REGISTER.
GEHOUDEN BY MEESTER
AERT vander GOES,
Advocat tati de Staten *s Lands yan HOLLANDT,
Van alle die Dachuaerden by defelve Staten gehouden, mitsgaders die Refolutien > Propofitien , ende andere Gebefongneerde in de voirfz Dachuaerden gedaen.
Beginnende den lefien January 1^24* , jlilo curice Hollandice. Ende eindende den 28. Decembris anno 1543*
EERSTE D M E t.






REGISTER
GEHOUDEN BY MEESTER
AERT vander GOES,
Advocat van de Staten's Lants vanHollant,
Van alle die Dachuaerden by de felve Staten gehouden, mitsgaders die Refolutien, Propofitien ende andere Gebefongneerden in de voirfz Dachuaerden gedaen. Beginnende den leften January i524. ftilo curise Hollandia:. Endeeyndende den 28. Decembris an1 no 1543.
Memoire van den Dachuaert by den Gedeputeerden van den fes grote Steden befcreuen in den Hage
Den 31. January 1524. Jlilo Hollandia,
Erft bedancken die voirfcreuen Ge* '5»4»
deputeerden, myu Heeren van den ï'*?** Raadt , dat zy forge dragen voir den armen Luyden om te beletten
die ryfinge van den Coren. Ende dunét. ter corre&ie den voirfz Gedeputeerden, dat varj geen noode zyn zal enich nyeuwe verboden meer te doene, gemerét God almaehtich A st fich-



04)
i52*- fichtent die Dachuaartbrieuen , merckelicken 31.Jan. Zyn gratie verthoont heeft, dat binnen Dordrech het Coren op elck hoet vyf Rinsgulden afgeilagen es: ende binnen Delft insgelicx dagelicx afflaat: Ende alzoo die van Putte vaarde van den Steden gefeten zyn: Daeromme dunét den Gedeputeerden huef Requefte redelick.
TT Tem van de Vaerte verfocht by den GedeJL puteerden van Leyden naer Amftelredam, dun cl: die van Haerlem hemlieden zeer prejudiciable te weefen. Waaromme dan den Gedeputeerden bidden ende verfoucken myn Heeïen, dat zy Parthyen mitter minnen veraccorderen wille, om t'onderhoudcn eendracht ende goede nabuerfchap.
ITem myn G. V. te aduerteren van de Scepen die de Conink van Dennemercken toereeden wilt op Ooftlant, op dat de faken van der Commerciefcepen die op goede hoope ftaat, daer by niet verachtert en worde, byfondere eer dat men antwoort heeft op ten BricfF by myn G. V. oirftwaerts gefonden.
Pag. a. TTem dat men oic goet toeficht hebbe, dat 8 de Stuyrluyden ende Scipperen van deeze Landen der Keyferlicke Majefteyt, hem nyet en verhuyren om mitten Oifterlingen weftwaerts in Vranckryck te feylen. Ende in gevalle met bevindt dat d'Oifterlingen om Soudt varen willen in Vranckryck, daer deur de Koninck gefterdt foude worden. Soe verfoucken zy dat de voirfz Gedeputeerden mit hemlieden begeeren willen an myn G. V., dat het den
Ois-



C'5)
Oifterlingen verboden zy (gelijck zy d'Onderfaten van defen Landen verboden hebben ) te vaeren deur die Sontte om den Koninck van Dennemarcken nyet te ftercken. Oft dat men d'Oifterlingen achten lal als Vyanden derKeyferlicke Majefteyt ende heur Scepen ende Goeden , fal mogen roouen en benemen voir goet prys, &c.
Antwoirde van de voirfz Gedeputeerden op '£ Rapport van der Dachvaert onlancx bouen gehouden by myn G. V. tot, Meclielen.
ITem dun cl goet den voirfchreuen Gedeputeerden , dat myn Heeren van den Rade lullen oic befcryven de cleyne Steden, om 't felfde Rapport van den Saufconduyten ende Viffcherie, te hooren, zoe hemlieden defe fake grootelicken roert ende mede angaet.
INtsgelicx dat ten feluen dage mede befchreuen worden die Staat van den Eedelen op der Munten. Ende op advys van den fecretcn Raede roerende den Article by den Staten van Hollant, ouerlange verfocht, dat men fal mogen vernaften Huyfen ende Erven den Geefteljcheyt fichtent der laetfter nyeuwe Acqueften angecomen by coop of fucceffie, ende die Erfpachten , of noch ancomen fal mogen,
A 3 Jn-



C 6 )
Andere Poinclent by enige in 't' particulier geproponeert omme ter nafier Dachuaerde mede op f antwoorden.
Item
ENige Steden claegen ouer die veelheyt ende onbequaemheyt van den Notaryflen, die hemlieden onderwinden te maken Instrumenten van allen Contraéten ende vuyterfte Willen daer veel ProcefTen ende Gefchillen vuyt ryfen, begeerende dat elck in den fijne de nutfte ende bequaemfte fal mogen elïgeren, zoe veel hemlieden nae grootheyt van der Stadt van noode fal fijn, die goet Regifter of Prothocoll fullen moeten houden , ende dat van Teftamenten ofte vuyterfte Willen die in tyden van noode haeftelicken gemaeét moeten worden.
ITem die Coopluyden van Horen ende elders , clagen dat die van Antwerpen onlancx geltatueert hebben , dat nyemant vuyt Hollant, aldaer fijn Boter, Kaefen, Zout , Tellick , &c. vercoopen en moet, dan by geheelder of ten minlte halue Laften teffens , vuytgefonder van Vridaechs favons tot Saterdach dien geheelen dach, 't welck fmaeét courtinge of monopolie contrarie oude gewoonte. Begeerende dat men yemant van 's Lants wegen committeren willen om die van Antwerpen te verfoucken mit goede redenen, 't felfde afrende te nyente te doene, onderhoudende de goede oude Couftumen tot noch toe gevfeert.



(7?
ITem die van Hollant claegen zeere ouer \ Geleygelt leggende voir Yerfickeroort, 't welck achtervolgende d'Ordonnantie van de Keyferlicke Majefteyt behoirt te leggen op Roeuersbergen. Ende alfoe 't felfde mgeftelt es als arbeytsloon ten tyde van de Vlaemfchc ende Brabantfche oirloge, die lange geceffeert hebben, ende nochtans de Heere van Berge , ende veel fmgulier perfoenen 't felfde continueren als een Tholl. Soe foude enige goetduncken, dat de voirfz Landen, den voirfz Heere ende andere contendeerden mit redene , ofte enige fomme van Penningen om te redimeren vexatie ende moleftatie.
INsgelijcx claegen de voirfz Landen, dat den Thollener van Yerfickeroert zyn naerfticheyt nyet en wilt doen , byfondere des nachts om de Scepen te befoucken, of confent te geuen den bekende Scippers van daer te mogen vaeren mitten getyde op hueren Mar&dach , daer by d'Ünderfaeten grootelicken geinteresfeert worden, fonder proffyt van de Keyferlicke Majefteyt. Begeerende daeromme datter in voirfien mach worden.
ITem die van Haerlem verfoucken dat het Schip ende Goet van eenen hueren Poirter, 't welck den Tollenaer mainteneert geconfifqueert te weefen, om dat hy noch geen verjaert Poirter en is, contrarie heur Preuilegie ende oude Vfantie altyt gevfeert, mach ontflagen worden op cautie , ter tyt toe dat myn Heere den Stadthouder hier in 't Lantgecoomeh zy, 't welck men hoopt voir Paeflchen A 4 zya
1524-
3».



31.7*8.
Om
C 3 )
zyn zal. Ende verfoucken d ander Steden 't zelfde an myn heeren van den Rade ende Rekencamer, om alsdan de fake verilaan te worden,
VAn de voirfz es hebben die Gedeputeerden genomen Copie om'te rapporteren ende antwoirde inne te brengen den achttien Februaryin der Herbergen.
ENde hier nae in 't fcheyden zynder Brieuen gecoomen van Roftick ende Lubbeeck vuyt Ooftlant, dagende ouer den arreften op heuren Goeden gedaen by die van Antwerpen , vuyt crachte van der fententie gepronunchieert in der Cancelrie van Brabant op oude actiën van roeuinge , daer die van Antwerpen in de Dachuaert van Bremen nyet af fnbmitteren en wilden, als wy van Hollant deeden. Welcke Brieuen inhouden dreygementen. Waaromme die voirfz Gedeputeerden an myn Heeren van den Raede verfocht hebben , hier van te willen aduerteren myn G. V., ten eynde dat die arreften in Hollant of Zeelant gedaen , afgedaen worden , ende dat zy procederen tegens den Borgen. Ende de Steeden fullen hier mede Rapport af doen , hebbende Copie van den Brieven, om in der naefter Dachuaert de 8. February antwoirt inne te breegen mitten voirfz Articulen ofte Pun&en,,



Om myn G. V. en
Stadthouder te aduerteren ende an te folliciteren defe naegefcreven Articulen, hebben die Staaten van Hollant my gedeputeert, om te reyfen den 12. February. Ende ick ben t'huys gekoomen den ecrften April, facit 49. dagen Ende es geantwoirtals in de margo van deefen.
1524.
?• en ia Febr,
Pag. 4.
Conclufien van der Dachuaert in den Hage den 9. ende 10. February annoi $2,^.(11lo Hollandice. Ende eerst daeromme ick gedeputeert ben bouen te reyfen van V Lands weegen.
Om dit den Koninck van Dennemercken te jlellen van den hoofde es gefunden Wadrupont. Ende es in Hollant ende Zeelant befchickt dat de Scepen nyet geviïïtuailleert noch mit Gefcut gefurneert en worden.
i
IN den eerften verfoucken die Gedeputeerden van den grooten ende cleyne Steden. Dat myn G. V. belette dat de Koning van Dennemarc ken , noch nyemant van fynentwegen, directelicken noch indirectelicken enige Scepen van oirloge in defen Lande toe en reeden om te feylen Oiftwaerts, maar dat ter Veere begonfte es toe te maken, dat de felue Toereeders geftraft waren tot exemple , ende dat die van Ooft 5 teq



C zo )
1554.
9. en 10. Ftbu
cFArrèfien ofte executien fijn af gedaen. Ende es an die van Lubbick gefcreuen daer dit Jufiitie roert , ende es nochtans vuytgefielt tot in de Dachuaert , totPinJlerencoomende , hopende dat zy dandenBefcadigen fullen contenteren. 't Selfde es mede gefcreuen an den eerwalten Koninck, die eik an myn G. V. gefchreuen hadde. Mer d''executie die was te voiren gedaen tot feuen honden ponden groot en toey daer den Brief geen mentie af en maeft (quod notandum) ende dat defe fententie gegeuen es in den Raat van Brabant , ende geëxecuteert
ten mereken mogen dat men hemlieden onderhouden wilt 't gundt dat hemlieden laeftmit Brieuen toegefchreuen es geweeft.
ITem te verfoucken dat fententie in den grooten Raede voir KerfmilFen leftleden gepronunchieert, ten verfoucken van enige Befcadigen vuyt Brabant tegens die van Lubbeeck cum fociis d'executie gefurcheert worde tot in de dachvaert van Pinfteren om faken voirfz. Of ten minften dat d'executien van arrefte in Zeelant begoft, afgedaen zyn, daer myn Heere den Stadthouder tegens behoirt te weefen. Ymmers die van Brabant behoiren t'executeeren heur Borge.
de voirfz fomtne te Bergen en nyet in Zeelant. Die Oiflerfche Bode hebbe ick gefolliciteertzyn affcheyt van Bruffel den 18. February, eer yemandegedeputeertvan H'-lland by mygecoomenes, ende feyde, dat by wel t'huis reyfenfoude ende binnen 15.dagen,
en-



ende dan foude Dirickgen cerfl wederom hier coo- ,554, men, ende coomende in den Ha ge heeft daer oik 9. en 10. 1 villen hebben answoirde, die daeromme tot Bruffel Feèr' gefonden hebben, foe datter wel 15. dagen ver loepen zyn verloren, &c.
D t felfde es den Amtaffaten by myn G. V. gecomnitteeri 'te verfoucken , vier alzKto geen hoope en es van reuocatie noch van ftüfate te water, zoe fal men van den faufconduyten tracteren by elcx confent , om te hebben goet coop Sout ende Wynen op faufconduyt , fonder nochtans den grote Borfen toe te laten , ende elck van den Onderfaten mach vinden middel by kenniffe van den Franchoifen om in Vranckryck te gecrygen faufconduyt , ende die van defe Landen fullen doen verweruen vrtn deferzyde. Daer enige van aduyfe af zyn dat fe betalen fullen den twintich(len Penninck, zoe wel van de waerde datvuytgevoert, wort, als dat in defe Landen gebracht wort,
ITem dat myn G. V. Pag. 5. den Ambafiaten die in Engeland reyfen fullen , wille geucn fonderlinge laft ende inllructie, om generalicken zoo wel van dier zyde als van defen Landen, te reuocerert alle faufconduyten ge~ geuen, byfondere van Wyn ende Soute, ende datter voir dan geen gegeuen fal worden , durende die oirloge. Ende in gevalle van deefen. Dat myn G. V. verbieden alle Stierluyden van deefen heuren Landen oppeyne van banne ende confifcatie van Lyf en Goet, den Oiflerlingen, nyet te dienen om nyet te feylen in Vranckryck en foudt, by de felue redene dat d'Oifterlingen den Onderlaten van deefen Lan-



( I*>
»5Hp. en 10. Febr.
Landen verboden hebben te feylen deur de Söntte op dat heurlieder Viant de Koninck van Dennemarcken nyet gefterct en foude worden , daer min redene toe diende, dan ofte men hemlieden verbode nyet te feylen in Vranckryck om Sout duyrende d'oirloge. Ende in geualle de Konick van Engelant de faufconduyten nyet verbieden noch 't revoceeren en wilt, indien geualle, dat men make een Beftant ter Zee, dat de Coopman mach vaeren, wie hij zij. Ende of geen van beyde zyn en mach , des de voirfz Staten hoepen jae, want elcke Heere van fijnen Onderfaten gefullineert moet worden. Soo verfoucken zy, dat die generael faufconduyten , vuytgefondert de grote NacieaendeBorien, dat die gein terdiceert zy, te haelen in Vranckryck Wyn of.
wort, tot behouf van de Keyferlicke Majefteyts oirloge , ende fes honden Ryns gulden voir 't zegel, ende voir den Secretaris fijn recht.
Die van Amftelredam zyn naegecomen , ende hebben enige grieuen ouergegeuen by gefchrifte, om de faufconduyten gereuoceert ende afgedaen te hebben , dewelcke an Onfe Ambaffaten in Engelant gefonden zyn om 'f fefde an den Koninck te verfoucken , hoewel luttel hoo■pe daer toe es , maer nae dat de fake van Italië vergact, daer nae fullen die affaire van defe Landen gaen.
Den 7. Marty es gecoomen de blyde tydinge , dat Ons Volck heeft gevangen den Coninck van Vranckryck , ende fijn Volck al geftegen, ofte gevangen.
Die Heere vander Veere, Prefident van den grooten Raedt, ende andere Heeren vuyt de [en Landen , als Ambaffaten



(is;
ten gefonden in Engelant , hebben oick InJlruïïie ende /onderlinge bev. /, om mitten Coninck van Engelant ende den Ambaffaten van Vranckryck te Jlnyten ende accorderen , op ten Harinckvanck, of Viffcherie , dat d'Onderfaten van defen Landen ende van Vranckryck fullen vifchen tegens malcanderen by maniere van flilfate, fonder malcünderen te hefcadigen , 'f welck d Engelfe den Franchoifen mede belonen fullen, om dat onderhouden te worden , want cie FranchoifenOns nemen, ende d'Éngelffe den Franchoifen.
ofte Sout, om redenen hier voirmaels verclaert. Endeomd1Onderfaten van deefe Landen te bat te geraken an de faufcon? duyten tot redelicken cofte, zoe waert goet dat een vuyt Vranckryck hier in den Lande ware macht hebbende daer de Coopluyden van defe Landen het faufconduy t an verworuen foude mogen. Ende ter. contrarie een vuyt defe Landen mach 't van gelijke, hebbende in Vranckryck , daer de Coopluyden van Vranckryck an folliciteren fouden de Coopmanfchappen van deefe Landen daer te brengen, &c.
ITem die Gcdeputeerten verfoucken oick mit goede maniere van follicitatie afgedaen t'hebben, dat Geleygelt opgeftelt , ten tyde <van der oirloghe tuffchen Brabant en Vlaenderen , welcke redene ceffeert, ende of men mit follicitatie nyet afdoen en kan, dan te vernemen waer voir die Heere van Berge zijn actie foude willen te buyten gaen, om 't felue geweten , mit die van Zeelant te fpreken, ende dit moet mitter tyt gefchien. Item
9. en 10, Febr.
Pag. 6.



«. en 10 Febr.
ÏTem tnen fal mit die van Zeèlandt verfou-i eken an my G. V. dat de Tollenaer van Yelickeroot gehouden zal zyn tot allen tyden des daechs ende nachts , de Scepen te befien die daer begeeren te weefen op heurlieder Marcf en getyde te voirderen , of als 't bekende Scippers zyn , dat hy hemlieden oirlof fal geuen te feylen op heur geloof, en-r de indien zy faulte doen , gefcrift te werden als dat behoirt, tot exemple van alle an-r deren.
Van der reduBie van der Munte ter executie te fiellen. linde dit es noch vuytgejlelt.
ITem die Eedelen ende Steden begeeren gelijckelick dat de conclufie van de reduélie van den Gelde voir KerfmüTe by den Staten van Vlaanderen , Hollant ende Zeelant genomen, ende by myn G. V. geaduoyeert, hoe eer hoe lieuer fortere huer effect, ende dat de Coninck van Engelant daer van zy gefproken. Ende in geualle dat noch yet foude vertrecken, myne G. V. verlienwille, dat 't Geit nyet en ryfe. Ende dat de Haech Munte mach worden geftelt nae de voet van den Gouwe,



( 15)
Dit van de Geejlelicke fucce.ffie ende Erf goeden es fiat. Blyckende by den Oftroye hier van zynde.
Van,t voircoopen, die flaccaten fullen blyven.
en I». Febr.
nu loop hebbende, ende dat daer van gedruél worden die Boeckxkens, want fonder de HaechMunte d'Onderfaten van malcanderen nyet geraken en konnen , fonder pericle van vechten.
BEegeeren oicgehjckelick voiriien
t nebben by Octroy , dat de GeeftelickeLuyden, vuyt heuren handen ftellen fullen , Huyfen, Eruen, Erfpachten , vercregen fichtent die laetfte nyeuwe acqueften, ende voirtan geen meer vercrygen en fullen , ende dat by de bequaemfte maniere mogelijck lijnde , het fy achteruolgende hetaduys van den Raede van Hollandt,offecreten Rade, &c.
ITem dieGedeputeerden van den Steden sn dunét nyet geraden dat men die Placcaten van den voorcoopen we-
Pag. 7.



c 16;
«5*4$. en 10. . Febr.
wederroepen lal , ge* merel zy zeer profytelicken geweell zyn , int afflaen van den Waaren en Suvel ; maar alzoe enige Dorpen verde van den Steden gefeten zyn 9 om ter weeck Marei;* dach te commen, oft oick nyet veel en hebben datter pynewaardich zy, daer zy, geit af maeken moeten , om beden of andere lallen te betalen; daer inne foude men wel mogen voirfien , byfondere dat d'Officiers huer proffyt nyet en doen mitten verboden, welcke gellhien om te fcuwen Monopoliën, ende oick dat de Steden mogen hebben huere Maréldagen , daar zy principalicken op gefundeert zyn , ende en mach daer de fraude van Voircoep of Monopolie nyet gefchien als op ten Dorpen.
Va»'



Dit es fiat, maar den Staat fal, die approbeeren en de. Steden eligeren , blykende by den Mandamente hier van geëxpedieert.
"TTAn de Noraryf- 1524. y fen , elck Stadt 9- en 10. thebben deleftie van 'Fehr' twee* drie ofte vier, nae dat de Stadt groot es.
ITem die Gedeputeerden van den Steden begeeren gelyckelicken dat die Heeren ende Meefteren van de Rekencamer vuytftelen willen de queftie van dat die Tollenaar fuftineert Scip en Goet verbeurt te weefen van eenen die binnen tfiaers Poorter van Haarlem geworden es, ende noch geen jaar ende fes weecken Poirter geweeft en heeft, ter tyt toe mynHeexe van Houhftraet Stathouder van Hollant , hier int Land gecoómen fal zyn, 't welck men Iioopt voor Paefchen weefen fal, om dan den gemeynen Steden die gelycke preuilegie hebben gehoir wefende, gedaan te worden als ter materiën dienen ende behoiren fal , hier toe verfoucken zy affitentie van myn Heeren Van den Raedt.
Op ten voirfz 9 February fijn ter dachuaert- fffwppft .
Van de Edelen , De Heeren Gerrit van
Aflendelft. Jan van Duuenuoirde. Willem van Alckma, Willem Ooem, Rydde-
deren.
ende Mr. Florys Oera. I. Deel.
Vm Dordrecht, Jan Vrancken,
ende Frans van Toll,
ende Mr. Jooft Bets.
Van Haarlem, Gerit van Montfoort, Franck van Dromen, B Wou-
Pag. 8.



( i8 )
1524.
p. en 10. Febr.
Douwe Cornelis Boegaart , Zyn Gefelle, ende
Mr. Dirck, Penfiona« ris.
Van Rotterdam. Cornelis Jans,
. ende In 't Lam.
Schiedam, Den Burgemeefter^
ende Claas Dircx, ende Secretaris.
Van de Waterfteder! zynder oic enige geweeft , om te lioiren van de fake van Ooften ende faufconduyten mitten Harinckvanft, &c.
Defe naevolgende poinBen dienen te rapporteren , ende antwoirt inne te brengen ter naefler Dachuaert fonder prefixen dach.
E^Erft van myn Heere de Stathouder, die j begeert in danckbaarheyt een gratuiteyt ouer den Lande, van de getrouwen dienften 't Lant gedaen als Cappiteyn by die Heere van Caftre, om veel reedenen daar toe dienende
en-
Wouter van Bekeftein, ende
Bangaert, Secretaris.
Van Delft, Pieter Cornelis, ende
Burgemeefter, ende ick Aart vander Goes.
Leyden, Meefter Willem Doctor,Noch een, ende
Henrick Florys Zoone.
Amflerdam y Allart Bollarts, ende
Cornelis Wouterfz, ende
Mr. Andries , Secretaris.



f }
ende verclaart by monde van myn Heere van AffendeHt , achteruolgende zyn Credentie-: brief.
T^An myn Joncker Turck.
VAn den Tollenaers van Schoenhonen, te onderfoucken waeromme zy Tol nemen van den vryen Steden van Hollant, ende nyet van den vreemde Vercoopers.
VAn nyemant te fpolieren van Landen of Goeden, daar zy ruflelyck polfeffie van hebben, ten zy mit Jufticie hemluyden afgewonnen worde.
VAn wat die van Antwerpen geantwoort fullen hebben , op 't verfoeuk te doen dat zy alle nyeuwicheeden af doen willen, ende laaten vercoopen , Boter , Kaes , Zout , Tellick ende andere Waren vuyt Hollandt naer ouder gewoonten.
IN deefe Dachuaart hebbe ick geuaceert zoe tot Bruffel en Mechelen fichtent den 17 February totten eerften Aprilis beyde inclus, maken 49 dagen. Ende naa dat ick den Boode van Ooften opte Sententie en Executie van ] Brabant, hadde gevaardigt, zoe zyn gecoomen, eerft Bargis mit Bets. Bargis es van ons gefcheyden den 14 Marty. En overmits de Vaflelauont en dat Angy inde Revifie was tot Mechelen , die onfe Smeken vander fucceffie voorfz tot Bruffel neyt feynden en wilde: en Ba . oick
). en 10, Febr.
'ag. 9.



{ 20 )
1524. S>. en 10, Febr.
oick ouermits die tydinge van Ytalien, daar* omme triumphe gedaan , en Poften overal in Spaingnen , Engelant en Duytslant geë'xpedieert zyn geweeft, zoo en hebben wy tot geen audiëntie ofexpeditekonnen gekommen. Binnen middelen tyde hebbe ick tot Liere geweeft, en gehandelt tuffchen den Coninckvan Dennemarck, myn G. V., ende Hoochftrate, om eendracht te maaken, en dat zyn Scepen vuyt Zeelant nyet en fouden vaaren, dewelcke nochtans bo-. ven fijn beloften ende arreftementen de Galion uytgefeylt es, mit Mr. Lambrecht ende Claes Kuyphoeft, hem feggende Hooft-en Bevelsluyden van den Coninck. Laaromme datMr. Andries Secretaris van Amfterdam, by fijnen Burgemeefter Allart Bollarts&c. Bargis, Bets? ende my clachtich afgecommen es, ende den 5 Marty tot Mechelen. Ende naar dat wy eert properen Bode in Zeelant gefouden hadden , om die regte waarheyt te weeten, zoe hebbea zy van myn G. V. vercreegeu andere befloeten Brieuen an Lubbeeck cum fociis, excuferende dat fy bouen arreft ende buyten confent gereyft zijn, twelck men deefe Landen nyet en mach imputeren, dat zy toelien willen en verhoeden heur fchaeden. Opten 14 Marty nae noene , nae dat Bargis geruyft was, zoe es die voirfchreuen Burgemeefter die mitte voirfz BriefF an Lubbeek cum focus drie dagen te voir mitten Secretaris en mit Mr. Jacob Vocht van Antwerpen wederomme clachtich gecommen , dat die Galion lach int Vliete op des Keifers Stroem, begeerende datmen die foude willen overuallen : daar op terftont confent gegeeven es, dat zy hem flerk maaken ende defelve
over-



C 21 )
overuallen , worpende ouerboort int waater die hem weerden, ende de Geuangen te {lellen op Raders als Zeeroeuers; vandè kollen foude nae gedifponeert worden. Den 15 Marty is hier van Amllerdam gecommen dieBurgermeeller Hop Jacobs &c. , feggende dat die Galion genomen hadde een Hulck, twee Barken ende allen anderen Scepen, vaerende of comende van Oolten, ende hadden gefonden tAmfterdam om geley ende tgoet daar te vercoopen, mit meer woorden, zoe dat die Boeuen nu nyet llrafbaar en waaren mit vyftig duyfent guldens. Waeromme myn G. Vrouwe ons ende de Bileop van Palerme gefonden heeft tot Liere anden Koninck om hem dit te , remonllreeren, ende de indignatie die hy hier vuyt foude mogen gecrygen vanden Keyfer ende defe Landen, daar hy hem nyet en foude mogen onthouden. Ende hy ende de Coninginne hebben gefuftineert, dat zy geen oirloff gegeuen hebben fichtent het toefeggen gedaan by Wadrupont, ende nae by my, ende dat de Boeuen tegens lijnen wille dit fcip vuytgeuoert hebben , ende te vreden es dat zy gellraeft werden, ende dat zy geen Brieuen nochtZeegel van hem beyden en hebben, gelijcken zy hem vermeten. Eyntelijk es zoe veel gedaan , dat hy an hemlieden fcarpelicken fchrijft op zijn indignatie, dat zy hem wederkeeren indes Keyfers Landen, reltitueerende allen geroefde Goeden, daar toe hy een vuyt fijne Luyden , genoemt "Willen van ^wollen , mitten Brief fonden anden voirfz. Cappiteynen, begeerende dat die van Amllerdam oick een fonden die getuygen geuen mogen van zijnen diligentie tot P 3 fijnr
p. en is.
Febr.



I5H-
9. en io Febr.
Pag. io.
fijnder excufatie ; des begeeerde de Conink van mijn G. V. abfolutie ende volcoemen geley voir den voirfz Capiteynen ende heuren Luyden, 't welck geconfenteert ende de Brieuen in Franchyn mitten voirfz Burgemeefter ende Secretaris gefonden es mitten voirfz Willem, die van Mechelen gereyft zijn den iS.
van alles geaduerteert, ende de Copie van des Conincx ende mijns genadige Vrouwe Bricuen gefonden, om my te reftitueren mitte Copie van den eerften Brief an Lubbeek cum fociis gefchreuen. Mijn Heere de Stadthouder, Palerme, ende Audiencier, hebben gedaan alle diligentie ende gerafchc expeditie; ende ick en hebbe den Geleybrief nyet van betaalt, dan van den voirfz Brief an Lubbeek, hebbe ick den Clercken betaelt negentien ftuyvers. Uk Piaccarwas meer op. Daar es noch geexpediceert een te voirfz Gaüon gefundeerc open Placcaat, om te publiceeren dan anders, ende mits den 0p alle Hauenen van Hollant en™ de Zeelant, dat nyemant Scepen
es dit Piaccaec gebieuen in ora roeven toe en maeke, ende
d'audienrie bezegelt, fonder dat men deefe VOlïfz Scepen , enpublicatie, de allen anderen Zeeroeuers , commende an Lant , fal ftraft'en als dat behoirt , ten eynde die van Ooften bemerken mogen , dat an deefer zijde geen gebreck en es , en dat menhem onderiiouden wilt , dat mit uoirgaande Brieuen beloft es geweeft.
Defe Boeuen zyn mitte
Op den 26 Marty zijn Allart Galion gezeyit in zee eer dat Bolharts ende mit een Scepen iSlhr.eftMoS1ieA^ Van Amfterdam> endeden Admimï^raweL^vrSoen" rael vander ^uyder Zee hier gezoe dat ai veiiore moeyte es commen, feggende datdeCapiteygeweeft. rjeo



nen van den Galion wilden hebben fimpelicken pardoen , mitten groote Zegel, vuytlaatende! de claufule van te reftitueren dat zy genomen mogen hebben , want zy nyet en hebben om te reftitueren , 't welck terftont geaccordeert es geweeft om de Boeucn thebben vuyter Zeede , ende zijn de voirfz van Amfterdam op ten 28. Marty gereyft nae Hollant, om te gecrijgen Copie van huer beftelt Brieuen., ende mijn G. V. naer Bruffel. In onfe follicitatie van de Geeftelijke Eruen te coopen ende fuccesfie, is gecommen difficulteyt van de peynen te ftellen in 't Octroy , waaromme ende oick dat Palermo vuyt geweeft was nyet en zegelde, ick tot Bruffel ben gelaft te reyfen by myn Heere den Stathouder ende van Amfterdam voirfz, daar Meefter Cornelis weder gecoomen was, ende Mr. Jooft was gereyft nae Hollant den 22. Marty voirfz , my lallende te folliciteeren 't voirfz Oclroy ende van de Notariffen, mitten befloten Brief an den Tollenaer van Yerfickeroort om thebben zijn aduys op 't verfouck van by nachte te commen viliteren de Scepen, of oirlof te geuen deur te feylen als zy bekent zijn, ende obediëntie doen van an te leggen ende te begeeren oirlof, &cr Ende alfoohier queftie viel tuffen Palerme ende Audiencier, om de Oélroyen voirfz te corrigeeren, die wel vijfmael gecorrigeert hadden geweeft, foe ben ick van Bruffel gefcheijden, biddende den Audiencier als die gefegelt fouden zijn my na te willen zeynden, om den goeden tyt die nae&e, ende ick quaem thuys prima Aprilis, facit negen en veertich daegen vacatiën, ende Vuytwyck heeft iny die voirfz Oefroijen nae geB 4 brocht,
1524.
). en 10.
Febr.
Geedelicte Eruen.



(24;
\5H> o. en ro. Febr.
Pag. ii.
24., 25. e« 2Ó. ü/<«3[.
Dachuaert in den Hage
Den 24., 25. ende 26. May anno 1525.
Op te Petitie van myn G. V. roerende de Carolus guldens daaramme Meejier Jerome van Dorpe als Commifjaris gecommen was, ende den Staten anderwerf gelajl hadden vruchtbaerder antwoirde te génen, dan zy gegeeven hadden in de voirgaende Dachuaert den 16. der feluer maent.
Die Gedeputeerden van defcn Dachuaert waeren,
Fan de Edelen, De Heeren Gerritvan
Asfendelft,
F. van Ysielmonde, Willem van Alckma , ende
Florys van Kiefhouck, fonder meer. Van Dordreght, Daniël Oem, ende
Bets.
Den 25. Mr. Gerit Boegaert maer,
Van Haarlem, Jacob van Montfoort ? ende
Bamaert,
ende
Bartholomeus.
Fan
brocht, maer d'Audiencier en heeft nyet gefcreuen wat fy coften, Quare &c. Ick hadde betaelt den Clercken Wijn twee Carolus guldens, ende Vuytwyck noch nae een gouwe crone , facit vier Carolus guldens vier ftuyvers , ende te voiren an befloten Brieuen an Lubeeck, negentien ftuyvers, fomma tfamen vijf Rinf guldens drie ftuy ver-s, behaluenmijn vacatiën die beloopen drie en feventich Rinf guldens , fommarium acht en feventich Rinf gludeji dertien ftuyvers.



C*5 )
Van Delft, Mr. Dirck van Beeft, ende ick En den 26. Pieter Cornelis, Van Leyden. Florys Jacobs,
ende Mr. Symon.
Amfterdam. Cornelis Benninck, Mr. Andries, ende Mr. Cornelis.
Vander Gouwe. Dirck Jansfe de Lange ,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Jansfe, Burgemeefter.
Schiedam. Mens Meesfe, ende
Claes, Penfionaris.
Gorrichem. Mr. Thoraaes Quaedrijn.
Schoonhouen. Willem ïhin, ende Egbert BarentfT.
Enckhuyfen. Willem Henricx, ende
Burgemeefter, Ouwater. Jacob Gerits, ende
Gerrit.
T52S.
24.., 2>. en 26. May.
Die Gedeputeerden van den Staaten van Hollant, hebben gegeuen defelue antwoirde, als op ten voirgaende dachuaert, te weeten dat zy goede affectie ende wille hadden de Keyferlicken Majefteyt ende mijn G. V. te belieuen in de voirfz Petitie, alzoe de de fake ende redene 't felfde wel eyfehten , maer confidereerende de groote armoede van den Lande, ende achterweefen van den Steden , ter caufe van de groote Beeden die zy fichtent die doot van Coninck Philips hebben gegeuen, om 't Lant van Hollant te deffendeeB 5 ren,



< *6 )
1525.
124., 25. en 26. May.
Pag. 12.
ren, ende Vrieiland te conquefteren, gemerél oick dat 't gemeen Volck zijn al bijfter, boven dat fy in veel jaeren nyet en hebben mogen vaeren , ende Coopmanfchap doen ooft nochte weft, noch en hebben nyet mogen visfchen, of zy zijn berooft geweeft, ende hebben groote fchade ter Zee gehadt, ende oick te Lande van roef ende brandtfcat, feer ootmoedelick biddende dat mijn Heere de Commiffaris dat mijn G. V. ten befte wille rapporteren , ende verfoucken in 't befte te nemen voir defen tijt, 't Lant van Hollant fupporterende, belouende wanneer zy negociatie ende \veluaert hebben, ende badt vermogen zullen, zoo fullen zy altijt als goede Onderfaten geilen ende contribueren al dat zy vermogen zullen, biddende oick dat mijn G. V. 't Lant van Hollant wilt hebben voirgerecommandeert, ende forge draege dat van de Gelderfche nyet rokeloes en worde oueruallen, geroeft, ende gebrant; hebben oick verclaert dat de Vifchers ende Boeten onder 't Lant inder Zee geuangen ende genomen worden; Die Commiflaris heeft dit gocontinueert tot ouermoreen den 26, May.
MEefter Andries Secretaris t'Amfterdam , heeft gerapporteert dat hy ende enige van Dordrecht van 't 's Lants wegen op ten 13. deefer maent, geweeft hebben te Houe, om te fluyten mit die Gedeputeerden van Zeelant , op te Inftruftie gemaeci totter Dachuaert van Pynfteren tot Lubbeeck, maar zijn die van Zeelant trachelick bijgecoomen , de Edelen ende Praelaten en hebben nyet willen
con-



( *7 )
confenteren tot coften van den Lande, ende de Steden in Hollant t'heuren coften nyet willen doen: infgelicx die van Antwerpen namen noch rapport, maar Meefter Herman van den fecreten Raedt , ende Mr. Maximiliaen Tranfiluanus Secretaris, fouden mitter feluer Inftru&ie ende andere laft van 's Keyfers wegen reyfen totter voirfz Dachuaert: ende alfoe"deze fake Hollant meeft angaet begeerden die van Amfterdam, dat die Gedeputeerden van Hollant mede foude reyfen: die Steden feyden gedeputeert t'hebben, in geualle die van Brabant ende Zeelant mede deputeerden , maar allbe zy dat nyet en deeden, zoe was heur voirgaende deputatie te nyenfe, want altijt by die van Amfterdam gefeijt es, dat verloren cofte zijn foude vuyt Hollandt te feynde, als de voirfz Landen nyet mede en fonden, om dat in voirgaende Dachuaerden d'Oofterlingen gefeyt hebben , ghy van Hollant belooft ons fcoene dingen , mer en zijn nyet mede te vreden, ten zy dat Brabant ende Zeelant mede confenteeren, die den Oifterlingen fouden mogen houden ende befcadigen, al en deedent die van Hollant nyet, &c. waaromme die Steden angenomen hebben dit te rapporteren, ende op Saterdage commende t'antwoirden, binnen welck tyt die voirfz Ambaifaten ofte Gedeputeerden vande Keyfer commen zullen.
OP ten 26. zijn de voirfz Doétor Info, ende Mr. Gerit Boegaert'van Dordrecht gecommen ende hebben verclaert dat mijn G. V. ende de Stathouder begeeren dat die van Hollant totter voirfz Dachuaert van Lubbeeck
feyn-
1525.
14., 25. en 26. May.
Conclufie van de deputatie van den Dachuaert tot Lubbeeck.



1525Pag. 13.
f a8 j
feynde heure Gedeputeerden , haer genaede »fal veruangen die van Brabant ende Zeelant', ende doen ratificeren al dat by den voirfz Gedeputeerden gedaen en geconcipieert fal worden ; infgeHcx alzoe Prefident ende Raeden daer waeren by den Staten, hebben 't felfde duer raport van den voirfz Doctor van weegen mijn G. V. verfocht, ende alzoo Heeren Gerit van AlTendelft ende Florys van Yflelmonde mitten Raeden aldaer prefent waren , fonder meer Eedelen die daer nyet tegens en zeyden, ende genouch by den Eedelen in devoirgaande Dachuaert geconfenteert ende an den Steden geftelt hadde geweeft; Soe hebben die groote ende cleyne Steden voirfz geconfenteert in de reife van den voirfz Gedeputeerden, ende my gelaft Adte daar van te doen maaken; behaluen Delft ende Leyden feyden noch geen rapport gedaan thebben , die my op fanderen daechs antwoirde fouden laten weeten, ende op fanderen daechs hebben zy hem mitten anderen conform gemaecf, zoe dat ick tot verfouck ende op ten namen van den voirfz Staten , hebbe doen maken commifiie op ten voirfz Gedeputeerden.
OP deefen feluen dach heeft myn Heere de Prefident, eerft ter prefentie van de voirfz CommilTaris ende Raden verclaert, dat nyet dienen en foude myn G. V. te geeven de voirfz negative antwoirde, verhalende alle inconvenienten , die daer vuyt fouden mogen commen , begeerende derde werf rapport te doen, ende wederomme te commen den 5. Juny fauens inder Herberge; infgelicx heeft de
Hee-
Remonftrantie van den Raedt op de voirfz Petitie van Carolus guldens.
1



09)
Heere van Caftre Capiteyn verhaelt alle voirgaende exemplen, dat de Heere van Gelre geen geloof en houdt, ende 't Lant rokeloes oueruallen zal, in -welcke geualle de Gedeputeerden op hem als Capiteyn nyet en zullen veriaeten , want hy geen Knechten noch beuel van annemen en heeft, prefenteerende altyt zyns Perfoons die alleen niet veul en vermach , mit veel lange woorden ende apparente redeore ; hy dcede my oick weeten by de Heere van Malle dat ick van zyn gratuiteyt op dit pas nyet vermanen en foude.
Willem Turck es vuytgeftelt ter naellei Dachuaert.
OP huyden hebben die van Leyden my verklaert, dat zy geappelleert hadden cum focus op 't Apponcfement van den Raedt den 17. defer maent gegeuen ter prefentie van den Staten, dat de refte van den Scepen van oirloge toegemaeét tot befchermenisfe 'van den Harinckbuyfen by die van Dordrecht ommegeilegen foude worden op 't Lant, alfoo 't Laftgelt nyet en mach dragen, ende de Visfchers nu qualicken toecommen fouden , ende resten te betaelen van het jaer twee en twintich.
Dachuaert in den Hage
Den 6. Juny anno 1525. gecontinueeri tot ten 11. der Jelver maent.
ALzoe die Staten perfifteerden elck by heur negatiue opinie van den hondert duyfent
gul*
24.,25.<?»
26. May.
Appellatic van Leyden cum foeiis.
p. tot II.
Jttny.



( 30)
1525.
p. tot I f, Jutiy.
Pag. 14. t7.Juny.
PR^SENTIBUS, Van de Edelen, Heer Willem vanAlckma, Ridder, ende
Florys van Kiefhouck, Cafteleyn vander Goude. VanDordreght,
Daniël Oem,
Florys van Colfter,
ende Mr. Joolt Bets.
Van Haarlem j Frans de Witte, Wouter vanBekeltein 5 ende
Bamaert.
Van Delft. Pieter Cornelis, En de Burgemeefter, met My.
Van
gulden, gemodereert tot tagtig duyfent ende' dat de Commisfaris Dorp de antwoirde fulx nyet ontfangen en wilde, zoe heeft de voirfz Commisfaris myn G. V. van als geaduerteert, ende dach befcheyden te weefen tot Sinte Geertruydenbergen Saterdaechs auont den 17. der feluer niaent, om voirts te reifen tot Breda of Hoochltraete daer myn G. Vrouwe believen foude, ende alzoe hier nyet geflooten en es ergo geen Prefenten hier geftelt.
MYn Heere de Prefident heeft de Steden vertoont eenen Brief van myn G. Vrouwe , die remediëren wilt d'abufen van de Geestelickheyt , daer Luter fijn fondament op neempt, laftende de Steden, defelue te Hellen in gefcrifte, ende. informatie te doen elxinden heuren.
Dachuaert tot Sinte - Geertruydenberge den 17. Juny voirfz, op te Petitie voirfz.



( 3i )
Van Leyderi. Florys Jacobs,
ende Mr. Symom.
Amfierdam. Mr. Pieter Clin,
ende Mr. Andries.
- Vander Gouwe. Dirck Lange, Jan Goesfens, ende
Mr. Dirck, Penlionaris.
Van Rotterdam. Joolt JanlTe,
Van Ouwater. Die en konde ik neyt.
Van Alchnaer. Barthout Gerits.
Schoonhouen. Willem Thin.
Hoern. Mr. Pieter van Hoorft.
Enckhuyfen. En kende ick nyet, mit meer andere van den cleynen Steden.
17. Ju»y-
OPten 19 Juny, es mynen Heere van Hoochltraete poftgewysfmorgens vrouch by den Staten tot Sinte - Geertruydenbergen gecoomen, om hemlieden te fupporteren van by myn G. V. tot Hoochltraete te bomen, alfoo hy verltont vuyt rapport van enige, dat die Staten alsnoch quamen mit negatyf. Ende heeft den Staten eerlt gehoirt Statsgewys heuren lalt, ende heeft op heur motiuen gegeven antvvoirt, als dat 't beltant van Gelre gecontinueert es noch een jaar, mit d'oude conditiën, en die wilde hebben daar van genoomen copie. Van Vilfcherie , feyde datter een Edelman vuyt Franckryck by myn G. V. geweest es , den wekken gelaft es te fpreken mitter Regente van Vranckryck, datmen fal viflchen en op falfconduyt vaaren ter comenfchap , welcke Regente fal veruangen Schotlant, ende myn G. V., den Conick van Engelant , dewelke aireets daar inne heeft geconfenteert, welver-
ftaan-



1525l?. Juny.
Pag. 15.
Üaande dat men de Munte van defen Lande, fal reduceren en eualueren tegens fijnder Munten. Van Oollen hoopte hy alle goet inde Dachuaert van Lubbeek, ende en fal de Sententie van Brabant tegens den Oifterlingen nyet geëxecuteert worden in Brabant, Hollant, noch Zeelant. Op 't verboden van Vtrecht dat men mit geen Priuande ter Marei: commen foude in den Steden van Hollant, zyn Brieuen gefchreuen anden Byfcop der Stede van Vtrecht en den Heere van Brederoode, om de verboden af te doen, of dat vuyt deefen Landen daar .nyet commen fal: ende oick belooft Hoornj Enchuyiën ende anderen die in 't behoeuen, dat die Lantluyden, mits betaelende heur exu ofte portie van den fculden, fullen mogen vértrecken in den Steden mitter Woonen, twelck my belast en te folliciteren by Requeste. Ende daar nae zyn die Steden elck apart gehoirt en onder weefen om te hebben de voirfz Lxxx duyfent gulden , ende ons van Delft es geprefenteert gratie van de helft, ende om den Gemeynten nyet te molefteren, dat zy heurlieder portie van de loflïnge van den eerften vyf duyfent gulden verfegelt tot lafte van den Keyfer, die Sint Jansmisie verfchynen fullen, bedragende ontrent drie duyfent vier hondert gulden, zy opbrengen fullen als zy moeten de felfde fumme tot betaalinge van dier fchult , ende men fal op Delft affigneren twee hondert Rynsgulden 's jaars Losrenten den penning festien, twelck beloopt thooftgelt xxij hondert Rynsgulden, ergo hebben alibe veel meer gratie dan die helft van heure portie inden Lxxx duyfent, twelck de volle portie ouer Delft
be-



f 33 )
hedraagen foudeontrent fes duyfent agt hondert Rynsgulden; ende d'andere Steden zyn van gelijcke elcx apart geinduceert fiilcx als fcheen vuyt haar gelaet, dat den meeftendeel confenteren fal. Ende worde ons van Delft gefeyt op onfe clachtte ende achterweefen > dat de Stadt nyet weluaeren en inochte fonder hulp vanden Keyfer, en daaromme nu confenteren moefte, ende men fal foucken alle wegen, om hemlieden te brengen vuyten fchult, ende en deedent zytsnyet, men foude CommiiTarifTen feynden op recolementen van voirgaende rekeningen , twelck hemlieden laftich foude mogen vallen ; insgelicx muteren heur viertich, &c, dat tacite genomen waeren dreygementen, ende foude lichtelicke te vercrygen weefen dat de Geeftelicheyt foude betaelen excyfen. Op twelck wy gaerne wilde doen rapport, hoewel wy cleyne hoop hadden van confenteren. Ende es generalick gelaft rapport te doene, ende. antwoirt wederomme inne te brengen myn G, V. fauonts inder Herberge tot Breda, Dynsdaegs den 27 Juny , daar elck mede es gefcheyden.
Die Gedeputeerden van den Steden hebben mit malcanderen gecorrimuniceert op 't Stadthuys , ende geconcludeert dat zoe wanneer men de Dachuaerden bewaren mach fonder allegader te compareeren, zoe fal men ordonneren tot ten Aduocaet een van den Eedelen , noch twee of drie van den Steden om te brengen tot cofte van 't gemeen Lant, ende te fparen die coften van den Steden, die anders reyfen op heuren coft, ende bouen dien gelI. Deel. C den
l.<*5"i



ij. Juny. Pag. i<5.
Dacht
r* 34;
den in de reyfen van den Eedelen die hen doen betalen van den Rentmeefter van 't gemeen Lant, 't welck hemlieden dunét te weefen onrcdelick ; hebben infgelicx gefeyt (behaluen Leyden) dat men an den Raedt verfoucken zal, dat zoe wie reyfen fullen tot cofte van den Lande, 't zy Edel, ofte Raetsheere, ofte anre , ten hoochften nyet meer hebben en fal, dan de Keyfer feluer betaelt, te weeten tweeen dertich ftuvers fdaechs.
VAn Joncker Willem Turck worde vuytgeftelt tot dat de Keyzer belieft zal zyn,, want de Knechten nyet bóuen de Meeller gaan en mach.
MY worde oick gelall te veruólgen an my» G. V. by fupplicatie dat men vuyten Dorpen foude mogen vertrecken in den Steden , mits betalende behoirlicke exügelt.
ENde dat men in 't Oétroy van de Geeftelicke fucceffie foude excipieren, Kerken, Gafthuyfen, ende heyligen Geeften,, ende 't felue Oétroy doen corrigeren, &c.
WOirde oick geproponeert maer nyet gelloeten , van op ten Dorpen binnen Hollant nyet te mogen brouwen, weuen, draperien, leeloyen ende diergelicke Stede neringen nyet te mogen doen.



f 35 )
Üachuaert tot Breda, op 't affcheyt van de Voirgenoemde Petitie van tagtig duyfent gulden, befcreuen
binsdaechs den ij-, Juny ,
fauens irt der Herbergen.
Ën waren Prefenten , Van de Edelen. Heer Willem vanAlckma,
ende
Kyfhouck , Gedeputeerden.Van Dordrecht. Jan Willems, Schout, ende
Florys van Colfter.
Van Haerlem. Frans de Witte, ende
Wouter van Bekdfteyn.
Delft. Pieter Cornelis <,
ende Jan Apers, Cornelis Albrechts» ende ick. Van Leyden* Florys Jacobs,
ende Mr. Symon,
c
Amjierdanii Ruyfch Jans, ende Mr. Pieter Clyrtt
Gouwe. Gerit Jans, De Lange,
ende
Mr; Dirck, Penfionaris.
Rotterdam. Jooft Janife.
Schiedam, Claes Dircx, ende Penfionaris.
Gorrichenii Ghyfbrecht Aertffi Vos.
Akkmaer. Barthout Gerits^
Horen. Mr. Pieter van Hoorni
Schoenhoueni Bouwen $
ende Jan Pieterff*
3
1525. 27. Junj.



C 30
1525.
2f. Juny. Pag. 17.
1 j
Van Ouwater. was in de laafte Dach-
Jacob Gerits, uaert, maer hier nyet. ende
Pieter Anthonis , die
MYn G. V. es eerft tot Breda gecommen den laetften Juny, ergo en hebben de voirfz Gedeputeerden nyet vergadert, noch gebefongneert, dan gefolliciteert an den Heere van Malle ende Mr. Vincent, om gecorrigeert thebben de Ocfroyen van de Geeftelicke Succeflien ende NotariiTen.
OP ten eerften July anno 1525 voirfz,zoe zyn de voirfz Gedeputeerden elcx apart by myn Heere van Hoochftraete, Malle, Mr. Vincent end Willem Gout Rentmeefter, gehoirt ende gevraecht van heuren laften roerende de voirfz Petitie van hondert dufent gemuteert ende gemodereert in tachtich duyfent guldens , ende zijn wy van Delft geweeft negatyf, om onfer armoede ende achterwefen wille.
OP ten 2. July hebben myn Heeren de Gedeputeerden ■ van de Staten op te Petitie van de voirfz tachtich duyfent gulden, geantivoort de Edelen, dat zy den Keyfer belieuen fouden , foe verde d'andere Staten ofte meesfendeel van dien daer inne confenteerden ; Dordrecht, Haerlem confenteren, begeerende lat myn G. V. commen wille in 't Lant, ende Haerlem mit conditie, dat mijn G. V. enige rlrticulen wille confenteren, ende van Turck :onfenteren zoe verde zy geuolch hebben van len anderen; Rotterdam, Schiedam, Schoon-
ho-



C 37 )
houen, Horen, Enckhuyfen, ende van Turck fijn die cleyne Steden negatijf,- Amfterdam ad idem, zoe verde zy remedie mochten hebben in den ToHen mit meer andere, ende dat de fententie van Brabant tegens den Oifterlingen nyet geexecuteert en worde; van Turck refereeren hen tot ten anderen indien 't meeftendeel daer ïrine confenteeren; Delft, Leijden negatijf, der Gouwe ad idem, Alckmaer, Ouwater ende Gorichem oick negatijf.
NOch anderwerf omftemmende, hebben de Edelen , de Steden van Dordrecht , Haerlem, ende Amfterdam, Rotterdam, Schiedam , Horen, Enckhuyfen, ende Schoonhouen , mijn G. V. geconfenteert in de voirfz tagtich duyfent gulden; ende de Steden Delft, Leyden, Gouwe, Alckmaer, Oudewater ende Gorichem, gebeden dat mijn G. V. huerder te vreden wilde zijn, om heurlieder armoede zoe en mochten zy nyet confenteeren, welck confent mijn G. V. heeft geaccepteert, blijckende by de Aéte hier van zijnde.
VAn Willem Turck zijn zy gelick negatijf geweeft, ende hebben my gelast hem dat te feggen, fonder te fpecificeren wie hem hadde willen belieuen, ende wie nyet.
ENde duer inductie van mijn Heere den Stadthouder , hebbe ick mijn G. V. geïequireert, te commen in Hollant, om te voirfien in de Geeftelickheijt, ende den Commisfariffen die commen fullen in de fake van Luyc 3 ter,



( 38 )
152527. Juny.
Pag. 18. S6- July.
lm
ter, op datter geen beroerte en gebuere, noch nyemant ongehele en gefchiet,
INsgelicx heeft elck van de Steden ouerge? geuen Articlen daer inne elck begeert remedie , ende es geapoftiileert op te felue Articlen, 't welck myby den Stathouder ende anderen belaft es te veruolgen, ende ter effeét te brengen, tot welcker Articlen ende Appoftillen ick my refereere.
Dachuaert in den Hage
Den 26. July anno 1525.
Harinckbuyfen te geuen fes duyfen voir proxime om te vilfchen.
ADuys van Delft es , dat elck van den Reeders betaelen fal voir zoe veel Hoofden als op 't Schip fyn fullen twintig ftuvers, des fal men reekenen twee payen voir eenen Man.
J£Nde of dit nyet en mochte furneren die volle fomme van den fes duyfent gulden , dat fal myn G. V. mogen ftellen op te Coopuaerderie die de Zecde zullen mogen gebruycken ooft ende welt fonder Gefchut, of men fal 't vinden als myn G. V. beft duncken fal, fonder de Viffcherie hooger te belasten dan voirfz es , of anders de Viffcherie fal achter moeten blyuen, als te verduchten es,



C 39 )
ITem van faufconduyten dunét. de voirfz van Delft, dat myn G. V. generalicken oirlof* geuen fal elck van defe Landen te mogen vry vaeren mit alderhande Coopmanfcappen in Vranckryck, vuytgefondert dat ter oirlof dienende es, tot wekken fineyemantvuyt Vranckryck gecommitteert fal fijn in deefe Landen, die macht hebbe faufconduyt te geuen van fulcke Waere als verclaert fal worden, daer van betaelt fal worden pont ponts gelickx, van alle Coopluyden groot ende cleyn, fonder anfchouw te hebben op te Natie en groote horfen, die nyet meer voirdeel hebben en fullen dan die fcamel Onderfaeten van den Keyferlicke Majefteyt.
T^Ordrecht feggen alzoe defe fake hemlieden nyet meer en roert dan d'ander groote Steden, zoe en hebben zy geene lafte buyten hemlieden yet te confenteren, nyettemin alzoe verde die befchreuen zyn eendrachtelick confenteren, daer fullen zy hen byvougen.
DElft, Rotterdam, Schiedam, blyven by 't ouwe van twintich ftuyvers op elck Hooft, ende twee payen voir eene Man of Hooft.
TJIer van zyn die Gedeputeerden in de twee■ri de Vergaderinge gerefolveert, expreffelick verclaerende ende fchryftelick ouergeuende de redene waeromme de neringen nyet verdragen en mach, 't welck myn G. V. ouergefonden es den 27. July, ende es den Gedeputeerden gelaft weder te commen mit vokomen C 4 mach
1525.
6. pip



ü6. july. 3. Augufly,
Pag. ip.
I
r 40;
mach den 3. Augufti fauens in de Herber-
J)Es Vriedachs den 3. Augufti, zyn die Gedeputeerden van Delft, Rotterdam, Schiedam, Briele, ende Goedereede, wederomme geweest m den Hagë perfifterende negatyf als voiren, waeromme hemlieden gelast es thuys te reyfen ende beter rapport te doene, ter tyt toe myn G. V. gecommen ende zy befcreuen fullen zyn te commen,
Myn G. V. weefende in Hollant
Op ten 2.6. Augufly Anno 1525.
Zyn in den Hage ter Van Delft.
Dachuaert geweest, Meefter Willem DoeJan Wülems, Schout, tor, Jan Vrancken,J ' encje
ende Henrick Florys
Florys van Colfter, Van Leyden
ende Hob Jacobs,
5rr rs , „ Cornelis Beiiinck,
Van Dordrecht, encje
Frans de Witte, Mr. Andries Wouter van Beke- Fan Amfterdam.
fteyn Witte Gouerts,
' . ende Jacob Jans,
Banmck , Penfionaris Meel, ende
Van Haarlem, Mr, Dirck Jacob Jan Bruynif Vander Gouwe.
COntra die van Ooften, eerst verfoucken fuspenfie van de fententie van Brabant,
of



( 4i )
of andere middelen om te blyven in pays ende vrede, ende indien dat nyet fijn en mach, te vinden middelen van dilayeren, om onfe Scepen thuys te gecrygen, ende dat de Buyflen nyet befchadicht en worden.
"\7"An 't beftant in Vranckrijck, als in Spaignen ende Engelant te verfoucken mit alder diligentie.
\TAn de communicatie van den Cooren in v Vlaenderen.
y"An de procuratie op Hoeue te pafleren , om de renten te muteren van d'een in anderen handen, moeten d'Eedelen meede confenteeren in de procuratie , ende AlTendelft heefter inne geconfenteert voir den Eedelen , ende es hier procuratie af gemaeckt voirVrancken voirfz vander Hoeue,
"yAn Willem Turck perfifteeren die Gedeputeerden by de conclufie van Breda negatyf, ende es 't felfde geftelt op fijn fupplicatie,
yAn de Gafthuyfen , heylige Geesthuyfen ende dirgelicke wel te mogen coopen endede thebben Eruen, nyettegenftaende de Placcaten ; te folliciteren tegens den Geeftelickheyt; hier fijn die Steden difcoort, waaromme my gelast es te recouureeren het Ocïroy van die van Zeelant, om elck gefienhebbende te eoncludeeren,
C g Vaa-
1525. '
ló.duguflt,



152$ï6.Augufl,
P«g. 20.
i6. Sept.
(42 )
y Ander Munten te reformeeren, byfondere by prouifie in de Snaphaenen.
"17"An de Muenicken te preken in huer ClooV iter.
yAn thebben reftitutie van den bezegelde Brieuen van Hollant den Coninck van Dennemarcken gegeuen.
Den 16. Septembris anno 1525.
PRiESENTIBUS, Van Leyden.
Van Dor dnglit. Meefter Willem DocDe Schout, toer, Boogaart, ende
ende Symon van AfTendelft. Bets. Amfterdam,
Van Haarlem. Hob Jacobs, Frans de Witte, ende
Wouter van Bekeftein. Stans Claes, Van Delft, ende
Jacob Jan Bruynif., Mr. Andries. Jan Dircx Symons, Gouwe.
ende Mr. Andries, Jorys Dircx.
OP te gratuiteyt van vyf duyfent guldens, die Gedeputeerden hebben eerft begeert te weeten waer van defe vyf duyfent guldens fouden commen , ende dat de Edelen mede foude woirden befcreuen, verantwoirden voir de cleynen Steden ende platte Lande, waeromme defe Dachuaert gecontinueert es tot ten si. Septembris. ,
Of



r 43;
Op ten 21. Septembris.
Zyndcr geweeft, Bekefteyn.
Van de Edelen, Van Delft.
De Heeren Gerit van Gerit Vrancken ,
AiTen delft. ende
Jan van Duuenuoirde. Jorys Dircx.
Alckma. Leyden,
Kyfhouck, Ut fupra.
De Heere van Wael- Amfterdam.
wyck, Behalven Stans, utfu-
Dirck van Aflendelft, pra.
Van Dordrecht. Der Gouwe.
Defelve ut fupra. Mr, Dirck, voirfz,
Van Haerlem. Ad idem, behaluen
ENde confenteren de voirfz Gedeputeerden, behaluen Delft die nyet gelaft en zyn in de voirfz gratuiteyt van vyf duyfent guldens, mit conditiën ende weluerftaende dat nyet en fal worden getogen in confequentie, ende dat myn Heere de Stathouder fulcx tot fijn discretie fal diftribueren, dat 't Lant confenteerende geenen ondanck en hebbe, ende dat Willem Goudt die deefe vyf duyfent guldens tot lafte van den Lande omgefiaegen , ende den Steden geweygert heeft te gorten tot lafte van de Keyferlicke Majefteyt , die belooft heeft die eerfte vyf duyfent guldens te betaelen vuyten Steden van Hollant, van gelycke nyet meer en doe, want geen verloere ofte verduyfterde penningen en zyn , ymmers fijn claei ende in memorie van den voirfz Gedeputeerden * die de felfde liberalicken hebben gecon-
fen-
1525.
ai. Sepii
Pag. 21. Vyf duyfent guldens tot gratuiteyt.



Cu)
1525.
21. Sept.
Bewerswyck begeert gracie in de laden van 't gemeen Lant.
S3> Sept.
Daclw
fenteert, behaluen Delft, ende op hoope of Delft hem mochte conform maken, zoe ift confent gedefereert tot ten 24. Septembris voirfz, blyckende by der A&e daer van geleuert myn Heere den Stathouder, by my ondeteykent.
QP te fupplicatie van Bewerswyck, es gefeyt dat fy patiëntie hebben 'totte naefte Verpondinge , daer zy heur armoede te kennen fullen geuen, alzoe nyemant van den Gedeputeerden dragen wilt daer zy in verlicht begeeren te worden.
Op ten 23. Septembris,
ende effer toe gecommen van Dordrecht Dirck Hert.
NOtandum. In de toecommende beede, te conditioneren dat men veertien dagen te voiren fal fommeren fonder oncoften, en daer en 't eynde eerft fommeren op peyne van gyfelinge. Eit heeft Willem Goudt belooft te doene.



C 45 )
Dachuaert in den Hage
Den 5. May anno 1526",
op te begeerte van den tagtig duyfent guldens.
PRESENTE JN.
Van de Edelen. Die Heeren van Aifen-
delft, YiTelmonde, Duuevoirde, Alckma. Kyfhouck , Poelgeeft,
De jonge AiTendelft , Wyngaerde.
Vm Dordrecht. Claes Gouerts,
ende Mr. Jooft Bets.
Van Haerlem. Baingaert Saysken,
Van Delft. Buft Jan Apers, Van Leyden. Willem Soucftain,
VAn de beede van tachtich duyfent guldens es eendrachtelicken negatyf.
Con-
ende Mr. Symon.
Van Amfterdam Ruysch Jans, ende Heyman Jacobs.
Gouwe. Volckert Pieterif, ende
Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam. Jooft Janlfe.
Schiedam. Claes Willemfz, Penlionaris.
Gorrichem. Jan van Bolven, &c.
5- Ma). Pag. 23.



i$i May.
rag. 24.
Continuatie van de Voirfz Dachuaert ge< houden in den Hage
Den 15. May voirfzi
PRiESENTENa
Van den Steden, /^üw Dordrëght. Boogaart,
ende
Bets.
Van lïaarlem'. Bekeileyn.
ende Baingaert.
Van Delft. Pieter Cornelis,
ende Jan Apers.
Van Leydetu Henrick Florys *
Florys Dircx, ende Mr. Symon.
Amftzrüam. Ruysch Jans, ende Mvi Andries.
Der Gomvèi Pieter Roelofss ende Rotterdam. Jooft JanlTe.
OP huyden es Meefier Symon Penfionaris van Leyden, geordonneert om te reyfen tot Bremen , ende te wiffelen van de Reverfael Briuen van den beitande van twee jaeren tot Lubeeck gemaedï:, ende hem es geordonneert mit twee Dienaeren fdaechs drie Ryns" gulden, ende acht ponden voir fijn opfitten* ende nae de diligentie van de cortheyt des reyfen die hy doet fullen regart nemen op fijn vorder clagen; ende ick hebbe hem gegeuen Ordonnantie op Claes Coebel * om op rekeninge te ontfangen hondert Rins guldens 4
en-



C M )
ende ick hebbe hem alle Brieuen behalven 's Hartogenbosch geleuert, &c.
TTem van de voirfz Petitie blyuen de Steden noch negatyf om heur armoede.
TTem zy hebben gedaen rapport vander op* A politie van den Procureur Generaal, roerende dat die van den Raedt by die van Utrecht in cas d'appel gedachuaert zyn voir dat Camergerechte van den Keyfer in Duytllant, ende feggen dat 't Lant nyet geraden en dunct hem te adjoingeren om coft te fcuwen, want de Keyfer als Graue van Hollant de fake wel afdoen fal indient hem belieft.
Dachuaert gehouden in den Hage by den Gedeputeerden van de fes groote Steden
IVoensdaihs den 13. Juny 1526*.
PRESENTEN.
Zyn geweeft. ende
Van Dordrecht. Mr. Symon. Mr. Jooft Bets. Amfterdam.
Van Haerlem. Mr. Andries. Bemaert SayiTen. Vander Gouwe.
Van Delft. Willem Janlf,
Huych van Diemen, ende Jan Apers. Andries Tollenaer.
Leyden. Schiedam. Hendrick Floris- Claes Willemfz, Secretaris.
An-
1$. May.>
13. Jutrji



r+8)
I52«.
Pag. 25.
ANgaende 't rapport van Meefter Symon , hebben gefloten dat Meefter Symom fijn rapport elck van den Steden fal geuen by Gefcrifte, om den heuren dat te verthonen, ende omme ter naefter Dachuaert inne te brengen hoe ende in wat maniere ende wat Perfonen men deputeren fal te reyfen tot Waerderr prima Augufty: ende hebben my gelaft binnen middelen tyt te folliciteren an myn G. V. dat 't beftant van Zweedenryck mach geconuerteert worden in een eewige pays, mit conditie indien d'een den andere foude willen inuaderen, dat elcx den andere een half jaer te voire foude oirloge indiceren, om elck fijn fcade te verhoeden, ende thuys in den zynen te reyfen , ende dat ick foude folliciteren den Brief van 's Hertogenbosch, ende den van Zeelant aduerteren van 't voirfz rapport, 't felfdeouer te feynden in beflotenen Brief als ick gefcreuen hebbe ut in aliis literis.
TTem, insgelicx te verfoucken an myn G. V.
van de munte te brengen op den ouden voet.
TTem elck fal rapporteren dat zy heur fcade ouerbrengen tegens den Oifterlingen, ende die van Amfterdam fullen aduerteren die cleyne Steden om heur fcade ouer te brengen by Gefcrifte, ende oick van 't voirfz rapport.
TTem my es gelaft te leueren de Brieuen van
Middelburch den Ouldermans van Lubeck ende wederomme te nemen Reuerfael Brief van den Koning van Denemarcken.
Item



C 49 )
TTèrri orft te reduceren de coftutrieii by Gèfcrifte, fal elcx raporteren of zy den Commiffaris SaiTebout fouden de heure willen ouerbrengen ende alliftentie doen , ende by wat maniere men de faake fal mogen beginnen.
TCk hebbe hemlieden geaduerteert van de Acte van veertien hondert Rins guldens te losfe by de Keyferlicke Majefteyt.
TTem ter naeftër Dachuaert, fal elck inbrerigen antwoirde op ten ommellach ende refté van 't gemeyn Landts Renten te lollen.
TTem Meefter Symon heeft voir alle zyri moeyte ende coften gedaan ordinaire ende extraordinarie in den voirfz Voyage van Bre~ men i geeyscht de fomme van vyf en tWintigh ponden groot eens, daer inne gerekent 'tgunt dat hy op rekeninge heeft ontfangen; Dordrecht heeft gepaifeert, ende d'ander Steden eri hebben der nyet tegens gefeyt; nyetemin die 't belieft fal doen rapport ende ter naëfter Dachuaert innebrengen antwoirt,
5- J*nii



r 50;
Copie van den Brief gefcreuen an den Rentmejier van Bewefiers ende Oofter Schelt , 07/2 den Staten van Zeelant te aduerteren wat tot Breemen mitten Zweeden getradteert es geweeft , in Mayo anno 1526". by Mr. Symon gerapporteert.
Tig. 26.
152(5. 3. Junj.
£Erfame, wyfe, feer voirfienige Heere. Ick gebiede my dienftelicken an uwer goeder gratie, der felver aduerterende, dat Mr. Symon Penfionaris van Leyden, by den Staten van Hollant tot gemeynen oirbaer gedeputeert es geweeft te reyfen in de laatfte Pynfteren heyligen dagen tot Bremen, aldaer die Gedeputeerden van den Coninck ende 't Rycksraedt van Zweedenrijck geweeft zyn, om te wiflelen die Brieuen van den beftande van twee jaeren tufiehen hemlieden ende den Landen van Brabant, Hollant, Zeelant, ende Vryellant, gemaeci tot Pynfteren anno 1525. Ende alzoe daer gebreck es geweeft , byfondere dat die van Hartogenbosch heuren Brieven van ratificatie ten feluen dagen nyet gefonden en hebben , gelijcken Middelburch , Ziericzee ende d'andere Steden in den voirfz beftande begreepen, foe es de faake gecontinueert totdeneerften Augufti commende binnen de Stede van Waerden, vier mylen van Bremen gelegen, op hoepe van de Brieuen van Hartogenboife te recouureeren, tot welcken dage die voirfz Gedeputeerden in notablen getale commen fullen , mit hemlieden brengende die Zegelen van den Coninck ende 't Rijck, om aldaer te befege-
len



(5i )
len fülcke lanck beftant ofte eewige x-reede, als myn G. V. Gouuernante belieuen fal. Ende want de voirfz van Zweedenrijck, bonen allen Natiën begeeren te comenfeepen mitten Landen van herwerts ouer, ende dat defe fake oick hertelicken roert den Lande van Zeelant, foe feynde ick uwer E. ouer 't rapport van den voirfz Mr. Symon by den voirfz Gedeputeerden van Zweede begeert gerapporteert te worden , ten einde die Staten van Zeelant daer van geaduerteert zynde , zoe ick oick gefcreuen hebbe an den Rentmeefter van Beoifter Schelt, van ftonden an heure Gedeputeerde oick by myn G. V. fchicken mogen omme defe fake te brengen tot eenen goede fine, aldaer ick hemlieden verwachten fal tot ten 24. defer maent toe. Bekenne God die uwe E. fparen wille falich ende gefont ouer my altyt gebiedende. Ende gefcreuen in den Hage den 13. Juny anno 1526. Onder ftondt gefcreven by al uwen goetwilligen, A. vander Goes, onwaerdich Aduocaet van den Staten 's Landts van Hollandt^ deur beuelen der feluer.
"MAer defe voirfz Dachuaert zyn de Staten vergadert geweeft in myn abfentie op te publicatie vander Munten, die nyet mogelick en was t'onderhouden, ende omme 't Lant nyet te commen in ondanck van defobeiffance, hebben bouen tot Brugge an myn G. V. gefchicl:, heure Gedeputeerden Statsgewys , aldaer zy my gevonden hebben , om defen ende meer ander faken , als blyct by myn groot RapportJbouck in 't lange opgefcreuen.
D 8 3}ach-
1526*.
13. Ju»fr



15*6. 37- Julj
Pag. a?.
C 52 )
Dachuaert in den Hage
Den 27. July anno 1526 ,
PRESENTEN.
Van Dordreght. Amfterdam. JanWillems, Schout, Ruysch Janfl", 'Staets Gouerts, Luyt Jacobs, Burge-
ende meefter, Bets. Mr.Andries, Secreta-
Van Haarlem. ris. Baniaert Sayffen. Gouwe.
Van Delft. Willem Jan ,
Huych van Diemen, ende Jacob Jan BruyniT., Adriaen Janff.
Van Leyden. Enckhuyfen. Henrick Florys, Se- WTillem Henricx, cretaris.
EErft op ten ommeflach van den Lande ende t'achter weefen van des gemeyn Lants Renten, om te loffen, ende Mr. Cornelis Boegaert ende Docior Herman.
TN den ftaet es gepaffeert de Dachgelden van Mr. Cornelis, Staes Govert, ende Willem Henricx, mitte feftich ponden voir Mr. Cornelis opfitten, ende een en tnegentich ponden vyftien fchellingen van extraordinaris coften by hemlieden gedaen , maer voor 't opfitten van Claes, fijn de Staten van Haerlem, Leyden ende der Gouwe negatyf, en d'ander drie affirmatyf, als van 't opfitten van Willem Henricx, gelyckelicken aïlegader negatyf; insge-
liex



( 53 )
licx zyn zy negatyf van 't verlies van de penningen , ende de gratuiteyt geeyscht by Doctoer Herman; van Dordrecht ende Amfterdam fouden gaeren Mr. Cornelis zyn verlies te baten commen, zoe verde zy gevolch hadden van den anderen, 't welck nyet en es.
QM te ordonneren wie reyfen fullen tot Waerden, om te wiffelen de Briuen van den beftande mitten Gedeputeerden van Zvveeden. Syn gedeputeert ick mit Mr. Symon; ick hebbe geyscht vier Phillipus daechs, ende hondert Leuwen voir myn opfitten; Meefter Symon twaalf fchellingen fdaechs, en tien pond groeten of .acht pandt grooten voir opfitten. Ick ben de faake voir my gebleuen in Mr. Jooft Bets, Henrick Florys ende Ruysch Janff. wat zytter af feggen, daar hebben die Gedeputeerden van den voirfchreuen Steden eendrachtelicken in geconfenteert, ende hebben geconfenteert dat ick totten Rentmeefter Cobel op rekeningh doen haele vyf en twintich ponden groot om gereetfcip van opfitten te maken, ende dat Mr. Jooft dat ordonnere den Pv.entmees,ter, ende Mr. Jooft heeft hier van Ordonnantie gemaeél in prefentie van den Steden,
£JF men Sasbout fiü doen procederen mitteï Commiffie, om de coftumen van den Lande te redigeren by gefciïfte; dit es eendrachtelick afgefleegen te gefchien tot cofte van den Lande, maer wil de Keyferlicke Majefteyt 't felue doen tot fijnen cofte ende ex auctontate 't felfde foude hem redelick duncken,
D 3 0|
1526.
1



(54;
I
1
1
I 1
I
?tg. 28. ;
12. tot 19. Septemb.
ryP ten ommeflach van tachterweefen des gemeyn Lants Renten , Delft ende der Gouwe fuftinerén wel betaelt thebben achteraolgende den Ordonnantie gemaeét., der Gouye refererende tot een vierde Article van den blue Ordonnantie gemaeéi: op te loffinge.
[Tem op huyden tot verfouck van den Steden, es verfocht Mr. Vincent, te willen bewaren 't recht van den Keyferlicke Majefteyts Dnderfaten van Hollant in den Tollen van iVaffenaer, daer hy van Waffenaers wegen toe /erfocht es geweeft.
QP huyden hebbe ick anderwerf opentlicic verclaert, dat die actie gereferveert tegens N. Cobel es odioes ende te lange vertoeft om ïu te intenteren naer aduys van Mr. Vincent inde andere Commiffarilfen van 't gemeen Lants •ekeninge, ende nyemant van den voirfcreuen Gedeputeerden van heefter contrarie gefeyt, noch my gelaft vorder yets te procederen &c.
Dachuaert van den Staten van Hollandt by myn G. V. befcreuen tot Sinte - Geertruydenbergen, den 11. Septembris, ende es verloopen tot ten 19. der feluer maent, anno 1526. dat myn Genadige Vrouwe aldaer gecommen es by den Staten.
Gedeputeerden zyn Heer Willem van Alckgeweeft, maer ?



( 55 )
ende Van Amfterdam.
Kyfhouck. Dirck Claes, Van Dordrecht. ende
Pieter Snoeck, Mr. Andries.
ende Gouwe.
Bets. Willem Janff, Van Haerlem. ende
Frans de Witte, Claes Gerits.
ende Rotterdam.
Bangiaert. Jooft Janffe.
Van Delft. • Schiedam.
Beeft Jacob Jan Claes Willemfz. Bruynff. Schoonhoven.
ende Willem Thin. Jacob Oem. ende
Leyden. Bouwen. Mr. Symon.
1526.
12. tot 19.
Septemb.
Eyfchende continuatie van de geëxpireerde ordinaris bede tot fint Jan 1525? begeerende fes duyfent guldens van veertich groten , te betaelen tot fes toecomende jaeren , weluerftaende dat dit eerfte jaer foude worden betaelt tot drie termynen, te weeten een derdendeel van hondert duyfent tot Baefmiffe commende, dat ander tot Kersmiffe, ende dat derde tot St. Jans Miffe; ende hier mede foude af ende te nyete wefen de laetfte Petitie van tachtich duyfent guldens by Parnot ende haer E. geeyscht , ende noch nyet geconfenteert geweeft. Ende foude de voirfz fomme ofte Petitie van fes duyfent guldens geemployeert worden in de affairen van de Keyferlicke Majefteyt , te weeten in loffinge van den Renten by 't Lant vercocht tot fijnder Genaedens lasD 4 tc,



1526. ia.tot ij
Scfjemb.
C 56 )
te, ende tot betalinge van den ouden fchulden • die men den Knechten ende Luyden van oir-, loch fchuldich es, ende oick om den toecommenden tydt den feluen Luyden van oirloge fonderhouden tot befchermiflè van den Lande.
T£Nde myn Heere de Stathouder heeft den Staten apart verelaert, dat die van Henegouwe, Namen, ende Zeelant onlancx in de continuatie van der ordinaris beede myn Genadige Vrouwe gefchonken hebben fekere gratuiteyt voir haeren arbeyt dat zy 't Lant wel befchermt ende geregiert heeft fonder tweedracht, of datter Slot, Stadt of Dorp afgenomen of vervreemt es geweeft; daerommefijnen raedt was , dat die van Hollant hem oick danckbaer togen ende confenteren fouden vieren twintich duyfent guldens, te betaelen tot vier jaeren ende acht termynen, daer Kersmiffe commende dat eerfte termyn van zyn zoude , Sint Jan het tweede, ende alzoe voirt van half jaer tot half jaer ende acht termynen.
J}Ie Staten hebben genomen rapport, enda beteyckent dachuaert in den Hage der 29. Septembris om te communiceeren ende antwoirt wederomme inne te brengen tot Sinte Geertrydenbergen voirfz, of daer myn G. V» belieuen fal den 2. Oélobris.
TTem op ten voirfz 19. voirmiddage, hebbe * ick gedaen 't rapport van 't gunt dat Mr. Symon Penfionaris ende ick gebefongneert |iadde mitten Legaten van den Coninck ende 't



( 57 )
Rijksraedt van Zweeden tot Meuburch in Augufto voirleden., ende de voirfz Staten, Eedelen ende Steden, hebben 't felue rapport gelaudeert, ende ons daer van gedandt , ende dat men ons eerlicke loone by de Arbiters daer toe gecoren. Ende alzoe ick de Brieven begeerde ouer te leueren, zoe wel van Zweeden als Oifterfche Steden, ende datter een Kille es onder Mr. Albrecht van Loo roerende de faken van Ooften, zoe es gelaft defelue Kilte te recouureeren ende alle ftucken by een te leggen.
TCk hebbe gereporteert de begeerte van Mr. * Cornelis Boogaert, mitsgaders lijnen Brief gelefen , ende de fake gerécommandeert van Staes Gouerts ende Mr. Herman , maer de Staten blyven by 't ouwe, te weeten van Mr. Cornelis Verloep nyet meer hem te betaelen, behaluen Dordrecht ende Amfterdam fouden wel mit hem compoferen, hadden zy geuolch van den anderen. Dordrecht, Delft, Amfterdam confenteren in Staes Gouerts opfitten, ende van den Doefoer al negatyf; van Willem Henricx es oick negatyf als in yoirgaende dachuaerden.
1520".
12. toe ii Seftemb,



(53;
S9. SepUmh.
Dachuaert in den Hage
Den 29. Septembris anno 1526,
op de continuatie van der bede geeyscht tot Sinte - Geertruydenbergen als' voirfz ftaet.
PR JE SENTEN.
Pag. 30.
Van de Eekn,
De Heeren Gerit van Affendelft,
Willem van Alckma ,
Willem Oem,
Jan Ruyghrock, Ridderen.
ende
Florys van Kief houck, Cafteleyn vander Gouwe. Van Dordrecht. Florys van Collier, Jan Willemfz, Staets Gouerts,
Van Haerlem. Jan Gerits,
ende Van Suyren, Frans de Witte, Bekelleyn,
ende Bangaert.
Van Delft. Beeft,
Mr. Huych van Eynden,
Jacob Jan Bruynlf.,
ende Jacob Oem.
Van Leyden. Claes Claeli', Herick Florys, ende
Mr. Symon , Penlionaris.
Amfterdam. Dirck Claes, Claes Gerits. Ruysch Janff, Symon Andries.
Gouwe. Willem Jans, ende Claes Gerits.
Van Rotterdam. Jooft Jans.
Schiedam. Claes Willemfz, Secretaris.



(59)
Gorrichenu Schoenhouen. Jan Rutgarts, Gerolf, Secretaris,
ende
Wolphert Mathys.
Die Eedelen weeten wel dat zy fonder beede nyet blyuen en fullen, maer om dat 2y waren in clein getal om dat fe nyet al befcreuën en waren , ende eenige van den befcreuen fieck waeren: ende dat men in 't confenteren altyt eerft plach te befpreeken enige Articulen daar toe zy nyet fterck genouch en waren , zoe hebben zy dat opgeftelt tot zy commen op ten genoemden dach tot Sinte Geertruydenbergen , daer de groote Edelen zyn fullen, om dan te fpreken van de fomme en de jaeren te minderen, ende waer toe die penningen geemployeert fullen worde, fonder vuyten Lande te brengen, &c.
J^Ordrecht fouden oick wel confenteren in een redelicke beede, op een twalaften deel mit Zuythollandt te betaelen, Dordrecht een derdendeel, ende Zuydthollandt te twee deelen, te betaelen mit penningen als in borfen onder den Koopluyden- cours hebben fullen ten tyde van der betaelinge; weluerftaende dat de penningen fullen worden geemployeert tot loifmge van de Renten voir den Keyfer verfegelt ende tot defentie van den Lande, &c.
TJAerlem ad idem , dat de loffinge gefchie achteruolgende de Brieuen daer van zynde ? ende dat 'er in de Munte voirlien worde.
29. Sep' temb.
Delft,



39- Sep.tentb.
Pag. 3h
( 60 )
T")Elft, -Leyden,, ende Amfterdam, verclaerden heur armoede die elcke wilde verifie? ren, toegecommen te weefen deur de grote beede geconfenteert den Keyferlicke Majefteyt, begeerende daaromme gefupporteert te weefen van defer beede, tot defer tydt, als zy badt mogen zoe fullen zy bat doen.
/TOuwe , Rotterdam , ende Schoonhouen , begeerden te horren van de Steden Dordrecht ende Haerlem , een vuytflach van den fomme, die mocht zoe redelick zyn , zy fouden rapport doen ende hem conform maken , daer Dordrecht ende Haerlem op lëyden, om dat d'ander drie groote Steden negatyf waaren , zoe en konden zy geenen vuytflach doen, dat ïlck fijnen dach waerneemen foude tot Sinte Geertruydenbergen,
fTOrichum feyden om heurentwille en foüde gedaen noch gelaten worden; zoe en con:ludeerden zy nyet,
CChiedam negatyf mitten voirfz drie Steden. Hier mede es de Dachuaert gefchey-
iem



( 61 )
Dachuaert omme t'antwoirden tot Sinte - Geeftruydenbergen, op te voirfz continuatie van der beede die fichtent den 2. Oelobris gecontinueert es tot ten 10. der feluer maent anno 1526., op conditiën als hier naer uolcht.
pv r m -s
Van de Edelen. Heere Willem van Alckma, Ridder, ende
Florys Heere van Kyfhouck , Cafteleyn van de Goude. Van Dordreght. Florys van Colfter, Jan Willemfz, Burgemeefter.
Van Haarlem. Gerit van Montfoort, Bekefteyn,
ende Bangiaert Sayflen.
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft, Jacob Jan Bruynff.
ende Jacob Oem.
Van Leyden. Claes Claeff, Henrick Floryff,
l N T E N,
ende Mr. Symon.
Amfterdam, Dirck Claes, Claes Gerits, ende Mr. Andries.
Gouwe. Willem Janif, Claes Gerits, ende Mr. Dirck.
Rotterdam. Jooft Janife, Burgemeefter.Schiedam. Claes Willemfz.
Gorrichum. Jacob Snouck.
Schoonhouen. GeerolffJanff, Secreris.Sint-Ge ertruydenbergen. Gornelis Anthonis,
ende . Adriaen Pieters.
Die
2. tot io«
Oiïobris.



15*6. a. tot 10 O&obris.
Pag. 32-
C 62)
Die Edelen, Dordrecht, Haerlem, Delft, Leyden, hebben geconfenteert de formne van tachtich duyfent guldens liaers te betaelen tot vier jaeren lanckgeduerende, ende twee te,-mynen tfiaers, daer af 't eerlte termyn fijn fal KersmiiTe naeftcommende , expireerende St. Jan anno 1530; ende noch twintich duyfent gulden voir myn G. V. te betaelen geduyrende defelue vier jaeren ende acht termyuen , om dat zy den Lande wel geregiert ende in payfe eenen zekeren tyt gehouden heeft , ende in God wilt noch houden fal; welverftaende foe verde angaet de beede van den Keyfer , op conditiën dat alle jaers geloft fal worden 'een vierendeel van de vyf duyfent gulden liaers Lofrenten by den vyf Steden tot lafte van den Keyfer verfegelt. . Welcke Keyfer oick dragen fal 't fret van de loepende Renten daer hy 't Lant af vryen fal. Ende indien oirloge worde, dat God verhoeden moet, foe fal 'tfurphis daer toe geemployeert worde, ende daeromme en fal men 't Lant durende defe bede nyetmolefteren mit anticipatie ofte nyewe beeden, ten ware ofter oirloge opquam, &c. Ende men fal de beede tot elcken termyue betaelen mit fulcke geit als geualueert fal worden voir fmte Maertenfmiife naeftcommende, of als den Keyfer gedoegen fal cours ende loop onder den gemeenen Luyden te hebben , breeder in 't lange blyckende by der Acte hier van lijnde van confente. Die Steden van Amfterdam ende Gouwe leyden geen vertreck vuyten Berge gehadt t'hebben als d'andere Steden, waeromme zy nyet genouch gelaft en waeren, gemercr heur groote armoede. Die cleyne Steden
claech-



C *3 )
claechden armoede ende hoopten dat zy daer nae getra&eert fouden worden. Ende gehoirt myn Heere van Hoochltraete, ende Prceüdent van den grooten Raedt Commiffariffen in deefe faaken, hebben 't voirfz confent geaccepteert, ende den Eedelen mitten vier Steden gedanei, ende den Steden van Amfterdam ende Goude gelaft rapport te doene, ende van beyden den voirfz eylchen antwoirt in te brengen den 22. der voirfz maent O&obris , ter plaetfe daer myn G. V. fijn foude.
"TJIe van Amfterdam fijn tot Bruffel gecómmen, ende hebben hem conform gemaeéï in principio Nouembris, ende die vander Gouwe den 12. Nouembris, ratificerende dat by den anderen gedaen es, in forme of zyt gedaen hadden op ten feluen dach, begeerende fulcx oick te ftaen in de Acte die gemaect es op ten date van den conlënte.
TCk ben mit dit confent gelaft te reyfen by
* myn Genadige Vrouwe, ende 't Lant te recommanderen in behoirlicke forme, utfeci.
JL/f Y es oick gelaft tot Bruffel mitten Staten van den anderen Landen te folliciteren den ouden voet vander Munten, Philips gulden op vyf en twintich ftuuers, ende ander na aduenant, of fulcke Ordonnantie men fal mogen gecrygen.
TNfgelicx de gelyckheyt van den Tollen in
* Hollant als in Zeelant.
Die
}• tot 10,



tS»6. tot IC Q&obris.
33-
.Dacb-
T"Ve Eedelen hebben ouefgegeuen vier Arti. culen.
Eerft, \7An nyet gepropofeef t te worden van heure Leenen te dienen. Ende es fiat durende defe beede.
2 \7"An te raogeh jaegen in den Duyneil van Lichtmiffe af tot Jacobi. Ende esfermo Domino.
§ yAn de vercochte Landen, te pafleren Brieven daer 't Lant gelegen es. Leyde oppofeerde, ende was daeromme gefeyt dat dit achterblyuen foude, maer d'Eedelen hebbent doen folliciteren , daer van ick Mr. Symon ende Bangaert hebbe geaduerteert binnen Mechelen , om voirts in den heuren t'aduerteren, ende en hebben d'Eedelen voir 't eerftö nyet vercregen dan Brieuen van Aduys an den Raedt van Hollant;
4 y An dat Vuyt gedoluen Lant te bepöten , 't welck elck van den Steden goet dochte, ende es oick maer verkenen Brieuen van Adüys ut fupra.
/TEert ander van den oude conditiën en zynder begeert, ende es haeftelick toegegaan»



Dachuaert van den Steden in den Hagö
Den o. January anno 1526% Stilo Hollandias.
PRESENTEN*
Dordrecht. Amfterdam* t'Amboichrheere Van Hevn Taenks.
' Albas,
ende
Bets.
Van Haerlem. Gerit van Warmen >
ende Mr. Lambrecht-.
Van-Delft. Beeft,
ende
Bruynlf.
Van Leyden. Henrick Florys,
ende Houtcooper.
Luyt Jacobs,
ende Mr. Andries.
Gouwe* Willem Jan, Andries Tollenaerj
ende Mr. Dirck.
Naer middagen zyrt* der geweeft > varf Rotterdam , Schiedam , ende Vlaerdingen , op ten Harinckvanck.
ALzoe myn Genadige Vrouwe gefonden hadde een Placcaet om te verbieden geen Granen nochten Coren te transporteérén vuyten Landen van den Keyfer in anderen Landen, hem nyet fubject Weelende: Ende datdeii Raedt van Hollant gefcruuen hadde, dat hemlieden nyet geraeden en dochte 't felfde Placcaet te vercondigen : Ende dat myn G. V* anderwerf gefcreuen hadde te willen weeten die redene van 't intereft ende fcade dat't Lant L Deel. E by
> )



(66 )
f.Jamat
\
*ag. 34-
by der publicatie hebben foude. Soe heeft den y- Raedt den fes groote Steden befcreuen, dewelcke geallegeert hebben de reedenen, biddende dat myn Heeren van den Raede die fouden willen ouerfcreyuen, ende hebben mit my als Aduocaet, Bets ende een van Amfterdam en Mr. Adries geordonneert bouen te reyfen, ende te beletten de voirfz publicatie, om te beletten den dieren tydt die daer vuyt commen foude. Ick hebbe oick daer verhaelt watter noch ftont te folliciteren in de faken van de ' gelijckheyt van -den Tolle, ende anders van Ooften, ende van den Harinckyanck om nyet te vaeren voir fint Jacobs dach. Ende my és gelaft dit al te folliciteren, ende dat de Zeelanders ende Hollander te famen dachuaert houden fullen, om te accordeeren eendrachtelicken ift mogelicken, om dan daer toe te folliciteren an Vlaenderen van gelycken te doene.
j^JY es oick gelaft te compoferen mit Jan vanH der Eycken op te executie gedaen in 't jaer 1513. deur beueel van Coen Janlf, om t'arrefteeren de Franchoifen Goeden, 't welck een ouden eysch es, ende Zeelant mede angaet.
'J'E geuen Meefter Jooft Bets myn hant dat hy in de voirfz fake tot Mechelen gevat ceert heeft ten tyt van negen dagen.
Dach-



(é7)
Dachuaert van den Steden gehouden in den Hage op 9. dach Marty anno 1526. ftilo Hollandice , roerende geen Harinck te fouten voir fint Jacobs dach, daer op de Dachuaert dienen fal mitten Lande van Vlaenderen, Zeelant ende anderen, den 12. dach deefer maent als hier na volcht.
PRESENTEN.
0. Marty.
Florys van Tol, Arent Pieters, ende
Bets.
Van Haarlem. Frans de Witte, Burgemeefter , ende -Bekefteyn,
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft, Dirck Harpers , ende
Cornelis Albrechts,
Van Leyden. Henrick Florys, •Mit een ander.
Amfterdam. Mr. Andries , Secretaris.
Gouwe. Willem Jans, Burgemeefter,
Rotterdam. Jooft Janffe , cum focio.
Schiedam. Jacob Anthonis,
ende Cornelis Mathyff.
Briele. De Rentmeefter, Jooft CornelhT, ende
Engel , Penfionari.' cum foiio. Goereede. Jacob Daniels ,
ende Jacob Willems.
Uyt Waterlandt. Symon Jans. Heyn Back Van Purmereynde.
E a



f$>. Mar* Pag. 35-
\
3 ] 3 3
I
r ^)
JWra #<zg^ de in beuren name
• Uernt Bruynff. te blyven by nyet
Bommenee. te vaeren voir fint
Die Pcnfionans van Jacob. den Briele verclaer-
DOrdrecht ende Amfterdam dunét dat men Hannck fouten ende vangen fal naer ouder gewoonten, fonder reftrictic van fint Jacob , om den fchamelen Luyden voir te ftaen ende te fcouwen dat clachte nyet en compt in t verlies van de neringe, ten zy dat de redenen by gefcnfte geftelt wordt pro & contra-, om de befte redenen te volgen, daer Dordrecht toe verftaen wilt, maer Amfterdam perfifteert by oude gewoonte.
^Llen .anderen dunét dat men voir fint Tacob geen Harinck in Tonnen fouten en fal , maar wel Korfharinck vangen, .ende te doch<p yaeren , ende Ctrbellau onder Groenlant-, iaer de ichamelc Luyden meer meede profyte:en fullen dan de vroege Harinckvanck.
QM de Kifte van Coebel op te doen mitte Slotel weefende onder Duueuoerde , fal nen fulx doen, ofopene by alle wegen ende naken Inuentaris , daer toe by my geordonïeert zyn Bets ende Willem Jan Burgemeefter 'ander Gouwe.
^TAn db Bootsgefellen te ordonneren by ge. niey» acC01't ende tot gemeyn weluaert ntten anderen Landen.
& Van



( 69 )
yAn.Vogelen en ander Vicluaillcn nyet te vercoopen , dunét goet van Suvel ende diergelicke , mer nyet te verbieden Vogelen , Conynen ende andere dat nyet dueren en mach.
]V/f ünipolium van 't Sout, en es nyet fonderlinge by den Steden gereformeert of geconcludeert op hoope van de lacte Vaerte.
T7*An den Corenlepel t'Antwerpen, hebben • zy gelyckelicken my gelaft te veruolgen datter geen nyeuwicheeden en gefchie.
A Mfterdam en was nyet gereet van de fcaden by Ooftlant gedaen , maer Edam bracht ouer certificatie van een Scip, ende Goet genoemen anno 1511. voir heel mittet Goet waerdich fijnde ouer vier duyfent guldens.
"MAer dat den Raedt verthoont es geweeft dat voirfz ftaet. Soe heeft myn Heere de Prefident verclaert hoe 't Lant byfondere Amfterdam ende Delft in Hollant by myn G. V. gedcfameert zyn van de feéte Lutheriane, fpruytende vuyt Prefcayfen , in Cappellen ende Gafthuyfcn , dar partielicheyt vuyt commen mochte, ergo verboden mit geen opene deuren te preken dan in de Parochiekerken ende Cloofteren van de biddende Oerdene, maer wel in iieke Gafthuyfcn , Leprofen ende Cloofteren van Vrouwen mit beflooten Deuren, daer tegens veel gefeyt es geweeft by den voirfz Gedeputeerden die begeeren te weetcn heur Dilateurs. Maer es hem gefeyt dat zy dat fulE 3 len
9. M'drty,



f. Marty *>ag. 3°".
Con-
len bouen verfoucken, ende hen daer purce■ ren. r b
J)En Raed verclaerde oick dat zy onder de twee duyfent Knechten leggende by Woerden , Gefchut hadden, die men lieuer een gracehck Penninck fchincken fal , dan te laten commen in Hollandt. De Gedeputeerden feyden hier nyet van gelaft te weefen, prefenterend e rapport , ende hoepende fonder toefeggen , dat men in den heuren nyet zien en zal op een cleyn tot profyt van den Lande.
J)le vander Gouwe prefenteerden heur Poi.rter, die men feyt Voorcoeper van 't Cooren wallende op ten Velde in Vlaenderen, te corrigeren ofte laten purgeren alzoe hy 't ontkent. . J
J)Aer es by de Steden geoppofeert tegens 't verfouck van den Eedelen van de Brieuen te maken by de Dorpen daer onder die vercochte Eruen gelegen es. Den Raedt lafte huer redenen te ftellen in Gefcrifte van den oppofitie , fonder fpecificatie van den tydt.



C 71 )
Continuatie op ten voirfz Dachuaert, van vroch of late vaeren ten Harinck om in tonnen te fouten , befcreuen tot Mechelen den 12. Marty anno 1526. fiilo Holldndice , van den Gedeputeerden van den Landen, Vlaenderen, Hollant, Zeelant, ende Vrieflant.
PRESENTEN.
Mit my vuyt Hollant ende Zeelant. Van Rotterdam. Jooft Jans.
ende Jacob Claes.
Schiedam. Cornelis Mathys, ende
Claes, huer Secretaris.
Briele. Bouwen,
ende
Noch een , die ickheur naam en toenaem nyet en kenne.
Van Goereede Waaren oick eenige die ick heur namen nyet en kenne.
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft, ende
Vranck Pieterff, die; daer by geweeft hebben nae der noene als zygecommen waeren , maer nyet voir de noene. Vander Veere.
Jooft Cornelis, Burgemeefter ende Raedt van myn Heere , in den name van den Onderlaten van myn Heere.
Vlieffinge. Die Baeliu in der feluer qualiteyt als voiren.
E 4 Op
1596. 12. MarSp



15»*. is. Mart,
i
]
i
r-O
OP ten 16. Marty voirfz , hebben die Ge. deputeerden van den vier Leden van yiaenderen yerelaert voir den Raedt van den Keyferhcke Majefteyt in abfentie van den Gedeputeerden van Hollant ende Zeelant, dat zyheden befcreuen waren op te late Harinckyanck, van geen Harinck in Tonnen te fouten voir fint Jacobs dach, in welcke zaken zy gclaft waren te leggen dat men onderhouden ioude d ouwc couftume, dat elck vaeren mochte alft hem beliefde, want anders fouden die van Vranckryck de neringe van vrouch vaeren feluer aenvaerden ende defe Landen verfteken , want den Harinck vrouch geuan^en die maer vier ponden grooten 't Laft Plaech te gelden, nu in Vranckryck geit acht pont erooten, mit meer friuole redenen. Maer en had den geen laft hier van te communiceeren mitten Gedeputeerden van den voirfz ander Landen,
'J'Erftont naer heur vertreck, zyn die van _ Hollant ende Zeelant ontboden voir den voirfz Raedt, aldaer vergadert waren die Heeren vanPalerme, Hoochftrate, Fienes, Trerorier mit alle die van der Finantie, Audien-rer, UJiruys, Muylart ende andere van den gereten Raet, ende myn Heere van Palerme eyde dat die van Vlaenderen mit Hollant ente Zeelant nyet communiceren noch verbinden :n wilden voir fint Jacob geen Harinck in Tonïen te fouten om de redene voirfz. Aldaer ck vuyten name van Hollant ende Zeelant de naterie in t lange verhaelt hebbe, ende de caae die vuyten vroech vaeren commen fal,
tot.



r?3)
tot fchade van den Keyfers Beeden ende Tollen! Dat men die van Vlaenderen als die derde behoirde te ordonneeren den twee Landen te volgen, byfondere gemerct. zy nyet gemeynelicken noch generalick vroech ten Harinck en vaeren, maer meer ten Corfharinck ende ten Dogge, 't welck nu een yegelick geoorlooft zoude zyn, daer by de fcamel Huyrknapen de cofte winnen fouden die zy plaegen te winnen mit vroech ten Harinck te vaeren, ende fouten, ende dat de Korfharick ende Doggen , groote proifyt ende vervolginge in 'l Lant bringen lullen, *t welck die van Vlaenderen gaern alleen behouden fouden, ende ons jaegen tot vroech vaeren tot verlies ; waaromme wel redelick ware dat zy fouden volgen den twee voirfz Landen , of hen feluen verbinden . d'een helft van huer Buyflen, vroech te doer vaeren ten Harinck,
A Ls van de Franchoifen de neringe t'anuaerden en heeft geen apparentie , xvant z^ daer toe nyet gefceept en zyn vroch den Harinck te foucken in de Ooftzee, oick en hebben zy geen cleyn Sout, noch en mogen geen maken om den Harinck te fouten in Tonnen, want de Scotten fclue daer den Harinck hur thuys compt , en nemen de neringe van der Harinck nyet an,
TTem dat die van Vlaenderen 't Laft van der A vroegen Harinck gegeuen hadden om achi ponden groot, foude men openbaer vinden da; logen was, begeerende dat men daer op nemer \vüde informatie , ende oick dat heur voirfi E 5 °P*
ta.Marty,-
i



C 74 )
|2. Marti
opinie nyet geuolcht en fal zyn van den Stierluyden, ende dat,de Waerden ende Reeders om hner fingulier proffyt zoe fterek vuyt quamen mitte voirfz opinie contrarie 't gemeyn weluaeren, begeerende CommiiTariffen of communicatie.
J)Aer op gefeyt was, die van Vlaenderen en willen geen communicatie mit u Lieden houden, ende ghy van Hollant mochtet onderlingen verobligeren nyet te fouten voir finte Jacobs dach, ende dat wy die redene fouden ftellen by gefcrifte , men foude myn G. V. doen rapport.
£}Aer op nae deliberatie wy gerepliceert hebben , dat die van Vlaenderen noch nyet gewaiTen en waren bouen Hollant ende Zeelant, zy en mochten wel met hemlieden mondelinge of by middel van CommiiTarilfen communiceren ende de fake debatteeren tot gemeyne weluaert, ende waer nau genouch of men heur Vader afgeflegen hadde, of zy behoirden te bekennen dat zy ongelijck hadden, ende mit redene nyet en fouden dorven heur opinie fuftineeren,. in welck geualle, myn G. V. behoirde d'Onderfaten te bedwingen tot heur eygen proffyt, ende nyet te gedoogen dat de neringe te nyente gaen fal, 't welck fortfe es dat fe vergaen fal eer lange jare, want zy binnen fes jaren gedeclineert es totter helft, gemercl: 't cleyn Sout, Tonnen, Garen, Arbeyt, ende al dat men totter neringe behoeft, de helft te duerder es dan 't plach te weefen. Ende dat men den vroegen Harinck die mitten laten
ge-



( 75 )
gemeynét wort nyet houden en mach , daer die van Weften , van Oeften ouer claegen, ende die van Hamburch leggen dit jaer daer an verloren hebben, ouer thien duyfent guldens; wekken fraulde' die van Hollant ende Zeelant begeeren te fcuwen, ende de neringe in eeren te houden. Oick es 't vroech vaeren verlies voir de hant, gemerét den uroegen Harinck es van cleynen pr'yfe, ende houdt daaromme den laten Harinck tot inftal tot vylen pryfe, mit meer redenen, mer en conden tot geen communicatie gecommen. Waeromme die van Hollandt ende Zeelant oick nyet en wilden fcryven, maer fouden te rugge trecken ende rapport doen, indien zy hun beyden conden verbinden nyet vroech te vaeren , fouden doen dat die van Vlaenderen mach berouwen, &c.
*^Aer middage zyn de voirfz van Vlaenderen ter eendere, Hollant ende Zeelant ter andere zyde , ontboden in 't Hof in de Kamei van myn G. V. mer en was feluer nyet prefent, voir den Raedt, aldaer Palerme feydt haer Genade gedaen hebben rapport, ende alzoe die van Vlaenderen perfifteerden , haei Genade foude doen doen informatie op de fa ke in Vlaenderen, ende daer nae ordonnerei tot profyt van der neeringe, ende dat elcl daer op mochte thuys trecken. Welck ant woirt was fimulaet, want als myn Heere vai Hoichftraete ons apart feyde , zoe en waftgeei tyt die van Vlaenderen te conftringeren tegen huer quade opinie , om der oirloge die mei vreeft dat men nyet fal mogen vereyfchen, oicl eyfchte myn G. V. van hemlieden een Beede
&c
>



c ?6)
li. Marty.
Pag. 39-
Roerende *t Garen van die van Haflelt en de Dorpen daer onder geleegen.
TTNde alzoe die van Dieft ende Haflelt makende 't Garen daer men de Netten af breyt, befchreuen waren om te maken een Ordonnantie , ende te fchouwen de valfcheyt die in den Gaerne gebeurt, foe eft Jooft Corneliflen Burgemeefter vander Veere by my ende van Delft gebleuen, om d'Ordonnantie te helpen maken. Die van Dieft ende Haflelt fijn gecommen , ende by huer confent es van 't Keyfers wegen geordonneert ende gefeyt te publiceren , dat alle Packen van den Gaeren lullen weefen geteyckent; in teyken dat 't Gaeren foe fin ende goet binnen es, als bollenende den Houkcn, ende dat de Stomen fullen leggen gemerét. dat menfe fien mach. Daeromme die voirfz van Dieft, ende ander zeer blyde waren om heur Garen te commen in waerden. Tot-
&c. Maer was myn Heere van aduys dat Hollant-ende Zeelant fouden vergaderen in den Hage , ende zoe wat zy mit malcanderen accordeerden , foude myn G. Vrouwe ratificeren , ende tot dien fynen gaf hy myn Heere van Palerme de Memorie die ick hem gegeuen hadde , contendeerende tot ten feluen fine , daer mede die van Hollant vuytgefondert van Delft gereyft zyn, ende de Balliu foude doen rapport an myn Heere van Beueren, ende zoe verre zy mit Hollant fouden blyuen accort, foude my fcryuen den dach om te vergaderen in den Hage. Ende heeft Copie mit hem genomen van de Articulen by die van Delft geconcipieert van de huyre van den Huyrknapen, ende vuytfchieten van den Harinck in de packinge ter Zee, &c.



C 77 )
'T'Ot deefen tyden heeft myn Genadige Vrouwe gefcreuen an die van Lubeeck, Hamburch, Strale-Sonde, ende Danfick, om te houden Dachuaert tot Coelen prima Aprilis anno 1528. op te :reifitutie van de fcadenende neminge.
r\T? ten 10. Aprilis hebbe ick ontfangen deri Brief van der Veere, daer hy fcryuen te vreeden te weefen te proeuen voir een jaer geen Harinck in Tonnen te fouten voir fint Jacob, zoe verde die van Hollant hun daer inne wilden verbinden, ende myn G. V. ratificeren ut fupra. Op ten 15. der voirfz maent, zyn Delft ende Schiedam afgeuallen, om dat die van Vlaenderen hem nyet verbinden en willen. Rotterdam ende Brieïe voir Goercede, Bommenee ende den Waterlieden, waren wel te vreden te proeuen een jaer als die vander Veere fcryuen. Den Raedt gehoirt de differenten van den voirfz Steden , hebben geaduyfeert dit jaer te vaeren nae oude gewoonten, ende te ftellen alle reden by gefcrifte, om die van Vlaenderen goet tyts tegens de toecommende jaer te informeren, of by d'ouerhant hemlieden te conftringeren, oick nyet te fouten voir fint Jacob , 't welck ick die vander Veere voir antwoort hebbe gefcreuen an Joolt. Cornelis, &c.
Dach-
.152(5. 12. Marty.



Dachuaert van den Steden in den Hac 2
Den 7. en 3. 'Aprilis voirfz.
■ P R /E S E N T E N
Dordrecht. . . . Leyde- t
Pieter Schoeck , Mr. Symon.
ende ende
Bets. AiTendelt.
Fan Haarlem. Amfle dam.
Bekefteyn, Luyt Jacobs,
ende ende
Bangaert. Mr. Andries.
Van Delft. Gouwe.
Gerit Vrancken, De Schout,
ende ende Pieter Dirck Wou- Willem Jan, terfz.
P«g. 4°-
1516. J. en 8.
Aprilis.
OMme te geuen aduys myn Genadige Vrouwe, op 't verfouck van de Viétaillen, Specefien, Vouraigen, zyde ende wolIe Lakenen, te ftellen op prys, ende ware, gemercr. men die nu duerder mit fwaere gelde betaelt dan men plach by lichte gelde. Daer op ick 't- aduys geftelt hebbe by gefcrifte , ende geleuert Mr. Frans Cobel , om mitten aduys van den Raet gefonden te worden myn Genadige Vrouwe. Welck aduys meest in rechte gefondeert es , dat alle Voircoopen , Monipolien, groote Borfen af bchoiren te zyn, ende geftelt ordre hoe elck nae fijnen ftaet gecleet fal gaen. Ende an den Coninck vanPortugaeL te fcryuen, dat hy eenen yegelick toe-
laet



( 79 )
laetfijn Specerie te coopen, ende prouifievan 1526". den Maeltyden ende Bancketten, elk nae fij- 7- en 8, nen ftaet te ftellen, &c. daer toe ick my refe- APrilis' reere.
Dachuaert van de fes groote Steden gehouden in den Hage
Op ten 8. July anno 1527.
Pȣ. 41. 3. Jufs.
P R JE S E
Van Dordreght. .Florys van Colfter,
Van Haerlem. Bangaert Sayifen.
Van Delft, Jacob Jan BruymT. Cornelis Aelbrechts, ende
Mr. Hugo van Eynden,
N T E N.
) 01)0,9 K pSÜQi i
Van Leyden. Gerit Jans ,■
" ende Mr. Symon.
Amfterdam. Mr. Symon.
Gouwe. Claes Gerrits.
EErft op te Articulen getogen vuyten Brief van den Coninck van Sweeden, omme te maken een grondelicke Beftant ende vaftè Aliantie mit deferi Landen van harwaerts ouer, ouergebracht by Meefter Olaus Magni, Broeder van den Eertsbifcop van Opfael, Orateur ende volcomen macht hebbende van den Coninck ende 't Rycxraedt van Zweeden.
J^Ie Gedeputeerden, gehoirt myn rapport in 't lange, fijn gelijck van opinie, dat men mitten voirfz Orateur fal traeleren, omme te
mo*



( So )
8. July.
mogen behouden de feylage in Zweedenrijck i, maer begeeren wel dat het opfcryuen van- fes maenden te .voiren als d'een of d'ander 't Beftande opfcryft, die Coninckende Rijcksraedt;, dat fcryuen "fal an den Raedt van Hollant, ende die Keyfer- of deefe Landen an den Perfben van twie des Rijcksraeden-, als zy feluer verclaeren. Ende dat defelue Brieuen des Tractaets verclaeren fullen de vryheyt van den Soute ende andere Coopmanfcappen die men fal mogen bedingen : oick het gefctte loon van den Pyloten, ende Convoyerfcepen, op dat 't felfde loon nyet en meerdere, endedeplaetfe waer men de Pyloten ende Convoyerfcepeii vinden fal: ende te verfpreeken, zoe vry aldaer te mogen cöepen ende vercoepen als enige van den Onderfaten ofte Gealigeerde van Zweeden ter feluer plaetfen ende tyt als zy zeiver: ende dat deefe Landen daer mogen hebben heure Factooren, Liggets om te coopen ende ver^ coopen: ende te mogen commen op ten Hauenen gefpecificeert mit zoe veel Scepen als deefe Landen gclieuen ende gelegen fal zyn , mit breeder conditiën ende fpecificatien van vryheeden die men fal mogen bedingen , ende breeder tot Nyenwenburch verclaert zyn geweeft. Ende de voirfz Gedeputeerden hebben geaduoyeert dat ick den voirfz Oratoer gede*froyeert hebbe, ende dat men noch alle dingen ter eere doe, want 't es beter tien, twintich dertich ponden grooten te cofte te doen dathy her gecommen es , dan dat men daerwaerts ouer in Zweeden zeynden foude tot grootje coften, móeyten ende periclen. Ende omme te reyfen. tot Gent by myn G. V. ende deefe
faa-



("8i ;
faake ofte commiffic van den Oratoer te vordV ren ende folliciteren , fijn op $ Landts coite gedeputeert, Meefter Symon Penfionaris tot Leyden, ende Mr. Andries van Amfterdam mit my. Ende ick ben vuytgereyft den 10. July ende thuys gecommen den 5. Augufty, maken feven en twintich dacgen, ende ick hebbe gereyft drie nachten, maken den tydt van dertien daagen, mitten Bode tot fes fchellingen fdaechs, facit vier en vyftich Rynf guldens.
TTem die Gedeputeerden hebben my oick gelaft de yterate Brieuen om te hebben een onbedeéfe antwoirde van den Steden Lubick f Hamburch, ende Straelefunde, van den dach ende plaetfe van Coelen, om te tracteeren op ten fcaeden, dat ick die foude befchicken by den Edelluyden foe verde zy den Laft annemen willen te doen hebben antwoirde, of by een eygen Bode , ftellende dat an my, als beft zy, fonder te fparen Bodeloon.
TTem Meefter Joots Bets van wegen die Stad Dordrecht heeft gedaen dachten ouer het reyeken ende paleren van den Lakenen, daer d'arme Gemeynten by bedrogen worden, ende my dat gegeuen by gefcrifte, ende es my gelaft hier van tot bequamer tyt te fpreken mit andere Landen , om te remediëren mit goede manieren fonder te materen den Ingefetencn 9 &c.
TJEeft oick begeert dat elck Wilde raporteren ■*" die fcaden commende van den Stalen, daer I. Deel, F zoe
»5*&
8, Jut]> Pag. 42»



8. July.
zot menige VilTchen in verfmoort wort, om daar inne te remediëren.
TTem om deefe voirfz Dachuaert hebben Heer ■■■ Philippus Cófter ende Jacob Heynricx van Delft verthoont, dat zy maniere wee ten, dat alle Brouwers, Soutfieders, Verwers , ende alle die Ketelen fetten, fullen mogen ftoken mit een derdendeel min Turfs of Berninge, dan zy tot hier toe gedaen hebben, 't welck zy prefenteren te brengen in experientie . zoe ver-: de men hemlieden van elcke Ketele ofte Panné geue wille een redelicken taux t'elcker broute refpective by den geene die hem mit defer trial niere fullen willen behelpen, tot lukken jaeren toe , fukx dat hy daer ekx een Mans' ryckdom tot redelicke wyfe af profyteren mogen. Ende alzoe die Panneluyden van Zeelant hier grotelicken mede geprofiteert fouden zyn, zoe es my geiaft hiervan mit hemlieden te fpreken , ende de voirfz Gedeputeerden hebben oick laft angenomen om dit te raporteren , ende ter nafter dachuaert antwoirt in te brengen, om mitten voirfz Voirftelders te conuenieren, ende ten felucn tyde fal ick raportereri wat my van Zeelant es wederuaeren.
TTem myn Heeren die Gedeputeerden voirfz, ende myn Heere van Affendelft van den Ecdel en wegen , hebben my geconfenteert t'ontfangen van Claes Cobel Rentmeefter twee hondert Rinf guldens van een half jaer weddens my in Meye verl'cheenen, endenoch twee hondert guldens op rekeninge van'myn reyfe
en-



C 83 )
én Je verleggende penningen, gelyekeh mynert Voirfaten geaccordeert es geweeft;
"TTem van Danfick te veruolgen ende Copien te doen maacken t'Amfterdam tot cofte vart den Lande, roerende die oude queftien van der trauen, es my gelaft te veruolgen.
TTem dié Greffiër vart Hollarit heeft my géA fonden een Requefte ouergegeuen den Raedt by die van Delft, om die Botertonnen geteyckent geycket te hebben y ende die Boter nyet te voeren vuyten Lande, eer zy ter merci geweeft es; daer die Tollenaers een teyck of nemen fullen , &c om dit ter naefter dachuaert den Steden te propon eeren , ende heur antwoirt te verclaeren den Raedt Vöirfcreuen.
Dachuaert hier in dert ilagë van de fes groote Steden , befcreuen den 15. Augufty fauons in der Herbergen, om den 16. • te communiceren als hier naer"* volcht;
P R /E S E N T Ë N.
Van Dordrecht. Michiel Brouwer, ende
Ects.
Van Haarlem. Montfoort,
ende "Eangiaert.
Van Delft. Beefte,
Cornelis zyn Zoon $ ende
Cornelis Albrechts*
Leyden, Dirck Floryif,
ende Mr. Symoni F ft dm-.
15*7-, 8. Ju!ft
Pag: 43.
V
15: en 16:



( U)
15. en 16.
Augufly.
Van Amfterdam. Vander Gouwe.
Cornelis Benninck, Willem Jan, ende ende
Heyman Jacobs, Mr. Dirck.
MYn Heeren van den Raedt hebben by monde van Heere Gerit van Aflendelft den Gedeputeerden verclaert, 't verloop dat tuiïchen den Biscop ende fijne Stadt van Utrecht gecommen es, ende dat die Knechten die zy van wegen de Heere van Gelre ingelaten hebr ben, hun beroemen dat 't Beftant corts expifeercn fal , ende dat de Heere van Gelre twee Blockhuyfen heeft doen maken omopteflaen, men weet nyet waer, mit meer aparentie van toecommende oirloge. Ende dat de Grauevan Buren Cappiteyn Generael gefcreuen heeft dat 't Lant Knechten fouden annemen, ende dat men verbieden foude die van Anifterdam enige Victaille te vercoopen die van Utrecht, daer groote dierte es, ende daer deur tot obediëntie fouden worden gebracht: infgelicx gecregeu dagelicx~ waerfchouwinge van den Cafteleynen ende Steden op ten Frontieren, daerom den Raedt gefcreuen hadde an de Stede van Amfterdam ende der Gouwe te fchicken enige Knechten in den Steden van Weefp , Ouwater , &c., ende hadden myn G. V. en de Stathouder by den Grefiier van als geaduerteert, daeromme zy de Steden befcreuen hadden , ende en wiften nyet vorder te doen fondér raedt ende aduys van den feluen Steeden. Die Gedeputeerden nae deliberatie apart, hebben ter antwoirt gegeuen, dat zy myn Heeren van den Raedt hoochelicke danéten van heure
di-



r 85;
diligentie, biddende dat zy daer inne willen continueren , maer en waeren nyet gelaft gecommen om enigen raedt te geuen, of hem dér faken t'onderwinden daer vuyt vorder verloop commen mochte , want indien de Heere van Gelre eenige oirloge doen wilt, 't felfde en fal hy nyet doen om Utrecht, gemerét hy bequarner Plecken heeft om deefe Landen te inuaderen, als Bommel, ïyelt, Harderwyck, &c. Ende indien de Bifcop Utrecht verhongeren wille, hy heeft goet te beletten t'Abfcouwe der Vaert ende elders datter geen Viéfaille in en comme, fulx dat die van Amfterdam geen verbod of weygeringe en derfuen doen, daer deur de Heere van Gelre geoirfaeét foude zyn. Verhaelden oick die van Amfterdam, dat op 't Huys te Muyde een Subftitut Cafteleyn was mit drieMannen,daer d'een af vermenét. was in de hant ende een afgeloopen was in Gelderlant, ende datter noch Bier, Broot, CruytofLootopenwas, ende dat zy een Burgemeefter vanAmfterdam mit Knechten daerwaerst gefonden hadden, prefenteerende den Capiteyn dat hy die opnemen wilde ende eeden, ende tot cofte van den Lande, ende wes fcade daer af quame, foude Amfterdam voir verantwoorden mit meer woorden; maer de Cafteleyn en heeft defelue Knechten nyet willen ontfangen. Infgelicx hebben die vander Gouwe geprefenteert Knechten die van Oudewater , diefe oick nyet en hebben willen ontfangen , ende fouden hun daer eerft op beraeden, &c. Daer nae hebben myn Heeren van den Raede weder gerepliceert, dat myn Genadige Vrouwe gelaft hadde te leggen drie hondert twintich payen op te Frontieren, indien F 3 die
'527. •
15. en 1$.
Augufly.
Pag. 44.



f 86 )
l$*715. en 16.
die Gedeputeerden begeerden te weeten waer men foude hen dat communiceren; ende was gelaft Willem Goudt Rentmeefter elck Knecht te geuen een Philips gulden op te hant, ende voir 't furplus moften die Steden forgen, waer men de betaelmge vinden foude, want als de maent omme gecommen foude zyn, ende dat die Knechten onbetaelt bleuen, fouder meerder inconuenienten afcommen, begeerende dat die voirfz Gedeputeerden daer op wilden letten , &c. Die Gedeputeerden hebben gefeyt, dat zy de Beede hadden geconfenteert tot defenfie van den Lande, ende dat hemlieden beloft es, nyet alleen mitte beede, mer oick mitte Penningen van den Keyfer a *t Lant te defendeeren, 't welck zoe oniancx beloeft was, die nyemant van den Gedeputeerden ter contrarie foude dervén rapporteren, of hoope hadden datter eenige nyewe confente gefchien foude , want Bede en deffentie van den Lande, 't Landt nyet t'famen dragen en mach. Die Heeren van den Raede leyden, ghy weet wel dat van bouen geen geit en compt, ende de Bede van fint Jan es geemployeert in de lolïïnge van de Renten, ende behoirden die Gedeputeerden yueriger te weefen om 't Lant te defenderen. Die Gedeputeerden feyden te begeeren defentie als voiren, maer en waren nyet vorder gelaft. Die Heeren zeyden dat zy myn G. V, vander .antwoirt fouden aduerteren, ende wes hemlieden wedervoere, fouden zy die Staten pp befcryven. Des anderendaechs op fint Jeroens, daer fijnder Brieuen gecommen van de Heere van Gelre ende Stadt van Utrecht, die ^eriuen goede vreede ende nagebueifcip te willen



(%7 )
len onderhonden, ende de Knechten hebben zy ingelaten t'heurder defentie, ccc.
TTem Adriaen Pieters ende Maerten my Heere, hemlieden mede vermetende de conft van mit een derdendeel min Turfs te brouwen , hebben van elcke Broute geeyscht eenen ftuver heur drie lieuen lanck durende tot ten lcfter doot toe, Heer Philippus ftellet 'loon an den Staten, of die zy daer toe eligeren fullen, ende elcx pretendeert fijn conlle de belle te fijn. Ende es de fake vuytgeftelt. totter naefter Dachuaert mitten Zeelanders die hier .lijn fullen den derden Septembris j elck heeft deefen dach geaccepteert.
FVe fupplicatie van den Bottertonnen, &c.
by die van Delft ouergegeuen, heeft elck Copie genomen , om ter naeller Dachuaert voirfz, antwoirt inne te brengen.
ITem de fupplicatie van Dordrecht es vuytgeftelt op 't crimpen van 't Laken tot eenen bequamer tyt.
TTem die Stallen te doen vuyt ten Maze, fa] men fpreken mitte Officiers van myn Heere van Naffou ende andere Perfonnaigen, die daei by geinterefleert zyn , zoe wel als de Steden . want het fcaet heurlieder Vificherien, al fóuj men int 't confenteren vander Beede dit expres felicken bedingen,
TTem hebben rapport gedaen dat de Tollenaei ^ t"Antwerpen te vreden es dat alle zidene La F 4 ke
1527-
15. en i5. Pag- 45-



15*7. ï5- en 16
Augufly.
4- Septemb.
P»g. 4*«
Van Dordrecht. Damas Symóns, ende
Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte, ende
Baniaert.
Van Delft. Pieter Saifebout, Mr. Hugo van Eynde Mr. Cornelis Aerts,
ende Jan Appers,
Van Leyden. Henrick Florys,
ende Mr. -Symon.
Amfterdam. Allart Boullartlf, ende
Cornelis Benninck,
Gouwe. Willem Jan, ende Mr. Dirck.
OP te Requefte van den Goutfmeen, es geconcludeert dat Scepenen regard lullen hebben fuper dolum & culpan om 't felfde te ftiaffen, dat in toecommende tyden van gelycHe nyet meer en gefchiede, Ende voir den
toe*
f 83 J
kenen gebracht in Hollant alft verfocht wordt, volftaen fal gelicken de vreemde Natiën vertollen , ende nyet by de ponden als Cramerien, gelycken het tot noch toe geufeert es, ouer HolJandt ende Zeelandt, 't welck groot profyt inbrengen fal, ende elcx fait rapporteren ende te kennen geuen in den lijnen.
Dachuaert in den Hage van de fes groote Steden, op ten 4. Septembris anno 1527., opten naegefcreueri Articulen.
PRESENTEN.



C 89 )
toecommende tyt fal men folliciteren dat de generale refidere hier in 'c Lant, of een órdonnere in fijn plaetfe fouffifant fijnde, &c. om redene geallegeert, zoe wel op 't flyten van de Gewichte als anders, ende dat de Goutfmeeden yemant van hemlieden deputeeren mitten Adaocaet, om heur Requefte te verantwoirden ende te fien.fijn diligentie tot cofte van de gemeene Goutfmeeden,
QP te Requefte van Delft, durici den Gedeputeerden van de vyf Steden redelick, ende dat men in de bequaemfte maniere voirfien datter fchyn fy voir den Tollenaers. Amfterdan blyuen by heur oude ufancien, ende es vuytgeftelt totte naeftc Dachuaert.
/~\P te Stalen, dat men fpreeke d'Officiers ^ van Naflau, of ten lancxfte in 't confenteren van de Beede venverue in dien in de Netten op te Zuyderzee ende in de Meren.
TTem dat men mitten Erfgenamen van Baenft ■*■ ende anders tot Brugge fal ouercommen mit compofitie ende nyet mit rechte,
/~)P ten vyfften Augufty voirfz, es geproponeert van de conft van brouwen mitten derdendeel min Turfs, dan men tot noch toe gedaen heeft, daer ouer geweeft zyn Pieter Coberfipe, Meefter Yeman Corneliif, Gedeputeerden van Siericzee, dewelcke nyet vorder gelaft en waren, dan te hoiren die opinie van Hollant ende da§r van te doen rapport. Pie Gedeputeerden van Hollant waren eenF 5 drach-
• 527.
1



^Septime.
( 90 )
drachtelickcn van opinie dat men de conft nyet achterhouden en foude, maer te loonen op te Broute t'elckc reyfe, en fijn van geen aduys te maken feruituyt, mer te loonen mit een redelicke Penninck vuyter hant voir eens, den geenen die den befte conft ende practicke voirtftellen fal, ten minfte cofte, Ende hier fijn drie Partyen , die laefte Partye heeft geeyscïit hondert ponden grooten eens voir de confte, d'andcr hebben genomen beraet tot naemiddage, &c. Item naemiddage des voirfz 5, Augufty, heeft Heere Philippus d'eerftc partye, ende Adriaen Goutfmit die tweede Partye verclaert dat zy verftaen hadden dat die derde Partye hem der conft vermeten hadde te wercke te ftellen om eenen cleyne Penninck, 't welck zy wel lyden conden, hoewel zy wel willen dat hy 't tot fulcx effect nyet brengen en fal mit fulcke bequame maniere als zy elcx pretendeerden dat 't heure 't befte foude fijn, ende daeromme en wouden zy geenen eysch doen; maer feyde de voirfz Heere Philippus dat men den derden beproeuen foude, ende indien men beuonde dat 't fijne nyet oprecht ' en ware j zoe prefenteerde de voirfz Heere Philippus zyn conft die hem God gegeuen hadde tot gemeynen oirbaer te openbaeren, om fulck loon als een vuyten Raedt ende Rekcncamer , mit een van den Gedeputeerden van den Steden feggen lullen dat redelick zy, 't loon geheel ende al an hemlieden Hellende. Die voirfz Adriaen feyde gelycken de voirfz Heer Philips, dat hy 't fyne oick wilde openbaren, ende zyn loon ftellen aan den Raedt, wat zy hem toefeyden, foude hy mede te vreeden
zyn.



£ 9ï )
zyn. Die Gedeputeerden bemerekende dat beyde de Partyen heur confte grotelicken extiraeerden , hebben mitten derden te wetene van Delft gefproocken en
zyn ouercommen mit hem in deéfe manieren, te wetene dat die confte nyet fcadelicke zyn en zal die Ketelen , dan d'ouwe maniere van ftoken, ende dat profytcren fal ten minften een derdendeel Turfs of barninge , ende dat de voirfz gehouden fal zyn ter-
ftont defe confte te ftellen tot effecte tot zynen cofte, ten minften eenen Houen binnen Delft, ende dat hy een yegclick Metfer die des verfoucT: de conft leeren ral, om ouer al Hollant de confte te gebruyeken ; ende alzoe verde men de conft oprecht vindt, dat elck feyt dat den derden part bamincx profyteert, zoe fal de voirfz van Hollant ontfangen
vier hondert Carolus guldens eens. Ende indien hy de felue conft vermeet te doene onder de Soutpannen, foo zullen die van Ziericzee hem voir een ander hebben voir gcrecommandeert ende te wereke ftellen , daer hy oick eenen redelicken Penninck af bebben fal.
{~)P defe Dachuaert es my gelaft een te ne■ men t'Antwerpen vuyt die Vroctfcappen van Hollant man verftande, op __'s Landtscoft, ende te reyfen te Bruggen ende Ypperen, om aldaer te nemen Inftructie van de Policie den armen Luyden te houden vander beede langes der Kercken, Huyfen ende Straten, elcx na fijn gebreken te onderhouden, &c. op dat 't felue in Hollant mede t'effeclen. geftelt mach worden.
Item
1527.
df.Septemb. Pag. 47,



1557' 4- Septemb.
s. OSobris.
4
(92)
TTem my es gelast te recouureeren d'Ordonnantie van den Tolle t'Antwerpen , ende alzoe Gerit Sterck, ende Anthonis fijn Subftituyt, Frans de Witte ende my toegelaten hebben , dat die van Hollant de Fluweelen ende zyde Lakenen fullen voirtan mogen vertollen by de Stucken, Fufteyn ende anders by de Balen achteruolgende d'Ordonnantie voirfz, 't welck vertollen plach by de ponden groot, van elck pont een ftuver , als Cramerie, 't welck eenen grooten penninck beliep. Ende es de meeninge dat men by der tyt fal mogen praétiferen ende. induceren dat men vertollen fal by der Amen, gelycken die van Hollant vertollen heur Lynwaet Kiften, dewelcke al waren zy vier hondert ponden groot waerdich , en betaelen nyet meer dan negen ftuvers, &c.
Dachuaert gehouden in den Hage den 2. Oetobris anno 1527. by den Eedelen ende Steden groot ende cleyn.
En waren Gedeputeer- ende den Veel andere.
Van de Edelen, Van Dordreght.
Die géhilickt es an Mr. Gerit Boegaert, Wasfenaer, ende
^iTelmonde, Florys van Tolle.
Duuenuoirde, beyde, Van Haarlem.
Huyghrock, Jan Gerits ,
v"an Mynen, ende
Adriaen van Egmont, Baniaert»
Idam Verduyn,
Van



(93;
Van Delft. Van Amfterdam.
Pieter Saffebout, Allart Bollarts, Pieter Dirck Wou- ende terfz, Mr. Andries.
ende Gouwe. Mr. Hugo. Willem Jan,
Van Leyden. ende De Lange , Burge- Andries de Tollenaer. meefter , gehilickt De cleyne Steden in an den Fl., groote notable geta-
ende le. Mr. Symon.
T T Ier es begeert den termyn van den Beede JLJ. die verfchynen fal tot KerfmiiTe commende, geanticipeert te hebben, d'een helft in Nouembri, ende d'andere helft Decembri commende, om daer mede te betaelen den Ruyteren ende Knechten leggende op ten Frontiere rot deftenile van den Lande, daer op de fes Steden den 24. Septembris befcreuen hadden geweest , dewelcke veribcht hadden an den Raedt dat nien d'Rdclen ende cleyne Steden mede bcfcryven foude, mit verclaering waer op zy volcommelick gelast fouden commen. Soo ift dat d'Edelen hebben verclaert voir heurlieder opinie, dat alzoe myn Genadige Vrouwe belieft heeft te leggen Ruytcren ende Knechten op te Frontieren, dewelcke betaelt moeten fijn, foe confenteren zylieden te anticiperen , foe veel heurlieder fouldye bedragen mach, te wetene de Voetknechten tot drie hondert viertich, bedragende ter maent twee dnyfent guldens tot nu toe, ende de twee hondert vyftich Paerden die nu commen fullen voirtan, oick
be;
Pag. 48.
S.Oéloèris.



. *527. 2. OSóbris»
f94)
bedragende tot twee duyfent ter maent maa> kende t'famen vier duyfent ter maent. Ende docht hemlieden alzoe het begint te winteren, ende dat de Paerderi nyet zeer van noode'zyn en lullen, byfonder in de Quartierevan Wourden ende Schoonhouen , dat daeromme beter foude zyn die te leggen tot Naerden, hemlieden altyt refereerende tot de Heere van Cafter Capiteyn, &c. Die van Dordrecht accordeerden in de voirfz anticipatie, begeerende dat de Stromen oick geveylicht mochten worden, ende dat die ter contrarie doende zyn, geftraeft mochten worden 9 als die van Schoonhouen op 't Water leggen mit SchuytenA &c. Haeilerh accordeerde in de anticipatie van 't furplus als de Renten geloft mohen zyn van den vyf duyfent gulden voir den Keyfer verfegelt, mitsgaders 't fret achteruolgende d'Acte daer dé Beede op geconfenteert esi Delft ende Leyden feyden alzoe in de Propofitie geen mentie van de loffinge nochte feret gemaeft en hadde geweeft <, zoe en waren zy nyet vorder gelaft dan daer af te fpreken mitten andere Steden. Amfterdam confenteerde in de anticipatie, mits hebbende Brieuen van non prejudicie, gemercl: d'Aelre van den confente verclaert dat men geen anticipatie eyflehen en fal, &c4 Der Gouwe wilde wel anticiperen om de Renten van den vyf duyfent voirfz te loffen 't welck huer de meefte oirloge es, als die nyet betaelt of geloft en wort, nyet vaeren ende frequenteren en mogen, maer tot defentie t'anticipceren en hadden zy geenen laft. Die cleyne Steden feyden , dat heur Brieuen nyet in en hielden van geenen faken dat te commen ter Dachuaert,'
er*



( 95 )
ërgo en waren zy nyet gekftl Den Raedt heeft den Eedelen gedanét, ende den Steden ailegader apart gefprocken, ende elck gelali: thtiys te reyfen.
TT\ie van Amfterdam hebben te kennen gêgeuen, dat Heer Arent van Dorpe heurlieder Paftoir , van wegen der Capittel vander Hage ter eerfter inftantie te rechte betogen hadde tot Loenen voir heurlieder Conferuateur, hemlieden eyfehende geit van dat de Paftoir de Grauen befocht ende dienft ouer den Dooden gedaen hadde , ende van dat eui^e Borgers hem vertogen hadden van d'een Parochie in d'ander fonder confent van den Paftoir , ende diergelicke, 't welck was tegens 't Priuilegie van den Lande, dat men nyemant daer buyten trecken en fal, ende voirgeftaen hadde geweeft in de fake van Hoen, ende andere geaccufeerdc van de Se&e Lutherie, &c. Die Steden hebben gefloten, dit in de name van den Lande voir te ftaen > ende den Raedt te kennen te geuen, als ick gedaen hebbe, ende den Raedt heeft gecommitteert Meefter Jafper Lieuenfi" om den voirfz Paftoir of Capittel te onderwyfen dat fe defifteren, ende Partye verKcké of 't Hof falder in voirlieu, ccc.
TNfgelix es gefeyt onder den Steden dat van den Turf te brouwen mit een derdendeel min, de confte van den genen daer mede ouercommen es, nyet en deucht, waeromme den Steden ailegader dochte dat men noch foude fpreken mit Heer Philips ende d'ander Partie, ende zoe veel doen dat de confte nyet achter en
bly-
1527. 1 2. Otlohriï.
Pag. 40.



3. OCiobrh.
Dach-
( 96 )
blyve. Die van Delft feyden dat Heer Philips . mitten anderen nyet en conde accorderen, enie dat geen van beyden noch yet geeyfcht en radde , ende dat Delft defelue nyet blyuen en wilde in 't feggen van den Raedt ende Reken:amer, of die men daer toe eligeren foude, maer wilde dat de Conltenaers, eerft ende alyoiren fouden eyfchen eenen zekere Penninck, &c. Daer op Delft bleef ftaende , ende d'ander Steden fpraken mit malcanderenapart, ende ontboden fecretelicken Heer Philips: wat zy mit hem hem gefloten hebben en weet ick nyet.
TCk hebbe die van Amllerdam verclaringen *■ gedaen wat bouen mitten Wenfchen Steden gedaen es van den Dachuaert te houden tot Coelen prima Aprilis commende , dat myn G. V. daer inne perfifleert, ende een clare onbedeele anwoirt begeert, mit wel'ckBriuenDirck de Bode reyfen lal.
TCk hebbe hemlieden gegeuen twee Brieven an de Stadt Danfick te bel'chicken, een om rfgedaen te hebben 't verdenck, d'anderen ver:laerende wat mit Staes Gouerts cum focüs gedaen es geweell ter prefentie van Mr. Mauritius Loefhueren Secretaris, ende dat de fake geftelt es in ftate tot Kerfmiflë commende, om binnen middelen tyde den voirfz Staes te contenteren.



r 97 J
Dachuaert in den Hage ter prefentïe van myn Heere den Stathouder en Gecommitteerden van den Keyfer den 17. Nouembris anno 1527. de oude Raedtcamer;
Ende waren PRESENTEN.
Fan de Edelen. ende Die Heeren van Was- Vranck Pieterif.
fenaer, Fan Leyden.
Yffelmonde, Ghifbreght van Bodei
Afrenden:, ftain,
Heuclem, . . encje
Kyfhouck, Mr. Willem ï Penfiö-
Heere Willem Oem naris.
Ruyghrock, Amjlerdam.
Adam Verduyn, Ruyfch Janff,
„ . ende Cornelis Banninck,
.benige andere, ftaen- ende
de achter bezyden. Mr; Andries.
FanDordreght. Gouwe,
Michiel Brouwer, Willem Jan,
ende . ende
Bets Mr. Dirck, Pehfiotta-
Fan Haerlem. ris. ,
Gerit Claes, Rotterdam.
. ende Jooft Janff.
Baniaert. Horen.
Fan Delft; Mr. Pieter de Tonge j
Pieter Corneliff, Burgemeefter. '
Jorys Dircx, ende
_ Jan van Leeck, . ,
■ *• DfiE^i G Enck-
lï.Novem* iris.
Pag. 5ö.



(98;
I«17.
17 Novembris.
P«g- Si-
Enckhuyfen. ende
Frans Frericx, Daniël Henricx.
ende Munnickendam.
Pieter Syraons. Jan van Sanen,
JVourden. ende
Herman Dircx, Bur- Jan de Witte, gemeefter, Edam.
ende Meefter Jan Janff. Jan Jans. Van Naerden.
VanOuwater. Ghyfbrecht Loep, Jacob Claes. ende Claes Jacobs.
TEr prefentie van den voirfz Gedeputeerden , heeft myn Heere d'Audiencier , deur beuel van myn Heere de Stathouder geproponeert , hoe dat de Bifcop van Utrecht gefcreuen hadde an myn G. V. als Gouvernante van 't fKeyfers Lande , foude willen fchicken enige Gedeputeerden op ten Frontieren , om hemlieden te verthoonen faaken grootelicken den Keyfer en fijnen Landen angaende. Waeromme myn G. V. gedeputeert heeft gehad de Heere van Buyre als Capiteyn Generaeldes Keyfers Landen van herwerts ouer, ende de Heere van Hoichftrate als Stathouder van Hollant, Zeelant, &c., ende daer toe Meefter Gerit Muylart, Meefter van den Requeften Raedt ordinaris, ende hem Audiencier, omme te reyfen tot Schoonhouen, aldaer de Bifcop by hemlieden geweest es, ende te kennen gegeuen heeft, dat Heere Karei van Gelre bouen pays ende Tractaet voirtyden gemaecf, ingenomen hadde de Stadt Utrecht ende Haffel, hoewel de Bifcop hem van den fijnen grootelick



(99)
lich toegegeuen ende 't laetfte Traélaet wel onderhouden hadde , ende dat arger was, hadde ingenomen de Stat van Reenen ende 't Huys ter Horst, den wekken hy beloefr hadde dat neuter fitten fouden, ende daeromme van 't f Bifcops Garnifoen niet en hadden willen inneemen tot heurlieder delfentie, ende gefchiede dit den 15. Nouembris, de voirfz Bifcop mitten voirfz Heeren weefende tot Schoonhouen. Vertuoonende voirts dat hy de macht nyet en hadde, Ouer-Sticht ende Neder-Sticht te deffenderen, want de voirfz Heere Carel bouen de voirfz Plaetfen noch was befittende, Groeninge, Vollenhouen, Drenten, Wenten, &c. Soe dat gefcapen es dat hy voirts conquefteren fal de refte van beyden Geftichten; het welck hebbende, de Keyfer verliefen fal zyn Landen van Vrieflant, Hollant, ende een deel van Brabant mitter tyt. Concludeerende om hulp ende byftant te hebben van den Keyfer ; daer op de voirfz Heeren Gedeputeerden geantwoirt hebben, dat zy van myn Genadige Vrouwe, alleenlick gecommitteert waren om te hoiren, daer af zy gaerne fouden doen rapport , maer was te duchten dat hare G. geen ailiftentie hem doen en fal, gemercl: deKeyferlicke Majefteyt haer pofitiue gelaft heeft defe Landen te houden in jufticie ende in vreede, daer mede de voirfz Heeren van Schoonhouen gefcheyden zyn, ende gecommen in den Hage , om dit den voirfz Staten te verthoonen, Ende zoe veel meer wat diligentie de Keyfer gedaen heeft om te commen tot vrede mitten Coninck van Vranckrijck ende zyne Gealligeerde, tot fynder groote fcande ende fcade > G 2 tot
K*7«
ij.Novem bril.



( IOÓ )
17 Nooett, iris.
Pag. 5s.
tot welcke vrede hy noch nyet gecommen en "can. Ende alzoe de Heere van Gelre es Gealligeerde van den Coninck, indien geen pays en wort hy fal defe Landen inuaderen ende d'ander Landen fullen de handen vol werckx hebben, ende hem tegens den Coninck ende zyn Gealligeerden, qualicken connen deffenderen; ende es te verduchten dat dit haftelicken toe fal gaen, waeromme myn Heere de Stadthouder hier gefubÜitueert heeft in zyne plaetfe de Heere van Caftre die op ten Frontieren crancke deffentie geuonden heeft, ende daeromme feluer gaerne hier inne voirlien foude , tewyle hy nu hier es. Begeerende daeromme an den Steden dat zy fouden verclaeren de Plaetfen ende Quartieren, daer de meefte periclen zyn, ende wat defenfie zy behouven fouden, mit meer woorden, &c. van geen pays te hebben langer dan de Naegeburen en willen. Daer nae heeft myn Heere den Stathouder 't gunt dat voirfz es in 't corte feluer verhaelt, verthoonende de redenen, waeromme hy best bouen zy te froue, ende den dienst die hy 't Lant aldaer gedaen heeft ende noch doen mach, badt dan of hy in Hollant refideerde, prefenterende zynen dienif ende goede gunfte totten Lande van Hollandt, &c. Die Gedeputeerden hebben eerft de Eedelen, ende nae die mit malcanderen hier op gecommuniceert nae ouder gewoonten , ende my gelaft. myn Heere te dancken van zynder diligentie, prefentatie ende compfte, biddende dat hy'tLant altyt achteruolgende 't beuel van den Keyfer in jufticie ende vreede onderhouden wille, fonder voirder verloop van oirloge , ende my
voirts



c ioi ;
voirts doen feggen dat de groote Steden geordonneert hebben, wake ende toeficht ouer hen feluen , maer of die nyet zoe groot en ware alft wel wefen mochte, waren te vreden dal myn Heer of Cafter quamen vifiteren, wes hy bad ordineerden wilden gaerne achteruolgen, Als van de cleyne Steden , en hadden de voirfz geenen laft om breeder tot heurder laftinge te fpreken, maer by procuratie feyden die van Dordrecht, dat Worcum, Louuefteyn, Heuclom, Afperen ende Leerdam wel bad voirfien mochten wefen, Haerlem, Amfterdam feyden van 't Huys te Muyden ende andere Vlecken dat quaheken bewaert waeren, daer af zy mitten cleyne Steden ouer heur Quartier heur dachten ftellen foiiden by gefcrifte. Delft ende andere feyden, dat men toe wilde hen op Goedereede ende Briele, &c. Myn Heere heeft gelaft dat elck fyn gebreften foude ftellen by Gefcrifte, ende op deefe fake peynfen rot des anderendaedis,
JTemden 19. Nouembris voirfz, hebbenend ge Steden geftelt by gefcrifte de prouifie noot weefende , ende verclaert de cranexfte Plaetfen die men foude mogen innemen Ende myn Heere heeft gelaft de Heere van Caftre die Gefcriften te communiceren mitten Steden ende nogh meer andere die de Heere van Caf! tre kennelick zyn, daer Meefter Leonart Secretaris een Coyer af gemaecl: heeft gehadtvan Quartiere tot Quortiere. Ende alzoe myn Heere onledich was. in den Raedt, heeft den Steden gelaft te vertoeuen.dien dach, om des'anderendaechs te maken een affcheyt.
G 3 Op
* i5?7.
i ij.Novcm-' bris.
ig.Novem* bris.



( 102 )
1527. SO.Novembris.
QP ten 20. Nouembris heeft myn Heer verthoont, hoe dat zeer aparent es te werden oirloge tuffchen den Keyfer en de Coninck van Vranckryck ende by confequentie tegens Gelre , of oick in geualle hy enige Velcke in can nemen in Hollant, waeromme van noode es bouen de voirfz prouifie te aduyferen dat men mit macht in Gelderlant fal moeten trekken , ende hem een fcarpe oirloge doen, in welcke geuallen die ordinaris Beede ende anticipatie van dier nyet helpen en mach, gemercf die mitte loffinge van de Renten belaft es, waeromme hy begeerde van weegen der Keyferlicke Majefteyt de fomme van tagtich duyfent guldeus , te betaelen d'een helfte tot KerfmiiTe, ende d'ander helfte tot fint Jans Mifie, ende ingeualle het pays wort tufichen den voirfz Keyferlicke Majefteyt en de Coninck van Vranckryck, foe fullen die Penningen geemployeert worden van anderen aifairen van den Lande van Hollant, ende nergens anders.
T"\Ie Eedelen ende Steden gecommuniceert hebbende, antwoirden dat zy nyet gelooft en waren hier op t'antwoirden, maer begeerden rapport totten eerften Decembris, 't welck geaccordeert es te vergaderen hier in den Hage. Myn Heere heeft oirlof genomen, ende es gereyft den 22. Nouembris fmorgens vrouch.
TCk hebbe hem vermaent omme de Stalen te hebben vuyten Waterey, daer hy aduys af gevraecht heeft de Heere van Malle ende ende JVlr, Vincent, die 't felue goet dochten, mits
heb.



( )
hebbende van 't Lant tot behouf van de Keyferlicke Majefteyt de fomme van vyf duyieni gulden om andere Domeynen mede te lollen ir de plaetfe van de Stalen.
T"Ve groote Steden hebben genomen Copie van de Ordonnancie vanYperen, gemaeéi op 't onderhouden van den armen Luyden.
Dachuaert in den Hage
Den 5. Decembris anno 1517,
op te voirgaende Petitie van den tachtich duyfent gulden by den Stadthouder geeyfcht bonen de Beede, om 't Lant te defenderen, gemerci: d'oirloge van Utrecht , of om fecretelicken den Byicop t'alfifteren.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. Florys van Colfter, Philippus Damaff, ende
Bets.
Van Haarlem. Willem van Berkenroe,
ende
Baniae'rt.
Van Delft. Mr. Hugo ,
G
ende
Jorys de Bye Dirckfz.
Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Cornelis Banninck,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Willem Jan, ende Mr. Dirck.
4 Rot-
lo.Novetn* bris.
Pag. 53« 5. Decemb.



( 104 )
ende. Symon Pieters.
Schiedam. Claes Dircx.
t«ff. 54-
Rotterdam. 5-Desemt. j00fl. Tanff.
Schoenhouen.. Albrecht BarentiT.
Horen. Mr. Pieter,
DOrdrecht, zoe verde men de fake heleydeu mochte fecretelick dat den Bifcop van Ütrecht mitte Penningen geaffifteert worde fonder deefe Landen te commen in verloop van oirloge tegens den GelderHen, ende dat men de voirfz Petitie mochte verminderen tot redelicheyt, foe fouden zy te vreden zyn te confenteren , foe verde zy geuolch hehben van den anderen Steden.
J^Ie andere vyf groote Steden ende cleyne, waren eendrachtelick negatyf, om dat in 't confenteren van de ördinaris Beede , hemlieden belooft es dat de Penningen nergens toe geemployeert en fullen worden dan tottcr lofiinge van de vyf duyfent gulden ende 't furplus tot deffentie van den Lande indien eenige nyeuwe oirloge opquamen , of defentie van noode ware, ende op dat'tfeluegefchienmach, zoe en foude men geen anticipatie begeeren, noch enige nyeuwe Beeden, ten ware ingeualle van voirder oirloge of nyeuwe noot tot defentie. Nu ift zoe dat zy nyet en weeten van enige oirloge, mitten voirfz Coninck, ende hoopen dat geen werden en fal, als mitte Heere van Gelre ftaen zy in beftant, ende al, zoe hy nyet te betrouwen en es, zoe begeeren zy dat. de Aliance gemaecl t'Antwerpen in
■ - -|



f los;
*t jaer 1524. mit die van fHartogenbosch ende andere, vernyeut ende Partyen op befcreuen mogen waerden tot ontlicht van den Heere van Gelre. Ten anderen feggen dat de Steden arm, byfter ende neringios zyn, hem behelpende mit ftaten, dat zy nyet vaeren noch reyfen en mogen, ende dagelicx gearrefteertworden : oick heeft elck groote colt gehadt ende dagelicx heeft om de Steden te fortiheten \ begeerende daeromme gefupporteert te weefen tot zy het fullen vermogen, ende dat hemlieden gehouden mach zyn , dat tot Sinte - Geertruydenberge in 't confenteeren yander voirfz ordinaris Beede toegefeyt es geweest. Daer op by den Raedt deur monde van de Heere van Aifendelft gefeyt worde dat zy die van Dordrecht danken, ende dat d'ander Steden qualicken de fake verftonden, want ten tyde van 't voirfz conlente tot Sinte - Geertvuydenberge doen was de Coninck voirfz vuyter Vangenüfe ontflegen op fyn beloften, zoe dat nyet te vermoeden en was, dat hy in Vranckryck zynde nyet en foude volcommen, als hy nu nyet volcommen en wilt, ende den Keyfer oirloge noch andoen wilt, waeromme nae '( luyden van den voirfz Acte nu nyeuwe noot opcompt, zy behoiren te confenteren. Ten anderen oick want de Heere van Gelre ingenomen heeft Utrecht, Haifelt, Reenen ende andere Plaetfen in 't Geftiébt van Utrecht, daer deur hy gefcepen es Heere ouer hemluyden te werden, den Bifcop verdryuende, zoe dat de faken oick verandert zyn, ende indien de Bifcop nyet geaffifteert, of van defer fyde geen prouilie, gedaen en wordt, hy V Landt van G $ . .Vrief-
1527"-
J. Hecemfo
aio .ni



r 106)
$. Decemb. r
19. Decembrii.
Tag. 55. :
/fieflant voiren ende Hollant nae conquefteen fal. Als van de quade neringe moet beteen mit payfe, daeromme men <öirlogen moet ü men der toecommen ende 't plat Lant deenderen. Als van de armoede die es claer, laer commen de Vyanden zy zullen genouch inden, ende en fal defe excufatie nyet baeen, begeerende daeromme dat zy beter rap>ort ende antwoirt inbrengen willen den 19 deer maent, want de Petitie tot defenfie van den ^ande dient, ende en mochte defefommenyet telpen, foude men den voirfz Coninck refilïeen of Gelderlant inuaderen, ende en foude de 'oirfz antwoirt nyet gaerne myn G. V. over'cryuen; die Steden fyn daer na apart gefproocLen ende vertogen.
Continuatie van den voirfz Dachuaert in den Hage op ten voirfz tachtich duyfent guldens extraordinaris Beede, befcreuen
Den 19. Decembris anno 1527.
PR^ES.ENTEN,
Van de Edelen, Adriaen van Dorp ,
Die Grave van Buy- Gerit van Poelgeeft,
ren, Florys van Wyngaer» Heeren Gerit van Af- den,
fendelft, ende
Jan van Duvenvoir- Adam Voirduyn.
de , Van Dordreght.
Willem van Alckma, Florys van Collier,
Willem Oem, Ridde- Aert Henricx,
ren, a. Da-



(;
Damas Philips,
ende Mr. Jooft Bets.
Fan Haerlem. Frans de Witte, Gerit van Montfoort, ende
Baniaert.
Fan Delft. Meefter Huge van Eynde alleen. Fan Leyden. Henrick Florys, ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Fm Jmflerdam. Cornelis Banninck.
Gouwe. Willem Jan, ende
Mr. Dirck, Pentionaris.
Schoonhouen. Willem ïhin, ende Bouwen,
Hoorn. Mr. Pieter cum fociis.
1527.
10. Decent' bris.
OP ten 20. Decembris zyn die Eedelen ver- 20. Decentgaedert geweeft ten Huyfe van Mr. Abel hrii' van Collier in 't Logis van den Graue van Buyren, ende hebben geconcludeert ende in myn pretentie verclaert, dat gemerel de lallen van den Keyfer, ende dat ouermits d'oirloge tusfchen den Grootwaerdigen Bifcop van Utrecht ende zyne rebelle Onderfaten van Utrecht ende heure Voirllaender de Heere van Gelre, 't Lant van Hollandt in grooten periclen ftaet van fubytelicken geinuadeert te worden, dat zylieden confenteren in de voirfz Petitie van tachtich duyfent guldens zoe verde zy geuolch hebben van den grooten Steden die daer inne behoiren te confenteren. Welverftaende dat die Penningen fullen werden geemployeert tot deffentie van den Lande van Hollant,
0?



( io8 )
sw.Dccei iris.
Pag. 56".
QP ten 21. dach hebben die groote Steden behaluen Delft oick geconfenteert in de voirfz tachtich duyfent gulden t'employeren tot defentie van den Lande, fonder te geuen oirfake van vorder verloep van oirloge. Weluerftaende, dat Dordrecht, Haerlem ende Amfterdam , fullen betaelen d een , helft Vaftelauent, niet executerende voir Aefche Woensdach, ende d'ander helft op gelycken tyt naer fint Jans Miffe. Die van Leyden befpraeken d'een helft te betaelen tot Meye ende d'ander helft tot Bamiife naeftcommende. Der Gouwe een derdendeel gereet, een derdendeel fint Jan, ende dat derde derdendeel KerfmiiTe 1528. Die van Delft perfifteerden geheel negatyf ouermits heure armoede, dat zy gearrefteert worden voir heure fchulden, ende dat 'er geen neringe en es , daer deur d'incomfte dagelicx meer ende meer declineert, ende oick waer te verduchten, dat 't Lant in oirloge commen fal deur dit confent teugen de Heere van Gelre.
T~\En 21. Decembris hebben die Eedelen ende Stede defe voirfz antwoirt gegeuen den Heeren van Caftre, Aifendelft ende Mr. Vincent Commiflariflen om voirts ouer te fcryuen myn G. V., ende defelue. hebben den Staten hertelicken van wegen der Keyferlicke Majefteyt ende myn G. V. gedanc/t, hemlieden lafteude dat fe heure Gedeputeerden mitten Aduocaet fchicken fouden by myn G. V. op ten 8. January, begeerende binnen middelen tyde, dat fe heur rapport deden om te confenteren op gelycke termynen als de drie voirfz Steden, ende dat die van Delft hen oick wilde
ma-



C *°9 )
Haken conform mitten anderen. Ende zoé wie bouen nyet en commen, fal d'Aduocaet voir verclacren heure opinie.
TTem die Gedeputeerden van den Steden > "■■ hebben oick angenomen te rapporteren, ende heuren laft inne te brengen bouen te Houe ten voirfz 8. January defe poinéfen 5
TN den eerften. Op te Ordonnantie van A Yperen, om te voirfien den armen Luyden, dat fe nyet meer en loopen bidden in Kercken,
CEcundo. Van een Hooft te leggen onder Ooilkenfplaete tot berginge van den Scepen.
'JJ'Ertio. Te voirfien op te Monipolien van Scipperen, Veerluyden, Wagenaers, ende diergelicke, ende die rebellen Bootfgefellen in den grooten Scepen varende Ooft ende Weft, achteruolgende het concept by den Rentmeefter van Zeelant ouergegeuen.
f^Uarto. Te fpreecken mitte Heere van ^ Berge op te ongeregeltheyt van den Scepen, Scipperen ende 't Hooft van den ouden Bofch ende 't Veer van Dordrecht.
Dach-
1527.
lï.Decew* bris.



C Ho )
15*7.
January.
Dachuaert tot BruiTele
In Januario anno 1527, ftilo Hollandias.
Omme myn G. V. te draegen 't voirfz confent.
PRESENTEN in het confenteren,
Pag- 57-
Myn Heere van Hoichftrate als Stadthouder.
De Heere van Malle, ende
Meefter Vincent, reprefenteerende onder ende nritten Steden als Staten. Van Dordrecht.
Mr. Jooft Bets, maer na dit confent fynder toegecommen.
De Schout, ende
Florys van Colfter in de ander naeuolgende affairen. Van Haarlem. Frans de Witte, ende
Jacob van Mpntfoort.
Baniaert lach op defen Dachuaerden artyck, maer es ge¬
weeft in ander affairen.
Van Delft. Jacob Jan Bruynif. ende
Jorys da Bye Dircx, die corts naden confente vertogen zyn, na dat zy op te naeruolgende Articlen heur opinie gefeyt hadden, myn lallende in heur fteede. Van Leyden.
Mr. Symon, Penfionaris.
Van Amfterdam. Mr. Andries , Penfionaris.
Gouwe. Willem Jan, ende Mr. Dirck.
Rot-



C in )
Rotterdam. Jooft JanlT, Penfiona ris.
Schiedam. Jacob Anthoniff,
ende Claes Dircx.
Hoorn. Mr. Pieter van Horen.
January.
OP ten 14. January anno 1527. Jli'o Hollandice, hebben die Gedeputeerden van den Staten van Hollant in prefentie van myn G. V. ende haren Raedt tot Bruffel, verhaelt 't gunt dat hemlieden in den Hage geproponeert hadde geweeft by den Heeren ende Commiffariffen als bouen, ende infgelicx heure armoede ende achterwefen. Nochtans confidereerende d'affairen van den Keyfer en de tegenwoirdige aparentie van oirloge, foe hebben zy geconfenteert in de voirfz fomme van tachtich duyfent gulden van veertich groten, verlchynende d'een helfte den 26. February, ende d'ander helft den 26. Augufty naeftcommende, mitte voirfz conditiën hemluyden by den Heeren Commiffariffen voirgehouden, te \veten dat defe Penningen nergens elders toe geemployeert en fullen worden, dan tot deffentie van Hollant, fonder daer mede te geuen eenige oirfake van vorder verloop van oirloge, op dat 't felfde Lant achteruolgende de wille van den Keyfer mach blyuen in vrede ende Jufticie , ende indien het binnen middelen tydengepayft wort tuffchen den Keyfer ende Coninck van Vranckryck, dat defelue Penningen geemployeert fullen worden tot proffyt ende in de affairen van Hollant by aduys van den voirfz Staten. Blyckende by der Acten die ick daer van gegeuen hebbe myn G. V. ende haere G.
my
\$.Janua' ry.



r )
14. Janna rj.
tig. 58.
my wederomme reuerfale geteyckent, naer ou= der coftume, daer t'oe ick my refereere.
/~)P te voirfz Vier Articiüen , es by den Steden gefeyt, ende eerft op te Ordonnantie van den armen Luyden, dat elck in den zynë fal maken een concept hoe men nae heur conditie 't felfde foude mogen ftellen ter executie, ende op ten 16. Marty fullen de Steden daer op vergaderen in den Hage, ende 't felfde mit malcanderen communiceren ende verthoonen den Raedt, omme te maken een generael ordonnantie foe wel op ten Dorpen als Steden.
jT)P 't tweede feggen eenige datter fanderen tyden af es gefproken geweest, maerwaerde afgellegen om dat de Bierfcepen daer lichtciicken fouden blyuen leggen droncken drincken, verfuymende heur getyden. Nyetemin es my gelaft te fpreken mitten Rentmeefter Adolf Hardinck, dat, ift om een cleyn Pen-: ninck te doene ouer Hollant voir eens , foe fal ick nemen raport daerop te doene den voirfz ifj. Marty, ten ware eer Dachuaert, &c.
QP 't derde zyn van aduys dat men Placcatert expediere op te Monipolien ende Cauelinge van den Voerluyden, Wagenaers ende diergelicke, ende te doen onderhouden, of an den Officiers te verhaelen by correctie van Scepe* tien, nae gelegentheyt van der fake, &c.
QP 't vierde hebben die Gedeputeerden geviiiteert d'Ordonnantie, ende an den Heere ma Bergen verfocht dat die Scippers zoe wel
var!



C 113)
van dén ouden Bofche als Dordrecht die onderhouden , ende 't Hoeft ten Bofch toemaken fouden, ende de Heere van Berge heeft zynen Droffart ende Schout van den ouden Boffche gefcreuen 't zelue te doen, ende te vergaderen tot Dordrecht, Vrydachs den 7. February. Watter gefloten es, ftaet in 't naeruolgende Dachuaert tot Dordrecht gehouden.
'TTOt Bruffel hebben wy gecollacionneert t'interpretatie van de Corenlepel, als ick onder die Copie hebbe gefcreuen.
JJIe Brieuen gebracht by Dirck van den drie Steden, zyn gebleuen onderFalerme,mitte Tranflatie, om daer op te delibereeren in tyt ende wyle, wat men fcryuen fal op te reftitutie ende Dachuaert tot Coelen.
TJTIllem Goudt Tollenaer van Sehoonhöuen, heeft belooft te maken dat de Steden nyet meer clagen en zullen.
T7"An de Vifchftalen es vuytgeftelt tot 't confenteren van een Bede tot behouf van den Keyfer»
^"An vreempt Cooren vuyt te voeren fonder faulfconduyt.
"yAn de Urne mit Brabant, contra Gelderlant, is vuytgftelt op- te naeruolgende Dachuaert tot Dordrecht.
H
Dach-
rj.



(in;
j.Febtuar.
Van Leyden. Myn Heere Lochorft, Henrick Floruff, Meefter Willem,
ende Mr. Symon.
Amfterdam. Allart Bollarts, Cornelis Benninck,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Pag. 59.
Van Dordreght. De Schout, Florys van Colfter, Jan Vrancken, Cornelis Cornelis, ende
Bets.
Van Haarlem. Montfoort, Bekenfteyn, ende Baniaert.
Van Delft. Beeft,
ende Jan Aperii*.
DOrdrecht, Delft, Amfterdam,begeerden dat men fonder congie 't Coren mach vuytvoeren fonder vertreck. Haerlem, Leyden ende der Goude, begeeren vuytftel totten 16. Marty , als eerft geconcipieert was tot Bruffel, ofte in 't beghinne van de Vaften. Die eerfte drie zyn te vreeden oick vuyt te ftellen. Weluerftaende dat men binnen middelen tyden mach vuytvoeren fonder congie, ende dat men myn Heere den Stathouder fal verthonen het interest van den Keyfer ende 't Lant. Luyck
:hejeft
Dachuaert befcreuen tot Dordrecht
Den 7. February anno 1527, ftilo Hollandice.
PR2ESENTIBUS.



heeft vercregen vryheyt, van fonder congié Vuyt te voeren Turekx Cooren als men feyt.
Om te verfegelen noch vyf duyfent gulguldens tfiaers.
Op ten dach van de- Jacob van Schoeten>
fe Propofitie zynder Heuckelem., &c.
geweeft Caftre,
Van de Edelen. Malle, Prefident,
Bochouen, Safbout, De Heeren van Moer- ende
kercken, Meefter Vineent. Ysbrand van Colfter,
SOndachs den 9. February, hebben myn Hee* ren van Bueren ende Hoochftrate Commiffariifen , by monde van Meefter Laurens dü Blioul Greffier, doen verhaelen, hoe de Bifcop van Utrecht tot Schoonhouen mit hemlieden gehandelt, ende te kennen gegeuen hadde dat de Heere van Gelre hem beroempt hadde, beyden de Stichten eerft te conqueftei'en > ende daer naer Vryeflant, Hollant ende Brabant, ende dat hy Bifcop geenen macht en hadde de Heere van Gelre te refifteren , ende gefcepen was verdreuen te worden , foe verfocht hy fecours yan den Keyfer, ende was te vreeden fijn Bifdom te ftellen in handen van den Keyfer , om fyn wihe daer mede te doene, mits hebbende een jaerlicxPenfioen. Verclaerde voirts dat tot Schoonhouen oick gecommen waren de Gedeputeerden van Zwolle , Campe, Deuendur, verfouckende oick befcermpt te weefen Van den Keyfer gelyck hy fyn Landen vari H 2 Bra*
■j.Ftbrtiar*



r «O
1527.
7.Februa tig. 60.
Brabant ende Hollant deffendeert, des waren r' zy te vreeden hen geheelicken te geuen onder den Keyfer, gelycken de voirfz Landen onder hem gegeuen ende ftaende zyn, ende dat by confent van hueren Heere den Bifcop , die hemlieden nyet deffenderen en conde, in 't welck de Bifcop oick confenteerde, ende den voirfz van Ouer-Sticht daer toe inhorteerde. Van allen 't welck de voirfz Heeren Commiffariffen heur rapport gedaen hebben an myn G. V. , dewelcke mit rypen raede ende deliberatie de voirfz prefentatie van den Bifcop ende OuerSticht geaccepteert heeft gehadt tot eere van den Keyfer ende profyt van fynen Landen, Brabant, Hollant, ende Vrieilant, die daer deur verloren fouden zyn , indien de voirfz Uifcop en Ouer-Sticht fuccumbeerden of gedwongen worden hem te geuen in handen van de Heere van Gelre, ende mits hebbende beyde Stichten, zoe fullen des Keyfers Landen voirfcreuen verfekert ende geen Frontieren meer zyn , ende fal de Keyfer Meefter zyn ouer de Heere van Gelre, ende hem deur de Geftichten mogen bedwingen pays ende vreede t'onderhoudcn. Waeromme myn G. V. den Graue van Bueren mit enige andere gefonden heeft in Ouer-Sticht, om by confente van den Staten folempnelicken de voirfz prefentatie te ratificeren ende te concluderen, dewelcke dat zelfde geratificeert ende heuren eedt den Keyfer gepraifenteert hebben gehadt by confent van heuren Heere den Bifcop, die fyne befegelde Brieuen van 't felfde confent gegeuen ende belooft hadde , dat mits hebbende geit ende byftant, den Keyfer conquefteren ende
le-



leueren zal dat Neder-Sticht , als Utrecht, Haflelt, &c. Ende want grootelick coften fal; Ouer-Sticht te deffenderen, ende Neder-Sticht weder te conquefteren op ten naem van den Bifcop , daer.men gereede Penningen toe behouuen fal, op dat by faulte van betalinge de fake nyet geheel verachtert en worde, ende dat myn G. V. van die van Hollant geconfenteert es onlancx tachtich duyfent guldens bouen die ordinaris Beede om 't Lantteconferueren vuyten oirloge, ende mitsdien geen redene en ware vorder Beede te eyfchen : Confidereerende oick dat 't Lant nyet meer dragen en mach , ende dat de ordinaris ende extraordinaris Beede van Brabant nyet genouch en zyn om defe fake' te furneren, ende dat geen hoope en es van anderen Landen yet te gecrygen, die genouch mit hem feluen te doen hebben, ende in verducht ftaen van de oirloge van Vranckryck. Soe ware de begeerte dat die Steden heure Segel fouden willen leenen, om te verfegelen vyf duyfent tfiaerts, den Penninckfeftien,'twelck minder coft ende quetfinge zyn foude, dan Penningen te haelen op Financie, welcke vyf duyfent 't Lant jaerlicx betaelen fouden de drie eerfte jaeren, ende t'eynde de drie commende jaeren fal de Keyfer defelue Renten loflen, ende 't Lant vry afhouden, gelycken hy doet van den Renten voir hem verfegelt in 't Jaer 1515., daer voiren 't Lant noyt gearrefteert ofte in fchaede omme gecommen en es geweeft. Welcke verfegelinge een cleyn quetfe fyn fal voir Hollant, ende indien de voirfz affairen wel lucken, groot proffyt van Hollant zyn fal, 't welck zy wel behoirden te confidereeren, H 3 by-
I5A7-
'.Februar,



( "8 )
f.Feèruar. tig. <Si.
byfondere dat men defe verfegelinge begeert, omme mitte Penningen daer van commende, Hollant te preferueren vuytter oirloge van Geldre, ende hem in Gelderlant te preuenieren vuyten Neder - Sticht, op auenture het oirloge worde mitten Coninck van Vranckryck , in welcken geualle hy op defe Landen toetaften fal. Nae dat die Audiencier dit gefeyt hadde , heeft de Heere van Bure verhaelt, hoe lichteJicken men fal mogen weder conquefteren, dat de Heere van Gelre in den Geftichte ingenomen heeft, ende in fyn Lant mogen trecken, ende mogelycken hem verdeftrueeren: Ende de Heere van Hoichftrate maeifte de fake fwaerder, feggende dat veel gefcapen es te coften , ende dat wel te verduchten es, dat de Heere van Gelre mach crygen help vuyt Vranckryck4, daer mede dit opfet foude mogen commen tot groote lafte. Nyet minder confidereert 't proffyt datter af commen mach, als voirfz es, byibnders om dat de Heere van Gelre alle dage ouder wort gaende totter doodt, ende dat de Geftichten zoe wel gelegen zyn om Gelderlant t'inuaderen, ende dat men hier voirtydts groot geit gegeuen foude hebben , om openinge te> hebben van Reenen, Amerffoort ende diergelycke , 't welck nu van felfs geprefenteert wordt , zoe dochte hem wel de pyne waerdich, te doen een prouffel, al foudt oick veel coften t ende indien 't wel compt, zoe en was den Keyfer noyt meerder dienfte gedaen, hy prefenteerde als Hooft van der Financie, de hant daer an te houden, om by alle middelen geit te vinden, want Hollant alleen nyet dragen en mach mit meer woorden.
Al



( ii9 )
AL gehoirt. Den Staten hebben den Heeren gedane!:, byfonder Buyren, dat dus verde de fake beleyt es, ende prefenteerden te doen rapport, verfouckende oick de Unie mit die van Brabant, byfonder Antwerpen ende Meyerien van den Bofche, achteruolgende de woorden gefproken t'Antwerpen in den jaere 1524. Daer af tot Bruffel begeert was van de Heere van Palerme en de Audiencier voirfz te houden in memorie, omme Aéte van te maken in tyt ende wyle. De Heeren voirfz hebben gegeuen dach van rapport, tot Dinfdach fauens in de Herberge in den Hage den 16. February.
JQTe Heere van Bure heeft angenomen te reyfen ende te fpreken met die van f Hertogenbofch, ende myn G. V. te doen befcryuen een Dachuaert op te Unie voirfz.
J)Ie Gedeputeerden hebben verfochtdatmyn Heere foude willen committeren ten feluen dage te commen die fultineren willen dat proffyt zy voir den Keyfer ende fynen Landen te betaelen congie van den Cooren dat buyten gevoert worde, omme de voirfz Gedeputeerden daar op te verantwoorden ende de contrarie te bewyfen.
*J*En tweeden claechden dat men heur Preuilegie breken wilde van geen Poirter by dootflage ofte anders, meer te verbeuren dan fyn Lyf ende feftich ponden ofte diergelicke ibmme., om fyn Goet te vryen.
H 4 Dia
1527.
T.Febrüttr.



( i2o y
t527j.Ftbruar
%6.Februa f»g. 6a.
T^Ie voirfz Heeren hebben gefeyt op 't eer^ • J-jf fte, dat zy ter pels fcicken fullen, ende den Raedt daer toe committeren. Insgclicx dat elcx in 't particulier die clagen wille zyn Preuilegie ten feluen dage mede brenge, om daer op verfproken te worden. Hier mede fyn die Gedeputeerden gefcheyden.
Dachuaert befchreuen in den Hage
Den 16. February,
op te continuatie ende affcheyt van Dordrecht; omme by den grooten Steden verfegelt thebben vyf duyient gulden tfiaers Lofrenten den Penninck feftien tot lafte van den Keyfer , die defelue mitten anderen verfegelinge loffen fal t'eynde de drie eerfte toecommende jaeren , binnen welcken tyt 't Lant van Hollant die loopende Renten dragen foude.
PRESENTEN.
Die Heeren van Be- ende
toel, Heer Jan Ruyghrock,
Aifendelt, Van de Stede van
Duuevoirde, Dordrecht.
Yifelmonde, Florys van Colfter,
Willem van Alckma- Cornelis Corneliff,
de , Willem Bouwenif,
Van Befoyen. ende
Florys van Wyngaer- Bets, den 3
Vm



C )
Van Haerlem. Frans de Witte, Gerit van Montfoort,
ende Baniaert SayiTen.
Van Delft. Beeft,
Jorys Dircx, ende Mr. Hugo.
Van Leyden. Meefter Willem, Doctoir,
Die Eedelen confenteren in de voirfz Petitie, mit conditiën dat tot ten ordinarisfe Garnifoenen ende Knechten als nu liggende op ten Frontieren, noch duyfent Knechten an eenen hoop angenomen ende onder den Heere van Caftre op ten Frontieren geleyt fullen worden tot defentie van den Lande, ter tyt toe ander prouifie geordonneert fal zyn van te liggen in Gelderlant, &c. Ende dat de Penningen van de lefte extraordinaris Bede tot dien fynen blyuen fullen in handen van den Rentmeefter, omme de voirfz Knechten daer van te betaelen, foe lange de Penningen ftrecken mogen. 2. Dat men nyemant binnen 't Lant enfalconftringeren tegens fynen danck Renten te coopen. 3. Dat t'eynde de drie commende jaeren de Keyfer deefe ende alle voirgaende verfegelinge gedaen in den jaren 1515. ende 1523. lolfen, ende 't Lant zoe wel van de Renten .als 't Hoeftgeldt vryen fal, mits daer af ge- s uende nyeuwe Brieuen, &c. Die Gedepu- '?' ;:s tt $ teer:
Henrick Floruff, ende
Cornelis Heerman.
Van Amfterdam. Allart Boullarts, Cornelis Banninck, ende / Mr. Andries.
Gouwe. Willem Jan, ende Mr. Dirck.
1527.
l6.Feèruaf



f 122 )
1527-
■\6.Februa-
Pag. 63.
teerden van Dordrecht, Haerlem, Amfterdam , mit conditie dat die Vaffalheeren ende heur Onderfaten geen ftilfate &c. maken en fullen, of dat 't felve fonder misbeuren de Onderfaten van den Keyfer mede geoirloft fal zyn , ende ingeuallen van oirloge gelyck oirloge of vrede fyn fal. 2. Dat te Unie mit Antwerpen ende 's Hartogenboifche fal vernyeuwet worden, 3. Dat de Keyfer 't Lant vryen fal als voirfz es van den Edelen. 4. Dat men vuyt Hollant in vreemde' Landen fal mogen voeren Cooren fonder te betaelen Congiegelt, ter tyt toe zy ende den geenen die contrarie fuftineren willen voir den Raedt gehoirt, ende anders op geordonneert fal worden. Welcke voirfz conditiën geaccordeert zynde, de voirfz drie Steden fullen den Keyfer belieuen, ende op hoope dat zoe zyn zal, ende omme te vorderen de faken van den Geftichten confenteren in de helfte te vcrfegelen. Begeerende hier mede geholpen te weefen vuyter oirloge, want zy geenen raedt en weeten vorder geit te gecrygen, daer myn G. V. haer op verlaten mach. Die van Leyden geconfenteert zynde als voiren hoopen den Heeren te informeren, dat zy loen fullen als een goet Let van de Lande. Die van Delft ende der Goude, begeerden gefupporteêrt te weefen om redenen by henlielen geallegeert, als blycken mach van alle dat voirfz es by Acte in gefcrifte gefonden myri G. V., daer toe ick my refereere om der ocrtheyt.
A Lle andere faken zyn opgeftelt tot ten laetften dach defer maent February, dat de
yoirfa



( 1^3 )
voirfz Gedeputeerden wederom in den Hage vergaderen fullen, om te hoiren d'antwoirt die myn G. V. op te voirfz conditiën fcriuen fal, ende om dan voirts te befongneren in de andere faken die opgeftelt zyn, &c.
"T\Aer es geconcludeert dat ick fal döenfcryx-' uen de Wenfche Steden derdewerf, dat zy op te reftitutie van den fcaden mitten heuren Dachuaert houden; om te confenteren in eenen anderen dach, dan in 't affcheyt van Lubick anno 1525. es gefloten, om dat zy de Dachuaert tot Coelen prima Aprilis commende , nyet en hebben willen acceptéren : dat zy daeromme anderen be.quamer tyde ende plaetfe eligeren, om de faeke te liepen nutter fichter hant, ter tyt toe men fiet hoe des Keyfers faken mit Vranckrijck wilde termineren.
Ty| Yn G. V. heeft gefcreuen eenen Brief, dat de Wenfche Steden binnen den Somer van 1528. fullen vergaderen ende mit malcanderen fpreken om te houden Dachuaert tot Coelen prima Aprilis commende, ten zy dat zy beter plaetfe weten. Ende Dirck ons Bode heeft defen Brief gegeuen tot Bergen ( als de Ruyters waren gecommen in den Hage) den Olderluyden retiderende tot Brugge,, die belofthebben den Brief te feynden an heure Heeren, als Dirck feyt.
Dach-
1527.
l6.Februa* ry.



C 124 )
K27. .
den laetften
February.
tni.Maert.
(
Van Dordrecht. Pieter Schoeck, ende
Bets.
Van Haarlem. Frans de Witte,
• ende Bekefteyn,
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft, ende
Huych van Eynden.
Van Leyden. Henrick Florys,
ende
Mr. Willem, Penfiq-* naris.
Amflerdam. Allart Bollarts, ende
Cornelis Banninck.
Gouwe. Willem Jan,
ende
Mr. Dirck. j
Pag. 64.
Dachuaert gehouden by den fes groote Steeden in den Hage
Den laetften dach February en 1. Maert9
)p 't affcheyt van de voirfz Dachuaert gehouden in den Hage den 16. February. Ende es in effecf op te antwoirde van myn G. V. gedaen op 't voirfz confent, &c.
PR/ESENTEN.
OP te'n voirfz laetften February, hebben die voirfz Gedeputeerden van de fes groote Steden geconcludeert, ende den Raedt fcriftelicken ouergegeuen by my den 3. Marty , omme by Placcaten voirfien te worden in les pointen. Eerft dat men geen Turuen t'Ouderichie en fal mogen vercoopen by voircoop ,
ora



(;
om voits te voeren in Engelant, Zeelant,Brabant, noch elders, of ten minilen fal eerftter j Marcf moeten commen in de Stadt in den QuarI tiere van Rynlant, Delflant, of Schielant, j daer onder den feluen Turf gedoluen fal zyn. I Secundo , dat men vernyeuwen fal de oude I Placcaten van 't Lant wederomme te moeten I bepooten of toe te maken daer den Turf ge| doluen es. Tertio, ende want men hier toe I hebben moet Peuy- Aerde ofte MuTe, dat men | dat nyet en fal mogen vercoopen, om te voeren vuyt Hollant in andere Landen. Quarto, I dat men fal ordonneeren tweederley Vormen om Steenen te backen, d'een van tien duymen 1 lanck, d'ander acht, breet ende dicke naeraduenant, lieuer groter dan cleyner. Quinto, dat men verbieden fal 't Block ende Banthout hier in den Lande te vercoopen, ten fy dat I fyn oude mate hebbe hangende tot Delft voir { 't Stathuys, of ten minite dat men yemant in Brabant fchicke van daer 't Hout compt, om | mitter minne te befoucken, dat zy d'oude mate | willen onderhouden. Sexto, dat myn Heeren ivan den Raede willen ouerfien, corrigeren enide dan doen publiceren die aduyfen van YpeIre ende Delft, roerende dat geen arme Luyden ien fullen gaen bidden langes de Deuren ende Aden Lande, mit claufele van elcx in 't fyne te | mogen adderen ende diminueren nae gelegentiheyt ende qualiteyt van der Stadt, &c.
Aafc'
den laetften February en i.Maert.



( ^6 )
1527-
ienlaetflei February. ênhMaert,
Pag. 65.
Antwoirde van myn Genaedige Vrouwé óp 1 te begeerte van den Eedelen ende Steden van Hollant, fcriftelicke ouergegeuen den 20. February, geconcludeert in de Dachuaert gecontinueert fichten den 16. der feluer maent tot ten 20. incluys.
EErft , dat de voirfz Staten begeert hebben, dat men tot ten Garnifoenen ende Knechten als nu leggende op ten Frontieren noch onderhouden duyfent Knechten in een hoop, onder den Heere van Caftre tot deffentie van den Lande. Antwoirt haer Genaede. Myn Heere van Caftre heeft hier af den laft, ende es 't meeftendeel van dien aireede angenomen, ende verwachte alle dagen de refte.
ANgaende de verfekertheyt van 't Lant te ontlaften van deefe ende andere voirgaende verfegelinge. Den Staten fullen hier af gegeuen worden Brieuen in behoirlycke formen.
*D Oerende dat den Vafallen ende Onderfaten verbooden zy te brantfcaten, ftelfate of wederfate te maken, maer ingeualle de Heere van Gelre toetaft, dat elck vuyt fijn Steden ende Vlecken de oirloge doen fal. Myn G. V. es gedelibereert dit werck duer te doen dryuen, fonder enige ftilfate toe te laten an enige Perfonen wie hy zy in Hollant. Ende daer en bouen fal myn G. V. de hant daer an houden dat een yegelick hem fal employeren in den dienfte van den Keyfer foe hy gehouden es.
Als



( ™7 )
A Ls vander "Unie mit Brabant of tenmihfter mitten Steden van Antwerpen ende 's Hertogenbofche ende heure Quartieren begeert Myne G. V., fcrift dat die van 's Hertogen bofche te Houe fyn ende verwachten die var Antwerpen, ende fal oick ontbieden die ande. re Steden van Brabant, om mit hemlieden var defe Unie te fpreken. Aduyferende dat hae: Genaden tot ten effecte van dien haer employé, ren fal, ouermerckende die vruchten die 'ei vuyt commen mach, ende dit by alle de befte middelen doenlick zynde.
"yAn geen congie geit te nemen van den Coren dat vuyt de Landen van Hollant in vrempde Landen gevoert wort ter tyt toe dal op 't proffyt ende onproffyt van dien gehoirt. anders geordonneert zy. Mvne Genadigfté Vrouwe verftaet, angaende 't verbot gedaen van nyet vuyt te voeren 't Coren binnen f Lants gewaffen , dat 't felue onderhouden worde. Ende als van vreemde Cooren myne G. V. fal daer af uferen in forte dat de Steden faken fullen hebben hem te contenteren, daei mede defelue Steden (gemercl dat 't roert de hoocheyt van den Reyfer) behoiren te vreeden te zyne.
£JIe Gedeputeerden van de voirfz feffe groote Steden, en lijn mitter voirfz antwoirt nyet te vreden geweeft, byfonder van de ftilfaten, daer Culenburch, Buren, ende andere nyet inne begrepen en fouden zyn: Ende van 't Cooren te vouren vuyten Lande lijn ter «ontrarie gepiiuiügeert, want, of daer es ge-
breck
1527»
den laetften February en uMaertt
\
i ' - - va
In't'sLants Kifte ende oick onder Mr. Ash,



1527den laetften February eni.M*ert-
berts Brieven fal men van 't vuytvoeren van den Coren vinden.
( 1*8 >
breek Corens, ende behoirt fimpliciter Verbo» den te weefen geen Cooren vuyt te voeren, of daer en es geen gebreck, als 't oick nyet en es, zoe behoiren zy vuyt te voeren dat van buyten innecompt fonder mifbueren, achteruolgende heur Preuilegien 't Lant van Hollant in 't generael ende Amltelredam in 't particulier gegeuen by den Keyfer ende fijne Voirfa-* ten. Als van dat dit de lelie Penningen zyn, ende geen toeuerlaten es tot vorder Penningen te gecrijgen, om hier mede vuijter oirloge te commen , en es bij mijn G. V. nyet op geantwoirt t ende dunét den Gedeputeerden, dat alle de voirgaende confenten heuren ganck gaen, ende geen twee maenden verllrecken en fullen, wekken tijt de Heere van Gelre wel fal laten verkopen, ende dan fullen defe Landen geabandonneert zijn , ende des Keijfers Knecht crijgen in 't Lant voir heur betalinge, of fullen Gelders worden; mit meer dificulteijt by den Gedeputeerden geallegeert. Waeromme Prefident ende Luijden van den Raede geraden hebben bouen mit goeder manieren alle heure gebrecken te allegeren, daer zy ouder Unie wille doch zijn moeten. Ende de Steden hebben geperfilleert in heure eerlle opinien, prefupponerende als daer, ende daer op fullen zij in notablen getalle fchicken heure Gedeputeerden te Houen te weefen den 3. Marty.



(i*9;
Dachuaert bouen te weefen
Den 8. Marty.
omme te folliciteren meer prouifie van Knechten tot deffentie van de Frontieren : ende andere conditiën in 't confent van den verfegelinge van vyf duyfent guldens tfiaers verclaert.
ENde alzoe op ten feluen dach. des middaechs I de tydinge quaem dat de Gelderfche op ten feilen dach des achtermiddachs in den Hage gecommen waren, foe folliciteerden die Gedeputeerden , als Mr. Jooll Bets van Dordrecht, Henrick Florys ende Mr. Willem Penfionaris van Leyden, Meefter Andries cum focus van Amllerdam, ende Meefter Dirck van der Goude , dat myn Heere van Hoichftrate Stathouder mit macht van Volcke ende geit commen wilde in Hollant, omme te beletten dat de Gelderfche nyet ongeflegen wederomme in Utrecht commen en fouden. Ende alzoe de Gedeputeerden van Vlaenderen, Henegouwe , Artoy's , Zeelant , ende Brabant oick folliciteerden om prouifie op heur Fron: tieren tegens den Franchoifen ende Engelfche die hemlieden verclaert hadden Vyanden der I Keyferlicke Majefteyt, zoe verfochten wy myn : G. V. den voirfz Stathouder en de Heere van I Buren Capitain Generael te ordonneren mit i volcommen macht te commen mit alder diiigenItie in Hollant om de reedene voirfz, ende om i te beletten datter geen Steden ingenomen en fou, den worden. Welke Heeren myn G. V. fulcx geI. Deel. I laft
1527.
8. Martj\ Pag. 66.
Spoliatie van den Hage. ,



c 130;
1557-
S. Marty.
laft heeft te commen tot Hoochftrate mit alle die Knechten die men mit Trommelflach op foude mogen brengen tot Mechelen, Antwerpen, ende in fijn wegen, ende de Heere van Buyren te commen ouer 's Hartogenbofche, ende al op te brengen dat hy foude konnen gecrygen.
üNde alzoe die Staten van Brabant aldaer vergadert waren, zoe hebben wy verfocht mit hemlieden te vernyeuwen die Unie gemaeél in den jare 1524. Ende nae lange communicatie hebben zy ons ter antwoirt gegeuen, dat zy op fouden brengen voir drie maenden vier duyfent Voetknechten ende duyfent te paerde, om te trecken in Gelderlant, dewelcke zylieden by ordonnancie van den Keyfer feluer monfteren ende betaelen fouden fonder 't geit te brengen in de finantie. Ende heur aduys was dat Hollant voir den feluen tyt fouden onderhouden drie duyfent Voetknechten ende vyf hondert Paerden, ende de Keyfer foude opbrengen twee duyfent om te conquefteeren Ouerfticht. Daer op wy Gedeputeerden, genoomen hebben rapport, ende 't felfde geraporteert tot Delft den Staten, ende die van Dordrecht hebben angenomen op ten 16. te fcryuen van den Staten wegen an die van f Hartogenbofche , dat zy van huerder zyde fouden volcommen dat voirfz ftaet, ende ter naefter Vergaderinge breeder af gefpoocken fal worden, als hier na gefchreeven fal worden.
Uier na es vander Unie geceiTeert te fpreM-L ken.
Dach-



r 131;
Dachuaert befcreuen tot Delft
Vry daechs den 13. Marty anno 1527 , ftilo Hollandia;.
tot wekken dage d'Eedelen zyn gecompareert, ouermits de fpoliatie van den Hage.
ALzoe myn Heere van Hoichftrate D01 derdaechs den 12. Marty fauensquamt< Delft, ende d'Edelen des Vrydaechs , zoe hel ben zy gedaen d'eerfte voirclachte van de fpc iiatie vander Hage, begeerende noch prouifi dat de Vyanden nyet en dellrueren de refte ende verfochten een Hooft in de plaetfe van d Heere van Caftre, zoe deeden de Steden me de des Sondachs den 15. Marty als zy by eei waren, daer af de Stathouder ftelde de nomi
i natie an den Staten , die gecoren hebben d< ; Heere van Baelleul, getrout hebbende de Doch I ter van Walfenaer, ende myn Heere de Stat
ii houder heefrer in geconfenteert ende fal fcry l uen om confent an myn G. V., verclaerendf ; den Eedelen dat indien yemant van hemlieder l dienen willen onder den voirfz Capiteyn, I15 | ^1 hemlieden doen hebben goet tra&ement bo
uen anderen , lallende den voirfz Capiteyr I oick te fcryuen om noch vyftich of feftich I Paerden bouen zyne Bende.
' J)Ie Staten hebben geconfenteert gelijkelijken inde verfegelinge vanden voirfz vyf duiIfent guldens tfiaers, te dragen de eerfte drie ■ijjaeren, en daer en teynde af bevryt te weefen Ia tot
1527.
13. Mar/y. Pag. 67.
I>t1-
e >
1
1
Conclufie van den vyf duyfent guldens verfe» geit.



C 132 )
1557. 1
13. Marty.,
]
j
] 1
Contentie of de Keyfer, dan Hollant, onderhouden fal des Bifcops Knechts.
1
ot lafte ' van den Keyfer mit allen voirgaende ferfegelingen: Ende alzoe men geen gereeden )enningen by verfegelinge en konde gecrygen, ot foude elck vanden Steden opbrengen by jrovifie twee duyfent gulden, makende twaelf luyfent, daar zy af gerembourfeert fullen worlen vuyten verfegelinge, daer Willem Goudt voir refpondeerde de penningen yande verfegelinge hebbende. Ende men foude noch agt duyfent foucken om te furneren een maent fouls, alzoe de drie duyfent Knechten en vyf hondert Paerden ter maent beloopen twintig duifent guldens.
"T\Ie Gedeputeerden verclaerden dat de Kcyfer tot fyne lafte nemen en houden foude de duyfent Knechten wefende tot Wyck en elders onder den Bifcop van Vtrecht, gelyck fijne Majefteit onderhoudt tGarnifoen van Oueryffel; hier op worden by den Stathouder gefeyt, dat de Keyfer den Byfcop onderhout vier hondert Paarden, en jaarlijks geeft penfioen van vier duyfent gulden, mit meer onkoften : zoe dat zyne Majefteyt dit nyet en foude mogen veruallen , ende en ware nyet goet den Bifcop vande Voetknegtengefailleert, want men hem mit fmeeck onderhouden moet: defe queftie es oick vuytgeftelt tot die weder^ compft vanden Staten, te wetenën faterdach den 21 Marty. Die Staten perfifteerde opterVnie, ende namen die van Dordrecht te fcryven an 's Hertogenbofche, dat Hollant voir drie maenden onderhouden fal drie duifent Voetknegten en vyf hondert paerden, daer die van Brabant hemlieden op igetaxeert hebben: hoe lange de
be-



C 133 )
beden en 't verfegelen verftrecken fullen, refereere ick my an 't ftaeken by den Stathouder deh Staten fcriftelicken ouergegeuen. Die Gedeputeerden perilfteerden oick om af te hebben alle ftilfaten : nyet te victailleren den Vyanden: d'Vtrechtfe Goeden te confifqueren en t'employeren inder oirloge : ende dat eenige vuyten Lande fullen fyn by de monftren , gelycken inde conditiën van die van Brabant, daer op zy heure beden hebben geconfenteert: Vornen ende Putte thebben inde contributie van Hollant: mit meer poinéten int lange verhaelt. Daer op de Stathouder heeft geantwoirt int corte als hier nae volgt, te weeten,
At alle Vafalheeren van den Keyfer, hoydende Leen van den Keyfer, heur Steden en Vlecken open fullen : ende alfoe die van Hollant tot nu toe den Gelderfchen hebben gevicf ailleert , zoe en hebben zy geen redene te claegen dat die van Culenborch 't felfde oick gedaen hebben , dit voirtaan nyet meer doen en ful( len, hoewel het een Leen van Gelre es, ende myn Heere toegecommen es van fijnder Huysfrouwe, &c.
JNt Hoeft gecoren by den Staten , te weetenen de Heere van Bailleul es hy wel te vreden, om dat hem fulcx oick behaegt, en falder myn G. V. af aduerteren , ende hem Raet by voegen om fynder jonckheyt ende 't Lant nyet kundig en es.
I 3 Die
1527.
h$t Marty. Pag. (58.



C 134 )
15*713. Marty.
]
si. Marty. «3. Marty.
T"\Ie Unie dunét myn Heere oick goet dat veruolcht zy mit die van Brabant, en dat de Staten yemant goeders nomineren om te monftren en tot den uytgeue te lien, myn Heere fal hem doen authoriferen by myn G. V. van 'sKeyfers wege , gelycken in Brabant gedaen es.
[Ve Steden hebben genomen vertreck om elcx in den heuren gereet op te brengen twee luyfent gulden , ende men foude noch vyf luyfent gulden vergaderen vuyten Cloofteren :nde anders, makende twintich duyfent gullens voir een maent, om daer naer te vergade■en den 21. der feluer maent binnen Delft, )m te maken een ftaet van den Ruyteren ende Knechten, ende de betaelinge van dien.
Dachuaert tot Delft
Den 21. Marty anno ut fupra.
IN defe Dachuaert zyn de Steden diuersch geweeft van opinien om te confenteren in de vefegelinge van den voirfz vyf duyfent guldens tfiaers, om te hebben Capiteyn van Hollant , de Heere van Bailleul ; ende anderen conditiën, waeromme zylieden heur opinie elcx ouergegeuen hebben by Gefcrifte , daer toe ick my refereere, ende fijn apart gefproken ende te vreeden geftelt geweeft.
fYP ten 23. dér feluer maent, heeft myn ^ Heere den Steden ouergegeuen een Memorie van twaelf Articlen , daer d'eerft af es
van



m
( 135;
van den Steden feluer te eligeren een Monftermeefter, die gecoren hebben Mr. Pieter Colyn van Amfterdam, die 't felfde voir defe reyfe op een proeue geaccepteertheeft, welverftaende dat hy een noch tot hem fal mogen nemen, &c., op welcke Articulen meeft al geantwoirt ftaet, fiat. Ende alfoe daer een Article ftont van twintich Sciltalen elck te houden een Man tot deftëntie van den Lande om den Vianden te refifteren; ende datter Brieuen quamen van myn G. V. dat die van Hollant enige fouden committeren mit die van Vlaenderen ende Zeelant op te bewaerniffe van der Zee , dat de Coopmanfcep cours hebben mochte, ende oick die Viffcherie, tegens den Franchoifen ende Engelfche, welcke poinéten zyn van importantie, daeromme de Steden hebben begeert rapport.
£)En dach van antwoirde dient, den laetften der feluer maent Marty te communiceren tot Delft.
Dachuaert tot Delft
Den laejlen Marty anno 1527. ftfto Hollandiie.
PRyESENTEN.
Van DordrecU. ende Mr. Jooft Bets. Mr. Lambrecht.
Ende quame mit Scip Van Delft.
Van Haarlem. Pieter Sasbout,' Frans de Witte,
I 4 en
23' Marty, Pag. 69.
den laetftt Marty.



15*7.
den laetften Marty.
( I30
ende Gouwe.
Mr. Hugo. Nyemant om dat zy
Van Leyden. myn Heere ver-
Meefter Willem, Doe- wachten,
toir, Rotterdam.
ende Jooft Janff.
Mr. Willem, Penfio- ' Horen.
naris. Mr. Pieter van Ho-
Van Amfterdam. ren , Penfionaris.
Allart Bollarts , Edam.
ende De Penfionaris. Mr. Andries.
OP ten twintich Schiltalen eenen Man, verclaerden die Steden dat nu geen tyt en was af te fpreken (behaluen Amfterdam hadden zy geuolch gehadt) maer begeerden verdrach tot in tyde van payl'e , gemerdl de Steden hooge ftaen in de Schiltaelen, ende luttel Volcks hebben om te ontberen (byfonder Delft) ende dat zy nu groote Penningen op moeten brengen tot onderhoudeniffe van den tegenwoirdigen oirloge , ende geen dubbelt geit en hebben, dat dit concept veel beloopen foude. Op 't tweede point hadden die Steden gedeputeert bouen te reyfen Frans de Witte, Burgemeefter van Haerlem, Jacob Anthoniff van Schiedam, ende een of twee van Amfterdam fonder nominatie. Begeerende van myn Heere vercondicht t'hebben by Placcaten ouer al openbaer oirloge tegens den Franchoifen ende Gelderfche, ende dat men heur Goet als Viandén Goet nemen ende tot nrys anvaerden mach.
Op



( 13? )
r\V 't eerfte verclaerden myn Heere dat men den Steden ciuilicken fal traéleren naer1 heur vermogen. Volck op te brengen, ende dat men geen vuyt ontbieden en fal, maer elcke fal befchermen mit clokgeflach fijn Quartier, ende dattet nu meer tyt es dan noeyt geweeft es, gemerct dat den grooten hoop fal moeten trecken in Gelderlant, ende dan moet men enige Volck opbrengen om mitten geenen die op ten Frontieren blyuen fullen te refifteren, ofter enige vuyt Vuytrecht in Hollant commen wilden; begeerende hier af te doen anderwerf goet rapport, ende affirmatyf in te brengen tot Gouwe feynden den $ Aprilis, of by gebreck van dien myn G. V. fouder feluer in voirfien, dat de Steden geen eere fijn en foude. Op 't tweede, dochte myn Heere goet, dat de Gedeputeerden bouen fouden reyfen mitten Aduocaet, om alle dingen te folliciteren, oick van de oftroye ende verfekertheyt van de verfegelinge van den vyf duyfent guldens tfiaers voirfz, daer ick van den Steden af begeerde expreflen laft , dewelcke in de verfegelinge fimpliciter in prefentie van myn Heere confenteerden, my lallende daer Acfe af te maeken, &c.
IQ Ie van Amfterdam claechden dat zy nyet weftwaerts zeylen en mochten, om dat in Zeelant eenige geconfenteert was Zout te haelen in Antelefie om een Steeckpenninck. Myn Heere verclaerden dat men 't felue nyet beuinden en foude, ende dat Amfterdam hem daer af wel informeerde, hy foude den gee1/5 ne
T.T27.
Jen laetften Marty.
Pag. 70.



i5»7den laetften Marty.
i
<
j
i i i
I I
3 l
( 138 )
ie die de Steeckpenninck genomen hadde corrigeerden tot exempel van allen anderen.
ALzoe de Steden my gelaft hadden te verclaeren dat myn Heere foude willen een inder committeren inde plaetfe vande Heere /an Caftre, om dat hy impotent es, ende geen tiveur vanden Volke en heeft die met clockreflach mit hem vuyt fouden willen gaen, zoe rebbe kk 't felve mit goeder manieren verhaelt, :welck myn Heere nyet wel en nam, ende deele leefen den Brief van myn G. V. die Caf:ren ordineerde als noch Capiteyn vanden Voetknechten, ende de Heere van Baelleul , 1 yan eenige Paerden; verclarende dat de Heere fan Lingen zeluer by haare G. geweeft ende /erfocht hadde zyn Zoone geen Capitain van Hollant te maken om fijnder jonckheyt ende mbefochtheyt wille, ende dat haer Genaede verfochte dat myn Heere van Hoochftraate alle faken fouden ftellen in goeden ftate, ende feller commen bouen om de Financie ende andere faken van den Keyfer te vorderen, &c., 't velck hy meynde te doen alle dagen in ordre geftelt zynde, daeromme hy feluer reyfde naer Ier Gouwe, feggende ghy fpreeckt van Caf:re ende meynt my mogelick mede, ende vermelde de dienften die hy 't Lant gedaen hadde :nde heur ondanckbaerheyt, verhaelende d'ex:mple van Caerle Magni, met veele woerden. Concluderende dat hy ende Caftre fouden den ieyfer dienen foe lange het fijne Majefteyt beieuen fal, alwaer 't enige leet, feggende dat ïy meer redene hadde te clagen van Hollant, lan zylieden hadden van hem, byfonder van
de



( 139 >
de inobedientien van Amfterdam, die de Vyanden bouen verboden vidlailleerden, ende verftekende die Goeden van den Vyanden, geckende mitten Gecommitteerden van den Keyfer die gelaft fijn defelue te foucken ende t'inventoriferen, daer af hy myn G. V. fal doen rapport. Ick hebbe alle dingen geexcufeert van den Steden in 't gemeyn, begeerende dat hy 't felfde laeten wilden, ende dat men mit hem wel te vreden es, mit meer woirden ouer en weder ouer ; daer mede myn Heere van den Staten gefcheyden, ende nae der Goude gereyft es , 's Woendachs den eerften dach Aprillis anno 1527. Jlilo Hollandice fmorgens t'acht vuyren. Ter Gouwe daer de Dachuaert van de Steden van een Man op twintich Sciltalen dienen fal, maer ick nyet zyn en mach om dat ick bouen reyfe ut fupra, om de Vifcherie mit die van Vlaenderen ende Zeelant, ende omme te folliciteren Ocfroy van te mogen verfegelen de voirfz vyf duyfent gulden tfiaers, en de Brieuen van rembourfement van defelue, &c.
Dachuaert tot Mechelen
Den 4. Aprilis anno 1527.
mitten Vlamingen ende Zeelanders.
Gedeputeerden mit my ende fijn geweeft, Mr. Andries.
Frans de Witte,
Op
den laetften Marty.
Pag. 71. 4. Aprilit.



( Ho )
1527.
4. slprillis
19. Aprilis, Pag. 73'
BAnia Jac ende Mi Colm en der Gou' corts ver ren verci
/~YP deefe Dachuaert es nyet gefloten , alzoe elcx quam om t'anhoiren de Petitie vander Dachuaert, ende oick om dat die van Antwerpen daer nyet befcreuen en waren, die de faeke meelt angaet, ende alle de Coopmanfcap van den Landen hebben, maer elck heeft gefproken in fijn priué naem, om de materie belt te verftaen, ende my gelaft te ftellen by gefcrifte , ende wederomme te commen den 3. January, 't welck verlooren es tot den 16. ter feluer maent. Ende ick hebbe de Copie gegeuen myn Heere van Palerme, tot welck Gefcrift ick my refereere.
Den 19. Aprilis anno 1523. naer PaelTchen zyn vuyt de voirfz Dachuaert van der Gouwe tot Mechelen gecommen , daer ick fieck lach,
Heere Willem van ende
Alckmar Cornelis Corneliff Van de Edelen. Van Dordreglit.
Bets,
est van Haerlem; Jorys Dircx ende ob Duyft van Delft; Henrick Florys •. Willem van Leyden ; Mr. Pieter de Andries van Amfterdam; die van ive als Wilem Jan ende Mr. Dirck, zyn togen : ende hebben deur hulp van Buyegen Renenburch in de plaetfe van Caftre. Ende es die Unie mit Brabant harvat ende gefloten, dat zy ende wy onfe Knechten ftelden onder den Heere van Buren Capitain generael; ende heeft
Hooch-
DieUnie es byAfle gefloten den 29. May ut Infra mitten Steden van Antwerpen ende Bofche alleenlick.



r 141)
Hoochftrate hem van den Kechten van Hollant gedefargeert, ende al op ten Capitain geleyt,
TCk hebbe gefolliciteert of te hebben 't congie van den Coren tegens Pels, 't welck de Treforier feer ter herten neemt ende wederftaet, mit meer Articulen, als in myn cleyn rapport Boucxken, daer toe ick my refereere, daer vuyt gefproten es de naefte Dachuaert tot Delft den 7. May.
Dachuaert gehouden tot Delft
op ten naeruolgende Articulen, als van den Zeevaert ende befchermenhTe van de Frontieren op te Zee tegens den Franchoifen. Op 't recht van den vuytvoeren van den Coren. Tertio, omme te vifiteren die Monftercedullen, om te debateren den ftaet by myn Heere van Hoochftrate ouergegeuen. Quarto, op te anticipatie van de Bede ordinaris verfchenen St. Jan, ende extraordinaris verfchynende in Augufto. Quinto, op te betaelinge van den Voetknechten van de Heere van Utrecht, &c. ut infra.
Den 7. May anno 1528.
7- Maj.
PRiESENTEN.
Van Dordrecht. Damas Philips, Willem'Bouwens,
. ende Mr. Jooft Bets.
Van Haerlem. De Schout Frans de Witte,
ende Baniaert Sayifen.
Van
Pag. 74.
1528. 19 Aprilis.



( H2 )
■»5*8. f. May.
Claes Gerits,'
ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dircx.
ende Mr. Dirck.
Schiedam. Jacob AnthoniiT, Pieter Willems,
ende
Tack.
Van Rotterdam. Jooft Janff.
Schoonhouen. Adriaen Bernaerts.
ITem voor middage hebben die van Leyden den anderen te kennen gegeuen, dat Hansken van Tiben Capitain, Brieuen gegeuen ende Knechten vuytgemaeckt heeft te foucken hier in 't Lant Paerden, Koeyen, &c. ende andere Utrechtfe Goeden. 2. Dat zy in de Stede van Leyden geweeft hebben, ende enige vuyt wilden voeren in de Leger om kenniffe te nemen van dat zy prouande gevoert fouden hebben tot ten Vyanden van Utrecht, hoewel dat de Stadt feluer jufticie heeft ende huer Burgers nyet en fouden willen laten vuyt voeren, 't welck ander Steden mede fouden mogen gebueren tauont of morgen, begeerende daeromme dat dit van den Steden wegen generalicken foude worden verthoont den Raet, om te fcryuen an den Veltheere Rennenburch, dat hy fulcke Brieuen ende beuel nyet meer en lal
wfl-
Van Delft. Jan Dirck Symons, Jorys Dircx, ende Mr. Huge.
Van Leyden. De Heere van Loc-
horft, Mr. Willem Docfoir, Henrick Florys, Mr. Willem, Penfionaris.
ende Ambrofius Colin.
Amfterdam. Hob Jacobs,



( H3 )
willen geuen, maer den Steden laeten by heuren Rechten, wil yemant clagen, men fal goede jufticie ende recht doen, welck verfouck ende conclufie d'ander Steden hebben geuolcht, dat den Raedt fal worden verthoont. Den Raedt heeft die afgefcreuen an Rennenburch dat nyet meer en gefchie, ende geraden den Steden mitter daet te refifteren , mits feluer kenniife nemende ende jufticie doende.
TTem noch hebben die Steden begeert den Raedt te verthoenen, dat Jan Henricx wilt executeren de Penningen die de Steden jaerlicx van Renten t'Utrecht fchuldich zyn, feggende dat al waren die van Utrecht Vrunden, zoe en connen de Steden nyet betaelen om heur groten laften, ende waer beter dat men hemlieden gaue de confifcatie. Concluderende dat de Penningen mogen blyuen in hueren handen totten eynde van de oirloge, want zy zoe wel daer bewaert zyn, als in handen van Jan Henricx voirfz. Jan Henricx ende Gerit van Loo , hebben heur Commilfie van bouen, ende es hemlieden gelaft te doene als zy doen, 'twelck den Raedt nyet en mach veranderen , ende dund henlieden dat die fcaet hebben fullen namptiferen, fulcx fy die van Utrecht fouden moeten betaelen waren zy Vrienden. Ende die geenen fcaet en hebben fullen doen als zylieden ander binnen 's Lands doen.
JJIe van Amfterdam hebben verthoont dat Jan P
Henricx heeft willen executeren Cornelis van Voerden van Utrecht, an de Goeden van zyn Huisvrouwe Poirters Dochter van Schoon-
ho-
I5*«.
7. Map



(H4;
I5ï3. 7. May.
houen, nyet tegenltaende dat de voirfz Cornelis Poii ter van Amllerdam geworden es den 11. Oétobris killeden, blyckende by de informatie hier van my geleuert in een cieyn Cedulleken. Dit es particulier, ergo wye van gelycke clachte heeft fal Requefte ouergeuen, ende den Raet fal appointeren nae gelegeutheyt der fake.
TTem ick hebbe geraporteert den Brief ontfangen tot Mechelen van Rennenburch, gefcreuen an de Staten, mitte antwoirt by my gefcreuen vuyt monde van Hoochltrate , 't welck den Steden hebben geaggreert.
TTem Delft ende der Goude hebben geclaecht dat de Scepen van oirloge van Goedereede hebben huer Bierfcepen beroeft, begerende hier inne voirfien te hebben. Den Raedt heeft informatie gedaen, ende fal corrigeren nae dat zy inder waerheyt beuinden fullen.
TTem die van Dotdrecht hebben verthoont een A Brief vander Stadt 's Hartogenbofche, begeerende van die van Hollant eenige Scepen ofte Roeybarfen tuffchen den Boffche ende Gorichem , om den Stroom te vryen, achtervolgende dat tot Mechelen gefproken foude zyn : Van gelycke heeft gefcreuen die Graue van Buren , ende dochte die van Dordrecht dat beeter ware die van den Bofche hier inne belieft ( hoewel tot Mechelen van geen Scepen gefproken en es ) dan hem lieden te weygeren; ende dat men twee van Hollant die te verliefen hebben fal ordonneeren, om te weefen Monitor-



( HS )
ftermeefters, ende altyt té blytien, eridé tusfchen beyde te reyfen an den Heeren van Buren ende Rennenburch om hemlieden altyt te corrigecren ende te raede tot weluaert van dert Lande, ende den Steden van als t'aduerteren, daer toe diuerfe Perfoonen lijn genomineert, maer de gemeyne Relblutie was op Pieter Schoeck, of t'Amboichs Heere wéefende tot Dordrecht, ende Mr. Pieter Colin van Amllerdam , ende de Schout vander Goude, aflfoo die Monftermeefter geweeft zyn ende nu gaerne ontflagen waren, daer die van Amfterdam om fcryuen fullen, dat zy van ftonden an comme, ende mit hem brenge de Monftercedulle. ■ Den Raedt dunét dat men de Scepen die nu leggen omtrent Porroyen men fal mogen varen op ende neder om te fcuwen vorder coft, ift mogelick ; dunét oick goet , dat men fende enige Perfoonen by den Heeren van Buyren ende Rennenburch.
QMme daer meede te debatteeren den Staet by Hooghftrate ouergegeven, die gefeyt heeft, dat Hollant nyetbetaalen en fal de Paarden die in 's Lants dienfte nyet geweeft en zyn, &c.
Op te faeken vander Dachuaert voirfz t ] daer de Dachuaert principalick om geleyt es geweeft,
EErft zyn die Steden eendrachtelicken van opinien, dat men mitten Landen Brabant, i Vlaenderen ende Zeelant follicitere ftilfate of :beftant voir de Viffchers; als van defelue te I. Deel. , K be*
7. Map



( H6)
1548.
7. May.
befchermen mit buys crauelen of op faufcottduyt, dat foude coften ende moeten weefen tot laft vander neringe op laftgelt, want eenige Steden tot geenen coften verftaan en mogen ; ende want de neringe geen coft verdragen en mach, hebben Delft, Rotterdam ende Schiedam verclaert, ftille te leggen, of elck te vaeren op zyn pericle.
T7"Ande Coopuaerders zyn gelyck van opinie geweeft , dat zy fullen vaeren by Societeyt op heur periclen, ende of fy de Vyanden nemen, dat zy 't felue fullen mogen beuyten I fonder Admirael. Ende dat men den groote I Horfen noch nyemant eenich faulfconduyt ge- \ Uen en zal in Vranckryck Coopmanfcepen ta haelpn of toe te voeren. Ende als van den Oifterlingen , by den Keyfer als Keyfer te fmeecken dat fy fijn Vyanden nyet toebrengenof af haelen en willen. Te fcryuen mitten gra- j celicxfte maniere, op dat zy nyet en commen j tot fchade van onfe Luyden.
\7An Scepen.toe te maken dat de Franchoifen j nyet en commen in enige Gaten , ende ] Steden mochten inne nemen; hebben die van I Hollant zoe veele te doene te Lande, dat zy 1 geen ander delfentie en kennen gedoen, dan I zy te water als nu hebben op ter Zuyderzee ende binnen 's Landts; 't welck men mit mon- : de fal verclaeren ende extendeeren.
TTem vander anticipatie van de Beede ordina- j A ris verfchynende fint Jans Mille, ende ex- 1 traordinaris van den tachtich duyfent guldens
ge-I



( 147 >
geconfenteert, verfchynende de laetfte helft den 26. Augufti, en hebben de Steden geenen laft, ende moeten eerft debatteren den ftaet van den maent Aprilis, hemlieden ouergegeuen ter Goude, gemeref de Paerden daer inne ftacnde , in den Lande nyet geweeft en zyn, ende de Graue van Hoichftrate gefeyt heeft datter nyet en es, en fullen die van Hollant nyet betaelen > ergo eerft te flen de Monfter* cedullen.
^T/An de cuyr of augmentatie van de Knech\ ^ ten die men feyt beloopende acht en derttich duyfent drie en tnegentich payen, die een ■ wyle tyds voir 't vertreck van de Duytfche Ifcnechtén fouden hebben geweeft vier duyfent (twee hondert payen. Seggen de voirfz GedeI puteerden, dat hem maer drie duyfent Knech!ten ende vyf hondert Paerden (bouen de duyi fent Knechten die op ten Frontieren ende op I ten Scepen leggen) geeyscht es geweest, en;de hebben oick inder Unie mit die van Brabant Igemaeeïi, nyet meer geconfenteert, begeerende I daeromme gefupporteert te blyuen van deefe fcuyr ; Ende oick van den duyfent Knechten iiVan den Bifcop, daer geen redene toe en dient Itiat Hollant dragen fal, ende oick en vermotgen zy dat nyet veruallen; intsgelick van de ftcuyr tot Weefp, &c.
j'XTAn de dubbelde Seynfcepen, fijn te vreden I * dat by aduys van die van Amfterdam ende i den Waterlieden hem des verftaende, dat in i<de plaetfe van de inckele Seynfcepen ende 4<Crauelen die men der uen mach, dubbelde K a Seyn-
1528. 7. May.
Pag. 7/.



(i43;
7. May.
Seynfcepen toereede , om de Zuyderzee te veyligen, al foudt oick meer coften dan 't tot noch toe gecoft heeft.
ITem Meefter Pieter Colin, ende den Schout vander Gouwe Adriaen van Crimpen , es voir fijn Wedden ende extraordinaris Wedden ter maent toegefeyt vyftich gulden, ten ware dat hy eenige merckelicke coften meer hadde van reyfen , dat fal buyten betaelt worden. Ende of hy by quade fortune geuangen worde ende gerantfoent, dat en hebben die Gedeputeerden hem nyet willen belouen vuyt te dragen , want hy daer nae getaxeert mochte worden recht of "t Lant geuangen ware. Maer in dien geualle, dat Godt verhoeden moet, fal fijn fake te kennen geuen ende ftellen and'oorbaerheyt van den Lande , gelycken hem dat van beginne ter Gouwe gefeyt es geweest, daer ick nyet by en zy geweeft.
|~\P 't rapport van den voirfz Schout fcrifte^ Heken ouergegeuen hebben die voirfz Gedeputeerden verclaert, dat zy hun de fake van Rennenburch nyet an en trocken, maer al refereeren an myn G. V. ende den Graue van Buyren , die an hem genomen heeft de moeyten ter prefentie van Hoochftraten ende den Gedeputeerden van Hollant in April. Den voirfz Graue te contenteren van fijnen eysch , ende van zynen Lieutenant, genaempt Heere Hanflen van Velderffem.
T7Nde alzoe die van 's Hertogenbofche andie *^ van Dordrecht gefcreuen hadden om affiften-
tle



f T49 )
tïe van Scepen op ter Maze, ende datter geen exploicten en gebeurden by de Graue van Buyren noch Rennenburch, zoe zyn by Rennenburch gefchiét die voirfz Schout, alzoe Mr. Pieter Colin geen la'ft meer anuaerden en wilde om toelicht te hebben totten monftre, ende den Graue te inhorteren tot exploiéten, ende den Raedt ende Steden ouer te fcryuen 't Regiment. Desgelicx zyn by den Graue van Buyren gefonden , Mr. Joots Bets , Florj's van Collier, mit Schoeck ende d'Amboichtsheere van Alblas, om van gelycken te doene, ten eynde datter geexploiteert mochte worden voir 't geit, want die tachtich duyfent van de verfegelinge bynae geemployeert waren.
T?Nde fijn bouen mit my an myn G. V. en-
de Stathouder gefonden vuyt elcke Stede een, ende is gelall dat Bets cum fociis tot Mechelen ouerfcryuen fal hoe hy de fake vint gedifponeert, als hy gedaen heeft, ende remonftrancien gedaen zyn, als hier volcht in de nalle Dachuaert.
K a Dach-
1528. •7. May;



f 150 )
1558.
ia. May. Pag. 78.
Dachuaert gehouden tot Mechelen
Den 12. May.
op 't affcheyt van de voirfz Dachuaert, ende op 't affchyt van de Zeeuaert mitten Landen Vlaenderen , Hollant, Zeelant ende de Stadt Antwerpen, als hier naer gefcreuen fal worden.
Die mit my gedepu- Van Delft.
teert zyn, ' Jan Dirck Symons,
Vuyt elcke Stadt een Van Leyden.
behaluen Dordrecht Mr. Willem , Penfio-
die ten Boffche zyn naris.
geweeft, ende in 't Van Amfterdam.
fchyden es gecoo- Mr. Andries , Secre-
men taris.
Florys van Colfter. Gouwe.
Van Haarlem. Mr. Dirck, Penfiona-
Frans de Witte, Bur- ris.
gemeefter. Van Rotterdam.
Jooft Janff.
OP ten 12. May hebben wy eerft by monr de verthoont, myn Heere van Hoochftrate , 't gunt dat by den Steden tot Delft ons gelaft es geweeft, ende 't felue hebben wy des anderendaechs fcriftelicken ouergegeuen, (ge-r vifiteert ende gecorrigeert weefende by den Gedeputeerden) ter prefentie van den Graue van Buyren, die des auonts te voiren gecommen was ende ouergebracht hadde in 't corte die Articulen hem tot 's Hertogenbofche ter loop ouergegeuen, mitsgaders eenen Brief daer .Bets inne fcreef dat myn Heere hem mit fijn
Ge,



C 151 }
Gefelcip daer hadde gelaft. te verthouuen fijn wedercompfl-. Ende verfochten myn MedeConlbrten de fake by my geextendeert te hebben, daer elck Copie van genomen heeft, ende my toe refereere om der cortheyt, ende totter antwoirde gegeuen den 26. May by myn G. V. fcriftelick, &c.
J-2 Innen middelen tyt, hebben beyde de Heeren getracf eert mit die van Brabant, opter Unie, gemaft mit Hollant, maer Loeuen ende Bruffel en hebben nyet connen accorderen mitten anderen. Waeromme gearbeytes datAntwerpen ende 's Hartogenboffche fouden onderhouden die Unie, ende d'oirloge tegens gelyck annemen mit Hollant, daer toe een ftaet gemaeél: es geweeft voir drie maenden , beloopende ouer Hollant ter maent feven en dertich duyfent twee hondert gulden, ende Brabant acht en veertich duyfent, daer op wy gefeyt hebben dat wy geenen raedt en weeten om te furneren, als blyft vuyt onfe voirfz Articulen ouergegeuen , dat wy geenen raedt en weeten om d'anticipatie , ende daeromme geen hoope en es om nyeu geit. Meefter Pieter de Sanéto es an myn Heere van Hoochftraete gefonden van 't Raedts weegen , omme te verthoonen dat wy verthoont hadden. Meefter Abel van Colfter die an de Graue van Buren gefonden was, vernemende onderwege dat hy hier tot Mechelen was, es oick hier te Mechelen gecommen, ende heeft hem verthoont zynen last, ende de de fcande ende fcaede van datter tot noch toe riyet geexploiéteert en was, ende wat 't gemeyn Volck clapte in Wagens ende Scepen,
K 4 Dio
152S. 12. May-
Pag. 79'



C 15O
1528.
U. May,
J)Ie van Loeuen ende Bruffel hebben hun van Antwerpen ende Boffche gefcheyden, op cloeckheyt dat die twee Steden mit my fullen volftaen mit Hollant, dan of geheel Brabant inder Unie begrepen ware, want dan fouden fy geuen die twee deelen, ende Hollant dat derde, dus wel te prefumeren es dat op cloeckheyt gedaen es, want die Rentmeefters van Loeuen ende Bruffel , hebben betaling© van de Knechten gedaen zoe wel als Antwerpen ende "s Hartogenboffche.
J-jOllant ende Brabant, te weeten die Steden van Antwerpen ende Boffche mit hueren Quartieren, hebben elcx den ftaet daer zy op getaxeert waeren by myn G. Vrouwe (als Hollant op vyf duyfent Voetknechten , en vyf hondert Paerden, ende fes duyfent voir Artillerye, beloopende ter maent feven en dertich duyfent twee hondert gulden den tyt van drie maenden, expireerende den laetften Augufly; ende de voirfz twee Steden mit heur Quartieren verfcheyden zynde van den anderen Steden van Brabant voir huer portie alle maenden totte voirfz drie maenden toe, ter maent vyf duyfent Voetknechten , twaelf hondert Paerden, ende oick fes duyfent voir Artillerie, beloopende elcke maent acht en veertich duyfent guldens, hebben begeert elcx rapport, ende dach van wederomme antwoirt inne te brengen , ende Acte van der Unie te pafferen , "s Woonsdaechs voir Pynfteren 't welck was den q.7. May, welck rapport ende dach, henlieden gegunt worde,



C i53 )
J?Nde alzoe die voirfz Gedeputeerden van Hollant, dochte hemlieden van noode, deefe Unie, of anders gefcepen waren lange te blyuen in oirloge, alzoe zy tot heure cofte Utrecht nyet reduceren noch Gelre bedwingen en mogen, hebben gefproken mitten Heere van Hoochftrate heuren Stathouder , begeerende dat 't Lant van Hollant voir fijn portie foude mogen volftaen mit dertich duyfent ter maent totten drie maenden toe, expireerende den leften Augufly, ende dat myn Heere 't furplus elders mochte vinden tot cofle van den Keyfer , in wekken geualle hoopten te bat te commen tot confent vander voirfz Unie, ende myn Heere heeft hen gepaffeert op twee ende dertich duyfent ter maent, ende 't furplus fal hy vinden van 's Keyfers wegen. Hier mede es verandert die doleantie voirfz , myn G. V. ouergegeuen fcriftelick achteruolgende den affcheyt van den Dachuaert van Delft den 7. May. Ende fijn vertogen tot Delft daer Dachuaert geweest es den 18. ende 25. May, daer geen conclufie genomen en worde omme de diuerfiteyt van der opinien, ende dat elck apart wat te bedingen hadde. Ende zyn tot Mechelen gecoomeu 's Woonsdach voir Pynfleren, te weten den 27. May, daer zy my geuonden ende heure last verclaert hebben.
A Lzoe zy my mit Joost Janff van Rotterdem gelaten hadden, om mitten Landen Vlaenderen, Zeelandt ende Brabandt te concluderen op de Harinckvanck ende Zeeuaert, welcke Dachuaert verkopen es, ouermits dat die yan Antwerpen Bergen , ende Mechelen die & 5 de-
1528.
12, May,;



(i54;
-1528. j2. May.
Pag. 80.
defe neringe angaet nyet befcreuen en waren, ende als zy befcreue waren , begeerden raport te doene,ende rapport gedaen hebbende,hem leluen gaerne vuyt defe fake ende cofte getrocken ofte gefloten fouden hebben,maer by goede onderwys van myn G. V. hebben moeten opineren, ende alzoe d'opinien diueriè waren , zyn geftelt by Gefcrifte , ende myn G. V. heefter fcriftelicken op geantwoirt den 26. May, het welck was Dynsdach voir Pynfteren, ergo refereere ick my daer toe.
Dachuaert tot Mechelen
tf. May. Den n~?' M^
te wetene 's Woensdach voir Pynfteren.
PR/ESE Van de Edelen, Heere Willem van
Alckma, Gerit van Poelgeest, ende
Heere van Heema.
Van Dordrecht. Willem Janff Verbies,
ende Mr. Joost Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte, Burgemeefter.Van Delft. Jan van Groenewegen, Dircx,
ende
Boekei Joost Aemff.
N T I B U S.
Van Leyden. Florys Jacobff, ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Job of Hob Jacobs,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Corneliff Boffch, Janff,
ende
Mr. Dirck, Penfionaris.
O*



( 155 )
OP ten 29. May hebben die Gedeputeerden van Hollant mitten Gedeputeerden van Antwerpen ende 's Hertogenbosch, geconcludeert ende gefloten die Unie voir drie maenden , expireerende den lellen Augufti commende , ter prefentie van den Heeren van Bergen ende Hoochftraten, ende daer es Aéle van gemaeckt, ende geteyekent by den Audiencier L. du Blioel, daer toe ick my refereere en elck heeft daer een af.
T7Nde alfoo die portie van Hollant apart ouercomen es, mit Hoochftrate, dat fe bedragen fal ter maent mitte oncoften van de Artelrie twee en dertig duyfent gulden; foo hebben die Gedeputeerden geconfenteert de anticipatie van de ordinaris Bede, verfchynende S. Jans Mille, ende extraordinaris beede verfchynende den 26. Augufti comende ; welcke anticipatie meer bedraegen fiü dan de maent van Junio mede te furneren. Ende want nyet genoegh en es voir de andere maenden, foo fullen zy verfegelen noch twee duyfent of vyf en twintich hondert t'fiaers Losrenten den penninch feftien tot lallen van den Keyfer, nae dexpiratie van de eerfte drie jaaren, in alder maniere als de lelie vyf duifent verfegelt zyn geweest, ende indien yet gebreeci an de maent Augufti, daer fal men omme anticiperen den termyn vander beede verfchynende Kersmiffe commende. Welverftaende dat ingeualle d'oirloge binnen middelen tyde geëyndigt of gepaylt wordt, foo fullen die Staten van de anticipatie ende verfegelinge ongehouden blyuen, na beloop des tyts, ende en fullen
1528. ij. May..
Conclnfie pander linie , daer Afte af es.
Pag. Bij



C 15* >
1528.
27. May. 16. Juny.
PRESENTEN.
Van de Edelen waaren.
Gerit van Poelgeest, De jonge Wyngaert,
ende Adam Verduyn.
Van Dordreght. Mr. Joost Bets.
Van Haarlem. De Burgemeefter Scote,
ende
Baniaert Sayflen, Penfionaris.
Van Delft, Mr. Dirck van Beest, Jorys Dircx, ende Mr. Huge.
Leyden. Ambrofius Colyns, ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Claes Gerits, ende Buys JaniT.
Gm-
len de Knechts nergens geleyt worden dan in Gelre ende den Frontieren van Brabant ende Hollandt , welcke Frontieren mit Knechten geprouideert fullen blyuen tegens den inganck van brant, roof &c., ende de Capitain Generael fal daer regardt ende ouerheyt af hebben; daer van de Staten verfocht hebben behoirlicke acquyten vander anticipatien : ende van de verfegelinge Octroy omme te vercoopen, ende Brieuen van rembourfement buyceh heuren coften. Daer op dit confent geaccepteert ende Aéle van gewiflelt es, daer toe ick my refereere.
Dachuaert van den Staten van Hollandt, befcreuen ende gehouden tot Delft
Den 16. Juny anno 1528.



( 157 )
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Rotterdam. Daniël Danielff,
ende Pieter Carré,
Schiedam. Claes Dircx, Secretaris.
Gorichum. Hans van Lubbeek.
Schoonhouen. Adriaen BarentiT.
ende Bouwen Claeff.
Van Alckmaer. Barthout Gerits,
ende Dirck van Neck.
Hoorn. Pieter Claeff.
Enckhuyfen. Frederick Segerff,
ende Frans Frericx, Edam. Mr. Jan, Secretaris.
Beuerfdyck. Pieter WouteriT.
Wefep. Dirck Janff.
Grootebrouck. Pieter Mertff.
Van Muyden. Auxmar Vredricff.
Wourden. Jan Jansff, ende
Heyndrick Mertff.
1528.
16. Juny.
OP heeden die Gedeputeerden der Staten 's Lants van Hollandt gehoirt de Petitie of Propofitie van tonderhouden een Man op elck twintich fchiltale, beloopende ontrent drie duifend Mannen, tot deffentie van den feluen Lande, achtervolgende den concepten t'anderen tyden daer van geconcipieert en gerapporteert, hebben verclaert, ende eerst die Gedeputeerden vanden Edelen, datzyluydenwaren in te feer cleine getaele omme t'antwoirden; die Gedeputeerden vanden groten ende cleinen Steden in notable getale verclaerden eendrachtelyken , dat zylieden zeer ongelyck ftonden in de fchiltaelen, dat om groote excefliue coft
wee-
Pag. 8a.



( ±58 )
16. Juny. \
weefen fouden nyet dragelick voirden tegenwoirdigen tyt, gemerckt die tegenwoirdige laften dat 't Lant nu inne ftaet, ter caufen vanden ordinaris ende extraordinaris beeden ; datter geen Capitamen nochte Voirgangers en zyn in 'f Lant omme 't Volck an te leyden, ende al waren zy daar, zoe ift nyet geraeden Lantluyden ofte Poirters te ftellen tegens Knechten die nyet te verliefen en hebben, ende tegens eenen gulden burchveften, ende nyemant en foude willen vuytgaan in de plaatfe van een ander, hy foude willen winnen dagelyks fes * agt, tien ftuuers, twelk meer bedraagen foude dan de Beede; en foude lutter profiteren , want men nyet en weet wanneer en waar de Vyanden commen fullen; nyetemin die VoirfzGedeputeerden zyn wel van aduys datmen ordonneere ende gebiede de Lantluyden^, hemluyden te voirfien van fulke Wapenen, daar fy heur Lyf en Goet mede befchcrmen mogen in tyde van gemeyn clockgeflag, gelycken die Poirters ende Inwoonende vanden Steden, van Wapenen voirfien zyn, mit meer redenen; ende alzoe die vanden Raet begeert hebben defe antwoirde by gefcrift ouergeleuert hebbe, nae defe gevifiteert ende geapprobeert es geweeft byden Steden, zoe refereere ick my ande minute van dien :
T Tem alzoe Joris de Bye Dircx, &c. verclaerby beuel van myn Heere van Hoichftrate gecocht te hebben, feeker Spietfen t'Antwerpen , tot behoef vanden Lande, ende dat de Rentmeefter de felve nyet en heeft willen betaelen , daer deur de Spiefen afgeflegen zyn „
ent



C 159 1
ende fcade op loopt, dewelke geen reden ware , dat de voirfz Jorys droege, zoe verde hy last gehad heeft van myn Heere voirfz, foe hebben de Steden gefloten, dat Henrick Florys (Sec; tot Leyden, Mr. Andries ende Mr. Pieter Colyn tAmfterdam, die Jorys feyt daei by geweest te hebben tot Mechelen in myn fieckte, daer myn Heere voirfz hem gelaft heefi de Spietien te coopen, dat zylieden 't felue ouerfcryuen an my, ende indien zy 't kennen , dat' ick ordonnantie fal pafleren, ofte zoe veel doen, dat Jorys gevryt worde van fchaede ende interefte, 't zy dat de Rentmeefter Willem Gout dat doen of anders.
rVc Gedeputeerden hebben oick verclaert dat ick folliciteren fal dat Gerit Geerlofs en de Rentmeefter particulier van 't Quartier van der Goude zyn rekeninge van 't gemeen Landts fchulden fuuere ende betaele de feventien hondert gulden of daer omtrent die hy t'achter compt.
JNsgelicx dat Claes Coebel zyn rekeninge doe van den laetften ommeflach, ende datter een nyeuwen ommeflach gemaeet- mach worden. Ende dat myn Wedden, te weeten achteruolgcnde 't confent fanderen tyden, daer of gedaen ende Mr. Aelbrecht van Loo gedaen es geweest.
^Lzoe die van Dordrecht toegemaeckt heb" ben tot contemplatie van 's Hertogenbosfche twee Seynfcepen mit vyftich payen, by confent vanden Steden ? omme gebrocht te
wor-
1528-. 16. Jiitrj,
Pag. 83.



C *6o )
1528'
16. Juny.
worden inden Haat, gemaackt by Hoochftratö tot lallen vanden Lande; ende dat fichtent een afroep gemaackt es dat 't Lant fal volftaan mit twee en dertich duyfent ter maent, die gefurneert es, daer dit nyet incommen en mach, zoe hebben die Steden verclaert eendrachtelicken, dat zy die voirfz van Dordrecht vryen fullen van d'eerlle maent, daer nu fes oft acht dagen aff verloopen zyn, maer voirden toecommende tyt en zyn zy nyet gelast te confenteren, geroerei: den voirfz afroep, ende dunéf hemlieden dat Dordrecht fal mogen folliciteren dat defe Seynfcepen comme tot lafte vanden Keifer, al fout men. eenige Scepen lichten opter Zuiderzee , alzoe men hoopt te gecrygen Harderwyck, der Elburch, Hulkeftain , ende andere opte Zuyderzee gelegen ; hoewel den van Dordrecht, Delft ende Amfterdam dunel oft felve nyet en gefchiede , dat noch beter ware tot extraordinaris cost vanden Lande, dan die vanden Boffche geoffendeert, die heur Knechten weefende in Hollant fouden mogen wederroupeu; mer Haerlem, Leyden ende der Goude en bebben hier van geenen last, daeromme Dordrecht doen fal heur diligentie binnen defe maent, ende dan mogen te kennen geuen indient ander nyet geuonden en wordt.
]V/|Eefter Joost Bets mitte Amboichtsheere van Dordrecht, Jorys Dircx, &c. die gefonden zyn an den Graue van Buyren tot 's Hertogenbofche, ende Mr. Pieter Colyn , ende Mr. Dirck van der Gouwe gefonden an Rennenburch, fal men betaelen van 's Lants wegen ?p myn ordonnantie.
Elc-



(1*1)
ÜLcke Stat fal hem by A&e of anders voir* fien dat fe mit eender betaelinge van de Utrechtfe Goeden die Jan Henricx, &c. wik executeren, volftaan mogen.
Dachuaert befcreuen tot Mechelen te wefen
Den 07. Juny anno 1528.
by myn Heere de Stathouder van Hollandt , op 't Beftant gemaedt mitten Conningen van Vranckryck, Engelandt, ende den Keyfer , daer de Heere van Gelre in begreepen es, mit conditiën, &c.
PRjESENTIBUS.
Van de Edelen. Heere Willem van Alckma, Ridder, ende
Gerit van Poelgeest, Heere van Heema.
Van Dordrecht. Die Amboichtheere van Alblas, ende Mr. Joost Bets.
Van Haerlem. Erans de Witte,
ende
Baniaert.
Van Delft. Jacob Duyst., Secretaris.
Van Leyden. Mr. Willem, Penfio-, naris.
Van Amfterdam. Mr. Andries, Penfio* p4g. g4, naris.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
'yT~\P ten derden July heeft myn Heere van \^tW Hoichftrate Stathouder van Hollant den I, Deel. L Su¬
is***'
12. Junj: 37. JtMJk



1528.
07. Juny,
C 1-62 )
Staten verthoontdat hy hemlieden hadde doen befcryuen om te kennen te geuen, hoe datbeftant van acht maenden gemaect was tuflchen den Keyfer en fijnen Landen ter eenre, ende de Koningen van Vranckryck ende Engelant ter andere zyde , omme Coopmanfcepen te mogen doen te Lande ende water, ende byfonder om te mogen fekerlicken te viflchèn, in welcke Beftande de Heere van Gelre begreepen es, zoe verde hy wilt volbrengen de conditiën van den Beftande, daer een Extract of den Gedeputeerden gegeuen worde, daer toe ick my refereere. Ende al ift zoe dat de Keyfer en fijnen Raedt wel payfen ende beftanden maken mogen buyten weeten ende confent van den Onderlaten, nochtans gemerct die van Hollant den Keyfer in fynen alfairen van den oirloge hertelicken bygeftaen hebben, zoe heeft hy den Staten van Hollant die eere willen doen dat hy fe befcreuen hadden om mondelinge van den voirfz Beftande te aduerteren, 't welck gemaect es voir den Landen van herwerts ouer, ende nyet van den Landen van Spaingnen nochteYtalien, &c. Die Staten hebben myn Heere vander eere gedanct.
f~)P défen feluen tyt es tydinge gecommen dat Harderwyck op ten laetften Juny hem mit Traétaet op hadde gegeuen, ende dat T Itrecht mit fubtilheyt den eerften July by Willem Turck ingenomen was. Waeromme die voirfz Staten feker memorie myn Heere van Hoochftraten ouergauen, om Utrecht mitten Nederfticht te brengen onder de Keyfer als Graue, van Hollant, aldaer ftellende de Wetten, enP
.de



C ik )
de annexerende an Hollant als Doornick ehdë Vlaenderen, ende dat men van haer vonniffen reformeren of appelleren fal an den Raedt van Hollandt; mit meer pointen , daer van ick my refereere an de voirfz Memorie, dewelcke die Staten my gelast hebben te follicitceren, daer op zy vertogen zyn geweeste
TE*Nde commende tot Delfts was daer een Dachuaert van den Staten; welcke Staten $ behaluen Dordrecht, terllont wedergekeert zyn mit Mr. Abel van Collier van 't Raets wegen naer Mechelen, ende gelast van daer nyet té fcheyden , tot dat myn voirfz Heere mit quame in pgrfoone t'Utrecht, omme te beleyden dat voirfz llaet; ende ick gecommen weelende t'Antwerpen om te commen in Hollant, bert wederomme mitten voirfz Staten gekeert tot Mechelen , daer wy gebleuen zyn totten 16 July, dat myn Heere Van daer gefcheyden ende tot Schoonhouen gecommen es den 17 fauens om voirts te reyfen binnen Utrecht, ende waren die Staten mit enige vuyten Raedt ende Rekencamer van Hollant befcreuen te weefen tot Schoonhouen Saterdaechs den 13 July ter Dachuaert, ende daer conclufie té nemen, &c»
27. Jutsf.



18. July. Pag. 85.
Dachuaert tot Schoonhouen béfcreuen
Den 18. July ,
Saterdachs fauens in der Herbergen, omt'anhoiren de begeerte van myn Heere van Hoichftrate, ende andere Commiflariflen van myn G. V.
PRESENTEN.
OP Sondage den 19. July, heeft myn Hee-I re de Stathouder by monde van mynj
Hea-r
l/an de adelen. Heeren Gerit van Af-
fendelft, Lodewyck van Moer-
kerck, Jan van Duvenvoir-
de,
Willem van Alckma,
Ridderen. Florys van Kief houck,
Cafteleyn vander
Gouwe. Gerit van Poelgeest, Wyngaerde, Adam Verduyn, En andere.
Van Dordrecht. Philips Damafs, ende
Bets,
y an siuc/ tem.
Frans de Witte, ende
Baniaert.
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft,
ende Huge van Eynde.
Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Amflerdam. Heyman Jacobs, Ende meer andere.
Vander Gouwe. Cornelis Bosch, Janff,
ende Mr. Dirck. Ende die van Schoonhouen.



C 1*5 )
Heere den Prefident doen verthoonen , drie Poineten principael : eerft , dat myn voirfz Heere benaerfticht hadde die Unie mitten StedenAntvverpen ende'sHertogenboffche ende den Lande van Hollant, daer de Heere van Gelre zeer mede gecrencf was, ende hadde zoe veel gedaen dat 't Volck van oirloge ter caufe van der Unie, eerft hadden geexploicteert in den Geftichte, tot verfekertheyt van I-foliant: ten tweeden , hoe dat myn Heere zoe veele gedaen hadde dat Hollant ter maent foude volftaen mit twee en dertich duifent gulden tot drie maenden toe, die veruallen fouden hebben geweeft mitten termyn vander ordinaris Beede , van St. Jan voirleden, en den extraordinaris Beede, de helfte van tachtich duyfent guldens, verfchynende den 26. Augufly; ende den Penningen gecommen van de verfegelinge van de 2500. guldens 's jaers Losrenten den Penning feflien vercocht, mitten wekken men gefchickt hadde te furneren tot in de maent Augufly als de derde en lefte maent van de Unie, en wat daer aen gebroken hadde foude men opgebracht hebbe by anticipatie van der ordinaris Beede verfchynende Kersmiffe commende. Maer alzoe die Staten hadden gerekent dertich dagen voir de maent ingaende den eerften Juny, ende dat die Knechten rekenen maer acht en twintich dagen voir de maent, ende dat d'eerfte maent innegegaen es den 27. May, zoe en hebben de voirfz Perceelen nyet mogen ftrecken: oick zoe hebben die van Dordrecht ende Amfterdam enige Perceelen ingebracht, ende! de Graue van Buyren heeft wel een hondert Knechten of meer angenomen bouen den tax L 3 van
1528. 18. Juh/i
>ag. 8tf.



( 166)
1598.
July.
van Hollant, makende fyn facit voir Hollant feven en dertich duyfent ter maent als zy eerft getaxeert waren in Jt maken vander Unie, geen regardt nemende op te gracie datfe volitaen foude mit vyf en dertich duyfent ter maent, om alle welcke redenen de voirfz Beede ende vercoopinge van Renten , nyet vorder verftrecken en mogen, dan tot ten 21. July toe, des foude daer'goet commen feven duyfent guldens , zoe dat tot ten eerften Septembris gebreken foude, vyftich duyfent fes hondert vyf en veertich pond. negentien fchell. vyf deniers, daer tegens goet commen foude de voirfz feven duyfent gulden ende, de Beede van Kersmifle, geëftimeert tot twee en dertich duyfent gulden, om datter afgacn moeten enige penningen van reyfen ende de loopende Renten die 't Lant dragen moeten van de vercochte Renten, de voirfz twee Perceelen bedraegen negen en twintich duyfent ponden, reft ergo. noch een en twintich duyfent fes hondert vyf en veertich pond. negentien fchell. vyf deniers , blyckende by de Staet hier van ouergegeuen. Ten derden alfoe men fal moeten exploifteren tot ten eerften Octobris , dat de Staten willen confenteren in noch een maent, bedragende feven en dertich duyfent gulden of daar omtrent, om de voirfz cruye van de Graue van Buyren ende ander oncoften, want wel te prefumeren es, dat die van Brabant voir de maent Septembri fullen willen exploiteren in leur Quartier, daer de Knechten nu eerft voir* Tielt gegaen zyn, &c.



C 167 )
Antwoirdt van- den Staten.
T~NEs Maendaechs den 20. July hebben die Gedeputeerden my gelast , eerfte myn Heere den Stathouder hoochlick te dancken, van dat hy de voirfz Unie beleet heeft, ende dat d'eerfte exploiefen in dit Quartier van Hollant gedaen zyn, biddende in alder ootmoet, dat hy nu de Stadt van Utrecht mitten Nederflichte wilt brengen onder den Keyfer, ende gelycken Doornicke in Vlaenderen geannexeert es , 't felue Gedichte oick annexeren wille an Hollant, als in de memorie hem t'anderen tyde ouergegeuen ; vcrthoonende den grooten dienfte die hy den Keyfer en 't Lant doen fal, ende dat God nu in fynen tyden hem gegeuen heeft te doene , daer fyn falige Heer Vader om gearbeyt ende 't leuen om gelaten heeft , daer deur hy waerdich fal zyn mit zyn Heer Vader te ftaen in de Cronicke van Hollant tot eeuwige memorie, gemercf alle quaet vuyt Utrecht ende Hollant gecommen es, ende nu mit des Keyfers geit geconquefteert es, ende dat zy van heuren Geellelicken Heer an een waerlicken Heere als den Heere van Gelre gekeert zyn, &c
f)P 't twede waeren d'Edelen van aduyfe de Beede van Kersmiffe commende, ende de een en twintich duyfent fes hondert vyf en veertich pond. negentien fchell. vyf deniers die men te cort commen fal tot ten eerften Septembris incluys, na den ftaet hemlieden gegeuen , vinden foude by Finantie vier ten honderde, om den Lantluyden te fupporteren, die L 4 eerft
1528. 18. Juty.



C 168 )
Tag. 87.
eerft heur Suvel ende ander Goede gebruycken • ende vercoopen fullen Valckenburge Marei: of St. Lucas Marei:, &c. De Steden verclaerden dat de Beede van Kersmiffe t'anticiperen in de voirgaende Dachuaert geconfenteert es geweeft, ende daeromme fyn executie behoirt te hebben, 't welck de Lantluyden te lieuer doen fullen om dat de faken wel profpereeren, ende van 't furplus datter an gebreken de voirfz een en twintich duyfent ponden, &c. dat men die oick vinde by anticipatie van den termyn van de Beede verfchynende St. Jans Miffe commende anno 1529. of anders ten minften qpetfe , daer van zy heur raport doen fullen alzoe zy nyet gelaft en zyn. Welcke opinie naer lange communicatie die Eedelen oick geaduoyeert hebben, om te raporteren.
QP 't derde, van noch fes en dertich of feven en dertich duyfent op te brengen voir de vierde maent, te wetene Septembris, verclaerden gelyckelick nyet gelaft te weefen; ende oick roert dit den voirfz twee Steden van Brabant, dewelcke indien zy daer inne confenteeren , zoe bekennen de voirfz Gedeputeerden wel, dat zy daer oick in fullen moeten confenteren, daeromme fylieden eerft vergaderen , ende de Unie prolongeeren fullen moeten, want d'een fonder d'ander geen Knechten en dienen.



(i*9o
Replicque van myn Heere van Hoochjlrate Stadthouder ,
Die verclaert heeft te doen alle diligentie mogelyck zynde dat 't eerfte poincl befcyt worde tot eere van den Keyfer ende weluaeren van Hollant, daer hy nyet fekers of toefeggen en mach, voir dat hy binnen Utrecht geweeft es, ende den Bifcop gefprooken fal hebben, den wekken gefproocken hebbende, fal den Staten aduerteeren wat hem weeruaren fal zyn , ende es goet te bemercken dat men fonder cofte ende geit dit nyet beleyden en mach, ende en fal de fake om geen gek achterlaeten,'als zy noch verftaende worden.
'JJEn tweeden van 't furplus te weetene een en twintich duyfent fes hondert vyf en veertich ponden , &c. begeerde dat men dat terftont omme foude flaen by nyewe Schiltale of anders, want te feer lanck ware te voiren t'anciperen de Beede van St. Jan, dewelcke geconfenteert es tot defentie van den Lande, ende te verduchten es dat die Heere van Gelre 't Beftant nyet en fal willen accepteeren, daeromme men 't Lant fal moeten deffenderen, daer toe hy geen andere Penningen en weet dan de Beede, ende en fonden nyet gaerne als Stadthouder totter anticipatie verftaen.
'JJ'En derden was wel van aduyfe dat men eerft vergaderen ende fpreken fal mitten voirfz van Brabant, achteruolgende de Unie , dewelcke indien zy confenteeren in de maent van Septembri, foe fullent die van Hollant mede L 5 moe»
1528.
18. Jut%



IB. Juf. Pag. 88.
moeten doen , begeerende daeromme dat zy alsnu bedeneken wilden waer men de Penningen voir de portie van Hollant vinden fal.
Dupücque van den Staten.
THVle Staten duplicerende feyden dat fy wet JL/ bemercken dat men voir den toecommende tyt meer Penningen behoeuen fal, dat mea daeromme dan raedt foucken fal die men nu doen foude, perfifterende daer by dat men 't gebreck van de drie maenden alfoe die beloefx zyn, vinden fal by anticipatie van den termynen van Kersmiffe ende St. Jan commende.
T}Ie Staten hebben oick gefloten dat Jorys Dircx nyet verliefen en moet an de Pycken of Spietfen by hem gecocht, al ift dat myn Heere die nyet pafleren en wilt in de ordinarifle oncoflen, Jorys mach den Vercooper contenteren ende fyn fchade an 't Lant verhaelen.
rPOt verfouck van die van. Amfterdam, esgefeyt dat men den Gedaechde van de Luteraenfche Seéte voir den Raet van Hollant , voirftaen fal, kenende den naem van 't Lant, om voir te ftaen 't Preuilegie van den Lande, dat elck ter eerfter inftantie te rechte ftaen fal voir fynen Rechter, gelycken die van Haerlem ende Leyden in gelycke fake geaccordeert es geweeft, zoe verde voir den Raedt geen litifconteftatie gedaen en es. Infgelyck claechden die van Delft ende Haerlem daer tegens heur Preuilegie gedaen wordt, 't welck van ge-
lycü



lyck gefeyt es voir te ftaen op 't Lants name. Myn voirfz Heere heeft hier op gefeyt dat hy altyt begeert heeft ende noch begeert, dat de voirfz Secte mach worden gcextirpeert, ende daeromme nyet en behoiren te belette Jufticie, die zoe wel by den Raedt als den Scepenen vander Wetten gedaen fal worden , ende zoe veel meer, om dat die Schout van Amfterdam nyet jufticiabel en es aldaer, ende dat die gecaufeert zyn by den Procureur, focii criminis zyn. Nyet min dunet hemlieden dat zy by der interlocutoire Juper Vrivilegio fori gegreueert zyn mogen, heur grieuen ouerieggende, ende 'i Hof fal recht doen.
T7Ndc alzoe de clachte van den anderen al particulier ende diuersches, fal oick elck zyn gebreck ftellen by Gefcrifte, ende myn Heere fal doen als van rechtsweegen behoirt dat elck reden hebben fal te vreeden te fyne.
TT\En dach om antwoirt in te brengen op te ^ voirfz Petitie van den achterftalle, fal fyn Saterdaechs den 25. July fauens in der Her-berge tot Schoonhouen, of daer myn Heeren hemlieden fal laten weeten, 't welck es geweeft binnen Yffelfteyn.
Dachr
152*-
18. , Julp



*5*
Pag. 8p.
Dachuaert geleyt tot Schoonhouen
Den 25. July,
op te voirfz Petitie van den achterftalle dewelcke geconcludeert es geweest binbinnen Yffelftein.
PRESENTEN.
Van de Edelen, Die Heere van Moer. kerck,
Willem van Alckma, Ridderen, ende
Florys van Kyfhouck, Cafteleyn van der Gouwe. Van Dordreght. Mr. Jooft Bets. Ende na is gekomen, Willem Bouwens.
Van Haarlem. Frans de Witte, Baniaert Sayffen.
Van Delft. Mr. Dirck van Beeft,
ende
Mr. Huge van Eynde..
Leyden. Mr. Willem Doftoir * Henrick Florys, Florys Jacobs, ende
Mr. Willem , Penfienaris.
Amfterdam. Claes Gerits, Hob Jacobs.
ende Mr. Andries.
Gouwe. Mr. Dirck,
ende Noch een.
»7. July.
OP ten 27. July zyn die Gedeputeerden van den Staten van Hollant ontboden van Schoonhouen te commen tot Yffelfteyn, aldaer ie Heere van Affendelft, ende Mr. Vincent by gefchickt fyn geweest om fontfangen heurlieder antwoirde op te refte die an den drie
maen-



( t73 )
maenden expireerende den eerften Septembris mclus naestcommende, bedragende tot een en twintich duyfent fes hondert vyf en veertich pond. negentien fchell. vyf den. gebreken fullen , om de reedene in de propofitie van de voirgaende Dachuaert geallegeert, ende noch om te hebben feven en dertich duyfent voir de maent fouls van Septembre, achtervolgende die Unie gemaect mitten Steden Antwerpen ende 's Hertogenboffche , in welcke maent men noch fal moeten exploi&eren.
T"Ve voirfz Gedeputeerden hebben geconfenteert in de anticipatie van der Beede dat verfchynen fal St. Jans Miife 1529. naeftcommende, om daer vuyt te nemen de voirfz reste van een en twintich duyfent fes hondert vyf en veertich pond. negentien fchell. vyf den. gemerét. die Beede geconfenteert es geweest, ende dat alle andere termynen geanticipeert zyn, zoe wel van de ordinaris als extraordinaris Beeden, ende dat de Penningen van de laetfte verfegelinge van vyf en twintich hondert ponden tfiaers Losrenten al geemployeert zyn.
A Ls van te confenteeren noch feven en twintich duyfent voir de maent fouls van Septembri, dunet den voirfz Gedeputeerden dat nyet geraden en zy te doen buiten de voirfz twee Steden daer de voirfz Unie meede gemaeét ende begonst is geweest. Die van Dordrecht feyden nyet gelast te weefen, ten ware dat hemlieden gepalfeert foude worden'tgundt dat zy verfchoteu hadden of noch verfchieten
fon-
1528. 27. Jury.



( m)
fonden by onthiet van de Heere van Buyren 5 J"ly- Hoichftrate of Raedt van Hollant, of oick fonder onthiet ter goeder trouwe , &c. Ende zy hebben van deefe condicie gefprooken mit myn Heere daer zy mede veraccordeert zyn, daeromme zy geconfenteert hebben, die Acte te maken limpliciter accorderende mitten anderen , blyckende by de Minute van defelue Acte.
Pag. 90. \7.Augu(t.
Van de Leien 9 Florys van Affendelft Heere tot Kyfhouck , Cafteleyn van der Gouwe. Van Dordrecht. Jan Willems, ende
Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte,
ende Baniaert.
Van Delft. Jan Dircks „
Dachuaert befcreueh tot Mechelen
Den 17. Augufly,
)p de continuatie van de Unie voir twee maenden , als Septcmbre ende üftobre.
PRESENTEN,
ende Jorys Dircx.
Van Leyden. Adriaen Gerits , ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Van Amfterdam. Buys Jans,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Mr. Dirck , Penfionaris.
Q9



C 17,5 )
OP den 21. Augufti, hebben die Heeren van Bergen , Hoochftraten, Palerme ende ander als Commiffariffen van wegen myn G. V. in den name van den Keyfer verthoont den Staten van den Steden Antwerpen .ende Bosfche ende van Hollant, hoet dat die fiege van Tielt gelicht was, -ouermits 't verloop van den Knechten die groot armoede in den Velde hadden , ende luttel gewins , meer vcrteerende dan heur folt bedraecht, daer deur te beduchten was dat- zy loopen fouden by den Heere van Gelre, ende den Landen van Brabant ende Hollant mochten ouervallen, ten ware datter haftelicken in voirfien worde, mits continuerende die Unie, ende confenterende elck fyn quote voir twee toecommende maenden , als Septembre ende Oclobre, om de fake te hervaten. Daer op.de twee Steeden antwoirden, dat de fake verloopen was mits 't opbreken van Tielt,.deur toedoen van den Brantfcatte dat de Knechten geen gewin gehadt en bedden, ende 't verloop gecommen was , begeerende aduys van myn Genadichfte Vrouwe en de Commiffariffen hoe men voir den toecommende tyde foude mogen voirfien. Die van Hollant volchden den voirfz van Brabant, feggende alzoe veel meer, dat de oirloge van Gelre es des Keyfers oirloge , die in alle inconuenienten behoirde te voirfien. Die Commisfarisfen voir aduyfe feyden dat men alle Brantfchatten ende verdinck afdoen , ende onderhouden mofte een rydende Leger van Paarden ende Voetknechten om 't plat Lant af te branden, ende yerbieden in deefen Landen den pelderfchengeert ViéfcaiHen toe te voeren, ende
1528.



C t?6 )
1528.
tw.Augufl Pag. 91.
de verfoucken an de nafte Gebuyren, als Lnyck, • Cleue, Gulick, Monfter, ende ander Vafalheeren geen Coopmanfcepen te doen in deefen Lande, in wekken geualle die Gelderfche gebreck lyden ende de naefte Gebuyren feluer folliciteren fouden an den Heere van Gelre, dat hy pays make of zyn Vyanden worden fouden. Item dat men de Frontieren worden befetten mit Volck, ende oick den Sloten ende Steden die den Heere van Gelre afgenoomen zyn, ende beletten dat de Heere van Gelre geen Brantfcat en gecrege vuyt des Keyfers Landen , in wekken geualle hy pays foude moeten maken, ende en foudt nyet mogen houden. Ende om daer toe te commen, verclaerden datter toe gecommen waren omtrent twee duyfent Spaingnarden mitte Heer van Reulx die geen Vrienden in Gelderlant en hebben , ende men gebruycken foude mogen voir twee maenden, indien het binnen middel getraéleert worde, celferen foude meer gelts op te brengen. Ende indien nyet, foe foude ment'eyn,die twee maenden 't Volck van oirloge leggen op ten Frontieren. Welck aduys gehoirt, hebben die van Antwerpen verhaelt dat in 't beginne van defer oirloge beloeft es geweest geen Brantfcat te maken, ende en was nyet gehouden , ergo voir den toecommende tyt nyet gehouden en foude worden. Daer op gerepliceert was dat 't Lant van Keffel ende andere verdinct: was tegens 't Lant van Kuyck ende Buyren, tot verfouck van die van 's Hertogenbofche , daer myn G. V. tegens heuren danck in hadde geconfenteert, 't welck hemlieden ende nyet de Heere van Buyren te im-



j' pureren was. Die van den Boffche excufeefli den hem, feggende dat 't Lant geen profyt en |i hadde van den Brantfcat. De Heeren feyden : zoe en doet de Keyfer oick. Was gevraecht I waer 't proffyt gebieuen was; worde gefeyt mach en elck by hem feluen bemercken. Nae welck debat was gefeyt dat de voirfz Staten op 's anderendaechs vergaderen fouden, ende een goede conclufie maken fóuden op 't gundt dat : voirfz ftaet, welck aduys gehoirt, men rapor| teren foude myn G. V.
]QP ten 11. Augufty, zyn die van Hollant * ^ apart vergadert in heur Camer te Carmeilliten, om te weeten of zy gelyckelyck gelaft | waren die Unie te continueren, en de PenninI gen voir noch twee maenden op te brengen, i ende waren gelyckelyck (behaluen der Gou|i de ) gelast totter Unie, maer nyet tot foe groeit ten fomme als voiren, ende begeerden zekere :'abufen af te hebben ende den Brantfcat ende diergelicke geremedieert te hebben. Daer naer izyn die Staten van Hollant verfocht fe comj'men by den voirfz Steden van Brabant, deA welcke begeerden dat die van Hollant fonden k voir fitten, gaen ende fpreken, alzoe zylieden jquamen Staetsgewys van 't geheel Lant van ] Hollant, ende die Gedeputeerden voirfz, maer uals twee particuliere Steden van Brabant ende neen Lit van 't Lant: daer die van Hollant op 1 hebben geantwoirt, dat zy hemlieden achten t als 't Lant van Brabant een Hertochdom, en\ de begeerden daeromme dat zylieden voirfitten i ende fpreken fouden.
I. Deel. M Die
1528.
17,/luguft. a./fugufl



I5a8. Fag. pa.
Dach-
( t7*)
FJIe voirfz twee Steden hebben verhaeit k gundt dat voirfz ftaet ende by den Heere CommiffariiTen verthoont hadde geweeft f ende daer op voir heurlieder opinie gefeyt, dat zy ten principale nyet en fouden konnen antwoirden, ten ware dat hemlieden te voiren gedaen ware declaratie op enige dificulteyten ende poineten. In den eerften of myn G. V. van s, Keyfers Wege den Stathouder van Vrieflant mit fyn Ruyteren ende Knechten onderhouden fal blyuen, als hy tot noch toe onderhouden es geweeft, insgelicx de Steden gewonnen van den Heere van Gelre, ende befchèrmen den Frontieren van Ouer-ende Nederfticht. Secundo, of men een of twee vliegende Heyren onderhoude foude. Tertio , ende wie daar Conducleiir af zyn foude , blyckende by 't gunt dat die voirfz twee Steden ende Gedeputeerden Van Hollant fcriftelicken ouergegeuen hebben , ende myn G. V. heeft fcriftelicken geantwoirt den 24. Augufti, daer op de voirfz Gedeputeerden genomen hebben heurluyder rapport, tot ten eerften Septembris wederomrne te wefen tot Mechelen fauons in der Herbergen,,



Dachuaert tot Mechelen
Aclum 6. Septembris igaS
van den Statert van Hollant ende Steden vari Antwerpen ende 's Hortogenboffchë \ bp 't Voirfz affcheyt vart de Unie te Continueren , ende den Luyden Van d'oirloge t'onderhóuden noch twee maenden als September ende Oclober:
P R^E SENTEN;
Van de Edelen. , Van Leyden.
florys vanKiefhouckj Adriaen Gerits,
Cafteleyn vander Huych Floris^
Gouwe. ende
ende Mr. Willem , Penfid-
Gerit van Poelgeeft; naris.
Van Dordrecht. Amfterdam,
Staes Gouertff, Büys Janff,
Jan Willems, ende
ende Mr. Andries.
Mr. Jooft Bets. Vander Gouwe.
Van Haerlem. Dirck Janff,
a Frans de Witte, Bur- . ende
geraeefter. Mr; Dirck j Penfzórii
liMr. Dirck van Beeft, ris. ende
iHuge van Eynde.
Die Gedeputeerden van den Steden, hebben nae ouder gewoonten eerft verJgadert op hém feluen, daer naer mitten Eede= Hen, ende fyn geweeft van verfcheyden öpinieft lénde laftj als van der Unie te maken * en waM z iefi
è.SefttmS',



C 180 )
ó.Septemb, Pag. 93.
ren die van der Goude fimphciter niet gelaft, die van Leyden mer voir een maent, d'ander voir de voirfz twee maenden.. Als van de Penningen te vinden tot twee en dertich duyfent ter maent, waren d'Eedelen gelaft te verroepen-vyf en twintich' hondert ponden Losrenten, beloopende 't Hooftgelt veertich duyfent ponden, ende by anticipatie te vinden vier en twintich duyfent, daeromme menFinantie doen foude, ende defelue wederomme loifen in de coude Marct, als alle Marcten gedaen fullen zyn, ende de Lantluyden Geit van heur Suvel ende Coren ontfangen fullen hebben , mitte felfde Penningen van der anticipatie van den terniyn Kersmiffe 1529. Dordrecht waren gelaft te vinden de Penningen by vercoopinge , anticipatien of mergentalen hoe men wilt. Haerlem'op te Beeften , dat men op een Coe foude fetten fes ftuuers, daer by der laetfter Ordonnancie geftelt waren twee ftuuers, ende ander Beeften nacr aduenant, ende watter an gebreke , op 't ,Weylant ende Zaylant, mitten Thienden naev deftinatie dat jaerlicx Geit tot rente, half den Eygenaer ende half den Bruycker die dat verfchieten ende den Eygenaer corten foude. Delft ende Amfterdam op te mergentalen. Leyden by anticipatie van Kersmiffe 1529., ende St. Jan daer an volgende, zoe veel een maent bedragen foude twee en dertich duyfent toe. Der Gouwe en hadde in geenen laft van de Penningen te vinden, zoe zy nyet gelaft en wareil in de Unie. Mer alfoe 't des Keyfers oirloge es , als alle d'ander Landen daer inne contribueren, foe fullen fy betaelen nae heure armoede, oick heur portie, &c. blyc-
kenr



( 181 )
kende elck zyn opinie by hemlieden in Gefcrifte my ouergegeuen.
"MYet tegenftaende defe diuerliteyt, die Gedeputeerden van Hollant , bemerckende de nootelicheyt van der Unie , zyn mitten voirfz twee Steden verobligeert in de felfde voir noch twee maenden , mit conditiën dat myn G. V. den Stathouder van Vrieflant fal onderhouden mit fulck getal van Volck te paerde ende voet , als zy in de drie voirgaende maenden onderhouden es geweeft. Secundo, dat fe fal hebben noch twee Capiteynen als myn Heere van Reulx in Brabant, ende een getrouw Capiteyn in Hollant. Tertio, dat ab len Brantfcatten, Stillefaten ende Franchifen gegeuen , af ende te nyete zyn fullen. Quarto, dat men geen faufconduyten noch Pasporten geuen en fal den Cleeffchen, Gulicxe , Monfterfche, &c. Naegebuyren van den Gelderfche , enige Vicfaillen ofte Comenfcepen vuyt defen Lande te voeren, 't welck die van Brabant expreifelicken den Commifiariifen hebben verclaert, ende wy van Hollant hebben '1 gevolcht mit fecreet verftant van onfe laft nyel te excederen. Ende myn Heere van Hoochftraate heeft op tén felfden dach den 6. Septembris nae middage veel arbeyts gedaen, on: de voirfz opinien te veraccorderen, maerwanl nyemant fynen laft wycken en wilde, foeheefl myn Heere hemlieden gcantwoirt in forme ah hier naer volcht, daer enige Copie af genomei: hebben te rapporteren.
M 3 Al-
1528.
6-Septeml'.



$.SepJem6.
A Lfoe op ten feften dach defer maent Septembris, 'die Gedeputeerden van den twee Steden, als Antwerpen ende 's Hartogenboifche ter begeerten van myn G. V. in den naem van den Keyferlicke Majefteyt ( op conditiën dat haer G. volcommen fal 't gundt dat zy laetfte fcriftelick ouergegeuen heeft) geconfenteert hebben in de onderhoudinge van den Luyden van oirloge voir de maent September ende Ocfober, achteruolgende die Unie van den voirgaehde drie maenden; ende dat die Gedeputeerden van den Staten van Hollant, omme t'onderhouden eendracht oick 'in der Unie hebben geconfenteeert mitten voirfz twee Steden, achteruolgende hueren last fcriftelicken myn Heere van Hoichftraten apart ouergegeuen mit fecreet'yerftant van de feluen, jiyet te excederen, welcke laften ende opinien zeer diuersch ende verfcheyden zyn yan den Penningen te vinden, als by Vercoopinge, Anticipatien, Financie'op ten Beeften ende Renten, van den Mergentalen, Thienden , ende diergelicken. Daeromme myn Heere van Hoichftrate als Stadthouder, grooten arbeyt in 't gemeyn ende apart gedaen heeft tè veraccordeeren; maer want nyemant van den voirfz Gedeputeerden zynen laft te 'buyren gaen mochte, ende dat gefcepen foude zyn inconuementen te gebueren by faulte van gereede Penningen om den Knechten te betaelen, tot grote fchade' ende fchanden van den voirfz. Lande. Soe ift dat myn voirfz Heere den yoirfz Gedeputeerden gelaft heeft te rap-



cm)
porteren , ende op Saterdach commende vruchtbaer antwoirde tot Gorichem in te brengen om te maken Finantie van feftien duyfentponden, ende te verfegelen duyfent ponden , daer af 't Hooftgelt oick bedra-' gen fal feftien duyfent ponde, ende die Coopers geuonden fullen worden buyten 's Lants , zoe verre men die vinden' can gereet , of by gebreken van dien binnen 's Lants, tot furniffemente van deefe eerfte maent Septembris. Ende dat ten feluen dage of zoe cort alft mogelick zyn fal, die geene die heuren laft ende opinie es de Penningen te vinden op Margentale, fcriftelick ouerbringen fullen 't getal ende waerde van den Mergentalen van heur Quartieren, om geweeten welcke opinie redelicxfte, profytelicxfte ende beft executabel zy gereede Penningen te vinden, myn voirfz Heere zyn vuyterfte befte doen fal, dat defelue geprefereet ende voirtganck hebben fal,
T)It es myn Heere naegeleefen ter prefentie van den Gedeputeerden van Leyde ende Amfterdam , ende verclaert op te felue conditiën heuren elcx gelaft es, daer myn Heere Copie af heeft, te confenteren in de teyckeninge van der A&e van de Unie mit die van Brabant.
TTem ick hebbe den Staten verclaert de dien* ften gedaen by den Secretariffen la Sancfj ende de Baris, van 't Tracfaetin Engelant gemae$, dat men vrylick mach vifchen ende coM 4 men*
1528.
b.Septemb,



1528.
Dach-
C 184 y
menfcepen doen mitten Franchoifen te water ende Lande,
JNtsgelick dat de Audiencier gerequireert es geweeft, ende anderwerf my gelaft es te requireeren om te auancheren dat Utrecht mach blyuen an Hollant, 't welk wel verfchuldicht fal worden.
JNtsgelick hebben die van Dordrecht gerecom* mandeert Mr. Lenart Hardinck. Ende voifz Gedeputeerden heeft gedocht dat tot Arbeytloon ftaet, ende 't felfde rapporteren fullen als beft paft , fonder te vergeeten in tydt ende wyle, &c.
JTem ick hebbe de Certificatien van Dordrecht ende Rotterdam van de befcadigenmit myn Inftrudtie in Walfche gefonden mit myn Miffiue an Mr. Jorys Efpelgem, ende myn G. V. heeft de fake gerecommandeert mitbeiloten Brief gefcreuen by Verdevue an den Commiffariifen weefende ter Dachuaert van Camericke,



Dachuaert by den Staten van Hollandt, gehouden tot Gorichem, ende heeft : geduyrt
■
Sichtent den 12. Septembris, tot ten 19. dach der feluer maent exclus.
Ende hebben verclaert den Heere 'van Buyren, Hoochftraten, ende Audiencier Commiffarilfen , nyet te confenteeren ten fy dat alle Stilfaten, &c. ofgedaen zy, als by myn G. V. fcriftelick was verclaert.
PRESSENT EN. Van de Edelen, Van Leyden.
Florys van Kyfhouck, Adriaen Gerits, ende Henrick Florys,
Gerit van Poelgeeil, ende Heere tot Heema. Mr. Willem, PenfioVan Dordrecht. naris. Staes Gouertlf, Amfterdam.
ende Buys Janlf,
Bets. ende Van Haarlem. Mr. Andries. Frans de Witte, Gouwe.
ende Dirck Janif,
Baniaert, ende
Van Delft. Jan Dircx,
Beeft, mit
ende Mr. Dirck, Penfiona-
Mr. Huge van Eynde. ris.
ff~\P ten 14. Septembris hebben die Gede» \_J puteerden verclaert heuren left, te weteM $ W
1528.
:*. tot ip. ieptemb.
3ag. 95'
14. Seps temh.



r 126)
" I$2t.
14. Septemt).
Pag. 96.
ne, dat zylieden behaluen Delft confenteren in de voirfz verfegelinge van de duyfent guldens tfiaers tot lafte van den Keyfer t'eyndeii den eerften drie jaeren 3 als van der voirgaende 'verfegelingen zyn geconfenteert, weluerftaende dat Haerlem ende der Gouwe verclaerden geen Coopers te vinden in heuren Steden , ende Amfterdam dat fy nyet meer Coopers vinden en fouden , dan de portie van de Stede bedraecht, ende nyet voir een feftendeel gejycken zy verfegelen op hem feluen, Angaen-' de de Finantie van feftien duyfent gulden , confenteerden gelyckelicken (behaluen Delft ende de Gouwe) ouermits diepericlen by Delft geallegeert, ende dat die vander Goude tevreden waren te verfegelen voir twee duyfent guldens tfiaers , belooppnde 't Hooftgeldt twee en derfich duyfent voir de maent September daer queftie af was. Maer waren d'ander difcort in de loffinge van de Finantie, wantd'Eedele, Dordrecht ende Leyden verclaerden dat men die loffen foude mitte anticipatien van der Beede verfchynende Kersmiffe 1529. Haerlem ende Amfterdam verclaerden dat men die loffen foude mitte Penningen die men foude mogen vinden ende ommejjaen op te Mergentale nae de waerde van den Renten ende Thienden. Delft verclaerde dat men terftondt by prouifie foude ommeflaen op te Mergentalen de voirfz fomme van feftien duyfent ende by Placcaten beuelen de Schotgaerders ende Ambachtbewaerders dat te furneren , ende want die eerfte fettinge nyet gelyck gefchien en mach voir de eerfte reyfe , dat men daeromme voir de toecommende tyt foude maken een ge-



f i8r;
lyckheyt van de Margentale, zoe nae als mogelick zy, ende dat die in defe fettinge te veeIe opbrachten , fouden d'ander de ganck foe veel min geuen ende opbrengen. Hier hebben de voirfz Gedeputeerden verclaert dat eerft en al voiren afgedaen fullen zyn alle Stilfaten, Contrefaten, Brantfcatten, &c. achteruolgenr de de verclaringe van myn G. V., verfoukende an den Heeren van Buyren Capiteyn Generael, dat hy terftont wilde doen branden Tieli re Weerdt ende Bommelre Weerdt als de nai fte gelegen, aizoe die Knechten lange ftil ge. | legen ende nyet gedaen en hebben voir heur I folt, of dat Zuydthollant piek mocht weefen I gecontrefaet, &c. hier in es nyet verfwegen, ! mer myn Heere heuet al over laten gaen , feg:gende dat 't Lant van Kuyck tegens Keffei, :ende Buyren tegens die Neder -Betau gecontrefaet was, ende fulx blyven moet, want anders fyn Onderfaten tot coft van den Lande befcermpt moeften worden, ende en foude geen . pryvanden hebben af te leuen, ende wat hy . daerenboven gebrantfeat hadde foude binnen i vyf dagen expireren , ende dan was te vreden : te branden. Die Heere van Rennenburch-ver, claerderi dat hy nooyt begeert en hadde, dan I t'exploi&erën, mer nyet doen en mofte, ende : zoe haest hy confent hebben fal, bereyt es te ! branden ende alle quaet te doen , fonder 't iwelck nymmermcer t'oirloge cefferen en fal, s noch de Heere van Gelre tot redene hem gei uen zal.
TT|Ie voirfz Heeren Commiffariffen hebben gefeyt, dat men Coopers vinden fal in den
In'- yoirz
15*8. 14- Septemb.



( i88 )
IS»8. Ï4. Septemb.
15- Septemb.
l8. Septemb.
voirz Steden tot vyf hondert gulden tfiaers toe, ende d'ander vyf hondert daer buyten, ende dat de Financie voirtganck hebben fal, ende geloft fal worden by anticipatien van den Beden die noch ftaen te verfchynen, ende dat elck van den Steden een t'huys fouden leynden om confent, ende d'ander daer laten om t'anhoiren dat gefeyt foude .worden.
/~\P naemiddage den voirfz 14. Septembris, hebben die Commiffariffen verclaert , dat de Keyfer al fyn befte gedaen heeft , om fyn Landen te houden in pays, ende tot dien fine waren zylieden in communicatie mitten Gedeputeerden van Gelre, indien pays gemaeeT: worde men min Gelts behouuen fal, ende geenen noot fijn fal extraordinaris wegen te foucken, om Geit te vinden, ende daeromme elck fijn aduys feggen foude de befte ende bequaemfte maniere die hem dochte om Geit te fineren ende op te brengen.
ten 15. der feluer maent, die gebleuen waren verclaert hebben geenen laft te hebben om eenige middelen vuyt te flaen, ende dat zy eerft ende al voiren fien moeften enige exploicfen van de Vyanden te creucken, of weeten moeten of de pays voirtganck hebben fal, dan nyet.
r\V ten 18. der feluer maent de Gedeputeerden weder gecommen zynde, hebben geconfenteert in de verfegelinge van tien hondert ponden, en de dat die Coopers in den Steden tot vyf hondert gulden geuonden fullen worden j|



•( «fy )
den, ende d'ander daer buytcn, behaluen der Gouwe die perfifteerden geen Coopers in den hueren te vinden. Van de Financie ende andere affairen verclaerden geenen laft te hebben, anders dan fy bouen by Gefcrifte ouergegeuen hadden. Ende geenen laft en hadden nyeuwe middelen te vinden van Geit op te brengen , ende eerst weeten moeften of zy in pays of oirloge blyuen fouden, 't welck geweten, daer naer rapport doen-ende confent gecrygen fouden. 3
-dO .? :- ioï 0 irv .-f vr.-. v; rt^t|»-9f^.^n;'-
OP ten21.es den Gedeputeerden gelast t'huys • te trecken ende weder te commen Sondaechs den 27., ende te rapporteren dat men Geit behouuen fal, 't fy dat die pays voirtgaet dan nyet, mer hoe veel dat fal dan verclaert worden. Intsgelicx fal men dan weeten, waer nae dat men fal moeten reguleren, want Utrecht gehouden fal moeten zyn; &c. in effect: tot cofte van den Lande Hollant, ende worde den 20. Septembris gemaecf een abftinentie van oirloge voir tien dagen.
MYn Heere heeft beloeft den Staten te beforgen Óctroy van vercoopen, ende Brief van verfekertheyt 't Lant te vryen t'eynden den eerften drie jaeren, gelycken d'ander belooft es geweeft.
Con^
1528.
18. S.epi temb.



-IS**. ' sp. Sep-
femb. Pax QeU ria.
i
1 I
Pag. p8. fi I I I J
Op
( 190;
Continuatie van de voirfz Dachuaert tot Gdfrichem daer de Gedeputeerden gecommen waren
Den iq. Septembris.
m t'anhoiren wat men eyfchen föudè. Ènde es hemlieden gefeyt dat de Gelderfche nóch begeert hadden rapport , ende daeromme noch patiëntie hebben moefteri tot de payg af of an foude zyn, zoe dat de Gedeputeerden daer ledich gegaen hebben tötten 5. Octobris dat de Gelderfche fauens quamen mitte pays , ende tot Gorichem gepubliceert worde den 6. der feluer maent; daer naer heeft myn Heere van Hoichftraten gerekent mitten Capiteynen ende Kneehten , ende meelt, al oirlof gegeuen;
. P R ^ S E N T I B U S;
Van de Edelen, ende florys van Kyf houck, Mr. 'Huge van Eynde;
ende Van Leyden.
'oèlgeeft. Mr. Willem, Penfio-
Vm Dordrecht. naris,
taes Gouerts, Van Amfterdam.
ende Buys Jans,
;ets. ende
Van Haarlem. Mr. Andries.
rans de Witte, Vander Gouwe.
ende Dirck Janif,
■aniaert. ende
Van Delft. Mr. Dirck. an Aperif,



f W )
OP ten fevenden dach Octobris voirfz, hebben de voirfz Heere Commiifariifen van wegen myn G. V. in den. naem van den Keyfer verclaert, dat myn G. V. tot de pays vart Gelre fonderlingen hadde doen verftaenj oni dat die van Hollant £ felfde verfocht, ende geklaecht hadden nyet langer d'oirloge te mogen dragen by faulte van Gelde, 't welck zy wel geloofde, confiderende dat defe Landen geen oirloge en dient in abfentie van den Keyfer; Deede oick verc'iaerën dat zy tot verfoucke van den Staten van Hollant hadde doen tracf eren, dat de temporele Jurisdictie yan 11trecht ende Nederfticht geconimen es an den Keyfer, daer voiren gelooft es een groote fomme van Penningen den Bifcop, ende want alle quaet de naefte twee jaeren Vuytrecht in Hollant gecommert es, ende dat van noode es tot verfekertheyt vart Hollant 't felue te bewaeren, mits makende Sterckt en binnen Utrecht op te Vaert der Eemden encie elders, ende daer inne f onderhouden twaelf dondert Knechten ende twee hondert te paerdej 't welck al fonder grote coft nyet gefchien erf mach; Soe' heeft haar G. doen eyffchen hondert tachtich : duyfent ponden vart veertich grooten, te be• taelen een derde gereet, een derdendeel tot , Lichtmiife, ende dat derde tot St* Jan 1520. ! commende. Ende alzoe defelue fomme maer 1 blyuen en fal hondert en twintich ponden als i de Gracien van den afgetogen fulleö zyn* c:n> de daer noch meer coften commen fullen, Toe :fal men daer inne employeren , ende in den :iderden termyn ommeilaen deBeedenordinaris, :idie noch te verfchynen ftaen, daer St. Jan
1518. 7. Öüob.



C 192 )
K2&.
7. OCtob.
13. oeiob.
Pag. pp.
1530. *t lelie termyn van weefen fal, van al welcke fculden ende behouften gemaect es een Staetken , verclaerende waer de Penningen geemployeert fullen worden, 't welck den Steden-gegeuen es te raporteren, daer toe ick my refereere. Die Staten hebben myn Heeren ende fonderlinge Hoochltraten als Stathouder gedane! van fynen arbeyt. Ende raport genomen om antwoirde inne te brengen in den Hage den 13. der voirfz maent Octobris. Ende woirde oick van den fes groote Steden gelaft op te brengen twee duyfent ponden op rekeninge.
Dachuaert van den Staten van Hollandt in den Hage
Den 13. Octobris anno 1528.
op te voirfz Petitie van hondert tachtich duyfent ponden tot Gorichem gedaen den 7. der feluer maent Octobris.
PRE SENTEN.
Van de EeLn. Gerit van Raphorft,
Heere Florys van Yf- Gerit van Poelgeelt,
felmonde, Heere van Heema,
Meefter Jan 'van Du- Floïys van Wyngaer-
venvoirde , Heere de,
tot Werrnen, ende
Heere Willem . van Adam Verduyn.
Alckma., Van Dordreght.
Florys van Kyf houck, Jan Willems, Schout,
cum Fratre , . Éets,
De Houtvefter, Philips Damafs, Heere Jan Ruyghrock,
en-



f 193 )
èndè Staes Gerits.
Fan Haarlem. Frans de Witte ,' Schote,
en dó
Baniaert.
Van Delft. Jacob Oom, ende
Eynde.
Leyden. 'Dirck Florys, Heyndrick Floryfs, ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Buyfch Jans, ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dircks 4
ende Mr. Dirck.
Rotterdam. Jooft Janff,
ende Melis Aerts.
Schiedam. Claes Dircx.
Hoorn. Jooft Pieterff, cum fo* cio.
Fan Alckmaer. Berthout Gerits.
Edam. Mr. Jan Janff
Fan Oudewater. Jan Dircx, ende
Sterre.
Sinte Geertruy denher ge. Cornelis Thoniff.
1528.
13. ös#*.
DTe Eedelen geilen hebbende verclaeringe van den fculden achteruolgende het Staetken hebben den 15. Oelobris geconfenteert inde fomme van drie en veertich düyfent ponden, om daer mede te betalen t'achterwefen van den Ruyter ende Knechten , bedragende naer 't eerfte article vyf en dertich duyfent, ende acht duyfent voir de Heére van Gelre irt 't vyfde article , op dat by faute van betaelinge de Knechten nyet en fouden gaerden, ende de Heere van Gelre nyet en foude geoirfaeét weeI. Deel» N fen



(i94;
1528;
ïag. loo.
fen te breken 't Beftant indien hem de voirfz acht duyfent nyet betaelt, endede Stadt van Harderwyek nyet geleuert en worde, daer men de Knechten noch fculdich was, ende fonder betalinge de Stadt nyet ruymen en fouden willen. Ende omme de voirfz drie en veertich duyfent te furneren, waren te vreden te verfegelen duyfent Philips gulden tfiaers, daer men feyde te weefen een Coopman, die de felfde op 't Lant coopen wilde, beloopende't Hooftgelt twintich duyfent ponden , mit conditiën dat t'eynde de drie eerfte jaeren defelue Renten wefen fullen tot lafte van den Keyfer te» lollen, of deloopende Renten te betaelen, in alder manieren als d'ander Renten yerfegelt fyn geweeft. Ende omme te funeren de. refte tot drie en twintich duyfent toe, conienteerden in den ommeflach ende anticipatie van den termyn van den ordinaris Beede die ycrfehynen fal Kersmiffe 1519. commende. Ende van "t furplus van de voirfz Petitie , waren bereyt daer af te communiceren mitten- Steden, als 1 men hemluyden ontbien foude , de voirfz drie en vertich duyfent altyt eerft betaelt zynde. Dordrecht ad idem.mitten Eedelen. -D'ander Steden waren diuersch ende ongelickelick ge-< laft, ende gehoht d'opinie van den,Eedelen , ende ineonuenienten -die by fauten van betalinge foud-e. mogen, commen, hebben gedaen rapport anderwerf.
Jri . . na p 11 '7 , -. . .< j
TjVNde Sondaechs, den iC. der feluer maent • hebben hemlieden conform gemaeér. mitten Eedelen, .behaluen der Gouwe, die nyet gelaft en waren te confenteren in de;voirfz anti-»



< i9S )
ripatie» InfsgeKcx dé Steden van Rotter$thï, Schiedam ende Alckmaer accordeerden dat men i de Ruyteren -ende Knechten i'óude^etalen om te fcouwen alle inconveiiienten voirfz. Ende hebben d'Eedelen ende Steden Verfocht heur^ lieder behouften van Octroy om te mogen vercoopen ende'Brieuen van veïfekerheyt; mitsgaders Acte van 't confent eiide acquyt van dei knticipatien.
|3g^v;.b.£sv ^niisp'^'v x'hioy sb yrf yi&l . MYri Heere van AfTendelft als- Comimifiaris 1 ende die van den Raedt, hebben die voirfz Staten gedanct van 't voirfz confent, ende als
■ van 't furplus en hadden Zy geenen laftèn te verminderen, ende daeromme laltede deri Staten te commen tot Schoonhouen op ten 23; derfeluer maent, daer myn Heere commen bf* te den Staten tot Utrecht ontbieden foude*
Tt^Illem Gondt Rentmeefter hieft, hier ver 'T claert in de prefentie van den Raedt ehi de Staten, datter een half jaer Renten' verfehee* ! nen waren van de vyf duyfent laeftbyden Sta* i ten verfegelt, feggende da£ hy die mitte voirfz ; anticipatien oinmeflaen ende den Renentiers ! betaelen foude op dat't Lant mochte blyuenin "t
geloof Die Gedeputeerden van den Steden
en contradiceerden nyet j ergo gehouden voi|
Confenti •



r 196;
23. ba»6.
Dachuaert befcreuen tot Schoonhouen
Den 23. Oclobris anno 1528.
Ende alzoe myn Heere van Hoichftraten t'Utrecht was, zyn die Staten daer ontboden, om te confenteeren 't furplus van de voirgaende Petitie van hondert tachtich duyfent ponden, afflaende de voirgaende drie en veertich duyfent by de voirfz verfegelinge van duyfent Philips gulden, ende anticipatien van den termyn van Kersmilfe 1529.. geconfenteert, tot welcke furplus tot fulcken fomme de Staten niet gelaft en waren, ende vertreck genomen hebben tot ten laetften dach Oefobris wederom te commen t'Utrecht, fauens in der Herbergen.
Pag. 101.
N T E N.
Delft. Jan Dirck Symons , ende
Huych van Eyndc.
Van Leyden. Adriaen Gerits, Henrick Florys, ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Mr. Pieter Colyn, Heyman Jacobs,
ende Mr. Andries.
Goui
P R JE S E Van de Edelen. Heere Willem van
Alckma, Kyfhouck, ende
Gerit van Poelgeeft,
Van Dordrecht. Ocker Janif, ende Mr. Jooft Bets.
Van Haerlem. Gerit van Hontfoort, Frans de Witte, ende
Baniaert.



C 197 )
Gouwe. Schiedam. Jan Dircx, Claes Dircx , Secre-
ende taris. Mr. Dkck. Fan Ouwater.
Fan Rotterdam. Henrick Gerits. Jooft JaniT,
ende Meefter Florys.
OP den 2. Novembris, hebben die Staten geconfenteert in forme van een extraordinaris Beede, de fommc van tachtigh duyfent ponden te betaelen d'een helft tot Kersmiffe comende , ende d'ander helft St. Jans Miffe 1529. comende; welverftaende dat men de Lantluyden die mit Waegen , Paerden ende diergelicken in de voirgaande Oirloge gedient hebben betaelt fullen worden, alfoe zy geen dubbelt Geit en hebben, ende geen gratiën en gebruycken, ende dat men 't Lant buyten heuren coft geeven fal Ocfroy Acfen van dit confent ende verfeekertheyt van den twee voirgaende confenten, eerft van duyfent ponden geconfenteert te verfegelen tot Gorichem, ende noch duyfent Philips guldens geconfenteert in den Hage in de maent van Oetobri, op alle voirgaende conditiën van den Keyfer te dragen nae d'eXpiratie van den eerften drie jaeren. Ende dat by manier van uytcoop eens voir al tot voldoeninge van den Staetken hemluyden gegeuen tot Gorichem , dat men hemlieden nyet meer eyfchen en fal ter caufe van der Oirloge; Behaluen Delft die verclaerden by ander wege heur portie te moeten vinden dan by der fchjltalen na heur oude dachten; ende N 3 de
1528.
i%.OS»b. i.Novemi.



de cleyne Steden van Rotterdam, Schiedam pnde Oudewater op conditiën dat men hemlieden gracelicken nae heuren vermogen tracteren fal, " *. ■ ■
Tp"Elcke confent in maniere voirfz myn Hee» re de Stathouder van weegen myn G. V„ in den name van den Keyferlyke Majefteyt ontfangen ende belooft heeft te volcommen s welverltaende dat alibo de voirfz fomme van tachtigh duyfent ponden nyet verftrecken en mach de voirfz Staetken tot Gorichem den Staten gegeuen te rapporteren , maer van noode es noch te hebben twintich duyfent gemeret den [aft van den Keyfer, begeert heeft daeromme dat de Steden verfegelen wilden, noch duyfent Philipus guldens tfiaers , in der maniere als de voirgaende verfegelingen gedaen zyn geweeft , daer af 't Hooftgelt bedragen fal twintich duyfent ponden , daer toe men weet te vinden Coopluyden buyten Hollant, lbo dat Hollant nyet gemolefteert en fal worden. Die Steden hebben genomen rapport om antwoort [nne te brengen in den Hage den 17. deefer maent Nouembris, 's anens in der Herbergen»



C 199)
Dachuaert in den Hage
'1528. ■
\7. en ïP.
Novemb.
?ag. 102.
Den 17. en 18. Novembri's anno 1528. ;
op 't affcheyt van de voirgaende Dachuaert van Utrecht. .
PRESENTEN.
Van de Edelen , ende
De Heere van Yifel- Mr. Huge.
monde, . Leyden.
Meefter Jan van Du- Heyndrick Floryfs, ■■
venvoirde, ende
Heer Willem vanAlck- Mr. Willem, Penfioï
maer, naris. Heere Willem Ooem, . Van Amfterdam.
Kyfhouck, Heyman Jacobs,
ende ende
Gerit van Poelgeeft. Cornelis Banninck.
Fan Dordrecht. ' . Fander Gouwe.
Philips Damafs, Willem Jan,
ende .. ende
Bets. Mr. Dirck.
Fan Haerlem. Schiedam.
Jan van Schagen , Claes Dircx.
ende Ende noch twee.
Baniaert. Schoonhouen.
Fan Delft. Bouwe Claes , Burgj»-
Jan Dircx, meefter,
ANgaende 't verfegelen van duyfent Philips gulden tot lafte van den Keyfer, omme mitte Penningen daer van comende te furneren 't Staètken tot Gorichem , den Staten gegeuen Refólutie; die Eedelen endë Steden béi N 4 hal-



( 2.QO )
1538. 17. en 18. Novemb.
Pag. 103.
halven Leyden confenteren in defelue verfegelinge , foo die geeyft es geweeft, te weetene dat 't Lant die eerfte drie jaeren dragen fal de loopende rente, ingaende Alderheyligen voirleden ; daer en t'eynde fal de Keyfer defelue loffen, of die renten felver betaelen, 't Lant daer af geheelick vryende, gelycken hy doet van de veertien hqndert gulden verfegelt in 't jaer 1515. en andere, des lullen die van Amfterdam verfegelen voir een feftendeel op hem feluen , en de fullen die Coopers buyten's Lants gevonden worden, endé en fullen de voirfz Staten nyet^meer gemoeyt worden van voirgaende lallen hoe die uytcr oirloge opcomen mogen, ende dat de Finantie van feftien duyfent voir al betaelt fal worden, ende dat dit ende voirgaende conlenten 'tLant buyten hueren coften gegeuen fal worden Aéle van de confente, Qdtroy om te mogen vercoopen, ende Brieven van verfeekerheyt van rembourfemente, &c.
^Ngaende den gratuiteyen die gefpecificeert zyn, te weeten voir de Graue van Buyren duyfent goude gulden, maekende veertien hondert gulden current belooft tot Mechelen. Item acht hondert gulden voir den Audiencier. Item twee hondert gulden voir Mr. Lenart Hardinck. Item twee duyfent gulden voir myn Heer den Prefident van Hollant was, de Heeren van Affendelft, Malle, Sasbout, ende Mr. Vincent, voir heurlieder arbeyt gedaen in de affairen van Utrecht. Die Eedelen ende Steden Dordrecht, Haarlem, ende Amfterdam confenteren, begeerende termynen vanbetaelinge; Delft, Leyden ende d§r Goude en weygeren nyet, maer
Delft



( )
: Delft dunét. dat men by ander wege dan gratuii teyt behoor* te geuen om der confequentie, i oick ftaen fy te hoich in der fchiltaalen: Leyi den, dat 't Lant de quotatie ende betaelinge feluer foude ordonneeren tot gracelickheyt, altyt confenterende in 't gunt dat Buyren belooft, es; der Goude duncf dat men dit behoort te vertoeuen tot zy dat vermogen fullen. Asfendelft als Commilfaris heeft van de verfegelinge geaccepteert, ende gelaft die van Leyden ; hem conform te maeken, want Brabant hem mitter oirloge verobligeert ende becocht heeft tot? vyftig duyfent gulden tfiaers, ende en zyn nyet meer gefupporteert dan Hollant, Vlaen-
• deren,, Henegouwen, Arthois, hebben delaft tegen den Franchoifen, meer dan zy veruallen
i connen; van de gratuiteyten, fal hymyn'Heei re van Hoighftraten overfcryven,
j Andere faeken my belaft.
INdien Mr. Pieter Colyn van zyn maent dat hy Monfterheere geweeft es ut fupra in I Martio nyet geftelt en es in den Staet van den : Rentmeefter Willem Goudt tot vyftich gulden toe, dat ick hem fal geuen Acte om defelue vyftich gulden te mogen haelen an Coebel ofte ftellen in den eerften ommenilach van den '. Lande,
TVe Steden en fullen voirtan de reyfende Deurwaerders Boden geen nyeuwejaer
• meer geuen, maer fullen dat geuen den Deurwaerds van den Raetcamer van Hollant.
N 5 Die
I5?8. 17. cn 18.
Novc'inb.



( 202 ))
IS28. 17. en ï 8 Ifyvemb.
Pag. 104. 35. Febr.
5
T~\Te Raedt lieeft te kennen gegeuen dat Leo ■L^' Pappa den tienden den Keyfer heeft gegeuen indultum dat men nyemant citeren en fal vuytte Prouincie, 't welck in Hollant geufeert es vuyt Hollant nyet te citeren. Maer den grooten Raedt bouen verftaet ende geeft prouifie dat zy verltaen alle de Landen van den Keyfer herwerts ouer een Prouincie, ergo die van Hollant wel te mogen citeren coram iudice 'delegato in Vlaenderen, Brabant, &c. Die,tóteden hebben my gelaft dit voir te ftaen, dat men nyet en citeren vuyt Hollant, maer de faken in Hollant daer fal delegere enige van den Prelaten die in Hollant woonende zyn.
a LIe oude faken van den armen Luyden \ nyet te brouwen op ten Dorpen , zyn my oick gelaft te vorderen, of ter naefter Dachuaert te kennen te geuen, &c,
Dachuaert van den grooten Steden gehouden in den Hage
Den 25. February anno 1528,, ftilo Hollandiaj.
op ten naeuolgende pointen by my befcreuen by confent van den Raedt, op 't maken van den Ordonnantiën van den armen Luyden.
PRiESENTIBUS Van Dordregkt. Van Haerlem.
Reyer de Jonge, Frans de Witte,
ende
VIr. Jooft Bets» en-



( so'3 ■)
ende ende
Bangaert. Mr. Pieter Colyn.
Van Delft. Gouwe.
Mr. Huge van Eynde, Mr. Dirck, Penfiona-
Van Leyden-. ris.
Mr. Willem , Penfio- Rotterdam.
naris. J°°ft Janif^Penfiona-
Amfterdam. ris. Buyfch Jans,
ANgaende d'Ordonnantie te maeken op % bidden van den armen Luyden, es opgelteit tot ten 1*5. January, ende binnen midIdelen tyden, fullen die van Amfterdam, die
I Steden ende Dorpen van Waterlant , Alck-
II maer ende anderen by hem geleegen ontbieden , I ende maken een concept, achtervolgende d'OrI donnantie van Yperen, van den Raedt ende : van Delft, Haerlem insgelycx heur Dorpen, i'Delft den cleyne Steden ende Dorpen van Delf;ilant ende Schielant, Dordrecht binnen heur [ Stede, ende den Raedt fal ten voirfz dage be;lfcryuen den Steden onder Dordrecht gelegen, 1 &c. Leyden fal fpreken mitten Balliu van RynI lant voir den Dorpen ; tot 't welck den Raedt I den voirfz Steden geauetorifeert hebben ; ende H den Raedt fal binnen middelen tyde ordonneI ren op ten Articulen hier voirmaels ouergegeI uen van den voircocp van Suuel, Turff, Hout, | ende enderen dienende tot ten Armen behouff | om te werden heter coop,
TTem myn Heere van AiTendelft heeft tot ver i fouck van de Heere van Hoichftraten, ge? jli^aen de recommandatie van de Stadthouder
van
1558.



35 Febr. Pag. I05.
i
l
!
van Vrieflant, om te hebben een gratuiteyt van 't Lant van Hollant, om zyn getrouwe dienden gedaen in de voirgaende lefte oirloge,ende es genomen rapport om 't antwoirden den voorfz 15. Marty comende , ende van Mulart, insgelicx van Mr. Cornelis Bargis.
TCk hebbe den Steden verthoont, eerft dat * 't Blockhuys binnen Utrecht nyet gemaeét en wort achteruolgende d'a&e ende 'belofte daer t'lefte confent van tachtich duyfent opgedragen es geweeft, mitsgaders den periclen die daer inne comen mogen, 't welck by den Steden den Raedt verthoont zynde, hebben gefeyt dat men den Aduocaet mit noch yemant daer toe fcicken foude an myn G. V. ende Stathouder om te folliciteren dat effect lbrteerde,of te ver duchten ware dat de Steden geen confenten meer dragen en fullen; ende den Raedt foude oick fcryuen anden Stathouderverthoonende den periclen. Meefter Willem Penfionaris van Leyden es mit my geweeft, ende heeft geuacheert fichtent den leften February tot te 14. Marty, maken vyftien dagen.
ITem ten tweeden hebben my die Steden ge*■ laft tot coft van den Lande te folliciteren , lat die heur Scepen ofte Goeden by den Fran±oifen genomen es durende de beftande, gereftitueert mach worden; den van Leyde doch-. :e tot cofte van den befcadigen.
'TEn derden, es my oick belaft te doen befcryuen een Dachuaert tot Coelen of elders uitten Wenfche Steden, op te reftitutie van den
ge-



genomen Scepen ende Goeden, achtervolgende den affcheyt van de Dachuaert gehouden tot Lubec, in 't jaer 1525.
'T'En vierden, leggen de Steden dat hen duncï 1 dat myn G. V. behoirt te fcicken een Sen! debode tot coft van den Keyfer tbt Danfick,
achteruolgende den Brief gefcreuen by den Bifj; cop .van Opfael an den Bifcop van Palerme,
I om te beletten dat geen ander Coninck dan die jonge Prince gecoren worde van Denemercken,
( daer de Keyfer ende fyn Landen mede gevor-
II dert waren.
T^En vyfften, es öuerdragen ende gefloten eendrachtelicken by den Steden, dat die
eerfte van hemlieden die proces bouen in den ; grooten Raede gecrygen fal, fal doen playten
in Duytfche , ende d'ander die nae commen 1 fullen doen van gelycke, om ter executie te . ftellen 't Preuilegie die van Hollant hier af ge[ geuen, daer mede of es 't concept van d'Ad^ [ uocaten te licencieren die nyet playten en wilk len in Duytfche, ten fy dat zy verfocht zyn1 de als voiren, foe fullen by gebreken van dien 1. de Steden nemen eenen ander Aduocaet.
Dach*
15? 3. 25. Febr'i



( *o6 )
l^Mariy.
Pag. 106.
E N T E fe" • Rotterdam. Jooft Janff,.
Sïhiedam. Claes Dircx, ende Jacob Janfz.
Hoorn. Pieter Dircx, ende Jan Jacobs.
Heus den. Pieter van Ypelaer; ende Gorrichem. Jan van Stryem
VAn den armen Luyden nyet te bidden, mei t'onderhouden achteruolgende d'Ordonnancie van Yperen. Die Steden van Haerlem^ Delft, Amfterdam, ende Hoiren 3 hebben hoep defe Ordonnancie wel voirtgaen fal. Alen d'ander Steden begeerden dat Delft voir foude ivillen gaen. Leyden ende der Goude en hadden.
Dachuaert "in den Hage van den grooten ;en? de cleynen . Steden, op 't affebeyt van de voirgaende- Dachuaert gehouden
Den' 16. Marty anno 1528; ftilo Hollandia?. .
P' R /E S Van - Dordrecht. J\lr. Jooft Bets.
Van Haarlem. Frans de Witte*
ende Baniaert. '.
Vaii- Leydejï. .• Heyrick Fioryfs, ;ende
Mr. Willem, Penfiö naris.
Van Amfterdam. Buys Jans,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Mr. Dirck, Penfiona ris.



c m)
dqn geenen moet, waeromme defe fake es gecontinueert ter naefter Dachuaert in dan Hage.:
OTathouder van Hollant te doen een gratuiteyt. Dordrecht ende Amfterdam dochten redelick. Delft , Leyden , dochten quadcri confequentie, ende oick en waren d'Eedelen daer nyet. Der Goude ende cleyne Steden pefgatyf. Ende es oick gecontinueert ter naefter Dachuaert in den Hage ut ivf ra , den 23, May.
T^An Meefter Cornelis Bargis die in Ooftlanü geweest es ende in. voirleden-tyden daer van nye:t betaelt en es geweeft op. behoirlieken tyt, ende mit lichte Gelde, die fwaer Geit yuytgegeeven hadde , begeerende rëcompenfe, is al behaluen - Amfterdam negatyf, ende my geimponeert filentie fijfêt-jih^S te vermaenen.
T^" An nyet te brouwen op ten Dorpen. Es my eendrachtelick belaft mit alder diligentie te veruolgen aduys van den Raedt van Hollant, ende indien zy geen geuen en willen fonder eerft op te hoiren die depBrouweriena^snu opgeftelt hebben, dan te. veripreken by ander middelen mitten Steden.
"fTAn de Pyckcn by Jorys de Bye Dircx gev cocht tot behouf van 't Lant by ad'uyle van enige Gedeputeerden. Es my gelaft te geuen Acte of Appoirretement op fyne Requefte dat die Rentmeefter van 't gemeen Lant fynen Erfgenamenrfal betaelen thien ponden tieu grooten Vlaems , achteruojgende den afcoop Lr-fi mit-
1528.



( 2o8 )
1528. r iö.Marty.1
| ]
1
c
9
1 i C
i k
i
12. May. Pag. 107.
j 1
iitteti Coopman van Antwerpen van de Pycen gemaect. Ende ick hebbe Appointement •eftelt op te Requefte ende geleuert Jacob )uyft.
[7"An den Scepen by den Coninck van Dene^ mercken toegemaect in Zeelant als men fey* le, es my gelaft nae te vernemen. Ende op > anderendaechs es my belaft by de Heere van iffendelft ten verfoucke van Dordrecht ende \_mfterdam , bouen te folliciteren Brieuen , ïaer mede myn G. V. den Heere van Buren nde Rentmeefter verbiede op peyne van indi;natie geen Scepen en laten toereeden noch 'uytvaren, als ick gefolliciteert hebbë, ende ulx vercregen.
Dachuaert generael tot Bruffel, op te Petitie van den Keyfer van hondert duyfent Croonen te betaelen in fes jaeren, ende tachtich duyfent tot Utrecht.
PR^SENTIBUS.
Van de Edelen, ende
fleere Jan van Duven- Bets.
voirde, mitte-
tVillem van Alckma, Dyckgraue vanStryen.
Ridderen, Van Haerlem.
?lorys van Kyfhouck, Jacob van Montfoort,
Cafteleyn van terGou- ende
de. Baniaert.
Van Dordreght. Van Delft.
Jan Willems, Beeft, Mr. Willem Stoep,
en*



X 209 )
ende Symon Jacobs > Dirck van Nielen. ende
Van Leyden. Mr. Andries. Henrick Florys, Gouwe*
ende Jan Dircx, Mr. Willem, Penfio- ende
naris. Mr. Dirck. Amfterdam, Buyfch Jans,
OP den 12 dag van MeyC anno 1529, nae dat myn G. V. die van Vlaenderen ende Brabant hadde gedaen de propofitie van den Keyfer , hemlieden eyffchende , te weeten Vlaenderen twee hondert duyfent Croonen op fes jaaren ende twaelf termynert, ingaende St. Jan commende den eerften temyn; ende van gelycke van Brabant twee hondert duyfent gul1 den current, foo heeft haar G. die van Hollant ende Zeelant t'famen ingeroupen en hemlieden doen leefen de propofitie, ende die van ! Zeelant daer naer doen vertrekken vuyte Camer, eyffchende van Hollant op gelyke termynen hondert duyfent Croonen, ende daer en bouen tachtich duyfent gulden tot onderhout van den Knechten ende maken van den llote binnen Utrecht, te betaelen d'een helfte St. Jan commende, ende d'ander Kerfmifle volgende.
T")Aer op die van Hollant genomen hebben rapport inden Hage den 23 January voirfz, ende antwoirdt wedéromme bouen te brengen den 29 der feluer maendt tot Bruffel, daer alle d'ander Landen oick haer antwoirt inne fouJ. Deel. O den
1508.



(2io;
T5a8. 12. May.
rag. 108.
23 May.
Dachuaert in den Hage
Den 23. May,
van den Staten , om t'antwoirden op te voirfz Petitie.
P R JE S E Van de Edelen. De Heere van Bailleu ,
als mede WafTenaer, Heer Jan van Duue-
voirde, Alckma,
Ruyghrock , Ridderen ,
Florys van Aflendelft, ende
Dirck fyn Broeder, Gerit van Poelgeeft, Florys van Wyngaerden,
ende
Mr. Florys Zeeman , als Aduocaet van de
N T E N. Heere van Brederoede.Van Dordrecht. Mr. Willem Stoep, ende
Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte,
ende Bekeftevn.
'Delft.
Beeft, Mr. Huge,
ende Louris MathyfT.
Van Leyden. Henrick Florys,
en¬
den brengen , ende dan reyfen tot Camerick om-te houden Dachuaert mitte Regente van Vranckryck, aldaer elck oick fyn fcaden innebrengen fal van den Goeden hem by den Franchoifen genomen, omme te contenderen tot reftitutie ofte compenfatie op verfteken te weefen nae den 28. Juny.



(;
ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Mr. Pieter Colyn,
ende Mr. Andris.
Gouwe. Willem Jan, Henrick Wouterff,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Meefter Florys, Penfionaris.
Schiedam. Jacob Anthoniff,
ende
Claes.
Gorichem. Hans van Lubbeek,
ende Ryswyck.
Schoonhouen. Bouwen,
ende Cauwenhouen.
Van Alckmaer. Baerent Gerits.
Horen. Pieter Dirx, ende Heyndrick Dircx.
Vm Ouwater. Henrick Gerits.
15*8. s'3 May%
Die Steden begeerden eerft ende alvoiren te hoiren d'opinie van den Eedelen. Die Eedelen verclaerden zoe verde zy geuolch hadden van den Steden , foude confenteren voir beyde de voirfz Petitiën, de fomme van hondert twintich duyfent gulden van veertich grooten den gulden, op fes jaeren en twaelf termynen, daer d'eerfte termyn van fyn foude Kersmiffe commende , gemenit St. Jan commende verfchynen fal de helfte van de laetfte extraordinaris Beede van veertich duyfent, ende daer fal noch toe ommegeilagen moeten worden de loopende Renten die 't Lant voir den Keyfer draecht: degratuiteyten, gemeen Lants fculden, ende anders, dat een groot ommeflach fyn fal. Ende begeerden dat mits die voirfz O 2 fora.
Pag. io^.



( 212 )
1528. i
< ( (
] 1
I
3
Pag. lil.
■529. zy.Èlay.
'omme, 't Lant van Hollant bevryt zy van de fortificatiën ende oncoften van Utrecht, daer le voirfz extraordinaris Beede om geconfenteert :s geweeft. Die Gedeputeerden van den Stelen verclaerden nyet vuyterlick gelaft. te fyne, naer wilden d'opinie van den Eedelen raporeren, ende weder incommen in den Hage den 1. der feluer maent, als hier nae yolcht, &c.
rVEedelen confenteerden oick expreffelicken den Stathouder van Vrieflant tot danck?aerheyt fyns getrouwen dienfte fes hondert gulden eens. Die Steden Dordrecht, Haerem ende Amfterdam confenteerden't felfde, al waer 't oick wat meer, &c.
Qle Commiffariffen, Affendelft, Malle,Mr.
Vincent, ende Willem Goudt, verclaerlen dat zy geenen laft en hadden t'ontfangen f opinie, ten ware dat zy confenteerden in de voirfz volle Petitie, begeerende te doen goet raport, en zyn felue gereyft in de groote Steden om die te gewilligen. Die cleyne Steden claechden heur armoede fonder meer.
Dachuaert in den Hage van de Staten van Hollant
Den 29. May anno 1529.
PRES ENTEN. Vm de Edelen, Heere tot Wermont,
Heer Jan van Duue- Heer Jan fyn Broevoirde, der,
He*;



(;
Heere Willem van Alckma , ende
Heer Jan Ruyghrock, Ridderen,
Florys van Affendelft, Heere van Kyfhouck , Cafteleyn van der Gouwe. Van Dordrecht.
Myn Heere de Schout,
Bets.
Jan Willems,
ende Arent Henricx.
Van Haerlem. Frans de Witte,
ende Bekefteyn.
De ft.
Beeft,
ende Mr. Huge,
Van Leyden. Flenrick Florys,
ende Mr. Willem
Amfterdam. Hillebrant den Otter,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Dirck Jan IIoenlT,
Jacob Pieters,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Meefter Florys,
ende Jan Befoelen.
Schiedam. Euert Willems,
ende
Claes, Secretaris.
Gorichem. Ryswyck,
ende Jan Rutgers.
Schoonhouen. Florys Peters.
Van Ouwater. Cornelis Dircx,
ende Jan PieteriT.
Horen. Pieter Dirx,
ende Heyndrick Dircx.
Edam. Mr. Jan Janff.
Van Alckmaer. Jan Janff,
ende Andries Pieters.
ag.May.
O 3
Op



C 214 )
T529.'
ss.May. P*g. 112.
f~\P ten voirfz 29. May, die Eedelen hebben verhaelt die laften van den Lantman yan voirgaende fcattingen, anticipatien, brant, roof, &c, ende van den fterfte van de Beeften, ende de faken waer vuyt, des nyet tegenftaende hebben geconfenteert hondert twintich duyfent gulden op fes jaren ende twaalf termynen, daer Kersmiffe commende 't eerfte af zyn fal, verftaende dat de faken waer vuyt die geeyfcht zyn, fake fyn beyde den Keyferlicke Majefteyt angaende, ende betrouwende dat zyn Majefteyt zoe wel gehouden es te fortificeeren ende t'onderhouden Utrecht tot conferuatie van fynen Landen van Hollant, als om in Ytalien van nyeus Landen te conquefteren , gemercf de groote Beede , ordinaris als extraordinaris , Anticipatien , vercoopinge van Renten op 't Lant, als anders, daer mede zy gemolefteert zyn geweeft tot noch toe, ende dat zy de lefte Beede van tachtich duyfent geconfenteert hebben , mit conditie dat men hemlieden ter caufe van Utrecht nyet meer eyffchen'en fal.
T)E Gedeputeerden van den Steden Dordrecht , Haerlem ende Amfterdam, fouden wel in defelue opinie van den Eedelen hebben geaccordeert , maer alfoe d'ander Steden nyet vuyterlickcn belaft en waren: ende oick op dat zy hier confenterende, haer trouwe quyt fouden zyn, ende bouen enige faken elcx hadden noch te bedingen, zoe es d'antwoirdt vertoghen tot zy bouen fullen commen tot Bruffel den 6. Juny. , Ende als fcheen an den Brief gefcreuen by de Heere van Hoichftraten an den Commiffariffen, ende zy Commiffariffen feluer
fey-



C 215 )
feyde, myn G. V. en foude mitte opinie van 1529; den voirfz Eedelen nyet willen te vreeden ^.May. zyn , &c. maer wilde hebben de volle Petitie.
Dachuaert tot Brulfel
Den 7. Juny anno 1529.
7. Juny.
PR^ESENTIBUS.
. Myn Heeren Willem van Alckriia, ende
I Florys van Kyfhouck, Cafteleyn van ter Goude , als Gedeputeerden van den Eedelen by aduys van de Heeren van Buren, Seuebergen endeVyanen, ende hebben gecompareert,Fan Dordreght. Jan Willems, Schout, Jan Willems , Burgemeefter , ende Mr. Jooft Bets.
Fan Haarlem. Frans de Witte, ende
I Mr. Reyer , Burgemeefter.
Fan Delft. Mr. Dirck van Beeft, O
ende
Jan Dirck Symons.
Fan Leyden. Henrick Florys, Claes Claeff, ende
Mr. Willem , Penfionaris.Fan Amfterdam. Allart Bollarts, Cornelis Benninck.
ende Mr. Andries.
Gouwe. Jacob Minnen,
ende Mr. Dirck.
Rotterdam. Meefter Florys Penfionaris.
Schiedam. Claes Dircx, Secretaris.
Gorichem. Jan Janff van Kolen.
4 . Schoon-



(216)
1<29'
ïag. 1.3,
Schoonhouen. ende
Willem Tin, Henrick Dircx.
ende Enckhuyfen.
Henrick van Dobben. Wouter Vrancken,
Jlkmaer. Edatn.
Jan JaniT, Mr. Jan Janff.
ende Van Oudewater.
Andries, Pieters Soon. Jan Pieters,
Hoorn. Pieter Dircx,
Die Gedeputeerden van den Staten van Hollant , nae veele onderwys hemlieden gedaen , hebben geconfenteert in de voirfz Petitie van hondert twintich duyfent gulden voir t'Huwelick van den Keyfer, die geboorte van fyn eerfte Soone onfe Prince, fyn reyfe in Ytelie, ende coronatie, te betaalen binnen fes jaaren ende twaalf termynen , daer St. Jan commende t'eerfte termyn van fyn fal; op conditiën van geen brouwerien te ftellen ten platten Lande, ende die geftelt fyn af te doene, ende geen ceffien, refpyten .noch atterminatien voirtaen te geuen huyten aduys van den Officier , ende Seepenen daer onder de Suppliant woonachtich is , die hem eerft op te fake informeren ende den Creditoren roepen ende hoiren fullen. Blyckende by acfe hier van zynde geteyckent Y,
TNfgelicx hebben geconfenteert de voirfz tach* tich duyfent guldens op twee toecommende Kersmisfe, te betaelen tot onderhoudt van den Luyden ende makinge van den Slotet' Utrecht, mit conditiën dat zy voirtan in geen onderhout
van,



C 217 )
! van Knechten nochte Fortificatiën ende reparaI tien van Sloten in Vryeflant, Overfticht, Utrecht, ende elders gehouden fullen fyn yette contribueren , meer ende buyten anderen Landen van de Keyferlycke Majefteyt van herwerts 1 ouer. Blyckende by aéle geteyckent als bouen. Y.
1 TVTAer dit confent gedragen in 't openbaer I voir myn G. V. ende heuren Raedt, foe I hebbe ick naeder getreden by myn G. V. mit I eenige van den Gedeputeerden , ende hebbe I haer G. ter prefentie van den Cardinael van I Luyck, Bifcop van Palerme ende Hoichftrate, I verclaert de foberheyt ende cleynheyt van 't , Lant van Hollant, ende fyne armoeden, con: cluderende by veele redenen, dat de Keyferi. lycke Majefteyt den feluen voir den toecom-
mende tyt verdragen moet meer fubuentien I t'eyffchen tot dat zy wat becommen zyn , alI foo zy bouen alle anderen Landen gccontriI bueert hebben in de lange voirgaende oirloge, 1, ende nyet te compareren en fyn by d'andcre I Landen, want het minfte Quartier van BraI bant beter es dan geheel Hollant van proffyt
ende incomfte, &c. welcke doliantien myn G. < V. ende Stathouder belaft hebben te ftellen by
Gefchrifte, om te feynden an den Keyfer.
j "VTAn hier fyn ick mit Bets geordonneert te reyfen tot Cameryck om te verfoucken re: ftitutie van den genomen Goeden ter Zee, enij de ick hebbe ge vaceert vier en feftich dagen, 1 pnde Bets heeft gevaceert.
O 5 No-
1529-
7. Juny.



1529. J. Juny. ■
Pag. H4«
De-
C ai8 )
NOta dat ick tot Cameryck meer dan een maent hebbe gevaceert nae Meefter Jooft Bets, ende dat Bets t'huys gecommen fynde •en Dachuaert van den Steden geweeft es in ien Hage, om te maken een Afte dat Willem Goudt Rentmeefter hem foude verobligeeren voir feker Finantie tot volmakinge van de Sterfte binnen Utrecht, weluerftaende dat hy hem fal rembourferen van de Penningen die 't Lant daer toe belooft heeft te betaalen tot twee Kersmiffen, daer Kersmiffe commende d'eerfte van weefen fal, 't welck ick my refereere tot te Nemorie van Bets.
Dachuaert in den Hage
Den 23. Augujiy anno 1529. ,
op die fculden ende achterweefen van Gerit Geerlofs , Rentmeefter particulier in 't Quartier van der Goude.
p R JE S E N T I B U S.
Fan Dordrecht. Van Leyden.
Tan Pieterfs, Mr. Willem , Penfio-
ende 't naris.
Heerfcip van Wena. Amfterdam.
Van Haerlem. Mr. Andries, Penfio-
Frans de Witte. naris.
Van Delft. Vande-r Gouwe.
Tan Aperff, Willem Janfs,
ende Jacob Minne,
Mr. Huge. ' ende Mr. Dirck.



( 219 )
t T""\Efe Dachuaert was befcreuen ten verfoucIJL^ ke van die van der Goude, diefeggen I wilden dat die Stadt van der Goude nyet en > foude refponderen voir de Rentmeefter particulier Gerrit Geerlofs, dewelcke voir fyn fcult Ifugitiff was, mer dat de fcaden by den anderen IQuartieren mede gedragen foude zyn, vuytgejfondert Amfterdam die in des gemeen Lants renten nyet verbonden en ftaen, ende worde i daer ouergeleyt tot groote fomme toe van renI ten die in Vlaenderen noch nyet geloft en wadren by den voirfz Gerit, daeromme de Scepen f van der Gouds opgehouden worden, &c. concluderende tot garrant.
J)ïe Gedeputeerden van Dordrecht, Delft, ende Leyden feyden dat elck Quartierhad;!de fynen Rentmeefter particulier tot verfoucke van den Steden in 't felue Quartiere, welcke Steden hadden elck genomen borgen van
i heuren Rentmeefter, ende daeromme elck voir nlden zynen verantwoirden moefte,. ende an fyünen Borge verhaelen, ende concludeerden dat ildie van der Goude oick fculdich waren fulcx Ite doene.
«I JJAerlem om f onderhouden vrientfchap wilde lieuer tot drie ofte vief hondert gulden
ii ten hoochften die van der Goude te baeten comImen over 't gemeen Lant.
jJT^Te van der Gouwe nae lange communicatien bekenden dat zy Huyfen ende Goeden in is handen hadden , foo veele datter geen groot I verlies vallen en foude, ende oick wiften zy I enige Borgen, &c. Eyn-
1529. 1
2$.Slugufti



( 220 )
il.Augujl. Pag. 115.
ü Ynteïicken myn Heere van Affendelft, Mr.
Vincent, ende Jacob de Jonge Commiffariffen , Partyen gehoirt, hebben gevonden expediënt , onuermindert t'recht van Partyen, daer acte af gemaecf is, die ick onderteyckent rebbe, ende my toe refereere.
TCk hebbe die van Amfterdam mede in defe Dachuaert.doen roupen, daer ick myn rapport van Camerycke gedaen hebbe in abfentie van Meefter Jooft Bets; ende ick hebbe gegeuen Inftruétie om die Getuygen te recolleren , ichteruolgende 't appoincfement van den Commiffariffen tot Cameryck. Ende my es gelaft tot Middelburch ende elders in Zeelant my t'informeren op de namen van den Capiteyn en in Bretaingne ende Normandie, ende t'onderfoucken wat Goeden in de Plaetfen daer van den Hollanders ende gebeuyt mach zyn, in welcke fake ick by eftimatie ge vaceert mach hebben elf dagen fonder Bode.
JgNde ick hebbe Dirck myn Bode daer gefonden die gevaceert heeft fes dagen. Ende betaelt voir de twee Certificatien ende Clercken Drinckgelt twee ponden feftien fchell.
ITem die van Delft hebben verthoont dat zy in den hueren geuondcn hebben groote faulten in 't Ambachte van den Thinnegieters , enJe dat het Thin gemaeét in een van den Steden van Hollant luttel mach gelden in d'ander Stede ; ende elck laket of mispryft des anders iverck. Cloncluderende om te maken een gelycke Ordonnantie ouer al Hollant.
Ins-



( £21 )
f TNsgelicx hebben die van Delft verthoont dat [ de ïollenaer t'Antwerpen heuren Poirteren! !" wille verdachuaerden in den Raedt van Bra,1 bant, om t'hebben tol van dat zy dagelicx nae | ouder gewoonten feylen mit heuren Bierfcepen liin Vlaenderen, ouer den Stroom van Brabant [ genoemt Stockachter, 't elck es dequeftiet'an| deren tyden by Merikenen Pottelberge gemor ueert , die ick in mynen tyt afgeleyt hebbe. !. Ende zyn defe twee faken gereferueert tot ten i ii. Septembris dat men in den Hage vergadeli ren fal, om te deputeeren die tot Cameryck i reyfen fullen, achteruolgende het affcheyt eni de rapport voirfz.
Dachuaert van den fes grooten Steden in den Hage
Den n. Septembris anno 1529.
Ick gecommen zynde van der Goes ende Veere.
PR JE SENTEN. Van Dordreght. Van Leyden.
' Mr. Jooft Bets. Mr. Willem, Penfio-
Van Haerlem. naris. Baniaert Saysfen. Van Amfierdam.
Van Delft. Buyfch Jans,
Cornelis Aelbrechts, ende ende Mr. Andris.
Mr. Huge. Gouwe.
Mr. Dirck, Penfionaris.
Adv
1529.'
I. Augufl.
II. Sep' temb.



( 222 )
1529II. Septemb.
Pag. 116.
Congie van den Cooren.
AChteruolgende de voirgaende Dachuaert, omme te deputeren die tot Cameryck fullen reyfen, fijn gedeputeert fonder verdrach, d'Aduocaet mit Mr. Andries van Amfterdam. Weluerftaende zoe verre myn G. V. de coft wilt doen van den Commilfariifen die tot Cameryck fullen weefen.
TV/fEefter Jooft ende ick hebben geeyfcht betaelinge van onfe vacatiën, te wctene voir hem twee Philipus guldens 's daechs, ende voir my drie Ryns gulden, bouen de Wagenhuyre. Die voirfz Gedeputeerden, kenden redelick te weefen dat men ons betaele, maer en waren nyet geauélorifeert onfe Dachgelde te taxeeren , 't welck zy referueren ter naefter Dachuaert, hoopende te doen goetraport,ende myn excufatie van defe reyfe te doen en mocht my nyet helpen. Ut infra.
JTem van den .Thinnegieters es gemeyn coftume, dat zy acht pont Loots doen in 't hondert van 't fin tin. Ende fullen dit bat raporteren totte naefter Dachuaert.
TTem my es gelaft te fcryuen an den Tollenaer van Antwerpen defe fake vuyt te fteb len tot myn compfte by hem, als ick gefcreuen hebbe.
J£Nde men fal dit clagen myn Heere den Stathouder mitte moleftatie van Jan Pels, die nu wederomme eyfcht Congie-geit van't Cooren geuoert vuyter Maze ende 't Vlye, daer deur die van Bremen ende Danfick heur Cooren
ge-



( 223 )
j! geuoert hebben in Vranckryck, Portugale , : ende andere Landen , daer Coorens gebreck es, fonder in dele Landen te commen, daer 1 deur de Coopmanfcep ende 't weluaeren van : dien vuyt defe Landen verdreuen wort, als ; men nu mach fien by experientien, ende t'an; deren tyde wel verclaert es.
I TTem ick hebbe den voirfz Gedeputeerden ' •*■ verthoont, dat ick enige concept hadde ge. maect omme te verthoonen d'armoede van dee: fe Landen , die by d'andere Landen ymmers
by 't minfte Quartier van Brabant nyet te ge[ licken en es, t welck myn Heere van Hoichi ftraten begeert te hebben, om te fchicken an ' den Keyfer dat deefe Landen voir den toecooi mende tyden, mogen blyuen gefupporteert van ! groote Beeden, dat ick fonder eerft geuifiteert
ende raedt van den Steden nyet en foude wil1 len ouergeuen, quia littera fcripta manet. Ym; mer wel een fake es om rypelycken op te letI ten by hulp van den Raedt ende Rekencamer, 1 &c. Die Gedeputeerden hebben geweygert op i dit pas 't felue concept te willen leefen , 't felf[ de vuytftellende totter naefter Dachuaert, om
dan te vifiteren ende te uferen van aduys van
den voirfz Raede ende Camere, &c.
Dachuaert in myn abfentie *
Den . . Novembris. .
"^TOta, Dat ick weefende tot Cameryckmit j ^L/Sl Meefter Andries, foe heeft myn G. V. j gefcreuen an den Steden van Hollant, om aduys
II. Sep-, temb.
. Novemb,



C 224 }
1529- l
., Novemb. (
Tag. 117.^ \
(
l
i
] ] 1
i
30. en
laetften Deeember.
ys van fekere vryheyt die de Schotten anhaer ï. verfocht hebben om enige Coopmenfcepen uyt deefen Landen. Daer op by den Steden eaduyfeert es, dat men den Scotten nyet meer ryheeden en behoirt te confenteren , dan den )nderiaten van den Keyfer, die gaerne blyien fouden in de Coopmanfcepe, &c. daer van ck my refereere totten Regifter van Meefter [ooft Bets, die myn Officie heeft bewaert.
[N defe Dachuaert hebben die Steden gepafL feert ende geaccordeert den Aduocaet drie lyns gulden 's daechs, en Mr. Jooft Bets twee 5riilippus guldens daechs, die fyn Ordonnanie van den Greffier heeft ter caufe van de eerIe reyfe befcreuen den 28. Juny tot Came■yck, die coften van Wagenhuere zyn gcreferïeert tot den Aduocaet gecomen fal fyn van ^ameryck vuyt die tweede reyfe. Ut infra.
Dachuaert in den Hage van den grooten ende cleynen Steden van Hollant gehouden
Den 30. ende laetften Decembris anno i529-
P R JE S E N T I B U S. Van Dordrecht. mit Mr. Jooft Bets. Baniaert.
Van Haarlem. Delft. Jan van Schaegen, Mr. Willem van Alck-
ende ma, Penüonaris.
Frans de Witte, Burgemeefters,
Vm



C 225 3
Vhn Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Allart Bollarts, Cornelis Henricx,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Rotterdam. Meefter Florys Penfionaris»
Schiedam. Claes Dircx, Penfionaris.
j'TN den eerften, Meefter Andns ende ick IJL hebbett gedaen ons rapport van de twéé I Camericxe reyfen. Ende verclaert datter yeI mant geordonneert moet worden om 's anderj. dachs nae Regum te reyfen mitten befcadigen i an myn G. V. om te weeten d'antwoirt van den 'i Coninck van Vranckryck en de Keyfer, om i: te commen tot arreften op ten Franchoifen eni. de hueren Goeden weelende in deefe Lande, I achteruolgende de Requefte gedaen myn G. v V. ende haer beloften, &c.
j'CEcundo , hebbe ick geê'yft voir myn vacaI catien 's daechs drie rynsgulden, ende voir I Meefter Andries twee Philips guldens, gelycI ken Meefter Jooft ende my geconfenteert es ge, weeft voir die eerfte reife van Camerick ut fuI. Deel. P pra.
Hoorn. Jan Mathylf, ende Mr. Pieter.
Enckhuyfen. Frederick Zegerfs, ende
Fredèrick Hermanfs.
Edam. Mr. Jan, Penfionaris.
Munnickendam. Adam Janfs.
Grootebrouck. Pieter Janfs, Burgemeefter.
Pag. 118,
1529.
go. en laet* len De:cmb.



( 226 )
1529-
30. en laetften Detcmb.
1 ( I ( j
j
( ] i <
i c i 1
]
t
d
pra, ende daèrenbouen voir de maeltyden gefchonken den Commisfaris tot Camerick tusfchen feeuen ende acht ponden grooten Vlaems, snde de Wagenhuyre mit anderen extraordinaris oncoften ; die Gedeputeerden hebben begeert rapport.
TTem ick heb oick gerapporteert dat Doctoir Herman 't Beftant mit die van Dantfick heeft jecontinueert voir noch drie jaaren , achteruolgende den Brieuen hunlieden daer van gegeven ; ende dat die van Dantfick eyfchen relitutie van heur oude fcaeden gedaen op te :raue, ende dat zy blyven willen by heur oule gewoonte van voir te coopen, ende onfe 3oede te ftellen tot pryfe ende willen hebben len ouden telpontgelt, t'welck nu min es dan ichten die Lifte geftelt es geweest.
[Nsgelicx heeft Doctor Herman geraporteert „ dat die van Lubeck cum fociis Wenfche Stelen heurlieder fcaden ouer fullen feynden voir >aesfchen, om den eerften dach July te houien Dachuaert tot Bremen, om mit vrientfcep fte rechte te termineeren de queftien en gecillen. Hier toe fal men yemant binnen midelen tyde deputeren, achtervolgende den af:heyt by Meefter Cornelis, &c. gefloten tot ,ubeck anno 1525.
'Tem die Gedeputeerden hebben my belast de ■ drie Acquyten van Willem Gout Rentmees;r te attacheren an de Oélroyen van de verfeelde Renten, tot last van den Keyfer t'eynen den eerfte drie jaeren, &c.
Item



( **7 )
TTem die Gedeputeerden hebben genomen lecture, ende begeert Copie om t'huys te raporteren het Concept 't welck ick gemaecl ende myn G. V. verthoont hebbe op te cleynhede ende armoede van 't Lant van Hollant, '£ welck by 't minfte Quartier van Brabant nyet te gelycken en mach worden, ende zy fullen 't felue corrigeren, meerderen ofte minderen, elcx nae dat hy fyn Quartier in *t particulier best kent^ ende fullen antwoirt ter naefter Dachuaert innebringen.
TVJY es gelast te vercrygen Brieuen van Beneden of bouen om afgedaen t'hebben de ] Meete tot Yerfieckeroort die 't geley geit ne) men, gemerét de Keyfer op fynen Tollen die | Meete afgeftelt heeft.
' TTem^van Clement Wolfferts die fcult rekent op 't Lant ter caufe van d'oude oirloge van 1 Utrecht, daer van zyn befcheyt es onder Mees1 ter Joost Sasbout, ende voirgeftaen wort oueri! mits dat hy een arm oudt Man mit veel Kinderen belast es; by Mr. Jan Benninck ende die ^van Amfterdam es gefeyt dat ick myinformeeJre, ende dat de fake gehandelt worde by den I ouden Rentmeefteren die de faken van Utrecht I weeten. Ende dat beter es hem wat te geuen I vuyt gracie , dan defe fake te compoferen om ;<der confequentie wille, datter veele van gelycI ken fouden mogen eyffchen, die betaelt of mit I reedcne gecontenteert zyn by onfen VoirfaeI ten, &c.
P a Item
152P. 30. en laeu fien Decemb.
Meete tot
Yerfieke-
roort.
Pag. 119.



1529.
3©. en laet- • ften De- i temb.
Roerende de Tollen: van Hol- ■ lant. t < 4
i
li. 12. en 13. Jan.
( 228 )
["Tem hier heeft Frans de Witte verclaert dat d'interpretatie van de vryheyt van den Tolen gegeuen die van Hollant, gedaen es geveest, om dat die Scepen blyuen liggende in Zeelant , ende aldaer heur Zout, Wynen, ^ruyt vuyt tappende, 't welck vreemde Naien brengen ende Tollen van betaelen,'twelck te meeninge van den Grauen nyet geweeft en :'s, maer dat de Scepen mitte Coopmanfcepen 'ouden commen leggen in Hollant ofte oostvaerts ende elders daer mede vaeren fouden, kc. Hier es lange debat geweest, de Steden 'uilen doen rapport, om dit te verthoonen gelèraiicken myn G. V. om af te hebben, maer ndien zy 't nyet af doen en wilt , zoe fal ;lck die in fyn poffelTie ende title geturbeert ivort jufticie verfoucken als maintenuen, &c,
p)E Gedeputeerden voirfz hebben genomen ■-*' rapport op dat voirfz ftaet, ende interpretatie van den Tollen vry mitte andere pointen tot op den n. January, zoe verde zylielen by den Stathouder Hoichftraten die men feyt te weefen op commende wegen naer Holtant.
Dachuaert in den Hage
Den 11. 12. en 13. January anno 1529. ftilo Hollandiaï.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. Gerit van Montfort, Mr. Joost Bets. ende
Van Haerlem. Baniaert. Jan van Schagen.
Vam



f **9 )
Van Delft. Cornelis Dircx >
Jacob Oom, ende
! Dirck Duyst, Mr. Andries.
ende Vander Gouwe. Mr. Willem. Willem Jan , Burgeen des anderen- meefter.
daechs , Van Rotterdam.
Jan Aperff, Meefter Florys.
Vranck PieteriT, Schiedam.
mit Claes Dircx.
. Mr. Willem. Van Horen ende Enck
Van Leyden. huyfen, die ten laet i Mr. Willem, Penlio- ften Dachuaert wa-
naris. ren, ut fupra. Amfterdam» Allart Bollarts 9
OP ten n. January anno 1521. ftilo Hol landice , hebben die Gedeputeerden var ! den grooten Steden ende cleyne toegetaxeeri { voir onfe reyfe van Cameryck daer zy ons af 1 gedancf hebben, te weeten voir my drie ponc 's daechs, ende voir Mr. Andries twee pon tien fchellingen van veertich grooten 't pont 1 ende voir de maeltyt gefchoncken den Com l misfarisfen ende pourfuivanten twee en veer [ tich pont, ende van Acten ende Inftrumentei i verleyt drie pont negen fchellingen; die var /Leyden feyden mitten eerften indien de be fcadigen tot reftitutie quamen foo behoirden fj i • ons te loonen, ende indien nyet, foe fouder wy van 't Lant geloont worden. Maer alzoi " zy geen geuolch en hadden, zoe heeft Mr. Wil ; lem Penfionaris myn gefeyt dat hy hem con '\ form maecfe mitten anderen als voirfz ftaet P 3 En
15*9. li. ia. en 13. Jan.
l »
Pag. iao;
l
i
1



1529. II. 12. en 13- Jan>
Cane van't Lant te maken by Jan de Pape.
(230;
Ende ick hebbe geuaceert den tyt van drie en :negentich dagen, ende Mr. Andries vyf en tnegentich dagen.
gEcundo, die van Haerlem ende Amfterdam hebben wy geleuert die difpofitien van heur Quartier , om te adderen in 't gunt dat men ouergeuen fal van de cleynheyt, fnoetheyt ende groten oncoften van 't Lant van Hollant, om te verthoonen die groote armoede. Ende my es gelaft te fpreken Jan de Pape, om tè maken een Carte van 't geheel Lant, die feyt dat hy wel drie maenden tyts daer toe behouuen foude, ende dat hy t'anderen tyden daer toe verfocht es geweeft by de.'Heere van Dormont, die hem prefenteerde drie hondert guldens , die hy refufeerde. Die Gedeputeerden op ten 13. gehoirt hebbende dit rapport, hebben gefeyt dat men noch vertonnen fal mitte voirfz Jan te ftellen in 't werck.
HTErtio, die meefte opinie es dat men an myn G. V. ende Stathouder Staetsgewys veruolgen fal om afgedaen te hebben de interpretatie by Frans de Witte , Parthie ongehoirt vercregen, contrarie den Preuilegien van tolvry den Steden gegeuen, die daer van zyn in vredelicke poffeffie, ende zoe verre myn G. V, dat nyet af en doet te veruolgen oepeninge van Jufticie in den Raedt van Hollant, of ten minften in den groten Raet, aldaer elck die geturbeert es of fal worden by Frans de Witte ofte zyn Subftituten van den Tollenaers, fal mogen intenteren complaincte, om te blyuen in fijn posfeslie, gemeret. de Preuilegien di-
uerfch



(;
! uerfch zyn, ende nyemant aftie en competeert i dan die geturbeert wort, ende dit 't fonderen
I in 't Preuilegie van Hertoge Philips gegeuen tanno 1452., geteyckent by A. delaPorte, ;i &c.
QUarto, oick te veruolgen dat die van Hollant ende alle die geene die fullen willen
II vaeren vuyt t'Vlie ofte die Maze, fal blyuen I ongemalefteert van den Congiegelde, daer Jan I Pels Commisfaris van es , ende dreycht t'exe) cuteeren , contrarie t'Previlegie van den Sterf: den ende 't Lant, ende de poffeffie van dien; 1 ende ingeualle zy dat nyet en doet, te verfoucI ken de fake in Juftitie gecommitteert te zyn, I ende elcx die gemolelleert wort, fal hem mit I rechte mogen oppoferen by maitenue of com1 plainéte , ende es defe fake dyckwil opgefet ; geweeft tot de compfte van myn Heere den Stat: houder in Hollant, mitte faken van den BrouI werien ende diergelycke,
QUinto, angaende dat Clement Wolfferts van Amfterdam eyfcht 't Lant veertien hondert I gulden, ter caufe van dienften ende Verleyt"i geltin den oirloge van Utrecht oft Montfoort, I blyckende by den fack geleyt onder Mr. Jooft I Sasbout. Es gefeyt dat van quader confequenf tie zyn foude in deefe fake te treeden, om dat I oude faken zyn, ende mogelyck vernuecht is, dat ick de Sack wederom foude leueren in hani den van Mr. Jooft, ende feggen dat de Steden •j de fake committeren ter Jufticie, indien de I voorfz Clement playten wilt, &c.
P 4 Sex-
11. ia. en 13- Jan.
Pag. ui.



«529. <
II. 12. «B1
IZ-Jan. { ry.
CExto, van de Meete ende Drinckwyn tot Yerfickeroert, roerende t'Geleygelt, endè )ick van den clachten van Delft, dat den rollenaer van Brabant wilt hebben Tol van den Bierfcepen die vaeren deur Stockachter voorby Calloe, 't welck es de Honte, daer hier voirtyts proces om es geweeft, ende my gelaft an3e Reekencamer te crygen Copien autentycq imyte Ordonnantie van den Tolle, ende van Ier Sententie gegeuen tuffchen den Tollenaer van Brabant, ende den Tollenaer van Zeelant inno 1504. &c,
QP ten 13. Jannuary voorfz, es t'affcheyt van deeler Dachuaert geweeft, dat elck van den Steden hen op ten 17 dach vinden fullen tot Mechelen by my G. V. ende Stathouder, om mit remonftrantien ende beede afgedaen te hebben de voorfz interpretatie, ende beletvan Frans de Witte, indien nyet, te verfoucken Jufticie ut fupra. Infgelicx van Congiegelt enf de ander poincfen opgefet.
Dachuaert tot Mechelen van den grooten Steden
Den 17. January anno 1529. ftilo Hollandice.
AChteruolgende hetaffcheyt van den voirfz Dachuaert zyn de Gedeputeerden van j den vyf groote Steden, ende ick als laft hebbende voir de Stadt Leyden, gecompareert tot Mechelen; ende hebben eerft gedaen onfe doliantien contra Frans de Witte an myn Heere
van



C 233 )
van Hoichftraten Stadthouder van Hollant, die verclaerde dat hy zyns weeten nyet geweest en
I hadde in den Raedt, daer Frans de Witte die Aéte van d'interpretatie tegens de vryheyt van den Preuilegien roerende den Tollen van Hollant ende Zeelant vercregen hadde, waeromme myn Heere begeerde dat de Steden fouden maken Requefte om te verthoonen myn G. V. ende haren fecreten Raedt van heurlieder grieuen. Welcke Requefte gemaeél ende gefondeert es geweeft op te nulliteyt van de voirfz Aéte , als gegeuen Parthie ongeroupen ende ongehoirt , begeeren dat defelue Aéte foude worden gecaffeert, ende indien Frans de Witte yet eyffchen wilde of feggen, dat die van Hol. lant nu anders heur Preuilegie ufeerden dan fj ouer hondert jaeren, ende fonderlinge dielaetfte vier of vyf jaeren, dat hy felue Tollenaei geweeft es, 't felue eyffchen ende feggen fou-
: de. in jufticie, latende binnen middelen tyd( den Supplianten in heure oude poffeffie.
/"\P welcke Requefte Frans de Witte als Tol ^ lenaer, mitsgaders den Procureur Generae geroupen es geweeft, om te feggen die reede ne by dewelcke hy d'Acte fuftineren wilt o daer van renunchieren. Achtervolgende dee fen, heeft Frans de Witte by aduys enderaed van den Procureur Generael fcriftelicken fij: antwoirt ouergegeuen in den fecreten Raedt ende de Steden hebben verfocht Appofntemen pp heur Requefte. Ende es hemlieden gean pointeert geweeft dat myn G, V. defe lak committeert der jufticien in den fecreten Raedi fonder dat d'antwoirde van Frans den Suppl: P 5 an
1529.
17. January.
1
l
tPag. 122. 1
>
t



C 234 )
1529.
\7.JanuaOf-
Ü.Februar,
Wyn-
anten verthoont es geweest, daer van fy anderwerf gedaen hebben heur doleantie an den Stathouder voirfz, begeerende voirgeftaen té zyn, dewelcke fonderlinge my verweeten heeft, dat ick de faeke te zeer bitterlick veruolchde, ende dat de Keyfer fyn recht foude voirftaen. Daer wederomme op gefeyt worde dat nyemant en begeerde den Keyfer te prejudicieeren, maer beuonden foude worden dat de Keyfer fcade foude lyden indien de fake van den Congien ende Tollen effect forteren naer 't voirnemen van die vander Financie, dewelcke onfe Partien ende jugen in den fecreten Raede fijn fouden.
■plnaliter myn Heere feyde dat hy commen foude tot Utrecht ende daer den Staten foude doen befcryuen, om hem van als t'informeren ende 't Lant voir te ftaen daer zy in gerechticht fouden zyn , ende nyet vorder. Daer mede de Gedeputeerden van Mechelen gereyft zyn, ende gecompareert t'Utrecht ut infra.
Dachuaert tot Utrecht
Den 8. February anna 1529., ftilo Hollandia;.
PRiESENTIBUS Die Prelaten van Eg- Willem van Alckma, mont ende Bern- Ridderen, hem, De Joncker van Hoer-
De Heeren Jan vanDu- lem, voirde, Bailleul,



( 235 )
Wyngaerdc, Van Leyden.
ende Florys Dircx, ' Poelgeeil. ende
Van Dordrecht. Mr. Symon. . Mr. Jooft Bets. Amfterdam.
Van Haerlem. Andries Bollarts ,
Montfoort, Cornelis Bennick,
ende ende
Frans de Witte, Mr. Andries.
Van Delft. Vander Gouwe.
i Mr. Willem, Peniio- Mr. Dirck, Penfionanaris. ris.
OP defe Dachuaert den 10. February, heeft myn Heere van Hoichftraten mitten Audiencier als Commiffariffen van den Keyfer, den Staten van Hollant doen proponeren by monde van de Heere van Affendelft, eerft Raedt ende Prefident drie poincfen.
TN den eerften, dat de Prelaten van Eg■ mont ende Bernhem mitten Eedelen tot vyf toe , ende de fes groote Steden fouden willen befegelen ende confirmeren den Tractaet van Madril ende Camericken, gemaeéttusfehen den Keyfer ende Coninck van Vranckryck, daer toe myn Heere my gelaft heeft te reyfen in de fes groote Steden. Ende de voirfz drie Staten hebben de voirfz Traétaten van payfe belegelt ende bef woren, als blyéfc by der Copie daer van zynde.
'T'En tweeden, dat de Beede van hondert duyfent Croonen den Keyfer gecon-
fen-
1529.
;. Febrnar. Pag. 223.



1529.
t.Februar.
Dach-
fenteert op fes jaren ende twaelf termynen, voir lijn Huwelijck, eerfte geboren Zoone, Coronatie ende reyfe van Ytalien,daer St. T ans Milfe commende het derde termyn fijn fal, die fes groote Steden fouden willen leenen heur Segelen, om voir de negen termynen te verfegelen Renten den Penningh feftien, tot drie duyfent negen hondert tot lafte van den Keyfer die de Renten jaerlicx betaelen fal, ende mitte Penningen als die by 't Lant opgebracht fullen worden, zoo fal de Rentmeefter de voirfz Renten fuccelïïue loffen, fulcx dat 't Lant nochte de groote Steden geen laft hebben en fullen by de voirfz verfegelinge. Want anders de Keyfer de voirfz Penningen op Financie nemen moet, welcke Finantie 't Principael ineeten fal, foe dat fyne Majefteyt luttel profyt van 'f voirfz confent of beede hebben foude.
HTEn derden, alzoe die van Hollant tot volmakinge van de Sterfte van Utrecht, hebben geconfenteert tachtich duyfent gulden , daer de laetfte helfte van verfchynen fal Kersmiffe 1530, commende, worde begeert dat zy de Penningen fouden willen opbrengen by anticipatie Bamiffe commende , gemerft dat de Penningen by Financie opgebracht zyn, ende mits betaelende den Coopluyden in de Bamis Marft , foude een half jaer Financies befcut worden, 't welck beeter ware dat an de voirfz Sterfte geemployeert worde.



( 237 )
Dachuaert van de Staten in den Hage
Den 18. en 19. February anno 1529. ftiio Hollandiaï.
1529.
lf. en 19, February.
op de voirfz twee pointen geproponeert in de Stadt Utrecht.
Beyde Heeren van Du-
venvoirde, Willem van Alckma, Willem Oem, Ridderen.
Gerit van Poelgeest, ende
Florys van Wyngaerden, &c. Van Dordrecht. Ocker Janlf, ende
Bets.
Van Haarlem. Frans de Witte, ende
Baniaert.
NTIBUS
-Delft. pjg. Ia|.
Jan Aperlf, Pieter Dircx, ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Van Leyden. Dirck Fiorylf,
ende Mr. Symon.
Amfterdam. Hillebrant den Otter,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Crimpen Schout,
ende Mr. Dirck.
Die Eedelen ende Gedeputeerden van Dordrecht, Haerlem ende Leyden, hebben in de voirfz twee laetfte poinófen geaccordeert, op hoope dat de Congien van het Coorn te voeren vuyt ten Lande, afgedaen fullen worden , daer de Heere van Warmen toe gecommitteert es, om te informeeren wat fcaede defe



1529-
1? en 19. February.
Item
fe Landen ende oick de Keyfer hebben by t'verbot van geen Oofters Cooren te voeren vuyt delen Landen dan mit Congie; insgelicx dat myn Heere verftaen fal de faken van den Tollen die Frans de Witte heffen wilt op ten vrien Plaetfen van Hollant. Ten derde oick dat men nyet brouwen en fal op ten Dorpen by forme van neringe , &c. Ende oick op hoope dat myn Heere fal ordonneren een Stathouder op 't Slot van Utrecht die te verliefen heeft ende Borgen Hellen mach, mit meer diergelicke cleyne faken dienende tot eere ende proffyt van den Lande, &c.
£)ïe van Delft, Amfterdam, ende der Goude en hadden geenen last te verftaen tot te voirfz twee poinclen, ten ware dat eerft ende al voiren in de voirfz queftien van den Congien ende Tolrecht, voirfien ende afgedaen waren , ende verfochten dat Frans de Witte d'Acle van der interpretatie vercregen ongeroupen ende ongehoirt, af-foude willen doen, als null negeen , ende fcriven op, op cautie, tot dat defe queftien gedecideert fouden zyn, t'welck Frans nyet accorderen en wilde , 'ende myn Heere van Affendelft als Commisfaris en hadIe geenen laft hier inne te voirfien, waeromme by d'Eedelen ende drie Steden danefe van heurlieder antwoirde, befcheydende den Steden, dach, te weefen t'Utrecht den 24 om te geuen antwoirt myn Heere den Stathouder, ende om de faken daer t'onderfoucken van t'rccht dat de Steden pretenderen van Tolle vry.



( *39 )
: TTem die van Dordrecht, hebben begeert op ' A die van Amfterdam dat zy tot 's Lants coste , fouden willen den voirfz Commiifaris Du:, uevoirde doen doen de voirfz informatie op i; ten Congien: d'ander Steden dit hoirende en hebbender nyet tegens gefeyt, ergo tacite ge. confenteert, t'welck die van Amfterdam op my < begeert hebben geteyckent te worden.
| TTem my es oick gelaft te vernemen an den k Commiffaris van des gemeen Lants Reeke! ninge, hoe veel die Dorpen onder Egmont ge] legen noch fculdich zyn van voirleden gelofte I Renten tot proffyt van den Lande, om dat gei weeten, den Staten an te brengen om veruolcht i te worden als redene eyffchen fal.
Dachuaert tot Utrecht
Den voirfz 24. February anno 1529. ftilo Hollandise, voir Paeffchen,
ivan den Eedelen ende Steden, by de Heere I van Affendelft gedaen, op 't affcheyt van de voirfz Petitie ende Dachuaert van den Hage, &c. Ended'antwoirde principale gefchiede den 3. Marty.
P R /E S E N T I B U S. ! Heere Willem van Fan Dordrecht.
Alckma, Ridder, Damafs Philips, ende ende
': Florys van Kyfhouck, Mr. Jooft Bets. Cafteleyn van der
Gouwe. Fan
18. en i<&' February.
Pag. 125. 24. Febr.



1529.
34. Febr.
Van Haarlem. Frans de Witte, Jacob van Montfortj
ende Baniaert.
Delft. Jan Aperlf,
ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Van Leyden.
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Allart Bollarts, Hillebrant Jans, Cornelis Bannick,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. De Schout Crimpe,
ende Mr. Dirck. Ende veele van de Waterlantfe Steden ende Dorpen.
Die Eedele ende Steden van Dordrecht, Haerlem, en Leyden hebben geconfenteert in de anticipatie te doene tot Bamiffe van de veertich duyfent die verfchynen fullen tot Kersmiffe 1530. naeftcomende, foo dat de Penhingen meer verftrècken ende tot volmakinge van den ftercle t'Utrecht mach geemployeert worden, daer van ick aéle in Pampieren hebbe gegeueil Hoichftraten, ende hier naer hebben d'ander drie Steden hem conform gemaeét, ut infra.
TYIe voirfz Eedelen ende Steden, hebben oick geconfenteert te leenen haer Zegel den Keyfer, om te mogen vefegelen drie duyfent negen hondert pont van veertich groten tot lafte van den Keyfer, die nyemant in 't Lant van Hollant tot coopen conftringeren en fal, ende dat fijn Majefteyt betaelen fal t'verloop van den jaerlicxe Renten, ende 't Lant vryen fal dat fy geen fcaden hebben en fullen van den Hooft-
pen-



I( 241 ) penningen ; tot verfekertheyt van dien , fal Willem Gout nu ter tyt Rentmeefter, 't Lant geuen zyn Brieven van verbant, dat hy de ji Penningen van den eerften negenften termyn j, die Kersmiffe anno 1530. commende by hem I geheuen fullen werden, om daer mede te losffen defe Renten-naer aduenant die fterckert i mogen , ende den Staten befcheyt fal laeten I fien, dat die tot loffinge geemployeert fullen j zyn, al eer hy den nauolgende termyn falmoj gen eyffchen ofte ontfangen, ende alfoo voirts 3 van termyn tot termyn tot ten laetften toe, ende fal bouen 't Hooftgelt van de loffinge be-; taelen die verfchenen Renten van andere des ). Keyfers Penningen. Ende oft gebeurde dat ;een ander Rentmeefter binnen middelen tytge) Helt worde in de plaetfe van Willem Goudt, : foo fal defelue 't Lantbelouen als Willem Goudt i belooft heeft, eer hy manen ofte ontfangen fal mogen, daer toe myn G. V. ofte Keyfer hem i authoriferen fal , ende nu beloven fal > &c. r Ende dit confenteren de voirfz Gedeputeerden < op het toefeggen ende goede betrouwe van myn ; Heere van Hoichftraten, die belaft heeft d'in: formatie te doen volcomen by de Heere van Warmont roerende den Congiegelde van den 1! Oofterfche ofte Vreemde Coren, ende de felI ue Impoft terftont af te doen, als hy by myn ! G. V. te Houe gekeert ofte gecommen fal zyn. I Ende oick op hoope dat by beyden den RaeI den, grooten ende fecreten, voir den eerften Juny commende fal doen decideren het poffefI foir op ten gefchillc van der Acfe by Frans de ï Witte als Tollenaer partie ongeroupen, onge1, hoir, fonder aduys op fijn finifter te kennen L Deel. Q ge-
1529.
24. Febr. P«g. 126.



( 24» )
I5S9-
24. Febr.
JDach-
geuen vercregen; mit welcke Eedelen encie drie Steden voirfz, in de voirfz Petitiën mit conditiën als voiren, hun nae conform gemaeckt hebben, eerft die van der Goude, daer nae van Delft , ten laetfte die van Amfterdam; welverftaende dat Amfterdam fegelen fal op hem feluen nae ouder gewoonten; ende moeten de voirfz Steden eerft hebben Oftroy om te mogen verfegelen , ende Brieuen van verfekertheyt ende een Acle van de voirfz Petitie, als die begeert es geweeft van myn G. V. ende Rentmeefter mitten voirfz conditiën, &c. dewelcke hebbende ick Ade geuen fal van deii voirfz confente.
T~)Ie Steden hebben hier verfocht afgedaen te hebben de Brouwerien ten platten Lande, ende van geen meer te ftellen, achtervolgende de beloften van myn Heere van Hoichftrate hier voirtyts gedaen, maer die Eedelen, ende oick die van fijnen Raedt waren, hebben hun fulex geinformeert dat hy geantwoirt heeft, dat de Steden hen: vergen onmogelicke faken , dat hy geen macht en heeft over den grooten Eedelen, als Buren, Breederoede, Montfoort, ende andere, t'welck gehoirt de Steden verthogen zyn, fonder my verder te belaften enige folicitatie, ende es dit gefchiet ick fieck leggende tot Heer Jan Vos, als my geraporteert es geweest, qiiod notandum pro memoria.
TCk hebbe in principio Aprilist'Utrechtbymyn Heere ontboden geweest, ende aldaer hem gegeuen, Acte van de voirfz verfegelinge.



( fi43 )
Dachuaert in den Hage
Den ao. Ap'üh anno 1530. naer Paeflchen.
1530.
zo.Aprilis, Tag. 127,
P R JE S E Van Dordrecht. Jacob van Tol, Jan Ockers, ende
! Bets.
Van Haerïem. ! Mr. Lambrecht, Se cretaris.
Van Delft. Jacob Oom, ende Van Eynde.
Van Leyden. Henrick Florys, ende
; Mr. Willem.
Amfterdam. Allart Bollarts,
N T I B U S. Mr. Pieter,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Willem Janff, ende Mr. Dirck.
Horen.
Pieter,
ende Henrick Dircx.
Edam. Mr. Jan, Secretaris.
Munnickendam. Jooft Janfs , Burgemeefter.
Die Steden hebben gefloten datter twee van den Eedelen ende zy feluer in nótable getale, bouen by myn G. V. ende Stathouder, den tweden May commen lullen om te folliciteren dat d'imformatie gedaen by de Heere van Warmont roerende den Congie - gelde geftelt op 't vuytvoeren van den vreemdeCooren gevifiteert worde, ende dat defe queftie afgedaen zy, om te fcuwen t'intereft van den Keyfer ende iynen Landen van harwaerts ouer, fonderlinQ a ge



C 244 )
zo.Aprilis. (
1
I
i <
<
1
1
Pag. 128.
Des
;e Hollant de geheele negociatie van Ooftetï :nde Weften gelcapen es te verliefen , &c.
f Nsgelicx om afgedaen te hebben die A&e by Frans de Witte Tollenaer parthien ongeroe>en, öngehoirt, ende fonder aduys van der hameren van Hollant, contrarie den Premieren van den Tollen vry van Hollant, ende "onderlinge het poifelfoir, ende nulliteyt van le voirfz A&e voir den eerften Junycommenle by beyden den fecreten ende groten Raélen, achteruolgende den belofte van myn Hee■e van Hoichftraten van beyden voirfz poinc:en den Staten van Hollant t'Utrecht gedaen. Vlaer indien enige Procelfen in 't principael of 3m t'exhiberen enige tytelen van Tolle vryfoiiie moeten gefchien, zoe wil elck fyn Preuilegie in 't particulier mit Jufticie voirftaen, om iat de Preuilegien diversch zyn, daer de voirfz Staten noch bouen van mit malcander concla* deren fullen.
TTEn derden es gefeyt dat men Doctor Herman Suyderhuyfen fal vraegen , of de fes Wenfche Steden heur dachten ouergefonden hebben als de Befcadigen van Hollant hebben gedaen, ende indien nyet, foe fal men doen fcryuen dat by ons nyet en ftaet dat die Dachuaert tot Bremen geleyt den eerften July comende , nyet gehouden en worden, want fonder heur fcaden eerft geilen, en connendievan Hollant nyet beraden commen ter voirfz Dachuaert, om hemlieden alfoe te ftellen in moram.



C «45 )
T^Es verfocht by den vyf Steden, ende Am■ fterdam hebben geconfenteert dat zy verT fchieten fullen die vacatiën van den Heere van Waermont zyn AdjoincT:, ende Mr. Andries, gedaen in de fake van Congiegelde, ende es Ordonnantie vuyt mynen name gemaeci op ten Rentmeefter Cryfpyn.
TLJY es gelaft voir te reyfen bouen, ende te folliciteren dat de voirfz informatie daer gebrocht worde tegens de comfte van den voirfz Staten, ende oick om te folliciteren onfe behouften van den voirfz verfegelinge, als Oétroy, A&e van verfekertheyt, ende datter an cleeft. Insgelicx dat den Drinckwyn ende Mede, voir den Tollen van der geleyden of gedaen zyn mach op 't fcriuen yan heur Brief an myn G. V.
Dachuaert tot Mechelen van den Staten yan Hollant, aldaer ge compareert.
Den 5. May anno 1530.
PRESENTEN. Heer Willem van Alck- ende
ma, Jooft Gans.
ende Van Delft,
Florys van Kyfliouck. Mr. Dirck van Beeft,
Van Dordreght, ende
Cornelis Witte, Vranck Pieterfs.
ende Van Leyden.
Mr. Jooft Bets. Jacob Cornelis,
Van Haerlem. Jooft Janfs,
Q 3 en-
5. May.



5. May. Pag. 139.
( 245 )
ende ende
Meefter Willem, Pen- Mr. Dirck.
fionaris. Hoorn.
Fan Amfterdam. Mr. Pieter, Burge-
Allart Bollarts, meefter.
Mr. Pieter Colyn, ende
ende Van Edam.
Mr. Andries. Mr. Jan, Secretaris.
Gouwe. Willem Jan Janfs,
DOnderdach den 5. May hebben die Staten hem verfchenen by myn Heere vanHoichftraten als Stadthouder van Hollant, ende hebben achteruolgende zyne beloften gedaen t'Utrecht, verfocht an hem affiftentie van den Congiegelde, hem prefenterende toebefegelt d'informatie gedaen by de Heere van Warmont, hartelicken remonftrerende 't intereft van den Keyfer ende fijne Landen. Insgelicx ten tweden hebbe ick verfocht, dat d'Aéte van interpretatie by Frans de Witte wederoepen mochte zyn, ende indien Frans yet eyffchen wilt, dat hy die van Hollant roepejin jufticie, daer ende alfoe 't behoirt, nauolgende heurlieder Previlegie in Hollant. Ende want mit veele vuyrige woorden, dat by my gefeyt worde, heeft gefeyt dat ick gracelicken ende fmekende dit verthoonen foude op 's anderendaechs voir de Heeren van den grooten ende fecreten Raeden , die daer by hem in fyn Camere comen fouden. Myn Heere voirfz waerfcoude ons oick dat die van Delft ende der Gouwe berucht waren, dat zy fonder Congie groot Cooren vuyt Vlaenderen gevoert hadden buyten in vrempde Landen t



r 247;
I den, daer zy af hoiren fouden. Die van Delft ende der Gouw feyden dat zytter nyet af en 1 wiften, ende indien yemant van heure Poirters 1 dat gedaen hadden, dat men hemlieden eerst roupen ende hoiren foude heurlieder deftentie, ende indien zy hen nyet en conden verantwoir! den, dat men corrigere den fculdigen, zyof't . Lant en fouden hen dat nyet onderwinden, | &c.
I T"\Es anderdaechs hebben die voirfz Staten mit I gracelicke woorden , oetmoedelicken ver! focht an den voirfz Raeden, 't gunt dat voirfz j| ftaet, ende ick hebbe ouergegeuen fekere doliiantie tegens Frans de Witte, ende verfocht als voiren, insgelicx dat d'informatie van den !' Congiegelde geuifiteert mochte worden. Enü de es oick belooft antwoirt te geuen in corten I dagen daer mede wy redene hebben fouden te jivreden te zyn. Mer en werde tot die van jl Delft of der Goude nyet gefeyt van des voirfz I ftaet.
I TTem Dynsdaechs den 10. May, zyn die Sta, ten voirfz ontboden in den fecreten Raede, I aldaer geroepen waren die Prefident, Meefters [ Jerome van Dorpe, Lambert van Briaerde en[ de Gerit Muylart, Raetsluyden in den groten | Raede, ter prefentie van den Procureur Gemerael ende Frans de Witte, Ende Palerme I lafte den Staten noch eens te doen heuren eyfch, 't welck zy gedaen hebben, allegeren| de heure tytelen , confirmatien van dien pro majore, ende heurlieder poifeflie van dien pro minors, &c. Concluderende d'Aéle van interQ 4 pre-
isso.
5- May.,
XoMay,



C*48 )
Ï533- l
10. May. j C
a t
v
1 < 1 ]
i
Pag. 13°.
retatie (ter contrarie by Frans geobtineert, •artien ongeroupen , ongehoirt , ongedefeneert fonder aduys van Hollant gegeuen) &c. Is nul ende uegeen gerevoceert foude zyn, m ware of de voirfz Procureur yet wilde fegen tot juftificatie van der feluer Acte, die Staten fouden daer op antwoirden, tot.welc:en fine ende geen andere zylieden daer ge:ommen waren ende die'voirfz Stathouder van foliant hemlieden beloeft hadden dit fomiericken te doen termineren voir den eerften Juïy cpmmende. Die voirfz Procureur heeft ;evraecht tot drie of viermael of de Staten geen /order conclufie nemen en wilde, daer op fy :elcken untwoirden dat zy geen ander nemen ;n wilden op dat pas , hy feyde datter hier s/oirtyts Appointement gegeuen was in de fake roerende den Preuilegien van Tollevry, dat de Staten daer op nemen fouden heure conclufie, hy foude antwoirden; daer op de Staten feyden datter geen Appointement en was dat hemlieden daer toe bedwingen mochte , maer het ftont in de wille van den Staten die altyt geclaecht hebben dat 't felue Appointement gegeuen was , fonder dat zy oit gehoirt hadden 't gunt dat de Procureur of Frans feggen wilde tot juftificatie van den feluen Appointemente. Ergo nul als d'Acfe voirfz, perfifterende. Ende hebben de Staten geexhibeert 't felfde Appointement op te llequefte geftelt den 23. January leftleeden, daer zy noyt mede te vreden geweeft, of geaccepteert en hadden.
Tl/ïYn Heere van Palerme heeft verclaert ende iYA gefeyt, myn G. V. wilt dat die van Hollant



( 249 )
Jïant fallen heure dachten by Gefcrifte ouergei uen aldaer in den fecreten Raede voir negen ■vuyren des anderen daechs. Contenderende i tot beyde fynen, te weetene zoe wel tot an; nullatie van der voirfz A&e, als die poffefTie 'van heuren Preuilegien, daer van zy de Coipien fullen ouergeuen , ende die Procureur Generael fal op als antwoirden, &c.
\f~XP des anderendaechs te weetene den ir.
May , zyn die Staten voirfz wederomme gecompareert in den fecreten Raede, ter prefentie van den voirfz Heeren ende Frans de I Witte mitten Procureur Generael onfe pari tyen. Ende hebben my mit monde doen feggen dat zy aldaer gecomen waren, alleenlicken op 't affcheyt ende beloften van den voirfz Stathouder, om afgedaen ende gereuoceert te hebben de Aéle van interpretatie van dato den si. Üctobris voirfz, daer toe ende tot geen andere fine zy altyt hebben gecontendeert, en| de noyt redene en hebben mogen hoiren waer I mede de voirfz Frans of Procureur Generael I defelue Aéle wilde juftificeren. Ende nu dat : erger es ende tot meerder grief van den Staten , j gelaft worden Eyffchers te worden voir den fe: ereten Raede in de materie poffeifoir, ende ' t'exhiberen heurlieder Preuilegien , dewelcke ] mitsdien fouden worden litigieux, daer toe zy I nyet gelaft en waren, noch daeromme gecom1 men en waren. Verclaerden daeromme alfoe i aldaer noch geen litifconteftatie ofte litifpendentie en was, of indien daer enige zyn mochj te renuncieerden daer van, ende van den in■ ftancie, referuerende heurlieder doliantien, om Q 5 in
ii. May.



li,May.
\
i I J
) (
]
c Uo)
in tyt ende wyle te remonftreeren, daer zy hoopten dat bat gehoirt ende meerder vrugt doen foude tot heurer intentie ende voirnemen, Ende worde by myn Heere van Palerme gefeyt dat die Staten by Gefcrifte fouden ftellen dat voirfeyt es, om Afte daer van gemaect te worden, 't welck ick gedaen hebbe, ende die Staten gecorrigeert hebben, ende alzoe ifler Acte af gemaeci by den Secretaris Mr, Louys de Soete, daer toe ick my refereere. Ende es de voirfz claufule van referuatie vuyter Acte gelaten tegens onfe danck, want Palerme verboden hadde die daer inne te ftellen. Ende alzoe den Staten dochte dat zy aldaer geen vrucht doen en fouden, hebben gefweegen te fpreken van den Congiegelde. Ende hebben haare dachten gedaen an myn Heere den Stadthouder die hem excuferen woude , maer worde heet daer veele woorden gebuerden, daeromme de voirfz Staten zeer malcontent gereyft zyn , Meefter Andries ende my daer latende Dm te folliciteren Brieuen van verfekertheyt ran den drie duyfent negen hondert ponden te rerfegelen ; van de meete af te hebben op 't Seleegelt, ende den Tolle van Stockachter, m\ welcke Meete ende Drynckwyn de Trefoier gefcreuen heeft om aduys an den Reken:amer van Brabant, ende de Rekencamer voirts n den Rentmeefter Jan Moye t'Antwerpen. inde Frans de Witte prefenteert de Pacht van len Gelee ouer te nemen, ende fal de Meete fdoen.
[N 't fcheyden van den Staten es de Heere van Malle gecommen, ende enige Steden
heb-



( 25i )
hebben hem geklacht ouer Stathouder ende Appointement voirfz, ende wy hebben hem ende den Audiencier geinformeert fulx, dat zy den ] Stathouder badt hebben onderrichtdie ons gefeyt hebben, dat wy corts wederomme nae 't fcheyden van de naeuolgende Dachuaert in den Hage, commen fouden. Ende hoopten de voirfz Acte van interpretatie te doen wederroupen.
Dachuaert in den Hage
Den 2,0. May anno, 1530.
PRiESENTIBUS
Van de Edelen. ende
Heere Willem van Bets.
Alckma, Van Haerlem.
ende Willem van Bercken-
Florys van Kyfhouck, roe ,
Cafteleyn van der ende
Gouwe. Baniaert.
Defe zyn geweest in Van Delft.
den Hage mer nyet Mr. Dirck van Beeft.,
in de Camer by den ende
Steden, ende heb- Pieter Dirck Wou-
ben geadvoyeert dat terff.
by den Steden hier Van Leyden.
na gefloten es ge- Mr. Willem, Penfio-
weefl:, ende oick naris,
van een eerlick glaes Van Amfterdam.
tot Hoichftraten. Allart BoÜarts,
Van Dordreght. Cornelis Banninck ,
Aert Henricx, ende Mi*. Andris.
Van-
H. May. 'ag. 131
20. May.



1530.
Die
f )
Vander Gouwe. Hoorn. Willem Jan, Mr. Pieter de'Jonge,
ende
Mr. Dirck, Penfionaris.
OP huyden fyn by den Steden gedeputeert tot my, Bets, Mr. Andries, ende Mr. Dirck van der Goüde, omme bouen te yeruolgen op ten, voirfz hoope van afgedaen te hebben de voirfz Afte van interpretatie, achteruolgende die nyeuwe Requefte die ick gemaeft ende hemlieden gelefen hebben. Ende indien Mr. Vincent bouen compt, zoe fyn defelue mede gedeputeert om te folliciteren afgedaen of gefufpendeert te hebben 't voirfz Connegelt op ten vrempde Cooren vaerende vuy:er Maze ende Maerts diep, ende indien Mr. Vincent daer noch nyet en es, foe fullen zy jouen reyfen als hy daer wefen fal.
Qfe Steden hebben geaccordeert een Glaes tot Hoichftraten ende wat goets te maken,
QAer fyn gedeputeert te reyfen op te Dachuaert , die prima July commende fijn fal ot Bremen mitten Wenfchen Steden ende Danicke, tot ten Aduocaet Meefter Jooft Bets, nde Mr. Andries, ende indien Meefter Jooft lyet reyfen en mach, dat ick een fal mogen hgeren die 't my belieft. Ende want ick nyenan\ eligeren en wille, foe fal ick een ander )achuaert doen befcryuen. <



(253;
T*\Ie Gedeputeerden hebben genomen rapporl op te Requefte van den Prior van den Predicaren.
Dachuaert in den Hage op de reyfe van Bremen,
Den 9. Juny.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. Amfterdam.
Die Schout, Allart Bollarts,
WüLm Bouwenff, ende
ende Mr. Andries.
Bets. Gouwe.
Van Haarlem. Mr. Jan Janfs „
Schaeghe, ende
ende Mr. Dirck.
Bekefteyn. Horen.
Delft. Nicolaus vander Laen. Mr. Huge van Eyn- Penfionaris.
den. Enckhuyfen.
Van Leyden. Frederick Zegerts, Dirck Otto, ende Mr. Willem.
VAn Bremen te reyfen es geproponeert dal Bets nyet en mochte vaceren, waerom die van Dordrecht, Haerlem ende Amfterdam van aduys waren, dat ick mit Mr. Andries 't befte fouden doen , ende leggen voirtan die Dachuaert hier in den Landen van den Wenfchen Steden ende Danfick, fy fouden hebben regard op te befongne, ende op te cortheyt
dej
Ï530.
io.May.
Pag. 132.
9. Juny.



C 254 )
K30. Pag. 133'
3es tyts, daer na zy ons eérlicken fouden b'ë taelen, &c. Die van Delft feyden dat zy in ie Dachuaert van Camericke gefien hadden datter geen rcftitutie en gefchiede, zoe en foude nu oick , .t waer befpotti'nge ende coft verloten. Protefteerden daeromme ende begeerde Acte van dat zy in de reyfe tot Bremen nyet en confenteerden. Die van Leyden ende der Goude dochte oick goet dat men den coft fpaerde, ende indien mogelick ware, defefake committeerden Doet oer Herman Suyderhuyfen die van 's. Keyfers wegén geordonneert es te reyfen. Op welcke opinie ick gerefumeert ende verclaert hebbe, dat alfoe die van Delft protefteerden , ende d'ander den coft fparen wilden , dat my dat goet dochte j ende ick excufeerde my , dat ick oick geen gereetfcip van reyfen tot Bremen maken en foude.
/"lEhoirt 't rapport van Meefters Andries ende Dirck van der Gouwe, dat wy tot Mechelen ouergegeuen hadden Requefte om den tyt van den eerften Juny, ons tot Utrecht by myn Heere van Hoichftraten belooft dat Frans nyet executeren en foude, ende de fake fommierlickcn voir dien dach foude doen termineren , ende dat Frans de Witte den 20. May hadde enige geexecuteert, dat daeromme wy by prouifie fouden verfoucken prorogatie tot ten eerften July, op hoope binnen middelen tyde myn G. V. de fake badt verftaen foude, ende dat Frans beuolen was te furcheren ende de voirfz executie te repareeren, als blycken mach by den Appointement geftelt op onfe Requefte, daer ons nyet wel an en genochde.
Waer-



C »55 )
Waeromme myn Heere belaft heeft terftont nae belocken Pinfteren wederom te commen, ende dan een Requefte op 't lancxfte ouer te geuen myn G. V. om fommierlicken fonder bouen te procederen in jufticie geappoincteert te worden op te nulliteyt van der Aéte die men fal reuoceren, daer myn Heere fyn befte toe doen fal, daeromme hy by hem tot affiftentie foude ontbieden den Audiencier, die Heere van Malle ende Mr. Vincent, &c. Die voirfz Gedeputeerden hebben hier op gefeyt dat zy vuyt elcke Steden mit twee Perfoenen fyn fullen den 14. deefer maent, ende en fullen nyet cefleren voir de voirfz Aéte zy gereuoceert ende te nyente gedaen, of in jufticie geftelt worden in den Raedt van Hollant by complainte in cas van nyewicheyt, blyuende in heurlieder pofleffie, daer zy witter daet hem nyet af en dencken te laten depoffefferen, &c. Intsgelick van den Congiegelde.
TV c Gedeputeerden hebben my gelaft te feggen den Rentmeefter Cryfpyn, te maken eenen ommèflach, ende elcke Stadt te feynden Copie, om die te viilteren ende heur opinie te feggen op elck Article, den feluen ommellach te minderen ofte meerderen, als naer redene eylTchen fal. Daer op zy dan wederomme by malcandereu fullen vergaderen naer oude coftume, beclagende dat zy op ten laetften ommellach nyet vergadert noch gehoirt en waren.
Dach-
1539.
9- Jtmy.



1530. Dachuaert tot Mechelen van den Steden 14. Juny contra Frans de Witte Tollenaer, die tot i.Juiy. geduert heeft
Sichtent den 14. Juny, tot ten 1. July anno 1530.
Tag. 134
PRiESE Van Dordrecht. De Schout, Damas Philips,
ende Mr. Jooft Bets.
Van Haarlem. Gerit van Berckenroe ,
ende
Baniaert.
Delft. Gerit Vrancken, Jan Dircx,
ende na Mr. Huge.
Van Leyden. Dirck Ottenff,
N T I B U S.
ende Mr. Willem.
Amfterdam. Allart Bollarts, Cornelis Banninck l
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Willem Jan,
ende Mr. Dirck.
Voir Horen , Enckhuyfen ende anderen ,
Frederick Zegerts.
TTem den eerften July es verclaert by mon1 de van Palerme, dat myn G. V. gefien hebbende den eyfch, antwoirt, replyck, duplyck van den voirfz Partien heeft geappointeert ^ dat voir den eerften Maendach in de Vaften naeftcomende, de Steden heur Preuilegien exhiberen fullen in handen van twee CommiiTanlfen, om 's Maendach nae beloken Paeffchen gefurneert te weefen om te jugeren, ende binnen
mid-



( *57 )
s middelen tyde, fal den Tollenaer Frans op1 fcryuen op cautie van die nyet foluent en zyn,
■ (Sec. Refereerende my an de Acte hier af gei maect om den Gedeputeerden te letieren. Com* i miifariflen zyn nae verclaert, te wetene Mr.
Jooft Sasbout ende Meefter Vincent. Bets i heeft de principale Acte geleuert den voirfz 1 CommilfarüTen, ende my een Copie.
"p^S oick gefeyt angaende den Cortgiegelde, dat by Regiftren blyken fal dat de Keyfeï
in polfeffie es in Hollant t'ontfangen, daer toe : de Procureur Generael gecommitteert es, om
de Regiftren den Gedeputeerden te vertoegen
ende mit henlieden te treden in communicatie * I daer toe Bets tot Mechelen es gebleuen, ick ireyfende na Bremen. Ende ick t'huysgecomi men weefende, heeft my Bets gefeyt dat de I Procureur Generael hem by fekere extracten I van rekeningen verthoont heeft gehadt, datter s veel Hollanders Congie vercregen hebben, om
vreempt Cooren te voeren Vuyten Lande,daer
■ zy den Keyfer af betaelt hebben fyn recht; 't i welck mogelicken mach weefen van den CooI ren gevoert voirby den Tollen van Zeelant, i maer en doet geen fpecificatie, dat ter Mafe of 1 vuyt 't Vlie geuoert es geweeft; 't welck wy ; alleenlicken fuftineren vry te weefen om Coren ' vuyt te voeren fonder Congiegelt te betaelen, | want wy an allen ouden Tollenaers verfocht I hebben, die feggen dat Zy nyet en weeten dat i daer enige Congiegelt afgegeuen es geweeft, i daer toe ick my refereere, ende totter infor: matien die tot onfe verfoucke gedaen es by i den Heere van Warmont, die de Copie t'on-
I Deel. R fes
»53ötoti.Ju^,



f *53;
/of i.y«sc £i
(
i 1
Pag. 135. a7.July.
;r begeerte heeft gehouden, ende 't Prindael hebben wy gebracht in handen van I loich■raten , dien ick geleuert hebbe ende wel weet at grotelicken es tot voirdeele van ons, ende .aer vuyt blycken mach dat de Coopmanfceien vuyt defen in vrempde Landen hen transèreeren. Nyet min defe fake van den Con;ien, es altyt by Hollandt gerefifteert dat zy 'een Congien gegeuen en hebben van datter myter Mazen of 't Vlie gevoert wort, mits lat 't Lant Propinen of Beden hebben geconenteert. Daeromme dit op te ftellen tot te :ompfte van den Keyfer vuyt Duytslant in de[èn Landen.
riAer es beloft den Treforier Generael vier *-* hondert ponden, den Ontfanger Generael twee hondert ponden, om te willen gevoechlicken zyn, ende die 't beleeft hebben elcx hondert ponden.
Dachuaert van den fes groten Steden gehouin den Hage
's JVoonsdaechs den 17. July anno 1530.,
op 't maken van den ommeflach , daer ick a ca/u prefent fy geweeft commende van Bremen.
PR/ESENTIBUS Van Dordrecht. Van Haerlem.
Mr. Jooft Bets, Pen- Baniaert Sayfien, Penfipnaris. fionaris.
Van



C m)
Van Mfi. Gerit Vrancken,
ende Mr. Hügo.
Van LeydeA* Dirck Ütten, ende
Meefter Willem, Pen^ fionaris.
Heyman Jacobs, ende
Mr. Pieter Coïyrh
Gouwëk • Willem Jan, ende Mr, Dircki
i TN den eerften es geconchideeftj ëndë I de Heere van Affendelft geinfinueert ^ dat den Raedt voirtan geen Ordonnancie van reyfen pafferen fullen, dan by aduyfe van den Aduocaet van den Lande. Welcke Aduocaet, dat ter naefter Dachuaert den Steden te kennen geuen fal, ende hy fal achteruolgende d'opinie van den meeftert deele van den Steden , expedieeren zyrt 1 r Voirfz aduys.
& TTem omiTie te fcuwen verduyfterheyt ende verloop i zoe fal men alle jaren 011* trent Alderheyligen fpreken van den ommeflach te maeken, dewelcke altyt tot Kersmiffe ommegeflaegen fal worden.
!3 TTem die Rentnieefter fal alle jaefs eens fijn rekeninge doen, ende fal den Steden fcryuen dat zy heure Gedeputeerden feynden, om defelue te anhoiren.
•4 TTem van de reyfen die d'Êedelen van nu -1 voirtaen doen fullen, fal men affpre* ken alft beft pas geuen fal»
Ra $ Item



Pag. 136.
6
7
( 260 )
TTem es belaft die van Amfterdam te conx tenteren, ten minften fy fullen mogen Meefter Cornelis Bargis van fijn oude dachten , dat hy lichter geit ontfangen dan vuytgegeven heeft in de reyfen ooftwaerts by hem gedaen.
JTem nae middage hebbe ick gedaen foramierlicken myn rapport van de Dachuaert van Bremen. Verclarende dat ick verwachtende was Doétoir Herman Zuyderhuyffe principale Commiflaris, die achter an deur 't Lant van Eemde foude commen om te reyfen by ons G. V., ende te doen ons rapport , ende te verfoucken dat de Keyferlicke Majefteyt terftont geaduerteert mochte worden dat hy den Wenfchen Steden nyet te veel geloofs en gaue in defer faken, ende dat men den befchadigen foude willen voirfien van fulcke prouifie van jufticie als noot wordt om te comen tot reftitutie. Ende wy hebben ons rapport, gedaen voir den fecreten Raedt den 17. Augufti in abfentie van myn Heere van Hoichftraten , die tot Hoichftraten gereyft was. Waeromme defe prouifie vuyt geftelt es geweeft tot fijnder compfte om te hebben fijn aduys.
JTem my es gelaft te veruolgen an Sasbout ende Mr. Vincent de voirfz fake contra Frans de Witte Tollenaer, die in 't corte by Articlen hebben geredigeert allen 't gunt dat beyde. Partyen hebben geallegeert, 't welck zy my hebben gegeuen, ende



(261 )
de ick hebt voirt geleuert Mr. Andries om te fpreken mit zyn Heeren, of zy yet weeten meer daer toe te doene, ende te vernemen na oude Getuygen om die te produceren , ende ons debuoir te doene , ten fine Frans de fake mach laten fmelte alft te hopen es.
8 TTem in den Staet zyn geftelt tien hondert ponden voir gratuiteyten , te weetene vier hondert voir den Treforier, twee hondert voir den Ontfanger , voir Sasbout, Malle ende Meefter Vincent, elcx hondert ponden , vyf en twintich ponden voir de Referendaris Ottruys, vyf en twintich ponden voir den Audiencier, dat hy d'Acte heeft geexpedieert op ten voirfz Commiffariffen, noch vyftich ponden voir de Clercken in de Audiencie, &c.
19 TTem de Stadthouder van Vryflant es buyten den ommeflach gebleuen , hoewel d'Eedelen ende drie Steden ut fupra, hem hadden geconfenteert fes hondert ponden, nyet min enige zyn van aduys hem te belieuen , ende oick Mulart vuyt de twaelf hondert ponden van de reftitutie by Heer Jan Baeckx 't Lant gedaen. Hier af te fpreken mitten Steden, op dat men my nyet om en imputeert. Die drie Steden als Dordrecht , Haerlem ende Amfterdam , hebben hier inne mitten Eedelen geconfenteert , ende hem conform gemaecl: ut infra.
R 3 Dach-
1530.



M3«. Dachuaert befcreuen te Sinte - Geertruyden-* i\.4v$ufi. ' berge, daer de Propofitie gedaen es voir den Staten ,
Ben 21. Jugujly anno. 1530.
PRESENTIE U S.
Fan Leyden. Mr. Willem, Penfio» naris.
Van Amfterdam. Herman Jacobs ,
ende Mr, Andries.
Vander Getiwf< Jan Dircx,
ende Mr, Dirck.
Heer Willem van Alckma,
ende
Florys van Kyf houck.
Van Dardreght. Florys van Colfter, ende
Bets.
rag. Van Baerkm.
Jan van Schaegen.,
ende Baniaert.
Van Beïp. Mr. Huge van Eynde.
MYn Heere van Hoichftr aten heeft by monde van den Audiencier eerst, ende na , ter prefentie van den Heere van Praet» Malle, Affendelft, Mr. Vincent? Rentmeester; Willem Goudt, &c. verhaelt die groote eon-< tributien ende weldaden van Hollant in 't conquefteren van Vrieflant, Ouerflicht ende Ne-derfticht, de Fortificatie van Utrecht mit meerandere , oick de fake van den grote fchulden die men den Ruyteren tot Deuenter fchuldich es geweest, daer hy fyn eygen fchult af heeft;: gem^e® voir den, geyfej: 'pn hoopQ vm Finans
m



C aÖ3 )
* cie , dewelcke hy nyet en weet te doene, oueri mits andere groote laften van den Keyfer: Enk de nyet redelick fyn foude dat hy van fyn ey! gen Goet foude betaelen, want hy hem verlobligeert heeft gehad om dat die Ruyters nyet rien fouden commen gaerden in Hollant, &c. jlby veele meer andere redenen. Veribuckende van wegen myn G. V. als Gouuernante in den iname van den Keyfer die 't Fret ende'tHooft: geit dragen ende betaelen fal, de fomme van I drie duyfent ponden van veertich groten tfiaers ter lolfe den Penninch fefrien, daer inne AmI fterdam fegelen fal een feftendeel, de Coopers I fullen buyten geuonden worden, fonder ye| mant te conftringerèn in Hollant, ende myn i G. V. fal geuen fulcke verfekertheyt als zy 1 van anderen verfegelen gegeuen heeft gehadt. jende 't Hoeftgelt fal gecoit ende geloft wor1 den mitte Penningen van der Beede die de StaIten accorderen fullen. Hier af es genomen ; rapport , ende dach in den Haege 's Maendaechs auentsden29.der feluermaent, utinfra
J TCk hebbe op 't Stadthuys gedaen noch een; I myn rapport van Bremen , ende verfochi I betaelinge, te weeten twintich ponden grooter I voir opfitten, ende 's daechs zoe veele Bargi; i gehadt heeft, te wetenc twaelf fchell. grooter ' 's daechs, ende verleytgelt van den BancketI ten, «Sec.
■ TCk hebbe oick verhaelt van F. de Witte en I de Congie , ende myn Heere verfocht t< 'i willen voirfien in 't ryfen vander Munte. En i de es genomen rapport.
R 4 Dach
1530.
l



( 26*4 )
1530.
30. en 31,
Pag. 133.
Dachuaert in den Hage Den 30. en 31. Augufty,
op te voirfz Petitie van te verfegelen voir den Keyfer drie duyfent ponden tiiaers van veertich grooteu 't pont.
P R I S E N T I B U S.
Heer Willem van
Alckma, Kyf houck, Raphorst, Poelgeest,
Heer Jan Ruyghrock,
ende Adam Verduyn.
Van Dordreght. Florys van Collier, ende
Bets.
Van Haarlem. Jan van Schagen, ende
Baniaert,
Delft. Pieter Cornelis, Mr. Cornelis,
ende
Eynde.
Amfterdam. Buyfch Jans, Heyman Jacobs,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dircx,
ende Mr. Dirck,
Die Gedeputeerden van den Staten, zyn gelyckelicken geweest negatyf van op te toecommende Beede te verfegelen de voirfz drie duyfent fiaers , want zy hier namaels te meerder Beede fouden moeten confenteren, ende defe laft van den Hooftpenning moeten dragen. Nyet min Dordrecht, Haerlem ende Delft, fouden wel hoopen laft te gecrygen te verfegelen de voirfz fomme op enige Domey-
nen



ïïen van den Keyfer, hoe wel 't felue pericules foude zyn van de Keyfer fyn herte te treeken van Hollant, als hy geen Domeynen dae] en hadde als Hoichftraten t'anderen tyden feluer heeft geperfuadeert. D'andere drie Steder perfifteerden anders nyet gelaft te weefen Waeromme defe Propolitie by den Commiffariffen Affendelft , Mr. Vincent ende Willen Goudt, vuyten monde van Hoichftraten verandert es geweeft, te wetene, dat 't verftam van myn G. V. es geweest, hoewel dat der Audiencier dat nyet wel verclaert en heeft, dat om te helpen den Keyfer vuyt den lopende Financie, bedragende meer dan drie duyfent ponden, enige van den anderen Landen als nu een extraordinaris Beede hebben geconfenteert, ende enige ander fullen oick noch confenteren. Maer myn G. V. confidereerende den groten laft die 't Lant van Hollant gehadt heeft in den voirgaende oirloge , ende nyet wel veruallen en fouden mogen te geuer een extraordinaris Beede in gereede Penningen , heeft daeromme by aduys van myn Heere van Hoiqhftraten Stathouder geneycht ge weest te begeeren deefe voirfz verfegelingt voir de lichtfte ende bequaemfte manieren gel op te brengen. Verclaerden oick de voirfs Commiffariiïen, dat indien de Staten dat nyei en confenteerden, laft hadden den Staten bonen te feynden daer men hemlieden meeder las opleggen foude van Beede als zy verduchtende waeren,
TVTA weynich vertreek hebben de Staten verA^ elaert geenen anderen last te hebben, noch R 5 oick
1530.
30. en 31;
, Augufty.
\ \
:Pag. 130.



C 266 )
153°.
30 «" 3'
oick geen hoope en hadden ander last te gecrygen , want zoe lange de Keyfer fyn Domeynen nyet en wil belasten, zoe en es hy in geen groten noot. Ende of men yet meer hem foude willen eyffchen , daer ftont redelicke weygeren by. Begeerende oick dat de Commiffariffen fouden fcryuen dat men hemlieden nyet bouen en befcryue , want geen vrucht doen en fal, ende het es grote cost. Veel inconuenient fijnder geallegeeit van geloften , die nyet gehouden en zyn geweest. Ende oick dat 't Lant Afte hadde nyet meer gemoeyt te worden tot betalinge van Knechten, edificie of ander oncoften toecommende van Vrieilant, Ouer- ende Nederfticht, daer op de Commisfariffen gauen folutie na gelegentheyt die den Staten nyet en behaechden. Ende onder anderen verclaerden exprelfelicken dat de Staten voirtan geen confent en fouden dragen noch aéte geuen, ten ware dat men hemlieden eerft Acte ende Brieuen gauen van den conditiën ende beloften die men doen fal. Ende de Staten hebben genomen andermael rapport tot ten 8. Septembris toe, te weeten natiuitate Mariae.
ALs van myn Bremfche reyfe hebbe ick geeyfcht te wetene voir opfitten twintich ponden groten , ende voir vacatiën 's daechs vier Ryns gulden , zoe heeft Mr. Aelbrecht van Loo anno 1514- gehadt. Die Eedelen hebben my daer inne geaccordeert. Die Steden fullen yemant ordonneren om mit my t'ouercomen. Bets heeft my gefeyt altyt ter goeder rekenjnge t'ontfangen die drie hondert ponden



( e6> ;
geftelt in den Staet van den ommeflach dewelcke ick ontfangen hebbe.
Dachuaert in den Hage
Den 8. Septemhris anno 1530.
Ende continuatie op te voirfz Petitie van drie duyfent te verfegelen.
P R JE S Van Dordrecht. Florys van Colfler. ende
Bets.
Van Haerlem. Jan van Schagen, Bekefleyn, ende
Baniaert.
Van Delft. Pieter Cornelis,
ende Mr. Huge.
Van Leyden. Henrick Florys,
ENTEN.
Frans Gerits Hoen . Gerit JanfT,
ende Mr. Willem.
Amfterdam. Heyman Jacobs,
ende Mr. Andries.
Gouwe:. Jan Dircx,
ende Mr. Dirck,
EEndrachtelick zyn die Gedeputeerden ge- j bleuen by heure laetfle opinie, van in geehder manieren yet meer te verfegelen op te toecommende Beeden, gemerét dat gelycken alle voirgaende verfegelingen ten laeften in de loflinge tot lafte van den Lande fal moeten commen, 't welck meer dan vyf hondert duyfent beloopt, ende die Steden fijn in 't parti-
cu-
1530.
30. tn 31,
Augufly.
^.Septetnh
»ng. 140.



( 268 ;
I53».
%,Septemb
Item
culier meer belast dan zy dragen mogen : Es oick te vermoeden dat men tot Kermiffe fal willen eyfïchen die ordinaris Beede, daeromme d'anticipatie van die extraordinaris begeert es geweest, om alfoe te verfchieten ende ander Penningen tot Kersmiffe te heffen, zoe dat 't Lant binnen dit jaer meer dan hondert vyftich duyfent ponden fal moeten dragen, ende ftaet wel te forgen of de faken van den Keyfer qualicken gingen, of zynder gevrake ende oirloge opftonde, zoe en waer daer nyet daer men 't Lant mede foude mogen deffenderen, mit meer ander periclen, zoe dat die Vroetfcipen hoe zy dele begeerte bat ouerleggen, min vinden gefondeert.
"MYet min die van Dordtrecht, Haerlem , Delft ende Goude verclaerden dat zoe verde de Keyfer fijn Domeynen belaften wiltmitte voirfz verfegelinge , dat hy de loopende Renten ende 't Hoeftgelt daer mede bétalen ende loffen fal, in dien geuallen lullen gaerne leenen heuren Zegel , mit conditiën dat zy eerft ende alvoiren in handen hebben fullen zyn opene Brieuen van Mandate daer zy mede verfekert mogen weefen.
TTem verclaerden ende verfochten noch an den CommiffarifTen voirfz, te willen fcryuen an onfe G. V. ende Stadthouder dat men hemlieden wilde mit deefer antwoirt verdragen bouen te befcryuen , wat men ander Landen nyet buyten en roept tot groten coften als Hollant,



(269;
I TTem begeerden oick reftitutie van heur obli-
' gatie van twintich duyfent ponden die zy betaelt hebben tot behouf van den Coninck
i van Denemercken, ten eynde 't Lant hier namaels nyet getraueüleert en worde van den Coninck, mijfelick hoe die werelt verkeer en machte , welcke reftitutie hemlieden by den Keyfer beloeft es geweest den 3. Septembris anno
;: 1523., blyckende by der Acte daer van zynde.
TTem begeerde oick te weeten vuyt wat fake ' de CommifTariifen waren doende informatie, 1 om een nyeuwe Verpondinge die zy feyden ; geen van alle verfocht te hebben.
TTem verfochten oick prouifie ofte geregelt. heyt in der Munten die dagelicx feer ryft, 1 ende 't Geit vuyte Lande gaet, ende de Neringen over al cefTeren, daer toe de Keyfer I foude mogen verfoucken den Koningk van I Vranckryck ende Engelant beyde fyn naefte 1 Gebuyren, fonder den welcken nyet mogelick : en es wel te remediëren.
J"Ve voirfz Commisfarisfen hebben geantwoirt dat defe antwoirt conform es de lefte geI nouch negatyf, want geen apparentie noch )] hoope en es dat de Keyfer fyn Domeynen be:i laften fal willen,- dan in meerderen noot, als :imyn G. V. hemlieden heeft gefcreven, ver-. 1 wonderden van defe antwoirde. Nyet min ji ontrent den 19. defer maent fal myn Heere i van Hochftrate Stadthouder hier in 't Lant of | omtrent commen , die last van haer Genaden I van defer faken hebben fal, ende den Gedepu:i teerden fal doen befcryuen. Als
1530.
S.Sepiemb, 'ag. 141,



( a?o )
1530. Z.Stptvmb.
A Ls van de Verpondinge myn G. V. was ge* claecht by enige Steden ende veel Dorpen heurlieder armoede, om verlicht te worden en* de oick gefupporteert. Ende want haer Ge* naden nyemant bouen vermogen belaften wilt 4 heeft daeromme gelast den Commisfarisfen ouef al te doen informatie, ten eynde dat men ge* fupporteert mogen worden in toecommende ty* den, te meer want die van Delft oick altyt geclaecht hebben te hoich in de Schiltale te ftaen. ende heur laften nyet te mógen veruallen.
A Ls van Obligatie gegeuen den voirfz Co* ninck, fullen myn G, V. af aduerterem Ende oick van der Munten, ende dochte hem* lieden wel redelicken dat de Steden yemant fouden committeren om 't felfde te follicite* ren.
"P)Ie Gedeputeerden hebben hemlieden doen ^ dancken van der antwoirt ende goede ad* uertisfemente, begeerende de Verpondingeende anders te houden in furcheantie, ter tyt de voirfz Stathouder gecommen fal zyn.
TTem die Steden fyn geaduerteert dat op 'sanderendaechs de Weduwe Nicolas Coebels * haer rekeninge namiddage doen foude, ten eynde zy die commen hoiren, achteruolgende de conclufie van der Dachuaert gehouden den 2.? July leftleden.
TTem Mr. Andries heeft oick geklaecht dat zyn Camericxe reyfe vergeten es geweest in de laetften ommellach den 2,7. July geconfen-
teert-
* *.



teert, mit meer ander Perceelen, als Bets di "t fyne van heur Rentmeefter particulier heef ontfangen, ende Cryfpyn fullen willen cor ten, daer vuyt den ommeflach te cleyn blyuei fal.
TTem es gefeyt dat die van der Goude te naefter Dachuaert ouer fullen brengen di
i namen van den Borgen, ende den gealieneei den Goeden van Gerit Geerlofs, om te ver haelen de vyf hondert ponden die hy te cor
i compt.
TTem ick hebbe te kennen gegeuen dat Geri ■"■ Starck Tollenaer van Antwerpen, die vai I Delft, der Gouwe ende anderen travaillerei wilt, die pasferen de Honte in Vlaenderen o ! heur Bier opflaen in Brabant, achteruolgendi ] de Sententie geweefen anno 1515. tusfchei | Jan de Vrye Brouwer ter Goude, ende Rom J bout van Wachtendonck Tollenaer , in dei j Raet van Brabant. Ende fullen die van de: I Goude oick fpreken mitten voirfz Jan de Vrye i om alle befcheet te weeten ter naefter Dach | uaert.
TTem elcx heeft begeert Copie van den Articulen by den Commisfarisfen geextraheert.
: zoe wel vuyt 't gundt dat Frans de Witte gefcreuen, ende nu na geaddeert heeft, als dal
■: de Steden hebben gefcreuen om , in tyts die gefien, informatie te doene op te poffeffie. Als van den tytelen van den Preuilegien van Tollevry, fal elcx furneren binnen behoirlicken tyt, achtervolgende den Appointemente
den
t S.Septembl
ï
t
t l L
f
t l
Pag. 149;



i.Septemb. v
1
4, Oftob.
( m)
!n eerften July voirgaende tot Mechelen geeefen.
Tem op te Congiegelde fal men oick pen' fen.
Dachuaert in den Hage
Den 4. Otïobris anno i53°-
Roerende vyf ftuuers op elck oudt Schilt van 't Lant gelegen m den Gefticnte van Utrecht.
P R JE S E N T E N.
Van Dordreght. - Gouwe.
Mr. Tooft Bets. JanDircx,
Van Haarlem. ^ ™dQ
Gerit van Montfoort, ftfc. Dg*^
Mr. Lambrecht, Se- Willem Thin, cretaris. Bouwen,
D<#. • ende
M^Winem,Pe. ^CSy^
Amfterdam. water , Wefop ,
Mr. Pieter Colyn, en kenne ick nyet.
ende Mr. Andries.
De-



t m)
Dfefë Dachuaert was befcreuen ten verfoucke van de fes grote ende eleyne Steil den gelegen Op ten Frontieren van 't Gefticht ' van Utrecht, om dat de Stathouder ende Raet \ van Utrecht hadden geordonnee-rt om te flane * Vyf ftuuers op eert out Schilt zoe wel van [den Landen toebehoirende of gebruyét by dié | van Hollant in den Geftichte , als toebehoiren11 de die van dert Geftichte felue, ende dit voir iiden eerften vierden termyn van den tachtich ;■ duyfent gulden by die van den Geftichte der 1!Keyferlicke Majefteyt geconfenteert. 't Welck i:eontrarie den accordaten ende gewoonten, fen:tentie van den grooten Raede, Traétaten vari IMaximiliaen, ende ander fyn foude; waeromj me die voirfz Steden (in abfentie van den EëIdelen die nyet befereüert én waren, ende defè . fake mede angaet) verfochten an den Raede pan Hollant j die zy fcryuen ende onderwyferi «■wilden den voirfz van Utrecht te defifteren .enige vuyt Hollant, Lant of Bruyckwaer hebi:bende in den Geftichte te molefteren; Ende ;:indien zy ter contrarie deeden, te verleenen :<prouifie Van Jufticie, of andere datwederftaen omochte worden , als wederftaen es geweest by Ide Heere van Gruythuyfe Stathouder van Holïlant ende Raetsluyden in den jaere 1473. I Waer op by den Raedt geantwoirt worde j dat jde Gedeputeerden huer grieuen fouden ftellen 'by Gefcrifte, ende ouerleueren de Sententie ^ <; Contracten ende andere Rechten die zyalleger;rende waren, omme die over te feynden myn |G. V., ende gedaen te worden als ter materie Idienen foude, binnen wekken tydt alle faken i fouden blyuen in ftaten^ &c. 3 h Deel; S Die
1530., 4. omfo
Pag; 1434



C 2?4 )
1530.
4. Oéloh
f"Ve CoiTimisfarisfen, als de Heere van Aflendelft ende Rentmeefter Goudt, verfochten an den Gedeputeerden voirfz, dat alfulcke Renten als de Graue van Hoichftraten jaerlicx heeft op 't Lant van Hollant, die de vyf Steden defelue fouden willen verfegelen op ander Perfonen die defelue Renten by cleynePerceelen fouden willen coepen, om die Hooftpenningen t'employeren tot betalinge van den Knechten die de Keyferlicke Majefteyt fculdich mach zyn. Hier af es genomen raport tot ten 9. defer maent toe, ende dan fullen die Staten vifiteren ende oueiieggen heur voirfz grieven.
TVe voirfz Gedeputeerden van Dordrecht, ^ Haerlem ende Amfterdam hebben als noch verclaert dat zylieden mogelicken in myn abfentie, of dat ick vergeten hebbe te fcryuen, geconfenteert hebben den eerfamen Mr. Gerit Mulart voir danckbaerheyt, dat hy in Vrieflant ende Ouerfticht dyckmael gefolliciteert heeft, dat defelue Landen an den Keyfer gecommenzyn, de fomme van twee hondert ponden van veertich groten, vuyt de refte van de reftitutie van twaelf hondert ponden, gedaen 't Lant by Heere Jan Baeckx, daer de Stadthouder van Vriellant oick een gratuiteyt ontfangen heeft. Dit felue hebben d'Eedelen oick geconfenteert, als de Heere van Affendelft, Alckmar ende Kyfhouck my verclaert hebben.
TCk hebbe den Steden ouergeleuert in 't corte gcëxtraheert by den Commiflariifen contra Frans de Witte, om dat elck voir hem fel-
uen



( '-';s)
: tien foude forgen , my daeir af ohtkftende. Ende die van Amfterdam hebben angenomen >
! dat als Meefter Joost Sasbout ende Vincent commen van Oueryjfel, dat fy op te pofTeffie fullen produceren enige oude Getuygen.
' TCk hebbe verftaen dat Amfterdam negligehi geweest es in 't keeren van de voirfz Comi' miifarilfeni
" T^Ie van der Goude hebben beiooft ter naester Dachuaert te brengen befcheyt van Ge| rit Geerlofs Goet ende Borgen. Ende van Jan I de Vrye roerende dén Tol van der Honte tot ] Antwerpen, daer Gerit Starck queftie af maecl;
Dachuaert in den Hagé
Den 9. OÏÏobris amiè 1530. $
, PRjESENTIBUS. Van Dordrecht. Van Leydeh.
J Damafs Philips, Mr. Willem, Penfia-
ende naris. 'i Bets. Amfterdam.
Van Haerlem. Heyman Jacobs $ I Montfoort, ende
ende Mr. Pieter Colin. \ Baniaert. Vander Gouwe.
Van Delft. Mr. Dirck, Penfionai| Mn Huge van Eynde; ris.
ROerende dé vyf ftuuers van Mergengeide by den voirfz van den Geftichte geftelt I op ten Landen ende Goede toebehoirende in S 3. Hol-
4. oaóê.



C 276 )
Hollant, hebbe ick de Memorie of Contradictie mitten Munimenten of Verificatien den Commisfarisfen by my onderteyckent ouergegeuen, die defelue gefonden hebben an myn G. V. ende Stathouder van Hollant.
1 Tem die Renten van Hoichftratcn op ander ■*• Perfonen te verfegelen, zyn die vyf Steden te vreeden van den Renten die fy verfegelt hebben. Maer van die Renten by Amfterdam verfegelt tot vyf hondert ponden tfiaers, en hadden die van Delft, Leyden ende der Gouwe geenen last. Begeerende dat Amfterdam die felver verfegelen willen , om der confequentie.
TTem accordeerden myn Heere van Nasfau te wille cortrmen als hy nader in 't Lant fal commen, maer en hadden geenen last van enige propinie te geuen.
TTem die van der Gouwe hebben heure voirfz rapport van Jan de Vrie ende Gerit Geerlofs gecontinueert totter naefter Dachuaert, om dat hy abfent was.
TTem die quytfceldinge van de Weduwe Heer •*- Claes Coebels , van de refte die zy fculdich blyft verfocht, es gelykelycken negatyf, behaluen Dordrecht.
ITem die Neue van de Procureur Generael, . dewelcke an den Steden verfocht, dat zy yemant fouden ordonneren om hem te fien eeden op te Llekencamer, als Rentmeefter par-
ti-



ticulier ouer 't Quartier van der Goude, in de plaetfe van Gerit Geerlofs, hebben my gelaft ter antwoirde te geuen , dat in 't maken van den laetften ommeflach gefloten es geweeft, datter geen Rentmeefters particulier in Hollant meer welen fullen, om den cost te fparen. Maer mach Crifpyn Rentmeefter Generael indien 't hem belieft, • tot fyn en cofte enige hulpe nemen indien hyv dat behouft.
Dachuaert tot Sinte - Geertruydenberge
Den 5. Nouembris,
Ende getogen of gecontinueert tot Meeheren.
PRiESENTIBUS
Pag. 145$.Novmh
Van de Edelen, Heer Willem van Alckma,
ende
Florys van Kyfhouck.
Van Dordrecht. Florys van Colfter, ende
Bets.
Van Haerlem. Frans de Witte , Schaege, Montfort,
ende
Baniaert.
Van Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Frans Dircx, Scepene,
ende
Mr. Willem Penfionaris.
V%n Amfterdam. Mr. Andries, Penfionaris.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
S 3; Schoen*
1530.
9. Oftobi



f s?8 )
Van Woerden, Oudewater , Naerden, ende andere cleyne Steden en kenne ick nyet.
TOt Sinte - Geertruydenberge es gecommen den Audiencier mit Brieuen van myn G. V. an den Staten, feggende datByfot een Dienaer van den Keyfer te Houe gecommen was om fonderlinge laken die myn Heere van Hokhftraten gereetfcap ende expeditie doen moeite, waeromme hem nyet mogelick en was tot defer Dachuaert te commen, begeerende dat die Gedeputeerden tot Mechelen by haer G. commen wilden, om t'anhoiren dat zy belast was van 's Keyfers wegen te proponeren.
Die Gedeputeerden gauen ter antwoirt, dat zy nyet gedifponeert noch gelast en waren vorder te reyfen, ende dat ZY fonder fpeciale last nyet vorder en fouden derven reyfen. Begerende heur excufatie te doen an myn G. V,
"F) Te voirfz Audiencier heeft gerepliceert dat^ ter fonderlinge bootfeappen van den Keyfer gecommen waren die myn G. V. verthoonen foude, ende hy feluer nyet en wille d'inhout van den Brieuen, by alzoe de Staten daer nyet en quamen , de Keyferlicke Majefteyt in fijn affaire n grootelicken befchadicht foude zyn , \ welck fijnder Majefteyt zeer qualicken foude mogen den Staten afnemen a die daer mede commen fouden in fijn indignatie, 't welck zy wel behoirden ou«r te leggen, ende in zeer
cley-
■ Schoonhouen. Bouwen,
ende Mi'. Batholomeus^



( 279 )
cleynen fake nyet te weefen inobedient, mit meer woorden.
5- Novemb,
T~)Ie Staten confidereerende dat zy bouen behoirden te fchicken om 't gefchil van de Mergengelde van Utrecht, de Muntc, ende anders, hebben geconfenteert in defe reyfe, my lastende dat ick zoe veele doen foude appart an den Stadthouder, dat buyten Hollant i die ordinaris Beede nyet geeyfcht en worde, want 't felue zyn foude tegens oude gewoonte , ende en fouden geen vrucht doe-n, &c.
' TTem hebben oick gefloten in 't pasferen deur Breda te congratuleren ende willecommen te heeten de Graue van Naflbü, als gedaen es geweest mit ydelen handen, 't welck hy ende fijn Huysvrouwe danckelicken hebben genomen , ende den Staten hebben genoet. Maer alzoe de tydinge quamen van de hooge vloet i ende fcaden van den inbreecxelen ouer al Vaen; deren , Hollant ende Zelant gefchiet 's daechs te voiren, te wetene den 5. Nouembris, zoe : fijn de Staten bedroeft geweest, ende hebben : hem geexcufeert, om heur wech te vorderen 1 tot Mechelen.
T?Nde tot Mechelen coromende, es 't Hof oick feer perplex van der inundatie geweest. Ende es. hemlieden nyet meer geeyscht dan de \ verfegelinge van den voirfz drie duyfent gulden tfiaers, daer d'antwoirt tot Sinte-Geer: truydenberge af gefchiet foude hebben, aldaer 't felue geproponeert hadde geweest. Maer ;.alzoe 't felue nyet wel noch te rechte gepropoS 4 neert
Pag. 11,6.



f 280 )
2 «0..
<j,.]\ovcmb.
neert en hadde geweest by den Audiencier. Soe ist een weynich anders by myn Heere van Palerme verhack mit enige middelen daer toe gevoecht. Waeromme die Staten defelue Propofitie begeert hebben by Gefcrifte. Ende daer toe hebben zy verfocht by veel redenen fcriftelicken ouergefonden als voiren, ende oick nu by monde prouifie tegens d'executien begonst by Stathouder ende Raedt van Utrecht, angaende den voirfz Mergengelde: Oick hebben die Staten verfoucht prouifie in de onderhoudeniffe yan der valuatien van der Munten, datter fulcx in voirfien mochte worde dat ouer al gehouden worde: Intsgelicx hebben verfocht reftitutie van der Obligatie van twintich duyfent gulden den Koninck van Denemercken , achteruolgende d'Aef e by den Keyfer hemlieden gegeuen, om te fcuwen alle toecommende inconvenienten , miffelicken hoet dat mitten Coninck fouden mogen gaen. Daer op gefeyt worde by den Ontfanger Generael, dat enige Steden van Brabant, Vlaenderen endeZeelant gelycke obligatie hadden gegeuen, ende dat daer rekeninge af gehouden worde by der Finantie, waeromme men die van Hollant nyet meer dan d'andere heure Obligatie wederomme geuen en mochte.
T?Nde worde den Staten gefeyt, dat den fecreten Raet myn G. V. van als dat voirfz ftaet aduerteren foude, ende op als antwoirt geuen fouden by Gefcrifte, fulcx dat fy redene hebben fouden te vreden te fijne , 't welck alfqe des anderendaechs gefchiet es, waeromme ick my tot ten Gefcrifte refereere. , Ende
01'



( a81 ;
1 e-s dach geleyt van rapport ende antwoirt inne :ite brengen in den Hage, Saterdaechs den 27.: I der voirfz maent Nouembris.
I TTem Mr. Joost ende ick fijn gecommitteert ' geweest t'Antwerpen op Tholhuys te befon; gneren mit Gerit Sterck; d'ander Gedep.uteerI den fijn den 13. gefcheyden van Mechelen. : Ende fal de Tollenaer voirfz ons ouer feynI den de fententie van Brabant gewefen tegens I Jan de Vrier van der Goude , daer op hy I hem fondeert , in den Hage op ten voirfz : Dachuaert die te communiceren den voirfz Staten. Ende feyt de Tollenaer dat-zoe wie de Honte vaert opwaerts , dat hy Brabantfchen Tol fchuldich es, want de Honte Zeelant ende Brabant fcheyt.
T"\Ie vander Goude en hebben noch nyet in■L' gebracht van Jan de Vrier noch Gerrit ! Geerlofs.
S 5 Dach,:-
T->30.



C 2S2 )
■1539.
Dachuaert in den Hage
Den 28. Novembris anno 1530.,
van den Staten op te voirgaende verfegelinge yan drie duyfent ponden , eerst tot Sinte - Geertruydenberge , ende na wederomme tot Mechelen , ge- \ eyscht by rnyn G, V.
P R JE S E fan de Edelen. Heere Willem van
Alckma, Florys van Kyfhouck, •Heere Jan Ruyghrock ,
ende
Gerit van Poelgeest.
Van Dordreght. Mr. Joost Bets.
Van Haarlem. Jacob van Montfoort, ende
Baniaert.
Delft.
Beeft,
ende Mr. Huge,
N T T B U S. Van Leyden. Adriaen Geerts, ende
Meefter Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Ysbrant den Otter, Gerit Andries, Burgemeefter,ende Mr. Andries.
Gouwe. Cornelis Janfe, X^rans Adriaens 3
ende Mr. Dirck.
Schoonhmen. Mr. Bartholomeus.
Die Gedeputeerden van den Eedelen ende Steden, behaluen Amfterdam, na dat zy by den Commisfarisfen geinduceert waren, hebben geconfenteert in de voirfz Petitie van te verfegelen tot lafte van den Kèyferlicke Ma-
jes-



C*83 )
i jefteyt drié duyfent ponden tfiaers Losrenten I den Penninck feftien, die feluer Coopers vinden fal ende de loopende Renten jaerlicx be-, ; taelen , ende 't Hooftgelt lollen fal mitten Peni ningen commende van der Beeden ordinaris die geconfenteert zyn of geconfenteert fullen worden , mits hebbende Oetroyen ende Brieuen | van verfekertheyt, gelycken van de voirgaen-r ! de verfegelingen, achteruolgende die Propofi' tie fchriftelicken hier af den Staten gegeuen, i Weluerftaende ende mit conditie , dat eerft ende alvoiren dat Mergengelt by die van U I wecht op 't Lant ende Goet ftelt toebehoirende in Hollant, afgedaen fal zyn.
J")Ie van Amfterdam fijn gebleuen negatyf óm I haer armoede ende oick dat zy apart bonen die verfegelinge van twintich duyfent póni, den gedaen mitten Steden van Hollant tot be-
houf van der Dote van den Coninck van De-
nemercken, noch verfegelt ende heur obligatie , voir den Keyfer gegeuen hebben van fes en
dertich duyfent ponden betaelt fichtent 't jaer ■ 1520. tot ten jaeren 1525, toeinclus, allejae: ren fes duyfent ponden, mit welker obligatie \%y hem ende heure Poirteren Lyf ende Goe-
den verbonden hebben , welcke Obligatie zy Ibegeeren dat hem gercftitueert fal worden ,
achteruolgende een cleyn Memorie my daer af
gegeuen om te folliciteren mitte gemeyne ObliIgatie van twintich duyfent voirfz,
T*JTe Commifiariflen gehoirt hebbende dat ' voirfz ftaet ter prefentie van den Raede , Ijiebben den Eedelen ende vyf Stéden gedane!,
en.*-
1530* 2%.Nov.
Pag. 14a,



a8. Nov.
(284 ;
f>nde geaecepteert 't voirfz confent van de ver(èo-elinge , maer nyet de conditiën van den Mergengelde, daer zy geen macht in en hadden, ende myn Ü. V. ouer fcryuen fouden.
DAer op ick repliceerde, dat d'Eedelen ende vyf Steden fulcx eendrachtelicken gefloten endé my gelaft hadden, ende dat fonder defelue conditiën heur confent nyet en gauenende nul fyn foude.
Hier naer zyn die van Delft, Leyden, Gour de, ende oick Haerlem (alzoe Montfort defe fake als Ingelande van Utrecht voirftont) by den Commiflariflen geinduceert, dat zy apart in het fecreet fonder myn weete , de voiriz conditie af zyn gegaen, als die daer geen interest by en hebben, om dat zy elcx apart Staten ende anders fo.uden vercrygen. Nyet teeenftaende defen hebben my noch anderwerr in 't fceyden naer der voirfz antwoirde van den CommiffarilfenexpreiTelicken gelast by de voirfz conditie te blyuen, ende fonder die geen Acte te geuen, feggende dat 't Mergengelt fake fyn foude van quader confequentie, ende t protfyt van 't gemeen Lant anroerende, ende dit ter prefentie om te belieuen die van Schoonhouen ende Amfterdam die defe conditie wel behaechde als Ingelande, maer nyet.fpreken en mochten om dat zy negatyf antwout gauen als bouen.
ITem den Raet heeft verthoont een Placcaet van bouen, by den wekken verboden worde geen Cooren ofte Granen te voeren vuyö ten



ten Landen, noch in anderen Landen. Ende alzoe om gelycken Placcaten willen die van Vlaenderen eerst , na Brabant ende Zeelant | verboden hebben geen Goren te voeren vuyt I heure Landen, zoe hebben die van Hollant ge; breek Coerens gehadt , ende 't Coeren van Ooften es buyten om gevoert, fonder in defen Lande te brengen. Waeromme die Gedepu: teerden verfochten dat den Raedt 't felfde Plac! caet wederomme feynden fouden om gecorri; geert te worden, ende dat myn G. V. den vier . Landen naest malcander gelegen , induceren i wilde malcanderen het Coeren te communicei ren, die van Hollant fouden hemlieden oick ; gaerne communiceren het Suvel, als Boter, ': Caes, &c. ende Coren commende van Ooften, i 't welck den Raedt goet gedocht heeft ende on-
i gepubliceert es gebleuen.
| TTem die Gedeputeerden hebben oick geI claecht, dat nyettegenftaende de beloften ] hemlieden laest tot Mechelen gedaen, die MunI te in Vlaenderen, Artois ende Frontier - Lan-
ii den nyet onderhouden en wort, ende docht '. hemlieden dat men toe fouden mogen laten i fcricke Borgeren oude Postlaets, gulden, Ei mers gulden ende diergelicke oude Munte daer I de Heeren af doot zyn, ende nyet aparent en : es dat wederomme gemunt fullen worden. Den \ Raet ende Commilfarifren fullen 't oick ouer1 fcryuen.
Pag. 149.
Hief.



1530.
Bief volcht dat bs anderèndaechs den so. by den Gedeputeerden gedaen es géwe est-.
ITem die van Delft ende der Gouwe fullen fpreken mit heur Scippers, ende daer na by den Aduocaet ende Mr. Willem van Leyden vergaderen, omme te maken ofte corrigeren die Carte van de Honte of Stockachter * om volcommelicken geinftrueert te worden regens den Tollenaer van Antwerpen»
ITem die Vrouwe van Ëgmont heeft begeert Appointement op heur Requefte, of Beedè es, dan ommeflach es, die loopende Renten den Keyfer geconfenteert te verfegelen , tot lafte van den Lande voir de eerft drie jaerem Ende alzoe dat claer ende hier voirtyts genouch verclaert es geweest > foe es den Aduocaet verboden by Gefcrifte t'antwoirden maer wel by monde dat last ende ommeflach van den Lande es.
üNde alzoe die Steden ënde Dorpeii vanËg^ mont noch fculdich zyn van outs tiert duyfent ponden of meer , heeft elck angeno^ men te rapporteren , ende ter naefter Dachuaert inne te brengen of men dat van den Steden ende Dorpen eyfchen ende mit rechte inne winnen fal.
ITem insgelicx hoe men fal procederen tegens de Borgen van Gerart Geerlofs fal men oick concluderen , dan of tegens die fijn Goet gecoft hebben* Iterö



C 287 )
JTem den Raet heeft verfocht dat die Statet den Precaren fouden willen geuen een gra : tuiteyt, om dat zy de Regifters verdinckt heb : ben tegens de Gelderfchen, daer groot mach
an lach voir 't Lant.
TTem die van Haerlem hebben doliantie vai de Bottermaten ofte Vaten ouergegeuen om t'antwoirden ter naefter Dachuaert.
TTem Amfterdam heeft dachten fcriftelicl ouergegeuen tegens die Stadt Middelburch 1 dat zy de Coopman mitte Cranen, Makelaerii die, ende anders, meer befwaeren dan gewoon I licken es, daer men eerst beter informatie ai
nemen ende mit Middelburch vruntlick com■ municeren fal.
' TTem te folliciteren reftitutie van de Obligatien gegeuen den Coninck van Denemercken, die men feyt te commen in fijn Ryck. I zoe wel voir Amfterdam als 't Lant.
Dachuaert in den Hage
Den laet/len Decembris anno 1530.
PR^SENTIBUS. Van de Edelen. ende
I Die I Ieeren van Du- Gerit van Poelgeest.
venvoirde, Van Dordreght.
\\ Jan Ruyghrock, Ocker Jans, I Willem van Alckma, ende
Ridderen, Bets. t Frans van Wyngaer-
den, Van
1 1530.
t »
Pag. 150.
Den laetflen Decemb.



( a88 )
Amflerdam. Mr. Andries , Penfio* naris.
Gcuwe. Mr. Dirck Penfionaris.
Schoonhou'en. Jan van Cauwenhöuen ^
ende Adriaen Barents;
OP hüyden hebbén die Staten my gelyckelicken gelast te geuen Aéte van dat zy iimpliciter accorderen in de voirfz verfegelinge van drie duyfent ponden tfiaers tot lafte van den Keyferlicke Majefteyt, mits hebbende Octroy van te mogen verfegelen ende Brieuen van verfekerheyt in behoirlicke forme in alder manieren, als dit in de voirgaende Propofitie begeert es geweeft, Vuytlatende de conditie van den Mergentale, daer van ick Aéle geleuert hebben onderteyckent in Perchemyn.
■VTOchtans hoopen die Staten dat myn Heeré van Hoichftraten zoe veel doen fal ter liefde van 't Lant, dat men die van Hollant geerft in 't Sticht van de voirfz Mergengelde nyet executeren en fal, ten fy dat die Procureur Generael eerst gefcreuen fal hebben op 't gunt dat die van Hollant fcriftelicken hebben ouergegeuen tot juftificatie van heuren rechte ^ ende dat zy van Hollant daer op fullen repliceren , ende alfoe mit fommire kenniffe van faken defe queftie fal worden getermineert fonr.. ., j der
1530.
den laatften Deeemb.
*
Van Haerlem. Baniaert SayffenPenfionaris.
Van Delft, Gerit Vrancken,
ende Mr. Huge.
Van Leydeiï. Meefter Willem, Penfionaris.



( 2*9 )
pèr regardt te nemen op Appointemente gege-iuen den 12. Nouembris killeden, 't welck i'd'executie furcheert, maer tot Lichtmiffe toe jnaestcommende.
ENde om dat men nyet en foude feggen dat de Staten den Keyferlicke Majefteyt willen hinderlick zyn, hebben verclaert dat zy nyeirnant hier inne en begfeepen, dan die altyts ! van oudts mit Hollant gecontribueert hebben , jiende noch dagelicx den Keyferlicke Majefteyt in fynen Beeden van Hollant contribueren.
'TJNde op dat men nyet feggen en foude dat die Staten vertreck of dilayen foucken , zoe hebben zy den Aduocaet gelast om defe fake bouen te reyfen, ende te folliciteren d'antfwojft van den Procureur Generael, om teri ftont weder op te repliceren, 't welck de Commiffarilien, als Collier, Vincent, ende Gout, beloft hebben bouen te fcryuen, ende onfe voirfz behouften te beforgen»
'TfNde hebben defelue CommüTarilTen verfocht, l~' dat die Staten fouden willen ommeflaen tien [duyfent ponden als voir de Beede, ende ne: gende terinyn van den hondert duyfent Croonen tot loffinge van den drie duyfent negen hondert ponden verfegelt voir den Keyfer: noch vyf duyfent vyf hondert ponden voir de Renten tot lafte van den Lande lopende van de elf duyfent ponden verfegelt, daer 't Lant de drie eerfte jaeren de Renten af draeeht, ende nu ,bycans .betaclt fullen zyn: Ende noch antici* I peren of verfchieten ontrent vier duyfent vyf I. Deel. T üon-
1530.
den laat* Jlen De* cemb*
Pag» i5li



( 290 )
153°. :
den laatJien Decemb. \
i 1
8. Jamar.
ïondert voir den Keyfer, van de Renten dis :ot fynen lafte verfchenen zyn ende nyet betaelen ïn kan, om datter geen Beede loep en heeft, t welck fijne Majefteyt corten fal op te naefte Beede die 'er geconfenteert fal worden nu Kersniffe ingaende. Daer af genomen es rapport :ot ten 8. January.
Dachuaert in den Hage
Den 8. January anno 1530., ftilo Hollandia;.
P R JE, S E N T I B U S.
Van Dordrecht. ende'
Mr. Joost Bets. Mr. Willem, Penfio-
Van Haarlem. naris.
Baniaert Sayfien, Pen- Van Amfterdam.
fionaris. Gerit Andries,
Delft. ende Gerit Vrancken, - Mr. Andries.
ende Vander Gouwe.
Mr. Huge. Mr. Dirck, Penfiona-
Van Leyden. ris. Ambrofius,
Die Gedeputeerden hebben eendrachtelic' ken geconfenteert in 't gunt dat de voirfz Commiifariflen hebben begeert. Ende van de voirfz vyf duyfent vyf hondert ponden ver[choten voir den Keyferlicke Majefteyt, heeft rynder Majefteyt ons gegeuen Acte, ende oick /erfekertheyt van de verfegelinge van drie duy-» 7ent ponden tfiaers, als de voirfz Gedeputeerlén begeert hadden. Ende fal Willem Goudt
den



: den Steden graeelick maenen van den voirfz ommeflach.
*^An de Mergengek es my gelast bouen te reyfen mit die van Schoenhouen , daer my gegeuen es de Inftruétie van den Procureur Generael van Utrecht, daer op ick gemaecl : hebbe een Deftru&ie , als in de nauolgende Dachuaert gefeyt fal worden.
JVIY es gelaft te procederen op te Coopers van Gerit Geerlofs Goeden, als de Prorcureur Generael van Hollant ende Frans de 1 Witte aftione Hypothecaria by aduyfe van den ■ Aduocaten tot twee tqe by my te eligeren ende
wel te betaelen. Dit es verandert, ut infra
tot Bruflel.
TTem van den Dorpe van Ëgmont die *t Lant wel tien duyfent ponden fculdich fouden zyn. Es my gelast te fupercederen, tot men na de compfte van den Keyfer falfien,watou> baer gedaen zy.
TTem van de oncoften by Frans de Witte ge* daen, om de Meete ende Drynckwyn af te doen , roerende 't Geleegelt tegens Bergen ouer , es vuytgeftelt tot ten eerften ommeflach.
JTem van Stockachter, es my gelast te maken een oprechte Caerte, ende my op t'in* formeren mit Aduocaten ende anders tot cófte , van den Lande. Ende Mr. Huge mit my com.ïoende van Bruflel tot Mechelen in't begin van Ta de
8. Jatiuat» Pag» tiih



C 292 )
8. Januar
Tegens F. de Witte.
de Vaft, hebben gelaft Mr. Aert myn Zone,, te verweruen Mandement van den groten Raet, om t'anticiperen den Tollenaer van Antwerpen ende Jan van Cruninge, &c.
TTem my es gelaft in 't poffefToir, die van Amfterdam t'afïifteren ende te produceren Jacob Willemfs Platnoefe, 't welck ick gedaen hebbe. Maer Jan Aaelbrechts en heeft nyet mogen commen om de fiecte van fyn Huysvrouwe.
Keyferlicke Majefteyts compfie herwaertsouer.
Dachuaert tot Bruffel voor die van Hollant alleen om den Keyfer te willecommen.
".PRESENTEN.
. als Staten van Hollant,
Die Heeren van Nas- ende
fou, Kyfhouck. Buyren, Van Dordrecht.
Hoichftraten , Florys van Colfter, ,
Arenberch, oudtende Mr. Willem Stoop, ,
jonck, ende
De Abt van St. A- Bets.
mant , Van Haerlem.
Van.Egmont, Frans de Witte, i
Bleul, of Waffenaer, Berkenroe, Heeren Willem van ende
Alckma, Baniaert.



Van Delft. Gerit Vrancken ,
ende Mr. Huge.
Van Leyden. Lochorft^ •
ende
Mr. Willem, Penfio naris.
Amfterdam. Herman Jacobs, Allart Bollarts,
ende Mr. Andries.
WElcke willecomme ick in Duytfche mit monde gedaen hebbe.
17Erft genende fyn Majefteyts Tytlen , Hoochftgeboren, Duerluchtige Vorft, aldergenadichftenHeere, RomfcheKeyfer, altyts Vermeerder des Rycx, &c.
s ftOdt gedanct dat hy fynder Majefteyt van zoe groten periclen bewaert hadde, &c.
3 T7Eerhaelt die groote blyfcap van fynder
compfte.
4 "\7"Erhaelt die goede dienften die Hollant
hem in fyn abfentie van Beeden ende Subuentien gedaen hadde.
Vander Gouwe. Cornelis Janfs Bos, Dirck Janfs de Bruyn,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Meefter Florys, Penfionaris.
Hoorn. Mr. Pieter.
Ende nog enige van Schoonhouen ende Oude water.
T 3 5 Die
8. Januar., Pag. 153.



1530:
8. Januar.
tj. Febr. ft* 154-
Den 27. der voirfz maent February.
P R S E N T I B U S.
Van de Edelen, Van Haarlem.
Akkma, Schagen,
ende Frans de Witte, Kyfhouck. ende
Van Dordreght. Baniaert. Damas Philips, Van Delft,
Ocker Jans, Jan Aperff,
ende ende
Bets. Mr, Huge.
C 294 )
5 TVe groote fcaden gehadt ter caufe van der oirlogen, &c,
5 \7Erfocht hy commen wilden in Hollant gelycken in anderen fyne Landen, tot confolatie van fyne Onderlaten aldaer.
? "WAn allen wekken, indien myn G. V. noch leefde, hoopten goede getuygenhTe geuen foude:
OP wekke pointen zyn Majefteyt by andere geantwoirt heeft in Walfche , zeer pertinentlicken ende goedertierlicken, nemende defe congratulatie zeer danckelick, prefenterende in toecommende tyden des voirfeyt es te gedencken.
Generael Dachuaert van allen den Landen by den Keyferlicke Majefteyt befcreuen



( *95 )
Van Leyden. Rotterdam. [ Meefter Willem, Pen- Mr. Florys voirfz, fionaris. Schiedam.
Amfterdam. Claes Dircx, .Allart Bollarts, Schoonhouen.
Mr. Pieter Oly, Willem Thin, ende ende
', Mr. Andries. Albrecht.
Gouwe. Van Alckmaer.
Cornelis Jans Bos, Den Rentmeefter,
ende ende de
!Mr. Dirck. Burgemeefter.
Die Keyferlicke Majefteyt heeft by mond van Palerme op den 2. Marty den Sta :iten van allen defen Landen doen verthoonei den laetften affcheyt vuyt deefe fyne Landen ende wat hem binnen middelen tyden wederuae ren es, ende doen verclaeren die groote fcul den ende achterweefen daer hy hem in vindt begeerende fecours in 't generael. Welck Propofitie elcx by Gefcrifte es geleuert die ' hebben willen hebben. Daer op van wegei den Landen die Audiencier en Bleul gedaei heeft d'antwoirdt, daer die van Brabant nye >:mede te vreeden en waren.
|f~)P ten feluen Donderdach den 2. Marty heeft de Keyfer elck Lant apart op hen feluen gedaen een Petitie, te wetene Braban twaelf hondert duyfent Croonen binnen fes ja ren. Van ons Hollant hondert duyfent gul dens tfiaers tot fes jaren, ingaende den eerftei Aprilis coemende, den tweeden den eerftei [ O&obris, ende alfoe voirts tot twee termyne: T 4 tfiaers
1510.
27. Fetr.
t
»"
»
t t I
t



153». tf ty.Febr. Ji
r
O
3N b d
ï
n u
< t
gag. i$5-
r )
aers, t'employeeren een derdendeel tot betarge van fculden ende loflinge van Renten. iat tweede tot betalinge van de Luyden van rlogue, van do Ordonnancien ende die fyn Iajefteyt ordonneren fal herwaerts ouer te lyuen. Dat derde ofte furplus totbnderhouïniffe van fynen ftaet, ende andere fyne Ma:fteyts affai'ren , als hy dat ordonneren fal. Iet accort gedaen wefende als breder blycken ïach by de cleyne Propofitie my hier af geleert.
"^P defe voirfz Dachuaert is geappoincteert ■ van de Mergentale, dat de Heere van Afèndelft, Mr. Joost Sasbout, ende Mr. Vin:ent, fullen die van Amfterdam ende cleyne keden fpreken om te induceren mitter minnen e confenteren in den ommeflach van Utrecht /oir defe reyfe alleen, fonder confequentie, tlzoe dit een Beede es voir de blyde ineomple van den Keyfer tot ter ontfankeniffe van fynen Stadt, Steden ende Landen van Utrecht,
KTAer dat ick den Staten van Hollant hebbe geraporteert, hebben my gelyckelick gelyckelick gelaft te feggen den voirfz Commisfarifïen, dat zy gelyckelicken Staetsgewys op defe fake befcreuen willen zyn, want hem de fake mede roert, ende van den anderen Steden nyet fcheyden en willen om der confequentie. Lnde ick hebbe dit gefeyt myn Heere den Stadthouder, ende nagecommen zynde in den Hage die Heere van Aflendelft, om ter nafter Dachuaert hier van te fpreken den voirfz Staten , 't welck Aflendelft heeft angenomen.
Item



( *97 )
ITem die Staten hebben veele poin&en tot profyt van den Lande by monde verhaelt die ick geremonftreert hebbe den Heere van Hoichftraten als Stadthouder, fonderlinge van 't proces contra Frans de Witte, van de-Congiegelde, van der Munte, van de Jufticie in Hollant te reformeren, mit veel meer andere. Ende heeft my gelast die te ftellen by Gefcrifte , tegens dat d'antwoirt dienen fal an den Keyferlicke Majefteyt, ut infra.
ITem die Steden hebben verfochten honden gulden om af te doen het arreft by Jonckei Pauwel van Urfele gedaen tot Bruflel op ter Dienaer van Lauris Pieterfs; ende es den feluen Pauwels belaft te betaelen noch honder gulden, voir de refte die verfchynen fal, en de dat voir St. Jans Mifle. Nota, dit te los fen want het es de refte van Gerit Geerlofs on gelofte Renten in 't Quartier van der Gouwe
ITem die Staten hebben gefloten dat die Pro cureur Generael van Hollant ter naefte Dachuaert gehoirt fal worden, waeromme h nyet gehouden en es aSlione Hypothecaria, al gecocht hebbende zeker Lant van de voirl Gerit Geerlofs, of by faute van fynonfchult hebben my gelast tegens hem, Frans de Witt ende ander Coopers te procederen.
ITem die voirfz Staten fullen ter naefter Dacl uaert innebrengen elcx zyn clachte, welcl Dachuaert zyn fal den 27. Marty fauens indt Herbergen, om op 's anderendaechs te con municeeren, ut fequitur.
T 5 Dacl
1530. 27. Febr.
1
r
Y s z
>
e
t-
e
x
L-



I53«. i8v«ï io. Marty.
I )
(298;
Dachuaert in den Hage
■ Saterdach ende Sondaechs den i3. en 19. Marty ,
van den Staten van Hollant, op te voirfz Propofitie ende Petitie van den Keyferlicke Majefteyt van hondert duyfent tfiaers, rot fes jaren ende twaelf termyncn, om die t'employeren als bouen in defelue Propolitie.
PRESENTEN. Van de Edelen. Van Delft.
Heeren Jan van Du- Jacob Jan Bruynls ,
venvoirde, ende
Willem van Colfter, Mr. Huge. Kyf houck, Van Leyden.
Willem Oem, Mr. Willem Do&oer.
Ruyghrock, Claes Adriaenfs, Poelgeest, ende
Vliet, Mr. Willem, PenfioSuylen, naris.
ende Amfterdam.
Borfel, Allart Bollarts ,
Van Dordrecht. Colyn, Die Schout, ende
Philips Damafs, Mr. Andries.
ende Gouwe.
Mr. Jooft Bets, Pen- Cornelis Janfs Bos , fionaris. ende
Van Haerlem. Mr. Dirck. fan van Schagen, Van Rotterdam.
ende Jooft Janlf, Jaaiaert.
ea-



(*99)
ende ende
i Melis Adriaens, Andries Pieters.
Schiedam. Horen.
Jacob Jans, Frans Pieters, ende ende
1 Claes Dircx. Symon Pieters.
Gorichem. . Enckhuyfen. Hans van Lubeeck, Frederick Symon,
ende ende
Jan Pieters. Gerit ReynierfT, Schoonhouen. Van Edam.
I Egbert Barents. Mr. Jan , Penfiona*
Alkmaer. ris. :Pieter Claes,
ITem die Eedelen waren wel bereet te confenteren tachtich duyfent voir vier jaeren s ■ op de oude termynen van St. Jan ende Kersi miffe, weluerftaende dat men binnen vier jaren ; geen ander Beede eyfchen en fal voir Ferdii nande tegens den Turcken, ofte der toecommende Regente, ende dit op de conditiën van , de loffinge der vercochte Renten ende anderen I by den Keyfer feluer verclaert, &c. Ende ol i men mitte voirfz tachtich duyfent tfiaers nyel volftaen en mochte mit danck van de Keyferlicke Majefteyt, foe fouden fy tfiaers noch duyfent gulden meer geuen in de plaetfe van i dat tot Kersmifle leftleden geen Beede loep gehadt en heeft, 't welck bedragen foude veertich duyfent ponden, binnen die vier toeeommende jaeren,
T"Ve Stede Dordrecht flóech vuyt tachticl' *^ duyfent voir vier jaeren, want 'er nocl
twin-
18. en ïg, Mar/3.
\



C 300 )
,J8. en 19 Marty.
Pag. I57-
twintich duyfent loop hebben van de Keyferlicke Majefteyts Coronatie, reyfe van Spaegnen, &c. makende hondert duyfent ponden tfiaers , oick op te conditiën als d'Eedelen, maer d'ander Steden waren noch affirmatyf noch geheel negatyf, feggende dat eerft geremedieert moefte weefen in de faken, van Tollevry. oueral te vaeren, ende van den Congiegelde afgedaen te zyn, daer deur de Neringen van de Draperien ende Comenfcepen in defe Landen cesferen, daer 't af commen moet daer zy den Keyfer mede dienen fouden, want fonder dat mochten wel louen, maer en fouden nyet konnen betaelen voir de toecommende tydt; intsgelicx verfochten van de Vroetfcippen, Viertigen ende diergelicke te uferen durende die Beeden, mit meer ander Articulen den Commifïariflen, als Affendelft, Muylart, ende Safiebout, ouergegeuen by my onderteyckent, dewelcke Muylart dragen fal an den Keyfer, om fimpliciter geremedieert te hebben of in jufticie ontfangen te worden, altyt continuerende d'oude poflefïie, tot welcke Articulen ick my refereere. Ende es den Staten belaft 's Maendaechs den 27. Marty fauens wederomme te weefen in den Hage, daer de voirfz Mulaert wederomme zyn fal, ende ten eynde de fake bat tot kenniffe van den Keyfer commen ende wel verthoent mach zyn, zoe hebben die Staten geordonneert mede te reyfen den Aduocaet, den Penfionariffen van Leyden , Amfterdam ende der Goude.
TTem die Staten hebben my gelaft t'appelleren van 't Mandament by die van Zeelant
ver-



vercreegen ende geexecuteert tegens die van Ëedam ende anderen, van geen Sout temogen' fieden voir Kersmiffe, &c. ende my tevougen van 's Lants wegen mit die van Eedam, of bouen te folliciteren dat afgedaen worde tot 's Landts colïe , &c.
Continuatie van de voirfz Dachuaert in den Hage
Den 28. ende 29. der feluer maent Marty , anno 1530. Stilo Hollandiïe, voir Paeffchen.
P R M S E Alle d'Eedelen, ut fupra,
ende Adam Verduyn.
Van Dordrecht. Tot Bets, De Schout, Damafs Philips,
ende
WillemBouwens, Treforier.Van Haerlem. Ut fupra,
ende Frans de Witte.
Delft. Ut fupra,
N T E N.
ende
Jacob Jan Bruynff.
Van Leyden. Den Doctoer, ende Mr. Willeim
Amfterdam. Bollarts,
Oly, ' :
ende Mr. Andries.
Gouwe. Willem Jan, ende Mr. Dijek.
Die voirfz Penfionariffen ende ick hebben voir den Staten gedaen ons raport. Te we-
Ie voirfz Penfionariffen ende ick hebben
1530.
3- en 19. Marty,
28. en ay, Marty* -



!53°-
jaU» en ap. i Marty.
Pag. 158.
C 302 )
wetene dat wy de Keyferlicke Majefteyt mit nonde verclaert hadden die Articlen Muylaerden gegeuen, dewelcke fyne Majefteyt nyet verthoent en hadden geweeft, noch verthoont en fouden hebben geworden indien wy feluer daer nyet gecommen en hadden, want die Finantie gaerne dat belet foude hebben gehadt, daer op de Keyferlicke Majefteyt antwoirde dat hy felver in Hollant commen, ende hem op te Articlen informeren fal, ende die fake verftaende, promptelicken daer inne voirfien ofte in jufticie ftellen fal, achteruolgende onfe conclufie, ende begeerde dat die van Hollant hem betrouwen wilden , ende voirts procederen wilden tot fynder Petitie, eerft ende alvoiren confenteren.
TT\Aer op wy repliceerden die fcaedenvander ^ inundatien ende declinatien van den Excyfen ende Neringen commende vuyt den-Tollen ende Congien, ende noch meer waren verduchtende , dat alwaer de Beede geconfenteert in toecommende tyden nyet mogelick en ware te betalen, 't welck fyne Majefteyt foude mogen verwyten ende t'onvreeden zyn dat hem de gelegentheyt nyet gefeyt en ware, foe dat vuyt dien ende geen ander fake dat confent geretardeerdt was, want die van Hollant geheel zynder Majefteyt toebehoiren mit Lyf ende Goet.
"TVAer op fyne Majefteyt andermale feyde, betrout my, ick fal in als zoe eerlickgn voirfien, dat ghy redene hebben fult te vreden te zyn, ende alft beloeft es indien ghy 't nyet
be-



♦
C 3°3 )
betaelen en moecht, ick fal quytfcelden, 't welck ick betrout wil zyn fonder geconftringeert te worden, ofte te comenfcepen mitmynen Onderfaten , die altyt in myn abfentie 't beft gedaen hebben, ende hoope noch doen fullen, doet goet raport, ick fal oick mynen Commilfaris mit Brieuen ende Beuel an den Staten fcicken, mit meer trooftelicke woerden, maer es te vermoeden dat hy te voiren geinformeert was, .&c. Achteruolgende deelen zoe heeft Muylart fynen Brief op huyden den Staten verfocht ende verhaelt in effect dat voirfz ftaet, ende verfocht eene goede antwoirde-
T}ïe Staten dit gehoit hebbende, ende beuin■ dende dat zy geen van allen belaft en waren in de volle fomme op foe lange jaren, ende heele termynen te confenteren, ende dat men oick noch ander oude conditiën behoirde te verfpreken , als oft oirloge worde, ofte groote inbreecxel van Dycken, Brant ende diergelicken faken gebuerden, nyet gehouden en fouden zyn, waeromme men geen anticipatie en foude mogen doen noch Financie op dit confent, ende dat duerende defe ordinaris Beede , geen extraordinaris Beede begeert en foude worden der toecommende Regente, noch den Coninck van Hongarien tot fubfidie van den Turck te refifteren , ende diergelicke. Soe hebben zy my gelaft t^vraegen, endeantwoirt hemlieden te feggen van den Commiflariffen of hy hier van laft heeft den Staten te verfeekexen. Het welck die Commilfaris Muylart gehokt hebbende, heeft my geantwoirt dat hy
mit-
1530.
28. en 29, Marty.



C 304 )
1530.
28. en 29. L Marty.
tig. 159.
mitten anderen Commiffariffen, als Aflendelft \ Sasbout, Mr. Vincent ende Rentmeefter Gout fpreken foude, als hy gedaen heeft.
ytf*Elcke Commisfarisfen op te Rekencamer den Gedeputeerden elcx apart gefproken. hebben, daer toe ick my refereere. Endeheb-< ben den Staten daer. na in 't gemeyne geantwoirt dat zylieden geenen lalt en hadden, dan t'onderwyfen ende t'ontfangen d'antwoirt van de volle Petitie, makende een rekeninge, te weetenen dat indien men de continuatie van der Beede tot Kersmifie geeyfcht hadde, en foude nyet geweygert hebben geweest voir vier jaeren, 't welck voir dat termyn foudé beloopen hebben dat nyet betaelt en es geweest veertich duyfent ponden. 1 Intsgelicx hadde de Keyferlicke Majefteyt voir fyn blyde incbmpft geeyfcht een extraordinaris Beede van hondert duyfent, men foudt hem nyet geweygert hebben. Soe dat deefe fes hondert duyfent voir fes jaren nyet veel meer en bedragen , dan dat men foude hebben geconfenteert ut fupra. Waeromme men behoirt te confidereeren die groote laft van den Keyferlicke Majefteyt die jaerlicx betaelen moeten twintich duyfent ponden van de loopende Renten voir hem verfegelt: noch de Garnifoenen van oudts, ende die hy op 't Huys van Utrecht fal houden tot verfekertheyt van Hollant, ende oick moet fyne Majefteyt rembourferen dat die Steden verfchoten hebben van de loopende Renten, foe dat hy luttel of nyet in handen behouden en fal. Begeerende daeromma
be-



1305)
li beter rapport te willen doen, ende weder in ji de Herberge hier in den Hage commen Don-
I derdaechs fauens naer Paefchen. Ende binnen
II middelen tyde fullen de Commifïarilïen den Keyferlicke Majefteyt van als aduerteren.
"T"\Ie voirfcreuen Commisfaris Muylart es wë' deroinme bouen by den Keyfer gereyft , 11 ende es op fynen dach Donderdach na Paefchen, !te weeten den 13. Aprilis anno 1531. weder: omme gecommen.
|T?Nde aizoe de Keiferlicke Majefteyt perfifteerde om te hebben fyn voirfcreuen volille Petitie, nyettegenftaende wat die Staten van \\ Hollant hadden geclaecht, maer defelve Petijitie fonder die fomme te verminderen wat geiimuteert hadde voir ordinaris ënde extraordina: ris Beeden, op dat deefe eerfte Petitie van fes ; hondert duyfent voir fes jaren nyet getogen en
foude worden in confequentie, van zoe groo-
te ordinaris Beede alleen , ende oick dat nu :een extraordinaris Beede loop hebbende van de
voirfcreuen groote Petitie, men geen extraoridinaris Beede meer eyfchen foudé binnen de ! voirfcreuen fes jaeren. Het welck fchynt wat lapparentie te hcbb&n , waeromme de voirfz Muylart mitten anderen voirfz CommifrarifTen iden Gedeputeerden van den Steden apart ge-
fproken , ende wederomme t'huys gefondeii ihebben om vruchtb^ierder antwoirt, daer mede fiden voirfz dach van der Dachuaert verloopen :es tot ten 10. Aprilis anno 1531. na Paes-
fchen. Op wekken dach na dat de Steden I. Deel. V apart
J53ö'
i8. en 29. Marty.



( 30Ó j
1530. apart in 't lange gelproken ende geindueeert 3a/" 2S>' waren, den Commiifariffen geantwoirt, ende ar*3' voir affeheyt genomen hebben dat zy tot Gendt by de Keyferlicke Majefteyt reyfen ende wefen fouden den 24. der feluer maent fauens in der Herbergen. Ende ick ben terftont mitten voirfz Muylart gereyft naer Gendt.
Pag. 161. • Dachuaert tot Gent befcreuen
i53r. Den 24. dach Aprilis anno 1531., a^Aprilh.
's Maendachs fauens naer Paeflchen , op te voirgaende Beede of Petitie.
P R /E S E N T I B U S. Fan de Edelen. Fan Leyden.
De Heeren van Alck- Doétoer,
ma, Kyf houck,'
ende Poelgeest.
Fan Dordreght. Florys van Colfter, ende
Bets.
Fan Haarlem. Scoten, Witte,
ende
Baniaert.
Fan Delft. Beeft,
ende
Mr. Huge van Eynde.
riorys jacoos,
en de Penfionaris.
Amfterdam. Allart Bollarts, Benninck,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Willem Jan, ende Mr. Dirck.
Fan Rotterdam. Claes Dircx, Penfionaris.
Schoon-



( 30? ) ^
Schoonhoven. Horen. Willem ïhin, Burge- De Keyfer, mit meer meefter. anderen van de cley¬
ne Steden.
"TTem Vrydaechs den 128. der voirfz maent, .1 hebben die Gedeputeerden van den Staten van Hollant den Keyferlicke Majefteyt, verfelfcapt mitten Heeren van Naffau, Bergen, I Buyren, Palerme, die van der Finantien ende i; andere, doen verthoonen dat zy fichtent Coiiïihck Philips ouerlyden, duerende fyne Maij jefteyts onbejaertheyt, continuelicken hadden [ geweeft in oïrloge, daer deur ten tyde van fyn[ der Majefteyts huldinge, die Steden allegadef :meer fculdich waren dan zy incompfte hadden, 1 ende gingen alle Beeden ten achteren : Naer :zynder Majefteyts huldinge ende fonderlinge • vertreck in Spaingnen, hadden van gelycken ün ontogen geweest, ende tot fynder Majefteyts lobediende gereduceert Vriellant, Utrecht, uer - ende Nederftichten , daer toe zy an .1 Penningen fuvers betaelt hadden feuenthien 1 hondert duyfent gulden, ende noch daerenbouen haer Segel geleent,' ende voir fyne Majefteyt hem verobligeert in de fomme van twin^ toch duyfent gulden tüaers Losrenten den Penninck fefthicne, daer van zy geheel byfter zyn. \ Item hebben doen verclaerendiequantiteyt van 1 den Lande deylende in vier Parthyen, daer vuyt te verftaen es,-dat van 't Lant zyn Ma: jefteyt nyet en mach worde gedient, om dat d'oncoften meer bedragen dan datter af compt. Item dat alle proffytgecommenesvuyterCoopmanfcepen ende Zeylaige, daer alle zyne MaV 2 jes-
1531.
24. /Iprilis.



( 3o8 ;
24.. Aprilis. Pag. 162,
jefteyts Voirvaderen de hant an gehouden, ende Preuilegien van vryheyt toe gegeuen hebben , ende nu mitte nyeuwicheeden van de Tollen ende Congie van den Cooren Verjaecht zyn ; zoe dat zyn Majefteyt luttel Congien ontfangt, ende grootelicken fijn Tollen verheft, ende 't Lant fpolieert van der negociatie, daeromme zy geen Beeden geuen en mogen , ende om een cleyn tegenvvoordigen proffyt, alft fchynt ende nyet en es, verheft zyn Lant van Hollant, mits dat die Coopmanfcepen van Oiften ende Wellen, ouër ende weder ouer gevoert wort, buyten om fcuwende deefe Landen, daer oick deur vergaen fyn alle Neringen, ende fonderlinge de Drapperie. Intsgelicx zyn de Stadt van Delft, der Gouwe ende veele Ingefetenen van Hollant , gedeftrueert, nyet alleen by de inundatie van Hollant , maer oick van Zeelant, mit veel meer reedenen om der cortheyt hier achter gelaten £ daer vuyt claerlick bly& dat zy fijne Majefteyt nyet en mogen belieuen, nyet min op betrouwen' van fynder Majefteyt 'henluyden béloeft als voiren tot Antwerpen.
JJEbben geconfenteert voir ordinaris Beeden den tyt van fes jaren op te oude toecommende termynen tachtich duyfent gulden, 't welck de hoichfte es, die noytgeweeft es, ende daerenbouen noch tachtich duyfent eens te betaelen binnen de vier laetften jaeren voir extraordinaris Beede, dewelcke t'famen bedragen by na zoe veel fynder Majefteyt geeyfcht heeft, om daer mede achteruolgende de Propofitie te betaelen die loopende Renten , ende
jaer-



( 3©9 )
Jaerlicx t'employeren twintich duyfent tot losfinge van duyfent Philips guldens tfiaers. Ten tweeden, om te betaelen die jegenwoordigen fculden van den Knechten op ten Huyfe van Utrecht, derEmde, Reenen, endevoirentoe-, commende tyt tien duyfent gulden tfiaers, tot betaelinge van den feluen Knechten, ende hebben uerthoont de periclen die deur quade betaelingen fouden mogen commen. Ende oft oirloge worde in fynder Majefteyts abfentie ('t welck Godt verhoeden wille ) in dien geualle de voirfz Penningen van dit confent daer inne geemployeert fullen worden, verfouckende dat fyne Majefteyt den Rentmeefter van der Beede tegenwoirdich of weefen fal, zyn Obligatie den voirfz Gedeputeerden geven fal nergens anders toe employerende op Lyf ende Goet, &c. Ende op dit betrouwe begeerende geremedieert te hebben in de Articlen van heure doliantien, want fonder dat en fouden deefe Beede nyet mogen betalen, biddende dit dancr kelicken te willen nemen. Ende al gefchiede dit confent buyten 't Lant van Hollant, 't welck noyt geweest es, van ordinaris Beede, dat fyne Majefteyt nochtans foude willen commen in Hollant, ende prefenteert in 't generael ende particulier van der voirfz armoede te doen blycken, &c.
TAAer op by monde van Palerme, dien 't felue cort ende corrupte verhaelde geantwoirt es, dat de Keyferlicke Majefteyt in de Articulen foude voirfien, dat wy redene hebr ben foude te vreden te fyne, dat 't Lant mach blyuen in negociatie , 'want hy wel weet dat V 3 gpe-
1531.
^.Afrilis.



24 Aprilis. ] ( <
Pag. 163.
( 3IO )
.•oede Onderfaten zyn, ende wel gefubuenieert lebben ende noch doen fullen, ende zoc verIe fyne Majefteyts affairen dragen, in Hollant •ommen fal, &c. Ende 't feilde heeft fijne Majefteyt noch badt ende breeder verclaert den \ May, als wy hem prefenteerden onfe Articlen , dewelcke hy leuerde de Heere van Palerme , lallende fexpediereu mitten eerften daer wy hem een cleyn receul deeden in V\ alfche, &c. Ende wy hebben gefochten affiftentie van den Heeren Nasfou, Buyren, Hochr ftraten, Palerme, &c. fuspecteerende de iunancie.
ITem wy hebben geuolchtom antwoirtte hebben op onfe Articlen ofte Doliantie, ende verfochten mit grooten arbeyt ende diligentie dat d'informatien aedaen by de Heere van Warmont P-euifiteert ende geraporteert mochte worden in den vollen Raedt, ter prefentie van de Keyferlicke Majefteyt by een die Duyts conde ende dat dïnformatie van Sasbout gedaen roerende den Tollen contra F:ans de Witte, oick gefien mochte worden. Ende ten eynde fijn op onfe voirfz Articlen geftelt Apoftihen van antwoirde den 18. dach van Meye, daer toe ick'my refereere om der cortheyt wille, ende fijn onderteyckeut by den Keyfer ende ' den Audiencier.
TTem op ten 25. May hebbe ick ter prefentie 1 ende byweefen van Meefters Joost Bets ende Huge van Eynde, myn Heere van Hoich? ftraten gegeuen Acte in Franchyn van tvoirlz confent mit feker conditiën, daer toe ick my
re-



C 3" )
1 i-efereere, ende myn Heere beloofde my weI deromme Acte reciproque van den Keyfer te I doen hebben, zoe haest d'Audiencier gecomi men foude zyn van Bruflel, daer hy was inde i fieéle van fijn Huysvrouwe, die corts daer an fterf, &c.
/">P deefen dach hadde ick Zyburch by der hant, ter prefentie van den voirfz Bets ende Eynden, daer ick mede naer Hollant ben
;. gereyst, alzoe de Pinftcrdagen genaeéten, en-
i de was mitten Procureur Generael geconclu-
( deert, dat hy ende ick den leften Pinfterdach wefen fouden tot Mechelen, om te folliciteren heurluyder aduys roerende den Tollen ende
: Congie voirfz , den welcke van den groten Raede by den Keyferlicke Majefteyts befloten
« Brief beuolen worde , dat nyet tegenftaende I vaccantien ofte Heylichdagen, alle ander fa-
: ken gepoftponeert, procederen fouden tot expeditie van heurlieder aduys in de fake voirfz. Ende was Sasbout ende Mr. Vincenten Com-
• miflariffen in de fake van den Tolle by den Keyfer mit befloten Briuen gelaft heure Infor-
t matien ende Scrifturen van Parthien mit alle
, Munimenten toegefloten te feynden an den groten Raedt, gemercl: die Procureur Generael van bouen d'informatie van den Congien
i hadde in fijnen handen. Ende ick hebbe ge^ uaceert veertich dagen mitten Bode.
1 "p*Nde den derden Pinfteren dach te weeten ' penultima Mayi, ben ick wederomme vuyt \ Hollant gereyst naer Mechelen, om te follici% teren de voirfz faken. Ende alzoe de ProcuV 4 reui
T53Ï. 24 Afriliu
Zyburch Boelfcappe van den Coninck van Denemercken.



IS3I»4- aprilis.
Pag. 164. %6. Jwy
reur Generael tot Gendt reysde den laetfren Pinfteren dach my rencontreerende tot Walem , zoe hebben de Heeren van den grooten Raedt deefe fake vuytgeftelt tot fijn compst, ende ick ben mitten Gedeputeerden van Amfterdam, als Ruysch Janfs ende Cornelis Buyck gereyst tot Gent, om te folliciteren decompftevan den Procureur Generael, latende tot Mechelen Colfteren Burgeméefter yan Dordrecht, die van daen t'huys gereyst es, feyndende in fijn ftede Staes Gouertfs , die om fijn eyge fake contra Henrick van Rees, oick quam tot Gendt, om dat d'Ambaffatoer Johannes Dantifcus Epf. Colonienfis hem van wegen des Conincx van Polen de fake onderwant om de proceduren af te hebben, &c,
"yy'Y hebben gefolliciteert medio tempor e enige Lants faken, als van te laden in Spaingnen, daer Cobis 't befcheet af heeft in Wallche, maer wilt de Keyfer fien wat Ferdinandus ende Yfabellen in Spaenfën hier voirtyts tot verfouck van Coninck Philips deefen Landen heeft geoctroyeert.
JNtsgelicx verfocht dat 't Scip onlancx by den Franchoifen genomen van een Scipper van Amfterdam, mochte blyuen in arreft, fonder te vercoopen, ter tydt toe blycken foude dat mit onrecht genomen was,
TTem den 16. Juny es de Procureur gecom■ men tot Mechelen, ende den Raedt' heeft ontrent acht dagen onledich geweest mitten Sack van beyde faken te yifiteren om te geuen
ad-:



aduys, als v$ gegeuen hebben tot onfe voirdeele in beyde faken, daer wy mede gereyst zyn tot Bruflel an de Keyferlicke Majefteyt, die 't felue al gefien heeft, en oick geordonr neert heeft noch om te hebben aduys van beyden den Cameren van Hollant, daer Meefter Huge van~'Eynde om gereyst es van Bruflel.
TJ'Nde binnen middelen tyden te weetene den 3. July j iffer tot Bruflel een generalen Dachuaert van allen den Landen van hervyerst ouer geweest, als hier naer volcht.
Dachuaert van den Staten van Hollandt, gehouden binnen de Stadt van Bruflel
Op ten 3. July in 'f jaer 1531.
3-
P R JE S E Die Heeren van Alck ma,
ende Kyfhouck.
Fan Dordrecht. Staes Gouerts, ende
Bets.
Fan Haerlem. Gerit van Montfort, ende
Wouter van Bekefteyn, Treforier. Delft. Jan Aperfs,
N T I B U S.
ende Mr. Huge.
Fan Leyden. Adriaen Gerits, Frans Gerits, ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Ruysch Jans, Cornelis Henricx, Mr. Pieter Colyn,
ende Mr. Andries.
V 5
Fan-
153». 6. Juny.



1531Pag. 165.
C 314;
Vander Gouwe. Hoorn. Henrick Wouters, Mr. Pieter de Jonge,
ende ende Mr. Dirck, Penfiona- Van Grotebrouck. ris.
OP huyden hebben die voirfz Gedeputeerden gerequireert Mr. Huge van Eynden, die gereyst es mitten Sack ende Brie,uen van aduyfe van den Keyfer, om t'hebben aduys van beyde de Cameren van Hollant, roerende het different van den Tollen tuslchen Frans de Witte Tollenaer ende den Staten. Ende orome afgedaen te hebben het Congiegeldt van den Coiren. Ende heeft Dirck ons Bode o-edragen den voirfz Sack van informatien, gedaen by de Heere van Warmont op te Congiegelde, endeby Mr. Joost Sasbout op 't voirfz different van den Tollen.
Die Eedelen by den Steden verfocht weelende om te fpreken tot accorde, ende te vinden expediënt van ter neder te leggen het different dat die Dorpen geenderhande Nennge doen en fullen, te reftringeren, fonderlinge tot de Brouwerien, buyten drincken, ende alleenlicken Backen, Scoenmaken, ende diergelicke Neringen doen fullen mogen voir dat Dorp daer zy woonen, ende nyet vorder te communicqueren, &c. Hebben geantwoirt dat accort goet ware, maer waren in cleynengetale. Begeerende dat men daer af fpreken foude in tydt ende wyle op een Dachuaert daer toe geraemt in den Hage.
Op



c 3i5;
|~\P ten 5. July heeft elck van den Gedeputeerden van den vyf Steden, afgetogen j zyn Zegel van beyde die Brieuen by hemlie1 den verfegelt de Heere van Hoichllraten, mits i dat zy van nyeus eenen Brief verfegelt hebben ; tot behouf van een Cloofter, gefticht by de
Vrouwe van Ciüeuers tot Loenen van gelycke
fomme, te weetene acht hondert dertien pon■j' den van veertich grooten 't pont ter loffinge i den Penninck feftien. Ende die vyf Steden i hebben bcloeft my te reftitueren min Miliiue
Brief an hemlieden gefcreuen, in 't welcke ick : my verobligeert hebbe die voirfz twee BrieI uen te caffeeren als die nu gecafleert zyn, &c.
QP ten 6. July te weeten Donderdachs, heeft de Bifcop van Palerme voir den Staten van allen den Landen van harwaertsouer gedaen de : Propolitie, blyckende by defelue my ouergelevert. Ende heeft de Keyferlicke Majefteyt zyn Sufter de Coninginne van Hongerien Vrou Marie , gemaeéf ende géordonneert Gouuer^ : nante ende Regente van deefen Landen , in de plaetfe van Vrou Margriete zynder Moeye fal, i memorie. Lallende allen Heeren ende anderen wie hy zy haer te obediercn ende te eeren als zyne Majefteyts Perfone feluer, haer fyne macht geuende, ende oick haer ftaet ftellende I als men lal mogen fien vuyten Brieuen die daer I af gepubliceert fullen worden s fonder dat die i op ten feluen dach gepubliceert waren. Op 1 welcke Propofitie die Audiencier gedaen heeft d'antwoirde an fijnder Majefteyt , danckende ■ van dat hem alfoe beliefde, ouermits dat d'ou1 de Penfionaris van Brulfel rau van fprake J ÖfC. Oie
1531-
5- Juk
6. July.
Vrouw Marie Co,ninginnevanHongarien gewordeuRegente.



( SIS )
153'-
6. July
8. July. Verregefinge by forme van anticipatie.
Pag. 166.
r%Ie Keyferlicke Majefteyt heeft den Staten gelast nyet te vertrecken voir dat zy hem ouden hebben gefproken, als hy fe ontbieden fal.
OP ten 8. July Saterdaechs , heeft Hoichftraten als Stathouder, ons van Hollant ontboden tot fijnen Huyfe op te Galerie, ende heeft begeert van 's Keyfers wegen antwoirt van te verfegelen tachtich duyfent ponden, geconfenteert voir een extraordinaris Beede op ten leften vier jaeren gedaen den Keyferlicke Majefteyt tot Gendt, daer noch Dachuaert op geweest hadde in den Hage, daer die Eedelen nyet en waren. ■Secundo , verclaerde dat men dat eerfte jaer nyet en foude loffen de duyfent Philips gulden tfiaers, achteruolgende d'Aéte yan den confente, ouermits dat de Keyfer die Penningen van de verfegelinge hebben moet tot fyn reyfe naer Duytslant, ende van 't eerfte jaer betaelt moet worden de fcult tot Utrecht ende elders in affairen van fynder Majefteyts affairen, &c.
"PJAer op de Staten van Hollant antwoirden ^ nyet gelast te weefen, en heeft daeromme die Staten gebracht by den Keyfer, die feluer verfocht heeft de voirfz verfegelinge tot fynen laste, die de Renten lolfenfal, mitte Penningen die betaelt fullen worden t'heuren dage ende terrnynen, als 't confent vuytwyst ende verfchynen fullen.
T}Aer op de voirfz Staten begeert hebben raport, \ welck hemlieden gegunt es, om
we*



(31?;
weder by fynen Majefteyt te commen , volcommelicken gelast den 24. deefer maent Ju-
ÜNde fyne Majefteyt heeft van gelycke begeert apart van allen d'ander Landen. Ende heeft hemlieden ende ons gegeuen Articülen om te raporteren tot policien ende weluaeren I van de Landen, ftellende order op veele din; gen, daer toe ick my refereere, ende heeft ] fommierlicken in ons eyge priué name begeert" 1 aduys op te Munte, ende wy hebben begeert1 i raport, nyet min in onfe priué name verclaert' 1 de munte nyet te reyfen, ende manieren te \ fouken om 't Geit te blyuen in 't Lant , ende dat nochtans de Coopmanfcepen loop mach. : hebben. Ende heeft elck van den Lande doen ; geuen d'Inftruéte ende raport van den Commiflariffen die fyne Majefteyt gefonden heeft an den Coninck van Vranckryck, om te mun: ten op een gelycken voet, daer toe die Coninck nyet verftaen en wilt, voir 't eynde die twee > eerfte toecommende jaren , als blyct. by Gefcrifte , daer toe ick my refereere om der cortheyt wille.
/"~\P deefen dach hebben wy zynder Majefteyt ^-^ verthoont de Carte van buyten om te feylen , om de fcuwen die Congien van den CoTen, mit alle de inconuenienten, ter prefentie 1 Van den Treforier ende d'ander van der Finan; tien, 't welck ,fyne Majefteyt wel conde begrypeii, ende die Heer van Praet wel confir1 meerde. Intsgelyck verthoonde wy fommierlicken onfe andere faken, alzoe daer noch gee-
ne
1531-
8. Julj.
Afticlert >m te ftelen poli:ien.
Om dat Congiejreldt ende Tollen.



s. >/y.
Vacatiën voir Eynde ende Bekelteyn.
Pag. 167. 13- J"l*
Draperie.
Op
c 318;
rie en zyn geexpedieert. Ende fyne Majefteyt beloefde terftont als d'aduys van Hollant gecommen foude zyn t'expedieren in fyn prefentie de fake van den Congie ende van den Tollen contra Frans de Witte, mitsgaders oick alle onfe andere faken, want hy fyn Landt van Hollandt helpen ende voirftaen wilt, na allen zyn vermogen, &c.
TV/TEefter Huge van Eynde es gecommen den 11. July mit den voirfz Sack ende Brieuen van aduyfe van beyde Cameren van Hollant , ende heeft geuaceert negen dagen ut fupra. Ende Wouter van Bekefteyn heeft geuaceert dagen, ende es gefeyt al te brengen in den ommeflach van den Lande.
f\V ten 13. July hebben wy van Hollant den Keyferlicke Majefteyt geprefenteert de voirfz Sack ende aduyfen, die defelue hebben gelast te geuen den Bifcop van Palerme, feggende dat fyne Majefteyt alle dingen feluer fal ouerfien, ende terftont doen expediëren, tot welcke fyne wy Palermen hebben gegeuen Memorie om te folliciteren an den Keyfer onfe expeditie , mitsgaders te willen maken ordonnancie van geen Lakenen te dragen, dan dat in defen fyne Majefteyts Landen vanherwertsouer gemaeel: fal zyn. Welcke generale Ordonnantie by den Coninck van Engelant nyet en mach getogen worden in ondancke ofte euvel , gelycken ouer Vlaanderen s Brusfel ende Mechelen geufeert wort.



( 3^9 i
#"%P ten 14. zyn die Staten verthögen naer
^ de voirfz Dachuaert van den Hage, ende I hebben my geordonneert mitten Gedeputeer1 den van Amfterdam, als Ruyfch Janfs, Mr.
Andries , Mr. Huge van Eynde , ende Mr.
Willem Penfionaris van Leyden, lallende mit [ alder diligentie die voirfz faken van den TolI len, Congien, Draperien, ende reftitutie van I de Obligatien gegeuen den Coninck van Denejimercken, te folliciteren tot een eynde finale. iHet welck wy myn Heere van Hoichftraten j hebben verthoont, die ons voirts gerenuoyeert i heeft an de Heere van Grantvelle, die wy op
ten feluen dach naerftelicken hebben verhaelt „ de voirfz poinftcn , verfouckende afliftencie
ende raport, daer toe wy hem oick by Geil fcrifte hebben gegeuen Memorie. Belouende i.deur expres beuel van den voirfz Meedegede;|puteerden danckbaer te weefen. Ende Gran-
uelle beloofde des anderendaechs de voirfz fa:,ken te doen proponeren ende expediëren by /den Keyferlicke Majefteyt. Nyetemin ten es ! tot geen eynde gecommen ouermits die affairen [van Oueryifele , die voir ons geexpedieert
moeften zyn, ende wy hebben continuelicken :.gefolliciteert, maer worde ons geantwoirt, dat ,alle die Landen eerst fouden worden gedepeIfcheert, als de Keyfer foude vertreeken, daer::omme onfe faken vertrocken zyn, als hier naer 1 volgen fal. Ende men meende dat de Key1 fer corts foude hebben vertogen, des neen ut \ infra.
'QOndaechs den 23. July, als men tot Bruflel ftack op te Mar£t, zoe fyn die Gedeputeerden
1531. 14. Julh
Gratuiteyt
beloft
Granuelle.
23. Jutj.



( 3*° )
IS3J< d
23. July- e e £1 c v 1; 0 j
ièf.Aiiguft. i f c <
- } 3
<
1 1
Pag. 168. •
Caescoepers van Hollant contra Merfcheri.e van Antwerpen.
en van den Staten van Hollant wederommé geammen vuyt te voirfz Dachuaert van der Hage , irde hebben gerelateert, dat angaende de ver:gelinge van den tachtich duyfent gulden geDnfenteert voir extraordinaris Beede op ten ier laefte jaeren van den fesfe, waren gelycelicken negatyf. Ende dat Bets ende Eynde uergegeuen hadden zekere Articulen, om die tfticie te vercorten , ende tot beter coep 'za
~)P ten 14. Augufti die Procureur Genrael ^ van Hollant, heeft my geleuert die abuym by den Raedt geconcipieert, roerende de uitkien, ende heeft den Gedeputeerden geacht , dat Bets ende Eyndens Articlen nyet •enouch getoucheert en waren. Hier was Mn Cornelis Aerts in abfentie van Eynde, ende vorde my gelast anderwerf te vragen van den 'rocureur, om wat redene die verclaerde dat .1 genouch tacite getoucheert was, ende van de :often in de Greft'e was in een ander Coyer tpart, ende dat men tot geen publicatie van üetuygen en wilde verftaen, om dat de Profiteur Generael van bouen daer tegens oppoèerde, foe dat die Staten hieromme fpreken uilen mitten Keyfer, als huer ander fakenge:raéleert worden.
f\P deefen feluen 14. Augufti, hebbe ick ^ vuyt fcryuen van den Boter- ende Caes-' :oopers van Hollant, weefende tot Antwerpen , den Staten verthoont dat die van de Merfferie heur Waren genomen hadden, om dat zy min vercocht hadden dan by haluen
Las-



f 321 )
Laften, daer ouer vyf jaren queftie af geweeft 1 ës, ende by my deur beuelen van den Staten
af gefolliciteert was. Daeromme zy my gelaft :\ hebben te fpreken mitten Penfionaris van Ant'\ werpen, die hier was om alle dingen geftelt te :lhebben in fynen eerften ftaten, mits reftitue-
rende den afgenomen Boter endeCaefen, daer Laf die voirfz Penfionaris van ons begeert heeft
te hebben Memorie, om an zyn Heere te feyni den, als ick hem gegeuen ende hy terftont geI fonden heeft gehadt, daer af d'antwoiït hiel ,1 haer vólgen fal.
' TtTEefter Cornelis Aerts es fecretelicken ge' reyst, ende Mr. Huge es wedergecorr» : men den 17. Augufti:
■.jT)P ten 16. Augufti heeft myn Heere vari Hoichftraten enige van ons Luyden veriithoont, dat den Keyfer by enige angebrachi :'was, dat hy bouen die eerfte gratuiteyt hen ! gedaen in 't jaer 1525. in 't artcoomen van 't : Stathouderfcip, hy in 't jaer van 1527. var j; den Staten genouch geextorqueert foude heb| ben gehadt feftien duyfent gulden, daer voirer f hy duyfent gulden tfiaers foude hebben op '1 , Lant, ende dat hy jufticie weygert, ftellende onutte Luyden in den Raedt, ende oick onbeiquaeme Luyden in allën d'Officien van Hollant, mit meer diergelycke. Daer op die Steil den gelyckelicken geantwoirt hebben in myr i prefentie dat zy hier van nyet en weeten, en :< de dat myn Heere nyet van hemlieden genoter ■ en heeft lichtent d'eerfte própine $ dat tegen: heure wille zy : noch en clagen ouer den Raed I. Deel. X noch
153*;
lé.Altiguft*
Accufatie van Hoichftraten.



C 322 )
153!.
ï6.Au$ufl.
Gebroeders van Hoiren verftaende op ter Muute.
Pag. 169.
nochte Officiers nyet, want die al by myn G„ V. geftelt zyn geweest eer Hoichftraten Stathouder geworden es, vuytgenomen Sandelin ende Mr. Galeyn dat goede Mannen zyn. Ende fulcx fyn de Staten bereyt te verclaeren den Keyfer, of dat ick 't vuyt heurlieder name certifkeere, ende feluer 'verclaeren wille.
T\Ie Gebroeders van Hoiren hebben op deefen dach begeert oirlof om t'huys te reyfen , alfoe men van der Munte nyet en tracteerde , feggende dat zy in den Hage op te laetfte voirfz Dachuaert verfocht waren hier te commen op 't gemeen Lants cofte. Die Gedeputeerden gehoirt hebbende heur verfouck, hebben my hemlieden doen feggen dat zynoch blyuen moften , of van der vacaten nyet geuen en fouden, zoe dat zy gebleuen zyn, ende hebben geuaceert fichtent den ai. July tot ten 30. Augufti, facit veertich dagen mit reyfen. Ende es my gelast, ende ick hebbe myn befte gedaen om deur middel van myn Heere hemlieden te doen hoiren, op 't fecreet dat zy hen vermeten van der Munte , die te ftellen dat fe nimmermeer ryfen en fal, ende dat de Munte altyt fal blyuen muntende. Maer wat ick of de Procureur van Hollant hebben konnen gefeggen, men heeft hemlieden nyet gehoirt , om dat men die Munte nyet en wilde ryfen, noch ander voet maken, zoe en was van geenen noode feyde Hoichftraten, fubytelyck hier van te fpreken, zoe dat ick fe hebbe laten reyfen. Ende hebben in als elcx geuaceert , gaens, commende ende vaerende veertich dagen, zoe zy feluer verclaeren by heur
Ce-



(323; -
Cedulle, daechs elcx twintich ftuuers by den ï Steden hemlieden gepaffeert. i
|QP ten 18. Augufti hebben die Staten van Hollant mit my gedeputeert Mr. Huge van ; Eynde , Cornelis Henricx ende Mr. Andries ' van Amfterdam, ende Henrick Wouters van i der Gouwe, om te doen die doliantien van den ; Kaescoepers ende andere Koopluyden vuyt i Hollant an den Gedeputeerden van AntwerI pen, als Willem van Liere ende Meefter , Adriaen Harbouts Penfionaris, te weetene dat , die Dekens van de Merfche hadden benomen ! heurlieder Boter, om dat zy die vercocht had-
i den mit halue Vierendeelen ende cleyne Ton: nekens, die in der Wagen van der Stadt gej weegen zyn, 't welck de Merfcherie fuftineert ! dat men nyet doen en mach, dan van Vrydach j fnoens ende Saterdach den geheelen dach dat
Marftdagen zyn, ende voir Donderdage buy-
ii ten der vryer Marct, en mogen de Hollanders nyet vecoopen by minder gewichten dan halue
:. Laften, 't welck een groot grief zyn foude, |i tenderende tot fingulier proffyt van den Suvelj- vercoopers van Antwerpen, contrarie den gei meenen Borgeren ende oick vreempde Luyden die van buyten innecommen , op een Vat, 1 Halfvat, Vierendeel of Kinneken, die geen i macht en hebben te coopen by halue Laften I ofte zoe veel nyet en behouuen. Ende oick f was 't felfde fake van quader confequentie, i want andere Neringen van gelycken fouden wilI len uferen, ouer den Hollanders hun generenI de mit Lynwaet ende andere Coomenfceepen. 1 Verfochten daeromme heurluyder intentie om
X 2 0115
1531-
6 Aitgltjl. iZ.AuguJi.



(3*4;
1531\%.Auguji.
25. en 16 Augu/ly.
Praet
danckbaerbeyt.
ofis daer naer te reguleren, want die van Hollant nyet gaerne meer Slauen fyn en fouden, dan Vlaenderen, Kempen ende vreemde Naden, die men toelaet by de Stucken tevercoopen.
T~\Ie voirfz Gedeputeerden gehokt hebbende apart heure Dekens van de Merffcherie , ende ons tot drie reyfen toe, hebben ons eynrelieken geantwoirt dat zy nyet en begeeren dan goede vruntfcap te houden mit die van Hollant. Ende want die van Hollant een Gefcrift of fupplicatie ouergegeuen hadden, daer zy feggen dat gelycke queftie by de Burgemeefteren van Antwerpen afgedaen es geweest, ende dat die van Hollant altydt in polfelfie gebleuen zyn, begeerden dat wy in 't palieren van Antwerpen fouden hier van willen fpreken mitten Regierders, om aldaer te termineren ende nyet min fouden reftitueren dat nu genomen was, ende beuonde men dat die van der Merfcherie gefundeert waren, foe fouden wy cautie ftellen voirt 't gewysde, hoepende dat alle faken wel gaen fullen, &c.
/"JP ten 25. en 26. Augufti hebbe ick vuyt monde van Hoichftraten den Staten geraporteert, dat wy verfoucken fouden affiftentie in onfe faken an den Heere van Praet, ende dat 't Lant danckbaer zyn foude, &c. Die Staten accordeerden daer inne zoe verde de fake van Hollant commen tot goeden effedie. Des anderendaechs, verclaerden die van Haerlem, Delft ende Leyden, dat zy 't verftonden zoe verre de fake van op ten Dorpen geen Ne-
rin-



C 325 )
ringe te doen quame tot goeder effe&e/t welck huer principaelfte faken waren, daer op debat viel tuffchen hemlieden ende den Edelen, waeromme wy by Praet geweest, ende onfe faken gerecommandeert hebben, verfwygende van danckbaerheyt te vertoegen, want de voirfz Steden daer nyet in treden en wilden, al hadden zy 't gedaen an Granuelle ut fupra, 't welck zy ftonden, &c. De Prefenten waren ut infra, &c.
/~)P ten 28. Augufty fauens voir negen vuyren, es Baniaert Sailfen Penfionaris van Haerlera geftorven van Quinanfie, ende leyt tot Sinte Goelen in de Middelkerck begrauen, zeer eerlicken,
QP ten 29. Augufti Baniert begrauen zynde, es de Burgemeefter Gerrit van Montfort naer Huys gereyst, ende de Burgemeefter Cornelis Henricx van Amfterdam, ende Henrick Wouters van der Gouwe, zyncortsgeuolcht, zoe dat die Eedelen, Bets, Witte, Eynde, Aggeris, Andries ende Meefter Dirck by my tot Bruffel gebleuen zyn, daer de Staten lange tydt gelegen hebben tot heuren onwille, tot ten 7. Oclobris toe, ut infra.
C\P ten lesten Augufti fijn d'Articulen van der ' Jufticie geconcipieert by den Steden ouergegeuen , maer die Procureur Generael van den grooten Raedt, heeft daer zoe op geappoftilleer't, genouch willende Hollant reguleren na den ftile van Vlaenderen, waeromme dat nyet gelicht en es ende noch vorder af fpreken fulX 3 len
1531.'
25. en 16. Augufty. Pag. 170.
zZ.AuguJï. *
ig.Auguft.
Vertreok van eenige Gedeputeerden,
den leften Augufty.
Jufticie te Cbrten.



( 3*6 )
1531. li
den lellen j Augujly.
] 1 1 1
l.Septemb. j
Wenfche Steden op ] heur Brief j gefcreuen i antwoirde.
15. Sept.
Coninck van Denemercken in Hollant.
31 mit Stadthouder ende Raedt van Hollant. ^nde Hollant heeft heur antwoirt ouergegeuen p ten Articlen van den Keyfer roerende den ^litien, ende oick fpecificatie van den abuèn van den Geeftelicheyt, haer refereerende toch an de informatien daer op gedaen, &c. >y den Raedt.
[~JP ten eerften Septembris es op 't fcryuen van den Wenfche Steden gefcreuen dat zy ïem beraden om te verclaeren of zy tot comnunicatie verftaen wilden, achteruolgende de aetfte affcheyt van Bremen voir Martio uaest:ommende, ende heuren Brief es gebleuen onler Do&oir Herman Suyderhuyfen, die den Srief van antwoirde geconcipieert ende doen 'eynden heeft.
ONtrent den 15'. September, es de Coninck ^ van Denemercken gecommenin'tLantvan Hollant, mit ontrent vyf duyfent Duytfer Knechten, die den Graue van Ouereemde ende Joncker Balthazar gediefit hadden, 't welck men wel by tydts mit een cleyne Penninck belet foude hebben gehadt, ende es den hoop gewaffen tot twaelf duyfent toe ende meer, ende hebben alle 't Nederfticht , Kulenburch, Vyanen ende Hollant deur gegaen, ende den Lantluyden vuytgeteert tot Delft toe. Die Coninck es gelogeert geweest eenen nacht tot Ryswyck, ende weinich Knechten fijn in den Hage geweest, waeromme alle 't Volck gevlucht heeft in den Steden; den Raedt heeft gelegen tot Amfterdam ende Haerlem. De Keyfer heeft gefonden in Hollant den Stadthouder van Vryef-
lant,



( 3*? )
lant, ende den Capiteyne Camyfe, die mit den | Coninck van 's Keyfers wegen hebben gehan-1 i delt, maer en hebben nyet connengedoen, dan ! mits den Coninck geuende vyftich duyfent I guldens, achteruolgende d'Obligatie yan Hol- F '•. lant voir die Dote, &c. ende noch twaelf , Scepen wel gelïoffeert ter oirloge ende gevic-
tuailleert , ende heeft de windt meest altydt I gewayt vuyten ooften, ende na fuyden tot ten :: 2.6. O&obris toe dat hy 't Scip gegaen es gei: weest. Die groote benautheyt ende armoede „ van den Lande hebbe ick mitten Staten ver-
thoont in 't lange den Keyfer tweemaelen, eens j den 26. Septembris, ende na noch eens den 9. j O&obris, die beloefde remedie te ftellen voir i den tegenwoirdigen ende toecommenden tydt, j maer luttel ilTer naer geuolcht, dan allfer ty i dinge quam dat hy vertrocken was, werde den '. Trommel gellegen, ende Knechten doen com; men in de Langeftrate, omme te flaen den Tros
die den Coninck laten foude, maer en heeft • geen gelaten dat ter pynewaerdich.
Vergadcnnge van den Staten.
SAterdaechs den 7. Oélobris heeft de Keyfeiv licke Majefteyt den Staten van alle fijne ! Landen vergadert tot Bruïfel op te fake mit ; fijnder Sufte r Vrou Marie Coninginne van Hongerie Douwagiere, &c. ende heeft haer ■ gemaeet Gouuernante van den Lande van herï wertsouer , geuende zeer ample Commiflie , 1 daer de Procuratie openbaerlicken afgelefen ; \vorde, beuelende haer t'obedieren als fijns eyI gen Perfoonen; Heeft oick doen lefen zekere X 4 Ar-
1531.
5. Sept. ag. i/r.
7. Oëttb.



j} pdtsb.
Articlen, eerst een geheel Placcaet van •der Punitie van den Lutheranen : daer na een Piaccaet van Policien van alderhande faken , als Munte, Banckeroeten, &c. daer de Staten heurliden aduys op gegeuen hebben ut fupra. Ende al gelefen zynde ('t welck duerde van elf vuyren 'tot ontrent twee vuyren namiddasc ) heeft zyne Majefteyt feluer verclaert mit monde, dat hy 't felfde wilde gepubliceert te hebben ouer allen fijnen Landen, ende onderhouden hebben.. Dat indien hy Vader, Moeder, Sufter, Broeder of ander Vrundt hadde die Luyters waren, hy foude hem Vyant zyn ende thoonen dat hem leet waren , mjt veel meer woirden. De Coninginne feyde oick wat; tot heur excufe van den grooten lafte die zy anuaerde, maer fpraeck zoe lyflyke dat men t nyet wel hooren en mochte. Daer na naem de Keyferlicke Majefteyt oirlof an den Staten , begeerende dat zy malcanderen communiceren accordt ende liefde onderlinge hebben wilden, hy bedank hem van voirleden tyden , ende foude een goet Prince zyn , ende henlieden hebben voir gerecommandeert ende belchermen waer'hy fijn foude , ende foude oick noch enige Perfonaigen ftellen in ftate van Üfficien by der Coninginne tot haren raedt ende hulpe. Ende alzoe fijn affairen van Duytslant zeer groot waren, foe foude hy daerwaerts reyfen 't eerfte de Pofte gecommen ende hy tydmge hebben foude van de gelegentheyt der faken van Duytslant, &c. Die Penfionaris van Bruflel verhaelde in 't corte, hoe leet den Landen herwartsouer was zyn vertreck, ende wil» den hem wel houden, maer mochtet nyet zyn ? - • • •- - '• be.-



bekenden wel dat de gemeen oirbaer gedaen mofte zyn, hem danckende dat hy zynder Sufter tot Gouuernante gelaten hadde, ende haer danckende dat zy 't geaccepteert hadde, ende dat die Landen haer obedieren fullen als goede getrouwe Onderlaten , begerende fulcx altyt gerecommandeert te wefen, &c. Hier mede fijn die Staten corts daar na vertrocken, my latende veruolgen befegeltheyt ende expeditie yan allen fakep, zoe dat ick daer gebleuen zy tpt Bruifel, tot ten 27. Ocbobris toe, dat daer gecomen zyn Dirck Janfs ende Mr. Dirck van der Goude, daer Mr. Huge van Eynde 011lancx te voiren my afgefcreuen hadde dat zy commen fouden, ende dat ick hemlieden foude affifteren, dat die van Vlaenderen fouden willen toelaten de communicatie van allen Coren , alzoe de Keyferlicke Majefteyt in de Propolitie begeert hadde dat de Lande malcanderen communiceren ende Unie onderhouden fouden. Ende hoewel ick defe fake an de Heere van Hoichftraten Stathouder gefolliciteert hadde , zoe begeerden die van der Goude, dat icli noch by hemlieden wilde blyuen om defer faken , ende die Stadthouder heeft my oick gelast daer noch te blyuen ende te gaen mit die van der Goude an den Heere van Granuelle ende hem te prefenteren onfe Requefte, end te begeeren fijn affiftentie, alzoe de Heere vai Fyennes die yaii Vlaenderen voirftont, endi de Keyfer vuyt fijn autoriteyt ordonnerei moefte in defe fake, 't welck Granuelle be loefde te doen van 's Keyfers wegen, ende on myn Heere den Stadthouder wille, ende om ' Lant van Hollant dat hem gedachtich haddi X 5 . ge
»53t« 7. Oflok.
Pag. 173.
t l
1
t



1531. 7. OHob.
<6.Nwemb.
geweest in een gratuiteyt van vyf hondert Ryns gulden, verfcoten by den Stadthouder, Sec.
Op ten 6. Nouembris hebbe ick mit die van der Goude ende Frans de Witte, ten Huyr fe van Oberts gehouden communicatie mitten Gedeputeerden van Vlaenderen, daer de fake van den prohibitie van 't Cooren vuyt Vlaenderen nyet te voeren, wel in 't lange gedebateert es geweest. Ende hebben zoe verre ge- bracht, dat die van Vlaenderen fouden raporteren van den Broucooren, als Hauere ende Geerfte. Dat die van der Gouwe voir elck vat Biers wederomme een vat van den Broucooren fouden mogen voeren vuyt Vlaenderen. Weluerftaende dat Vlaenderen t'Amfterdam fouden mogen haelen Rogge tot heuren noetdruft. Het welck wy geraporteert hebben die Heere van Palerme ende Hoichftraten, dewelcke ter prefentie van Granuelle ende meer andere vergadert zynde daer wy mitten Vlamingen quamen, myn Heere de Stadthouder begeert heeft dat zy 't voirfz raport cort ende fauorabelicken fouden willen doen, of voir de antwoirde te verduchten was dat zy geei; Roggen vuyt Hollant en fouden mogen voeren. Ende wy hebben gefolliciteert dat de Keyferlicke Majefteyt foude alle verboden generalicken afdoen ouer al de Landen, 't welck die van Vlaenderen nyet en mishaechde , al en hadden zy geenen last, want zy meer d'ander Landen behouuen, fonderlinge Artois ende Henegouwen , dan ter contrarie, als hier naer
«■efevt fal worden ut infra.
ö J Op



C 33 ï )
Iten 9' Nouembris ben ick by den Stadthouder geweest, ende hebbe begeert oir- ■ : 1 lof om t'huys te reyfen, ende daer te laten die I van der Gouwe, alzoe ick de voirfz fake van 1 den Coren verde genouch gebracht hadde, en\ de dat ick alle myn befegeltheyt hadde, hoe'I' wel Palerme in de Ocfroye van de Geeftelicke I fuccelïie geftelt hadde de expreffo Mandata CmI faris, ende my zoe lange gehouden hadde , daer |op die Stadthouder my ter prefentie van die nvan der Goude ende Meefter Vincent antwoir: de dat ick blyuen moeftc, ende gaen fpreken i mitten Keyferlicke Majefteyt op te Unie ofte r. Anneclie van Utrecht ende 't Geftichte an 't 1 Lant van Hollant, als wy in onfe Art-ibuïen : verfocht hadden, want hy tot ten Keyfer gefeyt hadde dat die Staten van Hollant daaromme noch waaren -te Houe, ende dat ick verhaelen foude mit monde 't groot proffyt den Lande daer deur commen foude, ende wat laft 't Lant van Hollant daer deur geleden hadde , 't welck den Keifer bat van ons dan van hem i nemen foude, ende oick eer expediëren foude.
op deefen feluen dach es daer gecommen ^ Gerit van. Poelgeest van den Eedelen weegen , feggende dat Bets, Meefter Andries ende andere daer quanten van 's Landts wegen . gedeputeert in de Dachuaert die in den Hage geweest hadde den derden Nouembris voirfz , orante te verfoucken dat de Keyferlicke Majefteyt foude willen afdoen, ende andere costen die de Rentmeefter gedaen ende betaeli hadde bouen die anticipatie van veertich duyfent gulden als voir de helft van de extraordi naris Beede, geconfenteert den Keyierlicki
Ma
1531. ).Novemb.
Pag. I7j.



C 332 )
IS3J-
g.Novemb.
w.Nov.
Mr. Jooft Bets, de , Witte, Andries , en de voirfz i Gedepuseerdenvan der , Goude. j
(
| 1
]
Majefteyt mit feker Articulen ofte Grienen, (taende m 't Placcaet van den Policien byden Keyfer gedecerneert, &c. waeromme ick gaertie vertoeft hadde die compst van Bets ende mderen eer ick by den Keyfer gegaen hadde. Maer deStadthouder wilde dat wy van ftonden an gingen, ende Poelgeest mit ons, op auenture .le Keyfer vertrocke na Doornicke, om te houden het ïoyfon. Ende wy fijn by de Keyfer geweest, ende al in 't lange verhaelt hebbende, antwoirde dat hy wel wille dat wy daer lange geweest ende gefolliciteert hadden, ende iat wy den Stadthouder feggen fouden dat hy t fijnder Majefteyt vermanen foude, hy foude ans feer corts expediëren, 't welck hy zeer affedueufelick fpraeck tot tweemalen toe. Wy rebben dit den Stadthouder geraporteert, die beloefde te folliciteeren. Maer de Keyferlicce Majefteyt heeft zoe veele te doen gehadt iat den tydt verloopen es tot ten ut infra.
QP ten ii. Nouembris zyn Bets ende Andries gecommen, ende Frans de Witte es /an die van Haerlem gedeputeert by Brieven.
QP ten 13. hebben wy verthoont onfe Commiffie, te weeten dat 't Lant op hadde gebracht de helfte van de extraordinaris Beede /an tachtich duyfent bouen geconfenteert op te aetfte vier jaeren, te wetene veertich duyfent gulden die yerfchynen fouden anno 1533. ente 1534- > dewelcke afgetogen de graden , ïyet meer en hadden vcrftreci dan feven en wintich duyfent vyf hondert vyf en twintich )onden veertien fchellingen. Ende de Coninck
had-



C 333 )
hadde gehadt vyftien duyfent gulden, achteruolgende d'Obligatie die hy heeft van 't Lant, ende noch nyet ouergereycT: en heeft. Ende bouen defen heeft Willem Goudï Rentmeefter verfchoten ontrent veertien hondert fes en tachtich ponden vyftien fchellingen, blykende by fijn Staet daer ick my toe refereere, alzoe dattet vuytgeuen mitter Finantie meer beloopt dan den ontfanck , vyf en twintich duyfent drie hondert een en feventich ponden feventien fchellingen fes deniers. Welcke lallen wy begeeren dat de Keyferlicke Majefteyt tot hem nemen ende 't Lant af vryen wille, want die fchamele Lantluyden bouen defen vuytgeteert, gefpolieert ende gecompofeert zyn foe deerlicken dat 't t'ontfarmen es, ende es defe fchult des Keyfers fchult, die defelue mitten fcaden behoirt te dragen, als zynder Genade tot diuerfche Honden tot ons gefeyt heeft dat hy 't dragen foude.
TTem wy hebben by monde eerft, ende naby Gefcrifte verthoont dat 't Lant van Hollant in drie Articulen van den grooten generale Placcate gegraueert was, als van alle Vieluaillen te ftellen op fekere pryfe. 2. Van geen Merrypaerden. te voeren vuyten Lande, noch te copen op 't plat Lant. 3. Van de ordonnantie van de Armen nyet te bidden. Subytelycken nyet ter executie te ftellen, 't welck nyet doenlick en es om den duyren tydt, coude Winter ende andere faken, als in den Gefcrifte , daer toe ick my refereere.
Op
i3.iVe*, Pag. 174.



( 334 >
1 i
32. iViW.
OP ten 14. Nouembris Zyn ons redelickefclutien by den Raedt van den Keyfer gereuen , daer wy mede te vreden mollen zyn, want van den Viclualien fouden wy fpreken uitten Raedt van Hollant binnen drie maenlen, ergo en waren noch nyet gegraueert, als in 't Article van 't voirfz Placcaet. Van den Merrypaerden moet men wel op vrye Mereldagen vercoopen ende vuyt Hollant in andere Landen van den Keyfer wel voeren. Van den Armen es zeer favorabel, die Precanten fullen de fake van den Armen recommanderen, ende Godt fal gracie geuen, als die van Yperen, Delft, ende andere die 't onderhouden, geuende &c.
r\V ten ai. der voirfz maent Nouembri heeft ^ myn Heere van Hoichftraten tot my ende den Gedeputeerden van Hollant voirfz, te weeten Poelgeest, Bets ende Meefter Andries , die in den Hage gedeputeert hadden geweeft by my tot Bruflel te commen (aldaer Frans de Witte en die van der Goude waren in haer preué faken ) gefeyt ende verclaert. Eerft dat men van de voirfz Penningen vericoten voir den Coninck bouen d'anticipatie tot Kersnnffe coemende nyet corten en mach, om de groote behoufte van den Keyfer. Ende indien die van Amfterdam huer Financie nyet continueren en willen, dat Willem Goudt hemlieden betaele, ende defelue Penningen haele op Financie t'Antwerpen, daer hy eendeels gehaelt heeft, ende dat hy.die Financie make ende continuere tot St. Jans Mille commende toe, ende myn Heere fal binnen middelen tyden
corn-



C 335 )
commen in Hollant, omme tot lafte van den Keyfer Penningen te vinden by verfegelingen , anticipatien ofte anders, ten minften quetfeh van den Keyfer, om de voirfz Finantien te loffen, ende den voirfz Goudt ende 't Lant te vryen, achteruolgende den laft hem by den Keyfer gegeuen.
TY/ïYn Heere feyde oick datter geclaecht was dat die 'Regierders van Dordrecht ende Amfterdam Congien gegeuen hadden vuyt heur auéloriteyt, Cooren vuyten Lande te voeren, 't welck genoch ware om te wederroupen dat de Keyferlicke Majefteyt geoclroyeert heeft, daer enige toe contenderen van der Finantie, maer myn Heere fal altydt zoe veel doen dat 't Lant geen ongelick ongehoirt ofte ongedefendeert gedaen en fal worden.
TVIYn Heere verfochte oick dat-de voirfz Gedeputeerden, een of twee mitten Aduocaet fouden feynden tot Dornicke, daer de Keyferlicke Majefteyt het Toyfon geuen, ende van de Unie ofte Anneótie van Utrecht an Hollant fpreken foude by aduys van de Heeren van der Ordere, om by raede van myn Heere defe fake te mogen conduceren tot goeden effeéte mitten anderen affairen van den Lande, want fijne Majefteyt gefcapen was van daer of corts te vertrecken naer Duytslant, ende fouden die laetfte coften ende moeyte zyn 't welck een cleyne coft ware voir 't Lant tèwylen de Keyferlicke Majefteyt hier in 't Lant zy, oick foude mogelick tot Dornicke antwoirde commen van Mr. Jan la Chauffe
vuyi
1531. iz.Nov,
P»S- «7*



153*:
( SS*)
vuyt Engelant, roerende de Draperie, ende vuyt Spaignen roerende te laden de 1'cepen aldaer.
T)ÏQ voirfz Gedeputeerden na communicatie ^ hebben gefloten dat ick alleen tot Dornicke foude volgen, des eyfchte ick drie Ryns gulden 's daechs, 't welck hemluyden wel redelické dochte. Ende ick ben mitten Keyferlicke Majefteyt gereyft van Bruflel den 27. Nouembris, ende wederomme gecommen binnen Bruflel den 14. Decembris, makende achttien geheele dagen. Ende ick hebbe tot Dornicke mitten Keyfer in 't lange van de voirfz fake gefpröken , die ouermits fijn gröote affairen zyn reyfe van Duytslandt vuytgeftelt ende my tot Bruffel befcheyden heeft, aldaer fijne Majefteyt by aduys van de Coninginne ende fijnen Raedt, Utrecht ende 't Lant van Nederyflel an Hollant ten eeuwige dagen geannexeeft heeft , als blycken mach by den Ocfroyen daer van zynde.
T}Ie voirfz Gedeputeerden hebben gefloten Dachuaert te houden van dat hemlieden gefeyt was, dat elck van de Lauden Van herwertsouer verbieden fouden geen Engelfche Lakenen méér te dragen, tot welcke Dachuaert ick in den Hage nyet geweest en hebbe, maer es alzoe gefchiet. Ende op ten 23. de voirfz maent Nouembris , zyn die Gedeputeerden voirfz meest al vertrocken na Hollant. Bets; heeft twee of drie dagen langer vertoeft tot Bruflel, ende es mitte Scoute van Dordrecht, Mr. Vincent ende F. de Witte te voete naer
Me-



C 337 )
Mechelen gegaeh by tfaulte van Wagene, ende ick naer Aflchen, ccc.
"^"Ota. Dat ick tot verfoucke van den Sta1 ten comrnende van Doornicke tot Gent ende BrülTel die van der Gouwe géaffifteert hebbe om Weeckcoren te mogen voeren vuyt Vlaenderen, 't welck nyet en heeft-mogen gebeuren , 't welck die van der Goude by Gefcrifte hebben, ende waren heure Gedeputeerden Jan Jacobs Burgemeefter , Cornelis Janfzoon h Hoen , ende Cornelis Jans Vos \ ende Meefter Dirck Penfionaris»
T)Eu 17. January op St. Anthonis dach anno 1531. ftilo Hollandise , es de Keyferlicke Majefteyt des achtermiddachs ten drié uren vuyt Bruflel gefchèyden naer Duytslant mit grote drutice, ende hadden op feuen dagen haer hier in 't Lant geweeft een jaer, want hy op St. Pauwels auont anno 1530. ftilo voirfz binnen Bruflel gecommen was, ende ick ben by ordonnantie ende beuel van myn Heere van Aflendelft ende Raedt tot defen tydt geweest tot Bruflel, om te concipiëren de Brieuen van de voirfz annexie van Utrecht an Hollant.
C Atcrdaechs daer naer, te wetene den 20. Ja^ nuary, es ouerleden die goede Heere Jan ■ van Bergen, ende zyn Broeder Abt van St. Bartyns tot St. Thomers, es acht dagen te voiren geftoruen, oudt weefende feven en feventich jaeren, ende myn Heere tachtich min feuen maenden. Requifcant in pace.
I. Deel. Y Dach-
153 t.
za.Nov.
17. Jan.
do. Jan. Die Heere van Bergen overleden.
Pag. 176.



. < 333 y Dachuaert in den Hage
Den 5. February anno 1531. ftilo Hollandiae.
ap te fake van de Wolle ende Vellen , om te houden Dachuaert mitten Engelfchen, den eerften Marty commende.
1531. $.Februar,
P-RjESENTI b u s.
Van Dordrecht. ende
Mr. Jooft Bets. Cornelis Banninck
Van Haerlem. Ende es na gecomen
Montfort, Meefter Andries van
Berkenroe, bouen,
ende Vander Gouwe. Mr. Quiryn Nyeu , Willem Jan, Penfionaris. ende Delft. Adiïaen Bos. Jan Dircx , Van Rotterdam. Huych van Diemen, Joost Janlf, my beleende uende een Glas. Eynde. Horen.
Van Leyêt»éh Henrick Dircx,
Den Doctoer, ende
ende Ysbrant. Dirck Ottenfs.
Amflerdam. Ruyfch Jans,
DAer es geconcludeert dat Haerlem, Delft,Leyden, elck een hem beft van de Draperien volcommelicken geinftrueert , feynden fullen in den Hage by dén Aduocaet, omme die begonften Inftruólien een af te maken op
ten



X 339 )
j ten eerften dach in de Vatten, om tYamen dan : bouen te reyfen by der Coninginne Regente! 1 ons G. V., ende ift noet dan mitten Ambasfaten van den Keyfer voirts te reyfen ter Dach' uaert tegens den Engelfche Ambaiïaten.
J^/fY es gelaft te recouureren de Pragmatieke van den jaere 1523. van in Spaignen te mogen laeden, daer toe 't O&roy van den Key-. fer hem refereert. Ende Hoochftraten heeït my hier van gefcreuen, ende ick wederom hem om poft te feynden an Cobus om verclaringe.
" TTem dat ick fal doen publiceren ouer al 't x Placcaet van de Geeftelicheyt nyet te fucr cederen in enige Goeden. Dan te hebben alimentatie.
JTem die Steden en fullen St. Jans geen Beede op brengen, ten blycl henlieden dat Wü1 lem Goudt den termyn van Kersmifle gelost :i hebbe van de hondert duyfent Croonen geconI fenteert den Keyfer voir Coronatie, eerftegeboiren Zoone, Voyage, &c.
TCk hebbe geraporteert de Scrifture ofte antwoirt van den Procureur Generael, roeren-
; de den gecochte Landen, contra Gerit Geerlofs. Ende zy mit my gedeputeert Mr. Huge van Eynde, ende Willem Jan van der Goude, om ouer te fien die confiitutie van den Borgen
: ende andere verfekertheyt den Lande gedaen, om daer naer te reguleren.
Y 2 • Ick
i53 r.
,Feb> uar.'
?ag. 177*



( 34° )
T53I-™ SJïbruar.
fCk hebbe alle die Stucken gelaten in handen van Mr. Huge, om in myn abfentie reyfenie in Brabant ende Vlaenderen, roerende dé Wolle ende Vellen voirfz, &c. 't befte tedoerie. Ende weder gecommen zynde , heeft hy fe my gereftitüeerf, ende es voirts gedaen, ut infra fuo loco.
TTem my es gelaft te folliciteren tot Breda an A de Heere van Malle, DrolTart ende anderen, om te hebben heurlieder oude mate van Bont ènde Blockhout, die ander Dorpen daer bygeleegen, lullen wel moeten volgen, of fullen verboden worden in Hollant te vercoopen.
TNtsgelicx dat op te Yiïele groote Steenenals A tot Leyden of Nóerdere gebacken mogen worden.
ITem es my gelaft in den naeften ommeflach te brengen dat Sasbout ende Mr. Vincent mogen worden gecontenteert als men fal aduyferen van den dienften 't Lant gedaen in de faken van Congien, Thollen, ende ten plattert Landen geen Stede neringe te doen.
ITem Crifpyn heeft op ten groten ende cleynen Steden gémaecT: eenen ommeflach van drie hondert ponden ter caufe van 't Oétroy van de voirfz Neringe ten platte Landen nyet te doene, daer Wouter van Bekeftein die handelinge af hebben fal. Ende es my gelast te pafferen Aft'e onder myn hant op Cryfpyn, die hem ftrecken fal in 't' doende van fijne rekeninge, daer men den Raedt nyet om moeyen en
wilt,



( S40 *
wilt, want zy hier inne contrarie den Steden geweest zyn mitten Eedelen ende Ambachtsheeren.
TTem es geconcludeert ter prefentie van den Raede te fcicken een Bode tot Danfick, een tot Ry ende Reuel in den name van den Steden, wekken Brief Amfterdam fcryuen fullen om t'hebben een corte onuerdecle antwoirt, of ; zy ons daer ontfangen willen comenfcepe te . doen, als zy herwertsouer doen mogen, of die van Lubick mitten Hertogen van Holftenende andere die foude fluyten wilde.
TNtsgelicx fullen die Steden an Holften fcriuen, dat zy op fijnen Brief fullen vérgaderen , ende- de faken verthoenen den Keyfer.
T}En Raedt heeft gefcreuen an de Coninginne myn G. V., om te doen een generael verbot ouer al de Landen, ooftwaerts in Noirwegen deur de Sonde nochte Belte nyet te feyr len voir Meye, ten ware datter eer beter tydinge quaem, &c.
TIEn meeftendeel van den Steden, als Dordrecht , Delft, Amfterdam ende Goude pas] feren Crifpyns Clerck voir fijn reyfe feftien i fchellingen 's daechs.
Y 3 Dach-
1531.
5 Februar. Pag. 178.



i
!53f. 7- May.
Pag. 179.
• ( 342 )
Dachuaert van den Staten in den Hage
Den 7. May ende volgende dagen anno 1532«
N T I B U S.
Van Leyden. Lochorst,
Mr. Willem Doftoer* ende
b Amfterdam. Ruvfch Jans, Mr.' Pieter Colyn, , Mr. Andries, ende
Jacob Pieterfs.
Vander Gouwe. Jan Dircx , Frans Adriaens, ende
Mr. Dirck, Penfiona• ris.
Van Rotterdam. Jooft Janff, Peniïonaris.
Schiedam. Claes Dircx, ende enir ge. cleyne Steden.
P R^.SE Heeren Jan van Du-
venvoirde, Willem vauAlckma,. Kyf houck, Heer Willem Oem, Florys van Wyngaer-
den, Ruyghrock, Adriaen van Egmont
ende Adam Verduyn.
Van Dordreglit. Cornelis Cornelils, Bets,
ende Damafs Philips.
Van Haarlem. Schagen, Frans de'Witte, ende
Gans.
Van Delft. Jan Saffebout, ende
l^ynde.
MYn Heere van Hoichftraten, ende Mr. Ineelbrecht van den Dale CommiiTarif. . fen



( 343 )
I fen van der Coninginnen, hebben verfochten I anticipatie van de extraordinaris Beeden, die ' verfchynen fullen anno 1535. ende 1536., om t achteruolgende de belofte van den Keyfer 't . Lant te vryen van der Financie ende Hoeftgelt [ van den vyftich duyfent gulden den Coninck I van Dennemercken betaelt, om hem quyt te
maken vuyt defen Lande, als bouen genouch ;af gefcreuen es, daer toe de 'Commiffariffen 1 veel redene geallegeert heeft gehadt. Ten twei den heeft begeert te weeten hoe veel Corens ji tot Amfterdam ende anders zyn mach, op dat 1 de Coninck weeten mach waer toe d'ander Lannden hem in noede toe verlaten fouden mogen, |«om hem te communiceren, &c. Ten derden idat de Coninginne angebracht es dat die van I Hollant in de Riuiere Coren gehaelt ende vuyt [ Vlaenderen geuoert fouden hebben in anderen 'vreemde Landen , als op ten 18. Nouembris t oick gefeyt es geweeft. Hebben die Staten op : deefe twee laetfte poinéten fcriftelcke antwoirt de gegeuen den Commilfarilfen, daer toe ick I my refereere. Ende op te anticipatie hebben
begeert raport,
'TVTYn Heere van Aflendelft heeft den Staten Pf* oick verthoont, dat die Hertoge van Hol:lften ende Coninck van Sweeden mitten Luibeecze, die Dachuaert van Hamburch afgefla:tgen ende geleyt hadden tot Coppejihage St. I Jan commende, binnen middele tyden interdi1 cerende die zeylage van Ooften deur dé Soni de. Ende dat alsnu eenige Scepen van deefen Landen Comende van Wellen hier nyet af we| tende, benomen waren, begerende dat die StaY 4 ten
153a.
7. May. Pag. 180.



(344;
153* 1 7. May. ■
1 ]
j
II. May.
:en delibereeren wilden , hoe men hier inne /oirlien mochte. Ende es oick raport ende seraedt genomen. Nyetemin die van Amfterdam lebben een concept vuytgeflageri, te weetene /an vier duyfent Mannén op veertien grooteSce;en van oirloge, ende alzoe die Vlote meer dan londert Scepen vaeren fouden, elcx foude opïeuien anderhalf dobbelde* Boetsgefellen , te weeten die twaelf Mannen plage te voeren fouden nu hebben achtien theuien cofte, van de Scepen ende 't Gefcut en foude men nyet genen , dan alleen de Keyferlicke Majefteyt foude betaelen die helft van den drie duyfent Mannen, ende d'ander helft foude betaelt worden van den Coopmanfcepen , commende 'van Ooften, by wicn ende waer die in den Lande van herwertsouer gebracht foude worden, nyemant vuytgefondert, daer op men ftellen foude den twintichften ofte vyftienden Penninck. Weluerftaende dat voir allen die Goeden ende Perfoonen van Ooften wefende in deefen Landen , geftelt fouden worden in arrefte tot profyte van de Keyferlicke Majefteyt, ende dat die vyanden nyet en fouden mogen frequenteren in des Keyfers Landen,
(~\V ten ij. May bebben Frans de Witte, Willem Aelbréchts, ende ick, gedaen voir den Steden ons rapport van de Dachuaert gehouden mitten Engelfchen, roerende de Draperie, begeer ende betaelinge voir den Aduocaet mit twee Dienaers drie Rynsgulden 's daechs, ende d'ander mit een Dienaer twee Philips gulden 's daechs. Die Gedeputeerden hebben ons raport geaduoyert ende bedanct, ende fullen , ... v .... ra-



( 345 )
raport doen van onfe Dachgelden, Amfterdam eörifenteerden zoe verre d'ander Steden mede gelden wilden in de coften van Ooften, &c.
Pachuagrt in den Hage
Op ten 13. ende 14. May voirfz,
op ten voirfz Articulen ende affcheyt.
PRESENTEN. Die Heeren van War- ende
mont, Mr. Huge. Duvoirde, Van Leyden.
Alckma, Dirck Otten,
Ruyghrock, Meefter Willem, PenFloris van Wyngaer- fionaris.
de , ende
Ende na in heur abfen- Jan Claes , Burgetie heben my ge- meefter. machticht, want zy Amfterdam.
op ten 13 na d'ant- Ruyfch,
woirde gereyft zyn, Colyn ,' latende de Steden. ende
Van Dordrecht. Mr. Andries. Staes Gouerts, Gouwe.
Damas Philips, Jan Dircx,
ende ende
Bets. Mr. Dirck:
Van Haerlem. Van Rotterdam.
Erans de Witte, Jooft Janfs , Bürge-
ende meefter. Mr. Quiryn , Penfio- Schiedam.
naris. Claes Dircx , SecreDelft, taris.
Jan Sasbouts, Y 5 Van
11. May.
f3. en May.
Pag. iSi,
1



1532*
May.
(346-;
Fan Edam. ende Frans Gerits, Gerbrant Dircx, Ge?
ende . broeders.
Mr. Jan , Penfiona- Enckhuyfen. ris.
Hoorn. Mr. Pieter,
IN den eerften, es de anticipatie negatyf om de redenen in der A&e van den confente, ende om de anftaende oirloge van Ooften, daer men alle Beeden in behoirt t'employeeren, oick tot St. Jan verfchynende, die te duchten es dat men nyet en lal connen opbrengen, gemera d'armoede van den Steden, ende dat myn G. V. \vüt betalen de Financie, of Willem Goudt die de Staten daer op afligneren, &c. Die Commiflariffen verftaende genouch daer mede ende perplexite van de Lande, verclaerde deefe antwoirde nyet te willen raporteren, maer als de Staten befcreuen worden, bat beraden commen , ende der Coninginne beter antwoirt geuen willen, gemerd de groote laften van den Keyfer, ende dat hy die ordinaris Beede by Financie opgeheuen ende mit hem genomen heeft, tot refiflentie van de Turck voir twee jaren.
Die van Amfterdam ende de Waterlanders hebben een ander concept ouergebracht van de Comenfcepen nyet te varen ooft of weft, ende toe te maken léflich Scepen van oirloge mit acht duyfent Mannen, half tot cofte van den Keyfer, een vierendeel van den Comenfcepe , ende een vierendeel op 't Lant van : r Hol-



(34?;
Hollant. Welck concept den Staten nyet behaecht en heeft, om dat zy 't Lant in geen oirloge brengen en willen, ende den Coinenfcepen jagen in d'andere Landen. Die Eedelen opineerden dat de Coraenfcep foude dragen d'een helft, ende de Keyferlicke Majefteyt d'ander helft, ende indien hy affiftentie offubuentie begeerde van alle fijne Landen van harwertsouer, Hollant foude fubuenieren in dat hem mogelick ende redelick fijn foude te dragen na heur vermogen, 't welck den Steden meest al best fmaecle, om te maken des Keyfers oirloge, ende es dit mit veel meer verthoont, Hoochftraten, den Commilfarilfen ende Raedt, die felue een Inftrucfiegemaecthebben , om te feynden an de Coninginne, end» oick an den Keyfer.
\7"An 't Raedtswegen zyn gedeputeert terey- fen Meefters Abel van Colliers, ende de Sanélo. Van 't 's Landts wegen een van Dordrecht of Bets. Van Haerlem Frans de Witte. Van Delft Laureis Mathyfs in de plaetfe van Mr. Hugen. Van Amfterdam Mr. Pieter Colyn, ende de Burgemeefter van Eedam in den name van den cleynen Steden, tot cofte van den Lande.
T"Ve Gedeputeerden van den Steden hebben by articulen in Gefcrifte myn Heere den Stadthouder ouergegeuen , ende begeert dat men fcryue dat de Steden op ter Zee in Waterlant gelegen, wel wachten , ende waken heur Steden ende Scepen voir ftelen ende brant, ende dat op ter Zee geleyt worde een Seyn- " fcip
>53t.
13. en 14. May.
Pag. 18?»



( 343 )
153». n.en 14. May.
Bach-
fcip of ander tot heuren cofte, om hemlieden te waerfcuwen ofter Vyanden quamen, ende te fcryuen an Schellinck, TelTel, &c. dat zy nyemant de Stroom ofte diepte en wyfen noch convoyeren, ten zy dat zy weeten dat Scepen ende Vrunden van deefe Landen zyn. Dat zy Cruypers feynden in Norwegen, Coppenhage; Lubick, &c. onder de Vyanden, om te weten alle anflagen, ende dat men ouer al defen Lande verbiede wefhvaerts te zeylen voir St. Jan, of tot dat men gehoirt heeft d'antwoirde van de Koninginpe, ende die gehoirt, te delibereeren of men fcicken fal ter Dachuaert van Coppenhage. Item die van Amfterdam hebben angenomen te waerfcuwen die weftwaerts zyn in de Hoefden.
TV/IY es gelast Vranck van Dam te contente^ ren van de publicatie dat de Geeflelicheyt nyet en fullen fuccederen, ende hy heeft van elck Copie genomen van den Steden twaelf ftuuers dat zy beclaegen, ende ick hebbe hem Acte gegeuen op Crifpyn de Rentmeefter.



X 349 j)
Dachuaert befcreuen tót Utrecht
Den 2,6. July anno 1532.
by myn Heere van Hoochftraten als Stadthouder. Ende heeft by monde van myn Heere van Alfendelft doen proponeren en begeeren drie poinéten.
PRZESENTIBUS.
Fan de Edelen, Van Leyden.
Gerit van Poelgeeft al- Mr. Willem, Penfio-
leen. naris.
Van Dordrecht* Van Amfterdam.
Mr. Joost Bets. Heyman Jacobs,
Van Haerlem. . ende
Jan van Schagen, Mr, Andries.
ende Gouwe.
Gerit van Montfort, Jan Coppenfs, Burge-
Van Delft. meefter. Mr. Huge van Eynde'.
IN den eerften omme geanticipeert teshebbeh die twee laetfte termynen van de extraordinaris Beede, om daer mede te lollen die loopènde Financie gedaen om te fineren die refte van den vyftich duyfent gulden betaelt den Coninck Criftierne van Denemerken, daer 't Lant van beloft heeft te vryen den Rentmeefter Gout, gemerét de Keyfer die twee eerfte jaren van den ordinaris Beede gelicht ende mit hem op Financie genomen heeft, tot refiftentie van den Turck, ende andere redenen bouen in de voirgaende Dachuaerden by den Commilfaris van den Dalle geallegeert. Weluer-
ftaen-
1532. 26. July.
Ditwordï hier naer gemutteers in verfegelinge van Rente.



C 350)
26. Jutj. Pag. 183.
ftaende dat fijne Majefteyt heeft betaelt de twintich duyfent gulden tiiaers ter lolfen voir hem by ft Lant verfegelt ende verfchenen zynde.
■"""PEn tweeden alzoe die Staten van Hollant t'anderen tyden an den Keyferlicke Majefteyt verfocht hebben, dat de Knechten liggende op ten Huyfen van Utrecht ende Nederfticht, betaelt mochten worden ordinaerlicken vuyte Penningen van den Beeden van Hollant, omme te fcuwen alle periculen, &c. zoe heeft myn Heere zoe veele gedaen dat de Keyferlicke Majefteyt daer inne geconfenteert ende Ordonnantie af gegeuen heeft gehadt, omme te palieren in de Financie. Ende myn Heere heeft den Garnifoenen tot ten 27. Juny toe betaelt by anticipatie vuyt ende van den ordinaris Beede , die verfchynen fal in 't jaer 1533.; zoe dat van dat jare noch wel zoe veele fuvers blyft, dat men den Knechten fal mogen betaelen tot Januario commende, 't welck es noch een half jaer, ende daer naer lal men den Knechten betaelen van drie maenden tot drie maanden by anticipatie vuyt die ordinaris Beede verfchynende-ïn den jaere 1534. Welcke betaelinge van den Knechten ofte Garnifoenen jaerlicx in 't geheel bedraecht dertien duyfent een hondert vier en dertich ponden van veertich grooten 't pont, blykende by den Staet ende Verclaringe hier van ouergegeuen.
TTEn derden begeert myn Heere dat 't Lant betaelen wille die coften van den Scepen ende Boetsgefellen die onderhouden zyn geweeft



f 35ï ;
weeft ten verfoucke van den"Sta£en, tot befchermeniffe van den Landen , tot dat die Dachuaert van Coppenhage geyndt foude zyn, &c. Ende oick fouden willen betaelen een gratuiteyt ende die dachgelden van den Commiirarilfen die ter voirfz Dachuaert geweeft zyn, ende wel gebefongneert hebben, t'zamen eftimerende ter fomme toe van vyf duyfent gulden voir defe drie faken.
J")Ie Staten hebben begeert raport ende dach op ten 5. Augufti fauens in der Herbergen in den Hage daer 'tnegatyf, ende ter Gouwe ut fupra geleyt es geweeft.
jyjYn Heere van Hoichftraten heeft gefeyt to die van Amfterdam , protefterende dat indien enige Scepen van Amfterdam in Nooreweegen arriueren of'hem op ter Zee nemen laeten by Coninck. Griftierne, of afflftentie doen. dat hy dat.an de Stadt verhaelen fal. Lallende dat zy dat den Waterlanders voirts feggen fouden , dat hy hen van gelicke fal doen, want hy wel weet datter veel zyn die faueur den Coninck toedragen, daer deur 't Lant wederomme in oirloge commen foude. Die van Amfterdam zeyden dat 't zelfde'onredelick zyn zoude, want zy geen affiftentie doen en fullen , ende fullen den Scipers van heure Steden fulx aduerteren ■ ende ftraffen die ter contrarie doen, dat men feggen zal dat der Stadt leet es. Myn Heere feyde.daer fal 't veel an commen, begerende dat ick 't foude teyckenen. Ende es hier by geweeft Bets , die 't woordt van Amfterdam voerde, my prefent in abfentie van d'ander Gedeputeerden. Dach-
1532. 26. July.
..."
. Proteftacie van Hoichftraten.
Deefe es tevergeefs, vvantdeConiock korts daer nae hemgeuangen heeft gegeuen in. handen varr zyn wederparthieHolften.



C350
1534. 5< 'en d.Aügufiy.
Pag. 184.
Dachuaert in den Hagé
Den 5. en 6. Augufly anrio '1532.'
op 't affcheyt van de voirgaende Dachuaert van Utrecht.
N T I B U s; Bekefteyn,
ende Penfionaris.
Van Delft. Mr. Huge van Eynde;
Van Leyden. Mr. Willem.
■Amfterdam. Gerit Aerts, ëhde Mr. Andries.
Vander Gouwe'. Dirck Jans, ende Mr. Dirck.
PR^SE Van de Edelen. Die Heere van Waer , mont, Duvoirde; Alckma, Ruyghrock , Ridderen , Poelgeeft , Wyngaerden, ende Verduyn.
Van Dordreght. Damafs Philips, ende
Bets.
Van Haarlem. Schagen,
DOrdrecht fouden Wel hebben willen anticiperen , maer allen d'ander Steden mitten Eedelen nyet, ende weefen den Rentmeefter Goudt omfne de Financie voirfz te lollen mitte ordinaris Bede, als zy tot Leyden te voiren verclaert hadden, achteruolgende een Acte by den Rentmeefter feluer voirts gebracht , vuyt cracht van dewelcke hy feyt dat de Staten hem boloft hebben te vryen. Van d'ander
poinc-



C 353 3
p'oinéten waren diuerfch. Waeromme deefe 1532Dachuaert gecontinueert ende geleyt es ter 5-'" • Goude. Ende de CommiffarilTen fyn gereyft ü in de Steden om die Vroetfcappen t'informeren.
Dachuaert ter Goude
Den 16. Augufly ende navo7gende dagen* i5./itgu/l;
op 't voirfz affcheyt, daer zy oick al diversch ende negatyf waren , foe dat zy noch eens vertogen zyn om te verfegelen in de plaetfe van anticiperen.
P R M S E Van de Edelen. Heeren Jan van Du-
venvoirde, Willem van Alckma,
Ridderen * Ruyghrock, ende Po erge e ft.
Van Dordrecht. Mr. Jooft Bets.
Van Haerlem. Gerit van Montfort, Frans de Witte,
ende Bekefteyn.
Delft. Mr. Huge van Eynde.
I. Deel.
N T I B U SI
Van Leyden. Dirck Floris, Gerit de Vrie, ende
Meefter Willem, Pen* fionaris. Van Amfterdam. Gerits Aerts, Mr. Pieter Colyn,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Willem Jan, Dirck Janfs, ende
Mr. Dirck, Penfionaris.
P»g. 185.
En-



f 354;;
1532-
16 Augufl. Seventien hondert vyfticti ponden verfegelt.
ENde op ten 20. der voirfz maent hebben die Staten eendrachtelicken geaccordeert ende antwoirt myn Heere van Hoichftraten gegeuen dat zy confenteerden in de verfegelinge van feventien hondert vyftich ponden van veertich groten Losrenten den Penninck feftiene, te lollen mitte extraordinaris Bede voirfz, die verfchynen fal in den jaren 1535. ende 1536". Welcke Hooftpenningen elck Rentmeefter particulier van fijn Quartier in handen behouden ende in loffinge van den Renten employeren fal, doende den Rentmeefter Goudt rekeninge mitte gelofte Brieuen, gelyck de Commiffariffen in den Vroetfcippen ouer al belooft hebben gehadt. Ende fullen defe Renten innegaen-Bamilfe commende, tot wekken tyt toe de Keyferlicke Majefteyt 't fret van der Financie betaelen fal, ende daer naer fal 't Lant betaelen die voirfz loopende Renten theuren lafte geeftimeert tot ontrent fes duyfent guldens eens, tot dat d'extraordinaris Beede anno 1536". al verfchenen fal weefen. Ende of men die Coepers al buyten 's Landt nyet vinden en can, foe en fal men nochtans nyemant binnen *s Landts vorder tot coopinge conftringeren mógen, dan elcx voir fyn quote ofte portie na den Schiltale, zoe wel buyten ten platte Lande , als in den Steden, des fal Amfterdam zegelen op hem feluen na oude coftumen. Ende myn Heere van Hoichftraten fal buyten ooft ende moeyte Van den Landen beforgen Oétroy van de voirfz Renten te mogen verfegelen , ende Brieuen van verfekertheyt te loffen als voirfz es, mit andere Brieuen, Dechargien ende Aften daer toe dienende , 't welck myn
Hee-



t 355 )
Heere belooft heeft te doene ende daer op hy 't voirfz confent heeft geaccepteert. 1
1 'TvEn tweden, gemeréT: de Keyferlicke Ma-1 jefteyt die Beede ordinaris van den twee' i eerfte jaren , het fuver bouen den twintich! i duyfent gulden van Loopende Renten by Fi: nantie gelicht heeft, ende dat het jaer van 1533.' • oick geheuen ende geanticipeert es op fes duy; fent vyf hondert naer tot betalinge van den [ Ruyteren ende Garnifoenen, foe hebben die li Staten oick geconfenteert t'anticipeeren fes < duyfent vyf hondert gulden tot Kersmiffe 1532. ; naeftcommende, ende, gelycke fomme tot St. Jans Miffe in 't jaer 1533. tot betalinge van de voirfz Garnifoenen liggende t'Utrecht ende Nederfticht, die jaerlicx bedragen dertien duyfent een hondert vier en dertich guldens, ende Kersmiffe 1533. daer an volgende fal betaelt worden vuyt 't voirfz ouerfchot van 't jaer 1533. Ende St. Jan 1534. fal vuyte ordinaris Beede betaelt worden, mitsgaders die voirfz loopende Renten van twintich duyfent, welck jaer van 1534. te dragen fal hebben mit die voirfz geanticipeerde dertien duyfent, facit fes en veertich duyfent. Want defe geanticipeerde dertien duyfent tot Kersmiffe 1534. oick gerembourfeert fullen worden. Ende dan zoe fal van dat jaer 1534. ouerfchiete by eftimatie ontrent veertien duyfent gulden. Want men rekent dat van die ordinaris Beede van tachtich duyfent alle gracien afgetogen, fuvers blyft feftich duyfent gulden; welcke fuver var veertien duyfent mitsgader alle 't fuver van dei jaren 1535. ende 1536. van de ordinaris Bee Z 2 di
153
6 Auguft.
lekeninge ■an de rooteBeele 'ordinais tot ten are 1536. :oe.
Pag. iS5.
Het. fuver van den ordinarïsBeede.
I



»532. c tö.Auguft. (
( 1
Verbant ] van Willem • Goude. 1 1
<
i i
I
i
i
Nota. infra1 datter drie hondert vyftich gulden zyn blyven liaen ongeloft om Hoichftraten te rembourferenvan vyf duyfent fes hondert gulden by hem verfcoten, ut infra anno J534-
(356;
le geemployeert fullen worden tot loffinge van le voirfz verfegelde twintich duyfent daer toe ien derdendeel van defelue Beede geconfeneert es, blyckende by der A&e van confente* ïnde die Rentmeefter Goudt fal zyn Obligatie ri fijn priué naem den Staten gegeuen diePenïingen nergens anders nyet temployeren dan in le voirfz' loffinge, ende of hy anders doet, de Staten protefteren dat an hem te verhaelen. Ende myn Heere voirfz heeft dit oick daer op reaccepteert, ende 'belooft dat Goudt zyn eyren Obligatie daer af geuen fal.
"TErtio, op dat derde van te betaelen die coften van de toereedinge van den voirfz Scepen ende van den Commiffariflén die tot Copsenhage ter Dachuaert zyn geweeft, es al afvliegen ende geftelt tot lafte van den Keyfericke Majefteyt, willen zy enige gratuiteyt geren , dat fullen fy doen theuren appetite in 't naken van den ommeflach.
TyfYn Heere ende Willem Goudt, hebben geaffirmeert dat de Penningen van de hondert duyfent Croonen daer voir verfegelt zyn drie duyfent negen hondert ponden tot efeken termyn geemployeert zyn in loffinge ende nergens ind'er's toe geemployeert en fullen worden, ende dat hy my daer af blyckende befcheytfal togen mitte geloften Brieuen, op dat die voirfz Renten van drie duyfent negen hondert ponden , allencken fmelten ende ten eynde commen mogen, achteruolgende den ftaet daer op gemaeéfc, &c.
Die



C 357 )
J~)Ie Staten, tot verfouck van Frans de Witte ende Bekeftain, veruangende den Procureur Generael, hebben heur gefchillen roerende den vercochte Goeden van Gerit Geerlofs, wylen Rentmeefter van den Quartiere van der Gouwe, gefubmitteert an Meefters Jooft Sasbout, Sandelyn ende Suyderhuyfen als Arbiters van Rechte, ende fal haer arbitrale fententie executie hebben in 't poffeffoir, nyettegenftaende enige reductie. Ende indien de voirfz Arbiters enige aduys behouuen van de Rekencamer, dat fullen zy daer mogen haelen, ende op ten 25. Augufly heeft de voirfz Procureur Generael tuflchen hem ende my de voirfz fubmiflie geapprobeert, weluerftaende dat hy lijn recht apart wilt defenderen , ende fijne Scrifturen maken, want hy meer ende beetei recht feyt te hebben dan de voirfz Witte of Be,keftain.
T"Ve Eedelen ende meeften deel van den Steden , hebben geconfenteert Erafmo Rotherodamo te fcheneken van 's Landtswegen een Juweel van omtrent twee hondert veertien Rinsgulden. D'ander als Delft, Leyden en hadden geenen laft, maer fouden 't raporteren. ende hoepten datter geen gebreck an hemlieden zyn en fal, om geftelt te worden in den toecommende ommeflach,
Tl/FYn Heere es gegeuen een Memorie by Ge fcrifte omme t'executeren behaluen zyr voirfz beloften den voirfz poinclen angaende, te wetene van Utrecht t'annexeren an Hollant. op te fcryuen 't nyeuwe jaer a eircuneijiöne.
Z 3 geer
1532.
\6.Auguft.
GeritGeer-
lofs en Frans de Witte cum fociis fubmitteren.
Op ten 3. Septembris hebben defe Arbiters de fubmiffie angenomen , ter prefentie vanMr.HugevanEyo.de ende my, op te grote Sale van 'tHof.
Erafmus Rotherodamus.
Pag. 187.
1



( 358 )
1532- „ j \6.Auguji. j
Dach¬
ten Officiers, na defe Pacht , Tollen of Dqneynen meer te pachten, achteruolgende d'Ajoftillen ofte antwoirt van den Keyferlicke Majefteyt gedaen tot Gendt in 't confenteren /an de groote-Beede anno 1531. Intsgelicx lat hy der Coninginne informeren dat de Kerniffen ende Bruloft gehouden mogen worden , t welck contrarieert de Neringen ende Excyfen van den Steden. Ende datter regie geftelt worde in der Munte, daer toe men bouen vifiteren fal de concepten van den Gebroeders van Hoiren, om voirts den Staten daer eerft op te hoiren indien defelue goet. zyn.
■""FE verneemen ofter tot Rouwanen enige nyeuA we Impofitien zyn geftelt op ten Onderfaten van deefen Landen, in welcke gevalle my te oppofeeren mit Vlaenderen ende ander Landen die oppofeeren fullen willen , want als Hoichftraet feyt , het e$ tegens den Tractaeten, &c.



C 359 }.
Dachuaert in den Hage
Op ten 24. Septembris anno 1532.,
.omme te vinden Coepers binnen 's Landts, om dat men buyten geen geuinden en can, achteruolgende 't voirfz confente van der Gouwe , om te verfegelen feventien hondert ponden van veertich ponden tfiaers Losrenten, omme mitten Hooftpenningen te lollen de Finnancie gemaecï voir de Penningen betaelt den Coninck Criftierne van Denemercken, &c. Ende roert de extraordinaris Beede verfchynende annis 1535. ende 1536. ut fupra.
PR^SENTIBUS Van de Edelen. Van Delft.
Heeren Jan van Du- Mr. Huge van Eyn-
venvoirde, Van Alckma, Oem,
ende
Ruyghrock, Ridderen, Raephorft,
ende Wyngaerden.
Van Dordreght. Damafs Philips, ende
Bets.
Van Haerlem. Montfort,
ende
Mr. Ouiryn, Penfio¬
naris. Z 4 Die
de.
• Van Leyden. Dirck Otten, ende Penfionaris.
Amfterdam. Mr. Andries, Penfionaris.Vander Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam. Jooft Janif.
Van Alckmaer. Andries Pieters.
1532.
I



C 36© )
1532.
94. Sepi. Pag. 188.
Die Eedelen ende Steden eendiiachtelicken hebben in de verfegelinge geconfenteert, weluerftaende dat men nyemant en fal conftringeren binnen noch buiten den Steden meer te coopen oft op te brengen dan zyn portie , achteruolgende t?voirfz confent, behaluen Leyden al en hadden zy geen volcomen laft, nochtans en foudt an henlieden nyet gebreken, Rotterdam verclaerde dat hemlieden nyet mogelick en was yet op te brengen, gemerft de defolatie van dé fterfte, Alckmaer, en hadden geene laft, ende en wiften oick geenen raedt om geit.
^Lfoo van t'voirfz confent Aelegeëxpedieert was by den Secretaris Mr. Lenart Hardnick, verclaerden die Staten eendrachtelicken om der confequentie wille dat zy den Rentmeefter daer nyet op betaalen, noch zegelen en foude, ten waare dat zy hadde heure behouften achteruolgende de belofte van myn Heere den Stadthouder; ende hebben my de voirfz A&e doen corrigeren ende inftellen, dat de Rentmeefter altyt fal doen blycken den voirgaende termyn betaelt te weefen, eer hy den toecommende fal mpgen ontfangen, ende die van Amfterdam 'begeerden vuyt de laefte claufule te wefen, als men by de correctie van de Acie fien mach die ick den Rentmeefter geleuert hebbe. Ende van gelycke willen zy weeten van de loffinge van de hondert duyfent Cronen verfegelt, of die renten geloft zyn van de voirgaende terrnynen eer zy meer betaalen, 't welck den CommiiTarifTen Alfendelft ende Treforier redelicken gedocht heeft.
Na-



NAraiddage zyn die groote Steden, vuytgefondert Amfterdam , vergadert om te deputeren te reyfen tot Dordrecht by den Stadthouder , om de buyten - Neringen af te doen.
"TJAer zyn twee Dachuaerden befcreuen ge^ weeft om ouer te brengen de fcaden van den ingebroken Dycken elcx ouer al Hollant, ende de remedie daer mede men dezelue Dycken wederomme fal mogen floppen, te weetene d'eerfte op ten 16. Nouembris 1532., dewelcke verleyt werdt tot ten 22. ouermits d'abfentie van den Eedelen, ende op ten 22. was zoe gevrofen, dat men ter Dachuaert nyet comen en mochte, ende was de fake, omme te deputeren enige omme te reyfen by der Coninginne, ende haer-te kennen te geuen de voirfz irreparable fcaden, ende te verfoucken affiftentie van Gelde, gelyck de Keyferlicke Majefteyt mit geit die van Lodyck ende in andere Dyckagien van Zceiant geaflifteert heeft gehadt Ende de Coninginne heeft- befcreuen deefe naüolgende Dachuaert tot Bergen in Henegouwen , daer 't zelfde verthoont ende verfocht es geweeft, ende geantwoirt ut infra.
Z 5 Dach-
1532.
24. Scpt.



( tf% )
8. Decemb. Vig. i8p.
Dachuaert befcreuen tot Bergen in He- 1 negouwen,
Den 8. Decembris anno i532-
om t'anhoiren die dachten van den Ambaffadeurs van Coninck Frederick, ende Lubeeck ? &c. begerende reftitutie van 't Lant van Hollant, van den fcaden gedaen by Coninck Criftierne in Denemercken, deur hulp van die van Hollant, die hem Geit, Scepen, Gefchut, &c. gedaen hebben gehadt bouen alle voirgaende Tractaten, &c. als fy feyden.
P R M S E
Van de Edelen, Gerit van Poelgeest.
Van Dordrecht. Mr. Joost Bets.
Van Haarlem. Henrick Willems,
ende Mr. Quiryn.
Van Delft. Mr. Huge van Eyn de.
Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
N T I B U S.
Hoorn. Henrick Dircx.
Enckhuyfen. De Penfionaris.
Munnickendam. Een Priefter als Penfionaris.Edam. Een Burgemeeftèr.
Van Rotterdam. Jooft Janfs quaem na op ten 15. Decembris.
MYn G. V. de Coninginne heeft tot onfe verfoucke deefe clachtegeheelickanhaar genomen , verclaerende den voirfz Ambaflatoers, dat des Keyferlicke Majefteyts fake es,
en-



C 363 )
ende nyet van Hollant, ende dat zy in beuren Raedt hadde doen viiiteren het Article yan den' recette van Coppenhage daer de Coninck hem op fundeert , dat hy op h Lant van Hollant gefondeert foude zyn fijn fcaede te'verhaelen. Maer in haeren Raedt beuonden hadde dat 't zelfde Article nyet zoe te verftaen cnes , want het expreffelicken verclaert ende yuytdruckt dat de Coninck ende zyne Geallegeerde fullen mogen recht fpreken op eenen yegelicke prieuate ende finguliere Perfone yan watftateoder conditie hyzy, voir lijnen behoirlicken Rechter , ende dat men een onvertogen recht ende corte expeditie doen fal.. Ende achteruolgende 't felfde Tractaet hadde zyaltydtbereytgeweest, ende noch was een cort recht ende jufticie tè doene ouer allen priuaten ende particuliere Perfonen , elck voir fijnen behoirlicken Rechter indien de voirfz Ambaffatoers recht yerfochten. Maer d'Ambaffatoers hebben geperfifteert op Hollant alleen gefundeert te zyne, verclarende dat zy laft hadden te fpreken mitten Landen Brabant, Vlaenderen ende Zeelant, die heur comenfcap wel fouden mogen doen. Daer op die Coninginne geantwoirt heeft dat de Keyferlicke Majefteyt ende alle deefe Landen mitten Lande van Spaingien d'oirloge doen fullen mitter ganfer macht, indien hy de Hollanders befchadicht. Ende de Coninginne heeft terftont gefcreuen an den voirfz Landen geen communicatie te houden mitten voirfz Ambaffatoers, maer hemlieden te refereeren an der Coninginne, interdicerende oick den Ambaffatoers voirfz mitten voirfz Landen nyet te fpreken.
- * ' Die
•
1532.
'. Decemb. Pag. ipo,



Ï5.18.
S, Decemb.
Item
TQIe voirfz van Hollant hebben der Conin■ ginne oick verthoont zoe wel fcriftelicken als mondelinge de voirfz fcaede van den inbreek van Dycken , verfouckende afliftentie van Gelde om defelue wederomme te maken, ende dat men tot dien fine voir 't eefte foude willen furcheren d'executie van den Beede verfcheynende tot Kersmiffe, daer op haer Genaden antwoirde dat wy wel willen dat de Keyferlicke Majefteyt een derde van der Beede ontfangen hadde, ende d'ander eensdeels verfegelt, nyetemin haer Majefteyt foude fcryuen an den Commiflariflen in Hollant, dat zy regardt wilden nemen op te gelegentheyt van den Lande ende affairen van den Keyfer, om foo gracelicken te meieren alft mogelick zyn fal, &c,
ALs van de Kermilfen, Bruloften ende andere verboden by der Ordonnantie van den Keyfer, en mocht haer G.nyetaltereerennoch breken, maer Hoichftraten als Stadthouder foude fcryuen an den Raedt van Hollant ende ander, dat de Steden geen redene en fouden hebben te claegen dat haer excyfen by der feluer Ordonnantie vermindert worden, &c.
{■"\Mrne deefe voirfz fake ben ick noch tot ^ Brulfel geweeft mit Cornelis Benninck ende Mr. Andries van Amfterdam , deur onthiet van myn Heere yan Aflendelft, daer Bets mede in fijn privée faken van Dordrecht gecommen es, ende nyet min ons gealfifteert heeft, maer nyet by forme van Dachuaert ofte hier pp gedepu teert.



TTem nyettegenftaen.de de Coninginne in de voirfz Dachuaert van Bergen in Henegouwen , den Ambaffatoers verboden hadde nyet te communiceren mitten Landen Brabant, Vlaenderen, Zeelant, als zy oick nyet gedaen en hebben, zoe iffer een genoempt Claes van Merwitz Hofdienaer van Coninck Frederick gecommen mit Brieuen an de Coninginne, inhoudende clachte van geweygerde jufticie, ende clachte dat zy ende beuren Raedt de voirfz claufule van den recette t'onrecht verftaen hadden, ende dat Coninck Frederick op die van Hollant alleen wel gefondeert was, in effect e fouckende oirfake van oirloge. Ende de voirfz Hofdienaer hadde oick gebracht Brieuen an den Stadt van Antwerpen, ende allen den Steden van Brabant, intsgelicx van Brugge ende Middelburch ouer al Vlaenderen ende Zeelantom Hollant daer van te fepareren j daer wy ter contrarie omme gefolliciteert hebben, ende,der Coninginne en es in geender meninge de Landen te fepareeren, mer van 's Keyfers wegen de oirloge te fuftineren jndien 't weefen moet. Ende tot fcryuen van der Coninginne hebben alle de voirfz Steden geantwoirt dat fy hem refereeren tot fcriuen ende antwoirt van der Coninginne, daer de Coninck Frederick hem ganfelicken toe verlaten ende rechten mach.
T_TAer G. heeft oick gefcreuen ende Brieuen gegeuen van Credentie mit InftrucTtie op Hendrick Willemfs van Haerlem, die an den Coninck Frederick gereyft es den u. Marty op cofte van den Keyfer. Tot allen welcken Brieuen ende Inftrucf ie ick my refereere alfoo ick Copie hebbe. Dach-
1531.
8. Decemb.
Tweede communicatie in de fake van Ooften.
Pag. 191.



( 366 )
. 1532. 14. Marty,
Dachuaert van den Staten gehouden in den Hage
Op ten 14. Marty anno 1532. voir Paeifchen.
P R JE S E N T I B U S. Heer Willem vanAlck- ende
ma, Bekeftayn, Heer Willem Oem , Van Leyden.
Heere Gerit van Loc- Meefter Willem, Pen-
horft, ■ fionaris.
Heere Jan Ruyghrock, Van Amfterdam. Ridderen , - Heyman Jacobs,
ende ende Gerit van Poelgeeft. Mr. Andries.
Van Dordrecht. Vandèr Gomvè.
Mr. Joolt Bets. Henrick Wouterfs s
Van Delft. ende Mr. Huge van Eynde.' Mr. Dirck.
Van' Haarlem. Montfort,
TP\En Raet van Hollant heeft den Eedelen J_^/ ende fes groote Steden verthoont dat daer omtrent drie duyfent Knechten waren gecommen tulfchen Amersfoort ende Utrecht, die te verduchten es dat in Hollant fouden mogen commen , begeerende dat die Staten fouden willen aduyferen, hoe dat men die foude mogen vuytkeeren. Die Staten hadden naeéte Briuen, begeerden daeromme eerft te hoiren het aduys ende goeden raedt van den Heeren. Daer den Raedt op feyde dat fy gecommitteert waren naeételicken ter jufticie, ende hadden
ge-



( 3°> )
gefcreuen an de Conninginne onfe G. V. endi Stadthouder, 't pericle, verfouckende 't Lan te willen befchermen , als van hemlieden ei hadden geen Geit noch auéloriteyt omme d< Knechten te fcheyden dat nyet doenlicken ei was, noch oick geen Knechten omdieteflaen maer dochte goet, dat men een cleyngetalvai Knechten vuyten Lande annemen foude om die te leggen ende te fcutten de Viande an de Wateringe van de lange Weyde daer zy deur commen moeten. Op welck aduys de voirfz Staten hebben begeert dat men anneme ende terftondt legge ter felfder Plaetfe fes hondert Knechten, daer elck van den Steden toe verfchieten fal fijn portie van der Beede die St. Jans Mifle commende verfchynen fal, zoe verde Willem Goudt Rentmeefter beloeuen wille dat hem cortinge ftrecken lal, des begeerden die van Amfterdam van de fes hondert twee hondert te hebben tot Boetsgefellen, om te leggen op ten Scepen alft noot worden foude, dat de Vyanden de Scepen fouden willen nemen, &c. Daer op den Raedt antwoirde dat Willem Goudt wel *beloefden wilde, ende fy mitten Staten fouden fuftineren dat cortinge ftrecken foude, maer alzoe de fes hondert Knechten ter maentbeloopen foude drie duyfent guldens, foe was men nyet gebaet mitte portie van den fes groten Steden, ten ware dat zy onder hem feffen de voirfz drie duyfent gulden betaelen wilden, oick zoe fou 't getael te luttel zyn als die van Amfterdam twee hondert van den fes hondert nemen fouden tot Boetsgefellen, die alleenlicken bequaem fijn te fcepe, ende nyet te Lande daer men fe nyet en foude mogen' oirboren.
Die
; 1532.
Pag. 192.



14. Marty. c'
I
<
t
] 1
li. Marty.
( 363 )
)ie Steden feyden dat men alle de cleyne Steen naer aduenant foude doen verfchieten. )aer op den Raedt repliceerde, dat de cleyne! Steden noch van Kersmiffe voiiieden nyet beaelt en hadden ouermits den grooten laften 'an heur Dyckagien, fonderlinge in Waterlant. inde alzoe de voirfz groote Steden nyet vuyerlicken gelast en waren , hebben genomen apport, tot op Maendach fauens den 18. deèr maent, ut fequitur»
Continuatie van de voirfz Dachuaert gehouden in den Hage
's Dinchsdachs den 18. Marty voirfz,
PRiESENTlBUS.
Van Dordreght. mit Florys van Collier, Een öudt cleyn Man ri
ende Treforier. Bets. Gouwe.
Van Haerlem. Henrick Wouterfs,
Bekefteyn, endfL ,.
ende Mr. Dirck, Peniiona-
Willem van Berken- ris.
roe> Amfterdam.
Delft. Iffer nyemant ge-»
Mr. Huge van Eyn- weest.
de.
Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Die Steden van Dordrecht, Haerlem èrtde Delft hebben geconfenteert ekk vyf hondert



( 3^9 )
dert gulden te verfchieten op die Beede die zy \ St. jans Mille fculdich fullen worden. WelI uerftaende dat den Raedt hemlieden Aéte ge; uen fal dat hen afllach zyn fal, ende dat Wiljilem Goudt Rentmeefter geue fijn priué Oblii; gatie van hemlieden dit te corten, ende indien li daer vorder last op compt, zy verclaeren dat I men dat elders in den cleynen ofte platte Lanïide foucken moet, want fy geen hope en hebIben in den heuren enige Penningen meer te i mogen vinden. Weluerftaende oick dat zy Ihem in geenen Knechten ofte laften verbinj, den en willen, alzoe den Keyferlicke Majefteyt
i ende fijne Stadthouder competeert 't Lant te „defenderen.
TTem die van Leyden verclaerden geenen laft fcr te hebben van enige Penningen op te brenïgen, ende datter geen toeveiiaet en es ophem-
ii lieden, want de Stapel tot Caleys gefloten ftaet; ;. ende geen Neringen in der Stadt en hebben
I maer verduchtende zyn oploep van binnen ofii te twift , &c.
I TTem der Goude verclaerden een quaet toe1 **■ verlaet te wefen op fes hondert Knechten, lidaer 't Lant nyet mede befchermpt en mach I worden, maer dochten hemlieden goet dat men ::annemen foude vyftien hondert of feftien honI dert Knechten tot laft van den Keyfer op te | Beede van St. Jan, ende dat men de PenninI gen foude haelen op Financie, welcke FinamI tie 't Lant foude betaelen, ende de Keyfer 't {.Hoeftgelt, &c.
ï. Deel. Aa Item,
1532. li, Marty.



( 37° >
1532.
li. Marty.
Afllftentie
gedaen
Ucrecht.
TTem den Raedt heeft gehoirt defe difcorde, waeromme zy gefeyt hebben , datter een Vrouwe van Middelburch in handen van Willem Goudt geftelt heeft acht en veertich hondert Rynsgulden; weluerftaende dat St. Jans Milfe commende, de voirfz Rentmeefter 'haer Briuen leueren fal van drie hondert Rynsgulden tfiaers op 't Lant den Penninck feftien, of dat hy haer voirfz Geit fal wederomme reftitueren, mits hondert Rinsgulden eens daer toe, 't welck es den Penninck feftien. De voirfz Gedeputeerden van den fes groten Steden hebben 't felfde geapprobeert. Ende den Raedt heeft verclaert dat zy 't Lant mit geen Beftelbrieuen en hebben belast noch belaften eh fullen, maer alleenlick op ten Keyfer, ende hebben beloft alle diligentie te doene an de Coninginne ende Stathouder, ende hoopen mitte fes hondert Knechten voirfz die zy mit zekere Hoeftluyden fenden an Derremonde om fijne wille mede te doene, hem te vreden ftellen fullen van Hollants wege, om in toecommende tyden gelycke afliftentie deefen Landen te doene : feyden oick dat de Vyanden waren vertogen naer Wyck op te Lecke, daeromme zy alle Steden, Hauenen hebbende, gewaerfchouwt hebben, op auenturen zy mit Scepen de Lecke nederdryvende quamen, lallende die van Dordrecht te hebben goet toefigt ende heure houde Scepen gereet te houden mit Gefchut, om die Vianden te keeren ofte fcutte, ende wes dat coften fal, fal hemlieden pafleren betaelinge in de voirfz loepende Bede. Welcke laft Dordrecht heeft geaccepteert te volcommen. Ende alzoe die van Amfterdam tot dee-
fer



r 371;
{et Dachuaert nyet gecommen en waren, foe fijn die Gedeputeerden van d'ander vyf groote Steden geablblueert tot haer fcryuen. Die Eedelen hebben heur opinie gelalt den Aduo1 caet, ende geftelt an de Heeren van den Raedt, 1 ende daeromme en zyn zy oick tot deefer Dachuaert nyet gecommen.
Dachuaert befcreuen in den Hage
Den 16. Marty voirfz,
fauens in der Herbergen in notablen getale , van den Eedelen , groote ende cleyne Steden.
p r mS E N T 1 B y s
Van de Edelen. Van Haerlem.
Heeren Jan van Du- Twee Burgemeefte-
venvoirde, ren ,
Willem van Alckma, mit
Willem Oem, Mr. Lambrecht, Sc-
Jan Ruyghrock, Rid- cretaris.
deren, Van Delft.
Gerit van Poelgeeft, Mr. Huge van Eyn-
ende de.
Floris van Wyngaer- Van Leyden.
den. Jan Reygers,
Van Dordrecht. ende
Florys van Colfter, Penfionaris.
Burgemeefter, Van Amfterdam.
Staes Gouerts, Ruyfch Jans,
ende Heyman Jacobs,
Bets. ende ! Mr. Andries.
A a 1 Gou-
1532. 18. Marty.
26. Marty.
Pag. IP4«



1532. Gouwe. aö. Marty. Henrick Wouterfs, ende Penfionaris.
Van Rotterdam. Jooft JaniT.
Schiedam. Claes Dircx, cum facits.
Hoorn , Enckhuyien mitte Waterlieden zyn geweest in groot getale, &c.
27. Marty.
DOnderdaechs den 27. hebben myn Heeren van den Raede by monde van d'eerfte Raedt Aflendelft doen verhaelen die diligentie die fy gedaen hadden an der Coninginne ende Stadthouder, eerft mit Brieuen fichtent den§>. Marty voirfz tot ten 19 toe, dat zy Meefter Pieter de Sanélo Secretaris mit zekere Inftructie te Houe gefonden hebben, ende alzoe zy geen fecours van Paerden noch van Knechten en creegen , ende dat de Vianden altydt rrader quamen : hebben op ten 21. noch na gefonden Meefter Abel van Collier, Raedt, &c. Ende alzoe de voirfz Mr. Pieter op ftaende voet de voirfz Staten prefent vergadert, gecommen was, foe hebben zy voirts verhaelt, dat hy voir antwoirt brachte dat de Coninginne zeer fcerpelicken an de Heere van Buyren Capiteyn Generael gefcreuen hadde, dat hy van Honden an mitte Bende van Naflbu, van de Marckgraue van Acrfchot en de fijne , hem vinden foude mit alder diligentie tot Utrecht of op te Frontieren. Ende dat de Heere van Hoichftraten Stadthouder van Hollant oick commen foude mit drie Vaenken Knechten tot vyftien hondert toe, ende zyn Bende van de Paerden die al gereet waren, ende den voirfz Raedt hadde an doen nemen de fes hondert
Knech-



c 373;
Knechten geaccordeert in de voirgaende Dachuaert, ende de Capitain van Utrecht hadde oick wel tien hondert Knechten behaluen dat hy raedt weet om twee duyfent Boeren of Lantfaten, die zoe goet als Knechten zyn, foe dat zy hoopten dat de Vyanden wel geftraeft fouden worden voir den tegenwoirdige tyt. Dit es al tot nyet gecommen , ende geweest een lanck vertreck een quaet toeverlaet. JVlaer vonden toecommende tyt verfochten die voirfz van den Raet , dat die Staten van Hollant fouden willen onderhouden twee duyfent Knechten, achteruolgende het concept t'anderen tyden daer af gemaeér., op te Sciltalen, ten ware dat de Staten een beter concept willen, dat fouden zy mogen verclaeren. Ten tweeden alzoe daer tydinge gecommen was dat die van Lumbeck negen Scepen van oirloge hadden op ter Zee, ende noch meer toegereeden, ende oick den Coninck van Zweeden heure Gealligeerde daer deur te ver duchten ftaet dat zy defe Landen oueruallen ende in de voirhael zyn lullen van onfe Scepen te nemen, daer mede zyhaer oirloge t'onfen coften doen fullen, of ten minften zy fullen de Sonde lluyten, dat onfe Scepen dit jaer oiftwaerts nyet en fullen mogen vaeren , daer meede defe Landen verdomen fullen zyn. Ende die Boetsgefellen als zy nyet vaeren en mogen, fullen een groot opftal in defe Landen mogen maken als men in voirleden jare by experientie gelien heeft, begerende daeromme hier prouifie inne te willen Hellen, om op ten tweden Aprillis 't felue te verthoonen den Stadthouder die hier in 't Lam commen fal v}t fupra.
Aa 3 Di
27. Marty.
Verfouclc van twee duyfent Knechten npten Sciltale.
Scepenvan Lubeck.
Pag. 195.



( 374 )
s?. Marty.
i
;
1 1
1
]~}Ie Gedeputeerden van den Eedelen hebben verclaert dat zy gaerne verllaen willen tot te voirfz twee poinéten , maer alzoe zy hen des nyet en verllaen, refereeren hemlieden an den Gedeputeerden van dan Steden. Die Steden hebben op 't eerst porncl gelyckelicken genomen rapport, dan Dordrecht verclaerden dat zy altyt gelast hadden geweest tot tien hondert Knechten toe op te Sciltale, achteruolgende 't concept daer af gemaeél, ende als Ouer- ende Nederfticht Aliance maeclen mit deefen Lande, foe 'fouden zy hoepen llerck genouch te weefen voir drie ofte vier duyfent Bouuen. Als van den tweede poinét, begeerden eerst te hoiren aduys van Amfterdam enie Waterlieden, alzoe t'anderen tyde zekere :oncepte van Laftgeldt ende anders geconcipieert es geweest. Item alle d'ander Steden lebben genomen rapport op 't eerst poinct, Mide van den tweede begeerden oick te hoiren 't voirfz aduys , waeromme Amfterdam mitte cleyne Steden ende Dorpen van Water[ant gefproken hebben te gader, ende hebben ^eantwoirt dat zy t'famen fouden vergaderen :'Amfterdam, ende daer een concept of ordonrantie maken op ten 29. deefer maent Marty. mde defelue innebrengen by den Stadthouder Dp ten 2. Aprillis. Weluerftaende dat al tot :olle van den Keyferlicke Majefteyt zyn fal, tlzoe defe oirloge compt ter caufe van zyïen fculde die hy Coninck Criftierne fculdicli was, ende oick de Coninginne heeft den Amjalfaten van Coninck Frederick ende van Lu>eck altydt geantwoirt ende gefcreuen vuyt 3ergen in Henegouws endp Bruffel, dat dit
' des



(375;
des Keyferlicke Majefteyts fake es, ende dal zy nyet alleen mitten Keyferlicke Majefteyi I maer oick mit allen zynen Landen te doen fullen hebben, ende tot dien fine heeft zy Henrick Willems van Haerlem an Coninck Fredei riek gefonden, om een onvertogen ende on i bedefte antwoirt, of hy paix onderhouden en 4 -de de Scepen van defen Landen pafleren wil I laeten, dan nyet, welcke Henrick van Haer ■li lem gefcheyden es 's Maandaechs den 10. Marty. Item welcke antwoirt den voirfz Stater l wel behaecht heeft , ende den voirfz Raed . heeft hemlieden dach beteyekent op Dynsdag( f den i. Aprilis fauens in de Herberge in der : Hage. Maer alzoe die Stadthouder gecom■ men ende gebleuen es tot Dordrecht, ende da;
de Vianden vertogen waren, om commoditeyi i van die van den Stichte ende Utrecht, oici | van de Heere van Buyren die tot Gorichun : commen foude, foe zyn de Staten geuolcht tol Dordrecht den z. Ap1*1^ ut infra.
Dachuaert gehouden tot Dordrecht
Den 3. en 4. Aprilis anno 1532. voir Paeflchen ,
van den voirfcreuen twee Pointen, mit myr Heere van Hoichftraten.
, PRiESENTIBUS. Van de Edelen, d'ander vergeten wa;
Florys van Aflendelft, te fryuen. Caftelain van der Van Dordreght, Goude alleen, om dat Staes Gouerts,
4a 4 en-
; 27. Marty.-
1
Pag. 19*.
3. en 4.
Aprillh.



( iti')
153?.
3- en 4 Aprilis.
ende
Bets.
Van Haarlem. Ingelbrecht Willems, Ram,
ende
Mr. Quiryn, Penfionaris.
Delft. Dirck Harperfs, ende
Mr. Cornelis Aerts , Secretaris. Van Leyden. Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Heyman Jacobs, Ruys Janfs,
ende Mr. Andries,
Gouwe. Henrick Wouterfs,
ende Mr. Dirck.
Schiedam* Pieter Wilms.
Van Rotterdam. Jooft Janfs.
Schoonhouen. Willem Thin, ende
Mr. Anthonis.
Hoorn. Mr. Pieter,
ende Mr. Jacob Joofte.
Enckhuyfen. Frederick Symon,
ende . Frederick Henricx,
Edam. Roelof Jans,
ende
Mr. Jan , Penfionaris.
Munnickendam. Cornelis Janfs Ry^ fer ,
ende
Pieter Jacobfs Ridder.
T"V[e Staten hebben op 't eerfte van 't onderhoudt- van den ordinaris Knechten, 't welck gemodereert was op tien hondert Knechten, ( ende de Keyfer foude onderhouden twee hondert Paerden gelycken in 't Üuerr fticht) verclaert dat een quaet toeuerlaet zyn foude, want men 't Lant geen feqours gedaen
en



C 377 )
en heeft alffer geen Knechten geweest en zyn, ergo foude men min fecours doen ahTer tien hondert ordinaerlick fijn foude , de Paerden foude qualicken van den Keyfer betaelt worden , ende commen tot lafte van Hollant, ende fouden de tien hondert Knechten oick qualick betaelt worden als zy tot lafte van den Keyfer vuyttrecken fouden, ende elck foude fijn Vrienden daer inne willen brengen, foe dat worden fouden alft nu es mitte Benden van den. Paerden die nyet betaelt en worden, ende men nyef mede behelpen en kan. Die Eedelen ende Dordrecht alleen fouden in de tien hondert Knechten wel geconfenteert hebben , maer zoe zy geen gevplch en hadden , worde dit afgeflegen.
/~>P 't tweede poinct van de toerepdinge van den Scepen, hebben die van Amfterdam mitte cleyne Steden ende Dorpen van Waterlande een concept verthoont myn Heere den Stadthouder, 't welck ter maent tot vier maenden toe coften foude omtrent feftich duyfent gulden, daer d'Eedelen gaerne tot redelicheyt inne geconfenteert fouden hebben, maer alle d'andere Steden waren negatyf, ten es hemlieden nyet mogelick te dragen quermits de grote coften van der Dyckagien, ende tes Keyfers oirloge die hem mit allen anderen Landen, ten minft%i Brabant, Vlaenderen ende Zeelant behelpen mofte , in welcke geualle Hollant verfocht weefende op een generale Dachuaert heure ftringe naer heure vermogen trecken fouden,
Aa 5 Myn
1532.
3» en 44 Apilis.
Pag. 197.



f 378 ;
ï532. 5. in 4.
Aprilis.
4. Aprilis.
D'antwoirt van Coninck Frederick.
MYn Heere van Hoichftraten heeft eerst inne verclaert dat Amfterdam ende Watertot heur Scepen om nyet leenen moeften mitte Gefcutte tot vyftich Scepen toe, daer men om loten foude, ende in 'tfurplusmoefteHollant voirdeel doen eer men d'ander Landen i/oirfz foude moge traueilleren, want nyemant meer dan Hollant befchadicht foude worden. Het welck die van Amfterdam cum focciis af hebben gellagen, om lieuer te deruen de Zeylaige, dan heure Scepen ende Gefcut te leenen, &c.
ENde op deefen Vrydach den 4. Aprillis, es Heyndrick Willems gecommen binnen Dordrecht van Coninck Frederick, in effect, verclaerende dat die woorden ( wo ende wie ) ftaende in 't laetfte Traftaet van Coppenhage in den jaere van 1531., de Coninginne ende haeren Raet verftaen ende difputeren mach hoe zy wilt, maer de voirfz Coninck Frederick ende zynen Raet verftaet, dat hy actie heeft op 't Lant van Hollant tot drie hondert duyfent guldens toe, daer hy fijn befte om doen fal by hulpe van fijn Vrienden ende Nagebuyren te gecrygen. Ende van deur de Sonde te feylen of oirloge te intimeren defe Landen dat hielt hy in deliberatie, ende foude zyn Gedeputeerden na feynden by der Koninginne die hy «een groete weder ontboot. Verclaerde de voirfz Heynrick oick, dat hy maer eens den voirfz Coninck in fiecken Leden gefien hadde, en dat hy hem nyet meer fien en mochte. Ende dat Melchoir Rantfouwe zyn Meer-
fchalck



f 379 )
fchalck ende Ouerfte Raet hem fijn affcheyt gaf, mit oick eenen befloten Brief an der Coninginne , daer toe ick my refereere, ende in effect verftonde, dat de Coninck genouch deefe Landen ontfeyde, ende te verduchten was dat hyt'er op toeleggen foude omme de vyf en vyftich Scepen die noch tot Danfick lagen te nemen.
T^Aer lange communicatie alzoe myn Heere van Hochftraten dochte dat die van Hollant de fake fielden in defperatie, heeft gefcreuen an der Conninginne; ende my gefondeii mit Meeflers Andries ende Jooft Bets te folliciteren.
1 T}At de Placaet van nyet te feylen oost
noch westwaerts, 't welck half April expireren fal, gecontinueert fal worden tot half Meye toe.
2 F)At alle de Lubeexe Goeden mit heu¬
re Adherenten op eenen dach in den voirfz vier Landen gearrefteert worden, alzoe zy op ter Zee mit veele Scepen waren.
3 "T^At men alle de groote Meefters befcry-
• nen foude te wefen by der Coninginne den 24. Aprillis, omme op te Zeylaige te delibereeren , ende oick van den ander Landen te beieruen.
4 Dat
1532.
\. Aprilt?. Pag. 198.



( 38o )
IS3«- 4 ^, Aprilis.
1
r
2
ti
Vi
V f«
j
lc n f t d I c
f I
\ 1 'i I
t ( i 1 t
. "P)At die Benden vanNalfou, Buerenen-r de Hoichftraten in Hollant blyuen fouden tot cost van den Keyfer , tot dat die Knechten gefcheyden of geheel vuyt des Keyfers Landen fonden zyn.
k Lle welcke poincten de Conninginne geaccordeert heeft gehadt, ende gefonden die laccaten in Brabant , Flandren , Hollant , eelant, Vryeflant ende Oueryffel, van nyet ; feylen oost noch west voir half Meye , 'elcke gepubliceert fullen worden den 15. der oirfz niaent Aprilis, ende ick hebbe die gemden mit Andries Kael op goede Vrydach morgens vrouch, ende d'Arreftementen ful:n gedaen worden op ten 18. der feluer ment : Van den Dachuaert es gehouden in .ïfpens , om dat myn Heere van Hoochftra;n der Coninginne fcreef op witten Donderach fauens dat ick diligenteerde, dat die van lamburch heure Gedeputeerden gefonden haden , om als Middelaers te vinden wegen van aix tuffchen den Keyferlicke Majefteyt ende Aibeeck , ende de pofte heeft myn Heere an Hoichftraten gedragen antwoirde goede /rydaechs favens te thien uren dat hy altydt : befte doen wilt. Als van de Benden van 'Jaffau , fullen blyuen tot 's Hartogenbofche; /an Buyren tot Gorichum : Van Hoichftra- v en tot Utrecht, tot de Knechten gefcheyden ifte vertrocken fullen zyn, dewelcke de Heee van Gelre fcryft dat hy heeft doen vertrec;en, ende fijn in 't Stichte van Monfter, hem ledanckende van der affiftentie geprefenteert



by de Heere van Buyren, om de Knechten 153a. te ilaen , hoewel hy an de Keyfer verobli-4' Aprilt* geert es aiïilïentie te doene , ende nyet de Keyfer hem, vuyt crachte van den Traclate &c.
Eynde yan het I. Deel, I. Stuk,






REGISTER
GEHOUDEN BY MEESTER
AERT vander GOES5
Advocat van de Staten \s Lands yan HOLLANDT,
Van alle die Dachuaerden by defelve Staten gehouden, mitsgaders die Refolutien, Propofitien, ende andere Gebcfongneerden in de voirfz Dachuaerden gedaen.
Beginnende den lefien January 1533-? ftilo curies Hollandice. Ende eyndende den 28. Decembrh anno 1543-
I. DEEL. It STUK.



Ê



( 3^3 )
Dachuaert gehouden in den Hage op belocken Paesdach, te wetene .
Den 20. Aprilis anno 1533.
ter prefentie van myn Heere den Stadthouder , ende de Heere van Laleyn, op te voirfz twee Pointen, als van de belchermeniffe ter Zee tegens den Lubeecxen mit,.hueren Adherenten : Ende op 't onderhout van festien hondert Knechten ordinaerlicken, achteruolgende de Concepten ende Dachuaerden bouen hier op gemaect ende gehouden.
Ende waren meede
PP. ^SENTEN.
Van de Edelen, ende
i De Heere van Allen- Bets.
delft, • Van Haerlem.
'Waermont, Wouter van BekeJan van Duvoirde, fleyn,
'Willem Oem, Willem van Berken*
ende roe,
Jan Ruyghrock, Rid- ende
deren, Mr. Quiryn. 1 Gerit van Poelgeeft, Van Delft.
I Floris van Wyngaer- Boeckel Joofte,
den. Jan Sasbouts, ende ende
. Adam van Mathenelfe. Mr. Huge van Eyn-
Van Dordrecht. de. Staes Gerits, I. Deel. Bb Van
1533.
20 Aprilis. Pag. 19$.



( 384 )
1533-
20. Aprilis.
Schiedam". Pieter van Beucken ,
ende Claes Dircx.
Van Alchnaer, Andries Pieters.
Hoorn. Mr. Pieter, Penfionaris.
Enckhuyfen. Jacob Allarts, ende Dirck Vol pers.
Edam. Mr. Jan , Penfionaris.
OP 't eerfte hebben d'Eedelen vuytgeflegen, zoe verde zy geuolch van den Steden hebben, dat alzoe die van Amfterdam ende Waterlanders naest den Brandeleggen,dedertich grote Scepen van den alderbeften toereeden lullen, mit al heur befte Gefcut van vier hondert Scepen die zy noch wel hebben, om den Keyfer te leenen fonder huyre, ende de Keyfer fal oick fyn Gefcut ende Poelder doen. Ende alzoe men behouuen fal op elck van den dertich Scepen ontrent viertich Boetsgefellen , Pae 2oo.ende dr*e dl'ie duyfent Knechten mitte Gene' rael, beloepende ter maent ponden van
veertich grooten 't pondt , ende dat 't Lant van Hollant daer naer de naefte den Brandt es. Soe fal men ommeflaen ouer 't Lant vier of vyf duyfent ponden voir een ende d'eerfte
maent,
Van Leyden. Meefter Willem,Penfionaris.Van Amfierdanu Allart Bollarts, ende
Cornelis Banninck,
Vander Gouwe. Henrick Wouterfs, ende
Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam. Jooft Janfs, Secretaris.



(385;
maent, om elcke te geuen op te hanttwee Phi- 1533» ïips gulden, ende 't furplus fal men borgen an ^./Iprilis. de VicTraillen daer fy af leuen moeten te feepen. Ende de Staten fullen verfoucken an de Coninginne, alzoe defe oirloge es des Keyferlicke Majefteyts dat zy een Hooft ofte Ouerfte ftelle, ende indien zy geen Geit en heeft, den Landen van Brabant, Vlaenderen, Hollant ende Zeelant doen roepe ende begeere hulpe ofte alliftentie, alzoe zy daer naer nast den Brande fitten ende fcaede lyden mogen, &e. Ende die van Hollant fullen doen als , goede Onderfaten , weluerftaende dat zy in heur portie rekenen ende corten fullen voir d'eerfte maent, 't gundt dat zy verfchoten ende ommegellegen fullen hebben, ut fupra.
T_TEt tweede poinél: es oirbaerlick, maer fuspenderen dat tot een ander of bequamer tydt, om dat dit meeft haeft heeft.
A Llen die Steden hebben begeert raport tot ten 24. defer maent Aprilis.
*P\En 21. der feluer maent Aprilis, es dezi.Aprtös.
Stadthouder gereyst by der Coninginne, omme haer te aduerteren van den dangiere daer Hollant inne es, ende eenige van den Staten fullen volgen, die gedeputeert fullen worden om hem te alfifteren. Myn Heere heeft gelaten tot Utrecht zyn Bende mitte Heere de Scorne ende zynen Neue van Laleyn heeft hy gelaten in fyn plaetfe in den Hage, ende feyde dat hy gefonden hadde onder den KnechB b 2 ten



C 386 )
1533.
iï.Aprilis.
24.. en 25, Aprilis.
Pag. 201.
tén 0111 die an te riemen van 's Keyfers wegen , eer dat die van Lubeecke den feluen an foude nemen die heure Gedeputeerden daer on* der oick gefchickt hadden.
Dachuaert in den Hage
Ben 24. en 25. Aprilis ,
op het concept van den Eedelen van den toe* reedinge van den dertich Scepen van oirloge , om eendeels van den coften gereet omme te flaen ende een deel te borgen, daer de Steden rapport op hebben genomen.
PR./ESENTIBUS.
Van de Edelen. Van Leyden.
Ut fupra. Heere Gerit van Loc-
Van Dordreght. horft,
Staes Gouerts, Gerit Boeckels,
ende ende
Bets. Dirck Floryfs.
Van Haarlem. Amjlerdam.
Jan van Schagen, Heyman Jacobs,
Berkenroe, Symon Claes,
Gerit Suyren, Jacob Pieterfs,
ende ende
Gerit Steffens. Mr. Andries.
Van Belft. Gouwe.
Cornelis Aerts, Mr. Dirck, Penfiona-
Vander Hooch, ris. ende
Mr. Hugé van Eynde.
Van



( ssr;
Van Rotterdam. ende Jooft Janlf, Penfiona- Geerbrant. i ris. Van Enckhuyfen.
Schiedam. Gerardus Reyneri, Se-
Claes Dircx , Secre- cretaris. taris. Van Edam.
Horen. Mr. Jan, Penfionaris.
Mr. Pieter, Burge- Munnickendam. meefter, Cornelis Ryfer, Bur¬
gemeefter.
Die Eedelen perfifteren by heur voirfz concept , ende indien men beter weet, zy willen hen daer toe vougen, want zy wel weeten dat de fake laftich es, ende Hollandt bouen anderen Landen angaet, ende datter beginfel gemaecl: fal moeten worden, ende dat zy de Penningen fullen moeten vinden by anticipatie op St. Jan zoe veele voir d'eerfte maent van noode fal zyn, ende dat de Waterlanders heure Scepen fonder heure ofte affeurantie fullen willentoeruftenalsvoiren,'twelck gedaen zynde, duncl henluyden goet dat men bouen fchicken fal an de Coninginne, verfouckende dat zy van 's Keyfers wege d'oirloge annemen ende de Scepen vuytruften wille, mit een goet Ouerhooft ende oude Capiteynen als dat behoirt. Ende indien zy allen den Landen, fonderlinge van Brabant, Vlaenderen, Hollant ende Zeelant, befcrift om hulp ende affiftentie, die van Hollant fullen hen vougen als getrouwe Onderfaten. Weluerftaende dat het gunt dat zy te voiren opgebrocht ende verfcoten fullen hebben als voiren, henBb 3 luy-
1533.
4. en 25. Aprilis.



f338;
1533.
24- en 2? Aprilis.
luyden cortinge ftrecken fal in heurlieder portie.
F)Te Steden van Dordrecht, Delft ende Am. fterdam, volchden den Eedelen in de an^ ticipatie van der Beede van St. Jan, om gereet op te brengen zoe veele van noode zyn foude, want de Beede tot befchermeniffe geaccordeert es, ende zy de Penningen noch in handen hebben, ende dat men voirts de fake bouen beleyden fal, als by den Eedelen vuytgeflegen es.
XJAerlem, Leyden, der Goude, ende wisten geenen raedt om veel Penningen t'anticipeeren, maer tot vier of vyf duyfent gulden toe fouden zy opbrengen heur portie , ende voirts approbeerden zy als by den Eedelen geconcipieert was, mitsgaders oick de cleyne Steden.
TV/IAer alzoe die Waterlieden in geender manieren heur Scepen• fonder huyre leenen en wilden, ende dat d'Eedelen nochte ander Steden in geen huyre te maken treden en wilden , 't welck fs Keyfers fake es, zoe waer 't zoe veele gedaen dat zy de voirfz dertich Sce, pen foude vlot reet maken, 't welck hemlieden coften foude omtrent acht en twintichhondert gulden, ende daer meede foude men bouen reyfen vuyt elcke Stadt een, om de fake op te 'offeren Her Coninginne, 't welck alzoe gedaen es, behaluen Delft ende Goude en fijn bouen nyet gecommen.
Die
Pag. 202



c 389;
YXlc Heere van Aflendelft ende Sasbout heb^ ben gefproken de voirfz van Delft de Eraf? mo , ende my gelaft commende t'Antwerpen my te verobligeren an Erafmus Scheyts, van een Juweel, ende dat te leueren Mr. Pieter van Montfort, om Erafmo Rotterodamo te dragen. Ende ick hebbe gefcreuen an Scheyts, ende my verobligeert voir twee hondert gulden te betaelen voir Kersmiffe, ende hy heuet geleuert Adriaen, Swager van den voirfz Mr. Pieter. Hier naer heeft Scheyts my gefeyt dat hy 't Geit nyet gegeuen en heeft, want hoepe es dat Erafmus commen fal. Ergo res efi integra.
Hier naer volcht dat by den Staten van Hollant tot Bruflel gedaen es geweeft, achteruolgende 't affcheyt van den voirfcreuen Dachuaert,
PR/ESENTIBUS Van de Edelen. Van Amjlerdam,
Kyfhouck, Heyman Jacobs,
ende ende Poelgeeft. Mr. Andries.
Van Dordrecht. Van Rotterdam.
Mr, Jooft Bets. Jooft Janfs, Burge-
Van Haerlem. meefter. Jan van Schagen, Bur- Hooren. gemeefter. Mr. Pieter die Jonge
Van Leyden. ende Mr. Symon van Aflenr Gerbrant Dircx, delft. Enckhuyfen.
Mr. Gerart Reyneri. Bb 4 Edam
1533.
124. en 25. Aprilis.
Erafmo Roterodamo.
den laat' ften April.



C 39° )
1533. Edam. Munnkkendam.
den la*t-Wfx, Jan, Penfiona- Cornelis Revier, Burften Aprd. ^ gemeefter.
Pag. 203,
/"~\P ten laetften Aprilis hebben die Staten by faulte van de fieéte van der Coninginne voir enige Gedeputeerden ende Heere van der Finantie, verthoont hoe dat'er vergaderinge van vier ofte vyf duyfent Knechten waren op te Frontieren, die Nederfticht vuytgeteert hadden , ende te veduchten was dat commen fouden in Holiant, ende Brantfcatten indien fy by die vari Lubeeck angenomen worden , die heur Gefcutte mit Gelde daer onder hadden.
XTErthoonden ten tweeden, dat die van Lubeeck mit fes Scepen van oirloge op ter Zee waren, ende maecten noch meer Scepen toe.
j-^Nde verthoonden oick in 't lange dat defe oirloge roerde den Keyferlicke Majefteyt by veele reedenen, ende dat hare Majefteyt altyt geantwoirt hadde den Ambalfaten van Denemercken ende van Lubeeck, dat des Keyfers oirloge fijn foude, ende van allen fijnen Landen, &c,
f'Oncludeerende daeromme dat de Coningin*~/ ne van 's Keyfers wege de voirfz Knechten feluer annemen wilde, ende. feynden die om Lubeeck te caftien. Ende dat zy foude vallen toereeden dertich grote Scepen ende
twaelf



C 391 )
twaelf Barcken, wei van Volcke ende Gefcut voirfien, mit een goet Ouercapiteyn, want men in Hollant ende Vrieflant Ondercapiteynen ge-nouch vinden fal. Ende omme hier toe te commen, hebben by beueel van den Heeren gemaeót ende ouergeleuert een Concept, mit fpecificatie hoe veel Volcx men op te Scepen ende Bereken behouuen foude, ende wat ter maent wel coften foude by eftimatie, daer toe ick my refereere. Ende hébben wy oick verthoont die inconueniéntien'die tot groote fchande ende coften van den Keyfer commen mogen , indien de voirfz prouifie van deffentie ende inuafie nyet corts gedaen en wort, ons refereerende tot ten fcryuen ende Brieuen van den Raede van Hollant, die defelue vuyt onfen monde ouergefcreuen hebben gehadt. EnI de de voirfz Heeren ende Financie hebben an^ genomen te doen rapport an de Coninginne. Ende wy hebben an de Heeren van Naffou, Hertoge van Arfchot, Buyren, Treforier Generael ende allen anderen hertelicken gefolliciteert om afiïftentie van een goet cort antwoirt ende affcheyt te hebben. Ende es Heere Anthonis van Metz gecommen van de Bifcop van Bremen, van de Heeren van Bruynswyck ende Mekelenburch, feggende op Brieuen van Credentie dat de voirfz Heeren den Knechten fterek zynde ouer vyf duyfent, gelogeért hebben op heure eygene Onderlaten, ende den Capiteynen onderweefen dat zy hem nyet en foude laten annemen van die van Lubeeck eer die voirfz Heere Anthonis gecommen foude zyn, of de Keyfer hemlieden an foude willen
nc-
-len laattèn April.
Heere An;honis van Metz.



»533* ien laatfttn April.
Melchoir Ranfon Marfcalck.
Conincli Frederick ouerleden,
5. May. f^V ten 5. May hebben die van der Financie van wegen der Coninginne begeert, dat die Staten van Hollant fouden willen verfchieten voir d'eerlte maent 't gunt dat dertich Scepen van oirloge coften fouden, des fal haer Genade befchicken groot Gefchut, ende binnen middelen tyde bei'criuen d'ander Landen om t'hebben aflillentie van Gelde want'er geen Geit en es.
r>Ie voirfz Gedeputeerden noch al by een wefende, na lange deliberatie, hebben voir antwoirt gegeuen, dat zy geenen laft en hadden voir eene maent te treden in defe fake, want des Keyfers oirloge es, ende by hem ofte zyne Gecommitteerde moeiten diehuerevan den Scepen gemaecl: worden, ende 't Volck daer op angenomen, 't Broot, Bier ende andere, gereet gemaecl: worden, mitten grooten Gefcutte, Cloeten, Poedere, &c. ende een Psg. sofgoet Perlonnaige voir Oppercapiteyn geftelt
wee-
C 392 )
nemen, ende heeft mit hem gedragen fes duyfent guldens , &c. Intsgelickx es gecommen Melchior Ranfou, van wegen des Conincx ende Rycxraede van Denemarcken, ende Hertoge van Hollten, ende es mit hem gemaecl: een Alliantie, daer van hy rapport doen fal op den Rycxraet Dachuaert die in Funem zyn fal Sondaechs naer Pynfleren, op dat Lubeeck hem geuen tot redene, of blyuen op hem feluen , ende omme defe fake ende anders es den tyt verloopen , ende Coninck Frederick es ouerleden.



( 393 )
weefen. Alle welcke indien de Keyfer de fake fulcx annemen, ende 't Lant van Hollant voirftaen wille, de voirfz Staten fullen by leninge gereet opbrengen op ten termyn van St. Jan twaelf duyfent gulden, die zy by Finantie ofte vercoopinge van Renten veruallen fouden, ende anders en hadden zy geenen laft, noch en was geen toeverlaet op hemlieden, want het Geit al verdyckt was, &c. mit meer doliantien , 't welck genouch conform es d'opinie van de laefte Dachuaert in den Hage. Ende hebben die Heeren angenomen dit te raporteren der Coninginne. Hier op fijn vertogen naer huys, Schagen ende Mr. Symon van Leyden.
f\V ten 12. May hebben wy mondelinge an de Coninginne verfochten , ende fcriftelicken in Walfche ouergegeuen van te verbieden defe Landen ooft of weft te zeylen, ter tyt toe des Keyferé Scepen van oirloge op ter Zee zyn. Ende op ten feluen dach es de Marfcalck Ranfou voirfz gereyft vuyt Bruflel, ertde de Coninginne beloofde ons te doen een cort affcheyt, ende wy hebben haer oick verhaelt dat voir de Finantie geallegeert es geweeft.
#"")P ten 14. May heeft de Coninginne ons antwoirt gegeuen ende begeert de voirfz twaelf duyfent guldens gereet op te bringerfby leninge, ende dat wy voir 'tBroot, Bier, huyre van den Scepen, ende andere op credit fouden willen fpreken ende Borge worden, haer
Ma-
1533.
5. May.
t2. May, 4. May.



C 394 )
153 j14» May.
16. May.
Majefteyt foude ons Acte geuen van tevryem Ende beloofde de Landen van Brabant, Vlaenderen , Hollant ende Zeelant te befcriuen om afliftentie van Gelde te hebben. Ende foude ïiduyferen van een goet Ouercapiteyn, ende het Gefcut van den Keyfer feynden in Hollant, ende oick hoe veel groote ende cleyne Scepen fy behouuen foude, deWelcke zy eligeren fal vuyten dertich Scepen die gecorenzyn, waeromme zy die fal doen arrefteren tot dat fe toegereet fijn die fe hebben wilt, ende fal Placcaten doen expediëren van oiftwaerts nyettefeylen, maer wilt wel dat men weftwaerts zeylt, ende oick Harinck vifcht.
\S7"Aer op wy gefuftineert hebben nyet vorder gelaft te. fijne of hoope en hebben, dan alleenlicken van te leenen de voirfz twaelf duyfent, dat ons laftich genouch vallen fal, hier op fijn Enckhuyfen, Eedam, Munickendam, fecretelicken wechgereyft om heure Scepen voir 't verbot in Zee te bringen om weftwaerts te vaeren, ende nyet te dienen ter oirloge. Maer es gefcreuen an den Raedt van Hollant mit alder diligentie dat te beletten by arreftatie als gefeyt es.
f\P ten 16. May hebben wy geweeft by Hoichftraten , daer wy ons grooteiicken beclaechden dat d'ander Landen nyet befcreuen en hadden geweeft, ende dat men zoe cleyne gereetfcap maecle van een Generael Capiteyn ende 't Gefcut te feynden, fonder welcke pre* paramenten te verduchten was, dat in de toe-
com-



( 395 )
commende Dachuaert van den Hage die fijn foude den 28. der feluer maent, geen goede antwoirt gegeuen fal worden, op te Aéte van der antwoirde der Coninginne, want genouch te bemercken ftont, dat men de laft van der oirloge foude willen leggen op Hollant, die des nyet en vermogen, of daer moeite hoepe i! van pays zyn, 't welck men ons verberget, of men wilt de Coopuaerders ende Harinckbusfchen ftellen in pericle van genomen te wor: den, daer die van Lubeeck wel heur oirloge ; op voeren fullen, tot grote fcade van den OnI derfaten ende fcande van den Keyferlicke Ma:i jefteyt, 't welck men mit cleynen cofte verhoe; den mochte.
I T)Aer op Hoichftraten antwoirde dat hy dagelicx fijn befte dede, maer dat men hem 1 luttel betroude, om dat men an anderen Heev ren folliciteerde. Nyet min hy en foude daer-
omme nyet laten altyt 't befte te doene, ende ; foude 't Lant befcermen het ginck mitten Sce* ; pen alft mochte , ende fonderlinge Utrecht, 1 daer zyn Heere Vader zyn leuen voir gelaten \:, hadde, ende dat oick an defe Landen geweeft
hadde, maer by faulte van betalinge verloren . hadde geweeft, 't welck by fijnen tyde nyet en
foude gebeuren, daeromme dochte hy de PenI: ningen van de refterende Beede t'executeren 1 de betalinge achteruolgende d'A&e van der I Goude in Augufto leftleden geaccordeert, daer : men op verdacht mocht zyn. Daer op wy rer pliceerden dat hy hem niet en vergraemde , r want an anderen Heeren nyet gefolliciteert en
was
r 153316. Ma-y*
Pag. 305.



( 396";
1533. \6. May.
Dach-
was tot fijnen achterdeele, maer om die faken bad t'aduanceren h ende en hadden geen dubbelt Geit, indien zy die twaelf duyfent gulden op fouden moeten brengen, zoe en konde 't Lant die van Utrecht nyet betaelen, achteruolgende d'Acle, biddende 't befte te willen doen, datter anderen raet van Penningen geuonden mochte worden, ende de fake gevordert dat Hollant vuyt fcade ende der oirloge blyuen mochte. Daer op hy dupliceerde, dat hy fijn vuyterfte befte doen foude om oirloge te fcuwen , nyet paffende op den geenen die van contrarie opinie fijn mochte.
"CNde hier op zyn die Gedeputeerden ge*^ fcheyden, want zy geen hoope en hadden van fécours, óm die tweedracht van den Heeren , ende dat men 't al bringen wilde tot lafte van Hollant die zy mit monde feyden te willen befcriuen, maer mitter daet en worde nyetbewefen.



e 397;
Dachuaert in den Hage 1533.
29. May.
Op ten 29. May anno 1533.
bp 't voirfz affcheyt van Bruffel , daer ym ick my rapport gedaen hebbe, ende die Gedeputeerden verclaert hebben als hier naer volcht, ende hebben ons wederommen bouen gefonden.
PR^SENTIBUS.
Van de Edelen. Van Delft.
Die Heeren van Alfen- Mr. Huge van Eynde,
delft, Van Leyden.
Duvoirde, Gerit Janfs, Kyf houck, ende
Poelgeeft, Penfionaris. Willem Oem, Van Amfterdam.
Ploris van Wyngaer- Allart Bollarts den. ende
ende Mr. Andries. Heere JanRuyghrocki Vander Gouwe.
Van Dordreght. Henrick Wouterfs, Florys van Collier, ende
ende Mr. Dirck.
Bets. Van de cleyne Ste-
Van Haerlem. dert, zynde geweeft pag-
Wouter van Beke- Rotterdam , Schie-
fteyn, dam ende veele van
ende den Waterlandfehe Willem van Berken- Stedem roe.
• l. Deel. Cc Een-



C 598 )
1533a$. May.
Ten
tt^Endrachtelicken lallende te feggen der JlL^ Coninginne, dat zy de voirfz twaelf duyfent gulden geprefenteert hadden t'anticiperen voir d'eerfte maent, op hoope dat hare Majefteyt d'oirloge, realement ende de faóto doen foude, ende hemlieden wederomme daer af rembourfeeren. Maer want zy geen apparentie en fagen van oirloge noch rembourfement, zoe al floegen zy die voirfz prefentatie af, ende oick die toereedinge van den Scepen ende Vi&aillen te borgen, als haer Majefteyt begeert hadde , want indien haer Majefteyts meeninge geweeft hadde d'oirloge te doen, fy foude wel een Capiteyn Generael gefonden hebben om de Sceephuyre te maken, ende ander gereetfcap van 's Keyfers wegen, daer men op geborcht foude hebben gehadt, ende foude oick wel gefonden hebben des Keyfer Gefcut ende ander Gereetfcap ter oirloge dienende , ende den Landen hebben befcreven, al 't welck nyet gedaen en was.
TEn tweeden dat men oick doleren foude dat die van Hamburch ende andere vreemde dagelicx in deefen Landen brachten Oofterfche Waren, die ouer Lubick deur de Traue gebracht waren, daer deur dat zy tot Brugge ende Antwerpen onthouden worden, defe oirloge lange duyren foude. Verfouckende dat al prys zyn foude dat deur Lubeck quame in deeien Landen , achteruolgende 't gunt dat die van Hamburch ouergegeven hadden die Heere van Hoichftraten ende Raet van Hollant.



f 399;
'T,En derden verclaerden, dat alzoe hare Majefteyt den van Vlaenderen hadden geconfenteert te viffchen, het welck een feparatie maedte, foe fouden die van Hollant oick moeten vilfchen, want die van Zeelant oick ten Harinck gevaren waren, of anders fouder commotie in Hollant commen.
HPEn vierde dat hare Majefteyt de Scepen van oirloge foude willen ontllaen, of ouercommen van de huere, want Amfterdam mitten Quartieren aldaer defelue Scepen voir d'eerfte maent betaelt hadden ontrent drie duyfent gulden, ende nyet langer onderhouden en konden.
^PEn vyfften begeerden te weten wat die van Amfterdam voir antwoirt fcryuen fouden op ten Brief van Hamburch.
|~Ve Gedeputeerden mit my fijn geweeft Allart Bollaerts ende Mr. Andries.
AntWoirt van der Coninginne op te voirfz vyf poinSten.
T^vle Coninginne heeft geantwoirt op *t eerft | f van den Capiteyn Generael, dat zy foude Merkere die d'Admirael van Vlaenderën geweeft hadde, mitte Heere van Hoichftraten die fy dertich duyfent gulden mede geuen foude van 's Keyfers wegen om d'oirloge toe te reden , ende dat wy van Hollant oick't beft doen moeften , als wy tot noch toe gedaen hadden, Cc 2, &c.
"3329. May.
Pag. 207.



C 400 )
1533.
29. May.
&c. Van de andere Landen te befcryuen en was geen gewach.
f\P 't tweede heeft haer Majefteyt doen puV' bliceren dat men van Ooften ouer de Traue deur Lubeck tot Hamburch geen Oofterfche Waren of Goeden in defen Landen brengen en moet, op verbeurte van de felfde. Noch vuyt defen Landen geen Goeden voeren en moet ooftwaerts, hoewel wy van Hollant te vreeden geweeft fouden hebben van te verbieden 't Sout alleen.
/~\P 't derde was die van Vlaender om 't bes^ te wille geconfenteert te viffchen, om dat zy al gereet ende in der Zee waren, ende hoopte dat mits de toereedinge van den Scepen van oirloge, alle de Landen wel fouden mogen vifchen.
UNde daer mede es genouch geantwoirt op 't vierde.
r\P 't vyffle antwoirde dat Amfterdam fcryueri foude, dat indien die van Hamburch zoe veele gedoen conden, dat die van Lubeck huer Scepen opleggen wilden van 't Water, ende confenteren dat elck comenfcepe foude mogen doen den' tydt van drie maenden, foe fouden zy hoopen dat de Coninginne confenteren foude een Dachuaert tot Hamburch, om te traéteren, ende indien Partyen accordeerden , foe fouden alle oude Tracfaten blyuen van waerden. Ende accordeerden zy nyet ,
foe



( 4oi )
foe foude elck hebben fes weken t'eynde de drie maenden, om fijn Goet ende Lyf te falueren ende te vertrecken in de fijnen fcaedeloos, &c.
"C'Nde binnen middeler tyt wy tot Bruffel geweeft ende gefolliciteert hebben, zoe es de tydinge gecommen, dat de Voetknechten die ontrent Utrecht ende elders geweeft hadden, daer men voir verducht hadde, gefcheyden waren , ende fcheen of zy verfochten hadden geweeft.
Dachuaert by der Coninginne, befcreuen t'Antwerpen,
Ben 13. July anno 1533.
fauens in der Herbergen, voir den Commiffariifen, als Hoichftraten, Cancelier van Brabant ende Mechel.
PR/ESENTIBUS. Die Gedeputeerden Van Delft.
van den Steden al- Hugo van Diemen, leen. ende
Van Bordrecht. Van Eynde. Staes Gouerts, Van Leyden.
ende Gerit Boeckels, Mr. Gerit Tyelman. ende
Van Haerlem. Penfionaris. Gerit van Montfort, Amfterdam.
mit Allart Bollarts,
Noch een. Cornelis Banninck,
Cc 3 en-
1535.
19, May.
Pag. aai. 13.



( 4°a )
1553. ende ij-jM*? Mr. Andries.
Gczwe. Jan Dircx,
ende Mr. Dirck.
Fan Rotterdam. Jooft Janfs.
Schiedam. Claes Dirx. Ende veele Waterlandtfche Steden.
TP\Ie van der Coninginnen wegen verthoont JL/ hebben dat die van Vlaenderen, Zeelant ende andere vreemde Nacien geclaecht hebben, dat indien 't voirfz Placcaet ftricte onderhouden worde van vuyt defe Landen geen Goeden deur de Sonde te mogen voeren ooftwaerts , dat defe Landen neringeloos welen ' fullen, ende dat de comenfcap vallen fal in anderen Vyander ende vreemder Landen , dagende oick dat enige Scepen van Danfick deur de Sonde in Zeelant gecommen waren, indien zy nyet wederommé geladen t'huys en fouden mogen vaeren mit Sout ende comenfcepen vuyt defen Landen, zy hem des grotelicken beclagen fouden, want defe Landen daer vry zyn, &c. begerende ons aduys. Daer op die Gedeputeerden verclaart hebben dat zy maer verfocht en hadden nyet te mogen voeren yet in of vuyt delen Landen ouer Hamburch deur Lubeck, maer de Coninginne hadde 't Placcaet zoe generael gemaecl: , waeromme ons goet dochte dat generael blyuen foude , tot onfe Scepen van oirloge in Zee fouden zyn, ende dat men dat felfde Placcaet wel foude mogen mitigeren van te mogen gaen ende commen deur de Sonde. Als wy by Gefcrifte ouergegeuen hebben, ende den Cancellier verthoont
' heb-



( 4°3 )
hebbe de Caerte van ooften, omme teverftaen 1533. ende der Coninginne te raporteren hoe noote- ii*J»b. licken de Scepen van oirloge zyn ter Zee, ende wat inconuenienten daer vuyt commen mogen , indien men die van Lubeeck rolleert tot Brugge, Antwerpen, Zeelant ende elders in defen Landen. Hier es zoe veel gedaen dat pag. 20$. Hoichftraten mitten Commilfarilfen in onfe Die van prefentie gemaeét. heeft eenen Staet van der Brugge en oirlogen, daer op hy mitten Capiteyn Gene- hebben dit rael hier in 't Lant ter Dachuaert tot Amfter- Jeef™ciIlen damden 26. July voirfz zyn fal. Daer openi-latcngaenj ge te voiren gereyft zyn om Viclaille reet te fuftinerenmaken, ende Scepen te eligeren tot twaelf toe de dat haer van dertien, ende vier Barcken, endede Stadt- 'oebeh^* houder commende, fal 't Volck van oirloge als fe^erenbe. Boetsgefellen annemen. Ende es oick gefcre- coflicbc ven om 't Gefcut van den Keyfer wefende tot hadden, Brugge, Middelburch, Siericze ende der Vee- Jjoewel re, om te weten waer na in toecommende ty- comraïfe den die van Hollant hen fullen mogen regule- ruftineerren. Die van Antwerpen feggen datter geen de, ende Lubeekfche en zyn , ende willen 't Placcaet waer es dat obedieren. Brugge heeft verclaert het felue f™1^" als men ons feyde. Maer alzoe 't Hof hier in- tojQeZ* ne mit Brabant, Vlaenderen ende Zeelant fi- Gander muleert, of geen obediëntie en heeft, zoe bly- Landen en uen die van Lubeck obftinaet, ende heet tees °'l<* welen de querelle van Hollant, ende es vanfc"nJ^f" noode Scepen van oirloge op te ftellen , 't
commen,
welck van geenen noode en ware indien daer geen fimulatie of obediëntie ware, 't welck es 4e conclufie van der fake.
Cc 4 Dach-



( 4Q4 )
1533. Dachuaert gehouden t'Amfterdam bezf-Juïy. fcreuen
Den 2,?. July anno 1533.,
by myn Heere van Hoochftraten Stadthouder van Hollant, fauens in der Herbergen.
P R JE S E Van de Edelen, Florys vanKyfhouck, Poelgeeft, Jan van Schagen , ende
Heere Gerit van Lochorft, half als Eedel ende van Leyden.Van Dordrecht. Mr. Gerit Tielman,
ende Mr. Jooft Bets.
Van Haerlem. Gerit Janfs, ende Bekefteyn.
Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Behaluen Lochorft, Reyer Janfs, Boekei Joofte,
N T I B U S
ende
Aggeris.
Van Amfterdam. Allart Boelens, Cornelis Dircx, ende
Mr. Pieter Colyn,
Gouwe. Jan Dircx, Dirck Janfs, ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfs , Burgemeefter.
Schiedam. Claes Dircx.
Horen. Mr. Pieter.
ende Hendrick Dircx. Alle d'ander Waterlieden zyn geweeft in groot getal.
My»



( 405 )
MYn Heere heeft doen verhaelen by monden van myn Heere van Aflendelft, alle diligentie die hy gedaen heeft an de Coninginne lïchtent in de Vallen dat hy hier in 't Lant was mit Brieuen, ende na Paeflchen ver-, togen zynde te Houe mit monde tot noch toe (als blydl by myn voirgaende Regilïer van den Dachuaerden ) ende en heeft tot flrafflnge ende refiftentie van die van Lubeeck nyet meer kennen vercrygen dan dertich duyfent gulden, tot toereedinge van den Scepen van oirloge, achteruolgende den Concepten daer af geraempt t'Antwerpen ende elders, welcke toeredinge voir twee maenden, meer dan feventich duyfent coften fullen. Ende want hygeen hoope en heeft meer van 's Keyfers wegen te vercrygen, ende dat die van Hollant altyt gefeyt hebben in heure follicitatien, dat zy meer dan haer portie naer advenant den anderen Landen betaelen willen. Soe heeft hy van den Staten van Hollant geeyfcht de fommevanvyftich duyfent eens, te betaelen d'een helfte tot Bamifle, ende d'ander helft tot Paeflchen beyde naeftcommende. Welcke fomme, al fchynt fy groot ende onredelick , nochtans als die graden afgetogen fullen zyn die men van oudts geufeert heeft, ende de gracien die men nu van nyeus den verdroncken Landen doen moet, foe en fullen die voirfz vyftich duyfent gulden, geen dertich duyfent verftrecken. Welck contfent hebbende hy voirts in der fake mitte toereedinge voirtvaeren foude, daer toe hy de Capiteyn Generael Merkere in 't Lant gebracht hadde, ende ander gereetfcip begonft hadde ? fee.' Cc 5 Die
'533. Pag. 2io,



1533. af. July-
( 406 )
Die Gedeputeerden hebben genomen rapport, om in den Hage t'antwoirden den derden Augufti, begeerende dat myn Heere altyt voirtvaeren , ende tyt winnen wilde op hoop om te bat tot confent te commen.
DAer op myn Heere repliceerde dat hy 't doen foude, maer dat die Staten meynen foude dat als hy in 't werckware,ende'sKeyfers Geit vuytgegeuen hadde, hem dan te verlaten , ende dit confent nyet te dragen, zy fouden hem bedrogen vinden, want geen hoope en es meer van den Keyfer te gecrygen, die de voirfz dertich duyfent voir fijn ander Landen opbringen fal, ende dan fouden die Boetsgefellen ende Knechten commende vuyter Zee, by faulte van betaelinge comen gaerden in 't Lant, 't welck hy nyet en foude konnen ofte mogen beletten , tot groote fcande van den Keyfer, ende fcade van den Onderfaten.
DAer op die Staten dupliceerden dat vuyt defe Propofitie fchynt dat de Keyferlicke Majefteyt, mits betaelende eens dertich duyfent voir hem ende d'ander Lande d'oiiioge tot lafte leggen wilt van die van Hollant, op dat fiin foude de HoUantfche oirloge als van Utrecht ende Montfort geweest es, 't welck de Staten tivet en dencken te doen of toe te laten. Daer op myn Heere van Aflendelft feyde datdemeriinge fulcx van den Keyfer nyet en es, maer es zyn meninge dat fijn oirloge es ende blyuen fal maer begeert te weten hoe veele die van



( 4°? )
! Hollant fijnder Majefteyt te bate commen ful- 1533. len. Daer op die Staten noch een cleyn ruy-27. july. :j fe vertrocken zyn om te doen rapport, ende ; antwoirt in te brengen in den Hage den 2. Augufti.
Dachuaert in den Hage Pag> 2n>
'Sondaechs den 2. Augufly anno 1533, 2. Augufi.
op te voirfz Petitie van vyftich duyfent gulden te betalen d'een helft tot BamhTe, ende d'ander tot Paeflchen beyde naeftcommende, tot fubfidie van die toereedinge van , den groten ende cleynen Scepen van oirloge, contra Lubeeck, welcke vyftich duyfent nauwe vyf en dertich duyfent blyuen fullen, ouermits de graden ende inundatien.
P R. MS Ê N T F B U S ,
Van de Edelen. Van Dordrecht,
ï Heere Jan van War- Mr. Jooft Bets.
mont, Van Haerlem. * Jan van Duvoirde, Montfort, i'Willem van Alckma, Bekeftayn , j'Willem Oem, ende I Gerit van Lockhorft, Mr. Lambrecht, PenRidderen , fionaris. j[ Gerit van Poelgeeft, Van Delft.
ende Jan Sasbouts,
jlFloris van Wyngaer- ende
ien. Mr. Huge.
Van



( 403 ;
1533- Van Leyden. Van Rotterdam.
a. Auguft. Boeckel Joofte, Jooft. Janfs , Burge-
ende meefter. Aggeris. Schiedam.
Amfterdam. Claes Dirx.
Cornelis Henricx, Alkmaer.
ende - Philips Ronfen,
Cornelis Buyck. ende
Gouwe. Mr. Bartholomeus.
Jan Dircx,
ende Mr. Dirck.
TN 't generael hebben die Staten verclaert dat I zy vuyt te Propofitie nyet verllaen en konnen, dan dat de Keyferlicke Majefteyt mits geuende die Godspenninck van de voirfz dertich duyfent gulden d'oirloge laten fal tot lafte van Hollant. Eerft om dat men feyt dat de Keyfer geen Geit en heeft ende geene hoope en es meer te gecrygen. Secundo, om dat men verclaert 't Gefcut geleent by Heeren ofte Steden, vuytgeibndert des Keyfers Gefcut, achter blyft, 't Lant van Hollant belouen fal te betaelen. Tertio, dat de Staten wel weeten dat die van Lubeeck dagelikx mit hueren Goeden commen ende conuerferen in Vlaenderen , contrarie die Placcaten, ende mogelicken oick t'Antwerpen dat zoe openbaer nyet en gefchiet. Daeromme die Eedelen geopineert, dat zoe wanneer de Scepen van oirloge vuyter Zee gecommen zyn, ende men weet wat meer gecoft heeft dan de voirfz dertich duyfent gul* den , zyn te vreden in 't furplus te betaelen
heu-



f 409 )
I heure porcie mitten anderen Landen van deti ] Keyfer herwertsouer , welck portie na oude 1 ufantie beloopt een vyfften deel mit Zeelant. iDie van Dordrecht fouden den Keyfer voir deI fe reyfe confenteren de voirfz Petitie, zoe ver1 de zy geuolch hadden van den meerderen deel ivan den Staten, mit conditie dat indien d'oirloge igecontinueert wordt, men Hollandt buyten , d'ander Landen nyet meer ter caufe van deefen :eyfchen en fal, dat in 't generael, ende dan fal 't voirfz confent hemlieden afilach weefen ivoir de portie van Hollant.
|T_TAerlem, Delft, Leyden ende der Goude, '■n en willen geenen raedt om nyeu Geit ofte .confent te dragen bouen de lopende Beeden, .ergo negatyf. Amfterdam beklaechden , dat .die coften tot dier tyt gedaen verloren fouden .blyuen, bedragende meer dan twintich duyifent gulden, ende hoopten dat an hemlieden igeen gebreck zyn en foude, foe verde 't meesten deel confenteren wilden.
|T*JIe cleyne Steden claechden elck haer armoede, blyuende by de voirfz vier Steden 1 negatyf
|TVe Commilfarilfen als myn Heeren de Treforier, Mr. Vincent, de Heere van Aflenidelft eerfte Raedt, Mr. Jooft Sasbout, endé \Willem Goudt Rentmeefter, gehoirt hebbende defe antwoirde, hebben verclaert dat indien ;d'oirloge langer dan twee maenden duyrt, dat éde Staten mogen conditioneren dat zy bouen
de
iS33. z. Auguft;
Pag. ais.



( 4i° )
1533j. Augujï,
de voirfz vyftich duyfent buyten d'ander Landen nyet gehouden en willen zyn , want zonder twirfel nyet redelicken noch mogelicken en es dat Hollant d'oirloge voeren mach. Verclaerende oick dat des Keyfers oirloge es , ende fulcx wortet bouen verllaen, ende blyfter Gefcut after dat fal de Keyfer betaelen, maer en dienden nyet dat die Staten mit der voirfz antwoirt fouden fceyden, want zy mitsdien de Stadthouder verllaen ende occafie geuen fouden te laten llaen dat begofle es, tot groote fcade ende fcande van den Keyfer ende deefen Landen, die alle voirgaende coften verhelen fouden, ende de Vyanden animeren fouden ende nyewe Vyanden verwecken mochten, daer deur de comenfcepen vuyt defen Landen verjaecht foude worden * mit meer inconuenienten. Dewelcke gehoirt, de Steden op 's anderendaechs wederomme vergadert zyn geweest, ende de meeftendeel van die hebben voir expediënt vuytgeflagen , dat men van de voirfz vyftich duyfent foude mogen nemen van de Beede die anno 1535. verfchynen fal, daer men Finantie op doen foude , want zy nyet en conde anticiperen, noch meer verfegelen en wilden, ende foude de losfmge van den Renten noch tot lafte van den Keyfer vuytgeftelt worden.
TVe voirfz Commilfarilfen hebben gefeyt dat ^ men dit den Steden nyet en derfde vraegen, indien de Keyfer lijn Beede by Finantie opbrengen wilde, dewelcke hy nyet doen en wilde , want Finantie te veele coften foude.
Dat



C 4" )
Dat daeromme de Steden die nyet allen in dit expediënt en accordeerden, ander ende beter raport doen wouden , ende ouerleggen die groote fwaricheyt ende inconvenienten , die apparent fijn gefcapen te comen te Landen zoe wel als te Watere, ende bringen heur antwoirt in tot Amfterdamme den 10. Augufti naeftcommende.
ITem die Staten hebben gelaft Cryfpynen, te maken eenen ftaet van ommeflach.
f~\T? Pieter Thymanfs Requefte, hebben zy ^ genomen rapport.
TTem Delft hebben my doen teyckene dat zy noyt laft gehadt en hebben of crygen fullen mitten anderen Landen yet in deefe oirloge te contribueren, hoewel ick in voirgaende Dachuaerden, op ten 3. Aprilis, en den 20. der feluer maent, ende ander naeuolgende Dachuaerden breeder geteyckent hebbe , ende zy oick verclaert hebben als ick geteyckent hebbe , my daer van refereerende tot te Gedeputeerden ter zeluer Dachuaert zynde.
Dach-
15332. Augu^
Omme. fiach.
pag. 213. Requefte.
Proteftatie van Delft,



( 412 )
"33. lo.Augufl.
Dachuaert tot Amfterdam
Den 10. Augufly anno 1533.,
op 't affcheyt van de voirgaende Dachuaert van den Hage.
Ende alzoe de Staten bleuen op heur voirgaende opinien difcorderende. ■ Soe fijn zy tot twee malen doen vertrecken by myn Heere den Stathouder,/onderlinge die Steden Haerlem, Delft, Leyden , ende der Goude , om dat d'Eedelen , Dordrecht, ende Amfterdam, gelaft waren affirmatyf, zoe verde zy geuolch hadden van den meejlen deele van den Steden, ende oick anders nyet, ende alzoe Haerlem ende Delft gelaft waren op te Beede van 't jaer 1535. te verfegelen, in welcke verfegelinge der Goude nyet en wilde confenteren , ende die van Leyden perfiJleren ten yuyteynde
toe negatyf om heur armoede , zoe en mochten d'opinien van den Eedelen , Dordrecht ende Amfterdam, nyet verjirecken, om dat zy de minjlen deel waren van den Steden. Daeromme om hemlieden te fceyden, de Stadthouder elcx apart hoorende , grooten arbeyt ende liften gedaen heeft, meer dan tot geenen tyde, 'f welck confientie es , 07?2 de gracie die de Dorpen nyet en uferen. Ende es zoe veel gedaen , dat d& Staten ten leflen op ten 20. der feluer maent Augufti geconfenteert hebben , blyckende by der Acte den Stadthouder daer van gegeuen, ende by my onderteykent als hier naer volcht.
VKJE-



C 413 )
PR/ESENTEN op ten 10. ende 20. Augufti. Van de Edelen, Heere Gerit van Lochorft, Ridder, ende
I Gerit van Poelgeeft, Gedeputeerden. Van Dordrecht. Mr. Jooft Bets alleen.
Van Haarlem. ; Engelbreeht Willems, , Ram,
: Wouter van Bekefteyn ,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Jan Sasbout,
ende
: Mr. Cornelis Aerts.
Van Leyden. T533Gerit Bokels, ÏO'Ju^' ende
Mr. Willem, Penfionaris.
Amfterdam. Cornelis Hendricx,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dircx de Bruyn,
ende Pag. 214.
Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfzoon, Burgemeefter.Schiedam. Claes Dircx.
ende Penfionaris.
1r"\Ie. Gedeputeerden van den Eedelen ende A&e of .U vyf grote Steden van Hollant, als Dord-=™fe™ recht, Haerlem, Delft, Amfterdam ende der tich duy. Goude, gehoirt hebbende die Petitie van onfe fent pon.genadichfte Vrouwe die Coninginne als Gou- den tot uemante ende Regente, in den name ende van wegen der Keyferlicke Majefteyt hemlieden ge- Jen C0I)tra daen by den Graue van Hoichftraten Stadthou- Lubeck. der van Hollant, Zeelant, &c. omme te heb- Anno 152*. ben die fomme van vyftich duyfent ponden °iC£ ut fu' van veertich groten 't pont, te betaelen tfeen pttu I. Deel. Dd helft



C 4H )
1533. helft Kersmiffe , ende d'ander helft St. Jans xo./iuguft Miffe beyde naeftcommende, om daer mede toe te redene een Armee van Scepen ter Zee tot ftrafKnge van die van Lubeck, zynder Majefteyts rebelle Vyanden, ende dat by veele re, denen hemlieden in 't lange geremonftreert. Ende al ift zoe dat defe oirloge roert zyne Majefteyt ende by confequentie allen fijnen anderen Landen, zoe dat geen redene en es, dat de voirfz van Hollant meer dan d'ander Landen hier inne gemolefteert worden. Nochtans om fijne Majefteyt te affifteren ende te gelieuen, gelycken zy in veele voirleden faken belieft hebben. Soe confenteren die voirfz Gedeputeerden , elck zoe veel in hemlieden es in de voirfz Petitie, mit Conditiën dat men hemlieden ter caufe van de voirfz oirloge, noch geenen anderen, meer noch vorder molefteren of yet eyffchen fal, dan anderen Landen, in wekken geualle zy mit heurlieder gewoenlicke portie volftaen fullen. Ten tweeden dat die Knechten ende Boetsgefellen comende vuyter Zee nyet gaerden noch ouerlaft in defen Landen doen en lullen, of indien ter contrarie gefchiede , zoe fullen die voirfz Gedeputeerden van dit confent ongehouden blyuen, ende en fal voir geen confent geacht worden. Ten derden, dat des Keyferlicke Majefteys Penningen tot dertich duyfent ponden, eerft ende alvoiren in de voirfz Armee geemployeert fullen worden, fulcx dat indien enich beftant gemaecl; worde, of dat die Luyden van oirloge binnen twee maenden vuyter Zee keefden by ftorm of fortune, dat de voirfz Gedeputeerden, naer
ad-



I 415)
aduenant datter ouerfchiet, ontlaft fullen blytien, fonder vorder gehouden te fijne ofter te 1 cort quame, dan als voirfz es. Ende dat men gracelicken fommeren ende executeren fal den ünderfaten van den voirfz confente. Welck confent mitten voirfz conditiën die voirfz Stadthouder geaccepteert heeft op ten 20. Augufly anno 1533. binnen der Stadt van Amfterdam , ter prefentie van den voirfz Gedeputeerden , my tegenwoirdich als Aduocaet. Ende ick hebbe myn Heere den Stadthouder defe Acte gegeuen onder myn handteycken.
TTem in Vfceyden van deefer Dachuaert, hebbe ick elck van de Steden ter prefentie van den Eedelen, gegeuen Copie van den Staet, om te maken eenen Ommeflach , ende hebben angenomen te rapporteren ende antwoirt inne te brengen ter naefter Dachuaert.
• TTem ick ben geordonnert geweeft te reyfen A by der Conninginne, in Artoys , Henegouwe, of daer zy fijn fal, om gereuoceert te hebben die faulfconduyten ofte confenten enige particuliere Perfonen gegeuen om alderhande Comenfcepen te mogen brengen van Ooften ouer de Traue deur Lubeeck ende Hamburch in deefen Landen, & e contra uyt deefe Landen deur defelue paflaignen oiftwaerts, 't welck een voedtfel van oirloge zyn foude, ende het principaelfte poinct ofte oirfake van der oirloge es, ende fouden alle coften gedaen Dd 2 an
1533.
o.Auguft.
Ommelach.
Reyfe tot Ryftel.
Pag. 215.



1533. an den Scepen verloren ende te vergeefs zyn, lo.AWguft. ais blyél in myn Rekeninge van myn reyfen watter in gedaen es geweeft, &c. in effect de Coninginne heuet al gereuoceert, ende beloeft geen meer te geuen. v
Dachuaert van den fes groote Steden gehouden in den Hage
Op ten 5. en 6. Nouembris
$.en6.tfo. amo 1533*
vemb.
befcreuen op 't maken van den Ommeflach 3 daer van elcx gefonden es geweeft Copie van den Staet, wat 't Lant ten achteren quaem , ende ommellagen foude worden , wekken Staet die Gedeputeerden gepalfeert of gelimiteert hebben in enigen articulen , als hier naer volcht.
PRiESENTIBUS.
Van Dordrecht. Mr. Jooft Bets.
Van Haerlem. Willem Ram, Burgemeefter.Wouter van Bekeftayn, Treforier, ende
Mr. Lambrecht, Penfionaris.
Van Delft. Vranck Pieterfs, ende
Eynde.
Van Leyden. Gerit Boeckels, ende
Mr. Willem Aggeris.
Van Amfterdam. Mr. Pieter Colyn,
en-



C 417 )
t
ende Henrick Wouterf- 1533.
Tan Court, Secreta- zoon , s.enó.M*. ' ris. ende vmk
Gouwe. Mr. Dirck.
! Cornelis Janfs Bofch,
"TTem het Article van twaelf ponden geftelt JL by Willem Goudt, es geheel negatyf, want ter Goude beloeft es geweeft dat de Keyfer dat | dragen foude.
I TTem het Article van den Greffier , en heb-
1 ben die vyf Steden maer twee hondert ponden gepaffeert, mit grooter difficulteyt, want zy nyet en weeten dat hy yet voir den Steden of Lant gedaen en heeft, daer hy nyet af betaelt en es geweeft. Die Gedeputeerden van Leyden zyn geperfifteert geheel negatyf. Op 's anderendaechs in abfentie van Leyden heeft de Greffier hem grootelicken beclaecht mit veel redenen, waerommme d'ander vyf Steden noch in den Hage zynde maer geen Collegie maken-
. de, hem geantwoirt hebben, dat hy fijn dachten ftellen mach by Gefcrifte, ende leueren in handen van den Aduocaet, om ter naefter Dach-
i uaert te raporteren.
TTem op 't Article van Meefter Vincent, espag. aitf.
geconfenteert by den vyf Steden, ende's anderendaechs mit Millïue - Brief van Leyden geapprobeert, dat myn Heere van Aflendelft ende Mr. Vincent hebben fullen elcx drie hon' dert ponden, ende Sasbout twee hondert ponden , facit acht hondert ponden, den wekken Dd 3 Bets



(4i3;
1533- Bets ende Meefter Huge van Eynde mit my 6.en6.Na-0p ten 3, Nouembris gedanckt hebben ende vemb- gerecommandeert die affairen van den Lande, &c,
ITem het Article van Meefters Gerit Mulart ende Jooft Aemfs , es negatyf geweeft, hoewel Dordrecht ende Amfterdam dochte datter redene toe ftont, ende noch mitten anderen af verfpreken wilden.
ITem het Article van Amfterdam es afgeflegen voir negatyf, hoewel die van Amfterdam fuftinerden ten minften datter redene toe dien- j de tot ten Brieuen ouer ende wederover Ooftwaerts gefonden. Als van de Scepen ende anders , dochte den Steden dat de Keyfer roerrJe ende zyn wel te vreden t'aflirteren dat Amfterdam daer heur betalinge veruolgen.
ITem voir Pieter Tymmanfs hebben die Steden behaluen Leyden gepafleert vyftich Carolus guldens, tot behouf van de Stadt Haerlem , die hem een Oudtman - of Gafthuys befchicken fullen.
Hier es gefloten dat men alle jaers den om» meflach maken ende my betaelen fal. Meefter Willem Aggeris hadde een concept dat zy feyden t'ander tyden gefloten hadde geweeft , op 't maken van de rekeninge ende teyckene van de Ordonnantiën ; 't welck in myn abfentie geinfinueert hadde geweeft, myn Heere van Airendelft, waeromme zy feyden
dat
1



f 419 )
dat zy my dat geuen foude, om my na te re- 1533. guleren, maer fijn gereyft fonder my te lQUQ-S^nó.Nb» ren. Ergo te recouureren ter naefter Dach- vmb' uaert, ende te fpreken van de oude Articulen , ut fequitur in Januario 1534.
TyiEefter Vincent heeft op huyden den 8.
verclaert ter prefentie van Bets ende Eynde , dat 't Lant gebreeckt ouer de tien duyfent guldens van de Dorpen van Egmont, quod not.
XJIer en fijn geen Dachuaerden in lange geweeft, d'eerfte volcht tot Mechelen van allen den Landen befcreuen den 8. July anno ?534-
Dachuaert generael befcreuen tot pag, al7, Mechelen
Den 8. July anno 1534., 1534.
8. Juij.
van den Staten van allen den Landen, daer . de Coninginne was gecommen ten fcietfpele, omme te hoiren dat haer Genade te kennen fouden willen geuen van wegen der Keyferlicke Majefteyt.
PRjESENTIBUS. Van de Edelen. ende Heere Willem van Gerit van Poelgeeft, Alckma, Van Dordrecht.
Mr. Jooft Bets. Dd 4 Van



e 420 j
1514* ^<27J Haarlem. ende
8- 2*4 Ram, Meefter Willem, Peil¬
ende iïonaris. Mr. Éambrecht. Amfterdam.
Delft. Ruyfch jans,
Mr. Cornelis Aerts, ende Secretaris. Mr. Andries.
Van Leyden. Gouwe. Dirck Flpris, Mr. Dirck, Penfiona¬
ris.
i2. July. OOndaechs den 11. July voirfz, es de Co^ ninginne verfelfcapt geweest mitten Cardinael van Luyck, ende allen den groten Heeren van defe Landen mitte Financie ende andere notable Perfonagien. Ende heeft myn Heere die Bifcop van Palerme mit monde verclaert, dat als die Staten befcreuen wirden , zeer quade tydinge gecommen waren vuyt allen houcken van groote opgaucn van oirlogen , Nagebuyren ende oick verde gefeten, dat te duchten was, dat defe Landen grooten last geleden fouden hebben van den Coningen van Vranckryck , Engelant , Oiftlant, Lubecke, ende anderen. Maer God lof daer was op die tyt beter tydinge gecommen, als dat de Landtgraue van Heffen zyn Armee oirlof hadde gegeuen , ende mit allen den Koeruorften vereenicht ende ouercommen waren mitten Keyferlicke Majefteyt ende fijnen Broeder den Roomfchen Coninck , zoe dat geheel Duytslant in vreeden es, ende veele apparaten gemaecf by den Nagebueren deefer Landen ceffeerden, • daerom te hoopen was datter geen
oir-



C 421 )
oirloge dit jaer zyn en foude. Verhaelde oick 1534. de groote diligentie die de Coninginne gedaen '2- j*h> heeft fichtent 't vertreck der Keyferlicke Majefteyt om deefen Landen te houden in pays ende negociatie van Comenfcepen, 't welck hem te lanck foude geweest hebben te verhaelen. Ende want elck van den Staten gewoonlick waren de propofitien te nemen by Gefcrifte , óm te doen gelycke rapport, ende gelyckelicke gelaft te commen, dattet nyet anders by den eenen dan den anderen geraporteert ofte verllaen en foude worden. Soe had-Pag. 213, de hy der felfde propofitie doen ftellen by Gefcrifte, dewelcke by den Audiencier in Walfche gelefen worde, ende elck van den Staten foude nemen by Gefcrifte , in fijn ïaelen , lallende den feluen Staten wederomme gelaft 1 te commen daer de Coninginne fijn fal den 16. Septembris. Ende in 't corte loept de voirfz Propofitie op vyf poinéten. Als van de oirloge die geweest es mit Lubeecke, ende 't Bellant mit hemlieden gemaecl. 2. 'tBelechvan Munflere , van de refiflentie ende correctien gedaen tegens de Anabaptilten ende Lutheranen. 3. Dat men de valuatie van der Munten onderhouden wilt hebben. 4. Van deiUnie generael van allen den Landen , ende wat hulp ende byllant elcx doen willen in noode. 5. Dat de Keyferlicke Majefteyt begeert dat de Landen van herwertsouer voirtan willen drapenieren Spaenfche Wolle, daer op hy goede policien maken fal. 6. Datter twee Steden als Dordrecht ende Amfterdam mit twee Eedelen fullen befegelen het Tractaet van Gelre. Dd 5 En-



( 422 )
itu tTNde de Steden van Hollant hebben elck de u. ^ Propofitie by Gefcrifte, daer toe ick my refereere , mitsgaders fekere oude Articulen om te raporteren, ende op alsberaeden te commen ter naefter Dachuaert in den Hage den as, Augufti, ut fequitur, fauens m der Herbergen.
NOt. Dat ick hier in deefe Dachuaert den Staten te kennen gegeuen hebbe, dat ick geloft hadde Pauwels van BrulTel vyftich Rynsgulden tfiaers die altyt plaech te arrefteren, ende 't Lant moeyelicken te fijn, prefenterende defelue Renten ouer te laten indien daer yemant ware die defelue Rente hebben wilde, of ick foude die feluer houden indien t hemlieden beliefde. Seggehde voirt dat de voirfz Pauwels my geen tranlporte 'en hadde willen doen, noch oick quitantie willen geuen, maer hadde my geleuert den principalen Brief. Daer op die Staten antwoirden dat ick die Rente behouden fouden , tot dat fe gelost \vorden. Ende dat Mr. Jooft Bets my geuen foude een Acte van heurlieder confent, ende hoe datick an de Rente gecommen ben, mits lollende mit myn eygen Geit.
OP ten 14. in ?t fceyden, es Mr. Jooft Bets mit my gedeputeert te folliciteren Ambaffaten, ende dat Coppenhauen nyet en commen ïn handen van die van Lubeke ende die Graue van Qldenburch.
Die



( 4*3 )
Die Staten van allen den Landen waren tot '5|4Mechelen befcreuen te zyn den 8. July , I2> Jul* den 12. dat was Sondaechs, worde de Propo- Aftehebbe fitie gedaen, ende elck lblliciteerde 'sanderen-iceJ1^.■ daechs om te hebben die Propofitie by Gefcrifte. Des Dynsdaechs den 14. July zyn die Gedeputeerden van Hollant vertogen. Ende verllaen hebbende dat die Graue van Oldenburch mit die van Lubeke gecommen waren in Holfterlandt tegens den Heitoge , ende voirt 't hooft hadden naer Coppenhage om den Coninck Criftierne te verlolfen vuyter Vanckenilfen, ende hem te reftitueren in fijn Lant. Soe es Mr. Jool! Bets tot den Aduocaet gedeputeert , om te folliciteren dat de Coninginne Ambalfaten ouerfeynden wilde, ende zoe veel doen dat Coppenhagen in der Lubeecxe handen nyet en quame, die heur Aliancie hadden pag. 219. mitten Coninck van Engelant, &c. EndeMr. Jooft es van Mechelen gefcheyden den 18. July voirfz, ende heeft geuaceert reyfende ende yaerende acht dagen.
Dachuaert in den Hage
Sondaechs den 23. en 24. Augufly. 23. en 24..
anno 1534. Augujly.
Op te propofitie ende af- der Coninginne, eerft
fcheyt van de voirfz van Ooftlant. Secun-
Dachuaert vanMeche- do van den Anabaptif-
len , inhoudende vier ten, ende Munfleren.
poinclen , als van de Tertio van der Munte.
diligentie gedaen by Qjiarto van der Unie.
Hier



C 424 )
1534* Hier buyten de ede de fi3- en a4- Conninginne noch twee 4"S«j> poincien apart feggen, als van in deej'e Landen te drapenieren Spaenfche Wolle. Ten anderen , dat twee van de groote Eedelen, ende twee van de groote Steden foude willen verfegelen. het lefte TraStaet tot Gorichem gemaecl; mitie Heere van Gelre anno 1528. Hier en bouen heeft myn Heere van Hoichftraten geproponeert noch twee poincten, als dat, wanneer de Scepen van oirloge an Lant gecommen waren, ende den Knechten.noch een merckelicke fomme van Gelde gebrack daeromme zy in 'f Lantfouden hebben mogen blyuen gaerden, heeft om 't felue te beletten van fijnen Gelde vsrfchoten omtrent twaelf duyfent galden, ende gepraStifeert dat ze by ander Heeren angenomen ende iriuter betalinge te
vreden zyn geweeft , daer van myn Heere in der Finantie vemuecht es geweeft op vyf duyfent fes hondert gulden toe , die hy nyet enfiet te gecrygen, ende geen redene en ware dat hyfer innefchietenfoude. Begeerde daeronir me dat hy defelue fomme oick foude mogen ontfangen van de loffinge van den laetjle termyn van den vyftich duyfent Croonen die tot Kersmiffe comtnende gefchien fal, en dat 'er nog drie hondert vyf tig Rins guldens fouden blyuen ongeloft tot lafte van den Keyfer, die men loffen fal in 'f jaer 1536. 0/1537. Van dat men fculdich es of worden fal in der Beede, ende foude daer af Brieuen' van verfekertheyt van den Keyfer doen hebben. Ten ander begeert gerembourfeert te fijne van tien hondert gulden die hy vair 't Lant betaelt heeft



( 4*5 )
hééft myn Heeren van Granuelle ende Couus ah ds Keyferlicke Majefteyt hier in "t Lant was, om expeditie te hebben van den doliantien van Hollant. Soe datter in effecl waren acht pointlen ofarticulen, daer van die antwoirt hier naer volcht. Ende waren PRESENTEN Myn Heeren van Af-
fendelft, Van Alckma, Van Duvoirde, Ridderen.Gerit van Poelgeeft 7
ende Wyngaerden.
Van Dordreght. Damafs Philips, ende
Bets.
Van Haerlem. Jan van Schagen,
ende Mr. Lambrecht.
Van Delft. Pieter Vrancken,
ende Mr. Huge.
Van Leyden." Jan Zegerfs, ende Mr. Willem.
Amfterdam. Cornelis Benninck» Colyn,
Claes Hillebrants,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Henrick Wouterfs,
ende Mr. Dirck.
1534-
23. en 24* Augufly.
Pag. 2*a.
OP °t eerfte dancken de Staten der Coniu- Van Oiftginnelicke Majefteyt bouen maten zeer lant. ende hoochelicken, dat zy van 's Keyfers wegen zyn oirloge afgemae& heeft van Lubeck, ende den Landen Brabant, Vlaenderen ende Zeelant geinduceert heeft , die van Lubeck nyet toe te laten daer toe zy contendeerden, mit heuren Brieuen, om den feluen Landen te
fe-



i534" fepareren van Hollant, ende de Hollantfclië 23. en 24. 0irioge af te maken ; bedanckende oick van Augufly. ^ fraétaten gemaecl mitten Hertoge van Holften ende Rycxraet van Denemarcken , biddende te willen continueeren op dat de negociatie van der Comenfcip zynen loop ofte cours hebben mach, &c.
Anabaptis- Op tweede' hebl3en die Staten geprefenten! " teert heure willigen dienfl, om die Se&en van den Anabaptiften ende Luteranen fextirperen, 't welck na heur aduys nyet wel mit generael Geboden ofte Statuten gefchien en mach, gemerét die van Dordrecht, Haerlem ende Leyden, d'Officieren ende Wethouders eendrachtelicken wel toegeiien hebben op te Predicanten, fonder d'een meer dan d'andere te favoriferen, ende nyet toegelaten en hebben van opinien of Lutheren te roeren. In de Stede van Delft, Amfterdam ende der Goude , zyn enige d'eene meer d'ander min die adhereeren mitten Vicecureyten tegens den geenen die predicken in gepreuiligeerde Gallhuyfen ofte Capellen,' om dat fy meer toeloeps van den gemeynen Volcke hebben dan de Parochiekercke, 't welck benydt worden, ende daeromme gefchouwen worden fuspeél van Lutherie, fonder dat zy dat konnen geprobeeren, 't welck partilicheyt mae& , daeromme van noode fal zyn dat myn Heere trecken fal in de Steden ende maken accordt tulfchen den Officier ende de Wet, dat zy alleenlick regard nemen dat nyet dan 't Woord Gods gepredicf en worde openbaerlicken in de Paorchiekerken ,
daer



( 4*7 )
daer men den Cappelpreeckers oick toelaten 1534. fal te predicken, indien fy oproer of anders *h en 24, predicken dan oprechtelicken, foe fal men die Au&uM' bannen vuyter Stadt, ende den Accufateurs indien fy t'onrechte anbrengen, fal men oick corrigeren, ende een effen handt dragen. Intsgelicx van den Religieufen die in den Cloofteren predicken, ende in de Gafthnyfen fal men preken mit befloten Doeren voir de Siecken. Mit deefer gelicke manieren es te hoepen by de gracie Gods dat veele inconuenien'ten van opinien ende Secten gefcuwet fullen worden.
f*\¥ 't derden van der Munte, moet mitten Va" te
anderen Landen oick gedebatteert wor-Muiue* den , want die gelyckelicken in des Keyfers Landen geobferueert moet worden, d'inconuenienten fijn notoir, waer vuyt 't verloop gecommen es. Ende noch waer 't goet dat der ouder Heeren Munten die doot zyn, als Poftulaets, Dauids gulden, Saffenaers, &c. toegelaten waren, die men gaerne ten Munte heb-pag. 2ZU ben foude, ende-nyet gefchien en fal. Myes oick belaft te befcryuen Gerbrant Dircx van Hoiren Goudtfmit tot colte van den Lande.
/"}P te Unie, moet mitten anderen Landen rjniev
mede verfproken worden, dat foe wie 't een Lant ontfeyt of Viant van es en fal in d'ander Landen nyet onthouden worden mit fijn Comenfcepen, als onlancx gefchiet es, dat de Lubeecxe Hollant hebben ontfeyt, ende in Brabant, Vlaenderen ende Zeelant zyn fy onthouden geweeft, ende particulier Heeren geuen
Vry-



( 4*8;
1534- Vryheden, 't welck nyet en foude mogen zyn, 23. en 24. anders alft oirloge in Vranckryck ware , foude Augufly. a]je 't Qeit Van de Beede van Hollant moeten gaen in de voirfz ander Landen, ende dit Lant foude ongedefendeert blyuen. Maer beter ware Aliantie gemaect mit Brabant , Hollant <, Vriellant, Ouerylfel ende Nederfticht, ende dat men opbrachte elck fijn Volck, lieuer dan geit , achteruolgende 't concept van Dordrecht.
Spaenfche VAn mit sPaenfche Wolle te drapenieren Wolie. v ouer al in deefen Landen, en es nyet mogelyck dat Spaignen foude forteren. Ende die nu Spaenfche Wolle gebruycken, fouden dan veel duerder moeten coopen. Ende d'andere fouden van de Engelfche Wolle verfteken worden. Item oick en mach men de Lakenen van Spaenfche Wolle nyet friferen, ende en willen de Spaingiaerts felf de Lakene van heure Wolle nyet dragen noch ouernemen voir Geit in betalinge, mit meer andere grieuen, daeromme beter ware te nemen voir 't recht van den Keyfer den vyfften Penninck van de Engelfche Lakene , als d'Ingelfchen doen van heure Wolle.
Traaaet F|Ie Steden van Dordrecht ende Amfterdam van Gelre. fijn te vreeden te belegden het voirfcreuen Tractaet van Gelre, ende dat twee van den Eedelen mede fullen fegelen.
Vandevyf\7"An de vyf duyfent fes hondert gulden om duyfent fes v Hoichftraten te rembourferen vuyte loffinge



f 429 )
ge die tot Kersmiffe gefchien foude voir drie 1534.' hondert vyftich gulden fouden blyuen ftaen 23 en als voiren, mits hebbende Brieuen van verfekertheyt , es genomen rapport tot te naeftehondert Dachuaert. guldens.
■yAn de tien hondert Rynsgulden gegeuen Tienhonden Heere van Granuelle ende Couus by den Rins-
den Heere van Hoichftraten. Es geconfenteert*u,dea otn i te brengen in de naefte ommeflach. Behaluente u i Delft ende Leyden fullen doen rapport, endeft^n°lch-
antwoirt gegeuen in de Nauolgende Dachuaert
den 29. Augufty.
, ^Lzoe Heere Willem Oem by Adolf vander Van Heet
Aa betrocken worde in den fecreten Rae- wïiiem i de , nyettegenftaende dat Adolf den voirfz °em• Ilcere Willem hier in den Hage geinjurieert 1 hadde , ende daeromme voir den Raedt hier | verdachuaert was, ende drie deffaulten op hem 1 genomen waren , al 't welck de voirfcreuen | Adolf al verfwegen hadde in fijn Mandamente. 1 Waeromme my gelaft es om 't Preuilegie van :den Lande van nyet te euoceren voir te ftaen, tende my te vougen mitten voirfz Heere Willem Oem, ende t'appelleren van de conceflie van 't voirfz Mandament, als ick gedaen hebbe , ende den dach van Rechte op ten 15. Septtembris waar te nemen, ter plaetfe daerdeCo-pair „na. imngmne mitten fecreten Raedt fijn fal. '
1. D£e&. Ee Dachr



( 43° )
i534. Dachuaert in den Hage
ap. en 30.
Augufty. £)en oo. CB 30. Augufly,
op 't affcheyt van de Dachuaert voirfz. Ende alzoe die van Amfterdam om het quaet weder nyet commen en mochten , zoe fijn d'Eedelen vertrocken my latende heuren macht en opinie als hier na volcht.
PRESENTEN.
Van de Edelen, Colyn,
Heere Jan van Du- ende
voirde, Mr. Andries.
Willem van Alckma, Vander Gouwe.
ende Henrick Wouterfs,
Poelgeeft. ende
Van Dordrecht. Mr. Dirck.
De Schout, Van Rotterdam.
ende Jooft Janfs.
Bets. Gorichem.
Van Haerlem. . Robrecht Jans. Jan van Schagen, Mit meer cleyne Steende den, als Alckmaer, Mr. Lambrecht. Hoiren, Enkhuyfen, Van Delft. Eedam , SchoonhoMr. Huge van Eynde. uen ende Municken-
Van Leyden. dam.
Dirck Floris , Cornelis Janfz Ryfer,
ende ende
Mr. Willem. Mr. Symon, Secreta-
Van Amfterdam. ris Piefter. Benninck,
- - 'JDic



t 431 )
T"*\Te Eedelen ende Steden hebben eertdrach- i534« JLJ telicken geconfenteert dat Willem Goudt2?-en*01 Ontfanger Generael, nyettegenftaendefijn ver- u&u>y* bant, ongeloft fal laten drie hondert vyftich duyfent ponden van veertich grooten, ende 't Hooftgelt bedragende vyf duyfent fes hondert leueren fal myn Heere van Hoichftraten tot rembourfement. Weluerftaende dat myn Heere eerft leueren fal'Brieuen van verfekertheyt $ ' dat defelue Rente loopen fal tot. lafte van deri Keyfer, tot dat hy die geloft fal hebben , ende dat alle voirgaende Aften, Brieuen ende beloften gedaen by den Keyfer ende Ontfanger in allen heuren anderen poinélen blyuen fullen van waerden, breeder blykende by der Acte hier van gegeuen myn Heere ende den Ontfanger geinfinueert $ geuifiteert wefendë by de Heere van Aflendelft als een Van den Eedelen, Meefters Jooft Bêts ende Huge van Eynde, daer toe ick my refereere om der cortheyt wille.
TNtsgelicx hebben eendrachtelicken geconfenteert in de voirfz thien hondert Rynsguldeii gegeuen Granuelles ende Cóuus te ftellen in den eerften ommeflach van den . . dat fe Cryf. pyn fal betaelen.
jyjTn Heere heeft den Staten oick getoecht Pag. ii$ . by Gefcrifte een concept om te voirfien in de Seéten van den Anabaptiften ende Lutherie, op dat die nyet meerder noch grooter en worde. Maer en heeft 't felfde den Staten nyet behaecht, om dat fchynt dat myn Heere.
Ee % den



C 43* )
1534- den Religiofen ende Geeftelicken meer rechts *9- ««30. genen wilt dan 't behoirt, want vuyt hemlieAugufty. a^e qUaet geCommen es, zoe dat men geen generale prouifie en foude mogen maken. Dordrecht en gedogen noch Religiofen noch Prouiforen in Dordrecht au&oriteyt te hebben , maer moeten der Stadt obedieren, ende daeromme en hebben zy daer geen gebreck. Haerlem ende Leyden en hebben oick geen gebreck. Myn Heere mach in 't particulier ia anderen Steden remediëren, mits makende eendrachticheyt onder den Officier ende Gerechte , die om heur particulier haet mogelick twiften mitten Predicanten. Ergo de Predicanten van beyde zydèn te doen preken in de, Parochiekercken, furcherende een wyle den Gafthuyfen ende Capellen die gepreuilegeert zyn als te Delft, want die Plaetfen ende veelheyt van Sermoenen, noch grooter toeloep an d'een dan d'ander en maecT: geen Ketterie , als 't .Woirt Gods recht gepreket wordt, 't welck de Staten begeeren, ende dat men de Religiofen ende Paftoiren dat fcarpelicken lafte te doen, fonder op elck anders Preeckaige .te roepen op te Preeckftoel ofte opinien te verhaelen, maer clagen moeten an 't Gerechte, ende dat zy nyet beteren en konnen, lullen dat den Raet te kennen geuen, &c.
TTem van allen d'ander poinclen fullen die ■ Staten bouen ter Dachuaert verfpreken mitten anderen Landen.
Not.



C 433 )
JSJOt. Dat d'ander Landen in dit jaer nyet 1534.
befcreuen en zyn noch geen generalen^S».e» sft Dachuaert gehouden en es geweeft op te voirfz Augufly. Dacheaert generael.
Dachuaert tot Haerlem
Den 20. Septembrir anno 1534.,
befcreuen in de Herberge, op die defentie van den Lande.
20. Sept.
P R JE S E Van de Edelen, Heere Jan van Dui voirde , Kyfhouck, Poelgeeft,
ende Lochorft.
Vm Dordrecht. Mr. Jooft Bets..
Van Haarlem. Schagen, Wermont, Bekeftay,
ende
Mr. Lambrecht, &c.
N T I B U S Delft. Mr. Huge van EyiW de.
Van Leyden. De Burgemeefter,
ende Mr. Willem.
Amflerdam. Mr. Andries Jacobs.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam.
Jooft Janfs , Burgemeefter.
Van de cleyne Steden veele.
MYn Heere van Hoichftraten heeft ver-pag. 324' thoont die periclen van den Knechten van Munftere, Anabaptiften van Lubeeck endeauEe 3 de-



(434>
1534- dere, dat indien daer vyf of fes hondert qua-. ao. Sept. meri jn 't Lant> ineftimable fcaden doen ende 't Lant deftrueeren fouden, eer datter fecours van bouen commen mochte, 't welck men foude mogen verhoeden , mits onderhoudende tien of twaelf hondert Mannen , dat een cleyn grief foude zyn voir den Steden die elck den beuren betaelen fouden , ende intsgeliox 't platte Lant voir fubyten noot, ende of't lange duerde fonder fecours tc commen van bouen, als gefchiet es wanneer de Knechten van Oosten quamen garden in 't Lant, in 't jaer 1533. ende oick op te Scepen van oirloge die de Keyferlicke Majefteyt meer dan twee hondert duyfent gulden gecost hebben, 't welck meer es dan 't fuuer van der Beede bedraecht. Indien men de Knechten op een prouue onderhielde voir een jaer , ende datter fame af ware , vreemde Knechten fouden mogelick laten te commen in 't Lant, die nu mogelicken ouer-commen lullen indien daer geen onderhouden worden. Myn Heere foude oick hoepen die van Utrecht te verwilligen tot onderhoudt van enige Paerden ende Voetknechten naer aduenant, ende bouen commende fpreken mit die van Antwerpen ende 's Hartogenbosch, om te maken Ahancie.
"P\Ie Staten hebben geantwoirt ende verthoont ^ veele ïnconuenienten, als dat zy Beden geuen om gedefendeert te worden, dat zy arm zyn, ende de Knechten die zy opbrengen fouden , nyet ter oirloge geëxerceert en zyn , en.r de de twaalf hondert geen fes hondert goede
Knech-



( 435 )
Knechten . en fouden connen -wederftaén , 't .1534. welck een quaet toeuerlaet foude zyn, enige *°' SePf' feyden dat fy grote colten gehad hadden om heure Steden te muyren ende te fortifieren mit Gefcut ende anders, zoe dat zy die wel bewaren fouden tegens die Yianden, ende dat daer* omme 't platte Lant die coften ofte ymmers 't meeftedeel behoirde te doen om te defenderen, ofte dat men de defentie foude vinden -op te Huyfen ftaende ten platte Lande, ende dat de Leenmannen fouden dienen op heur lenen ofte andere geïicheyt foude moeten vinden tot ter defentie.
/~\P welcke inconuenienten myn Heere gege. uen heeft crancke folutien, ende ten laetften heeft hy oick apart gefproken mitten Steden , ende hemlieden verthoont wat elck costen foude, 't Welck zeer cleyn foude weefen. Soe dat zy te vreden zyn geweest te doene rapport , ende hemlieden es gegeuen by Gefcrifte een raminge ofte concept van defentie , beloopende ontrent thien hondert Mannen ^ daer toe ick my refereere om der cortheyt wille.
Ee 4 Dach-



r 43*)
»5H« Dachuaert gehouden in den Hage
2». OÖfli. °
P«S« 325- 0/> ren 22. OBobris in '*
jaer 1534.
op 't voirfz affcheyt van Haerlem, van de defentie van den Lande mit twee hondert Mannen, achteruolgende het concept elck by Gefcrifte gegeuen om te raporteren.
PRESENTEN.
Van de Edelen. Van Leyden.
Beyde Heeren Jannen Dirck Floris,
van Duvoirde, ende
Heere Gerit van Loc- Mr. Willem, Penfio-
horft, Ridderen , naris.
Gerit van Poelgeest, Gouwe.
ende Mr. Dirck, Penfiona-
Floris van Wyngaer- ris.
den. Van Rotterdam.
Van Dordrecht. Joolt Janfs , Burge*
Mr. Joolt Bets. meefter.
Van Haerlem. Gorichem.
Jan van Schagen, Hans van Lubeck,
Willem Ram, ende
ende Olpart, Secretaris.
Mr. Lambrecht. Hoorn.
Van Delft. Mr. Pieter die Jon-
Jan Sasbouts, Burge- ge.
meefter, Alckmaer.
ende d'Oude Burgemeefter.
Eynde, ö
Die



( 437 )
Die van Dordrecht hebben verclaert dat zy 1534. altyts gelaft hebben geweeft ende als22, oai* I noch waren gelaft, zoe verde zy geuolch hadden van den anderen, het voirfz concept te vorderen, ende tot goeden effecte te brengen, mits adderende ende diminuerende. Die Eedelen ende andere Steden hebben geallegeert de t voirfz inconiienienten , ende noch veel meer if daer toe, dewelcke voir den Commilfarilfen myn Heere van Aflendelft mitten anderen Heejiren'van den Raedt, in abfentie van myn Heere van Hoichftraaten in 't lange by my nyet iverhaelt en zyn, om dat die genouoli tot Haerllem verhaelt ende gedebatteert waaren. Conlicluderende eendrachtelicken dat die ordinaris iiBeede geconfenteert es geweest tot deffentie van den Landen indien enige lalt ouerquame, ende indien neen, dan de Penningen t'employeren tot loflinge van de Renten op 't Lant verfegelt, achteruolgende d'A&e van den confen:te anno 1531. tot Gendt de Keyferlicke MaIjefleyt gedaen, ende in den Somer 1532. ter IGouwe by den Staten gedebatteert, ende by |;myn Heere den Stadthouder ende den Rentmeeller Goudt belooft te obferueren , by welc;ke Acfen men beuinden fal datter oueren fal ivan de Beede ordinaris in den jaere 1535. en:;de 1536. bouen die ordinaris laften ende den cconfenten by den Staten ■ gedaen, welck Beeden zy noch in handen hebben, ende nergens anders toe en dencken t'employeren dan tot deffentie indien 't noot werdt , als de voirfz Aéte inhoudt, begeerende dit in den beften [puer te fcryuen.
Ee 5 Myn



C 438 )
153*. ]V/[Yn Heere van Affendelft Commilfaris heeft Oaob.W*- geantwoirt, dat hy deefe antw oirt van den Pag. 226. Staten geenen laft en heeft te accepteren, gemerct veele van den inconuenienten ende diffi-, cultey ten tot Haerlem geallegeei t by myn voirfz Heere genouch gefolueert zyn geweeft, ende by hem geprotefteert dat indien enige fubyten noot den Landen ouercompt, hy geexcufeert wilt weefen, als genouch fijn debuoir gedaen te hebben, ende gemeent hadde beter antwoirt te hebben. Van al 't welck men hem foude. aduerteren ende dan den Staten laten weten fijn antwoirt.
■
T\ Aer op die Staten gelyck gegaen zyn vuytte Raetcamer, ende ick hebbe by hueren beuele ouergegeuen Requefte van fekere oude Articulen,- als van 't jaer voirtan op te fcryuen : van den Maten, Gewichten, van den Thinnegieters, &c. (
T^Nde buyten commende hebben my gefeyt die Eedelen, dat ick mitten anderen Steden fpreken ende laft nemen foude, van ter contrarie te protefteren dat zy hem mit myn Heere voirfcreuen als Stadthouder meynen t'excufeeren, die 't Lant fculdich es te defenderen of yemandt in fijn ftede te ftellen op te beede, 't welck ick allen d'ander Steden hebbe geraporteert, behaluen Haerlem, ende hebben daer inne geconfenteert , 't welck ick myn Heere van Aflendelft, ter prefentie van Poelgeest geinfinueert, om ten beften ouer te fcryuen an myn voirfz Heere.
Dach*



X 439 )
Dachuaert van den fefle groote Steden ge- i5.H« houden in den Hage 17. Jan.
Sondaechs den 17. January,
op 't maken van den ftaet van den ommeflach van 't Lant.
PRjESENTIBUS. Van Dordrecht. Van Leyden.
Jan van Drinkwaert, Dirck Eeuwenfs, Schout. ende Van Haerlem. Meefter Willem , PenJan van Schagen, lionaris.
ende Amfterdam. Mr. Lambrecht. Mr. Andries, Penfio-
Van Delft. naris. Mr. Huge, Vander Gouwe.
ende Mr. Dirck, Penftona-
Mr. Cornelis, Secre- ris. taris.
VAn den Aduocaets Wedden , Reyfen , Pauwels van Vyfele , myn Heere den Stadthouder , Akkma ende Poelgeeft reyfen zyn gepafleert, Collier, die Clercken van Mr. Lenart ende Cryfpyn zyn negatyf om te fcuwen quade confequentie , van de Wedden van den Rentmeefters, de clachte van Amfterdam, en de Greffier zyn vuytgeftelt om daer een fynael eynde af te maken, ende fonder vorder pag. 337. befcryuen gelaft te commen op ten eerften Vrydach in de Vallen, ten ware dat die Procureur Generael van bouen gecommen zyn.de, ende
zyn



f 440 )
1534. zyn raport gedaen hebbende, die Staten daer Vfs$am op ter Dachuaert eerst befcreuen worden, zoe fullen zy dan gelast commen op te voirfz Articulen , gemerél die Steden wel bégerén te weten, wat befcheyt die Procureur op te faken van den Anabaptiften ende Monfter van bouen brengen , fal van der Coninginne op datter inne voirfien mach worden. Ende bedancken myn Heeren van den Raede van der diligentie gedaen, welcke hemlieden by myn Heere van Aflendelft verthoont es geweest.
TTem ick hebbe henlieden mede geraporteert die antwoirt van den vier Articlen , daer alleen van de vorme ende groote van den Stenen gedifponeert wordt.
De fake TTem in de fake van Heere Willem Oem, van Heer • daer d'Erfgenamen 't Proces af laten vaeWiiiem ren? fal men bouen commende begeeren van Oemgeex-myn j-[eere van Palerme voir 't interelt van 't Lant een Acte op te voirgaende Acte van Brugge , dat ouermits Heer Willems doot de actie geextingueert es, ende 't Lant gebieden in zyn recht van fijnder exceptie op 't renuoy, &c. Dit hebbe ick verfocht ter prefentie van Meefter Andries den 4. February anno 1534., ende Palerme feyde dat geen Acte ons van noode en was, en dit wel in Memorie foude hebben.
Rekeninge TTem my es oick geleuert nu eerst een ma-, van den *■ niere van Ordonnancie hoe men die rekeLande. ifinge van 't Lant voirtan doen fal, ende ter
Dach-



r 441;
Dachuaerden deputeren , ende de Vacatiën 1534. ter naefter Vergaderinge inbrengen ende doen i?-?*** teyckenen fal. Al 't welck dat voirfz es ick mitten Schout Van Dordrecht, Schaege, ende Mr. Dirck, als by den anderen daer toe geor1 donneert, geinfinueert ende te kennen gege1 uen hebbe gehadt Alfendelft, die daer van raport an den Raedt doen, ende my antwoirt op j geuen foude, &c. A6tum den 18. January voirfz.
j {")P ten 28. January heeft den Raedt my ge- 2$. Jan.
| deputeert van 's Lands wegen te reyfen Rnnfou tot Bruffele, aldaer Melchoir Rantfau Ambas- Ambaflar: fat van den Hertoge van Molflen folliciteerde dfu'^van om hulp ende byftant van den Keyferlicke Ma- 0 jefleyt jegens den Graue van Öldenburch ende van Lubeeck, daer deur dit Lant van Hollant lichtelicken in oirlogen fouden mogen com;:men, dat de Sonde toegelloten foude worden, \\ om 't welck te beletten ende om goede expe| dienten te vinden ick gereyst ben den 28. mit ij: Meefter Andries, om dat Ranfou pafterende Udoer Amfterdam , verfocht hadde hulp ende I byflant van 't Lant van Hollant , omme der " wekker querelle te fuftineren zynen Heere ■ voirfz in der oirlogen gecommen es. Watter ; inne gedaen es, fal volgen in de naefte Dachuaert vuyt myn rapport.
Dach-



( 44* )
1535- Dachuaert in den Hagfe
J8. én 19.
J"ny' Den 18. en 19. Jliny anno 1535.5
Pag. 229.
op het aduys vander Coninginne, roerende dé vereeninge ende unie van allen den Landen 4 daer op fy befcreuen zyn te commen tot Mechelen den 15. July. Ende alzoe ick nyet thuys en was > zoe heeft Mr. Joost Bets deele Dachuaert bewaert, daer inne die Eedelen verclaerden heur opinien, ende die Steden om heur diferenten namen vér* treek tot Saterdach fauens in der Herbergen den 1 o. der feluer maendt aldaer ick prefent ben geweest.
PRESENTEN.
Van de Edelen, Van Delft.
Als Kyf houck, Gerit Vrancken >
ende ende
Gerit van Poelgeest. Eynde.
Van den Steden. Van Leyden.
In 't Regifter van Bets, Albrecht Albrechts* daer ick my toe re- ende
fereere. De Penfionaris. Ende den 11. July Amfterdam.
waren Heyman Jacobfs, Die Schout, ende
ende Ruyfch Jan Si Mr. Joolt Bets. Gouwe.
Van Haerlem. Mr. Dirck, Pcnfiona* Schagen, ris.
ende Van Rotterdam.
Mr. Lambrecht. Jooft Janfs,
Item



f 443 )
ITem Sondaechs den n. July voirfz, heeft 1535. myn Heere van Alfendelft my gefeyt dat 11. Julfi die Eedelen nyet commen en fouden , maer fouden bouen fchicken den vyftienden dach by den Staten van allen d'ander Landen tot Mechelen, verclaerden d'opinie van den Eedelen te weefen, dat hemlieden het aduys van der Coninginne nyet an en ftont, zoe verde anroerde die onderhoudenilfe van twee duyfent Voetknechten ende duyfent Paerden, costende ter maent achtien duyfent Goudgulden. Eerft want daer inne die Bende van den Paerden begreepen fouden worden die nu by de Keyferlicke Majefteyt onderhoudt ende betaelt wordt. Ten tweden, de felfde fouden mogen geleyt worden op ten Frontieren van Henegouwen , Artois , Vlaenderen , &c. tegens den Franchoifen , ende als die Coninck toetast op dien Landen , zoe fal die Heere van Gelre toetaften op ten Frontieren van Hollant, die ongedefendeert fouden blyuen , ende 't felfde dochte den Steden oick zoe dat zy daer inne accordeerden , ende dat men eerst ende alvoiren van der Coninginne weten moefte, of Hollant ontfeyt ende oirloge angedaen worde by die van Oiften ofte anderen, of dan die van Vlaenderen, Brabant, Zeelant, Oueryfelfche Steden, ende particulier Vafalheeren, de Pa felfde mede voir Vyanden fouden willen ach- * ten, ende hemlieden verbieden alle communicatie ende conuerfatie van Cpemenfcepe , 't welck de voirfz Landen tot noch toe nyet gedaen , mer onthouden hebben die Hollant ontfeyt hebben gehadt, als Lubeeck, Danfick, x



(444;
I53S- &c. Indien zylieden verclaeren dat zy afliftenii.July. tje doen, ende den Ontfeggers nyet toelaten
en lullen , in dit geual , foe fullen die van Hollant hem vereenigen mitten anderen LanLanden, dat indien hemlieden enich particulier oirloge andoet, foe fullen zy der Keyferlicke Majelleyt fubuenieren mit Beden ende andere Penningen , fulcx dat vuyt fijne Majefteyts naem hy den feluen Landen fal mogen defenderen ende in heuren noot te baten commen. Weluerftaende dat den voirfz van Hollant by den Keyfer deur fubuentien van allen fijnen Landen van gelycken gefchieden ende gebueren mach , want alle defentien ende oirlogen vuyt fijne Majefteyts naam ende van fijnder wegen gedaen moeten worden, als van 't Hooft, ende de fubuentie van den Landen als Leeden van den Hoofde, &c. achteruolgende de redenen by den Coninginne geallegeert, welcke redenen den voirfz van Hollant wel behaecht.
TTem ingeualle van uniuerfale oirloge ende x oploop van den Coninck van Vran'ckryck, Ingelant f Gelre , ende andere op allen den Landen van herwertsouer , en mochten die voirfz twee duyfent Voetknechten ende duyfent Paerden nyet helpen, maer foude van noode weefen (aïtyt geprefupponeert datter vocaal unie ende eendracht van allen den Landen in de voirfz Dachuaert gemaecl: fal worden tot ontdicht van die Vyant fouden willen worden) dat dan elck in het particulier den Keyferlicke Majefteyt fouden fubuenieren mit Gelde, om in fijnen name ende van fijnen wege gedefendeert te worden by fulcke Capiteynen ende
Volck



C 445 )
Voick van oirloge als fijne Majefteyt den Lari- , *5ss. Üeri vin Vlaenderen, Artois, Limbürch, Lut-1 "-"«fr* remburcli,. Namen, Brabant, te wetehe Loiiert ende Bruflel fal hy béfcermeh mit huëreri Penningen dervvertsouer. Ende tegens Gelrë fal fijne Majefteyt den Landen van Hollant natten Quartieren van Antwerpen, 's Hartogeribofelie^ eridë dick die vari Vryeslahdt, Quefyflël , ende Gellichtèn, mit heurlieder Penningen befchermen te Lande ende Watère $ dewelcke Van andere nature Zyri, ende ander befchermeniffe behouueh dan die voirfz FroritiëT ren van Vrarickryck., Eride Zeelant die geeri Paettvolck eri behouft moeteen befcarmt wörderi mit Scepen te Watere, ende oick Voetvolck om de Steden te bewaren. Ende dëefé Voirfz diftinéten van den Landen moet by der Coninginne beleyt worden in den name vari den Keyferlicke Majefteyt.
tTem als van in Hollant op té fteÜén Ihiëüpt' twaalf hondert Knechten tegens fubbite in^ üafie , achteruolgende het Concept van deri Stadthouder left tot Haerlem vöifgehoudén 9 i dat die van Dordrecht wel beliaecht haddén zy gevolch, en behaecht den Eedelen noch ande* ren Stederi nyet * ende foude een qiraet toeüerlaet ende vari qüader confequentie zyn, öni veele redenen geallégeert, endé zyri feer difcórdt om te vinden die Penningen vari deri onderhout genomen dat al goet ware, want efiige willeri 't bririgen meeft tot lafte van dert platte Lande, als die rheeft fouden befcadichi Worden, daer veel fölütieri endé öpiriien ter h Deel» Ff con-



( 446 ;
1535- contrarie zyn, andere na de Schiltale, ander ii. July. fecundum es & Iiberam, 't welck 't platte Lant p doet op heur Cornen, andere op te Leenman-
' nen daer de groote Eedelen nyet af geuen en willen, ende vry af zyn by Previlegien, ende die cleynen Leenmannen wonen meelt in den Steden, ende foude ongelick fijn die meer dan andere Ingefetenen te belaften, &c. welck difputatie een abyme es ende nyet practicabel, &c. Waeromme de meeft Refolutie es eerft an de Stadthouder, ende na an de Coninginne te clagen d'armoede van den Lande, ende datter geen hooft of defentie in 't Lant en es, fulcx dat 't Lant opene ftaet, ende op eenen corten tydt oueruallen ende ganslickcn vuytgeflegen mach worden by den Heere van Gelre , die commen mach in den Hage ende ftrycken ongefchent vuyten Lande ouer al brandende, als gefchiet es. Waeromme die Staten van Hollant haer Majefteyt emftelicken verfoucken fullen, ende oick an de Heere van Hoichftraten felue , dat hy als Stadthouder comme reliderende in den Hage, of op ten Frontieren, by hem hebbende goede Cappiteynen, om in fubyte noot mitten Raedt te defenderen het Lant, daer nlen haeftelicken wel achtien hondert of twee duyfent Knechten vinden fal, die men fal fcicken by den Paerden van de Bende van myn Heere van Hoichftraten , dewelcke hy eerlicken tot fijn volle getal fal houden ende diftribueren t'Utrecht, Renen, Amersfort ende andere Frontiere , gemerét defelue Bende by den Keyferlyke Majefteyt onderhouden ende betaelt worden, dat
hy



f 447')
hy qualicken min doen can alzoe fijne Maje- 153?. fteyt die Beede ontfanéfc, om daer mede zyn Onderlaten te defenderen. Van gelycke te folliciteren die Bende van Buyren op te Frontieren van Brabant, &c. Oick te dencke op te Bende van Nafibu , hoewel te duchten es : dat die mitten anderen geleyt fullen worden i in Vlaenderen, Artois, Henegouwen, (Sec.
T-TIer mede zyn die Staten van Hollant ge■*•x togen ter Dachuaert voirfz tot Mechelen den 15. July, om aldaer oick te verfpreken op te Munte, ende wat Willem Goudt van 1 den Renten gelofl heeft.
TTrillem Goudt heeft verclaert geenen last te VerciatJa» hebben noch verbonden te zyn tot los-se van.de
finge dan de drie duyfent negen hondert pon- ^emlat*
den van de hondert duyfent Croonen, ende d?narilrBe^ < de feventien hondert vyftich ponden mitte or- den, die i dinaris, Beede , verfchynende anno 1535. en befcoet fijs
I536-» want d'ordinaris Beede al befcoet es ,^ndercoa*
1 s~r 'fente van
■ °" " den Staten,
Ff»
Dach-



r 44S;
1535* Dachuaert generael van allen den Lani5'?u& den, befcreuen by der Coningin¬
ne tot Mechelen
Den 15, July anno 1535.
Ende waren Delft. GEDEPUTEER- Mr. Huge van EynDENS de. Van de Edelen. Van Leyden.
Gerit van Poelgeest, Mr. Willem, Penflo-
ende naris. Florys van Kyf houck, Van Amfterdam. Cafteleyn ter Gou- Herman Jacobs , de. ende Pag. 932. Van Dordrecht. Mr. Andries.
Cornelis Oem, Vander Gouwe.
ende Gerit Jan Huygen »
Bets. ' ende
Van Haerlem. Mr. Dick , PenfionaJan Geertfz van Noer- ris* den,
ende 'Mr. Lambrecht.
T^Je van Vlaenderen hebben enige commuJ_J' nicatie gehouden tot Gent ende groote zwaricheyt gemaecl:, zoe dat zy eerst tot Mechelen gecommen zyn den 25. July, Dringende negatyf op ten drie pointen van der Dachuaert , als die Unie , onderhoudt van den Knechten ende Paerden , ende de geregeltheyt van der Munte. Waeromme de Coninginne hemlieden belaft heeft andermael beter rapport



C 449 )
te doene. Intsgelicx die Steden van Brabant 1535. gehoirt hebbende op ten voirfz drie poin&en, 15 d'opinien van den Prelaten ende Eedelen, hebben oick vertreck genomen.
Innen middelen tyden zyn die van Hollant tot diuerfche Honden vergadert geweest, ende hebben haerlieder affcheyt van den Hage verclaert myn Heere van Hoichftraten; te weten dat zy tot ter Unie wel geneycht waren,, zoe verde alle d'ander Landen ende Vafalheeren, Oueryfïel, &c. geloeuen wilden die van Hollant by te ftaen ende Vyanden te achten die van Ooften ofte anderen die hemlieden ontfeggen ofte oirloge andoen fouden willen , ende anders en waren zy nyet gelaft. Als van Knechten ende Paerden t'onderhouden, en hadden zy geenen last om veel redenen in den Hage geallegeert, oick en wast van geenen noodde , alfoe daer nu geen oirloge en was. Ende of 't oirloge worde, in dien geualle, ende die Unie voirfz gemaecl: zynde , fouden die van Hollant daer op befcreuen zynde, heuren laft inbrengen ende doen naer heure fcamele veiv mogen als getrouwe Onderfaten. Ten derden van der munten, hadden die Waerdyns oueiv gegeuen allen den Staten een Concept van te munten een Croone ofte Penninck van fes en dertich ftuuers, 't welck een nyeuw facit was, daer op fy eerft fouden moeten doen rapport,
T^Erfochten voirts dat myn Heere wilde commen relideren ende zyn Bende leggen op, ten Frontieren , om te voirfien mit. eojge Ef 3 Knecht



(45o;
«535. Knechten die men ter noot an foude mogen t5-j"b- nemen tegens fubyte inuafie, ende te folliciteren dat die Bende van Naflbu ende Buyren oick deur beuel van der Coninginne mochten geleyt worden tot defentie van Brabant ende Hollant. Ende dat hy naerftichhyt doen wilde dat de Comenfcap cours mochte hebben ooftwaerts; Op welck vcrfouck hy belooft heeft te volcommen nae zyn vermogen, ende of hy felue nyet refideren en mochte, foude een van fijn Neuen ftellen in fyn plaetfe. Van welcke antwoirde die van Hollant te vreeden zyn geweest.
t. Augufly. Qp ten eerften dach van Augufto, zyn di© van Vlaenderen wederomme gecommen , s' *33' ende by de Heere van Palerme gevraecht zynde in 't heymelicken van heuren last, feyden dat zy geenen anderen last en hadden dan te voiren. Begeerende dat de Coninginne daer mede te vreden fyn wilde, ende hemlieden laten ongemoeyt, op dat zy geen arger antwoirde en gecrege, als my in 't fecreet by Mr. Le*. nart gefeyt es.
t,^«£»j?>TTem 's Maendaech den 2. Augufti, heeft db Coninginne die Staten van allen den Landen in 't Hof doen vergaderen 's morgens voir fes vuyren , ende heeft elck Lant apart gehoirt , fonder te obferueren ordere. Die van Brabant ende Hollant lijn die leften geweest, ter prefentie van de Heeren van Buyren, Bergen, Beueren, ende die van der Finantie ende jfecreten Raet, aldaer wy onfen last als voirft?
ftaet



c 451;
ftaet mit goeder manieren hebben verhaelt op 1535. 't lanckfte ende eerlickfte, zoe dat haer Ma-2-A?»/fy» jefteyt ons bedanckt heeft, feggende dat zy den Keyferlicke Majefteyt goet raport ouerfcryuen , ende forge in de fake van Ooften dragen fal.
"VTA middage zyn alle die Staten wederomme in 't Hof op te Cappelle vergadert, ende de Coninginne verfelfcapt mit den Heeren voirfz, heeft by monde van den Byfcop van Palerme doen feggen, dat zy elck Lant apart gehoirt hadde, ende nyet anders verllaen en conde, dan dat zy allegader confenteerden in der Unie ende eendrachticheyt, daer af zy hemlieden bedan&e, ende den Keyferlicke Majefteyt af aduerteren foude , biddende ende verfoukende van fynentwegen, dat de voirfz Landen in 't felfde propoost wilden blyuen conftant ende volherdich, als zy hoopte ende nyet en twyftelde dat zy blyuen fouden.
A Ls van der Munten, hadde haer diligentie Die Cogedaen ende noch doen foude om te hoi- ntock en es ren het aduys van den experften ende best1"^!Ver" verftaende op ter Munten, in allen den Landen ayetge.^ van herwertsoüer, om dan te mUken een goe-commen, de conclufie, datter geregeltheyt fyn mochte zoe maer tot eere van den Keyfer , ende weluaert van £ie !we.e den Landen. Sonder enige mentie te maken negende van den Luyden van oirloge, want zy apart de Dochter genoch hadde doen feggen dat haer meninge van Dene-noyt geweeft en hadde eenich Volck op te ftel-raerckeu len dan in der noot, den Staten dan daer oppende1" Ff 4 ge-Huysvrou.



i 452 )
. ISi'ih f?hoirt zYnde 3 &c? Ende daer mede es haer *7 s & Genade den feluen auent gereyft naer BrusfePal™'16' ^aer £ereet te maken om op te Dach, yergfde« "aert van Camerfys te weefen den ia.'Augu?yn ge- «Y» by der Coninck ende Coninginne van {veert om Vranckryck. Godt geue daer zyn Godtlicke En?ecoen genade datter wat goets getraéteert moetwor-
grsituleren. v??>
J)En derden Augufty dates'sanderendaechs, - - fijn dié Gedeputeerden gefcheyden, die Wagen.s gecrygen conden om 't groot geitende ick den vierden om 't groet Geit, ende ben t'huys gecommen den 6. Augufly, ende hebbe gaens ende comens gereyst twee nachten makende feven en twintich dagen , want ick de Wagen om groot Geldt huyren moefte»
?ag- 234« Dachuaert in den Hage
ai. QStob, Ponder daechs den 21. OBober
anno 1535.
PRESENTEN.
Van Dordrecht. Amfterdam, Mr. Jooft Bets. Goes Janfs,
Van Haerlem. ende Mr. Lambrecht. Mr. Andries.
Van Delft. ' Gouwe.
Mr, Huge van Eynde, Mr. Dirck, Penfio,nf,
Van Leyden. ris? ^.efterWiilem? Penfionaris,"
Die



C 453 )
Die Gedeputeerden hebben eendrachtelic- 153?., ken, behaluen Haerlem, gefloten dat2'- Qa^ men dat Placcaet gecommen van Gendt, by Van Coo. den wekken verboden wordt geenrehande Co-ren enren ofte Graenen te tranfporteren vuyten Lamde Grae" den van herwertsouer in anderen vrcempde "ÜyteT' Landen, mit meer Articulen van voircoop ten Lande te platten Landen, &c. ophouden ende nyet pu7 voeren, bliceren en foude laten, om veel redenen die" zy den Raedt mondelinge verthoent ende my in Gefcrifte doen flellen hebben, tegens die compfte van myn Heere van Aflendelft, den wekken kk dat geleuert hebbe gehadt. Ende Jan van Scaege Burgemeefter van Haerlem es by my geweest 's Maendaechs den 25. der fel-' uer maent, ende heeft my gefeyt, dat defelue Stadt haer conformeert mitten andere vyfue,
j£Nde alzoe Bets , van Eynde , ende Mr.
Dirck mit Gerit Dammafs van der Gouwe £ldaer waren, zoe es by myn Heere van Asfendelft, Mr. Vincent ende den Raedt gefloten , mogelick tot verfouck van den voirfz Gedeputeerden , dat ick terftondt volgen foude Mr. Vincent voirfz, 'omme te folliciteren geregeltheyt in der Munten. Ende floten oick dat ick 'feluer mit my foude nemen den Brief van den Raedt roerende den Munte ende het Voirfz Placaet, op dat de befloten Brieuen nyet achter rugge gefmaeét ende foude worden, ende die faken verflapt, die zeer nootlicken zyn, $aer toe ick my refereere,
Ff 5 Ints-



( 454 )
1535. TNtsgelicx lafte myn Heere van Aflendelft ah $u Otïob.*- te fpreken onderwege die Heere van Hoichftraten , om fyn hulpe in de voirfz faken, ende hem te vermanen van Utrecht t'annexeren an Hollant, daer af des Keyferlicke Majefteyts Oftroy in fijnen handen es.
(~\V den voirfz Maendach, zyn Mr. Huge ^ van Eynde ende die voirfz vander Goude , na dat zy mit my gegeeten hadden, gerefolueert van nyeus te compromitteren de questie mitten Procureur Generael ende Bekeftayn. Welcke Procureur Generael zy in myn abfentie gefproken hebben, die wel te vreden fouden zyn mitte twee Arbyters, fonder in de ftede van Sandelin ander te eligeren, ende Mr. Dirck foude fien of hy Lieuen Geertfs mochte brengen tot ceflie van heur actie; ende Mr. Huge wilde maken een Concept van 't gundt dat mitten Procureur Generael op te Rekencamer verfproken hadde geweeft anno 1529.; Pag. 235. om ons Luyden te beleydert mit die van de Rekencamer by forme van Certificatie, achteruolgende een Acte die ick in myn Regifter vinde, den voirfcreuen van der Goude gegeuen te hebben, daer toe ick my refereere, &c.
Daclu



( 455 ;
Dachuaert gehouden in den Hage 153$.
Den 29. Nouembris anno 1535.
om te hoiren myn raport dat ick mitter Coninginne in de fake van de publicatie van den Placcaten roerende het vuytvoeren van den Coren hadde gedaen tot' Bruflel, daeromme ick alleen hadde gevveelt.
PR^ESENTIBUS. Van Dordrecht. Van Amfterdam.
Mr. Jooft Bets. Mr. Jan Ting , Bur-
Van Haerlem. gemeefter,
Mr. Lambrecht. Vander Gouwe.
Delft. Mr. Dirck.
Mr. Huge van Eynde. Horen.
Van Leyden. Henrick Dircx, BurMr. Willem , Penfio- gemeefter. naris.
Die Gedeputeerden hebbende verllaen dat onfe G. Vrouwe de Coninginne befloten Brieuen hadde gefcreuen an den Officieren van Dordrecht ende Amfterdam, interdicerende op grote peynen geen vreempt Cooren te laten voeren in vreempde Landen, ende dat onderwege reyfende naer Namen deur importune follicitatie van enige die 't Lant van Hollant nyet en beminnen., nyet tegenftaende haare Majefteyt my belooft hadde te geuen goede antwoirt, als breder blycken mach by de In- > Jtru&ie hier op gemaecl:. Soe hebben die Steede



C 456" )
1535. de gedeputeert tot my Mr. Jooft Bets, Mr, ty.Nov, Willem Penfionaris van Leyden, een van Amfterdam , ende Henrick Dircx van Hoiren, hem wel verftaende op te Zeylaige en Negociatie van ooften, ende dit op coften van den Landen. Op 's anderendachs te weten den laetften Nouembris, op St. Andries dach, es de Heere van Aflendelft t'huys gecommen van fijn affairen, ende gefien hebbende onfe Inftru&ie, heeft den Raedt andermael gefcreuen an de Coninginne ende Hoichftraten , ende docht den Raet dat elck van den Steden een foude fcicken alzoe het een fake van importantie es, roerende voirgaende Ordonnancien van de Keyferlicke Majefteyt. Maer alfoe het fcheen dat foude beftaen te vriefen, zoe fyn die voirfz van Haerlem, Delft ende der Goude thuys gebleuen, ende Mr. Dirck van der Goude es mit fyn Burgemeefter na Kersmiffe gecommen , befcreuen zynde tegens die van Schoonhouen, roerende heur Marden, &c. Ende van Amfterdam zyn beyde mit my gereyst , thuys geweest hebbende eenen dach, Ende nyet tegenftaende groote follicitatie mit hulpe van Hoichftraten die den 14. Decembris , quaem, na dat wy audiencie ende priuée com^' 'municatie in abfentie van der Coninginne hadden gehadt, ende oick prefent weefende de Coninginne den 5. January, zoe en hebben wy geen ander affcheyt konnen gecrygen, dan zyn ons fekere middelen by Gefcrifte gegeuen om te raporteren, tenderende tot Congiegelt, om mede te betalen die regardt fouden hebben op 't vuytvoeren van alderley Coren, op dat 't
Co-



( 457 )
Coren van defen Landen, onder decxel van 't tVa%] vreempt Coren, nyet en foude worden vuyt» gevoert, of t'employeren tot profyt van den Keyferlicke Majefteyt, als breder blyét by de antwoirt op te felue middelen gefcreuen, daer van hier naer volcht op te Dachuaert van dert vyfften February anno 1555.JIU0 Hollandia, daer toe ick my refereere om der eortheyt wille.
TTem op dat pas hebbe ick by beueel van den voirfz die tot Brulfel geweest zyn $ belooft myn Heere van Molembais twee hondert Wagefcoten om onfe faken te Vorderen.
Dachuaert gehouden by den Staten in den Hage op 't uytvoeren van den Coren*
Den 5. February anno 1535. s, Febr.
ftilo Hollandia;.
PRyESENTIBUS
Fan de Edelen. Bekeftayn,
Die Heeren van Alfen- ende
delft* Mr. Lambrecht*
ende Van Delft.
Poelgeest. Gerit Vraneken,
Van Dordrecht, ende
Ans van Thol, Mr. Huge van Eyn-
ende de.
Bets. Van Leyden.
Van Haerlem. Mr. Willem Docfoir, Jan van Schagen,
en-



c 453;
1535. ende Gouwe.
5. Febr. Dirck Anthonis,Tre- Mr. Dirck, Penfionaforier. ris. Fan Amfterdam. Fan Rotterdam.
Jan Tering Doctoir, Jooft Janfs , BurgeHenrick Pieterfs, meefter.
ende Schiedam. Mr. Andries. Claes de Secretaris.
Hoorn. Heyndrick Dircx.
OP huyden hebbe ick fommierlick mit monde gedaen raport van 't gundt dat Mr. Jooft Bets, Mr. Willem Penfionaris van Leyden , Mr. Andries ende Doftoir Ting van Amfterdam, Henrick Dircx Burgemeefter van Hoiren , Gecommitteerden tot myn , ende Mr. Dirck van der Goude die na quaem, gebefongneert hadden mitte Coninginne roerende dat vuytvoeren van den vreemde Coren te mogen voeren vuyten Landen van Hollant in anderen Pag. 337. vreemde Landen. Ende omme te ontllaen die Scippers van Dordrecht ende Coopluyden van Amfterdam , die heur Scip ende Coren tot Dunkerk gearrefteert was by den Balliu, con-, tenderende tot confifcatie, om dat zy 't voirfz Coren hadden willen voeren in Engelant, alzoe fy van geen Placcaten nochte verboden en wiften, ende by ftorm van Weder aldaer gearriueert waren. Intsgelicx van den middelen voir expediënt by de Coninginne voirtgeftelt om te raporteren, ende dat binnen middelen tyde geen Coren vuyt en foude worden gevoert. Op welck expediënt by Gefcrifte geftelt



C 459 )
fielt es die antwoirt van den voirfz Staten, en- 1535. de es geconcludeert fulcx ouer te geuen der 5- P'ir. Coninginne by Gefcrifte, daer by vougende datter dertich Scepen tot Bremen fyn om te vaeren in Engelant, die in Hollant gecommen fouden hebben gehadt, ten ware dat zy gehoirt hadden van den voirfz Placcaten ende Congiegelt, &c. Ende de voirfz Gedeputeerden hebben gefloten dat men 't felfde Gei'crift ouergeuen ende 't recht van den Lande voirflaen fal dat zy mogen blyuen in heur oude poffeffie, gewoonten ende Oclroy van de Keyferlicke Majefteyt te mogen -varen fonder Congie of ander Impoften, ende of men enige Vrunden maken ende propyne geuen moeften, 't feluen willen zy nyet gefpaert hebben; daeromme fy concludeerden den Aduocaet elck van den fes groote Steden te geuen op rekeninge thien ponden grooten Vlaems, als men beuinden fal by myn Rekeninge wie betaelt heeft, ende watter vuytgegeuen es by aduyfe van den Gedeputeerden tot my gevoucht, te wetenen Mr. Jooft Bets , van den Eedelen, G. van Poelgeest , Mr. Andries , ende mit hem es gecommen die voirfz Doctoir, ende die van Haerlem fouden een feynden, dat zy nyet en hebben gedaen, Henrick Dircx Burgemeester van Hoiren was gedeputeert, maer dede namaels fyn excufatie, ende Mr. Dirck van der Goude es oick gecommen die altyt by den voirfz Gedeputeerden es geweest, hoewel hy nyet en was gedeputeert, ende es ons oirboirlicken geweest;
Item



i 4°ö )
1535- tTem op huyden es geconfenteert te makéij 5. Wc. * den ommeflach van den Lande, daer vari ick Ömmeflachden Rentmeefter Crifpyn hebbe geaduerteert, van den Dm die te maken ende den Steden Ouer te feyriLande. den na ouder coftumerh
Ciachten tTem die Steden van Delf, Leyden, der Göuouer den J. de ^ Rotterdam , Schiedam, ende andere) Toiienaers.die hem beclaegen van den Tollenaerstot Gdrchum Schoonhouen énde andere, fijn by deri Heere van Aflendelft ende van de Rékencam'ef op te felfde Camere gehoirt, ende heur diffetenten alzoe die diuersch waren, ende Partyeri verleken, dan op enige poincten die fy fullen raporteren.
ia. FA. ten 12. February comende tot Mechelen ,
PRiESEK- hebbe ick van enige fecrete goede Vrienten, den vernomen, dat Nigri ende Schore mit BrieGerit van uen van Credentie vari der Coninginne, gefölPoeigeeft iicjceert by den Treforier Generael Ruffault, gefonden zyn geweeft an den Prefident ende wegen* Raedtsluyden van den grooten Raedt tot Mejvlr! Jooft chelen , om te hebbert heurlieder raedt ende Bets. Mr aduys op het vuytvoeren van den vremde CöJan Tingre]^ ende van den Coren in den Landen vari Da0na Am herwertsouer gewaffen. Contendeferide dat de" llerdam. Keyferlicke Majefteyt wel gefondeert es te orMr. An- detineren fekere Commiffariffen op allen Hadries, endeue{len ende Plaetfen hebbende toelicht, dat Mr. Dirck ondei. decxel van den überté gepretendeert by Goude! die van Hollant, geen Coren in den Landen van herwertsouer gewaffen , gemenget ende Pag. 233. vuyt defen Landen geuoertoftegetranfporteert
eiS



(4*i i
en fouden worden in andere vreemde Landen. i^|s Welcke Cómmiffariffen voir heurenarbeytfou-,2- t€br' den hebben van elck laft vreempt Corehs Ter- Roerende \ we achtien ftuuers, ende Rogge, &c. naer het vuyt: aduenant, als gefpecificeert ftaet in 't concept voeren van of expediënt ons gegeuen om te raporteren. den coren. 4 Ten tweeden', dat men geen Coren of Granen gewaffen in defen Landen, of den Ryn afcommende, fimpliciter vuyt en foude mogen voe| ren in anderen Landen, fonder expres confent 1 van der Coninginne, daer van men foude beI taelen voir 't recht van den Keyfer Congiej: geldt of nyeuwe Impoft, &c. Ende die voirfz ! Prxfident ende veele van den Raetsheeren van t deefcr faken nyet verftaende , dochte 'dat 't I voirfz voirftel zeer redelicken was, ende dat alzoe behoirde te gefchien tot weluaertvan den | gemeenen Volcke, om te fcuwen dieren tydt \ ende omme den Keyferlicke Majefteyt te houden in fyn preeminentie , auctoriteyt ende recht, achteruolgende d'exceptie in 't Oélroy by de Keyferlicke Majefteyt in denjaare 1531. || geftelt. Maer die Procureur Generael die de voirfz fake in den jaare 1531. deur Inftruftie van den voirfz Treforier beleet hadde, heeft . dat intereft van den Lande van Hollant (?'t welck tot geheele ruyne commen foude ) in 't ; lange verhaelt, ende oick het grote quaet dat : by den opftellen van den voirfz nyeuwichede I foude mogen commen: insgelicx fynder enige geweest van den Raede die 't Lant van Hollant kennen, ende dickwyl van der faken gej hoirt ende oick heur aduys gegeuen hadden in | den voirfz jaere van 1531. waeromme zy in der . h Deel , Gg ft*



(;
mrt faken difcördt waren, ende nyet eyntelickert ia. Febr. geconciudeert hebben gehadt.
15. Febr. f}P ten 15. der voirfz maent, hebben die voirfz Gedeputeerden heur antwoirt op 't voirfz expediënt gecorrigeert by aduyfe van den Vrunden , ende oick wat geaddeert, ende der Coninginne in Perfone ouergegeuen, die de felfde antwoirde gegeuen heeft myn Heere van Palerme , om te vifiteren ende te raporteren. Maer alzoe Nigri ende Schoreabfent toe Mechelen waren, zoe en heeft men öns geen antwoirde gegeuen, nyet tegenftaende dat die Heere van Hoichftraten de faake in deliberatie van Raede , ter prefentie vander Coninginne hadde doen proponeren , aldaer prefent waren die Heere van den opperften Raedt , geheten 1'Eftat, als de Heeren van Naifou, Hoichftraten , Buyren, Bergen , Betieren , Palerme ende Mr. Vincent, die voir't Lant van Hollant hertelicken geweeft, ende uterlickèn geinformeert zyn geweeft tegens deri anderen, als de Heeren van Molenbais, Ruffault, Erafmes, Heere van Winge, Nigri ende Scoren , die hen zeer partilicken tegens Hollant verthoent hebben gehadt. Die Heeren de Hertoge ende Simpi hebben geuacilleert , om dat zy feyden Hollant nyet te kennen noch den train van der Comenfcip.
13. Febr. f~\V ten 23. February voirfz, die voirfz Nigri ende Schoren gecommen zynde, es de voirfz fake weder op een nyeu gedebatteert ter prefentie van der Coninginne, aldaer die re-
mon-



t 4*3 t
monftrantie ende antwoirt van Hollant in 'tlahge gelefen es geweeft, ende die voirfz Nigri 23- ftlfü ende Scoren hebben veele perfuafie gedaen om de felfde te wederleggen ende te brengen tot- Pag. 239. ten Congiegelde van het Coren in defen Landen gewaffen ende cömmende van bouen vuy. ten Landen van Gulick, Cleue, Gelre, ende andere an den Ryn, &c. feggende dat die van eender naturen fouden zyn. Ende van het Oofterfche Coren foudt men mogen vuytvoeren , mits betalende den Gecommitteerden tot ten tóefien als voiren gefeyt es; gemerct de Keyferlicke Majefteyt zyn preeminence hoocheyt ende recht in 't voirfz jaer van 1531. gereferueert heeft gehadt. Daer op die Heeré van Palerme feyde dat de Keyferlicke Majefteyt zyn Octroy ofte Sententie van 1531. den van Hollant hadde gegeuen fimpelicken fonder enige limitatie, maer dat den Treforier feluer de claufule van referuatie daer inne geftelt hadde , 't welck die voirfz Heeren hodrende, hebben dat geuat tot voirdeele van 't Lant vaii Hollant, ende feyden dat zy 't Lant bad kenden dan den Treforier Iluffault mitten voirfcreuen Geleerden, ende allen die ter contrarie wilden feggen, ende en foude nimmermeer lyden dat men 't voirfz Lant fulck ongelick, ende den Keyferlicke Majefteyt fulcken fchande ende fcade doen foude > ende keuen den geheelen dach lanck tegens den anderen tot iniurierens toe; 't welck die Coninginne hoorende , feyde voir expediënt , dat men den Keyferlicke Majefteyt foude aduerteren, om te weten fynder Majefteyts gelieften. Daer Gg a op



r 4*4;
Ï535.1 op die voirfz Heeren feyden, dat zy eerft fien 23. Febr. ende lefen wilden 't gunt dat men fcryuen foude , ende wilden dat men elcx opinie foude feiten by goede fpecificatie, ende den redenen by hemluyden geallegeert, of anders fouden fy feluer fcryuen an den Keyfer, ende toegen dat fy meer die eere ende weluaert van den Keyferlicke Majefteyt ende fynen Landen fochten, dan dit defe nyeuwicheyt voirt hebben geftelt.
54. Febr. HP ten 24. der voirfz maent, myn Heere ^ van Naffau wefende in fyn Logys gelaerft ende gefpoert om te reyfen, zyn by hem gecommen die Heeren van Molenbais ende van Wingen, ende oirlof genomen hebbende, es tot onfer begeerten by hem getreden die Heere van Sart, begerende voir die van Hollant te fpreken, ende myn Heere heeft die beyden geroupen ende gefeyt dat zy de van Hollant foude traclreren achteruolgende d'opinie van den meeften deel van den voirfz groeten Heeren , of hy foude thoonen dat hem leet ware, want hy wel verftaen conde dat dit het voirtftel ende wangunfte was van Ruffault, die men feyde dat hy de ghifte hadde van den Keyferlicke. Majefteyt al wat van den Congiegelde foude commen, daeromme hy partielick was in de fake, ende mitten incommen Vrunden mochte maken , om defe fake te fuftineren. fomma daer es vuytte monde gefproken.
35. Febr. rf~\P ten 25. der voirfz maent February, te wetene op St. Mathys dach, 't welck was
fan-



C 4*5 )
fanderen daechs naer 't vertreck vanmynHee- 1535. re van Nafiau , foe es die Coninginne *geweeft 25« Febr> in den Raedt, aldaer haer raport gedaen es geweeft van elcx opinie , ende gefeyt dat die Heeren voirfz heure opinien fuftineren ende felfs an den Keyfer fcryuen wilden, ten ware dat de Coninginne den Audiencier dede fcryuen elcx opinie ende dat den Brief eerft henlieden verthoont worde , eer men die foude feynden an den Keyferlycke Majefteyt, want die voirfz Heeren feyden vuyté monde, dat die fcriftelicke remonftrantie by den Gedeputeerden overgelevert 1 warachtich ende hemlie- Pag. 340. den kennelicken was, ende noch meer intereft den Keyfer ende fynen Landen opcomen foude indien men Congiegelt ofte Impoft ftelde op 't vrempt Coren in deefe Landen nyet gewasfen; ende geheuchde hemlieden oick wel dat de Keyferlicke Majefteyt in den jare 1531. die van Hollant dat Ocltroy fimpliciter gegeuen hadde, fonder exceptie ofte wederfeggen. Ende dat defelue exceptie by den Treforier Generael Ruffault in Oclroy geftelt hadde geweeft, als myn Heere van Palerme gefeyt ende geconfciTeert hadde in prefentie van den feluen Treforier, die geen neen daer tegens en conde gefeggen , waeromme die Coninginne geconcludeert heeft achteruolgende den meesten hoep die voir Hollant hebben geopineert, die bouen gefcreuen ftaen. Ende daer mede es de Coninginne gefcheyden vuyt den Raedt, ende heeft gelaft myn Heere van Palerme ons Gedeputeerden te geuen antwoirde ter prefentie van den anderen .Heeren die in de Raetca' Gg 3 mer



( 4*6 )
ïS35- mer bleuen, té weetene die Heeren van Buy? %$. Febr. j.en . B€1-gen ? Beueren, Hoichftraten die voir ons fyn geweeft. Molenbais,. Ruftault, Nigri, Scoren ende Wingen die tegens ons zyn geweeft.
Appoinc-UNde feyde de voirfz Bifcop van Palerme deïemerue. fe woerden : die Coninginne heeft op ulieden remonftrantien ende den redenen van dien rypelicken gelet ende gefloten den Keyferlicke Majefteyt van als t'aduerteren, ende haer Majefteyts meninge en es nyet uliedcn te prejudiceren, ende es te vreden dat ghy mit den Coren vaert naer ouder gewoonten, alsghylieden tot noch toe hebt geufeert. Ick hebbe haer Majefteyt gedane! ende allen den voirfz Heeren die daer prefent waren in den name van den geene die mit my aldaer gedeputeert wa ren van 's Landts wegen, als Gerit van Poelgeeft , Mr. Jooft Bets i Mr. Jan Teeringe: Burgemeefter van Amftérdam, Mr. Andries, ende Mr. Dirck van der Goude. Palerme prefenteerde Aele van 't voirfz Appoin clement te geuen of befloten Brieuen. Maer die voirfz Gedeputeerden vonden in beuren Raedt dat zy des geen en begeerden, op datter nyet anders gefcreuen en foude worden, dan by monde gepronunchieert was , elck foude thuys wel gelooft zyn; daer na hebben wy elck in 'tpari ticulier de Heeren gedancl: ende geprefenteert fffopyne. -als hier naer volcht; Naflau ende Hoichftraten elck vier hondert Wagefcots , Bergen ende Molenbais elcx twee hondert , facit twaalf hondert Wagefcots, de Heere van Buyren twee
hon-



C 4*7. J
! hondert carolus guldens , Palerme ende Mr. i<&;
Vincent elcx hondert philips guldens, Mee's-25« Fibr. "
ters Jan Brielis ende Lenart Hardinck elcxvyf:| tich carolus guldens, Nigri ende Score -en wilj den geen geit nemen voir heurlieder rapportI geit, waeromme geconeludeert es elcx tefeynj den twee goede. Amen Ryniche Wyn; bly! kende by een Cedulle by ons allen onderteycI kent in forme van ordonnantie die hy betalen
ende voleomen fal dat hem in fyn reekeninge
ftrecken fal in den ommeflach van den Landen' ; hy den Staten gecontenteert te doene op ten
vyfften February voirfz in den Hage, &c,
j f~\V ten 28. February voirfz, 's Maan dach in,3. Febr.
de Vaftelauont zyn wy gelyckelicken ge1 fcheyden van Bruflel, ende commende 's mid\ dachs tot Mechelen, zoe fyn daer gecommen Cornelis Buyck, ende Jacob Pieterfs vanAmj fterdam , Burgemeefteren , leggende dat de 1 Hertoge van Holften mit hondert ende t'feftich ' Paerden ryckelicken geaccoutreert, hen feg- pag. 24|. ' gende Coninck van Öenemercken gecommen I was binnen Hamburch, ende dat die van Lu' beeck , mit hem getracieert ende heur Ap: poinéfement gemaecf hadden dat fy hebben fouI den Gotlant ende Bordenholm, ende dat men i toefien moeften dat Coppenhauen ende den El» f' boge mochten gevictuailleert ende de Knechten betaelt worden, ende dat de Keyferlicke . Majefteyt de Sonde eerft innenemen moefte ora Heere van der Zee te wefen, of anders de Palsgraue en foude nemmermeer in 't Ryck commen, mit meer inconuenienten. BegerenGg 4 d,e



\S3& de dat wy gelyckelicken mit hem wederomme tofc *?• Feb.r\ Bruflel wilden reyfen om der Coninginne t'aduerteren, &c. Die opinien waren van den voirfz Gedeputeerden dat ick ende de voirfz Doétoir ende Mr. Andries mit hemlieden fouden wederomme varen, ende van 's Landts wegen hemlieden aflïfteren ende 't beft doen. Die Heere van Hoichftraten begeerden dertich Scepen geleent te hebben, de Keyfer fouder Volck opleggen om den voirfz Steden tontfetten ende te victuailleren : waar op wy verclaerden geenen laft te hebben. Scheperus heeft deefe fake zeer benaerfticht an de Coninginne. Ende alzoe wy begeerden te reyfen , zoe feyde ons Hoichftraten dat de Coninginne van den Grauen van Nyeuuaer, Montfort, Rennenburch ende Mr. Godtfcalck Am-, baflaten gefonden an den Landtgrave, Saflen, Brandenburch, ende an andere Heeren ende Steden van Ooften, verwachtede antwoirt wat fy in deefe fake tot voirdeel van den Keyfer pfte Paltsgraue gebefongneert mochten hebben, daer na fy haer foude reguleren, ende. de faken ooftwaerts anltellen ten fyne voirfz, 't welck men noch voir Paeflchen wel vernemen foude. Ick ben t'huys gecommen. den 7. Marty, ende ick reyfde vuyt den 9. February, makende acht en twintich gehele dagen , maer alzoe ick extraordinaris. coften van ouer eyfch, en by nagte te ryzen, hebbe ick gehadt , zoe hebbe ick in myn Rekeninge geftelt drie en dertich dagen , want de Procureur Generaal ende. Mr. Geleyn, die van 't Raedtswegen in defen tydt tot Bruflel. zyn geweeft, veel
meer.



f 4*9)
: meer dagen geftelt hebben dan vuyt geweeft, 153?. om dat zy in periele als ick ouer Yfch zyn ge-aS> F'br' . reyft.
Dachuaert befcreuen in den Hage van wegen der Coninginne, ende gehouden
Vrydachs den 7. Aprilis anno 1535. 7. Jprilis. ftilo Hollandise, voir Palmen;. . dach.
PR^E SENTEN
Van de Edelen, ende
Myn Heere Jan van Mr. Lambrecht, Se-
Duvoirde, cretaris.
.ende Delft. Pag. H%>
Willem van Alckma, Jan Sasbout,
Ridderen. ende
Florys van Kyf houck, Mr. Huge van Eyn-
Caftcleyn ter Gou- ■ de.
de, V%n Leyden.
Gerit van Poelgeeft, Gerit Boeckels, .
ende en de
Adam Verduyn. Secretaris Jacob Dey-
Van Dordreght. manfz.
Mr. Willem Stoop, Van Amfterdam,
ende Cornelis Buyck,
Cornelis Oem. ende .
Van Haerlem. Mr. Andries.
Jan Heere vanScage, Vander Gouwe.
■ Burgemeefter, Mr. Dirck, Penfionaris.
Gg'ff Van



( 47° )
mm Rotterdam. Fan Edam.
f. Aprilis Jooft Janfs , Burge- Mr. Jan , Peiifioriarisv meefter. Munnïckendam. Hooren. De Burgemeefter,
Gerit Brant Dircx, ende.
Fan Envkhuyfen. i Ander , &c.
Die Burgemeefter. . -
^ ^/^V* nuY^en den 7- Aprilis voirfz myn Hee. \^/ re-:van Hoichftraten 's daechs te voiren gearriueert zynde , heeft-den Staten verthoont, eenen befloten Brief van Credentie , gefcreuen tot Gendt den 30.-Marty, houdende op myn Heere voirfz, den Heere van Aflendelft,. ende Mr. Vincent Cornelis Treforier , of op twee van drien; ende alzoe defelue Mr. Yin« c -..cent nyet prefent en was, zoe heeft.de voirfz Aflendelft gepro'poneert van wegen der Coninginne als • Gouuernante in de name van de Keyferlicke Majefteyt , hoe dat de Hertoge van Holflen heeft begonst te traéteren mit die van Lubeeck ende huere Gealligeerde, in meninge die Graué van Oldenburch te verdryuen vuyt Coppen-hauen, ende hem felue.Coninck te. maken yan Denemercken ,'in welcken geualle het felfde gelchiede , die van'Lubeeck geheêlicken 'commen fouden tot heure intentie ofte meeninge , .daer 1 toe zy gecontendeert ende altyt ouer lange jaren om gearbeyt hebben, daer deure deefe Landen , fonderlinge'Hollant, 't welck gefondeert es. op te Zeylage ende Oofterfche. Vaert, geheêlicken daer van verfteeken fouden zyn tot eewigen dagen , dat nyet recuperabel en ware, die Scepen fouden ver-
gaen,



(;
gaén, die Boetsgefellen fullen vcrt'reckcn in . i533« _ anderen vremde Landen , 't Lant fal van Völck 7- Apriliu gefpolieert worden, ende in enige Quartieren onbewoont blyuen ; die Draperien van Hollant daer de Steden by llaen ende heure lallen mede veruallen, die men oiftwaerts p'lach te gebruyken, fullen oick vergaert, mit meer inconuenienten ; 't welck de Keyferlicke Majefteyt bemerckende, tot conferuatie van fynen Landen van Hollant ende andere , zyn Nichte Dochter vanConinckCriftierne, ende fynderSufter zyn Huysvrouwe gehylicht heeft an Freder riek Palsgraue, om dat defelue Palsgraue 't voirfz Ryck van Denemercken foude conquefteren , als de nafte Erfgename in 't voirfz Ryck, daer toe fyne Majefteyt hem alle hulp ende byftant doen wilt. Maer alzoe fyne Majefteyt verde van Huys es, ende groote affairen onder handen heeft, zoe es zyn begeren ende oick Van der Coninginne voirfz, dat die Staten van Hollant defe fake ter herten nemen, ende heure fchade willen heipen fcutten, mits dat fy fullen toemaken ter oirloge vyf en twintich grote Scepen, ende acht of tien geboeyde Scepen , gefurneert mit Gefcut ende dobbel Equippaige van Boetsgefellen, Stycrluyden, ende voir den feluen die Scepen priuanderen van Broot, Bier ende andere Vicfuaillen, tot dat fy des Palsgrauen Knechten tot fes of acht duyfent toe , tot Coppènhagen gebracht fullen hebben, daer Pag. 343; voir die Palsgraue Victaüle befcicken, ende hemlieden van als onderhouden ende betaelen fal, zoe dat dan de Scepen lullen mogen deur de Sonde vaeren of wederomme keeren als rt " ' " hem-



C470
1535-_ hemlieden gelieuen. Ende alzoe die Knechten 7. Jpnlts. angenomen ende op commende wege .zyn , die nyet goet en waren lange in 't Lant hier ie houden. Soe verfochten die voirfz Heere Commiflariflen in den name als voiren, een corte goede vruchtbare antwoirde, ende dat die Gedeputeerden op als rypelick wilden ietten.
/~\P wekken eyfch die Gedeputeerden van den Staten, na corte deliberatie., hebben my heuren Aduocaet doen feggen dat zy nyet gelast gecommen en waren om te antwoirden, ende en hadden oick geen hoope dat zy yet goedts (doende raport) fouden mogen verweruen in den heuren, alzoe deefen eyfch generael ende feer confuys was , ende daer deur commen fouden in oirloge, die men foude feggen te wefen d'oirloge van Hollant, ende die Comenfcepe foude gaen in Brabant, Vlaenderen, Zeelant ende andere Landen , ende en ware de fcade ende coften nyet t'eftimercn, indien enige Scepen achterbleuen, of zeer lange d'oirloge duerde, daer geen verclaringe af gedaen wort wien dat dragen foude. Begerende daeromme hier van ongemoeyt te blyuen gelycken andere Landen, ende dat de Keyferlicke Majefteyt, ofte Palsgraue die oirlogen wilt, hem feluen van Scepen, Gefcut, Boetsgefellen, Sciperen ende Vicluuaillen voirfien willen. Begerende oick dat men belette die Knechten te commen hier in 't Lant, want zy 't felfde geheêlicken verderuen fouden , als men gelien heeft van de voirfz Coninck Criftierne ende fynen Knechten, die meer fcaden gedaen
heb-



hebben anno 1531. dan die Beede ordinaris' 153?; bedragen mach, ende behoirde defe fake an- 7- Aprilis. ders beleyt geweeft hebben , eer men die voirfz Knechten an hadde genomen , indien zy anders angenomen zyn , des zy hoopen neen.
T^Aer op die voirfz Commilfarilfen repliceef^ den, dat 't Lant van Hollant ineffeétmitten voirfz Holften ende fijnen Adherenten irt oirloge es, die Coppenhauen benauwen ende daer de .Sonde te feylen beletten wil, ende zoe verre de Palsgraue geen hulp van de voirfz Scepen en gecryget, zoe fal hy het geconcipieerde Tracfaet mit die van Lubeeck angaen, dat mitte voirfz hulpe belet foude mogen worden, ende de voirfz Hertoge gerelifteert ende verdreuen mochte worden. Als van d'oirloge lange te duyren ende coften van den Scepen, hoepten dat d'oirloge cort geeynt foude worden mit grote macht van Volcke. Van de coften van de Scepen fouden die Gedeputeerden badt weten ende ouerleggen connen dan zy die 't nyet en verllaen, ende en mach geen Hollantfche oirloge heeten, want de Keyferlicke Majefteyt felue mitte Penningen commende van fynen anderen Landen, de hant daer an houden fal , ende beletten dat in andere Landen de Comenfcip nyet commen en fal, daer toe hy al zyn uterfte befte doen fal.
"l^Oir duplycke en willen die Gedeputeerden anders nyet te feggen dan de voirfz inconuenienten , ende dat zy gelycken andere
Lan-



C 474 )
t|8*4 .tanden, oick mitte Penningen van huer Bee7. Aprilis. dcn bphoirden te volfta'en ende ongemoeyt té blyuen , daer van die Beede van het jaer 153 5. ende fes en dertich, noch goet quamen. EnPag. 244. de es hemluyden gegeuen raport tot Dynsdaghe commende in de goede weke, alzoe de fake haest heeft.
J)Ie van Amfterdam ende cleyne Waterlantfche Steden voirfz, es apart gefeyt, dat defe fake hemluyden principalickften roert, ende daeromme de fake vorderen moeten ende heur Scepen tot redelicke huyren lenen moeten mit heur toebehoiren, want indien zy nyet en varen als fy oick nyet en fullen, fy fullen verderuen meer dan mit varen , ende fullen grote last lyden van heure Boetsgefellen > &c^ Daer mede zyn fy gefcheyden;
Dachuaert in den Hage in dé goede weke;
n.Aprilis. T£ Wondaechs den 12. Aprilis,
omme by den Staten te antwoirden op te voirgaende Propofitie daer zy raport af genomen hadden.
PRASENTIBUS.
Die voirfz Eedelen die Van Dordrecht.
in de Propoütie ge- Mr. Willem Stoop i
weestzyn, ende
-j ende daer toe Cornelis Oem*
Floris van Wyngaer-
■ 4èn. Vm



f 475 )
Van 'Haerlem. Jan van Schragen,
ende Mr. Lambrecht.
Van Delft. Jan Sasbout, ende Mr. Huge.
V.n Ley 'en. Gerit Boeckels,
ende Dirck Floris.
Amfterdam. Cornelis Buyck,
ende' Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dirx,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Joost Janfs , Burgemeefter.
Schiedam. 153$. Claes Dircx, Secreta- I2-4'"'««i ris. 1
Gorichem. Volpert Matyfz. i
Hoorn. Mr. Pieter,
ende Gerbrant.
Enckhuyfen. Zeger Jacobis,
ende Jacob Allertfz.
Edam. Mr. Jan, Penfionaris.
Munnickendam. Clas Claes, Out Claes, ende
Cornelis Janfs Reyfer.
Van Alcbnaer. Andries Pieterfs.
TT^Ïe Gedeputeerden van den Staten, heb\_Jr ben eendrachtelickën geantvvoirt , dat hier queftie ende verfouck was van te conquefteren het Coninckryck van Denemercken, 't welck in den macht van die van Hollant nyet Pag. 245. en was te furneeren die Scepen mit hueren toebehoiren,: fulcx geproponeert hadde geweest, gemercf die Coninck van Zweeden die Sonde jngenomen hadde , ende fterck was ouer de Viercich Scepen., waeromme die Gedeputeerde»



( 47$ )
1535. den fullineerdén dat de Keyferlicke Majefteyt 12 Aprilis. 0f d,ie Coninginne befcryuen moefte een generael Dachuaert van allen den Landen' van herwertzouer, gelyck men altyt geufeert heeft alffer ducht van oirloge geweest es , tegens Vranckryck, Engelant ende andere Landen, in wekken faken die van Hollant mitten anderen Landen wel contribueren moeten. Ende alfoo deefe fake van geen minder conditiën en es, foe behoirt men den voirfz Landen oick te befcryuen $ ende wat daer geconfenteert fal worden, daer willen die Voirfz van Hollant gaerne heure portie inne betaelen, ende de fake na heuren vermogen aduanceren. Ende anders en ftaet hemlieden nyet te doen in geender manieren, begerende dit in den beften ouer te willen fcryuen an der Coninginnen: mits oick ouerfcryuende Wat deefe toeredinge wel coften foude , fonderlinge indien de voirfz Scepen achterbleuen , als te duchten ende zeer aparent es, coften foude meer dan vier hondert duyfent guldens behaluen fcaede ende interest.
TYAer op de voirfz Heeren ende Commiffa^ riffen zeyden dat zy nyet en fouden derven fulcx oucrfcryuen, maer dat de Staten 't felfde ftelden by Gefcrifte, ende dat men dat ouerfonden, 't welck zy nyet en twiffelen noch zeer qualicken genomen fal worden van der Coninginne, die fal mogen feggen dat die van Hollant hem feluen nyet helpen en willen , hoe foude zy dan d'ander Landen daer toe kon-. nen induceren. Wekker ander Lande Beeden
hier



hier inrie geemployeert fouden wórden , mit *5B$.. meer induétien. «MM»
T\ Aef op die Gedeputeerden i repliceerden i, dat zy géén' laft en hadden vet te ftellen by Gefcrifte, zoe hemlieden nyet by Gefcrifte gegeuen en hadde geweest;' ende dat-zy hem feluen begeren te' helpen, bleeck daer vuyty dat zy bereyf Zyn te contribueren ende alle affiltentie te doene mitten anderen Landen , den wekken die eere ende proffyt van den Keyfer, zoe wel roert als die van 'Hollant.
; .'ii'i^airio. * hb. au •« oïJ:-" T~Ve voirfz GonlmiiTarifferi feyden geenen laft te hebben anders te proponeren dan zy gedaen hebben $ ende dè- voirfz antwoirt nyet gaerne ouerfcryuen en fouden, begerende dat de voirfz Staten beter rapport doen wilden, ende enich eerlick confent innebrengen , daer men de Coninginne mede mach contenteren * dat men nyet feggen en mach dat die van Hollant hem feluen nyet helpen ofte defe fake nyet vorderen en willen, 't welck defe Landen tot eewige dage tot verwyt ende irrecuperable fca* Vil commen faL riab naii
T\ Ach van" andermael raport ilfer genomen • by den voirfz Gedeputeerden, die luttel hoeps hebben van breder last. Wekken dach wefe fal den sö. deler felfder'ffifteni, fauens in de Herbergen
T)En Gedeputeerden es apart'g'eföyt ende geraden dat zy! inbrengen ende confenteren : I. Deel. Hh fou-



(4?8 )
Ï535- fouden een eerlicke fomme van Penningen orri i*./iprilii defe fake te vorderen, mit conditie zoe verde Pag. 246. alle d'ander Landen daer mede in confenteren elck heur portie naer aduenant. Indien d'ander Landen nyet confenteren en willen, zoe fouden die van Hollant geexcufeert fyn ende heure Penningen behouden, ende fouden alfoe danck begaen fonder coft, want wel te prefumeren es dat d'ander Landen an defe oirloge nyet willen en fullen, &c.
T~)Ie Commilfarilfen hebben gefonden de Sancto Petro, an de Coninginne tot Gendt mitte voirfcreuen antwoirt, ende een Staetken dat defe toeredinge coften foude meer dan vier hondert duyfent guldens.
TN deefe Dachuaert hebben wy Gedeputeer• de op te fake van den Congiegelde van 't vuytvoeren van den Coren gedaen ons raport voir de volle Staten, ende zy hebben geapprobeert ende gelaudeert die propinien den Heeren ende anderen die ons geaffifteert hebben gedaen. Ende es geconfenteert te maken ende te vorderen den ommeflach van den Landen op ten 5. February bouen geaccordeert, ende dat elck fyn achterwefen als Amfterdam fullen inbrengen, ende men falder op delibereren.
TyMem Henricx van Enckhuyfen, es gefeyt dat hy fyn aélie heeft tegens de Stadt Enckhuyfen , of die hem ter Dachuaert tot Bremen anno 1530. gefonden hebben gehadt, om betaelt te worden van fyn Dachgelden, alzoe
't Lant



C 479 )
't Lant hem nyet te wercke geftelt" en heeft, 1535. noch oick die van Amfterdam die den heuren betaelt hebben. •
JQ| Af Glas an de zuydtzyde van der Kercke, begeert by Schout ende Gerechte van den Hage, fullen fy raport doen. ■ Negatyf ut üifra. . . " '
Dachuaert in den Hage
Vrydaechs den 21. Aprilis anno 1530", naer Paell'chen.
1536".
SI. Aprilis. Pag. 247.
■Om ander dë male te ant- >waer zy willen, daer
■woirde op te voirgaen- toe de Staden mochten
de Propofitie van den pref enter en een quote
vyf en 'twintich grote van Penningen, om de
Scepen, tien Boeyarts, Coninginne te contente-
gerufi mit Gefchut , r-en:ttls 'voiren.
Cruyt, dubbelde Man- PR JE SENTEN,
nen van Boetsgefellen , Van de Edelen.
Stierluyden ende Vic- Heere Jan van Duvoir-
taille voir den feluen. de, "Ridder,
Des fal de Keyfer of- Florys van Kyfhouck,
te Palsgraue die Knech- Gerit van Poelgeest,
" ten feluer viStaïlleren ende
ende 't fold betaelen Floris van Wyngaer-
tnit allen heuren behouf- den.
ten, ende fullen de Sce- Van Dordrecht,
pen, de Knechten tot Mr. Jooft Bets.
■ Coppenhauen 1 gebracht Van Haerlem.
hebbende, wederomme Jan van Schagen, ontjlegen zyn te yaren
Hh 2 en-



< 48o )
1536. ende %\.Aprilh. Lambrecht.
Van Delft. Jan Sasbout, ende Mr. Huge.
Van Leyden. Gerit Boeckels,
ende Dirck Floris.
Amfterdam. Mr. Jan Teeing ,
ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dircx,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Joost Janfs, Burgemeefter.
Schiedam. Claes Dircx, Secretaris.
Van Alchnaer. Andries Pieterfs.
Hoorn. Mr. Pieter Jonge,
ende Gerbrant Dircx.
Enckhuyfen. Zeger Jacobfs,
,y. ende Jacob Allertfz.
Edam. Mr. Jan, Penfionaris.
Munnickendam. Claas Claes, ■ ende Cornelis Janft.
Die Gedeputeerden van den Staten hebben eendrachtelicken geperfifteert in heure laetfte voirgaende antwoirde , te weten dat hemlieden in geender manieren geraden en es Scepen toe te reden, of daer voiren te fpreken , noch oick enige fomme van Penningen daer toe te confenteeren. Maer mitte generalité van den anderen Landen van herwertsouer fyn' bereyt te contribueren heurlieder portie naer aduenant foe verde die confenteerden. Anders behoiren die van Hollant mit heure Beeden te volftaen, ende die Keyfer mach defel-



C 481 )
felue employeren , ende mede doen als hy ver- 1536". ftaet dat hy mitten Beeden van den anderen Lan- *KApri1ik den doet, die hy verftaet in deefe fake t'employe- Pag. 248. ren. Begeerende hier van der Coninginne t'aduerteren ende ongemoeyt te blyuen, &c.
J)Ie voirfz Heeren ende Commilfarilfen hebben gefeyt als voiren dat zy deefe antwoirde nyet en derren ontfangen, ende dat zyMr. Pieter de Sanéto Petro mit fekere Inflrucfie gemaecl: tot voirdeel van den Staten gefonden hadden by de Coninginne, om van enige difficulteyt t'aduerteren , den wekken zy wel gemeynt hadden op huyden t'huys geweeft foude hebben gehadt, mit die beliefde van der Coninginne , dien zy oick van vre tot vre verwachten , lallende den Gedeputeerden van den Staten te blyuen, ende te verwachten zynder compfte, behaluen Delft ende Leyden nagefeten fal men terftondt befcryuen wederomme te commen.
Op defen dach es conclufie genomen by den Staten op ten nauolgende Poincjen , ut fequitur.
TE verfoucken an myn Heere van Hoich- Utrecht aa ftraten Stathouder, dat hy het Oétroyft°l|!,nc ende beliefte van den Keyferlicke Majefteyt,t,annexe" ' roerende die annextie ofte unie van Utrechtren' mit fyn platte Landt, an't Landt van Hollandt.
TNsgelicx van de Scepen vuyt defen Landen Van deSce* te mogen Vracht laden in Spaingen, nyetpen in tegenftaende die pragmatique by.den Scippers Spainsen ■ Hh 3 vanSdS,0.860



( 482 ;
l53<5. van Spaingen ter contrarie vercregen , dewelc<L\.Al>rilis. ke die Keyferlicke Majefteyt gelirniteert ende geextendeert fouden hebben defe Landen van Hollant daer nyet inne begrepen te wefen , oick achteruolgende den Brieuen van defe twee faken wefende in handen van myn voirfz Heeie, dien zy bidden dat hy ter executie wilt ftellen.
Dit es myn Heere op 's anderendaechs by den Eedelen ende Steden Dordrecht , Haerlem ende Amfterdam, in abfentie van d'ander verthoont, achteruolgende de voirfz conclufie, ende hy heeft beloeft zyn Memonen ouer te fien, ende mit die van Utrecht te fpreken.
Omme- TTem es oick eendrachtelicken geconfenteert flacht'exe-A dat de Rentmeefter fal fommeren ende executeren. cuteven den ommeflach geconcipieert den 5, • February voirfz, mits daer inne Hellende die propinien ofte gratuiteyten fichtent tot Bruflel by den Gedeputeerden beloeft ter caufe van den Congien ende vuytvoeren van den vreemp* de Coren, die 't Landt geaflifteert hebben in heur Oclroy. Maer van nyeuwe gratuiteyten als by den Audiencier Penfart geeyfcht, esneDriehon-gatyf. Mitsgaders :die drie hondert dertich dertdertich Rynsgulden geeyfcht ende verfcoten by die gulden ver- yan Amfterdam in.de affairen van Ooften. fcoten by "Waeromme elck gefeyt es dat zy nyet gelden ctan'en fullen in ^e vyftich Rinsgulden tfiaers van Pauwels van Verffelen by den vyf Steden verfegelt; beloepende de portie van. Amfterdam ° vier



C 483 >
vier Rinsgulden tfiaers in de loopende Ren- 1535. ten, die oick in de loffinge nyet gehouden en21 AprMu zyn.
TTem het Glaes geeyfcht by die van den Ha- Glas van ge in de zuydtzyde van der Kercke, esoickden HaSe* negatyf.
TTem my es gelalt. te teyckene de reyfen van Reyfen te •"■ den Gedeputeerden'die bouen geweeft heb-teyckeDe* ben of reyfen fullen, nyettegenftaende datint>ag. a4p. 't voirleden jare daer queftie af es geweest. Ende dat Bets myn reyfen teyckenen fal indien ick 't verfoucke , 't welck ick verlucht ende hy geteyckent heeft eens, ende daer naer en hebbe ick Mr. Claes Bartolomei die in Bets plaetfe gecommen es nyet verfocht te' teyckenen.
Op den 24. Aprilis anno 1536. de voirfz Mr.H Aprilis. Pieter de Sanclto van der Coninginne gecommen zynde.
HEbben die Graue van Hoichftraten Stadthouder , die Heere van Affendelft eerfte Raedt in Hollant , ende Mr. Vincent Cornelifs , Raedt ende Gecommitteerde van der Finantie der Keyferlicke Majefteyt, den Gedeputeerden van den Staten van Hollant in den Hage vergadert zynde, vethoont vuyt cracht van een Credentiebrief van der Coninginne , gefcreuen den 20. der feluer maent tot Daynze, hoe dat hare Majefteyt mitte voirfz antwoirde van den Staten haer ouergefonden nyet Hh 4 te



'jgft. te vredeu en es, alzoe de Keyferlicke Maje*4' p- fleyt, die Coninck van Roemen ende haer Majefteyt gefloten ende gedelibereert zyn, den Palsgraue afliltentie te doen tegens den Hertoge yan Holften , ende hem te brengen in 't Ryck van Denemercken, daeromme fy wilt dat die voirfz Staten t'heurlicder coften toemaken ende reden fullen van ftonden an mit aïder diligentie , dertich grote Scepen ende twaelf Boeyers mit dubbel Equippaigne van Boetsgefellen, Stierluyden, Scipperen , Viétuaillen, Gefcut ende Cruyt, om vier duyfent Knechten te brengen binnen Coppenhauen in Denemercken , welcke vier duyfent Knechten alleen verfoult ende gevicluailieert fullen worden by haer Majefteyt, die op commende wegen zyn, ende by faulte van dg voirfz Scepen, het platte Lant van Hollant grote cost ende fcade andoen lullen, dat beter verhoet ware, mit meer verhaels.
J£Nde alzoe defe Petitie van vyf grote Scepen ende drie Boeyers vermeerdert ende groter was dan d'eerfte bouen-, ende dat dit comminatie was ende tot vorder verloop mochte commen. Soe hebben die Gedeputeerden die in de meninge waren bouen te feynden, op dat zy nyet behaelt en fouden worden van der Coninginne dat. zy dit anderde mael nyet geraporteert en hadden, &c. begeert raport tot ten 28. Aprilis toe, hoewel zy wel willen dat zy geen anderen last.gecrygen en fouden. En-, de, den Raedt heeft Mr. ReynierBruntmitMr. Pieter de Sanéto mit fekere Inftruétie gefonden, |erftont an de Coninginne. Dach;



c 485;
1 ' Dachuaert in den Hage 1536.
%%.Aprilisy
Öp ten zS. Aprilis voifz , Pag. 250.
op het fcriuen van der Coninginne hief voiren verhack.
PRiESENTIBUS
Heere Jan van Du- - ende
voirde, Jan Sasbout.
ende Van Leyden.
Willem van Alckma , Gerit Boeckels ,
Ridderen. ende
Florys van Kyfhouck, Mr, Symon.
Gerit van Poelgeest, Amfterdam.
Adriaen van Matenes- Mr. Jan ïeing Doc-
fe, toir,
Floris van Wyngaer- ende
den, Mr. Jacob HuylTeü ,
ende Burgemeefters,
Adam Verduyn. Gouwe.
Van Dordrecht. Jan Dircx.
Mr. Jooft Bets , ende
ende . Mr. Dirck.
Damas Philips, Horen.
Van Haerlem. ISlr. Pieter die Jon-
Mr. Lambrecht, Se- ge.
cretaris. Edam.
Delft. Frederick Symon.
Mr. Huge van Eyn- Munnickendam. deCornelis Ryfler,
Die voirfz Gedeputeerden hebben ter antwoirt gegeuen dat defe Petitie zeer conHh 5 fuy»



f 486;
fuys es ende geen ander antwoirt en fouden $8,Aprilis. konnen geue.n dan fy gegeuen hebben, van mitte Generalité van allen d'ander Landen des Keyferlicke Majefteyts van herwertsouer te doen als een goet Lidt, want den 'Landen van Hollant buyten dien nyet mogelickèn en es te doen, om veel redenen die by Gefcrifte geftelt ende den Staten rypelickcn geuifiteert fyn geweest, om der Coninginne te remonftreren , op dat Hollant vuyter oirloge blyuen mach , ende dat die Knechten in 't Lant nyet en gaerden. Ende oick te remonftreren dat de Knechten van den Hertoge van Holften ende van Gelre tot twee duyfent toe gemonftert ende in 't Graeffchap van Benten lagen, die in Hollant fullen llaen als des Keyfers Knechten t'Scepe fullen zyn.
T\Ie Gedeputeerden die mit my geweest zyn tot Bruflel zyn van de Eedelen Gerit van Poelgeest ende Adriaen van Matenefle. Van Dordrecht Mr. Jooft Bets. Haerlem Mr. Lam* brecht, Secretaris Delft Mr. Huge van Eynde. Leyden Mr. Symon van Aflendelft. Amfterdam Mr. Jan Teyng, Jacob Huyfen Burgemeefteren ende Mr. Andries, Penfionaris, die van Oudenarde quam. Van der Goude Mr. Dirck, en van wegen den cleyn en Steden die Burgemeefter van Enckhuyfen.
TTem welcke Gedeputeerden Sondaechs den laetften Aprilis fauens late gecommen zyn Fag. 251, binnen Bruflel, verftaende dat de Coninginne daer zyn foude Dynsdaechs den a. May. Daer-.
om-



C 487 )
omme- zy een Bode te paerde mit mynen Brief 1536. gefonden;,'es geweest tot Oudenarden an den s3.4>n7&, voirfz Mr. Reynier Brunt ende de San&o , om te weten of zy ouer Bruifel by ons commen fouden, indien nyet, ons te willenaduerteren van heure befongen ende antwoirde.
TTem op te voirfz 2. May voir middage om- 3. May:
trent acht vuyren, es Mr. Andries by ons tot Bruifel gecommen, feggende dat hy last hadde te feggen den Staten van Hollant, dat de Coninck geaduerteert was van heurlieder comité, ende dat zy wederomme te ruggetreeken fouden fonder by haer Majefteyt te commen , want zy den voirfz Brunt ende de Sancto wel verllaen ende hemlieden last gegeuen hadde die gereeden waren ouer Gendt, ende dat nyettegenftaende den remonftrantien ende fwaricheden , haer Majefteyt wilt ende lafte den Heere van Hoichftraten mit den Scepen ende ander Equippaige voirts te gaen ende tot erfeéle te ftellen, <?cc,
ITem op namiddage zyn Poelgeest , Bets, Teyng, mit my, geweeft by Palerme, daer wy onfen last mit monde verthoont hebben, begerende adrelfe ende gehoirt te zyn by der Coninginne, nyettegenftaende 't raport van Mr. Andries voirfz. Daer op Palerme antwoirde dat hy nyet by geweest hadde daer hem dat gelaft was, waeromme hy ons remitteerde an den Hartoge van Aerfchot dat wy hem fpreken ende beyden onfe befloten Brieuen van den voirfz Commiflariffen gefcreuen an der
Co-



( 488 ;
1^6. Coninginne , hem prefenteren foude om an 3. May. haer Majefteyt te befcicken, aldaer comende foe Hiep de Hertoge, ende daer naer fyn daer gecommen ende by hem gegaen op te Camer, eerst de Heere van Molenbais, die wy fommierlicken verthoonden dat ons onmogelicken was te doene die wille van der Coninginne, mer mitten ander Landen wouden wy thoonen te wefen goede Onderfaten , begerende ons t'addrelïèren an hare Majefteyt om te remonftreren onfe redenen ende periclen daer't Lant van Hollant inne was, ouermits den twee duyfent Knechten van Meynart van Ham in den name van den Hertoge van Holften, ende Molenbais fclïeyde van ons, als haeftich te gaen by den Hertoge, leggende daer fyn wel ander nyeumaren ende veranderinge van de faken, of diergelicke woort. Daer na fyn op des Hertogen Camer gegaen den Treforier Generael die wy nyet en feyden, alfoe ick hem in 't pasferen tot Mechelen gefproken ende van als geinformeert hadde; daer na quamen Nigri ende Score die wy oick gefproken ende onfe twee Brieuen gegeuen hebben om te geuen den Hertoge indien zy daer raedt bielden, of der Co. ninginne, ende dat wy gehoirt mochten worden. Tewylen zy bouen waren quam Mr. Rombout Secretaris by ons beneden in de Saele, ende vraechde ons na die fituatie van de Plaatfe van Almeloo, 't welck wy vermoeden ofzy tydinge hadden van den voirfz Knechten, alzoe Jorys Otte de Bode gecommen was, ende dat 't felue wefen mochte dat Molenbais feggen wilde van veranderinge. Maer in 't fcey, den



x 489;
den ende de Heeren afcommende, feyde Scho- 153& re dat Molenbais gaen foude by Coninginne 2' MaJmitten Brieuen, ende dat wy in 't Hof fouden verwachten antwoirde. Ende in \ Hof wefende es daer de voirfz Secretaris gecommen mit beyde die Brieuen, feggende dat wy hem fouden volgen by de Heere van Palerme als pag. 359. wy deeden, ende Palerme feyde ons dat hy op 's anderendaechs (feq. Crucis) foude: gaen by der Confnginne, ende ons dan geuen antwoirt. Op Crucisdach namiddage es by der Coninginne geweest, ende .heeft ons gelaft by Mr. Symon te commen 's anderendach, te weten Donderdaechs te acht uren in fijn Huys, ende daer commende zoe was hy te leven uren ontboden by der Coninginne, ende te .thien uren van daer commende, deede hy fyn■excufatie dat hy vrouch te Houe geweest hadde,, ende dat hy noch geen Milfe gehoirt en hadde, dat wy daeromme patiëntie hebben wilden tot namiddage. Ende te twee vuvren zyn wy allegader by hem geweeft, ende heeft ons geparfuadeert mit veele redene dat Hollant die Scepen toemaken ende voir refponderen moeften. De Keyferlicke Majefteyt fouder zyn oirloge af maken ,■ ende zoe doen dat 't Lant te vreden zyn foude, welck Lant van Hollant bouen allen daer by geproffiteert foude worden, alzoe zy dyckwyl gefeyt hebben dat alle heur weluaert hangende was an Ooftlant ende an de Vaert, &c. Wy fuftineerden onfe Inftructie die wy hem by Gefcrifte ouergegeuen hadden, ende alzoe wy anders nyet en conden verweruen, zoe baden wy te weten wat de Conin-
gin-



( 49° )
1536. gïnne m dele iaken^ doeh wilde, ende den voirfz 2. May. twee Commilfarilfen geantwoirt mochte hebbem Daer op hy mit dificulteyt ende in 't fecreet feyde ^ dat de Coninginne laft hadde gegeuen te belaften die Domeynen vart den Keyfer in Hollant omme mitte Penningen dien oirloge te doem Daer mede fyn wy gefcheyden* Ende fauens commende tot Mechelen hebbe ick myn raport gedaen an de Heere van Nasfou > ende 's anderdach vrouch zyndêr by geweest Bets ende die van Amfterdam 3 ende hy begeerde dat men van hem.nyet en wilde boetfcappen, het waer genouch dat hy goet Vriendt Brant van "was van Hollant, i &C, Comende t'AntwerDeift op pen hebben wy tydinge van den Brant van Ciucis. Delft vernomen. Ende Saterdach den 6. May hebbe ick myn raport gedaen an Hoochftia* ten, &c4.
Dach*



f 491;
Dachuaert befchreuen in den Hage *$3<ï.
24 May.
's PVoonSdachs den 24. dach van ' Meye anno 1536.
tot verfouck van der Stede van Amfterdam die den Gedeputeerden van den Raedt ten verfoucke van de Coninginne nyet en hebben willen toelaten te equipperen ofte toeruften den voirfz dertich Scepen van < oirloge op cost van den Keyferlicke Majefteyt, ten ware dat zy eerften mit den Staten van Hollandt communicatie gehouden fouden hebben gehadt.
PR/ESENTIBUS. Van de Edelen. Van Leyden. pag. 2„
Adriaen van Matenes- Gerit Boeckéls, fe - ende ende ' Dirck Floris. Florys van Wyngaer- Amfterdam. den. Mr. Andries, Penlio-
Van Dordrecht, naris. Mr. Jooft Bets. Vander Gouwe.
Van Haerlem. Willem Jan , BurgeMr. Lambrecht , Se- meefter.
cretaris. Van Rotterdam.
Van Delft. Jooft Janfs, Secreta-
Vranck Pieterfz, ris;
ende Schiedam. Mr. Cornelis Aerts. Claes Dircx, Secretarie > ji&ó3> lil: rifi-v-. tn. %'6
Co-



( 492 )
- xe,%6. Gorichem. Hoorn-.
24. May. Adriaen Janfs, ' Heyndrick Difcx.
ende 'Enckhuyfen.
Volckart, Secretaris, Ende andere.
Die Gedeputeerden gehoirt hebbende die' redenen waeromme die van Amfterdam wel wilden dat geen Scepen van oirloge in Hollant toegerust en foude worden, hebben gefeyt dat alzoe de Coninginne propoest gemuteert heeft, ende' gerefolueèrt es de Scepen toe te ruften tot coft van den Keyferlicke Majefteyt , daer die Heere van Beüeren die Ouerfte af fyn lal, 't felue Wel lyden mogen, behou^ delicken dat Beueren hem nyet dragen en fal als Admirael, fonderlinge ouer den Onderfaten van Hollant, in wekken geualle zy appelleren ende hem oppoferen fouden móeten, tot conferuatie der Preuilegien van Hollant, die geen Admirael en kennen. Behoudelicken oick dat die Equippaige ofte toeruftinge oick gcfchie in Zeelant, daer veele vreemde groote Scepen zyn badt dan in Hollandt, voirfien van Gefcut, Volck, ende andere Gereetfcap tot oirloge dienende, begeerendè'an'den Raedt 't felfde alzoe te verfoucken an de Majefteyt van der Coninginne.
MeynartTTem alzoe 't Lant van Hollant open kyt ortvan Ham. ■*■ gedefendeert van Volck te paerde ende te voete. Ende dat Meynart van Ham mit drie duyfent Knechten kyt in den Dam voir Groeninge, hem. feggende te wefen een Coninck van der Scippen, een geelfel Gods, die 't al om»
gra~



( 4?3 )
gratiën ende deftrueren fal , ende oiqk dat.hy ifft*.
; een Capiteyri ende Gealligeerden es mitten 94- Mtr3<
\ Hertoge van Holften* ende gefcreuen heeftan de Stadt Amtterdam, dat indien enige Scepen van oirloge toegeruft worden, hy defelue Stadt mitten Ommelanden ontfeyt te vier ende te fwaerde. Verfouckende daeromme die Staten Detentie»
! an den Raede te fcryuen an de Coninginne > Lande? ende te veffoucken dat haêr Majefteyt den
ll Heeren van Buyren als Cappiteyn, ende Hoichftraten als Stadthouder expreffelicken laften
i ende beuelen wille zoe veel Volcx te paerde ende voete an te nemen , dat genouch zy om Hollant te defenderen, als zy voir de Keyfer-
; licke Majefteyt verantwoirden fullen willeak Ende te beletten daer deur den voirfz Meynart
! geen andere argre nyeuwe Seele op en fta dan-
; der geweest es.
TNsgeÜcx oick te fcryuen dat haér Majefteyt Delft te A den Gedeputeerden van Delft corte ende •uccureten, goede expeditie doen willen, ende fulcke grai cie, dat de Stadt haftelicken wederomme op■ getj-mmert ende gepopuleert mach worden. 1 Want wille die Heere van Gelre Gealligeerde i van den Coninck van Vianckryck ende Hol* ften, mit Meynart, lichtelicken Delft innenei men , ende Delfshauen fterck maken foude, dat de Landen Brabant, Vlaenderen, Hollant ende Zeelant tot malcauderen nyet commen, noch den Stromen nyet gebruycken en fouden mogen, &c. Ooick dat men letten wilde omme enige Scepen te leggen op die Suyderzee* pag, de, tot deffentie van defelue, &e. i. Déél, li Op



C494)
153$. f\? welcke remonftrantie ende verfouck, myn 44. May. Heere van den Raede van Hollant geantwoirt hebben, dat zy fcryuen ende yemant van den Raedt an de Majefteyt van de Coninginne fcicken fullen, aduerterende van al dat voirfeyt es. Maer alfoe de faken groot ende laftich zyn, begeerden dat die voirfz Staten oick enige vuyt hemlieden deputeren an de Coninginne ende an de Heere van Hoichftraten, ende by fyn aduys voirts an de Heere van Buren Capiteyn Generael die tot Utrecht ende Buyten zyn, dat fy gefaemptelicken oick an de Coninginne fcryuen ende verfoucken wille benei te hebben Paerden ende Knechten an te nemen, zoe veele van noode wort tof defentie van den Landen, ende te beletten het quaet dar op handen es<
l"}Aer op die Staten geantwoirt of gerepli^ ceert hebben an de Coninginne nyet te fcicken, om dat zy in de laetfte reyfe geen gehoir tot Bruflel gecrygen en konden op heur excufatie, waeromme hem nyet geraden en was de voirfz Scepen te equipperen op hueren coft buyten andere Landen , 't welck alzoe eerft van haer Majefteyt geeyfcht ende verllaen was. Maer de voirfz Staten fouden gaerne fcicken t'Utrecht an Hoichftraten, ende voirts tot Buyren , daer toe zy gedeputeert hebben tot my Florys van Wyngaerden, Meefter Jooft Bets, ende Adries Penfionaris van Amfterdam, Ende die voirfz Heeren ons gehoirt hebbende , hebben vuyt eenen monde alleens geantwoirt, feggende dat zy al dat voirfz es wel wiften,



C 495 )
( ënde dat de Heere van Gelre gereetfcap maec- 153& I te die ouer de fes hondert Paerden gemonftert 24- Ma]t | hadde t 't welck zy an der Coninginne gefcre' uen ende last of cömmiffie verfocht hadden van Paerden ende Volck an te mogen nemen, maef haer Majefteyt en hadde daer noyt antwoirt op 1 gefcreuen $ ynimers haddé gefcreuen dat bey1 den die voirfz Heeren heur Benden van den» ! Paerden feynden fouden by den Stadthouder
I van Vrieflant, dien fy laft gegeuen hadde te f!aen den voirfz Meynart, recht of hy lichtelicken te ilaen ware ende geflegen foude willen zyn, 't Lant van Hollant te voiren geuende
! de Heere van Gelre, die lichtelicken daer inne foude mogen llaen. Daer op beyde die Heeren wederomme gefcreuen hadden j dat zy heur Beriden nyet van hem fouden laten gaen *
: ende 't Lant in hazart ftellen, ten ware dathare Majefteyt hemlieden fonde een Aéte mit expres beveel ^ belouende dat zy van alle inconuenienten die fouden mogen opcommen, geexcufeert fouden worden voir den Keyferlicke Majefteyt * die hemlieden toelicht van Hollant
II ende andere beuolen heeft. Ende hadde alsnoch begeert gelaft te zyne om Volck an te
1 nemen als voirfz es , maer en hadden geen hoope dat hemlieden enige laft of fecours van
i bouen commen foude, ende én wiften geenen •| trooft* dan dat hemlieden dochte.dat die Sta-
I ten ouerleggen ende raedt fbucken wilden om Geldt, zy wiften raedt om Paerden ende Knechten , dewelcke hebbende, foude huer Perfoens nyet fparen, ende moeften zoe fterck zyn dat
' zy in eenen hoep mochten leggen in GelderIi 2 lande



(49*)
\&6. landt voir 't hooft van den Vyanden, dat waer 24. May. het fekerfte ende minfte cost, dan alle de Frontieren te befetten daer geen courfen mede belet en foude worden. Beyden de voirfz HeeP-g. 255- ren hebben oick zeer misprefen die toeredinge van den Scepen, daer een nyeuwe oirloge mede verweckt wordt , ende wel hadde mogen vertrecken tot bequaemder tydt. Soe dat de voirfz Heeren wel accordt fchynen te zyn, ende feyden van als geaduerteert te hebben de Graue van Nalfou die van heurlieder aduys wel es.
WY voirfz Gecommitteerden hebben extraordinaris coften gehadt van tuflchen beyden den voirfz Heeren te reyfen. Ergo gefloten te -ftellen acht dagen voir vacatiën.
TErftont hier naer es de Heere van Buyren gereyst.te Houe, aldaer tot Bruflel een generael Dachuaert befcreuen es van allen den Landen van herwertsouer , behaluen Vrieslant, Oueryflel ende Utrecht.
Dachuaert generael van allen den Landea van herwertsouer , tot Bruflel befcreuen te wefen by de Majefteyt van der Coninginne
is. Den 1Z' 2uny anno I53<?'
Om te anhoiren hueren Keyferlicke Majefleyïï lafi by de Heere van Ende de Cancelier van Reuh gebracht van den éer Ordre Nigri, heeft



( 497 )
de Propofitie gedaen V Woonsdaechs den 14. Juny op Sacramentsauent, daer toe ick my refereere om der cortheyt , zoe defelve elck Lant gegeuen es by Gefcrifte. Ende Vry daechs den 16. Juny, es ons van Hollant gedaen een Peti-tie van hondert twintich duyfenr gulden eens gereet te betaelen , d'een helft Bamifife ende d'ander Lichtmijfe naeftcominende. Ende hondert duyfent gulden tfiaers tot fes jaeren toe voir ordinaris Beede , beginnende ends verfchynende den eerften termyn van een half jaer St. Jan 1537., alzoe Kersmiffe 1536. den laetflen termyn van de oude Beede fal expireeren. Ende dat de Staten van Hollantfouden willen verfegelen op te felue ordinaris Beede fes duyfent guldens tfiaers, ter loJJe li
den Penninck feftien., 1536.' omme mitten gereden 12, Jun^ Penningen in de oirloge te mogen behelpen.
, Welke Rentegeloftfullen worden mitte feluê ordinaris Beede tot ticken termyn naer aduenant daer de Steden de Penningen af in handen houden fullen om te lofifen, daer de Majefteyt van de Caninginne Acte van genen fal, &c. oick by de corte propofitie blyckende. Ende begeerde een goede vruchtbare antwoirde binnen vyf' tien dagen , djer haer Majefteyt zyn foude. PRESENTEN,
Gedeputeerden van d$ Edelen
Heere Willem van Alckma, Ridder, ende
Gerit van Poelgeeflr.
■ Van Dordrecht. Die Schoutet Jacob
Willems, ende Mr. Jooft Bets,
3 V<m



( 498 ;
1536. Van Haerlem. n. Juny- Jan van Scagen, BurPag. 256. gemeefter, ende Mr. Lambrecht, Van Delft. Jan Dirx,
ende Mr. Huge.
Van Leyden. Mr. Symon van Aflendelft.Van Amfterdam. Cornelis Buyck,
ende Mr. Andries.
Gouwf. Mr. Dirck, Penfionaris.
Die voirfz Gedeputeerden van den Staten van Hollant, feyden geenen last te hebben om t'antwoirden, maer fouden gaerne doen goet rapport, haer Majefteyt aduerterende dat de Heere van Gelre ende van Holften waren verclaert te zyn voir den Coninck van Vranckryck, mitsgaders de Hooftman Meynart van Ham die mit drie duyfent goeder Knechten lach in den Dam voir Grueninge , dewelcke die Stadt van Amfterdam mitten Ommelanden, 't welck te verllaen es geheel Hollant, ontfegbrief gefcreuen hadden, indien zy enige Scepen toeruften ofte affiftentie deeden tegens de voirfz van Holften. Verclaerden oick dat alzoe de Keyferlicke Majefteyt in fyn fubjeétie genomen hadde de Stadt van Grueninge, die voirfz Heere van Gelre qualcken te vreden was, ende fyn die Coopluyden wefende tot Dordrecht ende elders befcreuen van ftonden an t'huys te commen« dat nyet te gefchieden en plach, alfoe die Qelderfehe fes weecken na indiétie van oirloge, vry conuerferen mogen binnen Dordrecht na heur Preuilegie. Ver-
claefc



( 499 )
claerden oick dat de Heere van Gelre fes hon- 1536. dert Paerden gereet hadde ende alle fyn On-1-« derfaten op befcreuen hadde, daer vuyt wel te dencken ftont dat hy een cours foude doen op den voirfz Landen, die fcandelicker ende fcadelicker der Keyferlicke Majefteyt ende fynen Landen zyn foude, dan aller d'eere ende proffyt die fyn Garnifoenen in Vranckryck behaelen fouden mogen. Verfouckende daeromme dat hare Majefteyt den Heeren van Buyren als Capiteyn Generael, ende Hoichftraten als Stadthouder, laften ende beuel geuen foude van Honden an mit alder diligentie an te nemen zoe veel Volcx te Paerde ende Knechten te voete, daer zy 't voirfz Lant mede defenderen, ende voir de Keyferlicke Majefteyt verantwoirden fouden willen, fonder welcke defentie die voirfz Gedeputeerden duchten dat haer Majefteyt de voirfz Petitie nyet en foude vercrygen.
XJAer Majefteyt repliceerde dat die Gedepu* teerden fouden willen confenteren ende haer laten forgen voir Gelre, hoopendede Keyferlicke Majefteyt foude foe exploiéteren, dat Gelre hem nyet roeren en fal. Daer op wy dupliceerden dat den Hertoge wel Geldt heeft, ende te duchten es dat hy nyet vrefen en fal , maer fal onfprekelicke fcaede doen, daer die van Hollant nyet op ruften en mogen. Ende alzoe haer Majefteyt haer verftoort mochte hebben van veel replieken, zoe fijn die Gedeputeerden vuyte Camer gegaen.
li 4 Op



0P s atlderc"daechs hebben zy vergadert by *T de Heere van Naffou, Buvren ende Bre-
deroede, verthoonende de voirfz antwoirt, begerende dat zy als Ingelanden fouden de Majefteyt van der Coninginne informeren, om te Pas- 257. commen tot onfe voirfz verfouck, of dat zy ons fouden willen maken een pays mitte Heere van Gelre, of dat zy fouden willen 't Lant felue defenderen, 't welck beter ware dan dat die Vyanden fouden nemen, die voirfz Heeren fouden de Coninginne informeren of feluer comen defenderen, maer moeften de Staten het Geldt vinden waer mede. Ende hebben zoe veele gedaen dat de Coninginne op Sondaechs den 17. Juny op te Galerie, ter prefentie van Buyren, Bergen, ende de Heere van Noercarmen, ons luyden beloofde, de Heere van Buyren van ftonden an te feynden tot onfer defentie, ende wes Penningen hem gegeuen fouden worden totter defentie, foude haer Majefteyt ons doen corten van 't gunt dat wy confenteren lullen in de voirfz Petitie, daer mede wy gefcheyden zyn, hebbende oick communicatie van Delft dat zy Tol vry oner al mochten vaeren die ich heur fake wel hebben voirgeftaeu,
QyV 's anderendachs zyn de principaelfte van den voirfz Gedeputeerden mit my geweest by de Heere van Buyren, ende hebben gefeyt dat indien hy een pays mochte gecrygen mit Gelre, 't Lant foude hem een goede eerlicke propyne doen, alzoe hy te voiren gefeyt hadr de dat hy wat hoope hadde,
, • En*



( Soi }
J7Nde de voirfz Heeren hebben mitten ande- 1535. ren Gedeputeerdens gefloten indien 't oir-1»« Jun$ I loge moet fyn mitten Gelderfchen, dat men
die twee termynen van de ordinaris Beede ver1 fchynende St. Jan ende Kersmilfe 1536, fal 1 opbrengen tot defentie, nyet afcortende dan
dat in de A£te van der Beede gefpecificeert,
ftaet, 't welck men Willem Goudt fal denun; chieren, utfadtum efl.
Dachuaert in den Hage
Den 26. Juny voirfz fc. Maendachs, 26. Jmy.
I om t'antwoirden op te voirfz propofitie „ende eyfch van wegen der Keyferlicke Majefteyt by der Coninginne gedaen.
PR^SENTIBUS Van de Edelen. ende Heeren Gerit van 'Af- Adam Verduyn.
fendelft, Van Dordrecht.
Warmont, Damas Philips,
Alckma, ende
ende Bets. Lochorst, Ridderen, Van Haerlem*
Kyfhouck, Wouter van Beke-
i Poelgeest , fteyn, Floris van Wyngaei- Gerit van Zuyren s
den, ende Adriaen van Matenes- Mr. Lambrecht. .1 fe, Delft.
Mr. Cornelis Aerts; li 5 et*



C 502- )
i$i,6. ende 96. ijfiny. Jjeyndrick Aertfz , WVesmeefter. Van Leyden, Dirck Floris, ende Jan Boeckels,
Van Amfterdam. Beyde Claes Gerits,
Peg, «8. ende Mr. Andnes.
Vander Gouwe. Willem Jan, Burgemeefter.Van Rotterdam* Joost Janfs.
Schiedam. Claes , de Penfiona* ris.
Gorichem. Huge van Seuenbergen.Van Alckmaer. d'Oude gewoolicke Burgemeefter. Horen, Henrick Dircx,
ende Gerbrant.
Enckhuyfen. Frederick Zegerts.
Die Eedelen ter coreétie van den Steden, hebben by maniere van aduys vuytgeilagen fonde te opinieren, dat men in de plaetfe van de hondert twintich duyfent begeert voir extraordinaris Beede, hoewel zy die nyet zoe genoemt en willen hebben, men foude mogen confenteren tachtich duyfent guldens, tot affiftentie van der oirloge, alzoe de Keyferlicke Majefteyt feluer te Velden es, ende dit tot defentie van Hollant , alzoe die Coninck van Vranckryck deur fyn Gealligeerde van Gelre ende Holften daer es, als de voirfz Coninck es top ten Frontieren van Vlaenderen, Henegouwen , &c, Ende Hollant verloren, meer fcade ende fcande voir den Keyfer ware, dan men in Vranckryck foude konnen gewinnen. Daeromme indien de fake blyue als die nu es,
foe



( 503 )
foe fullen de voirfz tachtich duyfent opgebracht worden, na dat den tydt ende noetvan 2<5. 'juky. der defentie eyffchen fal : maer indien pays wordt mitten voirfz Nageburen, 't welck zy hertelicken begeeren, zoe fulen de voirfz tachtich duyfent gulden opgebracht worden d'een helfte tot Kersmiffe ende d'ander helfte St, Jans Miffe commende, om die geemployeert te worden daer den Majefteyt belieuen fal. Want tot Kersmiffe commende zoe verfcheynen noch tachtich duyfent van de ordinaris Beede, ende twintich duyfent van de extraordinaris Beede, 't welck den onderfaten laftich vallen fal, welverftaende dat elck mit fyn portie volftaen fal, na ouder gewoonten. Ende indien daer enige exceffiue inundatie, Brant, pf Brantfcattinge ende diergelicke quade fortune ouer quame, dat foude fyn tot lafte ende diminutie van der Majefteyt,
A Ls van de hondert duyfent guldens voir or* * dinaris Beede den tydt van fes jaren durende na de expiratie van de tegenwoordige Beede, daer op men begeert verfegelt te hebben fes duyfent guldens om de gereede Penningen t'employeren in der oirloge tegens Vranckryck, die men loffen fal mitten Penningen van defelue Beede, naer aduenant die verfchynen fal alle termynen, <5cc. Seggeu die voirfz Eedelen, dat binnen fes jaren wonderlicke veranderinge commen mach, die nu nyemant ouerdencken en kan, daeromme te confenteren tachtich duyfent gulden, 't welck die hoochfte ordinaris Beede oyt geweest es,
en-



( 5<H )
ende dat voir drie jaren, om t'employeren tot *6. defentie van Hollant, indien 't oirloge blyft, indien 't pays wort t'employeren tot lolfinge van de twee en twintich duyfent guldens tfiaers verfegelt voir den Keyferlicke Majefteyt, dewelcke fijne Majefteyt beloeft ende Acte af gegeuen heeft van te lolfen, 't welck nyet en es gefchiet ouermits d'affairen ende laften die binnen middelen tyde opgecommen zyn, alsnoch opcommen fouden mogen. Ergo nyet te verPtf. C59.fegelen, want verfegelen es anticiperen. Ende en ibude 't Lant nymmermeer van de oude voirgaende verfegelinge voirfz, noch van defer nyeuwe verfegelinge gevryt worden, &c. Behouden oick als bouen , dat elck mit fijn portie volftaen fal ende gevryt wefen in quade fortunen.
T"^Ie Gedeputeerden van den Steden hebben veele inconvenienten geallegeert, als dat zy lichtent Coninck Philips doot, geleden dertich jaren, gedragen hebben die laften van den oirlogen tegens Gelre , Vrieflant, Utrecht , Ooftlant, apart , ende oick mitten anderen Landen d'oirloge van Vranckryck , daer zy nyet in verfchoent en fyn geweest, maer hebben gecontribueert, als of zy naest den brande gefeten hadden, omme welcke particulier oirloge tegens heuren Nagebueren voirfz , die van Hollant opgebracht hebben allen heuren gereet, zoe lange fy gehadt hebben, ende nyet meer hebbende, hebben die Steden in 't particulier elck op 't Corpus van der Steden verfocht zoe veele jaerlicxe Losrenten als Lyfren-
ten.



X 505 }
ten, dat zy hen behelpen moeten mit ftaten en- '5*6. de refpyten, fculdich blyuende twee, drie ja- a6, ren, min ende meer na dat elck belaft es; hierenbouen hebben die van Hollant voir de Keyferlicke Majefteyt vercocht ende 't Lant belaft mit twee en twintich duyfent guldens t'fiaers Losrenten den Penninck feftiene, ende es hemlieden beloeft een deel van de lefte Beede t'employeren tot loffinge, 't welck hemlieden nyet gehouden en es, zoe dat zy noch blyuen in de fcult, ende geen, verfegelinge meer en fouden konnen gedoen voir fyn Majefteyt. Item die van Hollant hebben tot diuerfche Honden moeten deruen die Zeylaige ende Negociatie van Ooftlant, welcke Zeylage die van Ouerylfel ende d'ander Landen van herwertsouer gepermitteert es geweeft , daer deur 't Lant van Hollant gemineert ende geheel vuytgeput ende tot armoede, gecommen es. .Ende es nu tegenwoordelicken verboden Ooft noch Weft te zeylen, hoewel in tyden van oirloge profyt te halen es, Weftwaerts zeylende mitte'Vloten. Item 't es te duchten dat men dit jaer nyet en fal mogen vifchen, noch ten Harinck yaeren , dat een van denprincipaelftenincompften ende proriten van Hollant^ es, mit meer inconuenienten van brantfcatten, ftillefate van den Vafalheeren, onderhout van Utrecht, tt welck al compt tot laft van Hollant, &c. waeromme die van Hollant nootelicken pays ende negociatie hebben moeten of en mogen nyet contribueren. Waeromme die Staten Mr. Abel van Collier mit my gefonden hebben an £e Heeren van Nalfou ende Buyren tot Grai
ue,



C 506;
lS3<5. üe, oiri te willen vinden middelen van pays &6. Juny. 0fte unie mit 's Hertogenbosch ^ Utrecht, , Oueryffel ende andere Nagebuyrert van Gelre , om te makeh een hoop Knechten daer mert mede mach liggen in Gelderlant voir 't hoeft * dat hy nyet en befcaedige den voirfz Landen. Welcke laft de voirfz Heere van Buyren angenomen heeft te doen fyn befte, ende men fal danckbaer zyn< Ende de Steden aldus discordt ende diüersch van opinien wefende* hebben genomen raport tot ten 3. July^
Tag. &6o. ■ Dachuaert in den Hage
3- J»b- Den 3. July anno 1536".
PR^ESENTIBUS. Van de Edelen, ende
Aflendelft, Mr. Lambrecht, Warmont, Van Delft.
ende Mr. Huge van EynHeere Willem' van de.
Alckma, Ridderen , Van Leyden.
Poelgeest, Dirck Floris,
Florys van Wyngaer- Gerit BoeckelSj den, ende
ende Mr. Cornelis, PenfioAdam Verduyn. naris.
Van Dordrecht. Amfterdam.
Bets. Doétoir Teyng,
Van Haerlem. ende
Bekeftayn , Mr. Andries. Jan Gerits van Zuyren,
< - &>M-



( $°7 )
Gouwe. Edam. ï$3<5.
Wille* Jan , Burge- Jacob Matifs * 8. f*&
meefter. ende
Schiedam. Mr. Jan.
Claes Dircx. Fan Oudewatet.
Horen. Jan Jacobfz.
Gerbrant Dircx. Wourden.
ende Lambrecht van Naer-
Mr. Pieter die Jonge, den.
Die Gedeputeerden van den Staten gehoirt hebbende 't raport van Collier ende my , dat de Heere van Gelre hem dificil mae&e ende Gruninge gereftitueert wilde hebben, eer hy foude willen verllaen tot pays. Soe zyn die Eedelen gebleuen by heur opinie voirfz zoe verde angaen die extraordinaris Beede van hondert twintich duyfent te confenteren, tachtich duyfent, t'employeren tot defentie van den Lande, ende op te brengen na den noet om den Knechten te betaelen, maer indien 't pays wordt, fal de Coninginne die mogen eraployeren daer 't haer belieft, ende fullen opgebracht worden de helfte tot Kersmiffe, ende d'ander helfte -St, Jans Milfe commende, gemerél tot Kersmiffe commende verfchynen van de loopende Beeden noch hondert duyfent guldens , dat laftich es, mits dien afllaen die ordinaris Beede voirfz, als Brabant oick afgeflagen heeft, ende mitte voirfz conditiën. Die van Dordrecht waren vanalsvolcomelicken gelaft, indien d'ander Steden van gelycke waren. Maer alzoe d'ander diuersch ende nyet gelast en waren die gehoopt hadden op ons voirfz raport,



(5o8;
iSSö. port, zoe fouden zy volcornmelicken boueii 3. 3** tot Bruifel gelaft commen den 8. JulyTauenS in de Herberge, my lallende te reyfen ouer Utrecht, ende myn Heere van Hoihftraten als Stadthouder van des voirfz es te aduerteren, fonderlinge van Gelre.
P«g. atfi. Dachuaert geleyt tot Bruifel achtervolgende het affcheyt van den voirfz Dachuaert, om te antwoirden op te voirfz Petitie van hondert duyfent, te wefen tot Bruifel in de Herbergen
t.Jufr Den 8. Jfo/y.
PR^SENTIBUS. Fan de Edelen. Delft. Heere Willem van Mr. Huge van EyflAlckma, de.
ende Van Lêyden.
Poelgeest. Gerit Boeckelfs,
Van Dordrecht. ende Die Schout, Dirck Florifs.
etl(je Van Amfterdanu
Mr. Joost Bets. Mr. Jan Ting,
Van Haerlem. ende Wouter van Beke- Mr. Andries.
ftayn , G°uwe. .
Tan Gerits van Zuy- Willem Jan, ren, ende ende Mr. Dirck,
Mr. Lambrecht,



C 509 )
Fan Rotterdam. cleyne Steden die fo- iS3<f.
Joost Janfs , Burge- liciterende ; waren 8-
meefter. heur graden. Ende enige andere
1 T^\Ie Gedeputeerden van den Eedelen ende Steden, hebben na lange communicatieri gehadt mitten Heeren van Naffou ende Buy! ren, heure voirfz opinie gemuteert, mits heb'I bende heure gracien ende quytfceldingen. Ende hebben op ten 20. July na lange verhael j van heurluydér armoede ende den achterwee:! fen van den Lande, der Coninginnen in den name van den Keyferlicke Majefteyt geconfeni! teert hondert duyfent caroluffe guldens, te betaelen d'een helfte Bamiffe , ende d'ander helf! te Kersmiffe naeftcommende > t'employeren ; d'een helfte tot betalinge van den Armee weeIj fende onde myn Heere van Naffou, ende d'an!: der helft tot deffentie van den Lande van HolI lant. Daer mede afllaende die Beede ordinaris dié men in 'tLant vanHollantbehoirtte confenteren, i ende dit mitten voirfz gewoonlicken conditiën,'t . welck de Coninginne danckelicken heeft genomen , maer haer Majefteyt begeerde in het fcheyden, dat die Staten fouden willen accor.! deren dat Willem Goudt Rentmeefter hem foude verobligeren voir de fomme van twintich duyfent gulden eens, om die te mogen eraployeren in de oirloge ende Armee voirfz , 1 welcke fomme afllach foude weefen in den eerI ften termyn van der nyeuwer ordinaris Beede ! die ingaen fal St. Jans miffe 1537. Daer van ; die Gedeputeerden begeerden raport, want zy I. Deel. Kk nyet



( 5io )
ï53<s. nyet gelaft en waren. Ende hebben my gelaft 8- J'i'y- te folliciteren om confent van te mogen feylen Pag. 262. weftwaerts by Vloten, ende van Roeffcepen toe te mogen makenom den Vyanden te crencken, elck op fyn péricle van gewin ende verlies , fonder mitten Admirael te doen te hebben , foe die van Hollant daer exempt af zyn, ende nyet onder en ftaen, dan alleen onder den Stathouder, tot welcke faken ick nyet fonder groten arbeyt en hebben konnen geraken, ende worde zeer groten dificulteyt gemaect: oick van de Harinckbuylfen te mogen vifchen, dat ick fonder volcomen befcheyt van Bruflel gefcheyden ben, ende gedaen hebbe myn raport myn Heere van Hoichftraten Stathouder van Hollant wefende tot Utrecht, die den Staten van Hollant in notablen getalle befcreuen heeft ter Dachuaert den 8. Augufty Ter Goude ut infra.
T7"An den voirfz confente hebbe ick der Co* ninginne gegeuen Aéte ende wederomme gelycke Aéte van haer genomen, daer toe ick my refereere. Onfe dachten ende grieuen hebbe ick in een ander Coyer geftelt, die latende vuyte voirfz Aéte om der cortheyt wille.
Dach-



t 5ii )
Dachuaert befcreuen ter Gouwe 1536.
%. Augufly,
Ben 3. Augufly anno 1536".
daer myn Heere van Hoichftraten gecommen was van Utrecht by den Staten van Hollant, om te beleyden de voirfz Petitie van twintich duyfent, &c.
P KM 8. E N T I B U'S.
Heere Willem van Amfterdam.
Alckma, Ridder, Cornelis Bennincka
Florys van Kyfhouck, ende
•Poelgeest, ' 1 Mr. Andris.
AdriaenvanMatenesfe, Vander Gouwe.
Wyngaerden , Willem Jan ,
ende Mr. Dirck, ende an-
Adam Verduyn. deren.
Van Dordrecht. Horen.
Mr. Jooft Bets. Gerbrant Dircx.
Van Haerlem. Van Rotterdam.
Jan van Schagen, Pieter Carré ,
ende ende
Mr. Lambrecht. Joost Janfs, mit meer
Belft. anderen.
Dirck Duyst, Gorichem.
ende Volckart, Secretaris.
Van Eynden. Ende van de cleyne
Van Leyden. Steden, als Enck-
Heere Gerit van Loc- huyfen, Briele,Goe-
horst, dereede , veele die
Gerit Boeckelfs, ick nyet en kennen, ende
Mr. Cornelis, Penfionaris. Kk 2 Die



X 5™ '}
1536. T"Ye Gedeputeerden zyn eendrachtelicken 8.Augufly. geweeft negatyf, roerende den twintich Pag- 263.duyfent gulden, want mitsdien die ordinaris Beede geconfenteert foude zyn eer fylieden heur oude Preuilegien ende andere Articulen bedinckt fouden hebben gehadt, ende men foude van 't jaer 1537. geen loffinge van Renten mogen doen of bedingen, mit meer andere difficulteyten. Ten tweeden es verthoont, dat verboden es weftwaerts in Engelant, Spaingien , Portugael endeAndelefiete feylen, eer deScepen van oirloge van Coppenbauen t'ontfetten gefeylt foude zyn. Ten derden zoe hadde de Here van der Vere benomen ende benam noch dav gelicx allen dat Gefcut van den Hollanders , daer zy hen mede fouden defenderen, om te leggen op ten voirfz Scepen van oirloge tot inuafie van Coppenhauen. Ten vierden was verboden geen Scepen te zeylen in Noorwegen, om Hout, Sparren, drooge Visch en diergelicke. Ten vyfften waren t'Amfterdam ende elders Scepen vuyt Noorwegen gearresteert , daer deur men hemlieden oirfake foudè geuen onfe Scepen van gelycken daerwerts ouer te arrefteren voor fcade ende intereft, , waeromme men begeerde die ontllegen te hebben. Ten feilen begeerden die van Hollant te weten of zy vry fyn fouden in Engelant indien zy daer by tempeefte ofte veruolginge van den Franchoifen verftaken. Omme allen wekken Articulen, die Stadthouder ende Staten my gefonden hebben vuyten voirfz Dachuaert van der Goude, illico te reyfen by der Coninginne tot Bruflel om haer Majefteyt te remonftree-
rcn.



' C 513 )
ren. Ende daer commende my gaf ter antwoir- 1536. de, dat ick foude maken op als Requefte by^-^guftj. Articulen, als ick gedaen hebbe, ende feyde i my dat zy reyfen moefte tot Loeuen, ende ij binnen middelen tyde , foude die Admirael i commen, ende my antwoirt op als geuen dat li ick te vreden foude zyn. Ende haer Majefteyt gecommen , zynde heeft antwoirt by Apoftillen ! geftelt op ten voirfz Articulen den 20. Augufty, daer toe ick my refereere. Ende ick ben daer mede gereyst t'Utrecht by myn HeeI re van Hoichftraten , die ick gegeuen, ende ij myn raport van als gedaen hebbe, om den Steden daer van te aduerteren , ende ick hebbe oick enige Steden geaduerteert.
A Ls van den voirfz twintich duyfent guldens '! - .en heeft haer Majefteyt myn geen antwoirt ! geeyscht, waeromme ick by aduys ende raedt van Mr. Vincent Treforier,. dat verfwegen en: de geen antwoirt af gedaen en hebbe, om nyet 1! te beletten den voirfz Articulen, ende docht hem dat men wel fal mogen antwoirt fcryuen by befloten Brieuen, indien haer Majefteyt antwoirt begeert.
TTem in myn abfentie hebben die Staten ouer 't gemeen Lant geaccordeert fes duyfent gubdens, om toe te reden fes Scepen van oirloge tot deffentie van den Harinckbuyfchen te morgen vifchen.
Kk 3
Dach-



( 5h ;
15^6- Dachuaert generael van allen den Landen 4 0lWi van herwertsouer , befcreuen tot
Pag. 264. Bruifel
Den 4. Octobris anno 1536.
PU ^SENTEN.
Van de Edelen, Van Delft.
Heere Willem van Mr. Huge van Eynde. Alckma, Ridder, Van Leyden.
ende Mr. Cornelis, Penlio-
Florys van Kyf houck, naris.
Calleleyn. Van Amfterdam.
Van Dordrecht. Cornelis Benninck , Jacob Willemfz, ende ende Mr. Andries.
Mr. Joost Bets. . Gouwe.
Van Haerlem. Mr. Dirck, PenfionaMr. Lambrecht, Pen- ris.
fionaris. Van de cleyne Steden
nyemant.
Hierbesim/^VP Sondage den 8. Oétobris voirfz, heeft van derEx-^^/ die Coninginne by monde van den Arcvien op chidiacre Nigri , den Staten in 't generael LakenerT'doen verth°onen ■> dat die Siege voir Pcroene &c ' opgebroken ende de Garnifoenen betaelt ende op ten Frontieren geleyt waren tot defencie, ende men onderhouden moet of by den Vyanden gaen fullen, ende onderhoudende moeten betaelt worden, of fullen st platte Lant verderuen, breder blyckende by der Propofitien by Gefcrifte gegeuen, om te raporteren, ende antwoirt wederomme te brengen den 26,
der



der feluer maent, omme de Penningen te vin- 1535.
den by Excyfen op Wynen, Bier, Syden, 4- OM I Fluweelen, Wullen, lynen Lakenen, &c. ten , ware of den Staten beter expediënt wiften voirt
te ftellen,
f\P 's anderendaechs fyn wy van Hollant naer d'ander Landen geweest by der Coningin-
; ne, die felue by monde totte voirfz Excyfen geperfuadeert heeft gehadt. Wy hebben
genomen raport, ende verclaert dat Wy tot St. Jan inclus naestcommende opbrengen moeten
I twee hondert duyfent, ende dat wy oiftwaerts
| deur de Sonde nyet feylen en mogen, daerom-
1 me nyet betaelen en mogen. Ten tweden dat die Knechten meest gaerden ende 't Lant van
: Hollant verderuen meer dan enige andere Landen. Ten derden verfochten heur Gefcut ge-
' reftitueert te hebben van de Scepen van oirlo»
j ge gequippeert in Zeelant.
F)E Coninginne heeft geantwoirt 't gefcut te> reftitueren terftont, ende te voirfien dat i die Knechten in Hollant nyet gaerden en fulj len, ende dat die van Hollant yemant fouden , j laten om te folliciteren die Vaert van Oos. ten.
jQIe Gedeputeerden hebben opDynsdachden 10. Octoris my gelast te folliciteren, en> de oick voir te ftaen Joost Damafs Poirter van Pa2 a(S] Delft, dat hy nyet en foude worden betogen ■ voir den Raedt van Brabant, ten veruolgc ! van Mr. Joost Amfs , ende dat ick proces Kk 4 tot



1536. tot Mechelen foude conftitueren in den groo4.Öettb. têq Raedt.
OP Woensdage zyn zy van Bruifel gefcheyden, ende hebben op te voirfz Petitie dach geleyt in den Hage fauens in de Herberge, Sondaechs den 22.
Dachuaert gehouden in den Hage
23. Oftob. Den 23. Octobris.
qp 't affcheyt ende propofitie voirfz gedaen tot Bruifel , roerende den Excyfen op Wyn, Bier, Zyden, Wulle, ende lyne Lakenen, &c.
PR/ESENTIBUS Van de Edelen, ende De Heere van Alfen- Mr. Jooft Bets.
delft, Van Haerlem.
Beyde Heeren Jannen Schagen,
van Duvoirden, ende Willem van Alckma, Mr. Lambrecht.
ende Van Delft.
Lochorst , Ridderen. Gerit Vrancken, Florys van Kyfhouck, ende Poelgeest, Mr. Huge.
Jan van Wyngaerden, Van Leyden.
ende Gerit Boeckelfs,
Adam Verduyn. ende Van Dordrecht. Mr. Cornelis. Damas Philips, Van Amfterdam.
Buyck,
en-



C 5i? }
- ende Van Rotterdam. 1536.
Mc. Andries. r ende 23. O&ab,
Gouwe. Schiedam. Gerit Jacobs Bos, Joost Janfs , ende ende Mr. Dirck. Claes.
Van Gorchum ende Alckmaer, &c.
T^Nde alfoe die Eedelen ende Steden di,1^* uerfch van opinie waren, zoe es de refolutie geweest bouen te concluderen, eerst gehoirt hebbende den anderen Landen , die voir Hollant opinieren moeten. Ende alzoe dit nyeuwicheyt es, ende allen den Landenangaet gelyckelicken, ergo gelyckelicken te confenteren , of de propofitie af te llaen, om te fcuvyen quade confequentie. Ende hebben my gelast terftont voirheenen te reyfen ende te vernemen hoe alle d'ander Landen defe propofitie verüaen. Soe dat ick dien nacht vuyt gereyst ben ende te vyf vuyren tot Delft gecommen , ende daer gevonden Mr. Huge van Eyn- * de, die van der Stadtwegen tot Bruifel fyn wilde. Ergo een dubbelen dach of nachtreyfe ut infra.
Kk 5 pach-



. ( sis ;
,**6 Dachuaert tot Bruffel van allen den Staten .6. bflrf. der Landen van herwertsouer, om eenPag 266. drachtelicken te antwoirden op t affcheyt van de voirfz propofitie, daer den dach af diende in de Herherge
Den 2.6. Octobris voirfz. s PR&SENTIBUS Van de Edelen. . Delp. Kyfhouck, Mr. Huge van Erende de. Poelgeest. Van Leyden.
Van Dordrecht. Gerit Boeckelfs, een
Bets, tot ten vuyteyn- wylen,
de toe, ende binnen ende
middelen tyde Mr. Cornelis, altydt.
Die Schout, Van Amfterdam.
Tan Pietcrfs, Cornelis Buyck,
J ende ende
Willem Janfs Ver- Andries.
kjest> Vander Gouwe.
Van Haerlem. Gerit Jacobs van
Tan Gerits van Zuy- Loo,
ren, ' , ende
ende Pjrck.
Engelbrecht Wülemfz
Ram.
ALle die Landen behaluen Brabant ende Vlaenderen, hebben heur dach gehouden die van Vlaenderen zyn late gecommen ende' hebben genomen diuerfche vertreck, want
! ?y



( 519 )
zy defe nyeuwigheyt heure Gemeenten nyet en 1536. hadden derren voirhouden , of wilden Aóte 2<5. oaoh. daer van hebben. Andere Landen worden oick ondertaft, ende alzoe zy nyet te volle gelast en waren hebben oick vertreck gehadt. Brabant konde qualicken heur Prelaten ende Eedelen vergaderen. Soe dat wy ontrent feuen weken ftille gelegen hebben tot Bruifel, dat men ons geen affcheyt geuen en wilde, voir dat alle die Landen , eerst malcanderen gehoirt fouden hebben , ende geconfenteert in de voirfcreuen propofitie, ofte een beter ouuerture gedaen fouden hebben.
QP ten eerften dach Decembris zyn die Sta- uDecemh
ten van allen den Landen op 't Stadthuys vergadert geweest, aldaer die Penfionaris van Bruifel in Walfche verhaelde die propofitie voirfz. Ende fonder te verclaren d'opinie van Brabant : heeft voirts rontfomme gevraecht. Vlaenderen feyden daer in de Vergaderinge gecommen deur beuel van der Coninginne, om fonder prejudicie te hoiren, maer en hadden geenen last mitten Staten te communiceren , noch yet te verclaren. D'andere Landen fouden gaerne 't befte hebben gedaen fonder te verclaeren in wat manieren. Hollant verclaerden , hadden zy geconfenteert die voiren behoiren te fpreken, zy foude fulcx geantwojrt pag. 267 hebben dat de Majefteyt van de Coninginne redene gehadt .foude hebben te vreden te zyn.
Die



( 520 )
' 1536". fVe Hertoge van Arfchot ende ander Eedel?Decemb.*-J \tri daer prefent, feyden dat elck zyn antwoirde foude ftellen by Gefcrifte om der Coninginne te verthoonen , ende te comen tot een affcheyt, alzoe elck gedaen heeft, ende wy van Hollant mede zoe voirfz ftaet in effeéh
"T\Ie van Vlaenderen zyn by der Coninginne ^ gegaen apart, ende hebben verthoont by monde ende ende fcriftelicken, dat fy in de laetfte groote propofitie geconfenteert hadden al dat begeert was tot defentie van de Frontieren, ende of de Keyferlicke Majefteyt Vranckryck, Ytalien ende andere Landen conqueftej-en wilde. daer toe en hadden zy geen macht, abfolutelicken verclaerende datter geen hoope en was, ende vertrecken fouden, als zy deeden.
$. Pecemè.rXP ten 6. Decembris zyn d'andere Landen mit ons oick gedepecheert, feggende dat men Commilfarilfen in elck Lant feynden foude, om te hebben fecours tot ten achterftallen te betaelen , dat elck goet raport doen wilde.
T\En dach van Hollant wordt geftatueert in den Hage te zyn den 18. Decembris.
JJIer mede es defe propofitie defert geloopen.
En-



C 521 )
ÜNde es het Tractaet van Gelre gemaeét ge- 1536. weest den 10. Decembris. 6.Decemh
Gelderfche
TN de voirfz Dachuaert es my eens voiral ge- Pays«
last de Preuile gien van Hollant in euocatie voir te ftaen, als contra Mr. Jooft Amfs, en- p.reuiIe". de voir Pieter van Roen, &c. Van Delft ende fe^aen" Amfterdam huer Preuilegïe van te verbueren feftich ponden.
J£Nde d'Eedelen ende ick mit Mr. Huge fyn lefte van Bruifel gefcheyden. Ende ick hebbe mit drie nachten geuaceert den tydt van ■twee. en vyftich dagen mitte Bode,- den eerften nacht die ick vuyt reysde daer inne gerekent.
Dachuaert in den Hage by der Coninginne geleyt, fauens in der Herbergen
Den i3. Decembris. 18. B£
cenib.
JLldaer haer Majefteyt de diergelycke , daer Commisfarisfen Joude zy nyet in en hadden
.feynden, om te doen willen confenteren, fon■ een ander Petitie in de derlinge Vlaenderen, plaetfe van devoirgan- Ende alfoe de voirfz Pag. 265,' de Petitie, daeromme Commiffariffen op huede Staten van allen den ren dach nyet en quaLanden tot Bruffelver- men, zoe fyn de Stagadert hadden geweeft, ten by een gebleuen tot om te ftellen Excyfen Kersauont toe. Beloop Syden, wullen La- uende wederomme te kenen, Wyn, Bier en- commen den 29. der
fel.



( 5*2 ;
1536. 10. Deccmb.
feluer maent. Ende binnen' middelen tyde hebben die Steden gecommuniceert ende gedelibereert op enige faken , hier naer volgende.
PRESENTEN, Van de Edelen. Adam Verduyn , alleen.Van Dordrecht. Mr. Joost Bets.
Van Haerlem. Mr. Lambrecht.
Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Mr. Cornelis, Penfionaris.
Amfterdam. Cornelis Buyck,
ende
Mr. Andries.
Gouwe. Mr. Dirck, Penfiona* ris.
Van Rotterdam. Joost Janfs.
Schiedam. Claes Dircx.
Hoorn. Dirck Dircx.
ende Geerbrant.
Enckhuyfen. Jacob Allarts.
Edam. Mr. Jan, Penfionaris*
Munnickendam. Jacob Janfs Reyer.
Van Alckmaer. Andries Pieters, ende
Cellis.
TN den eerften hebben Leyden, der Gouwe JL ende anderen daer men Stenen backt, angenomen by tyts te doen backen tweederley Stenen, op heur behoirlicke mate, daer de forme opgemaect fullen worden tegens dat crimpen.
TEn tweden voir al bouen tot fynen tyde te veruolgen, dat zoe wie hem Borge ftelt voir yetnant , of daer meer Borgen zyn, dat
die



C 523 )
die Crediteur fal hebben ele&ie, of hy den 1536. Principael ofte Borgen, of beyde anfpreken ,8- De' ende executie opnemen wille. Weluerftaende cemb> Wat hy van den eenen ontfandt, afcortinge den anderen fijn fal. Sonder te mogen gebruycken ' de beneficiën van Rechten, als exciijïïonisende divifionis, &C,
H^En derden dat gedaen zynde, dat men bouen geen beneficiën van Inuentarilfen en fal geuen, om te fcuwen de frauden die daer vuyt gefchieden van nyemant yet te geuen.
'J'En vierden dat de vonniflen van den Raedt van Hollant tot hondert ponden groten of redelicke fomme haer executien hebben fullen
a j nyettegenftaende appelatie. Ende dat den Raedt bouen, nyet zoe inciuilicken meer en fullen retracteren de fententien van den Raede van Hollant, fonder eerst an hemlieden te fcryuen om te weten wat hemlieden gemoueert heeft'
' op dat poindt daer de fake op rust, &c. '
/T,En vyfften dat men letten fal op 't deluen van den ïurfuen, om te fcuwen poellen j| ende oick dat het baggeren van den Meeren, i die te zeer ontgront worden.
*jEn feften dat men nyet zoo lichtelicken Pag. afo fonder aduys, prouifien en fal verkenen, : tegens Heemraden ende andere Colleden, &c. ö 7
Ten



i53<5. npEn levenden hebbe ick verclaert, dat Büy18. De- -*■ ren beloeft es een gratuiteyt indien 'tpays «embi w01t ? 't welck zy allen aduoyeren.
TEn achtten te congratuleren den Stadthouder van Vrieflant, en een goede propinie te fcencken, dat hy de Knechten houde vuyt Hollant. Ende es gelyckelicken geaccordeert > maer nyet ter effect gebracht', om dat een deel van de Knechten waren geleyt in de Lange-, ftrate, om te brengen in Brabant.
TEn negenden een eynde te maken dat die Heere van Beueren als Admirael, geen recht of actie en pretendere of en executere in Hollant.
Dachuaert gehouden in den Hage op St: Pauwels dach
r. Den 2,5. January anno 1
^•Jatt' " ïffifo Hollandiic-
Om antwoirt te geven tot ordinaris Beede ,
op te voirfz Petitie van daer St. Jans Mifte
, hondert twintich duy- den eerften termyn aj fcnt, te betaelen d'een verfchynen fal , gehelft halfMaerte, en- eyfcht by den Commisde d'ander helft den fariffen als de Heere
, eerften May commen- yan Bredam endeMeef-
de. Ende noch hon- ter Jooft Amfs Raet
dcrt twintich duyfent des Keyferlicke Maje-
tfiaers voir fes jaren fteyt van Brabant, ende twaelf termynen,
PPv/E-



( 5^5 3
PRESENTEN, Florys van Kyfhouck, Gerit van Poelgeest,
ende Adam Verduyn. Oick myn Heere van Aflendelft, diehuer woert heeft gevoelt. Van Dordrecht. Die Schout, ende
Bets.
Van Haerlem. Jan Gerits van Zuyren ,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Mr. Cornelis Jooften , Penfionaris. Amflerdam. Cornelis Buyck,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Gerit Damafs,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. iS36. Jooft Janfs , Burge* z^an' meefter.
Schiedam. Claes Willemfs, ende
Mr. Gerit de Bruyh.
Schoonhouèn. Meefter Florys, Penfionaris.
Gorichem. Volpart Mathyfz.
Alchnaer. Pag. 2701
Andries Pieters Zelle.
Horen. Joost Pieters, ende
Mr. Euerhart Purmer.
Enckhuyfen. Zeger Jacobl's, ende
ReyerReyers, Secre* taris.
Edam. Mr. Jan Janfs.
Munnickendam. Mr. Symon Thierincx.
Grootebrouck. Pieter Janfs.
ALzoe den 11. January den voirfz Com- Defe ordimiflariflen by monde van Mr. Joost Bets natisBeede 1. Deel. LI ines secon'



f 526;
ïS3<$. in mynder lieden, in den name van den Staas.Jan. ten jn effe& negatiue antwoirde gegeuen hadfenteert de geweest om den redenen van den voirgaenprimajunyjje oirlogen: belaftingen van den Landen in de den der"liet particulier ende generael: brantroof: brantden gele- fcatten : deruinge van negociatie ooftwaerts uenHoich-die den anderen Landen ende Vafallen geadftraten; de mitteert es geweest , dat St. Jan , Bamiffe, Articulen Kersmjfl;e Beeden betaelt zyn geweeft , mit feaere°c^n_atnoch fes duyfent guldens ommeflagM tot te fenteert Vifcherie die meer dan twintich duyfent gulworden, dens gecost heeft: ende dat Lichtmiffe noch waren te een termyn van de extraordinaris Beede verdepecheeu fchynen fal, ende nu defe extraordinaris Beeden 16. de voirfz te betaelen half Maerte ende prima May. May, heete ende corte termynen zyn: oick dat men die extraordinaris plach te confenteren de Princc ofte Princefle van Hollant weefende, mit meer redenen. Biddende op dit pas verdrach van de voirfz Petitiën te hebben ende raport in 't befte te willen doen. Ende alzoe de voirfz antwoirt den voirfz Commifla\ rillen dochte zeer onvruchtbare, hebben be¬
geert dat zy beter raport doen ende antwoirt innebrengen wilden tot zekeren dage, die verloopen es ouermits de Vorft ende Doy, tot ten 25. der voirfz maent Ianuary, dat die Staten my gelaft hebben te verclaeren, dat zy felue in de weeke na Reminifcere tot Bruflel commen ende der Coninginne op beyden haer Petitiën antwoirt geuen fullen , fulcx dat haer Majefteyt geen redene hebben en zal haer te misdancken, emmers wel te vreden te zyn na de faculteyt ende macht van den Lande, hoo-
pen-



pende dat haer Majefteyt hemlieden remedie- 1536". ren ende voirfien fal in heuren gebrecken, zoe *5-Jan> wel in 't particulier als generael. Biddende dat ; zy den Staten ende 't Lant van Hollant willen : recommanderen in de mogende gracie van de i Coninginne, ende dat haer Majefteyt dit danc| Icelicke nemen wilt. Intsgelicx hebben begeert | dat de Heeren ende Commilfarilfen hem nyet i en fouden belgen, dat zy zoe lange vertouft ! hebben, want dat van den Doy ende vriefen
i by der naturen toegecomen es, ende nyet by : fculde van den Gedeputeerden.
T"Ve voirfz Commilfarilfen hebben deefe onfcult danckelicken genomen , ende des ' voirfz es beloeft ten beften der Coninginne te
raporteren, ende alle 't goet daer inne te doen ; dat hemlieden mogelicken fal zyn , prefente-
II rende 't Landt hueren dienst ende alle eere, :i &ck
Hier naer volcht dat meer in andere faken gedaen es geweest ten dage voirfz.
IPX At den dach bouen zoe lange tot na Re\_J minifcere by den voirfz Staten genomen j es geweeft, es om binnen middelen tyden te
fien of den pays van Gelre den 10. Decembris Pag. 2~ï, j gemaeét, befegelt fal worden : Ende of men \ ooftwaerts deur de Sonde fal mogen feylen, j daeromme Mr. Jorys Efpelgem gefonden es an I den Hertoge van Holften, mit Mr. Herman I Roeuer Secretaris van Hamburch, welke twee LI 2 poinc-



t ^ )
issö. po'inéten faillerende, 't Lant luttel of nyet en »5.Jan. fal mogen confenteren, oick die Staten van Hollant in 't generael ende particulier willen condicioneren van heuren Haten , refpiten , jacht, ende andere gebreken.
ITem voir gratuiteyt van de voirfz pays van Gelre toegefeyt de Graue van Buyren, es vuytgellegen twee duyfent Carolus ofte Philips gulden, voir fyn Vrouwe twee hondert, enige feggen oick gelycke fomme voir de Stadthouder van Vrieflant« of wat min na de qualiteyt van de Perfonen; 't es opgefet tot te naefte Dachuaert, om te veraccorderen. Delft blyft by hueren ftaet , tot fy geftelt fullen zyn, ergo en confetenren zy in geenen faken Geit angaende.
Egmont TTem op te Requefte van de Vrouwe van Egvan Last- mont, Tutrelfe van hare Zoone, die verSeld' fouckt en feyt dat Egmont op Zee, ende Egmont het Dorp vry fyn van Laftgelt, als Leen , gehouden van Abt van Egmont, die noyt in Laftgelt nochte Ommellagen van den Lande gegouden of gecontribueert en hebben, daer Jacob Oem ende die Gaerders van het tegenwoirdige Lastgelt ter contrarie af fuftineren , refereerende tot ten jaren 1522. ende anderen dat Laftgelt ontfangen es geweeft, om de Harinckbuyfchen te befcermen, fonderlinge die ter Mazen vuytgefeylt zyn, latende in twyfele van die van Egmont op Zee mit cleyne Buyffen afgefeylt, ende daer tot Egmont wederomme inne gecommen zyn. Daeromme die
Sta-



r 529;
Staten my gelaft hebben mitte Sollicitateurs van 1536. myn Vrouwe voirfcreven te compareren op fe- 25- Jankere dage die geleyt fal worden voir de Commiffariifen van 't gemeen Lants rekeninge op te Rekencamer , oick ter prefentie van enige van den Raedt, omme in de fake gedaen te worden als 't behoiren fal, den voirfz Gaerders van 't Laftgelt daer ouer geroupen.
Jj^Nde willen dat ick ter prefentie van dien, oick verclaren fal by maniere van contreclachte, die fcult die de Dorpen van Pnrme-r rende ende andere , den Heere van Egmont toebehoirende, 't Lant fculdich zyn ter caufe van de gemeene Lants gelofte Renten, daer defelue Dorpen oick in gehouden zyn , ende in de loopende Renten gegouden hebben. Ergo in 't Hooftgelt van de aflolïinge, meer dan tien duyfent guldens bedragende heure portie, als de Commiffariflen wel weten. Ende protefteren in tyde ende wyle die aétie te intenteren tegens den feluen Dorpen, op dat vuyter Memorie nyet en ga, ende d'Actie geprefcribeert worde, achteruolgende die conclufie van den Staten genomen fupra den 18. February anno 1529., ende den 29. Nouembris anno 1530., blykende by myn Regifteren. Ende hier af te nemen een Aéle tot mynder excufatie, Aflendelft heeft de voirfz Requefte om Appoiutemente op te ftellen.
TTem die Staten fyn te vreden, dat ick doe • maken een Carte van de Lande van Hollant , daer inne ftejlende die Duynen, MeeLl 3 ren.



( 53° )
i?36. ren, Veenen, ende andere ten perfecïfte men «5- >»• mach, tot ten palen van den Lande toe, daer Pag. 272. Hollant ende Waterlant anne paalt. Daer es vuytgeflegen van twee of drie hondert Rinsgulden dat coften fal, om dat men daer ouer fal moeten roupen enige van defen Lande, Hollant beft kennende, mit Suydthollant, om dat myn Heere den Treforier Mr. Vincent dit zeer gerecommandeert heeft gehadt an enige van ons Luyden. Ende Mr. Jacob heeft geeyfcht vier hondert gulden, ende ick en hebben geen drie hondert willen bieden, de fake es gebleuen an Affendelft, na dat an de Carte verdient lal worden.
Dachuaert gehouden in den Hage
t 24. Van V Maendach den 19. Fehrua-
Fcbruary' ?7 tot ten 24. dach toe ,
mit myn Heere van Hoichftraten Stadthouder, die aldaer van Utrecht gecommen was, ten fcryuen van der Coninginne, om den Staten van Hollant te induceren tot confent van de continuatie van de ordinaris Beede, ende van de extraordinaris Beede, ende hy heeft achteruolgende zynen last gebcfongneert mitten Steden, d'een voir d'ander na op heure Haten ende gracien.
PR^ESENTIBUS. Heeren Willem van Poelgeest, Alckma, Mateneffe,
Kyfhouck, Adam Verduyn,
en-



( 53i )
ende
Heere van Aflendelft als Eedelen van den Lande, hoewel hy mede gecommitteert was van der Coninginne. Van Dordreght.
Mr. Jooft Bets , alleen.Van Haerlem.
Jan Gerits van Zuyren,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Jan Boeckelfs, Florys Dircx,
ende Mr. Cornelis.
Van Amfterdam. Jacob Pieterfs , ende
Claes Hillebrants,
mit
Mr. Andries.
Gouwe. Gerit Damafs,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Joost Janfs, Burgemeefter.Schoonhouen. Mr. Florys.
Horen. Gerbrant Dircx, ende
Mr. Pieter die Jonge.
Enckhuyfen. Jan Albertfs, Burgemeefter , ende
Jacob Allarts.
Grootebrouck. Pieter Jan Doedefs.
Van Edam. Mr. Jan, Secretaris.
Mnnnickendam. Pieter Jacobs, ende
Geerbrant Symons.
1536. xg.iot 24. February
Die Staten hebben geraempt achteruolgen- Van defe de den vuytflach van den Eedelen, die ordinaris ordinaris Beede tot tachtich duyfent tfiaers voir end.e extravier jaren ende acht termynen, daer den eer- Bredeïnisrai ften termyn van verfchynen falSt. Jans Miflebiyken in, Li 4 com-



C 53= )
commende, ende voir de extraordinaris Beede mm H'oick tacnticl1 duyfent , d'een helft St. Jan e ruaty. yojrfz ? encje d'ander helft Kersmiffe naeftcomfra den^4. nienc[e verfchynende , om betaelt te worden juy ï.W' m-t fyicke Gelde als ten dage van der betaling' 272' ge cours ende loop hebben fal, onder den Coopman.
TN defe raminge foe veele als die extraordina-r ris Beede beroerde, en waren die van Leyden , Amfterdam ende der Goude, nyet volcommelicken gelaft, maer fouden bouen hoopten zy gelaft te commen, mit wekken hoope de Stadthouder nyet te vreden en was, ende beeft hemlieden gegeuen vertreck of raport.
T^Nde die Staten generalicken concludeerden nyet te confenteren, ten ware dat paix bleue in Gelderlant, ende dat men oilfwaerts zeylen mach ende viffchen ten Dogge ende Harinck, ende al hadden zy al geconfenteert, zoe verclaerden zy nyet te betaelen noch daer inne gehouden te wefen, de voirfz conditiën faillerende.
T-JIer es myn Heere van Hoichftraten expresfelicken verclaert dat die Staten het Garnifoen van Utrecht nyet betalen en willen den tydt van defer Beede van vier jaren, maer wel een ofte twee jaren tot fynder liefden, op dat hy binnen middeler tydt fal vinden maniere, dat die van Utrecht die feluer betalen, achteruolgende die AcTre 't Lant gegeuen anno 1529., dewelcke myn Heere geleien hebbende.



f 533 )
de, heeft den Staten belooft t'ontlaften, ach- 1536. teruoleende heure begeerte. tot 24-
0 0 February,
TTem die Staten fullen bouen gelaft commen op te gratuiteyt beloeft myn Heere van Buyren, daer voir d'Eedelen vuytgellagen hebben fes duyfent Philips gulden, ende voir fyn Huysvrouvve twee hondert Philips guldens. Dit es den Graue ende fynder Huysvrouwe belooft te betalen in den eerften ommeflach van den Lande.
TTem die Staten hebben verclaert die Articulen daer op men de Beeden fal confenteren na ouder gewoonten , dewelcke ick in een Quoyer geftelt hebbe, mitsgaders d'Articulen van den Eedelen.
IV/ÏY es gelaft mit die van Amfterdam voirheen te reyfen tot Bruflel, om te houden die belofte gadaen Bredam ende Amflben, dat die Staten by der Coninginne fyn fouden in de weke van Reminifcere ut fupra, myn Heere voirfz fal daer commen in de weke daer na Reminifcere. Ende die Staten fullen daer oick op paffen, ende hier mede es defe Dachuaert gefcheyden,
UNde ick ben gereyft vuyten Hage den 5.7. , r-4 February voirfz, ende hebbe geuaceerttot ten leften Marty, fc."Paefchauent inclus, daer zyn twee nachten in begrepen, hoewel ick wel vier nachten gereyft hebbe, te lande twee, ende te water twee.
LI 5 Item



f 534 )
1536. TTem den Raedt heeft op ten vier Articulen 19. tot 24. roerende het opfcryuen vandenjare, van February. [jen Gewichten , ende maten van Stenen te backen, ende Thinnegieters , geappoincteert als op te Requefte.
Pag. 274, a Lzoe myn Heere van Hoichftraten gecommen es binnen Bruifel den 9. Marty, ende dat mitten Steden op heure gracien ende ftaten nyet en es geaccordeert geweeft, daerentulfchen was een generael Dachuaert befcreuen van allen den Landen , in der Herberge te zyn den 23., zoe fyn die Staten van Hollant die nyet en fouden hebben konnen thuys reyfen ende weder commen , binnen Bruifel gebleuen, daer die generale propofitie gedaen es geweeft op Palmen auent den 24. Marty.
Hier naer volgen die bouen tot Bruifel geweeft zyn ten vuyteynde tot dat die generale propofitie gedaen es geweeft pp Palmenauent
24. Marty. Ben 24. Marty.
PRjESENTIBUS
Van de Edelen. Van Haerlem.
Florys vanKyfhouck, Mr. Lambrecht. Cafteleyn van der Belft. Goude, Mr. Huge van Eyn?
ende de. Gerit van Poelgeeft. Van Leyden.
Van Bordreght. Heere Gerit van LocMr. Jooft Bets. horft,
Dirck



( 535 ;
Dirck Floris, ende
Mr. Cornelis.
Van Amfterdam. Claes Hillebrants, Jacob Pieterfs,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Mr. Dirck, ende
Gerit Daem, die voir thuys is gereyft. Van Rotterdam.
Jooft Janfs, Burgemeefter.
Schiedam. 1536. Claes Dircx. 04. Mart}
Schoonhouen. Jan . van Cauweuhouen ,
ende Mr. Florys.
Hoorn. Henrick Dircx,
ende Gerbrant Dircx.
Enckhuyfen. Jacob Allarts, Burgemeefter.
SChore heeft die propofitie gedaen ter pre- Die Unie fentie van der .Coninginne, den Cardinael van allen van Luyck, ende andere groote Perfonnaigen, <jen L.an" verfelfcapt den Staten van allen den Landen, verfocht Verhalende als in de voirgaende propofitien en heeft' verhaelt es geweeft ; hoe die Keyferlicke Ma- geen voirtjefteyt tot ter oirloge gedruét. es geweeft, ver- eanck se" haelende die groote fchulden van ovdts, vuyt duYUlrC wat faken, ende dat de Keyferlicke Majefteyt cqu' m' in 't fcheyden begeert heeft gehadt die eendracht van fijnen Landen , malcander by te ■ftaen in der noot, ende geftelt hadde de Coninginne Gouuernante , willende defelue als fijns Perfoons geobedieert te hebben, van allen 't welcke die Staten fijnder Majefteyt gedane! , ende zy ten verfoucke van den Staten den laft van den Landen angenomen hadde:
En-



C 536 )
15.^. Ende daer naer heeft de Coninginne op te» 24. Marty. feluen pr0poft een lange arenge gemaecl van Pag. 275. de groote diligentie die zy gedaen hadde om paix te voeden, ende dat fy veel heften ende ongenouchte gehadt hadde , ende hadde als noch , om dat de Coninck van Vranckryck zoe na gecommen was in deefe Landen op te Frontieren van Artois ende Henegouwen, den wekken men mit groote macht ende cofte wederftaen moeite, daer zy geen raedt toe en wifte, dan mit hulpe van den Staten, die zy tot dien fynen befcreuen hadde, om haer voir God, den Keyfer, ende den Landen te verantwoirden , ofter inconuenienten quamen. Seggende dat de voirfz Cardinael een groote iomme den Keyferlicke Majefteyt gegeuen hadde tot defer oirloge, ende oick alle die groote Heeren bouen heur perfonelen dienft, intsgelicx alle Raden van den Landen van herwertsouer mitten Officieren die elcx na heure qualiteyt foude contribueren in merkelicke fommen, ende alzoe 't felue nyet helpen en mochte, dat de Staten daeromme fouden vergaderen op 't Stadthuys, om te vinden het furplus tot twaelf hondert duyfent gulden toe, voir den tydt van fes maenden, ende dat zy onderlinge fouden maken een unie ofte accordt van makanderen by te llaen, tot refiftentie van den voirfz Coninck , daer toe hemlieden behoirde te verwecken de lyefde van heur euen Crillen Menfchen op te Frontieren gefeten. Ten tweden die defentie van hem feluen van nature. Ende ten derde die getrouwicheede van heuren Frince den Keyferlicke Majefteyt , mit veel
meer



( 537 )
meer woerden, zoe by den voirfz Schore ge- 1^36; proponeert ende by de Coninginne gerepeteeit =4--^ty» ende toegevoucht, &c.
Acium op *t Stadthuys vanzS'Martj* Bruffel den 25. Marty 1536. voir PaeJJchen.
Dfe voirfcreuen Staten van allen den Landen, op Palmefondach vergadert zynde , hebben die Prelaten, Eedelen ende Steden van Brabant, doen feggen by heur Penfionaris eerft, ende na by den Heere van Sart, dat fy een lit waren mit allen den anderen Landen , makende een corpus, daer de Keyferlicke Majefteyt dat hoeft van es, verhalende heurlieder getrouwicheyt van voirleden tyden, ende alsnoch getrouwe wilden blyuen, prefenterende heur lyf ende goedt t'employeren , nyet alleen om defe reyfe den voirfz Coninck te refifteren in Artois, maer in wat Quartier hy of yemant anders foude mogen commen ende oploep maken. Weluerftaende of't zoe quame dat die van Brabant in eniger noot of laft quamen, dat d'ander Landen belouen wilden van gelycke te doene. Die van Artois , Henegouwen , Ryifel, Douway, Orchie, Namen, Doornicke, Mechelen, ende alle ander, prefenteerden van gelicke te doene. Die van Vlaenderen zeyden geenen laft te hebben dan om te hoiren ende te raporteren. Hollant ende Zeelant begeerden oick een cort vertreck, Daer op by den anderen gefeyt worde dat die Vyanden in 't Lant waren, ende de fake geen
ver-



( 533 ;
r53*i vertreck lyden en mochte, dat elck bedencken 2$.Marty. foude een goet middel, hoe men den Vyant foude mogen wederftaen, ende by wat hulpe, ende commen des anderendachs wederomme op 't Stadthuys te acht uren, die van Brabant fouden oick fekere middelen bedencken ende vuytllaen , het heur altydt geuende voir een beter.
Pag. 276". DEs Maendachs achtermiddaechs , zyndet enige van Brabant gedeputeert geweeft, als Naffou, Bergen, twee Abten, Scart, ende vier Penfionariffen , om die van Vlaenderen te induceren tot een goet concept, om te vinden twee hondert duyfent gulden ter maent, ten minften grieue het mogelick ware. Maer Vlaenderen en wilde nergens toe verftaen, dat vuyterlick te gaen by der Coninginne ende zoe wat die haer feggen wilde, dat foude fy gaerne raporteren. Soe dat die Staten fauons late fonder Refolutie gefchyden zyn.
È7.Marty.Y\'&s Dynsdaechs den 27. Marty voirfz, zyn alle die Staten van den voirfz Landen namiddage ontboden geweeft op te Galerie, aldaer de Coninginne heeft doen feggen, dat de Coninck van Vranckryck in Peribne was voir Hefdyn die hem feluen zeer fterekte van Volcke, ende alle dagen naerder quaem, dat te beduchten was dat hy Artois ende andere Landen innemen foude, indien hy mitter macht nyet gerelifteert en worde, ende alfoe die Staten geen Refolutie genomen en hadden, ende dat haer Majefteyt nyet geculpeert en wilde \ zyn



C 539 )
èyn voir den Keyfer, nochte de werelt, had- i53.' de daeromme by aduyfe van den Heeren van37,A&^ den Bloede ordere ende Raedt neffens haer wefende geftoeten an te nemen dertich duyfent Mannen van oirloge, zoe te paerde als te voete, daer den meeften deel af gereet waren, ende cortelick op ten Frontieren zyn fouden om te refiflreren, dewelcke men onderhouden moet den tydt van fes maenden, daer toe men ter maent behouuen fal twee hondert duyfent gulden, facit twaelf hondert duyfent ten minften mitte extraordinariffe coften. Ende alzoe Import op men dat Geldt nyet en foude mogen finerenten Scoerof opbrengen by de oude geufeerde maniere ^etl ofce van contributie, foe was gefloten te betalende".' &" van elck Scoerfteen of Gat dat roock dragen mach, een Carolus gulden, voir deefe reyfe alleen, fonder te trecken in confequentie. Ende om den rechten Armen te fupporteren, foe
| fouden die Gafthuyfen of Heylichgeeften daer voir betalen, zoe dat in defe contributie nyemant exempt zyn en fal, van wat conditie of qualiteyt hy fy, geeftelick ofte weerlick, eedel of oneedel, 't welck een cleyn quetfinge fijn fal, ende dat die Haerftellinge gefchieden fal by den Commiflariflen van den Keyfer, ende die elck in den heuren daer toe fullen willen commit-
j teren om te fcuwen alle fraude of bedroch. Begeerende hier op antwoirde abfolute te heb-
il ben te beloken Paeflchen, fc. den 3. Aprilis,
" want hier haeftelicken ende gereet Geit vuyt commen fal , dat men hebben moet of Lant verliefen, dat nyet goet fyn en foude. Wy van Hollant hebben Hoichftraten verclaert ,
dat



( 540 )
i53<5. dat ons den dach te cort was, wy fouden in aj. Marty. den Hage vergaderen den 6. in de Herberge, oick en fal dat expediënt nyet gedoecht woiden in Hollant, om dat Hollant populoes es , ende meer fcouwen refpe&iue hebben dan ander Landen, ende te verduchten es, dat Rebellinge commen mochte doer groote armoede dat 't Lant lange jaeren in oirloge geweeft es en geen neringe nochte negociatie en hebben ooft of weft, ende neyt viffchen en mo«ren ten Dogge noch ten Harinck, mit meer grieuen; hier mede gefcheyden, ende ick ben t'huys gecommen ut fupra.
Pag. 377. Dachuaert in den Hage
1537. Den 7. en 10. Aprilis anno 1537.
f. en 10. naer Paeflchen.
Jprilis.
op te voirfz Petitie van een Carolus gulden op elcke Schoerfteen of Roockgat.
PR /E SENTEN. Van de Edelen. ende Die Heeren van Alfen- Florys van Wyngaer-
delft i den,
Jan van Düvoirde , Van Dordrecht.
Willem van Alckmaer, Staes Gouerts,
Ridderen, Cornelis Cornelis,
Florys van Kyfhouck, Bol, Poelgeeft, ende Mateneffe, Bets.
Van



( 54i )
Van Haerlem. Gerit van Zuyrenj
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Gerit Vrancken, ende
Eynde.
Van Leyden* Lochorft,
ende Dirck Floris.
Amfterdam. Claes Hillebrants y
m,
' ende Mr. Andries.
Gouwe. Jan Dirx,
endé Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfs.
Schoonhoven. Meefter Florys, Penlionaris.Gorichem. Pieter Adriaenfss
ende Robrecht Jans.
Alkmaer. Jan Janfs BuyferJ
Hoorn. Dirck Hendricx.
Edam. Mr. Jan , Penfionaris.
7- <?» IO.
Aprilis,
Die trieeftendeel vari den Staten van Hol- Dit * lant, hebben defe Scoerfteenen afgella-heeft gee« gen, om der confequentie ende ongelyckheyt^61 se" dat die armen byna zoe veele fouden geuen als de" es" g"I die ryeke, ende foude 't platte Lant geheel in muteert iri de Schiltale verfchoent blyuen. Die Eedelen Je Peiüie ende Dordrecht waren te vreden te confente-vanDecem" ren een extraordinare Beede van tachtich duy-J" J^df fent indien zy daer mede volftaen mochten, narïs ende" ofte hondert duyfent gulden nyet by de Schil-exu-aorditale, maer elcx in den zynen fouden vindênnar,s Beezyn portie fonder gracie voir defe reyfe opde ' ï** Geeftelick ende Waerlick, daeromme men die^hifra 1 Geeftelicheyt nochte Waerlicke ryke Perfonen eerft geI, Deei. Mm hem-



( 54* )
1537. hemlieden nyet en foude ontrecken of molefte7- en...ï0,ren by der Coninginne om in 't particulier te Ap'tis. gCUen 0fte ienen m ^ affairen fubject. Ende confen- dat mit conditiën dat de Coninginne hemlieden te^cttes ge" fal doen hebben die zeylaige ooftwaerts deur wee * de Sonde, ende viffchen ten Dogge ende Haf ick. Ten derden dat de Heere van Gelre onderhouden fal, het Tractaet tot Grauemithem Pag. 278. gemaecl, fonder welcke conditiën nyet confenteren en mogen, of alwaer'tgeconfenteert, nyet betalen en mogen. Ende indien de paix gehouden wordt, dat de Heere van Gelre vuyt dit confent betaelt fal worden dat hem beloft es. Allen d'ander Steden zyn wel mitten Eedelen ende Dordrecht accordt geweeft in de voirfz conditiën die zy hebben moeten. Maer in de fomme noch oick de maniere van contribueren en zyn zy nyet accordt geweeft. Daeromme zy diuerfche vertreck van raport gehadt hebben, ende belooft hebben bouen gelaft te commen ende eendrachtige opinie te maken is 't mogelicken, als hier naer verclaert fal worden.
Con-:



C 543 )
Continuatie van de voirfz Dachuaert op te 15*7.
voirfz Petitie, gehouden ïB.AprWu
Den 18. Aprilis.
op fe Dachuaert tot Bruifel, daer de Gedeputeerden van allen d'ander Landen van herwertsouer geweeft zyn. Maer die van Hollant en hebben mit hemlieden nyet gecommuniceert, om dat zy geenen laft en hadden yet te confenteren , ten ware dat de voirfz heure conditiën eerft ende alvoiren effect forteerden , omme dewelcke te veruolgen zy tot Bruifel gelegen hebben meer dan feuen weeken.
PRiESENTIBUS.
Van de Edelen. Delft.
Florys van Kyfhouck, Mr. Huge van Eyn-
Cafteleyn van der de.
Goude, Van Leyden.
ende Gerit Boeckelfs,
Gerit van Poelgeeft. Dirck Floris,
Van Dordrecht. ende
Mr. Joost Bets. Mr. Cornelis , die
Van Haerlem. vronch na Huys e«
Bekefteyn, gegaen.
Jan Ghysbrechts, Van Amfterdam.
ende Claes Hillebrants,
Mr. Lambrecht. Oly,
Ende na es Zuyren ge- ende
commen in deplaet- Mr. Andries.
fe van Jan Ghys- Vander Gouwe.
brechts. Jan Dircx,
Mm 2. en-



f 544 )
153-7» ende • Schiedam! *
\l.Aprilh. Mr> Dirck. Cornelis Matyfs.
Daer na zyn gecom- Schoonhouetii men in de plaetfe Mr. Florys, van Jan Dircx, • ende na
Henrick Wouterfs, Willem Thin.
ende Horen. Jacob Meul. Henrick Dircx,
Fan Rotterdam. Joost Janfs.
*aS- 979. \ Ls van d'eefte conditie om te varen deur XjL de Sonde ooftwaerts , daeromme Melchoir Ranfou Ambalfatour van de Hertoge van Holften gecommen was, es lange communicatie gehouden op te reftitutie van den Scepen ende Goeden die hy genomen ende binnen Coppenhauen geuonden heeft, naer dat opgeuen van der Stadt, daer die van Campen grootó dachten van gedaen hebben, ende oick enige Waterlantfche Steden. Ten tweden was Doctoir .1 lubrecht Raedt ,van den Palsgraue aldaer gecommen om te beletten datter geen Beftant gemaecl: en worde, maer dat men den Hertoge oirloge an doen fouden te watere ende te Lande , daer toe hy wel Vrunden vanck in 't Hof. Beftant Maer die Staten van Hollant zyn geuallen an van Oos- de Heeren van Nalfou, Hoichftraten ende anten, deren, ende hebben mit alder diligentie gefolliciteert ende fulcken remonftrantie gedaen , dat de Coninginne haer heeft laten onderrechten datter beftant gemaecl es voir drie jaren, tot wekken Traclate ick my refereere om der cortheyt wille. Ende ftaet te bemercken dat
zoe



C 545 )
zot haeft als 't geconcludeert was, zoe es 't 1537. Coren van twee en dertich Goudenguldens af- ^Aprilis, geflagen tot achtien, ende daer na noch meer, Afflachvan ende alle Qofterfche Waren naer aduenant. 'c Coren.
A Ls van de tweede conditie roerende die Vis- Sauifcon-
fcherie, heeft die Heere van Beueren mit- «toyten. te Cardinael van Luyck ende anderen fynen viSeri? Vrunden, die van Hollant gerififteert, fufti- ende Sauifnerende dat hy als Admirael, een groot getal conduytea van Saulfconduyten ofte Pasporten van den tesens de Admirael van Vranckryck geteycken, vercre- j?me van gen hadde, ende hy wederomme van gelycke Hierin Val den Admirael van Vranckryck gegeuen hadde men vinT van fynder hant geteyckent, daer op d'Onder- den een faten van Vranckryck ende van den Keyfer Proce*Verfóuden vilfchen, mits voir elck hoeft an bey- •ƒ lij den zyden betalende, te weten van de Dogge Kiftken,dat ofte Cabbelleau ende cleyne Vifchen elck hooft anno 1540. vyftien ftuuers tot St. Jans Miife toe, endein nauden dat Sayfoen gepafteért wefende voir elck hooft yanDoftoir op ten HarinckbuylTen vyf en twintich ftuuers. R^edt 'der Seggende dat hem dat recht competeerde ter Keyferiiccaufe van fyn Admiralite, ende Commilïie by fee Maiefynen Voirfaten vercregen ende geufeert in den fteyt gele' jare 1437. Welcke Commiffie die van Hol-deÜr %. lant fcrifteljcken hebben gedebatteert, daerpointementoe ick my refereere. Ende hebben gefufti-te van den neert dat zy ftaen onder de Stadthouder ende Keyfer»0Iis Raedt van Hollant, ende nyet den Admirael. ^ffi* Begeerde te blyuen by heure preuilegie, oude score, ufantien ende liberteyten : dat daeromme de Nota.Datds voirfz Paspoirten of Saulfconduyten wefende Keyferlickc in handen van den Heere va.n Beueren, als hyJÜ Mm 3 fcyt,si,ainsien>



1 546"
»5$S* feyt, geleuert fullen worden in handen van lü.Aprilis. cjen Heere van Hoichftraten, Stadthouder van Hollant, ofte in handen van der Coninginne Namen een als Souveraine in de plaetfe van de Keyferlicdonnwti?1 ke Majefteyt, daer die van Hollant defeluehagemaea van len lullen, ende nyet vuyt handen van Beuefité/d™my ren> om te fcuwen confequentie, ende teblynyetendmict uen in heur recht.
te welen tegens Sadt-
•ï°ïlent «nh E^e nebDen die voirfz Staten ten Huyfe Hollant, zoe van den Cardinael eerft, daer naer ten HuyïtvT wolf" fe van Hoichftraten, voir den vollen Raedt, benouden ' ende oick op te Finantiecamere, verclaert geen Kcht,fy&c. C01ifent te mogen dragen in de voirfz ertraorPröteft ^inaris Beede, ten ware dat gefchiede de voirfz begeerte van Hollant, of by gebreke van dien fouden toeruften Scepen van oirloge mitte Penningen die fy den Keyferlicke Majefteyt fouden confenteren, ende daer mede beroeuen de Franchoife Vifchers, nyet tegenftaende dat zy hadden Paspoirten van de Heere van Beueren. Pag. 280. Hebben oick geprotefteert, dat indien yemant vuyt Hollant van noetswegen enige Paspoert, namen van Beueren, dat 't felue den Staten van Hollant nyet en foude preiudicieren, als tegens heure laft ende by priue'e perjonen gedaen. Ende dat voirts ander Saulfconduyten gefolliciteert fouden worden by den voirfz Belofte Stadthouder van Hollant. Van welcke provan de Co- tefl-e (jen eerften Juny anno voirfz beloeft es roerende' te gevien Aéle, ende dat de Coninginne het de Pa por- voirfz different wefende tuffchen de Heeren ten ende van Beueren ende Hoichftraten decideren fal (Éauifcptj- voij Kersmiffe, eer den tydt van de Viffcherie duytea. &-



( 547 )
anftaen fal. Ende op 't eerfte van den fes Ar- 1537. ticulen daer de extraordinaris Beede op gecon- ^-Apriifs. fenteert foude werden, hebben die Heeren in de Finantiecamere den eerften Juny voirfz van wegen der Coninginne by monde verclaert ende na by forme van Appoftille, dat de Coninginne die Pasporten van Vranckryck wefende in handen van Benerelf, daer vuyt fal doen halen ende ftellen die in handen van een die zy daer toe fal committeren, op dat die Vilïchers van Hollant ende 't Lant van Voirne die daer mogen halen, &c. Ende hoewel haer Majefteyt achteruolgende defen haer Secretaris Mr. Jorys Defplegem daeromme in Zeelant an de Heere van Beueren gefonden heeft gehadt nochtans en heeft hy nyet geobedieert, blyckende by haer Majefteyts Brief gefcreuen tot Rylfel an Hoichftraten den 15. Juny, tot welcke ende allen anderen Minuten ende Brieuen wefende by een gebonde an de Commilïïe van Admiralite, ick my refereere om der cortheyt Wille.
TTem waeromme die Staten van Hollant op Deefe x den feluen dach heurlieder contfent van de wordc den extraordinaris Bede van hondert duyfent gul-^Julyver" den gedaen hebben mit proteftatie zoe verde honderd11 zy heure intentie gecrygen, fonderlinge van twintich. dit Article van de Vilfcherie, ende alzoe die d«yfcnt, opinien diuersch waren, zoe heeft haer Maje- ^nde wor" fteyt geaccepteert d'opinie ofte confent van reftKrt den Eedelen, ende Steden Dordrecht mit Am-deefe Aéte, fterdam, geuende den anderen raport tot tenetlde hebS.o. der feluer maent Juny, dat haer Maieftevtbe gege" Mm 4 Com.^eea"a'



1537- GommhTariffen in den Hage feynden fal. En~ \1.Aprilis. de fijn ^jg staten qualicken binnen middelen dere, utin-tyde toegefproken van der ConniTiginne als gefra* informeert, ende oick in de Finantiecamer voirfz, deur die houaerdicheyt van de Heere van Praet, al om de fake van der Vifcherie die men voirgeftaen heeft.
Verweck T"\Ie Coninginne es vertrocken na Ryffel op nhdmi? ten 3- Junv' ende-op ten 3. Juny hebbe om der if* Hoochftraten moeten geuen Acte van onfe Franchoi- confent, ter prefentie van den Steden die daer fen wille, prefent waren, mit protellatie van nyettepreDej AAt judicieren, eer men fal mogen yiffcberf., ende uaordlna^"die voirfz Dachuaert gehouden fal zyn ende ris Beede anders geaccordeert, 't welck hy my beloeft es my ge- heeft, prefent oick Meefter Vincent, reftitueert.
Confent TTem op ten feluen 3. Juny hebbe ick HoichvandeBee-i ftraten oick geleuert een Acte inFranchyn , ris. ° ia date den eerften Juny van de continuatie van den ordinaris Beede geconfenteert voir vier jaren ende acht termynen van tachtich duyfent, daer St. Jan, den eerfte af fijn fal, mits dat die Coninginne den Staten geaccordeert heeft vier Articlen voir den Steden, ende noch anderen den Eedeleii na ouder gewoonten, geteyckent by haer Majefteyt ende den Audiencier PenPag. aSï.laert, in date den 16. May anno 1537. voirfz.
Affcheyt Hier mede zyn die Steden meeft vertrocken, ende vac-i-ende hebben angenomen raport, ende gelaft te 4"^ commen in den Hage den 20. Juny fauens in de Herberge, daer af men den Eedelen fal aduerteren, ende Dordrecht die den 19, Juny
} i ' • " ' • te



( 549 >
te voiren vertrocken waren, ende nyet en we- 1557? ten wat na gefchiet es. Ende ick ben vertroc- $«^?r'/$l ken van Bruflel Dynsdaechs den 5. Juny, ende hebbe beuonden datter in den Hage zyn foude een Dachuaert den 11. op feker toereedinge van Scepen van oirloge, op te veyligen den Coopuaerders van Ooften, ende noch Buylfen van oirloge tot defentie van den Visfchers als hier naer volcht.
|N defe Dachuaert es my by den Staten be• laft te affifteren dip yan Amfterdam, om te vercrygen die claufulen in cas d'appel yan de fententie van Hollant gewefen tot verfouck van den Procureur Generael, daer mede die Goeden van Willem Pieterfs de Melck Poirter van Amfterdam geconfifqueert worden, tegens 't preuilegie der feluer Stede, dat geen Poirter meer verbueren mach dan fyn Lyf ende vyftich ponden, &c. om in jüftitie ontfangen te. worden, &c.
Mm 5 Dach-



( 550 )
i537. Dachuaert in den Hage
tl. juny.
Den n. Juny.
befcreuen tot verfouck van den Steden van Amfterdam ende Waterlant, op te toeredinge van Scepen van oirloge tot defentie van den Coopuaerders, gaende ende commende van Ooften.
PR^SENTIBUS
Van de Edelen, - ende Die Heere van Allen- Van Eynde.
delft, Van Leyden.
Kyfhouek, Mr. Cornelis,
Poelgeest, ende Matenelfe, - Noch een.
Florys van Wyngaer- Van Amfterdam. den, Cornelis Benninck,
ende ende Adam Verduyn. Allart.
Van Dordreght. Vander Gouwe.
Mr. Jooft Bets. Jan Dircx.
Van Haerlem. Van Rotterdam.
Gerit van Zuyren, Jooft Janfs.
ende Schiedam. Ram. Ende noch veel vuyt
Delft. Waterlant, die ick
Vranck Pieterfs, nyet en kenne.
In defe "I^XIe Gedeputeerden van den Staten (behalDachuaert J_^/ Uen Delft die hem behelpen mit heuren te maken ^aet) hebben geconfenteert, ende my mit zeker



( 55i' )
kei* Inftrucïie gefonden tot Bruifel an myn 1537. Heere van Hoichftraten , om by fijn aduys Scepen van oirloge toe te ruften, ende heeft ec,n0m hem ende Mr. Vincent, mitsgaders Mr. Rey-flaCh. nier Brunt die ick aldaer vanck, goetgedocht toe te ruften twee grootè Scepen van hondert PaS« 28n. last ende drie Boyers, daer zylieden een ftaetken af gemaecl hebben, wat ter maent coften foude, om daer mede te relifteren die Franchoifche Scepen leggende voir 't Lant ende Gaten van Hollant, dat nyet een Vifcher of Coopuaerder vuyt óf innecommen en mach , ende achten 't al Vianden, ende roouen die in den Landen van herwertsouer commen, van wat Natie of conditiën die zyn mogen. Op welcke Inftrucïie ofte concept Hoichftraten den Raedt heeft doen vergaderen tot Bruifel by de Coninginne gelaten, ende-na dat zy my mondelinge gehoirt hadden van den groten fchaden, fcanden ende geweiden , hebben eendrachtelieken gefloten, ende myn dachten in Walfche by Gefcrifte geftelt, ende defelue mitte Pofte der Coninginne ouergefonden tot Ryflel, oick verclaerende dat haer Majefteyt den Stadthouder Hoichftraten-behoirde te feynden in Hollant, om nyet alleen de voirfz vyf Scepen toe te ruften, maer oick noch fes Buysfen geëquippeert tot verfekerheyt van den Vifchers , zoe verre die Heere van Beuere by zyn voiraemen blyft van geen Pasporten ofte Saulfconduyten te willen feynden die hy heeft van den Admirael van Vranckryck, die hy den Secretaris Efplegem geweygert heeft, alsblyét by de Copie van den Brief van de Coninginne
den



r( 552)
S5S7- den 15. Juny tot Rylfel gefcreuen an Hoich-r ii. Juny, ftraten, ende den 16. ontfangen, mitsgaders s. lesdie tydinge van Simpol. Op wekken feftienoueruaiien den dach die voirfz Inftruétie en Aduyfen van mit fortfe. den Raedt gefonden es mit Pofte an der Coninginne , om welcke antwoirt te verwachten, tny gelaft es te blyuen, ende den voirfz Brunt gelaft mitten Brief van der Coninginne te rey? fen in den Hage op te voirfz Dachuaert die zyn fal den 20. om die te verleggen ofte continueïen tot ten 29. Juny toe, dat Mr. Vincent ende andere Commilfarilfen daer commen fullen : oick om die van Schiedam- ende anderen te confoleren van de Vifcherie, ende de voirfz vyf Scepen van oirloge toe te ruften, eensdeels op te cost van de Keyfer, ende een deel op te Coopuaerderie. Prefupponerende dat de Coninginne daer inne confenteren fal mit heur eerfte Brieuen, oick van de voirfz Buylïen van gelycken. Ende hy Brunt es vertrocken den 18. Juny. Ende daer te voiren was Wolft* die mit my gecommen was tot cofte van den Lande vertrocken den 16. Juny om fcepen te kiefen.
Dach-



(553;
Dachuaert gehouden in den Hage 1537.
een leftefi
Den lefle/i Juny. -
Pag. 283,
die fichtent den so. by Mr. Reynier Brunt gec'öntinueert es geweest, om de compfte van Mr. Vincent , daer toe gecommitteert zyn
feweest de Heere van Aflendelft, Sasbout, Willem Gouty &c. om den Staten te veraccorderen in de extraordinaris Beede, die bouen diuerfelicken, ende mit condicien geconfenteert es geweeft, dewelcke de Conin- * ginne lieuer hadde accordelicken , om te fcuwen rigeur van executien, &C.
PRESENTEN Van de Edelen, ende
Heeren Jan van Du- Mr. Lambrecht voirde, Delft.
ende Gerit Vrancken, Willem van Alckma, ende
Ridderen, Mr. Huge. Florys van Kyfhouck, Van Leyden.
1 Gerit van Poelgeeft, Dirck Floris, ende ende
Floris van Wyngaer- Jan Reyers. den. Amflerdam.
Van Dordrecht. Allart Bollarts, 1 Cornelis Cornelis j ende
ende Mr. Andries. I Mr. Joost Bets. Gouwe.
Van Haerlem. Gerit Damfs^
Jooft Janfs, Willem Jan,
en-



i 554 >
1537. ende Hoorn,
ien Hen q# pau< Henrick Dircx.
Juny. ' yan Rotterdam. Enckhuyfen. Jooft JamToen, Bur- Jacob Allarts.
gemeefter. Edam.
Schiedam. Mr. Jan, Penfionaris.
Cornelis Matyfs. Munnickendam, fcfV.
Die voirfz Commilfarilfen hebben op defen leften Juny mitten Steden eerft apart gei proken ende gegeuen rapport tot ten 3.
July.
TfNde ick hebbe gedaen myn raport op 't ,Ci affcheyt van den 11. Juny wat ick bouen gefolliciteert hadde, als hier voiren ftaet, ende die van Schiedam verclaerden acht hondert vyftich gulden gegeuen te hebben die Heere van Beueren voir Saulfconduyten , ende waren van fynen Balliuwe van Vlielfmge noch qualicken toegefproken ende befpoten geweest , ende hadden moeten betaelen voir elck Pasport van fcryuen ende zegelen twee Philipsgulden. Ende enige van de Waterlieden die "heur Coopuaerders wel by Gefcut zyn, en willen nyet contribueren in de voirfz Scepen van oirloge, ende lieten hen duncken dat de Keyfer tot fynen. coften vuyte Beeden die behoirde op te ftellen ende te betaelen. Ende Pag. 284. en waren die Oirlochbuylfen oick van geenen noet, om dat den meellendeel Saulfconduyteri ende Pasporten hadden gehaelt.
Op



( 555 )
QP huyden hebbe ick elcke Stadt (behaluen 1537.
Delft) gegeuen Copie van den ftaet omaen leflen te maken den ommeflach van den Lande, dat ^un^' elck fal raporteren. Ommt-
flacb.
TCk hebbe oick vermaent dat die Caerte van Carte. x den Lande maken fal, begeert te hebben een Penninck op rekeninge, 't welck elcke redelicke dochte, behaluen Delft en mogen nergens in confenteren, zoe zy noch geenen ftaet in den gemeenen Landts faken en hebben , daer Commiflariflen toe geftelt zyn geweest, ende fulcx hebben zy verclaert in de Petitie van den Stadthouder van Vrieflant ende allen anderen fichtent den brant.
Continuatie van de voirfz Dachuaert gehouden
Den 3. 4. en $. July. 3.4. «*
July.
op te extraordinaris Beede van hondert twintich duyfent angeheven inDecembrilestleden ut fupra, ende geconfenteert prima Juny tot Bruflel, tot hondert duyfent toe, daer men nyet mede te vreden en es ge« weest, ergo nu.
PRESENTEN, tot als voiren, behaluen Mr. Lambrecht.
Van Haerlem. Van Leyden.
Bekeftayn, Den 3.
Dirck Floris,
mit



# ( 55$ )
i537. mit Mitten Secretaris, aïfi
i 4:en 5- Die Secretaris. 't confent van den
July. ]3en ^ extraordinaris Beedè
Gerit Boeckelfs, gedaen worde.
Estraordi- huyden den 4. July anno i537.dieEe-
narisBeededelen, Dordrecht, Leyden ende Amfterlange ge- ^am ^ he^en geaccordeert die extraordinaris dTnu pe-Beede tot nonclert twintich duyfent toe, waerfloten. 'omme my die Acte van den hondert duyfent tot Bruifel geconfenteert den eerften Juny gereftitueert es Ende ick hebbe een ander gegeuen den voirfz Commilfarilfen in date den 4. July, tot welcke Acte ick my refereere. Delft behelpt hem mit ftaet; Haerlem ende der Goude lijn vertrocken fonder confent te dragen.
TV/JEefter Lambrecht, Penfionaris van Haerlem , heeft my verclaert den 11. July Voirfz, ende begeert dat ick hemlieden mede in de voirfz Acte foude ftellen, want zy mede confenteren in de hondert twintich duyfent voirfz. Ende van gelycken heeft Mr. Dirck , Penfionaris van der Goude an my verföcht eni>ag. 285.de verclaert óp ten 18. der feluer maent July, commende van de Rekenkamere daer hy van der Stadtwegen mitten Commilfarilfen ouercommen was van heure quote, &c.
'jVTOta. Dat defe voirfz extraordinaris Beède A mitte ordinaris geeyscht es geweest in Decembri by de Heere van Bredam ende Amlf ut fupra, ende dat binnen middelen tyden Petitiën van den Excyfen op Wyn, Bier, Lakenen ,



( 55? )
hen, &c. ende oick van de Carolus gulden 1537. öp ten Schoerfteenen, gedaen zyn geweest, 3- 5» maer geen efFecT: geforteert en hebben om te ^uy' fcuwen nyeuwicheyt ende quade confequentie. Waeromme de Coninginne heeft moeten blyuen by de voirfz eerfte Petitie van de voirfz Beede , die de Staten van Hollant nyet en hebben willen confenteren, fonder te hebben paix in Gelre: de vaert van Ooften: de Vilfcherie van den Cabelliau ende HarinCk: dat de HeeTe van Beueren foude defifteren van 't Saulf. conduyt ende Pasportgeldt ende diergelicke Jurisdictiën ende nyeuwicheeden te plegen, daer voiren genouch af gefcreuen ftaet, daer groote • difficulteyt inne geweeft es, daer die van Hollant lange tot Bruflel gelegen hebben. Ende alzoe die Coninginne mit hondertvduyfent nyet te vreden en es geweeft, zoe heeft zy Mr. Vincent hier gefonden, ende enige ut fupra mit hem gecommitteert, ende fonderlinge om te hebben confent van twintich duyfent bouen die twintich duyfent ontfangen op te Obli* gatie van Willem Gout, die hem buyten weeie, wille, ofte confente van den Staten veföbligeert hadde , dat die Staten qualick namen , alzoe dit confent gedaen wordt, principalicken tot defentie van Hollant, ende aldus doende, foude veertich duyfent gaen .tot defentie van Artois, ende die oirloge aldaer tegens den Franchoifen daer de Heere van Buyren Capiteyn Generael van es.
"ONde de tydinge nu es dat de Heere van Gel- Enckhuyre Volck annaem ende verraet op Enck- fen ver-aet, I. Deel. Nn huy-



r 558;
1537- huyfen gefticht hadde, in faueur van de Coninck 3, 4. en 5. van Vranckryck, om die Armee van den Key« July. £-er te diuertereu die in Picardie zyn, &c.
Wagefcot TTem ick hebbe gefeyt tot ten Eedelen, CorTan Bets. nejjs Cornelifs van Dordrecht, Mr. Lambrecht van Haerlem, Dirck Floris van Leyden , die van Amfterdam, ende Gerit Daemfs van der Goude, dat men in de coop van 't Wagefcot den groten Heeren beloeft, zoe veel te dierder foude reken, om een hondert te vinBets es ge- den voir Mr. Jooft Bets die 't Lant veel dienworden fi-en gedaen heeft, ende tot Bergen noch doen der van" macn > ora nyeuwen Huysraet te maken , alzoe Bergen. nY tot Dordrecht fyn Houtwerck al vercocht heeft. Ende die voirfz Perfonen hebben daer inne geconfenteert , als een redelicke ende cleyne fake; ende Allart Boelenfs Burgemeester van Amfterdam heeft den last angenomen , om te befcicken dat tot Bergen commen mit het Wagefcot van myn Heere van Bergen , &c.
Hondert TCk hebbe oick op huyden den Staten voirgeRinsgui- -■■ houden dat Mr. Claes die de Caerte van 't keningvoTrkant maken fal, begeert op rekeninge om te den Cart-reyfen van plaetfe tot plaetfe hondert Rinsmaker. gulden, daer nyemant tegens gefeyt heeft, dan Mr. Huge , om dat Delft vry lijn wilt in 's Landts Ommeflagen. Ende Gerit Boeckels van Leyden, die feyde van de Caerte noyt Pag. a86.Sen(nrt te hebben, om dat hy in alle voirgaende Dachuaerden nyet geweest en es, hem refereerende tot ten anderen. Daer op de Staten



f 559 )
•ten feyden geconfenteert te wefen in de ma- 1537. kinge van de Carte, ende dat den Raedt den 3- 4- *» S» voirfz Mr. Jacob Acte daer af gegeuen hadde. **f-f*
TTem ick hebbe oick vermaent dat d'Onderfaf: ten van Egmont in de voirfz Beede als de- Egmont fentie van de Landen nyet en behoirden vry te Sehouden zyn, ende dat zy noch wel tien duyfent Goudt- je^efFen™ gulden fculdich waren van de loffinge des ge-de van deri • meyn Landts Renten , daer zy altoes de loe- Lande , : pende Renten af betaelt hebben, &c. Die Ee-maer nu delen feyden dat redelick es dat veruolcht wor- conclude zoe verre de Steden daer oick inne confenteren, want zy alleen den ondanck nyet heb-, i ben en willen. Dordrecht fc. Bets, verclaerde dat de jonge Heere van Egmont toecom'mende es, daeromme men die oude aclie mochte referueren, om hier namaels te verthoenen wat 't Lant voir hem betaelt heeft, d'andere ! Steden en concludeerden nyet pertinentelic; ken, daer is 't gebleuen dat ick geaduertecrt : hebbe die Heere van Alfendelft ende Mr. Vin1 cent Cornelifs, &c.
'[ "ftJOta. Dat die fchamele Vilfchers by faulte
van obediëntie van de Heere van Beue-Pasporten, ren , an defelue Heere van Beueren veel
;i Saulfconduyten of Pasporten gehaelt hebben van noetswegen , dat zy nyet langer en mochte vertouuen van den Harinck te viitchen, daer hy een gro.ot Geit af gecregen heeft ge-
• hadt, contrarie die voirfz belofte ende Acte van der Coninginne daer voiren af gefcreuen ftaet. ö
Nn 2 ' Op



1537. /~\P ten ié. July zynder hondert Saulfcon* it.Juty. v-r buyten ofte Pasporten van bouen gefonSauifcon- den m handen van den Heere van Alfendelft
duyten. ende Mr. Pieter de Sancfo, om 'rekeningen daer af te houden voir den Harinckbuyfchen, die daer proces Verbael op houden fullen, daer toe ick my refereere.
J^Ota. Dat fichtent den voirfz 5. July 1537".
tot ten 2. Septëmbris 1538. die Staten van Hollant noyt vergadert noch Dachuaert mit malcanderen gehouden en hebben , maer ick hebbe by beueel van de Heeren van Aflendelft ende Raedt geuaceert ende gereyft om ter executie te ftellen ende tot effect te brengen dat den Staten in de voirgaende Dachuaert beloeft es geweest 4 op heur Articulen, als blycken mach by myn vacatiën ende rekeninge, daer toe ick my refereere.
Pag. 287. Dachuaert van de Staten van Hollandt tot Sinte - Geertruydenberge,
1538. 's Maendachs den 2. Septëmbris2' Sept. anno 1538.
Daer die Coninginne ge- helft Alderheyligen j
commen es , ende by ende d'ander helft
DoStoer Score heeft Lichtmiffe daer anvol-
doen eyfchen een ex- gende , tot betaelinge
traordinaris Beede van van refte die men den
tachtich duyfent pon- Knechten fculdich es
den van veertich gro- van de voirgaende oir-
ten, te betaelen d'een loge in den name van
den



(56v)
den Keyfer , bred-.r blyckende by der Propofitie my in Gefcrifte ouergefonden.
Ende waren PRESENTEN, Van de Edelen. Die Heeren van Nas-
fou, Aflendelft, Alckma,
ende Poelgeest.
Van Dordrecht. Cornelis Cornelifs, Jan Willems, ende Mr. Claes.
Van Haerlem. Bekeftayn, ende
Mr. Frans, heur Secretaris.
Delft. Jan Appers,
ende
Michiel Janfs.
Van Leyden. De jonge Lochorft , Burgemeefter, ende
Deyman, Secretaris,
Van Amflerdam. Claes,
ende
Mr. Andries, Penfionaris.Vander Gouwe.
Mr. Dirck, Penfionaris.
Van Rotterdam. ' Jooft Janfs.
Schiedam. Mr. Gerit, Secreta, ris.
Horen. Gerbrant Dircx.
Enckhuyfen.
1538. 2. Sept.
EErft heeft Schore verhaelt die groote affectie die haer Majefteyt hadde 't Lant van Hollant te fien ende te vifiteren, maer belet hadde geweeft deur de groote affairen van den Keyfer, ende dat zy nu reyfen moefte op te Frontieren van Vranckryck om den Coninck ende Coninginne haer Sufter te vifiteren. Maer het toecommende jaer fal zy in Hollant commen. JNn 3 Ten



C 56-2 )
f iss?' 'TEn tweden die diligentie van haer Majefteyt 2. Sept. gedaen in 't beleet van der oirlogen voir Pyroen, Monftrnel, Terruwaenen, ende anders voirfien op ten Frontieren, dat d'Onderfaten nyet gebrant, vermoert, ende heel tot nyete gecommen en waren, ende een beftant van tien maenden mitten Franchoifen gemaecl: hadde te lande ende te watere, voir den Vifchers ten Harinck, 't welck de Keyfer geconfirmeert hadde, ende verlenct hadde tot dat in Ytalien tuifchen hem ende den Coninck van Vranckryck by tulfchenfpreken van den Paus een beftant gemaecl es geweeft te lande ende watere van thien jaren. Welck beftant deur de gra-
Pag. 288. cie Gods verandert is in een eeuwige paix, duerende 't leuen van den Keyfer ende Coninck , deur heur beyde vergaderinge tot Aga mortis, dewelcke hoe die toegegaen es in't lange verhaelt worde , &c.
"T^En derden van den beftanden gemaeét mitten Hertoge van Holften, hem feggende Coninck , ende anderen Oofterfche Steden , zoe dat men ooft ende weft zeylen ende Comenfcepen doen mach, daer deur wederomme groote weluaert in 't Lant commen fal, alleen dat men verhoede dat de Knechten in 't Lant nyet en gaerden. Daeromme haer Majefteyt gedaen heeft de voirfz Petitie.
F) Ie Staten hebben haer Majefteyt van als in 't lange doen danken, begerende dat zy ten naefte jare in Hollandt comme, ende altyt continueren wilt in 't ^oet propoeft van den
Lan-



c 563;
Lande ende Onderfaten te befcermen ende in 1538. paix te houden. Ende namen raport ende 2. Sept. dach van by malcanderen te vergaderen in den Hage den 15. der feluer maendt Septembris. Daer op haer Majefteyt felue een corte replyc- . ke deede in Walfche , recommanderende de voirfz affairen van den Keyfer. Daer mede es haer Majefteyt vertrocken die maer een maeltyt daer en vertoefde.
ïlJIer na zyn die Staten vergadert in 't Logis Dertich van Hoichftraten, die als Stadthouder dee-duyfentbe-
de* verhalen by monde van de Heere van As- êJeerr0n°"I fendelft, dat alle d'ander Landen daer haer Ma- gmne°,ot" jefteyt geweeft hadde, een propyne van danck- gracuiteyt. baerheyt ongeeyscht vuyt hemfeluen gedaen hadden, dat Hollant nyet min en behoirde te doen, by veel redenen, ende feyde van vyftich duyfent, die men nyet min en foude mogen maken dan tot dertich duyfent te betaelen op fes jaren ende twaelf termynen. Daer op genomen es raport, ende myn Heere heeft beloeft te wefen in den Hage op den voirfz vyfthien dach Septembris.
TJEnrick Graue van Naffou , es zeer corts g<
hier naer ouerleden tot Breda daer hy de Coninginne coftelicken hadde getracleert mit bancketten, &c. God hebbe die Ziele.
Nn 4 Dach-



( 5.0*4 )
tJ3*. Dachuaert in den Hage op te voirfz Pe\6.mn,. titie, begonst
Septemb.
Qp ten 16. Septembris anno 1538., ende om 't vertreck ofte raport van enige 'Steden , geeyndet den 24. der feluer' maent.
Nochtans en 'heeft Fan Dordrecht. Hoochftraten nyet op- Damafs Philips, gehouden Commiffaris- ende Jen te feynden in elcke Mr. Claes BartholoStadt, om te induce- mei. ren tot conjent van Van Haerlem.
tachtich duyjent gul- Jan van Schagen, den, naer 'dat der Co- ende ninginne geconjenteert Mr. Lambrecht. waren dertich duyjent Van Delft,
ut injra. Mr. Huge was in den
PR/ESENTIBUS, ïTage, maer en es Van de Edelen. nyet gecommen in
Die Heeren van As- de Vergaderinge ,
fendelft, om dat zy leuen by
Warmont, ftate. Jan van Duvoirde, Van Leyden.
ende Dirck Floris,
Willem van Alckma, Dirck Otte,
Ridderen. ende Pag» 289. Gerit van Poelgeeft, Milda, Penfionaris voip Floris van Wyngaer- fijn eerfte reyfe.
den, Van Amfterdam,
ende Claest Loen,
Mateneffe. Claes Gerits,
en-



r 5$s)
ende Enckhuyfen. 1538.
Mr. Andries. Jacob Allarts, 16. utHf
Gouwe. ende Septemb.
Henrick Wouterfs, Frederick facobfs.
ende Edam.
Mr. Dirck. Mr. Jan Janfs.
Schiedam. Alkmaer.
Pieter Willems van Be- Symon Janfs, «eren, ende
ende Jan Nanincx. Anthonis Willems. VanOudewater.
Gorichem. Jan Robrechts, Pieter Adriaenfs , ende
ende Mr. Dirck van Grim-, Jan vander Aer Jans. pen.
Schoonhouen. FFefep.
| Gerit Jans, Jacob Jans, ende ende
Jan Cauwenhouen Dirck Franfs. Willems. Fan Naer den.
Hoorn. Andries Claes, Schout. Geerbrant Dircx,
ende Joolt. Pieters.
Die Eedelen hebben gegeuen negatiue antwoirde angaendè die Beede extraordinaris van tachtich duyfent gulden voirfz, om dat zy in den voirleden jaren veele ende groote Beeden geconfenteert hebben gehadt , dat 't Lant arm ende byfter es, mit veel merckelicke -redene in 't lange verhaelt.
Nn 5 Maer



< 5^;
1538. TL/TAer angaende de fake van de Coninginne, ï6. tot 24. gemeréf die goede dienften by haer MajeSeptemb. ftQvt gedaen niitten Oofterfche Steden, Hertoge van Holften, ende oirloge van Groeninge ende anders , hebbe liberalicken in danckbaerheyt op hoope dat zy commen fal ten naeften jare in Hollant, geconfenteert, zoe verde zy geuolch van den Steden hebben in de vuytgellegen fomme van dertich duyfent gulden van veertich groten, te betaelen in fes jaren ende twaelf termynen, daer Kermilfe ende St. Jan naeftcommende 't eerfte jaer van zyn fal. Ende zoe voirt te betaelen mit fulcker Geit, als t'elcken van den termynen cours ende loop hebben fal onder den Coopman ende gemeenen Luyden. Weluerftaende dat zymit heure portie volftaen fullen, ende voir nyemant anders dan voir 't platte Lant gehouden zullen zyn na ouder gewoonten.
p ten 2°' c*er V01X^Z maent5 hebben hen
' die vyf groote ende cleyne Steden na raport , conform gemaecl mitten Eedelen, in beyden die voirfz Petitiën , ende ick hebbe van der Coninginnes Petitie Acte gegeuen myn Heere van Hoichftraten, daer toe ick my refereere.
TTem die voirfz Steden hebben oick als die Eedelen verfocht an myn voirfz Heere, dat hy goedt regardt hebben wille tot ten Huyfe van Utrecht, ende daer op te ftellen een notable Perfonnaige van auctoriteyt die te verheien heeft in eere ende goet, 't welck myn Heere



( 56? )
fè heeft beloeft te doene ende mogelicke op-
ftellen fal de Heere van Defcornee zynen Ne- lf-tot =4-
TTem alzoe de Coninginne reyst in Vranck■*■ ryck, hebben oick verfocht dat myn heere haer Majefteyt fcryuen wille, dat zy fpreke mitten Coninck op te fake van der Munten , dat die geftelt ende geredigeert mach worden op te oude voet ende valuatie van den Philipsgulden.
TTem ick hebbe.dat confent van den voirfz * Steden geftelt op te Requefte van Heere Abel van Collier, Ridder, ende Mr. Jacob de Jonge, Rekenmeefter, daer toe ick my refereere.
ITem zy hebben oick geconfenteert, dat ick vuyt handen van Crifpyn Rentmeefter van 't gemeen Landt, ontfangen fal vier hondert gulden voir myn Weddens , verfchenen inMey 1538. indien Crifpyn dat furneren kanende hy noch 't Lant zoe veele fculdich es. Mr, Claes Barthölomei es mit myn geweest tot Crifpyn.
TTem den grooten Steden es gegeuen vertreck • om te raporteren de Petitie van de Keyferlicke Majefteyt van tachtich duyfent gulden , ende gelaft den 23. weder te weefen inde Herbergen,
Item



c 50-3)
1538, TTem die cleyne Steden dit bemerckende zyn ^•tot H-A mit my gecompareert Voir myn Heere van üeptcmb. hoichftraten ende zynen Raedt, ende hebben my doen leggen dat zy nyet en verftaen dat de groote Steden ("die heure graden folliciteren} hemlieden mit heur confent veruangen ofte vernoechden mogen, want zy armer ende meer laften te dragen hebben dan die groote Steden,
jyjYn Heere heeft hemlieden geantwoirt, dat hy de cleyne Steden befcryuen ende hoiren fal, eer dattet confent gaen'fal.
Ceproponeert defe nanolgende Articulen den groot en ende cley-' nen Steden in abfentie van den Eedelen die 'er vertogen waren, op ten 18.Septembris 1538.
IN den eerften, alle die proceduren gehouden tuffchen den Heere van Beueren ende Gerit van Oudcrfchie. Ende wat Inftruclie ick bouen onder Aduocaet ende Procureur gelaten hebbe, om 't Lant ende Stadthouder te houden vuyt proceffen.
Pag. 2pi. J"-ï*er or" te fprefcen Alfendelft, ende te *■■* doen raport an Hoichftraten of te confulleren Aduocaten ende Procureurs bouen, ende zyn gecommitteert Bartholomei ende Mr. Lambrecht.
Item



(y
TTem dat ick geprotefteert ende verfocht heb- 1538.
be an myn Heere van Palerme nyet te dis- ^ totH' poneren in de fake van den Potturf, den Sta- SeFemb' ten van Hollant ongehoirt, mit datter ancleeft.
JTem van het Octroy dat die van den fecreten nochte grooten Raedt nyet geuen en fullen de claufulen van Appelle in vonnilfen by Bailliuwen, Heemraden ende anderen geweefen in materie van Dyckaigen. Noch Vonniil'en van den Raet van Hollant gewefen tot twee hondert Carolusgulden ende daer beneden. Maer dat die op cautie hebben fullen heur executie.
^E fpreken Aflendelft of men bet Octroy mit befloten Brief van den Raedt van Hollant feynden fal an den grooten Raedt, om te weten of zy obedieren willen.
TTem ick hebbe verfocht Acte dat de Staten my totBruflel in Mayo 1537.gclaft te hebben folliciteren ende te vougen mit die van Amfterdam dat zy gecrygen mochten die claufule van appel in de fake van Willem Pieterfs die Mekker , contra den Procureur Generael van Hollant , roerende het preuilegie dat een Poirter nyet meer verbueren en mach dan fijn lyf ende fekere ponden , om in jufticie ontfangen te worden ende heur recht te vcruolgen.
Dit



( 5?° )
1533j<5. tot ?4» Septmb.
ia. en 13.
QÜobriu
"jQlt es my geaccordeert, ende gelaftBar tholomei ende Mr. Lambrecht in de Greffe te doen maken d'Acle, &c.
Dachuaert van de Staten van Hollandt in den Hage
Den 12. ende 13. Ociobris anno 1538.
Op te voirfz P.titie van tachtich duyfent guldens , daer de Heere van Hoichftrate Stadthouder zeer omme gearbeyt heeft apart an denSteden,d'een voir en d'ander na doende betoenen vangracien,mit dreygemcnten ende anders tot fijn vertreck toe , welcke was Sondaechs Miehaelis den 29. Septembris , geuende diuerfche verPsg. 292. trecken, van raportcn in fijn abfentie , comminerende de Heeren van Affendelft , Mr. . Fincent , Sasbout , fVillem Goudt , £rV. die oick in groote ende cleyne Steden geweeft ende geperfuadeert heb¬
ben gehadt, tot den 12. ende 13. Octobris dat die Staten by een vergadert fyn geweeft in de Playtcamere , aldaer die Eedelen gebleuen zyn negatyf als in heur eerjl antwoirt, om dat die van Brabant , Vlaenderen,Artois die naeft den brandje gefeten zyn ende f heure c ntemplatic mee ft de fcult van der oirlogen gemaecl es, noch nyet geconfenteert en hebben in de betalinge ende oir lof'geringe Vuil den liuyteren ende Knecht e', daeromme de voirfz Petitie an Hollant gedaen es geweeft, dewelcke foe veele jaren als d'oir loven



gen van Gelre , Vriesiant„ Utrecht geduyrt hebben , hem feluen hebben moeten reden vuyter fcult , fonder ajjtfentie van den anderen Lenden, gemercl oick dat het lef confent van hondert twintich duyfent ouer Hollant eensdeels gefchiet es tot defentie van den voirfz vanArthois, &c. gemerct oick dat men nyet en weet wat laft llollant van Cleue ende Gelre fal moeten lyden , ende dat 't f latte Land arm es, om dat. de Hauer , Cerfte , ende ander Vruchten quaiicken geflagen zyn, ende nyet en fal mogen fayen , hoe dat d Eedelen ende Rentenieren geen betalinge en gecryg. n, mits oick. dat de Steden gracie genyeten , daeromme men te eere ander Beeden eyscht, ende die Lantluyden van heur eygen Goet ende Bruckwaer betae¬
len die Beeden , ende 153S. die Steden vuyt en Ex-Ia- en f3' cyfen, mit meer ande- 0®obr'5ê re redenen, waeromme fy fonder den grooten Eedelen nyet en conden noch en mochten mit eer en confenteren, begerende an den Cotnmijfarijfen , 't felfde ten beften te raborteren.
Ende waren PR/ESENTEN, Van de Edelen. Die Heeren van Waer-
mont, Van Duvoirde, Willem van Alclcma, ende
Gerit van Lochorlï ,
Ridderen. Gerit van Poelgeeft,
ende .; Florys van Wyngaerderi.Van Dordreght. Mr. Claes Bartholomei.Van Haerlem. Jan Gerits van Zuyren,
ende Mr. Lambrecht.
Delft.



( 57* }
istf. Delft. 12. en 13. ]\Tyemant.
ORobrh. Vm Leydgn^
Dirck Floris, Dirck Otten , Milda,
ende ten leden Deyman, Secretaris.
Van Amfterdam. Claes Loen, Claes Hillebrants,
ende Mr. Andries.
Vander Gouwe. Dirck Janfs Bosch,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfs , Burgemeefter.1 Schiedam. Die Penfionaris.
Schoonhouen. Adriaen Willems,
ende Mr. Gouert.
Horen. Henrick Dircx 2,
ende Geerbrant.
Enckhuyfen. Hillebrant ïloelants , Penfionaris. Van Edam. Mr. Jan,
ende
Jan Wollens.
Van Alckmaen Symon Janfs,.
ende Jacob Willetnft, Van Ouwater. Jan Robertfs, ende
Mr. Willem Gerits.
Naerden. Egbert Jacobs.
fVeefp. Arnout Gerits.
Pag. 293. TP\Ordrecht, Haerlem, Leyden ende Am'JLy fterdam, hebben geconfenteert voir hem feluen, zoe verde zy gevolch hebben in dc voirfz Petitie, op zoe lange termynen als men fal mogen gecrygen. Den Welcken Rotterdam ende Schiedam geuolcht zyn. Delft en walfer nyet. Die Stadt van der Goude ende andere cleyne Steden zyn gebleuen negatyf by don
Fe-



r 5:3)
Eedelen. Waeromme die Comtniflarilfen ver- 152?* claert hebben der Coninginne t'aduerteren , ende ftelden deefe Dachuaart vuyt tot de Staten " rts' ■wederomme befcreuen fullen worden.
1 Tem die van Haerlem, Amfterdam, ende ander gelegen op te Zuyderzee, ende viffchettde onder die Cuft van Öueryifel ('t welck die van Oueryffel verbieden willen ) hebben an de Staten verfocht heuren naem te willen lenen buyten heuren coften, want die voirfz twee Steden mit heur Adherenten den Staten ende 't Lant vry ende indempne houden fullen van allen procelfen ende oncoften. Op welcke conditiën die Staten heuren naem geleent, ende my gelaft hebben Aéle van te maken of Memorie in myn Regiftre.
TTem alzoe enige ouergeueu in Huwelicke voirwaerden, dat heur Kint dat zy hyliclicken, ende heur Kints Kinderen fuccederen fullen in de Aesdomfche Goeden, ende nochtans by Teftamente anders disponeren of wederroupen, daer veel procellen vuytcommen, mits dat enige jugeren voir de Huwelicxe voirwaerden, ende andere voir den Teftamente, waeromme den Raedt begeert heeft dat de Steden elcx een Statuyt in den heuren maken, dat die Huwelicxe voirwaerden nyettegenftaende Teftament, ftat houden fal, 't welck men by de Keyferlicke Majefteyt fal doen confirmeren, als pragmatica ofte loy. Daer af elcx uferende van Aesdora, genomen heeft raport.
I. Deel, Oo Opi-



(■574 )
153 12. en i3» Oüobris.
Opinie ofte vuytjlach van den Eedelen op te voirfz Petitie van tachtich duyfent ponden die nyet behaecht en heeft f ergo nyet ontfangen en es geweeft van wegen der Keyferlicke Majefteyt.
Die Eedelen voirfz ter Dachuaert wefende, laten hun duncken, dat myn Heeren de Commilfarilfen , van wegen der Keyferlicke Majefteyt wel behoirden te vreden te zyn, mit heurlieden eerfte voirgaende antwoirde , om die menichfuldige redenen in 't lange geallegeert, fonderlinge die extreme armoede van den fcamelen Lantmant, die notoir ende hemlieden kennelicken es. Nyet min op hoope dat men voir den toecommende tydt regardt fal hebben op te felue armoede. Soe fouden de voirfz Eedelen geneycht zyn om de fake van den Keyferlicke Majefteyt voir dele reyfe te voirderen. Te confenteren de fomme van tachtich duyfent Clinckarts, makende feftich duyfent ponden van veertich groten, te betalene tot twee termynen, als St. Jans Miffe 1539. naeftcommende , ende Kersmiffe daer anvolgende', mit fulcke Munte als dan loep hebben lal onder den gemeyn Coopman. WeluerPag. 294. ftaende dat men fupporteren fal die heure portie nyet betaelen en konnen, ende dat die Rentmeefter acte geuen fal van die penningen nyet te anticiperen , verfegelen nochte verlouen, maer fal elcx mit fyne portie volftaen ten dage van der betalinge voirfz, op auenture of binnen



( 575 )
nen middeler tydt 't Lant van Hollant in vor- 1538. der veloep ende laft quame, dat mitte pennin- l~Afnh ?3" gen van den refterende termynen 't felfde Lant " m' gedefendeert ende voirgeftaen moefte worden. Actum den 20. Oétobris 1538.
Dachuaert van den Steden befcreuen in den Hage
Den laejïen February anno 1538., &n teejietk
ftilo Hollandice. February.
om te refifteren ende afgedaen te hebben den honderften Penninck by die van Antwerpen op te Salm, Elft ende andere Visfchcn in Hollant geuangen, die t'Antwerpen te vente gebracht worden , contrarie oude gewoonte fonder Octroy, &c.
P R JE S Fan Dordreght. Meynert Meens, ende
Mr. Claes Bartholomei.Fan Haerlem. Mr. Lambrecht.
Delft. Mr. Cornelis Aerts.
Fan Leyden. Mr. jacob de Müde.
ENTEN.
Fan Amfterdam.
Claes Hillebrants. Fander Gouwe.
Nyemant en iffer gecompareert omme 't quaedt Weder.
Van Rotterdam, Schiedam ende Schoonhouen zynder oick geweeft.
Oo 2
Dis



1538. T"""\Ie Gedeputeerden zyn eendrachtelicken fjl lae^cn van opinie defe nyeuwicheden afgedaen t >uary. te hebben, maer van de middelen en waren zy nyet accordt , der welcke gehoirt hebbende een goet concept fouden gaeren raporteren. Ick flouch vuyt van een Marei: te leggen tot Dordrecht die de Stapel fouden moeten afdoen , ende een tot Amfterdam, daer nyet op gevolcht en worde, ander mit jufticie, weluerftaende dat die nyeuwicheyt eerft ende alvoiren by prouifie afgedaen foude zyn, daer de fomige geen hoope toe en hadden, om de groote macht ende faueur die die van Antwerpen hebben. Daeromme die Gedeputeerden gegaen fijn by den Raedt, dewelcke van aduyfe waren dat men an den Raedt van Antwerpen anderdemael Gedeputeerden foude fcicken mit befloten Brieuen van den Raedt, houdende Credentie, ende alzoe verde den Raedt van Antwerpen weygert die nyeuwicheyt af te doen, dan te clagen an de Coninginne, of dan te foucken raedt an ons feluen, 't welck den vuyterften noet foude zyn. Ende zyn tot my geordonneert by opinien Mr. Claes Bartholomei ende Milda. lek hebbe den Brief geconcipieert, ende den eerften Marty den feluen Gedeputeerden gelefen , die fe voirtgebracht " hebben in de Grelie.
295. TTem op ten feluen laetften February voirfz, * hebbe ick gedaen myn raport van myn Camerlicxe reyfe , wat van den Scepen, Munten , ende andere faken gedaen es geweeft , daeromme die Heere van Lyckerke gereyft es
van



(.577 )
van Camerycke an den Perfoen van den Co- '538ninck , ende en was noch nyet gecommen , g^g? daer mede die voirfcreuen Steden te vreden waren, ende fijn gefcheyden.
ICk hebbe van myn Camericxe reyfe genomen Ordonnantie van den Houe, om dat fe extraordinaris es, ende in myn particuliere rekeninge nyet geftelt en wordt, als in den jare 1529. gedaen es geweeft, ende ick hebbe defelue Ordonnantie geleuert den Rentmeefter " Cryfpyn , die my betaelt heeft den eerften Marty anno voirfz, ende ick hebber onder an gefcreuen myn Quitantie, ergo die vuyt myn rekeninge te laten als men den ftaet van den Ommeflach fal maken, ende te laten loepen in 't generael Article van den reyfen.
Dachuaert tot Dordrecht. Pag. 297-
Den 9. July anno 1539. 9' Ju&
"Befcreuen by myn Heere es naer 's Hartogenvan Hoichftraten als bofche, daer de StaStadthouder van Hol- ten van Brabant foulant, pafterende naer den commen, ende van Utrecht, om aldaer te daer foude reyfen na wachten die Coningin- Utrecht, om van daer ne die van Bruffel ge- te commen in Hollandt. fcheyden was na Ber- Ende die voirfz Hoachgen , om den Staten ftraten heeft den Stavan Zeelant te ver- ten voirgehouden 't •wachten ter Tholen , gundt dat hier naer ende van daer gereyft volcht.
O o 3 VRJE-



r 578 ;
1539- PRvESENTEN, 9- Ju^ Fan de Edelen,
De Heere van Aflendelft , De Cafteleyn van der
Goude, Poelgeeft-,
ende Matenelfe.
' Fan Dordrecht. Danias Philips, Een ander Burgemeefter,Ocker Janfs, ende
Mr. Claes Bartholomei.Fan Haerlem. Mr. Lambrecht, Penfionaris.
Fan Delft. Nyemant.
Fan Leyden. De Schout,
ende
Milda.
Fan Amfterdam. Claes Gerits, Mr. Florys,
ende Noch andere.
Gouwe. Gerit Daem, ende Mr. Dirck.
Fan Rotterdam. Jooft Janfs, ende Pieter Carré.
Schiedam. De Penfionaris.
Hoorn. Henrick Dircx,
ende Geerbrant Dircx.
Enckhuyfen. Jacob Airarts.
TN den eerften dat die van Hollant een van . I den Eedelen mit een Geleerde fouden willen feynde in Ambafiaderie an den Keyfer in Spaingien, als van gelycken die Coninginne foude feynden die Heere van Lalaing mit Mr. Ingelbrecht van den Dale , Raedtsheere van den grooten Raedt tot Mechelen, die van Brabant die Heere van Berfelle mitte Penfionaris van Brufele, van gclycke ter liefde van den Co*
in-'



( 579 )
ninginne fouden mede feynden heure Gedepu- 1539. teerden die van Henegouwen ende Artois. 9. july. Maer die van Vlaenderen hadden dat expreifelicken gerefufeert, ende fouden die Ambaflaten laft hebben den Keyferlicke Majefteyt te condoleren van 't verlies ende doot van de Keyferinne fijn Huysvrouwen. Secundo, bedancken dat hy foe goede Toefienders in deefe Landen geordonneert hadde, als de Majefteyt van der Coninginne ende anderen by haer zynde die wel geregiert hebben gehadt. Tertio , dat indien fijn aifairen vermochten, d'Onderfaten gaerne fien fouden fijn compfte her\vertsouer tot heure ende oick van den nyeu- Pag. 298wen geconquefteerde Landen die veele ende groot zyn, meer dan zyn Majefteyt mogelick meent.
XJIer toe vuyt Hollandt zyn geeligeert Florys AmbaflaAvan Affendelft , Cafteleyn ter Goude ,ten vuyt Heere van Kyfhouck, die hebben foude vyf Hollant. Paerden ende eyscht twee Croonen 's daechs. Ende Mr. Claes Bartholomei Penfionaris van Dordrecht drie Paerden ten feluen pryfe, behaluen heur opfetten ende extraordinaris eerlicke ende exceflïue oncoften die vallen fouden mogen. Eyntelicken fijn te vreden dat die voirfz Mr. Claes alle dagen fal opfcryuen wat zy verteren ende van opfitten betaelt fullen hebben , ende wederomme vuyte reyfe commende , myn Heere van Hoichftraten fal taxeeren wat zy hebben fullen voir haer moeyten ende arbeyt, daer fy ende de Staten mede te vreeden zyn geweeft, behaluen Delft die daer nyet en O 0 4 wa-



C 53o )
1539. waren, maer my gelaft hadden voir de Staten 9- Juiy. ende Stadthouder te verclaeren dat zy nyet en foude betaelen naer de Schiltale, maer naer heurlieder armoede, 't welck ick fulcx hebbe verclaert, exprelfelicken feggende, geen confent te geuen van den Keyfer te requireeren hier in 't Lant te commen, daer nyet af te roeren in 't cleyn ofte groot, op dat fijn Majefteyt hier in 't Lant commende, nyet geoirfaeét en fy , yet te eylfchen 't fy tot oirloge van Gelre, of anders voir fijn moeyten van commen, ccc.
jyTYn Heere heeft verfocht op rekeninge te hebben twaelf hondert Rinsgulden voir de reyfe ende opfitten van den voirfz Gedeputeerden, enige Steden hebben genomen rapport tot te Dachuaert die in den Hage fijn fal den 18. defer maent.
RaponvanTPEn feluen dage fullen die Staten enige by dlj[ Adrm" my vougen op te fake beroerende de Heere van Beueren van de Admiralite dewelcke myn Heere heeft verclaert ter herten te hebben, intsgelicx alle die Steden groot ende cleyn mitten Eedelen. Ende fullen elcx in den heuren foucken of Hollant by Acte van der Admiralite gefcheyden es, als Gerit van Loo, ende enige ander feggen van Mr. Albrecht van Loo verftaen te hebben, ende fullen enige tot my in defe lake deputeren.
Remtnees MYn Heere heeft Ontfanger gemaecl: van de ter „aniioi- gemeen Landts Ommellagen, Heyman van de Ketele. Die



C 581 )
T"\Ie Beede van dertich duyfent geconfenteert 1539.
der Coninginne, te betalen binnen fes ja- 9- Juty. ren ende twaelf termynen , es geeyscht by Propïne Hoochftraten te verhoogen noch tien duyfent,voirdeC°makendc t'famen veertich duyfent, te betalenmnSinne* op vier jaren ende acht termynen, afilaende twee duyfent vyf hondert Rynsgulden die ontfangen zyn Kersmiffe 1538., ende den eerften termyn van de acht foude wefen St. Jan 1539.
T-IIer es gefeyt hy den Steden, dat indien Buytenee.
yemant op ten Dorpen buyten den Ste-tinge. den, enige nyeuwe Neringen of Amboichten opftellen, contrarie den öclroye by de Keyferlicke Majefteyt den Steden geoétroyeert in den jare 1532. leftleden, dat fal elcx in lijn Quartier daer gebretk valt, mogen 't felue refifteren mit Jufticie , ende 'indien hy 't vcrfoucf , den Aduocaet van den Lande fal hem vougen ende affiftentie doen, maer nyet vap dat oudt of geprefcribeert mach wefen.
Oo 5
Dach»



1539. Dachuaert gehouden in den Hage
ip. July. ö
Pag. 399. Op ten 19. July voirfz,
op 't voirfz affcheyt, daer Cdmmiifaris inne geweeft es de Heere van Alfendelft.
PR/ESENTIBUS Van de Edelen. Amfterdam.
Heere Jan van Duvoir- Claes Loen, de, ende
ende Meefter Florys. Heere Willem van Gouwe.
Alckma, Ridderen. Henrick Wouterfs , Florys van Kyf houck, ende
Gerit van Poelgeeft, Mr. Dirck.
ende Van Rotterdam.
Florys van Wyngaer- Jooft Janfs, den. ende
Van Dordrecht. Jan van Zoelen. Ocker Janfs, Schiedam.
ende Die Secretarius. Bartholomei. Van Alckmaer.
Van Haerlem. Douwe , BurgemeeJan van Schagen, fter.
ende ende
Mr. Lambrecht. Andries Pieters.
Delft. Gorichem.
Nyemant. Aert Spyck.
Van Leyden. Hoorn.
Adriaen Jan Janfs. Henrick Dircx,
ende ende
Milda. Geerbrant.
Van



( 533 ;
Van Edam. Enckhuyfen. 1539.
Mr. Jan. De Penfionaris.
TH\Ie Eedelen hebben der Coninginne voir _L# haer Majefteyt (in de plaetfe van de dertich duyfent geeyscht tot St. Geertruyt ut fupra) geconfenteert veertich duyfent gulden , te betalen binnen vier jaren ende acht termynen, daer St. Jan 1539. voirleden, dat eerft termyn af es geweeft, ende die twee duyfent vyf hondert die haer Majefteyt tot Kersmiffe 1538. van 't eerfte confent ontfangen heeft gehadt , fal in 't voirfz termyn van St. Jan ftrecken betalinge ofte afcortinge , fulcx dat den voirfz Staten, van den voirfz St. Jan noch vuytreycken ende betalen lullen twee duyfent vyf hondert gulden, facit vyf duyfent voir den eerften termyn of half jaer. Ende tot Kersmiffe commende fal verfehynen noch vyf duyfent, facit tien duyfent voir 't eerfte jaer, ende alzoe voirt, van veertich grooten 'tpont.
IV/TIt welck confent hem conform gemaecl hebben die Steden van Dordrecht, Delft die nyet en was, maer Alfendelft zeyde Acte te hebben van Delft , Amfterdam , Schiedam. Ende alfoe d'ander Steden nyet genouch gelaft Pag. 300. en waren, zyn gelaft te commen tot Utrecht by de Coninginne, ende ick ben daer oick op deefe, ende op te fake van den Admiralite geweeft , maer en worden die voirfz Steden nyet gecontenteert, zoe dat zy perfifteerden in heur voirgaende laft. Waeromme, zy befcheyden worden weder te commen tot Amfterdam daer
de



'( 534 )
1539' de Coninginne foude reyfen, daer en hebbe i#. July. nyet geweeft, ende en weet nyet datter yet es geconfenteert.
TTem van de Steenmate fullen die van Leyx den ende Goude accorderen tot Utrecht commende, daer een generale Ordonnancie ouer al Hollant af gemaecl fal worden.
TTem op te gefcillen tuffchen Stadthouder en* de Staten van Hollant Remonftranten, contra die Heere van Beuere, die ufurperen wilt breder dan noeyt in Hollant die Admiralite van der Zee gepretendeert hebben, hem fondeerende op een Ordonnantie den Keyfer Maximiliaan als tutoer afgedrukt tot Brugge in den jare 1487.; es by den Eedelen ende allen den Steden groot ende cleyn geconcludeert, te refifteeren mit goeder manieren an den Keyfer en Coninginne als Regente, ende hebben tot myn hulpe op 't Lants cofte gedeputeert Meester Hugo van Eynde tot Delft, die Penfionariffen van Rotterdam ende Schiedam , gené' rende mitte Harinckbuyffen ende Doggers, ende die van Amfterdam voir de Coopvaerders, vuytgefondert Mr. Hugo, zyn die andere mit my geweeft op defe fake tot Utrecht.
TTem hier es verhaelt hoe dat die Prelident van den grooten Raedt, corts twee Appointementen heeft gegeuen, tot confirmatie van den Preuilegie van ter eerfter inftantie, die van Hollant, Zeelant ende Weftvrieflant, te forteren voir den Raedt van Hollant, ende
dat



€ $35 >
dat hy geen prouifie geuen en fal tegens den 1539-, Sententie van Hollant beneden die fomme van 'ftwee hondert Carolus guldens, waeromme men hem wel een danckbaerheyt behoirt te doene, tot fijn tymerayge, ende was yuytgeflegeh de fomme van vier hondert guldens, als de Prelident Nicolais heeft gehadt; de Gedeputeerden van Dordrecht hebben gefeyt fiat, dander Steeden namen raport.
(T\V afiumptionis Marienauent anno 1539., ^ es dé Majefteyt van der Coninginne gecommen in den Hage omtrent fes uyren, Stathouder ende Raedt mitten Rekcncamere hebben haar gewillecomet, by myn Heere van Asfendelft diet cort maecte op te Sale bouen de Koken , ende daer naer hebben die van der Hage oick 't felue gedaen by Mr. Florys Zeeman heuren Aduocaette.
Dachuaert gehouden in den Hage Pag. 30*.
Den 17. Augufly anno 1539. i-.Auguft.
daer de Coninginne was gecommen,
PR/ESENTIBUS. Die Heeren van Lon- Flory van Kyfhouck, gin , Gerit van Poelgeeft,
Gerit van Alfendelft, Gerit Van Matenelfe, Jan van Duvoirde, Florys van Wyngaer-
ende den,
Willem van Alckma, ende Ridderen. Gerit van Raephorft.
Van



( 5M)
1539. Van Dordreght. WMt&Jt. Öcker Janfs,
Mr. Aert, StaesDoctoer.
ende Barth oiomei.
Van Haerlem. Jan van Schagen, Gerit Stellens,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. En ilfer nyemant geweeft , maer de Heere van Alfendelft heeft fe veruangen ende geconformeert mitten anderen. Van Leyden. Dirck ütte, de jonge » Dirck Janfs,
ende,
Milda.
Amfterdam. Claes Gcritfs,. Claes Doefs, ende
Meefter Florys, Secretaris.
Gouwe. Henrick Wouterfs ,
ende Mr. Dirck.
Van Rotterdam. Jooft Janfs, ende
Mr. Octgier, &c.
Schiedam. Mr. Gerit, Secretaris.
Va'n Alckmaer. AndriesPieters, alleen.
Hoorn. Henrick Dircx.
Die Eedelen ende Steden hebben op -ten voirfz 17. Augufty den Keyferlicke Majefteyt achteruolgende de propofitie gedaen den 2. Septembris tot St. Gecrtrudenberge leftledqn geconfenteert tachtich duyfent ponden van veertich grooten 't pondt, te betalen d'een helfte tot Kersmiffe naeftcommende, ende d'ander helft St. Jan daer an volgende, mit conditiën dat men die penningen nyet verlouen of opbrengen en fal, by anticipatie, verfegelingen , Finantie of anders hoe dat zyn mach ,
maer



f 58?;
maer fullen betaelt worden op elck verfchyn- '539dach, om 't Lant daer mede te defenderen , in- '7'^»£aJ?« dien daer enige oirloge opftonde ('t welck God verhoeden moet) ende dat die Onderfaten fullen mogen zeylen ooft ende weft , te water ende te Lande , anders en foude dit confent geen confent verftrecken, want den voirfz Staten nyet mogelick en foude wefen te betalene. Ende dat de voirfz Majefteyt het different van der Admiralite wefende tuffchen den Heere van Beueren ter eenre, ende den Stadhouder ende Staten van Hollant ter andere zyde decideren ende termineren fal mitten eerften , ymmers ten lancxften voir Kersmiffe naeftcommende, als heure Majefteyt by Acte beloft hadde te doene voir Kersmiffe 1537. leftlcden, blyc-Pag. 302. kende by der Acte by my geteyckent de Coninginne hier af gegeuen, ende reciproque Acte by haer Majefteyt my geleucrt om der conditiën wille, &c.
T"\Ie voirfz Staten hebben der Coninginne op ten 18. Augufti geconfenteert voir haer coften ende moeyte gedaen op 't Hontsbos ende in ander Quartieren't Lant vifiterende, noch tien duyfent ponden van veertich grooten tot ten dertich duyfent haer Majefteyt geconfenteert den 10. Septembris leftleden, makende t'famen de fomme van veertich duyfent ponden , te betalene binnen vier jaren ende acht termynen, daer St. Jan leftleden dat eerfte af verfcheenen es geweeft, weluerllaende dat elck volftaen fal mits betalende fijn portie als 't voirfproken es. Ende dat op 't eerfte termyn voirfz
ge-



K 5333
gccort fal worden dat betaelt es geweest, blye* V-^sufi- kende by der Acte daer van haer Majefteyt geleuert.
Dachuaert befcreuen in den Hage
%fthruar, Den 4. February anno 1539.
ftilo Hollandia:.
op ten ommeflach van den Lande te maken tot verfouck van myn Heere van Hoichftraten, om te hebben twee duyfent gulden te diftribueren in gratuiteyten.
PRESENTEN
Fan den fes groote Ste- Fan Leyden,
den. Mr. Jacob, Penfiona-
Fan Dordrecht. ris;
jacob Willemfs, ende
ende Gerit Boeckelfs.
Mr. Claes. Fan Amfterdam.
Fan Haerlem. Claes Gerits, Burge-
Ram , de Burgemee- meefter.
fter, Fander Gouwe.•
ende Dirck Janfs,
Frans, de Secretaris. ende
Delft. Mr. Dirck, die PenfioJan Apers, naris plach te weende fen, ende nu verlaMr. Huge. ten was.
Hier es den Steden verthoont tot mynder excufe, dat defen Ommeflach hemlieden
had-



C 589.)
hadde gefonden geweest om te confenteren de 453* voirfz twee duyfent gulden, tot verfouck v2.n^ret"uar' Hoichftraten ende om dat men geen anderen Ommeflach corts maken en foude, zoe waren die Wedden van den Aduocaet die verfchynen fullen tot Meye commende, ende zyn verfchenen penningen van reyfen gedaen daer inne geftelt , ende vyf hondert gulden voir den toecommende reyfe.
J^Nde proponeerde myn Heere van Alfendelft PaS- 3°3. ^ oick dat hy Brieuen ontfangen hadde van Hoichftraten, begerende dat die Staten terftondt commen wilden tot Bruflel om den Keyfer te willecommen, als hy naer de voirfz Dachuaert Brieuen van den Ommeflach oick vuytgefonden hadde an den Eedelen ende Steden.
f\P welcke twee faken die Steden antwoir^ den, ende eerft op ten Ommeflach, dat -± zy pafleerden 't gundt dat voir den Aduocaet geftelt was, fonder contradictie , ende dat den Greffler Anginck lallende zy den Aduocaet mit twee of drie van den Steden die hy tot hem nemen foude, ende by aduys van myn Heere van Aflendelft mitten Greflier ouer te commen , als men gracelickften foude mogen. Als van den voirfz twee duyfent guldens en hadden die van Leyden ende der Goude geenen last. Als van de Keyferlicke Majefteyt tecon- MynHeere gratuleren ende te willecommen, fouden zy™nHoichDonderdaechs den 12. February by den Eede- j£a^ ve^ len wefen tot Dordrecht, om 'sanderendaechsbeyden te reyfen gelyck bouen. Ende hebbenden Ad-hebben my I, Deel. PP uo-



X 59o )
1539. uocaet voirheen gefonden om myn voirfz Hee» 4..Februar.xt van a]s re aduerteren, ende oick om de liigefeyt datke van de Admiralite, ende ick hebbe den vyf-
cramüJt den dach mitte Secretar's de Sancto Petro, in hebben ge.deielue /"dce onledich geweest, mitte collacionr confenteenneren diuerfclie Copien in de. Contreiack, dat tot Gendt ick rekene den dach dat ick reyfde. Ende den22 Fe-'s Maendachs den 9. February ben ick fauens ToirfZ gecommen tot Bruifel als die Keyferlicke Mar jefteyt des 's agtermiddaechs gereyst was tot Denremonde om voirts te reyfen naer Gendt , daer hy innegecommen es mit machte, Sarerdach den 14. February tuifchen vier ende vyf uren. Ende die Staten fyn binnen Gendt mit my gecommen den 18., ende den 20..hebben zy. audiëntie gehadt, aldaer ick geproponeert hebbe, by aduys van myn voirfz Heere ende Staten in deefer manieren:
«o. Fttr. P R, yE S E N T I B U S. '
Florys van Kyfhouck, Van Delft.
ende Jan Apers,
Poelgeeft. tJ ende
Van Dordrecht. PJr. Cornelis. Jacob Willems, Van Leyden.
Huych Boel, Henrinck vander
ende Doelt,
Mr. Claes. ende
Van Haerlem. Milda. --Ram, Van Amfterdam.
ende Claes Gerirs, Frans Janfs, Secreta- ende
ris. Mr. Florys.
Gdu-



t 5Q i S>
Gouwe. ' ende isij.
•Conelis Janfs Bosch, Gerit Damafs. . 20. Febr.
ALderhoochfte gebooréh, Alderexcellentfie ende aldergenadichfte Heere, uwe onderdanige -oetmoedige Onderfaten uwe MBpfteyts Lande van Hollant", hebben mit groote begeerte verlanct uwe Majefteyts complte in den Lande 'van herwertsouer. . Ende danckën Godt aimachtich dat hy uwe Majefteyt 'in zöé lange reyfe of voyaige bewaert heeft van zpe menichuoldige periculen , ende mit gefonthcyt heeft laten commen in defen Landen, daer van zy zoe zeer verblydt zyn, dat men met geeripag, 304, Menfchelicke tongen en foude konnen vuytgefpreken. Ende heeten mit aldér reuererftie als zy meest mogen uwe Majefteyt hartelicken willecommen. Biddende in aldcr ootmoet, 't Lant van Hollant ende hemlieden te Jji96a willen hebben voir gerecommandeert als getrouwe Onderfaten', ende hemlieden te v.illen befoucken als andere Landen', wanneer uwe MajelK-yts affairen dat lullen vermögen. Ende Oick hemlieden te willen hebben HToir geexcufeert dat zy nyet eer by uwe Majefteyt gecommen en zyn, 't welck toegecommen es by faulte van Winde ende Onweder.
■ Hier naer volclit d'antwoirt gegeuen by fijn eedel Perfone felue.
ICk hebbe wel zoe zeere verlanckt myn Onderfaten van Hollandt te fien , als zy verianét. hebben my te fien, ende ick dancke God Pp 2 dat



f 592')
1519. dat hy my daer toe gefpaert heeft gehadt. Ick so. tebr. ^ebbe wel verftaen dat zy my getrouwe Onderfaten fyn geweest , ende hem wel gehadt hebben. Ick hoope zy my nu oick wel getrouwe ende onderdanige Onderlaten blyuen fullen , 't welck ick in toecommende tyde bekennen wil, ende zyn myn wel voir gerecommandeert, ende ick ben van meninge hemlieden te commen befoucken 't eerfte myn affairen wel befcickt zynde dat fullen vermogen.
J~\It heeft zyn Majefteyt mit goede gracie ende lachfehende monde gefproken, thoncnde hem bly ende wel gemoet.
Admiralite/"^p 's anderendaechs heeft die Heere van Hoicïftr?' Hoichftraten verclaert dat wel Palmarum ten ge- " zvn fal' eer die Gedeputeerden van Holften ftaekt. antwoirt innebrengen fullen, ende de Majefteyt geen leechte hebben en fal voir fyn faken van Gendt getermineert fullen zyn, te verftaen tot te affairen van der Admiralite noch andere , dat zy daeromme wel vertrecken mogen, ende wederomme commen als zy befcreuen -fullen worden. Hier mede es elck den 22. van Gent gefcheyden, behaluen Dordrecht, Leyden , ende ick die verwachtede enige Acten van den ouden Audiencier Penfart roerende d'Admiralite , die hy beloeft heeft hier tot Gendt te feynden in handen van myn Heere voirfz of van den Audiencier Verycke.
ön-



( 593 )
ONlancx na dit vertreck es de Heere van 1539Hoichftraten fieck geworden tot Gendt , *• «*•• ende es aldaer oucrleden den Marty anno Hoichfla1539. Requiefcat in pace. te'^
Dachuaert van den groote ende cleyne Pag. 35. Steden in den Hage
Op ten 5. en 7. May anno 1540. jj^fi*
roerende 't recht van Anckorye na aduenant de vreempde Goeden die de Scepen van Hollant ouer Zee brengen in Zeelant; vvelck recht de vrempde Scepen betalen fouden indien fy de vremde Goeden feluer ouer brochten, tot behouf van den Keyfer.
PR^SENTIBUS.
Van Dordrecht. ende Hebben by heure Brie- Mr. Huge. uen ontboden die Van Leyden. van Amfterdam, dat Milda, die geen laft en zy ratificeren al wat hadde om enige colt in defe fake gedaen te doen dan in Juwordt , welken Brief fticie, om dat zy te die van Amfterdam hoich ftaen in den bewaert hebben. ommeflach. Van Haerlem. Van Amfterdam. Bekeftayn, Gerit Andries,
ende ende
Mr. Lambrecht. Mr. Florys.
Van Delft. Pieter Vrancken,
Pp 3 Gou-



C 594 )
'540- Qöuwii Horc,L
5.«7.4% Reynier Pau, Burge- Henrick Dircx.
meefter. Enckhuyfen. '
Vm Rotterdam. . Claes Jans, Jooft Janfs, Secreta- ende ris.. De Penfionaris.
Schiedam. Munnickendam. Mr. Gerit , Secreta- Mathyfs Janfs , Bur» gemeefter. mit
Noch een
Die Gedeputeerden fcriftelicke ontfangen hebbende deefen eysch by handen van den Raedt ende Rekencamer van Hollant van wegen der Keyferlicke Majefteyt; hebben heure antwoirt wederomme hemlieden by Gefcrifte geleuert, daer toe ick my refereere.
TQIe van Delft hebben verclaert dat enige ïhollenaers thollen hebben willen van heure Bieren , 't welck zy rechtclicken fullen relifteren, maer indien de Finantie hem des onderwinden , verfouken hulpe van den anderen Steden , die hulp beloeft hebben , behaluen Leyden voirfz.
rJ,En weeten ende onthiet van Mr. Huge , hebbe ick de prorogatie van de fubmiffie op Sasbout, Zeegers.ende Suys geteykent ter begeerte van Bekefteyn cum fociis, roerende de queilie van Gerit Geerlofs, die expireeren fal Kersmiffe commende anno 1540.
Dach-



{ 595 }
Dachuaert befcreuen in den Hage Den 22. July.
151a. aa July.' Pag. 306.
Omme in prefentie van den Keyferlicke Majefteyt te anhoirendatliy foude doen opene. Maer ouermits zyn vermoeytheyt. ende Artick, es den tydt verloepen t< t ten 5. Augujly toe , dat fyne Majefteyt by Doctoir Score in fynder ende des Coninginnens prefentie heeft doen doen in Duytfche die propofitie daer ick Copie af hebbe , ende my toe refereere. Eysfchende alle jare hondert duyfent Carolus gulden tot fes jaren toe yoir ordinaris Beede, te betalen d'een helft St. Jan , ende (Pander helft Kersmiffe, daer Kersmiffe comende dat eerfte half jaer ende termyn van fyn fal. Nyettegenftaende dat de lefte ordinaris Beede van tachtich duyfent dan eerft expireeren en-.
PP
de verfchynen fal veertich duyfent guldens. PRyESENTlBUS, Van de Edelen en Heeren.
De Bifcop van lijnrecht , Egmont, . ■ 1 Breederoede, Ligni, Aflendelft, Kyf houck , AÏckemade, Duvoirde, Poelgeest, Wyngaerden, ende Mateneffe.
Van Dordrecht. Die Schout, ende
Penfionaris, mit noch fes of feuen, &c* Van Haerlem. Ram,
ende Mr. Lambrecht.
Delft. Jan Apers,
4 en»



( 596 ).
>54o.. ende «. July. Mf Huge_
Van Leyden. Gerit Boeckelfs, ende
Milda.
Van Amfterdam. Gerit Theufs, Meefter Florys, ende
Claes Ysbrants, &c.
Vander Gouwe. Dirck Janfs, &c.
Van Rotterdam. Jooft Janfs, ende Mr. Oliuier, &c.
Schiedam. Mr. Gerit , Secretaris.
Sclwonho-.'cn. Willem Tim, &c.
Van Alckmaer. Adriaen Pieters, &c.
Hooren. Henrick Dircx.
Enckhuyfen. Claes Janfs, ende
Jacob Allarts, &c.
Van Edam. Franfs Jacobfs, ende
Mr. Jan, Secretaris.
Munnickendam. Mathyfs Janfs ,
ende Lambrecht Claes,
ICk hebbe geantwoirt. Aldergenadichfte Heere , uwe Majefteyts ootmoedige Dienaers, Vafallen ende Gedeputeerden van den grooten ende cleyne Steden , reprefenteerde die Staten van 't Graeffcip ende 't Lant van Hollant, bedancken vuyt geheelder herten als zy meeft mogen, dat defelue uwe Majefteyt _ j0- verweerdicht heeft hemlieden te commen vifiteren als andere Landen van herwertsouer, daer vuyt die voirnoemde Staten bemercken die groote liefde . ende fingulier affectie die uwe Majefteyt tot fynen Landen ende Onderfaten es dragende, 't welck henlieden ftaet te gehuegen.
en-



( 597 )
ende oick te verdienen in toecommende tyde 1540. naer heur vermogen, &c. Genadichfte Heere , 22. July. alzoe die vóirfz Staten alhier in den Hage be fcreuen zyn geweeft den 22.. July, alleenlick om t'anhoircn uwe Majefteyts belieucn. Soe en zyn zy nyet gelalt te antwoirden, maer moeten, dat geopent es, raporteren elcx in den heuren, ende antwoirt inne te brengen ten fekere dage ende prefixe plaetfe , daer 't uwe Majefteyt belieuen fal.
TpNde fyne Majefteyt heeft de plaetfe geordonneert te wefen mit vruchtbare antwoirde , tot Amfterdam den twaelfden dach der felfder maent Augufly. Welcke plaetfe na verleyt es te wefen tot Haerlem den 11. Augufly fauens in de Herberge, ende dat om dat t'Amlterdam die vier Elementen gecorrumpeert zyn, ende om te behoeden die gefontheyt van fyne Majefteyt ende den geenen die hem volgen ende Water drincken willen, 't welck t' Amlterdam nyet en doecht, ende veel fieck, ja de doedt drincken fouden mogen, 't welck den Keyfer goet behaecht ende geaccepteert heeft gehadt.
Hier naer hebbe ick in 't lange verhaelt, hoe een Robert Fago van Lydt in Scotlant veel Harinckbuflchen benomen hadde , ende wat fober diligentie gedaen was van de Scotfche Goeden te Hellen in arreft, om elck fijn fchade daer an te verhalen, ende dat te duchten was datter dit jaer geen Harickteelt vallen en foude, tot verachteringe van zynder Majefteyts Petitie. Pp 5 Dacn"



( 598 )
i5*o. Dachuaert tot Haerlem op te Petitie
M.en 12. voirfz. Augujly.
Den ii. en 12. Augufly.
PRESENTEN. Van de Edelen, geen confent en draDie Heeren van Bre- gen.
deroe, Van Leyden.
Bifcop van Utrecht, Gerit Boeckels,
Alfendelft, ende
Lingni, Milda.
Alckema, Amfterdam.
Poelgeest, Claes Geritfs,
ende ende
Wyngaerden, mitmeer Mr. Florys.
Pag. 308. anderen, die af ende Gouwe.
an gegaen zyn. Gerit Daen , cum faVan Dordrecht. cüs. Jacob Willems , cum Rotterdam, fociis , die fomwy- Jooft Janfs. len feuen flerckwa- Schiedam. ren. Mr. Gerit , cum foVan Haerlem. cüs. Ingclbrecht Ram, Die cleyne Steden zyn ende meelt aldaer geMr. Lambrecht. weest, ende ick my Delft. tot hem feluen refeNyemant, om dat fe reere.
Die Eedelen ende Steden Dordrecht, Haerlem ende Amfterdam hebben den Keyferliche Majefteyt belieft in fijne voirfz Petitie van fes hondert duyfent Carolus guldens, voir
fes



C 599 )
fes jaren, te betalen in twee termynen tfiaers, '54'o. als St. Jan ende Kersmiffe , daer Kersmiffe "L**** naeftcommende den eerften termyn of half jaer US"J y' van fyn fal. Nyettegenftaende dat dan oick verfchynen fal den lellen termyn van den voirgaende ordinaris Beede van tachtich duyfent gulden geconfenteert anno 1537. , 't welck t famen voir dat termyn beloepen fal tien hondert duyfent gulden. Mit welcke confent de Majefteyt van de Coninginne in den namen van den Keyfer content woude weefen , ende liet haer duncken dat zy geen vorder confent van den anderen en behoefde, als hebbende't tweeften deel van den Staten, 't welck dochte te wefen enige te zeer rigoureux, ende na inconuenienten af foude mogen commen. Waeromme de voirfz Staten gefonden hebben de Heere van Breederoede ende Alfendelft mitten Aduocaet an haer Majefteyt ende t'onderrechten mit goede manieren, dat die ander groote ende cleyne Steden die nyet genouch gelaft en waren , noch een raport doen mochten, op hoepe of zy gelaft mochten worden , ende heur faken oick apart verfpreken mochten, ( want men wel bemereken conde dat dit confent quaem vuytten twift die enige Steden hadden tegens die van Dordrecht om den Stapel af te hebben) ende es zoe veel gedaen, dat defe Dachuaert gecontinueert es tot ten 18. Augufty nnnen der Steden van Utrecht, aldaer het confent van de voirfz Petitie gedragen es, mit veel conditiën , dewelcke der Coninginne te voiren verthoent fijn geweeft, ende nyet wel toe verftaen en wilde, als van 't Preuilegie roeren-



( 6oo )
i54«- rende d'euoeatie, ende het Octroy van het vuytii.c» i=. VOeren van den vreempde vuytheemfche Coren Augujy. vau ooften, als blycken mach vuyt het discort van 't maken van der Acten.
15. Sept. r"\p ten 15, Septembris es in den Hage parDie befca- ticulier Dachuaert geweeft van den Steden digen van Delft, Rotterdam, Schiedam ende den Briele, Schiedam op te fcaden gedaen by Robert Fago Scotte, hebben de-aldaer de Brief van den Coninck van Scotlant, feiuerief'e.ende de antW01rt van den Keyfer gelefen zyn. dragen an" Ende alfoe Delft ende Rotterdam leyden geen den Co- fchade te hebben. Soe fyn d'ander twee gefloninck.omten , een te feynden mitte antwoirt van den den coft te Keyfer an den Coninck, om te hebben reftifparen. tm^Q yan (j£n benomen Goeden , tot cofte van den befcadigen.
ALs van den Brief by den voirfz Coninck gefcreuen an den Steden van Rotterdam ende Schiedam , om te interdiceren voirtan den Harinckvanck in de Zee, want 't felfde tegens befcreuen recht es , ende den Landen van Vlaenderen ende Zeelant oick angaet, ende es geconcludeert dat men dat fal remonftreeren den Gedeputeerden van den voirfz Landen in de toecommende generael Dachuaert, den 2.6. der voirfz maendt tot Bruflel, om voirts te remonftreren den Keyferlicke Majefteyt die fyne Majefteyt in de Vifcherie voir moet ftaen, op dat hy fijn Beeden mach ontfangen, &c.
Dach-



('ö'oï )
Dachuaert gerienerael van allen den Landen 154°» tot Bruffel befcreuen te wefen s6' 6ePl'
Pag. 309.
Den 26. Septembris anno 1540.
daer de Staten ledich gegaen hebben tot ten 4. Octobris.
Hier heeft Doctoir Score gedaen de Propofitie , ter prefentie van den Keyfer en de Coninginne voir allen den Staten. Welcke Propofitie elck by Gefcrifte es gegeuen, daer toe ick my refereere. Daer naer zyn by den Audiencier gelefen zekere Ordonnantiën van den gereprobeerde Sé&en, remiffien van doodtflagen, abreuiatie van juftitie ende diergelyclce die zeer lanck waren, ende in alle Landen gefonden fullen worden om te publiceren, &c daer toe ick my refereere.
T-Ïler naer beeft de Prince van Arangien ge,n daen fynen eedt als Stadthouder van Hollandt , Zeelandt, Stadt, Steden en Landen van Utrecht op ten 6. Ocfobris ende 't Lant van Voiren.
ÜNde Doctoir Schore als Prefident vari den fecreten Raede op ten
ÜNde Meefter Engelbrecht van den Dale als Cancellier van Brabant.
f~\V ten 18. es de Sententie van den Stapel gepronuncieert, tufichen die van Dordrecht



( 6*02 )
recht ende den Steden Delft, Amfterdam, Rót! 26. Sept\ terdam cumjocih Supplianten, &c.
nEn. 20. es de Heere van Alfendelft gereyft van Bruifel, my laftende te wachten de compfte vari de voirfz Prince, ende hem te congratulerenmitten Steden die dan daer noch fyn fouden. Welcke Prince gecommen es den 24. dér voirfz maendt Qcfobris. Ende op ten feluen dach verfelfcaptmit Andries van Bronckhorst, Willem Goudt , Mr. Claes Bartholomei, Joost Janfs vari Rotterdam, ende Mr. Gerit van Schiedam,.alzoe tot Bruifelnyemant anders vuyt Hollant gebleuen en was. Die Prince was verfelfcapt.mitte Heeren van Sart, Malle, ende beyde iijnen Raden. Ende heeft de congratulatie danckelicke genomen , leggende te wille- comen relideren in Hollant, &c. Daer naer hebbe ick hem verhaelt het proces dat tulfchen Hoichftraten mitten Staten ter eenre , ende de Heere van Beuere ter andere gerefen was roerende die Admiralite te exerceren in Hollant, dewelcke fuftineren , dat noeyt Admirael Jurisdictie in.Hollant gehadt en heeft, maer alleen Stadthouder heeft alle Jurisdi&ie yan der Zee als 'er queftie valt, ende by den Steden, vonniffe gewefen worden, ende in reformatie getrocken worden. Ick hebbe hem oick verclaert, dat de Keyfer my hadde doen feggen, dat ick onfen Sack foude ouerleggen, want fyne Majefteyt de -fake termineren Ibuoe commende tot Valenfien. Begeerende daeromPag. 310. me te weten wat hem beliefde. Ende de voirfz Prince mit fynen Raedt, ende den voirfz Gede-



c 6*03;
deputeerden van Hollant, waren van aduys, 15+0. ende ladende my den voirfz Sack ouer teleue-20'- SeP*.* ren, als ick gedaen hebbe by onthiet yan Score in hande van den Secretaris Soete, by inventaris ende goede verclaringe,. die. beloeft heeft onfen Sack wel te bewaren, ende te reftrtueren als die getermineert fal zyn. Ende indien 't noot zy dat ick 'er by zy tot Valenfien, foe fal men my befcryuen. Daer mede ben ick gefcheyden van Bruifel den 27. Oéiobris voirfz. ende ick hebbe myn raport gedaen de Heere van Alfendelft eerfte Raedt, &c.
*P\En 4. Nouembris anno 1540. es d'Aduocaet Fifcael gecommen in" den 1 lage, om mitte Heere van Alfendelft , die Stadt Dordrecht ende andere heure parthien te vereenigen mitter minnen , rocrenae de voirfz Sententie van der Stapel, &c.
Dachuaert in den Hage van den Steden van Hollaudt ,
Op ten 13. Nouembris anno 1540. 13. Nov,
PR^ESENTIBUS Van Dordrecht. Jan van Zuyren,
Die Schout, ende
Aert Cornelifs, Heur Secretaris.
Jan Bol, Delft.
ende Pieter Vrancken,
Bartholomei, &c. ende Van Haerlem. Mr. Huge.
Jan van Schagen,
Van.



( 604 )
•1540. Van Leyden. Schiedam. 13. Nov. Mr. Jacob de Milde, Mr. Gerit, Secreta-
alleen. ris.
Van Amfterdam. Schoonhouen , Sinte -
Mr. Reynier, Geertruydenberge ,
ende Alckmaer, Horen,
Mr. Florys. Enckhuyfen , Ee-
Vander Gouwe. dam, Munekendam,
Gerit Claefs, ende veel van den
ende Waterlanden in zeer
Ghysbrecht Aerts. groot getal die ick
Van Rotterdam. nyet en kenne. Jooft Janfs.
OP huyden heeft Mr. Pieter Breul Aduocaet Fifcael,Commilfaris van wegen derKcijferlicke Majefteyt verthoont zyn Brief van Credentie ende verhaelt de poifeffie ende recht 't welck deKeyferlicke Majefteyt heeft tot ten Impoft van denExue,roerende het vuytuoeren van den vuytheemfche Coren commende van Ooften in deefen Landen, ende zeyt daer af te hebben zeker concept, laftende elcx hem daer naer te reguleren als goede Onderfaten, ende of'er yemant in particulier hem beuonde gegraueert, dat zy commen fouden binnen eender maendt, ende verclaeren heure grief der Coninginne Gouuernante, &c.
P»g. 3ti-"W^er dat Gedeputeerden mit malcanderen hadden gecommuniceert, zyn wederomme gecommen in de Raedtcamer, ende hebben ter prefentie van den Heeren, verfocht de voirfz propofitie by Gefcrifte, om elcx te raporteren in den heuren, ende in zeer corten
tydt



tydt wederomme te commen gelaft tot fekere 1540. dage , tot welcke dage zy begeerden dat d Ee- 1 * * delen mede befcreuen fouden zyn, want nyemant belaft gecommen en was, om dat de Dachuaertbrieuen geen fake en hielden waer op fy gelaft fouden commen, ende dat het O&roy van den Keyfer den Staten van Hollant gegeuen in den jare f531., den platte Lande grootelicx toucheerde, daer d'Eedelen als het eerrite ende principaelst let voir verantwoirden.
OP welck antwoirde de voirfz Commilfaris expreffelicken verclaerde, dat hy geenen laft en hadde om te geuen raport of yemant te befcryuen dan die befcreuen waren, ende dat die commen fouden by der Coninginne binnen. • eender maent als voiren. Noch en hadden oick geenen laft yet te geuen by Gefcrifte , dan het Concept begrepen op dat voirfz ftaet 't wekk hy gegeuen hadde.
DAer op die Gedeputeerden feyden, ende verfochte alzoe dat voirfz es tendeerde tot deftruétie van den voirfz O&roye ende geheele verderffeniffe van den Landen, dat die eerfte ende andere Luyden van den Raedt fouden willen 't gundt dat voirfeyt es, fcryuen an de Majefteyt van der Coninginne, om te hebben zekeren dach ende plaetfe om te commen by haer Genaede, die nu zeer verde es, ende pericle ware te reyfen voir den Steden in de Winter. Welcke last den voirfz Raedt angenomen heeft te fcryuen, ende den Steden te aduerteren van der antwoirde , gemerd de • I. Deel. Qq voirfz



C 6*of5 )
1540. voirfz Commiffaris perfifteerde in fyn voirfz H.Nov. excufe, &c. Ende om der cortheyt wille refereere ick my tot de Copie van den Brieue , ende oick van de antwoirde ut infra.
iC.Nov. Sententie arbitrale van de preferentie in den Huyfen ende vercochte Goeden van Gerit Geerlofs ter Gouwe.
PR/ESENTEN Vin Dordrecht. ende
De Schout, Mr. Florys. Jan Bol, Gouwe.
Aert Conelis, Gerit Claefs Loen,
ende ende
Mr. Claes Bartholo- Ghysbrecht Aerts. mei. Van Rotterdam.
Van Haerlem. Joost Janfs. Frans Janfs, Secreta- Schiedam.
ris. Mr. Gerit Secretaris. Delft. Schoonhouen.
Mr. Huge van Eynde. De Secretaris.
Van Leyden. Gorichem.
Mr. Jacob de Milde. Die Burgemeefteré
Amfterdam. Mr. Reynier,
Pag. 3">'/^VP ten 16. der voirfz maendt Nouembris, V»^ hebbe ick den Gedeputeerden van den vyf groote Steden, ter prefentie van die van • Amfterdam die de fake nyet en roert, ende oick den cleynen Steden die'tberoert, als Rotterdam , Schiedam, Schoonhouen ende Gorichem , gedaen raport van de Sententie arbytra-
le



lê by Meefters Geleyn Zegers ende Cornelis tuo. Suys gepronunchieert, tuffchen 't Lant ende rf.Not, Wouter van Bekefteyn cum fociis, mitsgaders Mr. Reynier Brunten, Erfgenamen, die gewefen hebben dat defelue geprefereert fullen wefen het Landt, in de vercochte Huyfen ende Goeden van Gerrit Geerlofs ter Gouwe Rentmeefter particulier was in 't felfde Quartier. Welcke Sententie arbitrael nul es, mits dat de fubmilfie gedaen es op drie, als Mr. Joost Sasbout die eerfte ende principaelfte die abfent was in Bourgongne, mitten voirfz twee, die fonder hem nyet fententieren en mogen. Welcke twee Arbiters daer inne gefailleert hebben op te claufule ofte twee van hemlieden indien zy accorderen connen, gefteldt ende gedampt mit een ander Hant tuffchen de linie van der Acte van der fubmilfie, 't welck nyet en ftondt als ick de felfde Aéte onderteyckede, &c. Die Gedeputeerden van den voirfz Steden, hebben tot my geordonneert Meefters Lambrecht Penfionaris van Haerlem , Huge van Eynde van Delft, ende Jacob Milda van Leyden, ende is 't noot, dat wy Mr. Vranck Boodt, of yemandt anders van den Aduocaeten daer ouer nemen, om te fien onfe Stucken of wy ten principale gefundeert zyn, om de fake te reduceren , &c. Ende daer af wy raport gedaen hebben den voirfz Steden.
/"\P huyden es oick negatyf geftempt by de mecilendeel van den Steden, op de Requefte van den Deurwaerders van bouen , van een gratuiteyt te geuen, om der confeQq 2 quen-



T5*°- attentie wille, &c. Dordrecht alleen was wil-' i6.töv. lich#
^"Och hebben my die voirfz Gedeputeerden eendrachtelicken (gehoirt hebbende de clachte van den voirfz van Dordrecht, dat zy ter eerfler inltantie by den Dorpen van den Langeftrate gelegen in Zuydthollant, verdachuaert waren voir myn Heeren den Prefident ende Luyden van den grooten Raedt tot Mechelen , contrarie den Preuilegien van Hollant) hebben my exprelfelicken ende ernltelickcn belast, 't felue Preuilegie van 't Lants wegen voir te Itaen, ende te fcryuen bouen an myn Zoone ende Procureurs dat zy voir al excipieren ende recht verfoucken op 't renvoy, dat bouen alle proceduren colleloos ende fcadeloos afgedaen fullen worden , ende de fake mitsgaders Petitiën gerenuoyeert fullen zyn voir Stadthouder ende Raedt van Hollant, écc. Achteruolgende deefen hebbe ick op ten 24. Nouembris voirfz Mr. Rombout Stenemoolen doen maken procuratie op Bubbe, Bolyn ende Laderrite Procureurs, ende ick hebbe Inltruétie gefonden, mitsgaders de Copie van 't Mandement an Mr. Aert myn Soon, ende ick hebbe van dit belieue van den Steden geaduerteert, myn Heere van Alfendelft, in den name ende van wegen den Eedelen, die 't felfde gevolcht ende geaduoyeert lieeft in heuren name.
■VTOt. Mr. Claes Barrholomei heeft hier naer verclaert te willen ftaen voir Prefident ende groten Raedt, omredenen. Dankende den Staten van heurlieder affiftentie. Con-



(6-oQ;
Continuatie van de voirgaende Dachuaert ,
Daer Mr. Pieter Breul Commijfaris van wegen der Keyferlicke Majefteyt op ten 13. Nouembris voirfz, den Steden heeft verthoont een Concept van den Granen commende van Ooften, om die wederomme vuyt defen Landen te mogen tranfporteren, mits betalende den Impost van Congiegeldt. Op welcke fake die Steden yan den voirfz Commisfaris verfocht hadden raport, ende datd''Eedelen oick befcreuen foudenworden, 't welck hy nyet gunnen en wilde , waer toe den R aedt dat gefcreuen heeft an der Coninginne, alzoe de Keyfer was in Heiiegouwe op fijn vertreck naer Duytslant. Ende heeft haer Majefteyt geconfenteert in 't verfouck , bly kende by heuren Brief van antwoirde , in date den 24.
O
Nouembris, daer toe ick my refereere. PRyESENTIBUS, Florys van Kyf houck, Gent van Poelgeest, Ridderen, ende
Florys van Wyngaerden.Van Dordrecht. Meynert Meufs, Aert Cornelis, ende
Mr. Niclaes Bartholomei.
Van Haerlem. Ingelbrecht Ram, ende
Mr. Lambrecht, Penfionaris.
Van Delft. Pieter Vrancken,
ende Mr. Huge.
Van Leyden, Gerit Boeckells,
ende Noch een.
Amfterdam, Mr. Reynier,
a 3 mit
1540.
16. Nov. Pag. 313.



( 6io )
*S4.«. mit n6.No*. m. Florys>
ende Een ander.
Gouwe. Gerit Claefs, ende Gerit Daem.
Rotterdam. Joost Janfs.
Schiedam. Mr. Gerit, Penfionaris.
Van den anderen cleynen Steden zonderlinge vuyt Waterlandt zynder veel geweest die ick haer namen nyet en weet.
Achteruolgende den welcke, die Staten behaluen Dordrecht gefloten hebben gelyckelicken voir te ftaen het Octroy hemlieden gegeuen in den jare 1531., daer toe zy gedeputeert hebben twee van den Eedelen, die de Heere van Aflendelft eerfte Raedt, eligeren ende deputeren fal, ende oick van den groten Steden fullen een verwilligen vuyten heuren, om 's anderendaechs poft regum gelyckelicken te reyfen by den Keyfer, indien hy noch in Henegouwen of daer ontrent es, of in fyn abfentie by de Coninginne om te verthoonen het interest die fyne Majefteyt ende fynen Landen hebben ende lyden fouden , indien 't voirfz Concept voirtgnnck hadde, als verthoont es geweest in den jare 1535 , daer noch by vougende fekere Articulen daer by blycken mach dat alsnu gebuert es, 't welck zy verduchtende waren, ende de Staten feyden dat gefchieden fouden mogen, &c.
Pag 3 '4- ENde alzoe die Gedeputeerden van Dordrecht verclaerden dat zylieden ende nyet d'ander
Stc-



c 6-n;
Steden gepreuiligeert waren van de Maze, om 1540. alle vreempt Coren in te mogen commen ende 16. ito», vry weder vuyt te voeren, 't welck de Keyferlicke Majefteyt hemlieden onderhouden wilt, blyckende vuyt 't voirfz Concept, ergo fouden heur recht voirltaen, ende hadden ander middelen dan d'ander Steden, daer van enige hemlieden hebben willen verderuen ende priueren van heur Stapelrecht, &c. Daeromme zy opgeltaen ende van den anderen gefcheyden zyn, 't welck den anderen verdachten ende gaerne zien fouden dat de voirfz van Dordrecht hem mede in defe fake wilden vougen, alfoe heure Voirfaten hebben gedaen tot noch toe, die de voirfz exceptie ende 't recht hadden ende zoe wel willen als die nu zyn. Ende tot dien fyne hebben zy geordonneert twee van den Edelen, Kyf houck ende Poelgeest, mit Mr. Lambrecht, een van Leyden ende der Goude, om op ten 20. deefer maent te wefen tot Dordrecht, ende haer Collegie te verfoucken hemlieden mede te vougen, ende te reyfen by den Keyfer, ende voir te ftaen die voirfz Octroy, het geheel Lant en vermach nyet dat zy gefcil hebben mit enige Steden, ende omme de fake te verfoeten, &c. fynder geordonneert te reyfen an den Raedt van Dordrecht.
Die van den Raedt hebben an den Burgemeefteren van Utrecht, tot yerfouck van Amfterdam, Schoonhouen ende andere hebbende Lant in 't Gefticht, gefcreuen, dat zy hem verdragen enige penningen te lichten op heur Lant ter tydt toe de Keyferlicke MajeQ q 4 fteyt



r 6i2)
i54°- fteyt by den Gedeputeerden die by den Keyfer i6.Nov. reyfen fullen geaduerteert fal zyn, of anders den Raedt fal die Utrechtfe Goeden oick doen arrclteren, ende heure fcaden daer an verhalen, &c.
HTOt Dordrecht zyn geweest Heeren Florys van Gauriaen, Gerritvan Poelgeest, Ridderen, Mr. Lambrecht van Haerlem, Jacob Janfs Deyman Secretaris van Leyden, ende Gerit Aemfs Burgemeefter van der Goude , mit my. Ende op ten 21. namiddage hebben wy dat voirfz ftaet verhack ten Huyfe van den Schoute, ter prefentie van den geenen die daer vergadert waren van den oudtilen. Concluderende dat die Staten van 1 loliant begeerden dat zy hem mede vougen wilden, als een Lidt van den Landen by den anderen, om te beletten 't voirfz Concept van Impoft of Congiegeldt op 't yremde Coren, als heur Voirfaten altydt hem gevoucht hebben gehadt, ende dat 't Lant genouch gefcheyden es, al enfeheyden zy hem feluen nyet. Begeerende te weten of zy heure Gedeputeerden altera rsgum, mede bouen te Houe feynden fouden of nyet. Daer op fy feyden aldaer in cleyne getale te weien , begeerende dat wy op 's andereudaechs te thien uren fouden willen commen op 't Stadthuys, aldaer zy den oude ende jonge Raedt fouden doen vergaderen, ende doen fouden heur raport. Tot wekker begeerte wy op 't Stadthuys gecommen zyn. Ende hebben by monde van heure Penfionaris doen leggen dat die in den Hage geweest hadden, en hadden geenen



( 6i3 )
ïien ander last gehadt dan t'antwoirden als bo uen gefcreuen ftaet. Sy bedanckten den Sta- ^ ten dat zy daer gecommen Waren , vcrclarende dat zy hem als een Lidt van Hollant houden wilden ende 't gemeyn proffyt voiriïaen als andere , ende dat zv heure Gedeputeerde ten voirfz dage mede bouen feynden lullen om tpag. voirfz concept te beletten , maer lullen dat doen apart op hemfeluen voir defe reyle, om dat de Coninginne an den Staten gefcreuen , ende by den voirfz Commiffaris doen leggen heeft, dat indien yemant by 't voirlz Concept geintereffeert wordt, dat die Geintereffeeroe commen by haer Majefteyt, zy fal ie hoiren ende mit redenen «afteren. Soe dat zy daeromme, ende om dat zy ander redenen van deiMazen hebben dan 't gemeen Lant, zoe willen zy die apart hare Majefteyt verclaren, om te fcuwen haer Majefteyts ondanck, noch ans conrenderende ten feluen fine als d'ander om de voirfz vryheyt, begeerende dit in dancke te nemen ende ten beften te raporteren den anderen Staten, daer zy nyet van fcheyden en willen , &c. Ick hebbe de geheele fake yan den voirfz Concept van den Impofte in t lange verhaelt, ende al dat in 't jaer Ï535- lestleden gedaen es geweeft, by allen den Heeren van der Ordre, ende hoe de Heeren van Naffou, Buren ende Hoichftraten als drie Stadthouders van Hollant geweest, dele fake afgedaen hadden tot voirdeel van 't Landt, 't welck zy bat kenden dan die Treforier mit fyn Conlorten, ende verftonden dat groot intereft van den Keyr ferlicke Majefteyt ende deftruftie van den LanQq 5



( *H)
1540. de. Palerme verclaerde oick dat de Keyferlici6.JVtv. ke Majefteyt in 't jaer van 1531. zyn Octroy den Staten gegeuen hadde, ende dat Rufault de limitatie ofte referuatie zynder Hoocheyt daer inne geftelt hadde, &c. mit veel meer ander redenen daer de Vroetfcop zeer naer luyfterden, ende de fake badt dan te voiren verftonden, daer mede wy ons affcheyt hebben genomen, betrouwende dat die van Dordrecht doen fullen als voirfz es, hemlieden bedanckende van heuren gefconcken Wyn, &c. Waer van ick mit Mr. Lambrecht voirfz raport gedaen hebben myn Heere van Alfendelft.
TCk hebbe Mr. Florys Penfionaris van Amfter* dam geuonden in den Hage, die my feyde, dat zyn Burgemeefter mitten Waterlandtfche Steden, hadden geuillteert myn Concept ende daer inne wat geaddeert, ende hadden 't felue verthoont myn Heere van Alfendelft , ende waren geconcludeert 't felfde alzoe der Coninginne ouer te geuen, daer ick op feyde 't felfde wel te mogen lyden, ende my gaerne verdragen foude dat te corrigeren, waerfcouwende dat zy wel toe fouden fien te proberen 't Preuilegien ende Contracten die zy mit des Keyfers Voirfaten gemaecl hadden als zy articuleerden, &c.
TTVc Staten hebben gefloten an de Coninginne te feynden twee van den Eedelen, als de Heere van Goudriaen ende van Poelgeeft mitten Aduocaet, ende vuyt elcke grote Steden een, om te wefen den 7. January 1540.,
te



■1
(613)
te wetene altera re gum binnen de Stadt van Dor- loodrecht , om te reyfen by de Coninginne tot l6, Bruflel of Binft daer haer Majefteyt zyn fal, Achteruolgende defen zyn ick gereyst ipfo die regum, mit Egbert Geerbrant Burgemeefter van Amfterdam, ende Mr. Florys Penfionaris vuyten Hage, ende quamen den voirfz 7. tot Dordrecht , aldaer die Eedelen mede quamen mit Joost Jans Gedeputeerde van Haerlem, ende enige van dén cleyne Steden, alwaar wy om de Vorft die fubyt opquam, vertoeft hebben vyf dagen , verwachtende oick den anderen Steden , maer van Delft, Leyden ende der Goude en es nyemant gecommen, alzoe't ge-Pag. 316. feyt was , daeromme wy mit die van Dordrecht gereyst zyn tot groote exceffiuecostftid^e- Djgtei ricle ouer Ys ende Landt deur Breda. ^ Ende Mris reyfe) hebben aldaer verthoont de Prince onfe prin- ende fulx cipale boetfeip van den nyeuwe Impoft op 't es die by vreemde Coren. Ende oick dat wy van de den Raedt Heere van Affendelft geaduerteert waren, dat Michiel Legaft geweygert hadde zynen Gref-den Pventa fier oepeninge van den Hüyfe van Utrecht, 'tmeefter welck oick mitte Stadt, Steden, ende Lant betaelt, van Utrecht geunieert es an Hollant, blyckende by den O&roye die van Hollant daer van gegeuen, welck Octroye zy dochten voir te ftaen , ende nyet te laten infringeren, daer wy de Majefteyt van der Coninginne af foude fuppliceren zoe verde hem dat te lieue ware. Daer TotBred» op de voirfz Prince feyde dat hy befloten Brie- angefpro-. uen ons geuen foude an den Heere van Molen-de bais ende Prefident Score, om de fake te vor- 11 ' deren ten goeden corten eynde. Ende als van
hem



r 616 d
ï54«>. hem de Heere van Defcorne hadde last van xó.Nov. hem genomen onder hem te bevvarene 't voirfz Huys, daer hy wel mede te vreden was, ende en begeerden nyet dat men der Coninginne af fpreken foude.
nz.Ja», J£Nde de 22. January zyn wy deur 't fcryuen van Mr. Vincent in de name van de Coninginne gecommen binnen de Stadt van Binst, ende geprefenteert den voirfz Heeren de Brieuen van den voirfz Princen, ende gehadt by de Coninginne ende heuren Raedt audiëntie op ten 25. January fc. Pauli, daer wy onfe grieuen ende redenen mit monde eerft in 't lange verhaelt hebben, dat nyet mogelick en was, ende naer by Gefcrifte mitte Caerte ouergeleuert, daer lange raedt van thien of twaeif dagen op gehouden es geweest, ende die materie gedifputeert tot dat Ruftault van Mechelen daeromme tot Bynst gecomen was.
gYntelick men feyde ons Gedeputeerden, dat die voirfz Breul de fake nyet welgeproponeert noch de Staten hem nyet wel verftaen en hadden. De Keyferlicke Majefteyt tot Valencienne mit kenniife van fake hadde verftaen dat hy in den voirfz Impoft gerechticht es, als alle Coningen ende Heeren ouer al Kerftenheyt, waeromme hy fyn recht ende hoicheyt voiren geitaen wilt hebben, zoe verde men dat doen mach fonder geheele ruyne van Hollant. Daeromme ons een ander Concept gegeuen es, geteyckent Nicolay, daer toe ick my refereere , ende wilt dat die van Hollandt hemlieden daer
naej



( 6i7 )
naer fullen reguleren, ende den voirfz Irnpoft iu<*. betalen , 't welck wy Gedeputeerden van point 32- 3am te hebben gedebatteert, maer en mochte nyet baten, wy hebben genomen rapport. Ende ick mitten Eedelen hebben geuaceert als in de A&Q van Ordonnancie op ten Rentmeefter van *t gemeen Lant, die ons, ende fonderlinge my, betaelt heeft, als van een Buytenlandtfe, reyfe, gedaen tot groote exceffiue cofte, in pericle van onfe Lyve ouer Ys, &c.
Dachuaert van den Staten in den Hage Pag. 317.
Den 22. February anno 1540., 2.2. Febr.
op 't raport van den voirfz affcheyt vanBinft3 ende anexie ofte unie van Hoichftraten.
PRyESENTEN Van de Edelen. Delft. Die Heeren van As- Jan Apers,
fendelft, ende Van Gouweriaen, Mr. Cornelis Aerts, Poelgeeft, Van Leyden.
ende Gerit Boeckels.
Lochorst, Ridderen. Van Amfterdam.
Van Dordrecht. De Burgemeefter, Mr. Claes Bartholo- De nyeuwe Penfionamei. ris,
Van Haerlem. ende Mr. Lambrecht, Mr. Florys,
ende
Syn Burgemeefter,
Van-



f gis ;
houen, Horen, Enckhuyden, Eedam, Monikendam, fullen hem feluen kennen , ende ick refereere my an Mr. Jan Penfionaris van Eedam ^ &c.
ENde eerft van den Irnpoft, feggende dat 't eerfte Article es tegens d'oude geufeerde liberteyt ende gewoonte, directelicken tegens het Oelroy den Staten by den Keyferlicke Majefteyt in 't jaer 1531. verleent, mit kenniffe van fake, informatie ende aduyfe, ende fal de vreemde Coopman het Coren elders dan in Hollant halen, &c. Ende fullen d'Oofterlinge geoirfiiect fijn gelyck Irnpoft te ftellen op ten Onderfaten, ende fonderlinge de Coninck van Polen, die 't felfde als Heere van Danfick dat' voir hem genomen heeft gehadt, maer tot noch toe nyet en heeft te wegen konnen gebringen. Ende fullen die vreemde Coopluyde alle pracfyeke ende vonde vinden, om den voirfz Irnpoft ende dat Lant te fcuwen , coft wat mach. Seggende oick dat de eerfte limitatie ofte exemptie van den vreemde Coopluyden die enich Coren ofte Granen, binnen den Landen van Hollant ende Vryeflant gebracht of doen bringen fullen hebben, ende daer nyet vercocht zynde, fullen 't felfde op Solders mogen leggen, ouerfcepen in cleyne Scepen, ende aldaer hauen, ende tot allen tyden , wederomme vry fonder Irnpoft mogen
voe-
1540. Vander Gouwe. «• Feir. Cornelis Janfs Bosch, ende Reynier Pau. Van Pvotterdam ende Schiedam nyemant. Van de cleyne Steden alsAlckmaer,Schoon-



C 619 )
voeren} daer 't hen belieuen fal. Dat 't fel- 154». ue fchynt wat te zyne ende in hem feluen ifl22- Febt» nyet medalle te beduyden, want ten es noeyt gefien, of anders ge.uieert dan als die van Ooften in Hollant commen mit heur Coren, zoe vercoepen zy aldaer, ende voeren dan van daer nyet weder vuyt in anderen Landen. Als zy dat doen willen zoe wachten zy na een propice deurdragende Windt, ende feylen van 'tPag. sil, Oofte vuyt die Hauen daer zy 't Coren fcepen in Vranckryck , Spaingien , Portugal e , &c. daer zy gemunt hebben, of ten minllen (indien de windt failleert) in Engelant daer zy alty eer geraken dan in Hollant voirfz, ende mogen in enige Hauen in Engelant dier veel zyn, heur Coren verfchieten ende hauenen , ende vry varen daer 't hen gelieft. Ende nodende die twee limitatie ofte exceptie,'t welck permitteert den Onderfaten zoe veel Coorens fonder irnpoft vuyt te mogen voeren, als zy Oostwaerts gehael't, of van daer doen bringen fullen hebben , es oick van geender effect e, want het reftringeert ende doet te nyente die hantieringe van der Coopmenfcepen onderlinge geconftumeert onder den onderfaten, ende en foude nemmermeer of wonderlick feldtfaem mogen gebueren, dat d'Onderfaten fonder Impost Coren fouden mogen vuytvoeren, want lelden compter Coren van Ooften, ten zy datter veel Luyden part ende deel an hebben, daer d'een ryck d'ander arm van es, enige moeten dat vercoopen om gereet Geit, ende en mogen daer geen fortune op verwachten, altydt fouder queftie zyn van verbeuren, ende die Coop-
men-



( f520 >
•1540. menfcip en wil nyet gróyen daer twist ende be« as. Febr. naei es> Ende in 't lede confent van de fes hondert duyfent gulden, ift expreffelicken verclaert dat de Remonftranten deefe Beede confenteren , mit conditie dat zy fonder impost of Congiegelt 't Coren fullen "rnogen vuyt defe Landen in anderen Landen voeren op ten ouden gewoonlicken Rechten. Ende naer 't gebruyek ende weluaert van der Comenfcepen zyn die van Amfterdam ende Waterlant mitten groten Scepen generende, gecontenteert ende geftelt heure portie in defelue Beede, ende betalen ofte gelden ongelick meer dan al die refte van Hollant. Die ymmers meer Lants hebben zoe veel alst es. Ende als dit Lidt in de Coopmenfcepe ende weluaert van dien te lyden heeft, zoe lyden confecutiue oick die voirfz refte van Ilollandt als makende een Corpus, &c. ende dragen d'een meer d'ander min d'in-conuenienten geallegeert in heure remonftrantie ouergegeuen in 't voirfz jaer 1531, 1535. ende nu 1540. tot Binst, daer toe zy hen refereeren om der cortheyt. Concluderende dat men van den Eedelen twee, ende een vuyt elcke Stadt wederomme fcicken fal an de Majefteyt van der Coninginne, ende verfoucken in alder oetmoedt, dat zy die van Hollandt ongemoeyt wilt laten van defen Impost, ende indien zy heur excufeert op te Keyfer, dan te begeeren dat zy die Gedeputeerden goetwillich confenteren wille te reyfen an den Keyfer, ende den feluen wilt geuen Brieuen van recommandatie mit heur goet aduys, want fonder haer moetwillige confent, die Gedeputeerden
nyet



C 6&i )
mét reyfen en fouden willen an de Keyferlicke JS4J. Majefteyt, of ten minfte dat haer Majefteyt a~ hemlieden wilt ftellen in jufticie voir den grooten Raedt , tegens den Procureur Generael. Ende dat men op te remonftrantien ende Sentten van Hollandt neme goede deugdeheke informatie, gelycken de Keyferlicke Majefteyt gedaen heeft in 't jaer 153*., ende als hy int voirfz Oftroy feyt, dar men vry fonder Impoit het vrempde Cooren van Ooiften vuyt fal mogen voeren, tot anders mit kenniffe van faken, ende na de gelegentheyt van den tydt geordönneert fal zyn, &c.
TEn anderen es oick gecbneludeert, dat de ^v» 4e voirfz Gedeputeerden die bouen reyien 1V Utrecht an
len alst open Aerden es, folliciteren fullen dat Hollant de voirfz Unie van Hollandt, Stadt, Steden, nyet te in't Lant van Utrecht mitte Cappiteynerié nyettnnëeren. gefepareert en worden, ende ick hebbe deur Pag. 519. onthiet van den Statén Copie van 't Oélroy van der Unie gefonden an den Prince, hemaduerterende dat die Staten van geender meninge en fyn de voirfz Unie te laten infringeren, ofte contrarie van dien te laten gefchien. Daeromme zy by de Coninginne commen fullen, &c. Ende oick om den voirfz Irnpoft afgedaen te hebben, blyckende by de Copie van myne Brieuen in date den 2,1. February 1540. ililo Hollandiaa, gefonden mit Peel de Boede, &c.
TEn voirfz dage es my oick gelast in Perfo- Van de 11e te folliciteren an den Raedt van Utrecht, Mergentaheur aduys, van dat die van Utrecht hen ver-^" u' I. Deel. B,r uor-



C 622 )
154-0. uorderen willen heure fculden gemaecl in den 12. Febr. belegge van Yffelfteyn omme te flaen op te Schiltalen ofte oude Scilden van den Goeden gelegen in Sticht den Onderfaten van Hollant toebehoirende, contrarie den Accordaten, Preuilegien , Transactiën, Sententie, &c. daer van zynde, gehecht an de Requefte van den Staten van Hollant, &c. an den voirfz Raedt van Utrecht gefonden om te hebben heur aduys, dewelcke ick den voirfz Raedt befloten geleuert hebbe den 9. Marty 1540. voir Paeffchen.
Dachuaert van den Staten in den Hage
16. Marty. Op ten 16. Marty anno 1540.
ftilo Hollandiaï, voir Paeffchen.
P R JE S E Van de Edelen, Die Heere van Alfendelft,De Heere van Goudriaen,
ende
Heere Gerit van Poelgeeft, Ridderen. Van Dordrecht. Mr. Niclaes Bartholomei.Van Haerlem. Mr. Lambrecht, Penfionaris.Delft. Jan Apers,
ï T I B U S
ende
Mr. Cornelis Aerts.
Van Leyden. Mr. Jacob de Milde.
V%n Amfterdam. Claes Doede, Burgemeefter.Pieter Canfert, Treforier,
Jan Willems, Scepen, mit
Mr. Florys van Hougarde, Secretaris. Gouwe. Gerit Claefs Looem, De-



C 623 3
DEfe Dachuaert was gefcreuen alleen alfoe 1540. 't oepen Aerde was, omme te deputeren ^•Martj. die by der Coninginne reyfen fouden, om de voirfz faken van 't vuytvoeren van den Oofterfche Cooren ende Unie van Utrecht an Hollant , achteruolgende de voirgaende Conclufie gefcreuen an den Prince van Arangien, &c. daer nu de fake van de mergentale van den Landen gelegen in 't Sticht toegecommen es, die in de Dachuaert Brieuen nyet geroert en ftont. Ende van den Edelen zyn gedeputeert, die voirfz Gouriaen ende Poelgeeft, maer die Steden en conden nyet wel accordeeren. Ende daer was tydinge, dat de Majefteyt van der PaS' 3*»Coninginne op haer vertreck of fcheyden van Binst was, ende alfoe men nyet en wille waer fy repos nemen foude, ende mitten eerften heuren Raedt nyet wel by een en foude hebben : oick dat moeylicken ende coftelicken foude zyn haer Majefteyt te volgen, by gebreck van Wagenen ende Logys; foe es de conclufie geweeft , eenen properen Bode mit Brieuen te fcicken tot Binst, om te weeten den tyrende plaetfe 't fy voir oft nae Paeffchen, daer haer Majefteyt gelieuen fal dat de Gedeputeerden van Hollant by haer commen lullen, ende worde my gelaft den Prince hier af te aduerteren als ick gedaen hebbe.
/"\Ick worde my gelast Requefte in den name van de Staten, ouer te geuen an den Raedt van Hollant, om informatie van 't vuytvoeren van den Oofterfche Cooren gedaen by de Heere van Warmondt ten beueele van den KeyferRr 2 lyc-



( Ö24)
iwo. lycke Majefteyt anno 1529., te fchicken aft de 16. Marty. Coninginne.
QP ten 24. Marty 1540. voirfz, hebbe ick van myn Heeren van Sart, Raedt van de Prince, ontfangen eenen Brief gefcreuen tot Binst, ende de felue hebbe ick myn Heere van Alfendelft verthoont, die van aduys was den Eedelen ende Steden te aduerteeren, dat van wegen de Heere de Scornair zeere gefolliciteert worde om te hebben Gouuernemente van Stat, Steden ende Sloet tot Utrecht mitten anderen Fortreffen, daer af de Coninginne hadde den Prince doen verthoonen by den Prefident Schore , een concept van der Commiffie , om te hebben zyn antwoirt, welcke antwoirt de Prince gediffereert hadde, nemende excufe op fyn cortfe, daaromme hy noch nyet by der Coninginne geweest en hadde, daaromme de voirfz Heere van Sart, begeerde dat die Staten fouden commen hoe eer hoe lieuer omme te beletten eer datter yet in prejuditie van der Unie gedaen worde. Vuyt deefen, es Andries de Boede mit een Brief gefonden an de Heere van Sart, aduerterende dat de Staten commen fouden. mit alder deligentien, fonder te verthoeue antwoirde van der Coninginne, waer de Staten voir oft naer Paeflchen haer Majefteyt gelieuen foude dat zy commen fouden. Ende zyn die groote Steden mkten Eedelen fubitelyck befcreuen terftont bouen te commen vuyt het fcryuen van den Heere van Sart, niettegenftaende dat voirfz es, ende ick ben den 23. Marty voirheen gefchift, ende die Eedelen
mit-



( 6*5 )
mitten Penfionaris van Leyden, zynbymytot l*f>Bruifel gecommen den eerften Aprilis, ende ™-narij. ick hadde last van die van Dordrecht, maer d'ander Steden en fyn niet geuolcht, ergo en zyn wy nyet gereyst by der Coninginne tot Binst, maer de Prefident Score es gecommen tot Bruifel, ende wy hebben hem verthoont dat wy onfe volle Lceden niet en hadden ende dat elck begeerde 't Huys te zyn om die Hoochtyt van Paeffchen, biddende hem te willen doen ons excufe an de Majefteyt dat die Staten by haer commen fullen poft quafi mo•do, ergo een half verloren reyfe , daer vuyt die nauolgende Dachuaert den 21, Aprilis gefproten es.
Dachuaert befcreuen in den Hage Pag. 3*1.
Frydaechs den 22. Aprilis anno 'jplijit, 1541. naer Paeffchen. 23,
op drie articlen of pointen, als op te Unie van Utrecht an Hollant. Op te Margentalen gelegen in Sticht. Ende- ten derden op ten vuytvoeren van den vreemde Cooren, &c.
PR^ESENTIBUS.
Heeren Gerit van As- Fan Dordrecht.
fendelft, Hebben my gecommifc-
Florys van Kyfhouck teert by heur Brie-
fyn Broeder, uen die ick in de
ende Vergaderinge hebbe
Heere Gerit van Poel- geleefen.
geeft, Ridderen. Rr 3 Van



( 6a6 ;
ï54t. Van Haerlem. ende
iMfrflfc-Gerit Steffens, Milda.
Een bruyn Man, Amfterdam.
ende Gerit Claefs,
Mr. Lambrecht. ende
Van Delft. Eeyde PenfionarifTen ,
Jan Sasbout, als Meefters Heyn-
ende drick ende Florys.
Mr. Huge van Eynde. Gouwe.
Vin Leyden. ' Cornelis Jans Bofch, Florys Florys,
Hier es verhaelt die communicatie by den voirfz Eedelen, Mr. Huge van Eynde ende Mr. Milda, ende my , gehadt mitten Prefident Score den 6. Aprilis tot Bruffel ( daer d'ander Steden nyet gecommen en waren, als in 't voirgaende Quohier) welke Prefident ons verclaerde dat die Staten van Hollant ongelyck hadden, in alle den voirfz drie Articulen', ende heur intentie by der Coninginne nyet vercrygen en fullen, commen als zy willen (als hy gefcreuen heeft dat zy commen fouden. Wekken Brief zy nyet vertoeft en hebben) Als van de Mergcntalcn, en mogen hen nyet helpen Preuilegien ende Sententie bydenGrauen gegeuen, want zy geen Jurisdictie gehad en hebben ouer 't Sticht ftaende onder den Bifcop, ende fyn defelue gegeuen in cafibiis, particnlaribus die heur effect- hebben geforteert in der tydt. De Keyferlicke Majefteyt heeft geordonneert dat men die oude fculden voir Ysfelfteyn ende elders gemaecl:, heffen fal byden colleetien van den ouden fchulden geftelt op
ten



( ^7 )
ten Mergentale generalicken gelegen in 't Sticht, i5+Tergo ift reële fcult, nyet min men fal die van aprilis. Hollant (willen zy) verkenen Mandament, om Partie te roupen voir den grooten Raedt, dat zy hem laten duncken dat zy nyet obtineren en fullen. Als van der Unie, het Oftroy was furreptifelick vercregen, die van Brabant ongehoirt, die oick een feggen fouden daer inne hebben, gemerft Utrecht mitten Staten den Keyferlicke Majefteyt eedt gedaen ende hem onder begeuen hebben als Hertoge van Pag. 3" Brabant ende Graue van Hollant, ende wiften die van Brabant van 't Octroy gegeuen die van Hollant, zy fouden contenderen tot annullatie ende wederroupinge. Van 't vuytvoeren van den vreemde Cooren was by den Keyfer gefloten ende der Coninginne, men foude daer nyet meer op gehoirt noch antwoirt geuen, maer executeren achteruolgende het Concept daer af gemaecl.
T~\Ie Gedeputeerden voirfz, hebben op als wel wat gefeyt, maer alzoe zij heur volle Leeden van den Gedeputeerden nyet en hadden , baden heur excufe te doen an de Coninginne, ende in de weke naer quaftmodo, fullen zij bij haer Majefteyt commen, ende breeder van als remonftrceren, hoopende dat fy beter antwoirt fullen gecrygen, op dat hem nyet van noode en worde by den Keyfer te treeken. Ende Schore heeft dat raport angenomen, ende ick hebbe van als den Prince van Orangien die tot Binst was geaduerteert mit een Brief, achteruolgende de beuel van den voifz Gedeputeerden. Rr 4 Die



£ 628 )
?54t- "T^Ie voirfz Staten hebben op ten voirfz 22. *8 /1prtlts- ^ Aprilis in de voirfz drie Articulen geconConciufie. cludeert ut fequitur, ende hebben gefloten tot
ten voirfz Eedelen, vuyt elcke Stadt ende tc
voegen, &c.
Van de J?Nde eerst van der Unie, fullen die GedeulrechT" puteerden mitte 1 Ieere van Aflendelft, die oick by der Coninginne commen fal, fpreken mitte Prince voiren, om te herboeten die commiffie van de Heere Defcornaiz, vuytlatende den naem van Stadthouder ofte diergelyck, ende middele vinden dat hy Commiflie neme van den Prince als hy gehadt heeft van fijnen Oem de Heere van Hoichftraten, ende na gelegentheyt van der fake te ondervvyfen, daer naer den voirfz Prefident Score, indien 't noot zy, oick t'onderrechten*
Mergenta- TPEn tweeden hebben die voirfz Staten gefloe-
trecn?" U" • £Cn' ^at men &een Man(iament van jufticie in den grooten Raedt lichten' en fal, want procellen fcheyden vriendtfcap ende maken meer tweedracht. Ergo te verfoucken an de Coninginne datter enige Commiflariflen geordomieert mogen worden Vuyteri Raedt van Hollant ende Utrecht, om den Staten van Utrecht te doen vergaderen daer die van Hollant enige gedeputeerden fchicken fullen, ende fullen die Commiflariflen arbeydén Parthien te veraccorderen mitter minnen ift mogelicken, etc.
Vuytvoe- TPEn derden, alzoe in de fake van vuytuaerenvanden ï ren van den Oofterfche Cooren, groote Coren. ' ' COS-



( 6*9 )
coften gedaen fyn geweest, zoe fullen die Sta- ifttf, ten noch ter liefde van Amfterdam ouergeuen ?.a.*3E«ft de replycque geftelt op 't Concept dat hemlie- By aduyfe den tot Binst gegeuen es geweeft ie reporte-vJan w ren. Ende indien de Coninginne perlilteertden> e;i es dat zy "-een laft en heeft anders te doen dan denzit ander Irnpoft t'executeren. Soe fal men mit goederConinginmanieren begeren by haer Addrcffe te mogen trecken an de Majefteyt van de keyfer, omteeen *an|et commen tot ter conclufie dat het Ocuroy van conclufie i.<ai. onderhouden worde, of dat Commifla-genomen, riffen gcordonneert mogen zyn, om informatie yan de fake te nemen op te feyten die daer naer geallegeerttenbyindU ende ouergegeuen zyn. Ende confent van haer reftej ende Majefteyt hebbende, fullen die Staten weder- den Import omme vergaderen , ende eligeren die an den bfentemhe> Keyfer reyfen fullen, &c fofodT
Dachuaert
PRiESENTIBUS. van Biug-
Die voirfz drie Eede- Van Leyden. ge.
len, Mr. >cob de Milda. Pag, 323. Van Dordrecht. Gouwe.
Diuerfche, Nyemant.
en(}e Rotterdam. Bartholomei, altyt. ende
Van Haerlem. Schiedam.
Gerit Steffens. Die Penfionariffen.
Delft. Schoonhouen.
Mr. Huge van Eyn- Willem Thin, PeufiQde. naris.
Die Staten van Hollant zyn tot Bruifel by de Coninginnen geweeft in de Meymaent anno 1541. op te voirfz drie poin&en, aldaer Rr 5 -ick



( 530 )
1541- ick mit hemlieden gereyst by den af. Aprilis, *z./fpriiis. ende ick hebbe geuaceert negen en dertich dagen. En die Coninginne heeft die van Hollant in de voirfz drie poinéten gegeuen Appointementen ter contrarie, op ten 23. dach van Meye, blyckende by de Acte daer van zynde, daer toe ick my refereere om der cortheyt wille. Daer mede die voirfz Staten gefcheyden zyn malcontent, ende gefeyt hebben , dat zy op 't felfde Appointement wederomme fouden vergaderen in den Hage, als de Prince daer commen fal als Stadthouder, nemende fijn refidentie ut fequitur. In deefe Dachuaert tot Bruffel es oick geweest die Heere van Alfendelft, ende die Steden Delft, Amfterdam, Gorichum, Rotterdamme, &c. tegens die van Dordrecht op te Stapel , ende om verclaringe van de Merwe. Ick refereere my tot ten Appoinctement daer van zynde, alfoe dat faken particuliere zyn, den Staten in 't generael noch my beroerende.
Dach-



( 631 )
Dachuaert befcreuen in den Hage ^54^
Sondaechs den 3. Septembris.
fauens in der Herbergen.
PR/ESENTIBUS
Die Heeren van Affen- Van Amfterdam. Die Prince
delft, Claes Loen, van Oran-
Duvoirde, ende f^ihiu-
Willem van Alckma, Beyde Penfionariffen, det heeft in
Gerit van Poelgeest, cum focio. den Raedt
Florvs van Wvngaer- Vander Gouwe. daer men
- den, \ Ghysbrecht Huyfs,
Florys van Kyfhouck, ende genomen.
ende Mr. Cornelis Hooge-6
Heere van Goudriaen, lande, Penfionaris.
Ridderen. Van Rotterdam.
Van Dordreght. ende
Meynert Meefs, Schiedam.
ende De Penfionariffen mit
Ocker Janfs. heure Burgemeefte-
Van Haerlem. ren. Mr. Lambrecht, cum Ende veele van den focio. cleynen ende WaDelft. terlandtfche SteeGerit Vrancken, den.
ende Omme fanhoirenden laft
Van Eynde. van denPrince alsStadt- Vig. 324.
Van Leyden. houder van Hollandt.
Gerit Boeckels , cum Op 's anderendaechs
focio, den vyfjlen hebben die Stat en hem willecommen ge-



C 632 )
Ï541- geheten, ende hem ge$. Sept. recommandeert de Jufticie ende Preuilegien van den Lande in 't generael , ende van den Steden in "t particulier, biddende 'tLandt te willen houden inpayfeende vreede. Prefenteerende wederomme alle dienst ende eerwaardigheyt na haerlieder verinogen. Ende alzoe die voirfz Staten noch eni¬
ge faken hadden roerende 't gemeen Lant, foe fouden zy lieden mit malkanderen communiceren dien voir middage , ende dan by fijn Virftelicke Mogentheyt commen namiddage. Hier op fijn de voirfz Eedelen alleenvertrocken, latende die voirfz Heeren van Jf/endelft, Goudriaen enPoelgceft.
NAer middage zyn die Staten vergadert op 't antwoirt van der Coninginne , difponerende op drie poincten, als van der Unie, Mergentale van Hollant in't Sticht van Utrecht gelegen: ende ten derden van den Irnpoft geftelt op 't vuytvoeren van den Qoften ofte vrempde Coren, &c. Ende fyn die Staten gefloten dat men den voirfz Prince verfoucken fal het Octroy van der Unie voirgeftaen, als hy tot Utrecht compt. Ende van den Mergentale fal men laten heruiten tot de Coninginne van wegen den Keyfer, yet eyfehen fal van den Staten, om dan te feggen negatyf, ten fy dat zy den Staten van Hollant accordere gelycken Oétroy van de Stichtfche Goeden te mogen belaften in Hollant, om daer mede te compenferen die Goeden in den Geftichte hebben, ende afbetalen moeten, hier af es fupplicatie geconcipieerd
Ten



C633;
TEn derden alzoe die van Amfterdam vercre- I541'gen hadden Certificatien, ende Verificatien, 3hoe dat dit jaer ftaende de voirfz Irnpoft, wel hondert ende vyftich Scepen vanÜiftemitCoren, gefeylt zyn weftwaerts fonder defe Landen te geraken , daer deur de Coopmanfcip verloop ende de Keyfer groote fcaden geleden heeft in zyn Thollen mit meer andere Verificatien, om te verifiëren 't gundt dat tot Binst ende Bruflel voirfzr . ouergegeuen es, om te commen tot heur conclufie. Hier op hebben die Gedeputeerden voirfz van den Staten gefloten, dat men defe fake ten vuyteynde veruolgen fal tot cofte van den Lande, ende by der Coninginne- trecken fal om te weten wat antwoirdt zy van den Keyfer ontfangen heeft, omme alzoe by indireéte te commen wederomme in 't veruolch ende tot heure oude conclufien, behaluen ende vuytgefondert'die van Dordrecht, perfifterende by heure oude ende voirgaende conclufie defen pointe alleen angaende, want zy van andere conditiën zyn, ende gepriuilegeert in der Maze, &c.
F) At voirfz es hebben zy Staten naermiddage PaS- 3=5. ^ die Prince mitten Raedt vergadert zynde Ick ben gein 't lange verthoont. Ende heeft de PiinceF^0^ na deliberatie, by monde van de Heere vanweeeftoijj,ê Aflendelft Prefident doen antwoirden , dat an- reyren mic gaende der Unie fal forge dragen dat't O&roy Poeigeeft* onderhouden fal worden: Van't Margengeltdeur mogen die Staten yemant by hem tot Utrecht feynden , hy lal die Staten aldaer gaerne ver- Huge 'hm willigen dat zy gehoir fullen geuen, den Gede- ick thuys
pu-gebleuen.



(634;
i54i. puteerden van Hollant, om te fien of men de* 3. Sept. fc qUefie rnit minne af mochte doen.
/~\P 't derde was hem by der Coninginne ver^ boden yet daer tegens te doene, want de Keyferlicke Majefteyt den Impost feluer opgeftelt ende enige gecommitteert hadde die 't ontfangen binnen Amfterdam, alzoe fyne Majefteyt dat geè'xecuteert wilde hebben, daeromme hy hem noch oick den Raedt defe fake nyet en derde onderwinden. Maer fijn aduys was wel dat die van Amfterdam heur nyeuwe grieuen als voiren mit heur Verificatien verclaren ende verthoonen fouden der Coninginne, ende verfoucken te weetene die antwoirt van den Keyferlicke Majefteyt, achteruolgende die conclufie van den Staten tot cost van den Landen, daer dat voirt mit hemlieden ende den Steden die fy daer toe fullen connen verwilligen, gedeputeert ende geordonneert zyn geweeft eens voor al.
f^Orts hier naer es een groote beroerte ende murmuratie geweeft onder die Gemeyme van Amfterdam, om dat d'Executoir van den Irnpoft op een auent ontrent thien vrcn geklopt hadde mit fijne Dienaers voir een Poirters Deure om hem te vangen, 't welk die Gemeynte feyden dat die Burgemeefter verftandt hadden mitten Executeur, dat hy by nachte den feluer Poirter vuyter Stadt gevangen fouden hebben gebracht, om te corrigeren, 't welk weefen foude contrarie der previlegien ende rechten van Amfterdam j waeromme die Regierders
mit



c 635;
ïrrit properheyt gegaen fijn tuffchen den Ge- iS4t. meyten, ende hebben die doen fcheyden, en- & Setti de hebben fauens laet den Executeur tot fijnder grooter begeerten gelaten vuyter Stat; Ende fyn die Gedeputeerden van Amfterdam geweeft tot Utrecht, dit verthoonende myn Heere den Stathouder ende Aflendelft, verfouckende dat zy den Staten hier op fouden willen befcryuen ter Dachuaert in den Hage, 't welk myn Heere expreffelick weygerde, ende deur ingeuen van Aflendelft, feyde nyet van noode te weefen, enige befcryuinge, want by den Staten als bouen eens voir al d'Aduocaet belaft es op 's Slants coft, mit die van Amfterdam ende den anderen Steden die fy fullen connen verwilligen, te reyfen by der Coninginne die deefe fake veruolgen fullen, om te weeten wat den Keyfer gefcreuen heeft gehadt, van toe te laten breeder informatie te doen op fijn intereft ende grondige defolatie ofte bederffènifle van zyn Lant van Hollandt, ende dat binnen middelertyt den Irnpoft gcfurceert mochte blyven. De voirfz Stathouder ende Raedt hebben Meefter Cornelis Suys doen nemen binnen Amfterdam deuchdelicke informatie van de voirfcreven oploop ofte murmuratie, ende hebben defelue der Coninginne ouergefonden, omme daer inne gedaen te worden als haer Majefteyt mitten fecreten Raedt fouden aduyferen, &c.
r^ntrent den 18. OcTrobris fijn die van Am-18- oaoi: fterdam an myn gecommen, verfouckende P*S' 326. achteruolgende de voirfz conclufie dat ick mit
hem-



( «30
i54r- Hemlieden ende den van Haerlem, Delft LeyOiïeb.den ende der Goude, foude willen reyfen by de Coninginne tot Brugge. Ende alzoe enige •van den Steden in den Hage waren, foe zyn wy in onfe clein Camerkin vergadert , daer Poelgeest ende de Heere van Alfendelft bygecommen zyn. Ende es aldaer verhaelt de voirfz conclufie, blyvende by de felue, Aflendelft verclarende dat men vuyt elk van den vyf Steden een notable Perfonnaige feynden foude \ tot cost van den Lande.
Brugge.
Die Gedeputeerden tot Van Amfterdam.
Brugge zyn geweeft: Claes Doefs,
Van Haerlem. Cornelis Buyck,
ende , Mr. Heyndrick Dircx,
Pieter Symons. Otto Popius ,
Van Delft. Jan Duuenfs ,
Mr. Huge van Eynde. ende
Leyden. Beyde Penfionarilfen ,■
De Burgemeefter, &c;
ende Hooren.
De jonge Lockhorft. Mr. Jacob.
Gouwe. endd
Hogelande, Van Edmn.
ende Mr. Jan } Penfiona-
Huych de Hopcoeper. ris.
47. osiob. * Chteruolgende deefen ben ick op ten 27. Prefenten f\ O&obris gereyft voir heen mit die ^a'n by de Co- Amfterdam tot Brugge, ende daer zyn d'ander wnginne, geuojcnt> Ende wy bycen zynde, hebben haer
van den ° Tyr„ Raedt: au*



C 637 )
Majefteyt op Alderzielendach den 2. Novetn- i54t: bris mit monde verhaelt alle d'oude doliantien 0 * ende de nyeuwe feyten by certificatien gere- j^™« couureert \ verfouckende te weeten die ant- ien> woirt van den Keyfer, angaende d'informatien Le Duc verfocht ende furceantie van den Irnpoft , tot d'Arfchot, dat alle faaken blyken fullen, om den Irnpoft Simpi, geheel ende eens voir al afgedaen te hebben, b^ülen" &c. Ende - haer Majefteyt heeft ons gelaft we- Pal*erme t deromme by Gefcrifte ouer te geuen in handen Treforier van Scoren, fy foude mit heuren raeden ende Ruffault. ons antwoirt geuen; zoe wy gedaen hebben op Score, ten 5. Nouembris, mitsgaders alle d'ongmalen Sc|pe'ruSj certiticatien. Ende haer Majefteyt heeft ons wingene, by Schore in heuren Raedt doen feggen, dat Mr. Vinzy den Staten op heur veribuck geen antwou": ceAD^ien de gegeuen en confte, om twee redenen, eerft^ en' en hadde zy noch geen antwoirde van de Keyr Nic'oIai t ferlyke Majefteyt, die in anderen grote affairen ende audegeoccupeert es, als elck wel weet; ten ande-re Praet ?en, zoe iffer binnen Amfterdam een oploop geweeft, ende d'Executeur vandenKeylerwasformeert fcandelicken vuyt gejaecht, tot verachtinge van
maer was
den Keyfer, ende grote diminutie van fijn auc-fiek dat hy toriteyt ende hoocheyt, daer op fy breeder in- nyet comformatie doen wilde, ende oick correftie totmochte> exemple dat van gelycke nyet meer en gebeu: re, tot ontfich van den Rebellen ende vreede van Obedienten. Dat wel vuytgerecht zynde, ende antwoirt van den Keyfer hebbende, fou- Pag. 337* de den Staten antwoirt geuen, daer zy mede te vreeden behoirden te wefen. Daer op ick repliceerde dat die Gecommitteerden nyet gecommen en waren om te verantwoirden 't faut. I. Deel. Ss Se_



( 638;
«54'. gefchiet binnen Amfterdam, 't welck hemlieden *7' 0£tob' ftaet te verantwoirden. Maer die Staten verfochten den Impost af te hebben, emmers ten minfte by prouifie gefurcheert te hebben datter geen geheuen en foude worden. My worde geimponeert filentium , ende apart gefeyt by enige Vrunden datter geen Executeur meer commen en foude , want men nyemant daer toe en fouden konnen verwilligen, daer mede de Staten tacite genouch verftonden, te hebben heurlieder intentie. Daer mede ick en andere gefceyden zyn van Brugge. Die van Amfterdam bleuen daer om te folliciteren an enige Heeren, ende die te doen propinien, &c. ende hadden my tot daer toe gedefroyeert. Ick hebbe defe laetfte doliantie by my Copie af behouden , want fy de volcompfte es, ende oick al de fundamenten van den wederparthie in gefolueert ende gedeftrueert zyn, &c.
Dachuaert generael van allen den Landen van herwertsouer tot Bruifel, behaluen Vryeslant, Utrecht, Üueryflel ende Groeninge. Aldaer de propofitie Doctoir Score gedaen heeft op te nieuwe Galerie,
24. jfan. Op ten 24. January anno 1541.
ftilo Hollandia?.
Es in effeclgeweest koe landt , om die Cathodat de Keyferlicke Ma- licke mitten Proteftanjejleyt vuyt defe Lan- ten te veraccorderen in den gereyft es in Duyts- enige Articulen van 't
hey-



heylige Gelaeue, ende VanDordreghi. .154». om te verfoucken ajji- Mr. Claes Bartholo- '24- 3diit jientie van den Vor- mei. fien, om te refifieren Van Haerlem. den Turck in Honge- De Burgemeefter Berrie mitte Coninck Fer- kenroe, dinande. Ende dat hy ende van daer gereyft es in Frans Janfs , SecretaItalië toeFlorentie daer ris. hy zeker conferentie Delft, gehadt heeft mitte Jan Sasbout, Paeus: ende van daer ende voir Argille. Ende Mr. Cornelis Aerts ^ alzoe het daer nyet in de Spiegel. wel en fuccedere, es Van Leyden.
hy voort an gefeylt en- Mr. Jacob de Milda. de gearriveert gefont Amfterdam. ende wel te pafte tot Mr. Florys, SecretaCarthagenen in Spain- ris. gien. Gouwe. PRESENTEN, Mr. Cornelis HoogeVuyt Hollandt lande, Penfionaris,
Van de Edelen. Heere Gerit van Poelgeeft,
HAer Majefteyt heeft oick doen verclaeren Pag. 34$. dat de Coninck van Vranckryck een* Stadt in Loreynen gefurprendeert heeft, daer van de Caffelrie diep ftrecl in 't Lant van Lutfembourch toebehoirende de Keyferlicke Majefteyt, ende dat defelue Coninck groote Aftanden heeft gemaeét. mitte Hertogen van Cleue, Holften , Sweden , &c. ende heeft geftaen Ss 2 naer



C 6~4o >
1541. naer de Stadt Luyck ende naer andere, daer 24. >a. haer Majefteyt ducht voir oirloge, die zeerapparentelick es. Begeerende daeromme mit elcke Staten van den Landen apart te communiceren.
sï.Jats. C\P ten 25. January heeft haer Majefteytgeeyscht vyftich duyfent gulden in gereede ende claren Gelde, om promptelick op te brengen tot refiflentie van den Vyanden ende in geen ander gebruyck ingeualle van oirloge by den redenen ende middelen elck van den Steden van Hollant, die gewilt hebben by Gefcrifte gegeuen, om daer op te vergaderen ende communiceren in den Hage den 11. February, ende mitter conclufie wederomme tot Bruifel te commen den 25. der feluer maendt. Tot welcke Propofitie ick my om der cortheyt refereere. Beginnende, MeJJieurs quireprefentez les Eftatz du pays di Hollande , &c.
"p\En van Brabant es geeyscht hondert twintich duyfent, Vlaenderen hondert veertich duyfent, andere naer aduenant.
JDaehr



c 641;
Dachuaert in den Hage 15*1.
II. Felr.
Den 11. February,
©p te voirfz propofitie ende eysch van vyftich duyfent, &c. aldaer Commiffariffen om defe fake te beleden zyn geweeft, die Prince als Stadthouder, ende Heere Gerit van Alfendelft eerfte Raedt.
PRiESENTIBUS.
Van de Edelen. Van Leyden.
Heeren Jan van Du- Claes Adriaenfs,
voirde, ende
Florys van Goudriaen, Milda.
Gerit van Poelgeeft, Amfterdam.
Florys van Wyngaer- Claes Doefs,
den, Ridderen. Buyck,
ende ende
Mateneffe, &c. Meefter Florys , cum
Van Dordrecht. fociis, &c.
Ocker Janfs, Gouwe.
ende Gerit Daem.
Bartholomei. ende Pag.
Van Haerlem. Mr. Cornelis Hooge-
Bekeftayn, lande, Penfionaris.
ende De cleyne Steden fijn
Jan Ghysbrechts. geweest in grooten
Delft. getale, maer enwa-
Vranck Pieters, ren nyet gelast dan
ende t'anhoiren , zy en
Van Eynde. hadden bouen nyet geweest.
Ss 3 Die



( )
s54i. T"\ïe Eedelen ende grooten Steden en conii. Febr. .J^J ^en nyet opineren , om dat de cleyne Steden nyet gelaft en waren, nyetemin by diuifie worden daer verhaelt veel inconvenienten , eerft van de onwarachticheyt van der propofirie, dat fy van de drie faken nyet en wiften, ende was de laetfte groote Beede. iimpelicken geconfenteert tot deffenfie van den Lande, ende daeromme en fouden die Penningen nyet gelicht worden op linantie, anticipatie, noch anders, dan fouden betaelt worden elcken termynen op hueren verfchyndach. In Hollant en es fichtent 't voirfz confent geen Fortificatie op te Frontieren gedaen, ende waer inne Hollant fulcke apparentie van oirloge als men feyt, zoe en behoiren die Benden van den Prince nyet te leggen in Henegouwen , Arthois, maer tot Renen, &c. op ten Frontieren van 't Sticht ende Hollant, daer zy plagen te leggen. Nyetemin die Eedelen, ende enige Steden feyden by expediënt, dat zy gaerne raport wilden doen, van die Beede die St. Jan commende verfchynen fal te anticiperen terftont, ende die penningen daer van commende te leggen in handen van die fy committeren fullen , ende ingeualle het eer oirloge wordt, de Majefteyt fal die penningen daer toe employeren, indien nyet, foe fullen die blyuen in handen van den feluen Gecommitteerden , tot St. Jan toe, om dat die penningen nyet en fouden gaen tot defentie van Henegouwen , Artois ende andere Frontieren die noeyt den Lande van Hollant te baten (in heur oirlogen ofte laften ) gecommen en zyn. Myn
Hee-



(Hz)
Heere Prince Stadthouder mit Aflendelft zey- 1541. den dat zy geen commiflle en hadden anders Febr. te doen dan de propofitie innehielt, te weten vyftich duyfent gulden op te brengen in claere gereede Gelde, mitte lichtte maniere die zy fouden mogen gedencken tot minfte quetfe van den onderfaten, &c. Waeromme die Staten begeert hebben vertreck om andermael te doen raport, ende wederomme te wefen in den Hage den 24. February voirfz, ende terftondt van daer te reyfen naer Bruflel by der Coninginne , mit fulcken laft als fy fouden connen gecrygen. Ende daer mede es die voirfz Stadthouder gereyst, om te folliciteren dat de Coninginne nyet gram en wilt weefen, dat de voirfz Staten nyet eer en quamen, &c.
Dachuaert in den Hage
Den 24. February anno 1541. 24< Feir>
ende van daer gereyst tot Bruflel, daer die Eedelen ende groote Steden hebben geflooten, vuytgefondert Delft die by ftate leuen, ergo geen opinie en hebben mogen geuen als hier naer volcht.
PR/ESENTEN. Van de Edelen, Matenefle, p Florys van Kyfhouck, Van Noortwyk. ö* M '
Poelgeeft, Van Dordrecht.
ende Ocker Janfs,
Wyngaerden, Ridderen. Ss 4 mit-



C 644 )■
1541- mitte rrf • Cornelis Beiininck, '
«4. Febr.. secretaris. Mr. Henrick,
Van Haerlem. ende
Wouter van Beke- Florys.
fteyn, Gouwe.
ende Cornelis Dircx,
Berkenroe. ende
Delft. Mr. Cornelis Hoge-
Vranck Pieters, lande.
Quiryn Aertfs, Van Rotterdam.
ende ende
Mr. Huge. Schiedam.
Van Leyden. Jooft Janfs,
Jacob Deyman, ende
Jacob vander Doelt, Mr. Gerit.
ende Ende enige van den
Milda. cleyne Steden.
Amfterdam. Claes Doefs,
ITem die voirfz Staten en weeten geen maniere te vinden om vyftich duyfent guldens ofte ponden van veertich grooten in gereede Penningen promptelicken op te brengen, mit conditie dat die Penningen geleyt fullen worden in handen die de Staten van Hollant daer toe committeren fullen, om ingeualle van oirloge ende anders nyet, defelue Penningen te lichten ende de Vyanden te refifteren. Gemerct binnen vyftich jaren die Dycken in Hollant noeyt zoe zeer geramponeert en zyn geweeft, als nu door de groote winden en ftormen die in defe Winter zyn geweeft. Welcke Dycke voir al ende bouen al gemaecl: ende



( 645 )
gerepareert moeten zyn , 't welck quahcken uur lal wefen te veruallen, zoe dat tc duchten es,24- «f'Ss indien men foude moeten daerenbouen opbringen die geeyschte vuytich duyfent ponden , veele Lantluyden fouden 't Lant habandonneren ende ruymen, oick zoe en es in Hollant geen Neringe nog Zeylage ter Zee ooft ende welt, op welcke hoope zy die laetfte Beede geconfenteert hebben , mit conditie dat zoe verde zy met viffchen ooft ende welt nyetfeylen en mochten , in defelue Beede ongehouden fouden blyuen: oick mit conditie dat de Keyferlyke Majefteyt die penningen nyet vcrlouen noch op doen brengen en lal by anticipatie , leeninge, verfegelinge , Finantie ofte anders boe dat zyn mach, maer fullen betaelt worden op elcke verfchyndach. Nu ift aparent ende genouch feker dat men nyet en fal mogen vifcheq , negocieren of frequenteren die Zee, in welck geualle dat Lant van Hollant het miferabelfte Lant zyn 'fal dat de Keyferlicke Majefteyt heeft onder alle fijne Landen. Ende en fullen nyet op mogen brengen 't gunt zy geconfenteert hebben. Ende en fouden veel meer inconuenienten mogen allegeren , maer op dat uwe Majefteyt nyet en foude mynen of feggen dat die voirfz Staten den Vyanden nyet en fouden willen refifteren, ende 't Lant deffenderen. Soe fyn zy te vreden dat uwe Majefteyt die Beede verfchynende St. Jan commende, terftont ommegeflagen ende de penningen daer van commende geftelt worden in banden die daer toe gecommitteert fal zyn, omme ingeualle van oirloge, geemployeert te Ss 5 wor-



C 646 )
ï54t. worden tot defentie van den feluen Lande, bid•4. Febr. dender in alder ootmoet, dit te willen nemen Pag- 331. in 't belle, ende 't voirfz Lant te willen hebben in goede recommandatie,
T)E voirfz antwoirde es gegeuen den Pince, ende den Prefident Score, als by der Coninginne gecommitteert, daer veel debats af cs geweest, om dat zy van onfen laft geaduerteert was, ende die voirfz anticipatie nyet ontfangen en wilde.
Defe Perfonen zyn tot Brusfel meer geweest dan in den Hage, die oick by de voirfz antwoirt zyn gebleuen.
Van Dordrecht. Van Leyden.
Huych Coel, Jacob vander Doeft.
Jacob Oem, Gouwe.
ende Cornelis Dircx,
Mr. Claes. ende Gerit Daem.
11. Marty./~XP ten 11. Marty, zyn de voirfz GedepuV-/ teerden ontboden op te Finantiecamere, aldaer die voirfz Prefident ter prefentie van de Coninginne, onfe voirfz last ende debadt verhaelt heeft gehadt. Ende haer Majefteyt nyet te vreeden zynde, feggende dat d'ander Staten Van d'andere Landen hadden geconfenteert 't gundt dat hem geeyscht hadde geweest, ende alzoe d'oirloge wel eerft foude mogen beginnen



( Hf)
nen in Hollant, die voirfz Landen,rdit verne- \w. mende, fouden die voirfz van Hollant veria- Marttten ende geen byflant willen doen. Waeromme haer Majefteyt den voirfz van Hollant belaft heeft beter raport te doen, ende in de plaetfe van de voirfz vyftich duyfent gereet in claren Gelde, fouden willen confenteren tachtich duyfent gulden omme te flaene ende op te brengen alft openbaer oirloch fal zyn, ende dat men nu de Dycken repareere daer 't platte Lant geen intereft van hebben en fal. Lallende hier op weder te commen tot Bruflel op Palmenauent. Die voirfz Staten verfochten dach tot in de weeke naer quafi modo, maer en mochte nyet zyn.
Oick hebben die Staten ouergegeuen Requeste op hoope van in den heuren te gecrygen vruchtbaer antwoirt, foe verde dat de Congien afgedaen mochten zyn, mitsgaders die contributie van de Mergentale. Welcke Requefte wy gegeuen hebben die Prince om te verthoonen der Coninginne , ende die te willen induceren mitte prorogatie van den tydt voirfz.
AP ten 14. Marty heeft de voirfz Prince 14. Marty.
vuyte monde van der Coninginne geantwoirt , dat haer Majefteyt in de voirfz faken op dit pas nyet en wille te disponeren, maer moefte achteruolgen die Ordonnancie van den Keyfer, die welcke ons by Gefcrifte gegeuen es geweeft mit rypen raede in Meye leftleden anno 1541. Nyetemin die voirfz Prince preien- -



i54t- Tenteerde fijnen dienfte, ende foude noch aï14. Marty. tydt aanhouden ende verfoucken wat hy fal mogen venveruen. Daer op enige verthogen zyn, ende hebben den dach van der Vergaderinge geleyt in den Hage te wefen Vrydaechs den 24. der voirfz maendt Marty.
Vig' 33Ï,MY es hier oick by eni§e belaft Inftruftie te geuen tot Mechelen, ende te vougen by Parthien die geeuoceert werden ter eerlter inllantie, contra 't Preuilegie, &c.
«4. Marty.
Dachuaert in den Hage Op ten 24. Marty.
Sauens in der Her berge, om des anderendaechs te delibereeren op te voirfz tachtich duyfent geeyfcht , afflaende d'eerfte Petitie van vyftich duyfent, want die Coninginne beter hoepe hadde te gecrygen tachtich duyfent die men eerft ommeflaenfal, als men in der oirloge zyn fal genyetende gracie , dan vyftich duyfent gereet fonder gracie terflondt omme te flaen ende promptelicken te lichten, als datgceyscht
was den 25. January tot Bruffel, daer nyemant an en heeft gewilt , om- de nyeuwicheyt ende confequentie wille.
PR/ESENTIBUS, Van de Edelen. Die Heeren van Alfendelft,Goudriaen, Poelgeell, Rydderen, ende
Jacob van Wyngaerden.Van Dordrecht. Huych Coel, alleen.
Van



C 649 )
. Van Haerlem. Gerit Steffen, ende Mr. Lambrecht.
Delft. Pieter Vrancken, ende
Mr. Cornelis Aerts.
Van Leyden. Jacob Verdoel!:, ende
Milda.
Van Amfterdam. Claes Doels, Mr. Heyndrick, Cornelis Benninck,
ende Mr. Florys.
Vander Gouwe. Cornelis Dirck Bou-
wens, alleen.
Van Edam. ' ' 1541. Mr. Jan, Penfionaris.
Enckhuyfen. Sampfon,
ende Secretaris.
Hoorn. Mr. Gerbrant.
Schoonhouen. Mr. Gouert, Burgemeefter.Van Alckmaer. De Burgemeefter Symonfs.Van Rotterdam. Jooft Janfs.
Schiedam. Mr. Gerit, Secretaris.
Die Heere van Alfendelft heeft hier geproneert van wegen die Heere van Sart ende Mr. Lenart Hardinck, te confenteren elck twee hondert Wagefcots voir fekere dienft gedaen 't Lant, ende te betalen vyftich gulden voir de Carte gemaecl: extraordinarie, daer de Staten mede geweest hebben tot Binft by Mr. Jacob van Deuenter , ende om te doen een propine den Deurwaerders van der Financie ende fecreten Raedt.
Te»



f 650)
154'. TEn derden hebben die van Amfterdam gea4 Marty. *- pr0poneert dat de Coninginne het Congie pag> 333- ofte Irnpoft van den Oofterlche Cooren nyet ' af doen en wilt, ten fy dat de Keyferlicke Majefteyt voir fijn recht', fcade ende intereft hebbe vyf en twintich duyfent ofte dertich duyfent gulden eens. Welcke fake fy nyet mengen en wilt mitter voirfz Beede. Ende alzoe defe fake angaet de weluaert van 't gemeen Lant van Hollant, begeren daeromme dat op 'c gemeen Lant ommegeflagen mag worden. Ende alzoe hier nyemant gelaft en was, ende dat d'opinien op d'ander poinéten diuersch waren , enige als d'Edelen ende Dordrecht te willen confenteren in de vyftich ofte tachtich duyfent zoe verde zy gevolch hadden van den anderen. Andere als Haerlem, bleuen by anticipatie van de Beede van St. Jan ende .van Kersmiffe daer toe, &c. Omme welcke diuerfiteyt dele faken opgeftelt zyn tot Palmarum dat zy commen moeten tot Bruffel, want enige begeerden van als raport te doen, &c.
. Dachuaert van den Staten van Hollandt tot Bruffel op 't voirfz affcheyt.
Pahnarum quame ick by foe de Conningimie enden Prefident Score , de hy wel wijlen vuyfeggende dat de Staten ten Hage dat zy nyet gecommen waren, ende accordt en fouden zyn, op Manendage verga- foe lafte hy my dat ick deren fouden om te ma- fe nyet vergaderenen ken conclufie. Ende al- foude voirfy mitte Prince



( 651 )
ce fouden hebben gefproken. Ende ick hebbe- allen den voirmiddage gewach op ten Prince in *f Hof daer hy te gajle bleef, maer ick en conder nyet by commen. Ende alzoe hy in V Logys een van fijn Dienaers fant in myn abfentie, feggende dat d^e Staten in 't Hofby der Coninginne fouden commen te drie uren, ende en half ure te voiren by hem in fyn Hays. Soe hebben dEedelen gefonden omme den Gedeputeerden , te commen in ons Logis te twee uren, ende hebben my doen halen van 't Hof daer ick waemam den voirfz Prince, ende ick in '£ Logis commende, hebben die Gedeputeerden terftont gegaen ter opu
'pRZESENTEN, op defe Dachuaert,
Van de Edelen. Die Heere van Wyngaerden,
ende 1541. Heere Gerit van Poel- *\*M*r*y geeft. Van Dordrecht. Mr. Claes Bartholomei.Van Haerlem. Wouter van Bekefteyn, cum focio. Delft. Mr. Huge van Eynde.
Van Leyden. Jacob vander Doeft, ende
Milda.
Van Amfterdam. Claes Doefs, Cornelis Benninck, Mr. Heyndrick,
ende Mr. Florys.
Vander Gouwe. Cornelis Dirck Bauwenfs.
Van Rotterdam. Jooft Janfs.
Schiedam. Mr. Gerit, Secretaris.
Hoorn. Mr. Gerbrant.
Enckhuyfen. Sampfon,
ende
Secretaris. Die



C 652 )
1541. T~"\Ie Eedelen ende Dordrecht verclaerden, 14. Marty. J^/ dat Zoe verde zygevolch hadden van den Steden, accordeerden in de voirfz fomme van aS« 334- tachtich duyfent, mit conditie dat men nyet ommeflaen noch lichten foude eer men in actuele openbaer -oirloge gecommen foude zyn, ende dat d'Aéte hier van foude blyuen in handen van den Aduocaet töt dier tydt toe. ■ Die van Haerlem feyden nyet vorder gelaft te fijne dan t'anticiperen die Beede van St. Jan, ende dat daer an mochte gebreecken , foudt men oick anticiperen op den termyn van Kersmiffe, alzoe die ordinaris Beede geconfenteert es tot deffentie van den. Lande.' Delft feyden geen ftemme te hebben alzoe fy leuen by ftate: Al d'ander volchden d'opinie van Haerlem. Waeromme d'Eedelen ende Dordrecht hem mede conform mae&en. Mit welcke conclufie zy terftont gegaen zyn by de Prince heuren Stadthouder alzoe die ure genaecte om te gaen by der Coninginne, ende die Prince en heeft den Staten nyet gefeyt, dan dat hy by de Majefteyt foude gaen, ende dat wy mede fouden commen. Waer vuyt ick my liet duncken, dat hadde hy enich beuel gehadt om te communiceren mitten Staten, dat foude hy terftont wél gefeyt hebben. Ende als wy dit der Coninginrie verclaert hadden, zyn die Gedeputeerden wederomme gegaen in 't Logis van St. Jorys om te fpreken op die voirfz ander poincten, ende delibereerende worde ick gehaelt te Houe, daer my gevraecht worde waeromme ick hemlieden hadde doen vergaderen tegens d'expreffe verbiedinge van Scliore, daer
van



C 653 )
van ick my excufeerde dat myn Meefters^die ijgVergaderinge gemaecl: hadden. Ick in t Hot *' wefende ende fouckende den Prince om dat hy om de Staten cefonden hadde. . Ende hadde de Prince zynen laft den Staten wel te kennen mogen geuen , eer hy ons by de Majefteyt hadde gebraecht, waeromme ick my liet duncken dat de prohibitie van den Prefident my gedaen verandert ende gemutteert hadde geweeft. Dit ouergeilegen verclaerde de Majefteyt dat ick voirtan geen Vergaderinge leggen en foude, fonder haer beuel, of van den Prince als Stadthouder. Ende wilde weten hoe die cleyne Steden daer quamen, ick feyden in allen Beeden hadden zy altyt befcreuen geweeft ende dat zy mogelicken gecommen waren om haer graden te folliciteren , gelycken die groote Steden, daer op zy feyde die cleyne Steden en hebben daer nyet te'doene, &c. Ende belaftede mv dat ick die Staten allegader foade doen commen 's anderendach voir feuen uren te Houe voir de nyeuwe Camer, om hemlieden te fpreken by oerdre foe zy gaen. Ende ick ben mitten Eedelen eerft ingegaen, ende hebbe heure voirfz laft verclaert als voirfz ftaet, zoe verde d'Eedelen geuolch hadden van den anderen Steden. Na d'Eedelen fijn gehoirt die van Dordrecht, die by de opinie van de anticipatie perlifteerden, den wekken gefeyt wor- . de d'opinie van den Eedelen, daerom zy hen terftont conform maeclen mitten Eedelen. Daer naer Haerlem, Delft ende der Goude, die hem oick conformeerden, ende hebben heure graden bedongen. Leyden ende Amfterdam perI. Deel. Tt fi-



c 654;
fifteerden, die dit voir een groot bedroch acht4,Marty.ten^ fonderlinge dat Haerlem ende der Goude breder confenteerden dan zy verclaert hadden laft te hebben, ende Delft die by ftate leefden , daeromme zy gefeyt hadden geen opinie ofte voys en hadden om den anderen te mogen ouerftemmen.
pa«- ^335■ JJIer na heeft de Coninginne de" voirfz Staten al te famen ingeroupen voir heuren Raedt, ende heeft gedancl , den Eedelen , Dordrecht, Haerlem, Delft ende der Goude, als den meeflendeel, recht of die den anderen Steden, als Leyden ende Amfterdam mochten vervangen als 't minfle deel, den feluen twee Steden geuende raport, verhoopende dat zy hem feluen fullen conformeren mitten anderen. Ende heeft my gelalt te maken Acle mitten conditiën voirfz , dewelcke ick by confente van den Eedelen ende vier Steden voirfz gemaecl: , ende ouer Breda reyfende geleuert hebbe den voirfz Prince Stadthoudere, die defelue bewaren ende in handen houden fal tot dat openbaer oirloge zyn fal, mits geuende den Coninginne Recepiffe, 't welck ick tot Breda van hem verfocht hebbe tot myn ontlaflinge op fijn Galerie, prefent die Heere van Malle ende Mr. Huge Mabuyze. Ende haer Majefteyt . heeft my reuerfael Aéte gegeuen, dat zy't confent op te voirfz conditiën ontfangen, ende den Staten daer af gedanct heeft gehadt. Tot welcke Aéte ick my refereere om der cortheyt, &c. in date den derden dach Aprilis.
Hier



C 655 )
Hier naer volgen d'ander Articulen. ï54i-
n^Martj.
TE wetene d'Eedelen ende Dordrecht hebben vuytgeflegen dat. men in de naefte Ommeflach in den ftaet ftellen fal hondert gulden voir Mr. Lenart, voir den Heere van Sart, ende Huyshiers, Nichil. Voir de Carte by Mr. Jacob gemaecl extraórdinarie daer mede die Staten tot Binft geweeft zyn Lichtmiffe 1540., fal men vyf en twintich gulden ommeflaen op 't Lant, ende vyf en twintich gulden fullen betaelen Amfterdam cum fociis, ende die defelue Carte hebben doen maken ende geoirbaert hebben gehadt, 't welck es geweeft in de Stapel, ende in de Seylage, om afgedaen te hebben de Congien, &c.
TTem van vyf en twintich duyfent vuytgeflegen by die van Amfterdam, om den Keyferlicke Majefteyt te compenferen van fijn recht om het Congiegeldt afgedaen te hebben'. Hebben d'Eedelen ende Dordrecht vuytgeflegen , dat die van Amfterdam die principalicken daer by geprofiteert fouden zyn, betalen fullen voiren vuyt het derdendeel, ende in de andere twee deelen fullen fy gelden heur portie ende andeel mitten anderen, als zy gewoonlicken fijn te gelden, in des gemeen Lants Ommeflagen. Haerlem ende anderen hebben hier op begeert breeder raport, hoewel zy meeft al groot ende cleyne Steden confefferen dat dit 't gemeen Lantanroert, ende altyt voir gemeyn Lants fake geacht heeft geweeft, &c.
Tt 2 Dach-



( 656 )
154*. Dachuaert t'Vuytrecht by den Prince 25 >9- Stadthouder,
P*£. 337.
Sondaechs den 25. Juny anno 1542.
om t'anhoireh van de defentie tegens den Knechten van Ooften ende Benten, &c.
P R JE S E Goudriaen,
ende Poelgeeft.
Van Dordrecht. Ocker Janfs, Mr. Claes, die om fijnder pasfien wille nyet en quam in de Vergaderinge.
Van Haerlem. De Schout Bekefteyn.
Delft. Jan Sasbout,
N T I B U S ende Mr. Huge.
Van Leyden. Milda,
mit
Syn Burgemeefter.
Amfterdam. Mr. Florys.
Vander Gouwe. Huge Hopcoeper, ende
Mr. Cornelis, Penfionaris.
Die Heere van Alfendelft heeft verhaeltter prefentie van den Prince Defcornaix. Ten eerften , hoe de Coninginne gehoirt hebbende van vergaderinge van Knechten, haer diligentie gedaen hadde van te eyfchen die tachtich duyfent ingeuallevan oirloge ouer Hollant, doende van gelycke haer deuoir in Brabant, ende heeft gefonden die Prince als Stadthouder te doen fijn deuoir in Hollant, 't welck die Prince gaerne angenomen hadde, om te
doen



doen fyn officie, ende fulx hadde hytweehon- 1542. dert Knechten geleyt binnen Renen, ende vier fl5hondert ten Briele, ende oick enige tot Goederee, daer de Capen afgehouden ende de Tonnen opgehaelt zyn.
rTEn tweeden, hadde doen voirfien in de Gaten van 't Vlie ende Maertsdiep op te Suyderzee, by aduys ende raedt van de Steden Haerlem ende Amfterdam, ende haddevuytgefonden ouer al om Knechten, die hy nyet wel en conde gecrygen , ende om twee hondert Paerden bouen fyn Ordonnancie ofte Bende, daer hy om gefcreuen hadde. Ende want het coften moet, hadde gefcreuen an den Rentmeefter Goudt om Geit, die hem gefonden hadde een Staetken, bewyfende datter van de Beede St. Jan geen veertien duyfent commen en foude fuuers, afgetogen de gracien ende betalende die Renten.
'T'En derde hadde de Coninginne hem af belaft dat men die Booten, die vuyt in der Zee gezeylt waren om te vifchen t'huys befcryuen foude , het waer beter 't Lant bewaert dan gevischt. Begeerende van de voirfz Staten dat zy wilden confenteren dat de voirfz tachtich duyfent ommegeilagen ende gelicht ofte geheuen mochten worden, of zoe veel alft noot foude zyn totter defentie, &c.
C\P welck verfouck die Staten een corte com- Pag. 33S.
municatie gehouden, ende my gelaft hebben te feggen voir antwoirt, dat fy alleenlick Tt 3 be-



( W )
i54«' befcreuen waren om te hoiren, ergo foude moe»$. >«j.ten hebben vertreck , ende wederomme commen in den Hage, daer men die Eedelen ende Plaetfen hem generende mitter Viilcherie foude befcryuen , tot fekere dage, ende lallen Willem Goudt te maken tegens dien dach fijnen ftaet van der ordinaris Beede, die tot der fentie van den Lande geconfenteert es, ende voir al geemployeert foude moeten worden. Ende dochte den Staten onmogelick den Vischbooten vuyter Zee, t'huys te befcryuen, alzoe die twee of drie hondert mylen verfcheyden mochten leggen, ende en was noch nyet gehoirt datter Vianden in der Zee waren die den Viffchers befchadicht hadden. Verclaerden oick dat de Coninginne den Staten befcreuen hadde te commen tot Bruifel, om te hoiren dat zy hen ende andere Landen foude proponeren , by auenture foude 't felue deefe fake beroeren ende contrariëren, begerende te weten , hoe zy daer inne doen fouden.
T7Yntelick worde voir die tydt gefloten dat die Staten fouden wederomme in den Hage op als beraden cornen, 's Woonsdaechs den c8. der voirfz maendt, om 's Donderdaechs enige Gedeputeerden te fchicken mitten Aduocaet by der Coninginne, ende d'ander te commen hier tot Utrecht mit heur Refolutie by den Prince als Stadthouder, &c.
Dach-



(659)
Dachuaert in den Hage 154a.
29. juny.
Op ten 29. Juny.
op te voirfz affcheyt van Utrecht.
PRvESENTEN
Van de Edelen, Vin Leyden.
Die Heere van Afien- Milda,
delft, mit
Duvoirde, Syn Burgemeefter.
Alckma, Van Amfterdam.
Poelgeeft, Claes Gerits,
Wyngaerden, ende
Goudriaen , Rydde- Mr. Florys.
ren. Gouwe.
ende Mr. Cornelis, Penfio-
Raphorft. naris.
Van Dordrecht. Van Rotterdam, SchieMr. Claes Bartholo- dam, ende andere mei. generende mitte Visera Llaerlem. fcherien , die van Willem Ram, Burge- opinie waren dat meefter. men die Visbooten Delft. nyet ontbieden en Jan Sasbout, foude.
ende Mr. Huge.
DAer gefloten es dat men die Beede van St. Jan die omgeflegen es, opheffen fal ende die Penningen leueren fal in handen van den pag, 339. Stadthouder, om die Knechten ende coften gedaen ende noch te doene, daer vuyt te betaït 4 len,



C 660 y
1542. len, zoe verde die fullen mogen ftrecken, en29. Juny. je dzt Willem Goudt de betalinge van de Renten fal furcheren, tot dat die wederomme verfchynen, 't welck hy wel gewoonlick es te doene, dat hy die penningen onder hem houdt. Ende dat die bouen reyfen, fullen folliciteren dat die Stadthouder hebbe zyn Beede of fes hondert Paerden, ende zoe veele Voetknechten , om te leggen tot Renen, Wyck, &c. dat hy beletten mach den inganck van Hollant, ende altyt zy tot ten rugge dat die Vyanden nyet en marcheren, &c. Indien openbaer oirloge werdt, zoe fal men die tachtich duyfent ommeflaen ende heffen , achteruolgende die Aéte van confente, 't welck men verftaen mach dat als nu volcommen es.
Dachuaert generael van allen den Landen der Keyferlicke Majefteyt van herwertsouer van den Staten tot Bruffel.
S-July. Den 5. July anno 1542.,
Ouermits dat de Coninck es geweeft, bouen die
van Vranckryck, Dene- voirfz laejle tachtich
mereken, ende Herto- duyfent noch fejïich
ge van Cleue , heur duyfent carolus, gereet
Volck van Wapeninge op te brengen in fuy-
yerfamelden in den uere Gelde mitte min-
Landen van Luyck of fle quetfe van den ar-
Lutfemburch om defe men Gemeenten. Daer
Landen foueruallen , op die van Hollant heb-
daer Hollant geeysch ben begeert vertreck totten



(66i ;
ten laetften der feluer Fan Delft
maent July. Mr. Huge van Eyn- 5-
Ende waren de. PRESENTEN, Leyden. Van de Edelen, Mr. Jacob Milda, PenHeere Gerit van Poel- fionaris.
geeft, alleen. Van Amfterdam.
Van Dordrecht. Mr. Florys, PeniionaOcker Janfs, ris.
ende Gouwe. Mr. Claes Bartholo- Mr. Cornelis Hoogemei. • lande. Van Haerlem. Gerit van Zuyren.
TT Ier heeft die Coninginne ons gegeuen by JfX gefcrifte vier ftucken als die Propolitie generael, ende een particulier ouer Hollant, een concept om die Penningen te vinden, ende een ftaat van den Knechten hoe veel angenomen zyn tot defenfie van den Lande, die haer fould ingegaan es, ende loop heeft, ende hoe veele het draecht ter maendt, om te doen beter raport, daer toe ick my refereere.
Die Prince van Oraengien, heeft den Staten van Hollant befcreuen tot Amfterdam, omme 't antwoirden op te voirfz Peticie den 20. Pag. 34^ Tu1y voirfz , aldaer ick ouermits myn fieefe nyet comen en mochte, maer ick hebbe die Propofitie ende ander Gefchrifte voirfz mitsgaders myn excufe gefcreuen an den Staten voirfz, mit Drick de Bode. Ende alfoo die Martfavau Franchoifen, of Martyn van Roffem ouer de Roü'em.
ït 5 M*-



( 662 )
i5i2. Maze gefceept waren vuyt Gelderlant in Bra5- J«h' bant, ende gebrant ende gebranticat hadden Boecxftel, ende quamen naer Breda, daer de Gemeente vluchte van daer naer Dordrecht , foe es myn Heere aldaer t'Amfterdam gereyft, verlaatende Utrecht. Ende heeft defe Dachuaert gecontinueert ende geleyt in den Hage te houden den 25. July 1542. aldaer hy in fijne plaetfe mit Brief van credentie an den Steden gecommitteert heeft gehadt die Heere van Breederoede. Welcke Dachuaert geregiltreet ftaet hier naer. '
Dachuaert in den Hage op St. Jacobs, dach.
sS.July. Den 25. July anno'1542.
PR^ESENTIBUS Die Heere van Brede- ende
roede in de plaetfe Mateneffe. van de Prince , blyc- Fan Dordrecht.
kende by de Creden- Huych Cool, tiebrief. ende
Nota. Dat Heeren Jan van Du- Heur Secretaris. Delft in voirde, Fan Haerlem.
JoPaendeWiUem van Alckma> Jan Gerits,
Petifi^ait Kyfhouck, Gerit van Zuyren, tydt ver- Poelgeeft, ende
claert heb- ende Mr. Lambrecht.
ben nyet te Florys van Wyngaer- Fan Delft.
om^aTzy den> Ridderen. Jan Sasbouts, by date ie- Raphorft, ende
«en, ende Wyngaerden , Mr. Huge.
Faa



C 663 )
Van Leyden. Milda,
mit
Den ouden Burgemeefter.
Amfterdam. Mr. Floris, mit
Een Burgemeefter.
Gouwe. Gerit Doen, ende Hoogelande.
Van Rotterdam. Jooft Janfs, mit
Syn Burgemeefter.
Schiedam. Mr. Gerit, mit
Syn Burgemeefter.
Horen. Henrick Dircx , cum focio.
Enckhuyfen. Sampfon.
Van Edatn. Mr. Jan, Penfionaris. Op twee pointlen achteruolgende de propofitie ende affcheyt van der Coninginne tot Bruffel in 'f generael , ende particulier den 5. der
feluer maent July ge- 1542.
daen, daer haer Maje- ^-julj,
fieyt heeft begeert dat daerora
die van Hollant van^n °P'l n 1 , - , me en heb*
[tonden an ende j'onder ben>
■vertreck opbrengen ende f urneren fouden die tachtich duyfent in ge- Pag, 341, ualle van oirloge geaccordeert. Ende datnauolgende den laft die haer Majefteyt den Prince van Orangien Stadthouder ende Gouuerneur van Hollandt gegeuen heeft , want het claert ende notoir es dat die Vyanden van allen canten groot getal yanCrichsluyden vergadert hebben, omme defe Landen foueruallen. Tegens dewelcke nootfaackelick es geweeft prouifie te doene , daer inne die penningen van der voirfz Beede ende veel andere geemployeert zyn, &c. als in de cleyne of particuliere propofitie die van Hollant gedaen. Ten tweeden heeft haer Majefteyt hier en bouen ge-



r 664;
1542. geeyscht noch fcftich *s Ju& duyfent carolusgidden gereet op te brengen by extraordinaris wegen van Excyfen tenminfie qnetfe van den Armen, daer toe zy enige Concepten heeft gegeuen, om die te meerderen , te minderen na dat Lant bequaemjle zyn fal, &c. Ende fullen
die van Hollant feluer eligeren die zy willen om die penningent'ontfangen ende t'employeren ter defentie, zoe verre het noot wordt, indien nyet, foe fullen die geemployeert worden tot profyt van 'i gemeen Lant van Hollant.
Die Eedelen ende Steden van Dordrecht, hebben geconfenteert die tachtich duyfent terftont omme te llaen , zoe verde die Rentmeefter dat nyet gedaen en heeft, ende nutter daet t'ontfangen, om geemployeert te worden ter defentie, fulcx de Coninginne myn Heere de Prince gelaft heeft gehadt. D'ander Steden, vuytgefondert Delft, begeren dat men voir 't eerst ommeflaen ende lichten fal die een helft, ende d'ander helft ouer een maent of fes weken, op dat den armen Lantman nyet en worde ouerualle. Ende bidden oetmoedelicken der Coninginne dat zy die penningen mogen employeren tot defentie van 't Lant van Hollant. Sulcx die eerfte Petitie van vyftich duyfent fcheynt te luyden. In de plaetfe van dewelcke defe tachtich duyfent geconfenteert zyn geweest, die de Steden best fouden vinden mits gebruyekende gracie , dan vyftich duyfent op nyeuwemanieren, &c. Ende docht den voirfz Staten dit verfouck redelick zyn,
al-



X 665 )
alzoe daer noch een refte van drie duyfent 1542. Üofterfche Knechten op ten Frontieren gebletien waren , die noch meer hulps waren verwachtende, bouen die geenen die by Maerten van Rolfen in Brandt zyn. Dewelcke Hollant oueruallen ende ganfelicken deftrucren fouden , eer die Coninginne ende ander'Landen, Hollant fouden mogen fuccureren, die actuelicken genouch mit hem feluen te doen hebben ende Geldt noch Volck deruen en mogen, als dit breder by Inftruétie by my onderteyckent den Gedeputeerden mede gegeuen om te verthoenen der Coninginne die tot Mechelen gecommen es , om dat Rolfen die Kempe gebrant , gebrantfcat , 't Huys van Hochftraten beroeft ende Antwerpen belegen heeft, &c.
/~)P 't tweede van feftich duyfent, feggen dat Die Staten
zy Staten nyet alleen gaerne die geuen wil-enzyuhier
len. Mer alzoe veel meer als zy lullen mogend" Jfi" _ , . J , & bleuen,om
veruallen , bouen haer macht, beter es van dat die
twee Koeyen d'een gegeuen dan verbrant ende Knechten gebrantfcat of geuangen te wefen, indien haer vuyc Ho1' Majefteyt 't Lant van Hollant daer van kanji"?1 verhoeden, an 't geuen en fal geen gebreckecn^ g"a'. Zyn. bantgetho-
gen zyn.
T~Ve voirfz Gedeputeerden, als de Heere van Pag. 34a.
Poelgeest, Meefters Lambrecht van Haerlem , Milda van Leyden ende Florys van Amfterdam , hebben an den Raedt verfocht Aéte van indempniteyt, of zy geuangen worden, want die voirfz Rollen verlatende Antwerpen,
ge-



C 666 >
i54a« getogen es mit fynen hoop voir Liere, ende 25. july. van t|aer tot Duffele brandende ende brantfcattende tot Mechelen toe. Den Raedt en heeft dat ouer haer nyet willen nemen, maer hebben daer op befcreuen d'Eedelen ende fes groote Steden in den Hage den 3. July, mer watter gedaen es fal ick vernemen, ick en was nyet in de Vergaderinge, ouermits myn groote iieéte.
"CpNde als ick verftaen, zoe hebben die Staten heur vertreck genomen, om op ten 7. der feluer maendt Augufti te vergaderen op 't verfouck by den voirfz Gedeputeerden gedaen doen proponeren van geloft of gevryt te werden ingeualle zy geuangen mochten worden. Ende oick mede op te defentie van den Lande van Hollandt, ende hebben an de voirfz Gedeputeerden gefcreuen, te weten die Eedelen an Poelgeeft, ende die Steden an Meefters Lambrecht van Haerlem, Milda van Leyden ende Florys van Amfterdam , wekken Brief ick onderteyekent hebbe, in effect, dat op heur verfouck nyet geinfifteert en es, ouermits dat de fake cefceert, alzoe de Vyanden vertrocken zyn vuyt Brabant.
A Ls angaende die defenfie dat die Gedeputeerden achteruolgen willen heure Inftructie, ende verfoucken dat die Prince in Perfone als Stadthouder comme alhier in Hollant, ons affifterende indien lijn affairen 't felfde vermogen , indien nyet, dat hy yemant fcicke by wiens aduys ende raedt zy enige Ordonnancie fouden mogen maken tegens fubbite inualie,
want



C 66? )
want die van Hollant dagclicx geaduerteert wor- 1542. den van nyeuwe Vergaderinge ,' die men te 25-J«^« Houe nyet en weet 'of nyet gelouen en wilt. Ende de fake gelegen zynde als die nu zyn, en fouden verifimilicken geen hulp van daer mogen gecrygen. Daeromme begeren zy die tachtich duyfent te bewaren tot heuren profyt, achteruolgende die voirfz Inltructie , 't welck zy mit alder diligentie der Coninginne fullen verthoonen, welcke pericle celferende, fullen doen als goede getrouwe Onderlaten. Tot welcke Miffiue die Dirck de Éode van hier gedragen heeft den 3. Augufli ick my refereere.
Dachuaert in den Hage r ■
Op ten 17. en 18. Augufty anno 1542. 17. en 18.
Augufly.
Van den Eedelen ende fent geconfenteert inGedeputeerde van de geualle van oirloge. Enfes groote Steden, re- de ten tweeden noch prefenterende die Sta- yan nyeus begeert festen van Hollant, mit tich duyfent carolusenige cleyne Steden. gulden zuuers Geldts Befcreuen om te hoiren tot deffentie van den 't rapport van den Landen. Omme welcvoirfz Gedeputeerden ke fake ick wederomdie bouen by de Maje- me an de Majefteyt fteyt van der Conin- gefonden ben , als in ginne geweeft zyn mit d'acHe van de conclufie feker lnftru'ctie , om der voirfz Staten ver- pag. 343; twee poincten, als den claert ftaet, daer elck eysch van tachtich duy- groote Stede Copie af
ge-



( 669, )
1542. genomen heeft (hehal- ende
17. en «8. uen Delft) daerickmy Mr. Lambrecht, Pen-
Augufli. toe refereere. fionaris,die'traport
Ende waren deede.
PRESENTEN, Delft.
Fan de Edelen, Mr. Huge van Eyn-
Die Heere van Affen- de, ende perfifteer-
delft, de by fyn opinie in
Jan van Duvoirde , de voirgaende Dach-
Willem van Alckma, uaert.
Gerit van Poelgeeft, Van Leyden.
ende Milda,
Florys van Wyngaer- mit
den, Ridderen. Noch een.
mit Amfterdam.
Raphorft, Claes Gerits,
ende ende
Gerit van Mateneffe. Floerken.
Van Dordrecht. Gouwe.
Mr. Claes Bartholo- Gerit Aem,
mei, Penfionaris. ende
Van Haerlem. Hoogelande. De Schout Bekefteyn.
IS oick elck van den groten ende cleyne Steden die gewilt hebben, gegeuen Copie om te raporteren den ftaet van den Ommeflach van 't gemeen Lant.
T"\Ie Heere van Beueren als Admirael heeft ^ gefonden een openinge, om te mogen visfc.hen ten Harinck, daer van die Steden hebben genomen raport, om Donderdage den24. Augufty te wefen fauens in der Herbergen.
Die



1T\Ie Staten hebben verclaert ende es gelere- 154**
uen bouen an de Coninginne, dat te late lfyWnft in 't jaer es, Scepen van oirloge toe te maken, è"'7' ende dat enige Stede generende mitte Buil-hen; hem feluen mit Gefcut wel voirfien ende toebereyt hebben, den Vyanden wel getrooft zynde , mit diergelicke redenen, die ick geloeue tot kennilfe van de Heere van Beueren gecommen zyn, alzoe hy omtrent den 28. Augufty te Houe quam, daer ick oick was, ende vuytfceyde den eerften Septembris.. Ende ick hebbe den Prince geaduerteert dat de voirfz Beuere contenderen foude om te gebruyken die nyeuwe Ürdonuancie van de Admiralite by den Keyferlicke Majefteyt geordonneert tot Name in 't jaer 1540. fcheydende vuyt defen Landen. Die Prince beloofde dat hy foude döen recouureren defelue Ordonnancie , daer van geuende laft Mr. Steuen van den Berge. Ende liet hem duncken dat hy den voirfz Beuerert wel wéderftaen foude} gemerél hy aireede veele Beftejbrieuen gegeuen hadde deur beuel vari de Coninginne als Stadthouder ende Capiteyn Generael ouer Hollant, &c*
DttEL. Vv Dach-



( 67o ) Dachuaert in den Hage
II. Sept.
l'tg. 344. Den 11. Septembris anno 1542.
om te hoiren myn raport als hier naer volcht.
P R £ S E N T I B U S.
Die Heere van Bree- Delft.
deroe mit Brief van Mr. Huge van Eynde.
Credentie, hebben- Fan Leyden.
de gelycke laft als Milda,
ick om de Staten te mit
induceren, Syn Burgemeefter.
Die Heere van Alfen- Fan Amfterdam.
delft zyn Adjoinét, Claefs Hillebran.ts,
Heere Jan van Du- Mr. Henrick, Pénfio-
voirde, naris,
Willem van Alckma, ende
Gerit van Poelgeeft, Noch een.
ende Fan Rotterdam.
Florys van Wyngaer- Jooft Janfs.
■ den, Ridderen. Schiedam.
Fan Dordrecht. Mr. Gerit,
Mr. Claes Bartholo- Ende enich cleyne Ste-
mei. den. Fan Haerlem. Mr. Lambrecht.
DAt ick achteruolgende die Acte van der conclufie by den Staten genomen, op 't raport van Poelgeest, ende andere Gedeputeerden , die tot Mechelen ende Bruffel geweeft hadden by de Coninginne, Martyn van Rolfen
leg-



( 67i )
leggende voir Antwerpen v, &c. verclaert heb- i54sben dat de Staten haer Majefteyt die tachtich irduyfent geconfenteert in geualle van oirloge, ' die by den Prince tot deffentie van den Lande van Hollant, Utrecht, ende van Voirne geleyt hebben geweeft > welck confent haer Majefteyt op te felue conditiën geaccepteert ende afgedanét heeft gehadt. Maer angaende van den feftich duyfent gceyscht den 5. Augufty * opgebrocht te hebben in fuuere gereede Penningen , daer de voirfz Staten my inne gelaft hadden negatyf, om de redene in de voirfz Aéte van der conclufie geallegeert, heeft haer Majefteyt verclaert dat defelue redenen nyet en commen in confideratie van de vuyterftenoot» daer d'affairen van defen Landen van herwertsouer innegecommen zyn, die van drie zyderi ende van drie Heeren angevochten worden , daeromme haer Majefteyt haer van defelue antwoirt , nyet en foude konnen contenteren, om die renen my gegeuen in Gefcrifte om den voirfz Staten te raporteren, als ick gedaen hebbe. Ende hebben die Steden Copie van haer Majefteyts antwoirt genomen, ende oick van den Concepten, om de voirfz feftich duyfent te vinden by extraordinaris wegen van Huysgeldt, Margengeldt, &c. daer toe ick my refereere. Ende alzoe die Staten nyet gelaft en waren dan om te anhoiren, zoe es defe fake vuytgeftelt op 't raport tot ten 18. der feluer maent Septembris.
VV -4
Dadi*



C 67* )
154'- Dachuaert in den Hage
18. Sept.
Pag' 345- Den 18. Septembris.
op te voirfz affcheyt.
En zyn prefent geweefi Fan Haerlem. Die voirfz Eedelen. Ut fupra,
Van Dordrecht. 1 mit
Ut fupra, Yngel Ram.
mit Al d'ander ut fupra ,
Huych Coel, zy tot deefen Dach-
ende uaert wederomme
Noch een, die ick nyet gecommen. en kenne.
Die Eedelen ende Dordrecht waren van aduyfe die helfte van de voirfz feftich duyfent op te brengen , gereet die men vinden foude by verfegelen van Renten naer ouder gewoonte den Penninck fefthiene, die men wederomme lolfen fal vuyt de Penningen die men vuyte nyeuwe extraordinaris weegen fal accorderen by allen den Landen die de Coninginne fal doen vergaderen in een generael Dachuaert, op te Concepten den Steden by den Heere van Alfendelft gegeuen.
T"\Aer mede ende daeromme de voirfeyde Heere van BrederQeden by der Majefteyt tot cofte van den Keyfer gereyft es, den 19. mitte Memorie, om dat d'ander Steden diuerfch ende verfcheyden van opinien waren. Ende de voirfz Heere gecommen zynde, fal men die Dachuaert wederomme befcryuen. Dach-



C 673 )
Dachuaert gehouden t'Antwerpen »54'«
10. OM.
Den 10. Oftobris anno 1542.
PRiESENTlBUS.
Die Heeren van Bre- Van Delft.
deroede, Mr. Huge van Eynde.
ende Van Leyden.
Aflendelft, Milda, Poelgeeft, mit
ende. Syn Burgemeefter.
Florys van Wyngaer- Van Amfterdam. den. Jacob Pieters Harinck,
Van Dordrecht. Mr. Florys, Mr. Claes Bartholo- ende mei, Penfionaris, Meer andere na toege.-, ende commen. Hans, Secretaris. Gouwe.
Van Haerlem. Iluych Hopcoeper, Bekefteyn, ende Pieter Claes, Hoogelande , Penfio-
ende naris. Hilgont, Burgemeefter.
Die voirfz Heere van/Brederoede, en es Pag. 346nyet weder.in Hollant gecommen, maer es by de Majefteyt van der Coninginne gebleuen t'Antwerpen, aldaer zy die Heere van Asfendelft mitten Staten van Hollant befcreuen heeft den 10. Octobris.
QP ten 11. der voirfz maent, de Coninginne n. OM. J^f gelogeert zynde inde AbdienSt.Michiels, Vv 3 heeft



C 674 )
»S*W heeft die voirfz Staten elck apart gehoirt heuii. oavi.ven jan;5 erKje (jaer naer hemlieden al t'famen
in den Raedt geroupen. Seggende by monde van den Prefident Score, dat haer Majefteyt nyet anders vuyt elcx raport en conde verftaen, dan dat zy laft hadden te confenteren in de voirfz feftich duyfent in der maniere als die geeyscht fijn geweest tot defentie'van den Lande, een vuytgefondert, lallende daeromme die Heeren van Brederocde ende Alfendelft voirfz , te vergaderen op haer Majefteyts Oratoircamere, ende aldaer fonder vertrëck te concipiëren een Acte mitten Gedeputeerden van den Eedelen ende Steden. Ende aldaer opinerende hebben beuonden, dat nyemaht van hemlieden laft en hadden te confenteren, dan eerft een generael accordt geuofiden zynde, mit allen den anderen Landen van herwertsouer , hoe ende in wat maniere men by nyeuwe wegen die Penningen vinden foude,~ dat geweten , fouden die Steden ofte voirfz Gedeputeerden huer raport elcx in den heuren doen, cm wederomme gelast te commen, waer vuyt men beuant, dat haer Majefteyt ander hadden ^ doen repeteren dan 't gefeyt was, want eendrachtelicken feyden fy fulx verclaert te hebben. Nyetemin hoorende'deri grooten noot ende datter Geit mofte zyn , hebben mitten voirfz Heeren geconcipieert , een Aéte van confente mit fekere conditiën , ende defelue verthoont den Majefteyt, begerende een cort raport om te concluderen in den Hage , 't welck haer Majefteyt nyet garen gegeuen en heeft, willende dat zy mit haer reyfen fouden
tot



tot Maeftricht, ende elders op te Frontieren ^45. om den noot te fiene, ende dat elck t'huysfou- u. oaob. de fcryuen. Daer tegens fulcke redenen gefeyt waren, dat haer Majefteyt gegundt heeft 't voirfz raport, mit conditiën dat indien yemant ware die in de voirfz Aéte nyet confenteren wdde, zy gelyckelicken , zoe wel die willige als onwillige, terftont volgen fouden haer Majefteyt tot Maeftricht, Namen, of daer zy wefen fouden ; maer waer 't dat zygelickelicken in de Aéte confenteerden, foe fouden fy die fenden in handen van den Aduocaet om te teyckene na oude manieren, wekken Aduocaet tot dien fine blyuen foude 't Hof volgende, daer mede die voirfz Gedeputeerden" gefcheyden zyn van Antwerpen den 14. ende hebben wederomme vergadert geweest in den Hage, ende tot Dordrecht. \ Ende alzoe die van Amfterdam mitten anderen vyf Steden nyet verlegden en wilden, zoe zyn fy gelyckelicken wederomme gecommen te Bruffel den 29. Oétobris voirfz , ende 's anderendaechs haer Majefteyt Partien in 't lange gehoirt heur faken van differentie , heeft geappoinéteert dat die van Amfterdam mede fegelen fullen mitten anderen vyf Steden voir defe reyfe, ende datzy my als Aduocaet laften fullen die Aéte te tyeckene mitte claufule derogatoire , ende haer Majefteyt fal den feluen geuen alle behoufteu in defelue Aéte begrepen, als ick gedaen hebbe by heur alder confent, daer toe ick my refereere. Ende hebbe geuaceert den tydt van een en veertich dagen, daer inne gerekent die nachtreyfen ende extraordinaris oncoften, blyckende by myn Rekeninge, &c. Vv4 Dach-



1543. Dachuaert befcreuen tot Dordrecht
V*S' 317 Op ten 23. Nouembris anno 154.2.
By den Prince gecommen ende
zynde vuytte Leeger Andere Scepenén.
opgebroken in Gulick,' Van Haerlem.
heeft hy verclaert dat Wouter van Bek©-.
hy daer gecommen was fteyn.
*• em't Lantvan Hollant Delft.
te deffendercn tegens Mr. Huge van Eyn-
die Gelderfche, die de.
welcke oirloge vuyt ge- Van Leyden.
roupen , ende veel Milda,
• Knegten angenomen mit
hadden , begeerende Syn Burgemeefter.
affiftentie van Geit. Van Amfterdam.
PR AiSENTIBUS, Mr. Heyndrick Dircx ,
Van de Edelen. Burgemeefter,
Die Heeren van Aifen- ende
■ delft, Mr. Florys.
Poelgeest, Gouwe.
ende Mr. Cornelis Hooge-
Van Wyngaerden, lande,
Van Dordrecht, ende
Die Schout, Huych Hopcoeper. Arent Cornelis, WiUem Verbeest,
DAer op die voirfz Staten ter antwoirthebben gegeuen dat zy den 12. Üclobrisder Majefteyt binnen Antwerpen hadden geconfenteert tot deffentie de fomme van feftich duyfent
gulden fonder gracie in gereden Gelde, 't welc-
....... k>



C 677 )
ke zy by vercoopinge van Renten vinden fouden, daeromme zy in den Hage vergaderen en- «ifl» de die namen van den Perfonen inbrengen fouden die de macht hebben Renten te coopen, ende aldaer fal hy die Penningen vinden die hy behouuen lal, ende die van Dordrecht fouden den voirfz Prince furneren van vyf of fes duyfent, om die Capiteynen wat te geuen op te hant., ende om die Knechten van ftonden an te leggen op te Frontieren tot Wyck, Renen, in de Dortfche Waert ende anders daer 't noet fijn foude, want die Heeren van Dordrecht te kennen .gauen, dat die Geldcrfche heur Brieuen van brantfcat ende verdinck vuytgelbnden hadden, ende die van Heusden mit meer ander hadden alsdoen verdinckt, begerende alle Stilfaten, als Culenburch, Vyanen ende andere afgedaen ende wederoupen te hebben, of zy van Dordrecht fouden.heur Steden ende Zuydthollant, oick verdingen. Hier begeere die Prince dat zy heur dachten ende verfouck ftellen fouden by Gefcrifte, om mitten Gedeputeerden die bouen tot Bruflel by der Coninginne reyfen fouden, 't felfde. der Majefteyt-mochten verthoonen. Hier es oick by den Prince gere- Mr. Acommaudeert in myn plaetfe Mr. Adriaen, daer *.aen myn die Staten wederomme commende by de Prince S00D' heur antwoirt afgeuen ende inbrengen fullen , •daer raede die Prince op St. Iyatherynen dach èa morgens vrouch gereyst es naer Breedae, feggende dat hy zeer cor es wederomme in Hollant ofte Utrecht commen foude, der Coninginne van dat voirfz es geaduerteert hebbende, ende haer wille wetende, &c.
Vv 5 Die



C 678 )
1542. JVe voirfz Eedelen mit Milda, Mr. Floris en i3.Ar<w. *-* ick Zyn 0p ten feluen dach Katherine gePag. 348. reyst naer Bruffel, daer die.Staten van Hollant, mitten Staten van allen d'ander Landen befcreuen waren., ende zyn aldaer geuolcht Dirck van Rolle Scepen van Haerlem, Claes Gerits van Delft <,: Scepene, ende Mr. Cornelis-H0.0gelande van der Gouwe. Mr. Claes Barthoïomei hebben wy tot Bruffel geuonden.
Dachuaert tot Bruffele aSJVór. Den 28. Nouembris anno 1542.
van allen den Landen der Keyferlicke Majefteyt, daer preienten zyn geweeft die vuyte Dachuaert van Dordrecht mit ons gereyft ende gevolcht zyn geweest-u t fupra.
Hier heeft de Coninginne den 2. Decembris of ten 1. by monde van den Prefident Schore, doen verhalen hoe Maerten van Rolfen van wegen de Heere van Cleue den Landen van herwertsouer tot Antwerpen, Liere, Mechelen, Locuene, &c. geinvadeert ende gedeftrueert heeft gehadt fonder ontfeggen. Ihtsgeiicx de Coninck van Vranckryck in Lutfemburch, in Parpingnan, Nauerre, &c. Heeftt oick doen verhalen dat hy daer geen victorae gehaelt en heeft, ende daeromme van meninge es $ alle fijn Garnifoenen ende fortfen t'employeren op defen Landen tegens den opene tydt, zoe dat te duchten es, dat hy defe Landen



( 679)
den oueruallen ende ruyneren fal, tot grote '542'. fcande ende fcade der Keyferlicke Majefteyt **-Mv. ende fijnen Onderfaten, indien daer nyet inne voirfien en wordt. Gemercf alle Beede ordinaris . extraordinaris ende fubuentien die men tot noch toe heeft konnen opbringen, geemployeert zyn, ende men es nóch groote fommen ten achteren, van dat de voirgaende oirloge gecost heeft. Ende en mogen geen Beeden die by de voirgaende oude wegen ende manieren geconfenteert zyn in dusdanige oirloge helpen, mer men moeten ander wegen foucken. Als van den honderfte Penninck te betalen van de waerde van den Coopmanfcepen die vuyt defe Landen getranfporteert worden in anderen Landen den Keyfer nyet fubjeer. zynde : Item den thienfte Penninck van de incommen van onroerlicke Goeden, van Renten, Boffchen, Beemden, &c. Ende ten derden den thienfte Penninck van den gewinne die enich Coopman refiderende in defen Landen binnen een jaere winnen mach, op fulcke maniere als in de propofitie voirfz den Staten verclaert ende by Gefcrifte geleuert es om te raporteren, ende heure antwoirt inne te brengen tot Gendt den 18. der feluer maendt Decembris,
TJIer hebben die Staten van Hollandt verfocht vuytltel van dien dach, die hemlieden nyet mogelick en was te houden. Ende hebben oick verfocht hulp van Volck om den Gelderfchen te relifteren, die groot gereetfeip van oirloge te paerdt ende te voet gereet hebben



C 680 )
rus. ben om Hollant in allen Quartieren te inuade?**Mv. ren<
PaS- 349-van de defentie verclaerde dat zyvande feftich duyfent gelicht hadde een en dertich duyfent, om te betalen den Garnifoenen in Lutfemburcb , daer Willem Goudt voir deFinantie_ lijn Obligatie heeft gegeuen, dat daeromme die Staten hem fouden laten ongemoeyt ter caufe van dien. Soe fcoten daer noch ouer negen en twintich duyfent, dewelcke zy confenteerde dat de Prince van Orenge foudelichtcn ende ontfangen tot befcermeniife van Hollant , in 't welck confenterende , meer voir Hollant doet, dan zy voir allen anderen Landen gedaen heeft, die heure penningen haer Majefteyt geleuert hebben.
Dachuaert in den Hage
iS.Dec, ■' Dm J3. Decembris anno 1542.
By den geenen geleyt die te commen tot Dor, tot Bruffel geweeft en- dreclit, op te defentie . de de propofuie voirfz van den Lande van . gehoirt hadden. 0?n- Hollant, want de Gelme op tefeluepropofi- derffe veel Vokx te tiete delibereeren.Tot paerde ende te voet e j wekken dach -die van angenomen hadden op . Dordrecht nyetgecom- hoepe van een vorft of, pareert en zyn, om dat .te vriefe daer't zeer die P; 'ince den Staten toe gejlel, ende apaj hadde doen befcryuen rent was.
op ten %8. Decembris n PR^«



(63i;
PR/ESENTEN, Heeren Jan van Du-
voirde, Willem van Alckma, Gerit van Poelgeeft, Gerit van Lochorft, Florys van Wyngacr-
den, Ridderen- ; ende
Jan van Noortwyk.
Fan Haerlem. Wouter van Bekefteyn,
mit
Een Scepen.
Delft. Pieter Vrancken,
ende t$£& Mr. Huge van Eynde. n-Dec.
Van Leyden. Milda,
mit
Een Adjoinct, of Burgemeefter.Fan Amfterdam. Mr Florys, mit
Syn Burgemeefter. ende
Een Doctoir in Medicine.
Gouwe. Mr. Cornelis Hoogelande, Penlionaris.
Die Heere van Alfendelft was t'Heemskerck in fijn particulier affairen, daeromme hier nyet fonderlincx gedelibereert en es op te voirfz propofitie. Dan die Staten voirfz hebben gepaffeert procuratie mit ratificatie voir Willem de Jonge, op Pieter de Dienaer van Jooft Jacobfs 's Lant Procureur, in de fake contra Frans de Witte en de Procureur Generael Brunten ', Erfgenamen, roerende die preferentie van Gerit Geerlofs Goeden, daer de fake worde verhaelt van den procelle. Hoogelande conftitueerde op behagen van fijn Meefters, ende zoe verde zy nyet te vreden en zyn, fal dat in de Greffe laten weten, &c. Dordrecht moet hier af geaduerteert worden om te ratificeren , ende ick hebbe geaduerteert den Penfionaris.
Ten



C 6S* )
i54«. * I ^En anderen ordonneerden zy Mr. Lam\l.Dec. J|_ brecht Penfionaris van Haerlem , mit Pag. 35o.my, ts reyfen ende te wefen den 18. Decembris tot Gendt, om te verthonen dat die Staten by de Prince befcreuen zyn tot Dordrecht op ten feluen dach op te propofitie, ende daeromme nyet commen en mogen. Ten anderen om te vernemen hoe d'ander Landen defelue propofitie verftaen. Ende hier van hebbe ick den Prince tot Dordrecht vergadert zynde mitte Heere van Alfendelft, Sasbout ende anderen vergadert zynde op ten 17. Decembris geaduerteert, ende hadden gaerne gefien dat ick daer die Dachuaert hadde mogen bewaren mitten Staten, ende dat men myn Commiffie ouer hadde gefcreuen, gemeret Mr. Lambrecht nyet gecommen en was. Maer 't hooft te gader geileken hebbende, fpraeck de Heere van Asfendelft, dat die Prince nyet ouer hem nemen en-wilde te doen tegens de voirfz conclufie, ende dat ick daeromme van ftonden an haeften foude te reyfen by de Majefteyt ende dat ick doen foude d'excufe van den feluen Staten van Hollant, als ick oick gedaen hebbe op St. Thomas auent in haer Oratoir onder die Vefper, 't welck zy zeer wel naem, dat myn Meefters thoechden haer obediëntie ende diligentie. Ende zy laftede my tot Gendt te blyuen tot ten a8. Decembris toe, ten wekken dage d'ander Staten daer fijn fouden , als ick myn Heere van Alfendelft van als ouergefcreuen hebbe, van dat ick hebbe connen vernemen, mit drie Brieuen ende verfcheyden Boden, &c. Ende alzoe ick de laetfte fy geweeft die van Dordrecht



C 683 )
recht te fcepe in den ouden Boffche ouer ben 1^; gecornmen, ouermits die groote Ysganck ende i3-Dec •groote Sneu , dat men onder noch ouer en mochte, om die Quackelvorftkens die 'cr wel fefthien fijn geweeft tot ten 29. January toe, dat Jan de Brantmeefter van Dordrecht tot Geertruydenberge ouergecommen is, feggende dat die Staten van Hollant fouden delibereeren op te propofitie den 2. February, ende geconcludeert hebbende, fouden volgen ; binnen middeler tydt leggende tot Gendt, ick die Brieuen van myn Heere van Alfendelft ontfangen hebbe, ende altydt d'excufatie gedaen hebbe om te verhoeden den toeren ende indignatie van de Coninginne, alfoe alle d'andere Landen behaluen Brabant tot Gendt gecommen ende heur gebreken te kennen gegeuen hebben, ende oick heur confent enige op ten tienden Penninck in forme als dat eerft geyscht es geweeft , ende enige op een feker fomme van Penningen , daer van de Majefteyt haer de coere af hadde gegeuen , om dat zy difficulteyt maecten van den thienfte om der confequentie. Als oick die van Hollant mit Brieuen gefcreuen es, indien zy den thienfte nyet geuen en wilden, dat zy voir fes maenden of een half jaer geuen fouden vyf en twintich duyfent ter maendt , makende hondert vyftich duyfent. Van welcke opinien ende confenten ick myn voirfz Heeren altydt geaduerteert hebbe, om voirts te aduerteren den Staten, dat zy weten mochten waer naer hen te reguleren. Ende hoewel my nyet mogelick en was in Hollant te commen, nochtans heeft de Coninginne my
ex-



( 682 )
i5A5. expreffelicken gelaft in ft Hof te blyuen, en* .ïZ.Dec. de icheydende van Gendt den 29. Januaryj heeft my oick gelaft haer te volgen tot Brufïele, daer die Staten van Brabant ende van Hollant befcreuen waren te commen volcomelicken gelaft zoe haeftelick fy fouden mogen, fonder dilay, op indignatie.
14. Fe!>r. Y\En 14. February ontfangen byJanonsNeP»g. 351. ue die Bode, een Miffiue gefcreuen in den Hage den 8. derfeluer maendt February by Mn Claes Bartholomci, deur beuel van den Staten daer ter Dachuaert wefende, an myn gefcreuen , dat ick der Majefteyt foude verthoonetl dat die Staten van Hollant op wege geweeft hadden, om by haer te commen,maerobfteerde die quackelvorft ende doyen, dat ick heur^ lieder excufatie wilde doen, ende verclaeren dat defelue commen fullen in't eerft open Weer fonder enige faulte, ende hoopen fulcke antwoirt te brengen , daer haer Majefteyt mede te vreden fal zyn, daer oick zeer omme gearbeyt wordt, welcke Brief Score heeft geleien, ende ouermits der fiecl:e van der Coninginne ick in de Camer nyet en mochte, de Prince haer vcrbotfcipt heeft gehadt, daer haer Majefteyt zeer wel mede te vreden es geweeft.
Die Gedeputeerden Van de Edelen.
van den Staten van Florys van Wyngaer->
Hollant by der Co- den,
ninginne zyn ge- ende
weeft Jacob vanDuvoirde.
Van



( 683 )
Van Dordrecht. ende iftfc
Jacob Oem, Vranck Pieters. Mn
Mr. Claes Bartholo- Van Leyden.
mei, Milda,
ende mit
Blydenberch. jan van Ryn geeft;
Van Haerlem. . Amfterdam.
Mr. Lambrecht , Se- Mr. Henrick,
cretaris, Jacob Huyfs,
mit ende
Jooft Janfs, Mr. Florys, &c.
ende , Gouwe.
Dirck van Rollen* Huge Hopcoeper,
. Van Delft. ende
jan Sasbout, Mr, Cornelis lloogc-
Mr. Huge van Eyn- lande.
«i:jde-,y 3-tióv ïnufi riab' 'atiohbis&'rtOrT .ttwWL.
OP ten 20. February fauens ter maeltyden, zó. hik es Mr. Huge van Eynde gecommen , ende es in 't eerft Scip geweeft, in grootpericle voir Oilkensplate, daer naer fijn d'ander au ende angecommen. Ende hebben terftont te wetene Sondaechs den 25. February in de nycuwe Camere audiëntie gehadt 's achtermiddachs ten een ure, eer zy gegeten of gedroncken hadden, om dat haer Majefteyt vuyt wild© xyden om te vliegen mitte Vakken die haer de Coninck van Vranckryck tot prefent gefchoncken hadde i ende want enige dagen anloepen foude eer fy wederomme commen foude, zoe heeft hare Majefteyt ons gelaft te fpreken mitten Prefident ende Mr. Vincent, den wekken1 wy onfe remonftrantien ende laft fcriftelickeh f.: Deel. Xi ouer-



iS42> ouergegeuen om der Majefteyt te raportcren, 20. Febr. ajs Zy gec}aen hebben , beginnende aldergenadichfte Vrouwe, inhoudende d'excufe, waeromme zy nyet eer geantwoirt en hadden op ten eysch van den eerften Decembris gedaen tot Bruffel van den twee Thiendën, ende dat die van Hollant eerft afgedaen wilden hebben die Placaten van den honderften Penninck gelleh op te Coop'manfeepen varende vuyt delen Lan de , eer zy antwoirden wilden op ten anderen poincten van den voirfz eysch, 't welck de Pag. 35j. Coninginne zeer qualicken naem, ende in der eeuwicheyt nyet afdoen en foude, als roereude die hoocheyt ende auétoritèyt van den Keyferlicke Majefteyt.
7. Marty. jT) Onderdachs den 7. Marty voirfz, zyn die voirfz Gedeputeerden van den Staten van Hollant wederomme geronnen, ende hebben aldaer wederomme verhaelt geenen laft te hebben , ten ware dat haer Majefteyt wederroepe ende afdeede, het Placcate van den irnpoft van den hondertften Penninck van de 'Coopmenfcepen die vuyt defe Landen in andere vreempde Landen getranfporteert worden , want 't felue Placcaet es tegens den Preuilegie van Tollcvry, by den Keyferlicke Majefteyt geconfirmeert ende befworen in iijnder huldinge-, es oick de dcftruelde van de Lande dat op te Coopmanfcepe es gefondeert: oick tenderende tot verjaginge van de Coopmanfcepen endè Coopluyden vuyt Hollant, tot groot intereft vnn des Keyfers Thollen , ende Domeyne : vemielinge van lijn Beeden die vuyt het prof-
fyt



(*0g)
fyt coramende van de Coopmanfcepcn betaelt worden, ende en fouden die Staten geen Bee- 7- Marty. de jaerlicx van vyftich duyfent mogen betalen , daer zy meer dan twee hondert duyfent opbrengen, want die vruchten ende profyten van de Landen commende, nyet foe groot en zyn, dat men Dycken, Dammen ende ander nootelicke reparatie daer mede veruallen mach ^ dan en zyn die Inwoenders noch nyetgevoedt of gefpyll, die van de Coopmanfcepen leuen ende onderhouden moeten worden, of zy moeten verloepen ende habandonneren 't felue Lant, maer den voirfz Impoft ofte hondeitften Penninck afdoende, hebben die Gedeputeerden laft te confenteren meerder Beede, dan zy nooyt geconfenteert hebben gehadt, mit fulcke eerlicke conditiën als men andere Landen toegelaten heeft gehadt ende billickx zyn.
TTVe voirfz Staten hebben oick den Prince van Orenge heuren Stadthouder van beginfel verclaert, dat hemlieden nyet mogelick en es, te confenteren in de Petitie hemlieden by uwer Majefteyt gedaen tot Bruifel den eerften Decembris laaitleeden, (daer dat poincl van den Impoft van den hondertften Penninck eerfte af es), maar hebben verfocht te willen fcryuen an uwe Majefteyt om defelue Petitie gemutteert te hebben in een redelicke fomme van Penningen, als uwe Majefteyt gedaen ende gefcreuen heeft gehadt den 12. ende 13. January , daer nu onuerftant ende difcoert'in valt, feggende dat by erreur den eerften Brief gefcreuen es, want belast ende geconcludeert Xx 2 was



( 686 )
i5*a. was te fcryuen vyf en twintich duyfent tef 7- Marty. maendt tot fes maenden toe, makende hondert vyftich duyfent , ende dat in de plaetfe van den twee Thienden, want haer Majefteyt den voirfz Impoft opgeftelt hadde ex poteftate abfoluta Imperatoris , ten was geen noot confent daer af te eyfehen an den Staten , ende datbleeck genouch vuyt beyde haer voirfz Brieuen daer zy den Raedt fcreef dat zy die Petitie hebben •wilde, fulcx die geeyscht es den eerften Decembris voirfz den Staten Generael, of in de plaetfe van dien, die fomme van fesmael vyf en twintich duyfent Carolus, weluerftaende, &c. Dele Dachuaert en heeft nyet wel willen fuccederen, om dat de Coninginne om geenrehande faken en heeft willen afdoen het Placcaet van den honderften Penninck geftelt op te Coopmanfcepcn varende vuyt defen Landen in anderen Lauden, 't welck die deftructie van defen fijn fal.' Haer Majefteyt coloreert die mit die hoocheyt ende auetoriteyt van den Pag. 353-Keyferlicke Majefteyt, maer was de fake (want fy 't expreffelicken verclaerde ) dat Jafpar Doulx hier op verfcoten hadde twee hondert duyfent gulden om te hebben den ontfanck. Die voirfz Staten hadden gaeren defe Petitie van den thiende, gecommutteert in een Beede van hondert twintich duyfent, maer zy wilde hebben hondert vyftich duyfent; ende alzoe daer alle dagen van vergaderinge nyet en was dan kiuagie , ende dat zy hebben wilde den, eysch van den voirfz eerften Decembris. Die Eedelen ende Steden van Dordrecht, Haerlem ende Delft, die heur confent ftelden in de
roont



C 687 )
mont ende belieuen van der Coninginne, heb- ifU* ben daer inne geconfenteert, Leyden, Amfter* 7' Mart}. dam , der Goude confenteerden in hondert twintich duyfent, maer men heeft nyet gecesfeert, tot dat Leyden ende der Goude hem conformeerden , als blycken mach vuyte Acte van confent op te 21'. Marty, te weten op Scortel Woonsdach, en d'Acte van acceptatie die fy gemaecl heeft naer haer eygen gelieften, mitsgaders d'Acfe van declaratie op ten Thienden, ende van den negen en twintich duyfent Carolusgulden, een verclaringe van fekere Articulen die haer Majefteyt nyet geteyckent en heeft, noch den Audiencier nyet en heeft willen laten teycken, maer wilde die geloeft zyn, ende heeft gewilt dat die voirfz Staten betalen fouden die Finantie van vyftich duyfent by den Prince ende Willem Goudt tot Antwerpen gemaecl:, eerst ende voir af, ende noch daerenhouen den Ruyteren ende Knechten leggende Oueryffel, in 't Gefticht van Utrecht, Hollant, &c. Al dat voirfz es daer van leggen die Stucken al by een. Ende oick 't gunt dat die Staten gerecouureert hebben van Landen Brabant , Vlaenderen , om t'cffeetueren den voirfz eysch, daer toe ick my refereere, ende al 't befcheyt van dien vinden fal by een gcb/jnden.
Xx 3 Dach-



( 633 ;
*$W • Dachuaert van den Staten van Hollandt **'May' in den Hage
Pag. 355-
Op ten 22. May anno 1543.
PR^ESENTIBUS.
Vm de Edelen. Van Haerlem.
Die Heeren van Aften- Mr. Lambrecht, Pen* delft, fionaris. Kyfhouck, Van Delft.
Poelgeeft, Mr. Cornelis Aerts cum
Willem van Alckma, focio. Florys van Wyngaer- Van Leyden.
den $ Rydderen, Mr. Jacob Milda cum ende focio. Jacob van Duvoirde, Amfterdam.
Mr. Florys, PenfionaVan Dordrecht. ris. Mr. Claes Bartholo- Gouwe. mei. Mr, Cornelis Hooge-
lande.
PRincipalicken op vier poincten ofte Articulen daer inne defelue Staten eendrachtelicken veraccordeert zyn, die ick by gefcrifte geftelt ende onderteyekent hebbe by forme van antwoirde, om der Majefteyt van der Coninginne te verthoonen, als zy verthoont hebben gehadt, mit hemlieden nemende van 't Raets wegen Mr. Joost Sasbout. Welcke vier poin&en lijn geweest. Eerst van den Harinckvanck op 't verfouck van de Heere van Beue-r ren. > Secundo, roerende die excufe waeromme die voirfz Staten noch geen refolutie en
had-



( 689 )
hadden genomen op te Thienden van der Coop- 1543. menfeepen. Tertio, nopende de continuatie ^i.May. van der Finantie van vyftich duyfent Carolus gulden by den Rentmeefter Willem Goudt gehaelt. Quarto, van den Ommeflach van den Lande gemaecl.
f")P welcke poincten de Majefteyt voirfz ge^ hoirt hebbende den vpirfz Staten, heeft daer op ende op meer andere poinéte by Apoftille in marge geftelt ende geantwoirt, daer toe ick my refereere om der cortheyt. Ende alzoe die Cafteleyn vander Goude Heere van Goudriaen mit Poelgeest ende den Steden , vuytgefondert Mr. Cornelis Aerts van Delft, in wiens plaetfe geweest es Mr. Huge van Eynde , die oick gelast waren omme te debateeren ende verlbucken die rekeninge by den Prince gehouden van den Knechten leggende op te Frontieren van Hollant ende Utrecht , die nochtans claegen vier maenden t'achter te wefen, nyettegenftaende die voirfz Staten feggen ende fu dineren meer opgebracht te hebben dan zy tot ten eerften May fculdich mochten wefen van geconfenteerde Beede, blyckende by der voirfz antwoirde by my onderteykent voir Inftructie.
TVe Gedeputeerden om faken hemlieden daer toe porrende, en hebben die voirfz rekeninge nyet begeert noch nyet willen debatteren , maer hebben alleenlickeu verfocht ordere .geftelt te worden op heure deffentie, leggende nyet machtich te zyn hemfeluen te befcermen , Xx 4 be-



(69o )
1543. begerende hulp ende affiftentie. Daer op haer Majefteyt heeft doen antwoirden by Gefcrifte, Pag- 35 alft bly& den vierden dach in Junio anno voirfz, ende gelaft den voirfz Staten raport in den heuren te doene, eude binnen vyftien dagen wederomme te commen , behoudelicken dat d'antwoirt zy mit effecte eude nyet alleenïick verbale, op dat voir de co.mpfte van den Keyfer in deefen Landen, geen inconvenienten op en comen, tot welcke fcryftelicke antwoirde ick my oick refereere, en de Dachuaert in den Hage opgehouden es geweeft ut fequitur den 14. Juny 1543.
Dachuaert van den Staten van Hollandt verfaempt in den Hage
H- Jw>h Den 14. Juny anno 1543.,
Ende andere naervolgen- PR/ESENTIBUS,
de dagen, om te hoi- Van de Edelen,
ren V rapport van den Die Heere van Affen-
Eedelen ende Steden , delft,
van'tgundtdatdeMa- Jan van Duvoirde,
jefteytgeantwoirt had- Willem van Alckma,
de op 't verfouck van Florys van Kyfhouck,
deffentie van denLan- Cafteleyn vander
de, om ordre daer.in- Goude ,
tie gejteldt te hebben, Gerit van Poelgeeft ,
ende den ftaet hem Gerit van Lochorft,
daer af ge ge en, om Florys van Wyngaer-
te doen effeStueel en- den , Ridderen.
de nyet verbael ra- Jacob van Duvoirde, port.
en-



ende Jacob Oem, 15*3. Bevde Broeders van ' ende W ?ö**
Mathereife. Van Eynde. Van Dordrecht. Leyden.
Huych Coel, Claes Reyerfs, Pieter Jacobs, ende
ende Milda. Mr. Claes Bartholo- Amfterdam.
mei, Claes Doefs, Van Haerlem. ende
Van Zuylen, Mr. Florys. Gerit Steffen, Gouwe
ende Cornelis Jans de JonMr. Lambrecht. ge,
Delft. ende
Willem Jacobs, Mr. Cornelis HoogeIn Coelen, lande , Penfionaris,
Die voirfz Staten hebben geconcludeert, dat men haer Majefteyt wederomme leggen fal dat zy noyt heure defentie tot heuren lafte genomen ofte angeuaert hebben , noch oick yet van den voirfz ftaet of diergelicke gehoirt. Hieromme hebben zy hem geuonden in groote perplexité, te meer, dat haer Majefteyt verclaert hadde dat zy raedt om penningen fouden moeten vinden, om den Ruyteren ende Knechten die men onderhouden heeft, ende noch onderhouden moet, te betalen,dus datter geen meerdere hiconuenienten vuyt en PaS- 357* comme, eer de Keyfer hier in 't Lant zy, 't welck zy hoopt zeer corts wefen fal. Hieromme hebben die Staten dit pondeerende hen gevonden in groten lafte, als hemlieden nyet ■ Xx 5 ma-



( 692 )
t>4*. mogelyck te furneren den feluen ftaet , ge14. Juny. nierct zy opgebracht hadden ofte moeiten , die vyftich duyfent Carolus by Willem Goudt op Finantie gelicht, mit noch vyf en twintich duyfent vyf hondert drie en twintich Carolusgulden vyf ftuuers, daeromme die Staten alle defen difficulteyten afgeilegen hebben, als daer nyet inne gehouden. Begerende te verlien in de inconuenienten, confenteren daeromme in de anticipatie van twee, drie ofte vier termynen van 't zuuere datter ouerfchiet van de ordinaris Beede , die totter feluer deffentie in geualle van oirloge geconfenteert es geweest: Ende dat men naerftelicken executere die twee Thienden ende ander Beeden, by den voirfz Staten geconfenteert , die zy bereyt fijn ende alle heur diligentie doen om op te brengen ende gaerne mit eender betalinge volftaen fouden ; 't welck gedaen zynde indien men enich nyeu confent eyscht, fullen mitten anderen Landen hen vougen als goede getrouwe Onderfaten fculdich fijn van doen , breder blyckende by 't Gefcrifte den Gedeputeerden mede gegeuen , die gepaft hadden Donderdach den 21. Juny te wefen tot Bruffel, daer ick om mynder pasfie nyet wefen en mochte.
{~\ïck iffer in den Hage geweeft een Dachuaert van den grooten eude cleynen Steden ende Dorpen gelegen langes die Zeecant, mit viffchen- generende, om te vinden manieren hoe men die Franfchoifen leggende voir 't Lant roouende ende pillerende van daen ver'dryuen foude'mogen, ende waer men die pen-
nin-



(693;
rtingen vinden foude omme't felue te doen. Het i543is by den Raedt al gefeyt ende gedaen dat men '4- "f""!' foude mogen doen, ziende dat zyStaten daer nyet toe en wilde doen,ende achterwaert rieden.Heeft ten lellen gefeyt, dat hy de Majefteyt van als foude aduerteren, ende was verduchtende dat zy dit jaer verbieden fouden die Buyflen gereet leggende tot Schiedam ende elders , te viltenen ofte ten Harinck te varen, verhalende die groote fcade ende intereft die daer vuyt commen mach. Welcke antwoirt hebbende, fal den voirfz Steden ende Dorpen wederomme befcryuen.
A Mersfort es ingenomen by Marten van Rosfem Maendachs den 9. July.
Dachuaert van den Staten in den Hage
Den 10.11. en 12. July anno 1543. la-
12. July.
Omme te hoiren 't raport willen accepteren , van den Gedeputeer- ymmers heeft geeyfcht den die geprefenteert voir de maenden Juhadde te anticiperen lius, Augujïus ende twee, drie, ofte vier September , elcke termynen van de ordi- maendt dertich duynaris Beede, afflaen- fent, binnen welcke die rekeninge van den tydt de Keyferlicke Pag. 358, Ruyteren ende Knech- Majefteyt in 7t Lant ten gelegen op ten gecommen fal zyn. Frontieren , welcke PRESENTEN, prefentatie die Conin- Die Eedelen in notaginne nyet en beeft blen getale.
Van



c 694;
1543- Van Dordrecht, ende 1 o. 11, en Arent Cornelis , Milda. l2'Jfuy- ende Van Amfterdam;
Huych Coel. Mr. Henrick,
Van Haarlem. ende Mr. Lambrecht cumfo- Mr. Florys. cio. Gouwe, Van Delft. Cornelis Jans,
• Mr. Huge van Eyn- ende
de. Mr. Cornelis Hooge-
Van Leyden. lande. Reyer,
Die Eedelen ende Stadt Dordrecht, verclaerden dat zy geen beter middelen en •willen, om penningen te vinden, dan by leninge , vercoopinge, ofte op ten twintichften Penninck, fulcx als men den tienden Penninck ommegellagen heeft gehadt, ende doche hemlieden het redelickfte by vercoopinge, als men vercocht ende verfegelt heeft gehadt, die festich duyfent den 12. Oetobris laeftleden tot Antwerpen geconfenteert, daer die behouften noch af zyn. Ende dat voir drie maeuden als Julius, Auguftus ende September , t'elcker maendt twintich duyfent, 't welck tien duyfent min es dan de voirfz eysch van der Coninginne, Die Steden waren diuersch in de manieren van feftich duyfent voir de voirfz drie maenden op te brengen, daeromme zy vertreck' namen. Ende den 12, July wederomme gecommen zynde en waren zy noch nyet accordt , ende den Raedt" verthoonde den Steden der Couinginnen Brief, daer inne haer
Ma?
, •' > \



c 695;
Majefteyt exprefielicken fcreef dat Amersfort 1543. by faulte van heur quade betalinge oueruallen ,0- Wj® ende innegenomen was, om dat zy deur par- l2' J J' l tialiteyt Willem Goudt verlaten , ende Mr. Cornelis die Jonge Rentmeefter van den twee Thienden geeiigeert hadden, die hem der faken van Rentmeefterfcap nyet en verftont „ noch oick in der noet hem nyet verobligeren en wilde, om penningen fubyt op te brengen, zoe dat zy haer mitten Staten dachten t'excuferen als de Keyferlicke Majefteyt gecommen fal zyn, mit welcke fcryuen die Steden in abfentie van den Eedelen perplecx waren, ende floten op Saterdachs den 14. ofte 1$. te wefen tot Dordrecht, om aldaer eendrachtelicken te accorderen in de fomme ende manieren. Verfouckende dat men den Eedelen daer foude infinueren, ende een Raedtsheere mede foude geuen mit volcommen Inftructie om de fake te verantwoirden voir de Majefteyt van der Coninginne , zoe wel van 't Raedtswegen als van den Staten, ende es Mr. Jasper Lieuens gedeputeert van 't Raedts wegen.
Dach-



C 696 )
i$K$i Dachuaert in den Hage
i8,>/y.
Pag. 359- Op ten i3. July anno 1543.
van den fes groote Steden alleen fonder Eede* len, te wy lens heur Gedeputeerden bouen tot Bruifel waren.
.PRESENTEN.
Geen Eedelen. ende
Fan Dordrecht. Den Man, &c.
Huych Coel, Amfterdam.
ende Cornelis Benninck,
Pieter Jacobs, ende
Van Haerlem. Mr. Henrick, Penfio-
Gerit van Zuyren. naris.
Delft. Gouwe. Mr. Huge van Eyn- Cornelis Jans de Jonde , ge ,
Leyden. ende
Jan Boeckelfs, Huych Hopcoeper.
DEn Raedt deur 't fcryuen van deirPrince onfe Stadthouder , hebben verfocht dat die Steden alfulcke duyfent gulden als zy den Prince geleent hebben gehadt op fijn belofte van gerembourfeert te worden vuyt 't eerfte ontfanck van den twee thienden Penninck by Mr. Cornelis de Jonge Ontfanger Generaal, vuytftellen ende furcheren willen, tot te tweede betalinge van defelue Thienden. Ende daer toe noch elcx opbrengen wille, een preftevan duyfent gulden vereert, om dan daer mede van gerembourfeert te worden. Noch ten derden
hier-



i $97 )
hierenbouen te willen opbrengen die helfte elck «5«. in den heuren, van zoe veel als zy opgebracht ^J"^hebben in de laetfte verfegelinge van feftich duyfent geconfenteert den 12. Octobris binneu Antwerpen, om mit deefe Penningen te betalen Ruyteren ende Knechten die op te Frontieren gelegen hebben die men t'achteren es, ende gereet opbrengen moet acht en twintich duyfent fes ponden, &c. of men mach fe nyet gebruycken tegens Martyn. van Rolfem die Amersfort innegenomen heeft, ende, daer ontrent leggen, ende gefcepen zyn noch meer quaedts te doene, en worter nyet haeftelicken inne voirlien. Dit fal men den Steden oick rembourferen van de voirfz twee Thienden, of mit Penningen commende van 't confent dat die Staten der Coninginne fullen confenteren, daeromme zy tegenwoirdelicken bouen tot Brusfel zyn.
TVe Steden , behaluen der Goude, confen^ teren , behoudelicken dat zy goede ende behoirlyke verfekertheyt eerft hebben" van heur rembourfemente ende betalinge. Ende gelycke Aclcn om huer Burgers tot coopinge te mogen conilringeren als zy in de voirfz verfegelingen van den feftich duyfent gehadt hebben. Die van Amfterdam verclaerden geleent te hebben drie duyfent, ergo twee duyfent meer dan andere Steden, dat men daeromme hemlieden verdragen fouden van duyfent tegenwoirdelicken op te bringen, want zy geen neringe noch weluaert en hebben.
Den



C 693 )
f5*3. T^En Raedt heeft geantwoirt dat die van der. n. July. A-* Goude beter raport doen ende aflirmatyf P*g. 26c inbringen lullen , eer 's anderendaechs auents, 'of zy lullen der Coninginne van heur antwoirde aduerteren, ende euenwel hemlieden doen nutter daet executeren* Die van Amfterdam hebben altydt 't befte gedaen, ende fullen zoe mit hem fpreken, dat zy noch doen lullen als van heur geeyft wordt. Ende van verfekerheden ende ander heur behouften, fullen terftont an de Majefteyt ende Gedeputeerden van den voirfz Staten , mit alder diligentie fcryuen , ende oick yemant mit Inftructie feynden , eude hoopen binnen vyf ofte fes dagen antwoirt wederomme te hebben , begerende dat zy middelertydt heur penningen gereet maken i, daer de Prince hem verlaten fal. De Sancto Petro es bouen gereyft.
"Uier was by den Raedt verthoont, ecneii * Brief onderteyekent by den Gedeputeerden van deir Staten, van 't gunt dat zy mit Willem Goudt getraifteert hadden, angaende de Finantie gemaeef van de vyftich duyfent Carolus gulden, ende den ontfanck van de twee Thienden , die Mr. Cornelis hem ouerlateu foude, mits dat Goudt hem van lijnen beloften den Steden gedaen vryen ende in fijn plaetfe treden foude, als oick an de Majefteyt es gefcreuen.
H.J*tJ. ^Ondaechs den 22. july 1543. zyn de Ste' den in den Hage vergadert geweeft, op te vrydinge van Willem Goudt als voiren van de
vyf-



f 699 b
Vyftich duyfent öp Financie. Ende waren dié t$4|? Gedeputeerden van deri fes groten Steden een-- 22-^KV' drachtelick hier op nyet te opineren, Voir dat heur Gedeputeerden van bouen gecommen fouden zyn, ende heur raport gehoirt ende mit hern^lieden gefproken fouden hebben gehadt, op dat zy die 'faken nyet ouer een eri broilleren ? bege* rende dat Willem Goudt zoelangé patiëntie wildé hemen, want hy doch den ontfanck van den Thienden hebben enüe hemfelüen remboürfcren fal mogen. Hy begeerden dat hy hebben mochte gereet acht en twintich duyfent; ende dat elck Stadt zyn obligatie geuen wildé van vier duyfent vyf hondert, op dat hy fijit geloof op te Borze t'Antwerpen behouden mochte, die Steden perfilteerden.
Dachuaert vah den Staten in den Hage
Op ten k. Augufty anno 1543. i Ï.M&fo-
Qm te hoiren Tf raport lius , Auguftus endè van den Gédeputeer- September, om te 'oifden dié bouen geweeft, derhodden Ruyteren' hadden, op te Petitie ' ende Knechrn, vervan der Coninginne , wachtende die compjïq die geeyfcht hadde van der Keyferlicke dertich duyfent felc- Majefteyt die men ker maendt tot drié ' feyde te wefen tot maendentoe, als Ju- , Spiers.
Die Gedeputeerden fijn gerefolveert te accorderen vyf en twintich duyfent tot I. Deel. Yy èle-



( "00 )
•»543- elcke voirfz maendt, facit vyf en feventich i. Augufly. duyfent in de plaetfe van de voirfz negentich Pag. 361.duyfent gulden, maer in de maniere van de Penningen te vinden ende op te bringen zyn zeer diuerfch. Die Eedelen ende Dordrecht feggen die op te bringen by verfegelinge van Renten mitte felue conditiën als de feftich duyfent in Octobri leftleden t'Antwerpen geconfenteert , opgebracht zyn, daer af die Aften ende Behouften noch in wefen zyn. Haerlem ende Delft, feggen dat elck de Penningen vinden ende opbringen fal na fijn faculteyt ende Goet, alfoe deefe deffentie gefchiedt om 't Goedts wille. Leyden feght dat men vinden fal op Haertfteden ende Lant, Amfterdam op te Schiltale, ende hoewel zy daer hooch inne ftaen, fullen nochtans heur portie opbringen, om dat zy nyet en foude verfegelen mitten andere Steden. Der Goude en hadden geen laft yet vuyt te flaen. Daer es oick vuygellagen dat men een gracelicke Penninck foude letten, op Wyn, Bier, Sout, op Wolle, Lynde, ende zyde Lakenen ende diergelicke, 't welck den eerfte ende andere Heeren van den Raede verthoont es geweest, om te hebben heurlieder aduys.
TVe Raedtsluyden hebben verclaert, dat d'ox"' pinie van Haerlem, Delft, die gelyckfte ende rechtuaerdelicxfte es, maer quaet foude wefen tot effecte te brengen, ende veel quade eeden gedaen fouden worden, nyemant en foude zyn Geldt nochte Goedt te rechte anbrengen. Veel van den anderen fijn ongelycke en-



( 7oï )
de meeft befwaren den Armen, als 't Bier. »S4^«. Van 't Sout en heeft men noyet excys gegeuen. Ende Hartftedcn foude commen tot quade confequentie mit diergelickeó Waeromme den RaedÉ vuytgeflegen heeft op correftie van der Majefteyt ende den Staten , dat men an Gelde opbrengen fal vyf en feventich duyfent gulden, waer af die groote ende cleyne Steden apart elcx gegeuen fal worden fekere portie ofte quote zoe gelyck als men fal connen geramen, regardt genomen op de ftaet ende gelegentheyt van hemlieden , welcke Penningen elcx van hemlieden gehouden fal wefen op te bringen by fulcke middelen als hemlieden duncken fal by prouifie. Ende die hem feggen té feer befwaert fal hem mogen herlagen ende fijn reden ouergeuen, om andere daer op gehoirt gedifponeert te worden als behoiren fal by de Majefteyt van de Coninginne , die voirfz Penningen eerft ende alvoiren opgeleyt zynde.
tl Et platte Lant fal oick geuen een portie van de voirfz vyf en feventich duyfent j welcke portie ommegeflagen fal worden op die Sciltale.
UNde alzoe enige zyn die in geen contributie gegeuen en hebben noch in Sciltalen en ftaen. Soe fal den feluen oick een rcdelicke gracelicke taux gegeuen worden die zy mede op fullen brengen mit fulcke maniere als hem oirboirlick duncken fal.
Yy 2 En-



( 7-oz )
»543< ÜNde angaende die feftich duyfent foude mert s. Augufti der Keyferlicke Majefteyt van der Coninginne fuppliceren die loffinge van dien te willen laten verthoeuen ten eynde toe van der oirloge, weluerftaende dat die Staten gehouden fouden wefen binnen een jaar of twee naer de expiratie van dien, de voirfz loffinge mede te doen, ende dit al op 't behagen van haer Majefteyt.
Pag. 362.T\Ie Staten nyet zeer lettende op dit aduys, zyn fonder debat t'huys gereyft, ende zyn daer op vergadert tot Dordrecht , ende tot Bruffel, ende hebben gemaecl: een antwoirde an de Coninginne die ick nyet annemen en wilde van woordt te woordt naer te feggen, maer wel in effect als voirfz ftaet ende in den Hage gefeyt was, ende dan te geuen heur antwoirt fcriftelicken, waeromme zy dat gelalt hebben Mr. Lambrecht van Haerlem die't gedaen heeft mit monde, ende ick hebbe 't Gefcrifte ouergeleuert voir middage. Ende naer middage heeft die Coninginne geantwoirt in effeéte dat zy accepteert 't confent van vyf en feventich duyfent maer rejeéteert die conditiën die onredelick zyn, als van Voirne ende Putte die zy te voiren gefeyt heeft dat zy contribueren op hem feluen ende nyet mit Hollant. Die Staten repliceerden dat haare Majefteyt foude willen verclaren wat conditiën meer onredelick dochte. Sy feyde allegader om dat zy difcordeerdcn mitten Eedelen die zy perfoenlicken wilden trecken in de contributie, ende quoteren naer heur apetite onder deckxel dat twee
vuy-



C 703 )
vuyren Raede van Hollandt mitten genen die; 154.3. zy Staten daer toe nomineren fouden , den-2-^"^' Stede fouden fetten op zekere quote. Ende gebucrden hier zoe veele woerden ende questien die Milda ende Iloogelancle maeAén dat wy fceyden, ende der Majefteyt volgen moesten tot Antwerpen op ten 14. Augufty. Hier heeft de Prefident verfocht dat de Steden heur quote wilden blyuen an de Majefteyt, want den Raedt van Hollant noch die de Staten nomineren, fouden geemander quoten noch portien den Steden geuen dan haer Majefteyt hem laften foude.
File Eedelen , Dordrecht ende Amfterdam zyn 't an haer Majefteyt gebleuen , die van Uaerlqm, Leyden éndé der Goude , alzoe zy geen Meefters by hen en hadden, fijn oick gebleuen an de Majefteyt op 't belieuen van heure Meefters,
QOndach den 19. Augufty, heeft die Prefi- i^dugufi.
dent elck van den Steden gegeuen een Ceele, daer heur quote inne ftondt. Ende heeft hemlieden gegeuen een Aéte van acceptatie in Francyn, onderteyekent Marie ende Verycken. Ende gelicke Acte innehoudende d'antwoirt van den Staten van woirt te woirde alleens luydende, ende heeft gewilt dat ick die als heurlieder Aduocaet foude onderteyeken, 't welck die Staten geconfenteert ende my gelaft hebben te doen , als ick gedaen hebbe, daer toe ick my refereere.
Yy 3 Die



( 704 ;
E 543. T"Ve voirfz Staten hebben verfocht dat de Ma«ftwuPF.^ jefteyt van de Coninginne foude belaften den Procureur Generael, dat hy "ü proces contra de Graue van Hoirne als Heere van 't Lant van Althena annemen foude, vuytlatende den Staten die de fake nyet en beroert, op dat die van Althena fouden contribueren ende heur portie van den twee Thienden opbringen, ende es Mr. Claes Bartholomci die tot Mechelen wefen moefte , belaft den befloten Brief an den Procureur Generael te dragen, ende alzoe hy reyfde ende den feluen Brief vergat , zoe hebbe ick hem die naer gefonden mit Jan myn Boede, die daer af gehadt heeft twaelf ftuuers.
Pag. 3^3- £\P ten feluen negentienden dach zyn die van Dordrecht gereyft naer Huys, ende die van Haerlem ende der Goude mitten Eedelen fijn gevolcht , nyet te vreden wefende van heur quote. Die van Delft, Leyden ende Amfterdam die noch gebleuen waren, ende oick mit heur quotacie nyet te vreden en waren zyn te Houe ontboden , ende es hen by den Prefident gefeyt , ghy ende anderen en zyt nyet te vreden mit u quote, nochtans wanneer ghy die betaelt, ende het platte Lant heur quote naer de Sciltale betaelt, zoe blyven an de vyf en feventich duyfent refterende noch meer dan vyftien duyfent, waer fal men die vinden. Verclaert dat de Majefteyt begeert dat te weten, want zy nyet min hebben en wilt dan 't voirfz conlent van vyf en feventich duyfent, Ende worde Mr, Jooft Sasbout



bout ende Willem Goudt mit my gelaft den 1543. voirfz drie Steden te hoiren ende t'informe- ^9-^iu!J. ren. Sy floegen vuyt op te Geeftelicheyt, die Eedelen, Afperen, Heukelom, &c. Score repliceerde die Geeftelicheyt betaelt die helfte van heure Vruchten. Die Eedelen en zyn nyet bouen thien of twaelfue. d'Onderfaten van Egmont betalen naer de Schiltalen. Die van Afperen, Heukelem, Leerdam ende andere cleyne Steden of Vlecken die in de Sciltale nyet en ftaen, en foude nyet veele bedragen. Ende alzoe zy nyet meer by en wisten te brengen , ende dat d'Eedelen , Dordrecht, Haerlem ende der Goude gereyft waren , zoe zyn zy oick gereyft. Daer ift blyuen ftaen. Not. watter naer geuolcht es.
Dachuaert van den Staten van Hollandt in den Hage
Op ten 1. dach Oftobris anno 1543., z.ontb.
Op te propofitie by de January ende Februa-
Keyferlicke Majefteyt ry, promptelicken op te
doen doen in fijn pre- brengen by vercoopin-
fentte tot Dieften,roe- ge van Renten, Lee-
rende de Petitie van ninge , ofte Impofitie
tweemale feftich duy- Capitael.
fentgulden, makende PR^SENTIBUS,
hondert twintich duy- Die Heere van Affen-
fent, te betalen voir delft ,
die maenden Septem- Jan van Duvoirde ,
bris , Oftobris, No- Willem van Alckma,
uembris, Decembris * Florys van K yf houck,
Yy 4 Ge-



C.796J
15+3. Gerit van Poelgecft, ende
•lom, enc]e ftfr. Huge van Eyn-
HeereFlorys van Wyo^ de.
_ gaerden, Ridderen, Fan. Leyden.
Van Dordrecht. Jan van Eyndegceft.
Arent Cornelis, B.m> ende
gemeefter, Mr. Jacob de Milda,
ende Amfterdam.
Bartholomei. Claes Gerits Matheufs^
Pag. 364. . Van Haerlem* Mr. Henrick ,
Zu-yren, ende
Bekefteyn, Mr. Florys. <
Jan Gby^brechts, Gouwe. ■
ende: . Dirck Jan Thoen, •
Mr. Lambrecht. Mr. Cornelis Hooge-
Van Delft, lande,
Jan Sasbouts, ende Pieter Vrancken, < Reyer Rau.
T""\Ie Staten hebben geconfenteert tot BerJ_JF gen in Henegonwe den Vioitfz eyfch van hondert twintich duyfent Carolusguldens voir &§.. maenden , als .Öctober, 'Nouember, De-; c.ember, Januarius, Februarius ende Martius, te wetene feftich duyfent voir de voirfz twee eerfle maenden, ende feftich duyfend voir vier naeruolgende maenden , als hier af blycken mach hy der Aéte van confente die ick in den rame- van den voirfz Staten geteeckent ende der Majefteyt geleuert hebbe tot Bergen voirfz s den iS. Ocïobris 1543. -
T?Nde die Majefteyt van der Coninginne , ^ deur onthief, van den Keyfer (om dat hy
in.



( 70? )
in de Legere :voir Landerffy trecken moefte ) 1543heeft haer belaft- den. voirfz Staten van Hol- »• Criant te geuen Acte van acceptatie, 't welck es renuerfale in 't gttndt voirfz, mitsgaders Octroyen; om te mogen rvercopen op 't Lant van Hollant, Renten deiVPenninckfefthiené, ende Oclroy va,n nyeswe fmpoften op Wyn , .Bier, Laken,e , &c. te mogen ftellen om de voirfe Renten ende andereu daer mede te loffen, ende oick te geuen, Acte van cortinge van den yyf en feventich duyfent, ft welck de Steden verfchooten mogen gehadt hebben ande §ce^ pen van op te Zuyderzpe ende elders vin den Ruyteren ende Knechten, &c. als blycl:.
Dachuaert in den Hage op 't affcheyt van . Bergen voirfz.
PRESENTEN
Tot die voirfz Edelen. Bekefteyn,
Die Heere van Aften,- Gerit Steffen, delft, ' ende
Florys van Wyngaer- IMr. Lambrecht,
den, < Delft.
Gerit van Lochorft, Vranck Piete.rfs,
. , ende Jan Herpers, . Jacob van Duvoirde, ende
Fan Dordrecht. Mr. Huge. Arent Cornelis, , Fan Leyden,
ïluychCoel^ De voirfz Kyndegeeft ,-
ende Jacob Goel, Mr. Claes. ende
Fan Haerlem.. \ Milda. De Schout,
- Yy 5 Fan



( ?o8 )
1543. Van Amjlerdam. Gouwe,
i. OSob. Cornelis Benninck , Reyer Pau,
Jacob Heynen, Huge Hopcoeper, ende ende
Mr. Florys. Hoogelande voirfz.
365. A Chteniolgende deefen, hebben die voirfz j\ Staten in den Hage vergadert geweest, üchtent den 6. Nouembris tot ten 12. toe, om den Impoft te veraccorderen mitte meefte Itemmen , fulcx die veraccordeert ende by Gefcrifte geftelt es, daer die Staten Copie af genomen hebben. Ende oick hebben zy by Gefcrifte geftelt hoe men die in Steden fal executeren , ende Executeurs op te Dorpen fal eligeren by de naefte Steden, ende oick hoe men die fal eeden ende inftrueeren, tot allen't welck ick my refereere.
"P Nde daer de Staten voirfz om t'effe&ueren, weder'pmme vergaderen fullen hier in den Hage deirW§. deefer voirfz maent, fc. Katherine. Ais.zy oick vergadert zyn geweest, behaluen d'Eedelen ende Stadt van Amfterdam, ende es' de Heere van Affendelft dan gereyft om zyn Renten t'ontfangen tot Heemskerckc den 28.
TJpNde ten feluen tyde zyn Meefters Cornelis Hoogelande ende Florys van Hougaerde gedeputeert mit zekere Inftruétie te reyfen by der Majefteyt, om te verthoonen die difficulteyten die men beuint' in 't executeren van den Impoft van den Excyfen op auenture of haer
Ma-



( 7°9 )
Majefteyt dat confent van Bergen Voirfz foude iS43« willen opgeheuen hebben by lichter maniere, *• G5<* dat ick nyet en geloeue als men hoiren fal, als zy wederomme gecommen ende heur raport gedaen fullen hebben.
Articulen by den fes groote 19. Steden yerfproken tfiaf belaft te executie te leggen den 28. Otlobris 1543. ut fequitnr op 'tfceydenvan den Dachuaert op ten 19.
"FTem die Penfionaris van Amfterdam ende j der Goude lijn gedeputeert te reyfen an de Majefteyt van der Coninginne, om te verthoonen die difficulteyt vallende in 't executeren van den Impost, ende fonderlinge, dat die Vrouwe van Egmont, Buyren, &c. nyet toelaten en willen d'executie van den feluen ouer haer Onderfaten, mit dat daer an cleeft, achteruolgende die Inftru&ie daer af gemaecl ende by my als Aduocaet onderteyckent.
T~)Ie Heeren van den Faede fijn verfocht vuyt defelve Inftructie te willen fcryuen an de Majefteyt van der Coninginne, om de fake van den Impoft te vorderen.
TNsgelicx dat zy fcryuen willen an de Stadt ende Regierders van Gorichem, alzoe zy het levende Quartier zyn Ontfangers te vinden ende nomineren van den Impoft, achteruolgende het Concept daer van by den Staten ende



dq adqys van den Raede van Hollant ge-
JTem dat defelue van den Raedt tot voirdeele van heure Sententie, ende in faueur van Jufticie, wil difcerneren gelycke Mandament .jegens Mr. Jpoft Aemfiben ende op fijne Goeden, als defelue vuyt crachte van de gulde P«g. 3<J6. Bulle den Procureur Generael van Brabant tegens WillemFranfchen heeft doen executeren by Ediclie tot den Oudeuboffche. • Dit es by den I^aedt leer wel geappoincteert.
T Tem die voirfz Steden hebben gelaft ende gekheden Mr. Ciues Bartholomei, die appellatie gedaen .tegens den voirfz Procureur Generael van. Brabant ende Amffoon t'heuren cofté tot Mechelen in. den grooten Raedt te veruolgen mit datier ancleeft , adhereerende ,den voirfz Willem Franffen ende zyn appellatie,
TTem noch hebben die voirfz fes Steden den voirfz Bartholomei gebeeden eude gelalt, ingeualle Mr3, Heyman nyet an en wilt nemen den ontfanck van den Impost, ende leueringe van den Bïieuen die by den feluen Steden bezegelt fullen worden den geenen'die Renten coepen , dat hy in dien geualle fpreke ende ve,rwillige Frans van der Hoeuen.
J)Ie voirfz Heyman heuet expreffelicken ge-. refufeert voir den voirfz Steden.
ob Noch



lm)
TVTOch hebben die voirfz fes Siedelü geconclu- i#%
deert, dat het Octroy van r.yet te brou-19wen noch Stede - Neringen te doen op 't platte Lant, men onderhouden ende voirltaen fal;, daer toe zy gecommitteert hebben Meefters Lambrecht ende Huge van Eynde ' tot cofte van den Lande, ende elck een byfonder..'
TTem dat myn Heere van Aflendelft tot hem neA mende die Penfionariffen van Haerlem , Delft ofte Leyden als naefte gefeete'n, taxeren fal diè coften ofte Dachgelden van den geenen diegereyit hebben ofte reyfen fullen, om te vinden die Collecteurs op te Dorpen mit datter ancleeft, om den Impoft te effectueren.
Hier en zyn geen Eedelen geweeft $ om dat in de voirgaende Dachuaert den Impoft getaxeert was, ende Concept : geraempt worde van d''executie, daer toe die fes groote Steden fouden. vinden op te Dorpen Collecteurs, 'ende die ouerbrengen,. o?n by aduys van den, fi Raedt te nemen-die bequaemfte,
in de Dachuaert tot Katherine geraempt,, ende es 'die Heere van
' j Aftendelj<t den 27. Nouembris ge■ reyft °P fiin Goet. ■
Ende waren P R JE S E N T E N. Van Dordrecht. ende Jacob Oem, Bartholomei. Mr. Aert Staes, Van



C 7^ )
1543» Van Haerlem. 19. ütf^-Berkenroe, ende Mr. Lambrecht.
Delft. Vranck Pieterfs, Pag, 367. Jan Dirck Herpers > ende Mr, Huge.
Van Leyden. Claefs Jacobs Houtcoeper,ende
Milda.
AmjUrdaMi Claes Heynen* ende
Florys.
Gouwe. Witte Aerts, ende
Mr. Corhelis Hooge*
lande, Ende es de Dachuaert
gefcheyden den 29.
Decembris.
Dachuaert in den Hage
st.Ded Den 28, Decembris.
op Alderkinderendach, om te vinden die vy£ tien duyfent Carolusgulden verfchenen in Decembri, achteruolgende de Petitie van den Keyferlicke Majefteyt gedaen tot Dieft ouer Hollant, eude geconfenteert tot Bergen in Henegouwe, omme op te brengen by dert Impost of Excys, ende oick om op te brengen die Renten verfchenen tot Kersmiffe, verfegelt voir feftich duyfent geconfenteert in Ocfobri anno 1542. facit te famen ontrent negentien duyfent guldens.
MAer alzoe 't Placaet van den Impoft of Excyfen by den Staten geconfenteert by aduys van den Raedt, noch mit ten Gedepu-
teer-



c 713;
teerde Hoogelande ende Meefter Floris, noch van bouen nyet gecommen noch gepubliceert en was, ende dat de Keyferlycke Majefteyt een meerder Petitie heeft doen doen , de Staten noch nyet en wiften, ende feer vcrfcheyden waaren in de maniere van de Penningen op te brengen, zoe ift opgeftelt tot die Gedeputeerden van bouen t'huys gecommen fullen zyn; ende dan fal men oick enige deputeeren om te hoiren Heymans Rekeriinge van de voirfchreuen t'feftich duyfent Karolus guldens, achteruolgende zyn fupplicatie.
PRESENTEN.
1543.
2$. Dec.
Van de Edelen. Die Heere van Alfendelft,
ende
Heer Gerit van Lochorst.Van Dordrecht. Nyemant.
Van Haerlem. Steffen Gerits,
ende Jan van Zuyren.
Van Delft. Dirck Janfs Kolen, Mr. Huych,
ende Cornelis Aerts, Leyden. Gerit Boeckelfs,
ende Franck Deymen,
Van Amfterdam. Claes Gerits Matheufs,
Gouwe. Huych Hopcoeper.
ende Een Quidam.
Die Heere van Alfendelft heeft angenomen pag> raport te doene an den Raedt van dediverfiteyt der opinien, ende te induceren Willem
868.



( 7H )
iS43. ïem Goudt patiëntie te nemen van ghyfeiirïgë ïS'.Zfcc. onfe Gedeputeerden van bouen gecommen fullen zyn, ende den voirfz Heyman te feg•gen fijn Appointement voirfz j daer mede die Staten voirfz zyn vertrocken.
Eynde van het I. Deel, II. Stuk.
r A-



TAFEL
van de
PROPOSÏTIEN*
PETITIËN
ëndé
CONSENTEN;
CDe aangeteekende Fol. zyr. van den Ouden Druk , die cpT de kdiu der l'ag. van dezen Druk aangeteekend tja. Jr
DAcffüaert in den Hage op te Petitie van hondert duyfent guldens in Mayo 1525. fol. IÏ.<;, Kcmonltrantie van den Raede nopende defelue PeU. tie. fol. 1?,. ; .
Ander Dachuaert in deri Hage beroerende defelue,. fol. 13.
Dachuaert tot Geertruydehberge op defelue. fol.
14: t .
Defelue gemodereert op tachtich duyfent guldens.
Dachuaert tot Breda op *t affcheyt van de voirfz Petitie, fol. 16.
Myn G. Vrouwe in Hollandt. fol. 19.
Vyf duyfent guldens geëyscht tot gratuiteyt. fol. 20.
Andere Petitie van tachtich duyfent guldens gedaeii in den Hage in Mayo 1526. fol., 23. 24. . _
Eysch van de continuatie van de ordinaris Beede rnit andere danckbaerheyt voir de Regente. fols 28.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 29. li Deel. Zz Ooti*



Fan de P ropofuien , Petitiën ende Confcme;:.
Confent van dien. fol. 3F.
Confènt van anticipatie, fol. 48.
Andere Petitie van tachtich duyfent guldens gedaen
in Noutmbri annu 1527. fol. 50. Altenatien daer op geuallen. fol. 53. .Reioimie ende conicnt van dien. fol. 55. 56. Propoiiüe om te verfegelen vyf duyibnt guldens'
tfiaers en de Dachuaerden daer op gehouden, fol.
59. Ê? feqq. 1 Anticipatie van:den ordinaris Beede. fol. 76.cn 80. Ander verfegelinge van twee dujfunt guldens tfiaers.
fol. 80.
Beroerende den eysch van' een Man op twintich
Schiltakn. fol. 69. en 82. b Beroerende den eysch gedaen by den Stadthouder
in Juho anno 1528. tot onderhoudinge van 't
Krichsvolck. fol. 85. 87. 6? feqq. Confent van duyfent guldens tfiaers te verfegelen.
fob-95. & feqq. Middel te foucken om Geit te vinden, fol. 96. 97 Propofitie gedaen den 29. Septembris anno 15281
om te heoben hondert tach'tjgh duyfent gulden*
fol. 98. ,
Confent van drie en veertich duyfent tot betalinge van de Knechten, fol. 99.
Confent van tachtich auyferit guldens voir extiaordinaiis Beede. fol. joi.
Eyjch van duyfent Philipsgulden te verfegelen.
Confent van dien. fol. 102.
Petitie gedaen den 12. May anno 1500. van hondert duyfect Croonen, voir 't Huwe'lick, Coro-* natie ende nyeuw geboren Zoon van den Keyfer. Ende noch tachtich duvfent tot onderhoudt van den Knechten ende makinge van 't Slot t'Vuyf recht. fii!. 107. 108.
Confent van hondert twintich duyfent guldens voir 't Huwclick, Coronatie, &c. fol. 112. 113.
Confent van tachtich duyfent guldens tot 'onderhoudt ende makinge van 't voirCs Slot. fol. nr.
Re-



Van de Propofitien, Petitiën ende Confenten.
Refolutie te verthoencn d'armoede van Hollant. foK 116. 118.
Propofitie gedaen den 10. February 1529., om té hebben yerfegeftnge van drie duyfent negen hondert guldens tfiaers , en de anticipatie van dé voirfz tachtich duyfent guldens fol. 122. £? feqq.
Confent van dien. fol. 125. „ •
Propofitie gedaen in Augufio anno 1530. om drié
duyfent guldens tfiaers te willen Verfegelen. fol?
137- *3&
Weygeringe van dien. fol 140. : Dachuaert befcreuen tot Mechelen , ende excufe
Van de Staten dat tegens heurlieder Preuilegie
was- fol. 145. Tydinge van de hooge Vloede. fol. 146. Confent totte voirfz verfegelinge van drie duyfent
guldens tfiaers. fol. 147. 150. Verfouck van den Ommeflach te anticiperen, fol.
150.
Confent daer toe gëdragen. fol. 15T.
Dachuaert gehouden om den Keyfer te corigratule-
. leren. fol. 152.
Propofitie van den Keyfer den Generalen Staten gedaan in Martio 1-531. doende Petitie van hondert duyfent gulden tfiaers voir fes jaeren, daer op diuerfche Dachuaerden zyn gehouden, fol. 154. g? feqq.
Confent tot tachtich duyfent gulden tfiaers voir fes jaeren, en tachtich duyfent guldens eens voir extraordinaris Beede, fol. 161.
Maria Coninginne van Hongerie Regente geftelt. fol. 165.
Vefegelinge begeert by ferme van anticipatie van
tachtich duyfent guldens, fol. 165. Weygeringe van dien fol. 167. Oirlbf van den Keyfer reyfende naer Duytslant. föl;
171.
Ver'treck van den Keyfer. fol. 175. Ouerlyden van den Heere van Bergen, fol. 175%,Zz 2 Nc-



Fan de Propofitien, Petitiën ende Confent em
Nopende d'anticipatie verfocht van den extraordinaris Beede. fol. 179. 181.
Propofitie van den Stadthouder, tendeerende tot anticipatie ende Verfegelinge. rol. 182.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 184.
Confent in de verfegelinge van fevemien duyfent vyf hondert gulden tfiaers ende anticipatie van de or. dinaris Beede. fol. 185. 187.
Coften van der Equipaigc ontfeyt fol. 186.
Middel beroerende de verfegelinge. fol. 187.
Remonfirancien van den Inbreek, fol. 188.
Propofitie van die van den Raede in Hollant, tenderende totte onderhoudeniffe van twee hondert Knechten op ten Schihalcn. fol. 194.
By de Regenten verfocht twaelf duyfent guldens op te brengen by leeninge. fol. 504.
Defelue twaelf duyfent guldens geprefenteert by anticipatie, fol. 206. J
Vyftich duyfènt guldens bv den Stadthouder ge* ëyscht, om te oirloghen jegens die van Lubeck. fou 209.
Dachuaerden daer op gehouden, fol. 3.1Ï, & feqq.
Confent daer toe gedragen, fol. 214.
Propofitie van de Coninginne Regente gedaen in fu-
Jio anno 1534. verihoonende haer diligentie. fol.
217.
Geproponeert by den Stadthouder tien of twaelf
duyfent Mannen t'ocderljouden tegen fubyte inua-
fie. fol. 22$. Dachuaert daer op gehouden, fol. 225. Defelue Propofitie afgeflagep, fol» 530, Scepen van oirlogen toe te maken jegens Dencmerc-»
ken verfocht by de Coninginne Regente. fol. «4^
243-
Diuerfche Dachuaerden daer op gehouden, fol. 244
& feqq-
Dachuaert generael by de Regente befcreuen tot Bruflel ffl Jufiio 1536. ende Petitie ouer Hollandt van hindert twintich duyfent guldens. Ende noch hondeit duyfènt guldens tfiaers voir fes jaren toe ordinaris Beede. fol. 255. Dach-



Van de Propefitien, Petitiën ende Confenten»
Dachuaerden daer op gehouden, fol. 257. & feqq.
Confent van hondert duyfent guldens fol. 261.
Ses duyfent geconfenteert totter Equipage, fol. 262.
Propofitie generael gedaen tot Bruflel in Octobn anno 1536. om fmpolt te Hellen op Wyn, Bierzaken , &c. fol. 264.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 265.
De voirfz Petitie Vigefiagen ende gemodereert op hondert twintich duyfent guldens, fol. 267,
Dachuaert daer op gehouden, fol. 269. & feqq.
Eysch van de continuatie van de ordinaris Beede. fol,
. "272.
Unie van alle defe Landen verfocht by de Coninginne Regente in een generalen Dachuaert gehouden in Martio 1536. voir Paefchen Eyilchende een Beede van twaelf hondert duyfent "guldens, fol. ^74-
Impoit van twintich ftuuers op elck Schouwerreen , geëyscht. fol. 276.
Defelue Propofitie afgefhgen ende gemuteert in ordinaris ende extraordinaris Beeden. fol. 277.
Refolutie* van hondert duyfent voir extraordinaris Beede. fol. 280.
Verandert in tachtich duyfent guldens. Ünd.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 283.
Vermeerdert tot hondert twintich duyfent guldens, fol. 284.
Petitie gedaan in Septemhri 1538. by de Coninginne Regente van tachtich duyfent guldens voir extraordinaris Beede, tot betalinge van den Knechten, fol. 287.
Noch dertich duyfent gulden geëyscht voir de Coninginne Regente tot'gratuiteyt. "fol. 288.
De tachtich duyfent gulden afgeflagen en die dertich duyfent voir de Rcgentc geconfenteert. fol. 289.
Die cleyne Steden 'by de groote vcruangen. fol« 2c;o.
Naffou ouerleden. fol. 288. Inductie ende perfuafie totte voirfz Petrtie van tachtich duyfent guidens. fol. 291.
Zz 3 Dach-



Van de Propofitien, Petitiën ende Confenten.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 292. Confent gedragen, lol. 301.
Compite van de Coninginne Regente in Hollant.
lol. 297. 300.
Anibaffaten aan den Keyfer in Spaingen te feynden by haer Majelteyt verfocht. fol. 297. 298.
Verhooginge van "de dertich duyfent guldens voir de Coninginne voirfz tot veertigh duyicat toe. fol. 299.302.
JJen Keyler vuyt Spaïngnen gecommen te bienvenieren. fol 303.
Congratulatie van den Keyfer, ende fijn antwoirt. ihid.
Hoichftraten ouerleden. fol. 304.
Propofitie van den Keyfer in den Hage, ende Petitie van hondert duyfent guldens tfiaers voir fes jaeren in Juiio anno 1540. fol. 306.
Confent daer toe gedragen, fol. -308.
Generalen Dachuaert tot Bruifel angaende zekere generalen Ordonnancie. fol. 309.
De Prince van Orangien gemae<ft Stadthouder van Hollant, ende fijne congratulaue. fol. 309. 310.
Schore Prefident van den fecreten Raede. fol. 309
Mr. Engelbrecht van den Dale Canceiier van Brabant, fol. 309.
Dachuaert generael, ende Petitie van den Coninginne Regente van vyftich duyfènt gulden gereet op te brengen tottc apparente oirlo"e. fol.
Dachuaert dm op gehouden, fol. 328. Excufe van Hollandt ende confent tot fekerc anticipatie, fol. 330.
Efolh Vs° tachtich du>'fent £u,dcn bY anticipatie.
Opiiiien daer op geuallen. fol. 334. 375.
Confent van dien. ibid.
Die cleyne Steden gerepudieerf. ibid.
Propofitie generaele in fulio 1542. ende Hollandt 'geëyscht noch feftich duyfent 'guldens gereet hy extraordinaris wegen totter oirloge, bouen die
tacb.



Van de Propoftticn, Petitiën ende Ctmfenten.
tachtich duylènt voiren 'gementioneert. fol. 339.
Dachuaerden daer op gehouden, fol. 340. 342.
Verfocht die voirfz Penningen te willen employee* ren tot deffencie van HolLmdt alleen, fol. 342.
Ander Dachuaert daer op gehouden, fol. 343.
Het confent van tachtich duylènt guldens by haer Majefteyt geacccpteert. fol. 344.
De Petitie van feftich duyfent afgeflagen, ende by haer Majefteyt geperfifteert. ibid.
Weder Dachuaert" op gehouden, fol. 345. 346.
Confent van dien. fol. 347. 348.
Propofitie van de Coninginne Regente eyfchende' den honderften Penninck van allen Coopmanfcapen vuyt defe Landen vaerende : den tienden Penninck van allen Vruchten en den tienden Penninck vander .winde op te Coopmanfcappe. fol. 348.
Dachuaert daer op gehouden, fol. 349. 351. Verfocht by de Staten den voirfz honderften Penninck af te hebben, fol. 351. D'ander twee thiende Penningen verandert op hon-
1 dert vyftich duyfent guldens, ibid. Alteratien daer op geuallen. fol. 35r. 352, Subtilheyt van Gafp. Doulx. fol. 351. Middelen geproponeert om Penningen te vinden.
fol. 357. J?ÖI.
Leening verfocht by haer Majefteyt. fol. 359.
Confent daer toe. fol. eodem.
Refolinien van de voirfz twee thienden Penningen.
fol. 359. & feqq. Conferit van vyf en feeventich duyfent ponden, fol.
361.
Acceptatie van dien. fol. 362.
Propofitie van de Keyferlicke Majefteyt ende Petitie van hondert twintich duyfent guldens promptelick op te brengen ende conlènt van dien. fol, 363.
Dachuaert om te vinden vyftien duyfent gulden, fol. 367.
Zz 4. • Van



Fan Oirlogen ende TraSfaten.,
Fan Oirlogen ende TraStaten, ende 't giml daer an clceft.
Scepen toegemaect by den Coninck van Denemeroken op Ooftlant. lol. i.
Toelicht te hehben'dat onfe Stierluyden d'Oofterlingen niet en dienen fol. 2.
Clachten van Roftyck ende Lubeck ouer die van. Antwerpen, fol. 3.
Belet gedaen den Coninck van Denemercken Scepen te viciuailleren. fol. 4.
Tydinge van den Coninck van Vranckerycx vanginge. fol. 5.
Den Coninck van Denemercken wefende tot Licre, clachte gedaen ouer lijn Scepen. fol. 9,
Groote moeyten gedaen om defelue Scepen vuyter Zee te crygen. fol. 9. 10.
Placcaet op te Zeeroeuers. fol. 10.
Van den Dachuaert tot Lubeck. fol. 12.
Van 't beftant van Gelder, fol. 14.
Beroerende die fake van Oiftlant ofrc Denemercken. fol. 19. 179. 189. 219. 240. 241.
Te verfoucken Beftant in Vrauckrvck, Engelandt4 &c. fol. 19.
Van feker Obligatie gegeuen den Coninck van Denemercken. fol. 20. 140. 149.
Commiflïe. op Breemen om te traéteren mit Zwee* denryek. fol. 24. 25. 27.
JBcbaeden jegens d'Oifterliügen an te brengen foL
. 25.
CommifEe om te Waarden te reyfen. fol. 27. Rapport van 't gebefongneerde mitte Zweeden. fol. 29.
Twee duyfent Knechten by Woerden te beletten
in Hollant te commen. fol. 35. Van den Dachuaert geraempt tot Coelen mitte Heem-
1'che Steden, fol. 39. 49. 58. 63. 105. 132.135.
17a.
Orateur van Zweeden gecommen om te trafteeren. fol. 41.
Van-



ende \t gunt daer an clceft.^
Vander Riuieren genaempt te Traue. fol. 42. Communicatie tegens de Gelderfehe oirloge. fol, 43.
Afiittentie begeert by den Byfcop van Utrecht, fol. 50.
Wat Plaetfen men moet verfien jegens den Gelderfchen. ibid.
Van de Unie mit Brabant in de voirfz oirloge. fol.
58. 59. 6r. £? feqqVan Brantfcaten ende Stilfaten. fol. 64. 65. Spoliatie van den Hage. fol. 66. Prouifie op te Frontierén te ftellen gefolliciteert. fol.
67.
De Heere van Bailleul geftelt tot Cappiteyn. fol.67. 68.
Van den Byfcops Knechten t'onderhouden. fol. 67. Van Vafalheeren beroerende, fol. 67. Meefter Pieter Colyn gecoren tot Monfterheere. fol. 69.
Een Man om te flacn t'onderhouden op te twintich
Schiltalcn. fol. 69. Openbaer oirloge jegens Vranckryck ende Gelder. ' fol*.'69.
Die Heere van Caftre Capiteyn. fol. 70. Rennenburch in de plaetfe van Caftre geftelt. fob
Ve^rthooninge gedaen jegens Rennenburch. fol. 74. 75-
Beroeuinge gedaen by die van Goedereede. fol. 7$.
Roebaerfen verfocht by 's Hertogenbosch. fol. 77.
Twee Seynfcepen by die van Dordrecht toegemaect.. fol. 76: £? feqq.
Beftant voir de Viffchers te verfoucken. fol. 76.
Van Scepen toe te maken. fol. 76.
Gedeputeerden gefonden an den Cappiteynen ten eynde zy exploiteren, fol. 77.
Staet van den Crighsvolck' ende Artillerie voir de portie van Hollandt. fol. 78. 79.
Van de Spietzen by Jorys de Bye gecoft. fol. 82.88. 106.
Z z 5 Be-



Van Oirlogen ende Tr act at en,
Beftant voir acht maenden. fol. 8r.
Harderwyck opgegeuen. ibid,
Utrecht by Willem Turck ingenomen ende an den-
Keyfer gehrocht. fol. 81. 98. Van Utrecht t'anexeren an Hollant fol. 81. 86. 172.
175. 187. 234. 248. 316. 318. é?'feqq. Van 't Blockhuys t'Utrecht. fol. 104. 107. 124,.
090.
Van de onderhoudenilfe van de Garnifoen t'Utrecht, fol. 273.
Thyelrewaert ende Bomelreweert te doen branden, fol. 96.
Getractcert van pays mitten Geldcrfchen. fol. 96. 98.
Van de Goeden by den Francoifen genomen, fol. 105.
Drie duyfent Knechten gecommen by Utrecht. fol,
■ 191. iq2.
Utrecht aiïïftentie gedaen. fol. 193.
Dat geen ander Coninck in Denemercken en wort gecoren. fol. 105.
Scepen toegemaecl by den Coninck van Denemercken. fol. 106.
Van 't Beftant van Danfyck. fol. 118.
Schaeden van den Wenfchen Steden, fol. 118.
Verfocht conürmacie van 't Tractaet mit Vranckryck. fol. 123.
Pragmadcque van Spaingen te recouurceren. fol. 176.
Van de oirloge jegens de Coninck van Vranckryck. fol. 182. 1
De Coninck van Denemercken inHoIIantmitCrichsknech:en. fol. 170.
Clachten van den Ambafïhdeur van Coninck Frederick van Zweeden. fol. 189.
Scepen van Lubeck ofte Zweeden op te Zee. fol. 197.
Nopende de deffentie van Hollandt ende toereedinge
van Scepen. fol. 197. 198. Aftie by de Coninck van Zweede op Hollandt gepre-
tendcert. fol. 197. Van



ende V gunt daer an ckèft.
Van de Lubcckxe Goeden gearrefteert. fol. eodem. De Benden in Hollandt te blyuen. fol. eodem. Scepen van oirloge toe te reeden jegens Lubeck.fol,
197. 198. 199. Knechten an te nemen. ibid. Penningen daer toe te anticiperen, fol. cor. AfTrftentie de Keyferlicke Majefteyt verfocht. fol.-
201. 203.
Aliantïe mit Ranfou Ambaffadeur van Denemercken. fol. 203.
Coninck Frederick ouerleden. fol. 203.
Penningen totter Equippaige by Hollandt te verfchic-
ten. 'fol. 203. 204. Gerectfcappe van oirlogen jegens Lubeck.fol. 204.208. Te doleren jegens die van Hamburch. fol. 206. Merkere Cappitcyn Generael. KR 2^7. Mit Hamburch t'accordeeren. fol eodem. Vander oirloge jegens Lubeck. fol. 217. Van 't belech van IVJunfter. fol. eodem. Dat Coppenhauen nyet en comme onder Lubeck.
218.
Ranfou Ambaftadeur van Holften. fol. 227.
Hertoge van Holften hem feggende Coninck van Deneme reken gecommen tot Hamburch , ende Appointement by I.ubeck mit hem gemat et. fol. 241. 242.
Coninck Chriftiernen Dochter gehilicht an den Pals.graue. fol. 242.
Scepen toe te ruften naer Denemercken. fol. 249.
Meynart van Ham, hem feggende Coninck van der Scippen ende een geeffel Gods. fol. 251. 253. 254-
Deffentie ende fuccours verfocht. fol. 253. Rooffcipen toe te maken. fol. 261. 281. Prouifie van oirloge gemaecl: op Coppenhaven. fol. 263.
Scepen van Norwegen gearrefteert. 263.
Van de reftitutie van de Scepen by de Oofterlingen
genomen, fol, 279. Beftant van Ooften. fol. 279. Toereeding tot befchermeniffe der Coopuaerders. fol.
282, £Jnck-



Van Oirlogen en Travaten ,
Enckhuyfen verraet. fol. 285. Beftant mit Hokten* fol. 288. Beroerende die Unie van alle dele Nederlanden.
fol. 2t8. 221. 232. Communicatie generael op te deffentie van den Lande, fol. 225. '229. 230. Antwoirt ingebrocht nopende de voirfz unie ende
deffentie. fol. 232. Verclaringe -van Vlaenderen beroerende de voirfz
unie. rol. 232. Confent ende acceptatie der feluer unie. fol. 233. Van den Traftaet van Gelre. fol. 218. 221. 267,
271. 273. 285. Stadhouder ia den Ilage te rcfideeren. fol. 231;
232. ..M.rbii Reyfe van de Coninginne Regente naer Camberfy
om te trafteéren. fob 233. Bram van Delft. fol. 252. Delft te fuccurecren. fol. 253. 271. Gereetfcap-van oirloge geiiiaecf by den Heere van
Gelre. fol. 254. Coninck yan Vranckryck voir Hefdyn. fol. 276. Si-mpol ouervallen- fol. 282, Paix mit Vranckryck. fol. 287. Buyffen genomen 'by Robert Fago in Schotlant. fol.
307. 308. ■ Apparentie van ander oirloge jegens Vranckryck,
ende eenige Steden gefurprennèert. fol. 328. Preparatie ende prouifie totter deffentie gedaen. fol, .33^ . ,!
De Coninck van Vranckryck mit die Coninck van Denemercken, ende die Hertoge van Cleve, ver* gadert in den Lande van. Luyck. fol. 339.
Mae; ten van Roflèm Ouermaze gefceept' Brantfcatr ten. fol. '340.
Defelue voir Antwerpen, fol. 342.
Imdemnité verfocht by den Gedeputeerden van de» Staten of zy gevangen werden, fol. 342,
Scepen van oirlogen toe te maken. fol. 343.
G-annfoencn in Hollant. fol. 347.
Hulp



'ende.gunt. daer ah ckefl.
Hulp van Volck verfocht. fol. 348. 355. De Franchbifen vuyter Zee te verdryiien, fol. 35?. Amersfoort ingenomen, fol. 357. Sfeqq. Leger voir Landerfey. foli 364.
Van Tollen , Impofitien, Befiuaet'nijfen of Nyeuwicheden.
Vaert van Leyden geconcipieertop Amfterdam. fol. tl Nyeuwicheyt t'Antwerpen geftelt op Boter, Cae-
fen, &c. fol. o. 8. 168. 169. Van 't geleygelt van den Tolle. van Yerfickeroot
die behoirt te leggen op Rouersberge. fol. 3. Clachten op ten Tollenaer aldaer. fol. 3. Een Scip van Haerlem by hem gearrefteert. ful.
.3-7-
Van de Meréifcepen voirby den felven Tolle pasfeerende. fol. 7.
Brieuen van aduyfe an den feluen. fol. 8.
De Meete van den feluen Tolle af te ftellen. fol. 118. 120. 130.
Van den Coreniepel t'Am werpen, fol, 35. 58.
Nyeuwicheyt opgeftelt by den Tollenaer vari Antwerpen, fol. 141. 146.
Den hondertften Penninck op te Viffchen opgeftelt t'Antwerpen. fol. 294. • -
Van de Monopolium van 't Sout. fol. 35.
Appellatie van Leyden nopende zeker Laftgelt. fol. L3-
Verfouck om 't gcleygelt af te ftellen. fol. 7.
Van den Tollenaer van Schoonhouen. fol. 8.
Nyeuwicheyt by die van Utrecht gepleecht, fob 151
Van den Margengclt by die van Utrecht op ten Landen Hollanders toebehoirende, geftelt-fol. 142; 144. 150. 154. 379. 311. 322. 324. 325. 331.
Van den Tollen tot Wafienaer. fol. 27.
Gelyckheyt van den Thollen in Hollant te folliciteren. fol. 32.
Van Vrvhevt'van Tollen, fol. 119.
Angaende de Tolle van Zyde Laken. fol. 45. 47.
Vry-



Van Tollen , Inpojitien >
VryTicyt van Tolle by de Schotten verfocht. fob ■117.
Van den Tollenaer van Antwerpen , bctreckendc d'Onderfattn van Hollandt voir den Raedt van Erabant, die mit heur Bierfcepen commen in Vlaendeien, raakende den Stroom van Stockach-
, ter. fol. 115. 12,1- 130. 141. 147. 149. 152.
Een Carte van Hollandt te maken. fol. iiö. 271. 284. 285.
Roerende een Tollenaer van Haerlem Frans de Witte, fol. 120. rai. 124. 127. 12!?. 129. 130. 132,
133- 134' I36- !42. Van de Stapele tot Dordrecht, fol. 308. 309. 314. Befwaeraiffe van de Coopluyden tot Middelburch.
fol. 149.
Appellatie jegens Zeelant roerende van 't Zout te Geden. fob. 157-
Van in Spaignen te mogen laden. fol. 164. 248.
Cl achten op de Tollenaers van Gorichera, Schoonhuuen, &c. fol. 237.
Arreft gedaen by Jonckheer Pauwels van Urfele. fol. 155. 218.
Van 't recht van Anckorye. fol. 304.
Van de cxu Impoft, ofce Congiegelt van de Vuytlieemfche Coore, by de Keyferlicke Majefteyt gepretendeert ofte opgeftelt. fol. 61. 65. 73. 116. 120. 124. 127. ia-8. 131. 133. 163. 165.166. £$5. 236. 237. 238. 239. 240. 246. 310. 313. 3r4. 316. 317. 318. 3 r9- 322 324. 326. 331. 332.
Oploop' tot Amfterdam vuyt fake van 't voirfz Congiegelt. fol. 325.
Beroerende de Saulfconduyten. fol. 5. 14. 205. 214, 234. 279. 280. a8r. 282. 283. 284. 285. 286.
Geen Tollen ofte Domeynen meer te verpachten, fol. 187.
Vcibodt deur de Sonte ende Beelte te zeylen. fol.
178 263. 273. Geen Goéden vuyt noch in Ooiftlant te voeren, fol.
407.
Clacb>



Befivaernifan ofte N^euzvicheden.
Clachten daer op geuallen. fol. 208. Nyeuwicheyt geftelt te Rouaenen. fol. 187.
Beroerende die Statuiten, Preuilegien ende Procejfen.
Naftinge' van Eruen de Geeftelicheyt angecommen. fol. 2.
Dat de Geeftelicheyt geen Eruen meer en fullen vercrygen. fol: 6.
Van Nyemandt van fijn Lant te fpolieren. fol. 8.
Van de Geeftelicke Eruen ende fucceffie. fol. 10" 16 *.7. '7Ö-
Dat Gatthuyfen Erven fullen mogen coopen. fol 16 r9-
Verdachuaerdinge voir de Keyfers Carrière inDuytslandr. fol. 24.
Euocatie voir de Conferuatoir van Loeren, fol. 49.
ïodultum van Leo Papa van nyet te citeren buyten Hollandt. fol. 103.
Heer Willem Oom buyten gecuoceert. fol. 221.227.;
Jooft Daemfs betoogen vofr de Cancclrie van Brabant by Mr. Jooft Aenifz. fol. 264. 267. 27"
2ÖX.
Ter eerfter inftantie te citeeren voir den Raede van
Hollant. fol. 300. Beroerende d'eüocatie. fol. 308. 312. 333. Te reduceren die Cofturoea by Gefcrifte. fol. 25. Tot wiens cofte. fol. 27. Van de Leenen nyet te dienen, fol. 32. Van te mogen jagen. fol. 32,
Brieuen te paftëren daer 't Lant gelegen es. fol. 3:,
Oppofitie daer regens, fol. 36.
Vuytgedolven Lant te moeten bepooten, ende van
't vuytvoeren van den Turf. fol. 33. 64. Geen nyeuwejaer te geuen Deurwaerders en Boden.
fol. 103.
ProcelTen in den groten Raede te plaiten in Duytfcha faele. 105*
Css-



EerJsrehde dUStatuyten,Preuifegien tndeProceffcn.
Cefllen, Refpyten, ofte atterminatie nyet te geucri
fonder aduys van den Officier, fol. 113. Dat die van den Raede geen Ordonnancie palieren en
fullen fonder aduys van den Aduocaet. fol. 135. Sekere abufen roerende de Jufticie. fol. 167. 170. Op te fcryuen het nyeuwe jaer a circonciftone. fol.
a-26. 273. Van Borchtochte. fol. 268. Van beneficie van Inuentaris. fol. 268. Sententie van Hollant beneden de hondert ponden
groeten ^'executeren nyetjegenftaende Appelle foli
268.300.29L Geen prouifie te verleenen jegens Vonnifie van Heehi-
raeden en andere Collegien. fol. 269. 291. Wat een Poirter verbueren mach. fol. 61. 29r. Van Huwelicxe Voirwaerden. fol. 293. Van remiffie ende doodtflagen. fol. 309. Abreuiatie Van der jufticie angaende. fol. 309. Den Viffchers onder die Cüfte van Oueryffel den
naem van den Staten gelcent. fol. 293. Te c'mpofereri mit Jarj van'der Eyck. fol. 34. Kopende d'Admiralité. fol. 252. 269. 279. 285. 290. . 298. 300. 301. 304. 3°9- 343Jegens Gerit Geerlofs. fol. 114. 141. 143- I49-I5r«
155. 177. 305. 311. 349. Jegens Dordrecht' beroerende de Stapele. fol. 308.
309.
Jegens de Graue van Hoirne als Heere van Althenae. fol. 362.
Van de SeSten ende Abufen.
Abufen van de Geeftelicheyt te remediëren, fol. 14. 170.
De Coninginne Regente daer toe in Hollandt gerequi-
reert te commen. fol. 17. 19. Van de Municken in heur Cloofters te predicken..
fbl. 20.
Van de Secle Lutherane en de Predicanten. fol. 35. Die Gedaechden van de Lutherie voir te ftaen. fol. 88.
Plac-



Vm de Sedten ende jütifem
Pfaccaten op de Lutherie. fol. m.
Correctie van de Secten. fol. 218.
Van de Herdoopers. fol, 220.
Omme te voirfien jegens die voirfz Seclen. fol. i'dv
Van de Ordunnancie van de voirfz Secten. fol. 309;
Vijfcheriei
Dachuiiert van de Vifïeherie. fol. 18. £6 „iann2 nyet tc louten voir Jacob. fol. 3$
Van dè Bootsgefellen. fol. 35. Leroerende de Zeeneringe. fol. 37. &faa. Schade van de Vifohftalen. fol. 42. 45. 46 ff* Andere Dachvaerden van de Vifcherie. fol 76
"a 2teg ^.2o<;- ■* 4*»
Van de Hanngbuy/fen. fol. 262. 3ffff.
S.Cl?nbo8by d£n CüninCk Wn Schot,ant verto Die Buyflen verboden te vaeren. fol. 357.
Draperie.
Prys te (lellen op te Lakenen. fol. 30. 4Ü Glachten van het reycken van de Lakenen. fob $
Gfoi! 167 M te dragen dan binnen Hol,ant gaafcefe
Engelfche Laken te verbieden, fol rpi Andere Refohitie van de Draperie fol 17Ö. Roerende de Wollen ende Vellen, fol. 176 Te drappemeren mit Spaenfche Wolle. fol. 2r8 3»? • Confte ende manieren van ftoken mit luttel Turf oW der de Brouketelè. fol. 42. 44.. 46. 49. on Van de Botertonne ofte Mate. fol. 42. 45. i4Q
rrt ^ ?°?ande ?P te .fchamel* Luyde5:foL 4% 56.^7.64.^4.105.174. J
Een Hooft op Olkensplaet te leggen, fol. #
Te voirfien Monopohum van Scipperem fol Jé'



Van Neringen ende Politie.
Van de Scepen ende 't Hooft in den ouden Bofch.
fol. 56. 58.
Placcaet te maken op te Voerluyden ende Wagenaers. fol. 57.
Van dc Vorme van de Backfteen. fol. 64. 177. 268. Mate van 't Blockhout. fol. 64. 177. Van de Mate ende Gewichte. fol. 226. 273. Van de Tinnegieters, fol. 115. 116. 226. 273. Van Brouwen ofte andere Neringen nyet te mogen
doen op Dorpen, fol. 15. 16. icö. 113. 165.177.
366.
Vïöuaillen nyet te vervoeren, fol. 35. Van de Victuaillen ende Merypaerden. fol. 174. Van de KermiiTen ende Bruloften. fol. 187. Generael Placaet van Politie en de grieuen daer op
geuallen. fol. 173. Van Slachturuen. fol. 64. 268. Beroerende de Seylaige. fol. 178. 180.197.198.271.
279. 285. 301. 330.
Van het Cooren.
Remedie op te ryfinge van 't Cooren. fol. 1. Placcaet van Voircoopen. fol. 7. 65. Van 't Cooren te vervoeren, fol. 7. 36. 58. 65. Van de renovatie van 't Cooren in Vlaenderen. fol. 12. 179.
Placcaet van 't Cooren nyet te publiceeren. fol. 33.
148. 172.174. 234. Weeckcooren vuyt Vlaenderen te mogen veruoeren.
fol. 175.
Van het vuytvoeren van 't Coren. fol. 235.237. 246.
308. 319. & feqq. Afflach van't Cooren. fol. 1. 279. Van de Notariffen, fol. 2. 7.
Beroerende de reductie van der Munte. fol. 2. 6.14. 25. 32. 140. 149. 166. 168. 187. 220. 232. 233. •234*290.
Fan



Fan Rekeningen 3 Ommcflagen, &c.
Fan Rekeningen , Omme/lagen, Contributien ende gunt daar an dependecrt.
Van fekere Renten te muteren, fol. 19. Te fommeren fonder coft van de Lantluyden. fol. ar. Gracie verfocht by Beverswyck. fol. 21. Aftie op N. Coebel. fol. 27. 35. Van een Man te ftellen op twintich Schiltaelen.fol. 09.
Van Clement Wolfers. fol. 118. 120. Van den Dorpen onder Egmont gelegen, fol. 124. 152.
Een Ommeflach te maken. fol. 133.
Van den Ummeflach alle jaers te fpreken ontrent Alreheyligen. fol. 135.
Den Rentmeefter fal alle jaers eens fijn reekeninge doen. fol. 135.
Informatie om een nyeu Verpondinge. fol. 140.
Van de Reekeninge van N. Coebel. fol. 141.
Die Renten competerende den Heere van Hoichftraten te muteren op andere Perlbonen. fol. 143. 144.
Quytfcheldinge verfocht by de Weduwe van N. Coebel. fol. 144.
Dat die Staten geen particuliere Rentmeefters meer
en lullen houden, fol. 144. Verlbuck van de Vrouwe van Egmont. fol. 149. Van zeker Financie te loffen. fol. 174. Van den Ommeflach. fol. 214. 216. 237. Maniere van de reekeningen te doen. fol. 227. Ommeflach t'ëxecuteren. fol. 248. Vryheyt by Egmont gepretendeert. fol. 2?r. Ommeflach. fol. 284.
Angaende d'Onderfaten van Egmont. fol. 286. Heyman van de Ketel Ontfanger van 't Lant. fol. 298* Ommeflach tot gratuiteyten. fol. 302. 303. Ander Ommeflach. fol. 343. 244. Voirne ende Putte vuyte contributie, fol. 36r. Elck Stede geftelt op feker quote. fol. 361. Ontfanck van den Impoft by Heyman gerefufeert. fok
Aaaa Fan



' Van Gratuiteyten, Vacatiën,
Van Gratuiteyten, Vacatiën, Wedden ende. Saiariffen.
Gratuiteyt voir den Heere van Caflre ende van Tonck. heer Turek. fol. 8.
Vacatiën van den . Aduocaet ende anderen, fok 8 10. Wie men fal deputeren totte Dachuaerden. fol. 15. P^en Gedeputeerden nyet meer te geuen dan twee en
dertich lluyvers 's daechs. fol. 15. Van Willem Turck. fol. 16. 17. 19. Dachgelden van de reyfe tot Bremen, fol. 24,25.26", Vacatiën van de reyfe tot Waerden. fol. 27. Zekere Vacatiën gerecommandeert. fol, 29, Vacaden van Bets. fol. 34. Wedden van den Aduocaet. fol. 42. Wedden van den Monfterheeren, fol. 77. Andere Vacatiën, fol. 83,
Recommandatie van veele dienden by verfcheyde Perfonen gedaan, fol. 94. 95.
Gratuiteyten voir den Graef van Buyren ende anderen, fol. 102.
Vermaeu gedaen van fokere Gratuiteyten. fol. 104. ic6.
Danckbaerheyt voir den Stadthouder van Vryeflant, fol. IC9.
Dachgelden van de reyfe tot Cameryck. fol. 116.
117. 118. 119. Een glaes tot Hoichftraten. fol. 131. Belofte, van Gratuiteyten. fol. 134. Van de reyfen van de Eedelen. fol. 135. Van Mr Cornelis Bargis. fok 135. Verfcheyden Gratuiteyten. fol. 136. Betalingen verfocht van de Bremcnfche reyfe. fol. • Ï37; l39-
Vacatiën vergeten in den Ommeflach. fol. I4r. Danckbaerheyt voir Muylart. fol. 143. Gratuiteyt verfocht voir de Predicaren. fol. 149* Vacatiën voir Eynden ende Bekeftcin. fol, 166, Gianueile Gratuiteyt beloft. fol. 167. Accufatie van den Stadthouder. fol. 168,
; ■ ' ■ Paneï:-



Wedden ende Salarifen.
Danckbaerheyt voir den Heer van Praet. fol. 169. Vacatiën van de Doornickxè reyfe. fol. 175. Vacatiën van den. Rentmeefters Clerck. fol. 178. Salaris van publicatie, fol 182. Schenkaige gedaen D. Erafmo Rotterodamo. fol. 186", 202.
Greffier van Hollandt nopende zyn falaris. fol. 215.
Gratuiteyt voir Affendelft, Mr, Vincent, Sasbout, ende andere, fol. 216.
Van Ordonnancie te teyckenen. fol. aio".
Thien hondert gulden voir Granuelle. fol. 221. 220,
Van vyf duyfent fes hondert guldens om Hoichftraten. fol. 221. 222.
Seker rembourfement Hoichftraten gedaen. fol. 221,
Van Wedden, Reyfen, Vacatiën ende Salaris, fol. 226.
Vacatiën van den Aduocaet. fol. 233.
Wagefchot voir Molenbais. fol. 236
Propynen voir Naflau, Hoichftraten , Bergen ende
Molenbais. fol. 240, Dachgelden voir Willem Henricx. fol. 246. Een Glaes voir den Kercke in dén Hage geweygert.
fol. 246. 248. Van Ordonnancie van reyfen te teyckenen. fol. 249, Gratuiteyt voir Buren. fol. 269. aji. 273. Propinie voir den Stadthouder van Vriefiant, fok
269. 271. Wagefchot voir Bets, fol. 285. Wedden van den Aduocaet. fol. 290. Van fijn Camerixe reyfe. fol. 295. Van de reyfe in Spaingien. fol. 298. Propinie voir de Coninginne Regente. fol. 298. Gratuiteyt voir de Deurwaerdcrs van bouen. fol.
312.
Reyfen by Vorften tydt gedaen voir extraordinaris. fol. 316.
Propyne voir de Deurwaerders van de Finantie ende
fecreten Raede. fol. 332. 335. Qratuiteyt vojr ^ Heere van Sart. fok 332. 335.
Aaa 3 Vaa



Van Gratuiteyten* Vacatiën, &c.
Van de Carte van Hollant, Salaris, fol. 332. 335;.
Vuytgeflagen twintigh duyfent ponden voir de Keyferlicke Majelteyt om 't Congiegeldt af te doen. fol. 335-
E T N D E.