A
391



EX
BIBLIOTHECA
F.G.WALLER
1933



0 N D E R w Y 3 MA*
in het /
x o sr x ïsit x H* O M B E JL-
e n
CINQUIL3LE-SPE3U
ALS OOK IN HET VERMAAKELYK SPEL,
HOLLANDS- of KRUIS-J ASSEN.
Te Amfteldam, by G. Bom, B. Elwe en W. Coert/e; Rotterdam, D. Fis, A. Bothal, % Hofhout, C. de Dries en J. van Santen; Dordt, P. van Braam en J. de Haas; Gouda, W. Verblaauw en M. van Loof ik; 's 'Ha. ge, J. J. Jgé, J. C. Leeuwe/lyn en Rosmuller; Delft, y. de Groot; Leyden, A. eny.Honkoop\ Haarlem, de IVed. van B rus fel; Utrecht, de fVed. y. van Sehoonhoven, S. de fVaal en Zoon, en J. Fisch; en verders in de voornaamfle Steden.






ONDERWAS
IN HET
KON'INGLY K
O M B E R-
E N
CINQUILLE-SPEL
TT\at dit zo konftig als vermaaklyk Spel door eeneri geest- en vindingryken man uitgevonden, en dat dezelve een Spanjaard geweest zy, bewyzen en de aart van het Spel zelve en de korist- en basterd-woorden, die daarin voorkomen. Of dit Spel doordd Spaanfchen zelvenaar de Nederlanden gebragt zy, dan of wy het zelve tegelyk met de Moden van dien tyd ook van de Franfchen overgenomen hebben: daarover zullen dó Geleerden aan de Speel - tafel niet twisten. Dit is ten minsten zeker, dat de Franfchen dit Spel nog meer befchaaft en ook van hunne kunst-woorden daaraanmedegedeelthebben; waarvan wy nog hedendaags, zowel als van hunne fpeelwyze gebruik maaken. De meenigvuldjge veranderingen, die men, met het dikwerf afwisfeleride gevallige, in dié Spel ontmoet, maaken hetzelve alleraangenaamst, en fchoon 'er in den beginne mee het leeren van hetzelve veel moeite gepaard gaat, zoo -wordt ze toch even daardoor rykelyk weder vergoed. De voortreffelykhei'd van dit Spel heeft hetzelve doorgaaands voor A 2 allé



f4,)
alle andere zoogenaamde jeux de commercer of gezellige Spellen, by de meeste kenneren den voorrang doen verdienen, en dien heeft hetzelve, zelfs aan de Hoven en onder de aanzienlykften, met zynen afftamling, hec Quadrille-Spel, tot den huidigen dag toe behouden. Meer behoeft men tot lof en aanpryzing van dit Spel niet te zeggen; genoeg, dat de geene, die de moeite neemt, van hetzelve te leeren, door den besten leermeester, aaamlyk, door eigen ondervinding, van de "waarheid deezer gezegden zal overtuigd worden.
Alleenlyk dit gelieve men nog op te merken, ("wyl daarvan in de volgende Lesfen geen gewag gemaakt wordt,) dat, alhoewel men dit Spel in den grond verftaat, nogthans onder het fpeelen zelve, en om het wel te fpeelen, de grootfte ftilte en oplettenheid noodig i3; want anders kan de bekwaamfte Speelder door eene geringe onachtzaamheid een groot Spel verliezen. Doch, zoo men ilegts voor tydkorting of om weinig geld fpeelde, dan behoeft men zich aan deezen ftrengen regel niet te binden. Ten laatften moeten wy den Leczer nog herinneren, dat men de Wetten, Eewoordingen en Konstwoorden,die het H'Omber-en het QuadrilleSpel gemeen hebben, in een byzondere af» deeling zal vinden.
Schil-



Schikking en order der Speelderen en -der Kaarten.
L TlTet Omber-Spel wordt eigenlyk door drie Perfoonen gefpeeld, met veertig kaarten: deeze worden uit een vol Spel Czoo zulks van den verkooper niet reeds gedaan ware} uitgezogt, met 'er de Agten, Negenen en Tienen van ydere kleur uit te fchieten. Dit gedaan zynde, wordt deh'ombre-tafel gereed gemaakt. De Huisheer, of die de party geeft, plaatst de noodige fchoteltjes voor de pot of den inleg met'drie Fichedoosjes op ydere tafel: daarin zyn voor yder Speelder vyf ContraEten, ofgroote, en twintig kleene Fiches, welker waarde en prys. vóór dat men aan het fpeelen gaat, bepaald wordt. Nu neemt men zes kaarten van drie verfcheide kleuren, waaronder gemeenlyk de eene kleur Schoppen is, met drie van dezelven belegt men de plaatfen der drieSpeelderen, en uit de drie andere gelykzoortige laat men yder Speelder eene trekken, of men laat op deeze wyze om de plaatfen looten, Dit alles verrigt zynde, dan kan men zeggen , dat de fpeel-tafel gereed of gedekt is; "njen zet zich tot het fpeelen en die Schoppen getrokken heeft begint de kaart te geeven, na dat 'er van een yder ingezet is: waarover hier na in Het VI, Artikel zal gehandeld worden.
A 3 Van



co
Van het geeven der Kaarten.
II. Eer men geeft moet de Kaart eerst wel dooreen gefchooten worden: dit gedaan zynde, laat men aan zyne flinkerhand afneemen of coupeeren; alsdan deelt men de kaart ter regterhand rond, drie aan drie, tot dat yder Speelder negen heeft. De overblyvende dertien, de ftok {talon) genoemd worden, legt men midden op de tafel neder.
Ymand door onoplettenheid; of by toeval , te veel of te weinig kaarten omdeelende; moet de kaart op nieuw gegeeven worden, zonder dat de geever daarom Beet ofRemife wordt; (*_) ten zy, dat men m den beginne daaromtrent anders overeen gekoomen, ware.
Hetzelve heeft plaats, wanneer 'er onder het omdeelen eene kaart omfloeg of gekeerd ware; ten zy, dat het een zwart Aas ware, in welk geval de kaart weder op nieuw moet gegeven worden; dit moet ook gefchieden, wanneer 'er meer dan eene kaart of te veel kaarten omgekeerd laagen.
Doch, zoo de kaart reeds omgedeeld is; en s-er in den overigen, of in den ftok, flegts
éene
(*) Men zegt ook wel Beest: doch dit woord wordt meest in andere ootfpronglyk duitfche Spellen, en zelden in '/ H'Omber-fpel gebruikt. Over de eigenlyke Remise c/Ébet. ZU
4rU Ylh " ■ "



C7)
ééne enkele kaart, hoegenaamd, gekeerd lag: dan moet de kaart op nieuw gegeeven worden, al fpeelde de H'Omber (Speelder) fans prendre. (*_)
Maar, zoo de Geever zichzelve 10 kaar. ten gave, dan mag hy niet fpeelen en moet pasfen: daarentegen, wanneer hy aan eenea der twee andere Speelderen 10 kaarten gegeeven heeft, vermogen dezelve te fpeelen; mits zy zulks maar tydig te kennen geeven, en alsdan, by het ruilen, eene kaart meer wegwerpen, dan zy neemen; want indien zy na het ruilen nog 10 kaarten in handen hadden, of zoo zy vraagden om te fpeelen , zonder alvoorens te ontdekken, dat zy tien kaarten hadden, dan moeten zy in beide de gevallen Beet of Remife zetten.
Voorts moet 'er omtrent het geeven der kaarten nog aangemerkt worden, dat hetzelve ook gelyk het omdeelen, ter regterhand om gefchied, en dat dus een yder op zyne beurt geeft. Om dit te onthouden legt men gemeenlyk den ftok, of een ander fpel witte of bonte kaarten, ter flinker zyde van den geenen, die in het vervolg geeven. moet.
O z>e Artikel VUT.
A 4 Van



C8)
Van den rang en de orde der H'Omber'Kaarten , geen Troef zynde.
III. In dit Spel zyn, gelyk in alle de andere Kaart Spellen, vier onderfcheide kleuren; twee Zwarte en twee Roode, welke van elkander in hun rang en waarde in het Spel zeer verfchillende zyn: wy zullen van ydere deitwee kleuren twee byzondere tafelen vormen, om den Leezer het onderfcheid des te duidelyker onder het oog te brengen.
ZWART ROOD
Schoppen en Klaaveren Harten en Ruiten,
Heer, Heer,
Vrouw, Vrouw,
Boer, Boer,
Zeven, Aas,
Zes, Twee,
Vyf, Drie,
Vier, Vier,
Drie; Vyf,
Twee, Zes,
• Zeven.
te faamen o, ——■— te faamen 10.
Uit deze Tafelen blykt, dat 'er 10 kaarten in het rood zyn, en 'er derhalven één Troef meer daarin is, en dat 'er flegts p kaarten in het zwart zyn, om dat de twee zwarte Aazen, altyd Troef zynde, niet daarby geteld worden'.
Van



co
Van den rang en orde der H'Omber- Kaarten wanneer ze Troef zyn.
Deeze zullen wy insgelyks zonder eene uitgebreide en nuttelooze uitlegging vooraf te laaten gaan, uit de volgende twee Tafelen, waarin de Troeven in hunne orde gefchikt ftaan, genoegzaam doenblyken.
in 't zwart. in 't rood.
t> rSchoppen of Klaveren. Harten of Ruilen. £ i Spadille, Schoppen Spadille, Schoppen t{ Aas. Aas. 11 .Mara7fe,Schoppen of Manüle, Harten of § t Klaveren Twee. Ruiten Zeven. 'Basta, Klaveren Aas. Basta, Klaveren Aas.
Heer, Ponto, Harten of Rui.
Vrouw, ten Aas.
Boer, Heer,
Zeven, Vrouw,
Zes, Boer,
Vyf, Twee,
Vier, Drie,
Drie, Vier,
Vyf,
te faamen u. Zes.
te faamen 12. Door het middel van deeze Tafel zal men zich aangaande de beteekcnis der hooge Troeven en derzelver fchikking in het geheel zeive kunnen onderrigten, en daarby opmerken, A ^ • dat



Cio)
dat de beide roode Aazen, troef zynde vaa naam en plaats veranderen, fchoon hedendaags door een algemeen gebruik de Heeren der zwarte kleuren ook Ponto genoemd, en voor een vierde Matadoor gereekend worden. Daar zyn ftrikt genoomen, niet meer dan drie Matadoors, (*_) zynde de drie hoogfte voorz. Troeven van de kleur daarin gefpeeld wordt: fchoon ook reeds overlang de andere Troeven , indien zy onmiddelyk op de drie eerften en agtereen volgen, hetzelve voor recht verkregen hebben, en gelykerwyze Matadoors genoemd worden; dus is het mooglyk, fchoon het zeer zelden gebeurt, dat ymand negen Matadoors hebben kan.
De algemeene regel omtrent dedrieeerfle» Matadoors is deeze: dat gy, als'er een mindere Troef opgefpeeld wordt, dezelve kunt verzaaken of renonceeren; maar, als de Spa. dille opgefpeeld wordt, dan moet'er zelfs de Manille en Basta op vallen, zoo ze niet bezet zyn: (f) op dezelve wyze moet de Basta vallen, indien de'Manille uitgefpeeld
wordt,
(*) Daar zyn ook zoo genaamde faux matadoors (valfche Matadoors:) in dit Spel, naamlek , wanneer Spadille daar aan ontbreekt. NB. dezeiven volgen tn dezelve orde ah de voor?ioemde echte Matadoors, maar worden niet gereekend, pf betaald,
(t) Bezet wordt eene kaart genoemd, als inen 'er nog eenen laagcn Troef by heeft.



wordt, en dus moet de mindere Matadoor, alleen in handen zynde, altoos op den hoogeren by gegeeven worden; mits dat dezelve in het eerst uitgefpeeld is; want zoo die, welke de voorhand heeft of aan het uitfpeelen is, eenen laagen Troef uitfpeelde, en dc tweede Speelder daar de Spadille oplegt, dan behoef ik 'er mynen Matadoor, het zy Manille of Basta, niet by te fpeelen.
Tot dus verre een denkbeeld van de orde en het gebruik der Troeven (*) verkreegen hebbende : diende men ook te weeten, op wat wyze dezelven gemaakt worden. Dit gefchied niet, gelyk in de meeste andere fpeelen door het omkeeren van eene kaart, maat op eene geheele andere, en wel op deeze wyze: de geene, naamlyk, die fpeelen wil, vraagt; de twee andere gepast, of hem zulks toegeftaan hebbende, noemt hy de kleur, daarin hy fpeelen wil, dewelke als dan in dat Spel"Troef genoemd wordt. Zie daalde
(_*") By deeze jlof over de Troeven dient men nog aantemerken, dat zomtyds door de liefhebberen van hoog fpel nog eene kleur hoven den gewoonen Troef verkoozen wordt, die ah aan den naam verkrygt van Favorite, of Puéfeuence, en nog hooger dan Troef is, zoo dat die daarin fpcelt, voor eenen anderen, die in eene andere kleur, vraagt, voorgaat. Doch dit behoord eigenlyk to$ het oorjpronglyk en zuiver ffOmber-Spcl niet, e% hangt van de overeenkomst der Speelaercn af.



de wyze van Troef te maken in het Omberen Quadrille - Spel. (*J
Van het Spel zelve en wat een goed vraagSpel zy.
V. Wanneer de kaart op de in Art. II. gemelde wyze gegeeven is, dan moet een yder op zyne beurt fpreeken: naamlyk, die voor de hand zit, dat is te zeggen, die aan de regter zyde van den Geever zit, het eerst: zoo deeze past, dan fpreekt de tweede, en deeze ook pasfende, de derde.
Indien het nu gebeurde, dat de voorzittende vraagde, zeggende: ik vraag, of permis, en de twee andere pasten, zeggende: ik pas, dan mag hy fpeelen.
Nu is het zyne zaak, te overleggen, welke kaarten de besten zyn, om 'er in te fpeelen; dezelven houdt hy, en zegt vervolgens ikJpeel of ik vraag, verzoek twee, drie, vier, vyf of zes kaarten, zo veel hy denkt noodig te hebben; daarna ecarteert hy zoo veel flegte kaarten, als hy goedvindt, en ruilt, gclyk zoo even gezegd is, een gelyk getal daarvoor uit den ftok. Maar hy moet niet
ver-
(*) NB. dat zomwylen, die geen, die vraagt ef fpadille, «f beide de zwarte /iazen heeft. Troef maakt met de 1, 2, of 3 kaart van den ftok om te keeren; zulks is buiten den gewoonen regel, en hangt ook van de overeenkomst der Speel* deren, in den beginnen gemaakt, af.



C 13 )
vergeeten, de kleur , daar hy in fpeel t, te noemen, of Troef te maaken, zeggende, by voorbeeld: „ Harten is Troef, of ik fpeel
in Harten," aleer hy de geruilde kaarten inziet; want, zoo hy die omkeerde, zondei* te voren Troef gemaakt te hebben, dan vermoogen de twee andere Speelderen eenen Troef te noemen, naar hun believen, en de H'Omber is alsdan genoodzaakt, in die kleur te fpeelen, die het eerst genoemd wordt, of, zoo 'er twee kleuren te gelyk genoemd werden, in die van den tegen- Speelder aan zyne regterhand genoemd is: doch dan mag hy uit zyne reeds weggeworpen kaarten de Troeven weder terug neemen, die hy geëcarteerdhad. Maar, byaldien de H'Omber, na zyne geruilde kaarten gezien te hebben, zonder dat zyne tegenparty zulks merkt, zich nog tydig herinnert, dat hy vergeeten heeft, Troef te maaken, en denzelven opnoemt, eer dat 'er ymand eenen genoemd heeft, dan mag hy in dezelve kleur blyven fpeelen > en heeft daarmede niets verbeurd. Daarentegen, zoo de H'Omber zelve uit overyling eene verkeerde kleur opnoemde, zeggende : by voorbeeld , ik fpeel in Ruiten, neen, Ik wil zeggen, in Klaaveren, dan moet hy in de eerstgenoemde kleur fpeelen, en heeft zulks zich zelve te wyten.
Thans geleerd hebbende, hoe men moet fpreeken of vraagen, wanneer men denkt een goed fpel te hebben: zoo dient men nu te
wee-



CU )
weeten, wat eigenlyk een goed Spel, of ee rt Vraag - Spel, zy. Wy zullen zommige van de beste eerst opnoemen, en dan eenige laaten volgen, die men ook vraagen kan, in hoope, van in drie, vier of vyf kaarten eenige Trekken in te koopen.
üe algemeene regel in het H'Omber is, dat men op drie vaste Trekken moet vraagen; (fchoon goede en geoefFende Speelderen daar dikwerf zoo naauw niet opletten) dus is het zekerlyk een goed Vraag Spel, wanneer men drie Matadoors heeft, en nog beter, zoo men 'er een of twee laage Troeven by heeft.
By voorbeeld, Spadille, Harden Manille, Basta en een of wee laage Harten: heeft men 'cr geen laage Hanen by, maar in plaats daarvan eenen Heer, of Force, in eene andere kleur, dan is dit Vraag-Spel even goed. De andere flegte kaarten ecarteerd of ruik men, gelyk hier voren gezegd is.
Hetzelve heeft plaats in de andere drie kleuren, Ruiten, Schoppen en Klaaveren: doch hierby moet men wederom onthouden, dat in de laatfte twee zwarte kleuren één Troef minder is, en dat men dus ook op éénen Troef minder daarin kan vraagen, dan inde roode kleuren.
Bchalven de drie voornoemde agteréenvolgende Matadoors, zyn ook goede vraagfpellen in het Zwart.
Spadille, Manille, de Heer (of Ponto:) en eene laage kaart, van Schoppen of Klaaveren.
Spa-



C U )
Spadille, Manille, entwee of drie ïaage kaarten van dezelve kleuren.
Spadille, Basta, Vrouw en Zeven.
Spadille, Basta, de Heer en Boer.
Spadille, Heer, Vrouw, Boer en Zeven. (dat drie vaste Trekken zyn.)
Manille, Basta, Heer, ofdrieFAtixM Atadoors:) en nog een of twee Troeven.
Manille, Basta, Vrouw en nog twee Troeven.
Manille, Heer, Vrouw, Boer, en de Zeven,
Basta, Heer, Vrouw, Boer en de Zeven.
Hier moet men opmerken, dat men, de voorgaande Spellen nagaande, zal vinden, dat men met die Spellen, mits voor éénen of twee ontbreekende Matadoors een of twee Troeven afreekenende en naar vereisch voorzichtig fpeelende, altyd drie vaste Trekken zal maaken, en dat dus dezelven goede vraagIpellen zyn.
In de roode kleuren, naamlyk in Harten en Ruiten, zynde volgende, het hiervorerv gemeld Spel van drie Matadoors daarby gereekend, goede vraag-Spellen, by voorbeeld.
Spadille, Manille, Ponto, en nog een of twee andere.
Dezelren en eene Vrouw bezet (*) daarby.
Spa-
O Bezet of guardé: dat is te zeggen, met nog eene laage kaart van dezelve klem daarby,



( 16)
Spadille, Manille, Heer en Vrouw. Spadille, Basta, Ponto en nog een. Manille, Basta, Heer, Vrouw, Boer en eene Heer.
Manille, Basta, Vrouw, Boer en twee andere.
Manille, Basta, Ponto, (of drie faux Matadoors :) en een of twee andere.
Basta, Ponto, Heer en drie andere enz.
Hier zal men weder ondervinden, dat men, gelyk zoo even by de zwarte kleuren aangemerkt is, een deezer fpellen in handen hebbende , drie vaste Trekken, en dus ook een goed vraag - fpel heeft.
Een taamlyk vraag-fpel is, wanneer men in de eene of andere kleur één' of twee Matadoors en eenige Troeven heeft; of drie faux Matadoors alleen, by voorbeeld:
IN HET ZWART.
Manille, Basta, den Heer (of Ponto ) Spadille, Manille, een of twee laage Troeven. Manille, Basta, Zeven, Zes en Vyf. Manille, Heer, Vrouw, Boeren de Zeven. Spadille, Heer, Vyf, Vier en de Drie. Heer, Vrouw, Boer, Zeven, Zes, enz.
IN
zoo dat ik, party den Heer van dezelve kleur uitfpeielende, myne laage kaart knn bywerpen, en dus, myne Vrouw behoudende nog eene Trek daarmede kan haaien.



IN HET ROOD.
Manille, Basta, Ponto.
Spadille, Basta, Heer en Boer. . .
Spadille, Ponto, Heer, Vrouw, en Boer.
Manille, Basta, Heer en Vrouw.
Basta, Ponto, Heer, Vrouw, en Boer. ■ Manille, Ponto, Heer, Vrouw en Boer. . .Manille , Basta,, Boer \ Twee i Drie ;
Wy zullen hét hier by laatëri j eh de plaats niet met verdere onhoodige voorbed, den opvullen, Overtuigd zynde, dat yder oplettend Leezer hieruit genoeg bcgreepen zal hebben; en dat een yder Speelder door de oeffening genoegzaam leeren zal, wat een goed vraag-Spel zy, en daarby tegelylc ondervinden, dat het H'Omber Spel geen Hazard-Spel is, en dat men, als men met geoeffende Speelderen fpeelt \ hunne lpftel■wyze in allen opzigte moet gadeflaan, en daaromtrent op zyne hoede zyn. Wy hebben ook deswegen de Exempels van 't Spel niet te ligt opgegeeven, wvl de Leerlingen en jonge driftige Speelders van zelve genoeg genegen zyn, ophoop van fortuin onder het inkoopen, zomwylen zeer ligt lpel te vraagen : bedaarde Speelderen het by eene eenpaarige en geregelde fpeelwyze houdende, zullen 'er zich aanhoudenlyk het beft by bevinden.
U Men



C *8 .)
Men weet reeds uit het voorgaande dat met de voornoemde voorbedde! van Spe len de Kaart met voirallig is en *L by yder Spel éénen geef of ééne VrZ bezet kan m handen houden, de&ekaT ten tegen andere uit den ftok ruilend! Doch dit zal men daarby voornaamfvk%UcVm op te merken dat men onder het Sneeren moet trachten eene Renonce te maaS om die. kleur zoo zy aangefpee d wTerd?' te kunnen coupeeren ƒ of betroeven waardoor uw Spel merklyk verfterkt wordt' Wan. Z%.neü bv de voornoemde Se
Spellen nog twee Tr^^e? SS tweeHeeren inkoopt, dan kan men vyf Trekken maaken en wint dus zyn Spel.
Van de wyze hoe dit Spel gefpeeld wordt meteemge goede regeL gg & len zelve macht te neemen, en van de Pot, of den Inzet.
«3 ^U ndc kaarten g«-u«W en dus het Spel voltallig en in handen volgens eerS wdkeunge orde gefchikt zynde nSjvk de
tweede een zyne regterhand, den Sédërte?
ta



C 19 )
én naderhand altyd die geene, die den Trék gehaald heeft, en zöo voort totdat het Spel uit is: beginnende by yder nieuw Spel de Voorzittende het eerst te fpeelen.
De H'Omber hu aan het fpeelen geholpen zynde: koomt natuurlykerwyze de vraag te pas: „ hoe veel Trekken moet dezelve maa„ ken, om het Spel es winnen ?"
Antivoord i De H'Omber kan op tweederlei wyze winnen Volgens den algemeenen regel moet hy eigenlyk vyf Trekken, maaken: doch hy kan het Spel ook met vier Trekken (par quatre) winnen: zoo hy de bekwaamheid heeft, om den éénen van dd party twee, en den anderen drie Trekken1 te doen maaken. De eerfte wyze is voor eenen Leerling de' zekerfte 5 want tot de tweede behoord meer oefTening. Nogthands is het voor eenen goeden Speelder altyd aangenaam $ wanneer hy op de laalfte wyze zyn Spel kan redden.
Hier hangt veel van de directie, of van het beftieren en behandelen der kaarten af. De twee volgende voorbeelden zullen dit ophelderen. Gefield t dat gy voor de hand zat met 3 Matadoors, 2 kleine Troeven in 't zwart en eene goede handkaart i dan fpeelt men eerst éénen Matadoor uit, om te zien of de Troeven verdeeld zitten; vallen 'er twee Troeven op, dan herhaalt men zulks nog eens mei éénen anderen Matadoor; doch, zoo 'er nu fiegts een Troef viel, en 'een van party ver* B 3 *<*»*■•



(20)
zaakle, dan fcheid men uit met Troef te fpeelen, uit vreeze, dat Ponto, of de Heer in handen van party mogt blyven zitten, en dat party i daarvan gebruik mankende, u zelve de laage Troeve uit de hand mogt koomen haaien. Derhalveh fpeelt men in dit geval liever eene Force of andere vrye kaart na; waarop party alsdan haaren Troef befteeden moet, daar gy iniusfchen hier door agter dè hand koomt, en uwe laage Troeven met de andere vrye kaarten kunt t'huis haaien.
Het tweede voorbeeld, dat wy nu zullen geeven, is zomwYlen het zekerfte, en eene loosheid in het" fpeelen, daar goede Speelders dikwerf gebruik van maaken. Naamlek , genoomen, dat gy, het zoo even gemelde Spel hadt: dan zendt men (volgends de f preekwyze der Speelderen) eenen kleinen Ir oef vooruit, om 'er daarmede twee andere uit te haalen: dit wel flaagende, kunt gy gerust, weder aan den Jlag gekoomen zynde, uwe drie Matadoors agtereen uhfpcelen, en de Troeven van party zullen meefiendeels alle daarop vallen, en dus zal de baanjclioon wezen. Maar, zoo liet gebeurde, dat een van party nog vier Troeven in handen hadde, en 'er dus, na het uitfpeelen der Matadoors, éénen overhield, dan hebt gy, aan het uitfpeelen gebleeven zynde het voorrecht, uwen Heer cf Force te kunnen gebruiken om zynen Troef daarmede te forceeren, en gy houdt 'er dus nog altyd éénen over. Deeze fpeelwyze is de belle, zoo men
niet



C« )
niet tebegcerig is, om de Premières, dat is te zeggen, de vyf eerfte Trekken te maaken ; doch daarom wordt zelden door weinig goede Speelderen gefpeelt, en het hangt in het geheel van de in den beginne gemaakte overeenkomst af.
Het geen vervolgens onder het fpeelen zelve in acht te neemen is, beftaat hierin:
i. De algemeene regel in het H'OmberSpel is, dat men niet mag verzaaken (renonceeren.')
i. Dat men, van de opgefpeelde kleur nietmetal hebbende, eene andere kan byipeelen. .
3. Dat men dus niet gehouden is te betroeven, zoo men niet wil.
4. Dat men derhalven, indien het Spel zulks niet vereischt, ook niet behoeft yder kaart op te haaien: maar men kan dezelve naar believen, laaten loopen; het geen lacheéren genoemd wordt.
5. Een der hoofd- vereischten van dit Spel zynde, dat men onthoude en weete, hoe veel Troeven daaruit, of 'er nog in handen zyn: zoo is het by veelen geoorloofd, dat men, ingeval men twyftelt, alle de Troeven mag naarzien; offchoon ftrenge en kundige Speelderen dikwerf zulks niet gedoogen Het voorzichtigfte is, dac men hiei> omtrent en over andere zaken in den beginne overeenkoomt, gelyk men aangaande de
B3 Pot,



C 22 )
Pot, of den Inzet, waarom men fpcek, ook moet doen.
Zie daar het eigenlykeenvoudigH'OmberSpel. Pe andere, daarin voorvallenen konftiger _ Speelwyzen, zullen in de volgende afdeeling verhandeld worden.
Thans het Spel tot dus verre begreepen, en zich eenige reizen voor tydkorting daarin geoeffpnd hebbende, mag men het waagen, om geld te fpeelen, en derhal ven moet men weeten, wat de Pot of de Inzet, zy. By veelen, die gaarne hoog fpel fpeelen, is het gebruiklyk, na dat men der Art. I genoemde Fiches vastgefteld heeft, dat de Geever 2 en een yder der Speelderen 1 inzet: dus ftaan 'er 4 in de Pot, die cie H'Omber trekt, zoo hy wint; maar het Spel verliezende, of Remife wordende, moet hy telkens zoo veel, als ip de Pot Haat, byzetten, en dus in dit geval 4; zynde als dan 8 te faamen in de Ppt, die, als 'er ymand Remife op wordt, verdubbelen, pn zoo voort. Dit noemt men met oploopende Remifes fpeelen; doch wyl op deeze wyze de Remifes dikwyls te 'hoog oploopen: wordt 'er gemeenlyk by de Speelderen bepaald, hoe hoog dezelve zullen ryzen, b. y. tot 8, 12. of it5. De andere en gemaatigder wyze is, dat een yder der fpeelderentf of 10'Fiches jn de Pot zet, en dat 'er dan 2 of 4 voor yder gewonnen Spel uitgetrokken worden; Ia dit Spel worden gemeenlyk de Matadoors
ook



03;
ook uit de Pot getrokken, Naamlyk voor drie Matadoors i, voor vier a, voor vyf 3 Fiches enz. doch by den eerstgenoemden. inzet worden dezelven uit de hand betaald, gelyk ook in beide de gevallen de fansprendre, de Vole en de Codille; naamlyk voor fans prendre 2, voor de enkele Vole 4, en voor de Vole fans prendre alles dubbeld, tot de Matadoore incluis: voor de Codille word betaald zoo veel als 'er in de Pot ftaat.
Ook wordt liet dus gefpeeld:
Men trekt behalven voor het Spel, van ieder voor de fans prendre 1. de enkele Vole 2. de Vole fans prendre 4. .en voor de Vole declarée 8. met dubbeld, voor de Matadoors.
Van de Remife en de Codille.
VIf. Nu heeft men geleerd hoe men het Spel moet en kan winnen, indien men taa. melyk wel ruilt of inkoopt: doch dit by ongeluk niet gefchicdende, kan men het Spel, (voornaamlyk, zoo de kaarten in han. den van party niet verdeeld cn dus in eene hand zaten) of Remife of Codille verliezen.
In het geheel kan men op driederlei wyze Remife worden: 1. door met te veel of B 4 te



( 84 )
te weinig kaarten te fpeelen; 2. door het verzaaken ; doch'in dit geval moet, eer men yhiand calangeeren kan, eerst de Trek omgekeerd zyn; 3. door het verliezen van het het Spel, en dit gefchied op twecderlei wyze, naamlyk, als den' H'Omber 4 Trekken maakt en een van party ook 4'Trekker!, dit hiet Remife in vieren; "ten tweeden als den H'Omber zo wel, als de andere twee, yder drie Trekken maaken, en dit wordt Remife in drieën genoemd.
De Codille wordt gewonnen met 5 en met 4 Trekken, naamlyk wanneer een van party j trekken maakt en den H'Omber maar 4', of wanneer een van party 4 Trekken maakt, den H'Omber maar 3 en de andere 2.
Van den Sansprendre, de Vole, Spadille 'Force en Casque of Casco.
VIII. Sans prendre beteékent, zonderecarteeren te fpeelen. Men moet daartoe zeer goed Spel hebben, om vyf-vaste Trekken te kunnen maaken; fchoon goede Speelders denzelyen ook in vieren (par quatre) kunnen winnen, gelyk hiervoren Art. VI. aangeweezen is. Geforceerd fans prendre fpeelen is, wanneer de voor de hand zittende vraagende een ander/arcx prendre zegt, en hy dus zelve genoodzaakt word fans prendre te fpeelen , of liet Spel aan den anderen over te, laaten.
Wy



Wy zullen wederom eenige weinige voorbeelden van goede fans prehdrè's laaten volgen; de overigen kan men door oeffening en ondervinding best zelve leereii.
In het Zwart.
Vier Matadoors een Troef en een Heer, of Force.
Dezelven en eene Renonce.
Drié Matadoors, drie Troeven en een Heer.
Dezelven en eene Renonce, ook zonder Heer.
Spadille, Manille, Heer en Vrouw(of'Vrouw en Boer) twee Heeren en een' Renonce.
Drie Faux Matadoors, drie Troeven en een Heer of eene Renonce.
Manille, Basta, Vrouw, Boer, twee Tm*, ven en een Heer, enz.
In het Rood.
Behalven de voornoemde Spellen van vier en drie Matadoors.
Spadille, Manille, Ponto drie Troeven en een Heer.
Spadille, Manille, Ponto, twee Troeven, een Heer en eene Vrouw bezet.
Drie Faux Matadoors, drie Troeven een Heer en eene Vrouw bezet, of eene Renonce.
Basta, Ponto, Heer, drie Troeven en twee Heeren, enz.
B 5 Daê



(26)
Dat in beide de kleuren vyf Matadoors opgclegt fans prendre zyn, ipreekt van zelve De Vole word gemaakt, wanneer de H'Om-' ber alle de Trekken haalt Hierby moet men opmerken, dat zoodra de H'Omber reeds vyf Trekken hebbende, nog eene kaart opfpeelt, hy alsdan gereekend werdt, de Vole ondernomen te hebben, fchoon zulks uit overhaasting gefchied ware ; En hy moet m du geval zoo wel, als wanneer hy de Vole op eene andere wyze verliest, zoo veel daarvoor betaalen, afs hy zelve zoude getrokken hebben; nogthans krygt hy het Spel en de Matadoors betaald. i Spadille force wordt gefpeeld, wanneer men m den beginne overeen komt, dat als 'er rond gepast is, die geene genoodzaakt zyn zal te fpeelen , die de Spadille heeft. Hierna ngt dikwerf een goed Speelder zyn fpel in, en past dus met Spadille en een taamlyk Spel daarby voor de hand, in hoop om, zoo'er ymand m ligt mogt vraagen, de Codille te trekken, of, zulks niet gebeurende, toch naderhand weder aan het Spel te komen. Rond gepast zynde en niemand zich declareerende, wordt de ftok nagezien, en, zoo de Spadille niet daarin gevonden wordt, dan is de geene die dezelve heeft, Remife.
Men koomt ook wel in den beginne overeen, dat, als 'er rond gepast is, de geene die voor de hand zit (zoo hy wil, anders de volgende) andere agt (want Spadille of Basta



C 27 )
ta alleen Mg hy alsdan in handen houden.) of negen kaarten van den ftok kan neemen, en daaruit, na zyne geëcarteerd kaart nog eens nagezien te hebben, Troef maaken: dit SpeJ wordt Casque of Casco genoemd, en daar wordt gemeenlyk zoo veel voor betaald, als voor fans prendre.
Wanneer men de zwarte Aafen heeft, kan men dezelve op de tafel vertoonen, en de bovenfte kaart van den ftok omkeeren, welken dan Troef is, men ziet zyne kaarten welke men in de hand heeft, naenecarteerd 'er zo veele van, als men benoodigt oordeelt, dit wordt mede voor een fans prendre betaald.
Tot dus verre is nu het zaaklykfte van het zuivere H'Omber Spel verhandelt. Van tyd tot tyd heeft men, voor de verandering verfclieide andere fpeelwyzen uitgevonden, naamlyk, dat men hetzelve met zyn tweeën, met zyn vieren (Quadrille) en met zyn vyven (Cinquille) kan fpeelen. In heteerfte geval doet men eene van de roode kleftren uit het Spel; zommige houden ooknog wel de Manille en Ponto in het rood daarby, die kleur tot de Favorite maakende , zoo dat men alsdan flegts met 30 of 32 kaarten fpeelt. Men geeft in dit Spel gemeenlyk maar agt kaarten. De H'Omber kan in dit Spel ook zoo veel ruilen, als hy wil, al wilde hy een geheel nieuw Spel neemen ,
mits



(28)
mits te vooren Troef noemende. De rest is als in het H'Omber met zyn drieën.
Aangaande het Cinquille Spel moet men flegts dit opmerken, dat men in dit Spel yder 8 kaarten geeft, en dat 'er dus, wyl men met zyn vyve fpeelt, geen ftok over blyft. De daarin voorvallende en te maaken willekeurige veranderingen, zal ymant die tot dus verre in het H'Omber-Spèl zelve gevorderd is, ligt en zonder onderwys begrypen.
Wow-



C =9 )
Woordenboekje, van de Bewoordingen en Kunstwoorden, in het H'OMBERen QUADRILLE-SP EL.
Permis vraagen, betekent, vergunning verzoeken, om te mogen fpeelen, met eenen Heer te roepen.
Beet, is een boete op het verzaaken, of op het verliezen van het Spel gefield; meest het zelve, dat wy Remife noemen, zie hier na.
Cheville, in Cheville zyn, is, tusfchende voorhand en den Geever zitten.
Codille is, wanneer de tegenparty meer Trekken maakt dan de Speelder zelve; de eerfte word gezegd de Codille te winnen, endelaatfte het Spel Codille te verliezen (*_).
Confolation, is eene buitengemeene boete (overal niet gebruiklyk) welke de geene, . die verliezen , betaalen aan de geene die winnen, in eas van Codille of van Remife.
Devole, faire la devote, is, wanneer de H'Omber niet eenen Trek haalt.
Doublé (Dubbelt Spel) is, wanneer het
Spel
(•) Zie /lrt. VIL in de Ferhand. van het H Omber.Sfei.



c 303
Spel de Pot, de Confolation, fans prendre, de Matadoors enz. dubbeld betaald worden; toch dit en meer dergelyke gevallen in het Spel hangen meeiïendeels van de overeenkomst van partyen af.
Force. Men noemt dat den H'Omber zeive forceeren: wanneer gy b. v. eenen hoogen Troef aanfpeelt, om zyne kaart te verzwakken, zoo hy overtroeft; de H'Omber ■wordt ook geforceerd, wanneer hy vraagt, cn een ander van de party als dan fans prendre zegt, en hem daardoor noodzaakt of zelve fans prendre te fpeelen of te pasfen.
Maat (Moitié.) is die Speelder, welke den geroepen Heer heeft.
Manille, Matadoors enz. zie Art. IV. in de Verhand, van het H Omber-Spel.
H'Omber, wordt de Speelder genoemd3 welke vraagt, of fans prendre fpeelt,
Pasf, is de bewoording, gebruiklyk, wanneer gy geene goede kaarten hebt om te fpeelen, en dus pafs zeggende uwe beurt voorby laat gaan.
Ponto, zie Art. IV. in 't H'Omber Spel, Pot (of Inzet enz.) zie Art. VI. in 't H'Omber-Spel. Schoon voor het overige hieromtrent veel van de bepaaling der Speelde, ren afhangt.
Prife, het getal der Fiches, welke yderen Speelder in het begin van de party toegeteld worden, zie Art. I. van het H'Omber-Spel.
Re-



Regie, Raifon du Jeu, is de orde, welke by het fpeelen waqrgenoomen wordt. Zoo wordt het genoemd volgens de orde van het Spel (raifm du jeu) te zyn, wanneer de H'Omber de nagefpeelde kleur van den geroepen Heer troeft.
Remife, is wanneer de Speelder niet meer Trekken maakt, dan zyne tegenparty, zie Art. VII, in 't H'Omber-Spel.
Renonce, is, wanneer men de uitgefpeelde kleur, offchoon men dezelve in handen heeft, niet byfpeelt, en dus verzaakt; maar men noemt ook eene Renonce, wanneer men van de kleur, die party aanfpeelt, geene in handen heeft, en dus dezelve Troeven kan. Men maakt ook eene Renonce of door het ecarteeren, of wanneer men liegt eene kaart van de gefpeelde kleur hebbende daarmede eenen Trek maakt of dezelve byfpeelt en derhalven geene van die kleur overhoudt.
Roi rendu, is deeze fpeelwyze, naamjyk wanneer de H'Omber zelve zich den geroepen Heer doet overgeeven, en daarmede het Spel alleen wint.
Spadille, de eerfte Troef of Matadoor, zie Art. IV. in het H'Omber-Spel.
Spadille forcé is, wanneer de geene, die dezelve heeft, genoodzaakt wordt te fpeelen, na dat alle de anderen rond gepast heb. ken.
Sans apptler, (dat is zonder te roepen:)
wan»



C 32 )
wanneer men zonder eenen Heer te roepen alleen fpeelt.
Sons prendre, betekend het zelve.
Sans prendre forcé, zie hier boven Ford.
Tenace is, wanneer men met twee Troeven agter de hand zittende daarmede twee vaste Trekken kan maaken, mits dat de geene, die de andere twee heeft opfpeelenmoet dit kan ook b. v. met de twee zwarte Aazen gefchieden , ten opzigte van Manille en Pon tol



ONDERRE GTEND R EGLEMENT
OP HET
KAART - SPEL,
BEKEND ONDER DEN NAAM VAN
HOLLANDS of KRUISJASSEN,
't Welk thans zo algemeen geliefd is.
Waar in de onderfcheiden manieren van Speelen op differente plaatfen in Holland, zo veel doenelyk tot bepaalde regelen zyn gebragt; voornamentlyk gefchikt tot weeringe van dis« puten in Herbergen en particulieren Speel-Gezdfchappen.
Alom by de Boekverkopers te bekomeq,






VOORBERIGT.
Door alle tyden heen, heeft, de bedilzucht van heethoofdige Geestelyken , zig moeite gegeeven, om de meeste, ja de onfchuldigfte vermaaken der waereld te gispen ; en als hoogft onbetaamelyk, of zelfs wel verdoemelyk kwaad uit te kryten.
Onder alle deeze heeft geene eene uitfpanning in ons Land, ooit meer de fpitsroede dier hekelaars moeten doorftaan, als het alom bekende Kaartfpel; hoe menig V veraar heeft in zyneomftuimige drift, alle de beminnaars van dit aangenaam en in der daad onzondig Spel, niet menig maalen in hetdiepfte des afgronds verbanren? „ daar hy (veeltyds van den regten aard van het Spel onkundig,) zulks alleen op het gezag van zyne voorgangeren, of wel op de enkele klank van het woord, zonder eenig onderzoek deedt; — egter, ("dank zy de befchaaving der Natie,) is deze fcheldende yver, door den tyd vry wat gematigd ; -— te meer, daar yooreerft zommige dier Zedemeesters, in hunne Jeugd, op Schooien en Academiën 'er zelf al te groote bemin* 2 naars



iv VOORBERIGT.
naars van waaren, om 'er veel van te durven zeggen, ten anderen, — dat min driftige Geeftelyken, welke de moeite namen van zelf te onderzoeken, 'erj dat kwaad niet in vonden,'t welk men hun'er wel in afgefchetft bad, en dus niet konde befluiten, om de waereld door fchelden en raazen, te tragten van een onfchuldig vermaak te berooven, (en dat enkel om den vroomen te fpelen,) en eindelyk, dat de grootlte bullebakken ziende dat men op hunne verouderde verdoemfpreuken en booze uitvaringen'geen of weinig acht floeg, de lult is vergaan, om zig verder tegen eene verlichte en beter wetende waereld aantekanten.
Dog het zy hier mede zo het wil, dit is ten minde zeker , dat het Kaartfpel in onze leeftyd, zo zeer geliefd en algemeen geworden is als ooit, en het men regt, eene der eerfte plaatfen onder de Nationaale Speelen toekomt; immers in alle Gezelfchappcn, van het Hof af, tot de ordinaire byeenkomlten der Burgers , word het zelve met yver beoeffend, — en niet alleen by de Mans, maar zelfs de fchoone Sexe, (die dog altoos eene fyne fmaak toont, :it haare verkiezingen) vind
'er



VOORBERIGT. v
'er behagen in. Men gaa door alle Steden, Vlekken en Dorpen van Holland, en ook door de andre Provintiën, (de Schryver van dit Reglement heeft het by ondervinding) men zal geen publyk gezelfchap vinden, waar niet de Kaart gehanteerd word, — immers den Ambagtsman vind, wanneer hy moede gewerkt is, by zyn glas Genever of Bier, zyn meeften zo niet eenigfte uitfpanning in zyn geliefkoosde Kaart, — en is 'er wel aangenamer en tevens onfchuldiger tydverdryf, voor onze Zeevaareride, in hunne Uuren van Uitfpanning, als het leerzaam Kaartfpel.
't Is hier ons oogmerk niet, eene verdediging van het Kaartfpel te fchryven, het zoude ons anders aan geene ftof ontbreeken, om het zelve te verdeedigen, dan zulks is reeds meermaalen voor ons gedaan, en dus zullen wy'er afftappen, en koomen ter zaake.
Het onderfcheidin de differente Speelen met de Kaart is ontelbaar, — en het hapert aan valte wetten, waar na men Ipeelt; van daar de menigte disputen, welke zomtyds droevige gevolgen hebben gehad , — en veelal het Spel zelve * 3 in



vi VOORBERIGT.
in een kwaade reuk hebben gebragt',
'er zyn egter onlangs eenige Reglementen m het Jicht gebragt, — dog welke meeftal zodanige Speelen ten onderwerp heb^ ben, welke by den Ambagrsman of in Burger Herbergen en byeenkomften onbekend, ten minfte niet in gebruik zyn , en men heeft hun meelt geliefd Soel, het Hollands of Kruis Jasfen (namentlyiO toe heden geheel over 't hoofd gezien.
Om dit te verhelpen, en myne fpceende Landgenooten , eene vafte bepaa^ hng te maken, waar na men alle disputen kan reguleeren, zonder twift of ongenoegen , zo biede ik hun dit Reglement aan; — waar in zo verre ik weet, alle de punften, waar over zo dikwils en zo lang getwift is, zo veel doenelyk tot elkander gebragt zyn, en dus, zo men 'er {jebruik van wil maaken, van 't grootfte nut, voor de Speelers, Herbergiers enz tot weeringe van alle onaangenaamhe' den zyn kan, mag ik dit oogmerk be. reiken, zal my myne moeite nooit be" rouwen.
ON-



ONDERREGTEND REGLEMENT
OP HET
K AART-SPEL.
Van de Waarde der Kaarten.
Het Kaartfpel is verdeeld in vier foorten, als Harten, Ruiten, Schoppen en Klaveren, van elke foort zyn 'er acht, dus 32 in 't geheel, zynde als volgd: zeven, acht, nepen, tien, Boer, Vrouw, Heer en Aas, zvnde de zeven de laagfte, en het aas de hoo«(te, tellende de zeven, acht en negen niets", de tien teld voor zo veel als er opflaac, namentlyk voor 10, de Boer I, de Vrouw 2, de lieer 3 en het Aas tl oogen.
Van het Blad het welk Troef is, telt
de Boer 20 oogen en hiet Jas, — en de 9 teld voor 14 oogen, welke men Menilje of
Menel noemt. Zynde 'er in t geheel
146 oogen in 't Spel, buiten t Stuk, en t welk beftaatuitdeHeer en Vrouw vac! Iroef, en 't welk 20 oogen teld, welverftaande, als ze bv elkander in een hand zyn , — waar van Op zyn plaats nader zal gefprooken worden. De troeven gaan in waarde de andere A 4 Ka^*



( 8 )
Kaarten zo veel te boven, dat by voorbeeld, de troef 7, alleen een flag overhaalt, al lagen 'er zelf 3 Azen in. Ze gaan egter even als de andere na rang af, 't welk genoeg bekend is, om 'er meer varite zeggen.
Fan de Speelers.
Men fpeelt met 4 Perfoonen, ten dien einde deelt men de Kaart, een vooreen, met de zon om, 't welk men omboeren noemt, de twee zwarte Boeren zyn maats, zo ook die twee roode, en die eerde Boer treft, geeft de Kaart, — dog alleen voor het eerlle Spel, want vervolgens geeft de winder van het Spel, de Kaart voor het volgende, of eigentlyke die van de twee winders, welke jas heeft gehad, of de laatfte flag heeft gewonnen, — als 'er 5 Perfoonen zyn om te fpeelen, zo is die geen Boer treft het eerst Calfacter; zo ook met 6 Perfoonen, zynde dan de twee die geen Boer hebben Maats, en vallen in voor de twee Windeis of Verliezer, zo als men zulks te vooren bcdingd, — wanneer 'er twee Calfaóters zyn, houd elk zyn Maat, dog zo'er een is, ïchryft men direct de Speelers op 'e Ly, en gaat de eerfle Boer ook eerft af, cn zo na vervolg, zo dat de Maats dan telkens verwisfelen.
Deze manier, om met 5 Perfoonen by afwisfeling te fpeelen, moet men zoo veel doenelyk is, vermyden, om reeden dat in
zo-



(9)
zodanig geval meefttyds het verlies op een Perfoon valt. — 't Cebeurt ook dat men met 7 Perfoonen zynde, geen 2 partyen kan maaken, als dan is het best dat men tweemaal omboert, tot 'er vier Boeren afgevallen zyn, dan met vier Heeren, latende de vier Boeren zo lang mede omboeren tot een van hun een Heer heeft, welke dan geduurig blyft zitten , en twee Maats heeft, op die wys heeft men twee ploegen of partyen , welke beurt om beurt fpeelen.
Van het Geeven.
Die geeven moet, fchudt de Kaart wel door, en laat die geene, die agter zyn hand zit, dat is die 't derde opfpeelen moet aföeemen , dit afneemen gefchied, om dat de geever door behendigheid, niet 't eene of andre Blad na zyn genoegen zal ondeifchudden, tot zyn troefblad. — Afgenomen en den onderhelft boven op gelegd zynde, deelt men de Kaart, met de Zon om, de manier van geeven is onbepaald, egter is de beste wys, eerst 3, dan 2, dan weer3, of zo men met 7Bladen fpeelt, eerft 2, dan 3 en dan weer 2, 't onderfte Blad is Troef, en behoort aan den geever, welke zig zelve altoos 'c laatst geeft, moetende't zelve bloot op Tafel leggen, en blyven leggen tot zolange dat de eerfte flag thuis gehaald is. NB. Hec Troefnlad mag niet gezien worden, voor dat de Kaart geheel gegeeven is.



Van het Opfpeelen.
Elk zyn Kaarten in de hand hebbende^ fpeelt die geen die aan de linkerhand van den geever zit eerst op, dewyl hy voor de hand zit, — en dit gaat met de zou om, zo dat die geen die de Kaart geeft, 't laatst opfpcelt, — dat bepaald zigegter alleen tot de eerfte flag, vvyl na deeze, die geene opfpeelt, die een flag t'huis haalt, — en mag ook niemand voor zyn beurt opfpeelen, — dog zo dit al by abuis ;mogt gcfch'icden, zo moet hy zyn blad te rug neemen , en zo zyn Maat moed fpeelen, vermag hy dat zelve lbort niet fpeelen, — dog moet de party fpeelen, zo ftaat zulks vry, — dog zo iemand midden in de flag voor zyn beurt ipeclt, moet zyn Blad blyven leggen.
Van het Roemen.
Het Roemen is een voornaam Articul, en vereischt veel obfervatie. Wy zullen die zo duidelyk ons doenlyk is, behandelen; de Roem is verdeeld, in 20, 50, of 100 oogen, de 20 moet zyn uit 3 op elkander volgende Bladen van een foort, zo als 7, 8 en 9. 8,9 en 10.9,10 en Boer, en zo vervolgens, zynde de 9 't laagfte, en klimt zo op. — De 50 beftaan uit 4 op elkander volgende Bladen van een foort, zynde in Rang en opklimming, gelyk aan de 20, zo ook de 100 welke uit 5 Bladen beftaan, — 4 Vrouwen,
4 Hee-



4 Heeren of 4 Aazen, maken ook 100 ogen, dog een 5de, (zo noemt men 100 van 5 BladenJ gaat boven deze. — De 4 Boeren roeme 200, en gaan boven alles, — aangemerkt dat niemand een vyfde kan hebben, als 'er de Boeren uit zyn, — als de twee Perfoonen geiyk hooge Koem hebben, 'C zy van 9, 10 of anders, zo gaat die geen die voor de hand zit voor, ten ware de andre ze van Troef had, in dat geval, gaac deTroefroem voor eene andre, welverftaande als ze even hoog zyn, — anders gaat de hoogde voor. — Wanneer iemand roemt, 20, 50 of 100 oogen, zo mag de volgende 'er na vraagen, en ze afkeuren, als hy ze hoger heeft, dog 20 of 50. van de allerlaagfte Clasfe hebbende, by voorbeeld 20 van een 9 of 50 van een 10, mag de volgende niet na de Roem van zyn voorfpeelder vragen, wyl hy dan vooraf reeds weet, dat zyn Roem niet goed is, ten ware hy ze van Troef 9 of 10 had, in welk geval de zyne voor zoude gaan, zo als boven gezegd is. — Iemand met 20 oogen van Troef aas in de hand zittende, en die roemende, zo kunnen ze niet kwaad gemaakt worden, als door 50 of 100, — en als dé volgende Speeler 'er na vraagd, zo zegt hy die ze heeft direct., ze zyn te hoog om na te vragen, ofeenige diergelykeuitdrukking, waar door hy zulks te kennen geeft.
Zo iemand voor de hand 20 roemt, en de volgende heeft ze van Troef Aas, zo mag
hy



(")
hy niet aan de eerfte na zyn Roem vragen, wyl hy vooraf weec, dat zyne goed zyn , en zulks dan maar alleen gefchied, om 't Spel van Party uittevorfchen, en dus niet eerlyk is, waar op men behoord tot ftraf te zetten, 't verlies van 't geheele Spel onder Jan, zo ook als iemand na eens anders Roem vraagd, en zelf geen Roem heeft,— ook als iemand, (zo als hier voor gezegd is,) met 20 van een 9 agter de band zit, en dan na de Roem van zyn Voorfpeelder vraagd.
Zo iemand 50 of 100 heeft, fpreekt het van zelf, dat 20 oogen niet in aanmerking komen , ten vvaare iemand jo en 20, of 20 en 20 in de hand hadde, in welk geval hy ze beiden roemt.
Elk die Roemt, is verpligt zyn Roem te toonen en te fchryven, voor dat de tweede flag begint, — zulks verzuimende, is zyn Roem kwyt, en ingeval van valfch Roemen, direct, 't Spel kwyt, zo 't een nieuw Spel is onder Jan, dog zo 't een oud Spel is, (dat is, als men de eerfte keer't niet uitgemaakt heeft,) en men was boven Jan, blyft zulks in waarde.
Een vyfde bant altyd onder. 4 Vrouwen , Heeren of Aazen, bannen onder by een nieuw Spel, dog anders niet, — de 4 Boeren bannen altyd onder Jan, oud of nieuw Spel, dat is om 't eeven.
Het over en weer Roemen der Maats,
kan.



( *3 )
kan men aan de Speelers overlaatea, wyl veelen 'er llerk op gefield zyn, 'c is egter niet van 't belle; wy! men daar door zyn party, al had hy de fchoonlte kaart, zeer dikwyls kan overbluffen, — en dit is in 'c geheel den aard van dit Spel niet, — wil men 't egter doen, zo moet het vooraf geaccordeerd worden, want niet bedongen zynde, gaat het ook niet door.
Vrouw en Heer van Troef in eene hand zynde, doen 20 oogen, als men 'er een van fpeelt, zegt men (luk, en fchryft voort 20 oogen; dog 't Blad uit de hand zynde, eer men het zegt, geld het niet.
Wanneer 't op 't eind van 't Spel zo uitkomt, dat 'er 80 om 80, of 80 om 60 gefpeeld is, en men op nieuw na 100 zal fpeelen , — zo is die geene, die dan 20 oogen heeft, (mits dat hy 8ohebbe)uit, zonder fpeelen, en 60 oogen hebbende, zo is hy met 20 en Stuk uit, al had ook den eene Stuk en de andre 20 oogen van de beide Maats, in welk geval, de voordehand ziedende, voldaan kan met één Blad te fpeelen en Stuk te noemen, dog als de agter de hand zittende 't Stuk heeft, mou hy beide de Bladen neerleggen, anders helpt het niet, — cn met Stuk alleen uit zynde, legt men altyd beide de Bladen neer of 't geld niet, — 80 om 80 ftaande, en Stuk voor üoem zittende, is 't Stuk uit, al volgden 'er ook vier Boeren of een vyfde, dog Roem
voor



( H )
voor Stuk zittende, helpt 't Stuk niet, 't is daarom noodzakelyk, dat men de order van het Roemen wel in acht neemen.
Die eerd fpeelt en kunnende Roemen, doet zulks eer hy fpeelt, (want 't Blad uit de hand zynde gaat de Roem niet doorj en vtaagd aan zyn volger of zyn Roem goed is, zo neen, dan fpeelt hy, en dan vraagd tweede aan. de derde of zyn Roem goed is, zo neen, dan fpeelt hy ook, en dan vraagt de derde aan de vierde, welke 't dan t'zamen moeten uitwyzen, — zo nu de eerde en de vierde Speelers roem hebben, en de tweede en derde niet, zo be. hoeft, of mag de vierde niet na de Roem van den eerden te vragen, als na dat de de tweede en derde reeds gefpeelt hebben,
— daarom is het noodzaakelyk, als de eerde en deróe Speelers, die Maats'zyn, beide Roem hebben, dat de derde na zyn Maats Roem vraagd, om ingeval de zyne fomtyds hoger waren, de vierde Speeler des te minder occafie heeft, om ze kwaad te kunnen maaken, — zo ook als de tweede en vierde Roem hebben, en de vierde had by geval twee Roemen in de hand, als dan vraagd hy zyn Maats roem, dog geen dubbelde Roem hebbende, is zulks onnodig.
— Niemand vermag voor zyn beurt te Roemen, op verlies van '£ Spel onder Jan.
Van



( ij )
Van het Verzaaken.
Al wat geëifcht word most men bekennen, ten ware men't niet heeft, dan mag men by gooijcn wat men wil, — ook mag men wel afcroefen, na goedvinden, egter mag men als 'er geen Troef geëischt is, en 'er legt een Troef in , 'er geen lager Troef by leggen, want dat is onjerbannen, (ten zy men niet als Troef heeft,) dan ftaat 't vry, hoger of lager te geeven na goedvinden, — 't verzaaken en onderbannen is verboren Spel, onder Jan.
Zo dra 't Blad uit de hand is, mag men 't niet weer te rug neemen, al had men verzaakt of ondergebannen, by verzinning of vertrekking, 't is dog evenwel vcrlooren.
Wanneer 't Spel uit is, en men twyfivld of iemand verzaakt heeft, zo mag men hem nraffen, 't welk dan uit de (lagen moet blyken, gefchied dit dan is't verloorcn, dog flraft men, zonder 't te kunnen bewyzen, dan is de Straffer 't Spel kwyt, b.'ide onder Jan.
Van het Tellen, Schryven en Uithouden.
Die de flagenvoor zig houd, teld zyn oogen geduurende het Spel, — heeft hy genoeg, mag hy zig uithouden, of zyn Maat gelasten, niet op te fpeelen, — hebbende die geen, die de flagcn niet voor zig houdt
daar



( 16 )
daar toe geen regt, maar moet zulks alleen aan die geen blyven, die de flagen na zig haalt, — en zo iemand zig uithoudt, en by telling geen 100 oogen heeft, is 't Spel kwyt onder Jan.
Elk is verpligt zyn oogen te tellen, dat Party het ziet, waar door alle misflagen van verkeerd tellen of fchryven, direct, tegengegaan worden. Zo iemand zyn oogen
vergeer, te fchryven, eer de Kaart weer rond gedeelt is, die is ze kwyt, ten ware hy 80 had, welke men niet gewoon is tefchryven, — het fpeelen na kapot, de volle, of alle de flagen is iets dat in 't geheel in dit Spel niet te pas komt, en maar veel verwarring maakt.
Het praten, vragen wat 'er uit is, hard optellen, Kaarten laten vallen of bloot leggen, hoeden, wyzen, of andere ftreeken, zyn kundgreepen van valfche Speelers, waar voor men zig moet wagten.
De verhelen door begaane fouten, ontftaande , lopen voor Reekening der beide Maats, ten zy men het te vooren anders be« dingd.