BRIEVEN
van eenen
AMERIKAENSCHEN
LAN D MAN
van Carlijle in Pen ns ijl va n ie n,
Gefchreven aen eenen zijner vrienden in . Engeland;
behelzen de
den toestand, zeden , landbouw, en ge* woon1en dei inwoonders van eenige der nu vereen1gde dertien gewesten van noord amerika , voor
en in den nu GEèlNDIGDEN oorlog.
uit het engelsch.
TE L E Y D E N, B ij L. H E R D I N G H,
m. d c c i. x x x i v»






O P D R A G T
VAN DEN
3CHRYVER,
A E N DEN
ABT RAYNAL, F. R. S
(jij ziet hier, mijn Heer! eenen nedrigen Amerikaenfchen Planter, een eenvouwig Landbouwer, zich tot ü richten van de overzijde der Zee, en de vrijheit nemen, om uwen naem te plaetfen aen het hoofd der geringe vruchten zijner oefeninge. Ik wenschte, dat zij eener zoo groote eere waerdig waren. Nochtans, waerom zou het1 mij niet vrijftaen, die gevoelens bloot te leggen, welke ik zoo dikwijls in mijn hart getroeteld hebbe ? Weinige jaeren geleden kwam mij toevallig uwe Staetkun* dige en Wijsgerige Gefchiedenis in handen, en ik doorlas de zelve met een on.
* a ein-



iv O P D R A G T
eindig vermaek. Ik dacht voor de eerflemael mijn 's levens op den betreklijken ftaet der Volken; ik fpeurde de uitgebreide takken na van eenen handel, die de werelt behoorde te vereenigen, maer nu beroert; ik bewonderde die algemeene goedwilligheit, die uitgebreide genegenheit, welke niet bepaeld zijn tot den engen kring van uw eigen Yraderland, maer zich uittrekken tot het geheele menschdom. Als een welfprekende en veelvermogende Voorfpraek hebt gij de zaek der menschlijkheit bepleit, in het verdedigen van die der arme Amerikaenen; gij befchouwde deze Gewesten van Noord-Amerika in het ware licht, als de fchuilplaets 'der vrijheit, als de wieg van toekomende Natiën , en de toevlucht van verlegene Europecrs.
Waerom. zou' ik mij zeiven dan beteugelen in het lieven en hoogachten-van eè-
nen



VAN DEN SCHRIJVER. V
nen man, wiens fchrifren ik zoo bewondere ?. Deze twee aendoenin^en ,zijn onaffcheidlijk, tenminften in mijnen boezem; lk; verbeelde.mij uwen geest, als geduurig bij mij in het voornaemile mijner oefeningen; onder deszelfs onzichebaer doch veelvermogend geleide voltooide ik mijnen geringen arbeid; en.lae.t mij uu toe, dien te heiligen door uwen Naem aen het hoofd te zetten. . De oprechtheit der beweegredenen, welke mij aendrijven, weere het denkbeeld van u, dat deze welmeenende aenfpraek iets anders behelst dan de zuiverde • olferande van eerbied en genegenheid Daer is ongetwijfeld eene verborgene gemeenfehap onder alle braeven door de geheele werelt; een verftandlijke namaegfehap, hen vereenigende door eene gelijkaertigheit van gevoelens; waerora dan zou ik, fchoon een Amerikaen, niet mogen deelen n die uitgeftrekte geestlijke * 3 bloed-



vi OP D R A G T, enz.
bloedverwantfchap? Ja, waerlijk, lk doe het; en, hoe weinig beduidende ook de naem moge wezen van eenen man , die noch eernaemen, noch grootheit bezit, die nooit hooger rees dan de nedrige rang van eenen Landman, daer nochtans de gevoelens , welke ik heb uitgedrukt, ook de weerklank zijn van die mijner Landgenooten, zoo vergun mij, zoo wel om hunnentwille als voor mij zeiven, de vrijheit, om mij te noemen,
Mijn Heer! Uw zeer oprechte bewonderaet J. HECTOR St. JOHN.
Carlijle in
PtrmfylvanUp.



VOORBERICHT
VAN DEN
N E D E K L A N D S C H E N
V E R T A E L D E R,
Ï3eae Brieven , wier uitgave reeds zeer kort, nadat zij Engeland waren in V licht gekomen, aen den Nederlander beloofd was-, doch buiten fchuld van uitgever en vertaeldet tot heden vertraegd is, worden in het korteVoorbericht van den Engelfchen Uitgever opgegeven als het echte werk van eenen Amerikaenfchen Landman van dien naem en die woonplaets, welke bij de ondertekening der opdracht te zien zijn, en als alleenlijk gefchreven ingevolge der begeerte van eenen zijner Vrienden in Engeland. Dit wordt bevestigd door de achtenswaerdige Schrijvers van the Monthlij Review, welke aen deze brieven bij hunnen niet ligtvaerdiglijk uitgedeelden lof ook het fchaersch bij hun gefchonken voorrecht gunnen van een drievouwig uittrekfel (*), en hunne beoordeeling beginnen met deze aenmerking: dat, indien 'er al eenige twijfel bij iemand'mogt opkomen omtrent de echlheit dezer brieven, deze ferflond ge*
keel
(*) Ziet Ju»t, August, and Oclobtf 178a- va 1 die ip.iena .verk.
* 4



vin VOORBERICHT
heel verdwijnen moet op het gezicht der inwendige blijken dier echtheit, welke zich onder het lezen voor den oplettende opdoen; en het is zeker, dat de Schrijver overal /preekt els een Landman, die zijne onderwerpen bij ondervinding kent, die de tael /preekt der natuur, de tael van 't hart, en ook zijne gelijkenis/en en zinnebeeldige /preekwijzen doorgaans ontleent van 'tgeen hij dagelijks ziet en doet, en waer mee hij, als Landman , gemeenzaem is.
Met dit alles echter zullen welligt /omtnige dezer inwendige blijken niet zoo overtuigend zijn voor die mijner Landgenooten, welke «ver de bekwaemheden van eenen Landman oordeelen naer het groote gros onzer Nederland] che boeren; en het zal hun bevreemden, - dat een man, op dien trant opgevoed, en van zoo weinige boeken voorzien, als hij zich th aen eerjhn brief omjehrijfi (*), nochtans eenen zoo trejj enden, Joms zelfs wijsgcerigen, ja firikt reaenkuudigen fchrijj trant houdt, die, wel nooitnae hetwindrige, maer wel eens me het zwierige eenigzins overhelt. Ik zelve moet bekennen, dai ik mij, onder het vertalen j mar dan eens verwonderd hebbe over de gepast heit, netheit, en nadruk der fchrijfwijze op fommi'ge plaetfen; fchoon een kiesch beoordeelaer hier en daer herhalingen en ge-
(*) Zie b ifa. o., en 3,



van dem VËRTAELDER. iX
breken in de rangfchikking ■ der onderwerpen zal ontmoeten, waer voor iemand, die niet zeer beoefend is in voor de drukpers te fchrijven, allermeest bloot ftaet, maer welke met te wachten waren van eenen Schrijver, van zoo veel'bekwaemheit, als ^ervereischt wierd-, om deze brieven te verdichten, en welke in zoo verre ook.onder de inwendige blijken van der zeker echtheit geteld mogen worden.
Deze echtheit ondertusfchen, zal nog blijkbaer der voorkomen, en over de kracht der geopperde tegenbedenkingen 'zegepralen, wanneer men overweegt, dat het'voorrecht van een natuurlijk goea oordeel, fcherp ver/land, (krk geheugen, en diergelijke gemoedsgaven gêem zins bepaeld is tot den bejchaefden Stedelingen veel minder tot de begunjligde kinderen der Geleerden, — neen zeker, ook ons Vaderland kan roemen op menfchen, welke, fchoon in d». jeugd verfloken van bijna alle vaordeelen ïërieP bejchaefde opvoedinge, fchoon als onder het vet of bij den ploeg opgewasjchen, echter door men oefening, altans met zeer geringe Indo, int mul den van den arbeid der velden, zoo verr* zffa gevorderd, dat ze, of over 't-geheel in kunde en junthen van oordeel, of zelfs m déze of die bijzondere takken der kunften V weten //* ff pen, en geieerdhe/t, hebben uitgemunt boven veele hunner meer begwfHgde f$genooten fchoon ook deze, ty die de voordeekn der opvoeding, eigen vlijt en naerflighe.it pctCr, 5 den.



x voorbericht
ia oek waerlijk door hunne gaven fchitterden. Ik wij file niet, of mie Lezers zullen zich den eenen en anderen zoodamgen iVederlandfchen Landman erinneren, bij welken de natuur, om zoo tefpreeken, het gebrek der opvoedingefcheen vergoed te hebben, die een verheven ver(land, een vaerdig en juist begrip, bezaten, wien een oordeelkundige, wijsgeerige, wiskundige, of dichterlijke denktrantï, als "tware,fcheen aengeboren,jawterjchrtften of redekavelingen wel eens te juifter, te meer krachtig en innemende zijn, naergelang ze minder belemmerd waren met die vooroordeeien, welke de hun ontbrekende opvoeding en voorraed van boeken wel eens ruim zoo jlerk aenvoeren als verdrijven.
Men befchouwe dan onzen Amenkaenjchen Landman, Jacob Hedpr St. John, akbezteld met eenen in de natuur zoo gunflig bedeelden m teïïem vlijtig denkenden geest, en alle erond van twijfeling over de echtheit dezer brieven zal reeds ten grooten deele wegzinken, zonder dat we ons behoeven te beroepen op den aert der faemenkvinge ^ vrije re regeeringwÜze, welke in de Lngelfche Volkplantingen in Koord-Amerika plaets had; als waer door diergelijke natuurlijke gaven veeleer aengekweekt en opgewekt , dan op die mjze onderdrukt en gejmoord werden, gelijk misfchien te dikwijls onder den boerenfland in Europa gefchiedt. ^



van den VERTAELDER, »:
Blijft 'er na dit alles nog iets oyer* vooral
uit hoofde der wijsgeerige kundigheden en blijken van eenige belezenheit, welke hier en daer m deze brieven doorfiralen, — ook dit zal verdwijnen, zoodra men opmerkt, dat onze Jakob niet alleen in den eerflen brief te kennen geeft, dat hij de hulp genoot van zijnen Leeraer, welke, fchoon ook een Landbouw wer, echter uit hoofde van zijn ampt meer kon enmoet gelezen hebben , en wiens verkeering hem zoo nuttig was Q *), maer inzonderheit wordt deze grond van twijffel weggenomen, wanneer we in aenmerking nemen, dat de Schrijver dezer brieven, in zijne opdracht aen den Abt rainal , duidkjk, toont, dat hij meer gelezen heeft dan in de. boeken, welke zijn Grootvader uit Engeland had meegevoerd, en vooral ook de Staetkundige en wijsgeerige Geichiedenis van dien beroemden Wijsgeer gekend, bewonderd, ja zelfs den daer in doorjlralenden geest ten geleide gekoozen had onder het fchrijven van zijne brieven. Hier zien wijx in eens, de bron van eenige dier wijsgeerige trekken in de zelve , ivaervoor mogelijk fommige Lezers meer eenyouwige, — fommige meer Euangelie - tael van eenen Christen - landman zouden gewenscht en verwacht hebben.
Dan, wat ook hier van wezen moge, de opgegevene redenen zullen, vertrouwt\ik, over
gt«
(*) Zie bh 3, 13, -4, ^.S'en -6.



jki V 0 0 RBER1 CU T
genoeg zijn, om alle hinderpalen uit den weg te ruimen in het geloof der echtheit' dezer brieven, 'f welk, fchoon niet yolflrekt noodzaeklijk. om deze brieven met genoegen te lezen, evenwél ongemeen veel toebrengt, om dit genoegen te verdubbelen ja meer dan ééns ie verdubbelen. En 't is hierom alleen, dat ik mij verpligt achtte , hierover in dit Voorbericht een weinig uit te wei den ; vertrouwende wijders , dat de onlangs voorgevallene omwenteling in dat wereltdeel, waer over deze brieyen loopen, de betrekking, ivelke wij Nederlanders gekregen hebben tot die yereenigde Gewesten, wier lot zoo veel overeenkomst heeft met dat van onze Foorouderen, en de •poorraed van wetenswaerdige bijzonderheden vaii allerleie foort, welke zich in deze brieven opdoet, alle aenprijzing noodloos ma-
1 Jk moet alleenlijk nog hier bijvoegen, dat ■de Engelfche Uitgever hope gegeven heeft op een tweede deel van gelijk gewigt, als deze_ ■nu uit gegevens brieven; misfehien is de jederd 'gefloten vrede, met de daer nitvloïénde geluk|zve verandering in Amerika , wel eene oirzaek, die deze uitgave vertraegt of geheel doet Achterblijven; ondertwfehen houde tl mij verpljvt, ook dat tweede deel, zoc dra het verfchijnt, op gelijk wijze aen mijne Land genooten medetedeelen, indien het blijkt* dat 'deze aen hunnen fmaek voldoen; zoo als ik .: - met



van den VERTAELDER. xm
met grond verwachte ; besluitende met den wensen, dat, onder veele andere nuttige gevolgen , welke het doorlezen dezer brieven hebben kan, ook dit moge wezen, dat de vriy-> moedige berisping der Europïfche gebreken\ zoo die, welke ook in de oudfle en bloeïèndfle der Amerikaenflhe Gewesten waren ingeslopen , als die , welke aenleiding gaven tot der zeiver bevolking, eiken Nederlander, die eenig deel mogt hebben aen deze gebreken, brenge tot fchaemte, tot overtuiging, en daer door tot verbetering van zich zeiven, welke toch de eerfle flap en het gereedfle middel is tot eene zoo algemeene en volkomene herflelling en verbetering, als op deze onvolmaekte werelt te wachten is!
I N



fc, INHOUD
t
DER
BRIEVEN.
eerste brief.
inleiding- • • * • bladz' 1 tf
tweede brief.
De toeftand, gev/aerwordingen , en vermaeken van eenen Ametikaenichen Landman. ... 22 — 47
derde brief.
Wat is een amerikaen? . . 48 92
Gefchiedenis van Andries den Hi-
brtdeër. . 9 2 "8
vierde brief.
BefchrijvJng van het eiland naNtuc kei , en van de zeden, gewoonten , ftaetkunde , en koophandel der Inwoonders. 119 — 155
v ij f d e brief.
Gewoonlijke opvoeding en bezig-



TH H 6 UD 1)1X B Rit VEN. Xy>
zigheden der Inwoonders van
Nantucket. . . „ .... ijö 164
zesde b -r i e f.
Befchrijving van het eiland Mar-'
tha's Fineyard. ^ .... 16$ —- 16S
Bericht van de Walvischvangst. 168 17$
Vervolg der befchrijvinge van de zeden en gewoonten op Nantucket. , . . , . . '175 ig2
zevende brief.
Nader vervolg der befchrijvinge van Nantucket 183 200
agtste brief.
Eenige zonderlinge gewoonten y
bijzonder eigen aen Nantucker. 201 -— 220
negende brief.
Befchrijving van Charles town. 221 224
Bedenkingen over de flavernij
der Negers 224 241
De mishandelde Neger» . . 5.41 — 245
'3 I J3 I tien-



JtVI INHOUD DER BRIEVEN.
tiende brief.
Over de Slangen en het Brom-
vogeltje. Hó" *5<*
elfde brie f.
Bericht van eenen Rusfifchen HeerMr. iw-n al-z, nopens een bezoek bij Mr. joiin bertram, den beroemden Plantkundigen van Pennfylva-
*C7 278
men i! *
TWAELFDE brief.
De akelige toeftand van eenen bewoonder der Grenzen, bij den ontftaenen oorlog in Amerika 279 — 32«
BRIE-



BRIEVEN
van eenen
AMERIKAENSCHEN
LAND M A N.
EERSTE BRIEF. inleiding.
\^ie zou gedacht hebben, dat gij, ómdat ik u herbergzaem en vriendlijk ontvangen had, mij bekwaem gekeurd zoud hebben, om te fchrijven met eene vereischte naeuwkeungheit en klaerheit? Uwe dankbaerheit heefc hier uw oordeel misleid. De kunde, welke ik heb aengewonnen uit de verkeering met u, heeft mij ruim vergoed voor een onthael van vijf weeken * door u bij mij genoten.Ik gaf u niets meer j dan eene gemeene Gastvnjheit vorderde ; maar kon eenige andere Gast mij zoo veel geleerd hebben, als gij deed?' gij geleidde mij, op de kaert, van het eene tot het andere Land in Europa; verhaelde' mij veele ongemeene dingen van ons vermaerde Moeder -land, waer van ik zeer weinig wist;



2 EERSTE B R I E ¥ ,
van deszelfs fcheepvaert, landbouw, kunsten, handwerken, en koophandel; gij waert mijn Leidsman door een uitgebreide ruimte, die buiten u een doolhof voor mij geweest zou zijn, en ik deed ongemeen veel voordeel met de reize; zoo dat dan, het eene bij het andere vergeleken zijnde, de uitkomst tooren zal, dat de fchuld van dankbaerheit aen mijne zijde is.
Het onthael, 't welk gij aen mijn huis genoten hebt, ontftond uit een door liefde verwarmd hart, en de daermee ftrookende goedwilligheit mijner Vrouwe; 't geen gij nu begeert, moet voortvloeien uit een zeer bepaeld vermogen van verftand, en de taek eisch't eene denkenskracht en veele andere vermogens, welke ik niet bezitte.
Ik kan, 't is waer, eene meer of min juiste befchrijving geven van onzen Amerjkaenfchen trant in den Landbouw, van onze leefwijze en bijzondere gewoonten , omdat ik deze altoos met oplettendheit beoefend hebbe; maer verder ftrekt zich mijne kennis niet uit. Is dan deze tot enkele plaetfen bepaelde en met geene fieraeden opgetooide onderrichting genoegzaem, om te beantwoorden aen alle uwe verwachtingen, en te voldoen aen uwe weetgierigneit? ... Ik ftae verbaesd, dat gij, in het beloop uwer Amerikaenfche reizen, geenemcer verlichte en beter opgevoede perlbonen zoud hebben aengetf offert > dan ik ben; uwe keuze verwekt -bij mij veel meer verwondering, dan ze mijnen hoogmoed itreek ; daer mijn geheele recht tot ecnigen roem enkel bepaeld is tot de nethek mijner bedrijven als een Landman.
Mijn



INEEIDINC. 3
Mijn Vader liet mij eenige weinige muffe boeken na, welke zijn Vader uit Engeland had meegebracht; maer welke hulp kan ik trekken uit een'boekverzameling, grootdeels beftaende in eene Schotfche Godgeleerdheit, de Zeereize van Sir Francis Drake, de gefchiedenis van Koningin Elizabeth, en nog eenige weinige ftukken van verfchillenden aert ? Onze Leeraer komt mij dikwijls bezoeken, fchoon hij-meer dan twintig [Engelfche of zeven Hollandfche] mijlen van mij afwoont. Ik heb hem uwen brief laten zien, zijnen raed gevraegd, en om zijnen bijiland verzocht; maer hij zegt mij, dat hij geenen tijd over heeft, want dat hij, even als wij allen, zijn boerderij moet waernemen, en zich daerboven dan nog moet oefenen en voorbereiden tot het geen hij op den Zondag te zeggen heeft. Mijn vroüw (want ik doe niets, zonder haer raedteplegen) lacht, en zegt mij, dat gij het niet in ernst kunt rneenen. Wel Jakob! (zegt zij) zoud gij ondernemen, brieven te zenden aen eenen grooten man in Europa , welke zoo langen tijd heeft doorgebracht in dat hooggeroemde huis, Camhtdgê genoemd, waervan men zegt, dat de werekfche geleerdheit daer zoo overvloedig is, dat de menfchen dezelve magtig worden ' door flechts de lucht van die plaets inteademen:? Zoudt gij u niet fchamen , te fclirijven aen eenen man, die in zijn ganfche leven nooit den arbeid van éénen enkelen dag gedaen, ja zelfs geen éénen boom gevehl heefc; die, wie weet hoe veele jaeren, befteed heeft aen het beoefenen der Starren, der Landmeetkunde, der fteenen, en vliegen, en in het lezen van A 2 foli-



4 EERSTE BRIEF,'
folianten? die, gelijk hij ons verhaelde, gereisd heeft zelfs tot de Stad van Romen toe!
Denk eens, dat een man van Londen nae Romen gaet! - Waer wil dat Engelsen Volk niet wel henen gaen? — Een man, die het maken van zwavel bij Suvius, en de Stad van Pompejus onder den grond, gezien heeft! Zoud gij ondernemen te fchrijven aen iemand, welke geweest is te Parijs, bij de Alpen, te Petersburg, en die zoo veele iraeïe dingen in alle de oude Landen heeft bezichtigd; ja zelfs over de groote Zee tot ons gekomen is, en gereisd heeft van ons New Hampshire in het Ooften, tot ons Charles Town in het Zuiden; die alle onze Rechtsgeleerden en fchrandere luiden kent; die verkeerd heeft met zeer veele van des Koning's Volk, Gouverneurs, en Raeden , en nochtans u uitkiest voor zijnen Correfpondent, zoo als hij het noemt! . . . ik houde mij verzekerd, hij doet het niet, hij kan het niet doen, in waerlijk goeden ernst. Jakob ! gij moet dezen brief een en andermael, zin voor zin, overlezen, en Hipt toekijken, of gij 'er niet eenige boerterij in befpeurt, niet iets, dat meer dan éénen zin heeft; ja, nu ik daer op denke, man! eilieve, laet mij mij zijnen brief zien; want, hoewel gij moogc zeggen, dat ik maer een Vrouw ben, ik verftae toch nochtans vrij goed de kracht der woorden ; immers , toen ik een jong meisje was , zond mijn Vader ons nae den besten ineefler , die omftreeks ons huis te vinden
was- Hier op las zij zelve den brief zeer
oplettende; onze Leeraer was daer bij; wij kufterden toe, en wikten eiken lettergreep;
'wij



INLEIDING. 5
wij beflooten eenpariglijk, dat gij een zuiver ernftig oogmerk , zoo ais mijn pVrpjiw het noemt, moet gehad hebben, en uw verzoek fchijnt geheel welgemeend en geheel oprecht te zijn. — Maer, daerna wederom ftilftaende op het verfchil tusfehen uwen levenskring en den mijnen, overviel ons we er een nieuwe vlaeg van verbaesdheit!
Onze Leeraer nam den brief van mijn Vrouw af, en las die bij zich zeiven, nog eens over; hij deed ons bijzonderlijk letten op de twee laetfte gezegden , en wij overwogen den inhoud zoo naeuwkcurig, als ons mogelijk was.
Het belluit, toen door ons allen opgeraaekt, deed mij voornemen , om ten minden te fchrijven. -— Gij zegt, niets van mij te begeeren, dan 't geen binnen het bereik mijner kunde en onderviudinge is; dit begrijp e ik zeer wel; maer de zwarigheit is, hoe te verzamelen, in orde te fchikken, en geregeld voortedragen 't geen ik wete? — Vervolgens ftelt gij, dat brieffchrijven niets meer is, dan met elkander op het papier te praten ; 'twelk ik bekennen moet, dat mij als een geheel nieuw denkbeeld voorkwam. Wel dan (merkte onze
Leeraer hier op aen ) buurman Jakob! daer gij goed kunt praten, houde ik mij verzekerd, dat gij ook vrij wel moet fchrijven; verbeeld udan, dat Mr. F. B. nog hier is, en fchrijf eenvouwig alles, wat'gij dan aen hem zoud zeggen. Onderftel, dat de vraegen, welke hij u in zijne volgende brieven doen zal, u door hem mondeling , viva voce, zoo als wij op het Collegie pleegen te zeggen, gedaen worden; en laten dan uwe antwoorden juist beftaen in dezelfde ■A 3 woor-



6* EERSTE BRIEF,
woorden, die gij zoud gebruiken, wanneer hij bij u zat. Dit is alles, wat b\] van u eischt, en waerlijk, die taek is niet-'moeilijk. Hij is uw vriend; wie zou verlegen zijn, om aen zoodanigen man te fchrijven? fchoon hij een man is van gelecrdheit en fmaek, houde ik mij nochtans verzekerd, dat hij uwe brieven met vermaek zal lezen; zijn ze niet fierlijk, zullen ze nae het hout ruiken, en meer of min wild zijn, ik ken uwen trant, zij zullen fommige ftukken behelzen, welke hij nimmer te voren kende. Men vindt menfchen, zoo gezet op 't geen nieuw voor hun is, dat ze veele taelgebreken zullen over 't hoofd zien , wanneer ze maer onderrichting krijgen. Wij hellen allen meer of min over tot de zucht voor het uitheemfche, fchoon het ook minder waerde hebbe, dan 't geen wij zelve bezitten; en deze, verbeelde ik mij , is de reden , waarom fteeds zoo veele menfchen Italiën gaen bezoeken. Dat Land heeft dagelijks den toeloop van hedendaegfche Reizigers.
Jakob. Ik wilde wei weten, wat al fchoons en nuttigs daer te zien mag zijn, dat zoo veele menfchen alleen dat Land wenfchen te zien?
Leeraer. Ik weet het niet altewel, maer gisfe, dat hun doel is, de voetftappen optefpeuren van een weleer bloeiend doch nu verftorven Volk. Zij vermaken zich, in het befchouwen der puinhoopen van tempelen en andere gebouwen , welke zeer weinig gemeenfchap hebben met die der tegenwoordige Eeuwe, en daerom eene kundigheit mededeelen, welke nutloos en beuzelachtig voorkomt. Ik heb mij
dik-



INLEIDINC. 7
dikwijls verwonderd, dat geene ervarene Kruidkundigen of andere geleerde Mannen herwaerc overkwamen; want hier wa , dunkt mij, veel meer wezenlijke voldoening te vinden, in onder ons waertenemen de nedrige beginfelen en ruuwe ontwerpen der Maatfchappijën, hier en daer in 't ronde verfpreid, de nieuwe Grondvesten onzer Steden, en den aenleg van zoo veele pas ontgonnene Landen. Ik houde mij verzekerd, dat de fpoedige aenwasch van dit alles aengenaemer zou wezen voor den waernemer dan de verwoefte overblijffels van oude Steden, nutlooze waterleidingen, of verkwistende Kunstgebouwen.
Jakob. Uw zeggen, Leeraer! komt mij zeer aenneemlijk voor. Gae voort; ik hoore u altijd gaern praten.
Leeraer. Denkt gij niet, buurman Jakob! dat de ziel van een braef en verlicht Engelschman meer nut en verrnaek zou trekken, wanneer hij , rondsom in deze Gewesten, de oirzaeken nafpeurde, die zoo veel volk gelukkig doen worden; de onopgemerkte middelen gadefloeg, waer door wij dagelijks de uitgebreidheit onzer aengelegde Landen vermeerderen; en waernam, hoe groote bosfehen wij veranderen in aengenaeme velden, en in deze dertien Gewesten een zoo zonderling tooneel opleveren van genoeglijk beftaen enftaetkundige gelukzaligheit?
In Italiën moeten alle de voorwerpen van aendachtig onderzoek, al het bekoorlijke voor den reiziger, betrekking hebben tot oude Volken, en zeer verre voorledene Tijdperken, bewolktmet den nevel van veele eeuwen. — Hier, A 4 inte-



ft EERSTE BRIEF,
integendeel,is alles nieuw, daedlijk tegenwoordig, vreedzacm, en heilzaem. Wij hebben hier geenen oorlog gehad, die onze velden verwoestte (*); onze Godsdienst verdrukt geene belijders; wij zijn vreemdelingen van die Inftellingen der Leenbezittingen , welke zoo veele menfchen tot fiaeven maekten. De natuur opent hier haeren breeden fchoot, om geduuriglijk nieu-r we aenkomelingen te ontvangen , en hen te voorzien van voedfel. Waarlijk, ik kan immers geen partijdig Amerikaen genoemd worden, wanneer ik zegge, dat de vertooning, op deze aengenaeme tooneelen pralende, meer ftreelende en meer wijsgeerig is, dan die, welke het zien der puinhoopen van het oude Romen oplevert. Alles moet hier den opmerkzaemen Reiziger vervullen 'met de menschlievendfte denkbeelden; zijn verbeelding, in ftede van onderworpen te zijn aen de fmardijke. en nutlooze herinneringen van Staetsomwentelingen, verwoeftingen, en elenden , zal hier integendeel verftandiglijk vooruitzien op den toekomenden aenleg en verbetering van nog niet ontgonnene velden , op de toekomende uitbreiding dier geflachten , welke dit ongemeeten vaste Land vervullen en verfraeiën zul* Jen.
Daer moeten de half verwoeffce Amphithea^-rs, en de verrotte overblijffels op het een
en
(*) De onlusten, welke, bij de uitgave dezer Brieven, de Amerikacnffhe Volkplantingen beroerden , waren niei HitgebarftQrj, to@n de^ en eenige der volgend* brieven'ge» fcliOfCven werden.



INLEIDING. <J
en ander Slagtveld, het gemoed vervullen met de naergeeftigfte overdenkingen, terwijl het bezig is, met den oirfprong en de oogmerken der gebouwen, welke zich rondsom vertoonen, ende oirzaeken der bloedige veldflagen, naetefpeuren. Hier kan hij zich verlustigen in de befpiegeling zelfs der beginfels en eerfte trekken van de menschlijke maetfchappij , welke tans nergens zijn optefpeuren dan in dit deel derwerelt. Het overige der aerde is, zoo als men mij verhaeld heeft, op fommige p'aetfen te vol volks, op andere geheel ontvolkt. Verbasterde Godsdienst, Dwinglandij, en ongerijmde wetten kwellen en onderdrukken overal het menschdom. Hier hebben wij de oudewaerdigheit van onze natuur eenigermate herwonnen;, onze wetten zijn eenvouwig en billijk; wij zijn een geflacht van aenkweekers; onze aenleg is geheel onbedwongen en onbelast, en van daer is alles in eenen voordeeligen en bloeiënden ftaet.
Ik, voor mij, bewonderde liever de ruime fchuur van eenen onzer welvarende Landluiden, die zelve den eerften boom uitrooide in zijn plantagie, en de eerfte aenlegger was van zijn land, dan dat ik de afmeetingen beoefende, en de grootte zocht te bepalen van den tempel van Ceres. ik hield veel liever aentekening van de vorderende flappen dezes vlijtigen Landmans langs alle de verfchillende wegen van zijnen arbeid en pogingen, dan dat ik zou, onderzoeken, hoedehedendaegfche Kloosters in ltaliën konnen beftaen, zonder iets te doen dan zingen en bidden.
Hqe bepaeld ook hier het veld van befpieA 5 ge-



JO EERSTE BRIET,
geling wezen mogt, de tijd der Engelfche reizigers zou niet geheel verloren wezen. Het nieuwe en onverwachte gezicht onzer uitgeftrekte Landerijen, onzer fchoone rivieren, dat groote Veid van werkzaamheit, aiomine zichtbaer, dat genoegen, die vrede, waerin zoo veel Volk met elkander leeft, zou de aendacht van den waernemer tot zich trekken; want, welke moeilijkheden zich ook mogten opdoen in het voorwerp Zijner onderzoekingen, die gast vrij heit, welke hier van het eene tot 'het andere einde heerscht, zou zijne reizen in allen deele verligten en gemaklijk maken. Gelijk het alleen de oppervlakte is van den rrond, welken wij bebouwen , waar van wij dat goede verzameld hebben, 't welk we bezitten, zoo is dan ook de oppervlakte van dien grond het eenige tot hier toe bekende van deze Gewesten. Het zal de vlijt van volgende eeuwen, den ijver van toekomende ge{kchten, vorderen, eer het menschdom hier tijd en bekwaemheit zal verkrijgen, om dieper intedringen, en in de ingewanden der aerde te zoeken nae die onderaerdfche rijkdommen, avelke dezelve ongetwijfeld bevatten. Jakob-buur! wij hebben den bijftand zeer nodig van mannen, die hunnen tijd berieden tot het najagen van nutte kundigheden. Wij ontbeeren uitmuntende fcheikundigen , om onze ijzerwerkers te onderrichten, en ons de meefte verwen te leeren maken en toebereiden, welke wij gebruiken. Wij hebben hier niemand, die tot deze zaek bekwaem is. Werden 'er onder ons eenige nutte ontdekkingen gedaen, dit gefchiedt als bij geval, of ontilaet uit die rust-



INLEIDING. II
Iooze vlijt, welke het voornaeme karakter uitmaekt dezer Volkplantingen.
Jakob. Ach! kon ik mij zoo uitdrukken als gij, mijn Vriend! ik zou geen enkel oogengenblik wijfeien; veeleer zou ik greetig zijn, om een briefwisfeling te beginnen, welke mij eenige waerde zou bijzetten.
Leeraer. Gij kunt volkomen zoo goed fchrijven als gij behoeft, en gij zult fchielijk vorderen; geloof mijne voorzegging; uwe brieven zullen, ten minften, de verdienfte hebben van te komen van den rand der groote wildernisfen, drie honderd mijlen van de Zee, en drie duizend mijlen over die Zee; dit zal, ik geve 'er u mijn woord op, dit zal hun geen nadeel doen. Gij wilt eenen uwer Kinderen tot de Studie opleiden; wie weet, of Mr. F. B. u niet eenigen dienst kan toebrengen, wanneer de jongeling eens eenigen ingang moet hebben bij den Bisfchop; — Het is goed voor eenen Amerikaenfchen Landman, ook in Engeland vrienden te hebben.
Al, wat hij van ueischt,is eenvouwig;
't geen wij met malkander fpreken, noemen wij verkeering; en een briefis flechts een verkeering, in zwart en wit uitgedrukt.
Jakob. Gij overreedt mij ten eenenmaele. — al lacht hij eens om mijne boerschheit, — wel, hij zal vermaekt zijn met mijne gereede inwilliging van zijn verzoek. Van mijn kant zal alles wel gemeend zijn, de uitvoering moge dan gebreklijk wezen. Ik zal wel genoeg lchrijven; laet hem de moeite doen, om het goede van het kwaede, het nuttige van het beuzelachtige, te fchiften; laet hem uitkiezen, wat hij nodig heeft, en 't geen niet aen zijn
oog-



T2 EERSTE BRIEF,
oogmerk beantwoordt , wegfmijten ! In één woord, ik zal Mr. F. B. behandelen, nu hij in Londen is, even als ik hem behandelde, toen hij in Amerika onder dit dak was; dat is, ik zal hem het beste geven, dat ik heb, met een goed oogmerk, en op de beste voor mij mogelijke wijze.
Verre van daer , Jakob ! zeer verre van daer zelfs, (zei mijn Vrouw) uwe vergelijking ftaet mij niet aen; onze kleene woning en kelder, onze boomgaerd en keukentuin, leverden alles op, wat hij begeerde; de helft van den tijd zelfs leefde Mr. F. B. arme Man! van niets anders dan peer- of appelkoeken, of perfiken en melk. Deze dingen nu waren , zoo als God ons die gegeven had, ik en onze kleene meid deeden het overigej wij waren de Scheppers niet van dit voedfel,; wij bereidden die Hechts zoo goed en zoo zinulijk, als wij konden. Het eerfte, dat gij weten moet, Jakob! is, welke foort van v-orraed gij in u zeiven hebt, en dan — of gij uien kunt opdisfehen. — Wel, wel, Vrouw! nu hebt gij eens mis; indien ik vol was van wereltfchen hoogmoed, zou uwe beftraifmg te pasfe komen; inaer gij weet , dat ik maer weinig van dezen hebbe. Hoe zal ik weten, waer ik bekwaem toe ben, voor dat ik de proef neme? waert gij nooit bezig geweest in uw vaders huis, om de veelerleië verrichtingen der Huishoudinge te leeren en waertenemen, waer in uwe Ouders zoo geroemd werden, gij zoud een gemeene huisvrouw zijn geworden voor eenen Amerikaenfcherf Landman, en nimmer de mijne geweest zijn. Ik trouwde u, niet om 't geen gij had.,
maer



ÏNLEIDïNO.' 13
maer om 't geen gij kende; bedenkt gij niet, wat Mr. F. B. eens tot mij gezegd heeft? hij beduidde mij, dat de kunst van fchrijven juist gelijk ftaet met alle andere kunften, daer in, dat ze verkregen wordt door heblijkheit en door volharding. — Dit is eene gewisfe waarheit (zei onze Leeraer ); hij, die eiken dag eener weeke eenen brief fchrijft, zal zaturdags bemerken , dat de zesde veel gemaklijker uit zijn pen vloeit dan de eerfte. Toen ik het Leeraerampt eerst begon, en eenen aanvangmaekte, met het woord te prediken, Hond ik doorgaens bedremmeld ; was dor en droog ; mijn gemoed was als een verzengde grond, die niets, ook geen onkruid, voortbrengt. Door denzegen des Hemels en mijnen aenhoudenden ijver in oe^ fening werd ik rijker in denkbeelden, fpreekwijzen, en woorden; dit nam meer en meer toe, en nu kan ik onbelemmerd prediken over eiken Texst , welke mij voor de gedachten komt. Zoo zal het u ook gaen, buurman Jakob ! begin daerom zonder toeven ; en de Brieven van Mr. F. B. konnen u ook van veel dienst zijn; hij zal, ongetwijfeld, u 'in veele zaken onderrichten ; want Correspondentie beftaat in weerkeerige briefwisfeling. Laet uw mistrouwen van u zeiven varen, en ik zal mijn best doen, om u te helpen, wanneer ik eenigen tijd hebbe. -— Weldan, zeideik, ik heb befloten, uwen raed tê volgen ; mijne brieven zullen niet verzonden worden , en ik zal 'er geene ontvangen, of gij en mijne Vrouw zullen die lezen; Vrouwen zijn nieuwsgierig, zjj willen gaern de geheimen heurer Mannen 'weten; en dit zal het eerfte niet zijn, 't welk ik
aen



t4 E ERSTE B R I E ï,
aen ulieder eenpaerig oordeel ten toetfe geve. Wanneer gij bij ons komt eeten, zullen deze brieven het laetfte gerecht op den tafel wezen. — Zij zullen geenzins het minst fmaeklijke zijn, (antwoordde de goede man). De natuur heeft u een vrij goed deel van verftand gegeven, en, geloof mij, dit is eene haerer beste gaven. Zij voorzag u daarbij met eene doordringendheit van oordeel, welke u in ftaet fielt, om gewigtige zaken naeuwkeuriglijk te onderfcheiden, en met eene kracht van verbeelding, die u vlug doet denken; dikwijls haelt gij nuttige leeringen uit voorwerpen, waer bij nimmer iets daer van in mijnen geest opkwam; gij hebt veel op met befchrijvingen, en uw tekenpen, dit verzekere iku, is gansch niet Hecht voor eenen Landman; gij fchijnt die zonder moeite te gebruiken; uwe ziel is't geen we in Tak Collegie een Tabula ra/a plegen te noemen, waerop zich al, wat men wil, met fterke indrukken gemaklijk laat zien. Ja, mijn goede buur! had gij half zoo veel opvoeding genoten als Mr. F. B. gij zoud een zeer waerdig Correfpondent wezen. Ondertusfchen zult ge misfchien een aengenaemer Brieffchrijver zijn'in uwe eenvouwige Amerikaenfche kleeding, dan wanneer ge waert omhangen geworden met alle de tabbaerden van Cambridge. Gij zult hem meer of min voorkomen gelijk een onzer wilde Amcrikaenfche gewasfehen, onregelmatig weelig in derzelver fpruiten, die aen eenen Europischen Schoolgeleerden welligt kwalijk geplaetst en nutloos zullen voorkomen. Al is onze grond nog niet zeer aenmerklijk van wegen het voortrefüjke zijner vruchten, die weelige fpruiten zijn nochtans



INLEIDING. 15
tans fterke bewijzen van vruchtbaerheit, welke alleen beteugeld en verbeterd moet worden door eene met den tijd vorderende kennis. Het valt gemaklijker, het overtollige aftefhoeiën, dan het gebrekkige te vervullen. Ik zoeke u niet te vlijen, Jakob'-buur! vlijerij is geheel ongepast voor mijn Karakter, en dus moogt gij gerust geloven, wat uw Leeraer u zegt. Ware ik in Europa , ik zou weldra moede worden van het aanhoudend zien van bij latwerk opgeleide boomen, net gefchorene heggen, en kaboutermannetjes van Vruchtboomen. Maer vertoon gij op het papier aen Mr. F. B. eens eenige wilde Amerikaenfche Karfenboomen, gelijk de natuur die hier vormt, in al hunnen onbeteugelden groei, in al de breedte van hunne wijd uitloopende takken en verre verfpreide fpruiten; — laet hem zien , dat alles hier , fchoon nog gelijk aen onvoldragene vruchten, echter fterk groeit en toeneemt. In één woord, waerom zou het eenen Landman niet vrijftaen, zoo wel gebruik temaken van zijne zielvermogens als andere ? of zou een man , die moet arbeiden, daerom niet mogen denken"? en, indien hij nuttiglijk dacht, waerom zou hij, in zijne uuren van rust, zijne gedachten niet op het papier mogen zetten? Ik heb meenig eene goede Leerreden ontworpen, terwijl ik achter den Ploeg liep ; de oogen behoeven dan niet bepaeld te zijn op eenig bijzonder voorwerp, en laten het gemoed vripïjk open voor den invoer van veele nutte bedenkingen. Deze oefenende oogenblikken worden nieg enoten onder 't geraes der fmits- of timmermans - wkjkels, maer als we in ftille
een-



iC EERSTE BRIEF,
eenzaamheit het Land bebouwen, en al pein» zende arbeiden langs de geurige voorens onzer laege landen, door geene fteenen of Hompen verhinderd, daer is het, dat de gezonde uitwaeffemingen der aerde onze geeften verlevendigen, en medewerken, oni ons denkenskragt inteblazen; alle andere verrichtingen van ons beroep zijn ftrenge vermoeiïngen in vergelijking dezer heilzaeme bezigheit ; van al het werk, dat mijne boerderij vereischt, is ploegen het vermaeklijkst, om dat ik dan denken kan terwijl ik werke ; mijn ziel heeft dan tijd cn gelegenheit; mijn arbeid is dan eene aengeboren heblijkheit [ injlintl ] , even zoo wel als die mijner paerden; daer is geenerlei verfchil tusfchen ons in ons onderfcheiden deel aen dat werk; het eene houdt de vooren, terwijl het ander die vermijdc; aen het einde van mijn veldkeerenzeom links of rechts, naer dat .hun belast wordt, terwijl ik, als zonder opmerking, denploeg houde enftuure, voor welke zij gefpannen zijn. — Begin dan uwe briefwisfeling, Buurman! en houd aen; de zwarigheden zullen verdwijnen , als gij 'er aen toe komt ; weldra zult ge over u zeiven verbaesd ftaen; wanneer gij te rug ziet, zult gij zeggen , zoo als ik dikwijls bij mij zeiven gezegd hebbe: ,, Ware ik befchroomd gebleven, ik was "nooit zoo verre gekomen". Zoud gij alleen uwe fteenachtige bovenlanden bebouwen en den fchoonen rijken grond vejwaerloozen, welke voor uw deur ligt? Had gij nooit een proef genomen, zoo zoud ge nimmer uwen ploeg hebben leeren maken en verbeteren. Het zal geen gering vermaek zijn
voor



t n r. e ï d i n e. if
voor uwe kinderen, naderhand te vertellen, dat hun Vader niet alleen een der vlijtigile Land* luiden van dezen oord, maer ook een der bes* te Schrijvers was. Als gij eens begonnen hebt, doe dan, gelijk wanneer gij uw zomer - braekland begint te roeren; bepeins niet zwaermoedig, hoe veel 'er nog te doen is, maer zie, wat gij al hebt afgewerkt. Zou dan, buurman Jahob! volg mijn ra;d, het zal wel gaen met u; ik ben verzekerd, het zal. — En denkt gij dit waeriijk, Sir? (*) Uw raed, di^n ik lang gevolgd oen, weegt veel bij mij; ik gelove inderdaad, dat ik met het eerfte vaertuig atn Mr. F. B. moet fchrijven. ■ Indien gij volhardt met een zoo dwaes ftout man te zijn (zeimijn Vrouw), laet het dan, bidde ik u, eendiep geheim blijven onderons. Indien men eens van buitenom hoorde, dat gij fchreef aen eenen grooten en rijken man te Londen, zou 'er geen einde van praten zijn bij het Volk; fommigen zouden verzekeren , dat gij 'er u op toelegt , om een boekfehrijver te worden; anderen zouden voorwenden , zekere groote veranderingen te voorzien in het welvaren van uw huisgezin; deze zou dit, die weder wat anders zeggen; wie nu wenscht, het onderwerp van openbaer gefnap te worden? Overweeg deze zaek wel, Jakob! eer gij begint, — bedenk, dat een groot deel van uwen tijd, en van uwen goeden naem, als ik het zeggen mag,
hier
{*) Ik behoude hier het Engclfcbc Sr) om dot ons mijtt Heer', niet zoo gemeenzaam is, als d;t woord bij hun, -en wij hebben 'er geen ander woord voor; vekt.
B



18 EERSTE BRIEF*
hier mee gemoeid is. Al fchreef gij zoo goed als Vriend Edmund, wiens voordellen ik dikwijls las in onze papieren, dan zou dit nog even het zelfde blijven; gij zoud even zeer befchuldigd worden van verwaendheit en trotfche denkbeelden, die aen uwen ftaet niet pasfen. Onze Overfte \_Colonel~] zou dikwijls hier komen, om te weten, waerover gij toch zoo veel buiten 's Lands te fchrijven hebt. Sommige zullen zich verbeelden , dat gij een Lid der Vergaderinge of een der Overlaeit zoekt te worden, 'twelk God verhoede! en dat gij aen des Koning's luiden veelerleiè'dingen overbrieft. In ftede van in goeden reuk te zijn , gelijk nu , en in vrede te leven met de geheele werelt, zullen onze gebuuren vreemde vermoedens vormen. Ik heb liever, dat wij zijn die wij zijn , noch beter noch erger dan de rest van ons Landvolk. Gij weet, wat ik meene , fchoon het mij leed zou doen, u te beroven van eene eerlijke uitfpanning. Derhalven, gelijk ik gezegd heb , laet het een zoo groot geheim zijn, als of het eenige zwaere misdaed was; de Leeraer , ben ik verzekerd, zal het niet verbreiden ; wat mij betreft, al ben ik een Vrouw, ik weet nochtans,- wat het is, een huisvrouw te zijn. — Ik wil niet, Jakob'. dat gij zoud doorgaen voor 't geen de werelt een Schrijver noemt; neen, zelfs niet voor een zak vol goud , zoo als men zegt. Uw Vader ging u voor als een openhartig eerlijk man, die flipt op alles pastte ; hij was 'er een van ja en neen, van weinige woorden ; al. wat hij behartigde, was zijn boerderij en zijn werk. Ik weet niet, waer gij deze liefde voor de pen van daen hebt.
Had



INLEIDING. X$
Had die goede man zijnen tijd doorgebracht, met gins en derwaert brieven te zenden, hij zou u deze fchoone plantagie niet, vrij van fchulden, hebben nagelaten. Alles, wat ik zeg, is welgemeend; dat groots-volk over zee mag fchrijven aen hun eigen luiden , omdat deze niets anders te doen hebben. Die Engelfchen zijn een vreemd Volk; om dat zij konnen leven van 't geen zij noemen Bank-brieven , zonder te werken, zoo meenen zij, dat alle menfchen even zoo konnen leven. Dit fchoone Land zou nooit ontgonnen en gezuiverd zijn met zulke brieven. Waarlijk , toen Mr. F. B. hier was, en u zag zweeten, en zoo veel werk doen , vertelde hij mij dikwijls , dat de Amerikaenen zeer veel harder arbeiden, dan de Engelfchen in hun Land. Want daar, zei hij ons, hebben ze geen boomen omvertehouwen , geen heiningen te maken,geene negers tekoopen en tekieeden; maar, — ik denk 'er nu om , wanneer zult gij hem de gewasfchen zenden, die hij befproken heeft ? — Dan, of fchoon ze geene hoornen hebben uitterooiën, zij hebben, zegt :inen, goud in overvloed, want zij rapen en fchrapen het van alle oorden, verre en nabij. Ik heb dikwijls van mijn Grootvader hooren verhalen, hoe men daar van fchrijven leven kan. Met het fchrift zenden zij deze lading nae ons, die nae de West, en eene andere nae de Oostindiën. Maer gij weet, Jakob: dat wij met geen fchrift den fmit, den Leeraer, den wever, den klesrenmaker, en den Engelfchen winkelier betalen konnen. Evenwel, terwijl gij een man zijt, die vroeg in de weer is, volg £ 2 uw



*° EERSTE SEIE P.
uw eigen neigingen; gij hebt eenige rust van noden, dit wete ik, en waerom zoud gij dien rusttijd niet doorbrengen , zoo als u best aenftaet. - Maer met dit al , laet het een groot geheim zijn; hoe zoud gij het konnen verdragen, dat men u in onze Landvergaderingen den man van de pen noemde? Indien dit uw ontwerp eens bekend werd, zouden de reizigers , in 't voorbijgaen , op ons huis wijzen, en zeggen, „ hier woont de fchrijvende boer"; beter is het, hen, gelijk gewoonlijk, te hooren opmerken,, hier woont dat zeer welvarende huisgezin, 't welk nooit een _mael eeten of eenige ververfing weigert aen iemand, welke daer in treedt. — ziet, hoe vet en welgekleed deze negers zijn! "
Dus, mijn Heer! nebbe ik u een onopgefmukt en openhartig verhael gegeven van het gefprek, 't welk mij bepaelde, om uwe uitnodiging aantenemen. Ik oordeelde het nodig, dus te beginnen, en u in deze geheime beginfelen toetelaten, ten einde gij mij in 't vervolg niet eenigermate mogt befchuldigen met eenige verwaende zelfverbeelding. Gij ziet duidlijkde beweegredenen, welke mij hebben aengezet, om een begin te maken, de vreze , welke bij mij gehuisvest heeft, en de gronden, op welke mijn mistrouwen gegrond was. Ik heb nu niets te doen, dan mijn taek voorttezetten. - Gedenk, dat gij mij mijne onderwerpen moet opgeven , en over geene andere zal ik fchrijven, op dat gij mij niet moogt befchuldigen over eene onverftandige keuze, -r Hoe onnaeuwkeurig ook mijn ftijl, hoe
on-



INLEIDING. 21
onbeoeffend mijn fchrijftrant, hoe beuzelachtig mijne waernemingen u ook in 't vervolg mogen voorkomen, wees verzekerd, dat ze alle de echte vruchten zijn van mijnen geest; en ik hope, dat ze uit dien hoofde aengenaeui wezen zullen. Gedenk , dat gij den grond gelegd hebt tot deze briefwisfeling ; gij weet wel, dat ik noch wijsgeer, noch'ftaetkundige, noch Godgeleerde , nolbh natuurkenner ben, maer een eenvouwigc Landman. Hierom vlyë ik mij, dat gij mijne brieven ontvangen zult als ontworpen , niet volgens de regelen der geleerdheit, waer van ik een volkomen vreemdeling ben, maer volgens de onbedwongene indrukken, welke mij ieder onderwerp, zal inboezemen. Deze is de. eenige regel, welken ik in ftaet ben te volgen; de regel, dien de natuur zelve mij heeft aen de hand gegeven; dit was ook de affpraek, welke ik met u maekte, en waer meé gij zoo zeer ingenomen feneen te zijn.
Had gij den ftyl der geleerden, de bedenkingen van den Patriot , de navorfchingen van den ftaetknndigen, de juiste waernemingen van den natuurkundigen, het aengenaem bekleedfel van den man van fmaek , begeerd , waerlijk gij moest u dan vervoegd hebben bij eenige dier mannen van letteren , waer van onze fteden rijklijk voorzien zijn. Maer , naerdien gij integendeel, en om welke reden wete ik niet, wenscht, briefwisfeling te houden met een Landbouwer, een eenvouwig burger, zoo moet gij dan nu ook mijne brieven aennemen, zoo goed en zpo Hecht ze wezen mogen.
B 3 ' TWEE-



22 TWEEDE BRIEF; OVER DEN TOESTAND dlZ.
TWEEDE BRIEF.
DE TOESTAND, GEWAERWORDINGI.N, EN VERMAEKEN VAN EENEN AMERIKAENSCHEN LANDMAN.
J^aer gij de eerfte verlichte Europeer zijt, waer mee ik ooit het genoegen had, gemeenzaem bekend te worden., zal het u niet verwonderen, dat ik, ingevolge uwer ernftige begeerte en mijne belofte , mij bezorgd toone, om de vriendfchap en briefwisfeling met u in ftand te houden. Uit uwe berichten ontdek-' te ik, dat'er een wezenlijk verfchil plaets heeft tusfchen uwen Landbouw, levenswijzen, en gewoonten met de onze; alles is naer de plaets gefchikt; konden wij de voordeden genieten van den Engelfchen Landman, wij zouden veel gelukkiger weezen , maer deze wensch, zoo als veele andere , fluit eene tegenzeglijkheit in zich; en konden de Engelfche Landluiden eenige dier voorrechten hebben , welke wij bezitten, zij zouden de eerfte in hunne foort zijn op de werelt. Ik zie, dat in alle Maatfchappijën goed en kwaed gevonden wordt, en dat het ijdel is, eenigen plek gronds op den aerdbodem te zoeken, waer dit mengfel geen plaets heeft. Ik beruste daerom wel voldaen ju mijn deel, en danke God, dat het mij te beurt gevallen is, een Amerihaenfche Planter te worden, en niet een Rusfiiche boer .of een
Land-



VAN EEN AMERIKAENSCHEN LANDMAN 2J
Landman in Hongarijën. Ik zeg u vnendhjk dank voor het bezef, hoe akelig, *t welk gij mij hebt meegedeeld van hun lot entoeftand; uwe aenmerkingen hebben mij bevestigd in de juistheit mijner denkbeelden, en ik ben nu gelukkiger dan ik mij zeiven te voren aenzag. Hec is vreemd, dat de elende, in andere befchouwd, voor ons een wezenlijk goed oplevert , fchoon ik verre ben, van mij te verheugen, in te hoorcn, dat 'er menfchen in de werelt zijn, zoo door en door elendig; zij zijn ongetwijfeld even onfchuldig, vlijtig, en werkzaem, als wij zijn. Hard, voorwaer, is hun lot, in veroordeeld te zijn tot eene llavernij, erger dan die onzer negers. Nochtans, toen ik jong was, voedde ik eens eenige gedachten, om mijn plantagie te verkoopen.* Zij leverde, dacht mij, eene dorre herhaling voor mij op van denzelfden arbeid en dezelfde geneugten. Den eerden hield ik voor verdrietig en zwaer, de laetfte weinige en fmaekloos; maer, toen ik mij zeiven ging befchouwen als ontbloot van mijne woning en Landerijen , vond ik de werelt zoo groot, en ieder plaets zoo vol, dat ik begon te duchten, of 'er wel plaets voor mij wezenzou. Mijn plantagie, mijn huis, mijn fchuur vertoonden zich voor mijne verbeelding als voorwerpen, waer van ik geheel nieuwe denkbeelden vormde; deze waren meer van kracht dan te voren. Waerom, zei ik, zou ik mij zeiven daer niet gelukkig achten, waer mijn Vader zulks te voren was? Hij liet mij, 't is waer, geen goede boeken na; hij gaf mij in de opvoeding niets anders dan de kunst van lezen B 4 eo



*4 TWEEDE BRIEF; OVER DEN TOESTAND eflZ.
en fchrijven ; maer hij liet mij een goede plantagie na en zijn ondervinding; hij liet mij die zonder fchulden , zonder cenig foort van moeilijkheden, waer meé ik had te kampen. Ik trouwde, en dit bracht mij tot een volkomen genoegen met mijnen toeftand; mijn Vrouw gaf op eens een vrolijk en vermaeküjk gelaet aen mijn huis; het kwam mij niet langer zoo donker en eenzaem voor als weleer; wanneer ik in mijne velden ging werken, werkte ik met meer vaerdigheit en levendigheit;'ikgevoelde, dat ik niet arbeidde voor-mij zeiven alleen , en dit moedigde mij fterk aen. Mijn Vrouw }.w im dikwijls met haer breiwerk in de handen o ider de fchiduw der boomen zitten, priizend^ d • rechten geiijkheit mijner voorens, en <Je e rzaemheit mijner paerden; dit deed min hirt van genoegen zwellen; dit maekte alles he der en yennaeklijk, en het fpeet mij, da: j< niet eerin 't huwhjk getreden was. Ik b Vond mij zeiven gelukkig in mijnen nieuwen toeftand, en waer is een ftaet, welke een ^a.ter ftelfel van geluk kan opleveren, dan die vin eenen Amerikaenfchen Landman , in 't bezit der vrijheit van daden en vrijheit van dei km, cn levende onder eene Regeering , welke maer weinig van ons afvordert? Ik heb niets optebrengen dan een weinig koon voor mijn land, en e n kleene fchatting aen mijnen Kon ng , en dit doe ik getrouw en met betaemiijk onizuch; voorts kenne ik geenen anderen Landheer , dan den Heer van alle Landen, wien ik m me oprechtte dankbaerheit- betuige. Mijn Yader |ieeft ra,ij nagelaten drie honderd één
en



VAN EEN AMERIKAENSCÖEN LANDMAN. ljf
en zeventig Gemeten (*) lands , zsven en veertig van welke goeden Hukken weiland zijn , een uitmuntenden boomgaerd , een goed huis , en een fterke fchuur. Het is mijn pligt, te bedenken , hoe gelukkig ik ben , dat hij leefde, om alle deze goederen te bouwen en te betalen; wat toch is de arbeid, dien ik te doen hebbe, wat zijn mijne moeiten, in vergelijking der zijne ? daer hij alles doen moest van het omhouwen van den eerften boom af tot het voltooien van zijn huis toe? Ieder jaer flachte ik van 1500 tot 2000 ponden fpek, 1200 ponden rundvleesch, en een half dozijn goede hamels in de herfst; mijn vrouw heeft altijd een goeden vooraed van vogelen ; wat kan ik meer wenfchen ? mijne negers zijn vrij trouw en gezond ; door een vlijtigen en eerlijk doorgebrachten Jangen levensloop heeft mijn Vader den naem nagelaten van een braef man. Ik heb alleenlijk zijn weg te betreden, om, even als hij, een braef en gelukkig man te zijn. Ik wete genoeg van de wetten, om mijne belangen, omtrent mijne eigendommen, te behartigen, en vreze niet voor heure kracht. Deze zijn de groote trekken van mijnen toeftand; maer, daer ik veel meer kan gevoelen, dan ik in ftaet ben uittedrukken, wete ik naeuwlijks, hoe nu voortte-
gaen.
(*) Een Acre of Gemet wordt gerekend op 43560 vierkante Engelfehe voeten, en verfchilt niet zeer veel met een halven Rhijnlandfchen morgen ; zco dat onze Brieffchrijver nabij honderd en ta^tig morgen Lands, en daer ontler ruim twintig morgen weiland, volgens de Rhijnlandfche, fliaet, bezeten heeft. viRt.
B S



2,6 TWEEDEN BRIEF;OVER DEN TOESTAND enz.
gaen. Wanneer mijn eerfte zoon geborea was, werd het geheele beloop mijner denkbeelden en uitzichten oogenbliklijk veranderd ; nooit was 'er eene bekooring, die zoo fchielijk en zoo fterk werkte; ik hield op., met mijne verbeelding in de wijde wereld om te zwerven;. mijne uitziehten hebben zich federd niet buiten de grenzen van mijn Landgoed verbreid; en alle mijne voornaemfte geneugten loopen nu binnen dcszelfs enge paelen als in een middelpunt te faemen; maer daer is teffens niet ééne oezigheit van mijn beroep, waer in ik geen voedfel vinde tot eenige nutte bedenkingen.
Deze was, onderftelle ik , dereden, waerom gij, hier zijnde, gewoon waert, mij, in uwen fijn befchaefden ftijl, te noemen den Landman van gevoel; maer hoe grof moet dat gevoel, moeten deze hier door bedoelde gewaerwordingen, zijn in hem, die dagelijks den byl in de hand heeft, of den ploeg houdt? hoe veel fijner die integendeel van den Europeer, wiens verftand beoefend is door opvoeding, voorbeeld , boeken, en alle andere bijkomende voordeelen! Ik zal nochtans die gewaerwordingen zoo goed befchrijven, als mij mogelijk is, en dus aen uw ernftig verzoek voldoen. Wanneer ik het oog vestige op mijne Vrouw, daer zij bij 'en haert aen mijne zijde zit te fpinnen, te breien, te floppen, of ons kind te zoogen , kan ik geene bel'chrijving geven van de Veelerleië aendoeningen van liefde, van dankbaerheit, van ftreelende zelfvoldoening, welke in mijn hart woelen, en dikwijls tegen wil en dank in traenen uitvloeien. Ik gevoel de nood-
zack-



VAN EEN AMERIKAENSCHEN LANDMAN. 27
zaeklijkheit, het zoet vermaek van mijn post waertenemen, den post van eenen man en eenen vader, met eene oplettendheit enjuistheit, welke mij een gegronde verwagtinggeeven van; welvaren. Deze aengenaeme beeldtenisfen, 'tis waer, vervliegen met den rook mijner pijp, maer, fchoon ze uit mijn verftand verdwijnen, de indruk, welken zij gemaekt hebben op mijn hart, is onuitwisbaar. Wanneer ik met het jonge kindje fpeele, loopt mijne warme verbeelding voor uit, en ftelt mij weldra zijn toekomende geaertheit en lichaemsftaet bij voorraed v*or oogen. Ik zou gaern het boek van het noodlot openen, en weten, op welke bladzijde zijne'beftemining is afgefchetst; ach! waer is de Vader, die in ftaet is , om de helft der gedachten te omfchrijven, welke zijn hart doortintelen in deze ©ogenblikken van vaderlijke verrukking ? — waerlijk, ik kan niet. — Dan wederom zorge ik voor de gezondheit van die geene, welke mij zoo dierbaer zijn geworden, en in derzelver ziekten moet ik ftrenglijk boeten voor de vreugde, welke ik ondervond, terwijl zij gezond waren. Wanneer ik eens elders henen gae, het is altijd onwillig. Nooit keereik weder te huis, zonder zekere ftreelende aendoening te gevoelen, welke ik dikwijls als nutloos en dwaes bedwinge. Trede ik op mijne eigene landerijen, dan verheft het heldere denkbeeld van eigendom, van uitfluitend recht, van onafhanglijkheit, mijn gemoed. Kostbaere grond! (zegge ik bij mij zeiven) hoe zonderling is de gewoonte of wet, welke u beftemde , om den rijkdom uittemaken van den eigenerfden? wat zouden wij Amerikaenfche
Land-



%% TWEEDE BRIEF ; OVER DEN TOESTAND enz.
Landluiden zijn zonder het onderfcheidén bezit van dien grond? deze voedt,, deze kleedt ons van dezen trekken wij zelfs eenen grooten' overvloed, onze beste fpijze, onze ftnaeklijke drank , ja zelfs de honig onzer bijen komt van deze bevoorrechte plek gronds. Geen wonder, dat we zoo veel met het bezit daer van ophebben; geen wonder, dat zoo veele Europeërs, die nimmer hebben konnen zeegen, dat zoodanige ftreek lands de hunne was den Oceaen overfteken, om dit geluk in daed' en waerheit te genieten. Deze weleer, woeste grond is door mijn Vader omgekeerd tot een aengenaeme plantagie, en heeft, ter beantwoordinge daer van, alle onze rechten bevestigd; daer op fteunt onze rang, onze vrijheit, onze magt als burgers, ons aenbeïang als ïnwoonders van deze oi die Landftreek. Deze denkbeelden, ik moet het bekennen, voedeik altijd met vermaek, en ftrekke die zoo verre uit, als de kracht mijner verbeeldinge toelaet; want deze is, 't geen genoemd mag worden, de waere en de eenige Wijsbegeerte van eenen Amerikaenfchen LandiBan. Ik bidde u, lach niet met m j,_ ?b gij eenen kunstloozen Landbouwer ziet uitweiden in ofe eenvouwige trekken van zijne:: IceXtrantj ge* denk, dat gij het hebt gevorcer:!; en daerora pog-'ik in oprechtheit, doch mei mistrouwen van mij zeiven, mijne gewaciwordineen op het fpoor te volgen; maer ik kan u die niet alle vermelden. Dikwijls , als ik mijne laege gronden ploeg, zette ik mijn kleenen jongen op een ftoeltje, vast gemaekt aen het hout van mijnen ploeg, — deszelfsbe-
we«



VIN EEN AMERÏKAENSCHE LANDMAN E(J
weging en die der paerden vermaekt hem, — hij is volmaekt gelukkig, en begint te frappen. Als ik op het handvatfel leune, komen 'er een geheele meenigte van verfchillende gedachten in mij op. Ik doe nu, (zegge ik) voor hem, 't geen mijn Vader eertijds voor mij deed; ach! wilde God hem doen leven, om eens hetzelfde te doen met dezelfde oogmerken, wanneer ik oud en afgeleefd zal zijn! Ikbefpaere zijne moeder eenige onrust, terwijl ik hem bij mij hebbe; de geurrijke vorens wekken door haere uitwaesfemingen zijne geeften op, en fchijnen het kind vrij wat goed te doen, want hij ziet 'er glanziger en frisfer uit, fins ik begonnen hebbe, dus met hem te doen; kan 'er ooit meer vermaek, meer waerde, en deftigheit worden bijgezet aen deze overoude bezigheit? De Vader, dus met zijn kind ploegende, om zijn huisgezin te voeden, doet voor niemand onder dan voor den Keizer van China, ploegende, om een voorbeeld te geven aen zijn Rijk.
Wanneer ik in den avond door mijne laege Landen huiswaert keere , ftae ik verbaesd over de duizenden van kleene diertjes, welke ik zie danfen in de ftraelen der ondergaende Zonne. Ik wist te vooren naeuwlijks, dat zij beftonden; zij zijn zoo kleen, dat het moeilijk valt, hen onderfcheidén te zien, en bedienen zich zorgyuldiglijk van dit korte tijdperk inden avond, zich niet durvende wagen in den gloed onzer middagzonne. Nooit zie ik een eij op mijn tafel brengen , of ik geve mij, niet zonder aendoening, over aen het denkbeeld der wonderbaere verandering, die het buiten mijne gulzig-



lO TWEEDE BRIEF ; OVER DEN TOESTAND enZ.
zigheit ondergaen zou hebben. Het zou weiligt een nutte en fiere klokhen zijn geworden, die, haere kuikens met wakkere zorg geleidende, veele Vrouwen beschaemt ; of misfchien een haen, pronkende met de glansrijkst grootfche veders, fterk verknocht aen zijne gade, ftout, dapper, en begiftigd met een aengeboren drift engeaertheit, waer in zich gedachten , geheugen, en alle de onderfcheidende trekken der menfchlijke reden meer of min fchijnen tevertoonen. — Ik zie nooit, zonder verwondering , de vruchten en bladen mijner hoornen afvallen in den herfst, en de nieuwe botten in de lente zwellen. - De fchranderheit dier dieren , welke langen tijd bewoonders mijner Plantagie geweest zijn, verbaest mij; fommige hunner fchijnen zelfs den mensch in geheugen en fchranderheit voor bij te fnellen. Ik zou zonderlinge voorbeelden hier van konnen opgeven. Wat toch is die ingefchapen aert [inftinct~], welken wij zoo verachten, en van welken ons geleerd wordt, een zoo vernederend denkbeeld te voeden? — Mijne bijè'n trekken mijne verwondering boven alle de andere bewoonders mijner Landgoederen; ik ftae verbaesd te zien, dat 'er niets beftaet, of het heeft zijnen vijand ; de eene foort vervolgt de andere, en leeft daer van ; ongelukkiglijk zijn onze Koningvogels de verwoefters dezer vlijtige diertjes; maer aen den anderen kant bevrijden deze vogels onze velden van de plondering, welke de kraeiën daer anders aenrichten, terwijl ze deze, in de vlugt ,met eene groote wakkerheit en verbazende behendigheit nazetten. Dus, door twee ftrijdige
beweeg-



VAN EENEN AMERIKAEN5CHEN LANDMAN 3t
beweegredenen geflingerd, heb ik langen tijd den trek wederftaen, om deze vogels te dooden , tot aen dit laetfte jaer , wanneer mij' dacht, dat ze te fterk toenamen, en dat mijne infchiklijkheit te verre gegaen was; het was op den zwermtijd, wanneer zij alle kwamen , en zich op de naest bij zijnde bomen plaetften, van waer zij die bijen kwamen opinappen,. die beladen van de velden wederkeerden. Dit deed mij befluiten, om 'er zoo veel van te dooden,als ik kon, en ik was zoo gereed om te fchieten, wanneer een tros bijen, zoo groot als mijn vuist, uit een der korven komende, op eenen der vogelsaenviel, en hem waerfehijnlijk flak, want hij begon terftond te fchreeuwen , en vloog weg; niet, gelijk te voren in 't wilde heen en weer j maer in een rechte ftreek; hij werd gevolgd door de zelfde ftoute bende tot op eenen aenmerklijken afftand; maer deze , zich ongelukkiglijk te zeer van de overwinning verzekerd houdende, liet haere vorigeflagorde varen, en fcheidde zich van een ; door welken onbedachten ftap zij die door vereeniging verworvene kracht verloren, waer meê zij den vogel op de vlagt gejaegd hadden, Deze, haere wanorde bemerkende, keerde terftond om, en fnapte zoo veele op als hij begeerde, ja had zelfs de onbefchaerndheit van te gaen zitten op den zelfden tak, van welken de bijé'n hem verdreven hadden. Ikfchoot hem dood, en terftond opende ik zijn krop , halende uit den zeiven 171 bijen; deze lag ik op een wittte lap in de zon-, en tot mijne groote verbaesdheit kwamen 54 weder bij, maekten zich «elve fchoon,
,ea



'JE fwEEDE BRIEF ; OVER DEN TOESTAND «12,
en keerden vol blijdfchap te rug nae de korf; waer zij mischien heure makkers een verhael gaven van een zoodanig wedervaeren en uitkomst, als ik niet gelóve, dat ooit acn Amerikaenfche bijen wedervaeren was! -. Ik trekke vrij wat vermaek uit de kwakkels, die mijne plantagie bewoonen; zij betalen mij , door heur veelerlei gezang en zonderlinge camheit, rijklijk voor de onfchendbaere herbcrgzaemheit, welke ikbeflendig aen haer in den winter oefene; in ftede van trouwlooslijk mijn voordeel 'te doen met heure groote en treffende verlegenheit, wanneer de natuur haer niets aenbiedt dan een bar veld, algemeen met fneeuw bedekt, wanneer onweerftaenbaere behoefte haer dwingt, om aen de de deuren van mijn fchuur te komen, laet ik haer ongemoeid ▼oedfel zoeken, en het is geen der minst aengenaeme vertooningen, welke dit akelig jaergetij oplevert, als ik die fchoone vogels, door honger tam gemaekt, onder mijne fchaepen en overige vee vermengd zie, zoekende in rust naedeweingigekleene en magere graenkorrels, die zonder haer ligtlijk nutloos worden en verloren zouden gaen.
Ikbrengevoor haer dikwijls in die hoeken van mijn erf, daer de dwarlwinden niet toelieten, dat de fneeuw bleef liggen, zoo wel kaf als graen , het laefte, om haerte fpijzigen, maer het eerfte , om te verhoeden, dat huere tedere pootjes niet aen den grond vast vriezen, zoo als ik dikwijls gezien heb, dat gebeurde. Ik wete geen geval, waerin de zonderlinge wreedheit der menfchen zoo fterk blijkt, dan in het vangen en vermoorden dezer fchadelooze vogels



VAN EENEN AMERIKAENSCHEN LANDMAN» 33
ïn dat harde jaergetijde. Mr * * *, eene der vermaerdfte en ongemeenfte Landluiden, dewelke immer eer gedaen hebben aen de Landjlreek van Connecticut, heeft, door zijnen tijdigen en recht menschlijken bijftand, dit geflacht in eenen harden winter bewaerdvoor een volkomen verdelging. Zij kwaemen het ganfche gewest door om 't leven; rfien hoorde in de volgende lente nergens hun vermaeklijk gefluit , dan alleen op het Landgoed van dezen man; en wij hebben het zijner weldadige zorge te danken, dat wij nog hun gezang mogen hooren Wanneer den ftrengheit van den winter al mijn vee als moedloos maekt , past geen ■ Landman het zelve op met meer vermack, dan ik doe ; deze is een dier pligten , welke verzoet worden door het redelijkst genoegen. Ik vermaeke mij, in het befchouwen van deszelfs verfchillende geaertheden, werkzaemheden, en van de veelerleië uitwerkfels der aengeboreneeigen'fchappen,nu fterkaengeprikkeld door de kracht van den honger. Ik fpeure de verfchillende neigingen en de ongelijke uitwerkfels nae der driften, welke even gelijk zijn met die der menfchen ; de wet is juist voor ons, 't geen ik voor deze dieren ben op het plein bij mijn fchuur; een breidel en teugel, dat ze niet te magtig of te gulzig worden en dus denvreesacli> tigen en zwakken onderdrukken. Zij, die hunner meer derheit bewust zijn, dringen altijd, om denaeften te benadeelen; onvoldaen met hun deel, zwelgen ze dit gulzig in, om dat van andere ook te konnen wegnemen, indien men hier voor geen zorg draegt. Sommigen bekij-ve ik, maer andere, geen acht flaende op mijn C toe*



34 tweede brief; over den toestand enz.
roepen , krijgen eenige flagen. Indien hec leven's onderhoud dus aen menfchen gegeven wierd zonder behulp van eenige tael, ben ik verzekerd, dat zij zich niet beter jegens elkander gedragen, noch wijsgeeriger handelen zouden , dan mijne kudde. De zelfde geest heerscht ook op het ftal; maer daer heb ik te doen met edeter dieren, op welke mijn bekende ftem onmiddelijken invloed heeft, en weldra den vrede en de rust herftelt. Dus regeere ik , door mijne meerdere kunde , over al mijn vee , even als wijze menfchen verpligt zijn, de dwaezen en de onkundigen te regee-ren. — Eene verfcheidenheit van andere gedachten vervullen mijnen geest op dat tijdftip, maer zij vliegen inmiddels weg, terwijl ik nae huis keere. — Als ik, in een kouden nacht, in mijn flede met groote fnelheit reize, en twaelf mijlen in één uur afiegge, wekken de omringende omftandigheden mij op tot veelerleijë befpiegelingen. Ik vrage mij zeiven, welke foort van werking is het toch, die wij vorst noemen '? Onze Leeraer vergelijkt dezelve bij naelden, wier punten in de openingen van onzen huid indringen. — Wat is 'er nu geworden van de hitte des Zomers? en uit welk deel der werelt haelt de Noordewind dien grooten voorraed van Salpeter"? Waerlijkik ftae verbaesd, wanneer ik des morgens een rivier zie, waer over ik mijnen weg kan voortzetten, die des avonds te voren nog vloeibaer was! Wat is 'er geworden van die millioenen van gekorvene diertjes, welke in onze Zomervelden en des avonds op onze weiden dartelen? ze waren zoo teer, zoo zwak,
en



VAN EEN AMERÏKAENSCHEN LANDMAN.
en het tijdperk van hun beftaen was zoo kort, dat men niet kan nalaten, zich te verwonderen, hoe ze, in zoo korten tijd, de verheven kunst konden leeren , om zich zeiven en hun kroest zoo te verfchuilen, dat ze de ftrengheit van dit tijdperk uitharden, en dat dierbaer levensbeginfel, dat kleene deeltje van warme lucht, bewaren konden, 't Welk, eens vernietigd zijnde, ook de vernietiging van het ganfche geilacht ten gevolge zou hebben ! Van waer die onweerftaenbaerè neiging tot flapen, zoo gemeen aen allen, die door de vorst hevig worden aengetast ? — Hoe akelig dit Jaergetij ook wezen moge, het heeft nochtans ook zijne wonderen, en vertoont den mensch eene verfcheidenheit van raedfelen, welke hij nimmer kan oplosfen; onder andere hebben wij hier een foort van kleene vogels , die nooit verfchijnen, voordat de fneeuw valt, en, in tegenftelling van alle andere , wonen zij, en fchijnen ze zich te vermaken in die tot vlokken geftolde dampen.
Het zijn mijne bijen, ondertusfehen, welke mij de vermaeklijkfte en jruimfte onderwerpen ter redekavelinge opleveren ; laet mij deze zoo vaekbefchouwen, als ik wil, heure regeringwijze, heure vlijt, heure gevechten, heure driften , alles vertoont mij altijd iets nieuws; hierom is, wanneer ik moede ben van den arbeid, gemeenlijk mijne rustplaets onder mijnen Acacia-boom [ locust - tree ] , digt bij mijn bijënfehuur.
Uit heure bewegingen kan ik het weer Voorzeggen, en den dag van heur zwermen voordellen; maer het moeilijkst is, wanneer ze C 2 aeg



$6 TWEEDE BRIEF J OVER DEN TOESTAND ètlï*
aen de vlugt zijn, te merken, of zij nae de bosfchén willen gaen of-niet. Indien zij zich in eenigen hollen boom willen zetten , zijn de lokaezen van zout en water, van venkel of eenige andere bladen , noch de fraeifte korven i-nftaat, om haer te doen toeven; zij zullen dezeruuwe, ruige, woning verkiezen boven den gladilen mahonij - houten korf. Wanneer zulks bij mij voorvalt, wederftreve ik zelden heure neigingen; het is in vrijheit, dat zij werken; wilde ik haer bepalen, zij zouden wegzwerven en heurén arbeid laten varen. Door Zulke heromzwervingen Jijden we maer voor een tijd ; in 't algemeen ben ik zeker, dat ik haer tegen den volgenden herfst zal weder vinden. Dit heur wegvliegen dient Hechts ter vermeerderinge mijner vermaeken; ik weet_ heure bij uitftek zonderlinge natuurdrift te misleiden; en ik heb geene vreze, dat ik haer verhezen zal, fchoon ze ook agttien mijlen ver van mijn huis, in de hoogfte boomen en in het ontoeganghjkfte onzer bosfchén genesteld zijn. Ik heb u eens met mij genomen op eene dezer jagtpartijèh, en nochtans ftaet gij. er op, dat ik een verhael geve van onze verrichtingen; dan, hier door brenge ik mij teffens veele der nuttige en aengenaeme gefprekken te binnen, waer meê gij onze verdrietige uuren zoo vermaekJijk deed voorbji vliegen. J
Na dat ik gedaen heb met zaeiën, bereide ïkmij, om,als ter uitfpanninge, een week te gaen zwerven in de bosfchén; niet om te iagen nae herten of beeren, zoo als mijne buuren, maer om de meer weerlooze bijen te vangen.



VAN EEN AMERIKAENSCHEN LANDMAN. 57
gen. Ik kan niet pochen, dat deze jagt zoo edel en zoo roemrijk is onder de menfchen, maer ik vinde die min vermoeiende en ruim zoo voordeeiig; en het iaetfte is de eenige beweegreden, welke mij drijft. Ik neme met mij mijn hond, doch lichts tot gezelfchap, want hij is van geen nut op deze jagt; mijn fchietgeweer , want zonder dit, weet gij, behoort niemand de bosfchén integaen ; mijn fprei; eenigen voorraed, wat wasch, vermilioen, honig, en een kleen zak-compas. Met deze toerusting gae ik nae zoodanige bosfchén, die op een verren affland liggen van eenig Landgoed. Ik onderzoek zorgvuldig, of zij wel voorzien zijn met dikke boomen ; dit zoo zijnde , make ik een kleen vuur op eenige platte fteenen ter best daartoe gefchikte plaetfe; op het vuur legge ik wat wasch ; digt bij het vuur, op eenen anderen {leen, laet ik eenige droppen honig een weinig van elkander druipen, en leg wat vermilioen om ieder van deze droppen; dan gae ik een weinig terug, en pasfe zorgvuldig op, of'er ook eenige bijen komen. Indien 'er daeromtrent zijn, ben ik wel verzekerd, dat de lucht van het brandende wasch haer onvermijdhjk lokken zal ; ras zullen ze de honig vinden, want zij zijn zeer greetig op den roof van die honig , welke niet van haer eigen maekfel is ; en daerbij komende , befmetten zij zich noodzaeküjk met iets van de vermilioen, dieneer lang aen heure lichaemjes blijft zitten. Ik ftel vervolgens mijn kompas , omjheuren koers te bepalen, dien zij onveranderlijk recht nemen, wanneer zij beladen nae huis keeren. Door behulp van mijn horologie C 3 neme



3§ TWEEDE BRIEF; OVER DEN TOESTAND eliZ.
neme ik waer, hoe lang het duurt, eer die te rug keeren, welke met vermilioen bevlekt zijn. Dus den koers wetende, en ook meer of min den afftand, welken ik gemaklijk gisfen kan, volge ik den eerften, en het mist zelden, of ik kome bij den boom, daer het gemeenebest gehuisvest is. Ik geve daer dan een merkteken ; dus hebbe ik fomtijds, met geduld, elf zwermen op éénen tocht gevonden; en 't is onbegrijplijk , hoe veel honig deze boomen fomtijds opleveren. Dit hangt geheel en al af van den omtrek der holligheit, daer de bijen niet rusten noch zwermen, voor dat die geheel vol is; want het is bij haer, gelijk bij de menfchen, alleenlijk gebrek aen plaets, 't welk haer aenzet, om den moeder-korf te verlaten. Vervolgens begeve ik mij nae een der naestbij zijnde woningen, waer ik gepaste hulp zoeke , om de boomen om verre te houwen, neme dan al mijn buit in veiligheit, en keere met mijn prooi te rug nae huis. De eerfte bijen, die ik ooit gehouden hebbe, waren dus bij enkel toeval in de bosfchén gevonden; want ten dien tijde had ik geenerlei kunde aen deze wijze, om haer optefpeuren. De ftam des booms volkomen gezond zijnde, hadden zij zich genesteld in de holte van eenen der voornaemfte takken, dien ik voorzichtiglijk afzaegde, met vrij wat moeite en oplettendheit te huis bracht, en daer in dezelfde richting weder vast maekte, waerin ik dien groeiende gevonden had. Dit gebeurde in April; dat jaer had ik vijf zwermen, en zij zijn federd altijd zeer gelukkig geflaegd. De omfchrevene bezigheit neemt gemeenlijk een week van mijn tijd weg op ieder



VAN EENEN AMERIKAENSCHEN LANDMAN. 29
der hersft, en deze is voor mij een week van eenzaeme rust en uitfpanning ("*).
Het zaed is dan der aerde toebetrouwd; daer is niets van belang te huis te doen; en deze bijkomende voorraed van honig ftelt mij in ftaet, om te milddadiger te zijn jegens mijne eigen bijen, en mijn Vrouw, om een gepasten voorraed Meede te maken. De reden, mijn Heer ! waarom gij de mijne beter vond dan die van anderen , is, dat zij in elk vat vier ftoop brandewijn doet; dit doet de Meede klaeren, en neemt dus dien zoeten walgachtigen fmaek weg, welken zij anderzins langen tijd kan behouden. Vinden wij ergens in de bosfchén, (om'teven, op wiens land) een zoogenoemden bijënboom, dan moeten we dien merken; en in de herfst, wanneer weden boommeenen omtehouwen, zijn we verpligt, den eigenaer van het land kennis te geven, die recht heeft tot de helft van 't geen 'er in" gevonden wordt; indien dit niet wordt in acht genomen, ftaen we bloot voor aenklagte van overtreding, zoo wel als hij, die eenen bijënboom zou ter neder vellen , welken hij noch gevonden noch gemerkt heeft.
Wij hebben tweemael s'jaers het vermaek
van
(*) Indien men deze Amerikaenfche Bijen-jagt vergelijkt met die, welke wc omfchreven vinden ih het-ioa= Deeltje van het Tafereel van Naetuur en kunst, bl. 404— 406, zal men deeze veel eenvouwiger, fchoon wat langwijliger, doch niet min zeker en aengenaem vinden; daer de andere meer wiskunde vordert, dan men nog onder de Amerikaenfche Landluiden over 't algemeen vermoeden kan. vïx-
T ae l de r.
C4



40 TWEEDE BR IEF ; OVER DEN TOESTAND enz,
van duiven te vangen , wier getal fomtijds zoo verbaékend groot is, dat ze in heur vlugt de zon verduisteren. Waer toch is het dat zij broeden? — Immers een zoo groote meenigte heeft een onmeetbaeren vooraed van voedfei nodig. Ik gisfe, dat zij voortteelen omtrent de vlakten van Ohio, en die omtrent het meir Michigan, daer veel wilde haver wascht; fchoon ik nimmer eenige gedood hebbe, die koorn in de kroppen hadden. In eene van deze vond ik, voorleden jaer, eenige onverteerde rijs. De rijs velden nu, die naest bij mijne woning zijn, zijn ten minften 560 mijlen verre; en heur fpijsyerteering moet ftiiftaen, zoo lang zij vliegen, of zij moeten vliegen, zoo fnel als de wind. Wij Vangen haer met een net, op den grond,uitgefprejd 5 werwaert ,zij gelokt worden door tamme wilde duiven, zoo als wij die noemen, die blind gemaekt, en aen een lang koord vas'tgemaekt zijnde, niet missen om haer met heur vliegen en herhaeld roepen om laeg te bren^ gen. ' Het hoogfte getal, 't welk ik ooit bekomen hebbe, was veertien dozijn, hoe Wej 'er dikwijls grooter meenigte te gelijk gevanT gen is. Ik heb ze dikwijls op de markt zoq goedkopp gezien , dat men voor een Huiver zoo veel kon koopen, als men kon mèdenemen; en nochtans moet daer uit niet befloten wor.den , dat ze Hechts gemeen zijn, om te eeten; integendeel, ikmeene, dat ze zeer uitftekend fmaken, Ieder Landman heeft een tamme wilde duif het geheele jaer door in een kouw aen zijn huis hangen a om gereed te zijn, wanneer de tijd komt, om haer te vangen.
Het yermaek, 't welk ik geniete in het
kwin«.



VAN EENEN AMERIKAENSCHËN LANDMAN. 41
kwinkeleeren der vogelen inde lente, gaet mijne geringe befchrijving te boven , daer de geduurige verwisfeling van hunne zangvolle toonen mij altoos weder nieuw is. Ik ftae doorgaens op uit den bedde, omtrent dat naemlooze tijdperk, 't welk, eigenlijk gefnroken, nacht noch dag is; wa»t dit is het tijdftip voor het algemeenfte koor^dier zangeresfen. Wie kan ongevoelig blijven, wanneer hij luiftert nae de zoete iiefdetael onzer roodborstjes, van tak tot tak opgezongen? de verheven tongvallen van den lijfter in de hoogte vertragen altijd mijne treden, om nae dat keurig geluid te luifteren. De veelerleiëgedaenten der daeuwdroppels, naer dat ze aen verfchillende voorwerpen hangen, moeten zelfs aen de armfte Verbeelding de ftreelendfte denkbeelden opleveren. De verhazende kunst, welke alle vogelen doen blijken, in het faemenftellen hunner nesten, hoe Hecht ze ook fchijnen voorzien te zijn van den gepasten voorraed, der zeiver netheit, gemakhjkheit , en nuttigheit maken mij altijd befchaemd over da.flordigheit onzer huizen; hunne liefde tot hunne gaede, hun onophoudhjk zorgende aendacht, en de zonderlinge zangen, waer mee zij haer aenfpreken, terwijl zij haer eijëren broedt, erinneren mij mijnen pligt; ach; kan ik dien immer vergeten! Hun genegenheit voor hunne hulplooze kleenen is eene levendige les ; in 't kort, de geheele huishouding van 't geen wij trotschlijk het onvernuftig gedierte noemen is verwonderlijk in elke omftandigheit; en de verwaende mensch, hoe verfierd met die voortreflijke gave der reden, kan uit de volC 5 ma-



42 TWEEDE BRIEF; OVER DEN TOESTAND enz.
makifig der natuurdrift leeren, hoe hij zijne dwaesheden beteugelen, en de dolingen matigen moet , welke dit bijkomd gefchenk hem dikwijls doet begaen. Dit is een onderwerp, 't welk mijn ernftigfte gedachten dikwijls bezig hield ; Ik heb mij dikwijls gefchaemd, en grootlijks verwonderd,* wanneer ik eene vergelijking maekte van her, nimmer feilende pad, 't welk zij alle volgen, als geheel juist, geheel gepast, geheel verftandigiijk leidende tot den vereischten trap van volmaektheit, met den koers ênde onvolmaekteftelfels der menfchen, niet flegts als Landvoogden en Koningen, maer ook als meefters , echtgenooten * vaders en burgers. Maer dit is een heiligdom , waer in een onkundig Landman niet ondernemen moet dieper intetreden. Indien het ooit aen een mensen vergund wierd , zegeningen te ontvangen en te genieten, welke de menigvuldige zorgen en beilommeringen opruimen of verligten, waer aen hij is blootgefteld, het is zekerlijk op het land, wanneer hij. aendachtighjk let op de bekoorlijk verrukkende tooneelen , waer meê hij van rondfomme omringd is. De lente is de eenige tijd des jaers, wanneer ik gierig ben op ieder oogenblik, en daerom geen èén verlieze, dat iets kan toebrengen tot dit eenvouWig en onfchuWig. genoegen. Al vroeg zwerve ik om door al mijne velden; ik volvoere niet de minfte taek, die niet verzeld gaet met eenige zeer vernueküjke ontdekkingen; zou ik daer in uitweiden,zoo verre ik die wel gevoerd hebbe, dan zou ik u lastig WÓV l m ; gij zoud mij verdenken van gemackth.it, en ik zou misfehien veele dingen
voor-



VAN EENEN AMERIKAENCHEN LANDMAN. 43
voorftellen a's vermaeklijk, waer van gij welligt niet de minfte aengenaeme gewaërwording zoud gevoelen. Geloof mij echter; al, wat ik fchrijvé, is waar en wezenlijk.
Eenigen tijd geleden, wanneer ik op mijn werf een peinzende pijp zat terooken, zag ik met verwondering een aenmerklijk bewijs van eigenbaet in een zeer kleenen vogel, dien ik tot nu toe om zijne weerlooze otinozelheit had bemind. Daer waren op mijn werf drie nesten bijna geheel tegen elkander aen gemaekt; dat van de zwaluw was in den hoek tegen het huis vastgemaekt; dat van een phebe aen den anderen kant ; een winterkoningje bezat een kleen bakje, 't welke ik daer toe gemaekt had , en tusfchen beide hing. Verwonder u niet over hunne tamheit; mijn geheele huisgezin had reeds voor lang geleerd, hen zoo veel te ontzien als ik zelve deed. Het winterkoningje had reeds eenig misnoegen getoond over het bakje, dat ik 'er aen gegeven had, maer ik wist niet, om wat reden; eindelijk befloot het, hoe kleen het ook ware, de zwaluw uit zijn woning te verjaegen, en tot mijne groote verwondering flaegde het daerin. Onbefchaemdheit krijgt niet zelden de overhand over zedigheit; en deze onderneming was niet zoo_ dra gelukt, of het bracht alles, wat van eenigen dienst kon zijn, met eene verwonderlijke behendigheit over nae zijn eigen bakje, toonde allerlei blijkbaere tekenen van zegeprael, flodderde met de wiekjes met een ongemeene levendigheit, en gaf in alle bewegingen de blijken van eene uitgelatene blijdfchap. W^er leerde die kleene vogel zoodaénige onrecht-



44 tweede brief; over den toestand, enz.
rechtvaerdigheit ? Hij was niet begaefd met het geen wij reden noemen! Zie hier dan een bewijs, dat beide deze gaven zeer nabij aen elkander grenzen, daer wij de volmaektheit van de eene vermengd zien met de dolingen der andere ! De vreedzaeme zwaluw zat, gelijk een lijdlijk ftille kwaker, zachtmoediglijk op eenigen afftand van daer, en bood niet den minfben wederftahd; maer zoo dra de roof was weg gevoerd, ging de verongelijkte vogel met een onvermoeide vlijt weder aen 't werk, en herftelde in weinige dagen alles, wat aen zijn nestje ontroofd was. Om evenwel de herhaling van een zoodanig geweld voortekomen, verplaefte ik het bakje van het winterk'oningje aen een andere zijde van het huis.
Gij zult u wel erinneren, dat ik, midden in mijn vertrek, een keurig gemeenebest heb van vlijtige horsels; heur nest hangt aen den zolder met den zelfden tak, aen welken het in de bosfchén zoo verwonderlijk was gebouwd en vastgehecht. Heur verplaetfingmishaegde haer niet, want zij vinden in mijn huis overvloed van voedfel, en ik heb een opening gelaten ïn een der ruiten van hetvenfter, 'twelk aen alle heure oogmerken beantwoordt. Door deze vriendlijke behandeling zijn zij geheel onfchadelijk geworden; zij leven van de vliegen, die ons den geheelen zomer door zeer laftig vallen, en zijn fteeds bezig met die te vangen zelfs van de oogleden mijner kinderen. Het is verbazend, hoe fchielijk zij de vliegen befmeeren met een foort van lijm, op dat ze niet ontfhappen, en, dus bereid, voeren ze die nae heure nesten, om ten voedfel voor heur kroost te dienen,



VAN EENEN AMERIKAENSCHEN LANDMAN. 4 ƒ
hen. Deze bolronde nesten zijn zeer fchran* derlijk verdeeid in verfcheidene verdiepingen, alle voorzien rnet celletjes en gepafte uit en ingangen tot eikanderen. De bouwltofFen, waer van dit gebouw is faemgefteld , halen zij uit de katoen-palm, waer mede onze eiken -henen bedekt zijn. (*) Deze floffe, met lijm verzacht, geeft een foort van bordpapier, dat zeer fterk is, en alle de aenvallen van weer en wind kan doorftaen. Door den bijftand dezer diertjes ben ik maer weinig met vliegen geplaegd. Mijn geheele huisgezien is zoo gewoon aen heur fterk brommen, dat niemand daer op let, en, fchoon ze geweldig en wraekzuchtig zijn, hebben deze vriendlijke behandeling en herbergzaemheit haer fchadeloos en nuttig doen worden.
Wij hebben veelerleië Wefpen; de meeften bouwen heure nellen in klei of modder, welke zij aen de latten onzer daken, zoo hoog zij konnen, vast maeken. Deze vertoonen zich, indeeerften opllag, niet anders dan als grove onregelmaetigen klompen; maer, wanneer men die breekt, vindt men, dat ze aen den binnenkant een groot aental behelzen van langwerpige celletjes, waer in zij heur eijëren leggen, en in het naejaer zich zeiven begraven. Dus bemuurd, harden zij de ftrengheit van den winter veilig uit, en, en wanneer de zon weder kracht krijgt, weten zij de celletjes te doorbooren, en zich uit deze wijkplaetfen een doortocht te baenen nae den zonnefchijn. De geele wespen,
die
(*) In 't Enge'sch ih$ cttttny Furt:, wit wich our Oakrails are covcred. misfchien een zeker foort van mts. vert.



46' tweedë brief; over den toestand enz.
die onder den grond neftelen in onze weiden , zijn veel meer te vrezen; want, wanneer de maeiër met zijn feis hunne holen onvoorzichtiglijk raekt, vallen zij onmiddelijk op hem aen met eene woede en hevigheit, welke de kracht van eenen. man overwinnen. Zij jagen den ftoutften zelfs op de vlagt, en het eenige middel is, dat wij gaen liggen, en onze hoofden met hooi bedekken, want zij vallen alleen op het hoofd aen; en daer is geen mogelijkheit, om daer het werk aftedoen, voor dat zij, door middel van vuur en zwaevel, tot ftilftand gebracht zijn. Maer, fchoon/ik wel verpligt ben geweest, dat fchriklijk vonnis uittevoeren, ter mijner eigene verdediginge, het heeft mij dikwijls gejammerd, dat ik, om een weinig hooi, een zoo vernuftig gebouwde onderaerdfche Stad verwoeften moest, die met alle gerijflijkheden voorzien, en met eene verbazendebouwkunde gefticht was.
Ik zou nimmer gedaen hebben, zoo ik de meenigte van voorwerpen wilde optellen, welke, als tegen wil en dank, mijn verbeelding treffen, terwijl ik aen mijn werk ben, en mij, als toevallig en ongezocht, de *aengenaemfte verkwikking toebrengen. Zij mogen niet betekenende beuzelingen fchijnen voor iemand, die Europa en Amerika doorreisd, en kennis heeft aen boeken en veele wetenfchappen; maer zulke eenvouwige voorwerpen van befpiegeling voldoen mij, die geen tijd hebbe tot meer uitgebreide en omflagtige waernemingen. Gelukkiglijk vereisfchen deze geene infpanning; zij doen zich ger eedlijk op ; zij geven een glansrijken gloed aen de oogenblikken, welke ik daeraen
toe-



VAN KENEN AMERIKAENSCHE LANDMAN. 4?
toewijè', en verlevendigen mij onder den zwaeren arbeid, dien ik doen moet. Binnen 's huis ontfpringt mijn geluk uit geheel verfchillende bronnen; de trapswijzige ontwikkeling der reden in'mijne kinderen, de beoefening hunner aenbrekende geaertheden trekt alle mijne jvaderlijke aendacht. Ik moet eenige kleene ftraffen uitdenken voor hunne kleene miflagen, eenige geringe aenmoedigingen voor hunne goede bedrijven, en eene verfcheidenheit vanandere hulpmiddelen, bij verfchillende gelegenheden. Maer deze onderwerpen zijn uwer aendacht onwaerdig, en behooren niet buiten den omtrek van mijn huis te komen, als zijnde huislijke verborgenheden, alleen gefchikt voor de plaets van het kleene heiligdom, waerinmijn huisgezin verblijf houdt. Somtijds vermake ik mij, met werktuigen uittevinden en toeteftelJen, om mijn vrouw in haer werk tc gerijven. In dezen ben ik al vrij gelukkig geflaegd. — Deze, mijn Heer 1 zijn de enge cirkels, binnen welke ik mij fteeds blijve bewegen; en wat kan ik wenfchen buiten de zelve? Ik danke God voor al het goede, dat hij mij gegeven heeft, benijde niemands voorfpoed, en wenfche geen ander deel van geluk , dan dat ik moge leven, om de zelve wijsgeerte aen mijne kinderen te leeren, elk van hun een Landgoed te bezorgen, te toonen, hoe zij dit moeten bebouwen, en hen goede, eigenerfde, onafhanglijke Amerikaenfche Landluiden te doen zijn, zoo als hun vader was, — als zijnde deze de gelukkigfte naem,dien een man van mijn rang bezitten kan, zoo lang onze burgerlijke Regeering beftendig voortgaet, met zegeningen uitteftörtenover onzen Landbouw." Vaer wel! DER-



4$ DERDE BRIEr;
'l' i ' I li .
DERDE BRIEF.
WAT IS EEN AMEEIKAEN?
Jk wenschte wei, van nabij kennis te hebben aen de aendoeningen en gedachten, weike het hart treffen, en zich voor het verftand opdoen, van eenen verlichten EngeJschman, wanneer hij eerst op dit vafte land voet aen land zet. Hij moet zich fterk verblijden, dat hij den tijd beleeft , wanneer dit fchoone gewest ontdekt en bevolkt is; hij moet zich onvermijdelijk troetelen met vrij wat nationaelen zelfroem, wanneer hij de keten van volkplantingen langs ziet, welke deze uicgeftrekte oevers verfraeiën ; wanneer hij tot zichzelven zegt: „ dit is het werk mijner Landgenooten, die, als ze door partijfchappen beroerd, door eene verfcheidenheit van elenden en behoeften gedrukt , rustloos en ongeduldig waren, hier een veilig verblijf zochten. Zij brachten hunne volksgeaertheit met zich over, waeraen zij de vrijheit, welke zij hier genieten, en de goederen, die zij bezitten, voornaemlijk zijn verfchuldigd ". — Hier ziet hij de vlijt van zijn geboorteland op eenen nieuwen trant ten toon gefpreid , en ontdekt in onze werken de eerst ontwikkelde beginfelen aller kunften, wetenfchappen, en fchranderheit, welke in Europa bloeien. Hij aenfchouwt hier fchoone fteden, welgeftelde dorpen , uitgeftrekte velden , een groot Land, vol van bekwaeme huizen, goede wegen,



WAT IS SIN AMERIKA EN? 4J
gen, boomgaerden ? weiden, en bruggen, daer voor honderd jaeren alles wild, boschachtig, en onbebouwd was ! Welk eene reeks van aengenaeme denkbeelden moet dit fchoone tooneel verwekken; dit is een vergezicht, 't welk eenen goeden burger met het hartlijksc genoegen bezielen moet; alleenlijk is hier eenige zwarigheit in de wijze, waerop men een zoo uitgebreid tooneel zal overzien.
Hij is op een nieuw vast Land gekomen; een pas gevormde Maetfchappij biedt zich zijner befpiegelinge aen, geheel verfchillende van al wat hij te voren zag; zij is niet faemgefteld, gelijk in Europa , uit groote Heeren, die alles in eigendom hebben, en een kudd« volks, die niets bezit. Hier zijn geene Adelijke Geflachten, geene Hofhoudingen, geene Koningen, geeneBisfchoppen, geene kerklijke Heerfchappij, geen onzichtbaere magt, die eene zeer zicht baere bijzet aen eenige weinigen; geene groote Werkbaezen, die duizenden aen 't werk houden, geene fterke blijken eener verfynde weelde. De rijken en de armen zijn op geenen zoo verren afftand van elkander als in Europa. Eenige weinige fteden uitgezonderd , zijn wij allen Landbouwers, van NieuwSchotland af tot West - Floriia toe. Wij zijn een landbouwend Volk, verfpreid over een ongemeetene Landftreek, onderlinge gemeenfchap houdende door middel van goede wegen en bevaerbaere rivieren, vereenigd door de zijde banden eener zachte regeering, eerbiedigende eenpariglijk de wetten, zonder derzelver magt te vrezen, terwijl ze billijk zijn. Wij allen zijn bezield met den geest van naerftigheit t D wel-



5<0 DERDE BRIETJ
welke ongeboeid en onbedwongen is, om dat ieder voor zich zeiven werkt. — Wanneer hij ons platte land bereist, ziet hij geen vijandlijke Kasteden noch troifche woningen, waer tegen de Jeerne hutten en akelige verblijfplaetfen op het fterkst affleeken, in welke vee en menfchen elkander moeten te hulp komen , om v/arm te blijven, en daer men in vuihgheit, in rook, ea in behoefte leeft. Eene aengenaeme eenparigheit van het nodige en gerijflijke vertoont zich over 't geheei in onze woningen. De geringHe der zelve is een drooge en genoeglijke verblijfplaets. Rechtsgeleerde of Koopman is de aenzienlijkfte tijtel, welken-onze Heden opleveren; die van Landman is de eenige naem der landbewoners van dit Gewest. ,— Hij zal eenigen tijd nodig hebhen, eer hij zich kan te vrede Hellen met ons woordenboek, dat zeer beknopt is in woorden van waerdigheit en naemen van aenzien. Op rien zondag ziet hij eene vergadering van -achtenswaerdige Landluiden en hunne Vrouwen, allen net gekleed met in hun eigen huis gefponnene fioffen, en rijdende op een goed paerd , of op hunne eenvouwige wagenen. Onder hun is geen één fchildknaep, ;geen meerdere dan een ongeletterde Over•heit — vDaer ziet hij eenen Leeraer zoo eenvouwig als zijne kudde , mede een Landman, die zich niet mest met den arbeid van anderen. Wij hebben geene Vorflen, voor welke wij ons affloven., uithongeren , of ons bloed Horten ; wij zijn de volmaekHe Maatfchappij, die 'er in de werelt beflaet. Hier is- de mensen vrij, gelijk hij behoort te wezen 3



WAT iS EEN AM ERIK AEN? $i
zen; ook is deze bekoorlijke gelijkheit niet Zoo onbeftendig en fchielijk voorbijgaende als veele'andere. Veele eeuwen zullen niet genoeg zijn, om de oevers onzer groote meiren met Inboorlingen vervuld, of de onbekende grenzen van Noord-Amerika geheel bevolkt te zien» Wie kan zeggen , hoe verre zich dit uitftrekt? Wie de miliioenen tellen, die het zou konnen bevatten en voeden ? immers geen Europeer voet heeft tot nog de helft betreden der uitgeftrektheit van dit verbazend groote Land.
Het zal vervolgens de wensch zijn van dezen Reiziger , te vernemen, van waer al dit volk gekomen is? - het is een mengfel van Engelfchen , Schotten, Ieren, Franfchen , Hollanders, Duitfchers en Zweeden. Uit een zoo verfchillend mengfel zijn zij voortgefproten, welke nu Amerikanen genoemd worden. De oofter Landftreeken evenwel moeten hier van uitgezonderd worden, terwijl daer onvermengde af komelingen de,r Engelfchen wonen. Ik heb veelen hooren wenfehen, dat ook deze meer vermengd waren geworden; wat mij aengact, ik ben geen wenfehery en achte het veel be.ter, zoo als het is. Zij maken een fehitterend figuur in dit groote fchilderij, zoo vol van verfcheidenheden; ook hebben zij een groof; deel in het ftreelend uitzicht, 't welk zich in deze dertien Gewesten opdoet. Ik weet, dat men gewoon is, tegen hun uittevaren \ maer ik eerbiedige hen om 't geen zij gedaan hebben i om de nauwkeurigheit en wijsheit,- waermee zij hunne Landllreeken hebben bevolkt } om de befcheidenheit hunner zeden , om hun: Vroege liefde voor de letteren,- hun oude Col* D 2 fcflte/



52 D JE R D E B R I I F;
legis, het eerfte in deze Luchtftreeken, ora hun vlijt, welke bij mij, die Hechts een landman ben, de groote zaek is, daar alles van afhangt. Daer was nooit een volk in zoodanige gefteldheit als zij zijn , 't welk met een zoo ongunlhgen grond , in zoo korten tijd, meer gedaen heeft. Denkt gij , dat de inmengfels van éénhoofdige Regeering , welke in andere Regeeringen meer de' overhand hebben, dezelven hebben gezuiverd van alle vuile fmetten ? — heure gefchiedenisfen bevestigen het tegendeel.
In deze groote Amerikaenfche vrijplaets hebben de armen van Europa elkander, in zekeren zin ontmeet, en dat wel in gevolge van verfcheidene oirzaken ; waertoe nu zouden zij eikanderen vragen, wat Landsluiden zij zijn? Helaes! twee derden hunner hadden geen Land. Kan een elendige, die rondom zwerft, die werkt en honger lijdt, wiens leven een aenhoudend tooneel is van finartvolle tegenheden en nijpend gebrek, kan die man Engeland of eenig ander Rijk zijn Vaderland noemen? Een Land, dat geen brood voor hem heeft, welks velden hem geen oogst bezorgen, daer hem niets ontmoet dan de verachtende blikken der rijken en de flrengheit der wetten, niets dangevangenisfen en ftraffen ; daer hij geen één eenigen voet der breede oppervlakte van deze planeet zijn eigen noemen kan? - Neen zeker! - Zij kwamen herwaert, door veelerleië beweegredenen gedrongen. Alles liep hier te faemen, om hen te herfcheppen; nieuwe wetten, een nieuwe leefwijze, een nieuw ftelfel van faemenleving; — hier zijn ze menfchen geworden; in Europa waren zij als
zoo



WAT IS EEN iMBRIKAEN? 53
zoo veele nutlooze planten, misfende eenen voedfelgevenden grond en verkwikkende regenvlaegen; zij verdorden, en werden afgemaeid door gebrek, honger, en oorlog; maer nu hebben zij, uit kracht der verplantinge, even als alle andere planten, daer nog eenig leven in is, wortel gefchoten en bloeien! Weleer Honden zij nergens op eenige lijst hunner Landgenooten, behalven op die der armen; hier hebben zij eenen rang als burgers. Door welke onzichtbaere magt is deze verbazende herfchepping bewerkt ? door die der wetten, en door die van hunne vlijt. De wetten, detoegevende wetten, beichermen hen, als zij overkomen , hen beftempelende met het teken van aenneming; zij worden rijklijk beloond voor hunnen arbeid; dit opgezamelde loon bezorgt hun landerijen; Die landerijen verfchaffen hun den tijtel van vrije mannen; en aen dien tijtel is alles gehecht, wat de mensen bij mogelijkheit eifchen kan. Dit is het groote werk , 't welk onze wetten dagelijks verrichten. — Van waer komen deze wetten? — van onze Regeeringvorm. — Van waer die Regeeringvorm? Deze is ontfproten uit den oirfpronglijken rijkdom van vinding en de fterke begeerte van het volk, bekrachtigd en geftaefd door de Kroon. Deze is de groote keten, die ons allen aeneenfchakelt;dit is het fchilderij, 't welk ieder Gewest oplevert. Nieuw - Schotland uitgezonderd. Daer heeft de Kroon alles gedaen; 't zij om dat 'er geen volk van fmaek en vinding was, of om dat men daerop geen acht fioeg; het gevolg is, dat dit Gewest fchaersch is bevolkt; de magt der Kroon, in vereenigingmet het Krijgsvolk, D 3 heeft



54 DERDE B R I E T 5
heeft de menfchen weerhouden, om zich daer. te velrigeri. Sommige deelen van het zelve nochtans hloeiden weleer , en het bevatte een zachtaertig en onfchuJdig flag van volk. Maer', om d*en misfiag van eenige weinige hoofden, 'werdarj zij allen verbannen. De grootfte ftaetJuindige doling, waer toe de Kroon immer in Amerika verviel, was, menfchen te verdrijven uit een Land, 't welk niets ontbeerde danmenfchen !
' Welke yerknochrdieit kan een arme Europifche zwerver hebben aen een Land , waer hij niets bezat? De kennis der tale en de liefde voor_eenige weinige bloedverwanten, zoo arm als hij zelve, waren de eenige koord -n, welke hem verbonden; nu is dat zijn Vaderland', 't welk hem land, brood, befcherming, en invloed ver-! leent; ubipanii-.ibipatria (waefbrcod is, is het Vaderland;) is de fpreuk van alle zwervers, Wat is dan de Amenkaen, die nieuwe mensch? Hij is, of een Europeer, of de afkomeling van eenen Europeer; van hier dat vreemde mengfel van bloed, 't welk gij in geen ander Land zult vinden. Ik zou u een huisgezin konnen wijzen, c'aer de grootvader een Engelschman, en zijn yrouw een Hollander was; zijn zoon, aen een Lranfche vrouw getrouwd, heeft tans vier zoop.ens d^e yier vrouwen hebben van verfchillende NatiénT 'Hij dan is een Amerikaen, die, alle zijne oude vooroordeelen en zeden latende varen, nieuwe aenneemt van de nieuwe leefwijze, welke hij omhelsd heeft, de nieuwe regee7 rmg, welke hij gehoorzaemt, en den nieuwen rang, weikeq hij bekleedt. Hij wordt een Ameïikaen, door aengen.om.en' te worden in den
pree-



WAT IS EEN AMERIKAEN? 55
breeden fchoot van onze groote Ahna Mater. Hier worden de bijzondere leden aller Natiën als verfmolten tot een nieuw geflacht van menfchen, wier arbeiden nagedacht, ten eenigen dage, groote veranderingen zullen veroirzaken in de werelt. Amerikanen zijn de wester Pelgrims, die overal met zich voeren dien grooten fchat van kunften , wetenfchappen, levendigheit envlyt, welke, lang geleden, in het oosten begonnen zijn; deze zullen dus den grooten kring befluiten. De Amerikanen waren weleer verftrooid over geheel Europa; hier zijn ze ingelijfd in een der uitmuntendfte ftelfels van Volkplanting, die immer verfchenen zijn, en zij zullen zich in 't vervolg onderfcheidén dooiden invloed der verfchillende Luchtftreeken, welke zij bewonen. De Amerikaen moet derhalven dit Land beminnen verre boven dat, waerin hij of zijne Voorouders geboren werden. Hier volgen de beloningen zijner vlijt met gelijke treden opden voortgang van zijnen arbeid; zijn arbeid is gegrond op den gtó'ëdfl&wi der natuure, op zelf belang; kan dezelve eenfterker lokaes behoeven? Vrouwen en kinderen, die te voren te vergeefs een bete broods van hem eischten, maer nu welgedaen en vrolijk zijn, helpen met blijdfchap den man en vader, om die akkers te zuiveren, welke eenen overvloed van graen beloven, om hun voedfel en dekfel te verfchafFen; zonder dat eenig deel daer van wordt opgeëischt, 't zij door eenen oppermagtigen Vorst, eenen rijken Abt, of vermogenden Landheer. De Godsdienst vordert hier maer weinig van hem; een geringe D 4 vrij-



56 berdi brief;
vrijwillige gift aen den Leeraer, en dankbaerheit aen God; wie zou zulks konnen weigeren? De Amerikaen is een nieuw mensen, die uit nieuwe beginfelen te werk gaet; der-, halven voedt hij ook nieuwe denkbeelden, en vormt nieuwe gevoelens. Van onwillige ledigheit, fiaeffche afhanglijkheit, knellende armoede, en nudoozen arbeid is hij overgegaen tot bezigheden van een zeer verfchillenden aert, vergolden door een ruim onderhoud! — Dit is een Amerikaen.
Het Britfche Amerika is verdeeld in veele Gewesten, vormende eene groote maetfehappij , die_ zich verfpreidt over eene kust van 1500 mijlen in de langte en omtrent 200 in de breedte. Gaern wilde ik deze Maetfchappij nader ten toetfe ftelien, ten minfte voor zoo veel zij zich vertoont in de middel-gewesten; en fchoon ze geene zoo groote ver-, fcheidenheit en zoo veele mengfels van koleuren oplevert, als men in Europa kan ontdekken, wij hebben onze, ons bijzonder eigene, verwen. Bij voorbeeld: het is natuurlijk te begrijpen, dat zij, die nabij de Zee wonen, zeer veel verfchillen van die, welke in de bosfchén leven ; de tusfehenruimte levert weder een afzonderlijk en onderfcheidén foort op.
Menfchen zijn gelijk aen planten ; de deugd en geur der vruchten fpruit uit de bijzondere gefteldheit van lucht en grond, waerin zij groeien. Het geen wij zijn , ontieenen v/ij van de lucht, die we inademen, de landftreek, welke wij bewonen, de regeering, waeraen wij gehoorzamen, het ftelfei van Godsdienst, 't welk wij belijden, en van den aert onzer bezig-



WAT IS EEN AMERIKAEN? $7
zïgheden. Men vindt hier maer weinige misdadigen; de misdaden hebben onder ons nog geenen wortel gekregen. Ik wenschte in ftaet te zijn, om alle mijne denkbeelden op 'tfpoor te volgen; maer, indien mijne onkunde mij be«let, om dezelve gepast uittedrukken, hope ik nochtans, den omtrek te zullen konnen afmalen ; 't welk alles is, wat ik mij voorftelle.
Zij, die nabij de Zee wonen, leven meer van visch dan van vleesch, en hebben dikwijls met dat woedend Element te kampen. Dit maekt hen te meer ftout en ondernemende, en doet hen de bepaelde bezigheden van het land ligtlijk verzuimen. Zij zien, en verkeeren met, veelerhande menfchen, en hun gemeenfchap met het menschdom wordt zeer uitgebreid. De Zee boezemt hun een zucht in voor den Koophandel, een fterken trek ter vervoeringe der Goederen van de eene nae de andere plaets , en geeft hun aenleiding tot verfcheidenerleië bezigheden, welke de plaets van arbeid vervullen.
Zij, die de tusfchen beide liggende Gewesten, of midden-Landen, bewonen, en verre het grootfte getal uitmaken , moeten noodzaeklijk zeer verfchillende zijn; de eenvouwige Landbouw zuivert hen; terwijl de toegevendheit der Regeeringe , de zachte eifchen van den Godsdienst, en de waerdigheit van onafhanglijke Vrijburgers , hen onvermijdlijk bezielen met gevoelens, in Europa weinig bekend onder luiden van den zelfden rang. — Wat zeg ik? . . . Europa heeft zulken rang van menfchen niet; de vroege kennis, welke zij verkrijgen, de vroege verbindtenisfen, D 5 wel-



18 DERDE S R I E F?
welke zij aengaen , geven hun een groote mate van fchranderheit. Als vrije iuiden zullen ze twistziek zijn; hoogmoed en halftarrigheit zullen dikwijls de oirzaeken wezen van pleitgedingen , *t zij hoe ook de natuur onzer Wetten en Regeeringvorm wezen mogt. Het valt ligt te begrijpen, dat zij, als burgers, de nieuwspapieren vlijtig lezen, zich in verfcheidene Staetkundige gefprekken ingeven , en de Landvoogden en anderen vrijmoediglijk berispen en beoordeelen. Als Lanclluiden zijn ze zorgvuldig en ijverig, om zoo vee! te bekomen, als zij konnen , om dat, 't geen zij winnen, hun eigendom is. Als bewoonders van het Noorden houden zij vrij veel van den vrolijken beker. Als Christenen beteugelt hen de Godsdienst niet in hunne gevoelens ; de algemeene toegevendheit laet ieder voor zich zeiven denken in geestlijke zaken; de Wetten beftuurcn onze daden, onze gedachten worden Gode aenbevolen. Vlijt, een ruim beftaen, eigenbaet, twistgierigheit , boerfche Staetkunde, de hoogmoed van vrije luiden , en onverfchilligheit in het Godsdienftige zijn de hoofdtrekken van hun Karakter. Komt men nog verder van Zee, dan vindt men laeter opgerichte Volkplantingen, die de ' zelfde fterke trekken, doch in een ruuwer gedaente, opleveren. De Godsdienst fchijnt daer nog minder invloed te hebben, en hunne Zeden zijn minder befchaefd.
Nu komen we nabij aen de groote bosfchén, nabij aen de langst onbewoond geblevene Landftreeken, daer de menfchen nog verder buiten hefc bereik der Regeeringe geplaetst, en dus ".".; eem-



WAT IS I E Ü A M E R I K A E N ?' f£
eemgerm'ate overgelaten zijn aen zich zeiven. Hoe ook zou de Regeering tot alle hoeken' doordringen? Daer de menfchen derwaert werden gedreven door mislukkingen , door de noodzake, om iets te beginnen, de begeerte om wijduitgeftrekte Landen te verkrijgen, door traegheit, dikwijls ook door gebrek aen huishouwkunde en door oude fchulden, doet zich de hereemging met zoodanigVolk niet zeer behae*hjkop. Wanneer oneenigheit, gebrek van vrede en vriendfchap, wanneer dronkenfchap of luiheit in zulke afgelegene Gewesten de overhand krijgen, moeten twist, werkloosheit en elende natuurlijk volgen, Daer zijn in zoodanigen Oord geen gelijke middelen tegen deze gebreken als in een lang geveftigde Maetichappij. De weinige 'Overheden, welke zij hebben , zijn over 't geheel niet veel beter dan de overige; dikwijls zijn ze in een volkomen oorlog;-*t zij van man tegen man, dat fomtijds beflischt wordt met vuistflagen, fomtijds door middel der Wetten ; - 't zij van dit Volk met de wilde bewoners der eerwaerdige bosfchén , waér uit het deze Wilden heeft doen verhuizen. De menfchen fchijnen daer weinig beter dan verfcheurende dieren van eenen hoogeren rang, levende van het vleesch der Wilde dieren , wanneer ze die maer konnen vangen ; en konnen zij deze niet bekomen dan leven zij van graenen. Hij, die Amerika wenscht te zien in het natuurlijk eigen licht en een recht denkbeeld begeert der zwakke* beginfelen en woefte grondllagen van vroegere dagen, moet het nitgeftrekfe perk onzer grenzen bezoeken, waer de jongfte planters
wo-



Ó<5 DERDE BRIEF;
wonen , en daer hij den eerften arbeid van den aenleg en de wijze van zuivering der aerde, in al derzelver verfchillende gedaenten , zien kan; waer de menfchen geheel zijn overgelaten aen hunne aengeborene geaertheden, en door den prikkel der onzekere uitkomst vlijtig worden; 't welk dikwijls mislukt, indien het niet geheiligd wordt door de kracht van eenige weinige zedelijke regels. Daer , afgefcheiden van de kracht der voorbeelden en ontbloot van den teugel der fchande, begaen fommige huisgezinnen de fnoodfr.e misdaden der menschlijke Maetfchappijè'. Zij maken een foort van vrijbuiters uit , die tien of twaelf jaeren vooruitgaen, om dan gevolgd te worden door een eerwaerdig Leger van dooroefend Volk, 't welk hen opvolgt. In dien tus- 1 fchentijd zal de voorfpoed fommigen befcha- I ven; de ondeugden en de wet zullen de overi- \ gen wegdrijven , die, met andere van hun's ! gelijken vereenigd , al verder zullen wijken, en plaets bereiden voor een vlijtiger Volk, dat hunne vorderingen zal voltooien , de hut ver- 1 anderen in een gerijflijke woning, en, zich 1 verheugende , dat de eerfte en zwaerfte ar- j beid is afgedaen , binnen weinige jaeren , \ dat tot hier toe woefte Land tot een fraeië, d vruchtbaere, en geregelde Landftreek maken. 1 Zoodanig is onze voortgang, zoodanig de op- t tocht der Europeè'rs nae de binnenfte deelen i van dit vaste Land. In alle Maetfchappijën zijn uitvaegfels ; dit onzuiver deel dient ons 'j 1 tot voorloopers en befpieders; mijn Vader zei- ? ve was een van die foort; maer hij had eerlij- i ie beginfelen, en was daerom een van de wei- j i
ni« t



I-WAT IS KEN AMERIKAEN? £l nigen, die ftand hielden ; door braef gedrag en matigheit leverde hij mij zijne fchoone goederen over , terwijl naeuwlijks éen van de veertien zijner tijdgenooten het zelfde geluk had. ■
Veertig jaeren geleden tvas dit nu bekoori lijk Gewest nog onbewoond; nu is het gezui) verd; een befchaefdheit van zeden heeft over 't geheel de overhand, en dusdanig is het lot j geweest onzer beste Gewesten.
Behalven deze algemeene kenfchetfen, heeft i ieder Gewest zijne eigene , rustende op de ! Regeerwijze, luchtgefteldheit, wijze van land! bouw, gewoonte, en veele bijzondere omHandigheden meer. De Europeè'rs onderwer| pen zich ongevoelig aen deze groote vermogens, en worden, in het verloop van eenige i gellachten, niet alleen Amerikanen in 't algemeen , maer worden t effens Penfijbaniërs I Virginiërs , of Provintiae'cn van eenen anderen naem. Elk, die het vaste Land doorreist zal die fterke verfcheidenheden ligtlijk waernemen, welke met den tijd nog zichtbaerder zuli len worden. De Inwoonders van Canada , Masfachuset, van de midden - Gewesren, en in : de Zuidelijke ftreeken zullen zoo verfchillende ; zijn als' hunne Juchtgefteldheden ; de eenige < banden van vereeniging zullen beftaen in die van den Godsdienst en der taele
Gelijk ik u heb trachten te toonen, hoe de ! Europeërs Amerikanen worden, zal het mo! gelijk niet ongepast zijn, u insgelijks te doen [zien, hoe de verfchillende Christengezindheden, ingevoerd zijnde, te niete loopen, en , jjo^eene pnverfchilligheitin't Godsdienftigede
Over-



DERDE B- R I E F j
overhand krijgt. Wanneer eenig aenmerklijk getal eener bijzondere Gezindte digt bij elkander komt te wonen, richten 2ij terftond een Kerk op, en aenbidden daer de Godheit volgens hunne eigene bijzondere denkbeelden. Niemand ftoortheu. Staet 'er eene nieuwe gezjndte in Europa op, dan gebeurt het ligtlijk, dat veele van derzelver. anhangers overkomen j en zich ter neder zetten in Amerika. Terwijl zij hunnen yver mede brengen, hebben zij de vrijheit, om aqnkomelingen te winnen, als zij konnen, en eene vergaderplaats te bouwen, om de opgave van hun geweten te volgen; want noch de Regeerihg noch eenige andere magt ftelt zich hier tegen. Indien zij vreedzaeme Ingezetenen en vlijtig zijn , wat ligt 'er dan hunne gebuuren aen gelegen, hoe en op wat wijze zij het gefchikt achten , hunne gebedentot het Opperwezenoptezenden ? — Maer indien de aenhangers van deze of die gezindte niet digt bij elkander wonen , indien zij vermengd zijn onder die van andere benamingen', dan zal hun ijvervuur verkoelen bij gebrek van ftoffe, en in weinig tijd worden uitgedoofd. Dus worden de Amerikaenen, ten aenzien van den Godsdienst, wat zij zijn ten aenzien van hun "Vaderland, zij komen in gemeenfchap met allen. Onder hungaet de naem van Engelschman, Franschman, en Europeer verloren, en op diergelijke wijze geraken ook de bijzonder e foor ten van Chriftenen, zoo als die in Europa plaets hebben , eerlang te nietev Dit gevolg zal zich in verVolg van tijd nog Verder uitftrekken, en, hoe yreemd u Ook dit denkbeeld voorkomey het .is nochtans zeer j*iist. Mogelijk zal ik naderhand



W-AJT is EEN A ME RIK AEN? tfg
hand in ftaet zijn, om mij beter uittedrukkén; intusfchen diene het volgende voorbeeld tot mijne eerfte verdediging:
Laet ons onderftellen , dat gij en ik te faemen reizen ; wij ontdekken, dat in zeker huis, aen onze rechterhand, een Romschgezinde woont, die God aenbidt, zoo als hij geleerd heeft , en in de trmsfubflantiatie gelooft; hij werkt vlijtig , en teelt tarwe; hij heeft een huis vol kinderen, alle gezond en fterk; zijn geloof, zijne gebeden , hinderen niemand. Omtrent een mijl verder, aen den zelfden weg, is zijnnaefte buurman een braeve,eerlijke,en werkw zaeme Duitfche Lutheraen, die zich tot den zelfden God, den God van allen, wendt volgens dien trant, in welken hij is opgevoed , en g-elooft in de confubfiantiatie; hier door onteer* 'hij niemand; hij arbeidt ook in zijne velden, ■ verbetert den grond, zuivert de moerasfen enz. Wat heeft de Werelt te doen met zijne Lutherfche geloofsftukken ? Hij vervolgt niemand, en i niemand vervolgt hem ; hij bezoekt zijne gerbuuren , en deze bezoeken hem. Naest hem i woont een, die zich van alle de Hoofgezindten ;afzondert (* ) , de driftigfte van alle gezindten; ,-zijn ijver is heet en geweldig; maer, afgefchei! den van anderen , die met hem overeenkomen, Pheft hij geene bijeenkomst, om zichderwaert te !-begeven, daer eenaenhang te maken, en Godsdienftigen hogmoed met wereltfche ftijfzinnig-
heic
(*) In 't Engelsch Seceder; waer voor ik den' juiften , naeni in onze tael niet wete, ik heb het daerom liever bij «mtchrijving uitgedrukt, dan een verkeerden naem ge- i
llbriiikt. VBTAILDfig.



$4 DERDE S R I E É;
heit te paren. Hij teelt insgelijks goed koorn'; zijn huis is zindelijk gefehilderd; zijn boomgaerd is een der fraeifte in de nabuurfchap. Wat raekt het het welvaren van die Landftreek, of van het geheele Gewest, welke de Godsdienllige gevoelens zijn van dezen man, en of hij wel in't geheel eenige bezit? Hij is een goed Landbouwer , een matig, vreedzaem , braef burger; JWilliam Penn zelve zou niet meer wenfchen. Dit is het zichtbaere Karakter, naehetonzichtbaere moet men flechts gisfen , en daeraen ligt niemand gelegen. Naest daeraen wederom leeft een Hollander , die zich ftiptlijk houdt aen de regelen van het Dordrechtfche Sijnode. Hij vormt van eenen Kerklijken geen ander denkbeeld dan van eenen huurling; indien deze zijn ■werk wel doet, betaelt hij hem de bepaelde .fomrne; indien niet, zal hij hem afzetten, het .buiten zijne preeken klaeren, en zijn Kerk zeifs jaeren gefloten laten. Maer, in weerwil van dit harde denkbeeld, zult gij zijn huis en Land het netfte vinden in de geheele buurt, en misfchien uit zijn wagen en vette paerden willen befluiten, dat hij meer denkt om de dingen van deze werelt dan om de toekomende. Hij is arbeidzaem en matig, daer door is hij alles, wat hij behoort te zijn voor de belangen dezes levens; wat die van het toekomende aengaet, moet • hij betrouwen op den grooten Schepper (*). Ieder van deze menfchen onderwijst zijne kin-
de-
(*) Misfchien isde2ezindlijkhe!t der wagens en de verheit zijner paerden meer aen den Landacrt van een Hollan. der, dan aen ingenomenheit met het aeidiche en onvexfchilligheit omtrent het Hemelfche, te wijten, v £ b.x.



WA:T I» HEN AMERIKAEN?
tteren, zoo goed hij kan, maer deze onderrich-. tingen zijn zwak in vergelijking van die, welke aen de jeugd, zelfs van de armfte foort, in Europa gegeven worden. Hunne kinderen zullen dus min ijverig en onverfchilliger worden in zaken van Godsdienst dan de Ouders. De zucht, of liever de driftige ijver, om aenkomelingen te winnen, is hier onbekend.; men heeft geen tijd; de jaergetijden eifchen beurt om beurt onze oplettendheid, en dus zal deze gemengde buurt binnen weinige jaeren een vreemd Godsdienftig mengfel uitmaken, dat noch zuiver Roomsge-. zind, noch zuiver Gereformeerd, noch zuiver Lutherse!] zijn zal. Men zal zelfs in het eerstvolgende geflacht een blijkbaere onverfchilligheit zien doorftralen, en het kan gebeuren, dat de dochter van den Roomschgezinden eerlang trouwt met den zoon van den Afgezonderden, en dat zij zich op eenigen afftand van hunne Ouder* ter nederzetten. Welke godsdienftige opvoeding zullen zij geven aen hunne kinderen? een zeer onvolmaekte. Gebeurt het, dat 'er in de nabuurfchap eenige Kerk is, wij willen een» onderftellen, een Kwakers-vergadering, zoor zullen zij, liever dan dat ze hunne mooie kleeders niet zouden laten zien, derwaert gaen, ert fommige van deze zullen zich misfchien tot die Gemeente begeven. Anderen zullen volmaekc onverfchillig blijven; de kinderen van deze ijverige Ouders zullen niet in ftaet zijn te zeggen, welke hunne Godsdienftige Leergronden zijn, en hunne kindskinderen nog minder. De nabijheit van eenige plaets van Godsdienstoefening leidt hen derwaert, en dit hun derwaert gaen is de ftsrkfte blijk, welke zij geven kon£ ness



66 DERDE B R 1 E F ,
nen van hunne verkleefdheit aen eenige gezindte. De Kwakers zijn de eenige, die eene vaste gehechtheit behouden aen hunne wijze van Godsdienstoefening ; want, hoe verre zij ook van elkander zijn afgezonderd , zij houden een foort van gemeenfchap met hunne Maetfchappij , en wijken, ten minften in die Land, zelden af van derzelver regelen.
Dus zijn alle Gezindten zoo wel vermengd als alle Natiën; dus worde eene onverfchilligheit in het Godsdienftige onmerkbaer verfpreid over dit geheele Land van het eene tot het andere einde ; en dit is tegenwoordig een der fterkst kenmerkende trekken van de Amerikanen. Hoe verre dit gaen zal, kan niemand zeggen; mogelijk verwekt het wel eens een ydel, gefchikt tot het ontvangen van andere ftelfels. Vervolging , Godsdienftige trotschhek, zucht tot tegenfpreken, zijn het voedfel voor 't geen de werelt gemeenlijk Godsdienst noemt. Deze beweegredenen hebben hier opgehouden te werken; die ijver is bepaeld tot Europa; hij vervliegt geduurende dien grooten weg, welken hij herwaert heeft afteleggen; en is 'er al hier of daer nog een korrel van dit buskruid befloten gebleven, het flaet hier in de open lucht in brand, en verteert zonder gevolg.
Doch, om wedertekeeren tot onze jongfte aenleggers van Plantagiën,' moete ik u melden, dat 'er iets zeer zonderlings is in de nabijheit der bosfchén. Het is bij de menfchen zoo wel waer als omtrent de planten en dieren, die in het woud zijn , datze geheel verfchillen van die op de-vlakten huisvesten. Ik zal u zuiver-op
alle



■WAT IS EEN A ME RIK AEN? 6f
alle mijne gedachten zeggen, maer gij moet niet verwachten, dat ik eenige redenen zal aenvoeren. Door het wonen in of nabij de bosfchén fchikken zich hunne bedrijven naer de woestheit van die nabuurfchap; de herten komen dikwijls "hun koorn opeeten , de wolven hunne fchaepen verfcheuren, de beeren hunne varkens dooden, en de vosfen hun gevogelte Wegfleepem Deze vijandlijkheden van rondsom doen hen weldra hetfchietgeweer in de hand nemen; zij pasfen op deze dieren, zij fchieten fommige dood, en, door dus hun eigendom te verdedigen, worden ze ras volkomene jagers; wat is het gevolg? —- eens jagers geworden zijnde, zeggen zij den ploeg vaerwel. De jagt maekt hen woest , eenzinnig , cn ongezellig; een jager heeft geen gebuuren nodig; hij haet die veel eer, om dat hij hen vreest als mededingers nae den zelfden buit. In korten tijd doet hun voorfpoed in de bosfchén henhunaengelegde akkers verwaerloozen. Zij betrouwen op de natuurlijke vruchtbaerheit der aerde, en doen daerom weinig werk; zorgloosheit in omheiningen te makenftelt het weinige, 'twelk zij nog zaeiën, ligtlijk aen verwoeftmg bloot; zij zijn niet te huis op de wacht; en om dit verlies weder goed te maken , gaen zij te meermaelen boschwaert in. Deze nieuwe levenswijze brengt een nieuW flag van zeden voort, welken ik niet gemaklijk befchrijven kan. Deze nieuwe zeden, op den ouden ftam geënt, verwekken een vreemd foort van fpoorlooze ongebondenheit , waer van de indrukken onuitwisbaer worde». De zeden der Indiaenfche inboorlingen zijn achtenswaerdig in vergelijking E a mei



65 BERDE B R I E TJ
met dit Earopisch mengfel. Hunne Vro uwfl en kinderen leven in luüaeic en werkloosheit y en daer zij geen betaemlijke bedoelingen hebben, kunt gij hgtlijk denken, welke opvoeding de laetfte ontvangen. Der zeiver jeugdige harten hebben niets om optemerken danhet voorbeeld der Ouders; zij groeien op, even als deze, tot een halfflachtig foort, half wiid, halfbefchaefd; ten zij eenig- gelukkige natuurlijke geaer heit hen tot het geregelde doet over-, hellen. Dat edel, dat troetelend gevoel, 't. welk hen zoo krachtig drong en dreef, gaet weg; het bezit hunner vrije Landen Ievert°hun niet langer dat verraacküjke en de eerzucht ftreelende denkbeeld op. Voeg nog bij alle deze redenen het eenzaeme hunner verblijfpiactfeti, en gij zult u gemaklijk konnen verbeelden, welke uitwerkfels de groote afftand hebben moet, op welken zij van elkander afwonen! - Veftig uwe aendacht op eene der laest - aengelegde volkplantingen; waer uit bellaet deze? - uit fcuropeèrs, die de genoegzaeme- kunde misfen, welke zij beho<;ren te hebben, om gclukiglijk te fla. gen. Gij ziet een volk, dat maer pas bekomen is van onderdrukking, fchrik voor de regeering, en vreze voor de wetten, nu in de onbepaelde vrijheit van het woud. Dezefchielijke verandering moet een zeer grooten invloed hebben op de mecfte menfchen, en voor al op deze foort. Het eeten van wild vleesch, wat gij ook hier over denken meugt, dient, om hunne geaertheit nog meer te veranderen; fchoon al het bewijs, 't welk ik kan bijbrengen, is, dar ik het gezien hebbe. Zij hebben geene plaetfen tot Godsdienftige bijeenkomften, en dus
mis-



WAT IS EEN AM ER IK AEN? <fj>
ïnisfen zij ook die gemeenfchap of ger inge faemenleving, welke deze konnen aenkweeken eri levendig hpuden. De vergaderingen toch op den Zondag zouden, de Godsdienftige voordeelen al eens terzijde gefteid, nochtans eenige prikkels opleveren, om elkander, uit naerijver , in netheit voorbijteftreven. Is het dan te verwonderen, dat menfchen, in deze omftandieheden, in hevige en groote moeilijkheden gedompeld, een weinig verbafteren ? het is veel meer te verwonderen, dat deze gevolgen niet verder verfpreid zijn. De Moravifche broederen en de Kwakers zijn de eenige uitzonderingen op 't geen ik hebbe voorgedragen. De eerfte zetten zich nooit elk afzonderlijk ter neder ; indien zij verhuizen, is het eene volkplanting uit die broederfchap, welke, in één lichaem blijvende, zich verplaetst; deze voeren dus hunne zeden, Godsdienst, regelen , en beschaefdheit met zich; de andere beginnen nooit zoo harde taek ; zij zijn altijd in ftaet , om reeds aengelegde landen te koopen; en hier in fteekt een groot voordeel; want met dien tijd, welke fede.rd den aenleg verlopen is, is het Gewest reeds hervormd van des zelfs eerlte woestheit. Dus fchuilt ons flechtfte volk onder die geene, welke haif Landbouwers half jagers zijn, en de allerergfte zijn die, welke geheel en al tot de jagt overgaui en dus verbasteren. Als oude landploegers, en nieuwe boschbewoonders , al» Europeërs , die nieuwe Indiaenen worden , vereenigeri zij in zich de gebreken van beide; zij nemen de zedenloosheit en woestheit der natuurlijke Inboorlingen aen zonder der zeiver zachtaertigheit, E 3 of



7© DERDE BRIEF;
of zelfs hunne vlijt, als zij te huis zijn. Door het laodbouwen worden onze zeden , indien al niet befchaefd, ten minften eenvouwig en onergerlijk; alle onze behoeften worden hier door voldaen; onze tijd is verdeeld in arbeid en rust, en 'er blijft niets over tot het begaen van groote misdaden. De tijd der Jagers is verdeeld tusfchen de zwaere vermoeiïngen van de jagt. en de ledige tusfchenpoozen , die niet zelden aenleiding geven tot dronkenfchap. Het jagen geeft een losbandig ijdel leven, en, indien het al de goede geaertheden nog niet altoos bederft, het baent nochtans, wanneer het niet verzeld gaet met tegenheden, den weg tot gebrek, gebrek prikkelt de neiging aen tot roven en onrechtvaerdigheit, al te zeer eigen aen behoeftige menfchen, en dass vervalt men tot de rampzaligfte Jaegte. Zullen wij, na deze ophelderingen der gevolgen, welke het leven in de bosfchén voortbrengt, ons nog verwaendlijk vlijen met de hope, om de Indiaenen te bekeeren ; — Wij moeften liever beginnen met deze boschbewoonders-.van ons eigen Volk te hervormen; maer helaes! durve ik hier den naem van Godsdienst noemen! zijne zagt.e toonen zullen in de onmeetbaere digte en groote bosfchén verloren gaen. Menfchen , die dus geplaetst zijn , zijn niet gefchikt, om zijne zachtaertige onderrichtingen te ontvangen, of te herdenken ; zij misfen , 't is waer, Kerken en Leeraeren, maer, al fchoon ze die hadden, zoo dra de menfchen ophouden, bij huis en bij hunne zaken te zijn, en een zwervend leven beginnen, het zij ze
dan



WAT IS EÉN AMERIKAEN? 7"t
'dan taenkleurig of blank zijn, ze zullen ophouden , zijne discipelen te wezen.
Dus hebbe ik, hoe flaeuw en onvolkomen, echter getracht, onze Maetfchappij te fchetfen van de zee af tot de bosfchén; evenwel moet gij niet denken, dat ieder, die zich dieper landwaert in begeeft, uit de zelfde beginfelen handelt j of tot de zelfde verbastering vervalt. Eenige huisgezinnen voeren al hunne befchaefdheit in gedrag, zuiverheit van zeden, en achting voor den Godsdienst met zich; maer deze zijn fchaersch; de kracht der voorbeelden is fomtijds onwederftaenbaer. Onder deze dieper landwaert intrekkende menfchen is de bedorvenheit grooter of kleener, naer die der Natie of van het Gewest, waer toe zij behooren. Zou ik hier voorbeelden van bijbrengen, dan wierd ik ligtlijk befchuldigd van partijdigheit. De zulken, wien het gelukt, eenige overvloedige tusfchenruimte, eenige vruchtbaere gronden te ontmoeten in deze verre afliggende ftreeken , zullen daer den Landbouw kiezen boven de jagt, en zich met ernst op den zeiven toeleggen; maer gij kunt duidlijk begrijpen, dat de inwoonders, zelfs van die vruchtbaere ftreeken, een groote mate van boerschheit en zelfszoekenden eigenbaet verkrijgen.
Uit hoofde van deze omftahdigheden der verhuizende , en van de verbazende kracht, die de zelve hebben op de zeden, zijn de nieuwe aenleggers in beide de CaroUna's, in V'ughnën, en veele andere Gewesten, reeds lang een ongebonden flag van Volk geweest, zoo dat het zelfs gevaerlijk geweest is, onder hun te reizen. De Regeering kan niets uitvoeren in een • E 4 ft"-



7» BERDE BRIEF}
uitgeftrekt Land, en 't is beter, dat zij die ongeregeldheden met oogluiking ziet, dan dat ze daer tegen middelen gebruikt , onbeftaenbaer met haere zachtheit. De tijd zal deze vlakken wegnemen ; naer gelang het groote lichaem der Maetfchappij hun nadert , zullen zij verbeteren, en befchaefd en onderwerplijk worden. Wat men ook immer gezegd moge -hebben van de vier Gewesten van Nieuw Engeland, nooit heeft eene zoodanige verbaftermg van zeden hunne jaerboeken bezwalkt. Hunne aeuleggers van nieuwe landen zijn gehouden, binnen de palen der befchaefdheit en regeeringe, door middel van wijze wetten en door den invloed van den Godsdienst.
Welk een haetlijk denkbeeld van den Europeer moet intuifchen dit voikverwekken bijjde Inboorlingen dezer Landen! Dit Volk is het, dat met die inboorlingen handeldrijft; den llechtften des .Volks wordt nee vergund, dat geene te doen, waer toe geene dan luiden van de beste Karakters gebruikt moeiten worden. Z,ij maken .de- Indianen drenken., en dan bedriegen ze hen dikwijls. Hun gierigheit, voor de oogen hunner Overheden verborgen, kent geene palen; en, door de geringe meerderheit van kennis geholpen?,raifleiden zij de eenvouwiger wilden, ja fomtijds vergieten zij der zeiver bloed. Vuu hier die zo.o fchreeuwende verbondsbreuken, die onverwachte verwoeftingen, welke onze Grenzen zoo vaek bezoeteld hebben, wanneer houderde onfchuldigen tot flachtoffers .gemaekt werden voor de misdaden van eenige weinigen. Het was. in gevolge van een zoodanig gedrag, dat de Indiaeneu in het jaer 1774. den bijl opfiajaen. tegen de Virgir^iërs, ' pus,



WAT IS EEN AM ER IX AEN? 7$
Dus worden in 't algemeen de eerfte voet? flappen bij de onzen gezet; dus zijn onze eerfte boomen geveld door de ondeugendfte uit ons Volk; maer dus wordt ook het pad gebaend voor de aenkomst van een tweede en beter foort, de echte Amerikaenfche eigenerfden , het achting waerdigst volk in dit deel der werelt; achting waerdig om hunne vlijt, hunne gelukkige onafhanglijkheit, het groot deel van vrijheit, 't welk zij bezitten, de goede inrichting hunner huisgezinnen,'en het uitbreiden van den Koophandel en der heenchappijë van ons Moederland.
Europa bevat naeuwlijks eenige andere onderfcheidene rangen dan dien van Heeren en Hoevenaers; dit fchoone Land is alleen be* Woond door vrije eigenaers, bezitters van den grond, welken zij bebouwen, leden der Regeeringe, welke zij gehoorzamen, die, doormiddel hunner Representanten, hun eigene wetten maken. Dit denkbeeld leerde gij mij aenkwee-» ken; onze afffand van Europa, wel verre van vermindering daerin te verwekken, brengt veel eer vrij wat toe tot onze nuttigheit en ons gewigt als menfchen en als onderdanen. Waren onze Voorouders daer gebleven, zij zoudeif elkander Hechts verdrongen, en mogelijk die onlulten langer uitgerekt nebben, welke Europa zoo gefchokt hebben. Ieder vlijtig Europeer, welke herwaert overkomt, mag vergeleken worden bij eene fcheute, die aen den wortel van eenen gooten boom opfchiet, en maer een kleen deel der fappen uit den wortel krijgt en trekt; fcheur deze van den vaderlijke wortel kh verplant haer, en zij zal eerlang eene vrucht 5 dra- '



*4 BERDE B R- I E F ;
dragende boom op zich zelve Worden. De Volkplanters hebben daerorn recht tot dennaem van nuttigde onderdaenen; honderd huisgezinnen , in fommige deelen van Schotland levende, zullen hier, binnen zes jaeren, éen jaerlijkfchen uitvoer inbrengen van ïo, ooo 1'chepels tarwe; daer het teelett van 100 fchepels oni te verkoopen in elk vlijtig huisgezin gemeen is, indien men goed land bebouwt. Hier is het dan, dat de lediglooper aen 't werk gebracht, de nutloóze nuttig gemaekt, en de arme rijk kan worden; doch door rijkdommen verftae ik geen goud en zilver , van welke me^ taelen wij maer weinig befekten ik bedoel ee:i betere foort van goederen\ gezuiverde landen, vee, goede huizen, goede klèedèren, en ëêa aenwasfchend volk, om dk alles te genieten.
Het is geen wonder, dat dit Land zoo veele behoorlijkheden bezit:, en den Europeer zoo Veele verzoekingen oplevert, om 'er in te büj* ven. Een reiziger irt Èuröpa wordt een vreemdeling, zoo dra hij zijn eigen Koningrijk of Land verlaet, maer dit is hier zoo niet. Wij kennen, eigenlijk gezegd, geene vreemdelingen; dit Land is ieder's Land, en de verféhei»denhek onzer gronden, omftafidigheden, luchtgefteldheden , Regeeringvofmen , en voortbrengfels heeft iets, dat aen elk mënsch behagen moet. Zoo dra komt hier geen Europeer aen, 't zij dan ook van welken ftaet hij wezen moge, of zijne oogen worden geopend voor het fchoo». ne vooruitzicht; hij hoort zijn tael fpreken, hij ontdekt veele zijner Landzeden; hij hoort geduuriglijk de naemen \van geflachten en Steden, waer mee hij bekend is; hij ziet alomme
ge- l



WAT IS EEN AME RIK AEN? f$
geluk: en voorfpoed verfpreid ; hij ondervindt gastvrijheit, vriendlijkheit en overvloed > waer hij ook komen mag; namvlijks ontdekt hij eenigen armen ; zelden hoort hij van gerechtsoefeningen eniftraffen, en hij bewondert de fraeiheit onzer Steden, die wonderdadige gevolgen van vlijt en vrijheit. I lij kan zich niet genoeg verwonderen over de gefteldheit van ons platte land, onze gemaklijkewegen, goede herbergen, en velerleiè' gerijflijkheden ; hij bemint tegen wil en dank een Land,, daer alles zoo beminlijk is. Toen hij in Engeland was, was hij" alleenlijk een Engelschman; hier ftaet hij op een grooter wereltdeel, niet minder dan een vierde van den Aerdbol, en ziét te gelijk de voortbengfels van het noorden , in ijzer en Scheepsvoorraed, de vruchten van Ierland, het koorn van Egijpten, de Indigo, en de rijs van China. Hij vindt niet, gelijk in Europa, een digt op een gedrongen maetfchappij, waer ieder plaets overladen is; hij ontdekt die fchokken niet van de partijfchappen, die moeilijkheit, om iets te beginnen, of die kibbelaerijën, welke zoo veelen overhoop werpen. In Amerika kan ieder plaets vinden; heeft hij eenige bijzondere bekwaemheit, pf kunst, hij oefent dezelve, om zich onderhoud te bezorgen, en het gelukt. Is hij een koopman? de toegangen tot den Handel zijn in 't oneindige veele. Steekt hij in het een of ander opzicht boven anderen uit? men zal zich van hem bedienen, en zijne waerde eerbiedigen. Bemint hij een landleven ? aengenaeme landgoederen doen zich voor hem op ; laet hem koopen, wat hem ontbreekt, en daer door wordt hij een Amerikaen-
fche-



70* DERDE BR IE F;-
fche Landman. Is hij een eenvouwig en vlijtig arbeider ? hij behoeft niet veeJe mijlen te I gaen, om veel onderrichting intenemen, of men zal hem huuren, aen den tafel van zijnen werkbaes fpijzen, en vier of vijfmael meer betalen, dan hij in Europa kon winnen. Heeft hij trek tot onbebouwde landen ? honderde morgens ftaen voor hem gereed, Welke hij goedkoop kan magtig worden. Ja welke ook zijne bekwaemheden of neigingen zijn, indien ze 'matig zijn, zal hij die konnen involgen en oefenen. Ik wil niet zeggen, dat 1: ieder, die hier komt, in korten tijd rijk zal Ij worden; neen, maer door zijn vlijt kan hij zich een aengenaem en matig levens - onderhoud eigen maken. In ftede van honger te lij- | < den, zal hij gevoed worden; in ftede van ledig || te loopen, zal hij te werk gefteld worden; en Ji zijn dit geene rijkdommen voor zulke menfchen, als herwaert overkomen? De rijken blijven in Europa; zij, die verhuizen, zijn alleen uit den middenftaet of uit den armen.
Verkiest men in onafhanglijke ledigheit van hetncorden nae het zuiden te reizen, men zal gemaklijke toegangen vinden, en in iederhuis blij- I moediglijkontvangen worden ;gemesnzaemheit |< zonder uiterlijke vertooning, goed onthael zon- r der hoogmoed, en allebetaemiijk vermaek, dat |t het gewest oplevert,, zal men voor kleene on- !< kosten bekomen. Wat wonder, dan nog eens, dat de Europeer, die hier eenige jaeren gewoond heeft, verlangt te blijven? Europa is met al . deszeifs pracht. niet te vergelijken bij dit vaste ij Land, voor mc-ifchen van den middelftand, o,f $h voor arbeiders.
EeS



WAT I'S ï E ïf AMËRÏKAEN? 77
Een Europeer fchijnt, wanneer hij eersc aenkomt, zoo wel in zijne oogmerken als iri zijne uitzichten bepaeld ; maer hij verandert weldra zijne ontwerpen ; tweehonderd mijlen fcheenen weleer een zeer grooten afftand, maer zijn nu Hechts een beuzeling ; zoo ras hij onze lucht inademt, vormt hij plannen, en wikkelt zich in ondernemingen, om welke hij in zijn eigen Land nooit gedacht zou hebben. Daer beperkt de volkrijkheit der maetfchappij veele nutte ontwerpen, en zi| verdooft de loïlijkfte voornemens , welke hier weldra tot rijpheit komen. Dus worden de Europeërs Amerikanen.
Maer hoe gefchiedt dit alles onder dien toevloed van laeger behoeftig volk, welke jaerlijks uit alle de deelen van Europa herwaert vloeit? Ik zal het u zeggen; — deze komen niet zoo dra, of zij ondervinden terftond de goede gevolgen van dien overvloedigen voorraed, welken wij bezitten; onze zeer goede fpijze doet hen welvaren, en zij worden vriendüjk behandeld; men onderzoekt terftond nae hunne be-
[ kwaemheden, hun Karakter, en bijzonder nae hunne vlijt ; overal vinden ztj landgenooten verftrooid, 't zij uit welk deel van Europa zij ook komen mogen. Laet mij éénen uitkiezen toe een voorbeeld van alle de anderen; — hij wordt gehuurd; hij gaet aen 't werk, en werkt vrij wel; in plaets van door een trotfchen baes aen 't werk gezet te worden, vindt hij zich bij zijn's gelijken , geplaetst aen den welvoorzienen tafel van den Landman , of anders aen eenen min-
I deren, die even goed is; zijn loon is hoog;
zijn-



78. d e.rps brief;
zijn bedde is niet gelijk dat bedde van armoede qt kommer, waerop 'hij pleeg te liggen; gedraegt hij zich wel,.en is hij getrouw, zoo wordt hij geliefkoosd, en wordt, als 't ware, een'lid van 't huisgezin. Hij begint de gevolgen gewaer te worden van een zeker foort van herleving; tot hier toe had hij niet geleefd, maer Hechts geademd ; nu gevoelt hij een menSjCh te zijn , om dat hij als zoodanig wordt behandeld ; de wetten van zijn Land hadden hem over 't hoofd gezien als van geene betekenis ; die van dit Land befchermen hem met haeren iluiër. Oordeel nu, welke verandering ontftaen moet in de ziel, in de gedachten van dezen man; hij begint zijne vorige dienstbaerheit en afhanglijkheit te vergeten; zijn hart zwelt en gloeit als tegen wil en dank; en dit bezielt hem met die nieuwe denkwijze, welke eenen Amerikaen uitmaekt. Welke liefde kan hij behouden voor een Land, waer zijn beftaen wel eer als een last voor hem fcheen te zijn? is hij een edelmoedig man, zoo zal de liefde voor dit nieuwe Vaderland, bij aenneming, diep in zijn gemoed dringen. Hij kijkt rondsom, en ziet"menig een welgefteld man, die voor weinige jaeren even arm was als hij zelvedit bemoedigt hem fterk; hij begint een kleen ontwerp te fmeeden; het eerfte, helaas! dat hij ! in zijn leven maekte. Indien hij wijs is, brengt >: hij dus twee of drie jaeren door, en krijgton I dien tijd kunde, leert het gebruik der gereedfchappen, de wijze van werken op het land, het omhouwen van boomen , enz. Dit legt voor hem den grond tot eenen goeden naem,
en i



WAT' IS EEN A M E R IK AE N? 79
en deze is het nuttigfte, 't welk hij tans bekomen kan. Hij wordt aengemoedigd , heeft vrienden gewonnen, krijgt raed en onderrichting; nti wordt hij ftouter, koopt eenigland, geeft daervoor al het geld, dat hij meegebracht, zoo wel als dat hij vergaderd heeft, en betrouwt op den God des oogftes , om het overige aftedoen; zijn goede naem bezorgt hem goed vertrouwen; hij bezit nu een handschrift, 't welk hem en zijn nageflacht een rechtmatig , eenvouwig , en volftrekt eigendom toei wijst van tweehonderd gemeten Lands, aen die of deze rivier gelegen. Welk een gewigtig ij tijdftip in het leven van dezen man! Hij is, : misfchien van een duitfchen landwerker, een eigenerfde Landman geworden; — hij is nu een Amerikaen, een Penfijlvaniër, een Engelsch I onderdaen geworden. Hij' heeft het burger: recht bekomen, en zijn naem ftaet opgefchreven onder die der andere burgers van dit Gewest. In plaets van omtezwerven , heeft hy nu een vaste verblijfplaets; hij wordt een inwoonder genoemd van die of deze landftreek, ofdit of dat rechtsgebied, en voor deeerftemael van zijn leven gerekend voor een iets, daer hij tot nu Hechts een nul in het cijffer was. Ik herhale hier alleenlijk, wat ik veelen hebbe hooren zeggen; — en geen wonder, dat hunne harten van genoegen gloeien, en ontroerd worden door eene menigte van gedachten , welke men niet gemaldijk befchrijven kan. Van niets opteklimmen tot een perfoon! van eenen dienstknecht tot den rang van eenen meefter! van een Üaef onder een of ander onafhanghjk Vorst een vrij man te worden, ge-
fteld



£C B E R D S ■ B K I S T J
fteld in het gerechtlijk bézit van landerijen^ waeraen allerleiè' heilvolle voorrechten verknocht zijn ! Welk eene verandering voorwaer! en in gevolge dier veranderinge wordt bij een Amerikaen. Deze groote gedaentewisfeling heeft een dubbel gevolg; zij wischt alle zijne Europifche vooroordeelen uit; hij vergeet dat ftelfel van onderhoorigheit, die ilaeffche gefteldheit , welke de armoede hem geleerd had; en fomtijds kan hij die wel eens te fterk vergeeten, hollende niet zelden van het eene tot het andere uiterfte. Indien hij een braef man is, vormt hij zich ontwerpen van toekomenden voorfpoed ; hij neemt voor, zijne kinderen beter optevoeden, dan hij zelve werd opgevoed; hij peinst op zijne handelwijze in 't toekomende, en gevoelt een drift tot den j arbeid, welke hij nimmer gewaer werd. De eerzucht wordt wakker, en voert hem tot alles, wat de wetten niet verbieden; deze eerbiedigt hij, en hij ziet met een hart vol -dankbaerheit Oostwaert henen nae de Regeering van dat Eiland, van wier wijsheit al zijne nieuwe gelukzaligheit ontleend is , en onder ' wier vleugelen en befcherming hij nu leeft. Deze overdenkingen bevestigen hem als een braef manen een goed onderdaen. Gij,armeEuTopeërs! gij, die zweet en werkt voor de Grootellj _ gij., dieverpligtzijt, zoo veele fchooven te geven aan de Kerk, zoo veele aen uwe landheeren, en zoo veele aen uwe Overheit, •dat 'er naeuwlijks iets voor u zeiven overblijft, — gij» die enkel de lucht inademt, om dat men u de zelve niet kan onthouden, maer l die voorts minder gewaerdeerd wordt dan de geliefde



WIT IS EEN AMERIKAEN? 81
'Kefdeja gthonden of nutloozefchoothondjes,— het is hier, dat gij de mogelijkheit kunt bezeffen van die gewaerwordingen welke ik befchreven hebbe ; het is hier, dat de wetten der aenneminge tot het recht van Inboorlingen een ieder nodigen, om te deelen in onzen arbeid en in onze gelukzaligheit, — nodigen tot nog onbezwaerde en aen geenerleië fchatting onderhevige landen.
Velen, die onverbeterlijk bedorven waren; hebben alle hunne gebreken medegebracht, en zijn, geen achtflaende op de voordeden, hun voorgefteld, weder voortgegaen in den vorigen weg der ongerechtigheit, tot dat zij door onze 'wetten overmeefterd en geftraft werden. Het is niet elke zwerver, dien het hier gelukt; het is alleen de matige > de eerlijke , en de vlijtige; gelukkig zijn ze, voor .welke de overvoering gediend heeft tot een fterken fpoor om te arbeiden, en een middel was tot welvaert en tot een goed bestaen voor de kinderen , die, in de dagen hunner armoede geboren , niets anders dan de gefcheurde kleeders hunner ouders te wachten gehad zouden hebben, ware deze heilzaeme verhuizing niet voorgevallen. Maer daer zijn ook anderen , welke door het bekoorlijk uitzicht op den doolweg geraekten; wier verlevendigde eerzucht, in hoogmoed veranderd, hen niet nae de velden en akkers dreef, maer vervoerde tot ijdele ledigheit; het denkbeeld van land te bezitten voldoet hen geheel en al; en, fchoon omringd van vruchtbaerheit , verkwisten zij hunnen tijd in werkloosheit, en bederven den Landbouw met nutlooze ondernemingen.- De' F eer-



83 DERDE BRÏEE;
eerlijke Dukfchers zijn in 't algemeen veel wijzer, dan bijna alle andere Europeërs; zij verhuuren zich bij eenige hunner welvarende Landsluiden; en in dien leertijd krijgen ze alle nodige onderrichting en behandeling. Zij letten aendachtiglijk op de gelukkige vlijt van anderen, en dit boezemt hun een lterk verlangen in nae het bezit van de zelfde voordeelen. Dit fterk ingedrukte denkbeeld verlaet hen nooit, zij ftreven voort, en, door middel van matigheit , ftrenge zuinigheit , en fterkst aenhoudende vlijt, Hagen zij gemeenlijk zeer wel. Hun verbaesdheit, wanneer ze eerst uit Duitschland overkomen, is zeer groot, — alles fchijnt voor hun als een droom; en waerlijk het verfchil is bij uitltek treffende; zij vinden hier overal hunne Langenooten in eenen bloeienden ftaet; zij reizen geheele Landftreeken door, daer geen woord engelsch wordt gefproken; en fchijnen in de naemen en in de tael Duitschland wedergevonden te hebben. Deze menfchen zijn van veel nut geweest voor dit Land, en in 't bijzonder voor 'Penvfijlvanicn, 't welk een aenmerküjk deel van deszeifs voorfpoed aen hun te danken heeft; hun werktuigkunde en geduld hebben de fraeifte molens in geheel Amerika, de beste gefpannen der paerden , en veele andere voordeelen acngebracht. De erinnering hunner vorige armoede en flavernij verlaet hen nimmer, zoo lang zij leven.
De Schotten en Ieren mogen in hun eigen Land geleefd hebben als armen, maer waren teffens in het genot van meer burgerlijke voordeelen; en daer door treffen de gevolgen van hun nieuwe-



WAT IS EEN AM ERIK AEN? %$
we woonplaets hen niet zoo fterk, en ze hebben ook geen zoo duurzaemen indruk. Van waer dit onderfcheid voortkomt, wete ik niet, maer het is zoo, dat van twaalf huisgezinnen , die herwaert overkomen uit ieder Land, in 't algemeen negen Duitfchers, zeven Schotten , en maer vier Ieren gelukkig flagen. De Schotten zijn zuinig en arbeidzaem, maer hunne vrouwen konnen zoo hard niet werken als de Duitfche vrouwen, die, als 't ware, om ftrijd werken met heure mannen, en dikwijls den zwaerften arbeid op het Land met deze verrichten, welken zij ook beter verftaen. Deze hebben derhalven geene tegenltribbelingen dan de gemeene hinderpaelen in de natuur. De Ieren zijn niet zoo voorfpoedig; zij houden v,Qt\ van drinken en kibbelen; zij zijn twistziek, en keeren zich ras tot fchietgeweer, 'twelk alzins verderflijk is ; behalven dit belemmert hen een grooter onkunde in den landbouw dan andere; mogelijk omdat hun vlijt geen zoo bepaeld doel heeft, en te huis minder was beoefend. Ik heb veelen hooren verhalen, hoe het land in dat Koningrijk, in partijen verdeeld is ; hun oude verovering is hun van groot nadeel geweest, door hun eigendom der Janden overhoop te werpen. De landen, door weinigen bezeten, worden verhuurd zonder bepaling van tijd, en de gebruikers betalen vijf guinies vaneen gemet; De armen zijn daer liechter gehuisvest dan elders in Europa; hun aerdappelen , die gemaklijk geteeld worden, geven misfchien aenleiding tot luiheit • hunne loonen zijn te laeg, en hunne waeren te goedkoop.
F ï Daer



84 derde brief;
Daer zijn geene aenmerkingen van deze foort te maken, zonder dat men ten zelfden tijde eenige tegenwerpingen ontmoet, daer ze bijna altoos onderhevig zijn aen zeer veele uitzonderingen De Ieren zelve zijn zeer verfchillende, in de verfcheidene deelen van dat Rijk. Het valt moeilijk reden te geven voor dit verbazend plaetllijk verfchil ; daer men denken zou, dat op een zoo kleen Eiland een Ier overal een Ier zou zijn; dit is nochtans geenzins waer; zij zijn zeer ongelijk zoo in hunne bekwaemheit als in hun lust tot den arbeid.
De Schottenin tegendeel, zijn alle vlijtig en fpaerzaem; zij hebben niets meer nodig dan een veld om te bearbeiden, en zijn gemeenlijk zeker van den goeden uitflag. De eenige zwarigheit, waer meê zij te worftelen hebben, is die eigenlijk Amerikaenfche kunde, welke niet dan met den tijd te verkrijgen is; het is niet gemaklijk voor zulken , die nimmer een boom nederyelden, te be'grijpen, hoe die best uitgerooid, gehakt, en tot ribben en balken gefpleten en gezaegd wordt.
Terwijl ik zeer gezetben op het zien van gelukkige huisgezinnen, engaernvan dezelve prate, zoo hebbe ik voorgenomen, dezen briefte eindigen, met u de gefchiedenis te verhalen van een Schotfchen Hebrideè'r (*), welke hier kwam in 't jaer 1774, en u van het begin af aen zal toonen, wat een Schot kan doen, wanneer hij gelegenheit heeft, om zijn vlijt optevolgen.
Wan-
(*) Een Inboorling van de zoogenoemde Wester. eilanden , ten westen Schotland gelegen, en ook de Htbndes of Etudes geheten, vut.



■WAT IS EEN AMERIKA EK? 8j
Wanneer ik hoore van eenigen nieuwen aenleg, legge ik daer een of tweemael 's jaers een bezoek af, met oogmerk, om de verfchillende handelwijze van erken aenlegger optemerken, en teffens te letten op de trapswijzige verbeteringen , de verfchillende geaertheit van ieder huisgezin , waer van des zelfs' voorfpoed in groote maate afhangt, het verfchil in de-oefeningen der vlijt, hun fchranderheit en vinding; want, alle arm zijnde, hebben ze ook alle fchranderheit en voorzichtigheit nodig. Ik hoore hen gaerne des avonds hunne lotgevallen verhalen, die mij mieuwe denkbeelden opleveren; jaikzitte fteeds met aendacht te luifteren nae hunne vorige tegenheden, en ontdekke in veele hunner een groote mate van dankbaerheit aen God en de Regeering. Ik hebbe voor fommigen hunner menig een welgemeende preeek gedaen. Immers, wanneer ik zag, dat traegheit en onoplettendheit de overhand hadden , hoe kon ik mij bedwingen van een goede vermaning aen deze nieuwe Landgenooten, na dat ze zoo veele moeilijkheden ondergaen hadden? hoe zou ik hun mijn goeden raed onthouden? Welke gelukkige verandering moet het zijn, aftekomen van de hooge onvruchtbaere koude landen van Schotland, waer alles guur en verkleumd is, en nu zich neder te zetten op eenige vruchtbaere landhoeve in deze middel-gewesten ! Een zoodanige verplaetfing moet de aengenaemfte voldoening verfchaffen.
De volgende faemenfpraek viel voor op eene der uiterfte plantagiën, waeraen ik onlangs een bezoek gaf:
F 3 „ Wel



86 berde b r i e ï;
„ Wel Vriend! hoe hebt gij het nu? ik koine vijftig mijlen verre langs een oneffen weg herwaert, om eens te zien, hoe hetu gaet met uw nieuwen aenleg en het omhouwen der boomen ën het omdelven. — Zeer wel, goede vriend! wij leeren het gebruik van den bijl ter deege; het zal wel gelukken; wij hebben den buik vol eeten dag aen dag; onze koeien loopen uit, en keeren vol van melk te huis; onze varkens mesten zich zeiven vet in de bosfchén; O! dit is een goed land! Godzegene den Koning, enWilliarn Penn ! wij zullen het met den tijd wel klaeren, indien wij gezond mogen blijven. — Uw woonhuis ziet'er helder en net uit; waer kreegt gij deze fparren? - Een onzer buurëti is een Nieuw Engelander, en hij toonde ons, hoe we die moeiten hakken van onze Kaftanjeboomen. — Nu voor een fchuur ; maer alles met den tijd ; hier zijn fchoone boomen, om bouwftoffen van te maken. Wie zal die bouwen? want gij verftaet u immers dat werk nog niet? -9— Eene onzer Landsluiden , die reeds tien jaeren in Amerika geweest is; deze heeft aengeboden, nae zijn geld te wachten , tot dat de tweede oogst is ingezameld. — Wat geeft gij voor uw land? vijfendertig fch :!lingen voor het gemet, in zeven jaeren te betalen. — Hoe veele gemeten hebt gij gekogt? honderd en vijftig. -- Dat is genoeg, om mede te beginnen; is uw land niet vrij hard, om te bearbeiden? — Ja, Sir! hard genoeg; nner het zou nog harder zijn, indien het rteeds geheel van geboomte gezuiverd was ; want dan zouden we geen timmerhout hebben, en ik houde veel van de bosfchén; zonder deze zou
het



WAT IS EEN AMERÏKAEN?
het land niets zijn. — Hebt gij nog geene bijen gevonden ? — neen, Sir! en, als we die vonden, wete ik niet, wat daer meê te doen. — Ik zal het u wel eens zeggen. — Gij zijt zeer vriendlijk. — Vaer wel, eerlijke Man 1 God make u voorfpocdig; en, wanneer gij eens nae * * reist, vraeg dan nae J. S., hij zal u vriendlijk ontvangen , indien gij hem goede tijding brengt van uw huisgezin en boerderij ".
Op deze wijze bezoeke ik hen dikwijls, en doe zorgvuldiglijk onderzoek nae hunne huizen, hunne mate van doorzicht, hunne verfchillende handelwijze, en doe hen alles verhalen, wat zij weten, en uitdrukken, wat zij gevoelen. Ik vertrouwe, dat gij in deze ontmoetingen gaern met mij zoud deelen , voor zoo veel ik mij uwe menschlievende denkwijze levendig kan te binnen brengen. Is het niet beter, onder die nedrige daken de beginfelen te befchouwen van toekomende volkrijkheit en welvaren, dan in het ampt van Rechtsgeleerden de groote ftapels gefchil - papieren te doorfnuffelen? — te onderzoeken, hoe de werelt trapswijze is bevolkt; hoe de akelige moerasfen herfchapen worden in aengenaeme weiden, de barre heiden in fchoone akkers; en het vrolijk geluid der boerfche zangen te hooren, daer te voren geen klank gehoord werd, dan van het krijten der wilden, het fchrecu-
I wen van den uil,' of het blazen van den Hang?
j Hier kan een Europeer, van de walgende vermaeken der weelde en der rijkdommen afgemat , een aengenaeme uitfpanning vinden in het befchouwen ee"ner reeks van belangrijke tooneelen , even zoo treffende als zij nieuw f 4 -zijn,



88 derde brief;
zijn. Engeland, 't welk nu zoo veele heerlijke gebouwen en fterke Kafteelen bevat, was weleer zoo wel een boschachtig moerasfig land als Amerika; en des zelfs inwoonders, nu het begunftigde volk van kunften en koophandel, werden eertijds afgetekend even als nu onze nabuuren. Dit Land zal eerlang bloeien op zijn beurt, en men zal van daer de zelfde waernemingen doen , welke ik ftraks hebbe aengeroerd. De nakomelingfchap zal met graegte en vermaek te rug zien, om, zoo veel mogelijk, het tijdperk natefpeuren van deze of die bijzondere volkplanting.
Wat mag toch wel de reden wezen, dat de Schotten in 't algemeen Godsdienftiger, eerlijker, getrouwer,en vlijtiger zijn dan de Ieren? Ik bedoele geen haetlijke bedenkingen inteboezemen voor eenige Natie; dat zjj verre! dit betaemt niemand , maer nog veel minder eenen Amerikaen; maer, daer ik wete, dat de menfchen niet bij geval dus of zoo zijn, maer dat zij hunne verfchillende volksgeaertheden of aen de Regeerwijze, of aenandere plaetslijke omftandigheden, zijn verfchuldigd, zoo moet 'er eene vermogende oirzaek wezen, welke dit groote Volksverfchil te voorfchijn brengt.
Volgens het bericht, 't welk verfcheidene Schotten mij gegeven hebben van het Noorderdeel van Brittanjen, van de Orcadifche ên Hebrides Eilanden, fchijnen deze mij, in veele opzichten, ongefchikt, om door menfchen bewoond te worden, en alleenlijk bekwaem, om fchaepen te weiden. Wie kan derhalven de bewoonders dier Gewesten berispen, dat zij zich herwaert begeven? Dit groote Land moet met
den



WAT IS EEN AM ERIK, AEN? 8 9
den tijd het armfte gedeelte van Europa nae zich trekken; en dit zal te eerder gebeuren, hoe beter het bekend wordt, en hoe meer de oorlogen, fchattingen, onderdrukkingen, en elenden daer vermeenigvuldigen. De Hebrides fchijnen alleenlijk gefchikt tot een verblijf voor kwaeddoenders; en het zou veel beter zijn, de misdadigen derwaert te zenden dan nae Virginiën en Marijland. Welke vreemde Piigtpleging heeft ons moederland gemaekt aen twee der fchoonfte Gewesten in Amerika! Engeland heeft jn dat opzicht zeer verkeerde denkbeelden gevormd ; 't geen tot een ftraf gefchikt werd, is voor veelen een bron van welvaren geworden; verfcheidene der geenen, die als kwaeddoenders derwaers gevoerd werden, zijn nu rijk, en geheel vervreemd geworden van die prikkels der behoeften, welke hen weleer aendreven, om de wetten te fchenden; zij zijn vlijtige, voorbeeldlijke, en nuttige burgers geworden. De Engelfche Regeering behoorde denoordlijkfte onvruchtbaerfte dier eilanden te koopen, en de eerlijke oirfpronglijke bewoonders der Hebrides tot ons overtezenden, hen hier op goede landen ter neder te zetten ter vergeldinge hunner deugd [en ter vergoedinge hunner oude armoede ; en derzelver plaets te vervullen met een volkplanting haerer ondeugende onderdanen. De ftrengheit der luchtgefteldheit, de ongunftigheit der jaergetijden, de onvruchtbaerheit van den grond, het ongeftuime deizee zouden hen genoeg pijnigen en itrafTen. Kon 'er wel een plaets gevonden worden, beter gefchikt ter vergeldinge van het ongelijk, dat deze door hunne misdaden hebben aengedaen ?
F 5 Som-



90 DERDE BRIEF.
Sommige dezer Eilanden mogen aengemerkt worden als de hel van Grootbrittanje , werwaert alle booze geeften behoorden verwezen te worden. Door deze eenvouwige fchikkmg zouden twee groote einden worden bereikt. Het goede volk, 't welk nu daer woont, zou door verhuizing gélukkiger gemaekt worden; en de ondeugenden zouden geplaetst worden , daer zij behooren te zijn. Binnen weinige iaeren zou de fchrik, van derwaert vervoerd te zullen worden, een veel fterker invloed hebben dan nu die der vervoeringe nae Amerika. Dit is geen ftrafplaets; ware ik een arm, hopeloos Engelschman, die gebrek aen brood had ik zou, indien ik niet weerhouden wierd door den indruk der daer aen gehechte fchande zeer dankbacr zijn voor de overvoering. Het is van weinig belang , hoe en cp weUe wiize een behoeftig mensch hier aenkomt, want, indien hij Hechts matig, eer ijk-, en Vliitiff is, heeft hij niets meer van. den He* mei te begceren. Laet hem aen t werk saen, en hij zal gelegenheit genoeg hebben, Sm een vrij goed onderhoud te wmnen , en zelfs de middelen verkrijgen, om eenig land manig te worden; en dit behoort de hooglte wensch te zijn van een ieder , die gezondheit en handen heeft, om te werken. Ik wete van een man, die , in den ftrikten zin van 't woord, naekt hier aenkwam, ik rneene, dat het een rranschman was en een matroos aen boord van een Engelsch oorlogfchip. Niet wel te vrede zijnde , had hij zich naekt uitgekleed, en was nae het ftrand gezommen, daer hij klcederen en vrienden vond; hij zettede zich na-



"WAT IS EEN AMERIKA EN? 01
derhand ter neder te Maraneck'm het Landfchap Chejler, in het Gewest van New - York, hij trouw'de, en liet voor ieder zijner zoonen eene goe'de Landhoeve na. Ik heb eenen anderen geleend, die maer twaelf jaeren oud was, toen hij, op de grenzen van Canada, door de Indiacnen gevangen werd; bij zijn aenkomst te Albaniïn werdt hij gekocht door een heer,'die hem edelmoediglijk voor leerjongen beitelde bij eenen kleermaker. Hij werd negentig jaeren oud, en liet een aenzienlijk goed en een talrijk gedacht na, alle wel gezeten, waer van ik
veelen van nabij gekend hebbe. ■ Waer dan
is de vlijtige Europeer, die behoeft te wanhopen ?
Laet een vreemdeling , uit eenig deel van Europa hier aengekomen, en een burger gei den , met eerbied luifteren nae de' Hein van ons groote Amerika, die hem toeroept:
Welkom aen mijne oevers, verlegen Euro„ peè'r! zegen het uur, waer in gij mijne gras„ rijke weiden, mijne fchoone bevaerbaere „ rivieren, en mijne groene bergen ziet! — „ Indien gij wilt werken, hebbe ik brood voor
u; — indien gij eerlijk, matig en vlijtig ,, zijn wilt , hebbe ik nog grooter belooningen ,, aen u uittedeelen, welvaren en onafhangr „ lijkheit. Ik zal u velden geven , om u te „ voeden en te kleeden, — een aengenaeme _,, haerdftede, om bij te zitten, en aen uwe „ kinderen te vertellen, door welke middelen
, gij zoo wel gehaegd ziit, — en een a:oed bed-
„ de, om op te rusten. Ik zal u daer en bo-
„ ven begunftigen met de voorrechten van s, eenen vrijman. Indien gij uwe kinderen-
y zorg-
3



Oi DER.DE BRIEF}
zorgvuldiglijk opvoedt , dankbaer leert ,, zijn aen God, en eerbied inboezemt voor 3, dc Regeering, die menschlievende Regee„ ring, welke hier zoo veele menfchen ver„ zameld en gelukkig gemaekt heeft, — zoo „ zal ik ook zorgen voor uw Nakroost ; en ,y dit moet bij eiken braeven man de hei„ ligfte , de krachtigfte , en de vuurigfte wensen zijn , dien hij kan doen, zoo wel als het troostrijkst uitzicht , wanneer hij „ fterft. Gae dan , en werk , en ontgin de „ landen , gij zult gelukkiglijk flagen , mits „ dat gij rechtvaerdig, dankbaer en vlijtig „ zijt- "
GESCHIEDENIS van ANDRIES, den HEBRIDEÈR,
"J^)at vrij Gefchiedfchrijveren een verhael geven van onze Handvesten, van de opvolging onzer verfcheidene Landvoogden, en van hunne Regeeringen ; van onze Staetsgefchillen , en van de grondvestingen onzer Steden! - Dat vrij de Jaerboekfchrijvers zich vermaken, met liet verzamelen der bijzonderheden in de bevolking onzer hedendaegfche Gewesten; - Arenden, ftijgt vrij in de hoogte! s— Ik, een zwakker Vogel, vergenoege mij zeiven met blijmoediglijk van tak tot tak te huppelen, en te aezen op geringe en kleene diertjes. Ik ben zoo gewoon, om al mijn voedfel en vermaek te trekken van het oppervlak der aerde, 'twelk ik bebouwe, dat ik dit noch kan, noch zelfs wil verla-



GESCHIEDENIS VAN ANDRIES DEN HEBRIDEeR. 03
laten. — Dus dan biede ik u de korte ge-
fchiedenis aen van een eenvouwigen Schot ; fchoon dezelve niet ééne enkele aenmerklijke gebeurdtenis behelst, om den lezer te verbazen , geen treurtooneel, om het hart te roeren, of aendoenlijk bericht , om de traenen uit de oogen der medelijdenden te doen biggelen. Al, wat ik wenfche, is, de vorderende ltappen aftemalen van eenen armen man , rijzende van behoefte op tot welvaert, van onderdrukking tot vrijheit, van de duifternis der verachtinge tot eenen trap van invloed en vermogen , — niet uit kragt der vlaegen van het Fortuin , maer door de trapswijzige werking van vlijt en eerlijkheit na zijne 'verhuizing. Deze zijn de bepaelde velden, waer over ik verkieze te wandeien ; verzekerd, dat ik hier en daer het lachje eener nieuwgeborene gelukzaligheit , het blijde hart , den daer uit veortfpruitenden zang, en den gloed van manlijke eerzucht vinden zal, opgewekt door levendige hope en opkomende onafhanglijkheit. Ik kecre van mijne omzwervingen in de nabuurfchap altijd bij uitftek gelukkig te rugge, om dat ikj daer bijna onder ieder dak welvaren aentrefié, en in meest alle velden voorfpoedige pogingen ontdekke. Maer gij zult misfchien zeggen , waerom befchrijft gij niet eenige der oudere en rijkere Landhoeven in dit Gewest, waer zelfs het oog van een Europeer iets heeft orn te bewonderen? — Het is waer, onze Amerikaenfche velden zijn over 't geheel vermaeklijk om te zien, verfraeid en doormengd, als zij zijn, met zoo veele welgebouwde huizen, bloeiende boomgaerden, en met bosch omringde akkers, de roem onzer Landhoeven, de
bron



94 derde brief; geschiedenis
bron van alles goeds , 't welk wij bezitten. Maer, 't geen, ik daer waerneme, is Hechts gemeen en natuurlijk; want een vrij ruim onderhoud te trekken uit wel aengelegde en bebouwde velden, is niets vreemds. De vader fterft, en laet zijnen zoon een goed huis en vruchtbaere landhoeve na ; de zoon verfraeit het eene naer den hedendaegfchen fmaek, en bebouwt zorgvuldiglijk de andere ; hij huuwt met de dochter van eenen buurman of vriend; dit is het gemeene uitzicht; maer fchoon het ruim en aengenaem is, het is verre van zoo verrcaeklijk en leerzaem te zijn, als dat, 't welk ik nu in 't oog hebbe.
Ik ftae liever op den oever te wachten , om den armen Europeer te verwelkomen bij zijne aenkómst; ik neme hem waer in zijn eerfte oogenbliken van verlegenheit, fpeure hem na in zijn eerfte zwarigheden, volge hem ftap op ftap , tot dat hij zijn hut opricht op eenig ftuk lands, en dien veel betekenenden wenschvervult , welke hem zijn Vaderland en bloedverwanten deed verlaten, en aendreef, om den ongeftuimen Oceaen overteileken. Daer verlange ik, zijn eerfte gedachten en gewaerwordingen in acht te nemen, en de eerfte proeven optemaken van eene vlijt, die tot hiertoe werd te onder gehouden. Ikwenfche, die menfcben de eerfte boomen te zien nedervellen, hunne nieuwe gebouwen te zien oprichten , hunne eeifte velden te zien bebouwen, derzelver eerfte gewasch te zien inzamelen, en voor de eerfte mael in hun leven te hooren zeggen: „ Dit „ is ons eigen koorn, geteeld op Amerikaen„ fchen grond, — daer van zullenwe eeten en
ve



VAN ANDRIES DEN HEBRIDEeR <J2
„ vet worden, en het overige tegen goud en' ,, zilver verwisfelen. " Ik verlange , de gelukkige gevolgen te zien hunner matigheit , eerlijkheit, en vlijt, bij de eerfte vertooning; en wie zou geen vermaekhebben in deze vreemdelingen te zien beginnen als nieuwe Landgenooten , te zien worftelen met zwaere moeilijkheden , dezelve te zien overwinnen, en gelukkig worden.
Op dit groote vaste Land aentekomen is even als ter Zee te gaen; men moet een Kompas, een vriendlijk wegwijzende naeld, bezitten, of men zal een langen tijd nutloos dwalen en omzwerven, hoe goed de wind ook wezen moge. Door 'deze moeilijkheden nochtans hebben onze Voorouders heen geworfteld, en 'er ons geene andere berichten van nagelaten dan onze landhoeven. De bedenkingen, welke ik make over deze nieuwsaenkomende Inwooners , herinneren mij, wat mijn grootvader deed in zijne dagen; zij vervullen mij met dankbaerheit voor zijne nagedachtenis en voor die Regeering, welke hem nodigde te komen, en te hulp kwam bij zijne aenkomst , even als veele anderen. Kan ik over deze bedenkingen henen loopen , zonder uwen naem te gedenken,- ó penn! gij beste der wetgevers, die door de wijsheit uwer wetten der menschüjke natuure, binnen de grenzen van uw Gewest, alle waerdigheit hebt bijgezet, welke zij in eenen befchaefden ftaet kan bekleeden; die door die zonderlinge Volkplanting getoond hebt, wat alle menfchen konden zijn, wilden zij uw voorbeeld volgen!
In het jaer 1774 kocht ik eenig land inde
Land-



OÖ BERDE BRIEF; GESCHIEDENIS
Landftreekvan — hetwelkik denke, tefchikken voor een mijner zoonen, en was verpligt, derwaert te gaen, om hetnaer behooren te zien meeten en afperken; de grond is goed, maer het Gewest heeft een zeer woest aenzien. Niet te min ik merkte met genoegen, dat de landen zeer vast vallen, en ik hope, dat het, wanneer de jongen een vrouw krijgt, een welgefteld en goed verblijf zal zijn. Volgens onze gewoonten, welke indedaed ook die der natuure zijn, is het onze pligt, voor onze oudfte kinderen te zorgen bij ons leven , ten einde onze eigene Landhoeven overblijven voor de jongfte , die meest hulploos zijn. Sommigen fchijnen alles, wat we aen onze j dochters medegeven, aentemerken als verloren voor het geflacht; maer dit is eigenbatig, en ftrookt niet met mijne denkwijze; zij konnen niet werken gelijk de mannen ; zij trouwen jong. — Ik heb aen eenen eerlijken Europeer eene landhoeve gegeven, om voor zich zeiven te bebouwen, zonder landhuur te geven , mits hij jaerlijks een gemet der moerasfehen zuivert , en de Landhoeve verlaet, wanneer mijn dochter in 't huwlijk treedt. Dit zal haer een welgeftelden echtgenoot, een braeven landman , bezorgen, — en dit is al, wat ik bejage.
Toen ik in de bosfchén was, ontmoette mij een troep Indiaenen. Ik gaf hun de hand, en bemerkte, dat ze een jongen beer gedood hadden; ik had een kleene fles brandewijn, gelijk ze ook bemerkten, dus maekten we gezelfchap, 1 ftaken een groot vuur aen , en aten een hartig avóndmael; ik maekte hunne harten vrolijk, I en wij allen rustten op goede bedden van bladeren* I



VAN ANDRIES DEN HEBRIDEè'a $f
ren. Zoo dra het duifter was, werd ik verbaesd op het hooren van een ffcerk gefchreeuw door de bosfchén; de Indiaenen lachten hartlij k. Een van hun, vernuftiger dan de andere, bootfte de uilen zoo juist na, dat 'er een zeer groote op een hoogen tak boven ons vuur kwam zitten. Wij kreegen hem ras beneden , hij was vijf voet en zeven duimbreed van het eene tot het andere einde der vleugels. Ik heb u de klaeuwen gezonden met Capitein — , waerop ik het bovenfte van kleene kandelaers heb vast gemaekt; gebruik dezelve, bidde ik u, op uw ftudeer tafel,- ter mijner gedachtenisfe.
Tegen mijne verwachting vond ik mij genoodzaekt, nae Philadelphia te gaen, om de kooppenningen te betalen, en de brieven van eigendom behoorlijk aengetekend te krijgen. Ik bekreunde mij weinig aen de reize, fchoon die meer dan tweehonderd mijlen lang was, om dat ik wel bekend was met veele vrienden, . aen wier huizen ik dacht te toeven. Den derden nacht, na dat ik de bosfchén verlaten had, nam ik mijn intrek bij Mr. —, den waerdigften burger, welken ikkenne; hij kwam juist ten mijnen huize , toen gij bij mij huisvestte. — Hij vroeg vriendlijk nae uwen welftand, eri verzocht mij, u minzaem van zijnen't wegen te groeten. De netheit is bij dit braeve volk geen vreemd verfchijnfel; evenwel meene ik, dat dit uitmuntend huisgezin daer in alles over-, treft, wat mij bekend is. Ik lag mij niet zoo dra ter rust, of ik verbeelde mij in het allergeuriglie prieel te zijn, zoo lieflijk was de geur der bedlakens. Den volgende morgen vond ik mijnen Gastheer in zijn boomgaerd, om rup6 fen1'



08 DERDE BRIEF; GESCHIEDENIS
fen te dooden. Ik ben van oordeel,
vriend B: (zei ik), dat gij grootlijks afwijkt van de goede regelen uwer Gemeente. Gij fchijnt die gelukkige eenvouwigheit verlaten te hebben , waerom de zelve tot nu toe zoo aenmerkens waerdig geweest is. — Uwe berisping, vriend Jakob ! is al een vrij zwaere; wat reden kunt gij hebben , om ons dus te befchuldigen? - Uw vriendlijke vrouw, zeideik, beging, gister avond, eenen misllag; zij bracht mij op een bed van roozen, in plaets van op een gemeen bed ; ik ben zulke kieschheden niet gewoon. — En is dat alles, vriend Jakob! dat gij ons te verwijten hebt? — gij zult dit,hope ik, geen weelde noemen; gij weet immers, dat dit een voortbrengfel is van ons hof; en griend pope zegt: dat ,, to enjoy is to obey (genot te nemen is gehoorzaemen) " — Dit is waerlijk een geleerde verfchooning, vriend B: en zij moet van waerde zijn, daer ze op de waerheit fteunt. — Jakob! mijn vrouw heeft niets meer gedaen aen uw bed, dan zij jaerlijks doet aen alle de bedden in ons huis; zij befprengt haer linnen met roozenwater , eer zij het onder de pers legt; het is haer liefhebberij, en ik heb 'er niets tegen te zeggen; — maer gij zult het zoo niet ontkomen; waerlijk ik zal om haer zenden;' gij en zij moeten de zaek verder afmaken, terwijl ik voortgae met mijn werk, eer de zon te hoog komt. — Thomas! gae heen en roep uwe meeftres Philadelphia. — Wat, zeideik, wordt uw vrouw zoo genoemd? dit hebbe ik niet geweten. — Ik zal u zeggen, Jakob! hoe dit bijkomt; haer grootmoeder was het eerfte vrouwlijke kind, dat geboren werd,
na-



VAN ANDRÏES DEN HEBRIDEeR.
nadat william penn met onze andere broederen hier was aengeland; en zij werd, ter eere van de Stad, welke hij wilde bouwen, met dien naem genoemd, welken hij voor de zelve had uitgedacht; en dus is 'er altijd een onder de dochters van haer geflaeht, welke den naem draegt van Philadelphia. —- Zij kwam wel dra, en, na eene vriendlijke kibbelaerij, gaf ik het flukop, ontbeet, vertrók, en bereikte invier dagen de Stad.
Een week daernakwam 'er een gerucht, dat 'er een fchip was aengekomen met Schotten. Mr. C. en ik gingen nae de haven, om hen uit het fchip te zien komen. Dit was een tooneel,'t welk mij eene verfcheidenheit van gedachten inboezemde; hief, zei ik tot mijnen vriend, is een aental volks, gedreven door armoede en andere tegenheden nae een vreemd Land, waarin zij niemand kennen. De naem van vreemdeling, in plaets van bijftand en vriendlijkheit te veroirzaken, verwekt zeer verfchillende aendoeningen. Zij zijn nu in verlegenheit ; hunne gemoederen worden geflingerd door veelerleiè' zorgen, door vreze en hope. Het vermogen der laetste bracht hen herwaert. Indien het goed volk is, bidde ik, dat de Hemel hen tot ftand brenge. Hij, wien het gebeuren mogt, hen over vijf of zes jaeren weder bij een te zien, zou een aengenaemer tooneel befchouwen, juist het tegenoverftaende waerfchijnlijk van dit tegenwoordige. Door hunne eerlijkheit , de kracht van hunne armen, en de goedertierenheit der Regeeringe zal hun ftaet grootlijks verbeterd zijn; zij zullen dan welgekleed , welgevoed wezen , en die manG 2 lijfcé



IOO DERDE BRIEF; GESCHIEDENIS
lijke vrijmoedigheit bezitten , welke het bezitvan eigendom oplevert; zij zullen nuttige burgers worden. Sommige van hun nagellacht zullen een doorluchtigen rol voeren in de toekomende lotgevallen van Amerika. - - De
meeften hunner zagen 'er bleek en vermagerd uit door de langheit der reize en het gemeene voedfel, waer van zij geleefd hebben. Het getal van kinderen fcheen evenredig aen dat der volwasfenen. Zij hadden allen betaeld voor de overvoering herwaert. De Capitein zei ons, dat het een ftil, vreedzaem, en onfchuldig volk was, 't welk nooit in fteden had gewoond. Pit was een dierbaere lading; weinigen uitgezonderd , kwamen ze voor als menfchen in de volle kracht des levens. Verfcheidene burgers, 't zij door eigenbaetige oogmerken, of door menschlievende neigingen, gedrevenmamen veele van deze in hunne huizen. De ftad's Over heit gaf, volgens haere gewoone wijsheit en menschlievendheit, bevel, dat zij alle in de barakken gehuisvest, en dat hun overvloed van mondbehoeften gegeven zou worden. Mijn vriend koos 'er ook eenen uit, en bracht hem met zijn vrouw en een zoon van omtrent veertien jaeren nae zijn huis. Demeefte hunner hadden het jaer te voren reeds door eenen gevolmagtigden land doen huuren ; de overigen hingen geheel en al af van den kans, welke zich opdeed, en die met ons ging behoorde tot deze ketste. Arme man ! hij lachte vriendlijk op het omvangen der nodiginge, en nam de zelve blijmoediglijk aen, bevelende in een tael, die ik niet verftond , dat zijn vrouw en zoon het zelfde zouden doen. Hij keek met onafgebroken
aen-



VAN ANDRIÏS DEN HEBRIDECR. 101
aendacht op alles, wat hij zag ; de huizen, de inwoonders, de negers, en de wagenen , alles fcheen even nieuw voor hein ; en wij gingen langzaem, om hem tijd te geven ter voldoeninge dezer iireelende nieuwsgierigheit. Goede God! zei hij, is dit Philadelphia, die ftad, zoo gezegend met brood en voorraed , waer van we zoo veel gehoord hebben! Men heeft mij verhaeld, dat ze gefticht is in het zelfde jaer, waer in mijn vader geboren werd; waerïijk zij is fraeiër dan Greenock en Glasgow , welke tienmael zoo oud zijn. Dit is zoo, zei mijn vriend tot hem, en , wanneer gij een maend hier geweest zijt, zult ge weldra zien, dat ze de hoofdftad is van een fchoon Gewest, waer van gij een burger ftaet te worden; Greenock heeft noch zoodanige luchtgefteldheit noch
zulken grond. Dus gingen we langzaem
voort, wanneer we verfcheidene groote Lancafter wagenen met zes paerden ontmoetten, die zoo uit het land kwamen. Bij dit verbazend gezicht ftond hij ftil, en vroeg met groote befchroomdheit, waer toe deze groote beweegbaere huizen dienden, en waer toch die groote dikke paerden van daen kwamen '? ■— hebt gij te huis zulke niet ? Vroeg ik hem. — Oneen ! (antwoordde hij) deze zwaere dieren zouden al het gras van ons eiland opëeten ! Eindelijk kwamen wij aen het huis'van mijnen Vriend, die met den glans eener welmeenenr de gastvrijheit alle drie plaets deed nemen aen een goede maeltijd , en hun zoo veel appeldrank gaf, als zij konden drinken. God zegene dit Land, en het goede volk, dat 'er in b! (zei hij); dit is de befte maeltijd, welke G 3 ik



I-C2 DERDE BRIEF} GESCHIEDENIS
ik in langen tijd gedaen hebbe. Ik danke n
vriendlijk (*).
Mr. C. Uit welk gedeeltevanSchotland komt gij, vriend Andries ? Jndries. Eenige onzer komen van het vaile Land, andere van het eiland Barra. ■— Ik zelve kome van Barra.
Ik zag op de kaert, en uit des zelfs ligging gifte ik vrij zeker, dat de luchtgefteldheit zeer
ongunftig zijn moest. Jakob. Welke foort
van land hebt gij daer gehad ? ■ Jndries.
Slecht genoeg. Wij hebben geene zulke boomen , als ik hier zie, geen tarwe, geen koeien , geene appelen. Jakob. Dan moet het
voor den armen zwaer vallen, aeai de kost te
komen. Jndries. Wij hebben geen armen,
wij zijn alle gelijk, uitgezonderd onze lieer;
maer hij kan ieder een niet helpen. Jakob.
Eij lieve, hoe is de naem van uwen Heer? — Jndries. Mr. Neiel; zijn's gelijke wordt op de eilanden niet gevonden; zijn Voorouders hebben daer dertig geflachten door geleefd, zoo men ons verhaelt. Daer uit kunt ge oordeelen, Sir! welk een oud Familie-goed dat wezen moet. Maer het is daer koud, het land is mager, en wij waren te veelen; en dit is dereden, waerom fommigen hier hun fortuin zoeken — Jakob. Wel, Andries! wat denkt gij nu te beginnen, om rijk te worden? — Jndries. Ik weet het niet Sir ! ik ben een onkundig man , cn daerenboven een vreemdeling; ik moet pij verlaten op den raedvan goede Chriltenen;
de-
(*) Ik heb de volgende Saemenrpraek liever afgedeeld; om le: veelvuldig herhalen van zei ik, en antwoordde hijs te vermijden, vest.



VAN ANDRIES DEN HEBRID3 è*R. I03
deze, vertrouwe ik, zullen mij niet bedriegen. Ik heb een getuigfchrift meegebracht van onzen Leeraer op Barra, kan mij dit hier van eenigen dienst zijn ? — Jakob. o ! Ja ; maer uw toekomende voorfpoed zal geheel afhangen van uw eigen gedrag; indien gij een matig man zijt, zoo als het getuigfchrift zegt, en arbeidzaem , en eerlijk, dan is 'er geen vreze voor, of 't zal wel gaen met u; hebt gij eemg geld
meegebracht, Andries? Jndries. Ja,
Sir! elfen een halve guinie. Dit is, op mijn woord, al een vrij groote fom voor een eilander van Barra. Jakob. hoe kwaemt gij aen
zoo veel geld? Jndries. Wel, zeven jaeren geleden kreeg ik een erfenis van zeven en dertig pond (*) van eenen Oom, die veel van mij hield; mijn Vrouw bracht mij twee guinies, toen onze Heer haer aen mij ter Vrouwe gaf, welke ik federd altijd bewaerd hebbe. Ik heb alles, wat ik had, verkocht, en werkte
eenigen tijd te Glasgow. Jakob. Ik veï-
heuge mij, te hooren , dat gij zoo zuinig en voorzichtig zijt; dit moet gij blijven;gij moet u bij eenige goede luiden verhuuren ; — wat kunt
gij doen ? Jndries. Ik kan een weinig dor-
fchen en de fpade gebruiken. Jakob. kunt
gij ploegen? Jndries. ja, Sir! met den
klee-
(*) Zeer waerfchijnlijk moet men hier door verftaen Schotfche ponden, van twintig Engelfche Huivers; daer de erfenis, naer Engelfche ponden gerekend, veel booger zou geweest zijn dan de elf en een halve guinie, welke Andries medebracht; ondertusfchen fchijnt het veeleer.dat hij de erfenis vermeerderd had, en met de twee guinies zijner Vrouw, door zijn arbeid in Glasgow. vert.
G 4



104- DERDE BRIEF; GESCHIEDENIS
kleenen handploeg, welken ik" medegebracht hebbe. Jakob. Deze kan hier niet uitvoeren, Andries! gij zijt een bekwaemman; indien gij gewillig zijt, zult gij ras leeren. Ik zal uzeggen , wat ik voor hebbe te doen. Ik zal u nae mijn huis zenden, waar gij twee of drie weeken zult vertoeven, en u zeiven oefenen in het gebruik van den bijl, die een der voornaemfte gereedfchappen is, welke de Amerikanen, en vooral die zich diep in 't land willen ter neder zetten, behoeven. Kan uw vrouw fpinnen? Jndries. ja, dit kan zij. — Jakob. Wel nu, dan zult gij, zoo dra gij in ftaet zij:, den bijl te handelen, gaen wonen bij Mr. P. R.3 een mijner bijzondere vrienden, die u voor de zes eerfte maenden vier daelders , maer vervolgens , zoo lang gij bij hem blijft, den gewoonenprijs van vijl daelders ter maend zal geven. Ik zal uw vrouw in een ander huis beftellen, daer zij een halven daelder ter week met fpinnen zal verdienen, ea uw zoon een daelder ter maend-, om het vee te drijven. Boven dit zult gij goede maelen eeten en goede bedden tot llaepen heb-
bem Zou dit alles u wel voldoen, Andries?
_ Hij verftondnaeuwlijks, wat ik zei, of de eerlijke traenen van dankbaerheit vloeiden uit zijne oogen, terwijl hij mij aenzag, en zijne woorden fclieenen tuiTchen zijne lippen te blijven
fteeken. Dit was, fchoon hij zweeg, een
krachdgc manier van fpreken ; daer was, behalvendit, iets bij uitftekaendoenhjks,in een man van zes voeten lang dus traenen te zien ftorten, en zij vérminderden het goed gevoelen niet, 't welk ik van hem had opgevat. Eindelijk zei hij mij, dat mijne aenbiedingen meer
wa-



VAN ANDRIES DEN IIEBRIDECR. IQ5
waren dan hij verdiende, en dat hij eerst wilde beginnen, met voor de kost te werken. Neen, neen, viel ik daer op in, indien gij zorgvuldig en zuinig zijt, en doet al wat gij kunt, zult gij hebben, 't geen ik u gezegd hebbe, nadat gij
; aen mijn huis een korten tijd in de leer geweest zijt. God vergelde u, (riep de goede An-
! dries) voor alle uwe vriendlijkheit! Zoo lang ik leve, zal ik u dankbaer zijn, en voor u doen,
1 wat ik kan. — Weinige dagen daerna zond ik hen alle drie na - met eenige terugkeerende wagens," opdat hij gelegenheit mogt hebben, om het nut te zien en te ondervinden van die
: beweegbaere huizen,welke hij eerst zoo bewon-
,; derd had.
De befchrijvingen, welke hij ons verder gaf j van de Hebrides of westlijke Eilanden in 't ge: meen, van dat zijner geboorte in 't bijzonder, en van de gewoonten en leefwijzen der inwoonders, vermaekten mij grootlijks. Ik bidI de u, is de onvruchtbaerheit van den grond de ( oirzaek, dat daer geene boomen groeien? of is het, om dat'er geen geplant worden? Wat \ zijn alle de geflachtlijnen van de hedendaegfche \ Koningen deraerde, in vergelijking van die van Mr. Neiel! Toegeftaen zijnde, dat elkgellacht jniet meer dan veertig jaer duurt, zoo maekt deze een tijdperk uit van 1200 jaeren: eene buitengewoone duuring der onafgebrokene afkomst van eenig geilacht! Volgens de befchrijving, ii welke hij ons gaf van die Gewesten, fchijnt men Maer te leven naer de regelen der natuure, wel;ike flechts een fober onderhoud oplevert; hunne geitellen zijn niet befmet met eenige onmatigheitof verwijfdheit, waer voor de grond ook G 5 piet



io6 derde brief; geschiedenis
niet gunfüg is. Indien hun aendeel van voedfel niet al te fchrael is, moeten zij alle gezond zijn door geduurige matigheit en oefening ;en, dit zoo zijnde, wordt daer door hun armoede i rijklijk vergoed. Hadden zij Hechts het nodi- l ge voedfel konnen krijgen, zij zouden het Land niét verlaten hebben; want het was niet uit hoofde van onderdrukking, 't zij vanhunKerkhoofd, of van de Regeering , dat zij verhuisden. Ik wenschte, dat wij een volkplanting van dit eerlijke volk hadden in fommige deelen van dit Gewest; hunne zeden en hun Godsdienst fchijnen zoo eenvouwig te zijn als hunne levenswijze. Deze maetfehappij zou een belangrijke vertooning maken, kon ze op eenen rijkeren grond verplaetst worden. Maer misfchien zou die grond ook alles veranderen; want onze gevoelens, ondeugden en deugden, zijn altemael aen de plaets bepaeld; en 't fchijnt wel, dat we in en uitwendig bewerkt worden door elke omftandigheit , welke ons omringt.
Andries kwam een week voor mij ten mij- ; nen huize, en ik vond, dat mijn vrouw, volgens mijne bevelen,den bijl in zijne handen ge- ! fteld had, als zijn eerfte taek. Eenigen tijd was hij zeer onhandig, maer hij was zoo leerzaem, zoo gewillig, en zoo dankbaer, gelijk . ook zijn vrouw, dat ik al voorzag, dat het wel met hem zou gelukken. Volgens mijne belofte beitelde ik hen alle in verfchillende huisgezinnen, daer zij wel gezien waren, en de j beide partijen waren voldaen. Andries weckte hard, was gezond , werd vet, en kwam, mij eiken zondag een bezoek geven op een
goed |



van andries den h e 3 r id e é' r. 1:7
goed paerd, 't welk Mr. P. R. hem leende. Arme man! het duurde lang, eer hij op het zadel zitten, en denteugel naer behoóren houden kon. Ik geloove, dat hij nooit te voren een zoodanig beest bereden had, fchoon ik niet verkoos, hem zulks te vragen, uit vreze, dat zulks hem eenige kwellende denkbeelden mogt verwekken. Na dat hij twaelf maenden bij I Mr. P. R. geweest was, en zijn eigen loonen | bij die van zijn vrouw cn zoon ontvangen had, beloopende vier en tachtig daelders , kwam J hij mij op eenen dag in de week zien, en zei i mij, dat hij een man was van eenen middelbaes ren ouderdom, en gaern eigen land wilde hebben, om zich te voorzien van een woning, tot j een fchuilplaets voor den ouden dag; dat, die j gekomen zijnde, zijn zoon, aen wien hij zijn land zou geven , hem dan zou onderhouden, en zij dus alle te faemen leven; hij begeerde \ hier op mijnen raed en bijftand. Ik oordeelde de! ze begeerte zeer natuurlijk en prijs waer dig, en j zei, dat ik 'er op zou denken ; maer dat hij nog , een maend blijven moest bij Mr. P. R., die 3000. ribben te kappen had. Hij ftemde hierin terftond toe. De Lente was nog niet verre genoeg heen voor Andries, om met het zuive| ren van eenig land te beginnen , fchoon hij toen al een koop gedaen mogt hebben; daer het altijd nodig is, dat de bladen voor den dag zijn, op dat deze bijkomende ruigte te hulp mogt komen in het verbranden der takken.
Weinige dagen daerna gebeurde het, dat het geheele huisgezin van Mr. P. R. nae eene Godsdienftige vergadering gegaen was, en de zorg voor het huis aen Andries gelaten had.
Ter-



108 DERDE BRIEF; GESCHIEDENIS
Terwijl hij bij de deur aendachtiglijk in den bijbel zat te lezen, kwamen negen Indiaenen van de gebergten af, naderden fchielijk tot hem, en fmeeten hunne pakken bont op den vloer van het voorplein. Begrijp nu, zoo gij kunt, in welke verbaesdheit en verlegenheit Andries op dit ongemeene gezicht geweest moet zijn. Uit het zonderling voorkomen van dit volk beiloot de eerlijke Hebrideër, dat het een troep llruikrovers was, welke zijn's meefter's huis kwam befteelen. Hij derhalven, als een getrouw huigbewaerder, ging ijlings nae binnen, en floot de deuren; maer, daer de meefte onzer huizen zonder floten zijn , was hij in de noodzaeklijkheit, omzijn mes op de klink te fteeken, en toen vloog hij de trappen op, om een breed zwaerd te halen , 't welk hij van Schotland had meegebracht. De Indiaenen, die bijzondere vrienden waren van Mr. P. R. bemerkten zijne vermoedens en vreze; zij deeden met geweld de deur open, namen ras bezit van het huis, kreegen al het brood en voedfel, dat ze nodig hadden, en gingen daer mee bij het vuur zitten. Op dit oogenblik trad Am dries met zijn bloote zwaerd het vertrek in; de Indiaenen zagen hem ernftig aen, en pasten wel op, welke bewegingen hij maekte. Na zich een weinig bedacht te hebben, begreep Andries, dat zijn wapentuig van geen nut was, wanneer hij zich tegen negen zulke knaepen verzettede; maer dit verminderde zijnen toorn geenzins, die in tegendeel toenam, op het zien der bedaerde onbefchaemdheit, waer meê zij den voorraed van het huisgezin opaeten. Onmagtig, om hun te ftaen, fchold hij hen uit in
plomp



TAN ANDRIES DEN HEBRlDEeR. loc}:
plomp Schots, en gebood hen, optehouden met eeten en wegtegaen; waerop de Indiaeaen (zoo als ze mij naderhand vertelden) in junne even plompe tael antwoordden. Dit moet al een zeer onverftaenbaere kijvagie geweest lijn tusfchen dezen eerlijken Barraè'r en negen Indiaenen , die zich niet veel Hoorden aen alles, wat hij kon zeggen. Eindelijk waegde hij het, een hunner aentegrijpen, om hem :en huize uittezetten. Hier overtrof de ge-:-rouwheit van Andries zijne voorzichtigheit; rvant de Indiaen dreigde, hem den kop inte-: laen, terwijl de overige hun krijgs - géfchrei ophieven. Dit verfchriklijk geluid maekte den armen Andries zoo bevreesd, dat hij zijn moed, gijn breede zwaerd, en zijn voornemens liet varen, wegliep, zijns meefters huis aen hun overliet en verdween. Ik heb eenen der Indiaeaen federd hooren zeggen, dat hij van zijn leuren niet zoo hartig had gelachen. — Andries, aen weinig voortgegaen zijnde, bekwam ras van Ben fchrik, dien dit helfche gehuil hem had tengejaegd, en kon geen beter middel uitdenken, dan nae de vergaderplaets te gaen, wel|ce omtrent twee mijlen van daer was. In de hevigheit zijner eerlijke voornemens en met de trekken van verbaesdheit en fchrik op zijn 5elaet, riep hij Mr. P. R. buiten, en berichtje hem, op een fchielijken en driftigen toon, dat 'er negen wanfchepfels in zijn huis gekonen waren, fommige paersch, andere rood, ai eenige zwart; dat ze kleene bijlen in hunne aanden hadden, waer uit zij rookten, en dat se, even als de Schotfche hooglanders, geen jroeken aen hadden; dat zij al zijn fpijze zaten
op-



ïfO DERDE BRI'Elj C E S C HI E JJ fi NI *
optevreeten, en dat God alken wist, wat zijmeer voor hadden. Stel u gerust, zei Mr. P. R. mijn huis is zoo veilig met dit volk, als of ik 'er zelve in ware; wat de fpijze aengaet, zij zijn hartlij!c welkom, eerlijke Andries! het is geen volk van veel pligtplegingen; zij helpen dus .zich zeiven, wanneer zij onder hunne vrienden zijn ; ik doe even zoo met hunnen voorraed, wanneer ik nae hunne verblijfplaets gae; gij doet derhalven best, met hier intetreden, en het overige van de preek te hooren ; en wanneer de Vergadering is ten einde geloopèn , zullen we alle te faemen met den wagen nae huis rijden.
Toen zij te huis kwamen, verklaerde Mr. P. R., die de Indiaenfche tael zeer welfpreekt, hun de geheele zaek; de Indiaenen herhaalden hun gelach , ftaken den eerlijken Andries de handen toe, en deeden hem uit hunne pijpen rooken; en dus werd de vrede gemaekt, en, volgens hunne gewoonte, door het blazen op hunne rieten, bekrachtigd. • Zeer kort na dit voorval, naderde de tijd, op welken ik Andries beloofd had, zoo veel ik kon, hem te zullen helpen,om zich ter neder te zetten; ten dien einde ging ik nae Mr. A. V.
in de Landttreek i , die, zoo mij bericht
was, een ftreek lands gekocht had digt bij de
buurt . Ik gaf dezen een getrouw verhael
van de vordering, welke Andries gemaekt had in de landbouw-kunde; — van zijn eerlijkheit,. matigheit, en dankbaerheit, en drong 'er bij hem op aen, dat hij honderd gemeten lands aen hem verkoopen zou. Dit kan ik niet doen,- zei Mr. A. V. maer ik wil teffens beter doen; ik hou-
de



VAN ANDRIES DEN H E B R I D E è' R. Ut
i de zoo veel als gij van het aenmoedigen der . eerlijke Europeërs , en zie hen gaern welvairen; hij heeft, zegt gij, maer éénen zoon, ik wil hem honderd gemeten verhuuren voor zoo veele jaeren, als u goeddunkt, en die van imeer waerde doen zijn voor uwen Schotschiman, dan of hij de zelve in eigendom bezat. Langs dezen weg- kan hij , met het weinige geld, 't welk hij heeft, een ploeg, een fpan paerden , en eenigen voorraed koopen; hij zal niet beladen zitten met fchulden en pandbriei ven, en 't geen hij teelt, zal zijn eigen zijn ; — had hij twee of drie zoonen, zoo bekwaem als hij zelve,dan zou ik het voor hem verkieschlijker aenzien , het land te koopen , maer nu niet. Ik ftemme (antwoordde ik) ten vollen met u overeen, en zal Andries binnen weinige dagen met mij herwaert brengen.
: Wij kwamen. Wel, eerlijke Andries,
zei Mr. A. V., uit aenmerking van uwen goei den naem zal ik u honderd gemeten goed : bouwland bezorgen, dat langs een nieuwen weg ligt; daer is reeds een brug gemaekt over de kreek, die door het land loopt, en een goede : moeras, van omtrent twintig gemeten. Mijne voorwaerden zijn deze: Ik kan nietverkoo: pen, maer wil u zoo veel land verhuuren, als ; uw vriend, Mr. Jakob, voor u gevraegd heeft; in de zeven eerfte jaeren zult gij geen huur geven ; al, wat gij zaeit, en maeit, en plant en inzamelt, zal geheel uw eigen zijn; noch de Koi ning, noch Regeering, noch.Kerk zal eenigen eisch hebben op uw aenftaenden eigendom; in j vervolg van tijd zult gij mij twaelf en een hali ven daelder 's jaers geven ; en dat is alles, wat
gij



112 D.EREE BRIEF; GESCHIEDENIS
gij te betalen zult hebben. Binnen de drie eei> fte jaeren moet gij vijftig appelboomen plan-, ten, en zeven gemeten moeras zuiveren binnen het eerfte gedeelte van den huur; dit zal tot uw eigen voordeel zijn ; voor alles , wat gij meer doet binnen dien tijd, zal ik u betalen, naer gelang van den gemeenen prijs van het land. De bepaling van den huur zal zijn dertig jaeren; hoe ftaet u dit aen, Andries! — O Sir! het is zeer goed; maer ik ben beducht, dat de Koning of zijne Dienaeren , of de Landvoogd, of eenige onzer Grooten komen zullen en het land van mij afnemen; —- of uw zoon kan, ten eenigen tijde, tot mij zeggen: dit is mijn Vader's land , Andries ! gij moet dit verlaten. Neen, neen, zei Mr. A. V. daer is
geen gevaer van ; de Koning en zijne dienaers zijn te rechtvaerdig, om den arbeid van een armen aenlegger van land nae zich te trekken ; wij hebben hier geene Grooten, dan die onderdanig zijn aen onze wetten; maer, om al uw vrees te doen bedaren, ik zal u een huurfedel geven, zoo dat gij voor niemand te vrezen hebt. Indien gij ten eenigen tijde niet voldaen zijt over het land, zal een Goemanfchap uit uw eigen buurt alle uwe verbeteringen op prijs ftellen, en volgens hunne verklaring zal u alles voldaen worden. Gij moogt de huurfeel verkoopen , of indien gij fterft, bij uiterften wille daer over befchikken, als of het uw
eigen land ware. Sterk, nochtans eenig-
zins verward, was de blijdfchap, welke zich op zijn gelaet vertoonde, 't welkeen mengfel opleverde van verbaesdheit en verbijftering.
Verftaet gij mij wel, zei Mr. A. V. Neen,
Sir \



Vanandries den hijridéè'Ri 113'
Sir! antwoordde Andries, ik weet niet, wat gij meent met een huurfedel , verbetering,
uiterften wil, Goemanfchap enz Dat is
braaf, zei Mr. A V. wij zuilen u deze dingen zoo aenftonds verklaren.
Men moet bekennen, dat dit zwaere woorden waren, welke hij nooit in zijn lev"en gehoord had; want,: volgens zijn eigen verhael, kwamen de daer meê bedoelde zaken in. het eiland Barra nooit te pas'. Geen wonder derhalven , dat hij 'er verlegen meê was: want, hoe kon de man, die naeuwlijks een eigen wil had, federd hij geboren werd, zich een denkbeeld vormen van eenen wi!, die na zijn dood zou gelden? Hoe kon iemand, die nooit ietsbezat, begrijpen, dat hij zijn gezach over dit land kon uitftrekkén, zelfs tot dien tijd , wanneer hij in zijn graf gelegd was! Wat mij aengaet, ik denke, dat de verbaesdheit van Andries geene zeer groote mate van onkunde aenduidde; hij was nu op een nieuw tooneel, én moest een nieuwen rol fpelen; daer werd eenige tijd vereischt, eer hij zich geheel kon. plooien naer het geen hem nu te doen ftond. Hij werd intusfchen ras verlicht , en ingeleid tot die verborgenheden, waer meê wij geborene Amerikaenen maer al te wel bekend zijn (*).
Zié
(*) Misfchien zullen fommige Lezers denken , dar. da Schotfche Eilander hier wat al te laeg wordt afgefchetst, daer hij doch eenig goed bezeten, immers verkocht had,' en in zijne vrijheit niet was belemmerd. Maer men dienr nH en dan iets toetegeven aen de fterke vooringenomenheit van. onzen Landman met zijn Amarika. vekt«
H



114 DERDE BRIEF} GESCHIEDENIS
Zie daer nu den braeven Andries, bekleed met alle voordeden , welke onze rechten en vrijheden aenbrengen; een eigenerfde geworden, bezittende een ftem, een woning, en het burgerfchap in het Gewest van Penfylvaniën. De eerfte uitzichten en verre afzijnde verwachtingen ; welke Andries gevormd had op het eiland Barra, waren nu op 't punt van vervuld te worden ; wij konnen hem daerom ligtiijk eenige weinige losfe uitboezemingen vergeven, wier herhaling van geen nut kan zijn.
Deze korte Idiftorie laet zich gemaklijk verhalen ; weinige woorden zijn genoeg, om deze fpoedige verandering in zijnen ftaet uittedrukken ; maer in zijn gemoed ging dit trapswijze , en 'er verliep een week, eer hij zich overtuigen kon, dat hij, zonder eenig geld uittegeven, bezitter van land kon worden. Wel dra echter maekte hij zich gereed; ik leende hem een ton fpek en 200 Ife meel, en deed hem koopen , 't geen hij buiten dat van noden had.
Hij ging heen , en huurde een kamer in het huis van eenen nieuwen aenlegger, die naest aen zijn land woonde; zijn eerfte werk was? eenige gemeten moerasch te klaeren, op dat hij het volgende jaer hooi mogt hebben voor zijne twee paerden en koeien. Van den eerften dag af aen , dat hij begon te werken, was hij onvermoeid; zijn eerlijkheit bezorgde hem vrienden, en zijn vlijt de achting zijner nieuwe gebuuren. Een van deze bood hem twee gemeten gezuiverd land aen, waerop hij dat zelfde jaer,k'oorn, pompoenen, uijen, en wat aerdappelen planten kon.Het is verbazende, hoe fchielijk de menfchen aenleeren, wanneer zij voor
zich



Van andries den hebridecr. iij
Zich zeiven werken. Ik zag met vermaek twee maenden daerna, hoe Andries een ploeg met twee paerden Huurde, en zijne vorenen geheel recht maekte. Dus was de fpade-man van het ; eiland Barra een ploeger geworden van den Amei: rikaanfchen grond. Welgedaen, zei ik, braef |. Andries! ik zie, dat God uw werk befluurt en : zegent; ik zie den vporfpoed afgemaeld in alle uwe .vorens en hoofdhuiden. Oogst dit graen 1 met pplettendheit en zorg in, en dan zult gij : het werk meefter zijn.
Terwijl hij dat eerfte jaer niet had te maeïè'n of inteoogften, zei ik hem, dat de tijd daer was, om zijn huis te bouwen, en dat ik ten dien einde de buurt tot een vrolijk maelzou nodigen; dat hij dus in één dag een ruime wo^ ning opgericht en eenig hooglandgeklaerdzou zien. Mr.P. R., zijn oude vriend, kwam, ten beftemden tijde, met al zijn volk, en bracht 1 voorraed aen van levensmiddelen; ik deed ook zoo. Omtrent veertig man was aen 't werk ; 1 de vrolijke liedjes en fprookjes klanken door het woud van troep tot troep, als ieder zich aen zijn werk begeven had. Hier en daer zag I men boomen uitrooien , takken afkappen en J verzamelen ; en , terwijl veelen dus bezig waren, fleepten anderen met hunne paerden de groote {lammen nae de plaets, welke Andries had uitgekozen , om zijn nieuwe woning te ftichten. Wij hielden alle de maeltijd in het woud; in den namiddag werden de Hammen met fpaeken opgericht, en in de veteischte orde vastgemaekt. Dus was het huis in het rüuwé gefticht, en meer dan twee gemeten lands gekapt, geklaerd, en gelijk gemaekt-.
H % Te.*-'



HÓ DERDE BRIEF; GESCHIEDENIS
• Terwijl men met allen dezen verfchilïenderï arbeid bezig was, was Andries voiftrekt onbe* kwaem tot werken ; deze was voor hem de plegtigfle heilige dag,' welken hij ooit gezien had; en het zou in hem heiligfchennis geweest zijn, den-zelven te ontheiligen door met het volk te arbeiden. Arme man! hij heiligde den dag door büjdfchap, dankzegging en eerlijke
dra'nkoffers, ■ hij liep met de fles in zijne
hand van den eenen nae den anderen, ieder aenfpoorende om te drinken, en zelf drinkende,, om een voorbeeld te geven. Hij bracht den geheeièn dag door, met zich inwendig te Verheugen, te lachen, en door het een en ander geroep zijn Blijdfchap te uiten ; zijn vrouw en zoon waren 'er ook bij, maer , terwijl zij de tael niet konden verftaen, moet hun geheele vermaek beftaen hebben indatderverbeeldinge. De vermogende Heer , de rijke Koopman, kan, bij het voltooid zien van zijn trotfche huis, niet de helft der blijdfchap en waefe gelukzahgheit genieten, welke deze eerlijke Hebrideër öp 'dien dag fmaekte, fchoon deze nieuwe woning, midden in het woud op-gellagen, niets meer was dan een vierkant affc hut fel, faemgefteld uit vier en twintig groote lompe ffcammen, of balken, aen de einden in elkander vastgemaakt. Toen het werk ten einde gebracht was , deed het gezelfchap de bosfchén; weergalmen van hun driemael herhaeld hoezéé, en van de befte wenfchen van voorfpoed aen Andries; die niet fpreken kon, maer hert allen met dankbaere traenen de handen drukte.
■ Dus was Andries van den eerften dag zijner
aea-



VAN ANDRIES DEN HEBRIDEeR 117
aenlandinge al voortgegaen tot deze gewigtige gebeurdtenis ; deze gedenkwaerdige dag deed de zon fchijnen op het land , waer op hij tarw en ander graen zou zaeiën. De gezuiverde moeras lag voor zijn deur, en de bronnen van brood, melk, en meel waren rondsom zijne woning verfpreid. Ras daernahuurde hij een timmerman, die een dak op zijn huis maekte, en de vloeren lag; een week heter was het huis in orde bepleifterd en de fchoorfteen voltooid. Hij begaf zich daer in, en kocht twee koeien , welke overvloed van voedfel vonden in de bosfchén ; zijn zwijnen hadden het zelfde voorrecht. Hij zaeide met zijn zoon in dat zelfde jaer drie fchepels tarwe , waer van hij een en negentig en een halve fchepel inoogtte; want ik had hem gelast, een naeuwkeunge rekening te houden van al, wat hij teelen zou. Zijn eerfte oogst van ander koorn zou even goed geweest zijn, ware dit niet verhinderd door de eekhoorntjes, een foort van vijanden,die met zijn breede zwaerd niet te vernielen waren. Het vierde jaerfchreef ik een lijst van de tarw, welke deze man bezat , die ik u toezende. Kort daerna werden de aenbouwingen in dien oort vermenigvuldigd, en Andries, in plaets van de laetffce man te zijn tegen aen de wildernisfen , bevond zich binnen weinige jaeren in 't midden eener talrijke buurt. Het tweede jaer werd hij opzichter gemaekt over den weg, en diende in twee pezworene Goemanfchappen , volbrengende als burger alle de pligten , welke men van hem eischte. De Levensbefchrijver van eenigen grooten Vorst of Veldheer brengt zijnen held, H 3 met



ii8 DEi de brief; geschiedenis eng.
met niet half zoo veel hartlijk vermaek, toe het einde van eenen gelukkigen Veldtogt, als waermeê ik Andries gebracht hebbe tot den ftaet, welken hij nu geniet; hij is onafhanglijk en vergenoegd. — Zegeprael enKrijgs-eer brengen niet altijd deze beide zegeningen aen. Hij is niet beladen met fchulden, dienften, renten , of eenige laften ; de voordeelen van een Veldtogt , de Krijgs.laurieren , moeten gekocht worden tot den duurften prijs , die elk bedaerd denkend burger doet fidderen en beven. Uit het letterlijk bericht, hier onder aengevoegd , zult gij gemaklijk konnen afnemen, welke de gelukkige gevolgen zijn, die in dit Land beftendiglijk voortvloeien uit matigheit en vlijt, wanneer die gepaerd gaen met goed land en vrijheit.
De opgave van den eigendom, welken hij met zijne eigen handen en die van zijnen zoon in vier jaeren gewonnen heeft, is als volgt: De waeide van zijne' huurfedel en verbeteringen is 205 Daeld.
zes koeien, ieder 13 daelders
waerdig, ,
twee voortteelende merriè'n. . 50
het overige van zijn vee, . . 100 .
drie en zeventig fchepels tarwe . 66
gelden, welke hij nog heeft inte-
vorderen. . . . . 43 .
fpek en vleesch in zijn kelder. . 28 ■
Wol en vlasch. . . . .19
ploegen en ander boeren gereed-
fchap. . . ... 31 . .
dus 640 Dael. VIER-



VIERDE BRIEF} BESCHRIJVING, enz. 119
VIERDE BRIEF.
BESCHRIJVING VAN HET EILAND NANTUC-
KET , EN VAN DE ZEDEN, GEWOONTEN, STAETKTJNDE, EN KOOPHANDEL DER INWOOMDERS.
|_)e grootfte lof, dien men geven kan aen den besten der Koningen, den wijftender ftaetsdienaeren , of, de meest Vaderlandlievende Overheden, is, te zeggen, dat de hervorming der misbruiken in het ftaetsbeftuur en het geluk des Volks de voornaeme voorwerpen zijn hunner oplettendheit. Maer , helaes ! hoe wanftaltig moet het werk der hervorming , hoe akelig de uitvoering wezen, daer wij van geene /verbetering hooren ! integendeel, het groot aental van Europifche zwervers, dat • jaerlijks herwaert komt, bericht ons, dat de ftrengheit der fchattingen , de onrechtvaerdigheit der wetten, de geweldenaerij der rijken , en de onderdrukkende inhaligheit der Kerke zoo ondraeglijk zijn als immer. Zullen deze rampen dan geen einde hebben? Zijn de groote Overften der aerde dan niet beducht, dat ze, allengskens, hunne nuttigde onderdanen zullen verliezen? - Dit Land,door de voorzienigheit gefchikt tot de algemeene toevlucht der werelt, zal bloeien door de onderdrukking van hun volk; het zelve zal van dag tot dag beter bekend wordenmet de gelukzaligheit , welke wij genieten , en nae middelen 11 4 om-



120 VIE RD E BR IEE;
omzien, om zich, in fpijt aller hinderpaelefi en wetten , herwaert te doen overvoeren. Tot wat einde zijn ons dan zoo veele nuttige boeken en voortreflijke grondregels overgeleverd van voorgaende eeuwen? - Zijn deze alle vergeefsch, alle nutloos? moet de menschhjke natuur dan altoos de fpeelbal zijn van eenige weinigen , en haere meenigvnldige wonden ongenezen blijven ? — Hoe gelukkig zijn wij hier, dat wij de elenden gelukkiglijk ontkomen zijn, welke onzen Vaderen verzelden! hoe dankbaer behooren wij te zijn, dat zij ons vestigden in een Land , waer matigheit en vlijt nooit misfen zullen de ruimfte vergeldingen te ontmoeten! Gij hebt, ongetwijfeld, verfcheidene gei'caiedverhaelen van dit vafte Land gelezen; maer daer zijnduizende gevallen, duizende ophelderingen , over 't hoofd gezien. De Schrijvers zullen u zekerlijk een aerdrijkskundige kennij van dit Land aenbrengen; zij zuilen u de verfcheidene tijdperken doen weten der onderfcheidene volkplantingen, de llichting onzer lieden, den aert onzer verfchillende Handvesten enz. maer zij ontdekken niet genoegzaem de ge'aertheit des volks, des zelfs veelerleië gewoonten, wijze van landbouwen, en de ontelbaere middelen, welke de vlijtigen bezitten, om 'zich tot eenen aengenaemen en genoeglijken levensftand te verneffen. Weinige °de- ■ zer fchrijvers hebben hier hun verblijf gehad, en die 'er nog geweest zijn, hebben niet ieder deel van het Land doorreisd, noch zorgvuldiglijk onderzocht nae de natuur en grondbeginfelen onzer famenlevinge. Het zou een taek zijn, der keuze van een befpiegelend ver-,
nufc



BESCHRIJVING VAN NANTUGKET. ÏJS|
nuft overwaerdig , diep intedringen tot den toeftand en de Karakters van het volk , van " Nieuw - Schotland -af tot West - Florida toe; en waarlijk, de gefchiecienis kan ons geen aengenaemer voorwerp ter befchouwinge opleveren. Bewust van mijne onbekwaemheit, om u door een zoo ruim bellek omteleiden, zoo laet ons aendachtiglijk uitzien nae eeihgen weir.ig opgemerkten hoek; — maer, werwacrt zullen wij ons begeven , om dien te vinden ? tallooze volkplantingen, alle door eenige bijzonderheden onderfcheidén, doen zich aea ;Jle kanten cp; alle fchijncn ze aen de vuurigfte wenfchen te beantwoorden , welke een braef man kan voeden voor het geluk van zijn gedacht. Hier leeft men van het visfchen aen de overvloedigfte kusten der werelt ; daer velt men, aen den kant van ruime rivieren, boomen ter neder, tot masten en timmerhont ; gins maekt men ontelbaere Hammen tot beste planken ; elders wederom bebouwt men het land, teelt men vee, en zuivert men wijduitgeftrekte landerijen. Dan, ik hebbe een plek gronds in het oog, waer geene dezer laetfte bezigheden plaets hebben, en die ons echter de moeite van het onderzoek, zoo ik hope, wel beloonen zal, daer de zeive, fchoon onvruchtbaer van grond, van weinig aenmerking in de groote, "ongunftig in ligging, en verftoken van bouwftoffen, alleenlijk bewoond fchijnt te wezen, om ons te toonen , wat het menschdom kan doen, wanneer het gelukkiglijk geregeerd wordt ! Hier kan ik u de blijken aenwijzen der bestgeflaegde vlijt, de voorbeelden van aengeborene fchranderheit, nietonderfchraegd H 5 door.



J2S VIERDE BRIEF,
door wetenfchap, en de gelukkige gevolgen eener welbeftuurde volharding. Het is altijd een aengenaeme vertooning voor mij, wanneer ik, in mijne befchouwing der verfcheidene deelen , waeruit dit uitgebreide geheel beftaet, het oog vestige op de arbeidzaemheit der inwoonders, door de natuur op eene zonderlinge wijze beloond; wanneer ik hen de/ eerfte moeilijkheden zie te boven worftelen, pligtmatig en genoeglijk zie leven, en aen hun nageflacht dat overvloedig beftaen zie overleveren, 't welk de Vaderen met zoo veel verdienften hebben opgezameld. Ondertullchen, wanneer derzelver voorfpoed ontftaet uit het gunftige der luchtgefteldheit en de vruchtbaerheit van den grond, dan deele ik wel, 't is waer, in hunne gelukzaligheit, maer ik ftae maer korten tijd bij hun ftil, daer ze niets opleveren, dan 't geen volgens 't gemeene beloop en natuurlijk is; ~ maer wanneer ik, integendeel, een dorren grond vruchtbaer gemaekt zie; wanneer ik gras zie groeien, daer te voren geen groen te zien was; graenen zie inzamelen van velden, die te voren niets beter dan doornen voortbrachten; woningen zie gebouwd, daer geene bouwftoffen te vinden zijn; en welvaert verkregen door de allerongemeenfte middelen ; dan toeve ik daer , om mij bezig te houden met het begunftigd voorwerp mijner befpiegeiende onderzoekingen. Gewilliglijk verlate ik de eerfte in het genot der geurrijke vorens, of rijke valeiën; om mij vol kommer te begeven nae de plaets, waer zoo veele zwarigheden te overwinnen zijn; waer buitengewoone werkzaemheit buitengewoone uitwerk-
fels



BESCHRIJVING VAN NANTTTCÏtET. ïfij
fels voortbrengt, en waer alle natuurlijke hinderpaelen door een onvermoeide vlijt worden uit den weg geruimd.
Ik behoeve niet te fnuffelen in de jaerboeken van het eiland Nantucket, —- deszelfs inwoonders hebben geene jaerboeken, want zij zijn geen geflacht van oorlogshelden. Mijne eenvouwige zucht is , hen natefpeuren langs hunne vorderende flappen , van hunne aenkomst alhier tot het tegenwoordig uur; te vernemen , door welke middelen zij zich zeiven hebben opgebeurd uit de nedrigfte en minst aenmerklijke beginfelen tot het genoegen en de welvaert, welke zij nu bezitten ; en u eenig denkbeeld te geven van hunne gewoonten, Godsdienst, zeden, ftaetkunde, en leefwijze.
Deze gelukkige Volkplanting werd niet gegrond op eenen inval en geweldige onderneming,' of door bloed verkregen, gelijk het geweest is met zoo veele andere; zij had haeren oirfprong aen den eenen kant uit noodzaeklijkheit, aen den anderen kant uit goedwiliigheit; en federd is alles aldaer een tooneel geweest van onafgebro-
kene overeenftemming. Noch ftaetkundi-
ge, noch Godsdienftige gefchillen, noch oneenigheden met de Inboorlingen, noch eenige andere verdeeldheden hebben deze afgezonderde Maetfchappij iets in 't minfte aengedreven of ontrust. Nochtans wiften de eerfte ftichters niets van de wetten van Lijcurgus of Solon; want deze volkplanting is het werk niet geweest van aenzienlijke mannen, of magtige wetgevers, verkrachtende de natuur door eenen op eengeftapelden arbeid van kunst. Deze zonderlinge volkplanting is gevormd door die aen-
gebo-



114 .vierde brief;
geborene vlijt en ftandvaftigheit, welke gemeen zijn aen alle menfchen, wanneer zij befchermd worden door eene Regeering, die maer weinig voor haere befcherming eischt; wanneer het hun vergund wordt, een ftelfel te bezitten van redelijke wetten, gegrond op vol* maekte vrijheit. De zachtheit en menschlievendbeit van zoodanige Regeering brengen noodzaeklijk dat vertrouwen met zich, 't welk de bronwel is der moeilijkfte ondernemingen, en beftendigfte vorderingen, Zoud gij wel geloven, dat een zandige Landftreek, van omtrent drie en twintig duizend Gemeten, leverende noch iTeenenop noch timmerhout noch weiden noch akkers, nochtans kan roemen op eene fraeië' Had, die meer dan 500 huizen bevat; meer dan 200 zeilende vaertuigen oplevert, I meer dan 2000 zeeluiden werk verfchaft, meer dan 15,000 fchaepen, .500 koeien, 200 paerden voedt, en verfcheidcne burgers heeft die j 20,000 ponden fterling (ruim twee tonnen -Gouds) bezitten! Dit alles nochtans is onbetwistbaer zeker. —■ Wie zou zich hebben konnen verbeelden, dat eenij volk een vruchtbaer en wijduKgeftrekt vastland, vol van de rijkdommen, die de grootfte vruchtbaerheit oplevert , vol van goede gronden, fris-groene weiden, rijke velden, allerlei i oor ten van hout , en van alle andere noodwendigheden , die het leven acngenaem cn gelukkig maken, zou verlaten , om te komen en te wonen op ce-nen zandbank, dien de natuur deze voordeden qgeweigerd heeft; om verblijf te houden, op een -plaets, waer naeuwlijks een .heefter groeit, om -pij het liitfpruitpn haerer.bladerendeaenkomst ... a der



BÏSCHMlIJVÏNG TAN NANTilCKH. tt$
der lente aentekondigferi, eh door het verflenfen der zelve te waerfchouwen voor de nabij' heit des winters? Had dit eiland nabij'gelegen; aen de oevers van eenige- oude Heèrichappij; het zon alleenlijk-bewoond zijn geworden door eenige weinige arme'visfche'rs, welke, door armoede gedrukt, naéuwlijks in ftaet.zouden geweest zijn, om kleene visfchuiten te koopen of te'bouwen; altijd vrezende met -fchattingen gedrukt , of dienstbaèr gemaekt te Worden aen de Krijgsluiden. .Wel verre van de ftoutheit in uitzichten, waerdoorde bewoonders van dit eiland zoo uitmunten, zouden zij zich vol vreze;bepaeld hebben binnen de enge grenzen der beuzelachtigfte ondernemingen ; bevreesd in hun omzwerven konden zij zich nimmer gered hebben uit de eerfte moeilijkheden. . Dit ei! land ,iin tegendeel, bevat 5000 mannen moedig volk, die hunne rijkdommen onverfchrokken i inzamelen van de hun omringende wateren, en door '; de fchraelheit van den grond gedreven ; zijn , om de middelen tot beftaen van buiten i intehalen. Gij moet u, uit dit verhael, niet ' verbeelden, dat zij eenige uitfluitende Voorrechten of Koningiijke Handveften bezitten, of dat zij in den kmdfchen ftaet hunner volki plantinge gekoefterd en opgekweekt werden i door bijzondere vrijheden. Neen; hunne vrijI heit , hun fchranderheit, hun braef heit, eri '. ftandvaftigheit hebben alles verricht, en hen allengs gebracht tot den rang, welken zij nu bekleeden.
Uit deze eerfte fchetfe zal men, hope ik, l mijnpartijdigheit voor dit eiland konnen recht! vaerdigen. Misfchien weet gij naéuwlijks, dat



I2Ó VIERDE RRIEPJ
*er een zoodanig Land in de nabuurfchap van Kaep Cod beftaet. Het geen hier gebeurd is, b gebeurd en zal gebeuren overal elders. Geef den mensch de volle belooningen zijner vlijt, vergun hem, de vrucht van zijnen arbeid te genieten onder den vreedzaemen fchaduw van zijnen wijnftok en vijgenboom, laet zijne aengeborene werkzaemheit vrij en onbedwongen, even als een frisfe ftroom, door dammen noch dijken geftuit, voortvlieten, de eerfte zal zelfs het zand , waerop hij treedt, vruchtbaer maken, de laetfte zal een bevaerbaere rivier opleveren , verfpreidende overvloed en blijdfchap, werwaert de hellende grond haer henen leidt, Is dit vojkniet vermaerddoor het maken van geurige vorens op het vlakke veld , zij ploegen den nog meer hobbeligen oceaen, en oogften van des zelfs oppervlakte, op eenen onmeetbaeren afftand, en met den arbeid van eenen Hercules, de rijkdommen, die dezelve oplevert; zij gaen die geweldig groote visfehen jagen en vangen, welke men denken zou, dat door hunne kracht en fnelheit het bereik der menschlijke krachten verre te boven ■ gingen. Dit Eiland heeft niets, dat opmerkenswaerdig is, dan deszelfs inwoonders ; men ontmoet daer noch oude gedenkftukken, ruime zaelen, deftige tempels, noch fierlijke gebouwen;, geenfterkte, noch eenig foort van bolJ Werk , zelfs geen enkele rij gefchut , om de lucht te doen weergalmen van den donderendenklank bij eenige plegtige gelegenheit. Wat de verbeteringen op het Land betreft, deze zijn veele, maer alle van de eenvouwigfte en fjuïtigfte foort.
Hei



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. 12?
Het eiland van Nantucket, waer van Dn James Tup>per, zoon van den Drost des Eilands, een kaert heeft opgemaekt, die ik hier iniluite (*), ligt ter breedte van 41 10'. — honderd* ijmijlen ten Noordooften van Kaep Cod; zevenentwintig ten Noorden van Hyanes of Bamftaible, een ftad op het naeftbijgelegene deel van :het groote halfeiland ; éénentwintig mijlen West jten Noorden van Kaep Peg op den wijngaerd i (vijftig West ten Noorden van Wood,'s Hole qp \Elizabeth Eiland; tagtig mijlen ten Noorden iVan Bojïon; honderd twintig van Rhode Eiland4 ;en agthonderd ten Zuiden van de Bermudas. Slicrbom is de eenige ftad op het eiland , welke ibeftaet uit omtrent 530 huizen, gebouwd aen jden opperften zeeoever; ze zijn van binnen met datten befpijkerd en bepleifterd, van buiten beifchofen en geverwd; ze hebben alle een kelder, [indengrond^, gemetfeld metfteenen, welke ook ivan het vafte Land gehaeldworden. In dezen toeiftel zijn ze alle gelijk, en van een eenvouwige vertooning, zonder eenig uit - of' inwendig fieraed. lik heb 'er Hechts één gezien , behoorende aen !Mr. —, dat van Tichelfteenen gebouwd was, rniaer het had even min fieraeden als de ande:re. De Stad ftaet op een verheven zandbank,
ten
(*) Deze zoo wel als nog eene andere Kaert van het Eiland Martin'sViney ar düiwijngnsrd genoemd, tn in 'tvervolg bvfchreven , heeft de Ncderlandfclie Uitgever dezer (Brieven weggelaten, om het ftnkje niet terftond in den prijs ;te bezwaren; belovende echter dezelve te zulien doen verwaerdigen, zoo dra hij weet, dat deze Brieven naer zijne ifcerwachting voldoen sen den fmaek zijner Landgenooten,
VBRXAELDER.



i&8 viérdè briëï;
ten weften de haven, die bij alle winden zeef veilig is. Daer zijn twee plaetfen ter Godsdienstoefeninge, de eene voor de gemeente der Vrienden, de andere voor die der Presbijtefiaenen, en in 't midden der Stad, nabij de marktplaets, ftaet een eenvouwig gebouw, 't welk het Raedhuis van het Eiland is. De Stad loopt regelmatig op nae de landzijde, in haere nabuurfchap zijn verfcheidene kleene velden en tuinen, welke jaerlijks gemest worden met de mest hunner koeien, en den drek der ftraeten. Daer ftaen veele goede karsfen-en perfik-boomen op de ftraeten en veele andere plaetfen; maer de appelboomwil'er niet tieren, en wordt daer©m maer weinig geplant. Het eiland bevat geene bergen, maer is nochtans zeer ongelijk, en de meenigvuldige hooge gronden en heuvels, waer mee het vervuld is, hebben in de valeiën veelerleiè' moerasfen gevormd, waer het Indiaenfche gras en blaeuwe riet vrij welig groeit. Eenige der moerasfehen zijn vol van een ander gewasch (peat geheten), 't welk den armen voor brandhout dient. Daer zijn veertien poelen of meiren op het eiland , alle bij ui'tftek nuttig; fommigen liggen in delangte bijna dwars door het zelve, 't welk veel helpt, om het land tot gebruik van het vee in afdeclingen te fcheiden; andere zijn rijklijk voorzien van visch en zeevogels. De ftraeten zijn niet bevloerd, maer dit geeft weinig ongemak, daer ze zelden bereden worden door landwagenen, en die in de ftad zijn worden zelden gebruikt dan ten tijde der aenkomst of van het afzeilen hunner vlooten. Bij mijn eerfte aenkomst werd ikverbaesd over de onaengenaeme reuk, welke
t



BESGHRtjVllï» VAN NANTUCKET. Jlp
ke ik in veele deelen der ftad gewaer werd; de zelve wordt veroirzaekt door de walvischA traen, en is onvermijdlijk ; de netheit, die. aen dit volk zoo bijzonder eigen i«, kan de zelve niet weeren noch voorkomen. Na bij de werven ftaet een groote meenigte pakhuizen > waer in de voorraed wordt opgelegd, zoo wel als de tallooze bouwftoffen, die 'er altijd nodig zijn, om zoo veele fchepen tot de walyischvangst uitterusten en te herftellen. Zij hebben drie fcheepsdokken , ieder driehonderd voet lang, en bij uitftek gerijfiijk ; hebbende deze aen de boveneinden ieder tien voet water. Deze dokken zijn gemaekt, even als die in Boston , van balken, die van het vaste Land gehaeld, met fteenen gevuld, en met zand gedekt zijn. Tusfchen deze dokken en de ftad is 'er ruimte genoeg tot het aen land brengen dezer goederen, en het gebruik hunner talloze karren of kruiwagens, waer van ieder bijna een heeft; de werven ten noorden en ten zuideri der dokken zijn van de zelfde bouwftoffen gemaekt, en geven den vreemdeling, bij zijn eerfte aenkomst, een hoog denkbeeld van den voorfpoed dezes volks, en daer is rondsom deze drie dokken plaets voor 300 vaertuigen. Wanneer hunne vlooten gelukkig gevaren hebben , is de drukte en omflag van bezigheden ter dezer plaetfe , eenige dagen na der zeiver aenkomst ,< zoo groot y dat men zich ligthjk zou konnen verbeelden,datSherbornde boofdftad is van een Zeer groote en welvarende Landftreek. Op de punt van het land, dat den weftkant der haven maekt, ftaet een zeer net€e vuurbake, beveiligd voor de gevaerhjkfte I win-



130 vierde Brief;
winden door het tegenoverliggende halfeiland, Cohort geheten. Daer zijn maer weinige tuinen en ploegbaere landen in de nabuurfchap der ftad , want niets kan onvruchtbaerder en zandiger zijn dan dit gedeelte des eilands; men heeft nochtans door onvermoeide ftandvaftigheit, in het aenbrengen van veelerlei meft en het weiden der koeien, verfcheidene plaetfen verbeterd, waer op Indiaensch koren, aerdappelen, pompoenen, raepen enz. geteeld worden. Op het hoogfte dezes zandigen heuvels ftaen vier windmolens, welke het graen kleen maken, 't welk men teelt of invoert; en nabij deze ziet men de lijnbaen, waerop meer dan de helft van hun touwwerk gellagen wordt. Tusfchen de zijden der haven, de dokken, en de ftad is een uitmuntend ftuk weiland, bedijkt, bemest en bearbeid met zoo veel koften en moeiten, dat men daeruit genoeg kan afnemen, van hoe veel waerde en noodzaeklijkhe.it het gras op Nantucket is. Nae den uithoek Shemah is het eiland vlakker en de grond beter; en daer hebben zij aenmerklijke Hukken lands, die wel aengelegd en rijklijk gemest zijn, van waer zij hunnen jaerlijkfchen oogst vlijtiglijk inzamelen. Daer zijn zeer weinige landhoeven op dit eiland, om dat 'er maer zeer weinige plaetfen •zijn, die bebouwd konnen worden zonder behulp van mest, welke niet dan met veel koften van het vafte Land te halen is.
Dit Eiland v/erd in het jaer ió>i bij Octrooi vergund aen zeven en twintig Eigenaers, onder het Gewest van New-Tork, 't welk zich toen alle de eilanden toeeigende van de NewaySink tot Kaep Cod. Deze vonden het zoo algemeen



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. I31
Ineen dor en ongefchikt ora bebouwd te worden , dat ze onderling overeenftemden , om het niet te verdeelen, daer ieder op zich zelve niet zou konnen beftaen, noch dat gedeelte verbeteren, 't welk hem mogt te beurt vallen. Zij floegen hunne oogen zeewaert, en zich verpligt vindende , om visfchers te worden , zagen ze om nae een haven ; die gevondenhebbende, befloten zij, een ftad in der zeiver nabuurfchap te bouwen en daer faemen te wonen. Ten dien einde maten zij zoo veel gronds af, als genoeg zou wezen, om ieder een plek gronds toetedeelen, zoo als we hier een huisgrond zouden noemen.
Veertig gemeten werden voldoende gefchat tot dit tweeledig oogmerk ; want waerom toch zouden ze meer land" begeeren, dan ze gebruiken-of zelfs omheinen konden; daer ze geen eenen enkelen boom bezaten in den geheelen omtrek hunner nieuwe bezittinge. Dit was het geheele eigendom van grond, 't welk zij elkander „toedeelden; het overige befloten zij in .*t gemeen te houden, en ziende, dat het fobe're gras van het eiland fchaepen zou konnen voedenkwamen ze overeen, dat ieder Eigenaer recht zou hebben, om, indien 't hem lustte, 560 fchaepen te weiden. Door deze overeenkomst zou de ganfche Kudde beftaen uit .15, 120 fchaepen; en dus was het onverdeeld gebleven gedeelte des Eilands.denkbeeldig gedeeld in zoo veele aendeelen, waeraen echter geen zeker bepaelde hoeveèlheit lands verknocht was; want zij wisten niet, hoe veel het Eiland beva-ttede ; ook zou de fchranderfte .Landmeeser niet in ftaet geweest zijn, om die I a klee-



?I32 VIERDE BRIEF;
kleene aendeelen, zoo omtrent de hoegrootheit als hoedanigheit, te berekenen. Wijders kwam men overeen, dat, ingevalle het gras door hetvee-weidenbeter mogt groeien, alsdan vier fchaepen één koe, en twee koeien één paerd zouden opwegen; en op dezen trant nam dit verftandige volk een gemeen bezit van hunnen nieuwen grond j dus was het, dat zij zich eerffc ter neder zetteden op eene wijze, die in waerheit en naer den letter herderlijk heten mogt Verfcheidene honderden der rechten tot een fchaepsweide zijn federd verfmolten in die verfcheidene ftreeken , welke nu bearbeid zijn ■ de ovengen zijn door erfenisfen en huwlijken zoo gefmaldeeld, dat het zeer gemeen is voor een jongedochter , geen ander deel te bezitten, dan haer uitzet en vier fchaepsweiden, of het voorrecht om één koe te weiden Maer, daer dit voorrecht fteunt op een denkbeeldig fchoon eigenlijk, recht tot een zeker ft.uk lands, t welk ten eenigen dage kan opgeeischt worden , zoo moeten deze Schaepswade- eigendommen zich aen uwe verbeeldingvoordoen als iets van meer waerde en van grooter kracht, dan het enkel voordeel, dat één koe kan aenbrengen, 't welk in dat geval niet meer zou wezen dan een recht tot gemeen gebruik Daer in tegendeel, wanneer hier het arbeidsloon verminderde, zoo als bij mislukkingen hunner zeevaert kan gebeuren ieder perfoon , die een genoegzaem getal van Schaepsweide-eigendommen bezat, deze ten eenigen dage tot een daedlijk en plaetslifk eigendom zou konnen maken, op die wijze, als de Vergadering van Eigenaers naer de waer-
de



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. 133
de des lands zou billijk achten; en deze is de reden, waerom dit Volk zeer ongaern die kleene rechten van eigendom verkoopt, en dezelve meer waerdig fchat, dan gij u zoud verbeelden. Zij maken het bewijs uit van een toekomend vrij eigendom; zij koefteren in het gemoed van den bezitter eene heimelijke , fchoon verre af zijnde, hope, dat hij, door voorfpoedig te zijn in de eerstkomende Walvischvangst, in ftaet zal wezen, om eenige bij uitftek geliefde plaets uittekiezen, en daer zelve een huis te bouwen, werwaert hij zich kan begeven, om de laetfte dagen zijnes levens in vrede te flijten. Daer beftaet altijd een Vergadering van Eigenaers op dit Eiland, die de. verfchillen over het grondeigendom befiischt; derzelver naemen zijn aengetekend in de boeken van de Landftreek, welke deze Stad reprefenteert, ook behooren alle andere toewijzingen van landen en andere verkoopingen tot deze Vergadering.
Dit Eiland levert den Natuuronderzoeker weinige of geene voorwerpen op, zijner opmerkinge waerdig ; het fchijnt wel de oneffene top te zijn van eenigen onderzeefchen zandberg, hier en daer bedekt met zuuring, gras, een weinig kreupel-hout van ceder, en armhartige eikenboomen ; de moerasfen zijn meer waerdig om het riet, 't welk zij tot brandhout opleveren, dan om de geringe grasfcheutkens van der zeiver oppervlakte; de hellende gronden, welke nae de oevers toeloopen, zijn vol van zee-gras, een fchrael voeder, wanneer hetgemaeid en gedroogd wordt, maer dat, groen gegeten,zeer wel voedt. Aen den oostkant van het eiland hebben ze verI 3 fchei-



134- vierde brief;
fcheideneftreeken met zout gras, welke, zorgvuldiglijk onderhouden, een aenmerklijken voorraed van dit heilzaem voedfel opleveren. Onder de verfcheidene meiren of poelen, waer van dit eiland voorzien is, zijn 'er eenige, die veroirzaekt zijn door de overftrooming der zee ; gelijk als IViwidiah, de Long, de Narrow, en veele anderen ; uit dien hoofde zijn deze brak, maer de andere versch. Deze eerfte brengen twee aenmerklijke voordeelen aën; zij ftellen de inwopnders in ftaet , om met grooter gemak het land aftefchutten } en bij uitftekend hooge vloeden komt 'er een groote meenigte visfchen in, die daer vet en groot worden, en op zekere bekende jaerperken verzamelen de inwoonders de kleene hoogten, welke de baeren altijd opwerpen, en maken die effen; hier door worden de wateren van het meir gemaklijk afgttapt , en, terwijl de visch het water volgt, wordt deze door de Inwoonders, voor zoo veel zij nodig hebben, op deszelfsweg nae zee met netten gevangen, zonder dat dit eenige andere moeite kost. De gemeenfte visfchen zijn de geftreepte zeewolf, de blaeuwe visch, de kabeljaeuw, de makreel, de tarbot, de haring, de bot, ae! enz. Het visfchen is eene der grootfte uitspanningen, welke dit eiland oplevert. Aen het wesieindt. ligt de haven van Mardiket, gevormd door Smith PomtSLën het zuidwesten, door EelPolnt aen het Noorden, en het eiland Tuckanut ten Noordw_'t;:en; maer zij is nochzoo veilig, noch heefi zoo ^oeden grond om te ankeren, als die, welke digt bij de Stad is. Drie kleene inhammen loopen in de zelve , welke de bitter fte



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. I3S
■ terfte ael geven, die ik ooit geproefd hebbe. ïusfchen de Janden van Palpus aen het Oosten, de Valei van Barrij en het meir Miacomet ten Zuiden, en de Narrow of enge meir aen het Westen, niet verre van de punt Shèmah, is een vrij .groote ftreek effen grond, zijnde de minst zandige en beste van het Eiland.- De zelve is verdeeld in zeven velden , waer van 'er telkens één beplant wordt door dat gedeelte van het volk, 't welk daer toe gerechtigd is. Dit wordt genoemd de gemeene plantagie, en , deze vinding is eenvouwig en nuttig; want, indien ieder eigenaer dezer flreek zijn aendeel moest omheinen, zou dit een groote meenigte van ribben en latten vorderen , welke gij u erinneren moet, dat gekocht en gehaeld moeten worden op het vaste Land; in ftede van die bijzondere verdeelingen is ieder's aendeel nu met het geheele veld vereenigd, en dit wordt te faemen omheind ten koste der deelgenoo• ten; en binnen die omheiningen doet ieder met zijn aendeel, zoo als hem behaegt. Deze uiterlijke gemeenfchap befpaert zeer aenzienhjke onkosten, veel werk, en verwekt misfchien een foort van naijver, welke ieder aenzet, om zijn aendeel met de grootfte zorg en oplettendheit vruchtbaer te maken. Dus wordt deze geheele ftreek alle zeven jaeren bebouwd, en, door het mesten en ploegen vet geworden, levert ze naderhand uitmuntende weilanden , werwaert de koeien der Stad, ten getale van 500, dagelijks gedreven worden door de Stads
icnaepneraer, en gcLcg<-iu «vuuw >■<- ^& -gedreven. Elk dier vindt dan gemakhjk het huis, daer hec behoort, en daer het wel beT 4 loond



X3Ó" VIERDE BRIEF;
loond wordt voor de melk, die het geeft, mst wat zemel, graen , of foortgelijk bereidfel; hun huishouwkunde is in dit opzicht zeergroot. Deze worden gemeenlijk genoemd Tetouke■mah-landen. Gij moet niet denken, dat ieder perfoon op dit Eiland eert bezitter van Jand of in hét boerenwerk betrokken is ; neen het grooter deel is ter zee dagelijks bezig met verfchillende visfcherijè'n; andere zijn loutere vreemdelingen, die hier komen wonen als arbeidsluiden, kunftenaers enz. Zelfs onder de Inboorlingen zijn maer weinige bezitters van hepaelde landerijen; want, ingewikkeld inde bezigheden ter zee of in den Koophandel, zijn ^ij te vrede met het bezit van een weinig Schaeps-weiden, waer door zij dan ook één of twee koeien konnen houden. Veelen hebben maer ééne ; want het groot aental van kinderen, dat zij hebben, heeft zoo veel onderdeden veroirzaekt in het oirfpronglijk eigendom, dat het fomtijds te beuzelachtig fchijnt, die optefpeuren; ook hebben veele der geluk,kigften ter zee een groot aental dezer eerfte portiën aen de ajgemeene weiden gekocht, en tot een bijzonder eigendom gemaekt. Het beste land van het ganfche Eiland, ligt bij Palpus , dat niets aenmerklijks heeft dan een huis ter uitfpanninge. Quayes js een kleene maer waerdige ftreek, reeds voor lang gekocht door Mr. Coffin , welke daer het beste huis heeft gebouwd, dat op het geheele Eiland is. Doqr hngduurende oplettendheit, de nabijheit der zee enz._ is deze vruchtbaere blek gronds wel toebereid , en mag nu het Paradijs van Nantucket heeten. Nabij dezelve is ten westen
een



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. 1^7
een kleene ftroqrn, waer bij men een Volmajen heeft opgericht; ten oosten is het landdeel, bekend bij den naem van Squaw, daer insgelijks een kleen riviertje loopt, waer bij een andere Volmolen gefticht is. Hier doet zich de grond vrij wel op, brengende uitmuntende klaver voort, die tweemael 'sjaers wordt afgemaeid. Deze 'molens bereiden al de ftoffe ter kleedinge, welke hier gemaekt wordt; gij kunt ligtlijk begrijpen, dat zij overvloed van wol hebben, daer ze zoo veel Schaepen weiden; een gedeelte daer van wordt uitgevoerd, en de overige door hunne naerftige Vrouwen gefponnen, en tot goede kleederen toebereid. Ten zuidoosten is een groote afdeeling van het Eiland, als van zelve omheind, en bekend bij den naem van Siasconcèt-lott. Deze is een zeer ongelijke ftreek gronds , vol van moerasfen, werwaert zij hun vette vee, of't geen ze voorhebben op Ital te mesten, henen drijven, om den winter - voorraed te zoeken. Nabij de oevers van dit gedeelte des Eilands , digt aen Pochick Rip, vangen zij hun besten visch, als zee-wolven, tarbot, kabeljaeuw , fpiering', bacrs, elft, fnoek enz. Men heeft daer, zoo wel als bij het hoofd van Sankate en den uithoek Susfakatchè, eenige visfchers hutten aen den oever opgericht, waerin de visfchers, geduurende den vistijd, verblijf houden. Op het half eiland Coitou groeit veel rood Cederkreupelbosch en Zeegras; de grond is ligt en zandig, en dient tot een toevlucht voor de konijnen. Hier vinden ook hunne fchaepen een fchuilplaets in de fneeuw - ftormen van den winter. Ten Noorden van Nantucket ligt een I 5 lange



j38 Vï EB-DI BRIEF,
lanzediep in zee fchietende zandpiaet, SandyPoint geheten, waerop niets groeit dan dun eras; en ter dezer plaetfe weten ze dikwijls de bruinvisfchen en haeiën op eene fchrandere wijze te vangen. In de Lente drijven ze gemeenlijk hunne paerden op dezen uithoek, om het jonge gras af te eeten, dat, grooter wordende , geheel nutloos is. Tusfchen dien plaet en het Eiland zelve hebben ze een fchoone brakke weide, Croskaty genoemd , met een meir van den zelfden naem, 't welk wel voordien is van zwarte endvogels. Van daer moe' ten we te rug keeren nae Squam, t welk veel klaver en koegras oplevert ; zij, die dit jand in bezit hebben , bemoeien zich met met de beroepen ter zee , en verzuimen dus mets, dat dienen kan, om het vruchtbaer en voordeelt te doen worden. Het overige van het onbVchrevene deel des Eilands is open of onbeheind, en dient tot eene gemeene weide voor hunne fchaepen. t i
Ten weften van dit Eiland is dat van Tackanuck, werwaert het jonge Vee m de lente ter weide gedreven wordt; het heeft een weinig eiken - kreupelbosch , en twee meiren met versch water, rijklijk voorzien van taelmgen en veele andere zeevogels, nae dit eiland gevoerd door de nabijheit veeier ondiepten en zandbanken, waer men, bij laeg water duizenden kan bezig zien, om voedlel te zoeken. ' M-n heeft hier noch wolven, nochvosien; die inwoonders derhalven, welke buiten deftad wonen , teelen met volle veüigheit zoo veel vogels aen, als zij begeeren} hunne kalkoenen zijn zeer groot en uitmuntend. Des zomers



BESCHRIJVING VAN NANTÜCKET. 139
is de luchtgefteldheit bij uitftek aengenaem; 7,3 zijn niet blootge'fteld aen de fchroeiè'nde hette der zonne, die op het vafte Land plaets heeft, om dat de hitte gematigd wordt door de zeewinde jes, waermeê zij geduurig verfrischt worden; maer in den winter moeten ze rijklijk boeten voor deze voordeden; dan is het overmatig koud. De noordweften wind, de tiran van dit Land , onze bergen en bosfchén ontkomen zijnde, valt, zonder in dien korten afftand eenig beletfel te ontmoeten, met een verdubbeld geweld op dit eiland aen, en doet alles treuren en befterven. Doch de deugdzaemheit hunner huizen, de gemeenfchaplijke gastvrijheit hunner haerdfteden, en hun goede voorraed geven hun rijklijke vergoeding voor de ftrengheit van dat jaergetijde, behalven dat 'er ook de fneeuw nooit zoo hoog ligt dan op het vafte Land. De noodzaeklijke en onvermijdlijke werkloosheit van dat jaergetijde, verecnigd met de rust der natuur in het groeiend rijk', dwingen den mensch, zijne bezigheden optefchorten; nochtans is dikwijls meer dan de helft der inwoonders van dit eiland ten dien tijde op zee , visfchende in gematigder luchtftreeken.
Het fchijnt wel, zoo als ik reeds van ter zijden te kennen gaf, dat dit Eiland de top is van eeniggrootzandgebergte,leverende eenige gemeten droog land op, om tot een woonplaets der menfchen te dienen ; daer liggen meer andere onder het oppervlak der zee ten zuiden van dit Eiland, op verfchillende diepten en afftanden. Deze gevaerlijke ftreek is bij de zeeluiden bekend onder den naem van Nantuckets
Iondiepten; zij zijn de bolwerken, welke dit ei? land



140 vierde brief;
Jand befchermen voor de woede van den magt-igen oceaen, en de kracht van des zelfs golven breeken, die, zonder deze aeneengefchakelde voormauren, reeds lang des zelfs grond omgewroet enhet eiland verflonden zouden hehben. Deze banken leverden aen de eerfte Bewoonders vanNantucket hun dagelijksch onder? houd op , terwijl zij van die ondiepten de beginfelen van die welvaert haelden, welke zij nu bezitten, en zij ftrekten hun tot een fchool, waer in zij allengs leerden, zich al verder en verder te wagen, na dat de visch zich van hunne kust verwijderde. De oevers van het eiland zijn rijklijk voorzien van allerleiëfchelpvisfchen, en daer onder een zeer voedzaeme, welke zij de groote zee ■ clam noemen. De ftranden en ondiepten zijn daer meê als overdekt, en ze vermeenigvuldigen zoo fterk , dat ze een nimmer feilenden voorraed opleveren. Deze, en de groote verfcheidenheit van andere visfchen , welke zij vangen, maken het voornaemfte voedfel uit der Inwoonders. v Zoo was het ook voor die vroegere Inboorlingen , welke de eerfte Volkplanters hier gevonden hebben ; wier nakroost nog bij elkander in goede huizen leeft langs de oevers van het meir Miacomet, aen de zuidzijde van het eiland. Deze zijn een vlijtig en zachtaertig foort van menfchen; zoo ervaren en zoo gezet op het zeevarend leven, als hunne medeinwoonders de blanken. Lang voor de aenkomst van dezen waren zij geduurig in kleene oorlogen tegen elkander ingewikkeld; maer de laetfte brachten hun den vrede; want het was, om vrede te zoeken, dat deze het vafte Land verlaten hadden. Dit
ei-



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. Iii
eiland werd toen onderfteld te behooren onder het rechtsgebied van New-York, even als ook de Eilanden , de Fineyard , Elizabetlis eiland enz. maer ze zijn federd geoordeeld, een gedeelte uittemaken van het Gewest van Masfachufefs Bay. Deze verandering van rechtsgebied bezorgde hnn den vrede, welken zij begeerden, en dien hunne broederen hun zoo lang geweigerd hadden in de dagen hunner Godsdienftige uitzinnigheit; dus zijn geestdrijverij en vervolging, zoo wel hier als in Europa, de oirzaken geweest der moeilijkfte ondernemingen, en de middelen tot die fchielijk opgekomene Volkplantingen, welke langs deze uitgeftrekte zeeoevers zijn opgericht. Dit eiland, federd ingelijfd in het nabuurige Gewest, is geworden een van des zelfs Landftreeken, bekend bij den naem van Nantucket, gelijk het Eiland de Vineyard bij dien van Duke's County. Zij genieten dezelfde bevoorrechte regeeringvorm in 't gemeen met de overigen; en hebben daerom alle nodige Amptenaers , als Drost, Vrederechter, Opzieners, Bijzitters, Onderfchouts, Toeziender over de armen enz. Hunne fchattingen zijn geévenredigd met die van de hoofdftad , worden ingezameld , gelijk bij onsj naer de waerde der goederen, bepaelden geregeld naer de wetten van het Gewest, en naer de berekening der Bijzitters, welke jaerlijks door het volk verkoren worden, en die verpligt zijn, uit hoofde van hun ampt, eenen eed te doen, of eene betuigingmet waere woorden , indien ze behooren tot de Gemeente der Frienden (ofKwakers), welke twee derden dtr Overheden uitmaken.
Voor



142 VIERDE BRIEFJ
Voor dat ik mij irdate, om u verder verflag te doen van de Regeering, vlijt, levenswijze enz. dezes Volks, aehte ik het nodig, u een korte fchets te geven van de Staetsgefteldheit der Inboorlingen, weinige jaeren voor de aenkomst der blanken onder hun. Zij zijn op het punt van geheel uit te fterven, en mogelijk is deze de laetste mael, dat eenige reiziger hun bij onderfcheiding gedenkt. Zij werden niet uitgeroeid door bedrog, geweid, of onrechtvaerdigheit, gelijk het geval geweest is in zoo veele Gewesten; in tegendeel, zij worden door de blanken behandeld als broeders, terwijl de geest, aen der zeiver gezindte zoo bijzonder eigen, hen bezielde met de zelfde gematigdheit, als die inPeniïjlvaniën gebleken is. Voor de aenkomst der Europeërs leefden deze oudelnwoonders van den visch hunner ftranden ; en de eerfte aenkomelingen waren genoodzaekt, uit de zelfde bron hun eerfte onderhoud te zoeken. Het is onzeker, of het oirfpronglijke recht der Graeven van Sterling, of dat van den Hertog van' York gegrond was op eene zuivere koop van den grond of niet; wat onrechtvaerdigheit ook in dit opzicht begaen moge wezen, de zelve kan nooit te lafte gelegd worden aen die Vrienden, welke den zeiven kochten van zoodanigen, die ongetwijfeld;hunrecht grondvestten op Indiaenjche vergunningen; en, of fchoon het getal der Indiaenen nu zoo fterk is afgenomen, zulks is j noch aen dwinglandij noch geweld, maer alleenlijk aen eenige dier oirzaken te wijten, welke de zelfde gevolgen onafgebroken voortbren- l gen van het eene tot het andere einde van het vafte Land, waer overal de beide Natiën met .elkander vermengd worden. De-



BESCÏIRIJ-VING-VAN NANTUCKET. 143.
Deze weinig betekenende plek gronds was,
ieven als de zeeftranden van het groote half eiland, opgevuld met dit volk; de groote over-
i vloed van Clammen, Oellers, en'andere visfchen, waer van.zij leefden, en die zij gemaklijk vangen konden , had hun getal verbazend doen
. toenemen. Geene gefchiedenis onderricht ons,
:van welke bijzondere Natie de oirfpronglijke bewoners van Nantucket afkomftig waren; het
iis niet te min waerfchijnlijk , dat ze eertijds overkwamen van de tegenoverliggende kust, misfchien die der Hyannees, welke flechts zeven en twintig mijlen van daer is. Terwijl zij toén, en zelfs tot heden, de taal dier Indiaé-
: nen fpreken, welke men de Nattkk noemt, is het redelijkerwijze te denken, dat ze eenige betrekking haddén tot deze Natie; of anders ciat.die tael, even als die der Hurons , in de rmorüwcstlijke . deelen van het. vaste Land, de meest algemeene in dit Gewest geweest moet zijn. Mr. Elliot, een uitmuntend God-
; geletrde van Nieuw-Engeland , en een der
! eerfte Stichters dier groote Volkplantinge, zet-tede den Bijbel in deze tael over, in het jaer j66ó; deze vertaling werd ras daerna gedrukt
1 te Cambridge nabij Bofton. Hij vertaelde ook den Catechismus en veele andere nuttige boe-
j-ken, welke nog zeer gemeen op dit eiland in „gebruik zijn , en dagelijks gebezigd worden van die Indiaenen , welke het lezen geleerd hebben. De jonge Europeërs leeren deze tael met hec zelfde gemak, als hunne eigen taelen, en fpreken vervolgens beide vaerdig en vloeiende. Of de tegenwoordige Indiaenen afkomelingen zijn der oude Inboorlingen van het eiland, dan
I . .of



Eli VIERDE B RIÊÏ?;
of zij de overgeblevene zijn van de veele verfchillende Natiën , welke weleer de Landen van Mafhpe en NobfcuJJét, in het half eiland, nu bekend bij den naem van Kaep Cod, bewoonden, kan niemand , ook zelfs uit hun, met zekerheit zeggen. Het laetfte gevoelen fchijnt de overhand te hebben onder het fchfanderfte deel der Eilanders. De geaertheit van den mensch is zoo fterk overhellende tot twiftenen bloedvergieten , — hij is zoo geneigd tot verdeeldheit en partijfchappen, dat zelfs de oude Inwóonders van dezen kleenen plek gronds in twee maetfchappijën verdeeld waren , onophoudlijk tegen elkander in oorlog levende , even als de magtigfte ffammen op het vafte Land. Wat, meent gij, was de oirzaek van dezen Volkstwist? — De geheele kust van hun eiland was gelijklijk omringd van den zelfden voorraed visch en clammen; ten dien aenzien kon 'er geen naerijver, geen aenleiding zijn tot verbittering; het land leverde hun geen wild 'óp; en dus zou men denken, dat dit het Land van eendracht en van vrede geweest moest Zijn. Maer hier ziet men het menschlijk geflacht zonderling vernederd beneden dat der dieren , wier aengeboren aert hen altijd in vriendfchap doet leven met die van hun foort, fchoon ook in verfchillende luchtftreeken geboren ; zij verftaen de zelfde tael, zij vergieten nimmer elkanders bloed, noch eeten elkanders vleesch. Maer dat gedeelte van het woefte volk, 't welk op de Oofter-oevers van dit Eiland Woonde, lag zich van onheuglijke tijden her daarop toe , om die der Wefter - oevers te verdelgen; en de laetfte, met den zelfden
boo»



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. ï"4£
boozen geest bezield, lieten niet na, om zicHi zoo veel mogelijk te vvreeken; dus hield een geduurige oorlog tusfchen dit volk de overhand, zonder eenigen grond te hebben, dan in de toevallige plaets der geboorte en woonftede. In vervolg van tijd werden de beide partijen zoo kleen en ontvolkt, dat de weinige, welke 'er over waren, vrezende dat hun geflacht geheel zou uitfterven, gelukkiglijk op. een middel bedacht waren, om die volkomen verdelging voortekomen. Eenige jaeren, voor dat de Europeërs kwamen , maekten zij een onderling verbond,om een fcheidingtemaken j die afgeperkt het geheele eiland van het noorden tot het zuiden verdeelen'zou; het Volk van de Westzijde beloofde die ,der Oostzijde niet te zullen dooden , ten zij ze bevonden werden, ten Wetten de fcheiding te komen; en dat van het Ooften deed de zelfde beloften omtrent die der Weftzijde. Door dit eenvouwig middel werd de vrede geveftigd onder hun, en dit is het eenige bericht, 't welk hun een aenfpraek geeft tot den naem van menfchen. Deze gelukkige bepaling ftelde een perk voor hunne "bloedige gevechten; daer kwamen naderhand geene meer op die wijze om 't leven, dan eenige weinige driftige of onvoorzichtige enkele perfoonen, en zij vermenigvuldigden ■in tegendeel grootlijks. LVlaer hun overviel een andere ramp; bij de komst der Europeërs kreegen zij de kinderziekte, en hunne ongefchikte behandeling dier ziekte deed een groote meenigte fneuvelen; bij dit onheil kwam het overbodig gebruik van Rum; en deze zijn de twee voornaeme oirzaken, welke niet alleen op K die:



Ï4Ó VIERDE R R I E FJ
dit eiland maer ook overal op het vafte Land het getal der Inboorlingen zoozeer verminderd hebben, dat op fommige plaetfen geheele Natiën verdwenen zijn. Eenige jaeren geleden kreegen drie Kanoe's met Indiaenen , op der zeiver te rugkomst van de ftreeken vanNiagara nae Detroit, ongelukkiglijk de kinderziekte van de Europeërs , met welken zij koophandel gedreven hadden ; de zelve brak uit nabij den langen uithoek op het meir Erie, daer zij allen om 't leven kwamen; hun Kanoe's en goederen werden naderhand gevonden door eenige reizigers , die langs den zelfden weg reisden , maer hunne honden waren nog in leven.
Behalven de Kinderziekte en het gebruik van fterken drank, de twee grootfle nadeelen, welke zij ooit van ons ontvangen hebben, is 'er nog een foort van natuurlijke Antipathie, welke met gelijke kracht werkt van het eene tot het andere einde des vasten Lands. Overal, waer zij vermengd geraekt zijn met, of zelfs leven in de nabuurfchap van, Europeërs, ftaen zij bloot voor veelerleië toevallen en fukkelingen, waer van ze altoos de flagtoffers worden ; deze zijn onder andere zekere koorts, waer van zij te vooren niets befpeurd hadden, en het verval in een zonderlinge foort van vadfigheit en traegheit. Dit is onveranderlijk het geval geweest, waer ooit een diergelijke vermenging «fvereeniging plaets had, als teKattick,Mahfpè, Soccanoket binnen de grenzen van Falmouth, Nohfcmfet, Houratonick, Monhaufet en de Vineyard. Ja de Mohawks zelve, die weleer zoo talrijk en zoo beroemde Krijgshelden waren , zijn nu afgenomen tot minder dan 200, federd de Euro-



BESCHRIJVING VAN NANTÜCKET. IA?
ropifche Volkplantingen het grondgebied beflagen hebben, 't welk hunne Voorouders in bezit hadden. Drie jaeren vóór de aenkomst der Europeërs op Kaep Cod had een akelige ziekte een groote meenigte langs de kusten weggerukt, 't welk de landing en inval onzer voorvaders veel gemaklijker maekte , dan die anderzins zouden geweest zijn.
In het jaer 1763 fneuvelde meer dan de helft der Indiaenen dezes Eilands aen een vreemde koorts, die de Europeërs, welke hen oppastten, nimmer aenviel ; zij fchijnen wel een geflacht, datverwezen is, om te wijken en te verdwijnen voor het verhevener geflacht der Europeërs. De eenige oude gewoonte van dit Volk, waer van men eenig overblijffel vindt , is, dat,in hunne onderlinge ruilingen, veertig in de zongedroogde clammen, in eenbosfaemgebonden, voor de waerde doorgaen van iets, dat men een ketel (copper) zou konnen noemen. Zij hadden geene kennis aen de waerde en 'c gebruik van wampum, zoo zeer bekend bij die van het vaste Land. De weinige huisgezinnen, welke nu nog overig zijn, zijn zagt en handelbaer; hun oude woestheit is verdwenen; zij werden al vroeg tot Christenen gemaekt door de Nieuw Engelandfche Zendelingen, zoo wel als die van de Fineyard, en van verfcheidene andere gewesten van Majjachufets; en zij blijven tot heden flipte waernemers der wettenen gewoonten van dezen Godsdienst, in welken zij, jong zijnde , onderwezen worden. Hun dille levenswijze heeft hen tot dezen trap van befchaefdhtdt veel eerder gebracht, dan gebeurd zou.zijn , waren zij jagers geweest. Zij K 2 zija



I48 VIER DE BK.IEFJ
zijn gaern ter zee en ervarene zeeluiden. Van de Kwakers hebben zij de Kabeljauw- en ook de Walvisch-vangst geleerd; uit dien hoofde zijn 'er altijd vijf van hun onder de manfchap, die tot een walvischfloep vereischt wordt. Veele hunner zijn herwaert gekomen van de Vineyard, en daerdoor zijn zij op Nantucket tal.rijker dan ergens anders.
Verbazende is de verandering-, onder hun voorgevallen in minder dan twee honderd jaeren. Wat toch is 'er geworden van die talrijke ftammen, welke wel eer de uitgeftrekte oevers der groote MaJJachufets baei bewoonden'? Ik meene die van Numkeag (Salem), Saugus, (Lynn.) Shawmut, (Bqfton) , Pataxet, Napouiet (Milten), Matapan, (Dorchefier), Winefimèt (Chelfea), Poralfet, Pokanoket (NewPlyinouth), Suecanoffet (Falmouth), Titicut (Chatliam) Nobfcuffet (Tarmouth), Nauffit (Eastham), Hyanneès (Èarnstable)tn veele andere, die meer dan driehonderd mijlen- in de lengte aen de zeeoevers woonden; zonder te gewagen van die magtige ftammen, welke weleer hun verblijf hadden tusfchen de rivieren Hudfon, Connecticut, Piskataqua en Kènnèbèck, de Mèbjkaudret, Mohiguine, Pèquods, Narraganfets, Nianticks, Maifachufets, Wampo-
nougs , Nipnets , Tarranteens enz. Zij
zijn verdweenen, en alle gedenktekenen van hun zijn verloren; 'er zijn geen voetftappen overgebleven van die zwermen Volks, welke eens dit Land bewoonden, en beide zijden des grooten halfeilands van Kaep Cod vervulden; daer is geen één der nazaten te vinden van den Geruchten Masconomèo (de Sachem (of overfte)
va»



BESCHRIJVING VAN NANTÜCKET. 149
van Kaep Arm); niet één der nazaten van Mnsfafoit, vader van Mètacomèt (Philip)', enWamfutta (Alexandcr), dezelfde, die het eerft eenige landen aen de Plijmouth - Compagnie overdroeg. Zij allen zijn verdwenen in de oorlogen, welke de Europeërs tegen hun gevoerd hebben , of ze zijn, in fommige hunner oude fleden verzameld zijnde , weggefmolten in verachting en vergetelheit; niets blijft overig van hun allen,, dan een buitengemeen gedenkteken , en'dit zijn ze nog alleen verfchuldigd aen de vlijt en' Godsdienftigen ijver der Europeërs, ik meene den Bijbel, in de Nattick taele overgezet. Veele dezer ftammen , voor de groötere magt der , blanken" onderdoende, weeken te rug nae hunne oude gehuchten,verzamelende deverftrooide overblijffels hunner eertijds volkrijke Na-, tiën , en behouden in hunne overdracht van landen voor zich en hunne nakomelingen zekere gedeelten, welke hun naestbij gelegen zijn. Daer wonen zij in vrede, hunne oude zeden vergetende ; hunne landftreeken zijn in weinige jaeren omfingeld van de verbeterde landen' der Europeërs, en uit dien hoofde worden zij lui, werkloos, niet genegen of bekwaem, omons voetfpoor na te ftreven, of ons te volgen; zi| fterven binnen weinige gedachten geheel uit, ofkomen over nae de Eilanden Fineyard of Nantucket, om -zich te voegen bij zoodanige maetfchappijën hunner Landgenooten , welke hen willen aennemen. Zoodanig is het lot geweest veeier weleer oorlogzugtige en onafhanglijke natiën ; die , welke wij nu op het vafte Land of op deze Eilanden nog zien, molt 3 gen



150 vierde brief;
gen aerjgemerkt worden als de eenigè overblijffels dier oude ftammen.
Hetzij mij geoorlofd, nog zoo veel, misfchien zeer nutlooze, eer te doen aen die geene ten minften, welke het groote halfeiland Namfet, nu Kaep Cod geheten, bewoonden , met wier naemen en ouden toeftand ik vrij bekend ben , dat ik van deze nog dit verilag geve:
Dit halfeiland was verdeeld in twee groote Geweften ; dat aen de zijde dier baei was bekend bij den naem van Nobfcnjjet, naar eene van des zelfs fteden; de hoofdftad heette Naufit (nu Eastham); van waar de Indiaenen van dat Gewest Naufit - Indiaenen genoemd worden, fchoon zij woonden in de gehuchten Pamet , NoJJet, Pashèè, Potomaket, Soktoowoket, Nobfcusfet (nu Yarmouth). Het Gewest aen den kant der Atlantifche zee werd genoemd Mashpèe, enbevattede de ftammen der Hyannèes, Cojïo•wet, Waquoit, Scootin , SaconaJJet, Mashpèe en Namjet, Verfcheidene dezer Indiaenfche fteden zijn federd veranderd in bloeiende Europifche Volkplantingen, bij verfchillende naemen bekend; want, daer de Inboorlingen uitmuntende beoordeelaers waren der landen, welke zij vruchtbaer gemaekt hadden met de fchellen van hun visch enz. konden de laetfte geen betere keuze doen, fchoon het groote halfeiland in't algemeen flechts een zandigen en dorren grond heeft , eenige weinige goede plaetfen uitgezonderd. Het is nu verdeeld in zeven Stads-rechtsgebieden , namelijk: Pamfiable, Yanmuth, Harmch, Chathcfm, Eastham, Pamet,
Nam*



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. IJl
Nam/et of Province T*wny aen het uiterfte der kaep.
Deze nochtans zijn zeer volkrijk , fchoon ik niet begrijpen kan, waer de Inwoonders van leven als van Clammen, Oefters, en visch; terwijl hun land het ongunftiglle is in de werelt.
i De Leeraer van Namjet of Province Town, ontvangt een bezolding van vijftig pond 's jaers van de Regeering van Masfachufets , en de ar-
: moede der inwoonders dier plaetfe is zoo groot,
, dat ieder Hoofd eenes huisgezins, onbekwaem om hem eenig geld te geven, verpligt is,hem
• tweehonderd paerdevoeten (Seafpin (*)) te geven , waer meê deze aertsvaderhjke Priefter zijn Kerk-land vrnchtbaer maekt, 't welk hij zelve bearbeidt; want zonder behulp dezer buitengev/oone mest wil'er o.p dezefchraelegronden niets groeien; daer veertien fchepels Inaensch koorn voor een goeden oogstworden aengezien. - - Doch het is tijd, te rug te kceren van een uitftap, welken, ik hope, dat gij mij vergeven zult.
Nantucket is een groot kweekfchool van zeeluiden, ftuurluiden, lootfen, en bankvisfchers; als een Landftreek, die behoort tot het Gewest van Maffachufets, heeft het jaarlijks
1 het voorrecht van een gemeen Gerichtshof, van waar men zich kan beroepen op het Oppergerichtshof te Boston. Ik merkte reeds aen, dat de Vrienden twee derden uitmaken van de Overheit dezes Kilands ; dus zijn zij
eiCO Misfcb'icn wel een foort van wier , dat altarjs te jscnt 2« vlas heten mag. vjirt.
K4



ï$% VIERDE BRIEF;
eigenaers van. het grondgebied, en de vQorhaemlte regenten der Inwoonders; maer met al dezen toette) van wetten , worden der zeiver dwingende vermogens zelden begeerd of vereischt. Zelden gebeurt het, dat eenig perfoon in boete beflagen of geftraft wordt; hun gevangenis verwekt geene verfchrikking; niemand heeft hier zijn leven bij ftrafoefening verloren federd de fhchting der ftad, en dus fms meer dan honderd jaeren. Plegtige Rechtsgedingen, openbaere ftrafoefeningen, vernederende kastijdingen zijn hier geheel onbekend. Ik zag noch Landbeftuurdèrs, noeü eenige prael of ftatie; en noch de overheden noch eenige bijzondere perfoonen maken eenige vertooning of nutloozen omllag van kleeding. Men heeft hier geen kunllige bekleedfels, om de verbeelding te treffen, 't zij in het burgelijke 't zij in het Godsdienftige. Daer vertoonen zich geene galgen met ondeugende burgers voor uw oog; geene Krijgknechtèn zijn hier beftemd, om hunne meedeiandgenooten met de bajonet1 tot flaeffche onderwerping te dwingen.
Maer, hoe kan een Maetfchappij van 5000 perfoonen binnen de paelen van rust en vrede gehouden worden ? - Hoe wordt de zwakke tegen den Herken befchermd? - Ik zal het u zeggen. Ledigheit en armoede, de oirzaken van zoo veele misdaden-, zijn hier onbekend; ieder zoekt, In het voortzetten zijner behoorlijke bezigheden dien eerlijke winst , weke hem onderhoud verfchaft; elk tijdperk van hunne dagen en jaeren is bezet, 't zij aen land of ter zee. Een waerfchijnlijke verwachting-.van redelijke voordeden, of van vriendlijken bij*
ftand,



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. I53
ftand, indien zij ongelukkig Hagen, vervreemt hen van ongeoorlofde middelen. De eenvouwigheit hunner zeden verkort de lijst hunner behoeften; de wet,fchoon op eenigen afftand, is echter altijd gereed , om zich te handhaven ; ter befcherminge der zulken, die haeren bij. Hand behoeven; Het grooter deel is altijd ter zee, zettende den walvisch nae, of vangende den kabeljaeuw op de banken,- fommigen be*' bouwen hunne kleene landhoeven met de uiterfte naerftigheit ; eenigen zijn bezig, in het oefenen van verfchillende takken van Koophan: del; anderen wederom, in het verzorgen van i al het nodige, om hunne vaertuigen weder i uitterusten, of de rampen te herftellen , welke ; de zelve getroffen hebben; uitziende nae toei komende markten enz.
Zoodanig is het beloop dier verfchillende bezigheden, welke de mate hunner dagen vervullen ; ten minften van' dat gedeelte hunnes les 1 vens, 't welk in gezondheit en volle kracht van lichaem en geest wordt doorgebracht. Het; gebeurt zelden , dat de ondeugd groeit op een zoo dorren zandgrond als deze, welke niets voortbrengt zonder zeer grooten arbeid. Hoe zouden de gemeene dwaesheden der Maetfchappijè' wortel krijgen in eenen zoo verachtr lijken grond; zij wasfchen doorgaens van de overbodige fappen, maer hier zijn 'er geene, dan die dienen moeten tot het noodzaeklijke, nuttige, en het onontbeerbaer gerijflijke des levens. Dit Land moet noodzaeklijk of gezond; heit, matigheit, en eene groote gelijkheitvaii Handen, — of de allerakeligfte elende voortbrengen. Konden de zeden van de Gewesten K 5 der



»54 vierde briet;
der weelde herwaert worden overgevoerd, zij zouden, even als een verderflijke Volkskvvael, alles vernielen en verwoeften; de meefte hunner konden geen maend beftaen , en zouden verpligt worden om te verhuizen. Gelijk in alle maetfchappijè'n, die der Inboorlingen uitgezonderd , noodzaeklijk eenig verfchil moet plaets hebben tusfchen den eenen en den anderen, hoofd voor hoofd, want daer zijn natuurlijk eenige meer verheven dart andere, 't zij in rijkdommen of in bekwaemheden, zoo zijn 'er ook in deze zalken, welke gij zoud konnen noemen van den hoogen, middelbaeren, en laegen levensftand; en dit verfchil zal altijd aensnerklijker zijn onder een volk, dat leeft van het omzwerven ter zee, als onder die, welke van den Landbouw beftaen. De eerfte loopen meer gevaer, en wagen meer; de voordeden en fdiaden, aen deze levenswijze verknocht, moeten noodzaeklijk een grooter ongelijkheit verwekken dan onder delaetften, bij weiken de gelijke verdeelingen van het land geen korten weg baenen tot uitftekende rijkdommen. Het eenige verfchil, dat onder deze kan ontftaen, is dat der vlijt, en misfchien van eenen beften grond. De graeden van rang, welke ik hier waernam, rijzen op niets anders van belang, dan op den goeden of kwaeden uitflag hunner ondernemingen ter zee , en vloeien niet voort uit de opvoeding; deze is doorheen de zelfde in iederen rang, eenvouwig, nuttig, en on« opgefchikt, even als hunne kleeding en hunne huizen.
Dit noodzaeklijk verfchil in hunnen flaet ver* oirzaekt evenwel die hêete driften in hunne
har-



BESCHRIJVING VAN NANTUCKET. 155
harten niet, welke in andere Maetfchappijè'n ;misdaden voortteelen. De zee, die hen omiringt, ftaet voor allen open, en biedt aen aldlen een gelijk recht aen ter verbeteringe van I hunnen ftaet. Een fchatting - gaerder van Bos)ton is de eenige Bediende des Konings, wel! ke op deze oevers verfchijnt, ter ontvangst :dier geringe fchattingen, welke deze Maetifchappij opbrengt aen die geenen, welke haer 1 befchermen, en onder de fchaduw van wier ; vleugelen zij door alle de deelen der werelt ; zeebouwen.



I56 VIJFDE BRIEF; OPVOEDING EN
VIJFDE BRIEF.
-GEWOONLIJKE OPVOEDING EN BEZIGHEDEN PER INWOONDERS VAN NANTUCKET.
J)e gemaklijkfte weg, om bekend te worden met de denkwijze, levensregels, en heerfchende zeden van eenig Volk, is het onderzoek nae de opvoeding, welke men daer onder geeft aen de kinderen; hoe men deze te huis behandelt, en wat hun geleerd wordt in de plaetfen der openbaere Godsdienstoefeningen. Te huis moeten de tedere gemoederen vroeg getroffen worden door de deftigheit, de ernsthaftige doeh blijmoedige houding der Ouders; zij worden bezield met een beginfel van onderdanigheït , dat noch uit fchielijke driften noch uit*onberedeneerdVermaek voort-' fpruit; zij worden zagtkens geleid als bij een eenparig zijden koord , waerin de zagtheit vereenigd is met kracht. Eene volmaekte gelijkmoedigheit heerscht in de meefte huisgezinnen op Nantucket, en kwaede voorbeelden ftrooiën naéuwlijks ooit in hunne harten de zaeden van gelijkaartige misdagen voor het toekomende. Zij worden berispt met tederhartigheit , opgekweekt met de hartlijkfte zorg, gekleed met de welvoeglijkfle eenvouwigheit, waar van zij ontdekken, dat hunne Ouderen nooit afwijken; in 'tkort, door de kracht van het voorbeeld, die de fterkfte natuurdrift overtreft, leeren zij, meer dan door 9 '



KEZI GHEDEN OP NAVNTUCKET. ij?
[geboden, de voetftappen hunner Ouders vol[fgen, en alle pralende vertooning en trotsch1-beit als zondig verachten. Zij verkrijgen xeenen fmaek in die netheit , waar in hunne f Vaderen zoo zeer uitfteken; zij leeren voor-
zichtig en zuinig te zijn; de zelfde toon vaö !l ftemme, op welken zij altijd aengefproken worij den, beveiligt in hun die zagtheit van fpreekif, trant, die naderhand zelfs heblijk wordt. Zuini];ge, matige, en zedige Ouders, verknocht aen
hunne bezigheden, beflendiglijk onledig met i eenig nuttig bedrijf, nooit ichuldig aen ligtkmisferij, uitfpoorigheit, of andere ongeregeldi! heden, konnen niet wel misfen, hunne kinderen
op te leiden tot een zelfde gelijkvormigheit i van zeden en leefwijze. Indien hun goederen I worden nagelaten, hebben zij geleerd, hoe ü.die te behouden, en met matigheit en betaemi lijkheit te genieten; zoo niet, dan weten zij, i hoe zich te wagen, hoe te werken en geene 1 moeite te ontzien , gelijk hunne vaders voor ! hun gedaen hebben. Indien hun de voorfpoed :|:niet verzelt, zijn 'er altijd in dit eiland, (en 1 overal, waer de Gemeente der Vrienden het ge, zach heeft) vastgeftelde behulpmiddelen, ge: grond op de menschlievendfte beginfelen. In ■• hunne Godsdienftige Vergaderingen worden
■ hun de weinige , de eenvouwige Leerftellingen hunner Gezindte geleerd; Hellingen , even zoo gefchikt, omdemenfchen matig,vlijtig,rechtvaerdig, en medelijdende te doen worden, als
■ die , welke men immer in de aenzienlijkfte Kerken of van de prachtigfte Predikftoelen hoort voordragen. Zij worden onderwezen in de wezenlijkfte pligten van het Chriftendom,
al»



ij8 vijfde brief; opvoeding en
als daer zijn : de Godheit nooit te beledigen door het bedrijf van kwaede daden , te vrezen voor den Godlijken toorn , en deftraffen, door den Allerhoogften bedreigd; terwijl hun ten zelfden tijde geleerd wordt , een betaemlijk vertrouwen te voeden op zijne bermhartigheit, en de oefening zijner gcrechtigheit aftefmeeken. Gelijk iedere Gezindte, van wegen haere verfchillende wijzen van eerdienst, en onderfcheidene verklaringen van fommige plaetfen der Heilige Schriften, ook noodzaeklijk verfchillende gevoelens en vooroordeelen heeft , welke iets toebrengen tot het vormen van eenige fterke trekken in het Karakter der Leden eener Maetfchappije, zoo is de Gezindte der Vrienden bijzonder bekend door gehoorzaemheit aen de wetten zonder eenigen wederftand zelfs, door rechtvaerdigheit, algemeene goedwilligheit, huislijke goedertierenheit, matigheit , zachtmoedigheit , zindelijkheit , liefde voor orde , en bekwaemheit zoo wel als fterken trek tot den Koophandel. Zij trekken de aendacht door deze deugden hier zoo wel als te Philadelphia , 't welk hun Amerikaenfche wieg is, daer ze eerst gevestigd zijn, en daer het puik dier geheele Gemeente [of Sociëtijt] huisvest.
Op het School leeren de kinderen lezen en een goede hand van fchrijven, tot dat ze twaelf jaeren oud zijn ; dan worden ze gemeenlijk leerjongens in het ambacht van kuipen, 't welk in den tweeden rang een wezentlijke tak der bezigheden is, die men hier verricht; met de veertien jaeren worden ze nae Zee gezonden, daer hunne makkers hen in de ledige uuren deStuur-



BEZIGHEDEN O? NANTUCKET. I5£
Stuurmanskunst leeren, wier regelen zij dus terftond ter rechter plaetfe leèren toepasfen. Zij ;oefenen zich ook dan in de groote en nutte kunst ivan het fcheepswerk in alle de verfchillende omftandigheden, welke de zee en winden verlöirzaken; en daer kan zekerlijk geen beter oe| fenfchool van dien aert in de werelt zijn. Dan. j gaen zij vervolgens alle rangen door van Roei| è'rs, Stuurluiden, en Harponiers y ze leeren de i geweldig groote fchepfels, op wier vangst zij iuitgaen, aenvallen, vervolgen, overweldigen, 'ifnijden, en innemen; en, verfchéidene zoo[! danige reizen volbracht enzich in deze zaken I volkomen beoefend hebbende, zijn ze bekwaem of voor het Comptoir of voor de Visfcherij.
De eerfte eigenaers van dit Eiland, of heiver de eerfte Stichters dezer Stad, begonnen de oefeningen hunner vlijt met een enkele 1 Walvisch- floep , waer meê zij Kabeljaeuw gingen visfchen ; de kleene afftand hunner ftran1 den van die plaetfen, waer zij die konden vanjgen, ftelde hen ras in ftaet, om hunne zaken uittebreiden, en die vroege voorfpoed gaf rhun aenleiding, om te begrijpen, dat zij insgelijks de walvisfchen zouden konnen vangen, die :;tot nu ongeftoord op hunne banken dartelden. -!Na veele proeven en verfchéidene mislukkingen llaegden zij; dus vorderden zij ftap voor ftap; de voordeelen eener gelukkige onderneiminge hielpen hen tot het koopen en bereiden van betere gereedfchappen, om eene uitgebreider poging te doen; en, daer ze weinig ;kosten hadden , namen de winften fterk toe. iDe zuidlijke oevers van het eiland, van het ieoften tot het wellen, werden verdeeld in vieir
ge-
I /



i6o vijfde brief; opvoedingen
gelijke deelen, waer van ieder deel werd toe* gewezen aen een troep van zes mannen, die, fchoon dns van elkander afgezonderd, hunne zaken toch in gemeenfchap bleven waernemen. In 't midden van elk vierde deel richtten, zij een mast op , met een genocgzaem getal ! kringen van touw voorzien, om bij opteklouteren, en nabij de zelve zetteden zij een tent* waer in vijf van den troep hun verblijf hadden, terwijl de zesde van den top der mast zorgvuldiglijk zeewaert zag, om hetfpuiten der walvis? fchen optemerken.
Zoo dra deze wachter ergens eenen ondekte, kwam hij van zijn post nae be'neden, en de troep maekte de floep gereed, en men ging te faemen op de jagt. Het mag u vreemd voorkomen, dat een zoo gering vaertuig, als een ■Amerikaenfche Walvischjloep , met zes zoo veel kleener fchepfels, durft ondernemen, den grootften en fterkften visch, dien de natuur oplevert, in zijn eigen element, te vervolgen en aen te vallen. Door het aenwenden nochtans eener verwonderlijke behendigheit, verbeterd door langduurende oefening , waer in dit volk alle andere Walvischvangers overtreft, '; daer ze door veelerleië nuttige waernemingen ook de geaertheit van den visch uit zijne bewegingen leeren kennen, misten zij zelden, hem met hunne harpoenen te treffen, en den 1 Leviathan op hunne ftranden te fleepen. Dus gingen zij voort, tot dat de behaelde voor- ! deelen hen inftaet Helden, grootere vaertuigen j te koopen , en de walvisfchen , wanneer ze j hunne kuften verlieten , verder natezetten; zij, die in hunne ondernemingen milten , keer- :
den1 !



BEZIGHEDEN ÖP NANTÜCKEf. tót
i den weder tot de kabeljaeuwvangst, Welke Ihun eerfte fchool en eerfte raiddel van beIftaen geweest was; zij begonnen zelfs de banken van Kaep Breton, het Eiland Sable, en alla ;de andere vischplaetfen te bezoeken, waer van deze kust van Amerika rijklijk voorzien is. AI. lengs gingen zij ter walvischvangst nae New'foundland, nae de golf van St. Laüf ensi deftraet i van B&ilijle, de kust van Labrador, de Straet Dai vids, zelfs tot Kaep Defolation op 70 breedte, waer de Deenen, in weerwil der aenhoudende ftrengheit van die ongunftige Luchtftreek, eenige Visfchenjè'n aenhouden. In vervolg van tijd bezochten zij de Westlijke Eilanden, op de breedte van 34° berucht van wegen dezen visch,zoo als ook de Braziüen, en de kust van Guinee. Zoud gij wel geboven, dat zij reeds geweest zijn nae de Falkland-Eilanden, en dat ik gehoord hebbe, dat verfchéidene hunner fpraken van nae de Zuidzee te gaen! Hun moed is zoo groot, en hun kennis in dezen tak van bezigheden zoa verre boven die van eenig ander volk, dat zij een uitfluitend recht van Koophandel in deze ' Waeren verkregen hebben.
Zoodanige waren hunne zwakke beginfelen,' 1 zoodanig de kindschheit en vordering huni ner ontwerpen in de zeevaert, zoodanig is nu I de mate van ftoutheit en werkzaemheit, waer! toe zij in den manlijken ftaet zijn gevorderd, i Naer hun voorbeeld heeft men in verfchéidene ; onzer hoofdlieden Genootfchappen opgericht,' ' waer voor daer aherleië nodige voorraed, zoo ; van fpijze als van gereedfchappen en van timmeri hout, terftond bij de hand is. Maer de vlijt y weli ke het volk van Nantucket aenwendt} heeft L beè



IÓ2 vijfde brief; opvoeding en
het zelve tot hier toe in ftaet gefield, allen hunmededingeren te ftaen; en zij Hellen de markt van traen , walvischbeenen, en fpermaceti op het vafte Land.
Intusfchen volgt hier uit geenzins, dat zij altijd voorfpoediglijk flagen; het zou een buitengewoon veld zijn, daer de oogst nimmer flecht uitviel; veele reizen voldoen niet aen de kosten der uirrustinge; maer zij dragen deze mislukkingen als echte Koopluiden, en, daer ze nooit, gelijk de fpelers, alles te gelijk wagen , beproeven ze weder hun geluk in een nieuwe onderneeming ; de fpelers hopen te winnen alleen door den kans , maer zij door vlijt, door welgegronde uitzichten, en door daer bij ook iets te wagen. Ik was op het eiland toenMr. — een zijner Schepen miste; het was bij een ieder opgegeven als gewis vergaen maer kwam, na dertien maanden op reis geweest te zijn, behouden aen, eer ik vertrok. Het had veelerleië tegenheden ontmoet op de plaets der beftemminge , en daerna had het volk, liever dan ledig te huis te komen, den koers gezet nae de kust van Guinee, daer zij verfchéidene walvisfchen ontmoetten , en meer dan 600 vaten traen te huis brachten, behalven de beenen. Somtijds keeren ze met deze ladingen nae defteden van het vaste Land van Amerika, daer de zelve verwisfeld worden tegen zoodanige goederen, als zij nodig hebben; maer meesttijds worden dezelve nae Engeland gezonden, daer ze altijd voor gereed geld verkocht worden. Wanneer men dit voorheeft, wordt 'er een grooter vaertuig dan de overige met eene vloot uitgezonden,
't



BEZIGHEDEN OP NANTUCKET. 163
't welk gefchikt is, om op de plaets, daer de : traen gevonden en gemaekt wordt, met de zeii ve beladen te worden, en dan van daer rechtjj ftreeks nae Londen te zeilen. Dit middel befpaert tijd, vragt , en onkóften ; en het zelfde J vaerruig neemt dan weder van die hoofdftad ! de noodwendigheden voor het eik' d derwaert. 1 Zij gebruiken ook verfchéidene vaertuigen tot ij het vervoeren van allerleiè' foorten van goedej ren nae de Westinciifche Eilanden, van waer zij weder de verfchillende voortbrengfels dier Eilanden opdoen, welke zij naderhand weder | uitventen , waer zij maer hooren, dat de markt 1 voordeeligst is, Bij uitftek fchrander zijnde, weten zij zieh wel te bedienen van alle de voorI deelen , welke de vereeniging van zoo veele foorten van bezigheden befbendig aenbrengt; de echte geest van Koophandel, die eigenlijk ; beftaet in de kunst, om weerkeerig te voldoen 1 aen 't geen andere en 't geen zij zelve nodig j hebben , wordt hier door een ieder wel begrepen. Zij bezitten, even als het gros der Ame• rikaenen, een ruim deel van natuurlijk doorzicht, werkzaemheit , en goed verftand, welke hun eene verfcheidenheit van onderge: fchikte ontwerpen opleveren, wier optelling i verveelend zijn zou; zij zijn zeer gevat op de minst kostbaere wijze, om allerlei rommeling «' optedoen van de rivier Kennebeck, Penobfcot en 1 elders; pik en teer van Noord Caroüna; meel I en befchuit van Philadelphia; vleesch en fpek van Connecticut. Zij weten hun kabbeljaeuw of ! de voortbrengfels der Westindifche Eilanden | gelukkiglijk te verruilen tegen die goederen, i Welke zij op hun eiland, of ter verzending nae L a el-



164 vijfde brief; opvoeding enz.-
elders nodig hebben. Door alle deze wegen van koophandel en fcheepvaerc hebben zij de koften merklijk verminderd in het uitruilen hunner Walvischr vlooten, en hunne Visfcherije'n ffcerk verbeterd. Alle deze voordeelen zijn ze niet alleen verfchuldigd aen hunne Volksgeaertheit en vernuft, maer ook aen de armoede van hunnen grond; en ten bewijze van deze reeds dikwijls bij mij aengevoerde Helling flae men het oog op de Vineyard, (het naest bij liggende eiland) 't welk bewoond wordt door een even fnedig en fchrander foort van volk, als zij zijn. Des zelfs grond over 't geheel bij uitftek vruchtbaer zijnde , heeft het minder zeevaerende Inwoonders, fchoon het even gelegen ligt tot de Visfcherij. Gelijk ik, op mijne te rug reize nae Falmouth op het vafte Land, dit zuftereiland bezocht, zoo vergun mij, u, zoo beknopt mij mogelijk zijn zal, eene korte maer echte befchrijving van het zelve te geven ; terwijl ik toch niet zoo gehouden ben aen het voornaeme voorwerp dezer reize, dat ik mij geheel en al zou moeten bepalen tot den eenvouwigen omtrek van Nantucket.
ZES«



zesde brief; beschrijving enz. 165
ZESDE BRIEF.
beschrijving van het eiland martha's yineyard (*) en van de walvischvangst.
Dit Eiland is twintig mijlen lang en zeven of agt mijlen breed, zoo als gij uit de kaart kunt zien, welke ik u hier nevens zende. : Het ligt negen mijlen van het vafte Land, en ! maekt met de EUzabeth Eilanden een der Landftreeken uit van Mqffachufets Bay, bekend bij : den naem van Duke s County. Deze Eilanden , ; die zes in getal zijn, zijn omtrent negen mijI len ver van den Fineyard; alle zijn ze beroemd 1 wegens den uitmuntenden boter. Daer is een ; goed veer aengelegd tusfchen de Stad Edgar \ en Falmouth op het vafte Land, zijnde de af' ftand van negen mijlen.
Martha 's Fineyard is verdeeld in drie fteden ■ met der zeiver rechtsgebied, namelijk: Edgar, } Chilmark, en Tisburij; het getal der Inwooonders wordt gerekend op omtrent 4000; waer ji van 300 Indiaenen zijn. Edgar is de befte i zeehaven en de hoofdftad ; en, terwijl de grond daer ligt en zandig is, volgen veele ha• rer inwoonders het voorbeeld van het volk op 1 Nantucket. Chilmark heeft geen goede haven,
maer
■ (*) Martha's wijngaerd. Zie verder nopens de kaert mij' p,« aenteksfiïng bl. 127. vsktaelder.
L 3



l66 zes b e erief; beschrijving
maer het land is daer uitmuntend, en behoeft niet onder te doen voor eenigen grond op het vafte Land; het behelst uitmuntende weiden, gerijflijke beeken voor molens, fteen voor omheiningen enz: Tïsbutij is aenmerklijk om het uitmuntende timmerhout, en heeft een haven, die diep genoeg is voor fchepen van linie.
Het vee van dit eiland beftaet in 0,000 fchaepen, 2000 runderen, buiten de paerden en geiten ; cok hebben zij eenige herten, en bvervloed van zeevogels. Dit was van den beginne en is nog heden bet voornaeme kweekfchool der Indiaenen; zij leven op dat deel des eilands, 't welk Chapoquidick wordt genoemd, en werden zeer vroeg toe Christenen gemaekt door het achtenswaerdig geïiacht der Mahws, de eerfte eigenaars van net eiland. De eerfte volkplanter van dien naem befprak, bij u-iterften wille, aen een begunftigde Dochter een zeker gedeelte van het eiland * op her welk veele wilde wijnftokken groeien; van daer werd het naer haeren naem j. artha 's tv[;n:.aerd g.heten, welke h'aëSti zich in vervolf van tijd tot het geheele eiland uitftrekte Het nakroost der aloude 'Bewoonders blijft nog heden aidaer, op landen, welke hunne vooroud rs voor zich zeiven benijden , en wJke heiüglijk bewaerd worden tegen alle indringingen. Het volk van Nieuw Engeland munt uit in de eerlijkheit, waer nu.ë zij, over het geheele Gewest, die oude Verbonden handhaven, welke in veele andere, tot fchande van d rr zeiver Regeeringm, veronachtzaamd worden. De indiaenen vertoonen zich daer inde betaemlijkheit hunner zeden , hun vlijt , en
net-



VAN MARTHA's VINEYARD. x6f
netheit, als waren zij Europeërs, en zijn in geen opzicht beneden veele der andere Inwoonders te ftellen. Even als deze zijn zij matig, arbeidzaem, en godsdienftig, welke de voornaeme karaktertrekken zijn van de vier landftreeken van Nieuw Engeland. Zij gaen, even als de jonge luiden van den Vineyard, dikwijis nae Nantucket, en verhuuren zich tot de walvischvangst of andere visfcherij ; en inderdaed hun fchranderheit en behendigheit •in ai het zeewerk zijn in geenen deele minder dan die der blanken. De laetften zijn in twee i foorten verdeeld ; de eene foort is bezig op net ! land, 't welk zij met verwonderlijke zorg en kunde bearbeiden; de andere, welke geen land bezitten, begeven zich ter zee, de algemeene toevlucht van het menschdom in dezen oort der werelt. Dus is dit eiland, even als Nantucket, een groot kweekfchool geworden van ftuurluiden en fcheepsgezellen voor de talrijke zeekuften van Amerika. Gae , werwaert gij wilt, van Nieuw - Schotland af tot de MijjiJïppi toe, gij zult bijna overal eenige inboor; lmgen dezer twee eilanden onder het zeevaerend Volk aentreffen. Hun luchtgefteldheit is zoo gun (tig ter vermenigvuldiginge, dat het huwlijk de vroegfte wensen is van elk mansperfoon, en deze zegen laet zich zoo gemakJijk verkrijgen, dat een groot aental verpligt is, hun geiboorteknd te verlaten, om in eenig •ander Gewest heit nodig onderhoud te zoeken. De Inwoonders zijn aiéa Presbyteriaenen , 't welk de gevettlg le Godsdienst van Mastachu■fets is; en vergun «ij, hier met dankbaerhek L 4 te



i6% zesde brief; bericht
te gedenken aen het gastvrije onthael, 't welk ik genoot bij B. Norton, fchildknaep, Kolonel van dit Eiland; gelijk ook van Dr. Mahew, rechtftreekfchen afkomeling van den eerden eigenaer. Hier zijn de ervarende Lootfen te vinden 't zij voor de groote Baei, den Inham, de Nantuckefs ondiepten, of eenige andere Havens in de nabuurfchap. Deze zijn, bij dorm, altijd op zee , om uittezien nae vaertuigen, welke zij met eene zonderlinge behendigheit aen boort komen, en naéuwlijks ooitmisfen, veilig in de bedoelde haven te brengen. GayHead,de westlijke uithoek van dit eiland,heeft een verfcheidenheit van oker, van verfchillende kleuren , waer mee de Inwoonders hunne huizen verwen.
bericht van de walvisch-vangst,
D
e vaertuigen , meest gefchikt ter walvisch-vangst, konnen omtrent 150 vaten laden , vooral, wanneer ze dienen moeten , om op verre afzijnde breedten te zeilen; zij worden altijd met dertien man bevolkt, om twee walvisch-floepen te konnen roeien, wier manfchap noodzaeklijk beftaen moet uit zes; vier aen de riemen, één op dep boeg met den harpoen , en de ander aen het roer. Ook is het nodig, dat 'er twee zulke floepen zijn , opdat, indien de eene in den aenval op den walvisch mogt verongelukken, de andere, die liimmer ten zelfden tijde in de weer is, gereed mogt zijn, om de manfchap te bergen.
Vijf



van p* walvïch-vangst. 169
Vijf van de dertien zijn altijd Indiaenen; de der? tiende man blijft akijd aen boord, om het fchip te fbuuren, geduurende de vangst. Zij hebben geen vast loon; elk trekt een zeker bepaeld deel van den winst in gemeenfchap met deeige? naers van het fchip, door welke fchikking zij alle evenredig belang hebben bij den goeden nitflag der onderneminge, en alle even fnel en ijverig zijn. Niemanddezer walvisch-vangers - is ooit boven de veertig jaeren ; de zulken, welke dat tijdperk te boven zijn, worden geoordeeld niet voorzien te zijn van die kracht en werkzaemheit, welke een zoo hachlijk beroep vordert. En waerlijk, wanneer men aendaclitiglijk let op de verbazende onevenredigheit tusfchen het aengevallene voorwerp en de aenvallers; indien men denkt op den kleencn omtrek en zwakheit van het brooze vaertuig, waermeê de aenval gefchiedt; indien men zich 3 de onzekerheit erinnert van het element, waer op dit bedrijf voorvalt, de fchielijke en onvoorziene aerivallen en veranderingen der winden enz. — dan zal men gereedlijk erkennen, 1 (dat al de volkomenffce werking van al de fterki -te, gezwindheit, en het beleid, waer voor de ' jichaemen en zielen der menfchen vatbaerzijn, vereischt wordt, om deze hachlijke tochten, te ondernemen.
Zoo dra zij op die breedten komen, daer zij verwachten, walvisfchen te zullen ontmoeten, wordt 'er een man nae den top van de mast ge? i zonden; indien hij een ziet, fchreeuwt hij teri flond: awaite pawana: hier is een walvisch; ; zij houden zich allen flil en luifheren, tot dat hij n.og eens roept: pawana; een walvisch; wanL 5 neer,,



170 zesde brief; bericht
neer, in minder dan zes minuten, de beide Hoepen nedergelaten,en met al het nodige gereedfchap tot den aenval beladen zijn. Zij roeien met een verbazende fneiheit op den walviseh af, en daer de Indiaenen al vroeg hunne medearbeiders waren in dit nieuw bedrijf, kan men ligtlijk begrijpen, dat de Nattick - uitdrukkingen aen boord der walvisch - fchepen gemeenzaem geworden zijn. Weleer gebeurde het dikwijls , dat deze fchepen , buiten den fchipper , geen andere manfchap hadden dan Indiaenen , en herinner u hier bij, dat het volk van Nantucket de Nattick-tael verftaet, en dat 'er altijd vijf Indiaenen aen boord zijn.
Daer zijn verfchéidene wijzen, waer op zij den walvisch naderen, volgens het bijzondere foort van den visch; en deze voorafgaende kunde is van het uiterste aenbelang. Wanneer de floepen op een tamelijken afftand genaderd zijn, blijft een der zelve op de riemen drijven en houdt af, om als ten getuige te dienen van den naderenden aenval. In de andere floep gaet de harponier bij den boeg ftaen, en de uitflag der onderneminge hangt dan vooral van hem af. Hij draegt een rokje, dat digt toegeknoopt is , en zijn neusdoek vast om zijn hoofd gebonden ; in zijne handen houdt hij het vreeslijk wapen, van het beste ftael gemaekt, fomtijds met den naem hunner Stad , fomtijds met dien van hun fchip , gemerkt ; aen den fteel of het handvatfel is het einde van een lijn van behoorlijke fterkte vast gemaekt; en het overige van de lijn ligt met veel omzicntigheit in het midden van de floep in *t ronde gcdagen, en het ander einde is
aen



VAN BE WA EVISCH-VANGST. 17*
aen aen Doaern van uc iioep vasi. gcmaciu Dus toebereid roeien zij in een diepe ftilzWijgendheit voort, latende het geheele beftuur der onderneming over aen den Harponier ert den Stuurman , oplettend achtgevende op der zeiver bevelen. Wanneer de eerfte oordeelt nabij genoeg te zijn aen den visch, te weten, op den afftand Van vijftien voet, beveelt hij optehouden! - misfehien heeft zij een jong, Welks veiligheit ai de aendacht der moer inneemt; dit is eene gunftige omftandigheit; *«misfehien is zij van een gevaerlijk foort, en is het veiligst, te rug te deinzen, fchoon de ijver dit zelden toelaet ; misfehien flaept zij ; in dat geval ligt hij den harpoen om hoog, en poogt in dat gewigtig tijdftip alle mogelijke
krachten te verzamelen. ïdij fchiet toe,
zij is getroffen; uit de eerfte bewegingen, die de visch dan maekt, oordeelen zij over haeren aert, zoo wel als over den toekomenden uitflag. Somtijds zal het beest, in de eerfte woede en toorn, de floep* aenvallen , en met een flagvan
den ftaert verbrijzelen; in een oogenblik
ïs het ligte vaertuig verdwenen , en de aenvallers zijn in het verfchriklijk element gedompeld. Ware de walvisch gewapend met de tanden van den haei, en even greetig, zij zouden nirnmt.r te huis keeren,om aen hunne flipt luiflerende vrouwen hun gewigtig wedervaren te verhalen; —'fomtijds duikt de visch, en verdwijnt voor 't oog der menfchen; en dan moet alles aen haere fneiheit worden overgegeven, of alles is verloren; — fomtijds zal ze weg zwemmen, als of ze niet geraekt ware, en de lijn met zoo veel fneiheit voorthalen, dat die
den



-17* zesde brief; bericht
den kant der floep in brand kan zetten door de wrijving. Indien ze boven komt , eer ze de geheele langte der lijn is uitgezwommen, wordt de "buit voor zeker gehouden. Het bloed, dat ze in haer vlugt geftort heeft, verzwakt haer zoo fterk, dat, fchoon ze al weder nae beneden gaet, dat maer korten tijd duurt, de floep haer koers volgt met eenen bijna gelijken fpoed ; weldra komt ze weder voor
den dag; ze beroert de zee door haere fluiptrekkende bewegingen, fterft, en drijft op de oppervlakte.
Op andere tijden kan het gebeuren, dat de visch niet gevaerlijk gewond is, fchoon hij den harpoen vast in 't iichaem heeft; dan zal hij nu eens duiken dan bovenkomen, en voortzwemmen met onverminderde kracht. Hij bereikt dan fpoedig de langte van de lijn, en voert de floep met een verbazende fneiheit met zich; dit onverwacht beletfelzal fomtijds zijnen fpoed doen afnemen , maer op andere tijden dient het alleenlijk, om zijnen toorn te doen rijzen, en zijnen voortgang te verhaeften. De Harponier ftaet met de bijl in de hand gereed; wanneer hij merkt, dat de boegen van de floep door den duikenden visch te diep ondergehaeld worden, en dat de zelve dieper zinkt en veel water in krijgt, grijpt hij de bijl op, om het koord te treffen ; maer hij toeft , zich nog vlijende, da: de visch verflappè'n zal; dan het wordt oogenbiik op oogenblik hachlijker, het onvermijdlijk gevaer naekt j -r fomtijds zullen menfchen, die meer op den winst dan op het behoud van hun leven denken , het uiterfte wagen; en het is te verwonderen 3 hoe verre
de



VAN DE WALVISCH-VANGST. I.7J
de onverfaegde moed in dit ontzachlijk oo* genblijk dit volk vervoeren kan. Maer het wordt vergeefs, te hopen, - hun leven moet behouden worden, - de lijn wordt afgehakt,en ftraks rijst de floep. Indien de los geraekte visch weer te voorfchijn komt, zullen ze hem weder aenvallen, en ten tweeden maele wonden. Dan fterft hij ras, en wordt, dood zijnde, nae den kant van het fchip gefieept en daer wel vast gemaekt.
Het volgende werk is, met bijlen en fpaden ieder deel van het lichaem te doorkerven, dat traen oplevert; de ketels worden te kooken gezet, zoodra de traen 'er uit gekookt is, worden de vaten gevuld; maer, daer dit veel langzaemer gaet dan het affnijden van het fpek, vullen ze het ruim van het fchip met de overige ftukken, ten zij 'er een ftorm ontftaet, en hen verpligt, den buit te laten drijven. Het is verbazende , hoe veel traen fommige dezer visfchen opleveren , en hoe veel voordeel dit aenbrengt voor hun , die gelukkig genoeg zijn, om alles* binnen boord te krijgen. De walvisch des rivier St: Laurens, welke de eeni-. ge is, aen welken ik kennis hebbe, is vijf en zeventig voet lang, zestien voet dik, twaelf in de langte der beenen, die gemeenlijk 3000 lb. wegen, twintig voet in de breedte van de ftaert,en brengt doorgaeris 180 vaten olie aen; eens zag ik 16 vaten kooken uit de tong alleen. Na dezen Leviathan overwonnen te hebben, zijn 'er nog twee vijanden te vrezen behalven den wind; de eerfte van deze is de haei; deze woedend greetige visch, aen wien de natuur zoo verfchriklijk befchadigende wa-
pe-



zesde brief; bericht
penen gegeven heeft, komt dikwijls langs het boord van het fchip, en zal, in weerwil van des volks pogingen, voor al des nachts, den buit met hun deelen. Deze zijn zeer fchadelijk; maer de tweede vijand is veel verfchriklijker en onweerftaenbaerder; het is de vraet, of de moordenaer (.*), een foort van walvisfchen van omtrent dertig voeten lang. Deze hebben zoo veel fneiheit en fierheit, dat ze de grootfte fpermaceti-walvisfchen aenvallen, en niet zelden den visfcher zijnen buit ontroven; en daer is geen middel, omzichtegen eenen zoo magtigen vijand te verdedigen.
Wanneer alle de vaten vol zijn, (want alles wordt op zee gedaen) of wanneer de beftemde tijd verlopen, en hun voorraed meest verteerd is, keeren zij nae huis met hunne kostbaere lading, ten zij ze deze hebben overgezet in een vaertuig, om in Europa te verkoopen. Zie daer, zoo kort als mij mogelijk was, een verhael van de verfchillende deelen der werking en handelwijze , door deze ffcoute zeeluiden gevolgd, en van de manier, waerop zij zoo verre van hun eiland deze verbazend groote fchepfelen gaen vangen.
Ik laet hier de naemen en de voornaemfte eigenfchappen' volgen van de verfchillende foorten van walvisfchen, aen dit volk bekend:
De walvisch der rivier St. Laarens, zoo even befchreven.
De groenlandfche walvisch gelijk aen den eerften.
De
(*) In 't Engelsen the thrajjer of the killir.



VAN DE WAIVISCIÏ-VANGST.
De rechte walvisch, of zeven voets been, gemeenst op de kusten van dit Land, omtrent zestig voeten lang.
De fpermaceti-walvisch, dien men overal en in verfchillende grootte vindt, de langfte zijn zestig voet, en leveren omtrent 100 vaten olie.
De humpbacks , op de kust van New-Founaïand, van veertig tot zeventig voeten lang.
De finn ■ backs, een Amerikaenfche walvisch, doch nog nooit gedood, als zijnde te fnel, om gevangen te worden.
De fulpher ■ botton, in de rivier St. Laurens; negentig voeten lang, welke, ook bij uitftek gezwind zijnde, zelden gevangen is.
De grampus , dertig voeten lang, om de zelfde reden nooit gevangen.
De killer of trasher, van omtrent dertig voet; deze dooden dikwijls de andere walvisfchen, waer meê zij in geduurigen oorlogzijn. (*).
De blackfisch wale, van twintig voet, leverende van 8 tot 10 vaten traen.
De Porpoife, wegende omtrent 160 1b.
In 1769 rustte men 125 fchepen uit ter walvischvangst; de eerfte 50, die te rug keerden, brachten 11,000 vaten traen op. In X770 rustten zij 135 vaertuigen uit voor de visfcherijën, elk met dertien man, 4 voor de Westindiën met twaelf man ; 25 houtfchepen met vier man; 18 kustzeilers met vijfman; en 15 Koopvaerdijfchepen op Londen met elf man;
be-
(*) Zie de vorige bladzijde.



I70 zesde brief; zeden en
belopende te faeraen 2158 man in 197 vaertuigen. Denk eens, welke vorderingen dit aenduidt, van het bezit van eenige weinige Walvischfloepen tot het uitruften van zoodanigen vloot l
vervolg van de besciirijvince der zeden en gewoonten op nantucket.
et zedelijk gedrag, de vooroordeelen , en gewoonten van een volk, 't welk twee derden van hunnen tijd ter zee doorbrengt, moeten natuurlijk zeer veel verfchillen met die hunner nabuuren, welke van den landbouw leven. Die langduurende onthoudingen, waeraen de eerHen zijn onderworpen , het inademen der brakke zee - lucht, de menigvuldig wederkeerende gevaeren , de ftoutheit door het te bovenkomen der zelve verkregen > de invloed der winden,aen weiken zij geduurig blootftaen; — alle deze, zou men ligtlijk denken, dat bij de zulken wel eens oirzaken zijn vanfterke neiging tot dronkenfchap , en van een vuurige drift tot die vermaeken, waer van zij zoo lang beroofd waren, en die zij ras weder moeten verlaten. Daer zijn veele luiten, waeraen, zelfs de armfte man, aen land voldoening kan geven , maer die ter zee onvoldaen moeten blijven. In weerwil nochtans dezer krachtdadige gevolgen van alle die oirzaken hebbe ik hier, bij de aenkomst der vlooten , geene ongeregeldheden van belang ontdekt ; zelfs geene luidruftige drankpartijè'n; terwijl de onbedacht-
zae-



GEWÓONTEN OP NANTUCKET. ïtf
\ zaétne zeeman, in onze Heden op het vafte Land, zich in de groffte vermaeken toegeeft ±
i onbezonnen fchijnt te denken, dat één week, in overdaed doorgebracht , hem voldoening
i geeft voor eenige maenden van onthouding , en dus de vruchten van den arbeid van een half jaer in weinige dagen van ligtmisferij verfpilt. Hier in tegendeel was alles vrede en ftilte; een algemeene betaemlijkheit had over 't geheel de
: overhand; en ik geloove, dat de reden hier
i van daerin te zoeken is, dat bijna een ieder van hun getrouwd is, ( want zij trouwen zeer jong ) en dat dus het vermaek, van weder bij hun huisge-
: zin te zijn, alle andere begeerten verzwelgt. De beweegredenen, welke hen ter zee drijven, zijn zeer verfchillende van die der meefte andere Varensgezellen; noch ligtzinnigheit, noch ongebondenheit drijft hen nae dat Element; het is volgens een geveftigd levensplan en een welgegronde hope, om een goed beftaen te verzamelen; het is ook, om dat hun grond teflegt
i is; daerom worden zij vroeg tot dit beroep
, opgeleid; en toch, indien zij te huis bleeven, wac zouden ze uitvoeren ? De zee wordt voor hun een foort van vaderlijk erfgoed; zij gaen ter walvisch-vangst met zoo veel vermaeken bedaerde kalmte , met even fterke verwachting vanvoorfpoed, als de landman, die een ftuk moerasch tot goed weiland maekt. De eerfte is verpligt, zijn tijd en arbeid vroegtijdig aenteleggen , om traen te halen van de oppervlakte der zee; de andere befteedt de zelve even zoo. bij tijds, om gras te winnen van gronden, dié te voren niets dan moerasfchen en biezen voortbrachten.
M On-



178 zesde brief; zeden en
Onder de zulken, welke niet gewoon zijnter zee te gaen, bemerkte ik het zelfde bedaerde voorkomen als bij de Inwoonders van het vafte land ; ik vond hier zedigheit en befcheidenheit zonder ftroefheit, en zoo natuurlijk, dat ik mij wel eens verbeeldde, in Philadelphia te zijn. Bij mijne aenkomst werd ik hartlijk ontvangen door de geenen , aen wien ik was aengeprezen, en anderen, waer aen ik kennis kreeg , behandelden mij met eene ongemaekte gastvrijheit ;ja ik kan u verzekeren, dat het voor een reiziger onmogelijk is, hier een maend te vertoeven , zonder bekend te worden met de hoofden der voornaemfte geflachten. Werwaert ik mij wendde, vond ik eene eenvouwigheit van tael en zeden , meer aertsyaderlijk enftreng, dan ik verwacht had; en ik begreep ras, dat dit gevolgen waren van hun afgezonderde woonplaets , welke belet , dat zij zich met andere Volken vermengen. Het is derhalven ligtlijk te begrijpen, dat zij ook alle die bijzonderheden behouden hebben , waer uit de Gezindte der eerfte eigenaers wel eer te kennen was. Nooit waren de bewoonders van een bijkorf ftipter bezig in het vergaderen van wasch, bijen - brood, en honig uit alle de naburige velden, dan de Leden dezer Maetfchappij; ieder Inwoonder der ftad heeft eenige bijzondere bezigheit, welke hij vlijtig waerneemt , dc ch zonder dien flaeffchen arbeid, welke, men mij wel gezegd heeft, dat in Europa plaets heeft. De werkman fchijnt van zoo goeden geflachte afteftammen, is even goed van kleederen en voedfel voorzien, en wordt even zoo hoog geacht als hij, die hem
werk



6EW00NTEN OP NANTVCKET. t?p
~werk verfchaft; zij waren wel eer allen nabeftaenden; hun verfchillende trappen van voorfpoed hebben alleenlijk eenige verfchillende fchaduwen verwekt in de vorm dezer Maetfchappijë.
Maer dit toevallig verfchü heeft alsnog geen trotschheit of hoogmoed voortgebracht aen de eene, noch laegheit en flaefschheit aen de andere zijde. Alle hunne huizen zijn net, gerijllijk, en aengenaem; in fommige wonen twee huisgezinnen; want, wanneer de mannen ter zee zijn, hebben de vrouwen minder ruimte ter woninge nodig. Zij zijn allen wel voorzien van het befte huisraed, doch meer waerdig door des zelfs nut dan door eenig. fierlijk voorkomen. Overal vond ik een goed onthael en gulle ontmoeting, en, bij een tweede bezoek, was ik even zoo vrij en onbedwongen, als of ik een oude kennis van het huisgezin ware. Zij hebben zoo grooten overvloed van alles, als of hun eiland een deel ware van den gouden oort van Virginiën ,• (een veel waerdige landftreek op kaep Charles); ik kon mijzelven naéuwlijks verbeelden , dat ik het naestbijliggende vafte Land verlaten had, 't welk van alles overvloeit, en dat ik mij bevond op een dorren zandbank, als 't ware,; alleen vruchtbaer gemaekt door traen der walvisfchen. Daer hunne Landbezigheden maer weinige en alleenlijk van de nuttigfte foort zijn * en daer de befte landen op een merklijken afftand vart de ftad liggen, vermaekte ik mij verfchéidene dagen in te verkeeren met de verftandigfte Inwoonders der beide kunne,en zocht bekend te worden met de verfchillende takken hunner beM 2 zig-



•-I-80 •-' - ZES-DE BEI EF;- ZEDEN EN •
zigheden, de verfchillende deelen van hunnefi koophandel, en den aert dier fchranderheit-9 welke hen, fchoon ontbloot van alle nodige bouwftoffen en andere gerijflijkheden, nochtans doet bloeien, welvaren, en fomtijds vrij grooten rijkdom bekomen. Alles is een raedfel, alleenlijk optelosfchen , door op de plaet9 zelve te komen, en den volksaert nae te fpeuren, dien de eerfte ftiehters met zich brachten , zoo wel als hun onvermoeid geduld en ftandvaftigheit. Zij bezitten allen, van den aenzienlijkften tot den geringften, een zonderlinge fnedigheit van oordeel, doch niet geholpen door eenig licht van fchoolgeleerdheit, en hebben een ruimen voorraed van goed verfland, verrijkt met de ondervinding hunner voorouders; en deze behooren onder de zekerfte en befte Gidfen, om ons te geleiden op den weg des levens, om dat ze naest komen aen de onfeilbaerheit eener aengeborene natuurdrift. Schitterende bekwaemheden en fchoolgeleerdheit zouden hier geheel nutloos, ja zelfs, gevaerlijk wezen: deze zouden hun zuiver oordeel bezoetelen , en hen afbrengen van dat nuttig pad, 't welk zoo zeer gefchikt is naer hunnen toeftand; het zou hen {louter en meer ondernemende, maer te gelijk min voorzichtig en daerom min voorfpoedig maken. Het is vermaeklijk, fommige hunner te hooren fpreken ^an de vorderingen , die hunne vaders, die zij- zelve maekten, in 't midden der verfchillende wisfelvaHigheden van voor - en tegenfpoed. Ik hebbe dikwijls, aen hunne baerdfteden, met hun al hun wedervaren doorgeïoopen, van hunne vroegfte beginfelen, van
hun



GEWOONTEN OP NANTUCKET. J8l
hun eerfte onderneming in den koophandel, van hen bezit eener enkele walvischfloep af tot aen het bezit van een dozijn groote fchepen ! Dit fluit geenzins in, dat elk-, die
eerst met een walvischfloep begint , tot die hoogte van bezittingen opklimt; geenzins, de zelfde lotgevallen, de zelfde vermenging van goed en kwaedg welke de menschhjke zaken verzeilen in alle andere geweften der werelt, hebben ook hier eenigen invloed ; groote voorfpoed is het deel niet van een iegelijk mensch; maer daer zijn veele en veelerleië rangen ; bekomen ze allen geene rijkdommen, ze bekomen allen een toereikend beftaen. En is het , met dit alles, niet beter, een enkele walvisch - floep of eenige weinige fchaeps-weiden te bezitten, en vrij en onafhanglijk te leven, onder de zachtfte regeeringvorm , in eene gezonde luchtftreek , in een Land van liefde en goedwiliigheit, — dan zoo elendig te worden als veelen in Enropa zijn, niets bezittende dan hunnne vlijt; geflingerd van de eene woefte golf op de andere ; verbonden tot den flaefachtigften arbeid voor een kleen loon , of gekluifterd aen de ketenen eener verdrietige afhanglijkheit, zelfs zonder hope, om ooit hooger te konnen rijzen'?
Het grooter deel van die laegere rangen van het Volk , 't welk in de visfcherij gebruikt wordt, veelen der arbeidsluiden , als kuipers, fmits, fcheeps- en huis - timmerluiden enz., die niet tot de Gemeente der Vrienden behooren, zijn Prebyteriaenen, en kwamen van het vafte Land herwaert. Zij, die M 3 te-



i8*
ZESDE BEIEFf ZEDEN EN
tegenwoordig degrootffce vermogens bezitten, behooren tot die Gemeente; evenwel zij beginnen allen als eenvouwige walvisch-vangers; het wordt zelfs aengezien als lofwaerdig en noodzaeklijk voor den zoon van den rijkften man, een leerling te worden in die ftoute en gevaerlijke ondernemingen, welke zijnen Vader hehben rijk gemaekt; zij doen verfchéidene tochten; en dit zwerven in hunne jeugd mist nooit, hunne geitellen fterk en hard te maken, en hen opteleiden tot de kennis der middelen voor hunnen toekomenden voorfpoed.
ZE-



GEWOONTEN OP NANTUCKET. 183
ZEVENDE BRIEF.
VERVOEG VAN DEN VOORGAENDEN.
X* hebbe reeds te voren aengemerkt, dat ieder mansperfoon, zoo dra hij zulks verkiest, een vrouw neemt, en dit verkiest hij gemeenlijk al zeer vroeg. Geen huwlijksgoed wordt 'er vereischt of gewacht; men heeft onderons geene huwlijks - voorwaerden , door listige Rechtgeleerden gefmeed , om de nakomelingen: te verbijfteren of in pleitgedingen intewikkelen, of om den hoogmoed der verbondene partijen te voldoen. Wij geven niets mee aen onze dochters ; de opvoeding, een gezond lichaem, en het gewoone uitzet behelzen alles, wat de Vaders van talrijke huisgezinnen konnen opleveren; en, daer het goed der vrouwe voornaemlijke beftaet in haere huishouwkunde, ! zedigheit, en fchrandere bezuiniging, zoo rust dat van den man op zijne bekwaemheit om te arbeiden, op zijne gezondheit, en kunde aen eenigen handel of bezigheit. Hunne weêrzijdfche pogingen , eenige weinige jaeren ftandvastiglijkaengewend, misfen zelden eenen goeden uitflag, en leveren de middelen op , om een nieuw geflacht te verwekken en optebrengen , van het onbevlekte huwlijksbedde voortgefproten. Deze kinderen, aen den zee - oever geboren, hooren het geruisen der golven, zoo dra ze konnen luifteren; dit is het eerfte geluid, waer aen zij gewoon worden, en door 6 M 4 zich



l34 ZET INDE BRIEF; ZEDEN EN
zich vroeg in zee te baden, verkrijgen ze die itoutheit ,die tegenwoordigheit van geest, en die vaerdigheit, welke hen naderhand altijd zoo ervarene Zeeluiden doen worden. Zij hooren de Ui vaders dikwijls de gevallen verhalen, welke de- I ze in hune jeugd ontmoet, en den eenen en anderen ftrijd , dien zij met de walvisfchen gehad hebben; en deze vertellingen bezielen hunne ontluikende gemoederen met een vroege nieuwsgierigheit en fmaek voor de zelfde levens- i wijze. Zij fteeken dikwijls de zee over nae het i vaste Land, en leeren, zelfs in deze korte rei- fi zen, zich bekwaem te maken , om langer en gevaerlijker tochten afteleggen, en van daer worden zij zoo met recht op het vaste Land alomme geroemd wegens hunne kunde en ondervinding ter zee. Een man, die hier ge- i boren is , laet zich onder honderd andere f kennen door zijne gezwind - en vlugheit ; zij zijn zoo leenig van zenuwen , en lievig van fpieren, dat die vlugheit hen zelfs in hoogen , ouderdom bijblijft. Ik heb menfchen gefpro- h ken, welke dit toefchrijven aen de kracht der walvisch - traen, waermeê zij zoo rijklijk gezalfd worden in de verfchillende werkingen, die zelve moet ondergaen , eer zij voor de f; Europifche markten gefchikt, of bekwaem gemaekt is, om in de kaersmaekerijën te dienen.
Maer, mogelijk zult gij wenfchen te weten, wat 'er toch worde van dien Herken aenwinst in volk, die het gevolg moet zijn van zoodanige matigheit , gezondheit van lucht , en Vroege echtverbindtenis? — Gij meugt met recht be'fluiten, dat hun geboorteland en ftad ilechts een zeer bepaeld getal kan bevatten. 1
Maer



GEWOONTEN OP NANTÜCKET. ï8j
Maer verhuizing is beide natuurlijk en gemaklijk voor een zeevarend volk, en deze is juist de reden, hoe raedfelaehtig zulks ook voorkome , waerom zij altijd volkrijk zijn. Zij gaen.jaerlijks nae verfchillende Geweften van
: dit vafte Land , beftendiglijk bezig_ in zeezaken ; naer gelang onze inwendige rijkdommen toenemen, groeit ook onze buitenlandfche
■ handel aen, die gevolglijk meer fchepen en meer zeeluiden vereischt ; zij zijn fomtijds, even als de bijë'n, verhuisd in geheele vereenigde zwermen. Sommigen der Vrienden (waer
; door ik hier en overal het volk bedoele, dat men Kwakers noemt) gezet op een peinzend leven, bezoeken jaerlijks de verfchéidene Gemeenten, welke deze Societijt overal op .het vatte Land gefticht heeft. Hier door wordt'er een foort van gemeenfchaplijke verkeering onderhouden bij hun allen; zij zijn over 't geheel goede predikers, vriendlijke berispers, gaende de ondeugd te keer , waer zij ook de
i "zelve zien heerfchen ; en zij verhoeden alle ver-
' wijderingen van eenige deelen hunner oude gewoonten en Godsdienstoefeningen. Overal voeren zij vermaningen en nutte raedgevingen met zich, en, door dus te reizen , vergaderen zij ook onvermijdlijk de noodzaeklijkfte waernemingen nopens de verfchillende gefteldheit van bijzondere landftreeken, der zeiver gronden, vruchten, afftand van bevaerbaere rivieren, den prijs van het land enz. In gevolge van foortgelijke onderrichtingen, op Nantucket aengebracht in het jaer 1766, kocht een aenmerklijk aental een groote ftreek lands in de Landftreek Orange, in Neord Carolina, gelegen M 5 aeij



ï8ó* ZEVENDE BRIEF; ZEDEN EN
aen de verfchéidene oirfpronglijke hoofden van Deep Rivcr, welke de westlijke tak is van kaep Fear, of Noordwest Rivier. Het voorrecht van bekwaem te zijn, om zich ter zee overtevoeren nae die plaets, altans tot op veertig mijlen van daer, de rijkheit van den grond, en wat dies meer was, deed hen blijmoediglijk een Eiland verlaten, daer niet langer plaets voor hun was. Zij hebben daer een fchoone Volkplanting gedicht , bekend bij den naem van New Garden, nabij die beroemde Volkplantingen, welke de Moravifche broederen te Bethabara, Bethania en Salem aen de rivier Yadkirt bezitten. Daer kan geen aengenaemer plek gronds op aerdezijn; dezelve beftaet uit bevallige heuvels van eene gemaklijke helling, uitmuntende laege landen , verzeld van verfchéidene plassen , welke de volkplanting dwars doorloopen. Ik zag nimmer eenen grond, die zoo fpoedig de onkoften en arbeid der menfchen vergoedt; van dien aert zijn, met zeer weinige uitzonderingen, ook de landen, die nabij de ontelbaere oirfprongen liggen van alle de groote rivieren, weike in de Chefapeak uitloopen , of henenvlieten door de Geweften van Noord- en Zuid- Carolina, Georgiën enz. Dit is misfehien de aengenaemfte en meest betoverende Oord, dien het vaite Land oplevert; om dat de zelve, eene gemaklijke gemeenfehap opleverende met de zeefteden, in fommige Jaergetijden, teffens volmaekt vrij is van de befmetlijke lucht, welke men dikwijls inademt in die vlakke Landftreeken, die nader bij de Atlantifche zee liggen. Deze landen zijn zoo rijk ais die boven de Jlligany. Het volk van New
Gar-



GEWOONTEN OP NANTUCKET. ig?
Garden woont op den afftand van tusfchen de twee en driehonderd mijlen van Kaep Fear; Kaep Fear is ten minften 450 mijlen van Nantucket, en dus kunt ge denken, dat ze maer weinige gemeenfehap hebben met deze hunne oude hoofdplaets, dan door middel hunner reizende Vrienden. — Anderen hebben zieh ter nedergezet aen de vermaerde rivier Kennebeck, in dat grondgebied van het Gewest MasfacliU' fets, 't welk bekend is bij den naem van Saga\dahock. Hier hebben zij den arbeid, om het Izwaerfte timmerhout - land in Amerika te zuiveren , verzacht door middel van verfchéidene takken van Koophandel, welke hunne fchoetne rivier en de nabij liggende zee hun opleveren. In plaets van hun timmerhout te verbranden, zoo als wij verpügt zijn te doen,maken zij een gedeelte daer van bekwaem tervervoeringe, in de gedaentc van ftokken , kort hout, planken, hoepels, latten en diergeüjiken. Ten dien einde houden zij gemeenfehap met het eiland, van waer ze oirfpronglijk zijn, en ik kenne veele der voornaemfte Inwoonders van bherborn, die, fchoon als koopluiop Nantucket levende, veelwaerdige Landhoeven aen die rivier bezitten, van welke zij een groot deel van hunne levensmiddelen, vleesch , graenen, brandftoffe enz. te huis ontvangen. Het recht van eigendom dezer Landen is gegrond op de oude Piijmouth-Compagnie, onder wier beftuur de Masfachufets gefhicht is ; en de Compagnie , welke in Bofion huisvest, geeft nog alle de opdrachtbrieven der onbezette landen binnen deze grenzen. Hoewel dit deel van dat Gewest zoo vrucht-
baer



18-8 ZEVENDE BRIEF; ZEDEN Effi
baer en zoo gelukkig in ligging is , is het nochtans zonderling over 't hoofd gezien en verwaerloosd; het is te verwonderen, dat dé uitmuntendheit van den grond , die aen de rivier ligt, niet voor lang veroirzaekt heeft, dat het met Inwoonders vervuld werd ; immers de Volkplantingen van daer tot Penobscot zijn als nog flechts in een ftaet van kindschheit. Daer wordt, wel is waer', onnoemlijke arbeid vereischt, om ruimte te maken voor den ploeg, maer de zonderlinge kracht en hoedanigheit van den grond laten nimmer na, den vlijtigen bezitter een ruime vergelding te bezorgen ; ik kenne geenen grond in dit Land, die vetter en vruchtbaerder is. Ik bedoele niet die rasch voorbijgaende vruchtbaerheit, welke met de zon uitdampt, en binnen weinige jaeren verdwijnt; neen, zelfs de hoogfte gronden, in tegendeel, zijn hier overdekt met een vafte vochtige aerde, die het weligfte gras draegt, en nimmer mist, eenen rijken graenoogt opteleveren. Indien New Garden deze ftreek al overtreft in de zagtheit van luchtgefteldtenis, de vruchtbaerheit van grond, en eene grootere verfcheidenheit van vruchten voor minderen arbeid, het kweekt geene zoo hardvochtige menfchen aen , die even bekwaem zijn tot het ondergaen van veele moeiten en gevaeren. New Garden geeft veel aenleiding tot ledigheit en verwijfdheit, want de overvloed is groot in dat deel van Amerika, en de aerde laet zich daer zeer gemaklijk bebouwen. Moest ik nog beginnen te leven , zoo Zou ik Kennebeck boven New Garden kiezen , hoe betoverende ook .dit laetfte zij; de
fcheepsi



GEWÓÓNTÈN OP NANTUCKET. igo
fcheepsvaert langs de rivier, wel 200 mijlen verre, de groote overvloed van visch in de zelve , de aenhoudende gezondheit der luchtftreek, de gelukkige geftrengheit der winters, Mie altijd den grond bedekken met een dikke fneuwvaeht, de even gelukkige noodzaeklijkjheit van den arbeid, leveren alle zoo veele redenen op, om dit grootlijks te doen overwegen boven de milder ligging van Carolika, daer de menfchen te veel inoogften, geen Igenoegzaeme moeite doen , en vatbaer zijn , lom zich te verloopen in het genot der voorkleden dezes levens. Ik wete, dat'er veelen zijn , welke dit mijn gevoelen zullen verachten, en mij voor een flecht rechter houden; — laet dezen henen gaen, en zich ter neder zetten aen de Ohio, de Monogahela, Red fione Creek, en elders! laet hun de uitgeftrekte oevers dier nitftekende riviere gaen bewonen! — ik zou even blijmoediglijk mijn tent oprichten op de woeftere boorden van Kennebeck; dit zal altijd een land van gezondheit, arbeid, en fterke werkzaemheit wezen , en deze zijn de bijzondere eigenfehappen eener maetfehappije, welke ik veel hooger waerdeere dan grooteren rijkdom en weeldrig gemak.
Doch, om weder te keeren nae Nantucket, fchoon deze vruchtbare bijkorf dus geduuriglijk zwermen uitzendt, zoo vlijtig als zij zelve * zij blijft altijd vol, zonder eenige nutlooze hommels ; in tegendeel zij levert geduuriglijk nieuwe bezigheden, nieuwe ontwerpen; hoe rijker een bijzonder perfopn wordt, dies te ruimer veld van werkzaemheit doet zich voor hem op; hijr die nabij is aen het einde
van



ipo ZEVENDE BRIEF; ZEDEN EN
van zijnen loop , woelt nog zoo wel als hij, ; die pas begint, niemand ftaet ftil. Maer is het niet vreemd , dat zij , na 't verzamelen veeier rijkdommen , nooit hun barre woonplaets wensfchente verwisfelen met eene meer befcnutte en vermaekhjker op het vafte Land? — Is het niet vreemd, dat zij, den morgen en middag hunner dagen in 't midden |' der woedende golven hebbende doorgebracht, f' afgemat van de vermoeiïngen eenes arbeidzae- fj men levens, niet zouden wenfchen, de avon* |' den dier dagen van vlijt doortebrengen in een li runner maetfchappij, op eenige plekken vasten grond , waer de ftrengheit van den winter ' wordt opgewogen door eene verfcheidenheit 1 van aengenaemer tooneelen, dan hier te vin-
den zijn? Dan, de zelfde betoverende z
kracht van heblijkheit en gewoonte , welke h den Laplander, den Siberiër, den Hottentot 1 de voorkeur doet geven aen zijne luchtftree- i ken, bezigheden, en grond, boven voordee* f liger woningen, doet ook dit goede volk den- ^ ken, dat geene andere plaets op den aerdbo- f dem zoo wel ftrookt met hunnen aert en nei- fi gingen als Nantucket. Hier zijn hnnne mee- 4 fte betrekkingen gevormd; wat zouden zij op 1 eenen verren afftand van dezelve uitvoeren? '<!i gij zult zeggen: ruim en rijklijk leven, zich nieuwe, vrienden , nieuwe bekenden, bezorgen ' door kostbaere tafelen, door fchitterende ij edelmoedigheit, en een wijdfche gastvrijheit. ; Maer zulke gedachten zijn nimmer in hunne p: harfens opgekomen; zij zouden met fchrik ' vervuld worden op de gedachten, dat zij wen- i' fchen en plannen zouden fmeeden, zoo wijd i'
en ;
•



GEWOONTEN OP NANTVCKET. 101
en verre van die eenvouwigheit, welke hun lalgemeene kenteken is zoo wel in overvloed lals in armoede; zij hebben een afgrijzen van het denkbeeld , om de vruchten van hunnen ivoorfpoedigen arbeid in nutlooze weelde en iverkvvisting doortebrengen;zij zijn bezig, met hunne zoonen in ftaet te brengen, en met veele andere nutte ontwerpen ; vreemdelingen i.zijnde van de eerampten der heerfchappijè'n , Jagen zij niet nae het bezit van overvloeiende [rijkdommen, om daer voor ijdelklinkende : titels en beuzelachtige naemen te koopen.
Daer zijn nochtans op Nantucket niet zoo j,veele rijken, als men zich, uitaenmerking van hun grooten voorfpoed, vlijt, en kunde, wel iverbeelden zou! Veelen fterven arm, fchoon l zij naéuwlijks iets aen de Fortuin te verwijten Jhebben,* anderen laten geenzins dien overvloed na, welke de kring hunner bezigheden en van hunnen voorfpoed natuurlijk beloofde. De ;:reden hier van is, geloove ik, de bijzondere iduurte van den voorraed hunner tafelen; want, :daer het eiland aen de ftad weinig of niets oplevert , moet elk (eenige weinige huisgezinnen uitjgezonderd) zijn behoeften halen van het vafte Land; zelfs het hooi, dat hunne paerden nodig hebben , en veele andere noodzaeklijke mondbehoeften, die, hoe goedkoop in een Land van zoo veel overvloed als het Gewest van Masfachufets , hier nochtans, om de daer aen verknochte moeite en kosten van overvoering, zeer duur zijn. Een vrij groot aental kleene vaertuigen van het vaste Land en van de 1 Vinieyard begeeft zich beftendiglijk herwaert, ais ter markt. Sherbourn is bij uitftek wel
voor-



1£51 2ÊVËNDE BRIEF; ZEDEN EN
vóórzien van alles, maer deze zelfde beftendige toevoer trekt noodzaeklijk vrij veel geld nae buiten. Het eerfte gebruik, 't welk zij maken van hun traen en walvischbeen , is , die te verruilen voor brood en vleesch en wat zij verder nodig hebben ; de behoeften van een groot huisgezin zijn menigvuldig, hoe zuinig men ook wezen moge ; de zelve keeren zoo dikwijls weder , dat ze geduuriglijk een aenmerklijk deel der winften wegnemen. Indien dan die winften eens bij eenige toevallen belemmerd worden, moet de hoofdfom lijden, en'het gebeurt dikwijls, dat het grooterdeel van hun eigendom op zee dobbert.
Daer zijn maer twee Vergaderplaetfen indeze ftad; zij vergaderen eiken zondag in kerken , zoo eenvouwig als de woningen van het volk, en daer is maer één priefter op het geheele Eiland. Wat zegt ge, (zou een goede Portugeesch mij te gemoet voeren ) maer één eenige Priefter 1 — om het geheele eiland te onderwijzen , en de gewetens te beftuuren! — Het is evenwel zoo; ieder weet dit te doen voor zich zeiven , en is te vrede, met dit te doen, zoo goed hij kan. Deze enkele KerkHjke is een Presbijteriaensch Leeraer, en heeft een vrij ruime en deftige vergadering. De andere vergadering beftaet uit Kwakers, welke gij weet, dat geenen bijzonderen perfoon erkennen , welke, uit hoofde van daer toe te zijn ingewijd, een uitfluitend recht zou hebben om te prediken, te onderwijzen , en voor zijn moeite zekere bezolding te trekken.
Onder hun mag ieder een de Schriften uitleggen, welke denkt, dat hij daer toegeroepen



GEWOONTEN OP NANTUCKET. 193
i 1$; en behalven dit zou een zoodanige man nutHoos bij hun zijn, terwijl ze noch Avondmael, :noch Doop, noch eenig andere uitwendige f Godsdienstoefening aennemen. De meeften [van dit volk zijn geduurig ter zee, en hebben dikwijls dringende redenen, om den Oirfprong • der natuure aenteroepen in 't midden der ftor'i men, welke hun ontmoeten. Deze twee Gei zindten leven met elkander in volkomen Vrede en eensgezindheit; die oude tijden van Godsdienftige onè'enigheden zijn nu voorbijgegaen, (nooit, hope ik, zullen ze wederkeeren) toen ieder het verdienstlijk hield, anderen niet alleen te veroordeelen, maer zelfs te vervolgen en te dooden, ter eere van dat Wezen, 'twelk van ons eischt, dat we malkander liefhebben en leven! - Een ieder gaet nae die Kerk , wel■ ke hem best behaegt, en denkt niet, dat zijn ibuurman kwalijk doet, met hem niet te volgen ; en , daer ze allen druk bezig zijn irt hunIne tijdlijke zaken, zijn ze min driftig omtrent ide geestlijke , en gelukkig is het, dat men op INantucket noch nutlooze hommels, noch welluftige geestlijken, noch dolle pijlacrbijters, noch bittere ijveraers vinden kan. Ik wenschte wel de magt te hebben, om het vervolg•auchtigften heethoofd, dat ik vinden kon, mae —- ter walvisch - vangst te zenden; ik kou hem in minder dan drie of vier jaeren wedervinden als een veel handelbaerder mensch en beter Chriftem
Hoe zonderling u dit ook moge voorkomen, daer zijn maer twee geneesheeren op pet eiland; en toch van welken dienst zou de geneeskunde zijn in eene eerst opkomende N maei-



194 zevende brief; zeden en
maetfchappij , waerin de buitensporigheden der overdaed zoo zeldzaera zijn'? waer toe de voorfchriften van Galenus, op eene plaets , daer zoo weinige kocrtfenheerfchen, en geene overladene maegen door gebrek van fpijsvertering gefolterd worden ? matigheit, bedaerdheit van driften , zuinigheit, en geduurige beweging houden hen gezond , en bewaren dat geitel in onverzwakten ftaet, 't welk zij ontvangen van Ouders , zoo gezond als zij zeiven , die in de onbefmette omhelzingen der vroegfte en zuiverfte liefde hun het gezondfte lichaemsmaekfel mededeelden , dat de natuur oplevert. Daer nochtans geen bewoonbaer deel der aerde bevrijd is van ziekten, welke uit de luchtgefteldheit of levenswijze voortkomen, zoo is men hier fomtijds onderhevig aen Teering en koortfen. Sederd de ftkhting der ftad zag men hier geene \'olkziekten , welke fomtijds in andere Landen zoo veel volks wegrukken; veele hunner zijn . bij uitftek kundig in de Indiaenfehe geneesmiddelen voor enkele ziekten, en oefenen die met goeden uitflag. Men zal naéuwlijks ergens elders eene Maetfchappij aentreffen , uit zoo veele leden faemgefield, die een zoo onafgebroken gezondheit bezit, en zoo veele oude grijsaerts oplevert, welke hunnen boa- | gen ouderdom meer doen blijken door de [ ?ijpheit van hunne wijsheit, dan door de rimpelen van hun aengezicht; en deze is inderdaed eene der zegeningen van het eiland, die rijklijk vergoeding doet voor het gemis der vettere gronden van het zuiden , alwaer Kolijkpijnen en Galkoortfen naest het fuikerriet



GEWOONTEN OP NANTÜCKET. 195*
riet ,"den geurigen Ananas, en meer foortgelijkë IllreeJende vrachten groeien. De ligging van dit :;eiland, de zuiverheit der lucht, de aert hunner beroepingen, hun deugd en matigheit, I zijn de oirzaken dier kracht en welvaert, weli ke zij bezitten De armoede van hunnen grond (heeft, hope ik, hen geplaetst buiten gevaer I van veroverd of uit brooddronkenheit uitge! roeid te worden. Wierden zij van hier verJ dreven, de veroveraers zouden eenige weinrj ge gemeten omheinde en bebouwde landen, ] eenige huizen, eenige roerende goederen kriji gen, maer de aert, de vlijt der Inwoonders zou dezen verzeilen, en hier op rust voori al de geheele welvaert van het eiland. Des j zelfs tegenwoordige roem zou vergaen , en i in weinige jaeren zou het wederkeeren tot den 1 vorigen ftaet van woestheit en armoede; : mogelijk zou men hen toelaten , met hunne ? eigen fchepen nae eenige andere plaets of I eiland te varen ^ 't welk zij weldra vruchtbaer i zouden maken door de zelfde middelen, Waer •1 door ze ook dit hebben doen bloeien.
Eén enkele Rechtsgeleerde vond hief in de laetfte jaeren middelen van beftaen , maer zijn 1 meefte voorfpoed beftond in het trouwen met ) eene der rijkfte beftorvene dochters op dit ei; land, meer dan in de winften, welke zijn beToep opleverde ; evenwel Wordt hij fomtijds gebruikt , om op het vaste Land uitltaende gelden te doen inkomen, of om die toevallen voortekomen , Waer voor de twistzieke ge- neigdheit van fommige van des zelfs inwoon> ders die van dit eiland wel eens zou bloot ftel( len.
N % Zei-



tg6 zevende brief; zeden en
Zelden worde hij gebezigd als een middel tor. zelfverdediging, en nog zeldzaemer, om te dienen in eenen aenval, waeraen men hier geheel geen kennis heeft, behalven in geval van een blijkbaer bedrog en onmidlijk dreigend gevaer. De Rechtsgeleerden zijn zoo talrijk in alle onze volkrijke {leden , dat ik mij veFwondere, hoe niemand hunner zich te voren hier poogde te veftigen; zij zijn planten, die groeien willen op eenen grond , welke bereid is door de handen van anderen, en, wanneer ze eenmael wortel gefchoten hebben , verflikken ze alle gewasfcUen, die haer omringen. Verbazend zijn de voordeelen , welke zij dagelijks in ieder Gewest trekken uit de tegenfpoeden hunner medebtirgers! De onkundigfte de grootfte broddelaer in dat beroep zal, in het afgelegenfte Gewest van het Land zelfs, de gefchillen vermeenigvuldigen, en zonder arbeid meer rijkdommen inzamelen, dan de welvarendfte landman met al zijn floven. Zij hebben hunne leeringen en hunne loopjes zoo kunftiglijk onder een geweven met de wetten van het Land , of Hever zij zijn een zoo noodzaeklijk kwaed geworden in onze tegenwoordige omftandigheden, dat dit euvel onvermijdlijk en alle hope van herftelfchijnt te boven te zijn. Jammer is het, dat onze Voorvaderen, welke zoo veele fchadelijke gewoonten zoo gelukkiglijk hebben uitgeroeid, en zoo veele dolingen en misbruiken, beide in het Godsdienftige en burgerlijke, uit hunne nieuwe regeeringvormenverbannen, de invoering van een zoo gevaerlijk foort van menfchen niet verhoed hebben! In fommige Geweften, waerin alle de Inwoonders beften-
dig



«EW00NTEN O? NANTUCKET. 197
dig bezig zijn met het ontginnen en bebouwen van den grond , zijn zij de eenige leden der faemenlevinge, welke eenige kunde bezitten;, laten deze Geweften getuigen, welk een onrechtvaerdig gebruik zij gemaekt hebben van die kunde. Zij zijn hier, 't geen de geestlijkl heit in een vorige Eeuw bij u was; de hervorming , die de wieken der Kerkiijken gekort : heeft, is de roem dier Eeuwe, en de gelukI kigfte gebeurdtenis, welke bijmogelijkheit ge1 fchieden kon; tans heeft men eene even nutj tige hervorming nodig, om ons te redden uit • de fchandlijke boeiè'n en drukkende Jasten, ; waer onder wij zuchten; misfehien is deze onmogelijk ; maer , indieh het menschdom dan 1 niét al te gelukkig worden zou , ware deze i hervorming op de allerernftigfte wijze te wen: fehen.
De maetfchappij van visfchers en kooplui; den leeft hier op Nantucket, gelukkiglijk , ; onbezwaerd met eenige burgerlijke dienstbaerI heit, zonder eenig Krijgswezen,zonder Land) voogden of Meefters, behalven de wetten ; en hun burgerlijk Wetboek is zoo zagt, dat het , nooit gevoeld wordt. Een man kan f zoo als 1 veelen gedaen hebben, met welken ik bekend ] ben) de verfchillende tooneelen van een lang ! leven doorloopen, met eene meenigte van tegenheden kampen, en teffens in vrede het goede genieten, 't welk hem toekomt, zonder ooit, indien langen levenstijd, toevlucht genomen te hebben tot de wet, 't zij om geholpen of gered te worden. De voornaemfte weldaden, welke dit wetboek aenbrengt, is de algemeenebefchernaing van ieder lnwoonder hoofd voor N 3 hoofd;



I98 ZEVENDE BEIEF; ZEDEN EN
hoofd; en deze befchermingwordt betaeld met de matigde fchattingen, die büjmoediglijk opgebracht worden, en door eenige beuzelachtige laden , behoorende tot den loop van hunnen vrijen Koophandel, (want zij verachten het verbod van .den invoer van fommige waeren, of de contrabande.')
Niets kan eenvouwiger zijn dan hunne Landsof Stads - fchikkingen, fchoon gelijkaertig aen die der andere Landflreeken van het zelfde Gewest; zoo om dat ze meer afgezonderd zijn van de overigen, en verfchillende in hunne zeden, als ook uit hoofde van den aert hunner bezigheden, en van wegen hunne minder verknochtheit aen het Gewest, waer toe ze behooren. De zelfde eenvouwigheit verzelt den eerdienst, welken zij der Godheit bewijzen; hunne Oudden zijn de eenige Leeraers in hunne Vergaderingen, de onderwijzers der jeugd, en dikwijls Voorbeelden der kudde. Deze bezoeken en vertrooften de kranken ; geftorven zijnde worden zij door de Gemeente begraven bij hunne Vaderen, zonder pracht, zonder gebeden of plegtigheden; men recht geen deen of gedenkteken op, om te melden, wie daer begraven is; hunne gedachtenis blijft alleenlijk door mondelinge overlevering in wezen. Het eenige wezenlijke Gedenkteken, 't welk zij achterlaten , is hun vorige vlijt, hunne vriendelijkheit, hun liefde, of anders hunne in 't oog loopende misdagen.
De Presbijteriaenen leven in groote vriendfchap met de Kwakers en met elkander; hun Leeraer prent hun, als een rechtfchapen Euangehedienaer , de Leeringen in , welke het
Euan-



GEWOONTEN OP NANTÜCKET. IOp
Euangelie vervat, de vergeldingen, welke het belooft, en de ftraffen, welke het bedreigt aen dezulken, die ongerechtigheit werken. Niets kan ook min beflommerd zijn met nutlooze plegtigheden en beuzelachtige gewoonten dan hunne wijze van Godsdienstoefening ; de zelve zou, met recht, den naem dragen van gevormd te te zijn naer de eerfte ChristenKerk , indien de nog eenvouwiger van de Kwakers niet te voorfchijn gekomen was. Als medechristenen , die den zelfden Wetgever hebben, beminnen zij elkander en helpen onderling den anderen in alles, waer het nodig is; als"medearbeiders vereenigen zij zich met hartlijkheit en zonder de minfte verbittering in alle hunne tijdlijke ontwerpen; daer is geen zweem van jaloezie onder hun dan de loüijke naerijver, wanneer ze op zee omzwerven, in het uitrusten der fchepen, in het zeilen, in het nazetten en treffen der walvisfchen , en in den grootften voorraed te huis te brengen. Alsmede ingezetenen gehoorzamen zij blijmoediglijk de zelfde wetten, en betalen de zelfde laften. Maer laet mij niet vergeten te gewagen van een ander onderfcheidend kenmerk dezer Maetfchappijê'; daer is geen één flaef, gelove ik, op het geheele Eiland, ten minften niet onder •deinenden; terwijl de flavernij rondsom hun heerscht, heeft dezeSocietijt alleen,die zeer aenftootlijke inbreuk op de rechten der menschlijkheit hartlijk bejammerende, aen de werelt een zonderling voorbeeld gegeven van gematigdheit, belangloosheit, en Christelijke liefde, in het vrijmaken haerer negers. Ik zal u in't vervolg eene nadere opening geven van de zonderlinge deugd en verf N 4 dien-



tOO ZEVENDE BRIEF.
dienfte, waer op de zeive met recht mag roemen, in eene zoo aengenaeme zoo ftichdijke hervorming aen de overige hunner Mede-Inwoonders ten patroone gegeven te hebben. Gelukkig is het volk, dat aen eene zoo zagte Regeering onderworpen is ; gelukkig de Regeering, welke het bewind voert over zoo onichuldige en zoo vlijtige onderdanen. . Terwijl wij de bosfchén uitrooien en zuiveren, der natuure een lachend gelaet bijzetten, moerasfchen droogmaken, tarwe teelen en in meel veranderen , fchuimen zij van de oppervlakte der zee even nodige rijkdommen.
Dus kon ik, had ik tijd en bekwaemheit genoeg, om u door dit vaste Land omteleiden, « een verbazend gezicht opleveren, zeer weinig bekend in Europa; een tooneel van alom verfpreide gelukzaligheit, ftrekkende zich uit van de zeeoevers af" tot de laetst aengelegde volkplantingen op de boorden der wildernisfen toe; een gelukzaligheit, alleen afgebroken of belemmerd door de dwaesheit van deze en die "bijzondere perfoonen, door onzen twistzieken geest, en door dip onvoorziene rampen, waer van geene menschlijke Maetfchappij bevreidis. Ach! dat de burgers van Nantucket hier lang mogen blijven in ongeftoorden vrede, niet ontrust door de woedende golven van de hun omringende zee , noch door de ftaetsberoeringen, welke fomtijds op het vaste Land in beweging zijn,
A G T-.



A6TSTE BRIEF; EENICE GEWOONTEN enz. 201
AGTSTE BRIEF.
EENIGE GEWOONTEN, BIJZONDER EIGEN AEN NANTUCKET.
De Leeftrant en zeden der Vrienden zijn ge1 heel en al gegrond op die eenvouwighek, welj.ke hun roem, en hun meest onderfcheidende kenmerk, uitmaekt, en die zeden hebben het \ gezach verkregen van wetten. Zij zijn hier j fterk gezet op eenvouwigheit van kleeding zoo i wel als van tael; in zoo verre, dat, fchoon de laetfte in eenig gedeelte ftrijdig mogt we: zen met dc regelen der Taelkunde , nochtans niemand, die hier geboren en opgevoed is, zou konnen ondernemen , meer naeuwkeurig en zuiver te fpreken, zonder van elk aengezien te ' worden voor een verwaenden zot of invoerder , van nieuwigheden. Wanneer aen den andei ren kant een vreemdeling, hier komende, hun J tael en fpreektrant in der zeiver zuiverheit, (zoo als zij 'er van oordeelen) aennam, zoo zou deze infcLhklijkheit hem terftond allerharti| lijkst doen ontvangen worden, en zij zou!' den hem weldoen en bezorgen, ais ware hij een j der oude Leden hunner Maetfchappijë- Maer i zij hebben, in dit opzicht, zoo veele bednei gerijen ondervonden , dat zij nu meer om: z.chtig beginnnen te worden. • Zij zijn zoo 'j verkleefd aen hunne oude gewoonten van vlijt | en zuinigheit, dat iemand hunner, die zich, I op eenen anderen dan den eerftgn d,ag der weeke $ 5 °£



£02 AGTSTE BRIEF; EENIGE GEWOONTEN,
of zondag , in een lange rok van Engelsen laken laet zien, fterk uitgelachen en berispt zou worden ; men zou hem aenzien als een zorglooze verkwister , wien het onveilig zou wezen iets te betrouwen , en vergeefsch , hem te helpen. Weinige jaeren geieden werden 'er twee cbaifen voor één paerd van Boston ingevoerd, tot groote ergernis dezer voorzichtige burgers ; niets fcheen hun zoo beriypenswaerdig, dan het gebruik van zulke belachlijk gefchildcrde rijtuigen, in verachting der nuttiger en eenvouwiger karren voor één paerd van hunne vaderen. Dit ftuk van buitenfpoorige en nog onbekende weelde veroirzaekte bijna eene 1'cheuring , en liep algemeen over de tong; fommigen voorfpelden den naderenden ondergang dier huisgezinnen, welke de zelve hadden ingevoerd; anderen vreesden voor het gevaerlijke voorbeeld. Nooit, federd de ftich-
ting aer itaa, geoeurae iets, dat zoo veel onrust verwekte in deze echt. aertvaderlijke Maetfchappij. Een der eigenaers dezer fchandelijke rijtuigen, met berouw vervuld , zond het wijslijk te rug nae het vaste Land; maer de ander, meer hardnekkig en verkeerd, volhardde , in weerwil van alle aenzoeken, beflendig in het gebruik van zijn chais, tot dat men 'er allengs meer aen gewoon werd; fchoon ik hebbe opgemerkt, dat als nog de rijkfte en aen^ienlijkfte des volks nae de Kerk of nae hunne landhoeven trekken in een eenvoumge kar met één paerd, waer over een zindlijk zeil gefpannen is; en waerlijk, wanneer men achtgeeft op hunnen zandigen grond en flechte wegen, fchijnen deze de best voor dit eiland gefchikte rijtuigen, Lui-



BIJZONDER EIGEN AEN NANTUCKET. 203
Luiheit is de fchriklijkfte zonde , welke op Nantucket begaen kan worden. Een lui mensch zou ras worden nagewezen als een voorwerp van medelijden; want luiheit wordt flechts aengemerkt als een andere naem voor honger en gebrek. Deze Helling wordt zoo door en door begrepen , en is een zoo algemeen, zoo heerfchend, vooroordeel, dat ze, letterlijk gefproken, nooit lui zijn. Zelfs, wanneer zij nae de marktplaets gaen , die (om zoo te fpreken ) het koffijhuis der Stad is, 't zij om zaken te verrichten, of om hunne vrienden te fpreken, hebben zij altijd een ftuk hout in hunne handen, en, terwijl ze praten, zullen ze, als 't ware door aengeboren natuurdrift, bezig zijn, met het zelve gereed temaken tot eenig nuttig gebruik, 't zij tot floppen of proppen voor hunne Traenvaten of iets diergelijks.
Ik moet bekennen, dat ik nergens meer handigheit gezien heb in het gebruik van hfct mes, waer meê zij de ledigfte oogenblikk.n van hun leven nuttig hefteden. In de veele uuren van rust, welke hun lange tochten hun opleveren , fnijden en maken zij veelerleië houten doozen en aertige kleenigheden, tot verfchillende einden gefchikt, welke zij te huis brengen als blijken van hun aendenken aen hunne vrouwen, kinderen, of gelieven. Zij hebben mij verfchot van kleene drinkfchaelen en andere bakjes laten zien , die , op den trant van gekuipte vaten, zeer net enfierlijk gemaekt waren. Gelieft hier te gedenken, dat ze allen op het ambacht gaen van kuipen, 't zij welke ook hunne voorgenomene beroe-
pi^



404 AGTSTE BRIEF; EENIGE GEWOONTEN,
pingen of reeds bezetene goederen wezen mogen; van daer heeft ieder mansperfoon op dit eiland altijd twee mesfen in zijn zak, het eene. veel grooter dan het andere; en, fchoon zij alles, wat zwier of fieraed genoemd wordt, ten uiterfte verachten, zijn ze nochtans even moeilijk te voldoen en even buitenfpoorig kiesch in de keuze en ruim in den prijs hunner mesfen, als eenige jonge lichtmisfen te Boston wezen zouden omtrent hun hoed, rok, of gespen. Zoo dra een mes befchadigd * of door een ander meer gerijflijk mes overtroffen wordt, wordt het zorgvuldiglijk weggelegd in een hoek van hun lesfenaer. Ik za<* 'er eens meer dan vijftig , die dus bewaerd werden, bij Mr., — een der waerdigfte mannen op dit Eiland ; en onder alle waren 'cr geen twee, die elkander volkomen gelijk waren.
Terwijl de zeereizen dikwijls zeer lang duuren, zijn hunne vrouwen noodzaeklijk verpligt, in hun afwezen, zaken aftedoen, rekeningen optemaken, in 't kort, om beftuur te hebben over en te zorgen voor hunne huisgezinnen. Deze gevallen , dikwijls wederkeerende, geven aen de vrouwen zoo wel bekwaemheden als fmaek voor deze foort van ftedehouderfchap, waer voor ze, door heure voorzichtigheit en zuinigheit, over 't geheel zeer gefchikt zijn. Deze bezigheit volmaekt heur oordeel, en geeft haer recht tot een verhevener rang boven veele andere Vrouwen; en dit is de voornaeme reden , waerom die van Nantuckct zoo wel als die van Montr
mal



BIJZONDER EIGEN AEN NANTUCKET. 205
nol (*) zoo gezellig en beleefd, zijn, en zoo wel over tijdhjke zaken fpreken. De mannen vermoeid van de reis komende, en vol van vertrouwen en liefde , geven blijmoediglijk hunne goedkeuring aen alles, wat geduurende hun afwezen verricht is, en alles is blijdfchap en vrede. „ wijf! gij hebt welgedaen, '* is de algcmeene toejuiching, welke zij voor heur bezigheit en vlijt ontvangen. Wat zouden de mannen uitvoeren zonder den ijver de&ejr getrouwe echtvriendinnen? De afwezendlieit van zoo veele hunner op fomige tijden laet de Scad geheel ledig, en deze treurige toeftand doet de vrouwen meermaelen in elkander's huizen komen, dan wanner heure manmi te huis zün; van hier heeft de gewoonte van dagehjkfche bezoeken bij een ieder plaets, zelfs ook bij die, wier mannen nooit op zee gaen. Het 'huis is altijd gereinigd, eer zij uit<?aen en zich tot het voorgenomen bezoek met eene zonderlinge levendigheit gereed maken ; en op het zelve houden zij een gemeenzaam praetje aen de thee tafel en een goed avondmael. Wanneer de braeve Huisvader van Zijnen arbeid te huis komt, gaet hij vergenoegd nae zijn vrouw , en keert met haer te huis; terwijl de jonge knaepen, even wakker, gemaklijk een gevoeglijk huis uitkiezen, en daer met de meisjes van de buurt bij een komen.
f*) De meeste Kooplieden en het jonge volk van Montreal befteeden het grootcr deel van hunnen tijd in te h indelen tab de Wilden , op eenen velenden afttand van Canada; en het gebeurt dikwijls, dat zij drie jaereBM elkander van huis zijn.



S05 AGTSTE BRIEF; EENIGE GEWOONTEN,
men. In plaets van kaertfpel, mufiek, of ge* zang , vertellen zij de gevallen van hunne walvisch-tochten , de verfchillende voorvallen ter zee, en fpreken van de onderfcheidene kusten en den aert der volken, welke zij bezocht hebben. „Het eiland van Catharina in de Bra„ fihën (zegt een uit hun) is een zeer kluch„ tig land ; het is alleen door mannen bewoond„ vrouwen mogen niet in het gezicht van dat „ Land komen; daer is geen éene vrouw op „ het geheele eiland. Wie van ons is niet „ bhjde, dat het hier niet zoo is? De meisjes „ en jongens van Nantucket tarten de werelt „ uit! " Bij deze onfchuldige boert gaet 'er een algemeen gelach op; ze luimeren elkander eenige vnjë aenmerkingen in 't oor; poddings, taerten, en vladen verfchijnen doorgaens bij die gelegenheden; wantik geloove, dat 'er nergens volk is, dat in foortgeiijkeomftandigheden, als zij zijn, zoo wel 'ervan leeft zelfs wel eens tot in het overbodige. Daer dronkenfchap hier onbekend is, en mufiek zingen, en danfen even zeer verfoeid wordt' konnen zij alle de ledige uuren van hun leven* niet flijten zonder een goeden tafelvoorraed. Dus zit het jonge volk te fnappen, en zich te vermaeken> zoo goed het kan; is 'er iemand onder, die pas van een grooten tocht te huis kwam, dan is deze doorgaens de fpreker voor dien avond ; dikwijls lachen en praten zij allen te gelijk, maer zij zijn gelukkig, en zouden hunne vermaeken niet willen ruilen voor die der fchitterendfte asfembleën in Europa. Dit duurt, tot dat de vader en moeder van den huize te rug komen, dan vertrekt elknaeaijn huis, terwijl



BIJZONDER EIGEN AEN NANTUCKET. 20?
*ÏH het manvolk hunne gelieven te huis brengt.
Dus brengen zij veele avonden in hunne jeugd door ; geen wonder dan , dat zij zoo vroeg trouwen. Maer zoo dra zij dieplegtige verbindtenis hebben aengegaen, houden ze op , met zich zoo vrolijk en luchtig aenteftellen; de nieuwe rang dien zij in de maetfchappij bekleeden, drukt hun ernftiger denkbeelden in, dan zij te voren voedden. De naem van meefter des huisgezins eischt noodwendig een deftiger houding en gedrag; de jonge vrouw volgt defchakels der gewoonte, die zoo ffcerk zijn als de dwinglandij der mode; zij begint allengskens raed te geven en te beftuuren; de jonge man raet wel dra ter zee, en laet voor haer over, om het nieuwe bewind te leeren oefenen, waer in zij getreden is. De mannen, welke te huis blijven, zijn in 't gemeen ruim zoo lijdlijk als de andere, ten minften ten aenzien der mindere deelen van de huishouding. Evenwel moet gij uit dit bericht niet befluiten, dat de Vrouwen op Nantucket heerschzuchtig, hoogmoedig, en moeilijk te beftuuren zijn; in tegendeel de vrouwen van Sherburn voegen zich flechts, in zoo te doen, naer de gewoonte des Eilands; de mannen, even onderdanig aen de oude en achtenswaerdige zeden van hun Land, onderwerpen zich, zonder te vermoeden, dat daer in eenige onvoegzaemhek plaets heeft! Wilden zij zich anders gedragen, zoo zouden ze bevreesd zijn voor eene omkeering der gronden hunner maetfchappije , door het veranderen der oude regels; dus zijn beide partijen voldaen, en alles is vrede en eendracht. De riikfte man, die nu op het eiland is, is al zijne
te-



aÓS AGTSTE BRIEF J EENIGE GEWOONTEN,
tegenwoordige welvaert en voorfpoed verfchuldi gd aen de fchranderheit van zijn vrouw; dit is een bekende zaek, en verdient verhaeld te worden; want, terwijl hij zijn eerfte tochten deed, verkocht zij fpelden en naelden, en hield een fchool. Naderhand floeg zij koopwaeren in van meer aenbelang, welke zij met zoo veel. oordeel verkocht, dat ze den grond lag tot een middel van beftaen, 't welk ze federd met even zoo veel fchranderheit ais voorfpoed heeft voortgezet. Zij fchreef nae Londen, ging buitenlandfche verdragen van koophandel aen, en werd, in een woord, de eenige bekende handhaeffter van dat huis, zoo binnen ais buitenlands. Wie toch is 'er in dezen Dort, - waer is een burger van Nantucket of Bolton, die geen kennis heeft aen Aunt Kefiah? Ik moet u zeggen , dat zij de vrouw is vanMr. C-n, een zeer achtenswaerdig man, die, in fchik met alle haere ontwerpen, zich. op haer oordeel verlaet, en op haere fchranderheit afgaet met een zoo volkomen vertrouwen, dat hij geheel lijdlijk is omtrent de belangen van zijn huisgezin. Zij hebben het befte Landgoed op het eiland 'm Quayes, waerop ze zeer gaflvrij en volmaekt eensgezind leven. Hij fchijnt een geheel peinzend en fterkdenkend man te zijn.
• Bij deze bekwaemheit in het wacrnemen van de zaken der mannen, terwijl die afwezig zijn, voegen de vrouwen van Nantucket een groote mate van naerftigheit. Zij fpinnen, of doen in hunne huizen een overvloed van wol en vlasch fpinnen, en zouden voor altoos gefchandvlekt en voor lui aengeziea worden, indien het ge-
hee-



Ï1JZ0NDER EISEN AEN NANTUCKET. 20f>
heele huisgezin niet gekleed ging van goede, nette , en ruim toereikende eigen gereede ftoffe. De eerfie dagen der weeke of zondagen zijn de eenige tijden, wanneer het voor die der beide Kunne geoorlofdis, eenige kleederen van Engelfche ftoffe te dragen; mits deze echter van den matigften prijs en deftigfte koleuren zijn; daer is geenerlei onderfcheid in hunne kleeding; zij zijn allen even eens gekleed, en gelijken in dat opzicht wel Leden van één huisgezin.
Eene zonderlinge gewoonte heerscht hier onder de vrouwen, waerover ik mij fterk verwonderde , en ik zie in der daed nog geen k< ns, om de oirzaek optegeven, welke in deze anders oirfpronglijk zuivere maetfchappij een zoo bijzondere gewoonte, of liever een zoo ongemeen gebrek, eerst heeft ingevoerd. Zij hebben federd veele jaeren de Afiatifche gewoonte omhelsd, om alle morgens een zekere hoeveelheit opium te gebruiken; en dit is zoo diep ingeworteld, dat ze niet weten zouden, hoe te leven, zonder deze neigingenintevolgen, en liever iets noodzaeklijks wildenmisfen dan deze heure begunftigde lekkernij laten varen. Deze gewoonte heerscht veel meer onder de vrouwen dan onder de mannen; flechts weinige der laetfte zijn hier meê befmet; hoewel de Drost, dien ik den eerften perfoon op het eiland noemen mag, die daerenboven een uitmuntend Ge* neeskundige is, en met welken ik het genoegen heb van nabij bekend te zijn, zich federd veele jaeren aen deze gewoonte heeft overgegeven. Hij neemt dagelijks drie greinen na het •ntbiit. en hij verhaelde mij dikwijls, dat hij, J Ö zon-



2IO AGTSTE BRIEF; EENICE GEWOONTEN7
zonder de werking daar van, niet in ftaet zou zijn, eenige zaken te verrichten.
Het vak moeilijk te begrijpen, hoe een volk, dat, in gevolge van de geftadige bezigheit en arbeid, altijd gelukkig en gezond, en nooit met de gevolgen eener luie ledigheit geplaegd is, nochtans die zoogenoemde hulpmiddelen van opium zou van noden hebben, om die blijmoedigheit te behouden, waer toe hun matigheit, hun luchtftreek , hun gelukkige omftandigheden hen als van zelf gerechtigd maken. Maer , waer is de maetfchappij, die ten eenenmaele vrij is van dwaling en dwaesheit ? de minst onvolmaekte is ontwijfelbaer die, waer het goede het meefte overwigt heeft; en volgens dezen regel kan ik in waerheit zeggen, dat ik nimmer kennis had aen eene, die min gebrekkig en onfchuldiger was dan deze.
Het meerendeel der tegenwoordige Inwoonders zijn afkomelingen van de zeven en twintig eerfte eigenaers, die het eiland bij Octrooi in bezit namen; de overige zijn afkomelingen van, of zelve, zulken,die federd tot hun overgekomen zijn, voornaemlijk van Masfachufets. Daer zijn hier noch Schotten, noch Ieren, noch Franfchen, zoo als in meest alle andere Volkplantingen gevonden worden;allen zijn ze van onvermengde Engelfche afkomst. Het gevolg dezer uitgebreide verwantfchap is, dat zij allen meer of min eikanderen in den bloede beftaen; en gij moet derhalven niet verbaesd ftaen, wanneer ik u zegge, dat zij malkander altijd neef, oom, of muije noemen; deze naemen zijn zoo gemeen gewordt n, dat ze in hunse dagelijkfche gefprekken geene andere gebrui-



BIJZONDER EIGEN AEN NANTUCKET. ètt
kuiken i men zou ftijf en gemaekt gehouden worden, indien men weigerde, zich te fchikken naer deze oude gewoonte,diewaerhik het echte beeldtënis oplevert van een eenig groot huisgezin. Hoe veelen zich hier ook ophouden, die niet de minfte betrekking van bloedverwantfchap hebben met iemand in de Stad, zij maken nochtans, uit kracht dezer gewoonte, van geen andere naemen gebruik in de dagelijkfche faemenleving, wanneer ze iemand aenfpreken. Al waert gij zelve fleehts voor weinige dagen hier, zoo zoud gij verphgt zijn, dien zelfden fpreektrant aentenemen, welke, •wel verre van aenftootlijk zijn, eene algemeene gemeenzaemheit en vriendfchap aendtudt , die hen allen in eenigheit en vrede verbinden.
Hun fmaek in de visfchenj is zoo heerfchende, dat die al hun aendacht heeft ingenomen , en zelfs verhinderd heeft dat fommigen tot hoogere trappen van volkomenheit in den landbouw zijn opgeklommen. Daer z;jrt veele nuttige middelen* welke .hunnen grond zouden verbeterd hebben; daer zijn veele boomen, welke , hier geplant, bij uitftek wel zouden tieren, en dienen konden, om de begunftia;de plekken gronds, welke zij zoo zorgvuldig gemest en verbeterd hebben, zoo wel te befclmtten als te verfraeiën. De roode Ceder, de Acaciaboom (*) en de akerboom (f) , hou-
de
(*) Een foort van de dubbel - doornige Acacia, zoo M we die noemen ; deze levert het befte tunmerhout, 't welk wij hebben, en het lommer is zeer heilzaem, oui den groei cn de deugd van het gras te bevorderen.
( \) the button wood.



412 AGTSTE BRIEF; EENIGE GEWOONTEN >
de ik mij verzekerd, dat hier fpoedig groeien en vrij dik zouden worden, gelijk ook veele andere ; maer hunne gedachten zijn geheel zeewaert gewend. Het Indiaenfchekoorn begint hun vrij. goeden oogst te leveren, en de tarw, op ftam geplant, is een zeer voordeelig graen geworden; de rogge wil met weinig moeite groeien, en' zij zouden, indien zij wilden, een uitgeflrekte hoeveelheit van boekwijt konnen teelen.
Een Eiland, bewoond op dien trant, als ik nu befchreven hebbe, is de plaets niet , daer vrolijke reizigers lang vertoeven zullen, om. die verfcheidenheit van vermaeken te genieten, welke de glansrijker Steden van die vafte Land opleveren. Niet, dat zij. tan eenenmaele verdoken zouden zijn van 't geen wij uitfpanningen en vermaeken mogen noemen; maer overvloed brengt hier, in ftede van weelde en buitenfpoorigedartelheit, niets meer voort dan een aenwasch van bezigheden, een meerdere graed van Gastvrijheit, grootere netheitinde toebereide maeltijden, en betere wijnen. Zij wande/en en verkeeren druk met elkander, zoo als we te voren aenmerkten; bij buitengewoone gelegenheden zullen ze een toertje met rijtuig doen nae Palpus, daer een huis van uitfpanning is; maer deze Landvermaeken zijn geregeld op den zelfden voet van matigheit als die in de Steden. Zij zijn bijna te eenvouwig, om befchreven te konnen worden; het genoegen van faemen heen en weder derwaert te rijden, van praten en omwandelen, met knuppels of zwaere fteenen te gooien enz. - zijn de eenige bij hun beken-Je vermaeken. Dit is alles, wat zij doen, en alles, wat zij fchijnen te begeeren.
Het



BIJZONDER EIGEN AEN NANTUCKET. 2I«
Het huis te Palpus,is de algemeene toevlucht der geenen, die zoo verre in't bezit der weelde ezijn, dat ze een paerd en chais hebben, zoo wel als der zulken, die zich nog met verre de meerderheit aen hun oude rijtuig houden. Door zich nae die plaets te begeven, genieten zij eene verandering van lucht, en {maken de vermaeken der beweginge ; op de grootfte feestdagen misfehien komt hierbij een vrolijke beker, niet geheel ongefchikt voor deze luchtftreek, en de eenige vrije botviering aen het vermaek, bij dit volk bekend. Het paerdrijden moet een alleraengenaemfte oefening wezen voor menfchen, die zoo veel op zee zijn. Eens was ik nae dat huis uitgenodigd, en had het genoegen, om eene der fchoonen van dit eiland (want het is wel voorzien van bekoorlijke vrouwen) derwaert te geleiden, gekleed met het betoverendst gewaed der bekoorlijkfte eenvouwigheit; zij was, even als de overige van het gezelfchap , vrolijk zonder luidkeels te lachen, en glimlachte zonder gemaektheit. Allen vertoonden zij blijdfchap zónder mtgelatenheit. Ik had nooit te voren zoo veel ongemaekte vrolijkheit met zoo veel zedigheit vermengd gezien. De vermaeken van den dag werden genoten met de grootfte levendigheit en onfchuldigfte vrijheit; geen walgelijke nagebootfte fchuwheit, geen onbefchaemde toegeefiijkheit benevelde dit verkwikkend gezelfchap; elk gedroeg zich volgens zijn aengeborene geaertheden, die hem de regelen opgaven van het welvoegelijke , waeraen zij kennis hebben. Wat zou een Europeer doen in gogdanig gezelfchap zonder viool, zonder dans, O 3 zon»



414- AGTSTE BRIEF; EENIGE GEWOONTEN,
zonder kaerten? hij zou dit een fmaeklooze partij genoemd, en den dag gerekend hebben onder de vervelendfte dagen van zijn leven. — Dit Landvermaek heeft eene zeer groote gelijkheit aen die, welke in ons Gewest in gebruik zijn, met dit verfchil alleen, dat wij geen zwarigheit maken van eenen vermaeklijken dans, fchoon Hechts geleid door de grove klanken van eenen door zich zeiven onder■wezenen Afrikaenfchen Speelman. - Wij keerden zoo vergenoegd te rugge, als wij waren heen gereden; en de heldere maenefchijn verlengde den dag, die, gelijk andere vermaeklijke dagen, zonderling fhel was weggevlogen.
Om het Eiland, in des zelfs grootfte langte van de Stad af, te bezien, ondernam ik eenrid nae de Oostlijke deelen , alleen aenmerklijk om de Pochick Rip, waer hun beste visch gevangen wordt. Ik toefde bij de Tetoukèmah- lots, die de velden zijn, welke in gemeenfehap bezeten worden; de omheiningen waren gemaekt van ceder - paelen en latten , en zagen 'er zeer recht en zindelijk uit ; de verfchillende g -wasfehen, welke daer binnen waren, ftonden in bloei; —van daer ging ik in Barreij's valei, waer zich het blaeuwe en wilde gras overvloediger vertoonde dan ik ergens op het ejland gezien had ; vervolgens na GiVs Meir gereden zijnde kwam ik eindelijk te Siafconcét. Op dit woefte ftrand zijn verfchéidene woningen opgericht tot een fchuilplaets der visfchers in den vistijd;ikvond die alle ledig, behalven die,werwaert ik gewezen was. Zij was, even als de andere, gebouwd op het hoogst van het ftrand,
in



BIJZONDER EIGEN AEN NANTUCKET. «|
'm 't gezicht van den grooten Oceaen ; de grond icheen uit niets anders dan zand te beftaen , dun gedekt met eenige hier en daer verfpreide kruiden. Het geen dit huis nog opmerkenswaerdiger in mijne oogen maekte, was, dat het gebouwd was op de oude overblijfsels van eene der oude hutten , door de eerfte Volkplanters opgericht, om de aenkomst van walvisfchen optefpeuren Hier woonde een enkel huisgezin zonder gebuuren , nooit hebbe ik een plaets gezien beter gefchikt , om aen befpiegelende overdenkingenbot
te vieren, als zijnde voimaeKtlijK argeicuem,^ van de groote werelt, en verre verwijderd van Ié haere beroeringen. De altijd ruifchende Oceaen was het eenige, dat zich aen het gezicht van dit huisgezin vertoonde; de zelve trok onwederftaenbaer alle mijne aendaciu, mijne oogen werden tegen wil en dank gevestigd op den gezichteinder van dat waterig oppervlak^dat altijd in beweging is, en altijd verwoeftmg dreigt aen deze oevers. Mijne ooTen werden bfdwelmd door het geruisen der over elkander rollende golven die geduurig. lijk fcheenen te naderen, als of ze door een hooeer magt wierden aengedreven, om de nlaetf waer ik ftond, te overftroomen MijSe reuken haelden onvrijwillighjk de zeeImoen in , welke uit de verfpreide deeltjes de?bruifchende baeren en uit de op den oever hie en daer groeiende kruiden ontftaen Duizend o^wervende gedachten deeden zich vVo mijnen geest op, die aengenaem in het uur faeurer als toevallige geboorte, aUe O 4



21(5 AGTSTE BRIEF; EENIGE GEWOONTEN,'
onaeneengefchakeld en nu reeds half vergeten zijn. Welke Landman toch ook zou zonder fchrik een zoo zonderling Element befchouwen, 'twelk door des zelfs onftuimige woede de verwoefterfchijnt te zijn van deze geringe Planeet , en nochtans op zekere tijden de verftrooide brokken verzamelt, eilanden ja vafte Landen voortbrengt, gefchikt ter inwooninge voor de menfchen! Wie kan, zonder verbaesdheit, de geregelde verwisfeling der getijden waernemen, en nu eens de wateren zien zwellen, om zich in elke rivier en opening intedringen, en daer door de zeevaert gemaküjker te maken, dan wederom van de oevers terugwijkende , om den mensch gelegenheit te geven tot het inzamelen dier veelerleiè" fchelpvisfchen welke den armen het onderhoud verfchaffen ? Wie kan de ftormwinden zien opfteeken met eene woede, die fomtijds groot genoeg fchijnt om de aerde te bewegen, zonder, zelfs boven den gewoonen kring der denkbeelden, getroffen te worden? kan die wind, welke, flechts weinige dagen geleden, onze Amerikaenfche velden verkwikte, en ons in de fchaduw verfnschte, uit de zelfde hoofdftof beftaen, die nu en dan de wateren der zee zoo fterk beroert, de fchepen van maften ontbloot, zoo veele wrakken veroirzaekt, en zoo veele verwoeftingen aenricht? Hoe zeer kleen en nietig wordt de mensch in zijn eigen oog, wanneer hij j met deze gedachten vervuld, ftaet gelijk ik toen ftond, aen den kant van den Oceaen! —
Het



BIJZONDER EIGEN AEN NANTUCKET. 217
Het hier wonende huisgezin leefde enkel Van het visfchen, want geen ploeg had als nog de verzengde korst der naest bijliggende vlakte durven omroeren; en waer toe ook zou zulks ondernomen worden?
Waer is de plaets, die den mensch geen veiligheit, vrede, en overvloed zal verfchaffen, wanneer vrijheit en burgerlijk geluk heerfchappij voeren? Daer ontbrak niets aen deze plaets, om de zelve te maken tot een allergefchikst verblijf van afzondering voor den wijsgeer, dan eenige weinige oude boomen, om zijne bespiegelingen te belommeren in de geliefde eenzaemheit. Ik zag hier een talrijk gezin van kinderen van verfchillenden ouderdom, — de zegeningen van een vroeg huwlijk;. zij waren zoo bloozend rood als roozen, zoo frisch als de visfchen, waer van zij leefden, en zoo hardvochtig als de eiken-knotfen ; de oudfte waren reeds in ftaet, om de bulderende golven te ftaen, en vluchtten niet op heure nadering, zich vroeg indringende in de geheimen van den zeebouw, voor welken zij alle beftemd waren; de jongere, als nog vreesachtig, liepenopdea kant van min bruifchende plasfen, ommetnootendoppen en ftukjes hout, in navolging der floepen , de beginfelen der zeevaert te leeren, welke zij eerlang aen boord der grootere vaertuigen van hunnen vader in een woefter en dieper zee zouden moeten oefenen. Ik vertoefde daer twee dagen, om gemeenzaem bekend te worden met de verfchillende takken hunner huishoudinge en levenswijze in dit afgezonderd verblijf. De Clammen en Oefters der ftranO s den,



2l8 AGTSTE BRIEF; EENIGE GEWOONTEN"
den, gepaerd met Indhenfche Dumplixgs (*), maekten hun dagelijkfcheen voornaemfte voedfel uit. De grooter visch, welke dikwijls in de nabuurfchap gevangen wordt, levert voor hun de grootfte lekkernijen; ook hadden zij een ruimen voorraed van gerookt fpek. Het gegons der fpinnewielen deed de vlijt der moeder en dochters hooren; een van deze had het weven geleerd, en, een getouw in huis hebbende , was zij in ftaet, het geheele huisgezin van Ideederen te voorzien; zij waren allen volmaekt in fchik, en fcheenen niets te ontbeeren.
Ik vond op dit eiland zeer weinige boeken, terwijl ze weinig tijds hebben tot lezen; de Bijbel en eenige Schoolboeken, beide in de £hgelfche en Nattick tael, maekten hun talrijkfte boekverzamelingen uit. Ik zag, wel is waer , eenige ftukken van den Hudibras en van Jofefhus, maer niemand wist, wie de zelve eerst had ingevoerd. Het is eenigzins vreemd, dit volk, zoo bij uitftek deftig in 't voorkomen en onbekend met alle takken van geleerdheit, met vermaek te zien lezen in het eerstgemelde fnaekfche. werk,'t welk eenigen fmaekenvoorafgaende gefchiedkundige wetenfchap fchijnt te vorderen. Nochtans zij lezen 'er allen veel in, en kennen veele plaetfen van buiten; zonder dat ik evenwel merken kon , dat zij 'er de fchoonheit van begrepen. Is het niet eenigzins zonderling, deze boeken te zien iri de handen van Visfchers, die bijna vreemdelingen
zijn
(*) Indiaenfche Dumplings zijn een zonderling foort va>: aieelfpijzen, bij groote brokken gekookt.



J1JZ0NDER EIG#N AEN NANTUCKET. 21$
zijn omtrent alle andere? Jofephus is een verftaenbaerder Gefchiedfchrijver, en veel meer gefchikt voor hunnen fmaek en wijze van opvoeding; daer hij de Gefchiedenis opgeeft van het Volk, waer uit wij de Godfpraeken ontvangen hebben, in welke wij gelooven, en de Godsdienst-wetten, welke wij volgen.
Geleerde Reizigers, te rug komende van het gezicht der fchilderijën en oudheden in Romen en Italiè'n, nog vol van de verwonderingen en eerbied, daer door verwekt, zullen bezwaerlijk te overtuigen zijn, dat een zoo verachtlijke plek gronds, welke niets bevat dan de volksgeaertheit en vlijt der Inwoonders, immer een voorwerp zijn kan eenige opmerking waerdig. Maer ik, die nimmer de fchoonheden gezien hebbe, welke Europa in zich bevat, voldoe mij zeiven blijmoedigüjk met een oplettend onderzoek van 't geen mijn Geboorteland oplevert. Hebben wij hier geen oude Amphitheaters, fchitterende Paleizen , of verhevene Grafnael-
(jenj wij genieten in onze bosfchén een
wezenlijke gelukzaligheit, hoedanig de wonderen der kunst niet konnen verfchaffen. Niemand onder ons lijdt onderdrukking 't zij van de Regeering of van den Godsdienst; daer zijn hier zeer weinige armen, behalven de luiaerts, en deze worden gelukkiglijkdoor de kracht van het voorbeeld en de runnite aenmoediging.ras herfchapen tot een nieuw beginfelvan werkzaemheit , dat misfehien in hun Geboorteland was uitgedoofd, bij gebrek dier gelegenheden, welke de eerlijke Europeërs zoo dikwijls aendrijven, om bij ons een fchuilplaets te zoeken.
E)e
•



*20 AGTSTE BRIEF; GEWOONTEN OP NANTlTcKBT,
De middelen tot beftaen zijn in Europa zeer bepaeld; de legers zijn misfehien voltallig, de zeemagt is ruim voorzien van Varensgezellen; het land heeft geene arbeiders meer nodig, en de Werkbaezen zijn verlegen met overtollig werkvolk; wat moet dan van hun worden, die
nog geen werk hebben? hierin tegendeel
heeft de menschlijke vlijt een onbepaclde ruimte, om zich te oefenen in een vak , — dat in nog veele eeuwen niet geheel bebouwd zal zijn.



kegïnbi brief; beschrijving eaz, 2*1
NEGENDE BRIEF.
Beschrijving van charles - town;
gedachten over de slavernij ; en
over 't natuurlijk kwaed ; -. een
treurig tooneel.
(^!harles-town is in het Noorden, 't geen Lima in het Zuiden is; beide zij'n ze de hoofdlieden in de rijkfte Gewesten der twee verfchillende Luchtftreeken; hier uit moogt gij derhalven gisfen , dat beide lieden die vertuoningen opleveren, welke uit de rijkdommen noodzaeklijk voortvloeien. Daer Peru ruim voorzien is van goud , is Lima opgevuld met Inwoonders, welke alle die trappen van vermaek, kü-schheit, en weelde bezitten, die de overvloed doet beklimmen. Carolina brengt vruchten voort, meer waerdig misfehien dan goud, om dat ze met grooter vlijt verkregen worden; dit levert, ook in ons Noorder deel, een vertooning van rijkdom en weelde, welke wel minder zijn dan de evengemelde, maer verre verheven boven alles, wat in onze Noordlijke lieden te zien is. De ligging der Had is bewonderenswaerdig fchoon , daer zij gebouwd is aen de vereeniging van twee groote rivieren, welke inheuren loop een groot aental kleenere riviertjes ontvangen; alle, in de lente, bevaerbaer met p^atbodemde fchuiten. Dus is zij het aentrekkend middelpunt van die uitgebreide Landltreek en van daer de zetel van den
over-



negende brief; beschrijving
overvloedigfteu uitvoer ; haer werven, dokken en magazijnen zijn gefchikt, om den grooten Koophandel gemaklijk te maken. De Inwoonders zijn de vrolijkfte in Amerika; zij is het middelpunt onzer Beau Monde, en altijd vol van de rijkfte Landeigenaers in het Gewest, welke zich her waer t begeven, om gezondheit en vermaek te zoeken. Ook is hier altijd een groot aental zieklijke menfchen uit de Westindiën , om herftel hunner krachten te vinden, die döor den verzwakkenden aert hunner Zonne luchtgefteldheit, en levenswijze zijn uitgeput. Ik hebbe veele dezer Westindiërs gezien, die inden ouderdom van dertig jaeren zuchtten onder de zwakheden van eene hooge grijsheit; want niets is gemeener in die Landen van overvloed, dan dat de menfchen de vermogens tot het genot van de vermaeken des levens verliezen op dien tijd, wanneer wij , bewoonders van het Noorden, pas de vruchten beginnen te fmaken van onzen arbeid en voorzichtigheit. De kring van vermaeken en de kostbaerheit der burger tafelen in Charles Town gaen alles te boven, wat gij u zoud konnen verbeelden , en de aenwasch dezer ftad en van dit Gewest is verbazend fnel voortgegaen. Jammer is het, dat de engheit van den uithoek, op welken de ftad gebouwd is , verhindert, dat zij in grootte toeneme ; en deze is de reden, waerom de huizen zoo duur zijn. De hette der luchtftreek, welke fomtijds zeer groot is in de binnenfte deelen van het Gewest, is in Charles town altijd gematigd, fchoon 'er de zon ook veel kracht heeft, wanneer de zeekoeltjes niet opwakkeren. De luchtgefteldheit



IVA N CHARLES ■* TOWN. SzJ heit maekt allerleiè' foorten van buitenfpoorigheden zeer gevaerlijk, en vooral die der maeltijden; en nochtans > ongevoelig of onbezorgd ,voor dit gevaer, leeft men voort, en geniet een vrolijk maer kort duurend leven ; de ftraelen der zonne fchijnen hen onwederftaenbaer te drijven tot uitfpanning en vermaek. _ De i vrouwen in tegendeel, matig zijnde, bereiken een hooger leefperk, en fterven zelden, zonder verfchéidene mannen gehad te hebben. Een Europeer moet bij zijn eerfte aenkomst zeer verbaesd ftaen, wanneer hij defraeiheit hunner huizen, het kostbaere huisraed, zoo wel als de pracht hunner tafelen ziet; ja kan hij zich i wel verbeelden, dat hij zich in een Gewest bevindt , 't welk fins zoo weinig tijds eerst bevolkt is geworden?
De drie voornaeme rangen van Inwoonders zijn Rechtsgeleerden, Planters, en Koopluiden ; en het is dit Gewest, 't welk aen den eerften den rijkften buit heeft opgeleverd; want hun i welvaert, magt, en invloed gaen alles te boi ven. Zij hebben het uiterst perk van wereltsch ; geluk bereikt ; geen landhoeve is wel verzekerd, geen koopbrief goed, geen uiterfte wil van kracht, ten zij deze alles opgegeven, geregeld, en goedgekeurd hebben. De geheelè : omtrek aller eigendommen in het gewest is fijnsbaer geworden aen dezen troep menfchen, ; die , den Priefteren en Bisfchoppen verre te 1 boven, geheel niet te vrede zouden zijn met het geringe Mofaifche aendeel der tienden. , Ik beroepe mij op zoo veele der Inwoonders, i als , onder het twisten om hun recht, misfehien, op eenige weinige honderd gemeten
lands j



l»4 NEGENDE BRIEF; BEDENKINGEN
lands, in het doolhof der rechten hun geheele erflijke bezitting verloren hebben. Deze menfchen zijn met meer recht wetgevers dan uitleggers der wettenoemen, en hebben hier, zoowel als in de meefte andere Gewesten, de listen en de fchranderheit der Schriftgeleerden vereenigd met de magt en heeschzncht van den Vorst; wie weet, waer dit nog ten eenigen dage op zal uitloopen? De natuur onzer wetten, en de geest van vrijheit , welke dikwijls dient, om ons twistziek te maken, moet noodzaeklijk het grooter deel der eigendommen van de Volkplantingen brengen in de handen van deze Heeren. In een volgende eeuw zullen de Rechtsgeleerden in het Noorden bezitten , 't geen nu de Geestlijken bezitten in Feru en Mexico.
Zoud gij wel denken, dat, terwijl alles blijdfchap , vrolijke pracht, en genoegen is in Charles-town, tooneeien van elenden verfpreid zijn over het Gewest van rondsomme! de ooren zijn hier door gewoonte doof, de harten verhard geworden ; zij zien , noch hooren, noch gevoelen de elenden hunner arme flaeven, van wier harden arbeid al hun welvaert voortvloeit. De ijslijkheden der flavernij en het harde'van een onophoudlijk flaven worden niet opgemerkt; niemand denkt met medelijden aen die regenvlaegen van zweet en traenen, welke dagelijks uit de oogen en van de lichaemen der Afrikaenennederdruipen, en den grond bevochtigen , welken zij bearbeiden. Het geklap derzweepen, waer meê men deze elendige wezens tot eenen buitenfpoorig zwae-
ren



OVER DE SLAVERNIJ DER NEGERS- 225
Ui arbeid drijft, zijn te verre van de alzins vrolijke Hoofdftad verwijderd , om gehoord te ■Worden. Dit uitverkoren geflacht eet, en drinkt, en leeft gelukkig, terwijl die rampzaligen op den grond omkruipen, indigo teelen £f rijs dorfchen, in de hitte eenerzonne, zoo verfchroeiëndeals die in hun Vaderland, zonder de hulp van goed voedfel, zonder de hartiftefkingen van eenig aengenaem vocht Uit. < .verbazend groot verfchil heeft mij dikwijls ftot i verfchaft tot de treurigfte bedenkingen.
Ik zie,- aen den eenen kant, een voU, gei nietende alles, wat dit leven bekoorlijkst en j vermaeklijkst oplevert, zonder arbeid, zonder vermoeiing;, naéuwlijks onderworpen aen eenigen ontruftenden wensch. Men zendt vaertuigen met goud , uit de bergen van Peru gegraven; nae de kuftert van Gaine; uit kracht van dat goud worden 'er oorlogen gevoerd, idoodflag en verwoefting aengerichtin deze en geene onfchuldige, vreedzaeme, Afrikaenfche ] gehuchten, waer een onnozel volk woont, die i zelfs niet anders weten, dan dat alle: menicn.cn i zwart zijn. De dochter wordt afgefcheurd Ivan haere fchrijënde moeder, het kind van de elendige ouders, de vrouw van haeren geliefden echtgenoot! Geheele huisgezinnen worden weggeüeept, en in 't midden van ftorfnen en onweders overgevoerd nae deze rijke hoofdftad'. Daer worden ze op een rij geplaetSt gelijk de paerden oo een jaermarkt, worden ze gebrandmerkt als het vee, en dan voortgedreven, om zich afteflooven, honger te hj| den, en binnen weinige jaefen u-tteteeren op de verfchéidene Landhoeven dezer burgers, p JSw-



£26" NEGENDE BRIEF; BEDENKINGEN
En voor wien moeten zij werken ? — voor menfchen, die zij niet kennen, en die geene andere magt over hun hebben dan die van geweld, geen ander recht, dan 'tgeen dat vervloekte metael hun gegeven heeft! Vreemde orde der dingen! oNatuur! waer zijt gij? — Zijn niet deze Zwarten zoo wel uwe kinderen als wij ? Kinderen van den zelfden Hemelvader!
Aen de andere zijde is 'er niets te zien dan wijduitgeftrekte elende en rampzaligheit, zonder eenige gedachten op, of wensch nae, redding! — dag aen dag wroeten enflavenzij voort, zonder eenig uitzicht, om ooit voor zig zeiven te maeiën; zij zijn genoodzaekt, hun leven hunne leden, hunnen wil, en alle krachten te bezigen, om den rijkdom te doen zwellen van meefters, welke hen niet met de helft der vriendhjkheit engenegenheit aenzien, als wa^r meê zij hunne honden en paerden behandelen Geen vriendhjkheit geen genegenheit valt hun ten deele, die de aerde bebouwen, groote laften dragen , en dezwaere ftammen in gefchikte planken veranderen. Deze vergelding hoe eenvouwig en natuurlijk zij voorkome , zou op de grenzen komen van menschlievend'heit en daer van moet een planter niets bezitten' *
Wordt het den Negers vergund , vaders 'te worden, zoo dient deze noodlottige toegevendheit Hechts, om hunne elenden te dóen toenemen; de arme gezellinnen van hunne fobere vermaeken deelen insgelijks in hunnen zwaeren arbeid; en wanneer zij de zelve op zekere akelige tijdftippen zouden wenfchen ▼erfchooad te zien, zien zij met betraende
oo-



OVER DE SLAVERNIJ DER NEGERS. 227
|l öogen haer dikwijls dubbel onderdrukt en verpligc, om den last der natuure - de reeds beklagensvvaerdige ontvangen vrucht, - te gelijk met dien van heure niets verminderde take te torfchen. Hoe veele hebbe ik de onwederftaenbacre neiging der natuur hooren vervloeken, en jammeren, dat zij, door die onfchuldige vreugde gefmaekt te hebben, de oirzaken waren geworden van dubbele elenden voor hunne vrouwen. Even als hunne meefters is het hun niet vergund te deelen in die zachte gevoelens , welke de natuur in de harten der vaders en moeders fehept; zij moeten die verdrijven, en vereè'ld en ongevoelig zijn, Deze onnatuurlijke ftaet veroirzaekt fomtijds de fcherpfte en bitterfte hunner kwellingen! Zij hebben geen tijd, gelijk wij, omdehulplooze wigten teder te omhelzen , op hunne knieën te zoogen, en het vermaek te genieten, van ouders te zijn. Hun ouderlijke genegenheit wordt bitter -gemaekt door de bedenking, dat hunne kinderen, indien ze in leven blijven , moeten leven, om flaeven te worden even als zij zijn ; daer wordt geen tijd vergund , om den tederften aller pligten te oefenen ; de moeders moeten de zuigelingen op heure ruggen binden , en , met dien dubbelen last, heure mannen op de velden volgen; waer zij dikwijls geen ander geluid hooren, dan de ftem of de zweep van den flae vendrijver en het gefchrei der in de zonne verfmachtende [kinderen. Deze ongelukkige fchepfeltjes fchrijên en weenen,- gelijk de ouders, zonder kans om gered te worden; de natuurdrift dezer nogredenlooze fchaepen, zoo beminlijk zoo -onwederftaenbaer , loopt hier P 2 *2Hi



228 NEGENDE BRIEF; BEDENKINGEN
aen tegen het belang der meefters, en voor die Godheit moeten alle de wetten der natuur zelfs zwijgen. Dus worden de planters rijk; maer ik ben zoo ruuw en onbedreven in deze handelwijze, dat ik, indien ik het bezit had van zoodanige plantagie, en mijne flaven behandeld wierden, zoo als hier met hun in't algemeen gehandeld wordt , niet in vrede zou konnen rusten ; mijn flaep zou geduurig geftoord worden door te rug te zien nae de bedriegerijen, die in Afrika gepleegd worden , om hen te vertfrikken ; bedriegerijen, die in fchandlijkefnoodheit alles te boven gaen, wat een gemeen verftand bij mooglijkheit kan uitdenken. Ik zou denken aen de wreede behandeling, welke zij aen boord der fchepen ondergaen hebben; aen den fpijt en wanhoop , welke hun toeftand noodzaeklijk verwekte , toen zij van hunne vrienden en bloedverwanten werden afgefcheurd; toen ze werden -overgeleverd aen een volk van verfchillende koleur, 't welk ze niet konden verItaen; toen ze werden weggevoerd in een gebouw van een voor hun vreemd maekfel over een altoos onftuimig element, dat ze nooit te voren zagen; en eindelijk overgelaten aen de flrengheden der flaven drijvers en den buitenfpoorigen arbeid der velden. Kan het zijn , dat de kracht der gewoonte mij ooit doof zou maken voor alle deze bedenkingen, en even zoo ongevoelig voor de onrechtvaerdigheit van dien handel en voor hunne elenden, als de rijke inwoonders dezer ftad fchijnen te zijn ? Wat dan is de mensch ; dat wezen , 't welk zoo veel roem draegt op de uitmuntendheit zijner natuure, onder die verfcheidenheit van
on-



OVER ÖE SLAVERNIJ DER NECERS. 229
ondoordringbaere verborgenheden , en onoolosbaereraedfels, welke hem omringen? De reden, waerom de mensch dus geichapen weiü, is geenzins de minst verbazende 1 ' ,
Men zegt, dit wete ik, dat ze hier veel gelukkiger zijn dan in de Weftindiën ; om dat, het land op dit vafte Land goedkooper zijnde dan op die eilanden, de velden, hun toegewezen om hun onderhoud van te winnen , ook dooigaens veel grooter zijn. De eenige *°&WJ> kans tut eenige verhgting van hun lot hangt af van den aert der planters, die, in c. midden der fiaeven opgevoed, uit het voorbeeld hunner ouders leeren, hen te verachten, en zelden, uit Godsdienftige of wijsgeerige gronden eenig denkbeeld vormen, dat dienen zou, om het lot dier elendigen min rampzalig te maken, ten zij eenige fterke aengeborene tederheit van hart, of eenige ftraelen van mensenliefde , de verharding overwinnen, die door heb • liikheit veroirzaekt is.
Ik hebbe hier niet lang genoeg geweest, om ongevoelig te worden voor de fmart der voorwerpen, welke ik dagelijks aenfehouwde In de keuze mijner vrienden en bekenden trachtte ik altoos zoodanigen te vinden, wier geaertheden eenigzins met de. mijne overeenilemden Wij hebben ook flaeven in^onze Noordlijke Geweften; ik hope, dat de'tijd.nadert, wanneer zij alle vrij gemaekt zullen zijri; maer hoe verfchillend is hun lot, hoe verichillende zijn hunne omftandigheden, in allerleié opzichten ! zij genieten zoo veel vrijheit als hunne meesters ; zij worden wel gekleed en even goed gevoed,; in gezondheit en in ziekte worden zij ï* 3



2,30 negende BRIef; bedenkingen
tederhartiglijk bezorgd; zij wonen onder het zelfde dak, en zijn, in waerheit gezegd een deel onzer huisgezinnen. Veele hunner leeren lezen en fchrijven, en worden wel onderwezen in de gronden van den Godsdienst; zij zijn onze medegezellen in den arbeid, en worden als zoodanige behandeld; zij krijgen door aenwinst veele eigen landen; hebben veele vast gefielde rust-of heilige dagen, en worden niet verpikt meer te werken dan het blanke volk. Zij trouwen wanneer hunne neiging hen aendrij'ft; bezoeken alle weeken hunne vrouwen, zijn zoo gefchikt m de kleederen als het gemeene volk hun wordt toegelaten, hunne kinderen optevoeden, te koefteren, en te kaltijden , terwijl men dezelve onderdanigheit inboezemt jegens hun, als hunne wettige Ouders!; in 't kort zij deelen in veele der voordeden onzer Maetfchapije, zonder verpligt te zijn tot het dragen van eenige laften. Zij zijn gezond , en vet, en bujmoedig, en wel verre van hun lot te betreuren; zij achten zich gelukkiger dan veelen in de laegere rangen der blanken; zij deelen met hunne Meefters in den vooraed van tarwe en toorn dien zij helpen teelen; veelen der zulten, die door de goede Kwaekers vrij gemaekt zijn, hebben dit groote voorrecht aengenomen met traenen van droefheit, en verlaten fchoon nu vrij, hunne voorige meefters en wel* doenders nimmer.
Maer is het inderdaed waer, gelijk ik gegehoord hebbe, dat men hier ftaende houdt, dat deze zwarten ongevoelig zijn voor de prikkels van naenjver, en onvatbaer voor het aerigenaem geluid van aenmoedigende beloften? -
Geen-



OVER DE SLAVERNIJ DER NEGERS 23!
Geenzins; daer zijn duizende bewijzen voor handen van hunne dankbaerheit en trouw ; de harten, waerin zoo edele neigingen konnen plaets grijpen, zijn dan ook gelijk aen de onze; zij zijn vatbaer voor alle gevoelens van edelmoedigheit, voor alle heilzaeme drijfveeren tot werkzaemheit ; zij konnen het licht ontvangen, en de denkbeelden inzuigen, welke het°gewigt hunner elenden grootlijks zouden verminderen. - Maer welke zijn de middelen, die men over 't geheel gebruikt tot een zoo begeerenswaerdig einde? Geene ïriderdaed ; — de dag , op welken zij aenkomen en verkocht worden, is de eerfte van hunnen arbeid ; die arbeid laet van dat uur of aen geen verpoozing toe; want, fchoon te gemoete gekomen door de wet ter rufte op de zondagen, zij zijn verpligt, dien tijd, welke voor alle anderen een rustdag is , te belleden tot het bearbeiden van den weinigen grond, dien men hun heeft toegeftaen. Wat kan men van elendigen in zulke omftandigheden verwachten? Met geweld uit hun Vaderland weg-
gehaeld, aen boord wreed behandeld, en niet minder wreed op de plantagiè'n, werwaert zij worden heengedreven! — is'er dan iets in deze behandeling, dat niet gefchikt is, om de oproerige driften te ontfteeken, de zaeden te ftrooië'n tot een verouderenden haet, en een geduurigen wensch te voeden , om zich te wreeken? Zij worden overgelaten aen de onwederftaenbaere gevolgen dezer ffcerke en m dit geval natuurlijke neigingen; of zullen de flagen, welke men hun toedeelt, dienen, om de zelve uittedoven , om hunne genegenheit P 4 te



£32 NEGENDE BRIEF; BEDENKINGEN
te winnen ? Zij worden nooit getroeteld met de nop e dat hun flavermj ooit een einde zal kri jgen dan met hun leven ; noch zelfs immer aengemoedigd door goed voedfel, of door eene zachte behandeling. Nooit zelfs 'worden hun die verwachtingen ingeboezemd , welke het rnenschdorn ontvangt door den Godsdienst, die trooftlijke Jeeringen, zoo zeer nuttig voor elendigen; men ftelt noch zedeliike noch natuumjke middelen in 't werk, om-hunne h tènen te verzachten; men laet hen in dien onbefchaefden ftaer, in welken men hen ^vonden heeft; dien ftaet, in welken de natuurlijke neigingen tot wraek en hevige drift zoo fchiehjk gaende worden. Niét' gekoefterd door eene enkele drijfveer, welke ótn wil kan aendoen, of hunne werkzaemheit opw kken' vertoont zich voor hun niets dan verfcnrik' kende bedreigingen en ftraffen; ium wordt de dood aengekundigd, indien zij wégloöpen'? men dreigt hen te verfcheuren', wahrieer ze ipreken volgens hun aengëborehé ' vrijheit"* en ze worden geduuriglijk in ontzach genou' den door het verfciiriKhjk geklap der zwec& pen , of door de vreze voor hoofdflraffim , fchoon ook deze flraffen aen het oogmerk dik-' Wrjls niet b --antwoorden.
Een Kerkhjke , weinige jaeren geléden in George-Unr, ier woon gekomen, en van de zehde gevoelens als die 'ik nu voede , drong van den predikftoel erhftiglijk aen bij de plan? ters op een vermindering der ftrengheitf hij bragtden goeder tierenenjaert van den Christehjken Godsdienst te berde , en maekte een hartroerend gebruik van de bewonderenswaer-



pVER DE SLAVFRNIJ DER NEGERS. 233
rfige geboden van die Leere, om de gemoederen zijner toehoorders tot een grooter medelijden te bewegen jegens hunne flaeven, dan tot hier toe in gewoonte was. „ Mijn Heer? „ (zei een zijner toehoorders) wij betalen u
een goed jaergeld , om voor ons de gebeden % van den Kerkdienst te lezen j en zoodanige ), gedeelten van het Euangelie te verklaren, " welke de regelen der Kerke daer toe oplel, veren; maer wij hebben u niet van noden,
om ons te leeren, wat wij doen moeten met 11 onze zwarten." De Kerklijke vond het voorzichtigst, zijne vermaningen verder te rug 1 te houden.
Van waer toch dat verbazend recht, of liever die barbaerfche gewoonte, want wij hebben zeer zeker geenerlei recht dan dat van geWeid? '-• men vertelt ons, 't is waer, datdellavernij niet zoo ftrijdig kan zijn met de menschlijke natuur , als wij ons wel inden eerften opdag verbeelden,'om dat die in zwang geweest is in alle eeuwen en bij alle volken. De Lacedemoniërs zelve, die groote voorftanders van vrijheit, veroverden de Heloten met een oogmerk, om hen tot {keven te maken. De Romeinen, welke wij voor onze Leermeefters houden in burgelijkeen krijgs-ftaetkunde, leefden in het pleegen der fchriklijkfte onderdrukkingen; zij maekten veroveringen, om te plunderen en flaven te maken. Welk een affchuuwlijke vertooning móet het gelaet der aerde toen hebben opgeleverd! Steden, Landftreeken, geheele Geweften dikwijls ontvolkt-, de inwoonders nae Romen gedreven, als de grootfte markt der werelt, en daer bij duizenden verkocht! • V 5 De



£34 NEGENDE BRIEF; BEDENKINGEN
De Romeinfche bezittingen werden bearbeid door de handen der ongelukkigen, die wel eer zoo vrij, zoo rijk, en even goed voorzien geweest waren vanal het gerijfiijke des levens en de voordeden der maetfchappij, als nu hunne overwinnaars waren, tot dat zij onderworpen werden aen het wreede recht des oorlogs, en moeiten bukken voor wetloos geweld. Is 'er dan geene alles overheerfchende Magt, die zoo wel de zedelijke werkingen der werelt beftuurt als de natuurlijke? Geeft die zelfde hooger Hand, die de Planeeten met zoo veel geregelde orde rondsom de Zonne doet wentelen, die de gefteldheit van 't Heelal zoo naeuwkeurig bewaertmet zoo verheven wijsheit en vaderlijke zorg, en verhoedt, dat 'er in dit vafte ftelfel nooit verwarring kome, — geeft die zelfde hooge Hand het menschdom over aen alle de dwalingen, dwaesheden, en elenden, welke de meest zinnelooze woede en gevaerlijkfte ondeugden en driften der menfchen konnen veroirzaken ?
Gefchiedenis der werelt! vertoont gij wel iets dan misdaden van den gruwïijkften aert, begaen van het eene tot het andere deel der aerde? In alle Geweften zien wij gierigheit, roofzucht , en moord eenparig zegenpralen! De gefchiedenis bericht ons, hoe veele milhoenen menfchen werden opgeofferd aen de grillige verkiezingen der uitzinnigfte vorften , en geheele Natiën overgegeven aen de blinde woede der tirannen. Wij zien geheele Landen verwoest; de volken beurtlings begraven onder de puinhoopen van andere Natiën; fommige deelen der werelt op hetfchoonst bebouwd, doch weldra tot derzelver eerfte woestheit wedergekeerd ;



OVER DE SLAVERNIJ DER NEGERS, 235
keerd; de vruchten der vlijt van geheele eeuwen, de arbeid van duizenden, in korten tijd door weinigen vernield! Indien de eene of andere hoek voor weinige jaeren vrede ademt, deze wordt op zijn beurt overweldigd , verwoest, en omgekeerd; men zou bijna denken, dat de beginfelen van werkzaemheit in den mensch, aengemerkt als de perfoon, die den hoofdrol fpeelt op deze planeet, in der zeiver wezenlijkfte deelen vergiftigd zijn. Wij zijn zekerlijk die foort van wezens niet, welke wij verwaendlijk mecnen te wezen; den mensch, dat roofdier, fchijnt de roofzucht en bloeddorst in het hart geplant , ja aengedreven, om de opvolging dezer wreede neigingen voor de eerwaerdigfte bezigheit der Maetfchappij te houden." Men fpreekt nooit van een een Held in de wiskunde, een Held in wetenfehappen, of een Held in menschliefde; neen, deze luifterrijke eernaem wordt alleen befpaerd voor de gelukkigfte menfchen -llagters op den aerdbodem. Heeft de natuur ons een vruchtbaeren grond gegeven om te bewonen , zij fchijnt ons wel zoodanige neigingen en begeerten geweigerd te hebben, waer door we het vol genot daer van konnen genieten. Hoe uitgeftrekt Ook de oppervlakte is van deze Planeet, niet de helft is nog bebouwd, niet de helft bevolkt; De mensch, gefchapen zijnde, wordt geplaetst 't zij in de bosfchén of op de vlakten, maer fchijnt teffens bezield met driften, die zijn geluk altoos te keer gaen; alles is onderworpen aen de magt van den fterkften; de menfchen zijn, even als de hoofdftoffen, altijd met elkander in oorleg ; de zwakfte moet voor den magtigflen
buk-



NEGENDE BRIEF; BEDENKINGEN
bukken ; geweld , list, kwaedaertigheit zegepralen over de weerlooze eerlijkhek en eenvouwigheit. Weldadigheit, verdraegzaemheit, en rechtvaerdigheit zijn alleen deugden voor hun, die op de nedrigfte levenspaden wandelen. Wij fpreken gaerq van de deugd en bewonderen haere fchoonheit, wanneer we in éenzaemheit en onder het ïtille lommer der afzonderinge wandelen; maer wanneer we in 't werkzaeme leven treden, laten wij Can wel heure wetten zegepralen, vooral wanneer die in tweeftrijd zijn met eenige drift of neiging?
Van daer dat zoo veele bedriegers en verleiders hebben gezegepraeld over het ligtgeloovigemenschdum, en hunne bedriegerijen tot de Geloofswaerheden gemaekt hebben voor veele gedachten in den loop veeier eeuwen, totdat ze, met den tijd verlieten, plaets gemaekt hebben voor die van nieuwer uitvinding. Van daer dat de onrechtvaerdigfte oorlog, zoo die maer wordt doorgezet met de grootfte heirmagt, altijd gelukt, en dat de rechtvaerdigfte zaek, alleen gefterkt door haere rechtvaerdigheit mislukken zal. Zoodanig is de meerderheit der Magt, debeliisfchende rechter aller omwentelingen, welke wij op deze planeet ontdekken; Deze is zoo onwederftaenbaer, dat de kracht der fterkst dringende oirzaken daer door dikwijls gedwarsboomd, en de heilzaeme gevolgen dier oirzaken verhinderd worden, fchoon de Beftuurder van 't Heelal de zelve heeft ingericht tot geluk van het menschdom. Zpodanig is de verkeerdheit der menfchen; wie kan dezelve in alle haere uitgebreidheit befchrijven ?
In de oogenblikken onzer menschlievende
be-



OVER BE SLAVERNIJ DER NEGERS. S37
befpiegelingen fpreken wij dikwijls van de weldoende natuur, als van eene vriendlijke moeder , die zonderlinge moeite neemt om eene verfcheidenheit van gewasfchen , vruchten, graenen, en allerleië voortbrengfels der aerde ten nutte van het menschdom medetedeelen, en in elke luchtftreek bijzondere zegeningen heeft verfpreid. Dit is ongetwijfeld een voorwerp van befpiegeling, 't welk de vuurigfte daftkbaerheit vordert ; want de hierin doorftraelende oogmerken van onzen Hemelvader zijn zoo bij uitftek goedertieren, dat Hij, zelfs daer, waer een onvruchtbaerheit van grond en flrenge luchtgefteldheit de overhand hebben , zoodanige neigingen in der menfchen harten geplant heeft, welke tegen alle elende beftand zijn, en alle behoeften vervullen.
De inwoonders van zulke Gewesten bezitten een fterke gehechtheit aen de barre rotfen en dorre ftranden , onbekend bij de zulken, die de vruchtbaere velden, eener gematigde luchtgefteldheit bewonen.
Nochtans, indien we dezen aerdbol oplettende befchouwen, fchijnt de zelve dan niet veel eer een ftrafplaets dan een genoeglijk verblijf, — een Hel dan een Paradijs? — en, hoe jammerlijk is het, dat deze ftraffen juist de onfchuldigften treffen , en dat de weinige geneugten gefmaekt worden door de onwaerdigften! Hongersnood, ziekten, ftormen en onweders, vijandfchappen en oneenigheden onder de menfchen, en wat al meer, worden in elke luchtftreek gevonden, en ook iedere luchtftreek brengt ondeugden en elenden voort, haer bijzonder eigen. SUie het oog op den verkleumden



438. NEGENDE BRIEF; BEDENKINGEN
den grond en koude lucht van het noordenjj daer de hongerige Inwoonders naéuwlijks kennis hebben aen de zon, en bijna erger leven leiden dan de beeren , op welke zij ter jagt gaen, en waer boven zij enkel uitmunten door hetfpraekvermogen: - wend uw gezicht nae de noorder en zuider poolen, nae die verbazend groote ruimten, daer niets kan leven; de Gewesten van eeuwigduurenden fneeuw, waerin de winter in alle zijne verfchriklijkheit zijnen troon gevestigd en alle de fcheppende vermogens der natuur in banden gekluifterd heeft. Kan men de elendige fukkelaers dier Landen niet bezwaerlijk menfchen noemen? Stel nu tegen over het ftrenge der noorder en zuider poolkringen de Landen der zonne; onderzoek de verfchroeide gronden der verzengde luchtftreeken, vol van zwavelachtige uitwaesfemingen; zie nae de Landen van Afia, daer pest en allerlei befmetting de natuur verwoesten ; — zieden aerdbol zoo in als uitwendig geweldig beroerd engefchokt, ftortende uit verfchéidene monden rivieren van ziedende ftoffen, die onbegrijplijk diepe onderaerdfche graven ledig laten, waer in ten eenigen dage millioenen zullen vergaen! — Keer uw oog nae den vergiftigen grond van den Evenaer , nae die bedorven flijmerige ftreeken, vruchtbaer in verfchriklijke monfters, de vijanden van het menschlijk geflacht ; of wend u van daer nae dat zandig Land , misfehien verfchroeid door de noodlottige aennadering vaneenen ouden Comeet, en nu het verblijf der verwoeftinge. — Let op de regenbuien, de hevige ftormen dier luchtftreeken, daer geheele meenigten van zwavel, falpeter
en



OVER DE SLAVERNIJ DER NEGERS
en eleótrike ftoffen, derzelver vreeslijke krachten vereenigende , zonder ophouden dreigen uittebarften op eenen Bol, die ten vuure gedoemd is. Hoe zeer weinige zijn op dezen kleenen Bol de plaetfen, waer de mensch kan leven en welvaren? Zelfs in die zagter luchtftreeken, welke vrede en geluk fchijnen te ademen, zijn het vergif der fiavernij, de woede der dwinglandij, en de dolheit des bijgeloofs te faemengefpannen tegen het menschdom! - daer leven en heerfchen flechts weinigen , terwijl veelen van honger vergaen, en vruchtlooze klagten uitboezemen; — daer fchijnt zelfs de menschlijke natuur meer bedorven dan in de minder begunftigde ftreeken. De vruchtbaere vlakten van Afiè'n, de rijke valeiën van Egijpten en Mefopotamiën fnu Diarbeck,] de vruchtvolle velden langs de boorden van den Tigris en Eufraet, het uitgeflrekte Land def Oostindiè'n in al deszelfs bijzondere Heerfchappijën,— alle deze moeten voor het oog van eenen aerdrijkskundigen gefchikt fchijnen tot zoo veele Paradijzen op aerde; maer, hoe omringd van de zich gereed opdoende rijkdommen der natuure, en hoe zeer haere dierbaerfte gunften aen deze fchoone Gewesten met de ruimfte hand fchijnen uitgedeeld, daer nochtans vindt men over 't geheel het ongelukkigst volk der werelt. Bijna overal wordt de vrijheit, den mensch zoo natuurlijk eigen, geweigerd, of flechts genoten door Dwingelanden; het woord flaef is de eigen naem van alle rangen der menfchen, die een Hechter wezen, dan zij zelve zijn, als eene Godheit eerbiedigen, en onderworpen zijn aen elke grilligheit en onbehoor-



2*\0 NEGENDE BRIEF; BEDENKINGEN
lijke woede, die in eene onbeteugelde magt kan opkomen. Men ziet traenen Horten, en hoort een geduurigzuchten, waer niet dan de klanken van vrede, vrolijkheit, en dankbaerheit behoorden te weergalmen ; daer treedt de uitzinnigheit der dwinglandij de beste gaven der natuure met voeten, en fpot met het lot, het geluk, en het leven van millioenen menfchen; daer fchijnt de grootfte vruchtbaerheit van grond altoos.de uiterile elende der Inwoonders aentekondigen!
Overal, - waer het eene gedeelte des menschdoms de kunst geleerd heeft, om het bloed te ftorten van het andere, om hunne woningen in vlam te zetten, en het werk hunner handen te vernielen, — daer is de helft der Natiën beftendig in 't werk, om andere Natiën te verdelgen. Het weinige ftaetkundige geluk, dat nog hier en daer te vinden is, heeft oeeaenen van bloed gekost, om dit te verkrijgen * evenals of het goede nimmer het deel mogt zijn van den ongelukkigen. Gemeenebesten , Koningrijken , Alleenheerfchappijën , gegrond, of op bedrog, of op weJgeflaegd geweld, nemen toe', door de voetftappen der zelfde fiaetkunde te volgen, tot dat zij op hun beurt verwoest worden , 't zij door den invloed hunner eigene misdaden, of door hunne evenmisdadige doch gelukkiger vijanden.
Indien wij van deze algemeene befchouwing der menschlijke natuure nader komen tot een onderzoek van 't geen genoemd wordt: „be„ fchaefde Maetfchappij", daer doet devereeniging van allerleië natuurlijke en kunst - behoeften ons zeer duur betalen door het geringe
deel



OVER DE SLAVERNIJ DER NEGERS. 24I
deel van ftaetkundig geluk, 't welk wij bezitten. Men ziet een vreemd en wanfehapen mengfel van deugden en ondeugden , en een verfcheidenheit van andere beginfelen , die altoos oorlog , altoos twist , altoos ten deele gevaerlijke ten deele treurige uiterften verwekken. Waer toch kan men het oogmerk in de natuur bemerken , om ons hier gelukkig te doen zijn ? wil men de voorkeur geven aen den ftaet der menfchen in de wouden, boven dien van hun , welke in meer befchaefde
omftandigheden leven? in beide heeft het
kwaed de overhand; in den eerften eet men malkander op, uit gebrek aen voedfel, en in den anderen hongert men elkander uit bij gebrek van plaets. Wat mij aengaet, ik denke , 1 at de ondeugden en elenden, in den laetften ftaet te vinden, die van den eerften te boven gaen, daer bij dezen het wezenlijk kwaed fchaerfcher, draeglijketj en min affchuwlijk is. Wij wenfchen nochtans de aerde bevolkt te zien, om het geluk der Koningrijken te volmaken ,'t welk gezegd wordt te beftaen in de talrijkheit der meenigten. Genadige Godlwaertoe toch dient de plaetfmg van zoo veele wezens in eene wijze van beftaen, waer in zij, in 't midden van zoo veele dolingen, als blinden omtaften, zoo veele misdaden begaen, zoo veele kwaelen, behoeften, en wederwaerdigheden ontmoeten!
Het volgende geval zal> hope ik, verantwoording doen voor deze zwaermoedige bedenkingen , en ter verdediginge dienen voof de akelige denkbeelden , waermee ik dezen brief vervuld hebbe; mijn gemoed wordt nog
ne-



24* NEGENDE BRIEF J VERSCHRIKLIJKE
heden, en werd altoos, ter nedergedrukt, federd ik daervan getuige geweest ben. Ik werd, met lang geleden, ter maeltijd genodigd bij eenen planter , welke woonde drie mijlen van *'* *, waer hij toen zijn verblijf had. Om de hitte der zonne te ontgaen, belloot ik, te voet te gaen langs een fmal belommerd pad, 't welk door een aengenaem bosch liep. Ik ging op mijn gemak voort, aendachtig lettende op eenige bijzondere geWasfchen, welke ik verzameld had, wanneer ik eensklaps eene fterke beweging der lucht gewaer werd, niet tegenftaende het een ftille en heete dag was. Ik floeg terftond mijne oogen nae den gezuiverden grond , van welken ik met verre af was, om te zien, of dit ook veroirzaekt werd door een fchielijk opkomende regenbui; dan, op dat oogenblik hoorde ik een geluid , als van een gebroken plompe menkhenftem , die, zoo mij dacht , eenige enkele woorden van ééne lettergreep uitboezemde. Ontrust en verbaesd keek ik fchielijk overal in 't ronde, wanneer ik omtrent zes roeden verre van mij iets zag, dat nae eene kooi geleek, hangende aen de takken van eenen boom, die geheel bedekt fcheen met groote roofvogels, heen en weder vliegende , en fterke poging doende, om zich op de kooi neêrtezetten. Gedreven meer door eene onvrijwillige beweging mijner handen dan door eenig bepaeld oogmerk mijner ziele, fchoot ik op de vogels, en ftraks vloogen zij , met een vreeslijk gefchreeuw, tot op eenen kleentn afftand weg; wanneer ik (ik fchrik nog,-
als



BEHANDELING TAN EEN NEGER. 243
als ik 'er op denke, en 'c vak mij moeilijk te verhalen!) eenen Neger bemerkte, die in de kooi opgehangen en daer gebracht was, om allengs te fterven! Ik fiddere nog, wanneer ik mij erinnere, hoe deerlijk de vogels hem
reeds gekwetst en gewond hadden — { h
zoo dat het bloed, uit zijn alom gekwetfte jichaek langzaem vloeiende , op den grond nederliep. Zoo dra de vogels weg waren, overdekten geheele zwermen van vliegen en andere kleene diertjes het lichaem van dezen ongelukkigen , om met de hevigften drift zijn Sleesch te eeten en van zijn bloed te drinken, Ik gevoelde mij geheel overrompeld door verfchrikking en afgrijzen; mijne zenuwen werden gefchokt, ik beefde, en ftond roerloos, overwegende het akelig lot van dezen Neger, hV al deszelfs ijshjkheit. Het nog levende chouwfpel , fchoon van 't gezicht beroofd, kon nog onderfcheidén hooren, en vroeg mij
(*) Verfchoont mij. Lnhdgenooten! dat .k h,er een.g* rEils weglate, die den ftaet van dezen dend.gen omfchnjS _ ze troffen mij zoo fterk, en gaver, m,j zoo geweïdiae fchokken, dat ik best vond u voor ^ gevolgen ïe t fterkgeroe-vde hartstochten te bewaren . welke het leSn dac-r van bij fommigen uwer, vooral onder de tedere kunne verwekt zou hebben. Ik heb genoeg overge£ n om « een volkomen bezef te geven van der, akehgeri rofftind des lijders, en vertrouwe, dat zelts het nardite in Ne cr nd v^egkrimpen, en beilui'en zal , om nimmer èenie deel te nemen, of langer te houden, m den I k!n flaevenhandel, de fchandvlek, zoo met de E?ï£r veSle Eeu^, en ach! ware het ook niet, Jan lm Vaderland, «» onzer Volkplantingen! na. Q.2



244 NEGENDE BRIEF,
in de platte Negers-tael, om hem wat water te drinken te geven, om zijn dorst te ftillen. De mensenliefde zelve zou zijn te rug gedeinsd van afgrijzen; zij zou overwogen hebben, wat te doen, of zoo onherftelbaere
elenden te verminderen, of uit bermhar-
tigheit dit ijslijk tooneel der vreeshjkfte pijniginge met éénen flag te doen eindigen! Had ik een kogel op mijn geweer gehad, ik zou hem waerfchijnhjk door dit middel verlost hebben uit zijn lijden; maer,mij buiten ftaet bevindende, om hem dezen wezenlijkften dienst te doen, poogde ik, fchooniidderende , hem,zoo goedikkon, te helpen. Ikzagtoevalligeen drii.k • napje, waerfchijnhjk hieromflreeks door eenige Negers agtergelaten, vulde dit met water, en bracht het met bevende handen aen de verdroogde hppen van den elendigen lijder. Dooide onwederftaenbaere kracht van' den dorst gedrongen poogde hij 'er bijtekomen, zoo dra hij uit het geluid, dat het napje tegen de kooi maekte, giste, waer het was. „ Ik danke u, blan„ ke man; ik danke u ; neem nu nog eenig „ vergif, en fchenk het mij!" Sederd hoe lang, vroeg ik hem, hebt gij daer gehangen? „ 1 wee dagen (zei hij) en nog fterve ik niet; „ die vogels! die vogels l ai mij! ach ! ach r " Geheel ter neder gedrukt door de bedenkingen , welke dit fterktreitend fchouvvfpel mij opleverde , verzamelde ik alcans zoo veele krachten, als ik nodig had, om voorttewandelen, en bereikte ras het huis, wietfn ik voorgenomen had te fpijzigen. Daer vernam ik, üat ae reden, waerom men dezen flaef dus ge-
ftrafc



DE MISHANDELDE NEGER. 245
ftraft had, was, dat hij den Opzichter der plantagie gedood had. Men vertelde mij, dat de wetten van zelfbehoud zulke ftrafoefeningen nodig maekten, terwijl men voorts de leere der Üavernij verdedigde met de gewoonlijk gebruikte bewijzen, om het gedrag met. de Negers te rechtvaerdigen; doch met de herhaling daer van zal ik u voor tegenwoordig niet lastig vallen. Vaerwel !
Q^3 TIEN-



24-Ö TIENDE » R I E ï;
TIENDE BRIEF.
OVER DE SLANGEN, EN HET EROM VOGELTJE.
w aerom fchreef gij mij deze take voor? gij weet, dat, 't geen wij uit ons zeiven opvatten , altijd ligter is, dan 't welk ons door anderen wordt opgelegd. Gij ftaet 'er op, «lat ik iets zeggen zal van onze flangen; maer t geen ik daer van wete te verhalen zou, 2eer weinig aenmerklijks behelzen, ware het niet om twee bijzonderheden, waer van ik de eene zelve gezien, de andere vernomen hebbe van een ooggetuige. De zuidlijke Gewesten zijn de Landen, waer de natuur de grootje verfcheidenheit oplevert van Krokodillen, flangen, adders, en fchorpioenen vandc kleenfte foort af tot de pine banen, de grootfte, welke hier bekend is, toe. Wij hebben flechts twee, wier beeten doodhjk zijn en die verdienen gemeld te worden. Wat de zwarte flang betreft , deze is alleen aenmerklijk om haere ïiaerftigheit, fneiheit, fchoonheit, en kunst om de vogels te verlokken door de kracht haerer oogen. Ik bewondere haer veel, en brenge haer nooit om 't leven, fchoon haere verbazende grootte en gedaente dikwijls de overhand hebben over de Wijsbegeerte van fommige menfchen , voor al van Europeërs. De gevaerlijkfte is de Loots of't Koperhoofd (pilot of copperhead) tegen wier vergif nog geen geneesmiddel ontdekt is. Zij dfaegt den eerften
naem,



OVER DE SLANGEN. 247
na*m, omdat zij altijd de ratelüang voorgaet, dat is, haeren ftaet van gevoeloosheit m de lente verlaet een week voor de laetst genoemde Den tweeden naem heeft zij gekregen, om dj; haer hoofd verfierd is met veele koperverw ge vlakken ; zij fchuilc m rotfen nabij het wa?er, enisbijuitftekfnel en gevaerlijk led^r zii voor haer op zijn hoedel — ik hebbe flechs van één perfoon gehoord, die door een Koperhoofd in dit Land gebeten was Deze ongelukkige zwol terftond allervreeshjkst ? , eene meenigte vlakken van verfchillende koleuren verfcheenen en verdweenen beurthngs op verfchillende deelen van zijn henaem ; zijne öoeen Honden vol van dolle woede hij Üoeg dezelve op alle, die tegenwoordig waren m% de wraekzuchtigfte blikken neder r hij ftak Sin tong uit even als de Hangen blies door zijn tanden met eene onbegrijphjke kracht en werd een voorwerp van verichrikkmg. voor a e de omftanders. De doodfche koleur van ccn lijk vereemgde zich met het wanhopig geweid van eenen bezetenen; men was naeuvvUjks » ftaet, om hein te buidec: er.zelve veilig te zijn voor zijne aenvallen, tot dat de dood binnen twee uaren tyds den armen ïendeling verlostte van zijne ^rMngen en de aenfehouwers van hunne vreze. liet vergif van de ratclfhmg is niet m zoo korten tHd doodlijk, en van daer is'er meer gelegenhek om middelen tot herftel aentevoeren; wij kennen verfchéidene tegengiften, waer van bijna ieder huisgezin voorzien is ^ij zijn bij uitftek traeg, en vokomen onfehauehjk



£ A 5 "tiende brief;
wanneer ze niet worden aengeraekt Eens op reis zijnde zag ik een groote fpleet, die vol was van deze flangen; ik nam ■verfchéidene op en zij fcheenen dood te zijn; zij waren alle om malkander geftrengeld< en dus blijven ze, tot dat de zon wederkeert. Ik vond de zelve, door het fpoor te volgen van eenige wilde zwijnen, die op hun azen, en zelfs de Indiaenen gaen 'er dikwijls op te gast. Wanneer zij haer flapende vinden, fteeken zij een ftok met twee punten op haeren nek, en houden dien onbeweeglijk vast in den grond; gevende aen de hang een ftuk leder , om op te bijten t welk zij verfchéidene maelen met groot rewe d te rug halen.; tot dat zij bemerken, dat ze haere twee vergiftige tanden hebben mtgefcheurd. . Dan flaen zij den kop af, villen het hcliaem, en kooken het even als wij ael do«n en haer yleeseh is bij uitftek zoet en blank Eens zag ik een t am gemaekt e, zoo handelbaer als men zich van een kruipend dier verbeelden kan ; zt, ging nae het water en zwom, wanneer haer lustte en ais de jongens , aen wien zij toebehoorde , haer te rug riepen, werd dit opontbod onmiddehjk gehoorzaemd. Zij was op de bovengemelde wijze van hare vergif-tanden beroofd ; dikwijls ftreeken zij haer met een zagte borftel, en deze wrijving fcheen haer de aengenaemfte aendoeningen te geven want zij keerde zich op de rug om, om die tè genieten, even als een kat zich bij 't vuur omwentelt. J
Een van deze foort was, eenige jaeren geleden , oirzaek van een bejammerenswaerdig voorval, t welk ik u zal verhalen, zoo als ik
het



OVER DE SLANGEN. 249
het van de weduw en moeder der flachtoffers gehoord hebbe. Een Hollandfche Landman van de Minifink ging met zijne negers uit maeiën, met laerzen aen, welke voorzichtigheit men gewoon is tegen de flangen te gebruiken. Onbedacht trad hij op een flang, die terftond bij zijne beenen opvloog, maer, als zij te rug kroop, om den aenval te vernieuwen, floeg een der negers haer met zijn zeis in tweeën. Zij zetteden hun werk voort, en keerden nae huis; tegen den nacht deed de Landman zijne laerzen uit, ging te beddef en werd terftond overvallen door een vreemd ongemak in zijn maeg ; hij zwol op en ftierf, eer men om eenen Geneesheer zenden kon. De fchielijke dood van dezen man gaf niet veel aenleiding tot nader onderzoek; de gebuuren verwonderden zich, gelijk in zoodanige gevallen doorgaans, en, zonder eenig onderzoek te doen, werd het lijk begraven. Weinige dagen daerna trok de zoon zijn's vaders laerzen aen, en ging nae de weide; tegen den nacht trok hij die uit, ging te bedde, kreeg het zelfde toeval omtrent den zelfden tijd , en ftierf in denmorgenftond. Even voor dat hij den geest gaf, kwam de Geneesheer; maer deze was niet in ftaet, de oirzaek uittedenken van eene zoo zonderlinge ziekte; evenwel,om niet geheel verlegen te ftaen bij het Landvolk, verklaerde hij, dat vader en zoon beide betoverd geweest-waren.
Eenige weeken verlopen zijnde, verkocht de weduw alle de roerende goederen ten voordeele der jongere kinders, en de Landhoeve werd verhuurd. Een der gebuuren, die de laerzen 0^5 kocht,



35© TIENDE BRIEFJ
kocht, trokdezelve terftond aen, en kreeg even zoodanige toevallen ais de beide andere; maer de vrouw van dezen man, ontrust door 't geen in het vorige huisgezin gebeurd was, zond eenen haerer negers om een uitmuntend Geneesheer, die, bij geluk iets gehoord hebbende van het aendoenlijk geval, nae de oirzaek gistte, olie en andere middelen in 't werk ffcelde, en dezen laedlen man in 't leven behield. De laerzen, welke zoo noodlottig geweest waren, werden zorgvuldig onderzocht, endlij bevond, dat de liang haer twee vergiftige tanden in het leer gelaten had, als zijnde deze uit de kasfen uitgerukt door de kracht, waermeêde llanghacren kop te rug haelde. De blaesjes, welke het vergif behelzen, en verfchéidene der kleenere fpieren waren nog versch, cn kleefden aen de laers. De ongelukkige vader en zoon waren vergiftigd dooide laerzen uittetrekken; bij welke gelegen heit zij, zonder het te merken, hunne beenen gefchrapt zullen hebben met de punten der tanden, door wier holligheden iets van dit verbazend vergif zal zijn meegedeeld. Gij hebt ongetwijfeld gehoord van heure ratels, indien gij die al niet gezien mogt hebben; de eenige aenmerking, welke ik daeromtrent wilde maken,'is, dat het geratel fterk en onderfcheidén te hooren is, wanneer zij boos zijn, maer in tegendeel, wanneer ze wel in fchik zijn, heeft dit een trillend geluid, als dat, 't welk men op eenen afftand en niet onderfcheidén hoort. In de digtbewoonde Volkplantingen zijn ze nu zeer zeldzacm geworden, want, overal, waer men haer aentreft, wordt de oorlog tegen, haer ver-
klaerd3



OVER DE SLANGEN. 251
klaerd, zoo dat men binnen weinige jaeren eeene dan op onze gebergten vinden zal. De zwarte flang, daerentegen, zie ik gaern, omdat ze geen denkbeeld van gevaer verwekt. Haere fneiheit is verbazende; fomtijds die van een paerd evenaerende; op andere tijden zullen ze bij de boomen opklimmen , om onze boompadden te zoeken, of glijden, zoo lang zij zijn, over den grond. In fommige gevallen vertoonen zij zich half kruipende , half recht over eind; rechtop zijnde vertoonen zich heure oogen en hoofden zeer voordeelig; de eerfte fchieten, als 't ware, een vuur uit., 't welk ik dikwijls bewonderd hebbe, en waer door zij de vogels en _ eekhorentjes konnen betoveren. Wanneer zij heure oogen op een dier gevestigd hebben, blijven zij onbeweeglijk, alleen fomtijds heur hoofd nae de eene en andere zijde draeiënde, maer fteeds onveranderlijk rechtftreeks op het voorwerp gevestigd.. Het verbijfterde ilagtoffer fchijnt, in ftede van den vijand te ontvluchten , door een onoverwinlijke kracht overweldigd ; het fchreeuwt; nu nadert het, dan wijkt het te rug; en, na met ongeregelde beweging heen en weder gehuppeld te hebben, loopt het eindelijk in de kaeken der Hang, en wordt opgezwolgen, zoo dra het omwonden is met een fhjm of fpeekfel, waer door het te gemaklijker door den itrot van den vraet henenglijdt. .
Een bijzonder voorval moet ik u verhalen , waer van de omftandigheden even zoo waer als Zonderling zijn. Een mijner beffcendigfte wandelingen, wanneer ik tijd hebbe, is_in mijne Ingelanden',, daer ik het vermaek geniete, van
jnij.i



252 TIENDE B R I E r;
mijn vee en paerden en veulens te zien. Alle mijne velden zijn vol van welig gras, het beste bewijs van onze welvaert; in het midden dier ftreek hebbe ik een graft of floot van agt voeten wijd , wier boorden iedere lente pronken met wilde Jdlendine en andere bloeiende kruiden , die op dezen weligen grond tot een groote hoogte opfchieten. Over deze floot hebbe ik een brug gemaekt, fterk genoeg, omheen geladen wagen te dragen; aen elke zijde zaei ik zorgvuldig jaerlijks eenig hennipzaed, 't welk tot de hoogte van vijftien voet opgroeit, en zoo vol en zoo fterk van takken is, als of het jonge boomen waren ; ik ben eens bij een deizelve opgeklommen tot op vier voet boven den grond. Dit dus geteelde natuurlijk prieel wordt nog digter gemaekt door behulp van een éénjaarig kruipend gewasch, 't welk wij den wijnftok noemen , die nooit mist, zich om de takken van het hennipzaed te ftrengelen, en altijd een zeer aengenaem lommer verwekt. Ih dit eenvouwig bosch heb ik mij dikwijls vermaekt, in het gezicht van een groot aental bromvogeitjes (*), waer meê ons Land rijklijk voorzien is ; de wilde bloefem trekt overal de aendacht dezer vogeltjes, die als bijen door het zuigen hun onderhoud zoeken. Uit deze zitplaets pasfe ik oplettende op alle hunne verfchillende bewegingen, maer hun vlugt is zoo fnel, dat men de beweging
hun-
(*) Een ongemeen fraei en niet min ongemeen kleen foort van vogeien in Amerika; dat in grootte den Hommel of Wesp weinig of niet te boven gaet. vut.



OVER HET BROMVOGEETJE. 253
hunner wiekjes niet kan onderfcheidén. Op dezen kleenen vogel heeft de natuur haere kostbaerfte koleuren overvloediglijk ten toone gefpreid; het volmaekfte hemelsblaeuw, het fchoonfte goud, het gloeicndst rood fluiten hier op elkander af, en helpen ter verfraeiïng der pluimen van het overheerlijk fchoone kopje. Het rijklijkst voorziene palet van den weeldrigften fchilder kan nimmer iets bevatten, dat den verfchillenden gloed der koleuren evenaert, met welken dit vogeltje is opgefierd. Hun bek is zoo lang en zoo fcherp als een gewoone naei-naeld ; de natuur heeft hen, even als de bijen, geleerd, in de bekertjes der bloemen en bloesfems die honigrijke deeltjes te vinden, welke hun genoegzaem voedfel verfchaffen, en nochtans fchijnen ze de zelve Onaengeroerd te laten, en niet te beroven van iets, 't welk onze oogen bij mogehjkheit onderfcheidén konnen. Wanneer het aest, fchijnt het als onbeweeglijk, fchoon geduurig op de wieken zwevende ; maer fomtijds zal -het, uit welke beweegredenen wete ik niet, de. bloemen van een fcheuren en in honderd ftukjes verfpreiden ; immers , hoe vreemd dit ook voorkome, zij zijn de gramftoorigfte van het ganfche gevederde geilacht. Waer toch vinden de driften plaets in een zoo kleen
lichaem? zij vechten dikwijls met den
moed der leeuwen, tot dat een der partijen een flagtoffer wordt en fterft. Het heeft, vermoeid zijnde, zich dikwijls binnen den aiftand van een voet bij mij neergezet , en bij zulke gunftige gelegenheden heb ik het befehouwd met de alkrnaeuwkeurigfte aendacht. De kleene



254 TIENDE BRIEF;
ne oogjes fchitteren als diamanten van alle zijden; en in alle leden op het allerfraeist voltooid, is het een kunstwerk in miniatuur van onzen grooten Vader, die dit tot het kleenfte maer teffens tot het fchoonfte fchepfeitje gevormd heeft onder het gevogelte.
Wanneer ik op zekeren dag eenzaem en diepdenkend in mijn aemvaderÜjke prieel nederzat,werd mijne aendacht afgetrokken door een vreemd foort van rammelend gedruisch, eenige treden van mij. Ik zag rondsom, zonder iets te ontdekken, tot dat ik op een mijner ftevigfte hennipboomen klom, wanneer ik, met verbaesdheit, twee Hangen zag van groote lengte, waer van de eene de andere met eene groote fneiheit vervolgde door een veld met hennipftoppels. De aenvaller was van de zwarte foort, en zes voeten lang; de vluchtende was een waterflang nabij van de zelfde grootte. Weldra kwamen ze bij elkander, en in de woede van den eerften aenval fcheenen ze in een oogenblik in malkander vastgeftrengeld; en, terwijl beider ftaarten op den grond floegen , poogden zij met opene kaeken malkander te verfcheuren. Zij leverden een wreed gezicht op ; heure hoofden waren zeer kleen ineengedrongen, en hunne oogen vlamden als vuur ; na dat de ftrijd omtrent vijf minuten geduurd had , vond de tweede middel, om zich van de eerfte los te maken, en fpoedde zich nae de floot. Haer partij nam oogenbliklijk een nieuwe geftalte aen, en half kruipende, halfin de hoogte, overrompelde zij met een gezach voerende houding de andere , en vernieuwde den aenval; terwijl de
an-



OVER DE SLANGEN. 255
andere zich in de zelfde houding ftelde en roe wederftand bereidde. Dit tooneel was onj gemeen en fchoon ; want dus tegen elkander overftaende vochten zij met heure tanden, bij; tende elkander met de uiterlle woede, maer in weerwil dezer vertooning van wederzijdfche woede en moed, fcheen de waterflang fteeds begeerig, om nae de floot te wijken als haer natuurlijk verblijf. . Dit merkte de fcherpgeoogde zwarte niet zoo dra , of zij flingerde haer ftaert tweemael om een ftoppel van de • hennip , en haere vijandin bij denftrot grijpende , met met de bek, maer door haer eigen hals tweemael te llingeren om die der waterflang, trok zij deze te rug van de floot. Om den^nederlaeg te verhoeden, maekte zich de laetfte op gelijke wijze vast om een ftruik aen ; den oever, en, door dit vafte punt magtig te ; worden , wederftond zij haere woedende vijan1 din. Dit was een vreemd gezicht; twee groo1 te flangen , fterk aen den grond gekleefd en l elkander vasthoudende door middel der flini geringen, waer mee zij malkander vast ftrengelden, en in volle langte uitgeftrekt, trok! ken zij, maer trokken vruchtloos; en in de > oogenblikken heurer fterkfte pogingen fchee: nen die deelen heurer lichaemen, die in el. kander geftrengeld waren, bij uitftek dun, ter; wijl de overige zich vertoonden als opge1 zwollen, ja nu en dan door een foort van ftuipi trekkende bewegingen als heen en weder gefchokt bij groote en fnel op elkander volgende golven. Heure oogen waren als vuur, en dreigden als uit heuren kop te vliegen; ééns fcheen I de 'ftrijd befüscht; de waterflang boog zich in
twee



2$6 TIENDE BRIEF; OVER DE SLANGEN.
twee bogten, en daerdoor kon hij de andere ongemeen verre uitrekken; maer op het| volgende oogenblik kreegen de nieuwe worftelingen van de zwarte flang een onverwacht voordeel; zij kreeg insgelijks twee groote bogten, en dit rekte het lichaem haerer vijandinne even zoo veel uit, als het haer eigen lichaem verkortte. Deze pogingen werden beurtlings hervat; de overwinning fcheen twijfelachtig, en helde fomtijds riae de eene dan nae de andere zijde over; tot dat eindelijk de ftoppel of tronk , waer aen de zwarte flang zich vast hield, fchielijk knakte, en zij daer door beide in de floot geraekten. Het water doofde geenzins hun wraekzuchtig ijvervuur ; zoo als ik uit de bewegingen in het water merkte, fchoon ik toen de aenvallen niet onderfcheidén zien kon. Weldra kwamen ze weder boven, even zoo om malkander geftrengeld als bij den aenvang van het gevecht; maer de zwarte flang fcheen haere gewoone meerderheit te behouden , want haer kop was geduurig boven dien der andere , welken zij geduurig neerdrukte onder het water, tot dat de laetlte flikte en wegzonk. De overwinnaeres bemerkte niet zoo dra, dat haer vijandin geenen wederfland meer kon bieden , of zij liet deze aen den ftroomover, keerde nae den oever terug, en verdween.
ELF-



ïlfde brief; bezoek bij mr. bertram. 257 ELFDE BRIEF-
behelzende een bericht van eenen russii schen heer mr. iw - n al-z, aen mij gezonden, ter beschrijving van een bezoek, op mijne begeerte door hem gegeven aen mr. john bertram, den beroemden plantkundigen van pennsïlvanien.
f Jnderzoek dit bloeiënde Gewest, van wel'keziide of in welk licht u ook behagen mogt, de oogen zoo wel als het verftand van den Luiropifchen reiziger zullen even zeer verlicht i worden , omdat zich in elk deel een uitgefpreide gelukzaligheit vertoont, een gelukzaligheit, 1 welke gegrondvest is op zeer breede grondingen De wijsheit van Lycurgus en Solon bracht | het menschdom nooit half zoo veel zegen ■ en onafgebroken voorfpoed aen, dan dePenn' fvlvaniërs tans bezitten ; de naem van penn, | die eenvouwige maer doorluchtige burger, : doet der Engelfche Natie meerder eere aen i dan die van veele haerer Koningen.
Om u te overtuigen, dat ik, in mijne vorige brieven, geen onverdienden lof aen deze beroemde Regeering gegeven hebbe, en dat of de natuur of de Luchtftreek hier gunftiger fchijnt voor de kunften en wetenfchappen dan in eenig ander Amerikaensch Gewest , zoo laet ons, volgens uwe begeerte, als te faemen een bezoek afleggen bij mr. john bertram, R de



253 ELFDE BRIEF; BEZOEK VAN ÏW-N, AL-Z
de eerfte Plantkundige in deze nieuwe werelt: zoodanig geworden door een natuurlijke aendrift van zijne geaertheit. Aen dezen eenvouwigen man is Amerika veele nutte ontdekkingen en de kennis veeier nieuwe planten verfchuldigd. Ik was reeds fterk voor hem ingenomen door de uitgebreide briefwisfding, welke ik wist, dat hij onderhield met de uitmuntendfte Schotfche en Franfche Plantkundigen; ook wist ik, dat hij vereerd was geworden met die der Koningin ulrica van Zweden.
Zijn huis is kleen maer net, daer is iets bijzonders in het eerfte voorkomen, 't welk het fchijnt te onderfcheidén van de huizen der gebuuren; een kleene toren in het midden dient niet alleen, om het te verfterken , maer ook om een gefchikte plaets opteleveren voor een trap. Ieder fchikking der velden, omheiningen, en boomen draegt de tekenen van volmaekte orde en regelmatigheit, welke onder de Landluiden altoos een voorfpoedige vlijt aenduiden.
Ik werd aen de deur ontvangen door een bij uitftek net en eenvouwig gekleede vrouw, die, zonder neigen of eenige andere plegtigheit , met een goedaertige houding vroeg, wien ik begeerde? Ik antwoordde, dat ik verheugd zou zijn in mr. bertram te zien;
Indien gij wilt intreden , enten ftoel nemen, zeide zij, zal ik om hem zenden. — Neen, (zei ik) liever had ik het genoegen , om door deze landhoeve te wandelen; ik zal hem, door behulp uwer onderrichtingen, gemaklijk vinden. Na weinig tijds bemerkte ik de Schu\MU, fungerende door aengenaeme weiden-," en floeg
ik



BIJ MR. BERTRAM DEN PLANTKUNDIGEN. 25?
ik mijn oog op een pas gemaeKten oijk, weute den ftroom grootlijks fcheen te bepalen. Na vrij wat wegs op des zelfs kruin gewandeld te hebben, bereikte ik eindelijk de plaets , waer tien mannen aen het werk waren. Ik vroeg, of iemand van hun mij kon zeggen , waer Mr. Bertramwas? - Een vrij bejaerd fchijnend man, met een wijden broek en lederen fchootsvel zag mij aen, en zei: „Mijn naem is Bertram,
begeert gij mij ? " Ik kome Sir! om met
u wat te praten, indien gij bij uwen arbeid gemist kunt worden. „ Zeer wel (antwoordde „ hij) ik beftuure en raede meer, dan dat ik
"Wij wandelden nae het huis, waer hij mij een ftoeldeed nemen, terwijl hij fchoone kleederen ging pentrekken ; waerop hij te rug kwam,en bij mij ging zitten (*). I,A. Het gerucht uwer ervarenheit in AmenkaenfchePlantkunde en uwe welbekende gastvrijheit hebben mij aengezet, om u een bezoek te geven, 't welk ik hope, dat u niet lastig zijn zal. —B. Het grootfte voordeel, 'twelk ik trekke uit hét geen gij mijn naem als Plantkundige noemt, is het vermaek, dat de zelve mij bezorgt, m het ontvangen der bezoeken van Vrienden en Vreemdelingen. Maer onze wandeling in den hof moet voor tegenwoordig worden uitgefteld , daer de klok van 't middagmael reeds luidt.
Wij
(*) Ik zal hier weder het zeids ik en antwoorde hij vermijden, door de woorden van den Rusfifchen Hter met I A. en die van Bertram met B. te tekenen, vsrt; R 2



aóo elfde brïef; bezoek van iw-n, AL-Z
Wij traden in een ruime zael, waer een lange tafel vol fpijze was; aen het laeger einde zaten zijne negers ; zijn daglooners volgden aen deze, daerop het huisgezin, waer bij ik gevoegd werd, en de eerwaerdige Vader met zijn vrouw zaten aen het hooger einde. Elk boog het hoofd, en deed zijne gebeden, zonder het verdrietig geteem vanfommigen, en den hoogdravenden ftijl van anderen.
B. Na het bijwonen van den overvloed onzer ffceden , moet dit eenvouwig mael u een ftreng vasten fchijnen. — I, A. Geenzins, Mr. Bertram, dit deftige Landmael overtuigt mij, dat gij mij ontvangt als een Vriend en ouden bekenden. — B. Daer ben ik blijde om, want gij zijt hartlijk welkom; Ik hebbe geen kennis aen 't gebruik van pügtplegingen; zij zijn onvoldoende blijken van oprechth-.it; behalven dit is onze Societijt ten eenenmaele vreemd van 't geen de werelt wellevende uitdrukkingen noemt. Wij handelen een ander als ons zeiven. Gisteren ontving ik een brief van Philadelphia, waeruit ik zie, dat gij een Rus zijt; welke beweegredenen toch konnen u bewogen hebben, om uw Geboorteland te verlaten , en zoo verre te komen zoeken nae kennis of vermaek? Het is een groote eer, welke gij aen dit ons jonge Gewest bewijst, met te denken , dat dit iets oplevert , 't
welk uwe aendacht verdient. . I A ; Ik
ben rijklijk betaeld voor de moeite der reize. Ik befchouw de tegenwoordige Amerikaenen als het zaed van toekomende Volken , welke dit onbegrensde Land zullen vervullen ; 'de Rusfen konnen infommmige opzichten met u verge-



ÏÏJ MR. BERTEAM DEK PLANTKUNDIGEN. 2ÖI
geleken worden; wij zijn insgelijks een nieuw Volk; nieuw, namelijk, in kennis, kunften, en befchaefdheit. Wie weet, welke omwentelingen Rusland en Amerika ten eenigen dage zullen voortbrengen; misfehien zijn we nader gebuuren, dan we ons verbeelden. Ik zie met bijzondere aendacht alle uwe fteden en onderzoeke heure ligging en regeeringwijze, waerom ze reeds beroemd zijn. Senoon heure iticnting nu zoo versch en volkomen in 't geheugen is , zal der zeiver oirfprong de nakomehngfehap even zeer doen verbijiterd ftaen, als wij nu verlegen zijn, om het begin te bepalen van die, welke de tijd reeds eenigermate verwoest heeft. Uwe nieuwe gebouwen, uwe ftraeten, brengen mij die te binnen der Stad Pompeja, waer in ik weinige jaeren geleden geweest ben; ik onderzocht daer alles, ook de voetpaden, die langs de huizen loopen. Zij Icheenen vrij veel uitgefleten door het groot getal Volks , dat die wel eer betreden heelt. Maer nu, hoe verre is het daer van daen ! noch bouwers noch eigenaers zijn overgebleven ; niets is 'er-van te vinden! - B. welzoo, gij zijt al een groot reiziger voor een man van uwe jaren. I, A. Weinige jaeren, Str\ konnen iemand gelegenheit verfchaffen, om een grooten omtrek Lands te bereizen. Maer het vereischt een grooter mate van kennis, zullen we, onder het reizen, een goeden oogst verzamelen. Ik bidde u, Mr. Bertram! welke dijken zijn het, waermeë gij bezig Jijt, waertoe worden zoo veel kosten en arbeid bedeed? B. Vriend /wan, geen tak van
vlijt was ooit zoo voordeelig voor een GeJ R 3 west>



i6% ELFDE BRIEF; BEZOEK VAN IW-N , AL-Z
west, zoo wel als voor de Eigenaers; de Schuylkill overftroomde weleer, in haere verfchillende bogten, een groote ruimte van grond, fchoon ze, bij onze hoogfle vloeden zelfs, zeer ondiep was; en, hoewel zommige plaetfen altijd droog waren, het geheel nochtans van deze groote ftreek vertoonde voor het oog niets anders dan een Hinkenden moerasfchigengrond, nutloos zoo wel voor den ploeg als voor de zeisfen. De eigenaers dezer gronden zijn nu tot één lichaem gebracht; wij betalen jaerhjks aen den fchatbewaerder der maetfchappij een fekere fom, die rijklijk toefchiet voor de toevallen , welke door overftroomingen of anderzins veroirzaekt worden. Aen deze gelukkige overeenkomst is het te danken, dat zoo veele duizenden gemeten weiland uit de Schuylhll zijn opgehaeld, welke nu een zoo groot deel van de nabuurfchap onzer ftad zoo wel verrijken als verfraeiën. Onze broeders van Salem in Nieuw Jerfey hebben de kunst van bedijking tot een nog hoogeren trap van volmaektheit gebracht. — LA. Dit is inderdaed eene fchoone overeenkomsr, die veel eer doet aen alle de daer in verbondene perfoonen, en toont een geest van doorzicht enftandyastigheit, welke ten hoogfte lofwaerdig is; indien de Virginlërs uw voorbeeld wilden volgen, zou zulks den ftaet van hunnen landbouw veel verbeteren. Ik heb van geen zoodanig genootfchap gehoord in eenige andere Gewesten van dit Land; Pennfylvaniën fchijnt tot hier toe de niet geëvenaerde Vorftin te zijn dezer fchoone Gewesten. Ik bid u, Sir! hoe groot zijn wel de onkosten, eer deze



HIJ MR. BERTRAM DEN PLANTKUNDIGEN. 263
ze gronden gefchikt zijn, om te oogften.
B. De kosten zijn zeer groot, vooral wanneer wij land hebben, dat van poelen, bosfchén, en moerasfchen gezuiverd moet worden. Maer de deugd dezer gronden, en de goede aert van het gras, om het vee vet te maken , zijn zoo groot, dat wij in drie jaeren onze kosten
weder in hebben. I, A. Gelukkig is het
Land , waer over de natuur zulke groote fchatten verfpreid heeft, fchatten van hooger waerde dan die der Mijnen; indien dit geheele Gewest dus bebouwd is, geen wonder dan, dat het zoo grooten naem verworven heeft wegens den voorfpoed en vlijt van des zelfs Inwoonders.
Op dit tijdffcip hadden de arbeiders en het verdere dienstvolk des huisgezins de maeltijd geëindigd , en waren vertrokken met eene befcheidenheit en ftilte, die mij zeer behaegde. Ras daerna hoorde ik, dacht mij . op eenigen afftand eene vereeniging van fpeeltuigen, en en zei: hoe eenvouwig en herderlijk ook uw maeltijd was, Mr. Bertram ! dit is het nagericht van een Vorst; ei, zeg mij; wat hoore ik daer? — Gij moet u niet ontrusten, (antwoordde hij) het is van een zelfde foort mee al het overige van mijn onthael, vriend Iwan!
Ikfpeurde het geluid zorgvuldig nae , en bij het opklimmen van den trap, bevond ik, dat het een uitwerkfel was van den wind op de fnaeren van een Eöüfche harp, een fpeeltuig, 't welk ik nooit te vooren gezien had. Na den maeltijd dronken wij een flesch madera- wijn , zonder den last van elkander toetedrinken, gezondheit te wenfehen of iets diergelijks, en R 4 toen



264 ELFDE BRIEF; BEZOEK VAN IW-N, AL-Z.
teren vertrokken wij nae zijn boekvertrek.
Zoo dra was ik daer niet ingetreden, of mijn aendacht viel op een wapenfchild in een vergulde lijst met den naem van John Bertram. De nieuwigheit van een zoodanig fieraed, in zoodanige plaets , trof mij; ik kon niet voorbij, te vragen, of de focietijt der vrienden eenige waerde Helde in deze wapentekenen, welke fomtijds dienen tot tekenen van onderfcheiding der gedachten, maer veel meermaeien tot voedfel voor hoogmoed en trotschheit. Gij moet weten (zei hij) dat mijn vader een Franschïnan was, en dit fchilderftuk met zich overbracht; ik beware het als een Familie-ftuk, en ter gedachtenisfe van zijn vertrek herwaert. Uit zijn boekvertrek gingen wij in het hof, 'twelk eene groote verfcheidenheit behelsde van keurige planten en gewasfehen; fommige ffconden in een Oranjehuis, waer, boven de deur, deze twee regels gefchreven waren:
„ Slave to no fect, who takes no private road,
„ But looks tbrougn nature, up to nature 's Cod! *' (*)
Hij berichtte mij, dat hij Generael Bouquett dikwijls verzeld had nae Pittsburgh, met een oogmerk, om de kruiden te onderzoeken; dat hij nuttige verzamelingen had opgedaen in Virginiën, en door den koning van ingeland te
werk
(*) Bij wijze van navolging komt dit hier op uit: ,, Wel hem, die aenhang ftijft, n< ch t zonderlinge mint, „ Maer, door natuurtezien, haer'grooten ÖirfpróngVindtl
V£RXA£LOEE.



BIJ MR. BERTRAM DEN PLANTKUNDIGEN. 2Ö5
werk gefteld was, om de beide Florldas te bezoeken.
Onze wandelingen en plantkundige waernemingen namen onzen tijd zoo fpoedig weg, dat de zon bijna onder was gegaen, eer ik dacht, om nae Philadelphia te rug te keeren; het fpeet mij , dat de dag zoo kort geweest was, daer ik in langen tijd geenen dag op zoo verftandige wijze had doorgebracht. Ikwenschte wel te blijven, maer twijfelde, of dit niet onbeleefd zou fchijnen , daer ik ten eenenmae]e vreemdeling was. Evenwel wetende, dat ik tanseui bezoek gaf aen het minst pligtplegende Volk Jer werelt, gaf ik hem vri moediglijk te kennen, hoe veel vermaek ik genoten had, en hoe zeer ik wenschte, eenige weinige dagen bij hun te vertoeven. Het antwoord was; ,, Gij zijt zoo welkom, als of ik
uw vader ware; gij zijt niet meer vreemde" ling; uw begeerte nae kennis, en behal ven deze 0 ook de overweging , dat gij een buitenlander " zijt, geeft u recht, om mijn huis aente'\ merken als het uwe, zoo lang het u belieft;
maek gebruik van uwen tijd met de volmaek' fte vrijheit, ik zal zelve ook zoo doen ". Vol dankbaerheit nam ik de vriendlijke nodiging aen. •
Wij gingen zijnen begunftigden dijk zien; hij toonde mij, uit welke beginfelen en op welken trant de zelve was aengelegd , en wij wandelden over de reeds droog geinaekte gronden. Al de voorraed der milde natuur fcheen in volle weelde uitgeftort op deze fchoone landen; hij deed mij berekenen, welk een verbazend getal van vee en.paarden nu ^raesden op vaste R 5 gron-



256" ELFDE BRIEF; BEZOEK VAN ÏW-N, AL-Z
gronden, die, vóór weinige jaeren, nog onder water Honden. Van daer liepen wij om door zijnevelden, waer.de recht - hoekige omheiningen, de netgeplaetfte fteenhoopen, de bloeiende klaver zoo wel de beste Landbouwkunde als de geduurigfte oplettendheit aenkondigden. Zijne koeien waren toen nae huis gekomen, met diepgezonken buiken, korte pooten, en bijna barstensvolle uijers, zoekende met eene blijkbaere verlegenheit verlost te worden van den grooten last, dien zij aenvoerden; daerop toonde hij mij zijn boomgaerd, geplant op eenen weleer dorren zandgrond , maer federd lang veranderd in een der vetfte plekken gronds in die nabuurfchap.
B. Dit is al te gader de vrucht van mijn eigen overleg; ik kocht eenige jaeren geleden het voorrecht van een kleene bron, omtrent anderhalf mijl van hier, welke ik met vrij veel koften herwaert leidde tot dezen vijver; waer in ik vulnis, asch en paerdenmest werpe, en late dan het dus bezwangerde water tweemael ter treeke langs den grond loopen , welken ik geregeld in de herfst beftrooiè' met oud hooi, ftroo, en anderen afval van den dorschvloer , of fchuur. Door deze eenvouwige middelen maeie ik , het eene jaer door het ander, drie en vijftig portiè'n uitmuntend hooi van het gemet eenes gronds , die , eenige jaeren te voren , naéuwlijks wat vijfvingerkruid (*) voortbracht. I, A. Sir! dit
is een foort van wonderwerk in den Landbouw
(*) Een kleene plant, meer of min gelijkende na© aardbezie -planten.



BIJ MR. BERTRAM DEN PLANTKUNDIGEN. 2.6?
!-bouw; gelukkig is het Land, 't welk bebouwd «wordt door een maetfchappij van menfchen , «wier fmaek en werkzaemheit hen opleiden «tot het voortzetten en voltooien van nuttige
werken | l f B. Ik ben de eenige niet, die
zulks onderneemt; waer men maer water krij: gen kan, wordt dit altoos tot dit gewigtig gebruik afgeleid ; indien een Landman zijne weiden dus bevochtigen kan, zullen de grootfte vruchten van het befte hooi en uitmuntendst etgroen de zekere belooningen zijn van ■ zijnen arbeid. Ik hebbe mijne bovenlanden merklijk verrijkt met de bagger uit de floten mij ner weilanden ; de zulken , welke ik eenige weinige jaeren wil laten rusten, bezaeië ik met roode klaver, die meest gefchikt is, om onze landen te verbeteren. Zij leveren dan drie jaeren : aen elkander een overvloedige weide; en als i ik mijne Klaver-velden wil omploegen, geve ik dezelve een goed dekfel van modder, die . drie of vier onzer winters aen de ftrengheit van den vorst was blootgefteld. Deze is de reden, waerom ik gemeenlijk van agtentwin; tig tot zevendertig fchepels tarwe van één Ge: met oogfte; mijn vlas, haver, en Indiaensch koorn geven naer evenredigheit. Zeg mij, zoo gij wilt, of de inwoonders van uw Land de zelfde wijze van Landbouw oefenen ? I, A. ; INeen, Sir! daer zijn in de nabuurfqhap onzer Steden wel eenige verftandige Landluiden, die hun werk in den Landbouw met oplettendheit doorzetten; maer wij zouden een te talrijk, te gelukkig, te magtig volk worden, indien het geheele Rusfifche Keizerrijk bebouwd kon worden gelijk het gewest van Pennfylvanien. Onr
ze



l6"8 ELFDE BRIEF, BEZOEK VAN IW-N, AL-Z
ze landen zijn zoo ongelijk verdeeld, en onze Landluiden zijn zoo zelden eigenaers van den grond, welken zij bearbeiden, dat zij geen ontwerpen in den Landbouw konnen ter uitvoer brengen met dien ijver en kracht, als gij doet, die uwe landen,als 't ware \an den Heere der natuur , onbelast en vrij in gebruik hebt. O Amerika! gij kent de volle uitgeftrektheit nog niet van uw geluk! de gronden uwer burgerlijke ftaetsgefteidheit moeten u in weinige jaeren tot eene volkrijkheit en magt brengen, waerop Europa nog weinig denkt! — B. Jang vóór dit gebeurt, zuilen wij in 't ftof der aerde rusten; het is verwacnd voor ftervelingen , te voorbarig te zijn in hunne gisfingen; ons Land is, ongetwijfeld, de wieg voor toekomende wijd en zijd verfpreide Volken; de oude werelt wordt haere inwoonders moede; deze moeten herwaert vluchten, om de dwinglandij der Grooten. Maer denk niet, dat de Grooten, in vervolg van tijd, ook herwaert komen zullen; immers het is het ongeluk van alle Maetfchappijé'n , te hooren van groote Mannen, groote Overheden, groote Geweldenaers. — LA. Mijn waerde Heer! dwinglandij kan in dit Land nooit ftand houden; de Landen zijn te verftandig verdeeld; het is de armoede, die in Europa flaeven maekt. - B. Vriend iwan! daer ik niet twijfele, of gij verftaet de Latijni'che tael, zoo lees dezen vriendlijken brief, welken de goede Koningin van Zweden Ulrica mij, eenige jaeren geleden, toezond. BraeveiVrouw! het kwam mij zeer vreemd voor, dat zij in haer paleis te Stokholm dacht aen den geringen Jan Bertram aen de oevers
van



SIJ MR. BERTRAM DEN PLANTKUNDIGEN. Ï69
•van den Schuylkill. IA. Mij geheel
Liet, waerdeHeer! gij zijt de eerfte man, wiens naem als Plantkundige Amerika eer aendoet; het is teffens zeer natuurlijk te verwach) ten, dat een zoo uitgeftrekt Land veele keurige planten en boomen moet bevatten; is dit dan zoo verwonderlijk in een Vorftin, die zeer gezet is op nutte kundigheden en fomtijds van hae:ren troon ftapt, om te wandelen in de tuinen Ivan Linnaeus? -—■ B Hec zijn de lesfen van dien geleerden man , waer aen ik dien leer; trant verfcliuldigd ben, welke mij heeft op' geleid tot de kennis, die ik nu bezitte; de ! Plantkunde is een zo wijd veld, dat een be1 treden pad volftrekt noodzaeklijk is voor den
eerstbeginnende. I. A. Ik bid u, Mr. Ber-
tram! wanneer kreegt gij de eerfte zucht, om 1 de Plantkunde te beoefenen; werd gij daertoe in Philadelphia geregeld opgevoed? — B. Ik 1 hebbe nooit eenige andere opvoeding gekre; gen dan alleen in het lezen en fchrijven; deze i kleene Landhoeve was al het erfgoed, 't welk ■ mijn Vader mij naliet; zekere fchulden en het i gebrek aen weiland hielden mij in den beginne i mijnes levens meer of min in de laegte; mijn 1 Vrouw bracht mij geen geld aen, alle haere rijkdommen beftonden in haere goede geaertheit en groote kunde in het huisheftuur. Ik 1 wist naéuwlijks , hoe ik mijne treden nemen • moest inde oefening der Plantkunde; het fchijnt i mij zeiven, nu, wel een droom te zijn, eveni wel gij kunt u verlaten op 't geen ik u verhalen zal, fchoon ik wete, dat fommigen onzer vrienden daerom gelachen hebben. — I, A. Ik i ben niet van die menfchen, Mr.Bertram! die
gaern



27° ELFDE BRIEF; BEZOEK VAN IW-N, AL-Z
gaern iets belachlijks zoeken te vinden in'tgeeir
eerlijk en oprechtlijk verzekerd wordt.
B. Wel dan, ik zal 't u verhalen. Op zekeren dag was ik bezig met den ploeg, ( want gij ziet , dat ik flechts een ploeger ben) en vermoeid zijnde liep ik onder de fchaduw van een boom, om uitterusten. Ik fioeg mijn oog op een madeliefje, plukte het behendiglijk af, zag het met meer naeuwkeurigheit dan de Landluiden doorgaens gewoon zijn , en be* merkte daer in zeer veel onderfcheidén deelen , waer van eenige recht op , en andere dwars nae wederzijden ftonden.
„ Wat fchande , zei mijn geest, of iets, „ dat mijngeest aendreef, dat gij zoo veele „ jaeren bezig geweest zijt, in de aerde te be„ arbeiden, en zoo veele bloemen en plan„ ten te vernielen , zonder bekend te zijn „ met heur maekfel en nuttigheit! "
Deze fchijnbaere inblazing wekte mijne nieuwsgierigheit op , want ik was aen deze denkbeelden niet gewoon. Ik keerde.weder nae mijn ploeg, maer deze nieuwe zucht verliet mijn gemoed niet. Ik gaf'er mijne Vrouw bericht van , die mij fterk afraedde van het voortzetten van mijn nieuw ontwerp , gelijk zij het noemde. Ik was niet rijk genoeg, zei ze, om veel van mijn tijd op te offeren aen oefeningen en arbeid, welke mij beroven zouden van dat geene, 'twelk de eenige rijkdom is van den Amerikaenfchen Landman. Evenwel haere voorzichtige waerfchouwing benam mij den moed niet; ik dacht 'er geduuriglijk om, bij het avondmael, op het bedde, of waer ik henen ging. Eindelijk kon ik de aendrift niet
we-



JIJ MR. BERTRAM DEN PLANTKUNDIGEN. 27*
wederftaen; want op den vierden dag der volgende week huurde ik een man, om voor mij te ploegen, en ging nae Philadelphia. Schoon ik niet wist, welke boeken ik moest opdoen, ik verhaelde den Boekverkoop er , zoo goed ik kon, wat ik zocht, en hij bezorgde mij zoodanigen, als hij voor de befte hield, en daer bji een Latijnfehe fpraekkunst. Vervolgens begaf ik mij bij een nabuurig Schoolmeefter , welke mij in drie maenden genoeg Latijn leerde, om Linneeus te verftaen , dien ik naderhand kocht. Toen begon ik de planten nategaen over mijn geheele Landhoeve; binnen weinig tijds werd ik bekend met alle gewasfchen, die in mijne nabuurfchap groeien; en voorts hield ik mij in Marijland eenigen tijd op, huisvestende bij de Vrienden; naer gelang ik mij zeiven kundiger hield, ging ik al verder voort, en door een beftendige oefening van verfchéidene jaeren heb ik een vrij algemeene kunde verkregen van ieder plant en boom, die in dit Land te vinden zijn. In vervolg van tijd deed men uit de oude Gewesten aenzoek bij mij, en ik zond jaerlijks veele verzamelingen nae Europa over Tans in ruimer omftandigheden gekomen zijnde heb ik opgehouden te arbeiden, en ben nooit zoo gelukkig, als wanneer ik mijne vrienden zien en fpreken mag. Indien 'er onder de veele planten of heefters, 'Waer aen ik kennis hebbe , eenige zijn x die gij wenscht overtezenden nae uw Vaderland, ik wil ze u gaern bezorgen, en daer bij de nodige onderrichting geven, welke gij mogt behoeven. *
Dus



172 ïtFDE brief; bezoek van iw-n, al-z
Dus bracht ik verfchéidene dagen aengenaem leerrijk en vermaeklijk door; ik befpeurde in alle de bezigheden op zijne Landhoeve, zoo wel als in de onderlinge gemeenfehap tusfehen den meefter en de mindere leden des huisgezins de grootfte gemeenzaemheit en welvoeglijkheit teffens. Geen één woord , dat eigenlijk een bevel was, ging boven den toon van een eenvouwig verzoek. De negers zelve fcheenen te deelen in zoodanige welvoegJijkheit van gedrag en zedigheit van houding, als ik nooit te voren had opgemerkt.
I, A. Door welke middelen, Mr. BertramI beftuurt gij uwe flaven zoo wel, dat zij al hun werk fchijnen te doen. met de blijmoedigheit der blanken ? — B. Schoon onze valfche vooroordeelen en begrippen ons wel eer verleidden, om hen aen te zien als gefchikt voor fiavernij alleen, fchoon de oude gewoonte ons zeer ongelukkiglijk leerde, hen in dienstbaerheit te houden , onze Societijt nochtans behandelt hen , ingevolge der klagten van verfchéidene Vrienden en uit kracht van verfchéidene goede boeken , welke zij over dat onderwerp hebben uitgegeven, federd eenigen tijd op een geheel verfchillenden voet. Bij ons zijn zij nu vrij. Ik geve aen die, welke gij aen mijn tafel gezien hebt , agtien ponden 's jaers, behalven de kost en kleeding, en alle andere voorrechten, welke de blanken genieten. Onze Societijt beka*delt hen nu als de medgezellen in onzen arbeid , en door deze handelwijze, zoo wel als door middel der opvoedinge, welke wij hun gegeven hebben, zijn zij in 't algemeen een nieuw foort van wezens
ge-



BIJ MR. BERTRAM DEN PLANTKUNDIGEN. 273 ►
geworden. Die, welke ik tot mijn tafel toelate, heb ik bevonden goede, trouwe , en zedige menfchen te zijn; wanneer zij iets doen, 't geen wij denken , dat ze niet behoorden te doen , zoo geven wij den zulken hun ontflag, en dit is al de ftraf, welke wij hun aendoen. Audere maetfchappijën van Christenen houden hen fteeds als flaven, zonder hun eemg foort van Godsdienftige beginfelen inteprenten. Welke beweegreden konnen zij dan hebben, omweltedoen dan alleen uit vreze? In den eerften aenleg van dit Gewest, ik erkenne het, gebruikten wij hen als flaven ; maer , toen wij zagen , dat goede voorbeelden, vriendlijke vermaningen, en gronden van Godsdienst hen tot on> derd'anigheit en matigheit brachten, lieten wij een handelwijze varen, zoo geheel ftrijdig met de belijdenis van het Chriftendom. Wij gaven hun hunne vrijheit, en weinige nochtans hebben hunne oude meefters verlaten. De vrouwen baren en zoogen heure kinderen in onze huizen, en wij worden aen elkander verknocht. Ik leerde de mijne lezen en fchrijven; zij hebben God lief en vrezen zijne oordeelen. De oudfte van hun neemt mijne zaken waer in Philadelphia , met eene ftipte naeuwkeungheit, waer van hij nimmer is afgeweken. Zij wonen beftendig onze vergaderingen bij , en in gezondheit en ziekte, van de kindschheit tot m den ouderdom, deelen zij in de voordeden, welke onze Societijt oplevert. Door zoodanige middelen te gebruiken, hebben wij hen verlost van die flavernij en onkundewaer in ze te voren gehouden werden. Gij hebt u misfehien verwonderd, hen aen mijn tafel te S ïien,



«74 ELFDE BRIEF; BEZOEK VAN ÏW-N, AL-Z
zien, maer, door hen te verheffen tot den rang van vrije menfchen , hebben wij in hun dien naerijver verwekt, zonder welken ook wij zelve vervallen zouden in wangedrag en ongebondenheir. - - I, A. Mr. Bertram! dit is waerlijk de meest wijsgeerige behandeling der negers, waer van ik ooit gehoord hebbe; hoe gelukkig zou het zijn voor Amerika, wilden ook andere Gezindheden van Christenen die zelfde beginfels aennemen, en naer de zelfde bewonderenswaerdige regels handelen. Een groot aental _ van menfchen zou verlost worden van die wreede ketenen , waer onder zij nu zuchten, en, met dit denkbeeld vervuld, kan ik het niet uitftaen, om meer tijd in de zuidlijke Gewesten door te brengen. De wijze, waer op zij daer behandeld worden, de geringheit van hun voedfel, de hardheit der hun opgelegde taeken , zijn fchouwfpelen, waer van ik het gezicht niet kan verdragen. — B. Ik verheuge mij, te zien, dat gij zoo veel medelijden bezit ; zijn 'er ook Haven in uw Land? I, A. Ja; ongelukkiglijk ja; maer zij zijn,ftrikt gefproken, meer Haven in't burgerlijk leven dan huis-flaven ; zij zijn verknocht aen den grond, op welken zij leven; Deze flavernij is een overbüjffel eener oude woeste gewoonte, ingevoerd in de dagen der grootfte onkunde en onbefchaefdheit van zeden ; en zij houdt ftand, in weerwil der herhaelde traenen van menschlievendheit , de fterke ftem der ,ilaetkunde, en de bevelen van den Godsdienst. De hoogmoed der Grooten en de gierigheit der Landeigenaers doen hen dezen rang van menfchen aenzien als een nodig gereedfehap
voor



BIJ MR. SERTRAM DEN PLANTKUNDIGEN. *?S
voor den Landbouw, even als of vrije menfchen den grond niet konden bea ^f";™ B Is hetwaerhjkzoo, vriend Iwan?Arm te %n elendig te zijn, flaef te zijn, Zijn waerlT harde zfken ; op deze voorwaerden is het S-t wenschlijk te beftaen. Ik vreze, dat uw Land nooit bloeien .zal onder eene zoo min fta rkundige Regeering. I* A. Ik ben volkoZ ■ m t u eens, Mr. Bertraml fchoon ik hoZ hebbe, dat de tegenwoordige Regeenng, Lo doorluchtig wegens zoo veele bedrijven eener gezonde Staetkunde, niet zal afloop en zonder deze heilzaeme, deze noodzaeklijke, verban" ng der flavernij, die het Rusfisch KeizerSk met traenen van dankbaerheit zou vervulK L B. Hoe lang hebt gij in dit Land ^«rppsr? — LA. Vier jaeren, Sir l B. V\ el fot gi fpreekt het Engelsen als een inboorw; wat al moeite moet een reiziger doen, om veele taelen te leeren, zich van de volksvooroordelen te ontdoen, en zich te fcnikken naer de gewoonten van alle me geenen, waer bij hij verkiest te vertoeven.
Dus bracht ik mijnen tijd door bij dezen ervaren Plantkundigen, dezen waerdigen büN «r, die alle de eenvouwigheit der boerfche ifvenswijzemetdenuttigftegeleerdheitpaerde Veele en veelerlei waren de gefprekken, die den duur van mijn bezoek vervulden, Ik verSe hem nae 'zijne.velden, «* m ^ nae ziindiik, nae zi n hof, nae: zijn boekwrvertrek, en eindelijk ook op den volgenden nae de vergadering der focietijt. Deze waf in de ftad Chejtcr, werwaert het ge-



z?6 elfde brief; bezoek van iw-n, al-z
heele buisgezin op twee wagens, en Mr. Bertram en ik te paerd, henenreeden. Wanneer ik het huis intrad, waer de Vrienden vergaderd waren , makende een getal uit van omtrent tweehonderd mannen en vrouwen, deed de onvrijwillige aendrift der oude gewoonte mij de hoed van 't hoofd nemen, maer ik bedacht mij ras, en ging aen het einde van een bank zitten. De vergaderplaets was een vierkant gebouw zonder iets, dat nae fieraed zweemde, hoe genoemd. De witheit der wanden, de gemakhjkheit der zitplaetfen, de netheit van een groote kachel, die bij koud weer het geheele huis warm houdt, waren de eenige wezenlijke dingen, welke ik opmerkte. Noch predikftoel, noch lesfenaer, noch doopvont, noch altaer , noch bewaerplaets voor het geheiligde brood, noch orgel waren daer te zien ; het is flechts een ruim vertrek, waer in dit goede volk eiken zondag vergadert. Een diep ftilzwijgen volgde, en duurde omtrent een half uur; ieder zat met gesogen hoofde, en fcheen geheel afgetrokken door ernftige overdenkingen, wanneer een vrouw opftond , en met een zeer innemende zedigheit betuigde, dat de Geest haer aendreef, om hen te onderhouden over een onderwerp, 'c welk zij had uitgekozen. Zij behandelde dit met groote gepastheit als een zedelijk nuttige redenvoering, en deed de zelve zonder prael van Godgeleertheit, of omllachtige vertooning van belezenheit! Zij moet of bij uitftek bekwaem gemaekt zijn om in't openbaer te fpreken, - of zich vooraf bereid hebben, 't welk laetfte niet onderfteld kan worden, daer dit een bijzonder leerltuk is
iö



SIJ MR. BERTRAM DIN PLANTKUNDIGEN. 277
in hunne belijdenis, dat ze niets voordra-' gen,dan 't geen op dien tijd wordt ingegeven, - of de groote Geest de werelt, wiens befc'herraing en invloed zij allen kwamen affmeeken, moet haer bezield hebben met de gezondfte zedekunde. Haere reden duurde drie vierden uurs. Ik ontdekte geen een aengezicht, dat nae haer gekeerd was; nooit zag ik te voren eene vergadering met zoo veel aendacht Imiteren nae eene openbaere Redevoering. Ik merkte geene bewegingen in haer licnaem, noch eenigerlei gemaektheit in haer gelaet, ftijl, of {preektrant; alles was natuurlijk en daerom aengenaem, en, zal ik u meer zeggen? zij was zeer fchoon, hoewel boven de veertig jaeren. Zoo dra zij geëindigd had , fcheen ieder wedertekeeren tot zijne vorige overdenkingen voor omtrent een vierde uurs; wanneer zij algemeen opftonden , en na eenige onderlinge gefprekken vertrokken. £
Hoe eenvouwig zijn de voorfchriften, hoe hoe onopgefchikt de Leerftellingen van hunT nen Godsdienst, hoe weinige de plegtigheden, welke zij ondergaen door . den geheelen loop hunnes levens! Bij hun dood worden ze zonder omiiag , zonder gebeden, door de broederfchap ter aerde befteld; achtende het dan te laet, God's eeuwige befluiten te willen veranderen , en verkiezende, zoo als gij weet, noch grafzuil noch gedenkteken. Na dus onder de zachtfte Regeering geleefd te hebben en geleid te zijn door de zachtmoedigfte Leere, fier ven zij zoo gerust als dezulken, die, in meer omflagtigen Godsdienst opgevoed, een reeks van plegtigheden ondergaen, ingewikS 3 *e**



278 ELFDE BRIEF; BEZOEK BIJ MR. BERTRAM1.
kelde geloofsbelijdenisfen onderfchrijven, en de voordeden genieten van een op hoog gezach der burgerlijke Regeeringe gevestigde Kerk. Dit goede volk, de leeringen van Jefus Christus volgende in die eenvouwigheit, waermeê zij werden voorgedragen, vleit zich, dat 'er geen gelukkiger ftelfel kan worden uit gevonden ten nutte van het menschdom. Het komt voor, als ten eenenmaele ontheven van die fieraeden en ftaetkundige bijvoegfels, welke ieder Land en elke Regeering, naer d'erzelver bijzondere gewoonten en zeden, geplooid hebben
In het uitgaen uit deze vergaderplaets werd ik door eenige achtenswaerdige Landluiden in de nabuurichap genodigd, om eenige dagen aen hunne huizen doorebrtengen. De wijze, waer op ik overal ontvangen werd, deed mij twee maenden onder deze braeve luiden doorbrengen ; en ik moet zeggen, dat zij de gulde dagen waren van mijne rijpere jaeren. Nooit zal ik de dankbaerheit vergeten, welke ik hun verschuldigd ben voor de ontelbaere blijken van innemende vriendhjkheit, waer meê zij mij als overhoopten; aen den brief, welken gij mij gegeven hebt, ben ik de uitgebreide kennis verfchuldigd, die ik nu hebbe aen Pennfijlvaniën. Ik moet mijne aen u verfchuldigde dankbetuigingen uitftellen, tot dat ik u weder zie. Eer die tijd gekomen is , zal ik u mogelijk onderhouden met meer keurige bijzonderheden, dan deze brief oplevert, Vaerwel!
IW-N, AL-Z.
TWAELF-



TV/AELFDE BRIEE J OORLOGS -ANGSTEN tj9
TWAELFDE BRIEF.
DE AKELIGE TOESTAND VAN EEN BLONDE» DER GRENZEN , BIJ DEN ONTSTAENEN OORLOG IN AMERIKA.
Ik wenfche van plaets te Viereng fe uur is eindelijk gekomen, dat ik uit^mijn huis moet vluchten, en mijne Lan^oeve ten
welke best. JSifiSS r dffder^den tij Scn fooikring waer zes maenden dag enz.es maenden nacht het droevig jaer verdeden ; ja een enkele ftrael van het Noorderlicht zou mi genoegen, en nhme oogen grootlijks verkwikken, vermoeid ak? zii zun van zoo veele onaengenaeme voorwerpen! De ftrengheit dier luchtftreeken de P^ dnnkerhdt waer in de zwaermoedigÊSTwot"?-taaekc «nflenjrig g. met den denktraut mijner ziele. Ach, Kon £ mijn Plantagie overbrengen nae de oevers der iviere hoe gaern zou ik wonen
in de hut van een Samoyedcr (*) 5 met hoe veel blijdfchap zou ik mij zeiven gaen begra-
r*> Db inwoonde* van een Lan'fchip l*.t Noordooföe?v ! Rustand ae, den mond der riv.ere Otoj , 0fd3 grenen van *#* tnWU'
b 4



2SO TWAELFDE BEÏEF \ 00RL06S -ANGSTEN
ven in het hol van eenen Laplander. Kon ik mijn huisgezin maer overal met mij voeren ik zou overwinteren te Pello oï'Tobolskii (W om den vrede en de onfchuld van dat Land tè genieten. Maer al kwam ik onder de pool al bereikte ik de tegenvoeters, nooit zou ik de gedachtenis konnen verlaten dier vreeslijke . tooneelen, waer van ik een ooggetuige geweest ben en daerom kan ik nooit gelukkig
ZLf J Kg!" Waer°m Zehmike ik d« zoetklinkend dat betoverend woord? gelukzaligheit was eens ons deel, nu is zij van ons geweken, en zal vreze ik, door het tegenwoordige geflacht niet weder genoten lorden! Werwaertik de oogen wende, vertoont zich niets voor mijn gezicht dan de vreeshjkfte klippen, waer op reeds honderden mijner^ vrienden en bekenden zijn vergaen ' Wat toen is de mensch onder alle dieren , welke op deze planeet leven, wanneer hij niet langer in maetfchappij kan leven, of zich bevindt m t miüden van eene, die geheel beroerd en reeds half gefloopt is; Hij kan niet leven m eenzaemheit, hij moet behooren tot eemg Genootfchap, door eenige banden, hoe onvolmaekt ook, faem verbonden. De menfchen onderfteunen en vermeerderen elkanders ftoutmoedigheit en vertrouwen, de zwakheit van ieder in 't bijzonder Wordt gekerkt door de kracht van het geheel. Vóór deze rampzalige tijden had ik nooit zulke
denk-
J^ii" , ae" derivier 7flJ9/,diehet ooflerdeel
van Moscov.en fcoritoornt, e„ zich in de O bij ontlast.



T00R EENEN GRENSBEWOONDER. 3Sl
denkbeelden gevormd ; ik leefde voort, arbeidde , en was voorfpoedig , zonder ooit ernftiglijk bedacht te hebben , waer op de veiligheit van mijn leven en de gronden van mijnen voorfpoed {leunden ; deze bemerkte ik eerst, toen ze mij verlieten. Nooic was 'er eene toeftand zoo zonderling ijslijk als de mijne , in alle mogelijke betrekkingen ; als een Lid van een uitgebreide maetfchappij , als een burger van een kleener afdeeling der zelfde maetfchappij, als man , als vader , als een mensch , die een fterk gevoel heeft van de elenden van anderen zoo wel als van zich zeiven 1 maer helaes! onze ftaet is zoo zeer omgekeerd, dat het woord zelfs van elende, waer meê wij te voren naéuwlijks bekend waren, niet langer de zelfde denkbeelden oplevert; of liever, afgemat van het gevoel der elenden van anderen, voelt nu een ieder flechts alleen voor zich zeiven. Wanneer ik mij zeiven befchouwe als geplaetst in alle de even gemelde karakters , als gebonden door zoo veele koorden, die allen in mijn hart faemenloopen, dan worde ik als aengetast door een koorts der ziele, en vervoerd buiten dien grond van gematigdheit, welke noodzaeklijk is, om onze gedachten aftemalen. Het is, als of mijn reden mij poogt te verlaten , als of zij haere zwakke banden poogt losterukken ; dan weder beproeve ik, om mij zeiven tot bedaren te brengen ; dan worde ik koel, en, het vreeslijk verlies bemerkende, poge ik het nuttige gevoel te behouden.
Gij kent de geftefdheit onzer Buurt, ik behoeve u die dan niet te befchrijven. Ten S 5 -wes-



1%l TWAELFDE BRIEF; 00RL0GS - ANÖSTEJT
westen is zij gefloten dooj; een keten van bergen, ftrekkende tot ; ten oosten is het
Gewest flechts hier en daer bewoond; wij zijn bijna ais op een eiland, en de huizen fbaen op eenen vrij grooten afftand van elkander. Van de bergen hebben we maer al te veel reden, onzen vreeslijken vijand te wachten; de wildernis is een fchuilplaets, waer in het onmogelijk is, hem te vinden. Zij is een deur, door welke hij ons Gewest kan intreden, wanneer het hem behaegt;en daer men befloten fchijntjte hebben , de geheele fchakel der grenzen te verWoeffcen, kan órts lot niet verre afwezen; van Lakt Champlahi af zijn ze bijna alle een voor een vernield, Het geen deze invallen nog verfchriklijker maekt, is, dat zij gemeenlijk voorvallen in het diepfte van den nacht; wij gaen nooit nae onze velden, of wij worden tegen wil en dank aengegrepen door eene vreze, die onze kracht vermindert, en onzen arbeid verzwakt. Daer loopen geen andere gefprekken in de verkeering dan de verfchillende berichten van op elkander volgende bedrijven van verwoefling, welke zich over het Gewest verfpreiden; deze, in den hoek van de haerd verteld, vergrooten zich in onze vreesvolle verbeeldingen tot de ijslijkfte denkbeelden! Wij zitten nooit aen het misdag-of avondmael, of het minfte gerucht verwek' terftond een algemeenen fchnk, en verhindert ons in het gerust genot der verkwikkinge van onze fpijzen. Do eetlust zelve, die te voren uit den arbeid en vrede der ziele voortfproot, is heen gegaen; wij eeten pas genoeg, om in leven te blijven : onze flaep wordt afgebroken door ijslijke droo-
men i



VOOR EENEN GRENSBEWOONDER. 2?f
men ; fomtijds worde ik verfchrikt wakker, als of het gewigtig uur van gevaex daer was; op andere tijden fchijnt het gehuil onzer hondert de aenkomst van den vijand aentekondigen; ■wij loopen het bedde uit en te wapen; mijn arme Vrouw neemt met een zwoegenden boezem i en ftille traenen affcheid van mij, als of wij el* kander nooit zouden wederzien; ze rukt de i jongfte kinderen uit het bedde, die, fchielijk wakker geworden, door hunne onnozele yraegen het akelige dezer vreeslijke oogenblikken , vermeerderen. Zij poogt de zelve in den kei: der wegteftoppen, als of onze kelder onge■ naekbaer was voor het vuur. Ik plaetfe al mijn dienstvolk aen de venfters, en mij zeiven aen de deur, alwaer ik befluite te fterven; elk gei luid doet de vreze wakker toenemen; wij luisi teren allen; elk zegt aen den ander, wat hij i denkt, vermoedt, of gist. Dus blijven wij foms geheele uuren, terwijl onze harten en verftan* i den door een angftige vertwijfeling worden gellingerd; welk eene verfchriklijke toeftand , duizend mael erger dan die van een krijgsman j in het midden van het hevigst gevecht! Somi tijds, de vrije aendrifc van eenen man van moed gevoelende, fchijne ik te wenfchen nae het beflisfchertd oogenblik; maer terftond daerna doet een boodfchap van mijn Vrouw, overgeI bracht door een der kinderen, die mij verbijsi teren met hunne onnozele vraegen, mij het hart weder geheel in de fchoenen zinken; weg is al mijn moed, en ik dale neder tot de diepfte moedloosheit. Eindelijk bevindende, dat het een valsch alarm was, gaen wij weder nae Onze bedden ; ma.er wat nut kan de vriendhjke - flaep



£Ï4 TWAET.FDE BRIEF; OOREOGS - ANGSTEN
Haep der natuure doen voor ons, die door zulke tooneelen geftoord worden! In die veiligheit, waerin gij u bevindt, kunt gij geen denkbeeld hebben van onze benaeuwdheden , dan bij hooren zeggen; en geen bericht kan eve- I naeren met het geen wij lijden, met het' geen wij voelen. Iedere morgen heeft een der jonglte kinderen zekerlijk fchriklijke droomen te vertellen; vergeefs oefene ik mijn gezach, om hen te doen zwijgen; het is niet in mijne magt, en die beeldtenisfen hunner beroerde verbeeldingen, in ftede van aengezien te worden als beuzelingen,-gelijk in de dagen van ons geluk, worden nu integendeel aengemerkt als waerfchouwingen en zekere voorfpellingen van ! onzen toekomenden ftaet. Ik ben geen bijgeloovig man, maer, federd onze rampen, ben ik meer vreesachtig en min gefchikt geworden , om de leer der voortekenen met verachting te behandelen.
Schoon deze onaengenaemheden trapswijze .zijn toegenomen, zij worden geenzins hebiijk gelijk andere kwellingen. Hoe nader bij ik het einde, de treurige uitkomst, meene te zien, te meer fiddere ik. Maer waerom zou ik u ontrusten met zulke onaeneengefchakelde berichten; menfchen, die in veiligheit en buiten gevaer zijn, worden de treurige verhaelen ras moede; kunt gij met mij deelen in alle deze treffende aendoeningen'?hebt gij een traen gereed, om die te ftorten over de nabij zijnde verwoede overblijffels van een weleer welvarend en talrijk huisgezin ? Lees dit, bidde ik u, met de oogen van meéwaerigheit, met een tedere droefheit; beklaeg het Jot der geenen,
die



fOOR EENEN GRENSBEWOONDER. l&f
die gij weleer uwe Vrienden noemde, die weleer omringd waren van overvloed, gemak, en volmaekte rust, maer nu verwachten, dat elke nacht hunne laetfte zijn zal, en, als ten dood verwezene misdadigen, geduurig het vonnis wachten.
Als een Lid eener groote Maetfchappij, welke zich uitftrekt door verfchéidene Gewesten der werelt, is mijne betr< kking op te wijden afftand, om zoo fterk te zijn, als die mij verbindt aen dat kieenere deel, waeronder ik leve. Mij is verhaeld, dat de groote Natie, waervan wij een deel uitmaken , rechtvaerdig, wijs, en vrij is boven alle andere Volken der aerde binnen de oevers van haer Eiland, maer niet altijd zoo omtrent haere veroverde ofaengewonnene Landen; ik zal niet alles zeggen, wat ik gehoord hebbe, omdat ik 'er de helft niet van geloven kan. Als een burger van een kleener ondergedeelde Maetfchappij zie ik, dat eenige foort van wederftreving tegen haere nu heerfchende gevoelens terftond haet hebben voortgebracht; hoe ligtlijk flaen de menfchen van het liefhebben over tot het haten en vervloeken van elkander! Ik ben een liefhebber van vrede; — wat moet ik doen? Ikftaete wijfelen tusfehen de achting, welke ikgevoele voor de oude verbindtenis en de vreze voor nieuwigheden, wier gevolgen ik niet wel kan doorzien, zoo als die omhelsd worden door mijne Landgenooten. Ik ben bewust, dat ik gelukkig was vóór deze ongelukkige omwenteling; ik gevoele, dat ik dit nu niet meer ben; daerom heb ik tegen de verandering. Deze is de eenige redeneerwijze gefchikt voor luiden van
mij-



2%6 TWAELFDE BRIEF , OORLOGS-ANGSTEN
mijnen ftaet. Indien ik mijn Moeder-Land aenkleve, dat 3000 mijlen ver van mij is, worde ik, 't geen men noemt, een vijand van mijn eigen Land; indien ik de overige mijner Landcenooten volge , worde ik een wederftrever onzer oude Meefters; beide uiterften fchijnen even gevaerlijk voor een man van zoo weinig invloed en belang als ik ben, wiens magt en voorbeeld van weinig beduidenis zijn. Aen den grond van het gefchil heb ik weinig kennis. Daer is veel gefchreven aen beide zijden, maer wiens oordeel is zuiver en fcherp genoeg, om te beflisfchen? De groote beginfelen of' drijfveeren, die beide partijen aenzetten, zijn meestal verborgen voor zulke oogen als de mijne; niets dan het aenneemlijkste en waerfchijnlijkfte wordt voor ons bloot gelegd De onfchuldige rangen zijn altoos de flagtoffers van eenige weinigen; zij zijn in alle Landen, ten allen tijde, de laegere werkers, waervan men zich bedient, om deze en geene verfchijnfels daer te ftellen; zij fchreeuwen , wij moeten het werk doen, en 'er om bloeden, maer hebben zekerlijk altijd ftraf en onderdrukking te wachten. Het is voor de groote Hoofden der partijen, dat zoo veel bloed geflort wordt; de belangen van het gemeen worden niet gerekend. Groote bedrijven worden niet ondernomen voor ons, fchoon ze gemeenlijk vooral uitgevoerd worden door ons, door de wapenen, het zweet, en het leven van het volk. De boeken vertellen mij zoo veel, dat ze mij niets wijzer maken. Sophisterij, het verderf van vrije luiden, vertoont zich in al haer bedrieglijk tooifel! In één woord, de meefte menfchen redeneeren uit
drift;



VOOR EENEN GR EN S B E W O O N D E R. 2$?.
drift; en zal dan een zoo onkundig gemeen man , als ik, beflisfchen, en zeggen, dit is recht, dat verkeerd! Gezond verftand en gevoelvan 't hart zijn de eenige Leidshliden, welke ik kenne. Helaes! hoe zou ik bewijsredenen ontwarren , waerin de reden zelve zich overgeeft aen baldadigheit en bloedflortingl Wat dan moet ik doen? Ik vrage dit de wijfte wetgevers, de bekwaemfte redentwisters, de vuurigfte Vaderlandlievers; en ik vrage dit in
oprechtheit als een eerlijk man. Groote
Bron van wijsheit! beziel mij met het nodige licht, om in dezen duifteren nacht mijne treden te wenden , dat ik uit dezen doolhof gerake! Zal ik alle mijne oude beginfelen opgeven? zal ik dien naem, die Natie, verzaken, welke ik weleer zoo achtenswaerdig aenzag? Ik voel de fterke aentrekking ; de gevoelens, welke zij inblaest, groeiden aen met mijne vroegfte kennis, en werden mij ingeprent door de eerfte beginfelen mijner opvoedinge. Maer zal ik, aen de andere zijde, mij wapenen tegen dat Gewest, waer in ik eerst ademde, tegen de fpeelgenooten mijner jeugd, mijne boezemvrienden, mijne bekenden? — het denkbeeld zelve doet mij beven! Moet ik een moordej naer, een verrader, een booswicht genoemd worden; de achting verliezen van allen, die ik liefhebbe, om het mijne te behouden? gefchuwd worden als de ratelflang, of aengewezen worden als een woefte beer? Ik hebbe noch heldhaftigheit noch grootmoedigheit genoeg, om een zoo groote offerande te doen. Ik ben hier gebonden, vastgemaekt door talrijke banden, en ik hebbe geen weerzin in de
druk-



288 TWAELFDE BRIEF; 00RL0GS- ANGSTEN
drukking, welke zij ver oirzaken; hoe onkundig ik ook ben, ik kan de volle uitgeftrektheic overzien der rampen , waerin ons arme verdrukte Land reeds gedompeld ligt. Ik kan de groote en opeengeflapelde verwoefling zien voortgaen, zoo verre het tooneel des oorlogs reikt; ik hoore de zuchten van duizende huisgezinnen , reeds bedorven en vernield door onze aenvallers. Ik kan het getal der weezen niet optellen, reeds door dezen oorlog gemaekt; noch de hoeveelheit van het reeds verloren bloed begrooten. Sommigen hebben gevraegd , of het een misdaed was te wederftaen, en dit kwaed ten deele aftekeeren? anderen hebben ftaende gehouden, dat een zoo algemeene wederftand de vergiffenis onverkrijgbaer en het berouw nutloos maakte; en, de misdaed dus onder zoo veele verdeelende, zoeken ze dezelve onmerkbaer te maken. Het geen de eene partij verdienstlijk noemt, heet de anderefchelmachtig. Deze gevoelens veranderen, krimpen in, of breiden zich uit, even als de uitflagen van den oorlog, op welke zij gegrond zijn. Wat kan een niets betekenende man doen in 't midden dezer twistende tegen elkander overflaende verdeeldheden,alle even vijandig voor luiden, die zich in zulke omftandigheden bevinden als de mijne? En wie zal na alles waerlijk fchuldig zijn9 — Zekerlijk die, welke niet in hunne onderneming fiagen Ons lot, het lot van duizende, is dan nog omwonden in het verborgen rad van den oorlogskans. Waer toe dan zoo veele nutlooze redeneeringen? wij zijn de fpeelbal van het noodlot. Vaertwel dan opvoeding, beginfelen, liefde voor het Vaderland,
Vaert-



VÖÖR EENÊN GRÉNSBEWOONDER. 289.
Vaertwel'. gij zijt alle nutloos voor het grootfte gros van ons; hij, die zich zeiven beftuurt naer 't geen hij zijne beginfels noemt, zal geftraft worden door de eene of andere partij om deze beginfelen zelve. .Hij, die zonder beginfelen voortgaet, zoo als het geval, de vreze, of zucht tot zélfbehoud opgeeft, zal misfehien niet beter varen, maer zal minder befchuidigd worden. Wie zijn wij in de groote fchaeldergebeurdtenisfen, wij arme weerlooze bewoners der grenzen? Wat raekt het de. toekijkende werelt, of wij ademhalen, dan of wij fterven? Hoeveel deugd, hoeveel ver: dienfte, welke belangloosheit wij ook toonen in onz^ afgelegene verblijfplaetfen, wat betekent dit alles°? Wij zijn gelijk de wormen , door den ploeg vernield, wier verbrijzeling geen hinder doet aen den aenftaenden oogst. Zelfbehoud dan, de regel der natuure, fchijnt de beste regel te zijn voor ons gedrag; wat goeds konnen wij doen door vergeeffchen wederftand* door nutlooze pogingen? De koele, de van verre ftaende, aenfehouwer, zich in veihgheit bevindende, mag mij uitmaken voor eenen on-_ dankbaeren , mag de beginfelen van Sdon or Montesquièu voor den dag brengen, mij voor moedwillig fchuldig aenzien, en bij de haetlijkfte naemen noemen; daer hij in perioon buiten gevaer is, zal zijne vuurige verbeelding, niet beroerd door eenige de minfte beweging van het hart,- vrijlijk uitweiden over dit gewigtig onderwerp, en dit uitgebreide veld m eens overzien, leverende een dubbel tooneel van aenval en van verdediging. . ,
IDus trekt zich het voorwerp voor hem te "X' rac-



S0O TWAELFDE BRIEF; OOR LOGS - ANGSTEN*
faemen, de tusfchen inkomende fchitteringen, de verre afzijnde vooruitzichten, en eene verfcheidenheit van denkbeelden , niet belemmerd door gemoedsaendoeningen , vertoonen zich aen zijne ziel flechts ais een enkelvouwig faemenftel van zaken. Hier verheft hij de groote fchuld van den eenen, daer de rechtvaerdigheit van den anderen; maer laet hem één
eenige maend bij ons komen wonen, met ons de opeenvolgende uuren van noodzaeklijken arbeid, vreze, en verfchrikkingen doorbrengen, met ons waken, met het roer in de hand, in verdrietige fiaeplooze nachten, terwijl zijne verbeelding door allerleië driften, als met een
fcherpe bijtel, wordt gekorven; laet zijn
vrouwen zijn kroost geduurig bloot gefield zijn
aen de vreeslijkfte doodsgevaeren; • laet
het aenwezen van zijn eigendom afhangen van een enkele vonk , door den vijand aengeblazen; laat hem met ons beven op onze velden, Adderen bij het ritfelen van ieder blad; laet zijn hart, de zetel der fterkst roerende driften, geweldig geflingerd worden door den droevigen toeftand te vernemen van zijne
vrienden en bloedverwanten ; laet hem op
de kaert nagaen den voortgang der verwoestingen, — laet zijn ontruste verbeelding hem den nacht voorzeggen , den vreeslijken nacht, wanneer het zijn beurt zal zijn, omtekomen, gelijk zoo veele vóór hem omgekomen zijn ; — zie dan, of de mensch niet de overhand zal krijgen over den burger, of al zijne ftaetkundige grondregels niet in rook verdwijnen zullen! Ja, hij zal ophouden zoo vuurig te gloeien voor de eer der hoofdftad; alle zijne wenfehen
zul-



y0OR EENEN GR ENSBEWOO NDER. 201
zullen ukloopen op het behoud van zijn huisge- ' zin! Ach, ware hij in mijnen toeftand; ware zijn huis geduuriglijk vol , gelijk het mijne, van de elendige fiagtoffers , die het geweld I der vlammen en de flagen van het zwaard maer pas ontkomen zijn, verhalende van eenewreedheit en moord , welke de menschlijke natuur doen beven; die toeitand zou alle ftaetkundige befpiegeling ftremmen, en alle afgetrokkene I denkbeelden verdrijven. Mijn hart is vol, en grijpt elk denkbeeld gretig aen, waer uit het j eenige wezenlijke verlichting of troost kan fcheppen. Ik heb gehoord , dat de Koning het talrijkst zoo wel als het fchoonfte kroost : heeft boven eenige andere der tegenwoordige ; Magten der aerde; hij moge een groot Konmg ■ wezen, hij gevoelt toch, 't geen wij ftervelingen in 't gemeen gevoelen, en wenscht^het I leven en den voorfpoed zijner kinderen. Zijn : ziel vliegt ongetwijfeld wel eens voort op de i vleugelen der vooruitziende hope , en befchouwt hen als gelukkiglijk in de werelt gevestigd. Het ftae mij armen grensbewoonder J eens vrij, dien grooten Perfoon aentemerken :| als den eerften in ons ftelfel , doch maer één uur blootgefteld aen de ongemeen groote fmarten , I welke wij zoo dikwijls gevoelen , —- zou niet het behoud van een zoo talrijk gezin alle zijne gedachten innemen, zouden niet alle de denkbeelden van heerfchappij en andere gelukzaligheden , den koninglijken troon verzeilende, in dat uur van gevaer wegvliegen ? Het koninglijk Karakter, hoe heilig, zou moeten onderdoen voor het meer natuurlijke en daarom fterker Karakter van man en van vader. Ach!
T 2 wist



TWAELFDE BRIEF; OORLOGS -ANGSTEN.
wist hij maer de omflandigheden van dezen affcliuwüjken oorlog, ik hou de mij verzekerd, dat hij een einde zou maken van die jammerlijke verdeeling van Ouders en kinderen. Ik hemde mij verzekerd, dat hij, terwijl hij zijne ooren wendde nae dc inboezemingen derftaetkunde, oplettend luifteren zou nae de lesfen der natuur, die groote Moeder; want, als een goed Koning, wenscht hij ongetwijfeld te fcheppen , te bewaren , en te befchermen, even a's zij doet. Moet ik dan, om een getrouw onderdaen genoemd te worden , koelzining en wijsgeeriglijk zeggen: het is noodzaeklijk voor liet welzijn van Grootbrittanjen, dar de harsfens van mijn kinderen verbrijzeld worden tegen de wanden van het huis, waerin zij geteeld werden? dat mijn vrouw wordt doorftoken en van een gefcheurd voor mijne oog n; dat ik of vermoord of gevangengenomen worde, of dat wij , om den kortften weg te nemen, alle te gelijk opgefloten en tot asfche verbrand worden, gelijk aen het huisgezin van den B - n wedervaren is ? moet ik, met zachtmoedigheit , dit laetfte uiterfte van verwoefting afwachten , en , met volkomen zelfsverlochening, een zoo hard lot ontvangen van booswichten, die op zoo grooten afftand van hun Opperhoofd woeden; van wanfchepfels, overgegeven aen de woeste aendrift der minst beteugelde natuure. Konden de leeuwen van Afrika herwaert overgevoerd en hier losgelaten worden, zijzouden ons ongetwijfeld verfcheuren , om zich te voeden met onze doode hchaemen , maer hunrte lusten zouden niet zoo veele flachtoffers vor-
d©«



VOOR EENEN G R E N S B E W O O N D E R. =93
deren. Zal ik wachten , om met den dood geftraft, of van allen voedfel en dekfd beroofd te worden, om niets overtehouden dan wan hoop zonder verligting zonder hopt ? Zulzij, die mogten ontvluchten, al es ^ ^ woeften e.i verderven, wat zij dierbae houden? zullen die weinige «frr«Jkvenen, g eenigen donkerenhoekzich verfchuilende daer vergeefs het lot betreuren hunner h g nen, en rouwklagten uitboezemen over hunne gevangene, vermoorde, of verbrande Ouder onder de wilden omzwerven, «fijW^gg mureenng, zonder zucht, aen den voet van den eenen of anderen boom den dood v erwachten voor de goede zaek? - Neen, dit s onmogelijk! een zoo verbazend offer is met te wachten van de menschl.jke natuur, *t isde zaek van wezens van laegeren of hoogei en rang dan menfchen ^^^^% groote^S, Kvte verh^jn boven den gemeenen kring van het menscl dom, ik meen hen, die zoo veele domle» zwaeiëu en beftuuren, ^^ffg geeften des oorlogs tegen ons hebben los güafen - konden zij anders herwaert overgevoerd en herfchapen worden in eenvotnvige planters, als wij zijn, - deze zelfs zoudenvap beilisfchers der menschhjke zaken jedergpken tot elendige flachtoffers. Zij zouden lijden en jammeren, gelijk wij doen, ff-^^fë egen zijn, welken regel voor hun gedragzijte volgen hebben. Begrijpt ge wel.het moeilijke van onzen toeftand? Indien wij ver oe^£, zijn we verzekerd, den eenen of anderen, t d



294 TWAELFDE BRIEF; OORLOGS-ANGSTEN
omtekomen; geen wakkerheit van onze zijde kan ons behouden; - indien we vertrekken, wij weten niet, waer heen wij moeten gaen; alle huizen zijn vol van vluchtelingen even elendig als wij zelve; en indien wij verhuizen, worden wij bedelaers-. Het eigendom van Landluiden is met als dat der Koopluiden; en volflagen armoede is erger dan de dood. Nemen wij de wapenen op ter onzer verdcdiginge, zoo worden wij rebellen genoemd; - en zouden wij geen rebellen zijn tegen de natuur, door eerloos hjdhjk te wezen? Zullen we dan, als martelaers, onzen roem Hellen in eene verbindtenis, nu nutloos geworden, en ons gewillig bloot ftellen aen een foort van verwoefting, die fchoon ze ons geheelenal bederft, onze oude meefters nochtans niet verrijkt? Om deze onverzethjke en dwaeze gehechtheit zullen we veracht worden door onze Landgenooten en vernield door onze oude vrienden; alles, wat we ook mogen zeggen, alle verdienften, welke wij ons toeëigenen, geen van deze zal ons konnen dekken voor die Hagen, welke gehuurde ballingen m 't honderd om toededen terwijl ze worden aengezet door alle die driften, welke de menfchen doen ijveren, om het bloed
van anderen te ftorten; ■ . hoe bitter zijn
deze gedachten!
Aen den anderen kant; de flagen, ontvangen van de hand der geenen, van welke wij| befcherming verwachtten , verdoven alle oude achting, en dringen ons tot zelfverdediging — misfehien tot wraek; dit is de weg, welken de natuur zelve fchijnt aentewijzen zoo' wel aen de befchaefden als onbefchaefden onder-



VOOR EENEN GRENSBEWOONDER. 295
der het mensdom. De Vormeerder onzer harten zelve heeft 'er deze neigingen bij de eerfte wording ingeplant; en moeten wij dan dagelijks deze behandeling lijden van eene we? eer zoo geliefde Magt? De vos ontvlucht of bedriegt de honden, welke hem vervolgen; de beer , overrompeld zijnde, weerftaet ftoutmoedig en valt aen op zijne vijanden ; de hen, de zeer vreesachtige hen , vecht voor het behoud van haere kuikens; zij ontwijkt den ftrijd niet , maer vliegt den kuikendief te gemoete. Zal dan de mensch , voorzien beide van natuurdrift en van reden, roerloos, belangloos, en lijdlijk, zijn goed zien verbranden, en zijn kroost met geweld zien wegnemen, of vermoorden ? zal de bedrieglijke reden de onfeilbare aendrift der natuure verdoven? — Neen, mijne vorige achting, mijn vorige verknochtheit verdwijnen met mijne veihgheit; die achting, die verknochtheit werden gekocht door befcherming, en deze heeft opgehouden. Kon dan de groote Natie, waer toe wij behoorden, haere oogmerken niet bereikt hebben door middel haerer talrijke heirlegers, door middel haerer vlooten, die den oceaen bedekken ? Moeiten zij, die meefters zijn van twee derden van den Koophandel in de werelt, - die de magt in hunne handen hebben, welke het zoo veel vermogende goud
kan geven, die een foort van welvaren
bezitten , dat aenwascht met hunne begeerten j moeiten zij hunne veroveringen bevestigen met ons weinig beduidend en onfchuldig bloed?
Moet ik dan Grooibritti.njen vaerwcl zegT 4 gen



306 TWAELFDE BRIEF; OORLOGS-ANGSTEN
gen, dat zoo beroemde Land? moet ik eenen zoo ouden zoo eerwaerdigen naem verlochcnen ? helaes! zij zelve, die wel eer toegevende moeder, dwingt mij, om de wapenen tegen haer op te vatten. Zij zelve dreef de ongelukkige burgers onzer afgelegene Gewesten eerst aen, tot de gedachten om het bloed te ftorten van die geene, , welke zij gewoon waren, den naem van broeders en vrienden te geven. Die groote Natie, welke nu de werelt beroert, die naéuwlijks de uitgeflrektheit kent haerer heerfchappijén in de Indien, die zich bijna in eene algemeene heerfchappjj Ziet over den handel, over de nacrftigiieit, over de .rijkdommen, en magt; -— waerom moest zij onze grenzen bezaeiè'n met de doode hchaemen haerer vrienden, met deasfehenvan weinig beduidende hutten, waer in geen goud te vinden is ?
Wanneer ik, door fmardijke herdenking gedrukt, alle deze verftrooide denkbeelden in mijn ziel verzamele, wanneer ik mijnen toeftand ernftiglijk overwege, en lette op dc duizenden ftrpomeri van onheilen, die rondsom mij henenvloeicn, wanneer ik eindelijk ftilftae op de bijzondere inrichting van het middel zelve , door mij voorgefteld, - dan worde ik beroerd fomtijds tot die graed, dat ik in verzoe- ' kmg kqme, om uitteroepen: waerom heeft de Opperheer der werelt zoo veel en veelerlei kwaed op deze geringe planeet, ten allen tijde, en onder alierleiè" volken toegelaten ? Dit behoorde immers alleenlijk te dienen tot ftraffe der Godloozen. Ik brenge dien beker aen mijne hppen, welken ik ras moer, proeven, en
gril?



VOOR EENEN GRENSBEWOONBER. 597
grille van deszelfs bitterhek. Wat is dan het leven, vrage ik mij zeiven, is dit eene weldadig ge.fchenk? neen het is bitter. Een gefchenk onderftelt de toedeeling van iets, dat waerde heeft, maer het leven fchijnt een louter toeval te zijn, en van de ergfte loort! wij worden geboren, om de flagtofiejrs te worden van kwaden en driften, van te leurftdlmgen en den dood; beter is het, niet te zijn, dan elendig te zijn! Dus klage ik op eenen onbetaemlijk (fouten trant; ik vliege van de eene verbijfterde gedachte op de andere, en mijn gemoed, omiloken door deze hevige en bittere bedenkingen, is fomtijds op 'tpunt, van mij te vervoeren tot gevaerlijke uiterften van geweld. Wanneer ik mij erinnere, dat ik Man en Vader ben, treffen deze bekoorlijke denkbeelden mijn hart ten fterkfte. Helaes! weleer deeden zij het gloeien van vermaek van eene alles overmeeitereude blijdfchap, maer nu vervullen zij het met droef heit. Op andere tijden rukt mijn Vrouw mij met vlijt uit alle deze verfchriklijke bepeinzingen, en verzacht en troetelt mij met alle die redeneeringen, waer van zij bezititer is; maer haere pogingen dienen flechts, om mij elendiger temaken, door mij te doen bedenken, dat zij met mij deelen moet in alle deze rampen , waer van ik vreze, dat het enkele bezef haer reden overweldigen zal, Ik kan niet dan met ongeduld bedenken, dat een geliefde Vrouw, mijne getrouwe medgezellinne in alle mijne ondernemingen als Landman, de voornaeme hand, die mij bijftond in het flichten van het voordeelig gebouw van gemak en onafhanglijkheit, 't welk ? T 5 ik



108 TWAELFDE BRIEF; OOELOGS - ANGSTEN
ik onlangs bezat, — dat die waerde, zoo wel als mijne kinderen , die eigenaers van mijn hart, dag en nacht aen een zoo wreed lot is blootgefteld. Zelfbehoud gaet alle ftaetkundige lesfen en regelen te boven , en is zelfs van meer kracht dan de dierbaerfte gevoelens onzer verftanden: de wet, om zich te fchikken naer de verfchillende omftandigheden der tijden, waerin v/ij leven, is het onwederftaenbaerfte gebod. Ik moet eenig foort van hulpmiddel zoeken tegen dit groote kwaed , gefchikt om het af teweeren of te verzachten ; in dien toeftand , als ik nu ben, wete ik niet, welke flappen ik doen zal, die noch de eene noch de andere der partijen zullen beledigen en verongelijken, en ten zelfde tijde mijn huisgezin bewaren voor die zekere verwoefting, welke het te wachten heeft, indien ik langer vertoeve. Kon ik hen verzekeren van brood, van veiligheit, van onderhoud, niet het brood der ledigheit, maer dat, gelijk tot nu, door gepasten arbeid wordt ingezameld; — kon dit volvoerd worden door de opoffering van mijn leven, — ik zou het gaerne overgeven. Ik betuige voor den Hemel, dat het alleen voor die waerde panden is, dat ik wenfche te leven en te arbeiden ; voor dezen , welke ik dn dit.elendig beftaen gebracht hebbe. Ik vergelijke mij zeiven bij eenen der fteenen van eenen verwoesten boog, nog die eerfte gedaente behoudende, welke weleer gefchikt was voor de plaets, die hij vervullen moest, maer het fteunpunt is omgevallen. Ik kan niets nuts doen, ten zij ik verplaetst worde, of in den ouden cirkel , of in een nog fterker. Maer ik zie op
een



VOOR EENEN GRENSBEWOONDER. 20£
een laeger fchael, en op eenen aenmerkhjken afftand, doch dien ik echter kan bereiken; en, ' daer ik ophoude , mij zeiven te befchouwen als een lid van den ouden nu beroerden ftaet, dale ik gewilliglijk af tot eenen laegeren rang. Ik zal mij wenden tot eenen ftaet, nader komende bij dien der natuure , niet overladen met een grooten bundel van wetten , of tegenftrijdige inftellingen , fchavende dikwijls de nekken raeuw van de zelfde menfchen, welke zij moeften befchermen ; tot eenen ftaet teffens genoeg verwijderd van het redenlooze eener ongezellige woefte natuure. Bemerkt gij mijn vriend ! welk pad ik heb uitgedacht? - het is dat, 't welk loopt nae de bewoonders van het groote -— gehucht van , daer, verre verwijderd van de gevloekte nabuurfchap der Europtërs, leven de Inwoonders met meer genoegen , betaemlijkheit, en vrede , dan gij u verbeeldt; daer men, fchoon niet beftuurd door wetten , nochtans in onbefmette eenvouwige zeden alles vindt, wat de wetten konnen opleveren. Hun plan is genoegzaem volledig, om te voldoen aen alle de oirfpronglijke behoeften van den mensch, om hem een gezellig wezen te doen zijn, zoo als hij behoort te zijn in de groote wildernis der natuure. Derwaart is het, dat ik befloten hebbe , het koste wat het wil! mij zeiven en mijn huisgezin overtevoeren. — Een buitenfpoorig voornemen! zult ge misfehien zeggen , — dus alle vorige verbindtenisfen aftefnijden, en nieuwe te vormen met een volk, 't welk de natuur zoo verfchih» lende eigenfehappen heeft ingeprent ! —-



goO TWAELFDE BRIEF , OORLOGS - ANGSTEN1
Maer , daer het geluk van mijn huisgezin het eenige voorwerp is mijner wenfchen , zorge ik zeer weimg daer voor, waer we zijn, of werwaert we gaen, als wij maer veilig en alle te faem verè'enigd zijn. Onze nieuwe rampen , gehjkhjk door allen gedragen , zullen hgter worden ; onze onderlinge genegenheit voor elkander zal, in die groote verandering, de fterkfte band worden onzer nieuwe maetfchappije , zal ons alle blijdfchap verfchairen , welke eenvreemde grond kan opleveren, en ons in eenigheit bewaren, even ais de zwaerte en aentrekkingskracht der ftofFe d<_ werejt voor ontilooping beveiligen. Befehuldig mij niet, het zou wreed in u zijn, en behalven dit ook noodloos wezen; want, wanneer gij dezen ontvangt, zijn wij reeds op den tocnt. Daer alle hope verdwenen is, moeten wij dan, als arme kleenmoedige elendelingen , wanhopen en fterven? - ÏNieen, ik zie eenige weinige troostmiddelen vooruit, ho wel door veele gevaeren, welke ik u hierna verklaren zal. Het is, geloof mij , geene ^ te leur gefte de eerzucht, welke mij tot dezen ftap brengt, — het is de bitterheit van fijnen toeftand, en de onmogelijkheit, om Latere maetregelen te nemen. Mijne opvoeding maekc mij nergens meer gefchikt voor dan tot de eenvouwigite bezigheden des levens; ik ben een uitrooié'r van boomen, een Landbouwer, de aenzienlijkilenaem, dien een .A,nu rkaen kan nebben, ik kan niet roemen op krijgsdaden, op ontdekkingen, op uitvindingen ; ik hebbe omtrent 370 gemeten iands g -zuiverd , eenige voor den ploeg, eenige voor de zeisfe} en dit he, ft
vee-



VOOR EENEN GRENSBEWOONDER. 30E
veele mijner levensjaren weggenomen. Nooit h^b ik iets bezeten, of' gewenscht te bezitten, dan 't geen door de vereenigde vlijt van mijn , huisgezin voortgebracht en ingeoogst kan worden. Ik begeere niets meer, dan te huis gerust en onafhanglijk te leven, en mijne kinderen te leeren, hoe zij zich in het toekomende een ruim beftaen konnen bezorgen, gevestigd op arbeid , even als dat van hunnen Vader. Dit is de levenstrant, dien ik gezocht hebbe, en dien ik voor hun had afgebakend; voor welken zij ook zoo wel gefchikt fcheenen door hunne neigingen en door hunne geaertheden. Maer deze aengenaeme verwachtingen zijn nu weggegaen; wij moeten de vermeerderdevruchten van eenen negentien jaerigen arbeid opgeven! Wij moeten vluchten, wetende naéuwlijks waerheen, door de ontoeganglijkfte paden en leden worden van een nieuw en vreemd gemeenebest. O Deugd! is dit al de vergelding, welke gij uwe lievelingen toefchikt! dan zijt gij flechts een harsfenfchim, of een nutloos bevreesdmakend fpook; ras weggejaegd, wanneer trotschheit, uw groote vijandin, dit beveelt, wanneer de Oorlog de vreeshjkfte klanken doet weergalmen, en de arme hulplooze gemeene man door wreede maeiè'rs wordt ter nedergeflagen als onnutte grasfcheuten. Ik hebbe altoos de weinige ongelukkigen, welken ik ontmoete, edelmoediglijk gered; ik hebbe de vlijtigen aengemoedigd; mijn huis ftond altijd open voor de reizigers; ik hebbe geen één maend door ziekte verloren, federd ik een man ben.geworden, en meer dan honderd en twintig huisgezinnen herwaert doen
ko-



302' TWAELFDE BRIEFJ O0REOGS - ANGSTEN
komen. Veele van dezen heb ik, als bij de hand, geleid in de eerfte dagen hunner ondernemingen; verre af zijnde van eenige plaetfen van openbaeren eerdienst of eenig fchool ter opvoedinge , ben ik de herder geweest van mijn huisgezin, en de Leeraer van veele mijner nabuuren. Ik hebbe hen, zoo goed ik kon, geleerd, de dankbaerheit, welke zij aen God, den Vader des oogftes, fchuldig ziju, en hunne pligten als menfchen. Ik ben een nuttig t onderdaen geweest, altijd gehoorzaem aen de wetten, altijd op de wacht, om de zelve te zien eerbiedigen en betrachten. Mijn Vrouw heeft in haeren kring den zelfden regel gevolgd; geene vrouw was ooit zuiniger huishoudfter , of fpon en weefde beter linnen ; — nochtans, wij moeten vergaen, vergaen ge-, lijk de beeften , befloten binnen een kring van vuur!
Ja , ik zal met blijmoedigheït de toevlucht omhelzen ; ik houde de bedenking daer van voor eene heilige inblazing; bij nacht en dag vertoont zij zich voor mijnen geest ; ik hebbe het ontwerp zorgvuldigiijk overwogen ; ik hebbe gedacht op alle de gevolgen daer van in het toekomende, en gelet op alle de richtingen der nieuwe levenswijze, welke wij moeten aenvangen, zonder zout, zonder fpecerijën , zonder linnen , en met weinige andere kleeding ; op de kunst der jagt , welke wij moeten leeren, de nieuwe zeden, welke wij moeten aennemen , de nieuwe tael, welke wij moeten fpreken , de gevaeren in de opvoeding mijner kinderen, welke wij moeten doorworftelen. Deze veranderingen fchijnen moge-



TOOR EENEN GRENSBEWO ONDER. 303,
gelijk op eenigen afftand fchriklijker, dan wanneer ze door oefening gemeenzaem worden. Watfcheek het ons, of wij wel toegemaekte pasteij of geftooten alagrkhés, wel gebieden rundvleesch of gerookt wildbraed, kool ot andere kruiden eeten ? of wij net eigengereed linnen of goed bever dragen, of wij lianen op bedden van veeren of op beerenhuiden? Dit verfchil is niet noemens waerdig; de moeite der taele, de vreze van door de Indiaenen verbasterd te worden, de zorg, eindelijk , dat mijne jongfte kinderen door dat zonderling betoverende der wilden, zoo gevaerlijk in hunne tedere jaeren, verlokt zullen worden, zijn de eenige bedenkingen, welke mij doen aerfelen. Waer door komt het toch, dat kinderen, die nog jong zijnde onder dit volk geraken , nooit overgehaeld konnen worden, om de Europifehe zeden weder aentenemen ? Ik heb in den laetstvoorgaenden oorlog veele bekommerde ouders gezien, die, na de herftelling van den vrede , nae de Indiaensche gehuchten gingen, werwaert zij wisten, dat hunne kinderen gevanglijk waren heengevoerd; wanneer zij de zelve, tot hunne onuitfpreeklijke droef heit, zoo volkomen Ihdiaensch vonden, dat veele hen niet langer kenden, en die, wier verder gevorderde jaeren gehengden, dat zij zich hunne vaders en moeders erinnerden , weigerden volftrekt met hun te gaen, en liepen nae de geene, die hen als kinderen hadden aengenomen, om befcherming te zoeken tegen de uitvloeiingen der liefde, waermee hunne ongelukkige waer e Ouders hen liefkoosden ! Hoe ongelooflijk dit
ook



304 TWAELFDE BRIEF J 001L0GS- ANGSTEN
ook voorkome, ik hebbe het in dnizende ge* vallen hooren verzekeren , door geloofwaerdig menfchen. In het gehucht van - , werwaert ik voorhebbe te vertrekken , leefden, omtrent vijftien jaeren geleden , een Engelschman en een Zweed, wier gefchiedenis aendoenlijk zou voorkomen, indien ik tijd had, om de zelve te verhalen. Zij waren opgewasfehen tot den manlijken ouderdom, toen zij gevangen genomen werden. Gelukkiglijk ontkwamen zij de zwaere ftraf van gevangenen in den oorlog, en werden verpligt, te hu wen aen de Squaws, die hun leven behouden hadden, door hen aentenemen. Door de kracht der gewoonte werden zij eindlijk geheel ingelijfd in deze wilde levenswijze. Terwijl ik daer was, zonden hunne vrienden hun een vrij groote fomme gelds, om zich daer meê vrijtekoopen. De Indiaenen, hunne oude meefters, gaven hun hunne keuze, en, zonder iets van belang te eifchen, zeiden ze hun, dat ze reeds voor lang zoo vrij geweest waren als zij zelve. Zij verkozen te blijven, en de redenen, welke zij mij gaven, zullen u grootlijks verwonderen; de volmaekfte vrijheit, onbedwongene levenswijze, de afwezigheit dier zorgen en knagende bekommeringen, welke zoo dikwijls onderons heerfchen; de zonderlinge deugdzaemheit van den grond, dien zij bebouwden, want zij lieten het niet geheel op de jagt aenkomen, — alle deze en veele andere beweegredenen, welke ik vergeten ben, deeden hen dat leven verkiezen, waer van wij zulke akelige denkbeelden voeden. Het kan derhalven zoo Hecht niet zijn, als wij ons verbeelden, daer moet in hun famenle ving iets
zon-



VOOR EENEN GRENSBEWOONDÏR. 307
zonderling innemende zijn, verheven boven alles, waerop men onderons roemdraegt; want dui'zende Europeërs worden Indiaenen , en wij hebben geen voorbeeld zelfs van eenen der oirfprongüjke bewoners dezer landen , welke uit verkiezing -een Europeer geworden is I Daer moet iets wezen, dat meer eigen is aen onze echte gefteldtenisfen, dan de opgefchikte Maetfchappij, waerin wij leven; waerom anders zouden de kinderen, ja zelfs volwasfchene perfoonen, in korten tijd zoo onverwinhjk . aen die levenswijze gehecht, worden / Daer moet iets betoverende zijn in hunne zeden, iets dat onuitwischbaer en door de hand der natuur zelve is ingedrukt. Immers , neem een jongen Indiaenfchen knaep , geel hem de best mogelijke opvoeding , overjaed. hem met uwe goedheit, met vereeringen, ja met rijkdommen; nochtans zal hij heimhjk verlangen nae de bosfchén , waerin hij geboren" werd 5 wanneer gij zoud denken , dat hij die al lang vergeten had, en bij de eerite gelegenheit, welke hij kan vinden , de beste zult gij hem gewillig zien verlaten alles wat gij hem gegeven hebt, en metonuitipreekJijke blijdfchap zien wederkeeren, om, te rusten op de legerfteden zijner Vaderen. Mr. - kreeg, eenige jaeren geleden, van een goéden puden Indiaen , die in zijn huis ftierf , een jongen knaep van negen jaeren , deszelfs kleenzoon. Hij voedde hem wiendlijk op met zijne kinderen, enbefteedde dezelfde zorg en oplettend' heit aen hem, uit achting voor zijn eerwaer," digen grootvader , die een braef man was. Dij had voorgenomen, hem een goed beroep te



308 TWAELFDE BRIEF; O0RL0GS - ANGSTEIf
leeren , maer in de lente, wanneer het geheele huisgezin nae de bosfchén aen het werk was, liep hij fchielijk weg , en het was niet voor zeventien maenden "daerna, dat zijn weldoender hoorde , dat hij het gehucht Bali Eagle bereikt had, alwaer hij nog woont. Laet ons zeggen , wat wij willen, van hunne laegere gewaerwordingen, van hun gebrek aen brood
enz. zij zijn zoo vlug en welgemaekt als
de Europeërs. Zonder tempelen, zonder priesters, zonder koningen, en zonder wetten zijn zij in veele opzichten boven ons; en zie hier mijne bewijzen voor dit gezegde , — zij leven zonder zorg, flapen zonder onrust, ennemen het leven , zoo als het valt, dragende alle deszelfs moeilijkheden met een onvergelijklijk geduld , en ftervende zonder eenigerlei bezef van 't geen zij gedaen hebben, of van 't geen zij hierna te wachten hebben. Wat wijsgeerig ftelfel kan ons zoo veele noodige eigenfchappen bijzetten tot geluk? Zij moeten zekerlijk naeuwer aen de natuur verknocht zijn dan wij; zij zijn rechtftreeks haere kinderen, de bewoonders der bosfchén zijn haer echte kroost , die der velden zijn haer verbasterd gebroedfel, verre, zeer verre afgeweken van haere oirfpronglijke wetten, van haer zuivere oogmerk.
Het is dan befloten. - Ik wil — offterven inde onderneming of Hagen; beter is het, alle te faemen in één noodlottig uur omtekomen, dan te lijden , 't geen wij dagelijks uitftaen. Ik verwachte in het gehucht van —- geene onafgebrokene gelukzaligheit te genieten; deze kan ons deel niet zijn, 't zij waerwe ook
le-



VOOR EENEN © R E N S B E W O O N D E R. 3°9
leven ; ik verzinne geene gouden droomen van m'nnen toekomenden voorfpoed. Plaets h t menschdom, waer gij.wilt, daer moeten akiid eenige tegenheden zijn, om mee te worSn,TzDijuitde natuur door toevallen, of wegens ons geitel, of uit de jaer getijden, of uit fa^groote mengfel van onheilen, 'twelkons a djd kagn doen vervallen in ziekten, in, arnjoeje J en wat al meer. Wie weet , of ik in dien nieuwen ftaet niet wel iets zal ontmoeten , waeruit nieuwe bronnen voortfchieten van toekomenden voorfpoed? Wie kan verwaendgenoeg zijn , om al het goede te voorzeggen? wie kan voorzien, met hoe veele doornendepa, den onzes levens beftrooid zullen zijn? - Maer na alles kan ik niet nalaten te bedenken, wat ik al gae opofferen , hoe veele vermoenngen kmoet uitftaen, welke verandering ik zal onderwem Vergeef mijne herhalingen mijne wildl beuzelachtige , ..edenlungen zij fpruiten uit de angften mijner ziele, uit de volhek van mijn hart; - de poging, om de zelve du te herhalen , fchijnt den last te verhgten ; en mijne geeften optebeuren; ook is deze de laetfte brief, dien gij van mij zult ontvangen;
wHdegaeren alles vertellen, maer wete naéuwlijks, hoe. Ach! kon ik in de uuren kde «ogenblikken, mijner grootfte benaeuwdhJti u van nabij doen kennen die meenigten van gedachten, welke mijn gemoed als bij «helle zwermen, vervullen, gij zoud reden hebben om verbaesd te ftaen , en te twijfelen ïen de 'mogelijkhek, - Zullen Wij elkander, ooit weder-ontmoeten? - indien ja, waer Zal het zijn? - op de woefte oevers van den ^



3IO TWAELFDE BRIEF', O0RL0GS-ANGSTEH
Indien ik verwezen ben , on mijne dagen aldaer te eindigen, zal ik die oevers grootlijks verbeteren , en. misfehien plaets maken voor nog eenige huisgezinnen, die verkiezen mogten," het geweld van den ftórm , de woedende golven, te ontwijken , welke nog veele jaeren op o'nze uitgeftrekte oevers zullen aenbruifchen. — Misfehien zal ik mijn huis eens wederom bezitten, indien het niet verbrand worde; maer hoe zullen mijne aengelegde landen 'er uitzien? - hoe anders dan, half verwoest, dragende de tekenen van verlaten en aen de verwoeftingen des oorlogs overgegeven- geweest
te zijn. Voor tegenwoordig , intusfehen ,
geve ik alles op als verloren, ik zegge voor lang, zoo niet voor altoos, vaerwel aen alles, wat ik achterlate. Mag ik het ooit weder in bezit krijgen, dan za! ik het ontvangen als een gefchenk, als een vergelding voor mijn gedrag en kloekmoedigheid Verbeeld u echter niet , dat ik een Stoïcyn ben, - geenzins; ik moet u, integendeel, betuigen, dat ik de fmartlijkfte kwelling gevoele, bij het veriaten en opgeven van een huis, 't welk ik, ten grooten deele , met mijne eigene handen gebouwd heb. Ja misfehien bezoeke ik nimmer die velden weder, welke ik gezuiverd, die boomen, welke _ ik geplant hebbe, die weiden, welke, in mijne jeugd, een akelige wildernis waren, en nu door mijne vlijt veranderd zijn in vette weilanden en aengenaeme vlakten. Indien het in Europa lofwaerdig is, gehecht te zijn aen de vaderlijke erfgoederen, hoe veel natuurlijker , hoe veel fterker moet die band wezen bij ons, die, indien het mij vrij ftae, deze uitdruk-



VOOR EENEN GRENSBEWO ONDER. 3H
drukking te bezigen, de {lichters, de fcheppers zijn van onze eigene Landhoeven! Wanneer ik mijn tafel omringd zie van mijn frisfe kroost, geheel vereenigd met de banden der fterkfte genegenheit, verwekt dit m mijnen vaderlijken boezem eene verfcheidenheit van onrustige aendoeningen, welke niemand , dan die man en vader en in mijnen toeftand is, gevoelen of befchrijven kan. Misfehien zie ik mijn vrouw , mijne kinderen, eerlang dikwijls in droefheit , herroepende in hunne gedachten dat genoegen en dien overvloed, welke zij onder het ouderhjKe dak genoten hebben. Misfehien zie ik hen eerlang haken nae dat brood, 't welk ik nu acnterlate , door ziekten en armoede overrompeld, en te elendiger door de ennnermg der vorige dagen van welvaert en van overvloed. Misfehien worde ik van alle zijden befprongen door onvoorziene toevallen, welke ik niet kan voorkomen noch verligten.
Kan ik zoodanige vooruitzichten voeden zonder de onuitfpreeklijkst fterke aendoeningen?— Mijn lot is bepaeld; maer ik heb er niet toe befloten, zijt des verzekerd, zonder de grievendfte fchokken ondergaen te hebben door eene verfcheidenheit van driften, - van belang, liefde tot gemak, te leurgeftelde oogmerken , en verijdeling van de aengenaemLe verwachtingen; ik fiddere op de overdenking! - Gave God, dat ik de Stoïlche gerustheit "bezat van die grootmoedige Sefte ! Ach. dat ik die verhevene lesfen volgen kon, door Apollonius van Chalcis gegeven aen den Keizer Antoninus! dan zou ik beter gelchikt zijn, V 3 orï*



312 TWAELFBE BRIEF; OORLOGS - ANGSTEN
om het roer te houden van mijn kleene vaertuig , 't welk ras beladen zal worden met al, wat mij dierbaerst is op aerde, en het op dien ftormachtigen tocht te ftuuren in een veilige haven; en , daer gekomen, voor mijne tochtgenooten een zekerder leidsman , een meer fchitterend voorbeeld, een volgenswaerdig patroon te worden in alle de nieuwe bedrijven, welke hun te verrichten, en de nieuwe wegen, die hun te bewandelen ftaen.
Schoon ik befpcurd hebbe, van welke middelen men zich tot hier toe bediend heeft, om de voornaemfte Indiaenfche volken gewapend te doen aentrekken op onze grenzen, — deze nochtans hebben den bijl nog niet opgenomen tegen een volk, dat hun geen nadeel gedaen -heeft, en zullen dien ook niet ligtlijk opnemen De driften , welke nodig zijn, om die Volken tot den oorlog aentezetten, konnen niet gaende gemaekt worden, zoo lang zij de prikkels niet voelen der wraekzucht; de dorst nae wraek alleen kan hen aendrijven tot bloedvergieten. Verre verheven , in de beweegredenen waeruit zij werken, boven de Europeërs, die voor één fchelling daegs zich verbinden, om het bloed te vergieten van het een of ander volk , waer het ook op aerde wezmmag, hebben zij geen kennis aen den aert onzer gefchillen , geene denkbeelden van zulke omwentelingen als deze ; een burgerlijke fcheuring in ecnig gehucht of ftam is een gebeurdtenis, die onder hunne overleveringen niet gevonden wordt; veele hunner weten zeer wel, dat ze al te lang de fpeelballen en flagtoffers geweest zijn van beide de partijen ,



voor eenen grensbewoonder. 3^3
tijen, in te dwaes de wapenen om onzen 't wille optevatten, fomtijds tegen elkander fomtijds'tegen onze vinden onder de blanken Zij merken ons aen als geboien in het zdfde Land; en, fchoon ze geene redenen hebben om ons lieftehebben fchijnen .ze Ïochtans zorgvuldighjk op de hoede te zijn om zich niet in dezen ftrijd ^wi^« dan ook uit welke beweegredenen. Ik fprel e van dL Volken , waeraen ik de meeste^kenn h.bbe ; het zijn flechts eenige honderden wdVe vermengd met blanken, die erger zijn dan zij door Grootbrittanjen gehuurd zijn, ,>m te dienen in de affcluiwlijkfteftroopenjen en verwoeftirgen. - Inmijne jeugd dreefik koophanTl m t&de —, onder het geleide van mijnen Oom en handelde altoos rechtvaerdig en bül^fomimgen hunner gedenken dit tot op den'huldigen dag. Gelukkiglijk is hun gehucht vrreafg^genvan de gevaerhjke nabuurfcnap de blanken! ik hebbe, in het voorjaer, een man derwaert gezonden, die de bosfchén bij Stiek wel ken?, en hun taelI preekt; dezemj r>as te rug gekeerd, na verfchéidene wceken Afwezig «'zijn geweest, en heeft mij, even als f verwacht had, een bos met ^tigpaerfche Wampum medegebracht, ten teken, dat mm eerlijk Hoofd de helft van zijn Wwhani [of hut] voor ons zal openhouden, tot dat wij tijd hebben, om'er eenen optenchten. Hij neeft mij op zijn woord doen verzekeren, dat zij land in overvloed hebben, waerop zij niet zoo gierig zijn als de blanken dat W1J voor ons zeiven konnen planten, en dat.hij ons intusfchen eenig koorn en andere fpijze zal beV 4 zor"



3H TWAELFDE BRIEF; OORLOCS - ANGSTEN
zorgen; dat de wateren van - overvloed van visch hebben, en dat de Leden van het gehucht waer aen hij mijne voorftellen heeft opt ngele?d' 'er mets tegen hebben, dat wij hunne ffiedëihi woonders worden. Ik heb deze tijdingen nog met meegedeeld aen mijne Vrouw, ook wete ik niet, hoe ik het zal beginnen; ik fiddere daer voor, dat zij zai weigeren mij te volgen; dat het eerst opkomende denkbeeld dezer verhmzmge, haer ziel bedwelmende, te fterk zal treffen Maer ik vlije mij, dat ik het zal konnen volvoeren , en haer overhalen ; ik ben vcor mets beducht dan voor haere fterk e gehecht heit aen haere bloedverwanten Gaern zou ik u een bericht geven van de wijze, waerop ik mijn huisgezin op zoo grooten afftand denke te vervoeren, maer dit zou voor u onverflaenbaer ?ijn, omdat gij niet bekend zijt met de aerdnjkskundige ligging van ditg-d«elte des Lands. Het zij u genoeg, te weten, dat ik', na eene Landreize van omtrent drie en twintig mijlen, het overige der reize te water kan volbrengen , en , wanneer ik rriaër fcheepben, bekommere ik mij niet, of z-dan nog twee 'of driehonderd mijlen lang is' Ik heb voorgenomen, al onzen voorraed, huisraed, en kleeding te zenden nae mijn Schoonvader, die het ontwerp goedkeurt; en voorts mets bij ons te houden , dan éënige weinigbehoeften tot dekkinge , betrouwende alt de jagt ons vervolgens bont tot kleeding leveren zal. Indien wij ons onvoorzichtighjk belaeddenmet veel pakkazie, zouden we de wateren van — nimmer bereiken, 't welk het gevaerhjkfle zoo wei als het moeilijkfte deel onzer



VOOR EENEN G R E N S B E W O O N D E R. 315
zer reize is, fchoon flechts een beuzeling ten aenzien van den afftand.
Aen mijne negers denke ik te zeggen : In „ Gods naem, zijt vrij , mijne eerlijke knae„ pen! ik danke u voor uwe gedaene dienften; " gaet, van nu voortaen, voor u zeiven wer", ken; ziet op mij als uwen ouden vriend en „ medearbeider; weest matig, zuinig, en vlij„ tig, zoo behoeft gij niet te vrezen , dat gij ' „ het nodige onderhoud niet zult winnen." Op dat mijne Landgenooten niet mogten denken ,dat ik mij bij de ftookebranden onzer gewesten gevoegd hebbe, meene ik, eenen brief te fchrijven aen Mr. — , om hem te verwittigen van onze vlucht , en van de redenen, welke mij gedrongen hebben. De man, welke ik nae het gehucht — gezonden had, zal ons ook vergezellen, en in allen opzichte een zeer nuttig reisgezel w.zen.
Gij meugt mij derhalven , als bij vooruitzicht, befchouwen onder den Wigwham; ik ben zoo wel bekend met de voornaemfte zeden van dat volk, dat ik geene de minfte vreze voor hun voede. Ik verlate mij zekerder op hunne groote herbergzaemheit, dan op de fterkstgeltaefde verbonden van veele Europeërs. Zoo dra mogelijk, denke ik voor mij zeiven een-Wigwham te bouwen, op denzelfden trant en in de zelfde grootte als de overige aldaer, om noch als: bijzonder'gehouden noch belacht te wurden, fchoon dit volk zich zelden fchuldigmaekt aen deze dwaesheden der Europeërs. Ik zal dien oprichten digt bij de landen, welke zij mij willen toedeelen , en mijn best doen , dat mijn Vrouw en mijne kinderen nevens mij, fpoedig V 5 na



Jl6 TWAELFDE BRIEF; OORLOCS - ANGSTEN
na onze aenkomst, als leden van hun gehucht bij de inwoonders worden aengenomen. Dus met 'er daed Ingezetenen van hunne woonplaets zijnde geworden, zullen wij terftond dien rang binnen den omtrek van hunne Maetfchappij bekleeden, welke ons onmiddelijk al de vergoedingen zal opleveren voor het verlies, 't w Jk we geleden hebben door de beroerten in oi:ze eigene, die wij bij mogelijkheit konnen verwachten. In gevolge hunner gewoonten zullen wij insgelijks naemen van hun ontvangen, war bij we altijd bekend zullen zijn. Mijne jongfte kinderen zullen leeren zwemmen, en met den boog fchieten, opdat zij zoodanige bekwaemheden verkrijgen, als nodig zijn, om hun eenige achting te doen krijgen onder de Indiaenfche knaepen van hunnen ouderdom; de overigen onzer moeten met de jagers op de jagt gaen. Ik ben verfchéidene jaeren een net fchutter geweest; maer ik zorge, dat de onbegrijplijke bekooringen der Indiaenfche opvoedinge mijne jongfte kinderen zal innemen, en hun eene zoodanige geneigdheit geven voor die -levenswijze, dat die hen zou weêrhouden, om ooit tot de zeden en gewoonten hunner Ouders wedertekeeren. Ik heb maer één middel, om dit groote kwaed te verhoeden, en dit is, hen bezig te houden op de velden, zoo veel ik kan; hier van denke ik zelfs hun dagelijkfche onderhoud geheel te doen afhangen. Zoo lang als wij ons zeiven bezig houden met het bebouwen der aerde, heeft het geen nood, dat wij wilden worden zullen; het is de jagt, en het voedfel, die neigingen opleveren, welke deze vreemde
uit-



VOOR EENEN G R E N S B E W O O N D E R. 317
uitwerking hebben. Die zwijnen ( verfchoon He gelijkenis,) welke in de bosfchén uitloopen , en waer aen teffens eenmael ter week graen gegeven wordt, behouden hunne vorige graed van tamheit; maer indien ze , in tegendeel , overgelaten worden , om te leven van de op den grond liggende nooten , en wat zii verder krijgen konnen, worden ze ras wild en kwaedaertig. Wat mij betreft , ik kan ploegen, zaeiën, enjagen, naer dat de gelegenheit vereischt; maer mijn vrouw, beroofd van wol en vlasch, wat zal zij doen? — zij moet, ge'ijk de andere fquaws voor ons de nafaump, de ninchkkè en andere meelkost bereiden, volgens de gewoonte van dat,Volk. Zij moet fquafhes en pumkins onder de asfche leeren bakken; het vleesch , 't welk wij geflagt hebben, leeren aen ftukken fnijden en rooken, om het voor bederf te bewaren; zij moet de zeden en gewoonten haerer gebuuren bhjmoedighjk aennemen in heure kleeding, houding, gearag huishouding, in alle opzichten. Waerhjk, indien wij moeds genoeg hebben, om alles, wat wij hebben, te verlaten, zoo verre te verhuizen, en ons te vereenigen met een volk , t welk zoo veel van ons verfchilt; zuó zijn deze nodige involgingen flechts ondergefchikte deelen van het ontwerp. De verandering van kleederen, wanneer die, welke zij medenemen, zijn verfieten, zal geene der minst gewigtige ftukken zijn voor mijn vrouw en dochter; fchoon ik hope, dat zelfliefde hier op eenig middel zal weten uittedenken. ■ Misfehien zult ge naéuwlijks geloven, dat 'er in de wouden fpiegels zijn en blanketfels van
al-



318 TWAELEDE BRIEF; OORLOGS - ANGSTEN
allertere" koleur ; en dat de Inwoonders zoo veel moeite doen, om hunne aengezichten en lichaemen te verfieren, hun zilvere armringen aentedoen, en hunnehairen te vlechten, even als onze Voorouders de Pieten gewoon waren in den tijd der Romeinen. Niet, dat ik wenschte te zien, dat mijne Vrouw of'dochter deze woefte gewoonten aennamen; wij konnen met hun in vrede en eenigheit leven , zonder in alle opzichten tot hun aftedalen ; ook heeft de tusfehenkomst van den Handel, zoo ik hope, deze wijze van opfchik al wat geftremd. Mijn vrouw verftaet de inenting volmaekt wel; zij heeft alle onze kinderen, het eene vóór, het andere na, ingeënt, en dezelve met een goeden uitflag verricht aen een meenigte volks, dat, hier en daer in onze bosfchén verfpreid zijnde, te verre afgefcheiden was van den bij ftand der geneeskundigen. Indien we flechts één huisgezin konnen bewegen, om zich daer aen te onderwerpen, en dit wel llaegt, zullen we zoo gelukkig zijn, als onze omftandighede'n toelaten, en het zal haer op eenen trap van aenzien brengen; want elk, die eenigzins van nut is in eene maetfchappij, zal altijd geacht worden. Zijn we zoo gelukkig, dat we één huisgezin door eene ziekte henen helpen, welke als de pest is onder dit Volk, betromve ik op de kracht van het voorbeeld; wij zullen dan waerhjk noodzaeklijk, gewaerdeerd , en geliefd worden. We zijn inderdaed alle vriendlijke dienften verfchuldigd aen een Maetfchappij van menfchen, die zoo gereedlijk aenbieden, om ons in hunne onderlinge gemeenfehap toetelaten , en de fchuilplaets
van



VOOR EENEN GREN 5ÏEWOONDEE. 315.
van hun gehucht, de kracht van hunne aenneming, en zelfs de waerdigheit hunner naemen tot mijn huisgezin uitteftrekken. God gunne ons een voorfpoedig begin 1 dan mogen we hopen, van meerderen dienst voor hun te zullen zijn dan zelfs de Zendelingen, die gezonden zijn geworden, om hun het Euangelie te prediken , het welk zij niet konden verftaen.
Wat onzen Godsdienst aengaet, onze wijze van eerdienst zal niet veel lijden door deze verhuizing uit een bebouwd Land nae het binnenfte der bosfchén: want deze kan niet veel eenvouwiger wezen dan die, welken wij hier reeds veele jaeren geoefend hebben ; en ik zal met zoo veel zorg, als mij mogelijk is, mijn aendacht verdubbelen, en tweemael ter weeke de groote trekken voor hun afmalen hunner pligten jegens God en menfchen. Ik zal ieder deel der tien geboden lezen en uitleggen op dien trant, welken ik reeds gehouden hebbe, federd ik getrouwd ben.
Een halfdozijn gemeten lands op de oevers
van ■ wier grond ik wel kenne, zal ons
een grooten overvloed opleveren van alles , wat wij behoeven. Ik zal het tot een vasten regel houden , om het overfchot te geven aen zoodanige Indiaenen, welke ongelukkigst geweest zijn in hun jagen. Ik zal hen , als ik kan, zoeken overtehalen , om een weinig meer land te bebouwen dan zij nu doen , en niet zoo veel op de inkomften der jagt te vertrouwen. Om hen nog verder aentemoedigen, zal ik aen elke zes huisgezinnen een molen geven; ik heb 'er veele gemaekt voor onze



J20 TWAELFDE BRIEF; OORLOGS - ANGSTEN
ze arme land - aenleggers op de uiterfte grenzen, daer het gebrek van molens hen dikwijls te rug houdt in graen teteelen. Terwijl ik een timmerman ben, kan ik mijn eigen ploeg maken, en van grooten dienst zijn voor veelen hunner ; mijn voorbeeld alleen kan de vlijt van fommigen opwekken, en dienen, om anderen te geleiden in hunnen arbeid. De moeilijkheden der taele zullen ras opgeruimd worden; in mijne avondbezoeken zal ik mijn best doen , om den handel van hun gehucht op zoodanige wijze interichten , dat die pesten van het Land , die Indiaenfche Handelaers t niet binnen zekeren afftand komen, en daer zullen ze verpligt zijn , hunne zaken af te doen in tegenwoordigheit van het oude Volk. Ik hebbe hope, dat de beftendige achting, welke betoond wordt voor de ouden, en de fchaemte de jonge jagers zullen weerhouden van het
verbreken dezer fchikkinge. De zoon van
zal ras kennis krijgen aen onze ontwerpen, en ik vertrouwe , dat de kracht der liefde, en de fterke genegenheit, welke hij betuigt voor mijne dochter, hem met ons voeren zullen; hij zal een uitmuntend jager uitmaken ; jong en moedig zal hij in behendigheit den ftoutften man in het gehucht evenaeren. Ware het niet door deze gelukkige omftandigheit opgeruimd , zoo zou hier het grootfte gevaer in gelegen hebben; want, hoe zeer ik achting hebbe voor het eenvouwige en niet beledigend Volk in deze gehuchten , de zeer fterke vooroordeelen doen mij fchrikken voor eenige vereeniging met hun in bloedverwantfchap, als niet ftrookende met de oogmerken der na-
tuu-



VOOR EENEN GRENSBEWOQNDER.
tuure , die ons zoo fterk heeft vaneengefcheiden door onuitwisbaere tekenen. In de dagen van ziekte zullen we toevlucht nemen tot hunne kennis in de geneeskunde, die wel geëvenredigd is met de eenvouwige ziekten, waer aen zij onderhevig zijn. Dus zullen wij ons zeiven herfcheppen van nette, befchaefde , welvarende planters , omringd van alle gerijflijkheden, welke onze uitwendige arbeid en innerlijke vlijt konden opleveren, in een nog veel eenvouwiger volk, verftoken van alles behalven hope, voedfel, en de kleeding der wouden; verlatende een ruim welgebouwd huis, om te wonen onder den wigwha?n , en het bed van veeren, om neder te liggen op een mat of beerenhuid. Daer zullen wij fiapen, niet ontrust door fchrikverwekkende droomen of vreesachtige denkbeelden ; die rust en vrede des gemoeds zullen ons de ruimfte vergoeding verfchaffen voor 't geen we zullen achterlaten. Deze zegeningen konnen niet te duur gekocht worden; wij zijn 'er te lang van beroofd geweest. Ik zou blijmoediglijk gaen zelfs nae de MiJJifippi, om die rust weder te vinden, waer van we zoo lang vervreemd geweest zijn. Mijn hart fchijnt fomtijds moede van te kloppen, het zoekt rust gelijk mijne oogleden, welke door zoo veel waken afgemat, zich gaern fluiten.
Deze zijn alle de faemgeftelde deelen van mijn ontwerp, ieder van de zelve komt mij doenlijk voor , en wel met een goed gevolg , en van daer vlijë ik mij met den waerfchijnlijk gelukkigen uitflag van het geheel. Steeds ondertusfchen komt het gevaer der Indiaenfche



32* TWAÉEFDE BRIEF; 0ÖRL0GS - ANGSTEN
fehe opvoeding mij weder voor de gedachten , en ontrust mij dit zeer fterk; - maer dan ftelle ik weder daer tegen over de opvoeding der tijden, welke wij nu beleven; —■ beide fchijnen die gehjküjk bezwangerd met veele nadeelen. De reden wijst ons de noodzaeklijkheit, om van twee kwaeden het minst gevaerlijke te kiezen, als zijnde dit het eenige goed, 't welk onder mijn bereik valt. Ik overrede mij zeiven, dat vlijt en arbeid een volftrekt behoedmiddel zijn zullen tegen de gevaeren bij de Indiaenen; maer ik bedenke teffens, hoe dat gedeelte van arbeid en vlijt, 't welk gefchikt is , om flechts het nodige onderhoud, met weinig of niets overvloedigs, te bezorgen, geenzins dezelfde bedwangmiddelen kan opleveren voor onze gemoederen, dan wanneer wij met een uitgeftrekter doel de aerde bebouwen. Het geen dan overfchiet kan gebracht worden tot een wezenlijke bezitting, en terwijl dit gevolg onzen vorigen arbeid vergeldt, vermeerdert en bevestigt het de aendacht van den arbeider, en ftreelt zijn ziel met de hope op toekomende rijkdommen. Om dit groot gebrek aen vlijt-verwekkende beweegredenen bij mijne kinderen te vergoeden, en hun een wezenlijk voorwerp voor de gedachten te ftellen, 't Welk de noodlottige gevolgen van gevoelloosheit, uit een ijdel van dezen aert ontfpruitende, kan verhoeden , zal ik eene naeuwkeurige rekening houden van alles, dat ingeoogst zal worden, en aen elk van hun, naer eene geregelde evenredigheit van zijnen arbeid, een recht van aenfpraek geven, 't welk voldaen zal worden



Voor eeïten gréns'bewoonder. 3«i
dén met een wezenlijk eigendom, bij het wederkeeren van den vrede. Dus zullen zij, fchoon alleenlijk fchijnende te werden om enkel onderhoud in een vreemd Land, het aengena^m uitzicht hebben op eene daedhjke vergoeding van het beloop hunner verrichtingen, ten eenigen dage, 't zij in befprokene legaetenof in gefchenken, evenredig aen, zoo niet van meer waerde dan, 't geen zij verdiend hebben. De jaerlijkfche onkosten der kleederen, welke zij te huis gekregen zouden hebben ■ en waer van zij dan verftoken zullen zijn , zullen insgelijks hun aenfpraek vergrooten; en dan verbeelde ik mij, dat zij het korte fchort, het ruuwe kleed, en de Mockaffins met te meer blijmoedigheit zullen dragen. Al wat zij met jagen of visfchen bekomen, zal' Hechts aengemerkt worden als een verkwikking en lekkernij; waerdoor ik zal pogen te verhoeden, dat zij hunne bekwaemheit tot de jagt of visfcherij als iets gewigtigs of noodzaekliiks aenzien. Ik zal tot hun zeggen: Gij zult jagen en visfchen, enkel om uwe ' nieuwe makkers te doen zien, dat gij niet voor hun behoeft ondertedoen in fchran" derheit en behendigheit ". Moest ik h m zenden nae zoodanige fchoolen, als de middelde deelen onzer volkplantingen tegenwoordig opleveren; wat konnen zij daer leeren^ hoe kon ik hen daer onderhouden? wat zou van mij Worden , indien ik mijn reis voortzette en. hen achterliet? - Daer toe kan ik nooit befiuiten. In ftede der geduurïge luidruchtige gefchillen en kibbelaerijën, zoo gemeen onder ons, in ftede van dat razen er. fchelden, zoo gemeen in veele onzer huizen, X ' «ul-



322. TWAELFDE BRIEFJ 00RE06S - ANCSTï»
zullen zij te huis en van rondfomme niets ge» waer worden dan een zachte ftilte. Een zonderling verfchijnfel van vrede en eendracht is een der eerst onderfcheidende kenmerken, welke men inde gehuchten van dat Volk aentreft. Niets kan aengenaemer, niets meer verbazende zin voor eenen Europeer, dan de ftilte en eensgezindheit, die onder hun en in elk huisgezin heerfchen ; behalven dan, wanneer zij geftoord worden door dien vervloekten geest, hun ingeblazen door de opzichters der bosfchén, bij het verruilen van hun bont.
Leeren mijne kinderen daer geen Landmeetkunde, geen Stuurmanskunst, of Latijn^ fche tael, zij zullen de matigheit leeren tn betrachten, want de Rum kan niet langer aen dit Volk gezonden worden; zij zullui die zedsgheit en befchroomdheit leeren, waerin de jonge Indiaenen zoo bijzonder uitmunten ; zij zullen den arbeid aenzien als de eerst vereischre b-kwiemheit, de jagt als de tweede. Zij zullen zich in het voortzetten onzer bepaelde ondernemingen in het landwerk, alleen ingericht ten voordeele van onze huishouding, bereiden, om de zelve verder uittebreiden, wanneer elk eens zijn erfdeel zal mogen ontvangen. Hunne tedere zielen zullen niet langer gefchokt worden door een geduurig alarm, noch lafhartig gemaekt door beften Jige verfchnkkingen. Verkrijgen ze in het gehucht een Zjodamge ftijfheit in houdingen voorkomea , welke hen belachlijk zou maken in ouz : weeldrige hooifbden, zij zullen, hope ik, een vaden fmaek krijgen in die eenvouwigueit, welke zoo wel voegt aen Landbouwers.



Voor benen crensEewoonder. 323
wets. Kan ik hen geene bezigheden leeren, Welke fomtijds onze Maetfchappij verfieren en onderfchragen, ik zal hun toonen , hoe het hout bearbeid wjrJt, hun eigen ploegen leeren maken , en met weinige hulpmiddelen zich zelv:n leeren voorzien van alle miodzaeklijkegereedfchappen zoo in huis als op het veld. Zijn ze naderhand verpligt te bekennen, dat ze tot geene bijzondere Kerk behooren, ik zal echter het genoegen hebben en mij getrooften in hun dien grooten en voornaemft.n Godsdienst te leeren, welke de grond is van alle andere. AI vrezen zij dan God niet volgens, de Leerftellingen van eenig Kweekfchool, zij zullen Hem leeren aenbidden naer de groote en ruime voorfchriften der natuure. Het Opperwezen woont in g^ene bijzondere Kerken of Gemeenten; het is gelijkhjk de groote Maniton der bosfchén en der velden; en zelfs in de fchaduw en donkefheit der wouden kan zijne rechtvaerdigheit zoo wel gekend en gevoeld Worden als in de kostbaerfte tempelen. Elke Godhjke eerdienst, weet gij, heeft zijnen bijzonderen ftaetkundigen plooi-; daer heerfcht geene, dan die , welke dar.kbaerheit eh waerheit inboezemt; hunne tedere verftanden zullen geen ander denkbeeld ontvangen van het Opperwezen, dan dat van den Vader aller menfchen ; die niets meer van ons vordert, dan 't geen diént, om elkander gelukkig te ra;k;a. Wij zullen met hun zeggen : „ Soungwanèha, èfa caurönunkyewgd , „ nughwonshauza neattèwek, nèfalanga u Onze Vader! uw wil gefchiede op aerde, 11 gelijk gefchiedt in den grooten Hemel!" Misfehien fchikt mijne verbeelding dit nog afo?j zig onderwerp te fterk op; maer het komt X a nuj



3H twaelfde brief; ooreogs-angsten-
mij nochtans voor als gegrond op zoo weinige en eenvouvvige beginfelen, dat hier in geenzins zoo veel waerfchijnlijkheit is voor onvoorziene teleurftellingenals in meer ingewikkelde ontwerpen.
Deze in 't wilde omdolende befchouwingen, welke ik hier getrouwlijk opgeve, voeren mij fomtijds zeer verre weg ; ik verlieze rrnj zeiven in het vooruitloopen der verfchillende omftandigheden , aen deze voorgenomen verandering verknocht! Ongetwijfeld zullen er zich veele onvoorziene toevallen opdoen. Helaes! het vak gemaklijken-, in al den gloed van vaderlijke bekommering opmijn bed liggende, het ftelfel te vormen' van mijn toekomend gedrag, dan mijne ontwerpen ter uitvoer te brengen. Maer, zoo dra we eens gefcneiden zijn van de groote maetfchappij , tot welke wij nu behooren, zullen wij naeuwer te faemvereenigd wezen, en daer zal geen plaets overblijven voor jaloezie of twist. Daer ik mijne kinderen noch voor de Rechtsgeleerdhé^' noch yoor de Kerk, maer voor den Landbouw fchikke, vvenfche ik hun geenen voorraad van geleerdheit toe; ik bidde den Hemel dat zij ten eenigen dage niets meer mogen zijn dan ervarene schoolgeleerden in het landwerk; dezeisde wetenfehap, welke ons Landfpoediger heeft doen bloeien dan eenige andere. Moeften zij daer opgroeien, waer ik nu nog gezeten ben, zelfs al waren wij hier in veiligheit zoo zijn twee van hun nabij tot dien ouderdom gekomen, dat zij den Snaphaen zouden moeten opvatten en, in dat nieuwe fchool, alle die gebreken leeren, welke zoo algemeen zijn onder het knjgsvuk. Groote God^ fluit voor
af.



VOOR EENEN G R E NS BEWOONDE R. $25
altijd liever mijne oogen, dan dat ik leven zou, om dat onheil te zien! Laet hun veeleer bewoonders worden der bosfchén!
Dus dan, in het gehucht -, in den fchoot van dien vrede , welken het altóós genoot, zoo lang ik het gekend hebbe, verbonden met een zachtaertig gastvrij Volk, vreemd van enze ftaetsgefehiilen, en geene onder ons over behoudende, zal ik, - aen de boorden eener fchoone riviere, omringd van bosfchén, rijkhjk voorzien van wild, en mijn kleene gezin in volmaekte eensgezindheit vereemgd ziende met de nieuw aengenomene Maetfchappij , waerin we zullen worden ingelijfd, — rusten', 'zoo ik hope , van alle vermoeiïngen, van alle'vreze, van onze tegenwoordige angften, en van ons langduurend waken. Niet één woord van het ftaetkundige zal onze eenvouwige faemenleving benevelen ; vermoeid of van de jagt of van den arbeid op het veld-, zullen we flapen op onze matten zonder eenig kwellend gebrek, geleerd zijnde al het overtollige te befnoéiën; wij zullen twee gebeden doen aen den Allerhoogften, - dat Hij den vruchtbaermakenden daeuw doe druipen op onze kleene akkers, en - dat het Hem behage , ons ongelukkig Vaderland te herftellen - in Vrede. Deze zullen de onderwerpen zijn onzer avondgebeden , en onzer verzuchtingen . op den dag; en indien de arbeid, vlijt, zui■ nigheit, en eensgezindheit der menfchen aengenaeme offeranden zijn voor Hem , zullen wij niet misfen te deelen in zijne vaderlijke zegeningen.
Ik zal daer de natuur befchouwen in haere eieene en uitgeftrekfte ruimte; ik zal zorg• X 3 vn>



$26* TWAELFDE BRIEF; OORLOGS - ANGTENi
vuldiglijk onderzoek doen nae een geflacht van menfchen , waer va<: ik tans maer zeer onvolmaekte denkbeelden hebbe ; ik zal mijn best doen, om die plaets met welvoeghjkheit te bekleeden, die mij zal bekwaem maken tot het genot der weinige doch genoegzaeme voordeelen, welke zij oplevert. De eenzaeme en afgezonderde levenswijze , welke ik in mijne jeugd gehouden hebbe, zal mij gefchikt maken voor deze proeve ; Ik ben de eerfte niet, welke die ondergaen heeft. De Europeërs voerden, 't is waer, geen talr.jke huisgezinnen nae de wildernisfen; zij gingen derwaert uit enkele nieuwsgierigheit; ik, als een man, die een fchuilplaets zoekt tegen de verwoeftingen van den oorlog Zij gingen derwaert , om de zeden der oirfpronghjke Inwoonders te onderzoeken; — ik, om mij naer de zelve te fchikken, 't zij hoe ze ook wezen mogen. Sommigen vertrokken als reizigers, om deze plaetfen te bezoeken; — ik, als een bijwoner, als een medejager, medearbeider, gae met een befluit, om vlijtig te werken onder hun, tot het verkrijgen van die mate van geluk, welke gefchikt mogt zijn voor mijn toekomenden toeftand, en genoegzaem zal wezen, om vergoeding opteleveren voor alle de moeilijkheden en rampen, welke ik ondergaen hebbe. Dit hebbe ik te voren altijd te huis gevonden , dit, hope ik, insgelijks te vinden onder de nedrige fchaduw van mijnen Wig' wham.
„ O! Allerverhevenst Wezen! indien, onJs der alle de uitgebreide verfcheidenheit der 5, planeeten, die door uwe fcheppende magt
met bewoonders voorzien zijn, uwe vader-
Jij-



VOOR EENEN 6RENSBEVO0NDÏR. 3*f
lijke en alvermogende zorg zich uitftrekt " toe alle de bijlandere, perfoonen, w lke zij \ bevatten, indien het met te keg is voor " uw; oneindige waerdigheit, uwe oogen te '„ fhen op ons elendige ftervelingen, indien mijn toekomend geluk niet ftrijdig 1* ', met de noodzaeklnke gevolgen dier verbor„ gene oirzaken, welke gij bepaeld hebt, , ontvang dan de fmeekmgen van eenen man, ',. wien gij in uwe goedgunfligheit eene Vrouw „ en kroost gegeven hebt; zie ons allen aen „ met goedurtu-rönheit ; heilig deze oiv „ ze fterke worfteiingen met verdriethjkneden, neigingen, en andere natuurlijke drifZ ten 'ten onzen nutte ; gelei onze treden door • de onbekende paden, en zegen onze toekoL mende levenswijze. Is zij goed en wel be„ dacht, zoo komt zulks van u voort; gij weet, o I Ieere! dat onze onderneming noch be'„ drog noch kwaedaertigheit , noch wraek „' ten grondfiag heeft. Schenk mij die man'i, lijke kracht in mijn gedrag , welke mij nu „ zoo hoognodig is, opdat het in mijn varoogen zij / de jeugdige huisgenooten, welke gij mij gegeven hebt , in veiligheit en in uwen vrede, door deze groote beproeving heenteleiden. Beziel mij met zoodanige * voornemens en zulke regelen voor mijn ge,', drag, als U aengenaeme zijn. Bewaer, o „ Gudl bewaer de Gezellinne van mijn hart, '„ het beste gefchenk, dat ik van U ontvan,] gen hebbe ; voorzie haer van genoegzae„ men moed en fterkte, om de?e gevaerlijke „ reize te volbrengen. Zegen de fpruiten on„ zer liefde, de deelgenooten onzer harten; n ikfmeekeop het allervuurigst omuwenGod-
„ lij*



'32$ • twaelede brief; oorlogs-angsten.
9, lijften bijftand; fpreek gij tot hunne tedere 5, zielen , en beziel hen met die liefde ter. 3, deugd, welke de eenige grondfiag kan zijn £ van hun gelukkig bedrijf in deze werelt, en „ hunner gelukzaligheit bij U. Herftel den 3, vrede en de eendracht in dit ongelukkige \) beroerde Land; doe den hevigen ftorm be5, daren, welke zoo lang tegen het zelve ge■„ woed heeft Geef, ik fmeeke het u, o Va*, der der natuure! Geef, dat onze oude deug„ den, dat onze vlijt, niet ten eenemmaele verloren gae; en dat we, als eene belooning ~J} der gro< te moeilijkheden, welke wij op dit nieuwe Land ondergaen hebben, mogen herfteld worden rot onze oude rust, en bekwaem gemaakt , om de zelve te bevesti",, gen voor de volgende geflachten, die U be«„ ftendigiijk zullen danken voor het ruim be„ ftaen, dat gij hun gefchonken hebt! "
De onbedwongen wijze, waerop ik u gefchre;ven hebbe, moet u een overtuigend bewijs verfchaffen dier vriendfehap en achtinge, waeraen ik mij verzekerd houde, dat gij nog nim■ met twijfelde. Als leden der zelfde Maetfchappij, als onderling verbonden door de banden van genegenheit en oude kennis, kunt gij niet nalaten, gevoel te hebben van mijne tegenheden; gij kunt niet nalaten, met mij te jammeden over dien last van natuurlijk en zedelijk kwaed , onder welken wij gedrukt gaen. Dikwijls zie ik mijn eigen aendeel in den zeiven geheel voorbij, wanneer ik oplettend ftil ftae bij alles, wat mijn Geboorteland is overgekomen.
EINDE.