke ik voor altyd. Dan helaas! het viel anders uit; bezefFen, die door de nieuwheid der zake, het verfche der gebeurtenis, verwekt werden , verdwee-
nen allengskens. O! dat het nu anders zy!
Myn Heiland! Uw Geest beware in my de gedachtenis! "Wek myn oor, myne aandacht, tyelkeni
morgen!
ON-



ONLANGS WAS IK KRANK.
2^yn door de hevigheid van myné ziekte myne verftandelyke vermogens,zelfs in hogen' trap-, voor
een' tyd , belemmerd geweest, Verbazende
vernedering 1 Aandoenelyk voorwerp voor den aanfchouwcr! als een dwaas, een dwaas, lag ik daar neder! —— Geloöfd zy de God der geesten van tllle vleesch, die alles te recht bracht, die my ontnuchterde uit die. verbystering , die de herftel» ling van myn lighaam,het ontfteldc werktuig, waar1 mcê myne ziel vereenigd was, daar aan dienstbaar maakte! —- Geloofd zy God, die onder alle die verwarringen , toen ik naauwclyks iets van my zeiven wist, of zoutelooze wartaaluitfloeg, het beginfelvan geloof in myn hart bewaarde, en my in dezelfde oogenblikken, toen ik myne vrienden en alles en my zeiven herkende, in ftaat ftelde, om tot myn» Verlosfer te zeggen: Ik kenne u, aan wien ik my heb toebetrouwd! Myne oogen zien u, niet een'
vreemden! Wie weet, wat al onbedachtzaams
ik in die vernederende uuren, dagen, nachten , ge* E fpro»



65 Onlangs was ik krank.
rproken hebbe! Myne ontnuchterde ziel herroept dat at! Myn Vader,die in de hemelen is, befchouwt my in: een' Middelaar, die onder een gevoel van fmerten, waar by de myne niet te noemen zyn, fmerten, die verzeld werden door de verlatingen des Vaders, de aanvallen van den richterlyken toorn3 de hevigfte beftrydingen des duivels, en de onbezefbare benaauwdheden van zyn hart, die onder dat al, en noch meer, niets verloor van de tegenwoordigheid van geest, en het onafgewisfeld fpreken der woorden van waarheid, en van een gezond' ■verftand. — Hebben myne oppasfers by zulke geleegenheden, immers by gisfing, konnen opmerken, wat al berispelyke denkbeelden , onreine beweegingen, en andere foorten van zedelyk bederf, in myn hart wonen, dingen, die de kloekzinnigheid anders bedekt voor myne medemenfehen, die gedachte vernedere my voor altyd ! Die gedachte richte eene banier op tegen alle verheffing van my
zclven, wat aanleiding er ook toe komen moge.
Nooit moet ik cenen, wiens vermogens verbysterd zyn, befchouwen,dan met een bloedendmedelyden. Dan moete ik denken: De ftand myner verwarringen geleek daar naer. Bedaardheid moet myn
Se-



Onlangs was ik krank. 67 fefaad zyn. Ik moet waken tegen drift, tegen alle de vlagen van onftuimigheid. Ik moet over het geheel weinig fpreken, en in alles, wat ik zegge ^ kloekzinnig zyn. Myne reden moet met zout befprengd zyn. Ik moet, eer ik fpreke, my zeiven vragen : Is het waar, dat gy zeggen
2oudt? Is het over het geheel nuttig en nodig
gezegd te worden ? En , komt het nu te
pas? De herinnering der ylhoofdigheden, die
my aankleefden in myne ziekte, en van de redding uit dezelve, verplichten my dubbel, om die wacht
te houden. Wanneer ik by de ontmoeting
van onaangenaamheden onftuimig wierd , alles uitwierp, wat de drift my inboezemt, wanneer ik een Mapagtige wierd, duizend nutteloze woorden uitwierp , en zoo dikmaals ik zoutelozen of b'eledïgenden boert liet horen dan, dan vernieuwde ik aan myne huisgenoten, aan allen, die er getuigen Van zyn, die toneelen van ontzetting, die vertoond
werden in myn ziekekamer. Gramfchap is"
eene kof te razerny! Waken, waken is my aanbevooïen! Laat my beftendig denken aan Salomós woord: Tot het lachen zeide ik : gy zyt uitzinnig! en tot -de vreugde: wat maakt deeze?
E ê Ön«'



68 Onlangs was ik krank.
Onlangs was ik krank! En wat al goeds genoot ik te midden der bezoeking uit de hand van
God en menfchen! Genoot ik veel al de he-
melfche vertroostingen, laat my aan myn' Verlosfer denken, aangevallen in zyn lyden van allen kant, en te midden van de kruispynen van God veiiaatcn. —God was een Vader, die my kuste, terwyl zyrie hand my floeg. In myne benaauwdheden was Hy benaauwd! En Hy bevestigde aan my zyn eigen woord: Is niet Efraïm my een dierbaare zoon ? ïs hy my niet een troetelkind ? federd dat ik tegen hem gefproken hebbe, denke ik noch ernstig
aan hem. Hadde ik maar weinig toefpraak van
het Vaderlyk liefdehart, hield God zich om wyze en heilige redenen veelal verborgen, er waren evenwel nu en dan kleene tusfehenpoozen, waar in dat anders was, en die my deden zeggen: De rechtehand des Allerhoogften veranderd. En gewis een meer verborgen invloed heeft, onder al het gemis van gevocligen troost, myn geloof en myne hope voor het bezwyken bewaard,en myn' beftryder beteugeld. -— Heeft de Vaderlyke voorzienig* heid my een zacht leger befchikt, zoo wordt myne gevoelige aandacht te rug geroepen naar Golgotha,
dan?



Onlangs was ik krank. 69
daar myn Borg genageld was aan het kruis. Myn jefus aan het kruis! en ik op 't zachte dons! —Ontbrak het my niet aan lafenis, aan verkwikkingen , en heeft het liefdehart van myne vrienden my meenige veraangenaming toegefchikt, dan genoot ik zegeningen, die zooveele medekranken, zommigen ook van Gods gunstelingen onder hen, misfen moesten. Myn Jefus! Toen uwe gezeegende tong aan uw gehemelte kleefde, toen Gy geroepen hebt: My dorst! toen gaf men u den fmadelyken drank, den edik, om die te zuigen uit eene vuile fpongie! En het heugt my,hoe het aandenken daar aan eene tpegevoegde veraangenaming gaf aan elk eene lafenis, aan elk eene verfrisfching, die my in myne krankte werd toegebracht! Zyn er zooveele bemoeijingen, zooveele handreikingen, zooveele oppasfingen , zooveele bewakingen gefchied ten mynen behoeve, zyn zy verricht met zooveel liefde, met zulk een' onbekoelden yver, met zooveel zachtmoedigheid, die ook onder de vlagen myner gemelykheid onwrikbaar bleef, ik rekene my aan elk verplicht, die my hielp, en ik geeve eere aan Hem,die de harten boog. De bittere klagt van een' bezpgten Job voegde niet in myn' mond: E $ ^9



fO Onlangs was ik krank. Myne naastbefiaanden houden op; en myne bekeïiden vergecten my. Myne huisgenoten en myne dienstmaagden achten my voor een' vreemden; een uitlander ben ik in hunne oogen. Ik riep myn? knegt, en hy andwoordde my niet.— Myn Verlosfer ! uwe vriendinnen , uwe eigene moeder, uw lieveling Johannes, zagen, ja, uwe fmert van verre, maar heeft: zich iemand hunner durven verftouten
om eenige lafenis U toetcbrengen ? Werd ik
in myne krankte minzaam en ftichtelyk bezocht Myn Heiland hadde een ander lot. Met de verzwaring zyner ellende klommen de verguizingen zyncr vyanden, vyanden, die hun lief zagen aan zyn leed, vyanden, van wien Hy onder het dragen van den hevigften ftryd der ziele, en van onverbeeldelyke pynen in zyn lighaam, alles horen moest, wat tomeloze lasterzugt en losgelatene fpotgeest
op kan leveren. Welligt was meenig een van
myne medemenfehen, meenig een van myne Medekristenen, fchoon gedrukt door krankheid, byna geheel verftoken van dat foort van bezoeken, die ik genoten hebbe. Mogelyk waren zy uit het hart yergeeten als doden. Zal ik, nu gezond ge¬
worden, my niet aan hun verplicht rekenen, die
tot



ONÏ.ANGS WAS IK KRANK. 71
<ot my kwamen, en vooral aan God, den neiger .van hun hart! aan God, die meermaals een' zyne* knechten of kinderen zond, om herinneringen van het uiterfte belang aan my te doen, en foms in weinige woorden my iets te zeggen, dat aan uitvoeriger overwegingen ftoffe leverde, aan myn geloof'en lydzaamheid voedfel gaf, herinneringen, wier uitwerkfelen, in de vertroosting van myn hart of in de beteugeling myner verkeerdheden, my met tranen in myne oogen zeggen deden: Deeze leeraar , deeze vriend, is door God gezonden, om my eene boodfchap te brengen'van zooveel aan-
belang. Zou ik niet geneegen zyn , om den
arbeid der liefde, die aan my gefchied is, te vergelden naer myn vermogen, en vooral door gelyk* diensten in gelyke gevallen 1
Myn aandenken aan alle de verzorgingen, oppasfingen, verkwikkingen, bezoeken, en met één woord aan al de proeven des mededogens van God en menfchen,dat aandenken wordt gevoeliger, wanneer ik alle die verwaardigingen befchouwe als gegroeid op den wortel van die borgtogtelyke armoede, dien dorst, die verlating, verfmading, verguizing , die myn Verlosfer droeg-, vygen, van die E 4 door-



72 Onlangs was ik krank. doornen geplukt, druiven van die distelen; wareneer ik de vertroostingen, ontvangen uit Jefus hand, aanmerke als vruchten der Godlyke verlating , die Hy droeg. En myne gevoeligheid in het aandenken aan al den onderftand, dien ik van God cn menfchen had, wordt noch groter, wanneer ik dien in het geloof befchouwe als eene duchtige proeve, dat Jefus, onder het genot van zyne Middelaars-rust, de gedachtenis bewaart, hoe Hy te
moede was in Gethfemane en op Golgotha. ,
Met zulk een oog doorloope ik nochmaals al het goede , dat ik genoot ten dage myner bezoeking. Dat roert myn hart!
Onlangs was ik krank!- Nu ben ik beter! ■
Tn welk een licht befchouwde ik, ten dage myner krankheid, alles wat in de wereld blinkt en fchit-
tert? Eere uit menfchen, rykdom, grootheid ,
wellust, toejuiching, en wat voords al heftig pleegt begeerd te worden, alles zonk in myne fchatting, alles was fmakeloos; onaantrekkclyk was ik omtrent dat al. Laat my, gezond geworden zyn-
de, alles wat my omringt, blyven befchouwen in dat zelfde licht! Laatmydie heiligeonaantrekkelykheid bewaren t die matiging van opgenomenheid,
die



Onlangs was ik krank. 73 fiie tevens op een dankbaar genot van zegen, dien God my geeft, cn op den yver in al myn werk, geene de minfte inbreuk maakt! Dat beftaan blyvc my by: Niet onmatig blyd over het geen ik geniete, niet neêrfiachtig over het geen ik misfe, en niet te zeer bezorgd: Hoe zal het toekomende zyn?
Weenen als niet weenende, blyd zyn als niet
verblyd, kopen als niet bezittende , en deeze wereld gebruiken als niet misbruikende. In elk
eene ontmoeting, onder alle de verwisfelingen mynes uitwendigen ftands , onder al het ebben en vloeijen des aardfchen voorfpoeds, zy my die vraag gemeenzaam : Hoedagtik over dat, al ten dage myner
krankheid? hoe fprak ik er over? Elk derge-
ner , die my kennen, en vooral van hun, die my naast omringen, merke aan my , dat ik, geneezen zynde, met het hart van een' vreemdeling, myn' overigen tyd, de huishouding der eeuwigheid te gemoet wil ftappen, en dat ik, ten dage myner krankheid op al wat blinkt en fchittert in de wereld dat opfchrift gefteld hebbende: Gy zyt gewogen, maar te ligt bevonden! dat ik, gezond geworden, by dien zin, by dat gevoelen blyve,enin plaats van myn handfchrift te herroepen, zegge en E 5 het



74 Onlangs was sic krank. liet bevestiger Dat ik gefchreeven hebbe, dat hebbe ik gefchreeven! Laat my voor altyd alles bezien in het licht der eeuwigheid!
Onlangs was ik krank! Toen myn gevaar
klom, toen het vry bedenkelyk werd, of Hy, in wiens hand myne tyden zyn, my niet wel door dien weg naar de wereld der geesten zou overvoeren, hoe verkeerde ik toen, in de tusfehenftande» van bedaardheid, omtrent Kristus en het evangelyj^\ Was ik gemoedigd of bevreesd ? Mogelyk hadde ik te voren nimmer zoo zuiver verkeerd omtrent de eeuwige gerechtigheid des Middelaars als den eenigen grond, om voor God te beftaan., en omtrent Gods verklaring in het evangëfy, als den eenigen grond van vrymoedigheid, om er my op te verlaten , als in die uuren, waar inikdagt :
Welligt nadert myn einde! Mogelyk was my
nimmer te voren alle eigene waardigheid , alle aarifpraak op Gods gunst, onder wat tytel het zou mogen zyn, buiten Kristus, zoo uit de hand gevallen , als in die oogenblikken. Mogelyk
hadde ik nooi* te voren zulk een vernederend
gezicht van my zeiven, als toen. ■ Mogelyk
feadde. ik van myne perfoneele heiligheid nooit zoo
laag



OjüLANGS WAS IK KRANK. 75
faag gedacht, en ze tevens in een' rechten zinnimnier zoo hoog gefchat, als ik in die oogenblikkea. ^eecj. Nooit zoo laag: Wat al fchorsfen, bolfters, wat al omfiag viel er af; terwyl een kleene kern overbleef, die men in eenigen nadruk heiligheid mogte noemen ; en hoe draalden de bezoedelingen van het uitneemendfte my in het oog! Nooit tc voren is alles, wat ik deed, zoo uit myn oog verdwenen. Ik bezag alles in het licht der eeuwigheid , en ontdekte duizend zelfsbedoelingen , verborgene byeindens, en andere walgelykheden, die ik, by het gewoone licht van woord en Geest, zoo
niet hadde opgemerkt. Maar ook : Nimmer
hadde ik welligt te voren van myne perfoneele heiligheid zoo hoog gedacht, als ik deed in die gewichtige uuren. Ik vereenigde deeze bedenkingen: Myne heiligheid , myn leven voor God had nimmer hogeren rang,dan dien van eene proeve mynes geloofs, maar tevens, wat is hetmy groot, by het te rug zien op verlopenc jaren, van die proeve in myn' wandel voor God en menfchen iets te mogen ontdekken; en in eenige mate met Hiskia te mogen zeggen op myn krankbedde: Heere! gedenk,
0at ik voor uw aangezicht gewandelt hebbe! •
Mo-



ï~6 Onlangs was ik krank.
Mogelyk hadde ik nimmer te voren het geloof \% een onzienlyk Wezen , het geloof in een' Verlosfer, wien myne oogen nimmer zagen, het geloof, dat zich enkel op God verlaat, mogelyk hadde ik dat geloof, in myne gezonde dagen, nimmer gcoeffend in dien trap van zuiverheid, als ik doen mogt in die oogenblikken, toen myn einde fcheen te naderen. My dunkt, ik draag de heugenis van een zien op God alleen; van een onverdraaid fiaren op het bloed der verzoening, van het befterven der hand mynes geloofs aan het eeuwig zoutverbond en deszelfs Middelaar, onder eene vaardige beandwoording of liever afbyting van tegenbedenkingen, die in myn' geest opklommen, en mogelyk wel door een' helfchen geest werden ingeworpen. Ik draag de heugenis van dat zuiver verlaten van my zei ven op den God der waarheid , van de bekommering, die ik hadde, om dat voorwerp, daar alles nu van verre ftond, geen oogenblik te verliezen uit myne
aandacht. Hoe vruchtbaar waren myne be-
fchouwingen! De kring myner gedachten was groot, cn kleen. Verbazend groot: in den oogenblik doorwandelde ik de eeuwigheden; GethfeWane, Golgotha; verlopene eeuwen, myn' leeftyd,
myn



Onlangs was ik krank; 77 myn rampzalig eertyds, myn jubeljaar, myn' Kristenleeftyd, zuur en zoet, goed en kwaad, Gods trouw, en wat niet al! — Uitneemend kleen wasiri een ander opzicht de kring, waar in myne denkende, biddende,gelovende, ftrydende ziel verkeerde, uitneemend kleen! de kundigheden: . . . zondaar
. .. heilig God . . . genade in Jefus geloof
. Eeuwigheid ..... maakten het midden» punt uit, daar myne overdenkingen, de ademtocht ten van mynebezige ziel, zich vereenigden.—Nu ben ik opgericht, en o! bleef ik, bleef ik in die gefteldheid , die my ten dage des gevaars zoo eigen was,en waardoor Gods eere en de fterkte van myn hart zoo zeer bevorderd werden! Verdweenen dc voorwerpen, die ik toen zag, nimmer weêr van voor myn oog! Was myn geloof t' eiken dage werkzaam op denzelfden voet, als toen de dood my ■fcheen te naderen, op denzelfden voet, niet alleen wat de hoofdzaak betreft, maar ook in de mate van zuiverheid! ~ Verloor ik nimmer dien lagen dunk van my zeiven, en dat ootmoedig fchuilen by God in Kristus! —- En, danke ik God voor de afwending van doodsgevaar, rekene ik het, hoe zeer ook fterven my zalig zou geweest zyn, rekene ik het
voor



?8 Onlangs wa# ik krank;
voor eene weldaad, dat ik noch onder de leevenderf ben, dat dan dog een deel, een voornaam deel der oeffening van myne dankbaarheid geleegen zy in de verlenging en bewaring van die geestgesteldheid die ik door de genade hadde, toen ik ftond in het gezicht van dood en eeuwigheid! Myne dagen werden verlengd in het goede land.,
dat God my geeft. Myn Verlosfer, aan wien
ik elk eene hervatte ademhaaling hebbe dank te weeten, myn Verlosfer bracht zyne dagen niet ter helfte. Hy werd afgefneeden, geweldig afgemeeden uit het land der leevenden, op dat myne dagen in mynes Makers gunst verlengd zouden worden. — Myne dagen werden verlengd 5 zoo wordt my de geleegenheid vermeerderd',- om eene eere voor Kris* tus in deeze wereld te zyn, nuttig voor myne aanhoorigen, en bezig in een aantal van plichten, wier
oeffening in den hemel niet te pas zal komen
Zoo wordt my de geleegenheid vergund, om aan den God aller genade in myn overig leeven eenige vergoeding te doen van laauwheid,. plichtverzuim, menfehenvreeze, en andere verkeerdheden, waar over myn hart bezwaard was, toen de tuchtigende Vader dat alles helde in het licht van myn aangezicht»



ÜnlAngs was ik krank. 79 tfrcht. —Worden myne dagen verlengd, zoo moete ik op beproevingen, zoo lang myn leeven duurt, kloekzinnig rekenen. De weldaad der herftelling
liet my in de wereld, eene onftuimige zee.
Worden myne dagen verlengd, zoo moete ik nu een welgevallen nemen aan dat foort van beproevingen, die God voor my befchikt heeft. Als het zwaar mogte worden, kome ik in gevaar, om te zeggen: Ware ik maar weggenomen! hadden myne oogen dit kwaad niet gezien! . . . Myne ziele wake tegen die verkeerdheid! Liever zal ik denken: Toen ik op het krankbedde was, en om de Verlenging myner dagen bad, hebbe ik niets uitbedongen ; onbepaald werd ik het eens met God. Mogelyk hebbe ik wel gezegd: Heere! is hier myn -einde, het is wél! Uw Vaderlyke wil gefchiede! dan ftappe ik op éénmaal uit alles uit, maar hebt Gy voor my noch wat te doen, en wat te dragen , paden te doorwandelen, die ik tot hier toe nimmer' kende^ ja! wilt Gy my tot een' getuige hellen der beginfelen van die uure der verzoeking, die ©ver uwe kerk komen zal, ziet! Hier ben ik! ... . Die herinnering, het aandenken van dat eens worden met God, moetmy gemeenzaam blyven; en
my



Onlangs was ik krans. tay een welgevallen doen nemen aan elk eene be* proeving, die my ontmoet in het overfchot van myne dagen, dan ook, wanneer zy, om wier wil ik de verlenging myner dagen by God begeerde, my verdriet aandoen, en my het leven, dat ik voor
hun begeerde, bitter maaken Mogelyk hebbe
ik uit aanmerking van zekere bezondere omftandigheden, die of myn' perfoon naer geest of lighaam, of myn huis, of wat anders, betroffen, mogelyk hebbe ik met Hiskia fterk gebeden, dat God my fpaarde; God deed my naer myn verzoek, en zal ik dan nu verdrietig zyn over de proeven van onvolkomenheid, die de vergunde verlenging myner dagen omringen? Werden myne dagen ver¬
lengd, laat my dan vol van yver zyn tot al myn werk! Bad ik om geneezing, rekende ik my, by het wyken des gevaars, aan God verplicht, dan moete ik in eiken morgenhond by het opwaken denken: Dat is een vergunde dag! een toewerpfel, dat my op myn verzoek gegeeven wordt; deeze dag is een der dagen, Waarom ik gebeden hebbe, en met welk een' yver moete ik my dan fchikken, om aan alle myne behemmingen te beandwoorden , en geene fchaduw van aanleiding te geeven tot daï
ver-



ÖnlAngs was ik kranïc. 81 Vemyt: Wat ftaat gy hier den ganfchen dag ledig? JUk eene bezigheid van myne harfenen en handen is een uitwerkfel van die vergunning, waarom ik bad, toen ik op myn leger krank was; O! hadde ik die gedachte duizendmaal op eiken dag voor myne oogen, en dan vooral, wanneer de buitengewone drokte en de grote vermoeijingen, daar uit geboren, my wel eens zouden doen klagen over de zwaarte van myn' post. Dan moet ik denken: Arbeid herinnert my, dat God my hoorde, toen ik om herftelling bad, en toen ik, begunstigd met de beginfelen daar van, makte naar den kring myner
bezigheden, toen ik de oogenblikken telde.
Werden myne dagen verlengd, zoo moet ik nu de tederfte bezorgdheid koesteren, dat myn overige tyd de befte zy, de laatfte werken beter dan de eerfte, en zoo het einde het werk bekroone. Het overfchot van myne dagen moet nu in nadruk zyn een uitkopen van den tyd, den kostbaren tyd, een leven voor de eeuwigheid, eene daaglykfche toebereiding voor het vertrek naar de toekomende Wereld*
Uit zware krankte werd ik gered! Is dat
in myne oogen groot, love ik myn' Redder met F ds



82 Onlangs was ik krank.
de pfalmen, hoe veel hoger klimt de redding uit eeuwigen toorn; verlost te zyn uit eeuwig verderf, benaauwdheid , verdrukking ; verlost te zyn tot zulk een' prys, het bloed van Gods eigen' Zoon,
verlost te zyn voor altyd! Het krankbed kan
een toneel zyn van onuitfprekelyke ellende, Magor misfabib, fchrik van rondfom. Men verbeelde zich die nachten der moeite, dat roepen: Wanneer zal ik opftaan, en God den avond hebben afgemeeten? dat zat worden van woelingen tot aan den fchemertyd. Men verbeelde zich een vleesch, bekleed met het gruis des ftofs, een' geklovenen huid, die verachtelyk geworden is, het rimpelachtig vel, de magerheid , die in het aangezicht getuigt. Men verbeelde zich de doorboorde beenderen, en de polsaderen, die van geen rusten weten ; een' huid, die zwart geworden is, een gebeente, dat ontfteeken is van dorheid, die ingevallene kaken, die bezwykende oogen, dat gruwelen van alle fpyze, al dat tobben, hygen, woelen, wentelen, al dat verdriet .... en zoo veel meer . . . Hoe zwaar, hoe drukkend! en wie, wie beziet het zonder gevoelig meededogen; de kranke zy dan vriend of vyand, Godzalig of Godloos! .... Maar wat is die ellende,



Onlangs was ik krank. 83 de, al die ellende, ook wanneer zy den hoogften top beklimt, wat is zy weinig in vergelyking met een eeuwig verderf! Elk een kranke heeft noch eenige lafenis; elk een kranke heeft noch eenige aanfpraak van minzaamheid; elk een kranke vindt noch by een' der medemenfchen ontferming; ten minden,elk een kranke voedt eenige hope op omwending ten goede. Elk een kranklegcr duurt maar een' gezetten tyd , . . Maar! ontzettende gedachte! verloren gaan! verloren gaan! Hier is alles anders! Van alle medelyden, van alle verademing, van alle lafenis, van alle uitzicht op redding, geheel en onveranderlyk verfteeken! Het wezenlyke goed en al het fchyngoed tegelyk te misfen! Ontzachlyk denkbeeld! .... Danke ik God voor de wegneeming van myrte krankte, ik zal Hem dubbel, ik zal Hem duizendvoud pryzen voor de redding Uit eeuwige rampzaligheid. Onlangs was ik krank! God heeft my gered! Hy
verlengde myne dagen, Weete ik veel al niets
van myn toekomftig lot, dit weete ik echter met
zekerheid, dat ik eens herven zal. Mogelyk
zal ik door eene ziekte worden weggenomen. —y Maar waarom zou ik daar voor onmatig vrezen ? — F a Waar-



$4 Onlangs was ik krank.
Waarom zou ik voor het fterven vrezen ? — Gods eigen woord: Ik zal u niet begeeven; ftelt my
gerust. Zou Hy, die zyn5 eigen'Zoon fchonk,
my niet alles geven met Hem? ja, laat myne
ervaring myne hope voeden! In myne verle-
Öene krankheid was er maar eene fchrede tusfehen
-my en den dood. Sterven kan niet veel meer
zyn dan ik ondervonden heb. Laat dat my
bemoedigen, zoo dikmaals ik denke: De herftelde uit doodsgevaar flapt den dood te gemoet!
Nu zal ik, met Hiskia gered uit krankheid, met Hiskia al zoetkens voordtreden alle myne jaren, maanden, weken, dagen, uuren, oogcnblikken. — De levende, o myn Redder! de levende zal U loven, gelyk ik heden doe. In den hemel zal ik U en voor de krankte en voor de geneezing danken op hogeren toon! — Haast ga ik naar den hemel. Myn ligbaam, opgewekt in den.jongflcn dag, zni voor geene krankte meer vatbaar zyn, en geen inwooner der hemeifche geweften zal immer zeggen; Ik ben ziek!
DIER-



DIERBARE BYBEL.
Dierbare bybel! Gefchenk van onberekenbaare waarde! Gefchenk, waarby al het goud van Peru, en alle de topazen van Moorenland, op geen éénen dag
te noemen zyn! Dierbare bybelt eigen woord
mynes Vaders!
Myn bybel! Hoe wichtig is uw inhoud! Het geheim ontwikkeld: God zaligt zondaren in een' weg, waar in voor zyne eere en hun belang volmaakt gezorgd is. God oeffent genade zonder [eenige krenking van zyn recht! God was in Kristus de wereld met zich zeiven verzoenende; God heeft Hem voorgefteld tot eene verzoening door het geloof in zyn bloed. Zee van wonderen! Ontwerp, vooralle gefchapene vernuften onuitvindelyk! Gianfen, daar engelen zich blind op zien! Geheimen, die in aller eeuwen eeuwigheid aan de verrukkingen en bewonderingen van alle de gezaligden, en aan de
myne,ftof, onuitputbare ftof, leveren zullen!
Myne reden verlaat my. Zelfs de berichten,
die deeze my van myne ellende en van myn geF 3 vaar*



86 Dierbare Bybel
vaar, van den aart en de verdiende der zonde, be-
fchikt, zyn diep gebrekkig. Van het uitzicht
op verlosfing fpreekt zy niets met eenige zekerheid. Myn Bybel doet my, en den aart, en
de bron, en den trap, van myne rampzaligheid van naby befchouwen, niet, om my door die diepbedroevende waarheden te dompelen in mistroostigheid, maar om my belang te doen (lellen in de verblydende waarheden, die zy er in één' adem byvoegt, en om my van dezelve een gebruik te doen maken , dat famenftemt met de weldadige inzichten van Hem, die de onfehatbare openbaring gaf.— Myn bybel! Uiterftewil mynes Vaders, waar in my de or.verderfelyke, onbevlekkelyke, onverwclkely-
ke erfenis befproken is! Myn bybel! waar in
alle de beloften, die de God der waarheid immer ten mynen behoeve deed, in duurzaam fchrift te
lezen (laan! Myn bybel! Bundel van alle de
wetten, die myn Koning immer uitgaf, om myn gedrag te regelen • wetten , die op de billykfte gronden (leunen, die door de edelfte en tederfte drangredenen worden aangebonden , wetten , tot wier gehoorzaamheid my, by het bevel, de hulp in één' adem wordt toegezegd, terwyl de mogelyk-
beid



Dierbare Bybel. *7
beid der uitvoering tüf in de treffendfte voorbeelden op de proef beweezen wordt, en de gereede opvolging my wordt aangeprezen door een voorftel, waar by alle wereldfche welfprekendheid het hoofd moet onderhalen ; een voorftel, waar door myn verftand voorgelicht, myn hart bewoogen wordt. Kooit behoeve ik onkundig van myn' plicht te zyn; ik zie dien in de voorfchriften en in de voorbeelden; in het voorbeeld vooral van myn' Verlosfer; en als ik duizendmaal op één' dag vrage: Hoe deed Jefus? kan ik duizendmaal myne vraag, inde uitvoerige befchryving van zyn leven, Hipt beandwoord vinden. Die inzettingen zyn myne raadslieden, als ik verleegen ben; myne Urim en Thummim; myne vraagbaken. Dit woord is eene lamp voor myn' voet, een licht op myn pad, myn wegwyzer in het land myner vreemdelingfchap; myn kompas op de bakenlooze zee, waar op ik dobbe-
rel Myn bybel! Schathuis van vertroostingen'.
kostbaar boek, dat aan my ten dage mynes ongevals vragen doet, waar op myn ongeloof verdommen moet, en my gronden van bemoediging aan de hand geeft, die leven in myn hart brengen, en eene omwending verwekken, die men wel gevoer4 len'



§8 Dierbare Bybel.
len, maar niet befchryven kan. Myn bybel! waren uwe fpreuken niet dikmaals myne vertroostingen geweest in het land van myne vreemdeling, fchap,lang, lang ware ik in myn' druk vergaan! — Myn bybel! Rykc zamelplaats, die den eenen voorraad voor, den anderen na, uitgeeft, die melk hebt voor zuigelingen , vaste fpyze voor volwasfenen * hartfterking voor bezwykenden ; oogenzalf voor
blinden. Kortom: daar elk te regt kan. Myn
bybel. Myn wapenhuis en myn wapen tevens. Wondere famenvoeging! myn wapen ! myn aanvallend zoowel, ais myn verweerend wapen, myn zwaard] Een wapen, dat ik dan gebruikc, wanneer ik, op mynes Meesters fpoor, myn' vyand te gemoct trede met dat woord: „ Er ftaat gefchreeven! Myn bybel! Gy zyt tegclyk myn wapenhuis! Gy geeft my den gordel der waarheid, het borstwapen der' gerechtigheid, het fchiid des goloofs, den helm der zaligheid. Gy leert my, hoe ik die wapenen aangorden , hoe ik ze gebruiken moet. Gy leert myne handen ten ftryde, myne vingeren ten oorloge. Gy moedigt my aan door eene uittekenïhg van de kronc, die den overwinnaar beloofd is, eene uittekening, die myn hart in vuur en vlam zet. Gy moe-



Dierbare Bybel. 89 41gt my aan door de vertoning der gekroonde getui. gen, die den ftryd reeds te boven zyn. Gy leert my vooral, hoe ik, al biddende, itryden moet; by u leerc ik ootmoedig en met betrouwen bidden. En, 0! onfehatbaar voordeel! gy leert het my in de voorbeelden zoo wel als in de beftieringen. A-ls ik u doorbladere, dan ontmoete ik de nggelatene bidfcbetszen en het noodgefchrei, dat de heiligen van vrocgeren en lateren tyd in eene aanmerkelyke verfcheidenheid van noden en gevaren tot God hebben ppgezonden. Een biddende David, een biddende Paulus beftveren my, als iku, myn dierbare bybel! in handen neeme. Dan ga ik tot God ipreken met woorden, die de Geest, eeuwen lang gelceden, aan zyne Jakobs , zyne Mofesfen , zyne Davids, zyne Paulusfen in het hart en pp de lippen gaf. Zoo
fpreke ik de taal des Geestes. Dierbare bybel 1
Myn toctsfteen! onfeilbare toetsfteen! Aan u beproeve ik alles, wat den Godsdienst betreft. Hier toctfe ik myne gedachten, myne neigingen; aan u verbly ve ik de uitfpraak. Alle andere fchriften, hoe uitneemend ook, hoe zeer ook te fchattcn op hunne waarde, zinken laag in myne fchatting, wanneer ik u in vergelyking brenge. Al wat er in menF 5 fche-



9° Dierbare Bybel.
fchelyke fchriften, die tot beftiering van myn geloof en wandel gefchreeven zyn, uitneemend is, is uit u gehaald. Uit die bron fchepten alle die uitneemende fchryvercn , die in een' reeks van eeuwen geleefd en gearbeid hebben. Al het heilig vuur, dat in hunne opftellen blaakt, is in vergelyking met uwen gloed niet meer dan het koude noorderlicht. Aan u toetfe ik hunne Hellingen, en hunne vermaningen ; zoo dra zy u verlaten , verlate ik ze; in zoo ver ze met u overeenftemmen, omhelze ik ze; cn, hoe zy ook mogen zyn, Gy, myn bybel!gy behoudt den voorrang, en,- als ik u leeze,gevoele ik dikmaals iets, dat ik, in het leezen ook der uitneemendfte van menfehelyke fchriften, nimmer voelde; in u leeze ik Gods eigene taal. In dat gezag rust myn geloof. Dierbare bybel!
Ik roeme de eeuwige goedheid, die in de openbaring, welke ik voor my hebbe, zulke merken van Godlyken oorfprong heeft ingedrukt, die my volkomen gerust (lellen, merken, die ook door my, offchoon ik een eenvoudig Kristen ben , gemakkelyk kunnen begreepen worden, daar ik tot het gevoel van derzelver kracht en kenbaarheid geene af-
ge-



Dierbare Bybel. 91
getrokkene redeneringen , geene fyn gefponncne betogen nodig hebbe. Hier ontmoete ik verborgenheden, die der Majesteit van den Oneindigen waardig zyn; verborgenheden, die my den weg der ontkoming uk myne oorfprongelyke rampzaligheid ontfluiten; verborgenheden, die, hoe ondoorgrondelyk zy ook zyn, niets behelzen, dat ongerymd, dat tegenftrydig is; verborgenheden, die door geen eindig wezen kosten worden uitgedacht; verborgenheden,die van zoo veel belang zyn in de
oeffening der Godzaligheid! Hier ontmoete ik
zoo veele voorzeggingen, bekendmakingen van toekomende toevallige dingen, die of bezondere perfonen, of geheele volken raken, en inzonderheid den perfoon en het lot van myn' Verlosfer betreffen , en die door de uitkomst naauwkeurig zyn vervuld geworden. Hier hore' ik de famenftemming des lieds van Mofes en van het Lam. Hier zie ik, dat het getuigenis van myn' Verlosfer de geest der profefyen is. Hier fchittert de Majesteit van Hem, die van het begin aan het einde verkondigt, en van ouds af de dingen,die noch niet gefchied zyn, die zegt: Myn raad zal beftaan, en ik zal al myn y/eibenagen doen!" Zoo ontmoete ik in myn' bybel
dïn-



92 Dierbare Bybel.
dingen, die blykbaar van een' Godlyken oorfprong
zyn. Niet minder kan ik gerust zyn, dat myn
geheele bybel van God is ingegcevcn, dat dezelve op een Godlyk bevel, cn onder een Godlyk beftier, befchreeven is, en dat dus alles, wat er in voorkomt, Godlyk is, en my verplicht tot geloof en
gehoorzaamheid. Getuigen dat de fchryvers,
zeggen zy, dat zy, gedreeven door Gods Geest, gefproken en gefchreeven hebben, ik mag op dat getuigenis vasten ftaat maken. Elk een wonderwerk, elk een verfchynfel, elk eene gebeurtenis, tot wier daarftclling de onmiddelyke tusfehenkomst van het Godlyk alvermogen nodig is, en waar door de inhoud van myn' bybe! bevestigd is, Helt myn hart gerust. Zie ik te rug op de wonderwerken, die door Mofes en de profeten ter bevestiging van hunne zending en lecre verricht zyn; zie ik te rug op dat aantal, en die verfchcidenheid, en die baarblykelykheid der wondergewrochten, die myn Verlosfer, toen Hy op aarde was, heeft daargefteld, gewis elk een blinde, wien Hy op een enkel woord, in de tegenwoordigheid van duizenden aanfehouweren, het gezicht herftelde, elk een doode, die door Hem werd opgewekt, elk van die roept my toe;
Uw



Dierbare Bybei; 93 Üw bybel is het woord van den levenden God; het woord van Israëls God, die alleen wonderen doet; het woord van Hem , wiens wysheid en goedheid immers nooit gedogen kunnen, dat Hy de leere van een' verleider met zulke verfchynfelen verzeilen, dat Hy aan het bedrog zyn alvermogen lenén, en de verzoeking , het gevaar van mistasting , in eene zaak van eeuwig belang , tot zulk eene hoogte op zou voeren, dat iemand met reden zou konnen klagen: Ik werd verzocht boven vermogen. Myn geloof voert myne aandacht te rug, door een' reeks van ruim zeventien eeuwen, in de tegenwoordigheid van eenen predikenden en wonderdoenden Jefus. Ik zie de talloze proeven van zyn onbeperkt vermogen; ik hoore dat bevel van Majesteit aan een', reeds riekenden, Lazarus: Lazarus! kom uit! Ik zie den verrezenen in de tegenwoordigheid van vrienden niet alleen, maar ook van hun, die de zaak mynes Heilands byster tegen waren, uitkomen uit het graf. Nu gelove ik, dat myn bybel Gods eigen woord is. Aan de waarheid van alle die wondergebeurtcnisfen kan ik geen oogenblik twyfelen, zoo dra ik van eeuw tot eeuw, waar in die gebeurtenisfen overhandreikt zyn, opklimmende.



94 Dierbare Bybel.
de, eindelyk vrage: Hoe heeft de eerfte invoering
van die verhalen, indien de zaken nimmer gebeurd
zyn, eenigen ingang konnen hebben? De be-
ichouwing van den wonderen en ipoedigen voordgang , die mynes Verlosfers evangely in de wereld der Joden en der heidenen gehad
heeft, ftelt myn hart noch meer gerust.
Heidenen hebben geloofd in eenen gekruisten Verlosfer, in eenen gekruisten God. Heidenen, gedompelden in eene meer dan Egyptifche duisternis van onkunde, en haere voordbrengfels, afgodery en een treurig bederf der zeden; afgodery, waar in zy waren opgevoed, afgodery, die van veele eeuwen her overhandreikt was door de voorouderen; een" Godsdienst tevens, die zeer prachtig was, en de zinnen gevoelig aandeed. Hun zedenbederf was verbazend, en werd begunftigd door de voorwending, dat hunne Goden zelfs foms de grootfte buitenfporigheden en onreinigheden bedreeven. En ziet! Duizenden, de duizenden verdubbeld, hebben mynes Verlosfers evangely omhelsd, omhelsd in weerwil van al den tegenftand, welke er geboden werd door keizers, koningen, ftadhouders, wicchelaars, priesteren, wysgeren, kortom: door al
wat



Dierbare Bybel. 95
wat geleerd en aanzienlyk was-, in weerwil der hevigfte bedreigingen, der ftreelendfte aanzoeken, der wreedfte vervolgingen. Zy omhelsden een evangely, dat door eenvoudige menfchen zonder eenigen toeftel van wereldfche welfprekendheid hun verkondigd werd , een evangely, daar al het vooroordeel tegen was. Zy lieten zich een evangely welgevallen, dat hen verplichtte, om by Hem, die aan een kruis zyn leven liet, zegen en leven en verandwoording by God te zoeken. Zy namen met huppelende blydfchap genoegen in eene zedenleer, die op ootmoed, op liefde tot de vyanden, op matigheid, kuisheid, en eene volflagene verlochening van zich zei ven, aandrong zonder eenige uitzondering of toegevendheid. In een' zeer korten tyd had het evangely zulk een' opgang in ettelyke geweften; niet alleen in Azia—maar ook kort daarna in Europa, te Rome, te Filippi — in Afrika te Alexandrie. Wondere famenftemming van volken, zoo zeer onderfcheiden in woonplaats, karakter, denkwyze, gewoonten en Godsdienst. Wondere gebeurtenis!Opgetogen fta ik by die herinnering. Myn aandoenelyk hart, myne verwakkerde verbeelding vernieuwt my de gedachtenis van die
won-



0 Dierbare b y j i £,
wonderen, èn fchildert my die verrukkende toneclen van alvermogen, die de prediking der kruisieere verzelde by hacre intrede in de wereld der heidenen. Hier zie ik Efefiers, Korinthcrs, Romeinen , anderen, met betraande wangen, op gcbogene knien, aan myn' Heiland hulde doen. Hier rolt de naam van den gekruisten van duizend tongen. Hier prykt de kruisbanier, geplant op de puinhopen van aigods-tempels cn altaren. Hier ligt Dagon als een hand- cn hoofdeloze romp op den grond, gevallen by de intrede van de bondkist in afgodifche heiligdommen. Ik loove den God der heidenen, die wonderen doet. Geen gefchapen vermogen heeft immer zulke verfchynfelcn, zulk eene uitkomst konnen verwekken ; en elk , die doordenkt, roept met my: Dit is Gods vinger! Dierbare bybel! ik zie er u op aan met tranen in myne oogen, en de duizenden der heidenen, die nu al in den hemel zyn, roepen my toe: Uw bybel is Gods eigen
woord. Waren de vooroordeelen der Joden ïn
zeeker opzicht nog fterker tegen mynes Verlosfers evangely dan die der heidenen, dan verfchaft my de zegepraal, die het evangely des kruifes op de harten van duizenden hunner behaald heeft, een bewys,
dat



Dierbare Bybel. 97 daE noch fterker fpreekt. Naer mate de tegen fprnak, welke Israëls oudhen , die geëerbiedigde vaderen , tegen het evangely deden, vernuftiger was dan die der heidenfche wysgeren, was de zegepraal van het evangely te aanmerkelyker. Heidenen moesten afzien van een' Godsdienst, die van ongerymdheden krielde, en waar in de verftandigften foms de kennelykhe ftrydigheden tegen de beginfelen van den natuurlyken Godsdienst opmerkten en beleeden; Joden moesten afzien van een' fchaduw dienst, die door Israëls God, den waren God, met fchitterenden luister was ingevoerd, toen Horeb beefde en dreunde, een' dienst, die nu een reeks van zoovele eeuwen had hand gehouden, en na den afloop der Babylonifche gevangenis door den dienst van Serubbabel en Jofua, in de herbouwing van het paleis des Gods van Israël, plechtig was herheid geworden. Waan van eigene waardigheid 4 verbeelding, van by Abrahams God , als zyn nakroost , alles voor uit te hebben boven de heidenen , en wat niet al, maakte een fiagboom tegen het evangely, tot wegruiming waar van alvermogen, alvermogen alleen, genoegzaam was. Al wat Jefus van Nazareth betrof, zyne houding, zyne G leer,



98 Dierbare Bybel.
leer,zyn yveren tegen hoogmoed en geveinsdheid, zyn prediken van een koningryk, dat zuiver geestelyk was, zyn talloos fpreken van druk enfmaad, waar op men rekenen moest, zyne voorzeggingen van Jerufalems ondergang, van des tempels val, van de vernietiging des fchaduw -dienftes, van de roeping der heidenen, van zyne opftanding uit den doden, van zyn' kruisdood,en wat dies meer is. . . Alles vloog vierkant in tegen Joodfche begrippen en Joodfche neigingen. En was er geen God in den hemel, die uit ftenen Abraham kinderen verwekken kan, geen van Abrahams verfteendc kinderen was week geworden. Wie , wie brak dien Joodfchen weerzin? Wie maakte Hem, die kort te voren eene ergernis was, totdewysheid en kracht van God , tot zulk een' in hunne fchatting, gevoel, belydenis, openlyke belydenis, juichend uitkomen voor God en menfchen, en onder al het brullen cn dreigen van Israëls getabberde vaderen?. . . . God, die inden hemel is, deed dat! Aandoenelyke gebeurtenis! Diewondervcrtoning,dat brandend braambosch, ftaat voor myne oogen als of het gisteren gebeurd
ware. De Kristenen hielden ftand tot aan den
laatften ademtocht. Berovingen , ballingfchappen,
ver-



DlERBAttE ËïBÈt. OG
Verguizingen zonder wedergaó, joodfche en heiden* fche magten, foms hun naafte bloed, en den aanVoerer van die allen, den duivel, in allen nadruk tegen te hebben, en daar van de daaglykfche proeven te ervaren, waren de onfmakelyke ontmoetingen , waar op zy na ryp beraad, en op Jefus woord, die met de hoogstmogelyke oprechtheid alles vooraf gezegd heeft, met genoegen rekening gemaakt hebben, toen zy hun betrouwen en liefde, en alles, aan dien Gekruisten gaven, die de inhoud was van der apostelen prediking. Hebben zy ook gewankeld , toen het aankwam op het dragen van het martel-lot? Neen! Al juichende zyn zy, des geroepen zynde, de moordfchavotten opgeklommen, en hebben hunne belydenis met hun martelbloed verzegeld, niet in eene hitte van dweepagtige vervoeringen, maar op grond van gebeurtenisfen, waar van zy op de dugtigfte gronden, zelfs door zintuigeMyke gewaarwordingen, verzekerd waren, of die ten minhen uit de eerhe hand hun overhandreikt waren. Uit de hand van hun, die zeggen kosten: Wy prediken dat wy hoorden, zagen,
tasteden. Oneindig vermogen, dat, zelfs
•over de afkeerigften onder de Joden, heeft geze-



too Dierbare Bybel.
gcnvierd ! Wondere vertoning ! De voorgangcrerï onder mynes Verlosfers vyanden, zy, die Hem aan het kruis geholpen hebben, knielen in het ootmoedige geloof voor den Middelaars-troon. Hier fchittert alvermogen ! Eene fchare der priesteren wordt aan het woord gehoorzaam; der pricsteren ? ... . Ja ! der priesteren ! Oneindige fchuldyergeeving, en oneindige omwending! Wie richtte de banier op tegen eene woede, die geen weèrgaè had ? Wie herfchept leeuwen in lammeren ! Thans gaan Jefus moordenaren in de blyde hemelreijen voor. Hun feestgefchater houdt den boventoon, daar zy hunne eeuwige behoudenis toefchryven aan het verzoenend en verlosfend vermogen van een bloed, dat zy zelve geftort hebben. . . . Myn
dierbare bybel! Gy zyt Gods eigen woord!
Uitneemende Paulus!.Uitverkoren vat, om mynes Heilands naam te dragen voor Jood en Heiden, voor koningen en ftadhouders! Gezeegend werktuig, om de kruislecre ' voordteplanten ! Myn Paulus! Uwe onderwerping aan den Gekruisten is ten overftaan van alle de eeuwen een fchittcrend bewys, een onbedriegclyke waarborg des Godlyken oorfprongs van het evangely, dat.ik voor my hebbe.
Jood-



Dierbare Bybel. ioi Joodfche yveraar! (<fte waart gy tog te voren) gunfteling van al wat aanzien had! beftemde tot de aanzieriélykfte bevorderingen ! Wat, wat bewoog u, om zulk een' hap te doen, een prediker te worden van dat kruis, tegen welks aanhangelingen gy moord en dreiging met de woede van een' razenden tyger geblaazen hadt? Kost gy my uit den hemel andwoorden, uwe taal zou zyn! Jefus , Jefus werd my te magtig! Hy deed my in het hof wriemelen aan zyne voeten ! Uitnecmende Paulus!
Zoo dikmaal ik uw' naam hore noemen, zegge ik met gerustheid: Myn bybel is Gods eigen woord!
Geloofd zy God, dat ik in myne eigene ervaring een bewys ontmoete, dat myn bybel Gods woord
is. Als ik de beweegingen van geloof en hope
en liefde gevoele in myn hart, den trek tot een' wandel, waar door de eere van myn' Maker en het nut van alle de maatfehappyen, waar van ik een lid ben, bevorderd wordf, als ik die aanmerkelyke verandering van myne geheele denkwyze, de wondere hervorming niet alleen van myn fpreken en doen, maar ook van myne bcginfclen cn bedoelingen, zoo^ als die van myne oude denk- en handelwyze ver-* q 3 fchil-



ics Dierbare Bybel,
fchillen als licht van duisternis, voor myne aan-« dacht brenge , dan roepe ik met tranen uit: Geloofd zy God! en,myn'bybel in handen neemende,voeg ik er in één' adem by: Dierbare bybel! aan u hebbe ik naast God die herfchepping te danken! My heugt die invloed,dat zacht geweld. Dooru, woord der waarheid! heeft God my gebaard naer zyn' wil, CP dat ik een ecrfteling zyncr fchepfelcn wezen zou» Dierbare bybel! Gy waart my eene kracht van God tot zaligheid! een vuur, een hamer, een tweefnydend zwaard, een oordeelaar der gedachten en der overleggingen van myn hart! Zoo is de hervorming van myn hart my een toegevoegd bewys, dat myn bybel Gods woord is, een bewys, dat ik voor mil-
liocnen werelden niet zou willen wisfelen !
Dierbare bybel.' Elk eene nieuwe invloeijing, die uwe vermaningen, uwe beftieringen, uwe beftraffingen , uwe vertroostingen, uwe leenlukken, uwe geheimen,op myn hart maken, vernieuwen my het ondervindelyk bewys uwes verhevcnen oorfprongs. Wat ik leezen moge, van u ben ik nooit verzadigd! Gy houdt myne graagte gaande! gy doet my van het jeten honger krygen! Zoo dikmaals geene bezondere



Dierbare b y b e l. ics re ongcfteldheid myne geeftelyke zintuigen in hunne bezigheden en ervaringen -belemmert, zyt gy my telkens zoo fmakelyk, zoo welkom, als of ik
-u voor de ecrftemaal in handen name. Myn
bybel! Gy zyt Gods eigen woord.
q 4 DIER-



104
DIERBARE BYBEL.
JVXet dankzegging en verwondering roeme ik het vermogen en de trouw van Hem, die alle verdonkeringen van grotere of mindere deelen der openbaring, die ik in handen hebbe, en tegelyk alle vervalfchingen heeft afgewend , afgewend geduurende zooveele eeuwen, afgewend ook in de donkerde tyden i afgewend in weerwil van alle de onderneemingen van den vorst der duisternis en zyne medeftanders onder de menfchen , vervolgers en ftrooijers van valfche leer. Ik pryze dat oog, dat met nimmer fluimerende aandacht zyn' bybel gadefloeg, cn het befiag van majesteit tot eene omtuining maakte, die allen aanval verydelde, en, roepe ik uit: Alle vleesch is gras! ik voege er in eenen adem by : Maar het woord van God beftaat in eeuwigheid!
Ik juiche wegens die aanminnige eenvoudigheid, die onfehatbare klaarheid, waar mede alles, dat ten. richtfnocre van myn geloof en wandel is ingericht, in myn' bybel wordt voorgedragen; alles, waar by
my-



D ! e jl b a r. e B t s e T.. 105
jnyne hope leven moet in myne woeftynreize door de wereld, en waar op ik myn bezwykend hoofd, -by het naderen'van den laatften fnik, zal nederleggen. Hoe duidelyk is my dat al! Hoe fpoedig vatte ik den zin met zulk eene" over reding, dat er geen twyfel overblyve! In geene menfchelyke taal kan duidelyker gefproken worden, dan myn bybel fpreekt. Begeere ik berichten van mynen oorfprongelyken jammerftaat; berichten van den Verlosfer der zondaren-, berichten van den grond, waar op, en van de wyze, op welke, zondaren tot Hem komen en by Hem blyven-, berichten, hoevmen wandelen moete, om God te behagen-, berichten, van het lot, waar op hy, die den Verlosfer aankleeft, rekening maken moet; berichten van den onderftand, waar op hy hopen mag; berichten van het heil, dat voor de eeuwigheid bewaard wordt; begeere jk alle die berichten, ik fla myn' bybel op, ik gehoorzaame dat bevel: Zoek in het boek des Heeren, en lees! en ziet! ik kryge in alle de vermelde bezonderheden, en in allen, die-daar aan verwant, «zyn, een onderwys, aan welks meening ik, wanneer ik bedaard en aandachtig en eerbiedig ben, geen oogenblik kan twyfelen; en het is my eene G 5 be-



ïo6 Dierbare Btbel.
begunftigde bezigheid voor elk der vermelde bezonderheden eenige weinige getuigenisfen, welker duidelykheid my fterkst in de oogen ftraalt, my zoo gemeenzaam te maken, dat, zoo dra eenig ftuk in myne aandacht opryze, of door een' ander genoemd werde, ook Gods eigene taal, in zyn woord begreepen, my by de hand zy, my denken en zeggen doe: Zoo ftaat er gefchreeven! Zelfs de verborgenheden van den hoogften rang, die achtbare leerftukken, die, zelfs na dat zy geopenbaard zyn, door myne onderwerpelyke reden niet bevat kunnen worden, zyn in myn' bybel my klaar ontdekt. Zegt myn bybel, dat in het ééne Godlyke weezen drie onderfcheidene perfonen zyn, elk van wien God is; zegt myn bybel, dat in myn' Middelaar twee natuuren tot één perfoon vereenigd zyn, ik vatte dat niet; myne oogen fchemeren; maar tevens omtrent den zin der woorden, die my die onbegrypelyke ftukken in eene taal, die tot menfchen gevoerd wordt, voordragen, twyfele ik geen oogenblik. Ik begrype het voorftel in een zeker opzigt duidelyk ; het voorftel is zoo, dat, wanneer ik daar by blyve, ik geene denkbeelden vormen kan, die met den aart van die verborgenheid ftryden;
en



Dierbare Bybel. 107
fin tevens, ik begrype hét niet. Wondere famenyoeging!'
Ik roeme op blyden toon de eeuwige goedheid, die my een' bybel geeft, welken ik in den hoogst mogelyken nadruk volmaakt mag noemen. Leve ik onder' een evangely van vervulling, zoo hebbe ik pene openbaring, die volmaakt is in allen nadruk. . De openbaring van Gods raad, de ontwikkeling van Gods ontwerp nopens de zaliging van zondaren in zyn' Zoon, was, ja, volmaakt in de eeuwen der verwachting, eer myn Verlosfer in de wereld kwam •, zy was volmaakt, toereikend tot haare beftemming overeenkomftig den geheelen aart en alle de omftandigheden van die voorbereidende bedeelingen; maar met dat al de openbaring, die ik in handen hebbe, is in trap volmaakter. Ik hebbe de fchriften der evangelisten, de brieven der apostelen. Ik hebbe eene brede orakel-rol en een vervuld evangely tegelyk voor my liggen. Ik zing het lied van Mofes, in de fchoonfte zamenftemming met het lied des Lams. Welk een verrasfend ligt fpreidt het evangely van Kristus over Mozes fchriften! Aan-
srienlyke verwaardiging, die ik geniete! Myn
geluk klimt hoger, daar ik, by eene ruimere openba-



io8 Dierbare B t b ei,
baring by een uitvoerig aanhangfel van Godlyke fchriften, tegclyk ruimere toezeggingen hebbe van Godlyk onderwys, ruimere toezegging van inleiding in de waarheid, in alle waarheid; zoo zeggen de profeten: Alle de kinderen van Sion zullen van den Heere geleerd zyn. Van den Heere, van Hem zeiven, in ruimere mate. 's Vaders ommegang met volwasfene kinderen zal gemeenzamer, vertrouwelyker zyn, en meenig een geheim ontdekt worden, dat te voren verborgen was. Onfchatbaar voorrecht! En alle de kinderen van Sion zullen daar in deelen; elk in zyne mate. Zoo zegt dezelfde Jehova: Zy zullen my allen kennen van hunnen kleenften af tot hunnen grootften toe. Ik ben door de genade een van Sions kinderen geworden; ik zal my plaatfen onder de kleenen; onder de Kristenen van den minften rang Ik ben evenwel in de belofte begreepen. Ik ben een van Sions kinderen. Zoo ftaat de weg
dan open. Zoo nodigt my een beloovend God;
zoo mag ik, als ik myn' bybel in handen nccme, vrymoedig pleiten op Gods eigen woord, en roepen: Heere! gedenk aan het woord, dat Gy tot my gefprooken hebt, waar op Gy my hebt doen hopen! Zend, zend uw licht en- uwe waarheid, dat
die



Dierbare Bybel. 109
die my leiden'. Zoo moete ik de toezending
van dat onderwys niet alleen met ootmoed vragen, maar ook met betrouwen wachten, en deed ik dat meer, God zou zich vereerd rekenen, en de bedeelingen zouden doorgaans ruimer zyn. Zoomoet©
ik by elk eene opmerking der Godlyke beftraling , onder het leezen van myn' bybel, myn oog, myn tranend oog, eens naar den hemel heffen, en roepen: Nu, in deeze oogenblikken, wordt aan my de belofte vervuld: Sions kinderen zullen van Jehova geleerd worden. God van Jakob! Gy houdt trouw! Myn inzien in de wysheid van uw woord, myn inzien in het geheim der verlosfmg, het bevend juichen en juichend beven by de befchouwing uwer verborgenheden, myne verrukkingen, myne opgetogenheden, en de weêrflag, de invloed van dat al op myn hart, dat aan het fmelten raakt, en waar in betrouwen en liefde worden opgewekt, en dat zich als wasch aan U ter hand fteld, om in dien vorm gekneed te worden, als het U behaagt, en duizend zegenpralen van de waarheid gevoelt, . . .
en zoo veel meer dat al roept my toe: Nu
vervult God de belofte: Sions kinderen zullen van my geleerd worden-, en hier aankenne ik den God-



Jïó .Dierbare Bybel. * lyken oorfprofig der beweegingen ,der verrukkingen^ der vervoeringen van myn hart, dat zy met myn* bybel zamenftemmen, en daar ep gegrond zyn. Nooit wil ik fcheiden dat myn Vader zamenvoegde, toen Hy fprak: Myn Geest, die op u is, en myne woorden, die ik in uwen mond gelegd hebbe , zullen van u niet wyken. Zoo dikmaals ik onder het leezen in nadruk geloven mag, geloven zonder belemmering, geloven met eene volle verzeekerdheid des verftands en onder de ervaaring van alle die invloeijingen , die het geloof van zulke waarheden natuurlyk op het hart heeft, dan zegge ik: Nu zyn woord en Geest by my! en ik voeg er in éénen adem by: Nu getuigt de Geest, dat de Geest, die in het woord fpreekt, de waarheid is. In myne eigene taal leeze ik dat dierbaar woord ,
die ontwikkeling der onfchatbaarfte geheimen. r
Misfe ik de kennis der talen, waar in myn bybel oorfprongelyk befchreeven is, ik mag my zeiven echter geruft Hellen, dat de vertaaling, die ik voor my hebbe, naeuwkeurig genoeg is, en denzin des Geestes zoo opgeeft, dat ik tegen alle misvattingen omtrent de voorfchrifcen van myn geloof en omtrent de bcftieringen van myn' wandel beveiligd ben. Op
de



Dierbare Btbel. Ui de trouw der overzetting, die ik voor my hebbe, verlate ik my in alles, wat de hoofdzaak betreft, zoo dra ik denke: Myn bybel is Gods woord. — God gaf dat woord, om my den weg des heils te
leeren. ik ben buiten de geleegenheid, om de
oorfprongelyke talen te kennen. Dus vorderen
Gods wysheid en goedheid, dat ik in myne overzetting Gods v/oord hebbe, zoo als Hy het befchry-
ven liet. Dat wachte ik van de wysheid en
liefde van Hem, die voor zeventien eeuwen, ter voordplanting van zyn evangely onder de volken, de wondergave der talen aan zyne apostelen heeft medegedeeld! Pinkfterdag! Dag van wonderen! dag, waar op de verrukte meenigte zooveele overzettingen uit der apostelen mond vernam, als er bekende
talen in de wereld waren! Voords,al wat ik
immer vernam, van de kundigheid en trouw dier mannen, die in het begin der voorgaande eeuw de overzetting, die voor my ligt, vervaardigd hebben, dat al helt my ook gerust; en, daar ik God danke voor de overzetting, die ik hebbe, eere ik tevens de gedachtenis van hun, die hun' arbeid befteedden aan die vervaardiging. Hun loon zy volkomen van
den Heere, Israëls God! Zie en voele ik het
ver-



ii2 Dierbare B y b e i.' verheevene, het fchone, het treffende, zoo niet,- afü ik het zien en voelen zou, wanneer ik myn' bybel in de oorfprongelyke talen lezen kon , hebben alle overzettingen wat minder dan haar oorfprjongelyk, (laan zy gelyk aan de ovcrgictingen van vloeibare ftof door een' naeuwen doortocht, overgietingen, die het ftorten van een weinig bykans onvermydelyk maken, en is dat van een Godlyk boek in nadruk waar, ik vinde evenwel in myne overzetting talloze proeven van dat corfprongelyk fchoon. Zulke vereenigingen van de aanminnigftc eenvoudigheid en de agtbaarfte majesteit, faamgefmolten in een en het zelfde voorftel, ontmoete ik nergens. Zulke klemredenen als myn Verlosfer op aarde fprak, bundels van millioenen aangeleegenhcden, daar elk woord duizend ponden weegt, ontmoet ik nergens elders. ■ Nooit leeze ik dat bericht van
Mofes: God zeide: Daar zy licht! en er was licht, of ik gevoele iets, dat ik niet befchryven kan, en
myn hart zegt: Dat is fchoon 1 Nooit leeze
ik zonder verrukking de verhalen van Abrahams,
van Jofefs, van Davids leven By elk eene her-
leezing worde ik op nieuws geroerd door de onnavolgbare welfprekenheid , door de verrukkende
fchil-



Dierbare B y b e t. 113
fchïldêringen, die ik in den agttienden, in den honderd vierden, in den honderd veertienden , en anderen der pfalmen ontmoete. Onvergelykelyke
deftigheid, achtbare majefteit, iets Godlyks, fchittert my in de oogen, zoo dikmaals ik Jefaias orakel-rol doorbladere. Het heilig verhaal van
mynes Verlosfers leven houdt my opgetogen. Hadde ik er by gedaan , toen Hy predikte; hadde ik den toon vernomen, waar op Hy fprak, en de trekken van zyn gelaat gezien, ik zou gewis meèr geweeten en meêr gevoelt hebben, dan ik nu weete
en gevoele. ■ Evenwel, ik gevoele vry wat, en
het is my een hemel op aarde eene verzameling te maken van die klemredenen , die myn menschgewordene God gefproken heeft, toen Hy hier beneden was. Het is my een hemel, als ik ze
mag ontwikkelen, doordenken in eenige mate, als ik op elke nieuwe bepeinzing nieuwe wonderen ontdekken mag, en tegelyk blyven geloven, dat ' het yoornaamlle myn' fchemerenden oogen noch
ontvlugt. Dat is myn hemel , als ik my de
zinfpreuken, de wachtwoorden, die woorden op zyn pas, -die gulden appelen in zilveren geheelde fchalen zoo gemeenzaam maken mag, dat zy myne H ge-



H4 Dierbare Bïbu
gezellen worden , myne raadslieden. Dat is
myn hemel, wanneer ik my geduurig verbeelden mag die gezeegende lippen te horen roepen: Het
geen ik u zegge, zegge ik tot allen: Waakt!
Werkt niet om de fpyzc, die vergaat, maar om de
fpyze, die blyft tot in het eeuwige leven!
Zoo iemand achter my wil komen, die verlochene zich zei ven; hy neeme zyn kruis daaglyks op zich,
en hy volge my! Wat baat het eenen men-
iche, zoo hy de gehecle wereld won, en fchade leed aan zyne ziele? -— Neemt myn jok op u, en leert van my, dat ik zagtmoedig ben, en nederig van harten ; myn jok is zacht, myn last is
ligt! Vergadert u geen fchattcn op aarde,maar
ia den hemel ; want waar uw fchat is, daar zal
ook uw hart zyn! Zalig zyn de armen van geest.
Weest niet bezorgd tegen den dag van morgen , want de morgen zal voor zich zeiven zorgen, en elke dag heeft genoeg aan zyn eigen kwaad! —
Myn koningryk is niet van deeze wereld !
Myn' vrede geeve ik ulieden! • In de wereld
zult gy verdrukking hebben , maar hebt goeden
moed! Ik hebbe de wereld overwonnen! Het
is ulieden nut, dat ik heenga! Ik ben met
ulie-



DIERBARE B ï i É L-. ii$
midden alle' de' dage'n tot de voleinding' der wereld! Die in my- blyft, en ik iri hem, draagt
Veel vrugt. Zonder my kunt gy niets doeri.
—— Dit is myn gebod, dat gy malkanderen lief
jiebt. Hebt Uwe vyanden lief! Ik ben
het licht der wereld! Ik beri de weg, de
waarheid en het leeven; en niemand komt tot den
Vader, dan door niy. Ik leve, en gy Zult
leven! Gy zyt myne vrienden, zoo gy doet
Wat ik U gebiede ! ■ Uit het hart van den
mensch komen voort boze bedenkingen , overfpelen , hoereryen, doodflagen, dieveryen, booze oogc, lastering. Strydt om intcgaan door de enge poort! -— Ik moet werken , terwyl het dag is; de nacht komt , waar in niemand werken kan. God is een geest; die Hem aanbidden, moeten Hem aanbidden in geest en waarheid. Ik
geeve myne fchapen het eeuwige leven , en zy zullen niet verloren gaan in de eeuwigheid , en
niemand zal dezelve uit myne hand rukken. *
Daar ik ben, daar zal ook myn dienaar zyn! .... en zooveele anderen, van wier inhoud en wyze van voorftel, ik, ware ik tegenwoordig geweest, met noch groter' ophef dan de dienaren van de'n M 3 jood»



iiö Dierbare Btbeï,.
Joodfchen raad, zou geroepen hebben : Nooit, nooit heeft een mensch alzoo gefproken ! Als ik die woorden vinde, eete ik ze op, en zy zyn my als honing en honingzeem. Ik worde dan wakker, ontnuchterd , bezorgd , onbezorgd , betrouwend,, yverig, alles. En hoe verrukken my die andwoorden van oneindig vernuft, andwoorden, die myn Verlosfer, met de grootfte vaardigheid, zonder misfen , gaf op elk eene ftrikvraag , hoe loos
ook, die Hem gedaan werd! Nooit leeze ik
Paulus affcheidsrede van de Efeiiers, en zyne verdedigingen voor den Joodfchen raad en voor Agrippa, of ik worde bewogen. Alles treft en roert my. Een gety van aandoeningen ftuwt myn hart voord ; cn een zeker gevoel, dat my onder het leezen de tranen uit de oogen perst, doet my befluiten: Dit is in den eigenlykften zin fchoon! — Nooit las ik een menfchelyk ophel , waar in het eenvoudige, het treffende , en het natuurlyke zich zoo vereenigen, en men zou er in éénen adem van zeggen: Het is ettelyke dagen bekookt; en, het
vloeide als van zelfs. Nooit leeze ik Paulus
brieven, of de gepastheid des ftyls naer den aart der onderwerpen , het bondige der redeneringen,
het



Dierbare Bybel. 117
het wel fluitende der gevolgtrekkingen , en het deftige, in geheel het vóórhel, vervullen myn hart niet eerbied cn bewondering. Het achtfte hoofdftuk van zyn' brief aan die van Rome, het vyftien.de van zyn tweeden brief aan de Korinth^p, zyn ■onder anderen de herkfprekende getuigen der waarheid van het geen ik zegge. Tevens voege ik
er in éénen adem by: Nooit leeze ik Paulus brieven , of ik denke by my zelve : Wanneer zal die tyd noch eens komen, dat ik Paulusverfta?
Zulk een boekdeel, zulk ecnopftel van onberekenbare waarde , bezitte ik voor een' zeer matigen prys.
De God der wetenfehappen , de onderrichter
der Aholiabs en der Bczaloels, die met onnagaanbare wysheid voor elk eene nieuwe uitvinding haeren eigen' tyd behemd heeft, Hy, die de eere van , de uitvinding der heilzname druk-kunst voor Nederland , voor myn vaderland , bewaard had, Hy bedoelde ook myn belang, toen Hy de aandacht fcherpte des waardigen uitvinders dier edele konst! God bedoelde ook my! Aandoenelyke gedachten! En het was, om ook aan my met kleenen omflag, en tot kleenen prys, een' bybel, een' geil 3 hee-



ïiS Dierbare Bybel.
hcclen bybel, ter hand te (tellen. Het zware
werk der affchry veren , het groot gevaar van feilen te begaan , en het bezwaar van kosten voor
minvermogenden, namen te gelyk een einde.
Zoo pryze ik God, die, ook ten mynen behoeve,
de druk-kunst heeft ingevoerd. Och! wierd
er vai; de druk-pers beter gebruik gemaakt! Opftellers ! drukkers! uitgeevers! (trooiiers van gefcliriften , die den Godsdienst ondermynen , en de
zeden bederven! Is dat de dankbaarheid
aan. Hem, die den uitvinder der edele drukkunst bcftierde ? is dat de famenftemming met
■Gods bedoelingen? Welligt wordt er meenig-
<een door middel van het geene gy lieden fchryft, drukt , aan den man helpt, in den grond bedorven. Mogelyk is er reeds meenigccn in een
pnherftelbaar verderf, wiens (maak door uwe fchriften , die gy-opgclteld , gedrukt, verkogt hebt, allereerst bedorven is, wiens verbeelding verhit, en, die daar door tot losbandigheden vervoerd is. Zulk een roept wraak over het venyn, dat gy vour hem vervaardigd hadt, over het bereiden van den kelk, waar aan hy den dood gedronken heeft .
H ... Beeft



Dierbare Bybel, 119
Beeft gy niet? Kunt gy befluiten eene
enkele onderneeming van dien aart er by te vos*
gen ? Mogelyk zullen de opftellen , die gy
vervaardigt , of uit nabuurige talen overgiet, of drukt, of uitgeeft, fchriften, die het ongeloof en het bederf der zeden begunftigen, het gezag des bybels aanranden, mogelyk zullen die, noch na uw vertrek uit de wereld, de ftruikelblokken worden, waar over velen vallen, en al vallende in eene bedwelmende diepte van rampzaligheid nederploffen. Dan zullen uwe namen aan de vervloeking zyn toe-
geWyd! Bandeloze drukpers! tomeloze trek,
om geld te winnen! ftoutheid, die niets ontziet, en zelfs den ftyl, die de hoge God in zyn' bybel bezigt, aan de verguizing van losbandige menfchen blootftelt, door eene Ichertzende nabootfing van denzelven in het verhalen van beuzelingen. O! myn God ! Myn eerbied voor uw woord raakt in de fterkfte beweeging! och! Mogt ik u den hoon vergoeden, dien men uw woord zoo openlyk, en zoo onbelemmerd, aandoet! — Nu ontvlamt myn hart! „ . Nu zou het vragen : Is er geene inteugeling! , . Ik kan niet meer doen, dan weenen en bid-
114 im



iïo Dierbare Bint.
den .... Majesteit! waak gy zelve op! ... , Hier zwyge ik!
Het gevoel der verplichting, die ik aan God hebbe voor den onfehatbaren fchat mynes bybels, en voor het onbelemmerd gebruik van denzelven,
neemt aanmerkclyk toe, Wanneer ik my in
gedachten brenge eenen tyd, toen in myn eigen land die bybel eene onbekende zaak was, toen myne voorvaderen in de duisternis van het heidendom nederzaten, toen aan Merkurius, aan Herkules, aan Nehalennia, en andere verfierde Godheden de wierook werd toegezwaaid, waar van noch eenige befchreijenswaardige gedenktekenen in het nabuurig Walcheren voor handen zyn, en tot herinnering van die rampzalige tyden zorgvuldig bewaard worden, Het teder gevoel van de verplichting, die ik aan God hebbe, neemt toe, wanneer ik millioencn van myne tydgenoten, by welke de kostbare openbaring, die in myn' bybel begreepen is, tot hier toe geheel onbekend is, voor de aandacht brenge. — Nu bloedt myn hart, daar ik die ontelbare menigte my vertegenwoordige, die,, ja, met my ademt in het zelfde uitfpaa-
fel,



Dierbare Bybel. 121 fel, met my beftraald wordt door de zelfde zon, met my gedragen wordt door dezelfde hand, maar met my den zelfden toegang niet heeft tot den bybel. Nu bloedt myn hart! Dierbare bybel! Kon ik uw' inhoud uitfchreeuwen met eene ftem, die de wereld vervulde,met eene ftem, die klonk tot aan de beide polen, die aan de volken bericht gaf, dat er een Jefus is; die hun den tekst voorlas, waar over nu zeventien eeuwen gepredikt is: De zaligheid is in Jefus, cn er is onder den hemel geen andere naam, die onder de menfchen gegeeven is, door welken men moet zalig worden. Het gevoel der verplichting, die ik aan God hebbe voor het onbelemmerd gebruik van myn'bybel, neemt toe, wanneer ik te rug zie op een' tyd, toen in myn eigen land, in dat land, waar ik nu zonder eenigen kommer, dat iemand onverhoeds my, al leezende, vinden zal, myn' bybel doorbladere, toen in dat zelfde land eene tomelooze overheerfching der gewisfens , den gemecnen man den bybel, den dierbaaren bybel, uit de handen wrong. Aanminnige vryheid, die ik geniete! — Ik behoeve nooit myn' bybel, na een kort en angstvallig leczen, te verbergen m een' hoek , onnafpeurelyk voor den 4 H 5 kloek-



iaa Dierbare Bybel.
kloekzinnigften fnuffelaar, en dan noch beeven op
die gedachte : Mogelyk wordt het ontdekt. .
Ik raag met de uiterfte vrymoedigheid fpreken van het geene ik las, en myne huisgenoten famcnroepen, om eenftemmig te verneemen, wat de Heere der heirfcharen zegge in zyn woord.
DIER-



Sar»*'** a i .'. '• •"• -J ■ " iaj
DIERBARE BYBEL.
Cxadeloos ben ik ingenoomen met den arbeid van bun, die myn' bybel in het openbaar verklaren, die foms de vrucht van ettelykc dagen arbeids in één uur uitltorten in myn' fchoot, die in hunne eenzaamheid zoo veel moeite doen, om my myn» bybel duidelyker ,te doen verdaan. Hoe gaat myne ziele ter maaltyd, daar ik merkc, dat opzettelyké bybclverklaring hunne hoofdzaak is, en dat de leiding der gedachten, die zich fchikt naer den Geest in het woord, boven alle andere ontwerpen in hunne fchatting ver de beste is! En hoe huppelt myn hart van blydfchap, wanneer ik door hun voordel donkerheden zie weggeruimd, de bedenkingen van het befchouwend ongeloof weggevaagd-, wanneer ik de oneindige wysheid des Sprekers in zyn woord, hl vérfehe proeven, die my nimmer voor de aandacht kwamen, mag opmerken en gevoelen onder de prediking! Êéne enkele leerrede fchept foms duizend hemelen in myn hart, en doet my onder dat genot al vast verlangen naar eene nieuwe geleegenheid.
Ik



124 Dierbare Bybel.
-— Ik loove den God des hemels, die zulk een»
toeftel verordende, zulk een' onderftand, om my in
zyn onfchatbaar woord dieper in te leiden. ■ Ik
zegene,mec een hart, dat van liefde bloedt, die mannen, die zooveel arbeids doen, om myn heil te bevorderen. Ik fchame my, dat myne voorbiddingen voor hun by den troon zoo fchaarsch zyn. Ik buige myne kniën voor God met die bede , dat elk van hun, eer hy den prcdikftoei beklimme, reeds den eerhen zegen, den uitgebreidften, den wichtighen,
voor zich zelvcn hebbe weggedragen. Och!
dat ik. nimmer een' eenigen van Gods knechten verachte, bedroeve, hem zyn werk al zuchtende doe verrichten!Och! dat niemand hunner reden kryge, om by den troon zynes Zenders een beklag te doen over myne behandeling ! De leeraaren zyn myne bezittingen, zy allen. Zoo leeze ik op de lyst,die Paulus naliet: Alles is uwe: Paulus, Apollos, Cefas.
■ Laat my hen liefhebben om hunnes werks wil;
hun werk, waar van de verklaring van myn' dierbaren bybel een aanzienlyk deel is. Dierbare
bybel! Elk,die my, in u te verhaan, in u te gelooven, in u te bcleeven, bevorderiyk is, is my dierbaar!
Ge-



DierbareBybel. 12.5 • Gevoelig ben ik ingenoomen met alle de hulpmiddelen, diemy omringen in myne eenzaamheid, en my in het heilzaam gebruik, dat ik van mynen
bybel make, bevorderlyk zyn. Van welk een'
uitgebreiden dienst zyn my foms de beKnopte .ophelderingen, die ik op den kant mynes bybels vinde! Een opftcl wis, waar in zooveel oordeelkunde
doordraait. En welk een aantal van geleerde
mannen heeft van tyd tot tyd in hunne fchriften alles aangewend, om door hunne ophelderingen my voortelichten, zaken my te doen opmerken, waar op myne aandacht wis niet zou gevallen zyn, zwarigheden wegteneemen. Met kleenen omfiag vrage ik hun gevoelen. Elk is eeven gereed, om my te helpen, en foms vinde ik in eenige weinige regelen het merg van overdenkingen en fnuffelingen ,die dagen duurden. Hoe verrasfend zyn my foms hunne aanmerkingen, hunne ophelderingen! Weldadige God! roepe ik uit,weldadige God! welk een'
onderhand befchikt Gy my. Zyn de fchryvers,
wier arbeid ik gebruike, reeds ten grave, ik eere
hunne gedachtenis in een dankbaar hart. Zyn
zy noch onder de levenden, myn hart zegent hen., en ik bidde, dat hunne zegenende zielen worden
vet-



iaó ÜIersare Bybel.
vetgemaakt, en dat zy,die bevogtigers van anderen •cn myne bevogtigers zyn, zelve worden mogen tot een' vroegen regen.
Schikke ik my tot Idezen; ik trekke myne
aandacht van alles af, om ze op mynes Vaders woord
onverdeeld te vestigen. Ik vertegenwoordig my
eenen fprekenden God, den Heere der heirfcharen, het Wezen aller wezens, en koestere den eerbied $
die uit zulk eene bedenking natuurlyk vloeit; -
Ik zie ootmoedig en vertrouwelyk op tot dien Geest, die op zich nam myn voorganger en leidsman te zyn; het kort gebed klimt op: Zend uw licht cn
uwe waarheid, dat die my leiden! Ik verte-
genwoordige my den voornamen inhoud der openbaring, die ik voor my hebbe s God zaligt zondaren
om Jefus zynes Zoons wil. Ik fehikke my, om
alles wat my voorkomt, in dat licht, in dat verband, te bezien, alles te befchouwen als daar aan dienstbaar, daar aan verwant, of meer onmiddelyk, of in verderen afftand. Alles heeft op zyne wyze betrekking tot dat dierbaar middenpunt. Tydige bedenking! Hoe wichtig wordt my dan alles,befchouwd in dat verband, en hoe dikmaals worde ik na eene korte overdenking aangenaamst verrast door de gewaarword



Dierbare Bybel. 12,7
'wording van dien weerflag van alles tot de hoofdtak. Ontmoete ik verborgenheden, ik rekene
het my tot eene eere Hem te aanbidden, die in de donkerheid woont, en wiens eere het is eene zaak te verbergen, Hem, die zich bekleedt met achtbare duisternis; en het is my genoeg: God heeft zich alzoo in zyn woord ontdekt. Myn geloof verheugt zich in de vereerende geleegenheid, om in donkere zaaken de allerplechtighe onderwerping aan God te oeffenen, eene bezigheid, die ruim zoo wel, als het doorzicht in andere hukken, een hemel in het harte fchept. Dan is het myne verwaardiging, •niet te wandelen in dingen, die my te hoog, die my te wonderlyk zyn. Dan roepe ik my zeiven toe dat Zofar aan Job herinnerde: Zult gy de onderzoeking van God vinden? zult gy tot de volmaaktheid toe den Almachtigen vinden?
Ik zal de geleegenheid, by welke het geen
ik leeze, gefchreeven is, her bezonder oogmerk van den fchryver, het verband, waar in alles geplaatst wordt, met yver pogen in het oog te houden; ik zal de fchrift met de fchrift kloekzinnig pogen te vergelyken, en de bedenkelyke bewoordingen verklaren volgens de regelmaat des geloofs.
Ik



ia8 Dierbare Bybel.
— Ik rekene my verplicht, om t'elken morgen uitliet geen ik in myn' bybel las eene of andere bezonderheid, eenig leerftuk of vermaning of bcftiering, eenig puntig woord, uittckippen, en er in myn geheugen de eerfte plaats aan te geeven, om daar op bezonder te denken, dat uittcbreiden ,om by elk eene verpoozing myner gewoone bezigheden, die den tyd betreffen, een begunftigd voorwerp van bepeinzing by de hand te hebben, iets, dat myn regel, myn wachtwoord voor dien dag is, ja, om onder de bezigheden van myn beroep met vaardigheid en beknoptheid er aan te denken. En o! tot welk een heil zou die gewenning door de genade dienen konnen! — Ik rekene my verplicht, om alles wat ik in myn' bybel leeze, te leezen onder een geduurig vragen : Welk een beftier ontvang ik hier, en voor myn geloof, en voor myn wandel? Ik rekene my verplicht, om myn hart en lot, en alles, wat my betreft,onder het leezen van myn' bybel, vcor myn oog te houden, cn dus te lezen met een kenbaren weerflag op dat al. Dan , dan is myn geheel hart in behendige bcweeging. Alles treft dan, ook gefchiedenisfen, voorbeelden, gedragingen met derzelver gevolgen. Alles leert, fticht,
be-



DlElHUE EïBÈt. 125?
bedien my dan. Tevens moete ik zorgvuldig waken, dat ik de beloften, a'an zommigen van Gods vrienden,in opzicht tot bezondere omftandigheden, gedaan, de raadgeevingen en beveelen van God, in bezondere omftandigheden gegeeven, de gedragingen van Gods kinderen in zommige gevallen, hoe zeer ook met Gods welgevallen bekroond, dat ik die beloften jj die raadgeevingen, die beveelen en die gedragingen, niet onbepaald overneme als de beftendige richtfnoeren van myne uitzichten en gedragingen , ook dan niet, wanneer myn geval veel Overeenkomst heeft met die gevallen, die in myri' bybel vermeld wordenik zegge : ik mag ze niet overneemen, dan onder de nodige bepaalingen. O! wat al wysheid hebbe ik nodig, om te blyven iii het midden van de rechte paden! dan wyke ik af ter rechte, dan weder ter linke hand. Alles moete ik overbrengen, en in elk eene overbrenging moete ik omzichtig zyn. Hier is de wysheid! My, my ontbreektze. Ik begeere ze van U, God der wctenfehappen! Milde gever!
Welligt is er eene uure van verzoeking op han* den. Wat al aanleiding hebbe ik in de fchriften der profeten, en in den aart der tyden en der get beufr



130 Dierbare Bybel. beurtenisfen, die ik beleeve, om daar op te rekenen! Weete ik niet, wanneer dat zyn zal, en weete ik niet, of de woede van het bygeloof, dan of dc woede van het Deïstisch ongeloof, die verwekken zal , dan of zy zich op eenige wyze vercenigcn zullen, ik moet my de zaak zelve voorftellcn. Kristus kerk is gansch niet meer dat Filadelfia, het welk zy was kort na haeren uitgang uit het geestelyk Babel, toen Hy, die Davids fleutel heeft, met zooveel ophef haar toeriep: Ik weete uwe werken; gy hebt myn woord bewaard, en mynen naam niet verlochend. Neen! het ontglansde Sion gelykt helaas! nu meer naer Laodiceas kerkgemeente; en zy 'hoort uit den mond van Hem , die de Amen, de trouwe en waaragtige Getuige is, dit verwyt: Ik weete uwe werken, dat gy noch koud noch heet zyt! — Er zal dan eene zuivering komen; de drek van Sions dochter, en Jerufalems bloedfchulden zuilen worden weggenomen door den geest des oordeels en der uitbranding; er zal eene affcheiding komen, en het aanmerkelyk onderfebeid tusfehen proefhoudend en fchyngeloof worden aan den dag
gelegd. Dierbare bybel! nu zie, nu gevoele ik
een nieuw bewys uwer aangeleegenheid. Nu ger
den-



D i er bare Bybel. 131 denke ik aan mynes Heilands woord: Om dat gy het woord myner lydzaamheid bewaard hebt, zal ik ö ook bewaren in de uure der verzoeking. Dierbare bybel! Woord van Jefus lydzaamheid! Onfchatbare kruisleere! U moete ik bewaren, bewaren om duizend redenen,en ook, aangefpoord door die gedachte : Mogelyk is er eene uure van verzdeking op handen. Welk eene verfcheidenheid van gewichtige bedenkingen doet zich aan myne aandacht
op! ik moet dat woord van Jefus lydzaamheid
altyd bewaren, dat boven alles fchattcn, teder beminnen , yverig bepeinzen , kloekmoedig verdedigen , en door een' gelykvormigen wandel vereeren.
Dat woord , befchouwd als het woord van
Kristus lydzaamheid , moet als het zodanige , juist daarom vooral, in myne fchatting , hoe langer hoe hoger, ryzen. De kruisleere, der Joden ergernis, der heidenen dwaasheid , het ftruikèlblo'lr. voor het verftand des vleefches; de kruisleere, God verzoend in zyn' Zoon, de kruisleere, de nederdrukking van allen hoogmoed, de uitftamping aller begunfiigde verbeeldingen van eigene waardigheid en fterkte, de kruisleere, fel begrimddoor het hedendaagsch ongeloof, en door velen van hun, die in den fchaI 2 kei



X3^ Die k b a r e B v b e l
kei hunner Godsdienstige begrippen aan haar noch al een plaatsje gunnen, maar even vermeld, maar koel verdedigd, of vermengd met misvattingen,die. een' omhelzer van de kruisleer klagen doen: Zy hebben myn' Heere weggenomen-, de kruisleere, waar tegen de macht der helle raast en tiert, en haere onderhorigen, door verblinding en eigen' afkeer voordgeftuwd, aanfehent, en aanfehennen zal.
Die kruisleere, dat woord van Kristus lyd-
ssramheid, moete ik, by de ovcnveeging der nadering van de uure der verzoeking, teder bcwaaren.
Dat bewaren zal door de genade de gefchiktftc
weg zyn, om my te vormen cn toqterusten tot het dragen, gelukkig dragen van dat deel der verzoeking, dat ik van dezelve bciccven mochte. Nu zal ik, in de dagen van ruste, die ik noch hebbe, verzamelingen maken van bewyzen voor de waarheid; verzamelingen maken van de gronden myner hope; hot zwaard des woords aan de heupe gorden. Nu zal ik myn'"bybel my zoo eigen maken, dat ik buiten gevaar rake van hem te verliezen , cn hem ook dan behoude , als hy my door geweld ontnomen, wordt, daar ik een' bybel, waar niemand by
Kan,



Dierbars Bybel. 133 kan, omiragB in myn hart. Nu zal ik , naer de voorfchrifcen des woords van Kristus lydzaamheid, myn hart in tyds zoeken los te maken van al wat zienlyk cn zinnelyk is; nu zal ik denken: De tyd is mogelyk voords kort, die wyven hebben moeten zyn als niet hebbende , die weenen als niet weenendc, die blyd zyn als niet verblyd, die kopen als niet bezittende, en die deeze wereld gebruiken
ais niet misbruikende. Mag ik door de genade,
waar naar ik vuurig hake, in het vooruitgezicht van eene uure der verzoeking, en van myn deel daar in, zoo beftaan, zoo mag myne hope ryzen, dat myn Verlosfer, de Waarachtige, gehouden aan zyn eigen woord, my zal bewaren in die uure der
verzoeking. Dierbare bybel! Woord van mynes
Verlosfers lydzaamheid! Nu beklimt uwe waardy in myne fchatting den hoogden top! verzoeking, zware verzoeking, welligt op handen! Op, myne ziel! te wapen! maak u gereed ! hou u gereed! — Dierbare bybel!
Dierbare bybel! Klim, klim in myne fchatting al 'hoger en hoger op'. Stond het aan my, ik bezorgde u in de fchatting van alle myne medezondaren I 3 dc



134 Dierbare B ï b i l,
de hoogfte plaats! Hoe meer ik u leere kennen, hoe minder ik over de liefde, die ik u toedrage, voldaan ben. -Myn hart weent en bloedt in myn binnenfte, daar duizenden, de duizenden verdubbeld, u zoo koel behandelen. Zou men billyk' wachten , dat elk vliegen zou naar de vergaderingen, daar gy wordt uitgelegd, ik betreure de ondankbaarheid van hun, die hunne ooren afwenden. Ik gevoele den hoon, die u en uwen aanbidlyken Ingeever wordt aangedaan. Ik zou elk wel toeroepen: Hoor, wat Geest en woord tot de gemeente zeggen zullen! Leeraaren te 'bedroeven is berispelyk in myn oog; maar- het is weinig, als ik het vergelyke met den fmaad, dien men, door u te verachten, uwe aanfpraken niet te willen horen, den God des hemels aandoet. O myn bybel! o myn God! van wien ik hem hebbe! Was myn geheel beftaan in ruimere mate eene vergoeding van dien hoon!
' Dierbare, bybel! Verzei myne treden al den
tyd, die my overig is in het vleesch te leeven! Geen enkelen dag, geen uur, geen oogenblik, kan
ik u mifien. Verlaat my nimmer! ■ Op u zal
ik in ftervensnood myn bezwykend hoofd neder-
leg-



Dierbare Bybel. 135 leggen, uit u de wapenen ontleenen, by het voeren
van den jongften ftryd. Affcheid zal ik, ja, in
zeker opzicht van u neemen by myn vertrek naar den hemel, en by de aanvaarding van een onderwys, dat onmiddelyker zyn zal; maar in een ander opzicht zult gy my verzeilen naar de woningen van eeuwig licht. Zal ik daar het licht van middelyk onderwys niet meer behoeven, zal het Lam zelfde fakkel zyn, dat fakkel-licht zal op u, myn bybel! eeuwig vallen. Myn bybel! Dan zal ik u eerst regt verhaan, dan zult gy in nadruk voor my een open boek zyn! Dan zal ik in één oögenblik meer wonderen in u zien, dan de bekwaamfte uitlegger my nu in duizend doorgedachte leerredenen zeggen kan.
Welk een uitzicht! Myn bybel! Ik
drukke u aan myn hart! Myn tranend oog be-
fproeit u! Ik legge myne rechtehand op u! ■
Ik zie omhoog! Ik loove uwen Gever! . . .
Nu kan ik niet meer!.... Dierbare bybel!






D E
PEINZENDE
KRISTEN,
o f
BUNDEL van STICHTELYKE
GEDACHTEN
voor de
E EN ZJJMtiElD*
door
PETRUS BROES,
Predikant tt jimfterdam. DERDE STUK J E N.
Te AMSTERDAM, r PETRUS SCHOUTEN,
By< en
C J O H A N N E S WESSING.
m d c c l x x x i v.



Üitgegeeven na voorgaand onderzoek en goedkeuring van de E. Klasfis van Amfterdam, den 5 April 1784.



INHOUD
DER
BESPIEGELINGEN.
Nederigheid voor God en menfchen Bladz. i
Winst der nederigen . . —— 24
Gevaar van zelfsverheffing . —— 31
Hoe wordt myn oodmoed lest bevorderd •— ■■ 45
De befchimpte Jefus myne eere . 58
Overflrooming! . • . —-—103
Onlangs overftrooming^ eerlang biddag ——133



Myne overdenking pan Hem zal zoet zyn.
Ps. 104.



Biadz. l
NEDERIGHEID VOOR GOD EN MENSCH EN.
INederigheid! Puikfieraad des Kristens! hoofdtrek van Jefus beeld! bron van duizend voordeelen! aanvoerfter van onfchatbaren vrede in het hart! parel van grote waarde! dubbel dierbaar, naer mate men u fehaars ontmoet!
Nederigheid, die alles, wat in een' Kristen, in een' mensch, voor uitneemend gereekend wordt, plaatst in bevalliger licht, en er een' toegevoegden
luister aan byzet! Terwyl ik u bcfchouw»
verheft myn hart op uw aantrekkelyk beeld.
De nederige Kristen denkt laag van zich zeiven, cn wil wel, dat ook anderen in dat zelfde oordeel
ftaaa Hy verdwynt in zyne fchatting; hy is
in zyn eigen oog naeuwlyks noèmens - waardig.
Hy heeft zich zeiven leren kennen in het grondeloos diep eener oorfprongelyke rampzaligheid. Akelige vertoning! hy is in zyne fchatting en gevoel een zondaar geworden, een doemfchuldige, een walgelyke in het zonne-zuiver oog van God;
A een



2 Nederigheid voor God
een zondaar, in al den nadruk van die verlagende omfchryving ; een, die alle recht, alle aanfpraak, op eenig gunstbewys voor altyd verbeurd heeft.
Befchouwt hy zich zeiven als een' begenadigden in den Geliefden, dan, dan is er naauwlyks geest
in hem. Nooit is hy nederiger éten in die
oogenblikken. Dat gezicht beteugelt alle de neigingen, alle de woelingen, van hoogmoed en dér
verkeerde zelfs-bedoeling. Dat denkbeeld: Uit
genade worde ik zalig; zalig worde ik ten koste van Gods eigen' Zoon; aan de genade ben ik vervallen; ik, doodfchuldige, kreeg pardon; ik werd uit den drek verhoogd; ik zal eeuwig genade roemen ; dat denkbeeld fchept, zoo lang het
heerscht, een beftaan van algemene nederigheid ih het hart, een beftaan, dat van allen hoogmoed zoo ver is afgeleegen als het oosten van het westen.
Hy is met elk eene weldaad, die de voorzienigheid hem befchikt, gadeloos ingenomen. Alles is hem groot, hem, die, naer zyne rekening, alles, verbeurd heeft; Hoe bloedt zyn hart, waaneer hy Davids betuiging overneemt : o God! wii? ben ik, dat Gy my tot hier toe gebracht hebt! of de betuiging van een' diepbewogenen Jakob:
ben



ENMENSCHEN. g
Heer! ik ben geringer dan al die trouw en alle die weldadigheden, die Gy aan my gedaan hebt! — Duizend kleinigheden, die der aandacht ligt ontglippen zouden, treffen myn' nederigen Kristen. Alles wordt groot in zyn oog. In alles ziet hy God. Hy wordt verbysterd door de millioenen bezonderheden. Kortom: Naer mate myn Kristen nederig is, is hy dankbaar aan God voor elk een' zegen.
De nederige, geplaatst in beproevende en bedroevende omftandigheden, durft geen enkel woord fpreeken, dat twistend is. Nederigheid belet hem een oordeel te vellen over des Hoogftens doen, of Hem rekenfchap van zyne daden af te vorderen. Gods verderf is hem tot een' fchrik; hy vermag niet van wegen des Heeren hoogheid. Hy rekent zich en onbevoegd en onbekwaam, om te oordeelen'; hy zet zyne ziel ftil by God, gelyk een ge-
fpeend kind is by zyne moeder. Hier is het
des nederigen zinfpreuk: Ik zal myn' mond niet
opdoen, God heeft het gedaan. De nederige
aanbidt een' God, die in de donkerheid woont, cn hy eerbiedigt blindelings wysheid cn liefde in die beftellingen, die, aanjhaere buitenfte zyde, A a geen



4 Nederigheid voor. God
geen ander opfchrift dragen, dan dit: Majesteit? Kortom: De nederige Kristen ftaat onder God in eik een' weg van beproeving. ■ Hy verblyft voor het toekomende alles aan God. Ook hier in rekent hy zich en onbevoegd en onbekwaam , om keur te maken. Hy verblyft alles aan God. Ik ben, zoo roept hy met tranen uit, veel te dwaas, om befehikkingen te maken over myn lot. Zou een aardworm, als ik ben, pogingen doen , om zich te doen gelden ? .
Geerne roept hy met een' nederigen David uit : Indien ik nu genade vïnde in des Hceren oog, zoo zal Hy my wederbrengen; maar, indien Hy alzoo zeggen zal: Ziet! ik heb geen' lust aan u! Ziet! hier ben ik! Hy doe my, dat in zyne oogen goed is! —- Kortom: de nederige laat al de beftelling in des Heeren hand; de nederige verblyft alles aan God, aan God, zyn' Vader.
Myn nederige Kristen gelooft volvaardig alles, wat de hooge Majesteit hem in haar woord ontdekt, ook de donkerfte verborgenheden. Hy
wil niet wandelen in dingen, die hem te hoog en te wonderlyk zyn. Hy wil niet wys zyn boven het geene, dat men behoort wys te zyn; hy wil
wys



ENMENSCHEN. 5
wys zyn tot matigheid. Ontmoet hy donkerheid in de famenfehakeling van bezondere waarheden, hy laat de ontwikkeling van' dat verband blymoedig aan God over, daar het hem genoeg is : Zoo ftaat er gefchreeven. Hy knielt voor dat Weezen , wiens eere het is eene zaak te verbergen. Hy legt aan het verftand des vleefches het zwygen op.
Hy verkeert met gebukten eerbied voor des Allerhoogftens aangezicht; te bukken voor dien troon is hem een hemel op aarde; elk eene plechtige toenadering tot God befchouwt hy als een onderwinden om tot God te fpreeken, hoe wel hy ftof en asfche is; tot God te mogen fpreken befchouwt hy als de grootfte verwaardiging, het zy hy danke, het zy hy fchuld belyde, het zy hy de vervulling zyner noden vrage. Die gedachte: De
God der Goden, aller glanfen Majesteit, leent my een open oor , duldt my op den voetbank zyner voeten; die gedachte verwekt hem gevoelens en beweegingen, die men beter ervaren dan befchryven kan> Nooit kan het oog van een' dienstknegt op de handen van zyn' heer, het oog des kinds op de hand van zyn' vader, met dieper oodA 3 r^ed



6 Nederigheid voor God moed geflagen zyn, dan het oog des nederigen
Kristens op God gevestigd is. Uit dien mond
wacht hy de beveelen, uit die hand de beftellingen. De nederige ziet God naar de oogen; hy begluurt den vaderlyken wenk, om alles te beflisfen , alles af te doen, met die ééne bedenking : „ Myn Vader begeert het zoo." —- Alles wat aan hem is, knielt in het hof, wanneer hy van zyne wanbedryven voor den vaderlyken troon onbewimpelde belydenis. doet. Hier wriemelt hy als een worm. Hier kan hy zich zeiven niet voldoen in de befchryving en verfoeijing van zyne ongehoorzaamheid en ondankbaarheid. Ziet hem,
daar hy, uit loutere fchaamte, zyn aangezicht
naeuwlyks durft naar den hemel opheffen.
Ziet hem, daar de tranen hem langs de kaken biggelen. Ziet hem, niet alleen op gebogene knié'n, maar ook met het aangezicht tot op den grond gebogen. Hoort hem roepen: Wees my genadig, o God! naer uwe goedertierenheid, en delg myne overtredingen uit naer de grootheid uwer
barmhartigheden ! En, naer mate hy hope
fchept op het gerommel van een vaderlyk liefdehart , in die mate zinkt hy lager in den oodmoed
ne-



ËNMENSCHEN. 7
neder, en zulk een gezicht, zulk een gevoel, verflindt allen waan van iets by God te zyn, en nooit, nooit walgt hem eigen lof, of lof, door eenig' mensch hem immer gegeeven, nooit walgt hem die fterker, dan in deeze diepvernederende oogenblikken, daar hy alles in het ware licht befchouwt, en bezig is te wegen met de weegfchaal van het heiligdom.
De nederige Kristen heeft by God op niets te roemen in zich zeiven. — Zyn roem eindigt in God, in God alleen. Op alle zyne voorrechten helt hy dat opfchrift: Gegeeven goed. Niets is hem gemeenzamer dan uitteroepen: Wat, wat hebbe ik, dat ik niet ontvangen heb, en, zoo ik het ontvangen heb, wat zoude ik roemen, als of
ik het niet ontvangen had! Al wat hy, in
de natuur , heeft van fchranderheid, bezitting , fterkte, gaven van ziel oflighaam, dat al befchouwt hy als de vrugt der vrymachtige bedeeling van Hem, die met het zyne doet naer zyn welbehagen; en gelyk hy wegens eene ruimere bedeeling zich niet verheft boven Medekristenen en medemenfehen, eeven zoo misgunt hy aan anderen niet een deel, dat wat ruimer is dan het zyne; en die A 4 ^



8 Nederigheid voor God bedenking: God was uitdeeler, doet alles by hem
af. Befchouwt hy zich als een', die, boven
duizenden; met een Godlyk kindfchap verwaardigd is, het is er zoover van daan, dat hy de reden van die bedeeling in zyne eigene waardigheid of in eene voorgeziene gefchiktheid zoeken zou, dat hy integendeel over niemands aanneeming by God zoo opgetogen ha, als over de zyne, en dat hy duizendmaal met onbezefbare verrukking roepe: Aan my, aan my, is barmhartigheid gefchied; aan my!
waarom? Vader! Vader! alzoo was uw wel-
behagen! is hy, boven anderen, toegenomen
in kundigheden, in geestelyke ervarenis, dieper doorzicht in des Konings wegen; is hy, meer dan andereny door woord en wandel, tot een3 zegen, mag hy aan de belangen van Sion bevorderlyk zyn, van dat alles zegt hy: Wat heb ik, dat ik niet ontvangen.heb? my, zegt hy, my, den allerminden van de heiligen, is deeze genade gegeeven! elk eene Godsdiendige gedachte en elk een waargenomen plicht, elk eene proef van liefde tot God, van betrouwen op Hem, van yver voor zyn' naam en eere, elk eene afwyzing van verzoeking, i* eene genade yan Hein, buiten wiens invloed ik
niets



ENMENSCHEU. t)
niets vermag, eene genade van Hem, die het willen en het volbrengen werkt naer zyn welbehagen. Zoo voegt de nederige by elk eene eer-
bewyzing, die hy met zyn hart, woord en wandel, aan God doet, by elk eene opoffering van zich zeiven,, met Davids hart en Davids taal, deeze belydenis: Heer! ik geeve het U uit uwe hand!
Het diep befef van onnoemlyk gebrek, waar
meê zyn beste v/erk doortrokken is, houdt myn» Kristen in de vallei des oodrnoeds, en de belpiegeling van het zondig eigen, dat zich mengt, ook in de beste verrichtingen , noopt hem, om zich by God op niets te beroepen dan op die gerechtigheid , waar in Gods oog geen vlekje ziet.
Is de vaderlyke hand met kastyden bezig, de nederige Kristen belydt volmondig, dat hy dat,
en noch veel meer, overwaardig is. Hy is
opgenomen met de matiging der roede.—-Geerne erkent hy de weldadige inzichten der kastyding,
die hem ontmoet. Hy is gedwee voor God.
Hy verkiest geene wegneeming der roede,
voor dat de heilige bedoelingen van den kastydenden Vader, in eene merkelyke mate, zyn bereikt
geworden. Hy verlangt meer naar de reiniging
A 5 van



30 Nederigheid voor God van zyn hart dan naar de wegneeming der roede.
Hy vreest, door een verdrietig klagen, aan
iemand een' harden dunk nopens God inteboeze-
men. Hy laat den tyd der wegneeming van
de roede geheel aan God over. Hy waakt en
ftrydt tegen elk eene opwelling van bedilzucht en verdrietigheid.-
De nederige Kristen is een juweel, een fchat van onberekenbare waarde, voor de maatfchappy, een uitgebreide zegen voor zyne tydgeroten en Medekristenen.
Hy is een dankbaar mensch. Over elk eene
weldaad, die hem van eenig medemensen bejeegent, is hy gevoelig Ook over dienden van den minden rang, wat zegge ik, over elk een' minzamen
opflag, is hy opgetogen. Hy befchouwt zich
als overladen met verplichtingen, en met zyn hart wil hy wel danken, ja foms met zyne lippen, danken voor dienden en hulpvaardigheden , die men hem, zelfs uit natuurlyke betrekkingen, of volgens gemaakte verbindtenisfen, fchuldig was.
Hy is in alles een befcheiden mensch.
Nooit vordert hy zyn recht tot het uiterde, nooit is hy al te rechtvaardig. Men kan hem ligt voldoen



EM MENSCHEN. II
doen. Alles beoordeelt hy gunftig, zoo ver het
met de waarheid eenigzins beftaanbaar is. | Hy
is befcheiden, wanneer hy onderwyst; en oefFent met den onwetenden en tragen van begrip eene
voorbeeldige lydzaamheid. Befcheiden is hy,
wanneer hy beftraft; hy waakt tegen de uitvallen van bitterheid, tegen de fcherpe bejegeningen en bitze verwytingen. Ernst en zachtmoedigheid huwt hy aan eikanderen; en moet hy in zommige gevallen wat fterker fpreken, zyn hart bloedt in zyn binnenfte, terwyl zyne tong eene houding
heeft van aanmerkelyk ongenoegen. Met be-
fcheidenheid verfchilt hy van eens anders gevoelen. Hy durft voor zyne gedachte wel uitkomen; maar geerne wil hy ook de gedachte van een' ander' horen, en die overwegen met behoorlyke bedaardheid. Blyft hy by zyne gedachte, zoo
lang de redenen, die er voor pleiten, hem wichtig en voldoende voorkomen, hy gaat er ook geerne van af, zoo dra het blykt, dat de redenen, die hy er voor had, ongenoegzaam zyn. Geerne wil
hy dan bekennen, dat hy dwaalde. Befcheiden
is hy in het dragen van verfchillende gevoelens, die den Godsdienst betreffen; zeer toegcevend,
zoo



tï Nederigheid voor God zoo lang de fondamenten der waarheid en een goed gewisfe er geen last by lyden. In de aankleeving aan de wezenlyke geloofsftukken is hy onverzettelyk , en zou er om lief of leed geen hairbreed van afgaan, maar in zaken van minder belang is hy toegeevend; aan niemand betwist hy die vryheid in denken en doen, die hy zelf geerne heeft. Hy wil niemand fchuldig houden om een woord. Zoo, zoo beftaat de nederige Kristen; en dat al groeit op den wortel des oodmoeds, evengelyk by tegenfteiling hoogmoed de prikkels levert, om te
ftaan naar het meesterfchap. Naer mate myn
Kristen nederig is, wil hy leeren van elk, die hem ontmoet. De leerzaame herinnering, de tydige waarfchouwing, alles is hem welkom, uit wat mond die komen, uit dien des onbedrcvenen jongelings of des uitgeleerden gryzaarts , des eenvoudigften landmans of des fchranderften wysgcers, des nieuwelings in Jefus genadefchool of des gcoeffendften
Vaders in Kristus. Naer mate myn Kristen
nederig is, in die mate is hy zachtmoedig onder de beledigingen, die hem ontmoeten. Hy is gereed, om te denken: Er is aan my min verbeurd dan aan anderen. Hy is gereed, om te denken:
Heb



ES M E N S C H E N.- IJ
Heb ik die behandeling aan myn' medemensch, aan myn' Medekristen, niet verdiend, ik heb aan God duizendmaal meer verdiend, en de eeuwige wysheid befchikt my deeze onfmakelyke ontmoetingen, om myne aandacht te rug te roepen naar behandelingen, die ik in myn treurig eertyds , en helaas! ook na dien tyd, God en menfchen heb aangedaan. Hy vergeeft geerne, edelmoedig. Myn nederige Kristen is niet gezet op uitvoerige belydenisfen, diepe vernederingen, een enkel: Het is my leed ! is hem genoeg. Zyn vergeevend hart gaat al voor. Hy verlangt en bidt tot God, dat de beleediger maar eenigzins fchuld erkenne, op dat hy met ruimer hart zyne begunftigde bezigheid van vergeeving oeffene, en, zonder merkelyk bezwaar, tot de gewoone gulheid wederkeere, en, blyft alle fchuldbelydenis achter , myn nederige Kristen vergeeft evenwel in zyne eenzaamheid, daar verfchynt hy voor zynes Vaders troon-, daar vertegenwoordigt hy zich zyn' belediger; daar vergeeft hy alles, daar bidt hy voor zyn' belediger, dat God ook hem alles kwytichelde om Jefus
Wil. Naer mate myn Kristen nederig is, gaat
hy met fchuldvergeeven onvermoeid en onverdroten



14 Nederigheid voor God ten voord, zoo dikmaals het nodig is. Zeventigmaalzevenmaal op eiken dag is in zyn oog niet te veel, zoo dra hy denkt, dat, wanneer God, zyn Vader, weigerde boven dat getal te gaan in zyne fchuldvergeevingen, alles dan by hem treurig uit zou komen. Naer mate myn Kristen nederig is,' vindt men hem gereed tot waarneeming van alle de plichten, die de betrekkingen, waar in hy ftaat, van hem vorderen. Hy is in alles een befcheiden mensch. Elk van hun die met hem omgaan, ondervindt dat. Aan zyne meerderen draagt hy blymoedig al' den eerbied, al de liefde, al de gehoorzaamheid op, die God van'hem vordert. Met ontzag erkent hy in de hoogheid der meerderen een' ftraal der oneindige Majesteit. Die onder hem ftaan, genieten een heusch onthaal. Niemand behoeft te vrezen hem te ontmoeten; voor elk, die raad en hulp te vragen heeft, is myn nederige Kristen altyd genaakbaar; en de minzaamheid van zyn gelaat lokt de vrymoedigheid uit van elk, die wat te vragen heeft. Myn nederige Kristen is een gedienftig mensch , en daar hy zich aan elk verplicht rekent, ook buiten opzicht tot bezondere aanleidingen, daar is het de hemel
van



IH MENSCEEN. Ig
van zyn oodmoedig hart dienst te doen. Soms is hy in gevaar , om zyne eigene belangen te verwaarlozen, door die van anderen te behartigen; en hy zou een' dag, in dat opzicht, verlooren rekenen, waar op hy niet aan iemand eenigen aanmerkelyken dienst gedaan had. Die edelmoedige deelneeming in de belangen van anderen is den nederigen Kristen zoo eigen, als het eigen is aan het vuur warmte te geeven, en zoo als by tegenhelling de hoogmoed, waar door men zich .zeiven alleen bedoelt, de bronnen hopt van belangeloze dienstvaardigheid.
Hy gunt blymoedig aan-elk den zegen, dien God hem geeven wil; zyn oog is niet boos, omdat Gods oog goed is; en niemand is in zyn oog onwaardiger dan hy zelf.
• Hy beknibbelt den lof niet, die aan anderen gegeeven wordt; cn in plaats van de gaven , de dienhen, de natuurlykc of bovennatuurlyke uitneemendheden van anderen, te verdonkeren, fchat hy ze integendeel, niet alleen by zich zclven zeer hoog, maar wil dut ook'by anderen geerne weten, en met den zelfden yver, waar mede hy al wat in hem zclven lofwaardig is, verzwygt, met •ai ... dien



i6 Nederigheid voor. God dien zelfden yver meet hy de voortreffelykhedei} van anderen uit, en zegt er veel liever te veel, dan te weinig van.
Hy valt niet laag op de verkeerdheden 4 de ftruikelingen, de dwaasheden van anderen, hy waakt tegen dat bevreemdend vragen: Hoe is dat mogelyk? hoe komt men er toe? hy ziet de bronnen van al dat kwaad, van alle die verkeerdheden, van
alle die uitbrekingen, in zyn eigen hart met
tranen in zyne oogen roemt hy de hand, die hem beveiligde, en hy is gereed te geloven en te be^ lyden, dat, wanneer hy in dezelfde verzoeking met zyn' gevallen' medemensen, met zyn gevallen'Medekristen, geweest ware, hy, aan zieh zclven gelaaten zynde, het welligt veel erger gemaakt zou hebben. Veel liever dan wil hy treuren over de dwaashedeft van anderen, dan er laag op vallen, en ze berispen op een' hogen toon.
Hy is gereed, om door oodmoedigheid zyn' Medekristen uitneemender te rekenen dan zich zeiven. Men verbeelde .zich een' Kristen , uitneemend door-de genade, dus te horen fpreeken: -— „ Wat ik ook in genade en gaven zyn mos) ge, ik ben gewis oorfprongelyk zoo gering als
» ie-



EN MSBSeHSN. ij
h iemand, en , indien er in die oorfprongelyke & onwaardigheid trappen zyn, ik rekene my zel-
„ ven voor den onwaardigtlen van allen. Ben
u ik mogelyk in genade en gaven meer dan zom„ migen anderen, die anderen maken mogelyk van ju het ééne talent, dat zy ontvingen, naer evenM redigheid , meer en beter gebruik dan ik van „ meer talenten make, en ftaan welligt by God „ hoger dan ik te boek; en hadden anderen die „ gaven, die talenten, die God my vrymachtig „ fchonk, zy zouden er welligt beter gebruik „ van gemaakt hebben, en noch maken, dan ik
M deed en doe. Een ik in iets uitneemend
tó boven deezen en dien, zy hebben welligt eene 5, andere uitneemendheid van meer belang boven „ my, fchoon die uitneemendheid voor my vcr„ borgen zy. By voorbeeld : heb ik wat meer „ bekwaamheid cn vrymoedigheid om te fpreken , ai om myn' Verlosfer aantepryzen , om voor de „ waarheid kloekhartig cn vernuftig uittekomen, „ myn Mcdekristcn zal welligt meer tederheid, „ meer liefde voor Kristus bezitten, meer zuiver., heid in bedoelingen, meer eenvoudigheid, meer ^ oodmoed, en hadden anderen die middelen, die B »5 aa*



iS Nederigheid voor Go»
„ aanleidingen, die geleegenheden gehad, die ik gehad heb, zy zouden er welligt meer voor-
„ deels mêe gedaan hebben dan ik. Wie is
3, er, van wien ik zoo zeker weet, als ik het van „ my zeiven weete, dat er noch zooveele gruwe„ len wonen in het hart eenes Kristens? helaas! „ wie , wie van myne Medekristenen wordt zoo i) ligt, zoo fchielyk, zoo buitenfporig, verontrei„ nigd? helaas! zou ik wel, in die treurige bezonderheid, mynes gelyken onder de Kristenen „ hebben? en het ergfte, dat myne vertrouwdfte „ vrienden my immer van zich zeiven zeiden 3 „ haalt in lang niet by de gruwelen, die ik foms „ by my zeiven, in de ftromen zoo wel als in de „ bronnen, zie; en er is maar één, wien ik alles „ zeggen durve. En wie is die ? het is God,
„ myn Vader. Het goede, dat God my gaf,
„ wordt, helaas! door my zoo zeer verontreinigd, „ myn bederf, de dode vlieg, doet alles Hinken. „ Myne eigenheid weet zich, door duizend.bedek„ te wegen, in alles intedringen, en de uitgeoef„ fende plicht is reeds zoo verbasterd , dat hy „ weinig meer gelyke naer het beginzel, dat de
,, eerfte aanfporing in myn hart verwekte." 1
Op



ENMENSCHEN. 19
Op eenen anderen tyd zal de zelfde uitneemende Kristen by zich zeiven zeggen: „ Mogelyk denke „ ik wat te hoog van my zeiven, wat te laag van „ anderen, laat my, met heilige bedachtzaamheid, „ my zeiven wat lager , myn' Medekristen wat
„ hoger plaatfen. En, in allen geval, als ik
„ my , in myne eenzaamheid, hel voor Gods „ oog, om de bedeeling der genade, aan my ge„ fchied, te erkennen met dankzegging, dan, en „ dan allermeest, ben ik geneegen, om my, in „ myne fchatting, beneeden alle myne Medekris„ tenen te doen zinken; en met welke eene ge3, reedheid roepe ik dan uit: o! myn Vader! Zie „ hier voor uwen troon den geringhen, den on-
„ waardigften, van alle uwe kinderen!" Zoo
acht myn nederige Kristen, door oodmoedigheid, zyn' Medekristen uitneemender dan zich zeiven.
Myn nederige Kristen zoekt geene grote dingen in de wereld, hy zoekt den kring van vermogen en eere niet zeer uittebreidcn. Heeft de voorzienigheid hem een' hand des leevens beftemd, waar in de aandacht minder op hem valt, waar in hy -leeft als een vergeeten burger, hy is er uitneemend mede in zyn' fchik, cn er is geen eereftand B 2 iö



ao Nêderïgheid voor Goü in de wereld, geene gerngtmakende grootheid j
waar mede hy zyn' ftand zou willen wisfelen.
Is hy in bewind gefield van meerdere uitgebreidheid, bekleedt hy aanzienlyke posten, hy berust daar in, om dat God het zoo befchikte. Hy wordt niet waardiger in zyn oog van wegens de tytels, die hy draagt. Zyn hart verheft zich niet op den lof, den groten lof, die hem gegeeven wordt; en het voornaamftc genoegen, dat hy voelt over den post, dien hy bekleedt , of liever de voorname fpringveer zyner berusting in Gods behelling, ligt in deeze gedachte : God opent my de geleegenheid, om aan myn vaderland tot een aanmerkclyk nut te zyn. Of: God opent my den weg, om het- geflacht der hulpelozen tot heil te zyn, om het onrecht te weren, om den nooddruftigen tot een' vader te zyn; of om de belangen van Gods
kerk aanmerkelyk te bevorderen. Voords, de
uitzichten mynes nederigen Kristens, zyn, wat den tyd betreft, naeuw beperkt. Nederigheid roept hem behendig de vermaning toe: Sta niet naar hoge dingen! en de vraag: Zoudt gy u grote dingen zoeken ? Myn nederige Kristen befchouwt den hogen hand in de wereld als de torens ,



EN MINSCIIEN. 2*
rens, die voor ftorm en donder en blikfem gereedst bloot ftaan, maar den middelbaren en noch lager' ftand befchouwt hy als het buigzaam gras en als de golvende biezen, die zich vlyen en buigen in den ftorm, zonder geknakt te worden, en die na elk eene buiging het onverzeerde hoofd weder opbeuren.
Myn nederige Kristen is te vrede met de mate der vermogens van ziel en lighaam, die God hem gaf, en met de mate van geleegenheden, die God hem befchikt, om nuttig te zyn in Godsdienftige en in burgerlyke betrekkingen; hy wil geen' anderen rang hebben, geen' meerderen invloed hebben , geene uitgebreidere weldadigheid oeffenen, geen grotere dienften doen, dan God beftelde. Alles is hem wél; en dat beftaan van weltevredenheid maakt teevens geene de mmfte inbreuk op den yver, om den kring des nuttigen invloeds tüttebreiden, den yver, om geleegenheden tot bevordering van anderer heil zoo wel optczocken als pftewachten; den yver, om in alle vermogens cn
kundigheden, die gefchikt zyn, om hunne bezit--
teren nuttig te doen zyn , aanmerkclyk tocte-
peemen.
B 3 WINST



£2
WINST DER NEDERIGEN.
\Vte helpt my de voordeelen berekenen, die er groei jen op den wortel van de nederigheid! Hier dwaale ik in het aantal en in de verfcheidenheid
der bezonderheden! Nederige mensch! wie
fchat uw geluk naer waarde !
Nederige! gy zyt by God gezien, by Hem, die den nederigen aanfehouwt, daar hy den hoogmoe-
digen van verre kent. Gy zyt welgevallig in
dat oog der oneindige Majesteit, dat oog van Hem, die, daar Hy den hovaardigen wederftaat, aan den nederigen Zyne genade geeft. Zoo zegt de Hoge, de Heilige, die de eeuwigheid bewoont, en wiens naam heilig is: Ik bewone, ja, het hoge en het heilige, maar, ik bewone ook hem, die van een' nederigen geest is, op dat ik dat hart leevendmake. Onverbeeldelyke eere! Nederige! God bewoont u als zyn' tempel! en zyt gy eene woonftede van God, zoo zyt gy een hemel op aarde, een wandelende tempel van den Allerhoogften.
Drie-



WINST DER NEDERIGEN. 2$
Driewerf gelukkige! gy hebt een tienvoudig genot van elk een' zegen, dien gy ontvangt.
Gy zyt vergenoegd. Niets ontbreekt u, om
dat gy niet meer begeert, dan gy hebt, en u ftaag
verwondert over uwen rykdom. Die geduu-
rige vraag: Van waar komt my dit al?? Aan my, aan my'.U die vtaag en die uitroep verfpreiden eene toegevoegde veraangenaming over alle uwe zegeningen. De hoogmoedige is nimmer te vreden. Hy vraagt met eene zekere bevreemding: „ kryge ik niet meer?» of immers, hy denkt: „ minder dan dit, moest ik niet hebben; op zoo,\ veel heb ik met allen grond mogen rekenen.'» Hoogmoed zet de begeerten en uitzichten mateloos uit. Al de gunst, die Haman van den koning geniet, en alle de eerbewyzingen, die men, om des konings wil, hem aandoet, voldoen hem niet, zoo lang een Joodfche Mordechai weigert een medeftander te worden van die matelooze eerbewyzingen. Neen! de wrevel fcheurt Hamans hart van een. Maar gy, myn nederige! uwe vergenoegdheid maakt u alles groot, alles voldoet u, ook de minfte bedeeling-, nederigheid levert u een aanzienlyken byilag van genot en dankbaarheid.
B4 Nfi"



£4 Winst d k n sedericer
Nederige Kristen! ik roenle Uw
naer mate ik u befchouwe als min genaakbaar vooï de gevaren, die de voorfpoed den hoogmoedigen berokkent. Naer mate de voorfpoed van den hoogmoedigen klimt, in die mate klimt zyn gevaar , om aan de hoge gevoelens, die hy van zich zelvcn koestert, tcetegeeven, en de verbeeldingen, van wat uitneemends te zyn, te koesteren, uit elk een' zegen een nieuw bewys te ontleenen, dat hy
gewis wat groots is Zyn gevaar neemt toe,
om te roken aan eigene netten, te offeren aan eigen garen; aan zyne wysheid den wierook toe te •zwaaijen; en met Nebuchadnezar te zeggen: Is
dit niet het Babel , dat ik gebouwd heb?
Zyn gevaar neemt toe, om de verkreegene eere of den aangewonnen fchat, of het uitgebreider bewind, te misbruiken tot de fchadelykftc einden.
Nederige Kristen! de oodmoed, die in uw
hart de dicpfte wortelen gefchotpn heeft, kan u, ten dage des voorfpoeds, wapenen tegen alle die gevaren; en, door den invloed der genade, die in u woont, blyft uw hart, onder al het klimmen van den voorfpoed, op dezelfde hoogte, of liever in dezelfde laagte van oodmoedigheid vopr God en
men-



Winst der nederigen. eg
menfchen, en op het zelfde peil van befcheiden-
heid en tederheid van gewisfe. En, nederige
Kristen! werkt gy naer de denkwyze, die u de genade heeft ingeboezemd , zoo wordt door elk een' nieuwen zegen uw oodmoed bevorderd. Giften der genade veroodmoedigen uit haeren eigen' aart, en giften van minderen rang doen dat zelfde door de genade.
Oodmoedige! gelukkig mensch! ramp en onge* lyk, fchade en verdriet, drukken u minder neder, naer mate zy u niet bevreemden, en gy, by uwe komst tot Kristus, er rekening op hebt gemaakt, en er op blyft rekenen voor geheel uw verblyf op aarde, en met welk een luchtigen tred ftapt gy de jammeren door van het tranendal! oodmoed boezemt u eene gezecgende ongevoeligheid, eene lofwaardige onaantrekkelykheid in, ongevoeligheid, onaantrekkelykheid , die evenwel het denkbeeld van pynlyke gewaarwording en van moeilyke zelfs-
verlochening niet buiten fluiten. Nederige
Kristen! oodmoed maakt u alles dragelyk! Nederige! Node komt gy er toe, om iemand
te beledigen. Oodmoed legt het bcflag op de
B 5 woe-



sö Winst der nederige».
woelingen der eigenheid, en wapent u tegen de
tergende ontmoetingen. Oodmoed haat op de
wacht, en ontraadt u telkens, in den naam van het zachtmoedige Lam, fchelden met wederfchelden, lyden met dreigen, te beandwoorden.
Nederige! elk bemint u! In het genoot-
fchap uwer broederen en zusteren in Kristus haat gy op een' hogen prys, dan ook, wanneer uw
voorbeeld puntige beftraffingen uitdeelt. ; In
alle de maatfchappyen, waar toe gy behoort, in nw geflacht, in uw huisgezin, in andere' genootfchappen , daar men u van naby leert kennen, fchat, pryst, bewondert men uw beftaan. Elk fmaakt de dienhen, die gy doet, om het geluk der maatfchappy te bevorderen; elk fmaakt de veraangenamingen, die gy befchikt aan het gezellig leven; en de opgenomenheid met u, befchouwd als een' nederig mensch, (preekt foms in de harten zoo fterk, dat de weerzin tegen uwe Godzaligheid, over het geheel befchouwd, voor een' tyd zwygen moet.
Oodmocdige! Welk eene eere geniet gy!
gy draagt het beeld van Jefus op aarde! On-
be-



Winst der. nederigen. 27
bezefbare verwaardiging'. — Er is een tyd geweest, toen het geflacht der menfchen, in Gods mensch-geworden' en lydenden Zoon, het beeld van oodmoed zag in den hoogstmogelyken trap van volkomenheid, en in eene betrekking, waar in
Hy onnavolgbaar is. Hy verliet de aarde, en
liet alleen de gedachtenis over van dien fchitterenden wandel. Nederige Kristen! geluk, driewerf geluk met de eere, om in eenige mate aan de wereld het verlies te vergoeden, dat zy leed, toen Jefus ten hemel voer.
Nederige Kristen! Eerfteling van Gods
fchepfelen! fchitterende proef van het vermogen der genade! Teken en wonder van den Heere der heirfcharen, die te Sion woont! Een kind van Adam te maken tot een' oodmoedig' mensch, vordert geen minder vermogen, dan er tot de fchepping van duizend werelden, uit een louter niet en in één oogenblik, nodig is. Nederige Kris¬
ten, daar de verhoogde Heiland voor zyn' Vader en voor de engelen roem op draagt, groter' roem op draagt, naer mate de proeven van uw' oodmoed meer zyn in getal, uitneemender in foort, behendiger onder de verzoekingen tot het tegendeel,



*s Winst der nederigen.
deel, en meer gezuiverd in beginfelen en bedoelingen .... Welk eene eere geniet gy! . gy
zyt eene eere voor Kristus!
Oodmoedige! Hoe gelukkig zyt gy!
Gy hebt her. vertrouwen gewonnen van uwe mcdemenfchen, die noch in denkwyze van u verfchillen. Gy moogt in uw gedacht en huisgezin meer, dan een ander, zeggen; ettelyke buitenposten van de harten, die gy veroveren wilt, zyn reeds ingenomen door het goed vooroordeel, dat
zy van u hadden opgevat. Gelukkig zyt gy,
daar gy aan uwe Medekristenen een voorbeeld geeft, cn door het voorbeeld een' fpoorflag, om
ook zoo te wandelen. Gelukkige Kristen, die
in merkelyke mate met Gideon zeggen moogt ; Ziet op my en doet alzoo! en met Paulus: Zyt myne navolgers, gelyk ik een navolger van Kristus ben! Nederige Kristen! Hoe welluidend
zyn uwe vermaningen, uwe beftraffingen, daar uw voorgang fterker fpreekt dan de puntigfte beftraffing, de welfprekendfte aanpryzing, immer doen
kan! och! dat in dcczen tyd, waar in de
proeven van nederigheid, onder Gods kinderen ook, maar fchaars te vinden zyn^ het aantal van
p6*



Winst der nederigen. 20
befchamende en beftraffende voorbeelden groter ware! Helaas! een jongske kan ze nu wel opfchryven.
Nederige Kristen! ■ Uwe nederigheid gaat
poor de eere, die u kronen zal! Door veroodmoediging wordt gy groot gemaakt. —- Wondere wegen befchikt de God der nederigen, om u te verhogen; te verhogen door beftellingen, waarop geen eindig vernuft had konnen rekenen. En, wat daar ook van zy, tegen de eeuwe der vergelding
is uwe verhoging bereid. Die hier geboogen
lag in het ftof, wien hier alles wél was, die hier den fmaad goedwillig droeg, die zich hier op den voetbank plaatfte, die hier geerne de minfte was, die zich hier befchouwde als geen aanzien van God of menfchen waardig, wien de bekleeding van het ambt des dorpel wachters, aan des Heeren huis, eene onberekenbare verwaardiging was, die hier voor elk week, voor elk onderdeed, die hier voor den vrede alles overhad, de waarheid en een goed gewisfe alleen uitgezonderd, die hier zich geringer dan den geringften hield, en met de dienstknechten en dienstmaagden wilde gereekend wör-
den die nederige zal in den jongden dag
ten



3© Winst der, nederigen. ten top yan eere ryzen, en het gantsch heelal zal getuige worden van die waarheid; de nederigheid gaat. voor de eere. Geluk, nederige Kristen! geluk met zulk een uitzicht!
Nu ontvlammen myne neigingen! Nu ontbrandt er een vuur in myne overdenking. Nu roep ik met geheel myn hart: och wierd ik nederiger dan ik immer was! Geest van Kristus! heilig myne overdenkingen! vloei tog in! beweeg de raderen! Eeuwig gezeegende Verlosfer! volmaakt
patroon van nederigheid! doe my uwe aanminnige beeldtenis zoo befchouwen, dat ik naer dat zelfde beeld in gedaante veranderd worde! fchep en vermeerder in my dat gevoelen, dien zin, die in » was!
G E-



Si
GEVAAR VAN ZELFSVERHEFFING.
Laat my onbeweeglyk ftaroogen op het gevaar
van tot hoogmoed vervoerd te worden, gevaar, waar in ik behendig verkeere. Dat dodelyk, dat redeloos kwaad, zit ia
myn hart. Die overblyffelen van dwazen
hoogmoed zyn eeven boos en hevig, als-myn geheel geftel was, eer Kristus-zyn' vernederenden
fchepter begon te zwaaijen in myn hart. Eene
neiging, om gelyk aan God , ja, boven Hem te zyn, is een deel van die rampzalige erfenis, die uit
Adams eerfte zonde tot my kwam. Ik viel in
het oordeel des duivels, ik werd hoogmoedig,
den duivelen gelyk. Heeft eeuwig alvermogen
myn hart vernederd; kwam ik, onder dien invloed, duizendmaal , de duizenden verdubbeld , met de fchuld en het bederf mynes hoogmoeds , myner ongeregelde eigenheid, tot den troon der genadef fchaamde ik my duizendmaal voor God en menfchen , boog ik duizendmaal myn' hoorn in het
hof;



ja Gevaar van zelfsverheffing. ftof; gevoel ik duizendmaal onvcrzadclyken trék tot bukkendén oodmoed voor God en ffienfcKejij ken ik op aarde geen groter' hemel, dan te verdwynen in myne fchatting 3 en den algemeencn invloed te gevoelen van dat beftaan op al myn denken, fpreken en doen; ken ik geen groter verlies, dan uit dat beftaan uit te raken; evenwel , helaas ! evenwel, ik ben noch maar al' tehoogmoedig. Nooit ben ik geheel yry; en
dikmaals ben ik zeer befmet. Duizendmaal
zou ik my voor menfchen fchamen , wen zy wisten die redeloze, die,belachelyke, verheffingen van myn hart op beuzelingen; en ik danke God, dat er millioenen bczonderheden, ook voor den oplet tcndften medemensen , huisgenoot, Medekristen,
verborgen blyven. Kortom: ik moet, ook in
opzicht tot nederigheid en hoogmoed , belyden : Het goede dat ik wil, doe ik niet; en het kwade, dat ik niet wil, doe ik. O! dat redeloos
zelfbehagen! dat knielen voor den begundig-
den afgod, voor my zei ven! dat eindigen met
alles in my zeiven! dat ftoutmoedig opeisfehen en
dat beedelend hunkeren naar eere en lof. O!
die dromen van hoogmoedige malingen, waar van
God



Gevaar, van zelfsverheffing. 33 God alleen, en de geest, die in myn binnenfte is, getuigen zyn. O! die ftromen van malingen, verwekt door ongeregelde zelfsliefde, voordgeftuwd door eene verhitte verbeelding, die my gebeurtenisfen fchildert, die, naer waarfchynelyk-
heid, nooit een beftaan krygen zullen. Ik
fchame my voor het zonne-zuiver oog mynes Vaders, en van dien Verlosfer, die in Gethfemane gantsch anders dacht.
Myne beste vrienden vermeerderen foms myn gevaar aanmerkelyk. Zy fpreken tot myn' lof in myne tegenwoordigheid. Zy doen, fchoon tegen hun oogmerk, my een' flegten dienst. Het tonder mynes hoogmoedigen beginfels raakt in
brand. Myn hart ja wyst dien lof af. •
Myne lippen kondigen die afwyzing aan. En
met dat al is er iets in myn hart, dat den gegeeven lof blymoedig welkom heef, ja dat, . . . hemel! wat monster ben ik! dat genoegen neemt in de verlaging van een' Medekristen, die, toen ik geprèezen werd , de verlaging dragen moest.
Het venyn, dat lof uit menfchen naar binnen
brengt, dringt tot het merg door. Duizendmaal herhaale ik woordelyk by my zeiven het q ftree-



34 Gevaar van zelfsverheffing. ftreelend getuigenis, dat my gegeeven werd; ik proeve nogmaals en nogmaals al het fmakelyke, dat er in is. En of ik het foms vergeeten mogte , afgevallene engelen zyn my zeer gedienftig , om het my duizendmaal woordelyk weder in te luisteren. Wien, die dit alles weet, walgt niet
van my!
Soms wordt de battery veranderd. Myn
gevaar komt uit een' anderen hoek. Geen
ftreelende lof, maar bitfe verachting, bytende fmaad, liefdeloze verdonkering van zaken en verrichtingen, die men goed moest noemen, toedichtingen, logenagtige toedichtingen van berispelyke inzichten en handelingen, en wat er meer van dien aart is, brengen al ligt myne hoogmoedige neigingen in beweeging. Ik bepeins die boosheid; ik keure die af, en met reden.
Ik ga verder. Ik kryge medelyden met my
zelvcn; ik worde my zeiven genadig; myne
geprikkelde eigenheid kermt van weedom; ik ga in myn binnenfte het redeloze van die verachting
bewyzen. Gevaarlyk tydftip! waar in ik be-
wyzen wil, dat ik geene verachting waardig was. Ik, ik ryze in myne achting; ik wil aan my zeiven



Gevaar van zelfsverheffing. 35 ven den hoon vergoeden, dien de tong van anderen my aandeed; en de fatan, die in zulke oogenblikken naby my is, neemt de houding van mcdelyden aan, en, terwyl hy my pryst, zegt hy: wees u zeiven genadig! Naer mate de beweegingen van hoogmoed der-
ker werken, M inyn gevaar te groter. Ik ben
in gevaar, om aanleiding tot zelfsverheffing te nemen zelfs uit dingen, die uit haeren aart gefehikt zyn, om my in de vallei des diepen oodmoeds te
houden zonder eenige afwisfcling. My zclven
te verheffen op ontvangene genade, op de aanneming by God en de vernieuwing naer zyn beeld, anderen , die door de vrymagtige bedecling tot hier toe zyn voorbygegaan, met eene zekere kleinachting te befchouwen, dat al is gewis een handel, die ten uiterften redeloos is, en de hoogde verontwaardiging verdient, en evenwel ook daar voor da ik bloot, en daar toe kome ik, wanneei
ik aan my zclven gelaaten word. • Hoogmoed
volgt my overal, nergens ben ik veilig. Hoogmoed volgt my in de waarneeming van myn beroep; in alle myne ontmoetingen; in des Heeren huis; onder dat oog en in de onmiddelyke tegenC 2 woor-



36 Gevaar van zelfsverheffing. woordigheid van Hem, die den hoogmoedigen wederftaat; hoogmoed volgt my in myne Godsdiënftige eenzaamheid; wat ik buitenfluite, hoogmoed fluipt er in. Te midden van myne diephe veroodmoedigingen laat zelfsverheffing zich zien ; ja , uit de veroodmoediging neemt zelfsbehagen aanleiding; dan wane ik iets te zyn; 'dan fnort my de gedachte voorby, of liever, dan poogt de gedachte post te vatten: Nu ben ik in Gods oog wat uit-
neemends. Bood hoogmoed, verbeelding van
iets te zyn in waardigheid en vermogen, bood die den voornamen tegenhand, by myne eerfte komst tot Kristus, die zuurdeesfem is er noch; en, had ik minder neiging, om my, wanneer ik het bedorven heb, tot op zekere hoogte voor te fchikken, en daar door Gods gereedheid, om my weder aantenemen, aan te wakkeren, gewis; rasfcher kwam ik, en rasfcher werd ik geholpen. De beweegingen des inwoonenden hobgmoeds dryven voord op een' Jehu's draf, zy dry ven onzinnig; zy ontzien geene omhandigheden; zy luisteren naar geene afradingen, hoe teder, hoe aandoenlyk die ook
zyn mogen; zy breken door alles heenen.
Wie zou ooit verwagt hebben, dat in een' tyd,
toen



Gevaar van zelfsverheïfing. 37 toen Jefus aan zyne apostelen het naderend kruislyden voorfpelde, en wederom, toen Hy de treurige aankondiging deed, dat één van hun Hem verraden zou, wie zou ooit verwagt hebben, dat in zulk een' tyd, in omftandigheden, zoo bedroevende, zoo beroerende, een twist ontftaan zou, waar in hoogmoed het hoogfte woord voerde, een twiste Wie van hun de meeste ware. Eer zou men wachten, dat zulke boodfchappen, door hunnes Meesters mond gedaan , allen lust tot zulke vragen op éénmaal zouden doen vergaan. En evenwel, dit is gefchied, en tot aller waarfchouwing
in de heilige verhalen opgeteekend. Hiskias
redding uit eene doodlyke krankte, en de herinnering van al wat er by die geleegenheid was voorgevallen, zal hem, immers voor een' geruimen
tyd, tegen hoogmoed beveiligen. Zoo zou
men gereedelyk gedacht hebben. < Maar het
viel anders uit, hoogmoed bekroop al ras des Vorften hart. Hiskia verhief zyn hart. En waar op tog? op de fchatten, die hy verzameld had; op?
wat blinkend flyk. Schatten, die hy, ten dage
zynes ongevals, had weggeworpen voor de mollen cn de vledermuizcn.
C3 Hoe



Gevaar van zelfsverhéffing. Hoe geweldig de woelingen werken der rede» looze zelfsverheffing, mag ik met ontzetting opmaken uit de fchcrpte van het middel , dat de God van Paulus bezigde, om zyn' gunfteling voor hoogmoed te bewaren, en hem j onder alle de verwaardigingen , die hy genoot, te houden in dc
vallei van oodmoed. Paulus had eene zeer
bezondere verwaardiging ontvangen; hy was-opgetrokken geweest in het paradys van God, in den derden hemel. Hy had daar onuitfprekelyke dingen gehoord ; hemelfche geheimen, ontvouwd in
hemeltaal. Men zou gedacht hebben i Nu is
alle gevaar van vervoering tot zelfsverheffing van Paulus voor altyd geweeken; zulk een gezicht maakt hem in zyne eigene fchatting tot een'
worm, voor al zyn leven. Maar neen ! by
toeval van zyn inwoonend bederf was hy in het uiterfte gevaar, om zich te verheffen. Zyne eigenheid zou ligt zeggen: Ware ik met alle myne Medeapostclen verwaardigd geworden, om, voor een' tyd, met de troongeesten in één' rang gefteld te worden, dat ware groot geweest; ware het aan m en eenige weinigen uit hun te beurt gevallen, dat ware noch groter, maar, hoe klimt myn
voor-



Gevaar, van zelfsverheffing. 39 voorrecht! ik alleen! één uit allen! van waar dit? Zou God ook iets in my, in my bezonder, zien, dat Hem behaagt? en, al is dat eigenlyk zooniet, ik, ik ben evenwel die verwaardigde by uitneemendheid ! De meêdogcnde Heer van Paulus
zag dat gevaar, en wilde zyn' knegt beveiligen.
„ Een zeer fcherp behoedmiddel dient Hy zyn»
apostel toe, een' doorn in het vleesch, een' fatans
engel, die hem met vuisten flaat. Zoo wordt
hem de lust benomen , om zich op de uitneemendheid der openbaring te verheffen; werk van een' geheel anderen aart wordt hem opgelegd. De gedrukte apostel wordt geroepen, om, in plaats van zich te kittelen met de genootene eere, uit diepen druk het noodgefchrei optezenden naar boven. Thans heeft een verleegen apostel noch tyd noch lust tot zelfsverheffing, en dat te min, ' daar het foort van bezwaar, dat hem drukt, naer de fchikking van oneindige wysheid, eene kenbare herinnering is van zyn treurig eertyds. Paulus was een vervolger en een lasteraar geweest, cn ziet! lasterlyke inwerpingen, fatans pylen, duivels vuisthagen, pynigen hem. Ja! het minzaam andwoord , dat hy op herhaalde roepingen krygt, beC 4 hclst



■p Gevaar van zelfsverheffing. helst het fterkfte tegengift tegen alle zelfsverheffing. Paulus moet driemaal, dat is meermaal,
roepen, eer hy andwoord krygt - Paulus verzoek wordt eigenlyk afgeflagen. Zyn verzoek om eene haastige wegneeming van het drukkend leed, althans Kristus houdt het voor als noch aan zich, om daar over, zoo cn wanneer het Hem beliefde,
beftelling te maken. En het and woord, dat
Jefus aan den biddenden Paulus geeft, fchryft hem de verplichting voor, om voor altyd te leven voor rekening van de genade Vernedering en bemoediging , beiden voor altyd, vereenigden zich in dat volzinnig woord: Myne genade, Paulus! is u genoeg! „ Laat af, myn apostel! zoo fterk te „ haan op de wegnccming der beproeving, die u „ zoo fmertelyk aandoet! Uw perfoon en uw geV bedj zyn' daar kunt gy ftaat op maken , my „ aangenaam; maar laat het aan my, die kwelling '
3, of te verlengen of weg te neemen Geloof,
dat ik beter weete, dan gy, wat, alles faamge-
„ nomen, voor u het beste zy! Meet myne
„ liefde tot u niet af naer de beftelling, die ik
» daar k makcn 2311 Geloof, en dat myne
„ gunst alles ruim vergoedt, cn dat myne hulp
„ al-



Gevaar van zelfsverheffing. 41 alles vermag, kortom, dat myne genade genoeg
' isi Neeme ik de kwelling weg, myne ge-
„ nade zal genoeg zyn, om, buiten den invloed „ van zulke fcherpe middelen, als gy nu ervaart,
„ u te houden met de myrthen in de laagte!
„ Laate ik de bedroevende verzoeking blyven, myn a, invloed zal toereikende zyn, om u te onder„ fteunen als Kristen, als evangely-dienaar, als „ apostel, en om uit de beproeving de bedoelde
„ uitwerkfels te doen gebooren worden! Pau-
„ lus! Maak er ftaat op, dat noch deeze beproe„ ving, wanneer zy verlengd wordt, noch eenige „ andere beproeving, u vermeesteren zal; zy rno„ gen u een pynlyk gevoel verwekken, maar ik ,, fta in voor uwe veiligheid! Ik zal dragen en
„ redden! Zwakke"Paulus! ik neeme u voor
„ myne rekening; door veroodmoediging make ik „ u groot! myne genade is en zy u genoeg! Laat
„ alles gerust op my haan! ■ Paulus! Myne
„ genade is u genoeg!"
Zoo wordt Paulus, ja, onbezefbaar bemoedigd? dat woord: Myne genade is u genoeg, geeft hem oneindigmeer, dan hy gevraagd had; maar teevens, zoo wordt Paulus veroodmoedigd voor al zyn ,1eC 5 ven;



42 Gevaar van zelfsverheffing. ven; vcroodmoedigd door de fcherpe beproeving, hem toegefchikt by geleegenheid van eene buitengewoone verwaardiging, en veroodmoedigd voor altyd door het andwoord, dat hy krygt by geleegenheid van zyn noodgefchrei; en, gelyk loutere genade hem in den derden hemel gebracht, en tot een' getuige van hemelfche koorzangen gemaakt had, zoo zou hy, op aarde wedergekeerd zynde, voor altyd door de genade, en door die alleen , alles zyn,
wat hy zyn zoude. O! myne ziel! had een
uitneemendc Paulus, die^ich, uit grond van zyn hart, den minften der apostelen, wat zegge ik! den minften aller heiligen noemde, zoo veele inteugeling nodig, hoe moest gy, gy dan waken!
Laat my bedenken, dat hoogmoed vaak opgroeit tegen die hertellingen van God, die tot deszclfs krenking waren ingericht;' en zoo gaat het my, wanneer almachtige invloed de bereiking des oogmerks van de vernederende wegen niet, met wegruiming van allen tcgenftand , onwrikbaar doorzet. Hoogmoed, onbedwingelyk kwaad! gelyk
aan water, dat fterkcr perst, naer mate het wordt opgeftopt.
Bedriegelyke hoogmoed! vaak vermomd onder
een



Gevaar, van zelfverheffing. 43 een fierlyk kleed, eene geleende vertoning! werk des duivels! gy volgt uw' vader !gy weet uwe mismaaktheid te bedekken met een glimpig kleed, uwe redelooze woelingen met duizend voorwendfels van wat goeds, gy raadt my aan het goede, dat myn Schepper en myn Hcrfchcpper my gaf, geerne te erkennen, gy herinnert my, dat alle verkleening van dat goede ondankbaarheid is, en duizend andere herinneringen doet gy met fchonen fchyn ; en uw verderfelyke toeleg is, helaas! my te bederven!
Zorgelyke 'hoogmoed , die uwe fiaven aan de ■uiterfte gevaren, aan de ontzettendfte proeven des ongenoegens van Hem, die den hovaardigen wederftaat, bloot ftelt. Dat hebben de Faraoos, de Nebukadnezars, de Hamans, de Herodesfen, ondervonden , en zooveele anderen, wier hoogmoed zoo hoog, als hun gezag en rykdom , opklom. Dat tuigen de gefchiedenisfen van alle de eeuwen. En hoe kan er voor een' vriend van God fmertelyker gewaarwording zyn, dan de ervaring van 's Vaders ongenoegen, tot tuchtiging wegens zelfsbedoeling en zelfsverheffing ingericht; en wat kost het dikmaals al worfteling en tranen, eer Gods gunfteling van dat kwaad kenbare vergeeving
krygt;



44 Gevaar van zelfsverheffing. krygt; God wederftaat den hoogmoed, waar Hy dien ontmoet, maar allermeest in zyne kinderen, die verhoogden uit het ftof.
Duldelooze hoogmoed! zoo kenbaar veroordeeld in den fmaad en hoon, die de borg der zondaren droeg! o! myne ziel! bezie Hem met den fpotmantel en de doorne kroon! Pilatus roept.u toe:
Ziet den mensch! o! myne ziel! bezie Gods
verguisden Zoon! denk! wat Hem uw hoogmoed kostte! zie op Hem! wees dan hoogmoedig! .... neen! .... dat kunt gy niet! dan verdwynt gy
in uwe fchatting; bezie tevens Hem als het
volmaaktfte voorbeeld van aanminnigen oodmoed. En zyn woord: Leer van my dat ik zachtmoedig ben en nederig van hart! verzelle u op alle uwe
wegen, klinke u beftendig in de ooren; 0!
droege ik het beeld eenes nederigen Heilands! en ware dat gevoelen, dat in Hem was, ook in my!,
HOE



45
HOE "WORDT MYN OODMOED BEST BEVORDERD?
O ! mvne ziel! vertegenwoordig u de loffelyke voorbeelden der bybelheiligen, die in nederigheid
hebben uitgemunt. Bezie de tekening , die
de dichter van den honderd een en dertigften pfalm geeft van dat oodmoedig beftaan, dat hy door de genade gevoelen mogt. Edele geftëldheid! buigende oodmoed! zyn hart was niet verheeven, zyne oogen waren niet hoog; hy wandelde niet in dingen, die hem te groot en te wonderlyk waren; zyne ziel was als een gefpeend kind in
hem. Zalige dichter! groot door oodmoed!
Nederige David! kleen in alle uwe grootheid! Nathan bracht u in Gods naam een weigerend andwoord op uw verzoek; Nathan herinnert u uwen geringen oorfprong, en ziet! in plaats van onvergenoegd te zyn, wordt uwe taal tot God de juiste beaming, de kenbare wederklank op die vernederende herinnering. Zoo riept gy voor den troon:
Hee-



46 Hoe wordt myn oodmoed Heere! wie ben ik? en wat is myn huis, dat gy my tot hier toe gebracht hebt ? .... en wat zal David noch meer zeggen? Gy kent uwen knecht!
Heere! Heere! Nederige David! die met de
dienstknegten en de dienstmaagden wilt gereekend worden, en u alle befchimping blymoedig getroost, als gy aan de bevordering der eere van Israëls God
maar dienstbaar zyn moogt. Nederige Paulus!
naer uwe eigene fchatting de minfte van alle de heiligen! Paulus! is dat regt geoordeeld? fpreckt
gy waarheid? Zou het ook eene gemaakte
nederigheid zyn? weg met zulk eene gedachte! gy meent het waarlyk. Gy ziet te rug op uw treurig eertyds; op uwe lasteringen, uwe vervolgingen; en dat gezicht maakt u in uw eigen oog
voor altyd tot den diepst onwaardigen. Gy
ziet uw inwoonend bederf in met eene buitengewoone naauwkeurighcid ; van niemand weet gy zooveel bederfs als van uw eigen hart, en dezelfde ervaring, die u elders, na de opgaaf van een breed verflag uwes inwonenden bederfs, u van u zeiven walgen, en roepen deed: Ik ellendig mensch! die zelfde ervaring doet u u zeiven noemen den aller-
minften van alle de heiligen! Zoo zie ik in
de



BEST BEVORDERD? 4?
de proeven, wat de genade vermag, om nederig te maken; proeven, die my de waarborgen leveren der mogclykheid, om zoo te beftaan; proeven, die my de aanwyzing doen, waar ik my aanmelden moete, om ook zoo te beftaan. Davids God, de God van Paulus, leeft; proeven, die myne eerzugt, .eene eerzugt, die aan ware nederigheid gehuwd is, moeten gaande maken; proeven, die ik niet alleen in bybelheiligen, maar ook in zommigen myner gelovige tydgenoten, ontdekken mag, en ontdekt heb in anderen, die nu reeds in den hemel hun oodmoed gebracht zien tot volmaaktheid. God deed en doet my die ficraden van het kristendom, die zegelen van de waarheid der vernederende kruisleere, die zy op aarde beleeden hebben, of noch belyden, God deed en doet my hen ontmoeten, op dat ik, aangevuurd door zulk een' voorgang, hen volge in dat fpoor, gelyk zy
volgers van Kristus zyn. En o! verloor ik
nimmer de gedachtenis van hun, die, te vooren myne gezellen op den levensweg, nu vertrokken zyn naar beteren ftand, en wier voorbeeld, in zachtmoedigheid en nederigheid, fchitterde in de donkerheid der eeuw, waar in zy leefden.
Och.!



4? Hoe wordt myn oodmoed Och.' ware ik, in eenige mate, een van hunne plaatsvervangers in de wereld ! vergoedde ik aan Gods volk en aan de maatfchappy in het gemeen, in eenige mate, het zwaar verlies, dat zy leeden by het vertrek van Kristenen, die in zachtmoedigheid , in nederigheid , en in al wat daar aan
verwant is , hebben uitgemunt! • Och! fpraken
zy tot my en anderen, na dat zy gehorven zyn!
Zie ik op myn' Verlosfer, als op een', die de fchuld mynes oorfpronglyken en noch aankleeven-
den hoogmoeds fmertelyk geboet heeft; Zie
ik op Hem, als op een', die in zyn' eigen' perfoon my een volmaakt patroon voor oogen helt, laat my tevens op Hem zien als op een', die den Geest verworven heeft, wiens invloed hoogten liegt, en gewis, komt die invloed, dan wordt zyn beeld, het beeld zyner nederigheid, in het geloof bezien, voor my een hervormend beeld. Wonder vermogen! éénig beeld, dat den aanfchouwer vormt naer uwe eigene gedaante!
O! myne ziel! hef uw oog naar boven! zie op Hem, by wien eene vrezelyke majesteit is ! en roep uit: Heer! onder de Goden is niemand u gelyk! Niemand kan tegen u in den hemel gefchat
wor-



BEST BEVORDERD? 45
den; niemand is u gelyk onder de kinderen der
fterken! o myne ziel! denk: Wat ben ik in
vergelyking met den aardkloot, waar op ik woone! Wat is deeze aardkloot in vergelyking met het heelal? Wat is het heelal in vergelyking met al het mogelyke.? en wat (indien die vergelyking geoorloofd is) is al het mogelyke, en al het aanweezende, in vergelyking met den oneindigen?.. een druppel, een ftofke, een veezeltje, een niet, minder dari niet ... zal ik dan niet nederig zyn?
Al myn waken tegen zelfsverheffing, al myn bejagen van den geest des oodmoeds, ga tog beftendig gepaard met dat vertrouwlyk uitzien naar invloed, die my beware; Davids bede zy in myn hart en mond bedorven: Heer! bewaar my voor trotsheden! laatze nimmer over my heerfchen! . . heerfchen? ei! roeize uit met tak en wortel! Biddende moete ik leeven, en onder dat bidden waken, bewarende myn hart boven alles wat te bewaren is, om dat er de uitgangen des levens uit zyn. Ik moet ftrydcn, zoo dra ik de beweegingen gevoele van zelfsverheffing; biddende ftryden, en myn' Leidsman toeroepen: Heer! daar is het! help my!
D Ifc



êo Hoe woedt myn oodmoed
Ik moet alle de wegen, die myn Verlosfer inflaat, alle de beftellingen, die Hy maakt, om den hoogmoed in my te krenken en by trappen uitteroeijen, hartelyk goedkeuren, en met blydfchap omhelzen, ik moet er zyne liefde met dankzegging in eerbiedigen , hoe fmertelyk ook de gewaarwordingen , door die beftellingen verwekt,
voor myn vlcesch en bloed zyn mogen. Of
zou het vernuftig zyn, als iemand eene fmertelykc infnyding, die de kundige wondheler, ter voorkoming van dodelyk bederf, doen wilde, weigerde te ondergaan , en aan de vermyding van wat fmert den voorrang gaf boven het ontwyken van dodelyk gevaar? Heere Jefus! meedogende heelmeester! die uwe vrienden nooit van harte plaagt noch bedroeft, zoo onvernuftig zou
ik handelen! ontlecr my dat! buig myn hart
onder alles, wat gy aanwendt, om my van myne dodclyke eigenheid , dien verderfelyken kanker, te geneezen! Zyn zachtere middelen niet genoegzaam, gebruik maar fterkere! ik geeve my in uwe hand! en als ik dan immer, onder het gevoel van fcherpe middelen, om verzachting roepe, ei, hoor rog nimmer naar dat gekerm! doe uw werk
aan



best bevorderd!5 aan my; en van nu aan verklaare ik my voor altyd tegen alle infpraak, die myn vleesch en bloed tegen uwe verrichtingen, als die van Israëls heelmeester, immer doen zal; en naer het inzien en gevoel, dat ik nu hebbe, zal geen druk my te zwaar, geen fmaad my te grievend, geen verlies' my te treffend, geene inwerpingen my te beroerend , geene teleurftelllngen* my te befchamend zyn, als alles maar dienen mag, om aan myne eigenheid, aan myn' hoogmoed, de hart-ader aftefteeken.
Laat my de verplichting overwegen, die ik hebbe , om door een' bukkenden oodmoèd aan God den hoon te vergoeden, dien ik zelf Hem aandeed , toen de verheffingen van myn hart alle teugels verwierpen , toen ik tegen God aandruischtö met dikke hoogverhevene fchilden, toen ik de inbeeldingen des harten te boven ging. Laat
my aan God den hoon vergoeden , dien eene trotfe wereld , die Hem niet kent, Hem aandoet, mateloos Hem aandoet. Hoe bloedt myn hart, als ik my de denkwyze vertegenwoordige van hun, die, geftyfd door ydelen waan, cn opgezwollen door hunne verbeelding, God niet D a vre*



52 Hoe wordt myn oodmoed vreezen, cn geen' mensch ontzien, die het boetvaardig wriemelen voor Gods troon, in oodmoedige fchuldbelydcnis, wel zouden uitkryten voor eene laffe laagheid, voor een berispelyk zwak, en die in alle de maatfehappyen, waar in zy verkeeren, den heerfchenden hoogmoed van hun hart
verraden door duizend wegen. Hoe gereed
moest ik zyn, om, door blinkenden oodmoed voor God en menfchen, aan God en menfchen eenige vergoeding te doen van dien hoon en dat ongclyk.
Laat my dc verplichting bezien, die ik hebbe, om voor myne Medekristenen ten voorbedde te
zyn. Roept zommiger blinkend voorbeeld my
tot navolging , erken ik geerne, dat zy my ver voor uit zyn, er zyn cr ook, helaas! veele, die van den oodmoed der Kristenen vry wat verloren hebben. < Houding, kleding, wyze van opvoeding der kinderen, cn zooveele andere bezonderheden, vertonen maar al te veel den zweem der gelykvormigheid aan eene ydele en trotfche wereld; en durve ik dan wel, met een oordeel, dat, door waarheid zoo wel, als door liefde, beftuurd wordt, durve ik dan wel gelyktydig denken : in die harten zit de nederigheid, het merk der Kriste-



BEST BEVORDERD? " 53
tenen, thans op den troon. En in hoeveele
bezonderheden, die het beftaan voor God en den Godsdienst, over het geheel, betreffen , in hoe veele bezonderheden ontdekt zich de hoogmoed der eeuwe, waar in ik leeve, ook in het genacht van Gods begenadigde kinderen! Dat meesterachtig oordeelen, die ftoute bepalingen , die liefdeloze verdenkingen, dat euvel opneemen van een beftraffend woord , die gezetheid op eigen' zin, die verdrietige nederbuigingen, wanneer dit en dat tegengaat, die-verkleiningen van eenes anders gaven en genade, die mateloze kieschheid , die
ketelagtige ooren; al merken van eene ver-
flaeuwde nederigheid , al voordbrengfels van een' ingefiopenen hoogmoed!—-De een volgt vaak den ander na, en, hoe meer er onder de kwade voorbeelden zulken zyn , . die geacht worden pylaren te zyn, hoe fterker het vooroordeel des gezags,
Wcrkt. En helaas! hoe dikmaals ben ik er
ook door vervoerd geweest. Veelal worden
de proeven van hoogmoed bemanteld met den glimpigen naam van de kristelyke vryheid , of andere met de voorwending van yver voor de waarheid. -Beftraffingen, fchoon het kwaad zoo zeer
D 3 is



54 Hoe wordt myn oodmoed is doorgebroken, gefchicden er weinig-, wie durft het bykans onderneemen aan zyn' Medekristen eene herinnering te doen, als deeze is: „ Myn „ Medekristen! zoo doet gy! maar zeg my, ftemt „ dat overeen met den oodmoed des harten, waar „ van gy belydenis doet? kunt gy waarlyk den„ ken, dat uw Verlosfer genoegen daar in neemt? „ Of zou het ook veel eer gefchikt zyn om de V wercld te ftyven in haar' hoogmoed , en haer » de Z0T&> üf 7'Y ook wel regt handele, van het „ hart te ftryken, daar zy in u, immers in eenige
„ mate, een' medeftander ontmoet." Hoe
zorgclyk is het in deezen tyd geworden, zulke herinneringen te doen, hoe minzaam cn befcheiden die ook wezen mogen. Alles roept my,
om met hcete tranen den aanftoot te befchrcijen, die myn hoogmoed immer aan de vvereid gaf cn
aan myne Mcdckristcncn. Alles roept my,
om teder te waken, vooral in deezen tyd, te waken over myn hart, woord, houding, wandel
Alles roept my, om, ja, met de uiterftc befcheidenheid, maar ook vrymoedig cn onbewimpeld, de proeven v;m hoogmoed, die dog niemand min-, der dan een' Kristen voegt, aan myne Medekris-
te-



BEST BEVORDERD? 55
tenen te herinneren, biddende tot Hem, die den toegang tot de harten heeft, en by voorraad genoegen neemende in de tekenen van ongenoegen,
die er komen mochten. Alles roept my, om,
met Gods genade, zoo te fpreken en zoo te doen.
Nooit moet myne nederigheid verwandelen in laaggeestigheid. Dat merkwaardig onderfcheid zy en blyve in my kenbaar. Ik moet yveren naar de beste gaven-, lopen om den hoogden prys; ftrydcn om de glanzigfte kroon; cn tcrwyl ik, geprikkeld door gloeijenden nayver, den verstgcvorderdcn op zyde, wat zegge ik! hem voorby poog te raken, moet ik tevens van myn' oodmoed niets verliezen. Wondere famenvoeging! myn oodmoed moet aan myne eerzucht, en, omgekeerd, myne eerzucht moet aan myn' oodmoed, in de zaak des kristen-
doms , bevorderlyk en dienstbaar zyn. En,
zou het in myne burgerlyke betrekkingen eene berispelyke lafheid zyn, de zorg voor eere en bezittingen te laten varen , oodmoed voor God en menfchen betwist de vryheid niet, om door alle de wegen, die de voorzienigheid in eene welgeregelde maatfehappy aan de hand geeft, zich te verzetten tegen laster, verkorting, overlast.
D 4 M?n



56" Hoe wordt myn oodmoed
Myn nederige Kristen bemint die verheffingen van het hart, die in Judaas braven koning, Jozafat, zoo zeer gepreezen worden. Jofafats hart verhief zich in de wegen des Heeren ; en nimmer was hy nederiger dan op dien tyd. ■ De koning was gadeloos ingenomen met de eere, om een verwoester van de afgodery, een herfteller des diennes van Judaas God, den waren God, te zyn. Gefchraagd door een oodmoedig betrouwen op God , daagt hy alle de bezwaren , die hem in de doorzetting van het werk der hervorming ontmoeten mochten, kloekhartig uit.
Nooit is de koning zoo onderneemend geweest als
nu. Jozafats hart klimt om hoog , en vliegt
de wereld uit het gezicht. Zyn hart plaatst zich buiten het bereik cener heirfchare van belemmeringen, afradingen, verhinderingen; die alle worden hippels, veezeis, hofkens en noch minder, in zyn oog. Thans haat hy voor niets; hy draaft door, tot dat hy, de bosfehen zelfs uitgerooid en de hoogten geflecht hebbende, meer gedaan had,
dan Aza zelf. En met dat alles Jofafat 'is diep
oodmoedig. Hy zag op Hem, voor wien hy y verde. Myn Jefus! Myn leidsman! doe my opk wandelen



BEST B E V O R E> E R. D? 57
len in het midden van de rechte paden! leer my Tofafats verheffingen en zyn' oodmoed! hoog en L van hart te gelyk te zyn! — Israëls herde,, bewaak myn hart! en toef niet lang toetetreden met die verlosfmg , die my van alle de
woelingen eener boze eigenheid ontheffen zal.
Myn jefus! zou het vergen van eene fpoedige verlosfing min ftroken met die nederigheid, die * nu zoo vuurig begeere, die nederigheid, waar over ik heeden peinsde, zoo geeve ik liever alles in uwe hand. — Geef my het getuigenis des Geestes, dat Gy komen zult, en my brengen m een' hemel, daar het genot van den hoogstmogelyken trap van eere, rykdom , zaligheid, waar voor een eindig wezen vatbaar is, daar dat genot met den diephen oodmoed, en zuiverder dan die immer te voren was, haan zal in een naauw verb£md. _ Wie kent hier dat knielen voor het Lam! dat werpen der krone aan zyne voeten! Heilige Geest! maak my nederig!
P5 DE



5»
DE BESCHIMPTE JESUS MYNE EERE.
l^aak op, myne ziel! vernieuw de gedachtenis des bitteren finaads , dien uw Verlosfer droeg,
droeg om uwen wil! Hy werd een fchimp,
een fnarenfpel voor brooddronkene foldaten!
Bezie dat wereloos lam, omringd van avondwolven! Hy werd omhangen met den purperen
fpotmantcl! : Hy werd gekroond met een'
krans van doornen, doornen, die fmaad en fmert
verecnigden! Hem werd, tot bytenden fchimp,
een rietftok ter hand geftcld! Smadelyk werd
Hy begroet door het fchimpend juichen: Lang
leevc de Koning! Men tergde Hem door een
knielen, dat loutere verguizing ademde! Hy
werd bezoedeld met het fpeekfel zyner mishandelaren, befpogen op dat aanzicht, daar deftigheid en wysheid, en zachtmoedigheid, en Godzaligheid op te lezen ftonden , dat aanzicht, dat op den
berg blonk gelyk de zon! Deerlyk werd Hy
geteisterd door den forfchen cn herhaalden vuist* fiag



De beschimpte Jesus myne eere. 55> flag van woedende krygskncchten! —- Zyn eigen fcepter werd de roede, waar mede men Hem
floeg! . Akelig fchouwfpel! O zonde! hier
lccrc ik u kennen van naby! O God van den
hemel! In uwen gefmaaden Zoon leere ik van uwe rechtvaardigheid en van uwen afkeer van de zonde veci meer kennen, dan een eeuwig verderf van gevallene engelen en gevallene menfchen, meer, dan eene eigene ondervinding van eeuwige rampzaligheid , my immer zoude hebben kunnen loeren! -— Waardige Verlosfer! myn hart bloedt! ik gedenke aan uwen fmaad! byna ondragelyk is my de herinnering! — Lieve Jefus! thans gezeeten., op den troon van eeuwig licht! Lieve Jefus ! myne tranen zyn de tolken van myn bewoogen hart! alles leeze ik in den fmaad, die U bcjeegend heeft , bejeegend heeft om mynen wil!
Zee B die grond noch oevers heeft! Geplaatst
in eenzaamheid, ga ik;de bezonderheden bepeinzen, en dc doorwandcling der wonderen van uwen
i • «/-.n Hnr-him vfln
imaad zal van myn Dinnenivcuui-i «sw» rrr~
irancn maken, cn een' hemel van blydfchap.
Waardfte Jefus! Al myn denken, al myn fpreken, al myn verwonderen, al myn danken, zal maar
fta-



fo De beschimpte Jesüs
hameien zyn! Zullen alle die vermeldingen,
zullen alle die beriehten, :zoo bezwykende zyn, lees dan met uw doordringend oog in myn hart
dat al, dat myne lippen niet uiten konnen!
Zal ook dat gevoel, dat ik in geene woorden kan ontwikkelen, een onovcrzienbaren afftand hebben van het eigen wezen en van de innerlyke waardy der dingen, waar over ik aan het peinzen ga, ei! zie dan vooruit op die eere, die u door dieper doorzichten, döor geregelder vermeldingen en ftatelykcr opgetogenheden, eenmaal, ook door my, rullen worden toegebragt, 'wanneer alle de gordynen, die het eigen wezen, en van uwen verlceclen' fmaad , en van "uwe tegenwoordige heerlykheid , nu noch bedekken , zullen zyn weggefchoven! Zal die voltooide'doordenking, verwondering en lof,' evenwel in eeuwigheid niet'evenredig worden aan den rykdom van dat onderwerp, zullen er 'in eeuwigheid nieuwe ontdekkingen gedaan worden, nieuwe ontwikkelingen van dat geheim ; Gods verguisde Zoon der zondaren verandwoording,1- roem, eere; zal nimmer alles zyn uitgeput; die afftand, en de •erkentenis van denzelven, zullen, dierbaarc Jefus! wondere Verlosfer!
die



MYHEEE5.E. 6t
die zullen het voldingendfte getuigenis leveren van de uitneemendheid uwer liefde tot zondaren, van die lengte, die hoogte, die breedte,, die diepte van die liefde, die de kennis te boven gaat.
"Verguisde Jefus 1 in uwen fmaad zie ik het beeld
der zonde, die Gy geboet hebt. Afgryzelyke
zonde! eene verfmading der oneindige Majesteit, van haar gezag en woord. De zondaar randt Gods hoogheid aan, en zet alle bedenkingen, die daar tegen zyn, houtmoedig ter zyde. Zoo beftond ik ook helaas! in myn' eerhen vader; zoo beftond ik
ook helaas! in myn treurig eertyds. Ik was
in myne dwaze, in myne onzinnige verbeelding, een koning; ik wierp my op tot een' alleenheerfcher; ik vorderde den eerbied en onderwerping van al wat my omringde ; myn zinneloze hoogmoed riep aan alles toe: Knielt! ik wilde God en de geheelc voorzienigheid aan myne ontwerpen dienstbaar maken; ik wandelde in den kring eener kwalykbeftierde zelfsliefde. Al wat niet gereede-
lyk



6a De beschimpte Jesüs lyk aan de ontwerpen, waar in ik my zei ven aU leen bedoelde , dienstbaar was , verklaarde ik ras 'voor vyand, en bedreigde het met myne ongenade. Armhartige koning, die ik was! Be-
Iachelykc vertoning, die ik maakte! Een worm, die zich een weinig uitrekt, en ondcrtusfchen, ook door den zagtften tred van den wandelaar, vertrccdcn wordt. Een, die, door den zinneiozcn toehei en winderige houding, aan de verguizing van God en engelen , cn van al wat vernuftig denkt, ja van het redelooze fchepfel, billyk vocdfel gaf. Myn naam was fpotter, en myn geheel beftaan eene befpotting van God en van al wat
heilig is. '• Van waar is het, vrage ik my zel-
vcn dikmaals, dat de uitwendige lydingen , die myn' Verlosfer bejecgend hebben, meestal befpottingen, verguizingen, geweest zyn, dat in dat foort de bezonderheden in getal de meeste waren; in Kajafas zaal, aan het kruis, en in het richthuis van den Landvoogd? Wanneer jk dat in myn eenzaam peinzen aan my zeiven vrage, dan andwoorde ik: De zonde, zoo als die eene befpotting is der oneindige hoogheid, der eeuwige wysheid en der onbeperkte goedheid van het Wezen
al-



MYNE EERE. €$
aller wezens, de zonde moest in dien afgryzelyken aart, in die onverbeeldelyke boosheid, uitvoerigst geteekend worden. Ontzettend denkbeeld!
Hy, die dwaas handelt of dwaas fpreekt, of
immers daar voor gehouden wordt, is even daar door meestal een voorwerp van befpotting ; hy, by voorbeeld, die de ftichting van een' toren onderneemt , zonder vooraf het beloop der kosten te berekenen, met dat gevolg, dat hy daar na het halfvoltooide werk, by gebrek van vermogen, moet laten fteken, deeze haalt zich de verguizing, immers den grimlach des voorbygangers, op den
hals. Ik beve, terwyl ik denke: De zonde is
eene befpotting van God; eene behandeling van Hem als van een', die gereekend moet worden dit grieft my . . . . dwaas te denken,
te fpreken, te doen. Laat my door een' reeks
van zeven en vyftig eeuwen te rug zien op Adams eerfte zonde. Hoe fterk fpreekt hier de kundigheid; God te befpotten, Hem te behandelen als een', die niet wist, wat Hy dachte, fprak, deed; eene behandeling van God als of zyn verbod niet vernuftig ware, en enkel het gevolg van een' griliigen inval zonder reden, Eene behandeling van
God,



6"4 De beschimpte Jesus God, die eene verguizende uitdaging infloot, en gepaard ging met een bits verwyt van deezen inhoud : Gods kwalyk beraden oogmerk, om der menfchen opklimming ten top van hoogheid voortekomen, dat liefdeloos oogmark is in tyds ontdekt, en voldingend verydeld. Nu gevoele
ik, in welk een' treurigen nadruk Adams eerfte
zonde eene befpotting van God ware. En
helaas! zoo is het op den duur. De zondaar behandelt God als een', die niet weet, wat Hy zegt, wanneer Hy beveelen geeft; een', die van de neigingen, zwakheden, omftandigheden der menfchen niet behoorlyk onderricht is, of immers, als een', wiens voorfchriften met een grein zouts verklaard moeten worden, en vry wat uitzondering, naer gelang van elks bezonder zwak, dragen konnen. —- De zondaar behandelt God als een', die in de beftellingen, die zyne voorzienigheid maakt, niet weet, wat Hy doet, die , wanneer Hy den voorlopigen raad van zyn' hoogstwyzen berisper, in tyds had ingenomen, een beter beftier zou ontvangen hebben. Elk eene bedilling van Gods handelingen, elk eene mompeling > ja, elk eene gedachte: De weg des Hee-
ren



MYNE EERE' 6S
ten is niet recht •, ftelt God ten toon als een', wien het of aan wysheid mangelt, of aan billykheid. — De zondaar ftelt God ten toon als ware Hy eene onnozele goedheid, een, wien men niet te zeer behoeft te ontzien, een, die ja wel eens' in eene vlaag van yver wat fterk fpreekt, dog als het er op aankomt, alles flippen laat. Die zoo dagt van een' gefchapen' koning, rukte hem de kroon 'der eere van het hoofd, en verklaarde dat ryk rampfpoedig, daar de koning, dus behoedanigd, een kind, een dwaas is. En wie zal dan in een millioen jaren de fom berekenen, de mate der belediging, die men God aandoet, wanneer men zegt: Ik zal vrede hebben, fchoon ik wandelenaer het goeddunken van myn hart; of wanneer men het heilig beven voor Gods richterlyken toorn plaatst in gelyken rang met die redeloze bekommeringen, die de vruchten zyn cencr by gelovige opvoeding. God behandeld als eene onnozele goedheid! Oneindige belediging! De zondaar behandelt God als een', die zich een.gezag aanmatigt, dat Hem niet toekomt. Hy ondermynt de gronden van de Godsregeering; en elk eene daad Tan ongehoorzaamheid, elk eene afwyzing der E waar-



66 De beschimpte Jesus waarfchouwingen, elk eene voorbedachtelyke ongehoorzaamheid, is eene overneeming van de vraag der oneindige terging: Wie is de Heere, wiens ftem ik zou gehoorzaam zyn? ik ken den Heere
niet. Wat is terging, wat is hoon, wat is
befpotting, wat is verguizing, zoo het dit niet is? En, klimt eene misdaad naer gelang des aanziens en der majesteit van hem, die beleedigd wordt, dan is er aan de boosheid , aan den gruwel, aan de fchuld der verachting, der befpotting, waarvan de oneindige Majesteit het voorwerp is, geen tellen, geen rekenen. Nu begrypc ik, nu gevoele ik, waarom de borg der zondaren zooveele befpottingen gedragen heeft, en waarom, in dat deel der uitwendige lydingen, de gevallen, de bezonderheden,
in getal de meeste waren. Ik, die hier, in
myne eenzame bepeinzingen, het evangely en in het zelve een' verguisden Jefus voor my hebbe, ik ben het, die in treurigen nadruk met myn' Maker gehandeld hebbe, zoo als de onbedachtzame fóldaat met Jefus handelde. Alle de bezonderheden van terging en verachting, alle de uitbrekingen van oproerigheid, al de laagte van gedachten nopens God, al de ftoutheid in het fpreken, al de
bits-



MYNE EERE. 6?
Dïtsheid in God te befchuldigen s al de weigering van onderwerping , en in een ander opzicht al het huichelachtige van een' oogendienst, als of God zag, gelyk een mensch ziet; alle die ongemeende toejuichingen: De Koning leve! alle die ongemeende kniebuigingen met een hart, dat geen aasje eerbied koesterde, en de ware onderwerping aan
God zelfs niet in bedenking nam, dat al, en
noch meer, vereenigde zich in myn geval. Die, die ben ik geweest!
* $
Befchimpte Jefus! Wat ware myn lot geworden, dan aan eeuwige befchimpingen ten doele
te worden! Den fnerpendcn geesfel, den pyn-
lyken doornfteek, den aangedreeven vuistflag van een verwytend van een vloekend gewisfe, eeuwig te dragen! Eeuwig te bezwyken onder
de nedcrdrukkingen des Almachtigen! Eene
ondernceming van loutere dwaasheid aan de billykfte verguizingen blootgefteld! Eene aanfluiting,
eene hoofdfchudding te worden. Dat Godlyk
E 2 lachen



68 De beschimpte Jesus lachen in myn verderf, dat heilig fpotten, by &t nadering myner vreze! . . . Ondragelyk denkbeeld! Eeuwig fnarenfpel voor de bende der
duivelen! Elk eene gewaarwording van fmert verzeld te zien van een' bytenden grimlach des eerften verleiders mynes eerften vaders, en in hem van my. Kienen fmaad kan ik hier niet dragen. Liever verloor ik al myn goed, dan voor een uur openbaren fchimp van eenen tomelozen hoop te dragen; maar wat is dat weinig in vergelyking van het eeuwig lot, dat my te wachten ftond! -— Ontzettende plechtigheid van den
jongden dag! Duldeloze befchaming van elk,
die het waagde zyne eigenheid ten troon te voeren, en iedereen' de aanbidding aftevergen van dat gouden beeld! Daar haat die belachelyke koning, die trotfe zondaar, daar haat hy ten toon in het verrederend fpotgewaad, met den riethaf
in de hand, ten overhaan van hemel en aarde!
Spyt en woede verfcheuren zyn hart! Alle de fchepfelen , daar zy juichen wegens het ontflag van den overlast, dien de ingebeelde koning, met geroofd gezag, hun aandeed , alle de fchepfelen roepen éehhemmig! Ziet hem!
(3 e-



MYNE EERE- T 69
CjTehoondc Jefus! Hoe zwaar, onverbeelde-
lyk zwaar, hebt Gy geleeden! Wanneer ik U befchouwe alleen in de betrekking van een' heilig' mensch, een' achtbaar' man, een' eerwaardigen Leeraar, een' weldadigen menfehenvriend, een', die nimmer beledigde, een', die overal de voethappen van gereede hulp hadt nagelaten., dan bloedt myn hart'. En, hoe klimt myne verbaasdheid, myne opgetogenheid, wanneer ik U tegelyk befchouwe in uwe oneindige heerlykheid, de heerlykheid des eeniggeborenen van den Vader, aller . koningen Koning , aller heeren Heer , een fnarenfpel, een tydverdryf geworden, de befchimping van een leem, dat zyn behaan aan uwe handen had dank te weten! De Schepper aan den moedwil van zyn eigen maakfel blootgefteld!
Geplaagde Heiland! Nimmer hadt gy rust.
De boosheid dreef onzinnig! De eene
baar huwde de andere voord. Geen oogenblik
verademing. Handen, die noch moede zyn
E 3 van



£0 De beschimpte Jesus van de felfte geesfeling, begeeren geene verpozing, zy zyn tot nieuwe foorten van mishandeling eeven gereed ; en zyn welligt de medeftanders van anderen geweest in het plegen van den toegevoegden fmaad. En hoe had er, zonder de aandryvingen van den helfchen Jehu , in de weinige uuren, die er, van uwe gevangeneeming af, verlopen waren, zooveel konnen voor-., vallen, als waarlyk gefchied is! Hoe grievende was U de gedachte: Joden, myne broederen naar het vleesch, Joden, wien ik, in de bedeeling myner gunstbewyzen, den voorrang gaf, berokkenen my dit kwaad; Joden zyn de aanvoerers van die woede , Joden , op wier ftraten ik geleerd , wier kranken ik geneezen
heb! Myn Jefus! Hoe grievende was U de
gedachte : Elk verlaat my. Myne vrienden zyn ver te zoeken; waar ik myne oogen wende, nergens zie ik een oog, dat eenig teken draagt van meededogen met myne fmert en fmaad. Aller oogen blikfemen 1 fchimp en woede ! Niemand, niemand fpreekt een woord ten beste, niemands infpraak poogt den moedwil te lenigen.
Mishandelde Jefus! Kleefde uwe tong niet
al



MYNE EERE. 71
al aan uw gehemelte ? Sedert den paaschmaaltyd had Gy niets gedronken. Uwe angften in Gethfemane, uw mateloos zweten, uw bitter wenen, uw worftelend bidden, verwekten U gewis een»
pynelyken dorst. Niemand is bedacht U eenige
lavenis aantebieden. Uw doodvonnis was geveld. De grootfte booswicht, die, als eene
pest der maatfchappy, by richterlyk vonnis ftaat weggeruimd te worden, wordt, naer de regelen der menfchelykheid , van lavenis ruim voorzien. Hier. fchynen alle bronnen van meededogen opgeftopt.
Verguisde Jefus! Vergun my, van "dat al,
wat men uitwendig aan U befpeurde, dat al, dat U uitwendig trof, myne aandacht eene poos te verwyderen , om in de gefteldheid van uwe lydende ziel wat dieper doortedringen! Hier vinde ik het eigen wezen, het merg der zake, en ook in dat deel des lydens uwer ziele, dat ik nu voor myne ;aandacht ga brengen, de ziele van uw
lyden. . O Geest van'Kristus! vat myne hand!
ftier myne gedachten!
De moedwil der mishandelaren vertoond myn' Heiland het beeld der> zonde; een ontzettend beE 4 i wys,



li De beschimpte Jesus wys, tot welk eene hoogte de zonde fteigere, als zy eenmaal losbreekt. Menfchen worden duivelen. Een', die ter dood gevonnist was, te overladen met fchimp en hoon, met fpeekfel en vuistflag, tekent eene helfche boosheid , ontmenschte
woede; de veroordeelde zy dan wie hy zy. .
Hoe diep wordt mynes Heilands ziele doorwond door zulk eene opmerking, ook buiten opzicht tot de treurige betrekking, die Hy in zyn' eigen» perfoon er toe hadde, de ervaring, die Hy er van
gevoelde. Hoe fchreit, en fmelt, en bloedt,
zyn hart in zyn binnenfte , op die gedachte : Zoo hoog klimt de zonde!
De fmaad en de fmert, die Hy als de borg der zondaren droeg, vertoonden Hem den eigen' aart, het rechte wezen, dat is, het vcnyn, den gruwel, der zonde, met wier afbetaling Hy bezig was , die akelige kundigheden ; God , het beste Wezen, tc fmaden, Hem te tergen, met Hem te fpotten, Hem tc bedroeven, Hem verdriet aante-
doen, Hem arbeid en moeite te maken
Die kundigheden ontwikkelden zich voor zyne beithouwing. Hy dacht die bedroevende, die beroerende, kundigheden door en door. Hy drong er
zoo



MYNE EERE. 73
zoo diep in, dat geen eindig wezen het immer zoo ver bracht of brengen kan. De zondaar, die by ontdekkend licht zich zeiven leert kennen , ziet er, ja, vry wat van. Zyne bepeinzingen mogen in vervolg van tyd dieper doordringen. Hy moge vry wat leren kennen wat dat in hebbe: Ik heb God verfmaad! Maar wat is het luttel in vergelyking met de befchouwingen, die myn befchimpte Jefus had in de omftandigheid, waar in ik Hem nu befchouwe ! Geen eindig wezen kan , buiten onderftand van oneindig vermogen, dat gezicht één
oogenblik dragen. Die kennis werd te klaarder,
en even daar door te grievender, naer mate zy uit eene proefondervindelykc wetenfehap vloeide, of immers daar mede gepaard ging. Te voren ook, zyn gehcele leven door, was het doordenken van die bedroevende waarheden, zyne bezigheid, en de bron van het tranenvogt, dat Hem doorgaands in de oogen ftond, maar nu, ten doei gefield van uitgelatene baldadigheid, tervvyl Hy uitgejouwd, geflagen, befpogen wordt, krygt zyne befchouwing van de fnoodheid der zonde een' aanmerkelyken byflag door de ervaring , hoe het fmake, zulk eene behandeling tc dragen. Nu gevoelt Hy, E 5 hoe



74' De beschimpt e-Jesus hoe God, de opperftc Wetgever, en het weldadigfte Wezen, te moede zy, wanneer de maakfels van zyne hand met hoogverhevene fchilden tegen Hem aandruisfchen, wanneer zy roepen: Wat hebben wy met God te doen? wanneer zy Hem kroon en fcepter ontwringen willen, wanneer zy lachen met al wat heilig en verbindend is, cn den kop in den nek flaan, wat God ook zegge. Hoe God onder dat al te moede zy, dat gevoelt myn borg; zyne ervaring heldert zyne kundigheden op. Hy befchouwt dat bedroevend voorwerp met eene onvergelykelykc bedaardheid, met eene tegenwoordigheid van geest, die onbewegelyk ftaarde. Dat te konnen doen was en een blyk der ijitneemende gcfteldheid van zyn' geest, maar tevens , in een ander opzicht, eene aanmerkelyke verzwaring van zyn lydcn. Hoe bedaarder Hy de bedroevende voorwerpen door en doordacht, en ze van allen kant begluurde, hoe meer Hy er
van gevoelde. Hy befchouwde dien gruwel
der verfmading, die het beste Wezen bejeegend had, met eene ziel, die volmaakt, cn in allen mogelyken nadruk, heilig was; met eene ziel, die van zuivrc liefde gloeide voor God, zyn Vader ;



MYNE EERE. 75
der-, met eene ziel, waar in het vuur des yvers voor de eere van dien naam, die in zyn binnenfte woonde, lichtelaaie brandde. En gewis, in evenredigheid aan die liefde, en aan dien yver, was
zyne droefheid teder , gevoelig , grievende. .
En, dat noch hoger gaat, die verfmadingen, die verguizingen van het beste Wezen, befchouwde Hy als zyn eigen wanbedryf. Hy ftond in de plaats van den oorfprongelyken fchuldenaar; Hy was nu de vcrfmader, de verguizer van God en van al wat heilig is. Hy was dat by plaatsvervanging. Een zondaar . . . gemaakt tot zonde. Hy gevoelde, dat de heilige Majesteit Hem als zulk een'befchouwde, en behandelde. Nu werd die .fmaad, de misdaad der gekwetfte Majesteit, geëischri En ziet! ziet! Hy werd verdrukt. En elk een' bewys van het Godlyk ongenoegen, dat Hy gevoelde in zyn binnenfte, elk een blik des toörns van den Eeuwiglevenden, dien Hy kreeg, verwekte Hem groter droefheid, feller flagen op zyn hart, dan alles, wat Hem uitwendig omringde, boe verbazend groot en- zwaar dat op zich zelve ware, veroorzaakte of veroorzaken kon. Een gejuich., als dat der martelaren, geboren uit bewustheid



jd De besch.impte Jesus heid van de deugdlykheid der zake, waar voor zy leden, kwam hier niet te pas. Hy leed voor eene kwade zaak. Hy boette een beweezen wanbedryf, ■ dat Hy als zyne eigene fchuld vrywillig overnam. En, hoe onbillyk ook Joden en heidenen Hem behandelden, en hoe zeer zy zich in die mishandeling bezondigden, zy waren tevens de uitvoerders des raads van Hem, die bezig was den borg
te ftraffen. f Kan ik nu berekenen, hoe de
ziel van myn' Heiland geftcld ware onder alle die befchouwingen , onder alle die ervaringen ? . neen! myne oogen fchemeren! alle myne vermeldingen, alle myne verbeeldingen, bezwyken. Het ging oneindig verder , dan myne levendigfte vertegenwoordiging my zeggen kan. Ik voel, dat ik niet verder kan. Jefus, Gy alleen, weet het!
Met welke eene fombere droefheid vertegenwoordigt Hy zich het naderend lot van de Joodfche natie. Dat bedroevend denkbeeld, dat
Hy kort daar na op den weg naar Golgotha, in eene beweegelyke klagt, ontwikkelde, was ook nu
voor zyne oogen. Met eene 'diepbewogene
ziel denkt Hy: Myn Jodendom wordt eerlang myn lotgenoot! Joden, aanvoerders van die Romeinen,
die



MYNE EERE. f!
die my thans mishandelen, zullen eerlang van die zelfde Romeinen eene ïoortgelyke woede dragen moeten. Joden, myne broeders naer het vleesch , door een reeks van eeuwen, een verlaten, een geplunderd volk, een fehimp der volken, eene aanfluiting der natiën! —De geest der Godheid fchitdert die toneelen van ontzetting voor zyne aandacht.
Met welke eene grievende treurigheid brengt Hy voor zyne diepdenkende ziele dat treurig lot, dat zyne aankleveren in de wereld, in gelykvormïgheid aan Hem , treffen zou, dien matelozen fchimp en hoon, dien de Joodfche en heidenfche woede op de Kristenen werpen zou; die geesfelingen, die vuistflagen, dien bozen laster, dat woest gefchreeuw: Weg met deezen! die kleding der bloedgetuigen in fpotgewaad, die millioenen verguizingen. Hoe bloedt zyn hart, daar Hy by
vooruitzigt een kenbaar afdrukfel zynes tegenwoordigen toeftands in Kristenen ontmoet, die, deelende in het lot hunnes Meesters, ten toon gefield zouden worden, en een fchouwfpel zyn der wereld, den engelen en den menfchen; uitvaagfels der wereld, aller affchrapfel; een fchouwfpel door fmaadheden en verdrukkingen.
Ver-



I'S De beschimpte Jesus
"Verguisde Jefus! Wat al vygen leeze ik
•van deeze doornen! Zou ik een' oogenblik in
twyfel ftaan, of elk eene verfmading, elk eene mishandeling, die U ontmoet is, de betrekking gehad hebbe van een borgtogtelyk lyden, een betalend lyden? —- Zou ik God befchouwen als een heilig en rechtvaardig Wezen, een', die dus, buiten opzicht tot eigene of overgenomene fchuld , geen lyden toe kan zenden, en dan noch twyfelen, of elk eene fmert, die myn Verlosfer, van de geboorte af tot zyn' dood toe, ontmoet is, een borgtogtelyk lyden geweest zy ? Neen voorwaar! ik twyfele geen oogenblik. En in dat
licht befchouwe ik thans myn' verguisden Zaligmaker. Aan Hem hebbe ik de vergeeving van
alle myne vergrypingen tegen God en menfchen dank te weten; de vergeeving van al den fmaad, van al het ongelyk, dat ik immer aan God, zyne Wet, woord, voorzienigheid, aandeed, vergeeving van alle die verachtingen der meerderheden, die
over



MYNE EERE. 79
over my gefield waren; vergeeving van alle die onmêedogenheden omtrend ellendigen, alle die toefluitingen van myn hart en oor voor hun gefchrei, vergeeving van alle de losbandigheden van
myn hart en tong. Myn Vader, die in de
hemelen is, zag op zyn' verguisden Zoon, toen
Hy my dat al vergaf. De doornen, die Hem
gepynigd hebben, bezorgden my het ontflag van den vloek, waar onder ik lag. Myne aanneeming by God hebbe ik aan den fmaad myn's Heilands dank te weten; op dien wortel der onbezefbare verguizing, die Hy droeg, groeit de onberekenbare, de verbysterende, de bedwelmende eere, die ik geniet. Ik ben uit ftof en drek verhoogd. Ik, die een erfwachter was van eeuwigen fmaad, aan de bende duivelen toegewezen tot fnarenfpel,
ik geniet de hoogde eere. Eere zonder we-
dergae! Met God omtegaan in de hoedanigheid van een' vriend! Tot aller glanfên Majesteit een* onbelemmerden toegang te hebben! Eere zonder wedergae! eene eere voor God te zyn! zoo door Hem benoemd te worden. Een naam, een vrolyke roem voor Hem! een, daar Hy, o wonder! roem op draagt! En, dat noch hoger gaat,
ik



8o De beschimpte Jesüs
ik worde van God geëerd! een denkbeeld, dat ik
naauwelyks dragen kan. Zoo zegt myn Heiland:
Die my dient, de Vader zal hem eeren. Eere
zonder wedergae! om mynes verguisden Heilands wil kreeg en bezitte ik een' duchtigen koningsftand. Myn geboorte uit God maakt my een' koning in afkomst. Daar ik God en met God alles bezitte, is myn rykdom regt koninglyk. Toen ik myn' verguisden Heiland door het geloof omhelsde, kreeg ik de toezegging van licht en hulp , om over my zeiven een koninglyk bewind te voeren, te heerfchen over myn' geest, en myn lighaam te bedwingen, en het te brengen tot dienstbaarheid. Glanfige koningsftand! die meer waren-luister heeft dan al de glans van kroon en fceptergoud. Toen ik myn' verguisden Heiland, Hem, wiens koningsftand aan de ftoutlle betwistingen en moedwilligfte befchimpingen werd bloot gefteld , toen ik Hem door het geloof omhelsde, en in Hem vrede met God maakte, werd ik van fiaaf koning. De afftand zelf, dien ik deed , was louter voordeel.
Ik ftönd van de zonde af. Ik ftond van
my zeiven af; myne ongeregelde zelfsliefde werd in den dood gebracht. Welke eene winst! Toen
werd



Ü Y N E E E R E. ®I
werd ik koning. Myne vorige ondergefchiktheid aan die verkeerde zelfsbedoeling was myn flaavenftand, en ik, dwaas! ik dagt, dat ik koning was. Ik zag boejens voor fcepters, kerkers voor paleizen, dienen voor heerfchen aan. Toen ik by de komst tot myn verfmaden Jefus my zei ven in den dood gaf, toen werd ik koning. Hy zelf gaf my
den fcepter in handen. Myne eigenheid ging-
I* den dood. Aanzienelyke winst! Eigenheid was myn beul, myn pynbank, de motte myner genoegens, de magere koe, die alles infiokte, de fpringveer myner afgunftigheden, de verdoving van de
gevoelens der dankbaarheid. Naer mate myne
eigenheid fterft, worde ik vry en koning.*-— Geftorven tc zyn aan my zeiven, in myne eigene oogen niets te zyn, te verdwyncn in myne eigene
fchatting dat al is myn begonnen hemel,
myne vervroegde zaligheid, myne kroon, hoogheid, eere, koningsftand. — En dat al hebbe ik aan myn' verguisden Koning, aan het verzoenend en verlosfend vermogen van den fmaad, dien Hy
droeg, dank te weten. Van Hem ontvang ik
licht en hulp, om myn'koningsftand tegen alle infpraak, alle betwisting, en alle verguizing, ftaande F te



8a De beschimpte Jesus te houden; tegen alle infpraak, die myn ongeloof doet; tegen alle de betwistingen van den leugengeest; tegen al den fchimp, waar meê hy roept: Fraaije Koning! die in de wereld van aanzien naau-
welyks genoemd wordt! Fraaije Koning! die
by de meesten der fchitterende vernuften met den
nek wordt aangezien! Fraaije Koning! die op
het toneel der wereld zulk eene fombere vertoning maakt! ■ Fraaije Koning! wiens bezitting bekrompen is, immers in vergelyking met die van zooveele anderen, die voor koningen van uw foort min bekend haan. Het luidt fchoon: Alles is myne. Maar waar zyn de proeven? Arme Koning! of is uw Haven van den morgen tot den avond om den foberen kost, is dat het bewys van uw' koningshand? Fraaije Koning! gy roemt op het
bewind over uw hart en tong, maar zyn dat de proeven, wanneer eene klecne verzoeking, eene beuzeling, uw hart en tong' in vuur en vlam zet?
Fraaije Koning! gy roemt op de gunst en
voorzorg van den Opperkoning! Hem uw' vriend te noemen is u in den mond behorven. Maar zyn uwe rampen de bewyzen van dat liefdehart? Zyn dat de bedeelingen aan de gurtftelingen, aan hun,
die



m r n e ï a e. ^3
-die de naasten zyn aan des Opperkonings hand, wat zal dan het lot der vyanden zyn! Vreemde
liefde, die zulke beftellingen maakt! Ontvange
ik licht en hulp, om myn' koningsftand tegen alle die betwistingen en verguizingen ftaande te houden, ik heb het aan myn' verguisden Koning dank
te wcten. Alle de eerbewyzingen, die ik in
de wereld, in myn geflacht, in myn huisgezin, en elders, ontvange, hebbe ik aan myn' verguisden Heiland dank te weeten. Dat al groeit op dien wortel. Worden de afkeerigheden betoomd; lippen beteugeld; verwekt myn aankleeven aan God en zyn' Zoon en zyn evangely ontzag by hen, die my omringen, ontzag, fchoon gemengd met weerzin ; wordt my, naer mate ik , in de proeven myner aankleving aan myn' Koning, my ' zclven gelyk ben, eerbied toegebragt, foms door hen, die in aanzien verre boven my verheeven zyn; is er iemand, die myn byzyn zoekt, dat al hebbe ik aan myn'verguisden Koning dank te weten. Worde ik op een' anderen tyd den
fmaad der wereld gewaar, breekt hunne gezindheid uit in verbazende proeven, worde ik, om dat ik het goede najage, een fpreekwoord, een geF a fpren.-



$4 De beschimpte Jesus fprenkelde vogel, en mag ik dat voor lief nemen; voor eene eere rekenen, daar in juichen, juichen, om dat ik waardig geacht worde, om voor Kristus naam fmaad te lyden, dat hebbe ik aan myn' verfmaden Heiland, aan zyn' invloed, aan dien alleen , dank te weten. Ontvange ik in druk proeven van nieededogen, is er iemand, die zich myne belangen aantrekt, iemand, die begaan is over myn verdriet, iemand, die, wanneer ik onderdrukt worde, een woord ten beste fpreekt; dat al hebbe ik
Hem te danken, die nergens medelyden vond. .
Hebbe ik recht en moed, om myn' helfchen vyand, om alle myne vyanden, uittedagen met dat woord: Daar God voor my is, wie zal tegen my zyn! Dood! waar is uw prikkel! helle! waar is uwe overwinning! Helfche vyand! ik vreze u niet! Gekrenkte koning! uw fccpter is maar rietltok! uw brullen een loos alarm! Helfche Sanherib! Sions dochter veracht u, zy befpot u, zy fchudt het hoofd achter u. Ik hebbe dat aan myn' verguisden Heiland dank te weten. Ben ik aangenaam in het oog van 's hemels vrienden; erkennen en eeren zy my als een' medeftander van hun geloof, een' deelgenoot hunner genietingen en een»
me-



MYNE EERE. $5
medewachteling hunner erfenis ; dragen zy my eene liefde toe, die in de gemeenfchap der heiligen haeren grondflag heeft; welk eene eere voor my! welk eene verwaardiging! En dat ook hebbe ik aan myn' verfmaden, aan myn' verguisden Heiland, aan Hem alleen, dank te weten. ■—- Eeren my de engelen , my, die het afgryzen van die vlekkeloze troongccsten oorfprongelyk waardig ben, fchatten zy myne vriendfchap hoog, gelyk zy juichten om myne bekcering ; rekenen zy'zich vereerd, wanneer zy, in den dienst van hunnen en mynen Koning, my ten dienfte haan, my, den erfgenaam der zaligheid; die eere hebbe ik aan de verguizingen, die myn Verlosfer, der engelen
Heer, gedragen heeft, dank te wecten. Hebbe
ik uitzicht op eeuwige glorie; zal ik eenmaal cn voor eeuwig met Kristus zitten op zyn' troon, gelyk Hy overwonnen heeft, en met zyn' Vader gezeeten is op zyn' troon ; zal ik met Hem als koning heerfchen tot in alle eeuwigheid; dat toppunt van eere, waar van het vooruitgezicht myn oog doet fchemeren; dat hebbe ik aan den onverbeeldelyken fmaad, die myn Verlosfer droeg, dank F 3 te



?6 De beschimpte Jesus
te weten. Groot, vcrbysterend groot, is, myne
eere door zyn' fmaad.
, Wie droeg, dien fmaad voor my ? Gods
Zoon, een mcnschgeworden God. • Wonder aller wonderen! Hy, die op alle de eerbewyzingen van al wat reden heeft flc duchtigfte aanfpraak
heeft, het onbetwistbaarfte recht. Wonder
aller wonderen ! Geheim , waar aan geen peilen
is! Het ftruikelblok, ja, voor het verhand
des vJeefches, maar.voor oogen, die verlicht zyn, de wysheid en de kracht van God. De opluistering der Godlyke volmaaktheden. De
ipiegcl van de verdienfte der zonde. —— Het eenig rantfoen, waar in de vertreedene Majesteit
des oneindigen Gcds berusten kon. Eeuwige
hoogheid meest in eeuwige diepte nederdalen.
Oneindige belediging lag er voor myne rekening.
■ Oneindige belediging , niet te boeten , zoo
niet myn borg, in de hoedanigheid van Gods Zoon en myn'plaatsbekleder, uit onbereikbare hoogte in
peilloze diepte nederdaalde. Hier voele ik
vastigheid.» Hier rust myn geloof! Verguisde Middelaar! —v Verguisde God!
Ver- .



M ï N ï EERE. 87
Verguisde Jefus! Gy waart volmaakt on-
fchuldig. Uwe fmetteloze zuiverheid, uwe blanke onfchuld, fchittert my in de oogen. Myn geloof
rust hier met volle zekerheid. De verguizing,
de mishandeling, de kleding in fpotgewaad,'beeldde U uit als een', die naar hoog gezag gedongen had, met ftoring der gemeene rust, maar wiens onderneming tydig ontdekt was, cn verydeld
Werd. Maar wie was onfchuldiger dan Gy?
Nooit heeft iemand zelfs den fchyn van zulk
een kwaad vermyd met zulke eene naauwkeurigheid als Gy. —- Niemand had minder, dan Gy3 verdiend, befchuldigd te worden, veroordeeld, ten toon gefteld, en aan moedwil overgelaten te worden als een, die naar geroofd gezag gedongen had.
_i De befchuldiging: Deeze verkeert het volk,
en verbiedt den keizer fchatting te geven, zeggende, dat Hy zelf Kristus, de Koning, is; die befchuldiging behelsde of louter leugen, gelyk de befchuldigers zelve deugdelyk wisten, of een getuigenis, dat alleen waar was in een' zin en op eene wyze, waarby voor het gezag des keizers en van zyn' ftadhouder geen aasje nadeel te wachter was. -— Heeft iemand als een ftille' in het land F 4 ve:



88 De beschimpte Jesus
verkeerd, Gy, Gy waart het Heeft iemand
immer den landzaten gehoorzaamheid aan de burgeroverheid, als aan de machten, van God gefield, ingeboezemd, Gy waart het; o Vrywillige knecht van hun, die heprschten! Vervuiler van alle gerechtigheid! Uw raad, om aan den keizer fchatting te geven, had het Joodfche land doorgeklonken. Gy zelf gingt voor; en veel liever wil-
det Gy een' visch den fchattingpenning voor U en uw' apostel brengen laten, dan door wanbetaling aanfloot geeven, hoe zeer Gy ook, befchouwd in uwe oorfprongclykc waardigheid , in allen nadruk, buiten verplichting waart! Uwe leere,
de zedekunde, die Gy prediktet, bevorderde de burgerlyke rust cn alle ondergefchikthcid van minderen aan meerderen , die met de wetten van den Allcrhoogftcn niet ftrydig was. Naer mate de zedekunde, die Gy prediktet, ingang vond, en uw voorgang gevolgd werd, zat Tiberius veilig op zyn' troon , en Pilatus op het ftadhoudcrlyk geftoelté. Uw koningryk, als een ryk van waarheid , was overal, daar het kwam, een bron van voordeel, en had niets gemeens met de berokkening van omwendingen in burgerlyk bewind. -
Zoo



MYNEEEB-E. $9
Zoo dikmaals de verrukte fchare van Joodfche yveraren U koning wilde maken in een' zin en tot einden, waar by het Romeinfche gezag, immersin het Joodfche land, inbreuk lyden zou, zoo dik-
maals hebt Gy het belet. Verguisde Jefus!
Gy waart onfchuldig! Dat fterkt myn hart!
Kier rust myn geloof! •
Befehimpte Jefus! Zachtmoedig Lam! Hoe
lydzaam, voorbeeldig lydzaam , gedroegt Gy U
onder al de fmert, onder al den hoon! De
zachtmoedigheid van Mofes ware ras bczweeken.
De uwe ftond onwrikbaar pal. Geen aasje
wrevel was er in uw hart! Geen onbedachtzaam woord ontglipte U! Uw gelaat ftond,
ja, treurig, en tekende de diepe fmerten van uwe fterkbewogene ziel; maar geen' trek van mismoedigheid, geen' blik van wrevel, zag men daar
verfchynen. Hadde ik er bygeftaan, ik zou
uitvoeriger berichten van die gefteldheid, van die houding, die geene wcergae heeft, aan my zeiven
cn aan anderen geven kunnen! Stond het aan
ü door den adem uwer lippen, door een' enkelen wenk van uw oog, de bende der verguizeren ter ne£r te vellen, liefde tot uwes Vaders eere, teF 5 derc



go' De beschimpte Jesus dere drang, om Hem te gehoorzamen, en edelmoedige trek naar het heil van zondaren, boeiden dat alvermogen! —_ Gewilligheid, waar aan geen verzetten was, en die alle de inwerpingen van den helfchen tegenftander gerèedelyk wist aftekaatfer , voerde op den duur het hoogfte woord. Gewilligheid , die overal den weerzin, dien uwe menfehelyke natuur, aangemerkt als de zódanige, van fmert en fmaad gevoelde, en buiten welken weerzin uw lyden gewis geen lyden geweest zou zyn, beftendig zegenpraalde.
Verguisde Jefus! Hoe volmaakt en op den
duur Godvruchtig beftond Gy onder al dé; fmert, onder al den hoon, die de losgelatene boosheid U
heeft aangedaan. Volmaakte liefde tot God,
'uwen Vader, buigende onderwerping aan zyn' heiligen wil zonder eenig uitbeding, en een volmaakt betrouwen op Hem te midden van al het leed, dat Hy U deed ontmoeten, hielden haeren gezetten tred, zonder aan de eene of de andere zyde een hairbreed buiten het fpoor te gaan. Volmaakte liefde tot zondaren was en bleef de fpringveer' en het beweegrad van onwrikbare ftandvastigheid. G'anfige Godvrucht! die in de edelmoedig-



M Y N E EERE. $1
éigfte ..liefde omtrend de alleronwaardigftc haere
proeven geeft ! Glanfige. Godvrucht! daar men
bidt voor hun, die met verguizen en mishandelen bezig zyn! Ja, myn Heiland! Gy.hebt in,dit geval zoo wel, als toen de krygsknechten bezig waren U aan het kruis te hechten, Gy hebt gewis ge-
beeden : Vader ! vergeef het hun! Glanfige
Godvrucht! Godvrucht zonder wedergae! On-
verbcterlyke proef der volkomenheid van een zedelyk karakter, waar in het zonne - zuiver, oog van
den Oncindigcn geen vlekje aan kan wyzen.
Liefde op den troon! Liefde tot God en menfchen, volmaakt in trap! Liefde, vervulling
der wet!
Verhoogde Jefus! verguisd wel eer, thans gezeteld in. eeuwige giory! Verlevendig myn hart! Verwakker myn denkvermogen! Gun my natefporen, wat U te midden van al' uwen fraaad en fmert al bemoedigd en fporen gegeeven hebbe! -— Stond de Middelaarsloon niet voor uw oog? Dat uitcrmaten zeer verhoogd worden; dat ontvangen van een' naam boven allen naam; die algemeene kniebuiging van al wat in den hemel, op de aarde, cn onder de aarde is, in uwen naam,; die belydenis
al-



De beschimpte Jesus
aller tongen, dat Gy de Kristus zyt, tot heerlykfceid van God, uwen Vader ? — Hoordet Gy niet reeds uit'Gods, uwes Vaders, mond, die vereerende vergunning: Eisch van my! en ik zal U geeven de heidenen tot uw erfdeel , de einden der
aarde tot uwe bezitting. Zweefde niet voor
uwe aandacht uwe aankomst in den hemel als die van den verhoogden Priester-Koning? dat verwelkomt worden door een' Vader, wien het volst genoegen in uw' perfoon en werk uit de oogen ftraalt; die drang der hemclburgeren, daar elk de eerfte zyn wil, om U te begroeten, en hulde te doen; dat vrolyk, dat achtbaar Happen, door de knielende reijen van engelen en verheerlykte menfchen, naar den troon des Richters, wiens minzaam oog een' kenbaren wenk geeft, dat Hy voldaan is; die ftatelyke toereiking van kroon en fcepter, eene plechtigheid, die den eerbied en de verrukking van den ganfehen hemel gaande houdt; dat woord van ondoorgrondclyken nadruk : Zit aan myne rechtehand! dat geven van alle macht in hemel en op aarde, macht over alle vlcesch? Schilderde uwe ziel, die, 'te midden van de zwaarfte lydingen, haere tegenwoordigheid in denken nooit
ver-



MYNE EERE. 9?
verloor, fchilderde die niet, in een bemoedigend vooruitgezicht, die verrukkende toneelen der onderwerping van Joden en heidenen aan uw ryksgebied ? Die verwekking van onderdanen uit Abrahams verfteende kinderen, uit hun, die thans de aanvoerders waren der woede, die ü vervolgde. Dacht gy niet, onder het dragen der heidenfche verguizingen, aan de belofte: Ingezetenen van dorre plaatfen zullen voor zyn aangezicht knielen, en zyne vyanden zullen het hof lekken. Alle koningen zullen zich voor Hem nederbuigen; alle heidenen zullen Hem dienen. Dacht gy niet: Romeinen zyn nu myne mishandelaaren, maar de tyd is op handen, w^aar in Romeinen, met betraande wangen, op gcbogcnc knicn, my den fcepter in handen geven, of liever het uiterfte van myn' gulden' genadefcepter zullen aanraken met bevende blydfchap, en, in de verrukkingen van geloof en liefde, my zullen toejuichen: De Koning leve! de Koning leve! De tyd is op handen, waar in der Romeinen geloof zal verkondigd , tot aanfporing van anderen, zal uitgeroepen worden in de ganfche wereld! de tyd, waar in Rome, in opzicht tot het evangely, de markt der wereld worden zal.
Vuist-



94 De beschimpte Jesus Vuist- en kinncbakflagen zullen met de kusfen van geloof en liefde en onderwerping worden afgewisfeld. -— Dacht gy niet: Welligt zullen zommigen van de bende, die my nu zoo mateloos mishandelt, eerlang, op het voetfpoor van een'getroffen' hoofdman, met verrukking roepen: Waarlyk deeze was rechtvaardig! . . . Deeze was Gods
Zoon! Dacht gy niet: Zoo dikmaals er in
vervolg van tyd iemand tot God wederkeert, die wordt myne krone, myn roem, eene proeve der
oneindige waardy van myn' fmaad en fmert?
Bracht gy niet voor uwe aandacht die grote gebeurtenis , die voor het Hot der eeuwen zyn zal. Jood en heiden voor den Middelaarstroon eenftemmig neergebogen; Uw naam dén over de ganfche aarde; Vcrstafgeleegene heidenen, Chams nageflacht, om ftryd gevlogen naar uw bloed, om ftryd
bezig in het afleggen van den eed. Vloog uw
oog niet vooruit, -door een' reeks van eeuwen,
naar de plechtigheden van den jongften dag?
Omwending zonder wedergae! Afwisfeling-
van toneelen, wier onderfcheid geen weergae heeft! Hier waart Gy het voorwerp der eenftemmige verguizing, dan het voorwerp der eenparige hulde!
v dan



«TSE HRI. 95
dan gezeeten op een' wolkentroon, verzeld door de ftem van den Aartsengel en door de Godsbazuin, komende met uwe en uwes Vaders heerlykheid, omftuwd door de duizenden der engelen, omringd door majesteit, waarby, al het ftatclyke, dat Horeb immer zag, het hoofd moet onderhalen. Dan het toppunt der vervulling van dat woord: Alle knie zal my gebogen worden , gebogen, of met vrolyk.gejuich, of met brullenden weerzin, Algemeene hulde! Met den fpotter een einde ! Aan alle tegenfpraak de mond geftopt! Alle dwaling, die U uwe oneindige heerlykheid betwistte, of U de eerkroon in een ander opzicht poogde afterukken, gedoemd tot eeuwig zwygen. Dan roept Socyn ; dat de bergen ooren krygen; hy roept: Jefus is God! God in nadruk! Hy is GodI
De fpotter gilt: Gy wint het! Galileér!
Hemel en aarde weergalmen van dat geroep: De zaligheid was in geen' anderen! Der vrygekogte fchare fchittert de blydfchap uit de oogen; beeken van liefdetranen! juichtonen om ftryd! hulde zonder wedcrgae! voor eiken vrygekochten eene cyther, waar van hy , onder het klimmen op de wolken den Middelaar te gemoet, vast de maren
ftelt,



$6 De bIschimptë Jesüs ftelt, om eeuwig dat gezang te ipelen: Het Laifij dat geflacht is, is waardig te ontvangen de majesteit, de heerlykheid, de kracht, en de dankzegging! Befchimpte Jeins! zweefden niet die
verrukkende toneelen, fchoon in een groot verfchiet, voor uwe oogen? Bracht Gy ze niet, te midden van al den fmaad, dien Gy droegt, bracht Gy ze niet naby door het konstglas van uw betrouwend hopen? En vooral, verguisde Jefus!
gaf de vertegenwoordiging van der zondaren heil geen' moed en fporen? Hield niet dat uitzicht, en die bedoeling, alle bekoeling van yver en goedwilligheid buiten alle bedenking? Hield niet die gedachte: Nu arbeide ik aan het eeuwig heil van millioenen onfterfelyke wezens, uwen yver gaande? en die gedachte: Elk een zegen, elk eene proeve van langmoedigheid cn weldadigheid, elk eene matiging van den vloek, dien de zonde op de wereld bracht, zal eene vrucht zyn van den fmaad en de fmert, die ik nu drage; die gedachte : Thans zette ik myne fchouderen onder het gevaarte van eene wereld, die, buiten dat, naer de uitfpraak van getergde heiligheid en rechtvaerdigheid, wis zou in duigen fpatten; ja die, had niet
God,



MYNE EERE. 9't
God, myn Vader, ook op dat deel van fmaad en finert, die ik nu drage, vooruitgezien, onmiddelyk na de inkomst van de zonde in de wereld,
zou verbryzeld zyn geworden. «Dacht Gy
niet: Thans drage ik eene verguizing, buiten opzicht tot welke het zonne-zuiver oog van fmetteloze heiligheid eene wereld van fpotteren geen
veertig eeuwen zou gedragen hebben? Bracht
Gy niet voor uwe aandacht millioenen hemelen van geluk, millioenen verloste zondaren, al voordbrengfels van den fmaad en de fmert, die Gy droegt? Edelmoedige belangftelling! Verguisde Jefus! liepen alle die bedenkingen niet famen? en wist Gy niet, den bundel der drangredenen, die afgeleid werden uit de bevordering van uwes Vaders eere, de opluistering zyner volmaaktheden, uit het vooruitgezicht op den Middelaarsloon, uit den edelmoedigften drang, om menfchen voor eeuwig te zaligen,en uit onwrikbare verbindtenis aan uw gegeeven woord en aan de hoge affpraak, die er gemaakt was voor dat de wereld was, wist Gy niet dien bundel van drangredenen, met onbezefbare beknoptheid, te brengen voor uwe aandacht? al den nadruk te vergaderen in één middenpunt? —* G Ver-



98 De beschimpteJesus Verbazende tegenwoordigheid van geest in zulke omftandigheden! . . . Verguisde Jefus! . . . Myne oogen fchemeren! Wat, wat zal ik aan dien Man doen, tot wiens
eere de Koning een welbehagen heeft! Ik zal
my met vernieuwd geloof, met verfche opgenomenheid , aan Hem, aan het verzoenend en verlosfcnd vermogen van zyn fmaad en fmert, toebe-
trouwen. Ik zal my verblyden, dat Hy den
druk en fmaad te boven is, en Hem met vrolyk gejuich, befpiegelen, als gezeeten op den Middelaarstroon. Ik zal verlangen, dat zyne heerlykheid meer openbaar worde in de wereld.
Ik zal Hem bidden, dat Hy zelf de palen uitzette van zyn ryksgebied , en zich het betrouwen cn den eerbied bezorge van duizenden, die Hem noch niet kennen. Ik zal bidden: Kom! Sions Koning! waak op! doe den. yver aan als een' mantel! Uw loon is immers by U, uw arbeidsloon voor uw" aangezicht! Ga uit overwinnende, en om te overwinnen ! Kom tegen den fterken! Uw krygsarm heerfche! Gord, gord uw zwaard aan uwe heupe, O Held! uwe majesteit en uwe heerlykheid! fcherp uwe pylen! breng wonden toe, wier gevoel genee-
zing



MYNE EERE. 99
zing zoeken doet by de zelfde hand, die de wonde toebracht! zend, zend den fcepter uwer fterkte uit met dat bevel van majesteit: Heersch in het midden myner vyanden! Laat uw krygsvolk willig zyn op; den dag uwer heirkracht, in de wapenrustingen van het heiligdom! Laat uwe jonge manfchap zyn, gelyk de dacuw is, als hy uit de baarmoeder van den dageraad geboren wordt, veel-
tallig en vol van glans! > Ik zal, gaat het naer
myn wensch , Hem aanpryzcn als het waardig voorwerp van betrouwen en eerbied. Ik zal de harten voor LIcm opeisfehen, en voor zyn aange-
zichte roepen: Knielt! Ik zal Hem vermelden
als een' , die den aartspriesterlyken borstlap en
den vorftelyken fcepter teevens draagt. j Ik zal
treuren, dat zyn perfoon en evangely zulk een ficgt onthaal ontmoet, treuren vooral, wanneer ik merke, dat het baldadig rot van Romeinfche foldaten, die Jefus verguisden, herleeft in eene bende van Deïsten, die zyn perfoon en evangely befpotten, die in de handen klappen en fchateren van gejuich, wenze een' bytenden fchimp, een' kwinkfiag, daar misfehien wat zout in is, hebben uitgeworpen op het v/oord van Jefus lydzaamheid.
Ga I*



ICO D E BESCHIMPTE jESUiS
Ik zal uitzien naar invloed, die my vorme tot het voeren van een' wandel, die geene oneer doe aan een' Verlosfer, die om mynen wil verguisd is, een' wandel, die eene banier van wegens de waarheid zy, en die alle de befchimpingen, die op mynes Verlosfers evangely geworpen worden, als punteloze pylen,-doe nedervallen. -— Ik zal, gaat het naer myn' wensch, voor altyd een welgevallen nemen in den fmaad, die my wegens de aankleeving aan Kristus en zyn evangely in de wereld ontmoeten mochte, en zulk een lot voor eene onbezef bare verwaardiging, eene onberekenbaare eere, houden. Nooit, gaat het naer myn' wensch, nooit wykt die treurvertoning eenes verguisden Zaligmakers
uit myn oog. Dat aandenken, dat beroerend
toneel de verguisde Godmensen , zal , gaat het naer myn' wensch, den trek tot boert en fcherts, wat neiging ik er ook in myn geftel toe hebben moge, voor altyd beteugelen; en ik zal, fchoon met vermyding van alle fomberheid en gemaaktheid , eene deftigheid bewaren, eene ingetogenheid , die men billyk wachten mag van hem, wien het aandenken aan Gods gehoonden Zoon gemeenzaam, is. Ik zal, gaat het naer myn' wensch,
in



HïNE iïh; «hé In tyden van verbystering, van laagheid des harten, van mismoedigheid wegens onaangename ontmoetingen, van andere ongeftalte, ik zal dan zeventien eeuwen te rug zien op dat treurtoneel, dat ik nu voor my hebbe. Ik zal er op zien, tot dat myn hart week worde, en er een vuur ontbrande in myne overdenking, tot dat myn hart uit koelheid en laagheid ryze tot dat punt, daar
het wezen moet. Ik ga voor al myn leven
aan Jefus in waarheid doen , dat de Romeinfche
foldaten al fpottende deden. Ik zal Hem daag-
lyks de kroon op het hoofd zetten, van al myn heil aan Hem de eere geeven, aan Hem alleen. I Ik zal Hem elk een' morgen, en duizendmaal op elk een' dag, den fcepter in handen geven, al het beftuur over myn vaderland, de kerk, de wereld, myn gcüacht, huis, lot en hart, aan Hem overlaten, en roepen: Gods befchimpte, maar nu gekroonde, Zoon, doe, wat in zyne oogen goed is!
. ik zal, in het eenzaam gebed tot Hem, myn
lighaam plaatfen in eene houding, die den oodmoed van myn hart, en best uitdrukt, en meest bevordert. Ik zal myne kniën voor Hem buigen; cn, gaat het naer myn' wensch, zoo zal myn hart G g in



los De beschimpte Jesus myne eere.
in elk eene toenadering noch lager dalen! ifc
zal uitroepen: Dc Koning leve!
Befchimpte Jefus! Ik kan dat gezicht niet
dragen! Ik zal er myn oog van afwenden!
Neen! ik zal er op blyven zien! ik zal cr
eeuwig op; zien! Nu verdwynen alle andere
voorwerpen uit myn oog! . Nader, aanminnige eeuwigheid! nader met rasfcher fchreden!
Myn Jefus! uw fmaad verzoene en bedekke
al het gebrek myner overdenkingen ! Uw fmaad veraangename het goede, dat er in myn peinzen
aan uwen fmaad gevonden werd! Befchimpte
Jefus! myne eere! Halelujah!
OVER-



102
O VERST R-O OM ING!
Watersnood! Overftrooming ! Elders en in myn vaderland! Treurige berichten! Ontzettende tydingen! boden van veel kwaads! Onze nieuwspapieren rollen van Ezechiel, van voren en van achteren
befchreeven met rouwklage, ach en wee! Ik
hoore en leeze dat, maar zie het niet. Verfchonende goedheid, waar van de ervaring aan myn medelyden fterker fporen geeft!
Laat my , zooveel myne aandoenlyke ziel het dragen kan, die ontzettende toneelen van verwoesting en ellende, jammeren en verfchrikking, voor myne aandacht brengen! Laat my my zeiven Hellen in de plaats myner gedrukte medemenfehen, myner landgenoten , myner medeftanderen in belydenis, myner medeftanderen in geloof des harten! Zy, wier drukkende ellende my bericht wordt, zyn myne medemenfehen; en, hoe zeer zy in andere opzichten van my verfchillen mogen, daar in komen zy met my overeen, zy zyn menfchen, van denzelfden oorfprong, van dezelfde beweeg! n"G4 Sen»



i©4 Overstrooming!
gen, gevoel, aantrekkelykheid, en op den moeder-
lyken fchoot gekoesterd met dezelfde tederheid,
als my te beurte viel. Duizenden van hun
zyn myne landgenoten; dit treft my nader. Nederlanders! reisgenoten in het -zelfde fchip van Nederland, dat thans in zooveel gevaars verkeert. Veele van hun zyn medebclyders van denzelfden hervormden Godsdienst, inftemmers van de zuivere, de onfehatbare, genadeleer. Dat denkbeeld vermeerdert myne gevoeligheid wegens den
druk, waar in ik hen befchouwe. Vooral ben
ik benaauwd om uwen wil, myne Jonathans! die daaglyks met.my, door het zelfde geloof in'denzelfden Middelaar, knielt voor denzelfden troon.
Gy alle roept my uit uwe noden toe, en my dunkt ik hoore die hem in myne ooren klinken : Gaat het u niet aan? gy', die over weg gaat! — Ja! gedrukten! het gaat my aan; en foms kan ik het naauwlyks dragen.
Myne verbeelding, gefchraagd door uitvoerige berichten, fchildert my de treurtoncelen van verwoesting, en maakt my als tot een' oor- en ooggetuige van de drukkende bezwaren.
De gefmoltene bergfneeuw geeft ongewoonen
toe-



Overstrooming! 105
toevoer van water, dat van de hoogte komt!
Vrezelyke ysdammen ftoppen den doortocht voor het afvloeiende water, en ftaan als koperen muuren; —_ Daar ryst het aangeperste en opgeftopte
water buiten de oevers! De harde en puntige
ys-fchots, van boven meegevoerd , en door wind en baren voordgeftuwd, loopt ftorm op de ridderende .dyken, rammeitze, dat ze beven, herhaalt den aanval, en maakt bres. De dyken wankelen, zy bezwyken. Daar ftuift het verbolgen water, al bruifchende, door*de gemaakte bres, te lande in. Zy, die in den ftorm den dyk nog behouden wilden, worden weggefieept door den vloed, of bergen maar eevcn hun leven. Daar holt het water voord, en rukt alles om ver. De Heer der heirfcharen, de God der wateren, trekt voor uit. Zyne waterbenden volgen Hem. Jammer en ellende, beklemdheid en verfchrikking, verfpreiden
zich aan alle kant. Van alle kant hoort men
het beroerende klokgelui. Elk is bedacht, om
zyn lyf te bergen, en meetedragen wat hy kan.
Vast klimt het water hoger en hoger op.
Huizen en fchuuren omvergeworpen, weggefpoeld. ■ Menfchen jammerlyk gefmoord in de wateren, óf onder puinhopen verpletterd! Duizen-
, G 5 den



io6 O v e rstrooming!
den runderen, onlangs beveiligd voor de pest of
er gelukkig uit herfteld, fmoren in de wateren.
De nood klimt hoger, hy wordt algetneener.
Wat ziet men? eene baare zee! toppen van woningen en fchuuren, die maar eeven het hoofd boven het water heffen. Duizenden menfchen, op de daken zittende, als op de jongfte toevlucht.
Allerlei noodfeinen. Het gewaai van doeken!
Wat hoort men? Het kermen om hulp en redding 1 Dien yzelyken noodkreet, en de proeven des .angftes van hem, die nu by ervaring weet, hoe de inwoonder der eerfte wereld te moede was, toen het hooghe topje van den hooghen berg, dien hy had konnen vinden, zoo zoo hond
wegtezinken! Wee der kraamvrouwen! wee
den zuigelingen! wee den ftokouden! wee den kranken! wee der hoogzwangere vrouwen; het geflacht van hulpeloozen! min gehard tegen zooveel leeds, min gehard tegen koude en winti, tegen
gebrek aan alles, Hoe zyt gy geheld, en hoe
zyn zy geheld, die u naast verzeilen! Het
harend oog der mismoedigen trekt de fchuiten naar zich, die de liefdezorg van anderen befchikt, om de hulpelozen aftehalen, en de hongerigen te
ter-



OVER.STROOMING- IO7
verkwikken. Het harend oog, en het jammerend roepen, pogen den voordgang te verfnellen van die arken der behoudenis, van de vlottende voorraad-
fchuuren. Wat er ook zy van het omkomen
van vee; eene grote fchade gewis! Wat er ook zy van het omkomen van menfchen; eene onberekenbare fchade gewis! ook buiten dat al, is dc fchade verbazend. Het voeder voor de beesten geheel weg, of immers bedorven. — Het gewas vernield! De hoope op zaeijen en maeijen, immers voor een jaar, verdwenen! De fchamele armoede vestigt haaren zetel in die geteisterde gewesten! Treurige uitzichten! Sidderend vreezen voor vermeerderde bezwaren! - De heiligdommen, daar kort te voren de ftem des leeraars klonk, zyn nu met fchreiende menfchen en loeiend vee vervuld, en, onder de donderende ftem des oordeels van den Almachtigen, is er geene ftem van openbare evangely - prediking. Bedrukte bewoners der over-
ftroomde dorpen! Gy hoort, ja, nevens my, de beftemming van een' verbodsdag, maar gy mist de hope , om in uwe heiligdommen met uwe voorgangeren te vergaderen, om Nederlands God om Nederlands heil te toeken! Gylieden vooral, die
God



XOS OVERSTROOMING.'
God vreest, trekt u dat gemis gevoelig aan! Myn
hart is benaauwd om uwen wil! Bundels van
zwarigheden!
Hoe gevoelig is myn hart, wanneer ik bedenke dat zoo veele plaatzen in myn vaderland, vooral in Gelderland , die nu gegeesfeld worden door den watervloed, juist die zelfde zyn, die in het afgelopene jaar, door den roden loop, die akelige ziekte, zoo jammerlyk zyn geteisterd geworden. Het eene wee ging voorby, en het andere wee
kwam. Zoo vtl is des Almachtigen pylkoker
van doodlyke wapenen! Bezochte landgenoten! Myn hart fmelt van weedom!
Oneindige Majesteit! God der wateren! God van ftorm, vorst en dooi! God, die gezeeten zyt over den watervloed, die zit, Koning, tot in eeuwigheid! Majesteit! die vrezelyk zyt van werking aan de menfchen - kinderen! Gy regeert! Gy zyt met hoogheid bekleed! Dat de volken beeven! De rivieren verheffen, zy verheffen, haar bruisfehen! Gy, God in de hoogte! Gy zyt geweldiger dan het bruisfehen van de grote wateren. Ontzettende ysdammen, zwellende ftromen, bezwykende dyken , en alle de verwoestingen, prediken uwe
Ma-



OVERSTROOMING! I log
Majesteit; en alle die verfchynfelen dragen dat
opfchrift: God is groot. Majesteit! met welk'
eene achtbare verfcheidenheid voert Gy uwen raad uit, eenftemmig met alle de bedoelingen van oneindig doorzicht! Dan eens ftelt Gy de rivieren tot eene woestyn, de watertochten tot een dorftig land ; dan eens het vruchtbaar land tot zouten grond, om de boosheid van hun, die er in woonen.
Majesteit! Gy zyt rechtvaardig in uw oordeelen, rein in uw richten! Uwe oordeelen zyn heilig, waarachtig en rechtvaardig! Of zoudt Gy
de kinderen der menfchen van harte plagen of bedroeven? Neen! Gy doet dat node! het is U
een vreemd werk. Gy doet het niet dan genoopt door heiligheid en door den yver voor de eere van uwen naam.
Majesteit! ook door deezen watervloed heiligt Gy uw' naam ! De gantfche wereld moet het weten, en Nederland vooral, dat Nederlands God geene glinfterende wapenen van vyanden behoeft , om het volk te tuchtigen. Neen! Storm en ys en water zyn ook de legerfcharen van Nederlands God. De geteisterde gewesten s en wy alle, moesten het weten, hoe ver
het



Flï » Ö V E K S T a O O M 1 N (ii
het gaan kan, wen de roede is opgeheeven. En, daar de gebeurtenis van dit; ramfpoedig jaar hacrs gelyk niet heeft onder alles, wat er, van dien aart, in eene eeuw is voorgevallen, zal waarfchy-rilyk byna niemand der thans levende heugenis dragen van gelyke ellende, van een' watervloed, zoo hoog in trap, en tevens in ftrekking zoo uitgebreid. ; Men moet het weten; Gods vermogen is niet verminderd.
• De inwoonders der geteisterde gewesten moeten te rug zien op hun beftaan ten dage des ongewoonen,des uitgebreidén, voorfpoeds, toen by zekere geleegenheid zekere vrucht der aarde ongewoone
winst befchikte. Gods oordeel, bezwykende
dyken, verwoestende wateren, vernielingen van voorraad en alle de ellenden , vernieuwen, in 's Heeren naam, de verwytende gedachtenis van dartelheid en overdaad, verfpillingen en ongebondenheden, ten dage des voorfpoeds. Eik ccne verwoesting, die nu gefchiedt, predikt, met ontzettende welfprekendheid, en op een' toon, die het geluid der gonzende winden, der krakende dyken, én der aanftuivendc wateren , te bovengaat •, elk 'eene verwoesting predikt dat ongelyk, cn al het
ver-



OVERSTROOMISÖ *n
terdriet, dat de ondankbaarheid den oneindigen Weldoender heeft aangedaan, toen men van de zegeningen wapenen fmeedde, om er Hem mêe te
betonnen. De inwoonders der geteisterde
gewesten mogen wel eens zich zeiven vragen . Doen ook de gcüotenc heiligdommen, in des Heeren naam, aan ons het treffend verwyt van ongodsdienftismeid, van het ondankbaar verzuim van zooveele kostbare geleegenheden, om optegaan in 's Heeren huis, en om een minzaam aanbod van genade uit den mond van Gods knechten te horen?
Brachten wy ook het otfze toe, om Sions
wegen te doen treuren? Of immers, doen de gemM heiligdommen ons ook het verwyt van ongelovigheid aan Gods getuigenis, dat zoo plechtig,
zoo hatelyk, tot ons gebracht werd? Zy
mogen wel eens, ten overhaan van eene Majesteit, -flfe.hcri tuchtigt, zich zelvcn vragen: Hoe beftonden wy onder vorige bezoekingen? lieten wy om tuchtigen? bogen wy onzen hoorn in het ftof? en, daar de prediking van een minzaam evangely met de hrengere aanfnraak der gevoelige bezoekingen gepaard-ging, werden wy door het eene en het andere tot God gebracht? Toen er duizenden onzer medein-



112 Overstrooming!
ingezetenen in het afgelopene jaar door akelige ziekte werden weggefleept, toen 'er geheele huisgezinnen zyn uitgehorven, en toen wy, of verfchoond , of uit doodsgevaar 3 dringend doodsgevaar, gered werden, hoe beftonden wy toen en voords? Wat zegt ons hart in de tegenwoordigheid van Hem, die harten en nieren proeft? werd toen de eenzaamheid ons Bochim, de plaats van ons geween ? werden toen onze aangezichten overftroomd door een' vloed van boetvaardige tranen ? vielen toen voor dien vloed de hoogten, en alles, wat zich verzet t^gen wet en evangely ? hoorde men toen uit onzen mond den noodkreet en het gebed des verdrukten, als hy overhclpt is? kwamen wy tot dien Man, die eene fchuilplaats is tegen den vloed ?
Gantsch Nederland hore de boetbazuin, -die door den watervloed, met eene hem van majesteit, gefteeken wordt! o Land! Land! Land! zoo roept de Almachtige 3 hoor des Heeren woörd! Bezie u zelve als overhroomd door ongeloof en zondedienst! bezie het overfchryden van alle de omtuiningen, het omverwerpen van alle de dammen, die door wet en evangely, door eene zegenende of tuchtigende
voor-



O V E R S T R O O M I N G1. 11$
voorzienigheid, werden opgericht tegen den ftroom van ongeloof en zonde - dienst! Klommen niet diè onftuimige wateren ver boven alle peil? en fpoelden zy niet over alle de dyken, alle de predikingen van wet cn evangely, alle de afradingen, alle de beftraffingen , die het gewisfe deed , alle de aanfporingen, alle de beweegredenen, alle de betuigingen van Gods getrouwe knechten , alle de oordeelen, en alle de loflykc voorbeelden, vlogen niet de onftuimige wateren van ongeloof, zedenbederf en verfmading van God, over alle die dyken geweldig heên? en werd niet alles met dien voordgeftuwden ftroom weggevoerd?
Gy fterke geesten! lochenaren van Gods opperbeftuur! gy, die in uwe harten zegt: De Heere djet geen goed , en Hy doet geen kwaad. Die men naauwlyks den naam van God hoort noemenI die, daar gy in de tweede oorzaken hangen blyft, de natuur fchynt te willen vergoden! —~ Gaat naar een geteisterd Keulen en Mulheim, naar een gegeesfeld Gelderland en Overysfel, en naar dat deel van Holland, dat in de plage des watervloeds zoo aanmerkelyk deelt. Hoort er die ftem van Majesteit: Komt,. en aanfehouwt de daden des H Hee-



4
JI4 Overstrooming! Heeren, die verwoestingen op aarde aanricht! Zoo roept u de Allerhoogfte toe: Laat af, en weet, dat ik God ben! Ik zal verhoogd worden op aarde! Spot niet langer met de opmerkingen van
den weerflag, dien de bezoekingen hebben op de zonden van het volk! — Buigt liever uwen hoorn in het ftof! Spot niet, op dat uwe banden niet vaster worden! Wacht u, op dat de heilige, de rechtvaardige, befteller van den watervloed w niet misfchien met éénen klop wegftote, zoo dat een groot rantfoen u daar niet zou afbrengen! Doet als Manasfe! bekent, dat de Heere God is! Nederland! Myn lieve vaderland! Gods hand is
verhoogd. Befchouw het oordeel van doezen
watersnood in verband met alle de bezoekingen, die er Zyn voorgegaan! met de pest onder de runderen ; met het oordeel der grootc droogte in het afgelopene jaar, en de treurige gevolgen daar van, met den ontzettenden winter, die voorby is, en alle de benaauwingen, die daar uit geboren zyn; vooral, met alle de krenkingen en benaauwingen, die een rampfpoedige oorlog in de jongstverledene jaren u verwekt heeft, cn met alle die verwerringen, die natuurlyk, als alvermogen geene omwending



'O V E R S T R. O O M I N O! 115
ding fchept, de voorfpelling leveren van uwen
fterk-naderenden ondergang. Nederland! Bloedt
uw hart niet op de herinnering van dien fchitterenden onderftand , dien de God der vaderen op Doggersbaïik u befchikte? Toen kwam uw vyand als een ftroom, maar 's Heeren Geest heeft de banier tegen hem opgericht. Bedenk : Die zelfde hand, die toen den ftroom van der vyanden woede en overmacht beteugelde 3 die zelfde hand, die toen, ten uwen behoeve, zich ftelde tegen den hoogmoed van die golven, en dat woord deed gelden: Tot hier toe, en niet verder! Die zelfde hand verhief nu de baren boven uwe befchuttingen, en gaf u der verwoesting over. Myn vaderland ! plaats, in uwe verbeelding, die twee gebcurtcnisfen naast eikanderen! bedenk, hoe gy aan de eerfte bcandwoord hebt, en alle 's Heeren daden vergeeten! en bereken dan den heiligen weerflag, die het eene op het andere heeft! Hoor het verwyt, dat u de watersnood doet, in 's Heeren naam zoo luidkeels doet! Myne landgenoten ! De treurige gevolgen der iammerlyke ovcrftroomingen treffen hen niet alleen, die cr ormid,delyk in deelen,'maar zy verfpreiden door duizend H 2 ka-



Il6 O V E R S T R O O M IN (?!
kanalen een' nadeeligen invloed door geheel het land. Elk deelt er in en zal er in deelen, in zyne
mate. Gewesten, die tot hier toe zyt ver-
fchoond gebleeven, buiten gevaar gefield, of tegen het gevaar aanmerkelyk beveiligd, 's Heeren ftem roept u toe: Hoort de roede en Hem, die ze befteld heeft! Spiegelt u zacht, door u aan anderen
te fpiegelen! Valt op uwe aangezichten voor
God neder! Zegt niet: Die geplaagde nabuu-
ren waren zondaren , meer dan wy! Zegt
niet: De vastigheid onzer dyken of de yver van hun, die niets onbeproefd gelaten hebben, om ze
te behouden , heeft ons beveiligd. Eert en
aanbidt Hem , die den zegen gebood, en buiten wiens beftelling, al het waken der wachteren en al de yver der arbeideren , te vergeefs is. . Nederland! myn vaderland! Uw gehecle ftand en ligging pryst u den oodmoed aan. Uw naam is Nederland; uw %rt moest in de laagte zyn.
Alle de volken moeten beven voor het aangezicht van Henvby wien alle de volken minder zyn dan de ydelheid ; maar hoe dubbel oodmoedig moest een volk zyn , dat door de hand van alvermogen wordt opgehouden in het midden der wateren,
eene



O v E R S T R O O M I N" o! 112
eene hand, die, door een' enkelen wenk, al wat in Nederland leeft, in weinige oogenblikken, den geest kan doen geeven, fmorende in zyn eigen nest; dit piekje lands ten getuige ftellen van een' herboren' zondvloed. Nederland! Bezie uwe ligging, en kniel voor God! Amfteldam! daar myne wieg geftaan heeft , ik
ben benaauwd om uwen wil! Geboorteftad!
Gy zyt de zetel van Nederlands ongeloof en losbandigheden! Bezie de verwoestingen des wa-
tervloeds in andere gewesten! Denk: Wat is
'er voor my te wachten? — Denk: Welligt zal ik de droesfems uitzuigen van den toornbekef, die in de hand van den Almachtigen is, gevuld met
zwymelwyn. Denk : Welligt vergadere ik
my, onder de verwaarlozing van verfchonende goedheid, een' fchat van toorn, Denk: Mogelyk
wordt het zwaarfte oordeel voor my bewaard, een oordeel, waarby geen oorlog, geen watervloed, geen pest, kan halen. En welk tog?.... een oordeel van verblinding en verharding. Akelig affcheid! wanneer een vader den onverbeterlyken zoon toeroept: Ga nu heen! doe wat gy goedvindt! ik zal niet
meer vermanen , niet meer beftraffen. Myne
H 3 ge-



liS Overstroom in g!
geboortcftad ! Het bericht van watersnoden, die elders zyn, roept uwe aandacht te rug naar dien akeligen zeeftorm, die voor agt jaren het water opjoeg tot zulk eene hoogte, dat gy beefdet van fchrik; maar zie dan ook met een bewogen hart tc rug op de ongedagte redding, die God gaf, gaf op eene wyze en in een' famenloop van omftandigheden , die den opmerkzamen roepen deed : Gods
vinger! Myne Stadgenoten! beziet de verfcho-
ning, die gy geniet, elk een' rustigen nacht, elk eene onverhinderde waarneeming van uw beroep, elk eene onbelemmerde waarneeming van den openbaren Godsdienst,, daar elders honderden heiligdommen gefloten zyn. — Myne ftadgenotcn! wordt gy thans verfchoond voor zulk een oordeel, als u van elders bericht wordt, gy zult evenwel een aanzienlyk deel der fchaden dragen, die door de verwoestingen binnen, en vooral buiten 's Lands, veroorzaakt zyn. Buigt daar onder, heiligt Gods
naam! roept uit: .Eene zachte roede! Myncfiad-
genoten! Ik beweene het voor Gods aangezicht, dat alle de overftromingen den ftroom uwer ydelheid niet kosten beteugelen. Zelfs, toen de treurberichten versch waren, en men zeggen zou, dat er zelfs
gec-



Overstrooming! H9 geene Godsdienstige beginfelen nodig waren, om in zulk een tyd alles, wat in een eigenlyken zin zinnelyk vermaak is,'fmakeloos te maken, ook toen ging alles den ouden gang. De toneelen van verydeling hadden geen minder bezoek. Helaas! Zyn er dan geene bedenkingen meer, die paal en perk ftellen? Kon zang en dans, en klugt en dartelheid , en handgeklap cn gczelfchap van onbeteugelde vrolykheid, u behagen in een' tyd, toen uw landgenoot kermde van weedom, toen de watertooneelen louteren fchrik verfpreidden!
Myne land- en ftadgenotcn! ulieden bedoele ik vooral, die, nevens my, der gezuiverde kruisleere zyt toegedaan! Beziet die toneelen van verwoesting, die elders zyn opgericht! Gy beeft en
deinst tc rug! met reden. Maar beziet ook
dien dringenden nood, dat yzelyk gevaar, waarin gy oorfprongelyk verkeert; Vloeden van oneindige verbolgenheid, ftromen van rampzaligheden, volgen u op de hielen; en wie, wie zal beftaan, wenze eenmaal zullen losbreken ? ' Alle de hooge muuren, in uwe verbeelding opgericht, alle de dammen en dyken van eigene waardigheid of van hardvochtigheid, 't zal al bezwyken by het nade-
: h4 rcn



120 Overstroom in o!
ren van dien ftroom, Alle die baren en golven zullen er over heen fpoelen met een gedruisch, dat alles bccven doet. Daar ligt de vastigheid, waar op gy alles af dorst wachten; of zult gy met uw arm tien duizendtal bolland wezen tegen Hem, die
met twintig duizend tegen u in aantocht is!
Buigt u dan, hoe eer hoe liever, in oodmoed neder voor Hem, die u toeroept: Grimmigheid is by
my niet. viugt naar Hem, die gezonken is in
diepe wateren, in grondclozen modder, waar in men niet ftaan kan, naar Hem, die zich door een' vloed, die geen weerga heeft, overfUomen liet, om, door verdienste cn door invloed, eene fchuilp'aats te worden, eene toevlucht voor allen man, die benaauwd is, cene fchuilplaats tegen den vloed. En, Land- en ftadgenoten! bloedt uw hart niet op de overweeging, dat de ftroom van genade altyd hoger gaat dan de ftroom van fchuld en onwaardigheid! Uw fchuld, reikt, ja, tot aan den hemel; maar, Gods goedertierenheid is tot boven de he-
mebn. Zoudt gy niet, in een' weg van ver-
oodmoediging, met reden uitzicht hebben op den God der vaderen, op Hem, die door klimmende wateren meermaals Nederland gered heeft, Hem,
die



OVERS'T ROOMING! 121
die door middel van het tydig wasfen van het water , ten lande ingejaagd , aan het benaauwde Leiden hulp befchikte, en den Spaanfchen vyand kiezen deed; vluchten of verdrinken.
Myne Land- en Stad - genooten 1 — Schiet haastig toe, om wéltedoen! Elk een tred, dien gy op het droge doet, luiftere u in: Weest dankbaar, en doet wél. Duizend gretige oogen, de duizenden verdubbeld, wenken u! Uit duizend monden wordt de nood, van buiten en van binnen 'slands, u toe-
gefchreeuwd. Aanvaardt blymoedig alle de
geleegenheden , die u voorkomen, wat zegge ik!
zoektze op! Milddadigheid is noch eene van
de goede dingen in ons Neérlandsch Juda!
Stelt u in de plaats van die ellendigen! en verbeeldt u tevens, hoe welkom de onderfteuningen
zyn zullen. Verbeeldt u Gods vrienden onder
hen, door uwe verzorgingen, met betraande wangen , gedreeven naar den troon van aller vromen
Vader. Verbeeldt u, dat ook die ellendigen,
die beroofden, die verlegenen, de plaatsvervangers van Kristus op aarde zyn, door Hem nagelaten; o! myne land- vooral myne ftadgenoten! Verbeeldt u tc verneemen, dat Jefus hier op aarde was, en H 5 in



TZZ OVERSTROOMING!
in nood verzorging nodig had, zoudt gy niet alles voor.Hem over hebben? en zou niet elk vliegen, om de eerfte te zyn. Vermogende Amftclaren! op u, op u vooral, is het oog gevestigd; en mag men niet in een' goeden zin zeggen, dat de donkerheid der tyden, die wy beleeven, de klimmende onzekerheid, hoe het met Nederland af zal lopen, en de weinige rekening , die bezitters op hunne bezittingen maken konnen , groter zorg verwekken moet om te weinig , dan om te veel te geeven ? Valt er veel , dikmaals, te geeven, denkt: Aanhoudend te geeven is het merk der Godheid. Ziet daarop! volgt dat voorbeeld! Ben ik een vriend van God, door het geloof in
zyn' Zoon, geworden. Laat my denken: Zulk
een God, zoo groot van raad , zoo machtig van daad, is myn God, myn vriend, myn bondgenoot. Zulk een wezen, wien wind en water en alles ten
dienfte llaat, is in myn belang getreeden. Be-
dykt door alvermogen, mag ik het gebrul der ■normen cn het klotfen der baren gemoedigd afwachten. Ik fta op een' rotsfteen, die tot in
den hemel reikt. Daarom zal ik niet vrezen.
Laat my juichen: In een' overloop van grote wateren



O V E E. S T R O O M I N G'. 123
ren zullen zy my niet aanraken. Laat my ,
juichen: A's alles bezwykt,alles wegzinkt, dan is | er een fchat geborgen, voor ftorm en vloed en alles
ongenaakbaar. Laat my op die hoogte, in dien
rotsfteen, beftendig verkeeren, en er my geen oogenblik buiten wagen. Laat my, in welk eene
mate ik immer een getuige van watersnoden, of andere bezwaren, worden mogte, laat my rekenen op dat bemoedigend woord: De Heere is goed. Hy is ter fterkte in den dag der benaauwdheid ; en Hy
kentze , die op Hem betrouwen. Laat my al
den onderftand, die ik van my zei ven, of van andere fchepfelen, wachten kan, voor altyd befchouwen als dien van ligt wankelende dyken, of als van waterkeeringen, die, by het hoger ryzen van den vloed, gewis overlopen! — Laat my juichen, dat de ftromen der genade altyd hoger gaan dan myne noden cn behoeften. Ik juiche, om dat de genade heerscht. Zy heerscht over alles. De genade ftroomt over alles heen. Laatmy aanhoudend bidden, dat de genadewateren van den Geest, in myn hart en in myn vaderland, klimmen mogen tot eene aanmerkelyke hoogte! Zalige bevloeringen! Onfchatbare overftroomingen! Stromen in de
woc-



124 Overstrooming!
woeftyn! Rivieren in de wildernis! Het dorre land gefteld tot watertochten! Kom! Heere Jefus! Uwe rivier is vol van water! Schoon ze nu zeven en vyftig eeuwen vloeide, zy'blyft even vol. Stroom door Nederland! en laat er uwe bevloeijingen zoo mild als ergens zyn. • Laat my, zonder ontzetting, vooruitzien op den jongften,op den ftervensnood! Dan zullen, ja, alle de gcfchapene onderhanden bezwyken; maar ik zal uit eene zinkende wereld, als van een' zinkenden dyk , ftappen in myne eeuwige woning, cn de overfte leidsman myner zaligheid zal my dc hand toereiken, op dat ik
dien ftap gelukkig doe. Laat my voor myne
aandacht de gedachtenis vernieuwen van die ontzettende gebeurtenis der fmoring van de eerfte wereld in de wateren des zundvloeds. Laat my de reeks van eeuwen nagaan , waar in de tweede wereld getuige geweest is van Gods trouw, in de vervulling van dat woord : Dat zal niet weer gebeuren. Laat my den regenboog, met heilige beweegingen van myn hart, daar op aanzien , zoo dikmaals ik er de geleegenheid toe hebbe. Laat my op dat gezicht, met tranen in myne oogen, juichen: God houdt woord. Laat my elk eene
over-



O virsthooming! 225 owrftrooming, die ik zie of waar van ik hore, ook de overftrooming, die ik nu bepeinze, aanmerken, niet alleen als niet fcrydig met Gods belofte, maar ook zoo als zy de vervulling van Gods belofte plaatzen in een glanfiger licht, en uitroepen: God doet dit! en, door één enkelen toegevoegden wenk , zou de tweede wereld op nieuws in het
water zinken ; maar neen Laat my de
vervulling van die belofte, gemoedigd, befchouwen ais een' waarborg, dat ook alle Gods beloften onfeilbare vervulling krygen zullen. Zoo zegt myn Ontfermer: Dat, dat zal my zyn als Noachs wateren, toen ik zwoer, dat zy niet meer over de aarde zouden gaan-, alzoo hebbe ik gezworen, dat ik niet meer op u toornen of fchelden zal.
Bedrukte landgenoten! Beziet, ja, uwe ellende , maar beziet ook de matiging, die.God befchikte! Ja! in het midden van den toorn was Hy des ondermens gedachtig. — Zegt niet, Is 'er ook eene fmerte als mynefmerte? Neen! Gaat naar Keulen, Manheim, Heidelberg 1 Beziet de mate der verwoestingen,eene mate, waar by uwe ellende voor gematigd mag gereckend worden. — Myne medehervormden! Bloedt uw hart niet op de vermei-



'<la6 Overstr OOMINGi
melding van Heidelberg, Heidelberg, de geboorteplaats van uwen onfchatbaren Katechismus, die barder van wegens de waarheid, die, ondanks allen,
die haar gram zyn, noch ftaat Medehcrvorm-
den! Weent uw hart niet over Mulheims lor, Mulheim, de fchuilplaats en toevlucht der Keulfche hervormden, in de zaken van den Godsdienst, daar ■woord en bondzegelen hun worden toegediend. — Gedrukte landgenoten! Valt dan op uwe aange zichten voor God , en roemt de matiging, die u gefchiedt!
Gedrukte landgenoten! Hoe zal ik de heiliging van Gods naam wegens de bezoeking, die u treft, best vereenigen met de koestering van een
bloedend medelyden met u Tot beiden worde
ik geroepen. Daaglyks bidde ik: o Vader! uw naam worde geheiligd ! en zou ik dan dien naam niet roemen, wanneer God myne becde hoort! Moet ik dan niet roepen ! Heer! ook in den weg 'uwer gerichten heb ik U verwacht; tot uwen naam en tot uwe gedachtenis is de begeerte van myn hart. Zou ik niet, met bevend genoegen, roepen: Het was tyd voor den Heere, dat Hy werkte; zyne wet was verbroken; en hoe zal ik
die



O Y E R S T R O O M I N öf 12?
die gefteldheid van myn hart befchryven, wanneer ik, yverende voor de gefchondene eer , de vertrapte wet, het verworpen evangely, de getergde wraak , de verdonkerde volmaaktheden , van hec oneindig wezen , zyn naam heilige in de gerichten? Nooit, nooit ben ik gereeder, om van die gerichtcn een aanmerkelyk deel te dragen , dan in
zulk eene gefteldheid. Teevens moete ik een
bloedend meedelyden met myne bezochte medemenfehen en landgenoten in myn hart gaande houden. Nooit wórde ik daar van ontflagen. Het
éene moet tegen het andere nimmer ftryden.
Dat hoger gaat, het eene dient het andere te bevorderen. Heilige konst ! Gelukkig, die zod
beftaan mag! Hier is de wysheid! Heere
Jefus! leer het my ! Toen Gy op de aanfehouwing van Jcrufalem en de vertegenwoordiging'van deszelfs naderenden ondergang , bitter weende, toen ftond in uw hart gloeijende yver voor uw's Vaders gefchondene eere, en grievend meedelyden met de Joodfche natie, op gclyke hoogte.
Gedrukte Landgenoten! Ik buige myne knieën voor den God cn Vader van den Heere Jefus Kristus j ik brenge uw geheel geval voor God. Zou ik viloii u



iab' Overstrooming r
u vergeeten! Ik bidde den Allerhoogftcn ,
dat Hy by toeneeming uwe bezwaren matige, verlichting befchikke, wind en weder daar toe beftie-
re. Ik bidde, dat de hand, die u tuchtigt,
verdere onheilen weldadig afwende. Denk ik aan hec water, dat van Zwitzerland en van elders noch verwacht wordt, dan beeft myn hart, en dan •roepe ik: Genadige God! gedenk des ontfermens.
Myne ziele roept tot: God! Heere! zagen die
gedrukte menfchen U in den weg der gerichten!, ging er uit de overftroomde landen een eenparig geroep naar boven op: De Heere is God! de Heere
is God! Geerne brenge ik uwe harten tot den
troon met dat verzoek: Heere! bewaar hen, dat ze niet cwiscen tegen U, en, door dat.twisten, hun- ■ ne fchuld, uw ongenoegen en het gevoel van hunne ramp, vermeerderen! God vau den hemel, die den toegang tot hunne harten hebt, leg Gy het beflag van majesteit op de bronnen hunner verkeerde woelingen! Och! ging er uit de overftroomde gewesten die eenpaarige belydenis op: De Heere is rechtvaardig! wy hebben gezondigd! Bedrukte Landgenoten! Myn biddend hart geeft de zielen van allen, die u helpen kunnen, uwe druk yer-
lich-



Overstrooming! 129 flgtèn, in des Heeren hand. Dan roepe ik: Alwetende! Gy doorwandelt aller noden; en in uwe hand zyn alle de kanalen van onderftand, alle de aanwyzingen van alle de noden, alle de neigingen der harten, al de wysheid, die tot de befchikking der verzorgingen zoo nodig is. Dan legt myn meedoogend hart duizenden bezoeken af by de harten der vermogenden, en vergt hunne liefdadigheid. Dan voel ik my geheel genoegen, om te helpen. Dan wordt het myne eere, myne verwaardiging. Dan dankc ik God voor de wysheid •
en den yver, die Hy aan de burger - overheden befchikt, om den ellendigen, den hulpelozen, den verlegenen, ras te hulp te komen.
Gedrukte landgenoten! Zyt gy, ja, der hervormde leere toegedaan, maar, met dat,alles, leeft gy noch buiten gcmecnfchap met God in Kristus!
De watervloed predikt ü wet en evangely. God, die uw land, uwe bezittingen, overftroomde, en uw leven in gevaar bracht, wenkt u, en wyst u op zyn' Zoon! Het oordeel van den Watervloed is, en een blyk van zyn' twist met u, en eene vrucht van zyne gewilligheid, om u in Kristus aanteneemen. — F.lk eene klimming van j het



430 överstroomimg! het water riep u toe in 's Heeren naam ! Doet als Noach ! Door het geloof heeft Noach .eene arke bereid. De arke is Kristus! gaat daar in! bergt u voor eeuwig! ...
Gedrukte landgenoten! die door de genade kinderen van God geworden zyt! Ontvangt en
geniet alle de onderfteuningen, die gy verkrygt
uit uw's Vaders hand! Beziet uwen waren
fchat, uw zalig deel, zoo als dat buiten het bereik is van alle bederf en vervreemding! Betreurt ook uw deel in de redenen, die God bewogen, om zoo zwaar te tuchtigen! —— Laat uw oog onbeweeglyk ftaren op Hem, die, om uwen
wil, zich door den vloed overftroomen liet! ,
Ziet op de belofte: Als gy door het water gaan
zult, zal ik by u zyn . Verwacht, dat alles,
ook deeze bezoeking, u ten goede zal medewerken juicht in het midden der wateren; God
is ons eene toevlucht en fterkte; Hy is bevonden ccne hulpe in tyden van benaauwdheid. Dac vry de wateren bruisfehen, dat zy beroerd worden! dat de bergen daveren door dcrzelvcr verheffing! God is in ons midden ! geen nood! — Verwacht- uit uwes Vaders hand de verzorging van al het noodzaak-



OïIRSTROOMIKGi JJI
zaaklyke. Hy heeft gezegd: Ik zal u niet begeeven; ik zal u niet verlaten. Eer zullen raven, als God dit nodig vindt, brood brengen, dan dat Hy
zyn volk begeeven zou. Betrouwt uwen gan-
fchen weg, voor het toekomende, ook onder de duisterde uitzichten, aan God, uw' Vader, toe!
spreekt vrymoedig, naer de geleegenheid ,
die u ontmoet, tot verwekking van boetvaardigheid! Stopt den mond der twistenden! Bepleit de billykheid der zake van het tuchtigende Opperwezen tegen alle infpraak van uw eigen hart, cn van anderer tongen! Heiligt God in den weg zyner gerichten! Myn biddend hart, dat met
v lydt, verzclt u in dat al!
I l ON-



|3*
ONLANGS OVERSTROOMING, EERLANG BIDDAG.
Onlangs overftroomïng, eerlang biddag! Biddag! ja! daar ligt de lang begeerde beftemming van ss lands vaderen. Nederland wordt eenparig opgeroepen voor den troon. De ovcrftrooming roept
rny, by het naderen van den biddag, toe: De God des .watervloeds is groot, Hy, die de zee en het droge gemaakt heeft! Schrik voor zyn aangezicht! Men mag aan een' gefchapen' koning den vlcijenden tytel geeven van koning der zee; God, God alleen, Nederlands God, is koning van het droge en van de wateren. Hoe zal ik my laag genoeg buigen voor zulk eene Majesteit!
Onlangs overftrooming, eerlang biddag! . Da
geweldige uitwerkfels der wateren, in myn vaderland en -elders, hoe treurig ook op zich zeiven
bemoedigen my tot het biddags-werk. ik zie.
er in eene proeve van Gods vermogen, en ik hore dien toeroep: Ziet des Heeren hand is niet verkort. Alles hangt af van zyn' wenk. Overftroo,-
mui-



Onlangs overstrooming, eerlang biddag. i$J rningen leveren my andwoord, wanneer ik vfagé in deezen tyd : Hoe wordt Nederland veroodmoédigd? bui hoe wordt Nederland gered? Het vermogen van Nêerlands God , kenbaar , en uit dé beteugeling, en uit de loslating , van wind eri water, uit het opperbevel over zeen en rivieren, dat vermogen kan de vloeden van oordeelen eri verwerringen, en al het onheil, dat op Neerland rust, afwenden, en het kan den vloed van vernieuwde gunst en herftelden zegen weder aartvoeren, en Nêerlands bidftem horen: God der vaderen! Wend onze gevangenis als waterftromen uit het zuiden! —t Hoe ongeneeslyk, hoe onherftelbaar, de burgerlyke en zedelyke gefteldheid vari myn vaderland my moge voorkomen, de Beheerfcher van de zee en der rivieren weet voor alles raad, Hy, die oneindig geweldiger is dan al het bruisfehen der grote wateren.
Onlangs overftrooming, eerlang biddag! De
aanmerkelyke uitwerkfels der overftrooming 4 bezwcekene dyken, de grootfte tegenftanden omvergeworpen , die moedigen my aan, om Nêerlandg God, den God der Vaderen, op den biddag aantelopen als een waterftroom, aantelopen in dat uitj 3 zicht ^



*34 Onlangs overstrooming,
zicht, dat ik overwinnen zal. Die gedachte
geeft my moed en leven. Gods vrienden, in
Nederland, zullen famenftemmen, en, in die pleitende, famenftemming, zullen zy, als een digtgeflotene, een verccnigde ftroom, tot God zich wenden, in Jefus naam, en, voordgehuwd door den wind des Gcesr.cs, zullen zy horm lopen, geweld doen, op het hart van den God der vaderen Die verenigde ftroom van biddende gelovigen zal doordringen, daar hy maar eenige opening vindt, en door aangewakkerden yver, door toeneemend betrouwen, cn gerecdcr beandwoording van moedbeneemende bedenkingen , den doortocht verwyden. Maakt u op myne Mofesfen! Myne Abrahams! MyneJakobs! Myne Eliasfen! en gy allen,
die verftand van kermen hebt! Dringt door
alle de belemmeringen heen! Staat voor niets!
Neemt uit de afwyzingcn ftof tot vermeerderden aandrang! Doet als de Kananeefche vrouw! Doet als
de weduwe by den onrechtvaardigen richter!
Overftroomeal wat in den weg is, al wat de befcliouwing van een getergd geduld, van eene mate van fchuld tot aan den hemel, van een vertreden evangely, van eene befchimpte voorzienigheid, u ter
ont-



EERLANG BIDDAG. 1$5
ontmoediging voor ooge ilelle, beklimt die dyken, breektze of overftroomtze ! Zegt in een'
buigenden ocdmoed en met eene opgerichte vry moedigheid : Heer! God der vaderen! Ik kan niet aflaten; >t is myn vaderland, waar voor ik pleite; Heer! ik kan, ik mag U niet laten gaan, voor dat
Gy ons zegent! Jakobs wapenen moeten de
uwe zyn! tranen en gebeeden. Alvermogen,
beftierd door rechtvaardigheid, laat zich ontwapenen door eene kracht, die het zelve (o wonder!)
verleent. Elias was een mensch van gelyke
beweegingen als wy; hy bad, en God gaf droog-
te; hy bad, en God gaf regen. God heeft
noch niet gezegd: Bidt niet mêer voor dit volk!
Hy, die, o bedwelmende nederbuiging! van
Mofes vryheid verzocht, om Israël te verderven, zeggende: Laat my toe, dat ik zeverderve! roept ook nu zynen vrienden in Ncêrland toe: Laat my toe dat ik Nederland omkeere! — Mofesfen van onzen tyd! Waakt op! ftuit dien arm! God wil het als aan u verblyven! Bindt dien opgeheeven' arm! God wil wel blyven! en het inneemen van uwe gedachte is de tederfte opfporing van bloedende liefde voor uw vaderland. —■ Stroomt! ftroomt dan boetI 4 vaar-



igó Onlangs överstrooming,
Vaardige tranen ! Stroomt! yverige noodge-
beedën!
Onlangs overftrooming, eerlang biddag! - De
leeuw, de waterleeuw, heeft gebruld, wie zou niet vrezen? de Heere heeft gefproken, wie zou
niet profeteeren? De overftrooming kondigt
my aan eene overlopende beek van Gods heilig ongenoegen, en, wordt het land gefteld tot een' zouten grond, het is gewis om de boosheid van
hun, die er in woonen. Zoo moete ik, op
Nederlands verbodsdag, komen met de belydenis van myne eigene fchuld en die van myn volk; met de belydenis van al het ongelyk, al het verdriet, alle de tergingen, die Nederlands Weldoender heeft moeten dragen; ik moet wriemelen in het ftof. Ik moet myn' Richter gerechtigheid toewyzen, en niet, dan met den Middelaar, den waren Benjamin, in de, armen van myn geloof, naderen tot den God der vaderen, en, terwyl ik de belangen van kerk en vaderland bepleite, Hem wyzen op dien Zoon, op Hem, die, weleer overftroomd door den vloed des richterlyken toorns, thans, buiten het bereik van allen druk, gezeeten is Op den Middelaarstroon. Ik moet met Daniël
bid-



EERLANG BIDDAG. Ig?
bidden , om des Heeren wil. Ik moet op Hem zien, wiens gerechtigheid de grondflag is, beide van alle aanneeming by God, en van alle langmoedigheid en verfchoning over een zondig land en volk.
Onlangs overftrooming. Bemoedigende herinnering, dat God noch tuchtigt, en op den biddag gehoor wil geeven. Van over lang had
Hy zyne gantfche ziele van myn vaderland mogen aftrekken. — Hy heeft dat niet gedaan tot hier
toe. ^ Nu roept de overftrooming, in vereeni-
ging met de verlengde prediking van wet en evangely , met luider ftem: Nederland'. Gods hart hangt noch-over u! Nu roept God .noch! Laat u tuchtigen , Nederland! op dat myne ziele van u.
niet afgetrokken worde ! Nederland! Hoe zou
ik u overgeeven?
Onlangs overftrooming, eerlang biddag. Dreigen woedende ftroomen Nêerlands rust, veiligheid en vastigheid, in het burgerlyke en in het Godsdienhige, om ver te werpen; blyft er, ondanks, de aanmerkelyke blyken van toemuuringen der overlang gemaakte fcheuren in de bedy kingen van Nederlands vryheid, blyft er, met dat alles, noch
zoo-



138 Onlangs overstrooming,
zooveel gevaars over; worden er zooveele
pogingen gedaan om de banden van eenigheid, in het ftuk der zuivere genade - leer, Nederlands grootlten zegen, te verfcheuren; fchudt en beeft
myn vaderland op zyne grondvesten; Ik moet,
op Nêerlands biddag, met Mofes in de fcheure gaan ilaan voor 's Heeren aangezicht, en, met al wat aan my is, de bres pogen toetemuuren.
Onlangs overftrooming, eerlang biddag! . ifc
zal, ja, bidden, dat de plage der overftrooming geheeld worde en niet wederkecre, maar ik zal met groter' nadruk bidden, dat myn vaderland fpoedig ontheeven worde van den ftroom der Deïstery, der verleiding, der losbandigheid, der ver-
dcrfelyke fchriften, die vergiftigde wateren.
Ik zal roepen : God van myn vaderland en myn God! Dan liever de ftroom van tuchtigende wateren,, met al -de angst en fchade, die hy aanvoert, dan de ftroom van ongeloof en zedenbederf! Stop die wateren door majesteit en door genade! Stuit
de begunftigers van dezelve door alvermogen!
K zal bidden, dat Nêerlands overheden tegen de ftrorrien der begunftiging van ongeloof en losbandigheid hoge dyken opwerpen, en. tegen al den
hoog-



EERLANG BIDDAG.
hoogmoed van die golven, in God geherkt, en naer al de beteugelende macht, die haar uit den hemel gegeeven is, onwrikbaar pal haan. Ik zal bidden, dat Nederlands God, .met eene hem vanmajesteit, waar voor alles'knielt, haar toerpepe: Staat op! Staat op! Deeze zaak komt u toe! —Ik zal voor myne lceracren bxdden-om eene ruime mate van wysheid, van voorzichtigheid, van 'yver..
. Ik zal voor hun bcgeeren den bidcrnst.van
Abraham, van Mofes, van Samuel, toegang tot den troon, beftroomingcn des Geestes.
Onlangs overftrooming, eerlang biddag !
Thans eene matiging der roede; zakking des vloeds! gunftig weder! alles treft my! En de bezoeking en haare fpoedlge matiging, die beiden, fporen my, elk op haere wyze, tot het werk des
biddags aan. Die gedachte: God is te midden.
van den toorn des ontfermens gedachtig! Elk
eene gewaarwording van voordceligen wind en van gunftig weder luistert my in: Gods oor ftaat open; de God der vaderen zal op'den biddag gehoor verleenen. Hy roept: Kom- noch , ondankbaar volk ! kom noch 3 en zeg , wat uw verzoek zy, uwe bede!
On^



14° Onlangs ovèrstrooming, eerlang biddag.
Onlangs overftrooming , eerlang biddag!
Och! dat de inwoonders der overftroomde plaatfeh
biddag houden mochten! God vermag alles.
Wateren gaan heen op dien zelfden wenk, waar
op zy kwamen. En, zoo dat anders zy, dan
worde elk een huis een Bochim, daar men weent,
een Pnié'1, daar men worftelt en overwint!
Dan levere 'elk een hart een.overftelpend gevoel, elk-eene tong een vertrouwlyk noodgebed, en elk een oog eene rivier van tranen!



D E
PEINZENDE
KRISTEN,
o f
BUNDEL van STICHTELYKE
GEDACHTEN
VOOR Dl
EENZAAM BEID,
door
PETRUS BROES,
Predikant te AmReldam. VIERDE STUKJE N.
Te AMSTELDAM,
r PETRUS SCHOUTEN,
By \ e n
Z JOHANNES WESSING,
mdcclxxxv.



Uirgegeeven na voorgaand onderzoek en goedkeuring van de Gekommitteerden der E. Klasfis van Amfteldam, den 20ftcn September 1785.



INHOUD
DER
BESPIEGELINGEN.
De Heer regeert. . • • Bladz. I.
Morgen nachtmaal. * 5 8.
Gisteren nachtmaal. . • ■ 84.
Adam viel en ik in hem. . . ——-
Heden nachtmaal, eerlang biddag. * J3Ö.



Myne mrdenking van Hem zal zoet zyn.
Ps. 104.



Bladz. t
DE HEER REGEERT.
De Heer regeert. Achtbare en aanminnige
waarheid! Waarheid, die al myne aandacht, al myne bepeinzing, overwaardig is! Hy, die alleen met zyn' naam de Heer is, de Allerhoogfte, over de gantfche aarde; hy regeert, hy alleen.
De Heer regeert. Hy , die Jehova is, die
nnodzaaklyk, onafhangelyk, onverandcrlyk, beliaat, die de vrye oorzaak is van alles, wat buiten hem aanweczig is; hy regeert, hy alleen.
De Heer regeert. Die oneindige Majefteit
voert een onbepaald, een behendig, een vry machtig bewind over alles in den hemel en op de aarde, cn over my.
De Heer regeert. Waak op, myne ziel!
Bezie dien God, in zoo ver hy zichtbaar is ! Ontwikkel , zoo veel gy kunt, dat denkbeeld: God regeert. Eer hem, wiens beftier u en lust en tyd hefchikt, om dat getuigenis uit te breiden: God regeert. Eer hem, aan wiens invloed gy elk een' A her"



2 De Heer regeert.
herhaalden pols-flag en elk eene verlenging van denkvermogen te danken hebt.
De Heer regeert. Hy alleen. Hy heeft
geen' troongenoot, zelfs geene onderkoningen. Hy zelf, hy zelf, regeert onmiddelyk. Gefchapene koningen hebben vaak een' of meer onderkoningen nodig. Hoe zou een Ahasveros, buiten zulk een' onderhand, honderd zeeven cn twintig landfehappen
beftierd hebben? Jehova, myn koning, heeft
zulk een' onderftand niet nodig. Behaagt het
hem eene meerderheid onder de menfchen in te voeren, behierders voor grotere en klcendcre maatfchappyen aan te hellen , en in de meerderen onder hen een' flaauwen ftraal van zyne majeheit te doen fchynen , die verordening maakt geene de minfte
inbreuk op Jehovaas alleenheerfching. De Heer
regeert, hy alleen;
De Heer regeert. Hy regeert over alles,
over alles 3 wat buiten hem aanweezig is. In
een' opflag beziet hy al het gefchapendom. Zyne oogen vliegen van de zuid- naar de noordpool, of liever, hy befchouwtze te gelyk; de duizenden der zonnehclfels, den aardkloot, waar op
ik woone,—** grote en kleene dingen, vezels,
men-



De Heer. regeert. 3
menfchen, zonnen, aarts-engelen, alle
de beweegingen der ftoflyke, alle de gedachten, alle de neigingen der redelyke wezens, alle de
geheimen van het hart. Wondere God! Uwe
grootheid bedwelmt my.
Nooit is des harten booze raad, Nooit zondaar,'nooit één fnoode daad,
Uw alziend oog ontronnen. Gy kent het pad, gy kent den ftaat
Der ftofkens en der zonnen.
Proeve van geestl. Oden en Liederen
Fn, Majefteit' gelyk gy alles ziet en kent, zoo hangt het alles van uwen regeerenden invloed af.
Uw koninkryk heerscht over alles. Kruidwor-
men, kevers, rupfen, fprinkhanen, maken uwe legers uit God der heirfcharen! uw oog doorwandelt de peilloze diepten der zeeën. De ftormwind doet uw woord. Alle de elementen beluisteren uwe ftem, en letten op uwen wenk. — Majefteit! Gy regeert over myn hart en over myn lot.
God regeert. — Hy is overal. — Achtbare waarheid! Hy kent myn zitten en myn opftaan! Hy A 3 fpreekt



4 De Heer regeert.
fpreekt in alles, wat ik bemerke. In alles, ook in het minfte, vindt, tast, en voelt men hem! Onzichtbaar Wezen! Men ziet u. Wondere tegenwoordigheid, die ik geloove, en met myn hart gevoele, fchoon ik ze niet befchryven kan! God, de wereldheerfcher, verzelt my; in hem leeve ik; in hem bewccge ik my; in hem ben ik. o! Ware ik, zonder tusfchenpoos, enkel eerbied!
God regeert. Aanminnige waarheid! — Als
ik voor een oogenblik onderftclle, dat er geen oneindig wezen is, of, immers, dat het oneindig wezen geene onbepaalde heerfchappy over de wereld en over de lotgevallen der menfchen oeffent, als ik voor een oogenblik onderttelle, dat er geen oog is, geen alziend oog, dat met kennisneeming en met invloed overal behendig is, dan zinke ik in eene fomberc treurigheid. Dan wordt alles vlot, alles onzeker. Dan dryve ik op eene onftuimige zee, zonder te weeten, of ik niet eerlang zinken zal in de diepte, of op een' blinden klip-te berste hooten. Myn leven , myne bezittingen en myne eere, befchouw ik dan als veil voor den eerhen aanvaller. ■Rake ik vry, dat zal by geval, by geval alleen, zyn. Geen oog bewaakt my. Treurig, moedbenee-
mend



De Heer regeert. 5
mend denkbeeld! Ben ik in levensgevaar, en
van menfchen zoo ver afgefcheiden, dat ik niemand beroepen kan , zal ik dan rot een blind geval mynen noodkreet heffen? Zal ik van daar de verhooring wachten, van het angstig roepen? 2'al ik,
geprangd door een gety van zorgen cn bezwaaren, myn hart ontlasten aan den voetbank van een woest geval , dat door geen wezen van oneindig vernuft, van oneindige goedheid en van oneindig vermogen, beftierd wordt? Zal ik roepen: o! Los geval! red, red myne zaken! Wanneer ik de weldadigheden bezie, die ik dnaglyks geniete en de inmengfelen van zegen onder myne tegenfpoeden, of wanneer ik uit aanmerkelyken nood onverwacht gered ben , voor al in een geval, waar in medemenfehen myn bezwaar niet wisten, of geheel buiten ftaat waren, om my eenigen dienst te deen, wien, wien zal ik danken ? Myn hart is vol. Ik moet fpreken, om lucht te krygen. Maar, wien, wien zal ik danken ? Aan een los geval heb ik geene
verplichting. Helaas! moet ik dan het edel ,
het onfehatbaar, genoegen van danken misfehen? Nu verdwynt de redding bykans voor de helft uit
myn 0og. Troosteloos denkbeeld : er is geen
As God,



6 De Hier regeert,
God, die regeert. Aanminnige waarheid: God
regeert.
De Heer regeert. Hy regeert naer het be¬
itel? , dat zyne oneindige wysht id van eeuwigheid vormde. Zyn raad beftaat in eeuwigheid , de gedachten van zyn hart van gefiachte tot gedachte. Elk eene beftelling , die hy maakt , is eene ontwikkeling van dat eeuwig ontwerp. Alle deze dingen waren in zyn boek, toen noch geene derze ver
aanweczig was. Groote Gód ! myne oogen
fchemeren; zy fchemeren by de befchouwing van eene wetenfchap, die zich cn al het mogelyke, cn al het verledene , en-al het tegenwoordige, en al het toekomende, zonder eenig gevaar van verbyfte'ring, in ééns vertegenwoordigt. Ik fta verrukt op de befchouwing eener tegenwoordigheid van geest, die, naer het gemaakt beftek , zonder eenige verwerring , alles af doet lopen , en op de verdubbelde millioenen van wezens zoo tydig weet in te vloeien, dat alles, in zyn' kring, in zyne beftemming, weecens of onweetens, willens of onwillens, aan de oogmerken van hein, die regeert, dienstbaar is.
De Heer regeert. Hy regeert vrymachtig.
Hy



De Heer regeert. 7
Hy neemt niemands raad in. Wie heeft zyn' zin gekend? Wie is hem tot een' raadsman geweesd? Wie zou hem van het werk zyner handen beveelen geven ? Wie zou zyne hand affiaan , of zeggen: Wat doet gy? — Ja, Majesteit! Ik roep u toe: o Heer! Zyt gy niet die God in den hemel-, ja, gy zyt die heerfcher over alle de koninkryken der heidenen , en in uwe hand is kracht en fterkte,
zoo dat niemand zich tegen u Hellen kan. Vry.
machtig regeert myn Koning. Hy ftelt vaak
uitkomften daar, waar op geen gefchapen vernuft, geene uitgeleerde ftaatkunde, gereekend had; uitkomften , die elk doen opgetogen ftaan. Hy
kiest dikwyls middelen, waar aan naauwlyks iemand gedacht had. Ja, fomtyds kiest hy, met
glansfige majefteit,'middelen, werktuigen, die, in zich zclven, kenbaar ongefchikt zyn, om zyn einde
te bereiken. V ry machtige 1 Gy regeert. Dat
hemel en aarde voor u knielen! Doe alle de vorften van hunne troonen ftappen, om zich voor uwen troon te buigen! Vrymachtig regeert myn Koning. Vorst en dooi, regen en droogte, ge-
hoorzaamen op zyn' wenk. Wanneer hy zyn'
hemel als koper doet zyn, dan kunnen alle de verA 4 ^



8 DeHeerregfert.
eemgde krachten van alle de gefchapéhe keningen
geen' enkelen druppel doen nederdalen. Hy
regeert.
De Heer regeert. — Hy regeert met het hocgfte recht, onder den rechtmatigften tytel, op den duchtigften grond. — Al wat beftaat is door hem gefchapen. Alles is zyn eigendom! Roept men hem met reden toe: Gy zyt die Heer alleen! Gy hebt gemaakt den hemel, den hemel der hemelen en al hun heir, de aarde en al wat er op is, de zee en al wat er in is, men voege er dan in éénen adem by: Gy maakt die alle levendig; en het heir der hemelen aanbidt u. — De groutfte monarch, zoo wel als het geringde ftofjen, is een maakfel van Gods hand.
De Heer regeert. — Nimmer, nimmer wordt hy
moede. Hy heeft nu zeven en vyftig eeuwen
de wereld beftierd •, maar de fobepper van de einden der aarde kent geene vermoeiing. Ligt raakt het werkvermogen van eindige wezens zyn veerkragt kwyt, by geleegenheid van uitgebreide en gewichtige bemoeiingen. Ligt wordt de fneede geftompt van het fcherpfte vernuft. Ligt ziet de afgefloofde ftaatsman zich in de noodzaaklykheid van
zyn



De Hees begeert. 9
zyn ambt neder te leggen. Hy, die de wereld
regeert, kent geene vermoeiing. — 0 Godl Wie is als gy!
De Heer regeert. — Zonder einde zoo wel, alszonder vermoeiing, regeert hy. Hy zal met regeeren voordgaan. Alle de eeuwen, die er noch voor handen zyn, zullen er de geruisen van zyn Hy zal eeuwig regeeren. — De uitneemendfte hoofden van huisgezinnen (lappen, al dervende, uit den
kring van hun bewind. De koning, die de
wellust zyner onderdanen is, flapt, zoo wel als een gevloekte Achab, van den troon in het fumber graf; zyn geest gaat uit; hy keert weder tot zyne aarde. Te dien zelfden dage vergaan alle zyne raadflagen. God heeft noch voorganger noch opvolger in de regecring. God regeert eeuwig. Waar zyn de Babilonifche , de Perfifche , de Griekfche, de
Roomfche alleenheerfchingen? Aardfche troo-
nen wankelen. Jehovaas troon ftaat eeuwig pal.
De Heer regeert. — Hy regeert met uitneemende wysheid. Ja, onnafpeurlyk zyn zyne wegen. — Volmaaktheid, volmaaktheid van den hoogden rang, fchittert en in de einden, die hy bedoelt, en in de middelen, die hy verkiest, en in alle de raderen, A 5 waar-



io De Heer regeert.
waardoor het uurwerk bewoogen wordt. Aartsengelen (taan verrukt op dat gezicht. — De wereldbeerfcher is zoo wys van hart als groot van kracht;
aan dat verftand is geen peilen. En, wie, wie
zou van God wat minder, wat anders, wachten? — Getuig die wysheid, gryze ervaring der afgewentelde eeuwen! getuigze met luider ftem! Getuigt
het, afgeftorvene vrienden van den wereldheerfcher, die zoo dikmaals verrukt waart, als gy de uitkomst van Gods wegen zaagt! Ei! roept my, die een uwer nakomelingen ben, nochmaals het zelfde toe, dat gy uwen tydgcnoten hebt toegejuicht, dat het fchaterde! — Getuigt het Ifraels jaarboeken, daar elk eene bladzyde de prosven meldt der verrukkende wysheid des afbeheerfchers van kerk en wereld!
God regeert. Ik fta opgetogen, wanneer ik
d;n wonderen fchakel der gebcurtenisfen, waardoor God zoo dikmaals zyn einde bereikte, zyne beloften
vervulde, aandachtig gadefla. Laat my iets ter
•proeve neemen. Regeert gy niet, o Majefteit!
Gy, die Judaas verlosfer uit Babels kerker, een' Perfisch' vorst, met name benoemdet, lang voor dat Juda in Gabel kwam, lang voor dat iemand der eimdige wezens rekenen kon, dat Babels hcerfchappy
in



de Heer regeert. ix
in Perfifchc handen komen zou. — Knielt engelen! Knielt al wat reden heeft, en roept met my: God regeert. -- Nu bcwondcre ik de achtbare voeiftappen der hoge Godsregeering, die, onder alle de gistingen , onder alle de bcvreemdingen der menfchenkinderen, en onder alle de tegenftribbelirigen, met ftatelyken tred voordgaat, cn haare diepe raadflagen ontwikkelt.
Zyn er zoo veele duifterc wegen, waar in de proeven der wysheid in fombere fchaduw zich verfchuilen, — zoo baant de wyze wereldhecrfcher den weg, om, by geleegenheid van voorafgaande donkerheid , de ontdekkingen der hoogfte wysheid, wanneer zy komen, aangenaamer, overtuigender, verrasfehender te maken. — Niemand ziet het uurwerk van binnen-, wy zien maar eenige aanwyzingen, die op'den buitenkant gefchieden. — Nooit had Jofefs hart, by het voeren van dat woord tot zyne broederen: Gylieden hebt het wel ten kwade gedacht, maar God heeft het ten goede gedacht, op dat hy deed, gelyk het is ten dezen dage; —• nooit had Jofefs hart zoo gebloed, nimmer waren hem zoo veele tranen afgebiggeld, nimmer had hy die verrukkingen gevoeld, dat knielen, dat fmelten voor
God,



12 De Heer regeert.
God, dat weencnd te rug zien op Dothan, kuil,
flavenftand, gevangenis indien Gods weg,
met hem gehouden, minder vreemd, minder duifter, en, in vcnooning, minder ftrydig geweesd ware.
Wyze Koning! die in den ftand der onderdanen van uw ryk zulk eene aanmerkelyke verfcheidenheid hebt ingevoerd en ftaande houdt, llyken en armen ontmoeten eikanderen Gy hebtze beiden gemaakt. Hoe verbazend zou, buiten zulk een onderfcheid van ftanden, de verwerring zyn in eene zondige wereld! Nu heeft de ryke den minvermogenden zoo nodig, dat hy hem niet misfen kan. Wordt de koning van het veld gediend, zoo is de bouman hem onontbeerlyk. Nu maakt het uitzicht op bedongen' loon den minvermogenden gereed en vaardig, om te dienen, om te arbeiden. Zoo draait het rad der burgerlyke maatfehappy. Elk heeft zyne eigene plaats. Elk is in zyne mate, naer zyne be
ftemming, aan de gemeene belangen dienstbaar.
Wyze Koning! die aan uwe onderdanen de onderfcheidene, de verfchillende neigingen tot (tanden en beroepen in de wereld, weet in te boezemen. Wanneer de keuze van het meerder
tal



De Heer. regeert. 13
tal der gcenen,' wier ftand, over het geheel genomen, gelykzoortig is, en die door plaats van wooning verbonden zyn, wanneer de keuze van hun meerdertal viel op een en het zelfde beroep, welk eene verwarring zou dat geeven, welk eene verlegenheid! Als alle de jongelingen, die zich aan
de letteroeffeningen overgeeven, zich tot eene en dezelfde hoofdzaak bepaalden, waar zou het henen! Wyze God, regeerder van de wereld! die met den zelfden wenk de benden der harren en de neigingen der harten regelt, gy wyst elk' zyne Randplaats
aan. Stond Scebaas koningin verrukt by de
befchouwing van Salomoos wysheid, toen zy de koninklyke verordeningen gezien had; wyze wereld heerfcher! fchepper van Salomo! by wiens vernuft Salomoos wysheid louter dwaasheid is, u juichc ik toe: Gy regeert met wysheid. Salomoos kloekzinnigheid was een fiaeuwe hraal van uw oneindig verhand, verhand, waar aan geene doorgronding is.
Komen my vreemde dingen voor,gebeurtenisfen, die met de wysheid van den wereldheerfcher, zoo
het fchynt, niet beftaanbaar zyn, worden foms
de nuttighe leden der maatfehappy argefneeden, eer
Zy hunne dagen ter helft brengen, wordt een,
wien



14 De Heer. regeert.
wien de herfenen ontfteld zyn, foms tot den hoog-
ften trap des ouderdoms gefpaard; wordt een
fchadelyk wysgeer, die eene pest van het menschdom is, een voordplanter van ongeloof en zedenloosheid, ouder dan tachtig jaaren, —. worden minst bekwaamen vaak meest bevorderd, en blyven foms uitneemende menfchen, fchitterende vernuftens in
fombere vergetelheid fchuilen tot .hun einde toe
Laat my alles afdoen met dat woord: God
regeert. Majesteit. Zoo luidt het opfchrift
van alle die beftellingen. Alles is wysheid, in
zoo ver God het beftiert. Daar blyve ik by,fchoon ik de berekening niet op kan maken.
Als my des Heeren wysheid doet De reden zien van haare wegen,
Dan dankt haar myn verblyd gemoed; Het prystze, maar fpreekt nimmer tegen.
Maar ook, als dit haar niet gelust, Dan pryze ik blind'lings al haar daden;
En daar in ben ik meer gerust, Dan in naar reden ftout te raden.
Wat



De Heer regeert. 15 Wat peilt een fchcpfcl 's fchepperswerk,
Of 't reedlyk is en 't wit kan raken! De fchepper is zoo wys als fterk.
Dat hy het doet, kan 't reed'lyk maken.
LODENSTEIN.
De Heer regeert. Hy regeert met goedheid.
t Overal ftaan de voetftappen zyner weldadigheden. Hy is aan allen goed, en zyne barmhartig* heden zyn over alle zyne werken. Hy verzadigt alles wat er leeft naer zyn welbehagen. Millioenen monden fpyzigt hy. De gantfche aarde is vol van
zyne goedertierenheid. Voor elk der redelyke
wezens, die in den hemel en op de aarde zyn, zet hy zyn' troon open, met vergunning, om alles te vragen, wat hun nodig is. Bezingen de hemelburgeren des Konings goedheid op den hoogften toon, elk der redelyke aardbewoneren mag uit allen nood zyn oog verheffen tot hem, die de koning is der
gantfche wereld. Gezeeten op den troon, met
den middelaar aan zyne rechtehand, ftort hy onnadenkelyke goedheid uit door de blymaar van het eeuwig evangely. ó! Met welk eene goedheid regeert die Koning, die, ook aan den ftoutlten ryks-
weerfpanneling, vergeeving aan laat kondigen.
Wat



*t De Heer regeert.
Wat Benhadad van de goedheid der koningen van Israël gedacht en gewacht moge hebben, die koning, dien ik aanbid Je, en wiens regecring ik thans bepeinze, is een goedertieren koning, zonder wederga Nooit wordt de boeteling, die,met eene koord om den hals en met een' zak om de lendenen, tot
hem nadert, afgeweez.-n. Wie vermeldt,naar
waarde, des Konings goedheid, waar mede hy over zyne onderdanen het bewind in Kristus voert. De toegang rot den troon ftaat altyd voor hun open. Onberekenbare tederheid, waar mede hy de bezorger is hunner belangen! Millioenen zaken
fchikt hy, om aan hunne veiligheid en verzorging dienstbaar te zyn. Met onbezefbaare nederbuiging noemt hy zich vader zoo wel als koning. Hy geeft hun naer het vermogen van een' koning. Milde handen! vriendelyke oogen! niets ontbreekt hun!
God regeert met verbazende goedheid. Zy,
die het treurig lot eener bytende armoede dragen moeten, ontvangen, uit de hand der mcdcmcnfcb.cn, de giften van hem, die met mededogen de wereld regeert. Eeuwen lang geleeden befprak dc koning der wereld het medelyden en de hulp voor het geflacht der hulpelozen. Hy, die
den



De Heer regeert. 17
den hongcrigen brood geeft, is de vader der weezen, de richter der weduwen. Vaak fmelt myn
hart, wanneer ik de Bethesdaas, de huizen der barmhartigheid , voorby wandele. Dan denk ik : God zorgt. God regeert. God regeert met goedheid, in ontferming.
DE



i8
DE HEER REGEERT.
De Heer regeert Hy regeert met rechtmatigheid. Gerechtigheid en gerichten zyn de vastigheid van zyn' troon. Hy is niets minder dan eene onnozele goedheid,een, die het zich niet aantrekt, of zyn hoog gezag geëerbiedigd of vertreden worde.
Neen. Hier zie ik de duizenden der pnxven
van zyn heilig ongenoegen tegen hen, die hem verfmaden. — Koningryken, gemeenebesten, gedachten, huisgezinnen, bezondere perfonen. Dat
getuige de verfmoring der eerhe wereld in de wateren van den zondvloed. Dat getuige de vuur- en
fulferregen , die Sodom verwoestte. Getuigt
dat, ontzettende oordeelen, die een murmureerend
Israël, in de woeftyne, getroffen hebben. Dat
getuige de wegvoering van dat zelfde volk, in later tyd, naar Babels kerker. Dat getuige de geheele verwoesting, die, eeuwen daar na, het treurige, maar wel verdiende, lot van dezelfde natie geworden is, eene verwoesting, die tot heden duurt, en dis
my,



De Heir regeirt. 19
my, zoo dikmaals ik een' jood zie, herinnert
■wordt.. Dat getuigen de gefchledenlsfen vaa
alle de volken. Elks' jaarboeken vermelden die waarheid: God regeert met billykheid. God handelt naer de wet der wedervergelding, in duizend proeven. — Dat getuige myn vaderland. God heeft het groot gemaakt; God heeft er over geregeert met rechtmatigheid. Men doorlope flegts de gedenkfehrifcen van Nederland met een vlugtig oog. Zegeningen, ja, zonder tal, zonder mate, reddingen, die en Nederland en de gcheele wereld verrukt deden ftaan, ontmoet men daar , maar ook de merken van Gods ongenoegen, het ongenoegen van Nederlands bcheerfcher; — de uitftorting der macht des oorlogs, de benaauwingen door vreemde machten, de plaatzingen tot op den rand des ondergangs,
de binnenlandfche verwerringen, de ftor-
men, de hoge watervloeden, het paalgeworm-
te, de legermacht van Nederlands koning, de
pest onder vee en menfchen; alle die verfchynfelen hebben, beurtelings, den toorn van hem, die in
rechtmatigheid regeert, aangekondigd. Bezie
ik thans de benaauwingen van myn vaderland, alle de bezoekingen, alle de dreigingen, het hachlyk B 1 tyd-



ïo De Heer regeert.
tydffcip, alle de verfmadingen, die het dragen moet, en het ftikdonkere der uitzichten voor het toekomende-, dan roep ik uit: God regeert in rechtmatigheid -, eeven naer de werken vergeldt hy den loon. Dan buige ik myne knien voor den troon. Dan roepe ik uit: o God! Gy, gy regeert in billykheid! Alle de volken moeten het weeten, wat gy tegen Nederland hebt. o! Regeerder van myn vaderland! Op uwe gerichten leeze ik den aart der beleedigin-
gen, die gy zoo lang gedragen hebt. Heilige
Majefteit! Yveraar voor uwe eere! Koning van myn vaderland! Zoo, zoo moest gy met ons handelen, zou uwe regeering eene regcering zyn van rechtmatigheid , cn zou die boze taal: de Heer ziet het niet, de God van Jakob merkt het niet; beteugeld worden.
Zyn de proeren van Gods welgevallen over hen, die' hem vrezen, de,proeven van Gods ongenoegen over hen, die hem verfmaden, vaak zoo blykbaar
niet, fchynen de zaken vaak anders te lopen;
Men befchouwe Gods werk, om er recht over tc cordeeicn, in zyn geheel cn niet flegts in deszelfs trapswyzigcn voordgang. En wie, wie kan dat hier doen? ■—;- Men bedenke,.„dat dc eeuw der vergel-



De Heer regeert. at
.gelding, in nadruk zoo benoemd, noch aanftaande
is_ Men qverweege, dat de blyken van Gods
welgevallen en van Gods ongenoegen over een gcnootfehap, of over bezondere perfoncn, dikmaals, om wyze redenen , zoo verborgen zyn , dat zy ter beoordeeling of van het treurige of van het verkiezelyke des lots der medemenfehen , gantsch geene
beflisfehende aanwyzing geeven konnen. > Wie
weet, welke fmerten, zorgen, angtten , vaak den ftand verzeilen des rykgezcegcnden met aardfehen fchat , den ftand van hem , wiens geheele vertooning louter voorfpoed tekent. "Welligt heeft hy , zelfs by geleegenheid van den rykdom , veel verdricts. Zoo dra zyne gezondheid wankelt, verliest hy bykans het geheele genot van zyn' overvloed. Bekleedt hy een aanzicnlyk eerambt , by het klimmen van zyne eere, klimt welligt zyne zucht naar meer ; welligt valt het hem pynlyk iemand tc zien , die noch eenige graden hoger ftaat in rang en waardigheid. De ver¬
genoegdheid , het puik der aardfche fchattcn, is welligt in de lage hutten der geringen veel meer te vinden dan in de blinkende paleizen der aanzien-
iyk.cn, Wie weet, hoe meenig ecn ambachts-
B 3 man



&2 De Heer regeert.
man de grootfte vergenoegdheid fmaakt, daar hy , door noeften arbeid , met een gezond Hghaam, voor vrouw en kinderen het brood mag winnen; daar hy geene kwellingen des knagenden nyds gevoelt; daar hy alles heeft, om dat hy niets meer begeert dan hy heeft. De vlytige arbeid voert de graagte aan den matigen disch. En, verbeelde ik my dien geringen man als een' vriend van God in Kristus, hoe fchildcre ik dan de edele genoegens van zyn' ftand naer waarde uit ? By elk eene maal tyd, en by duizend andere geleegenheden , fpatten hem de tranen van dankbaarheid ten oogen uit. De vader van het huisgezin zingt des Hoogften lof, en nodigt vrouw en kinderen , om zaam te hemmen. Heeft hy geen' dienst van medemenfehen, hy, die zich zeiven dient, is gereedst geholpen. By, die door niemand gediend wordt , is ook daar door vry van de ontrustende opmerking der tegenfpraak en der traagheid , vry van al het verdriet, dat daar uit geboren wordt.
Wie weet, welke onderftcuningen, welke vertrooftingen, welke vergoedingen,'er'foms door myne geplaagde medemenfehen , wier bittere rampen zeer kenbaar zyn, genoten worden te midden van
hun-



De Heer regeert. 2$ hunne bezwaren ? welke wichtige voordeden, door middel van hunne bezoekingen , bevorderd , en hoe dikmaals grotere kwaden door den druk, dien zy dragen , worden afgewend. Wie weet, hoe meenigmaal zy zich in God verblyden, en in de zelfde oogenblikken, waar in ik hun lot bejammere , liederen in kerkers, hallels in hormen, zingen?
Laat my bedenken: Wie weet, met eenige toereikende zekerheid, wie de goeden, wie de kwaden zyn? Hoe jammerlyk kan ik daar in mistasten! en hoe dikmaals heeft de ervaring aan beide kanten my dat geleerd!
Laat my bedenken, dat zy, die, uit een beginfcl van geloof in Kristus, God beminnen en dienen, ■eigenlyk hun deel niet hebben in dit leven , en dat zy aan den uitwendigen zegen geen' hoger rang geven dan dien van een toewerpfel by hun kmderdeel, dat geestlyk en eeuwig is.
Laat my bedenken , dat druk in de wereld een der voornaamfte wegen is, waar door de eeuwige wysheid, de geeftelyke belangen van haare gunftelingen, bevorderen wil, hun geloof en hope en lydzaamheid in beweeging brengen, het vermogen B 4 der



24 De Heer reoeeht.
der genade in hun openbaren , fieft van dc wereld fpenen, hen voor den hemel bereiden.
Laat my bedenken : Wie weet , welk een verband alle de bezonderheden der hoge Godsregeering met e'kanderen hebben, cn e',k derzelver met het geheel ? En, wie peilt dc bezondere redenen, waarom , en de oogmerken, waar toe, de grote Wcreldheerfchcr het lot der ftervelingen zoo cn zoo beftiert? Waren myne oogen meer verhelderd, genoegzaam verhelderd , ik zou dan in de grooefte verfcheidenheid de volmaaktfte zamenfiemming, cn in de fchynbaarfte vreemdheid de grootfte voegzaamheid, met verrukking, erkennen en bewonderen.
Laat my bedenken: Lu den jorigften dag,'aan het flut der ecuwen , dan zal , in nadruk,- elk op zich zelvcn ftaan ,. en aan eik vergolden worden naer zyn werk; maar hier op aarde worden, wat het uitwendig lot betreft, Gods, mynes Konings, zegeningen en bezoekingen veelal gemeen-
fchappelyk ervaard. Wordt hier de godloze
vader van een talryk huisgezin door de voorzienigheid van hem, die in rechtmatigheid regeert, zwaar getuchtigd, zyne echtgenote en zyne kinderen, fchoon zy geene medcüanders zyn der te huis gezoen-



De Heer regeert. 25
zochte boosheid, deelen evenwel in het fmertlyk gevoel der bezoeking, hoe zeer God, ook dat gevoel, door andere wegen, konne matigen en gegoeden. Wordt de brave huisvader, de man
van yver, de man van ongekreukte eerlykheid, het fierlyk voorbeeld van zyn huisgezin, uitwendig gezeegend, gaat het dien eerlyken", dien befcheidenen, dien fpaarzamen , wel, is Gods oog over het werk van zyne handen, gewis zyne kinderen deelen in d en zegen ; ook z n Benoni , zyn Abfalom. Zoo' gaat het hier. De vergelding voor
elk in het afgetrokkene is noch te wachten.
En, blyft er zooveel duisterheid over, gelyk er waarlyk overblyft, laat my alles verblyven aan de
eeuw der ontwikkeling. Laat my niets oor-
deelen voor den tyd, tot dat de Heer zal gekomen
1 zyn. En zullen, ook dan, alle dc gordynen
niet worden weggefchoven, ook dat zy my wél,
eeuwig wél!
De wegen, die de Koning houdt met zyn genadevolk, dragen het opfchrift: God regeert in rechtmatigheid. Hy deelt de proeven uit of van zyn welbehagen of van zyn vaderlyk ongenoegen. In zyne kinderen allei minst wil hy de verkeerdheden B 5 dra_



e6 De Heer. reces» t.
dragen. Struikelen breekt, ja, de vriendfcbap niet. God blyft, ja, een vergeevend God, een lievend ■vader; evenwel, hy doet wrake over hunne daden. By den goedertierenen houdt hy zich goedertieren; by den oprechten man houdt hy zich oprecht; by den reinen houdt hy zich rein; maar by den verkeerden betoont hy zich een' worftelaar. Hier roepe ik uit: God regeert in rechtmatigheid.
God regeert in rechtmatigheid. Jakobs God doet den verdrukten recht. Het recht des armen en de rechtzake des ellendigen voert hy uit. Weduwen en weezen dragen dat opfchrift: Laat af! Hun Verlosfer is fterk. Hy zal hunne twistzaak twisten. De aanftelling des eerlyken en fchranderen pleitbezorgers, de verordening des doorzichtigen en gemoedelyken richters, zyn,onder anderen, de middelen, waar door dat woord: God doet den verdrukten recht, vervulling krygt. En, wiste ik meer van de duizenden der wegen, waar door God, meer enmidlyk, den verdrukten recht verfchaft; gewis, ik ftond verrukt, opgetoogen. En, o! wat gaat er meenig eene dankzegging naar den troon ; wat vloeit er meenig een traan van onverbeeldelyke tederheid , wegens de meer verborgene richtingen
van



De Heer regeert. 27 van de zaken des verdrukten! Tot driemaal toe roept de overftelpte vriend van God: De Heer regeert! .... Nu weete ik, dat er een God in den hemel is; aan hem heb ik myne twistzake ontdekt; ik juiche: God regeert. Hy regeert in rechtmatigheid. Voords: Aan het flot der eeuwen zal
alles, wat hier noch verborgen bleef, worden opgeklaard. Dan zal er eene plegüge ontwikkeling van alles zyn, eene ftatelyke afdoening, eene beflisfehende uitwyzing - Dag van majesteit! Last my alles, alles, aan u verblyven! God regeert. Zyn koningryk heerscht over al-
ies. Hoe groot is hy! Groot boven alle
volken. Geheele volken , by hem vergeleeken , zyn minder dan de ydclheid. De grootfte monarch wordt dan minder dan een druppel aan den emmer, een ftofken aan de weegfchaal. De machtigde vorsten liggen gekeetend aan zyn welbehagen. Een Nebuchadnezar, een Ahasveros, een beheerfcher van honderd zeeven en twintig landfehappen, zyn zyne knechten. En, hoe glinfterde zyne majesteit in dat woord van onbeperkt gezag: Corcs is myn herder; hy zal al myn welbehagen doen. - God is groot, greot in hoedanigheid van wereldhecrfcher.
Met



|8 De Heer regeert.
Met reden bewondert men het overleg, de kloekzinnigheid van hun, die uitgebreide genootfehappen wél weten te bellieren, Men roeme mee reden de wysheid van hec hoofd des huisgezins, wiens oog en zorg alle de belangen van dat kleen gemeenebest doorwandelt, en daar in voorziet. De kloekzinnige wetgever, de wyze richter, dc vernuftige koning, trekken met reden de bewondering naar zich, en
lokken den lof uit hunner tydgenooten. Maar,
hoe kleen is de omtrek, waar in zy arbeiden, hoe eng de kring, als men dien met het geheel gefcha-
pendom in vergelyking brengt! En, dat hoger
klimt, alle hunne wysheid is van hem, die de wereld regeert, van hem, door wien de koningen regeeren, dc vorften gerechtigheid ftellen. Raad en
het wezen zyn zyne; Hy is het verftand. - Elk
een vernuftig overleg, elk eene daad van kloekzinnigheid , elk een inval van fchranderheid, elk eene wyze verordening en wclbckookte beftiering van genootfehappen en maatfehappyen, is eene vrucht des onderrichts van den God der wetenfehappen. De koning op den troon, de richter in de pleitzaal, de vader in het huisgezin, en de landman aan den ploeg, heeft de vervulling nodig van dat vernederend



De Heer regeert. 19 rend en bemoedigend woord: zyn God onderricht
hem van de wyze, en leert hem. Knielt dan
wyze koningen! Uitgeleefde ftaatsmannen , die de bewondering naar u trekt! Knielt, behendige richters , wien het naeuwlyks mislukt, den grond tc peilen der gefchillen! Knielt, fchrandere uitvinders, of arbeidzame voltooiers van nuttige konften cn wetenfehappen! Knielt welberadene ontwerpers van de heilzaamfte verordeningen! Knielt vernuftige beftierders van huisgezinnen! Knielt allen voor hem, door wiens verhand en de fperw'er vliegt, en de mensch weetenfehap verkrygt! Knielt voor hem, van wien alleen de verlenging uwer kloekzinnigheid afhangt, voor hem, wiens de dwalende is, en die dwalen doet, die dc raadsheeren beroofd wegvoert, en de richters uitzinnig maakt, die den getrouwen de fprake beneemt, en der ouden oordeel wech-
necmt. Elk roepe: God regeert! God is groot!
God regeert. — Bezie ik de lotgevallen myner medemenfehen, die mengelingen van druk en voorfpoed, die gemengde bekers, dat ebben en vloeien, dat ryzen cn dalen, des uitwendigen voorfpoeds; bezie ik, hoe het eene gedacht in aanzien en vermogen, uit geringen hand, opklimt tot een' höo-
gen



3o De Heer regeert.
gen top, en hoe een ander geflacht uit de hoogte
van aanzien en vermogen langzaam nederdaalt;
dan roep ik met aanbidding uit: De Heer regeert.— Niets by geval. Dan zinge ik met Hanna: God vernedert, ook verhoogt hy. God, die den geringen uit het ftof en den nooddruftigen uit den drek verhoogt, om hen te doen zitten by de vorften, dat zy den ftoel der eere beërven. Merke ik, dat foms alle pogingen, vereenigde pogingen, om iemand te verhogen, mislukken, terwyl een ander, die naauwlyks voorfpraak had, uit een' donkeren hoek gehaald, en geplaatst wordt in een' ftand van eere; dan roepe ik uit: God regeert.
Geen geval, geen zorg, geen list, Oost noch west, noch zandwoeftyn, Doet ons meer of minder zyn: God is richter, die 't beflischt; Die, als aller oppervoogd, Deez' vernedert, dien verhoogt.
Fftlm LXXV. in rym.
God regeert. Laat my myne eigene lotgevalier, doorwandelen, myne lotgevallen, van myne
wieg



De Heer regeert. 31
wieg af tot op dit oogenblik. God, die my
ter beftemde tyd, het tranendal, al weenende, in deed treden, God heeft my behoed, van dat ik was tot op dezen dag. Laat my de gedachtenis vernieuwen van die verlopene jaren, waar in zyn oog myne treden telde, en zyne hand uit duizenden gevaaren my gered heeft. — De proeven van meedoogend opzicht en van weldadige fchikkingen , ten mynen behoeve gemaakt, verbyfteren myn Harend oog. Vielen er duizenden aan myne zy-
de, noch ademe ik in Gods uitfpanfel. God
regeerde in de beftemming van dien kring, van dien post, dien ik in de wereld bekleede, en elk eene richting van omftandigheden, daar aan dienstbaar , was eene ontwikkeling des eeuwigen raads van hem, in wiens boek dat alles door oneindig
verftand was opgefchreeven. De weg mynes
levens is bezaaid met achtbare gedenktekenen eener hoge Godsregeering, en hoe menigmaal,heb ik,by het verneemen van ongedachte uitkomften, met tranen in myne oogen, uitgeroepen: God regeert,
Nooit verfchynt de hoge Godsregeering in
een aanminniger en achtbaarder licht voor myne pogen, dan wanneer ik aan myne tweede geboorte
ge-



g2 De Heer regeert. gedenke. Dan wordt die waarheid, God regeert; in myn oog een bundel van bedwelmende wonderen. De hooge Godsregeering beftemde tyd cn plaats cn middel, tot het fchepren van die gebeurtenis, waar in de gronden gelegd zyn van een onverliesbaar heit Hy, die regeert, bracht het evangely tot my, my tot het evangely. In alle dc aanleidingen zag ik van voren niets meer, niets meer dan eene loutere toevalligheid; maar, God regeerde;
en de tyd des wclbehagens was gekomen. o!
Hoe kostelyk zyn my die gedachten! machtig veele zyn haare lommen! zoude ik ze tellen! -— Duizend proeven van aanbidlyke Godsregeering heeft myn ftand, in dc hoedanigheid van eenes kristerrs ftand, federd den tyd myner zalige' ontnuchteringop» clcevcrd. ö! Verrukkende regeering , die' myn Kristcnlot, myne treurige, myne verblydende tyden, myne verzoekingen, myn licht cn donker, myn kruis, myn gantfehen Weg, beftierden! God,
myn God, voerde in alles het hoog bewind.
Nooit ben ik minder in ftaat, om de beweegingen van myn hart in woorden te ontwikkelen, dan in die oogenblikken, waar in ik, by de naleezing van myn lot als Kristen, die waarheid beieinze: God
re-



De Heer regeert".
regeert. God regeerde in alle de bezoeken,
die ik kreeg, bezoeken van dichting, van vermaning, van beduur, van vertroosting. Elk, die
kwam, kwam in de hoedanigheid eenes afgezondenen van den Wereldheerfcher, van den neiger der harten, myn' vader in Kristus. Elk eene weldaad, die, min opzettelyk begeerd by den troon t by wyze van verrasfing , tot my kwam, deed my opgetogen daan, en by gevoelige herinnering der belofte; Eer zy roepen, zal ik andwoorden; üït-
fchateren : God regeert. Of, zag ik in den toe-
gedienden zegen de verhooring van een opzettelyk gebed , dan werd myn hart getroffen door die gedachte: God, de Wereldheerfcher, gaf acht op myn verzoek. Hy bemoeide zich met myne zaken. Voorzeker , God heeft gehoord, hy heeft gemerkt op de dem van myne fmeking. — Ik bad uit den nood, en welligt wist niemand myner medemenfehen, myner huisgenoten, myner Medekristenen, iets bezonders van myne bezwaaren. In den fchoot des Wereldheerfchers, en daar alleen, ontboezemde ik de geheimen van myn hart. —- En nu, nu zie ik, God heeft gehoord. En, terwyl ik den weerflag , dier! de reddende bedelling had op myn eenzaam nood c ge-



34 De Heer regeert.
gcfchrei, voor myne lieffte vrienden zelfs verborgen hield, fmolt myn hart in de onbelemmerde eenzaamheid, en het was my genoeg, dat God my verftond, als ik met tranen riep: God! Vader! Gy, gy regeert.
D E



85
DE HEER REGEERT.
(jrod regeert. Laat my, gefchraagd door
eene waarheid , die zoo veel troost bevat, alles wachten, gemoedigd wachten, wat'er komen kan.
De Wereldheerfcher is myn vriend , myn
bondgenoot, myn vader. Buiten de uitdrukke-
lyke toelating van hem, die den geest formeert in des menfchen binnenfte , zal niemand de hand aan my leggen , om my kwaad te doen. De duivelen ook gevoelen de knellende boeien, waar aan zy liggen. God regeert in de hel zoo wel als in den hemel en op de aarde. Gods engel legert , zich rondsom my, en door den kring, dien hy om my flaat, dringt niemand heen op eigen goeddunken; zonder de uitdrukkelyke vergunning van hem, die
my omringt. Myn God, de Wereldheerfcher,
weet, door één' wenk, Labans toorn te ftilten en Efaus wraaklust. In den hoogsten nood weet hy redding te befchikken! De AUerhooghe geeft maar een' wenk, en millioenen middelen, millioenen C 2 fcheP-



%é De Heer regeert.
fchepfelen , bieden zich éénftemmig aan. On-
ichatbaare veiligheid , waar in ik leeve! De Wereldheerfcher is myn vriend. Als David, door
Saul omfingeld aan allen kant, uit dien hoogftcn nood gered moet worden, dan fchikt God aan Saul een' bode toe : Op Saul! naar elders! geen oogenblik
uitftel! de Filiftynen over uw land! De God
van David leeft , en geloofd is die rotsfteen!
Aan hem, die alles regeert, verblyve ik met betrouwen al myn toekomftig lot. • In welke
handen? Bemoedigend uitzicht! in Gods hand. — niet in myne eigene hand , niet in die van mynen grootften begunftiger onder de gefchapene wezens. Neen! maar in dc hand van hem, die en Wereldheerfcher en myn vader is.
Laat my van alle zucht en van alle poging , ora in de regeering van de "wereld, van de kerk, van myn gefiacht , van myn gezin, van myn eigen lot, eenig, ook het minfte, deel te hebben, voor
altyd afzien. Zwygt dan alle beweegingen
van verwatene kroonzucht! gy Adoniaas! gy Ab-
faloms! Majesteit! roeize uit F Vergruisze aan
uwe veeten! Regeer gy, gy alleen! Ik moet,
Pi



Di Heer S7
Ja, yverig jagen naar alles, wat my voor myne belangen, en die der mynen en van de maatfchappy, heilzaam toefehynt; ik moet yverig zyn in de afweering van alles, wat my als fchadelyk kenbaar is •, maar ik moet niet regeeren willen. — Ik moet alle de uitkomhen aan God verblyven, afhangelyk in de beezigheid, onderworpen in opzicht tot de uitkomst. God op den troon, hy alleen; maar ik, ik arbeiden op den voetbank des troons. Daar 3 daar is myne plaats. Daar zal zy eeuwig zyru —u Majesteit! Wereldheerfcher! zoo ooit de trek van myn hart, al was het maar één' graad, hoger ryzen wil , om , of iets te onderneemen zonder u, of u een perk te hellen , een' regel voor te fchryven omtrent toekomende beftellingen, of u te bedillen over uitkomhen , die gy beftel-
det; Majefteit! druk, bidde ik, diemeiging
neder, zoo dra zy opkomt! Hou my op myne plaats, aan den voetbank! Laat my, by voorraad , genoegen neemen in alles, wat God, de Wereldheerfcher, over my , voor het overfchot
myner dagen, mocht befcheiden hebben.
Vraagt God my: Zal het wél zyn, wanneer
uwe beproevingen merkelyk zullen toeneemsn, of C 3 zul-



3$ De Heer. regeert. zulke wegen, die u nochhvreemd zyn, u ontmoeten zullen? Zal het wél zyn, wanneer ik één
of meer van uwe lieffte panden u ontneemen , en u toeroepen zal: Offer my het allerdierbaarfte! zal dat wél zyn ? Laat my and woorden : Heer.' het zal wél zyn. Met tranen in myne oogen zegge ik by voorraad : zulk een weg ook zal met uwe verbondsliefde nimmer ftryden. Kan het zyn, laat zulk een' beker voorby gaan ! evenwel uw wil gefehiede! en, fchoon ik thans dien onderhand niet gevoele , dien ik, in beproevingen van zulk een' aart, zou nodig hebben, verwachte ik evenwel de hulp van u ter bekwame tyd , en, over het geheel, Wereldheerfcher! doe met my, wat in uwe oogen goed is ! Myn geloof roept, terwyl myn vleesch en bloed bitter fchreicn : Heer! het zal
Wél zyn, volledig wél. Vraagt God my : Zal
het wél zyn , als ik u fpoedig aflosfe van uwen post en ftryd op aarde? Laat my and woorden: Ja Heer! het zal wél zyn. De aarde is my by lange na zoo begeerlyk niet, dat ik uitftel van rust verzoeken zou ; ik drage u, ja, de betrekkingen voor, die ik op aarde heb, en het aandenken aan dezelve maakt myn hart wel week ; ik voele die
ban-



DE HEER REGEERT. 30
banden; maar tevens, ik weet, dat gy my niet nodig hebt, om hen , die my zoo dierbaar zyn, te
bezorgen. Vraagt God my : Zal het wél zyn,
als ik u noch eene reeks van jaren in den hand der uitwoning blyven laat? Laat my andwoorden: Ja Heer ! ook dat zal wél zyn. Uw wil gefchiedc ! op uw bevel omhelze ik blymoedig uitgebreider geleegenheid ter vergoeding van het treurig eertyds. Myn einde kome geen oogenblik vroeger, dan uwe wysheid de bepaaling maakte. Maar één beding voege ik er by: Uw oog verzelle my! dan zal alles wél zyn , uitneemend wél. God regeert, Hy zal regeeren.
God regeert. Die bedenking moet my op
den duur gemeenfaam zyn; by myn zitten , by myn ophaan, by myn nederliggen, in alle myne ontmoetingen. — Op elk eene minfame, elk eene hulpvaardige, elk eene weldadige ontmoeting van een' medemensch,' moete ik dat opfchrift leezen : God regeert. Hy, die de harten neigt, de tonge hiert. Naomi las dat opfchrift op de ontmoeting,
die Ruth by Boas had. By elk eene fmertely-
ke behandeling , door menfchen aangedaan , kome by my die gedachte op : God regeert. Ik moet C 4 met



<p De Heer regeert,
niet David denken : De Heere heeft het hem gezegd. Ik moet dat denken in een' zin, die, fchoon dezelve de fchuld des beledigers niet wegneemt, noch de heiligheid des heiligen Wereldheerfchers te na komt, evenwel gefchikt is, om myn hart te
dekken tegen verkeerde beweegingen. By elk
een' zegen , dien ik meer onmiddelyk uit Gods hand ontvange, moete ik uitroepen: God regeert. Dan worden weldadigheden , die men anders ligt voorby zou zien, aanmerkelyke zaken. Dan levert elk eene gewaarwording van weihand eene gevoelige gedachte, een' ftihen uitroep: God regeert.— Treft my eene onverwagte of te voren gevreesde fmert, bejegenen my bittere dingen, worden de verwachtingen, de ftreelendeverwachtingen,die ik had, teleurgefteld ; ontvalt my de veelbelovende zoon in een' tyd, waar in hy gereed hond, om zyne bcftemming tot hand te brengen, of, dat veel zwaarder is, blyft hy leven, maar helaas! tot de groothe tpleurftelling van alle de verwachtingen , die ik had opgevat, en, wat er komen moge, laat my denken ; De Heer regeert. Aaron zweeg. Ik moet zwygen. God deed het, de Heer van alles, de ^proever yan myn geloof, de belover yan hulp,
4e



De Heer regeert. 41
de befchikker van winst, ook door middel van treffende verliezen.
De Heer regeert. Duizendmaal moet ik die
waarheid aan my zeiven, die helaas ! zoo vergetelagtig ben , op nieuws herinneren. Duizendmaal moet ik aan my zeiven vragen : Ziel! Gelooft gy, dat God regeert? Vaak is uwe aandacht, door yerbystering , afgetrokken van die waarheid: God
regeert. Vaak valt het u moeilyk u met die
waarheid te vereenigen; moeilyk, den Onzichtbaren te eerbiedigen in de bedeelingen, die de voorwerpen zyn van zintuiglyke gewaarwording.
Moeilyk valt het u, dan, wanneer alles donker is, alles tegenloopt, dan, en in een' belydenden, en in een' goedkeurenden , en in een' bemoedigenden Zin,uit tc roepen,en er by te blyven: God regeert.
Dus moete ik duizendmaal aan my zeiven
vragen : God regeert, gelooft gy dat?
God regeert. Zoo verwachte ik uit die hand
de ftipte vervulling van alle de beloften, die er
liggen ten behoeve van Jefus kerk. Er zal,
ja, tot zuivering van het ontglansde Sion, eene uure van verzoeking , van zware verzoeking, komen; maar alles zal aan Sions belangen dienstbaar C 5 zyn.



42 De Mui regeert.
zyn. God zal matigen, dragen, redden. De Wereldheerfcher, die, voor agttien eeuwen, de vervolging der Kristenen, in het joodfche land, eene vervolging, aangericht, om het pas geboren Kristendom in de wieg te fmoren, juist aan de uitbreiding van het Kruisevangely dienstbaar maakte 3 en die nu, door eene reeks van eeuwen, de kerk gefchraagd heeft, zal ook dan licht fcheppen uit de duisternis. Heidenen en Joden zullen toevloeien, uitgelokt door den glans van eene gereinigde Kristenfehaar. o! Wie , wie zal leven , als God dat doen zal! Wat al omwendingen, vremde gebeurtenisfen, ongedachte uitkomften, zullen er verfchyncn, eer men , aan het fiot der eeuwen, by de wederoprichting aller dingen, zeggen zal: Nu is
er geen tyd meer. Zoo dra ik denke : God
is beloover en God regeert, dan verwachte ik alles, en op dien grond zal ik, by myn vertrek uit de wereld, myn bezwykend hoofd en hart gerust nederleggen. Dit is myn waarborg : God regeert.
Wat de koningen der aarde 3 door de dryf-
▼eeren van ftaatzucht aangezet, ook beramen mogen, zy zyn, weetens of onweetens , willens of ©nwillens, dienstbaar, om het Godlyk plan, over
de



De Hm Riflini. 4g
de kerk beftemd , te helpen uitvoeren, uitvoeren foms geheel tegen hun oogmerk. — Toen Cyrus Babiion bemachtigde, dacht hy weinig, dat hy de beftemde was, om Juda uit Babel te doen wederkeeren naar het heilig land; ja, hier door de verfchyning van het heil der wereld, in het beftemde Kanaan , te bevorderen, en hier door dienstbaar te zyn aan eene uitkomst, waar over elk, die immer behouden wordt, de eere aan God zal geeven tot in aller eeuwen eeuwigheid.
God regeert. Bezie ik alle de verwerrin-
gen, die er thans in de wereld zyn , hore ik van de oorlogen , van de geruchten der oorlogen, alles in beweeging, de diepe raadflagen der gekroonde hoofden, de mogelyke gevolgen daar van , dan wordt myn hart beroerd , dan vrage ik met verlegenheid: Wat zal dit zyn? Maar, wanneer
ik denke : God regeert; dan wordt myn hart bedaard , dan verdwynt de grootfte koning byna tot
niet in myn oog. Dan denke ik: Eén wenk,
van den troon des Wereldheer fchers nedergedaald, neigt alle de befluiten ten goede , of maaktze tot zotheid. Jehova vernietigt den raad der heidenen, hy breekt de gedachten der volken; maar zyn raad
be-



44 Bi Heer regeert.
beftaat in eeuwigheid; de gedachte van zyn hart van getochte tot getochte.-^- Zoo roepe ik, terwyl de geruchten van rondsom ontzetting baren, zoo roepe ik: God regeert.
BE



45
DE HEER REGEERT.
VJTod regeert. Zie ik op den toeftand, waar
in myn vaderland federd eenigen tyd geweesd is, en op den toeftand, waarin het nu verkeert, dan is er geene waarheid, die myn hart, en meer bedaard maakt, en meer vernedert, en te gelyk meer
bemoedigt, dan deeze: God regeert. Op alle
de verwerringen,die er waren, op alle de verfcheidenheden van denkwyze en bedoelingen , en alle, daar uit geborene, vertragingen der nodigfte beftellingen , las en leeze ik dat opfchrift: God regeert. Elk, ja, zal zyne bedoelingen en verrichtingen verrekenen in den groten dag; maar tevens,
God regeerde. Hy, die door fpraakverwerring
de voordzetting van Babels toorenbouw verhinderde , zond den geest der verwerring, als een oordeel, uit. Nederland werd getuchtigd. En, rampzalig huisgezin , daar de hoofden leven in geftadi-
gen twist! Zyn en waren de aanvallen, door
uitheemsch geweld op Nederland gedaan, zoo on-
bil-



4& De Heer regeert.
billyk, als zy kosten zyn, myne ziele zegt: God
regeert. Had en heeft myn vaderland het noch
aan de koningen , noch aan den keizer, verdiend, het heeft het aan God verdiend, aan hem, die een' roofvogel roept, van waar hy wil , den man zynes raads uit een' hoek der wereld, daar het hem gelieft, en die, als het hem anders behaagt, geen' koning, geen' keizer, toelaat, cenes anders land
of bezitting te begeeren. Myn Vaderland werd
en wordt billyk van God getuchtigd. Nu buigt myn harf, en och! bogen zich alle myne landgenoten, in knielenden oodmoed, onder die bedenking: God regeert. —- Hyge ik naar redding voor myn vaderland , ik worde bemoedigd door die bedenking : God regeert. Hoge Godsregeering , en die alleen , kan verlosfing geeven. Geene duisternis, die hy niet op kan klaren. Het keizerlyk hart ftaat onder Gods bewind. Duizend onverwachte tusfehenkomften kunnen, op den wenk eener regeerende oppermajesteit, omwending geven. Vrywillige goedheid van andere vorften , of, al ontbrak die, hun nayver,of bedoeling van eigen belang , konnen, op het bevel des Wereldheerfchers, de roerfels worden eener tusfehenfpraak, of eener
hul-



De Hees. regeert. 47
hulpe , waar op niemand had kunnen rekenen. — Die God, wien ik aanbidde, kan, tot redding van myn vaderland , bewegingen en onrust fcheppen in des vyands land, beweegingen, die hem handen vol werks geeven, om zyne eigene zaken te richten Die God , wien ik aanbidde , die Wereldheerfcher , kan, eer deeze bepeinzing ten einde is, Nederlands bedreiger als wasch gedwee doen zyn, en het befiag leggen op alle onftuimige beweegingen. Die God, die de wereld regeert,
kan in één oogenblik, de minzaamfte famenftemming tusfchen de hoofden van Nederlands volk doen herleeven, herleeven op een' voet, waar door alle de belangen van het vaderland , alle de belangen van de kerk en van de waarheid , de waarheid, Nederlands onfchatbaar, kleinood, alle de belangen, van eene vryheid, die ftroomen bloeds gekost heeft, te gelyk , in een naauw verband, duidelykst, yverigst, beknoptst, en, onder den Godlyken zegen, zekerst, bevorderd worden. ■ God, de Wereldheerfcher , kan uit alle de verwerringen , die er een' geruimen tyd geweesd zyn , by flot van zaken , yoor Nederland een' zeegen fcheppen, en de zaken brengen op een' voet , waar van myn vaderland de
vruch-



48 De Heer regeert. vruchten plukt, zoo lang de naam van Nederland'
bekend zal zyn. God , de Wereldheerfcher ,
kan Nederland maken tot een Bochim, eene plaats des geweens. Eén wenk van den troon doet duizenden harten bloeden, duizenden aangezichten bloozen van fchaamte en zondenrouw , en maakt duizend oogen, de duizenden verdubbeld, tot bronnen van boetvaardige tranen. -— Dan, dan wierd de troon van Nederlands God omftuwd cn beftormd door weenende en biddende Nederlanders. —— Dan raakte yver voor de vryheid en zucht voer de waarheid en voor dc ftichting in een naauw en teder verband. Dan raakten de bannen buiten boord.
■ Dan ftapte elk' van hun , wien de beflui-
tende of uitvoerende macht is toebetrouwd, van zyn aanzienlyk geftoelte , om te knielen voor den God der vaderen, voor hem, die regeert. Dan koos de man van bewind God tot een' vriend des raads, tot een' vriend der ziele. Dan herleefden de yver , de getrouwheid J de bedachtzaamheid, die fieraden der dienaren van Gods heiligdom. Dan herleefden die deugden onzer vaderen , die fpaarzaamheid, die eerlykheid, die naarstigheid , en die Godsdienstigheid , die nu helaas!
bal-



De Heer regeert. 49
balling 's lands moeten omzwerven. Dan wierd
de eed gevreesd , de eed gehouden, die nu , onder allerleie rangen en (tanden, bykans voor eene nietsbeduidende plechtigheid gehouden wordt. Dan kwamen er duizenden inteugelingen, de duizenden verdubbeld, op de gewisfen. Dan raakten de verdartelende famenkomsten , die treurige proeven van de hoogstmogelyke zorgeloosheid en op-
ftand tegen God, van zelfs uit den weg
Dan raakten alle Godzaligen in Nederland in édnparige beweeging. Elk hief het hoofd uit de gebreeken op. By elk herleefde die , bykans vergeetene ,■ liefde der ondertrouw. —■— Dan , dan haastte elk een ontnuchterde, om in den rotsfteen der eeuwige veiligheid, hoe eerder hoe liever, met
betrouwen in te gaan. Dan zag de ryzende
zon, 't eiken morgen, de gemeenfchaplyke Godsdienstoeffening in zoo veel duizend huisgezinnen, daar 'er nu niet eens aan gedacht wordt. Dan wierd de vader des huisgezins, 't eiken dage, de
mond der medeknielende huisgenoten. . Dan
herleefde het onderzoek der waarheid, Nederlands VQornaamften fchat. Dan kon het naauwlyks iemand van het harte deeze twee gedachten faam te D voe«



5° De Heer regeert.
voegen: Heden wordt Jefus openlyk gepredikt, en: ik koom daar niet. Dan wierd des Heeren dag, de gedenkdag van Jefus opftanding, de banier van wege de waarheid tegen der Joden ongeloof, niet
meer zoo hout, zoo fchaamteloos, ontheiligd.
Dan herleefde de behoorlyke, en voor elk eene maatfchappy onontbeerlyke , ondergefchiktheid in alle ftanden, en tevens de yver, elk in zyne bcftemming. Dan wierd Jezus naam , als die van Gods eeuwigen Zoon, en van den verlosfer van zondaren , den aanbrenger van eene eeuwige gerechtigheid , de bron van alverwinnenden invloed, dan wierd die naam in Nederland niet alleen gepredikt, niet fiegts koelzinnig beleeden, maar ook van harte geloofd door duizenden, die deezen naam
nu noch niet kennen. Gebeurde dit, wie, wie
bereekent de gezeegende invloeden , die zulk eene
omwending op alles hebben zou? Myn hart
wordt gaande by de vertegenwoordiging van zulke
verfchynfelen. Zou het konnen zyn, of is alle
hoop afgefneeden ? afgefneeden ? neen! God
regeert. Dat mag my bemoedigen , en vooral
my troonwaards dryven met die bede: Wereldheerfcher! in wiens hand alle harten zyn, die over allen



De Héér regeert. §i
fêri tegen (tand het bewind voert, Wereldheerfcher ! hervorm myn vaderland! hervorm myn hart en huis! Gy, gy regeert.
De Heer regeert. Begeëre ik hulp en redding en zegen voör myn vaderland , laat my op dien Heerfcher zien , op hem alleen. Laat my al den voorfpoed, ook van de beste, de eenparigde^ de getrouwde beramingen en onderneemingen, vari hem wachten, van hem alleen. De Heer regeert. Zoo God, Nederlands God, hét huis niet bouwti te vergeefs arbeiden er de bouwlieden aan ; zoo' God de ftad niet bewaart, te vergeefs waakt dé
wachter. God werkt , ja, door middelen, eri
zyn bevel prySt ons dien weg met nadruk aan,-
maar Hy, hy, regeert. Hogen prys mag meri
ftellën op den uitgeleerden ftaatsman, — op defi vaderlandlievenden regeerder, — op den yverïgéri uitvoerder der 'beveelen van de opperde macht ^ — op het beleid cn de dapperheid der aanvoerdereri van 's lands gewapende macht te water en te land,— op den heldenmoed van foldaten en matrozen j — op de famenftemming der gemoederen van de oudften des volks en van de ingezcetenen, — óp' machtige en getrouwe bondgenooteri, —- op de" D 2 gp-



5i ■ De Heer regeert.
gereedheid en gewilligheid van 's lands ingezeetenen, om, des noods , voor vaderland en vryheid, voor haardfteden en altaaren, alles over te hebben, goed en bloed , — op den yver der leeraren, om aan de ingezeetenen des lands den eerbied voor de overheden, de gehoorzaamheid aan hunne rechtmatige beveelen, den fcerkften afkeer van alle oproerige beweegingen , in te boezemen. Hogen
prys, zegge ik, mag men op dat alles (tellen, maar tevens , nooit vergeete men : God regeert. —— Komt myne lieve landgenoten ! Aller oog naar boven! Landgenoten! Knielt, en roept: God regeert.
God regeert. Hy alleen. Laat my die
belydenis uitgalmen, uitgalmen in een'tyd, waar in het ongeloof, dat alles wagen durft , die waarheid of geheel ontkent, of immers op zulk een' afftand plaatst , dat zy naauwlyks in aanmerking kome, in een' tyd, waarop, in treurigen nadruk, die befchryving past: Is des Heeren hand verhoogd, men ziet het niet. Ik moet peinzen; ik moet roepen: God regeert.
God regeert. Heb ik eenig bewind in den
kring , waar in God my plaatfte, daaglyks moet ik myn bewind befchouwen, als ter leen gegeeven
van



De Heer regeert. 55
van een' regeercnd' God , als een bewind,
waar van ik eenmaal aan hem, die regeert, de plechtigfte rekenfchap zal geeven, als een bewind, ter oeffening waar van ik wysheid, ernst en zagtmoedigheid, by myn' aanfteller vragen mag en
moet, en als een bewind, in welks oeffening
een regeerend God my ten voorbedde zyn moet,
in zoo ver hy na^olglyk is. Daaglyks moet ik
my zeiven vragen: Hoe regeert God? 0! dat myn bewind , hoe kleen of hoe groot deszelfs kring moge zyn , eenigen zweem vertoone van die wysheid, die goedheid, die billykheid, die deftigheid, waar mede God regeert!
God regeert. Ben ik gefield onder de macht
van anderen, zoo moete ik in hunne meerderheid een' ftraal eerbiedigen van de majesteit des regeerenden Gods. ■ Zoo moete ik, by elk een be-
taamlyk bevel, dat zy my geeven, gereedlyk denken: God regeert. En, over het geheel, moet
ik, als een ingezeetene des lands, der machten , over my gefield, onderworpen zyn, en denken: Al wie zich tegen die macht field , wederftaat Gods inftelling. By elk een bevel, welks uitvoeD 3 ring



54 De Heer regeer »
ring met een goed gewisfe bcftaanbaar is, moet ik denken: God regeert door haar.
God regeert. En nu, nu, is de voorzienigheid, de regeering van kerk en wereld, in de hand des Middelaars, des Vaders troongenoot. Hy, die door zyn eigen bloed de wereld met God verzoende, zit op den troon. Schep moed, myne
ziel ! Uw lot is in uwes Verlosfers hand. Hoe het ga met het vaderland, in wat benaauwingen het komen moge , en in welk eene uure van verzoeking gy mogt worden ingewikkeld , dat oog, dat nimmer fluimert, dat oog des Middelaars, zal uwe treden tellen, uwe bezwaaren matigen, u nooit bcgeeven. —— Jefus heerfcht! fchept moed ! myne firydgenoten ! Zal de Heer, de drieéene God, in eeuwigheid regeeren, uw God, o Sion! uw verlosfer , is van gedachte tot geflachte. By het
flot der eeuwen, en vroeger niet, zal hy den Middelaarsfcepter nederleggen, het kerk- en wereld
beduur in den fchoot des Vaders wedergeevcn.
Jefus heerscht! fchep moed, myn vaderland! Hy, die den grond gelegd heeft van vrede met God en *an eene lankmoedigheid, waar aan geen rekenen i§, zit op den troon. Schep moed , myn vaderland!



De Heer regeert. 55
land! maar fchep moed onder een boetvaardig vluchten tot hem, die borg en koning tevens is, en onder eene blymoedige aanvaarding der volflagene ondergefchiktheid aan hem, wien te dienen louter vryheid is.
God regeert. Laat my, zoo lang ik het geblaas des Almachtigen in myne neuze draag, zoo lang ik denken kan, die ftof bepeinzen! Eene ftof, door God zeiven, met alle mogelyke majefteit, in eene uitvoerige leerreden , die alom den eerbied fpreidt, en in eene taal, waar by alle eindige wclfpreekendheid verdwynen moet, voor Job ontwikkeld. Eene ftof , door engelen bezongen,
bezongen op den hooglten toon. Eene ftof,
die den tekst leverde, waar over de heilige mannen , Mofes, de profeeten , de evangelisten en apostelen, gefchreeven hebben; deezen tekst: God
regeert. in de natuur en in de genade;
God regeert de wereld en de kerk. God regeert, Hy alleen! Eene ftof, door een' hei-
denfehen Nebucbadnezar , ten fpyt der Eabylonifche afgodery , zo© groots vermeld, teen de kracht der waarheid den ontnuchterden koning roepen deed : Ik loove den Allerhoogften , ik pryze en D 4 ver-



5é De Heer regeert.
verheerlyke den Eeuwiglevenden, den koning des hemels, om dat zyne heerfchappy eene eeuwige heerfchappy is, en zyn koninkryk van gedachte tot geflachte. Zoo fprak, zoo beleed een heiden , en zou ik dan niet peinzen , zou ik niet juichen: God regeert; ik, die de Godsregeering bezie by evangely licht , en als gegrond in de borgtocht van Gods zoon.
God regeert. Met aangenaamheid kan ik my
verbeelden, dat myne laathe gedachte, op aarde,
deeze zyn zal: God regeert. . In die laathe
belydenis, zal ik alles famentrekken, wat ik, uitvoeriger en in duizend bezonderheden, vooral in opzicht tot de bedeeling. der genade, ooit geloofd,
ooit beleeden, ooit gevoeld zal hebben. Door
die laathe belydenis zal ik myn lichaam vrymoedig beveelen aan hem, wiens heerfchappy, ook in het donker graf, haar' zetel heefc.
God regeert. Onuitputbare hof van overdenking en vermelding ! Nu ik iets gepoogd heb, voele ik , veel meer dan toen ik begon, hoe ver
gy zyt buiten myn bereik. Alles regeerende
God! Vergeef my al het lage , al het bezwykende myner gedachten en myner vermeldingen, vergeef
het



De Heer regeert. 57
het my om Jefus wil, die, toen hy u den Heer van hemel en aarde noemde, meer zag, meer gevoelde , meer te kennen gaf, dan ik, fchoon ter heerlykheid ingeleid, immer denken, verftaan, gevoelen, en uitdrukken zal. Evenwel, evenwel
ik zal eens meer verftaan, meer gevoelen, meer
vermelden. Eeuwig zal ik roepen , eeuwig
juichen: De Heer regeert.
D 5 MOkV



5i
MORGEN NACHTMAAL.
IVEorgen nachtmaal. Nachtmaal ! Aanminnige plechtigheid ! eenvoudig , achtbaar!
Dierbare inftelling! volzinnig in beteekenis, wichtig in bedoelingen! Bron van vertroostingen! —- Rustplaats voor vermoeiden! . Elim,
vol van waterbeeken en fonteinen! Pnièï en Bethel ! Vervroegde hemel ! Tafel in de
wildernis ! Banier van wege de waarheid
tegen der Joden ongeloof! Schitterende proef
der tedere liefde, der trouwe zorg, uwes grooten
inftellers voor zyne ellendigen! . Voldingend
bewys der bedwelmende nederdaling , der oneindige toegeevendheid, van den hogen verbonds-
God! Middenpunt, waar in alle de waarheden
en van den natuurlyken en van den geopenbaarden Godsdienst, elk op hnare wyze, zich vereenigen,
en den opmerkzamen gepredikt worden! Leer-
fchool, die, door de vertegenwoordiging van Jefus kruis, alle de fchatten van wysheid en kennis ten
toon



Morgen Nachtmaal. 5%
toon fprcidt! Plechtigheid, die, nu by kanis
agtticn eeuwen in ftand gebleeven, de onbetwistbare proeven levert, dat Jefus leeft en heerscht, Jefus, de grote infteller van den Godsdienst der
Kristenen! Nachtmaal! Rykc bron van eene
yerlustiging, wier minfte deel ik voor geen duizend
werelden zou wUJfn wisfelen! Onfchatbaar
nachtmaal!
Morgen nachtmaal. «— De minzaame nodiging des groten gastheers kwam vooraf tot my ; zyn vcrcerend bevel : Kom ! alle dingen zyn gereed. Kom! eet van het brood, dat ik bereid, drink van
den wyn, dien ik gemengd heb. Was het
groot in Hamans oog, met koning Ahafveros ten disch genodigd te worden, en was Mefibozcth opgetogen wegens de vergunning, om daaglyks brood te eeten aan Davids tafel,. ik werd, op last van aller koningen Koning, aan het avondmaal der bruiloft des Lams genoodigd. 's Konings dienaar
riep my in 's Konings naam. Openlyk werd
my.die boodfehap gebracht in de heilige vergadering. Eene bezondere bezending , aan myne
eigene woning my toegefchikt, ontwikkelde my meer regtftreeks , meer onmidlyk , des gastheers
we|-



6o Morgen Nachtmaal. welbehagen. Dienaren, afgezanten van den Godlyken Verlosfer, fpraken in zyn' naam tot my, en toonden zich gereed tot myn befbier, daar dat nodig was. Eene bezending, die, hoe weinig aanziens zy naer de wereld hebbe, in myn oog gewichtig en vereerende is; en , by hunne intreede in myn huis, mocht ik met reden denken: Deeze menfchen zyn dienstknechten des allerhoogften Gods, die ons den weg der zaligheid verkondigen.
Morgen nachtmaal! Ik zal ter tafel treden.
Met Mofes zal ik my begeeven , om een groot
gezichte te bezien. En wat, wat zal ik zien?
Treffende vertooning! verrukkend voorwerp! Gods gekruisten Zoon, vertegenwoordigd onder de tekenen van gebroken brood en vergoten' wyn ; Gcds
gekruisten Zoon, voor de oogen afgefchilderd. ■
Verrukkend voorwerp! Bundel van wonderen!
Geheim , dat zelfs hemelfche oogen fchemeren
doet. Middenpunt van alle wysheid !
Kruis van Gods Zoon! Bundel van kundigheden , waar mede Paulus zich voldaan rekende!
Toppunt } vol beflag , der ontwikkelingen van dat ontwerp, waar meê de eeuwigheid zwanger ging, en waar aan zelfs de wereldfchepping dienstbaar
was. ■



Morgen Nachtmaal. 6ï
was> Kruis van Jefus! Eenig uitzicht voorden
vloekeling! Eenige bergplaats, by het fteigeren des gevaars van dien vloed, die de wereld der zondaren
overftroomtl Eenige verandwoording by eene
Majefteit, wier oog als de zon is! Eenige bron
van invloed , om der wereld in de daad gekruist te
zyn! Eenige fontein van troost in leven en in
fterven. Kruis van Gods Zoon, dat, met onver-
beeldelyke beknoptheid zoo wel, als met verhelderde klaarheid, my alles zegt, wat ik, in de zaak van den Godsdienst en tot regeling van myn geloof en
wandel, weeten moet. Kruis van Gods Zoon!
Uwe opfchriften ga ik leezen-, uwe onderwyzingen
beluisteren in diepe ftilte. Kruis van Gods Zoon!
Spiegel der onmeetlyke hoogheid, der vlekloozeheiligheid, der onkreukbare rechtvaardigheid, der oneindige wysheid, der bedwelmende zondaarsliefde, der onwankelbare waarheid des Gods en Vaders van den
Heer Jefus Kristus! Spiegel van de verbyste-
rende geneegenheid des Zoons van God tot zondaren; van die lengte, die hoogte, die breedte, die diepte eener liefde, die alle kennis te boven gaat; liefde, waar by de uitneemendfte proeven van edelmoedige, van belangeloze liefde , die er immer gegeeven zyn,
in



62 Morgen Nachtmaal. in één oogenblik verdwynen ; liefde ', die hem zoo veel fmert, zoo veel hoons, dragen deed in eene geplaagde menschheid ; liefde , die hem uit den hoogften top van eere in eene diepte der uiterfte verfmading zinken deed; liefde, die hem gehoorzaam maakte tot den dood, tot den dood des
kruifes. Kruis van Gods Zoon! Spiegel
van de gepastheid, genoegzaamheid en gewilligheid zoo wel, als van de noodzaaklykheid des eeuwiggezeegenden Verlosfers ! -— Kruis van Gods Zoon! Spiegel, heldere fpiegel van die be¬
dwelmende diepte der rampzaligheid , waar in de
zondaar ftortte! Spiegel van den afgryzelyken
aart der zonde, van dat ongelyk, dat niet te boeten was dan door den dood van Gods Zoon. Zonde ! zonde! wat ziet ge er afgryzelyk uit, als ik u in deezen fpiegel zie! Ik beeve, wanneer ik u in den fpiegel der wet bezie; maar befchouwe ik u by het licht van Jefus kruis, dan klimt myne ontzetting ten hoogften top! Zonde! als ik u bezie
in den fpiegel van Jefus kruis, dan roepe ik uit; In zonde loopt alles famen wat rampzalig is; het fchuldverwekkende , het verontreinigende, het bedervende , het verblindende, het verwoestende ;
alles



Morgen Nachtmaal. ö§
alles bedorven. Eeuwige fchade. Alles verpest. In alles de dood. God, en met hem, alles verloren. . Kruis van Gods Zoon! Bundel van
drangredenen , ter aanpryzing van het eenvoudige
en oodmoedige geloof. Bundel der volledigfte
oplosfingen van alle tegenbedenkingen , die, of door weerzin of door fchroom , kunnen worden ingebracht tegen de minzame nodiging tot eene vcr-
trouwlyke omhelzing. Kruis van Gods Zoon!
Puntige beftraffing des ongeloofs van hem , die , na alle de vertredingen van de wet, van het géwisfe , en van de voorzienigheid, er nu noch de afwyzing by voegt van den eenigen weg, die er tot redding overfchiet ; een' weg , door God zeiven uitgevonden en daargefteld ; een' weg , in welks voordragt God , God zelf, met onverbeeldelyke nederbuiging , de eerfte is. En hier zou ik wel vragen: Wat beleedigt, wat grieft een' koning fterker , of het weglopen van zyn' foldaat, of de weigering, om, op de aankondiging van het koninklyk pardon, weder te keeren. Dog ik voele, onder het denken , hoe flaauw, hoe bezwykende, myne
gelykenis zy. Kruis van Gods Zoon! ■
Bron der edelfte , der tederfte, der meestvermo-
gende



$4 Morgen Nachtmaal. gende drangredenen tot een heilig leven. Myne liefde is gekruist. Die liefde dringt my. Kruis van Jefus, dat tot een' tederen wandel den aandrang
wekt, debeftieringen levert, de hulp befpreekt!
Kruis van Gods Zoon! der Joden ergernis, der
Grieken dwaasheid ! Struikelblok voor het verftand des vleefches! Onverzoenbare tegenftander van allen roem, die uit menfchen is! Verlager van alle vleesch tot een verdwynend niet! Nayverige ! die de eere
der vcrlosfmg met niemand deelen wilt. Kruis
van Gods Zoon! Opheldering van Mofeslied!
Lichaam der fchaduwen! Geest der voorzeggingen! ■ Doorluchtige proeve van Gods waarheid! Waarborg, waarop zy allen zagen, die
reeds in heerlykheid waren ingegaan! Kruis van
Gods Zoon! Gy, die de getuige geweesd zyt van dat onfchatbaar woord, dat woord des onverbeeldelyken, des ondoorgrondelyken nadruks , dat myn Verlosfer fprak : Het is volbracht. Het is volbracht : alles wat de fchrift te voren nopens my en
myn lot heeft aangekondigd. Het is volbracht:
alles, wat de voorbeelden hebben afgefchaduwd.
Het is volbracht: alles, waar op gelovigen van den ouden dag gereekend hebben , en waar op zy , by
het



Morgen Nachtmaal. 65 liet fterven , hunne bezwykende hoofden hebben
nedergelegd. Het is volbracht : alles, wat in
Gods, mynes Vaders, raad gefchreeven ftond j alles> wat het eeuwig ontwerp der verlosfing in had, alles, wat ik in den raad des vredcs vry willig op my nam , al wat ter hcrftelling van de gefchondene eere der oneindige majefteit nodig was. — Het is volbracht : alles, wat nodig was cn is, om zondaren wezenlyk en beftendig gelukkig te maken. Alles, ter volbrenging waar van ik in de wereld kwam, al de fmaad , hoon , verlating, en alle die gehoorzaamheid , die nu haar toppunt, haar vol beflag, bekomen heeft. De vloek en toorn zyn gedragen, weggedragen. Dood en hel zyn overwonnen. De overtreding is gefloten , dc zonde verzegeld , de ongerechtigheid verzoend, eene eeuwige gerechtigheid aangebracht. Gods gunst verworven. De weg geopend tot den troon. Het handfehrift der zonde verfcheurd. Der wet haar eisch ontzegd. De kop der helfche flangc vermorzeld. De dood zyn' prikkel kwyt. De oude mensch ter dood gedoemd,
rechtshalve gcflorven. God verzoend. Het is
volbracht. Voor alles, wat noch volbracht moet
worden, is nu de grond gelegd met eene zekerE heid,



66 Morgen Nachtmaal.
heid , die van geen wankelen weet ,. of immer weten zal. Myne verheerlyking is eeven zeker, als nu myn fterven is. Alles, wat tot de gronding, uitbreiding, verfiering van myn Sion, in eene reeks van eeuwen, zal nodig zyn , het is al volbracht, inzoover de onwankelbare grondflag er van gelegd is. Ja, myn loon zal volkomen zyn van den Heer, Ifraëls God Alles, wat de millioenen myner gunftelingen, wier plaats ik aan dit kruis bckleede, nodig hebben en ontvangen zullen, elk een' dag, uur, oogenblik, en alles, wat, in aller eeuwen eeuwigheid hun heil en myne eere voltooien zal.
Het is volbracht, j Het is volbracht. -— Een
werk voltooid ; een last voldragen, daar engelen-
fchouderen onder zouden bezweeken zyn. Het
is volbracht. Myn Jefus verzamelt al zyne
kracht , om dit woord van zegepraal uitteroepen met eene luide ftem. Golgothaas rotfen mogen wél Weergalmen van dat geroep. De echo baauwt hem na, en kaatst de klanken flaauw te rug o! Vong ook myn geestelyk oor dien klank, om denzelven te rug te zenden in die belydenis: Ja, Jefus! Het
is volbracht. Het is volbracht. Zoo riep myn
Heiland zich zeiven toe. „ Schep moed , myne
„ ziel.'



Morgén Nachtmaal. 67
M ziel! wil hy zeggen, fchep moed! uw werk is „ afgedaan. Uw ftryd volftreeden. Het is vol-
„ bracht.'' Het is volbracht. Zoo roept
myn Middelaar zyn* Vader toe. Vry moedig vertoont hy zyn werk en lyden. Ziet! Vader! wil hy zeggen, ik heb voleind het werk, dat gy my te doen gegeeven hebt ; ook de laatfte penning is opgebracht. Vader'. nu fchittert uwe heerlykheid met herboren' glans, met vermeerderden luister. Vader! zie een werk, waar in oneindige naauwkeurigheid, allerftrengfte ftiptheid , oogen als zonnen, geen' zweem van gebrek ontdekken konnen. Zeg, Vader ! is er meer te doen , is er meer te lyden? of zyt gy voluit voldaan? Vader! gy knikt my minzaam toe, en uw oog bezeegelt myn getuigenis; het is volbracht. Het is volbracht. ,
Myn Jefus riep het den menfchen toe. Hy riep het den gekroonden getuigen toe, die, in het uitzicht daar op en op grond daar van, reeds in de heerlykheid waren ingegaan. Zyne ftem dringt door lucht en wolken , de ftarren voorby, tot in den derden hemel, en de koren der gezaligden heffen, zoo dra zy het horen , den fchaterenden loftoon
aan; Het is volbracht op Golgotha! Myn
E 2 Je-



6£ Morgen N a d h t m a a l. Jefus riep het den menfchen toe , die op de aarde waren, en wezen zouden tot aan het flot der eeuwen. Het kruis is hem een predikftoel, om van denzelven aan twee paar werelddeelen toeteroepen : Het is volbracht. Met eene plechtigheid zonder wederga , kondigt hy , van het kruis, die onuitputbare waarheid aan, w;.ar over, door alle de eeuwen henen, zou gepeinsd en gepredikt worden.
Het is volbracht. —— Het is volbracht.
Myn Jefus roept het den engelen toe, die, als de Cherubs in het fchaduwachtig heiligdom , vast bezig waren in het ftaroogen op dit verzoendek-
fel. Het is volbracht. Myn Jefus roept
het den duivelen toe. Hy doet de hel verltommen , den afgrond* beeven; en, daar hy , in de hoedanigheid van het Lam van God den geest ftond te geeven, brult hy vooraf, in de hoedanigheid des leeuws uit Judaas ftam, dat woord van zegepraal, dat donderwoord, het is volbracht, den duivelen toe. Bundels van gewichtige herinneringen , die my , als ik ter tafel treed, en cr ga nederzitten , gedaan zullen worden; en wier kort begrip my even te voren, door den dienaar van het kruis, den uitrichter ran Gods verborgenheden,dus . '" zul-



Morgen Nachtmaal. 69 eullen worden voorgeleezen : Eindelyk heeft Jefus, met zyn' dood en bloedftorting , dat nieuwe en eeuwige testament en verbond der genade en der •verzoening befloten, alshyzeide: Het is volbracht.
Morgen nachtmaal. — Laat my , met een gevoelig hart,-de inzichten bepeinzen, de weldadige inzichten, waar mede de oneindige goedheid my
ter tafel nodigt. God wil myn geloof verfter-
ken. Nederbuigende liefde, bedwelmende toe-
geevendheid , verbysterende infehiklykheid van dat wezen aller wezens, dat zich voegen wil naer myne
zwakheid, en met my ftamelen! Dcafwezende
Jefus, het voorwerp des geloofs, wordt aan myne
zinnen vertegenwoordigd. Eene treffende en
onderwyzende fchildery der u'itneemendheid van myn' gekruisten Heiland en van al het heil, dat uit hem vloeit, wordt mynen zinnen voorgehouden, zoo als gebrooken brood en vergooten wyn de zeer gepaste, fchoon bczwykende, beelden daar van lee-
veren. , Het voorwerp des geloofs, wordt my,
onder de gedaante van gebrooken brood en van
vergooten wyn , toegereikt, ter hand gefield, i
Gods verklaring, die hy nopens Jefus doet; Deeze is myn Zoon, myn geliefde, in wien ik myn welE 3 be"



70 Morgin Nachtmaal, behagen heb , wordt plechtig bezeegeld. Eu dat alles , opdat , onder en door den invloed des Geestes, waar van tog de zegen van al wat midlyk is, enkel afhangt, opdat myne graagte gaande mocht worden, en op dat myn geloof, gefchraagd door zulk een' onderhand, door zulk eene vertegenwoordiging van naby , cn door zulk eene bezecgeling, te gcrecder, te meer regtftreeks, met groter toeëigening, te geruster, te vertrouwlykcr, zyn onzichtbaar voorwerp, Kristus, de beloften en het heil , in die beloften begreepen, voor tyd en eeuwigheid aanvaarden zou. Wondere goedheid
van myn» ontfermer ! Meedogend hameien met den
zwakken ! Toegeevende infehiklykheid voor
my, wiens geloof dikmaals , helaas! zoo veel zwarigheid maakt, om zich enkel op het getuigenis van den nodigenden, den vergunnenden,den belovendcn God, zonder aarzeling, zonder achterdocht, te verlaten. Beproefde eeriykheid van een' getrouwen vriend, onder de menfchen,zou zich mogelyk beleedigd rekenen, wanneer iemand zulke aanmoedigingen tot het betrouwen op haar, zuike ge-
rustftellingen, zulke onderpanden, vorderde.
Gods weldadig oogmerk is, om door dit bondzegel
des



Morgen Nachtmaal. 71 des avondmaals, als door een onderpand zyner trouwe,aan elk,die het in het geloof gebruikt.. . . Heilige Geest! wek , wek myn geloof tog op' . .. om aan elk, die het in het geloof gebruikt, door eene meer bezondere toediening en toepasfing, en dus, meer perfoonlyk a meer regtftreeks, meer op den man aan, dan in de evangely belofte: Die gelooft-, zal zalig worden, gefchiedt, de plechtigfte verzekering te doen, de hoogstmogelyke ^gerustftelling te geeven , dat alle de genadegoederen , en alle de beloften, die ze bevatten, de zyne zyn, in onverlicsbaar eigendom hem toebehoren, dat zy voor altyd, zonder tusfchenpoos, en tot alles, de zyne zyn en blyven zullen, eeven zoo zeker, als iets, dat' aan iemand gegeeven en door hem ontvangen en gebruikt wordt, ontegenzeglyk het zyne
is- Gods oogmerk is, my meer bekwaam te
maken, om, in de oeffening van eene vertrouwlyke geloofsgemeenfchap met myn' gekruisten Heer, op alle de beloften , die tog in hem amen zyn, en geruster en overgegeevener te doen leven. In Gods beloften , die door het geloof myne bezitting geworden zyn, is voor alles gezorgd. Geene noden, geene behoeften, waar op geene rekening gemaakt E 4 is.



;a Morgen Nachtmaal.
h. En alles vereenigt zich in dat middenpunt: Ik
zal u tot een' God zyn. Dat is alles gezegd. ■
Krygen die beloften uit den bygevoegden eed van God eene toegevoegde zekerheid ? Neen! God is
waarheid. Is God aan my verplicht , eene
toegevoegde gerustaelling toe te dienen?Neen!
Wat dan? Bedwelmende goedheid, daar zy den erfgenaam der belofte de onveranderlykheid van haar' raad overvloediger bewyzen wil , komt met een' eed tusfehen beiden, een' eed, waar door zy
zich zelve als te pandc zet. En, waar toe
tog ? Op dat zy, die de toevlucht genomen hebben, om de voorgcftclde hope vast te houden, door twee onveranderlyke dingen , de bloote belofte en den bygevoegden eed, als waar in het onmogelyk, dobbel onmogelyk, in allen nadruk onmogelyk is, dat God zou liegen, eene overvloediger vertroosting hebben zouden. —- O myne ziel! bepeins dat alles van naby! Laat my die tedere liefde, die
meedogende voorzorg, fchatten en bewonderen! En laat my , tot myne vernedering, altyd denken: Het nachtmaal is by geleegenheid van kleingelovigheid , van eene verdenking, die den Eeuwig-
waarachtigen ten voorwerpe had, ingevoerd. ■
Het



Morgen Nachtmaal. 73 Het nachtmaal verwyt my, fchoon op minzaamen toon en maar eeven als in het voorby gaan, myne zwakheid, dat begeeren van een teken, die aarzeling, om God eenvoudig te geloven op zyn woord. Hec begeeren van een teken .... waarom dit in my gedragen met zoo .veel minzaamheid ? —Aandoenlyke gedachte 1 Toen Jefus het nachtmaal inftelde , kende hy my naer den geest der Godheid ; hy maakte rekening op myne zwakheid ; hy bereidde het hartfterkend middel ; hy dacht:
Ook voor doezen. Ziel! dank daar voor! maar
ook, denk geftadig tot uwe vernedering: Myn ongeloof, ook dat, heefc de inftclling des nacht-
maals noodzaaklyk gemaakt. Gods oogmerk is
het vruchtbaar aandenken aan mynes Verlosfers kruis te vernieuwen in myn hart. Zoo fprak myn
Heiland: Doet het tot myne gedachtenis. Gods
oogmerk is, myne hope tc verlevendigen, my op
onberouwlyke verbondsliefde voor altyd, en zonder
fchroom, te doen rekenen, myn' yver aan te
vuuren, my aan te gorden tot den ftryd,
myn hart, met Jonathans banden, aan hen te ftrengelen, die den Heere Jefus liefhebben in onverderfelykheid , en om de beweegredenen tot een E 5 hei*



74 Morgen Nachtmaal. heilig leven , en tot een lydzaam dragen van het Kristelyk kruis en van alle beproeving, te plaatfen
in het fterkhe licht. Bundel, dierbare bundel,
der weldadigfte inzichten!
Morgen nachtmaal! Ik zal aan de heilige
tafel gaan zitten. Straks zal dat bevel in myn
oor en hart klinken : Aanfchouw , eet en drink! verkondig »s Heeren dood! Dien verzoenenden dien borgtogtelyken dood , dien dood van hem , die de Heer is , aller heeren Heer , Gods eigen Zoon, zelf de waare God , die dat was, die dat bleef, ook toen hy ftierf; dien dood des Heeren, dat verbazend toppunt der onbeperkte gehoorzaamheid, die hy hcefc opgebracht, dien
kruisdood , die verzameling van al wat fmaad en fmert kan heeten, dien dood , die ten opfchrifce droeg en noch draagt: Vloek der zonde. Verkondig dien dood, dat treffend, dat aandoenlyk onderwerp. Vertegenwoordig u die wondere gebeurtenis : „ Gods Zoon ftierf voor zondaren aan
» cen kruis". Vlieg gezwind te rug door eene
reeks van zeventien eeuwen naar Golgotha. Zie hem fterven! Breng u een' ftervenden Jefus zoo na-
by, als of hy thans met fterven bezig ware.
Plaats



Morgen Nachtmaal. 75
plaats u op Golgotha aan Johannes zyde !
Doorwandel , met verhaasten tred , de keten der borgtogtelyke lydingen , van de kribbe tot op het kruis. Vind hem zwoegende in Gethfemane Volg hem naar Kajafas, naar Pilatus, ftap met hem jerufalem uit! Voeg u onder de weenende vrouwen! Klim met hem den kruisberg op! Dring door in de bepeinzing van zyn verborgen lyden , de ziel van zyn lyden , terwyl gy zyne uitwendige mishandelingen met beving aanfehouwt. Staroog vooral op dien gevloekten dood. Schraag
uwe verbeelding door het ftaren op de tekeningen, die u in gebroken brood en vergoten' wyn worden voorgefteld. Sla een eerbiedig , een opmerkzaam, een bcgluurend , een tranend oog op die fchilderyen , waar in eenvoudigheid , volzinnigheid, en deftigheid , zich vereenigen. Lees op die tekenen, wat Jefus werd en leed en deed, om zondaren, om u, te behouden. Ontwikkel, met
buitengewoonen fpoed, wat die fchilderyen u verkondigen. Vier vry den ruimen teugel aan alle
de beweegingen van uw hart, die , op zulk een gezicht en op zulk eene nadenking, natuurlyk aan
den gang raken. Schaam u niet, wanneer een
der



76 Morgen Nachtmaal.
der medegasten een traan ziet rollen, een traan,
een' tolk van uw bewoogen hart. Tranen zyn ook
de medeftanders der belydenis , wie Jefus is. .
Vertegenwoordig u de waarheid der gebeurtenis, die u in het nachtmaal vertoond wordt, vertegen' woordigze u met zulk eene gerustheid , dat er geen aasje twyfeling overblyve. —_ Verkondig
des Heeren dood! Erken, met blymoedige
gereedheid , hec volmaakttoereikende des rantfoens, dat door des Heeren dood, door een'
ftervenden Godmensch, is opgebracht. Be-
veel u zeiven blymoedig aan God, enkel op grond
van dien verzoenenden dood des Middelaars. ■ -
Vlieg hem, die in den gekruisten een vergcevend God is, in den arm en fchooc, en neem de aangebodene fchuldvergeeving, met een oog op de ftervcnde liefde des Verlosfers, vertrouwlyk en dankbaar aan. Verlaat u op dien toeroep : Grimmigheid is by my niet. Aanvaard dat bemoedigend woord: Zondaar! fchep moed! al het ongelyk vergeeven. Ja! vergeeven, ook vergeeten. Uwer over- ,
tredingen zal ik niet gedenken Verkondig des
Heeren dood. . Stem gulhartig te zamen met
het heilig doel der borgbetaling, die door den
dood



Morgen Nachtmaal. 77
dood des Middelaars is opgebracht, om, namelyk, by de wegnecming van de fchuld der zonde de verbreeking te voegen van haar vermogen en de vernieuwing naer Gods heilig beeld. Geef al de
eere uwer verlosfing, zonder eenige afkorting, aan Kristus, die, om zondaren te behouden, geftorven is y geefze aan hem alleen. Werp de kroon aan zyne voeten. Hef, op blyden toon, dat loflied aan: Hec Lam, dat geflacht is, is waardig, overwaardig, te ontvangen de eere, de heerlykheid, de majefteit, de kracht en de dankzegging, nu en eeuwig. Begin, fchoon ftamelende, dien koorzang, waar van de hemelen eenmaal weergalmen zullen. Verheug u in dc verwaardiging, in de onfchatbare verwaardiging, om openlyk te mogen roemen in Jefus kruis, in dcszelfs verzoenend en vcrlosfcnd vermogen, cn er door engelen cn menfchen, door vriend en vyand, op aangezien te worden, dat gy Jefus houdt en voor uwe gerechtigheid cn voor uwe
fterkte. Haal uit de befchouwing van Jefus
liefde, waar van zyn borgtochtelyke dood eene fchitterende, ja de hoogstmogelyke, proeve is, haal uit die befchouwing de fporen en het voedfel voor eene wederliefde, die herk is als de dood , voor
een'



7'8 Morgen Nachtmaal. een' yver, die hard is als hec graf, vuurige kolen, vlammen des Heeren, onuitbluschbaar ook doof veele wateren van verleiding , veele rivieren van druk. Breng die wederliefde in de fterkfte beweeging, laat dat vuur alle ftrydige ftof geheel verteeren Verwakker de gereedheid , om alles te verlochenen , waarvan Jefus u afroept, en alles, wat u in de oeffening van gemeenlchap met hem zou konnen hinderen. Geef hem voor eeuwig de hoogfte plaats in uw hart, of, liever , ruim het geheel voor hem in. Houdt gy de gedachtenis van uwes Verlosfers dood, befchouw hem tevens, als een', die nu leeft, leeft in den hemel, leeft ten goede van zondaren, ten goede van zyn volk, leeft ten goede van u Verhef uw hart toe in den derden hemel , daar Jefus uw voorfpraak is ter rechtehand van God , zyn' Vader. Denk by opklimming : Is zyn dood zoo heilryk , wac, wat mag ik dan niet wachten van zyn middelaarsleven! Zeg met blydfchap: Indien ik, een vyand zynde, met God verzoend ben door den dood van zyn' Zoon, veel meer zal ik, verzoend zynde, behouden worden door zyn leven. Gord u gewillig en blymoedig aan, om, in een' weg van
be-



Morgen Nachtmaal. 79
beproevingen en lyden, het Lam te volgen , waar het ook henen ga, het beeld van uwen gekruisten vriend, ook in dat opzicht, te dragen in de wereld , en om met bezondere gewilligheid dien druk te ondergaan, dien fmaad en hoon , die meer onmidlyk het gevolg is der aankleeving aan zyn' naam en zaak in de wereld. Maak maar één beding, een beding, dat nooit wordt afgeweezen: De genade moet met my zyn. Zeg: o! Myn geftorvene en nu leevende Heiland 1 Ik verklare u myne gezindheid voor het alziend oog-, maar fta gy, gy, voor de uitvoering in! zeg: Alweetende Verlosfer! Gy proeft myn hart. Uw oog leest de neigingen, die ik koeftere. Geef my hulp! Met u koom ik alles door. -— Breng alle uwe kwade neigingen , al wat aan Jefus in ü mishaagt, aan Jefus voeten. Breng ook de hardnekkigfte van uwe verkeerdheden, en die vooral, alle die boosheden, die u zo veel leeds en onrust wekken, brengze aarden voet van uwes Heilands kruis. Daar ligt uwe hulpe ; daar, en daar alleen, is een vermogen, waar naar alles luistert, een inteugelend, een verzwakkend , een krenkend , een dodend vermogen. Zie op het kruis ! Omhels die liefde! Zeg: Myne
lief-



So Morgen Nachtm/al. liefde is gekruist. Breng die liefde tot uw hart. Laat die over alles uitfpraak doen. Dan wordt de
wereld u gekruist, en gy der wereld Maak,
voor al het toekomende, blymoedig rekening op den onderhand, dien gy in al den tyd, die u overig is in het vleesch te leeven , zult nodig hebben. Verlaat u geheel op hem, die, daar hy zyn eigen' Zoon niet fpaarde, maar hem voor- u overgaf, ge. wis ook met hem alle dingen fchenken zal. Leg uw hoofd en hart op alle de beloften vrymoedig neder. God zal met u zyn. De ftervende Jofef zei tot troost van Benjamin: Ziet! ik fterve, maar God zal met u zyn. De ftervende Jefus zei oneindig meer , dan Jofef zei of zeggen kon. jefus
zei: Zondaar! Ik fterve, daarom, daarom zal
God met u zyn. Reken vrymoedig op alle
verzorging, op alle beveiliging, in alle wegen, in alle betrekkingen, in alle posten, in leven , in fterven , in alles. Haal uit de' gelovige be¬
fchouwing van Jefus kruis de fterkfte fporen voor de tederfte liefde tot allen, die uwe medeftanders zyn in het verkondigen van Jefus dood, tot hen, wier geeften , daar zy, in dit teder ftuk, eeven zoo denken en willen als gy denkt en wilt, naauw
met



Morgen Nachtmaal. 8ï
met u vereenigd zyn, die uit het zelfde bcginfcl, onder denzelfden invloed, door het zelfde geloof, met dezelfde bedoelingen, ftaren op- denzclfden hoekfteen, die in Sion gelegd is. Smelt uwe verlangens, uwe eerbewyzingen,uwe aanbeveelingen, uwe opdrachten, uwe tederheden, zoo als zy de gekruiste liefde eenpaarig ten voorwerpe hebben, frneltze met dc hunne ondereen. Vcrwakkcr aan de maaltyd uwe liefde tot uwe gelovige dischgenoten ! Bezie: uwe verkoelingen , uwe verkeerde driften , by het licht van Jerus kruis. Hoor uw' Verlosfer, by het nachtmaal, roepen: Dit is myn gebod, dat gy malkanderen lief hebt; gelyk ik u liefgehad heb. Niemand heeft meerder liefde dan deeze, zoo iemand zyn leven ftelt voor zyne vrienden ! gy zyt myne vrienden , zoo gy doet, wat ik
u gebiede. Haal uit de gelovige befchouwing
van Jefus kruis den fterkften aandrang, cn de zuiverfte beweegredenen, om by de broederlyke liefde de:liefde tot allen te voegen. Doe hier aan de innerlyke beweegingen van zachtmoedigheid, barmhartigheid, goedertierenheid, lankmoedigheid. Vat, in dc kracht van den gekruisten JelVs, het edelmoedig befluit op, om in alle de kringen, waar in
f gy



8a Mor, o en Nachtmaal.
gy verkeert, enkel voordeel, enkel zegen, te verfpreiden; voor allen alles te zyn; aan niemand eenige gegronde reden van beklag te geeven ; niemands druk te verzwaren; niemands zegen te benyden; niemands eeuwig belang onverfchillig aan te zien; en om, in geheel uw beftaan , aan de wereld, die u omringt, bezonder, aan hen , die u naast verzeilen, in eenige mate, de gedachtenis te vernieuwen,
hoe Jefus was, toen hy op aarde wandelde. Zie
op Jefus, uwen gekruisten Heer! en aanftonds roept gy -• Ja, Jefus ! u te volgen myn plicht! myne zaligheid ! — ftaroog op hem, die voor zyne vyanden en voor u het leeven liet, en dan roept uw hart: Myne vyanden ! ik heb u lief, uwe beleedigingen zyn vergeeven, uwe toekomftige verongelykingen, indien zy koomen, zyn vergeeven; by voorraad vergeeven. Myne vyanden! kan ik u immer dienst doen, laatmy vande eerften zyn,diegyaanfpreekt. Mynevyanden! myne wrake is, voor u dien dood te begeeren, dien men fterft, als men in myn' Verlosfer gelooft, het fterven aan zich zeiven. Myne vyanden! indien aan vyanden wél te doen by den Zoon van God in geene aanmerking gekomen was, dan zat ik niet aan deeze tafel, dan hield ik geene gedachtenis van hem, die
voor



Morgen Nachtmaal. 83
voor zyne fnode vyanden , alles , ook zyn leven, over had. — En eindelyk, richt een Ebenhaëzer op4 een' fteen der hulpe. Sticht een' altaar dien God , die u verfchenen is; dien God, die u andwoordt tett dage der benaauwdheid ! Gedenk aan al den weg. Roem de trouw en liefde , die u gedragen hebben. Roem het eindeloos geduld, dat de hoogfte Majefteit met u geoeffend heeft, alle de vergeevingen, al het opzoeken , al het wederhalen , alle de richtingen uwer zaken. Doe alle die vermeldingen , alle die dankzeggingen, onder eene aandachtige en opgeto* gene befchouwing van dat kruis, dat voor u gefchilderd ftaat, van dat kruis, dat de eenige wortel is, waar op al die zegen groeide. Leg uw dankoffer oodmoedig neder op dit zoenoffer, op dat het aangenaam en welkom zy by God, uw* Vader. Zalige bezigheden! Heilige Geest! Beweeg myn hart! Vloei tog in ! Beweeg de raderen ! Zend, zend uw licht
en uwe waarheid , dat die my leiden! Ging
het, ging het my morgen zoo! Wykt nu, gy
ondermaanfche dingen! zinkt in myne fchatting! Het hart naar boven! Morgen nachtmaal!
FS GIS-



*4
GISTEREN NACHTMAAL.
Gasteren nachtmaal. Ik hebbe daar mogen
verfchynen. God had my, door de toezending
zelfs van eene klecne ongefteldheid, konnen verhinderen. Hy heefe dat niet gedaan. Laat my met een bewogen hart aan hen gedenken, die, jaren lang gebonden aan hun leger , wel de berichten krygen, dat het nachtmaal op handen is, zich wel te binnen brengen , dat zy ook , in vroeger tyd, feest hielden met Gods blyde fcharen, en die thans wel fnakken zouden , om den Koning te aanfehouwen in zyn heiligdom, maar geheel verhinderd zyn. Laat my aan die gevangenen gedenken, als of ik het zelf ware. 'Laat my, daar de voorzienigheid den weg opent, hun een dobbel deel geven in het ftichtelyk bezoek. Laat my , met tederheid, hun de ruime ervaring toebidden van dat woord : Die gelooft , heeft gegectcn. -— Had ik door zooveele andere voorvallen, in myn gefiacht cn huis, konnen verhinderd zyn, myn weldadige Vader heeft alle die
ftcenen afgewenteld. Had eene hevige beftry-
ding



Gisteren Nachtmaal. 8g
ding van myn hart omtrend de waarheid , eene buitengewoone donkerheid , eene geweldige verwerring des gemoeds, aangezet door een' famenloop van verwoestende omftandigheden , my, in overyling , welligt konnen doen befluiten , om my te onttrekken, myn meedogende herder heeft ook dat afgewend, en, of die gevaaren, of immers derzei ver fehadelyk uitwerkfel genadig van my verwyderd. Lieffte Jefus! iuw oog was op my. Myn vyand had wel groten toorn, maar uwe rechtehand heeft heil
befchikt. Ligt had myn inwoonend bederf tot
zulk een' trap van openbare ergerlykheid , in de leer of in den wandel , konnen fteigeren , dat de opzienders der gemeente, waar toe ik behore, zich verplicht gevonden hadden, om, in 's Heeren naam, my het gebruik des avondmaals te ontzeggen ; maar ook dat, ook dat, heeft.God, myn Koning, afgewend. - O! myne ziel! roem niet in uwe waakzaamheid1 roem in God ! elk een dag, dien ik , zondei openbare ergernis te geeven, ten einde brenge, moet in myne oogen groot zyn. En, o Majefteit! in wier hand.myne paden zyn , in dit oogenblik verzoeke en befpreeke ik eene beveiliging,die my, zonder aanuoot gegeeven 5 hebben , aan hc: flot myner dagen brenge.
F 3 Gis"



ï6 Gisteren Nachtmaal,
Gisteren nachtmaal 1 ln volmaakte vry hei.!
Hiocht ik my derwaards fpoeden. Onder den
beveiligenden lommer eener overheid, die dezelfde waarheid belydt, en waarvan zommigen, door hun aanzitten, eene openbare hulde aan myn' gekruisten Koning deden, mocht ik nederzitten, -—< Laat my de gedachtenis vernieuwen van die bittere dagen , toen de vervolgzugt den hervormden Kristen, den Waldenzer, den Piemonteczer, ook myne vaderen, naar holen en fpelonken dreef, om, in het holfte van den nacht, het heilig brood en den hei ligen wyn gemeenfchaplyk te genieten , daar elk,
een geritfel wenkte: Onraad! vyand! - Ik mocht
opgaan en nederzitten, zonder vreze. Mogelyk, ja waarfchynlyk, waren, in dien zorgelyken tyd, de nachtmaalsvieringen vruchtbaarder, opgewekter, gevoeliger dan zy meestal inde dagen van herftelde ruste zyn. Toen zullen die geftolene wateren in nadruk zoet, dat verborgene brood lieflyk geweesd zyn. Welligt gloeide, in het kille van den middennacht, het vuur van liefde voor Jefus allerfterkst. o ! dat dringend fchuilen van vervolgde Kristenen by Jefus liefdefchoot! dat vuu7ïg , dat aankleevend , dat beknopt , dat voluit
ge-



Gisteren Nachtmaal. 87
geloven! De broederliefde in lichtelaaije vlam! De hemel in de fpelonk! Jefus omftuwd door aankleevende vluchtelingen! Hier daalt de fchechina. Hier woont God. Och herleefden die nachtmalen zonder de vervolging! Zonder de vervolging? ja , dat mag ik kiezen. Ondertusfchen , Sions Koning doe wat in zyne oogen goed is!
Gisteren Nachtmaal! Voorrecht, onbelemmerd genoten onder alle de bezwaren, waar in myn vaderland verkeert, onder alle de donders, die aan Nederlands zwarte kim famenpakken, onder alle de bedreigingen van het zwaard des oorlogs aan myn volk en land, onder alle de verdere benaauwingen,
onder alle de ftikdonkere uitzichten. Onder
alle de verwerringen en misverftanden. Onder alle de 'beweegingen en onrusten, die er in de wereld
zyn. Onder dat alles werd de troon der
genade opgericht; een heil vertoond, een
heil verzegeld , dat buiten het bereik is van
alle omwenteling; myne eeuwige bezitting
gewaarborgd; een verbond bekrachtigd, welks
vastigheid in Godlyke trouw haaren grondfiag
heeft; een verbond , dat, wat er ook in de
wereld, in de kerk , in myn vaderland , voorin 4 valle,



S8 Gisteren Nachtmaal.
val Ie, zyne gezeegende uitwerkingen nimmer misfen zal.
Gisteren nachtmaal! ! Ik ftapte myne kamer
en voords myne woning uit. Ik begaf my naar
het heiligdom der woningen des Allcrhoogflcn.
Aandoenlyk was my dc famcnvlociing van alicn kant. Aandoenlyk de gedachte : Kristus volheid is nimmer uitgeleedigd. — Aandoenlyk de vertegenwoordiging der flatelyke hulde, der plechtige eerbewyzingen , die myn gekruiste Verlosfer
ftond te ontvangen. Ik ltaptc myn' borg, myn'
bruidegom, myn' Heer te gcmoct,mct eerbied en
met blydfchap. Myn hart vloog voor uit.
Gisteren nachtmaal. — Heb ik met zegen dr.ar mogen verkceren; heb ik Jefus, den gekruisten,met een' toeëigenend geloof mogen omhelzen; heb ik my- voor den tyd en voor de eeuwigheid op God mogen verlaten; heb ik op tl Ie de beloften van het eeuwig zoutverbond myne hand vrynioedis; mogen leggen;- ben ik cr door verfierkt geworden met kracht naer den inwendkren menfche ; fcheptc ik moed , ook in het vooruitgezicht van alle mogelyke bezwaren ; heb ik my in 's Heeren kracht mogen verbinden , om met een voornoemen des harten by
hera



Gisteren Nachtmaal,
hem te blyven; wierd ik aangenaam verkwikt, wierd ik ingeleid in Kristus liefde, verwaardigd met het gevoel daar van, een gevoel, dat den hemel in het harte fchept, en waar by geen duizend werelden te fchatten zyn; was ik vervuld met evangelifchc boetvaardigheid , fmolt myn hart , by jefus kruis, van zondenrouw, zag ik op hem , wien myne zonden. doorftoken hebben, met dat gevolg, dat ik bitterlyk. weende, gelyk men weent over een' eerstgeborenen, over een' eeniggeborenen; raakte dc liefde totJefus in beweeging , zette ik aan Jefus de kroone, op het hoofd; wierd ik geleid op een' rotsfteen, die my, buiten die opleiding, tc hooggewcesd zou zyn, die , ja , voor my lag, maar voor my onbeklimbaar Was, laat, laat my danken-, .hartelyk. danken. laat my de genade roemen, dien invloed
verheffen, buiten welken myn hart koud, verward,
ongevoelig geweesd zou zyn. Laat my met
Hagar roepen :- God des aanzien^ heb ik omgezien
naar u , die my hebt aangezien ? Laat my de
eere van alles der genade geeven , en nimmer dieeere deelen tusfehen Godlyken invloed y en de voorfchikking, die ik maken mocht tot de waarnecniing der heilige .plechtigheid, ——.Laat-my juichen^ F 5 Loof



90 Gisteren Nachtmaal. Loof den Heere, myne ziel! vergeet geene van zyne weldaden! Hy verzadigde uwen mond met het
goede. Laat my er in één' adem byvoegen :
Jehova was myn herder; dus heeft my niets ontbroken. Hy deed my nederliggen in grazige weiden. Hy voerde my zagtkens aan zeer ftille wateren. Hy verkwikte myne ziele. Geloufd zy
Israëls God, die de tafel toerichtte in de wildernis! Geloofd zy de betere Melchifedek , die
my, daar ik vermoeid was van den ftryd, met brood en wyn verkwikte , en er den aartspriesterlyken zegen byvoegde! Geloofd zy Eliaas God, die, door den mond van den engel der gemeente , my toeriep , by herhaaling toeriep: Eet en drink, want
de weg zou voor u te veel zyn! Geloofd zy
myn Jefus , die met teder meededogen dacht en fprak: Deeze heeft niet wat hy eeten zal, en, indien ik hem nuchteren late heenen gaan , gewis, hy bezwykt op den weg. Trouwe herder! die zelf naar uwe fchapen vraagt, die het gebrokene heelt, die het verlorene opzoekt, die het afgedwaalde te regt brengt , die voeder toereikt , die de kudde weidt met al de tederheid, met al het overleg van «n' uitgeleerden herder, die, met bedwelmend
mee-



Gisteren Nachtmaal. 91
meededogen, met onfeilbare kennisneeming en met eene goedertierenheid, groter dan die van Jakob, u fchikt naer den gang van het werk, die my ook gisteren weide hebt doen vinden, u roeme ik op
blyden toon. ü roeme ik God en Vader, die
deezen overften herder der fchapen, door het bloed van het' eeuwige testament, uit den doden hebt
wedergebracht! ■ U roeme ik, 0 heilige Geest!
Bewconer van myn hart! Uwe invloeden ftierden myne aandacht! Uw geblaas voerde den wind in de zeilen van geloof, hope en liefde. Gy waart
in de raderen. Drieëenig God! eeuwig zy u
dc eere!
Gisteren nachtmaal! Waren myne heilige
verrichtingen zeer bezoeteld , was niets naer de reinigheid van het heiligdom , zag myn oog er een en ander van, zie ik by de herdenking noch veel meer, en moete ik by opklimming denken: Wat zal het -zonnezuiver oog der oneindige Majefteit niet veel gebreks , dat myn oog ontvlucht is, hebben opgemerkt ! en , zyn de diepfte buigingen voor den genadetroon , de tederfte gevoeligheden , de vertrouwlykfte omhelzingen van Gods liefde in zyn» Zoon, deonbeperkfte inruimingen van het hart voor
des



q2 Gisteren Nachtmaal. des gekruisten troon en fcepter, de edelmoedig fte tranen , de gulfte belydcnisfen, de verrukkend^ bewonderingen , de yverigfte verfoeiïngen van al wat. zonde is, de uitvoerigfte vermeldingen van Jefus heerlykheid , en ... wat zal ik meer noemen? is dat alles, hier op aarde geoeffend,
nimmer eevenredig aan de grootheid en de waardigheid en het gewicht des voorwerps , laat
my i met alle myne bezoeteling, met alle de onreinheden , ook der heiligde verrichtingen, naar Jefus vluchten, vluchten tot dat zelfde bloed, waar op ik zag in het avondmaal, dat bloed, dat eenmaal enrcens vooral door hem , die oneindig meer dan Aaron is, in het binnenfte "heiligdom is ingevoerd , dat "daar ïui al agtticn ecuwen de grondflag- der verzoening
is. Laat my fchuücn by hem, die de facramen
ten met eene volmaaktheid, waar in ahveetendheid geen aasje gebreks zag , heeft waargenomen, ook om al het gebrek van myn nachtmaaihouden te bedekken voor Gods heilig oog. — Laat my mee Hbkia bidden : De Heer , die goed is, make:yer■zoening ook over my , die, ja^d.or de genade, geheel myn hart gericht had ,■ om den God myner «deren , en myn' God, te zoeken, inga* , helaas!
niet,



Gisteren Nacht-maal.
niet, niet naer de reinigheid des heiligdoms!
Laat my bemoedigd worden door die gedachte: Toen ik aan het nachtmaal was, toen ik at en dronk , toen ik te rug zag naar de eeuwigheid, naar Adams val, naar Bethlehem, naar Gethfemane en naar Golgotha, teen ik opgetogen was, toen ik geloofde, toen ik lief had', toen alles uit myn oog verdween, behalven God in zyn' gekruisten Zoon, toen deed Jefus, aan 's Vaders rechtehand, verzoening over myn gebrek, en, naar die fchatting, was myn nachtmaalhoudcn welgevallig in het zonne-
zuiver oog.
Gisteren nachtmaal. Hebbe ik van de gekruiste liefde gelovige en ftatelyke gedachtenis
mogen houden, laat my die gedachtenis be-
waaren voor al myn leven. Niets zy my gemeenzamer dan de vertegenwoordiging van Jefus kruis; by myn opftaan , by myn nederliggen , in myn' voorfpoed, in myne bezwaren, in myne verzoekingen, in alles. Geen oogenblik zal er in myn leven zyn , waar in het niet aanmerkclyk te pas zal komen. Laat my, wanneer de eerzuchtige zyn' roem, de geldgierige zyn' fchat , de wellustige zyn. zinlyk vermaak bepeinst, laat my dan aan Jefus, <cn gekruisten



94 Gisteren Nachtmaal. kruisten, denken, myne eere,myn' rykdom,myng verlustiging. Onder alle myne bezigheden en ontmoetingen behoude dat aandenken plaats in myn hart. Myne eenzaamheid blyve de getuige der opzetlykfte vertegenwoordiging der gekruiste liefde ; en laat my , inzoover, daaglyks nachtmaal
houden. ■ Laat my, met gefcherpte aandacht,
met de hevigfte infpanning , de verplichting overwegen , die ik aan myn gekruisten Heiland hebbe, en die overweeging gaande houden : Aan God , myn fchepper, heb ik eene zeer grote verplichting .... maar indien ik die vergelyking
maken mag, aan myn' Verlosfer, befchouwd in die hoedanigheid, heb ik eene verplichting, die veel groter is. God, myn fchepper, deed my zyn; hy vond my in een' ftand van niet zyn, hy deed my ' aanweezig worden; hy ftelde my in de mooglykheid, om eeuwig en volmaakt gelukkig te worden. Myn Verlosfer vond my in een' ftaat van zyn, maar dat helaas! zeer rampzalig was, en waar voor, aangemerkt als zullende eeuwig duuren, men een» ftand van niet aanweezig te zyn, met reden kiezen zou. Myn Verlosfer bracht my in een' ftand van
enverlifcbaar heil. God myn fchepper! God
myn



Gistbrïn Nachtmaal. 95
myn verlosfer! myn hart vereenigt alle myne verplichtingen. Thans roeme ik uw fcheppen en uw
verlosfen op gelyken toon. Laat my van Jefus
Kristus op den duur gebruik maken. De vergunning, de onfchatbare vergunning daar toe, ismy, toen ik aan het nachtmaal was, plechtig vernieuwd geworden. Hy werd my gefchonken. Laat my op dien zelfden voet, waar op ik hem aannam , nu ook voords in hem wandelen. Ik blyve een ledige, een behoeftige, in my zeiven. By hem is de volheid. Nooit zal het hem aan vermogen of aan goedwilligheid ontbrecken. Zoo dikmaals ik met blindheid, fchuld en banden , toevlucht tot hem neeme; zoo dikmaals ik op hem, als op myne bezitting, als op een', die zyn bezeegeld woord, eens vooral, aan my gegeeven heeft, vry moedig zie, zoo dikmaal» vernieuwe ik aan hem die ftatelyke cerbewyzing, die knielende.hulde, die ik hem deed aan het avondmaal. Beftendigzal ik hem, zyne voorbidding,
zyne hoede , zyn' invloed, nodig hebben. Ik zal, zoo lang ik op de aarde ben, een zondaar blyven, en myn Heiland heeft het my voorzegt, toen hy,voo? elk een' dag,my de bede om fchuldvergeeving heeft in den mond gelegd; en, fchoon myn ftruikelen de
vriend-



§5 Gisteren Nachtmaal.
vricndfchap nimmer breken zal, zal ik evenwel de vaderlyke fchuldvergeeving beftendig nodig hebben. Jefus zal myn voorfpraak , myne bedekking, myne verandwoording, zyn en blyven moeten-, en hoe zal ik, met eene gegronde vrymocdigheid, daar op rekenen konnen zonder een herhaald en aanhoudend
fchuilen by hec verzoenend bloed. Ik blyve, in
my zeiven , een machteloze. Toen ik van de heilige tafel wederkeerde , flapten my de verzoekingen te gemoet. Het nachtmaal befprak my geen ontflag van den ftryd tegen myne eigenheid, myn ongeloof, myn' zondelust, myne fchepfclsliefde, en
tegen alle myne overige vyanden. Ben ik aan
het nachtmaal zeer verkwikt, getroost, verlecvendigd geworden , heb ik mogen zien en fmaken, dat Jehova goed is , zyn alle de neigingen van het vernieuwde hart in dc iterkfte bewceging gebracht, ik moet, ja, hartelyk daar voor danken ; ik moet de gedachtenis daarvan zorgvuldig bewaren; ik mag er, in tyden van duisternis, tot bemoediging, op terug zien; ik mag er de proeven, wat dc genade vermoge , cn wat men aan God hebbe, met heiligen eerbied en tedere gevoeligheid , in opmerken, en wat men al uit handen, die zoo mild , van oogen, die
zoo



Gisteren Nachtmaal, fl 200 vriendlyk zyn, tc wachten hebbe, naer gelang van allen toekomftigen nood en behoefte. Ik mag, ja, mee Daniël zeggen: Spreek Heer! want gy hebt my gefterkt, maar onderftand moet ik er niet van
wachten. Myne opzetlykfte voorneemens
hadden en hebben geen' hoger' rang, dan dien van verklaringen der gezindheid van myn hart. Laat my dan het oodmoedig zien op Jefus invloed en het beftendig fchuilen by zyne gerechtigheid famenvoegen , en elk een' tred , die buiten dat fpoor
gaat, voor een' mistred rekenen. Laat my
hopen , beftendig , vrymoedig, volkomen , hopen. Gods beloften zyn my verzegeld; beloften , waar in voor geheel myn belang, in tyd cn
eeuwigheid , volmaakt gezorgd is; beloften,
die in den kruisdood van Gods eigenen Zoon haa-
ren grondflag hebben; beloften , voor wier
vastigheid God zyne eere verpandde; beloften,
door hem gedaan , die nooit vergeet , wat hy befprak ; door hem, wien het nooit aan vermogen hapert, om zyn woord geftand te doen; door hem, die nimmer door de tusfchenkomst van onverwachte gebeurtenisfen in de uitvoering van zyne ontwerpen, in het houden van zyne beloften , gehinderd q wordt



$3 Gisteren Nachtmaal.
wordt,of kan gehinderd worden; door hem, wiens trouw door de ontrouw zyner gunstelingen nooit vernietigd wordt; door hem, die, toen hy my de beloften deed, reeds onfeilbaar rekende op millioenen proeven van ontrouw aan myne zyde, en wien ik dus niet uit de hand kan vallen; door hem , die zelf, door den inhoud der meeste beloften, de tekening leverde van alle de toekomftige bezwaren, die myne treden verzeilen zullen, zoo lang ik hier
beneeden ben. Laat my een opgehelderd begrip
bewaren wat my, toen ik aan het nachtmaal was, is toegezegd, o! Welk eene kloekzinnigheid heb ik nodig, om ,met vermyding van uiterften,te wandelen in het midden van de rechte paden! en zou ik het my niet, onder dit denkbeeld , beknoptelyk konnen vertegenwoordigen: God heeft gezegd, dat hy my tot een' God zal zyn , dat hy langs de beste, met zyne eere en myn belang best overeenkomende, wegen, myn waarachtig heil in tyd en eeuwigheid zal bevorderen om Jefus wil; Dat is
alles gezegd. Laat my dat denkbeeld telken
morgen en duizendmaal op een' dag, aan my zelvcn vertegenwoordigen, en vragen: Ziel! denkt gy er wel aan, waar op gy rekenen moogt? — Laat
my



GiSTEitEN Nachtmaal. og
my beftendig, en in elk een nieuw geval, den God van myn verbond oodmoedig" en vry moedig manen op zyn gegeeven woord. Davids bede zy in myn hart en mond beftorven: Gedenk, o God! gedenk aan hec woord, dat gy tot my gefproken hebt, waar op gy my hebt doen hopen. Heer! wil hy zeggen: Gy deedt my hopen. Gy gaaft er my en vryheid en bekwaamheid toe; eil gedenk dan aan uw woord , en befchaam de hope niet, die geen' grondflag heeft dan uwe vergunning , en welker
oeffening de vrucht was van uwen invloed.
Laat het my niet bevreemden, dat myne hope op God en op het woord zy ner belofte foms heevig beftreeden wordt, en dat ik, ook in dat opzicht, een lotgenoot worde van hem, wiens kruis ik thans bepeinze , gelyk ik het gisteren zag in het avondmaal. Lieffte Jefus! toen gy , hangende aan het kruis, de gronden gelegd hebt voor dc bek ften, waar van ik thans, in de gemeenfehap met u, een bezitter geworden ben, toen , toen werd uw betrouwen op God, uw' Vader, zoo heevig aangetast; en, hebt gy niet , door die fmertelyke ervaring, de fchuld geboet myner oorfpronklyke en noch aankleevcndö mistrouwingen aan God? en, dierbare Verlosfer!
G a hebt



ioo Gisteren Nachtmaal;
hebt gy niet , door onwrikbare volhardiag in het betrouwen op God , uw' Vader, den Geest verworven , om myn hart te vormen naer uw beeld ? Lieffte Jefus! dat het my dan niet bevreemde, dat ik ook foms beftreeden worde, en, daar gy by ervaring weet, wat beftryding is, fchiet dan haastig toe, en help my! Laat my, van het nachtmaal wedergekeerd , vrymoedig en onbelemmerd rekenen op eeuwig heil. Eer zal de wereld in duigen fpatten, eer ik verlooren ga. "Wat zegge ik, God zou moeten ophouden God te zyn, als dat gebeurde. Ik heb in Gods ontwerp bewilligd. Daar ligt Gods woord. Ik fta voor Jefus rekening. Myne zaligheid is zeker. Laat my , van het nachtmaal wedergekeerd , dc liefde tot myn' gekruisten Vriend gaande houden. Nu, dunkt my, moest ik, zonder eenige bekoeling, zond er eenige verfiaauwing, op den duur, enkel wederliefde zyn. Nu moest ik door die liefde zoo gedrongen, zoo geperst worden, dat alle andere neiging, die er niet aanverwant is, er voor zwigte, en alle neiging , die er aan verbonden is, er door bevorderd worde. Nu moesten er in myn leven r.aauwlyks oogenblikken overblyven, waar in ik alle gevoel van wederliefde mistte. Nu moest ik, om
myne



Gisteren Nachtmaal, ioi
myne wederliefde gaande te houden, mynesHeilands liefde tot my , als eene vry willige liefde, beftendig gelooven en met toeëigening omhelzen. Nu moest de ommegang met myn' edelmoediger! Vriend een hemel in myne fchatting zyn, hem te behagen het toppunt van myn wenfehen, hem aantepryzen myne hoogfte verwaardiging, en voor hem te lyden myne
glanfigfte krone. Nu moest ik enkel liefde zyn.
Nu moesten uit dat zelfde beginfel myne tederheden omtrend myne gelovige dischgenoten tot dien graad van warmte komen als eenigzins overeenkomt met de betrekking, die ik op hen hebbe. Aandoenlyke vertegenwoordiging! wy zagen by het nachtmaal op het zelfde kruis. Wy oeffenden de grootfte famenftemming, die er mogelyk is, de grootfte famenftemnring in eene zaak van onberekenbaar belang. Jefus, de levensboom , ftond in het midden, en wy omringden hem. Myne lieve reisgenoten , gekogten en verlosten door het zelfde bloed, medebeftemden voor den zelfden hemel! zal ik u niet hartelyk liefhebben, zal ik myne vorige koelheden, myne driften, myne party digheden, gelyk ik ze beweende aan den voet van het kruis, zal ik ze niet op nieuws befchreien met heetc tranen ! zal ik niet, door heiligen nayver G 3 aan*



loa Gisteren Nachtmaal.
aangcdreeven, de oodmoedigfte, de zachtmoedigfte, de gedienftigftc, de bcfcheidenfte, de hulpvaardigfte, de meedelydenfte, de ftichtelykfte, de getrouwfte,
en wat zal ik meer zeggen? voor allen alles zyn ?
och ! ware en wierd ik zoo! Nu ben ik hec in
myne neiging. M\ n JeLs! doe my , na dit
nachtmaal', dien zin bewaren! Myne gelovige dischgenoten aan de tafel uwer genade worden myne dischge-oten aan de tafel der heerlykheid. Jefus!
doe my enkel liefde zyn! Laat my , van het
nachtmaal wedergekeerd , by myne liefje tot de broederen myne liefde tot allen voegen. Zal ik, by de gedachtenis van het nachtmaal , my herinneren, dat Gods Zoon zyne vyanden liefhad, het leven voor hun overgaf, zal ik bedenken, dat dit in niemand duidelyker blykt dan in my zeiven, en zal ik dan één oogenblik aarzelen, alle myne medezondaren Hef te hebben , vol te zyn van ontferming en hulpvaardigheid , niemand reden te geven, om zich over my by God of menfchen te beklagen? Zal ik niet, naer al den invloed , dien ik hebben kan, arbeiden aan hun heil? Zal niet ook myne liefde tot hen, en myn verlangen naar hunne ontnuchtering, my doen waken tfgtn allo ergernis ? Zal ik weigeren myne



Gisteren Nachtmaal. iog
beleedigers lief te hebben, myen vyaiden wél te doen, zoo veel ik kan, en d,)or die wegen, w^lke de ware kloekzinnigheid toe'aat? neen! — Dierbaar nachtmaal! fchool der liefde! ach! vergat ik nimmer
uwe onderwyzingen! o Myne eigenheid! myne
ongeregelde zelfsliefde ! gy, Dagon J val , val voor
de bondkist neder! Gekruiste Koning! ik roepe
myne eigenheid, myn zelfbehagen, en al het verwoestende, al het ongeregelde, dat op dien wortel groeit, volmondig toe: Heenenuit! wat heb ik met u te doen? maar kracht misfe ik, om uit te dryven. Uw nachtmaal! myn Verlosfer! predikte my, dat er maar één toereikend vermogen is, maar één invloed van krenking, van doding. Dat geloofde ik. Op dat vermogen zag myn hulpeloos
hart, myn tranend oog. Myn Heiland! geef
nu hulp! Ik heb de zaak aan u verbleeven. Ik zie op u. Laat my , van het nachtmaal wedergekeerd, de tederheid des wandels, over het geheel genomen, behartigen in eene mate, als de eere van Kristus, het inzicht zyner borgbetaling , myne duurc verplichting, de eer van het evangely, de reinheid en waardigheid van Jefus bloed, de plicht om menfchen voor Kristus te winnen, dc bewaring G 4 te*



104 Gisteren Nachtmaal,
des vredes van myn hart, en de voorbereiding voor
hec hemelwerk, van my vorderen. Heb ik, by
het avondmaal, uit den mond ,des Almachtigen die belofte gehoord : Ik zal u tot een' Vader zyn ; cn ben ik, door gelovige aanneeming, een bezitter geworden, heb ik nu die belofte,laat my dan, aan gefpoord door zulkecne bedenking , my zeiven reinigen van alle befmetting van vlecsch en geest, reinigen met een' yver en trek tot vordering, dat men het, in zyne mate, moge konnen noemen eene voleindiging der heiligmaking in de vreze van
God. Laat my die tedere beweegredenen, die
my by het nachtmaal in het klaarfte licht zyn voorgefteld , voor myne aandacht houden , en derzelvcr innerlyk gewicht duizendmaal cn noch
duizendmaal bepeinzen. Laat my de kwade
verzoekingen , van welken kant en onder welk een' fchonen fchyn die ook komen mogen, in eene heilige kloekmoedigheid en onverzetlyken yver, tegengaan met bedenkingen , die ontleend zyn uit
hec evangely van hem, die voor my gekruist is.
Laat het noodgelchrei , ter tyd des gevaars, gerecdelyk opgaan tot dien held , by wien hulpe befteld is; cn die my by het nachtmaal beloofd
heeft j



Gisteren Nachtmaal. 105
heeft, dat hy verzochten invloed nooit zal weige-
ren- waak op, myne ziel! daar is hope dien
aangaande. In Jefus zal ik kloeke daden doen. Zoo zal ik fchynen als een licht, in het midden van een krom en verdraaid genacht. Zoo zal ik eene eere van Kristus, myn' Verlosfer, in de wereld zyn. Zoo zal myn wandel eene proeve leveren, dat het geloof in Jefus kruis naer de lesfen van matigheid,
rechtvaardigheid en godzaligheid, leeven doet.
Ik vermag alle dingen door Kristus, die my kraeht
geeft- Streelend uitzicht! och! wierdt gy door
de uitkomst bevestigd! Alles zal ik vermogen
door mynes heilands hulp. Heere Jefus! vorm
gy myn hart, hier myne tong, regel alle myne daden! druk uw beeld in my over met de kenbaarfte trekken! - Laat my , van het nachtmaal wedergekeerd, den fmaad en druk , die my, om des gekruisten wil, in de wereld ontmoeten mocht, lydzaam dragen, en er myne eere in hellen, dat ik een lotgenoot mynes Meesters worden mag. Bad ik, eer ik ter tafel ging: „ o Vader! verleen my uwe ge„ nadc, dat ik getroost myn kruis op my neeme, s„ my zeiven verlochene , myn' Heiland belyde, „ en in alle droefheid , met opgehecven hoofde, G 5 « m^



ioö Gisteren Nachtmaal. „ myn' Heer Jefus Kristus uit den hemel ver„ wachte" en heb ik nu, aan het nachtmaal, geftaroogd op het borgtochtelyk kruis, laat my nu goedwillig tot Jefus uitgaan, zyne fmaadheid dragende. Laat my nimmer , ter ontwyking des
fmaads van mede wormen, eenige ontrouw doen aan een' Verlosfer, die voor my, voor my, alles over had. o Dierbaar nachtmaal! herinner my duizendmaal die zelfde bedenkingen , welker kracht ik gevoelen mocht, toen gy my den gefmaaden, den gekruisten Godmensen., voor de oogen fchilderdet. Laat my, van het nachtmaal wedergekeerd, al myn lot aan den God van myn verbond
vertrouwlyk aanbeveelen. Of, zou hy , die
zyn' eigen' Zoon niet fpaarde, maar hem voor my overgaf, my ook niet met hem alle dingen fchen-
ken? Laat my met gerustheid dryven op den
ftroom eener verzoende, eener vaderlyke, voorzienigheid. De beloover van geestlyk en eeuwig keil heeft er, by wyze van een toewerpfel, bygevoegd : Uw brood zal zeker zyn , uw water
gewis. Laat my dan, gemoedigd, myn' weg
voordzetten. Myn vaderland J aan u heb ik
met tederheid gedacht, toen ik aan het nachtmaal
was,



Gisteren Nachtmaal» 107
was, en, onder het ftaren op een bloed, welks vermogen de wereld en Nederland ftaande houdt, hebbe ik u, in Jefus , des gekruisten, naam , aan
den God der vaderen opgedragen. lk werd
bemoedigd, toen ik dacht: De bondtafel, waaraan ik nederzit, de banier van Jefus kruis , ftaat op Nederlandfchen bodem. De ark is noch niet geweeken. Tevens, myn. hart was door zorg geklemd. Laat my , van het nachtmaal wedergekeerd , by elk eene befchouwing van myn vaderland, rust en zorgfamenvoegen. Hoge Majefteit!
gy beziet alle de verwerringen, die er in de wereld zyn, met eene onafgewisfelde tegenwoordigheid van geest; nooit maken de ondermaanfche beroeringen eenige inbreuk op uwe gelukzaligheid. Leer my, in myne mate, in myne betrekking, u te volgen, met u in u te rusten, en, onder alle de gewaarwordingen van behoorlyke aantreklykheid omtrent Nederlands noden , myne rust in een geestlyk en onverlicsbaar goed aan den gang te houden. Laat my , van het nachtmaal wedergekeerd, den
dood , myn' dood , kloekmoedig tegengaan.
Ontwapende ! waarom zou ik u vrezen ? Myns Heilands dood , wiens gedaehtenis my thans zoo naby
is,



M Gisteren Nachtmaal. ïs, myns Heilands dood heeft u den prikkel ontwrongen. Ik zal, ja, bezwyken voor uw geweld, maar ook dan zal myn geftorvene Zaligmaker myne toevlucht zyn. Myn Jefus ftierf. Myn Jefus weet, wat fterven is. Dood! waar is uw prikkel! Al komt gy morgen; ik ben gereed.
Gisteren nachtmaal! Afweezende Jefus! af-
weezend voor het vleeschlyk oog! Zoo zal het
Wyven , zoo lang ik hier op aarde ben. Zoo zal
het, in zeker opzicht , blyven tot uwe jongfte verfchyning op de wolken , en de verryzenis van myn afgelegde vleesch. Laat my genoegen neemen in die beftelling. Laat my opgenomen zyn
met de eere, met de verwaardiging, om hem lief te hebben, wien ik nimmer zag, en, hoewel niet ziende maar gelovende , my in hem te verheugen
met eene onuitfpreeklyke en heerlyke vreugde.
Zoo wordt de kracht van myn geloof en van myne liefde, en het vermogen der genade, die ze beiden werkte en beiden gaande houdt, te glanfiger geopenbaard; zoo wordt voor myn geloof en myne liefde de aanleiding geboren , om , by geleegenheid zelfs van een gemis, met bedaarder tred en eenpaariger
ftevJgheid, voord te happen. Zoo heb ik boven
hen4



öjsteun Nachtmaal. $JJ Jien, die myn' Verlosfer in het vleesch gezien hebben, eene ontmoeting te wachten , die myne
verrukkingen ten hoogften top zal voeren. En,
met één woord, zoo mag ik my verheugen in Jefus woord : Om dat gy my gezien hebt, Thomas! zoo hebt gy geloofd. Zalig, driewerf zalig, zyn ze, die niet zullen gezien en nochtans zullen geloofd hebben.
Gisteren nachtmaal! De Godmensch , de
zoen der wereld, werd my vertegenwoordigd in die bedwelmende diepte van vernedering, waar aan geen
peilen is. Laat my juichen, dat hy reeds
bykans agttien eeuwen den druk te boven is.
Laat my juichen , dat hy uitdermate zeer verhoogd is. Laat my, fchoon ftamelend , myn feestgejuich onder de koorzangen der volmaaktgezaiigden
eerbiedig mengelen. Laat my juichen, dat ik
ook eens , in 's Heilands onmidlyke tegenwoordigheid, aan het avondmaal der bruiloft des Lams aan zal zitten, en myne danktoonen hoger voeren, dan die der engelen ooit klimmen kunnen, danktoonen , waar van de ftof zal zyn: Ik ben gekocht door
Jefus bloed! En, is het hier reeds zoo goed
naby God te zyn, wat, wat zal het zyn, verzadigd
te



ïio Gisteren Nachtmaal,
te worden met vreugde voor Gods aangezicht!
Blyft de hemel van genade , die aan het nachtmaal geopend wordt, altyd , in eenige mate 3 een bewolkte hemel, wat, wat zal het zyn, als de geheimen , als de wonderen van Jefus kruis, by een volmaakt verhelderd licht, zullen worden ingezien, voor zoo verre het voor eindige wezens mogelyk is; ingezien met eene eeuwige vordering; eeuwige vordering, waar aan de oneindige rykdom van het Voorwerp eeuwig ftof zal leveren ; eeuwige vordering , die den aart der zaligheid, als een eeuwiggroeiend heit befchouwd, boven alle onze denkbeelden, vergelykingen en afmetingen, oneindig verheft. Wanneer ik hier in de kennis der
gekruis e liefde toeneeme, wanneer ik in dat heiligdom van wonderen eenige treden dieper worde ingeleid, dan ervaare ik de voorproeve van eeuwige
vordering.
Gisteren nachtmaal. Welligt, ten mynen
opzichte, het laathe. Mogelyk kryge ik aan het avondmaal der bruiloft des Lams , dat in den hemel zonder tusfehenpoos gehouden wordt, mogelvk kryge ik daar eene plaats, eer er in de gemeente, waar toe ik behore, weder nachtmaal gehouden
wordt.



Gisteren Nachtmaal. Ui wordt. Behaagt ,het der eeuwige wysheid dus, dat zal ook wél zyn, volkomen wél; en zulk een ruil zou my niets dan winst befchikken.
Gisteren nachtmaal! Dierbaar nachtmaal!
Sta gy , tot aan het flot der eeuwen! Sta als een opgericht teken! Sta als eene banier van wegende waarheid! Predik de gekruiste liefde van Gods Zoon der wereld door! Getuig gy, gy zelve, tegen der Joden ongeloof, en tegen de ftoutheid der vrydenkeren! Wees de getuige der millioenen eerbewyzingen , die noch eens aan uwen doorluchtjgen infteller door weenende Joden, door knielende heidenen, ook door Chams nageflacht, zullen worden toegebracht. De jongfte dag der wereld zy ergens op aarde een nachtmaalsdag!
ADAM



ADAM VIEL EN IK IN HEM!
A.dam viel, ik viel in hem. Treurige gebeurtenis! Zal ik twisten met myn' Maker?
Eal dat twisten onderrichten zyn? neen! Laar
my liever denken: God is billyk en niets is onge. rymder, niets tegenftrydiger, dan te denken: God handelt onrechtvaardig. Zoo dra ik God noeme, vermelde ik een wezen, dat de r-egelen van billykheid nooit te buiten gaat. Hoge vrymacht wordt
door wysheid en goedheid altyd beftierd.
Wat is vrymacht, buiten opzicht tot dat verband ?... gewis ! eene fchriklyke zaak; eene .verwoesting des denkbeelds van een allervolmaaktst wezen , de tekening van een' tyran. Zoo dra ik my een'God verbeelde, wien het mogelyk is, onrecht te doen,
dan verdwynt het denkbeeld van God. Bezie
ik Gods weg in de regeering van de wereld , dan fchitteren wysheid, goedheid en billykheid 3 my in de oogen. In duizend proeven, fprekende proeven , hebbe ik dat opgemerkt. Mogelyk zyn
er weinige onder myne Medekristenen , die niet
der-



•Adam viel en ik in hem. 113
dergelyke opmerkingen, duizendmaal en noch meer, met zekeren eerbied en opgetogenheid , gemaakt hebben. -—- Duizend gebeurtenisfen zyn my voorgekomen, waar van ik in myn haasten dacht: Is dat wysheid ? is dat goedheid ? en waar van ik, toen eene verrasfende ontwikkeling de gordynen wegfchoof, naderhand met fchaamte zeggen moest : hoe wys, hoe goed is God! Laat my, door zulk eene ervaring zoo wel als door het denkbeeld , dat ik van God hebbe, beftierd en voorgelicht, laat my naar dien regel, alles beoordeelen , wat my noch duister is, alles, wat my in Gods beftellingen fchynt krom te zyn, en laat my nu inzonderheid, in myn eenzaam gepeins, naer dezen regel oordeelen over die treurige waarheid: Adam viel en ik in hem.
Laat my voorder 'denken: —— God is oneindig; oneindig in alles, buiten bereik van alle navorfching; engelen zien zich blind op dien ongefchapen' glans; en zal ik dan , ik, die eene leemenhut bewoone, wier grondllag in het ftof is, zal ik Gods onderaoeking vinden , zal ik, tot de volmaaktheid toe, den Almachtigen vinden? zy is als de hoogte der hemelen, wat kan ik doen? God woont in de donkerheid , en het is de eere van aller koningen H Ko-



'ii4 Adam viel en ik in hem.
Koning, eene zaak te verbergen. Hy is een God, die zich verborgen houdt. Hy bekleedt zich zeiven en fommige van zyne wegen met eene achtbare duisternis. Hy is eene Majefteit, die zelfs öen grootften vertrouwling , hem , die de naaste aan haare hand is, met uitfteekende wysheid, in een' merkelyken afttand houdt, met een vcrwydering, met eene ver/.wyging, die zelfs den grootften navorfcher der Godsgeheimen , hem , die in den derden hemel een bezoek heeft mogen afleggen, de bepeinzing van een? der diepe wegen van God fluiten deed met dien uitroep: o Diepte des rykdoms beide der wysheid en der kennis van God! Hoe ondojrzoeklyk zyn Gods oordeelen, hoe ohnafpeurlyk zyne wegen ! Hem zy de heerlykheid ! Duikt hier 3 edele puikverhanden!
zwicht 3 fchrandere vernuften ! Soms fufc gy in de navorfching van konst en fchoonheid, die in het kleinfte diertje tc vinden zyn ; gy ruft met die belydenis: Hoe veel ontvlucht er noch ons oög, wat
onderftand ook het konstglas geeve! Zwicht hier
geoeffendfte Kristenen ! geliefften, onder dc geliefden! Johannesfen, die aanligt in Jefus fchoot! ■ -
Verhoogt u door uwen hoorn in het ftof te büi-



Adam viel e'n ik in hem. 115
gen! Blyft daar de engelen blyven ! fluit uwe
oogen! buigt uwe knie'n! de ferafs bedekken hunne aangezichten met hunne vleugelen! komt den gloed
der oneindigheid nooit te na! Hier buigt myn
hart! en laat my, in dat licht, de treurige waarheid befchouwen: Adam viel en ik in hem. Zal ik klagen ? zal ik voorwenden, dat my on-
gelyk gefchiedt ? Zou ik geklaagd hebben ,
wanneer de zaak een' tegengeftelden uitfiag gehad hadde , wanneer ik , ingevolge der volhandigheid van myn verbondshoofd en in hem gereekend, een onvcrliesbaar deel aan eeuwig en eeuwiggroeiend heil gekreegen had ? zoude myne berispende aanmerkingen op zulk een' uitfiag en op de behelling,
die er den weg toe baande, ook gevallen zyn?
en zoo neen, laat my dan ook nu berusten in den
uitfiag, dien ik verneeme ! Laat my, zonder
twisten, die uitkomst eerbiedigen : Adam viel en
ik in hem.
Adam viel en ik in hem. Zou het zoo
zyn? ja myn ziel! het is maar al te waar.
IVly worden in een' bybel , die alle mogelyke merken heeft van Godlyken oorfprong, die bedroevende, die vernederende, waarheden zoo duidelyk
H 2 OIK-



n6 Adam viel en ik in hem. ontdekt, als men in eenige taal fpreken kan. Hier leeze ik : Al wat uit vleesch geboren is, dat is vleesch. Ziet ! ik ben in ongerechtigheid gebooren , cn in zonde heeft my myne moeder ontvangen. Hier leeze ik: Kristus Jefus is den broederen in alles gelyk geworden , uitgenomen de zonde. Waar uit onbetwistbaar volgt, of dat de Zoon van God , de heilige vrucht van Maria, die zelfde zwakheid, die zelfde overhellende neiging ten kwade , waar meede ik gebooren ben , van zyne moeder heeft overgeérft; of dat die zwakheid , die overhelling ten kwade, (welke myn vleesch van het vleesch mynes Gods en Verlosfers onderfcheidt) eene zondige zwakheid , eene zondige verdorvenheid
is. en, wat kan er duidlyker zyn? Hier leeze
ik : Wy waren van natuure kinderen des toorns, gelyk ook de anderen ; door ééne misdaad is de fchuld gekomen over alle menfchen tot verdoemenis ; door de ongehoorzaamheid van één' mensch, (niet van Adam en Eva beiden) maar van één' mensch,zyn veelen tot zondaren gefield geworden; en het is op grond van deeze zonde, zonde, waar aan alle menfchen deel hebben, dat de dood ook doorgegaan is tot alle menfchen. Dus , wanneer
ik,



Adam viel en ik in hem. 117
ik , of uit myn eigen hart, of uit den mond van anderen, de bevreemdende vraag hore : Hoe! zou God, na een verloop van bykans agt en vyftig eeuwen , noch denken aan Adams val ? dan moet ik andwoorden: „ Er ftaat gefchreeven." Dan moet ik denken: Wil ik , beftierd door het verftand dete vleefches, die bedroevende, die vernederende, waarheden ontkennen , zoo moet ik eerst myn' bybel wegwerpen , en hem houden voor een famenftelfel van bedrog en logen. Schrik ik niet op de enkele noeming daar van ? zoo wil ik liever, met tranen
in myne oogen, uitroepen: Het is waarheid.
Adam Viel en ik in hem!
Laat my voor een oogenblik denken: Het is niet waar; ik ben in Adam niet gevallen; zyn val raakt
my niet; nooit ben ik in hem gereekend, zal
ik dan geruster zyn? zyn myne bedenkingen, door die ontkenning, gcreeder en meer voldoende opgelost? Niets minder dan dit. Myn zedelyk
bederf is my bekend , myne afneiging van God, myn weerzin tegen hem, zoo dra ik hem befchouwe in die volmaaktheden , die of myn ingebeeld genoegen, of de rust van myn geweeten, ftoren.
Ik weet, dat dit bederf, in zyn beginfel aangeH 3 merkt ,



Il8 Adam viel en ik in hem.
merkt, my aankleeft van myne geboorte af, en, indien ik het niet wist, niet geloofde, dan zou ik toonen het menschdom nimmer met een wysgeerig oog befpiegeld te hebben. -— Dc gefchiedenis der volken en myne eigene ervarenis- zeggen my, dat alle menfchen verdorven zyn, zoo verdorven', dat, in eene reeks van byna zestig eeuwen, noch nimmer mensch gevonden zy , die dat bederf uit hart
en wandel geheel heeft konnen uitzuiveren. .
Van waar tog , vraag ik , een zo diepgeworteld kwaad ? is het mogelyk van het zelve eene voldoende reden op te geven , indien wy het niet ter wereld gebracht hebben, en in onze natuur, als 't ware , ingevlochten , ingeweeven , omdragen ■ De geleegenheid, die ik gehad heb, om
jonge kinderen , kinderen van allerlei aart en opvoeding, gade tc Haan, heeft my het aangeboorene bederf zoo duidlyk gepredikt, dat ik my niet genoeg verwonderen kan, dat mannen , wier doorzicht en fchranderheid ik anders hooglyk eerbiedige, den invloed der kwade voorbeelden op de volgzame ziel der jonge kinderen, genoegzaam hebben geacht; ter verklaring der algemeene verdorvenheid. Hoe! vrangc ik, zyn dan kinderen, aan wier opvoeding
de



Adam viel en ik in hem. 119 de meeste zorg befteed is , ten aanzien hunner innerlyke neigingen , zoo veel beter dan anderen , zoo veel minder geneigd tot traagheid, hoogmoed,
afgunst, eigenzinnigheid, ongehoorzaamheid?
Leert niet de ondervinding, dat de zaaden van alle deeze verkeerdheden zich by de jonge kinderen dan reeds vertoonen, wanneer hunne aandacht ter naauwernood zich hechten kan op den kwaden
voorgang van anderen ? en , in alle geval ,
indien er reden is, om , op het fpoor der grootfte mensenkenners, fommige goede neigingen, meededoogen by voorbeelden dankbaarheid, als gefchenken van de natuur aantcmerken ; met wat fchyn, bid ik , zal men dan een gevoelen bekleeden, het welk de verkeerde neigingen, die zich veel eerder, veel duidelyker en veel meenigvuldiger, dan de goede vertoonen , uit eene veel lagere bron wil afgeleid
hebben? Met één woord, is er één leerftuk,
waar van ik , zonder zelfs het gezag der openbaring te behoeven , volkomen kan verzeckerd zyn, 'c is het leerftuk der aangeboorene verdorvenheid, en ik verwonder my geheel niet, dat er onder dc heidenen mannen gewcesd zyn,die over dit ftuk beter gedacht en beter gefchreeven hebben dan zommige KristeH 4 nen.



120 Adam viel in ik in hem.
nen. Maar nu ! Van waar die aangeboorene
verdorvenheid? van waar die oorfpronklyke wanorde, waar van ik en alle dc kinderen van Adam, myn Heiland alleen uitgezonderd, de traan waardige deel-
genooten geworden zyn ? Wordt myn hart
gerust gefteld, wanneer ik denke: Adams zonde raakt my niet; dat kan, dat wil ik niet gelooven. • Of wordt myne duisternis en myne verwarring, door die ontkenning, zeer vermeerderd ? rake ik dan niet in gevaar, om de grondflagen van alle waarheid aan te tasten ? rake ik dan niet in een' doolhof van verbysteringen, in eene bodemlooze zee van duisterheden, van vragen, van bedenkingen, of er we! een God zy, ten minften of er ook twee opperoorzaaken zyn, de eene van het k wade, dc andere
van het goede? Wanneer ik, by tegenftelling,
my zclven befchouwe als in Adam, myn hoofd, myn' plaatsbekleder, gevallen ;' k'rygt myn hart dan niet, ondanks alle de zwarigheden cn donkerheden , die 'er overblyven, veel meer rust ?
Vinde ik niet in de ontdekking, die my myn bybel doet nopens den oorfprong van het natuurlyk en zedelyk kwaad, waar meé de wereld overftroomd is, vinde ik daar in niet, in weerwil van alle de
duis-



Adam viel en ik in hem. 121
duisternisfen, die er overfchieten, een gerustftellend bericht, dat by myn hart veel meer afdoet dan alle andere redeneringen en gisfingen , die alle veel. meer gefchikt zyn, om myne bezwaren te vermeerderen, dan dat ze dié verminderen zouden?
Laat my denken: 0 Wonder! Door den val werd juist •de weg gebaand ter openbaring eenes rykdoms der . genade, beftaanbaar met de oefening van de ftrengfte rechtvaardigheid. Kier worden oneindige volmaaktheden , wier belangen fcheenen te ftryden, geplaatst in het minzaamfte verband. By geleegenheid van Adams val, cn van den mynen in hem, fchittert de weg der ontkoming in Gods gekruisten Zoon. Hier blinken oneindige wysheid, onkreukbare rechtvaardigheid , vlekloze heiligheid, verrukkende zondaarsliefde, gadelozebarmhartigheid'en oneindige genade, met gelyken glans. Wat zegge ik ? elk der zeiver zet aan alle de overigen een' toegevoegden luister by. Verrukkend voorwerp ! daar engelen zelfs ver-
drieteloos op ftaren ! Zoo fchept God licht
uit duisternis. Zoo baande hy zich, door de
heilige en onberisplyke toelating van Adams val, een' weg ter openbaring van zyne heerlykheid, ter ontdekking van alle zyne volmaaktheden , in een' H 5 trap,



I2a Adam .viel en ik in hem.
trap , op eene wyze , en met eene uitvoerigheid, als in zulkeene uitkomst, en in zulkeen' famenloop
van omftandigheden, alleen mogelyk was.
Gods heerlykheid in zyn' gekruisten Zoon zie ik hy geleegenheid van dat treurig geval: Adam viel en ik in hem.
Laat my denken: Het evangely van den tweeden Adam, dat ik voor my hebbe, biedt my redding aan ; en die God , die my de treurige boodfchap van myne oorfpronklyke fchuld voor hem, van myn onbezefbaar bederf, van de millioenen myner perfoneele fchulden, van myn gevaar, van myn onvermogen , van myn, in alles, verlooren' toeftand, brengen laat, die God roept my in een' adem toe : Grimmigheid is by my niet;er is hulp befteld bycen' held ; hier is myn Zoon ! myn gekruiste Zoon. Zie op hem! word behouden!-— ja! elkeencherinnering van myn' val in Adam, en van myne eigene fchulden, is, naer het Godlyk oogmerk, eene minzame nodiging , om my naar Kristus uittedryven; en, gelyk mededogen en ongenoegen zich verecnigden in dat woord, waar meê de God van zondaren den vluchtenden overtreder,onmiddelyknaden val, nariep: Adam! waar zyt gy ? en, gelyk die vraag
een



Adam viel en ik in hem. 125
een onmidlyk verband had met de eerfte ontdekking van het ontwerp der verlosfing in het beltemde vrouwezaad, eeven zoo klinkt my, by elk een' tred, die beftraffendc , maar tevens bemoedigende vraag
in de ooren : Zondaar! waar zyt gy? ■ God
vraagt naar my. Hy vergunt en beveelt my weder te keeren , weder te keeren met hope op aanneeming. Hy beveelt my diep te treuren over myn' val, maar hy waarfchuwt my tegen mistroostigheid. De naam van Adam en die van Kristus worden my
■ tegclyk genoemd. Zoo zal ik dan niet anders
dan met een oog in myn' bybel, die waarheid, die treurige waarheid , bepeinzen : Adam viel en ik in hem.
Laat my denken: In het evangely, dat ik voor my hebbe , wordt my een heil gepredikt, veel
groter dan Adams heil was, eer hy viel. Dat
was, ja, groot, onberekenbaar groot, maar het was verliesbaar. Hy ftond voor eigene rekening ; hy verkeerde in eene mogelykheid van verlies, een'e mogelykheid, wier denkbeeld in het denkbeeld van
beproeving ligt ingewonden. My wordt een
heil gepredikt, dat zyner. bezitteren een onverlièV baar leven geeft. Zoo dra ik Jefus aanneeme, is
myn



ï24 Adam viel em ik in hem. myn eeuwig heil zoo zeker als het zeker is, dat er een God in den hemel is; dan ha ik voor rekening eener gerechtigheid van oneindige waarde, en voor rekening van een'invloed, wiens uitwerkingen boven het bereik van alle teleurftelling oneindig verheeven
zyn- Met zulkeene onberekenbare overwinst
worden my Gods verlorene gunst en beeld in het
evangely van den tweeden Adam aangeboden.
Laat my in dat licht de treurige waarheid befchouwen: Adam viel en ik in hem.
Laat my denken: My wordt een heil verkondigd, ' dat veel groter is dan het heil, dat Adam gehad zou
hebben, indien hy ftaande was gebleeven. Hoe!
groter heil? ... Ja! Eeuwig zou Adam gedacht
hebben: (en dit had hy mogen doen) Ik geniet de» loon des volbrachten arbeids; den beloofden loon. Ik was getrouw aan God. God houdt ook zyn woord. Hoe hreelt my die gedachte: Ik heb my zeiven en al myn kroost gelukkig gemaakt. Dat kroost beziet my met alle tekenen van dankbaarheid; en met hoe veel zekerheid make ik haat, dat myn geluk zonder tusfehenpoos en zonder einde wezen zall—Maar hoe weinig is dat alles in vergelyking met hot genoegen 3 dat een verlost zondaar eeuwig genieten



Adam viel en ie in hem". lag
ten za.ü Hier zullen befpiegelingen zyn , verrukkingen , bewonderingen , opgetogenheden, die in het geval eenes verlosten zondaars alleen mogelyk zyn. Adams vooronderftelde danktoon bezwykt , wanneer de verloste zondaar , knielende voor den troon van het geflachte Lam , met de hoogstmogelyke vervoeringen van een imeltend hart, en befproeid met vreugdetranen, uitroept: Ik was-verloren'. ... . Eeuwige liefde!. . . .Myn Jefus! .... Ik gevallen! . . . . Gy myn redder! . . Gethfemane
Golgotha! . . . Genade ! . . . Bundels van
wonderen! .... Ja! het is zoo! .. . eeuwig blyft het zoo. -— Zee van gelukzaligheid ! Oceaan van
wellust, die grond noch oevers heeft. Hier op
aarde reeds levert het roemen der genade een' vervroegden hemel aan het gevoelig Kri.stenh.art, en wat zal het dan zyn , als alle belemmering zal zyn weggenomen ! Het terugzien op eene bedwelmende diepte van rampzaligheid, waar uit men gered is, zal den danktoon ftevigen, en het heil, dat men
thans geniet, plaatzen in het helderde licht.
Hier rolt niet Adams maar Jefus naam van alle de tongen, en Adams naam wordt niet vermeld , dan inzoover hy door zyn' val plaats voor Jefus
maak-



I2ó Adam viel en ik rif hem. maakte; en hy, die het al bedierf, nu een mededeelgenoot is van het geluk en een medeftander van de beezigheid der gener, die, door hem gedompeld zynde in rampzaligheid , door den tweeden Adam zyn gered geworden; gelyk ook het noemen van Adams naam den yver aanvuurt, om den naam van Jefus uit tc fchateren. _ Verrukkende vertoning! Adam en Kristus by eikanderen te zien! Verrukkend roepen! . . . Adam .. . o myn val!...
Jefus! o myne redding! God is, ja, beleedigd
door de inkomst van de zonde in 'de wereld , zyn heerfchappy verloochend, zyne volmaaktheden verdonkerd! maar tevens, door tusfehenkomst van zyn' gekruisten Zoon, krygt hy zyn eere dubbel weder, weder met herboren', met groter luister. Nooit kon de onafgewisfeldc gehoorzaamheid van Adam en van alle zyne nakomelingen zulk een eerbewys aan God befehikken, als in Gethfemane en op Golgotha aan hem- zyn toegebracht. Gods Zoon ,. dc tweede Adam, aan een kruis, fpreidt dc achtbare ry van Gods eigenfehappen veel meer ten toon, dan Adams volhandigheid met alle de wenschlyke gevolgen daar van immer had konnen doen; en dit, dit is de
hof, waar over eeuwig zal gehandeld worden.
En,



Adam viel en ik in hem. ia?
En, daar Gods heerlykheid, by aldien er geen menfchen of engelen gevallen waren , eeuwig ten toon zou gefpreid geworden zyn , door het bewys des vermogens van die hand, die hen ftaande hield•, o! welk eene vermeerderde heerlykheid zal der menfchen en der engelen val hem geven, zoo als die, in aller eeuwen eeuwigheid , die waarheid uit zal roepen : Geen eindig wezen, hoe recht gefchapen,
is uit zyne eigene natuur onveranderlyk. Het
allervolmaaktftefchepfel is der onvolmaaktheid onderhevig , en voor verandering vatbaar. Hy, die
nootzaaklyk aanwezig is , hy alleen, is onveranderlyk goed. Gefehapene goedheid kan bezwyken. De oneindige goedheid , zy alleen, is buiten alle mogelykheid van befmet te worden. Er is maar één eenig onveranderlyk rein en heilig wezen, waar van alle andere wezens afhangen , en zonder wiens invloed zy geen oogenblik beftaan. konnen. o! Aanzienlyke vermeerdering van heerlykheid voor God, heerlykheid , gegroeid op den wortel van Adams val
en van' den mynen in hem! En wie verbeeldt
zich naar waarde de wondere verfcheidenheid en de verrukkende famenftemming der hemelfche kooic zangen! Engelen, die nimmer vielen, juichen over-. -«♦. . . een-



128 Adam viel en ik in hem.
eenkomftig hun geval. Adams gevallene maar door genade opgerichte kinderen juichen overeenkomftig
het hunne. Wondere verfcheidenheid !
Verrukkende famenftemming ! en van beider lofzangen is dit de inhoud : God zy eeuwig groot gemaakt! De vloek is, ja, door Adams zonde over
de wereld gekomen ; maar, gelyk de tweede Adam denzelven verdienstlyk reeds wegnam, zoo zal hy het eenmaal in uitwerking volkomen doen. De aarde, ontflagen van den vloek, ontheeven van den overlast der dienstbaarheid van de verderfenis, zal eens aan Adams verloste kinderen verrukkende toneelen leveren van befchouwing , bewondering en verlustiging ; eeuwige ftof, om den Bouwheer van het heelal de eere te geven. Daar zal elk een verlost Adamiet, als een priester van het redeloos gefchapendom, deszelfs eerbewyzingen, op vernuftigen trant, en op hoger' toort, dan immer, geduurende de afloop der eeuwen, op aarde gefchiedt, overbrengen
tot de opperoorzaak aller dingen. Daar zal
Adams gezaligd kroost, na den afloop der eeuwen, de wereld befchouwen en bewonderen, niet alleen als een toneel van Gods macht en wysheid, in welk eene hoedanigheid , en in welke alleen, een nooit
ge-



Adam viel en ik in hem. H9
gevallen menschdoni haar befchouwd en geroemd zou hebben , maar ook als eene wereld, waar op Gods menschgeworden Zoon , de zoen der menfchen , een geruimen tyd verkeerde 5 daar hy een vloek 9 een worm, geweesd is. Die gedachte zal aan elk
eene befchouwing vuur en leven by zetten.
Welk eene winst! De verrukkingen, de genoegens, der zalige bewandelaren van de gezuiverde wereld zullen misfchien toeneemen by gelegenheid van herinneringen als deeze zyn : Hier heb ik gewoond! hier heeft God my opgezocht! hier hebbe ik my zeiven en Kristus leeren kennen ! hier liggen myne traanen , myne gebeeden , myne' geloften! hier ftaan de voetftappen van myn' geloofswandel. Hier ftonden myne Elims, myne Ebenhaëzers, myne Bethels en Pnicls , maar ook hier waren myne Boehims. Op deezen grond boog ik tienduizendmaal , de tienduizenden verdubbeld, myne kniè'n voor den troon. Uit dit ftrydperk, nu geen ftrydperk meer, hief ik duizendmaal myn tranend oog
naar boven op ! Verrukkende bedenkingen ,
buiten allen hinder doorgedacht -, bedenkingen ,
die een' hemel fcheppen in het hart! Winst,
winst derhalven , gegroeid,, door tusfchenkomsÉ I van



ISO Adam viel en ik in hem.
van de genade , op den wortel van Adams eerftff zonde!
Laat my denken : Adam, ftaande gebleeven zynde, zou een heil genooten hebben, waar van hy nimmer het tegendeel ondervonden had ; maar een verlost zondaar kent het onderfcheid. Die arm geweesd is, kent het belang des overvloeds van naby, en van hem , die dikmaals krank was, mag men wachten, dat gezondheid hem dubbel fmaakt,
en hy die dubbel fchat. Verdwynende ver-
gelykingen ! alle bereekeningen, hoe een eeuwig heil hem fmake, hem bevalle, hem verrukke, die weet, wat het zy, Gods gunst en zyn beeld te misfen; alle bereekeningen ftaan hier ftil. Wanneer God aanmerklyke weldaden wil toebrengen, wanneer hy zyn volk uitneemend verblyden wil, dan doet hy dikmaals het tegengeftclde vooraf kenbaar proeven, om het onderfcheid te duidlyker
te maken. Israël werd, naer Gods beftelling,
vooraf in Egypte zwaar gedrukt, op dat het van de beftemde vryheid fmaaklyker genot zou hebben. Zoo klimt de zaligheid van Adams verloste kinderen ! Aanzienlyke winst, die op den wortel van Adams eerfte zonde gegroeid is, door
tus-



Adam viel en ik in hem. 131
tusfchenkomst van de genade. Laat my in dat
licht die treurige waarheid befchouwen: Adam viel en ik in hem! Laat my recht ingenomen zyn met een evangely,
dat my redding predikt! Hebbe ik zulk een
evangely voor my, laat my met bloedend medelyden aan volken denken, die deezen zegen misfen tot op dit oogenblik! zy vielen, nevens my, in denzelfden ftamvader, in het zelfde verbondshoofd; en waarom, waarom ben ik, de medeerfgenaam van fchuld cn bederf, verwaardigd boven
hen met de boodfehap der verlosfing? Laat my
haasten in de toevlucht tot dat heil ! Kan er wel grooter onzinnigheid bedacht worden, dan zyne eigene rampzaligheid ten voorwerpe te ftellen van loutere befpiegeling ? Of, zou het vernuftig zyn, myn' kostbaren tyd te fpillen met de vraag : Hoe
kwam ik in dat leed? neen! laat my liever de
oogenblikken dierbaar fchatten , waar in my de geleegenheid vergund wordt, om my te bergen voor eeuwig! Laat my uit de diepte der rampzaligheid , waar in Adams val my ftortte, opzien naar den tweeden Adam , zyne gerechtigheid en zyne fterkte!
I 2 Mag



132 Adam viel en ik in hem. Mag ik my zclven befchouwen als geborgen by
den tweeden Adam, laat my dikmaals te rug
zien op dat grondeloos diep van ellende, waarin ik natuurlyk was. Zoo doet de zeeman, gered uit nood, daar hy naauwlyk* zyn leven borg; gelukkig aan vaste wal gebracht, dankt hy, met tranen in de oogen , God, zyn redder; hy juicht van blydfchap, maar tevens hy beziet noch eens de onftuimige baren, hy hoort noch het geloei der winden; hy herinnert zich van naby het fchromelyk gevaar; hy verheugt zich , ja, maar hy verheugt zich met
beeving. Laat my dat vermogen roemen, dat
my, in myne fchatting en gevoel, een' verlorenen maakte, dat my den gantfehen weg van het werkverbond , en in opzicht tot gerechtigheid en in opzicht tot fterkte, verlaten deed, dat vermogen, dat het zuiver geloof in den tweeden Adam in my werkte, en het hunkeren naar de verlatene gronden van betrouwen, en naar de verlatene bronnen van fterkte, by trappen beteugelt en my leert een zuivdf ftaan in Kristus. —— Laat my dien wonderweg eerbiedigen, waar door ik gered ben , die onnafpeurbare beftelling aanbidden, waar door myn val in Adam eene aanmerkelyke vermeerdering ge-
geer-



Adam viel en ik in hem. 133
geeven heeft aan het heil, dat ik nu bezittte, en eeuwig genieten zal! Hier bezwykt myn denkvermogen ! hier eindigt al myn peinzen in dien uitroep: 0 Diepte! -— Laat my myn' Verlosfer, den tweeden Adam , nu en eeuwig danken ! Laat my knielen voor het Lam, dat genacht is! Laat myn verlangen gaande worden, om Jefus te roemen op hoger toon! Laat my roepen: 0 Myn Jefus! herHeller van myn' verloren ftand! Zoo dikmaals ik Adam en het paradys hore noemen, zoo dikmaals gloeit myn hart van liefde tot u, van verlangen naar u; ftraks vliege ik naar Gethfcmane en Golgo-
tha ; dan is alles in beweeging. Myn Jefus!
klim, klim, in myne fchatting, al hoger en hoger
op! Laat myn fterven aan den eerftcn Adam,
en myn leven in en door en voor u , aanmerkclyk
bevorderd worden! Kristus! Leef, leef in my,
gelyk gy voor my leeft!
Adam viel en ik in hem! Die donkere weg
verfchaft my de geleegenheid, om eene zeer bezondere eerbewyzing aan God te doen , en welke tog? Deeze: my altyd en in alle gevallen aan zyn getuigenis , als onfeilbaar, en aan zyn' weg, als allerbülykst, te onderwerpen, zonder eenige uitzondeI 3 rinS



134 Adam viel en ik in hem.
ring cn ondanks alle de donkerheid, die er aan myne
zyde overblyft. Dat noeme ik betrouwen op
God. Naer mate ik dat doen mag , ccrc ik
God. Naer mate ik hem eere , klimt myne
eere , myne zaligheid. Zoo wordt door de
donkerheid van 's. Heeren wegen myn heil, myn
belang, bevorderd. De verwaardiging , die ik
thans geniete, zou ik misfcn, wanneer ik alles kon ontwikkelen; en elk eene onderwerping aan God, aan zyn getuigenis en donkeren weg, bezorgt my een' wenk van het welgevallen mynes Vaders , een' wenk, waarby geen duizend werelden, ja, waar by naauwlyks eenige andere geestlyke genieting, halen kan. Nooit was er meer van den hemel in Paulus hart , dan toen hy alles bedoor, alles afdeed met dien uitroep : o Diepte! o God! onnafpeurlyk zyn
uwe wegen ! En wie kan cenigzins den nadruk
bezeffen van dat bericht: Jefus verheugde zich in den geest, toen hy uitriep : Ik dankc u, Vader! Heer des hemels en der aarde! dat gy deeze dingen voor den wyzen en verftandigen verborgen hebt , en hebtze den kinderen geopenbaard. Ja, Vader! alzoo is geweesd het welbehagen voor u!
In den dag der eeuwigheid zal my het geheim
meer



A.BAM VIEL EN IK IN HEM. 135
meer ontzwachteld worden! Daar hope ik op. Zal ik, ook dan, niet alles konnen doordenken, evenwel ik zal er meer van weten ; en de donkerheid, die er zal overblyven, zal ook op haare wyze myne gelukzaligheid bevorderen, in zoo ver het buigen met geflootene oogen en het knielen voor hem, die in de donkerheid , op zekere wyze, eeuwig wonen
zal, ook een hemel is. ; Daar zullen alle de
gezaligden \ by de bepeinzing van het hoogst aanbidlyk Godsbeftuur, eenftemmig juichen: Groot en wonderlyk zyn uwe werken! Heer ! Gy almachtige God! rechtvaardig en waarachtig zyn uwe wegen ! Gy Koning der heiligen!
1 4
HE-



Ï3<5
HEDEN NACHTMAAL, EERLANG BIDDAG.
Heden nachtmaal, eerlang biddag! Volzinnig
verband ! Treffende wederflag! Laat my peinzen! Laat alles wat myn hart beweegt, myn' yver aanvuurt , alles wat en aan myne boetvaardigheid en aan myne hope voedfel geeft , my welkom
zyn! Laat my aan het nachtmaal lecren, hoe
ik biddag houden moet! Heilige Geest, van
wiens invloed al myn voorfpoed , en in dit myn peinzen, en aan het nachtmaal, en op den biddag, af zal hangen , ga gy my voor! Span myne aandacht! Beweeg de raderen !
Laat my , aan het nachtmaal, by den God van Nederland gehoor gaan vragen, my zclven en myn volk aanmelden by den troon; dat doen aan de maaltyd, by het nachtmaal, daar genade de banier en de troon geopend is; daar de God van myn vaderland in Jefus Kristus, zyn' gekruisten Zoon, gezceten is op den gcnadeftoel; en welligt zal hy,
die



Heden-nachtmaal, eerlang biddag. IET die oneindig meer, dan Ahafveros is, aan de maaltyd my den fchroom bencemen door de vraag:
Wat is uw verzoek? welke is uwe bede? En
welligt andwoorde ik met de vrymoedigheid van Esther: o Koning! geef my myn leven om myner bede wil, en myn volk om mynes verzoeks wil! Aan het nachtmaal ga ik, daar dc biddag nadert, een geopend oor befpreeken by den God der vaderen. Met een oog op Jefus kruis zal ik zeggen: God en Vader! neig uw oor! merk op! wend uw aangezicht niet af in toorn!
Ik zal pogen myn hart, by het nachtmaal, onder de befchouwing des borgbloeds van Gods Zoon, te brengen in een' ftand van behoorlyke weekheid, en gefchiktheid, om alle die indrukfelen te ontvangen, die my op Nederlands biddag zoo zeer zullen
tè pas komen. Wanneer ik de bloedende liefde
van Gods Zoon, aan het nachtmaal, van naby befchouwe , dan ontvangt myn hart eene algemeene tederheid, gevoeligheid, doordringbaarheid. Alles treft en roert my. Elk een voorwerp ontwikkelt zich, met verbazenden fpoed , in een aantal van bezonderheden. Alles bezie ik dan opzichtelyk tot het kruis van Jefus. Al het bedroevende dringt 15 _ dieper



140 Heden nachtmaal,
zal het, betreklyk myne eigene fchuld , tot die edelmoedige BWffigelifehe boetvaardigheid geraken, die my op Nederlands biddag zoo uitneemend zal te ftade komen.
Laat my, aan het nachtmaal, voedfel halen voor de diepe veroodmoediging , waar toe ik wegens de fchuld, die myn vaderland voor God heeft, geroepen worde op den biddag Laat my, by de
befchouwing van Jefus kruis, ftof verzamelen, om diep te treuren over Nederlands voornaamfte zonde, die gewis beftaat in dat beledigend onthaal, dat het evangely des kruifes, de grootfte zegen van Nederland , in Nederland bezuuren moet; diep te treuren over dat ongeloof, dat den eenigen weg van ontkoming afwyst, cn de bron is van alle de tergingen en losbandigheden, waar mede het land
vervuld is. Laat my over dien fmaad by het
nachtmaal treuren met de rouw als over een'eerstgeborenen als over een' eeniggeborenen. Laat
my, by myn verblyf aan het nachtmaal, by het bezien van den Gekruisten in de tekenen, laat my denken: Hier fchitteren my Jefus onbezefbare verlaging en tevens de oneindige waardigheid van zyn' perfoon in de oogen. Bloed zie ik, maar ik zie het
als



EERLANG BIDDAS. *4t
als het bloed des Zoons van God. Hier fchittert my die verrukkende waarheid : God met zondaren
in zyn' Zoon bevredigd , in de oogen. Laat
my denken : Uit die waarheden vloeiden alle de zegeningen , alle de reddingen , en, mag ik er byvoegen , alle de tuchtigingen , ook en vooral, die federd twee eeuwen het lot van Nederland geweesd
zyrl. Laat my ten flot denken: Helaas! juist
die zelfde waarheden lyden den meesten aanhoot in myn vaderland ; de eere van dien Jefus , die myn vaderland op de fchouderen droeg, myn vaderland , dat, zoo rechtvaardigheid en heiligheid alleen gehemd hadden, lang verdweenen was; de eere van hem, die Nederland fchraagde, en by elk een verlopen jaar, al wederom, en al wederom, een jaar uitftels verzocht; de eere van dien Jefus wordt juist meest verdonkerd. En , is dat niet modder te werpen in de fontein, waaruit men het
zoethe water dronk? Zoo ga ik, aan het
nachtmaal, by den voet van Jefus kruis, myn hart bereiden, om het toppunt van Nederlands ondankbaarheid , dat met een de vuile bron van al deszelfs bederf is, op den naderenden biddag, opzetlyfc te belyden en te betreuren. En, over het geheel
ge-



142 Heden nachtmaal,
genoomen, ik zal aan het nachtmaal de fnoodheid myner en mynes volks overtreedingen gaan bezien
by het licht van Jefus kruis. Herinnering,
onderwys, dat my op den biddag zoo uitneemend te pas zal komen.
Is myn hart overftelpt door de befchouwing en het gevoel van myne eigene fchuld, van dat ontzettend deel, dat ik heb in de berokkening van dat grievend ongelyk, dat de God van myn vaderland heeft moeten dragen; wankelt myne vrymoedigheid, om my, op Nederlands biddag, te ftellen voor het aanzicht van myn' misnoegden Vader ;
voel ik de kenlykfte bedeesdheid ; ei! laat
my heden aan het nachtmaal dat bloed befchouwen, dat van alle zonde reinigt, daarom, omdat
het een bloed is van Gods Zoon. . Aanminnige
waarheid! Dat bloed reinigt van alle zonde.
God, de Vader, de hoge en heilige richter, is met dat bloed voldaan. Alle zyne volmaaktheden, hoe zeer ontluisterd , pralen met herboren' glans. Gods zonzuiver oog keurt het volmaakt. God
berust. God eischt niets meer. Elk, die met
fchuldbelydenis en fchaamte tot dat bloed toevlucht neemt, ontvangt gewis, onfeilbaar, de volledigfte
fchuld-



BERtANG BIDDAG. 143
fchuldvergeeving, vergeeving van alle zonden, hoe veel ook in getal, hoe verfcheiden in foort, en
fchoon ook geklommen tot den hoogften top.
De toevlucht tot dat bloed is en blyft voor de gereinigden, zoo lang zy de befmetting omdragen en in eene befmettende wereld verkeeren, en ook dan, wanneer zy zich zeer aanmerklyk bezoeteld hebben, en dus ook voor my , die hier fta met myne
mateloos vuile klederen-, de toevlucht tot dat
bloed blyft, ja, de eenige , maar ook de toereikende en zekere weg , om vergeeving van nieuwe fchuld en uitzuivering der walglykfte befmetting te erlangen. ■ Dat bloed reinigt van alle zonde. En , zou het niet ? Wiens is dat bloed?
Gods Zoon heeft het geftort, zelf de warachtige God en teevens de Zoon van God, zyn eigen, zyn eeniggeboren Zoon. Zoo is dit bloed van oneindige waardy en uitwerking. Nu ftapele men vry, in zyne verbeelding , alle fchuld op een. Laat my vry myn geval befchouwen in het treurigfte licht! laat myn gewisfe , met eene ontzettende welfpreekendheid en op den hoogften toon , my verwyten: In uw beftaan was een kort begrip des bederfs van uw vaderland. Gy waart Nederland, bedorven Nederland ,



144 HSDEw NACHTMAAL.
land, in het kleen Jcfus blocd> het blQed
van Gods Zoon, reinigt van alle zonde. Ner.
gens wordt my die waarheid meer van naby, meer opzetlyk, vertegenwoordigd dan in de bediening
van het nachtmaal. Daar ga ik dan, eer het
biddag is, dat opfchrift des kruifes leezen : Het bloed van Jefus Kristus, Gods Zoon, reinigt van alle zonde.
Is myn hart, tot nederzinkens toe, bezwaard onder de opgeftapelde de mateloze fchuld van myn ondankbaar, myn wederfpannig, myn hardnekkig vaderland ; zou ik wel zeggen : Hoe kan een heilig God , na zoo veel verdriets, zoo veele tergingen, gedragen te hebben, noch langer uitftel geeven? is er dan geen einde aan zyne lankmoedigheid? heeft Nederland alleen verlof, om ftraffeloos zyn' Verhoger te beleedigen? roept Nederlands
God my niet toe: Bid niet meer voor dit volk!
Buigt myne ziel zich in my neder onder alle die bedenkingen, laat my heeden, by het nachtmaal, het bloed van Gods Zoon befchouwen, zoo als het niet alleen dc toereikende ooraak is van alle aanneeming des zondaars by God, cn van alle vaderlyke fchuldvergeeving, zoo dikmaal* die immer
nodig



«ERLANG BIDDAG. 145
nodig is, en in eene mate, als die immer nodig zyn kan , maar ook een genoegzame grondflag van Gods lankmoedigheid, verfchoning en zegen, over een geheel volk, een genoegzame grondflag van een' rykdom der lankmoedigheid, eene lankmoedigheid , die, ja, haare palen heeft, maar palen, die, noch door my , noch door eenig eindig wezen , kunnen bereekend worden. Laat my dan
uit de befchouwing des bloeds van Gods Zoon , vertegenwoordigd in het nachtmaal, aanleiding neemen, om moed te fcheppen, aanleiding neemen, om met de fchuld van het geheele genootfehap, waar van ik , het zy alleen als mensh en ingezeeten, het zy teevens als een medeftander in Godsdienftige begrippen en belydenis, befchouwd, een ondeelige ben , om met de fchuld van dat genootfehap, hoe hoog die moge geklommen zyn, op te komen voor
den troon des Gods van Nederland. Laat my,
gefchraagd door zulk een' onderhand en met ccn oog op het Godlyk bloed van Gods eigen' Zoon, zoo wel de fchuldbelydenisfen als de voorbiddingen overneemen, die de Daniels, de Esraas, de Nehcmiasfen, en anderen, in vorige eeuwen, ook inde flegtfte tyden, voor den troon van Judaas hoogstK be-



I46 H E B E M NACHTMAAL,
belecdigden God , ten behoeve van hun land en volk, ook met influiting van zich zei ven, ontboezemd hebben. Laat my,als ik van het nachtmaal zal zyn wedergekeerd, bezwangerd met het denkbeeld van Gods lydenden Zoon,op Nederlands biddag , met Abraham gaan ftaan voor 's Heeren aanzicht, met Mofes in de fcheure, om de grimmigheid af te keeren. Laat my dan met
Daniël bidden in den naam van dien zelfden Heer,
wien myne oogen aan het nachtmaal zagen.
Laat my, met een' weerflag op de aan wy zing, die het nachtmaal deed, op den biddag roepen: o God van myn vaderland! God der heierfcharen! Keer tog weder! Aanfchouw uit den hemel, en zie, en bezoek deezen wynftok , en de ftam , die uwe rechtehand geplant heeft, en dat om den Zoon,
dien gy u gefterkt hebt! Heeden nachtmaal,
eerlang biddag.
Heden ontvange ik de dierbare, de onfchatbare geleegenheid, om, eer het biddag is, myne bezondere zaken met God, myn' Vader, aftedoen in Jefus naam, en met myne perfoneele fshuld te komen tot het bloed der verzoening, en om voords, pntheeven van bet verwyt van eigene fchuld, en
met



EERLANG BIDDAG. 147
met een gewïsfe, dat door 's Heilands bloed gereinigd is, de handen ruimer te krygen, en meer onbelemmerd , op den biddag , met de algemeene belangen te kunnen opkomen voor Gods troon. Zoo worde ik, in eenige mate, gelyk aan Israëls aartspriester, zoo als hy eerst met zyne eigene fchuld , cn daarna met de fchuld des volks, voor God verfchcen. — En , mag ik heden aan het nachtmaal de kenbare vergeeving van myne eigene fchuld, tot verwyding van myn hart, ontvangen, die gewaarwording zal geen inbreuk maken op de herhaling der gevoeligfte belydenis myner dwaasheeden ; neen I Het gevoel van vergeevende genade zal de belydenis cn uitvoeriger en oodmoediger doen zyn. Op Nederlands biddag zal myn hart van aandoening en fchaamte wegvloeien, wanneer ik denken zal: God vergeeft. Hy vergeeft geerne. En hy , zulk een , hy is het, tegen wien myn vaderland en ik zich zöo vergrecpen hebben.
Heden wordt my de weg geopend , om my by den groten den eenigen Middelaar van God en der menfchen aan te melden by het avondmaal, hem te verzoeken, dat hy,door den verworven' Geest, my
lecre bidden. Jofef gaf zynen broederen de
K 2 woor-



143 Heden nachtmaal,
woorden inden mond, die, zy voor Farao fpreekcn
moesten. Ik zal myn' Heüand , myn' oudften
broeder , aan hec nachtmaal , fmeken , dat hy my zegge wat en hoe ik bidden moete op Nederlands verbodsdag ; dat zyn Geest my, gelyk een kind, dat fpreken leert , attes voorzegge, en my naer God doe bidden, naer deszclfs wil, overeenkomftig deszelfs welbehagen; dat zyn Geest my inzien in alles geeve, verftand van kermen fchenke , pleitredenen aan de hand geeve , en, in eenige mate , op my ruste , als weleer op zyne Mofesfen en zyne Daniels. Aan het nachtmaal zal ik myn' Heiland
vragen, weenende vragen , dat hy in het bidden voor myn vaderland voorga, den voortocht houde. Ik zal hem, dien oppergunfteling aan het hemelhof, dien Zoon van Gods welbehagen, by voorraad, den gantfehen bundel van d .nkzeggingen, belydenisfen en gebeeden, die, op den verbodsdag van myn vaderland , uit binnenkameren en heiligdommen plechtig zullen opgaan naar den troon, in handen geeven , met een aangedrongen verzoek: o Middelaar! wiens zoendood ik thans befpiegele, o Middelaar! zal ik, en zullen myne landgenoten, eerlang dc gebeden nederleggen op den gouden altaar, die
* voor



IEUANG BIDDAG. 349
voor den troon uwes Vaders is, ei! doe er uw reukwerk by, en laat de rook daar van, met de gebeeden uwer vrienden en met de mynen, van uwe hand opgaan voor God!
Laat my, eer het biddag is, met al de tederheid van een diepgevoelig hart, aan het nachtmaal, dc verlenging opmerken van Nederlands besten zegen, en cr'aanleiding uit neemen, — en, om op den biddag te danken met een bewoogen Hart, — en , om eenige bemoediging te ontleenen uit die gedachte : God woont noch onder ons; het gedenkmaal van Jefus liefde ftaat noch op den vaderlandfchen grond. Het is nog niet: Icabod ; de eere is wechgenomen. De
bondkist is noch niet in der vreemden hand;
en, om te guller voor God te belyden : Nederlands
beste zegen is van overlang verbeurd; en, om
den yver aan te wakkeren tot dat gebed: Heer! God van Nederland ! wat' ons ook ontmoete en wat ons ook ontvalle, blyf gy tog by ons! Blyf met alle uwe inftellingen ! De zuivere prediking van genade in het Godlyk zoenbloed van uw' eigen' Zoon wyke nooit uit Nederland ! De tafel des nachtmaals hebbe enbehoude een beftendig en onbelemmerd verblyfin myn vaderland ! Nooit ontbreeke het in Nederland K. 3 aan



ï5© Heden n a c h t m a a l,
aan zulken, die, by de viering van deeze plechtigheid , in een' gekruisten Jefus den Heer der heerlykheid eerbiedigen met knielend geloof en bevende blydfchap ! Nooit ontbreke het myn vaderland aan wakkere en kloekzinnige verdedigers der eere van
uwen Zoon, die immers ook uwe eere is! Hoe
blyd ben ik! Nachtmaal eeven voor den biddag!
Laat my dank- en bidftof aan het nachtmaal zamelen! —
Nachtmaal! Hoe ryk zyn uwe leeringen! Hoe
vruchtbaar de denkbeelden, die gy in my ver wekt! — Heilige Geest! Bewaar gy ze voor my!
Weete ik weinig , wat er van het lot mynes vaderlands worden zal, zyn er welligt zware tyden , vermeerderde oordeelen , op handen , tyden , waar in elks hart in gevaar zal zyn om
te bezwyken van ontzetting, ik zal heden,
by het nachtmaal, voor my zclven fehuilplaats by
God in Kristus zoeken. Ik zal ingaan in dien
rotsheen der eeuwen. Ik zal een heil aanvaarden, dat
onafhanklyk is van het lot mynes vaderlands.
Ik zal gaan zitten in de fehuilplaats des Allerhooghen, om in de fchaduw des Almachtigen te vernachten. Ik zal tot den Heer zeggen: Gy zyt
myne toevlucht en myn burgt, de God, op welken
ik



EERLANG BIDDAG. 15*
ik betrouwe. Ik zal, onder een geloovig zien
op mynes Verlosfers kruis, hulp en raad en troost
befpreken tegen den dag der benaauwdheid.
Ik zal gehoorzaam zyn aan dat minzsam.bevel:o! myn volk! ga in uwe binncnitc kameren, cn verberg u een oogenblik , tot dat myne gramfchap zal zyn
voorbygegaan. Ik zal myn & - ■-"i:t be'
trouwen nederleggcnop dieonfehatbare verzekering: De Heer is goed. Hy ifl K« flwktt !1 d;lS dcr benaauwdheid. Hy kent ttUen, die pp hfiOJ b:trouwen. Hy zal een hoog vertrek zyn voor den verdrukten, een hoog vertrek in tyden van benaauwdheid.
Laat my , in het uitzicht op een' naderenden biddag nachtmaal houdende, ftof tot treuren zamelen door de bedenking van al den hoon, die deezer eerwaardige plechtigheid en derzelver verhevencn infteller, ook in myn vaderland, zoo fchamperlyk wordt aangedaan; —- aangedaan door eene woeste verguizing , die alles aanrandt wat heilig is •, en wie, wie zal het wagen, proeven te noemen van die ftoutheid! toegebracht door eene
kleenachting, eene koelheid, eene onverfchilligheid, die, fchoon vry van opzetlyken fchimp, evenwel der heilige plechtigheid grievenden fmaad befchikK4 -te»



Jf>2 Heden nachtmaal,
te; berokkend door een verzuim, dat enke!
groeide op den wortel , en der onverfchilligheid, en des weerzins , omtrent alle onderhandeling met God, op den wortel der afkeerigheid en van eene fchuldvergeeving voor rekening van Jefus bloed , en van de verbind ten is aan een' dienst, die heilig is, en die tot de involging der neigingen van het
bedorven hart geene de minfte vryheid overlaat,
aangedaan, zoo dikmaals de opzetlyke huichelaar, vermomd in het kleed van oodmoed en Godzaligheid, tot bedekking van verborgene gruwelen, ter nachtmaal treedt, om menlchen, ja, kon het zyn,
God te bedriegen,hem vleiende met de lippen; .
aangedaan door eene waarneeming , die zoo wel vernufteloos als harteloos is , daar hy, wien zelfs de kunde der waarheden, in de heilige plechtigheid vertegenwoordigd, geheel ontbreekt, een' dienst verricht, waar van de infteller van der Kristenen Godsdienst, met billyk misnoegen en eene gevoelige verontwaardiging , zegden moet: Breng uwen vorst dat offer! zal hy een welgevallen aan
u hebben ? zal hy uw aanzicht aanneemen?
aangedaan ook, helaas! door de eigene vrienden des inhellers der dierbare plechtigheid ; waar is die
hoog-



IEB.LANG BIDDAG. 153
hoogfchatting, die opgenomenheid, dat verlangen , die gezetheid in het gebruik, dat vuur, die liefde, die famenitemming, die den Kristenen der aposteleeuwe zoo eigen waren, en die ook in myn vaderland hunne tyden van bloeiftand meer dan eens gehad hebben, en zelfs noch by dat geflacht van Gods vrienden in Nederland, dat nu, op weinigen ra , is uitgeftorven , aanmerklyk ja , glanfi'g
geweesd zyn. En , helaas ! fteeke ik myne
hand, ook in opzicht tot deeze bezmderheid, in myn' boezem , zy zal , terug getrokken , geheel melaatsen te voorfchyn komen. — Heb ik lust en voelc ik de verplichting, om ook met die fchuld des ongelyks, der dierbaarfte mftelling zoo mateloos aangedaan, op Nederlands biddag, voor Nederlands God te komen , en, by voorraad, hem te billyken,
zoo hy de genadecafel wegruimde , laat my
dan heeden , aan het nachtmaal, die bedroevende bedenking van naby befchouwen, diep bepeinzen,
gevoelig betreuren; laat my, met dat bloedend
hart , met dat weenend oog , van het nachtmaal wedergekeerd, my ten biddage fchikken.
Heden nachtmaal, eerlang biddag. Dierbare
geleegenheid voor Gods kinderen , om, eer het
bid-



354 Heden nachtmaal,
biddag is, plechtig te vergaderen, eene liefdcmaaltyd te houden, gefchillen , die er zyn mochten, af te doen, af tc doen onder een eenparig zien op des Verlosfers ftervende liefde en op den rykdom der
vergeevendc genade, die op dien wortel groeit. 1
Laat my de treurige noodzaaklykheid tot zulke bevreedigingen beweenen met een' vloed van tranen! Veeier liefde bekoeld ! Ja, verbitteringen , verdenkingen, affchcidingen, partydig-
heden! Zal deeze de toerusting zyn tot het
vereenigd noodgefchrci op Nederlands verbodsdag? zal dit de weg zyn, om heilige handen eenparig 'op te heffen tot den God der vaderen , op tc heffen zonder toorn , zonder twisting ? Het nachtmaal levert dierbaare aanleiding, onfehatbaren aandrang, tedere beweegredenen, om vrede te maken, alle ongelyk gulhartig te vergeeven, de banden van broederliefde naauwer toetehalen, en om onderling de plechtigfte affpraak te maken tot het vereenigd zoeken van den God der vaderen.
Laatmy,by het nachtmaal, door de befchouwing van Jefus bloed , worden aangemoedigd, om, op den biddag, by Nederlands God voor myn vaderland veel te vragen, alles te vragen, en myne begeerten in m au



EERLANG BIDDAG. 155
alles, door bidden en toeken, met dankzegging, by hem bekend te maken. — Milde handen! vrien-
delyke oogen! Is er in myn land, is er in de
kerk, is er by des Heeren volk, en is er by my eene 'aanmerklyke hervorming nodig, en zou ik welligt met een neerflagtig gemoed vragen: Hoe zal dat zyn? laat my denken: Wat, wat mag ik niet verwachten uit de handen van een' Geest, die door zulk een bloed, als ik hier befchouwe, door een
Godlyk bloed , verworven is! ■ Laat dan , op
den biddag, geene begeerte, die Gods eer en, in onderfchikking daar aan, het welzyn van kerk en vaderland bedoelt, te groot zyn in myne oogen. Laat my, op den biddag, veel vragen, alles vragen, ó! Ware ik heden een Johannes! Lag ik aan in
Jefus fchoot! Dan viel ik op zyne borst.
Dan zag ik hem aan met een tranend oog. Dan beval ik myn lieve vaderland aan myn' gekruisten Wereldheerfcher. Heden nachtmaal,
eerlang biddag.