EX
BIBLIOTHECA
F.G.WALLER
1933









NIEUW NATUURLYK
TOVERBOEK,
of de Kunst van den beroemden
p I N E T T I,
bestaande in Tw ee HoNDERD
en Agt-en-Zeventig
KUNSTSTUKKEN;
als:
I. In wonderlyke Kunstftükken met de Kaart en andere Onderwerpen.
II. In eenige geheel nieuwe Gochelflukken. welke zo wel in kleine als groote Gezelfchappen «o verwondering en vermaak der Aanfchouwers kunnen uitgevoerd worden.
III. In eenige Chimifche en Sympatetifike Kunstftukken, nieuwe uitgevonden Bereidingen vm renen. Lakken en Vemisfen; Middelen tegens Ziektens, Pynen en Ongeditrtens, enz.
Alom in de voornaamfte Steden by de Boekverkoopers te bekomen.
De Prys is 9 Stuivers,






VERMAKELYK
t o o 2sr m m È,
DER
KON STEN»
I. Om heimelyk Kikvorfchen in een Kamer te doen komen.
Als men voor eenige groote Perfonagien uit de Goocheltas zal fpelen, eh men eenige Ver^ toningen op het onvoorzienfte doet, dat men eenige Kikvorfchen, als ten tyde vanPharao, laat komen. Om dit in 't werk te (tellen, zo neemt een linnen zak, dóet daar 25 Kikvorfchen in of meer, hangt dis heimelyk onder uw rok:alsgynu een tyd larg hokus bokus hebt gefpeelt, zo maakt de Kik» vorfchen met een gezwintheid uit de zak fpringen over de kamer daar de Omftanders zyn.zo zuilen zy alle verfchrikken,en TJ als een Tovenaar uitmaken. Men kan deze zak zodanig naaijen , dat hy met een dun drdatje vaftgemaakt is, 't welk gy heimelyk tusfchen de nagels ftukken trekkende ,de zak allengs* kens zal los werden en open gaan, Waar door do Kikvorfchen zullen uïtfpringen. DiedeKikvorfcheri in een doos kan doen, en in zyn broek ftekcn, de kouzeband los doende, en de doos heimelyk openende, zullen de Kikvorfchen uit de broek fpringen; onder de tafel daar hy aanzit, en de geheele zaal over huppelen.
Dit Spel wierd eens voor den Koning van Vrankryk gefpeelt, waar door alle de Dames zeer vervaart wierden, en hadde de Goochelaar zyn Kond niet geopenbaart.het zoudeheirizyn leven gekolt bfsbtfen.
A' a a. Eeti



4 TONEEL der
2. Een weddenfchap om een Romer van glas in drié flagen niet te kunnen Jiukhen jlaan.
Dit is een bsdriegerye, die evenwel de omftanders vermaakt. Men wed dan met iemand dat hy den Romer niet in drie flagen zal kunnen ftukken liaan ; het wedden gedaan zynrle, zal hy ze ten eerften ftukken flaan; en niet in de derde llag, ten waare hy de kneep wift, en de twee eerfte flagen zo za?t floeg., en de derdemaal hard, zo had de flaander 't gewonnen, maar anders verloren.
3. Om iemand onder een mand weg te zingen.
Laat iemand onder een groote mand zitten, en gaat daar al zingende rondsom, ondertusfcben zo giet wat water op de Mand, zo zal hy daar wel haaft van ond^r duikelen.
4. Een pots om iemand op een Zolder te leezen.
Laat iemand op de plaats zitten, met zyn hoed af, en gaat op de Zolder hard op lezen, en giet hem van boven neer op het hoofd een pispot of een bak met water, zo zult gy wel zo lange lezen, tot hy van zei ver zal by u komen, om u wat af te fmceren. 5. Om alle Figuuren te vertonen.
Men neemt een tinne Schotel, hier doet men wat water in, en men zegt te^en de Omftanders, dat men daar allerlei Figuuren in zal doen verfchynen, als het dan gebaurt, dat een ieder zo ernltig toekykt, zo zal men de vlakke hand in 't water flaan , op dat ze alle nat worden , zo zal een ieder een verfcheiden Figuur van aangezigt maken, en gy zult ze alle uitlagchen.
6 Om Petercell op een Tafel te doen groeijen. "VüTanneer men iemand bedriegen wil aan een haart " zittende, zo zegt men , koom, ik zal, eer iemand dertig huizen ver gelopen en wederom gekomen is, daar op Tafel Petercelï of iets anders doen groeijen, en zo het niet gefchied, zult gy my met de tang wakker afrosfen : Dit contraft aldus gemaakt zynde,zo legt men de tange met het einde



K O N S T E N. s
in het vuur,terwyl hy heen gaat; en tegen het wederom komen, zo zet men de heete Tange op zyn plaats, als hy nu ziet dat 'er geen Peteiceliof iets anders gewasfen is, zo neemt hy de Tange om u af te liaan, en met eenen brand (hy deerlyk zyn handen, en word daar en boven van het gantfche Gezelfchap uitgelachen.
7. Om een Jluk Gelds onder een Kan te doen halen, zonder dat gy de Kan zelfs zult aanraken. "VV/ed in een Gezelfchap dat gy een (tuk Gelds
VV onder een Kan zult leggen, dat het ieder een zal zien, en dat gy het ftuk Gelds daar onder van daan zult halen, zonder dat gy de Kan aanraakt: Als gy dit in 't werk wilt ftellen, zo legt voor de oogen van alle de Omftanders het ftuk Gelds daar onder, maakt nu war grimatzen , en flaatmet uw hand boven op de Kan, als of gy het Geld door de Tafel floegt, en laat van onder de tafÊl dlergelyken ftuk Gelds zien, als gy onder de Kan hebt gelegt, zo zal men meenen dat het Geld van onder de Kan is: Dan zal de Wedder nieuwsgierig zyn de Kan op te ligten. Terwyl hy de Kan heft, zo haalt met 'er haast het ftuck Gelds daar onder van daan, zo hebt gy 't gewonnen , 't geld daar onder van daan halende zonder de kan op te ligten, want een ander doet het voor uw. 8. Om een Ey in de lugt te doen vliegen.
Alle konften zyn aardig, en als men ze weet agt men ze weinig. Men neemt een Ey, in welke men een gaatje maakt, msa Iaat het wit met doir daar uit lopen , in dit Ey doenze dan weinig dauw die men in de maand van May vergadert heeft; de gaatjes ftopt men met wat wit Was toe; zo fmyt men het Ey in de lugt, 't welk zeer langzaam zal om laage komen, en beneden zynde, kaatst men het weder in de lugt, 't welk aardig zal wezen om te zien. Ik meine dat een ledig Ey , en de gaatjes met Was toegeftopt, het zelfde mede dom-.
A 3 9. Om



6 TONEEL der
g. Om te maken dat iemant, terwylen hy Danst, het zweet uitbreken zal, zo zwart als Inkt.
Neemt waar,' dat gy aan die Perfoon dk- gy dees , part wilt fpelen, 's avonds te voren wat lamp zwartzel in dé kousfen zult doen , in zulker voegen dat als hy Danst hem 't zelve zwartzel uitbreke en 't zweet zal uit hem komen, zo zwart als Inkt, en hy en zal niet konnen weten van waar hem zu'ks komt; zynde een zeer genoeglyk fpel.
10. Qm te maken dat iemant meer als hondert Scheten zal laten uit den lyve vliegen.
Doze part zal beter vallen in iemant die overweg gaat, dan iemant die ftil zit, nademaal dat hy elhtn tred die hy doen zal, een fcheet zal laten, en willende deze part iemant fpelen, zult gy vari dit poeder of (lof nemen dat in den Roskam blyft, als men een Muil of Paard geroskarrit heeft; en 't zelve poejer gemengt met zo veel Aluin, zult gy daar na zo veel van nemen als op een ftuiver leggen kan, en dat zult gy hem te drinken geven in Wyn of Bier, en in den tyd van een half uur zult gy dat fpottelyk werk zten, en willende zulks beteren, zult gy hem een weinig Azyn te drinken geven, en hy zal ontflagen zyn'
11. Om met Eyeren uit de Goocheltas te fpelen.
Maakt eengemeene Reis-zak, maar hy moet dubbelt wefen, dat is, dat 'er een middelfchot tuffcnen gemaakt is, zodanig dat aan elke end een opening is, dat is; daar d'eene zyn bodem is, is d'andere zyn opening , neemt dan een Ey twee of drie; doet die in d'eene zak; zo zal een iegelyk zien dat gy ze in de zak geileken hebt, draait dan de zak eenige reizen rondom, en prevelt wat hokus bokus, ondertusfchen (leekt uw hand in d'andere zyde van den zak die aan de zyde ledig is, en keert hem om en om, zo fchynt daar niets in te wezen, maakt dan wederom wat grimatzen, en fteekt uw hand in d'andere zak, zo kont gy wederom



KONSTEN. 7
rom de Eyeren tonen, dit ftuk werks beftaat wederom in eenige behendige aardigheid, of anders is de kaart vals, en het word gemerkt. 12. Om twee Jiukken gelds in een Neusdoek in handen van twee Perzonen te fiellen, en te maken dat den eenen beide de Jiukken Gelds in zynen neusdoek zal hebben.
Gy zult eerst een Neusdoek hebben in welkers 'eenen hoek een ftuk gelds genaait zy, daarna zult gy dien Neusdoek nemen, en eenen anderen, en zultze over tafel fpreiden, en twee ftukken gelds hebben van de grote van 't ftuk dat gy in de Neusdoek genaait hebt, en gy zult een ftuk in elken Neusdoek afdoen , en eerst zult gy den Neusdoek fobbelen daar 't geld in genaaid is, daar uit met een knaphandigheid het ftuk gelds vatten en hy zal denken dat 't het ftuk is, dat gy 'er in leid, daar na zult gy de anderen met de munte op fobbelen en met knaphandigheid zult gy 'er 't ftuk in fteken , dat gy uit den eerften naamt, en daar na zult gy aan beide vragen, of ze hun ftukken hebben in de Neusdoek, waar op zy ja zullen zeggen; daar na zult gy uw Neusdoek doen geven daar 't ftuk gelds in genaaid is, en met een rasfigheid nemende tusfchen de vingeren denhoek daar de munte in fteekt, fchuddende den voorfz. Neusdoek, en dan en zal geen ftuk uitvallen, en daarna zult ay den anderen zeggen die den anderen Neusdoek hout, dat hy zynen Neusdoek fchudde,en de twee ftukken zullen 'er uitvallen , en elk zal zeer verwonderd zyn.
13. Om des nagts een groot ligt in een Aamer te hangen, zonder dat 'er iets brand. W/mneer men een vreemd Gast heeft. en men W begeert hem des nagts als hy wakker wert vervaart te maken, zo hangt men maar eenige Schelvisfen of gezoute Haring in zyn Kamer, zo zal hy des nagts wakker werdende niet weten wat hy zïet, A 4 en



8 TONEEL der
en vervaart werdende, meinen dat 'er [irancHs» Item, neemt verrot Hout, dat des nagts glimt, en plakt-verfcheide (tukjes boven aan het Ledikant; 20 zal hy menen als hy des nagts'wakker wert, dat hy onder den blauwen geilernden hemel leid.
14. Om een Gezelfchap als Mooren te deen verfck'ynen. A ls gy uw Gasten eens een pots fcrruldig zyt.en'
xx- ze aan uw tafel wilt zwart doen zien; rzo neemt water in welke Galnoten hebben geweekt f laat dat een weinig ruikend gemaakt worden door Rozewater, laatze daar mede niet aileen de handen rmar ook het aangezicht wasfehen , zo zal niemand iets merken, maakt dan een handdoek gereed te htbben, die in ^Vitriool water gewasfehen is; en laten zy daar haar handen en aangezicht aan dro gen, zo zullen zy zo zwart werden als een Moor. Want uit Vitrool en Galnoten wort-Inkt gemaakt!
15. Om een Appel in een Neusdoek te doen. en den Appol door te kakken zonder de Neusdoek te fchenden.
TSJ-eait een Appel, die niet al te hard is, wind hem losjes in uw Neusdoek, legt die dan op een Tafel, hakt met uw Mes op de Neusdoek , in wejke de Appel is, zo zal de Appel aan (lukken zyn, en de Neusdoek heel gebleven wezen. Dit. wat behendig gedaan werdende, fchynt wel toverye te zyn.
16. Om een kanne te maken, uit welke als men ' drinkt, zig zelve befiort. T aat een aarde Kanne bakken, en laat 'er een
gaatjen van de buik tot in het hant vat van de Kanne gemaakt werden, zo zal den drinker, wanneer hy dorst heeft zig zeiven altyJ bedarten, ten zy hy het gaatjen met zyn vinger of duim toebield.
17. Om twee Eerfonen op een linie ie zetten die niet langer is als een elle , dat ze egter tnalkanderen niet kunnen raken. Waanneer gy in een Gezelfchap zyt, zo wed met »v iemand dat gy hem op een linie, touw of.
iets



KONSTEN. 9
iefs anders zult zetten, die niet langer is als een eile, dat hy uw daar mede opftaande, niet en zal konnen ilaan. Als gy gewed hebt, zo legt uw touw op een drempel; laat hem op het eene eind liaan, en doet de deur toe, ilaat gy dan op het ander eind, zo zal hy u niet kunnen aanraken, want de deur is daar tusfchen.
18. O/K een Ey van een Tafelbord in een glas
te brengen zonder aanraken,
Neemt een houten Tafelbord, legt het op de kant van een tafel, zodanig, dat hy daar byna half af is: zet in *t midden van dat tafelbord een gias, op het gf'as weder een hpute tafelbord en op het bord een Ey. Neemt dan een bezem met een dok daar in, zet hem onder digt aan de tafel, aan de zyde daar het tafelbord legt; treed daar met de voet ft'erk op, en flaat met deszelfs Hok eenige reizen tegen de tafel, zo zal het onderfte en het opperlle tafelbord van de tafel vallen', en de Romer zal op de tafel liaan met het Ey daar in.
19. Om te maken dat een deel Penningen uit
de mond komen.
S-iyd 30 of 40 ronde fcnyveh van blik een weinig groter als een fehelling, laat die allegaar hol opkloppen als kleine fchotelen, legt die allegaar Op malkanderen in uw hand, en lieektze zo behendig (als 't immers mogelyk is) in uw mond, zo kanje die daar na malkander uithalen,
20. Hoe men een lint aan ftukken kan fnyden, en weder heel maken,
N' cmt een lint dat twee ellen lang is-, houd in yiléï hand een eind, vat het daar na in 't midden; en als men het wil doo» fnyden, zo moet men het middeldefubtyl laten vallen, en het einde aantallen, als het doorgefneden is, zo hout als ofgy een poederken uit u zak neemt om te drooyen, en llaekt het einde in uw zak dan is het lint weder heel.
A5 21. Om



io TONEELder
2^. Om te doen fchynen dat een Ey over de Tafel gaat.
Blaast een Ey gants uit, dat 'er niets in en bly ve; laat dan een Bloedzuiger in het Ey kruipen , ftopt het gaatjen met wit Was wederom toe; Dewyl de Bloedzuiger geen lugt kan krygen, zal hy een tyd lang zig in 't Ey om en om bewegen; zo dat het de Omftanders zal fchynen dat het Ey zig bewegen. 22, Om een Tafelbord, door een ander Tafelbord van de Tafel te flaan, daar dog geen van die aangeroert wert. A. B. C.
ooo
Legt drie Tafelborden van hout op een Tafel naast malkanderen als A. B. C. Laat dan iemant de hand op het middelde bord leggen, en dat zo hard houden als het mogelyk is, als dit nu aldus gehouden wert, zo ftooc het bord A ge-: fwint en fterk tegens B.; zo zal het hord C. van de Tafel afvallen. Hier aan ziet men dat gefwint; heid voor fterkte gaat.
23. Om een Ey boven op zyn hoofd te konnen zieden en koken.
Neemt een nieuw bakken Brood zo heet als het uit den Oven komt, fnyd het midden door, dat 'er een gat in zy, doet daar het Ey in, en zet het Brood weder aan malkander,doet het in een Korfien, zet het op uw hoofd, zo zal het Ey gaar worden.
24. Om een langwerpig gefneden Papier te fmyten dat het op zyn kant ftaat. "Y^anneer men een Paptertjen heeft een vinger " lang, en een vingerbreed, zo geeft men het iemant in handen, en vraagt of het wel ten eers ten kan fmyten dat het op zyn kant ftaat ? Elk nu van het Gezelfchap zal zulks beproeven, en nie-
mant,;



K O N S T E N. "
mant; al fmeet hy het hondertmaal, zal het konnen doen: Zo zal een yder antwoorden dat zy het met konnen doen. Neemt ey dan het Papiertjeó Haat het in 't midden eens toe; niet dat het toege* vouwen blyve, maar dat het half open zy, fmyt het dan op de Tafel, zo zal het wel haast op zyn kant ftaan, en de Omftanders zullen om de pots moeten lagchen. 25. Om een Tafelbord met twee vlakke handen tn 't midden fterk gehouden, met twee vingers uit de hand te flaan,
Laat iemant met beide zyn uitgeftrekte handen, een houten Tafelbord regt in 't midden fterk vasthouden. Staat dan regt tegens den Houder over; (laat dan u linker vinger op het Tafelbord, en de regter onder, flaat dus beide de vingers gefwind daar tegen aan, zo zal hy het Tafelbord laten vallen.
26. Om een Ring in een Schotel met water tejmyten, en die, zonder het water daar uit te gieten, droog daar uit te krygen.
Neemt dan een vlakke Schotel, doet daar wat water in, en fmyt daar uw Ring by, nu is de vraag hoe dat gy uw Ring daar wederom zult uit krygen, zonder uw vingeren nat te maken, zo moet ik aldus te werk gaan: Ik neem een groten Romer of Bier-glas, en doe daar een brandend papiertjen in; terwyl het papier nog brand, zet ik den Romer omgekeert in 't water, en met zyn bodem na om hoog; als nu de lugt die m den Romer is begint koud te worden, zo zal alle hetvogt (dat in de gedagte Schotel was) in dan Romer geperst worden, en de Schotel zult gy ledig zien; dan kunt gy den Ring zonder uw handen nat te maken, daar wederom uit krygen.
27. Om



ia TONEEL dhr
27. Om iemand zyn Hembd door zyn iVambuis-
mouw zonder fchenden uit te trekken. »iTs zeer wonderlyk als dit iemant eerst voorA komt, alhoewel het den wetenden geen grote zaak is, maar als het in een Gezelfchap gedaan wort, kan men daar veel vermaak mede hebben. Laat dan iemand een Hembd agter over zyn rugge, en rondom den hals toebinden of knopen, even of hy het deeglyk aan hadde, doet de mouwen van het Hembd mede door de mouwen van het wambuis, en knooptze rondom den arm fraaitjes toe, even of gy het aan had. Dit gedaan zynde, moet gy met iemant wedden, dat gy hem zyn Hembd door zyn mouw zult uittrekken, zonder hetzelve te fchenden. Als nu het Wed fpel aangaat , zo doet hem het Hembd rondom den hals los, sis ook aan de handen , fteekt dan uw hand boven by den hals, en het Wambuis in, trekt de esne mouw uit, en fteekt hem in de andere mouw, met 20 veel van het hemd als gy kunt; fteek dan uw hand aan den arm in de mouw en trekt het hem daar al zagtjes by de mouwen uit, zo hebt gy het Wed fpel gewonnen, en de Omftanders zullen daarom moeten lagchen,
28. Een Goochel Boek om in te Jleeken met een Priem, in welke men eenige Prys fteékt.
TV/fen heeft op de Jaar merkten en Kermisfen ee±y* nige zoort van Luiden, die met een Kraam komen, in welke zy als een loterye aanftellen, daar toe hebben zy een zeker langwerpig Boek van dun papier gemaakt, dog de middellte bladen zyn geteikent met zilvere Mesfen, Spiegels, Ringen, Lampetten en meer andere kostelykheden: is 't dat men met een fpelt of eenige andere priem in deze bladeren fteekt, zo heeft men zo een prys als op dat blad ftaat, maar men komt 'er zelden toe; want de middelfte bladen zyn alle veel korter als de buitenfte, is *t dan dat iemant in 't begin
om



K O N S T E N. *3
óm te probeeren voor niet fteekt, zo houden zy deze bladen los, en zeggen dat men in 't midden moet ftekeh, zo treffen zy dan een prys; maar wanneer het om winst gefchied, houden zy het Boek digt toe, zodanig dat de voorfte uiterfte bladen en de agterfte (die beide langer zyn) aan malkanderen komen, zo dat die daar in fteekt, nietin de middelfte maar in de uiterfte blaadjes komt te fteken, in welke geen pryzen geteikent ftaan, zo dat den fteker zyn geld quyt is , en droevig bedrogen moet heen gaan: t welk weltoverye fchyi.t te weezen.
29. Om een hout of iets anders aan Jiukken te Jlaan ' met de einden op twee Romers gelegt, zonder datze ftotten of breken. \Y/aRneer gy dit begeert te doen, zo moet gy W twee Glazen op twse Bankjes van gelyke hoogte zetten , twee of drie voet van malkander, legt dan uw ftokjen of iets anders even op de kant van de Glazen; de einden van de (lokjes dienen wel wat fcherp gemaakt: Dit gedaan zynde, fhat dan met een kloeken (lok in 't mid.len van het ftokjen dat op de Glazen leid, zo zal het zelveaan ftukken fpringen, zonder de Glazen te breken of het vogt daar uit te fchudden. Dit kan mede met twee Rieten of Stroohalmen gefchieden. Op gelyke wyze kan men op de Roemers, of op de hand een Been (lukken (laan. met de rug van een Mes, wanneer het Been op de muis van de hand, en de twee voorfte vingers komt uit te rusten. 30. Om iemant te vertonen dat alle dingen met hem omdraaijen.
Neemt iemant uit der, hoop, laat hy u vast houden en doet gy de oogen toe, laat hy u dan hondertmaal in een Cirkel rondom leiden met een gezwintheit, zo zal hy nederzygen en alle dingen zullen met hem fchynen om te draaijen, daar gy zei ver, de oogen toe gehouden hebt, regt op
zult



14 TONEEL der
zult blyven , zonder elders van te weeten
31. Hoe eenKtnd en een Jlerke Man aan een (lok een grote last dragen konnen, en datze beide
Lna hun Jlerkte dragen. aat de Hok dieze dragen zullen zes voeten lamr zyn, en »t gewigt dat daar aan gedragen wert vyftig ponden zyn indien dit gewigt nu reSt in " midden hing, zou de jongen te zwaar dragen: wat raad om dezen jongen te verligten Pfchuifi dan het gewigt twee voeten van het midden des ftoks na
"als' Veel Jigt" k—
32. Een Stok of grote Merg-been op twee Stroo hal-
men Jiukken te Jlaan. T aat twee Perzonen elk een Stroo halm dubbeld •V te zaatnen vatten, legt de Stok dan met beidö einden op de Stro-halm, flaat daar midden op?
33- Om drie of vier honden pónds Steens op zm butk Jiukken de kunnen Jlaan.
* ais een blaas opgefpannen is, en een onse-
heeft^e/"hu^ii d"'f "d P.0^ ë^igt van noden heert, eer hy zal ftukken berfters; zal men ook hgtelyk konnen befeffen, dat 400 pond Sreenszonder grote zwaarte of befchadiging te hebben! op de bu.k kan gelegt en in ftukken geflagen werden
34. Om een Fles met een Stroo-lJm 0pte bZren Nïfcmt ongebruikt Siroo dat lievig is, vont dV te zamen zodanig dat het een hoék maakt fteekt het in een naauw gehalsde Fles, zoo dat b« grootlle eind' oit den hals der Fie fe kyken her andere eind' zig ter zyden in de Fiesfe uitfore" den, ais dan na proportie van den hoek die in 't Glas komt, vattende het Stroo van buiten; zo zult



K O N S T E N. is
gv kunnen de voorfz: Flesfe by het Stroo opligten en dat zo veel zekerder als den hoek des Stroos zal te fcherper zyn, en dat einde dat gebogen is, het naufte komen zal by de perpendiculair Linie, die op het andere einde correfpondeert. oe Om iemant in een Spiegel te doen zien -wat voor een Vryer of Vryjler hy hebben zal.
Men heeft by zommige Lieden die men Toveres» fen noemt, zekere Konstjes die maar in een sauwigheid beftaan; en de onnozele laten zig menigmaal misleiden, agtende dat het den Duivel doet Onder allen heb j'er die iemand laten zien wat voor een Vryfter een Jongman zal hebben, of wat voor een Vryer een Vryfter zal hebben, by welke zy veel dingen of liegen en raaden, of uit uw eigen woorden gisfen, zo je by haar maar niet bekend en zyt. Nu om haar Konft in *t werk te (lellen hebben zy dikwils verfcheide Spiegels in een Kamer daar zy U brengen, 't gebeurt nu als gy voor een Spiegel keert en daar in ziet , dat een ander 't zy uit een luik van een Zolder of elders heimelyk door, een beedzel laat fchynen in een Spiegel die agter uw is, welkers beeld wederom fchynt in die Spiegel daar gy voor ftaat. Of dat reet over die Spiegel daar gy voor ftaat een Hangkamertjen is, daar men een portrait voor vertoont dat in uw Spiegel fchynt. Of dat men iemant in een donkere Kamer brengt, en een Tover lantaarn onrfteekt, in welke zo een Beeltjen is, welke men wii vertonen, welk ligt inde Spiegel komende, gy ook zodanigen zult zien , als zy u zeggen dat ey hebben of Trouwen zult. 36. Om 't avonds in den donker te vreten hte de Wind is. r/0 wanneer gy 's avonds in den donker op de ftraten of in een tuin zyt, zo weet gy wel waar Ooft, Weft, Zuid en Noord leggen, als gy evenwel niet zekerlyk en weet hoe de Wind is; zo maakt uw vinger in de mond nat en fteekt hem
dan



16 TONEEL der
dan om hoog, zo zal aan die zyde daar den Vir> gereerft koud werd, den Wind van daan komen. 37. Urn iemant vals te doen zien, zodanig dath
Dmet zyn Vinger zeker Jlokjen niet zal aanraken. 11.18 maar Kinder fpel, dog is een konlt in de Uptica. Laat iemant een ftokjen in zyn hand hebben houd dat in de hoogte, iaat dan ten anderdie het één oog toe toe doet; met zyn uitKeftoken vinger daar na toe lopen, zo zal hy de ilo;nierraaken maar misgaan. Zo het Juist komt tè wetten ,zo is 't eengelukjan dat niet altydgebeurt.
38. Umeen Mensch alzo te difponeeren, dat hy een Du-
Scaat op een Mes legginde, niet ligtelyk zal af [laan. teekteen Mes in de houten wand, daar men gemakkelyk kan na toe gaan, omtrent zo hoog als de Perzoonliaan zal, legt dan op het einde van net hegt een Ducaat of ander ftuk gelds, zen tegens iemand dat hy zyn linker Oorlellctjen met de de regterhand vaft houde, en dan de linkerhand door de regter arm fteke, en het linker oog toe make, en alzo overdwers na het mes toe lope, en met den middelften vinger van de linkerhand de Uucaat afftote, zo zal by gemeenlyk mislopen.
39. Om iemant alzo te difponeeren, dat hy met beide
Lzyne opene oogen niet regt en zie. aat iemand in een Kamer zynde, drie of vier fcbreden van een open deur aftieden, en en dezelve de rugge toekeeren, getfc hem dan een houten Taftlbordjen in zyn hand, en wed ("indien hy onbedreven is) om zo veel als hy wil, wanneer hy zig met omkeiu, >t zelve niet door de deur zal fmyten. ook zult gy hem nog vergunnen over de linker fchouder te mogen zien, zo zult gy het zon der twyflel winnen: Want hy zal het Bord hier of daar in een andere hoek van de Kamer fmyten. Als men nu op diergelyke wyze mede met negen
hebben ^ ™en da3r VCe' kl"S(S mede
40. Om



K O N S T E N. i7
40. Om iemant een part te fpeelen zonder fchade, dutter-
wyle hy aan Tafel zit, niet en zal kunnen eten. /TI v zult een weinig Poeyer van Collorjuint nev-* men, daar mede moet gy de Teljoor wryven daar hy op eten zal, zo zal hy niet kunnen eten van al 't gene op 't zelve Tafelbord zal worden geleid; en wilt gy zulks beteren, zult gy hem een weinig Brandewyns te drinken geven, en een fehoon Teljoor, en als dan zal hy konnen eten. 4r Om door konft des nagts een Sterre te doen verfchynen,
My komt alhier te vorera, op wat wyze men een helder glinfterende Sterre by nagt kan doen verfdhynen in de lugt, zodanig, dat de Menfchen daar een fchrik van krygen 't Is niet onbekent dat *er rot en vermolmt hout Is, 't welk gezien zynde in den duister, van zig een ligt geeft als een Ster; a's men nu een tou kon fpannen van het eene hoge huis tot het ander, en een Inftrument praéliceerde i daar die houten Mannetjes aan vast zyn met lood, en men daar een weinig van dit hout aan vast maakte , zoude het fchynen als of 'er een Sterre viel, dewyl het tou nog 't andere gereedfchap niet wel door de duisterheid kan gezien worden. Wanneer men dit hout boven aan het verhemelt van een 1 Bedflede of Ledikant vast maakt. zal het by nagt fchynen of de Bedfteede vol Srerren was. Als men dit dede in een Ledikant daar men iemand vreemds liet flapen , zoude verfchrikken, zo ras als hy zyn ligt uitgeblaazen had.
42. Om iemand die men niet gaarn aan de Tafel ziet een pots te fpeelen. Waanneer men iemand heeft, die buiten dat hy ♦V geiiodigt is uw Tafel vriend dagelyks zoekt te wezen, zo neemt de wortelen van Arum, in 'c Duits Kalf-voet gezegt.en fnyddie voor zyn plaats daar hy zit, over de Salade in plaats van Ajuyn of Parey, en laat hem zulks eten, zo zal zyn mond B zo



ï8 TONEEL der
20 brandig heet werden, als of hy met fpelden en naalden doorftoken wiert.
43. Om te weten wanneer een Meid of Knegt Wyn gaat
tappen, of ze ook Wyn gedronken hebben. 'f/^ebeurt diswils dat onze Wynvaten Isdig sa» VJ ken eer wy 't weten , en om hier agter te komen, moet men de Meid of Knegt in een Romer laten tappen, wiens rand men met eenig zwart be(Treken heeft: Zo het nu gebeurt dat ze onder het tappen uit den Romer drinken, zult gy een zwarte ring om haar mond en neus zien ftaan, waar aangy ligtelyk bekennen zult, dat de Meid of Knegt daar uit gedronken hebben
44., Om een Paard of Kameel door het oog van een naald te Jieken.
Dit fchynt wel'foverye als men het niet en weet, en verwed daar kap en kovel om als men het maar weten mag: Als gy dan uw weddenfchap gedaan hebt, zo neemt een matige naay-naalden a-at by een Paard, Olyfant, Kameel, en diergelyiie groote beesten meer, en maakt wat potzeryen, met de beesten door het oog van de naald te Heken . ais den wedder uw dan genoeg uitgelahchen heeft, zo neemt een kleine fpeld, legt het oog van de naald op het beest, fteekt de fpeld door het oog van de naald tct in het beest, zo hebt gy het beest door het oog van een naald gedokenAlzo kont gy een groote Kaas of Brood door het oor van de kan fteken , en iemands hoofd door een ring.
45. Om Afperges te kry gen zonder zaad of planten te hebben.
Neemt den hoorn van een Ram, boord die van boven daar hy vast is door, tot in de holligheid die aan het onderfte einde is, zet hem een halve voet diep in de aarde terplaatze daar de Zon weinig fchynt; hout hem gedurig vogtig, gy zult na vier maanden tyd, goede ende dikke Afperges
zien



K O N S T E N. I»
zien opkomen, welke zelfs zullen zaad geven.
46. Om onzigtbaar fchrift te Schryven. TVTsemteen Citroen, fteekt esn gaatje daarin, en gebruikt die als voor een Inktpot, het zelve gedroogt zynde zal men aan het papier niet konntn merken, het zy men het tegen de Zonnefchyn hout, ofte op het vuur legt, maar lang tegens het vuur gehouden , zullen de Jetteren zo zwart verfchynen als of die met inkt gefchreven waren, zonder het Papier eenigzins te krenken; het zelve kan men by gebrek van Citroenen met Aluin in water gefmolten doen. Behalven dat het Papier om dat te doen voor den dag komen eenigzints gekrenkt werde, dog niet zodanig of men kan het bewaren en altoos zeer diftinctelyk lezen. 47. Om een Beker van Ts te maken, en Ts inde Zomer te vertonen.
M?n neemt dan een gladde zilveren of tinnen Beker, in dewelke men Sneeuw en Zout doet, die zet men in een Pot met water tot boven aan de rand ; ondertusfchen roert men het zout met de fneeuw onder malkanderen, onderwyl als dit gefchied, zo begint het Ys rondom buiten de Beker te groeijen, ja zo dik, dat men daar fatfoenlyk uit kan drinken, a's men dezelve van den tinnen of zilveren .Beker heeft los gemaakt, door de vorige compofitie daar uit te gieten, en door warm of heet water daar in te ftorten. Wanneer het nu des Zomers gebeurt dat het hagelt, geiyk het veel gebeurt is, kan men op dezelfde wyze te werk gaan; zo zal men in de Zomer Ys kunnen vettonen. 48. Om Bier en Water onderfcheiden in een glas te doen, en 'c Bier onder en het Water boven, en dan het Bier van onder uit te drinken. "Vreemt een wyd hoog Bier glas, vult dat halfvol Bier, doet dan op dat Bier in hst Glas een doek of neusdoek uit uw zak, giet daar het water op tot het Glas vol is, laat het dan zagtjes door B a da



ao TONEEL der
de doek lopen , op dat Bier en het Water nieton* der een menge, dan zult gy beide de vogten onderfcheidelyk van eikanderen gemengt zien. Wilt gy nu het Bier van onder uitdrinken, zo fteekt daar een pyp in tot den bodem toe, en gy zult het. alles van onderen uit kunnen zuigen.
49. Om een Glas vol Wyn of Water zo vol te doen, dat 'er geen druppel meer in kan, daar nog boven dien
eenige Ducaten in te laten vallen.
Laat een Beker of Glas zo vol Wyn, Water of iets anders gedaan werden als 'er in kan; ja dat 'er niet een droppel meerder in kan; fteekt dan daar boven in 't midden nog een Ducaat in, zo zal hy zonder het vogt te doen uitlopen te gronde gaan; dit kunt gy met drie, vier, of meerder probecren.
Nota: Hoe groter en wyder het glas is, en het vogt dikker, hoe meer Ducaten dat gy 'er in zult ftiken. Zo dat men in een tobbe met water, dikwils agt of tien pond nog zou kunnen doen zonder datze ftorten zou.
50. Hoe men een Glas Wyn zonder ftorten kan omkeeren.
Om eenige Kunsjes op een Maaltyd te doen , is het niet onaardig over 'tmaal een glas met Wyn zonder ftorten om te keeren : Zo neemt dan een Romer , doet hem byna vol Wyn of Water, legt dan daar een papier op dat niet te doorvloeijenie is, houd uw hand dan op het papier, en keert de Romer om, laat dan uw hand van het papier af, zo zal de Wyn niet uit het glas ftorten, en op 't papier blyven ftaan.
S K Om water in een Glas te doen opklimmen:
Neemt een Wyn Romer en doet daar brandend werk in, hout hem dan op het koude water, dat hy effen het water raake, en na dat de lugt in de Romer zal koud geworden zyn, zo zal het water opklimmen. Ditgefchied op de zelfde wyzeals in 'tkoppen; of gelyk men met een warme fles de melk uit de borsten haa't, 52



K O N S T E N. *i
52. Om een ruime tyd onder Water te kunx.en gaan.
Is 't dat gy eenige tyd in 't water wilt gaan, zo dopt uw ooren toe, en neemt een zwaren fteen zo zwaar als gy in 't water houden kunt, gaat daar mede onder het water, me] opgeblazen kaken en toegenepen oogen, alzo zult gy een geruimen tyd onder het water kunnen blyven, 53. Om bevroren Appelen, Rapen, Wortelen enz., te ontdooijen datze niet bsderven zullen.
Hat gebeurt menigmaal in den Winjer, dat uw Appelen, Rapen, Wortelen en diergelyke die gy tot Winter próvifie opgedaan hebt, komen te vervriezen, als men die nu by het vuur brengt, zullen zy alle ontdoyen, maar ook terdond bederven, goede raad is hier dan duur: Neemt dan uw bevroren Appelen , R.apen, enz., doetzein een Tobbe met koud water, zo zullen zy alle ontdoyen en lange goed kunnen blyven.
54 Om een Sneeuw bal te doen branden.
Zeker Quakzalver kreeg in den Winter een groot loon, om dat hy Sneeuwballen kon maken die fchenen te branden: hy nam alleen gedoten Kampher, die 'mede wit is als Sneeuw, en kneedde die onder de Sneeuw, welke hy toen ligtelyk mee vuur kon ontfteken. 55. Om in de Zomer het Watér tot Ts te maken.
Digby zegt dat men een Kruik met ziedend heet Water tot boven toe moet vullen, en doppen die nauw toe. Laatze dan in een zeer koele put nederdaalen tot in den grond, die men zo eenige uuren moet laaten hangen; doet ze 'er weder uit, zo zult gy de Kruik moeten dukken flaan, om het Ys daar uit te hebben.
B 3 56. Een



22 TONEEL der
55. Een Tobbe met 1 co pond Water te wegen en gelyk in de Schaal te maken, en in de Tobbe met water nog 25 pond te doen, zonder dat de Schaal overgaat,
Dit fchynt iets wonderlyks, en is egter zo bevonden : laat een Tobbe met water vullen, cn weegt hem dat hy in effen balans ftaat, cioet dan in deze Tobbe 25 pond levendige Vis, dat is, dat hy moet zwemmen, zo zal de fchaal niet overgaan. De reden is, dat de Vis van de lucht dependeert en geenzins van het water , maar te gronde gaande heeft hy gewigt; op deze wyze kan men goedkoop Vis kopen.
57. Om de Kan aan de mond zo vaft te doen kleven, datze daar niet en is van te haaien.
Neemt het melkagtige fap uit de Vyge-bomen, befmeert daar den mond van de Kan mede, als dan iemand daar uit drinkt, zal hy daar niet van merken, maar de Kan willende van do mond doen,zal daar zo hard aankleven, dat ze daar niet en is van te krygen. 5a. Om te maken dat de Dronkaarts een tegenzin in het drinken krygen.
N.-emt een Aal die levendig is, en laat die in een mingelen Wyn fterven, geeft dan die perloon zulks te drinken, en hy zal na die tyd een wa!g tegen den Drank hebben. liet zaad van Kikvorfchen in Drank geJaan is o:ik goed.
59. Om negen Kegels in één /meet om te Jlaan.
D! Kegels moeten dan alle regen in een even gelyk-boekig vierkant fiam, drie en drie in geleden, gel.}k in de volgende negen te zien is:
8
sO O c7 60 Gs 04 OOO
Neemt



K O N S T E N. 23
Neemt dan een bekwaame ronde gladde Kloot , boud dezelve dan by de Kegel 1, die gy dan flaat oP 2 en op 5, de Kegel 2 verders treft 3, en 5 dS« 6 en 9 omvallen, gelyk als 1 de 2 en 5 deed neervallen, zo is het dan ook moogiy* dat de Kloot ook I en 7 omver haale, en dat 4 tegens 8 valle, zo dat men op die wyze het geheele Spel kan om verre haaien" dit gefchiet beft met zich dikwils daar in te oeffenen. v,
Wanneer iemand nu fpeele, dat by een Kloot even voorby de Kegels 1, 2 en 3 kan laaten rollen, zodanig daf 1 tegen 4 en 7 valt, en 2 tegen S en 8 als ook 3 tegen 6 en 9, zo leggenze mede alle eelvk onder voet. 60. Ferjcheide Kaarten op een rye leggende, te weten welke iemand gedagt heep. _ TVTeemt dat iemand 10 Kaarte-bladen of iets anIN ders 0p een rye geleid heeft in ordre, gelyk de volgende tien letteren:
ABCDEFGHIK. Laat nu iemand zonder uw weten de agffte, dat is H gedagt hebben ,zegt hem dat hy op de zo menigfteëals hy gedagt heeft aantalle, van ag;teren aan, dat is van de S af, tot 21 toe (dat is het dubbdd' getal der Kaarten en één) tellende K voor 9 , I voor 10, enz., en zo tot 21 toe , zo zal 21 juift op H komen, zynde die kaart die hy |J|t-ot aangeroerd heeft, en zo doende met meerder gttal, komt men tot het begeerde. 61 Als verjcheidens Perjonen voorgehouden zyn verjcheiden Kaarten, te raden wat Kaarte elk. van hen gedagt heejt.
Zo 'er vier Perfonen zyn , zo eeemt vier Kaarten, en die toonende aan de eerfte, zegt nem dat hv eene daar van der.ke, welke hy wil; legt dan deze Kaarten ter zyden weg; neemt daar na vier andere, toont dezelve aan de tweede Penoon , om daar ééiUdle hy wil) uit te denken; doet van geB 4 iyKen>



24 TONEEL der
lyken met de derde Perfoon, als ook met de vierde. Neemt ,als dan de vier Kaarten van de eerfte Per" foon, en legtze in vier ryen, en op dezelve legt in de rye de vier Kaarten van de tweede Perfooni, daar na van de derde en vierde. Toont dan eik dezer ryen in *t bezonder aan ieder Perfoon, vraag dan aan ieder van haar in wat rye de gedagté Kaart leid, want voor zeker de Kaart van de eerfte Perfoon , zal de eerfte zyn van de rye, daarin hy zeid dezelvé te zyn: de Kaart van de tweede Perfoon zsl de tweede van zyn rye wezen; en die van de derde, de derde van zyn rye; en alzo van de vierde Perfoon, daar in die rye word bevonder , en alzo van andere meer; indien 'er meer Perfo'nen zyn, en bygevolg meer Kaarten. 62. Om een Kaart te doen uitnemen, en na dat men ze gezien heeft', onder de andere Kaarten te (heken , en wel onder/lekende, hem drie Kaarten te toonen, daar zyn Kaart niet in zal zyn, en dan nog eens ziende, zal men zyn Kaart daar onder vinden.
fl'V zult het eerfte Spel doen als ik u dat getoont hebbe,en als gy de Kaart gevonden zult hebben , zult gy die voor al de andere Kaarten fteken makende datze wat voor uitfteekt uit de andere Kaarten, en daar na zult gy 'er een andere Kaart voor aan fteken die de andere Kaarten gelykt, dan zuit gy bem dezelve Kaart toonen die 'er voor is en hem vragen of dat de Kaart is die hy uitnam' en hy neen zeggende, zult gy de Kaarten om laag houden , en met een knaphandigheid zyn blad uitnemen, het welke het tweede is, en een weinig uit alle de andere Kaarten uitfteekt, leggende dat zo bedekt op Tafel, en daar na onderfteekt wederom de Kaart en gy zult hem vraagen of dat de Kaart is d,e hy uitnam, en hy zal neen zeggen, dan zult gy die Kaart ook pp de Tafel leggen, bedekt by de eerfte Kaart, hem nog tonende een ander blad,
vragende



K O N S T E N. 25
vragende of hy die uitnam , en hy zal neen zeggen, dan zult gy dat blad ook by de andere twee leggen, en daar na alle de 3 Kaarten omkeerende zal hy de Kaart zien die hy uittrok, en zich verwonderen
63. Om malkanderen door Kaarte-biaden iets gelieim te kennen te geven..
N.eait een Kaarte-fpel, legt de Kaarten op een zekere ordre na malkanderen, zodanig dat gy ze altyd weder kont vinden, als ze nu vervolgens akyd in ordre leggen,zo fchryft van het eeneKaarte-blad tot het andere toe, 't geen gy geheim wilt fchryven met zeer weinig woorden. Schuift dan de Kaarte-biaden onder een, zo zal niemand het Schrift dat op de Kaarten ftaat konnen verftaan, als uw Vriend aan wien gy dat te kennen gegeven hebt, die ze weder zal in ordre brengen, en lezen dat 'er op ftaat.
64 Om een Kaart op Tafel te doen wandelen.
Dit Spel zal men niet als by nacht kunnen doen, want gy zult een Vrouwen hair moeten hebben wel dun en lang, dat men 's nachts niet zien en kan, en knopen dat aan een van uw Roksknopen.met het eene einde.en maken een knoop aan 't andere einde, met een weinig Was daar aan. Laat iemand dan een Kaart uittrekken, zo zult gy met knaphandigheid het einde van 't hair nemen, daar 't Was aan is, en gy zult u de Kaart weder doen geven, die daar uitgetrokken was, en dan zult gy 't hair aan de Kaart op de Tafel doen, en aldus zo gy u van de Tafel begeeft, zal u de Kaart navolgen, en de geene die het zien, zullen zich daar over zeer verwonderen.
65. Een Wedfpel omtrent de Kaart,
Neemt een Kaart-fpel , legt 'er drie bladen van om, dat de witte zyde beneden b'yfc, als boven, en legt het geheele fpel in uw hand, en laat hun een van boven nemen, en daar inzien; die B 5 weder-



6 TONEEL der
wederom boven leggende. Iaat u band ft» aks zinken niet de Kaarten , dezelve d'onderfte boven keerende, vraagt wat Kaart het was die hy zag , en als hy ze noemd zo wed om een kan VVyns, dat hy 't niet wel onthouden heeft, laat hem dan de Kaart afnemen die boven leid, zo vind hy ze contrarie te zyn.
(.6 Om eenige hoopjes met de Kaart te leggen, en.
weten te zeggen de Kaarten die boven op de hopen zyn. /"2y zult waarneemen de Kaart te zien die men boven alle de Kaarten vind, eer gy de hoopjes maken zult, en onthouwenze, en daar na zult gy zo veel hoopjes maken als 't u geliefd, en willend;; weten de Kaarten die boven liggen, zult gy een Kaart van een der hoopjes van boven afnemen, zeggende, dat 't de geene is die gy zaagt, daar na zult gy de afgenomen Kaart alleen houden, en nemende een andere kaart van een andere hoop, zult gy die noemen die gy alreeds in de hand hebt, en daar na een andere nemen, en zeggen dat het de tweede is die gy naamt, en zo vervolgens nemen de laatfte die geene die gy eerft zagt, of in gedagten hebt, en daar na tonende alle de kaarten, zullenze zien dat gy 't geraden hebt, en *t zal lullig zyn.
07. Een zeer geeft ige kon ft met de Kaart om vier Azen of vier Koningen, of andere vier Kaarten van een Jlag, by malkanderen te tonen in de te genwoordigheid van alle die aan Tafel zitten, te weten, die vier gelyke Kaarten verflekende, en dezelve wederom , zonder de Kaart te verfchieten , by malkanderen te doen vinden T egt 4 gelyke Kaarten onder 't fpel by malkafj' der, en houd d'een van de vier Kaarten half boven d'ander, gelyk als men ze in de hand heeft om te fpeelen, tulTchen de onderflc- van allen , fteekt twee van de andere Kaaren, en bedekt ze
met



K O N S T E N. 27
met d'onderfte Kaart dat men de twee andere niet ziet, en ftryktze daarna al t'zamen tot u, en trekt dan een van onder uit, laatze zien, en legtze boven op, zegt, daar is een van de gelyke kaarten; »eknog een van onder uit, zonder die te haten zien, want het een is van de twee bedekte kaarten daar ageer, die de onderfte van de vier gelyke was; daar na trekt nog een van beneden, tekende dezelve in de Kaarte zonder te laaten zien, als de voorige, en zegt, dat is nu de derde van gelyke fwant zy de twee die agter de eerfte bedekt wa£n niet7 gezien hebben 0 zo blyven daar onder nog drie gelyke Kaarten by malkander, en boven ?eid 'er één , dan meenenze dat'er maar één boven en onder is en twee in 't fpel laat dan 't fpel af neemen waar ze willen, zet dan den onderton hoop op den afgegeven hoop,!zo komen al de vier gelyke kaarten by malkander. V. Om een Kaart te laaten trekken , en laat hem dezelve Kaart weder in 't Kaartfpel fteken , dat gy zult alle Kaarten na de Zoldering werpen, zo dat de Kaart die hy getrokken heeft aan de Loldering kleeven zal, de re ft weder om laag vallende.
Gy zult de lange Kaarten van Schuppen of van Hirten alle met de punt een weg leggen, en dan een blad daar uittrekkenen laatze hem bezien. Jaar na keert het fpel om, laat hem zyn blad weder infteken, zo zult gy zien dat de punt van zyn blad contrarie legt van de andere en daar uit zult gy ze kennen, ziet datje die met betaend gheid boven op de Kaart krygt,hebt dan wit was en kalk onder een gefrnolten, Vogel-!ym zo veel 11 een halve Erwet; dat gereed hebbende in een boekske onder de Tafel. En ais je dit doet zo werpt 'c geheele fpel dat bovende na de zolder, zo zal 't danr aan kleven, en de reft nedervallen: eik zal denken dat het Tovery is. Q^



28 TONEEL des
69. Om een Kaart iemant uit te doen nemen , en die > daar na onder de andere te doen , en na veel onder-
Jlekens hem vragen in de hoeveel/ie Kaart hy begeert dat zich zyn Kaars bevinde. beginnende van onderwaarts te tellen, makende dat zy haar in 't verzogte getal zal vinden, r^xi zult het eerfte fpel doen als ik u alree gewe *J zen heb, en daar na de kaart gevonden hebbende, zult gy die onderfteken zonder te laten zien aan iemant, u derhalven wat agterwaarts trekken de, en die met de hand dekkende , op dat men niet zien en kan, zult gy dan vragen ten hoeveelen dat hy begeert dat zich dezelve Kaart bevinde, en zo hy ten laatften zeid, van onder vyf kaarten afnemen, houdende de kaarten agterwaards, en als dan in de zesde, zult gy hem zyne kaart geven, en zo zult gy hem zyn kaart tot zulken getal geven als 't hem belieft, geveede dit altyd in 't laatlie.
70. Om het middelpunt van een Cirkel, die op Papier, Parkement of Leer gefchreven is, zonder
Inflrument te vinden.
Het Papier daar de Cirkel op gemaakt is, fnyd dat rondfom de Cirkel af, vouthet dan toe zo hebt gy twee halve Cirkels, vouwt dat dan nog eens toe, zo hebt gy vier kwartieren. 7r. Om te raden waar het midden van de Waereld is. 't Ts niet onaardig als men in een Gezelfchap is', fomtyds eenige Vrage voor te ftellen, daar men eens om moet lagchen. By voorbeeld, men vraagt aan 't Gezelfchap of iemant weet waar het midden van de Waereld is? den één zal zeggen Ooft-Indiën, een ander Egypten, de derde JerufaJem, en zo voorts; doch zy radent geen van alle, doch als zy lang genoeg geraden hebban , zo zege het midden van de Waereld is op deze plaats daar ik fta, en willenze het niet geloven, latenze het meten.
72. Om



K O N S T E N. 29
,s. Om te vinden de hoogte van een Toren, of iets 1 anders door Zonnefchyn.
TVTsenr een regt ftokja van drie, vier , of meer N voeten larg fteekt het regt om hoog m de tarde en meet zyn hoogte boven de aarde,en zyn Ö™md«geï,k. -let ook de fcha uwe van de ïooren, wiens hoogte gy begeert e weten multipliceert dat ^^.^^^^ W^ï'd.^"^-. - bekomt ^vffiiribSi» vyf voeten boven deaarde uitfteken, en de fchaduwe.daar af laa tzyn 8voeten -Neemt öok dat de fchaduwe van de foofen Is 480 voet, multipliceert dan nu 480 met 5» rhooète des ftok e^ komt 2400; die divideert door « ffchaduwe van het ftokjen) zal 300 voeten voor de hoogte van den Tooren komen : aldus doet ook
me\7Ó0m van een Cirkel een Vierkant te maken. TV yfen neemt, om dit te doen, een Papier dat zo M rond is ais een Cirkel, 't welk »en in v.eren fnyd door het middelpunt heen. Legt dan de hoeken des Papiers, die het middelpunt uitmaken , and«< om na buitèn toe, zo, dat al de buitenfte de* fen na binnen toe gekeert zyn; zo hebt gy een vier-
U7A Hoedanig men aan de Hand, door defchaduw eens Strookalms, de uuren des daags kan leertn kennen.
Dit is wel een redelyk bekend en oud doch te te gelyk ook gantfch aardig konftftukje, alleen gebreekt 'er dit aan,dat weinige de regte handeling daar van hebben, om de uuren des daags te vinden Op dat nu de reizende Perfonen te oeter berigt hier van mogten hebben, zo ftaat te weten E op de volgende maniere moeten te werk gaan. Dieï de Hand de uuren des daags wil weten



30 TONEEL der die neem een regte Stoohalm, ried of rysje van hout, in de lengte der gebeele voorfte Vinger in den top tot den aanvang van de eerfte linie der hand toe, genaamt de Dis-linie.
II. Als nu de Zon fchynt, zo ftrekt men de linkerhand uit, op zulk eene wyze dat de vlakte deszei ven legt gewend tegensde regterhand, en fteekt met de Strohalm tufichen den duim en de voorfte vinger regt over de linie des levens, welkers vooruitftekende deel na de vlakke hand zich vergelykt met de lengte des voorften vingers, en overal een regten hoek met de Hand maakt.
llh Dit gedaan zynde, zo wend het gantfche lighaam van de Zon af, met de uitgeftrekte hand gins en herwaards na de Zon toe, tot dat »t uiterfte der fchaduw, 't welk de weg des duims in de vlakke hand werpt met de levens-linie gelyk komt, en van dezelve gelyk als vervult weid.
IV. Ziet dan toe, aan welke vinger de fchaduwe des Strohalms komt te vallen, zo hebt gy het begeerde uur, als gy maar alleen te voören weet, ter welker uur de Zon voordien dag opgaat. Want zo de fchaduw des voormiddags valt op 't uiterfte des voorften Vingers, zo is de naafte uur na Zon nen opgang, als hier 7. Valtze op het uiterfte des Ringvingers of des derden in ordre) zo is *t 8 uuren : of op het uiterfte des kleinen vingert, zo is 't 9 «uren. Op 't eerfte lid des gedagten kleinen vingers, van boven af te rekenen, zo is 't 10 uuren. Op 't middelfte lid, is 't u. Op 't derde is 't 12 uuren.
V. 's Namiddags. Zo de fchaduw wederom valt op 't eerfte lid des kltinfte Vingers, zoo is het de eerfte uur. Indien op *t middelfte, zo is het de tweede. Indien op het uiterfte der kleinften vingers, zo is het de derde. Indien op het uitterfte des Rings , zo is 't de vierde uur, en zo al voorts.
VI. Gaat de Zon ten 5, of ten 7 uurenjop, zo wer¬
den



K O N S T E N. 3ï den de uuren op dezelve wyze ordentelyk na matkander eetelt, en dan valt den middag, of ten x» uur als ze ten S uuren opgaat,op de eerfte hrie we ke na de kleine vinger in de vlakke hand ftaat, of de Evs-Hnie. Maar gaatze ten 7 uuren op, zo valt de fchaduwe op 't derde lid des gedagten v.nw L Dusdanig kan men de Aftronomifche uuren. op alle tyden des daags, wanneer de Zon maar ohtmt. leeren kennen. \T Iemand hebbende eenft.uk Gouds, of een ftuk Zilver te raden in welke hand hy het Hlver of het Goud heeft. W/anneer men dit heimelyk wit doen, zo moet W men aan het Goud een zeker getal of prys zetten, en van gelyken ook aan het Ztlver, zo dat het ééne even, en het andere oneven moet zyn, of anders kan het niet geraden worden.
Bv voorbeeld, laat het Goud agt en het Zilver de tien wezen: Laat hem dan 't geen hy m de regterhand heeft, multipliceeren met het oneven gea van gelyken 't geene hy in de linkerhand heefr, het'effen getal; laabt de uitkomften te zamen rekenen, en vraagt dan of de fomme even of oneven fs wart byaldien datze oneven is, moet het volsen dat het Zilver in deregterhand is, en het Goud in de linker; maar als 'er even uitkwam, zoude het Zilver in de linker en 'tGoud in de regterhand
ZV^6. Om eenen zwarten Brief met wit gefchnftt openbaar te maken.
Neemt Water , doet daar onder een Eyer-doir, tempert het wel onder een, dat het zeer dik zv dat men daar mede kan fchryven. Neem alsdan' een nieuwe Penne, en febryft daar op papier wat dat gy wilt, en latet wel drogen. Neem daar na een fynen Penceel, ofte Kwispel, en beftrykt daar mede het Papier met goeden zwarten Inkt overal, dat 't zo zwart zy, dat men niet lezen en



32 TONEEL der
kan wat 'er met den Eyer-doir te vooren is op geschreven geweeft, laat 't droogen. Als gy nu dat wilt leesbaar maken, zo legt den Brief op een effen berdeken, en fcbrabt de fubftamie des Eyerdoirs van den Brief, zo zal 'c wie en lugtig om te lezen zyn, in een zwart veld. Alzo ma.; men ook alierley dingen afteikc-nen. fier is een fraayekonft, 77. Om eenige letters op een Roemer of witte Kan te fchryven, die men heimelyk lezen kan. T aat eenige (rukje* Arabifche Gom of Gomdra-L' gant in Regenwater fmelten, fchryft daar me. de op een Roemer, Glas, Kan, Ey of dfergelyke • gedroogt zynde, houd ze maar een weinig óver dé waaffem van een kokende pot. en beftrykt dezelve dan met wat zwartfel, zo zullen zich ai!e de letteren leesbaar vertonen.
78. Een wonderlyke manier van fchryven. TVTeemt Goud-gelid, kookt die met Water en Azyn -L" fchryft daar mede op papier. Laat het drogen.' legt dan boven op het fchrift een boek papier' ftrykt dan boven op dit boek papier een papier van Water Auripigment en levende Kalk gemaakt, zo zullen de letters daar onder te voorfchyn komen.
79 Om een Brief binnen in een Ey te fchryven. ' /~\m heimelyk te fchryven, is dit al een aanmerkenswaardige konft, om bedektelyk aan een Vriend een Brief over te maken. Maakt een Inkt van Galnoten, Aluin en Azyn, en febryft daar mede op de witte baft het gene gy begeert, laat dit dan in de Zonne drogen', en kookt het Ey terftond in de pekel tot dat het hard is: zo zullen de letters van de fchil verdwynen , en na binnen toe indringen, want de fchil afgedaan zynde, zal mon de letters op het wit ingedrukt vinden.
80. Om alle gefchrift uit te doen. A/Tengt des Zomers Ceruys met melk die uit de groene Vygebomen loopt, en maakt daar kleine Koekjes van , en in de fchaduwe gedroogd
zynde, •



k o n s t e n; 33
zynde, ftootze dan , en doet 'er wederom melk van de Vygen by, en doet dit zo viermalen ageer een. Als gy dezelve wild gebruiken, zo maakt de letter een weinig nat, en ftrooit daar op van dit poeijar, op dat het overal daar aan kleve, laat het daar op leggen, ten minften twaalf uuren: wryft daar na de letteren met een fyn doekjen van nieuw rouwlynwaat, daar in Catoen, gelyk als tot een bal gebonden is.
81. Om over uitgefchrapt Schrift te fchryven,
Als men eerig Schaft met een Penne-mes uitge* fchrapt heeft, zo kan men daar niet op fchryven, ten zy dat het vloeit. Dog, om dit voor te komen, zo neemt de fyn gefloten gomms Sandrak, of Jenever booms gom, en wryft die daar over, zo kunt gy na begeren daar op fchryven. Zommige nemen ook wel gefloten Hais, maar die is wat geelder.
82 Om Goude Letters te fchryven,
Neemt Goud in blaadjes gcflagen, wryft het met Sa! Amoniac op een fteen zeer fyn, doet'er een weinig Water by, fyn genoeg gewreven zynde, doet het in een glaasjenen giet 'er Water op, laat het Sal-Amoniac fmelten ,giet het Water zagtjes af en mengt een weinig Honing by het Goud, wryft het ter degen onder een, als gy daar nu begeert mede te fchryven, zo mengt het met Goud water en fchryft 'er msde.
83. Letters die tegen de Kaars gelezen worden, TVTeemt Ceruys en mengt het zelve met flym van •*-^ Gumme-Dragand, fchryft daar mede op wit Papier, zo zult gy het tegen het ligt kunnen lezen.
84. Om een Gefchrlft dat ■ door oudheid is uitgegaan, te hèrfiellen,
Neemt Galnoten, laat die een dag of twee in Regen» water weeken, ftrykt dan van dit water over liet gefchrift al waar de letters zyn uitgegaan, met
tai C een



34 TONEEL der
een wolletje dat nat gemaakt is in 't gemelde water : zo ras het papier droog zal zyn, zullen de letteren wederom opkomen,en zig vertonen, even ofze eerft gefchreven waren.
85. Om Goude Letters zonder Goud te maken.
Neemt Auripigment, en Fyne Kriftal, vanelks een Once. Stoot elk bezonder tot Poeder, en mengt het dan onder eikanderen met wat wit van een Ey, en fchryft daar mede.
Of ook Auripigmentum genaamt, dat is geel Arfenicum of ook Opriinent by de Schilders, dat is geel Ratten kruid, en een dodelyk vergif voor Menfchen en Beelten. 8S, Om Zilvere Letters te maken zonder Zilver.
Neemt een once Tin, en twee oneen Quikzilver; Smelt de Tin, en fmelt daar de Quikzilver by, zet het van 't vuur af, roert het om tot dat het koud en tot een poeder geworden is, welk men dikwils met water moet afwasfehen, tot het water daar zo klaar afloopt, als gy het daar hebt opgegoten, Dit voorfchr. poeder met wat Gomwater gemengd zyade. fchryft daar mede. 87. Om een Letter te fchryven die zeer heimelyk is op Papier, die men niet en zal konnen kennen op Papier daarze op ftaat, ten zy allecnlyk van de gene die het geheim weet.
Gy zult weinig Sal Armoniacy nemen, wel dun gedampt, en daar van weinig nemen en (lampen in Water? fchryft met dat Water, dat latende drogen, en men 't niet onderkennen; maar als gy 't daarna wilt lezen, zult gy 't papier voor het vuur houden tot dat het wel heet zy, en gy zult het Schrift zien uitkomen zo zwart als Inkt. 88. Om zeer goeden zwarten Inkt te maken.
Neemt anderhalf pond Regen-water, en doet daarin drie oneen Galnoten, en laat het zo flaan twee dagen in de Zonnefchyn. Doet 'er dan nog by twee oneen üngers-Koperrood klein gefloten



K O N S T E N; gs ten, en roert het wel ondereen met een (tok, en ftelt het wederom in de Zon. Ten laatften, doet daar nog in een once Gomme van Arabien die zeer klaar is, en klein gefloten, met een once Granaat appels-fchillen, indien gy die bekomen kont. Laat het dan een weing zieden met een zagt vuur , en giet het klare boven af, 't welk gy zult kunnen bewaren in een Glas of loden vat, en het zal zeer zwarten en uitermaten goeden Jnkt zyn.
89. Om fckoone Blauwe Inkt te maken.
Neemt welgezuiverde Smulde , mengtze met Gomwater, en dat matig, dat het niet dik zy:En om de proeve daar van te nemen, zo maakt een Jetter of twee met de Smalde, en droog zynde» legt 'er een fchoon Papier op, wryft dat Papier, 't welk op de letters leid , flyf met de hand; blyft het Smalde aan het Papier hangen zo moet 'er meer Gomme in. Om wel met de voorfz. Smalde te mogen fchryven, zo moet men een flappe lang genebde penne hebben. Zo de Smalde te bruin wort door lange flaan, giet her Gom-water af,en doet 'er klaar water op, roer het wel om, en laat het zinken, en giet als dan dat water daarvan tot datze weder fchoon is, en als gy ze wederom bezigen wild, giet 'er Gom-water op, als voren, go. Om op driederhande manier Gelen Inkt te maken
Neemt Opriment, of Auripigmentum, fyn gewreven, met klaar Ey getempert, is fchone Gelen Inkt. Desgelyks Saffraan met Eyer-doyers gemengt, is goeden Gelen Inkt. Item, Saffraan geweekt in verfche klare Eye, 24 uuren lang,giet dat geel Ey-water in een Potje of Schelp, en tempert daar Mafticot in, 't is ook fchonen Gelen Inkt.
Si. Om Groen te maken daar men mede Schryvep, en Verwen kan.
Nesmt Spaans Groen, Litargirium en Quikzilver, ftampt het wel te zamen met Kiuuerpis, C % daar-



36 TONEEL der
daarna fchryft 'er, verft 'er of fchilderd 'er mede; en gy zult een zeer fchoone Kouleur zien, of 't Amerant verwe was.
92. Om witte Inkt te maken.
Neemt Lood wit, wryft het wei, tempert het als als dan met fterk Gom water, of met een matig Lym-waterije. desgelyks met klaar Eye geteav pert, is fchonen witten Inkt op 't zwart.
93. Een goede manier om Goud te bereiden dat
men daar mede Schryven kan.
Neemt oprtgte Sal Armoniac, en zeer vet Gomwater, dat zo lang gewreven tot het een papjen wort, en als dan zal men een blad geflagen Goud t' effens nemen, en dat daar wel onder wryven tot dat bet klein zy, en als dan zal men wederom een ander nemen, en dat ook zo gewreven zynde, wederom een ander, tot dat gy des Gouds genoeg hebt. Nota, dat het zelve Goud wel een uur gewreven moet worden , neemt het alsdan wel rein op, en doet het in een zuivere glazen Schale met zeer klaar en zuiver Regenwater, het zelve lauw makende, rotrt het als dan met een zuiver veertje wel onder malkanderen, en laat het ftaan zinken, giet het water zoetjes af, vult het wederom met fchoon water, en roert het wel om; gy mij|-het water zo dik wils afgieten, en wederom vars daar opdoen, tot dat alle vettigheid en onzuivetheid 'er wel af is: En als dan zult gy het Goud zoetjes met een fchoon Penceel in een Schelp doen, en in dezelve verfpreiden, laat het als dan drogen. Als gy het gebruiken wilt, zult gy klaar en dun Gom water nemei, en gebruiken daar 't u gelieft ; doch maakt niet meer nat als gy nodig hebi.
94. Om fyn Goud te bereiden, daar men mede
Schildert of Schryft.
Neemt geflagen OajiA^ en vier droppelen Honig, mengt hst H^O^zamen en «Joet het in een
Giaas<



K O N S T E N. 3?
Glaasjen; En als gy het gebruiken wilt, zo tempert het met Gom-water.
95. Om Lettert en Inkt vlekken uit te doen op Papier.
Neemt Salpeter en Ongers Koperrood, van elks een pond, difteleerd het tezamen : Dan neemt een Spongie, eu maakt die nat in dit water, wryft daarmede de Letters, zo zullen zy terftond uitgaan. Ofte anders, neemt poeder van wit been en plaafter twee oneen, wryft het wel klein, mengze te zamen, tempertze dan met dun doyer van een ey, beftrykt daar mede uw Letters, en laatze alzo drogen. Dit gedaan zynde, fchraapt ze af met een Pennemes, zo zal het Papier wit blyven.
06. Wanneer driederley Perzonen uit driederley glazen drinken, te weten uit welke een ieder gedronken heeft. "WTanneer dit gedaan wert, moeten daar driegla" zen zyn, elk met verfcheide vogt gevuld, ais Bier, Meed en Wyn, ieder getekend met een bezonder getal, 1, 2, 3, laat het Bier getekend zyn 1, de Meedemet2, en den Wyn met 3 .diergelyk getal fchryf ik mede de Perzoon toe, als Petrus 1, Claudius 2, en Marten 3, nu zeg ik te< gen den eerflen, namelyk Petrus, als dat hy uit zyn glas drinkt, dat hy het getal verdubbelde: Maar Claudius de tweede, zal het getal van zyn glas met 9 Multipliceeren, en Maarten de derde met 10, deze drie getallen by een geteld zynde, laat ik die van 60 aftrekken Vraagt dan hoe veel dat 'er uitgekomen is, dat Divideerd met 8, zo zal de quotiënt het eerfte glas aaiawyzsn , de reft na de Divifie overgebleven is, het tweede, waar door dat dan ook het derde berekend is.
By exempel: Petrus drinkt uit het glas met Meed, zo verdubbeld hy het getal des glas, welk 4 uitbrengt,
C 5 Clau.



38 TONEEL der
Claudius drinkt uit het Wynglas en Multipliceert zyn getal 3 met 9, 't welk 27 uitbrengt.
Marten nu drinkt uit het Bierglas, zo Multipliceert hy 1 met 10, 't welk 10 blyfc.
De Somme by een geteld zynde, brengen 41 uit, trekt die van 60 af, zo blyft 'er 19 over, Divideerd die met 8, komt 2, en blyft over 3, hier uit volgt dat Petrus de Meed, Claudius de Wyn, en Marten het Bier gedronken heeft.
Of men hier het getal des eerden drinkers glas met 3 Multipliceeren: de tweede met 10; en de derde met 12, welke getallen alle drie te zamen geteld werden, 't welk van 71 afgetrokken, en het overige met 9 Gedivideerd werd, zo Wyd uw den quotiënt het aan gelyk het genomen is. 97. Fan drie Meejlers en drie Knegten.
D'ie lYleefters met haar drie Knegten, komende aan het Veer van zekere Reviere, vinden aldaar maar een klein Schuitjen zonder de Veerman, en zo enge, dat 'er niet meer als twee Perzonen t' effens in konnen overvaren: Deze Perzonen, zyn nu zo geanimeerd, dat de drie Meeders zeer wel met malkanderen accordeeren, ,en de drie Knegten van gelyken; maar ieder Meeder is dood* vyand aan de twee Knegts van de andere. Nu is de vrage, hoe deze zes Perzonen twee en twee zuilen overvaren, in voegen dat nooit eenige Knegten kome te zyn in 't gezelfchap van een ofte twee andere Meeders, als by de zyne? Antwoord :
Twee Knegts varen over, daar van de eene het Schuitjen weder overbrengt, en vaart weder over met de derde Knegt: Dat gedaan zynde, de eene van de- drie Knegts brengt het Schuitje wederom , en blyvende met zyn Meeder te Land, laat de twee andere Meedeis overvaren by hare Knegten : Daar na een van deze Meeders met zyn Knegt breiigen wederom het Schuitjen over, en latende
zyn



K O N S T t N. 39
*,m Kneat op het Land, neemt de Meeder by hem fnyne„ v?artP met hem over: Eindelyk de Kneg dié bv de drie Meefters over is, gaat in het Schuitjen, en haalt in twee reizen de twee andere
knAlzSó datze in zes maaien altyd twee en twee ove varen : maar het Schuitjen wederom brengen! gefchied altyd van eenen, uitgenomen de der-
deo8e'Drie Perzonen, drie verfcheide dingen onder 'haar verborgen hebbende, te raden wat een ieder heeft.
Drie Perzonen als Piet, Kees en Klaas, hebbende onder haar lieden verborgen een ring, een zilveren beker, en eene goude kroon, om nu te raden welk een ieder verborgen heeft, zo laat den ring een, de beker twee, en de kroon drie
Z3"Laat daar na het getal des dings. dat den eerften heeft genomen Multipliceeren met drie, des anderen mlt tien, en 't getal des dings dat den derden heeft met twaalf; de Somme van het geene dat daar afkomt laat uw zeggen, dat gy trekken zult van 72,'tblyvende Divideerd door 9 t komende, zeid uw 't geene dat den eerften heeft verborgen, en 't half deel van 't overblyf 't geene den twee* den heeft genomen, het derde meld zig zelfs.
By voorbeeld: Laat Piet hebben genomen den beker, Kees den ring, en Klaas de kroon, dat is 2,1, 3; Multipliceert nu 2 met 3>me' 10' en 3 met iï, komt 6,10, 35. Addeerd die,komt 52; trekt die van 72. blyft 20; deeld die door o, komt 2 voor de Beker die Piet heeft, de overblyvende 2 neemt half, komt 1 voor de ring die Kees genomen heeft, en by gevolg heeft Klaas de goude kroon verborgen.
C 4 99»



40 TONEEL die
99, Van de Wolf, van de Hinde, en van de Buis kool.
O? flrand van een zekere Rivier, vinden zig by geval tezamen een Wolf, een Hinde, en een Buis kool; hoe zal een zeker Schipper daar zynde , dezelve aan de andere zyde konnen voeren, een voor een, zo dat nog de Wolf in zyn abfentie fchade doe aan de Hinde, nog de Hinde aan de Buis-kool ?
Dezr kweftie, zo wel als de voorgaande,fchynt belagchelyk, nogtansis'er eenige fubtiiiteit, en eenige zekere ooizake in, om datze in zekere folulie beftaat, dewelke is als volgt:
i. De Schipper brengt de Hinde over;'ten tweeden keert hy wederom na de Wolf, en dien overbrengende, neemt hy de Hinde weer met zig; ten derden, latende de Hinde aan deze zyde, brengt hy ock de Buiskool over; ten vierden, keert hy by de Hinde, die hy aan de andere zyde breng!: en zo doende gebeurd het, dat nimmermeer de Wolf alleen by de Hinde is, nog de Hinde alleen by de Buis Kool, ten zy dan in tegenwoordigheid 'van den Schipper,
100. Vrage,
Hefiodus eens aan Homerus [vragende hoe veel Griekfche Soldaten dat 'er tegens Troijen opgetrokken waren ? Homerus antwoorde: De Grieken hebben zeven Keukens, in yder Keuken leggen vyftig braadfpeten, en het vleesch dat aan elk fpit gebraden word, is voor ooo Menfchen. Vrage hoe veel Soldaten dan dat 'er voor Troijen opgetrokken zyn geweett ? Antwoort 31500 , zynde drie maal honderd duizend, en 15000SoL daten,
lor. Vrage.
Op een Hofïtee werden vier Jonge Dames van hare Vryers 483 (tuks Boom-fruit vereerd. En dat vierderley zoorte onder een geleid: Waar af
d'ee-



K O N S T E N. 4t
d'eene neemt zeker getal, d'andere neemt een vierde des getali (min twee fluks) meer; de derde neemt een vierde des getals (meer 15 fluks) min als de eerfte, de vierde neemt eens zo veel (min tien fluks) als de derde. Vrage hoe veel fluks yder Dogter nam ? Antwoord de eerde 100, de twede 133, de derde 90, de vierde 170. 102. Om een Appel te delen in twe, vier, agt of meer delen, zonder de fchelie te breken.
Men zal alleen eenen uaald met zyn. draad doen paleren onder de fchelie van den Appel, tot dat men, na verfcheiden rondigheden en re« prifen weder komt, alwaar men begonnen heeft: Dit alzo zynde, zal men met zonderlinge behendigheid de twee einden van den draad te zamen trekken, en zo doende, zult gy den Appef van binnen konnen delen na uw welgevallen. De gaten die de naaide maakt zuilen klein zyn, en da delinge zal niet vernomen worden, voor dat de fchelie weg genomen zy.
J03. Hoe zoude men konnen toe/lellen een Leder, daar twee Menfchen op klimmende, en op een en dezelve tyd, nogtkans de eene diameterlyk van de ander afklimt.
Dit zoude konnen gefchieden, zo van een Leder de eene helft waar op deze zyde van hetmiddel puncl der Aarden , en de andere helft op gene zyde, en dat twee Menfchen begonnen te klimmen, den eenen na ons toe, en den anderen na den Antipo les.
104. Om te raden wat iemand gedagt heeft.
Doet iemand een getal denken; by exempel 8, doet dit vermenigvuldigen met 3, komt 24, laat dit midden door doen, komt 12, dit weder met 3 vermenigvuldigd, komt 36; nu moet men vragen boe veel maal negen in üe uükomft is, zo zal hy antwoorden 4 maal, dit getal met twee verdubbelende , maakt het gedagte getal 8. Of
C 5 Wan-



42 TONEEL dei
Wanneer iemand nog eens gedagt heeft, by voorbeeld 7, doet het met 3 vermenigvuldigen, komt 21, ('t welk wanneer dit getal oneven is zo moet 'er altyd een bygevoegd worden, maakt dan 22, midden door gedaan zynde, maakt 11, laat andermaal met 3 vermenigvuldigen, maakt 33; vraagt nu wederom hoe veel 9daar in is, antwoort driemaal, zo verdubbeld deze 3 en maakt 6, doet daar nog een by, en komt 7 , het gedagte getal.
105-. Om te raden koe veel oogen iemand onder en boven geworpen heeft.
Laat iemand werpen hoe dikmaals hy ook wil, zo zal yder dobbelfteen onder en boven altyd 7 hebben. Zo hy nu met 2 fteenen zesmaal geworpen heeft, zo moeten daar onder en boven 84 oogen geweeft zyn.
106. De Oogen te raden die met drie, vier of meer Dobbel fleenen geworpen zyn.
Om dit te doen, zo weet dat de Oogen van ieder fteen altyd onder de tien zyn, en men kan de Oogen van elke (leen, ook voor een getal nemen dat iemand denkt. By exempel, iemand werpt met drie fleenen, wanneer gy nu begeerig zyt te weten, hoe veel Oogen dat op elke fteen in 't byzonder zyn, en op alle drie te zamen, zo zegt dat hy de Oogen van de eerfte fteen verdubbelde, en daar nog vyf by telle, en met vyf multiplicere, Iaat by ieder uitkomft elf doen, laat dan de Oogen van de andere fteen by deze zomma te vergaderen, en dat dan met tien mnltipliceren. Ein* delyk, laat daar de Oogen van de derde Dobbelfteen by tellen; dit alles behoorlyk gedaan zynde, zo vraagt na de uitkomft, trekt daar 350 af, en *t gsen daar over is, zyn de Oogen.
107.



K O N S T E N. 43 107. Om in het midden van een Boffchagie ofte Wildernffe, zonder Zonne, Sterren, Schaduwe of Magneetnaaide , te vinden de ware Middagslinie, . en de vier Karnaal punüen des Werelds, als Ooft, Wejl, Zuid én Noorden,
Mogelyl: zult gy agt nemen aan de winden, dewelke warm zynde, zo zult gy oordelen dat het Zuiden zy van waar zulke winden komen: maar dit is onzeker, en verfchöide dohugen onderworpen. Mogelyk zult gy eenige Bomen omhouwen er. zbnde rondom het zap eenige cuculs, die zich daar vertonen aan de eene zyde meer gefloten.. als aan de andere, zult gy zeggen dat aan die zyde daar die meeft gefloten zy, het Woorden is, om dat de koude die uit zulke deeieu komt, toeflait; en in het tegendeel de warmte opend en dund de humeuren en materie, daar zulke circuis zig van formeeren; maar dit middel is nog onzekerder , fchoon dat het zelve meer apparentien heett als het eerfte. , „
Ziet hier dan het befte middel van al: Neemt een gemeene Naai naald, van yzer of van ftaal, gelyk de Kleermakers gebruiken, zonder dat dezelve zy geftreken aan een Magneetfteen, legt die zoetjes over langs op eenig ftil water.
Ten eerften, zo zulken Naaide niet al te groot en zy, zal ze op het water dry ven, het welk alrede luftig om te zien is. Ten tweeden' zult gy ze zien keren en wenden, tot dat haar beide einden zullen blyven liggen Zuiden Noorden. Enhet ftaat maar aan u, of gy zulks wilt onderzoeken in u Kamer, met één of meer Naalden, alleenlyk dezelve zagtjes leggende op het vlakke van het water, in eene vlakke Schotel, Bekken of iets anders. Zo u naald groot is, fteeit die door een ftuksjen Kurk, gy zult dezelve werkinge genoegzaam kunnen befpsurra, want zodanig is de eigen-
fchap



44 TONEEL der
fchap van yzer, wanneer het vry leid, van zig t« keeren naar de Polen toe. 108. Hoe zoude men konnen maken rondom het aardry k een brugge van Jieenen of iets anders, dewelke zonder eenige Areaden of Steunzels, in de lugt zoude konnen be flaan ?
Neemt dat men bouwden een Brugge rondsom het Aardryk, op eenige houten Pylaren, invoegen dat het gantfche werk in alle zyne deelen even zwaar en even dik was: en dat men daarna de fteunzeis wegname, ik houde voor vaft, dat dezelve Brugge zoude blyven, hangende in de lugt, zonder dat daar eenigdeel af zoude konnen vallen, en dat men door dit middel den ommekreits der Aarden onder zulken Brugge zoude konnen bedekken.
Want gelyk men ziet dat de gewelfzels ende andere ronde bogen vaft blyven ftaan, om reden dat dezelve van hare deelen door zig zelfs onderhouden worden: Alzo dat de deelen van deze Brugge, zynde overal van gelyke dikte en zwaarte , en doorgaans evenwydig van het middelpunt der Aarden, zullende zig vaft aan malkanderen houden, zonder eenige voet of fteunzel, als zynde sonder reden, dat het eene deel eer zoude vallen dan het ander, en niet konnende elders gelykelyk vallen, zullen dezelve noodzaaklyk in de lugt blyven hangen. 109. Een zonderlinge Wensch van een Vogelaar.
Z.'ker Vogelaar gaande uit fchieten, vangt twee Vogels .ziendenog verfcheide anderen, wenschte dat hy nog zo veel, en dubbel zo veel hadde, zo zou hy met zyn twee, honderd kunnen maken, Nu is de vraag hoe veel Vogels daar ge weeft zyn? Antwoort De Vogels zyn ge weeft 14 Nog zo veel, doen 28 En nog zo veel 58 Daar by geteld 2
maken 100
110.



K O N S T È N. *S
Iio. Het getal eenes OJJes voeten te rekenen.
Iemand vraagt my of ik wel tellen en narekenen kan de voetflappen die zyn ploegende Os dien dag gedaan heeft, op het geploegde Land? Hier een weinig over peinzeude geef ik tot antwoord, dat de voetftappen, die hy de gantfche dag gedaan heeft, niet meer te zien zyn, veel minder te tellenen uit te rekenen, dewyl de ploeg, dezelve alle bedekt heeft. Zo dat dit een vraag is om een kunftig Rekenmeefter te bedriegen. UI. Een aardige inhoud en uitcyffering op een Bord by een Meeftet die de CyfferKonJt leerde , in School opgehangen. Op dit Bord Jlond aldus gefchreven:
Hoort Aritbmeticafche Geeflen, Twaalf Buiks rommelingen maken één Veefte; Twaalf Veeflen, gevangen in Neus of Mond, Maken een welgefalmeerde Stront; Twaalf Stronten, let hier wel op, Maken zo veel Stronten als één Schop; Twaalf Schoppen Stront, afgeflreken met een
Lemmer, Vullen gezamentlyk eenen Emmer; Twaalf Emmeren Stront, 't zy van Wyzen of
Narren, Maken uit een volle Karre; Twaalf Karren Stront, 't zy van klein of groot, Vullen een volkomen Boot; Twaalf Boten Stront van Burgers of Eêlen , Maaken uit een heele Kafveele: Nu doet men weeten en verdaan, Hoe veel Ruiksrommelingenin cenKarveele Stront gaan?
Facit 35831808 Buiks rommelingen. TJitcyfferinge van gemelde Voorftelling.
1 Veeft



46 TONEEL der
i Veelt maakt 12 Buiks rommel. 12
144 Stront 12
288 144
1728 Schop. 12
34S6 1728
20735 Emmers. 12
41472 20736
248832 Karren. 12
497664
24W! 3 » /
2985984 Boot. 12
5971968 2985984
Facit 35831808 Karvelen. 112. Waarom dat 'er minder Wolven zyn dan Schapen.
T"\it fchynt iets wonders te wezen , dewyide Wolven vele in *t getal voortbrengen; en de Schapen



van 4e Men f en S^agt worae ^
r«n,3 Schanennogthans dikwyler baren dan Kolven S dTt§de Wolven eikanderen in HoSsnoód opvreten,want zy komen in kringen S, eikanderen lopen en vegten, die dan dood blyft ïeen aas "or de levende, welk gevegt zo lange duurt tot zy alle verzadigd zyn.
iX Hol een egte Zoon, zynde de vierde binnen het jaar dat zyn Vader trouwde, kan geboren worden.
wranneer iemand trouwd, kan bet gebeuren , dat W de Vróuw in de eerfte drie Maanden t'elkerw ftaag een misval heeft, 1 welk alle Maanden én «nde. drie uitmaakt; nu als zy m de 4de Maand wïderzwanger is, en.de negen Maanden vol m draagd, zo heeft zy vier kinderen binnen t jaar
geMdA Wanneer een Kloot niet en kan dtor eenig Gat, is dat de Jchuld van het Gat, of van de Kloot ? of is het dat de Kloot te groot of het Gat te klein.
Deze Queftie kan geappliceert worden tot verfcheldene andere zaken. By-exempel,zo^anneer het hoofd van een Menfche niet kan in den hoed, of in een kafeet, of het been in den ftevel is het daarom dat het been te groot: ia, of de ft* vel te klein? Als iets in een vat niet kan, is dan he vat e klein, of is 'er te veel van 'tgene men Er in vullen wil ? Wanneer een elle l™« «JJ ftuk Lakens niet effen uit en meet, is het om dat de Elle te kort zy.of het Laken te lang? Sn hostel dergel^ belagchelyk fchynen (ook Tn wordlnydezeive niet voorgeteld als om te heetten) nogthans is 'er eenige fubtylheid des geeftes in, om die te folveeren. Want *o gy zegd dat het



48 TONEEL dek
de fchuld is van de Kloot die te groot is, ik zegge dat het niet en is, om dat, zo het Gat groter was, zou 'er den Kloot door konnen, 't is dan veel eer de fchuld van 't gat. Zo gy toeftaat dat het de fchuld is van het Gat, dat het te klein is, ik zal weer contrarie bewyzen. Want waar de Kloot kleinder, zy zoude door het zelve Gat konnen pasfeeren. Ten kortflen, zo gy zeggen wild dat de fchuld van beide zyden is, ik heb wederom iets daar tegen, want zo het eene of het ander word gecorrigeerd, te weten, het Gat of de Kloot, zi en zalder geen zwarigheid zyn. Waar aan is de fchald dan?Zo het niet en is gezamentlyk nog aaii 't eene nog aan het ander. Ten is aan 't eene, of aan 't ander onderfcheidelyk, want verbeterende alleenlyk de Kloot, of alleen het Gat, en verbeterende het eene en het ander na proportie, zo zal de zwarigheid van den doorgang weggenomen zynTen is niet van noden gezamendlyk het eene met het ander, nog ook onderfcheideiyk een van beiden , maar het eene of het ander: of in differentie alle beiden te zamen, li J Om te maken Cement zo hard als Marmer, dat beftendig wezen zal tegen de Lugt en tegen het Water, zonder zig immermeer te diffolveren of te fmei!en, ■jVTeemt een Mudde van goed Cement, wel geflaA^ gen, mengt ze met een half Mudde Kalks vers gelefcht zynde, en werpt daar op een pöt met Olie van Olyven, Lym, of Noten, welke opdrogende zyn: En het zal zo hard worden als Marmer, heb^ bende dat by tyds geappiiceert.
li6. Van de Scholiers van Pythagoras. "pytbagoras gevraagd zynde na het getal zyner Scholieren ? Antwoorde: De helft van dezelve ftuderen in Mathefi, het vierendeel in Phyfica, en het zevende deel leren zwygen, en bovendien-
zyn-



K O N S T E Ni 4$
.zynder nog drie Vrouwen. Raad nu eens hoe veel Scholieren dat 'er geweeft zyn. Antwoord 28.
Want de helft van 28 doet 14, het vierendeel 7, het zevende deel 4, met nog 3 Vrouwen , ma; ken even juift 28.
ir7. Óm te weken het Tzer of'te Staal, en dat zelve te geven eene ongelooffslyke hardigheid. "VVTeekt uw Sny mes, oite eenig ander Inltrument *» in het bloed van een Verken, zynde een manneken , en in het vette van een Gans, tot zevenmaal toe, en droogd het elke reize tegen het vuur, eer gy het wederom weekt, en gy zult het hard maken, tot verwonderinge, ten zal ook niet breken , gelyk men ordinaris gewoon is aan andere wekingen.
Het is een geheim dat genrabeerd.-is, en dat niet veel koften en kan, om de expe^jentie daar van te zien. 't Is ook een groot profyt voor de Wapenen.
iitf. Om een Papier vm allerhande Verwen te maken, welkers uitgedrukte beeld niet kan gezien werden als in de Zonne.
De Chymie is een Moeder van wonderlyke uitwerking, altyd wat nieuws, zegd het fpreekwoord. brengd Africa voort. In Vrankryk heeft ziker Chimicus een Koperftuk uitgevonden het welke hy allerlei verwen kan geven, die men niet in 't ligt nog fchaduwe kan zien, dan alieenlyk in de Zonne, dan geeft-het een kouleur van zig als een Opaal. Daar is hem veel gelds voor geboden . maar wilde het niemand leeren, 't welk aldu; is:
Neemt gemeen Zout een deel,Sal Armoniactwee deelen (want in deze beide zyn alle verwen befl-oten) groen en blauwe Vitriool, Aluyn de Rocca, eens zo veel als hetbovenfte: Mengt alles onder roalkanderen, en zet het in een wafembad, welke de Chymiften wel bekend is Als het vogt nubeD gincï



50 TONEEL der
gind uit te wafemen, zo houd daar het uitgedrukte Koperbeeld over, zo krygt gy uw begeerte; Het fchynt als de hals van een Duive, en Paauwwen ftaart.
119. Om Geel Was Wit te maken.
N^emt een kwantiteit Geel Was, fchaaft hetzalve in dunne fchavelingen, legd het eenige tyd in de heldere lugt. voornamentlyk in de May, zo zal het Was zo Wit werden als Sneeuw, hetwelk men dan tot koeken zal fmelteh.
120. Om allerley Been en Tvoor te kouleuren. "WTanneer men Beenen of Yvoor met een andere W kouleur begeerd te hebben, zo waft ze eerfl fchoontjes af, en kooktze in Aluyn water, maar daarna in Pis of Kalk water, in welke eenige Geele. BlaauweV;of andere kouleur gemengd hebt, kookt ze wtfèfêroai op, zo zullen ze alle gecouleurd zyn.
121. Om Beeniers Wit te maken,
Nemt Kalk en Water, legt uw öeenders daarin, laatze te zamen zieden .enfchuimet altyd. r22. Een Vernis om Schilderyen uit te halen, "WTanneer de Schilderyen doof van kouleur ge" worden zyn, haalt men die met eenig vernis uit, waar door ze wederom fchynen of ze nieuw waren; zo neemt
Hars die geel is, 1 pond. Jenevergom, 2 oneen. Veneetze Terpentyn, 1 onceJ Lyn Olie, 2 oneen. Laat de Hars eerft op het vuur verfmelten, en giet ze daar op dat ze zuiver zy: fmelt de Jenevergom in de Olie, doed ze mede door, mengt dat alles onder een, en kookt het met een zagt vuurtjen, gedurig om roerende, tot alles vermengd is, en bewaard het in een Glas, met welke gy de Schilderyen kond ophelderen, die met een wolletjen in dat vernis bevogt, btltrykende.
123



K O N S T Ë N. jt 123; Om Pluimen van Gevogelte te verwen. "Waanneer men de Pluimen met verfcheide kou-
" leuren wil verwen, moet men haar eerft te degen met Regen water wasfchen j en dan in Aluynwater koken, en terwyl ze nog warm zyn in eenig Saffraan water, of weekzel van Indigo i vatl Sapgroen en diergelykfmyten, om zoo een kouleur aan te nemen als hetbehoorlyk is, Van deeze Pluimen kan men Moffen maken voor de Juffers, en Fontagies en Mutzen met Franjen om het Hoofd, Roosjes op den Hoed, Franjen om de Handfchoenen, Roosjes aan de lieenen en diergelyke. Maar is 't dat ze groot zyn, maakt men daar iZomerhoedjes voor de Kinderen van.
124; Een Chineefche manier van verlakken. TVJeemt wel gezuiverde Gom lacca (waarvan on
~ der zal gefproken worden) doed deeze in een wyd glas, op dat die niet en breke,
2. Giet hier op zeer goede Voorloop vah Brandewyn, tot de hoogte van vier vingeren.
3. Laat dit een dag of twee flaan, zomtyds eens met een fpadel omfchuddende, op dat de gom' aan de fles niet blyve hangen.
4 Dit gedaan zynde, zygt dezelve door een doek met de vinger uüperzende, doet het zelve dan in een Fles met een nauwe hals.
5. Laat dit op een warme plaats flaan difleleeren i of op warme aflche omtrend 24 uuren
6. Zo zult gy de vernis zeer klaar en doorfchynend zien boven dryven. Dit is dan de Vernis orri alle dingen re gladden.
125. Een manier om Gom Lacca té zuiveren. 7- A/f °et men Gom Lacca van zyn ftokjen zuivé. ren, daar dezelve aan gewatTen is.
8. Dan zal mén dit tot een grof poeder in de vvfel floten; *
9. Doet dan dit grove poeder in een grove doek )
D 2 nret



52 TONEEdee
met eenige ftukjes zuivere zeep, Iaat het dan een nagt in een kom met fchoon water weken.
10. Roert dan des anderen daags deze grove doek met lak zo lange door het water, tot dat'er een rode koleur uit geverft is; by welke men wat Aluin doet, zonder zeep nogthans, dat tot verfcheide gebruik bewaard werd: 't geen dan in de doek blyft is de gezuiverde Vernis, om hier boven te gebruiken.
Een manier om Jlokjes en ander Huisraad te vernijjenl Rood Vernis.
li.TVTeemt de befte tranen van Draken-bloed, fmelt die in dit Vernis, die boven No. 10 in 't zakjen gebleven is, en hier mede moet de ftok beftroken worden, waar van hier onder meerder.
Zwart Vernis.
12 r\a een zwarte grond te maken, is het zwart
uit beenen gebrand het befte, welk, fyn gewreven zynde, onder het vernis of lak, die in 'c zakjen geprepareerd is, gemengd werd. De manier om 't in 't werk te [tellen.
13 T aat een kisjen, ftok, of iets anders van ligt -L' hout maken , dat zeer net gepolyft is; en
zo gy het met verfcheide koleuren gevlekt wild hebben,zo neemt vernis die zeer fyn is,enmen;t die onde,rhet bovengemelde vernis, No. ö.gemeld.
14. Met dit mengzel zultgy tot driemaal toebeftryken , de eerfte ftryking rcdslyk dun ; de tweede moet wat dikker zyn, en de derde nog dikker; dit laat men drogen, gedroogd zynde, wryft men 't zelve met zeer fyn gewreven Puim fteen poeder , op dat het glad en gepolyft werde.
15. De vlekken werden gemaakt met het zwarte vernis No. 12, die men zo hoog van koleur kan maken als men begeerd, en leggen daar over uw vernis, No 6, tot vier of vyf maal toe;gedroogd
zyn-



K O N S T E N. 53
zynde zal men weder polyften. Men moet waarnemen dat de vlekken zig vertonen als fchilpad.
16. Uw werk dus gepolyft en gezuiverd zynde, werd ten laatften met de Tinctuur, in No. 10 uitgedrukt, twee of driemaal overftreken; Dan wryft men weder met puim fteen, en dan met gebrand Tin , dat eerft gefchied met een natte lap.
126. Om gefprenkelde Gulde Lyjlen en Kajjen te maken.
17 TVTeemt goud welk de Borduurders en Knoopje makers gebruiken, fnyd het zelve met ,een fchaar zo fyn als zand.
18. Mengt dan onder uw vernis wat rood, groen of violette koleur.
10 Strykt met het neerzetzei van uw vernis en nog nat zynde, fprengd daar uw goud over, en laat het zo drogen.
20 Neemt dan uw vernis met Drake-bloed vermengd, en beftrykt daar mede, gedroogd zynde, hervat zulks nog eens.ftrykt dan weder,gedroogd wezende, met uw vernis No. 6; dan moat gy nog eens met gebrande Puim fteen uw Polyfting ver-
rigten. « .
127. Een manier om Papier te Marmeren.
Prepareert de verf met Pis of Brandewyn, en doet daar zo veel Ofte gal by, tot dat op het wa'er kan dryven. Het water nu daar gy da verwe in fpat, moet met Arabifche Gomme verdikt worden. Dan hebt gy Fransen Gemarmert Papier. 128. Om Ebbenhout te maken gelyk als of het alzo gewajfen waars
Alle hout dat hard , klaar en wigtig is, kan tot forme van Ebben hout gemaakt worden , gelyk als ElTchenhout, Ceder-hout, Moerbezienhout, of Pokhout, op deze maniere: Neemt eenige ftukken dezes houts, legtze te weken drieof vier dagen lang in Aluin-water, fteld het opeen warme plaatze, op dat het altyd mag warm blyven; r I) 3 daar



54 TONEEL der
daarna kookt het in Olie, waarin de grootte van een Hazenoot en Viniools Zolfers gefmeten is, een uur lang of weinig min, want hoe dat men 't langer zied, hoe dat het zwarter worden zal; dog al te lang en is ook niet goed, om dat het daar door brandig , en al te konbrekig worden zoude, wat t is 't van pas gezodtn, zo zal her. uitnemende zwart wezen.
lig. Om Eyeren lang te bewaren. TV/ar.neer het Zomert neet is, en men veelEye-
W ren van zyn Hoenders krygt, kan men die niet beter bewaren, dan indroog Zout te leggen ; Zulks doet men gemecrlyk in Ooft indien.
130. Een Hulp middel tegen de Muggen. "W/anneer de Muggen iemand des nagts kwelien,
»V zo hangt in de Bedftede alleen een zakje met Kotr.ynzaad, of een bosien Alzen, Sint Jansfcruid, Rennip-zaads blaaden, &c. en gy zult geen Muggen vernemen.
131. Om de Weeg luizen te verdryven. "W^ees; luizen of Wand luizen in zyn HuisofBed-
*T fteden te hebben is een grote plaag; zo neemt dan Brafilifche Peper, kookt die in water, en fchuurt daar uw bedftede mede. Item, rookt dezelve louter alle dagen met fwavel, zo zullen zy door den flank haar adem niet konnen krygen, en by gevolg moeten'fterven.
132. Om een Hoen, een gantfche dag Jlil te doen leggen zonder zig te verroeren. T egt dan een Hoen, dat met z/n poten gebondet. is, op de vloer; welke voelende gebonden te zyn, zal zyn beft doen met zyn vleugelen en met fpartelen om daar van ver'oft te zyn, dog alles vergeefs, ten la'atften wanhoopende, zal het ftil blyven leggen ; als het Hoen nu ftil legd , haaïd dan met Kiyt een linie op de vloer, en laat het oog des Hoens daar op leggen , ontbind dan de
banden van zyn poten, zo zal het Hoen zo ftil
by-



K O N S T E N. SS
blyven leggen, en niet weg vliegen, alhoewel je dezelve daartoe aanporde. 133. Om Eyeren zo week te maken, dat men ze door een ring trekken kan. of in een nauw gehalsde Fles fteken.
Legt de Eyeren eenige dagen in zeer fterke WynAzyn, zo zullen de Eyers zo week werden als Deeg roitze dan zagjes langwerpig uit met uw hand, zo zult gy dezelve door een ring mogen fteken: of zo gy 't zelfde in een FleiTe wild doen, zo zal de Eyerfchale, die te voren door den Azyn week geworden was, weder hard worden als te
voren. , ,
131. Om een Ey te maken zo groot als men begeert.
Neemt zo veel Eyeren als gy wild, doet 'er al de doircM uit, en flaatze onder eén, bind ze dan in een Blaas te zamen als een ronde bal, fteek deze Bal in kokend water, en laat de Doirenftremmen: neemt daar na al het wit, doetze van gelyken in een Blaas, en legt daar de geftremde doiren midden in, bind hem dan weder als een ronde bol le ftyf toe, laat hem van gelyken ftremmen; dit gedaan zynde, zo hebt gy een volkomen Ey zonder Doir. Neemt dan al de Eyerfchalen, en na dat gy ze afgewasfchen, gedroogd en fyngtftampt hebt, zo laat ze eenige dagen in fcherpe Azyn leggen, en maakt 'er alzo een papjen af, dan zullen zy heel week werden; beftiykt dan uw Ey hier mede met een kwasje, en fmyt het Ey in 't water, zo zal het een volkomen harde fchaal kry-
gG%ï. Om Horens in Vormen te gieten als Loot
Neèmt Potas en levendige Kalk, maakt daar een Loog af, zied dan uw fchaafzel cf vyl • zei van Hoorens in deze loog, zo zal't werden alg pap en wilt gy hebben dat dezelve eenige Verwen'aanneemt, zo mcngd dezelve daar onder.



5^ TONEEL der
136. Om allerley zoorten van Vogels te vangen,
Zo £V Vogelen met de hand wild vangen, zo . neemc zulk Zaad, als de Vogelen die gywild vangen, eten, weekt bet zelve in Brandewyn, en fmyt het zelve voor de Vogelen , zj zullen zy dronken worden en ?Ag ligtelyk laten vangen. 137. Dat liet gekookt Vlees bloedig en wormagtigf:hynt.
Om zommige een walg in het eten te doen krygen , zo befhocit het gekookte Vlees met Bokkenbloed, dat gedroogd en fyn gefloten is, daar onder wat knipzel van dunne fnaren mengende; zo zal alles fchynen vol wormen en bloed g te zyn.
138 Om levendige Kreeften zodanig rood te ma¬
ken ah of ze gekookt waren.
Beftrykt de Kreeften rondom met Brandewyn,zo werden ze zo fchoon rood, even of ze gezoden waren: Indien deze dan op een Tafel gefield worden onder gekookten, zo zal het een zonderling fpcftakel geven.
139 Hoe men een luye Maagd wakker maakt, of .. dat z;g iemand moet krauwen, of hy 'theele
lyf vol Luizen hadde.
Koopt in de Apotheek Pluim Aluin , floot het klein . fbocit dat iemand in de Nek , of in 't Bed, zy konnen niet ruften, want zy moeten altyd k rouwen.
140. Om te malen dat iemand alle de Honden zullen
bepiffen die op Jlraat lopen. Ty.itiykr den genen die gy wild bedriegen, de J-* Schoenen meteen Bokkings of Haringskop, zo zullen alle de Honden , die daar aan ruiken, haar bepiffen . dat zeer belagchelyk is om te zien.
-14Om de Vogels van de Vrugt Bomen te houden. 'VW'annèer de Bomen Vru,-;ten dragen, hebben zy ** veel nood. van de Vogels. Hier toe nemen sommige een Stok , aan welk zy een oud Hembd riet een Hoed, &c,, fteken, en binden hem aan
een



K O N S T E N. 57
een Room; maar om dit niet te doen , moet men Knoflook nemen, en binden etlyke bofLn aan de Bómen, zo zullen de Vogelen door de fterke reuk daar nier aan komen.
142. Een wonderlyke ervaring met een Henne,
die door de kop geftoken is.
Zo men een Henne neemt en het hoofd op een Tafel legt, en een mes door het hoofd fteekt dat het onder weder uit komt en het mes in de Tafel blyft ftaeken, zal het de Henne niet fchadelyk zyn, wanneer men het mes daar dadclyk weder uit hale, en de Hen haar bek opene, (lekende daar een brokjen brood in.
143. 0,n twee Hennen des nagts op zyn vingeren
te dragen.
Giat dan des nagts in het Hoenders-kot, wanneer de Hoenders flapen, zo houd uw vingers aan de fporen, zo zitten zy daar op, en ly den dat men haar drage waar men begeerde. Maar met de Hanen wil het zo wel niet gelukken. 143. Om een Hoen of ander Gevogelte te doden, dat het lekker zalfmaken.
Laat het Hoen of Gevogelte dat gy doden wild, een lepel Azyn doorfwelgen, houd hem dan de bek een weinig tyd toe, dood hem dan,zo zal hy zeer lekker en delicaat wezen.
145. Om vow het hoofd der Paarden een witte Sterre te doen waffen.
Ton (laat niet onaardig dat twee of meer Paarden voor een Karos, elk een witte Sterre voor haar hoofd hebben. De wetenfchap is klem, want op rite piaats daar men begeerd dat een Sterre zal groeien, behoeft men maar 't Hair mt te plukken, zo zal na dat dit dikwils gedaan is, aldaar wit Hair komen te grosiier, 146 Om Vogels en Visfchen met de hand te vangen. •1% s vermakelyk dat men Vogels en Visfchen zo 1 bonken kan maken, dat men ze met de hand D 5 vau'



53 TONEEL der
vangen kan. Neemt Kraan ogen, ftamp: za grof en iaatze onder Brood bakken, werpt ze de Vogels voor, als zy dat dan zullen eten, werden zy zo tam dat men ze met de hand kan vangen, Als men nu dit mede in het water fmyt, alle de Visfchen boven komen dryven, die gy met de hand daar uit kond halen, en eten ze.
147. Om Viffchen te vangen. TVpemt Cocculus die men van Ooilen brengd,Co»
myn, Kaaze die oud is, ende Terwenbloeme, maakt hier van met Wyn een MaiTa en daar van kleine pillekens, als Erweten, fmyt die ergens in een ftil water daar Viffchen zyn, en alle de Viffchen die daarvan zullen eten, ofte proeven , zuhen ftraks na den kant van het water komen, of zy dronken waren , zo dat men ze met de hand ?al Konnen grypen, gelyk men zulks menigmaal ondervonden heeft.
148. Om Vliegen te vangen. ■jVJee-Bt eet? flesje met een korte nauwe hals, doed J-^ daar wat Honig in met wat Bier, en ftrykt
de rand daar mede, zo zullen alle de Vliegen daar in komen.
149. Dat de Vliegen de Beeflen niet en kwellen.
Zo vette als gy de Paarden of de Muilen be fineert met het zap van Kauwoorden bladers, In [t midrlen van den Zomer, zo zal 'er niet één Vliege op bitter, konnen,
150 Om de verdronken Vliegen ofte Byen, wederom levendig te maken. T egt de verdro ken Vliegen in lauwe as, en de -L-' verdronken Byen in zap van Nipto, zy zulkn levendig worden.
151 Hoe dat men de Vogels kan leren [preken. TV-fen moer de Vogels, die men wil leren (preken J-VA fte zingrn , voor ee-fl: in 't -luifler houden; dan zal men een Kaarffe ointrend haar huis-ken houden, ook zonuyds honger laten iyden, De jonge
cn



K O N S T E N. 59
en die de breedfle tongen hebben, die zyn tot lesren alderbekwaamft. Onder de Papegayen, zyn die gene de alderbekwaamfte, die vyf vingers aan ha.ir poten hebben. Dan door honger worden zy 3-1 der beft geleerd. En door de duifterheit onthouden zy beter, het geen haar voor word geklapt, wyi zy ais dan nergens op anders en hebben te denken. Een Kaaiffe of Lantaarne is goed in dezelve Kamer te hangen, overmids datze in al te groote duiilerheid niet en doen als flapen;dog het en mag maar een kleine Kaarffe of Lantaarnken wezen. 152. Om de Kalanders, die het Koorn op de Zolder opeten, te verdreven.
Neemt Pekel en Look, elk zo veel genoeg is, en ziedet te zamen, en befproeid hier mede de Zolder en de Muur. T53 Een Hulpmiddel tegen de Luizen der Vogelen.
Htsr tegens en zuid gy niet anders gebruiken als Olie van Lynzaad, daar mede dat men ze wel ter degen befmeren zal
154. Om Hoenders vet te maken.
Als men de Hoenders vet wil maken, zo zal men ze opfluiten in een Benne, en men zal ze alle uuren eeten geven, elke reize een weinig, maar weinig te drinken : het befte dat zy eten mogen, dat is geweekte Tarw of Gerfte. Dan men mig ze over de drie weken niet meften, want zy zouden door groote vettigheid wel komen te fterven
i<rs- Om te verheden dat de Hennen haar Eyeren niet en Eeten
Blaaft het witte des Eys daar uit, ende tot den doir , zo giet een weinig Gips, met water gemengd, op dat het zo hard word als de Schale, want ais zy die wederom metnen te eeten, anders niet daar in en vinden, zo zuilen zy daar af wennen , cn geen Eyeren meer eeten.
15&.



6o TONEEL der
156. Om de Hennen grote Eyeren te doen leggen. "Meemt roden Bolus, inengd die onder haar eeten, en zy zullen grote Eyeren leggen. K7. Om de Hoenders van Vlooijen te bevryden A Is de Hoenders gekipt hebben, zo zal men haar uit den nell het oude ftroo benemen, en ander vers ftroo daar onder leggen: op dat 'er nog Vlooijen, nog eenig ander Gewormte in generen, die de Hennen haar ruft benemen mogen.
158. Om de Hennen van de Vojjchente bevryden. TVTeemt enen gezoden Vos, kapt hem in kleine ftukjes, cn geeft dat de Hennen te eten, en zy zullen daar door twee maanden larg vry van de Vos wezen. Het zelve mag men ook doen in de Ganzen en in de Enden, gelyk dat menigmaal is bezogt geweest.
iso. Dat de Hennen niet ziek en worden van deSprouw. TV/f lakt Origanum in water nat, en geeft daar van ■*•»•«- met Genten-water te drinKen, of wryft haar den bek met Look. of geeft haar water te drinken, daar in dat Look geweekt heeft. 160. Op dat de Hennen geen Wind-Eyers en leggen. TVT--::-m: Eyer-wit hard gebraden , Rozynen ook een * ' weinig gebraden, en onder een gefloten, en geeft haar daar van te eeten, des morger.s nugtexen.
161. Een hulp m'ddd teptns de gebreken der oogen van de Hoenders. TVTeemt Vrouwen Melk , of zap van Porcelyne , A^ en beftrykt haar daai mede de oogen. Of neemt Sal Ar:r,0;j;jc, Comyn en Hortin--: J> s evenveel tezamen gefloten, en beftrykt haar hier mede de oogen, en iaafze uit de Zonne b!?ven.
162. Een hulpmiddel tegen de Buik loop der Hoenderen.
IVjeemt een hand vol Terwen-bloemen, er.de om+ ~ trend zoveel Was, mengd dit met Wyn tot een MalTa, en geeft haar daar van nugteren te
ee-



K O N S T E N. Cr
eeteni Ofte geeft haar te drinken het zop, daar Kween in gezoden zyn, en ook gebraden Kween. 164 Om Hanen o/Capoenen van Sprauw te bevryden.
Néémt Look, fnyd het klein, en doet het in zie. dende Olie, en beftrykt haar met deze Olie , inwendig den Bek, als die koud geworden is: En zo verre als gy haar ook Look ingeeft, zo zullen 'zv nog zekerder genezen. Item, zoo is haar daar ook toe goed het Luskruid, als men haar dat met Erweten te eeten geeft. Item, zo neemt een gezuiverde Skwille, laatze in water weeken, en geeft haar daar van met Bloemen te eeten. Lo verre als den Sprou komt de overhand te nemen, zo fteekt haar in de beenen onder de Kr.yên, met de punt van een Mes, en drukt haar rondom de oogen, en wryft haar de wondekens van de fteken met een weinig Zout. Zommigen die berooken haar het hoofd met Hyfoppe, met Origano en met Timo , en zy wryven haar den Bek met Look. Zommige die zieden Look in Menfchen pitte, en hier mede wryven zy den Bek wel hard, zonder de ooeen te geraken. i 164.' Dat de Haan op de Henne niet en Jpringe.
Neemt gemeene Olie, en wryft hier mede den Aars van de Haan, hy en zal niet op de Henne komen. ■ , '
165. Om de Haan zyn Kraayen te beletten. XVftyh hem zyn geheele Hoofd met Olie, enhy W en zal niet Kraayen.
165. Om Eyers uit te broeden zonder Henne.
Neemt twee Oor-kuffens, en vuld die met Hoender-drek, zeer klein geftoten, naait daar op. d;gt by een Hoenderpluimen, neemt daar naar dê Eyeren', en legd ze met het fcherpfte einde op het eene Kuffen; daar na zo legd 'er het ander Ruften boven op, in een warme plaats, en laat ze alzo twee dagen liggen, zonder die aan te roeren, daar na zo keerd ze en wend ze gcftadig om twintig dagen



«2 TONEEL der
gen lang, op dat ze van alle kanten evenveel mogen gebroed worden, en als gy de Jonge Kiekens omtrend den één-en twintigften dag zult horen piepen, zo zult gy ze uit de Schillen helpen: Het welk zo een groten wonder niet is; want Arifto teles verhaald dat men de Hoenders in Egyptenwel onder de aarde kan uitbroeden. Men heeft in onze tyden geweten, dat men de Hoenders in Paarde meft zonder Henne heeft uitgebroed. Of, neemt de Eyers, en legd ze in warme Paarde meft, en geeft haar alle tien dagen verfche Paardemeft, op dat ze niet komen te verkouden ; m3ar altyd warm mogen gehouden worden , dan men zal de Eyeren zomtyds omkeeren, tot dat 'er de Kiekens uitko men.
167. Hoe mm zal weten , uit welke Eyers Hane ■
kens of Hennekens komen zullen. TTier van zult gy weten, dat uit de ronde Eyers J-J- altyd Hanekens gebroed worden, en uit de langwerpige Hennekens.
168. Op dat de Duiven haar Jongen niet en ver¬
laten.
TQeftrykt de deur, de venfters en alle de Hoeken 13 van de Duifhuisjes met Oly van Zezamyn, en zy zullen blyven. Item.zo neemt Comyn.en Linzen in Meed geweekt, fmyt haar dat voor, er, zy en zullen niet weg vliegen. Item, zoo geeft haar voor een drank Honig-water, ofte Linzen in zoete Meed gezoden.
169- Om de Duiven te doen vermenigvuldigen Meemt een Bekkeneel van een oud Wan, hanrt
dat in het Duifnuis,en zy zullen vermenigvuldigen, en in ruft leven. Dit doet ook de Me'k van een Vrouwe, die een Dogterken zuigt, als men dat in een flesken in 't Duivekot hangt.
*70



K O N S T E N. 63
170. Om te beletten dat de Duiven niet weg en
vliegen.
TVTeemt Gerften-meel, gedroogde en gedampte ^ Vygen, mengd het wel ondereen met Honig, en fmyt dit voor de Duiven. Zommige fmyten ze ook wel Comyn voor. Item, zo neemt het hoofd van een Vleer muis, fteekt dat boven op het Duifhuis. Item, neemt takken, met de bloemen van den wilden Wyngaard, en hangd die rondom van binnen in het Duif-huis.
171. Om de Duiven tot het Duifhuis te trekken.
Neemt veertig pond Zorgum, zes pond Coreyn, tien pond Honig , een pond Coftum , zied het al te zamen met water kort in; doet daar na by goeden Wyn,zo veel 't nodig is, met vyftienpond oude Leem, en legd die al te zamen opeen hoop, in 't midden van het Duifhuis, zo haaft als zy de reuk gewaar worden, die uw Duiven altyd by haar hebben zullen, en zullen haar alzo op den reuk volgen, en in u Duifhuis gekomen zynde, en zullen zy dat niet meer verlaten door den goeden fmaak en reuk die zy aldaar vinden zullen J72. Om dat de Katten de Duiven niet en kwellen,
Neemt ïaxkens van Ruite, hangd die overal in de gaten en ingangen van het Duifhuis, en de Katten zullen daar niet komen, om dat ze dit Kruid haten.
173. Om witte Pauwen te genereeren,
Men zal het Pauwen kot over al fneeuw wit maken, en met witte Kalk beftryken. of met witte Lynwaat bekleden , en daar in houden zo veel mogelyk is, ja men zal ook de Zolderinge fneeuw wit maken, op dat zy niet anders konnen zien dan wat fneeuw wit is, als zy kakelen, of op haar Eyeren zitten te broeden, en zy zullen niet dan witte Jongen voorbrengen, en van gelyken zal men ook doen met alle andere Gevogelte. Voorts zo en zal men de jonge gekipte Paukens in twee da• gen



44 TONEEL der
gen eeten geven, dan den derden dag zal man haaf maaken een Deeg van Gerften meel, en van goeden Wyn , en daar van laten eeten.
174 Om Patryzen te vangen. TVTeemt Tarwen bloeme, maakt daar van een deeg, met goeden Wyn gekneed, en maakt daar van Pillekens, als kleine erweten, en als zy daar van eenige in 't lyf hebben, zo worden zy zo dronken dat men ze met de hand vangen kan.
175. H»e dat men de Ganzen zal mefien.
Voor eerft zo zet de Gans op een warme plaats, en neemt twee deel Tarwen bloemen, en vierdeel Zemels, mengd het, en kneed dit onder een met warm water, en laatze daar van eeten zo veel zy willen. Men zal ze drie maal 's daags te eten geven, en 's nagts eens drinken: zo zal men haar gedroogde vyaen in kleine ftukskens gefneden , in haren Drank leggen, twintig dagen lang, en zy zullen een grote lever krygen, en wel vet worden.
Zommigenemen Tarwe, ofgerfte die ingoed Bier geweikt is, laten haar daar van eeten, zo veel als zy willen, en zy worden zo vet als men die zoude begeeren, dan men geeft ze allenskens meer en meer,'tot dertig dagen toe.
176 Een manier om Ganzen te mefien.
Men mag ook de Ganzen kroppen tweemaal des daags dan men moet ze altyd te voren te drinken geven. De Ganzen die men maften wil, en dienen over de drie Maanden niet oud te w<zen, men zal ze opfluiten, en geven ze te eeten Deeg van Tarwen Bloemen: en men moet ze altyd even veel te eten geven, en te drinken zo vee'i als ze begeren , en als men ze alzo tracteert twee Maanden lang, zo zullen zy vet genoeg werden : Dan men moet ze wel zuiver zetten , want ze zyngeerne op reine plaatzen : al is 't zaake dat ze een reine,p!aats haaft onrein maken.
tik*



K O N S T E N; 6§ 177. Van de Bjen,
De plaatze daar men Byen houden wil. die moet altyd in 't Zuiden ftaan, op datze des Zomers cn des Winters altyd de zoete lugt geniet-nmogsn. Het befte water dat de Byen genieten mogen, is het geue dat over fteenagtige gronden loopt altyd klaar is, wyl zy daar doo>- dies te bét/eren Hui.ig genieten, dan men moetin 't water ftinen leggen, of een hout, dat buiten 't water uitkykt, op datze des te gemakkelyker daar by komen mogen : En zo verre als 'er geen ftromend water omtrend is, zo zal men daar uit eenen klaren put putten, endoor eïnige Goten laten lopen, niet verre van haare Woonplaatze, op dat zy door het water dragen niet komen ziek te worden, Van den ïhimus halen zy haar befte Voedzel, en daar van maken zy ook den beften Honig, en krygen daar van de mees-, te Jongskens. Savie, kruid Tymbra, en Cytilus, zyn de Byen haar befte Voedzel.
De Huiskens of Korven der Byen , de befte dis van Dennenhout, van Appelhout of van ftroo gemaakt worden, van een elleboog breed, en twee ellebogen hoog, die men van buiten met Leem, Kalk of Koeftront beftryken zal, wyl zy daar door min te verkorten komen. Dit Dierken woond geerne in ftilte, en bemind niet de converfatie van Men-i fchen : daarom,dat men rondom hare Korven,weï behoord een ligt, en door gate fchutzels maken, op dat ze daar vliegende, van de Vogelen en den Dauw mogen bevryd wezen. Zy genieten geerne \ altyd eenerley Aas, daarom zo verre als men za met de Korven vervoert op een andere plaats,deei te liever en te eerder tot uitvliegen geneigd zyn. Als zy van den Tirhimula komen te eetenoftedaar yan fmaken, zo fterven zy van Buikloop: Daarom dat men dat voorfz. daar omtrend wadende, t'eenemaal overal zal uitroeijen, en zo verre zy daar van befmet zyn, zo zal men Granaat-fchïlfen E kleia



65 TONEEL der
klein floten, zift ze, en vermengd die met Ho» nig, en legd ze haar voor, zo veel als gy bevind dat ze biindagtig geworden zyn, zo zal men ze beroken met Origano.
178. Hoe dat men aan Byen geraken zal.
Als gy merkt dat 'er een Swerm wil uitvliegen «, door 't geraas dat men van binnen hoord, en ook aan de gene die voren uitkomen, en voorden Korf zwermen blyven, alwaar zy den groten hoop verwagten, zo zal men met zand onder de Byen fmyten, en een groot geluid met een Bekken maken, waar door zy verfcnrikt wezende, dezelve zuilen konnen worden geleid daar men ze hebben wil, en als men ziet datzy ergens aan eenen Boom kleven op een hoop, zo zalmen een Byen Korf gereed hebban die van binnen met Honig befmeert is, denzelven digt'daar aan gehouden wezende, zal men deze voorfz. Bye-fwerm inet een vleugel daar in flryken: Ende daarin wezende zullen zy zeer geerne daar in blyven , zonder in haren ouden Korf te keren, al zet men pok dezen Korfdaaar digt by; want zy zyn zeer geerne in een nieuwe woninge.
179, Hoe dat men de Byen vervoeren zal.
Als men de Byen wil vervoeren, zo zal men die des nagts ftillekens met zakken toebinden , men zal ze van daar nemen,al eer dat het dag is ,want op deze manier zullen zy allerminfl verfloord en bedroefd worden.
1 8b Om te beletten dat de Byen niet weg vliegen.
On dit te beletten, zo en is 'er niet beter dan dat men rondom de gaatjes van de Bye korven. fmere met drek van een jonge geworpen Kalf- Of te als gy ziet dat den gantfehen fwerm daar nog in is, zo tragt den Koning zoetkens by zyn Vleugelkens te vangen, en breekt hem de endekens van zyn Vieui-lkens af, zo en zul nier verre vliegen, en daar hy blyft, daar blyft voorts den gantfehen
hoop,



K O N S T E N. 6?
hoop. Of, zo verre, als gy den Korf van buiten des avonds met tamme en wilde Olyfbladers te zamen gefloten, bewryft of den Korf van buiten met met Meed nat maakt, zo en zullen zy niet weg vliegen, üe jorTge Bykens zal men in een Bekken voorzetten Meede, daar in dat Tbymus met zyn Illoemkens geleid. Andere nemen Rozynen, met Thymus zamen gefloten tot een Maffa , die zy haaf voorleggen; waar ait dat ze zeer wel gevoed worden; En dat inzonderheid, als zy van wegen de koude, regen of wind, gedwongen zyn in den Korf te blyven. En als nu den Voor-zomer tien dagen begonnen is, zo zult gy de Korven met Koedrek beroken, waar door dat zy als dan zullen gedwongen wezen, uit te vliegen, op welke tyd gy h^re Korven zult mogen reinigen en fchoon maken: Want de flank van de Koedrek maakt ze traag, bederft en verhinderd ook de Spinne koppen daar omtrend 'naare netten te fpannen. r 8;. Op wat tyd dat men de Honig vergaderen zal. T")3n regten tyd om de Korven van den Honig té *^ beroven, of dien te flaan is in May , en in 't beginzel van den Herffl: want zo verre als men den Honig daar uitneemt al eer de Honigraten volkomen zyn, zo worden zy zeer verfloord, en zy moeten vandorfl ophouden, gelyk zy ook; zullen doen , zo verre als men de Korven door gierigheid, al te zeer van den Honig beroofd; want men moet baar het tiendedeel laten houden, namelyk, ln den Voor zomer, maar des Winters de twee deelen laten en nemen daar uit een derde deel; dus doende, en zullen zy daar over zo mismoedig niet wezen , en zullen nog voedzel genoeg behouden! Voorts zal men ze uitdryven met de rook van Koemsft.
É 2 igaj



68 TONEEL der
182. Remedien om van de Byen niet_ gejloken te worden . ais men de Honig daar uh halen wil.
Neemt Fenegriek meel nat in den Oven gedroogd, giet daar by fap van wilde Malve, en Olie, maak 't als een dunne Pap, hier mede befmecrt alle de naakte ptaatzen van het lichaam. Ne.-mt ook daar van een mond vol, en fpuit dat twee of driemaal agter een, door de gaatjes in den Koif. Item, zo neemt droge Koe drek, fteekt hem aan een Potjen, en zet het digte by de gaatjes van de Byen-korf, een half uur lang, op dat de rook daar in mag trekken, daar na zo neemt hem van daar, en last hem daaromtrend voorts uitroken, zo zuid gy met vreden den Honig mogen uitnemen. 183, Zeldzaam Accoord tujjchen een Vrouw en Turfboer.
Een Turf b:er, komende't Utrecht met zyn Schip met Turf gelaaden , gaat in een Herberg, en by 't gezelfchap drinkende, raakt met de Waardinne koop, dat hy een gantsch jaar aanhaar Turf zoude leveren; te weten 52 Weken lang, de eerfte week 1 turf, de tweede 2, en de derde week 4. turven, alzo van week tot week verdubbelende: 't welk de Vrouw zoude goed maken met een gulden 's weeks; hier op gaat de koop aan: Maar de Boer des anderen daags ontnugterd zynde, ziende dat hy, nog geheel Nederland in een jaar zo veel turf niet konde uitleveren, ftond verbaaft; te meer om dat men hem dit Regifter gaf:
1 Week 1
2 Week 2
3 Week 4
4 Week 8
5 Week 16
6 Week 32
7 Week 64
8 Week 128
9 Week 256
10 Week 51a |X



k o n s t e n. «3
11 Week 1024.
12 Week 2048
13 Week 4095
14 Week 8192
15 Week 1(5384
16 Week 32768
17 Week 655 3 <5
18 Week 131072
19 Week 262144
20 Week 524188
Dit alzo tot 52 Weken oplopende, komt tot een onnoemelyk getal; de Boer gaat by zyn Koopfter, bied haar een ftoop wyn of twee tot Rouwkoop: de vrouw wilde daar van niet hooren, maar hield zich aan de Koop: Waar op de Boer by een Notaris gaat, en op deszelfs raad voor de Heeren , de» welke den Boer, vermids hy boven de helft bekogt was, van zyn Koopmanfchap onifbeeen. i 84, Een aardige Verkopinge van een Koe.
Zker Huisman een Koe ter Markt brengende, om dezelve te verkopen; by geval komt daar een Burger, die hetzelve Beeft bezien hebbende, vraagd den Huisman wat hy 'er voor wil hebben i waarop de Huisman antwoord, dat hy het by de Klauw wou verkopen ; te weten , de eerfte voor 2 penningen, de tweede voor 4, en de derde voor 8 penningen, en dat tot 16 Klauwen toe dubbeld optliande, 't welk de Burgerman aannam, 't geen de volgende Zotnme beliep:
Guid. St. Pann.
1 Klauw 002
2 Klauw 004
3 Klauw 008
4 Klauw oio
5 Klauw 020
6 Klauw 040
7 Klauw 080
8 Klauw o 16 o
e 3 e



70 TONEEL des
Guld. St. Perm-
9 Klauw i 12 o
10 Klauw 3 4 o
11 Klauw 6 8 o
12 Klauw 32 16 o
13 Klauw 25 12 o
14 Klauw 51 4 o
15 Klauw ioz 8 o
16 Klauw 204 16 o
Facit 409 11 14 t8j. Om allerley Vrugten van Was te malen', tvj emt uv Vrugt, by voorbeeld een Aprikoos f~ fnyd hem! midden door, legd hem met vyn opengefneden plat op de grond ntër, maakt dan bier rondom een wslletjen van potaarde; inergd üie mer wa'er:giet dat boven op de Apricoos, la it liet drogen , zo hebt gy de vorm van de eene helft; doed ook zo met de andere helft. Deze vormen hebbende, giet die vol gefmolten Was, en legt dan beide ftukken op malkanderen, op dat het als een Apricoos mag gelyken, dargedian zynde, moet gy ze met Ver we befchilderen, gelyk de Viugten 2yn.
1E6 Om allerley Vrugt en, die in de Zr.mer groeijen, des Winters te vertonen. TVe a'tarley zoorten van Vrugten willen goed' . houden tot in de Winter roe, om dan zyn Gaden te trafïecren , moet alleen maken, datzede geding daar van af konnen weeren, *t welk gedaan zynde, zullen de Vrugten lange goed konnen blyven. Om dit dan in *t werk te dellen, moet men de Vrugten droog in FiclTen doen, uit welke men de lucht niet een lucb'pomp heeft uitgetrokken. Deze Fielten dan we! tbeseftopl zynde, kan men ze op eer! koele plaais zetten, of in een Re£r*rhnk hingen om ter gelegener tyd te konnen uithalen.
x" ' 187. Om



k o n s t e n. 71 j87. Om van 16 Mingelen Edik , al zyn leven in zyn Huishouding genoeg te hebben.
Deze konrt is zeer profytelyk, en kan de Azynmakers geen weinis fchade aanbrengen. Men neemt een vaatje van 16 mingelen Edik, die heel fterk zuur is; dat legd men op Zolder des Zomers, en des Winters in de Kelder, of op een andere p'aats daar het warm is. Dan tapt men twee mingelen Edik van het vat in een fi s, die men weg zet en men vuld het vat weder met 2 mingelen heet water, zo zal die weder in bekwame Edik veranderd werden tegen dat gy de 2 mingelen EdiK gebruikt hebt; tapt dan weder uw fi s vol hdik, en giet 'er heet water in, en continueerd ditaltya, zo hebt gy tot 100 jaren Edik genoeg
188. Om grote Afpergies te doen wojfeii.
De Afpergies wil men gemeenlyk vry groot hebben, 't welk in de Tuinen niet wel lukken wil, maar men moet ze aan de kanten van de lloten en rivieren, alwaar riet waft zaaijen, aloaar zullen zv zeer proot waffen.
i«o Om een Roode Roos terftond Wit te maken.
Wanneer een roode pürpere Roos vers is, en gy hem begeerd wit te maken; zo rookt een weinig Swavel, houd dan uw Roos daar over, zo zal hy aarftonds wit werden.
i';o. 0;;i een D imajl Roos fchoon rood te maken.
Dj geleerde Atlianafius Kircherüs Jefuit te Romen, fchryft dat 'er In China Rozen zyn, welke haar couleur des daags tweemaal veranderen. De reden geeft htt met een experiment daar by te doen: Want neemt; zegd hy, een Damaft Roes, en berookt die met Sa! Armqniac , gy zult met verwondering zien, dat de Roos fchoon rood zal worden , maar c-indelyk geel en wit.
191. Om de Rozen altyd green te bewaren. TVT-emt de Rozen ais zy half open zyn, fteekt ze ■L\ in een groene gekloven Riet, bindet wederom e 4, zoet-



?a TONEEL der
zoetjes toe, en zy zullen altyd daar in groen bly» ven : Of neemt een eyken Vaatien, doed dit vol van zulke bloemen als 't u belieft, en bedek ze voorts met knoppen van Rozen, die nog niet open zyn; ftopt dat Vaatjen wel digt toe, bekleed 't met pik dat 'er geen watt»r in kan , legd daar na ergens in de grond van een Bornput, of in een re» genbak , of Gragt, op dat ze niet komen te verrotten, en daar in zullen zy lange groen blyven, om dat ze geflopt leggen.
Merkt: dit kan hier in ons Land niet wel gefchieden, om dat wy zulk dik riet niet hebben, hierom is 't beft een andere manier te gebruiken: gelyk de volgende zyn.
192. Orn Rozen een gantsch Jaar lang groen te houden. TVTeemt Zout en Wyn zo veel als 't nodig is, doet 1 ' het in een pot, en vuld hem daar na met Rozen, die nog niet geheel open zyn, ftopt depot digt toe, en field hem ergens op een Kamer. Als gy'er nu eerige wild uitnemen, dan legd ze boven op een Oven, zo zullen ze ontfluiten, en ze zu'len zo groen en welriekend zyn, als of ze eerft geplukt waren. Dit nog op een ligter manier. Als de Rozen half open zyn, fnyd ze 's avonds van dg boom met een mes, laat die dan een geheele nagt in de lugt leggen, 's morgens doed ze in een verJoden pot, ftopt die wel toe, en overdekt ze met droog zand. Dit is zeer ligt en onkoftelyk om te doen by de voorgaande manieren.
103. Om gemeen Vias als Zyde te maken
Om een gemeen Vias te maken als of het Zyde was, zo neemt Kalk en Weed-aflcne, maakt daar een fterke loog uit, kookt daar uw Vias in, zo zal ze zo blinkend werden als Zyde.
194. Om allerley Appelen te bewaren.
Als gy de Appelen lange bewaren wild, zo kieft . de gene die wei hard en gaaf zyn; zonder eerjige blutzen, bewind ze eerft met Hennip, endaar
na



K O N S T E N. 73
na bekleed ze mee Was, en legd ze alzo in Honig, dat ze wel daar in bedekt mag liggen, en dus doende zullen ze altyd even groen en versch blyven. Of, de Appelen zullen lang duuren, als men ze met de hand afplukken en als regt ryp zyn, bewind ze in Water mos dat droog is, legd ze alzo in een aarden pot, digt toegeftopt, op een koude drooge plaats. Zommige bekleden de Appelen met Potaarde, laten ze drogen en leggen ze alzo op de éene zyde. De Appelen konnen ook lange bewaard worden, als men ze legd op noteb'alen. Item, zo worden zy ook aldus bewaard. Neemt eenen onverlooiden Pot, die onder voort gaat, en verlooidis, legd daar in de Appelen diegy mat de handen hebt afgeplukt, en ftopt de pot digt boven toe, hangt deze pot alzo den gantfehen Winter aan een boom,, en de Appelen zullen daar in'zo goed blyven, a s zy daar in geleid zyn. Item, zo werden ook de Appelen op deze navolgende manier bewaard, galyk ik zulks hebbe beproefd: Bind elke Appel in een Vygen blad, daarna bekleed hem met Potaarde, en laat ze alzo liggen drogen. De Aopelen worden ook wel bewaard in moer van Wyn, ja ook wel in goeden Wyn. Maar als men de Appelen in een pot fluit, wel digt toeft>pt, en alzo m een Wyn vat legd, dat de pot dryvenda blyft, zo zullen zy daar in goed blyven. De Appelen worden ook in allerley zekerheid dus bewaard: neemt afgefneden Appelen die wel gaaf 2yn, legd ze op een koele Zolder, die de Venfters in 't Noorden ftaan, die man met fchoon Wtêr zal open zatten. Z7 worden ook wel bewaard op alle koude droge plaatzen. op Kaf leggende
-95. Om Koper een Goude Meur te doen geven.
Neemt rood Koper en Kalamyn-fteen, elks een half once: Turia twee dragmen . laat het Koper gloeijent worden, bluft het tweemaal agttfc raalkanderen, en doed ook alzo met de KalamynE 5 fteen



74 TONEEL der
fleen en Turn; neemt van het gefmolten Koper een half once, doed daar by een once Honig, laat het te zamen zieden, tot dal den Honig zwart en droog werd, dat hy kan aan ftukken geftoten worden; laat het daarna met de Honig, Kalamyn-fteen en Turia t* zamen geftoten, op zieden, tot dat het Koper fmelt. .
196. Om alle gefcheurde en gebroken Vaten aan malkander te maken.
Neemt Karne-melk , laat die zagjes op het vuur ftaan runnen, fchept dat runzei af en doed het in een Vyzel, roert daar by levende Kalk zo lange dat het een dik papjen blyft, beftrykt dan daar de gefcheurde Vaten mede, en droogdze tegen het vuur, zo mogen zy weder zonder fchromen gebruikt worden.
197. Poeder om te verzilveren.
Snelt een ftuk Zilver of twee in fterk water, gefmolten zynde, doed daar poeder van zout en Wynlleen by, tot het fterk water tot een poeder kan gebrast worden , wryft dan met dit gedroogde poeder, Yzer, Koper of eenige andere Metaal, zo zal het verzilverd werden.
198. Hoe de Zw'aanvegen maken dat de Degens
haajl uit de Scheede gaan.
Gebeurd menigmaal, dat de Degens in de Schede zo verroellen, dat men ze daar niet uittrekken kan; dit weten de Zwaartvegers voor te komen, met de punt alleen met wat ongel te befttyken, want men ziet gemeenlyk dat de punt van de Degen eerft zal roeften,
199. Om eenige Naalden in een Glas te doen dan-
zen en huppelen. TVJeemt eenige Naalden van ftaal, doed ze in een Bierglas; neemt dan een goede Magneet fteen, en houd die daar omtrend, zo zullen de Naalden bewogen worden en op en riYêr huppelen. 2\ilks kan men ook op een Tafel doen die dun is,
hou-



K O N S T E N. 75
houdende daar de Magneet fteen onder, zo zullen zy om en we lerom lopen.
200. Een Poeder temaken, dat alle Metalen ogenfcnynlyk doedJ'melten. *tT/olgente Poeder werd na de vinder van't Teo-
V phratifche Poeder genoemd; en is aldus beftaande: Neemt 8 Lood Salpeter; 4 Lood Zwavel ; 1 Lood Wynfteen, alles onder malkanderen geftoten zynde, zift het door een Teems; legd uw Metaal dan in dit Poeder, en bedekt het daar ter degen mede, fteekt het dan met de lonte aan, zo verfmelt het terftond
201. Om Koper wit te maken.
Neemt Sal Armoniac en Zuplimaat van elks even veel; laat het t' zamen in Azyn zieden, bluft dan daar het gloeijende Koper in.
202, Om iets in zyn hand ze doen Branden zon ■
der bezeren.
Om een raar kunsjen, voornamelyk by den avond te vertonen, is 't als dat men Voorloop van Brandewyn neemt, en die in het hol van zyn hand doed, en dezelve aan brand fteekt, zo zal dezelve branden zonder dat uw hand bezeerd werd.
203. Om iemand een Olykoek of een Brood uit de
hand te blazen. 'ifs zeer vermakelyk wanneer men in eenig gezel1 fchap is , daar men op Oliekoeken genodigd werd , dat men eenige kluften voor dsn dag kan brengen , waar mede een geheel gezelfchap vermaakt werd : Om nu iemand een Olykoek uit de hand te blazen; zo wed men eerft om een kan Wyn of twee, of een pot Wafelen , dat gedaan zynde, zo laat de Perzoon daar gy mede gewed hebt, een warme Olykoek tuiTcnen zyn handen nemen, zo beet als hy verdragen kan, laat hem die dan zo vaft houden als hy wil, blaaft dan op de Olykoek, zo zal die zo hset werden, dat hy die wel haaft door de hit;e zal iaten vallen, of uw
ge.



7« TONEEL der
wonnen geven. Zulks gefchied ook met brood, wanneer het nog warm is, en men dan het mes daar kruiswys door fteekt, zo geeft iemand het brood te houden op die zyde daar het mes heeft duor gedaan , zo blaaft dan van boven neder daar het mes is doorgeftoken, zo zal hy wel haaft het brood uic zyn handen laten vallen. 204. OmeenEy al blazende in zynhanden gaar temaken. ~T\ it men een Ey kan blazen , fchynt iets wonU derlyks te zeggen, maar als de konft gemeen fs, is nooit de zaak zo groot. Men neemt dan een rond brood dat eerft heet uit den Oven komt, het welk men met een gezwindheid open fnyden en een Ey daar in fteekt, en dadelyk wederom toelegd, dan zo blaaft men rondom het brood in de hand hebbende, zo lange tot het koud is geworden : Neemt dan het Ey daar uit en gy zult bevinden' dat het gaar zal zyn.
105. Om te maken dat een Pot niet over kookt. Wfmneer men een Pot 't zy Vleis, Vis, Erwe" ten of iets anders over het vuur heeft, en men dikmaals eenig Huiswerk moet doen, of dat men uit moet zyn; zo is het een ligt middel den pet te verzekeren van niet over te lopen : Neemt m-:ar eenige ftukjes groene Kaas, fmyt die*in de pot, zo heeft den pot geen nood van over koken. 206. Om een Neusdoek in brand te Jïeeken, zonder die te verbranden. ^\"der andere Konften is dit vry wat vreemds; V-/ neemt om dit te doen uw Neusdoek en fteekt hem in goede Brandewyn, en houd hem aan de vlam, zo zal de Neusdoek lig ter laag branden, en egter heel blyven.
207- Om door een vlakke Spiegel Buskruid in brand te fieeken.
Om dit in 't werk te dellen, zo legd men op zekere plaats het Buskruid, neemt dan 5 oftf vlakke Spiegels (na dat de zon zwak of fterk fchynt):
fleld



K O N S T E N. 77
field dan die zodanig, dat de zon uit ieder Spiegel als in een punt op het Kruid komt te vallen, zo zal al het Buspoeder in de brand vliegen; dit is bekwaam om eenige Kruidbuizen van den Vyand in de brand te fteken en te doen opfpringen.
208. Een manier om Vergroot'Glazen te maken.
Her toe zyn verfcheide maniereu van flypen, maar die alle konnen niet volkomelyk rond zyn, nog klein genoeg. Om dit dan in 't werk te Hellen, neemt men klaar doorfchynend Spiegel glas, *t welk ligt fmelt. Breekt hier van kleine ftukjes, en maakt die met wat fpeekzel aan een naald of priempje vaft klevend; houd dat dan in een lamp of kaars, zo word het een rond glazen kogeltje. Deeze kund gy maken van verfcheide grootte. Hoe kleinder, hoe meer zy vergroten, de kleinfte zyn als een Mosterdzaad, welke dan in ronde kasjes gezet worden, en konnen een zaad meer als duizendmaat groter vertonen.
209. Om door een Glas met Wateren Ligt een Ge.
fchrift van verre te lezen.
Neemt een klaar Criftalyn glas, in forme van een Bal, vuld dat met zuiver klaar Water, en hangt hét voor een brandend ligt, zo werd niet alleen de Kamer daar door verligt, maar het licht fchynt ook zeer fterk aan de wand die daar tegen over is, zodanig, dat men daar zeer klein Schrift by kan zien te ie<:en Dit groot ligt weten de Graveerders, Goud en Zilverfmeden ,enz., zig wel te nutte te maken, om daar by te zien. 2in. Om een Spreektrompet te maken.
De Spreek trompetten zyn op de Schepen als anders, om van verre tot malkanderen te fpreken zeer dienftig; de Engelfchen daar de eerfte Vinders van, men kan ze maken van blik ot koper. Zv hebben een figuur als een gemeen Trompet, dat is, dat de pyp zig allengskens verwyderd, toe de wvdte van meer dan een half elle ruim diame' ter»



78 TONEEL des
ters, maar de enge pyp moet zo nauw zyn, dat'er den mond effen op lluite: deszelfs lengte is omtrend twee ellen: Hier mede kan men een half uur verre roepen.
211. Om een Doods hooft te doen fpreken. f~\<ïder de natuurlyke Goochelarven is het mede V/ niet onaardig een Doods hoofd te doen fpre. ken: zullende vele die het horen verbaaft maken, en andere die het weten doen lagchen. Om dit Toverfluit dan in 't werk te Hellen, zo laat men een Tafel maken met vier voeten, van welke voeten de ééne hol is, en boven in de Tafel zyn opening heeft. Dit zo gema.ikt zynde, moet in de vloer een pyp gaan tot onder in da kelder, op welke pyp de holle voet van de Tafel ftaat. Over de Tafel nu legd men een tapytom het bedrog niet te merker op die plaats daar het gat is, zet men het Doodshoofd op het kleed, en een ander heeft onder in de Kei der zyn oor aan de pyp. om te horen wat 'er in de Kamer, daar het Doodshoofd fpreken zal, gezegd word. Als men nu het Doodshoofd iets vraagd, zo fpreekt die geen, welke in d'j Keider is door de pyp, en# het fchynt dat het hoodshoofd dan zekerlyk fpreekt. 212. Om een Goude Verve te maken zonder Goud.
Indien men het zap van Saffraan bloemen , die nog vers op den Struik zyn, Kan bekomen, zo mag men dat nemen; of anders neemc drose Saffraan wel gepulverifcerd, en doed 'er zo veel blinkende Operimentum by, dat gtfchilferd en niet aardachtig zy; daar na met Gei;en of Snoekcgal (die de belle is) zult gy 't wel onder één mengen. Dit gedaan zynde, legd het met een fles onder een Mifthoop, en laat het daar zommi^e dagen leggen; daar na bewaard het tot dat ey daar mede fchryven wild, gy zuid een uitnemende fchoon Goud verwe kouleur hebben.
213.



K O N S T E N. 79 212. Om een bytendeGoud grond, op Koper of Tzer te leggen.
TV eemt een pond weke Vernis, Terpentyn , LynJN zaad olie , van elks een once; mengd dat al te zamen wel, en bet is gemaakt.
214. Gm Eyeren te verwen, Tndien men begeerd Eyers fchoon Rood w verwen, 1 zo doed wat Meed in 't water, daar men de Eyeren in kookt, en zy zullen fchoonRood^zen.
Indien men Brafilie hout gezaagd als het verkoft word, doed by de Eyeren in 't water,zy zullen paars van couleur wezen. , P Indien men Look by de Eyeren in »t water doed zo zullen de Eyeren geel werden.
Indien men Wyn-ruit doed by de Eyers Int water , zo zullen dezelve groen worden.
2%. Om Glazen en Bekers glinfterendtt maken.
Zo neemt Glas kruid , wryft daar uw Glazen, Bekers en andere Vaten mede. Paarde-ftaart, by Kiftemakers Schaaf ftrooy, daar mede wryft men alle Houtwerk glad en glimmende. 216 Om een Aas te maken wam door men wilde Vogels, als Eynd vogels en andere Vogels kan vangen.
Neemt den wortel en't zaad van Keelkruid , legd dat een dag en een nagt in 't water ie weiken, met Scharlaken Grein, dat zied al tezamen in 't zelve water, tot dat het Grein wel van twater gefwollen is. Dat gedaan zynde, legd het Grein aldus toegemaakt zynde, in de plaats daar de wilde Ganzen en Eyndvogels komen zitten zy zullen aarftonds het Grein opeeten , en terftond in flaap vallen of zy dronken waren; dan kan men die met de 'hand vangen. Maar daar moet veel van dit. Keel kruid zaad en wortel wezen, voornaamlykom der Ganzen wille. .
Hetzelve is ook goed,om met menigte alderhan. de zoorten van Vogelen te vangen. Men zied ook dit Grein met Swavel, en legd het dan in depiaat^



So TONEEL der
daar de Vogels gewoon zyn hun Aas te halen: Ëra alle die van dit Grein eten, die moeten nedervallen en fterven, ten zy men hen Oly van Olyven te drinken geeft, dan komen zy terftond weder tot
zig zalven.
a (7. Om de Mollen te verdryven en te doen fterven. TVeemt Look, en legd het rondom de holen van de Mollen , 't zal dezelve verdryven , endoen fterven. Ook aan de bomen gehangen daar Fruit op is: daar op zullen de Vogels niet komen om de vrugten te eeten. Of men mag in plaats van Look, Ajuin ofParey nemen; 't geen 't zelve uitwerkzel zal doen.
218 Om de Mieren te verdryven.
De Hoveniers en Landiuiden, hangen het kruid ürega (on8anum) aan de bomen, die van de Mieren zeer gekweld worden, en werden daar door verdreven. Palladius getuigd dat als men de riolen of nellen der Mieren, mst Orega en Zulfer ftopt, dat dan de Mieren weg lopen.
2iQ- Om Muizen te doen vergaderen. /"\;ftor Durante zeid, als men vuur van EiTchenhout Cof Kwaliter geraamd) maakt, en daarop een diepen pot of ketel op zet;en daar in i levendige Muizen indoed, dat alle Muizen van 't gantfche huis omtrend dat vuur zullen komen. Mogeiyk door het gepiep der Muizen, die in den pot zyn. Dog ik geloof of het vuur van ander hout waar. dat het even eens zyn zoude.
220, Om Hagediffen te verjaagen en te dooden,
De Wyn ruit verdryft de Hagediffen. als ook de Slangen, en andere Fenynige Beeften: War.t zy derven die niet naderen, zo verre ais haar fchaduwe flrekt.
Den Wortel van Krieken over zee, heefr die kragt, en dat eigen, ówzz op Slangen, AfpikSiangen en HagedifLm gele;d, dezelvedoed flapen en zomtyds doed fterven. De landiuiden zeggen, LL. dat



K O N S T E N. 81
dat Slangen en Hagediffen, en anderè vergiftige Dieren terftond fterven, als zy nut een frokje qf roede van Hazelaar gefneden, geflagen of gofmèten zyn.
!22i. Om Vleermuizen te verjongen.
De rook van verbrandde Helix of Veil, verjaagt de Vleer muizen. Neemt taaje takken van ftakende Palm (acutan Myrtus) die men in Italien gebruikt om Beezemen van te maken, en behangd daar u gerookte of gezout Vlees mede: zo zullen 'er geen Muizen, Ratten of Vleer muizen by ko-j men. Den Plantanus boom heeft een byzondere eigenfchap ,om de Vleer-muizen te verjagen, want nimmermeer zullen de Vleer muizen in Huizen komen , daar een Plaan-tak opgehangen ls.
222. Om Eend vogels te voeden.
Het kruid Waterlinzen , heeft nog ftelen nog bloemen, in 't Latyn lens Lamffris, lens Aquatilas, lens Paluflus, in den Apotheek lenticula Aquaj en Anatum Herba, dat is zo veel als Eenden-groen, Eenden brood, om dat dit de Eynden een goed voedfel verftrekt: Dog niet alleen de Eenden, maar ook de Ganzen en hoenderen, eten dat zeer gaarn, zo wel alleen, als met zemels of meel gemengd.
223. Om de Aard muizen te dooden.
Talladius raad ons, dat men zal de holen of gaten der Veldmuizen ftoppen, met Oleander bloemen of bladeren; want zy zullen fterven, air zy dezelve ruiken of eten.
224. Om Enkhorentjes te voeden.
De Nootjes van de Beukboom, die men beuk noemd, worden zeer gaarn van de Enkhoorn tgegeten: Als ook mede van de Muizen; men wil Zeggen , dat ze veel doen om de Enkhoorntjes en Muizen te doen vermenigvuldigen.
F
225. Om



jfa TONEEL Bt« 22^é. Ora Haazen te voeden.
Zo'mag men ze Ganzendiftel, Konynkruid, en meer andere te eten geven, daar zyn mesr kruiden, als Gerve, Reine vaar, Wegbreede, enz. die genoeg bekend zyn.
Q.16. Meerlen, Lyfters, en andere Vogels te vangen.
De bezien of vrugten van Keelkruid , Monchout of Liguftrum, worden van de Meerlen, Ly fters, Snippen en diergelyke Vogelen in den Winter veel gezogt en gaarne gegeten, waarom men die ook daar mede kan van vangen a27."pveSpanj*aarden plagten met deBezien van Thy*-* melea.ofSinal Nezercon genoemd, in de Maanden van Oftober en November de Vogeltjes te vangen. Daar zyn nog meer manieren om Vogeltjes te vangen die wy hier na zullen verhalen, en zullen ons tot iets anders keeren van dien aard. 228. Eenden en Duiven te vangen.
Zo men begeerd Duiven en Eenden te vangen, zo kookt witte Nieswortel met Tarwe, alzo lange tot dat de Tarwe breekt, en geeft die dan de Duiven of Eenden te eeten, kort daar aan zult gy die met de hand vangen.
229. De Kikvorffen te dooien,
Gefnerus betuigd dat het zap van de Thora Valdenils zo vergiftig is, als men een naaide doopt in dit zap, en het aan een Kikvors ftryktj terftond fterven zal; immers zo het *t opregte zap is.
230. Om Viffchen te dooden.
Zo men neemt Hirten fpongien, Hlrtsfchwammen, in't Latyn Cervi boletus genaamd, en die in *t water werpt; zyn zo koud van aard dat 2y de Viffchen doen fterven. Plinius fchryft dat de derde zoort van Cyclaminos de Viffchen doed fterven.
131* Om de Viffchen te génezen. Tü/anneer de Viffchen in de Vyvers ziek zyn, zo 1" men die aldus wederom gezond maften en
■ ■■ ge»



K O N S T E N. 8J genezen. Neemt de groene bladeren van PeferzeHe, en ftrooit die in de flaande Waters of Vyvers, doen de ViiTchen wederom bekomen en verkwikken , zo zy te voren door eenig vergift vergeven zyn. • 232. Om de grondigen fmadk der Viffchen te benemen.
In Italien gebruiken de VifiViers bet krui 1 Menthaftrum of Wilde Munte, om de Viffchen vari ettelyke Poelen of Meeren te zieden of te (loven om hunne grondigen fmaak te benemen i Anders word dit Menthaftrumniet veel om zyn fwarenreuk in fpys gebruikt.
233. Om Viffchen te vangen.
De vrugten en bladeren van de soorten van Wolfmelk (Thymalus hoewel zy zigter en onfterker zyn, nogthans konnen zy de Viffchen die in dé flaande Wateren of Vyvers zyn, geworpen zynde, tot een befwyminge brengen, en op het water doen dry ven, als of zy half dood waren, zo Galenus daar van fchryft, maar dan moeit men zeer veel van die vrugten ot bladeren nemen,om dies wille, dat de kragt daar van door de meenigte des waters haaft verfpreid w>rd, of verdwynd. De Mede mei veel Zaad is de Viffchen zeer aangenaam. De wormpjes, die in de droog-volders kaarden in de Herfft gevonden worden, genezen de pyne, en alle gezwellen en zweeringen , die aan en omtrend de nagels ko»nen, daar opgebonden. Dezelve worden van de Viffchers aan hun Angel gedaan, om daac mede Viffchen te vangen. De Olmbomen, dieomtrend Salamanca (zcid Clufius) flaan, en by dei riviete Tormes grosyen, hebben aan hun wortel zo veel dunne veezelingen als draatjes, die heel rood van verwe worden; als zy van het voorby gaande water befproeid zyn: en daar aan waffea kleine krabbetjes; als garnaat, die van de Viffchers vergaderd worden, om Viffchen mede te vangen; dan als zy grooter worden, zo kruipen zy uit de F 2 Wor«;



84 TONEEL der
wortel, en vliegen weg als aardfche Sprinkhanen, dan daar na komen ze wederom in *t water om jongen te krygen.
Het fcbynr Har dit een Haft-worm of Overaas is. 334. Om de P'.srwormen uit de aarde te doen kruipen. T~~\' Viff.hers ftampen de fnoeiters van Okkcrno-»-** ten, en werpen ze in het water, en ftorten 't zelve water op de aarde, welk water de pierwonnen uit de aarde zal doen kruipen. Ik heb gezien, dat men Menfchenpis op de aarde ftorte, en die ingetrokken zynde, Kwamen'er Pierwormen te voorfchyn.
234.* Om zagte en witte Handen te krygen, TVT emt Amandelkoeken, die by de Apothekers te * ' vinden zyn, of in plaats van die, heeleAman» delen, ftoot die aan ftukken, wafcht daar dageiyks uw handen mede,zo zullen zy wit en zagtworden. Men kan ook wel Olie van Wynfteen daar onder mengen , zo zullen de handen des te witter worden.
23 S* Tegen de Sproeien in het Aangezlgt. TVTeemt 3 oneen Rcfewater, doe daar in 3 grein ■»• ^ Sublimaat, en wafcht u daar dageiyks mede. Of neemt Verkensmelk, en wafcht daar mede het Aangezigt dageiyks, zo zal het t' eenemaal vervel» len, en een zuivere huid krygen.
235. Een zeldzaam Water, omfchoone Handen en een fchoon Amgezigt te krygen. ■jVJjemt bladeren van witte Lis, haald het water daar van over, in glaze of verlode vaten, op een zagt vuurtje, neemt dan wit Sandelhout, wascht het wel, laat dat fn 't voorzeide water weken ,tot dat het wel gezwollen is, doed dan by ieder once van dat water, een half onte of drie vierendeel loods Maftix, die wel gewaffchen en gedroogd is, haald dat in het bad over, leggende in de mond van den helm, een weinig Mufcus, zo gyhet welriekend wild hebben, zo zuid gy een deftig water krygen, van weinige tot nog toe bekend.
237« Om



K O N S T E N. 85
237. Een Water om de Vlekken uit het Aangezigt te verdryven,
T) ukt de Bloem van Vlier, Venkel, en Wynruit, -*- van elks even veel. Haald het water daar van over den Helm, wafcht u daar mede, en gyzuld daar wonderlyke uitwerking van zien. 238 Een Water om het Aangezigt helder en hlinkend te maken.
Neemt Ezelinnemelk,en fciialen van Eyeren,Iaat daar een Water van diftelleeren, en wafcht het Aangezigt daar mede, zo zult gy blank, fchoon en wit worden.
239. Een Blanketzel om het Aangezigt en andere deelen des Lighaams te reinigen,
Neemt twee oneen witte Borax. Eén once Aluin. Twee dragtna Campher. Püluim Aluin,
Gemeene Aluin, van elks één once.
Elk bezonder geltoten zynde, mengd het met elkander, doed het dan in een groot vat met Fonteinwater, 't welkgy met een doek digt toedekken moet, laat het twee uuren op het vuur flaan, zet het dan af, en koud geworden zynde, doed het in een ander vat.
Neemt dan het wit van twee wigtirje Eyeren, die op dien zelfden dag gelegd zyn, en fliat het inec verjuis: doed het dan in *t vat met water, en laat het twintig dagen in de Zonne flaan zo hebt gyeen goed water.
240- Een Water om Roode Wangen te maken,
Neemt een Schenkel van een Koe of Os, dat is onder de knie, doed daar het vel af niet de tengels, breekt dan het knie in (lukken, te weten het been, zenuwen en merg, didileerd daar een "Water af, en watt daar 's ogtens mede.
F 3 241. Een



85 TONEEL der
a4t Een Water om een blank Aangezigt te krygen. tvj-c.iit Siiver gelit, of Litharginum Argeni een •j- t once, ftoot het z;er fyn, en doed bet in een potjen . giet daar over goede witte Wyn-Kdik, laat net zo la"ge veikoken, dat het drie vinger lang gezakt is, iaat het koud worden, doed het door een teems of doek, en bewaard het. Nog is goed Melk, en zap van Orangie, met Olie van Wynfteen gemengd.
242. Om een Huid zeer zagt en wit te maken.
Neemt Loog van Wynlleen zout, die niet al te , lick is vier oneen, Olie van bittere Amandelen, die door ui perzinge gemaakt is, zo veel het uw beliefd, laat 'er zo veel onder maikanderen gemengd werden, dat het vott terftond wit werde, en alzo blyve, laat dan hier de Huid des ogtensen des avonds mede gewreven werden.
1243. Om Roode Wangen en Lippen te maken.
Neemt CoBccniiie, laat die in Koozewater weeken, deiircTuur daar uitgetrokken, doopt daar éenigeftukjês witte wolle in,en laat die lapjesdiogen, en dooptze dan daar weder in, en fa: weder drogen, doed dit zo lange tot de lapjes rood genoeg zyn. Als gy u dan rood wild maken, zo maakt de lapjes een weinig nat met fpeekzel , en wryft daar mede uw trony ,zo zullen zy aangenaam rood werden.
1144 Een Blanketwater tegens de Vuurlgheid.
Nemt Zou, van Loot, zes grein, Campher eea dragma, Roozewater, drie oneen; mengt dit onder een, wad uw hier alle dagen mede. 245. Een Blanketwater, om de vuurighrid uit het
Aangezigt weg te nemen. TVTeemt twee dragma Campher, fnyd die aan klei^ nertuKjes, wryft dat ineen fleenen Mortier; daar allengskens het zop van een Limoen by druipende, dodd dan daar by een pond witte wyn, giet ket dan door een doek, en laat de overige Campher



K O N S T E N. «7
pherin een doekje gebonden, in de fles haneen: hier mag men dageiyks eenige reizen mede waflen. i45 Om nette zwarte Wenk brauwen te maken.
Laar uwWenk-brauwen eerft netjes fcheeren, neemt dan een Kruidnagel, en brand die aan de kaars, maakt die dan een weinig nat met fpeeg, enftrykt daar de Wenk brauwen mede. zo verre als het hair is, met een zwarte linie, zo zuid gy aanlokkige Wenkbrauwen hebben.
247 Om Moesjes in het Aangzigt te maken. _
Neemt wit Was;een loot; doed hier by een vierendeel loots Terpentyn, fmelt die onder malkanderen, en fmeert daarmede op fyne zwarte zyde ; zo koud gy daar zulke moesjes van gedaante, grote 'Figuur van fnvden als het uw belieft, ' 248- Om het Hair te krullen.
Zommige hebben haar Hair regt neder hangende als een pond kaariïen ,en zouden wel veel willen geven, datze goed gekruld Hair hadden, derhalven heb ik deze praélyk uitgevonden. Bind uw Hair op, en neemt dan een Komfoor met vuur,op op welke een pot met water ftaat te koken, laat dan de eene opgebonden lok hair daar 2 uuren lang in koken,het hoofd rondom met fervetten bindende op dat de heete Waaffem daar geen fchade aan en' doed. Dit kond gy op uw gemak doen, zettende het komfoor met de ziedende pot op een lage tafel alwaar gy met een ftoeltjen kond by gaan zitten- 'dit pedaan zynde zo kond gy de andere opgeknoopte lok daar ook zo lang in houden als de andere, laat dan uw hair drogen, zo zal het zo lange eekruld blyven , tot dat het verwaffm is, het welk pV dan al weder op dezelve wyze kund doen. a/io Nos een andere wyze om het Hair te doen krullen. TVTeemt een once Arabifche Gom, laat dat indne. JN "oneen water fmelten; beftrykt daar des avonds als ev flapen gaat uw hair mede, dat het nat is, wind uw hairlokken dan op Tabakspypjes of paoierties, en fteekt het onder uw muts, zo zal het P'Bt4 • ' f 4, 's mor-



88 TONEEL der
's morgens droog zyn, kamt het dan uit en poej'erj het, 20 zuid gy de geheele dag fchoon gekruld hair hebben.
250. Om het Hair zwart te verwen.
Njemt haft van Eykebomen kookt die in water, en wafcht uw hair daar fomtyds mede, en gedroogd zynde, zal het zwart worden. Of men fmdt Si!ver in fterk water, en men bevochtigt de kam met dit water, 't welk het hair zeer zwart maakt; edog dit wi! ik niemand raden, dewyl het hair daar door te veel ftukken gegeten word.
251. Om Mond Hair te maken. A j n ziet veele Water landfche Boerinnen, die met het hoofd bloot gaan. en blond hair dragen; welke kunsjes zy weten met hetzelve alle weken in Zeepzop te walTchen, met Loog daarin, 'twelk het hair wit byt.
252. Om het Hair te doen waf/en. TVTeemt drie lepels Honig, en drie handen vol **• Wyn6aartrankjes, daar de wyngaard zich mede vaft houd en opklatert, ftamptze ter degen, en druk'er het zap uit, 't welk gy onder de Honig zuid mengen; wafcht daar dan de kaale plaatzen mede , daar gy wild hebben dat het hair dik en lang zal sroeijen. 453- ^m zwarte Tanden wit te maken.
NieaitTluimfteèh, ftoot ze fyn, druipt daar eenige druppelen Geeft van Koperrood in, dat by de Apothekers wel te krygen ts; laat het drogen, zo kund gy uw Tanden daar zeer wit mede wryven.
Of neemt alleen de Tartarus Vitriolatus, de Chymifter; en Apothekers wel bekend; wryft daar uw Tanden mede, en zy zullen terftond wit werden. 2^4. Een Water om de Tanden wit te maken.
Men neemt eenige Lamoenen, daar haald men een water van over, wafcht daar de tanden mede, zo zullen zy zeer wit worden.
Maar als gy daar geen water van maakt, zo gebruikt het zap dat heel goed is, maar het water is beter, want het verlieft zyn kragt niet in 't overhalen.
255.



K O N S T E N. 89
255. Poeder om de Tanden wit te maken.
Neemt Wynlteen. en gemeen Zout, vanelkseen , half once, wryft hier alle morgens uw Tanden mede, zo zullen zy zo wit worden als Yvoor. 256. Om hethairop allerleye plaatzen wegte deen gaan.
Neemt vyftig of zeftig Eyeifchalen, flootze fyn tot een poeder, haald daar een Water van over, met welke gy de plaatzen walTchen zuid, daar gy geen hair begeerd te hebben.
257. Voor alle Exteroogen der Voeten,
Niemt gefloten Look, bind dat 'er op, alle dagen eens ververfchende, enwascht uw voeten om den anderen dag in Loog, tot datze van zelfs afvallen. Het gat kunt gy voorts genezen met ee» nige heelende Zalf.
258 Een aangename Snuyf T*bdk,
Neemt witte Nieswortel: Tabak, van elks een half once. Majolein,
Roozemarein, van elk een dragma.' Laat dit alles onder een tot een poeder gefloten worden, dat niet al te fyn is.
259. Een Oog-water.
Neemt een hard gezoden Ey, fchild het, fnyd 'het dwars door, neemt den doir daar uit, en legd in deszelfs plaats zo veel witte Vitrioel, als een Erwt groot, en het zal in 't water veranderen ; drukket door een doek in een glas, bewaard het voor de Oogen , want het is zeer goed.
200. Hoe dat men alle Vlekken uit het Wolle\Laken zal brengen.
Neemt koud gegoten Loog van Beuken AiTchen, doed daar in een weinig Wynmoers, ook gebranden Leem, uit een Bakoven, legd het Laken daar in zo verre als de Vlekken gaan, en het zal alle Plekken ui-trekken, waffchet daar na in klaar Water, en ^aat het in de Zonne drogen.
F 5 26;.



9o TONEEL t> e n
261. Waar vit het Poeder de Sympathie bejlaat, hoe hetzelve te bereiden, te bewaren, en te gtbruiken,
Dit poeder dan beibat na de qualiteit der Wonden , of in een enkele voornaame doffe, uit welke de meede deugd en kracht voortkomt, of uit twee te famengemengde.
Een enkele werd vereischt, als in deontfanginge eener Wonde geen been gebrooken, of andere vermorfeling gebeurt is.
't Saraensemengde, daar eenbreekinge van oeen, of vermoifiling van andere partyen is voorgevallen.
De enkele doffe des poeders is Roomfe Vitriool, dat is de groenfte en allerfuiverde: doch dit onbereide bezit zeer weinig van de Sympatetifche kracht, hoewel men verdaan heeft, het zelve, zonder voorbereidinge, met goede uitflag van verfcheidene gebruikt is geweed : Echter is de voornaamfle kracht deszelfs dependeerende aan de toe|>erydinge. De maniere van welke is als volgt:
Men deld het Poeder voornoemt in 't begin van de Maan 1 Auguftus , te diffolveren in *t fchoonfte en fuyverde water, en door middel van kladpapier over te trekken, waarna men het water doorhitte doed uitwaaffcmen, gelyk de Protechnique kond leert, en daar door weder een dik Poeder bekomen zynde, werd het in de Sonne tot uitbranden gedeld, vyftien of achtien dagen achtereen, totdat het door de kracht der Sonne tot de hoogde witheid is verkalkt Doch is eerdelyk waar te nemen, dat het uit alle regenachtige of dampige lucht gedeld moet worden.
Dit Poeder eindelyk door de kracht der Sonneen goede waarneminge bereid en uitgebrand zynde, moet voorts in een drooge getemperde plaats bewaard worden: doch by toeval eenigzints vochtig geworden zynde, kan door een lichte warmte to
zy



K O N S T E N. 9*
?ynen ftaat herbracht werden, alvorens het tot gebruik mag gebrast worden.
Het te famengemengde Poeder, dienftig tot de wonden der gebrookene boenen, en andere vermorfeling, beftaat uit het voorfchreven enKel Posder , en de Gomme Tragacantha , welke zonder andere bereidinge, onder het Poeder, met gelyke veelheid als het zelve, mag vermengd werden, doende eenige daar by tot verfterking van kracht, Arabiiche Gom, Sarcocolla, en andere foort van Medicinaale Gommen; doch het gantfche fondament der werkinge is het Poeder des bereiden Vitoiools.
Voor dus veele van de bereidinge des Poeders: nu ftaat dan te verhandelen, hoedanig het Poeder de Sympathie volbrengt de genezinge der wonden: dat is . .
In de verfche wonden, uit welke eenig bloed is uttvloeyende; werd ingedoken , of ten minden tegengelegt eenig fchoon Lywaat, of andtra fuivere ftofte, tot daar in eenig bloed is ingetrokken, en daar op het voorfz. poeder dan geftrooit zynde, werd de befprengde ftoffa opgewonden in een ander Lywaat, en alfoo bewaard in een getemperde plaats, alwaar het noch te koud noch re heet is, en dat zo naby, of zo verre van den Patiënt als het u belieft Indien nu de wonde verouderd inogte geweeft zyn, en tot een fweeringe vervallen, zo volgt men ook een en dezelve mantere, en doed men de etter of materie uit de Wonde m eenige zuivere ftofte trekken, dan handeld men daar mede als voorfz. doch men wafcht de Wonde daarna met Iaauwe Wyn, en omwindfa met fchoorj Lywaat, het felve alle dagen vernieuwende, ot dikmaalder, na de veelheid der uitlopende vuiligheid. En ftaat waar te nemen, eerftelyk: Dat alledavuile doeken en windzelen in een getemperde plaats bewaard raoetw worden. Ten tweedenis de be-
urojiuj



oa TONEEL dek
ftrojiage des Poedsrs, en de wafllnge met Wyn; maar eenmaal, dat is ter eerder aanhouding van noden Ten derden, dat zo de Wonde diep is, moet het lywaat of doffe daar ingedooken worden: doch zo dezelve ondiep is, zo is 't genoeg dat het bloed daar op uitvloeit. Ten vierden, dat het poeder de kracht bezit ter geneezinge van alle wonden. Ten vyfden, dat het lywaat met Poeder befprengt, in een koele plaats gebragt, of in koel water gedoopt moet worden, indien de wonde door hitte ontdoken is: Voorts gedragen wy ons aan de Oratie van den Heer Cancelier Digby.
Doch raakende als in de wonden ook gebrookene Beenen zyn, of andere vermorfelingen , zomoeten dezelve eerd te recht geholpen zyn na behooren, en dan voorts geneefen met het voorfz. Poeder, vermengd met de Gomme Tragacantha, als voorgemeld.
202. Beproefd middel voor de anderendaagfche en derdendaaffche koorts.
Neemt drie dragmen Veneetfe Triakel, doedfe in een glas witte wyn , doed dit in een pot die op de kolen daar, en laat het een half uur daan, tot het kookt: zo ras de zieke de verheffing begind te voelen, roer' het te tegen in de pot om, en laat het zo warm de zieke drinken, dekt hem dan louter toe, om te doen zweten; zo het de eerde of tweede reis mislukt, zal het voorzeker de derde reis helpen.
263- Beproefd Middel tegens de Waterzugt. TVTeemt Wynruit in de Mei-maand geplukt, want ' ze dan in haar kragt is, haald die over gelyk men Rofe water doed; doed by dit Water weder nieuwe Wvnruit, en doed als vooren, tot drie maal toe. Men moet agt geven dat men het zo lang niet laat neerdruppen tot het kruid droog is, maar daar moet altyd eenig vocht oyerblyven, welke het grofde deel is. Drinkt 's ogtens nugter van dit Water



K O N S T E N. 93
ter, en vier of vyf uuren na de middag. Dit ge* neeft de Waterzugt zonder te milTen.
264. Middel van de Heer Arkinfon tegen de Pejl.
Neemt de Wortel van Angelicaeen weinig in den oven of by het vuur gedroogd, en kneuft die wel: frnyt die in goede wyn szyn en laat ze vier dagen weeken: maakt dan een vierkante tiggelfleen beet, iegd dan deze wortel daar boven op 's ogtens en 's avonds, dit fal een reuk in 't geheeie huis verwekken.
265. Een ander Middel tegen de Pejl.
Neemt Talk gemengd met wat azyn, laat dat op een komfoor met kooien branden, 't welk uw huys van de Pelt bewaren zal. Dit is beproefden onderzocht,
266. Beproefd Middel voor de Vrouwen, om fpoe.
dig en zonder pyn te Kramen, "Meemt Kaneel, een dragme.
Barnfteen , een half dragme. Stoot dit tot een poeder en mengd het met elkander met negen lepels geklaarde wyn, en geeft dat de Vrouw te drinken.
267. Middel om de Tanden der Kinderen voort te
doen komen zonder pyn,
Neemt het hooft van een| gebraden of gekooktcn Haas, doed daar de Herffenen uit, en mengd die met wat Honing en Bier, ftrykt het tandvleis van het Kind daar dik wils mede.
268. Middel om de Kinderpakjes te doen uitlo' pen.
TVTeemt Citroen-zaad, een once, ■*-' Gezegende diftel zaad, ander half once. Stampt die klein en maakt daar een melkje af met Water van gezegende diftel Schurft kruid Gulde roede, Maakt die zoet met twee of drie oneen Syroop van
Ci-



54 TONEEL des
Citroenen, en drinkt daar geduurig een Glaasje af, of twee zo het nodig is.
269. Middel tegens de Kanker. Tyjeemt een ftuk Aluins zo groot als een Ey, Iaat het in Fonteinwater fmelten, bluft een ftuk gloeyend Staal in dat water uit, en laat het koud worden: doed dit zo zes of zeven reizen achter een, weekt dan wat plukfel in dat water, en Teegd daar mede de etter uit de Kanker, Men moet geen tweemaal op eene plaats droogen, doed dan alle de etter weg, zuiverd het alles weder met nieuw plukfel, neemt dan ten goed deel plukzel, in het voorgezeide vogt nat gemaakt, en bedekt daar de Kanker mede, daar over een Diapalme pleifter leggende. Verbind dit 's ogtends en '< avonds tot dat het genezen is, 't welk in weinig dagen gefchied.
(270. Middel tegen de Serpent- en Dolle Hondsbeet.
Neemt Pingelen, of Amandelen,
Wyn ruit, van elks een hand vol. Look, een heele bol. Stoot dit alles te zamen met een weinig Triakel, en zo het voor Adders, Slangen of diergelyke is,' zult gy dat in wat wyn of Bier drinken , maar zo het voor een dolle Honds-beet is, neemt het dan met Melk in, en iegd daar van ook op de beet, wanneer gy het zop daar uitgeoerft hebt.
271. Middel tegen alle ontjtekingen des Kankers en allerley verbrandheid.
N.semt een half mingelen Brandewyn, welker helft dlendom een once Veneetfche Terpentyn te fmelten, flaat het wel onder een met drie dooren van Eyeren, by welke gy een o^ ce O'y van St. Jans kruid mengen zuid, en legd deze Salf op de ontfteking, en daar een dubbelde doek boven óver, in de overige Brandewyn nat gemaakt.
272



K O N S T E N. 95 272. Onfeilbaar Middel om het bloed te Jlelpen van een Wonde en het bloeden uit de Neus.
Neemt twee deeien Mofch dat op de inenfche doodshoofden waft, vryft het klein met de vingers, mengt het met een deel gepoederde Maftix, en maakt daar een Salf af met Gom Dragant die in Rooze-water in Weeg bree water geweekt, ftrykt het dan op een leer of doekjen de langte van een duim maar niet zo breed, en legd het op de Voorhooft-ader die na de Neus gaat; maar voor de bloedvloed, moet men het maken de groo. te van een palm van een hand,en leggen het op de Navel.
373. Een byzondere Plyfler om op de Maag te leggen.
Neemt geftooten Styrax, Aloes Socorin , van elks een once. Rooze water, een half pint. Laat dit te zamen in een Pannetje zieden , tot dat htt dik wordt: het roozewater uitgewaasfemd zynde, laat het koud werden, doende daar wat Rozemaryn Honing by, maakt 'er dan een pleifter af, om op de Maag te leggen. Het is zeer welriekend en onverdeiflyk: het verfterfct wonderbaarlyk de Maag, en verdryft alle taaye flym: 't bewaard de natuurlyke warmte en niet de overvloedige; zy heeft het leven aan veel perfoonen behouden, die op 't fterven byna leiden, geevende haar wederom de verloren fpraak.
274. Onfeilbaar Middel tegen alle Oegziek* tens.
Neemt het Kruid Druive-voet genoemd, en (Tampt het in een Mortier met wat Zout, legd het een met het ander aan de hand van de andere zyde daar de Quaal niet is ,by voorbeeld, zo het rechter Oog iets fcheelt, moet men het aan de linker zyde leggen.
Zeker Juffrouw is daar mede genezen, na datze
de



96 TONEEL der KONSTEN.
de Kinderpokj'es gehad heeft, aan weikers Oog drié uitwa;jes kwamen, maar zy wafte zig dageiyks met eera droppel v.m de Geeft.
375 Middel om het Gezicht te fterken. Tweernt Roode Rooze water, een pint. A Kandy Suyker. een once.
Oogr.iet fyn gewreven , twee dragmen.' Roert a:ies wel onder een, en Iaat het 24 uuren ltaan, wart en rcinigd daar de oogen mede door middel van een Spons.
276. M*ddel tegen de Tandpyn uit Zinkingen omftaan.
TVTeemt Peterfeli, die gy in de handen gewreven hebt, drukt daar het zap uit, drupt zo veel in
t Oor als gy kond, daar vyf of zes greintjes Zouts by mengende, en dat aan de eigenfte zyde daar de pyne is: Dit middel doed de Tandpyn in een ommezien vergaan; laat het egter daar twee of drie uuren in blyven, en zoo de pyn weder komt, zo ♦ioed het zelfde.
277. Een ander dito middel. Viyanneer iemand Tandpyn heeft, laat hem een
W Wolletjen nemen, en wentelen het zelve in de Balzem van Lucatel , en laat hem dat aan de pynelyke Tand houden, de pyn zal terftond overgaan , dog voor 8 dagen dat men dan weder gebrui • ken mag, *t zal genezen zyn, en van de pyne verloft.
278. Middel om de Tanden en Tandvleesch vaft te maken.
Tweernt Aluin, een dragme.
Bolus AmenUi-, twee dragme.
Mirrhe, een half dragme. Stoot alles fyn, en doed het in een Kop geklaarde Wyn, wel omroerende, waft daar dan dageiyks dé Tanden en Tandvlees mede.