J OH. CHRIS TpP.H.IiUDEMAN, M.D.
Cel)oore 11 te Haartixrgden 22 Maart 1685, Overleden te Amfterdam, den 22 Maart 1257.






D £
NAGELATEN
BRIEVENTAS
van den
ALOMVERMAARDEN en HOOGSTVERDIENSTLYKEN ASTROLOGIST,
JOH. CHRISTOPH LUDEMAK
BEHELZENDE
MERKWAARDIGHEEDEN, AANMERKINGEN
BYZONDERHEDEN en LOTGEVALLEN,
Die tot heden toe door niemand geweeten zvn, om dat ze door dien grooten Sterrenvoorzegkundigcn volftrekt verbooden waren, om immer uitgegeven te worden;
BENEVENS DESZELFS STERREN-VOORZEGKÜNDIG TREURSPEL
C H O S M.ADROESi
D E
AFSCHAFFING der KONINGEN,
of het jaar
ZEVENTIEN HONDERD VYF en NEGENTIG. In een zinnebeeldigen trant, ter verlichting der Waereld in de tegenwoordige Omftandigheeden, uitgegeven, en onombeerlyk voor de bezitters van 's Mans andere Werken.
Vcrftérd mét het origineele Pourtrait van den grooten LUDEMAN.
t? by Moe/erna», Alkmaer Hartemink, Dord Krat, Le* den P/uigers, Rotterdam D. Vis, van den Dries ?trfP^ 7' 's Hage du Mee en Kits, Haerlem van Ir^^Kamnm^ u^ Breebaatt Middelburg Keel en 'WiThf^S^SSSS^mSa rr^nanas, niwe, Lan geveld enz., Deventer Brommer 7uml HoogoPl Zat^m va^m, Groningen Uuum£Zstm, Zt






AAN DEN
L E E Z E R.
"Vermits de vervulling der voorzeggingen van den grootsten Natuurkundigen, Ludeman, een beweezen zaak is, voor het oog der geheele waereld, die, uit de veelvuldige Schrfteh, welken, of doorHemzelvein'tlichtzyngegeven, of door anderen, die ze hebben opgegraaven, en uitgebaggerd , of op andere wyzen hebben weeten magtig te worden, den Leezer zyn medegedeeld, heeft kunnen ontwaaren, de wiskunftige zekerheid waarmede die groote Man, de dingen die nog gebeuren moesten, en waarvan Wy de ooggetuigen geweest zyn, heeft aangeftipt, — wat zeg ik, aangeftipt? neen! duidlyk van woord tot woord tot woord, van letter tot letter, heeft befchreeven; — vermits , zeg ik dit z.o zy , zou het jammer wezen , dat ér een enkele pennetrek van dat groote. Profetisch Licht verlooren ging: 't zou een Dievery weezen, niet flegts in de geleerdheid, maar vooral aan de Menschkunde , die uit elke lettergreep van den onvergelykelyken Lademan, een zee van kundigheid en lesfen opfchept. 11c voor my ten minsten wil gaarne bekennen, _ dat myn geweeten my eeuwig knaagenzou, wanneer ik die Schriften , die van dat wonderverftand onder my berustende zyn, zou onder my houden, of der vergetelheid opoffer ren. De egte flukken, die men , (zo gelukkig voor het Menschdom, als juist ter fnede in het beste tydftip,) van den wyzen Ludeman heeft opgegraaven en ontdekt, en welken, volgens het notariial Contract., dat er van is, eerst dertig jaaren na zyn dood moesten worden uitgegeeven, hebben te veel verlichting aan Nederlandsen Volk toegebragt, en bewyzen maar al te duidlyk, de belanglooze edelmoedigheid, vanderzelvergeëerdenüitgeever ,
dan



AAN DEN LEEZER.
dan dat wy een oogenblik zouden'aarzelen, om de onder ons berustende Bouwftoffen , die grootlyks ter opbouwing, van den verwonderlykften Glorietempel, die Ne derland immer aanfchouwde, kunnen ftrekken, zonder gebruik te laaten leggen, - te minder- daar wy een tyd beleeven, dat wy alle kragten moeten infpannen, en alle voorkomende geleegenheden aangrypen , om den vertiUen! - ildman 3 ten top der onfterflyke Glorie op te
De volgende ftukken behelzen in de eerfte plaats eene gemeenzame briefWisfeling , door den grooten Ludeman in zyn besten levenstyd met zynen vertrouwften Vriend gehouden, en is daarom te merkwaardiger, om dat zv fchoon onder een allegoriesch bekleedfel, zeer duidlyk de lotgevallen van ons gemeenebest, en van de groote" -Ferfonaadjen waarby hetzelve het meeste belang heeft aan den dag legd; voorts zyn er nog eenige afzonderlyke brieven, rakende de omftandigheden van enkelde perfoonen, — dan heeft men een zeer opmerkelyke veelbetekenende eeuwzang der negentiende Eeuw, en eindlyk word het werk befloten met een voorfpellend Toneelfluk van de allergewigtigfte gebeurtenis die voor het einde dezer Eeuwe te wagten ftaat, en waarlyk de oplettendheid van elk bewooner van Europa overwaardig is.
Eenfchat derhalven, die te groot, te belangryk 'was om aan Ludemans bewonderaars onthouden te wor' den. — De Leezer leere 'er door en vermake 'er zig mede r
D E



D I
N AGELATEN
BRIEVENTAS
VAN
DOCTOR LUDEMAN.
EERSTE BRIEF.
JOH. CHRJSTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
as het niet altoos het oogmerk van de Verftandieen der
Eeuwen, Vader Gerhardus, om de Waereld voor de zot te houden? En zyn deezen er niet altoos in geflaagd, om dat de Wae>reld altoos bedrogen wilde zyn? — Het geen ik u zeg, is eene waarheid, die weinig omflag van woorden behoeft,' en die door een welfpreekend Redenaar wel fierlyker doch niet nadruklyker en gevoeliger gezegd kan worden.
Men befchouwt my als het Wonder der Voorzegkunde. Men herfchept my in een Profeet, en wagt, even als van een onfeilbaar Orakel, niet ilegts de Lotgevallen van byzondere Perzoonen, maar de Lotgevallen van ganfche Gemeenebesten en Koningryken, uit mynen mond. Hoe dikwils gaapt een anderzins wys Man my aan, en fpalkt beiden zyn ooren op, om myue gistingen en^raadzels te hoorcn, die hy met faamgevouwen
A * ha»-



co
handen ontvangt, als de onfeilbaarfte Waarheeden, die immer van den Kanzei klonken!
Gybegrypt, gryze Schobbejak! dat dit in heilig vertrouwen tusfehen ons gezegd word!
Weet gy wat ik doe? Ik leg my, na wel gegeeten en gedronken te hebben, op het ftreelende dons neder, dek my warm toe, zo dat ik geduurende den Voornagt een gezonde uitwaazeming heb. Al de Gezigten en Droomen, die my als dan door den kop vliegen, laat ik voor het geen ze zyn; doch zo dra wyst myn klok my niet aan, dat ik in de Nanagt vervallen ben, of ik teken myne Nagtgezigten zorgvuldig op; tot dat einde heb ik altoos een Schryftafcltje naast myn bed in gereedheid,— en zie daar eene onüitputlyke Bron van Voorzeggingen! — Ik lbrteer dezelven in een ander Boek, waarin ik ze in 't net overfchryf, en heb dus Staatkundige, Huishoudelyke, Maatfchaplyke, Verliefde, Geneeskundige en meer andere Profetien, die ik, wanneer ik ze noodig heb, volgens den Index aanftonds kan vinden.
Uit deezen Voorraad kan ik daadlyk elk een gerieven, die maar by my komt. Ik hoor hem, vraag hem, voel hem de pols, bezie zyn oogen en tong, en met deeze Hulpmiddelen fluks naar myn boek, én ik vind zonder misfen een droom, die op hem toepaslyk is, of — toepaslyk gemaakt kan worden. • Gy meesmuilt, doortrapte Waereldkenner! maar wat, ik bid Ü, wat zal de wyze toch op deezen Aardkloot anders verrigten ? Hoe zal hy anders door dien Drom van raazende Zotten geraaken, die hem van alle kanten omringen? — Zal hy hen met gezond verftand aanfpreeken? Zal hy hun beduiden, dat alle dingen hunnen natuurlyken loop hebben; dat zy zekere vastbepaalde en onveranderlyke wetten opvolgen; dat zy onderlinge betrekkingen hebben, waaruit wederom nieuwe regels gebooren worden, en dat zy, onderhèevig aan toevalligheeden, daardoor eindlyk van fland, gedaante en eigenfehappen veranderen , en tot een anderen kring van werkingen overgaan ? dat dit alles louter natuurlyk zy, en dat de Verltandige, met de uiterfte oplettenheid, en eene onvermoeide vlyt, dit alles.nagaande en opmerkende, eindlyk een beloop van zaaken in zyn hoofd prent, waarvan het verhaal alleen Hem byna voor een Tovenaar doet doorgaan? - Indien gy het gros der Menfchen hier van overtuigd hebt, wat zult gy dan gewonnen hebben? de meesten zullen uniet verftaan: veelen zullen'de fchouders
op-



optrekken en zeggen, is het anders n:'et! en eindlyk zullen zy allen van u wegfnellen, om den Hansworst en Kwakzalver met verwondering en verrukking aantegaapen!
En, oude Vader! hebben wy, wy zelf, wel reden om de Stervelingen in dit geval uittelachen? Zyn-wy wel een hair beter dan zy zyn? Voldoet de eenvoudige Natuur ons wel in allen opzigten? Hoe veele wonderen fcheppen wy niet uit zaaken, die, wel befchouwt, veeltyds degeringfte plaats onder de alledaagfche dingen bekleeden? en hoe knorren wy menigwerven niet op hen, die ons uit de geleerde Droomen van wonderbaarlykheeden doen ontwaaken! Befchouw de Godgeleerdheid, de Geneeskunde, de Rechtsgeleerdheid, de Staatkunde, - ja! de Wiskunst, en elk Profesfor in dezelven zal u van wonderen en verborgenheeden voorfnappen, die ik u aanraade, om ze flegts onpartydig te onderzoeken, ten einde te ondervinden,, dat ook deeze agtbaare Mannen , (het zy met eerbied gezegd,) met de ziekte van het Wonderbaare befmet zyn!. en dat zy, ruim zo gaarne als zy de waereld willen bedriegen, zelf bedrogen willen zyn!
Wanneer ik op deezen toon, en met deeze openhartigheid in het openbaar redenvoerde, begrypt gy ligtlyk, dat ik niet lang onder de gepriviligeerde Tovenaars en Waarzeggers zou geteld worden! Er zou een algemeenen Opftand onder myne Bewonderaars ontftaan! de eerlyke en verftandige Luiden zouden my voor een Bedrieger uitkryten, en de grootfte Hoop, zou met een luidrugtig medelyden uitroepen: Wel lieve God! Lude?nan is zinneloos geworden !
Wat ik u derhalven bidden mag, houd deeze myne gevoelens heilig onder u! — Ik tel u onder die Verlïanden, die de volftrekte Noodzaaklykheid gevoelen, van dusdaanig een Gedrag: te meer, daar ik de Waereld bedriegende, geen ftroobreed van de Voorfchriften der Menschlievenheid afwyk. Alle myne Patiënten en Raadvraagers zyn myne Kinderen, die min ofmeer met het oordeel van ontftelde Hersfens bezogt zyn,«en die ik niet geneezen kan, zonder my naar hunne grillen en buien te voegen.
En hier mede warwel myn Vriend! Ik ben enz.
L U D E M A N.
A a TWEE-



TWEEDE BRIEF.
Vader GERtMlRDUS aan JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN.
Menschkundige Geneesheer !
^^ader Gerrit is veel te oud geworden om zig op zulk eene wyze te laaten afzetten, 't Geen zyn oogen gezien hebben, kan niemand hem wysmaaken dat niet gebeurd zou weezen! neen, Broeder; — het is uw Nederigheid die aldus fpreekt, of wanneer gy in ernst de Mcnfchen bedriegt, dan doet gy het my in de eerfle plaats.
Ik ben getuige van zo veelen uwer Daaden en Voorzeggingen ,. waar over de onpartydige Waereld zig verwomdert. Ik heb uwe bovennatuurlyke bekwaamheid niet van hooren zeggen • — In dat geval, zoud gy mooglyk myn geloof aan 't wankelen kunnen helpen! — Neen! — myne oogen en ooren hebben die aanfchouwd en gehoord, en de veelvuldige uitkomsten hebben er het zegel op gedrukt.
Ik zal u niet vermoeien met u een Lyst te leveren der byzondere Gevallen, die uwe ongemeene kunde in de diepfte Geheimen en Verborgenheeden van Natuur en Kunst, middagklaar aanduiden! — Gy zelf wectze, in weerwil uwer bekende nederigheid, en de ganfche Waereld vind ze induidlyke en veelvuldige Gebeurtnisfen, onpartydig en naar waarheid vertoond! — De geheimen der Meisjes, (om de beste dingen eerst te noemen,) der Vrouwen, der Mannen, der Republieken, Koningen Keizerryken, zyn door u ontdekt en aangeweezen; Even gelyk de Zon opgaat over een duistere Vallei, en al de ryke verfcheidenheeden, die er zig in bevinden, onder het oog des nieuwsgierigen Reizigers brengt, welken kort te vooren, uit hoofde der dikke donkerheid voor hem verborgen waren, even alzo, voortreflyke Ludeman! is uw licht over onze Nevelen opgereezen, om ze van voor onze, oogen wegtevaagen, en ons
alles



C 5 3
alles te doen befchouwen, wat het nydigeGordyn onzer onkunde voor ons bedekt hield! en in welk een Zee van ver-
baazende wonderen verliezen wy ons zelve niet, op de kleinfte uwer uitfpraaken of de geringde uwer aanwyzingen!
Ik beken gaarne dat het gros der Menfchen dikwerf met de alledaagfche werkingen der Natuur, (om zo te fpreeken,) wegloopt als met Tovcrftukken van den eerften rang! Ik weet ook, dat van verre de meeste dingen, die wy met eene gaapendeverwondering aanfehouwen, zeer eenvoudige en natuurlyke Oorzaaken zyn aan te wyzen, en dat de verftandige zig het meest verwondert over de verwondering der Onnozclen en Ligtgelovigen! Maar, myn flimme Doctor! nooit of in eeuwigheid zult gy my ontfutzelen, dat "er iets is, dat de ondervinding leert dat 'eris, dat de Bybel bevestigd dat 'er is, en dat door de gezonde reden vooronderftelt word dat 'er kan weezen! Dat iets is onbegrypelyk voor het grootfte vernuft, en kan niet verklaard worden, door alle Natuurkundigen faam genomen!
Ik zal niet fpreeken van de Toveres van Endor, noch van de Egyptifche Zwartkunstenaars, die tegen Mozes om prys toverden; noch van de Chaldeen, noch van die groote menigten groote en kleine Gochelaars, die 'er door allen eeuwen heen, en by alle Volken zyn gevonden geworden! Ik zal my vergenoegen, met u op u zelve te wyzen, uwe Voorzeggingen, die aan de waereld bekend zyn, en welkervervulling daar is gefield., of de Schriften, die gy zo zorgvuldig hebt laaten begraaven , om ze dertig jaaren, na uw dood uittegeeven, zyn de bewyzen, die u, wanneer gy uwe bovennatuurlyke bekwaamheid ontkent , in 't aangezigt tegenfpreeken.
Hoe moet ik dan uwen brief verftaan? — Wilt gy my van uwen hals fchuivcn, om dat ik u te lastig val, metvraagen, die een Profeet van 't oude Testament bezwaarlyk zou hebben kunnen beantwoorden ? Of is het uwe bekende, en in vcele opzigten te verre gedreven nederigheid, die al lachende de welverdiende Loftuitingen te rug kaatst, met een zeker foort van Spotterny, die alleen om zyne geestigheid verfchoonlyk is?
Het laatste geloof ik! en ik bezweer u by die lieve,-zoete, jonge, aartige, fleemende Jufvrouw, die, enz. enz. dat gy my plegtig en openlyk belyd, dat gy eene voorwetenfehap van het toekomende bezit, en dat gy niet flegts het lot der menfchen, maar ook van geheele Volken kunt voorzeggen! —
Zulk eene belydenjs verwagt ik binnen vier dagen, en dezelA 3 ve



C6)
Ve niet ontvangende, zal ik het aanmerken als eene verbreking van vriendfchap! en, van dat oogenblik af, zweer ik u myne eeuwige vyandfehap!
a G E R II A R D U S.
DERDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Ik had uw brief nog niet uitgelezen lieve Vader ! of ik had reeds de pen in de hand om u te antwoorden. Het ilot van uwen Brief deed my op eene gruuwlyke wys verfchrikken ! —
Uw vyandfehap? Indien ik het voorige nietgeleezenhad,
zou ik waarlyk gedagt hebben, dat gy in het een of andere koffiehuis, u, ten opzigte van uwe morgenborrels, vergist had !
dan nu ——. waaragtig ik weet 'er geen mouwen aan te
zetten.
Gy geeft my vier dagen tyd, en van dien tyd hoop ik gebruik te maaken om u te bekeeren, en om u te overtuigen, dat Ltideman geen Zon is, die over een donkere Vallei zyn alles ontdekkend Ligt verfpreid, zo min als hy een Egyptenaar of Chaldeé'r is, die in de geheimen der Meisjes en der Keizerryken zo dooien door ervaaren is, dat men hem, op de Artikels, maar heeft openteilaan, even als een kruid of kookboek.
Geloof my, Vader Gerhardus! ik ben niet meer dan een ordinair Menfch, en heb boven U en een ander niets vooruit, dan een onbeteuterde vrypostigheid , om de Waereld te foppen!
en dit is geen zonde in my! In tegendeel het zou
zonde weezen, wanneer ik het niet deed, dewyl zy my noodzaakt het te doen, en my, ingevalle ik het niet deed, eewislvk ten Martelaar zou maaken!
Dus zal ik blyven voortgaan, zoals ik begonnen heb; doch zeer ongaarne zou ik U onder dien grooten hoop tellen , die volftrekt bedroogen wil weezen, en met nog oneindig meer tegen-



Cr)
genzin, zou ik U op dien zelfden voet als deeze Uilen en Bontekraaijen willen behandelen : wanfc ik yerflyt u voor een verftandig Man.
Onverhoopt egter, zou het kunnen gebeuren, dat gy my, zo als helaas! het overige gevallen Menschdom , met duivels geweld, onder de Waarzeggers en Profeeten wilt rangfchikken, en dan fchiet my nog maar een Middel over.
Gy hebt een vervuilde Maag en kwaade Spysverteering , waardoor 'er onophoudelyk fchadelyke dampen naar uw hersfens ftygen. Dit kwaad moet fchielyk weggenoomen worden , en als dan ben ik verzekerd, dat de gevolgen ook wel wyken zullen.
Gebruik van de neffensgaande Pillen 'er heden avond drie en morgen bgtend vier. Gy kunt ze met Wyn of Mede inneemen naar uw welgevallen.
Wanneer dit Medicament zyn uitwerking gedaan heeft, ei Vader Gerard'. Schryf my dan nog eens, en als dan zal ik U ïond uit myn meening verklaaren. Ik ben intusfchen, enz.
L U D E M A N.
VIERDE BRIEF.
Vader GERHARDUS aan JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN%
oop naar de Galg met uw Pillen! —- Wat heb ik met Pillen te doen? —— Gy maakt my kwaad, Ludemam en ik heb reeds op 't punt geftaah, om uw doödlyk'fte Vyand te worden. — Het eerst dat gy my weder van Pillen voorprevelt zal ik u den hals breeken. Gy behandelt my, by- myn ziel niet als een Vriend, maar als een kwaa Jongen, die men allerlei zotteklap voor Euangelien in de hand itopt.
Gy bezondigt u fchriklyk, Doftor! de gaaven die u van den Hemel gefchonken zyn, om ze ten nutte uwerEvenmenfchen te bezigen, erkent gyaiiet! Gy fpot met de Gaaf der voorzegging 3 : en
I



(8)
en belacht de geheimen der Bovennatuurkunde , even als of ze nimmer een aanweezen. hadden: zydelings werpt gy dus eene verdenking op de gewyde Schryvers, die byna op elke Biadzyde de voorzegkunde itaaven, en op al die'heerlyke Schriften welken de uitfpraaken volgens de Aftroiogie, een wiskunftige trap van zekerheid hebben bygezet.
Ik weet dat gy uw vern aak vind, om met uw beste Vrienden den fpot te dryven, maar in dit geval word uw fpotten gevaarlyk; gy zyt aldus in ftaat om uw yverigfte en getrouwfte Vereerders, in een grondeloozen Poel van het rampzaligfte Bygeloof te Horten. ° J ö
De Waereld moet een Voorzegger hebben: dit was de beftendige Mode van alle de eeuwen! Vorftén en Onderdaanen
kunnen hem onmooglyk misfen! en gy! gy wonder van
uwen Tyd; gy word ons als uit de wolken aangeweezen , om de verkondiger der toekomende gebeurtenisfen te zyn.
-En derhalven geen tegenfpraak meer! 'tlsmynwil,
rnyne uitdruklyke begeerte, dat gy een Profeet zyt! Dat gy het
Lot der Volken zult voorfpellen; en, om myn wil de
noodige kragt by te zetten, zo weet, dat ik, indien gy my langer wederftreeft, u onterf;
GERHJRDUS.
VYFDE BRIEF.
jfOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDÜS.
Uwe wil gefchiede, Vader Gcrard! Gy hebt my volmaakt ©vertuigd. De Drangreden, die gy bezigde is onwederftandiyk , en uwe aangevoerde .bewyzen zyn onwederlegbaar i
lk ben, ja! een Profeet- een Voorfpeller* een Waarzegger' een Verkondiger van het toekomende! een Ontdekker der Natuurgeheimen! een Profesfor in de Starren; een Protedor van de Zon en de Maan; een, alles wat gy wilt!
Ik heb verfchriklyk gezondigd met, ten .uwen opzigte, myn
licht



(9)
licht onder een koornmaat te willen verftoppen,.-■ maar ik
zweer u, myn lieve Gerliardusi ik zal in plaats van eene kaars, 'er vyfentwintig ontfteeken , en uit myne bovennatuurkundige Geleerdheid u derwyzen in de oogen blikfemen, dat gy op uw leuningftoel zult rontdraaien!
Helaas! waarom hebt gy myne Pillen niet ingenomen?
En wat wilt gy dat ik zal voorfpellen ? Begeert gy de dingen, die aireede in de vervloogen Eeuwen verflonden liggen v andermaal ten toneele gevoerd te zien ? Of wilt gy de geheimen van onze dagen, by den gloed der Zon aanfchouwen en doorgronden? wilt gy, gryze Liefhebber! de maagdlyke boezems voor uwe oogen ontllooten zien, en al de grilletjes, de zwakke oogenblikjes, de zugtjes, de hartkloppingetjesderfmoorlyk ver-.
liefde Meisjes, als in plaat zien afgebeeld? Spreek.' Ik
geef u keur van het groote en het kleine; van alles wat op het zagte dons zig omwentelt, of onder de fyne Lakens dartelt!
Alleenlyk bid ik U, verg my niet de toekomende dingen te ontdekken ! Wy fpreeken vry, Vader Gerhardus l misfchien zou ik den bal geheel misdaan, en het tegendeel zeggen van het geen te gebeuren ftaat, want, by myn ziel! de voorzegkunde
is giskunst, die Doch ik erinner my het flot van uw brief.
Gebied wat ik doen zal! Ik ben, enz.
L U D E M A N.
ZESDE BRIEF.
Vader GERHARDUS aan JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN.
Jk ben uitermaaten verheugd van eenmaal het Geneesmiddel ontdekt te hebben, om u die haatlyke grilligheid te doen afleggen, welke gy mooglyk my voor nederigheid poogt aantefmeeren! Gy belyd dan te zyn, die gy waarlyk zyt? o myn braave Ludeman! waarom hebt gy zulks niet eerder gedaan, dan had gy myn oude Ziel niet uit elkander gerukt , even gelyk een Vbddeklcermaaker een opgekogte broek van een ryt, om hem
B 'tbia»



Cio )
■*t b'nnentle buiten te keeren! Hoe wenfchlyk ware liet,
dat gy die vervloekte ilcgte Methode ontwende, om deuitfteckendfte der Weetenfchappen zo vcrdoemlyk bedrieglyk afte1'childeren, dat als de Waereld het hoorde, zy een eeuwigen
haat aan al de Starren en Planeeten zou zweeren! Laat.
ik tot u andermaal zeggen, onder het Menfchdom zyn de Profeeten niet te misfen. Hoe ontzaglyk veel zou de Staatkunde, de Geneeskunde en alle de overige Kunften niet verliezen, wanneer zy zig niet door voorzeggingen wisten te redden en te ver-. heerlykeru
Ik vorder derhalven van u een Voorzegging van het geene in het laatst deezer Eeuw te gebeuren ftaat; Die voorzegging moet juist weezen, en, onder een verliefd Zinnebeeld, den waaren toedragt der als dan gebeurende zaaken affchilderen. Gy begrypt my, Ludeman! de Lotgevallen van het laatste deezer agttiende eeuw! Gy moet my geen fpreukjes op den mouwfpeldcn;
En nu geen brieven meer dan met Voorzeggingen; Gedenk
der Erffcnis!
G E R H A,R DUS.
ZEVENDE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
H
elaas! waarom hebt gymyne Pillen nietingenoomen? — Cf) Op uw bevel de Planeeten raadpleegende, ten einde de gebeurtenisfen, die, verzegeld in het boek der Starren, hunne
ont-
(t) Wy leveren onze Leezers deeze brieven , ten einde daar uit liet zonderling Caracter van den onvergelykelyken Ludeman te lesren kennen. Tegen het algemeen hield hy zig als den Wonderdoenden Man, en floeg geene der Loftuitingen af, die hem toegezwaaid werden; doch voor zyn Boezemvrienden was hy altyd zo nedrig, dat hy zelfs.de begaafdheden ontkende te bezitten, die men by de ondervinding wist, dat hy bezat. Groote Mannen hebben hunne zwakheden, 'ris een uitgemaakte zaak anders dat Ludeman een wonder yan zyn Tyd was, waar van de volgends Profetie ten getuige firekt.



C ii )
•ontknooping omtrent een derde gedeelte eener eeuw voor het eindigen van het honderjaarig Tydvak, dat wy beleeven, ftaan te
verkrygen, ■ op te vangen, en ze even als een koppel ITaa-
zen aan uwe voeten nederteleggen , en 'er uwe reikhalzende
Nieuwsgierigheid op te vergasten, bevond ik, dat myne
Hemelfche Vrienden my ten uiterfte genecgen waren; dat zy bereidvaardig Honden, om het gordyn des tyds voor my op te ligten, ommy, ondereen zoetvoerig Zinnebeeld, een juist Tafercel der volgende toekomftigheden te geeven.
Na alle de nodige Voorbereidzelen, ftrekte ik my op myn Le dikant uit, en had den volgen droom.
1 « • #•
In eene der gezegenfte en vermaaklykftc Oorden, die eene opgeruimde verbeelding zig fchilderen kan; waar Natuur en Kunst elkander de .fcand geboden hadden, om, als 't ware , ten minften een klein hoekje van den onzaligen Aardkloot in een Paradys te herfcheppen, had de jeugdige Volklief zig nederge^ zet. Eene onkunftige Waterbak, naast een woestgelaatenbofchje, dat keurig afftak by den uitmuntenden fraai geregelden Hof, 'die 'er naast gelegen was, ftrekte met deszelfs voetftuk ter zitplaats voor den ongelukkigen Vorst, die alleen om zyne Deugden , waarin hy uitmunte, van den Vaderlyken Zetel was verjaagd geworden.
Rcgtvaardige Hemel .' verzugtte hy , waarom ben ik geen Landman gebooren! waarom ben ik niet voortgebragt door een gering Handwerksman, die myne handen aan den arbeid gewennende , myn ziel in die vergenoegde kalmte, die in dit Oord regeert, zou hebben doen voortleven!
Jofina, een jeugdige Boeren deerne , van welks bloozende kaaken, de gezondheid en de liefde, eiken aanlchouwer aanlachte, ,'ftond toevallig agter hem. De Prins boezemde deeze welgemeende zugt uit, in het denkbeeld zynde, dat ze door niemand gehoord werd.
Wel myn goede Volklief\ riep de Landfchoone, (want aldus was 's Vorften uitdruklyken wil , dat zy hem geene tytels of naamen anders zou geeven, dan die zy, in de Gulheid van haar hart, aan eiken deugdzaamen Boerenknaap toevoegde,) verbeeld ge u dan, dat wy, werkende Landezcls gelukkiger en vergenoegder zyn, dan de Koningen in hunne Paleizen ?
B a Volh



C iO
Volklief'rees eenigzins verleegen op. Hy had de begeerte van zyn hart uitgeboezemd, doch zyn edel gevoel kon niet dulden, dat een eenig fterrling hem murmureercnde vond, tegen de vvyze en goede beftemming van den weldadigen Hemel.
Myn eenvoudige Jozina! antvvoorde hy. De Menfchen zyn, elk in zyn kring, derwyzen aan hun daaglyks geluk gewoon , dat zy 'er geen het minde gevoel of genot van hebben, dat zy het zelfs niet kennen, dan na dat het hunne vingers ontflipt is. Gy zyt waarlyk gelukkig, Meisje! want wat ontbreekt u V
De fchoone behoefde geen langen tyd, om haare behoeften te berekenen. Zy was jong en bezat een hart, dat vatbaervoorde vuurigfte Liefde was, dat met een enkel woord in een vollen gleed kon ontfteeken worden, en dat zugtende het oogenblik verbeidde, waarin een verliefde Jongeling dit haar zwak zou ontdekken. Volklief'was fchoon onbevallig! zy had geleerd hem niet als een ontzag verwekkend Vorst, maar als een bekoorlyk Jongeling te befchouwen , die naast haar op een boomftronk zittende, of langs een eenzaame Boomlaan wandelende, de opdra gt van haar hart niet weigeren kon.
Jozina kon derhalven niet anders doen, op deeze vraag, dan haar oogen voor zig neder te flaan, en te bloozen.
De Prins, grondig ervaaren in de kennis van het menfchlyk hart, gevoelde dit veelzeggend Antwoord, in al deszelfs kragt. Een ander dan hy, zou zig van dit zwakke oogenblik bediend, en den ruimen teugel gevierd hebben aan die alles overheen chende Drift, die de Helden en Wyzen verbyfterd en tot zwakheden dwingt, waar van men naauwlyks berouw kan hebben! maar Volklief'was een Vorst. Hy wist dat de oogen zyner Hovelingen en Onderdaanen op hem gevestigd waren, zelfs na zyne afzetting; dat zyne Vyanden elk eene zyner Gedragingen befpiedde, en naar vlekken zogten , waarmede zy zyn goeden naam zouden kunnen bezwalken / Hy wist, dat het een Vorst vooral betaamde, om de ftrikftc Regels, der kuifcheid optevolgen. Het Vorstlyk vcorbeeld had in dit geval een onbedenklyken Invloed op allen , die het eerbiedigden, of onderworpen waren V Een wellustig Hof heeft meest altoos zyne ontaarting aan den wellustigen Vorst te wyten! Volklief had 'er elders de overvloedige Voorbeelden van gezien ! Met fiddering had hy de fchande en algemeene verachting befchouwt, die zulke Heerfchers aankleefden, welker Hoven de fchaamtelooste Bordeelen opleeverden.1 Zyn ziel had een gruuwel van alle fchaduuw
zelfs



C 13 )
zelfs der vermomde 'oneerbaarheid ? en van daar dat de
kuischheid eene der meestbegunstigde Godheeden by zyne Hovelingen was. — Volklief was niet flegts een Vorst, neen! hy was oneindig meer! hy was een Mensch! hy was een Christen! Voor den verftandigen en den waarlyk deugdzaamen, behoeft men deeze Benaamingen flegts te noemen, om er de verhevenfte Deugden door aan te duiden.
Jozina! zei hy op een toon, en met een opflag van oog waar voor alle aanzoek tot onkuischheid verftomde, geloof my, dat Gy ongelukkig zyt, of het worden kunt, indien gy zulks begeert ! Uw ftand is verre van die zielverfcheurende zorgen, die op den troon nestelen, en deszelfs Bekleeder aan alle oorden van de Waereld beftendig volgen! Gy kent die uitgeflrekte behoeftens niet, die zig eiken dag verdubbelen, en eiken dag voor het grootfte gedeelte onvervuld blyven! Gy kunt u zelfs geen denkbeeld vormen van die belaagingen, belchimpingen, beleedigingen en gevaaren, die de zyden van den Vorst nimmer verlaaten , en hem, (zo er geen wonderwerk tusfehen beiden komt,) eindlyk ten ongelukkigen Slagtoffer van de Staatzugt der Uitheemfchen, of van het wraakgierig Verraad zyner hoogstbegunstigde onderdaanen maaken. De vermaaken van den regtaarten Vorst; zyn gering! te midden in den overvloed der geneugtens is hy een Tatftalus, hy ziet ze; grypt er na! — doch, bekomt ze niet. Maar gy, gelukkig Landmeisje! gy bezit alles wat uw jeugdig hart begeert.
(ffozina bloosde andermaal en liet haar jaagenden boezem een Lef zugtje ontglippen.)
Gy zyt in den ftaat der Onfchuld! alles wat u omringt lacht u aan,
(Het Meisje floeg haar oog op Volklief, en 't fcheen hem duidlyk tegentefpreeken.)
En zegent u op elk eene uwer treden. In elk roosje, dat gy den fteel ontroofd, huisvest het genoegen, dat met de aangenaamfte geur, uwe nimmerberoerde ziel indringt! Elke beet, die gy van uwen vreedigen Disch opneemt, is loutere gezondheid! elke teug water verdrinkt uwe kleine zorgen, in derzeive« opkomst, ten einde ze niet tot dat Vorstlyk gewigt aan-'» groeien, 't welk ons hart verpletterd! Alom ontmoet u de zuiverde Vriendfchap, die u de zegenende hand, en de onbezoedelde lippen aanbied!
(Nu legt de Liefde aan de beurt! dagt Jozina, tcrwyl een B 3 vrien-



( H )
vricndelyke lach, derzelver verhoopte Affchildering te gemoet juichte.)
En zie daar, alles wat u gelukkig maaken kan, Indien gy het nog niet zyt! Hier mede eindigde de Prins.
Jozina antwoorde niet, maar alles wat aan haar was fprak met ftomme gebaarden , dat de Prins geheel bezyden de waarheid gefprooken had.
Hy is ongevoelig, dagt zy by zig zelf, -Hy is zeer goed op den troon, maar deugt niet in een eenzaam boschje, dat aan de zugtjes der verliefde Landmeisjes is toegewyd!
Zy maakte een flaauwe buiging en vertrok; onderweg plukte zy eenige Roosjes, waaraan zy met een befpottende houding rook, terwyl zy fchanrperlyk omzag.
Befchermcnde Goden! riep de Vorst, toen zy geheel uit zyn oog geweeken was. Op welke gladde paden Helt gy my; Is myne onfchuld dan ook hier niet veilig? en moet ik, in den Tempel der deugd, tot ondeugd worden aangezogt? — Sofia.' ■voor ü klopt myn hart! aan u edele Vorftinne, — zo vorstlyk door uwe geboorte als door uwe wysheid en deugden, — is
myne Liefde en Trouw gewyd! geen vreemde Schoone
zal uwe gedagtenis uit myne ziel wisfehen! De Godin der
Verliefdheid zou zelfs veragtlyk en haatlyk in myne oogen worden, wanneer zy daartoe flegts eene flaauwe pooging aanwende .' Ik zal u met een zuivere Liefde ook een onbefmet lighaam opofferen! Myn hart en kroon moeten even onbevlekt blyven, willen zy van den Hemel gezegend en door de Volken geroemd worden.
Ik bewonderde den grooten Prins , om deeze verheven Standvastigheid, en bewonderde hem des te meer, wanneer ik er my zelf by vergeleek.
Wat toch zou ik gedaan hebben, in dat .geval? In de eenzaamheid, (in de eenzaamheid, Vader Gerhardus.' dat moet gy wel in acht ncemenf) een allerliefst jong, fraai, bevallig, bekoorlyk en fmoorlyk verliefd Meisje voor my te zien! dat met een betoverend lonkje, met een hartinneemeud lachje, en met eene zekere graagte, die wy ons verbeelden, maar die wy niet uitdrukken kunnen, my ftellig fchynt aftevraagen, Of ik niet
wist dat haar iets, (iets, VndcrGerhardi/s/) ontbrak? en
©f ik ? By myn ziel ik zou geen Prins kunnen zyn.
Jozina zettede zig in eene der Lustpriëeltjes, die op een groote Diergaarde uitzag. Het was in de verliefde Meimaand,
en



e 15 >
en alles fcfa'een faamentefpannen, om haar te ergeren en te tarten. Zy rees in haaren toorn fchielyk op, en in ftede van, (za als een verliefde Stadjuflïouw zekerlyk zou gedaan hebben,) haar lyden, met befchrcide wangen en een afgebrooken treuri ge ftem, aan het dartelminnendc Gevogelte en Gedierte te klaagen, en het zelve met eene fentimenteele welfpreekenheid alle die zaligheeden te gunnen, welken het nydige Lot haar ontzeide, — nam zy een groote ftok en floeg zo verfchriklyk onder deezen verliefden Hoop, dat de Hoenders en Ganzen over den Hofmuur vloogen, en alles wat met vier pooten gezegend was, hol over bol de vlugt naar de afgeleegenfte hoeken nam.
De ziekte van dit Meisje moet onlydelyk geweest zyn.
•Ik gevoelde een zekere mismoedigheid over de fchikkingen in de Waereld, en myn goed hart het gaapende gebrek in dit Landmeisje willende aanvullen, deed ik een pooging, om naar haar toe te gaan, doch deeze pooging was zo hevig, dat ik uit myn bed wipte, en door den val ontwaakte.
Ik zend u by voorraad deezen droom, VïAzxGerkardus! Wilt gy er een Profetie in zoeken 'tis wel, doch gy zoud best doen, met eerst al myn volgende droomen te leezen. Ik ben enz..
L U D E M A N.
A GTSTE BRIE F. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS',
Waarde Vriend!.
Dat de kennis, of liever, dat een zeker voorgevoel van het toekomende, in den Mensch is ingefchapen, is een waarheid, die de verftandige niet ligtlyk zak waagen te ontkennen! Hoe* menigwerven ontwaareuwyeen vrees voor een naderend kwaad,
zon-



zonder dat wy ef eenige zekerheid van kunnen geeven, en dat maar al te dikwils ons overkomt, ingevolge die heimlyke ingeeving, waaraan wy altoos geneegen zyn geloof te liaan, en die wy altoos willen tegenfpreeken. Job zegt, Ik vreesde eene Vrecze en zy is overkomen ! dat wil zeggen: Ik had een Voorgevoel van de Onheilen, die my nu overvallen zyn.
Doch ik vergeet dat ik, tegen u,dit betoog niet noodig heb! — Zie eens, Vader Gerhardus! hoe ongelyk ik my zelve ben.' Wat ik u bidden mag, neem de Pillen niet in, maar zendze my ten fpoedigfte weder te rug; ik hoop er zelf gebruik van te maaken.
Om myn Profetie, van het geen op 't laatst deezer eeuw te gebeuren ftaat, te vervolgen, lag ik my in eene extra gemaklvke houding neder, en haalde de bedfteêplank zo hoog uit als mooglyk was, om geen nieuwe wip te doen, De Planeeten waren my gunstig en ik droomde:
* * * *
Jozina ftond met een fchoffel in de linkehand, terwyl zy de 4-echte tegen haar boezem hield, juist ter plaatfe, waar haar verliefd hartje het fterkfte klopte.
Ongelukkig Meisje.' mompelde zy by zig zelve, dat door de kwynendfte ziekte daarheen zukkelt, de geneesmiddelen by de hand vind en de Arts voor zig ziet, zonder het te durven waagen, om de verborgen kwaal te ontdekken, en den Geneesheer raad aftevorderen ;
Ik gevoelde dat ik een mededoogend hart in myneft boezem omdroeg. Het Meisje was waaragtig ongelukkig.
Maar, vervolgde zy, de fchoifel wegfmytende, is het niet myn eigen fchuld? Had ik geen gebruik behooren te maaken, van die kleine Kunstgreepjes, waartegen Monarchen noch Wys-
gecren zyn opgewasfchen? Ben ik geen Meisje? Ontzag-
lyk woord voor de Deugd.' Het bloote woord Meisje, veroorzaakt reeds een zekere aandoening in de zielen der Jongens, die, hoe fterker men ze ontveinst, hoe ontwyffelbaarder zy de
cerfte trap ter overwinning is.' Heb ik daarenboven geen
oogen, die, meer kunnen doen, dan een Legio Griekfche
Krygsknegten? Ja; Volklief! ik heb ook een tong, waar-
Van gy de kragt noch niet kent, maar welke gy eerlang kennen zult. OJ &
Dit



C 17 3
'Dit fprak zy, met de eene hand in de zyde, en de andere in een dreigende houding uitgeflrekt.
Vadex Gerhardus! er zyn kleine Oorzaaken, waaruit groote Zaaken kunnen gebooren worden! Dit dreigende Meisie is °e-
wtslyk een beuzeling in uwe oogen! maar wagt! —— Loo-
zer, doortrapter en ondcrneemender Goed is erop Gods aardbodem niet, dan hooploos minnende Meisjes.
■Jozina «vertrok, met den vinger op .den mond, en met de andere hand de blaadjes plukkende, die langs de hegge haar te gemoete boogen.
De Vorst verfeheen, niet lang daarna, ter zelfder plaatfe waar de peinzende Verliefdheid haar Ontwerp begon te fmecden. Hy dagt in 't geheel niet meer aan de bekoorlyke, aan de Vryergraage Jozina! Zyn Ziel, flegts vatbaar voor het edele en verheevene, hield zig met Onderwerpen bezig, haarer waardig; het welzyn naamlyk van zyne ondaukbaare Onderdaanen, wier opgevatten haat, hy door edelmoedige Vriendfchap wilde vcrdryven,.en welker wrevel hy met de uitfteekendfle wcldaadigheeden wilde beantwoorden.
."De gryze, eerwaardige Buchanant die in eene dille afzondering, op een klein Landgoed leefde, enmenigwervenherwaards heen wandelde, om zyn Koning, in deeze ballingfchap, een vertroostend bezoek te geeven, trad met deftige fchreeden naar den diepdenkenden Volksbeheerfcher. Hy had reeds een diepe buiging voor Hem gemaakt, en hem den dierbaarden zegen toegewenscht, eer de Prins hem gezien had, zo dra echter werd hy hem niet gewaar, of.de Grysaart voelde zig in zyn klemmende armen, op zyn deugdzaam hart drukken.
Myn Vriend! zeide hy, hoe zeer heb ik uwe onderfteunende en opbeurende Vertroosting noodig;
Myn waarde Vorst! antwoorde Buchanan, niets is my aangenaamer dan u te moogen dienen; maar, Grootmoedige Ziel; gy hebt de bronnen van vertroosting in u zelve. Al wat ik ter uwer opbeuring kan toebrengen is, dat ik u zelf aan u voorhoudc:
Vlei my niet, Buchanan 1
Kenmy beter, Prins! Ik viei niemand, en zie daar, (op
zyn armoedig Landgoed wyzende,) zie daar, de vrugten, en tejfens het bewys van dit Character.
De Prins drukte hem met gevoeligheid de hand.
Hebt gy niet altoos, vervolgde de Grysaart, de grootschheid ,des Hoflyken.-Jeev.eus verfmaad; de dartele weelde verre van u
C ver-



( i8 )
verbannen; de verderflyke Staatzugt allen gelicor en invloed
ohtzegd? Hebt gy niet altoos den bloei des Lands, de
vryheid der Ingezetenen en de handhaaving der Volksvoorrechten, ten eenigen Doel van uwe Wenfchcn en Poogingen
gefield? Koe haatlyk was de onmaatige en onwettige
Heerschzugt in uwe oogen! en levert de Gefchiedenis uwer Regeering niet duizende bewyzen op, dat gy, wel verre van die ondeugd te willen vestigen, die met Wortel en Tak hebt willen uitroeien, en tot'dat allerloflykst einde u de gedugtfte Opofferingen hebt willen getroosten? — Hebt gy, —
De openhartige Buchanan zou tot in het oneindige toe zyne Vraagcn hebben moeten op een ftapelen, wanneer hy dus had moeten voortgaan; doch een zagte bloozing verwde de Vorstlyke kaaken, en de Prins viel hem in de reden:
Uw goed hart voldoet my, gunstigöordeelende Vriend: Maar loop u zelf niet voorby! ik heb flegts myn pligt betragt, en ken te wel myne zwakheeden en veelvuldige tekortkoomingen, om niet te bloozen over uwe welgemeende doch overdreeven Loffpraaken. Ik beminde, ja! myne Onderdaanen; hun geluk was het myne! Ik begeerde Vader en geen Heerfcher over hen ie zyn! Ik poogde het kwaade van hen te weeren en het goede hen te bezorgen! De grootfle myner Vyanden durft niet zeggen , dat ik ooit mynen invloed ten verderf van myn Vaderland heb aangewend.' De groote Les, dat het Volk niet om den Vorst, maar dat de Vorst om het Volk zy, zweefde my altoos voor oogen, en regelde fleeds myne daaden! Alles wat ik in 't openlyk of in 't heimlyke verrigt heb, zyn fpreekende blyken van dit myin gedrag, dat vooral in den jongstgevoerden oorlog op de
ftrengfte toets is gefield geworden.
Buchanan boog zig, met een houding die zeer veel betekende.
Maar, ging de Prins voort, wat vAs dit meer dan myn pligt, die ik voor den Hemel en de Menfchen met de plegtigft'e eeden bezwooren heb?
Hoe veele Vorsten dagt ik by my zelve, zyn er die nog daaglyks zweeren, maar die,
Eensklaps fchoof myn bedfleêplank naar beneden. Ik fprong beteuterd en verward overëindc; doch: zag, dat ik geen nadeel geleeden had, dan dat ik in myn zoetvoerigen Droom gefloord was.
.In 's Hemels naam zend my toch fpoedig de Pillen te rug. Ik ben enz.
L U D E M A N.
NE-



C 19)
NEGENDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPIL LUDEMAN aan Vader GERTIARDUS.
lVlcn mag de Voorzegkunde zo zeer verheffen als men wil, zy is echtef geen weldaad voor het menschlyk geflagt. Volftrekt niet te wceten wat ons over zal komen geeft eene zekere weltevreedeu gerustheid, en bevestigt de ftreelende hoop, die altoos door de onkunde aan de naderende rampen onderfteunt word; maar kennis te draagen van onze naderende Lotgevallen vermindert het genoegen der voorüitgeziene gelukken, om dat de verbeelding ze altoos grootcr fchetst, dan ze inderdaad zyn, cn veroorzaakt hartzeer en lyden voor den tyd, want de Onheilen, die men verwagt gevoelt men reeds lang van te vooren, eer zy een aanweezen hebben.
De ondervinding heeft my zulks in honderden gevallen doen zien. LIoc menig Meisje ging, met een hart vol wanhoop myn kamer uit, wanneer ik haar, op hooge order van myne Committenten, (de Planeeten,) aankondigde, dat zy, helaas!
Maagd zou fterven! en hoe menig bejaard Weeuwtje,
waaraan ik voorfpelde, dat zy deezen of dien ten Man ftond te Jcrygen, fnelde als op arendsvleugelen daar heenen, om het aangeweezen geluk in de armen te vliegen, en juist daardoor zig een Zee van daaglykfche verwytingen op den hals te haaien, om dat zy, tegen 's Lands gebruik, door de hevigheid haarer kwaal genoodperst, zelf was uitgegaan, of, om het eigenaartiger uittedrukken, was uitgeloqpen, om het Deel haares byflapens optezoeken!
Immers hangt gy uw Zegel -aan deeze aanmerking, Vader Gcrhardus? Gy zyt niet te vergeefsch oud geworden. ' En echter, onzinnige Mensch! gaat gy voort om uw eigen onheil, niet flegts te berokkenen, maar nog tot het uiterfte tc
vergrooten! Hoe zalig uwe onkunde in het toekomende
ook voor u zy, gy dwingt echter den Hemel, om er u al de byzonderheeden van te ontdekken!
C % Maar



* C 20 )
Maar uwe ontydige Nieuwsgierigheid zal zig zelve wreekeu, lk heb het u voorfpeld. Nu aan myn Droom:
* * * *
Buchanan' ftond nog by den Prins; ingewikkeld in een ernftig gelprck. Hy weidde breed uit over alle de Deugden, die den Mensen en den Burger verderen. Inzonderheid was hy Wydluftjg over de goede hoedanigheeden, die in een Vorst vereiscnt worden.
Dus 1'chetfte hy onder anderen de Maatigheid. die Moeder, ot liever die Teelgrond van een reeks bekoorlyke Deugden. Hy betoogde, dat de met driften gezegende Sterfling, vooral twee klippen te vermyden had, waarop hy ganschlyk zig te gronde zeilen kon, den Wyn en de Vrouwen naamlyk.
De ondeugende Jozina lachte, want zy ftond, zonder dooide twee Spreekers gezien te worden, achter een Vygeboom, deeze leerzaame Onderhandeling te beluisteren.
Die zig in deezen te buiten gaat, zei Bnchanan, verwoest met alleen zynen tydlyken welvaart en gezondheid, maar ook zyne zedelyke vermoogens. Hy maakt zig onbekwaam ter uitoerlening van die pligten, door welks betragting de Goden beflooten hem gelukkig te maaken: Hy ftelt de heerfchappy over zynen Geest in de handen van anderen, die er belang by hebben, dat hy verdorven word.' En,is den Schepter aan hem toevertrouwd, hy maakt alle die geenen ongelukkig, over welken hy denzelven zwaait. Vleiers en Baatzugtigen omringen zynen troon. Zy bedelen hem de voordeeligfte Gunstbewyzen af, terwyl zy hem den vollen beker aanreiken, en dwingen hem den welvaart zyner Onderdaanen in reuzenteugen te verzuipen En nog, myn Vorst.' is er een erger kwaad dan dit.' De vleiende Onkuischheid, naamlyk, die met al de bekoorlykheeden der Liefde den onlchuldigen Jongeling aanlacht; zyn hart en zeden verderft en verwoest, en niet rust voor dat hy in een grondloo-
zen poel van eeuwige jammeren verzonken ligt.
m Jozina kon zig niet langer bedwingen. Zy vreesde een Profetie te zullen hooien, waarvan zy ligtlyk de vervulling kon worden. Zy hief derhalven een Lied aan tot lof van de Liefde, en zong dat het langs bosfehen en velden klonk! _ De Prins" keek om, met eene zekere nieuwsgierigheid, om te zien, w;e dus ftout de ligtverlcidbare Jeugd aanvuurde, 'tls



C 21 )
Jozina, zei hy tegen Buchanan, laaten wy haar de vryheïd en het vermaak van zingen geheel overlaaten!
De Grysaart greep de Vorstlyke hand en kuste die mét vervoering. Blyf getrouw aan de Deugd, die zo heerlyk in alle uwe handelingen uitfchittert; zei Buchanan, terwyl hy den Prins naar eene der andere eenzaame Oorden geleidde, waar de daïtële Zangeres hun zedig gehoor niet kwetfen kon.
Waaragtig, Vader Gerhardus; op dat tydftip was ik ook zo deugdzaam en kuisch, dat ik myn ooren wel met geoliede wol zou volgepropt hebben, om de kittelende minnezang van Jozina met te hooren! maar, helaas.' hoe fpoedig gevoelde
Ludeman, dat hy geen Vorst was! Jozina fprong dartelende te voorfchyn; en elke eene haarer lachende kaaken perste my den vuurigften wensch af, om ze by verdubbeling te kusfehen. ö ö Gy arm, zondig Sterveling.' welk eene deerlyke prooi zyt
gy van uwe eigen Hartstogten.' Als raazende honden
fchenden zy onöphoudlyk op uw weereloos hart aan, dat wel verre van tegen dien aanval beltand te zyn, elk oogenblik uitziet en reikhalst, om aangevallen te worden! "Als gy dit
bezeft, erken dan de grootheid van den Held, dien ik, droomendc, ten toneele voere.'
Jozina lachte een goede poos eer zy iets zeide. Haar gelaat echter verkondigde my haar hart. In weerwil haarer betoverende bevalligheid, die my als met geweld medefleepte, geVoelde ik echter iets, dat naar afkeer zweemde. Had Jozina
lcelyk geweest, Vader Gerhardus! ö ik had haar handel-
wys met afgryzen verfoeid.
Veeltyds zyn het niet de daaden, maar de Perzoonen, die ons oordeel bezig houden. Een lief, aartig bekje mag tegen een jeugdig hart, zig zelf ten fterkften vergrvpen, men zal de beleedigmg ten treffendite gevoelen, doch echter gemaklyk verdragen kunnen,
o Die Deugd, die Deugd! riep zy, fchaterende van lachen uit. Als een fneeuwbal voor het keukenvuur zal zy verdwvneii.
En hiep van fcheen zy zo zeker te weezen, dat zy daadlyk naar Gezina fnelde, om haar ter hulp te necmen, in de uitvoering van het Plan, dat zy ontworpen had.
Gezina! gy kent dien Heer wel, die hier logeert?
o Ja! zeer wel! zei deeze andere Schoonheid.
C3 Èn



En gy bcgrypt dat Hy,
Waardig is bemind te worden ! Maar dat Hy,
Moeilyk tot wederliefde zal te bewegen vallen !
Om dat Hy, Deugdzaam is ? '
Hm'. Hm! Om dat hy een Lieffte heeft!
Jozina fprong achter uit. Bleekheid bedekte haar gelaat, Haar tong weigerde te fpreekcn. Haar ziel joeg haar ten boezem uit. Gezina zag het; verwonderde zig en bleef haar fpraakloos aankyken.
Vader Gerhardus; welk een Alvermoogen bezitten de mooie Meisjes niet! Staatzugt, Kroonen, Troonen, Wysgeerte, Zedigheid, Deugd, Ongevoeligheid! — dit alles zyn maar beuzelingen in haare oogen 1 deeze kunnen zy weglonken en wegkusfchen! Maar ftel haar tegen haar zelve, dat is, neem een Lieffte! en gy word onverwinlyk! — De Vrouwen zyn volmaakte-Tegenftrydigheeden, zy vernietigen elkander. _
Zo onmooglyk echter als het was, dat Jozina altoos in die verbaazende en verilaagen houding kon blyven ftaan, zo onmooglyk kon Gezina haar altoos blyven aankyken. De laatfte opende gevolglyk haare verwonderde lippen, en fprak:
Weet gy dan niet, Jozina! dat Hy Sofia bemint?
ö Neen! . .
En wel zo onuitfpreeklyk bemint, dat geen een Landmeisje, hoe fchoon en bevallig, iets in 'f minst op zyne verliefde ziel
vermag! Gy kunt hem voor een fraai Beeld houden, dat
êveral, waar gy hem beziet of aanraakt, een fleen blyft.
Laat hy beminnen, Gezina! laat 'hy tot raazens toe beminnen: Schiet er niet altoos een plaatsje over, in het
hart van een welgemaakte Jongen, waarin hy, ter Huik, de zugtjes van een kwynend Meisje ontvangt en verbergt? Zou hy Sofia zyn hart niet kunnen wyden, en my,
Zy drukte haare denkbeelden niet uit door woorden, dochhaaie gebaarden joegen my het ziedende minnebloed door de aderen.
Gezina ftak de nagel van haar voorfte vinger in den mond, en haar hoofd meer dan gewoonlyk vooroverbuigende, loerde zy onder uit, even als een Jood van den ouden Dag naar het Heiligdom.
Zou een Vorst, Jozina! zig zo laag vernederen, om een arm Tuinmeisje Gunsten te bewyzen, om welken te genieten, de Godinnen arme Tuinmeisjes zouden worden?



OS)
Gezina; kent ge my?
Deeze vraag was zo doordringende, zo treffende en drukte zo veel uit, dat het merg in myne beenderen er van ontroerde. Kent gy my? verbeeld u deeze Vraag, deeze almagdg veelbetekenende vraag, op de hemelfche lippen van het lieftal li gfte
en fchoonfle Meisje! Wat Sfcefffihg kan ze beantwoorden,
zo lang hy jong is ?
Ik had zo veel met deeze allergewigtigfte vraag te doen, dat al de Schilderingen uit myn droomend brein verdweenen, en al de Werktuigen van myn verlland en gevoel in de gedugtfte beweegingen geraakten, om de veelvuldige betekenisfen deezer Vraag te berekenen, en, (als 't my vergund is een kunstterm te gebruiken,) te penetreeren.
Ik ontwaakte, en ben tot heden bezig met de oplosfing van dit onoplosbaar Vraagftuk, zonder de breette van een Zandkorreltje nader te zyn, dan toen ik begon.
Overweeg het zelf eens, Vader Gerhardus! en om dit wel te doen, zal ik u tyd geeven en myn brief fluiten. Ik ben, enz.
.LUDEMAN.
TIENDE BRIEF. Vuder GERHARDUS aan JOH. CHRISTOPH, LUDEMAN.
De Duivel haale u, met uwe vervloekte Wisfewasjes eil Eeugens, die gy my in de hand zoekt te floppen! Ik heb u bezwooren om my eene Profetie te leveren, en gy geeft my een Romannetje, dat gy.mooglyk van het een of ander Koffiezakje
of Peperhuisje hebt afgefchreeven! Moet gy my dan even
eens behandelen, als een jonge Jufvrouw, wie gy eene verliefde Historie in den fchoot werpt, om uw hof by haar te maaken?
Met die Tuinmeisjes, en oude Mannetjes kunt gy my in't geheel niet vermaaken. Een Profetie moet op hooge toonen klinken i er moeten van éénberstende Wolken, Donderflagen, Blikfcmfchigten, Waereldbranden, Stairenverzinkingcn, Goden en
Go-



Ca40
Godinnen in gezien, in gehoord en in gevoeld worden! - Dat lTJlnr dyeclltf Voorzeggingen, 1 uwe vertelling is maar beuzelaary, die, als ze zo voortrolt, my gcwjslyk hèt befluit zal afperslen, om u te onterven. '
GERIfARDUs.
ELFDE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
I)e Mensch wil zyn zin hebben, en eerder kent hy geen gc-
a guhlk' T> ik beken het' is dikwils grillig&en dwaas , doch wat fchaad zulks in allen gevalle ? Indien de beftemmmg van ons, verwonderlyke Weezens, geluk en genoegen is, dan zyn zekerlyk de wegen, die dat oogmerk moeten doen bereiken, ook tot in het oneindige onderfcheiden; en hoe gcmalvlyk laat het zig dan betoogen, dat onder die veelerlei Wulpmiddelen, ter bereiking van dat groote Doel, ook zodanige gevonden worden, die" wy "glimlachende befchouwcn en
waarvoor wy de fchoudërs optrekken! Dc Mensch moet
gelukkig weezen! en waar toe nu verder een angstig en vies onderzoek naar de wyzen waarop en waardoor hy het word'
Gy hebt eene-Profetie van my, als !tware, met geweld, afgedwongen!_ Ik heb er u een geleeverd, en wel zo zuiver als er immer een uit de Baarmoeder der Planeeten is voortgekomen. — Oy lacht er mede ennoemt-het, op den veragtlykften toon,een
Romannetje! - Ik zou hier, Doch ik herinner my uwe
bedreiging. Gy hebtgelyk, Vader Gerhardus! een Profetie
moet hooger klinken. Ongelukkiger Weezen dan eenVooï-
zegger leeft er onder het Firmament met.
ö: Dat gy myne Pillen had doorgefiikt'
(.n u„?e dlge Donder, die Bergen en Rotfen deed daveren ,gn ichudden, en .een yslyken, .weergalm, door de flikdonkere
Val-



C 25)
Valleien deed rondwandelen, vervulde een half Wacrelddeel met den harttoenypendften fchrik, en deed het klamme doodzweet van de ridderende kaaken des halven Menschdoms druppen: de geweldige forcecringen, die de geheele Natuur, door dit alvermoogend Verhcveling onderging, waren boven alle befchryving en verbeelding. De gunstige Duisternis bedekte ze voor het oog der verbaasde Stervelingen; en zou, geduurende dit onweder, dit medelyden beftendig hebben blyven toonen, doch de Hemel fcheen derwyzen vertoornd te zyn, dat alle foorten van fidderingen door den Sterlling beproefd moesten worden! en daarom fchoot de blaauwe en breedgepunte blikfem
van het eene einde der aarde tot het andere! Zyn hevige
gloed ontdekte de jammeren, die de verpletterende Donders hadden aangerigt' De verwoesting was zo groot, dat er voor de blikfemflitfen niets anders te doen viel, dan de Puiuhoopen
aantefteeken! En zie daar een half Waerelddeel in ligter-
laaië vlam!
Medelydend hart! deelneemend Mensch! wend uwe oogen fchielyk af van dit Toneel der volmaaktfte Ellende! Gy zoud wegfmelten van droefheid, want de befchouwing daarvan overtreft oneindig de akeligfte fchilderingen van de verbeelding, die
den gedoemden martelt. Maar, neen < kom en aanfchouw-
ze, en fteek de meewaardige hand uit, om te — redden, zou ik zeggen, indien het mooglyk ware, dat er redden aan was.
Waartoe, zegt de Wysgeer, deeze omkeering der Natuur' deeze vernieling van den zegen der Aarde, dit bloedbad, deeze fchriktoneelen? wat voordeel heeft de hand, die dit alles omkeert? Zullen de Puinhoopen, zullen de Lyken, zullen de overgebleevene Weeklaagenden en Wanhoopigen den Verwoester zegenen? Zullen zy hem Lof toezwaaien? Zullen zyhemeerbie. digen? Zullen zy hem beminnen? — Vader Gerhardus! gyhebt overvloedig tyd om deeze Vraagen optelosfen, ik ftcl ze u ter hand. t
Verwonder u niet, dat deeze brief zó kort is! verbeeld u eens naauwkeurig en in al deszelfs yslykheid, alles wat er in verhaald is, en eer gy halver weg zyt, is uw hart reeds toegekneepen, van angst en doodfchrik. Ik ben, enz.
LUDEMAN, D TWAALF-



(a6>
TWAALFDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
t Is waar, ernftige Vriend! de Grillen en Dwaasheeden zyn verre beneeden de waardigheid van den Mensch. Hy is te edel, te verheven, om zig met die nietige Beuzelingen optehouden, welken een Ezel, (dat domfte Dier onder de vierpootige Wandelaars,) voorby Hapt, zonder ze met den geringften opflag zyner ooren te verwaardigen.
Wy zyn echter zo geneegen, Vader Gerhardus.' om onze ziel aan al die wisfewasjes te hegten > misfchien is de reden daarvan veelligt deeze: Om dat wy geen Ezels zyn.
Ik ging met deeze ernftige Denkbeelden te bed. De Nanagt was naauvvlyks gekomen, of, ten uwen gevalle, droomde ik.
* * * *
Alle ongelukken, wederwaardigheeden, rampfpoeden, onheilen, ellenden, jammeren, en met een woord, alles wat kwaad was voor vleesch en voor geest, fchecnen hier als in een punt te faam vergaderd. De Zon was door de Egyptifche Nevelen heen gebrooken. Zy rees wel met haare gewoone Majefteit, doch haar anders zo zeer opflikkerende glansch verleende niemand troost, bezorgde niemand genoegen! Men befchouwde haar als een Fakkel in de Gevangenis der Inquifitie, die de akeligheid des kerkers; de yslykheid der foltertuigen, en de wonden en etterbuilen der gepyhigde en gevilde ketters ontdekt. — En welk mededoogend hart kan verpligting aan zulk een Fakkel hebben?
Ik'waag het niet, om u flegts den Index der Ellenden te bezorgen, welken ik in die onmeetlyke uitgeftrektheid befchouwde! -— Die vreejlyke Donderbui had ganfche Dorpen verwoest: de omvergefmeeten Huizen rookten nog. De van alles ontblootte Inwoonders ^aten nog op den puin harer verguisde
Va-



C 270
Vaderlyke Erfdeelen! Zy zagen er bleek, ongedaan en vermagerd uit! Zy fidderden als er llegts een kalkfteentje by haar nederviel, want hunne verbeelding was derwyzen ontHeld, hun zenuuwgeftel derwyzen ih beweeging, dat zy elk oogenblik de hernieuwing van de woedende Donderbui verwagteden, en luidkeels gilden, terwyl zy hunne hooplooze handen naar den Hemel heften, van waar zy echter geen uitkomst verhoopten.
Ik fchilder niet gaarne deeze akeligheeden, waarom ik er fpoedig zal afftappen. Alleen moet ik u de groep wyzen, die my nog ontroert wanneer ik er aan te rug denk.
Lizette had een Minnaar, een Jongeling van den Hemel gezegend, met fchoonheid, deugd, verftand en rykdom. ïly beminde het Meisje, fchoon zy maar middenmaatige fchoonheid bezat, en het goed deezer aarde het deel haarer erve niet
was. Men kan over de fmaakcn niet oordeelen. De
Jongeling ftelde zig voor met haar gelukkig te zullen weezen; hy volgde de infpraak van zyn hart, en bekreunde zig aan de Vooroordeelen van den Adel en den Rykdom, zoo min als aan de kwaadfpreekenheid en Neusöptrekkingen der veelvuldige Schoonheeden, die allen te vergeefsch op den Jongeling hunne Lonkjes, Lachjes, Handknypingen, Tïekkebekjes en al hunne verdere Aaperytjes verfpild hadden, en die Lizette wel vyftigmaaien lelyker uitkreeten, dan zy in de daad- was.
Dat Lizette in den haat was, behoef ik u niet te zeggen. Het ganfche Gilde der verliefde Meisjes befchouwde 'haar als een .Iseunhaas, die haar Waaren niet mogt uitftallen, en nog mhvtler verkoopen, om dat zy geen Gildezuster was, nog,- volgens het gcftreng oordeel, weezen kon.
Het gelukkige Schepzeltje gevoelde evenwel het onaangenaarae van deezen algemeenen haat niet. Ferdinand keek haar fmoorlyk verliefd in de oogen; en even als het yzer naar den magneet, trok haar hartje naar het zyne; hy floeg zyne -armen om'haar welgemaakten middel, en drukte haar teder en vuurig tegen zyn boezem, alwaar altoos de Hemel voor Lizettt was, want daar ontving zy duizend kusfchen, enelkkuschjewas voor haar even als de aanraaking van een Engel! Hoe kon zy nu in deeze omftandigheeden aan de nydigeSchoonen denken? Deeze bevonden zig immers op aarde! deeze vermeerderden zelfs het genoegen van Lizette, want hoe gelukkig,hoeonbcgrypelykgelukkig is het Mpisje niet, dat een Vryer heeft, die door al de greetige Toekykfteitjes begeerd, bewonderd en benyd word; , D a Li-



C 28 )
Lizette kende ook de waa'rdy van haaren fchoonen en beminlyken Ferdinand. Als hy even den mond opende vloog zy, en als hy eénen wenk gaf, zag hy alle zyne begeertens vervuld.
Middenmaatige Schoonheeden, die dit gemis door vriendlykheid, behaaglykheid en getrouwheid aanvullen, zyn de beste Vrouwen; fchoon ze over 't algemeen de beste Vrysters niet zyn.
De twee hartlyk Verliefden ftonden op 't punt, om het hoogfte geluk der Liefde te fmaaken; zy zaten aan de vrolyke bruiloftstafel , toen de donder opkwam, en Ferdinand, op de borst en in de armen van Lizette, te pletteren floeg! ->
De Bruid was niet getroffen, wat het lighaam betrof,
maar haar ziel fcheen, even als een ftaalen degen door den
blikfem in deszelfs fchede, geheel vernietigd te zyn! Als
een leevenloos beeld ftond zy.' — en al die haar Gefchiedenis wisten, en het waagen dorsten het oog op haar te vestigen, ging een koude doodhuivering over 't ganfche lyf.
Dergelyke Gebeurtenisfen waren er met duizenden! Myn oog aanlchouwde ontelbaare van zulke yslykheedenl Ik heb eene der gemaatigdfte uitgekoozen, om uwe medelydende ziel niet geheel uit elkander te fchroeven, en u echter van het overige een bezef te doen verkrygen.
Ik kon my de waare reden van dit alles niet te binnen brengen. Een regtvaardig Beftuur, een zuivere geneegenheid voor het veelbehoevende en altoos ongelukkige Menschdom kon het niet zyn, en echter de gruuwel der verwoesting was daar; «—
Myn lieve Vader Gerhardus! voor de meeste Waereldfche Zaaken en Gebeurtenisfen hangt een ondoorzigtig Gordyn! Wy ftikziende Stervelingen, ten opzigte van het Geheel, bezien door het fterkvergrootendst Miskroscoop de byzondere deelen der Waereldhistorie, en trekken daar uit veelal het onrechtvaardigfte en hoonendfte bdfluit ten aanzien van de Oppermagt.
Ik hoop in myne volgende Droomen, de waare beweegreden deezer yslyke omkeering, voor my blootgelegd te zien. Intusïchen kunt gy er naar raaden.
Eens vooral, myn goede Vriend; heb ik u onder den aandagt te brengen, dat, ingevolge uw verzoek, myne Droomen derwyzen profeetisch zyn, dat er geen jota of tittel in gevonden word, die niet zyne toekomstige betekenis heeft, en die juist vervuld ftaat te worden, mits dat gy de zaaken, (die, gelyk een droom medebrengt, veeltyds duister zyn, en niet op zyn
reg-



C*9)
regte plaats ftaan,) weet te begrypen zoo als zy begreepen moeten worden.
En vermits ik u thans aanmerk als een myner Patiënten, die voorfchriften ter geneeüing uwer Nieuwsgierigheid van my vordert, zal ik u ook Doótoraal behandelen, dat is, zo veel geld van u trekken, als maar eenigzins gevoeglyk en mooglyk is; tot dat einde zult gy my voor eiken brief betaalen, even als of ik u eene vifite gaf. Dit is een voldoende reden voor de kortheid myner brieven.
LUDEMAN.
DERTIENDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Indien het mooglyk ware, dat alle de Elementen faamfpanden, met het yslyk voorneemen, om u, in alle vier de Waerelddeelen te vervolgen en te mishandelen, ('t welk, om u niet te doen verfchrikken, volftrekt onmooglyk is,) dan zoud gy er eveneens aan toe weezen als of gy in Abrahams fchoot zat, in tegenflelling van den toeftand, waarin gy u bevinden zoud, wanneer gy een Meisje, dat tot ftervens toe op u verliefd was, en dat het er op gezet had, om u te bezitten, 't zy dan links of rechts, voor 't hoofd had geftooten en finaal van de hand geweezen. De woede en wraak van een Vrouwlyk Schepzel gaat alle befchryving en verbeelding te boven! — Alle gehuuwde Digters, die immer in 't geval zig bevonden, om hellen of Duivels te fchilderen, zyn altoos het best in dergelyke Tafereelen geflaagd, wanneer zy hunne Gade's maar te copiëeren
hadden! De Natuur levert altoos de beste voorbeelden.
Onthoud deeze Aanmerking, by het vervolgen myner Profetifche Nagtgezigten:
* * * *
' Jozina had alle haare bekoorlykheeden te baat genoomen; al liet fraaie waarmede de Natuur haar zo ryklyk begiftigd had, D 3 ont-



entbloote zy, in zo verre de ontblooting, maar in den ftrikften zin geene onbefchaamdheid kon genaamd worden. By het betoverende naakte voegde zy de verleidingen der kunst, en geene Voorfchriften van bevalligheid, die immer door de minnende Sexe zyn uitgedagt, bleeven door dit mangraage Meisje onopgevolgd.
Dit InftincT:, Vader Gerhardus! moet er zyn, of de Waereld wierd een Woesteny. -Ik kan my niet begrypen hoe de Jongens van den ouden tyd zo gek waren, om die neuswyze, fpytige en ongevoelige Meisjes, door heggen en ftruiken, flooten en moerasfen, zo onvermoeid naarterennen; daar de ondervinding hen toen zo wel als nu, ten duidlyklte moest leeraaren, dat dit fpytige Goedje, nimmer een lieftallig en gelukkig Egtgezelfchap
kon opleveren. . Bedenk echter, oude Vitteri dat er geen
regel zonder uitzondering is, en dat het goede, buiten deszelfs paaien gedreeven, in een weezenlyk kwaad ontaart.
Jozina nam de geleegenheid waar, dat de deugdzaame Prins ongemeen opgehelderd van ziel was/en, op den Ichoonften dag, de zuiverfte en vervrolykendfte lugt inademde.
Zy ftond voor hem, "met eene deftige houding, en een gelaat van hemelfche uitdrukking.
De Prins kon zyn oogen niet gelooven; hy meende dat de 'vroegere Tyden, waarin de Engelen gemeenzaam met het Menschdom verkeerden, waren wedergekomen: dit, ten minïlen is volmaakt zeker, dat hy haar niet voor het Tuinmeisje Jozina herkende.
Zy liet een zugtje.' Hy begreep er de meening van, en reeds opende hy de lippen, om haare Schoonheid te bewonderen, toen de nog hemelfcher Sofia hem voor de verbeelding fchoot, en meer behoefde hy niet, om een buitengemeen hoflyk Compliment tegen de verlangende en brandende Verliefdheid te maaken, en zig fchielyk uit deeze aanfteeklyke lugt wegtepakken.
Jozina zag in den beginne zyn overgeboogen hart: Zy gevoelde zyne ontluikende Wederliefde, met de vuurigheid van een agttienjaarig Meisje; en meende zo oogenbliklyk toetefchieten, om den fchoonen Vorst te omhelzen, want hier mede wist zy, dat het groote werk der minnery voltooid kon worden.
Doch toen de Prins zig omkeerde! -— ó Vader Gerhard! toen hy zig omkeerde! — —. toen dagt ik niet anders, of de
gan-



C 31 )
ganfdie Waereld keerde liet onderfte boven, en uw nederigen dienaar Ludeman niet de zelve. Ik ben, enz.
VEERTIENDE BRIEF.
JOH. CIIRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
w
aarom worden onze eerfte vvenfchen, de grondwenfchen onzer Ziel niet meer vervuld? Waarom loopen wy altoos op de baan des Geluks met handen en hoofd vooruit, in duizend gevaaren om hals en armen te brceken, zonder byna ooit dat puntje van genoegen te bei-eiken, waarom wy zo vehëtnenthard
loopen? Waarom, Maar myn lieve Gerhardus! Waarom
vermoei ik myn arm hoofd met "deeze vraagen te verzinnen, daar gy er het zelfde antwoord op zult geeven, dat ik er my zelve reeds honderdenmaalen op gegeeven heb.
Gezina! Gezina! dus riep een ftemme des donders, terwyl er by elke letter een geweldige blikfem door de zwartbewolkte benedenhemel fnorde. Het bosch daverde; de Rotfen weergalmde, en alles, wat ooren en gevoel had, verborg zig in de diepfte holligheeden van het beroerde aardryk, of vloog naar den oever der Zee, om in de woedende Golven den dood te zoeken, vermits het wiskunstig onmooglyk was, om den angst en den fchrik te verduuren, die op den kletterenden donder en fchitterenden blikfem zig over 't aardryk verfpreide.
Dit Onweder was eigenlyk geen Onweder, dat van het voorige door my befchreeven Onweder verfchilde, neen! Vader lief! het was het zelfde, en ik vertel u hiermede maar, wat er de aanleiding en de oorzaak van was.
Jozina was het, die haar Tuinkameraadje, op dien verfchriklyken toon tot zig riep, in 't eigen oogenblik, dat de Prins, niet de diepfte veragting, zig van haai- afkeerde,
ik
LUDEMAN.



C 33 )
Ik zie u, dunkt my, reeds fchuimbekken van kwaadaartig-
heid over deeze Historie! Hoe, zult gy.uitbulderen, Een
veragtlyk,. nietwaardigTuinmeisje, een Wormpje met verliefdheid ge/lagen, /leekt even het zwakke kopje in den wind, en roept aan haar nietnoemenswaardig medeveldflakje, om dat het door eene
welverdiende teleur/lelling zyn toorntje voelt opryzen, en zie
daar, geweldige Donders, Blikfems, Aardbeevingen en Water en Zeeberoeringen!
Hoe ongelukkig zyn de Stervelingen, wier zwak het is voor. baarig te oordeelcn! Overal vinden zy ftof om kwaad en driftig te worden, en altoos kunnen zy verzekerd weezen, van eindlyk befchaamde kaaken te zullen draageni Weet gy dan niet,
1. Dat het een Droom is, waarin alles wonderlyk en gemeenlyk verkeerd is ?
2. Dat het een Profetie is, die met duisterheeden moet opgevuld zyn, ten einde elk en een iegelyk, er een toepasfing naar zyn welgevallen op zou kunnen maaken?
3. Dat, al ware het geen droom, al ware het geene Profetie, het evenwel eene waare Gefchiedenis zou kunnen weezen ? Kon Jozina geen Godin zyn, die, onder de nederige gedaante van een Tuinmeisje op de aarde rondwandelde? Zyn de Godinnen niet meer verliefd geweest? en kunt gy, die in de kunst van Voorzeggen geloofd, niet in het aanweezen der Godinnen gelooven ?
4. En eindlyk. Dat al ware het geen Godin, is het dan nog niet mooglyk? Is het dan nog niet vast en zeker gebeurd? Want, was Jozina geen verliefd en vergramd Meisje?
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
VYFTIENDE BRIEF. JOH PHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
ÏCr zyn zekerlyk gedugte gaapingen en onvolkomenheeden in de Gefchiedenis welke ik de eer heb, om op uw bevel te be-
fcjbry-



(33)
fchryven, doch dit moet gy daaraan Wyren, dat het teffens een Voorzegging moet zyn, die allerhande Uitleggingen moet kunnen lyden.
Om u dan de Sleutel in handen te geeven, waar door gy u in ftaat zult bevinden, om tot in het middenpunt deezer Verborgenheid door te dringen, zal ik u zeggen, dat Jozina eene Godin was, doch van een byzonde'r foort. Zy behoorde eigenlyk tot die Magten, waarvan Paulus zegt dat zy in de benedenlugt huisvesten.
De Vorstlyke, de beminlyke en deugdzaame Sofia was het voorwerp van haaren haat geworden. Deeze bezat te veel begaafdheeden voor een Sterveling in haare oogen. Zy had derzelver ondergang bezwooren en was ten dien einde op aarde gekomen, om onder het voorkomen van eenfchoon, bevallig en fnoepziek' Meisje, den kuifchen en verftandigen Prins te verleiden , en geheel van Sofia aftetrekken.
Gy zult my niet kwalyk neemen, dat ik hier een magtig einde agter uit fpring, om al weer iets te vernaaien, dat abfolut tot de Historie behoort, en dat een andere Gefchiedfchryver u zekerlyk oneindig lierlyker verteld zou hebben. Deeze zou zeer toevallig den Prins een Boezemvriend hebben doen ontmoeten, welken hem in langen tyd niet gezien had, en die niets van de voorvallen van dien tyd wist, 't welk dan den Prins geleegenheid zou gegeeven hebben, om een breed verhaal van alles te doen, enz. Doch ik zal u genadiger handelen en rond weg u de zaak vernaaien.
De deugdryke Princes, doortrokken met alle gevoelens van nederigheid en menfchenliefde, befchouwde haare Onderdaaneh, als Menfchen, gevormd door de zelfde hand en tot het zelfde heilryke einde, waartoe zy het toneel deezer aarde betrad. Dan, het Menschdom was verre van die Voorfchriften der Volkomenheid afgeweeken, welken het by deszelfs aanvang waren voorgelegd. Het was geheel ontaart van die Deugden, welken menvolftrekt betragten moet, wil men gelukkig zyn. Het was onkundig, ondeugend, wellustig, trotsch en heerschzugtig geworden. Hier door klommen de menschlyke behoeften tot eene ontzaglyke hoogte, waaruit weldra de noodzaaklykheid van algemeen bewind of regeering gebooren werd; zo dat de Samenfchoolingen of Maatfchappyen noodwendig een Hoofd moesten hebben, wilden zy bcftaan, want zy hadden zo wel ontzaglyke Vyanden van binnen als van buiten.
E Uit



C 34 >
Uit hoofde der algemeene neiging onder de kinderen Adams om te heerfchen, en vermits het overvloedig te kort komen van veelen deezer, in die groote en edele kunst, waren de Heerfchers der aarde, gevolglyk, over 't algemeen ook die geenen by lange niet, die zy behoorden te zyn. Zy befchouwden zig als Nummer Een van het getal Zielen aan welks hoofd zy zig bevonden! als het middenpunt, om het welk zig alles beweegen moest! Zy verbeelden zig de Goden der aarde te zyn, om wiens wil alles gefchapen was, en op wiens wenk alles vliegen moest! Armoede en flaaffche Nederigheid befchouwde zy als de vastighecden van hunnen zetel! en het waarheidfpreekcn was by hen derwyzen gezien en welkom als, (vergun my, Vader Gerhardus! uw fprcckwoord te gebruiken,) als een fehigtig paard in een Porceleinwinkel.
Het rechttegenövergeftelde was waar in de Princes, en juist daarom werd zy het voorwerp der bitterfte en wrevelmoedigfte vervolging van onze benedenhemelfchemagt, Godinne Jozyntjc.
Zy wilde haare Onderdaanen ryk, bloeiende en gelukkig maaken, en in 't bezit (tellen van al die Voorrechten welkende Hemel en de Natuur hen gefchonken hadden, of er hen recht en aanfpraak op verleenden. Erger pots kan men den Duivel niet fpeelen. 't Is zyn belang niet, dat de Menfchen zyn zo als de Vorstlyke Schoonheid hen begeerde.
De Prins beminde haar te teder, en was het zo volmaakt met haar eens, dat hy, al had zyn eigen Deugd hem dien grootmoedigen weg niet aangeweezen, evenwel haare poogingen zou onderfteund- hebben.
Dan, er was een zeker Volk, dat altoos de Waereld in beroering had gebragt, dat onkundig, dom, woest en wreed, zig fteeds ten werktuig, in de hand van eenige listige Grooten, (die de fchoone inrjgtingen en wetten van de deugdryke enzagtmoedige Sofia niet verdraagen konden, noch er onder bukken wilden,) had laaten gebruiken! dit Volk hitfte men aan; kogt men om; en het woelde en woedde zo lang tot dat alle veiligheid voor den goeden Prins en de goede Prinfes geheel veiiooren waren, en zy hol over bol uit hun ryk moesten vlugten.
Zelfs had het de koenheid om de Vorstin gevanglyk wegteroeren!
Jozina was van dit alles de oorzaak.' de eeuwig vervloekte Jozina berokkende dit helfche fpel; want vermits zy een Meisje,, ik wil zeggen, een booze Geest was, voer zy in de
zie-



C 35 >
zielen van het bevooroordeeld gemeen, en niets minderwas den toeleg, dan om Sofia zo al niet van het leevenslicht te berooven, ten minften voor altoos in de gevangenis te houden.
Een Hemelhooge berg, die verfcheiden fpitfen door de Wolken ftak, en in deszelts midden een onberekenbaar diepen Afgrondhad, leverde de fmeedplaats op, waar de kluisters gereed gemaakt werden voor de onfchuldige Prinfes.
Ik nam het befluit deezen berg te beklimmen, ten einde hem van onderen tot boven, van binnen en van buiten te Ieeren kennen.
Ik worstelde met ongelooflyke moeite, door heggen en ftruiken, door distels en doornen; over puntige rotfen, en fcherpe kanten, van waar men in de afgryslyke fteile valleien nederkeek. Ik kroop op handen en voeten, even omtrent als een zwaarlyvige Honingby tegen een fpiegelruit; duizendmaalen in gevaar om van boven neder te tuimelen, —- en dan, mya goede Gerhardus! had ik ongettvyffeld in meer dan honderd duizend Hukken geweest, alvoorens ik ter plaatfe myner legging gekomen ware.
Lieve God'. zei ik onderweg, wat haalt de arme Zondaar zig niet al moeiten en gevaaren op den hals, waarmede hy niets te
maaken had! In aller Heiligen Naam, wat doe ik toch op
deezen vervloekten berg! Ik lloeg my zelve met vuisten en nam het bèfluit om ylings weder naar beneeden te ylen.
Ik keerde my zorgvuldig om, maar, Hemel! hoe
groot was myne verbaasdheid! De berg, onder my, was geheel Verdweenen; de brok, die boven my was, hing geheel in de lugt, evenals een andere Aardbol. Ik zag naar de laagte en lidderde, want de vier Waerelddeelen waren zo geweldig klein voor myne oogen geworden, dat ze elk nog zo groot zig niet vertoonden als een kruis in een mansbroek.
Hoe het bykwam weet ik niet, maar zeker is het, dat ik myn handen los liet, en een aïlerafgryslykften val deed! Gelukkig dat ik droomde en te bed lag. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
E a ZE*



ZESTIENDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Ik moet het herhaalen, Vader Gerhardus! en ik bezweer u en alles wat aan den wand pist, om het by alle geleegenheeden te herhaalen: Er is geen gevaarlyker, geen kwaadaartiger Goedje, dan verliefde Meisjes, die te leur gefield zyn! Ik heb u reeds een klein nrukske der zaaken vertoond. Dat onweder heugt u zekerlyk nog, en dat heb ik, op geen vyftien duizend gedeeltens na, in al deszelfs verfehriklyke uitwerkzels be-
fchreeven, zo als het waarlyk is voorgevallen! die dingen
zyn veel te yslyk om geleezen en herdagt te worden.
En nu geloof ik dat onze Profetie, in derzelver historiëelen faamenhang, compleet is, tot dus verre. Ik ben, enz.
ZEVENTIENDE BRIEF. Vader GERHARDUS aan JOH. CHRISTOPH LUDEMAN..
G y zyt een verwonderlyk Man! Gy maakt ons hoos en goed, louter naar uw welgevallen. Zal ik dan eeuwig de fpeelbal uwer grillige invallen weezen?
Gy verhaalt my een Gefchiedenis, die zo belangryk voor my geworden is, dat ik alle morgens naar uw brief zit te gaapen, even als een jonge Spreeuw, die men pas uit het nest heeft genoomen.
' En
LUDEMAN.



C37)
En gy ■> Beul uwer Vrienden! zend my een brief, die zyn op-
breekens niet waardig is.
Nog hceden maak ik een ander Testament, zo Gy niet! —— Gy verftaat
GERHARDUS.
AGTTIENDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
w el verbaazend, riep Christoffet, welk een onweêrsbui! — De Waereld zal gewislyk vergaan!
En, vroeg Gezina, weet gy wel, wie daar de oorzaak van is f
Stoffel keek haar met een veelbeduidend oog aan.
Die vraag, zei hy, ftaat niet in de Catechismus.
Lompe Vlegel; hernam de Schoone, kan men dan geen andere vraagen doen, dan die in den Catechismus gevonden worden ?
Ja.' Ja.' gaf Stoffel ten antwoord. Maar wie dondert er dan zo? Jozina!
Hoe.' Jozina? dat'Fiebt gy abuis.' Kan Jozina zo mooi
donderen? Neen; neen.' dat kan niet zyn.
Gezina haar beide elleboogen opwaards fteekende, zwoer dat het zo was.
Christoffel wist niet of hy blyde of verbaasd moest worden. — Want, tusfchen beiden gezegd, hy had Jozina reeds een compliment van -liefde gemaakt, en dit mangraag Meisje had hem zoete woorden genoeg gegeeven, om hem te doen begrypen, dat zy hem onder de hand gaarne eenige gunstjes wilde bewyzen, die men daaglyks niet genieten kon; want waaragtig, Vader Gerhardus! Stoffel was een welgefchapen Jongen. Zie, hy had beenen als'een Model, en zag er bloozende en blank uit. Hy was zekerlyk wel wat dom, doch Jozina begreep, dat hy haar tot geen Preekheer behoefde te verftrekken.
Als de Jongens er maar wel uitzien en gezonde knokken hebben , dan zien de Meisjes op de rest niet.
E 3 Dat



C 38 )
Dat had ik nooit gedagt, voer Stoffel voort, dat Jozyntjezulk een verbruid geweld kon maaken.
Welk een eer voor u, beet Gezina hem in 't oor, wanneer gy eens zulk een Vrouw hebt. Gy zult de opvolger van Jupiter weezen!
Ja! maar myn lieve Gezyntje! zei de arme bloed, met de traanen in de oogen, wanneer Jozyntje het by geval eens in het hoofd mogt krygen, om my uit het bed te donderen? hoe dan?
Het Meisje glimlachte. Uit het bed is niet wel te denken, daar zyt gy veels te gezond toe! antwoorde zy, hem zagtlyk over de wang ftrykende; maar wat er buiten het bed zal ge* beuren, dat is twyffelagtig: maar ingevalle het zo al eens mogt zyn, dan blyft gy onder de Goden geforteerd; gedenk aan Phaè'ton!
God behoede my, riep Stoffel, dat ik ooit een Kaareton worde! Een Vrouw, die donderen kan begeer ik niet. Maar,
Gezyntje! neem my niet kwalyk, dat ik wat nieuwsgierig vraag.' Dondert gy ook?
Och neen! antwoorde het gulhartige Meisje, en ondertusfchen blikfemde zy met haare oogen tot in het hart van den gevoeligen Christoffel, dat hy groen en rood werd. De arme jongen ftotterde van dat oogenblik af, en de menschlievende Gezina, over alle de voorfchriften der mode en volksgebruiken heenftappende, nam hem zeer familjaar in haare poezele en hagelblanke armen.
Stoffel ftond geen oogenblik in bedenken om haar eene eeuwige liefde te zweeren.
Hoe hard het ook vallen moge voor eene fiere Schoonheid, om door eene mindere van een haarer Aanbidders beroofd te worden, en hoe zeer in den ouden tyd, de Waereld, om dergclyke ftrooperytjes, is beroerd en omgekeerd geworden, by de overgifte van Stoffels hart, hoe zeer dit ook aan Jozina bekend Was, gebéurden onweeren noch aardbeevingen, noch waterberoeringen. De eenvoudige reden daarvan was, dat Jozina
geen aasje eigenlyk gezegde liefde voor den armen Stoffel gevoelde.
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
NE-



c S9;
NEGENTIENDE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Ik heb geen Copie van myne brieven gehouden, dus weet ik niet of ik reeds van Sofia gedroomd heb: dat is te zeggen, of ik er u zo veel van gezegdheb, als gynoodzaaklyk weeten moet.
* * * *
't Was een huiverig toneel '■ koud, akelig, dor, bcfneeuwd, behageld, bevroozen. 't Was een wit Landfchap met papiere boomen. De klapperkiezende Landman wandelde met een bontemuts op het bruine hoofd. Zyn welbegaatte neus droop op zyn ruige overrok, waar elke drop weldra in een yskegel veranderde. In 't kort, het leverde een vertooning op, zo
als wy in 1709 gezien hebben.
In eene armlyke Hut, van fparren gebouwd en met klei digtgefmeerd; aan een groote haardftede, waar een diktakkigc mutfaard brande, zat de edele, de Vorstlyke Sofia; leunende met de elleboog op de tafel, waaraan zy zig gezet had, en het fchoonfte hoofd met de blankfte en we.lgcvormdfte hand onderfteunende.
De traanen biggelden langs haare verbleekte wangen. ■
Zy list zig telkens eene diepe zugt ontglippen. Haar boezem hygde, want haar vol hart begeerde lucht, en niets was in ftaat, haar die onöntbeerlyke behoefte te verfchaffen.
Zy had te lang gezweegen, om zig eenige verademing te be-zorgen, anders dan door in klagten uittebersten. De eenvoudige Grysaart, die aan de andere zyde van den haart tegen haar overzat, en de Eenvoudigheid der voorige Eeuw fcheen te zyn, hield een glas bier in de hand, met de grootfte gulhartigheid het de bitterlyk Bedroefde aanbiedende, vermits er op zyn akker geen wyn groeide.
Myn goede Vriend! zei zy , uwe trouwhartige zorg ftrekt my tot troost in myn vlugt. Verdreven uit het land-van welvaaren en zegeningen; verfteeken van het genot der dierbaarfte
voor-
m



C 40 )
voorrechten; mishandeld door een ondankbaar Volk, waaraan ik de waare yryheid en het weezenlyk geluk poogde te bezorfWr lk fe" « deeze hut alle de opbeuringen , X kan ™mer in de êrootfte Gleizen fchenken
«il'nT nIS,e Zy' kan fchePter en kl™n afleggen en verfchïn neS- ^gCel' m' te heerfchen over mynflédemeriIchen! neen ! Ik wil afftand doen van alle deeze myne Rech-
&b3S^V? W£lZyn Vanudk MaatfchW verftïekt welzij SS ?8^ °P>et hart ^ Waar geluk moet del wSdnS^ f Jd°m verfPreiden' dit is het oogmerk van den weldaadigen Schepper, en teffens betuig ik u voor zyne
he^'dan orn'HV andC1'e bedoeling gehad heb ofnog
bevorderend **■ Verheeven oogmerk, naar myn vermoogen t%
t^SSEtS^9^ hdaas! — Een vlQ^d van traancii ïtiemde voor een poos haare reden.
en vSZwL°?erdaanen' °Pgehi^ door eenige heerschzugtige en vei agtlyke Grooten , verbitterden" derwyzen teeen mv en
aSSt^SPrins'. dav^.om ^ dffiK
dolvele!. ' Zlg Zdve in een Poel van onheilen tè
verdoemTvf wif tTrdien inVl°ed Va" die' om h^
-een wit % ieten'vCr? de êT00ten bezielde! en
geen wondei, fozma was een Vbrflin der duisternis, die in 't verborgen op den. ondergang des lands loerde '
neb u reeds gezegd , vervolgde de Prinfes, hoe men mv
Hier begon zy zo bitter te weenen, dat zy volftrekt geen een verftaanbaar woord meer kon uitbrengen b veïfeSf" deeWe in Jiaare droefheid, fchoon hy niet alles verftaan of begreepen had, wat zy hem had gezegd.
tedSnTen fti?* f^ T SIas ^ bieAoe, om eens |S' 7Zy bad het boognoodig, wanthaarkeelwasheesch en 5 r "gZaam d°Jhand Uit' om het glas aante£?eeD als ht ,i?rySaait meenende> dat zy zo fchielyk toegreep, ais ny altoos gewoon was naar zyn kan te Érrvnên liet het te vroeg los. Ik zag het glas valïen, en ft^fcnielyk
*nyn



C 41 )
fnyn hand uit om het te ondervangen, en door dit verbruide uitfteeken van myn hand, verrekte ik dezelve, zo dat ik van de pyn wakker werd.
* * *
Vader Gerhardus! gy moet nu niet knorren. Ik weet dat er weder gaapingeft en tegenftrydigheeden in myne gefchiedenis gevonden worden, dog herinner u dat het geen Roman maar
een Droom, wat zeg ik? meer dan een Droom, dat het
een Profetie is, welks verdiensten alleen in de uitlegging be-
ftaat. Lees al de Profetien van den tegenwoordigen tyd,
en ik verzeker u, dat deeze, die ik u bezorg, ze allen, in fraaiheid, order, juistheid en diepzinnigheid overtreft.
Ik heb warme Jenever met fpaanfche Zeep op myn hand gelegd. Als 't niet beter word, kan ik u morgen niet fchrijven. lk ben, enz.
LUDEMAN.
TWINTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS,
fJ^jy iloegen elkander op eene furieufe wys. Het bloed berste hen de ooren, oogen, mond en neus uit. Alle de uitfteekende zelfftandigheeden van hun lighaam waren gekneusd en gepletterd; zommige derzelven waren geheel of gedeeltlyk afgefcheurd, of hingen met lappen en brokken, langs het paars en bont en blaauw geïlagen lighaam. Hunne oogen brandde» als een bakkersoven. Hunne tongen Iloegen yzer, en braakten al dotterende de allerafgryslykfte verwenfchingen , vervloekingen en verdoemingen uit. De Moeders hadden hunne zuigelingen op den arm en fchreeuwden huizen hoog. Zy waren de Becldtenis der eeuwige wanhoop gelyk ; de hairen vloogen hen om de kop; het fchuim lag op hunne lippen, ea
hunne oogen, o verg my daar geen befchryving van,—
F het-



C <P )
het waren boze vrouwenoogen. In 't kort; het was een gco-. pende Hel, waar de Duivels om prys fcheenen te plukhairen.
Ik beken u dat ik nog nimmer zulk een verwoed gevegt gezien heb.
Het klamme zweet brak my aan alle kanten uit. Ik bevond my te midden onder deezen ftrydenden hoop. Ik riep uit al myn magt, dat zy om Gods en menfchen wil zouden
ophouden! Dat het eindje de dood zou weezen, byal-
dien zy nog tien miuuuten op zulk een wys voortgingen. — Dan, Hemel j gy zaagt het, hoe een yzeren hand zig in de hoogte verhief, en op myn onzalig hoofd derwyzen nederviel, dat my alle myn vyf zinnen ontglipten. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
EEN en TWINTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
„ "F>n wat zal eindlyk uw lot \veezen, partyzugtige ftervelingen? — waant gy, "dat gy eene toegejuichte zege immer op elkander behaalen kunt? verbeeld gy u de begeerte uwer zie-len volkomen vervuld te zien, wanneer gy de bebloede vuist opfteekt en in dezelve het uitgefcheurde hart van uwen broeder aan de Waereld vertoond? Zo dra gy zult zeggen:
Nu ben ik genoeg gevvrooken, zal er een kille fchrik door uw bloed gaan; zullen alle uwe ledematen verftyven ; zal eiken droppel bloed waarmede gy u befmet vind in een vuurvlak veranderen, die tot het gebeente toe zal doorvreeten , en zal ieder oogenblik, dat gy, naar de koeling uwer wraak zult ademen, in een eeuwigheid herfchapen worden, welke gelyk zal weezen aan die eeuwigheid, waarin de gedoemden fterven zonder te fterven.
Ziet derhalven af van deeze woede, waarvan niemand anders dan gy zelf het eindlyke Slagtoffer ftaat te worden! Gedenkt aan uwe waardigheid als menfchen ! Legt den haat en den
wrok



wrok af, die als nimmerledige fpringbronnen, rampen en ellenden, zonder ophouden, over uwe omftandigheden doen vloeien en al uw welvaart en geluk verdrenken!
Herroept voor uwen ontftelden geest, die genoeglyke tyden waarin de zuivere de altoos vergenoegde vriendichap u eenHemel op aarde deed fmaaken! Bedenkt dat gy deeze tyden andermaal kunt doen herleeven! dat gy andermaal gelukkig kunt worden, wanneer gy gelukkig wilt zyn; wanneer gy u flegts met de geenen wilt verzoenen, die, even a s gy,.twisten en ftryden , zonder eenig vooruitzigt van de genngfte
WKomt dan Broeders van eenen Vader! Leden van een Huiseezin! komt dan, en vergeet de bronnen uwer onheilen; — Cv leeft in de Waereld , waar mets de volkoomenheid bereikt waar elk zyn gebreken en zwakheden heeft ; waar gy nooit' den ganfehlyken wensch uwer zielen verkrygen kunt, on waar *v de ongelukkigfte van allen moet en zult worden, wanneer ?v volmaaktheden van uwen medemensen vordert, en hem zo gelukkig poogt te maaken, als hy waarlyk moet zyn
ei\mmerrw?riy'het''groote Plan van den grondlegger deerer Waereld niet tegenftrevcn of verydelen? en gy zoud dit traden te doen, wanneer gy de menfchen anders wilt hebben en maaken, dan gy ze over 't algemeen aantreft.
Beroemt °v u op uwe wysgeerte, beroemt gyuop duizende edele pcogingen, welken allen mislukt zyn , en hebt gy dïn no- niet°genoeg ondervonden, om met volkomen zekerW te°weeten, dat de meeste menfchen, op verre na, die moeiten en zorgen niet waardig zyn welken gy er aan te koste wilt leggen. Neemt den Haai uit de wouden van Amerika' hefteed er al uw kunst en vernuft aan! befchenkt hein iiiet alle de voorrechten van hemel en aarde! kleedt hem in ourper en zyde! verbryzelt zyne ketens, en neemt het ganscli lïeeM in den eed, dat het nooit tegen zyne, vryheid iets zal "onderneemen! en zegt my dan, wat gy met dien knaap gevorderd "vt ! Hy zal alle uwe weldaaden u in 't aangezigt te ruffSten; hy zal woedende u op 't lyf vallen, en naar u Sffiè hebben, fnelt hy naar zyne bosfehen te rug, en wringt zyne handen in de afgelegde kluisters I — Weet, weet, dat gy niet anders dan met woeste Amenkaanen tc ,doen hebt! ^ Wdk



(44)
Welk eene dwaasheid bedwelmt uwe hersfetts, dat gy na zo veel jaaren ondervinding-, hardnekkig in uw opzet blvft om de Menfchen te hervormen ingevolge het Plan, dat uwe wysheid en menschlievenheid ontwierp ! —, Gy arbeid in 't vlottende zand, en preekt in 't raazende Gekkenhuis! uw oogmerk is allerloflykst, maar gy vergeet, dat het in-de tegenwoordige gefteldheid van het ondermaanfche, onmooglvk bereikt kan wordem
Toont dan dat gy waarlyk wys zyt-! laat de Waereld met al haare verkeerdheden voortzukkelen, alleenlyk wagt u, dat gy zelf geene verkeerde paslen begaat.
Vooral, verflyt- uwe vuisten niet op den rug der onbekeerlyke Dwaazen!
Laaten wy alles- zien en alles in opmerking neemen 1 Gy zult overal ftof tot lachen vinden , indien gy er het zwvgen toedoet, dog flaagen en fcheldwoorden zullen u als een zundT vloed overftroomen, indien gy er u mede bemoeit.
Scheidt dan in Gods naam met vegten uit"!
Deeze Predikatie werd tegen de vegtende menigte gedaan* door een lang, mager Man, met een grooterosagtigebontemut3 op het hoofd. .
■ Ik vond dezelve zo fraai, dat ik my niet outhouden kon ze 'optefchryven en u toetezendem..
De ontzaglyke menigte keek elkander met open monden aanl Hun hart moest den Prediker gelyk geeven, dog hune handen jeukten nog naar eene nadere klapparty. De redeneerende Bontemuts had hen ook nog naauw den rug gekeerd, of zv vogten even als te voorern
Ik werd zo vervloekt nydig op deeze Onzinnigen, datikdaadlyk een befluit nam, om op ftaande voet wakker te worden.
Gy ziet zonneklaar in wat gedeelte myner Profetie, dit'ftuk jaoet ingelascht worden;
Ik ben, enz.
L U D E M A N.
D Z



C45)
DE UITGEEVER DEEZER BRIEVEN
aan den
GEËERDEN LEEZER.
JL/oor wat toeval het gekomen zy, is my volftrekt onbekend, maar zeker is het, dat er eenige brieven vermischt worden. Van twee en twintig tot zes en twintig zyn in het Handfchrift niet te vinden. Het doet ons leed, doch 't is geheel buiten onze fchuld, en wy houden ons verzekerd, dat de Leezer deeze onze openhartige belydenis meer zal voldoen, dan of wy er eenige verdigte brieven, (om deeze gaaping te vullen,) hadden on■dergeftooken..
Hadden de verlooren brieven enkel een Roman behelst, met Weinig moeite, hadden wy de Gefchiedenis kunnen aan één knoopen; dan nu is het eene Profetie, en zo iets is te heilig hv onze oogen, om ze in 't minst of meest te verminken.
ZEVEN en TWINTIGSTE BRIEF.JOH CHRISTOPH LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Het begin van deezen brief is ook niet by liet Handfchrift..
i _ Geloof my, deezen kruisweg moeten wy inflaan! Gy ziet immers,.die Hand of Wegwyzer wel?
Jeroen fpalkte beiden zyn oogen wyd open.
Die hand volgende, komen wy recht toe recht aan in het beloofde Land!.
E3 Ei,



. Ei, ey zei Jeroen, terwyl hy zyn onderfte lip, die anders drie quart duim zyn bovenfte vooruitftak, naar binnen trok. " Klaas veegde zyn neus af.
En m dat beloofde Land, Klaas! zullen wy daar alles vinden , wat wy noodig hebben ?
Twyffelt gy daar een oogenblik aan? Hoor Jeroen! 't Zal er net zyn of wy in den Hemel waren,
Buchanan kon zig niet ontbonden van te glimlachen. De Mensch vleit zig altoos, dagt hy by zig zelf: en wat zou de Mensch weezen wanneer de Hoop hem niet telkens opbeurde:
Zy kwaamen hier aan den voet van een fteil, woest en nimmer beklommen gebergte. Deeze Aardklomp verhief zig trotschlyk in de hoogte. Hy was alom met Eiken van onrekenbaare ouderdom begroeid. Om deszclfs midden was een breeden band rots, het fcheen Albast te weezen, doch wat het waarlyk was, bleef een eindloos verfchilftuk voor de geleerde Natuurkundigen.
Kom, Jeroen / naar de hoogte!
Is dat de trap naar den Hemel, Klaas?
Gy komt hem ten minften, langs dien weg, hoe langer hoe nader, Jeroen!
, Onze Reizigers, na zig een weinig ververscht te hebben, begonnen den arbeid, en klaauterden op handen en voeten, op knien en ellenboogen den berg op.
Dat hemelt niet al te wel! zei Jeroen, terwyl hy zyn hand in een bos brandnetels lloeg, welken hy niet dorst loslaaten, uit vrees om van boven neder te zullen vallen, en den hals te breekeu. ,
Dat is volgens het Roomfche Geloof, antwoorde Klaas, wy pasfeeren eerst het Vagevuur.
•' Buchanan getrooste zig alle deeze moeiten; hy wist dat hy er zyn Vorst mede diende. Zyn byhebbend gezclfchap'vcrvrolykte hem, door deszelfs eenvoudige invallen, fchoon het hem zwaar viel deezen moeilyken togt afteleggen, uit hoofde zyner hooggeklommen jaaren.
Zyn wy er haast? vroeg Jeroen, toen hy omtrent een uur geklommen had.
Nog in geen vyf uuren! antwoorde Klaas.
Laaten wy dan eerst wat uitrusten; hernam Jeroen, en dit voorftel droeg aller toeftemming weg.
Het Gezelf chap zettede zig "op een kleine breedte, die door een overhangende hoek van een heuvel gevormd werd. De
Grys-



C 47 )
Grysaart was in gcdagtcn verzonken. De waereid en derzclver woelingen was liet onderwerp zyner overdenkingen. Goede Hemel! 'riep hy eindlyk uit, hoe weinig verdiend dit leeven de zorgen die wv er om koesteren!
Jeroen wreef intusfchen zyn handen fterk tegen elkander, en fprak uit de volheid van zyn doodeenvoudig hart, ovcrdezaligheeden, die op den top des bergs hem verwagteden.
Maar, Klaas', vroeg hy, by een inval die hy kreeg, zyn er ook vrouwen?
Dat hoop ik niet, zei Klaas; want zo ik wist dat er die waren, rolde ik liever als een kolfbal naar beneeden, eerder dan eencn voetftap verder te gaan.
En hoe, vroeg Buchanan , wilt gy eene Maatfchappy zonder Vrouwen doen beftaan ?
Maar, hervatte Klaas, juist om dat er Vrouwen in de benedenwaereldfche Maatfchappy zyn, marcheer ik naar de bovenlle. ■
Waaragtig, Mynheer! voegde Klaas er, met de hoed in de hand, by, —- Ik ook.
„ En wat, mvn Vrienden i hebt gy tog ten lasten der Vrouwen i
Jeroen en Klaas openden beiden gelyk hunne monden, en dat wel met zulk een vloed van woorden, dat Buchanan zig genoodzaakt vond zyn ooren met zyn voorfte vingers toe te (toppen. Zyne twee Medereizigers fchreeuwden als Antwerpfche Signors in een ftaminé. Hy zou er anders voor eeuwig zvn gehoor mede ingefchooten hebben.
Door dit helsch gefchreeuw ontwaakte ook
LUDEMAN.
AGT en TWINTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
"Vv^y moeten de Vrouwen recht laatcn wedervaren, Vader
Gsrhardus L Er zyn er , die waarlyk goed, verftandig ,
deugdzaam en beminlyk zyn$ Er zyn er, die hunne Mannen
ge-



C48)
gelukkig maaken, en die tot den einde toe zyn, alles watzvbv de eerste weigering waren; Er-zyn Engelinnen, die vandeJbl meliche met anders onderfcheidén zyn, dan door datzv eeen vleuge en hebben. Maar derzelver gïtal is zo gering JJhTt op de doorfnede van een zandkorreltje gemaklyk voluit gefehre ven kan worden, en in zo verre hadden Jeroen enSfS5 maar dat zy er op den uitftek van een berg, gelvk deezen was S In6" almgtlg f.efchreeuw over maaktfn f daS
Sï^wZ*£f g' £n TT/t S°ede zaak ten uiterften nacteelig, want Buchanan verftond hen niet, om geen gevaar
hunno^w11 d°°f tC Trd,eM ' en was h« ofmooflyk ,
^^W^1^ ^ bCrgS' ^Mn dDe enkele woorden , die ik zo tusfchen beiden per o-eluk opving, gaaven my genoeg te begrypen, dat deeze wee gel huuwde Heeren ganschlyk gekromd gingen onder het juk' dat w^nHiIt!1Sd^1V?IS he" geliefden opteleggen. Zy
weidden breed uit over derzelver onmaadge heerscbzum kwaadaartigheid, valschheid, grilligheid, wraakzugtmZ g
ze ibreke'n d'ï7VCen geWdd& &oot boekdeel over alle deeze gebleken der Vrouwen te fchryven zyn, dog wie zal die taak op zig neemen? zou hy, die dit ondernam V eereaa? uuren lang van zyn vel verzekerd weezen? Zou nïet de fan S villen7agme WyVCU faamenfPa""en om hem provifioneel Zagen wy niet eene Jozsna ten toneele treeden, die, belust om te heerfchen en te tyrannizeeren over de deugdzaamfte Zielen, en gezet om eene bloeiende Maatfchappy om te keeren alles aan haare onyerzoenlyke wraakzugt opofferde! die niet te vreeden met de fchnkbaarendfte verwoesting te hebben aange-' rigt, de deugdzaame Sofia gevanglyk wegvoerde, en eindlvk dTïgt',0rl mA een.vreemd land lis Balling rond te zwerver^ om dat de ftandvastige Prins zyne liefde niet verzaaken wilde, r»7^ur VUldeaflJeggen' aan datverllindendeMonfter, dat, "ngen" E" * ^ h" Land doortrok' ™ ^
Arfl^ruXH Waa[' ,was het tegenovergeftelde van Jozina/ doch, (beha ven dat het een gedroomd Beeld is,) waar zvn er Vrouwen, die Sofia gelyk zyn? y
lm-



C 49 3
Immers ben ik, immers zyt gy gehuuwd geweest? Immers hebben wy Vrouwen gehad, die, — geene Sofias waren ?
Ik weet het niet, Vader Gerhardus! maar myn ziel is op dit oogenblik zo furieus tegen de Vrouwen, dat ik, —>- my door myne Briïta moet laaten vasthouden.
Beproefde Jeroen! ondervindlyke Klaas! hoe zeer moet ik uwe wysheid eerbiedigen! hoe diep moet ik bukken voor uw doorzigt! Ja! manlyke Zielen! gy hebt gelijk. De Vrouwen zyn de Dwingelandesfen der aarde! Zy zyn de Martelvuuren van onze harten, van onze lighaamen en van onze beurzen; Zy zyn de verwoesters onzer Vryheid , de fchenderesfen van onze Rechten!- Schreeuwt dit uit aan de voeten der Bergen, te midden op de Rotfen, en van de kruinen der hoogfte Heuvelen! — Schryft het in de marmerbanken, die gy op uw Pad aantreft! Schryft het in alle taaien, in alle tongvallen en met allerlei Letters! op dat de fchimmen der Verftorvenen, de oogen der thans Leevenden en het gezigt van het Geflagt, waarover onze Kindskinderen, over- over- Grootvaders zyn zullen, het zien, het leezen en grondig verftaan moogen! •
En gy, Gerhardus! indien het mooglyk is, dat gy my overleeft ! indien gy tegenwoordig zult zyn, by het fluiten van Ludemons oogen! indien gy hem in de kist ziet nederieggen, en gy kragten genoeg bezit, om het Plan van myn Doodkist, zo in deszelfs platte grond als opftal, ter uitvoer te doen brengen, dan bezweer ik u, dat gy, zo aan 't hoofde- als aan het voeteneinde , zo op den bodem als tegen het Dekzel, gelyk ook op dat fchuinfche Plankje, waarop myn hoofd zal rusten, met groote en onverganklyke Letters Ichrijft: De Vrouwen
zyn Vrouwen! kragtiger Naam, die al haare
haatlykheeden leevendiger en omflagtiger uitdrukt, kan men ze
niet geeven. Myn dood Rif moet gevoel en indruk van
deeze groote en onzalige Waarheid hebben; Myne oogen, indien zy door de een of andere Vrouwehand, in rnyn graf, mogten opengetrokken worden, moeten de beeldtenisfen van die gefchreeven waarheid ontvangen, indien er nog eenige Spiritus in overgebleeven is, om een voorgehouden Beeld aftefchetfen! Myn ftof moet op die letters kleeven, en wanneer de eeuwen die letters doen afvallen, moet myn ftof er te gelyk mede afvallen! Ja! indien gy met behulp der Wis-, der Natuur-,
der Starre- en der Toverkunst iets kunt verrigten, dan moet gy
G be-



C5o)
bezorgen, dat elk wormpje dat my knargen en opflurpen za!, deeze waarheid op zyn buik, op zyn rug en ftaart gefchreeven hebbe.
Zie daar het Zestiende Artikel van mynuiterfte wil, 't geen ik begeer dat ftiptlyk en letterlyk zal ter uitvoer gebragt worden. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
NEGEN en TWINTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
]3edriegt u niet, myne Vrienden! zei Buchanan, op dien zagtmoedigen en inneemenden toon, waarvan men zeggen kon,
dat ze hem natuurlyk eigen was: Bedriegt u niet, met u
zelve fchilderingen te maaken van een leevensftand, die niet aanweezig is of zyn kan! Waant niet dat de Waereld op den top van deezen berg veel verfchillen zal van die, welke wy aan deszelfs voet agtergelaaten hebben.' De omftandigheeden moogen eenigzins veranderen en verbeteren, doch dat geene, dat weezenlyk de Waereld uitmaakt, zal blyven, zo als het altoos geweest is.
Jeroen gaf deswegens zyne verwondering te kennen.
Verwonder u daar niet over, antwoorde hem de Mentor van den Prins: want niets is natuurlyker. By voorbeeld, is een onkundig Mensch, dat in de gindfche Valleien, de.vergiftige kruiden van de gezonde kruiden niet kan onderfcheiden, daar boven niet in het zelfde gevaar, om den dood van het veld te eeten, als hy in de laagte het was'?
Gantsch niet! zei Klaas.'
Hoe?
Om dat daar boven geene vergiftige kruiden groeien zullen.
Dagt ik het niet, Klaas! dat gy reeds een valsch denkbeeld van de huishouding hebt, die wy op den bergtop poogen te vestigen. Zodanige kruiden groeien er gewislyk.
Dan



C5i )
Dan moeten zy uitgeroeid worden! En waarom dat?
Op dat wy ze niet eeten zouden en er van fterven! Welk eene verfchriklyke moeite! —— weet gy wel dat gy dan alles moet uitroeien ? Alles wat vergiftig is, anders niet.
Alles wat te veel. of niet op zyn tyd gebruikt word is een weezenlyk vergif, en dus alles. Dat is aartig! zei Jeroen en Klaas, beiden te gelyk. Het is niet, zei Buchanan.
Maar, Myn Heer! wy verhaten immers de benedenwaereld, om op den top van deezen berg, waarvan de Wysgeeren en Staatkundigen beiden, ons zo veel e wonderen vertellen, een ongemeen geluk te zoeken ? en indien er dat niet is, wat doen wy er dan?
Het is er, indien gy het er begeert te vinden! ö Daar is geen twyffel aan, Myn Heer.' maar op wat wyze zoekt men dat?
Buchanan, niets liever wenfchende, dan zyne Medemenfchen op allerlei wyzen verftandiger endeugdzaamer, en derhalven gelukkiger te maaken, verzogt hen in 't gras nedertezitten, en begon, volgens hunne bevatting, zyne redeneering.
Hy gaf hen een Schildery van den ftaat der zaaken in de benedenwaereld. Hy begon van de Vorsten en Gebieders, welker gebreken hy hen bloot lag. Hy deed hen opmerken, dat ze niet allen aan den verdreeven Prins gelyk waren, maar dat veelen hunner in 't begrip ftonden, dat de Onderdaanen geheel en alleen om hunnen wil gefchapenwaren, en niet hoogermoesten aangemerkt worden, dan Bakfteenen waarvan men Paleizen en Pakhuizen bouwde; de eerften ftrekkende om er de Vorsten veilig, gemaklyk en pragtig in te logeeren, en de laatften 01» er hunnen overvloed in te bewaaren.
Ongelukkige Bakfteenen \ riep Klaas.
Hy" bewees hier uitvorder, dat het niet misfen kon, of uit deezen toedragt van zaaken moesten veele ongerechtigheeden en drukkende bczwaaren gebooren worden, die allen, op dc mindere Clasfe van Menfchen,
(Dat is op de Bakfteenen; voegde er Jeroen tot opheldering tuslèhen beiden in.)
moesten afftuiten. Ten allen tyden, vervolgde hy,
heeft de Waereld hiervan de overvloedige bewyzen opgeleeverd*
G a Van



Van Nimrods tyd af tot op den tegenwoordigen zyn er Iieerfehers gevonden, die de zegen van het Menschdom konden geweest zyn, doch er altoos de vloek van waren j
Maar, Mynheer.' hernam Klaas eenigzins vuurig, wat doen de Vorsten er toch, als ze zo nadeelig zyn?
Zuilen ze op den bergtop ook weezen ? vroeg Jeroen onmiddelyk na deeze vraag van Klaas.
Klaas, zei Buchanan, die met geenmooglykheid hem alle beiden tcffens kon antwoorden: De Menfchen, waarover de Vorsten heersfchen, zyn, naar evenredigheid, zo goed als de Vorsten; dat wil zeggen, zy hebben dezelfde gebreken, dezelfde driften en dezelfde dwaasheeden. Dus zou, by voorbeeld, een Volk zonder Vorst gelukkig kunnen weezen, wanneer het verftandig en deugdzaam ware , doch over het algemeen is dit het geval der Volken niet, en zie daar waarom er Vorsten
zyn ! De Volken begeeren ook dat er Vorsten weezen
zullen! Die ze niet hebben maaken ze, en als zy ze eens
hebben, ftaanze er even eens by, als de arme ftervelirigen, die; den ruggegraad breeken, en een boggel krygen.
Menfchen die wys en deugdlyk zyn behoeven geen beftuurders, deeze beftuuren zig zelve, doch verre de meeste Menfchen zyn niet wys, zyn niet deugdlyk, en daarom moeten zy beftuurders hebben, en wel zulke beftuurders, die, even als Schoolmeesters met plak en ftok gewapend zyn, en een gezag voeren , groot genoeg, om dergelyke losbandige Kinderen in den toom te houden.
Gij hebt zekerlyk wel eens gezien, in het een of ander School, dat de Schoolmeester het fchool voor eenige oogenblikken verliet I
Jawel, Mynheer! zei Klaas, volmondig.
Dan hebt gy ook wel befpeurt, dat er daadlyk een geruisch, kort daarop een luid gekakel, en fpoedig daarop, een verward gefchreeuw, door het ganfche School, van het eene einde tot tet andere,, opging?
By zulk een geluid blyft het niet. De a. b. c. kinderen verhaten hunne bankjes; loopen onder elkander; neemen elkanders o. n. on af; deelenvuistflagen uit en fchreeuwen tot de groote Jongens, die aan de Schryftafel zitten om hulp. Deeze knaapen, niets liever ziende, dan die kleine krakkeelen, om daar door de gewenschte geleegenheid te hebben,vaninsgelyks eens te ravotten, vliegen de kleinen te hulp, en zie daar, het ganfche School in oproer!
Straks



(53)
Straks ranken de banken overhoop, de boeken van de tafels, dc inktpotten om verre, de pennen worden vertreeden, de neuzen bloeden, de oogen kryten, en groote en kleine vuistjes en voetjes zyn in eene onophoudlyke beweeging, om te kloppen en te trappen, en alles te ruineeren.
. Recht zo! riep Klaas ^ zo gaat het als de Schoolmeester van ftok vliegt.
Maar wat raad nu , om dit School weder in order te krygen, want in dien verwarden toeftand kan het omnooglyk blyven ?
Wel dat is gemaklyk te beantwoorden, zei Klaas, de Schoolmeester behoeft flegts weer te komen.
Wel ja! voegde Jeroen er by, anders niet, en dan is elk in een oogenblik weer op zyn plaats , vooral als de Meester er wat bars uitziet, en geen gewoonte heeft om de plak te laaten befchimmelen.
En hier mede , vervolgde Buchanan , myn goede Klaas! is uw vraag beantwoord. De Vorsten zyn de Schoolmeesters, en ze zyn, Vin weerwil hunner plakken en ftokken,) er hoognoo-
dig, om dat de Menfchen, helaas! kinderen zyn. En wat
uw vraag betreft, Jeroen] Of er boven op den Bergtop ook Vorsten zyn? hierop kan ik u geen ander antwoord geeven, dan dat zulks zal afhangen , van die Luiden , die aldaar de Maatfchappy zullen formeeren.
Dat wil zeggen, viel Klaas hem in dereden, indien die luiden kinderen zyn, dan moet er een Schoolmeester weezen.
Recht zo! antwoorde Buchanan.
Wel dan is het goed, riep Jeroen, want wy zyn immers geen kinderen ?
Buchanan floeg zyn oogen ten hemel, en haalde zyn zakdoek uit, om zyn neus te fnuiten. Ik ben, enz.
LUDEMAN. G3 DER-



C54 )
DERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
IriToe meer wy de Waereld befchouwen, en hoe meer wy dezelve grondig leeren kennen, hoe meer wy overtuigd zullen worden, dat ze juist is zo als ze behoort, en dat wy overvloedige reden hebben, om er mede te vreeden te weezen , indien wy wys zyn.
'Verbeeld u eens, KI aas \ dat gy in een groot Gekkenhuis zyt, daar elk een u op den huid dreigt'te komen, wanneer gy niet mee danst, wat zoud gy doen ?
Mee dansfen! riep Klaas, zonder zig een oogenblik te bedenken. En ik ook: antwoorde Jeroen , zonder my gevraagd te weezen.
Kom dan, myn Vrienden! laaten wy dan naar boven zien te klauteren! vervolgde Buchanan, want dus gezind zynde, kan ons niets tegenvallen.
Stel u zelve, Vader Gerhardus! nu een fteilte voor den geest van etlyke honderden voeten hoog: waar niets groeit daneenig ruigt en Hekels: waar de nesten der Roofvogels, als Gieren, Arenden, enz. de gaten formeereu waarin men de voeten zetten moet, om opwaards te klimmen, terwyl men voor 't overige zig moet vasthouden aan fdberpe rotskanten, die de hand doorfnyden, of aan takken, die leevenloos afknappen, of met wortel en al uk den zandiiardigen grond fchieten.
Hoe moeilyk, dagt ik, is het geluk te bejaagen , wanneer men het volftrekt hebben wil. Hoe menig een loopt het van zelfs in den mond.
Klaas knorde niet weinig op alle deeze moeilykheeden. Dan
fchoot zyn hand , dan glipte zyn voet uit. Het bloed
gudfte langs hunne ledemaaten, die door de fcherptens opengezeeten waren. Ter halverweg wilde Jeroen omkyken; on« voorzigtig liet hy zyn hand los en viel. Ik fchrikte geweldig en werk wakker.
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
EEN



C55 )
EEN en DERTIGSTE BRIEF.
JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
w anneer wy op een berg den hals moeten breeken, zullen we in de Valei niet verdrenken. Wy zyn verpligt ons vooralle onheilen zo veel te bewaaren als mooglyk is, maar alle onze voorzorgen, kunnen dat kwaad niet afkeeren, dat eindlyk ons treffen moet.
Ik heb luiden gekend, aan wien ik voorfpelde, dat een Val. hen van 't leeven zou berooven, en die zorgvuldig vermydden om immer een trap opteklimmen; die hetzelfs niet gewaagd zouden hebben een dorpel op te flappen, om zig volftrekt buiten
de geleegenheid te houden van te kunnen vallen; en met
dat alles zynze aan een Val geftorven. Zo ftruikel.de de eene gelyksgronds over een ftrooitje, de andere over zyn Wyf in 't bed, en zo vervolgens. Nog in 't voorjaar kwam er een Bagyntje by my, die haare toekomende Lotgevallen voorzegd wilde hebben. Ik las in het boek der Planeeten, dat zy waarfchynlyk door een kwaad Man geplaagd zou worden ! zy lachte my hartlyk uit. Zy wist zulks wel beter, want zy had een gelofte van kuischheid gedaan ! En gisteren kwam ze by my , raad vraagende voor een bloedlpuuwing, veroorzaakt door een trap, die haar Man haar op heur hart gegeevcn had.
Duizende yslyke gevallen zou ik u kunnen verhaalen van Menfchen, die door vallen, ongelukkig aan hun einde opkomen zyn! Doch waartoe alle die akeligheeden! Gy zond
flegts getrcffen worden, door de jammeren der natuur, zonder haar verlichting te kunen bezorgen,
Bepaalen wy liever onzen aandagt tot Jeroen* Deeze goede Sukkelaar viel, zo als gezegd is, doch bezeerde zig niet in 't allerminst. Ik ben, enz.
• L U D E M J N.
TWEE



TWEE ên DERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
jüjyn we nog verre van het gelukkige Land, dat we zoeken? vroeg Klaas aan Buchanan. * Verveelt u de reis, Klaas?
Zekerlyk wenschte ik wel, dat ze al ten einde was. Maar het eind kroont het werk. Daar boven zullen we Engelen zyn! Buchanan fchudde het hoofd.
Daar zullen we niet meer behoeven te werken! daar zullen we vol op eeten en drinken hebben; daar zullen de Ryken de Armen niet meer verdrukken, niet meer befteelen, niet meer voor de poot van de Kat gebruiken, om de kastanjes uit het vuur te haaien!
Maar zyn er wel Ryken ? vroeg Jeroen zeer eenvoudig.
Of er wel Ryken zyn ? wel, dat is een aartige
vraag! waarom zouden er geen Ryken zyn?
Om dat de Ryken er gewislyk den duivel van geeven, om tegen dien vermaledyden berg opteklimmen. Zy hebben het immers duizendmaal gemaklyker in die laage Vallei , waar hen alles in den fchoot word geworpen?
Dat is Waar, daar heb ik niet eens op gedagt. Maar Jeroen! dat wy dan maar weer te rug keerden; want zie myn handen en voeten eens! ik heb er reeds ten minften een zesde part van verlooren, en eer wy boven zyn, houd ik er geen twintigfte deel van overig.
Waaragtig, Klaas! ik geloof, dat wy best zouden doen. Wat dunkt er u van, Buchanan ?
Gaat zitten, myne Vrienden! en laaten wy bedaardlyk dit ftuk eens indenken.
Niet verre van hen af was een kleine Grot; niet door de kunst, maar geheel en alleen door de hand der natuur gevormd. Tot dus verre ftrekte dit eenzaam verblyf ter wooning van een groote Gier, die op dit tydftip was uitgevloogen. Naar deeze Grot begaaven zy zig. Buchanan verzogt hen iets van hunnen voorraad



C'5?')
raad te gebruiken, alvoorens hy fprak. Hy wist, dat rrëertfchen, die wei gegeeten en gedronken hebben, het best te overtuigen zyn.
Na dus voorbereid te zyn, begon Buchanan aldus :
't Is volmaakt om 't even, myne Vrienden; in welk oord van de Waereld gy u bevind. Gy kunt overal gelukkig of ongelukkig weezen, naar maate gy een hart mede brengt. Ik moet het telkens herhaalen, en gy kunt het niet genoeg in uwe zielen prenten, gy zult boven niet beter zyn dan gy in de laagte waart, indien gy zelf er niet beter leeft dan gv eeleeft hebt- w &
Een Maatfchappy kan nooit welvaaren, kan nooit gelukkig zyn, wanneer derzelver Leden niet alle die hoedaanigheeden bezitten, welken volftrekt vereischt worden, om welvaart en geluk te genieten.
Kan men ryk worden, zonder arbeidzaam en vlytïg te weezen? Kan het Land bebouwd worden, wanneer alle handen leedig blyven, en niemand de fpade of ploeg aangrypt? Kan men de vrugten van zynen arbeid behoorlyk nuttigen, wanneer men dien met voeten vertreed of wegfmyt ? Kunnen wy onze Kinderen fchatten nalaaten, wanneer wy de fchatten verkwisten? Zal eene beftendige Gezondheid ons Deel zyn, wanneer wy daaglyks, door buitenfpoorigheeden, overdaad en onmaatigheid, ons ontelbaare kwaaien en ziektens op den hals haaien? Zullen wy ons onderwerpen aan de beste en rechtvaardigfte Wetten, wanneer wy in een flegt gedrag, en in het bedryven van allerlei ongerechtigheeden, ons eenig vermaak vinden? Zullen wy den deugdzaamen Regent eerbiedigen, wanneer wij
ondeugdzaam willen zyn en blyven ? Dit is het geval met.
de meesten die in de Vallei wooncn, en echter klaagen zy, echter willen zy naar den bergtop , om aldaar te blyven die ze zyn, en evenwel gelukkig te worden,- dat is, om vuur en water onder een te vermengen. By myn ziel! dat is zo! zei Klaas.
Zouden niet, vervolgde Buchanan, die zelfde Menfchen, die om een meerdere volmaaktheid in de faamenleeving wenfchen, die meerdere volmaaktheid kunnen daarfteller., en evenwel blyven ter plaatfe daar zy waren ?
Gantsch niet, riep Jeroen : ten ware dat zy zonder Vrouwen konden leeven.
En waarom zonder Vrouwen?
H O»



C 58 )
Om dat deezo volflrekte Dwingelanden zyn, die volmaakt naar hunne grilligheeden met ons omfpringen, die ons uitputten en afrosfen, die ons den hoek wyzen waar wy ftaan moeten, met één woord, die ons gebieden in het ftof te bukken, en als dan hunne yzeren agterlappen ons op den nek planten!
Gy bewyst hier mede niet anders, antwoorde Buchanan, dan ' dat ik myne gezegden algemeener moest gemaakt gemaakt, en ze uitdruklyk ook tot de Vrouwen bepaald hebben. De Mannen maaken alleen de Maatfchappy niet uit; de Vrouwen zyn er teffens een onöntbeerlyk gedeelte van. Zonder de Sex kunnen wy onmooglyk beftaan!
Zou er niet iets op uittevinden weezen? vroeg Klaas, met zeer veel nadruk.
Wildet gy dan, even als met de boomen gefchied, de menfchen oculeeren en inenten? Of ze, even als de groentens,
zaaien? Ik wil vraagen, of gy de ganfche Schepping inde
war wilt gooien?
Klaas zweeg.
De kortfte weg, ging de Grysaart voort, is ongetwyffeld deeze, dat zo wel Vrouwen als Mannen, dat is, de geheele Maatfchappy, deugdzaam worde!
Maar, vroeg Jeroen met meer drift dan hy gewoon was, neemen wy, Zotskappen, dan den langften weg niet?
Hoe dat?
Met tegen deezen verdoemden berg onze kousfen en fchoenen, ons vel en ons vleesch, te verflyten ? Buchanan zweeg.
Gy begrypt het recht! antwoorde hem Klaas. En om dan nu iljlico den kortften weg inteflaan! allons, rechtsom, en mars naar beneden!
'Fluks reezen zy op en fnelden.naar den uitgang van het hol. Buchanan floeg de handen, zeer bedaardlyk. over elkander, zeggende: Ecce Homo! s Ik ben, enz.
LU D E M A N.
DRIE



C59)
DRIE en DERTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
cce Homo! —-— ia. Vader Gerhardus, zie den Mensch,
want, by al wat leeft, er is niets dat meer bezienswaardig is en meer noodig heeft bezien te worden clan den Mensch!
Hy is altoos dwars op den rechten weg. Daar hy vooruit kan en moet loopen, loopt hy agter uit! daar hy op zyn muiltjes zeer gemaklyk wandelen kan^ kruipt hy op zyn bloote knien en elleboogen over distels en doornen; daar hy zwygen moet, fchreeuwt hy luidkeels! daar hy zig verftandig moet gedragen fpeelt hy den Hansworst, en daar het hem oirbaar zou weezen een kap met bellen optezetten, hangt hy mantel en bef om! — Ecce Homo! en gy zult bevinden, dat ik klinkklaare waarheid fpreek.
En, Vader Gerhardus! om zulke Menfchen zullen zig de Staatkundige Vaderlanders nog over een vierde van een Eeuw en langer bekommeren! ö Wy arme Stervelingen! wy willen goud uit potaarde fmeeden.
'fis zeer goed, 't is by uitftck pryslyk, dat wy de neus- in de Waereld fteeken, dat wy zien wat er in te koop is, en dat Wy ook niet ftaan te gaapen als Snotjongens, die hunne zondagsduiten verlooren hebben, en met den greoten hoop niet kunnen meê doen! Wy moeten by ondervinding de Menfchen leeren kennen, want in deeze verheeven en nuttige kundigheid, geeven de boeken maar een zeer gebrekkig onderis, maar een verftandig Man, fchóon hy met de jóngens meê fpeelt, moet daarom een verftandig Man blyven —» moet met de jongens lachen, maar er niet mede vegten; moet er mede dobbelen en knikkeren, maar om het verlies van eeft marmel of een duit, geen teering zetten; hy moet er zig niet over vergrammen, wanneer zy hem bezweeren dat zyn koot ichyt ligt, fchoon zyn oogen hem overtuigen,dat hy ftoof ligt; vooral moet hy zig niet wreeken, op de groote jongens, die' dikwils met de duiten en dé dóbbelfteénen wegloopen!
H 2, De



C Co )
De Waereld is vol jongens, Y-idex Gerhardus.' de verftandige Linden, welker getal verbaazend klein is, zyn de bejaarde fn? f r^-t? b,ehooren zig deezen niet naar den grootften hoop te fchikken? en, al behoorde zulks niet, zy moeten wel'
Een zekere Boer, die zeer ongodsdienstig was, werd door een zyner buuren gezegd, dat de Predikant van het Dorp hem aan den Duivel had overgegeeven. 't Is wel, antwoorde de
aande JongenTo^r™ n°6 * P*"' Seefik den ^ominé
n£ï£StftUit* dater geen erger vloek is, dan aan de ongenade der Jongens overgegeeven te worden. ö Zulk een leerzaame briefis lang genoeg, om hier te-fluiten. Ik ben, enz.
L V D Ë M ^ N.
VIER en DERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
XoSc^^
alledaDagfche Prolde^^ * °P ™ ^ befchfyf'
i. Dat zy derhalven voor geen gemeene verftanden, zo als myne andere Voorzeggingen, maar voor door en doorkundige Menfchen gefchreeven is. 5
3. Dat ze door den Wyzen geheel anders zal uitgelegd worden, dan door de Dwaazen. & 6
4. Dat, om ze wel uitteleggen, er een groote menfchenkenms, en een weetenfchap van zonderlinge omftandigheeden vereischt word, die met geen mooglykheid algemeen gevonden kunnen worden. 6
5. Dat, om zeer gewigtige redenen, in deeze Profetie, veele dingen voor ftaan, die agter moeten weezen; veele din°en agter aan zukkelen, die vooruit behoorden te marcheeren; dat
Piet



C tfi >
Piet en Ktgat geen Naamen zyn, die hy de vervulling Piet ca: Klaas moeten blyven, en dat, om deeze en meer andere redenen, 6. Deeze Profetie volftrekt geheim moet blyven. Dat zy nooit gemeen gemaakt moet worden, dat niemand anders dan gy ze leezen moet; dewyl ik ten nutte van het algemeen een overvloed van Profetien gefchreeven heb, die, gelyk gy weet, dertig jaaren begraaven moeten blyven liggen, eer zy uitgegeeven worden.
Deeze erinnering kwam my zo presfant voor, dat ik niet manqueeren kon er expreslyk een brief over te fchryven.
VYFenDERTIGSTE brief. JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan. Vader GERHARDUS,
Teroen en Klaas vloogen, zo als wy zeiden, het Gierenhol %J uit, in voornoemen, om illico den berg af te rennen. Buchanan ging op zyn gemak, met een zeer gemaatigden tred, als verzekerd zynde , van er zo wel te zullen komen als zy.
Klaas en Jeroen lagen aireede met hun buiken plat op den kant des bergs en hunne beenen naar beneden hangende, om de gaten te zoeken, ten einde er hun voeten in te zetten , om dus weder op dezelfde wys/iiederwaards te daalen, als zy opgeklommen waren, toen een vervaarlyk gefchreeuw van, Op, Mannen! op! Couragie! Couragie! na de nieuwe Maatfchappy s hen in de ooren galmde.
Beiden floegen zy hunne beenen , met eene onbegryplykc gezwindheid, wederom op het vlakke van den berg, en ftaaken, met de uiterfte nieuwsgierigheid, hunne Hoofden over den kant, en gluurden uit alle vier hun oogen naa*- beneeden, ten einde de eerste oorzaaken van dit bemoedigend gefchreeuw te ontdekken.
Weldra zagen zy een ganfche drom Jeroenen en IÜaazen tegen den berg opklauteren , die, meer en meer naderende , al harder en harder begonnen te fchreeuwen.
H 3 Zo
Ik ben, enz.
LUDEMAN.



C 6a )
Zo dra zy zo na waren , dat onze twee vrienden hen bereiken konden, Haken Klaas en Jeroen beiden de behulpzaame handen uit, om hen naar boven te trekken, even op dezelfde wys, als gy in het Prentje van den Zundvloed, de Menschjes ziet afgebeeld, die elkander naar om hoog helpen.
God dank! riep Jochem, zyn we nu in 't beloofde land?
Neen Broer lief' zei Klaas. Gy zyt omtrent aan "'tveer, daar de fchuit afvaart.
Wat D r.' nu pas aan 't veer?
Niet verder.»
Moeten wy dan nog al hooger klimmen? vroeg Jurrien.Ja! zei Klaas, en hem by de hand vattende, wees hy hem
naar den top des bergs, die door de hoogstdryvende wolken
verre weg heen ftak. Wel verbaazend! riep Michel.
Wel verbaazend! riepen zy altemaal gelyk , want toen er een opwaards keek, keeken ze allen om hoog. Wel verbaazend, dagt Buchanan.
Couragie! couragie, fchreeuwde Evert en Bastiaan, en ftraks was het algemeene woord: Couragie! Couragie!
Jeroen en Klaas fchreeuwden nu zo hard als al de overigen, en waren de eerste om naar boven te klimmen.
Buchanan kende het Menschdom te wel, om zig over dit tegenftrydig gedrag te verwonderen. Hy befchcuwde de nieuwe Reizigers met de grootste oplettenheid, en liet een diepe zugt, wanneer hy teffens om de nieuwe Maatfchappy dagt.
Het verwonderde my eenigzins i&t Buchanan zugtte, ik trad naar hem toe, toen hy nog pas omtrent een mans lengte was opgefteegen, en vroeg er hem de reden van.
Myn Vriend.! zeide hy: ik zugt om de kousfen en fchoenen die deeze luiden verflyten zuilen.
Ik vroeg, wat reden hy toch had om wede te klimmen?'
B? moet! antwoorde hy, en verliet my. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
ZES



C63 )
ZES en DERTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aaa Vader GERHARDUS.
De Menfchen hebben doorgaands de allergrappigfte verbeelding van het geluk. Er zyn oogenblikken, dat zy het in dingen zoeken, die zy weeten ; dat volftrekt het tegenovergefielde moeten opleeveren. Ik zou u , by voorbeeld , hier verfcheiden verliefde Jongens kunnen optellen , die het met duivels geweld in de'Meisjes gezogt hebben, daar zy en gy en ik weeten, enz. enz.
Het klimmende gezelfchap was vol moed. Elk poogde zyn medemakker voorbyteklauteren. Er heersehte een naaryver, die, in alle goede zaaken, den hoogften lof verdiend.
't Is waar, dat zy niet allen even fpoedig konden klimmen, want er waren ouden en jongen. De eene was met gezonder en vlugger kniepeezen begaafd dan den anderen. De zagtfluweele handjes konden dien weerftand aan de brandnetels niet bieden, die de verè'elde knuisten konden doen: doch men wist, dat de gaaven veelerlei en ongelyk gedeeld zyn. Die niet rad ter hand en been was, was welbefpraakt en befchreeuwd , en ook dit was noodig. zo wel , om de klauterende menigte nantemoedigen, als om de klagten en zugten der geblesfèerden te verdooven;
Niet lang hadden zy zig vermoeid en afgemat, of zy kwaaien aan een dorre, woeste, akelige plaats, waar een menigte Roofvogels huisvesteden. De kaale rots, flegts hier en daar met eenig vaal groen bewasfehen zag bruinzwart. Verva-arlyke bonken ftaken alomme uit , en vormden onregelmatige holen, waarvan eenige wyd en andere naauw; eenige ongenaakbaar en andere te midden in het voetpad waren. Bloed en brein hing alomme aan de fcherpfte punten, als waar tegen het verfcheurend gevogelte zyn prooi te pletteren floeg. Overal lagen of hingen half- en heelverrotte krengen , doodsbeenderen, vederen en woLi en, of de akeligheid van dit ge-
zigt nog niet groot genoeg ware, werd de reuk door de on-



Wrdraaglykfte flanken derwyzen gepynigd, dat de hevigtfe Braakingen er het gevolg van waren; en zie daar Hinkende en walglyke zelfftandigheeden te meer, om de naarheid
van deeze;'plaia«s, tot het uiterfte te voeren. Ik zeg u alles
flegts met een enkel woord, uw verbeelding moet de rest voltooien. .De menigte klimmers was zo wel vermoeid als nieuwsgierig, om dit verblyf der akeligheid een weinig nader tebefchouwcö. Zy doorzogten alle holen en fchuilhoeken , doch vonden geene der verflindende Bewooners. t' huis. Zy gruuwden alle van de barbaarsheid en woede die alhier fcheen te heerfchen, en by deezen en geenen begon een zugt gekoesterd te worden, om dit nest uitteroeïen.
Buchanan, als Natuurkundige, befchouwde de gehecle zaak zo als ze waarlyk befchouwd moest worden. Er zyn Roofvogels , dagt hy, dus moeten zy nesten hebben, en deeze nesten moeten ergens weezen.
De klimmers dagten er echter geheel anders over. Er moeten geen Roofvogels zyn, zeiden zy, dus moeten zy geen nesten hebben, bygevolg moeten wy de nesten verdelgen.
Deeze redeneering was in een oogenblik algemeen, en wel dra zag men naar hulpmiddelen om , om het Hot dier redeneering te bevverkfteiljgen.
De gryze Staatsman, befpeurende dat het ernst ware, om de Natuur in 't aangezigt te vliegen; verzogt, met eene vriendlykheid, die zeldzaam werd tegengefproken of weigering onderging, dat zy, alvoorens de handen aan 't werk te liaan, eenige oogenblikken geduld wilden hebben , om hem te hooren.
Mannen, Broeders; zei hy. Ik bewonder tot op dit oogenblik uwen yver en ftandvastigheid, in het doorworstelen van eene reeks gevaaren en onaangenaamheden, die zekerlyk elk hart zouden doen bezwyken, wanneer het geen edele en verheeven bedoeling had.
Gy betuigt, en ik ben geneegen het te gelooven , dat gy u alle deeze moeiten en tegenfpoeden getroost, ten einde op den top van deezen ten uitersten moeilyk te beklimmen berg, eene Maatfchappy te vinden, die, zo al niet geheel, ten minsten voor het grootst gedeelte vry is van die gebreken, waarom gy uwe valei verlaaten hebt. ■
Ik wederfpreek de mooglykheid van het beftaan zulk eener Maatfchappy niet! verre van daar! in deomftandigheden, waarin ik my bevind, moet ik het gelooven.
Maar



(65)
Maar, reizende naar die gelukkige Landftreek , ben ik zo nieuwsgierig, om het te aanfchouwen , dat ik elk oogenblik noodeloos vertoevens voor een onherftelbaar verlies reken.
Wy zyn op reis, en getroosten ons alles om er het einde
van te zien, maar waarom zullen wy ons dan ophouden V
. ware het niet beter , dat wy daadlyk aan "t klimmen
teegen?
Het woord klimmen was nog naauwlyks van de lippen van Buchanan, of er ging een vervaarlyk gekrysch op, van Klimmen! Klimmen! Klimmen!
En waarlyk men zou geklommen hebben, indien niet een lang, mager, geelkleurig en ftyf man, zig op een ftuk rots geplaatst had, en met zyn doodsbeendere hand een wenk had gegeeven om ftille te weezen.
Oogenbliklyk was alles ftil.
De lange, magere, geelkleurige en ftyve Man, zyn kaakebeenen langzaam van een tillende, zeide : Niet klimmen!
ZEVEN en DERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
N iet klimmen .' zei de lange , magere, geelkleurige en ftyve Man.
Er zyn luiden, die een zeker iets over zig hebben, dat men eigenlyk gezag kan noemen; dat, zo al niet door elk een geëerbiedigd werd, ten minsten elkeen, vooreenigen tyd tot zwygen dwingt. Wanneer deeze knaapen, in een vol gezelfchap den mond openen, fluiten daadlyk de lippen van al de tegenwoordigen; niet, om dat zy zo veel eerbied of vrees voor denfpreeker hebben, maar om dat hun inftinót hen tot luisteren en ftiltc onwederftaanbaar aanzet.
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
T
Meer



C 66 )
Meer als eens heb ik gezegd, dat men dergelyke, metgezaggebooren Menfchen, behoorde uittekippen en er geestlyken van
te maaken, hoe fterk zou dit de Leer niet bevorderen, en
hoe gezegend zou het voor de burgerlykc faamenleeving zyn, van deeze fchrikbaarende weezens verlost te vveezen!
Niet klimmen! zei de Man, en naauwlyks had hy zulks gezegd, of allen die opgereezen waren, om te klimmen, zetteden zig neder om niet te klimmen.
Had ik in de plaats van Buchanan geweest, ik was vervloekt kwaadaartig geworden.
Maar Buchanan was een volmaakt wysgeer. Hy zettede zig ook neder, en den langen , mageren , geelkleurigen en ftyven Man vriendlyk by de hand vattende , vroeg hy hem , zeer bedaardlyk: En waarom , myn Vriend! zullen wy niet klimmen ?
De lange, magere, geelkleurige en ftyve Man verwaardigde zig niet, om hem te antwoorden, maar wees, met een houding, die het veragtlykst verwyt van domheid aanduidde , op de Nesten der Roofvogels.
Op deeze meesteragtige aanwyzing keek de menigte insgelyks naar de nesten, en elk gaf door gebaarden zyne onwederftandlyke begeerte te kennen, om ftaande voets de nesten op te ruimen.
Myn Vrienden! zei Buchanan: Ik zou een onverfchoonlyke ftap begaan , en eene ondraaglyke waanwysheid en trotschheid aan den dag leggen , byaldien ik ondernam , de hooge wysheid en het beredeneerd doorzigt van deeze aanzienlyke faamenkomst, te beleedigen, door de minste fchaduuw zelf van tegenfpraak.
(Buchanan moest op deezen toon fpreeken : had hy rond voor de vuist weg gelprooken, men zou hem niet hebben willen hooren, — en nu opende zig alles wat de gedaante vau een oor had.)
Maar, die zelfde eerbied voor deeze illustre vergadering, welke my in alle andere gevallen het zwygen en de bercidvaardigfte onderwerping aan den wil der meerderheid aanraad, doet my thans fpreeken! Ik vertrouw, dat uwe doorhigtige verftanden wel, voor een oogenblik, de onbereikbaar hooge befpiegelingcn, zullen willen ter zyde treilen, om het geringe vonkje vernufts van den minsten en nederigftcn uwer dienaaren te hooren \
Een



(67 )
Een vriendlyke glansen, bedekte het gelaat van allen , die Buchanan hoorden. Zy boogen zig, om daar door zo wel hunne dankzegging, als hunne toeftemming aan den dag te leggen! —— zelf de lange, magere, geelkleurige en "ftyve0 Man boog zig f
In alle andere gevallen zou ik gramftorig op Buchanan geworden zyn. Nu moest ik hem pryzen, want hy had nood-
zaake, om de waereld te bedriegen.
Ik zie, ging hy voort , dat gy waarlyk wys zyt, daar gy u geneegen toont, om van mij eenen goeden raad te ontvangen.
Het uitroeien van deeze nesten der Roofvogels was allernoodzaaklykst, was een arbeid van de hoogfte verdiensten, en uwer geheel waardig, byaldicn men, met de nesten uitteroeien, ook deszelfs verfcheurende Bewoonders verdelgde. — maar, dit is hier het geval niet! heft uwe oogen op, ■
(Zy keeken allen op.)
en ziet dat de Nesten ledig zyn!
Ja, waaragtig! riep Jeroen, daar hadden wy nog niet een? op gelet.
Wanneer gy, vervolgde de Gryfaart, deeze Nesten vernietigd zult hebben, dan blyven de Roofvogels immers nog overig, en deezen zullen niet nalaaten, om ergens elders wederom nieuwe Nesten te maaken, en dat mooglyk wel op een plaats, oneindig fchadelyker en moeilyker om by te komen dan deeze! en ik bid u, wat zult gy dan met de uitroeijing deezer Nesten gewonnen hebben ? Immers Niets ?
De gemeente knikte. • De lange, magere, geelkleurige en ftyve Man, ziende dat Buchanan de overhand ftond te verkrygen, haastedezig* om hem in de reden te vallen en by het woord te vatten.
Mynheer.' zei de lange, magere, geelkleurige en ftyve Man. Gy hebt volkomen gelyk. Ik prys uw exelleerend vernuft, en bedank u deswegens uit naam deezer hoogaanzienlyke vergadering zeer hartlyk en plegtig!
De intentie van deeze Vergadering is echter niet, om met zulk een verfchriklyke moeiten, als er aan de uitroeping der Nesten vast is, niet anders te doen of te winnen, dan de verdelging van loutere Vogelnesten! neen! wy willen de Nesten en de Vogelen teffens uitroeien.
Hier klapte de menigte in de hand, want by myn ziel! Vader Gerhardus! dit en niet anders was de meening van al de klimmers.
I 2 Ik



C68)
Ik verwagtte, dat Buchanan, op deeze tegenwerping ftok ftil
zou gezweegen hebben, maar tot myn uiterfte verbaazing
antwoorde hy, zonder zig te bedenken.
Dat voorneemen was goed, wanneer gy de Vogels had.
Dit fcheen iets te zyn, dat de attentie van al de aanwezigen ontfnapt was, want gelaamlyk keeken zy om, of zy de Vogels nergens zien konden.
Alles zweeg.
Ik zelf keek ook, maar my fpoedig bedenkende , werd
ik zo boos op my zelve, dat ik my een flag voor 't gezigt gaf, dat het bloed my de neus en den mond en het vuur my de oogen uitfprong.
Laat u, als gy flaapt eens een dergelyke flag geeven, en zie dan of gy ook niet wakker zult worden. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
AGT en DERTIGSTE BRIEF.
JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Jj^n dan nog, myne Vrienden! voer Buchanan voort, wanneer gy de Vogels al in uw magt had, dan nog was de zaak van dc verdelging zo der Vogels als der Nesten zeer bedenklyk.
Er zijn weezens in de Natuur, die met den eerften opflag, en zelfbij keurig onderzoek zeer fchadelyk fchynen te weezen, en tot welks uitdelging elk verftandig Man greetig befluiten zou, wanneer hij er de magt toe had, welken echter, met betrekking tot het Geheel, niet gemist kunnen worden, zonder nog grootere nadeelen te berokkenen.
By voorbeeld. In een zekere Landftreek waren de Spreeuwen, Zwaluwen en Kraaien zo overvloedig, dat er op hoog gezag een order kwam, dat de Boeren daaglyks op de jagt deezer dieren moesten gaan, om ze te dooden. Weldra was deeze gevlerkte Familje aan dat oord uitgeroeid, doch wat was het
ge-



C69)
gevolg? De graanen, die op voorige jaaren aldaar zeer wel gewasfchen waren, kwijnden, en kwamen omtrent ter halver
rypte! Het eerfte jaar fchreef men dit aan geheel andere
oorzaaken toe, het tweede, derde en vierde jaar, zogt men andere reden, zonder de waare te vinden maar eindlyk ver-
lcheen er een oude Boer ten toneele. Gy zyt al te famen Uilen, zei hij : gy zelf zyt de oorzaak van dit misgewas : gy hebt de Spreeuwen, Kraaien enz. uitgeroeid, en ziet daar eenvoudig de reden van dit kwaad, want zekere Infeéten, die aan de wortels der graanen knaagen, worden door dit Gevogelte gegee-
ten, en daardoor den wasdom bevorderd; Nu deeze In-
fecien ongeftoord voortknaegen en vermenigvuldigen, is het niet te verwonderen, dat het graan kwijnt en zyn rypte niet verkrijgt. Op dit gezegde gingen aller oogen open, en op hooge order werden de Spreeuwen, Zwaluwen en Kraaien weder in deezen oord aangevokt, met dat gewenscht gevolg, dat de oraanen, als in voorige jaaren, de lust en het voordeel van den Landman uitmaakten.
Wie weet of het met het uitroeien van het Roofgevogelte op deezen berg niet eveneens zo gaan zou, en wat behoeven wij, in allen gevallen, deeze kans te waagen, daar wy onzen tyd hoognoodig hebben, om naar den top te klimmen.
Men begon dit gezegde reeds algemeen toetejuichen, toen de lange, magere, geelkleurige en ftyve Man andermaal zyn mond open deed en fprak.
Dit Voorbeeld is geheel niet toepaslijk op ons geval,
want, hier groeien geen graanen!
En nu weêrgalmde de lugt van goedkeuring en toejuiching, en elk een bezwoer de verdelging der Nesten en der Vogelen.
Buchanan keek hen met bedaardheid aan. Met deeze Luiden, dagt hij, gaan wy een volmaakte Maatfchappy ftigten;
De breede Raad werd daadlyk gefpannen. Men beraamde de middelen, om het befluit ter uitvoer te brengen, waarin zig echter eene kleine zwaarigheid opdeed, dat is, dat men wel de Nesten kon uitroeien, want deeze had men; maar de Vogels kon men niet uitroeien, want deeze had men niet. Buchanan lachte.
De lange, magere, geelkleurige en ftijve Man toonde echter met deeze beuzeling niet verleegen te zyn. Laaten wy, zei hy, de Vogels, die gewislyk tot hunne Nesten zullen wederkeeren, afwagten, dan kunnen wy ze dooden.
I 3 Mn-



C 70 )
Buchanan, zyn invloed op de menigte willende bewaaren, voegde er onmidlyk by: En om dat einde zeker te bereiken, laaten wy by partyen in de Nesten kruipen, en ons aldaar fchuil houden, dan vind elke Vogel zijn Man, en elk Man zyn Vogel.
Dit Voorftel viel derwyzen in de fmaak des Volks, dat elk een, zonder verder er woorden over te maaken, heen ging, en in een Vogelnest kroop.
Buchanan kroop insgelyks in een nest; hy maakte van de pluimen en 't dons, dat hy aldaar vond, een foort van bed, als ten vollen verzekerd, dat hy er veilig zou kunnen flaapen.
De overige Vrienden, aan hunne roeping willende beantwoorden, maakten geen bed, want zy wilden waaken, en om hiervan onderling zeker te weezen, hieven zy eendragtlyk een Zang aan, en dat wel zo hard, dat, door de duizende Echo's, die door de menigte der klooven, dieptens en valleien van den berg veroorzaakt werden, de helft van het Menschdom dien nagt geen oog om te flaapen kon toe doen.
De Roofvogels kwamen wel op hun gewoonen tyd om hun intrek in hunne nesten te neemen, doch op eenige mylen afftands hoorden zy dit getier reeds, en kwamen niet verder, maar vernagteden daar ter plaatfe waar zy zig bevonden.
Buchanan kon ook niet flaapen. Hy herdagt de Lotgevallen van de ongelukkige en deugdzaame Prins en Prinfes, op wiens bevel hy de reis aanving. Hy beklaagde den ongelukkigen Staat der Stervelingen, die den last der onvolkomenheeden gevoelende, er altoos op uit waren, om dien te vermeerderen en
drukkender te maaken1 Telkens herhaalde hy zyn Lyf-
fpreuk: Het leeyen is de moeiten die wy er om doen niet waardig! Sa lom on zou gezegd hebben: Tdelheid der ydelhee.den! Het is alles Tdelheid! en Salomo n was er wel agter. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
NE-



C70
NEGEN en DERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
2jekerlyk, Vader Gerhardus! zult gy u verwonderen over Buchanan; dat hy, naamlyk, als een verftandig Man dergelyk een 1'poorelooze reis ondernam.
In een myner brieven, [de Zesentwintig/Ie, die ongelukkig vermist word,] heb ik u de groote beweegoorzaak van deeze zyne reis gezegd, 't Is waar, het grootfte gros der geenen, die'hera vergezelden, was geheel ongefchikt tot -dergelyk een togt! De medewerking van lbortgelyke Luiden, als waarmede hy te doen had, kon volftrekt nergens anders toe dienen, dan om alle goede oogmerken te dwarsboomen, en alle beste poogingen te verydelen! en evenwel, zult gy zeggen, deed hy 't2
Maar gelieft in aanmerking te neemen, dat het Orakel niet bepaald had, de voorwaarden, waar op hy zyn reis doen moest;
hy moest ze doen, ten tweeden: de omftandigheeden, in
den gcmelden brief opgegeeven, bleeven dezelfden. ten'
derden: met de knaapen, die hy nu by zig had was hy niet op reis gegaan, zy waren by hem gekomen, toen hy aireede op reis was, en hy leerde hen kennen, in zulke tydftippen, waarin de wederkecring ondoenlyk was geworden. ten vier-,
den; hy ftelde de moogiykheid van dergelyk eene Maatfchappy, —— maar onder zeer veele bepaalingen, die hy ondervond, dat nu wel door de menigte verworpen werden, doch die hy hoopte, dat, wanneer zy ter gewenschter plaats waren -aangekomen, ftand zouden grypen, om dat het dan zou blyken, dat zy noodzaaklyk en onöntbeerlyk waren. Buchanan dagt zeer gunstig over het Menschdom. Hy wist zeer wel dat het over 't algemeen dwaas, grillig, en buitenfpoorig was, maar hy veronderftelde teffens dat het vatbaar was voor onder-
wys en verbetering, in allen gevallen hield hy het voor
zyn pligt, om alles, wat tot verbetering kon worden toegebragt, van zyne tyde, toetebrengen: de mislukking daarvan kwam niet voor zyn rekening.
Gy- fchud het hoofd, Vader lief i maar leert men niet door fchade en fchande, en moeten niet de meeste Stervelingen tot
dien



C 7* )
dien prys geleerd worden? Hoe ellendig hadden deeze klimmers hunne Wyven niet geflagen, of liever, om de
Vrouwen de eer te geeven, die haar toekomt, hoe Godsjammerlyk waren deeze Mannen niet door de Vrouwen geflagen geworden. Stond het niet te gezien, dat zy ze leevendig gevild en verbrand zouden hebben, want wie is beftand tegen den toorn der Wyven ?
En daarenboven, Gerhardus! myn droom is nog niet uit.
Myne Helden zitten nog in de Vogelnesten! 't is waar!
maar heb geduld! zy zullen er wel uit komen.
Ik ben, enz. , LUDEMAN.
VEERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Ljuchanan had iets over zig, dat men, by lange na niet, in
alle Menfchen aantreft. Hy kon gelyk men zegt: geeven en neemen , hy bedoelde de verbetering van het Menschdom , en daaraan offerde hy alles op. Of hy niet wel gisfen kon, dat alle zyne poogingen eindlyk geheel vrugtloos zouden weezen, is geheel iets anders; hy wilde meer doen dan gisfen; hy wilde by de ondervinding weeten, wat er gebeuren kon.
Een wys man moet niet berusten by de bloote ontwerping vaii een overheerlyk Plan; beoogt hy de algemeene nuttigheid, dan moet hy werken, maar ziet hy, dat de onderwerpen, die hy bearbeid volftrekt onvatbaar voor verbetering zyn; ziet hy, dat er omftandigheeden in den weg koomen, die hy vooraf niet
berekenen kon, en hem allomme dwarsboomen: Ja! .
dan getroost hy 't zig en laat de Waereld tobben en follen zo
als zy zelf wil. Hy heeft zyn pligt betragt. Over dit
derwerp denk ik u nog,eenige brieven te zenden: want dit betoog zal voor u en uwe Nakomelingen , ten hoogften noodzaaklyk zyn.
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
EEN



(73)
EEN en VEERTIGSTE BRIEF. ^JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS,
JCen wys Man en een waereldkundig Man zyn veelal twee zeer onderfcheiden weezens. Het eerste betekend ongemeen veel op de Studeerkamer en in de Bibliotheekcn, doch zegt bedroefd weinig in de faamenleeving, wanneer het op een woelen gaat! het laatste figureert niet fterk onder de geleerden en de geleerdheid , maar is het veiligfte hulpmiddel, om rechts en dwars, voor en agterwaards door de Waereld heen te dringen, en het laatfle zegt nog al iets.
De Menschkunde is even als een rok van palingsvellen genaaid, men glipt, om zo te fpreeken, er mede door alle hoeken
en gaten , fcheuren en fpleeten , de wysheid alleen is
een kleed vol weerhaaken, men blyft er overal mede aan vast, en aan hangen.
Maar overheerlyk is het, wanneer men deeze twee dingen faamen paart. Dan moeten Vorsten en Overheeden, geestlyken en waareldlyken, in voorzigtigheid, goed geluk en vergênoegen voor u zwigten.
Want, by voorbeeld, bevind u eens moederziel alleen op een wyd water, in een fchuitje, dat lek is.' wees dan vry de grootfte Wysgeer, die onder de zon wandelt en heb geen
Scheepskennis, ik verzeker u, dat gy verzuipen zult! —'
maar wees dan flegts zo verre in den Scheepsbouw ervaaren, dat gy lekken kunt floppen, en gy zyt behouden:
Wy zyn in een lek Schuitje, Vader Gerhardus! en God dank, dat wy een lap zeil en fpykers medegenomen hebben! —•>
maar onze kinderen en kindskinderen! goede Hemel! —-
deeze zullen in een bodemlooze fchuit zitten, en geen enkel draadje hebben, om 't gat te floppen!
Als ik dit bedenk fmyt ik de pen uit de hand, en vlieg naar boven, om my optehangen. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
K
TWEE



C 74 >
TWEE en VEERTIGSTE BRIEF. Vader GERHARDUS aan JOH. CHRISTOPH LUDEMAK-
WZ'anneer ik kiezen moest, uwe twaalf beredeneerende en
betoogende brieven te leezen, of u te zien hangen, zou ik geen oogenblik in bedenking ftaan, om het laatfte te kiezen.
Ik heb, (en hoe dikwils moet ik zulks herhaalen?) een Profetie en geen Wysgeerig betoog van u gevorderd; en dit weet gy ook wel j doch uw vervloekte zugt, om u beste Vrienden voor den Zot te houden, verlaat u niet, zelf in die oogenblikken niet, dat gy er door geruïneerd zoud kunnen worden! Gy verftaat my ten overvloede.
Wat reden hebt gy toch Voorzeggende Kwelduivel! om uwe arme Natuurgenooten dus lang in die verdoemde Vogelnesten te laaten zitten?
Wilt gy ook my pynigen,. door de akelige denkbeelden, die ik my noodwendig van hunnen éllertdigen toeftand vormen moet ?
Gy hebt er vergeeten by te voegen, dat zy in die helfche nesten noch ftaan noch zitten noch leggen konden, maar genoodzaakt waren, in allerlei kromme, verdraaide en lendenbreekende houdingen te blyven ftaan, zoo lang het uwe Genade gelieft hen in die weêr en windfche Nesten opteiluiten.
Maar ik bezweer u by de Erfenis, dat gy deeze hunne Gevangenis ten fpoedigfte ontfluit! dat gy hen, laat klimmen of daalen, naar gelange het de Profetie vordert.
Gy ziet hier uit, dat ik u de overige elf Brief betoogen geheel kwytfcheld.
Ik ben, enz.
GERHARDUS.
DRIE



(75)
DRIE en VEERTIGSTE BRIEF. JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
ï^lk liep om 't zeerst het Vogelnest uit, toen Buchanan zig op een hoogte ftelde, en de klimmers by zig riep.
Myne Vrienden! zei hy, de Vogels komen niet! was het niet best, dat wy onze reis vervorderden, want de Vogels zullen denklyk niet komen! wie weet ook, of deeze Vogelnesten niet al meer dan een paar honderd jaaren oud zyn , •
Dat weeten wy wel beter! riep de lange, magere, geelkleurige en ftyve man. De nesten zyn door een geftagt van Vogelen gemaakt, dat nog heden aanweezig is, en ik verzeker de Heeren, dat zy komen moeten en komen zullen.
De lange, magere, geelkleurige en ftyve Man wilde de fchandeniet lyden, van uitgelachen te worden, en enkel eh alleen daarom, hield hy de onmooglykheid zelve ftaande.
Het gewigtig Verfehilft.uk of de Vogels al of niet zouden komen, kwam derhalven op 't tapyt, en werd met zo veel hevigheid bepleit, dat het op 't punt ftond of er werden twee Seéten uit gebooren, de Buchananiadncn naamlyk, en de Langemageregeclkleurigeënflyvemanniaanen.
Buchanan mengde zig niet in dit verfchil; hy had aanhang genoeg die dit pleit voor hem opvattede. Toen men echter de in verfchilhangende zaak in omvraag wilde brengen, ten einde er by meerderheid op te concludeeren, rees de gryze Buchanan op, en zeide:
Ik erinner my een volleedig bewys aangetroffen te hebben, in het nest, 't welk ik de eere gehad heb te bekruipen, waaruit volkomen blykt, dat deeze Nesten aan nog leevende Vogels toebehooren! — Het fpyt my zo onvoorzigtig geweest te zyn, deeze Nesten zo oud te noemen, daar dit blyk my van het tegendeel behoorde overtuigd te hebben! — dan, myne Vrienden ! vergeeft het my! Het dooien is aicnschlyk, en ik beken, gedoold te hebben.
Niemand bedagt zig, om Buchanan te excufeeren; de lange, ^ïagere, geelkleurige en ftyve Man alleen, fcheen nog een K o klei-



C 76)
kleine wraak te willen oeffenen. En waarin beftaat dat bewvs? vroeg hy. J
Het beftaat daarin, Mynheer! zei Buchanan, dat ik in dat JNest Vogeleieren gevonden heb, die nog warm waren. En nu waren ze allen overtuigd.
De Grysaart befpeurdc nu ook daadlyk de Myn, die andermaal tegen hem te fpringen Hond. Hy haastede zig derhalven, om verder voorteftellen.
Ik, vervolgde hy, ben nu van geheel andere gedagten, dan ik zo even was. lk begryp de volftrekte noodzaaklykheid, om alhier de komst der Vogels aftewagten.
(De lange, magere, geelkleurige en ftyve Man knikte.)
Maar dewyl onze tegenwoordigheid zekerlyk de Vogels zal atlchrikken, om hier te komen, en wy niet altoos in die naauwe en ftinkende Nesten kunnen blyven zitten, proponeer ik, om hier een Wagt te laaten, die de komst der Vogels befpied, en er ons tyding van komt brengen; want wy zullen dan overvloedig tyd hebben, om wedertekeeren, ten einde de Vogels en de Nesten te verdelgen, vermits de Vogels, vermoeid van omzwerven, als dan in een langen en diepen flaap zullen vallen, zo dat de uitroejing allergemaklykst zal vallen.
Dit vond eene algemeene goedkeuring.
En, ging hy voort, overmits van de bekwaamheid en de getrouwheid van de wagt, in dit geval alles afhangt, neem ik de vryheid om verder voorteftellen, dat men tot deeze gewigtige Commisfie de lange, magere, geelkleurige en ftyve Man behoorde te deccrneeren.
Hierop riep al het Volk amen! doch de lange, magere, geelkleurige en ftyve Man had er geen zin in, en wilde zig excufeeren; —- maar Buchanan beweerde met luider ftem, dat dit loutere nederigheid was, en dat men aan de verdiensten van den langen, mageren, geelkleurigen en ftyven Man te kort zou
doen wanneer men hem dien eerepost niet defereerde! Dit
geloofde de Menigte, die daarop aan 't fchreeuwen teeg, en den langen, mageren, geelkleurigen en ftyven Man vriendlyk noodperste, om in deeze doodlyke en akelige plaats de wagt te blyven houden.
Buchanan glimlachte.
En hier mede ging de klimmende Caravaan weder op marsch. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
VIER



C 77 >
VIER en VEERTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
J~Jet was vermaaklyk te aanfchouwen , hoe zeer het Volk zig beyverde, om boven te komen! zy tilde elkander op, of trokken elkander by de armen en beenen naar de hoogte: kwamen zy aan een meer dan gemeene hoogte , als dan gingen er drie of vier, en zomtyds wel meer, naar de omftandigheeden het vorderden, met hunne ruggen tegen de rots en digt by elkander ftaan, met de handen faamleggende: op deeze ry plaatsten zig weder twee, drie of vier anderen, en op die al weder anderen , in het zelfde postuur, zo dat zy een pyramide formeerden, welks punt eindigde daar ter plaatfe waaide fteile afhelling doodliep. Ik heb dergerlyke Menschpyram'iden gezien, waarvan de onderfte ■ ry zesenzestig Menfchen uitmaakte , waar uit gy de verwonderlyke hoogte berekenen kunt.
Langs deeze Pyramiden , die ter wederzyden, als 't ware, trappen hadden, klommen de overigen met zeer veel gemak naar boven, en wanneer men deeze boven had, werd elk onderdeel der Pyramyde met een koord naar boven getrokken.
Voor deeze wys van reizen was geen berg te hoog, of geen fteiltc te fteil ; wanneer men Menfchen genoeg had, en de onderfte Menfchen ftevig genoeg waren , zou men op deeze wys gemaklyk de Maan kunnen beklaauteren.
Eens echter fchrikte ik geweldig! Zy hadden een pyramide geformeerd van vyfenvyftig in het onderfte gelid. Men was airede begonnen te klimmen, zo dat al de trappen vol waren. De twee Heeren, die op de rechte en linkervleugel van het onderfte gelid ftonden, kreegen toevallig beiden te gelyk een fterke jeuking in de neus, zo dat zy , in weerwil van 't gevaar, genoodzaakt waren te geneezen. Doch , door het postuur dat zy maakten, verlooren zy hun evenwigt, 'twelk ten gevolgen had, dat de geenen, die op hun fchouders ftonden aan 't wankelen raakten , waardoor de hoogere insgelyks in K 3 eene



C78)
eene gevaarlyke beweeging kwaamen, eindlyk trilde en fchuddede de ganfche Menschpyramide. De onderfte vreezende dat de bovenfte hen op 't lyf mogten vallen, namen het eenparig befliut om weg te loopen, 't welk gefchiedende, kunt gv begrypen, welk een gedugten val hier uit voortvloeide f verichriklyker gehaspel heb ik nooit gezien. Ik kon mv nu leevendig verbeelden hoe de Philiftynen gebuiteld moeten hebben, toen Simfon de pylaaren onder hen wegtrok.
Lang liep het aan 'eer de zaaken in die order waren, dat elk Individu van de gevalle Pyramide op zyn voeten ftond. toen het eindlyk zo verre was, ontwaarde men, met de uiterfte verwondering, dat er niemand zig bezeerd had, uitgezonden klaas, die het bovenfte lid van zijn kleine toon *ebrooken had. ö
Groote omwentelingen, (want gy begrvpt, dat dit een groote omwenteling heeten kan ,) hebben dikwils weinig of geen fttókgevryVaa Cei"g behng' Cn veeltyds komt me" met de
Buchanan deeze halsbreekende manier van klimmen, met ieevendige bewyzen kunnende ftaaven, hoogstgevaarlyk te zyn, bewerkte zo veel by het Volk, dat het bef loot, om voortaan geene Pyramiden meer te bouwen.
Met een wys en voorzigtig Man op reis te gaan is altoos goed eii voordeehg. ° 6
Ik ben, enz.
L U D B M A N.
VYF en VEERTIGSTE BR IE F. JOH. CHRISTOPH LUDEMAN aan Vader GERHARDUS,
De Waareld levert ongetwyffeld een ryke ftof om te lachen
ftreerfof vï™?' d" T °™>«» heeft ten minsten een «reep of vlak, die onze lachfpieren min of meer in beweeging brengt, en om dat er zo veel belachlyks in de waareld
is,



C 79 )
is, houd een verftandig Man het voor eene geoorloofde uitfpanning, om de hem omringende dwaasheden te belachcn.
De Verftandige Mart moet evenwel een Menfchenvriend blyven, dat is, zyn lachen moet geen wreedheid worden. Dtls zou men mooglyk dapper gelachen hebben, toen de Mensch pyramide om ver bruide, waht waarlyk dit maakte eene wondërbaarlyke Historie; ook was het de grootfie dwaasheid, onl dusdaanig een Pyramide te bouwen; de gevolgen, die dit gevaarte noodwendig eenmaal hebben moest, kon elk burgerlyk vernuft voorfpellen! De grootste Lacher kon zig altoos rechtvaardigen met te zeggen : waarom zyn ze zo zot ? waarom doen zy het ?
Dan gy, die met zo veel force uwe lachfpieren in bewecging houd, wanneer gy fchoon uitgelachen zult hebben, zet u dan eens bedaardlyk neder, en bezef welk een wreedheid, gy u zelve aangedaan hebt.
Gy bouwt geen Menschpyramiden, ik wil zulks gelooven !
doch waarom bouwt gy ze niet? Om dat gy niet inde ge-
leegenheid zyt van ze te kunnen bouwen!
Maar begaat gy geene artdere dwaasheeden, die ruim zo erg, ruim zo befpotlyk en van een langer nafleepzyn?
Gy zyt gehuuwd! gy hebt een Vrouw, die over u heerfcht,
die u tyrannizeert, en die u elk oogenblik verveelt! Dwaas!
Ik moet u belachen, want waarom zyt ge zo zot? waarom
hebt gy ze genomen ?
Duizend zulke tegenwerpinge zou ik u kunnen doen, maar raadpleeg uw eigen gevoel, en zeg my, of myn lachen geen barbaarsheid ten uwen opzigten zou weezen?
Ja ! het zou het waarlyk zyn. De Mensch heeft zwakke oogenblikken, waarin hy zyn verderf niet vooruitziet, en waarin hy blindlings de doodlykfte gevaaren in den mond loopt, en zig zomtyds voor altoos ongelukkig maakt! maar is deeze toeftand belachenswaardig ? moet men geen tygerÉlgtige Ziel hebben, om er onverfchillig omtrent te blyven? moet zelfs hy, die enkel voor zig zelve leeft, en de rampen zyner Medemenfchen zig in 't geheel niet aantrekt, niet Adderen voor de" verzekering , dat er zulke zwakke oogenblikken zyn , daar hy,. even gelyk alle andere Menfchen , er immers ook voor bloot legt ?
t Zoud gy lachen Wanneer uw huls in de brand ftond , om dat een uwer Huisgenooten zig zelf met olie fineerde, zig m
den-



C 80)
den brand (lak en aldus in de drooge takkebosfchen te flaapen
ging leggen V De meeste gevallen waarom men het gree-
tigfte lacht, zyn van dezelfde natuur, en, ach! wreede iterfling! evenwel lacht gy!
Er zyn onfchuldige gebeurtenisfen, die niemandnadeel doen, en die evenwel belachlyk zyn, en het is hierom, dat de verftandige Menfchenvriend alleen lacht.
Dat ik zomtyds uitweidingen doe, Vader Gerhardus! moet gy my niet kwalyk neemen. Zy komen enkel uit Menschlievenheid voort, lk zag zo gaarne, dat het ongelukkige Menschdom al het vermaak genoot, dat wy op deeze aarde genieten kunnen, zonder dat het zig zelve of anderen zo wrecdaartig beleedigde!
Verkondig met my, myn Vriend.' deeze gelukkige zedeles by alle geleegenheden ! prent ze de lachende ftervelingen in , op dat wy en zy in het lachen geen fmart mogen vinden.
Deeze brief is al te ernftig, om er gekheid by te voegen, lk ben, enz.
LUDEMAN.
ZES en VEERTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
T^egen den middag bevonden onze Bergbeklimmers zig aan' een plaats, die zeldzaam was, uit hoofde van zyne fchuinte.
Deeze helling was derwyze ingerigt, dat men in den beginne er zeer gemaklyk tegen op klom; allengskens werd zymoeilyker, en eindlyk werd zy zo, dat men met eene voetftap verder te gaan, eensklaps te rug gleed, en zonder zig te kunnen ophouden, van boven neder rolde, tot die plaats van waar men dezelve was beginnen opteklimmen.
Buchanan had reeds met een opflag van 't oog deeze zonderlinge gefteldheid opgemerkt. Hy voorzag, dat men vrugtloos tragten zou langs dien weg den bergtop te bereiken. Hy
had



had ook ter zyde van deeze fchuinte, een pad befpeurt, dat wel een weinig om liep, doch echter zeer gemaklyk den wandelaar tot eenige voeten loogte boven deeze fchuinte bragt.
Hy verbeelde zig in ernst dat het genoeg zou zyn, om de moeilykheid der fchuinte, en de gemaklykheid van het uitgevonden pad aantewyzen, om de gantfche hoop klimmers de party van het pad te doen kiezen. Dan, hoé wal Buchanan
de menfchen kende, hier kende hy ze niet. Met eenpaarigheid van ftemmen befloot men, tegen de fchuinte op te marcheèren , en het pad te laaten blyven ; de reden daar voor zeidemen was, om dat er de fchuinte was, en dat het pad eenige minuuten langer zig uitftrekte.
Buchanan had gehoopt, dat, met liet gemis van den langen, mageren, geelkleurigen en ftyven Man, de Gemeente beter naar goeden raad zig zou hebben laaten geleiden, doch hy bevond, dat de lange, magere, geelkleurige en ftyve Man niet anders geweest was, dan het middenpunt der Volksvcrkeerdhcid, of liever de Mond der algemeene Dwaasheid, met welken te ftoppen men de dwaasheid in geenen deele beteugeld had.
Hy getrooste de zig dan dit Lot, te meer, daar het op verre na niet met die gevaaren gepaard ging, die de Menschpyramiden vcrzelden.
Hy zettede zich tegen over de fchuinte, met voorgeeven van hen te zullen volgen, zo dra zy boven waren.
Allen lachten zy luidkeels om 's Mans ongeloof. Zie eens, riepen zy, deeze fchuinte zou voor ons onbeklimbaar weezen ! ha! ha! ha! ha! Ze is zo gemaklyk als een effen vloer.' haf ha! ha! Die oude Sukkelaar, hy meent dat wy kolfballen zyn, die van de minfte fchuinte afrollen.' ha.' ha! ha.' ha!
Dit duurde zo-lang, dat de Grysaart eindlyk opftond; zyiï handen in de zyden zettede, en even zo hard als de rest begon te lachen.
Immers zoud gy in ftede van te lachen kwa'adaartig geworden zyn, daar men uw goeden raad dus fpottende beantwoorde? — maar Buchanan begreep het anders. Ik zal er dubbeld myn vet» maak van hebben, dagt hy: nu eens en ftraks nog eens.
Door het lachen van den goeden Grysaart bedaarde het algemeen gelach; zelf fcheenen de meesten te gevoelen, dat zy er niet wel aan gedaan hadden.
Het Volk fnelde vervolgens de fchuinte op: niets viel het gemaklyker dan een vluggen opgang te maaken. Eerlang werd
L des-



C )
deszelfs ylugt traager: het vorderde, om dat het nie*t agter uit ging; eindlyk kwam de crifis van de Loopparty; zy ftonden, om dat zy niet meer voorwaards konden, en balanceerden met hunne armen, even als de Oiëvaars op een kerkdak met hunne wieken, ten einde niet naar de laagte te tuimelen.
Ha! ha! ha! ha! lachte Buchanan, zo dat het fteigerende Volk het gemaklyk hooren kon.
Hoort ge wel, zei Zedekkia, hoe de oude Heer ons uitlacht! komt, Mannen! komt! laaten wy nog eene pooging doen, en hem, door de laatfte zwaarigheid te overwinnen, befchaamd maaken!
En hiermede deeden zy den laatften noodlottigen ftap, die hen allen, hol over bol, door, onder en op elkander naar beneden deed buitelen.
Gy begrypt, Vader Gerhardus! dat ik om deeze vertooning het van lachen moest uitfehreeuwen, in de vaste vooronderftelling dat Buchanan zo hard lachte als ik: doch deeze Grysaart befchaamde my inderdaad. In ftede van op zyn beurt de rollende menigte uittelachen, fchoot hy elk een der vallende te hulp, die hy vermeende, dat te hard zou nederkomen. Zyn yver in dit zeer goede en hoognoodige werk, was zo groot, dat men daar aan alleen te danken hebbe, dat niemand zig merklyk bezeerde. Dit ging zelf zo verre, dat zy die gevallen waren, met een vergenoegde en dankbaare glimlach op'tgelaat, demenschlïevende werkzaamheid van Buchanan befchouwde, en indedaad geen de minfte fmart van beleediging in zig ontwaarde.
Toen de Grysaart hen allen heelshuids en wel te pas weder beneden zag, had hy zekerlyk recht gehad, om hen eenige kleine verwytingen te doen, maar niets dat er na geleek.
Myne Vrienden! ik dagt waarlyk, dat gy dien weg goed zou gemaakt hebben ; zei hy, en ik geloof, dat zogyhet andermaal ondernaemt, dat gy het goedmaaken zoud! Ik raad u zulks evenwel niet aan, om dat wy onzen tyd noodig hebben' Zoud gy nu niet kunnen goedvinden, om dat gindfche pad in te liaan, dat ik verzekerd ben, ons veilig en gemaklyk naar boven te zullen brengen..
Verre de meesten waren zo gemaklyk van de hooge fchuinte niet naar beneden gezold, of hunne lyvigfte deelen gevoelde het genoegzaam, om bedaard te kunnen doen redeneeren! en zie daar, de beweegoorzaak van het eenparig befluit, om het aangeweezen pad intellaan.



Er is zeef veel hoop, dagt Buchanan, dat het met de Berg-
topfche Maatfchappy wel gelukken zal. ■ Ze zyn ten min-
Iten leer- en leidzaam.
Ik ben, enz.
ZEVEN en VEERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS,
^Tiets is haatlyker en onverdraaglyker in de faamenleeving, en niets wederftreeft fterker de bevoordering van Kunsten en Weetenfchappen dan de Meesteragtigheid, waar mede men over de zielen van andere wil heerfchen, en alle gevoelens voor zyn eigen gevoelen doen bukken.
Zy, die anders leerziek van aart zyn, en wel degelyk hun gebrek aan zekere kundigheeden gevoelen, en die niets liever wenfehen, dan hunne verflanden te zien voorlichten, door de meer Ervaarenen, worden dikwils ten fterkften afgefchrikt om te leeren en zig te oeffenen, door die haatlyke Meesteragtigheid, welken zy ontdekken by hen, die anderzins bekwaam en bevoegd zouden zyn, om hen te onderwyzen, doch welker eerfte oogöpflag hen reeds vernederd, en als 't ware in 't Niet doet wegzinken.
Gaarne willen Wy wyzer worden, doch wy willen het niet %vorden ten kosten onzer trotschheid. Zo dra de vermeerdering onzer kundigheeden met onze aengebooren fierheid flrookt, laten wy ze ons welgevallen, doch is het tegendeel waar, dan verkiezen wy liever dom te fterven.
Behalven al de andere redenen die de Godgeleerden bybrengen, dunkt my, dat dit eene der redenen is, waarom de Mensch zo traag is in het aankweeken der kundigheeden, die de ondericheiden Godsdiensten aanpryzen.
Door middel van deeze kundigheeden ontdekt hy waarhecden, die hem te veel vernederen, dan dat hy er genoegen iit zou kunnen fcheppen.
LUDEMAN.
L a
Hoe



C 8+ >
. Hoe gelukkig zou het Menschdom zyn, wanneer het OnderWyzers had, die de gaaf van Buchanan bezaten, om naamlyk de Luiden door lieftalligheid te leiden, en ze in de daad te lee^ ren, terwyl men zou moeten zeggen, dat hy door hen geleerd werd!:—- Doch hoe weinig Buchanani zyn er!.
Buchanan was door dergelyk een gedrag by allen bemind. Kwam by deezen en gecnen die verdorvenheid eens boven,welke er zo veelen aanzet en. aandryft, om de goeden het eerst en meest te beleedigen, hy wist deeze ongelukkige zugt te temperen, te bedwingen, en zomtyds wel geheel te beteugelen, of mislukte hem dit, hy liet dé woede opzyn geduid losbersten. Myn Lydzaamheid, zei hy altoos, is de Afleider, die den blikfem dei- menscbjyke kwaadaartigheid naar zulk een plaats vervoerd , waar hy niemand fchaaden kan.'
Ik ben zo verliefd op dit Caraéter van den verflandigen Buchanan, dat ik er telkens over moet uitweiden, om het met al de vermoogens myner welfpreekenheid, elk en een iegelyk aantepryzen.
En zie daar de reden waarom gy zo dikwils zedenkundige Vertoogen en geen Profetien krygt. Neem my zulks niet kwalyk, myn lieve Gerhardus!:
AGT en VEERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
^^eelmaalen gebeurde het, dat dè Klimcaravaan op plaatfen kwam, waar verfcheiden wegen teffens zig naar de hoogte verhieven: Deeze wegen waren dikwils zeer van elkander verfchillende. Zommige waren breed en gemaklyk in deszelfs opgang, doch eindigden naauw, fteil, en-waren veeltyds eindlyk niet te bereizen. Anderen-waren eng en fteil in den aanvang,, doch liepen vervolgens gemaklyker, doch behalven dat zy-lan».
ik ben, enz.
L U D E M A N.
gei



c 85 y
ger waren, was men aldaar veelal ook blootgeiteid aan doolpaden en Wildernisfen, die, door derzelver onguure grootheid, het ten uiterfte moeilyk maakten, om wanneer men er zig wat te diep in begaf, er weder ongefchonden uittekomen. Ik zag ook verlcheiden wegen, die dit zonderlinge hadden, dat zy gemaklyk in 't beklimmen, regelregt tot den top des bergs feheenen te geleiden, zonder eenige moeilykhecden van eenigbelang, opteleveren! Ik zeg fchecnen, want hier had een GcrigtsbedTog plaats, waarvan men moeilyk een weergade zal kunnen aantoonen.. Dit beftond hierin;.
Dat men, wanneer men' als een rcchtgeloovige Pelgrim airecht uit wandelde, men in ftede van op den bergtop te komen ,< in de Vallei aanlande,- en men zig aldaar bevond eer-men het wist.
Er waren ook Paden, die niets uitftcekends voor het oog hadden, en zo doodeenvoudig waren, dat zy zig nergensanders door aanpreezen:. deeze. wegen waren ongetwyfleld de langfte, doch teffens ook de zekerde,- om den Wandelaar ten toppa te voeren.
' Als nu de gelukzoekenke Menigte aan dergelyke plaatfen kwam, viel er natuurlyk een keus te doen.
Buchanan niet gewoon zynde Orakels te fpreeken, of den onfeilbaaren Handwyzer op 's Heeren Straaten te fpeelen, had in den beginne de menigte altoos geraadpleegd, ten einde den weg, te bepaalen, die men.gaan moest.
Als dan zettedèn zy zig in een kring. Buchanan-verklaarde hen de reden van hun famenkomst, en nam de raadgeevingen der prefent zynde Leden in, om er vervolgens een befluit uic optemaaken.
Veelmaalen had hy de gewoonte, om de menigte vöortelichten. Zyne ervaarenheid, zyn oordeel en doorzigt verdiende alle vertrouwen, en men gaf hem veelal geloof en viel hem toe.
Doch toen de Geest van Tegenfpraak in de harten der voornaamften voer, werd men gewoon, meest altoos den flegtften weg te verkiezen, en er langer tyd over te twisten, dan men noodig had, om hem driemaal ten einde te gaan.
By de eerfte geleegenheid zal ik u een eigenaartig toneel bezorgen, waarin gy den toedragt der zaaken, op löortgelyke Byëenkomsten leevendig zult afgebeeld zien. Het is-eendroom,die ik.zo tusfehen beiden eens gehad heb.-
L 3 Myn.



(86)
Myn kop word verfchriklyk moede van zulk een langen aan
één gefchakelden Droom! Ik geloof, dat er verfcheidea
jaaren by verloopen zullen, eer de klugt uitgelpecld zal zyn. De getallen van 20, 21, 21, 23, 34 en 37, maaien my onöphoudlyk voor den geest. Wat zy beduiden, weet ik niet, doek dat zy een beduidenis hebben is allerzekerst. ■ Misfchien zyt gy in dit ftuk verlichter dan ik, zo dat gy er de waare meening van ontfyfferen kunt.
Ik begin hoe langer hoe meer overtuigd te worden, dat deeze Profetie voor niemand anders gefchreeven word, dan voor Verftandigen en Doordenkenden, die zig niet door al de franjes waarmede zy bekleed is laaten verblinden! en daarom, myn alierlieffte Gerhardus! om 's Hemels wil, en om den wil van al de Heiligen, die in den Hemel zyn, houd deeze Profetie toch voor u zelve! iaat hem niemand leezen, dan die gy op de Proef
verftandig en cerlyk bevonden hebt' maar in Gods naam ,
houd hem uit de handen der Gekken! Zo gy my dit niet
belooven kunt of wilt, dan ftheid ik ermede uit, en dan laat ik u met het mes in den buik loopen!
Alle uwe tegenredenen zullen, in dit geval, niets by my afdoen. De waereld heeft overvloedig genoeg, aan die Profetien, die na dertig jaaren, even als de Bezetenen buiten Jeruzalem, uit hunne graven zullen kruipen. Deeze, en geene andere is de waereld waerdig.
NEGEN en VEERTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
^^erbeeld u een grooten ronden omkring van aarde zooden, rvaarop de talryke menigte gezeten is, met den gryzen Buchanan aan 't hoofd! Elk is even fier op de plaats, die hy
bekleed; en het grootfte deel is verfchriklyk beleedigd wanneer het een of ander toeval, hen een of meer plaatfen agter uit zet. Weinigen zyn er, die niet de vertooning maaken, als of
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
de



C 27)
de KoningryJcen en Vorstendommen der aarde hunne Committenten waren, en byna niemand is er, ofhy heeftvoorgenoomcn, om zig op zyn zoodenzetel te doen gelden, trotsch den magtigften Monarch van het Oosten en Westen.
De Heerschzügt is den mensch zo geheel eigen, dat hy ze niet afleggen kan.. Door eene gevoelige ondervinding heb ik geleerd, dat veele Stervelingen niet zo zeer het juk der Over-' heerfching poogen van den nek. te fchudden, om dat de Over-
heérfching op zig zelve hen ondraaglyk valt, neen ! maar
om dat de^Overheerfching juist een middel is, dat hen belet te heerfchen.
Ongelukkig is men buiten alle twyffel, wanneer dit de be-> weegöorzaak is, die ons aanzet, om eene vreemde Overheerfching te vernietigen, dewyl men dan het oogmerk heeft, om zelve te Overheerl'chen, en waar is er rampzaliger bezigheid op den gantfchen aardbodem?
In den kring, dien ik uw verbeelding voorftel, ryst de eerwaardige en vriendlyke Buchanan op. De nieuwsgierigheid, wat zyn voorftel zal behelzen boeit aller aandagt aan zyn welbeipraakte lippen:
B u e h a n A n", na zig geboogcn te hebben^
Myne Broeders! Lotgenooten en Medereizigers!
Be neem de Vryheid aan Ulieden eerbiedig voortedraagen, Dat wy heeden genaderd zyn, aan eene plaats, waar verfcheiden wegen, naar den top des bergs fchynen te geleiden; welken elk op zig zeiven hunne byzonderheeden hebben, die, ingevolge ons gebruik, uwe overweeging vorderen ten einde te bepaalen, welken weg, wy, met algemeene goedkeuring, ter bereiking van ons eenig en groot oogmerk, zullen inflaan!
Ik ftcl derhalven voor, om, daar gy allen de wegen gezien hebt, eenvoudig uw gevoelen te zeggen, welk Pad gy het gefchiktst en gemaklykst oordeelt, om door ons betreeden te worden..
Olieomonidorio, zeer langzaam.
Myne Heeren! die wel onderfcheid leert wel. Wy zyn
hier by elkander faamgekomen, om eene gewigtige zaak, ja! ik durf met alle vrymoedigheid zeggen, om eene der gewigtigfte, of zo dit nog niet nadruklyk gezegd zou mogen zyn, om
eene



C -38 5
eene der allergewigtigfte zaaken, in overweeging, in rvpe ovenveeging te neemen. Deeze zaak derhalven vordert een inzien, en doorzien, overéénkomstig derzelver gewigt, want in zulk een zaak zig te misgrypen, zou van de fchroomlykfte gevolgen voor ons en alle onze nakomelingen kunnen zyn.
Eer wy derhalven een befluit neemen, wat weg wy neemen zullen, zal het vooral ten hoogften noodzaaklyk weezen, dat wy al de wegen, door en door grondig kennen, welken ten bergtoppe geleiden.
Om dit wel te doen, zal ik aan uwen aandagt de volgende Dingen voorftcllen.
Vooreerst, zal ik het woord wg in aanmerking neemen, en uit de verfclnllende taaien, in welken dit woord gevonden v/ord, de eerfte betekenis van het zelve zien op te maaken.
Hast.akpleridarikl.as, by zig zelve. Wel lieve God,1
OlipomOnidorio.
Ten tweeden. Zal ik u een egte Lysi voorleezen vap al de wegen, die er van de tyden Amms af tot op den huidigen dag toe, op de oppervlakte van onzen aardkloot, voor zo verre bekend is, gevonden zyn, of nog gevonden worden.
1 en derde*!. Uit deeze ontzaglyke menigte van wegen zullen, wy ter meerdere opheldering, eene forteering doen,waarby wy de wegen elk in zyn foort zullen onderfcheiden; zullende dan blyken, dat er vyfendertig Hoofdfoortcn van wegen bevonden worden; hebbende de minne Hoofdfoort een getal van agttien onderdeelen in zig bevattende.
Ten vierden. Zullen wy kortlyk de Gefchiedenis van eiken weg aanftippen. Deszelfs aanleg en onderhoud, uit egte Documenten aanwyzen, en vermits deeze ftof noodwendig dorre en droog moet zyn, zullen wy, tervervrolyking, de voornaamite yevallen, die op deeze wegen immer zyn gebeurt, aan uwen aandagt ter belpiegeling voorhouden.
Ten vyfden. Zullen wy uit deeze Verhandeling, door eene onpartydige vergelyking, een befluit zien optemaaken, welke wegen het yerkieslykst zyn ter bewandeling.
Has-



Hasthethïthos ftil tegen Rosphilescolonio. Als wy zulke bollen niet hadden, Vriend.' wy kwamen er niet.
Rosphilescolo Ni o ftil tegen Hasthethïthos.
't Is een verbazend Geleerd Man. Zyne Committenten weeten ook wel wie zy zenden.
Olipomonidorio.
Ten zesden. Vermits men, in het doen eener keuze, wanneer men die keuze wel en wyslyk wil doen, vooral de omftandigheeden in agt moet neemen, dewyl daarvan de keuze dikwerf geheel afhangt, zal het noodig zyn, dat ik uwen aandagt onleedig houde, met eene opnoeming van al de omftandigheeden, zo groote als kleine, welken er zyn, geweest zyn, of zyn kunnen, die aanleiding geeven, gegeeven hebben, of geeven kunnen, om een weg te bewandelen; gelyk ook de omftandigheeden, die er zyn, geweest zyn, of zyn kunnen, om den eeaen weg boven den anderen te verkiezen.
Ten zevenden. Zullen wy onderzoeken welke wegen er op deezen Berg gevonden zouden kunnen worden.
Ten agtften. Welke wegen er waarfchynlyk gevonden worden.
Ten negenden. Zullen wy bepaalen, welke vaste kentekenen er zyn, om de wegen op deezen berg te kennen, en van elkander te kunnen onderfcheiden.
Ten tienden.- Zullen wy uit de kentekenen opmaaken, welke wegen er op deezen berg, daadlyk gevonden worden.
Ten elfden. Moeten wy onderzoeken in welke omftandigheeden wy zouden kunnen zyn; in welke omftandigheeden wy waarlyk zyn, en in welke omftandigheeden wy geraaken kmv nen en zullen.
Ten twaelfden. Zullen wy de wegen en omftandigheeden met elkander naauwkeurig vergelyken. Ten dertienden.
Clascloscluscliclksios, driftig.
In 's Hemels naam, Myn Heer houd op, want wy moeten de eeuwigheid te hulp roepen, indien wy deeze Verhandeling ten einde toe moeten aanhooren!
M Oei-



C 9° )
Olipomonidorio.
Ik vind het zeer infolent, Myn Heer! op zulk eene choquante wyze een Lid deezer aanzienlyke Vergadering in de reden te vallen.
Clascloscluscliclesios.
En ik vind het zeer zot, een boek in folio te fchryven over een zaak, die een boerenjongen binnen twee minuuten bcflisfen kan.
Olipomonidorio.
Zulke Luiden als gy zyt, bederven alles door hunne onberedeneerde haastigheid!
Clascloscluscliclesios.
En zulke Redenaars als gy zyt laaten alles verlooren gaan,, door een predikende langwyligheid-
* * * *
Ik zal u niet vermoeien, Vader Gerhardus! met een woordlyk affchrift van deezen twist, 't Zal genoeg zyn u te zeggen, dat men twee volle dagen bezig was, om deeze disfentiëerende Partyè'n tot een te brengen. De eene beriep zig op het Recht der Vergadering, van naamlyk alles te moogen zeggen, wat hy oordeelde ter zaake te dienen; en de andere beriep zig op de nutteloosheid van dergelyk eene eeuwige Predikatie, en op de gemaklykheid om den besten weg, zonder een enkel woord Ipreekens, te kunnen vinden.
Buchanan zat, met hgt allertaaist geduld, dat immer eenig Sterfling, (Job uitgezonderd,) bezeten heeft, deeze Kakelparty aantehooren. Hy had deeze Stelregel, dat de Menfchen ophielden met fpreeken, wanneer zy niets meer te zeggen wisten! Schoon ik voor my, in dit ftuk met hem
verfchilde\ want zeer dikwils ziet men, dat wanneer de Luiden niet meer te zeggen weeten, zy dan eerst beginnen te fpreeken»
Eini-3



Cs>0
Eindlyk liep het gefchil zo verre, dat er de gantfche Vergadering ingewikkeld werd, en dat men elkander voor al watleelyk en liegt is begon uittefchelden.
Zie daar de werking, dagt Buchanan, van een verkeerd begrip van het point d' honneur ! Het zal ons tot op den
Bergtop vergezellen.' of liever, 'tzal ons beletten van er
immer te komen.
Buchanan oordeelde 't noodzaaklyk, om de Vergadering andermaal te fcheiden, om op den derden dag, met te meer bedaardheid , de zaak in verfchil te kunnen onderzoeken.
Zulke dingen als deeze, Vader Gerhardus! zyn verdrietig ora te leezen, maar hoe almagtig verveelende en lastig waren zv dan niet om te hooren?
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
VYFTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
D
en volgenden morgen kwam de Vergadering vroegtydig by elkander. Men maakte meer dan gewoone complimenten tegen elkander; Een blyk, dagt Buchanan, dat de gemoederen nog in vollen gloed ftaan.
De menigte was nu in twee Secten verdeeld, in Olipomonidorioniaanen, naamlyk, en in Clasclofclufelicleftofisten.
De Olipomonidorioniaanen wilden volftrekt het recht der Vergadering gehandhaafd hebben, en begeerden dat Olipomonidorio zyn Verhandeling voluit aan de Vergadering zou voordraagen! Want zeiden ze , wanneer men aan eenig Lid deezer Vergadering, de vryheid van fpreeken , van delibereereir en advifeeren betwist en ontzegd, wat zal er dan van de Vergadering in het einde worden ? Zullen dan Luiden van bedaardheid en doorzigt, die de gewichtige zaaken niet ter loops, maar gezet en welberedeneerd in- en doorzien, niet altoosoverM 2, fchreeuwd



C90
fchreeuwd en tot' zw$'gen gedoemd worden, door eiken driftigen haastighoofd, die maar vooruit! vooruit! fchreeuwt, al ftaat
men op den rand des afgronds? Waartoe dient dan een
Vergadering, wanneer men in dezelve geen tyd aan het ervaaren oordeel en gezond verftand gunt x om het goede uit het
kwaade te ziften ? Wy zitten er immers toe , om de
zaaken eerst te overweegen ? want om ze uittevoeren
moesten wy niet gaan zitten hebben! Of houd men Vergaderingen enkel en alleen, op dat er deeze en geene driftige Losbol den Baas zou fpeelen , en over alles heenzitten , wat hem hooren of zien kon?
De Clasclosclusclickfeofisten daarentegen begeerden, dat men maar eenvoudig, met den minsten omflag van woorden , den weg zou verkiezen, die men begeerde in1 te Haan. Een weg, zeiden zy, is geen onbegryplyk Geloofspoint, dat breedvoerig en angstvallig moet onderzogt worden. Een weg is groot genoeg , om gezien te kunnen worden, en al wat er verëischt word, om een goeden weg te verkiezen, is, dat men hem zien kan. Wy hebben alleen gezien wat wegen er naar den bergtop geleiden, en behoeven niet anders te zeggen, dan die of die weg is de beste. Zaaken van gewigt moeten ryplyk overwoogen worden, dit ftaan wy toe, doch eene aanzienlyke Vergadering moet zig niet met beuzelingen ophouden , moet geen twistappels opwerpen .' dit is verre beneden derzelver waardigheid , en voldoet nimmer aan het oogmerk , waarom een Vergadering faamenkomt! Of vergadert men hier, om de Deliberatien tot in de eeuwigheid uitterekken ? Wat zal er dan eindlyk van worden? Dan zullen wy raadpleegende wat weg in te flaan , hier aan 't begin van den weg blyven zitten, tot wy door hogen ouderdom, om verre vallen, fterven en hier begraven worden!
De Olipomonidorioniaancn hadden hier vry veel op aantenierken. Zy wederleiden de Clascloscluscüclefiofisten met een vloed van redenen , en dagten , na er een halven dag over uitgeweid te hebben, zig van de zege verzekerd te kunnen houden.
Doch de Clascloscluscüchfiofistcn waren verre van ftom te weezen. Zy lieten zig andermaal zo bondig hooren, dat ik voor myn part, de QUpomonidorioniaancn voor geheel uit het veld geflagen hield. .
Dan, ook hier, werd ik weder in twyffel gebragt, vermits de OUpmotiidorioniaahen de Claschscluscliclefwfistcn derwyze
aan,



1
C 93 )
aanvielen , dat de Olipomönidorioniaanfche ftelling veel aan neemlyker by my wierd dan de Clascloscluscliclefiofistifche.
En dus, geloof ik, dat ik tot den jongsten dag toe zougcflingerd geworden zjm, zo niet Buchanan, wiens geduld, zig baar ten einde fcheen te loopen, opgereezen was, om de zaak in omvraag te brengen.
By de opneeming der ïtemmen bleek het, dat de meerderheid begeerde , dat het recht der Vergadering zou gehandhaafd worden, en dat Olipomonidorio zyne verhandeling over de wegen, onverhinderd, en zo omflagtig als hy begeerde zou voordraagen.
Buchanan werd bleek om zyn neus.
Olipomonidorio verhief weldra de fiere bost in de hoogte, en fprak: enz. enz. enz.
Gy vergt immers van my niet, dat ik u zyne verhandeling mededeel ? zy duurde zeven dagen lang.
De Clasclosclmcliclcfiofisten reezen, onder het doen der verhandeling, de een voor en de ander na op, en gingen elk den weg, die hen aanftond. De andere party, waarvan de meesten Olipomonidorio hadden aangekleefd , enkel om dat zy de Clascloscluscliclefiofisten wilden tegenfpreeken , kreegen insgelyks verdriet in het luisteren naar de verhandeling; zy reezen, derhalven mede in ftilte op ; verlieten de Vergadering , en Iloegen insgelyks een pad naar hun welgevallen in. Dit duurde zo lang, tot dat Olipomonidorio en Buchanan alleen zaten, en dus met hun beiden vergadering hielden.
Toen de Redenaar zyne verhandeling geëindigd had, keek hy zeer verbaasd in de rondte, dewyl hy toen eerst befpeurde, dat hy en de Prefident alleen was overgebleeven. Wat zullen wy doen? vroeg hy.
Wy zullen onze Medebroeders volgen, antwoordeBuchanan, <n aan het einde van den weg, de conclufie opmaaken; dewyl ze daar zekerlyk zullen zitten, om ons intewagten.
En hier mede reezen zy op en gingen den weg op, die hen het eer6te voor kwam.
Jk ben, enz.
LUDEMAN.
M 3
EEN



( 94 )
EEN en VYFTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH LUDEMAN aan. Vader GERHARDUS.
fóiichanan vond flegts een gedeelte der klimmers ter plaatfe, waar hy ze allen dagt aantetrefFen : want vermits er geen generaal Plan was. van den besten weg, die men te volgen had, had elk den weg gekooren, die hem het beste aanftond, waar door het dan kwam te gebeuren, dat de een veel korter weg dan den ander had ingeflagen. Eenige waren verdwaald geloopen in de onguure bosfchen, en hadden zig in \ grootste gevaar der wilde Dieren bevonden. Anderen waren in ftede van te klimmen gedaald, en moesten, toen zy hunne dooling bemerkten, weder te rug keeren; zelf waren er, die, in de verbeelding dat zy het beste pad waren opgewandeld, by hunne wyven, in de valei, in huis liepen, niet beter weetende, of zy waren op den top des bergs aangeland, fchoon zy fpoedig van het tegendeel overtuigd werden.
De Clascloscluscliclefiofisten, zei buchanan tegen Olipomonidorio, hebben gelyk, want zie hier de vruchten van uwe welbekookte verhandeling! wy komen veertien dagen laater dan wy anders zouden gedaan hebben, en dat nog wel met de grootste gevaaren en nadeelen, die wy immer loopen konden.
Olipomonidorio zweeg, niet om dat hy overtuigd was,
maar om dat hy met zyne gedagten zo druk bezig was, met eenige verlchikking in de onderdeden van zyn verhandeling te maaken , dat hy den moeilyk geworden zynde wysgeer niet verftond.
Ik heb u flegts een klein Haaltje geleverd , Vader Gerhardus] van de moeilykheeden, die myne klimmende Helden, in weerwil van de voorzorg en de wysheid van Buchanan , zig zelf berokkenden. Er waren gevallen, die ongelyk fterker waren , en die zulks waren, om nog veel geringer oorzaaken, dus, by voorbeeld, twiste men dertig dagen lang , over een boom, die dwars op den weg lag, oï men er overheen fpringen, dan of men er over heen flappen zou, en toen men 't niet
eens



(95)
eens kon worden, flapte en fprong er elk een over, zo als fiy best kon.
Gy hebt geen ongelyk , Vader! wanneer gy deeze klimmers belacht, zy verdienen het.
Maar onderzoek de geheele waereld! fla zelf dé verftandigften die gy kent, naarflig gade, en gy zult ontdekken, dat ze allen aan grillen en buitenfpoorigheeden onderheevig zyn; het voornaamfte onderfcheid is maar, dat elk dwaas is op zyne wyze, dat deeze dwaas is voor het oog van alle menfchen, en dat de andere het om een hoekje van de deur,- of in de kelder is.
En wat reden hebben wy dan toch, om zo nydig te grimlachen, om gebreken, waaraan wy zelf fchuldig Haan, en die mooglyk in ons veel onverfchconlyker zyn, dan in anderen ?
Ik heb altoos medelyden, met zulke Menfchen, die op eene hoonende wyze den fpot dryven met hunne gebrekkige Evennaasten : want deeze Luiden hebben een Aapenverftand en een Tygershart! Ze zyn nergers gelukkig, want nergens worden zy bemind, en nergens hebben zy vergenoegen..
Komt, myn lieve Dwaazen! komt! reikt my uwe handen, op dat ik dezelven kusfche'. op dat ik met u ga, en, met die vermoogens welke God my gegeeven heeft, om er nut mede te doen, u op den regten weg pooge te brengen! Ik zal u vriendlyk en menschlievend en als zeer van verre u uwe fouten onder 't oog brengen! Ik zal u geene verwytingen doen, dan die ik, ten uwen aanhoore, eerst my zelve gedaan heb.' Ik zal my niet boven u verheffen, myne daaden en woorden zullen u bewyzen, dat ik my uwer gelyk reken. Wy zullen vrienden zyn, enkel om dat ik ernilig begeer, my zelve en u gelukkig te maaken! Ik weet, dat gy my tegenfpartelen zult, doch dit zal my niet affchrikken! neen! ik zal geduld oeffenen, zonder u immer een fchaduuw van beleediging aan te doen. Gy zult, dit weet ik, my eindlyk gehoor geeven! myne Menschlievcnheid zal over u zegepraalen.- En heb ik, door my in alles naar u te hebben moeten voegen, groote opofferingen moeten doen, uw eindelyk geluk zal myne vergoeding weezen!
Dit is myn onveranderlyk voorneemen, Vader GerharJi/sJ en om zulks ter uitvoer te brengen, zult gy my rollen zienfpee-
len, die u verbaazen zullen, doch zie op het oogmerk en
op het einde!
Ik ben, enz.
L U D E M A N.
TWEE



( 9° )
TWEE en VYFTIGSTE BRIEF.
JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS,
D
e ziel van Buchanan werd verdrietig in hem, en waaragtig, Vader Gerhardus! wiens ziel zou er niet verdrietig onder geworden, zyn. Hy beoogde niets anders dan weezenlyk geluk, niet zo zeer voor zig zelve, (want een wys man behoeft geen voetftap verre te gaan, om het geluk te vinden, vermits hy het in zyn eigen hart heeft,) als wel voor zyne Medeklimmers, en intusfehen betoonde het gros derzelver, dat.ze geen geluk waardig waren; dat zy het zelf niet eens kenden, en dat, zo het hen, by wyze van wonderwerk, al eens te beurt gevallen zyn mogt, zy het niet zouden weeten te gebruiken, of dat nog erger is, dat zy het in een weezenlyk onheil voor zig zelve zouden hervormen.
De deugdzaame en verftandigeMan doet zekerlyk geen kwaad, wanneer hy de waareld wyzer, beter en gelukkiger wil maaken , 't is zelfs zyn onvermydlyken pligt! Maar wanneer
wy de zaak uit het regte oogpunt befchouwen, Vader lief 1 ik bid u zeg my dan toch wat hy anders uitrigt, dan den Moriaan te fchuuren ? dan naar de wolken te grypen , om ze tegen te houden? dan om de meeste Menfchen dat geenen te beneemen, dat hun weezenlyk inftind geworden is, en zonder 't welk zy niet leeven kunnen?
Wy zouden zeer liegt doen, myn Vriend! wanneer Wy op
deeze inrigting knorden! zo als het is moet het zyn, en
zo als het is, is het ook best. Dit zullen wy dan eerst recht gewaar worden, zo dra wy het Menschdom endeszelfs Gefchiedenis, niet by ftukken en brokken, maar in zyn geheel en volkomen famenhang befchouwen. Onderwyl moogen wy wel hier uitleeren, onze weldaaden niet wegtefmyten aan Luiden, waarvoor het geene weldaaden zyn ! Deeze Luiden moeten wy door de ondervinding leeren kennen, en het is daarom, dat wy zo veel goed moeten doen, als ons mooglyk, maar teffens ook, als ons raadzaam is.



Buchanan zukkelde dus een geruimen tyd lang voort. Hy werd niet blootlyk gekweld, door langwylige en nuttelooz'e Vergaderingen, die men zelf over de afgevallen boomblaadjes hield, maar hier uit werd nog een erger kwaad gebooren naamlyk, Heerschzugt, partyzugt, wantrouwen, verdeeldheeden, twisten en luidrugtige kyfpartyën.
Waarom, zult gy my vraagen, ging Buchanan niet te rug? — waarom verliet hy 't Volk niet, dat zyner niet waardig was ? — Behalven 't geen ik u in een myner voorige [vermiste] brieven gezegd héb, moet gy begrypen, dat Buchanan een Mensch
was! Hy hoopte altoos en koesterde ontwerpen, die Heet
konden uitvallen, doch die zyn fpeelpop waren.
Ik zou langdraadig en verveelende worden, zo ik u al de byzonderheeden van deeze reis opgaf: gy begrypt dat ik die alle zeer uitvoerig droom! doch wat weet gy er van'? De Hoofdzaak zal u voldoen.
Wagt u echter om voor als nog uitleggingen op deeze Profetie te maaken! Het grootfte vernuft zal er op den regten tyd, halswerk aan hebben!
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
DRIE jen VYFTIGSTE BRIEF. JOH CHRISTOPH LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
T^n waarom zullen wy de waereldfche dingen niet neemen zo als ze vallen ? Waarom zullen wy er tegen morren ? Wy zullen ze er immers geenzins mede veranderen ?
Vergenoegd, Vader Gerhardus! vergenoegd is meer dan ryk! 't zy men in 't hof of tusfehen de klippen woont; dit moet onze fchat weezen, of wy hebben geen fchat!
Hoe wandelt ook de onvergenoegde Sterfling over deezen
Aardbol! aan alles ftoot, aan alles ergert hy zig! ——- Hy
kan geen Vorst op zyn troon, en geen Schoenlapper op zyn drieftal dulden! Hy zaait alomme twist, verdeeldheid, haat eh nyd, en maait moeilykheeden en flagen in dubbele maate.
N -Laa-



C9§ )
Laaten wy onze Medemenfchen toch met duimen en vingeren inprenten, dat zy alles naar hun zin zullen hebben, wanneer zy vergenoegd zyn in hun ftaat.
Ludeman zig zeer gemaklyk ontkleed hebbende, ftrekte zyne vermoeide Ledemaaten uit; fliep en droomde:
* * * *
Tusfchen eene onverzienlyke aanéénfchakeling van barre rotfen en naakte klipfteenen; waar het oog niets ter verkwikking, of ten rustpunt aantrof, waar alles bar, dor en woest was; waar een fchrikbaarende ftilte heerschte, die zeer zeldzaam werd afgebroken, en dan nog maar door de een of andere verdoolde Roofvogel, die zyne medemakkers met een knarfend geluid aanfchreeuwde, _ tusfchen deeze opéénftapeling van
Naarheeden bevond zig Buchanan in een peinzende en zwaarmoedige Eenzaamheid.
Rechtvaardige Goden! riep hy met al de vervoering van een groote Ziel uit, waarom verkiezen de Stervelingen ongelukkig te zyn, daar ze gelukkig kunnen weezen?
Deeze Vraag klonk door het gebergte. De echo herhaalde dezelve tot driemaalen toe! Niemand antwoorde hem; doch de gantfche Natuur om hem heen fcheen zwaarlyk te verzugten'.
Op elke fchrede, dus vervolgde hy, omringen hem uwe goedertierenheeden.' hy vind uwe weldaaden alomme op zyn pad
liggen! maar hy vertreed ze met eenen baldaadigen voet,
in ftede van ze dankbaar opteraapen.
Welk een genoeglyk en vreedig leeven kon hy leiden! Zelf weldoende, zou hy van een iegelyk welgedaan worden. Geen haatlyke Partyzugt zou zyne arme ziel verfcheuren; zou hem van alle rust en geluk verfteeken: Hy zou tegen alle Menfchen zeggen: Gy zyt myne Broeders! en hunne gebreken en zwakheeden verdraagende, zou de Saamenleeving zo heilryk worden , als of er geene zwakheeden en gebréken aanweezig waren.
Doodlyke Haat! hoe veele onheilen berokkent gy! en welk eene verfchriklyke Hel word er door u op deezen aarbol geopend ! Gy jaagt den Vader tegen den Zoon, den Broeder tegen den Broeder in 't harnasch, en door u fneuveld de Vriend door de handen van zynen Vriend!
Waarom vergeeft gy niet liever de verongelykingen ? waarom valt-gy over beuzelingen en waarom voeden belachlyke kleinig-
hee-



(99)
heeden uwen onverzoenlyken wrok? Hebt gy onderlinge verfchillen! —— welaan! doet ze in der minne af, of, kan dit niet zyn, ftelt ze ter zyde, want de vriendfchap, de liefde, de burgerlyke en huislyke verpligtingen, zyn oneindig te waardeeren, boven de grootfte verfchillen, die gy immer voeren
^Mogt ik, groote Goden! het byzyn der Menfchen kunnen
ontvlieden! Kon ik my ontflagen rekenen van de banden
der Maatfchappy, 6 hoe zalig zou my de akeligfte eenzaamheid weezen» •
En waarom kunt gy zulks niet doen? —— donderde eene itemme tusfchen de fteenrotfen.
Ik gevoelde dat er een koude doodhuivering door mynvleesch en oebeente drong. Ik trilde en beefde, even als een eikenblad dat&door de dreuning des donders in beweeging word gebragt. — Mvne oogen ftonden ftyf, en zo veel kragt had ik in myn tong niet, om dezelve in 't geringfte te kunnen beweegen.
En dat van de fchrik?
Zekerlyk van de fchrik.' want van die akeligheid, Vader Gerhardus! kunt gy u geen denkbeeld vormen. De ftem donderde met een vreeslyken donder, en elk der veelvuldige klooven, fpleeten en valeié'n gaven een onderfcheiden weerklank, die, als in ftryd elkander in gruuwzaamheidovertroffen!
Gy kunt gemaklyk begrypen, dat ik niet flaapen bleef. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
VIER en VYFTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Jffluchanan fchiikte ook, doch op verre na zo veel niet als ik. 't Kwam by hem meest daar uit voort, dat hy, bezeffende dat hy eenige zwakke oogenblikken gehad hebbende, was ontdekt geworden en zig fchaamde. De wyze Luiden en fterke Geesten zyn toch trotsch.
J N a ïly



( 100 )
Hy keek eenige reizen in de rondte, doch niemand befpeurende, die hem kon toegeroepen hebben, rees hy op, en onderzogt alle de fchuilhoeken, waaruit hy vermoedde, dat die Hem zou hebben kunnen voortkomen.
Ik volgde hem, met een ftrakke tronie, beevende knien en een kloppend hart, even gelyk de Kinderen hunne Grootmoeder, die in 't agterhuis of op de turfzolder naar een Spook of een Dief zoekt.
Ik wist immers niet, of hier niet het een of ander fchrikbaarend Weezen kou huisvesten! Hoe weinig ik ook in Spookery en al die aapery geloof, was echter, op dattydiiip, myn brein opgevuld, met Boldergeesten, Witte Wyven, Aardmannetjes en Groenduiveltjes.
Buchanan Haakte zyn onderzoek niet, fchoon zyne poogingen vrugtloos uitvielen. Hy floeg paden in, die de naarheid zelf fcheenen te weezen. Het verbiyf der Gedoemden kan niet verfehriklyker zyn.
Eindlyk kwam hy aan een vervaarlyk Hol, dat het verbiyf van een leevend Weezen vertoonde te zyn ; en wanneer men uit de omftandigheeden moest gisfen, welk een Weezen dit was-, dan kon men er zig geene te akelige denkbeelden van formeeren.
Ik meende hem hier teveiiaaten, want het toneel dat zig hier aan myn oog opdeed, pynigde my gruuwlyk door deszelfs b efchouwing;
Dan ik werd wederhouden, door dat er uit het hol een ftemme voortdonderde, die de eerfte gelyk was.
Wat doet gy hier? vroeg de ftem.
Ik wenschte u te fpreeken, antwoorde Buchanan.
Ik kom! herhaalde de donderende Zelfftandigheid.
"t Is my onmooglyk uittedrukken, welk eene uitwerking, dit. woord; Ik kom! op myn Ziel had. Geen Misdaadiger, die geradbraakt moet worden kan zo fterk aangedaan weezen van den klank des koevoets, waarmede hem de beenderen en mergpypen ftaan verbryfeld te worden, dan ik van de yslyke woorden , Ik kom ï
Verbeeld u de eeuwige Duisternis intekyken.' verbeeld u daar ontelbaare Schrikbeelden; onguur groot, en van veel monftreuzer gedaanten, dan de Chineefche Draaken en Serpenten! verbeeld u een gruuwlyk gepiep, gekraak, gemurmel en gefcaars te hooren! verbeeld u alles, wat akelig en allerakeligst
is j.



C ioi )
is, in dat verdoemde Hol te zien, en bezef dan hoe het
door uw gansch beftaan moet heen donderen, wanneer er uit dat Hol , op de allerafgryslykfte wyze gebulderd word : Ik
kom !
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
VYF en VYFTIGSTE BRIEF. JOB. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
D
e verbeelding is waarlyk een pynbank, wanneer wy dezelve niet binnen de behoorlyke paaien weeten te houden. Hoe dikwyls ftellen wy ons de zaaken voor, op een geheel andere wyze, dan ze in de daad zyn.
Hoe veele onnoodige fchrikken zouden wy niet uitwinnen, indien wy ons niet haasteden, om het toekomende in eenfchildery voor onzen Geest te hebben! indien wy konden afwagten die oogenblikken, waarin het befluit baart! of indien wy getrouwe Schilders waren, van die dingen, welken by de uitkomst fteeds blyken, niets wonderbaarlyks te behelzen, dan het geen onze hoop of vrees er aan geliefd te hegten.
ö Myn lieve Gerhardus ! van u kaaien kruin af tot aan het vereeld uwer hielen toe, fteekt gy vol gebreken!
* * * *
Uit het Hol trad niemand anders te voorfchyn dan een Heremiet, in dien zelfden opfchik als men ze doorgaands verbeeld. Zyn ftem was gelyk aan de ftem der andere Menfchenkinderen ,• dat dezelve zo hard klonk kwam nergens anders van daan, dan dat het Hol een meer dan gewoone Echo
had ; de verbeelding fchiep er alle de overige verfchrik»
lykheden by.
,, Indien gy, zei de Heremiet geen blyken gegeeven had van „ de Waareld te kennen, ik zou my niet verwaardigd hebben, „ om u myne ftem te doen hooren!"
N 3 Dit



C *M )
Dit compliment was welleevend genoeg tusfchen deeze klippen en in den mond van een Menfchenfchuuwer.
De Mensenkennis , antwoorde Buchanan, fchynt uw aangenaamste uitfpanning niet te weezen!
„ Zy. is myn beul in deeze eenzaamheid! en indien gy waar„ lyk zyt ^ die ik my verbeeld , dan is zy voor u niet veel
m beter." . . , ,
Ik heb my mooglyk met voorzigtig genoeg uitgedrukt. „ Gy hebt nog geen tiende gezegd van alles wat gy zoud
„ hebben kunnen zeggen. Noem my de Waareld, en gy ver-
„ wekt in my een denkbeeld, van al wat liegt, haatlyk, ver-
„ foeilyk en vloekenswaardig is. Waar zyt gy opgevoed?
„ In de Waareld! In dat moordhol, in dat fchuilhok der „ Boosdoenders, waar men de naamen van Onfchuld en Deugd
heeft ingevoerd, om de Schuld en de Boosheid nog tienwer„ ven haatlykcr en ondraaglyker te maaken, dan ze zyn; Daar, „ waar Vorsten en Straatjongens , en alle de middenfoorten , „ die men tusfchen deeze twee Clasfen begrypen kan , des „ avonds zig te bedde leggen, om allerlei kwaad, om nieuwe „ gruwelen uittedenken, en des morgens opftaan, om hunne „ helfche, hunne eeuwig vervloekte Plans ter uitvoer te bren„ gen.' Daar, waar geen eerlyk hart een oogenblik, zonder „ fiddering en afgryzen, kloppen kan! daar, daar, Mynheer? „ waar men het middenpunt van alle onheilen en jammeren vind, M —■—. gy verftaat my zekerlyk?"
Neen! niet wel!
„ Daar, daar dan, waar de Menfchen zyn! "
Gy moet magtig veel gelceden hebben, dewyl gy zo by uitftek op de Menfchen vergramd zyt.
„ Geleerden? — Hemelfche nagten; — gy weet het!" —
De Heremiet wrong, dit zeggende, zyn lighaam in onnatuurlyke en afgryslyke houdingen. Zyn oogen gloeiden, en vlocgen als blikfems door zyn hoofd. Hy doeg zig derwyzen met vuisten, dat er de rotfen van wedergalmden, en rukte zig de hairen met zo veel kragts uit den kop, daterganfche lappen van 't vel aan bleven hangen!
„ Hoor, ging hy op een brullenden toon voort, hoor, vreem„, deling! 'tgeen deeze Steenklippen daaglyks van my hooren I „ 't geen , byna elk uur , door de Valeien van deezen berg „ dondert!" — ^



C 103 3
De Man was niet wel by 't hoofd, dat was duidlyk te zien.
„ De Koningen zyn Tyrannen, alleenlyk bedagt, om groot „ en ryk te worden ; zy befchouwen hunne onderdaanen als „ Hakken, die zy met de tang opvatten, en in den brandenden
,, aschpot fmyten, wanneer zy er hunne oogmerken maar-
„ mede bereiden kunnen ! Hunne Hovelingen zyn ftruikroo„ vers, die door de wouden zwerven, om te rooven en te moor„ den ! De Geestlyken zyn Adderengebroedzels, geheel be„ dagt om geld te winnen; ze zyn de nagels der Vorsten , om „ onze Wonden opentekrabben ; 't zyn vergiftige Spinnen, die ,4 hunnen doodenden zwadder in onze zoete Melkfpyzen laaten „ vallen; die den Hemel en den Duivel onder elkander men„ gen, en er een momaangezigt van maaken! "
Buchanan fchudde het hoofd.
„ De grooten zyn Ezeldryvers, die hunne lasten op onze kra„ kende lenden fmyten; door wier toedoen wy Distels vreeten, ,5 en welker genade ons aan den Vilder overgeeft! "
De woede van den Heremiet fcheen ten top gefteegen.
„ En de Onderdaanen! — Ach! vervloekten! —" ' Wel nu?
„ Deeze zyn overwaardig, dat zy zulke Vorsten, zulke Gc-est„ lyken. zulke grooten hebben! — Zy vervloeken, vervolgen, „ verdoemen en vermoorden, die geenen welken hen gelukkig „ poogen te maaken. Vat eene dier Beeren, dierTygers, dier „ wilde varkens by de klaauwen geleid hen naar de plsatfe van ^, welvaart en vergenoegen verlost hen van de kettingen, waar ; in hunne barbaarfche Meesters hen knelden! verbryzeld de • hekken, de onderaardfche holen, en geef hen de vertroosting van hen zonlicht weder! doe dit, en doe alles wat de Menschlievenheid van u vergt, en zie hen dan op u aanrukken! voel „ uw vleesch door hunne tanden vermaalen, uwe beenderen verbryzelen, en uw laauw bloed opflurpeii! Zie en gevoel dit, en dat om geene andere reden, dan om uw goed oog,, merk, dan om uwe weldaadige pogingen, dan om uwe opöf„ ringen, voor hun geluk! "
Het bruifchende fchuim lag den Heremiet een vinger dik cp de lippen. Hy zwol op, even als eene vertoornde pad. Met een diepe verontwaardiging floeg hy zyne oogen op Buchanan.
„ En gy, vervolgde hy, ftemt niet daadlyk toe alles wat ik „ u gezegd heb ? "
hu-



C ïo4 )
Buclntnan met reden niet ziende te kunnen overwinnen , gaf zyn drift toe, om hem daar door tot bedaren te krygen. ; Gy hebt, zei hy, in alles geen ongclyk, maar,
„"Maar? maar? — In 's Hemels naam; brengt toch geen fcha„ duuw van verfchooning by, of gy maakt my volmaakt dol! "
De bedaarde Grysaart verzekerde hem andermaal, dat hy gelyk had; hy gaf hem in alles toe, waarin hy met mooglykheid hem toegeeven kon, en toen eerst begon hy"hem van lieverlede tegentefpreeken, _ evenwel zo, dat zyne tegenfpraak eene gelykgeeving fcheen te zijn.
Dus betoogde hy hem, by wyze van een nieuw gefprek, dat het voorige niets gemeens had, Dat de Vorsten, even gelyk alle andere Menfchen blootgefteld waren aan zwakke oogenblikken. en gebreken; dat hunne omftandigheden veelal van die natuur waren, dat zy ongclyk meerder aanleiding ontvingen, om zwak te zyn en driftig te worden, dan anderen Luiden van laager ftaat. Dat zy hun-ftaat en waardigheid moesten handhaaven ; dat hun eer ten hoogste teder was, 'en dat de Vorstlyke waarde niet kan dulden, dat dezelve in 't minst beleedigd of aangetast werd : dat zy fteeds omringd door vleiers , Baatzugtigen. en heimlyke Vyanden , duizenderlei geleegenheden hadden , om ftappen te doen, die deezen of geenen noodwendig mishaagen of beleedigen moesten: dat den taak van een Vorst ontzaglyk groot en gewigtig was; dat hy niet alles zelf kan doen, en dat anderen veeltyds, welken hem onderfteuncn moeten, de oorzaaken der onheilen waren, die men doorgaands den Vorst in rekening brengt, en dat eindlyk, de gefteldheid van het gros der menfchen van die natuur was, dat veele Vorsten zoo moesten zyn als ze zyn.
Zoortgelyke redenen voerde hy ook ter verdeediging der Grooten, der Aanzienlyken en der Overheeden aan. Onder anderen deed hy hem deeze vraag:
Of de meeste Menfchen wel te vreeden zouden weezen, wanneer zy Vorsten, Overheeden en Magten over zig gefteld zagen, die volkomen rechtvaardig en kundig waren?
Neen! antwoorde de Heremiet, want deezen zouden voor het grootfte gros der Stervelingen nog oneindig onverdraaglyker weezen, dan die zy nu hebben; want de zedenlooze menigte zou afftand van haar boosheid, dat is van het lieffte dat zy op aarde heeft, moeten doen! of zulke Regenten zouden die menigte moeten ftraffen, dat is, uitroeien.
Gy



C 105 )
Gy begrypt de zaak recht! antwoorde hem Buchanan. En gy ziet dus, dat, in een zekeren zin, de Waereld verpligting aan zulke Vorsten heeft, ten minden, dat in de tegenwoordige gefteldheid der ondermaanfche zaaken, fcortgelyke Vorsten niet wel gemist kunnen worden.
En wat de Onderdaanen betreft r wanneer de rechtfcha-
pen Wysgeer deezen in aanmerking neemt, dan heeft hy medelyden, en vind verfchooning voor deezen hoop Ongeiukkigen.
Loutere onkunde, onbefchaafdheid, woestheid, wreedheid,
en wat niet al erger, zie daar waar uit het menschdom
over 't algemeen is faamgefteld. Elk op zig zelve zot en boos zynde, moet de faamenvoeging nog zotter, nog boozer weezen. Gaa in het Dolhuis en zoek er verftand en bedaardheid, en een kind zelf zal u uitlachen ! maar haal de Schouders op en betuig: Het is ongelukkig! doch 't is niet anders! en al wat wel denkt zal u pryzen.
De Heremiet ftond eenige oogenblikken in een diep gepeins. Hy fcheen bedaarder van Ziel, en niet ongeneegen, om zig te laaten overtuigen.
Buchanan deed een flap nader; hy betoogde de fchadelykheid van den Menlchenhaat, zo voor zig zelve, als voor de Saamenleeving. Hy ftelde daar den Menfchenvriend tegenover, en fchilderde denzelven met de zagtfte en bevalligfte kleuren, en vroeg eindlyk aan den Heremiet, of hy geen zin had om een Menfchenvriend te worden.
Op deeze vraag, dagt ik dat de Heremiet verzonk. Eensklaps keerde hy zig om, en fprong al brullende en donderende, tot in den diepften afgrond van zyn hol.
Wy moeten by de Menfchen zyn. Zei Buchanan, terwyl hy heenging, om deeze akelige eenzaamheid te verlaaten.
Deeze droom heeft my magtig aangedaan. Ibtben, enz,
LUDEMAN.
ZES-



C 106 )
ZES en VYFTIGSTE BRIEF.
JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
't j_s haast onbegryplyk , dat er Menfchen kunnen gevonden worden, die zulk een doodlyken haat tegen hunne Medemenfchen kunnen opvatten ! Dat ze er echter zyn is zeker ! by voorbeeld, de Heremiet —— ja! maar zult gy zeggen, dat is een gedroomd weezen.'
Gy hebt gelyk, Gerhardus! Ik droom reeds zo familjaar dat ik zelf begin te gelooven, dat het een waare historie is.
Soortgelyke menschhaatende Schepzels zult gymy echter toe-
ftaan dat er zyn! en hebben wy over 't algemeen niet het
beginzel van Menfchenhaat in ons eigen hart?
Kunnen wy ons dikwils niet dapper verheugen, wanneer wy kwaad van anderen hooren fpreeken, en jookt, (zonder daarom een Vrouw te weezen,) ons hart niet veeltvds om in zulke geleegenheden medetekakelen ? een Predikant zou hier eenige honderde texten te hulp roepen, doch ik zal u in myn ei' gen taal zeggen, dat wy hier verdoemd flegt aan doen, en dat de bron daarvan enkele Menfchenhaat is.
En nog is dit het minste kwaad; want, om niet alles op te noemen, hoe menigwerven, zoeken wy voorbedagtlyk ruzie, met oogmerk, om onze goede Vrienden op den huid te komen, en ons hart eens optehaalen, met blaauwe oogen, en bloedende
tanden uittedeelen! en dat alles overtreft, hoe dikwils
beleedigen wy onze wyven, opzetlyken expreslykdaarom, om dat zy kwaad zouden worden, en om dat wy vermaak hebben, met hen, even als getergde katten, aan 'tblaazenenaan'tkrab* ben te helpen! Wat, Vader Gerhardusl wat is dit anders dan hunne Menfchenhaat ? en hoe leelyk ftaat
zulks ?
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
ZE-



C 107 )
ZEVEN en VYFTIGSTE BRIEF.
JOH CHRISTOPH LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
\_Jit hoofde van een befluit, waarover verfcheiden dagen vergangen waren, eer het door de Vergadering der Klimmenden genomen werd, was men een weg ingeflagen, die, naar mijn inzien, de eenigfte in zijn foort op den geheelen berg was.
Dit was een weg die met drie a vier verwonderlyke wendingen en flingerflagen derwijzen den berg rondgeleiden, dat men dapper fcheen te klimmen, zonder indedaad een enkele trede,
naar boven te komen. Ik heb het vermogen niet om een
juiste befchrijving van deezen aartigen en hoogstzonderlingen weg te geeven, want als een eerlijk Man kan ik u verklaaren, dat ik het zelf niet begreep, ja.' dat alles afdoet, dat ook Buchanan ftond te gluuren even als een katüil op een fijne diamantring.
Het eenigfte dat ik er u van zeggen kan, is, dat de wijze van klimming omtrent zo was, als met het ronddraaien van dat foort van Breifcheden, die van been of ijvoir gedraaid zijn, en in welks midden, een flangerondte is. Wanneer men deeze fcheden rond draait, dan is het eveneens, als of het middenfte flangenrond, (ik weet niet hoe ik het noemen zal,) zig al klimmerfde naar de hoogte beweegt, terwijl het overige der fchede ftil blyft ftaan, en zonder dat het flangenrond evenwel een luisduimsbreedte van zijn plaats wykt.
Wanneer gy zodanig een breifchede hebt, eilieve Gerhardus! draait hem dan eens door uw vingers, en gy zult u eenig begrip van de reistogt myner Maatfchappyzoekers formeeren kunnen.
Zy liepen in de rondte zo hard zy konden, en ik en zy, en gy ook, zouden gezwooren hebben, dat zy naar de hoogte fteegen, en echter was dit zo niet, want naauwlyks hielden zy ftil, af zy bevonden zig op hun oude plaats.
Buchanan bemerkte in het eerst zo weinig als al de anderen dit grappige Natuurbedrog. Eindelyk evenwel kreeg hy agterdogt, want zo dikwils hy halt commandeerde, bevond hy zig
O a by



C 108 y
by denzclfden boom, dezelfde brandnetels, dezelfde klippen,en met een woord, by al dezelfde dingen, waarby hy zig al de voorige reizen bevonden had. Hy verbaasde zig hier over; nam op allerlei wyzen .de proef, doch elke proef overtuigde hem, dat de menigte met ftilftaan, met wandelen en met loopen precies even verre kwam.
Hy ftelde weinig geloof in tovery, maar waaragtig, hier fcheen hy in twyffel te ftaan, of dit niet wel eene"betoverde Landftreek mogt zyn, waarop de een of andere Tovergodin haaren vloek gelegd had! In die oogenblikken dagt hy om de Toverkragten van Jozina niet.
Hy liet dienvolgens vergadering beleggen, om op dit onbegryplyk ftuk, de meening des Volks te verftaan.
De vergadering duurde een en dertig dagen en een half, en wanneer wy het esfentiè'ele uit dezelve trekken, zal het hier op neêrkomen :
Dat de vergadering van gedagten was, dat zy aenmerklyke vorderingen op den berg maakte ; dat Buchanan derhalven ongelyk had, 't welk men aan zyne byziende oogen toefchreef, en dat men, met te grotere verhaasting moest voortgaan zo als men begonnen had. En hier mede ging de menigte weder aan 't draaiën even als het flangenrond in de breifchede. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
AGT en VYFTIGSTE BRIEF.
JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS,
[Aan den Leezer.
Wy hebben het begin van deezen brief onder het origineels handfchrift niet kunnen vinden; onze Leezers zullen zig derhalven met dat gedeelte gelieven te troosten, dat wy er vanjeyeren. kunnen.]
- onderfcheiden Boomtakken op hunne hoeden.



C 109 )
den, waarvan eenige zb groot waren, dat zy zelfs by taamlyk hooge boomen, telkens genoodzaakt waren te bukken.
Alle deeze ncsceryen en kostbaare en moeiiyke ballast mishaagden ten hoogden aan Buchanan. Hy begreep zeer wel de mooglykheid, om met deezen pronk den bergtop te kunnen bereiken, maar hy vooronderftelde dat menfchen, die zig met dergelyke aaperyè'n zo ernstig bezig hielden,.meer kwaad dan goed op den bergtop zouden aanrigten.. Ik ben, enz.
L U D E M A N.
NEGEN en VYFTTGS TE BRIEF.
JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan. Vader GERHARDUS.
H ier kwam by dat de fchoone vrolykheid, die haar uit de gezegde fierlyke Spelonk toelachte wel dra in de grootfte losbandigheid ontaarte! een kwaad, dat de menschkundige
Buchanan voorfpelde, zo dra hy het lachende Meisje aan den ingang der Spelonk haar Deun hoorde opheffen.
De menigte had keur van deftige Liederen, waarin de goede Zeden ten fterkften werden aangepreezen; waarin men overheerlyke Lesfen vond en die men zekerlyk met ftigting zingen
kon, doch wanneer veelen zongen werden hunne kcelen
heesch en droog, en dan moesten zy drinken, en wanneer veelen dronken, dan werden zy vrolyk, dartel, buitenfpoorig, en geraakten geheel buiten ftaat, om aan den zedelyken inhoud der liederen te beantwoorden.
Een goede teug maakt ligte hoofden en huppelende beenen. • Zouden wy zingen en niet danzen? riepen zy. Ja wel, danzen! was het antwoord, en zie daar, negen tiendedeelen der Bergklimmers in beweeging!
Dan fchoot het Bergnimfje met haar dartelen Stoet toe! Dan pakte elke Jongen zyn Meisje, en rolde er mede van den ge-raeenen weg af, in het een of ander kreupelboschje. •
O 3. Met-



Met een woord, Vader Gerhardus! het was een fchuuw en veeltyds een beestagtig leeven.
Buchanan bloosde byna elk uur van den dag. Deezen, dagt hy telkens, zyn myne reisgenooten! Dit zyn de Luiden waarmede ik de Waereld gelukkig moet maaken!
In een diepe en naargeestige zwaarmoedigheid verzonk hy dan! dan ftond hy onbeweeglyk gelyk eene der klippen, en wist niet waartoe te hefluiten.
't Is niet onmooglyk, zei hy by zig zelf, dat uit deeze Luiden een Maatfchappy geformeerd word, die zo gelukkig word, als wy ons voordellen, maar, helaas! hier toe word byna een Wonderwerk vereischt! 't gaat myne kragten te boven, en 't is de onwaarfchynlykheid zelf.
Zy willen een Maatfchappy zonder Vrouwen hebben! Zy
zeggen dat deeze hunne Tyrannen zyn, maar zie daar, zy
neemen Meisjes, en deezen moeten ongetwyffeld vroeg of laat hunne Beulen en Pynbanken worden. Zy vlieden het draaglyke kwaad, om in het ondraaglykfte kwaad van allen te loopen!
Van deeze gevaarlyke bezigheedcn, die de verwoesting van ziel en lighaam ten gevolgen hebben, zyn ze niet aftetrekken; zy willenze niet verleggen, hoe zeer zy zelf er de nadeeligheid en het uiterfle gevaar van begrypen, ten minften kunnen begrypen ! En gefchied dit in de dagen der moeitens, der we-
dervvaardigheeden, der angftige vooruitzigten, kommerbaarende ontmoetingen en zukkelingen! wat zal er dan niet gebeuren, wanneer zy op een plaats zyn, waar zy voor niets te vreezen hebben?
Op dit gezegde van Buchanan ftelde ik my zelve al de flesfchen, de wyn en jeneverglazen, de kaarten, de biljarten, de Meisjes met derzelver ap- en dependentiën, voor den geest, en ik verzeker u, dat het aantal deezer Ingrediënten voor de nieuwe Maatfchappy, zo ontzaglyk groot was, dat ik my nog een nieuwen aardbol naast den onzen moest verbeelden, om er al dit tuig behoorlyk op te kunnen plaatfen.
Wat zal er gezoopen, wat zal er gedanst, wat zal er gezoend worden! riep ik met vervoering uit.
En hier mede ontwaakte
LUDEMAN.
ZES-



ZESTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Ik. kan my niet begrypen, hoe het immer in het brein van een verftandig Mensch kan opkomen, om een nieuwe Maatfchappy te gaan zoeken, waarin die gebreken niet heerfchen, die men in zyn eigen boezem draagt en koestert, en die men, by hoog of by laag, niet begeert te verzaaken.
't Is even of men een Hemeltje wilde bouwen, en dat men daar toe gewoone kalk en fteen nam! men mag het immers maaken zoo men wil, 't kan nooit een Hemeltje worden! het blyft een aardsch Huis van kalk en fteen gemetfcld.
Hoe meer Buchanan de zaak inzag, hoe mcerhy er hetvrugtlooze, het gevaarlyke, het nadeeligevan begon in te zien. Dc menfchen waren noch gefchikt noch vatbaar voor verbetering. Door hen te willen verbeteren zou men ze weezenlyk kwaad toevoegen. Ik heb eens een barmhartig Jongentje gezien, dat medelyden met alle lydende Schepzels had. Eens had het een vischje in een bierglas met water: het was in den winter en het jongentje zeer koud. 't Lieve kind zettede zig by het vuur, en warm geworden zynde, dagt het om zyn vischje. Wat moet dat onnozele diertje niet wel koud zyn! zei het, terwyl het naar het glas liep.
Door een verkeerd geplaatst medelyden aangedreeven, grypt de knaap het vischje uit het water, legt het op een fluweel lapje, en ftelt het dus by het heete vuur, ten einde het te warmen.
De knaap ftortte niet lang daarna de bitterfte traanen van de waereld, want het vischje was uitgedroogd en geftorven!
Zal ik, zei Bachanan by zig zelve, voortgaan met deeze myne wreede Barmhartigheid'? Zal ik deeze Kikvorfchen uit hunne modderpoelen opvisfchen, om ze op myn beste zalet te brengen? Zal ik deeze Nagtüilen by helderen dag leeren vliegen? Deeze Mollen op de oppervlakte van den aardboden doen woo-
nen? Ach! wat ging my aan, dat ik myn ftoute hand naai
de



de hoogte opftak, om de vlakken uit Gods 2on te wryven! Ik wilde die verwonderlyke order omkeeren! Ik vond iets berispelyks in de fchikking der opperde Wysheid, en wilde er verbetering in brengen! Waarom begeerde ik niet liever den verkeerden loop der Zon, dan ten minden had ik dien arbeid elk
oogenblik kunnen daakea! ö Waarom bedagt ik niet, dat
het de tyd nog niet is, dat de menfchen gelukkig moeten weezen!
Maar, dwaas, verkeerd en boos Menschdom! ik zal niet langer de Speelbal uwer grillen, het Doelwit uwer ondeugende hcid wcezen. Ik zal nietilanger myn hand uitftrekken, om u den modder der Onheilen uit te fleepen, en u op het effen en gebaande pad des gcluks.te geleiden! Ik zal u laaten wandelen op de wegen, die gy verkiest; en daar het myne uitfpanning, myn vermaak was, "om Stervelingen gelukkig te maaken, zal voortaan myn vermaak' beftaan in je lachen over uwe verkeerdheedenJ
Buitelt nu den ronden kring tot in'het oneindige om en om!, verzuipt u in den wyn en geeft u ten prooi aan de verflindende begeerlykheeden der wellustige Meisjes ! 't verfcheclt my niet. Ik verlaat u, en laat de Waereld rollen zo als het haar behaagen zal.
Op deeze hartlyke uitboezeming volgde het befluit van Buchanan, dat was, om een onbewandeld zypad in te flaan, dat naar het dil verbiyf, van den ongelukkig deugdzaaraen Prins en de beklaaglyk menschlievende Prinlés geleide. Zyn hart fnelde hem reeds vooruit, om aan derzelver voeten, den verwarden daat, zo der menfchen als der zaken, te beweenen.
Moet een wys Man niet telkens uit zyn vel fpringen, Vader Gerhardus! by elke oogöpflag waarmede hy de waereld befchouwtV By myn ziel.' oude Heer.' er is geen zalf aan te dryken met eenig effect. Indien gy weldaaden aan uwe Natuurgenooten wilt bewyzen, ga dan'heen en deel kappen met bellen en Gekkenpakjes aan hen uit! ■ Ik ben, enz.
LUDEMAN.
EEN



C "3 3
EEN en ZESTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Ik heb er drie dagen en drie nagten op zitten denken en herdenken, Vader Gerhardus! en by al wat heilig is, wy moeten in den tuin der Waereld niet wroeten! 't Is een losfe grond, die, maar een weinigje te veel ondergraaven, op onzen kop zou inftorten.
Laat de Hoveniers planten en fnoeiën en plukken zo als het hen behaagt! laaten wy er onze kaakebeenen niet om van elkander tillen! Die Baas is moet Baas blyven.' Ligt dat er voorons een falaadje met een komkomertje overfchiet, en wat verlangen wy meer dan den buik vol eeten ?
Wat zoud gy zeggen, wanneer al de rypen, de Hakken, en de fpinnen eens faamenfpanden, om den Hovenier van den Hof te jaagen? Zoud gy die onzalige Infe&en niet beklaagen en va» dolheid befchuldigen? Helaas.' zoud gy zeggen, gy weerlooze wurmen! wat Noodlot bereid ge u zelve? De Tuinman en zyn knegt zullen plankjes onder hunne fchoenen binden, en binnen drie minuten, legt gy als een hoopje blompap, op den grond vertreeden en verpletterd.
En wanneer dit klein fpinnend en kruipend Gedierte den Baas al eens verjaagd had, zouden zy dan zelf fchoffelen, zelf klouwen, fnoeiën en allerlei tuinwerk verrigten? zouden zy er beter aan zyn dan nu? ö Neen! En daarom, Vader Gerhardus! en gy lieve tedere Spinnekopjes! Slakjes! en Rypjes! houd u gerust en eert de Goden! Gedenkt dat gy Weezentjes zyt, die men er twaalf te gelyk, met een mans duim verpletteren kan. Ik haast my, om u deeze waarfchuuwing te doea toekoomen.
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
P
TWEE



C "4 >
TWEE en ZESTIGSTE BRIEF.
Vadtr GERHARDUS aan JOH CHRISTOPH LUDEMAN.
Cjy had die moeite wel kunnen fpaaren, met my uw laatfte Waarfchuuwing zo breedvoerig te geeven, en vooral om my by tuinfpinnen en boomflakken te vergelyken, en er mede gelyk te ftellen. lk ken de Waereld maar al te wel, om er myn oude kop mede te breeken. Ik laat regeeren, die kan, die mag en die wil. 't Is myn zaak in 't geheel niet. Ik betaal myn Koffie, Thee, en Dienstbodegeld, en al de rest, zonder my verder met de Hovenierdery te bemoeien, en ik zweer u, Ludeman-!- dat ik gelukkig ben. Ben ik niet grooter en gelukkiger dan al de. Koningen der aarde ? Ik heb zes Jongens grootge-
bragt, die nu van myn hals'zyn, maar als de Magten en
Overheeden zoveel met hunne Onderdaanen te ftellen hebben,
als ik met die Jongens gehad heb, ö goede God.' wees
hen dan genadig! Want waaragtig dan zyn ze er ongelukkig aan toe.
Met u dit te fchryven tragt ik u alleen te beduiden, dat gy uw arm hoofd niet meer behoeft te vermoeien, om my foortgelyke Lesfen te geeven.
Uwe Profetie gevalt my taamlyk wel. Ik hoop dat gy hem dus voleinden zult.
Buchanan pryst gy als een verftandig Man, maar ik houd hem voor een Gek! Wat reden beweegt hem, om een Ezeldryver tc worden ? Hy zal zig zelve foppen, ik zie het al aankomen.
De gantfche Waereld is aapery en Poppenfpel. Ik walg er reeds van. Vaarwel 1'
Ik ben, enz.
GERHARDUS.
DRIE



C "5)
DRIE en ZESTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
JE)uchanan was aireede op weg, om zyn klimmend Gezelfchap te verlaaten, en tot zynen Vorst wedertekeeren, toen Eufchy~ Jus, toevallig derwaards gewandeld hebbende, hem te gemoete kwam. En waarheen, Buchanan ?
Ach! myn Vriend! welk een vraag! Immers zyt gy ooggetuigen geweest van myne onaangenaamheeden ?
Ik heb dezelven gezien, Vader! en heb uw geduld bewonderd. Maar moet ik uit dit antwoord befluiten,
Dat ik hen verlaat, Eufchylus!
En waarom ?
Om dat zy niet te verbeteren zyn 1 om dat zy, hoe nader aan den bergtop komende, hoe langer hoe boozerworden. — Ach! myn Vriend! welk een Maatfchappy van Dollemannen zou het zyn, indien het mooglyk ware, dat zy geftigt kon worden.
Hoe! ftelt gy zulks dan onmooglyk?
Op die wyze voortgaande, Eufchylus! bereiken wy nimmer den top. Wy zullen in dien eeuwigen Sirkel blyven ronddraaien , en al draaiende zullen wy ons zelf verderven!
Ik beklaag de Goeden, die er onder zyn! Myne bedoeling is zuiver! de Goden zyn er getuigen van, doch in de Menfchen heb ik my bedroogen. Myne Grondbeginzcls zyn de zuivere Deugd, doch het gros der Menfchen kan ze niet opvolgen i Het zyn Kikvorfchen, die in hunne Modderpoelen
moeten'blyven willen zy leeven: en de Vorst! Ach!
de Vorst!
Maar, Buchanan! juist zyn de bygebragte redenen waarom gy het Gezelfchap verlaat, de dringendfte redenen, om by hetzelve te blyven. Nu hebben zy een voorzigtig en verftandig beftuur, en echter dwaalen zy, en verderven zy zig, wat zal er dan van hen worden, als zy dat beftuur moeten misfen?
Buchanan gevoelde de kragt van deeze aanmerking.
ö P ü Maar,



Maar, vroeg hy, wat raad gy my dan?
Ik weet niet, antwoorde Eufchylus, wat ik raaden moet. — Maar waarom geen gebruik gemaakt, van het Voorrecht dat by de hand is ?
En wat Voorrecht is dat, myn Vriend?
Het Orakel op deezen Berg, Buchanan!
Gy hebt gelyk. Ik befchuldig my zelve van pligtverzuim. Ik moest al vroeger de Goden geraadpleegd hebben. Kom, daadlyk derwaards!
Eufchylus vergezelde zyn Vriend in dit goede werk. — Onderweg beklaagde Buchanan het Menschdom; zyn Vriend echter beweerde, dat het zo veel beklag niet verdiende: want, zei hy, had het beter moeten zyn, het had ongetwyffeld beter geweest.
Hy geloofde in een beste Waereld.
Maar, vervolgde hy, ik beklaag de Wyzen, die zig zo diep met een zotte en verkeerde Waereld inlaaten, en die, de verkeerdheid en zotheid ondervindende, zig daar over beklaagea en bedroeven!
Buchanan glimlachte. Gy hebt gelyk! zei hy.
* * * * -
Vader Gerhardus.' Eufchylus zei er niet veel van, 't is waar, maar het geen hy zei was waaragtig. Ik zou wel een lief ding willen geeven, dat ik van deezen Vriend eens een befchryving van een waarlyk verftandig man mogt hooren. —My dunkt hy zou er u een voorftellen, die alles aanzag, alles aanhoorde, in ftilte lachte,.zig altoos uit den flagarm der Dwaazen hield» en even daardoor de Waereld den grootften dienst bewees.
Doch geen Lesjes meer. Gy hebtze my verbooden. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
VIER



C «7 )
VIER en ZESTIGSTE BRIEF.
JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Jj^en verbaazend oude Grot, aan een ftil, deftig, majestueus Oord, was de verblyfplaats van het Orakel, werwaards Buchanan, met zyn Vriend zig heen begaf, om den raad der Goden ïnteneemen. Ik zou u een zeer omflagtige befchryving van deeze Grot, en deszelfs omftandigheeden geeven, Vader Gerhardus.' doch ik wil u geen oude kost opwarmen. Sla maar een uwer oude Heldendigters open en gy vind Godfpraaken in overvloed ; verbeeld u een van deezen, die u 't best aenftaat.
Buchanan knielde by den ingang; ftrekte zyn handen eerbiedig ten gebede uit; daarna trad hy met een geboogen hoofd binnen; knielde andermaal en herhaalde zyn gebed..
Een flaauw doch heerlyk Licht beftraelde daarop de geheel
duistere Grot; een ftem, een ftem der Goden gelyk, ——
doch niet fchrikbaarende, klonk daarop door de heilige plaats, zeggende:
Buchanan! Spreek!
Buchanan boog zig tot de aarde; en weetende, dat hy niets behoefde te zeggen, dan dat weinigen, dat de Hoofdzaak zyner gantfche begeerte bevattede, vroeg hy:
Wat zal ik doen ?
Buchanan deed deeze vraag niet zonder traanen; hy gevoelde dat zy het Menschdom vernederde; want anders kende hy zyn pligt, en deeze vraag was overtollig.
Na dat er een korte poos een diepe ftilte geheerscht had, ontving Buchanan dit antwoord.
Het Noodlot wil dat gy volharden zult! Geleid de ongelukkig Doolenden! Getroost u nog eenige tegenfpoeden! Er zal een Licht uit de Duisternis opgaan! De Vorst zal Zegepraalen! Blyf een eerlyk Man; en ook gyzult de Stervelingen gelukkig maaken! Omwenteling, Buchanan! Omwenteling! Vreede! Verzoening! Welvaarcn! > Welvaaren!
VVelvaaren 1
P 3 Deeze



C "8 )
Deeze laatfte woorden werden met zoveel nadruk, en ftreelend gevoel uitgeboezemd, dat ze myn gantfche ziel doordrongen en het my eveneens ware, als of ik in den Hemel geplaatst was'
Onmidlyk na deeze Godfpraak daalde een Wolk neder wel" ke, met Gouden letters, het i.ïsrvo%cnde ' Svffcrgetal, (waarvan ik de betekenis niet wect,) aan Buckiïwh voorhield.
LUDEMAN.
VYF
Door het fterk kyken op deeze heerlyke Wolk, en dit verborgen Godenfchrift werd ik zo ftikziende, dat ik de houdingen wan. Buchanan met kon opmerken, en vermits er dus voor mv niet meer te doen viel, ontwaakte ik maar. y
En nu kunt gy uw gryze Ziel op dit Syffergetal uitzweeten! Hoewel ik er zeer aan twyffel of gy turks genoeg verftaat, om deeze knoop los te maaken. Ik hoop dat ik maar fpoedig hemelen mag, Vader Gerhardus.' want wat is de Waereld? eu wat is de Mensch?
Ik ben, enz.









C 119 )1
VYF en ZESTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
jLSfiets, myn waarde Vriend! is onbegryplyker dan de Meisjes ! Ze zyn de volmaakte onbegryplykheid zelf. Ze hebben een vernuft, een vlugheid van vinding, die boven alle befchryving is, dat is te zeggen, in een zeker foort van dingen ! Ik heb er duizendmaalen de proef van gehad. Ze
waren in zekere gevallen oneindig verre boven myn Astrologie en Voorzegkunde verheeven. Met een opflag van het oog ontdekten zy dikwils geheimen, waarvoor al de Planeeten0, als kwade Jongens te gaapen ftonden.
In de kennis van het manlyk hart inzonderheid zyn ze by uitftek ervaaren. Daadlyk kunnen zy zien, wat er aan ontbreekt, en op welke wyzen dat gebrek het best te vergoeden is.
Hoe wenschlyk ware het, Vader Gerhardus! dat dit fcherpzigtig en veelvermoogend Geflagt eens befluiten mogt, om de hervorming der Waereld by de hand te vatten! Het zou ongetwyffeld er uitfteekende gelukkig in flaagen, en eene grondwettige Herftelling daarftellen, waarby alle andere grondwettige Herftellingen maar Kinderwerk zouden weezen.
Dan, booze, verkeerde, verdorven, heillooze, onzalige Waereld, wy treffen u juist het allermeest in de harten der
Meisjes aan! Daar verfchuilen zig de fpringbronnen van
ons zeker verderf, en, ten overmaat van ongeluk, vliegen wy met gaapende monden en geopende oogen derwaards, om ze te omhelzen en er in te verflikken.
* * * *
Onze klimmende Reizigers waren veel te zonderlinge Verfchynzels om niet de opmerking der geheele Waereld, en inzonderheid de attentie der Meisjes naar zig te trekken. Die
naauw-



naauwziende Geflagt befchouwde hen als ftoute Rebellen tegen, en ftrafwaardige Pasquilmaakers op de fchoöne Sex.
Zullen wy dit dulden? vroeg Pulcheria, te midden in een Vergadering, tot dat einde opgeroepen.
Wy kunnen 't niet dulden! antwoordde Eudoxia. Maar hoe zullen wy het keeren ?
Even als of het ons aan list en magt ontbrak! nzxsClandesiina fchaterende van lachen, terwyl al de Meisjes insgelyks begonden te lachen, en een fierheid op hun gelaat deeden uitblinken , die hunne onbepaalde meerderheid boven de Mannen my toeblikiemde.
Deeze Aterlingen, vervolgde de fchoone Lachfter, hebben den geweldigflen afkeer tegen hunne Vrouwen opgevat. Zy hebben eerst hunne halzen vrywillig onder derzelver wettige Heerfchappy gekromd; zy hebben deswegens alle blyken van vergenoegdheid afgelegd, en hunne regeerende Wederhelften niet alleen toegejuicht, maar ook van tyd tot tyd grooter en onbepaalder gezag opgedraagen, en zomwylen opgedwongen! Zy hebben, om de Waereld toch ten vollen van hunne onderdaanigheid te overtuigen, tot in de kleinfle zaaken toe, de Oppermagt hunner Vrouwen doen uitfehitteren, de kleur hunner kousfenbanden, (om iets te noemen,) is er getuigen van! ——
Dit alles deeden zy, vrywillig en ongedwongen, ja! bc-
fchouwden de zulken die hier in dorsten tegenfpreeken als open-
baare Vyanden! ■ Eensklaps echter fmyten zy hunne ach-
terftens tegen de krebbe en befchyten het voeder! Zy vervloeken het wettige Juk; ftaan tegen hunne natuurlyke Beheerschters op, en waagen het om zig de magt van dien Schepter te onttrekken, welke van de dagen Eva's af, tot op den huidigen dag, in alle plaatfen en omftandigheeden, door de Vrouwen, en met billyk recht, is gezwaaid geworden !
Maar wat hebben wy met deeze Aterlingen te doen ? vroeg Eudoxia; 't Zyn immers onze Mannen niet ?
't Is de eer van ons Geflagt, hervatte de groothartige Clan iestina, welke ons te wreeken ftaat. Wy zyn tot nog toe Meisjes, 't is waar, maar wy hoopen Vrouwen te worden, en ■
te heerfchen! Dit zullen wy niet doen, ingevallen de Mannen het in den kop krygen, om zelf het bewind optevatten, en
ons agter den bank te fmyten! Neen! myne Vriendinnen!
wy moeten in dit geval verre zyn van die vernederende onver-
fchil-



C 131 )
fchilligheid, waardoor wy aan de voeten onzer toekomftige Bedgenooten gebragt zouden worden! Wy moeten de fchoone Sex op den Zetel bevestigen, en niet dulden, dat dit veragt Gefpuis ons naar den kroon fteeke !
Zullen wy ons dan tegen de forfche fpieren, tegen de alles verbreekcnde vuisten, en de onverwrikbaare knokken van dit rcbellcerende Geflagt verzetten? vroeg Lamfride, met een Gelaat, waaruit men de vreedelievenheid leezen kon.
Wat vuisten.' wat knokken! wat fpieren! riep Ge/ioveva, wy zullen hunnen hoogmoed weglonken, en het Ryk dat zy geftigt hebben wegkakelen. Meisjes behoeven geen Zoldaaten te zyn! Wy zullen ze zagtlyk over den wang ftryken, hun neusvriendlyk jokkende tusfchen onze vingers knypen, en hen in hun gewisfen ondergang geleiden.
De gefaamlyke Meisjes boogen zig op dit voorftel, want Genoveva fprak ingevolge het inftinct, aan alle Meisjes ingefchapen.
Alleenlyk vroeg Leda, of de Mannen wel zo ligt te bedriegen zouden vallen ?
De gantfche Vergadering trok dit geen oogenblik in twyffel: Want, zeiden ze allen, wy zyn Meisjes.
Een fchielyke Donderdag deed de gantfche zaal daveren, en jöeg eene doodlyke bleekheid op de bloozende roozenkaaken.
Alle hartjes klopten. De Boezemtjes gingen op en neder. De Ledemaatjes fidderden. Men hield de hoofdetjes, de buikjes en de lendetjes vast. Men ging met ongelyke treedjes; men
waggelde; men gaapte; men gilde en men bezweek.
Ik ben, enz,
LUDEMAN.
ZES en ZESTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Hoe verbaazend fchrikagtig zyn de Meisjes niet, Vader Gerhardus! Op het hooren van een Donderdag, op het losfen
van een Pistool, op het geluid van een Muurtikkertje vallen zy
Q van



C «ft >
van zig zelve Een zweevende blikfemftraal, het ligt van
een vuurpyl, de flikkering van een lichtwurmtje jaagt haar de
fidderende ziel op de bleeke en beevende lippen! en de
geforceerde mars van een Spinnekopje doet hen fterven!
Zwakke Schepzcltjes! zou ik uitroepen, met al het medelyden waarvoor myn boezem vatbaar is, byaldien ik in 't ver.fchiet geen De lila de lokken van Simson zag affnyden!
Vertrouw u niet op de Voorwendzels der Meisjes, myn lieve Vader! Zy vallen, om u te doen vallen.
Ik lag my, met deeze gedagtcn gewapend, wederom neder om te droomen, en zie, ik droomde:
* * * *
De hevige Donderflag, die byna een gedugte Collectie Lyken uit de lieftalligfte en engelagtigfte Meisjes geformeerd had, was echter geen uitwerkzel van eenige hevige gramfchap, of uitbarstend ongenoegen van eenig misnoegd Godendom, neen • het was de ontzagverwekkende aankondiging van Jozina, die, met de goedkeuring eener booze Geest, nederdaalde, om haaren invloed en beftuur te hebben by 't geflagt, dat haarer in alles gelyk was, uitgezonderd in het vermoogen van 't grootfte kwaad te doen.
De gantfche Vergadering betuigde, met het innigfte genoegen aangedaan te zyn, over de eere, die dezelve by dit bezoek genoot.
Zy zettede zig aan het hooger einde en fprak:
Gy, Meisjes! gy betoont u waardig uwer beftemming te weezen, daar gy de eer der Vrouwen als het punt befchouwt, waarop alle uwe werkzaamheeden behooren uitteloopen! Met het Vrouwlyk geflagt te verdeedigen, verdeedigt gy my, en ik ben het, die er u de belooning voor zal toevoegen, door u fchielyk tot Vrouwen te maaken!
Een allervriendlykst lachje, een lieftallig trekje van hartkitteling blonk, zonder onderfcheid, op al de fraaibefneeden bek. jes uit.
Jozina lag de hand op haar eigen hart. 't Was de natuur zelf, die er amen op zei.
Ik, aldus vervolgde zy, verfcheen in uwe vergadering, met oogmerk, om u byftand te bieden tegen dien veragtlyken hoop klimmers, die met een baldaadige hand het Juk afwerpen, dat
het



C 133 )
het Vrouwlyk gezag hen heeft opgelegd. Ik weet, dat het uw voorneemen is, om dien grooten Taak ter uitvoer te brengen, niet door geweld, waardoor gy niets vermogen zoud, maar op eene wyze die de fehranderheid en voorzigtigheid van uwen. Geest kenmerkt, dat is, door List.
En het is ook langs dien weg, dat gy het allerbest zult fiaagen, in de Verdelging, of dat oneindig meer zegt, in de Vernedering dier vrouwhaatende Mannen, die, gewapend met al de trotschheid, die in hunne zielen verworteld is, ons ten geftrengftcn beleedigen,door ons met veragting tebefchouwen! —
Gaat dan heenen! Streelt en vleit en kuscht hen! geeft hen gelyk 1 volgt hen m ! viert hunne klimmende Hartstogt den ruimen teugel) onthoud hen uwen wyzen en goeden raad! bedriegt , misleid hen en fleept ze in hun zeker verderf; — en cm dit alles wel te doen, hebt gy flegts de infpraak van uw hart te volgen!
Een bruinlichte wolk, een evengelyke kleur verfpreidende, als het valfche licht in een Galanteriewinkel, bedekte alle de Voorwerpen; Jozina, kuschte hen allen vlak voor den mond; blies hen den geest der Godinnen in, en voer naar haar verbiyf in den Wolkenhemel.
En wee! wee! wee! nu gy Mannen ! Buchanan ! edele,
verheven Ziel! fta vast! roep alle uwe kloekmoedigheid te hulp, want gy zultze noodig hebben. Ik ben, enz.
ZEVEN en ZESTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH LUDEMAN aan Vader GERHARDUS,
33y al wat heilig en onheilig is, Vader Gerhardus! doe er toch geen moeite toe ! 't is by myn Ziel onmoogïyk, dat gy u zoud kunnen verbeelden, de greetigheid, de vlugheid en de vriendlykheid waarmede de klimmende Maatfchappyzoekers de looze, de op verderf toeleggende. Meisjes te geracete fnelden, niet, toen de Meisjes reeds digte by hen waren, of zig in
Q a 't ver-



C 124 )
*t verfchiet lieten zien, of toen zy ze ruiken konden, — 6 neen! -d maar toen zy het eerde gerugt van hnnne aankomst bv gisfins verdonden! J fa *
Wy befchouwen de Meisjes verkeerd, als wy ze als de eerde bronnen onzer vernederende rampen aanzien / wy doen ze waaragtig te veel eer aan, wanneer wy ze voör Tyraninnen
uitkryten ! In onzen eigen boezem fchuilt het kwaad ,
Gerhardus/ Wy zelf zyn Tyrannen , en wel zo groot,
dat wy magtlooze Infecten tot Beulinnen over ons aandellen.
Maar myn lieve Vrienden ! zei Buchanan, hoe moet ik u
langer begrypen? Wat moet ik er van maaken? Gy
zegt, dat gy de flaaverny der Vrouwen wilt ontwyken ; dat gy het Juk wilt verbryzelen, dat hun wetteloos gezag u op den nek dringt! Gy wilt waarlyk vry weezen, en in alle uwe manlyke Preëminentien, Prerogativen en voorrechten herdeld worden; Gy verlaat ten dien einde uwe Vrouwen, uwe Valeien , uwe kostwinningen , uwe vermaaken, uitfpanningen , rust, en alles wat u zo dierbaar is , dat gy er bloed en lee. ven voor zoud opofferen; Gy getroost u de verwenfchingen, de. vervloekingen en vervolgingen uwer Gaden , en haalt u de ontzaglyke moeite op den hals, om een berg te beklauteren , die byna onbereikbaar voor het Engelendom gerekend
wordt dit alles doet, lyd en getroost gy u, om van nwe
Vrouwen ontflagen tc worden , en naauwlyks bevind gy u buiten hunne verveelende ademtogten , buiten hunne krabbende nagels, of gy vergeet de reden van uwen veelgeruchtmaakenden aftogt, en gy valt, of liever,, gy werpt u in de armen , in de ketens der Meisjes, die tienduizende maaien erger knellender en ondraaglyker zyn, dan die uwer Vrouwen!
Behoefdet gy wel zo veel moeite te neemen, om u 'te laaten overheerfchen , om u in een poel van ellende te doen florten ? Immers had gy dit aan uw eigen haart kunnen vinden ï Daar had gy u immers kunnen laaten ringelooren vanden ogtend tot den avond en van den avond tot den morgen! daar had gy, op de knorcommando's, op de oorneepen, kin-' nebakflagen en voetfchoppen uwer Bedgenooten , links en regts, voor en agterwaards kunnen leeren zwenken, marcheeren en halt houden ! daar had gy , in dof en asch kruipende, uwe lekkere boterhammetjes en gekapte balletjes, aan de hongerige Papegaaien , Aapen en Schoothonden kunnen zien geeven, en u zien noodzaaken, om, met een ledige maag,
dank-



C 125 )
Sankjc toe te zeggen .' Met een woord, daar had gy op uw-
gemak, en, dat veel fchooner klinkt, op eene wettige
wyze, de kruipende flaaven kunnen weezen, van dat Geflagt, dat gy zo zeer veracht en haat, dat gy, indien het mooglyk ware, er de waareld, ja! het Heelal om uit zoud vliegen.
De oude flaaverny vervloekende , berokkent gy u , by de eerffe geleegenheid, die u voorkomt, eene nieuwe ! moet ik hier uit niet befluiten , dat gy eigenlyk geen haat tegen de overheerfching, tegen de vernedering zelf, maar wel perzooneel tegen uwe Vrouwen hebt opgevat? Toont gy hier mede niet, dat gy geene waarlyk vrye ziel, maar wel een hart bezit, dat tot kruiping en flaaverny geboren is ? en dat al den raad, al de poogingen, al de moeite, die men ter uwer verbetering en herftelling aanwend vrugtloos zyn met -alleen, maar een hoogstfchadelyke uitkomst voor u zullen hebben ?
Gy zult uwe Egtgenooten verbitteren! gy zult hen tot hevige gramfchap tergen! gy zult ze in uwe verwoedde Vyanden herfcheppen! gy zult pochen en fchreeuwen op uwe kragten en by voorraad brommende Heldendigten op uwe toekom-
ftige daaden maaken, en, op het flot van zaaken, zult gy
knielen voor haar die gy veracht hebt, en den wierook toezwaaien aan die geenen , die gy nu voor dwinglandesfen en Moorden aarflers uitkryt!
Dat dit uw lot zyn zal bfyktdaar uit, dat gy geenzins beffand zyt voor den lonk van een Meisje, niettegenftaande gy weet, dat uwe 'eigen zotte, buitenfpoorige on vrywillige onderwerping, dat Meisje in een Vrouw herfchept, die meer te vreezen zal zyn, dan de uwe, om dat het voorgenomen heeft, haar Geflagt op u te wreeken!
Gy kunt geene waare Helden zyn , om dat gy niet uit het' rechte Grondbeginzel werkzaam zyt.
Ên op zulk eene wyze predikte dé goede en doorzigtige Buchanan by aanhoudenheid, doch te vergeefsch. De klimmende Vrouwenhaaters preezen de fraaiheid, het vernuft, de welfpreekenheid en bondigheid van zyne redenvoeringen ,- doch de Meisjes lieten zy het volftrekte Meesterfchap over: Zy gaven zelf het recht van den weg te wyzen en halte te houden aan de fiere Clandestina over.
Buchanan haalde de fchouders op; de Godfpraak wederhiel d hem, anders had hy gewislyk hen vaarwel gezegd.
Ik ben, enz. LU D E M A N.
Q3 AGT



AGT en ZESTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Kader GERHARDUS1.
T vaatze voor alle drommels loopen, Vader Gerhardus \ trekt er de hand van af! er is in eeuwigheid geen goed ga-aren van te fpinnen! De Menfchen zyn de moeite niet waardig, die gy neemt om hen te verbeteren; Zy willen, zy kunnen, zy moeten niet verbeterd worden! hunne beflemming is dwaas, buitenfpoorig, dol en rampzalig te weezen; en wee uwer! wanneer, uwe poogingen daar heen ftrekkcn, om hen het tegenövergeftel-' de te maaken.
Zo dikwils ik zulke ernftige gedagten heb, zet ik my, met een lange pyp in den mond, op myn bank neder, en befchouw met het grootste genoegen, de voorbyzwevende waareld, die nooit zo hard en lang om my kan lachen als ik om haar.
Welke befpotlyke kuuren hebben wy verftandige Luiden
niet ! doch wy zyn zo voorzigtig, dat wy gek om een
hoekje zyn. Laatst werd ik, (in een zwak oogenblik,)
kwaad in myn geest, om een lompe Mof, die een poezele Moffin een zoen vlak voor haar mond gaf, zonder zig aan de menigte te bekreunen , die er getuigen van was. Ik kreeg zulk een geweldigen hekel aan den Karei , dat ik myn pyp wegfmeet en in huis liep : vervloekte Gekheid! riep ik, welk een mislyk figuur maakt gy van den redenlyken Menfch!
Britta liep my op dat oogenblik juist te gemoet. Doch een onwederftandlyk Inftinct fpreidde ik beiden myne armen uit; kneep ik myn oogen half lachende toe; floot myne lippen digt op elkander, en (lak ze dus de lonkende, de lieve, de zo gaarne gekruischte Britta te gemoete! Zy vloog my op het hart
en ik, ik deed honderd voud het geen de Mof maar eens
gedaan had! met dit geringe onderfcheid, dat ik eerst omkeek, of het geen Menfchen zagen. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
NE-



NEGEN en ZESTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
"F*1k had zyn meisje aan den arm ; elk luisterde met den grootften aandagt en opgetoogenheid naar de zoete vleierytjes, die de bekoorlyke Syreen hem vertelde. Geleid my waar 'tu lust, myrie Aanbidlyke, was alom het antwoord, op de vraag, wat weg zy kiezen zouden?
Gy weet, myn lieve Gerhardus! hoe verre wy van.het regtc Pad afdwaalen, wanneer wy den zagten arm der vasthoudende Meisjes volgen. De lieve drukking van dat zagte vleesch , die tedere neepjes der welgevormde vingertjes , verblinden en
betoveren ons, 't zyn de werktuigen van den Duivel, zei
de Dominé van Kralingen, die ons naar de Hel lleepen. En waaragtig dit Hoofd der Knabbelhouters had gelyk, wam een gansch Regiment Duivels kan zo veel niet uitvoeren, als de verliefde ping van een eenig bekooiiyk meisje.
Myne Maatfchappyzoekerstoogen aldus op weg, om een Maatfchappy te zoeken, waar zy niet meer onder de heerfchappy der Vrouwen zouden ftaan!
De zegevierende Meisjes knikten ongemerkt elkander nu en dan eens toe. Jozina, die, uit de wolken, dit Goochelipef "befchouwde, gevoelde een verheuging over haar ganfche hart! Die verdoemelingen, zei zy by zig zelve, zullen exemplairlyic
geftrafd worden! De boze geesten, belpeurde dat haar
Opperhoofd blyde was, voorfpelde zig iets goeds. Laaten wy ons maar ftille houden, zeiden zy onderling, wy zullen gewroken worden. .,
Op dat zelfde tydftip riepen al de Bergbeklimmers met luidei keelen: Wy zullen zegepraalen !
Buchanan liet een diepe zugt. ,. .»,.«.
Ik heb u reeds gezegd, Vader Gerhardus! dat het groote Plan niet is, dat de Menfchenkinderen wyzer en beter zullen worden, ten minsten, in deeze eeuw nog niet.
Ik ben, enz. ^ ^
ZE-



C lafi >'!
ZEVENTIGSTE BRIEF. ' JOH CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Ik haast my, om myne Profetie ten einde te brengen/ Myn ziel krimpt weg , even als een levendige Aliekruik tegen de fteekende aanraaking van een puntige naaide, wanneer ik aan die gedugte omwenteling, aan die verfchriklyken val, myner klimmende Gelukzoekers gedenk!
De Meisjes, die onder eenen anderen Naam, de plaats der geremoveerde Vrouwen befloegen, en die ruim zulk een fchandïyk Juk hen op den hals poogden te fmyten, als de verfmaaden Egtgenooten immer hadden beöogmerkt te doen, waren nu volftrekt Meester van het Spel. Buchanan waarfchouwde by aanhoudenheid de dwaalende menigte van hun naderende verderf, doch de zoenende Deernens, ftreeken met hun zagte handen de Klimmers over de gloeiende wangen, en noemden den waarfchuuwenden Gryfaart zeer familjaar, Een oude Lullebroer.
En nu naderde het verfchriklyk Tydftip, waarin zy , die beftemd zyn om gelukkig te worden, een deerlyken val zullen doen.
Let op deeze Profetie, Vader Gerhardas.' Ze is met een dikken bolfter omkleed ! doch wanneer gy haar voorzigtig van dezelven ontdoet, zult gy er een allervoortreflykfte, zoetzappige pit in vinden. Elk een echter is de kunst van ontbolftering niet gegeeven. Veelen zullen aan de Meisjes blyven hangen, of er grommende over ftruikelen. — Doch dit is de fchuld van Ludeman niet.
Zy zongen de zoetklinkende liederen der edele Vryheid nog; Zy verwenschten de huislyke flaaverny en de overheerfching der Vrouwen by aanhoudenheid, en de veele duizende Plans van herftelling waren nog niet van hunne lippen, toen zy zig aan den voet van eene vervaarlyke fteilte bevonden, en dat wel op een Pad, 'twelk naauwlyks twaalf voetftappen in de breedte haaien kon.
En



C 139 )
En waar nu heen? vroegen de verliefde, (en uit dien hoofde ftikziende,) Klimmers.
Buchanan, den dollen raad eeniger Heethoofden en de bedrieglyke Voorftellingen der listige Meisjes willende voorkomen, plaatste zig op een boomtronk, en vcrzogtmetcenvriendlykheid, die het, gekakel tot zwygen bragt, de menigte om gehoor.
Myne Vrienden! zei hy, tot op dit oogenblik toe, vermeen ik, by alle gekegenheden, u blyken gegeeven te hebben van myne welmeeuenheid, om u ten beste te raaden, en, zo veel in myn magt was, ten veiligfte te geleiden. Ik heb met het grootste genoegen mogen ondervinden, dat veclcn myner poogmgen geflaagd zyn, en dat-de mislukking van anderen, geheel buiten myn fchuld is.
Wy zyn hier tot deeze fteiltc genaderd; op welks top, naar de hoogfte waarfchynlykheid, die gelukkige vlakte gevonden word, waar een Maatfchappy geftigt zou kunnen worden , die deugd, nyverheid en eensgezindheid ten grondflagen hebbende, u al dat geene zou bezorgen, wat, in de egte betekenis van dat woord , den zegen van Hemel en Aarde kan geheeten worden.
Uwer aller oogmerk is dien top te bereiken, en zulks wel op
de gemaklykfte, veiligfte en zekerfte wyze! Dit vooron-
derftel ik, zonder eenigen twyffel.
De Meisjes glimlachten.
Buchanan zag zulks, endedoodfeheenhemophethartteflaan.
Tegen deze lteilte opteklautercn, vervolgde hy, is volftrekt onraooglyk, en derhalven fchict ons niet anders over, dan om dat gindfche Pad in te flaan, dat, ik beken het, veel uit den weg fchynt te weezen, doch dat, gewislyk, ons het verheven oogmerk onzer reis zal doen bereiken.
Niemand onzer of hy zal wel zo veel geduld willen oeffenen, om een Pad te betreeden, dat zekerlyk aan groote moeilykheden onderhevig is, doch dat teffens het eenige is, dat wy naar den Bergtop aantreffen.
De Meisjes fchuddeden allen het hoofd.
'tls het Pad niet! 'tls het Pad niet! riepen al de Klimmers als uit eenen mond.
De Meisjes keeken met verachting het pad op.
Wy vervloeken en verzweeren het om immer dat pad in te flaan! riepen zy.
R De



C 130 )
De Meisjes boogen zagtlyk het hoofd, ten blyk van goedkeuring, en nu keerde de menigte hunne agterftens naar den Weg, die Buchanan hen aangeweezen had.
De Meisjes kuschten hen hartlyk.
Gy hebt gelyk: zei Buchanan, met de traanen in de oogen.
Maar ik heb u gewaarfchuuwd! Gy word verraaden
en verkogt, en zy, die gy het mecsten vertrouwd, zy waarop gy uw hart gefield hebt, zullen u leveren.
De ganfche Hel keek de Meisjes ten oogen uit.
Buchanan verwaardigde ze niet aantezïen; hy verliet de menigte, en zette zig zugtende op eenen nabyzynden Heuvel, om het einde te aanfehouwen.
'tls de wil der Goden! dagt hy. Zy zyn niet tot dat geluk beflemd, 't welk ik hen gaarne wilde bezorgen! mooglyk zouden ze niet gelukkig zyn! Hemel! zullen zy het ooit kunnen worden?
Buchanan droogde zyne traanen fchielyk af. Hy geveelde eene bemoediging, die onmidlyk van de opperfle magt kwam.
Denk niet, Vader Gerhardus! dat er onder de menigte Klimmers geene Luiden waren, die oogen en koppen hadden !
o Ja! maar ze waren ofte weinig in getal, of derwyzen door die verleidlyke Meisjes beguicheld, dat zy alle reden, alle voorzigtigheid, alle vernuft, doorzigt enz. volmaakt fcheenen afgelegd te hebben.
Die vervloekte Meisjes! Ik ben, enz.
EEN en ZEVENTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH LUDEMAN aan Vadar GERHARDUS,
Gy moet! gy moet! riep de \\\\dxx\g\\gt Barbara tegen den bedaarden Philo, die weigerig was, om de fteilte te helpen on«iergraaven, zo als het befluit by de meerderheid genomen was.
Maar
LUDEMAN.



C T31 )
Maai in den naam van alle Goden, Barbc.ra\ wat zullen wy
hier mede uitwinnen ? Gy wilt dat ik deeze fteiltc van
onderen zal heipen uitgraaven, wel nu, dan moet immers
het bovenfte eindlyk inftortcn , en wy er onder bcgraaven worden 1 ■ . y .
, Dwaas! daar ge zyt! de vcrwondcrlyke werking der lugt „ 'zal dien top, hoe zeer ook van alle fteunen beroofd, wel wee„ ten optehouden.' Gy moet maar graaven!"
Maar die yslyke verplettering! ^
„ Ik zeg u immers dat de lugt, ——
Zal de Natuur dan haaren loop veranderen 4
„ Zeer zeker! "
Wat bewys hiervoor, Barbar al
Barbara luisterde hem daarop iets m 't oor, en gaf hem ee* kuschje toe. 't Eenigfte dat ik van deeze ftille reden verftond was; zyn Afgezant heeft het zelf gezegd.
Philo greep de fpade en werkte harder dan a le de ovengen.
Gv moet weeten, Vader Gerhardus! dat de gelukkige Plek die men zoet op een hoogen bergtop lag, welke top aan dien kant, waar zig de Klimmeilbevonden, alleryslykst fteil was, aan de andere zyden echter was hy beklimbaar, doch met dan met beleid, bedaardheid en geduld.
Op aanblaazing der Meisjes poogde men deeze fteilte te ondem-aaven, om in deszelfs ingewand een Pad te formeeien, dat rest in 't middenpunt der vlakte zou uitkoomen. ,„,.pnKn
Een allerdwaaste en belachlykfteonderneeming, endaaienbo-
WDi?moet echter geene verwondering baaren, want het was de vrndira van wraakgieriffe Meisjes.
Maat dit moet S van verwondering agter uit doen deinzen, dat zulke voorwendzels door verftandige Luiden geloofd , eti zulke Plans door verftandige Luiden ter uitvoer gebragt werden!
De ganfche Waereld is verkeerd.
Ik ben, enz.
L U D E M A N.
Pv 1
TWEE



030
TWEE en ZEVENTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Middenpuntzoekers graafden nagt en dag; zy gunden zig naauwiyks tyd om hun gevoeg te doen. De Meisjes porden hen zonder ophouden aan, en hoe meer de boventop begon te wankelen , en hen allen met eene doodlyke overftelping te dreigen, hoe vrolyker en luider de Meisjes de liederen der vrvheid zongen.
Buchanan verwagtte nu elk oogenblik de inftorting van het gevaarte. Hy had een vast befluit genomen om niets meer te zeggen, doch zyn edel hart dwong hem, om inde laatfte oogenblikken des verfchnklyken Gevaars nog eenmaal zyne waarfchuwende lippen te ontfluiten.
Ziet gy dan nog niet, riep hy de onvermoeide Graavers toe, dat gy uw eigen graf delft? Dat uw ondergang voor de deur ftaat? en dat gy binnen weinige oogenblikken, verlooren zyt? -— Ziet opwaards! De dood fchud den kop boven uw hoofd; de vernieling lacht hem aan, want nog eene fchok en gy zyt hun beider prooi! Skaat gy dan niet flegts de oprechtfte ver¬
maaningen en waarfchuuwingen in den wind ; veragt °v niet alleen den welmeenendften en gegrondften raad, maar tart gv ook het zekere verderf uit, welks yzeren hand gy bereids Sp
uwen boezem gevoeld? Wat heil verwast gyvan de lugt *
zal deezen den zwaaren top draagen? zal deeze wonderen ver-
ngten om uwen wil,? zou de lugt dan ten minsten nu niet
al zyn kragtdaadigcn byftand moeten doen blyken? — Zoud gy nu niet reeds moeten befpeuren, dat dien waggelenden top onderfteund werd door een hand die, — er niet is?
De br'aave Gryfaart had het verdriet om niet gehoord te worden ; want de Meisjes bleven zingen.
Thans daalde Jozina eenige wolkbreedtens laager, het heir der booze Geesten fchaarde zig om haar heen en hield met de vuurige klaauwen, de muilen toe, ten einde niet in een wraakgierig gefchater uitteberftën. Wagt, zei Jozina zagtlyk tegen
hen,



C 133 )
"hen, binnen weinige oogenblikken zal de zegepraal volkomen zyn. Eene ontydige kreet zou een waarfchuuwing weezen.
Een zagtflikkerende blikfemftraal, door Jozina in het uitgegraaven Berghol geflingerd, ftrekte de Meisjes ten leus, om zig ten fpoedigfl-e wegtepakken. Met overhaasting yldenzy van daar. Hunne vlugt verraadde, hun verdoemlyk oogmerk! Clandeflina vooral deed zig uitmunten. Ik fnel, riep zy, de lugt te gemoete, om den Bergtop optehouden!
De verftandigften onder de Maatfchappyzoekers zagen eensklaps dat zy ten fnoodften verraaden geleeverd waren! zy hadden geen tyd, om de Meisjes te vervloeken, maar wel om ze hol over bol naar te rennen.
De wraakzugtige Jozina befpeurende, dat haar voorneemen, om de ganfche menigte te verpletteren, ontdekt was, en veelligt verydeld ftond te worden, gaf met een veelvermoogende hand een ftoot tegen den fchuddenden Rotsfteen, zonder te bedenken, dat er eenige uitvoerders haarer wraak door verpletterd zouden worden.
En nu, myn lieve Vader Gerhardus! nu moest gy het rampzalig treurtoneel eens gezien hebben! De Rots, eenontzaglyk
hoog gevaarte, van allen zyden ondergraaven, ftortedein! •
Deszelfs val ging verzeld door een flag, die alle de omliggende
Oorden deed lidderen! Het aardryk dreunde , de Hemel
zugtte, en het was alleen de Hel en de Vallei der Vrouwen , waar een gejuich gehoord werd, dat het ganfeh Heelal een kille huivering aanjoeg.
Verbaazende, ontzettende, allerafgryslykst was de kneuzing, de verbryzeling, de verplettering en verfmooring der Bergbeklimmers ! Myn hart fluit my toe als ik er aan te rug
denk! Armen en beenenloos! afgekapte, afgewrongen
knokken! opengereetcn boezems.' ftollend, geronnen bloed in de diepe wonden! gefpleeten harsfenpannen! mishandelde rampen , door bloed en ftof gewenteld! kermende gekwetsten; hygende en naar den dood lhakkenden zieltoogenden! vloekenden
en Biddenden! Dooden en Onbegraavenen ! Hemel! welk
een fchouwfpel! Het bloed gudftc van onder de gevallen
rotsbonken; het formeerde een ftroom en fpoelde in zyn vaart, de afgefcheurde Ledemaaten der ongelukkige Bergbeklimmers mede !
't Was een zwakke troost, of liever, 't was geen troost, dat «er ook eenige der Meisjes het leeven by infehooten.'
R 3 Wat



C ï34 )
Wat is de Waereld! Vader Gerhardus f en wat is het lee-
ven! deeze uitroep is op myne lippen befturven, want
alomme ontmoet ik dubbele reden, om ze uitteboezemen. Hoe gelukkig kon de Sterfling zyn, indien hy het weezen wilde.1 De Zegeningen liggen hem voor de voeten, doch hy, fnakkende naer een fchaduuw van wclweezen, flapt er over heen, of fchopt ze uit zynen weg. Laat hem loopen, Vader Gerhardus! bekommer uw ziel niet langer, om den Mensch de vriendlyke hand te bieden, ten einde hem uit den modderpoel
te trekken! Hy zou het zig tot geene verpligting rekenen,
dewyl hy, de gedaante van een Mensch bezittende, alle de hoedaanigheeden van een Kikvorsch heeft, die buiten zyn ftinkfloot niet ademen kan.
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
DPvIE en ZEVENTIGSTE BRIEF. JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
Jk kan u verklaaren, Vader Gerhardus! dat ik allerdoodlykst ontfteld was van dien vervaarlyken flag. Hooren en zien verging my! 't Was of ik met Donders en Blikfems in den afgrond geflagen wierd. Myn ziel kromp in een en fcheen geen plaats meer onder de ftoflyke weezens te beflaan! Ik kon my den ftaat der afgefcheiden Zielen zeer natuurlyk en duidlyk verbeelden. Ik zweefde, om zo te fpreeken, boven myn graf, met geene andere denkbeelden vervuld, dan van bloed, wonden, dood, omkeering en verwoesting! Ik zag den afgrond in de gaapende kaaken; al de Duivels waren losgebrooken, om de ellendige Bergbeklimmers, wier genadig Lot het was om den dood ontkomen te zyn, op de vervaarlykfte en onguurftewyzen te kwellen , te pynigen en te martelen.
Met menigten dier Ongelukkigen tuimelden van het Pad af, waar zy den vallenden top poogden te ontwyken. Zy rolden gekwetst en met gefcheurde klederen naar alie zyden van' den
berg



C i35)
berg heenen. Veelen kwamen gelukkig, (zo vallen immer gelukkig kan heeten,) in een grasryke beemd neder, waar 'zy door een groot gedeelte extravriendlyke en fpreekende Meerkatten verwelkomd wierden.
Jozina reikte de hand naar beneden, om deeze Vallenden het volle gewigt van haare wraak te doen gevoelen! dan door een beftuuring der Goden verrekte zy haar elleboog, zo dat de Ontfnapten in veiligheid konden rollen, werwaards zy het zelf begeerden.
En nu zongen de Meisjes victorie.' Zy dansten by Reien, en deeden de lugt van vrolyke liederen weêrgalmen.
Buchanan rees van den Heuvel op welken hy zig gezet, en van waar hy alles gezien had.
Rechtvaardige Goden! riep de Grysaart uit: Ik leg den vinger op den mond! Ik eerbiedig uw beftuur! Gy zyt
de Goedheid, de Billykhcid en de Wysheid zelf!' • De uitkomst zal u verheerlyken.
Intusfchen was de Deugdzame Prins en de Godvrugtige Prin-
fes, Doch derzelver glorieryke Gefchiedenis is te wyd-
loopig om ze in deezen brief te verhandelen; in myne volgende zal ik deeze doorlugtige Perzonadiën fchitterende ten toneele
voeren! ■ Gy zult hen den wierook.zien toegezwaaid, en
my losbarsten in al de welfpreekenheid, die ons Heer my gefchonken heeft.
Ik ben, euz.
LUDEMAN.
VIER en ZEVENTIGSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH LUDEMAN aan Vader GERHARDUS.
*t / jal er volmaakt niets toe doen, myn lieve Vader! of wy
de Waereld belachen, dan of wy dezelve befchreiën! Zy
zal even als een geworpen kloot haaren gang gaan, zonder zig, aan roepen of vloden te bekreunen, en ftooten en bonzen over
al,



C isO
al, waar zy paaien eti ftruikelflcenen ontmoet. Willen wy het befluit niet maar neemen, om onze pyp op ons gemak uitterooken, en voor 't overige de Waereld voor by ons huis te laaten flenteren, zo als het haar genadig zal welgevallen.
De luistervolle Prins ■ ■ ■
J^ndcrmaal moeten wy met leedweezen betuigen, dat er in het origineele Handfchrift van den grooten Ludeman alhier eene groote gaaping plaats heeft. Er worden verfcheiden brieven vermist. De inhoud derzelven is bezwaarlyk te gisfen, en wy willen, (gelyk als vooren,) den Leezer niet bedriegen, met er' Historiën onder te floppen, die zonneklaar valsch zyn, en valsch blyven.
Men gelieve zig derhalven dit verlies te getroosten, en om daar aan eenigermaate Vergoeding te doen, laaten wy nog eenige brieven volgen, die blykbaar tot de Historie fchynen te behooren, doch waarvan wy bekennen niet te weeten, hoe zy er mede faamenhangen.
De UITGEEVER aan den LEEZER.
De UITGEEVER.
AFZON-









C 137)
AFZONDERLYKE
BRIEVEN.
EERSTE BRIEF. PARMENIO aan IZABELLA.
Geëerbiedigde Huisvrouw ■'
't Is met een gevoel van den diepften eerbied, met al de kenmerken der Zielagtigfte Onderdaanigheid, dat ik het vvaage, myn billyk vertoornde EngeU om my onder de agterlappen uwer fchoenen te werpen, en aldaar, diep met het aangezigt in het ftof gedrukt, myne belangens vooru, Bloeme der Goedaartigheid! uitteftorten.
Immers, Voorbeeld van Zagtmoedigheid! immers zult gy den Man niet van uw" aangezigt weeren, die in een vlaag van krankzinnigheid, in een Enthufiasmus van Dolheid, zyne ag-
terfte Deelen naar u toekeerde! Gy, beminlyk Weezen!
zyt verre van de wraakgierigheid verwyderd, en niemand uwer Vyanden heeft ooit de minfte reden om u te vreezen, zelf niet op dat tydftip wanneer uwe nagels nog ongeknipt zyn.
Ik belyde voor u, en voor de gantfche Collectie der Vrouwen, dat ik afgeweeken ben van de huislyke Inftellingen, die hereids ten tyde van de vriendlyke Egtgenoote van Socrates zyn vastgefteld. Ik ben halftarrig geweest in het naarko-
men van uwe bevelen. Helaas! ik heb uw ondermuts niet
met de uiterfte tippen myner vingeren aangeraakt, neen!
ik heb ze met een volle en verwoede vuist aangepakt, en in ftede van ze zagtlyk op uwe geheiligde hairen te zetten, ze u
in het aangezigt gefmeeten! ■ De fchoenen uwer voeten,
S waar-



C 138 )
waaraan, dit weet en erken ik, — ik nimmer dan met
ridderend ontzag behoorde te gedenken, heb ik, in ftede van ze met uitgekookt witleerzap en zwartzel te fmeeren, gebruikt
om er . myn gevoeg op te doen!
Hoe moest uw hart niet tegen my opkomen! hoe moest uwe
wraak niet over my losblikfemen! Ach! ik wederfpanni-
<re' Ik verwoedeBeleediger van de lieftalligfle Gade.' ik gevoel myne fchuld en wil er voor boeten op den bodem van een mannetjes Aschpot..
6 Jupiter! die eiken dag een nieuwe Hoer verfleet,
waar mede zal ik de Vrouw verzoenen, die even als uwe Juno» met haaren veelöogigen Wagter, myne gangen in de Mothuizen in de Kroegen en Wynkclders befpieddc ? Neen! het is een brutaale leugen, dat de Vrouwen onver-
zoenlyk zyn! Ze zyn de Vergiffenis zelf; te midden in de
felfte béïeèdigingen zweeft er zelf geen fchaduuw van wraak im hun menschminnend hart ' r , ,
ö Ware ik nimmer afgeweeken van het Voorichrm, dat gy, nimmertegenfpreekend, nimmerregeerzugtig Schepzeltje! met «wé vuurige nagels op myne wangen gefchreeven hebt.
Snvd my voortaan, dunne boterhammen met ftarke boter gefineerd ; fchenk my de koffie zo flap als water, onthoud my alles\vat den naam, de reuk, de fraaak en de gedaante van een borrel heeft; fchep myn eeten op, zo dun en aangebrand als uw genadig welgevallen is; fchud nimmer dat gedeelte van het ^ed waarop uwen onwaardigen Dienstknegt rust, en trap met het verëeid uwer hielen myne greetige hand weg, zo dikwils dezelve zig verfhout, om naar uw heiligdom te grypen!
Ik begeer geen zakgeld meer.' neem alle myne fleutels ih uw bezit! Regeer onbepaald over myn kas! — het is myn kas niet meer' — doemmy om dezelve leeg zynde uitteftoffeny en door den arbeid myner handen, door het verfpillen van myn vleesch■en bloed, dezelve by aanhoudenheid te vullen!
Eiken morgen, 6 myne Beminlyke! zal ik, voor het aantrek■Jeen van myn broek en kousfen, op myne bloote kuiën vallen,, -en u fmeekenvom toch alle uwe Vriendinnen, goede Bekentden-en Gebuuren by u te verzoeken, en met hen alles te wik» ken, te weegen en te verhandelen, wat u gunstig behaagenzal! - Met een ■ woord, gy zult my gebruiken als een Man, zonder dat ik ooit of immer zal eifchen of er naar vraagen, of zelf maar Haar-ruiken, naar iets dat eenigen zweem van manlyke Rechten
'ot
m



C 139 )
,of Prerogativen heeft. Ik verzweer en vervloek alles, wat rny toekomt en wat my niet toekomt. Gy zyt volftrekt Meesteres, en kunt even als de groote Mogol niet alleen over alles wat in myn huis, op myn zolder en aan of om myn lighaam is, maar teffens ook over myn leeven en dood befchikken.
Kan ik my nederiger uitdrukken? kan ik my laager bukken?
'kan ik my blindlinger onderwerpen ? Spreek, tederhartige
en christlyke Egtgenoote! Spreek.' = en ik, wurm, ik.wee-
zentje, duizendmaalen kleiner en veragtlyker dan het kleinfte
en veragtlykfte Infectje op een zonnevezeltje, ik zal my
.naar uwen wil vernederen.
Om alle welke redenen de arme, de berouwhebbende, de in ftof en asfche boetedoende Suppliant zig keert tot u, vergramde Huisvrouwe! eerbiediglyk en teffens ernstiglyk verzoekende, dat het u, Vrouwlyke Barmhartigheid! gun»tiglyk behaagenmooge, my myne Bergklimmerytjes, Maatfchappyzoekerytjes en alle verdere gruuwelen en overtreedingen van deeze foort, genadiglyk te vergeeven, en is zulks mooglyk, dezelven
te vergeeten! My wederom gratieuslyk opteneemen als
uwen Man, of, zo dit te veel van uwe onverpligte, en ganschlyk verbeurde goedheid gevergd mogt weezen, als uwen gezeg-
lyken en gebruikbaren Byilaap! is- het dan niet aan uwe
zyde, welaan! het zy dan aan uwe voeten! waar ik
elke trap zal zegenen, die niet regelrecht op myn hart aankomt, 't Welk doende, enz.
(was getj PAKMENIO.
TWEEDE BRIEF.
PJIEPHOENHEME aan SISSESSOSSISEMA. Beste Vriendin!
Dank de Goden beneffens my voor de beweezen gunst der zegepraal. Wy hebben de overhand, en zien, voor een gedeelte althans, de veragting aan onze voeten. Wy mogen de borst doen- zwellen en ze fier naar de hoogte verheffen., want S 2, zy,



C 140 5
zy, die het juk van ons wettig gezag van den hals fmeeten, hebben het met likkende lippen wederom opgetild, en zweeren fidderende, om er eeuwig hunne nekken onder te buigen.
Wy zien ons derhuiven gcwrooken. Onze begeertens zyn voldaan en indien wy verder gaan, dan wy reeds gegaan zyn, vrees ik, dat we ons zelf bederven zullen.
Indien wy ons zelf niet vernederen willen, moeten wy de Berouwhebbenden niet tot onze Slaaven hervormen, maar er op nieuw onze Mannen van maaken.
Want verbeeld u eens het allermislykst figuur dat wy maaken zullen, wanneer onze Mannen aan onze zyden zullen gaan, met een kromgeboogen ruggegraad, met hangende ooren, lillende knien en fleepende voeten! wanneer zy hunne oogen op allerlei vervaarlyke wyzen zullen verdraaien, om op onze wenken te pasfen; hunne tanden,even als de bekken van eenbrpeizel Ooievaars, op elkander zullen kleppen, en hunne handen in eene eeuwige ftuiptrekkende beweeging zullen zyn, om onze bevelen, ftaandevoets ter uitvoer te brengen! wanneer zy alles toegeevende en wy alles aanneemende en verkwistende, wy hen eindlyk uitputten, en er uitgeneepen fponzen van zullen maaken , waaruit geen drop meer te haaien is!
Steludit alles voor en verbeeld u daarenboven, datgy, inhet hair gekapt, met bloemen en linten verfierd, met een fleepende fak, en goudfluweele fchoenen, naast dien ellendig en onzalig vernederden Man gaat! dat gy den yzeren keten in uwe eene blanke hand houd, waarmede zijne beenen aan elkander gekoppeld zyn, en in de andere hand den roede of ftok draagt, waarmede gy zyne lendenen of zynen boghel kittelt.
Zult gy dan, myne Vriendin! wel immer grootsch kunnen weezen, op dit droevige, uitgemergelde en graf kleurige voorwerp? Zult gy uwe kaakebeenen wel van elkander durven ligten, om hem te beantwoorden, die aan u vraagen zal, wie is deezen? — Zult gy durven zeggen: Het is myn Man?
En kunt gy u verzekerd houden van eene eeuwige Zegepraal ? Zyn het geene Waereldfche zaaken, die aan beftendige verandering onderhevig zyn? en wat, wat zal het Lot zyn, als de Man zig boven ons verheft ?
Ik, ten minften, ben mynen boetenden Egtgenoot te gemoe•te gefneld! Ik onderving hem, toen hy my meende te voet te vallen; ik drukte hem in myne armen en kuschte hem de traanen van. de wangen; ik weende zo wel als hy! —»



C 141 )
Befchouw my niet als uwe Vyandin, riep ik hem toe, ik heb my niet zo zeer willen wreeken, als wel myne verfmaade Liefde poogen te herftellen! , Zulks is my gelukt! Zyn er
wreede omftandigheeden tusfchen beiden gekomen, dat is geheel buiten my, en vergeef ze my, in zo verre ik er fchuld aan hebben mogt.
Aldus redeneerende waren wy fpoedig verzoend, en de eerfte nagt, was als een zuivere bruiloftsnagt. Welk eene nieu¬
we winst!
Nu leeven wy wederom als getrouwde Luiden van agt dagen betaamd te leeven. De gelukkige Vreede is wedergekeerd! de naarstigheid, de vlyt is herftcld, en de welvaart en het geluk lachen ons airede aan in het bly verfchiet.
Al waren er duizend nieuwe Maatfchappyen te zoeken, en al liep de gantfche Waereld uit, om ze te vinden! myn Man blyft in myne armen, om er betere, ten minften zekerder Maatfchappyen te ftigten. TT
Doe als ik, myne Vriendin! Vergeef! Vergeet en Herftel! Ik ben, enz.
P HEPHOENHEME.
DERDE BRIEF. JARICO aan JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN Myn Heer!
Jk heb een Zoon van zeven jaaren waar voor ik reeds een Vrouw gekoozen heb. Ik vlei my dat deeze Zoon, by die Vrouw Kinderen zal krygen, en dat deeze Kinderen het jaar 1800 zullen beleeven. Ik weet niet door welk eene vreemde nieuwsgierigheid ik gedreeven word, maar ik ben ten uiterften belust te moogen weeten, hoe het in dien tyd gefchapen zal ftaan in ons Vaderland? .
Dit derhalven is de groote Vraag, welken ik u vnendlyk verzoek my te willen beantwoorden; het Honorarium zal u geworden. Tl.
S 3 Ik



t 143 5
lk ver* geene Voorzegging van u, waarin op eene laffe wys naamen en zaaken voorkomen, die men duidlyk befpeuren kan[ dac van de uitkomst zelf ontleend zyn.
Ik begeer duidlykheid en verftaanbaarheid, doch dit begeer ik niet anders, dan daar ter ftede, waar de Planeeten het zyn, want waar deeze duister zyn moet gy het ook weezen.
In vervvagting van uw Profetisch Antwoord heb ik de eer te blyven, enz.
I A R I C O..
VIERDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan IARICO,
D
e Windzcls die over het Jaar i8co gefpreid zyn kunnen door geene Starrekundigen ontwikkeld of doorzien worden. Dat jaar echter is derwyzen aanmerklyk, dat geheel Europa het in .eene eeuwige geheugenis zal prenten.
Ik zou u kunnen zeggen, dat er eene groote Gebeurtenis zal voorafgaan, die vergezeld zal zyn door-eenige kleine Omftandigheeden , welken ik u zou kunnen aanftippen, indien het hier myn zaak ware.'
Schaarsheid van Geld zal den yver en de werkzaamheid ten hoogften top gevoerd hebben. De Havens zullen vol Schepen liggen; de Steden zullen opgevuld zyn met Winkels; — Fabrieken zal men alomme in den grootften bloei aantreffen! De Godshuizen zullen rykdommen opleggen, want er zal veel gegeeven worden, zonder dat men behoeven zal veel uittedeelen.
De Armoede zal een der grootfte fchanden gerekend worden, want elk die werken wil, zal overvloed genieten, de Ambagtsman zal zig even als in Vrankryk overgebragt zien, waar de Wyn op den gemeenftcn tafel geplengd wordt.
Regenten en Burgers zullen gezaamlyk in deeze Zegeningen deelen. Zy zullen elkander de vriendlyke hand bieden, en elk zyne waardigheid, elk zyn gezag en eerbied bcwaaren. De wenschlykfte overéénftemming zal alomme ftand grypen, en
hier*»



t 143)
hierdoor den heildaat van het gelukkig Gemeenebest hoe langer' hoe meer uitgebreid en bevestigd worden.
De Vyanden des Vaderlands zullen niet meer genoemd worden , om dat ze er niet meer zyn zullen ,• of om dat hunne magt derwyze bepaald is, dat zy niets meer vermogen dan grynzen en grommen.
Wat is Oorlog! zal men elkander vraagen; want dat woord zal alleen by de klank bekend zyn.
De Predikanten zullen verfcheiden predikbeurten affchaffen, om dat het Volk geen tyd zal hebben, - om in de kerk te komen,, en teffens om dat het de deugd zo diep in de ziel zal geprend hebben, dat het geene Zedelesfen meer zal behoeven, alleenlyk zullen er eenige Dankdagen overblyven.
Uit dien hoofde begrypt men ligtlyk dat de traclementen verminderd zullen'worden, waardoor de Schatkist van Staat een^ nieuwe aanwinst zal doen.-
En ovërwyl de meeste kerktoorens van Europa als dan den behoorlyken leeftyd van goede en eerlyke Toorens bereikt zul-: len hebben, zal Europa een eenparig befluit neemen, om alle deeze ontzaglyke Steenhoopen aftebreeken. Hierdoor zal de Tras merklyk in Prys daalen.
Van alle deeze Afbraaken zal men de bruikbaare S'teenen uitzoeken , en een eenigHuis bouwen, waar in, driemaal op een Jaar, de Christenen van Europa hunnen Godsdienst zullen verrigten.
Om de Maatfchappy ten hoogden gelukkig te maaken, zullen er geene Huuwlyken vermoogén geflooten te worden, dan die de zuiverde liefde ten grondflag hebben. Er zal derhalven een Eerbaaren Proeftyd ingevoerd worden, van zeven maanden lang; nrwelken tyd "de Proefegtelingen elkander zullen leercni kennen, en wanneer zy in dien tyd, onder prestatie van Eede,> niet geknord noch zuur gezien hebben, zullen zy het recht hebben,, om met elkander te trouwen: zullende er Oétroiè'n van' vyf jaaren op de Huuwlyken gegeeven worden.
'Dus zal men zig voor vyf jaaren verbinden., na welken tyd het Huuwlyk ontbonden zal zyn, ten ware men Prolongatie van: het Oft-roi verzogt. ■
En vermits dè Heerlykheid en de Welvaart de-s Lands in de' Veelheid der Ingeaetenen-bedaat, zal men het gebruik invoe-*ren, dat zo wel Meisjes als Jongetjes uit vryen zullen moogen' gaan; dat'het tot geene fchande zal'gerekend worden, wanneer' een Meisje aanzoek doet en een Jongen Neen zegt.. I Hier-



C 144 )
Hierdoor zullen er twee derde Huuwlyken meer geflootert worden dan tegenwoordig, en de zonde van veinzcry en bedrog byna geheel van den aardbodem verdelgd worden.
"Om evenwel in geen andere uiterften te vervallen, en geen totalen ftilftand in koophandel en handwerken te veroorzaaken, als mede om de veiligheid der publique wegen en des Heeren ftraten te handhaven, zullen de Meisjes genoodzaakt zyn hunne Voorftellen te doen, binnenshuis, en op geene andere uuren, dan na het luiden der Avondklok, welk gelui als dan algemeen ftaat te worden ingevoerd.
Vrysters van meer dan veertig jaaren zullen echter maar driemaal op een week hunne voorftellen mogen doen, en vooral niet prefent mogen zyn, by de voorftellen van Meisjes beneden de vierentwintig jaaren.
Het fchryven van Minnebrieven zal men geheel affchaffen, om het misbruik van Gods fchepzel voortekomen.
Een nieuwe en gemaklyke wyze van Zoenen zal er ingevoerd worden.
Ook zal men de Beffen en de Mantels affchaffen.
De Rechtsgeleerdheid zal niet hooger aangemerkt of langer o-ebruikt worden, dan als eene uitfpanninglief hebbery. ö De dooden zal men buiten de Steden begraaven, in kopere kisten, welke altoos in gebruik zullen blyven, zo dat de Zoon in het verbiyf zyns Vaders zal rusten.
Het draagen "der witte kleur zal algemeen zyn. Er zal voor weheel Europa flegts eene kleine Fabriek van groen Taf zyn , dewyl de Maagden verpligt zullen weezen om groene klederen te draagen.
Nergens zullen er kloosters te vinden weezen. De Veldvrugten zullen er in den grootften overvloed zyn. Vyftig Perfikken zullen voor een Braspenning verkogt wor-
deVoortaan zal de Boter een groene kleur hebben. .
De Pruiken zullen uit de mode geraaken. Rechters, Dominé's, Advokaten, Chatechifeermeesters, ,Collegiebroeders eii met een woord al wat tot publique bedieningen behoort, zullen een foort van Mopmutfen dragen, i
Het zal de mode worden om algemeen brodequins met vervaarlyke hooge hielen te dragen.
De Vrouwen zullen eveneens als de Mannen gekleed gaan, uitgezonderd dat zy hoepelrokken zullen draagen.



C 145 >
En zie daar, Myn Heer! de geheele Historie van het Taar ifioo. Geen Jota of Tittel van alles wat ik u voorzegd heb, zal mis uitkomen, het zal alles vervuld worden.
Ik voeg hier neffens de Astrologifche berekening van alle deeze Voorzeggingen, en beveel u aan 't geluk. Ik ben, enz.
LUDEMAN.
1786 5. No. a. 13. 17a. 13. 056731a.
1787 15 118. 45. 17. XVI.
1788 1013807. na. 8. 9. 11078. 5.
1789 12 19. 73. 3. XXVIII.
1790 13- *3- i3°- 15- 7733-
XIX.
1023. 1029. 15783. XL.
1791 ia. 13. 19. 1. 3. 5. Cl.
179a 170. 18. 909. MD.
125. 3. DL.
1793 15- X.
1794 103. VI.
1795 9°"- 69- l8°- x3- m
1796 1088. 95. MM.
1797 333- 15- CCC.
1798 3257. XC.
1799 i3-
1800 a.
EINDE.
T
VYF-



C 146 )
VYFDE BRIEF. Jufvrouw S. B. aan JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN.
Myn Heer!
Ik heb lang in twyffel geftaan, om UEd. te fchryven. Aan den eenen kant was ik begeerig myn toekomstig Lot te moogen weeten, en aan den anderen kant wederhield my het Denkbeeld, van geen genoegen te zullen vinden in gebeurtenisfen welken ik te gemoete zag. De vreemdheid of nieuwheid maakt in de meeste gevallen het aangenaame uit, en veele zaaken worden ons onverfchillig of doodlyk vervee lende, wanneer wy ze kennen. Nog erger is het wanneer men vooraf de rampen berekenen kan, die ons zullen overkomen. De verbeelding fpeelt ons altoos kwaade parten ten deezen opzigten, en doet ons dikwils in 't vooruitzigt meerder lyden beproeven, dan wy in de omftandigheid zelf ondervinden.
Met dat alles, groote Natuurkenner! weegt myne nieuwsgierigheid zwaarder dan alle deeze welwyze bedenkingen, *t is my onmooglyk hier van een andere reden te geeven, dan dat ik een jonge Jufvrouw ben.
Ik vervoeg my derhalven by u, myn Heer! met verzoek, om de Lotgevallen te moogen weeten, welke in het toekomende op my wagten.
Gy moet my in geenen deelen ontzien! Ik ben gemoedigd om alles te hooren. Zelf ben ik derwyzen gehard, dat ik uwe Voorzeggingen gelooven, en uwe kwaade Voorfpellingen, als bedrog en leugens verwerpen zal.
Ik voeg hier neffens een Briefje met myn Naam, Geboortedag enz., en om de Gave der Profetie te meer aantemoedigen, zend jk u eenige Dukaten.
In verwagting van fpoedig befcheid blyf ik enz.
S. B.
ZES-



C 147)
ZESDE BRIEF. JOH. CHRIST. LUDEMAN aan JOACIIIM LAPSERIUS. Myn Vriend!
Ik heb van Jufvrouw S. B. een brief ontvangen, met den fterkften aandrang, dien immer een eenig Brieffchryver onder de Zon zou kunnen bezigen,ik moet haar volftrekt antwoorden, om redenen, die van het uiterfte belang voor haar zyn.
My ftaat voor, dat ik u dikwils van gemelde Juffrouw heb hooren fpreeken, en wel zo, dat gy Haar zeer van naby fcheen te kennen: doe my het vermaak, om my iets haar betreffende medetedeelen, gy weet op welke voorwaarde.
Ik voeg Copie van haar brief hier neffens, waaruit gy myn meening ten duidlykften verftaan zult.
Schryf my zo fpoedig gy kunt. De Meisjes vallen haastig, en een fchielyk antwoord vermeerdert altoos het Crediet van een Voorzegger.
Gy. weet dat ik ben,
T. T.
LUDEMAN.
ZEVENDE BRIEFJOACHÏM LAPSERIUS aan JOH. CHRIST. LUDEMANk
Waarde Vriend!
Ik haast my, om uw belangryke vraag te beantwoorden, en het verheugt my niet weinig, daHk in ftaat ben, u meerder op dit Artikel te kunnen zeggen dan iemand anders.
Juffrouw S. B. is een Meisje, volmaakt gelyk aan het gros der Meisjes, dat verftand en gevoel bezit, en dat aan derzelver Ta be-



• C I 4«j
beflemming, Inftinft, of zo als gy het noemen wilt, gaarne tragt te voldoen, dat is, dat er op vlamt, om by een Man te flaapen.
Zy bezit genoegzaame fchoonheid om te behaagen, en het geen aan dit Artikel mogt ontbreeken, vergoed zyn door eene alles inneemende bevalligheid. Haar oordeel heeft zy zeer wel, en vooral is zy gefleepen op de Geheimen der Meisje».
Al vroeg keek zy in den Spiegel; zig in allerlei postuuren ftellende. Nu eens lachende, dan glimlachende , dan ernftig ziende, dan een weinig betrokken, dan ftuurs dan verliefd, dan kwynende en zo vervolgens, altoos onder het oog houdende, dat, welk een plooi haare weezenftrekken ook ontvangen mogten, zy vooral noodig had, om haare fchoonheid, ten minften haare. bevalligheid, te bewaaren. Met zeer veel zorgvuldigheid nam zy de gelaattrekken der getrouwde Vrouwen in acht, en wel voornaamlyk van die Vrouwen, die bereids over 't jaar hilnne Mannen genooten hadden : Zy hield zig verzekerd, dat derzelver Spieren de bewceging van het hart volgden, en dat dit hart geene moeiten meer nam, oni zig te verbergen. Hier uit antwoorde zy, dat de Natuurlyke trekken in het aangezigt te behouden, haar noodwendig nadeehg was , vermits dezelven den haatlyken Index waren van het inwendige.
Met deeze weetenfchap voorzien, en ingevolge de regels der Behaaglykheid plooide zy den Spiegel van haar hart. In alles wat zy deed, tot in haar boos worden toe, wist zy te bekoo-
ren, en haar lachen, —— ó dat was onwederftandlyk .' -
en, gaf zy iemand een neep of een lonk, — dan, — dan was 't even of men ten Hemel voer.
Gy begrypt, dat zy, aldus gewapend, aldus ten ftryde uittrekkende, op eiken voetftap eene verovering deed. —- 'tls waar, zy veroverde wel altoos geen waerelddeelen, doch een Jöèihutje is ook iets, ten minsten een Meisje kan er op neder zien als een Conquest. ■> ,• t • ■'
Daadlyk begrypt gy de kwaal van.dit Meisje, de hgtzinnig-
heid, naamlyk. ' ' ' „,
Dus vervolgde zy den verliefden Oorlog, dien zy tegen elk
een voerde, en waardoor zy elk een verwon: — of, helaas ! —
waardoor zy alomme verwoeftïngenaanrigtede envrugtlooze wee-
ilagten ten Hemel deed opklimmen. Daar de Meisjes, in 't ftuk'der liefde, de leepheid zeif zyn.
en,'



C 149 )
en, myn lieve Ludeman! daar de beste onder hen, zeer duidlyff en Maar, de gevolgen kan inzien eener wispelturigheid, die eiken Jongen, hoe toegeeflyk hy ook weezen mag, noodzaaklyk tegen de borst moet fluiten, en haar eindlyk moet doen veragten, verwonderde het my altoos, dat dit geen genoegzaame beweegreden uitmaakte , om het fchoone Geflagt meer ftandvastigheid inteboezemen. Immers is het groote Doelwit, waarom dien geheelen trein van kanten, linten, gaazen, krullen, knipoogjes, nypvingertjes, zugtjes enz. tegen de Jongens word aangevoerd, om een Man? en niets is zekerder middel, om geen Man te krygen, dan om er veel te willen hebben!
Dit raadzel heb ik nimmer anders kunnen oplosfen, dan dat ik geloof, dat er een byzondere flreeling voor den Hoogmoed der Meisjes in fleekt, dat zy veele Bewonderaars, Bezugters, Beduimelaars, Belikkers en Aanbidders hebben !
Jufvrouw S. B. althans fcheen altoos het vergenoegst , het meest met zig zelve ingenomen, en meest met de Waereld verzoend te zyn, wanneer er vyf, zes of meer paar oogen, om haare gunsten bedelden. Greetig ontving zy alle loffpraaken: die van een Jaagersjongen zelf werden niet verwaarloosd ; zy onthield ze zorgvuldig, en duidlyk kon haar kamenier befpeuren, dat zy, in flede van te bidden, wanneer zy naar bed ging, de toejuichingen en loftuitingen overdagt, die men haar dien dag had toegezwaaid. Eens gebeurde het zelf, dat zy, met de keukenmeid afrekenende, in flede van het verfchot van een dubbeltje hairfpelden te noemen, die haar by 't inzien der re* kening te binnen fchooten, zeide: Apropos! de Loffpraakyan myn Pruikmaaker vind ik op de rekening niet!
Dan met al die veroveringen voer Jufvrouw S. B. even ge*iyk alle andere Jufvrouwen. Alle mooie Jongens begreepen, dat het uiterfle dat er aan Jufvrouw S. B. te doen viel ,
hier in beflond, dat zy haar bewonderden -y en- dat
zy ze lieten loopen. Ze merkten haar op 't laast aan
als een Afgodsbeeld, dat men den wierook moet toezwaaien en aanbidden, zonder meer.
Jufvrouw S. B. werd op het laatst dus gelyk aan een Heirleger, dat, na Steden en Dorpen te hebben ingenomen , eindlyk op een woeste Heide verdwaald , waar volftrekt geene overwinningen meer te maaken zyn. Zy paradeerde nog met haare flagordens en veldbanieren, doch ydele Parade, waarvan zy en de Herfstzon alleen de getuigen waren.
T 3 Een



C 150 )
Een dier bedaarde Vryers, welken nimmer die vliegendeMeisjes naaiioopen, Voelt eindlyk iets om Zyn hart draaien, dat ik niet geloof. Zy is echter wys genoeg om te bemerken , dat zy den Vïyet moet aanpakken, of dat zy gevaar loopt van haar Maagdom in 'f graf te zullen draagen.
Uit dit alles'zult gy wel het een of ander kunnen opmaaken, om er eene voorzegging Op te bouwen, welke door de uitkomst bewaarheid word.
Indien ik éênig ander geval u van dienst kan zyn, gelief maar te fprèëkén.
Ik ben, enz.
LAPSERIUS.
AGTSTE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan Jufvrouw S. B. Mtjufvrouw.
G
y zult een ongelukkig Huuwlyk doen. Of van d?
teering fterven.
Ik ben, enz.
LUDEMAN.
■■-.-u i l- ...
NEGENDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan SOPHONISBA. Madame !
O
p uw verzoek heb ik al myn oude papieren doorfnuffeld. Het ftof vloog my tot boven myn ooren uit, want in geen quart eeuw zyn ze aangeroerd gewórden. Ik heb echter het begeerde
niet



C 151 )
'piet gevonden. Het moet zekerlyk weggeraakt zyn, want ik weet dat ik het gehad heb. Dit is verbruid los, zult gy zeggen, ik beken het, maar hoe veel verliezen zommige Meisjes niet weieens, zonder dat zy het weeten?
Ik heb echter iets gevonden, dat u mooglyk eenigzins van -dienst zou kunnen zyn. Ik voeg het hier neffens.
In allen gevallen, weet gy, dat ik volkomen ten uwen dienile gereed ben.
Waarmede ik oprecht.lyk blyve,
T. T.
L U D E M A N.
P. S. Het ingefloten jluk(dat een Raport fchynttewezen^ lever ■ik u zo als het is; 't geen er aan ontbreekt hebt gy de Motten en 4e Muizen te wyten.
Vale.
* * * *
-— nieuwe colonie —— ncie ■ kryk
tune porteerd ■- te Br ■
788 en
yne Heer en!
'tls de belachlykheid zelf een nieuwe Waereld in de oude te willen zoeken! 'tis dolligheid,om de grillen en dwaasheeden te willen ontloopen, die wy in onze boezems rontfleepen.
Immers hebben wy onze zielen al genoeg verfleeten , om de vlakken uittefchuuren, die het onzimiige Menschdom befmet-
ten? Wy vaagen de Meelzolder. Wy reinigen den trog
en bevuilen het deeg! Wy zouden , met dezelfde moeite , onze Natuurgenooten op hunne Hoofden kunnen leeren wandelen, en met hun hielen de Zon leeren tegenhouden.
En nu eischt men , dat wy eene nieuwe Colonie zoeken , waarin wy van alle die aperyen ontflaagen zullen weezen, waarmede wy jaaren lang in ons Vaderland hebben moeten worftelen!
Wel



C 152 )
Wel nu, myne Hccren! wy hebben aan dien eisch voldaan. Wy hebben de Waereld doorkruist! Wy hebben Colonien ge-
zogt, en zyn wedergekeerd: Wy hebben gevonden >
dat de Waereld alömme zig zelve gelyk is, en wy zullen u, .—— indien de ervaaring u zulks nog niet genoeg geleerd mogt
hebben, daarvan eene nieuwe verzekering geeven.
• Wy voorzagen ons van provifie en toogen met onze Ezels op reis. Den eerften dag trokken wy door verfcheiden Moeslanden, waar alle Boeren en Tuinders druk bezig waren , om de aarde te bearbeiden, die, gelyk zy allen betuigden, onöphoudlyken vlyt verè'ifchte , eer zy haaren Bebouwer den foberen kost verghaffen.
Wy zagen alhier in de rondte haar een plekje grond, om er eene Colonie te ftigten; niets echter was onmooglyker dan om zulks alhier te vinden. Een zeker Rechtsgeleerde liet ons een lyst van negenhonderd zeven en tagtig Procesfenzien, die enkel en alleen gevoerd worden, om ftukjes grond, waarvan het grootste twee en een halve mergen befloeg.
Deeze Boeren en Arbeiders waren forfche opgefchooten Kareis, met vuisten als Voorhamers voorzien; zy hadden koppen als oudcrwetfchc Cabinetbollen, en ruggen als Hengften. Zy haalden vyfjaarige boomen met ééne hand uit den grond ; heiden de paaien met hunne vuisten in , en wanneer iemand hunner tegen een huis of fchuur liep, waren de Daken cn Schoorjleenen in gevaar van in te ftorten. Dit geflagt te verdry ven, even gelyk de Canaaniten uit het beloofde Land, was in allen opzigten onraadzaam, want al waren wy tegen deeze wei-
geknokte Landbebouwers opgewasfchen, en al konden wy hen .<hiet onze rottingen, even als de kaarsjesbloemtjes van hunne fteeltjes flaan, dan immers was het nog de hoogde onrechtvaardigheid, deeze arme Drommels van hunne kluiten teverjaagen, waartoe zy, God weet het, hoe veele jaaren befteed hadden, om ze in die fituatie te krygen.
Wy verlieten dit Gewest derhalven en kwamen in een bergagtig Landfchap, waar de gronden zeer onvrugtbaar en de Inwoonders onvoorbeeldig traag waren. Zy leefden zeer armmoedig in kleïe Hutten; zig niet verder met de Waereld bemoeiende, dan zy er volftrekt by noodig hadden.
Een deezer halfnaakte Ingezetenen lag voor zyn Hut in het gras, met den buik op den grond, de handen onder'thoofd, en de beenen verre van elkander. Met de uitcrfte tegenzin opende
hy



C 153 )
lry zyne lamme kaakenbeenen , wanneer wy hem iets vroegen, en dan nog waren zyne antwoorden, volmaakt Laconisch, in zo verre het de kortheid betrof.
Gy fchynt uw gemak te neemen, myn Vriend! met dit fchoone weder?
Hier fchynt niet veel bezigheid te weezen! alles is hier zo ftil, zo werkloos- Is Hier niets te doen? Neen!
Dat is wonderlyk ! De Menfchen moeten hier immers
•leeven ? en om te leeven moeten zy immers werken ?
Ja!
Wel wat werkt men zo wel ? Bebouwt men hier ook het
Land? — Heeft men Fabrieken? — Dryft men koophandel? —— enz.
Op alle deeze vraagen was het, Neen!
Wel wat doet men dan?
Och !
Geeft men hier ook lesfen in de redeneerkunde?
De karei floot zyne lippen digt op één, liet zyne oogenleden langzaam vallen, en lag zyn hoofd voorover op zyn armen.
Dit Land trok zekerlyk onze attentie, en wel hoofdzaaklyk om deeze reden, dat men aan de Bewoonderen des Lands gemaklyke Buuren zou hebben, en nimmer gevaar zou loopen",
dat zy zig met politique zaaken zouden meieeren. Dan ,
men merkte aan, dat men zig even goed in een Land zou kunnen nederzetten, 't welk door Ezels bewoond wierd, waar men niet flegts de zelfde voorrechten zou genieten, maar waar men daar en boven nog het gemak zou kunnen hebben, om op de Ezels te ryden, daar men hier veelligt in de omftandigheeden zou kunnen komen, om deeze vadzige Stervelingen te moeten draagen.
Deeze bedenking, myne Heeren! woeg op ons hart. Wy melden het Land in ons geheugen, om, als er zig geen beter opdeed, er nader onderzoek naar te doen.
Wy vervolgden onzen weg. Wy klommen naar gebergtens , die taamlyk bebouwd en bewoond waren. De Bewoonders ftonden op; werkten , aten , dronken , en gingen naar bed , en dit deeden zy , zo bepaald dag aan dag, en nagt by nagt, dat er geen verandering, hoe ook genaamd, in deezen regel plaats had, of gehad had, zedert het verloop van V eeni-



C 154 )
eenige eeuwen. De huizen, de velden, de flooten, de zeden, de gebruiken, de dranken, de Godsdienst, en met een woord, alle zaaken en verrigtingen van dit Volk, waren van onheuchlyke tyden dezelfde gebleeven, zedert men ze ingefteld had.
Onder deeze wandelende Boomen eene Maatfchappy te ftigten, zou noodwendig eene groote Staatsomwending ten gevolge moeten hebben. Alles zou moeten veranderd worden, of wy zouden ons naar hen moeten fchikken. Het eerst befchouwt elk gezond Staatkundige als hoogstgevaarlyk en verderflyk, zo wel voor de Bewooners als voor de Colonisten, en wat het tweede aanbelangt, gelooven wy niet, dat gylieden gefchikt en genoegen zyt, om een nieuwen Libanon aanteleggen, en zeifin ftilgroeïende Cederen te veranderen. Dus viel ook hier niette doen.
Deeze eeuwige Gelykheeden verwaardigden zig niet, om ons, zo min by onze aankomst als by ons vertrek, aantezien, te verwellekomen of vaarwel te zeggen. Hoe jammerlyk derhalven, myneHeeren! zoud gy hier gevaaren zyn! gy! die zonder oogenbliklyke veranderingen, onmooglyk genoegen fmaaken kunt.
Voorttrekkende, ingevolge onzen last, ontmoette my een Man op een paard, beiden van eene ongemeene grootte. Wy moesten tegen hem opzien, even als tegen een zwaarlyvigen en opgefchooten Lindenboom. Hoe groot hy echter zyn mogt; in zyne houdingen had hy iets, dat zeer fterk naar 'tkinderagtige zweemde. Dus hield hy een ftokje in de eene hand, waarmede hy naar de voorbyvliegende kapelletjes floeg. Ook vong hy groote vliegen, welken hy aan een fpeld reeg en ze dus op het Hoofdftel van zyn paard rangeerde. Verfcheiden maaien hoorden wy hem ook roepen hui! hui! paard!
De lange Man ons in 'toog krygende hield (ril en lachte. Wy traden naar hem toe en vroegen wat Landsman hy was ?
Ik ben geen Man, ik ben pas een jongen van zes jaaren !
Gy kunt bezeffen, myne LIeeren! hoe verbaasd wy dit groote kind ftonden aantegaapen.
Waar woont gy? vroeg een uit ons.
In 't Land der gefireepten, antwoorde hy.
Is dat Land verre van hier?
Omtrent twee uuren.
En welk is de weg derwaards heen?
Al regt uit.' al regt uit! al regt uit! al regt uit!
Dit zeggende gaf hy zyn paard de lpooren, en galloppeerde 20 vehemcnt hard, dat wy erbczwaarlvk oog op konden houden.



C i55)
den. De reden van deeze handelwyze konden wy niet anders gisfen te zyn, dan dat hy ons wilde wyzen wat regt uit was, vermits hy al regt toe regt aan reed.
Wy hielden daarop te faamen raad, wat te doen? -— Dit groote kind te volgen, of een ander pad inteflaan!
Wanneer alles in dat Land naar evenredigheid is, dagten wy, wat zulllen wy, vyf a zesthalfvoetige Stervelingen, aldaar dan uitvoeren? Men zal ons voor infeéten of misgeboorten groeten, en ten opzigte van de Huishouding; 'tzal even eens zyn, als of wy in een onbewoond Land kwamen, want alles zal tot ons gebruik te groot en te zwaar vallen.
Deeze reden , myne Hecren! was echter niet genoegzaam, om ons te beletten van het Land der Geftreepten in te trekken, 'tls om 't even, zeiden wy, of wy in dat, dan of wy in een ander Land een nieuw Huishouden oprigten ; en daarenboven , kunnen wy niet alles gebruiken, wat ten dienfte deezer lange Menfchen ftrekt, er zal evenwel nog wel iets gevonden worden; ten minsten, wy zullen er de Materialen aantreffen, om er voor ons de noodige Gereedfchappen van te vervaardigen.
Overvloedig genoeg, om onze reis derwaards te bepaalen.
Wy volgden den ons aangeweezen weg, die zeer breed en hobbelig was. Wy vonden een pak leder, beftaande uit zeven Ósfenhuiden, die met een menigte paaien op elkandervastgcflagen waren. Lang ftonden wy te peinfen, te gisfen enteraaden, wat dit voor eene Machine weezen mogt.
Met zeer veel moeiten keerden wy deeze Osfenledere Waereld het onderfte boven, wanneer wy, uit alle de by- en neven-omftandigheeden, eenpaarig in het denkbeeld kwaamen, dat hei een agterlap moest weezen , die door het een of ander lange Mensch, of Streepeling, verlooren was.
Welk een gedugte Agterlap!
Welk een gedugte Schoen, waar aan dezelve gezeten heeft! Welk een gedugte voet, die er in deeze fchoen ftak! Welk een gedugt been, dat op deezen voet liep ! Welk een gedugt Mensch, dat zulk een been had ! Hoe gedugt groot was dat Mensch!
En hoe gedugt zal dit gedugt Mensch, met al die gedugte dingen, ons over 't hoofd zien !
Ach! Hemel! over't hoofd zien.' ricprn wy
allen, en keerden yllings te rug.
Immers, myne Heeren ! zoekt gy geene Colrnie te ftigV 1 ten,



C 156 )
ten, in een Land waar gy over 't hoofd gezien zoud worden ?
Gy allen fchud het hoofd ! en ziet daar, onze fpoedige we-'
derkeering gerechtvaardigd! Want indien hetuom 'teven,
ware, of gy onder Reuzen, dat of gy onder Dwergen woondet. of indien het u niet verfchildet, of gy tegen groote Jongens met verbaasdheid moest opkyken, en voor elke vuist, die zy opheffen, een koude fiddering over uw hart gevoelen; indien gy niet gevoelig waart voor de barschheid der oogöpflagingen, voor de forschheid der uitfpraaken, voor de vinnigheid der bevelen, voor de moeilykheid van derzelver uitvoering, van dit groot en alles overweldigende Geflagt! Indien gy u de verdrukking en vertrapping der lange Menfchen kost getroosten , zoud gy dan wel begeerig zyn naar een nieuw verbiyf? zoud gy ons dan wel uitgezonden hebben, om een Colonie te zoeken?
— ■ hier deed men volftrekt niet anders dan dan-
zen; zelf had men de gewoonte, om, terwyl men at, een foort van contradans te houden , onder welke men elkander heteeten in den mond frak.
Grappiger vertooning echter kon men zig niet voorftellen, dan de Predikatiën, zo als dezelven gehouden werden. De Dominé danste zo wel als den Voorleezer, de Koster, de Stoelenzetters en al de Toehoorders. De Diaken liep al danzende met het armenzakje rond, met een woord, alles danste, tot de leerftellingen incluis.
Om 's Lands gebruik te volgen dansten wy ook, en deeden wy al danzende onderzoek naar de geaartheid der gronden, het geitel van de lugt, de ligging der Zeehavens, deVrugten, en al wat er toe behoort.
deeze danzende Audiëntie duurde omtrent.
vier uuren lang, waardoor wy zo verbruid lam werden, dat wy ten einde het gehoor nedervielen. Alles wat er in deeze Aur diëntie verhandeld werd, waren niet anders dan danzende Herfenfehknmen, danzende Denkbeelden, danzende Voornee? mens, danzende Befluiten, danzende Verzekeringen, danzende
Be-



C 157 )
. , . en ook danzende
Uitvoeringen.
Indien wy voorneemens waren een danzend leeven te leiden dan- zokcr was geen Land gefchikter voor ons dan even dit! —■ Maar, Myne Heerenl moeten Wy op de kermisfen gaan rei-zen? Moeten wy het Toneel beklimmen, of moeten wy de
Bals en Danspartyën frequentecren ? en indien wy dit niet"
doen, waar toe zullen wy dandanzen? Immers hebben
wy in het Land, 't welk wy agter den rug gelaaten hebben,turfzolders, klecrzolders, agter- en voorkamers,- zaletten en zaaien, waarop en waarin wy zo lang, zo veel, zo zagt,- zo zoet en zo hard kunnen danzen als wy zelf willen ? —— en immers is de reden van te willen danzen, geen reden om er een nieuwe Colonie voor op te zoeken ?
Hoe verfchriklyk mislyk zou het ook weezen , wanneer wy al danzende !:et Manuaal deeden en al danzende een Grond' wettige Herftelling invoerden?
't Zou zekerlyk by uitftek naar 't genoegen onzer jeugdige Landgenooten zyn! deeze zouden in dat Land byzonder kunnen 'aarten, maar voor u, Strambecnigen.' Gigtigen en Zwaarlyvigen! voor u ware het de grootfte Straf, die ons Heer u immer zou kunnen toezenden..
En ook wanneer de Overheerfching al fleepvoetende ons op den hals komt, komt zy vroeg genoeg; wy behoeven geen Land optezoeken, waar ze al fpringende en vliegende ons opden huid komt.
Meer redenen zullen wy niet behoeven bytebrengen, om onsgedrag te billyken, dat wy, onder het danzen van een Menuet,, dit danzende Land verlieten.
Wy vervolgden ons Pad en kwamen > — ■
niet anders dan lachen. Wy be
fchouwden dit in den eerden opflag als eene buitengewoone vriendlykheid en uiterfte welleevenheid, en in de daad, wy waren zo vergenoegd over de eerde verwelkomingen, dat wy even als de Inwoonders lachten, en dat veelen ons vóór Inboorlingen groeteden.
Wy gingen regelrecht naar den Gezant en maakten ons nederig, Compliment.-
V 3; «^V1



C 158 )
Ha, ha, ha, Myne Heerenl ha, hat ha, gaat zitten. haf ha, ha, ha, haf De reden van onze komst, —— Ha, ha, ha!
Beftaat hier in, dat wy ons Land verhaten hebben,
Ha, ha, ha! ha, ha, ha!
En dat wy voorneemens in een gelukkiger Waerelddeel, —1
Ha, ha, ha, ha, ha!
Een Colonie, ter vestiging van eene nieuwe Maatfchappy te zoeken.
Ha, ha, ha! ha, ha, ha! ha, ha, ha!
Wy hebben ons derhalven naar dit Land gekeerd, in de vooronderftelling, dat wy>dat gelukkige Waerelddeel, alhier zouden aantreffen.
Ha, ha, ha, ha, ha! —— ha, ha, ha, ha, ha, ha, ha!
Wy neemen derhalven de Vryheid, aan Uw Excellentie, eerbicdiglyk te verzoeken, om ons te willen veroorlooven, een klein plekje gronds, waar wy ons verbeelden gelukkiger te zullen zyn dan in ons Vaderland!
Ha, ha, ha, verbeelden] ha, ha, ha, gelukkiger] ha, ha, ha, verbeelden] ha, ha, ha, verbeelden] ha, ha, ha, gelukkiger1, ha, ha, ha, ha, ha, ha]
't Is zeer mooglyk, dat wy ons in dit opzigt bedriegen, en dat wy zo gelukkig niet zouden zyn, als wy ons wel verbeelden te zuilen weczen. Evenwel wy zullen het waagen, en vinden wy er het begeerde geluk niet, wy zullen er ten minften geene Aristocraaten vinden!
Ha, ha, ha, geene Aristocraaten! ha, ha, ha, ha, ha!
Neen, Myn Heer! geene Aristocraaten!
Ha, ha, ha, ha. hal Wie komt er woonen, op dat Stukje Land? ha, ha, ha'.
Wy, Myn Heer! wy en onze Medelotgenooten!
Ha, ha, hal Gy? gy ? ha, ha, ha'.
Wel ja! wy !
Ha, ha, ha, ha, ha\ en dan geene Aristocraaten? ha, ha^ ha, ha, ha, ha, ha'. ha, ha', enz.
Wy dagten in waarheid dat de Karei zig te barsten zou gelachen hebben. Het leed een geheel uur lang, eer hy een weinig tot bedaaren kwam: doch naauwlyks floeg hy de oogen op ons, of hy begon van vooren af aan, en wel met verdubbeling te lachen.
In-



C 159 )
Inwendig begonden wy boos te worden. Uwe Excellentie begrypt, dat wy in goeden ernst dit Voorftel doen?
Ha, ha, hal gy begrypt, Myne Heer en', dat ik in goeden ernst lach? ha, ha, ha, ha, ha'.
Wy getroosten ons de gebruiken en de zeden des Lands, en wy twyffelen niet, of wy zullen ook aan het lachen gewennen. Indien nu uw Excelcntie flegts de goedheid had, om ons te befcheiden op ons Voorftel!
Ha, ha, ha', van een ftukje Land', nietwaar? ha, ha, hal
Wy boogen ons.
Ha, ha, ha'. Ik zal u een Gids medegeeven, ha, ha, hal om
een flukje Land te zoeken, ha, ha, hal Waar, ha, ha,
ha', geene, ha, ha, hal Aristocraaten, ha, ha, hal komen zullen , ha, ha, ha'.
Met een fchelde hy; een Kamerheer trad al lachende binnen, en deeze kreeg al lachende bevel, ons te vergezellen.
-De Gids, die ons vergezelde, deed niet anders dan ons geduurig aankyken, en dan uit al zyn magt lachen. Op elk woord dat hy ons te zeggen had, lachte hy ten minften een quartier uur lang, en op elk van onze woordtn fcheen hy dikwils in geen paar uuren tot bedaaren te kunnen komen.
Wy pasfeerden verfcheiden ftraaten, waar de Jongens, Vrouwen, Mannen en Meisjes by menigte te voorfchjn kwamen, niet anders doende, dan het uittefchateren van lachen. Zomtyds waren wy genoodzaakt onze ooren vast te houden, want het afgryslyk gelach zou ons doof gemaakt hebben.
Eindlyk kwamen wy aan een ftuk Land, waar eenige Boeren bezig waren, met er een Sloot rondom te graaven. Zo dikwilsdeeze Weezens de fpade in den grond ftaken, lachten zy, zo dikwils zy een fchep deeden lachten zy, en zo dikwils zy ons aanzagen lachten zy zo hard, dat er de aarde van daverde.
Ha, ha, ha! zei onze Gids. ha, ha, ha! daar is het ftukje Land! ha, ha, ha, ha!
Wy bekeeken het ftukje Land en begonnen het te meeten, ten einde te zien, of het groot genoeg voor een Colonie ware.
De Boeren dit ziende, fmeeten de fpaden uit hunne handen en begonnen op zulk een helfche wys te lachen, dat allen, die inde Stad lachten, voor een oogenblik ftil hielden, verbaasd over dit ongewoon gelach, en yilings naar buiten fneldcn, om te Zien wat er de reden van was,
Bui-



C 160 )
Buiten komende, begon het geheelc Volk te lachen'!
Stelt u eenige duizenden Lachers voor den Geest, en verbeeldt
u dan het geweld eens, dat deeze Lachparty maakte! Dit
was zo ondraaglyk voor ons gehoor, dat wy.hol over bol de vlugt naamen, en toen eerst begon het lachen pas, toen deganfche lachende Maatfchappy ons zo verbaasd zag wegloopen.
— — deeze Stad is te huur of te
koop tegen St. Jan. Wy bleeven met verwondering op dit Bordje ftaan zien. Dit was een verfchynzel, dat wy nog nergens op den Aardbodem gezien hadden. Een ganfche Stad te huur of te koop.' —- Dit zou zeer gemaklyk vallen ter uitvoering van ons Plan! Daadlyk konden wy hier klaar ge-
raaken! Wy vertoefden derhalven niet, om den Verhuurder of Verkooper op te zoeken. Wy vonden hem;
Is deeze Stad te Huur of te koop ?
Welke Stad?
Die daar op dat gindfche bordje aangekondigd wordt!
Paar is geen Stad te huur of te koop! Er is hier, of twintig uuren in V rond, geen Stad of Stads gelyk!"
Hoe! en 't ftaat op dat Bordje, dat daar tegen dien Olmenboom hangt.
Dat is onmooglyk I
Met een gingen wy naar het bordje, om den Man te overtuigen; en tot onze uiterfte verbaazing bevonden wy, dat wy mis gezien hadden, er ftond op:
Deeze Grond voor een Stad is te huur of te koop tegen St. Jan.
Dat wil zeggen, voegde de Man er by, dat gy deezen Grond kunt huur en ofkoopen, om er een Stad op te bouwen.
Wy bedankten den goeden Man en vertrokken.
Van hier — — ■ .
— en van daar . ■
voorder op langs dien kant
en dan alweer nog gingen wy ■ ■ al verder en
doch vertrokken fchielyk.
Wy willen u, Myne Heereni niet verder ophouden noch lastig vallen, met een verhaal van al de plaatfen, die wy vervol.
gens



C 161 )
gens bezogten. 't Zal genoeg zyn kortlyk te zeggen, dat wy geweest zyn in een Landfchap waar de Bewoonders altoos verkouwd waren, en onöphoudlyk hoesten moesten ; de verlchillende hoestingen maakten een vervaarlyk geluid, en 't was niemand, die gezonde ooren had, mooglyk, om het hier een half uur uittehouden.
Op een andere plaats hadden delnwoonders geen ooren. Hun. ne hoofden waren kaal af. Men kon volftrekt er niet mede fpreeken. Men moest door tekenen met hen te recht geraaken, en dit was verbruid lastig en moeilyk. Het eenigfte Voorrecht in dit Land was, dat men er vryelyk alles kon zeggen wat men , begeerde, zonder ergenis te geeven, en dit Voorrecht, Myne Heeren! heeft ons doen beiluiten, om dit Gewest ad notam te neemen, misfchien . ,
Hier worden 13 pag. in V origineel vermischt.
— vervloekte leelyke methode, hier in be-
ftaande, dat al de Inwoonders Pikpleisters op hunne oogen moesten leggen, en dat er geene Vreemdelingen in de Stad toegelaaten werden, ten zy ze insgelyks bepleisterd waren. In den naam van alle Heiligen lieten wy deeze kuur aan ons verrigten en daarop werden wy binnen geleid.
Wy waren, in dien toeftand volmaakt blind, en moesten alle onderzoek op ons gehoor en op onze handen laaten aankomen. Wy hoorden volftrekt niets op onze geheele wandeling door de Stad; alles was dood ftil, even als of wy in het diepst van den nagt door een onderaardfche Grot wandelden. Wy klapten eenige^reizen in onze handen, doch dit gaf geen geluid ter waereld ; 't was niet anders, dan of wy twee wolle lappen op elkander Iloegen. Wat de eigenlyke reden van dit zonderling verfchynzel was, hebben wy, hoe wy ook peinsden, in 't geheel niet kunnen begrypen.
Wat ons ander Zintuig betreft, met het zelve ontwaarden wy vry wat meer. Wy voelden menfchen en beesten, huizen en boomcn, metalen en vloeiftoffen, van allerlei grootte en fatzoenen, doch met deeze onbegryplyke eigenfchap voorzien, dat ze in het aanraaken even zagt waren, Dus voelde men het ondericheid tusfchen een Smitsaambeeld en een jongaartigMeisje,
X al-



C 16a )
alleen aan het fatzoen. De fchop van een paard was niet harder dan de tik van een Juiferlyke waijer, en het losfen van 't kanon gaf geen andere dreun dan die van een vlieg die in een Meelton valt. „
En ziet daar, Myne Heeren! het Rapport
der Commisfie, uitgezonden ter opfpeuring eener Colonie, voor Luiden die ze begreepen noodig te hebben. _ Gy ziet er uit, dat er weinig of geen Landen zyn, die eenigzins gefchikt zyn ter bereiking van uw oogmerk. Gy zult overal de Waereld vinden, in dien zelfden onvolmaakten toeftand, waarin gy ze in uw Vaderland hebt agtergelaaten; op veefe plaatfen is zy nog ongelyk erger, en waar zy niet erger is, ben ik verzekerd, dat wy het haar welhaast zouden maaken.
Gy kunt echter uw beraad op dit alles neemen. Wy zyn gereed u te dienen. -.
het niet beter zyn, dat wy wederkeerden ? . .
wy verzekeren het u
* ■ eerlang
Hier eindigt het origïneele Handfchrift.
TIENDE BRIEF.
URICO aan JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN.
Myn Heer !
Cjy hebt my een zonderling vermaak gedaan met uw laatden brief. Ik ben een Dol Liefhebber van Voorzeggingen. Ik zou er alles aan te kosten leggen. Zoud gy my niet eens de Lotgevallen van een geheele eeuw kunnen voorzeggen ? 't Geen gy voor uwe moeite moet hebben hebt gy maar te rekenen.. Een. Honorarium zult gy daar en boven hebben.
Ik



C T63 )
Ik weet zeer wel, dat dit zeer veel gevergd is, en dat gy my niet alles by den regten naam zult kunnen noemen, doch zulks verfchilt my niet! Profeteer zo figuurlyk als gy zelf wilt, ik ben er een extra Liefhebber van. Al wat Profetisch is, lees Ik met zeer veel vermaak; zulke boeken dunkt my, kunnen met geen Goud duur genoeg betaald worden.
Ik geloof dat de aanftaande eeuw gewigtige toneelen zal opleveren. Ik reikhals naar het Tafereel, dat uwe Voorzeggende
Geest er my van maaken zal! Ik zal ze zorgvuldig bewaa-
ren, en uwe hemelfche Iugeevingeu myn Nageflagt ter hand ftellen.
Zie eens, zal men na 40 Jaar zeggen, welk een verbaazend
Man was die Doftor Ludeman! hoe klaar heeft hy alles
voorzegd! welk een Wysheid en Ondoorgrondlykheid
heerscht er in alle zyne Schriften! Ik ben, enz.
1748. I J R I C O.
ELFDE BRIEF.
JOH. CHRISTOPH. LUDEMAN aan URICO.
Myn Heer!
D e eisch dien gy my doet is bezwaarlyk te voldoen. De Gefchiedenis eener geheele Eeuw te voorzeggen is een werk van het uiterfte gewigt. Indien ik Ludeman niet was, zou ik u mooglyk zeer fpoedig een gantsch verhaal van toekomstige Gebeurtenisfen leveren, zonder my in 't minst te bekreunen of zy immer haare Vervulling zouden hebben; want wat zou het my dan verfchillen? als dan zou myn Naam verzinken onder die menigte Naamen van Voorzeggers, welken de verftandige Waereld onder de Beuzelaaryen telt.
Maar nu, nu er my ten hoogften aan geleegen ligt, dat myn Eer, door alle eeuwen en geflagten heen, onbezoedeld blyve •
X 2 dat



C 164 )
dat Ludeman den rang onder de verdienstlyke Astrologisten blyft beklceden! nu is het myn zaak vooral, om niets te Voorzeggen, dan het geen ftiptlyk vervuld zal worden.
Zie daar wat my doet aarzelen! Zie daar zelf wat my doet befluiten, om uw verzoek afteflaan, indien gy my niet heilig beloofd, om myne Voorzegging volftrekt geheim te houden.
Eer ik verder ga, verwagt ik uw antwoord. Ik ben, enz.
LUDEMAN,
Aan den LEEZER.
Wy willen den Leezer niet ophouden, met de brieven die jfarico en Ludeman hierover wisfelden; 't waren aandrangen en weigeringen; eindlyk befloot Jarico tot de geheimhouding en Ludeman zond hem het volgende Stuk.
De XJITGEEVER.



D E
GESCHIEDENIS
DER.
NEGENTIENDE
EEUW.
EEUWZANG.
Het Latyn in vrye Vaarzen gevolgd.
EERSTE ZANG.
erheft uwe Stemmen, glorievolle Digters.' en bezingt de Gebeurtenisfen van den vervloogen tyd!
Voert de Helden ten toneele, wier roem waardig is, de eeuwen te worden gewyd!
Stelt hunne Deugden in het fchoonfte Licht en fchetst ons, met de edelfte trekken,
Hunnen moed, hunne grootheid, hunne verdienften, die onze Volgzugt wekken:
Of ontwaart gy de zwakheid der Stervelingen, die niet fteeds dat fpoor betreed,
Waarop uwe doorlugtige Voorbeelden, zig zeiven zaligden, en de Waereld haare ellenden vergeet ?
X 3 Daalt



Daalt dan uit uwe hemelfche hoogten, en bezingt Menfchen, wier zwakheden en gebreken
Ons troosten onder 't pak, dat ons nederdrukt, daar wv zien hoe de Deugdzaamften, hoe de Grootften, hoe de Moed'igften er dikwils onder bezweeken'
Lotgenooten in 't lyden te hebben is een verzagting voor onze lydens, die troost, 't is waar! is verkeerd!
Doch 't is de ervaaring, die ze ons als een Troost ten allen tyden kennen leert.
Dit is uwe Taak, berugte Zangers! waarin gy toont zo voortref! yk te kunnen flaagen,
En welks volmaakte uitvoering, u de kroon der eeuwen zal doen wegdraagen.
Maar aan ons, Voorzeggers van het geen verborgen ligt in de toekomstige Donkerheid,
Aan ons voegt het, der Waereld te ontdekken wat Lot haar is bereid;
Haar te verbaazen, te verflommen; van hartfeer te doen wegkrimpen j wanhoopig de oogen te doen draaien en de handen te doen wringen,
Door het vooruitzigt op de naderende Dingen!
Aan ons voegt het, om geheele Volken optebeuren, te vertroosten, te verblyden en opgetoogen te doen ftaan,
Daar wy haar de oogen op toekomende aardfche gelukken, en zegeningen van den Hemel doen flaan!
Ons voegt het den mond der hemelfche Planeeten te weezen,
En het Lot der vierWaerelddeelen, honderden jaaren tevooren, uit de Geflernten te leezen.
Maar Gy, Hooge Magten, Gy, wier invloed op den Mensch en op zyne Gefchiedenis,
Bevestigd door de Ondervinding, door de Wysheid begreepen , en door de Wiskunde beweezen is!
Gy, van wie wy volftrekt afhangen,
Gy moet het Gordyn der tyden voor het oog uwer lievelingen wegfehuiven! van u moeten zy het denkbeeld en de uitdrukking ontvangen.
Verfterkt gy dan
Uwen Ludeman!
Méhigwerven ondervond hy uwe kragt! rnenigwerven gaaft gy hem te fpreeken,
Toen



06-7)
Toen het deeze of die Individu betrof! helpt hem nogmaals ! en laat hem in het voorzeggen der Lotgevallen van eert geheele Maatfchappy, niet ten halve blyven fteeken!
* * * «
De verfchriklyke zugt om boven allen andere Menfchen uittefteeken, door een magt,
Die het geluk der Stervelingen vergiftigd en de menschlievenheid verkragt,
Is ten allen tyden den Magtigen zo eigen geweest als het ademhaalen,
En liet zig zo min door de ontzaglykfïe moeiten, als door de gedugtfte rampen bepaalen!
Rcgeeren en Dwingen! Zie daar de woorden der Vor-
ften! Zie daar de bedoeling der troonen op deeze aard!
Zie daar het Noodlot, voor den armen, den Zagtmoedigen, den Deugdzaamen bewaard ! —
Herroep in uw gedagten de vcrvloogen Eeuwen.' breng u hunne Gefchiedenisfen te binnen !
En gy zult de Sterkften, de Stoutften, de Wreedaartigften de Waereld zien overwinnen!
Dus rolde het menschlyk leeven van deszelfs eerften polsflag af tot zyne laatfte ademhaling toe, fleeds voort,
En werd,in dien vaart,noch door omwentelingen,befchaafdheid, hervormingen , noch geleerdheid geftoord •' —
De Wyzen en Deugdzamen beklaagden zig deswegens; de Dwaazen waren er mede te vreeden;
Terwyl zy, die er zig het meest over bekommerden, er het meeste door leeden»
Die woeste drift zal de harten blyven bezielen tot aan dien gelukkigen, dien opdaagenden ftond,
Die Welvaart en Zegen zal verfpreiden over het gantfche Waereldrond E
Die Stond, in de hoogfte gunst des Hemels aan het Menschdom befchooren,
Word in de agttiende Eeuw geteeld en in de negentiende gebooren.. —
TWEE-



" C 168 ■)
TWEEDE ZANG.
Wat zie ik? rechtvaardige! hoe woeden de Volken! welkeen hellche raazerny,
Bezielt de Maatfchappyen en Vorftendommen! ■ De Natuur is m ly!
De Menschlievenheid fiddert! zv Haat het kommervolle oog naar den Oppersten, naar den God der weldadigheden;
Wiens bevelen men befpot, en wiens zaligende wetten zv onder den voet ziet vertreedcn!
Zyn dan de furiën losgebrooken en zwerven zy om door het gezegendfte Vaderland?
Moet de Vader voor den Zoon, de Zoon zig voor de Vader beveiligen? valt de. Broeder door zyns Broeders hand?
Helaas! word alles dan omgekeerd? is er geen einde aan het verwoesten i
Zal de fikkei, fpade en ploeg dan verroesten?
En neemt de welvaart voor eeuwig de vlugt ?
'tHeelal laat een zugt?
Hoor het gekletter der wapenen! het gedonder der kanonnen, aan alle einden der aarde!
'tls de woede der Heerschzugt, die vloekwaardige woede, die nimmer de onfchuld, nimmer de Deugden fpaarde,
Die aller harten bezielt-,
Alom zig doet kennen en alles vernielt!
Geheel Europa is in roere! -— en waarom? . wat doet de
vernieling den uiterften top beklimmen ?
Bloost over dit, waaromP oorlogvoerende Volken; de
bronnen van uw verderf, van het verderf eeniger waerelddeelen, zyn loutere herfenfchimmen'.
Gy zoekt het geluk, gy poogt dit geluk medetedeelen, aan alles wat u omringt,
En zulke edele poogingen aanwendende, ftaat het Heelal verbaast over de wreedheid , die u tegen elkander in 't harnasch jaagt, en waardoor gy den dolk in elkanders harte wringt ; ■
Het laatste der agttiende Eeuw gaat zwanger van groote gebeurtenisfen;
Er zullen Luiden opftaan, die groote dingen bedoelen, giootc poogingen aanwenden en zig groot) vks vergisfen!
Er



C 16*9 )
Er zullen Lieden gevonden worden, die, zig even als de waterbellen by een ftortregen, zullen verheffen en een kring opdc vlakte des waters zullen beflaan,
En, even als die watervertooningen, oogenbliklyk vergaan.
Door al te ftcrke drift vervoerd, zullen er zig twee Partyen formeeren,
Die in 't begrip van te bouwen, de grondflagen zullen orakeeren.
Ongelukkige Dagen! wie overziet al uw fmart!
Wie berekent uw druk! welk menschlievend hart
Zal immer aan u te rug denken, zonder van droefheid, fchrik en afgryzen te verftyven!
En welk Gefchiedboeker her durven waagen, om u onpartydig te befchryven ?
Ellendevolle dagen! in den toorn des Hemels over myn
Vaderland uitgeftort!
Wie zal de gelukkige Vorst weezen, waardoor gy verzagt, waardoor gy geëindigd word?
Ik zie hem in 't verfchiet! — Hagelblanke Deugd.' verdryf gy de fchaduwen der Bergen!
Zy fcheiden de wateren en durven den fiersten der Vogelen tergen !
Hy komt! zyne benden zyn achter hem! Welk een
gedugten flag!
Dus fchildert men zig heirlegers in de wolken, en droomt mea op den klaaren dag.
Verwoeste Akkers! uitgeplunderde Steden! verbrande Dorpen !
6 Aarde! onophoudlyk bezig met menfchenbloed te florpen!
Gy koelt de wraakzugt niet van het beroerde, van het woedende Euroop!
Gy vervult aller harten met fchrik en verbant alle hoop!
Gy verbant ze voor hen, die u in de grootste hevigheid der Rampen bekeven.
Maar voor Hem, die u kan voorzeggen, en voor Hun die u overzien, is er de grootste Hoop gebleeven.
De Vrede en welvaart, de eendragt en vriendlyke verkeering zyn niet verbannen voor altoos!
Door de wreedfte hand gefolterd , ontwyken ze u flegts voor een poos.
Zy keerden weder, lange voor dat de negentiende Eeuwuzal begroeten!
" Y Zy



C 170 )
Zy keerden weder, om u met dubbele zegeningen te ontmoeten.
De vyf ftrydende Vorsten verzoenen zig met elkander, de balans van Europa word herfteld;
Dubbele oogsten herftellen de fchaden van het platgetreden V cicl.
De Handel fchud het juk af. De ketens, die den grvzen Néphtunus dus lange knelden, worden van één gereeten.
En al de prullen van Themis voor eeuwig uit het wetboek der Volken gefmeeten.
De Natuur en de Menschlievenheid fchryven de wetten voor aan 't veelhoofdige Beest.
Het vermoeit zig te vergeefsch! — zyn kragten zyn uitgeput want hy, die het bezielde is geweest.
De Rechtvaardigheid beklimt den Zetel! zy kent de belangen van Staat en de Rechten der menfchen!
De Booswigt, die zy ftraft, fiddert voor haar billykheid , zonder die te verwenfchen!
Het Monster dat telkens uit zyn Moordhol te voorfchynfpronowanneer hy het gebood,
Die even als een verfchietende Star, ten fchrik en ter bedweN mi>ig der vreesagtigen, door 'swaerelds Oogelyn fchoot,
Zal beteugeld worden door een hand, die het niet zal verderven , maar het door wysheid befchaaven, en door goedhartigheid zal temmen. &
Het Recht zal bloeijen; de Grysheid zal heerfchen en de Wetten zullen klemmen!
De Scheldnaamen, waarmede een halve Maatfchappy begroet werd, zullen ophouden, of veranderen van aart.
Zie daar het Nootlot van den uitgang der agtiende eeuw! —
Zie daar den zegen voor onze Kindskinderen befpaard!
DERDE ZANG.
De Poorten zyn niet langer de bewyzen der Steden, noch de Toorens de bewyzen der Kerken!
Ze zyn afgebrooken. De Vestingbouwkunde is niet meer
den geesfel des Menschdoms in de handen der geweldenaars en der heerschzugtige Herken.
Men wandelt van het Land in de Stad, van de Kerk in de
Raad-



C 171 )
Raadzaal en van daar naar het Toneel, met het zelfde hart, dezelfde deugd, dezelfde veiligheid.
De Handel, de Uitfpanning, de Godsdienst, de Heerfchappy en de Volksmajeileit,
Zie daar Gebroeders en Gezusters! Dit middenpunt van
burgerlyke Volkomenheid en maatfchaplyken Vreede
Deelt haare zaligheid de overige Volken van het ryklte der vier Waerelddeclen mede.
In een der Nederlandfche Steden , waar zeven toorens een volmaakten driehoek vormen, en alwaar, van elk dier toorens, rompen van dertig voeten hoogte zullen blyven ftaan,
Zal men een verwonderlyk Man zien te voorfchyn treeden; Op deezen zal de Geleerdheid en de Staatkunde de verbaasde oogen vestigen, en over zyne bedryven de handen in elkander flaan!
Hy zal uitvindingen doen, waarby al de uitvindingen der voorige eeuwen wisfewasjes zullen weezen!
Hy zal, by voorbeeld, de doodlyk verliefde Meisjes zonder behulp van Vryers, of eenige andere uitwendige middelen, hoe ook genaamd, geneezen;
Radicaal geneezen! Hy zal bejaarde Vrysters en oude
Weduwen zo grondwettig herftellen, dat nimmer een zugt,
Ten hemel gezonden , om een Man te hebben, te rug zal keeren, zonder vrugt.
De ganfche Waereld zal hem bezoeken. Hy zal een Machine uitvinden, waarop men zittende ten Hemel kan vaaren.
Dit werktuig zal de gedaante van een leeningftoelhebben, zo als onze zedige Voormoeders gebruikten om er kinderen in te
^De knoppen, de ftylen en de matrasfen zullen gevuld zyn met een lugt, derwyzen verfynd en gekneed,
Dat ze alle zwaarte zullen optillen, en door de lugt voeren, waarheen men wil, indien men flegts de beftuuring van dit kunstvoertuig weet.
Dertien dergelyke Kraamftoelen zal deeze Runftenaar maar
Waarop dertien Vorsten zullen zitten, onder kleine Hemels
Van wit, rood en van zwart laaken. Deeze Vorften, in wier handen het Lot van Europa zal ftaan, Zullen is de bovenlugt hunne Vergaderingen houden, om de
belangens hunner Onderdaanen gade te flaan.
& Y 3 Der-



c 172 y
Derwaards zullen zy opryzen, zonder dat hen Vleiers, Oorblaazers, Baatzugtigen of Landverdervers verzeilen,
En zonder dat afleidende vermaaken hen de gevvigtigfte zaaken doen overhaasten, bederven ofwel geheellyk uitftellen.
Dit zullen verftandige, menschlievende en rechtvaardige Vorften zyn , die niet heerfchen , om dat zy willen heerfchen , neen!
Maar om dat zy weeten, dat hunne Volken, willen zy gelukkig zyn, beheerscht moeten worden! .— zy zullen de rechten niet vertreên,
Zy zullen ze handhaven, en de Waereld dat geene fchenken, Waarmede men, veertien jaaren voor den aanvang dier gelukkige eeuw, honderd duizend hoofden gebrooken heeft, om er. op te denken.
VIERDE ZANG.
Alles echter is der verandering onderhevig ! deeze Vorsten zullen voor een tyd,
De Volken gelukkig maaken, maar wrokkende Heerschzugt en woelende Nyd,
Zullen in 't midden der negentiende eeuw het hoofd naar boven fteeken,
En het Heelal doen Adderen, door zig op de onnozelheid ta wreeken!
Zeker Koning zal den yzeren Schepter zwaaien van zyn onverbidlyken troon!
Hyzal de Poorten weder opbouwen! de fterkten herftellen* doch de Tempels der Goon,
Zal hy ganschlyk af breeken. Hy zal Nederland beroeren;
Hy zal een yzeren kleeding onder zyne onderdaanen invoeren.
Hy zal een wreede wet doen afkondigen, waar by gebooden zal worden, dat aan ieder een,
Boven de dertien Jaaren, het rechteroor, de linkerduim, en. twee toonen van de linkervoet moeten worden afgefneên.
Hy zal een Tyran zyn in de volfte betekenis van dat Woord! de gantfche.Waereld zal hem vloeken;.
Alle de Vorsten zullen faamenfpannen en hem te verdelgen zoeken.
Ontzaglyke Heirlegers zullen van de vier hoeken der Waereld aanrukken, om als een eenig Man,
-De



C 173)
t-t.. „„1 v,^,-, «m^oriT-oon ■ W^r 7nl bpn belachen en trotfeeren!
Stroomen bloeds zullen om zynen Zetel vloeien; niemand zal zyn geweld kunnen keeren !
De glorie van hem te verdelgen word den Vorsten niet gegund ! Zy verftuiven voor zyn gezigt!
De Waereld is haare Verlosfing aan een onnozel Meisje verpligt.
De Tyrannen zullen hier lesfen ontvangen, die hen tot inkeer zullen doen komen,
En de Volken zullen in geen eeuwen voor Tyrannen behoeven te fehroomen. „ , . , , ,
Dan bloeit de Vreede op nieuw; dan herftelt zig het geluk; \ Dan zugt er niemand voortaan meer onder 't juk.
Zie daar de Lotgevallen der negentiende Eeuw! ftrptlyk zal deeze Voorzegging haare vervulling erlangen.
Let op dit Tafereel! voor als nog ongebooren Geflagten: 't word u ter waarfchuuwing opgehangen.
F I N I S.
Aan den LEEZER.
\X V bekennen gaarne, dat er in het voorgaande Stuk van den Voortreflyken Ludeman zeer duistere Gezegden gevonden worden, die wy voor ons niet in ftaat zyn uitteleggen: Dat erj Zinfpeelingen en figuurlyke Spreek wyzen in voorkomen, die-ot onëigcnaartig, of tegen het gezond verftand inloopende fchynen te zvn, en dat er Dingen in voorzegd worden, die men byna onder de onmooglvkheeden zou forteeren; doch wy weeten_teffens , dat dit alles niet alleen vry ftaat in eene Voorzegging, maar dat ze zomtyds ten hoogften noodzaakelyk zyn. Deeze Voorzegging word niet, (gelyk veele andere hedendaagfche Voorzeggingen,) gefchreeven in een tyd, dat de dingen reeds gebeurd zyn: Zy word de Waereld niet opgedrongen, na dat
de uitkomst is daar gefield! neen! dit is een Voorzegging
van het jaar 1800 tot het jaar 19x30 toe, een tydftip dat nogaanffaande is; dus moet men zig niet ftooten aan zommige uitdruk' Y 3 k- m~



C 174 )
kingen of voorfpelde zaaken. Zy zullen zekerlyk haare vervulling hebben! is het dan niet letterlyk, het zal echter zo zyn dat men zal kunnen zien, dat Ludeman ze voorzien en voorzegd heeft: want Ludeman had al te zekere gronden waarop hy zyn kunst bouwde, dan dat hy feilen zou.
Onder de-vermaarde Kunstftukken van deezen grooten Voorzegger, moet men ook zyn Treurfpel van Koning Chosmadroes of het jaar zeventien honderd vyf en negentig tellen. Dit Voortreflyk Stuk is flegts aan zeer weinigen bekend. Veelen hebben er naar gereikhalsd, doch niemand heeft het durven wagen om het der Waereld mede te deelcn. Wy voor ons vinden ons in gemoede verpligt, om het publicq te maaken, ten einde de Liefhebbers van Ludemans Werken, al de vrugten van dat uitmuntend Wonderbaar Vernuft by elkander mogen hebben.
Ten opzigte van het Stuk zelve moeten wy onze Leezers vooraf onder 't oog brengen, dat Ludeman geen extra Overvlieger was in het Treurfpelmaaken. Hy bekreunde zig zeer weinig aan de Regels der Toneelfpelmaakery. Hy volgde in zyne Schriften zyne ingeeving en vrolyk geitel; dus doet hy zyne Leezers wel eens lachen, daar zy eigenlyk behoorden te fchreiën, en haspelt de Wysheid en Zotheid vry klu<nie en zeer dikwils onder elkander, behalven nog andere gebreken die den Deskundigen daadlyk in 't oog loopen. '
Ter verfchooning deezer gebreken zullen wy alleen maar zeggen, dat Ludemans oogmerk niet was een Toneelfpel, maar wel een Profetie te leveren, en dat hy enkel er op uit was, om aan dit laatfte oogmerk compleet te beantwoorden.
Da volgende eeuw zal doen zien, of hy dit oogmerk bereikt hebbe! Wy voor ons twyffelen er geen oogenblik aan.
Het verder oordeel ftaat aan den Leezer.
De UITGEEVER.
KONING



KONING
CH O SM AD ROES;
D E
AFSCHAFFING
DER
KONINGEN;
O F
HET JAAR ZEVENTIEN HONDERD VYF en NEGENTIG
STERRENFÖORZEGKUNDIG TREURSPEL, DOOR
JOH CHRISTOPH. LUDEMAN,
UITGEGEEVEN VOLGENS HET ORIGINEEL, GEVONDEN ONDER ZYNE GEHEIME SCHRIFTEN.



PERZOONE N.
CHOSMADROES.
E R O X.
O C T A R.
GENGISKAN,
Z A M T I.
E T A N.
IDAMé.
EMIR E.
FRANQUINI.
C I M B E R.
DECIMUS.
DOL ABELLA..
C A S C A.
C A S S I U S.
N A R B A S.
POLIFONTES.
E S D R A S. Si ■
RAADSHEEREN,
E*D E L E N,
GEVOLG van den HOFSTOET en van ZOLDAATEN.



C177 3
KONING CHOSMADROES,
DE
AFSCHAFFING der KONINGEN;
r#Mn<ra " ü >| 9 .P.',.. .,.. . ...»
HET JAAR ZEVENTIEN HONDERD VYF en NEGENTIG
STERREN - FOORZEGKUNDIG TREURSPEL.
EERSTE BEDRYF.
EERSTE TONEEL
<~ CHOSMADROES, E R O X. ' £
- 1 E R O X.
R eeds, myn Vorst! zyt gy de verwondering der gantfche aarde geworden! alles vreest of eerbiedigt u. 'Op uwen wenk beweegen zig de Koningen; terwyl uwe gramfchap de Vorsten doet fidderen. ' (
CHOSMADROES.
*t Is waar, Erox! maar verbeeld gy u, dat myn hart daar mede voldaan is? Ik heb de Vorften, die my dorften tegenftand bieden, overwonnen. Ik heb hen vernedert, Welker'hoogheid ik niet dulden kon. Myne Vyanden zyn geftraft. Zy kruipen
•■ .■1- Z "~ •':. •" ■ Jvbor



C 178 3
voor myne voeten in het ftof. Geheel Europa beeft wanneer ik myne ftem verhef; want het ftaat aan my om over een geheel Waerelddeel den Zegen of den Vloek uit te fpreeken.' — doch is zulks genoeg voor myne Staatzugt? — Zeg my in ernst, Erox! regeer ik wel meer dan over de lighaamen myner Onderdaanen? Zyn hunne zielen niet geheel buiten myn bereik? — Welk een "fpyt, veragt te worden door hen, die ik oogenblikJyk'kan verpletteren!
EROX.
Maar het is de verachting van nietwaardige wormen! CHOSMADROES.
Maar het zyn deeze wormen, waarover ik regeer, en waarvan ik myne grootheid moet ontleenen. 't Is niet genoeg, Eroxi 4tet ik en gy de grootheid van mynen troon kennen !— het Heel» al moest die ook zien en bewonderen, doch in ftede van dat, verlaagt men my, door my als een Schrikdier te befchouwtn! met fluit my uit den rang der Menfchen, om my in den hoogften rano- der Monfters te plaatfen. Dit is verre van myne Grootschheid te ftreelen.
EROX.
Hoe weinig, myn Vórst! voegt u dit zwakke oogenblik! Wanneer gy in de laagte verzonken waart, waarin alle de overige Stervelingen verzonken liggen, zou dergelyke gedagte u mooglyk verèeren, maar nu, nu, gy de Eenigfte van Europa. zyt.1 nu gy ten Godheid ftrekt der Volken, die u als zoodaanig vreezen! nu zyt gy het zelf, die uwe eigenWaardy bèpaalt, en die ons flegts te verkondigen hebt, welke Waardy gy wilt, dat wy aan uwe grootheid hegten zullen.
CHOSMADROES.
De Eémgfte? Ach Erox!
EROX.
Gy zugt, myn Vorst! immers heb ik niet te veel gezegd? -*»
CHOSMADROES. Gy heit my volgens het uitwendige beoordeeld. Gy flaat let oog op myn fchitterende kroon, op myn uitgeftrekt gebied
en onbepaalde magt, maar, Erox! ——
of zyn hart wyzende.
%>it vergeet gy! —
EROX.



C 179 > •
E R O X.
Hoe! kan er iets in dat hart opkomen, dat m'et daadlyk zyne vervulling erlangt, wanneer het zig ontdekt? Spreek, Vorst! wat ontbreekt u ?
CHOSMADROES. Een hart dat my ongedwongen bemint!
ERQX. Wat zegt gy, Vorst? Zou ——
CHOSMADROES. Vleit my niet in dit tydftip, Erox; waarin ik alleen de waarheid wil hooren. Ik bemin!
EROX.
Gy bemint!
CHOSMADROES.
En de Liefde geeft eene rigting aan myn hart, die my in myn
eigen oogen vernedert. Ik ben minder, ik gevoel het,
dan zy, die het gebied over myn Ziel voert.
EROX.
Hebt gy niet maar te bevelen? —-—
CHOSMADROES. De Liefde beveelt niet, Erox!
EROX.
Gy bedroeft my, Vorst! —— Ach,! zat Hy, die het vierde Gedeelte der Waereld regeeït, zig door de bedriegende oogea £ener veragtlyke Vrouw,
CHOSMADROES.
Zwyg Erox! ■ Idamé is niet veragtlyk! ■
EROX:
Idamé? «~- Hemel!
Z a CHOS-



c ï8o )
CHOSMADROES,
. Verbaasd'u myn keus?
EROX.
Zy bedroeft my.' ■ Ik voorzie
CHOSMADROES. Voleindig! verberg uw hart voor my niet!
EROX.
Dat u de teugel des Gebiedsontglippen zal.' Geloofmy,
Vorst.' De Heerschzugt en de Liefde kunnen niet faamen gaan, de een moet den ander verderven.' Die Liefde is uw ondergang.
CHOSMADROES.
En waarom ?
EROX.
Om dat gy ten halven zult heerfchen, en dat gy, ten halven heerfchende, uwen Zetel zult omgeworpen zien. Die zig bo« ven alles verheft, moet niemand . boven zig kunnen dulden. Idamé is reeds boven u, dewyl zy uwe bevelen bereids ont' wasfchen fchynt te weezen.
CHOSMADROES.
Zal ik dan den grootften wensch van myn hart onvervuld zien blyven?
EROX.
Leer haar u beminnen, zonder uw Oppergezag voor haare voeten te fmyten!'
CHOSMADROES. Ik beveel u dien gewigtigen taak, Erox< Ik geef u volle magt. Doe wat u welgevalt, alleenlyk maak, dat Idaméden Opperften der Stervelingen beminne
TWEE--



< i8i > ' T W EEDE TONEEL. CHOSMADROES, EROX, OCTAR. O C T A R.
Verfchoon my, Vorst! dat ik uwen aandagt één oogenblik ophoude! de ontdekking eener helfche Saamenzweering dwingt er my toe.
CHOSMADROES. Eener Saamenzweering? — Wie is zo ftout? —
OCTAR.
Geheel Europa bykans heeft er deel in, of ftaat er gewislyk deel in te neemen.
CHOSMADR O E S.
Verklaar my nader, Ocïar.' welk een onderneeming men tegen my durft fmeeden!
OCTAR.
Men poogt niets minder, dan al de Koningen door geheel Europa aftefchaffen, en met u het eerfte te beginnen. Men heeft reeds een Plan in gereedheid, dat eerlang aan alle de Bewoo-
ners van Europa zal megedeeld worden.' Ik behoef u niet
te zeggen, Vorst.' hoe weerbarstig zig alles onder uw wettig Juk den nek kromt, en hoe greetig men zig van de geleegenÜeid zal bedienen, om dat Juk aftefchudden.
EROX.
Maar wie zyn de eerste Smeeders van dit Vloekwaardige Plan? OCTAR.
Men zegt dat de Vorsten van Europa zelf er de eerste aanleiding toe gegeeven hebben. Dit ten minsten is zeker, dat
zy zig gcneegen toonen, om zulk een ontzaglyk ontwerp ter uitvoer te helpen brengen.
EROX.
En gelooft gy, O&ar! dat de Vorsten immer geneegen zouden kunnen zyn, om een Gezag afteleggen en een Giorie te
Z 3 ver-



C 18O
verzaaken, waarom ten allen tyde de Waereld beboerd en bedorven is geworden? Gelooft gy, dat zy bekwaam zyn,
om de kruipende Deugd tg eerbiedigen, en. dat veragtjyk vooroordeel der befchaafde Volken gehoor te geeven ?J 5
OCTAR.
Ik geloof, Erox! dat zy Vorsten zyn, zo als. alle de Vorsten
voor hen geweest zyn! ■ Doch gelooft gy niet met my, dat
deeze Vorsten, onderworpen aan den grooten Chosmadroes, deeze onderwerping met tegenzin oeffenen? gelooft gy niet, dat zy in ftaat zyn, om, wanneer hen geen anderen weg overfchiet, ten kosten van zig zelve, de grootheid van deezen Troon, aan hunnen wrok opteofferen?
CHOSMADROES.
Ik geloof, dat hunne wraakgierigheid hen tot dien vermete* len ftap vervoeren kan, en ik ben overtuigd, dat zy geene andere dryfveer'hebben, dan hunnen nyd. Het heerfchen is te 'zoet, om "het dus weg 'te fmyten. Maar-, dank zy het Geval, dat my hunnen toeleg ontdekt. Ik zal hun Plan verydeien en even deeze hunne pooging , om myne kluisters te breeJceu, zal moeten, dienen, om ze te verzwaaren en te vereeuwigen.
OCTAR.
Hieraan kennen wy den grootsten der Vorsten.'
CHOSMADROES.
Komt! laaten wy de middelen beraamen, om dit ontwerp t? verydeien ! Erox 7 vergeet intusffchen den taak niet, welke uwer zorge is aanbevolen.
DERDE TONEEL. GENGISKA N, Z A M T I.
Z A M T I.
Maar kunnen wy hier veilig fpreeken, Gengiskan? GENGISKAN.
pe ganfche Hofftoet is reeds vertrokken, Zamti\ Wy
heb-



Cx83)
hebben van hier alle de toegangen in't.oog, en kunnen, al fpreekende , alle de beweegingeu gadeflaan.
Z A M T 1.
De geheimhouding kan niet te groot zyn : ik vrees , myn vriend! dat er reeds maar al te Veel van ons Plan zal uitgelekt weezen. Ik heb Oclar met den grootsten haast hofwaards zien foellen. Gy kent zyne loosheid en indringlykheid, ——
GENGISKAN.
Het Plan moet eenmaal der Waereld medegedeeld worden j evenwel beken ik, dat dit tydftip veel te ontydig daartoe weezen zou. Veelen zouden er de Slagtoffers van kunnen worden, en Europa er op nieuw door in kluisters geraaken.
ZAMTI.
Maar zoud gy hoop hebben , dat het Menschdom gelukkig genoeg zal weezen, om de Koninglyke magt vernietigd te zien?
GENGISKAN. Maar zoud gy gelooven, dat die vernietiging in der daad ge* lukkigvoor het Menschdom zal zyn?
ZAMTI.
In de gefteldheid der voorige eeuwen zou ik neen antwoorden. Toen bragt de ontembaare Drift, de Heerschzugt naamlyk, alles in beweeging, of lag altoos op haar luimen, om de Waereld te beroeren! maar zedert men gezien heeft, tot welke rampzalige uitersten, die vloekwaardige Hartstogtdenmagtigen der Aarde vervoeren kan, zedert men het Juk gevoelde dat de wreede Chasmadroes het vierde gedeelte van het Menschdom op den hals fmeet! zedert de Koningen zelf ernftig bedagt zyn geWorden, om afteftaanvan een magt, die, in weerwil van al de erkende nuttigheeden, altoos meer nadeelen met zig fleepte, daö voordeden aanbragt, zedert durf ik de affchaffing der Koninglyke magt een geluk der ftervelingen heetên.
GENGISKAN. Indien die Stervelingen zelf flegts maar bezef van dat geluk hebben: indien zy zelf het maar als zodanig begeeren; ■
ZA2«fc



C 184 )
ZAMTI.
Het geluk is altoos wellekom.
GENGISKAN. ' Dé Stervelingen zyn altoos verkeerd; zyn altoos tegen hun. éigen vvelzyn aangekant; berokkenen zig zelf altoos rampen en fmyten altoos het Geluk, dat de hemel hen in de handen doet vallen, van zig weg. 'tls waar, Zamti! Europa reikhalst thans naar die affchaffing en is geheel gefchikt, om er al 't genot van te hebben, maar zal'dit ftceds het geval zyn? Zo dra zullende Volken niet vry weezch, of zy zullen de handen naar nieuwe ketenen uitftrekken, en zo men hen dezelven niet fpoedig genoeg aanfchaft, zullen zy ze zig zelve fmeeden.' De waereld, Zdm* tt, is zig zeif in laaghartigheid altoos gelyk.
ZAMTI.
Indien de Menfchen niet geheel anders waren dan te vooren, zoud gy gelyk kunnen hebben. Maar befchouw zelf het groote onderlcheid , tusfchen het begin en het einde der agttiende eeuw .' Onze Voorouders waren weetnieten in vergelyking van het geen wy zyn. Elk Ambagtsman is een Wysgeér, en een Bedelaar behoeft flegts den kanzei te beklimmen, om er de treffendlte en welfprekendfte Predikatie te doen! De Mosfelwyven fchryyen boeken, waartoe voordeezen Profesfors vereischt werden ! Dé gierigheid is een "onbekende zaak, de Inkuischheid is een onverftaaubaare klank; elk Meisje kan wag* ten tot het haar gevraagd word. zonder ongeduldig te worden • —- met één woord, de Waereld is thans, zo als de Schryvers
en Dominés in zeventienhonderd begeerden dat ze zyn zou; i
Het Hof van Chusmadroes hiervan alleen uitgezonderd! Dat is de pleister geworden, die al het kwaad heeft naar zig getrokken, en die, naar deeze werking verrigtte hebben, in 't vuur geworpen moet worden. Gy begrypt dus de nuttigheid en noodzaaklykheid der uitvoering van ons Plan.
GENGISKAN.
Gy hebt gelyk, Zamti! -— Indien het flegts de Vorsten zulken goeden ernst is om de-Koninglykt magt aftefchaffen, als wel .'|>m Chosmadroes van den Zetel te' bonzen.
.Zou het hen geen ernst weezen, Gcngiskan ? Immers zyn ze
«■ ■ ' .» in



'C 185 )
in perzoon zelf overgekomen, om dit ontwerp zyn vol beflag te doen krygeri.
GENGISKAN.
Zyn dan hunne Afgezanten ?
ZAMTI.
Onder den naam van Gezanten zyn ze zelf hier. In fchyti
van de gevergde Hulde aan Chosmadroes afteleggen, zullen zy zig van dien Tyran verzekeren, om er de Waereld van te yerlosfen.
VIERDE TONEEL. GENGISKAN, ZAMTI, e'ïAN.
GENGISKAN.
Hoe, Etam gy hier?
E T A N. . >
Myn Heeren.' de verdubbeling der wagten maakt veelopziens by de Gezanten. Zy zenden my herwaards, ten einde te verneémen, of gy weet, wat er gaande zy?
ZAMTI.
De groote, fpoed, waarmede OÏÏai-.zig ten hove begaf, heeft hier by my verdenking gebaard, en liet nieuws dat gy ons aankondigd verbaast my. Zou de Tyran mooglyk?
GENGISKAN.
Laaten wy geene geva'aren fcheppen ! Misfchien word Chosmadroes, zo als te meermaalen gelchiede, door een ongerust geweeten gedreeven, om op het geritfel van een blad naar berging van zyn leeven rond te zien.
E T A N.
't Is mooglyk ; de voorzigtigheid echter vordert onze voorzorg.
ZAMTI.
Wat vermoeden de Gezanten ?
Aa ETAN.



C i8(5 )
E T A N.
Dat hun groot Plan, om de Koninglyke waardigheid door geheel Europa afteichaifen, ontdekt zy, en dat Chosmadroes zyn troon zal tragten te verzekeren, door de flagting der edelmoedige Ontwerpers.
ZAMTI. En hoe dit voorgekomen?
E T A N.
Zy vermoeijen zig om daar toe middelen uittedenken. GENGISKAN.
Misfchien' zou de mededeeling van dit Plan aan het Volk het beste middel zyn, om Chosmadroes de handen vol werk te geeven: want dit is zeker dat het Volk, de woede van den Tyran Wars, daadlyk zal opkomen: intusfehen kunnen wy zien onzen flag waarteneemen.
E T A N.
Gy zegt daar iets, dat mooglyk van vrugt zou kunnen zyn. Laaten wy dit den Gezanten onder den aandagt brengen.
TWEEDE BEDRYF
EERSTE TONEEL.
I D A M E, E M I R E. I D A M E.
V erbeeld gy u, Emire! dat ik ongevoelig ben voor de Liefde
— voor de Liefde van den Behcerfcher van Europa ? . Gy
zyt immers een Meisje, dat fier kan zyn op Aanbidders? EMIRE.
Ik ken u hart te wel, Idamé, dan dat ik immer zou durven gelooven, dat gy grootsch zyt op de Liefde vancenTyger, van een Monster, ■
•I D A M E. Beleedig my niet in hem, Emire/
EMI-



C 187 >
E M I R E.
Is de waarheid eene beleediging geworden? 'Is Chosmadroes de vervloeking der Volken niet? Getuigen zyne wetten niet van zyne onmenschlykheid, van zyne woede en wreedheid? Vestig uw oogen op de Slaaven, die zyne ketens draagen! zyn het niet de Edelen des Lands? zyn het niet de Vrygeboorenen ? Befchouw de Lyken op de Martelplaatfen! zyn het niet de on-
fchuldigften, de braaffte Onderdaanen ? Stroomt het bloei
van onnozele Volken, van weerlooze Maatfchappy en niet over het ridderende Aardryk? En wie is de Plenger van dat bloed ?
. Vraag het de bitterlyk bedrukte Weduwen ! vraag het de!
fchreïende weezen! zy zullen ua met ftervende lippen , op een vlockenden toon , toeroepen, dat het de Barbaar Chosmadroes is!
I D A M E.
Dus lastert men het Oppergezag! Hoor Emire; Ik ver¬
geef u'deeze uitdrukkingen, doch hoed u in "tvervolg! — want . ik bemin Chosmadroes!
EMIRE. . y
0 Hemel!
1DAME
• Gy doemt myn keus, ik weet het, doch er komt een tyd dat;
2V hem zegenen zult.
63 EMIRE.
Idamé! , , ^
I D A M E.
Verberg uwe gedagten fttet voor my!
EMIRE. Om my aan uw Tyran overteleveren?
I D A M E.
vVat zegt gy, Emire.' denkt gy my my in ftaat te zyn, —
E'M IR E. Om my te verraaden! ■
IDAME. _ ï
Ach!
EMIRE.
Die een Tyran kan beminnen, is er niet verre af om er eeK teAvorden-! ■ *
Aaa IDA-



C i8» )
I D A M E.
■ Emire t hoe martelt ge my!
EMIRE,
Ik fprak de waarheid, Idamé! — Ik had gehoopt, dat gy veinsdet; dat gy een geneegenheid voor den Barbaar van Europa betoondet, om dat gy het hoofd van Etan poogde te lpaaren! — Ik had dit zelfvan u gewagt! — maar, rechtvaardige Hemel! te midden door het ftroomende bloed haarer Medeburgers en Bloedverwanten vliegt Idamé den gekroonden Moordenaar op de borst en vereenigt haar hart met het zyne!
I D A M E.
Is de Liefde niet blind?
EMIRE.
Kan de Menschlykheid zig met dat voorwendzel te vreeden ftellen? — Neen! Idamé; nimmer zal de liefde u den Tyran doen omhelzen! Indien gy hem uw hart, of laat ik liever zeggen, indien gy hem uw hand geeft, dan verraad zig de vloekwaardigfte Staatzugt, die immer in een vrouwlykhartzigfehuil hield.
I D A M E.
: Houd my verdagt zo veel gy wilt! Ik heb u gezegd, dat ik hem bemin, en dat deeze dag er van getuigen zal 1 EMIRE. Vergeet gy dan dat de getrouwe Etan, .
ï D A M E. Zeg my niets van hem!
EMIRE.
En waarom niet?
I D A M E.
,Om dat Etan een Verraader van den Vorst tragt te worden i EMIRE.
Noemt gy hem een Verraader ? Hem ? ■ Droom
ik? of bedriegt my myn gehoor? >
I D A M E.
j. Gy verftaat my recht, Emire. Etan poogt een Verraader van den Vorst té worden! Doch ik zweer, dat ik hem voor
[j < t. ial



C 189)
zal komen.' Hy zal zyn handen aan Chosmadroes nietfehenden!-—
Ik heb het Vloekgelpan ontdekt! Ik weet myn pligt! Myn
Liefde ontziet niets, en indien gy, Emire! insgelyks uw pligc kent, verberg dan myn voorneemen voor die Verraders, tot dat zy gegreepen zyn.
TWEEDE TONEEL.
EMIRE, alleen. Is dit Idamé ? is dit die zagtaartige, die deugdzaame, die getrouwe Idamé? Welk een helfche Furie blikfemt my uit
haare oogen den Val van Europa toe.' Zy zal Etan voorkomen! Zy heeft het Vloekgelpan ontdekt! DieVer-
raaders.' Hemel! vloeiden deeze woorden niet van de lippen van Idamé? en kondigen deeze woorden my niet een Bloedbad aan, waarvan Europa nimmer de wedergade aanfehouwde! —.
DERDE TONEEL.
ETAN, EMIRE.
ETAN.
Waar is Idamé?
EMIRE.
Zy gaat zo even van my af. j ETAN.
Ik moet haar fpreeken.
EMIRE. Etan! Ach! moet gy haar fpreeken?
ETAN.
Van waar die ontroering, Emire? Wat is Idamé overkomen ?
EMIRE.
Niets! maar wat hangt u, wat hangt Europa boven't hoofd! -3 Kent gy Idamé?
°* ETAN.
Gv ontroert my, Emire/ Wat is er dau van Idamé?.
' Aa 3 EMI-



C i9° ) EMIRE.
Zy verraad u en bederft een vierde gedeelte der Waereld! ETAN.
Gy raast, Emire!
EMIRE.
Zy zelf heeft my maar al te wel van de waarheid myner ge-
zegdens overtuigd! Idamé bemint Chosmadroes én zorgt
voor zyn behoud!
ETAN.
Zy bemint hem in fchyn. Myn leeven was niet zeker indien Zy de gevoelens van haar hart tegen hem uittede.
EMIRE.
Zy bemint hem in de daad, Etan; en gy bedriegt u geweldig, zo gy u zelve met haare geneegenheid vleijen durft. Geloof my, ongelukkig Minnaar.' Gyword, of mooglyk, gy zyt reeds verraaden!
ETA N.
Ik kan u niet gelooven, Emire; gy'zyt misleid.
E M I R E.
Ga dan heen, en zie haar nog deezen dag de hand aan Chosmadroes geeven.
ETAN.
Rampzalige!
EMIRE.
„ Gy poogt een Verrader van den Vorst te worden.' ("dit zyn haar eigen woorden,) doch zy zweert dat ze u voor zal komen \ Gy zult uw handen aan Chosmadroes niet fchenden.' Het Vloekgefpan is ontdekt.' Zy weet haar pligt.' Haar Liefde ontziet
niets.' En, (voegde zy my eindlyk toe;) Emire • zo gy
xnsgelyks uw pligt kent, verberg dan myn voorneemen voor die Verraaders, tot dat zy gegreepen zyn!"
ETAN.
Ach, Emire! welk een afgrond opent zig voor myne
voeten \ Ik zal het Slagtoffer myner getrouwheid worden!
Ik gevoel zulks. Idamé'. Ontrouwe! moet gy my verraaden? EMIRE.
. Voorkom de woede dier Trouwlooze, myn Vriend! en vlugt!
ETAN.



C ie* 3 ETAN,
Hoe! vlugten?
EMIRE.
Wilt gy den wreedften dood in de kaafcen loopen? Uw
Plan is ontdekt, en Chosmadroes'. Ach! immers kent gy
dien Barbaar ?
ETAN.
Ik ken hem, Emire! maar de vlugt, helaas!
De vlugt behoud u!
EMIRE.
ETAN.
My zelf behouden! nadat ik Idamé verlooren heb! —*» EMIR E.
Verdient Idamé zulk eene grootfche wanhoop ? —— Straf haar, Etan) wreek u, door haar aan haar Noodlot, aan den Tyran overtelaaten.'
ETAN.
C Idamé.'
EMIRE.
■ Verfpil den tyd niet met klagten uwer grootmoedigheid onwaardig. Red u zelve, of zo uw eigen redding u niet zwaar genoeg op 't hart weegt, red dan uwe Vrienden, wien dö Wraak van Chosmadroes boven het hoofd zweeft! Hun leven hangt van één oogenblik af.
ETAN.
Maar hoe is het mooglyk , Emire! dat Idamé my zou kunnen Verraaden ?
EMIRE.
Had zy zelf my het niet gezegd, ik zou het niet geloofd hebben! maar in 's Hemels na;.m, Etan! behoud de Toeverlaaten van Europa; — Ik zal Idamé nog eenigen tyd zien cptchouden.
VIERDE TONEEL.
ETAN, alleen. 6 Liefde.' welk eene afgryslyke beleediging» — De getrouwheid word ongetrouw! — idamé \ hebt gymy niet verzekerd,—
en



< i9» y
en was uwe verzekering niet fterker dan eenen Eed? dat
gy in fchynbemindet, endatuwegeneegenheidtemywaards, 20 ftérk doorblonk, dat Chosmadroes zelf uwe liefde gedwongen noemde ? Verraad gy my nu ? levert gy my nu aan de woede , aan de dolle wraak van dien Barbaar over ? en dat dit
alles overtreft! hebt gy my niet lief ? haatgvmy?
Ach ! Idamé'. waarom noodzaakt gy my, om de Vrouwen te vloeken? want wie is er getrouw, als gy ontrouw kunt zyn?
VYFDE TONEEL.
ETAN, GENGISKAN.
GENGISKAN.
» Hoe, Elan!
ETAN.
Berg u en de uwen door de vlugt!
GENGISKAN.
Maar!
ETAN.
.' Verg my niet meer, Gengiskan! Gy zyt verraaden, zo zeker als of ik zelf den Verraader ware!
GENGISKAN.
Hoe, Etan!
ETAN.
Verg my niets meer Gengiskan! myn Vriend! Gy
en alle onze Bondgenooten zyn rampzalig. maar ik, .
ach; ik ben voor eeuwig verlooren!
GENGISKAN. Wat ik u bidden mag, verklaar my dit noodlottigRaadzel!
ETAN. Helaas! — Idamé, ——
GENGISKAN,
Wel nu! Voleindig \ \
ETAN.
Is my ongetrouw!
GEN-



C 193 )
GENGISKAN.
Wat zegt gy ?
ETAN..
Zy verraad my.'
GENGISKAN.
Verraaden?
ETAN.
En niet alleen my, maar ook —— Europaf
GENGISKAN.
0 Hemel!
ETAN.
Waar, waar, myn Boezemvriend! waar is het einde vanmvn lyden ? 3 GENGISKAN. Gy bedriegt u, Etan! Idamé kan u niet ongetrouw zyn, en nog minder kan zy u en ons verraden. Wie heeft het u eezegd? b ETAN.
Emire!
GENGISKAN. En hoe weet zy zulks ?
ETAN.
Van Idamé zelf. Deeze heeft het haar onbewimpeld, ih *t
aangezigt gezegd! o Myn Boezemvriend! het is maaralle
waar!
GENGISKAN.
Maar wat te doen ? L ETAN.
Berg u door de vlugt, beneffens onze Bondgenooten' GENGISKAN.
En gy?
ETAN.
Laat my aan myn Nootlot over! Ik zal, het Mensch¬
dom dienende, aan de voeten van Idamé myn onzaligen geest
uitblaazen. Idamé is de myne niet meer, dit is genoeg! ik
zal fterven ! ik zal der wreedheid eene Offerhande doen! vertrek, eer het te laat zy!
Bb GEN-



C 194 )
GENGISKAN. Ik verlaat u niet, alvoorens gy my zegt, wat uw voorneemen zy!
ETAN.
Het Volk op myn hand zien te winnen en met het zelve een pooging te doen, om den Tyran te verdelgen!
G E N G I S K A N. Wanhoopig befluit!
ETAN.
Ik beken het, maar weet gy iets beter?
GENGISKAN. Met ons te vlugten en beter gelegenheid aftewagten!
E T A N. '
Gy bemint niet, Gengiskan! Gy gevoelt de marteling
-der ontrouw niet! Maar waarom vertoeft gy ? Wilt gy dan
zo veele ongelukkigen maaken, als er Eerlyken en Deugdzaa-
men zyn? ■ Laat my aan myn Lot over! De Dood zal myn
Vcrlosfer weezen.
GENGISKAN.
Maar ■
ETAN.
... Ga! ik beveel het u! Indien gy nog een oogenblik vertoeft zal ik aan u den Dood der Koningen, en het Noodlot van Europa wyten!
.GENGJSKA N. Hemel! welk een wreeden aandrang!
li ZESDE TONEEL.1
ETAN, alken. Bedrieglyke Waereld! moest ik u op deeze wyze leeren kenjien? moest Idamé my doen zien, dat men in het beste hart veinzery en verraad kan aantreffen en dat de vuurigfte Liefde ens op den rand des verderfs kan fleepen; ons er onbarmhartig
in kan nederftorten! Waarmede, voorwerp van al de wen-
fchen myner ziel! waarmede heb ik uwen haat verdiend? ■
Waarom leid gy my ter flagting? Doch dit alles reken ik
niet!



C ïp5>
niet! «— waarom beloont gy myne getrouwe Liefde met de ver-
fchriklykfte ontrouw?
Hy zet zig, in een treurige houding, neder. Zal ik ter deezer Stede het averechts loon myner ftandvnstig-
heid afwagten? Zal het moordende ftaal van Chosmadroes,
op den wenk van Idamé, my hier de borst doorltooten? Moet myne ziel van deeze onzalige plaats haare eeuwige rust betrekken? Immers heb ik, na Idamé verlooren te hebben, geen
belang meer by de waereld!
opffaande.
Maar, neen'! Etan moet zonder wraak niet fterven! —.
Europa! Ik weet myne vërptigting.
DERDE BEDRYF. EERSTE TONEEL. ETAN, EMIRE. EMIRE.
X^aat u verbidden , ongelukkige Etan\ en fpaar, om uwer Vrienden wil, een leeven, dat gy niet vermoogt, zonder eenige vrugt, aan de tyranny opteoffereii.
ETAN.
Waartoe zal dit leeven my baaten Emirel Is het, om
Europa, dat op het punt ftond, om de Kon inglyke flaaverny voor altoos van den hals te fchuiven , andermaal en wel te geriugter, in de haatlykfte kluisters te zien klinken? om het opkomende Geluk der Volken den bodem in te zien flaan? om de. Menschheid ophetgruuwlykstte zienbefpotten, doordeDwinglandv in de handhaaving der algemeene belangen bevestigd, te zien? Is het om Idamé op de borst van den Tyran te befchouwen, blaakende in een Liefde, waarop ik alleen recht heb? en om de marteling des te langer te gevoelen?
EMIRE.
De bron uwer rampen is in de ontrouw van Idamé te zoeken:1 Cv bewyst hier mede de zuiverfte , de ftandvastigfte Liefde. r • B b a over-



C Ï96" )
overwaardig te zyni maar Etan\ na dat Idamé getoond heeft, dat zy in ftaat is u te kunnen verr:aden, verdient zy dan uwe traanen, verdient zy dan uw lyden wel? — zult gy, haar in dit haatlyk, in dat vloekwaardige licht kennende, uw eigen zwakheid en laaghartigheid aan den dag leggen? Betoogt uwe hoopeloosheid niet, dat gy de beste Liefde aan een onwaardig Voorwerp verkwist ? dat gy derwyzen aan uwe onbezonnen keuze verflaafd zyt, dat gy liever u zelf verderven dan er van afzien
wilt? Ja! dat verder gaat, dat gy liever de belangen van
een gansch Waerelddeel aan uwe te leurgeftelde Geneegenheid opoffert, dan die Geneegenheid te verzaaken, welke thans bevveezen is, verre beneeden uwe grootheid te zyn?
ETAN.
Gy hebt gelyk, Emire! wanneer myn verftand er over oordeelt, doch myn hart fpreekt u tegen! De Liefde veftigt zig en wil gevestigd blyven; reden van dien wil is er zelden te geeven; misfchien is het eene dier beklaaglykeonvolkomenheeöen, dat wil zeggen, een foort van trotschheid, die niet uit het veld gellagen wil weezen, noch eene onbezonnenheid in 'tverkiezen erkennen!
EMIRE.
Als er geen doodsgevaar by vermengd ware, zou ik u kunnen
toegeeven, maar nu moet het zwaarfte het zwaarfte wegen.' >
En, Etan! indien het waarlyk een foort van trotschheid by u is, hoe ftrookt het dan met die zelfde trotschheid, dat uwe veragtfter eene volkomen overwinning op u behaalen zal, dooru
geheel te verpletteren? werk dan veeleer uit het begin-
zel van trotschheid, en wyk voorzigtiglyk, om met een nieuwe kragt wedertekeeren, en Idamé haar pligt te leeren, of haar uwe rechtvaardige wraak te doen gevoelen! Indien uw ziel waarlyk groot en trotsch is , dan kan zy niet beleedigd worden en in 't ftof kruipen! —.
ETAN.
Wat wilt gy dan?
EMIRE.
Dat gy niet ongewrooken u ter fiagtbank laat fleepen; dat geen ontrouwe Minnares u derwyzen lafhartig maake, dat gy voor het mes van den Tyran bukt, in ftede van het hem in 't hart te
drukken ! wees zwak en kruipende, wanneer gy al uwe
pligten voor uw Vaderland en voor Europa vervuld hebt .<
ETAN.



C *97 J ETAN.
Ik verfta u, £/»/><5> U"w ontwerp is goed. Ik zal
het uitvoeren1 — Ik heb tot nog telkens gewankeld, maar
nUj ik zweer het u! Gy zult my leeren kennen, en
my niet meer myn zwakheid verwyten!
EMIRE.
Vertoef hier dan niet langer, eer de vlugt u onmooglyk worde!
ETAN. jk ga. Maar.' Hemeli ■
TWEEDE TONEEL.
ETAN, I D A M E, EMIRE,
ETAN. Idamé! Ach.' wat is myn Lot?
I D A M E.
Dat eens Verraaders!
ETAN.
Wat zegt gy? 1 eens Verraaders? Hemel 1
I D A M E.
Uw eigen Gewisfe, Etan! vliegt u in 't aangezigt! Gy
verraad Chosmadroes en zyt bezig met hem aan zyne flagters te leveren!
ETAN.
Hoe wel is dit geheim aan u toevertrouwd , Idamé! — maar gy veinst. Uw hart is te edel, te groot, te menschlievend, om de uiterfte noodzaaklykheid van dit Verraad niet te zien! — Geheel Europa, geheel het befchaafde Menschdom zugt en verkwynt onder zyn onrechtvaardig en wreed juk ï ■ Chosmadroes is een Tyran! hy verdient de verachting, de vloek ende wraak van alles wat den Hemel en deszelfs wetten eerbiedigt! DatMonller,
I D A M E.
Houd op, Etan! verzwaar"uw ftraf niet!
Bb 3 Myn



ETAN.
Myn ftraf? Idamé!
I D A M E..
Ik bemin Chosmadroes, en die zyn Vyand is, is de myne! E T A N.
■ Gy bemint Chosmadroes?
I D A M E.
Myn liefde tegen u was geveinsd! Ik bad er reden voor,
die gy nog deezen dag weeten zult. Ik zou u zulks op een geheel anderen toon gezegd hebben, indien gy de ftoute hand niet had opgeheven, om het leeven van myn leeven, om Chosmadroes, met den dolk in 't hart, van den troon te doen tuimelen 1
ETAN. Gy kunt dan vergeeten, dat Etan, —
IDAME.
Ik vergeet alles wanneer het op de behoudenis van het geliefde Voorwerp aankomt! Ik zal er alles aan waagen, alles
voor opofferen! Ken eindlyk Idamé en ontwaar het ver-
moogen eener Vrouw, die gy onder de Zwakken durft tellen.
ETAN.
Verdient myne getrouwheid deeze beleediging, deeze onrechtvaardigheid? — Immers, Idamé!. was u het Plan bekend, en immers hebt gy het goedgekeurd? Op uwen aandrang zelf heb ik de hand aan de uitvoering geflagen! Gy waart moeilyk over de traagheid Waarmede het wierd ontgonnen, en betoonde de grootfte ongerustheid daarover, dat onze kragten niet toereikende genoeg zouden weezen, om de gewenschte en verwagte uitkomst daar te ftellen! — Idamél moet ik meer zeggen? hebt gy zelf geen deel aan ons Ontwerp? hebt gy zelf niet gezwoolen Chosmadroes te zullen verdelgen?
IDAME. Ja! Etan i alles wat gy zegt is waar! ——
ETAN.
En nu! in één oogenblik!
: to IDA-



C 199 5
IDAM E.
Nu befchouw ik u als den Verraader van Chosmadroes! Nu zal ik u als zodanig bekend maaken! en nu zweer ik u, dat gy uwe handen niet bezoedelen zult, met het bloed van den grpptften der Koningen!
ETAN.
Idamé is een Furie geworden! — Emire; gy waart getuige van onze Liefde! Gy hebt gezien hoe behendig, hoe getrouw en hoe vuurig myn hart voor haar klopte! Gy hebt de opofferingen aenfchouwd die ik voor haar gedaan heb ! De verzekeringen, die zy my" van haare wederliefde gegeeven heeft, en welken in de oogen des Hemels grooter, heiliger en verbinden-
der zijn', dan de duurde Eeden, hebt gy gehoord! ■ Op dit
oogenblik zyt gy nog getuige van mijne Standvastigheid, van myne poogingen en van myne betuigingen! Nog bemin ik Idame \ nog is zy my dierbaer! Door haar gehaat wordende, houd ik op met leeven! Ik twyffel aan alles wat ik hoor en zie.' myne eigen gewaarwordingen geloof ik niet. Neenneen!
ik moet Idamé in de armen van Chosmadroes zien, eer ik haare
ontrouw zal gelooven! Haar op de borst van den Tyran
aanfehouwende, zal ik wceten wat my te doen ftaat!
tegen IDAME. Ik zal u van myne tegenwoordigheid verlosfen! — Zy fchynt u ondraaglyk te worden! — Nog e'e'nmael,-— Idamé; nog éénmaal zult gy my wederzien , — en zo gy als dan in ftaat zyt my tehaaten, — zal ik u bewyzen, dat myne liefde niet kan eindigen zonder myn leeven.'
DERDE TONEEL. IDAME, EMIRE. EMIRE.
Gy hoort zulks, Idamé] en gy blyft onbewoogen! ——-
Met wat oog moet ik u befchouwen.' Gy vermoord den
getrouwlten Minnaar en verraad een ongelukkig Waerelddeel!
IDAME.
Vertrek, Emire!
EMI-



C 200 )
EMIRE.
■ Uw gcweeten ftraft u reeds!
IDAME.
Ik zal u dwingen,myn gedrag goed te keuren, EMIRE.
Gy kunt my doen fterven, maar, met de afgryzing erj
vervloeking tegen u, op myne lippen!
VIERDE TONEEL.
IDAME, alken. Myn Plan is te groot, te gewigtig om het ten halven te laaten fteeken! Ik zal,
angftig rondziende.
Maar neen; de wanden mogten ooren hebben! deeze
troon mogt my beluisteren.
Zy wandelt met eene zigtbaare ontroering heen en weder. Hemel! —— Gy weet het!
Zy weent.
• Moest ik? maar houd moed, Idamé'. nog eenige weinige oogenblikken, en Gy, Gy zult zegepraalen!
haare traanen afdroogende.
Waar vertoeft, Erox? hy heeft my hier befcheiden. j
doch hy komt.
VYFDE TONEEL. IDAME, EROX. EROX.
' Ik bedank u wel zeer, Idamé\ van zo ftiptlyk aan myn ver* zoek te beantwoorden. ,
1D A-



C 301 )
IDAME.
Niets is my aangenaamer, myn Heer! dan het vervullen my* Her verpligtingen.
EROX.
Ik verwagtte zulks van u, Mevrouw! en ik weet dat onze Verdere Onderhandeling u insgelyks genoegen zal verfchaffen.
IDAME.
Indien het Onderwerp daarvan, dat geene is, 't welk ik ver-' SBoede, dan behelst het de hoogde myner wenfchen.
E R O X.
Het Onderwerp daarvan zal niet minder weezen dan de Beheerfcher van Europa! de groote Chosmadroes1.
IDAME.
Die de geneegenheid van alle zyne Onderdaanen verdient. EROX.
En die zig met uwe liefde vereerd en gelukkig zou agten! IDAME.
Hoe! Eroxl
EROX.
De Vorst heeft reeds zedert lang eene oprechte Liefde voor U in het harte gevoed; hy heeft niet onduidlyk u zulks te kennen gegeeven, doch het zy, dat gy hem niet verftond, of, dat eerder te denken is, dat gy geen Meesteres meer over uw hart waart; hy beloofde zig althans weinig van uwe wederliefde, en hoe zeer het gebieden in zyne magt ftond, begeerde hy echter eene vrywillige Liefde, en het is vooral van u,bekoorlykeIdamé'. dat hy zulk een Liefde verwagt.
IDAME.
Het een had zo min plaats als het ander, Erox\ > Ik beken het }n dit oogenblik openhartig, Ik verftond de taal
der oogen, waarmede de Vorst my zyn hart verklaarde, en niets berokkende my meerder lyden, dan dat ik veinzen moest, zyne Liefde niet te kunnen beantwoorden,
EROX.
« Veinzen, Mevrouw?
Cc ID A-



IDAME.
Tk zal het u zeggen, Myn Heer! want die de grootheid van Chosmadroes kent, verftaat dit woord niet. Ik moest veinzen» niet om dat ik een ander, niet om dat ik Etan beminde, •—■*
EROX.
Etan was echter, ——
IDAME.
Etan was in fchyn de Geliefde van myn hart.
EROX.
Ifi fchyn ? hoe begryp ik zulks ?
IDAME.
Het leeven en de behoudenis van Chosmadroes waren dierbaar in myn oogen .' Ach.' hy had reeds het Slagtoffer geweest, indien ik niet geveinsd had.'
EROX.
Wat hoer ik? Gy verbaasd my! — En waarmede ? —
IDAME.
Deeze oogenblikken zyn te dierbaar, Erox] er hangt rlleg
van af! Laatmy den Vorst zelf fpreeken! — Ik zal hem
alles zeggen.
EROX.
Niets verlangt hy meer. Op 't oogenblik keer ik weder. ZESDE TONEEL.
J D A M E, alleen.
Zy is in eene vertwyfelde houding; -weent bitterlyk en heft telkens de handen naar den hemel. Haare gebaarden
kondigen een hevigen boezemjirya aan: telkens ziet zy J)f er iemand komt.
Hoe lang zyn deeze oogenblikken! — Is hier niemand ?-—
ö Wan-
i



6' Wanden! verraad my niet. Chosmadroes f — Etan\ -—*
Europa! Liefde. Gevaar!
zy knielt.
Verhoor my, ö Opperweezen 1 Gy verftaat my! k
opry zende.
Men komt. .
zig in een /iaat van bedaardheid /lellende.
Welke Opofferingen! Chosmadroes. komt! Etan\
het zaf u gelden!
ZEVENDE TONEEL. CHOSMADROES, IDAME, EROX.
CHOSMADROES.
Gy verlangt my te fpreeken, Idamé?
IDAME.;
■ Lange, myn Vorst! heb ik naar dit oogenblik gereikhalsd! 'Lange was ik ten uiterfte-begee.rig, om .aan uwe voeten te betuigen, dat ik u, grootfteder Vorfien! — bemin! Dit
woord voegt mooglyk niet op myrrc l?ppen!
CHOSMADROES, haar omhelzende.
Idamé.' Dit is de Zaiigfte ftond van myn leeven
Gy bemint my? y 3 IDAME.
Ik zou eerder mv 7.clve het geluk bezorgd hebben, om u d^eeze belydenis te doen! maar, myn Vr*s^tte~grébtheM-teyner Liefde leerde, dwong my te veinzen! Uw dierbaar leeven was in gevaar! ——Uw troon waggelde! -ennog, ■
nog heden hangt de dolk u boven 't, hoofd'!
CHOSMADROES-- j
Hoe, Idamé\
IDAME.
Ik heb geveinsd Etan te beminnen, om het Verraad des te .beter te ontdekken! Ik moest u in fchyn haaten, om met yer-
C c a - dagt



X *°4 5
dagt by uwe heimlyke Vyanden te worden f —— Myne pogingen zyn gelukt, Vorst! Ik ben doorgedrongen tot de
diepfte geheimen, tot de verborgen aanflagen uwer Magtigfte
Haaters! Ik heb er veel aan moeten opofferen, ik heb er
veel van te vreezen, maar gy,
CHOSMADROES.
Hebt gy in myne armen te vreezen, Idamé! kent gy
myn vermoogen ?
IDAME.
Ik ken het, myn Koning! maar heb ik iets anders te hoopen* dan u te zien, u te beminnen, en,
CHOSMADROES.
Beneffens my te regeeren! Laat af u te verbaazen, myn
Waardfte! ik bemin u tot geen minder prys.
IDAME.
Edelmoedige Chosmadroes!
C H O S;M A D R O E S. Gy voltooit myn Geluk, Idamé\ met my vrywillig te beminnen. Maar welk gevaar bedreigt my ?
IDAME.
De Vorsten van Europa hebben een Plan geformeerd, om in dit Waerelddeel de Koninglyke Waerdigheid aftefchaffen. Zy zelf zyn onder de benaaming van Gezanten hier gekoomen, om het ontwerp te voltooijen, door u aan hun wrok opteofferen.
CHOSMADROES. Vervloekten.' . Gy hoort het, Erox!
EROX.
Welk een Verraad.'
IDAME.
En Etan is in alle de Geheimen begreepen, en 't is zeer mooglyk dat zyne hand beftemd is, om u den doodfteek te geeven.
CHOSMADROES.
Zou Etan P
IDA.



C 005 >
IDAM E.
Hem veinzende te beminnen, ontdekte hy my alle zyne geheimen, en dit was geenen zyner minften. Het ftaat nu
aan u, Vorst! om verder op uwe veiligheid bedagt te zyn! Bewaar een leeven zo dierbaar voor uwe Onderdaanen als onmisbaar voor my! Straf ze, die Europa van den besten der
Vorsten poogen te berooven, en de Waereld in roere tragten te brengen.
CHOSMADROES. Myn Liefde en Wraak zullen op deezen dag Voldoening erlangen. Uwe trouwe en tedere bezorgdheid voor myn leeven zullen erkend en beloond worden!
tegen EROX. Ga Getrouwe! en verzeker u van de Gezanten en van Etan.'~ lk zal u nader mynen wil mededeelen.
AGTSTE TONEEL.
CHOSMADROES, IDAME.
CHOSMADROES. Hoe waardig, hoe beminlyk zyt ge my in dit oogenblik ge*
worden; Idame! gy verdient myn achting, myne liefde,
en myn vertrouwen! De ganfene Waereld vreest my, —
maar gy, gy bemint my!
IDAME.
Pit zal u nog fterker blyken, myn Vorst!
CHOSMADROES.
Zo dra ik veilig zal zyn zult gy zien hoe veel gy op my vermoogt. Myn belang vordert, dat ik nu myne Haaters verdelge! Hun eerloos bloed moet eerst myn wraak verzaadigen, alvoorens ik my in uwe armen aan de wellust der liefde overgeeve!
IDAME.
Uwe Vyanden zyn de myne; Ik zal u op zyde blyven, waar het op de wraakneeming over deeze eerlcoze Verraaders aankomt. Ik befchouw hen met afgryzen, en indien myne Liefde Cc 3 eeni-



eenige belooning verdient, laat ik dan ten minften hunne weiVerdiende ftraffe aanl'chouwen!
CHOSMADROES.
Gy betoont u myner waardig te weezen, Idame! Gy zult zelf u op hen wreeken! en deeze wraak zal my ten Zegel uwer onvoorbeeldige getrouwheid, en vrywilligfte Liefde verftrekken.
IDAME.
Dit is de grootfte gunst die gy my bewyzen kunt. Kom Vorst! laaten wy geen oogenblik vertoeven, men mogt ons voorkomen.
CHOSMADROES. Europa! thans zult gy my groot en gelukkig zien!
VIERDE BEDRYF. '
EERSTE TONEEL.
FRANQUINI, CIMB.ER, DECIMUS, ... DOLABELL A, C A S C A, CASSIüS, NARBAS, POLIFONTES, ESDRAS.
r-j FRANQUINI. ^_^ouden wy dan waarlyk verraaden zyn ?
C I M B E R.
Ik twyffel er geen oogenblik meer aan. Chosmadroes is een Tyran,'die alle veiligheid aan Europa ontzeggende, hoogstöoodig heeft zyn eigen veiligheid te verzekeren.
DECIMUS. Ongelukkig Waerelddeel!
FRANQUINI. Daar wy in de ftreelende verwagting, van het vierde Gedeelte der Stervelingen de Vryheid en 't Geluk te zullen wederbe-
zor-



C 207 )
Zorgen, de grootfte opofferingen komen doen, om dat gezegende, tydftip te verhaasten, waarnaar het Menschdom reikhalst, vertoont zig de barbaarsheid te midden op ons pad, dreigt ons, en verydelt in één oogenblik, denmoeilyken arbeid van zo veele jaaren!
DOLABELLA. Maar hoe is het mooglyk, dat Chosmadroes een geheim zou ontdekt hebben, dat onder 20 weinig Perzoonen berust en 20 plegtig bezwooren is ? V CASCA.
Immer zal niemand onzer?
C A S S I U S. Welk eene Eerlooze zou hy zyn, die ons verraaden dorst.
NARBAS. 't Is niet onmooglyk. De droevige ervaaring heeft te meermaalen geleerd, dat "de zulken, die men met het hoogde vertrouwen vereerd had, het eerst en meest zig aan ontrouw fchuldig maakte.
CIMBEL Ik vermoed echter zulks niet.
POLIFONTES.
Ik kan niet gelooven, dat ons Plan aan den Dwingland bekend geworden is; Wy kennen elkander te wel, om dergelyk een Verraad te durven vooronderftellen. Veeleer begryp ik, dat Chosmadroes, die ongetwyffeld een naauw toeverzigt op'onze treeden en byeenkomsten houd, door eene meer dan gewoone beweeging en bezorgdheid van onze zyde, agterdenken gekreegen heeft, en dat hy, om ons den geringftcn ftap, ten zynen nadeele, te beletten, alle.mooglyke voorzorg gebruikt.
ESDRAS.
Dit laat zig hooren.
POLIFONTES. Indien nu deeze zyne voorzorg eene zigtbaare bekommering en angst over ons gelaat en onze houdingen verfprcid, dan kan t met mislen, of Chosmadroes word in zyne verdenking-<refterkt, en te meer genoopt, om zyne veiligheid in agt te nee-
fc>L
men!



fao8 )
wen! en ziet daar, wat ik vermoede de oorzaak te weezen
van de verdubbeling der wagten, en de verdere dreigende beweegingen , die wy rondom ons heen befpeuren.
C I M B E R.
Zouden wy dan den raad van Gengiskan, om het groote Plan aan 't Volk te ontdekken, ten einde met behulp van 't zelve ons oogmerk te bereiken, niet opvolgen?
DECIMUS.
Wat zullen wy met het Volk toch uitvoeren ? Kan het
zig verzetten tegen de ontzaglyke Krygsmagt van den Tyran? Zal het niet het Slagtoffer worden der woede van die Barbaaren, die op het fpoor van hunnen onmenschlyken Heer, in het plengen van menfchenbloed, in het vermoorden der onnozelheid
hun grootfte vermaak fcheppen? Zal het Volk, niet ge-
dresfeerd, eenen aanval, met eenige vrugt, Op gereguleerde troupen doen ? en zal het zulks doen in deeze omftandigheeden, daar Chosmadroes een waakend oog op de geringfte beweeging Haat van allen de geenen die hem flegts eenigzins verdagt zyn? Kunnen wy dien wanhoopigen flap doen, zonder te vreezen voor het verwyt, dat wy van onze eigen Geweetens zullen hooren, van naamlyk, Europa in een bloedbad gezet te hebben.
DOLABELLA.
Maar wat dan gedaan?
, DECIMUS.
Ik denk het veiligst te weezen eerst aftewagten wat Chosmadroes eigenlyk voor heeft, en in dien tusfchen tyd zien te doorgronden, wat hem van ons geheim bekend is, want hiervan moeten noodzaaklyk onze verrigtingen afhangen.
CAS C A.
Dit zal zekerlyk het veiligfte weezen. En in allen gevallen, blyven ons altoos wegen open, om tot uiterften oyertellaan. . DECIMUS.
Intusfchen kunnen wy,
C A S C A. Gengiskan, - . dus verbaast!
TWEE-



TWEEDE TONEEL.
FRANQUINI, OMBER, DECIMUS, DOLABELLA, CASCA, CASSIUS, NARBAS, POLIFONTES, ESDRAS, GENGISKAN.
DECIMUS.
Gy dus haastig, Gengiskan ?
GENGISKAN.
't Is gedaan, ongelukkige Vorsten! Gy zyt verraaden.' •
Uwe verheven poogingen, zullen met den wreedften dood beloond worden!
FRANQUINI.
Verraaden? rechtvaardige Hemel!
ESDRAS. Zal het loon der deugd dan fteeds avrechts weezen! CASCA.
Rampzalig Europa.
DECIMUS. Maar meld ons verder, Gengiskan.'
GENGISKAN. De Voorzorgen van Chosmadroes fpruiten niet voort uit eenen
öpgevatten argwaan, uiteen bloote en ongegronde vreesi ■
neen! ze zyn maar al te wel gegrond op de zekere kennisdraa» ging van ons geheim.
DOLABELLA.
Heeft men dan?
GENGISKAN.
Ons Plan aan den Tyran ontdekt! .
CASCA.
Ontdekt?
C I M B E R.
En welk eene Trouwlooze?
Dd GEN-



C aio )
GENGISKAN.
Idamé heeft den Vorst alles bekend gemaakt!
POLIFONTES.
Idamé? .
CASSIUS.
Gevloekte Vrouw.'
DECIMUS.
Rampzaligen! waarom hebben wy het met een Vrouw aangelegd ?
GENGISKAN. Etan heeft zulks van Emire, waartegen Idamé zig uitdruklyk verklaard heeft, van aan Chosmadroes het Geheim der Koningen te zullen verraaden! Idamé heeft daarop haare opwagting by den Dwingeland gemaakt, en na een kort onderhuid, zyn alle de troupen, op hooge order, in beweeging gebragt. Idamé bekleed de zyde van Europa's Onderdrukker, en liefkoost den Moordenaar van de edelmoedigfte Koningen! Ik zelf heb haar al de tederheid aan Chosmadroes zien betoonen, die Etan alleen verdiende.
C I M B E R.
Welk eene Ontrouw.'
GENGISKAN.
Etan verliet my, met het Wanhoopig befluit in 't hoofd, om het Volk op zyne zyde te winnen; om er eene vertwyffelde pooging mede te waagen, en dan aan de Voeten van Idamé de gemartelde Ziel uitteblaazcn!
POLIFONTES.
Wanhoopig voorneemen.
GENGISKAN.
Intusfchen bezwoer de ongelukkige Etan my, om van dit vervloekt verraad aan u, edelmoedige Vorsten daadlyk kennis te geeven! en indien het my vry ftaat, zynen raad hier by te voegen, dan wenschte hy, dat gy, door de vlugt, uwe leevens beveiligdet.
CASCA.
Hoe! vlugtcn? Zouden wy, —
CASSIUS.
G E N-



GENGISKAN.
Deeze vlugt kon nimmer tot fchande gerekend worden van hen, die er Europa een weezenlyken dienst mede bewyzen z©uderf. De Leeraars van zulke Vorften, welker grootmoedigheid dat verbaazende toppunt bereikt, om den fchitterendften luister, en het veclvermoogendst Gezag op den autaar der menschlievenheid opteöfferen; van Vorsten, die in edelmoedigheid nimmer Naarvolgers kunnen hebben, om dat ze onnaarvolgbaar is! De leevens van zulke Vorsten moeten gefpaard worden , om 't even tot wat prys.
DECIMUS.
Onze vlugt zou zekerlyk geene lafhartigheid aanduiden.' maar is de möoglykheid tot vlugten ons overgelaaten? zou Chosmadroes ons Plan weeteatfe, geen voorzorg gebruikt hebben , om zeker te weezen, dat onze Perzoonen hem niet ontfnaptenV
CASCA.
Dit is meer dan waarfchynlyk.' en door zulk eene vergeeffche pooging om te ontkomen, bêhaalen wy een lchande, die door ons bloed niet uitgewischt kan worden.
CASSIUS. Laaten wy ons zelve gelyk blyven, en den Tyran zo'min na als voor de ontdekking van het Plan vreezen.
DECIMUS.
Of liever laaten wy zien of de vlugt mooglyk zy!
GENGISKAN. Indien myne poogingen van dienst kunnen zyn, —— Ge biedt!
DECIMUS.
Indien de Vorften hier in toeftaan,
C A S C A. Wie zou er iets tegen kunnen hebben ?
DECIMUS. Ga dan, getrouwe Gcngiskati! en befpied onze Verraaders.'
Dd 3 DER-



C »M )
DERDE TONEEL.
FRANQUINI, CIMBER, DECIMUS, DOLABELLA, CASCA, CASSIUS, NARBAS, POLIFONTES, ESDRAS.
DOLABELLA.
Misfchien is het de Tyran niet in 'thoofd gekomen, om zig van onze perzoonen te verzekeren. Men heeft hem het Plan der Koningen van Europa verraaden, maar heeft men hem daarom gemeld, dat wy die Vorften zelf zvn, welken zig onderden tytel van Gezanten aan zyn hof bevinden ?
CIMBER.
En waant gy dat de Dwingland de Koningen zal aanvallen enhunne Gezanten verfchoonen?
ESDRAS.
fly kan ligtlyk bevroeden, dat de Gezanten mede in't Geheim begreepen zyn; ze zuileu derhalven zynen aandagt niet ontglippen, en dus zal hy gezorgd hebben, dat wy het niet ontkomen kunnen.
CIMBER.
En immers is het Idamé die hem ons Ontwerp ontdekt heeft en zekerlyk wist zy, dat wy geene Gezanten, maar de Koningen zelf waren.
DECIMUS.
In dat geval zullen wy ons den dood moeten getroosten, en deeze zal voor 't minst zo glorieryk zyn als ons leeven!
ESDRAS.
Gelukkige Tyranny! •rampzalige Deugd! welk een
yzeren hand, o Volken! omvat u Noodlot?
DECIMUS.
De Hemel is rechtvaardig, Vorst: hy mag voor een tyd het onrecht dulden, doch de dvvinglandy zal niet eeuwig het geluk
der waereld verftooren j De Volken die onder het tyran-
nisch juk den hals krommen zullen onze poogingen weeten en
zege-



C 313 )
zegenen, en ziet daar onze belooning! —— die zelfde Volken zullen den verdrukker vloeken, en zig van de eerfte geleegenheid bedienen, om hem te verdelgen, en ziet daar zyn
ftl'af! CASCA.
Laat ons Lot zyn zo 'twil; onze vryfpraak, ons zuiver gewisfe vergezeld ons.
VIERDE TONEEL.
FRANQUINI, CIMBER, DECIMUS, DOLABELLA, CASCA, CASSIUS, NARBAS, POLIFONTES, ESDRAS , EMIRE.
EMIRE.
Verfchoont my, o Vorften.' dat ik u mooglyk ftoore!
DECIMUS. Wat is \%RÈ*»t EMIRE.
HdaaS! DECIMUS. Wy weeten reeds dat wy verraaden zyn.
EMIRE.
Door, Idamé? i _
DECIMUS.
•^a! ~ EMIRE.
En dat zy zelve den Tyran aanport om u gevangen te neemen ?
, 0m u te ontzielen ?
DOLABELLA.
Is 't mooglyk, Emire ?
EMIRE.
Mvnc ooren zyn er getuigen van;' Verdelg die Pesten,
riepze tege^n den wra'kgierigen Overheersery hen te laaten ïélven I; een verraad tegen u zelve, tegen uw troon, tegen de rust van Europa.' pp'.
Dd 3 ^



C 3I4 )
DECIMUS. Kan Idamé tot die fnoodheid vervallen?
EMIRE.
Zy ging verder dan ik immer van eene Vrouw vermoeden dorst. Laat my de wraak over deeze Verraaders bevoolen, zei ze tegen Chosmadroes. Ik wil my uwer waardig «waken en zelf uwe vyanden om hals brengen!
CASSIUS. Helfche boosheid! .
EMIRE. Chosmadroes keek haar gMmlachende aan; .
DECIMUS.
Die lach kenmerkte den Tyran!
EMIRE.
Drukte haar met genoegen de hand en beloofde haar q1Ie« t» zullen toeftaan, wat zy in dit geval begeeren kon <
DECIMUS. Dus ftaan wy de prooi eener Vrouw te worden'
CASSIUS. Dat is te zeggen, de grootfte Martelaars!
EMIRE.
Het gedrag van Idamé is my onbegryplyk' Haar ziel in
e^voorarStn^frr^' £y kern de waardv diefde
hebben; het Lot van Eufoni Ztl *Lê M^**™ te pn ' Ti •c,urpPa woeg altoos zwaar op haar hart;
tTgendTei tlweeze^ ÏÏÜ? te Verzaaken> ~ «u in alles heJ
DECIMUS. De zugt tot grootheid, - .
EMIRE.
zv^deX'vehn^n h^ gebrek- Alt00s befchouwde
zy de Stervelingen, die onder de willekeur der Alleenheerfchers
zug-



sugteden, als de oiigelukkigfle weezens op den aardbodem. De Vryheid, door redenlyke wetten bepaald, was te meennaalen,
het geliefdkoosde Onderwerp van haaren lof! Nu ftygt
ze ten troon; nu bemint ze den Dwingeland, met het eenige oogmerk, om de vryheid uitteroeïen; deszelfs Voorftanders te vernielen en de flaaverny alomme intcvoeren!
CASSIUS. Om tot dien trap van boosheid te klimmen, had zy eene geveinsdheid noodig, die boven alle befchryving wasl
DECIMUS.
Na dit alles gehoord te hebben, Koningen! fchiet er niets voor ons over, dan ons aan de flagting overtegeeven. Wy kunnen ons tegen het naderend geweld geenzins verzetten; het zou ook lafhartigheid en geene grootmoedigheid weezen, wy moeten derhalven,
VYFDE TONEEL.
FRANQUINI, CIMBER, DECIMUS, DOLABELLA, CASCA, CASSIUS, NARBAS, POLIFONTES, ESDRAS, EMIRE, GENGISKAN, ZAMTI.
GENGISKAN.
Te vergeefsch, ongelukkige Koningen! zouden wy poogingen doen, om de woede des Barbaars te ontkomen! Hy
heeft zyne maatregelen zo wel genomen, dat er geen de minfte hoop overfchiet.
CASCA.
Heeft men dan ?
GENGISKAN. Alle uitgangen met fterke wagten bezet, ——
DECIMUS. En laat men ons hier, dus vry.?
GENGISKAN. Tot het volgende oogenblik. Men belettede my het uitgaan. Ik vroeg er de reden van ? Wy hebben er order toe!
wa*



,was het befcheid, zyn wy dan gevangen? vroeg ik, en me» antwoorde my, Ja- g I M B É R. Zulks verwagtte ik.
GENGISKAN. Intusfchen hoorde ik een geweldig en verward gefchreeuw buiten het Paleis. Ik hoorde ook het gekletter der wapenen. De wagt dulde niet, dat ik er naar luisterde; en gy begrypt ligtlyk dat myne vraagen deswegens onbeantwoord bleeven.
DECIMUS. Maar wat vermoed gy van dit gerugt.
GENGISKAN. Misfchien heeft Etan het Volk onderrigt van het geen alhier omgaat en het aangefpoort om u, zyne weldoenders, met geweld te ontzetten.'
EMIRE. Dit is het opzetlyk voorneemen van Etan.
DECIMUS. Welk een flagting ftaat er dan te gefchieden.
GENGISKAN. Dit voorzie ik, en mooglyk is dit de reden waarom men ons
niet in perzoon gevangen neemt. En de Hemel weet, of
wy onze Verlosfing niet nog aan het Volk te danken zullen hebben !
DECIMUS. Die verlosfing zal als dan te duur gekogt weezen.
EMIRE. Het gerugt komt nader !
ESDRAS. Rechtvaardige Hemel! bellisch gy tusfchen ons en den dwingeland! daar zyn ze! »
ZES-



C ai? 5
ZESDE TONE EL. FRANQUINI, CIMBER, DECIMUS, DOLABELLA, CASCA, CASSIUS, NARBAS, POLIFONTES, ESDRAS, EMIRE, GENGISKAN, EROX, GEVOLG van ZOLDAATEN.
DECIMUS.
Ziet daar ons Noodlot!
E R O X, tegen de KONINGEN. Uit naam van Chosmadroes, zyt gy allen myne gevangenen! tegen de ZOLDAATEN.
Boeit hen.
D E C I M U S. x
Schent men dus het recht der Volken, met hunne Gezanten
aarttetasten V
EROX.
De Vorst weet zeer wel wie die Gezanten zyn, en met welke oogmerken zy bezwangerd gaan.
DECIMUS.
Wy zullen ons voor de Vierfchaar der Volken zeer wel weeten te verantwoorden.
EROX.
Die Vierfchaar zal niet gefpannen worden!
DECIMUS.
Zal dan de Tyran ? .
EROX. Denk dat gy Gevangen zyt!
DECIMUS. Een groote Ziel kan niet gevangen, noch door lsetens bedwongen worden ! Chosmadroes zal fiddercn op deszelfs gerammel!
EROX, tegen de ZOLDAATEN. Leidt hen weg!
DECIMUS. Wy blyven ons zelve gelyk.
E e 2 E-



■ C 3i8 }
ZEVENDE TONEEL.
EROX, EMIRE.
E M I R E. Laat ge my myn Vryheid, Erox?
E R O X.
Ik weet myn Last, Emire! met u heb Ik niets te verrigten. Wees echter voorzigtig!
EMIRE.
Ik weet myn pligt. Myn Ziel gruuwt van u, van uw Dwingeland en van Idamé! —
EROX.
Emire !
EMIRE.
Meld het den Barbaar en geef hem den raad, om zig vooreen Vrouw te wagten, die een Vaderlandscli hart in haaren boezem draagt!
AGTSTE TONEEL. EROX.
Wy willen de Wraak niet verder uitftrekken! Verraaders uw ftraf is zeker! verwyfde Volken! Gy zult Chosmadroes voor uwen Alleenheerfcher erkennen, of onder zyne gramfchap verpletterd worden!
Hy gaat met een trotfche houding van het toneel.
VYFDE BEDRYF.
EERSTE TONEEL. EROX, OCTA R.
A OCTAR. jf\lles is in beweeging.
EROX.
Vervloekte OpftookersJ ^ ^



C 219 >
OCTAR.
Etan liep als een Dolleman door de Stad; openlyk op alle hoeken der Straaten, het Ontwerp, om de Koninglyke W:.iardigheid aftefchaffen, aan het Volk verkondigende en het teffens opftookende, om op dit Paleis aantevallen, en den besten der Vorften te ontzielen.
E R O X.
Gruuwlyk beftaan!
OCTAR.
Hy maakte daadlyk een fterken aanhang.
EROX.
Plet Volk is altoos met nieuwigheeden ingenomen, en word altoos verleid en medcgefleept door hen die het havdftelchreeuwcn en het ftoutfte liegen kunnen.
OCTAR.
Hy beloofde het wonder veel. De menigte juichte hem met
een luid gefchreeuw toe.
EROX.
Verblind, rampzalig Volk!
OCTAR.
Alles volgde hem; doch Etan, wel weetende, dat hy met dien wocstcn Iiood , zonder wapenen, niets kon uitrigten, fnelt naar het Tuighuis; overmand de Wagt en voorziet zyne Volgers van allerlei Wapentuigen.
EROX.
Maar wat zullen zy ermede doen? — ongedresfeerd! verward ! driftig! zonder beftuur!
OCTAR.
Gy weet niet wat een geheel Volk vermag, wanneer het tot
de ulterfte woede overllaat. Ik heb gantfche Benden voor
dien woesten aanval zien vlugten!
EROX.
Maar deeze benden! •
Ee 3 OC-



OCTAR.
Ik begfypu! helaas! Erox! de haat tegen Chosmadroes
fchynt in aller harten wortel gel'chooten te hebben! Veele Zoldaaten juichten openlyk het Gfaauw toe, en weigerden de bevelen hunner Officieren te gehoorzaamen.
EROX.
Ontrouwen!
OCTAR.
Etan fchijnt van dit alles onderrigt geweest te zyn. Een algemeen Verraad fchijnt er plaats te hebben. De Militairen wyken over al, waar hy zig vertoont. Hy fpreekt hen
aan; zy hooren hem met genoegen , en vcelen volgen hem . om zyne onrechtvaardige zaak tegen hunnen wettigen Souverein te verdeedigen!
EROX.
Ik beef op dit berigt.
OCTAR.
Wy hebben reden om te beeven, Erox! want indien de Krygsmagt aan de zyde van Etan overflaat; indien zij flegts hem geenen, of flaaüwen tegenftand bied, dan is Chosmadroes , dan zyn wy verlooren. .— Maar zyn de Gezanten
in Gevangenis ?
EROX.
Ik vond hen allen by elkander, en heb my zender moeite van
hen verzekerd. Doch wat zal ons dit baaien, Oclar!
wanneer het Volk de overhand bekomt?
OCTAR.
Chosmadroes zal er eerder alles aan waagen, dan dulden, dat Jhet Graauw hem de Wet ftelle.
EROX.
Indien hy flegts magt genoeg heeft. Maar •
TWEEDE TONEEL. EROX, O C T A R, EMIR E. EMIRE.
Waarom gaat gy nu niet heenen, Slaaven van den Beul van Europa! om de flagting te aanfehouweu, die uw Tyran onder
het



t-aan )
het fchuldloos Menschdom aanrigt? Nu kunt gy uwe oogen verlustigen in het bloed, dat om het Paleis van den Dwingeland droomt, en 't welk binnen weinige oogenblikken den
voet van den Troon zal naderen! De onnoozelheid krygt
den Dolk in 'thart, en een geheel Volk, wiens eenigde misdaad is, dat het zyn onfchuld verdeedigt en zyn eigen veiligheid poogt te verzekeren, blaast op uwe ltraaten den wraakademenden Geest uit.
OCTAR, tegen EROX. Zouden des Konings troupen de overhand hebben?
EROX.
Ik vermoed zulks.
EMIRE.
Ja.' wreedaarts! — Ja! zy hebben de overhand. Zy hebben het Volk afgekeerd, dat op het Paleis aanviel. Veelen zyn er
aan weerskanten gevallen, doch die gevallen zyn, daan
jeeds voor den troon van de eeuwige Rechtvaardigheid, om u aanteklaagen en om de gedugte wraak des blikfemenden Hemels over u aftefmeeken.
OCTAR.
Wy verfchoonen u, Emire1. om dat gy een Vrouw zyt. EMIRE.
Ik verligt de minde blyk uwer gevloekte goedheid! en
verfchoont gy my, . uw Tyran, uwe nieuwe Tyranin zal
my niet verlchoonen! Ik vlieg hem te gemoete, en zo het
niemand durft waagen, om dien vloek der Aarde, dien Geesfel
der Volken den Pook in 't hart te wringen, dan, zal
ik het doen! —
Zy vtrtrekt fchielyk.
DERDE TONEEL. EROX, OCTAR. EROX.
Behoorden wy ons niet van haar te verzekeren?
OCTAR.
Zy zou zekerlyk gevaarlyk kunnen worden, —- doch waarEe 3 om



tmi zouden wy haar ongelukkig maaken, door haar aanteklaj* gen ?
EROX. indien zy echter * ——
OCTAR.
Wy zullen het oog op haar houden. Maar zou Chosmadroes waarlyk zegevieren ?
EROX.
Ik twyfföl er niet meer aan. De Poogrngen van Etan zuiLn te dol geweest zyn tegen de bedaarde en geregelde verdcediging der getrouwe zoldaaten.
OCTAR. Dit boezemt my weder moed in!
EROX.
Dan zal onze Party het hoofd met den grootden luister verheffen !
OCTAR.
En onze Vyanden zullen voor onze voeten in 't dof kruipen! De Vorst komt.
VIERDE TONEEL.
CHOSMADROES, IDAME, EROX, OCTAR, GEVOLG.
CHOSMADROES.
Gy ziet dus, mynwaardfte; myne zegepraal over deeze veragtlyke Vyanden! Ik bewonder uw grootheid van-ziel, die met verzaaking van alle eigenbelang, niets anders danmynwelvaaren en glorie bedoelt.
IDAME.
Rehalven dat de zuiverde Liefde my dit alles beveelt, mya Vorst! is er nog een derker ftem in myn binnenfte, die het van my eischt, myn pligt, naamlyk.
OC-



C ) - OCTAR.
c Mogen wy het geluk hebben, Vorst! om u als overwinnaar over dien hoop wederfpanlingen te groeten?
CHOSMADROES.
Een geweldige aanflag op myn leeven, Oblar! joeg byna de geheele Stad tegen my in de wapenen, opaanftookingvaniJta»!
I Myne getrouwe Officieren , tydig hier van onderrigt ,
kwamen als om ftryd, my van hunne getrouwheid verzekeren. Ik wees elk hun post aan, met bevel, om geene der oproerig en. te ontzien , en de meinë'cdigen onder het Krygsvolk te ftraffen. Na een hardnekkigen tegenftand eindlyk zyn de muitelingen te rug gedeinst.
OCTAR.
En, Etan'i
CHOSMADROES.
Etan ziende zyne vloekgenooten vallen of met fchrik te rug deinzen, deed zyn best om de verftrooide en beiingftigde menigte tot ftaan te brengen. Hy vloog als raazende heen en weder! Ik zond eenige myner vertrouwdften op hem af, om
hem te vatten, doch deezen ftonden, even als waren zy van den ■ donder geflagen ! Etan 1'cheen een Godheid in hunne oogen! Niemand dorst de handen naar hem uitfteeken. De Verraader dit befpeurende werd ftout op de lafheid der myne en drong door myne lyfwagtcn heen, die ftyf van fchrik, buiten ftaat geraakten van hem te kunnen keeren.
EROX.
Hoe is 't mogclyk!
OCTAR.
Misfchien verraad ,
CHOSMADROES.
In dat oogenblik ondervond ik wat de getrouwe Liefde vermag. Idamé, my alörn vergezellende , de gevaarlykheid van dat tydftip inziende , fchoot als een blikfem van myne zyde, greep Etan by den ftrot, en moedigde, door dit voorbeeld, de wankelende zoldaaten , die Etan voorders aangreepen en gevanglyk opbragten!
OCTAR.
Heldin!
CIIOS-



Cm)
CHOSMADROES.
De laffe Hoop, die andermaal door de ftoutheid van Elan moed gegreepen had, zig nu van hun hoofd verfteeken vindende, nam verbaasdlyk de vlugt, en vermits zy zig zelf verftrooide, namen wy de moeite niet hen te vervolgen.
EROX.
Dappere Beheerfcher van Europa.' gy vèrpligt ons dan op nieuw door de bevestiging van uwen troon! Gy verzekert ons andermaal van de zegeningen uwer regeering!
OCTAR tegen I D A M E. ^Engy, Bloem der Maagden! gy betoont u dus den grooten Chosmadroes waardig, door getrouwheid, deugd, moed en onverfchrokkenheid faam te paaren I
CHOSMADROES.
Haare onvoorbeeldige liefde kan niet dan door mvne hand beloond worden, Idamé!
IDAME.
Myn Vorst! ik heb niets gedaan, dan het geen ik verpligt was te doen, en dat elk rechtfchapen Onderdaan voor u doen zou! —-— doch, laaten wy niet berusten, in het weinige dat verrigt is; Indien het my vergunt zy,
CHOSMADROES.
Spreek, Idamél
IDAME.
Dan zal uw Majefteit ligtlyk bevroeden, dat de teuigdryving der wecrfpannelingen, het gevangen neemen van Etan en de Vorften, weinig betekend ter verzekering uwer veiligheid en ter bevestiging van uw Ryk.
CHOSMADROES.
Hoe dat, Idamé?
IDAME.
Zo lang gy de Bronnen van 't kwaad niet aantast, zo lang .gy de Verraders niet ftraft , niet verdelgt , zo lang zult gy aan duizende gevaaren blootgefteld blyven. Het Volk zal
niet



C 225 )
niet ophouden te wrokken zo lang het weet, dat hunne Beroerders in leeven zyn ; en deeze muitzugtige Opperhoofden zullen niet ophouden , het oproer aantevuuren , zo lang zy weeten, dat het Volk geheegen is, om hunne verdoeralyke poogingén te onderfte unen.
CHOSMADROES. Gy hebt gelyk, Idamé7 maar nu verder-!
IDAME.
Beveilig u dan voor altoos en verlos u van die Vyandcn, welken gedugter zyn, dan de drie Waerelddeelen, over welken gy den Schepter nog niet zwaait!
CHOSMADROES.
Idamé! Gy hebt myn vertrouwen volkomen gewonnen. Ik ftel myne vyanden in uwe hand. Doe er mede naar uw welgevallen !
VYFDE TONEEL.
CHOSMADROES, IDAME, EROX, OCTAR, HOOFDMAN der LYFWAGT, GEVOLG.
HOOFDMAN.
Myn Vorst!
CHOSMADROES. Wat is het?
HOOFDMAN.
De Raad en de Edelen verzoeken onderdaaniglyk , om dö gunst, van ter gehoor by uwe Majefteit te worden toege» laaten !
CHOSMADROES. Zy komen recht van pas. Geleid hen binnen,
tegen IDAME. Gy zult de blyken myner liefde zien.
Ff
ZES-



C 126 )
ZESDE TONEEL. CHOSMADROES, IDAME, RAADSHEER EN, EDELEN, EROX, OCTAR, HOOFDMAN der LYFWAGTEN.
CHOSMADROES, tegen de RAADSHEEREN en EDELEN.
Treedt nader! — wat hebt gy te zeggen?
een RAADSHEER.
Wyverneemen, doorlugtigfte Vorst! en, opperde Gebieder I met het hoogde genoegen, dat de drafbaare aanval, op uw waardig Perzoon, op uw beroemd gebied en op deezen heerlyk-
ften der aardfehe troonen, vrugtloos is uitgevallen! Wy
betuigen deswegens onze vuungde erkentenis aan de opperde Magt, die uw dierbaar hoofd beichermd heeft tegen het verraad der zulken, die de waereld poogen te beroeren en alle goede order om te keeren! die de Hoogheeden lasteren en er op gezet, er op uitgegaan zyn, om de zetels te vernielen, en de Schepter en kroonen onder hunne voeten te vertrappen — en tegen de woede en wapenen der zulken, die door rilemvigheeden aan den gang geholpen, door aangehitde koppigheid
volhardende, eindlyk tot raazerny waren overgellagen' - .
Wy wenfehen u, wy wenfehen uwe vorstlyke Familie, wv wenfehen ons zelve en geheel Europa geluk, met deeze gezegende Gebeurtenis .' Leef nog lang onder den zegen des*Hemels ! Hy doe u de vrugten van uwen deugdzaamen , van uwen menschlievenden arbeid genieten! en verheugeeenffansch waerelddeel in uw bedendig geluk! & b
een EDELE. En wy, grootfte der Koningen! Wy vere'énigen onze wenfehen met die van den agtbaaren Raad ! Wy hoopen , dat eten zegen, van zyne lippen u toegevloeid , by verdubbeling door u , edele Monarch ! mogen ondervinden en gefmaakt worden! °
CHOSMADROES.
Altoos overtuigd, dat myne Onderdaanen, die waarlyk deezen Naam verdienen, groot belang in myn welvaart ftellen,
en



en zig in myn geluk verheugen, heb ik niet minder van u, agt-
baaren Raad en u aanzicnl'yken Adeldom verwagt! Deelt
in de Voorrechten, die gy my toewenschtl
de RAADSHEEREN en EDELEN buigen zig,
CHOSMADROES, op den troon /lappende en IDAME naast zig plaatzende.
By deeze geleegenheid heb ik u mynen wil te verkondigen. de RAADSHEEREN en EDELEN plaatfen zig.
Het geluk van Europa en de vastigheid van deezen mynen troon zyn , zo als ik heden vooral befpeur , aan u allen gansch niet onverfchillig: die beiden te bevorderen is derhalve»! myn pligt en welgevallen!
Dat de verraaderlijke aanval op myn kroon te leur gefteld is geworden, heb ik inzonderheid dank te wyten aan Idamé, welke my het verraad ontdekte, de Verraaders aanwees en zelf dien geenen gevangen nam, welk my hoogstgevaarlyk in dat tydftip wierd! dit alles verëischt myne erkentenis , en deeze getrouwheid zou ook geenzins loon ontbreeken, indien Idaménïet boven alle belooning verheeven was!
IDAME by de hand vattende.
Idamé is niet flegts getrouw in het voorftaan myner belangen, maar haar edel hart blaakt ook te mywaards in eene Liefde, die ik altoos eerbiedigen en bewonderen zal. Ik zal niet zeggen, hoe myn hart voor haar gezindis, — Ik zal zulks met daaden toonen!
Idamé.' myn wil is dat gy Koningin van Europa zyt, en .tot dat einde, . aanvaard myne hand!
IDAME.
Gy doet my bloozen, Vorst! zo over de uitgeftrekte blyken uwer goedheid te mywaards, als over den lof welken uw Majefteit my genadiglyk gelieft toetezwaaijen! Met dat alles betuig ik u van gantfcher harte myne dankbaarheid, waarvan hot eerfte bewijs dit is, dat ik voor als nog eerbiediglyk uw hand weiger!
CHOSMADROES.,
Voor als nog weiger ?
IDAME.
Ta: myn Vorst!
Ff a CHOS-



C aa8 )
CHOSMADROES.
En waarom, Idamé?
IDAME.
Om dat ik geene myner verliefde wenfehen begeer vervuld te
zien, alvorens gy in volkomen veiligheid zyt. . Verdelg
eerst uwe Vyanden! Hunne leevens zullen onophoudlyk uwen troon doen fchudden en uwe ziel doen fidderen! ■ .
CHOSMADROES. Grootmoedige Vrouw! uwe waardy word onberekenbaar' Ik heb myne Vyanden in uwe hand gefield! Gebied! '
IDAME. Zal ik gebieden, Vortst? Ik?
CHOSMADROES..
't Is myn wil!
Hy zet haar de kroon op V hoofd en geeft haar de ' Schepter in de hand.
Gy allen, myne Onderdaanen! eerbiedigt en gehoorzaamt Idamé benefFens my!
/Wen buigen zig. Tegen IDAME.
Wat begeert gy myn Waardfte?
IDAME. Het geluk van Europa en de glorie van deezen troon.
CHOSMADROES. Ik verwagt niet anders van u.
IDAME, tegen den HOOFDMAN der LYFWAGT. Geleid de Gevangenen hier.
EROX. Ze zyn reeds by de hand.
ZEVENDE TONEEL.
CHOSMADROES, IDAME, RAADSHEEREN, EDELEN, EROX, OCTAR. IDAME.
Nu zult gy zien, myn Chosmadroes! wat de ware Liefde vermag



C«0
mag en wat een Vrouw durft beftaan, die door zuivere menschlievenheid word aangefpoord.
Gy Raaden en Edelen! gy befchouwt my op deezen troon, en zijt gereed om myne beveelen te ontvangen en uittevoeren! Myne eerfte daad zal u doen zien, dat ik het recht beminne, dat ik myne Vrienden ken, dat ik de grootfte myner Vyanden niet ontzie, en de Verraaders weet te ftraffen.
ALLEN te GELYK.
Lang leeve Idamé! lang leeve Chosmadroes!
CHOSMADROES.
Deeze dag is de glorierykfte van myn leeven.
tegen IDAME.
Voltooi myn geluk. Gy regeert ook over myn hart. ——t
AGTSTE TONEEL.
CHOSMADROES, EROX, ÓCTAR, GENGISKAN, ZAMTI, ETAN, IDAME, EMIRE, FRANQUINI, CIMBER, DECIMUS, DOLABELLA, CASCA, CASSIUS, NARBAS, POLIFONTES, ESDRaS, RAADSHEEREN, EDELEN, GEVOLG van HOFSTOET en ZOLDAATEN.
CHOSMADROES. Zie daar, Idamé> zie daar de Verraaders en myne Vyanden geboeid aan uwe voeten, en geheel in uwe magt.
DECIMUS.
Ja! Idamé! geheel in uwe magt, indien die kroon op uw hoofd en deeze fchepter in uwe hand, de bewyzen van Opperst, Gezag zvn! _ ö S IDAME.
Dat zyn ze!
DECIMUS.
Moet ik u befchouwen als de deugdzaame Idamé, zoo als gy, buiten alle deeze oppermagtige vcrfieringen, onzer aller verwondering wegdroegt? of moet ik u befchouwen,
I D A M E.
Befchouwt my als de Wreekfter van Europa! als de Gade Van Chosmadroes !
Ff 3 DE-



D E C I M U S.
Hemel!
ETAN.
Die belydenis, Idamé! vloeit dan van mve lippen! Gyzytde Gade van Chosmadroes, van dien Tyran?
IDAM E.
Uw ftraf is naby, Et art t Ik ben de Gade van den grooten Chosmadroes, en die hem beleedigd, beleedigdmy!
ETAN.
Ik zal u in dit noodlottig tydftip geene verwytingen doen, Idamé! ik zal u die geduurige verzekeringen, dieplegtige eeden
niet erinneren, waarmede gy my uwe liefde bevestigd hebt!
Dit hart is getrouw gebleeven aan zyne verpligtingen, aan zyne
liefde! het kan, het moet u afftaan, Idamé.' om dat'gy
het onwaardig zyt, maar het kan dien afftand niet overlee-
ven! —- Zie hier myne getrouwheid uit, en hoe kwalyk ze aan u hefteed is!
Maar, Idamé! ik, ik belyde het, ik heb gebreken, waarom ik veelligt uwe Liefde niet verdien, waarom
gy mooglyk my uw hart en hand ontvreemden moet! maar
wat hebben uwe Medeburgers, wat hebben deeze Vorften, watheeft geheel Europa u misdaan? Om wat reden word gy
Tyrannin ? de vernielfter van alle Eer en Deugd ?
en zo uw gelaat, zo uwe houding my niet bedriegt, ora
wat reden zult gy onze Moorderesfe wórden ?
IDAME, den dolk trekkende.
Vervloekten!
ETAN, naar haar toetreedende.
Spaar my niet, Idame! Spaar my niet!
zyn kleed openrukkende.
Hier is myn hart! hier is myn onfchuldig hart! i
Schielyk. Idame! Schielyk! De Tyran houd
het grynzende oog op u! Voldoe aan zyn bloedgierigen
wensch! -— Steek toe, Idame.' De Moordenaar van Europa zal myn bloed opllurpen! —- Aarzel toch niet langer, omhein volkomen gelyk te worden!
IDAME. Chosmadroes.' Gyziet; hy noodzaakt my;
CHOSMADROES. . Straf hem; hy is in uwe hand!
IDA-



IDAME.
Welaan! —Europa.' dit is uwe dag! :
Zy doet eenige treden voorwaards, en fchielyk zi* omkeerende, door/leekt zy CHOSMADROES. Leg daar, Dwingeland! op u was het gemunt!
CHOSMADROES, jlcrvende.
Verraad gy my ? Idame '. Gy ?
IDAME.
Neen! Pest der Aarde! ik verraad u niet, maar de rechtvaardige Hemel ftraft u door de hand eener Vrouw.
tegen de RAADSHEEREN en EDELEN. Denkt dat ik uwe Koningin ben.
tegen den HOOFDMAN der LYFWAGT. Wien zult gy dienen?
HOOFDMAN. Ik en alle myne duizenden zullen ous bloed voor de Verloster van Europa plengen!
IDAME, tegen de RAADSHEEREN en EDELEN. En welke Party zult gy kiezen?
Een RAADSHEER. Wat my betreft, ik heb Chosmadroes gediend , om dat ik hem vreesde, doch fteeds befchouwde ik hem als Tyran. Nimmer dorst ik hem tegenfpreeken. — Ik eerbiedig den Sterkften, en onderwerp my aan uwen Schepter! Gy Raaden en Edelen! die even eens gezind zyt, komt en volgt myn voorbeeld. Hy k»eh voor IDAME, alle de RAADSHEEREN en EDELEN doen insgelyks.
IDAME.
't ls genoeg! Ryst.'
tegen den HOOFDMA N. Ontboeit deeze Vorften!
tegen ETAN. , Etan! uwe ketens los te maaken is myn taak.
hem omhelzende. Hoe hard, hoe ondraaglyk hard is deeze Veinzery my gevallen! — Vergeef my de beleedigingen! —
ETAN.



C *33 )
ETAN.
Idame! martel my niet, terwyl gy my zaligt. Gy zyt dt Kloekmoedigheid en Grootheid zelf.
IDAME.
Gy, Vorften! die met het heilzaame Oogmerk, onder de Schaduuw van deezen troon gekomen waart, om Europa van de Koninglyke Magt te ontheffen, en een geheel nieuw bewind
in te voeren, ik wist dat gy in dat heilzaame oogmerk mis-
fen, en gy er de jammerlyke Slagtöffers van worden zoud, daarom aanvaardde ik den taak, dien ik heden onder uwe oogen volbragt heb. Ik deed dit alles uit zugt voor het algemeen
belang.
van den -troon treedende en Schepter en Kroon er opleggende.
Deeze troon is leedig! ' Vernietigt hem!
DECIMUS.
Verwonderlyke Vrouw.' Gy verdiende den troon te behouden. Europa zal u danken! de gantfche Waereld zal u zegenen! IDAME.
Volvoer nu ook het Plan , grootmoedige Vorften! dat gy tot heil van dit Waerelddeel ontworpen hebt. Gy hebt geen tegenftand meer tedugten! De beste Vrienden van Chosmadroes: —. op de RAADSHEEREN en EDELEN wyzende. Noemen hem een Tyran en eerbiedigen den Sterkfteni Gy begrypt dat het Bloodaarts zyn.
DECIMUS. Wy zullen uw grootmoedig fpoor tragten te volgen.
IDAME. Etan! daar is myne hand!
ETAN.
Idame; Gy verftomt my; Myn geluk klimt ten top.
DECIMUS. Europa; Uwe Verlosfing was voor een Vrouw bewaard.' Uvf Geluk en Vryheid zullen beftendig weezen.
E I N D E.
Geschenk - 81 • *1 9