197
109






NIEUW ■
EXERCITIE BOETC-
VOOR DE
B U R, O Ê K Y.
tv'"
Te AMSTERDAM,
Ï5y D. en J. TOL, Boekverkoopcrs in dc Ouden Brug Steeg, by den Nieuwcndyk, 1783.






De yver welke thands tot het leerën en doen van de voor de Burgery nieuw ingevoerde Exefciti$ by onze Jiadgenooten plaats heeft , de matigheid daar van, en het gebrek van een gemaklyk onderwys daartoe , doet het volgende Exercitie Boek in 'f licht komen. Men verwachte bier geene volledige verhandeling van alle de manceavers welke zouden kunnen gedaan worden, eene Burger Compagnie beeft te weinig manfchap om die alle te kunnen verrichten, en hier toe kan mm volkomen onderricht worden door het groot Exercitie Boek van den Staat, waar van reeds een uittrekfel, 't welk den opfleller daar van eere aandoet, voor lang is mtgegeeven: dat echter, hoe goed het 2y, van geen Algemeen nut voor de Burgery , en voor al voor Sergeanten of minder Officieren zynkan, alzo man daar in niet heeft aangeweezen hoe de Exercitiën behoeven gevogd te worden, of na den anderen aflopen. Dit te verbeteren, onze wakende Burgery te onder* 2 ricb-



richten, en den Officieren cene handleiding te bezwgen waar na zy hunne Compagnie op de gewooW Exercitie plaats of het Dnheld zouden kunnen Exerfeeren,is het oogmerk,indien dn boekje bier aan vol doet, zal men zich voor de moeite cn tyd daar m bejlee4, voldaan rekenen.
NIEUW



NIEUW
EXERCITIE BOEK
VOOR DE
B U R. G E JL Y
VAN
;JL M $ T JE JR. JD M.
ONDERRICHT TOT HET DOEN FAN HET MANUAAL* DESZELFS COMMANDOOS EN HANDGREEPEN.)
Geef acht om het Manuaal met Commando te doen*
Dit is een waarfchouwirig» i.
Rechterhand aan 't Gewxef.
Men draait met de linkerhand het geweer zoo om, (3atde liaan tegen de linkerborst gevoeld wordt,(laande met een de rechterhand,onder den haan en beugel, om het geweer: houdende dus 't geweer recht op en néder, blyvende 't geweer tegen den ichouder rustea»
Alles in één Tempo.
2.
't Geweer hoog,
Men richt met de rechterhand't geweer zo hoog midden voor de borst, dat de kolf tegen de botst komt, llaande met de linkerhand om het geweer, boven de panneveer, zo dat dio met het Imker oog egaal komt, blyvende altoos 't geweer meer aan de linker als aan de rechter zyde.
//> één Tanp».
A #



(O
3-
Spant den Haan.
(i) Men draait bet geweer zo om, dat de loop naar bet gezicht gekeerd is, en de kolf tegen de borst komt. (z) Dan laat men de rechterhand los, en met het opligten van de rechter elleboog,dat die met de fchouder egaal komt, vat men met den duim den haan, doch haalt dien niet over,fluitende den rechter arm weder aan het lyf.
Twee Tempoos.
4-
Legt aan.
Men laat de linkerhand los, ftrekkende die voor uit met eene open hand, en laat in het aanleggen het geweer daar in vallen, by den onderden band, dat het een flag geeft, haaiende den rechtervoet een halve tree achtervvaards, het geweer mg et zo aangelegd worden dat de kolf in de holte van den rechter fchouder komt, en de tromp een weinig laager, de rechter voorvinger recht tegen den beugel uitgeftrekt, en het lyf een weinig rechts om gedraaid.
Eén Tempo.
f
Vuur,
Men laat het geweer fchielvk zakken aan de rechter zvdc tot op cle heup, en houdt het waterpas; vattende met de rechterhand den haan alleen met duim en vinger, den rechtervoet byhaalende tegen den Imker.
Eén Tempo.
Eerfielt den Baan.
Men vat met den duim en voorden vinger den knop van den haan, en doet met een geflooten arm, 01 men dien overhaalde.
Eén Tempo.



(3) 7-
Vat de Patroon".
(i) Men geeft met de rechterhand een flag op de patroontas, zo men die op den rug draagt, anders maar een looze flag, (2) en brengt de rechterhand zo * kort mogelyk aan het lyf, fchielyk tot op een hand breed voor den mond.
Twee Tempoos,
8.
Opent de Patroon;
Ci) Men brengt de hand aan den mond, en ligt de. rechter elleboog zo hoog op, dat die met den rechter fchouder egaal komt; (2) daar na trekt men de elleboog weêr ftyf aan 't lyf, zo dat de hand weder een kand breed voor den mond komt.
Twee Tempoos,
9-
Kruid op de Pan.
(1) Men draait de hand om tot boven de pan, doeï of men 'er wat kruid op laat vallen, de hand geflooten (2) en ftelt de twee achterfte vingers achter biet dekfej van de pan.
Twee Tempoos.
10.
Sluit de Pan,
(1) Men fluit de pan, met den arm ftyf aan 't lyf, de pan geflooten zynde (2) geeft men met de vuist een flag onder den haan op 't geweer, en vat met d& twee achterfte vingers het geweer aan.
Twee Tempoos.



<4) ii.
Zwenkt het geweer tot de ladinr.
Men floot met de rechterhand het geweer omlaag , draaiende met de linkerhand 't geweer om, zo dat de tromp voorde borst komt,en dat men m den loop zien kan, houdende 't geweer zo ftyf tegen het lyf, dat de kolf tegen de linker knie kan gevoeld worden, de loop naar buiten, en de duim langs de kade , dc rechterhand met de patroon by den tromp.
Een Tempo.
Patroon in den hop.
Cï\ Men brengt de rechter elleboog om hoog , en draait de hand om,zo dat men de patroon in den loop kan doen vallen, (2) met geflooten hand geeft me» met duim en vinger een ilag tegen het bovenfte van den laadftok, dezelve aanvattende.
Twee Tempoos.
i Trekt uit den Laadftok.
Men haalt met den duim en voorfte vinger den laadftok half uit , en hervat hem voord met de hand omgekeerd haalt hem geheel uit en verkort denzelven e|en het lyf! tot een duim of vyf van onder, m gelyke richting met het geweer.
Een Tempo.
14.
Laadftok in den Loop.
(!) Men brengt den laadftok tot aan deibandl in den loon ^ hervat denzelven zo boog men kan, ltoot hun loop; Jij "ci vul weder uitkomt, her-
hard m den loop, zo dat n> er nart wea« 1 , vat hem met de hand omgekeerd, naait hem geneei uit, en verkort hem als voojren.
15.
2 wee 'Tempoos.



C5> 15-
Laadftok op zyn plaats!
(i) Men fteekt den laadftok in den voorde ring, en hatende dan de hand volgen, om den tweeden ring niet te siisfen, zo dat hy nog tot half weg de Bajonet uit(leekt, (2) vattende dan met den duim en vinger den laadftok boven aan , (toot denzelven geheel in, en vat het geweer met de rechterhand onder den haan, de linker onder de kolf, brengende het geweer tot voor den linker fchouder, draaiende het postuur recht.
Twee Tempoos. •
16. '
Geweer op Schouder.
Men legt 't geweer fchielyk tegen den linker fchouder, laatende de rechterhand kort by 't lyf afzakken, de hand open- houdende.
Eén Tempo.
17.
Geweer by den Voet.
(1) Men draait het geweer om, (laat de rechterhand onder den haan om 't geweer, (2) houdt het geweer hoog met een (lag van de linkerhand (3) trekt het geweer fchielyk nederwaards, en prefenteert 't zelve voor de linkerknie, de rechter voet te rug zettende (4) laat de linkerhand los, (laat met een aanflag de linkerhand weder tegen het geweer, en brengt het aan de rechterzyde, zo dat de linkerhand met den rechterfebouder egaal komt (5) laat de rechterhand los, 't geweer laatende zakken tot een duim of vyf van den grond en vat met de rechterhand de tromp, (6) zet met de rechterhand 't geweer op den grond, de linkerhand kort by 't lyf laatende afzakken, de voet bygezet en het lyf recht draaiende.
Ses Tempoos.
A 3 iS.



<0 18.
Legt neder het Geweer.
(O Men draait met de rechterhand het geweer om, en (lelt de rechter voet dwars achter tegen de kolt, de loop naar het lyf houdende (2) doet met den linkervoet een hoorbare tree voor uit, laatende tevens de leclueihand zakken tot aan den tweeden band, leggende dus t geweer neder, wel oppasfende dat de rechterhid op de erond tegen 't geweer blyft, en de linkerhand SngSn Sigs de ifnker kuit afhangt, (3) rysl: men weder op, (4 'ftelt den rechter voet nevens t geweer weder op zyn plaats, 't lyf recht draaiende.
Fier Titnpoos.
19.
Neemt op het Geweer.
m Men fielt de rechtervoet weder agter de kolf, fa) doet met den linkervoet een hoorbare ftap voor uit, neemt met de rechterhand het geweer omtrent den tweetand aan,(3)en ryst, dus herftellendej», 'tryzen de rechterhand tot boven aan, (4) en neilti.lt den
r?4e?vo^ en houdt het geweer recht'del0°P naar achteren. NB. 't Geweer moet kort Vy *t lyf üaan. Fier Tempoos.
20.
Geweer op Schouder.
fi\ Men laat de rechterhand los, geeft een flag O? denkordomiem omtrent den tweeden band,hemt. dan 't geweer met die zelfde hand om den loop , (2) trekt hef elweerrecht naar boven, dat de hand met den fcJiou-
heuo (O brengende het geweer gepreienteera voor de bnkerknie, den rechter voet te rug-trekker.de, (4) Senlett geweermet dc byzet van den rechter voet



C7)
nu te <rclvk de linkerhand onder de kolf vattende, tot voor den linker fchouder,'t geweer ini het oprichten zo omdraaiende dat de loop bmtenwaards komt, (5) leggende het dan tegen den Imker fchouder, de rechterhand kort by 't lyf laatende afzakken. Vyf Tempoos.
Prefenteert 't Geweer*
O*) Dit gefchiedt als vooren, eerst de rechterhand aan het geweer, (2) dan het geweer recht om hoog gehouden, (3) 't geweer kort langs het lyf nedergetrokken en voor de linkerknie prefenteeren, den rechter voet te rug haaiende.
Drie Tempoos.
22.
Rechts om keert'.
fO Men li°t het geweer met beide de handen op, dat de haan op de linker borst komt, (2) draait op beide de hielen geheel om, (3) prefenteert weder het geweer, den rechter voet te rug haaiende om zich te nerftellen, als by 't prefenteeren vereischt wordt.
Drie Tempoos.
23-
Links om keert.
Men doet met het geweer als vooren: doch den rechter voet zet men nu voor den linker, die dan in het omdraaien van zelfs agter den linker komt, en.pre» fenteert als vooren.
Drie Tempoos.
a4-
Geweer op Schouder.
C O Met het oprichten van 't geweer doet men een A 4



( 8 )
hytred, om den rechter voet te herftellen, en verder zo als commando 20., de 4e Tempo, gemeld is, (2) legt het geweer tegen den fchouder, 'de rechterhand laatende afzakken, Twee Tempoos.
25-
Voorwaards velt 't Geweer.
CO Men brengt als vooren de rechterhand aan 't geweer, (2) 'r geweer hoog, (3) en laat dan 't geweer over de linker elleboog waterpas vallen, draaiende zich tevens een weinig rechts om: den rechter voet tc rug haaiende, houdende 't geweer met de volle rechterhand onder den haan om het geweer, terwyl het geweer op den linker arm rust, erl van de linkerhand tusfchen den duim en vooriten vinger geadfilreiird wordt.
Drie Tempoos.
£6.
Geweer op Schouder!
(O Schielyk brengt men met de rechterhand 't geWeer voor den linker fchouder, den rechter voet byzcttende, vattende de linkerhand om de kolf, (2) en legt 't geweer zo met een ruk tegen den fchouaer.
Twee Tempoos.
Verdekt 't Geweer onder den Linkerarm.
(1) Men moet met den linker arm "t geweer van den Fchouder recht opligten, terwyl men de rechterhand onder den ha;;n vat {2) flaande de linkerhand boven tegen 't geweer by aeu onderiren band met het oog gelyk, (3) dan iloot men met de rechterhand de 'kolf onder den linker arm, houdende de tromp een weinig binnewaarts voor de linker knie, de rechterhand by't lyf laatende afzakken,
prle Tempoos-.



C9)
2.8. • '
Geweer op Schouder.
(i ^ Men geeft met de rechterhand een kleine flag op den kordonriem omtrent de tweede band, vat dan met de rechterhand om den loop O) en richt het geweer zoo op tot voor den linkerschouder, brengt.fchielyk de rechterhand onder den haan de linker onder de kolt, (3J legt 't geweer tegen der, fchouder, en laat de rechterhand kort by 't lyf afzakken. Drie Tempoos.
2.9.
Geweer hoog, in den Rechterarm»
(1 «,3.) Men prefenteert het geweer als vooren, (Aflaat met de linkerhand een flag aan 't geweer,als of men 't by den voet wilde zetten, brengt oande rechterhand onder den haan met den duim over den beugel, en laat dus 't geweer tegen den rechterfchouder rusten, /O haaiende de linkerhand kort by 't lyf te rug, en met een'open hand aan de linkerzyde af hangen, doeg.* de tevens een bytred om den rechtervoet te herftellen-
Vyf Tempoos.
3°-
Geweer op SchoudeK
(1) Men geeft met de linkerhand een flag tegen 't geweer, gelyk met den rechterfchouder, (?.) vat dan 't geweer met de linkerhand aan, en brengt het zo met beide de handen hoog tegen de linkerborst, de linkerhand tot aan de panvecr hatende afzakken, (3> geprefenteerd voor de linkerknie, (4) dan op• richtende met een bvtred voor den fchouder , (5J tegen de fchouder gelegd met afzakking van de rechterhand.Yyf Tempoos.
& 5



( 10)
Rechts om,
(1) Men draait op beide de hielen rechts om, (2) men doet een bytred om den rechtervoet te herftellen.
Twee Tempoos.
32-
Links om.
, a O Men draait op beide de hielen om, en doet een bytred. Twee Tempoos.
33-
Rechts om keert.
CO Men brengt de rechterhand aan de patroontas, of anders doet men maar bewys daarvan, de rechter voet achter den linker, (2) en draait geheel rechts om, (3; doende een bytred om den voet te herftellen , de hand gelyk laatende afhangen.
Drie Tempoos.
34.
Links om keert!
(1) Men brengt de rechterhand weder achter, terwyl men tevens den rechtervoet voor den linker brengt, (2) en draait zich geheel links om, (3) doende een bytred om den rechtervoet te herftellen.
Drie Tempoos.
De



PE HANDGREEP EN- BY DE LADING MET TELLEN. GESCHIEDEN, VOLGENS DE VOLGENDE COMMANDOOS ALDUS.
Geeft acht om de lading met tellen te doen.
Dit is enkel een waarfchouwing.
prefenteert 't Geweer.
Dit gefchiedt als by 't Manuaal gemeld is.
Geweer vlak.
Men vat de rechterhand om het geweer, onder den haan, en laat de linkerhand los, en §J« « terpas , zich een weinig rechts cm«, m ae linkerhand vallen houdende ^ve^rbo^ heup tegen 't lyf, als by JN. 5- 111 1 w"»u« &
Laadt.
Is een waarfchouwing, ^^^ff^S^S los laat, en den duim tegen het dekfel van depanlU.it.
Een
Men (loot de pan open uitgeftrekt over het geweer heen, een weinig beneden den haan.
Twee.
Men doet of men de patroon vat, houdende dezel» ve een hand breed voor den mond»
Drie.
Men doet of men de p'atroon afbyt, met^het ojflg ten van de rechter elleboog, en haalt die vvedei Lenc tegen 't lyf.
Fier.
C " )



C !*)
Vier.
Men doet of men kruid op de pan doet, en fielt de twee achterfte vingers achter het dekfelvan de pan de hand geflooten. F *
Vyf.
J^Jfl^T*** Secfteen^ot achter den haan, teïf VinSerS Z° Ved m°^k is om r ^
NB Hier dient de cornmandecrcndeOflider zolange te wachten,tot »lle de manfehap hier mede gereed is.
Zes.
Men zwenkt het geweer om, tot de lading, do"en« ^ iïnïSZ " l0°P»£" ™ met duim en Zeven.
de^dh toelS hm°k Z° VCr 3lS d£ rdking V3H
Agt.
Men hemt met den omgekeerde hand den laadftok, haait dien geheel uit en verkon denzelven , dien voor't lyf houdende.
Negen.
Men brengt de laadftok in den loop, tot aan de hand. r '
Tien.
Men vat den laadftok boven aan, floot dien in den Joop,en vat met den duim en voorfte vinger den laaditoKzo ver, dat dezelve als even boven den loop uitfteekr,
Elf*
Men haalt den laadftok half weg uit, en vat dien met de omgekeerde hand. i vaajf



C K ) Twaalf.
Men haalt den laadftok geheel uit, en verkort denzelven.
Dertien.
Men brengt den laadftok op zyn plaats tot half weg de Bajonet, en vat dien met duim en vinger boven aan.
Veertien.
Men floot den laadftok geheel in, vat de rechterhand onder den haan, de linker onder de kolf, en brengt zo het geweer voor den linker fchouder, zich links draaiende in het front.
Vyftien.
Men legt het geweer tegen den linker fchouder en laat de rechter hand kort by 't lyf afzakken
NB. De Heeren Officieren gelieven in acht te neemen, dat de tellingen 7, 8, 12 en 13 i'chiclyk op elkander moeten volgen, dat 14 extra hard en 15 zacht moet uitgefp'rooken worden.
Wanneer men nu zonder tellen verkiest te doen laadcn ,' dan commandeert men
Geeft acht om de Lading zonder tellen te doen, Prefenteert 't Geweer. Geweer vlak. Laadt.
De Compagnie naar den Voorwerker ziende, zal daiï de bchoorlyke rusten wel obferveeren.
OR-



C H) ORDE
VAN
EXERCITIE
VOOR. ESN GCHEEtE
COMPAGNIE,
De Compagnie vergaderd zynde fcrrfkt zich in drie gelederen , 't ecrfte Corporaalichap moet de rechter vleugel uitmaken, 't tweede de linkervleugel en 't derde in 't midden, het Vaandel-pelotton in een gelid gelyk met de rechtervleugel, het Vaandel voor het derde rot of man der Compagnie.
De Sergeanten voegen zich elk aan de vleugel van hun Corporaalichap, treeden uit en commandeerenelk zyn eigen Corporaalichap.
Geeft acht!... acht!.,, acht!
_ De Voorwerkers uitgetreeden zynde ziet de Compagnie rechts.
Geweer by den Voet!.. voet!.. voet! Bajonet op.' Laadftok in den loop!
C*) Daar na wordt de vifltatie gedaan,en 't Geweer py den voet gebragt.
Laaci-
(*) De Handgreeperi tot het handelen van 't Geweer by 't vifiteeren zyn hier achter nader befcbieeven.



C 15)
Laadftok op zyn plaats'. Geweer by den Linkervoet. Trekt uw Zydgeweer*
De Vifltatie hier van gedaan zynde.
Steekt op 't Zydgeweer. Geweer by den voet. Geweer in den arm
De Officieren die gecommandeerd hebben , herftellen zich aelvk in hunne plaats, en zo de commandeerende Officier voor 't front is, treeden de Officieren, die hun Corporaalichap gecommandeerd hebben, gelyk uit met den hellebaard hoog in den linker arm. By de Capitein of ander Officier die 't Commando doen zal gekomen zynde, laat men den hellebaard in de rechter hand vallen', en doet rapport van de vifltatie, treedt weder te rug met den hellebaard hoog in den Imker arm, op de plaats daar men geftaan heeft, den hellebaard by den voet brengende,en wacht tot de commandeerendeUtticier begint. , „
(*) DeCapitein of die de Commando doen zal,zicr» twaalf treeden voor 't front Hellende, begint
Geeft acht!
Daar op treedt de Voorwerker uit.
Geweer op Schouder.
Met de laatfte Tempoos neemen de Officieren hunne hellebaarden hoog in den linker arm.
Geef»
(*) Dit wordt doorgaands door den oudften of bekwaamden Sergeant verricht, die de Compagnie als Adjudant in orde formeert, door de volsende Commandoos, en daarna aan den Capitein of ander Officier het Commando overgeeft, dié dan 't Manuaal en vei-vo^ends commandeert.'



C-tO
Geeft acht om de Compagnie te formeer en. Is ee.i xvaarfchöuiving.
Links om, Formeert de Compagnie. Marsch.
Men doet de Flanke Marsch, doch avanceert niet, de Officieren treeden vier treden voor 't front. links ommaakende op dén ry blyvende in den marsch (*).
Balt. Front.
; Hier op maaken de Officieren en de gcheclc CompSff* me rechts om. De Officier die de rechter vleugel heeft treedt uit, en geeft de wenk aan de andere Officieren om den hellebaard by den voet te brengen en treedt weder in.
Over en Onder Officieren marcheert naar uwe plaats.
De
(*■) Als alle c!e Officieren prefent zyn cn de Capitein commandeert., dan fchikken zich de Officieren by 't uiitrecden, dus Hoog; Officieren, voor/Ie gelid, Sergeanten en Capüeinen des Ahncs, tweede gelid, r Daar achter de Tamboers met de Trom op den Schouder.
(**) Eer deze Commando gefchiedt, deelt de commandeerendeOfficier de Pelottons af, en vyyst de Officieren hunne plaats, beginnende van de rechtervleugel, dan de linker en zo Vervolgends naar hunne» rang.
De Officier op de rechter vleugel treedt uit en geeft de wenk om den hellebaard op fchouder te brengen. En maal; en de Officieren de helft rechts en de helft links oir., en marcheeren naar hunne aangeweezen plaatzen. Als de Officieren op hunne plaats ingt treeden zyn, ftelt zich een Tamboer achter den commandeerenden Officier, cn de andere op de rechtervleugel voor de Compagnie, en de derde op de linkervleujet in geljke ry m« de comnundteieiide Offici?rea»



t 17 3
4 De Officieren naar hunne plaats getreederi éh dè Compagnie dooreen Sergeant geformeerd zynde, wordt 't commando metgepiefenteerd geweer aan den Capitcin of een ander Officier overgegecvën, die ^ na dat het geweer weder op fchouder gecommandeerd is, begint.
Geeft acht. Prefenteert 't Geweer.
Nu gaat het Vaandel met de dekkers voor het front' naar 't midden, en wordt van de Officiers door het afnecmen van den hoed gefailleerd, de Vaandel dekkers gaan voord naar achter. (|)
Geweer op Schoudert. De Compagnie zal exerceereti.
De Tamboer, die zich achter den commandeerenden Officier plaast, fjaat op den wenk één rof. De Oflideivn en 't Vaandel pelotton maakën rechts om keert.
Met de tweede rof marchèferen de Officieren dié by de pelottons Haan, als ook het Vaandel pelotton door 4 tot vier pasfen achter het front.
En met de derde rof maakérj zy, als ook't Vaandelpelotton front, en hiaten den Hellebaard door de hand vallen en ftcllen dien by den voet, iritusfehen fc.hikt zich de Compagnie, en fluit de plaats waarde Officieren geftaan hebben;
Geeft acht om hei Manuaal met Commando
te doen ("*).
Hier
(10 Wanneer geen Vaandel pelotton by de Compagnie is, wordt het Vaandel met de dekkers voor 't derde rot óf man gefield, als pag, 14. gezegd is, en gaat by deze commando, als boven gezegd is naar 'c midden.
(*) Dit kan door een welgeleerde Compagnie zonder Commari-' do gcfdiieden, en dan is 't: Geeft acht om 't Manuaal zondsT twi'mnnd'o te doen:
D



C ia)
Hier op treedt de Voorwerker uit.
i* ■ '
Rechterhand aan H Geweer
Eén Tempo.
't Geweer hoog>
Eén Tempo.
O'
Spant den Haan.
Twee Tempoos.
4.
Legt aan.
Eén Tempo.
5-
Vuur.
Eén Tempo.
6.
Herfielt den Baan.
Eén Tempo.
7' —
Vat de Patroon.
Twee Tempoos.
8.
Opent de Patroon,
Twee Tempoos.
9'



C 19 )
9-'
Kruid op de Pan.
Twee Tempoos.
10.
Sluit de Pan,
Twee Tempoos.
li.
Zwenkt het geweer tot de lading.
Een Tempo.
12.
Patroon in den loop. Twee Tempoos.
13-
Trekt uit den Laadftok.
Een Tempo.
14.
Laadftok in den Loop.
Twee Tempoos.
Laadftok op zyn plaats.
Twee Tempoos.
16:- , Geweer op Schouder.
Eén Tempo.
B a • 17.



Cao) 17-
Geweer by den Voet.
Ses Tempoos.
Io.
Legt neder het Geweer,
fiér Tempoos.
19.
Nemt op het Geweer.
Fier Tempoos.
20.
Geweer op Schouder. Fyf Tempoos.
21.
Prefenteert 't Geweer.
Drie Tempoos.
22,
Rechts om keert.
Drie Tempoos.
Links om keert.
Drie Tempoos.
24,
Geweer op Schouder.
Twee Tempoos.



"5»
Voorwaards velt 't Geweer.
Drie Tempoos.
26.
Geweer op Schouder.
Twee Tempoos.
27.
Verdekt 't Geweer onder den Linkerarm.
Drie Tempoos.
28.
Geweer op Schouder.
Drie Tempoos.
29.
Geweer hoog, in den Rechterarm.
Vff Tempoos.
3°-
Geweer op Schouder.
Vyf Tempoos.
Rechts om.
Twee Tempoos,
32-
Links om.
Twee Tempoos.
E 3 33^



()
Rechts oh! keert.
Drie Tempoos.
34-
Links om keert.
Drie Tempoos.
Het Manuaal geëindigd zynde flaat de Tamboer, op den wenk van den commandccrendeiiüfficier, een kleine rof, hierop openen zich de pelotton*, plaats maakende voor de Officieren. De Officieren die achter ftaan, neemen hun geweer op fchouder.
Op de tweede flag geeft de aan de vleugel ftaande Offi- ■ ' cier den wenk om te marcheeren.
Op de derde flag gaan de Officieren elk by hun pelotton. Het Vaandel pelotton komt weder op dc rechter vleugel.
Compagnie zal charge er en.
Prefenteert 't Geweer,
Geweer vlak.
Laadt.
Hier op keeren de Officieren zich om, om naar de lading te zien.
't Geweer tot voor den fchouder gebragt zynde; fluiten de twee achterfte gelederen op, in 't op fchouder brengen van "t geweer, zo fpoedig doenlyk is.
Compagnie Rechts om.
Het Vaandel pelotton maakt rechts om keert , cn marcheert naar achter, daar het ia drie gelederen geformeerd wordt.
Marsch



C*3)
Marsch.
Dc rechter vleugel avanceert zevert of negen pasfen, 't Vaandel pelotton gaat achter de Compagnie om,en fluit in 't midden in de open plaats döor t avanceeren van den rechter vleugel ge-naakt, de Imker vieugel avanceert niet, maar houdt den marsch.
Halt. Front.
(*) Compagnie zal met pêlöttons twee maal chargeer en:
De rechter vleugel vangt aan.
Hier op treeden alle in 't gelid (Taande Officieren uit, en zetten hun geweer by den voet.
Chargeert.
De Officier van 't rechter vleugel pelotton commandeert.
Ton! Verdig* Aan. Vuur.
De Officieren geven den wenk tot de lading en 't fchouderen van 't geweer.
Dan volgt het pelotton van de linieer vleugel, het zelfde commando.
Dan
(*) Wanneer 'er met goede patroónen op 't veld ge'vtmrd worde, plaatst zich de commanderende Officier met den rug twee treeden vöot 't Vaandel-pelotton,'t welk niet mede vuurt.
B 4



c m)
Ban 't twede pelotton yan don rechter vleugel. Dan het twede van den linker vleugel. Dan het derde aan den rechter vleugel, Dan het derde aan den linkervleugel, en zo volgende indien "er meer als zes pelotcons zyn ieder tweemaal,"
Compagnie.' zal met verkeerd front chargeeren.
Zo dra 't woord Compagnie by de volgende commando gehoord wordt, neemen de Officieren hun ge» vycer op fchouder,
Compagnie... rechts om.., keert,
D.e commandeèrendë Officier gaat midden door. Wanneer 'er een Vaandel - pelotton is, treedt zulks achteruit om den commandeerenden Officier door te hiaten: en dit gefebiedt zo dikvvyls als dc Officier voor de Compagnie moet komen.
Compagnie zal met pehttom twee maal char%
gceren-
De linker vleugel vangt aan.. De Officieren treeden weder voor.
Chargeer.
Eerst de linker cn dan de rechter vleugel, en zo. Voords, gelyk boven gezegd is, ook dezelve com-s maudoos tweemaal gedaan zynde.
CompagnieMarsch,
Compagnie.... Half.
Compagnie.... Keert.
Alle kceringen gefchieden rechts.
Compagnie.... Marsch.,
Me«



( =5)
Men marcheert tot de plaats daar men geftaan heeft.
Compagnie.... Halt.
Compagnie zal met pelottons twee maal Char» geeren.
De linker vleugel vangt aan.
De Officieren trecdcn uit.
Chargeer.
De linker vleugel begint, en vervolgends als boven gemeld is, twee maal gedaan zynde.
Compagnie Marsch.
Compagnie.... Halt.
Compagnie rechts om Keert.
Compagnie.... Marsch. Men marcheert zo verre men kan. Compagnie.... Halt.
Compagnie Keert.
Compagnie.... Marsch.
De commandecrende Officier plaatst zich tusfchen de gelederen.
Creweer hoog,
Dit gaat alleen 't ccrfte gelid aan,
B 5 Marsch,



Marsch, Marsch.
Nu worden de treden verdobbeld.
Velt 't geweer.
Dit gaat ook alleen 't ccrfte gelid aan. De Officieren vellen mede hun geweer.
Marsch, Marsch, Marsch.
Nu marcheert men 20 lpccdig men kan, echter in 't gelid blyvende.
Halt.
Hier op worden de geweeren op fchouder gebragt. Richt u.
De richting gefchiedt dus, dat de rechter en linker vleugel zich fchikken naar het midden.
Compagnie rechts om keert.
Compagnie Marsch.
tot aan de parade plaats, dan
Halt.
Front.
Compagnie zal met pelottons twee maal chargeeren.
Het midden vangt aan,
De Officieren treeden uit, en het pelotton, dat het
naast



( >7)
naast het midden heeft, aan den rechter vleugel, be« o-int, dan dat het midden heeft aan den linker vleugel enz. tot eind.elyk 't pelotton dat de linker vleugel op den hoek heeft"'t laatst, alle twee maal.
Compagnie Marsch.
Compagnie rechts om keert.
Compagnie Halt.
Front.
Geeft acht om met effen, en oneffen pelottons te chargeeren.
Het pelotton 2, 4 •> 6 is effen
en 1, 3, 5 is oneffen.
Effen Pelottons.... verdig.
De Officieren blyven in hunne plaats.
Aan.
Vuur.
Het fein tot de lading cn 't fchouderen van 't geweer gefchiedt op Tromflag.
Oneffen Pelottons... Verdig. Aan. Vuur.
Geeft acht om met gelederen te vuur en. Ganfche Compagnie.... verdig.
Hief



( 23 )
Derde Gelid.
Hier op zet het eer/Ie gelid de gcweeren een vveirnV tcnum voor uit, s
Aan.
Vuur.
Zo dra die gevuurd hebben, laaden zy zonder Tromnag en houden het geweer recht voor den fchouder, dc commandeerende Officier dient zo lange te wachten tot het geweer voor den fchouder gebragt is.
Tweede Gelid.
Aan.
Vuur.
Zo dra hertweede gelid gevuurd heeft, richt zich deljdc S P' hctffcw'ccr ho°S vóoï de borst houEerjle Gelid. Aan. Vuur.
Als deze geladen zyn en 't geweer voor den fchouder hebben, geelt de Tamboer een fla 0m te celvb te fchouderen, ° ö -
Hier na kan weder heen en weder gemarcheerd won Pm, oi ook, kan men zonder marsch vervolgen.
Met Pelettons Rechts zwenkt. Marsch,
In een flanken marsch, aldus te zwenken, dat na
het



( 29 )
het getal der manfchap, de linker vleugel man in zó Veel treden om is, dus wanneer 'er zes man in 't gelid is, dan ook in zes treden om : alles in een flanken ülafsch gebleeven.
Balt.
Compagnie... Mafsch*
De commandeerende Officier trekt niet voor, nïaaf blyft de ganfche Compagnie ter zyde befchouwen. Dé Vleugel Officieren veranderen niet van plaats, maarcommandeeren in den marsch, zo als de commandeerende Officier den weg ordonneert, telkens rechts of links zwenkt.
In den marsch voordgaande zegt de commandeerende Officier.
Compagnie! zal in 't avanceeren, met Pelot' tonsy twee maal chargeer en. Chargeert.
De Vleugel Officier van 't eerftc Pelotton commandeert.
Balt.
Marsch, Marsch. (vier pas/en)
Verdig.
Aan.
Vuur.
Rechts en links oni.
Dit gefchiedt op de helft van het gelid.
Marsch.
Met den flanken marsch eerst het eerfte, dan het tweede ,



C 30)
de, en dan het derde gelid. En als het derde gelid nog ftaat, commandeert de Vleugeiofiicier van 't volgende Pelotton, reeds
Balt.
Marsch, Marsch, enz:gelyk boven gezegd is.
' Avanceerende hoe langs hoe meer , elk Pelotton tweemaal gechargeerd hebbende, commandeert dc Officier.
Compagnie... Halt.
Compagnie zal in 't refireeren met Pelottons twee maal chargeeren*
■ Chargeert.
De Officier van 't eerfte Pelotton treedt uit en commandeert.
Ton.
Verdig.
Aan.
Vuur.
Rechts en Links om, Marsch.
D,us ook de volgende, alles retireerende tweemaal.
Compagnie... Marsch.
Dezen Marsch doet men zo lang men wil en eindigt aan de parade plaats.
Com-



C 3i )
Compagnie Hak. Met Pelottons Links...Zwenkt. Marsch. Compagnie.. Halt. Ceejt acht om eene generale Decharge ie doen. Ga;fche Compagnie. Verdig. Aan. Vuur.
Nu wordt niet meer gelanden, maar de pan voor 't lyf geflooten, en''t geweer op fchouder.
De twee achterfte Gelederen achterwaarts opent u,
Het tweede gelid doet vier, en het derde gelid doet zeven treden.
Prefenteert i Geweer.
He commandeerende Officier vraagt, indien 'er een hooger Officier dan hy prefent is, of die voldaan is, of dat er nog een parade marsch zal geleideden.
Zo deCapitein of hooger Officier dan hy, die gecommandeerd heeft, de parade marsch verkiest, dan volgen deze commandoos.
Geweer op Schouder.
Com ■



( sO
Compagnie zal marcheeren, Prefenteert V Geweer. Geweer op Schouder. geleLaf opf"^ C°imMndo dc twee
Pelottons rechts zwenkt.
De commandeerende Officier ntnm -,v , dere tusfehen élk Pelortnn j£ ,ag" voor' dei1»Voohiitgatoden OffieS" ' de ramboers achtef deü
Deze parade marsch n-pTHiï/M* i
zo lang men begeer e,f e „ ■ ( " f™"11 Cn,cW t> ( cmqigt op dc parade plaats:
Marsch-.
Dan volgt.
«fe om de Compagnie m order van Parade te herfidlen.
Links om formeert uw Compagnie, Marsch,
Ó Indien 'er géén pande marsch verkóozen wordt , dan „erficÜ «en voord de Compagnie, en bcttan!:: dezelve.-



t 33)
HetVaandelPelofton treedt achterwaarts om,en plaatst «ichwcdS in één gelid op den rechter v.eugel, die zich Weder aan den linker fluit.
Bah JPront.
Ve twee achterfte gelederen achterwaarts opent ft»
Het Vaandel en de Officieren komen vier treden voor net front.
Prefenteert V Geweer.
De Vaandrig pasfeert voor de Compagnie en gaap tt?hetvïïnd5ïdotton naar huis, of zendt dat door
eelEentap°Sinergecommandeerd hebbende, 'heeft
Geweer op Schouder, Geweer aan de linker zydt. Bajonet af> Geweer op Schouder, öf ook wel Geweer hoog in den Rechterarm, Links om. Dê Compagnie wordt bedankt.



C34 ) '
*TDB COSfPAGNIEN WELKE VOOR BE HOOFT) WACHT PA RADE EREN, ALVOORENSDE COR. PORAALSCAPPEN NAAR DE BTZOND ERE WACHTEN AFTREKKEN, WORDT DE PARADE DUS GEFORMEERD:
Na de boring worden de manfchappen in drie °-elederen gefield op behoorlyken afftand van elka„de het Corporaa fchap dat de Hoofdwacht heeft op den rechtervleugel, dan volgen de twee andere Corporaaï Ichappen, aldus gerangeerd zynde plaatst zich de Capt ÓiSwIm^ °,p den rechrer vleugel van't eerfte o-elid de oiulfte Adel, 0f ook wel by tómmigeCompaS„daar
werfcer, op de linkervleugel van het derde gelid, de blyvende Adel met het geweer hoog in den rechter arm de Jajonet daar op zynde, i„ 't nddden van't eerfte
ffhJT- h6t ^e!de pelotEon te leide»> aI« «et ge ld te breed is om in front te marcheeren.
Ieder Gapt des Arms treedt uit, ze't den hellebaard
by den voet, keert het aangezicht langs 't front en corï
mandeeren, elkander volgende. C0D1
Geeft acht... acht... acht.
Hier op treedt de Voorwerker uit, en de parade zitt rechts naar hem af. l
Geweer by den voet... voet... voet.
De Adels die in \ midden der gelederen ftaan brengen hun geweer met de twee Iaafe Tempoos by de«
' Bajonet-op...op,., 0pt
Geweer in den arm...arm... arm.
De Sergeant, die de Hoofdwacht commandeert de Corporaalfchappen nagezien en in orde gevonden , hebben-



C 35 )
bende,(telt zich met den hellebaard by den vóet,tin4« den voor 't front, en commandeert
Parade geeft acht. Geweer op fchouder.
Met de twee laatfte Tempoos neemen de Officiereó den hellebaard hoog in de linker arm.
Geeft acht om uw Wachten te formeeren.
Hier op treedt de Voorwerker op den linker vleugel uit, om tot den bytred fein te geeven, als de parade links om gemaakt heeft.
Links om formeerd uw Wachten,
Op 't fein van den Voorwerker op den rechter vleugel wordt links om gemaakt en naar den linkervleugel gezien , daar de Voorwerker fein geeft tot den bytred , als de parade links om gemaakt heeft*
Marsch.
Men doet de flanken marsch, doch avanceert weinig, plaats maakende voor de Officieren, die een pelotton zullen feiden, welke Officieren intusfehen twee treeden voor 't front der middelfte wacht avanceeren , alle links afziende en blyven in den marsch tot gecommandeerd word.
Halt. Front.
Hier op geeft de Voorwerker op den linkervleugel fein, front gemaakt hebbende ziet men rechts af naar den Voorwerker die de wenk geeft om by te treden, de Onderofficieren doen dezelfde wendingen als zy voor 't front gekomen zyn. De Onderofficier die op de rechC a ter'



'tervleugel is treedt een tree voor uit geeft fein, alle zetten de hellebaard of't geweer by de voet. De Officier op den rechter vleugel fchikt zich weder in 't front gelyk.
Vuoronderlteld zynde dat de Onderofficieren hunne plaats weeten, of anders door den Sergeant nu aangeweezen zyn, commandeerd de Sergeant.
Onder Officieren marcheert naar uwe -plaats.
De Officier op den rechter vleugel treedt weder uit, alle neemen hun geweer in twee tempoos op de fchouder , de Adels 't zelve hoog in dc rechterarm, en martheeren met den flanken marsch, ieder op hunne aangeweezen plaatzen.
Geweer by den voet,
Dc Onderofficieren brengen den hellebaard en de Adels, die tusfehen de gelederen gefield zyn, het geweer met de twee laatfte tempoos mede by den voet.
Geweer in den arm
Nu komen de Tamboers en Pypers, de Vergadering flaande, achter de commandeerende Officier om. marcheeren voor by den linkervleugeltot voor het midden, dc Tamboer op den rechter vleugel commandeert Stok" ken op, Trom af, Trom op Schouder, rechts om keerd, IMarseh, hier na pfeastzich ieder Tamboer twee pasfen voor't midden der wacht,waar mede hy zal aftrekken,
Geeft acht.' Geweer op Schouder. Parade, of wachten, zal marcheeren. Prefenteert 't Geweer.
De Tamboers hangen de Trom aan, en de Pypers neemen de Pyp onder den arm.
Ge-



(37) Geweer op Schouder.
Met dc laatfte tempo dezer commando fluiten dc twee achterfte gelederen op, doende het tweede gelid drie treeden , cn-een bytred, cn't derde gelid zeven pasfeii en een bytred, alle pasten van den flanken marsch.
Met pelottons rechts zwenkt* Marsch.
De pelottons zwenken rechts een kwart met de pas den flanken marsch,
Halt.
Men treedt by, en dé Onderofficieren die op de vleugels daan, plaatfcn zich voor hun pelotton dat zy geleiden zullen, of achter 't zelve om te fluiten. (*)
Ganfche Compagnie Marsch.
De Officieren geleiden ieder hun wacht of Corporaalfchap naar de beftemde wachtplaats. 't Corporaalfchap dat de hoofdwacht heeft voor, (le andere volgen tot zo verre hun weg naar do poorten of andere byposten ligt, brecken dan van de Compagnie af, en vervolgen hunnen weg.
De geleidende Officier tot omtrent zyne wachtplaats gekomen zynde, commandeert, indien zyn wacht uit twee pelottons beftaat.
Formeert uw divifïe.
iï;er op marcheert het achterfte pelotton naast den linkervleugel van 't voorfte, de Adel welke dat geleid
heeft,
(*) Wanneer alle zo wel Moge ,1, minder Officieren prefent zyn kan dceze parade veel vergroot worden cn met meerder aanzien gefchiaden, dan dewyl dit by dc minfte Campagnicn gebeurd, is liar, oiuflagtieg hier uitgelaten.
C3



C 38 3
heeft, plaast zich tusfchen dc twee pelottons, in *t
midden van 't eertte gelid.
. Aan de wacht gekomen zynde wordt gecommandeerd. Halt. Richt U.
Hier op openen zich de gelederen , even als die voorwaards geflooten zyn.
Prefenteert *t geweer. Geweer op Schouder, Geweer hoog. Rechts om. Betrekt de wacht. Marsch.
. 't Eerftc gelid gaat voor, dan het tweede, en daar lia het derde.
Tot nader ondi rricht dient , dat de handgreepen by de vifltatie van V geweer aldus dienen gedaan te worden.
Als de Officier die vifiteert het geweer overneemt maakt zich de volgende man gereed, aldus, het geweer by de voet hebbende, prefenteert het zelve, en brengt het hoog, floot de pan met den rechter du;--" open en vat het geweer weder onder den ha»»? 'iet overgeevcn gefchiedt met de rechterhand en irftgeftrekten arm, laatende de linkerhand ter zyd<- afzakken, hetaanneemen gefchiedt weder met dc rechterhand, men brengt *t geweer voor 't gezicht, flaat het met dc linkerhand aan, fluit de pan met dc rechter elleboog te ligtcn en brengt't geweer weder by den voet.
V Ce-



( 39 >
't Geweer worde van den rechter aan den Imker voet gt* bragt op de volgende wyze,
Men ligt 't geweer met de rechterhand op, weinig vart den grond, met vat met de volle linkerhand het geweer terftond aan, zo laag als men kan, en brengt het dus met beide de handen kort verby 't lyf aan de linker zyde, daar zet men 't geweer by den linker voet, laatende de rechterhand kort by 't lyf afzakken, de linker arm blyft men boven den kordonriem uitgeftrekt houden.
Het trekken van V zydgeweer gefchiedt aldus.
Men vat de greep met de rechterhand, zich te gelyfe naar den linker Voorwerker kcerendc, dan trekt men 't zelve geheel uit, en brengt het met een uitgeftrekten arm voor 't lyf, de platte zyde van den kling in en buitenwaards, ten gelyken tyde weder rechts afziende, vervolgends trekt men 't zydgeweer te rug naar de rechter zyde dat de fnede voor uit komt, de hand over de port-
epdé. By het vifiteeren geeft men 't zelve met
uitgeftrekten arm over, de platte zyde voorhoudende, ■..ootr^nHp ]iet np gelyke wyze weder aan, en brengt het weder aan de rechter zyde.
Men fieeki het Zydgeweer weder op, op de volgende, wyze.
Met een uitgeftrekten arm brengt men 't zydgeweer voor 't lyf, dan draait men 't zelve om, links afziende fteekt het tot de helft in de fchede, daar na fteekt men 't geheel op, de greep nog vafthoudende, dan zietmert rechts al, en werpt de rechterhand kort langs het iyi weg.
,t Geweer fielt men dus weder by den 'voet.
Men vat 't geweer met beide de handen aan de Iin« ker zyde zo laagmogelyk is,dc rechterboven aan de tromp en hgt het geweer een weinig van den grond. Dan brengt j«en *t geweer met beide de handen kort by't lyf langs
aan,



C 40)
aan de rechterzyde; daarna zet men 't geweer by den voet, laatende dc linkerhand kort by 't lyf afzakken.
By de vuuring met pelottons moet in acht genoomen worden.
Dat by de Commando Verdig het eerfte gelid oo de rechter knie valt, te gelyk de kolf van 't geweer met de linker hiel achter gelyk ftcllcnde, de linkerhand op de knie ruitende, de duim recht op en neder langs do laade, de haan met de rechterhand gefpannen zynde, vat men den haan en 't pandekfel met de volle vuift, recht voor zich ziende, en zorgt dat het linker been recht op en neder ltaat. ,
Het tweede gelid doet met het vaardig maaken van t teweer, een kleine pas rechts af een weinig ter zyde, fluitende in de holte, of ook wel een weinig achter den linkervoet van den nevensftaanden man, laatende de linkervoet valt ftaan;na het aftrekken van't geweerwordt de linkervoet by de rechter by gehaald, en't geweer wordt vlak gehouden, omtrent bv deborft, zo dat de bajonet boven den voorltaandcn man op dc hpagtó v**> fchouder uitftrekt.
Het derde gelid treedt, met het geweer vaardig gemaakt wordtf-mede een pas rechts af, etttrékf denlin, ker voet aan den rechter, dat de hielen gelyk ftaan, by 't aanleggen (lelt men den rechtervoet een h»lve pas febuin achter uit,na bet aftrekken van t geweerwordt het zelve by 't vlak houden weder als door het tweede
gelid ich.uin gehouden tegen dc borft, doch hooger cn
%?"dat dc geweëren weder gelaadcn zyn, worden dc/e paffen bv't fchoudeTen van 't geweer weder tierfteld, m men "richt zich naar den voorltaandcn man.
Wegens de verfchcidene Marfchen diend.
Dat bv dc parade marsch gedaan moeten worden, zestig' treden in eene minuut, ieder pas van twee voet, Van hiel tot hiel gerekend. p?



(41 )
De bataille marsch vyf en zeventig pasfen in eese minuut van één en écn half voet, van hiel tot hiel.
De flanke marsch honderd pasfen in één minuut, van één voet, van hiel tot hiel»
De gezwinde marsch is wanneer Marsch, Marsch, Marsch gecommandeerd wordt , zynde honderd en veertig pasfen in één minuut één en één half voet van hiel tot hiel.



By de Uitgeêvers dezes is heden te befcoarneiïi AANWYZING welke WACHTEN en POSTEN door de Corporaalsc hap pen van dt zestig Burger Compagnien dezer Stad ieder avond, uit de vier telgelyk waakende Compagnien, te tten, Fan dencerflenMei 1782,totdenlaatften April $ In kl. 8?.. a 5I ft. en eenige op best papier a 8 ft.