HEDENDAAGSCHE HISTORIE O F TEGENWOORDIGE STAAT VAN ALLE VOLKEREN; XXVIfte DEEL. Behelzende de Befchryving der VEREENIGDE NEDERLANDEN, En wel in 'c byzonder van FRIESLAND. Met Naauwkeurige Landkaarten en Printverbeeldingen verfierd. VIERDE DEEL. Tt AMSTERDAM, LEIDEN, DORD. en HURtJUGEü', By P. Schouten, J. de Groot, G. Warnars, S. en J. Luchtmans, A. en P. Blusser en v. van der Plaats. MDCCLXXX1X. Met Privilegie.   TEGENWOORDIGE STAAT DER VEKEENIGDE NEDERLANDEN; ZfESTIENDE DEEL; Vervattende het einde der Befchryvïng van FRIESLAND. Te AMSTERDAM, LEIDEN, DO RD. en HWRLlNGENi By P. Schouten, J. de Groot, G. Warnars, S. en J. Luchtmans, A. en P. Blusse', en V. van der Plaats. MDCCLXXXIX. Met Privilegie.   TEGENWOORDIGE STAAT DER VEKEENIGDE NEDERLANDEN; ZESTIENDE DEELS EERSTE STUK Bevattende het Vervolg der Befchryvinge van FRIESLAND. Te AMSTERDAM, LEIDEN, DORD. en HARL1NGEN } By P. Schouten, J. de Groot, G. Warnars, S. en J. Luchtmans, A. en P. Blusse, en V. van der Plaats. MDCCLXXXV1II. Met Privilegie.   Aan den LEEZER. Schryvers van deezen Tegenwoordigen Staat van Friesland komen rekenen hunne taak afgedaan te hebben, dewyl de volgende Hoofd/lukken , betreffende de Geldmiddelen, den Kerkflaat, den Landbouw midsea. ders de Feefokkery, en den Koophandel, geheel zyn afgefchreeven, en voor het meerendeel reeds afgedrukt. Doch eer dat Vierde Deels Tweede Stuk word; uitgegeeven, verzoeken de Schry. vers andermaal (*) eiken Leezer, ten einde dit Werk alle mooglyke naauwkeurigheid te doen verkrygen, demispellingen, die dezelve mogt hekben gevonden, aan te wyzen, en de (*) Zie de Voorrede voor het Tweede Deel dee» zes Werk; in 1785 uitgegeeven. 2 a  Aan den L È E Z E Ra de verbeteringen , met ondèrtekeninge van zynen naam, te zenden aan den Drukker Van der Plaats te Harlingen, voor het eindt van July eerstkomende, zullende by het Slot van 't volgende Stuk van het ingekomene, zo verre het eenigzins der moeite waardig moge fchynen, een dankbaar gebruik worden gemaakt. D. i Mei 178&. V E R?  VERVOLG VAN DEN TEGENWOORDIGEN STAAT VAN FRIESLAND. De Regeering. I)aar het verbond, of de Unie, van Utrecht, een jaare 1579 voltrokken, in 't algemeen dient tot den grondflag van de vryheid in het Staatsbeftier der zeven Vereenigde Gewesten, moet hetzelve ook in 't byzonder voor het tydftip gehouden worden, waarop de pa» ontloken vryheid in Friesland eenen vasten fteun verkreeg, op welken zy nog hedea rust. Voor dien tyd, onder de Bourgondifche Regeering, was het opperile gezag in allerlei llag van zaaken by den Stadhouder van den Lands - Heere en zyne Raaden; doch de Raaden waren van den Stadhouder afhangklyk, en dus had deeze den klem der Regeeringe in handen, 't Is waar , men hield toen ook nog wel Vergaderingen der Staaten; doch dezelve dienden maar alleen om de Vorftelyke Beden te doen inwilligen, zonder voor 't overige iets in Burgerlyke of Krimineele gevallen te zeggen te hebben. Daarentegen is thans de IV. DEEL. A Op- Regee- RING.  s Tegenwoordige Staat R E O S E. RING. opperile magt by de Heeren Staaten* die in alles naar bevindinge van zaaken mogen handelen, alleen dezulke uitgezonderd, omtrent welke zy door hunne inftruktien bepaald zyn. De Heeren Staaten , of Gekommitteerden ten Landsdage, worden jaarlyks door de Stemmende Ingezetenen verkooren , volgens de wetten van het Stemrecht, 't welk als eene zaak van 't uiterfte gewigt, en als de grondflag van het geheele gebouw der Friefche Regeering, eene naauwkeurige uitlegging verdient. Het fchynt, dat weleer eene algemeene Volksregeering by onze Voorouderen heeft plaats gehad, volgens welke ieder vry en onafhangklyk perfoon eene vrye Stem bezat; doch door den tyd is dit voorrecht gehegt geworden aan bepaalde plaatfen , Hornlegers, Stellen, Ploeggangen of Huizen, die alle naauvvkeurigin de SternKohieren zyn aangetekend in den jaare 1640, voor welken tyd in deeze zaak veel verwarring plaats had ; doch die thans niet meer mogelyk is, dewyl de Stem - Kohieren , of Registers, thans alle tien jaaren op nieuw worden nagezien. Op deeze wyze blyven het getal en de ligging der Stemmen altoos bepaald; wordende de verandering der Eigenaa» ren 'er als dan teffens by aangetekend. De Eigenaars van eene of meer ftemmen worden Eigen - Erfden genoemd , en kunnen wegens deeze hunne Vastigheden in het Dorp , waar onder dezelve behooren , ftemmen tot de verkiezing van Volmagten ten Landsdage , het benoemen van een drietal perfoonen tot vervulling  van FRIESLAND. £ vulling der opengaande Grieteny- bedieningen, te weeten van Grietslieden , Mederechcers en Sekretarisfen: voorts tot het verkiezen van Kerkvoogden , Schoolmeesters , Dorprechters en Predikanten; hebbendein dit laatfte geval de Kerkenraaden, ten platten Lande, niets te zeggen (f). Insgelyks behoort aan de Vergaderde Volmagten het aanftellen van Dykgraaven , Dyks - Gedeputeerden, Dorps - Volmagten, Ontvangers der Floreen Renthe, en andere openbaare belastingen. Eindelyk hebben zy het recht, om te vorderen en by te woonen de rekeningen der Grietenyen, Dyken en Zylen, tot welker onderhoud zy, uit krachte hunner daar ter plaats gelegen Hemmende goederen, moeten betaalen, Voor Eigenaar van eene Item wordt gehouden ( f ) Het is'ernsamelyk zo verre af, dat de beroeping der Predikanten ten platten Lande, door de Kerkenraaden , met voorbygang der Stemhebbende Ingezete* nen, volgens de Kerkenordre van het Nationaale Synode van Dordrecht zoude mogen gefchieden , dat daaromtrent zelfs geene voorflagen in Klasfen of Synoden gedaan mogen worden; luidende de woorden van 's Lands Ordonnantie op dit Stuk. IV. B XX. Tit. XII Art. aldus : „ Alle Dienaaren des Goddelyken Woords „ wordt wel expresfelyk geinterdiceert en verboden, de „ Kerkenordre a die in de Nationale Synode tot Dordrecht is gearrcsteert , in eenige Synodale , of Clasficale Vergaderinge, voor te itellen, te onderleggen door >, te dringen , ofte in train te brengen , by poene dat zodanige Voorftellers of Machinateurs, voor », Perturbateurs van de gemeene rusce gehouden , en daar over, na exigentie van zaaken , geftraft zuUen >, worden". A a R. E C S B° H HG.  «INCf. ü Tegenwoordige Staat den die geene, welke daar voor op het Stem» Kohier is aangetekend, ten zy iemand het tegendeel met bondige redenen mcgt kunnen aantoonen. Want het zyn alleen de waare Eigenaars, of, byderzelver afweezigheid, hunne bruikers, die ftemmen kunnen; zynde dit recht van dien aard, dat hetzelve altoos aan de goederen verknocht blyft. Dus ftemt eene Vrouw zo goed als een Man, en zelfs een minderjaang kind, door middel van zyne Voogden, doch altoos op behoorlyke kwaliteit: want wanneer een Voogd ftemt wegens de goederen zyner Pupillen, of een Man wegens de goederen zyner Vrouwe, dan moet altoos in de Stemcedullen die kwaliteit, uit welker hoofde zy ftemmen, worden vermeld, of de ftem is voor dien tyd van geene waarde. De" zuivere Stemgerechtigde grond is inmiddels niet genoeg om iemand het recht van ftemminge te geeven. Dus wordt een ftemmend Hornleger van zyne ftem beroofd , wanneer het huis, dat 'er op ftaat, wordt afgebroken of verbrand, tot zo lang 'er wederom een nieuw huis is op gebouwd, wordende in dien tusfchentyd de ftem gezegd te flaapen. Het huis op een Hornleger ftaande, moet ook bewoonbaar zyn, en onder hetzelve moeten in de hooge kwartieren tien, en in de laage twin-. tig Pondemaaten lands behooren. Niet minder , komt in aanmerking de waare eigendom ; dus moeten 't huis en de grond, tot de ftem vereischt, beide aan éénen en denzelfden Eigenaar, toekomen. Ook mag de Eigenaar van een Stemgerechtigd goed het»  van FRIESLAND. S hetzelve niet verkoopen, onder beding Van het Stemrecht , voor zekere jaarlykfche Renthe, aan zich te behouden. Eene ftem by Donatie, tusfchen leevende peribonen, van den eenen aan den anderen overgedraagen , heeft geen recht van ftemminge , dan na verloop van een jaar, af te rekenen van den tyd, waarop de Donatie behoorlyk is geregistreerd, en in het -Proklamatie - Boek aangetekend. Zo 'er iets van alle deeze zaaken plaats heeft, dan flaapt de ftem, tot dat de misflag verbeterd zy. Dit niettegenftaande vindt men, in de buurten van eenige weinige Dorpen , Huizen, welke het recht van ftemminge bezitten, fchoonze niet voorzien zyn met het bepaalde getal Pondeniaaten lands ; hebbende zulks nog hedendaags plaats te Berlikum , Koudum, Molkwerum enz. , en wel uit hoofde van een overoud recht, dat deeze huizen reeds lang voor h;t jaar 1640 genooten hadden. Het enkel beftier en vruchtgebruik van eenige openbaare goederen geeft geen recht om te ftemmen. Dus mogen Predikanten, Schoolmeesters , Kerk - of Armevoogden , Gast- en Weeshuizen, Grietenyen of Steden niet ftemmen wegens goederen, aan hunne Kerk, Pastory, Arme of Weeshuizen , Grietenye of Stad toebehoorende. 't Zelfde heeft ook plaats omtrent alle Gemeenfchaps goederen , die door openbaare Voogden beftierd worden. Perfoonen, door Sententie van den Rechter A 3 infaam ReCEB* RIN O.  K. E O F. E« Kina. 6 Tegenwoordige Staat infaam verklaard, zyn tefFens vervallen van het recht om op hunne goederen te ftemmen. De ftemmen der R oomschgezinden flaapen ook, zo lang zy in hunne handen zyn. . Ins« gelyks mogen geen Roomfche Voogden ftem* men, wegens goederen aan Hervormde Pupillen toebehoorende; en op eene wederkeerige wyze wordt aan Hervormde Voogden hec Stemrecht verbooden op de goederen vun Roomfche Pupillen. Ten Landsdage mogen ook geene Ingezetenen ftemmen, die onvermogende zyn bevon» den, om de kosten van inlegeringe en het doortrekken van Krygsvolk te draagen. Inmiddels behoeft men, om uit kracht van een Stemgerechtigd ftuk goed te ftemmen, hetzelve niet geheel in Eigendom te bezitten, konnende men voldaan met een vierde deel van den Eigendom ; doch als dan ftemt men ook maar voor een vierde gedeelte dier ftem. Zo eene plaats in meer deelen is verdeeld , dan is de geheele ftem, zo lang dit duurt, van geene waarde. De Mennoniten hebben wel het recht om, wegens hunne ftemdraagende goederen, te ftemmen tot alle Dorps, Grietenye en Lands zaaken , uitgezonderd alleen die, welke het Kerkelyke betreffen, met naame het ftemmen van Predikanten enz. Waarvan echter de Remonftranten niet zyn uitgeflooten. De voornoemde Stemgerechtigheid komt alleen te pas ten platten Lande en geenszins in de Steden, alwaar men een geheel anderen voet van beftier volgt, meer overeenkomende met  van FRIESLAND. 7 met de gewoone wyze van Regeeringe in de andere Provinciën, leder Stad heeft by ons haare vaste Vroedfchappen, welke de Stemgerechtigde Eigen - Erfden verbeelden , en daarom ook eene zekere kwalifikatie moéten hebben , doch die in de onderfcheiden Steden merkelyk verfchilt. Uit deeze Vroedfchappen worden meestal de Burgemeesters, en uit beide wederom de Volmagten ten Landsdage gekoozen. De ftemming der Volmagten ten Landsdage is eene der gewigtigfte bezigheden der Stemgerechtigde Ingezetenen: deeze ftemming, voorheen ook al ongeregeld zynde toegegaan, werd in 1640 ten naauwften bepaald, volgens een ontwerp van den Stadhouder Hendrik Kazimier en de Heeren Gedeputeerde Staaten: dit Reglement, in laater tyd, onder de openbaare wetten ingelyfd , bevat zestien Artikels , en behelst, behalven eenige reeds aangehaalde zaaken: Dat de ftemming op één dag en uur door de geheele Provincie moet gefchieden. Dat de huiskondiging moet gedaan worden door- de Dorprechters., daags voor de ftemming voor Sonnen Ondergang: moetende op den dag der ftemminge de klok driemaal geklipt worden , te weeten ten negen, tien en elf uuren, telkens honderd flagen, Dat een kwartiers uur na de laatfte Klokklipping de ftemming in de Kerken moet beginnen, en geëindigd worden met géflooten deuren , zonder iemand tusfchen beiden in te laaten ; wordende alle ftemmen , die laater A 4 komen, Reoee- RING.  GIB- t Tegenwoordige Staat komen, voor byvallende gerekend tot de meerderheid. Dat twee dagen na de gemelde ftemming , de algemeene ftemming in de Grietenye Rcehtkamer moet gefchieden ; wordende als dan de ctembefoignes van de Dorpen, door twee Gekommitteerden uit ieder van dezelve, daar ter plaatfe overgebragt , en door 't Gerecht bepaald , welke perfoonen, by meerderheid der Dorpen, tot Volmagren vérkooren zyn. Waar by dient in acht genomen, dat de Dorpen altoos worden gerekend naar hun getal, zonder onderfcheid van grootte; waarom een Dorp van vier of vyf ftemmen even beflisfend is als een van honderd of meer ftemmen. Dat 'er van tyd tot tyd nieuwe Stem - Registers door de Gerechten moeten worden gemaakt, en dat , zo 'er eenig verfchil over de wettigheid der ftemmen ontftaat , 't zelve door den Grietman, benevens één' Kommisfaris uit de H. Gedeputeerden , en één' uit het Hof Provinciaal, zal moeten worden afgedaan. Dan dit wordt thans door het Mindergetal verricht. Dat een ieder , of zelf, of door zyne Meyers ( mids geen Papisten zynde) zal mogen ftemmen ; zynde alle op 't Kohier erkende ftemmen even krachtig , zonder onderfcheid van de grootte der plaatfen. Dat de twee perfoonen, uit de Dorpen tot de overbrenging der ftemmen benoemd, beboorlyk Geiechtigd en gekwalififeerd moeten zyn.  FRIESLAND. 9 zyn , en ook gemagtigd om de Lastbrieven 1 der Volmagten , benevens de Gerechten , te1 ondertekenen. Dat de (lemmingen, in de Kerken voltrokken zynde , zullen worden getekend door de tegenwoordige Stemgerechtigden met hunne handen of merken; mogende zulks worden verricht niet alleen door de Eigenaars of Meyers, maar ook door de daar toe benoemde Nota» risfen. Doch heden kunnen de Stemgerechtigden ook, ten dien einde, gebruik maaken van Advokaaten , Prokureurs , en , volgens eene Refolutie van 1762, ook van de Dorprechters, mids dat dezelve, 't welk insgelyks ten opzigte der Notarisfen plaats heeft, voorzien zyn met fchriftelyken last Dat de Dorprechter ten tyde der ftemminge naauwkeurig zal aantekenen de misbruiken, die daarby worden gepleegd , benevens de onwettige perfoonen , die daar verfchynen; en ook gehouden zyn, zo 't gevorderd wordt , kopie te geeven van de gedaane ftemming. Dat geene perfoonen, die het Volmagtfchap begeeren , zelve in de Kerken zullen mogen komen, maar hunne ftemmen door andere gekwalififeerde perfoonen moeten bezorgen. Dat de opneeming der Generaale ftemming in het Rechthuis moet worden gedaan by deu Grietman, de Mederechters en den Sekretaris, ren overftaan der voornoemde twee perfoonen uit ieder Dorp, die hunne fchriftelyke lastgeeving, door de Stemgerechtigden verleend A 5 e« BIKO.  R E G E EkINC. To Tegenwoordige Staat en door den Dorprechter vertekend, moeter) vertoonen. Dat de Volmagten ten Landsdage, op vertooninge hunner Prokuratien , door de Gedeputeerden, zullen worden toegelaaten; mids dat zy, die zich van kwaade middelen hebben bediend, zullen uitgeflooten worden van den Landsdag , fchoon zy de meeste ftemmen ten hunnen voordeele mogten hebben , en daarentegen hunne partyen, fchoon minder ftemmen hebbende, worden toegelaaten. Dat de Grietman zorge zal draagen voor de goede nakoming der Stemwetten, en de influipende misbruiken brengen ter kennisfe der Gedeputeerden. Dat eindelyk een ieder, die zich het recht van ftemminge aanmatigt, zal gehouden zyn te hoeden de lasten van doortogten en inlegeringe van Soldaaten. De Volmagten ten Landsdage worden alle jaaren op nieuw verkooren.. volgens aanfchryvinge der Heeren Gedeputeerden tot den grooten Landsdag, welk.' begint met den eerften Maandag in Sprokkelmaand. Deeze is voor de Provincie van het grootfte belang, dewyl op denzelven niet alleen gehandeld wordt over 't vastftellen van den opbreng der lasten, impofitien enz. , maar Ook over alles wat dienen kan tot welftand en bewaaring van Land en Kerk. Op deezen Landsdag moeten ook de Volmagten ( als de Staaten des Lands uiunaakende ) alles aanneemen en onderzoeken , wat hun wordt aangebooden , en daarop, by algemeene of by meerderheid van ftemmen, befluiten; doch altoos  van FRIESLAND. n [oos met die bepaalinge, dat zy niet langer F dan zes weeken mogen zitten; moetende al«K thans het ftuk der Konfenten binnen dien tyd zyn afgedaan. Ook ontvangen de Heeren dan bewys en aanwyzing waarroe de opgebragte en opgenomen penningen zyn aangelegd en bedeed geworden. • 'sLan.is hoogftemagt dus,by reprefentatie, in de perfoonen der Heeren Volmagten berustende, hebben de Ingezetenen, by welke de waare Souvereiniteit huisvest, reeds in 'tbegin der Repu» bliek zorge gedraagen, om deeze hunne Gekommitteerden aan billyke wetten te binden , en hen met bekwaame inftruktien te voorzien. Dus is vooral bepaald het getal der Volmagten, welke men uit ieder Grieteny ten Landsdage zou mogen zenden, en vastgefteld, dat ieder Grieteny zou hebben ééne ftem in Staat; doch dat die ftem zou zyn half voor den Adel, en half voor de Eigen-erfden , zo dat uit ieder Grieteny ten minften jaarlyks twee perfoonen moeten worden geftemd ten Landsdage, te weeten een Edelman en een Eigen ërfde, die dus ieder van eene halve ftem gebruik kunnen maaken. Dan om wat meer lieden van aanzien en bekwaamheid op deeze Vergadering te kunnen brengen , heeft men die halve ftemmen nogmaals deelbaar gemaakt, zo dat uit ieder Grieteny thans vier perfoonen ten Landsdage kunnen gaan, twee Edelen en twee Eigen • ërfden, ieder op een vierde deel van eene ftem. In de Steden heeft over het algemeen het zelfde plaats, in zo verre de Stads Regeering met die der Grietenyen kan worden ver* Reces. IllNö.  R E OEE- ïft Tegenwoordige Staat vergeleeken. De Vroedslieden verbeelden ia dezelve de Eigen - erfden, en de Burgemees. ters den Adel; de ftemming gefchiedt op het Stadshuis, en elke Stad heeft, in de Kamer van Staat, eene ftem, die half voor de Burgemeesters en half voor de Vroedfchap is; doch insgelyks in vieren verdeeld kan worden, zo dat 'er twee Vroedslieden en twee Burgemeesters uit eene Stad mogen komen, die te famen ééne ftem uitmaaken. Nog voor weinige jaaren was 't iet- ongewoons, meer dan twee perfoonen uit eene Stad op den Landsdag te zien verfchynen; doch in de ftemminge van 1783 hebben verfcheiden Steden, om redenen, drie of vier perfoonen toe Volmagten verkooren. Tot Volmagten ten Landsdage mogen verder niet worden toegelaaten, dan die bekend zyn voor Beminnaars des Vaderlands, Inboorlingen , of Genaturalizeerden , Liefhebbers van den Hervormden Godsdienst, eerlyk en vroom van wandel, en geenszins verdacht van eenige gunst toe te draagen aan de vyanden van den Staat. Die van Roomfche Ouders gefprooten zyn , mogen niet worden toegelaaten , dan na dat zy zich tot Lidmaaten der openbaare Kerk hebben doen aanneemen. • Ook is 'er eene behoorlyke kwalifikatie noodig, die in de Steden verfchillende is naar het vermogen van dezelve; doch ten platten Lande is dezelve waarlyk gering, dewyl iemand met één enkel Stemhuisje en het daar toe vereischte land kan volftaan. Alle perfoonen, op den Landsdag verfchy» nende.  van FRIESLAND. 13 rende, moeten hebben den vollen ouderdom! van twintig jaaren; en deeze ouderdom wordt1 mede tot het waarneemen van alle andere Politieke bedieningen en Kommisfien gevorderd. Ook mag niemand in zyne eigene zaak ftemmen, en moet daarom zo ras 'er iets voorkomt, 't welk hem rechtftreeks of van ter zyden betreft, de Vergadering verlaaten, tot zo lang hetzelve is afgedaan. Geene Magiftraars Perfoonen , Sekretarisfen, of anderen in Stads Regeeringe of dienst ftaande, mogen uit eene Grieteny ten Landsdage worden geftemd: gelyk ook niemand, die een' post heeft, aan den dienst eener Grieteny verknocht, uit eene Stad gekooren mag worden. De Volmagten ter Staats • Vergaderinge ver* fchynende hebben den rang, geduurende den Landsdag, boven alle andere Kollegien en Perfoonen in deeze Provincie , doordien zy 1de Souvereiniteit der Heerlykheid verbeelden. De Vergadering der Heeren Staaten is verdeeld in vier Kamers, naar de vier verfchillende kwartieren der Provincie, met naame Oostergo , Westergo, Zevenwouden en de Steden. Weleer hadden de Steden geene ftem in Staat; maar werden onder de Grietenyen en kwartieren gerekend, in welke zy gelegen waren, en toen beftond de Staats-Vergadering uit drie Kamers, te weeten de Geestelykheid, de Edelen en de Eigen erfden. Doch in het jaar 1579, by de oprechtinge van 't Gemeenebest, werd hier in reeds eenige verandering gemaakt, R E O E E*  R E G E EKIN G. 14 Tegenwoordige Staat maakt, na dat 'er eenig verfchil was ontftaan, zo over de wyze om de belastingen te heffen en te betaalen, als over den rang, welken de Steden voortaan bekleeden zouden. Want na dat men de beflisfing der loopende verfchillen had overgelaate" aan een Stadhouder Rennenberg , werd beflooten, dat voortaan de Goën drie kwartieren ter Staats Vergaderinge zouden maaken, en dat de Steden daar by als een vierde kwartier gevoegd zouden worden , mids dat de Steden een negende gedeelte der gemeene lasten betaalden. Evenwel was de rust, hierdoor verkreegen, van korten duur, dewyl de Steden , naar 't oordeel der Landlieden , thans veel te magtig en gevaarlyk waren , als zynde toen ter tyd, zo wel als Rennenberg , verdacht van heimeiyk den Spanjaarden toegedaan te zyn; terwyl de Steden daarentegen te weinig meenden verkreegen te hebben. Doch dewyl 't gevaar van den kant der vyanden fteeds aanwies, verzoende men zich wederom eerlang, en gaf de eerlte ftem in Staat aan het kwartier van Oostergo, in plaats van de afgedankte Roomfche Geestelykheid, de tweede aan Westergo, de derde aan de Zevenwouden, en de vierde aan de Steden. Maar toen 'er weder een weinigje ruimte kwam , waren de Steden zo weinig voldaan, dat zy zich niet ontzagen te verklaaren, dat zy alle verbintenisfen met de landen voor onwettig en r ietig hielden, en ook niets met de Regeering te doen wilden bebben, ten zy men het eens kon worden over een beter plan van Regeeringe , onder bemiddelinge van den Hertog van Anjou, of  van FRIESLAND» 15 of van Prins Willem I, als Stadhouder. De Hertog tot Scheidsman aangefteld zynde, gaf aanltonds order aan den Stadhouder en twee Heeren uit den Hove, om de zaak naauwkeuriglyk te onderzoeken, en de redenen van beide partyen voor en tegen in te neemen, en voor Hem open te leggen, op dat hy in ftaat mogt zyn om de partyen behoorlyk recht te verleenen; doch dit alles bleef fleepende tot na het vertrek van den Hertog, en toen vond mc-n eindelyk best, de zaak geheel over te laaten aan de uitfpraak van den Prins van Oranje als Stadhouder , met overroepinge van eenige onpartydige Rechtsgeleerden. Z. Hoogheid zond daarop eenige geleerde Mannen naar Friesland, die de zaaken onderzochten, en by provifie oordeelden, dat de Steden de vierde ftem in Staat behoorden te hebben , met drie ftoelen in 't Kollegie der Gedeputeerden, gelyk op den 11 van Sprokkelmaand 1584, by Sententie, werd bevestigd, op die voorwaarde , dat alles zou moeten gefchikt worden op den voet der Regeeringe hier te Lande voor de aankomst der Hertogen van Saxen; doch geen van beiden fchynt daaromtrent een ge* noegzaam licht te hebben kunnen krygen: waarom beide partyen eindelyk, na eenige te» genfpartelingen en Remonftrantien der Landkwartieren, bleeven berusten by die wyze van Regeeringe, welke men tot hier toe heeft behouden. Inmiddels zyn, in laater tyden, wel eens hevige gefchülen tusfchen de Landen en Steden, zoover delmpofitien als andere zaaken, ©ntftaan, ja zo, dat zy ieder hunne afgezonderde Ver- R E O E E* RING.  R EG GERING. i der het Reglement Reformatoir van Z. „ Hoog-  van FRIESLANL. 19 „ Hoogheid, zullen voortlaan endefendeeren; „ alle des gemeene Lands zaaken met raad „ en daad helpen bevorderen, daar in advi„ feeren en be.'.uiten, zo als zy luiden naar hun „ verfland en rechte geweeten, ten gemeenen „ beste en welvaren, bevinden zullen te die„ nen, zonder affectie, gunst of ongunst; „ alle Ordonnantiën en Refolutien van d? „ Staaten, de Commisfien en Lasten , hun „ Staatswyze aanbevolen, naar hun vermogen „ en weetenfchap, getrouwelyk na te komen „ en te doen nakomen; en voorts geheim te ,, zullen houden alle zaaken, in de Vergade„ ringe der Staaten gehandeld of beflooten, die „ bevolen. zullen worden geheim te houden , „ zonder die te openbaaren". Op den eerstkomenden Donderdag na *t overleveren der Prokuratien wordt gewoonlyk de eerfle Vergadering, in welke de Propofitie tot den Landsdag gefchiedt, gehouden, hoe» wel in gevallen van grooten fpoed, en die geen uitftel konnen lyden, ook Vergadering kan worden gehouden voor dien tyd, gelyk nog in den jaare 1783 is gebeurd. Op dien dag, gemeenlyk de PropoGtie dag genoemd, wordt de Landsdag geopend, door den Sekretaris der Gedeputeerde Staaten, in de Kamer van Oostergo, alwaar dan de Volmagten der overige Kamers teffens verfchynen. Deeze Heer fielt dan in een kort begrip de voornaame zaaken voor, over welke moet worden gehandeld, en daarop worde, door een' der Stads Predikanten van Leeuwarden, daar toe beurtelings verkooren, een gebed gedaan, om B 2 den R.E O EET BI86  R TIC, EE SIK O. ao Tegenwoordige Staat den zegen des Allerhoogiïen over de beraad* flagingen der Heeren Staaten af te fmeeken. Deeze eerfte zitting der Heeren Staaten gefchiedt in 't openbaar met open deuren , en doorgaans in tegenwoordigheid van een aanzienlyk getal Toehoorders De vier kwartieren der Provincie hebben ieder hunne byzondere Kamer , in welke zy Vergaderen ; namelyk de Kamer van Oostergo , Westergo, Zevenwouden, en der Steden. In deeze "Kamers ftemmen zy alle volgens den rang hunner Grietenyen en Steden. Deeze rang is in Oostergo: Leeuwarderadeel, Ferwerderadeel , West-Dongeradeel, OostDongeradeel , Kollumerland , Achtkarfpelen , Dantumadeel , Tietjerkfteradeel, Smallingerland, Ydaarderadeel en Rauwerderhem. In Westergo : Menaldumadeel , Franekeradeel , Barradeel , Baarderadeel, Hennaarderadeel, Wonzeradeel, Wymbritferadeel, Hemelumer Oudevaart en het Bilde. In de Zevenwouden: Utingeradeel , iEngwirden, Doniawerftal , Haskerland , Schooterland , Lemfterland , Gaasterland , Opfterland , Oost - Stellingwerf, en West-Stellingwerf. In de Steden: Leeuwarden , Bolsvverd , Franeker, Sneek, Dokkum , Harlingen , Stavoren , Sloten , Wor. kum , Ylst en Hindeloopen. In Oostergo zyn derhalven elf, in Westergo negen, in de Zevenwouden tien, en in de Steden elf ftem* men; te famen uitmaakende een getal van eenenveertig. De zaaken, over welke men zal handelen , worden door den Sekretaris van Staat fchrifte- lyk  van FRIESLAND. ar lyk voorgefteld, en in ieder Kamer afzonder-1 lyk overwoogen, waarna het befluit, by alge-1 meene of meerdere ftemmen gevallen , door den Sekretaris, nabehoorlyke Refumtie, wordt geboekt. De meerderheid der ftemmen in eene Kamer bepaalt derzelver befluit, gelyk de meerderheid der kwartieren de item bepaalt van den geheelen Staat, uitgezonderd het geval van nieuwe belastingen, en eenige andere, waarin de eenpaarigheid van alle kwartieren wordt gevorderd. Wanneer de kwartieren fteekcn, en twee tegen twee ftaan, zo dat 'er me- geene mogelykheideenig befluit kan vallen , dan is, by 'c Reglement Reformatoir, aan den Stadhouder in der tyd de Decifie overgelaaten , die gevallen uirgezonderd, in welke de eenpaarigheid wordt vereischt. De Staaten der Provincie , by eikanderen Vergaderd, draagen daar, als de hoogde Souvereine magt der Provincie , den titel van EDELE MOGENDE HEEREN STAATEN van FRIESLAND, en mceten in die betrekkinge door een ieder worden gehoorzaamd. Doch buiten de Landsvergaderingen houdt deeze hooge waardigheid op, en dan zyn de leden der Staats - Vergaderinge alleen Medeburgers van 't Gemeenebesr. Eene zaak aan alle waarlyk vrye Republieken eigen. Onder de gewoone zaaken, die jaarlyks in het begin van den grooten Landsdag voorkomen , behoort de beftelling der Ambulatoire Ampten in de hooge Kollegien, zo in ah buiten de Provincie, met naame die der Staa> B 3 ten R E GESBI t, G.  R E G E E' B IMG. 22 Tegenwoordige Staat ten Generaal, Raad van Staate , Gedeputeerde Staat, Siaat in 't MindergetaL Gene* raliteits en Provinc aale Rekenkamer, Raaden ter Aamiralitett te Rutterdam, in 't Noorderkwartier, te Amfterdam en te Harlmgen, Munfter-Kommisfarisfn, en van Bewindhebbers lef Oost- en West Indifcbe Compagnie. Oeralle deeze Amptcn werd voorheen om de drie jaaren in de Kamers gedisponeerd; doch thans op een' vasten voet, volgens den Almanak of Rooster , ten dien einde voor lange jaaren in de Landkwartieren , en niet lang geleeden in dat der Steden gemaakt. \ eel valt 'er voor en tegen deeze Almanakken te zeggen ; doch de ondervinding heeft geleerd, dat dezelve in de Landkwartieren tot bewaaring der eenigheid volftrekt noodzaaklyk zyn. In den jaare 1601 werd 'er immers in Friesland vry algemeen geklaagd over deeze zaak, dewyl eenige Heeren, door kuiperyen, zich meester van de voornaamfte Ampten hebbende gemaakt, zich daar in wisten te handhaaven , by meerderheid van ftemmen; waar door anderen, welke meenden dezelve ook eens te moeten beklceden,werden ukgeflooten, Men maakte toen wel eenige •wetten tot herftel, doch die op den duur het kwaad niet konden beletten: want in 1635 was 't wederom zo erg , dat de gehe\le zes weeken van den grooten Landsdag ten einde wierden gebragt met kuiperyen by de Gedeputeerden , over de wettigheid der Prokuratien , dewyl de een voor den anderen in de Ambulatoire Ampten wilde zitten. In Oostergo en Westergo , kwam het nog al fpoedigst  van FRIESLAND. 23 fpoedigst in order; doch in de Zevenwou- W den ftaken de ftemmen , en dus kon niemand * der Heeren van die Kamer een Ampt bekomen , toe dat eindelyk het verfchil, door den Heere Stadhouder , gefterkt met eenige bekwaame en vredelievende Mannen, dus wierd afgedaan, dat niemand voortaan langer in eenig Ambulatoir Ampt zou zitten, dan drie jaaren na eikanderen, en dat de Ampten volgens den rang der Grietenyen zouden rondloopen. Toen werd derhalven de eerftc Rooster of Almanak der Ambulatoire Ampten gemaakt in 't kwartier der Wouden, en dit voorbeeld is door die van Oostergo en Westergo naderhand gevolgd. Inmiddels bleeven de vyanden der Almanakken nog in weezen , en wisten te bewerken , dat 'er , ingevolge het 9de poinc van doleantie van den jaare 1672, enden volgenden jaare 1673 , by gemeenetoeftemminge wierd vastgefteld: Dat alle Verbintenisfen , Tourbeurten of Almanakken, zo in Kollegien , Landen als Steden, van -wat naam die zouden mogen zyn, afgefchaft, vtrnietigd, en in V toekomende verboden wierder, ; gelyk mede alle Refolutien of Acten tot bevestiging van dien genomen. Dit niettegenftaande bleeven de Almanakken ftilzwygende in weezen, tot in 't oproerige jaar 1748 , wanneer de Heeren Doelisten , onder anderen, ook een punt formeerden tegen de Almanakken ; doch by 't hier op gevolgde Reglement van Z. D. Hoogheid , werd dit punt zeer wysfelyk vernietigd, en den Landr B 4 kwar- R E G E EEtlNC.  24 Tegenwoordige Staat R E G E E111 W G. kwartieren toegedaan , voortaan hunne Almanakken of Roosters te behouden. In 't kwartier der Steden , die wel haar vast aandeel aan de omloopende Ampten hebben, ging men daaromtrent op eenen geheel anderen voet te werke: want in plaats van de Ampten volgens vaste beurten te laaten rond loopen, zyn de Volmagten der Steden van overlang gewoon geweest, de Ampten, op hun kwartier vallende, jaarlyks in den beginne van den Grooten Landsdag , aan den Heere Stadhouder op te draagen, om dezelve naar zyn goedvinden uit te deelen. De Stadhouder geene reden hebbende, om hier in, by het Reglement Reformatoir, eenige verandering te maaken, ging men, op den ouden voet voort tot aan het jaar 1783 , wanneer die van Dokkum het eerst begreepen, dat deeze opdragt alleen eene infchikkelykheid was voor den Heere Erf- Stadhouder , en geenszins een afgedaan recht, en dat het daarenboven beter voor de onaf hangklykheid der Leden van Staat in de Stedekamer ware, de Ampten even als de Landkwartieren, volgens eene Rooster te begeeven , dan die telkens aan den Stadhouder ter uitdeelinge op te draagen : zy fchreeven derhalven rondgaande brieven aan alle de Steden , en kreegen ras in hun belang die van Bolswerd , Franeker, Hindeloopen, Ylst, Slooten , Sneek en Leeuwarden, door welke groote meerderheid een Rooster der Ampten werd opgemaakt , die door de andere kwartieren is geratififeerd. Die van Harljngcn, Workum en Stavoren waren wel van een ander  van FRIESLAND. 25 ander gevoelen, en deeden verfcheiden Protesten, doch zondereenig gevolg, waarom zy zich eindelyk aan de meerderheid moesten onderwerpen ; zynde het met meergemelden Almanak of Rooster gelegen volgens de hier bygevoegde tafel, tot welker verftand in aanmerking dient genomen, dat de naamen der Grietenyen en Steden , welke men op de eerde bladzyde getekend vindt, ook tot de tegen over daande bladzyde behooren. B 5 KWAR- R E G E E. RING.  fi6 KWARTIER van OOSTERGO. Inde 1785. 17™- l79i- i/v/- W 1786. I7«9- 179a. I795- 1798. ren WÏ l79°' ^93- )J9^ 1799, fSü- Gedept!-- Minder Munfter Genera. Provin. ™ teerde getal. Com- hteits «e Re- ssi s? as ar f,.w«, p™ «g» gr Sr ss fti? *e* —*■ ** Er sar' tsr. r& s* Minder- Genera- Staat 500 Admira- Oost- Mmdei yenc lds li[dt in don ge- getal. gg^ ^ >s Jaars> FdesL hadeel. kamer. _ . Minder- Admira- Admira- 500 Kollüm- Gede- wude ^ jn p««- pureerde {,««"• d pnesi. »s jaars. land. Maat. ^ , ,00 Gedepu- Minder- Staat Acht- Raad 5?? ^ L Gene. ™T' E» ^s. Staat. Provin- Admira- Gede- Minder- Dantu- 500 Re liteit iu pUteerde getal. madeul. Gttld».^ Friesl_ Staat< mer. „ _ . Admira- Admira 500 Staat Gedepu- Tir- ■ Admira d Gen£. teerde flBT£b öp de 's Jaars. raai. Staat. radsrl* Fnesl. ^ c „,» Minde- Admira Raad Munfter Geoepu Smallin- Minde ^ b vjm Com teerdü ger- ge"1' Frigsl Staate. misfaris. Staat. land. TTnA a-? Staat Munfter GedepU' Mi",der' Udaae- Staat Com_ teerde getal- lltelt DEl^f" Sal ^faris. Staat. op de DEEi.. raai. Maze. » j • „ «Staat Provin. Gedepu- Minder Rauwer- Admira St g £ u DEKHïM. liteit^ Gene ^ Maze. mer'  KWARTIER van 1800. 1803. 1806. 1809. 1812. 1815. 1801. 1804. 1807. 1810. 1813, 1816. 1802. 1805. 1808. 1811. 1814. 1817. Gedepu ■ Minder- 500 Admi. Aduii- Staat teerde getal. Gulds. raliteit raliteit Gene- Staat. 's Jaars. in Fries» op de raai. land. Maze. Staat Gedepu. Minder- Raad Admi foo Gene- teerde getal. van raliteit Gulds. raai. Staat. Staate. in Fries 's Jaars. land. Admira- Staat Gedepu- Minder- 500 Admira. liteit Gene. teerde getal. Gulds. liteit ia op de raai. Staat, 's Jaars. Friesl. Maze. Gedepu. Minder- Admi- Munfter Provin- Gedeputeerde getal. raliteit Com- tie Re teerde Staat. op de misfaris. kenka- Staat. Maze. iner. Provin- Gedepu- Minder- Staat Gene- Munfter tie Re- teerde getal. Gene- raliteits Com- kenka- Staat. raal. Reken- misfaris. mer. kamer. Admira- Provin- Gedepu- Minder- Munfter Admira- liteit in tie Re« teerde getal. Com- liteit Friesl. ' kenka- Staat. misfaris. op de mer. Maze. Munfter Admira- Staat Gedepu- Minder- Genera- Com- liteit Gene- teerde getal. liceits misfaris. op de raai. Staat. Reken- Maze. kamer. Minder- Raad Munfter Provin- Gedepu- Minder- getal. van Com- tie Re- teerde getal. Staate. misfaris, kenka- Staat. mer. Minder- 5°° Provin- Admi- Staat Gedepu- getal. Gulds. tie Re- raliteit Gene- teerde 's Jaars. kenka- op de raai. Staat, mer. Maze. 500 Admi- Gene- Gedepu- Minder ProvinGulds. raliteit raliteits teerde getal. tie Re's Jaars. in Fries- Reken- Staat. kenka- land. kamer. mer. Genera- Munfter Admi- 500 Gedepu Minder- liteits Com- raliteit Gulds. teerde getal. Reken- misfaris, in Fries- 's Jaars. Staat, kamer. land. OOSTERGO. &?  28 KWARTIER van WESTERGO. In de 1785. 1788. 1791- 1794. Jaa- 1786. 1789- l79*- 1795- ren. 1787. -79°- I793- l79^- Menaldu- Admirall- Provinrie Gedepu. Minder- madeel. teit in Reken teerde getal en Friesland. kamer. Staat. Munfter Commisi. Fraweke. Minder Raad van Admirall- Gedepu. BADtEL. getal en Staate of teit ra t teerde Munfter Generali- Noorder- Staat. .Commisf. teits Rek. Quartier. Bakra- Gedepu- Minder- Staat Admirali- DEtu teerde getal. Generaal. teit in Staat. Friesland. Baarde. Minderge- Staat Admirali- Provintie iïaduel. tal en Ke- Generaal. teit in Reken. winth der Friesland. kamer. o. i. c. Hakkaar- Provintie Gedepu- Minder- Raad van ?krad-'bl. Reken- teerde getal ^ of Staate of EtnA kamer. Staat. Munfter Generali- Commisf. teits Rek. WoNZF. Raad van Admirali- Gedepu- Minder. SU Staate of teit in * teerde gttaU Generali N oor der - Staat. teits Rek. Quartier. Wiimbrit. Gedepu Minder- Raad van Admirall- v\ij Ü ,nprAp eetal en Staate of teit 111 t si-.kadelL. teerde get^^ ^ Commisf. Rekenk. Quartier. Mc„vIt, Admira- Provintie Gedepu- A liteit in Reken- teerde PevaaÏ: Generaal. Friesland. kamer. Staat. HEr Admirali- Gedepu- Minder- Staat ïi" PT. teit in 't «eerde getal Generaal. Noorder- Staat. Quartier.  KWARTIER van WESTERGO. 29 1797. io'oo. 1803. 180Ö. 1809. 1798. l«oi. 1804. 1807. 1810. 1799. 180.'. 1805. 1808. 1811. Raad van Admiralit. Gedepu- Minder Staat Staate of in 'c teerde getal. Generaal. Gener. Noorder- Staat. Kekenk. Quartier. Minderge- Staat Admirlt. Provintie Gedepu- tal en Re- Generaal. in Fries- Reken- teerde winth. der land. kamer. Staat. O. I. C. Provintie Gedepu. Minder Raad van Admirali- Rekenk. teerde _ getal en Staate of teit in 't Staat. Munfter- Generlts. Noorder- Commisf. Rekenk. Quartier. Gedepu- Minder- Raad van Admirlt. Gedepu. teerde getal en Staate of in 't teerde Staat. Munfter- Generalts. Noorder- Staat. Commisf. Rekenk. Quartier. Admiralit. Gedepu- Minder- Staat Admirali- in 't teerde getal. Generaal. teit in Noorder- Staat. Friesland. Quartier. Admiralit. Provintie Gedepu- Minder- Staat in Fries- Reken- teerde getal en Generaal. land. kamer. Staat. Muntten» 1 Commisf. Gedepu- Minder- Staat Admirlt. Provintie teerde getal. Generaal. in Friesl- Reken- Staat. . land. kamer. Minder- Raad van Admirlt. Gedepu- Minder- getal en Staate of in 't teerde getal. Munfter- Generalits. Noorder- Staat. Commisf. Rekenk. Quartier. Admiralit. Provintie Gedepu- Minder- Raad van in Fries- Reken- teerde getal en Staate of land. kamer. Staat. Muniter- Generali- Commisf. teits Rek.  So KWARTIER der ZEVENWOUDEN. Inde 1785. 1788. i79i- 1794- Jaa- ifU. i7>9- l79*- 1795- ren. 1787. i79°- 1796. Utikge- Gedepu- Minder- Munfter- 2 J. extr. RADeel. teerde getal en Commis- Staat Gen. Staat. Extraord. fans. t 3de jaar Commisf. Adm. te A. uEngwir- Munfter- 2 j. extr. Ordinair Gedepu- DEN. Commis- Staat Gen. Staat teerde faris. 't 3de Jaar Generaal. Staat. Adm. te A. Donia- Admirali- z J- Gen. Gedepu- Minder- werstal. teit in Rekenk. teerde getal en Friesland. 't 3 de Jaar Staat. extraord Raad v. S. Couimisl. Baseer- Ordinair Gedepu- Minder- Provintie i.and. Staat Ge- teerde getal. Reken- neraal. Staat. katner. Schoo- Provintie Admirali- a J. Raad Gedepu. steeland. Reken. teit in 7™*»™ ™^ kamer. Friesland. 't 3de Jaar Staat, Gen. Rek. Lemster- Gedepu. Minder- Frojrtada Admirali- teerde getal. Rekenka- «y^ Ga&ster- Minder- Provintie Admirali- 2 Jaar» und. getal. Rekenka- teit m Gen. Rek. iand. bei*. Friesland, 't 3de Jaar Raad y. S. Ofster- Minder- Munfter- 2 J. Adm. Ordinair t and eetal en Commis- te Amft. 't Staat Extraord. faris. 3de J ext. Generaal. Commisf. Staat Gen. ssf tfja sar ^« Stsll * T. Adm- Ordinair Gedepu- Minder- wE;F teJAmft. 't Staat teerde getal. Westeim- 3 Jaar ext. Generaal. Staat. de. Staat Gen.  KWARTIER der ZEVENWOUDEN. 31 1797. I80O. 1803. 1806. 1809. l812. 1798. l80I. 1804. 1807. l8xO. 1813. 1799. l802. I805. 1808. l8ll. 1814. Ordinair Gedepu- Minder. Provintie Admira- 2far.Geti. Staat teerde getal. Reken- liteit in Rekenk. Generaal. Staat. kamer. Friesland. 't3dejaar Raadv.S. Minder- Provinti; Admira- 2 Jaaren Gedepu- Minder- getal. Reken- liteit in Gen.Rek. teerde getal en kamer. Friesland. 't3dejaar Staat. extraord. Raadv.S. Commisf. Munfter- 2 J. extr. Ordinair Gedepu- Minder- Provintie Commis- StaatGen. Staat teerde getal. Reken, faris. 't 3de jaar Generaal. Staat. kamer. Adra.teA. Admirali. 2 Jaaren Gedepu- Minder- Munfter- % J. extr. teit in Gen.Rek. teerde getal en Commis StaatGen» Friesland, 't 3de Jaar Staat, extraord. faris. 't3dejaar Raad v. S. Commisf. Adm.teA, Minder- Munfter 2 J. Adm. Ordinair Gedepu- Minder- getal en Commis te Amtl.'t Staat teerde getal. extraord. faris. 3deJ.extr. Generaal. Staat. Commisf. StaatGen. 2 Jaaren Gedepu. Minder- Munfter 2 J. Adm. Ordinair Raadv.S. teerde getal en Commis- te Am ft.'t Staat *t 3de Jaar Staat. extraord. faris. 3deJ.extr. Generaal Gen Rek. . Commisf. StaatGen. ' Gedepu. Minder- Munfter- 2J. extr. Ordinair Gedepu \ teerde getal en Commis. StaatGen. Staat teerde Staat. extraord. faris. 't 3de Jaar Generaal. Staat. Commisf. Adm teA. Gedepu- Minder- Provintie Admira- 2 Jaaren Gedepu- teerde getal. Reken- liteit in Raadv.S. teerde Staat. kamer. Friesland. '13de Jaar Staat Gen Rek. 2J. Adm. Ordinair Gedepu- Minder- Provintie Admira.' te Amft.'t Staat teerde getal. Reken- liteit in 3deJ.extr. Generaal. Staat. kamer. Friesland. StaatGen. Provintie Admirali. 2 Jaaren • Gedepu- Minder- Munfter. Reken- teit in Raadv.S. teerde getal en Corarni> kamer. Friesland, 't 3de Jaar Staat. extraord. faris. Gen.Rek. Commisf.  32 KWARTIER der STEDEN. In de 1785. 1788. 1791. 1794- *797- Jaa- 1786. 1789. 1792. 1795- *79& ren. 1787. 1790. 1793. i?96- *799- Leeu- Extraord' Provintie Gedepu Raad v. Admirlt. warden. St. Gen. Reken teerde Staate in Fries. en Adm. kamer. Staat. of Gen. land. te Amft. Rekenk. Bols- Provintie Gedepu- Raad v. Admirlt. Gedepu- waiiü. Reken- teerde Staate in Fries- teerde kamer. Staat. of Gen. land. Staat. Rekenk. Frank- Gedepu- Raad v. Admirlt. Gedepu- Minder- ker. teerde Staate in Fries- teerde getal. Staat. of Gen. land. Staat. Rekenk. Sneejc. Raad v. Admirlt. Gedepu- Minder- Staat Staate in Fries- teerde getal, Generaal. of Gen. land. Staat, Rekenk. DoKKtJM. Admirlt. Gedepu- Minder- Staat Munfter. in Fries- teerde getal. Generaal. Comland. Staat. misfaris. Harlin- Gedepu. Minder- Staat Munfter- Gedepu- fiEN. teerde getal. Generaal. Corn- teerde Staat, misfaris. Staat. Stavo. Minder. Staat Munfter Gedepu- Minder- ken. getal. Generl. Com- teerde getal. misfaris Staat. Sloten. Staat Munfter- Gedepu- Minder- Extraord. Gene- Com- teerde getal. St. Gen. raai. misfaris. Staat. of Adm. te Amft. Wor- Munfter- Gedepu- Minder- Extraord. Provintie uum. Com- teerde getal. St. Gen. Rekenmisfaris. Staat. of Adm- kamer. te Amft. IJLST. Gedepu- Minder- Extraord. Provintie Gedeputeetde getal. St.G'en. Reken- teerde Staat. of Adm. ' kamer. Staat, te Amft. Hinde. Minder- Extraord. Provintie Gedepu- Rr.ad v. LoriiN. getal. St. Gen. Reken- teerde Staate en Adm. kamer. Staat. of Gen. te Amft, Rekenk.  iSoo. 1803. 1806. 1809. 1812. i8i<. 1801. 1804. 1807. 1810. 1813. 1816. 1802. 1805. 1808. 1811. 1814. 1817. Gedt-pu- TVIinder. Sraat Munfter. Gedepu- Minder teerde getal. Generaal. Com- teerde getal itaat- misfaris. Staac. Minder- Staat Munfter- Gedepu- Minder- Extraord. getal. Generaal. Com- teerde getal. St. Gen. misfaris. Staat. of Adm. c,„„„ „ w , 'te Amft. Maat Munfter. Gedepu. Minder- Extraord. Provint. Generaal. Com- teerde getal. St. Gen- Rekenk. mislans. Staat. of Adm. Munfter. Gedepu- Minder- Extraord. Provint^' Gedepu- com teerde getal. St. Gen. Rekenk. teerde misiaris. Staat. of Adm. Staat. n , te Amft. fP«£PU" Mïn,der- Extraofd. Provint. Gedepu- Raad v. teerde getal. St. Gen. Rekenk. teerde Staate of Mindei, j-xtraord. Provint. Gedepu- Raad v. Admirlt: getal. St. Gen. Rekenk. teerde Staate of in Friesof Adm. Staat. Generlt. land. te Amft. Rekenk Extraord. Provint. Gedepu- Baad v Admirlt! GedepuSt. Gen. Rekenk. teerde Staate of in Fries- teerde ' olAd™' Staat. Generlt. land. Staat, te Amft. Reken)f4 Provintie Gedepu- Raad v. Admiral. Cedepu- Minde* Reken- teerde Staaté of in Fries- teerde getal Jtamer. Staat. Generlt. land. Staat. Rekenk. Gedepu- R?.ad v. Admirlt. Gedepu- Minder- Staat teerde Staate of in Fries. teerde getal. Gene™i Staat. Generlt. land. Staat. beneraal. Rekenk. Raad v Admirlt. Gedepu. Minder. Staat Munfter- Staate of in Fries- teerde getal. Generaal. Com General. land. Staat. mil;« Rekenk. misfaris. Admirlt Gedepu- Minder- Staat Munlter Gedet>n. hnd £Crde SetaL GenemL Cora- «eST 1 nd- misfaris. Staat. IV. DEEL. Q üit KWARTIER der STEDEN. ,«  1\ F. G E E" RIN O. 34 Tegenwoordige Staat Uit het midden der Heeren Volmagten ten Landsdage wordt , volgens deeze Rooster, een Kollegie van acht Heeren gekoozen, die echter niet als een vast Kollegie zitten, maar liever als eene Kommisfie van Staat zyn aan te merken. . ,„ Deeze Heeren, die men de Staaten m e Mindergetal noemt, houden hunne Vergaderingen in een byzonder vertrek op t Landfchapshuis, en zyn als de ziel der Staats vergaderingen , dewyl 'er niets aan de Kamers kan komen, dan na dat hetzelve hier aan gebooden of onderzocht is5 zo dat iemand, iets van de Staaten willende verzoeken , zich aan 't Mindergetal moet adresfeeren, t welk met zelden met een Prseadvis de zaak voorltelt, en in de Kamers brengt. De Stadhouder der Provincie heeft hier recht van zKtmge, en thans zitten de Heeren drie jaaren lang uit ieder kwartier, volgens de Rooster. De rang der kwartieren wordt ook hier in acht genomen, en dus heeft Oostergo altoos de Voorzitting. De Heeren van 't Mindergetal worden jaarlyks ook gekommitteerd tot het ver. effenen der rekeningen van de Reeele en Perfoneele Goedfchatting, het nazien der boeken van de vvf Speciën , het in order brengen der Stem-Kohieren om de tien jaaren, en het v 'nieuwen der Floreen Kohieren Ook wordt het Mindergetal dikwyls gebruikt om, by S^VWto'den seh,eelen Staat te • SeeWen, en verdere Kommisfien uit te voeren 'die eene deputatie uit het midden der Sta^s" Vergaderinge vorderen. MidJerwylheeft  van FRIESLAND. 3S deeze Vergadering geene magt, om op zich zelve eenig befluit te formeeren-, of buiten haare Kommisfien te gaan. Alleen vindt men voorbeelden, dat het Mindergetal de Staaten heeft doen Vergaderen, onder anderen op den 29 Oktob. 1652. Dan dit is zekerlyk gefchied om byzondere redenen , devvyl het famenroepen der Volmagten tot eene Staatsvergadering anderszins alleen aan de Heeren Gedeputeerden toekomt. In het tegenwoordige jaar 1787 zitten in de Vergaderinge van het Mindergetal de volgende Heeren : Uit Oostergo. Mr. JOH. CASPER BERGSMA. HECTOR LIVIUS van HAERSMA. Uit Westergo. Mr. SIPKE BASSELEUR. Jr. WILKO HOLDINGA TJALLING CAMSTRA Baron thoe Schwartzenberg en Hohenlandsberg. Uit de Zevenwouden. MARTINUS van SCHELTINGA. Jr. L' AMORAAL ALBERTUS /EMILIUS RENGERS. C 2 Uic Rpoes-  Re ge et u ing. Jr. CHARLES BIGOT. ALDERT TAIKES. By de Kommisfie in 't Mindergetal zit altoos de Sekretaris van Staat, zynde thans de Heer en Mr Arent Johan van Sminia. Dit Ampt was weleer met hen Sekretaris - Ampt der Heeren Gedeputeerden vereenigd ; doch een der gewigtigtten Van de geheele Provincie zynde, rs hetzelve daarvan niet alleen van overlang gefcheiden , maar ook in den jaare 1785 den Sekretaris van Staat een Griffier toegevoegd, zvnde Mr. Johan van Idfinga. De Sekretaris moet zyn van den Hervormden Godsdienst , en zyn' eed doen in handen van den Voorzittenden Heer in 't Mindergetal: ook moet hy altvd tegenwoordig zyn in de Staats- Vergaderingen by 't Mindergetal, de genomen Refolutien, na behoorlyke Refumtie, te boek {tellen, ondertekenen, en daarvan een gelykluidend affchrift aan de Heeren Gedeputeerden ter hand ftellen. Na het einde van den Landsdag moet hy de genomen Refolutien voorleezen aan de Heeren Gedeputeerden, aan welken hy ook, onder behoorlyk Recipis, cte Refolutie- Boeken mag leenen, doch aan niemand anders. Niet alleen geduurende zyne bedieninge, maar ook zo by tot een anderen ftaat overgaat, moet hy alles geheim houden , wat 'er, geduurende zyn bellier, van dien aard is voorgevallen, dat het niet zonder 'sLands £6 Tegenwoordige Staat Uit de Steden.  van FRIESLAND. 3? nadeel openbaar zou konnen worden gemaakt. Ook mag hy nooir openbaaren de verfchillende gevoelens van byzondere leden der Vergaderinge. Benevens zyne Komisfien moet hy goede zorge draagen voor de boeken en papieren van Scaat, om altoos het noodige te kunnen vinden. Doch het voornaamfte gewigt van deezsn post beftaat hier in , dat de Sekretaris in alles der Vergaderinge van Staat moet dienen van advys, en opheldering geeven uic alle voorige Akten en Refolutien tor een ftuk in qusestie betrekkelyk, op dat de Heeren mogen weeten, hoedanig het recht en gebruik der Pro« vincie geweest zy, in foortgelyk'e gevallen. Niet minder moeielyk is de kennis van den Staat der Finantien, die gerekend wordt voornaamelyk in den Sekretaris van Staac te berusten : niet alleen moet hy derhalven weeten , op welke wyze de fchattingen geheeven worden , en hoedanig de balans zy tusfchen de inkomiïen en uitgaven van den Lande; maar ook hoe men des noods, op de gevoeglykfte wyze voor de Ingezetenen, de noodige te kort fchietende penningen bekomen kan. Wanneer door het Mindergetal, of eenige andere daar toe verkooren leden van Staat , eene Kommisfie moet worden afgelegd, reist de Sekretaris van Staat altyd mede, dewyl men acht , dat de waardigheid van den Staat, zonder zyne tegenwoordigheid , niet kan worden vertoond. Doch zo 'er onder tusfchen ook Vergaderingen der Volmagten worden gehouden, moet de Sekretaris der Gedeputeerden zyne plaats vervullen. VolC 3 geus PvECEE' RING.  38 'Tegenwoordige Staat Regeering. gens eene Refolutïe van den 14 Decemb. 1634, beloopt zyne Jaarwedde maar tooo guldens; doch dezelve is met de. bykomende emolumenten thans zeer aanzienlyk. Voor deezen werd het Ampt van Sekretaris van Staat door de volle Vergaderinge der Staaten begeeven; doch tegenwoordig wordt deeze gewigtige post vervuld door den Erf - Stad ■ houder, volgens eene Refolutie van den 19 Aug. 1748. Het wapen der Heeren Staaten is dat der Provincie van Friesland, 't welk beftaat uit twee gouden Leeuwen, boven eikanderen op een blaauw veld, benevens zeven gouden blokjes als turven. Het fchild is gekroond, en wordt ter zyden vast gehouden door twee ftaande Leeuwen, die voor deezen doorgaans geene k roonen hadden , doch tegenwoordig daar mede pronken. De eerfte Perfoon in rang na de Staaten is de Stadhouder der Provincie , thans Z. D. Hoogheid Willem V, Prins van Oranje en Nasfau , Erf Stadhouder, Kapitein Admiraal Generaal der zeven Vereenigde Gewesten enz. enz. enz. De naam van Stadhouder of Steehouder komt oorfprongklyk van de Bourgondifche en Oostenrykfche Landheeren, die de Gewesten beitierden door hunne Stedehouders, gefterkt met een' Raad van Politie en Juftitie. Het is hier de plaats niet, om van de Ampten en waardigheden der Stadhouders in 't algemeen , noch over het nut en de noodzaaklykheid deezer waardigheid, in't breede te handelen ; waarom wy ons alleen zullen bepaalen tot  «tftf FRIESLAND. 39 tot de magt, welke de Stadhouders by ouds in Friesland hebben gehad, en nog heden bezitten. In 't begin der Spaanfche beroerten gefchiedde nog alles op 's Konings naam , vooral daar men toen niet direkt tegen den Koning, maar regen Alva en zyn' aanhang den Oorlog voerde; doch toen de zaaken van dag tot dag verergerden , en men eindelyk den Koning geheel verliet , kwam de Regeering der reeds Vereenigde Gewesten voornaamelyk in handen van den Prinie van Oranje , welke in die hoedanigheid in de onderfcheiden Provinciën zyne Lt. Stadhouders zond, daar hy zulks noo* dig oordeelde Doch deeze magt met den ongelukkigen dood des Prinfen ophoudende, oordeelden de Staaten van Friesland , dat het thans hun post was, eenen Stadhouder aan te ftelien, den welken men voorzeker in dien tyd niet gevoeglyk ontbeeren kon; waarom zy, op den 16 van Wynmaand 1584, tot hunnen Stadhouder verkoozen Graave Willem Lodewyk van Nasfau, voorheen Lt. Stadhouder van Prins Willem. Graaf Willem Lodewyk vervolgens, op verzoek der Staaten van Friesland, met eene Kommisfie door Hun Hoog Mogenden zynde voorzien geworden , bewees den Lande veele treffelyke dienften; zynde, onder anderen*, niet alleen de Friesfche Vryheid door hem bevestigd; maar ook Groningen en Ommelanden van 't Spaanfche juk verlost, en hy daarom tot Stadhouder dier Provincie op gelyke Kommisfie van de Staaten Generaal aangefteld in den jaare 1595. C 4 Mid- Regee* hing.  4cs Tegenwoordige Staat R E G E E. RIHG. Midlerwyl begreepen de Staaten der Provincie, dat men den Staaten Ceneraai meer magts gaf, dan hun weezentlyk toekwam ; waarom, by de aaniteilL'ge van Graave Ernst Kazimier, die, na den dood van Graave Willem Lodewyk, zynen Broeder, in 1620, tot Stadhouder verkooren werd, hem geene Kommisfie uit's Haage, door deAlgemeene Staaten, maar door de Staaten der Provincie zelve , volgens het onbetwistbaar recht der Souvereiniteit, op eigener naam . gegeeven werd, te gelyk mee eenbehourlykBerichtfchrift, waar naar hy zich, in de waarneeminge van zyner, gewigtigen post, te fchikken had; zynde daarop, door den Graave , de eed afgelegd in handen van de Afgevaardigden uit de Staaten van Friesland. En op deezen voet is men federt ook te werke gegaan, ten opzigte van zyne beide Zoonen, Hendrik Ernst Kazinier in 1632, en Willem Krederik in 1640 ; niettegenitaande 'er toen veelen waren, die, zich daar tegen verzettende, den Staaten eene Generaliteits Kommisfie wilden opdringen, 't welk echter manhaftig werd afgeflagen. In 1664 werd Hendrik Kazimier, Zoon van Willem Fredrik, wel op denzelfden voet verkooren; doch onder zyn Stadhouderfchap werd die waardigheid erffelyk verklaard op zyne wettige lVlannelyke nakomelingen , in 't jaar 1675. Dus hield daar mede in deeze Provincie de verkiezing der Stadhouderen op, en men behoefde nu maar alleen de nieuw aankomende Stadhouders met Beiïchcfchriften en Lastbrieven te voorzien. Het gebeurde in de jaaren 1618 en 1619 zal  van FRIESLAND. 41 zal waarfchynlyk de reden zyn geweest, waarom de Staaten van Friesland twee jaaren laater oorbaar vonden geen' Lastbrief voor hunnen nieuwen Stadhouder in's Haage te vraagen, maar met de daad te toonen, waar men de waare Souvereiniteit te zoeken had. Inmiddels verlooren hier door de Stadhouders van Friesland niet alle betrekking tot de Generaliteit; klaar blykt zulks onder anderen uit de laatfte Inltruktie van den Raad van Staate, opgefteld in de groote Vergadering der Bondgenooten van het jaar 1651 : want volgens dezelve hebben de l.yzondere Stadhouders het recht „ om ten allen tyde in dien Raad te „ verfchynen en mede te ftemmen; voorts „ worden zy verzocht om, aldaar kompare„ rende, benevens den Praefident , te helpen „ weeren aile haatelyke diskusfien en krakkee„ len, die niet ter zaake dienen enz". Ondertusfchen fchynen de Scaaten van Holland dit befluit voor niet onhtrroepelyk ge* houden , of hetzelve op eene andere wyze verklaard te hebben. In 't jaar 1668 namen zy althans eene Refolutie om den Stadhouder van Friesland en Groningen niet langer in die Vergaderinge te dulden; hier uit ontftond een groote tvveefpalt, dewyl de Staaten dier twee Provinciën zich door zodanige ftappen beleedigd rekenden ; zy vertoonden daarom in een wydluchtig vertoog aan die van Gelderland, dat de onderneeming van Holland naar over» heerfching geleek , waar door de migtigfte Provincie de zwakkere zocht te berooven van haare wettige, en by de oprechtinge van den C 5 Staat PvEGEE1UN6.  K.E G BEHING, 42 Tegenwoordige Staat Staat vastgeftelde voorrechten ; hebbende de byzondere Stadhouders tot hier toe altoos, zonder iemands tegenfpreeken, het recht van zittinge in den Raad van Staate gehad. Die van Holland bragten hier tegen in, dat de Provinciën, die Stadhouders hadden, zich door middel van dezelyen in den Raad van Staate zouden zoeken te verfterken , tot groot nadeel van Holland , die als de magtigfte en meest kontribueerende Provincie ook den meesten invloed in 't beilier der rlgemeene zaaken behoorde te hebben. Doch men antwoordde van den anderen kant, dat de Provinciën alle met gelyk recht in de Generaliteits Kollegien, en dus ook in den Raad van Staate zaten , en dat derhalven de voorgewende Pneeminentie niet te pas kwam, Men voer voort met hier over te twisten tot in 1672, wanneer de gedaante der zaaken geheel veranderde, en Holland ook een' Stadhouder verkreeg, te weeten Prins Willem den III, geduurende wiens leeven over deeze zaak niet meer getwist werd. Doch naauwelyks was deeze Vorst overleeden, of de Staaten van Holland vernieuwden al wederom hunne oude bedenkingen , tegen welke zich verfcheiden Provinciën , vooral Friesland, fteeds met den grootften yver hebben verzet, gelyk uit eene menigte van Refolutien kan blyken, en vooral uit een' brief, door de Staaten van Friesland in 1730, aan die van Holland gefchreeven (t). Het (-n Deeze brief is te vinden achter de vertaalde v 11 His-  van F R I E S L A i; D. 43 Het gezag der Provinciaale Stadhouders in zaaken van Oorlog is ook altyd zeer groot geweest, en had fteeds min of meer betrekking tot de Generaliteit. In tyden van Oorlog, als 'er geen Kapitein Generaal der Unie was, Honden de Troepen der Provincie afzonderlyk onder't bevel van haaren Stadhouder; ook waren de andere Generaals, en zelfs de Veldmarfchalken aan hunne orders meer of min onderworpen. Doch zo 'er een Kapitein Generaal der Unie was , dan bepaalde zich de magt der byzondere Stadhouders alleen binnen hunne Provinciën , daar de Kapitein Generaal van Staat niets te zeggen had. Dus hebben Prins Mauritsen Graaf Willem Lodewyk altoos denzelfden rang by 'c Krygsvolk gehad, als zynde beide Kapiteins Generaal van byzondere Provinciën. Daarentegen diende Ernst Kazimier, in 't jaar 1607 tot Veldmarfchalk, en in 1620 tor Stadhouder van Friesland aangefleld zynde , in de eerfte hoedanigheid onder Prinfe Fredrik Hendrik, na dat deeze door de Vergaderde Bondgenooten , voor Kapitein Generaal van Staat was erkend geworden. Met dit alles had Fredrik Hendrik niets over de Provinciaale Troepen van Friesland en Groningen te gebieden , 't welk ook nog in laater tyd fteeds plaats heeft gehad, met naame in 1657, toen de Frie»fche Stadhouder, Willem Fredrik, naar de waardigheid van Veldmarfchalk ftond, en eenige Provinciën hem in die zaak begunfb'gden : want by die gelegenheid namen de Staaten van Friesland een befluit : dat Historie van 't Stadhouderfchap van den Abt Raynal, door Rousfet, bl. 301. R E O E Er HING.  44 Tegenwoordigs Staat Regeering. dat de Provinciaale Militie zou blyven onder het beftuur van hunnen Stadhouder en Gede' puteerden, overeenkomftig derzelver Inftruklien. Het zelfde werd ook waargenomen in 1672 , toen Willem de III van de geheele Unie tot Kapitein Generaal van den Staat werd aangefteld; gefchiedende dit by de Staaten van Friesland onder de volgende bepalingen: dat zy in de genoomene conclu/ie en liefolutie van den 8 July 1672, zo veel aanging het Capitein- en Admiraalfchap Generaal van den Staat der Fereenigde Nederlanden , alt mede het geeven van Patenten, Commandementen en bezetlinge van de nabuunge jrontieren van Friesland en Stad en Lande, niet anders konden confereren, als zy hadden «edaan by hei verkenen der Commïsfien aan % Doorï. Hoog Ceb. Prtncen van Oranjen, den 23 April 1625, en den 14 Maart 164.7. ook zonder Prejudicie en onvermindert het recht der Provincie van Friesland; mitsgaders bet Stadhouaerfchap en Kapiteinfchap Generaal van dien in 't by< onder, gelyk zulks by de refpective Stadhouders van dezelve Provincie , de Hoog Gebooren Heeren Willem Lodewyk , Ernst Kazimier , zyne Excellente Hendrik, en zyn FitrpelykeDoorluchtigheid Willem Fredrik refpective , gebooren Graaven van Nasfau en Furfien des H. Roomfchen Ryks , alle onfterffelyker Memorie-, in hunnen tyd, en nog geëxerceerd ware ge. worden. Het Ampt van Stadhouder der Provm- cia  van FRIESLAND. 45 de beftaat voornaamelyk in de volgende zaaien. I. Het befchermen van 't geheele Landfchap en alle deszelfs Ingezetenen tegen alle Uit- en Inlands geweld. De Stadhouder moet der. halven naarftig letten op alle Vergaderingen van Landvolk of Ruiters , die zonder bewilliginge der H. Gedeputeerden in 't land zouden komen, om iets kwaads uit te voeren , en ten dien einde moet dezelve naarftig zorge draagen voor de waakzaamheid der Militairen, die in de Steden of Sterkten der Provincie in bezettinge liggen. II. Het toezicht op de Militaire Discipline onder de Troepen der Provincie : zo wat aangaat het onderhouden der Militaire wetten, en het oeffenen in den Wapenhandel , als met opzicht op 't gedrag der Militaire perfoonen, op dat de Burgers en Inwooners alleen door dezelve befchermd , doch niet beledigd mogen worden. III. De goede en vaardige beftiering der Provinciaale zaaken, die met de Heeren Gedeputeerden door den Stadhouder moet gefchieden , en insgelyks de goede Adminiftratie der Juftirie, ten welken einde aan de H. Stadhouders zitting in de Vergaderingen van den Hove is verleend. Het gezag der Stadhouders fteunt op de Inftruktien, hun in der tyd door de H. Staaten gegeeven, en door hen in het Mindergetal bezwooren. De eerfte Friefche Inftruktie voor Graaf Ernst Kazimier beftond uit acht Artikelen, welke in die der volgende Stadium- deren R e g e e. kin o.  46 Tegenwoordige Staat Regee. RING. deren zyn vermeerderd. Zie hier die van Hendrik Kazimier, getekend den ia November 1664. Art. 1. Eerftelyk zal de Stadhouder ons als Staaten van den Lande, mitsgaders onze Gedeputeerden naar behooren eeren en refpecteeren, ende zich in geenerleye manieren mogen aanmaa* tigen eenig gezach over de Souvereiniteit of Hoogheid van deezen Landfchappe , nochte hem aanneemen te doen eenig poinct, 't welk daaraan dependeert. 2. De Stadhouder zal mede gehouden zyn de Gereformeerde Religie, in voegen die tegenwoordig in onzen voorfchreeven Landfchappe opentlyk wordt geleerd, en in het gehouden Synode Nationaal te Dordrecht is geapprobeerd , 'alleen aangaande de Leere te handhouden ende verdedigen, zonder eenige verandering daar inne te mogen doen, ofte gedoogen by andere gedaan te worden welverftaande dat de Kerkenordening hier onder niet wordt begreepen. 3- Ook zal de Stadhouder met onze Gedeputeerden moeten mainteneeren en defendeeren, alle des voorfchreeven Landfchaps Tractaaten, Privilegiën, Fryheden, Rechten, Ordonnantien, loffelyke Costumen, Acten ende Refo' lutien, ende niet toelaaten, dat noch den Landi  van FRIESLAND. 47 Landfchappe in 'c generaal, noch eenig Lid 1 van dien, noch den Ingezetenen , Edelen ,1 Eigener/den, en allen anderen in 'c partikulier, van wat qualiteit ofte conditie dezelve zoude mogen zyn , daarin directelyken ofte indirectelyken inbreuk worde gedaan. 4- De Stadhouder zal ook met onze Gedeputeerden goede toezicht houden en draagen op de Buitenlandfche Fortresfen en Sterkten, lTaande tot onzen gezach ende voorzorge. 5- Alle Militaire Ampten, ftaande op onze Repartitie ende betaalingen , zullen indistinctelyk by den Stadhouder ende onze Gedeputeerden beileld worden na meeste ftemminge, ende in abfentie van den Stadhouder, by de Gedeputeerden alleen. Des worden hier niet onder begreepen , gelyk Polytique zo Militaire Ampten, die wy fpecialyken 't onzer dispofitie alleen hebben gehouden en na deezen mogen behouden. 6. Niet te min de voorfchreeven Militaire Ampten in 't Veldleger voorvallende , zullen (uitgezonderd die wy ons airede hebben gereferveerd ofte nog verder te referveeren ) by den Stadhouder aldaar wel mogen vergeeven worden, mits dat de Ingeboorenen van den Lande Regee» ring.  48 Tegenwoordige Staat K.EGEERING. 10. Dc Lande den Uitheemfchen in conferenrie geprsefereerd , ende die Commisfie , volgens op' den naame van denzelven Stadhouder ende onze Gedeputeerden , naar ouder gewoonte in derzeiver Coilegie, den genoemden Officiers verleend worden. 7- Zal by den Stadhouder geen Commandeur in eenige Steden, Schanfen of Fortresfen ge« fteld mogen worden anders als by ons ende onzer Gedeputeerden Advys. 8. Voorts zal de Stadhouder zich hebben te richten naar de Injlructie onzer Gedeputeerden , voor zo veel dezelve zyn perfoon raakt, ende voornaamelyk in 't verleggen van de Guarnizoenen praxife moeten onderhouden het drie en dertigfte Artikel van die zelfde Inftructie ; welverftaande , dat in abfentie van den Heer Stadhouder de Regeering van den voorfchreeven Landfchappe zal ftaan by onze Gedeputeerden alleen. 9- Van gelyken zal de Stadhouder zich hebben te reguleeren naar de Injlructie voor onze Raaden Provinciaal, voor zo veel dezelve zyn perfoon mag raaken ende vooren gebruikelyk is geweest.  van FRIESLAND. 49 10. De Stadhouder zal geen vaste goederen hier ;e Lande mogen aankoopen. 11. Zal ook de Stadhouder ende Capitein Generaal van nu voortaan niet mogen doen eenig verzoek van Overdragte zyner Staat by Survivance: het zy ook by wat perfoone, ofte voor wien hetzelve zoude gedaan , ofte te wegen gelegt mogen worden , volgens de Refolutie dien aangaande by ons genomen den 13 December 1632. 12. Eindelyk zal de Heere Stadhouder niet mogen verzoeken om te genieten eenigen poinct, welke wy ons alleen referveeren , ofte denzei ven Heere Stadhouder by zyne Commisfie ende Inftructie niet en hebben geaccordeerd. Zal hem voorts regulecren naar al zulke nadere Inftructie, als by de Staaten van 't Land zal worden gearresteerd. Aldus gedaan en gearresteerd by de Staaten van Friesland op 't Landfchapshuis den ia November 1664. Vertekend door de tegenwoordige Heeren Volmagten der vier Quartieren. hoofd voor hoofd. IV. D£EI;. D Zg- R.EOEK4 RING»  50 Tegenwoordige Staat Zodanig en zo naauw beperkt was de magt der Stadhouderen van Friesland, tot in 't jaar 1748 , wanneer de Staaten dier Provincie zich genoodzaakt vonden om de magt van den Stadhouder grootelyks te vermeerderen. In Hooimaand des gemelden jaars werd aan den toenmaaligen Stadhouder Willem Karei Hendrik Frifo volle magt gegeeven , om , met overroepinge van Gekommitteerden uit den Staat en uit de Ingezetenen , de Konftitutie des Lands op vaste gronden te (tellen, en zodanige plakaaten uit te geeven als dezelve tot Welzyn van den Lande zou meenen te behooren. Daarenboven befloot men, op den 2 van Oogstmaand, niet alleen de magt der Stadhouders in verfchejden opzichten aanmerkelyk te vermeerderen, maar ook deeze hooge waardigheid erffelyk te maaken in de Vrouwelyke linie. Alle deeze vermeerderingen van het Stadhouderlyke gezag zyn vervat in het Diploma , ten dien einde, door den Staat aan Z. D. Hoogheid geoffereerd op den 19 van Oogstmaand 1748, en op den 30 dier Maand door denzelven bezwooren in handen van eenige Afgevaardigden uit het midden van den Staat. In gemelde Diploma, ,, draagen H. E. Mog. „ nog aan Z. D. Hoogheid op de begee„ ving van alle Militaire Ampten van de „ Troepes, ter Repartitie van de Provincie „ van Friesland (taande , en het recht om te „ decideren, zo wanneer in de Staats-Delibe* „ ratien twee Quartieren (taan tegen twee : „ of ingevalle twee Quartieren weigeren of Resez. rin 0.  mn FRIESLAND. st „ dilajeeren hunne Kamer advifen uit te bren' „ gen. Om by vacatuure van de Raadsheers„ plaatfen in den Move Provinciaal , en van „ de Curatorichappen van 's Lands Academie 3, te Franeker, de keuze en begeeving daar „ van te doen uit eene nominatie van drie „ perfoonen, geformeerd en aan Z. D. Hoog„ heid geprafenteerd door de Volmagten van „ dat Quartier, ter welkers begeeving het „ opengevallen Ampt tot dus lange heeft ge„ ftaan. Gelyk mede om te disponeeren van „ de vacant wordende Ampten van 's Land„ fchaps Secretaris en Secretaris der Heeren „ Gedeputeerden , van 's Lands Rekenkamer s, en van den Rentmeester der Domeinen , „ Procureur Generaal en Griffier van den ,, Hove , de vier Generaale Ontvangers van „ de Provinciaale middelen en van den Post„ meester. Nog om, by vacatuure der Grie„ tenyen, de verkiezing te doen van een' „ Grietman , uit eene nominatie van drie ,, wettig geftemde en eligibile perfoonen, wel-' „ ke tot vervulling van 't vaceerende Ampt , door de Ingezetenen zal worden gemaakt, „ en om, in gevalle van Kuipery en dispuit „ over de validiteit en meerderheid der ftem„ men,,te nomineeren zeven Gecommitteerden „ uit de drie Goën , of Landfchaps • Quar„ tieren; des dat in de vierde graad aan de „ Pretendenten der Grieteny niet zullen ge. „ parenteerd zyn : dewelke in dat geval ken„ nisfe neemen en het dispuit of de dispuiten „ decïdeeren zulien. Zo ook , om van 't „ Grietmans Ampt van 't Bilde, het welk tot D 2 v „ dus o Regee» u ing.  Regee- 5» Tegenwoordige Staat „ dus lang ter Vocatie van Z. D. Hoogheid en de Heeren Gedeputeerde Staaten heeft " geftaan, in het toekomende alleen te dispo" neeren ; des dat de verkiezing en begeeving . van alle deeze Politique Ampten door Z. „ D. Hoogheid gefchiede binnen den tyd " van zes weeken, aanvang neemende op den dag, op welke de notificatie van 't open„ vallen der Ampten, of de nominatie aan , Z. D. Hoogheid zal weezen ter hand ge„ komen, en alzo behoorlyk bekend gewor„ den. Zullende deeze bekendmaaking van '„ de Vacatures en overzending van de Nomi" natie moeten gefchieden binnen twee maan]] den, te rekenen van den tyd van 't overly den der Amptenaaren; en zulks alles onder voorwaarde , dat de Collatie komen moet " op «-ebooren Friezen, of op zodanige per* " foonen, welke volgens 's Lands wetten en ' costumen tot de Regeering admisfibel zyn. Wordende daar te loven Z. D. Hoogheid '* mits deezen genomineerd en aangefteld tot Opper - Holtphefter , by avancement of ", overlyden van den tegenwoordigen Holt' phefter. En eindelyk defereeren H. Ed. Mog. " mede aan zyne Doorl. Hoogh. het recht van " Pardon, te verkenen op denzelfden voet, als " dat recht in de Provincie van Holland en West» friesland aanZ. D. Hoogheid is gedefereerd". Na de Opdragt van de begeevinge deezer Ampten, volgt in het Diploma een uitgebreide bepaaling nopens de wyze, op welke deeze hoose waardigheid, by verfterf van Z. D. Hoogheid, op zyne Mannelyke of Vrouwelyke wettige r descen-  w» FRIESLAND. 53 descendenten zoude devolveeren , waar omtrent onder anderen 't volgende zeer aanmerkelyk is. „ Alles nochtans met dien verflande , dat ,, voorfchreeven Charges niet zullen mogen ,, devolveeren noch bekleed worden op, noch' „ by iemand van de voorfchr. zo Mannelyke „ als Vrouvvelyke descendenten van H. gcmel„ de Z. D. Hoogheid , die met de Koning„ lykeof Keur-Vorftelyke waardigheid bekleed ,, zouden mogen weezen. Dat wyders „ de fucceslie en devolutie van de voorfchree,, ven Charges. digniteiten en waardigheden „ op het Mannelyk oir van de voorfchreeven „ Vrouwelyke descendenten van H. Gem. Z. „ D. Hoogheid geen plaats zal hebben, dan „ alleen, ingevalle dezelve Vrouwelyke descen„ denten, met lpeciaal confent en goedvinden, „ van H. Ed. Mogenden zullen komen te „ trouwen met een Prins van de Gereformeer„ de Religie , en niet bekleed zynde met „ de Koninglyke of Keur- Vorftelyke waar« „ digheid. „ Dat in gevalle de voorfchreeven Charges„ mogten komen te devolveeren op eene van „ de voorfz. Vrouwelyke descendenten van „ Z. D. Hoogheid, dezelve die waardighe» „ den zal waarneemen onder den titel van „ Gouvernante, en uit dien hoofde fesile zal „ hebben in de refpective Collegien , waar in de Stadhouders deezer Provincie gewoon zyn fesfie te hebben: Vervolgens mede in „ den Raad van Staate. En dat dezelve „ mede Capitein en Admiraal Generaal van D 3 „de R E 0 E E« KI IN O.  R.e ge&ei mg. 54. Tegenwoordige Staat de Vereenigde Nederlanden zynde , die " Charges , digniteiten en waardigheden, zo l Ten aanzien van de fesfie in de refpectwe Admiraliteits Collegien, insgelyks zal waarneemen en bekleeden; en voorts in cas van Oorlog , by 't uittrekken van de Troepen ' van di Staat te velde, de faculteit hebben om te benoemen en voor te draagen een ' geëxperimenteerd hoofd over de Militie, mits mede profesfie doende van de _ Gere, formeerde Religie als boven, en niet be, kleed zynde met de Koninglyke of KeurVorftelyke waardigheid, en daar benevens ' aangenaam aan H. Ed. Mogenden, om het Commando over gemelde Troepes,in haare olaatfe te voeren; behoudens echter, ctat dezelve alvoorens den Eed van Getrouwig" beid aan deezen Staat zal afleggen, en zich " reraleeren naar zodanige Inftructie, als hem " zal worden mede gegeeven , en daar toe van H. Hoog Mogenden met overleg en " advys , zo van de Vrouwe Gouvernante als " van den Raad van Staaten zal worden be- " raamd en vastgefteld". -~ Od den 20 van Herfstmaand werd tot vermeerdering der Stadhouderlyke waardigheid nog gerefolveerd. i. Dat de Heeren Stadhouderen in der tyd , 'i'n de Provincie tegenwoordig zynde, het , recht hebben om te Compareeren in t Hot van Juftitie, te adviferen en te voteren over  van FRIESLAND. 55 a, de zaaken, die aldaar ter eerfter Inftantie , „ of by Appel, als die in de kleine en groote „ Reviferi, worden geventileerd. 2. „ Dat Hoogstdezelve mede altyd fesfie „ kunnen hebben in de Provinciaale Reken„ kamer, zo wel als in *t Collegie der Heeren „ Gedeputeerden. $• „ Dat insgelyks dezelve gerechtigd zyn aan „ te Hellen, niet alleen een Luitenant Holtphes„ ter, maar ook vier Meester - Knaapen , een „ uit ieder der Quartieren van den Staat, om „ met byvoeging van 's Lands Fiscaal , een „ Gerecht te formeeren, voor het welk alle „ zaaken, dispuiten en calanges , raakende de „ Jagt en Visfcherye, volftrektelyk en zonder „ verdere beroepinge , finaal zullen worden gedecideerd ; gelyk mede te formeeren „ zodanige Orders en Reglementen , op het „ Huk van de jagt en visfchery, als Hoogstde. „ zelve verftaan zullen te behooren. 4- „ En dat ook Hoogstgedagte Heeren Stad„ houders in der tyd de magt hebben , om „ met overroepinge der Curatoren van de Aca„ demie te Franeker, de noodige orders no„ pens 's Lands Univerficeit te maaken , „ Profesforen en andere Leeraars aldaar aan te „ Hellen, en het opzicht te hebben over het D 4 on- Recee» ei in g.  Reoee- ring. j6 TegèttiMordige Staat • „ onderhoud der Gebouwen aan voorfchree„ vene Academie behoorende". In 1678 werd aan Prins Hendrik Kazimier de waardigheid van Curator Magnificentisfimus der Academie te Franeker opgedraagen ; in laater tyd, te weecen , op den 6 van Lentemaand 1708 , gefchiedde dezelfde Opdragt aan Prins Joan Willem Frifo, en op den 12 van Wynmaand 1731 aan Prins Willem Karei Hendrik Frifo; doch, volgens Staatsbefluit van den 19 Augustus en 20 September 1748^, werd deeze waardigheid, zo wel als die van t Stadhouderfchap, erfelyk verklaard. De jaarlykfche aanftelling der MagiftraatsPerfoonen en deciüe der verfchillen, die in de Regeeringe der Steden mogten ontdaan, behoorde weleer aan den Stadhouder en het Mof Provinciaal, uitgezonderd die der beide Steden Leeuwarden en Franeker, welke, volgens aloude privilegiën, de beftelling faaarer eigene JVIagiftraaten hébben gehad. Dit voorrecht, benevens eenige daar by komende redenen van misnoegen, bewoog de andere Steden , om in 't jaar 1635 dezelfde magt van de Staaten te verzoeken. Midlerwyl was deeze ondernee. ming niet zo zeer aan de Stedelingen toe te fchryven, als wel aan den onderhandfchen invloed van eenige Heeren van 't platte knd, die met ongenoegen zagen, dat de Stadhouder en de Raaden inden Hove, doorgaans meester waren van de ftemmen van dit kwartier. Die van Dokkum waren de Voorgangers, en leverden een Request by den Staat in, waarby  van FRIESLAND. 57 zy om hunne eigene Raadsbeftelling verzochten , met dien gevolge, dat de Staaten daarop ten antwoord gaven : Dat men hun voor 't vervolg de magt verleende om hunne eigen Magiflraaten te kiezen, volgens den eisch der Vryheid, welke men door de wapenen ver» kreegen had; Wordende V gezag van den Hove in deezen geheel ajgefchaft en verboden. De toenmaalige Stadhouder Hendrik Kazimier nam dit zeer euvel, en zocht onder anderen de Stedelingen, door tusfchenkomfte der Geestelyken, om te zetten; doch te vergeefs , de zaak ging door in vyf Steden , wordende de oude Regeering afgezet' en eene nieuwe daar voor in plaats gekoozen , die, met Leeuwarden en Franeker , dus de meerderheid in 't kwartier verkreegen. De zaak nam met dit alles een ongelukkig einde, door eene toevallige omflandigheid. De Provincie was in 'c opbrengen haarer Petitiën byna zes millioenen ten achteren geraakt, en 'er bevond zich toen in Friesland eene Bezending van den Raad van Staate , met volle magt om 't ontbrcekende in te vorderen, en des noods geweld te gebruiken. Deeze Bezending , gefterkc met Prins Fredrik Hendrik, behartigde de belangen van den Friefchen Stadhouder, en, onder fchyn van de penningen met geweld te willen invorren, kon men 't Krygsvolkgemaklyk tot andere oogmerken gebruiken: door dit middel wist men de meeste Leden van Staat af te fchrik» ken, om hun ftuk langer uit te houden. Ook werd 'er eene nieuwe Inflruktie voor het Hof D 5 ge* Reces» iii kg.  Regee. RING. 58 Tegenwoordige Staat gemaakt, die niet weinig de magt van dit Kollegie bepaalde, en de beftelling der Magiftraaten werd, in plaats van vry te blyven by de Burgeryen , nu aan den Stadhouder alleen afgedaan, volgens Dispofitie der Bezendinge van den Raad van Staaten in 't begin van 1636 ; zynde de afgezette Magiftraaten daar by herfteld, en de overige Leden van den Staat verpligt haare handelingen goed te keuren. Leeuwarden en Franeker behielden met dit alles haare oude voorrechten. Doch in 't jaar van 1748, droegen de Magiftraaten dier Steden, doch zonder behoorlyke overroepinge der Burgeren , ook hunne Raadsbeftelling op aan den Stadhouder ; en by die gelegenheid werd 'er een geheel nieuw Reglement van Regeeringe voor de ftad Leeuwarden ontworpen , en op den 31 van Oogstmaand 1751 in train gcbragt. De Lt. Stadhouder Merode had een jaargeld van 1600 guldens ; doch deeze fom werd , toen Graaf Willem Lodewyk aan de Regeering kwam, vermeerderd tot 4000 guldens. Ook genoot hy daarenboven zyn inkoomen als Luitenant Kolonel van 't Krygsvolk deezer Provincie. In laater tyd werd het jaargeld van den Stadhouder gefteld op 8000 guldens , en dat van Kapitein Generaal op 24000; terwyl boven deeze fomme 'nog jaarlyks 2500 guldens aan Hoogstdenzelven wegens fcchip - en Wagenvracht worden gegeeven. Het Artikel der Voogdye van den Loorl. Erf-  van FRIESLAND. 59 Erfgenaam der Stadhouderlyke waardigheden, ingeval van een vroegtydig affterven der Vorftelyke Ouderen, is eene zaak van groot belang, en heefc dus ook gelegenheid gegeeven tot eene wydluftige Re-folutie , daaromtrent in 't jaar 1755, door de Staaten der Provincie, met overroepinge van Prinfes Anna, Weduwe van wylen Prins Willem den IV , vastgefteld , welke wy, benevens de Inftruktie des Hertogen van Brunswyk Wolffenbuttel , als geweezen repraefentant van Z. D. Hoogheid Willem den V , geduurende zyne minderjaarigheid , hier zullen laaten volgen, dewyl deeze ftukken veel lichts byzetten aan onze Konftitutie , en in onverhoopte gevallen wederom zouden moeten dienen. „ De Staaten van Friesland, in ernftige overweging nemende dat wel is vastgeftelt de ordre van Succesfie , zo in de Mannelyke als Vrouwelyke Linie , van wylen zyne Hoogheid, glorieufer memorie, gelyk ook voorzien in het geval van minderjarigheid, by het leven van hare Koninglyke Hoogheid ; maar dat deze voorzorge zich verder behoorde uit te ftrekken op het onverhoopte geval, dat hare Koninglyke Hoogheid , Mevrouwe de Gou< vernante, gedurende de minderjarigheid , iets menfehelyks mogte overkomen ; hebben daarom nodig geoordeelt, dat nader behoorde te worden gerefolveert, zo omtrent de Educatie van zyne Hoogheid , den tegenwoordigen Heere Erfftadhouder, en van hare Hoogheid Mevrouwe de Prinfesfe Carolina , gedurende der Regee- RING.  €o Tegenwoordige Staat Regee- derzelver minderjarigheid, als ten opzigte van de Voogdye of Waarneminge van het Erfftadhouder-, Kapitein- en Adrairaalfchap Generaal dezer Provincie, gedurende de minderjarigheid in het bovengemelde geval, dat God genadig, lyk wil verhoeden. En is vooraf goedgevonden en verftaan deMeerderjarigheid, zo van Hoogstgedagte Prinfe en Prinfesfe te termineren op den geadim» pleerden ouderdom van agttien jaren , zo dat zyne of hare Hoogheid als dan ipfo fa&o zal worden gehouden te zyn geilek in, en aanvaart te hebben de dadelyke exercitie van de Digniteiten van Erfiladhouder, Kapitein en Admiraal Generaal dezer Provincie, op denzelfden voet, mitsgaders met zodanige Prarogativen en Praeminentien, als wylen zyne Hoogheid derzelver Heer Vader heeft bekleed en erflyk nagelaten. Dat, rakende de Educatie , hare Koninglyke Hoogheid zal worden verzogt, zo als verzogt wort by dezen , eenige Perfonen, en daar onder ten minften een van de Leden der Regeringe van deze Provincie of meer, naar proportie dat dezelve uit de andere Provinciën zullen worden genomen, voor te dragen, om vervolgens door hunne Ed. Mog. voor zo verre uit deze Provincie benoemt zyn, gecommitteert te worden, aan welke Perfonen zal worden gelast, (het droevig en onverhoopt geval exterende ) onder authoriteit van hunne Ed. Mog. zo verre de Perfonen , by hunne Ed. Mog. te committeren, betreft, met communicatie en overleg van de Voogden, by wylen  van FRIESLAND. 61 wylen zyne Hoogheid, glorieufer gedagtenis, en hare Koninglyke Hoogheid geftelt of nog te ftellen, voórnamelyk te betragten en zorge te dragen, dat hare Hoogheden in de principes van den Godsdienst en Conftitutie van Regeringe dezer Landen , worden onderwezen, om hoogstdezelve bekwaam te maken tot die eminente waardigheden , waar toe erflyk zyn geroepen, en welke de Doorluchtige Prinfen van Oranje en Nasfau, tot het leggen van de gronden , opbouw en confervatie van de Republiek, loffelyk hebben bekleed; en naardien het nomineren of voordragen van voorfz. perfonen, is een zaak van zeer groot gewigt, en ftrekkende tot het dubbeld oogmerk, voor . het welzyn van den Staat, en hoogstdezelve Prinfelyke Pupillen , waarop hare Koninglyke Hoogheid, na rype deliberatie zal moeten refolveren; zo hebben hunne Ed. Mog. om te betonen het vertrouwen, dat in hoogstdezelve ftellen, goedgevonden en verdaan, dat, ingcvalle God, onverhoopt inmiddels, en bevorens dat hare Koninglyke Hoogheid de voorfz. Perfonen aan hun zal hebben voorgedragen, van hoogstdezelve mogte disponeren , hunne Ed. Mog. zullen committeren den Perfoon, welke by een bedoren AcTe, door hare Koninglyke Hoogheid gepasfeert en ondertekent, tot de Educatie zullen worden bevonden benoemt te wezen; en indien een van de Voogden , uic i de Regeringe van deze Provincie geftelt, gei durende de Minderjarigheid, mogte komen te i overlyden, of om zwakheid of andere wettige i redenen, daar toe onbekwaam mogte worden, era Regee- UIMö.  HING. 5a Tegenwoordige Staat en in dien gevalle nienmnt door hare Koninglyke Hoogheid by meergemelde Afte in deszelfs plaatze mogte zyn benoemt, zullen hun Ed. Mog. de Staten van deze Provincie, in dat geval, en in alle andere gevallen, waar in zodanige Voogden komen te deficiëren , een ander uit de Leden van de Regeringe van deze Provincie in deszelfs plaats fubftitueren, aan welken gefubftitueerden gelyke Commisiie als vooren zal worden gegeven. Wat het' poinft, rakende de Voogdye of waarneminge van het Erffiadhouderfchap, Kapitein- en Admiraalfchap Generaal der Provincie aanbelangt, is goedgevonden en verftaan , dat dezelve by hun Ed. Mog. zal worden geexerceert, zo en in dier voegen, als hier na zal worden verklaart. Zullen de Staten zelve, als reprefenterende in bovengenoemde kwaliteit den Erfitadhouder, de uitfpraak doen over de Queftien en Dispuiten, die tusfchen het Hof van Juftitie en de Magiftraten der Steden en Diftricten raogten komen te ontdaan, uitgedrukt in het Reslement van den 2.1 December 1748. Art. XXX en XXXI. 3 Zo zullen insgelyks in voorfz. kwaliteit, de Heeren Staten zelve disponeren van de vacant wordende Ampten van Landfchaps Secretaris, Secretaris van 't Collegie der Heeren Gedeputeerden, en van 's Lauds Rekenkamer, van Rentmeester der Domeinen, Procureur Generaal, Griffier van den Hove , de vier generale Ontvangers van de Provinciale 0 Mid-  van FRIESLAND. 63 Middelen, en van Postmeefter, mitsgaders den Hooft Commies, Commiefen en Agent. Zo zullen ook , als exercerende het regt van den Stadhouder, de Staten zelve, by vacature , in bovengemelde kwaliteit, aanftellen een Grietman van het Bildt; als mede zullen de Heeren Staten zelve, by vacature der Grietenyen, de verkiezinge doen van een' Grietman , uit eene Nominatie van drie wettig geftemde en eligibele Perfonen , welke door de gekwalificeerde Ingezetenen zal worden gemaakt, en ihgevalle van kuiperye of? dispuit over de validiteit of meerderheid van ftemmen , te nomineren Gecommitteerden uit de drie Goën of Landkwartieren, om kennisfc te nemen van de dispuiten en Decifie te geven, volgens het Diploma van den 19 Augustus 1748, en Art. XÏI. van bovengemelde Reglement van den 21 December 1748. Dat zo de Staten zelve, in die kwaliteit, zullen exerceren het regt van Pardon , aan den Erfftadhouder gedefereert, in bovengemelde Diploma , doch niet anders dan met toeftemminge van alle vier kwartieren. Gelyk ook zo de aanftellinge zullen hebben van den Luitenant Houtvester, en Secretaris van het Jachtgerichte, dog de vier Meefterknapen verkoren worden van ieder Kwartier, waar in de vacature valt. Omtrent de vacature van Raadsheersplaatzen en Curatorfchappen van de Akademie, zal de functie van Erfftadhouder , gedurende de Minderjarigheid, flapen, en begeving gedaan worden by de Kwartieren , waar in die Amp- R B O E EU I N G.  Regee. ïrtNG, 6*. Tegenwoordige Staat Ampten komen open te vallen, gelyk voor ^zTzzl7 ook de funttie van Erfftadhouder flapen, indien dispuit of onëenigheid ontftaat over belastingen, die met eenpaarigheid, volgens het XXVI Art. van het Reglement, moeien worden vastgeftelt; ten zy men met vier Kwartieren daar in overeenkomt, om aan een Collegie of een eminent Perfoon of meer perlbnen van Regeringe binnen de Provincie, de arbitrage te defereren. Insgelyks zal, gedurende de Minderjarigheid, de Cura Magnificentisfima van den Erfftadhouder flapen, en de zorg van de Akademie, gedurende dien tyd , weder gebragt worden aan het Collegie, op dien voet, als voor het jaar 1748 is geweest , dat is , dat de Curatoren aan het Collegie der Gedeputeerde Staten voorftellen, al wat aan de Akademie te doen is, en het Collegie refolveren en eligeren. -„.,.« Insgelyks zal, gedurende de Minderjarigheid ° de funótie van den Erfftadhouder, omtrent de Sesfie, en op het Collegie in het Hof Provinciaal, en 's Lands Rekenkamer als geen applicatie vindende, flapen. Hun Ed. Mog. de Heeren Staten zelve zullen, in meergemelde Kwaliteit, de Ampten van Gerigtsfcholt, Adfesforen, Kapitein Geweldige , en wat verder tot het Krygsgerigte behoort, mitsgaders die van Plaats Major te Leeuwarden en Harlingen, met dat van Ammunitie-Meester of Commies van s Lands Ma- gazyn,  van FRIESLAND. 6$ gazyn , gedurende de Minderjarigheid , be. ftellen in cas van vacature. Doch zal de Approbatie der Sententie van voorfz. Krygsgerigte, aan den Heere Hertog Louis van Brunswyk, in 't gemelde geval worden opgedragen. Gelyk zulks aan gemelde zyne Hoogheid wort opgedragen mits dezen. Het Houtvesterfchap zal , gedurende de Minderjarigheid, door het Collegie der Gedeputeerde Staten , in cas van bezwaar over Gewysden van het Jachtgerigte, geoeffènt worden. Als twee Kwartieren tegen twee ftaan , of twee Kwartieren weigeren of dilaieren hunne Kamer adviezen uit te brengen, zal de Deci« ■He, gedurende de Minderjarigheid, ftaan aan het Collegie, mits alle de Leden vooraf by folemnelen Eede beloven, dat omtrent de uitfpraak geen de minfte reguard zullen nemen op het Kwartier, waar uit gedeputeerd zyn, maar alleen het Bonum Publicum in acht nemen. De Deliberatie over zulke verfchillen zal by het Collegie niet worden gedilaieert, maar aanftonts begonnen, zo vroeg het geval exteert, en uitfpraak gedaan, waar van niemant der Leden zich, om eenige relatie , van wat natuur mag wezen, zal mogen excuferen, op poene van verlies van deszelfs Ampt of Commisïie op't Collegie By zware ziekte, zo dat een der Leden niet in ftaat mag wezen zyn Advies by monde of gelchrifte uit te brengen, zullen de overige voortvaren, en zo gevallig door zulke wettige abfentien de IV. deel. E Stem- Reoee- ei ng.  66 Tegenwoordige Staat Regeering. Stemminge mogte fteken, zal de Secretaris gevraagd worden en zyne Stem bybrengen, om een pluraliteit te formeren. Dat, gedurende de Minderjarigheid , alle veranderingen in de Lyst, die om de Impofitien en Excyfen by Colleétie in te vorderen, in train is gebragt, met eenparigheid van alle vier Kwartieren zullen worden gemaakt, zonder dat zulks by pluraliteit zal mogen gefchie- deDe Raadsbeftellinge in de Steden met den aankleve van dien, de Decifien der Queftien daar uit en daar over ontftaande, zal, gedurende de meergemelde Minderjarigheid , wordende geëxerceert, en door de Steden opgedragen in het bovengemelde geval, aan hare Doorluchtige Hoogheid Mevrouwe de Pnnfesiè eerfte Douariere van Oranje en Nasfau, Grootmoeder, en, by onverhoopte aflyvigheid van dezelve, eer de Doorluchtige. Prins Erfftadhouder Meerderjarig is geworden , aan hare Doorluchtige Hoogheid, de Prinfesfe Carolina , de achtien jaren bereikt hebbende; dog zo het droevig geval onverhoopt mogt komen te exteren , terwyl Mevrouwe de Prinfesfe Carolina nog verre van de gerequireerde jaren was, zo zal door de Steden', met kennisfe en approbatie van Mevrouwe de Prinfesfe Grootmoeder, een interims voorzieninge worden gedaan, gelyk ook Mevrouwe de Prinfesfe Carolina in diergelyken geval met kennisfe van de Steden zal doen om te dienen tot een voorzorge, zo iets men-  van FRIESLAND. 67 menfch'elyks gebeurde eer de Doorluchtigfte Erfftadhouder Meerderjarig was. De Staten van Friesland nemen aan de Raadsbeftellinge met den aankleve van dien, en de voorzieningen hier voren gemaakt, en die van tyd tot tyd naar bovengemelde rigtfnoer gemaakt worden, in alle deelen te helpen maintineren , zonder te gedogen , dat door iemant daar omtrent infractie zal gedaan worden, direct bf indirect. Dat, ten aanzien van het Militaire Wezen, en rakende de zaken van Oorlog , by een onverhoopt overlyden van hare Koninglyke Hoogheid, aan den Heere Prinfe Louis van Brunswyk, onder den titel, als reprefenterende zyne Hoogheid den Heere Prinfe van Oranje en Nasfau , of hare Hoogheid Mevrouwe.. de Prinfesfe Carolina , als Kapitein Generaal dezer. Provincie, gedurende hoogst derzelver Minderjarigheid , op de Inftructie , aan het einde,dezes geinfereert, zal worden gegeven zo als aan den gemelden Heere Hertog gegeven wort mits dezen , van nu voor als dan de Magt en Authoriteit, om de Militiej ter repartitie van deze Provincie, te commanderen, en dat mits dien van nu af aan, aan den Commandant van deze Provincie , en commanderende Officieren in de Steden van dien , mitsgaders aan de Kollonellen, Luitenant Kollonellen, Sergeant- Majors en Kapiteinen van de Militie , ter repartitie van deze Provincie ftaande, zulks zal worden aangefchreven, met last en order , om, het geval exterende, dat aan hare Koninglyke E 2 Hoog- R.e en». ring,  R.JSCEE- BlflG. Tegenwoordige Staat Hoogheid, gedurende de Minderjarigheid, iets menfchelyks mogt overkomen, den zeiven Heere Prinfe Louis van Brunswyk in voorfz. kwaliteit , gedurende de Minderjarigheid, van zyne of hare Hoogheid , te refpefteren en deszelfs ordres te pareren ; dog dat het ftuk van het geven van Patenten, by alle de Bondgenoten zal worden gereguleert, en hier expresfe worden uitgezondert. Dat voorts aan meergemelden Prinfe van Brunswyk zal worden gedefereert , tot wederzeggens toe , de begeving van de Militaire vacant wordende Charges , van Kollonellen tot Vaandrigs incluis, die op de repartitie van deze Provincie ftaan; zo nogtans , dat hooggedagte Prins de Approbatie van de Heeren Staten daar op zal moeten verzoeken, zo verre betreft de Kollonels , Luitenants Kollonels en Sergeants Majors ; en aangaande de Ritmeesters , Kapiteinen , Kapitein-Luitenants, Luitenants en Vaandrigs, van de Heeren Gedeputeerde Staten dezer Provincie. En zal, in name van de Heeren Staten ; als exercerende de Voogdye van zyne of hare Hoogheid, ten opzigte van het Erfftadhouder-, Kapitein- en Admiraalfchap Generaal dezer Provincie, by de Staten , ten opzigte van de Kollonellen , Luitenants Kollonellen en Sergeants Majors, en ten refpefte van Kapiteinen, Kapitein Luitenants, Luitenants en Vaandrigs, by derzelver Gedeputeerden, Commisfie worden verleent. Dat, voor zo verre omtrent de Fortificatiën, Magazynen en Ammunitie van Oorloge, bin-  van FRIESLAND. nen deze Provincie eenige dispoihie en voorzieninge noodig mogte worden bevonden, zulks , in zaken van confideratie , niet anders zal gefchieden dan met communicatie en overleg van hooggemelden Heere Prinfe van Brunswyk. Dat de Heeren dezer Provincie Gecommitteerden ter Generaliteit zullen worden gelast, zo als gelast worden by dezen, om het reprefentatief van het KapiteinfchapGeneraal van de Unie, op den Heere Hertog Louis van Brunswyk meergedacht, te helpen defereren, op zodanige Inllructie , als de gezamentlyke Bondgenoten, met overleg van hare Koninglyke Hoogheid , zullen verdaan te behoren, en met en nevens de andere Provinciën, den Raad van State te verzoeken, om met zyn overleg , de Fortificatiën, mitsgaders alles wat ter bezorging van den Raad van State, en het beleid van zaken, de defenfie van den Staat te Lande betreffende, is gelaten, te doen en te bezorgen. Dat voorts, met relatie tot het reprefenta» tief of Voogdye, gedurende de voorfz. Minderjarigheid van zyne of hare Hoogheid , in alle de Landen, Steden en plaatzen onder de Generaliteit reforterende , welgemelde Heeren Gecommitteerden zullen worden gelast, zo als gelast worden miesdezen, om datpoincl:, met overleg van hare Koninglyke Hoogheid, zodanig met de gezamentlyke Bondgenoten te helpen fchikken, als nuttigst en convenabelst zal worden bevonden; des voor en aleer te concluderen, daar af kennisfe te geven , en hun Ed. Mog. finale ordres af te wachten. E 3 Da; Re 0 Er. EI HO.  Regee- RIHG. 70 Tegenwoordige Staat Dat het commandement van de Militie te water, by provifie, zal worden gelaten bui. ten dispofitie". Mru&ie voor den Heere Hertog van Brunswyk, als reprefenter ende zyne Hoogheid, den Prinfe van Oranje en JSasfau, of, hy voor ovcrlyden van hoogstdenzelven, Mevrouwe de Prinfesfe Carolina, in kwaliteit als'Kapitein Generaal van de Provincie van Friesland. Art. I. De Heer Hertog van Brunswyk zal, onder den Titel en in kwaliteit als boven, hebben en. voeren het Commando over de Militie, ter repartitie van deze Provincie ftaande , onder de ordres van de Heeren Staten Generaal, met confent van de Staren van deze Provincie en van den Raad van State, conform de ordres van den Lande genomen, en van onze Gedeputeerden. Des zal hooggemelde Heer Hertog, op den Eed, aan ons gedaan, zig moeten onthouden van het geven van Patenten, welke alleen gegeven zullen worden by hunne Hoog Mog. met advies van den Raad van State, alles in conformité der Refolütie van de Groote Zaal, in den jare 1.651, genomen, en, zo mogelyk, met communicatie en overleg van meergemelden Hetre Hertog. II. Zal omtrent de Compleethoudinge, Wapeninge, Militaire Exercitiën , en alles waf de Krygs discipline aangaat, doen onderhouden  van FRIESLAND. 71 liouden en exaftelyk nakomen, de Ordres en Reglementen, die daar op zyn gemaakt, of op deszelfs te kennen geven aan ons of aan onze Gedeputeerden, nader zullen worden gemaakt, ten welken bovenftaanden einde hooggemelde Heer Hertog, ten allen tyde, de Guarnifoenen zal vermogen voor hem te doen pasferen in monileringe en revue, en zich , zo dikmaals als hy het goed zal vin den, doen geven de Lyften van de Regimen* ten. III. Zal de approbatie van de Criminele Sententien, door het Krygs - Gerichte van deze Provincie, uit name van de Heerlykheid van dezen Landfchappe , gedurende de Minderjarigheid , te vellen , hebben en exerceren, met last aan gedachten Krygs-Gerichte , .om ten dien einde alzulke Sententien aan Welgemelden Heere Reprefentant , in cas fubjeéï:, over te zenden. IV. Zal, zo wel in tyd van Vrede als van Oorloge, disponeren mogen over alle Militaire Charges, van Kollonellen af tot Cornets of Vaandrigs incluis, die zuilen komen te vaceren in de Regimenten en Compagnien Guardes, ter dezer Repartitie ftaande, volgende daar in, zo veel met den dienst van den Lande beftaanbaar is, den Rang en Anciënniteit van de Officieren van deze repartitie. V. Zal de door hem aangeftelde Hoofdofficieren aan ons moeten prefenteren ter approbatie, en om van ons hunne Commis* fien te ontvangen, en de Ritmeefters, Kapi E 4 teins r E G e erik g.  7% Tegenwoordige Staat Regee- EIKG. teins tot Cornets en Vaandrigs inchifive , aan de Gedeputeerde Staten dezer Provincie , welke approbatie en Coramisfie niet zullen geweigert worden, ten zy dat, met eenparigheid, geöordeelc wierde,dat abuiiveiyk tegen hec voorenllaande Artikel was gedispo» neert. VI. Zal, totontlastinge van 's Lands Finantien, alle gepenfioneerde Officieren , voor alle anderen prefereren, om de vacature te fuppleren , en zo lange daar onder gevonden worden capabele om den Lande te dienen , geene andere mogen aanflellen, veel minder eenig Officier Penfioneren, ten zy hy Heer Hertog tot het een of ander door Ons , op zyn te kennen geven, by fpeciale Refolutie zal zyn geauthorifeert. VII. Zal, in cas vari vacature van de plaats van Commandeur der Stad Leeuwarden , en Commandant der Troupen, zich binnen de Provincie onthoudende, op onze aanfchryvinge, aan Ons voordragen een drietal van Officieren , ten minden bekleed met de Waardigheid van Generaal Major, alle Inborelingen en in dienst van deze Republiek, uit welk drietal de keuze door Ons van een nieuwen Commandeur zal worden gedaan. VIII. Zal de Verloven mogen accorderen, in conformiteit van de ordres van den Lande, en wel inzonderheid conform de Refolutien van hun Hoog Mog. van den 31 Maart 1714, en 18 November 1752, en die van den Raad van State, den 7 Juny en 31 Augustus 1714» en  van FRIESLAND. 73 enden 22 January 1728 (*), mits daar van kennisfe gevende aan den Raad van State, en om voorts daar in gehandelt te worden, zo als voor de verheffinge van zyne Doorluchtigfte Hoogheid , glorieufer memorie , is gedaan geweest. IX. Zal zich nimmermeer mogen bemoeien met eenige andere zaken in Onze Provincie, of in die der andere Bondgenoten, het zy dan zaken van Religie , Politie , Finantie of Juiïitie, nochte ook met zaken de Unie concernerende, veel min met Gefchillen tusfchen de Bondgenoten onderling met eikanderen, of tusfchen Leden of Kwartieren van dezelve, in deze of eenige andere Provinciën , ten ware dan, dat hy Heer Hertog, ingevalle van discrepantie, door allerzyds partyen wier» de verzocht en geroepen tot mediatie en intercesfie; of dat altoos, en dus op acquiëfcement van alle de partyen, eenige Queitie aan zyne Uitfprake, Beflisilnge en Deciiie wierde gelaten. X. Zal zich op het territoir van deze Provincie geene verdere of meerdere Macht of Au- (*) De Refolutien, zo van hunne Hoog Mog. als van den Raad van State, in dit Artikel gemeld, behelzen voornamelyk, dat geene Verloven aan Offi. eieren zullen mogen gegeven worden, dan op ichrifte» lyk advies van Kollonellen of commanderende Officieren van het Regiment, en met Regiftratie der Auditeuren Militair, mitsgaders dat, van tyd tot tyd , Lyften van de Verloven aan hunne Hoog Mog. zullen moeten worden overgegeven. E 5 R e « r g. RING.  74 Tegenwoordige Staat Regee» ring. Authoriteit mogen aanmatigen noch dezelvfr vragen, en zich in allen gevalle gehouden en gedragen aan Onze orders of die van Onze Gedeputeerden, en zal voorts hooggemelde Heer Hertog van zulks, als voorfchreven is, in allen deele na te komen gehouden zyn , voor en aleer in funftie te treden, in onze handen, of in handen van die gene, die wy expresfelyk daar toe committeren zullen, te doen den Eed daar toe ftaande. Aldus gerefolveert op 't Landfchapshuis , den 12 Juny 1755. De principale dezer, in 's Lands Refolutieboek geinfereert, was vertekent by alle Leden van den Staat; en tot hun Ed. Mog. ordonnantie, door 's Lands Secretaris. J. van SMINIA. Wy vleyen ons dus een kort doch voldoend denkbeeld gegeeven te hebben aangaande het Ampt van Erf-Stadhouder van Friesland, en zullen thans deeze ftoife befluiten met eene korte volglyst der Stadhouderen van deeze Provincie. De eerfte derzelven was, om nu niet van den Heer Merode, als Luitenant van Z. D. Hoogheid Prins Willem den I, te fpreeken. Willem Lodewyk, Graaf van Nasfau, welke zyne Kommisfie pntving van de Staaten Generaal, die hem insgelyks van eene diergelyke Kom.-  van FRIESLAND. 75 Kommisfie voorzagen om het Stadhouderschap van Groningen en Ommelanden te bekleeden. In zaaken van Oorlog en Vrede beide was hy een uitmuntend Vorst: want in 't eerde geval behoefde hy niets aan Maurits toe te geeven, en aan zyn wys beleid, zyn wy de verdryving der Spanjaarden uit Groningen en de nabuurige plaatfen alleen verfchuldigd. Wat het tweede betreft, hy was een voortreffelyk Regent, en by ieder bemind als een Vader des Vaderlands. Hy was een hoogfchatter der Geleerdheid , en rechtte de Friefche Akademie op in 't midden van eenen allergevaarlykften Oorlog , uit overtuiginge dat de vryheid niet beftaan kan zonder kennisfe, en dat het onderdrukken der Weetenfchappen een der verfoeielykfte konstgreepen van zulken is, die met de onkunde fluipswyze de ilaverny zoeken in te voeren. In de ongelukkige twisten over Gods verborgen Raadsbeiluiten , heeft deeze Vorst ook veel deel gehad, doch gedroeg zich daar in zo gemaatigd als het Enihujïasmus dier tyden eenigzins toeliet. Hy overleed op den 31 van Bloeimaand 1620, binnen Leeuwar. den aan eene beroerte, die hem, zo fommigen melden, aangekomen was , onder 't fchryven van eenen Brief aan Prinfe Maurits, over 't geene'er te doen zou ftaan, in geval hy, Maurits, fchielyk aflyvig wierd. Ernst Kazimier, Broeder van Willem Lo ■ dewyk , volgde hem op in zyne hooge waardigheden, op eene Kommisfie hem door de Heeren Staaten van Friesland zelve verleend. Hy verbond zich in huwelyk met Sofia liedwig, R E G E E» 1UNG.  Regee. RING. 76 Tegenwoordige Staat wig , oudfte Dochter van Hendrik Julius , Hertog van Brunswyk, by welke hy twee Zoonen verwekte, met naame Hendrik Ernst Kazimier, en Willem Frederik, die beide hunnen Vader, na eikanderen, zyn opgevolgd. MetErins Maurits, Fredrik Hendrik, en met zynen Broeder heeft hy veele gevaarlyke over- £ winningen behaald, en altoos in beleid en | dapperheid uitgeblonken, tot dat hy, in 't be- I leg van Roermond, op den 2 van Bloeimaand I 163a door een kogel van 'c leven wierd be. I roofd. Hendrik Ernst Kazimier volgde zynen Vader t op als Stadhouder van Friesland , Groningen fc en Ommelanden ; doch mogt deeze hooge | waardigheid naauwlyks acht jaaren lang genie- fe ten, dewyl hy, op den 12 van Hooimaand I 1640, by St. Jans- Steen, eenezwaare wonde I ontving, die hem op den 13 dier Maand uit t het leeven rukte. Willem Fredrik, des overledenen Broeder, \ volgde hem op als Stadhouder van Friesland ; ; doch omtrent Groningen wist Fredrik Hen- I drik, Prins van Oranje, hem _ te verkloeken,! en bedong nog zelfs daarenboven voor zynen Zoon, Willem den II, het recht van overleving omtrent het Stadhouderfchap van Fries-1 land, indien Willem Fredrik voor hem overleed. Doch het tegendeel heeft plaats gehad:: want Willem de II, reeds in 't jaar 1650 aani de Kinderpokjes overleeden zynde , werd Willem Fredrik ook door de Groningers tod Stadhouder aangefteld. Deeze Vorst, die voor niemand zyner Voorouderen in voortreiTe- lyke  genomen, bevestigt. lin vermits by dezelve Onze Refolutie van den 12 Juny 1755 is geftatueert, dat de eventuele Erfftadhouder op den geadimpleerden ouderdom van agtien jaren , als dan ipfo faclo zal worden gehouden te zyn geftelt in , en aanvaart te hebben de dadelyke exercitie van de Digniteiten van Erfftadhouder , Capitein en Admiraal Generaal Onzer Provincie, op denzelvén voet, en met zodanige Prarogativen en praëminenrïen, als wylen Zyne HoogF 2 heit Regee-  R E O E E» XING. 84 Tegenwoordige Staat heit deszelfs Heer Vader dezelve heeft bei kleed en erfFelyk nagelaten; en Zyne Doorlugtigfte Hoogheit de Heere WILLEM, telenswoordige Prince van Oranje en Nasfau , op den 8 Maart aanftaande, dezen Ouderdom zal hebben bereikt. ZOO IS 'T, dat Wy, volgens voorengemelde Afte van Opdragt, Diploma, explicatoire Refolutie , Reglement van Regeringe en Arte van Tutele , van den 11 Juny, van den 19 Augufti, van den 20 September, en si December 1748, en van den ï2 Juny i7«, en verder volgens alle andere Onze Refolutien, waar by eenige verdere Collatien aan den Heer Erfftadhouder mogten zyn gedaan den DOORLUG ÏIGSTLN VORST EN HEERE WILLEM, de Vvfde van dien naam , PRINCE VAN ORANJE EN NASSAU , erkennen en houden, en, zo veel nood, by dezen ftellen en committeren tot Erffelyken Stadhouder, Gouverneur, Capitein Generaal en Admiraal over Onze Provincie van Friesland; en zulks alles op denzelvén voet, en met dezelve Authoriteit, Gezagh, Magt, Regten Geringheden , Piffiërainentien en Voordelen , als by Onze Refolutien, Aften en Delatien, hier voren genoemt of ongenoemt, aan Hoogftdeszelfs wvlen Heer Vader, Glor. Ged. en Hoogftdeszelfs zoo Mannelyke als Vrouwelyke Descendenten, in wettige Huwelyken geprocreeert, zvn eedefereert geworden : Stellende Hoogitdenzelven Heere Prince WILLEM, na dat in handen der Heeren, daar toe by Ons Gecom- mitteert,  van FRIESLAND. 85 rnitteert, zal hebben afgelegt den behoorlyken Eed, van nu af voor als dan, in de reéle en dadelyke functie van meergemelde Charges , Digniteiten en Waardigheden, om dezelve direct te aanvaarden, en tot roem en welwezen der Provincie waar te nemen. Waar toe de Almagtige zynen zegen verleene ! Op dat hier door Onze Vryheden, Regten en Privilegiën gemaintineert , en de Gereformeerde Christelyke Religie geconferveert moge blyven tot eene lengte van dagen. Bevelen Onze Gedeputeerde Staten, Raden in den Hove Provinciaal, Gecommitteerden in 's Lands Rekenkamer, mitsgaders de Grietsluiden en Magistraten van Grietenyen en Steeden , en alle andere Ingezetenen Onzer Landfchappe; famptallede Hooft - Officieren, Ritmeefters, Capiteinen en Subalternen , mitsgaders Onder-Officieren, Ruiteren en Soldaten , en andere Krygsknegten, die hier te Lande zyn, of metter tyd nog zullen komen, datze den Hoogstgemelden Heere WILLEM, Prince van Oranje en Nasfau &c. &c. &c. erkennen en houden voor den wettigen Erfftadhouder, Erf Gouverneur, Erf Capitein Generaal en Admiraal van de Provincie van Friesland; en overzulks Zyne Doorlugtigfte Hoogheit bewyzen alle eere, reverentie en gehoorzaamheid ; en in alle zaken, betreffende de exercitie en executie van de gemelde Charges, Digniteiten en Waardigheden , met al het geen daar van dependeert, toe te brengen alle vereischte hulpe en adfiftentie. Want Wy het F 3 zelve R E O E E» E I M O.  Re g e ering. 86 Tegenwoordige Staat ■ zelve zoo ten dienfte van den Lande bevonden hebben te behooren. Gegeven op het Landfchapshuis binnen Leeuwarden. Den 26 February 1766. Na dus veel van de Stadhouderlyke waardigheid gezegd te hebben , gaan wy over tot het Kollegie der Heeren Gedeputeerde Staaten , 't welk naast dat der Staaten het aanzienlykile is van de geheeleProvincie, dewyl 't zelve, buiten de Landsdagen , de Souvereiniteit verbeeldt , en over alle zaaken van Politie oordeelt. Reeds in den jaare 1532 had men onder de Bourgondifche Regeering eene foort van Kollegie, doch van eene zeer bepaalde natuur, en van de Landsheeren byna geheel en al afhangklyk, als maar alleen {trekkende tot bezorging van 's Lands vryheden en voorrechten. Met het begin der oneenigheden begon zich echter dit Kollegie meer en meer te doen gelden, en deed reeds in 1542 "en 1543 een algemeen protest tegen de Keizerlyke Plakaaten , op 't ftuk van den Godsdienst uitgegeeven. In den jaare 1558 ontving het Kollegie eene nieuwe Inftruktie van de Staaten, en teffens merkelyk meerder magt, van welke hetzelve wel degelyk gebruik maakte , om de tyrannike onderneemingen van 't Spaanfche Ministerie te keer te gaan. In 1577, toen 'c Spaanfche geweld reeds merklyk was gefnuikt, werd het Kollegie , op Raad van Prins Willem den I, met uitgebreider Inftruktien, dan ooit voor deezen gefchied was, voorzien; zelfs werd beflooten, dat het Kollegie der Gedeputeerden met den Stad-  van FRIESLAND. 87 Stadhouder Lalain zou Vergaderen, om kennis te neemen van 's Lands wetten en vryheden, en dezelve te verdedigen ,• de punten van de Gendfche Bevrediging uit te voeren, en verder zodanige orders uit te geeven, als 's Lands welzyn vorderde. In 't byzonder werd aan 't Kollegie bevolen , naarftig toe te zien op de Dyken en Zeeweeringen der Provincie , en niet minder op de Wegen, Vaarten, Waterlosfingen, Sluizen enz. 't Zelve moest insgelyks naarftig acht geeven op alles, wat eenige betrekking had tot de Hoogheid van den Staat. ' Indien 'er zaaken voorkwamen, welke de Stadhouder en Gedeputeerden niet durfden afdoen , mogten zy zich vervoegen tot de Algemeene Staaten , den Raad van Staate, of elders , daar 't gevoeglykst fcheen , op dat 'er eenige uit die Kollegien mogten overkomen om 't verfchil, zonder bekortinge van 's Lands gerechtigheden, af te doen. Voorts mogten de Gedeputeerden , zo ras zy zulks noodig oordeelden , den vollen Staat by een roepen. Indien iemand der Gedeputeerden zwaar ziek wierd, zou 't hem vry ftaan zyne Kommisfie aan iemand anders over te draagen, die dezelve dan behield tot aan den eerstkokomenden Landsdag. By het afloopen van den gewoonen jaarlykfchen Landsdag , waren de Gedeputeerden verpligt hunne Kommisfie wederom in handen der Staaten te ftellen, wanneer zy werden aangehouden, of nieuwe leden in de plaats der oude verkooren. Het getal der Gedeputeerden beftond toen uit zes Perfoonen, te weeten, uit twee Heeren voor F 4 ieder Regee» RING.  Regee*ih g. 88 Tegenwoordige Staat ieder Landkwartier , dewyl de Stedelingen , in dien tyd , nog byna geheel buiten alle zaaken geflooten wierden, die eenige betrekking toe de hooge Regeering hadden; en deeze Heeren waren Gerardus Jakobi , Abt van Klaarkamp, Doeke Martena, Seerp Galema, Goslick Hiddema, Erasmus Douma en Baard Idfaarda. Hoe nuttig ook de voornoemde aaniteliing der Heeren Gedeputeerden ware, kon zy echter, toen ter tyd, niet volkomen aan 't oogmerk voldoen, dewyl het Spaanschgézinde Hof van Juftitie nog te veel magts had; doch toen 't zelve, niet lang daarna, werd afgefchafc, veranderden de openbaare zaaken ganfchelyk van gedaante, en 'er werd, op den Landsdag van February 1581 , een nieuw Kollegie van Gedeputeerden beraamd, in 't welk zes uit de Landkwartieren , en twee uit de Steden zouden zitten op eene wydluftige Kommisfie van den 15 dier maand. Prins Willem de I kwam in 't zelfde jaar in Friesland , en gaf eene Ordonnantie op de beftiering der Politie, der JulHtie, en der zaaken van Oorlog , in welke ook eenige zaaken werden gevonden, die betrekking hadden op het Kollegie der Heeren Gedeputeerden; doch welke alle veel nader bepaald zyn by de Inftruktie der Heeren Gedeputeerden van den 20 April 1591 , uit welke in 't jaar 1611 eene nieuwe Inftruktie is gemaakt met veele vermeerderingen en verbeteringen, welke laatfte wy hier, wegens haar groot gewigt, woordelyk laaten volgen. IN-  van FRIESLAND. S9 INSTRUCTIE VOOR DE GEDEPUTEERDE STATEN van Friesland, by de Edelen en Ei' gen'érfden uit Ooflergoo, Weflergoo en de Sevenwolden , Staatswyze vergadert , beraamt en gemaakt, om daar na de regeringe van den Landfchappe, van alle voorvallende zaken, ge* durende tot in V laatfie van den aanftaanden Landsdag, ie beleiden en te dirigeren. Art I. In den eerden zullen de Gedeputeerden gehouden zyn , de tegenwoordige Gereformeerde Religie te mainteneren , en te handhavenen, ende dezelve te continueren zonder eenige veranderinge, en daarom'vooral reguard ende forge te dragen voor de geheele Kerke onzes Vaderlands, zo wel als voor dat geheele corpus van dien: waar door wy verdaan de Clasfen en Synoden , als ook de voornaamde Leden van deze Kerken. Waar onder begrepen zyn de Dienaren des Woords, de Ouderlingen, Bedienaars der armen, ende alle Officieren elk met zyne eigen vergadering; op dat alle de voorgemelde delen ende vergaderingen van de Kerke, naar de Leere des Apodels, eerlyk en ordentlyk onderhouden mogen worden, ten einde in en door dezelve voorfz. alle beide Univerfalen ende voornaam, de particuliere verfcheidene verfamelingen der Kerken overal in landen en deden onzes Vaderlands, de Kerkelyke discipline, ja een geheele eendragtige digtelyke en kerkelyke ChrisF 5 telyke R.EQEE» RING.  Regee- riks. oo Tegenwoordige Staat telyke Politie des te regter in fwang gebragt, ende vast onderhouden werde. Ende om zulks na behoren te volbrengen, geven wy onze Gedeputeerden last, authoriteit ende magt, als in name en van wegen de Staten onzer Landfchappe van Friesland, zynde Voedfterheeren, Opperile Bouwmeefters , naast God, van de Kerke Gods, by handen te nemen en te ge- < bruiken de allerbekwaamfie hulpe ende middelen, daar toe dienftig ende . nodig , volgende het exempel van andere Chriitelyke Gereformeerde Overheden en Kerken by deze gelukzalige tyden, als zyn de Palts, Zwitzerland , Vrankryk, Engeland, Schotland, Poolen en andere meer; alles naar hare wysheid te dirigeren en te fchikken tot de beste ftigting, naar gelegenheid onzes tegenwoordigen tyds , volks en Landfchappe, alhier by ons zelfs , ieder dorp zyne geregtigheid, belangende de dispofitie en adminiftratie van hunne Leengoederen. Ordonnerende tot dien fine de Heeren Gedeputeerden geene Predikanten , dewelke Landfchaps Alumnen geweest zyn, uit de Provincie te laten trekken, zonder expresfe confent van de Staten van den Lande. II. Dienvolgende de voorfz. Gedeputeerden met den Welgeboren Heere Wilhelm Lodewyk Graaf van Nasfau &c. Gouverneur en Capitein Generaal in Friesland, of in afwezen van denzelvén Heere, op 't fpoedigfie ter eerfter geleeentheid gehouden zyn af te doen en te repareren \ geen by iemant, tegens de traftaten, privilegiën, vryheden , loflyke ordinantiën , coftumen , aften ende regten, by de  van FRIESLAND. 01 Landfchappe verkregen, zo wel in 't generaair als particulier is geitatueert, ende als nog ge- B daan ende geitatueert mag worden : mits dezelve traclaten, privilegiën, loflyke coltumen , ordinantiën, acten ende Regten, in haar loflyken Staat Itellende , en op alle plaatzen, daar het nodig zal wezen, belchermende. _ III. Zullen ook de Gedeputeerden, alle Refolutien der Landsdagen getrouwelyk bewaren , ende alle dezelve, zonder eenig aanfchouw van perfoonen, disfimulatieof verdrag, dadelyk in train brengen- Interdicerende onze Gedeputeerden wel ernltelyk ende expresfelyk ietwes regens dezelvige te attenteren. IV. In zulks doende met den Welgemelden Heere Gouverneur, ofte in zyn afwezen, mee de Gedeputeerden van de andere Leden, raden , adviferen ende fluiten op alle voorvallende zaken, waar door de gemeene welvaarc en de vryheid gevordert en wel bewaart zullen mogen worden : uitgezondert alleen de zaken van Civile en Criminele Jultitie , dewelke gedaan en gedecideert zullen worden by den Gouverneur en den Provincialen Raad , ende Nederregters refpeclivelyk alleene , daar voor men een ieder goed regt zal laten wedervaren zo naar rechten. V. Invoegen dat de Gedeputeerden niet en zullen vermogen den loop der Civile en Criminele Jultitie beletten nog de hand te fluiten, nog gedogen belet te worden ; dan met alle doenlyke middelen procureeren en beneerttigen dat dezelve haren loop hebben mag ende geëffectueert worden. VI. Wor- Regee» hing»  7 e GE E* B '., ^ G, os Tegenwoordige Staat VI. Worden ook de Gedeputeerden van de voorfz. Goën belast, het recht van de Landfchappe , belangende de Domeinen, 't Bilde, accyfen ende anderzins te defenderen naar behoren. VII. Als ook de rellen van de Clooltcrgoe. deren, als ordinaris omflagen, zonder aan« fchouw van perfoonen, in te vorderen. VIII. Ook dep Procureur Generaal te belasten , om te procederen tot confiscatie en invorderinge van de goederen ende opkomilen van de vyanden onzes Vaderlands, zonder eenige disfimulatie of verdrag, omme mede geamplojeert te worden ten fine als voren. IX. Dat alle Requeften, daar op dispofitie en apoftillen vallen, eerst Collegialiter gelezen , en by gemeene advifen ofte meeste Stemmen by den Secretaris hand alleene geappofli« leert, ende niet by de Gedeputeerden gefchreven zullen worden % ende de Ordonnantiën, bedragende over de vyftig ponden, by Pral worden uit het Comptoir van Jan Hendriks , als Ontvanger van de Geestelyke goe- dCXXIX. Van gelyken wort den Gedepu. teerden gelast, geen turf aan eenige perfonen, anders als die geene die zulks by_de Volmachten gegunt is, 't zy by Refolutie , Apoftille ofte anderzins, toe te ftaan : en alzo in 't uitdeelen van turf aan de Steden, 00K ongeregeltheit wort gepleegt, verftaan de Volmachten, dat de Steden van de Landfchappe Seen turf zullen ontvangen, anders als wanneer eenige Soldaten binnen de Steden in 1 auarnifoen leggen. XXX. Gevende den voorfz. Gedeputeer-.: den expresfe last ende bevel, omme met den Wdgemelden Heere Gouverneur, ofte, in  van FRIESLAND. ioi zyn afwezen, met de Gedeputeerden van del andere Leden, alleen de faSio, ende zonder1 eenig vertoog te reftaureren ende weder op te regten de vervallene discipline: byzonder te procureren dat de twee Ordonnantiën van zyne Excellentie en de Generale Staten op 'e ftuk van den Krygshandel, zo het Voet - als Paardevolk , gemaakt, ende alhier gepubliceert, fampt de 5de Art. van de Refolutie op de doortogt des Krygsvolks, by de Volmachten eertyds beraamt, in alle poincten effectuelyk onderhouden worden. XXXI. Bevelende hunne Gedeputeerden goede Krygsdiscipline met den Welgemelden Heere Gouverneur, ofte in deszelfs abfentie , alleen , in alle Schanfen, zo wel buiten deze Landfchappe, als daar binnen gelegen, te doen onderhouden; en ten dien einde alle onbequame Hoplieden en Bevelhebbers, met adfiftentie ende advys als voren, t' zamen ofte alleenig des Gouverneurs, afceftellen,* en zullen onze Gedeputeerden de voorfz. Hopluiden , en andere hoge ampten en beveelen bedienende , voortaan geene traclimenten ofte gagien laten volgen, die buiten haarlieder advys en bewilliginge geftelt zyn, en namaals geftelt zullen worden ; welke Hopluiden ende Bevelhebberen met hunne onderhebbende Compagnien gehouden zullen zyn, hun te laten gebruiken ten dienfte ende befcherming 'der landen, op alle oorden en plaatzen, alwaar hun zulks by den Gouverneur en de Gedeputeerde Staten, geordonneerc zal wezen, G 3 XXXII. Me? Recee- ring.  Regee- ioa Tegenwoordige Staat XXXII. Met authorifatie om te nemen en te doen nemen goede informatie van alle de geene die by de Krygslieden ofte Soldaten gevangen, getravailieert, ten onbillyken gerantfoeneert, ofte anderfins onbehoorlyk gea&ioneert en befcbadigt zyn, of namaals befchadigt zullen mogen worden, boven de voorgaande Ordonnantiën , en de vyfde aracul; conftringerende dezelve tot behoorlyke refufie van dien aan de geledeerde parthyen , ende te procureren dat defelve geftraft worden , als zy, ter onderhoudinge van goede Krygsdisciplinc, zullen bevinden te behoren. XXXIII. Alzo de Volmachten bun verzekert houden, dat de Guarnifoenen doorgaans door bevel van zyne Genade alleen, ende niet met advys der Heeren Gedeputeerden , verleg? en verandert worden , en de Volmachten verftaan defelve verlegging van Guarnifoenen te wezen een principaal poinét van de Regeringe der Landfchappe , zo ordonneren zy Volmagten hunne Gedeputeerden voortaan niet meer toe te laten, dat eenige verlegging van Guarnifoenen gefchiede , dan met expresfe bewilliging ende advys van de Gedeputeerden; ten einde de eene Compagnie boven de andere, in 't verleggen of uittrekken voor den vyand , niet en werde bezwaart, maar ook daar in goede gelykheid gehouden werde ; ende meerder de voorliening te doen, dat dezer Landfchappe Compagnien in wintertyd, zo veel mogelyk, niet buiten de Provincie gelaten, maar binnen de Steden  van FRIESLAND. 103 Steden gebragt mogen worden ; ten ware de nood anders mogte vereifchen. XXXIV. Zullen mede zyn Genade ende onze Gedeputeerden, zo veel aangaat de Po • Iitie, befetting en bewaring van de Schanfen in de Ommelanden , Bellingwoldingerland en andere, zo wel binnen - als buitenlandfche Schanfen, met het geen daar aan dependeert, gehouden wezen hun te reguleren na de Refolutien, by de Heeren Volmachten, den 17 November 1598 , dezen aangaande genomen of gemaakt. XXXV. Alzo de Volmachten dagelyks ontvangen zware klagten van het menigvuldig uitlopen ende gaan van de Soldaten te landwaarts lopende , zo uit fchanfen als Meden , aandoende den Huisman groot verdriet, onkosten en overlaste; zo ordonneren zy Volmachten hunne Gedeputeerden , daar inne alfulke voorfieninge te doen, dat de Hopluiden ende Bevelhebbers, by poene van casfatie van hun ftaat, ftrengelyk, zonder dislimulatie te executeren, bevolen werde, hunne Soldaten in de Guarnifoenen te houden ; ten einde de Huisman, hunne zware fchattinge betalende, van het uitlopen en gaarden der Soldaten , niet gequeit, ende ongemolefteert blyve. XXXVI. Dat de Soldaten , ook in Guarnifoen leggende, bevolen worde, by nagt en ontyden, by klokklippinge en brandtekeninge, uit hun Guarnifoen of befettinge , zo wel uit de Steden als Steenhuifen en Kerken te G 4 vallen, Reoee» k i Eli.  R ï O BEHING» 104 Tegenwoordige Staat vallen, tot behulp en adfisdentie der Ingefetenen ten platten lande. ; XXXVII. Alzo de Volmachten bevinden, dar de zaken van krygshandel het meerendeel der hoge Ampten werden bedient by vreemde en uitheemfche , die geene inboorlingen dezes lands, Friezen zyn, daarom zy Volmachten verdaan, dat de Gedeputeerden m tyds behoorden voorfien te hebben , ten einde de ingeboorene, welgeaffeótioneerde tot het Vaderland , mede Krygslieden zynde , daar mede hunne goede hoope om verbetert te worden, ende goede Couragie niet en werde benomen; zo ordonneren zy Volmachten hunne Gedeputeerden , voortaan de voorüeninge te doen, dat men de Ingefecenen voor Uitheemfche , in alle hoge ampten te: bedienen , prteferere , ten einde het Landfchap , door de verfuimenisfe der Gedeputeerden, dien aangaande, in geenen nadeele en gerake. Dat onder de Uitheemfchen niet verdaan zullen worden , welke door hunne langduu. rige getrouwe dienden bevorderinge geniënteert hebben ; beladen mede dat de appoincteerden, welke haar gefontheid niet in 's Lands dienst voor den vyand verloren hebben , van de Rolle zullen worden afgedaan ; uitgefondert dat ieder Capiteins oudde zoon het hunne goed gedaan zal worden: welverdaande dat de geene die eenige dienden pretenderen te doen, zullen continueren, en de andere • appoincleerde ende asfidenten in gelyken getale onder de Compagnien verdeelt zullen worden, zonder de eerie Compagnie boven de  van FRIESLAND. 105 de andere te bezwaren; welverftaande, dat de appoincteerde zullen begrepen zyn onder het getal der Koppen, die den Capitain van de Compagnie beitelt is, zonder het getal met de geappoincleerde te excederen. XXXVIII. Zullen de voorfz. Gedeputeerden de voorfieninge doen, en de Schryvers daar toe houden, dat de Hoplieden ofte Schryvers alle twee maanden, de betalingen die by hun ontvangen zullen zyn , onder de Soldaten uitdelen , ofte by gebreke van dien zullen de Gedeputeerden hun geen ordonnantie mogen pasferen, voor en aleer de Schryvers goed befcheid gebragt zullen hebben, dat de twee laatfte maanden betaling aan de 1 Compagnien uitgekeert zyn : Het welk alleen 1 te verïtaan is van de Compagnien , binnens Lands in Guarnifoen leggende. XXXVIIII. Dat de Soldaten , leggende op de havens en in de binnenlandfche Schanfen , allen ingefetenen hunne goederen zonder tol en fchattinge laten pasferen, by pcene \ van Casfatic van hunne Officien, en de rellt- I tutie van de fchade, volgens de voorgaande 1 Refolutie. XL, Zullen ook onze Gedeputeerden gee- 1 ne van onze Rekenkamer ofte Ontvangers gebieden betalinge te doen van de Ordonnantiën, 't zy Ordinaris of extraordinaris , geene uitgezondert, (vermits de Staten hunne Rentemeefters ofte Ontvangers gelast hebben de« zelve Ordonnantiën niet te betalen) ten ware 1 dezelve by de Rekenmeefters geregidreert, en van hunnen Sekretaris ter zyden geteikent G 5 waren Regee» h img.  ioö Tegenwoordige Staat Regeekin g. waren met het woord Regiflrata, by poene van dezelve niet te zullen valideren ; verbieden ook onze Gedeputeerden geene Ordonnantiën te pasferen van Schulden die zes jaar en langer onbetaalt hebben geftaan, zonder voorweten en confent van de Staten van den Lande : ende indien aireede eenige Ordonnantiën op alzulke fchulden gepasfeert mogten wezen, zal die betaling gehouden worden tot de naaste byeenkomst der Heeren Staten. XLT. Zullen ook onze Gedeputeerden gehouden wezen , per vices, alle twee maanden het boek van den Ontfanger Generaal te vifiteren, en geene asfignatien van wegens de Compagnien van den voornoemden Ontfanger laten uitgaan zonder hun kennisfe en voorweten; ten einde goede gelykbeid gehouden , en in 't asfigneren de eene Gnetenve boven anderen niet bezwaart worde. XL1I. Gelyk ook mede de Gedeputeerden voorfz. gelast wort, Jarig Gerrits geene afrekeninge van de Compagnien te laten doen, ten zy twee of drie zelfs mede daar over befoigneren. XLIII. Ten laatften zullen onze Gedeputeerden in 't begin der Landsdag aan de Landen ofte hunne Gecommitteerden van hun bewint ende adminiftratie behoorlyke blyken en aanwyzing doen, waar fen tot wat einde , en aan wien de penningen der Landfchappe jreëmploieert ende bekeert mogen wezen ; ende zullen gehouden zyn in 't einde van den naastvolgenden Landsdag, hun Commisfie te reiigncren; dog niet eerder, dan de nieuwe  van FRIESLAND. 107 nieuwe verkiefing van de Gedeputeerden gedaan, ende op de nieuwe geëiigeerden be« 1. hoorlyk Commisfie zal zyn gepasfeert. Iljlll fü9M':-' ';v-e de Voorfz, Volmach- '^"eiiyMiB ''- - lCT '-ede van de andere Vo.; . r drie Goën dezer LandfchapI 'ien en onderfchryvin- .eeuwarden, 'den ió -|.,y„ ■ . wee Leden uit Oos''.^rgo , en twee uk de De gemelde Inftruktie was alleen voor de V Gedeputeerden uit de Landkwartieren gegeel\ ven; doch in 't zelfde jaar werd 'er ook eene I voor de Gedeputeerden der Steden vervaarI digd , die naderhand, in het jaar 1615, in li eene gemeene Inftruktie mee de voorige is \ verfmolten. In laater tyd zyn 'er veele by1 zondere Refolutien gemaakt, tot bepaaling of 1 vermeerdering der magt van 't Kollegie, naar • bevinding van zaaken : onder welke inzonder: heid aanmerkenswaardig is die van den 20 ï Nov. 1663 , vermids daarin de fcheidpaalen t tusfchen de Rechtspleeging van 't Kollegie : en 'e Hof Provinciaal met veel naauwkeurigiheid zyn bepaald; waarom ook deeze Refoj lutie als een der grondwetten van Staat wordt .-befchouwd, en nog jaarlyks in de Prokuratien : zenlyke ongemakken, zo voor de Provincie, wegens het te kort komen van fommige Pagters, als voor de Ingezetenen, wegens de knevelaaryen, dieze van inhaalige Pagters, nu en dan, onder voorwendfel van gepleegde fraudes, te lyden had» den; terwyl anderen nier zelden met de Pagters of hunne bedienden heulden, en zich door hunne fluikeryen wisten te verryken. Eenige dier middelen werden maar alleen voor de helft verpagt, terwyl de andere helft voor rekeninge van den Lande bleef, en waar over zekere Adminiitrateurs waren aangeftcld; doch dit had ook al zyne zvvaarigheden, vooral in geval van ontdekte fluikeryen. Het eene en het andere gaf aanleiding ton een der voornaamfte voorwendfelen van het oproer, voorgevallen in 1748. In Bloeimaand deezes jaars berstte het fmeulend misnoegen tegen de Pagters in Friesland tot geweldige daadelykheden uit. De Havenpagten , voortkomende uit de belastingen, die men betaalen moest van goederen, welke van Buitenlands in deeze Provincie werden ingevoerd, en inderdaad grootelyks (trekkende terbelemmeringe van den Koophandel, waren door veelen al van overlang, en niet zelden ter bereikinge hunner byzondere oogmerken, op dehaatelykfte wyze, zo by monde alsby gefchrifte, afgemaald. Ook had zyne Hoogheid , al voor eenige jaaren , geoordeeld, dat deeze Pagt , en allengskens ook alle de andere Pagcen voor altoos behoorden afgefchaft, en 's Lands gemeene middelen op eene andere en meer draaglyke wyze geheven te worden. Dit gevoelen van den Prinfe , H 2 nu Re ceb. ring.  Receemac. tx6 Tegenwoordige Staat nu alomrae verfpreid zynde, deed veelen denken, dat de tyd gekomen was, waarop men de handen aan 't werk moest flaan, om van alle drukkende lasten ontheven te worden, en teffens meer andere misbruiken in het ftuk der Regeeringe, door het gezag des Stadhouders, herfteld te krygen. Het oproer ontftond allereerst ten platten lande, tegen het einde der gemelde Maand. Het Graauw, waanendevoor den Prinfe te yveren, fchroomde niet aan te vallen op de Opzigters - Huisjes , en dezelve om verre te haaien. In de Steden werden de ketens, waarmede de Gortmolens, by nacht, plagten gellooten te worden , opdat 'er, zonder kennisfe van den Pagter of Opzigter, niet gemaalen zou worden, geweldiglyk verbroken , en den Grutteren vryheid gegeeven, om zo veel en op zulken tyd te maaien, als zy goedvonden. Ook duurde het niet lang of de Opzigters - Huisjes wierden daar zo wel als ten platten lande om verre gehaald en vernield; en daarenboven den Korenmolenaaren en Bakkeren aangezegd , door het Graauw , datze zich te onthouden hadden, van Pagtcedullen by de Kollekteurs te haaien, gelyk zy tot hier toe gewoon geweest waren. De oproerige beweegingen liepen kortom zo hoog, dat de Gekommitteerden uit de breede Gemeente, onder anderen , met dringende taal, het affchaffen der Pagten van de Heeren Staaten gecischt hebbende, deezen, met of tegen wil, daartoe beflooten, en, by openbaare afkondiginge, van dit hun befluit aan den volke kennisfe gaven. Nu waande het gemeen volop te zullen heb-  s van FRIESLAND. 117 ben, zonder dat het eenige lasten op de verteeringe meer behoefde te becaalen ; doch men had buiten den waard gerekend: want toen, na t intrekken der Militie, het wettig gezag der Maats - Regeeringe herfteld was , en hier door de Vergaderingen der Heeren Doelisten ^ een einde namen , was het eerfte werk, een nieuwen voet te beraamen, §p welken men in 't vervolg de belastingen op de ver teeringe zou invorderen. Het gefchiktfte middel ten dien einde oordeelde men eene quotifatie, volgens welke ieder huisgezin jaarlyks eene zekere fomme zou moeten betaalen evenredig met het getal van deszelfs perfoonen en rykdomnien; gelyk uit de volgende tafel kan blyken , die eene verdeeiinge is van Negen Honderd Duizend Guldens, over de DertioGrietenyen en Elf Steden van Friesland, naar maate dat ieder deel by 't Affchaffen der Pagten had gewonnen; zynde 40000gL wegens dePagt van de Tabak naar het getal der Huisgezinnen ; 340000 gl. wegens het Gemaal, en 20000 gl. wegens de Pagt van 't Zout , naar 't getal derMenfchen: en eindelyk 5000co gl: voor de overige Pagten, naar een Midden-Evenredige tusfchen den Rykdom en Menfchen in ieder deel verdeeld; alles gerekend zonder de gealimenteerden te tellen: gedaan door den Hooggeleerden Heere Profesfor N. Ypey. Doch tot des te beter verftand van deeze tafel neeme de Leezer in aanmerkinge, dat dezelve befchouwd en geleezen moet worden als of dezelve in plano gedrukt ware. H 3 Naa. Regee* hing.  n8 Quotifatie {in ) Leeuwardmdeel. M ^ 2317 3143 Ferwerderadeel. 74* 9IS 3°21 , 1 , Tietjerktteradeei »3»8 1493 344Ö 4939 .nee los" 28'7 3869 Smallingetland. »°55 io5- , .i Ji 6u 654 23d7 Idaarderadeel. °54- u^ , , 299 89i "öo «i „«uil»»-1 1 ™T24342 3430p OOSTERGO dus , 909O 9907 _ Menaldumadeel. > Franeketadeel. 473 ^ . ,oM 684 744 ï8°7 ^S1 Barradeel. /„„ 692 ï8?o 2542 Eaarderadeel. «9° bJ Hennaarderadeel. 482 472 Mtf Wonzeradcel. 1** l6i° 4413 Wymbritferadec!. 966 1078 *if 3*93 Hemelumer Oidephert. 608 682 1559 «4« _,_ g,0 1620 2250 »t Bildt. 577 °^ WESTERGO dus 7063 737° 18852 26"2 tCaaraen der Grietenyen en Steden. Familien. Men- Men- me... fchen be- fchen bo- fchen te nedende ven de famen ge. ia Jaar. i* Jaar. noroen.  M» FRIESLAND. np 77035 44^48 8432 78890 106299 193621 Rykdom Midden Aanflng Aanflag Aanflag Geheele volgens evenredig wegens wegens 't wegens de Aanflag ii de ioofte tusfchen de Tabak Gemaal overige Guldens, en iooofte de Men- in Gulds.. en 't Zout Pagten la penning, fchen en iu Gulds. Guldens. Rykdom. 11884 61x2 974 9456 1455a 24982 J1780 5966 891 9089 14204 24.184 7154 4522 , 897 8598 10766 20261 578* 5723 1061 10070 13625 24756 4462 - 3636 906 8914 8657 18477 *976 5072 nSo H095 12075 24350 5254 3926 922 8827 9347 19095 XI338 7483 1585 14859 17816 34260 6412 49S1 1259 H640 11859 24758 7043 4074 78i 7091 9699 i757I 2754 1810 396 3580 4309 8285 84843 5330f 1085-2 103219 126909 240980 12436 6274 985 9522 14937 25444 5998 3427 565 5891 8159 14615 10299 5126 816 767$- 12204 20695 5623 3781 824 7648 9002 17474 6649- 3449 575 5382 8*iz 14169 I7I99 10186 2099 18150 24251 44500 8004 5-437 1153 hui l2p45 25209 4988 3343 726 6742 7959 15427 ,5839 3625 989 6769 8630 16088  ifto Quotifatie ( in 1748 ) Utingeradeel. 611 5^7 H7 2037 iEngwirden. ^ Ö* 358 5ia Doniawerftal. 4°S 42° 1023 Haskerland. 6ié 57Ï »74° 23?? Schooterland. ic-28 1037 2830 3867, Lemfterland. tfS 472 "l8' fejKü Gaafterland. 39+ 518 "oa -620 Opfterland. 1325 1630 3458 5°53 Stellingwerf Oost-einde. 441 526 1464 199° Stellingwerf West-einde. 983 *J°r 2711 ^8t5 ZEVENWOLDE N dus 6464 6970 *7277 24-47 Leeuwarden. 3425 =589 8408 10997 Bolswerd. 7°4 f00" 3660 , 2166 Franeker. 898 831 23°i 3132 Sneek. 935 777 «345 3122 Dokkum. 73* 647 1787 2434 Harlingen. 2068 1595 4676 6271 Stavoren. 381 33° 859 1189 Sloten. 127 100 309 409 Workum. 836 782 1922 2704 Ylst. 273 194 63S 832 Hindelopen. 509 401 1225- 1626 S T E D E N dus 10SS8 8752 26130 34882 FRIESLAND dus in het geheel 33505 33059 86601 119660  van FRIESLAND. 121 390912 210012 40000 '360000 500000 900000 3004 2474 729 6128 5899 12747 1650 919 150 154° 2l88 3S78 32ör 2169 484 4341 5164 9989 4704 3300 819 6965 7857 15641 8962 5887 "27 11634 14016 26877 2845 2127 555 4784 5004 10403 2651 2072 470 4874 4933 10277 8097 «399 1582 15217 1*235 32034 2655 2299 5-27 5987 5473 11987 5780 4691? "74 "478 11180 23832 43609 32342 7717 72948 77000 157665 76017 28913 4089 33085 68837 106011 loo3r 4661 840 6516 11097 18453 15832 7042 1072 9423 16766 27261 13862 6579 Jiiö 9393 15663 26172 8479 4f43 874 7323 10816 19013 36468 15*23 2460 18866 36005 57340 3880 2148 455 3577 5"4 9146 2072 921 if2 1230 5193 - 3575 9568 5086 998 8135 12109 21242 1841 1238 326 2503 2947 5776 7375 34(^3 608 4892 8245 13745 185425 79717 12999 104943 189792 307734  R EGEE- 0m rn In ieder Landkwartier, met de Steden daar onder beereepen , vindt men 2 Kommiefen , en eenen Hoofd-Kommies over de geheele Provincie ; wier post het is, door een merkelyk getal van Cherchers of Opzigters, tegen alle fluikeryen te waakeG. t22 , Tegenwoordige Staat Dit plan, ,zo in de befchouwinge als praktyk goed bevonden , heeft echter maar eenen zeer korten tyd ftand gegreepen, fchoon men uit hetzelve niet dan de heerlykfte vruchten kon voorzien, dewyl de Ingezetenen, daar door geheel ontflagen van de belemmeringe der Havenpagten , veele takken van Koophandel met ongelyk beter gevolg zouden hebben kunnen oeffenen, dan voor of na dien tyd heeft mogen gefchieden. Men opperde ras veele zwaarigheden tegen de gemaakte verdeeling ; doch de waare reden , om welke fommige lieden van eenigen invloed de quotifatie dwarsboomden , en eene andere manier van invorderinge begeerden, was het belang , welk zy by de afgefchafte pagten hadden gehad , en welke zy hoopten, dat, wegens de gewaarwoordinge der ongemakken , die met andere middelen om de belastingen te heffen gepaard gingen, eerlang zouden worden herfteld. Dan hier in zagen zy zich te leur gefteld , door de invoeringe der Koliekten en de aanftelllnge van Kommiefen C 10 over's Lands gemeene middelen ; en deeze wyze van belastingen te heffen is niet alleen beter dan de verpagting, maar ook voor den Lande veel voordeeliger bevonden , waarom dezelve tot heden toe heeft ftand gegreepen , fchoon de aanhouding der quotifatie voor den Koophandel , en dus voor de geheele welvaart der Provincie, veel riWiftio-pr o-eweest zou zvn.  van FRIESLAND. 123 Om deeze invordering van 's Lands gemeene middelen krachtdaadig re bevorderen , wordt den Gerechten en Magiftraaten wel uitdrukkelyk bevolen , alle Kollekteurs en Opzigters, in hunne byzondere Diftrikten geplaatst, gelyk mede de Wynwerkers , Bierdraagers, Turfmeeters en diergelykc Dienaaren, die onder Eede ftaan, alle jaaren eenmaal voor zich te doen komen, om hun den reeds gedaanen Eed te herinneren, enze op 't ernftigfte tot eene naauwkeurige waarneeming van hunnen pligt te vermaanen. Aan de Gerechten en Magiftraaten ftaat ook de benoeming der Kollekteurs en Ontvangers in hunne Diftrikten: doch zy zyn verpligt, jaarlyks voor den 1 May , by openbaare af kondiginge, op de Havens en in alle Steden en Dorpen bekend te maaken, waar en aan welke perfoonen de Impofitien aangegeeven en betaald moeten worden. Het Kollegie der Heeren Gedeputeerden alleen oordeelt en vonnist over alle gevallen , die de Havenpagten en de daaromtrent voor. vallende verfchillen en overtreedingen raa« ken ; doch alles wat op de Binnenlandfche middelen betrekking heeft, wordt afgedaan door de Nedergerechten; zynde de vonnisfen door dezelve over zodanige zaaken geveld , by provifie executabel, terwyl de penningen der kondemnarie binnen drie dagen aan het Gerechte ter hand gefteld moeten worden, na welken tyd de Triumphant deeze penningen kan ligten onder zogenoemde cautie de restituendo, zo 'er van de Sententie geappelleerd mogt worden. Wanneer dit gebeurt, moet de Appellant binnen veertien dagen van Regee. Rl NO.  Regee. rinc. 124 Tegenwoordige Staat van 't Gerechte de zogenoemde Apostelen verzoeken, die hem niet geweigerd mogen wórden \ en deeze is hy gehouden, binnen de volgende veertien dagen, ter Sekretarie van 't I Kollegie te laaten aantekenen, by poene van verftek. Met Kollegie onderzoekt dan de zaak van nieuws, en reformeert, zo 't vereischt wordt, het gevelde vonnis. Doch indien iemand zich meent bezwaard te vinden by de uitfpraak van 't Kollegie, onmiddelyk of by wege van Appel door 't zeh-e gedaan, zo heeft hy recht 1 om aan de Heeren Staaten te Appelleeren; mids j dat hy ook, binnen veertien dagen na de gevallen 1 uitfpraak , Apostelen ligte by 't Kollegie, en binnen gclyke veertien dagen laate aantekenen ter Sekretarie der H. Staaten ; teffens vyftig guldens in handen van den Sekretaris van Staat konfigneerende , die verbeurd zullen zyn , ten ï ware de Sententie der H. Gedeputeerden wierd gereformeerd. Voorts is de Sententie aanltonds executabel fub cautione de restituendo. Aan de Heeren Gedeputeerden is overgelaaten de interpretatie, die op eenig Artikel der Ordonnantie aangaande de Imposten mogt noodig zyn, zonder dat eenige andere Rechter daar kennisfe van moge neemen, of provijie of bandjltating verleenen, ten zy zulks gefchiede met voorweeten, order, of renvoy der Heeren Staaten. Wanneer een Kommies van 's Lands midde > len zich met geloofwaardige getuigenisfen van gepleegde lluikery vervoegt aan den Officier of Magiftraat der plaatfe , daar de fluiker woont, of zich ophoudt , met verzoek van apprehenfie; moet die Officier of Magiftraat den befchuldigden perfoon op de bekwaamfte wyze  van FRIESLAND. 125 \\ wyze doen vatten , en aangaande het geval I; préparatoire informatien neemen , en wanneer de inhoud der getuigenisfen bevestigd wordt, den Gekonfineerden naar het Blok' | huis laaten overbrengen , teffens met de genoraene informatien , op dat het Kollegie naar behooren over de zaak moge disponeeren ; doch zodanig eene apprehenfie heeft alileen dan plaats , wanneer de befchuldigde on■ willig , of onvermogend is, om een' genoegizaamen borge te ftellen. Men weet, dat 1 Militaire perfoonen tot vooreen' korten tyd in .alle civile en krimineele zaaken onder het IKrygsgerecht honden; doch ten aanzien van allerlei misdaaden, omtrent de gemeene mididelen gepleegd , hebben zy altyd , zo wel als alle andere Ingezetenen, voor het Kollegie te recht moeten liaan. Wanneer de Kommiefen , Kollekteurs , of Opzigters eenige gepleegde fluikery by den Nederrecbter aangeeven, en het daar toe die, nend bewys vertoonen, is deeze verpligc debeI ivyzen daarvan overtefchryven aan 't Kollegie , : «onder daar over intusfchen met den fchuldigen \ :e mogen verdraagen; moetende de goederen, j ia behoorlyke inventarifatie, terftond op het s kollegie overgebragt, en aldaar in goede bej ivaaring gehouden worden , tot dat de zaak -:y ^uitgeweezen: uitgezonderd echter, dat , goederen, die eenig bederf onderhevig zyn , j >>p order der H. Gedeputeerden, ad opus jus t itabemium , aan den meestbiedenden moe( en worden verkocht ; terwyl omtrent goej teren , die niet tot de Haven-Speciën behoo( «n, door de Gerechten en Magiftraaten evene rcns moet worden gehandeld. De Regee-  R E C E K« KINC. lao" Tegenwoordige Staat De Kollekteurs, Ontvangers en alle ande- ren die eenig deel hebben aan de beftiennge . van''s Lands middelen, zyn hierom ook ondérgefchikt aan 't Kollegie, 't welk de vol- j le magt heeft, om hen , wegens t inhouden van 's Landspenningen, het niet behoorlyk te boek brengen der aangegeeven posten , enz. door paraate executie of arrest te vervolgen, en zodanig als 't behoort, te ftraffen, uitgezonderd het geen den lyve aangaat: want indien de misdaaden zulk eene ftratTe vorderen, moeten dedaaders, door den Prokureur, voor den Hove Provinciaal worden gedagvaard. Wet Kollegie draagt ook zorge, dat de Ontvangers de penningen niet boven den bepaalden tyd onder zich houden ; zynde ten dien einde de Ontvangers verpligt alle drie maanden een ftaat hunner Komptooren over te leveren, waar in vertoond wordt de ontvang en uitgaaf die| zv na hunne laatfte rekening hebben gehad. De. Kollekt- Boeken moeten hierom jaarlyks; vernieuwd , en door een' Heer uit het KolleSie worden vertekend; terwyl de Leverancier dier Boeken, zes weeken, na dat hy dezelve verzonden heeft, eene lyst van alle de uitgegeeven Boeken aan 't Kollegie moet bezor, ïen, inhoudende het formaat, het getal en de plaats, naar welke zy gezonden zyn. Op i einde van het jaar moeten alle Kollekteun hunne Boeken overgeeven , wanneer^ zy aat 'r Kollede gezonden en voor Kommisiarisiei uit het zelve en der Rekenkamer afgereten, worden: waarna alles, wat het leveren de> Boeken en derzelver inhoud betreft, voo  ■ van FRIESLAND. ia7 Kommisfarisfen der Heeren Gedeputeerden verantwoord wordt, en vryheid aan hun geIaaten, om ten allen tyde de ingeleverde rekeningen in 's Lands Rekenkamer na te zien. Eindelyk moeten de Heeren Gedeputeerde Staaten alles uitvoeren, wat door de Staaten,Landsdagswyzevergaderd, isbeflooten; ten dien einde zyn de Gedeputeerden gehouden, na 'c eindigen van ieder Landsdag, te vergaderen, om de gemaakte Staatsbefluiten na te zien, en i, de Publikatien daarvan , zo 't noodig is ,'aan i de Nedergerechten te bezorgen. Teffens is 1 het hun pligt, om alle voornoemde befluiten, i die kracht van wet verkreegen hebben, te handhaaven , de civile en kriminele Jurisdiktie uitgezonderd, dewyl die aan het Hof van (Juftitie, en in 't civile ter eerfter inftantie aan :den Nederrechter is overgelaaten. Schoon dus, op zich zelf genomen, \ • Kollegie der Heeren Gedeputeerden geen' invloed heeft op de Rechtspleeging van den Hove , moet het zelve echter in veel gevallen i door dien Raad worden gekend. Wanneer , iby voorbeeld, tot een verzocht klein Revys ;geen zeven Raaden in den Hove worden gevonden , zo wegens Bloedverwantfchap met ieen der pleitende partyen, als om andere rede\ men, zo doen de Stadhouder en twee Gedepuj .teerden de benoeming van een drie dubbeld , ,getal der vereischte perfoonen , uit kundige „ ilnlandfche Rechtsgeleerden, uit welke dan, e, >by lotinge, zo veele als'er noodig zyn, verkoo„ aren worden, mids deeze, eer zy den Hove worden t toe- R.EGEE" IIK Ga  Regiering, xaS Jegtnwoordige Staat toegevoegd, ten overftaan van Heeren Kommisfarisfen uit het Kollegie den eed doen Doch indien één der Partyen zich , by de uitfpraak in een klein Revys gevallen bezwaard mogt vinden , heeft hy vryheid om, binnen de eerstkomende zes maanden, by t Kollegie groot Revys te vraagen. Dit gefchiedt met veel plegtigheid om voor te komen, dat hetzelve niet wegens beuzehngen moge worden gevraagd. De Verzoeker moet, ten dien einde , vyitienhonderd guldens konfigneeren in handen van den Sekretaris van 't Kollegie, 't welk daarop aan t Hof laat vraagen , of de zaak revifibel zy , dat is of 'er in 't vellen der Sententie zo veel Heeren van tegengeftelde gedachten zyn gewest, dat hun advys, vermeerderd met dat van zes eenpaarig ftemmende Revifeurs, de meerderheid dier Raaden, welke de Sententie hebben geveld, zou overtreffen. Indien t geval revifibel wordt verklaard, dienen de vyftienhonderd guldens, om daaruit de kosten te vinden: doch zo het met revifibel wordt gevonden krygt de Verzoeker maar duizend guldens'te rug, en verbeurt het overfchot voor vvne vraag. Wanneer zu)k eene zaak haaren voortgang heeft, benoemen de Heeren Gedeputeerden, op den naam der Staaten, zes ervaaren Rechtsgeleerden, naamelyk drie Binnenen drie Buitenlanders, die, na op 't Landshuis inde Kamer van 't Mindergetal Vergaderd te zvn, aldaar den eed doen in handen van den Kommisfaris uit het Kollegie , die aldaar, be- nevens  van FRIESLAND. ï*£ nevens den Sekretaris van 't zelve, tegenj woordig is. i Zo een of rneer der Heeren Gedeputeerden iemand, welke eenig verzoek aan 't Kollegie heeft gedaan, of aldaar in rechten betrokken is, binnen den zesden graad van Bloedverwantfchap beftaat, of by de zaak in verfchil eenig belang heeft , mag hy in dat geval niet ftemmen , maar moet , zo lang daar over ; gehandeld wordt, buiten de Vergadering gaan. Voorts moeten alle van buiten komende brie' ven en andere zaaken, die 't Kollegie raaken, ; aan den Prafident of Sekretaris worden ter hand ! gefteld, op dat daar over in de gevvoone \ Vergadering werde gehandeld, ten zy de Zaak ' van een genoegzaam gewigt mogt zyn , om Idaar over eene buitengewoone Staats- Vergadering te befchryven. Het recht van Voorzit[ tinge gaat by beurten rond onder de Leden , :en verwisfeit om de veertien dagen. De vastgeftelde Vergaderingen der Heeren Gedeputeerden i worden gehouden , des Dingsdags en eenige volgende dagen, na den eerften Maandag in elke r iMaand ; doch in gevaarlyke tyden zitten zy j ^doorgaans by aanhoudendheid , en 'er moet ; ïfteeds een der Heeren by de hand zyn, om, by f. lafweezigheid van den Praiïdent, zynen post te p ibekleeden. Door den Voorzittendcn Heer worlj Iden alle zaaken voorgefteld, en by meerder:J heid over dezelve beflooten; waarna 't beflooj :tene wordt te Boek gebragt, en door den £i Voorzitter en Sekretaris ondertekend, zo 'c s nets behelst , dat in 't openbaar moet worden afgekondigd, 't welk ook plaats heeft, [ icen opzigte van alle Requesten die ter Verga» IV. DfiEL. I deringe R EGECi RING.  i$o Tegênmritge Staat deringe geleezen worden , en AppofocternenC vereifchen. Alcoos moeten de Heeren Gedeputeerden Leden der Staats - Vergaderinge zyn ; doch zy n hebben geen recht van zittinge in de Kamers ^ geduurende de Landsdagen, dan wanneer zy daar, t door de overige Heeren, worden gevraagd, ge- h lyk thans doorgaans door die van Oostergo, Westergo en de Steden gefchiedt. By hunne ï aanftellinge ontvangen zy geene lastbrieven; t doch worden plegtig, voor de eerfte reize, ter f Vergaderinge ingeleid door twee Gekommit- i teerden uit de Heeren Staaten , waarna zy voor < 't volle Kollegie, in tegenwoordigheid der f gemelde twee Gekommitteerden, die altyd Volmagten ten Landsdage zyn uit hetzelfde li kwartier , den vereischten Eed afleggen ; in- h zonderheid ten opzigte der handhaavinge vart k alle 's Lands middelen. Voor deezen werd* het Kollegie doorgaans , wat de Landkwar-1 tieren aangaat , om de drie jaaren vernieuwd, f terwyl de Heeren uit de Steden, volgens:, de Opdragt der Ambulatoire Ampten aan Z.1 D Hoogheid, den Heere Prinfe Erf - Stad-: houder, dikwyls voor veele jaaren wierdem! gekondnueerd. Doch in 't begin van 17838; heeft deeze fchikking, door 't vernietigen dien i jaarlykfche Opdragt, ook opgehouden , zo dar| de Heeren uit de Steden , naar den nieuw ge-; maakten Almanak, nu ook van drie tot drie jaaren,.op hunne beurten, in 't Kollegie kosl men. „ 1 In 1584 werd de wedde der Heeren uej. deputeerde Staaten bepaald op vyfhonderd guldens voor ieder, en den Stadhouder het ö recht R« ÖBE-  van FRIESLAND. 131 recht gegeeven om deeze bezolding naar goedvinden te vermeerderen. Thans trekt ieder Heer 800 guldens, en nog 330 guldens wegens Armegeld, Turfgeld en Sleefchat; komende de laatfte post oorfprongklyk voort uit het opzigt, welk de Heeren Gedeputeerden voor deezen hadden op het Muntweezen; doch waar voor zy nu, wegens': affchaffen der Munte, ieder jaarlyks vyftig guldens ontvangen. Daarenboven geniet het Kollegie jaarlyks 1800 guldens prafentie geld, ten voordeele der tegenwoordig geweesc zynde Heeren. Hier by komen nog de Vakatie gelden, die doorgaans zeven guldens 's daags beloopen , boven alle verteeringen en reiskosten. Midlervvyl bepaalt zich dit tot Binnenlandfche Kommisfien: want volgens eene Staats - Refolutie van 't jaar 1623, mogen de Heeren Gedeputeerden zich met geenerlei Buitenlandfche Kommisfien ophouden. De Heeren Gedeputeerden voeren den titel van edele mogende heeren; en in Hukken, die zy ter tafel der Staaten brengen, noemen zy zich: uwe edele mogende gedeputeerde staaten. Doch in alle Notifikatien en Publikatien der Gedeputeerden , vindt men aan het hoofd den naam en de titels van den erfstadhouder, midsgaders de gedeputeerde staaten van friesland; rerwyl in Kommisfien en bevelen, door 't Koliegie op der Staaten naam uitgegeeven, ftaat: ter Relatie der Gedeputeerde Staaten, en in derzelver vonnisfen altoos gefield wordt : Doende Recht uit den naam en van wegen de HeeI 2 ren KIND.  Reoee- 8.IN O. (5 ) Men Zie de Befchryving van dit gebouw boven XIV D. Eerfte Stuk. bl. 7/ enz. 132 Tegenwoordige Staat ren Staaten der Landfchappe van Friesland. Sedert veele jaaren Vergaderen de Heeren Gedeputeerden altoos te Leeuwarden in een aanzienlyk gebouw, het Kollegie genaamd, en ftaande op de Tweebaksmarkt, het welk voorheen twee verdiepingen hoog was, doch , zo wegens gebrek aan genoegzaame ruimte tot het bergen der papieren, als om andere redenen, in het jaar 1783 met eene derde verdieping is verhoogd, 't welk deszelfs aanzjen niet weinig heeft vermeerderd ( § ). Het Kollegie der Heeren Gedeputeerden heeft eenen Sekretaris, die weleer door den vollen Staat, doch thans door den Stadhouder wordt aangefteld. Het Ampt van deezen Heer is zeer aanzienlyk en van groote uitgeftrektheid. Hy moet in alle Vergaderingen tegenwoordig zyn, dezelve met het gebed beginnen , het befluit der meerderheid naauwkeurig te boek brengen , alle afgedaane Requesten, Publikatien enz. gezegeld aan den Voorzitter ter hand ftellen tot vertekening , en dezelve daarna insgelyks tekenen. Voorts is hy verpligt, om, op order van den Stadhouder, of van den Voorzittenden Heer , of van dien, die 'er tegenwoordig is, de Vergadering te befchryven, wanneer zulks vereischt wordt, en alles, wat hem daar ter hand gefteld wordt, voor te leezen met ongedekten hoofde. Van alle Re-  van FRIESLAND. 133 Refolutien moet hy naauwkeurige aantekening houden, met meldinge van jaar en dag, en by Refumtie aan de Vergadering 't beflootene voorleezen , voor dat men tot eenige andere bezigheden overgaat. Hy mag geene affchriften van het verhandelde maaken , voor dat 'er Refumtie is gevallen; ook mag hy geenerhande Befluiten veranderen, maar moet alles getrouwlyk te boek brengen, zo als het hem wordt bevolen. De brieven, by hem voor 't Kollegie ontvangen, moet hy ongeopend aan den Prafident, of aan de andere tegenwoordige Leden, ter hand ftellen , en voorts alles ter Vergaderinge aanhooren, zonder ergens op te advizeeren, dan alleen, wanneer zyne gedachten over een of ander ftuk gevraagd worden. Van niemand mag hy eenige gaven ontvangen, buiten 't geen hem van Staaten wege is toegelegd , noch ook eenige korrespondentie houden buiten de Leden van 't Kollegie , met eenige andere Heeren , Provinciën of Mogendheden over zaaken , die den Lande aangaan. Staande de Vergadering mag hy niet buiten de Stad Leeuwarden gaan, en op andere tyden niet buiten de Provincie, dan met toelkmminge van den Prafident. Het geheim Refolutie - Boek mag hy aan niemand geeven of laaten zien, dan alleen aan Leden der Vergaderinge , noch eenige papieren aan iemand buiten het Kollegie leenen , dan met toeftemminge van den Praafident en onder behoorlyk Recipis. De geheimen der Regeeringe moet hy getrouwelyk bewaaren, en zelfs-, zo hy te eeniger tyd zyn' post nederlegt, nooit I 3 fpree- Regee. ki n g.  Reree- üikc. 134 Tegenwoordige Staat fpreeken van byzondere zaaken , in zyn' tyd, onder de Leden van 't Kollegie voorgevallen. Eindelyk moet hy belydenis doen van den Hervormden Godsdienst, den Lande getrouw zyn, en zich jegens de Leden der hooge Regeering eerbiedig gedraagen. Volgens Staatsbefiuit van 1584 werd zyne wedde bepaald op 450 guldens; doch in laater tyd is die op den zelfden voet gebragt, als die der Heeren Gedeputeerden ; genietende hy ook daarenboven jaarlyks 500 guldens voor de Propofitie, met welke door hem , uit naam van het Kollegie , de groote Landsdag geopend wordt. Wegens de groote menigte van zaaken, die dikwyls by 't Kollegie afgedaan moeten worden , zyn den Sekretaris drie Klerken of Kommiefen toegevoegd , die ieder jaarlyks 900 guldens vast inkomen genieten. Zy moeten den Sekretaris in alles behulpzaam zyn , goede zorge draagen voor alle boeken en papieren , €n dezelve, zoze geëischt worden , aangeeven ; ook moeten zy het Register der Refolutien van de eene Vergaderinge tot de andere , op order van den Sekretaris, in 't net dubbleeren , en alle befluiten , inzonderheid die de Rekenkamer betreffen, aan dezelve mededeelen. Eindelyk is het hun post alle Depêches te bezorgen; waarom zy den vryen toegang tot de Sekretary en derzelver fleutels hebben, op dat zy in ftaat mogen zyn de Heeren Gedeputeerden Iteeds te dienen, en de Ingezetenen te gerieven met het geeven van Authentieke Extrakten, Kopien enz. Van alle voordeden, wegens Sententien , Reouesteri enz.  van FRIESLAND. 135 enz. geniet de Sekretaris een derde gedeelte ,: terwyl de twee overige derde deelen zyn voor1 de Klerken; doch 'c geen deeze, in Kommisfie reizende , trekken , wordt aan hun gelaaten. Het Kollegie heeft ook twee Kamerbooden, die mede door de Heeren zelve worden aangefteld en onder Eede genomen. Deeze moeten insgelyks fteeds by de hand zyn, wanneer de Heeren Gedeputeerden Vergaderen , en zich by de Deuren der Raad - en Rekenkamer houden, zonder binnen te komen, zo zy niet eerst aangeklopt en antwoord ontvangen hebben, dan wanneer 'er gebeld wordt in de Vergaderinge. In de Kamers moeten zy een naauwkeurig ftilzwygen in acht neemen, en ; alleen fpreeken wanneer hen iets gevraagd ' wordt. Ook moeten zy zorge draagen voor 't Kollegie, de Vertrekken der Vergaderingen zuiver houden, en in dezelve vuur aaniegj gen ; doch voor 't overige mogen zy zich ] niet mengen in eenige zaaken , die het Kol1 legie raaken, noch de Boeken doorfnuffelen , 1 of zo zy al iets geheims mogten verneemen , 1 't zelve bekend maaken. Voor zich zeiven 1 mogen zy geene rekeningen in leveren van [ Schryfloonen , ja zich met het affchryven \ van papieren niet ophouden. Van ieder Ori donnantie mogen zy alleen eisfchen zes ftui* i vers, doch geheel niet wanneer die het Kol1 legie zelf of behoeftige lieden raaken Zy 1 mogen van geene Arbeiders , Leveranciers , : of iemand anders gaven aanneemen, of meer j geld voor hun optekenen dan zy in der daad I 4 heb- , Regee. r r i k g.  II EO HERIN e. De Adv( kaat en Fiskaal. 136 Tegenwoordige Staat hebben verdiend of geleverd : eindelyk moe.' ten zy ieder een , die op 't Kollegie verfchynt, met befcheidenheid, naar zynen ftaat en konditie, behandelen , en zich inzonder. heid, jegens de Heeren Gedeputeerden en Rekenmeesters, benevens hunne Sekretarisfen, eerbiedig en gedienftig gedraagen. Behalven deeze twee Kamerbooden heeft het Kollegie nog vier Deurwaarders, met tien Ordinaire en zes Extra • Ordinaire Booden: moetende één der Ordinaire Booden fteeds in 's Haage tegenwoordig zyn , ten dienfte der Heeren, die aldaar, wegens Friesland, in de Hooge Vergaderingen zitting hebben. De Advokaat en Fiskaal der Provincie ' ftaat ook in eene zeer naauwe betrekking tot het Kollegie. Deeze posten waren weleer in tweën gelplist; doch werden, in 1713, in één perfoon vereenigd , op eene Jaarwedde van 600 guldens , behalven verfcheiden andere aanzienlyke voordeden. In hoedanigheid van Advokaat, moet hy alomme voor den Lande waaken , daar 't ztlve in eenige van zyne Prsëminentien wordt aangetast, en inzonderheid in alle Procedures , den Lande voor 't Hof Provinciaal aangedaan , deszelfs belang met allen yver bepleiten, en , met overleg der Heeren Gedeputeerden , de behoorlyke Schriftuuren ten dien einde inleveren. Als Fiskaal daarentegen is zyn post, de hand te houden aan 't uitvoeren van alle Plakaaten en Refolutien der H. Staaten en Gedeputeerden , ook inzonderheid, zo verre die betrekking hebben tot de geregelde waar*  van FRIESLAND. 137 waarneeming van den openbaaren Godsdienst, het weeren van verbooden fekten en konventikelen, en het drukken van ergerlyke en oproerige boeken. Doch inzonderheid is hy verpligt zorge te draagen voor de goede waarneeming der Ordonnantiën , nopens de invordering der gemeene middelen uitgegeeven : ten deezen einde is hy verpligt allen, die als duikers door den Hoofd - Kommies zyn aangebragt, en wier Aktien door 't Kollegie nier zyn afgedaan , voor 'c zelve te aktioneeren en daarin 's Lands voordeel te behartigen. Ook moer hy goede acht neemen op de welvaart van alle 's Lands Huizen, Sluizen, Dyken enz., en de zodanigen , die zich daaraan vergreepen I hebben , ten ftrengften vervolgen , en ter I ttraffe vorderen, in zo verre de misdaad niet krimineel zy, dewyl de aktie in zulk een ee■ val niet aan den Fiskaal, maar aan den Pro ■ I kureur Generaal zou behooren. Wanneer de Fiskaal van den Lande eene 1 kalange doet , en de befchuldigde geboet ' wordt, dan is een derde gedeelte van de boete 1 voor hem; doch in alle andere gevallen gei niet hy alleen een derde gedeelte , van 'c geen t den Lande uit zodanige boeten toekomt, 't \ welk een derde deel van 't geheel en dus voor t den Fiskaal een negende deel bedraagt. In 't Kollegie der Heeren Gedeputeerde S Staaten zitten thans (geduurende 't loopende .jaar 1787) de volgende Heeren : I 5 Uit R.EGES.  Regee- rin o. 138 Tegenwoordige Staat Uit Oostergo. Jr. JAN LODEWYK DOIS van BURMANIA. Mr. MARTINUS van SCHELTINGA. Westergo. Jr. WILCO Baron thoe Schwartzenberg en Hohenlandsberg. 1 Jr. EGBERT SJUCK GERROLT JUCKEMA van BURMAMA RENGERS. Zevenwouden. Jr. REINHARD BARON van LIJNDEN. REGNERUS LIVIÜS ANDRINGA de KEMPENAAR. Steden. Jr. L' AMORAAL JOACHIM JOHAN RENGERS. SYDS SCHAAFF. JAN TAMBOEZER. Sekretaris. Mr. HANS HENDRIK van WYCKEL. Kom-!  van FRIESLAND. 139 Kommiefen of Klerken ter Sekretarye. Mr. j. B. VITRINGA, H. j. van VIERSEN en L. van SCHELTINjG A. Naast het Kollegie der Heeren Gedeputeerde Staaten volgt in rang het Hof van jultitie, *t welk, op het einde der vyftiende Eeuw, voor Ide eerfte reize, werd opgericht, en nog heden een aanzienlyk gedeelte zyner voorige magt heeft behouden. De infteller van deeze aanzienlyke Vergadering was Hertog Albert van Saxen in 't jaar 1499, en derzelver magt was toen zeer uitgebreid , als gaande over alle zo Burgerlyke als Straf baare verfchiilen onder de Ingezetenen. Ook was haar het toezigt aanbevolen op de handhaaving der privilegiën, vryheden, beloften en beneficiën, door den Landsheer aan de Onderzaaten gedaan. Niet alleen kon men hier voor recht roepen alle Amptenaaren en Bevelhebbers der Provincie , maar ook den Landsheer zeiven , wanneer men van rechtswege iets van hem meende te èisfchen te hebben. Van alle vonnisfen, door den Nederrechter, in Landen of Steden , geveld, mogt een ieder, die zich daarby bezwaard vond , by wege van Appel, zich iot het Hof vervoegen. Ja onder de Bourgondifche Regeeringe berustte daarby een groot .gedeelte der Souvereiniteit; dewyl het zelve, ' met den Stadhouder aan het hoofd , alles uit naam en van wegen den Landsheer beftier3e, en dus alles afdeed , wat eenige betrek- h • king R E O E E« RIN O. Het Hof van Juftitie.  R E O E ERIK O. 140 Tegenwoordige Staat king had op de befchermirig en bewaaring der openbaare ruste , het onderhoud van j Zeedyken , Dammen, Zyien, en wat dies meer is. Deeze Raaden ftonden onmiddelyk in den eed van den Oppervorst, en zy namen wederom den eed van getrouwheid af aan alle andere Amptenaaren en Ingezetenen, daar zulks werd vereischt. Ook moest zich een iegelyk , die iets van den Vorst re vraagen had , by het Hof met fmeekfchriften vervoegen , en van daar de bekrachtiging hunner aanbetrouwde posten door brieven van Placet verwachten , 't welk niet alleen in alle Poli tieke , maar ook in Kerkelyke Bedieningen plaats had. Eindelyk had het Hof alleen het recht, om de Plakaaten en Ordonnantiën van den Vorst af te kondigen, en voor derzelver uitvoeringe te waaken. In deeze Vergaderinge zaten, volgens de eerfte inftelling, twaalf perfoonen , te weeten zes Geestelyke Heeren , en zes Edellieden , by welke in de dertiende plaats als^ Voorzitter werd gevoegd de Kanfellier Segemond Phlug. Doch toen, in 't volgende jaar 1500, alles in Friesland in verwarring raakte , ging ook dit Hof te niete; zynde 'er by deherftellinge der zaaken, wederom een nieuw Hof opgerecht van maar zeven perfoonen, die in 1504 op zes werden verminderd , beftaande in den Voorzitter, twee Rechtsgeleerden en drie Edelen of Byzitters. In den beginne zat de Vergadering te Franeker, op Sjaardema Huis, of, zo anderen willen, in een aanzienlyk Huis, daar nog heden overig op de Dykftraat. Nd & hes  van FRIESLAND. 141 het vertrek van Hertog Hendrik van Saxen , i werd de Vergadering naar 'c Blokhuis te fLeeuwarden overgebragt , en van daar in 't Iziekenhuis der Barrevoeter Monniken, tot dat i .eindeiyk . in 1545 , de nog heden in weezen ! zynde Kanfellary wierd begonnen , doch niet voor 'c jaar i^ji voltrokken. Deeze Kanfellary, een trots en Ouderwetsch Gebouw (f), is nog heden de Vergaderplaats van 't Hof van Jultitie, 't welk echter thans op verre na zulk eene uitgebreide magt niet bezit als in de Saxifche en Bourgondische tyden. Niettemin heeft het Hof altyd getracht zyne oude voorrechten, zo veel mogelyk, te behouden: en daar uit zyn dikwyls hevige verfchillen gereezen. die door vee ier!ei Ordonnantiën en fchikkingen zyn afgedaan. De eerfte Infiruktie , ten deezen ein1 de, na 't oprechten der Republiek, ontwor1 oen, is die van Willem den I, van het jaar , «581: volgens deeze wordt aan het Hof be. *olen , zich voortaan alleen met rechtzaaken 1 )p te houden , zonder zich op eenigerhande j yyze te bemoeien met Politieke of Militaire g laaken, dan in zo verre eenig advys van den . dove omtrent dezelve mogt worden gevraagd; j. iaids echter dat het Hof rechtfpraak zou beI touden op het Huk der konfiskatie van goe1 eren , gelyk ook aangaande de verfchillen , it imtrent het onderhoud van Dyken, Dammen, Ie Juizen , Wegen , Wateren , enz. Ondertus- ii fchen i,, i, ;Ct) Men zie de Befchryving van dit gebouw boven I \ D. 1 Stuk. bi. 84 enz. Re oeeJ RINS.  RE 6EEJU N G. 14a Tegenwoordige Staat fchen waren die van den Hove hier over in 't , J geheel niet voldaan , maar vorderden in Poli-||! tieke zaaken-eene evengelyke magt met hetl Kollegie : in 't byzonder begeerden zy aan! zich te houden de magt om uit een door del Stemgerechtigden gemaakt drietal de Griets-| luiden te kiezen , en hen met de noodige lastbrieven te voorzien , welk voorrecht, niet lang geleeden, aan 't Kollegie was gegeeven ; doch te vergeefs: want in een nieuw Berichtfchrift voor den Hove, in den jaare 1588 ontworpen, werd op nieuws, by het derde Artikel, bepaald : „ dat het Hof niet zal mogen be „ vroedigen eenigerhande zaaken den Regee' „ ring aangaande, dan alleen wel neerftelyl „ en getrouwelyk bedienen die Juftitie civil er „ krimineel". Negen jaaren na dien tyd werd 'ei wederom eene nieuwe en wel eene zeer uit gebreide Inftruktie voor den Hove vervaar digd , meestal fteunende op de voorige gron den; uitgezonderd, dat thans het Hof wier< gekommitteerd, om , benevens den Stadhou der, de jaarlykfche Raadsbeftelling in de Ste den te doen , uitgezonderd te Leeuwarden ei Franeker, alwaar het recht der Raadsbeftel linge van ouds her by de Steden zelve had bel rust. Dit werd echter ook wederom inge trokken in 1636 , wanneer de magt , om d Raadsbeftelling uit de Nominatien te doen: alleen aan den Stadhouder werd gegeeven met uitfluitinge van den Hove; ook verloc hetzelve toen de magt van kennisneeming f nopens alle gefchillen, die over den eigendom , K I N G.  Regee- RING. 144 Tegenwoordige Statf van Oktrooien; 't emaneeren van Plakaaten nakende de Müirie, 't Krygsgerecht, de si Akademie , de Munt, de openbaare Waa- J een en Gewigten; 't maaken en verbeteren van alle openbaare Wegen , Sluizen , Dyken, I enz.; de orders op her vaaren van Schepen i en 't ryden van Wagens ; 't Strandrecht, de i ïaet en Visfchery enz. Alle welke zaaken I deels aan 't Kollegie der Heeren Gedeputeer- i den, en voorts aan de overige Gerechten eng Nedergerechten werden overgelaaten. De Heeren Gedeputeerden en alle andere • Rolleden daarentegen zyn verpligt, het Hof» telaaten by de volle uitoeffeninge der civilei enkrimineele rechtspleeging : en indien op» dezelve eenige inbreuk mogt worden gedaan ,tt die 't Hof zelf niet zou kunnen herftellen ,| heeft het zich te beklaagen aan 't Koile-| gie , of zo het gewigt der zaak zulks vor-bj dert een' buitengewoonen Landsdag te ver-ij zoeken , welke als dan door het Kollegie ook | niet mag geweigerd worden. In laater tyd is j hier omtrent, by Staatsbefluit van den 30Maan !672, nog bepaald, dat niemand , wie hy ook zy , eenige verhindering aan den loop det Tuftitie mag doen; moetende, wanneer 't Kob legie met die van den Hove over de Judika! ture verfchilt, de zaak zelve in Statu worden gelaaten tot den eerstkomenden Landsdag. ten zy 't gewigt der zaake eene onmiddelyk ke befchryving der Heeren Staaten vorderl de Voor het jaar 1748 hingen 'er fteeds veej lerlei pleitgedingen voor den Hove , tu<| fcheial  van FRIESLAND. 145 fchen de Maginraaten der Steden en hunne Burgers, over 't maaken en hertellen van Straaten, Wegen, Wallen enz. die, naar het inzien der Nederrechteren , doorgaans te veel tot hun nadeel werden uitgefproken, 't welk, m gemelden jaare, by de vastftellinge van 't Reglement Reformatoir, gelegenheid gaf tot het volgende Softe Artikel: „ En op dat alle „ oneemgheden, tusfchen de hooge Kollegien „ van de Provincie en Maginraaten van de „ Steden en Landen, weggenomen en afge„ fneeden worden , zullen die van den Hove ,, zich onthouden en niet mogen aanneemen , „ veel min eenige Provifie van Juititie ver„ leenen op de beroepingen, die aan het Hof „ zouden mogen worden gedaan van Politie„ ke Ordonnantiën en bevelen van Magiftraa„ ten , raakende de partikuliere huishouding „ van hunne Steden of Diftrikten ; als by „ voorbeeld het reguleeren van de uuren van „ het afvaaren, mitsgaders de vrachten, laad„ los - en legplaatfen van Wagens en Sche. pen ; Jaar- en Weekmarkten en plaatfen ,i van dien; het maaken en onderhouden van „ Straaten, en generaallyk van alles, het geen „ zy tot onderhouding van goede Politie, ge„ gerief en gemak hunner Ingezetenen , en „ derzelver Negotie en neeringe bevinden „ zullen1 dienftig te zyn; En by aldien over „ dit alles of eenige andere zaaken , geene „ uitgezonderd, eenig dispuit, of questie tus„ fchen gemelden Hof van Jultitie en de Ma„ giftraaten der Steden en Diürikten mo^te I f.°ymen te owflaan , zal zulks verbleeveu IV. deel. K u iV „ wor* Regee.' rih6.  Regee. ring. T46 Tegenwoordige Staat , worden aan den Heere Stadhouder in dien " Geduurende de Regeeringe der Saxifche en Bourgondifche Opperheeren, ftond de begeeving der openvallende Raadsheersplaatfen aan de Landsheeren zelve, doende de nieuw verkooren Leden den Eed in handen van den PrEeüdent. Doch met het affchaffen der Spaanfche Regeering trokken de H. Staaten deeze magt aan zich, en dus kreeg ieder kwartier de beftelling over drie plaatfen in de Ver' gadering der Raaden. Doch met het jaar 1748 kwam ook hierin eene aanmerkelyke ver- ■> andering, dewyl de kwartieren toen maar alieen j aan zich behielden de magt om eene Nominatie van drie perfoonen te maaken , uit welke door ] den Stadhouder eene keuze, ter vervullinge van het openftaande Ampt, zou worden gedaan, gelyk nog heden plaats heeft. Ondertusfchen ont- • vangen de nieuwe Raaden hunne lastbrieven i van de H. Staaten , ter Relatie van 't Kol• lede der H. Gedeputeerden , aan t welk zy ook den Eed moeten doen, van zich in alles getrouw aan den Lande te zullen gedraagen; vooral ook in 't onderhouden van zodanige Refolutu n , als ten opzigte der Jurisdiktie van den Hove zyn gemaakt. Ook mag niemand op de Nominatie tot Raadsheer komen, of hy moet boven de 25 jaaren oud zyn, j en alvoorens den graad van Doktor of Licentiaat in de Rechten verkreegen hebben. Voorts ij is de Kommisfie voor de Heeren Raaden van 1 den volgenden hoofdzaakelyken inhoud : „ Dat H. Ed. Mog. zich volkomelyk vertrouwen-1 " ' . de;  van FRIESLAND. 147 „ de op deszelfs Geleerdheid en ervaaren„ heid in Rechtzaaken N. N. geordonneerd , „ gekommitteerd en onthouden hebben , or„ donneeren , kommitteeren en onthouden „ mits deezen, tot den ftaat van Raad Ordi„ naris in onzen Provinciaalen Raade der „ hooge Juftitie voorfchreeven. Geevende „ overzulks den voornoemden volkomen magt, „ authoriteit en zonderling bevel, den voor„ zeiden Staat als Raad Ordinaris te houden „ met onzen Stadhouder en andere Lieden in „ denzelvén Raade te excerceeren en bedie„ nen, in alle konfultatien en deliberatien „ van zaaken van Juftitie, zo wel Krimineele „ als Civile, en zo Posfesfoire als Pctitoire , „ die aldaar zouden mog-en voorvallen of „ verhandeld worden , tegenwoordig te zyn ; „ alles achtervolgens de Ordonnantie op 't „ ftuk van de Juftitie by ons alr'eede gemaakt, „ of nog te-maaken, en voorts alles te doen, „ wat een goed en getrouw Raad Ordinaris „ fchuldig is , en behoort te doen : zonder „ zich met zaaken van Regeeringe of Politie „ te bemoeien, ten ware hy van ons, of onze „ Gedeputeerden in 't byzonder, daar toe ver„ zocht wierde. En dat op de Eeren, Pro„ fken , Nutfchappen en vervallen daar toe „ ftaandé en behoorende: Waarop, om zich ,, wel en gëtrouwelyk te kwyten, de voor. ,*, 'noemde gehouden wordt den behoorlyken :„ ,Eed in handen van onze Gedeputeerden te ■ „ doen; 't welk gedaan zynde, ftellen Wy ,, den voornoemden in 't bezit en gebruik van „ den ftaat van Ordinaris Raad der Hooge K 2 „ Jufti; Reoek^ RIN O.  Regeeki mg. t4& Tegenwoordige Staat Tuftitie voorfz. Mitsgaders van de eeren , recht, nutfchap, profyt en verval voorfz. " Den voornoemden Raad en alle andere " Officieren en Onderzaaten, dien dit aangaan " zal, belastende dat zy hem denzelvén, zon- ■ der eenig beletfel of wederzeggen, rustelyk " en vreedelyk willen laaten gebruiken en ge" nieten enz. Gegeeven binnen Leeuwarden " onder 't Landfchaps zegel en gewoone^pa„ ragraphure en onderteekening. Deezen By de Staaten van Friesland. Ter Relatie van hunne Gedeputeerden. Geteekend door een' der Heeren, en ter Ord. van H. Ed. Mog. door den Sekre- ! taris van 't Kollegie. De Stadhouder heeft, gelyk men uit deeze Kommislie ziet , het recht om benevens de andere Leden van den Raad rechtte fpreeken. Zodanig was het ook gefteld by de eerfte oprechtinge der Republiek; doch m t vervolg fchynen de Friesfche Stadhouders in zaaken van den Hove weinig deel gehad te hebben, tot aan 't jaar van 1748 , wanneer aan de Heeren Stadhouders in der tyd, in de Provincie tegenwoordig zynde , het recht werd gegeeven, om te verfchynen m Hof van Juftitie , aldaar zitting te neemen, te advizeeren en te voteeren, zo over zaaken die aldaar prima inftantia of by Appel, ais die in de kleine en groote Revuzen worder geventileerd. Zynde de Stadhouder ook ge  van FRIESLAND. 149 rechtigd om zyn advys te geeven over alle nieuwe Ordonnantiën en Initruktien , die het . Hof Provinciaal of de verdere adminiitratie der Juftitie mogen betreffen. Weleer had het Hof eenen Prafident of Voorzitter, die in aanzien en gezag merkelyk boven de andere Raaden verheven was. Doch kort nadeoprechringder Republiek werd deeze post, als eene afzonderlyke waardigheid befchouwd zynde, vernieügd, en beflooten dat hec recht van Voorzitdnge altoos by den oudlten Raad ; zou berusten, zonder dat dezelve echter daar* 1 door eenigen anderen voorrang zou beko1 men , dan die uit de Voorzittinge zelve ei« \ genaartig voortvloeit. In gevalle van afwee, zigheid of ziekte , wordt zyn po.->t door 1 den op hem volgenden oudlten Raadsheer 1 waargenomen , beftaande de byzondere bezig! heden van den Praifideerenden Raad in 't ; ! Auctorizeeren van Kuratoren , voor 't Hof • ivallende, midsgaders de ëmancipatien, takl fatien van deklaraden van kosten , fchaden 't i en intresfen enz. Ook bewaart de Voorzitj; tende Raad hut zegel van den Hove, en heeft e : magt, om den Raad , zo 't noodig is , buiï :■ tengewoon te doen Vergaderen : voorts geeft Ie; hy, in de Vakantien, befchikking op de ver» lt; zoekfchriften; doch mag geen bekend recht, '11 alvoorens door den Hove aan partyen toegete' weezen , vernietigen ; noch ook eenige op» . fchorting verleenen op de uitvoering van be li .1 ilooten Sententien; moetende hy , indien iets « van dien aart noodig fchynt en geen uiritel ;e ikan lyden, daar over drie der volgende oudK 3 te Regee» kin s.  Regee- ri hg. 150 Tegenwoordige Staat fte Raaden by -zich ontbieden en hun oordeel inneemen. In de Vergadéringen van den Hove ftelt hy alle zaaken voor , di^ te verhandelen ftaan , neemt de ftemmen op , en maakt het befluit enz. . \ De Heeren Raaden in den Hove zitten by beurten ter Rolle, tot ^/a«h^edieïd Rechtsgedingen, die, na op de Rolle gediend te hebben, en in eenen ftaat van wyzing gebragt te zvn, aan den Raad worden ter hand gefield , óm door denzelvén beoordeeld te wor- | den Tot het verhooren van getuigen , net ftellen van artikelen , en in zaaken van par- | tyen, word,'er een Kommisfaris uit de Heeren j Raaden aangefteld , die gehouden is den Hove van alles te berichten , en ook, op den door hem bepaalden tyd, by ,der hand moet zvn dewyl by deszelfs atweezigheid de ,B pl^en Tadelyk eenen anderen Kommisfa-l ris in zyne plaats mogen verzoeken. Zo ras N • eene zaak ter Vergaderinge is mgeleverd , wordt dezelve, na afdoeninge van voor» I Tzaaken, onderzocht, en zulks altoos byftemS^e, die van den jongften Raad begint en: zo wordt vervolgd, tot dat eindelyk de Voogl zucende Raad zyne ftem geeft, en de konklufie opmaakt. Dezelve wordt altoos by de meer. SSd genomen; doch by afweezigheid vanj eenige Leden geldt de meerderheid met, of 'er moeten ten minften zo veele Heeren yoot eene zaak geftemd hebben , dat de konklufie' niet kan veranderd worden , al waren alle de "fweezende Leden van een tegengefteldgevoelen. Het is niemand der Raaden geoorloid in eene j  van FRIESLAND. 151 zaak te ftemmen, die hemzelven of een' Vriend in den derden graad betreft. Doch in dit geval worden de graaden gerekend naar 't Kerkelyke recht, welks derde graad met den zesden van 't Burgerlyke Roomfche recht over» eenkomc: alwaarom geen Raadsheer over iets mag oordeelen, het welk zyner Ouderen volle Neefs of Nichts kinderen aangaat. Ook mag niemand tot Raad worden benoemd, die aan iemand der Raaden in Bloedverwandfchap of Zwagerfchap nader dan in den vyfden graad beftaat; doch wanneer reeds aangeftelde Raaden naderhand door huwelyk Vermaagfchapt worden, fluit dit niemand uit. Geduurende de Vergaderingen mogen de Heeren door geene verzoekschriften worden verhinderd , die daarom door den Rollarius, benevens twee andere Raaden, te weeten den voorgaanden en naastvolgenden, in de Vertrekkamer worden afgedaan, uitgezonderd in zaaken van veel gewfgc, die zy niet op zich durven neemen; hebbende zy als dan vryheid om eerst ■ 1 hec advys van den vollen Raad in te neemen. ! \ Weleer werden de Procesfen , in ftaat van 4 wyzinge zynde, aan den Prafideerenden Heer i ( overhandigd, en deeze verdeelde dezelve als dan < ( onder de Raaden , omze na te zien, en van 1 ; alies rapport te doen ; doch hierin is naderf jjl hand deeze verandering gemaakt, dat thans t i ieder de vryheid heeft, om tot Rapporteur e t eenen Heer naar zynen zin te kiezen , aan k ' wiens ftoel dan zulk een Proces wordt opge ■ j. 1 rrangen. Doch in zaaken, die voor een' der it 1 Raaden als Kommisfaris hebben gediend , rap* K 4 por- R EGEERING.  R E G E ERIH O. 152 Tegenwoordige Staat porteert ook deeze altoos, na dat het Proces, op bewys geweezen zynde , verder volfchreeven is. Voorts rapporteeren de Raaden naar eene vastgeftelde toerbeurt, en de Heer die aan de beurt ftaat rapporteert altoos het Proces dat aan zyne ftoel hangt , fchoon het laater is ingeleverd dan andere Procesfen, aan ftoelen hangende vah Heeren , die als dan niet aan de beurt zyn. Het Hof van Juftitie is in alles ten naauwften aan vastgeftelde wetten gebonden , om volgens dezelve recht te doen. Deeze wetten zyn, ten deele, die van 't Burgerlyke Roomfche recht, in 't Corpus Juris bevat, ten deelè, die , welke by vervolg van tyd , zo door de onderfcheiden Landsheeren , als door de H. Staaten , zyn gemaakt. Deeze landen hebben naamelyk al vroeg hunne byzon. dere inftellingen en gebruiken gehad , zo onder de aloude vryheid, als onder de Saxifche en Bourgondifche heerfchappy, wanneer hier te lande veele nieuwe wetten zyn gemaakt, die nog heden grootendeels haare kracht behouder. In laater'tyden , echter, zyn 'er door 's Lands Staaten menigvuldige veranderingen' in 't aangenomen Roomfche recht ingevoerd, als beter overeenkomende met de hedendaagfche tyden en omftandigheden. Doch hier uit ontftond ras eene groote verwarring, dewyl deeze wetten niet by eikanderen verzameld waren, en niemand byna wist, waar aan hy zich te houden had. Dit bewoog de H. Staaten; reeds in 't jaar 1598 om de wetten, door den Souverein geëmaneerd, en van 't Room-: fche recht verfchillende , by eikanderen in een  van FRIESLAND. 153 . een lichaam te doen verzamelen , gelyk in ; 1602 werd volbragt , wanneer de nieuwe 1 verzameling van wetten hec licht zag onder i den naam van lands ordonnantie. Ter volbrenginge van dit nuttige werk had | men benoemd twee Heeren uit de Gedepu1 teerden , twee uit het Hof Provinciaal, den j Prokureur Generaal, en twee kundige Rechtsi; geleerden , beide Advokaaten voor den Hove. 1 Deeze Heeren verzamelden alles , wat zy ten 'dien einde nuttig oordeelden, en bragten het nieuwe Wetboek in de Staats - Vergadering, I om aldaar te worden onderzocht. Tot deeze 1 bezigheid werd wederom eene byzondere Kom- ii misfie van Heeren benoemd , die alles naauw1. keurig doorzagen, en, by hun bericht, van 'c 1 afgedaane werk een zeer loffelyk getuigenis i; gaven : waarna 't zelve door den druk werd ij; gemeen gemaakt, met eene Voorrede en Staats:!) befluit van den 14 May 1602. Na dien tyd 1 werd dit werk elf maaien herdrukt, en wel , i bet laatst in 1707. Niettemin befpeurde men, dat aan 't oude werk nog veel ontbrak , te 1 .meer, dewyl 'er, geduurende zulk een lang 1 t verloop van tyd. wederom veele nieuwe wetten j ;> gemaakt en fommige oude vernietigd waren, «! 't welk eene nieuwe overziening ten hooglten t 1 noodzaakelyk maakte. Ten dien einde werd |! dan ook, in 't begin deezer Eeuw, het Minderj ! getal, met eenige Heeren Gedeputeerden en i l Raaden uit den Hove, gekommitteerd , om d , alle laarere Ordonnantiën en Plakaaten, by de a H. Staaten geëmaneerd , te verzaaielen , en ].'.voorts het geene , in de oude Ordonnantie, ia K 5 ver- lil ' Regee- ring.  Re c- e s ■ kik g. !54 Tegenwoordige Staat vergeeten , of kwaalyk gefield moge zyn , te ji verbeteren, en aan te vullen. Ten jaare 172a kreeg dit werk zyn vol beflag : want op den 12 Maart van dat jaar , werd de nieuwe naauwkeurig onderzochte Ordonnantie Staatswyze goedgekeurd , en voorts , ter Drukpersl'e bezorgd zynde, in 't volgende jaar 1723 in 't licht gegeeven, na dat dezelve, volgens Staatsbefluit van den 13 Maart des gemelden jaars , behoorlyk was gepubliceerd en afgeleezen : waar door dezelve de: kracht eener wet verkreeg , naar welke een ieder zich moest fchikken. Gelyk andere Gerechtshoven heeft ook het Hof van Friesland zyne bepaalde tyden van! Vergaderen en Vakantien. Buiten de Vakan-i tien wordt alle dagen, door den Kommisfaris, ter Rolle zurende , Rechtdag gehouden, ten zy men zulks, wegens gebrek aan bezigheden, on-, noodig vind. 's lYiorgens ten 9 uuren begini de Rolle en 's Namiddags ten 2 uuren,- ter. wyl de Raaden teffens in hun gewoon vertrek Vergaderen tot het advizeeren in Procesfen,: en 't afdoen van andere voorkomende zaaken. De eerlte Rechtdag van het Hof begint op den eerden Dingsdag na St. Pontiaan , altoos invallende op den 14 van January. De volgende Vakantie begint des Dings-J dags voor de Vasten , en duurt tot den eer-a ften Dingsdag na Vasten - Avond. Vervol eens is 'c weder Vakantie van Dingsdag voofl Palm-Zondag tot Dingsdag na Paaschachten | verder van Dingsdag voor Pinkder tot derl derden Dingsdag na Pinkder. De hier or. VOl';  mm FRIESLAND. 155 1; volgende groote Vakantie begint met den 15 I July , op Apostelfcheiding , en eindigt met j: den ecrften Épingsdag in September ; waarna Ir wederom Vakantie is van den 27 Oktober 1 tot den tweeden Dingsdag in November. De ;; laatfte Vakantie begint eindelyk mee den 20 December, en loopt, zo als gezegd is, tot ISt. Pontiaan des volgenden jaars. De laatfte i Rechtdag voor de Vakantien is een Pronunitiatiedag, wanneer alle afgedaane civile en ook zodanige krimineele Procesfen wordon uitge* jfproken , als buiten banden verdedigd zyn. De voomaamfte Rechtdag is ondertusfehen iweekelyks de Dingsdag, wanneer gewoonlyk ide krimineele Procesfen op de Rolle dienen , en tegen welken tyd de niet gekonfineeide aangeklaagden doorgaans op de krimineele , Rolle worden geciteerd. VVanneer de laatfte .dag van de Vakantie op eenen Zondag invalt, gefchiedt de Pronuntiatie op den voorgaanden !Zaturdag. De krimineele jurisdiktie over de geheele i Provincie - is alleen aan den Hove opgedraa?gen, met deeze uitzonderinge echter, dat de p :Senatus Judickilis der Hooge Schoole te Fra], :neker, alleen dan behoeft kennis te geeven y .van misdaaden , door Studenten bedreeven , I wanneer dezelve in 't hooge krimineele loof tpen, en blykbaar eene voorbeeldige en ftrenge ) iftraffe vorderen. De Raaden van den Hove j, .neemen derhal ven in 't algemeen kennis van . ialles wat aanloopt tegen de Landswetten , jj (nopens gepleegde misdaaden uitgegeeven. ; )Ook ftraft het Hof alle daadelyke Injurien, die bo- R.E GE nRI K G.  R e g e firn ks. 156 Tegenwoordige Staat boven de magt van den gewoonen Neder* rechter zyn ; voorts Vechteryen , , Straat- 1 fchen deryen , Steden , Huisbraken , Moorden , Doodflaan , Brandftichten enz.^ Doch ; overtreedingen, die met .eene , by 's Lands Ordonnantie vastgeftelde boete, geheeld kunnen worden, vallen ter eerfter uitfpraak onder 't gezag van den Nederrechter; maar niet, [ als de boete arbitrair is : want dan kan 'er i alleen 't Hof over oordeelen. Overfpel en Hoerery worden , by preventie , door den Hove of den Nederrcchter met de bepaalde 1 geldboete geftraft; doch indien, in 't eerfte ge- i val, de ichuldige niet vermogend is om de boete te betaalen , dan komt daar voor de 1 geesfeling in plaats , en deeze behoort alleen tot de Rechtsoeffening van 't Hof. Altoos velt het Hof zyne Sentemien uit den ÏSIaami en van voegen de Heerlykheid van den Land' fchappe van Friesland. Het Hof moet derhal ven worden aangemetkt als recht te doen uit den naam en van wegens de hooge Over- e heid of Opperraagt des Lands , vertegen- f woordigd wordende door de Heeren Staaten,ji by welke daarom ook de magt berast, om de Berichtfchriften van her Hof, nopens de , uitoeffeninge der Rechtspleeginge, met deni) aankleeve van dien, naar goedvinden te ver-: anderen en te btpaalen; mids dat dergclyke veranderingenen bepaalingen niet ftryden met de grondwetten van den Lande , welke jaarlyks door de Volmagten zelve bezwoorenj worden, en volgens welke in 't Reglement Reformatoir van 'wylen Z. D. Hoogheid aand denD  van FRIESLAND. 157 iden Hove de vrye oeffening der civile en i; krimineele Jurisdikcie wordt verzekerd gelyk j'van ouds. Te wenfehen ware het echter, dat, iby de oprechtinge der Republiek , de juiste Ipaalen van de magt desHofs, zo naauwkeurig |waren gefield geworden , dat dezelve in verIvolg van tyd geere vermindering had behoeven [te lyden; dewyl de uitgebreide magt van het |Hof van Juftitie als de beste waarborg der 'Friesfche Vryheid' moet worden aangemerkt. In 't Burgerlyke oordeelt het Hof over jlalle zaaken, die daar ter eerfter Inftantie , of Iby Appel van den Nederrechter komen. Ter ieerfter Inftantie zyn voor den Hove aanfpraa[kelyk de meeste Amptenaaren en verdere Perfoonen van aanzien; doch gemeene Burgers ( kunnen, met voorbygang van den Nederrechter, niet in de eerfle plaats voor het Hof jjgeroepen worden, ten ware zulks gefchiedde |met hunne eigene bewilliging ; want alsdan (laat zulks een ieder volkomen vry. Inwooners van onderfcheiden Grietenyen of Steden konnen ook geen enkele Inwooners van eene andere Grieteny of Stad, ter eerfter aanfpraake, voor den Hove roepen. Doch zo 'er verfcheiden üperfoonen zyn, by voorbeeld, erfgenaamenvan i;een' betwistbaaren boedel, onder verfchillende Gerechten woonende; dan mag de Impetrant zyne aktie voor den Hove aanltellen, dewyl : hy anders over dezelfde zaak teffens by verschillende Gerechten zou moeten pleiten , 't 1 welk niets dan verwarring en noodelooze kostjgn ten gevolge zou hebben. Zo ondertusi| ichen iemand voor den Hove geroepen wierd, i en Regee*; ring.  Regee- MNfit 158 Tegenwoordige Staat en hy vermeende niet gehouden te zyn , orflfj zich daar te ftellen , zou hy, echter, altoos1 moeten verfchynen , doch voorbehoudens her, 1 recht om daar tegen in te brengen, de Exceptio fori declinatoria 5 terwyl hy , wanneer i deeze exceptie niet wordt aangenomen , zich i by verzoekfchrift kan vervoegen tot den Rechter, onder welken hy meent te behooren, waar uit dan wel eens Konflikten van Jurisdik-! tie voortkomen, die ter beoordeclinge der Heeren Staaten ftaan. Onder andere menigvuldige zaaken , die in hét civile aan de byzondere uitfpraak van den> Hove ftaan , behooren de twyffelachtige Hu« welyken , mee de kon; rak ren daar toe betreklyk ; het interinimem: van brieven tot Legitimatie door de H. Staaten gegeeven ; het geeven van verlof tot huwelyken, by onbillyke weigeringe van Ouders of Voogden; de Emancipatie van kinderen uit de Vaderlyke magt: het benoemen van Kuratoren over vervaller boedels, en fomwylen over minderjaarige kin deren ; het meerderjanrig verklaaren van per 'foonen beneden de 25 jaaren ; het verleenet van brieven tot het beneficie van Inventaris in het aanvaarden van twyffelachtige erffenis fen; het beoordeelen van alle verfchillen, val lende over Redery, Bodemery, Scheepswet ten, Asfurantien enz. Het Interineeren va alle Oktroojen, door de Staaten verleend binnen de twee jaaren , zo als ook plaat heeft' omtrent aile brieven van Remisfie e Pardon dóór de Staaten verleend ; benever? vee  w» FRIESLAND. 159 reële andere dingen te breed om hier alle te melden, I Ook ftaat aan de Heeren Raaden het opzigt wer de Kanfellary, met al wat daar toe en aan «hoort. Wanneer daar aan iets te maaken Mc, gefchiedt zulks ter Ordonnantie van den love , en wordt door de Provincie betaald. Dezelve voldoet ook de rekeningen, die, van yd tot tyd, door den Griffier worden ingele•erd wegens Kaarsfen , Toortfen , Zegelwas, W, en verdere noodwendigheden °op de jnlèllary. Insgelyks voldoet 's Lands kasfe ile kosten, gemaakt in 't vatten en overvoe;n der gevangenen door den Hove, midsgaers die der halsftraflèlyke en andere exfekuen ; doch dè kosten, die , zo op 't vatten i bewaaren van andere delinquanten, als'mee. len der préparatoire informatien vallen, moen door de Nederrechters betaald worden. iTen jaare 1584, werd de Griffier gelast, intekening te houden van de afweezende aadcn , zullende van hunne Jaarwedden horden afgetrokken , naar evenredigheid van m verzuim ; doch hoe groot deeze JaarwedB toen ware, vale niet wel te bepaalen, dewyl f gemelde Refolutie reeds voor veele jaaren ' vernietigd. In laater tyd beliep het inkoien der Raaden duizend guldens , te weeten t aan 1719 , wanneer hetzelve tot vyftien jnderd guldens werd vermeerderd. DaarenJven genieten de Heeren Raaden nog eeni< voordeden uit de dagelyks voorkomende >»ken; doch welke geenen vasten voet heb1. De Regee- r i» g.  Reoee» hing. 160 Tegenwoordige Staat De Heeren Raaden van den Hove voeren den titel van edele mogende heeren,. de heeren raaden ordinaris INj den hove van friesland. De Staa-S ten geeven hun, in hunne gefchriften, den naams Van die van onzen hove proviniciaal; doch zelve aan het Hof fchryvender noemen zy hen de edele mogende hee; ren raaden 's hofs van friesland^ Wordende de Mandementen, opene brieven et diergelyke ftukken, by den Hove geëmaneerd :! doorgaans begonnen met de woorden . . . • j, erfstadhouder .... mitsgaders d ! heeren raaden, geordineerd indenHov. Van friesland. j In deezen loopenden jaare 1787 beftaat h<| Hof uit de XII volgende Heeren: JAN dè KEMPENAAR, eerfte e| Prsfideerende Raad uit de Zevenwouden. ljtiË Mr. JAN LODEWYK DOYS va HAERSMA, Westergo. 17f' Tr. ASSUERUS VEGILIN v ai CLAERBERGEN, Steden. M Mr. JAN van IDSINGA, Weste go. • • ^ Mr FRANS JULIUS JOHAN v/i SCHELTTNGA, Steden. 176 Mr. PETRUS BRANTSMA, Se 'den. • • '7° Mr. HERMANUS ULRICUS HL BER, Westergo. • l?° Jr. E>-  van FRIESLAND. is, mfc J eene behoorlyke fomme plag voldaan f Jorden' Cn Wd doorSaans van 700 of 800 |uldens, om zyne geheime korresponttenten IeIZ ^ be,taalen- Verder is het zyn p ng " |cht te vorderen omtrent alle misdaadiïers bn door de II. Staaten, de Gedeputeerden , RIN O. Prokureur Generaal.  Reobe» b iho. i£« Tegenwoordige Staat hv ook wel door den Hove. gelast, deezen j of eeenen te apprehendeeren ofte aktioneeren n welken gevalle hy , zo 'er apprehenfie noodkis, van den Snbffituit Prokureur en4 d Dienïren'der Juftitie gebruik ma^kt. Dan . de meeste gevangenen worden aan s Lands? gldemSerdlBloLis gebragt , door de up; posten der Nedergerechten. Zo ras; naame ; lvk eene misdaad van aanbelang onder net SLrikTvan eenigen Nederrechter is voorgevd en moet delelve naauwkeurig onderzoek Sn n'aar alle omftandigheden eri der, ft:hu i bieren zo hy te bekomen is, m hechten^ nSmèn Daarna worden de informatien del Sake aan den Hove, by beflooten brief, over. izonden ; hangende het dan van deszelfs oor | feel af wat 'er al of niet gedaan moet wor , S ■ retot de Raad het geval verfchoonbaar , of den perfoon onfehuldig, zo geeft dezelv i hst om hem wederom te ontüaan; doch vinc | het Hof de misdaaden van aanbelang, en ee Srkelyk vermoeden ten nadeele der gew • S p Lnen, dan geeft het order aan d Nedergerechten, om de gevangenen, t z Srf of meer , op de minst kostbaare, wy« over te brengen naar Leeuwarden in de Heber" het Valkje , van waar zy dan doorgaa veïder , door de Dienaars der Juftme, naar h: Rinkhuis worden overgebragt. ( Zo as een ftrafbaS perfoon in hechten genomen is, doet de Prokureur Gene»1« teeen hem, hoewel doorgaans ra algemee, uifdrukkingen, verzoekende naamelyk eene 1 païftrf,'evenredig met de misdaadJ  van FRIESLAND» 15*3 't oordeel van den Hove. Doch op dat de Ibefchuldigde alle mogelyke middelen van verdediginge moge hebben , wordt hem , door den Raad, een der oudfte Advokaaten toegevoegd , die acht in getal zyn, en ieder een jaarlyksch penfioen trekken van 200 guldens, waar voor zy de aangeklaagden om niet moeten bedienen, die echter, zo zy 'er vermogen toe hebben, op hun eigen kosten, nog daar': enboven een' tweeden Advokaat mogen neemen. Voorts legt de Prokureur Generaal K' Artikelen over tegen den gevangenen, en » zoekt dezelve, zo door getuigen als op allerlei ï 1 andere vvyzen, te bevestigen , terwyl de Ad'■' vokaatvan den aangeklaagden, die doorgaans, f zo veel mogelyk, zoekt te wederleggen. Tot r des te beter bevordering van de Juftitie, heeft de [-Prokureur vryheid, om, in alle Vergaderingen « van den Hove, in de Raadkamer te verfchy»men , en daar zodanige voorftellen te doen , st ils hy dienftig oordeelt; doch by 't advizeeren & der Raaden over zyne gedaane voorftellen , jjmag hy niet tegenwoordig zyn ; en ook is hy |het doorgaans niet by de behandelinge van ansirdere zaaken. By zyne aanftellinge doet de ProleMder geinteresfeerden. 9. Zal by alle manieren letten, dat in de • ! Griffie alles tydelyk en tot partyen meeste ge- • :rief gedepecheert worde: zonder te gedogen, 'adatby zynen Subftituit en andere Clercquen j tiets voor expeditie gevorderc, en onbehoorlyk . geaftioneert worde: gelyk ook wel fcherpelyk Lhenluiden wort verboden , zulks in 't toekoi mende meer te doen. I 10. Vorders zal de Griffier gehouden zyn, Jcde geregtigheid van de Cancellarye te doen tinnen binnen voorfz. behoorlyken tyd, en Jtdoor ordinaris Executeurs ; zonder nogtans L 3 van 1 Regee. It I K O.  R e o ee* 81 nu. 166 Tegenwosrdige Staat van den Landfchappe iets te vorderen, als in zaken van kosten. li. Zal mede, binnen drie dagen, na elke öronuhciatie, de rekeninge daar van doen aan j de Heeren van den Rade, met overroepmge \ van den Rentemeefter Generaal. En wes als j dan bevonden wort hunne competenuen refpeftivelyk te zyn , voor den naastvolgenden pronunciatie dag, uit te rekenen en betden. ia. Ende zal zyn deel, in de voorgemelde geregtigheden, gelyk worden genomen ot gereken: als een van de Heeren van den Rade. i q. Van des Lands aandeel in de vooriz. j geregtigheden van de Cancellarye , mitsgaders zegel regt , contumacien , en wat diergelyke; meer mogen zyn, de rekeninge te doen, ten: overftaan van een' Commisfaris uit den. Kade , aan den Heer Rentemeefter en den Procureur Generaal. Des zal hy met den ontvang der compofitien zig niet mogen bemoeien , nog ook voortaan alleen uit de contra rolle van den eerften Raads Clercq het zegelregt verrekenen, dan mede uit zyn eigen register. 14. Voor uitgave zal hem worden geleden ,; wes hy van zegelwasfe , toortfen , kaersfen , hout , turf, en andere behoeftens voor de Cancellarye, ter Ordonnantie van den Raad, geëxpendeert moge hebben. - 15. Indien iets in flot van rekeninge m reltquis bevonden wort, zal hy zulks aan den Heere Rentemeefter promptelyk, na overleve ring van rekeninge, fourneren. 16. De Griffier zal voortaan, beneffens dei. Sub  van FRIESLAND. 167 Subftituit, nog houden vyf' bekwame Clercquen (*). 17. By de Heeren van den Rade zullen worden geftelt, (edog met advys van den Griffier) geëdigt en geauthorifeerc, de Subftituit van denzelvén Griffier, en de navolgende eerfte Clercq , om , ter ordonnantie van den Hove, mede te tekenen. 18. De voorfz. Subftituit Griffier en andere Clercquen zullen gene ftukken, procesfen nog ; aften, ofte copyen van dien , mogen uitge■ ven, die den Staat of 't regt van den Lande raken , zonder confent van den Hove , ofte 1 des Griffiers commisfie. 19. De voorfz. Subftituit Griffier zal ook , ( op zynen Eed , gehouden zyn , alle delibera- tien, refolutien , en andere aften, die hem bevolen worden, en fecreet behoren te zyn, jfe: creet te houden; zonder aan iemant daar van , i directe of indirefte, openinge te doen. Gelyk mede hem verboden wort, by Advocaten over eenige partyen zaken te adviferen , ofte by confultatien van Advocaten prefent te zyn. 20. Zal (*D De tweede Klerk, in deze Inftruktie ge; meld, is de Rollarius, die , beneffens den Subftituit ; Griffier of Sekretaris, ter ordonnantie van den Hove kan rekenen. De derde, hier genoemd, is de Ontvanger der Kanfellary gerechtigheden ; buiten welken 'er voormaals drie waren, doch nu (wegensde weinige praktyk) maar twee grosfanten zyr. De Sportelmaander ontvangt de fportelen , en vordert de resten ,by parate exekutie in; zynde deze laatfte geheel 011derfcheiden van den Ontvanger der Kanfellary-gerechtigcheden. Waar op by 't nazien dezer Inftruktie dieut fgelet te worden. L 4 Regee- RING.  B E GEE. 1UKG. 168 Tegenwoordige Staat 20. Zal ook dezelve Subftituit Griffier ge- k houden zyn , de Procesfen, gefourneert, aan p de een of andere kant, in zyn regifter aan te s. tekenen, en de Advocaten of partyen , zulks ; verzoekende, daar af vifie te doen m de be- \i neden vertrekkamer, zonder elders. 21. En zal de last zyn van den vooriz. bub- i ftituit, omme , in conformité van voorgaande gewoonte, de aften en copyen mede, ter ordonnantie van den Hove, te tekenen. Voorts alle deftnitive en interlocutoire Sententiën, zo civile als criminele , mitsgaders de tauxatien , te extenderen, en te regiftreren; en de gefourneerde Procesfen en andere aften, onder hem geftelt, getrouwelyk te bewaren : daar benevens te fchryven de Commisfien in cas van mainftenu, inhibitien, compulforien, brieven van cesfie, beneficiën van inventaris , requifitorien , en andere misfiven ; mitsgaders befoignes van regiftratien der teftamenten , en andere laatfte willen en dispofitien. En dit alles op de gagie van drie honderd en vyrtig Cargls. 's jaars, mitsgaders het falaris van authentiferen der copyen, gelyk tot nog toe gej ufeert is. 22. Zullen by den Subftituit hier en bover gefchreven worden de copyen uit de proces fen, en de ftukken, daar in gedient, voor fa laris, daar toe ftaande, en tot nog toe gebrul kelyk. Als mede alle poenale bevelen, arreften en citatien by edift ; fampt der gevangene confesfie. 23. De tweede Clercq zal insgelyks ter o: donnantie van den Hove tekenen, en tot zy ne  van FRIESLAND. 16*9 tien laste hebben, de rollen te ftellen, en deI zelve op de regtdagcn te bewaren : voorts de I goedwillige condemnatien, en de decreten re jextenderen; dezelve, als ook de Placaten, jOrdonnantiën, en alle publyke aften, die hem lbevolen zullen worden, te regiftreren. Daar | benevens de fimpeie citatien onder het zegel [te fchryven, en de omflagen van dien regens Iden gepreefigeerden regtdag te vervaardigen, en op de rolle over te leggen. En dit op de 'Igagie van twee honderd en vyftig Cargl. I [ 24. De derde Clercq zal hebben de bedie■Jninge van den ontvang der Cancellary gereglitigheden; en daar benevens zorgvuldig bewa» t ren de geinterloqueerde procesfen ; als ook slden bondel van fchrifturen en requeften. ■IVoorts fchryven alle commisfien tot de en-Iqueften , en, die by apoftiiie op de requeften ■sjzyn gegeven , te extenderen ; aantekenen de nlipoftelen , de geleverde fchrifturen tekenen , ll;h voorts om te grosferen geven. | 25- De andere drie Clercqen zullen , op jiie gagie van honderd vyf en-twintig guid. elk, els jaarlyks dienen, om te grosferen, fchrifturen |:e fchryven, en extraften uit de rolle, copyen liran dcfinitive fententien, interlocutorien. huisisliittingen en andere tauxatien, als ook procurafaliente boeken, en aan te tekenen plaidoyen, en aillezelve ac'ten , die hier voren den Subftituit, slweede en derde Clercquen niet ten Jaste gelegt zyn; en zal hen voor het gros van elke Ichriftuur voortaan betaalt worden anderhaloflien ftuiver. f 26. Generalyk wort den Subftituit Griffier 1 L 5 en R E O E E« HIK O.  Reoee* k1hg. betaalt. Subftituit Prokureur Generaal. De Subftituit Prokureur Generaal is den Prokureur Generaal toegevoegd, om hem in alles de behulpzaame hand te bieden tot bewaanng van het recht der Provincie. By afweezigheid of ziekte van den Prokureur Generaal, neem hv alle de deelen van deszelfs Ampt waar , doch houdt zich voor het overige inzonderheid bezig met het opfpeuren en vatter. van allerlei j kwaaddoenders en misdaadigers , hem of den ; Prokureur Generaal aangebragt. Evenwel mag , hy niemand op eigen gezag «PP^ieien ' eelykde Prokureur Generaal vryheid heeft, zo, hem daar toe genoegzaame bewyzen zyn^ voor-: gekomen; doch hy moet eerst de orders^der Hee-: ren Staaten, Gedeputeerden , Raaden in den Hove, of van den Prokureur Generaal afwachten. Volgens Staatsbefluit van den 15 November 17&0, beloopt zyne jaarwedde 600 guldens. Tot de verdere Bedienden van den Hovei , behooren de Rollarius , de Eerfte Deurwaar. der, zes Deurwaarders , acht Booden , een Ontvanger der Sportulen , twee Grosfanten; en een Sportelmaander, die ieder hunne by< zondere bezigheden hebben. De Deurwaar, ders en Booden worden voornaamelyk doof het Hof gebruikt , tot het volvoeren van als lerlei mandementen, 't afvaardigen van citatiet. Verdere Bediend© van den Hove. 170 Tegenwoordigs Staat en den anderen Clercquen, by dezen wel expresfelyk geinterdiceert, geene aften uit de Griffi te geven aan partyen, ten zy alvorens de geregtigheid daar van aan den gecommitfeerden Clercq tot den ontvang, zal wezen  van FRIESLAND. 171 enz. De post van Eerften Deurwaarder, verre de gewigciglïe zynde , verdient eenige nadere : aanmerkinge: door de Staaten aangefteld, doet I hy den eed in handen van den prafideerenden Hi Raad. Door hem worden , op order van den f Stadhouder , den prafideexenden Raad, of van I andere Raaden, Vergaderingen belegd. Op de j ; Rechtdagen worden door hem partyèn opgej' roepen ter executie. Ook moet hy alle zoda- inige mandementen , bevelen, akten van konj i demnatien , fententien , provifien van Juftitie :enz. als hem, door de Hooge Regeering en !door het Hof Provinciaal, worden ter hand ïgefteld , uitvoeren , zo wel binnen LeeuIwarden, als door de geheele Provincie, en |relaazen pasfeeren van alles, wat hy heeft [Jverricht. Op de Kanfellary moet hy de boe,:ken invorderen van de Advokaaten , die niet ) ter behoorlyker tyd aldaar op de Kolle ver. ■1 pheenen zyn. Wanneer eindelyk een Advokaat Jverzuimr, de minuten van het Proces ter behoor1 lyker tyd in te leveren, en in de Griffie te re- produceeren , dan heeft de andere party vryij heid om Authorifatie op den eerften DeursJj^aarder te verzoeken; en deeze is als dan verebligt de minuten binnen acht dagen aan des rjrerzoekers Advokaat te overhandigen , of jjltelaas van 't gebeurde aan den Hove te doen, i|»p dat voorts moge worden gehandeld naar Jtehooren. r|l Na het Hof Provinciaal volgt in rang de R ojpovinciaale Rekenkamer, tot welke Vergade- ka Jjig uit ieder kwartier één wordt gekommitelterd, die dit Ampt doorgaans, gelyk de ani" dere e Regee. 2 ring. Reken, kamer.  r E O E E ■ KIM O. 172. Tegenwoordige Staat dere Ambulatoire Ampten, drie jaaren bekleedt, en dan weder afgaat. De Heeren Rekenmeesters , hunne Verga- dering houdende in een der beneden vertrek. j ken vanhetKollegie, enaltyd op denzelfden t>d , met de Heeren Gedeputeerden moetende Vergaderen, zyn verpligt, naauwkeurig toe nj fen op 's Lands geldmiddelen, de rekeningen der Ontvangers te onderzoeken, de deklaratien i telikwideeren, en zorge te draagen, dat er . geene Ordonnantiën verleend werden, die te-, gen de Refolutien der H. Staaten ftryden. Ir| den jaare 15U werd deeze Kamer opgerecht en met een berichtfc'nrift voorzien, t welk int laater tyd meermaalen is veranderd, en wei laatst in 't jaar 1680; wordende de Inftruktie van dat jaar nog heden gevolgd. _ Volgens den voornoemden lastbrief, moeten de Heeren Rekenmeesters en hunne Be dienden zyn liefhebbers van den Hervormder Godsdienst en van 't Vaderland, en mzonder heid befchermers van deszelfs geldmiddelen By 't aanvaarden hunner bedieninge moeten v bv eede belooven, alle partikuliere belang» der Landen en Steden, uit welke zy gekom mitteerd zyn ,'daar te zullen laaten, en allee, \ Sgemeene welzyn voor oogen te houden zonder inzigt op hun eigen belang of d van hunne vrienden. Gelyk mede , dat z creererhande giften of gaven, volgens Keize g£^ rechten verbooden, zullen aanneemen noch eenig deel hebben aan eenige Konvoj jen, Imposten , of andere gemeene middeie^  van FRIESLAND. 173 : of ook aan eenige Leverantien by den Lande beileed. Daar de Heeren Rekenmeesters altoos te gelyk met de Heeren Gedeputeerden Vergade. ren, zyn deezen, volgens de voornoemde In* ftruktie, verpligt, by het fcheiden hunner Vergaderinge, daarvan aan de Rekenkamer keninis te geeven , en den ryd der volgende 'Vergadering te bepaalen. Zo 'er, wegens het iinleveren van eenige rekeningen door de ^Ontvangers, of wegens andere zaaken van vaanbelang, eene buitengewoone Vergadering 1 van H. Gedeputeerden wordt belegd , moet | We Sekretaris van 't Kollegie zulks den Re1 ikenmeesteren bekend maaken , op dat die 6 idan insgelyks eene Vergadering kunnen beleggen , tot fpoedige afdoening van zaaken. ;' Wanneer de Rekenkamer Vergaderen moet, :izyn alle Leden verpligt daar te verfchynen, ;1jen zonder vertekeninge van de meerderheid 'Imag geene Ordonnantie worden geflagen op H ;enige rekening of fpecifikatie van eenig aanbelang. De Sekretaris van de Rekenkamer £lmoet van alles naauwkeurig boek houden, en f Miet alleen de Refolutien ten netften boeken , !I maar ook op den kant de naamen der Heeren | uantekenen , die tot de Refolutie of de Or& donnantie hunne ftemmen gegeeven hebben, z n de Vergaderinge der Rekenkamer moeten «pok worden gehoord en gefiooten de reke'» ringen van de Provinciaale Ontvangers , Am« nunitie- en Proviandmeester, en van allen, die slerder eenig bellier hebben over 's Lands pendingen; waartoe voorheen ook de Muntmeesters be- Reoeen 1 n q.  Reose- iukü. 174 Tegenwoordige Staat behoorden , wanneer 'er geld werd gemunt , 't geen thans niet gefchiedt ; doch fles ten overltaan van Gekommitteerden uit het Kol- 1 lede. Alle vierendeels jaaren moeten cleeze \ Heeren vorderen eene lyst der Appoincteerden,; met naam en toenaam uitgedrukt, en zo als die onder de Kompagnien geplaatst zyn, om zich in 't regiftreeren der Ordonnantiën daarnaar te konnen fchikken ; zynde de Kommies der Finantien gelast, telkens de gemelde lyst aan de Rekenkamer te doen toekomen. Alle ur-s donnantien, aan de Rekenkamer vertoond, moeten, om gereRiftreerd te worden, met behoorlyke bewysftukken voorzien zyn , en , zo ae Rekenmeesters daar omtrent eenige zwaarigheden maaken , moeten zy dezelve aan het Kollegie openbaaren, op dat hetzelve nadere orders moge geeven. Indien ondertusfcheti het Kollegie, niettegenftaande de gemaakte zwaarigheden , by zyne Refolutie: blyft, « wel de Rekenkamer verpligt de Ordonnantie te regiftreeren; doch moet teffens haare be zwaaren op een' volgenden Landsdag aan dj Staaten overleveren, op dat by hen ovei het gewigte nader gehandeld moge worden Wanneer eenige rekeningen aan de Rekenka mer worden ter hand gefteld, die met s Land Refolutien ftryden , moeten dezelve weder om worden uitgegeeven, met de redenei op den kant, waarom geene betaaling kan woi den verleend. De Rentemeester der Domei nen moet alle jaaren zyne rekening aan d Rekenkamer inleveren, binnen drie Maande na het einde des jaars, en deeze moet binnen  van FRIESLAND. 175 zes weeken daarna onderzocht en gefloo|ten worden; 't welk de overige Lands Ont. vangers insgelyks, doch alle half jaaren, moeten doen ; gefchiedende dan ook de afrekening Itweemaal in het jaar. Voorts moeten de Rekenmeesters zorgvuldig letten , dat in zodanige rekeningen geene Ordonnantiën voor uitI jgave werden gebragt dan alleen de zulke, die na ;|het inleveren der laatst voorgaande rekening zyn i-igeregiftreerd. Maandelyks moeten de Reken. ^meesters van 's Lands Ontvangers en van de ■; Generaale Kollekteurs lysten vorderen van ■ipiunne Maand - Staaten , om daar uit den nets ten ftaat der Finantien te kunnen opmaaken. jgok moeten zy bezorgen, dat de resten fpoei dig gëint werden , en geene resten in de rekeningen aanueemen , dan die volgens 's a«Lands wetten beftaanbaar zyn. Alle Ordon. panden , op welke by een der Komptooren iiktaaling zal worden gedaan , moeten, zo deAWve boven de dertig guldens beloopen, door ei le meerderheid der Heeren Rekenmeesters en Ie len Sekretaris, eigenhandig met het woord Reiy/trata, getekend worden ; doch zo de fom geneden de 30 guldens beloopt, kan de tekeJaing van één' Heer met die van den Sekretaris i'olftaan; zonder welke geen der Ontvangers beJlaahng mag doen, dan tot zyn eigen gevaar. Aindelyk moeten de Heeren' Rekenmeesters 0I Üe geheimen van de Kamer, beneffens alle ej yzondere advyzen, voor zich zeiven houden, j 1 zich naar hunne Inftrukue en de verdere |t fders der Heeren Staaten gedraagen. Zy jjifo hunnen Eed niet alleen in handen & van Reces* rin o.  Regee- rihg. 176 Tegenwoordige Staat van den Voorzittenden Heer van 't Mindergetal maar ondertekenen ook denzelvén eigenhandig, met byvoeginge van jaar en dag, wanneer zy hunne inftruktie hebben bezwooren en ondertekend. , TT c In Bloeimaand 1681 beflooten de H. Staa- j ten dat de Rekenmeesters telkens aan t Mindergetal zouden ter hand ftellen , een gelyk-; luidend affchrift van de uitgebreide rekeningen, bevattende den Staat van 's Lands inkomen en uitgaaf, op dat de Staaten dus altyd den toeftand van 's Lands kasfe zoude konnen weeten De Voorzitter heeft in dit Kollegie geene byzondere voorrechten ; zo derhalyen de ftemmen fteeken, moet het lot het gefchil be-E flisfen : voorts is de gekommitteerde uit Uosd terso altoos Voorzitter. Voor deezen moest de Kamer, wat de Landkwartieren aangaat, om de twee jaaren worden veranderd; doch na 't vastftellen der Tourbeurten gefchiedt di om de drie jaaren. Voor het jaar 1783 za ten de Rekenmeesters uit de Steden lang o kort naar het welbehaagen van den Stadhou der; doch na dat, in't gemelde jaar, deRooste der Ambulatoire Ampten was gemaakt, on in te gaan met 17*5 . wordc nu ook in,dl kwartier de voet der Landkwartieren gevolge, De iaarwedde der Heeren Rekenmeesteren be loopt maar 552, guldens; doch hier by komei nog de vakatien en befoignes , wegens _t or neemen en fluiten van alle Lands rekeningen die dit gewigtig doch teffens lastig Ampt men kelyk verbeteren. ^  van FRIESLAND. i1? De Sekretaris van de Rekenkamer is ver: pligt, de Vergaderingen te dienen van noodige advyzen en aantekeningen. Hy moet : door den Klerk doen regiftreeren alle Ordon inantien, die door 't Kollegie aan de Rekenkamer worden ter hand gefteld , en dezelve i «evens hem vertekenen. Voorts moet hy de lAppoinctementen fchryven en tekenen, en Jnet de andere Heeren de rekeningen onderizoeken en uitrekenen. Dit Ampt is een van ide voordeeligfte der Provincie , wegens menigvuldige emolumenten; hetzelve werd, voor m jaar 1748, door de Staaten begeeven; goch op den 19 Aug. van dat jaar is ook ie begeeving van die Ampt aan den Stadhouder m der tyd opgedraagen. • Tot de Rekenkamer behoort ook een Pen- F jonans, om de Heeren in netelige zaaken van 5! fdvys te dienen, en rekeningen, die kwaalyk? teiteld of te hoog opgegeeven zyn, tekorrigeeen en te taxeeren. Dit Ampt wordt door de iekenkamer gegeeven aan iemand tot kennelyk jederzeggens toe, of ook wel voor zyn leeven • rordende hier toe doorgaans perfoonen genoden, die kundige Rechtsgeleerden zyn , en pe grondige kennis van de Provinciaale Finan2n bezitten. j In het thans loopende jaar ^87, zitten in Je Rekenkamer: JKORNELIS van SC HEL TINIA, wegens Oostergo. flV. deel. M Mr> R E G E E- niN 0. Sekretari» van de Rekenkamer. • Penfionaris van de Reken, kamer.  R E O E E- smoeiende uit bet „ebt, hetPasfagie-Geld, het Keeei™ ïfroT de Equivalenten, de KollatoraaleSuccejh Irg°de veerdgfte Penning der verkochte: goj SI' .„7 naarenteeen worden op het Komtf ^TJnLfen der genegoH toor . e vatl losfe renten ir geafj ,! En.daar te boven twee Journaalboeken , ./aar in hy fuccesfivelyk , met uitdrukking an den datum , aantekene , den Ontvang in jet eene, en de Uitgave in het ander; moerende die posten in de grote Comptoirboeken i n eeriten overbrengen, en ten langden in 't K jatst van ieder weeke. I Zonder dat hy geld zal mogen ontvangen git betalen , als opquitantien, waar ingefpecifinertis, op wat middel, en voor wat tyd de itvang gefchied, en de betaling wort gedaanb geen gebruik mogen maken van eenige re' al pisfen, die aan hem in rekeninge niet zullen ? orden gepasfeerd of geleden ; zelfs niét, of 11. iren de penningen ter goeder rekeninge verJfekt, moetende eerst, volgens de ordre van ui ti Lande, worden geliquideert. m 3- Van de gemelde middelen zal by de Reïkamer, by de drie weeken, na gedane afareninge, van ieder middel een Staat geM 5 maakt, R ii C E E" RIK O.  R SC F E ,85 Tegenwoordige Staat ■ maakt, en behoorlyk met de paraphure van een der Rekenmeefters, benevens den Secretaris , vertekent, aan hem worden overgegeven, om , zig in het invorderen van het onbetaalde, daar delen, rig hebben te reguleren naar de generale en particuliere artikelen van de Ordonnantie, op de gemene middelen geëmaneert ; zonder op eenige Surcheance van Executie , by de Heeren Gedeputeerden verleent, te letten. j k. Hy zal , na verloop van de vastgeftelde! verfchyndagen > de f*f^™J™^A deren, en de reften onder de State Deuiwaarders uitdelen, met last om die ten fpoedigftej te excuteren; en niettemin, van veertien da gen tot veertien dagen , gehouden zyn , aa het Collegie der Heeren Gedeputeerden et Rekenkamlr , van zodanige reften pertinent ftaat te leveren. rnmJ 6 Dus zal hy ds middelen, op zyn Coma toir'geaffecteert , ftriktelyk hebben in te vo| deren , op de termynen van betahnge, daar q by 's Lands wetten en Ordonnantiën bepaalt zonder van zulks in gebreke te blyven; en vei volgens die geene, welke op de gefielde tel Lnen niet nebben voldaan, daar toe by ed curie conftringeren , binnen den tyd van dr maanden; of aan onze Gedeputeerden aant< nen, dat, na aangewende devoiren, de agte Sge middelend de Infolvente Debiteur, niet te bekomen zyn: by poene, dat hy andd zins gerekent zal worden die fghuld voor z  ■ ■ van FRIESLAND. 187 1 ne eigene rekeninge te hebben gehouden , en ] die aan den Lande te moeten verantwoorden. : I 7. Hy zal ten fpoedigften , zonder verzuim, :!de Ordonnantiën, op zyn Comptoir geflagen , in contanten gelde betalen, en de eerstkomen■ den terftond voldoen ; zonder den eenen Cre!i ;diteur boven den anderen te begunftigen ; dog 1 ievenwel reguard nemende op de Oudlte fchul\ ;den , zo wanneer gebrek aan penningen mogte I wezen. j 8. Hy zal alle twee maanden aan het Colleïgie der Heeren Gedeputeerden, en aan 's Lands I Rekenkamer ingeven, een pertinente en fpeciJ fique Staat, onder den Eed , aan den Lande \ gedaan, door hem geformeert en eigenhandig 'II vertekent, inhoudende, 1°. Wat in het lo«I pend halfjaar moet verantwoorden. i°. Wat Ver op ontvangen heefc. 3°. Wat 'er op te west is; en 40. wat reëiyk uitgegeven, of nog Ji n Casfa voor handen is. I En zulien de Heeren Gedeputeerden en Re'kenmeefters des niet tegengaande de vryheid «hebben , om , zo dikwyls als nodig oordelen, wan hem zodanige Staaten te vorderen, en |telfs te nemen infpeftie van het Comptoir , e net exhibitie van de originele Comptoirboeken % :n Journalen. < 9. Hy zal geene uitgave, hoegenaamt, moi;en doen, zelfs ook niet op Ordonnantiën van [e Rekenkamer, maar alleen cp Onze exprese Refolutie, of Ordonnantiën, zo van het Mindergetal, wegens hunne Jura en verdere aken, het Landfchapshuis betreffende, als ian het Collegie der Heeren Gedeputeerden ba» R.EOEE. RING.  Regee KI » G. 188 Tegenwoordige Staat behoorlyk getekent , in de Rékenkamer gere- J Xert, van één der Rekenmeefters geparapheert, en door den Secretaris vertekent en fn margine hebbende annotatie van den datum en folium der Regiftratie, ofte van de Heeren Raden in den Hove Provinciaal , naar denj) voet, dus lange gevolge , getekent en geregiftreert: uitgenomen die tractamenten, en zul- : ke andere poften, die tot nog toe op enkele quitantien zyn voldaan geworden. J 10 Hy zal meede gene Ordonnantiën beta-j len, waar aan niet zyn gehegt alle blyken,J den Tekst van dien gemelt, of daar toe deal-j ve zig refereren: op poene dat de Ordonnan-j tien of aften, waar aan het geen voorfz. is ,1 gebreekt, niet in rekeninge zullen worden ge-f 1Cdu. Hy zal insgelyks aan niemant eenige Ordonnantiën mogen betalen voor dat de verfchyndag omgekomen , of de conditie en reftriöie, daar in begrepen, voldaan is, veeM rnm daar op eenig verichot doen : zulke Ordonnantiën, dienvolgens oud ge-j tank, by het Collegie , weinig dagen voo,J Mav en Allerheiligen, worden geflagen, oni op May en Allerheiligen te verfchynen, all kunnende daar op betalinge dier traftamentel terftont gefchieden . .1 12. De Quitantien op de Ordonnantiën zuil len van dien gepasfeert en vertekent worden I wL dezelve aangaan, ofte hunne gelasngden.; met uitdrukkinge van den datum, wanneer dl betalinge anders in rekeninge zal worden gelei den. D(!  van FRIESLAND. 189 , Des zullen daar toe geen last mogen ontvanJgen, des Kentemeefters Clercq, of andere JSuppooften van het Comptoir, nog hunne kinKeren , Zwagers en Domefticquen. 13. Hy zal alle Ordonnantiën betalen met igereed geld, zonder regens de gequiteerde ; Ordonnantiën eenige Contraéten , Obligatien pi reverfen te geven. 'i 14. In geenerleye manieren zal hy, of zyn Uercquen, de Adminiftratie hebbende van '. s Lands Casfa, of het be wint over een gedeel1 e van dien voerende, eenige 's Lands penninjen voor hun zeiven , tot aankoop van lanPen , negotiatie , aflosfinge van fchulden , of 'ijndere hun eigene particulier behoef en profyt ;!aogen gebruiken, nog aan iemant op intresfen jerlchieten , of anders leenen : maar die alle ib alleen, tot dienst van den Lande, in Casfa -Jouden en bewaren. En dit alles op pcene %n infamie en deportement van hun officie en ||:bdieningen, en daarenboven, behalven de rejiitutie , pligtig, om voor een geldboete aan ■'jet Comptoir der Domeinen tweemaal zo veel | betalen, als zy, in manïere als voren, uic II: Lands Casfa hebben genomen. | Werdende by dezen gecasfeert en ingetrokken onze Refolutie van den 10 Maart 1731 , laar by tegens de overtreders geftelt is , eene %ete van één Duizend Caroliguldens, boven »| behalven de intresfen, te rekenen a vyf ten "linden. J;i5. Zal zig moeten reguleren naar de Placa'ji, reeds geëmaneert, en van tyd tot tyd te laneren op het ftuk van de munte, en op de cours R. E O E B- Kinc  R E O E EIUKC. 190 Tegenwoordige Staat cours van het geld, zonder eenige P^|M| Wer of lager uit te geven, als by Flacaren| Sa°en is, of toegelaten zal worden; veel 2 de on vangene of in Casfa zynde pennin! ^verkopen, verwisfelen, of eenigerhanfeVoordeel te trekken uit het verfchil tusfchen| de waarde van de Speciën. 16 Zal ook na de publicatie van eenige Placaien an de munte , in het uitgeven me; mogen genieten eenige vergoedinge van verba oSet geld; ten zy hy, nevens zyne Clerc qL, op den gedanen Eed. verklare dat d zelve penningen voor rekeninge , en ten be hoeve van den Lande , zyn ontvangen voq dato van het Placaat; ten welken einde hy e Marende Clercquen ook gehoude zullen wezen, onze Lands Casfa van hun^ eieiene gefepareert te houden. . gi7 Hy zal van half jaar tot halfjaar rek ning van zyne adminiftratie moeten doen; n Sk van den eerften May tot den laatft Oftober, en van den eerften November | SfSflen April, daar aan volgende: ery t de rekeninge telkens brengen, alle geda betalingen , tot dat half jaar, of tot vroege tyTen re^ie hebbende, en geene die tot v ^I^rnyne rekeningen mo. fchryven, en met zyne ondertekeninge bekr S, eene verklaringe, op den Eed aan. Lande, by het aanvaarden van zyn Rentmc teïs ampt gedaan, dat hy heeft gemaakt Suwen ontvang van al het geen, dat hy v  van FRIESLAND. ïpi het Land in den Termyn dier rekeninge ont Wangen heeft, zonder iets agtergehouden te ifcebben, en van gelyken, dat hy in den uit. •Maf niet heeft gebragt, parthyen, die niet ■lladelyk ten vollen en behoorlyk zyn betaalt. PP dat de verificatien, zo veel hem aangaat, Jyn getrouw, goed en waaragtig, zonder ee. «Big bedrog of fraude. ï] 19- Zullen by hem geene reften gebragt I!f in uitgave geleden worden, ten zy genóegjfaam geblyke van zyn devoir, in het executel|En derzelver. | Ende voor zo veel goedgedaan mogten woN Jjten, zal hy die nogtans in volgende rekeniniatjr, by een apart Capittel pro memoria üeüeru. I 2°' Hy zal > binnen drie maanden , na het |lndigen van ieder half jaar, de Rekening, |et een dubbeld van dien, in bekwaam fchrift, Éesbaar gefchreven, met de ftukken en bewyun, daar toe behorende, aan 's Lands Reken» Mnmer inleveren, met een Borderel, daar toe ijhhorende. j 21. De tekst van de Ordonnantiën zal in de rekeninge behoorlyk geëxtendeert worden, i et relatie tot de ftukken, daar in gemelt, en v rtdrukkinge van den datum derzelver : zon geeren , te ontvangen , en , doorgaans , met jbkommunikatie en goedvinden van den Erfstadhouder af te doen. Wanneer een der Ji Hoogleerjaren fterft, of anderszins zynen post ,i[verlaat, moet de Senaat daarvan kennis geeven aan de Kuratoren , welke daarop, doorijl gaans, van den Senaat verzoeken eene breede ï 4yst van perfoonen , kundig in de openftaande JiProfesfie; waarna zy die lyst overzenden aan ej den Erf-Stadhouder, om, ten overftaan der JïHeeren Kuratoren, eene keuze te doen. Voorts Jletten zy, inde voornoemde Vergaderingen, op 'jilles, wat tot rust der Akademie kan dienen, yi;n beraamen de noodige orders op alles, wat „1 benige verbetering verdient. Hoogleeraars, die ,|:ich in hunnen pligt merkelyk te buiten gaan , ,, /allen onder de cenfure van dit Kollegie, en [jlworden door hetzelve in hunnen dienst gefchorst, N 3 of Re o e e.' IIKGi  RegeeBIN c jot Tegenwoordige Staat of daarvan afgezet. Doorgaans komen de Heeren Kuratoren, jaarlyks, tweemaal te Franeker, om , » infpektie te neemen van den toettand en het i onderhoud der Akademifche Gebouwen; en by «=. die gelegenheid laaten zy, doorgaans, eenmaal »V in 't jaar, in hunne tegenwoordigheid, door de F;i: Profesforen, een Examen doen dier Studen- » ten, welke Alumni zyn of kostpenfioenenja^a trekken; wordende de onkundige en yverlooze jongelingen als dan beftrafc, doch de kundige j^» en naarftige gepreezen , en zulken, die on- »w gemeen uitmunten, fomwylen met een boek m befchonken. Het onderhoud der Akademi-l «é fche Gebouwen werd, voor deezen , dooi pus den Landfchaps Bouwmeester, onder Dl «s rektïe der Heeren Kuratoren, bezorgd , en j * doorgaans by daghuur aanbefteed , onder 'i «J onzigt van een' Opziener, daartoe door der j«i Bouwmeester aangefteld. In laater tyd heefi m, inen 't onderhoud dier Werken alle zes, ei m laatftelykalle twee jaaren, aan den Minstaannee ma menden aanbefteed , gelyk nog heden , to merkelyké bezuiniging van kosten, gefchiedt f • hebbende de Landfchaps Bouwmeester hie Ito mede thans niets te verrichten , dewyl d « Opziener nu afzonderlyk door de Heere; Kuratoren wordt aangefteld. Volgens eene Refolutie van den 3 Aug fij 1649, hebben de Kuratoren het recht valj^ Decifie, in alle verfchillen op de Akademp ' voorvallende, ter eerfter inftantie; doch zo. dm de partyen, die zich bezwaard rekenen, zichf by wege van Appel, tot de H. Staaten mogeiJ"J wenden ; zynde buiten dit geval de gehespM?  van FRIESLAND. 199. Judicieele Rechtbank by den Akademifchen penaat, over welke de Kuratoren niets te zeg- gen hebben. Het jaarlyks Traktement der H. Kuratoren beloopt thans vyfhonderd guldens, waarvan jaarlyks veertig guldens aan Officiegeld moeten . worden afgetrokken. Thans deklareeren de i Heeren ook wegens vakatien en reiskosten, ij op den voet van 't Kollegie , wanneer Hun ^Edek Mogende (want deezen titel voeren zy) |n Ufficio naar Franeker reizen, om de Landsfebouwen te viiiteeren , en befteeding van .|t noodige te doen. Ook mogen zy aan r Jen Lande eene verteering deklareeren van i; priehonderd guldens , wegens ieder inauguratie van een' nieuwen Kurator of Profes, '[lor. it De Heeren Kuratoren doen, by hunne aanIjitellinge, den eed in handen der H. Staaten in 1: IVlindergetal , en belooven daar by de jljttefolutien der H. Staaten, aangaande de Akam iemie, te zullen onderhouden , en zorge draaij len, dat dezelve behoorlyk worden uitgevoerd, (ji'hans beftaat dit Kollegie uit de volgende Meeren: Uit Oostergo. J: DANIËL de BLOCQ van HAERSMA. Uit Westergo. Jijr. E. S. G. J. van BURMANIA 'd hENGERS, N 4 Uit r E O E 8* KIM O.  Tegenwoordige Staat Recee. rin o. Uit de Wouden. AUGUSTINUS LYKLAMA va NYEHOLT. Uit de Steden. Jr. WILLEM HENDRIK BARON' van HAMBROICK. Het Kollegie der Heeren Kuratoren heefij; ook eenen Sekretaris ; wordende die posjj thans bekleed door den Heer en Mr. zacheu k gerroltsma. De Sekretaris is, volgent' zynen lastbrief, verpligt den Lande getrouvl en van den Hervormden Godsdienst te zyn I voorts zich met allen eerbied jegens de Hoogt Regeering, en de H. Kuratoren in 't byzonfc der, te gedraagen, en hunne bevelen gereedej lyk op te volgen. De vaste Vergaderinge) der Kuratoren moet hy getrouw waarneemenii en in dezelve naauwkeurig boek houden varji alle voorvallende zaaken. In de by zonder] sefchiedenis en lotgevallen der Akademii moet hy, zo veel mogelyk, bedreeven zynl om ten allen tyde de Heeren te kunnen dicl nen met advys, en hun opening te geeven, ol wat wyze weleer, in gelykfoortige omftandifb heden, gehandeld wierd. Alle brieven, doel de H. Staaten, den Stadhouder, de Gedept8 teerden, of door de Profesforen der Akademie aan de Kuratoren gezonden, moet hy naauv t keurig bewaaren, om dezelve ten allen tyc. wederom te kunnen produceeren. Zyne zor&i gaat ook over de Alumnen en anderen, dl  van FRIESLAND. sox op de Akademie iets van den Lande, tot i/oorezettinghunner Studiën, genieten; wegens jdeezen moet hy naauwkeurige aantekening houden, gelyk ook van de Akademifche Examina , in zo verre de omftandigheden vorjderen. Eindelyk moet hyzich getrouwelyk naar ' syne Inftruktie gedraagen; doch die kan door Ie H. Gedeputeerden geïnterpreteerd en ge- Jtereerd worden , zodanig zy meenen , ten it neesten nutte van het Land en de Akademie, st,e zullen kunnen dienen. De begeeving van stót Ampt ftaat aan 't Kollegie , en gefchiedt li ip eene Jaarwedde van tweehonderd en vyftig 11 (uldens. I Het gebied over de Jagt en Visfchery be< i|aaten, hunne Gedeputeerden in Officio , iftnevens derzelver Ministers , de Raaden in i n Hove Provinciaal, de Raad en Rentmeester Generaal , Prokureur Generaal, de «riffier , Lt. Houtphester , Meester - KnaaIn, de Sekretaris en Fiskaal van 't Jagt -GeMfcht, de Sekretaris der Rekenkamer, de ^ovinciaale Ontvangers , de Edellieden , e|-ietslieden en Regeerende Burgemeesters; trorts alle Eigenërfde Stem - Gerechtigden, ■höorlyk gekwalificeerd zynde, en de StafMcieren tot Majoor incluis, in de Provincie wiarnizoen houdende. 1 Niemand vermag te Jaagen , zonder zich uil zyne kwaliteit aan te geeven aan 't Japt fcecbt voor den eerften May van ieder jaar; isetende dezelve tot de lange Jagt ten min-' |ti hebben vyf honden , die onderhouden liïden op zyne eigene Gerechtigheid of liene Boere - Plaatfen , gelyk een ieder, die eene Regee- [u»c. .  Reoeb- BINC. S04 Tegenwoordige Staat . eene Kommisfie tot de Jagt vraagt, met eeni eigenhandig ondertekende verklaaring moei doen blyken. Alle Jaagers zyn verpligt, in 't Jaagen driehonderd roeden verre af te blyven van ai. Stem - Gerechtigde Heeren huizen. Ook ma niemand zonder bekomen verlof van den Er Stadhouder Jaagen op 't Oranje-Woud of 0 't Bildt; zynde des Erf - Stadhouders bevoo rechte Jagtvelden met fcheidpaalen aangewe! zen. Het ftaat insgelyks niemand vry , m honden of met fchietgeweer op de Sneeu te ïaagen, op eene boete van 50 goudguldeni verbeurte van de Jagt - Gereedfchappen Honden, benevens verbod van in twee jaan eene Jagt te mogen aangeeven. En dewyl het Wild, op de Klei, by ma gel van genoegzaame verfchuilinge , veel lj onherftelbaar verdelgd zoude worden, 1 'er alle jaaren gejaagd wierd, heeft med ter bewaaringe van het zelve , ieder dei* jaar tot een Vryjaar bepaald : alwaarom» de Liefhebbers van Wildbraad als dan allol uit de Wouden , of van elders buiten f Provincie, gefpyzigd moeten worden. 01 mogen de Gerechtigden tot de Jagt, mi driemaal ter weeke, van den 1 Oktober 1 den laatften December, met de lange Jagtj velde gaan, en telkens meer niet dan I haazen vangen; zynde het fchieten der haaz| op eene boete van honderd guldens, verbf den.  éi» FRIESLAND. 205 1'Patryze Jaagers mogen maar vier maaien ter t ;eke in 't veld gaan, wanneer een Jaager I meer perfoonen met zich mag neemen, 11 een' of twee gebroodde Dicnaaren , en ib' of twee tot gezelfchap, die alle te famen !(i eenmaal niet meer dan zestien Patryzen ibgen fchieten. nOuk mag een Gerechtigde tot de Jagt, dailyks, maar één perfoon met fuik en fchild in weid laaten gaan, onder deeze bepaalinge jgthans dat dezelve daarvan een gebroodde clenaar, of althans een Kommisfie - Jaager i»et zyn, die ter Sekretarye van het Jagtge[ttht is aangegeeven. (puiten den bepaalden tyd mag niemand lyig gevogelte met netten of ander tuig in i>eld vangen; noch ook van den 1 May tot n 5 Augustus , eenige Kievits - Eyeren opHoen, op verbeurte van tien Kar. Gul- is. spie tot de Jagt niet gekwalificeerd zyn mo» n|i ook geene Eenden, Ganzen enz. fchietrtl, dan met geweeren uit een ftuk van zes iVïten lang en 30 ponden zwaar. 1 Niemand, beneden de 18 jaaren oud, mag Oot Straaten , Bolwerken , Wegen , Hovingen fiitlt fchieten , by verbeurte van zes Kar. ■ ildens. Moor 't vangen van eene oude Moervos of i:f wordt gegeeven eene preemie van drie izédens , en voor een Rekel twee guldens bi ftuivers: voorts voor een jonge Vosfe jf twee guld. en voor een jonge Vosfe Relt een Daalder. Die RtCBB* RING.  Regeeki n g. 206 Tegenwoordige Staat Die een Zwaanen ey rooft verbeurt vyfti; Gouden Ftiesfche Ryders , en wordt, zo h| daar in voortgaat, nog arbitralyk daarenbovïj geftraft. Zwaanen, ergens zittende te broeden , m{ gen door niemand verjaagd worden , zei niet door den Eigenaar des Lands, by verbeur» ( van zes Goudguldens. Al wie Zwaanen vangt, die hem niet td< behooren , fchiet of doodflaat, of vreemij: Zwaanen uit - eens anderen Jagtveld in 't zytfi dryft, verbeurt voor ieder Zwaan vyftig Go| den Friesfche Ryders, en by voortzeul ge van de misdaad wordt hy arbitralyk «I ftraft. Voor den eerften Oktober mogen ook zerf de Gerechtigden tot de Jagt, geene jonf Zwaanen vangen, of zy vervallen in de boê van 25 Gouden Friesfche Ryders. Niemand mag visfchen met Hjouwen 1 vaarten of andere wateren, noch ook onff het ys met zeinen of fchakels ; noch gaf in 't ys maaken , om daar de visch uit fe' haaien, op eene boete van 10 Kar. Gdj' uitgezonderd echter de gaten in 't ys ë Binnen - Bot te vangen , mits de gaten, dlv 't' omzetten der fcbotfen, tegen ongeluklit worden beveiligd. Niemand vermag in een anders bevofl rechte of eigendommelyke wateren visfchéj alwaarom , ter voorkominge van alle vervJ ringe, een ieder, die vrye visfcheryen heel» dezelve by 't Jagtgerccht, naauwkeurig | fchreeven , moet doen regiftreeren.  M» FRIESLAND. 207 Aan de Zylvesters van Binnenzylen wordt 1 ;t visfchen met uitftroomend water toegelaa. n; doch met inftroomend water , op eene >ete van 100 Gouden Friesfche Ryders, .rbooden. ' Alle netten moeten worden gemaakt volgens , Schilden, ten dien einde door de Staaten jedgekeurd , en by de Gerechten te beko;n. jljAlwie Vyvers, Wateren of Graften vergiftigt , of andere gelykfoortige fchadelyke ,|aktiken tot het visfchen oeffent, is , beJlven eene boete van twintig Kar. Guldens, lifbaar aan den lyve. In den verbooden tyd, loopende van den ij!Maart tot den laatften May, mag niemand |(t eenige werktuigen hoe genaamd visfchen, 11 alleen met fuiken , en zulks nog onder 1 uitdrukkelyk beding, dat de Visfchers aln de Aal en Snoek, die zy op deeze wyze tomen , mogen mede neemen , doch alle ■ijlere visfchen moeten laaten zwemmen , by peurte hunner fuiken en eene boete , voor ;|eerftemaalvanvyftig, en voor de tweedemaal, ïi honderd Goudguldens, benevens arbitrale jiirektie. ilpeduurende den verbooden tyd mag nie. id Binnenvisch, uitgezonderd Aal en Snoek, Jkorven, bennen enz. bewaaren , verkoopen Avereeren, by ftraffe van vyfentwintig gul. ;;js, benevens de komiskatie der werktui- cndien men den Overtreeder van eenig Arti?.van dit Jagt- Reglement niet op de daad kan 1 V vin- Regeering.  Regeering. ao8 Tegenwoordige Staat vinden, ftaat het den Fiskaal vry een jaatl daarna de Aktie aanteftellen. I Wanneer onmondige Kinderen of Dienstboo-lj den het Jagt - Reglement fchenden , zyn de|Cj Ouderen, Voogden, of Broodheeren voor da| boete aanfpraakelyk. De Fiskaal van 't Jagtgerecht is gelast^eerji ieder, die tegen het Reglement misdoet, t ztf Burger of Militair, zonder onderfcheid , al leen voor 't Jagtgerecht te dagvaarden ; moe|j tende aldaar alles worden afgedaan, indien mojfe celyk, in ééne fesfie; doch zo'er iets krimineeljt in de misdaad mogt fteeken , moet de zaait aan den Prokureur Generaal worden overgejj De' gewoone dagen van Vergaderinge zy; de eerfte Maandagen in May en m Sej, tember , tegen welke tyden de befchuldrgj den, door een' Staaten • Boode , worden geö dagvaard, om op de groote Vertrekkamer va; 't Kollegie te verfchynen enz. Het Jagt-Reglement, waar uit de gemeldN zaaken zyn getrokken , werd door Z. D. II den Heere Prinfe Erf - Stadhouder gegeevefe in 's Haage, op den 18 April 1771 ; doe» in 1777 nog vermeerderd met eene taux d< I Sekretarye Gerechtigheden, als volgt: Voor 't Regiftreeren eener Akte van aangeeving tot de Jagt en 't fchryven der Kommisfie. ƒ 3 " : * Voor 't vernieuwen der Kommis-  ww FRIESLAND. cotj Voor 't Registreeren van een i'atrys- Jager met fuik en fchiid, I 't aantekenen van zyn naam p de Commisfie. . ƒ : - 6 - : Voor 't verplaatfen eener Jagt i de gedaane Regiftratie. : - ia - ; * Voor 't aangeeven eener Jagt t May, moet dubbeld worden ctaald. \ Voor de Regiftratie eener Comisfie tot de vrye Jagt op'c Bildt i Oranjewoud. * i - io - : Voor 't Regiftreeren van een rfoon, die voor een' anderen li ftaande Hond aanbrengt. : . ia - j> /Voor 't Regiftreeren van een fyopbrief eener vrye Visfchery cgeoctrojeerde kooy. . i - io ; r Voor Regiftratie van Heerenleizen gerechtigd met een vry [(1tveld van 300 roeden. 1 - 10 i : Voor de Regiftratie van eene laanen Jagt of bewys daarvan. 3 - : - : /oor 't extendeeren en boeken i eene abfolutoore of condem- aore fententie. . 2.7.; /V. deel. O Voor Reoek* riho.  Regee «ItiG. aio Tegenwoordige Staat Voor't boeken eener qualiteit in de Rolle. • ' : 5 6 " Voor 't boeken van ieder Acte ten verzoeke der partyen. . : - 4 - Voor Comparitie-Geld met of zonder verbaal of akkoord. I - * - j Voor een Ordinaris Apoincte- ^ ment. Voor een finaal Apoinctement. : - 12 • Voor 't vervaardigen eener j Citatie, buiten 't zegel. . : " .1 Voor eene Authentifatie of Collaue ieder bladzyde. Voor ieder Extract des niet grooter dan twee bladzyden, buiten ^ JÊ \ zegel. Voor 't tauxeeren eener Specificatie vao falarien en expenfen, de. claratie van kosten enz. met hooger y dan ƒ 5° * : : Van ieder 5° guldens over . de 50. Voor 't boeken eener zodanige Acte van iauxatie. * ,: " *° '  van FRIESLAND. ±XI te Voor eene Commisfie executoriaal pp den Deurwaarder. ƒ i - : - ; Voor 't boeken derzelve. : - , EN LAND SB ERG. :Uit de Zevenwouden, Mr. EDO ALMA J»n IDEMA. O s Uit Regeb rin o.  Regee- e i n ai ft Tegenwoordige Staat Uit de Steden, Jr. SCHELTO tt| HEEMSTRA. ? Secretaris, Mr. LAMBERTUS PIER* SON. r i I Fiscaal, Mr. BERNARDUS MA RIUS SCHIK. Behalven de aangeweezen Hooge Kolldj gien vindt men alomme, in de ^netenyM en en Steden, Nedergerechten ingefteld orI< overal de goede order te bewaaren, en tij Ingezetenen te houden aan de wetten en bsl velen der Hooge Overheid. Aan deeïl Nedergerechten is derhalven aanbevolen c kennisneeming van alle, en de toffe vt geringe misdaaden, zo door de fchuldigen c water en brood, als aan de kaak te zej ten, voor eenige dagen in hunne GevangenHi Huizen te konfineeren enz. gelyk ook U invordering van boeten, by s Lands Ordonnaf tie bepaald. Zo echter de Gerechten verzet men zodanige boeten in te vorderen,' heeft * Prokureur Generaal het recht om zulks 1| preventie te doen. Van zwaarder misdaad* moeten zy, gelyk boven is aangeweezen, dj Hove kennisfe geeven. Ook mogen zy, da de wét zvvygt, op eigen gezag, niemandinhcj ger boete flaan, dah voor de eerfte maal vl zes, en voor de tweede maal van twafj .guldens.. „ , Insgelyks is het de pligt der Nedergeredl Wederge, rechten.  van FRIESLAND. %x% Kt, alle de bevelen der Staaten en door hen I gemaakte Plakaaten en Publikatien uit te voe-B ien, en alomme, na openbaare afleezinge, aan e plakken: waartoe mede behoort het verlieuwen der jaarlykfche Specie - Boeken , de ernieuwing der Kohieren van de Reëele en terfoneele Goedichatting , en die der Stem tl Floreen-Registers ; moetende de eerfte narlyks, doch de twee laatfte om de tien laren, van nieuws af worden opgemaakt; door , overlyden , reflgnade van den Heere N- N. vacant geworden zynde. Alwaaromme wy den [gemelden Heere N. N. by deezen geeven [ volkomene magt, authoriteit en zonderling bevel, om hetzelve Grietmans Ampt voorI taan te exerceeren ende te bedienen, onzen 1 rechte te bewaaren, ende onze Refolutien , Plakaten , Ordonnantiën, mitsgaders conjifent der contributien te executeeren, als J mede de Ingezetenen der voornoemde Grieütenye, ende alle andere, die aldaar te doen Jmogen hebben , in haar goed recht voor te f ftaan ende te befchermen, den boozen ende I kwaaddoenders, zonder eenige fimulatie ofte conniventie te doen ftraffen , ende een hegelyk goed, kort ende onvertogen recht Jende Juftitie te adminiftreeren, ende dat op ^onditien ende refervantien hier na volgen. |3f : te weeten dat hy Grietman alleen tot tgrs profyte genieten zal mogen de Confentj^elden van Koopen en Verwandelingen van .raste goederen, bedraagende onder de .Uraerhonderd Goudguldens, die in zyn tyd Jiullen geraaken te vervallen , zonder dat Ty hem zal onderwinden en aanmaatigen J rogen de Confencen vierhonderd Goudgulfl:iens eens ende daar boven bedraagende, is met confent ende goedvinden der Ingei etenen derzelve Grietenye ; ende zal hy \ trietman niet vermogen eenige Confent » ce Re 01 ai RINtJ.  B. E G F. E" KI NU. 224 Tegenwoordige Staat te fplyten, by arbitraire correctie ; ook za £ hy geen Confent mogen ontvangen va) „ koopen van huizen op Zathen ftaande, al weezende na ouder gewoonte onder de me „ lioratien dei landen onder de Zathen b ,:en, in alle gevallen van de meerderheid der memmen verzekerd zyn. Meermaalen hebben ich veele Ingezetenen hier tegen verzet, en :r zyn ook, in onrustige tyden , verfcheiden iefluiten genomen, volgens welke het den Srietslieden verbooden werd ten Landsdage te erfchynen; doch dezelve zyn naderhand weerom afgefchaft of in onbruik geraakt. De >;den der voornaame zwaarigheid beftaat hierin, tat dus de wetgeevende en uitvoerende magt, i;n platten lande, genoegzaam in eene en dezelfde ■iand is, 'twelk, door veelen, nadeelig voorde ;gemeene Vryheid wordt gerekend. Dan hier ilalt wederom tegen in te brengen, dat het ggen de Friesfche fundamenteele konftitutie P 4 ftrydt, R. E O E E» HtiO.  Begee. kik o. «32 Tegenwoordige Staat ftrydt, zo veele aan zien! yke lieden, die meester van het Stemrecht zyn , buiten de hooge Regeering te fluiten; te meer, daar dezelve toch wel middel zouden weeten te vinden, om perfoonen ten Landsdage te doen verkiezen , die volkomen afhangklyk van hun waren. Uit de voornoemde inkomften der Grietslieden moeten door hen worden betaald de Jaarwedden der overige Leden en Dienaars van het Gerecht, beneffens de kosten der verteeringen, welke jaarlyks op de ftemminge ten Landsdage voorvallen, indien zy naamelyk zelve daartoe worden verkoozen; want zo er zich in eene Grieteny eene party opwerpt, die zich meester maakt van het Stemrecht, dan heeft de Grietman 'er niet mede te doen. Doch tot zynen laste' komen de onkosten der krimineele Juftitie, in zoverre dezelve beftaat in het vatten, verhooren en verzenden van allerlei misdaadigers. Daarentegen behoort wederom aan den Grietman het benoemen van nieuwe Mederechters, Sekretarisfen en Dorprechters, uir de drietallen, welke hem ten dien einde, door de meerderheid der Stemgerechtigde Ingezetenen, worden aangebooden, terwyl hy alleen de aanftelling heeft van de Boelgoeds Ontvangers, der algemeene en byzondere; Kollekteurs van de gemeene Lands middelen , der Fiskaalen, Exekuteurs, Adfistenten, en meer andere Dienaaren van het Gerechte. • : J ,Si De Gerechten der Grieteayen beftaan, be' hal ven den Grietman, uit twee -of meer Mederechters , gemeenlyk Byzitters genoemd. Wan- gyzittérs  van FRIESLAND. 233 Wanneer zodanig een pose open vak, doet de Grietman, zes dagen voor den bepaalden tyd .jran ftemminge, Huiskondiging aan alle Stemgerechtigde Ingezetenen , om in ieder Dorp te I.ieromen tot een drietal van verkiesbaare per:bonen, en zo 'er uit verfchillende Dorpen imderfcheiden nominatien ingebragt worden, wordt die aangenomen, welke door de meese Dorpen is gemaakt. Dit verricht zyn: le doet de Grietman eene. keuze uit het drieal, en neemt den nieuwen Byzitter op de ilechtkamer onder Eede. Ook geeft hy hem ene Kommisfie van den volgenden inhoud : „ N. N. Grietman over , allen den geenen die deezen zullen zien of , hooren leezen, Salut: , „ Alzo na inhoud der Ordonnantiën, by de Ed. Mog. Heeren Staaten van deezen Lande gearresteerd, de Rechtftoelen met bekwaame Byzitters moeten worden voorzien, zo nebbe na voorgaande uïtfchryving en ftem1 ming in de refpective Dorpen, gevallen op i N. N N. N. . . . en i N. N. tot het voorfchreeven Ampt, geelij geerd den voorfz. Ni N. Ordonneerende een Committeerende denzelvén mits deezen, b om in alle voorvallende zaaken, daar Recht i verzocht wordt, na beste kennisfe ende Egeweeten te fpreeken ende te oordeelen, :en zyn Ampt na inhoud des Ordonnantie : trouweiyk te bedienen , ten welken einde .hy N. N. den Eed in handen van my op ltheden heeft afgelegd. Lastende een ieder, ■|cdie deezen aangaat, hem N. N. voor By P 5 n zitter Regee* lilfiC,  Regee. » I M 0. 234 Tegenwoordige Staat „ zitter van deezen Gerechte te erkennen , „ houden en refpecteeren; alzo tot meesten „ dienfte der goede Ingezetenen deezer deele „ hebbe geoordeeld zulks te behooren. In „ kennisfe der waarheid, myn hand en figna„ ture. Actum op de Rechtkamer te . , , «den (wordt getekend) .... .Grietman , .... en daar nevens de Signature , en daar onder , . . Sekretaris . . , De post der Byzitteren met eikanderen, met of zonder den Grietman, is, op de vastgeftelde Rechtdagen , op de Rechtkamer te verfchynen, om aldaar met de meeste ftemmen te helpen konkludeeren tot het vellen van rechtmaatige fententien in alle voorkomende zaaken. Dan , om , zo veel mogelyk , alle onnutte kosten en twisten voor te komen, moeten zy alle vlyt aanwenden om partyen tot een minnelyk vergelyk te brengen , het welk ook in veele Grietenyen met zo gewenscht een gevolg gefchiedt, dat 'er zelden aanmerkelvke Procedures in civile zaaken voorvallen. Inzonderheid moeten zy met den Grietman zich beyveren om allerlei misdaaden en onheilen in de Grieteny voor te. komen, en zo 'er iets onbehoorlyks voorvalt, zulks fpoedig ter kennisfe van het Gerechte brengen, op dat 'er naar de wetten van den Lande tegen moge worden voorzien. Alle Gerechtelyke Kommisfien worden ook door de Byzitters waargenomen; als daar zyn het verhooren van getuigen , het bezorgen van alle Gerechtelyke verrichtingen, die'by Sterfgevallen , Boelgoeden , Inventari- fatien,  van FRIESLAND- «35 atien, Authorifatien enz. noodzaaklyk zyn. )p veele plaacfen worden alle deeze Komnisfien door den oudlten Byzitter alleen waargenomen; doch op andere verdeelen de Byitters dezelve onder eikanderen, by wyze van :'oer ■ beurten ; valiende hier omtrenc nog nn te merken, dat by dezelve de Sekretaris er Grieteny altoos tegenwoordig moet zyn. II Het Byzitters Ampt ten platten lande is in:;rdaad zeer aanzienlyk, en wordt daarom, porgaans, aan de treflyklle Huislieden of an:;:re voornaame Ingezetenen der Dorpen gegeven , 't welk zo veel te noodzaaklyker is , n dat de voordeden van dit Ampt zeer :ring zyn. De meeste inkomften fpruiten t de takfen , in de Lands Ordonnantiën :paald voor 't waarneeraen der Gerechtelyke ommisfien; die, echter, in de meeste Grienyen, jaarlyks, naauwdyks honderd guldens doopen. Hier by komt in veele Grietenyen n gering traktement uit de Dcelskosten en onfentgdden , hoewel 'er ook Grietenyen n, in welke de Byzitters geen traktement >e genaamd genieten. De Procesfen, die door de Gerechten der :rietenyen worden afgedaan , zyn doorgaans n dien aard, dat zy meer Rechtsgeleerde ;nnis(è Vorderen , dan men met reden in : meeste beoordeelers zou kunnen onder•Hen. Op dat nogthans de Sententien, 1 veel mogeiyk, met den eisch der wetI mogen overeenkomen, hebben alle de irietenyen een of meer Penfionarisfen , weli Meesters in de Rechten en Advokaaten voor \E(7EE« [tlNQ. Penfiona. dsfea.  a3^ Tegenwoordige Staat Rëcee' kim o. 1 voor den Hove zyn. Zo ras derhalven een Proces voor de Grietenye Rechtbank volfchreeven is, wordt hetzelve aan den Penfionaris gezonden, wiens advys dan, doorgaans, door| het Gerecht, in het opmaaken der Sententie,! wordt gevolgd : ja indien de betwiste zaaken! van veel gewigt en zeer ingewikkeld zyn ,1 worden meermaalen ook de advyzen van an! dere voornaame Rechtsgeleerden ingenomen. ] Dan dit niettegenfiaande komen, doorgaans, dej Procesfen van veel belang, na dat zy, ter eer-| fter inftantie, door den Nederrechter zyn,i uitgefproken , by Appel voor het Hof van. Friesland. Het geene hier omtrent in de;' Grietenyen plaats heeft , gefchiede volkomen op dezelfde wyze by de Rechtbanken der| Steden. Het Ampt van Sekretaris of Geheim fchry. ver eener Grieteny , hoewel minder in rang dan het Byzitters Ampt, is veel voordeeliger,, ja kan, met het Boelgoeds Ontvang gepaard, in eenige Grietenyen, jaarlyks , drie duizend guldens en meer opbrengen; waarom hetzelve ook dikwerf door lieden van aanzien worde waargenomen. De verkiezing van een' nieuwen Sekretaris wordt gedaan door den Griet: man, eveneens als van de Byzitters is gezegd, en wel voor zyn geheele leeven , of tot zo lang hy zynen post nederlegt ; hoewel met dit onderfcheid, dat de Sekretaris , na het ontvangen zyner Kommisfie uit handen van den Grietman, dezelve voor het Kollegie der Heeren Gedeputeerden moet beëedigen. Zodanig Sekreta' tisfec.  van FRIESLAND. 237 nig eene Kommisfie luidt doorgaans als $gt: „ N. N. Grietman over .... Allen ij den geenen die deezen zullen zien of hooren Jleezen, Salut: Alzo door 't overlyden van IN. N. in tyden Sekretaris van voorfchree3 ven Deele , dezelve Sekretarie is komen te f vaceeren , diesvolgens hoog noodig, dat Jdezelve vacante plaatfe wederom met een .3 ander bekwaam perfoon worde voorzien. Is J't dat ik Grietman door Misfive tegen den j alle de Gequalificeerde ende jJStemdraagende Edelen ende Eigenerfden jldeezes opgemelden Deels door de refpecdve ,Dorprechters van de Gezamentlyke Dorpen , ,.eerst door Huiskondiging ende daarna door „Klokklippinge hebbe doen uitfchryven en Jaan kondigen , omme des morgens ten tien luuren voor noen in de Refpective Kerken Ite compareeren, ende aldaar als dan te proJcedeeren tot uitzetting of nominatie ende Jftemminge van drie gequalificeerde perfoo,inen tot de vacante Sekretarie boven geidagt, in plaats van wylen den Sekretaris Ivoornoemd, om by my Grietman daar uit léén tot Sekretaris verkooren te worden. iNa zulks gefchied zynde hebben de gezaJmentlyke Volmagten van de refpective DorIpen my de befoignes van fiemming op den j in de Rechtkamer overge» Ibragt, ende na examinatie derzelver daar uit |bevonden, dat by de gezamentlyke Ingezetenen daar toe waren uitgezet, genomi- „ neerd R.E OEE» RING.  Recee- s inc» S38 Tegenwoordige Staat • j, rieerd ende geftemd N. R N. N. ende „ N. N. uit welke genomineerde, uitgezette „ ende geftemde drie perfoonen ik ondergefz, „ Grietman, door recht ende kracht van mya „ Ampt, tot Sekretaris van deeze Grieteny? „ hebbe geëiigeerd ende verkooren, gelyk i\ 9, eligeere ende verkieze mits deezen L\. m t> om dezelve Sekretarie, zo nevens de Recht-; „ zaaken, als te gelyk met de Boelgoederea' 5, van nu af aan waar te neemen en te bedier „ nen. En dat alles op de Eere i Profyteff „ en Emolumenten, als daar toe zyh ftaandCj „ van ouds hebben geftaan, en by de voors, gaande Sekretarien zyn genoten. Ordon„ neerende aan alle Ingezetenen hem voor „ Sekretaris te erkennen, eeren en refpectee„ ren, zo des behoort; ende voorts aan alle „ Rechteren ende Gerechtsdienaaren, hem ia „ zyne functie en bediening als Sekretaris, alle „ hulpe ende adfistentie te doen, zonder van „ des te wezen eenigzins in gebreeke. Oir „ konde myn Grietmans hand en zegel. Ge„ geeven in de Rechtkamer binnen . . , „ deezen" .... N. N. Op huiden den heeft N. N. Mer op den Eed van zuivering en anderzins als Sekretaris van in plaats van gedaan. Me prcefente N. N. Voor  van FRIESLAND. 239 Voor Recht gepronuncerd den 1 kennisfe myn hand 5 geëedigde Klerk tn N. N. Regee» hing* Aan den Sekretaris is aanbevolen, de beharing en het fchryven der papieren en boe. ,;n, die betrekking hebben tot de Rechts:eegingen en het beftier der publieke zaaken : .;lyk zyn dè Registers der Obligatien, ioopbrievert, Proklamatien enz., als ook van iindswege de zorg over de Stem - en !oreen - Registers, en der Boeken, in welke ;lirlyks de Speciën, by eene openbaare ora:bryving worden aangetekend. Verder moet I Sekretaris, of zyn gezwooren Klerk, by ie Gerechtelyke Vergaderingen en komparii:n tegenwoordig zyn, en aldaar naauwkeurig hek houden van alle voorvallende zaaken. "oorts fchryft hy alle Citatien, Arresten, !:velen , Inhibitien , Denuntiatien, en alle ' rdere Gerechtelyke papieren. De origineele beken en Stukken moeten onder hem beIstende blyven; doch hymag van alles authenuke Copyen geeven, alomme daar zulks ordt vereischt. 1 Weinige Sekretarisfen hebben vaste trakte:enten van eenig belang; doch zy genieten, eigens eene Refolutie van den 13 May 1712, jqr het opmaaken der Kohieren van den écelen honderditen penning, zeventig guldens,  Regee bib 0> 240 Tegenwoordige Staat dens , en , volgens eene laatere Refolutie , voor de tienjaarige vernieuwing der Stem- enFloreen > Registers , op dien tyd ook 70 guldens. Wegens de jaarlykfche omfchryvingg der Speciën geniet het geheele Gerecht, voor verteeringen van ieder Dorp , drie guldens ,1 en de Sekretaris daarenboven, voor het hou-1 den der befoignes, en 't vervaardigen der dubJ belden, van ieder Dorp, vier guldens. In de Steden heeft iets diergelyks plaats, wordende! develve, naar evenredigheid haarer grootte,! op een zeker aantal Dorpen gerekend. Mer3 betaalt naamelyk 't Gerecht en den Sekretaris! van Leeuwarden voor 48, Bolswerd voor 10 j Franeker voor 12 , Sneek voor 13, Dokkumj voor 10 , Harlingen voor ap , Stavoren voorj 5, Slooten voor a , Workurn voor 11 ,' Ylst voor 4 en Hindeloopen voor 7 Dorpen. De overige voordeden hangen meerendeels af van de menigvuldigheid der Gerechtelyke bezigheden, die dagelyks voorvallen, en volgens den taks der Kanïellarye Gerechtigheden, ' naar Lands Ordonnantie, worden betaald. Dan hier komt by, dat een Sekretaris, die zyne| zaaken verltaat en yverig is, gelegenheid heeft, zich genoegzaam de geheele extrajudicieele praktyk eener Grieteny toe te eigenen, waar mede veel valt te winnen. Ook zyn de Sekretarisfen in de meeste Grietenyen Ontvangers der Boelgoeden, welke bediening over het algemeen zeer voordee» lig is, en in eenige plaatfen jaarlyks duizend Daal-  van FRIESLAND. 241 daalders en meer kan opbrengen. Deeze oordeelen worden gemaakt uit de Stuiverielden : want de Ontvanger geniet van ieder 'ïoudgulden van den geheelen opbreng der l'erkoopinge , van den Verkooper een' Stui* j;r; doch daar tegen moet hy voor de betaalinge jarge ftaan, zonder eenige andere onkosten in kening te brengen, dan de Vakatien yan :n Kommisfaris uit het Gerechte, die by zulke pelgoeden tegenwoordig is, waar 's Lands wet' n 't zelve vorderen. De Kooper is insgeks verpligt gelyke Stuivergelden te geeven , I zy hy verkiezen mogt zyn bod onmiddeIk by de verkoopinge te betaalen, wanneer (i Ontvanger verder niets van hem te vorde» II heeft. 'Wanneer1 eetl Boelgoeds Ontvanger niet in liat is, de door hem gebeurde penningen op apen tyd te betaalen, dan is het Gerechte r zeker aantal van uitgekoozen lieden , die n 1 weleer de Gezwooren Gemeente noemde ; dih die na het jaar 1637, alomme den naam Vj Vroedfchappen verkreegen hebben. In lus van een' Grietman en Byzitters vindt men 'e Burgemeesters , Schepenen , Bouwmeester, Raadslieden en Gezwooren Gemeentslie* Q 3 den? Re oer- II IN G. Regeering der Steden.  mao. Sneek 24S Tegenwoordige Staat den; met dit onderfcheid , dat in alle Ste« den Burgemeesters, in fommige Schepenen, Raadslieden en Bouwmeesters, worden gevonden. Zie hier eene korte fchets der geheele Ste« delyke Regeering. ~\ vier Burgemeesters, _ , , c ! zes Schepenen. Leeuwarden heeft > twee Bo{;wmeesterg. J veertig Vroedfchappen, Van deezen gaat hier het eene jaar een Burgemeester af met een' Schepen en een Bouwmeester; doch in het andere een Burgemeester met twee Schepenen. 1 zes Burgemeesters. t, , , , - J twee Raadslieden. Bolswerd heeft Y tweeëndercig Vroed- J fchappen, Vap welken het eene jaar een Burgemeester met een Raadsman afgaat j doch in het andere jaar twee Burgemeesters. „ , , c 1 zes Burgemeesters. Franeker heeft y denig £oedrchappen. Van welken jaarlyks twee Burgemeesters af» gaan.  tan FRIESLAND. a4?- iSneek heeft vier Burgemeesters, vier Schepenen, twee Bouwmeèsters. zes en dertig Vroedfchappen. Van deezen gaat het eene jaar een Burgemeester met een Schepen af; doch, in het volgende jaar teffens een Bouwmeester. ft J acht Burgemeesters. Dokkum heeft }• twee en dertig Vroed- J fchappen. J Van welken jaarlyks, als te Franeker, twee IRiirn-pmppcfprs nfirann. "> acht Burgemeesters, j acht Gezwooren Ge- Harlingen heeft J- meentslieden of Raads. I lieden. y veertig Vroedfchap-, J Peö- Hier gaan jaarlyks twee Burgemeesters en kwee Gemeentslieden af. i, i r T vier Burgemeesters. Stavoren heeft > waalf Vroedfchappen. J Hier gaat jaarlyks een Burgemeester af. Q 4 Slo- RlOKÜ. BIMG.  Regeeui» g» *48 Tegenwoordige Staat E* ") vier Burgemeesters'. Sloten heeft J- vier Raadslieden. *j zestien Vroedfchappen. Hier gaat jaarlyks een Burgemeester en een Raadsman af. Workum heeft ï vier B«rgemeesrers. ■ twintig Vroedfchappen, Hier gaat jaarlyks een Burgemeester af. Ylst heeft 1 vv^ Burgemeesters. j zeventien Vroedfchappen. Hier gaat jaarlyks een Burgemeester af. Hindeloopen heeft > vyf Burgemeesters. ^ zeven Vroedfchappen. Hier van gaat jaarlyks een Burgemeester en ook een Vroedfchap af. Schoon de Vroedfchappen, in de Friesfche Steden, eerst alomme in het jaar 1637zyn in gebruik geraakt, zyn dezelve echter in eenige Steden van veel ouder dagtekening. Te Bolswerd is immers het oude Stadsboek gemaakt in $ het jaar 1455, met toeftemminge der Zesendertigen : doch het is niet te denken, dat derzelver gezag toen zeer aanzienlyk was, dewyl de voor-  van FRIESLAND. 249 sornaame magt, in de vroegfte tyden, voor de Jxifche Regeering, in de Steden, grootendeels, I handen was van voornaame Adeiyke Fami» p, wier hoofden, onder den naam van Ouder • Én, Dwang of Albeitier, in de Steden byna espotiek regeerden. i Gewooniyk worden de nieuwe Vroedfchappen lt de Burgery gekoozen, door vyf of drie lekteurs, daartoe, bylotinge, uit de Vroedfiappen met vergulden boonen gekoozen; Ich te Dokkum kiezen de Burgers zelve hunne roedslieden, te vveeten ieder Espel de zyne. yer 't algemeen moeten de Vroedfchappen zyn «kwalificeerde perfoonen; zynde er in de ieste Steden eene zekere fomme bepaald, \tlker waarde zy, binnen de Stad of haare JJisdiktie, aan onroerbaare goederen moeten Iteitten. In fommige Steden is het genoeg, dj zy Liefhebbers zyn van den Hervormden Godsdnst; doch in andere moeten zy daadelyk Hmaaten zyn. In eenige Steden zyn alle ïrgers verkiesbaar; doch in andere moeten zy '4 één of meer jaaren gewoond hebben. Alle rieten zy zyn lieden van een onbefproken gjflrag, en, by hunne aanftellihge , den lilde en der Stad getrouwheid zweeren, h : belofte van de tegenwoordige konftitutie en '{Lands fundamenteele wetten te zullen helpen h'dhaaven. De Vroedfchappen vergaderen, doorgaans, op ai zegging der Magistraaten; doch in de meeste S;ien is ook een tyd bepaald , na verloop van wken, by voorbeeld van twee maanden, de Wedfchappen het recht hebben om zelve te Q 5 ver- K I W G.  35° Tegenwoordige Staat Regee. •vergaderen, indien de Magiftraat de Vergadering mogt weigeren of uitftellen. De zorge der Vroedfchappen gaat voornaamelyk over alle' , zaaken, die de goede order en huishouding der Stad in 't algemeen raaken , waar toe ook de tourbeurten der Ambularoire Ampten, het verminderen of vermeerderen van algemeene of byzondere lasten, het negotieeren van gelden ten laste der Stad, het nazien van Stadsreekeningen | enz. behooren. Ook komt hun van ouds toe het | kiezen van een Lid tot de Staats-Vergadering, [ uitgezonderd echter de Stad Harlingen tot aan den 3 Februray 1783. In deeze Stad was naamelyk, federt meer dan honderd jaaren, geen li Lid uit de Vroedfchap, maar uit den Raad of I k Gezwooren Gemeente, ten Landsdage gezonden; doch tegen deeze gewoonte, van wegen de Vroedfchap dier Stad, ten dien dage, tegen de Magiftraat en de Gemeentslieden, voor het . Kollegie der Ed. Mog. Heeren Gedeputeerden,! ï zynde gepleit, werd beflooten, dat niet alleenI [ de Vroedfchap van Harlingen één uit haarl [ midden ten Landsdage moest ftemmen; maar ook f ^ dat te Harlingen, en verder in alle Steden, in welke de Raadsbeftelling geene andere wyze van doen gebood, de volle Vroedfchap ten geftelden tyde, jaarlyks,moest vergaderen, niet alleen om een of twee uit haar midden, maar ook om een of twee uit de Magiftraat ten Landsdage te kommitteeren , gelyk op den volgenden dag, door de uitfpraak over een gefchil, aangaande die zaak te Sneek ontftaan, nader werd bevestigd. Ook zyn het de Vroedfchappen, die, jaar. lyks,door Elekteurs, uit hun midden gekoozen, de  van FRIESLAND. 951 ,de nominatien maaken, welke tot verkiezing I van aankomende Leden, voor de afgaande per 1 foonen in de Magiftraaten, aan den Stadhouder \ worden overgezonden. De befliering van alle voorkomende byzondere zaaken, de oeffening der Justitie , het opzigt over de Stads Gebouwen, en wat dies meer is, maaken den post uit, welke in verfcheiden Steden alleen door de Burgemeesters ; doch in andere teffens door de Schepenen, Raadslieden, Gezwoorenen en Bouwmeesters wordt waargenomen: in die plaatfen, waar men Bouwmeesters heefc, is hun inzonderheid de zorge aanbevolen over de Stads Vesten, Graften, Poorten en Bruggen, gelyk ook het onderhoud der Straaten, en het Byleggen van alle daar over ontftaande gefchillen. Alle deeze Magistraatsperfoonen worden (Leeuwarden uitgezonderd, alwaar ook Leden uit de breede Gemeente worden toegelaaten) genomen uit de Vroedfchappen der Steden, en keeren in dezelve te rug, na dat hunne bedieningen zyn afgelooIpen. Volgens het Reglement Refcrmatoir van het jaar 1748, mag niemand teffens in de Regeeringe der Steden en die der Landen worden gebruikt ; te weeten , geen Vroedfchap , Magiïftraatsperfoon, of Suppoost eener Stads • Regeeringe , mag zyn Grietman , Byzitter, Sekretaris of Fiskaal ten platten Lande ; mogende ook niemand, zodanig een' post in eene Stad bekleedende, wegens eene Grieteny ten Landsdage worden gekommitteerd: gelyk het tegendeel hiervan ook plaats heeft in alle die gee- ne, Regee»  &g% Tegenwoordige Staat Recee» sin q. • ne, welke op eenigerhande wyze tot de Regeering ten platten Lande behooren , of daar aan zyn gefubordineerd. De voordeden der Vroedfchapsplaatfen zyn, over 't algemeen, zeer gering in deeze Provin. cie, en komen meerendeels voort uit de Koliek, ten van 's Lands Impofiden en de Adminiftratien derStedelyke Komptooren, die, doorgaans, aan de Vroedfchappen door de Magiftraaten worden gekonfereerd; doch waar door de Vroedfchappen, in verfcheiden Steden, van hunne Magiftraaten Zeer afhangklyk zyn. De Magiftraatsperfoonen trekken daarentegen hunne voordeelen uit de Konfentgelden, de boeten op overtreedingen gefield, de kanfellarye taxen van allerlei Gerechtelyke Akten en Kommisfien enz., zo dat hun bedryf en inkomen veel overeenkomst heeft met die der Gerechten ten platten Lande; met dit onderfcheid, dat tusfchen hen geene ondergefchiktheid plaats heefc, gelyk tusfchen een' Grietman en zyne Byzitters; maar dat zy alle van eenen rang zyn, en beurtelings de Voorzitting of het Prelidentfcbap waa.rneemen , te weeten in zo verre zulks den Burgemeesceren betreft; want Schepenen of Bouwmeesters, fchoon in de Magiftraats Vergaderinge zitting en ftem hebbende, bekleeden nooit het Prefidentfchap. De Magiftraatsperfoonen begeeven ook de meeste Stads bedieningen , als die van Sekretarisfen , Boelgoeds Ontvangers , Stads Rentemeester, Rektoren en der verdere OnderWyzers in de laagere Schooien, Kosters en Verdere Kerkelyke Suppoosten, Booden, Stads Majoors  van FRIESLAND. 553 Majoors , Exekuteurs, Tromflagers , Stads RegebVroedvrouwen, Turfdraagers, Bierwerkers enz. RlH0« De meeste deezer Ampten zyn Tourbeurten ; doch die, welke van veel belang zyn, gelyk het Sekretariaat, Rektoraat enz. worden by de volle Magiftraat begeeven. En daar* omtrent ontbreekt het niet aan goede wetten en keuren, die nooit behoorden overtreeden te worden; als by voorbeeld , dat veele deezer Dienaaren een' eed van zuivering moeten doen, waarby zy verklaaren, geenerhande giften , noch beloften van geld, of van eenig ander voordeel, middelyk of onmiddelyk te hebben gedaan, noch door zich zeiven , noch door iemand anders, met belofte , dat zo iemand anders het geld voor hun moge hebben betaald, zy zulks ter eerfter ontdekkinge , ter plaatfe daar 't behoort, zullen openbaareh; en verder 3at zy genegen zyn, om het Ampt , hun op» sredraagen, in eigen perfoon te zullen waarneenen, en niet door eenen anderen te laaten be» lienen; waaromtrent in fommige Steden mertkelyke misbruiken zyn ingefloopen, in zo verre zelfs, dat eenige Amptenaars, niet alleen hunne bedieningen voor een gering Stuivertje laaten paarneemen, en het meeste inkomen voor zich xelven behouden; maar zelfs ook niet eens ter blaatfe woonen, daar zy met eenige Stads bedieninge bekleed zyn. Het Burgerrecht is ook iets , dat aan de Burger. Steden byzonder eigen is , en den geenen , recht, die het door geboorte verkreegen, of anderskins gewonnen hebben, verfcheiden voordee;en geeft, die ten platten Lande geen plaats heb-  254 Tegenwoordige Staat Regee- xix u» Burgertocht. hebben> vermids een ieder daar gerechtigd la tot he: waarneemen van allerhande kleine posten en allerlei neering. De Burgerwacht in de Steden is ook iets, waar van men tot nog toe ten platten Lande geene gelykfoortige inftelling heeft : dezelve beftaat in de Friesfche, even als in de andere Steden der Republiek, uit Kollonels , Hoplieden, Luitenants, Vaandrigs, Sergeanten en Adelborften of Schutters, en heeft ook een gelykfoortige aanftelling door de Magiftraaten , en gelyke posten in 't bewaaren der Wallen en Poorten, het fluiten en ontfluiten derzelve enz. Hieromtrent was ook al fint langen tyd zulk een merkelyk verval ingefloopen, dat de Burger - Schutteryen, op verfcheiden plaatfen, haar voorig aanzien byna ten eenemaal verlooren hadden; doch na dat de Wapenhandel begonnen was te herleeven, zyn ook de Schutteryen in de meeste Steden op beter voet gebragt: en tot eere van die van Harlingen in 'c byzonder, kan met waarheid gezegd worden , dat dezelve eenen onvermoeiden yver, en een zeer verftandig beleid , ter beveiliginge van haare Stad heeft betoond, toen dezelve in Oogst-en Herfstmaand van 1787, door de minderheid van eenige Staatsleden , hunne Vergadering houdende te Franeker, die zich de Staaten van Friesland noemden, en veele Friesfche Genootfchappen van Wapenhandel op hunne zyde hadden weeten te krygen, met eenen vyandlyken aanval gedreigd wierd. De Stads Gilden, volgens welke eenige wei- Gilden.  va» FRIESLAND. 45$ 'ïinige perfoonen, in één lichaam verbonden,! teen gerechtigd zyn tot het oeffenen van' ijrfcheiden handteeringen, hangen ook ten groo11 deeleaf van de Magiftraaten en Vroedfchap. jn. Zy ontvangen uit derzelver lichaamen Inne Policien, om met dezelve te raadplee. jn over hunne algemeene belangen , en on«r derzelver Voorzittinge de overtreedingen, tjen hunne voorrechten gemaakt, na te gaan ö te keuren. Ook kunnen door de Magiliaten in de Steden nieuwe Gilden worden «gericht,'mids het gefchiede met goedkeuige en Oktrooi der Heeren Gedeputeerden, j welk verkreegen recht, zo wel het Hof lovinciaal als de Magiftraaten verpligt zyn de vornoemde Gilden te handhaaven, en de overtteders te ftraffen. -Tot uitvoering hunner bevelen, 't over-1 tóngen van Misfiven aan de Hooge Kolle-; Ita, het doen van Citatien enz. hebben de hgiflraaten één of meer Stads Booden, die 4 3 dat geene waarneemen, 't welk in de yietenyen, gedeeltelyk, door de Dorprechters , J voorts door de Exekuteurs, wordt vernht. |Niet lang na het oprechten der Republiek i!nden de Friesfche Steden dienfHg, Leeuvrden uitgezonderd , het benoemen hunner ] agiftraatsperfoonen uit een dubbeld getal op ildraagen aan 't Hof Provinciaal te gelyk met h Stadhouder, volgens deeze Refolutie gemend te Leeuwarden op den 15 July 1588. „ De Volmagten der Steden praïfent Staatsjiwyze binnen Leeuwarden Vergaderd zyn- ,, de, Regbk* rin o. Stids Booden,  Recee ft ié G* tegenwoordige Staat >• „ de, verklaaren wel expresfelyk met den j >, tegenwoordige Acte , hoe dat fy (uitge- f „ nomen Leeuwarden, dewelke hier onder « „ niet begrepen is) eendracbtelyk te vreden a „ fyn, dat over gedane nominatie en over- r „ fchryvinge, die Magiftraat na older gebruik B' i, ende Coftumen , in de refpective Steden t „ geordonneerd ende gefteld worden by fyn L „ Genade ende het Hof van Frieslandt, dog L „ alles onverkort een yder Stad fyn Octroy ende L „ Privilegiën by de Generaale Staaten, ofte L „ anderfins fpeciaalyk verkreegen ofte noch te ||, „ verkrygen, alles by provifie ende tot nader | revocatie. Des 't oirccnde hebben wy [i „ Volmachten 4c zélve refpectivelyk met onfe | » gewoone hand ondertekent" enz. Een weinig laater ontvingen Leeuwarden ',i en Franeker een byzonder Oktrooi van deStaa- fk ten Generaal, om zelve hunne Raadsbeftelling ! * te doen; terwyl de voornoemde aanftelling in !l de overige Steden, tot aan 't jaar tó35 , by f[ den Stadhouder en Raaden in den Hove bleef f | berusten ; doch in dat jaar verzochten die i \l van Dokkum by Requesc aan de II. Staaten 1 'k der Provincie, in 't vervolg hunne eigene ff Raadsbeftelling te mogen hebben,- 't welk van \i dit gevolg was, dat niet alleen aan Dokkum, lij maar ook aan alle de andere Steden, eene vol- l komen vryheid tot zodanig eene Raadsbe- l ftellmg wierd gegeeven, volgens deeze Refo- E lütie: „ De S taaten van Oostergo, Westergo, Wolden en de Steden ondergef. op 't verfoek der • lngefetene van Doccum aan denfelvenveraccor- j deert h  van FRIESLAND. 257 fert hebben de vryheit om te mogen felfs hem ] .lagiftraten heitellen, ende by dier gelegenheit1 verleggende die dierbaarheit ende waardigheic |m de vryheit der confcientie ende Policie, jiar voor de Landen de wapenen hebben ingenomen ende nog voeren tegen die Coning ! n Spangien, die defelve door fyn dienaren in defel\\ Landen by vele wegen heeftgefogt te krenken, hde te verdrukken, verftaan overfulxhaar die forge tivolen te wefen ('t fware juck van fervituic m een monarcbye afgeleit ende door Gods maden vryheit van confcientie en Policie bepmen fynde) defer Provincie Ingefetenen niet ; leen daar in te maintineren, dan ook alle over* yffelen van fervituit, tegens een betamelyke lyheit ftrydende, weg te nemen ende vernietin, fodanigfy Staten verftaan te fyn die Raadstftellinge by veranderinge van regieringe door I Steden gelaten aan 't Hof van defe Provincie, p de felve niet toe en quam, dan vervallen was I handen van de Staten, reprefenterende die Hoogde ende vryheit van defe Provincie, die efelve tot defen met oogluikinge hebben getoreert; dan bemerkende naast lange jaren dat Hèlve Raadsbeftellinge by 't Hof (de onfchul<.ge nogtans uitgenomen) wort misbruikt tot ibreuke van de privilegiën ende vryheit van gieringe, fulxdat die Volmagten van de Steden > te Landsdagen Comparerende, niet dan als op bhaagende goedt vinden van'tHof adviferen ende ifolveren, foo vinden fy Staren haar gehouden npts wegen daar tegens te verfien ende 't abuis van : Raadsbeftellinge tot defen by oogluikinge gelilereert te corrigeren en verbeteren ; ordenerende over fulx het Hof om van de Raadsbe' IV. peel. R flel- r E O E Bf» RIMC.  258 Tegenwoordige Staat Rbcee- RIJS C. fiellmge haar voortaan te onthouden, dienvolgens Octroyeeren, Confenteren ende ftaan toe by defen die Gemeinten van de Steden om jaarlyks felfa electie te mogen doen van haare Magiftraaten na 1 exempel van enige Steden in defe en andere naburige Provinciën, breder uyt te drukken in de, letteren van de Privilegiën endeOctroy, dewelke ly Staten door hunne Gedeputeerden aan yder Stad in 't particulier fulkn fenden ende doen leveren ; dog onder referve ende met dien heicheyde, even verre over de voorfz. Raadsbeftellinge ofte forma van dien na defen enige! misverftanden ryfèn mogten, defelve by de Staten voorfz. gedecideerc ende gebeten fullen Worden, ende ingevalle by de voorn. Raaden Pro- j ymciaal iets foude mogen geattenteert worden m defe voorfz. verkiefinge ofte Raadsbeftellinge : contrarie onfe Refolutie; foo authoriferen haar £.d. Mog. hunne Gedeputeerden omme die Gemeenten der voorfz. Steden defer Provincie in hunne vrye ende geoctrojeerde electie de handt te bieden , fulx fy verftaan fullen te wefen tot , "7 U1C1J!>C van c ^ümt te behoren , fönder daar af te blyven in gebreke. Aldus gedaan ende gerefolveerc by de Staten van Frieslandt op 't Landfchappe Huys binnen Leeuwarden, defen 25 July i6vs Onderftond. Oostergo, voor Leeuwarderadeek * \ * * ' • Ferwerderadeel R. v. Burmania, F. Aysma. Voor Wescdongerdeel \r ' A n Poscdongerdeel Oentfe Harmens. VnorCollumerlandFecco vanjeltinga, doorlast. vandeL M HeerRinia. P.Brongersma. Voor DantumadeelH. Sjiecma. Taecke Lieuwes. Voor Smalhngerland J, v. Roorda. Gosfe Jouckes. Voor  van FRIESLAND. 5259 7oor Rauwerderhem .... Voor Achtarfpelen Focco Ricb.es, H. v. Allcrts. /oor Idaarderadeel, R. Roorda. Westergo, /oor Franeckerdeel P. Harincxma toe Sloten. v. Andla. Voor Barradeel. A. Oringer lroor Baarde radeel ..... VoorHenaarderadeel H. v. Groveftein als last hebbene van de Here Jongema. Voor Wonferadeel Voor Wymbritferadeel S. v. urmania Voor Hemelumer Oldpherc . . . roor 't Bildt S. Cornelisz. De Sevenwolen, Voor Utingeradeel . . Voor Ange; derde A. H. v. VVyckel. Voor Donjawerltal .... Voor Haskerlandt . . foor Scboterlandt Voor Op- arlandt Saco Fockens. S. Teyens. VoorGaas- llrland Voor Lemfterlandt p'prianus Oosterree. Voor Stellingwerf Ooscinde ...... Voor Stellingwerf - /esteynde R. v. Lyklama. De Steden, oor Leeuwarden als fchriftelyck last hebbende n de Magütraet ende Gefworen Gemeinte, ixxrbehoudens ons vryheit defen aangaande, iide defen geen prsejudicie fal geeven, J. O. ump. ende A. van Bürum. Voor Franeker, •?r roe gelastigt, foo veel deefen hunne Vryit niet te nae mag gaan , mitsdien daar af yven falf ende onverkort, Hoyte iMeynsma, aomas Andries Kroll. Voor Boiswart . . oor Doccum P. Dionifius". Hoedanig deeze zaak by 't Hof wierd opge: men- kan men zien-uit dé volgende nog overj bleeven aantekeninge van wylen den Raads» i'cr Joh. van Sandë, een' der R' chteren van lldenbarneveld, en gellagen vyand derArmini:aen. R 2 5, A. R E O E EKIN O.  Regeer!n c. a6o Tegenwoordige Staat " « A« Eenige van Doccum hebben het Octroy alleen verfogt, ende de Staten fyn foo liberaal datfe onverfogt, alle den andere Steden 't felve aanbieden. B. 't Hof heefc nooyt de Confcientie bedwongen, dan wel te Doccum de Arminiaanfche Vergaderingen volgens de Placaats doen verftoren, 't welk de infteller van defe Refolutie voor een Confcientie dwang te holden fchynt; het is een manier van fpreken de Remonllranten heel familiaar. C. Staat hier wel te noteren dat de Raads-' beftellinge bJyvende by 'c Hof gefegt wort te fyn,een overblyffel van fervituit ende van de afgelegde Mónarchye : in gelyker voegen heeft in 't beginfel van defe vrye Regeringe Abelus Frankena. ende andere van fynen aanhang op een Landsdag dorven proponeren ende fuftineren dac 't Hof felve was een overblyffel van de Spaanfe Regeringe, ende niet Compatibel met enen vryen Staat, daaromme ook af te fchaffen, en dat de Criminele Jurisdictie den Grietsluiden elk in fyn bedryf behoorde bevolen te worden. D. Contrarie wyst uyt de vierde Art. der Hoven Inftructie, by de Staten gemaakt de 10 May Ao. 1597 onder de Refolutie van de Staten van Oostergo, Westergo ende Seven. woJden van de jaren 1622 ende 1623. E. Dat de Volmagten van de Steden de Raden Provinciaal of enige van hun by wylen raadvragen in hunne faken, is hen geoorloft, als mede de Raden haar advys hen mede te delen , fonder dat. de Volmagten ooit aan 'c advys van de Raden fyn gebonden geweest. F. Defe  van FRIESLA ND. &6t F. Defe Ordonnantie kan by twee leden al-1 een niet gegeven worden. G. Die Steden verftaande dat die van de .anden haar in faken van die Steden niet heben te mengen. H. Onder defe referve fchuilt dit myfterium f verborgentheit dat die Heren van de Landen lier door foeken te verkrygen enige meeiterbhap, hoogheit of gefag over de Steden ende Ifoo onder dexel van aan geprcfen teerde vryeit haar te brengen onder de Subjectie van e Landen, welk nogtans wel. contrarie mog2 uitvallen, indien de Steden van den Hove ens los gemaakt worden". | Dan, dewyl de meeste Magiftraaten en rroedfchappen natuur! yk den Hove, als derzei ter aanfteller, zeer genegen waren, weigerden :ezelve zich te onderwerpen aan het door hen iet gevraagde privilegie; waar door eenige oornaame lieden , vreezende dat hun voor-» leemen anderszins te niete zoude ioopen, zo eel hebben weeten te bewerken, dat, door fes der Heeren Gedeputeerden, de Regeering i de weigerende Steden binnens tyds wierd srfteld, en zodanige lieden in de plaats der j'^rlaatene wierden verkooren, als bekend fton« en voor begunftigers van het nieuwe Oktrooi. 'egens welke handelwyze't volgende Memo. aal door het Hof werd ingegeeven, opgeeld door den voornoemden Raadsheer J. van inde. Het is wel dat. de Raadsbeftellinge der i Steden in Frieslandt aan fyne Gen. ende het Hof Provinciaal gegeven is, by provifie R 3 en Regee> ki Mi.  Regee- KIK Ga afe Tegenwoordige Staat en tot revocatie, maar daar by is noodfakelyk te bedenken. I. Eerftelyk, dat defelve revocatie niet toe. komt de Staten van h Land maar alleen de Steden, biykende foo uyt de Refolutie der Staten van 't jaar 156'ci hier by gaande fub lit. A. als uyt de Inftructie der Heren van den Hove by de Staten van 't Land felf gemaakt, waar in exprêsfe gefegt wort, dat de Heren Raden alleen fullen bedienen de Civile en Criminele Juftitie , fonder lig te bekrodigen met de Politique Regeringe, behalven dat fy in de Steden (uitgefondert Leeuwarden en Franeker) ncffens den Stadhouder de Raads. befteilmge hebben ter tyd toe by de Steden hier inne anders fal worden gedisponeert, (NB: dr. by de S:eden non by de Maten.) 2. Dat de Steden door derfelver wettelyke Regeerders de bovengemelte Refolutie niet hebben verandert nog gerenoveert, dan dat enige particuliere private perfonen malcontenten ende nieuwsgierigen van enige van 'c Landt opgerokkent ende gedreven fynde tegens wil ende confent der Magiftraten ende Gefworcn Gemeente fulx hebben verfogt gelyk uyt de Remonftrantie der Steden breder is te fien. 3. Dat de Refolutie van 't Octroy der gemelter veranderinge, fub dato a5 July, niet kan verftrekken voor een Refolu:ie Staats gewyfe genomen, maar voor een particuliere Refolutie van Oostergo ende Westergo alleen in derlelver refpective Kamers by pluraliteit van ftem-  van FRIESLAND. 263 .1 ftemmen gearresteert, aangefien de Steden I i wel expresfelyk hebben gecontradiceerc ," i ende van de Wolden maar vier van de Grie: tenyen getekent hebben. , Dat de ftemmen der abfente Grietenyen van | de Wolden fouden worden geholden voor byj vallende ftemmen, ende overfulx ook in de ; Kamer van de Wolden gefuftineerc werde I pluraliteit te fyn , fulx wort in Frieslandt, prafertim in tam arduo et magni momenti . ntgotio niet gepractifeerc, maar werden ordinaris de Kameren niet compleet fynde de faken van gewigt tot aller aankomst van de abI fente ofte derfelvcr procuratie uitgeftek : ende of foo men feggeti wil dat de abfente \ ex officie- gehouden waren by der handt te >blyven, ende des Lands faken waar te neimen, daar op dient tot berigt. i. Dat de Landsdag van den beginne des jaars tot op defen tyd door de Menees der Volmagten van Oost;en Westergo gefleept ende geen Refolutie tot dienst van 'r Land genomen wordende , 5de Volmagten der andere Kamers niet fyn ;gehouden foo precife na de appetyt deiivoor fz. twe Kamers op te pasferi. 2 Dat imen de occafie ende flag waarnemende de voorgemelde Refolutie van den 25 July genomen heeft juist op een Saturdag ende nog |'t felve naar noen op welke ordinaris de mees1 te Volmagten vertrokken fyn. I Dat in gevolge van 't voorfz de Refolutie van i den 25 Jdy als defectueus ende particulier Igenomen fynde alleen by twee leden, niet lbadde behoort in 't werk geftelt te worden 1 door de Heren Gedeputeerden, befonder van R 4 die l E'JEE!ING,  R E C E E. RING. aê"4 Tegenwoordige Staat :e" die van de Wolden ende Steden gene pfU- en van hare ^1 6~. Dat de veranderinge der Magiftraten op de voorfz. Refolutieisgefchiet^/.r/, viJnatl tegens dank ende wil der Steden non fine hefione homm et aliqua injamia nota der geaeposfedeerden. 7. Dat de Steden niet hadde behoort de liberteicl opgedrongen te worden qwa invith beneficium | non datur ende dat defe genoemde liberteicl foo wel der ganfcher Provincie als der J- j den fchadelyk en ondienftig is, gemerkt del confufie, quaeftien , en difordref % dj3 uit te verwagcen fyn, en dat de Magiftraten I daar door fullen komen te vervallen ih pM tffiatem plebu ad cujus nutum et arburium I ly met alleen fullen mogen Regeren, maar ] ook op Landsdagen ftemmen ende refolveren: wat vrugten hier uyt te verwagtenftaan I kan men ligtelyk oordelen. & I 8. Dat ook defe uiterlyk fpecieufe maar in I der waarheicfchadelyke liberceic niet fal {hekken tot Godes eer ende welvaren der Kerke is klaar genoeg daar uit, dat aireets ongedoopte hbertinen ende andere ongefon de m de Rehgie hier door in de Regtrini gekomen fyn ende in toekomende afaren, telyk nog meer fullen komen &c". Tot meerder bevestiging van het werk werd ook,door de bovendryvende party,in de W ^^^enenieuwelnftruktie andenHove «er Beeedigmge opgedrongen, volgens weïe de  van FRIESLAND. 26*5 dH. Raaden beloofden zich niet verder met T d Stedelyke Regeering te zullen moeien.R 'l Voorgenomen werk ontving dus zyn volkorn beilag, en zou ras bevestigd zyn geworci, indien niet een onvoorzien toeval alles in cgen had geworpen. De kostbaare Spaanfche Oorlog had de gdmiddelen der Provincie al voor jaaren uitput, en de hevige twisten over de Regeerg hadden zo groot eene vertraaging in 'c l):aamen van middelen tot herftel aangebragt, c de zaaken der Provincie ter Generaliteit rt langer te redden waren, dan door eene pmpte expeditie; waarom men aldaar tot t ie Militaire executie onzer zo zeer bezwaar Marty Ao 1657 ! s5 ''I f • „ Was geparapheert A. van der Capelle. vJ ï „ Onderflond ter Ordonnantie van den Raadt 3 „ van State onderteikent J. Eykberg" f De Raad van Staaten, dus met de Troepen I van den Staat in Friesland inrukkende , vond ; nergens eenigen tegenfcmd , en had weini, l moeite om de oude verlaaten Regeering in de t Steden te herfiellen, en de nieuwe'af te danken \ Voorts deed dezelve de nieuwe Inftruktiel l voor het Hof Provinciaal, in 't voorige £' ! gemaakt vernietigen; doch op deeze voor! S waarde, dat het Hof Provinciaal zich niet Z der met: de-benccmipg der MagifiraatsperW 5 nen in de Steden zou bemoeien , maar zulks overlaaten aan den Stadhouder in der tvd uitgezonderd, echter, de Steden Leeuwarden en hraneker, die haare oude vrye verkiezing behielden, en dezelve behouden hebben tot op j de  van FRIESLAND. 271 jrrywillige opdragt van dit Privilegie, door eRegcering dier Steden, aan Wylen Z. D. logheid Willem den IV, gedaan in 't jaar Ir i en zelfden tyde ontvingen de Steden nieuwe Ldementen van Regeeringe , gefchikt naar e aard der huishoudinge van ieder Stad in 't yjmder, doch die wy, in de byzondere befchryijevan elke Stad, reeds boven hebbenmedee$eld ; zynde alles wat dus was verricht, 2i jaare 1642, door de volgende formeele Lohuie der Heeren Staaten ten vollen beeigd. De Staten van Frieslandt gehoort ende verai hebbende door rapport van haaar Ed: % Gecommitteerden in het Mindergetal, de 'jwofitie by fyn Excell. den Here Stadhouder luan den 25 hujus, beftaande in defen dat, eyle alomme in de negen Steden defer Proine, namendyk Bols waart, Sneek, Doccum, Ijngen, Stavoren, Sloten, Worcum, Ylst, Iflelopen, goede eendragt ende vrundfehap wa« I :n defelve Steden de Magiflraats beftellinge ajifyn Excell. als Stadhouder hadden opgerjlen, volgens refpective Refolutien, Acten en jtonde Octroyen, hier naar van woorde I W-porde geinfereert, ofte haar Ed. Mog. ii folden verftaan, goedt, raadfaam ende l||g te fyn tot confervatie van defelve 1 ragt ende onderlinge vrundfehap ende naarle verbintenisfe, ende om alle misverftan • le, jaloufie, ende vordere onluften by alle vi 2ii voor te komen , defelve Octroyen a ide de Opdragt van Raadsbeftellinge by de Reoee« RING.  R ITO ESKINK. 272 Tegenwoordige Staat de negen Steden te approberen, ratificeren ende onverbrekeiyk in toekomende tyden te beftellen , omme geagtervolgt ende als een» wet naar gekomen te moeten worden, niet alleen m de perfoon van fyn Excell. als te« genwoordige Stadhouder,dan mede neffens fyn Hoogheyt Prins Willem , a!s welke rede oP4 dragen is de furvivance van het Stadhouders I Ampt. Hebben na rype deliberatie ende om ■ derhnge communicatie, in de refpective Camers Ir gehouden, defelve Octroyen geapprobeert,gera. ï uficeert, in voegen defelve refpectivelyk ' fyn luidende, ook de pccne ende verbintenisfe in I defelve geroert vigoreus ende effect te fulljl forteren, ende de Ingefetenen ende hare nakolII 'mehngen aan defeive verbonden. Laste; de en bevelende mits dien de Magiftraten ende vordere 1 Ingefetenen van defelve Steden haar altoos l! ende onwederroepelyk daar naar te reguleren! I verklarende te houden en te fullen houden voorli perturbateursvan de gemene rufteende welftandl I van de Regeringe der Steden en van de ProvinciJ I alle de gene van wat qlt. fy fouden mogen wefen, welke haar hier naa daar tegens foiden ] willen ofte mogen directe ofte indirecte ftellen, ende de voorfz, Octroyen in enige manieren con« \\ travenieren; belastende de Gedeputeerden ende Kaden Provinciaal omme allelins goede forge te dragen dat de voorfz. Magiftraten haar daar naar reguleren, ende den Procureur Generaal tegens de Contraventeurs fonder enige gratie ofte disfimukoe te doen procederen: want wy verftaan fulx ten dienfte enrufte van de Provincie nodig te wefen. Aldus gerefolveert op 't Landfchaps Huif binnen Leeuwarden den 29 Marty 1642. &c."  VERVOLG VAN DEN TEGEN WO ORDIGEN STAAT van 'RIESL AND; rWEEDE HOOFDSTUK. De Zee • Dyken, \Jm de natuurlyke orde der zaaken in acht % neemen, zal op de befchryving der hoogere < laagere Landsregeering, die der zogenaamde 3/ksgerechten niet kwalyk volgen; dan, om arvan zo veel noodig is te melden, konnen 1 r niet voorby, wegens de dyken, en inzon<(rheid de Zeedyken, het eene en andere te jclden, fchoon daarover, in het eerfte deel van dat een enkele dyk, indien hy maar hoog , :noeg is om het overloopen der golven te be- . tten, aldaar voldoende is om hec geweld der poglle vloeden en zwaarfte ftormen af te keeren. 'joch op de meeste plaatfen is de voorgrond, lengs, afgekabbeld, en men heefc, by midblbaar water, onmiddelyk voor den voet des fis, eene diepte van één tot acht of tien voeten aters, waar door de dyken oneindig veel te (den hebben : want ten tyde van z waare vloe- , un groeit het water acht of negen voeten hoo« ;r, en oeffent dus zyne kracht tegen het midden 1 de kruin der dyken; zo dat een dyk van enkel .rdwerk, op de gewoone wyze gemaakt, en van , 'ff of zes roeden hel! inge tegen ce'ne roede inde oogte, in korten tyd door de woedende golven I tordt vernietigd. Om deeze reden is men de ncodzaakelykheid gekomen, om naar jdddelen uit te zien, die genoegzaam in Ihac ' laren tot het breeken der golven , eer zy I et aardwerk konden bereiken. Het eenige , iddel, 't welk,by aanhoudendheid, aan dit oogS a merk Zeei) ï k e rii  Zee- S V IC E Mi a7^ Tegenwoordige Staat merk heeft kunnen voldoen, is bevonden het heiwerk van zwaare palagien aan den voet des dyks, hetwelk, doorgaans , op de volgende wyze wordt gemaakt : de voet des dyks zodanig aangelegd zynde, dat dezelve gelyk ligge met de gewoone winterfche fpringvloeden, heit men, daar ter plaatfe, een' regel lange paaien , doorgaans ter lengte van vierentwintig voeten, en liefst van greenen hout, twaalf voeten diep in den grond. Daarna wordt buiten dezelve, naar den zeekant, eene rei paaien geflagen van twaalf voets hout, op den afftand van éénj of anderhalve voet van de hooge paaien,! die zo diep moeten komen, dat zy onge. veer met den voet des dyks gelyk ftaan; waar i op men deeze tusfchenruimte, de Buitenkist! genaamd, vult, beneden met wrak, en boven; met zwaare balfteenen. Daarenboven wordt aan den binnenkant van het hooge paalwerk, op < een'gelyken afftand van het zelve, eene tweede ' kist geheid, insgelyks van twaalf voets of korter hout; terwyl de tusfchenruimte, op de zelfde manier gevuld, den naam krygt van Binnenkist, welke altoos twee of drie voeten boven den dyksvoet uitfteekr. Eindelyk worden de paaien, zo wel die der hooge reie als die der Buiten - en Binnen-kisten, aan eikanderen gekoppeld, door middel van ftevige ftrooken hout, Gordingen genaamd, die men met de paaien vereenigc, door het inllaan van zwaare getakte ipykers, bekend by den naam van Rongen. Over het algemeen zyn Frieslands dyken zodanig aangelegd, dat, de dyksvoet gelyk ge. fteld zynde met de middelbaare fpringvloeden, hun kruin  van FRIESLAND. 177 iuin twaalf voeten hooger wordt bevonden , iet eene doceerïng of helling naar buiten van if of zes roeden, en naar binnen van twee ! derdehalve roede , dewyl de hoogte van g tegenwoordig, op veele. plaatfen , onderouden worden. Ondertusfchen zynzy alomme, :aar diepte is, door de paalwormen, in 1732 en I733, vernield, en, om de groote kosten, op |ele plaatfen,niet herfteld. , Ik ga nu over tot de Befehryving der iyzondere Dyks - Kontribuden deezer Pro■ncie, en van de wyze op welke, door de hyksgerechten , voor derzelver beveiligmge rordt gezorgd. Om dan van den Oostej'kften hoek deezer Provincie te beginnen, jioeten wy, in de eerfte plaats, fpreeken In Kollumerlands Dyks-Kontributie. Dezelh loopt van de Munnikezyl tot aan de Pyraaide, die haar affcheidt van Oost Dongerajjjels Dyken; zynde in dezelve ook een ftuk lyk begreepen, welks onderhoud komt ten ke van de Heerlykheid Visvliet in Groninerland, dewyl dezelve, in 1636, toen zever» locht wierd, van dien last niet is ontheven , lelyk, in een vertoog der H. Staaten van deeze irovincie, in 1720, aan die van Groningen londig is bewtezen. Weinig hebben ondertussen deeze Dyken van het Zeewater te lyên, dewyl zy, meerendeels, door uitgebreide raitendykfche droogten en flykbanken, voor et Zeewater beveiligd worden; te meer daar y geen laager wal hebben, dan met een boorden wind, by welken zelden zwaare :ormen voorvallen, dewyl de wind, zo ras hy oor 't Westen naar 't Noorden is uitgefchooS 4 ten' Zee- DY K E Ni  O ï K E N. 280 Tegenwoordige Staat IToïenZïfi™' ^ gr°°tfte heVigheid ver" Aan het Oosteinde van deezen Dyk, op de grensfcheidinge van Friesland en Stad ên Lande, vindt men de Munnike Zylen ; doch dewyl daarvan reeds voorheen gefproken is f«\ zal het niet noodig zyn daarvan, hier ter plaatJe, breederte gewaagen. kI™ ^°rden ler P^ide, waardoor KoUumerland van Oost - Dongeradeel gefcheiWordt, beginnen Oost - Dongeradeels Dy«n , en deeze ioopen van daar tot aan het West«nde van Pasens, of de oude Zylvesting, al- Lal'nTden; d0ch dewy' i««gelyks van eeze Dyken, en van de Nieuwe Zylen 1 deezen Dyk by Engwierum, in Oost-Don' Trtlf ,' ?D jaarC 1729 ' ™« groote kosten ingelegd, boven omltandiglyk gefproken is : verwyzen!1 ™ "* den Leezer Wegens de Ezumazyl , ten Noorden der ngwierumer Zylen gelegen, kan de Leezer sgeJyks boven te recht raaken (f). Ten W } dej; Befphr, van Fries!, bl. 84. +VrDn df BTffchr- van Friesi- «>»• 85-4 C 15 I D. der Befchr. van F.iesl. bl. 80 £. Dewyl het veelen niet onaangenaam kan zyn de hoos» zwaarte van Friesland., Zeedyken naauwkeurige°g£ men dan doorgaans gefchiedt, zullen wy, "o hiér oten, de berichten mededeelen , welke ons dóór e kundige hand geworden zyn , en derzelver ce dhe.dv,t0one„,zo als die in deB ie Ztedyk, by Munnike zyl, is hoog boven de biE- I c li e d d in g' aa i' te Ei in; < ( ( I en ken als Noi eéni fielt bev< D  van FRIESLAND. 281 ITen Westen van Oost - Dongeradeels dyken Tginnen die van West • Dongeradeel, welke van jmenbermte 10 voet, boven de buitenbermte 101 v., lift eene binnendoceering van 17 v., buitendoceering '11 34 v., en eene kruin van 61 v. breed. De Dyk van Kollumerlands Contributie is hoog boven .1 binnenbermte 131 v. De buitenbermte is 16 v., de Inendoceeriug 281 v., de kruin breed 7 v., de buiVdoceering 40 v., en de hoogte boven 't voorland h v. Zynde deeze Dyk hooger dan de Klippen van Jinnike zyl. iDe Schal kedyken by het Zomerhuis der Kontributie. 1 buitendoceering bellaat uk. twee deelen; zynde het 1 rentte lang 27 v., en het benedenlte lang 6i v., het ^(te heelt eene uoceering van zï °P ee.n- en het l|:(le van 10* op één. De breedte'der kruin is 6v., Ibinne .doceering 27, de bermte breed 16 v.; zynde e Dyk hoog boven de binnenbermte 15 v., cn dus flier de Zeedyken een der besten. Oe Nieuwe dyk, in den jaare 1729, door hot DokIner Diept gelegd, is hoog boven hec binnenwater ] voet; heeft eene doceering van binnen en buiten m 5 op 1. kruin 8 voet. 3e oude Zeedyk by Engwierum is hoog boven den «weg ii-ï v. breed 7 , met eene binnendoceering van a en hoog boven den voorgrond 8^. /au daar tot Ezumazyl is de dyk boven 't binnenster hoog 19, boven den rydweg i6j, en de kruin Hed 5, terwyl de binnendoceering is 31, de breedte der ttnte 2i, en de buitendoceering 24 v., en hoog boven Abuiten bermte ■}',. be oude Zeedyk, achter de Anjumer en Lioesfenfer f der, is 4: voet. Je Polderdyk is iï voet laager dan de Zeedyk, die *i. daar loopt naar Oostmahorn. ! iran den Wester Armdyk af tot Paizens is de buitentute boven het ftrand s'ï > de buitendoceering 5-3 , de Ijgte boven de bermte 9'6, de kruin breed 8, de 1 aendoceering 22 , de binnenbermte 25, en hoog k:en de binnenbermte nj. S 5 Zeedyken.  Zee- dyken. 282 Tegenwoordige Staat van eikanderen worden gefcheiden door een || watertje, de Papens genaamd, hec welk van f DokkumNoordoostwaards loopc, en, even ten | Westen van het Dorp Papens, tegen denZeeciyk f fluit, ^alwaar hec zelve onder den naam van t een Riviertje weleer zyne uitwatering heeft ge- f had. Van Pszens toe de buurc Schoor heeft f deeze Dyk geen Buitenland, enfomwyicn, wan- f neer de wind, in eenen ftorm, uit het Nood- f westen plotfelyk naar 't Noordoosten fchiet, I loopc de dyk daar ter plaatfe wel eenig gevaar, F wegens de ge.veldige opkroppinge van hec wa< f ter; doch hetzelve is doorgaans van korten duur. II Het overige gedeelte der Grieteny is merkelykf I befchut door den aanzienlyken buitenpolder^B Nieuw West - dongeradeel genaamd, die, by eene I J onverhoopte doorbraak, aan dien kant maar al-1 f leen kan onderloopen. Voorts zyn in deezH Grieteny geene uitwateringen naar zee ( * \ Verder Westwaards vindt men FerwerderJH deels Dyken, welke thans eindigen tegen het! | <* ) West . Dongeradeels Zee - Dyken zyn lang tot | lteen 30, 37f roedtn van 14 voeten ; hoog beven 'V den rydwegaan den binnenkant- 14 voet 3 duim, de bi» lb nen doceenng 32, de kruin breed 6, de buiten doceerinj 11 cee'rin" °?gvboven 'l benedenlte punt der buiten do- J vil f°*Sf" Al?dyk is 4 voet Isager dan de Oude I Zeedyk. De oude Dyk van Holwerd rot den Westerarm van den Polder is hoog boven het binnenwater I 91 voet, en het eerfte deel i« voet laager. i1 Het I rofil van den Armdyk, alwaar aan 't Biidt fluit. f is hoog boven het binnenwater in den Polder 1V de SVV de.bimlen doceeri"g *6\ de breedte der Zln^%loZt^ 4S' h°Üg 11331 bUi:e"  van FRIESLAND. 283 jpngs bedykte Noorderleeg: dezelve hebben Zi rk zich veel groen Buitendyks land, de fgen genaamd, en dus weinig ilag van waterIjler grensde deeze Grieteny aan de Middelsi ; doch die gedeelte haarcr Dykagie heeft lis voor zich het aangefpoelde BP.dtland, liT door teffens de oude uitwatering van Ferd:deradeel inde Middelzee, de Leye genaamd , lerttopt; zynde deeze Zylroede thans eene Bnenvaarc, die zo wel mee de Binnenwaters ri Oostergo, als met die van Westergo geIfcnfchap heeft. Voorts zyn in deezen dyk 25 ne uitwateringen naar zee ( § .Dewyl het beftier deezer dykwerken, byna q .ral, hec zelfde is, en yerfehUt van dat der r|rij;e , van welke ons ftraks nader te fpreekji ftaat , zullen wy hetzelve in eens afhaiidell Het opzigt deezer werken behoorc tot de llsgerechten van ieder deezer Griëtenyen in 'i by zonder; bellaande zodanig een Dyksger ht uit een'Dykgraaf en Dyks-Gèdeputeerci, welke in eenige twee, doch in andere drie i: getal zyn, benevens een' Geheimfchryver. lik wordt hier by, uit ieder dorp, een 1 [image verkooren , om met eikanderen 1: gewoone Dyksgerecht uic te maaken. Iliar by nog, in eenige Grietenyen, twee of (Ie buitengewoone Dyksgedeputeerden worden ge- Ferwerderadeels Dyk, de Keegen, zo als gezegd I \ voor zich hebbende , is hoog boven het Voorland \-\ v. de buiten doceering 50, de breedte der kruin hoog boven den rydweg 14, en de binnen docee: r 33 v. zynde ongeveer 1 voet hooger dan de ster Armdyk van hec Noorderleeg, Zee-  aó*4 Tegenwoordige Staat Zeedyken, gevoegd uit de meest belanghebbende eigenaarszynde het. doorn-naris r>mm,.cu:ii.-~ _<-°,_. , » » ö—" i «"VLuuiuuE ui dezelve ingezetenen der Grieteny zyn, dan of zy elders woonen. J m Gemeenlyk wordt het Dyksgerecht alle twee^ jaaren veranderd, en wel omtrent Grasmaand, tegen welken tyd,. door den Grietman, op verzoek van den Dykgraaf, indien deeze waar. digheden met door denzelfden perfoon worden bedeed, gelyk doorgaans plaats heeft, uitfchryvmg tot het verkiezen van een nieuwf JJyksgerecht wordt gedaan. De Dorprechter doet Jierop, zes dagen voor den dag der ftemmingej hu,skond,ging, e„ op den dag der ftemmingê verfehynen de Pretendenten in de dorpskerk» m perfoon, of door middel van wettige proku-l ratten, die door Notarisfen, of andere publieke perfoonen, aan de tegenwoordig zynde ftemgerechtigden worden vertoond, opdat daar uk mosreblvken . wiprin^^ .. . , 1 7-> ï " ,~ u<- "iccaie itemmen tot net nieuwe Dyksgerechc zyn beroemd; ondertusfchen zyn de leden van het oude Dyksgerecht daar toe even bevoegd als andere wettig verkoozen perfoonen. Na datdit alles, in de dorpskerken, m behoorlyke orde, is verricht, worden de bezoignes van ftemminge naar de Rechtkamer der Grieteny overgebragt, en door het Gerecht de nieuwe beftierders van het dyksweezen, volgens de beflisfing van de meerderheid der ftem. mende dorpen, opgemaakt. Het eerftc en aanzienlyk fte lid van het Dyksgerecht is de Dykgraaf, aan wien het voornaame beftier is toevertrouwd; zynde het zyn post, dedyksvergaderingen, zodikwyls als zulks noo-  van FRIESLAND. 285 nodig is, byeen te doen komen, om raad te Z, [tegen over het beileeden en fchouwen vanD' i\ werken, die tot beveiliging en verbetering 31 dykwerken, palagien en fluizen noodig A; gelyk ook om de penningen te beraamen , 4 tot het betaalen der aangelegde werken verelht worden. De Dykgraaf is voorzitter in ajë deeze famenkomften, in welke hy de zaaken Mbrftek, en de befluiten opmaakt, volgens de raerderheid; terwyl het bepaalen der dagen van bieedinge,fchouwinge, opneeminge der rakerken enz., ook van hem afhangt. Zaaken vfklein belang, of welke reeds, door de Volraten , aan 't Dyksgerechte ter uitvoeringe zyn gaaten, doet hy onmiddelyk af, met de or« daire Gedeputeerden; doch tot nieuwe werHi van eenig gewigt wordt eene uitgebreider vgadering vereischt. Nadat derhalven alle werken, die eene aanij rkelyke verbetering of verandering noodig Ibben, door het geheele Dyksgerecht opge- I nen, en de bellekken, daar mede overeenlMig, gemaakt zyn, zo bepaalt de Dykgraaf öV dag van algemeene vergadering, op welke j: de leden van het Dyksweezen, niet tot het 'jtvoone Dyksgerecht behoorende, te weeten II Dyksvolmagten en buitengewoone GedepuI ;rden , insgelyks verfchynen. Deeze alle famen gekomen zynde , bezigtigen de irken, aan welke iets hapert, en onderzoea de reeds gemaakte bellekken, waar na, by eerderheid van Hemmen, wordt bellooten, it 'er zal worden verricht. Teffens wordt 'er - :er den omflag der penningen gehandeld, en zo wel Zeedyken.  Z e e- byken, £86* Tegenwoordige Staat wel het middel als de grootheid der geldlief!* ge bepaald; doch de uitvoering van al hS flootene aan den Dykgraaf en zyne gewoone Gedeputeerden overgelaaten. SomvvyJen £ fchieden deeze zaaken ook alleen door Gedeputeerden uit de Volmagten , gehouden om met het Dyksgerecht de rekeningen op te neemen Behalven het recht van flemminge in zodani ge algemeene vergaderingen, hebben de buiten, i gewoone Dyksgedeputeerden ook nog hetrech" om zo wel als de overige leden van het Dyks! gerechte hunne Hemmen over de Dykszaakcn, m alkandere gevallen, te geeven, uirgezo„derf ahecn de zulke , die, vooral ten tyde van zwS ftormen, eenefpoedige uitvoering vorderen en wegens de grootheid des gevaars, geen' tyd overlaaten, om de buitengewoone leden by een te krygen : waarom het gewoone Dyks^rcchr in zodanige gevallen, alles afdoet, wa7 tot afwending der gedreigde gevaaren van diens kan fchynen. U!(l De Sekretaris of Geheimfchryver, van het Dyksgerecht heefc in bewaaring de boelen en lysten, in welke de naamcn der Dykskontnbuanten of liever de vaste goederen, 2 opgetekend die met eikanderen, volgens de omfügen, de kosten der dykswerken moeten betaalen, en we e, wegens de verwisfeling van eigenaars en bruikers, aan veele veranderingen ondernevig zyn. Voorts houdt hy aantekent van de ontvangen en uitgegeeven penningen toeftand der Dykskasfe, op dac zowel de Volmagten, als de leden des Dyksgerechcs, nt gea  van FRIESLAND. 287 |i weeren, aan welke perfoonen, en om' vllke redenen, hunne penningen zyn bedeed.r Éarenboven voert hy de penne in alle Dyksvergadingen, doende, op order des Dyksgerechts, □biljetten van uitfchryvinge tot algemeene versieringen rond zenden. Ook ftelc hy de betten van befteedinge op , benevens alle de bpaalingen , die ten opzigtevan de kqsten, en djnoodige vereischten der aan te befteeden werken ^worpen zyn. De dagen der befteedinge daar 21de, is hy by dezelve tegenwoordig, en houdt ij iuwkeurige aantekening van de aanneemers c; de fommen, voor welke zy een of ander v,rk aanneemen te maaken, gelyk ook van hhne borgen. Nadat eindelyk alles is gemaakt, gnceten en goedgekeurd, fchryft hy de ordinantiën tot betaaling, en doet dezelve,door dk Dykgraaf en Gedeputeerden getekend zynde, aj de aanneemers ter hand ftellen, die alsdan dr op by den Dyksontvanger geld kunnen btomen. |De Ontvanger der dyken moet op ontvangen ijgaye pasfen; hy zamelt alle penningen in, die I, volgens de beraamde omfchryvingen, van ptikulieren of dorpsontvangers te vorderen ttft; en na dat de ordonnantiën behoorlyk ge«end zyn, moet hy de Aanneemers betaalen, r|r den rang waarin de genoemde OrdonnanrJi zyn afgegeeven. Eindelyk moet hy de ijhbetaalenden aanklaagen, en door dwang tot hunen pligt brengen. De penningen, tot het onderhoud der dyksI ijken noodig, worden thans in deeze Grietej:n zo geregeld, als elders, ingevorderd; be< taa- Zeedyken.  Zee. O Y1CEN. 2 8 8 Tegenwoordige Staat n. ?a,endeil aI,e de Contribuanten, jaarlyks, naaf hunne floreenen, welke, naar vereisch vati zaaken, verzwaard of verligt worden. Weleer was hier omtrent alles in Friesland in eene vol! Jagen wanorde; gelyk nog heden in vericheiden nabuunge gewesten, tot groot nadeel ; der kontnbuanten, en zelfs van \ algemeene welzyn. plaats heeft. Een ieder der kontribu. anten had toen, naar maate van de uicgeftrektheirj zyner bezittingen , een gedeelte des dyks I onderhouden. Hier door werden fomuiigj perken, aan vermogende en naauwkeurig! eigenaars te Jast komende, zeer wel bezorgd! doch andere, die aan minder gegoede, floffe of kaange eigenaars behoorden, zeer gebrekkig onderhouden; welk alles ten gevolge had, dat de dyken aan geduurige doorbraaken onder hevig waren, die zo wel de bezittingen der goede a!s derkwaadebeftierders grootelyks bena- ^•rt?kwyls,den geenen'nevens wien« grond de dyk bezweek, doorde groote uitgaven, tot herdel eener dykbreuk noodig, geheel verJ armden. Niettemin heeft deeze heilzaame veran- I denng, gelyk veele andere goede zaaken , zeer groote zwaarigheden ondervonden , door de regenfpraak van baatzugtige of ftyfzinnige eige- ! naars tor dat alles, door een Arbitramenr van het Hof Provinciaal, in de jaaren 1718 en gebragt (/^tegenW00rdigeSOede °rde wierd Aan CD Buiten deeze gemeenmaakinge der Dvken z™ echter, gebleeven alle de Aardwerken van Hemelume! pldevaut en Noordwolde, Utingetadeel, het dorp Kieuw.  van FRIESLAND- 289 . Aan de wetten der Dyksgerechten zyn niet allln hunne leden en dienaars onderworpen, maar ading maakt aan 't geen 'er befteed zal worden, n ftaat moge zyn daar by als dan te verfchy'ïen. Alle werken moeten in 't openbaar jjreveild, en aan de minstaanneemende toegej veezen worden; mids dat dezelve, door goede morgen, voorzien zyn met eene borgtocht 9 jdoor henzelven eigenhandig vertekend. Men 'mag geen minder hout , dan 't geen men Maathoudende noemt , beftecden , maar wel zwaarder, naar den verfchillenden aard der Werken. Zo ras de befteeding volbragt is , T 2 moet Zee- D YKE lï.  opa Tegenwoordige Staat Zee* BI KEN. moet het Dyksgerecht, ten overftaan der, v^agLcu, omuagvan de noodige kosten voor dat jaar berekenen, welke dan doorgaans Horeenswyze worden ingevorderd ;H?e-Dferedlo 1 zyn ^P1^' tenminiten, drie jaarlykfche Schouwdagen te houden wordende de eerlle op den* dag der groote befteedinge aan de Aanneemers bekend gemaakt om zich daar naar, in 't aanleggen hun. ner Werken, re kunnen fchikken. Doch in tyden van ftorm en hooge vloeden zyn de leden van het Dyksgerecht inzonderheid verphgt voor het algemeene welzyn te zorgen, en toe te zien , dat 'er nergens gevaarlyke soTlin de ?yken fcheuren>die ^ *S tot eene nvprffpAnm n^ i ° ^uuuen Kunnen geeven. Wanneer het Dyksgerecht ziet, dat hier toe buitengewoone hulp noodig is, heeft hetzelve vryhe.d, om de Dorps klokken te doen klippen , tot een teken voor de Ingezetenen, dat zy zich alle op de boete van zes Guldens , aan den Dyk moeten vervoegen , met fchuppen, fpaden, troggen, karren, paarden enz. een ieder naar zyne gelegenheid, om, door middel van ftroo, aarde en fteenzakken,de infeheurende gaten te verzekeren. De Dykgraaf en het geheele Gerecht, aldaar tegenwoordig zynde, deelen de bevelen u t, vol! gens welke zy meenen , dat best aan het oogmerk kan worden voldaan; ook leveren zy, ten dien einde, op algemeene kosten, hout/touw dieÏT TdWfdiSheden > metnaameBler, ten dienfteder Arbeiders. Zo defchade niet buitengewoon groot is wordt alles op deeze wyzeafgedafn. Doch  van FRIESLAND. 293 )och indien de breuken geweldig groot en ;evaarlyk zyn, zo dat het herftel der befchajligde aard - en paalwerken buitengewoone roorzorgen en kosten vereisfche , aan beibhryft de Dykgraaf nog ten fpoediglten de mitengewoone Dyks - Gedeputeerden, benepens de Volmagten, om daar door van hunne evoelens gebruik te kunnen maaken; geidenet in zulk een geval , altoos de meerderheid jer ftemmen, hoe klein ook het getal der telenwoordigen moge zyn. Het beflootene 'ordt aanftonds in beftek gebragt, befteed, en i :n bekwaamen tyde gefchouwd; verbeurende $i Dykgraaf, die niet op den Schouwdag ferfchynt, telkens vyf Guldens, en een Dyks■iedeputeerde een Ryksdaalder ; de gevallen ian ziekte of uitlandigheid uitgezonderd. De Aanneemers der Dykvverken mogen geen lieer zooden fteeken, dan zy tot bezecting der emaakte Werken noodig hebben, op eene aete van drie guldens; ook moeten zy, in 't raaven, den Dyksvoet ongefchonden laaten , 1 aan den Binnenkant ten minften drie roe. en daarvan af blyven: en zo de plaats van ten aardis, dat men, buiten den Dyk naar Zee , irde bekomen kan , moeten zy tusfchen devlve en den Dyksvoet, ten minften vier reejen overlaaten. Het is ondertusfchen te bel aagen, dat men, reeds van ouds, heeft toeïftaan, zo na aan den Binnenvoet des Dyks ' graaven, dewyl men daar door, ingevalle in doorbraak, wegens de aanleggende Dyksetten , in groote ongelegenheid raakt , en ag daarenboven, wanneer men eens een' T 3 kwa-;' Zeedyk e ».  2p4 Tegenwoordige Staat lr„,„K,1, I , ^ . Zeedyken, van zulk land, volgens takfatie van hec Dyksgerechte, naar den inhoud der daaromtrent geëmaneerde Refolutien der Heeren Staaten fgeJnaar worden vol(fean. Ten zelfden einde dient eene andere wet , welke gebiedt, geene (lukken lands, aan den Dyk gelegen, ter breedte van vyfden roeden, om \l Ploegen Eindelyk Zyn de. Aanneemers ve! piigt alles wat zy aangenomen hebben , tot genoegen der Heeren Beileeders te voltooien en hun werk niet te verlaacen, voor 2 zy\ volkomen aan hun bellek hebben voidaan* wordende allen, die hun aangenomen werk veri waarloozen gellraft mee een Bannisfement van drie jaaren m 't Landfchaps Tugthuis. rende tv" X ff dingC"' t0t dmD^k beho rende, zyn de Heeren van het Dyksgerecht ook verpligc „aauwkeuriglyk zorge'VTaa- gen d™geiegden jjyk , door achter uitlegginge van de kruin en doceeringe, wil verbeteren , daar door veelmaalen in zyn oogmerk worde verhinderd. Doch war hec graaven uit den voorgrond aan den Buiten'-voet des Dyks 3?C' *?S ,kan' doorS^s, zonder tenig nadeel gefchieden, naardien de dagelykfche vloeden, gemeenlyk, zodanige gaten in konen tyd met nieuwe ftof aanvullen. Zo inmiddels het Dyksgerechte noch binnen- noch buitendyks eenige eigendommelyke ftof voorhanden heeft vermag heczelve den Aanneemer een naastgelegen ftuk Jands aan te wyzen, om, eer lengte van 'c belleede Werk, en zo breed als nooaig bevonden wordt, daar uit de nnodi  van FRIESLAND. &95 g,i voor de Duikelhoofden , welke, buiten Z iDyk en het paalwerk, in Zee zyn geheid,8 t« bewaaring der Voorftranden : zy moeten ïhalven den toeltand dier Duikelhoofden opdimen, en, al wat daar aan gebrekkig is, li ten vernieuwen , of verbeteren. Insgelyks iahunner zorge toevertrouwd het opzigt der fëgen en Waterlosfingen langs den Dyk; metende dezelve, op hunne order , door de Ostaangelegenen worden onderhouden. De ordinaire leden der Dyksgerechten geiten overal een jaarlyksch inkomen , overejikomltig met hunne dienften; doch hetwelk ij alle de gemelde Dyks - Kontributien niet ft zelfde is. Volgens de Initruktie van 1719, jlloopt de jaarwedde van den Dykgraaf van ïrwerderadeelzeventig guldens, terwyl die van "Best•-Dongeradeel honderd twintig, die van ■ di, welke in 'c algemeen toepasfelyk zyn op ap Dyksgerechten deezer Provincie , en dus • ei eene merkelyke diepte van water voor Z e || en kan dus niec dan door een hoog enDY Ö. paalwerk behouden worden. Vka de opflykinge van het Bilde, als ook aildeszelfs herhaalde indykingen en oude uitdringen door de Bilde-Dyken, en derzel. q verlloppinge, in de befchryvinge van het |Ü gefproken hebbende', zal het niet nooi|zyn dien aangaande, hier ter plaatfe, eenige iiding te maaken, dan voor zo verre zulks cjiig is toe hee rechte verfland van het Dyks« ieier. Zo lang het Bildt eene openbaare ltboezem was, had Ooscergo daarin haare utfacering door de Leetinga- en Leye- Sluizen, :evyl Westergo daarin veel waters ontlascte lsd. lec Bildt, dus zyne eigentlyke waterlosfing ecoren hebbende , moet zich thans van zyn v/tollig water door de nabuurige Grietenyen nisten, 't welk thans Oostwaards gefchiedt cc de Leye, langs de Finkumer en Hijumer |É naar de Dokkumer Ee, en Westwaards Ir de Wier-en Bolke-zylen naar de Tjummaxer vaart, die in den Noordkant der Stads liften van Franeker eindigt. et Dyksgerecht der Bildt Dyken is op em anderen voet gefchikt dan de voorgaanes zynde hier aan 'c hoofd der Vergaderin« 1 naar de Hollandfche wyze, een Heemia, die het Ampt en de waardigheid van )tgraaf bekleedt, en verder zyne Gedepu.den, benevens een' Sekretaris en Ontvan» eilaeeft. De Heemraad bekleedt deeze waarheid geduurende zyn leeven,en dezelve werd olheen door den Grietman bezeten; doch aiien dood van den laatst overleeden Grietia: Jr. J. A. Du Tour, hebben de Eigen rten deeze waardigheid , in 1782, opgedraagen inenen hunner Gedeputeerden, den Heere en '11 M. Smit, zo wegens zyne groote kundige in Dykszaaken als de menigvuldige vere ringen, die door hem , in zyne kwaliteit van )] s Gedeputeerde, aan het aard- en paalwerk fan voorgellagen en uitgevoerd. )e Gedeputeerden worden , jaarlyks, op iesv verkooren ; gaande dan de oudlle in e :ninge af, om door een' anderen te worden op: Zee» dy kei*.  Zee. t> ÏKEN. 3oi Tegenwoordige Staat opgevolgd, indien de Stemgerechtigden zui dienftigoordeelen: ondertusfchen worden deou J leden al doorgaans wederom op nieuw aanj» fteld, zo dat deeze waardigheid ook aenoef zaam niet dan met het overlyden, of'den 1 ftand des bezitters, eindige. De befteedinel en omilagen gefchieden hier, over 't algem^tè gelyk op andere plaatfen; doch met dit ondeP icheid, dat men hier gewoon is te reker# by Morgens, of derdehalve pondemaaS Doorgaans zyn de omilagen van vyf 0f # guldens op het Morgen, en naar maatel Dmflagen groot of klein zyn, ryst of daalt } nkomenvan den Dyks-Ontvanger. Dit Dyksgerecht heeft ook een' Strandmea * er, die aan den nieuwen dyk woont, tusfche * >t. Jakobi en St. Anna Parochie ; hcbbenc iy hier eene wooning met eene ruime bovei aal, op welke de dyksvergaderingen en mU yden gehouden worden. De gewoone groojF vekendag valt doorgaans voor, in Hooimaand f /anneer van alles rekenfchap wordt gedaan » oor 't fungeerende Dyksgerecht, aan de aldai P efchreeven en verfcheenen Eigenerfden va Ss et INieuwe Bildt. De Poldyken , als zynde veel kleiner vai wi mtrek, en ook aan merkelyk minder gevaar k er golven bloot gefteld, hebben een minder « •mengeftelde regeering. Men vindt aldaar geen' I 'eemraad noch Dyksgedeputeerden , maar in mne plaatfe twee Gekommitteerden, die ook » ie jaaren los zyn , doch doorgaans, door de generfden, wederom op nieuw, zo lang zy i even, of 'er lust toe hebben, gekontinueerd wor tf S h zi t> li vv dc bc hc or de fa-i II, hu all CV lec  van FRIESLAND. 303 orden; trekkende dezelve, jaarlyks, voor hunne ioeite vyftig Kar. guldens. By deeze Gekomdtteerden is nog gevoegd een Sekretaris, die pens Ontvanger der omgeflaagen penningen i en naar maate dat dezelve hooger of laager ,rn meer of minder voordeden trekt. |Ten Westen der Nieuwe Bildtdyken vindt |n den zogenaamden Armdyk , ter lengte h ongeveer 600 roeden. Men noemt deezen Jyk • ook den Staaten Dyk , en zo ik meea, is het niet volkomen zeker, wie denzel13 moet onderhouden. Ondertusfchenis zulks, t| hier toe', van geen groot gewigt, naaien het lichaam deezes Dyks zwaar genoeg ü en, wegens eene groote vlakte van hoog Bitendyks land, zelfs by de hoogde vloeden, Vlinig of niets te lyden heeft. I Ten Zuidwesten van deezen Armdyk , ttfc men de Vyfdeels Dyken , loopende van oir eerst Zuidwest tot aan Harlingen, en Vi daar Zuid* Zuidwest tot naby Zurig, \f waar dezelve , na eene Westwaards fchiet«de punt of hoek, het Zuriger Oord gfiaamd, gemaakt te hebben, Zuidvvaards ar Makkum loopen. Deeze geheele Kontfutie is gefcheiden in twee korpora, die ijzekeren zin één gezelfchap maaken, en è >r éénen Dykgraaf geregeerd worden ; doch v!ke ieder een byzonder gedeelte van het g eel onder hun bellier en betaalinge hebben, fln noemt naamelyk den Dyk, welke van h einde der Bilde Dyken tot aan den Stee. n Man even buiten Harlingen loopc , de Einen-, en, die van daar naar Makkum gaat, Zet.dy&ev.  Zee-' Dï ken. 304 Tegenwoordige Staat gaat, de Buitendyks Kontributie; zynde dé, 1 geheele Vyfdeels Dyk ongeveer zes duizend! roeden, Konings maat, lang, en ten naaste* gelcheX adingen' iD tW£e gdyke deeIeo^ De roeden, aan de Vyfdeels Dyken gebrul- 1' fcelyk , zyn van veertien gemeene Friesfche L voeten de roede, en op ieder zodanige vyftl l roeden hgt een zwaare hakteen, genumiuerdE met 12, 3 enz. tot aan 60; beginnend» Binnendyks van Dykshoek naar Harlingen» ^ van Makkum naar dezelfde plaats te tel Wat de tegenwoordige gelegenheid der Vy» 3eels dyken betreft, daaromtrent valt aan telt nerken, dat dezelve van Heen 1, tot 08 Binfl lendyks, dat is, van Dykshoek tot aan Sixbie-L urn, met veel te lyden heeft, en hoe Oostely. J er zo veel te minder; waarom van Dykshoek I ot voorby Koehool ook weinig paalwerk wordt h evonden ; terwyl verder Zuidwestwaards het aalwerk niet kan worden ontbeerd, fchoon het [ zo n C*) De Ordonnantie en regeï van deezen Dvt ilf I smukt door den Spaanfchen sLhondfi' ^Zbl l e den Prezident en Raaden van den Hove; voS ? elke deeze Dyk moet hebben de hoogte van 12 roe e' voeten gerekend naar het gemeene land, en gemaakt ml 8 r,°ldea vanbel0°P. f naar buiten el™ L men gedekt met zooden van ten minften 5 duin : f vat wyze en door wie deeze dyk moet word , I tohouden u zeer naauwkeurig befchree ven door d n de Vyfdeels Dyken van Friesland betrekkelvkm , !rukt te Franeker by P. N. Loinars im. ' » 1 £ 11 n ri k tc g' P' £e ine WC tic wo bin Op oric llo tot gedi  van FRIESLAND. 305 z zwaar niet behoeft te zyn als wel op dieper natfen, en ook minder te lyden heeft. Van flpn 28, tot aan Roptazyl, wordt het merkeli dieper, waarom hier de dyk, nevens fteen 3, alwaar dezelve wat ligt was, in den zwaa» rj ftorm van 1776, in groot gevaar is geweest; ach thans zyn de dyk werken, die hier omtrent we de zwakiïe waren van de geheele Vyfdeels dien, merkelyk verbeterd. JTe Ropta , by fteen 45 , vindt men een lisje in den dyk, Roptazyl genaamd, het Vi k zyn water ontvangt uit de Ried, en dus ti eene zeer bekwaame waterlosling voor ïjnekeradeel en Barradeel dient. Weleer bjft de Stad Harlingen deeze Sluis gekocht, el moetze dus nog heden onderhouden, hoew (zy dezelve thans gaarne, als zynde een oioordeelig eigendom, om niet zou misrej )e Dyk van Roptazyl tot aan Harlingen bft merkelyk meer diepte voor zich dan d zo even gemelde; doch de dyk is hooger en het paalwerk zwaarderja meest overal Bfcrzien met zwaare buitenkisten of gloojin2ft van Noordfche fpringftéenen, waar aan toe te réyven is, dat men hier, by menfchengeheuaj, geene doorbraaken heeft gehad , ja zelfs g|i merkelyk gevaar van zulk een onheil, u ezonderd in den feilen November ftorm p: 1776 : want geduurende dien ftorm raakte di Zeedyk by Bolca in groot gevaar, niet zo zr wegens deszelfs zwakheid, als wel om dat ra i den Dyk, door geheel ongefchikte werken, b^rven had. Eenige jaaren voor dien tyd V. DEEjj, V waren Zee- ' d ykez&  Z E E" DYKEN. 30^ Tegenwoordige Staat waren daar ter plaatfe , in fteê van 't oude hooge paalwerk , vakken met balfteenen aan gelegd welke manier van werken, hoewel mogelyk op z,ch zelve niet kwaad op S zeerhoogenen vlakken Dyk, hier terplaag fe geheel met paste, om dar de bovenfte vakken juist daar ter plaatfe eindigden, alwaar* in hooge vloeden, by ons de voornaamfle £ der golven werkt, dat is drie of vier voetel beneden de kruin des Dyks: waarby nïï kwam dat de Dekteen, veel te ligt Ldel reeds ,n den ftorm van i7?5, vvas weggefil gen, waarom men de hokken wederom aanl gevuld en er een beugel van eenentwlmil voets hout voorgeheid had. Doch dit hol was re kort om hier den geweldigen LèS golven te breeken, 't welk ren gevol de had dat dezelve, tusfchen het bo/enl vallei en Liddererkende'den 5* 8*3 Ten Zuiden der Stad Harlingen begint de Buitendyks Kontributie : deeze loopt van da" ongeveer 1500 roeden Zuid * Zuid Westvaards in eene byna rechte linie, en heeft voor ach mZee, op veele plaatfen, eene mer elyke diepte, van 8, ,0 , i2 en mee oe«n by middelbaar water; doch de Aard merken zyn hier zo zwaar, en 't paalw,rk is 0 hoog, en met zulke zwaare BalfteenSte 1 gloojmgen voorzien, dat men hier zeZ jarigheid ontmoet, hoewel men dit voo! -dmet onnoemelyke kosten heeft moeten Van hier gaat men, nevens het Dorp Ping- jum, B o w zl kc vc W( zo en z\\ dei ko  van FRIESLAND. 307 iim, byna vlak Westwaards naar den uitfteemden hoek, het zogenaamde Zuriger Oord, aar omtrent de gevoelens niec overeen:mmen; meenende fommigen, dat men deezen ; tlleekenden hoek behoort weg te neemen, en an1 ren, dat men denzelvén moet zoeken te behouin, niettegenllaande de groote kosten, die, 'irlyks, tot bewaaring daarvan moeten worden llteed , omdat dezelve, op eene groote diepte, | geheel in Zee ligt. Toen de gevaarlyke prmplaag van 1731 een' algemeenen fchrik jrwekte, was men inzonderheid ook beImmerd voor deezen uithoek, waarom deave toen, door een' zwaaren Slaaperdyk , T.rd afgèdykt , welken men den Zuriger wiaperdyk noemt; zynde deeze Dyk van eene ipoegzaam onverbreekbaare fterkte, dewyl «zelve Buiten-en Binnen-hellingen heeft, die 1 de tienmaal grooter dan de hoogte zyn. Ten Zuiden van 't Zuriger Oord loopt de iedyk met eenige kleine bogten genoegzaam I k Zuidwaards naar Makkum; zynde van de g>ote droogte, het Kornwerder Zand en de llikkumer Waard genaamd, alleen gefcheiden cpr eene flenk, welke het gewoone Vaarwater tir Makkum is. Deeze Dyk heeft derhalven, 1[ hoog water, veelminder te lyden dan de Mrige, naardien de geweldige llag des wadoor de gemelde droogte gebroken I frdti !Dver het algemeen kan men zeggen, dat de Yfdeels Dyken van Ropta zyl tot aan Zuriger (rd, juist die zyn, welke in Friesland het u;st aan 't geweld der ftormen zyn bloot V a ge» Zee- DYKBtfc  Zie- ——er--» ^uuutnuuiu waaien, en ae ge« W weidigfte vloeden opkomen; waardoor hier al- k les famen loopc, wac ftrekken kan om gevaar W van doorbraak ce veroorzaaken. || Om een rechc denkbeeld wegens hec bellier |[ van deezen Dyk ce geeven moec de betekenis » en t onderfcheid van Binnen- en Buicendykers |B worden in achc genomen. Deeze benaamingen » zyn haaren oorfprong verfchuldigd aan zekere W voornaame Kade-Dyken van Wescergo de |fc Slagte- Dyken genaamd; doch daar wy reeds |[ boven (§) van deezen Dyk gefproken, en I ï toen aangeweezen hebben, dac dezelve, by11 Oosterbierum beginnende, vandaar, over Get-i >»ï zerde-en Kiesterzylen, naar Achlura, en van daar ■ ten Noorden van Tjum, naar de Bolswerder " trekvaart, en vervolgens over de Littenzer Zyl, k voorby Hylaard, Oosterend, Luckewierum en (« Bozum loopt, coc dat dezelve, zich daar met ai den Ouden Dyk der middelzee vereenigd heb. f bende, en door Menaldumadeel en Barradeel 1 voorby Marfum, Beetgum, Berlikum, Wier' S en Mmnertsga geloopen zynde, eindelyk we- derom (S ; ï D. der Befchr. van Friesl. bl 80 en 8r. a K :ei. 308 Tegenwoordige Staat gefield. Want 1. hebben zy de vloeden uittjt ' deeerile hand, dewyl de Texelitroom, rond-fc om den hoek of ftaarc van bet Breezandl loopende , door de Middelgronden vlak op & dezelve aanbruischt. 2. Hebben zy meerendeels h veel diepte voor zich, en dus een' geweldigen flag jn van water. 3. Liggen zy byna rechthoekig k tegen c Wesc-Noord ■ Westen en NoordWesten, uit welke beide windltreeken dei npvkrfl-p Sfmmnn'iiJn. . : i  van FRIESLAND. 309 «Tom by Dykshoek. met den gewoonën Zeedyk rfmelt; zo blykt, dat de Grietenyen Menal■imadeel, Baarderadeel en Hennaarderadeei, jheel; doch die van Franekeradeel en Banaal ten deele, in deezen^kring beflooten zyn, ( daarom Binnendykers genaamd zyn gewor naar maare van hunne lasten en renten, met I „ t ander Landfchap, voor deeze reize cn zon-1 „ der gevolg voor 't toekomende, zodrmgef „ hulpe bieden, als naar gelegenheid der zaake, U „ by de gemeene andere landen oorbaarlykst |l' „ zou bevonden worden". Na eenige ver-I» fchilien over de wyze van pleiten, werden toen [* de Dyken een weinig, hoeivel gebrekkig, her- f i-eld, het welk aanleiding gaf tot eene nieuwe Ik overftrooming in 1572, en den Stadhouder fc en Kaaden bewoog, om het verfchil eindelyk jl* eens, op den voet van 't oude groot Arbitra- 'm ment, reeds door Schenk in 1539 gegeeven ■!» te beflechten, waar op, ten langen leste, eene li volkomen hertelling der ganfchelyk vervallen % Dykwerken volgde in 1574 en 1575. Wegens de byzondere verpligtinge' tot het onderhoud en hertel der Dykwerken werd ï toen deeze verdeeling gemaakt, dat de zoge- \ naamde Binnendykers, dat is, de Stad Frane- l iver de Gnetenyen Franekeradeel , Menaldu- [ «adeel, Baarderadeel, Hennaarderadeel en't Dorp I  van FRIESLAND. 311 jlorp Minnertsga zouden onderhouden den tëedyk, loopende van Dykshoek tot aan Harnigen- terwyl daarentegen de Buitendykers, ;i;t naame de Dorpen Firdgum, Tjummarum, I Klooster Lidlum , Oosterbierum , SixbieJm , Pietersbierum , Wynaam en Almenum, e in Barradeel; de Stad Harlingen, Midlum, hrbajum en Achlum, in Franekeradeel Buitenij ks gelegen , benevens de volgende Dorpen in Wonzeiadeel Kimswert, Pingjum, Wons, Jirich , Kornwerd , Engwier en Makkum , (ti Zeedyk, loopende van Harlingen tot aan lakkum , moesten opmaaken en onderhoun. INa de vernietiging der Spaanfche HeerfchapI hier te lande, werd reeds Staatswyze eene llruktie voor de beheering der Vyfdeels DyJlti opgefteld in 1587; doch in 't jaar 1614 c^e volledige Dyks- inftruktie, door Graaf Mem Lodewyk en de Gedeputeerde Staaten lü Friesland, in 't licht gegeeven, welke, als i: hier toe door geenerlei nadere Refolutie wanderd of herroepen zynde, nog heden kracht lil wet heeft; waarom ook nog tegenwoordig Jare meeste punten worden onderhouden , Iflewel niet alle. Deeze Inltruktie vordert infiderheid de volgende zaaken. JAlle twee jaaren moet op den grooten ReIpdag, ten overftaan van Kommisfaris of 1 >mmisfarisfen uit het Kollegie der H. H. ijdeputeerde Staaten,. een nieuwe Dykgraaf , Drden verkooren, by beurten uit de Binnen< Buitendykers , by meerderheid van ftemV 4 men, Zee* d y k e Nt  312 Tegenwoordige Staat ga, en dus, ab dezeIve ^ 1 Zee; ren zelfden dage moeter), insgelyks by meer derheid van ftemmen, vier Adfesforen of Dvks Gedeputeerden, twee Binnenben twee Bintenl dyks, op nieuw worden verkooren , het zl met konunuatie her zy met verandering der « a rken^ dien "'«en dug, ten overftaan der Kommisfarisfen, den eed moeten «P^8^ m«g» ?n zyne kwaliteit, als Dyks-Schout, de breuken, die 'er valfVnl gemeten; zonder verder iets te mogen eisfehen eenD^ks^ n 7* S daa6»ï een Jjyks-Gedeputeerde, zo hy een Edelrmn f js deklareeren xxx, doch zofay eeri, b2 n^' aIleen XXVI ft^ers! De Dyks-Sekretaris moet worden aange-1 d, ftemme^u6, °f VferDd' ^ me^rh§d nlfcS t ^lmagten benoemd, door het Dyksgerecht, en mag van zynen post niet worden beroofd, dan om gewigtige redenen ' er kennisfe der Heeren Gedeputeerden hJ I -s verpligt alle Dyks - AsfignaÏÏo' órd™ nanuen te fchryven voor 4 ftuivSs het ftuk en geniet nog daarenboven, tot een vast rnk' cement jaarlyks vyftig Kan gSs | uir lr7?nd m°et' door Kommisfarisfen I wt het Kollegie, naauwkeurige SchouwinT opneeming en befteeding gefchif den van aftl' wat eenige verbetering noodig heeft Z oi /9 ook behoorlyke «*^^T^ £ worden gedaan. Doch deKommisfaSlIï J£ Hee?  van FRIESLAND. 313 tan Gedeputeerden , niet boven de tien ijen vacerende, moeten uit 's Lands Kasfe >4iald worden; terwyl dezelve, zo de vakai( daar boven loopèn, voorts uit de Dyks « [|fe, dagelyks, voor vakatie genieten zeven li Guldens en tien Stvs. Omme te verhoeI (zegt de Inftruktie Art. XI) die grufaI cxces/ive , onordentelyke ende onfoüoor*y/, kosten, die eermuals alle jaaren m de t'erge zyn gevallen. >e eerlte Schouwdag van 't befteede Aardfa moet gefchieden op den 14 van Bloeiiiid, wanneer ieder Aanneemer voor elk ïekkelyk peiceel per gulden twee ftuivcrs leurt , ten voordeele van den Dykgraaf; lende dezelve , op advys zyner Adfes■11 zulk een perk, tot perikel van den ;l en Aanneeiner , voor den dubbelen prys 3i beiïeeden, mids alles op den vierentwin*m dier Maand in orde zy. ; nieuw aanbefteede paalwerken moetea x St. Jakob geflagen zyn, op verbeurte iteen' gulden voor ieder roede, en eene sïre beiteeding op dubbele kosten des eer:t Aanneemers. ,1e Aanneemers, die op eene oneerlyke I met hunne perceelen te werk gaan, n boven de bepaalde boeten , ftrafbaar ri en lyve, naar bevinding van zaaken. II des te beter opzigt over de befteedingen 3<;n 'er twee Opzieners of Strandmeesters ;e n , één voor de Binnen- en één voor de li adyken, wier pligt het is naauwkeurig op de Y 5 fa* Zee. d y k e Sf.  Zee- BÏKEtf, 8*4 Tegenwoordige Staat behoorlyke volbrenging der bellekken te letten J zonder eenige ongeoorlofde ftreeken, koilufieif enz., alles by arbitraire korrektie. \ Het Dyksgerecht mag,'na de groote beftenl ding, geen nieuwe werken laaten maaken, darth raagt heeft zodanige maatregels te neemen al, L het noodig oordeelt; doch zo de fchade £\ groot bevonden wordt, moeten eerst de Volif magten worden famengeroepen. \L Jaarlyks moeten 'er, op de groote RekendJi' gen, twee Dyksontvangers aangefteld worde* één voor de Binnen- en één voor de BuitendykeM welke de vervallen gelden moeten invordere j en de adfignatien van het Dyksgerecht, op huil ne Komptooren gedaan, voldoen, alles onderlfe eene menigte voorwaarden en voorzorgen, na dl] m de inftrukde gemeld. h Mil Niemand, die eenige adminiftratie van DykJl I aaken heeft vermag eenige leverantie te doen fan houtwerk enz. L, Eindelyk om andere zaaken van minder be- f Mg met ftilzwygen voorby te gaan, zyn alll I Officieren van het Dyksgerecht, by pleWen , ede, verbonden den inhoud deezerInftrukne t >ezweeren, en te belooven, dat zv zond enig perfoneel, familie, of tydelyk^oSd ' beoogen den inhoud deezer Inftruktie g" ouwelyk zullen zoeken te volbrengen ' I Het isaanmerkélyk , dat deeze geheele Dyksdruktie allengskens zodanig \uhea £ eu.k was ge^kt, datmen, eenige jaaren geeden , naauwlyks wist, waar zy te vinden are; zy werd toen wederom te voorfchyn z: v: In, O ce be ce te trc Inf bri lee vraa  van FRIESLAND. 315 *ettgr, door den Heere Q. de Blaauw, Z ■lal Ordinaris in den Hove van Friesland,D njloor den Heer P. Camper, met eenige 'ttidje oude ftukken, onder den titel van Re:ueenz,, in't licht gegeeven. Wanneer men :«en inhoud deezer Inftruktie vergelykt met aettdendaagschDyksbeftier, ziet men ras , dat ■ ee zaaken eene gansch andere gedaante hebben tefegen: en, om nu van geene verhoogde •af menten en kostbaare maaltyden te fpree- ai /o valt inzonderheid op te merken, dat viel de opvolging der Dykgraaven , die , by ''me derheid van ftemmen, uit de Volmagten .:rrcten worden verkooren, tot Tour-Beurten >mr de Grietslieaen der onderfcheiden Gtïete. lyj, die tot het onderhoud der Dyken betaalen .neten, heeft gemaakt, op een verfchillende >e«: voor Buiten- en Binnendykers, waarby )le';rfte merkelyk bevoordeeld zyn. Zie hier ;ie .looster volgens opgave van den Heer Ca per: Hsnaarderadeel. Minnertsga. Franekeradeel. :' 'f74-1.775- i77*-l779- 1754*1783. ii JJ794 • 1795. I798-1799. 1802 -1^03. J14- 1815. l8l8-l8l9. 1822-1823. Menaldumadeel. Baarderadeel. 1786-1787. 1790-1791. 1806- 1807. 1810-181 t. 1826-1827. 1830-1831, Wegens de Vyf Deelen Binnendyks. Vewol- dyk sn.  Zeedyken. I- 2. r f Wonzeradeel. Barradeel. Franekeradeel. t 1780-1781. 1784. 1785. 1788.178J' S!'1?3, lP^l797- 1800-180I I804. I805. 1808-1809. I8l2-löiq|| I w 1 Als Buitendykers. U In welke tafel?, echter, verfcheiden mislij t gen moeten zyn, dewyl de jaaren 1776 en 77» J8if5 en 17 ao en 21 , 24 en 25, a8 enLI l zyn overgellagen. Inmiddels zyn de tra 8 zodanig gefchikt, dat Franekeradeel en Barra P deel eene dubbele beurt hebben, als BE f dykers, om de twaalf jaaren : te weeten de f Grietman van Franekeradeel, wegens'cmeeren f deel zyner Grieteny, als zynde BfaSb f gelegen, en de Grietman van Barradeel wein f het Binnendykfche Dorp Minnertsga. Wo 1 zeradeel komt voorts om de twaalf, en de ;] overige Btanendykers, Menaldumadeel , Hen, 1 naarderadeel en Baarderadeel alleen om de twïn. f tig jaaren aan de beurt. a De DykspÜgtigen der Vyf Deelen betailen hunne verfchuldigde penningen , volgens £ omflag van het Dyksgerecht over df Floret nen ; wordende deeze belasting vermeerderd of 1 Thans is dezelve zo groot als ooit, en de • \ Kou.' 31^ Tegenwoordige Staat Vervolgens:  i van FRIESLAND. 317 [orfibutie nog daarenboven belast met zwaare :hilen, 't welk gedeeltelyk is veroorzaakt 00 de twee ongelukkige vloeden van 1775 1 76, en voorts door de welmeenende ,,oc ongelukkig uitgevallen poogingen om den 7] met Steenwerken, in fteê der hooge . ilae, te befchermen. Cdertusfchen hebben de Kontribuanten Bin:n] ks zeer weinig te betaalen in vergelykinge ;t uitendykers: want de Dyk, die tot laste :f .innendykers komt, is ten naasten by wel ret lang als die der Buitendykers , doch „ er lyk beter koop te onderhouden. Ook , ;bln de Binnendykers in hnnne omfchryvin'£.ï I895 Floreenen, terwyl de Buitendykers /«veel of meerder belastingen op maar 8000 io)2nen moeten omllaan. . jL landen, op welke de Huizen der Stad Jarigen gebouwd zyn, moesten weleer betaa>n at de Dyks - Kontributie voor 38^ Floten. Van deeze komen 15^ Floreenen ten istmer Havenisten, ofdiegeenen, welke ten sTo den der Oude Haven woonen, terwyl de ove; re ioreenen over de andere Huizen, by lootin. , e , rdeeldzyn. Onder deeze zyn nog heden met ie lioreen last bezwaard twee Zout • Keeten , Ie ine van den Heer F. Tjallingii, by de Fra,,iek * Pyp, en de andere van den Heer F. • or tin, mede aldaar. I n gedeelte van den Zeedyk, aan den Zuid, fel eer was in deeze Kontributie eene uit» aring in Zee, het Lands - Zyltje genaamd, x dezelve is, eenige jaaren geleeden, digt lid. Van de Makkumer Sluis hebben wy e in de befchryving van dat Vlek gefpro* :t • ■ ' 1 • bor deezen was het de post van byzontr Dorpen , Plaatfen en Perfoonen, gelyk ame in deeze Provincie, om voor deezen y, ieder voor zyn aandeel, te zorgen, Doch laatst der voorige Eeuw begreep men, t lit, hier zo wel ais elders, tot geduurige 1 ele onheilen gelegenheid gaf, waarom in 't it 1697 eene Staatsrefolutie werd gemaakt, riveike de Heeren van 't Kollegie geaiigd werden, om tot het gemeen maaken ier Dyken te procedeeren, 't welk, echter, e door 't eigenbelang van veele perfoonen, e minder dan naar behooren bezwaard ai 1 , werd tegen gehouden tot in 'c jaar n , wanneer de nagedachtenis van den zwaa«vloed van 1717 nog aller oplettendheid ijjf hield, en te wege bragt, dat eindelyk de e en van den Hove Provinciaal, door de H. :a en, gemagtigd wierden, om de gemeenmaan'deezes Dyks te volbrengen, zo ten opg van het aard-, als paal- en fteen werk; en vóórts ( 1 Deeze Dyk heeft eene Binnenbermte van 24. of I :eten, en eene binnendoceering van 36 v. zynde 10 boven het Winter water 15, en de kruin 0 of wreed, terwyl de buitendoceering 54 of 55 voet Vi Zee* DYKEN.  ZEEBAKEN. '320 Tegenwoordigs Staat voorts om deeze geheele zaak, by wege «Ji bemiddelmge en zonderforme van Proces, af 1 doen. Deeze maatregelen hadden ook hele gewenschte ge.olg; zynde de verdeeling dl Dyk^ligtigheid over de Floreenen der val Schillende Dorpen daarop voltrokken, e voorts zodanige maatregelen genomen, dat U Jlles op denzelfden voet als in Oost - en WesT t Dongeradeel wierd gefchikt ; hebbede JL Heeren Staaten de verrichtingen van den Hovei b door een plegtig , Staatsbefluit, genomen de. \ 24 van Zomermaand des jaars i7i9 tenvolW L goed gekeurd. 1 f Tusfchen Workum en Hindeloopen ligt J E aanzienlyke Poleer van het Workumer JNieul | land, welks oude Dyk nog genoegzaam J l fciat is om, by eene doorbraak van den PoMerJ n dyk de verdere overftroommg te verhinderen! i ^elykgebleeken is in den geweldigen Novembe t irloed van 1776: toen werd naarnelyk de ge f jeele Nieuwlander Dyk deerlyk gehavend; lo Joch dezelve bezweek vooral, even ten Zuidei b *n t einde der zogenaamde Workumer Zool h .Iwaar een gat in den Dyk brak ter wydtt a *n ruim dertig roeden ; rerwyl aan deszeli tanvoet een kolk fcheurde van ruim m S ademen diep. Om deeze breuke te herftellea ï nlde men eerst een' Dyk' rondom dee/e kolk p t vaste Zeeftrand leggen ; doch wegea ebrek aan t noodige hout moest men dit tot 1 den Nawmter uitftellen, wanneer de Zuid» vestelyke Voorjaars ftormen het reeds begonm werk vermelden, en 't Strand aldaar V ! ! mig uitdiepten, dat de zaak omnogelyk wierd; 'er t \ I d v ai v E VI w O] g« in V\ ne da  van FRIESLAND. sat ri'iel derhalven niets te doen dan de kolk, tt welke men van binnen ook geen' Dyk kon gm , wegens den moerigen grond, met in te vullen, en daar over den nieuwen >j te leggen; gelyk eindelyk, na 't wegneee van verfcheiden belemmeringen, gelukte, fa lat het Nieuwland eenigen tyd onder water H gellaan , maakte het zulk eene akelige ;noning, dat de meesten het voor verlooren ie len ; vooral , wyl men onderilelde , dat ie ter plaatfe geen vruchtbaar flyk, maar lm dor Zeezand over de ondergeloopen n:n ware uitgeftort ; doch by de uitkomst lec het tegendeel , hebbende de Zee hef wllroomde land met zulk een vruchtbaar flyk 3tzien, dat de overblyfzels daarvan nog giwoordig zeer blykbaar zyn , dewyl dee* ïindllreek, na 't gemelde onheil, zodanig in •ntbaarheid heeft toegenomen, dat zy eene ;lel andere Landouwe gelykt. oewel de Grieteny van Wymbritferadeel, :frkt met de Steden Sneek en Ylst, op zich ïlkn befchouwd niet aan zee ligt, moet eflve, echter, een aanzienlyk Huk Dyk onder-' oxen, loopende van het Workumer Nieuwitï, ten Oosten van Hindeloopen, tot aan e tad, en van de Hindelooper Floreens - Dyk, ulden Westkant van de Stad, tot digt aan e Molkweerumer zyltoe(*). Deeze Dyk heeft I ) Sedert dat, in den jaare 1719, het onderhoud ai .iVymbritferadeels Dyken is gemeen gemaakt, moet ;d Stad of Dorp tot ieder honderd Guldens, tenopigtvan het aardwerk, betaalen als volgt: Sneek !. DEEL» X Zee. dtk tl^  £bk< 3** Tegenmord'ige Staat heeft een aanmerkelyke boa, wier ZxA&M voornaamelyk aan den flag %l Crd 3 f** - . 5-12-3 «» - • • 4-ip. 3 Oppenhuifen . 4 . jg . g f£ üitwellingerga 3 . I? . „ J"tryP ... 1 . u . ? Hommen» . 6 - 6 . & Smalle. Brugge 1-2-2 Wouds-End . 2 - 13 . Ypekolsga . S. 9. 0 i«dyk . . 2.I5.„ HeeS - . 9-11 -io U Gaastuieer » a . 6 Sandvirde , 1-4.6 Oudega . . 3 . 2 . ,s Wzega . . < 3 - I?_ 6 Oosihem , : - 3 ■ 6 Abfaega . . 6 . 16 - 6 [ | Nieuwland . 6" - j5 . 9 Ysbregrum . 6-7.5 Tirns • . 6 - 10 . 6 Schamegoutuin 6 • 17 . J0 G(W - 6-,7.12 Offingawier . : . 2 . i, . t ƒ 100 - : . ; Re. T feeh< Sekr  van FRIESLAND. 323 fte vloeden is blootgefteld; en, echter, heeft «zelve niet veel te vreezen , indien 'er maar 4l voor aard - en paalwerk wordt gezorgd, gelyk Jkenmeesters van de Palagie, vyf Rekenmeesters van a Aardwerken, en een Direkteur der Zeedyken. poor den Dykgraaf, de Dyks Gedeputeerden, den Stretaris en de vyf Mindergetallen, wordt de Dyk, jü'lyks, bezigtigd, en het gebrekkige befteld, integenMordigheid van twee Gekommitteerden uit ieder Dorp en 53, welke daartoe van de Stemgerechtigde Ingezetenen vrden gekommitteerd, op aanfchryvinge van den Dykg if, en uit welke Gekommitteerden, als dan op den üyk tcnvvoordig zynde, vyf Rekenmeesters moeten wordj geftemd van de Aardwerken, het eene jaar twee bi:en Dyken drie binnen Dyk, en het andere jaar drie bien Dyk en twee binnen Dyk. )e andere Zee-Dyks Officieren worden, voor twee jaen, altyd vast geftemd, door de Stemgerechtigde Ingèetenen, met de Volmagten ten Landsdage. ; He jaaren wordt, door den Ontvanger, rekeninge ge» lii van zyn ontvang en uitgave, zo van de Aardwerken ilfalagie, en dat wel dag aan dag, waarvan aanfchryv\ e wordt gedaan aan de Dorprechters, om de Stemg|chtigde Ingezetenen, ingevolge 't Reglement Reform»ir van wylen Zyne Doorluchtige Hoogheid, den [Ure Prinfe van Orangie en Nasfau, aan te zeggen, Jèbefoignes te komen bywoonen. , n na het fluiten der Rekeningen wordt aanftonds aan dèartikuliere Ontvangers aangefchreeven, hoe veel zy Msder Floreen, wegens de Aardwerken, moeten omflaan, il >e veel zy ieder voor zyn Dorp moeten komriliueren , yj e Somme wordt gerekend naar dat zy in 't Honderd ween betaalen, gelyk hier voren is gemeld. :aar de Palagie wordt altyd buiten Dyks, de helft k ;er op ieder Floreen omgeflagen dan binnen Dyks, ;n eeze omflag wordt berekend naar dat de kosten geV( t zyn. X 2  Zit- STKJJN. Ij i iS V yan de W°rIn«ner Hek af tot aan het Roodi klif heeft men de Dyken van Wymbritferadeel en de » Steden Sneek en YJst, Heraelutner Oldevaart en Noord, i" wolde TJangeradeel met het Dorp Nieuwhuzum in K Wymbritferadeel, en de Steden Stavoren, Workum e» Ei Hindeloopen, welke Dyken door elkander loopen, ei 1 van eene zeer verfchillende hoogte en zwaarte zyj % lusfchen deeze Dyken valt ook het Workumer ■ Wienwland m, met eene lengte van 600 roeden. n Van de Workumer Hek tot aan de Sluis der Stad ii k de uyk hoog boven het binnenwater 1 r voet o duim, binnenbermte 18 a 10 v., binnendoceering 10 h o0V, b krum 1339 v., buitendoceering 40 v. | f Van de Sluis af tot digt aan de Nieuwlands Water-1 l molen is de Dyk iets hooger ; zynde de Nieuwlands lt Dyk merkelyk hooger; doch van den Nieuwlands Dyk ui af tot aan den oudeft Dyk toe is dezelve niet hooger da» LU by de Stad Workum; maar van de zogenaamde Stink- m harne, aan den Oostkant van Hindeloopen, af tot Stavore» n toe is de Dyk hoog boven het binnenwater 15 v bi* vi nenbermte 21 v., binnendoceering 46, kruin 11,' bui, u tendoceermg 50 v. Aan den Zuidkant van Stavoren zyn de Utinrjeradeefi h Dyken, ter lengte van 200 roeden tot Scharler Hek hoo« R I2f v bmnenbermte 26, binnendoceering 40, kruin if 10, buitendoceering 39 v. j Van Scharler Hek tot aan het Roode klif zyn de Dv fl ken van Wymbritferadeel , Hemelumer Oldevaart en Noord wolde, de Steden Stavoren, Workum en Hinde- iE loopen. door eikanderen, alle van dezelfde hoogte, als E die van ütingeradeel, doch niet zozwaar 3*4 Tegenwoordig* Staat gelyk heden by uitliek gefchiedt. Daarenbo-lj ven heeft nog deeze Kontributie eene aanmerke. < lyke lengte te befchermen midden in Hemelt mer Oldevaarts Dyken, ten Noorden en ZuJ. \ den Stavoren, dewelke, in den geweldigen, n watervloed van 1776, van zyn paalwerk bel roofd zynde, in groot gevaat van doorbraakt was  van FRIESLAND. 325 an Molkweerumer zyl tot aan Stavoren, en 2 11 daar tot aan de Polder de Wiel, loopenB loeluraer Oldevaarts-Dyken, uitgezonderd het a;vengemelde gedeelte van Wymbritferadeel, nog daarenboven eene zandige hoogte of a /het Roode Klif genaamd, 't welk een', ilurlyken Dyk geeft tegen hetZeewater (§> Deezo (() Het Roode Klif is eene bekende en groote ai ge hoogte , tusfchen Schart en Laaxum, zynde ofland, het welk by het groot Arbitrament vatt enk van den 7 April 1533, wegens de verdeelinge ei Zeedyken gemaakt, tot last van geene Kontributie l|t gebragt te zyn. En dus waren de Kontributien, aiveêrskanten liggende, niet genegen zich daarmede sfezwaaren ; waarom de Ed. Mog. Heeren Gedep. taen, in den jaare 1763, langs hetzelve voor Zee hebetloen flaan eenige roeden palagie met een hoofd in ;esof op llrand, zich uitftrekkende ter lengte van, opeden, om het affpoelen van de Woud Zeedyken, ai len Oostkant liggende, te beletten, en de Provincie 0 overftroominge te bewaaren. Waarvan aan de IcMog. Heeren Staaten kennis gegeeven zynde, heblejlezelve, by Refolutie van den 14 Maart 1764, gebeld , dat die kosten moesten komen ten laste van de ie:: Kontributien, ten Oosten en Noorden liggende , ■rolge Sententie der Ed. Mog. Heeren Gedeputeer- 1 in datoden 10 Maart 1649; doch hebben die zaak , lykovifie, in Statu gelaateu tot den volgenden grooeriLaudsdag, om aan gemelde Kontributie tyd te versera om haar belang by Hun Ed. Mog. te konnen ningen. Waarop de Dyksvolmagten van gemelde Konrilde eene zeer ampele Remonftrantie aan de Ed. Mog. den Staaten hebben ingeleverd, op den ordinaris Jlsdag van den jaare 1765, om haare ongehouden, iel tot het onderhoud van 't Roode Klif aan te toonen; ld echter zich geneegen betuigende om eene jaarlykfche riige Somme ter haarer bezorginge te neemen; 't welk eïevolge had, dat de Heeren Staaten aan de Kontri- f buaa- X 3 Ze Ei DYKEH.  I D Y KEK. 326* Tegenwoordige Staat Bffife»* b?™< ongeveer 2M0 —w>™u*, en neett, over't algemeen eene groote diepte voor zich, doch de SS is verfchdlende: want dac gedeelte hettl Benoorden Stavoren, ongfveer Zuid Wes | eerite aand, en dus, by zwaare ftormen, veel te fea^zt-f^6 ded' m~ genoegzaam Zuid-Oost aanloopende «Heen een laager wal heeft met een' Zuid W wmd ; doch meteen Noord - Westelyken S een' ï^ifenvv^rdk?rto«»: tribuien voov lfL„nh°°fds' 'nids d« de KoX het Roode Klif-en hief nuS W ¥ ond«hond val Zich vergenoeg n rttadeK"Krii,B]™« Maar ovt, rfe verdeS^ge ^heT^T'"^ men van het geüVen hoofdPnmft j °/"iet weSne« verfchil, tusfchendeHetenfl A "i jT '7 ter yoorlen te ftellen te? "Kake en hTr' hHnne verfchi'Ed. Geb. lieere TetfövinSmlnh bfS?GaS? van den Wel Heeren ^^^JS^'^T^^^^ uitfpraakö de fche din ' hllt-J Vngevol£e zyner • veninhecdeel S SriSt ' e" het hoofd gebleeHemelumer O devaart e 7 Tn ^britferadeel en dere oncenigheS eenfielt* t0t Yermydinge van verhet Klif, tot een ^w£?,enen.P^ S«et boven op gemaakte verzoening^°osd« gedenkteken van deei  van FRIESLAND. 3*7 rToorby fchietenden ftroom en dus minder PÏKEJS* Etialven de Stads Sluizen , reeds voorneen ald, ligt hierin den Zeedyk een Lands Sluia. Vlolkweerum: weleer was deeze Sluis geejvan hout; doch dezelve is, eenige jaaren llden, met een fteenen boog, vleugels enz. V opgemetfeld. Jden hoek, tusfchen Hemelumer Oldevaart laasterland, ligt de kleine Polder, de Wiel mmd, welke haar eigen bellier heeft. Inde I vloeden van 1775 en 1776 is deeze )]>r, niettegenftaande zy, als geheel tegen het I«Oosten gelegen zynde, toeneen Opperwal ic, ondergeloopen, en in 1776 zelfs met rèroominge van een groot deel dermabuunge run. je hier aan volgende Grieteny van Oaastern heeft, van de Wiel af tot aan het Zand31 der Hoofd, geene Zeedyken, dewyl de o;e zandige grond, zelfs by de hoogfte vloeei nooit onder water kan loopen. lan het Zandvoorder Hoofd tot aan Steen i ten Zuid - Oosten van de Lemmer , loopen elWoud-Dyken, die gezamentlyk door de ïitenyen der Zevenwouden en de Stad Sloten inrrhouden moeten worden. Deeze Dyken Jben de lengte van ruim twee duizend en zeven icierd roeden, en loopen vooreerst tot aan liè zyl Noord- üostwaards, van daar ZuidD waards, en voorts vlak naar 't Zuiden, tot k.de Dyk, wederom plotfelyk Noord Oostvrds loopende, een' fcherpen en in Zee uitffi kenden hoek maakt, de LemfterUoek geX 4 naamd,  328 Tegenwoordige Staat men hier de géduchte plaagdeV£wormerT[ jsafgedykr, fö^SSr^d^[ Donjegaster kolk toe aan Reen kolk m f loopt de Dyk meest Oostwaards na r d~ r°°nS * Waards coi'.i^^^ÏP: J ^n een verlaaten Dyk en3 VetTt £ rH i/oi ondergeloopen: doch by Steen1^ een nieuwe Binnendyk, in LnT, 3 eerst Oost -Zuid-Oost^ ïd, ?V eenige bogten naar SlXur/\LT deeze Binnen - Zeedyk ^ ^ Linde Dvkf vereen.gr, en aa„ deezen kant Ten maakt aan 's Lands Zeewerken ( •> H DeezJ cZlyen jffi* *">trfbntfc der zevej Dyken "gennamd^be g£n „" van^T f ,r,W flrekken zich uit tot aan 1 V«,w Roode K,if. e» de Provincie van OverJsfeHoe "' d"S toc aa» i^SJ^S "rvLSemd''S ^— kwfr 13 , de buitendoceering 80 v eT""! 25 ' de van Laaxumis de kruin h„£n /' " op het eind» hoog ,0 v.6d. b°Ven een zeer vlak Strand 8 vDe8Wje]dvkis hoog boven den binnenkant der paaie, l^^&Üfë^1™1» en, Mirnfer het beneden I 31° Tegenwoordige Staat Staaten voor derzelver onderhoud zorgen Her É heeft ^chter geene kleine moeite gekost om 5 deeze Kontr btir p pr™ i™;i,„ ° _ 111 ,  'van FRIESLAND. 331, ring hec Hof Deduk tien , Kon tra«Deduk- Z e ejienz. van de belang hebbende partyen, ennYKKII, iJles, doorkundige Landmeeters,naauwkeum. nameeten; waarop eindelyk , op den ïlvan Wynmaand 1709 , deeze uitfpraak >He, dat de Vyf Grietenyen, tot ieder hon* ï| guldens, welke men tot onderhoud van iaDyk zou moeten opbrengen , in de volap proportie zouden betaalen. Doniawerftal 41 - 3 - 6% Haskerland 10 - 10 - 2j Lemfterland 22 - 14 - ii^ Schooterland 14 • 5 - I5i Gaasterland n - 5 - 12'' iomma / 100 - : - : oorts werd aan Opfterland , jEngwirden rte Stad Sloten, die buiten deeze gemeen;b gefteld zyn, volgens Refolutie van den 3 van Grasmaand van 1704 , toegeftaan , «voortaan zelve hunne aandeelen van Dykmen aan te befteeden, zo dat buiten deeze irlortie bleeven alle Dykwerken, tot welker >m;rhoud voornoemde twee Grietenyen en Stad, 'dens oude konventien, verpligt waren; blyraie ook onverkort der vyf Grietenyen recht orde oude Kontributie - Dyken by 'Liekezyl irjvan den Wieldyk Westwaards , om dien iaj;aande met iEngwirden, Opfterland en den zodanige hulp en onderftand te vorderen,  Zee» DYKEN. de, volgde er,m I7io, eene Dyks - Inftrukdl f ,Stf Sloten, van welke, als eenige bvl zonderheden bevattende, wy hier een ko» 2« znllen geeven! Ille L > | hv t JTu^ "ieUWe DykSraaf verkooren E by rneerderhetd van ftemmen! door de Vol E aagten. Deeze bepaalt de tyden der gewoone f en bu—woone byeenkomften, na da7 me l van " Pr0Vi5°nf,e" OTe'%S^aaktheef 6 van de aanftaande befteedingen der aard - en !k paalwerken De meerderheid der Hemmendl* Volmagten kan gelyk elders, zodanige ver andenngen m de bellekken maaken ,\ls zy * goed vmdt. Blyft 'er iets te doen, 't welk H ZfgCe" gT ^Wigt is' 20 ka" de Dy : S graaf, met het Dyksgerechte en twee Vol t ilTyEK^ afdoe^doch S uykgraaf, de Volmagten befchreeven, tot het f op' J. 33» Tegenwoordige Staat ren, als dezelve, naar evenredigheid van hm aandeel van ouds hadden gedraagen. t Intusfchen waren alle partyen niet even ze* voldaan over de gemaakte fdnkking , Taa3 «rnu'RemonftrantienvanDoniavverftaiSX ttrland en Gaasterland voor den dag kwamenï oeSlTt ReVI*S 0f ^ ^4 oeffemng ftrekkende tot vermindering hunnl  van FRIESLAND. 333 menen der in 't Voorjaar aanbefteede enZjj. ' Jemaakte Werken; wanneer ook de nalaa-BïKEH' iji worden geilraft, en de boeten gegeeven J de Kasfë der Kontributie , zonder dat de Jgraaf of Dyks-Gedeputeerden daar van el mogen trekken. In 't laatst van Slagtand houdt men den algemeenen Rekendag, esoverftaan der Ontvangers van de zeven 3:tenyen en Stad Sloten, aan welken dan lspverflag der vereischte penningen wordt ter id gefield. )e Dyks-Sekretaris geeft aan de Aanneel§ de Ordonnantiën tot betaaling, na datzy, lr df sZ^T"^9 by "^eerderheid, j de Teder Ten P ^ ™k°°™l wor! der voor "e" P2ndemaaren ^ ]a„d in de voor eene Stem gerekend. Op den dag de nic lyi va; bo gul UUl 3 aan; voc mo< voo by: I zer Dor het door dend Pold  .van F R I E S L A N D. 335 da der ftemminge, van welken de Dykgraaf veraf den belanghebbenden kennis moer gee;ve, gefchiedt insgelyks de jaarlykfche verrekenii; der Dykwerken, wanneer alle Eigenaars , ■oflerzelver Meyers, by hunne afvveezigheid, göchtigd zyn om gezamentlyk te raadpleegen i ow alles, wat tot herftel of verbetering der Dten dienen kan. Jaarlyks moeten de Dykgnven viermaal Schouwing houden op vast beaalde dagen; moetende de Dykspligtigen deihun aanbevolen Werken tusfchen de twee eee:e Schouwdagen voltooien; ten welken eiie de Schouwdagen acht dagen vooraf wden bekend gemaakt, op dat zy, of hunne gastigden, zich als dan op hunne perceelen kinen vertoonen , pm de noodige aanwyzinge te ontvangen. Doch de Werken der nautigen worden, door den Dykgraaf en Gedejjteerden, op derzelver kosten befteed; te witen eerst op enkele , en zo de Aanneemers ht rien pligt ook dan niet naar behooren volbragt tuben, op dubbele kosten der nalaatigen. [et is niemand geoorlofd, gaten of kuilen ver eens anders Dyk te maaken; ook mag mi niet meer of minder zooden affteeken, daa noodig is. Wanneer 'er een gat fpoelt van vir roeden of minder, tot het welk meer dan éê Eigenaar moet kontribueeren, zo moeten di leden van het Dyksgerecht den Eigenaaren boelen, om her ingefpoelde te herllellen. D:h indien 'er een wiel of kolk fpoelt, zo wldt dezelve op gemeene kosten der polder opmaakt , mids de naastgelegen Eigenaar duereischte materiaalen levere, benevens bier voor Zee- dy k-es.  Zee-" pxken. '33fi Tegenwoordige Staat voor de arbeiders, terwyl de nalaat*™ Ami het Dyksgerecht worden gefïraft indien 'er geen aarde, uit de daar nevens li, gende landen, tot hetDykwerk te bekomt §" moet het Dyksgerecht Jnwyzing^doen , om J 5ÊT SfL* Ttr afge^en lande^ ireeic elr, voor den tweeden vvfdehaif « * derden en toto/SUl  TEGENWOORDIGE STAAT DER W E R E E N I G D E NEDERLANDEN; ZESTIENDE DEELS TWEEDE STUK. Bevattende het Slot der Befchryvinge van FRIESLAND. Ti AMSTERDAM, LEIDEN, DORD. en H^LTSSÈNi v P Schouten, J. de Groot, G. Warnars, S. en J. LuciiTMANs, A. en P. Blusse , en V. van der Plaats. MDCCL XXXIX. Met Privilegie.   VERVOLG VAN DEN 'EG EN WOORD IG EN STAAT VAN BIESLAND. DERDE HOOFDSTUK. De Geldmiddelen. \Janneer men den rykdom, grootte en eenden toeftand van de onderfcheiden Proiien der Vereenigde Nederlanden met kjderen vergelykt, en teffens overweegt, xveel van de meeste zaaken in Friesland ej aan den Lande betaald moet worden, «in de overige Gewesten, zo heeft men idu om zich te verwonderen , dat deeze roincie, geduurende zo lang eene reeks van au ■ dus gedrukt heeft kunnen worden, i'er geheel verboren te gaan. n dit gewigtig ftuk naar waarheid voor i fraagen, hebben wy dienllig geoordeeld ie een naauwkeurig bericht aangaande all| belastingen, die in Friesland volis moeten worden, te laaten volgen, om ai idoor aan te wyzen, hoe veel 'er vati :d gulden verteeringe of inkomflen aan den deel. Y Lande Geld» MIDDELEN*  Geld. BtDOE" 338 Tegenwoordige Staat M^Jtfd worden' en de SfyFk5eidvTd!r g=? ™~ • waarop —&. lJt^lcu ocaacen deezer Provia. cie, reeds geduurende zeer veele jaaren, om KclZ^mgunJe^ dcr ^ovinei'eïï Generalueit hebben verzocht, en aangehou! De aanzienlykiïe, en den Lande het groj fte voordeel aanbrengende belasting der vastte heden is de zogenaamde Floreen. Rente, die vl de Saxifche tyden herkomftig is, en nog heden wordt ingevorderd. Toen Hertog Albert 2 ?yn Zoon Hendrik hier het gebild te^, ichynt er geene bepaalde Lands - Schatting Pte gehad te hebben; zynde toen de lasten! veel al, op eene willekeurige wyze, door de voornoemde Vorilen , ingevorderd Wee SelenfnfBe,Cgering Van ^neker§ e veele andere rampen ten gevolge had. Hertoe Georg van Saxen begreej dit beter en bng de belasting op de Landeryen op een' WsS voet, gaande daar in dus te werk: hy Te 2ich een naauwkeurig bericht geeveu, hoe veel ,eder plaats of iluk los Land aan Floréênen of guldens van achtentwintig duivers het iluk! *on opbrengen, en bepaalde, dat daar van jaarlyks twee , drie , vier of vyf Zivers' Z*,? T' naar 's omLndighS betaald zouden worden. Na de Saxifche tyden isdeezebelasting, vantydtoc tyd, vermeerderd en, invergelykinge met de eeril indeSe , t' *Z^a "!]g' by deeerfle '"nfellinge, maar dertien duizend negen honderd en fenenvyf- dg I  van FRIESLAND. 339 I Floreenen ol Goudguldens bedroeg, rekent tn, dat thans, jaarlyks, wegens deeze belasJee, aan den Lande moeten worden opgeoragt B, 227 guldens. Zynde deeze zwaare beïtine allengskens van eenige weinige Huivers , de Floreen of Goudguld. gefteegen toe wee Dukatons op denzelvén, tot welke eene logte dezelve nu reeds langer dan 70 jaaren is lltaald geworden, zonder eenige remisfie, zo als wr deezen wel plag te gebeuren. Doch dit is ie niet alles, de noodwendige belastingen tot rderhoud der Zeedyken vorderen daarenboven ■ n 's Lands Inwooners,door eikanderen genomen, 4trlyks , ƒ 140,000. Zodat hier mede de Hoen belasting nog moet worden vergroot. ün rtusfehen komen deeze laatfte gelden meereiv •els tot laste der naast aan Zee gelegen riecenyen ,waar door, in fommigen van dezelve, He of meer guldens meer voor ieder Horeer oeten worden betaald, dan wel in andere. . Ook is de belasting der Floreenen , op on kfcheiden plaatfen der Provincie, met vo.ko l£n gelykmaatig , naar dien de zulken ^dien Hertog het meest vreesden, of driftig i'oorftanders zyner Regeeringe waren , mee Goudguldens aangaven , dan wel anderen tfoe heden ten dage is de hier door ontdaan ngelyke voet der belastinge, op fommige plas» en , zeer zigtbaar. . Dewyl, naar maate dat eene belasting zwaai iervalt, ook, doorgaans, meervonden gezoci. rorden om dezelve te ontwyken, zynde Heere tltaaten deezer Provincie meermaalen in de noo; laakelykheid gekomen om nieuwe Reglement* Y s ' Cr ElD' LEM. Ill«[1 ■» n ï- > ie er 11. ie tt- r- lu cn denop  $40 Ttgemiovrdige Staat GÉLD» op de invordering der Floreen - Rente te maa- Plakaat, op den 5 Maart 1722, te voorfchyn,: in 't welk H. Ed, Mog. acht geevende op de menigvuldige klagten van de Schryvers der Kompagnien (voor 't jaar 1748 werden naamelyk de byzondere Ontvangers aan de Schry. •vers der Kompagnien geasfigneerd, om uit de gelden der Floreen - Renten de Officieren en Soldaaten te betaalen; doch deeze Schryvers thans afgefchafc zynde heeft zulks nu geen plaats meer) wegens de achterlyke betaaiing der adfignatien, die aan hun, in voldoeninge hunner Ordonnantiën, werden gegeeven, noodig vonden een geheel redres ten opzigte van de invorderinge deezer belastinge te maaken, en dus beilooten: „ Zo is 't, dat wy na ferieufê deliberatie hebben goedgevonden en ver5, ftaan, dat tot remcdiëering der abuifen, van 9, tyd tot tyd ingekroopen in de invordering 9, en betaaling der Floreen -Retithe, het bes,, te en meest contribueerende middel voor „ deeze Provincie, en tot voorkooming van „ de differenten tusfchen Ontvangers, Eige-. „ naars, Meyers , en Schryvers, zullen wor9, den gearresteerd en vastgefteld, gelyk ge» 3, arresteerd en vastgefteld worden by deezen navolgende Artikulen en Orders daar inne „ vervat, zullende dienen tot een Reglement, „ waar na elk en een iegelyk dien 't aangaan „ mag, zich zal hebben te reguleeren". I. Dat de omfiag en invorderinge van de floreen ■ renthe by continuatie, gelyk van oudts is gefchiedt, zal moeten worden gedaan van twee  van FRIESLAND. 34* 4fee maanden tot twee maanden,- doch ter-' \\ zulks in zommige diftriéten , zedert langen j jdt herwaarts , niet is geobferveert, wordt I de Grietenyen en Steden, in welke tot noch e een andere voet is gehouden, de vryheye j laten , om de omflag eenigen tydt later te |>en; doch ten uyterften niet later, als van lf jaar tot half jaar; beginnende het eerfte llf jaar met de maanden Maart, April, May, nv, July en Augufti, ! II. Dat de Schryvers , wordende geafligrerc op een van de drie dubbelde maanden L het e<..rite half jaar, dezelve ook uyt de ioifz: drie dubbelde maanden, het zy met eldc of met reften, (invoegen als nader zal ]orden bepaalt) zullen moeten worden oe- ;alt: En dat zulks meae, vV uc^iv* ««^i ; , zal plaatze hebben in ae orie uuuucmo aanden van het tweede half jaar, zonder het ;rfte en tweede half jaar onder malkanderer* I vermengen. III. Dat de particuliere of dorps- Ontvanïrs gehouden zullen zyn, om binnen de de maanden, na de verfchyndag van de latfte dubbelde maandt in yder half jaar, aan I e generale Ontvangers over te brengen haare mtfangene penningen, of reften; doch ten. pficht van de laatfte op yder reft - cedul -hriftelyke verklaringe te paforen , dat zy ehoorlyke aanmaningc aan de debiteuren heben gedaan. , _ IV. Dat na zulks de generale Ontvangers cerpligt zullen zyn, om insgelyks binnen de rlrie maanden de aan haar overgegeevene reften Y 3 » 9USDB  34* Tegenwoordige Staat GELDIG [ D D £LEN. in te vorderen, of ten minften binnen voorfchreeven tydt te doen een fommatie door den Executeur. V. Dat na expiratie van de voorfchreeven eerfte drie maanden, in 't 3 artikel gemeldj de generale Ontvangers niet zullen behoeven* aan te neemen eenige reften van de dorpsOntvangers, ten zy met verklaringe, artikel 3] gemeldt, by gebreeke dies zullen de fodanigd reften verblyven tot lafte van de dorps-Ont-j vangers, en die gehouden zyn dezelve met geldt aan de generale Ontvangers uyt haareygen-' beurs te fuppleeren. VI. Dat na verloop van de tweede drie maanden, in 't 4 artikel gedagt, de Scbry. vers , bf de Deurwaarders by dezelve worden-1 de gebruikt, niet zullen behoeven aan te nM men eenige reften van generale Ontvangers, ? n betalinge haarer affignatien, als waar" by * laat uyrgedrukt , dat , in conformiré ' vanl roorfz: 4 artikel, de fommatie by den Exe] I :uteur effective is verricht, by pcene , dar die -erklaringe manquerende, zodanige reften met ;eidt door haar zullen moeten worden o-evaideert. b Vil Dat voorts de Schryvers, op de terjyö hier vooren gedagt, eenige reften hebbene otitfangén, verpligt zuilen zyn dezelve m : vorderen binnen de tydt van drie maanden, ti alzo binnen het derde vierendeel jaars, na 2 yerfchyndag van yeder half jaar fchattinge? ?rft van de meyers en ("van dezelve, by iecutie te doen, volgens de inftrueftie van de leurwaarders, niet kunnende bekomen) alsdan van v d n ii 11 Vi cj é hj m de te en de ee ex D  van FRIESLAND. 34$ J de Eygenaars, het zy door minnelyke* ilmanïnge, het zy met middelen van execu^ j tf: En dat de Schryvers, zulks verzuymen. d, dezelve reften voor haar privé credit zullen rieten behouden, op dat alzo de eygenaars ih niet kunnen beklagen, dat zy aangefproïji worden om betalinge van dat geene, *t «lke tot lafte van haare meyers moefte ko- [VIII. Dat by aldien een particuliere of iierale Ontfanger, of Schryver zyn debiteur, 1: zy meyer of eygenaar, op fpeciaai fchriflyk verzoek, door particulier credit eenige |ger tydt heeft vergunt, hy daar door wel ;,i recht van parate executie tegens gedagte B3* LS0% LU» of err, rifigeivel gte by lige nets :uë» ie , log: »ent ars, vintere?eenaimamyenlyk Das  Gelb. j1ïddit f. n. 344 Tegenwoordige Staat Xr. Dat de Deurwaarders zodanige reften als by hen binnen de ro dagen na de ge£e fommatie worden ontfangen , binnen drie narden daar- aan volgende, zullen moeten Invorderen, of met genoegzame aéte van de. voi (zo omtrent meyer als eygenaar aangewent) weder overgeeven aan de ScfaryveL bygebreeke dies, zal de Deurwaarder zoEé feilen uyt zyn eygen beurs , aan de Schryver m gereed geldt moeten goedtdoen. Y All. Dat nademaal de natuur der landeryen, en het onvermogen van de Ingezetenen n ver.cheyde contreyen dezer Provincie niet tod at, dat de invorderinge en betalinge van de. floreen zo prompt gefchiede , als wel m andere gedeelcens; van den voet in voorde artikelen gearrefleert, zullen wezen geëSuSr 3e Gnetenyen Wymbritferadeel buyten. d ks Hemeiummer-Oldephaart; in Ufttingerade ie dorpen, Tercaple , Terhorne , en Akma .emfterlandt, Gaafterlandt ; de wefterfche iorpen in Schoterlandr, met namen DeIftrl afRottumfU Gaaft'R^haule,St.Jans3. In Weft - Stellingwerf de Dorpen Olde - en l?4Xï;°ren,W0rkUm' S,00ten' ietT^^At Grietenye Co"unierlandt, het nieuwe Bildt voor de tydt van drié ,en z^de de exemptie van voorfchre" n twee Gnetenyen beginnen met de maanden Maart, ai di E dt ry 'Li dc hu ga Ny Vil ] en jaar ven  van FRIESLAND, 345 Jaart April 1722. en vervolgens eyndigen jet January, February 1725. Ten opzigte van alle welke voorengemelde ,frietenyen, Dorpen, en Steden, den omflag il blyven gereguleert , zo als artikel 1 is tsrgeftdc; Edoch de termyn van invorderinge i betalinge worden geprolongeert , zo als pfchiedt mits dezen, tot een half jaar, in aarze van een vierendeels jaars , zo ten reecte van particuliere en generale Ontfangers, \\ van Schryvers en Deurwaarders, alles nochns onder de pecne boven gemcldt. XIII. Dat in conformité van onze Refolutie, dato den 21 July 1688. niemand eenige den zal mogen overgecven, ten zy daar in Kcifice zyn uytgedrukt de maanden, voor plke zy de overgave komen te doen, als Kde de grootheyt der floreen, die yder ibiteur heefc te hoeden, en op wat landen «zelve is gcaffecteert, als mede de namen der Juykers en eygenaars ; Alles by pcene in tvengemclde refolutie geftatuéert; Als mede, k geen particuliere Ontfangers zullen vermo$1 eenige reften over te geven aan de genele Ontfangers, van dyks, deels, en andere ■len, leggende op landen , die reedts by d Provincie vry van Lands floreen zyn ver- XIV. Dat by wanbetalinge van een generale I;particuliere Ontfanger, of der zelve borge, iiiien 'er een mochte geftelt zyn, de ingezeten van zulk een Grietenye of dorp, tot fmminge van xoJanige Ontfangers gerech\i> de achterftallen, met den aankleve van Y 5 dkn, Geld." M IODS. LCN.  Geld- MID DE» ijs ff. 346 Tegenwoordige Staat dien, zullen moeten betalen, en de Grietsliéi den verplicht zyn, om ten verzoeke van de geintereflèerden , in zodanigen geval een nodige uitfchryvinge, als van oudts te doenzullende die geintereflêerden, by nalatigheyt dies, zich ten dien eynde hebben te adreflèeren aan het Collegie der Heeren Gedeputeerden, om dien te neffens ordonnande tegens zodanigen Grietman te bekomen. XV. Dat van gelyken de Magiftraten in de Steden zullen inftaan voor de wanhetalinge van haare ontfangers. XVL Dat by aldien yemanc is bezitter van Boreen-pligtige Janderyen, dewelke met fidei- I sommis zyn befwaart, en de bezitter die landen selve in gebruyk hebbende, in gebreke blyfc >m de floreen op voorfz. landen leggende, >p haare behoorlyke tydt re betalen: Ende jy behalven zulke fidei - commiflaire landeryen ;een andere landen, of goederen in eygendom leeft, waar uyt de betalinge kan worden ;evonden, in zulken gevalle het Gerechte van e plaatze, alwaar zodanige landen Wen, al wezen geaurhorifeerc, ook verpligt , om p verzoeken aangeevinge van den Ontfanger, fbchryver, die landen in beflag te neemen, a publyk te laaten verhuuren, dé-huuren te' men, en uyt de penningen, daar van proveleerende , de achterftallige floreen te betalen, 1 het overige geldt aan den eygenaar te viituëeren. XVII. Dat wanneer eenige landen vry vaa >reen worden verhuurt, zo dat den eygenaar izelve tot zyn lade houdt, echter de bruyker, ia n c o o & £< h< & de za oj of en im toi en re: flo de;  ■.van FRIESLAND. 347 4 giillrlken gevalle, geen huur aan de eygenaar < Izaïlaogen betaalen, voor en aleer hy bruykera „ de olie floreen, op die landen leggende, .•hei: voldaan, by poene, dat hy, niet tegenIftade de volle huur mochte hebben betaalt , i ec' ;r aanfprakelyk zal zyn voor de floreen , in ;zelve van hem worden gevordert. [VIII. Dat , nademaal hier voren in 't ' f. eikel is geordonneert, dat de omflag van de loreen ten langden zal mogen geleideden vanrialf jaar tot half jaar; aan de particuliere 1 Oriangers de vryheyt wordt gelaaten, om haa rellen ook voor de omflag van drie dubbelde "j malden te mogen overgeven; en dat, by I aldh die termyn is geobferveert geworden*, in cas: van wanhetalinge van de meyers, de efapaars aanfprakelyk zullen wezen voor de 'h aclrftallige floreen van de voorfz. drie ornflai 1, zonder wyders. IX Dat de particuliere Ontfangers zullen ' ga uden zyn, om binnen vier weken na den vei hyndag van yeder dubbelde maandt, of ha jaar refpective, invoegen als de omflag ; veüheydentlyk wordt gedaan , de reften van dcinfolvent verklaarde perzonen , aan de girale Ontfangers over te geeven , en die wer aanftonts daar na aan de Schryvers, *t zy ■ ott volle betalinge, het zy in verminderinge hajir asfignatien. K. Eyndelyk, wat aangaat de genaamde iu :ufe reften van de reëele en perfoneele go fchattinge , dewelke jaarlyks door den Onanger Andringa aan de Schryvers, in be ïinge hunner aflignatien worden overgegee» yen , Geld» MIODSÏ LEM.  Geldmi ddc. len. die aan haar door de particuliere Collecten» in betalinge worden gegeeven , zullen moeten overleeveren aan de Executeur van de Griet* «ye of Stadt, welke Executeurs gehouden zullen wezen, om de overgeleeverde reften I «vorderen, de gebreekige met executie 3 conftnngeeren , en vervolgens de ontfansenl penningen te betalen aan de generale Colle« teurs, binnen de tydt van zes weeken na de* Sirg/anPV°0rfz-refteR' fayg^reke dies, zullen zy Executeurs dezelve reften uyt haai eygen beurs moeten betaalen. 1*3» ,V7e ^r?ot?XTm -m0Chte m ftaat mochten wezen ( zo veel het perfoneele aangaat) om te betalen, of dat die geene die de betalinge moeten doen, woonachtig zyu buyten het diftrict van de Grietenye ,1 Of eyndeJyk, dat dezelve om eenige andere redenen (by onze refolutien en placaten uytgedrukt) mogen wezen geëximeerr Dat in voorfz. gevallen, ende anders niet, de Executeurs de vryheyt zullen hebben, om zodamge reften met behoorlyke en fpecifyeque verklaringen wederom over te leveren aan de generale Collecteurs, die vervolgen!? na ï ordre 348 Tegenwoordige Staat ten , dien te neffens wordt mits dezen geordonneert en geftatuëert, in conformité\i onze Refolutie van den 24 Augufti 168a dat de generale Colleaeurs van de reële £  wan FRIESLAND. 349 > ordii tegenwoordig in train zynde, dezelve zulji prefenteeren aan de Heeren Gecommit:: :eeii in 't Mindergetal, op de verklaringe ' ran /elke Heeren Gecommitteerden den Ont'"/an£: Wïelinga dezelve zal aanneemen in 'óetinge, voorts dedubieufe reilen overleveren ; :an en Ontfanger Andringa , die dezelve als roo n, zal uytgeven aan de Schryvers. 1 XI. Ten laatften , dat de Executeurs de lub jfe reften, die aan haar door de Schryrerj worden overgegeeven, zullen moeten nvt leren binnen drie maanden na den ont:!ïfan| 1 of met genoegzaame verklaringe weder wej veren, by poene in 't voorige 19 artikel ;entdt. ^e welke vorenftaande polncten en ordres jv:in toekomende met alle exaftitude zuilen ,voiT n geobferveert, door elk en yegelyk dien r iet Ingaan mach. \prdende de Heeren Gedeputeerden, rmcf* jpm de reipeélive Grietslieden , Gerechten en ïltgiftraten gelaft, om alle zorge te dragen, tdat an onze Welmeininge in dezen worde voldn, en de handt te houden aan de executie van ^zen Placaate. B worden voorts alle de refolutien en jeglienten, in voorige tydt, door ons op dit nuk genomen en beraamt, gelaten in haar gebll, en volle vigueur, voor zo verre dezelve doo|dczen niet zyn weggenomen of veranden Sop dat niemant hier af eenige ignorantie zoim komen te pnetendeeren , hebben Wy ge- Gei.o« MIDDJS" LEN.  Getn- MIDDELEN, DE Staten van Vriesland allen den gene* die defe fullen fien ofte horen lefen, SALUTl Doen te weten: Alfo hec wyl. Zyne Doorl, Hoogheit den Heere Prince van Oranje en JNafiau, Erfftadhouder &c. &c. &c gelieft heeft, by Hoogft DefTelfs Reglement'van den 21 December i748, in de 49 en 5ofte Artike. len, vaft te ftellen, dat de Schryvers - plaatfen van de Compagnyen Cavallerye en Infanterye, ter repartitie van defe Provincie ftaande , fullen moeten uicfterven, fonder weder vergeven te worden, en dat de Soldyen der Compagnyen, die door de afgeftorvene, gequiteerde of ge. dimitteerde Schryvers plegen betaalt te worden, m het vervolg voldaan löuden worden by den Ontfanger of Ontfangers Generaal defer Provin. cie, en federt dien tyd verfcheidene Schryvers fyn S5o Tegenwoordige Staat geordonneert, dat dezen alomme zal wordeii gepubliceerc en geaffigeert ter plaatze, daar men gewoon is publicatie en affixie te deen. Aldus gerefolveert en gearrefteert op'het Landtfchaps-huys, den 5 Maart r. v. SIXMA Vt. Ter Ordonnantie van Haar Ed: Mog: u. j. huber; Op deeze wyze werd, vervolgens, de belasting op de Floreen ingevorderd tot na het jaar 174?, wanneer, door het affchaffen der Kompan» Schryvers, eenige veranderingen noodig werde» geoordeeld, welke vervat zyn in een Plaiaat van den 31 May i759, luidende als volgt.  van FRIESLAND. 351 yi uitgeftorven. En daar benevens Haare [qnglyke Hoogheit Mevrouwe de Princeflè ïivernante Gl. Mem. een en andermaal I>gft Derfelver inclinatie, om fig fo ras a ;elyk van alle de Schryvers te ontdoen, aan ) heeft te kennen gegeven, en Wy daar op ai voorkennillè en advis van Hoogft Defelve, ai de nog overgeblevene Schryvers de keufe £5en gegeven, of op den tegenwoordigen c: wilden continueeren in de Adminiftratie Ippèr Schryverfchappen, dan daar van affien, Ie genietende het penfioen daar toe bepaalt, dat gevolg, dat alle, alleen twee uitgefone, het laatfte hebben verkofen, en op den if Maart defes Jaare hunne Schry verfchappen fjftaan, en vervolgens de Compagnyen, tot i verre by defelve bedient, moeten worden taalt uit het 's Lands Comptoif. Ende genikt, dat tot nu toe de Floreen • renthe aan lepe is uitgeasfigneert geweeft, en door hen iijvordert volgens het Reglement, in Ons J|aat van den 5 Maart 1722, en die invordei(|e door de dimisfie der Schryvers koomt op ejiouden, Zo is V, dat Wy na ferieufe en Kuaalde deliberatien hebben goedgevonden en m:aan, vinden goed en verftaan mits defen, e:prompte betalinge van de Floreen- renthe , h| fekerfte en meeft opbrengende der 's Lands Ve delen van financie, te arrefteeren navolgende fik kelen en Reglement, het welk gerekent cvidt aanvang te hebben genomen, en deFlors 1 daar na gevorderc worden, met de maanden [Vnrc en April defes Jaars, en in het vervolg ftselyk worden nagekomen. L Dat Gild- MIDDELEN.  Geld' m j d d e« 352 Tegénwöordigc Stdal * x.,1, Dac de 0mflag en invorderinge van & l JerchiM'^r?7 COndnuatie' eelyt vanoud gefc™ed , fal moeten worden gedaan van twee maanden tot twee maanden : dog terwyl fulks m fommige Diftricten, federt langen S | herwaarts niet is geobferveert; wordt aan & Gnetenyen en Steden, in welke tot nog toel een ander voet is gehouden, de vryheit gelaten, om den Omflag eenigen tyd later te doen: do* ten uitterften niet later, als van half Jaar tót half Jaar, beginnende het eerfle halfjaar niet de ZlX Maart' April' M^J-y,ju5y* II. Dat de particuliere of Dorps Ontfan™ gehouden fullen fyn, om binnen vier maarfd in vderTi yTndag vandeIa^dubb JdemaanJ LI Z ï >rL 3an de SeneraIe over te brengen hunne ontvangene penning, vil "fl d°§ ,P °P^te van defePrefteng;' yder reft-ceduïle fchriftelyke verklaring l pasferen, dat fy behoorlyke aanmaning" aTn d gebruikers van de Floreenpligtige Plaatfen verDlich?^,!^ rülkSJS ^enerale °nrf^ reften h nnÏÏ de ^ hun °™gegevene reften binnen twee maanden in te vorderen of denTxecmb,nnen tyd eene ^matL do : den Jixecuteur te laten doen, ten ware geen f^faan^n * ^ is' of^ X dragen of geabandon- mnl'n Dat dC genera,e 0nifangers niet fullen mogen aannemen eenige reften, dieniet voorfen  van FRIESLAND. 25i 'trnet de verklaringe Artl. a. gemelt, en defelve :in by gebreke dies blyven ten laste van de iiculiere Ontfangers, die gehouden fyn, deI uit hun eigen beurs met geld aan de geneI Ontfangers te betalen, fonder evenwel hier 0 hun recht van parate executie te verliefen. '. Dat de Provinciale Ontfanger niet van de ;trale Ontfangers der Diflriften fal mogen nitmen eenige reften, als waar op uitdrukkeI; verklaart, dat daar op eene fommatie door tpecuteur van hec Diftrict, daar de Debila wonen, effeclive is verrigt, by pcene, t ïlks manquerende, die reften door dege4 Ontfangers aan 's Lands Comptoir in gelde [lt moeten worden betaalt. 1 Dat vervolgens de generale Ontfangers r ;rietenyen en Steden binnen veertien dagen ;r!oop der twee maanden, aan hun Artl. ' invorderinge der rellen toegeftaan, finaio eminge met hec Lands Comptoir moeten lt, en aldaar het geld, en de als voren ijlificeerde reflen overbrengen, en de drie Wilgen volkomentlyk afbetalen. V, Dat de generale Ontfangers van de le, die met 's Lands Comptoir begeren te ui:ren, zullen opmaken generale reft-ceduli in hunne Grietenye of Stad, ordentelyk (u vel papier gefchreven; dog geforteertna i|uur der reflen, makende een red - cedulle irvan alle de poften, die by de Provincie i' ngenomen, en vervolgens per feinfolvent den twede reft - cedulle aparc van fodanigo tj, die aan den Lande wel opgedragen of thjdonneert, dog by de Provincie nog niee tiiDEEju, Z aange» Geld; MII>DJ| LEN.  354 Tegenwoordige Staat Geld. MIDDELEN. aangenomen fyn, of waar van de Eigenaars of Landen onbekent fyn; en een derde reft - cedulle apart van de overige dubieufe reften. Dat defelve de twee eerfte foorten van reftcedullen fullen laten aan het Comptoir van de Provincie, dog dat van het derde foort , een dubbeld fullen laten aan dat Comptoir, en daar op aantekenen dat 't felve nader moeten verantwoorden , vervolgens het Origineel daar van weder na fig nemen, om het in te vorderen. VIII. Dat de generale Ontfangers defe reften, die dus van 's Lands Comptoir te rug ontfangen, ten kosten van de gebreekige door den Executeur van hun Diftrict, fo verre daar in woonagtig fyn, ofte voor fo verre daar buiten wonen, door den Executeur van 't DiftricT: van der Debiteuren woninge, die daar toe authorifatie van 't Gerechte fal moeten vragen, fullen moeten doen invorderen op fodanige falarien, als op het ftuk van de lbmmatien en executien in het gemeen by de Wet geftelt fyn. So dat de generale Ontfangers binnen een maand, na het te rug ontfangen defer reften, fommatie fullen moeten doen aan den Bruiker en aan den Eigenaar, en vervolgens eerft van den Bruiker, en daar na by infolventheit van dien van den Eigenaar, beide by executie invorderen, binnen twee maanden daar na, voor yder van hen te rekenen, fo de fchuld uit roerlyke goederen te bekomen is; dog binnen nog drie maanden daar te boven voor yder van hen, fo tot verkopinge van VaftL'heden fo wel van den Bruiker als van den Eigenaar moet worden geprocedeert. En  van FRIESLAND. 55$ En dac de generale Ontfangers dit verfuimen le, of den termyn latende verlopen, die reften :oor hun privé credit fulien moeten behouden, onder na verloop van dien de Eigenaars te moten aanfpreken om Floreen, door de Bruikers nbetaald gelaten. I IX Dat ingevalle de Debiteuren ten eenemaal ifolvent worden bevonden , fodanig dat de pkecuteurs hunne falarien van defelve niet kon?n bekomen, de betalinge daar van aan hun il worden toegeftaan door 't Collegie, op inisleverde fpecificatien, des niet meer dan welens yder half Jaar te mogen declareren voor ;;ne Inflantie, fonder ondérfcheid, of 'er een f meer poften van een Debiteur gevorderc morden. ! X. Dat vervolgens de generale Ontfangers ;r Diftricten yder vierendeel Jaars de pennin§1, op de reft cedullen ontfangen , fullen ,-erbrengen aan het Comptoir van de Pro» ncie, en nopens het onbetaalde verklaringe ;ven op 't reft-cedulle, hoe verredaar mede In gevordert, conform de termynen Art. 8. :melc. \XI. Dac de generale Ontfangers aan alle de urengemelde vereifchtens hebbende voldaan, nopens de fommatien en executien , als ntrent de betalingen finaal fullen konnen afkenen met hec Comptoir van de Provincie et overleveringe van de reften, die niet te komen fyn, en de bewyfen van de aftenj ta devoir tot de invorderinge geplecgt. j!XII. Dat aan de generale Ontfangers be,lven den gewonen hondenften penning nog Z a yoor Gelb- M IDDELES*  35*» Tegenwoordige Staat Geid. m! dde' lx ff. voor het overbrengen van het geld, en niet van de reften, ten Comptoire van de Provincie, onder den naam van portgeld fal worden gevalideert, fes ftuivers van de hondert guldens. XIII. Dat de Executeurs tot defe invorderinge wordende geëmploieert, hun pligt niet volbrengende, aan de Ontfangers, die hen gebruiken , fullen moeten boeten alle fchade, door hun verfuim veroorfaakt. XIV. Dat by aldien een particuliere of generale Ontfanger aan ymand boven de bepaalde tyd uitbel van betalinge geeft, hy daar door het recht van parate executie niet verheft, dog fonder ooit daar van vergoedinge van de Provincie te bekomen. XV. Dat van den voet in vorige Artikelen begrepen geëximeert fullen fyn Wymbritferadeel buiten dyks, Hemelumer Oudevaart, in Utingeradeel de Dorpen Terhorne , Terkaple en Akmaryp, ^Engwirden, Doniawerftal, HaskerIand, Lemfterland, Gaafterkmd, de wefterfche Dorpen in Schoterland met namen Delftrahuifen, Rohel, Gaeft, Rofterhaule, Sint Jansga en Rottum, in Stellingwerf west-einde de Dorpen Oldelamer , Nyelamer , Oldetryne , Nyetryne , Oldehpltwolde en Nyeholtwolde, voorts de Steden Stavoren, Sloten, Workum, Ylft en Hindelopen. Ten opfigte van alle welke voorengemelde Grietenyen, Dorpen en Steden, de Omflag fal blyven gefixeert, fo als Artl. i. in fine is vastgefteld, en den termyn van invorderingeen betalinge geprolongeert op agt maanden in plaats van vier, en de vier in plaatiè van twee maan. den,  van FRIESLAND. 357 p, fo ten refpe&e van de particuliere als < ■herale Ontfangers; dog alles onder de poenen J 1 er voren gernelt. XVI, Dat gene particuliere Ontfangers aan 2 generale Ontiangers, nogte geen generale jsittangers aan 't Comptoir van de Provincie mige reilen fullen mogen overgeven, ten fy iar in werde uitgedrukt de Grietenye en Dorp f Stad, de nummer, waar mede op'tFloreen: gifter ftaat, raam van den Eigenaar en Bruiker, mwyiinge van 'c Land waar op legt, grootheic in Floreen en beloop van 't Montant in gelde, 1 fpeciaiyk de maanden, voor welkeovergege;n wort, XVII, Dat gene particuliere Ontfangers mige reften fullen mogen overgeven van Dyks, ieels, en andere Jaften, leggende op Landen, e door de Provincie vry van Lands Floreen tn verkogt; ten fy defelve laften op de Floten -regifters te gelyk met andere Volle Flo;enen op een en defelve nummer ftonden verelt, en daar door onderling verknogt en verfden waren. \ XVIII. Dat by wanbetalinge van een genede of particuliere Ontfanger of derfelver borge ; Floreenpligtige Ingefetenen van fuik eene Metenye of Dorp, de agterftallen met den :nkleve van dien fullen moeten betalen en de irietsluiden verpligt fyn, om ten verfoeke van e Geintereflèerden in fodanigen geval binnen eeitien dagen eene nodige uitfchryvinge, als nn ouds te doen, fullende die Geintreflèerden I nalatigheit dies, fig ten dien einde hebben : adreflèren aan 't Collegie der Heeren GedeZ 3 pu- Geib- MIDDELEN,  Gel d« MIDDELEN. r-7 — ia.^tl vcmuuren, ae nuu* ren te innen, en uit de penningen, daar van provenierende, de Floreen te betalen, en 't overige aan den Befitter te reftitueren. En dat de inhoud van Hir Ai-rü-^i r r, , ., — — "»hkci uicuc piaatfe fal hebben en van applicatie fyn ten aanfien van de keële Goedfchattinge , ingevolge van de Staats Refolutie en Placaat, van den iq Maart 1723, 0 XXL Dat wanneer eenige Landen vry van tloreen worden verhuurt, fo dat de Eigenaar defelve tot fynen lade houd, egter de Bruiker in iulken gevalle geen huur aan den Eigenaar lal mogen betalen, voor en al eer hy Bruiker -de Volle Floreen op die Landen leggende, heeft betaalt, by pcene dat hy, niet tegenftaande de volle 35& Tegenwoordige Staat puteerden om dien te neffens Ordonnantie tegens fodanigen Grietman te bekomen. ' XIX. Dat van gelyken de Magiftraten in de Steden fullen in ftaan voor de wanbetaling hunner Ontfangers. D XX. Dat wanneer ymant is Vrugt- gebruiker of Befitter van Floreenpligtige Landeryen, dewelke met fideicommis fyn befivaart, en de Befitter die Landen felve in gebruik hebbende in gebreke blyft, om de Floreen, daar op leggende op fyn tyd te betalen; en hy, behalven fulke fideicommiflaire Landeryen , geen andere Landen of Goederen in eigendom heeft, waar uit de betalinge kan worden gevonden, in fuiken gevalle het Geregte van de plaatfe, alwaar fodanige Landen leggen, zal wefen geauthorifeerc en verphgt, om op verfoek en aangevinge van den Ontfanger Generaal die Landen in beflae te nemen, en nnkliVn f» ]««,., .,«_u , ,b  van FRIESLAND. 359 Mie huur mogte hebben voldaan, evenwel aan- < takelyk fal fyn voor de Floreen, en defelve L ■ :n hem worden gevordert. XXII. Dat nademaat hier voren Artl. r. is ordonneert, dat de Omflag van de Floreen n langften fal mogen gefchieden van halfjaar t half Jaar, aan de particuliere Ontfangers de yheit wort gelaten, om hunne reften ook voor tn Omflag van drie dubbelde maanden te motn overgeven. En dat by aldien die termyn geobferveert geworden, in cas van wanbetaie van de Meyers, de Eigenaars aanfprakelyk Hen wefen voor de agterftallige Floreen van :fe drie Omilagen, fonder wyders. ; XXIII. Dat aangaande de infolvente en 'abieufe reften van de Reële en Perfonele .loedfchattinge, de generale Collefteurs der Hftrióten, de daar van geformeerde algemene l'ft-cedullen, als van te voren, onder adres van Lands Secretaris fullen overfenden aan de leeren Gecommitteerden in het Mindergetal, ie defelve fullen examineeren, en door den >lven 's Lands Secretaris doen apoftilleren. ; XXIV. Dat die , fo verre voor dubieus Èleri fyn aangenomen, in betalinge van het ieële en Perfonele, fo wel als de infolvente ïllen overgeven voor geld aan 's Lands Comp ■ \ét of Comptoiren, waar op defe Middelen fyn 'f fullen worden geaffedteert. XXV. Dat de Provinciale Ontfanger of Ontvangers defe ontfangene dubieufe reften jaarlyks binnen veertien dagen na den eerften November ■ wanneer volgens het a8fte Artikel van het Placaat' van den 5 April 1727 de afrekenmge Z 4 lïloet Geldmiddelen.  tÏELD. ttlDDEÏ-EM. gtto Tegenwoordige Staat l moet fyn gefchied) fal of fullen ftellen in handen van de vier btate Deurwaarders in vier fo veel mogelyk egale portien, om defelve ten fpoedig. lten, en mterlyk binnen vier maanden, te innen, ol met genoegfame verklaringe te reproduce. ren. XXVI. Dat de Deurwaarders de ingevorderde penningen binnen voorfz. tyd ten Comptoire van de Provincie fullen moeten overbrengen, en de reften, die niet konnen bekomen, met verklaringen voorfien, prafenteercn aan de Heeren Gecommitteerden in het Mindergetal om ooor defelve geapoioéteert te worden, ten einde na bekomene infolvent- verklaringe defelve voor geld over te geven aan 's Lands Comptoir, van 't welke die reften hebben ontrangen. XXVII. En wort mits defen daar door ook ïn io verre gealcereert het laatfte gedeelte van het 27fte Artl. van het Placaat van den 5 April 1727 op de invorderinge van de Reële, mitsgaders de betalinge der Perfonele honderrfte en duifenrfte penning, nopens het behandelen van defe boven gemelde reften. En op dat niemand hier af onkundig fy ofte onwetenheic foude konnen voorwenden, ordon. neeren Wy, dat defe alomme ter gewone plaatfen, en op de gebruikelyke wyfe fal worden gepubliceert en geaffigeert, gelaftende elk en een yegelyk die het aangaan mag, hV naar al e defe Artikelen, Poincfen en Urdris exaclelyk te gedragen. Want Wy het felve horen60 dlen#e van den Lande verftaan te be. Aldus  van FRIESLAND. 361 L E Jlus gerefolveerc en gearrefteert op hetGi Landfchaps - huys binnen Leeuwarden defen ^ j 51 May 1759. H. H. v. KNYFF, Vt. Ter Ordonnantie van Hun Ed. Mog. Je. v. SMIINIA. Schoonde Floreen - Rente over de geheele Jovincie volgens vaste Kohieren wordt gelven, kan men, echter, niet zeggen, dat (eze belasting daarom altoos dezelfde blytt. ]>or de veranderinge van Eigenaaren; het vkoopen van Boere - Plaatfen by Hukken; li, by de Plakaaten toegeftaan, verleggen 1 f Floreenen van het eene ftuk Lands op het idere; het wegfpoelen of bederven van goe1 Landeryen, door overllroomingen en meer Stdere toevallen van dien aard, kunnen aanl:rkelyke veranderingen ontdaan in de ReIters ; waarom , door de Ed. Mog. Heeren Laten, van tyd tot tyd , Reglementen zyn iraamd, om het gebrekkige of onzekere, 't 3en daar uit volgen moet, vooral tot voorIming van bedrog, van tyd tot tyd te verUpen; gelyk, onder anderen, kan worden kien uit het volgende Plakaat van den 10 ;iptember 1729. De Staten van Frieslandt allen den genen, ï dezen zullen zien, ofte hooren lezen JLUT; Doen te voeten: AlzoWy tot vooriminge van alle abufen, confufie en fraudes 1 de ftem - en floreen - regifters, nodig geoorde hebben, dezelve alle tien jaren te vernieuen, en door de Heeren van 't Mindergetal te videeren, collationeeren, en examineeren, Z 5 ook G E LD' MI D DE! LEN»  Geld «IDD£. 362. Tegenwoordige Staat ook de difputen daar over gemoveert wordende, ' by provifie en de plano af te doen, en voorfz! vernieuwinge en examen, in gevolde van Onz$ Refolutie, in dato den 9 Martii 1728. wederl om gefchiedt en geperfeéteert zynde; Zo is 7| dat Wy op het rapport daar van aan Onl gedaan, de befoignes der welgemelde Heeren Onze Gecommitteerden in *t Mindergetal hebl ben geapprobeert, en geordonneerc , dat voorfz. regifters, zoo van ftemmen als floreen] gecopiöert > gecollationeert, door den prsefil deerenden Heer in 't Mindergetal gepara*] plieert, en's Landts Secretaris vertekent, aanj de refpc-étive Grietenyen, en zo veel de floreen.regifters aangaat, ook aan de StedeJ zullen worden toegezonden, te weeten aanj yeder der zeiver het cóhier van zyn diftriél J om aldaar in de Sccretaryen zorgvuldig te worden bewaart, en te leggen ten dienfte varl alle die gene, die daar af vifie zullen nemen | rullende die principale cohieren in de Secre-f taiye van de Heeren Gedeputeerden worden overgebragt, en onder de cuftodie van derfel. ver Secretaris verblyven. En hebben Wy wyders geordonneert en geftatueert, ordonneeren en ftatueeren by dezen ,dat alle Ontfangers, zo generale van Grietenyen en Steden, als die van particuliere dorpe'n, gehouden zullen wezen, om zo eer de voorfz. cohieren der floreenen in de refpective fecretaryen zullen worden overgezonden, daar uyt te ligten geauthentifeerde copyen op hare kosten, om zich in het invorderen van hare floreenen daar na te reguleeren, het wel« ke  van FRIESLAND. 363 kiin diervoegen zal moeten gefchieden , zo G diwyls nieuwe ontfangers, in plaatze van J| anere, worden aangeftelt. Ipjat mede na het ligten van voorfz. copm, de dorprechters ten platten lande, aan aj: eygenaars in de refpeétive dorpen woonide,°en de boden in de Heden , zullen hebbi bekent te maken, hoe hoog dezelve, Xens haare vafügheden in de floreenen ftaan ai geflagen, en ten opzichte van de eygenaars hften de dorpen of fteden woonende , aan d:zelver meyers, waar van de voorfz. dorpmhters en boden relaas zullen pafïêeren aan de ([rechten. ïEn in gevalle , niet tegenftaande Onze voorgtnde ordres, eenige floreenen als noch moch01 worden gebracht ten lafte van perfonen, zider dat eenige landeryen, waar op voorfz. ireenen zouden leggen, aangewezen zyrf, of orfchreven cohieren bekent ftaan, gehouden Hen wezen, om voor St. Jacobi 1730 aan : Gerechten, op welker regifter de zelve ngeflagen ftaan, oploflinge en aanwyzinge te jen van de landen, of huyzen, waar op de ,areen, op haare perfonen ftaande , heeft blegen , of in gevalle zodanige aanwyzinge :et zal konnen gefchieden, dat zy als dan verplicht r ELD. IIDDE' en.  364 Tegenwoordige Staat Gei. n- uiidd elen. «luguwcu ui eygenaom neböen , ot die zy bezitten de Men niet kunnen hoeden, daej zy in zulken gevalle gehouden zullen wezen & om voor yeder floreen, waar mede zy perfb| reelyk op het cohier bekent ftaan, in 's Lande! Comptoir van den Ontfanger Knock over te brengen een fomma van een honden ryksdaall ders, des dat daar voor obligatien worden gegeeven met intereflèn tegen vier ten honden welke intereflèn zy zo lange zullen trekken, als zy haare floreenen aan den Lande betaalen, het zelve doceerende met quitantien , zonder vertoninge van welke quitantien zy geen inte< resfen zullen vermogen te ontfangen, verblyvende ondertusfchen de opgefchotene penningen ten allen tyde, tot vergoedinge van verloorene floreenen, in 's Landts Comptoir, zonder dat de geëxtradeerde obligatien, oyt of oyt afgeloft zullen mogen worden; alles by poene van vyfentwintiggoudene friefche ryders, iv. vuiivciiccicii naar s juandts Urdonnantie, en te verbeuren by alle de gene, die van dezen na te komen in gebreeke zullen blyven, Dat om dezelve redenen , en tot exacler nakominge van deze nodige voorzorge, de refpeétive Officieren en Magiftraten, gehouden zullen wezen alle zodanige perfoneele floree«en, m hunne refpective diftridten, uyt de nieuwe floreen - regifters aan te tekenen, ende de eygenaars, die begoedigt, en ingezetenen dezer verplicht zullen wezen, haare andere landeryen of vaftigheden, die fuffifant zyn tot hoedinge der laften , met voorfz. perfoneele; floreenen te befwaaren; doch wanneer zy geen  van FRIESLAND; 3*5 Provincie zyn, tot prseftatie van het G Ie te fommeeren, en onder voorengeftelde £ tete, tot dadelyke nakominge daar van te i-plichten, binnen den hier boven gepram«erden tydt, voorts van haare verrigtinge , voorgevallene by miffive kenniiTe te geven ■ i het Collegie der Heeren Gedeputeerden , 1or primo September daar aan volgende, U denominatie en aanwyzinge van de perlon, die buyten het diuriét der Grietenye of , adt, op welker cohier zy met perfoneele .reen aangeflagen zyn , haare ^onplaatzen >bben, zullende het genoemde Collega der ieeren Gedeputeerden, naar gemelde mge'omene berigten , hebben te bezorgen^ dat al k gene tot nakominge van deze onze intentie [echt opzicht hebben, voor den i February 751 worde geëxecuteert en volbragt, om ifzo daarvan aan Ons op den ordinariftn , ,..t. ™* r„ Ar,pn. ten evnde Wy ianatsaacn i^r11, ^ "—7 „. <-f j " ,us eenmaal mogen geraken tot effeét van deze |)nze zo heilzame meymnge. |f En om zo veel doenlyk is, zorge te dragen (0or de confervatie van het prompte, en neeft contribuëerende middel der floreen, kebben Wy wyders geordonneerc en gedameert , dat alle clandeftine donatien van lankerven, uyt welkers revenuën, de lallen daar L iegende, niet kunnen worden gehoedet, lallen wezen nul en van geender waarde, en !de voorige eygenaars daar toe blyven verplicht, i:e„ ZY dl zelve met kennifle der Grietslieden en |Ma-iftraten, alvoorens in de fecretarye gereGreert, en driemaal over de Gerechten Geld; middelen.  Geld. midde -__„&,. -wiïdiieu Kenniüe ge ven aan d<» Gecommitteerde rot de infolvente Janden dulente^S6,-'^ voorko™ge van alle fraul dulente handelingen van particulieren, nopens' de m- en uycbeurende floreen, is goetgXT den en geftaméerc, dat dezelve in en^vf beu" Scrt „°Tf rd6n --rygelibqut rtft r' /P6?Ve tege"S m^kanderen uytgewiflèlt, en de plaatzen blyven aangeflagen met zodanige floreen, als dezelve na voorEZ compenlatie blyven behouden, en™£w de op oflè poften gebragt, waar op deX ongmeelyk geaffccleerr zyn geweest: P 6 eerfhJ d Wy ffoedt§evo"den, en geftatu. < de Grietenyen, ^zuiSV£^JLta kelyk is geweeft, als op alle andeTplfatzen Maar 3 September 1729. A. v. HAERSMA, Vt. [Ter Ordonnantie van Haar Ed. Mog. J. v. SMINIA; n onzen Leezcren een denkbeeld te geeven zo I hec belang deezer belastinge , als van des I wkeurigheid waar mede dezelve wordt geen, laaten wy hier volgen een kort, doch Iwkeurig uittrekfel uit het laatfte Kohier I (ioreen ■ Rente. Volgens hetzelve moeten, itLks, door de Generaale Ontvangers der ïrenyen aan den Lande worden opgebragc Iplgende Floreenen, ieder in geld gerekend ij#wee Dukatons. Oostergo. .1 \uvarderadeel 8256 Flor. of ƒ 520112-16-: ?< verderadeel 5925 Flor. of ƒ 37305- 12-6* :e weeten na koning van 1^ Flor. te W. deel. Aa Nykerk Gelo: m r t> d e.1. LE n.  Geld- m f d d e» les. 3t® Tegenwoordige Staat Nykerk op No. 61, en twee Flor. te Fervverd op No. ,90, die te famen bedraagen zeven Dukatons. 6 West Dongeradeel 4209 Flor. ƒ 26518-14- 8 1 Oost-Dongeradeel 6,o7Fi. 9 ft. ƒ 39043- £. 3 f Kollurnerland5io7Fl.22l}.I2p/3o17^ 6 : Achtkarfpelen 1873 Fl. 14 ft. /u8o,. 7- • il Dantumadeel 2330Fl.27ft, 8p. ƒ 14685. 3-ia 11 Tietjerkfteradeel 2191 Fl. ƒ 1080-- 6- • » Smallingerland 616 Fl. 27 ft./ 3886-17- 8 P Idaarderadeel 1909 Fl. ƒ 12026-14- : <: Rauwerderhem 2655 Fl. 14 ft. f 16729-13. : ' III Westergo. Menaldumadeel 7356 Fl. of ƒ4634216- 5 Franekeradeel 4626 Fl. ƒ 29143-16- : 'e Barradeel 4958 Fl. lQft. 8 p. ƒ 31237-15. 4 » Baarderadeel 640» Fl. ƒ40306-6- ■ I Hennaarderadeel ,5162 Fl. ƒ32500.10. ! WonZeradeelii854Fl.i5ft.IOp./747l5, 5 ; Wymbntftrad. 9335 Fl. 8 ft. a P.ƒ58812.16- 4 I Hemelumer Oudevaart had weleer 4061 FiI ' 23 d- 6i penn. doch van tyd tot tyd zyn 'k door t verkoopen der infolvente landen ver- 'A dweenen 1473 Fl. 21 ft. n„ penn. zo dat s nog overig zyn 2588 Fl. 1 'ft. lö}, penn. '5 , • / 16304-15-0 " t welk gedeeltelyk wordt voldaan in geld en 'c 1 ontbreekende in Resten. Het Bildt 6950 Fi. 10 ft, 3. p, / 43788 - •. 12 1 Ze;  van FRIESLAND. 371 Zeven - Wouden. Itgeradeel 1940FI.23ft.9!fp. ƒ 12227- 6- 4 Ë$wirden 189 Fl. 26 ft. ƒ 1196 3' : )iiawerftal254oFl.4ft.3,,?p./ 16002-19- : li icrland 991 Fi. a6 ft. 4 p. ƒ 6249- 4- 2 ooterland944 Fl 8ft. 8p. ƒ 5949-2-4 .(ifterland909F1.7ft. I5p. f 5728-9-115 ïisterland 2361 Fl. 9 ft. ƒ14876* 6- 8 ) :erland 616 Fl. 10 ft. 8 p. ƒ 3883- 3- 4 I Stellingwerf>95 Fl. 27 ft. ƒ 5014 11- 8 V t-Stellingw. 2482 Fl. 12 ft. 4 p./15639- 7- 2 Steden. jjhwarden 2090 FL 27(1.1 ft p. ƒ 13173- 6- : r' werd 1162 Fl. 2/ft. 11 p. ƒ 7326-16-9* 'tfeker 1450 FL ƒ 9l35" '' Ak 588 FL 2 ft. ƒ 37°4-ir- : )|kum 148 Fl. ƒ 932- 8- : liingen 37 FL 14 ft. / 236- 5- : «Oren 253 FL 21 ft. ü£ p. ƒ I598«i5-H iljbn 124 FL 8 ft. ƒ 783- > » irkum 2243 FL 16 ft. 5' p. ƒ 7065-13 6 vwvan volgens Refolutie van den 13 Maart |5 wordt gekort ƒ 63- U- t tl 405 FL 26 ft. 12 p. ƒ 2557-10- 6 l|leloopen282FL 20 ft. 10; p. ƒ 1781- 4-12 . de meeste Grietenyen zyn meer FloreeI op de Dorpslysten dan op 's Lands Kohier I stekend. Deeze noemt men overfchietende '\ :enen; dezelve worden niet aan den Lande •aüan, maar ftrekken tot voordeel der GeneAa 2 raait jül»' midds len.  Geld m idd e« 37s Tegenwoordige Staat raak of byzondere Ontvangers deezer belasting. Op de Kohieren van eenige Grierenyen en Steden, by voorbeeld van Iiemelumer Oudevaam en Workum, zyn op 's Lands Kohieren, behalven! de volle Floreenen, ook andere, onder den naam van ligte Floreenen, aangetekend; te weeten, door overiiroomingen en andere oorzaaf ken zyn, van tyd tot tyd, veele Landeryen aatl den Lande opgedraagen, en, na dat dezelvl aangenomen waren , wederom verkocht mei bevrydinge der twee Dukatons, die, jaarlyks! aan den Lande plagten betaald te worden; el dus zyn dezelve nu alleen bezwaard gebleevel met de gewoone Dyks-, Deds-, Dorps- of Stads Lasten: hoedanige Lasten ligte Lasten! of ligte Floreenen worden genoemd- Dul heeft, by voorbeeld, de Grieteny Donia werftal 2540-4-4 volle Floreenen en 1424-23-1! ligte Floreenen: moetende van de laatfte alleeri de huishoudelyke kosten der Grieteny, die ovell de Floreenen worden omgeflagen , doch val de eerstgenoemde nog van ieder daarenboven aan den Lande, jaarlyks, twee dukatons worden' betaald. .De tweede algemeene en aanzienlyke belas-, ting op de vaste goederen is de Reëele honderdfte penning, welke van alle beflooten plaatfen, losfe landen, huizen en andere vastigheden, byzondere Eigenaars toebehoorende, wordt geheeven, naar evenredigheid der huuren; wordende van alle Landeryen, met het onderhoud van huidngen bezwa rd, gelyk ook van de buizingen in de Steden en Dorpen , geheven de zesdehalve penning van 't geen voorfchreeven Lan- Reëele Honderdfle penning.  van FRIESLAND. 373 [Iden en huizen aan huur opbrengen; doch c n alle losfe Landen (hoedanige gerekend i «•den alle de by losfe ftukken en gedeelten r er eene Zaïhe en Huizinge ) gelyk ook van i, welke met"Afkoopen bezwaard zyn, mits;i2rs van Grondpachten en eeuwige Ren■timoet de vierde penning worden voldaan. deeze zwaare belasting is voor de eerste rnL pn, voor den tyd van drie jaaren , van USf bevryd, indien zy daar zelve eene Lc 1 hu.Z.ng 0p zetten; doch zo zy de pinars II de afbranding van het huis, verkoopen, en I nieuwe Eigenaar de huizing herbomvt, Teel deeze hieromtrent niets te efefch^n Wit Om dit alles en meer andere dingen diJL wy hebben achtergelaaten, op een' va'en'VQ te brengen beveelt het gemelde Plakaat «% meuw Register of Kohier" te maaken van fodS f"7' ^pachten en Huurenv zodanige plaatfen, landen, huizen, en andere t astigheden mee benoeminge van Eiimars Meyers, Huurders of Bruikers, en op j «« uitgetrokken het beloop van den vierd £ )fzesaehalven penning der voorfchr. hm Jen n van al het geene daar te boven aan borer ï eeste- weiding, dong of mest, in zo v-rr l « over de landen wordt gebrag , ro3 I ;eit, haver hooy en andere waaien e t asfenvan diergelyke natuur, mogten weelj 1 meer dan twee gutóiuwaS IS aaget.de welk alles naar den pr-s a XuTTar tyd/aaCSlleeft' g^-i| ^ huur daar mede vergroot moet wor- L Ook is het geeven van gefchenfcen door I Huurders aan de Verhuurders geheel t \l oden, op ftraffe, dat iemand, die bevond! I ' vciydiie m de boete van t viervnnJ I tgenootene, te rfrdeelen lusf^ t v JV k: Oi er te be nii wc wa bei bec we de den ( de boü wor hebl J3R  van FRIESLAND. 377 «frenger, den Officier, die de kalange m, en de Armen der plaatfe. Niettemin c;n de Eigenaars van huizen ten platten II, waar onder de Landeryen gebruik clen, van de Meyers bedingen kosten •sc, fampt Arbeidsloonen der Werklieden, e ot de herftelling der huizingen gebruikt c len , gelyk mede hec haaien en brengen aibouwftoffen, zonder, echter, eenige de ij:e daar van, uitgezonderd alleen roop en I of ftroo tot dekking , en fpykers , te c;n bedingen. , dien eenige Landen worden verhuurd onavoorwaarde, dat de huurder eene zekere aeelheid mest of vuilnis zal koopen om int dezelve te brengen, en zulks niet geul, maar de Verhuurder op eene andere li ce vreden gelleld wordt , zal de waarde li bedongene, in 'c volgende jaar, op 'c c er moeren worden gebragc, en de huur u deezen pose daar mede verhoogd , met éalde meldinge van 'c defekc des voog s jaars. Waarom onder alle de poscen,- op lelyke konditien verhuurd, ten voorfchreeèfiKohiere, pro memoria, zal worden aange#d de grootheid van gemelde konditie; aLl de huurders, jaarlyks, by de aangeeft der huur aan 't Gerecht of de Magiftraat, ïdien aantoonen, op welke wyze aan de o! icien van 'c voorige jaar is voldaan, Doch }:e huurder kan aancoonen, dac hy waariyk «1de bedongen verbeteringe zyner Landeryer ö voldaan, mag hy zo veel in 't Reëel Aa 5 korter Geld; middelen. '■> ) ie h k n :1 a  373 Tegenwoordige Staat GeldMinus. LE 2i, e korten als de bedongen levering van * enz. bedraagt. In 'c opmaaken der Kohieren van 't Re6 «CC£C ui ut: Woraen genouden, dat bova m den beginne van ieder Dorp werde gezeri omflag der Floreen; zo dat alles op zvig nummer, en, indien mogelyk, ook altoos, dezelfde bladzyde blyve ftaan. Dan, wanna twee of meer byzondere vastigheden tot éi worden famengevoegd, moet wel de geheele hm op één nummer worden uitgetrokken; dod met te min moeten de ondergedoken numma op hunne plaatfen in blanko blyven ftaan,j daar by zyn aangetekend, werwaards dezel» zyn overgebragt en verantwoord. Wanneer de lasten even hoog loopen alsl! huuren, of zelfs hooger zyn, dan is het ir genoeg te zeggen, niets boven de lasten, of ia diergelyks, maar die lasten en derzelver groet moeten 'er naauwkeurig by aangeweezen Jhan. Indien de Landen eener plaatfe, voor .| geheel of ten deele, liggen in een ander rechts gebied dan het hornleger, zo moet het Reëi! by dat Gerecht worden aangegeeven en voldaan waar onder hec hornleger behoort. Voorts moeten die Landeryen by de Gerechten, onèr welker gebied zy liggen, alleen in blanko w* den aangetekend, met meldinge van 't hor* ger waar toe zy behooren. By 't opmaaken der Kohieren moet ieder üigenaar of Bruiker getrouwelyk opgeevenmet hoeveel Lands - en Dyks - Floreenen ieder plaats is bezwaard, als mede, hoe veel die Floreenen m t voorige jaar hebben bedraagen, op verbeurte  van FRIESLAND. 379 üb van honderd Goudguldens. Voor sG I by ieder pos: eene naauwkeurige uitre~Lj ng zyn, hoeveel weezentlyke huur 'er Itiyfc na aftrekking der Floreenen ; zynde tMindergetal gehouden, jaarlyks, die uitingen, door een' des kundigen, te laaten z 1. i Ie Gerechten en Magiftraaten is ten fterkI bevolen , yverig te letten op het naauw1 g opftellen der Kohieren , gelyk ook "byzonder den üorprechteren , om zich a aauwkeurigften op die ftukken te inforeen, en alle gebreken aan hunne Gerechnoekend te maaken ; zynde de Gerechten ii|dagiftraaten bevoegd, om, by de eerfte njuwinge derReëele Kohieren, de nummers 1 osten te mogen verfchikken , indien de •avan 't Kohier zulks noodwendig vereischt, :s at ook by de nieuwe nummers de ouden een aangeweezen. |ien onder eene plaats landen gebruikt een, die in eene Polder, welke vry« 3) van lasten heefc, gelegen zyn , en :ftis ook andere daar buiten liggende} dan iqc de huur over alle de Pondemaaten ge'Wyk worden omgeflagen, en van die fomm. welke op de landen, die buiten de Polder el.:en zyn, verdeeld is , het Reëel worden a betaaling van den Reëelen vierden en es malven penning moet, jaarlyks, gefchieeiivoor den eerften May; zynde ten dien ir: de Kollekteurs verpligt, onmiddelyk na leiVerfchyndag, met de invorderinge op hec yverigst Geld« "m 1 n n fi» LEN.  Gëld- m i d d fi- 3S0 Tegenwoordige Staat yverigsc voort te vaaren : waarom de kopyer der Kohieren van den Reëelen penning, uit dc Sekretaryen, voor den eerden December van ieder jaar, aan de Kollekteurs van dit middel ted hand gefield moeten worden. De voorfchreeven Reëele belasting moet door de Huurders en Bruikers aan de Ei» naars worden afgekort by de betaalinge dei buur ; mids dat zy behoorlyk kunnen toonen met duchtige kwitantien van de Koilekteuri dat zy deeze belasting hebben voldaan. Al toos , echter, op voorwaarde , dat zy da Eigenaaren deeze kwitantien ter hand fiella binnen drie maanden na den Verfchyndaj terwyl de Eigenaars de laater aangébraj kwitantien niet behoeven aan te neemen; wèl, verftaande, echter, dat, indien de Èigenaafj zich te zoek houden, of onder eenig voor, svendzel de kwitantien weigeren te ontvangen )m dus eene wettige kwitantie onnut te n» ten, het als dan genoeg zy, dat de Bruiker zyne cwitantien , door een' Boode of Dorprech er, doe aanbieden aan den Eigenaar, voor dat Ie drie maanden verloopen zyn, gelyk uit het elaas in dorfo, met benoeminge van dag et atum, in volle letters , moet geblyken. Indien de Landen vry verhuurd zyn, ma?, chter, geene huur van dezelve worden beiald, voor dat de lasten van 't Recel de loreen enz. zyn voldaan; hlyvende/ir :breke hiervan, de huurders voor de onfeilde lasten aanipraaklyk. Wanneer een Eigenaar goed mogt vinden n Bruiker de huur in 't geheel of gedeelte- lyk V z V o k k te d< re dz ec ta; Fl gei taa der  >an FRIESLAND. 381 remitteeren, zo moet in de Remis - < juli de reden van eene zodanige remisfie j an itgedrukr. Ook moet hierna zodanig 1 .emis-cedulle aan den Sekretaris der ovj:ie worden geoffereerd, om by Apoinc:v.e] te worden goedgekeurd, cn daarna by rdje in 't Reëel te worden aangeno- Allie bevonden wordt een Remis- cedulle hpben uitgegeeven, zonder de huur daaiylae remitteeren; maar zo, dat hy op eene rlin te wyze, door eene of andere praktyk, ar oordeel uit heeft genooten, vervalt, zo 3 c zaak bewysbaar is, in eene boete van ;>ndid Gouden Friefche Ryders, te be;:er| een derde voor den Aanbrenger, een ;rdl/oor den Officier, die de kalange doet, 1 "overige voor de Armen daar ter plaatfe. n:nde hier over nog de Aktie aangefteld i'rofln, geduurende den tyd van tien jaaren, >ti c het bedrog is gepleegd. I| Reëel van Obligatien en Lyf-renten, :n aste deezer Provincie loopende , moet m n betaald tot een Percent, door de rs derzelven; waarvan op deKomptoorer wi uien , by wegje van Korting - cedul orden gegeeven. Terwyl ook alle par ■ ilufcre Debiteuren, die op de Kohierer van ie Reëele Goedfchatting bekend ftaan 'de. ybeid hebben, om. by de betaalinge de intc isfen aan hunne Krediteuren , insgelyk eer vierde deel van dezelve te korten, mid de taaling gefchiede binnen drie maanden n der /erfchyndag ; terwyl de Krediceur , b vei Geld- MIDDE' IEB. m e- ;n fi, re. ld «f >ec de en uiar■entn, der yks lids na by  Geld» Ml dde LEN. 382 Tegenwoordige Staat verder uitftel, geene korting behoeft te dal. den. De befchry ving van alle plaatfen, landen ] huizen enz. moet gefchieden door de Grietsïl lieden of derzelver Gefubflitueerden in de Dorpen, gelyk ook door de Magiftraaten in 1 Steden. Moetende, eer zulks gefchiedt, acht dagen van te vooren door huiskondiginge, en op den dag der befchryvinge zelve doet' klokkhppinge daarvan kennis worden gegeeven' * wanneer de Meyers, Huurders of Gebruik» \ verpligt zyn, op den geftelden tyd, te verfchy. ncn in de Kerken ten platten Lande, en in dlf Steden op het Raadhuis, volgens gewoonte] ! om deaangeeving der huuren te doen, door hen zeiven of een genoegzaame Vblmagt, op' de boete van twee Pond groot voor de eerde» I maal, van vier Pond groot voor de tweed] maal, en van arbitraire korrektie by verzuil van de derde citatie. De aangeeving der huuren moet gefchieden 1 door vertooninge der gemaakte Huur kontrakten van alle zulke posten, die, na aftrek der lasten, meer dan vyftig guldens jaarlyks bedraagen; doch voor posten van vyftig guldens of daar onder, kan men voldaan met eene verklaaringe. Zo iemand mogt bevonden worden de worfchr. huuren niet oprechtelyk te hebben langegeeven, of eenig akkoord onder de hand :e hebben gemaakt, met oogmerk om te raudeeren, die vervalt in de boete van honderd goudguldens; vervallende de Eigenaars, die ©danige bedriegelyke verdragen hebben gemaakt, v K fi G zc  an FRIESLAND. 383 0 in eene boete van het tienvoud va», 't G sloor hen verzweegen is. ^ piuur*kontrakten, die na de aangeeving bhiere zyn gemaakt, tusfchen den nr en Bruiker, nopens de huur van'c éle jaar, wordt geen recht gedaan, ten : :ie huuren op nieuw op 't Register van ï I wierden aangetekend, van welken tyd li [Kontrak ten eerst voor wettig worden >ibn. En op dat de Eigenaars hunne 11e niet mogen voorwenden, in gevalle uren door de Bruikers te laag werden aan- 1 :n, worden zy voor overtuigd van bedrog >ien, wanneer het Reëel drie jaaren na nlren volgens die opgave is betaald, 'dimeerder zekerheid, dar de aangeevingen l wettig gefchied zyn , zyn de Geitij gelast, jaarlyks, achter 't vernieuwde ,ii van de Reëele Goedfchatting eene ;liring te voegen, behelzende, dat geene gingen van huuren, boven de vyftig gul5 j arlyks vrygeld bedraagende , zyn aan>Mad dan op vertoonde Huur - kontrak- iynde alle partikulieren, welke hierin t eenig bedrog hebben gepleegd, bin- ii tien eerstkomende jaaren aanfpraaklyk, \*i by preventie, zo door 's Lands Fisl jtils door den Prokureur Generaal. fkens de lysten der Provinciaale inkomilen dien hec voordeel, dat de Provincie, jaarsi door 't Reëel geniet, berekenen op ongej r;oo,ooo guldens; kunnende devermeerir (of vermindering der waarde van 's Lands idtten, gelyk ook de af- of aanweezigheid der Geldmiddelen.  384 Tegenwoordige Staat itiBO E1EH. Perfoneele Goedfchattiug. derVeefterfte, hier in een merkelyk onderfcheic! maaken. De derde foort van belastinge, over welke . ons nu te fpreeken ftaat, is 't zogenaamde . Perfoneel, of de Perfoneele Goedfchatting van den iooen 1000 penning. Deeze last bef takt hier in, dat in Friesland een ieder eigentlyk verphVt is, jaarlyks, van ieder honderd guldens, welke hy gerekend wordt te bezitten, één, en nog daar en boven van ieder duizend guldens één, aanj den Lande te betaalen : zo dat 'er van ieder duizend guldens jaarlyks elf zouden moeten worden betaald. Dit gefehiedde ook ten naasten by, voor dien tyd, op welken het Reëel wed ingevoerd; doch men begreep, dat, zo men nu nog het volle Perfoneel in waarde wilde houden, niemand zulke drukkende lasten zou kunnen betaalen; waarom beflooten werd, dat een ieder juist zo veel als hy in 't Reëel had betaald, wederom in het perfoneel zou kunnen korten. Hier kwam nog by, dat men, de Landfchap» Obligatien van vier percent interesfen, wegens den nood der tyden, tot op twee gereduceerd zynde , begreep , dat aan de Eigenaars der Obligatien ook eenige verligting moest worden gegeeven; ten welken einde beflooten werd, dat voor ieder duizend guldens van dezelve, behalven de twintig guldens aan interesfen, nog een Korting - cedulle van tien guldens zou gegeeven worden, om dezelve insgelyks in'c Perfoneel te kunnen verrekenen : hoedanig iets ook omtrent 's Lands Lyf• Renten en de Obligatien tusfchen byzondere perfoonen werd toegedaan. Deeze  van FRIESLAND. 38$ Deeze weleer aanzienlyke belasting is dus, G Hanzen tyd, van zeer weinig belang gewor- ™ d , dewyl de meeste lieden hun Perfoneel, irjvelke de kapitaalen doorgaans tegen vyf of zi ten honderd gerekend worden , gemakkeb] met Korting - en Reëel«Cedullen kunnen vfekenen; waar door het geheele jaarlykfche iumen deezer belastinge, door eikanderen gekend , niet boven de vier duizend gul« d die weder uit te geeven, om nader 12t te worden. 11 eindelyk de Generaale Kollekteurs gei tn zyn, finaale afrekening te maaken ten intoire Generaal, uiterlyk voor den eerften 3 mber daar aan volgende , by poene van fi twintig Goudguldens. 11 belasting der zogenaamde vyf Speciën ] e, welke gelegd is op de Hoofden,' hnrfteenen , Paarden , Koeien en Bezaaide irjbn. Jaarlyks worden deeze Speciën op B befchreeven, omtrent den 15 Juny , itLer een ieder, na gedaane huiskondiging jokklipping, in de Dorps Kerk, of op 't Joris in de Steden, na voorafgaande 'dimelflag is verpligt te komen, cm aldaar r|Speciën aan te' geeven , by pcene, dat Set verfchynende verbeure drie guldens , 1 ten tweedenmaale weg blyfc, zes gul* n li zyne Speciën bedrieglyk aangeefr, veru voor ieder verzweegen haardftede , >c , paard, runderbeest, of een pondemaate ■hopenffol bezaaid land, twaalf guldens; ïaimde hier over aktie aangefteld worden , nol jaar na 't einde van 't loopende jaar, {welk het bedrog is gepleegd, ddertusfehen zyn de Gerechten der Lan. Bb 3 den Geld» mjdd b- lek. De vyf Speciën.  Geld- M £ D DE' i-EH., 39° Tegenwoordige Staat e> den en Steden geauthorizeerd , om de akt die over t verzwygen der Speciën voor hun J» Rechtbanken aangefteld zyn tegen PcrfooneJ I welken het bezwaarlyk vallen zou de boeren 3 h te betaalen, by wege van kompoinie uit dl» weg te ruimen; mids, echter, dac de Ktff* mies van hec diftrikr daar by tegenwoordigII en zyn recht behoude om, binnen tien dage' -ie ja de gemaakte kompdfitie , zich daar o" 3e by t Kollegie der Ed. Mog. Heeren cH pureerde Staaten te bezwaaren, en ook a * itonds aan t Gerechte verldaare, daar in dé e te kunnen berusten ; moerende verder de lh i ren Gedeputeerden de Memorie van k : Kommies ftellen in handen van 't Gerechte daar op, binnen een kort termyn, teberchta, t en dan de zaak volgens de ingekomene info tor manen de fikto beflisfen. |fl Die na de gedaane .aangeeving eenig abi bevinden mogt, kan hetzelve herfteüen ra den eerften July ; doch na dien dag m, alles blyVen zo als hec is aangegeeven, t SepbaaT °P £ verzvveegene is dan od* Indien eene plaats Landeryen heefc, welfe !| onder een ;ander Dorp behooren , moer, s? echter, de aangeeving gefchieden daar n ;a Jfoatfe, alwaar het hornleger wordt gevon- :et De Sekretarisfen der Grietenyen en Steden. I moeten ten fpoedigften vervaardigen een dub- i beid van de gedaane opfchryvinge, en dezelve :i zenden aan de partikuliere Kollekteurs der Uorpen, Espels of Kwartieren, te weerenaan ieder  .van FRIESLAND. 39* II geene hem betreft. Ook moeten zy II een korten Staat van 't beloop van sDorp, Espel of Kwartier voor den I 'aaien Kollekteur van de Grieteny of Stad. i n laatften een volkomen dubbeld van de ne opfchryving voor 's Lands Rekenlf, altoos voor den eerften September itderiaar, op de boete van 25 guldens. I Perfoonen, welke deeze befchryving I hten, genieten daar voor als volgt. < lt geheele Gerecht met den Sekretaris, I as reiskosten en verteeringen, voor ledei I . • f 3 - ; ; 0 .ieder Dorprechter / 3 : " Exekuteur voor ieder Dorp / » - -» * dAdfiscenten voor ieder i<|» te famen ! -V" ■ ; Sekretaris voor 't houJier befoignes en vervaar vifitatie doel en van de ontdekte verkeerde , of bedriej lyke aanpeevino-pn ' utu™g ij o--""ö-« , «cuijis neeven aan de Heeren Gedeputeerde Staaten f ook by Pce1 van honderd phI.W ,a„ „:„j \ pc£! i-t pj n/r °7— ' u CUJUC op orcfer van i 'Voo°AAr fchfige perfoonen te aktl fleeien voor t Gerecht, onder welks refoj het bedrog is gepleegd. Ook moeten I rerkeS15 Mn ' K0l^ie va» hu» -vetevJ ren kennis geeven voor ieder Nieuwjaars daJ Eindelyk moeten de Fiskaals, DorprechS en Exekuteurs, in alles den Kommiezen * hand bieden tot het ontdekken der fi- ude waar voor zy in kwaliteit van Aanb enS ' gemeten het derde deel der boeten , ÏÏyB onder hen te verdeden, ren warè de door iemand anders ware aangebragt. Deeze Speciën moeten worden betaald in twee termynen , de eene helft met deri i Z vember ?  FRIESLAND. 393 i!r, en de andere met den i May \S ndc dezelve ten platten Lande worden 't I rderd door de gewoone Dorps - en eny-Ontvangers der Floreen-rente; doch c Steden door byzondere Kollekteurs, II i verpligt zyn voor hunne adminiitratie , 1 ontvang der penningen voldoende bori: ftellen; terwyl ook ieder GrietenyIjfger vryheid heeft, om iemand anders >kch in plaats te ftellen , mids tot zyne alwoording. ' * I Generaale Kollekteurs zyn gehouden i ten van de byzondere Kollekteurs , by ï intvangen, ten ipoedigften, en wel binï /eertien dagen , over te geeven aan Exekuteurs , welke dezelve, binnen zes e:n , moeten invorderen , en de betaalde ijgen met de onbetaalde infolvente of bife resten, aan de Kollekteurs te rug I) met eene behoorlyke verklaaring. ï: inning der resten moet de Exekuteur i biteuren twee maaien en niet meer fom» :|n, met een' tusfchen tyd van veertien g;, en dan, zo de betaaling niet volgt, ejitie doen aan die geenen, welke betaalen in ; doch het overige met verklaaring te gi;eeven. lior Kollektgeld wordt gevalideerd een rlr van de gulden, waarvan de partikuliere alkteurs twee derde en de Generaale KolkW een derde geniet, doch niet voor de lt Kollegie is gehouden de geapprobeerde imufe resten over te geeven aan 's Lands Bb 5 Deur G E LD" vi i d n B« len. ur n* sn -» sn te en :re olde rde ads :ur-  394 Tegenwoordige Staat Geld- Middelen, _ Deurwaarders, om dezelve binnen een'bepaalden tyd met Exekutie in te vorderen , of met verklaaringe van genoegzaam gedaan devoirweder over te geeven. Moetende zy inzonder. heïd aantekening houden van Zeevaarende, of, om andere redenen , geduurende een' langer! tyd Buitenlandige perfoonen, welke rl met, dan tot hun groot nadeel, zou kunnen fommeeren en exekuteeren. Waarom dan zo, danige annotatien door 't Kollegie aan de I fpektive Gerechten worden gezonden, rm order om van zodanige perfoonen by hunne k rug komst het ontbreekende promptelyk te does invorderen. Ook moeter] uit de resten, door de De» waarders voor Kommisfarisfen van 't Kollegi afgerekend, korte Staaten worden getrokken en aan 's Lands Komptoor gezonden , cf dac de Ontvanger Generaal moge wecten , hoi veel hy van ieder Deurwaarder te ontvangel hebbe. ö Ingevalle de Kollekteur Generaal een Grieteny verzuimen mogt op zyn behoor lyk termyn te betaalen, wordt dezelve dooi een' Deurwaarder, op order van 's Lands Ge> neraalen Ontvanger, geëxekuteerd; uitgezonderd die gevallen , in welke zyn uitftel door 'c verzuim van byzondere Koliek ceurs of Exekuteurs is veroorzaakt, wanneer hy volftaan kan met den Deurwaarder derwaarè of naar hunne borgen en principaalen te wyzen. De belasting op de Schoorfteenen wordt geheven tot drie guldens jaarlyks van ieder ge'  ican FRIESLAND. 395 Men Schoorfteen, doch van alle Puiskeu- G: Ij dat is Schoorfteenen, die in afdakken ii n de Huizen en die door de Boeren in ue Stallen worden gemaakt, ter plaatfe :ades Winters weder Beesten gezet worden, In vyftien duivers in het jaar; om nu niet it ;ene groote menigte bepaalingen te fpreeI hier omtrent, tot voorkominge van frauïi rem aak t. mgevaile iemand zyn' toegemetfelden oorfteen binnen tyds wederom wil openen, ia hy zulks doen , mids daar van vooraf eis geevende aan het Gerecht, en onder e ilinge van 't volle Schoorfteengeld voor 't etele° loopende jaar. Voorts moet deeze ifwe aangeeving worden geboekt achter hec [tier, en door den Sekretaris daar van :jiisfë aan den Kollekteur worden gegee- lec Schoorfteen- of Haardftede - geld komt ten at,, half voor den Eigenaar en half voor den -ifirder, ten ware zy anders waren overeenge* scien; doch die niec cegenftaande is de Huurdit verpligt 'c geheele Schoorfteengeld uit te roeten met recht vankortinge aan den Eigenaar v« >;ens affpraak. tndien de Huurder zyne helft niet op zynen tikan betaalen, is, echter, daarom de Eige« rjr niet van 'c betaalen zyner helfte bevryd. In tiindeel, indien de Huurder, ten laatften, vkomen infolvent wordt bevonden, is de Fcnaar, in dat geval, verpligt de betaaling |] 'c geheele Schoorfteengeld te voldoen, ten ÏELD,11 ü D E. EN.  396 Tegenwoordige Staat Geld» m i d d £• l js St. ten zy hy verkoos de geheele huur te remitteeren met genoegzaam geblyk daar van aan t Gerecht. Predikanten, die in Stads of Dorps-Huizen! woonen, worden op twee Schoorfteenen aangetekend; doch Schoolmeesters, in zodanige Huizen wonachtig, maar op één. Ook zvn geene kamers, waar in School gehouden wordt, vry, dan alleen de zulke, wier Ge. bruikers op publyke Authoriteit zyn aangefteld, Het Hoofdgeld wordt van een iegelyk huisgezin voor ieder perfoon boven de twaalf jaaren, tot drie guldens, jaarlyks, gevorderd, wanneer het hoofd des huisgezins aan geld obligatien, vastigheden, koopmanfchappe» enz. de waarde van zeshonderd guldens , of daar boven bezit; wordende hier onder ooi gerekend Predikanten , Schoolmeesters, hoo. ?een laage Officieren, die hier in Guarnizoei Jggen, en vast Traktement trekken, mids aande op Friesfche Repartitie, gejy'k ooi 3te Dienstbooden van alle zodani|e perfoo- Daarentegen konnen die gcenen, welke geen eFA°nÜeld ?ldenS bez,'"en' nian, vrouw f dienstbooden , hoofd voor hoofd , volaan met, jaarlyks, te betaalen dertig ftui< Die zich op eene bedrieglyke wyze aan 't erechte aangeeven, als of zy geen zeshon*d guldens bezaten , om dus op half hoofdJd te komen, vervallen, zoras het tegendeel ïbleeken is, in eene boete van honderd en enig guldens. De ai nt ze of fta vei Ge der gel ge! vee  aan FRIESLAND. 397 I, belasting op het Hoornvee en de be- &*: \l Landen, wordt in de hooge en laageLB1 nieren der Provincie, op eene verfchil:, wyze geheven , volgens deeze limiet» tn^Schalkendam, langs de Lauwers of ilaisdykfter weg, tot aan Gerkes - Klooster , i Dykhuizen aan de Nieuwe Sloot, tot il het klein Uitland, wordt gerekend ten om, Noorden en Noord-Oosten hoog; I ten Westen en Zuid- Westen laag aan 't klein Uitland Noordwaards aan de re Venne , van daar tot aan Buitenposter if, langs de ordinaire vaart naar Kollum, koorts by den Heeren weg af naar Kol|r Laan, zyn de Landeryen aan den Oostllrd- en Noord - Oost kant hoag; doch J den West- Zuid- en Zuid-West kant, J kwartier. . „ , ^ , jan Kollumer Laan , de Zuidwyder Dyk J naar Oudwouder zyl, voorts naar Zwemrfcek, de Marfloot tot aan Dokkum, van iji langs de Woudvaart tot Rinsmageest, de Jrk tot aan Miedumerdiep , wordt alles, ritten Zuiden of Zuid-Oosten is, gerekend §1 doch 't Noord-Oostelyk en NoordVHelvk liggende hoog kwartier : welverinde , dat de Landen by Rinsmageester Huren en onder Buitenwiel, in, om en by SZandbraaken, gerekend worden voor laag \\'an Miedumerdiep naar Hiddema kooi , SiiUkampen by Leeuwarden, ten 0°sten^£ Geld- m'dde' lek-  Geld- MID DELüJN. 398 Tegenwoordige Staat ito Warrega tot aan Eernfumer zyl , en voorts n tot de Schouw is Ooscwaards alles laag: dochH VVestwaards hoog kwartier. "I !f Van de Schouw over Sneeker Meer § t door de Koevoet tot Sloter Meer, en dus'to naar Heeg, en van daar door het HeeserE Meer en Fluisfen naar Stavoren , is alles ce» L Oosten,. Zuiden en Zuid. Westen laag; doch' "li kwwfcr^11' N°0rd'WeSten ^ WeSKn hoo& ^ Zo nogthans , dat op de Buitendyks Lan. 51 den in Wymbritferadeel, de Landen van « Jk Junsdiktie van Ylst en 't Heidenfchap van 1 Workum, moet worden betaald van ieder Km Jal ter Maand twee duivers met den vyfden \h penning daarenboven : behalven de Dorpen < 1 Woudsend, Indyk en Ypekolsga, die voor * aag kwartier gerekend worden. De Hoornbeesten moeten aangegeeven I vorden ter plaatfe, waar de Eigenaars wo» * len of hunne Boerderyen hebben, zonder * oderfcheid, waar die beesten in de Provincie t| * weide gaan of ftil daan. rft Van ieder Hoornbeest, drie jaaren en daar 5 oven oud, moet betaald worden ieder half te ar één gulden op hoog, en tien duiven lt p laag land,- doch zeven duivers op Broek- 1 Heidlanden met gras vermengd, gelyk ooi 1 ? Moer- en diergelyke flegte Landen. Doch \ m ieder beest, twee jaaren oud , en gaande b ) het derde gras, worde maar half zo veel li taa d; terwyl de bullen en hier aange- t weekte Osfen vry zyn van deeze belas- 1 5* Vreem; la: Wi ne on tei bo jaa: op en op van op beti kwe ting.  m FRIESLAND. 399 -Vnmde Beesten, hier door een' vreemde- C |g jrevoerd , mogen niet langer, dan veer ™ n c'en, in de Provincie vertoeven, of miten worden aangegeeven, uitgezonderd igei Osfen ; doch zo ras dezelve geweid E)rd< , moet de belasting ook worden be■ld. I Va ieder Pondemaate, naar naam en iaam, Bzaa Land (de Guardinïers, Tabaks, Mee» ips Aardappels en Klaverzaads Landen kr Ider begreepen) moet op hoog kwarrr Laald worden, elk half jaar, vyf ftui, zes penningen, en alzo tien duivers der cu Jf penningen in 't jaar. Doch in de tge|wartieren en in de Zevenwouden worrie lopen Roggeflal of Roggegezaai ,. k,d op eene Pondemaate hoog kwartier mand. Vs ieder Paard, jong of oud, zo die tot irk , als vermaak of koopmanfchap wor« .1 ehouden, behalven alleen zoogveulens r a de eerst volgende May, moet, zonder • \f heid van waarde, alle half jaaren bealdlvorden zeven duivers. Moetende de eïenen , zo in de Steden als ten platten !; .an|, hunne Paarden aangeeven ter plaatfe "-iar \ woonen, zonder onderfcheid, in welk .kiie der Provincie dezelve in de weide [aanïbf op ftal liaan. E vreemd of reizend man, die in de ProJrinï komt met paarden , om dezelve alhier e vAoopen , magze zes weeken lang houden, Vond] daar voor te betaalen; doch zo hyze langer Geld* i\i 1 d d elcn.  Geld- MIDDE' LEN. fiet Gemaal. 4°o Tegenwoordige Staat » • vae"ger h0Udt' raoeten zy worden aangeJ Het Gemaal is in de Provincie van FrieslJ ook eene der aanzienlykile belastingen, J een ieder ligtelyk zal begrypen, die mafrl op de Ordonnantie daaromtrent bepaald Vol gens dezelve moet van alles, wat onder L artikel van buiten wordt ingevoerd , betaal worden, als volgt: 1 Van ieder mudde, vier en twintig op eenfc 1 gerekend, boekweiten meel. A i0 Van ieder lopen tarvven of weiten med zes en dertig op een last gerekend, ƒ3. Van ieder lopen roggen meel. ƒ 1 . j\. Van ieder honderd ponden tweebak^ bollen, krakelingen, en allerlei klein witte brood. . f z ponden. ^ ^ brcod' Wee^ gerÏÏeJt^" ^ ff^J ' Van ieder lopen gepelde garst'of ga* 1 gnrt, en verders .alle foort van graarS gefpecificeerd, en tot eetwaa- ren bekwaam. . m ~ Van ieder ton aardappelen, f t - ™ ^ Zynde het invoeren van zemelen verf*' Het Inlandsch Gemaal is belast op de vol- ? gende wyze. r 1 Ieder lopen Weit of Mastelein tot bakken gebroken. ƒ 2 . •. • Doch tot brouwen. ƒ2.8-: £en '!  van FRIESLAND.1 '*\ot i lopen Rogge. . ƒ i • a - : G 11 lopen Garst of Boonen " ebakken te worden. ƒ : - 6*8 21 zak of anderhalf lopen I tot Brouwen Gemaalen. ƒ 2 - 18 ; : li zak Rogge of Garst, r ilen tot lirouwen, en grof eiof Grand tot Brouwen fikt. . . ƒ 2 - 12 - : tier zak Boekweit tot uren. . - ƒ 2 - 7 - : l zak Haver tot Brouwen, f i - 16 - : ür zak Spelte tot Brou ƒ * - 3 " : tak lopen Garst , eens dalen tot Beestevoeder. ƒ : - 6 • : [«:r lopen Garst, tweehem aal Gemaalen , tot noen fpyze. . f : - lt - : l\ etende by de aangeeving aanflonds ver» ia worden , of eens dan meermaalen zal ïtklen worden, dus te Boek gebragt en I blanfe aangetekend, iorts doet ieder lopen id ae Garften Gort om tot •^Gemaalen te worden. ƒ I • ï - • Ier lopen hard Koren , fikken, Boonen en Haver :'2estevoeder. . ƒ : - 6 - 8 'Ier zak hard Koren tot o/en. . • / ~ ' 4* * * I er lopen Haver tot Gort nikt. . . / : " 4 ■ I deel, Cc lede* aELD» VI1 D D ï«  G ILD' MID O I- LBIfr 4°* Tegenwoordige Staat l Ie^er lopen Garst tot Gort Gemaalen of Gepeld. ƒ : . 5 1 Ieder lopen Mankzaad, eens Gemaalen. . . ƒ : - 7 Ê' Doch. twee of meermaalen Gemaalen. . . ƒ : - 18a Ieder lopen Mankzaad, voor Bakkers eens Gemaalen. ƒ : « i4 M Moetende het Mankzaad beftaan uic <# deelen Rogge en één deel Haver, altoos I tegenwoordigheid der Opzigters onder elkaf deren te mengen. De Stookers en Distillateurs van heef wateren moeten, behalven 't Ketelgeld, ondl t Artikel der Brandewynen begreepen , voI\ Impost betaalen van ieder lopen weit, rogaf mout, of iets anders tot flooken gemaaleF of gebruikt, twee guld. en vier ftvs., mids # de weit of rogge gemengd zy met ee£ vierdepart mout ; wordende voorts niets tejf Kollekte aangegeeven van 't geene op zuiven ï Pelmolens wordt gepeld, dewyl daaromtreo T eene byzondere taks plaats heeft, naar maas f van de lengte der Molenroeden en 't getal de Pelfleenen. Te weeten van 11 50 tot 55 1 1 paar Steenen. ƒ 400 voets roeden J 2 , ƒ 5?5 . ... k 55 tot 60 1 i paar Steenen. ƒ 42c-.-: voets roeden ƒ 2 . s ƒ .... 60 tot 65 1 1 paar Steenen. ƒ 450 - ; -: voets roeden J 2 » „, ri, / 675•:-: 65 tot  ,mn FRIESLAND. 403 >|tot 70 i paar Steenen. ƒ 475 - : Gb d roeden j a- >—— / 75°- :":LB Mtot 75 1 1 paar Steenen. ƒ 500 - : - : j; roeden j a -■ —— f 825 -: - : .joch zulk een molen mag niet gaan 's cjf>ens voor vieren en 's avonds na achten, ■1: ook niet op Zon - Bede - of FeestdaI dan met verlof van den Kommies of zyne ijtigden. Voorts moet de Pelmolenaar op ij aangeeven, mee hoe veel fteenen en wat llmvlugt hy, geduurende dat jaar, denkt te Jen, zonder dat de eens gedaane opgave, ïlurende dat loopende jaar, mag worden Jaderd. Eindelyk, om veele andere bepaan:n, hieromtrent in 's Lands lysc gemaakt, o|'by te gaan, moet de gemelde taks door e|Pelmolenaais, jaarlyks, in zes daar toe lalde termynen, in avans worden voldaan. Te htookers moeten hunne Graanen aan den ien brengen in blaauw geverfde zakken, ■ hunne letters gemerkt, en nooit minder lazesLopens teffens. Ook mag een Stooker, likeen half aams ketel gebruikt, ter weeke ii minder aangeeven , dan zes Lopens Stokersgoed, en moet daar van den Impost 3«ialen, al ware het dat hy zo veel niet had pruikt. Zynde hem ook wel uitdrukke* Iverbooden, 'c geene hy in die week niet I ruikt heeft, aan een' anderen over te diigen, by poene, dat, in zulk een geval, zo w de overdraager als de overneemer, ied honderd Kar. Guldens verbeure. Doch 21de Stookery , wegens Reparatie der ge. Cc 2 reed- MIDDS" LfcN,  «3eld- MrDDE» I.EM. 404 Tegenwoordige Staat reedfchappen , geduurende eenigen tyd, ffif • moet ftaan, kan de Stooker voldoen m den Kollekteur daar van kennis te geeven , J . denzelvén te bewyzen, dat de Stookcry gehel ftil moet ftaan; hebbende deeze zulks dan in zyl boek aan te tekenen. Dóch, by gebrekevj zodanig bewys, moet de Kollekteur fteei den Impost vorderen van zes Lopens t 1 weeke, al ware 'er niets aangegeeven. 1F Niemand mag meer Rogge - of Weitmoln aanbouwen, dan 'er voor den eerften Juni1 3748 zyn geweest, noch 'er meer Wei' fteenen op leggen; moetende de fteenen,11 na dien tyd zyn opgelegd , weggenomen M ook de Rogmolens, die in het jaar uil boven de vierhonderd guldens aan ImpofiJ opbrengen, afgebroken worden. Die eenige Graanen aan den Molen wille brengen, moeten alvorens dezelve aangeeva by den Kollekteur ter plaatfe hunner wou ninge, tusfchen Zonnen op - en ondergang, en van denzelvén neemen een blanfe i cedel, behelzende den naam van den aai' geever enz., van hem voor wien het aangegeeven wordt, benevens de hoeveelheida foort der Graanen, en den dag en uur der aangeevinge tegen kontante betaaling aan è Kollekteur. Waarna het aangegeevene te gelyk en op eenmaal aan den Molen moet worden gebragt, en , alles afgemaalen zynde, ook weder gelykelyk worden afgehaald. Moerende ook, zo iemand het heeft willen doen bakken, de geheele kwantiteit teffens en niet in  n» FRIESLAND. . 4°5 rjfeelen door den Bakker worden afge- C C Aangeever mag de aangeeving ten ilite niet laaten doen door den Molenaar 3! knecht, maar door den zeiven de Graa,lie aangegeeven zyn, wel aan den Molen B:brengen; zynde de Brouwers, Bakkers 5 okers daartoe zeiven verpligt. Ook moeten iiken altoos gemerkt zyn met de volle 11, of ten minften met de eerfte letters aamen van derzelver Eigenaaren , by I rte van Zak en Graan, en nog daarenIfvan 20 guldens boete voor Brouwers IKers. ■ . Z\ eenige Graanen onder den Molen, ot ei van des Molenaars huizingen brengt, I vooraf een cedel te hebben gehaaid; y ook die meer in de Zakken doet, dan v eens des Kollekteurs cedel zouden behel■,/ervalt in de boete van honderd Daalsj waarom de Kommiezen en Opzigters yheid hebben , om ten allen tyde de k u te ftorten, en 't Koren na te mee* |e|e Molenaars noch hunne knechts , X eenig koren, in of by den Molen, in if Molenaars huizingen aanneemen , dan li hun 't cedel van den Kollekteur is rtlind. En zo iemand zich verftoutte om :ddan eenmaal cp 't zelfde cedel Graanen 1] s neemen , die zou vervallen in eene ei wan zeshonderd guldens, en daarenboven fl iire, korrektie. I ch zo een Molenaar, by het ondergaan Cc 3 der GEL»» M I D D E> LEK»  MID SI. IRN. 406" Tegenwoordige Staat l der vifitatie en pegeling, of by 't ontdJ van bedrog daadeJyken tegenftand boodl bedneglyk by nacht of ontyde, Graanerl of van den Molen bragc, zou dezelve verval* in eene ooete van vyftienhonderd gulderi of, m gevalle van onvermogen , met Bar^ femen t m 't Tuchthuis, ja zelfs met openU geesfelmg, worden gefïrafc. Den Bakkers is wel ftrengelyk verboodl eenige geheele of ongemaalen Rogge in b Brood te doen ; gelyk ook het doen maal van zemelen , en 't verwerken van dezel in c Brood met Grand, • Gortmaakers af| enz. De Bakkers, flyters, en zelfs partikulieil die hun elgen Brood bakken, zyn de pegelij onderworpen. Een Bakker, te gelyk MoleS fynde, mag met beginnen te bakken , 1 s morgens na vyf uuren , en moet 's avoJ voor zeve8 uuren wederom ophouden , 1 pcene van 75 guldens. ' f Die eenige: Hand- of Kwarenmolens, grar of klem, of eenigerhande Inftrumentenf1 het maaien van graanen bekwaam, hezir, J valt in eene boete van dertien honderd guldens of arbitraire korrektie, naar vereisch vS " ken ; genietende de ontdekker duizend J fnen,S eene belooning, indiende fchulle m handen van 't Gerecht geraakt, en vi 't misdryf overtuigd wordt. ëJïVf»r GortmoIen> waarop niet «r dan eén Legger en één Loper/leen mogend, moet, jaarlyks, aan den Lande betaald worden acht-  !/W FRIESLAND. 407 iDDderil guldens , zo in'die Molens maarG lard wordt gebruikt; doch die twee J aen gebruiken willen, moeten zestienhon r< guldens betaalen, en,dus naar evenredig, i Doch de Molens mogen niet gaan, n; morgens na en 's avonds voor zcslen , > elke tyden zy , dagelyks, door de Opzigi moeten worden geflooten en ontilooten o,2nde dezelve ook op Zon - Bede - en l»XmSlö;rden Gortmaaker Hld worden in zes termynen, by t ingaan neder dubbele maand, en dus op de eerite I" der maanden May, Jnly , Septemoer, Jiember, January en Maart. es Gortmaakers paarden moeten voorat e:andmerkt worden, en, behalven zyn «jr Itt paard of paarden, mag hy geene andere iKebben/noch zyn getnerkt paard aan Ld leenen. Doch zo 't gemerkte paard I beflaan vernageld , of door eenig ander >ttmak, voor een' tyd, onbruikbaar wordt, ft de Gortmaaker , zulks behoorlyk aan le Kommies of Opzigters beweezen hebbenlé van hun een certifikaat verzoeken , om daar mede aan 't Gerechte te verve*. ™ , met verzoek van vryheid , om met ee oiemerkt paard te mogen maaien, t geer ridan wordt toegedaan , mids in t. etmaa rJ, meer te maaien , dan den tyd van tier "Ten Gortmaakers molen mag, met d, tieekende kammen, niet wyder zyn, dat Cc 4 ne GEtr*- MlDOl L.N< f * e n d :r n 1- ii :n ta .al ;n de an te-  Gild. •m IDDjg. Tegenwoordige Staat negentien voeten , en de Soartflok * Paard aan trekt, niet verder 2? t * * de Molens tnTt^^ H voornaamelyk hier oo ^mktte , %Iyk ophunne poLn moeten"" 7 1 zich niet van daar begeren dan Jr 'H miDge van den Komm-es'Jï , t0<$ oplettende te zvn nrT'S' befaben,de ^ ftj den Mokn gebeft P ^ W3t ef in 4 raboek houden 1 f ' f een van hun >an den moJenkhlf"WantH yn geha^te^" ^der van 3 vonden by oS^ÏÏ^?! e ped der gebroken „„ S g' te ra4 P den ^tt.0,^ graal SZd:^^^ien"™ Mne kennis, op den molen kar? fcn I yl tot gerus/ftelifng varde?mTü; I ra Jaaten den fleutei Van MoJenaar 1 welven. > MoSens ler"n ^ flot 1 «•^MoJenaar^derS ? m°I Peil doen, om tezieT $' n °P nieul «en rtaat zy w r , aI!es in *' ^ens te boek o*hM~ 7 , eze PeiJmgf ?ens aanhoudende tiilte ïnen, noodig Was £. V re Wet* men ondergL / 0' von ,er' vo°r of. b^b » op Zondagen enz. wieri n tr as 23 av de op flu hu: Wy her den mei de zelf fcad< telk. Weg rede; Zom  van FRIESLAND. 4°9 Jd, mag dat ook, na voorafgaande toe-Ge Ivan 't Gerechte, 'gefchieden. LB diemand der Opzigters overtuigd wordt, jen Molenaar of andere perfoonen , ten gl; van dit middel, te hebben gekoiijl, wordt dezelve geftraft met Geesfeling, rtoierk, en Bannisfement in 't Tuchthuis, >iien tyd van vyf jaaren. 'i Reglement op het Beestiaal bevat alles^, He fiji acht genomen moet worden in 't das I Ven van Beesten, welke voor in- of asch gebruik gtflagt zullen worden. Ijpd mag, volgens hetzelve, eenig i:rbeest, Schaap of Varken Aagten, of t< Aagten , zonder den Impost te hebben ;ad; te weeten, van ieder Goudgulden i en inkoop of prifeering, vier ftuivers en «Lenningen; welke belasting ook moet >rjin betaald van al het vieesch, reuzel^ ek van buiten wordende ingevoerd^ *t :1 op de plaats van den invoer moet worden igeeeven en betaald. f ch van elk kortftaart Schaap wordt maar ld dertien ftuivers , van een Lam , van |mis tot St. Jakob , zes ftuivers en een 111 van een langftaart Schaap zes en een li ftuiver, en van een gelykfoortig Lam, Lichtmis tot St. Jakob, drie ftuivers en vier itbgen. , ' n een Kalf beneden de tien dagen wordt Bs betaald; doch ge Aagt wordende tusfchen ;i juderdom van tien dagen en dertien ween 'beloopt de Impost een gulden en twee Cc 5 ftui- 1 i DDE' . e n. Het Ceesdaal.  Geld. MIDDE LJE W, 410 Tegenwoordige Slaat °- ftuivers, en daarboven gefchiedt de aangeef gelyk van ander Rundvee. ' Een Speenvarken doet zes en een halve #hn ver. Die een Beest, door hem zeiven geweid 'of buiten de Provincie gekocht, wil flagcen moet hetzelve met hair en tekens befchra yen, na dat het op dal gezet en opgebonda is, naar de rechte waarde aangeeven, en k naar betaalen; moetende het Beest, ten mirt Hen , tweemaal vierentwintig uuren blyj ftaan, om door de Kommiezen , OpzigwJ Kollekteurs of Gerechtsdienaars te kunnen wofl den geviliteerd; terwyl, geduurende dientjl de voornoemde perfoonen het recht heb!* om zodanig beest of beesten, zo zy mei dat dezelve te laag zyn aangegeeven , tel naderen, mids den prys, voor "welken zy zp aangegeeven, met een tiende verhoogendè, en 't geld promptelyk betaalende. Voora moeten de aangegeeven Runderen en Varkens, binnen acht dagen na de aangeeving, worda geflagt; doch de Schaapen en Lammeren bit nen vierentwintig uuren. Het gefagte Rundvee, 't welk ingezouret en m tonnen gepakt wordt, om naar Zee r worden gezonden, maakt in Friesland ga genngen tak van i Koophandel uit, en deeze zou nog veel voordeeliger zyn , zo niet famige baatzugtige menfchen , door 't gebrata van gemeen vleesch en onbehoorlyk inzouten, dit Ionnevleesch op een' kwaaden naam hadden gebragt. Tot voorkoming van eene zo fchandelyke handelw'yze zyn wel, van tyd tot tyd,  m FRIESLAND. 4" W's Lands Staaten zeer heilzaame Gji um genomen • doch dezelve hebben totLEI ,e de baatzugt niet ,akoos ten vollen li beteugelen. Het nieuwe Reglement d gewigtig ftuk is van den i Juny 1787, en , jlgenden inhoud. I Die gezouten en in Tonnen gepakt >ch uirvoerd, zal eene Premie genieten In Ryksdaalder van ieder Ton, weegende dponden; een halve en quart Ton van 110 ) ponden naar proportie, zonder dat voor a're quantiteiten van dien, eenige premie d zal hebben, mits de Tonnen vol gezet In Uitvoer daar van behoorlyk en voldoeneweezen werde aan den Collecteur der I e alwaar de aangevinge is gefchied, die Xe Premie uit 't Colleft van 't Beestiaal T^De" Premie zal meede worden gevali4 wanneer het Vlees niet in de Fust, m 3-aand Art. bepaald, gepakt is, indien /het overige de bepalingen van dit Regieid in agt genomen zyn, in welken gevalle 00 ieder 100 nonden Vleesch tot premie akorden gevalideert ƒ 1 - n - 8, voor 50 ,oien ƒ : - II - 4- voor 25 Ponden I. e - 10, zonder wyders. r, zal door de geëdigde Pakkers of ten Jftaan van hun in dit geval het gewigt op MTonnen moeten worden geritst, en als reen gemeld is , by den Collecteur, die de Pinnie valideert, beweezen worden Uitgelid te zyn. m< Dg  Geld middï' 41» Tegenwoordige Staat i- u 1 u De WeeSinS 231 door de Pakkers« net Huis, alwaar de flagting is gefchied, worden gedaan met betaaling,van het halve Waae-j regt tot ƒ : - i - 8 van de 100 ponden door den Eigenaar van het Vlees ch. IV. Die voorts Rundvleesch in Tonnen J pakken, met oogmerk, om na de beweezen Uitvoer, eene Premie te genieten, zal daar toe geen Vieesch van Bullen, Grove Osieny Zieke, magere of gortige Beesten mogen gebruiken, maar dat van andere vette Beesten, die ten minsten op het vierde Gras hebbej gegaan, cn ieder niet minder waardig dan, Iwee en dertig Caroli guldens, en zodarj ten Co lecte aangegeven, zoo dat de gewooj Uands Impost ten minden beloopt vyf Caroli guldens, zullende de Slagers 't elkens in eene boete van twintig Caroli guldens vervallen, indien zy een Beest Gortig bevindende, daar)! van geene kennisfe aan den Eigenaar hobten I gegeven. V. De Eigenaars van zulke vette Beestel zullen dezelve ten Co;lecle moeten aangeven; en den Impost daarvan betalen, alles ee veneens, gelyk zulks in 's Lands Lyst op het Eeestiaal, aangaande het geftagte Rundvee, js bepaald, en boven dien gehouden zvn te verklaaren, dat zy voornemens zyn, om het Vieesch van 't aangegeven Beest of Beesten ten bovengemelden einde in Tonnen te pakken, en daar na moeten zy melden den naam des Perfoons, in wiens Huis de flagting zal geichieden. ö b VI. Tot de Inpakking vaa dit Vieesch zul-  an FRIESLAND. 41S é geene Haring, Oly, nog andere flegte O,g I 0f Tonnen moogen worden gebruikt, L E B a: dezelve zullen van goed eiken Hout In worden gemaakt, welkers duigen ten In drie vierde duim dikte hebben; voorts 'der bodem niet meer dan uit drie ftukken i zyn te zaamen gefteld; wyders zullen taeeden vol, en van boven met vier en 'nloepen moeten zyn voorzien. \l De Inpakking zal moeten gefchieden jtwee bekwaame Pakkers, die door de Heren en Magiftraaten zullen worden aan4d en onder Solemneelen Eede gebragt, 3 dit Reglement, zoo veel hun betreft, Jkeurig zullen nakomen, by poene van oc Caroli guldens boete op ieder overtreding, «gevalle van onvermogen tot betaling der ol by ftraffe van Bannisfement In het TugcI 'voor een Jaar, of zodanige andere Lyfftraf, saar exigentie van zaaken zal verftaan worden, I :hooren. Cf lil. De Geregtenin Gnetenyen en Steenen Jden geauthorifeert, om ieder in hun Diftrict a veel Pakkers by voorraad aan te ftellen en ejédigen , als nodig agten. n wanneer het gebeurd, dat een geedigde "v an 150 guldens op ieder misdaad, en Ir Ton, het zy geheele , halve , quart | of andere Fust boven de vergoedinge ijade, die daar door mogte zyn veroortl van welke boete de Ontdekker en Miger, hec zy Ingezeeten, het zy Bui. eseten deezer Provincie, zonder onderI de helfce zal genieten, en de weder•man den Officier die de Calange doet, : Armen ter plaatze, worden ge- W De Eigenaars van het Getonde lil, zullen aan de Pakkers, weegens 4 gedaane arbeid, voor ieder geheele ites Stuivers, voor ieder halve Ton vier ürs en voor een quarc Ton drie Stuisbetaalen, en ingevaUe van andere Fust zuivers voor de 100 ponden, voor 50 L een en een halve Stuiver, voor a5 In twaalf Penningen, zonder wyders. 3J' De Pakkers, zullen aan de Eigenaren „net Getonde Vieesch alle vierendeels jaanf zoo dikwyls zy zulks begeeren, moeten i eene naukeurige verklaring van de ladteit en zoorten van Tonnen of ponden lech, welke voor hun gepakt hebben, by )(jdeeld. Wy GeiO' M I D D Er LEN.  Gpld" MÏDDE' 4i6" Tegenwoordigs Staat , , ,, vvoonende te Gepakt te hebben ^.J Ponden Wle«h, ^ïïïfnd komft.g het Reglement op het Tonne vS onze handen In ken| ten^r6^^1"^ de Ëig**»« zullenl B esdaal 2 t C°1!eftcurs ™T h aal n \an 'de p;WC-ei:en ^ »! reguleeren Pr^"e z!g naar dezelve, dieXaeeneEndrrdt °£gelyke wvze «k**1 'jeu, quart Ionnen en aetlle Tnmw 1 en kleindere quantiteiten „J, 3 ' gr0t? niet minder dan ^1 f'*'* dragende. 7 ° £en £weede Ponden b Onder verbetering ftellen wy voor of* indien ^^k^*^M«^ Staaten, wierd bevolen d,, • °g\ Hem aan eenl tJ« i , ' dat nje*nand rort- dan Tinnen leeschm°um°gen uit™' W.p n der S;adPn^-gebl'and ™ hec «aamen der .eenen , Grietenye, met de oer geenen, welke het vee hadden Jaatea .vullu»TOUi, ]n allen deele overpd komft,g het Reglement op het Tonne VU den t„ i..JÊ  van FRIESLAND. 417 »i {lachten; dewyl dan niemand eenigG I zou kunnen pleegen , of de Schippers L hoplieden zouden altoos weeten, door n:y waren bedroogen, en dus op dezelve nfchade kunnen vernaaien. ) Impost op de Thee en KofFy heefc van I je cyd veele veranderingen ondergaan , en . ■ nlangs werd van ieder pond thee betaald cduivers en van ieder pond koffyboonen •in zo zy gebrand waren vyf ftuivers: i ter voorkominge van de meer en meer rnmende fmokkelaaryen , is, by Plakaat en eerden Juny 1787, de Impofitie der ererminderd toe op vyf ftuivers; die der irfkoffy op één, en die der gebrande op 4ftuivers: mogende geen Koopman in $ of thee minder dan vyfentwintig ponden ès invoeren. Veneer een Koopman thee invoert met )l kisten of krasfers moet hy de aangeegloen by het pond, één of twee ponden •dit onbegreepen, zullende de tarra of ale der kisten worden gereekend, 1 18 toe 24 fff. &k fff. - ast van f 25 34 fff- i° ?g. 6> j 35 45 fff. 102 fff' 1 . i 46 tot 60 f*. 15 fff* - kist van j. gf 69 ^ lü ^, ~\ 70 tot 79 fff. i9 fff* . kist van f 80 99 fff- sa j 100 Ho fff. 24 fSLt desl. Dd i,kisc mi d nat Impost op Thee er. lvoffy  Ger d. M ID DStE N, 418 Tegenwoordige Staat * -kistvanl 111 tot "9 25* j 120 140 ■m. 28 ti £ kist van 1 141 tot 100 fff. 39 f? j soo *ap ^ 45 "j 230 tot 299 54 J t kist van J- 3°° 349 fff- 60 J 3 » 35o 399 fff. 64 1 J 4oo 500 fff. 68 « Wanneer een Koopman koffy in baaien i vo rc, moet hy dezelve by het pond aanga ven, en zo by de vifitatie blykt, dat 'er a de aangeeving niet meer dan vyf pond oj of onder fcheelt, kon hy voor deezen vi itaan met het meerdere aan te geeven I had het recht om het mindere te korten; maar zo 'er meer'dan vyf ponden te vd of te weinig was aangegeeven, zo verre hy in de boete. Doch volgens een Jaate Flakaat is er , omtrent het geene dat gew<» gen moet worden, eene fpeeling gegeeven m tien percent. Voor deezen gefchiedde de aangeeving w koffy thee enz. meest al op goed geloof ra den Koopman; wordende ér weinig we* gen gedaan dan in geval van merkelyk "ermoeden van fraude. Ondertusfchen begreep men ,n het jaar 1777, dat hier door, Jaarlcüynlyk, veele fluikeryen wierden gepfeesd; waarom in dat jaar eene nadere dictie omtrent  fRIESLAND. 419 Biditftuk werd gemaakt van volgenden Gi ° Ml l| alle zoete waaren, thee, koffyboo-LE e tabak, in wat fust ook in deeze Provin. ydende ingevoerd, na aangeeving op de rh van het bruto gewigt en merkteken li Afzender, Landswege op de refpek«aagen zullen gewoogen worden, voor é een Koopman de goederen zal mogen d, of in huis neemen. Jjat alle goederen, welke een Koop. fel uitvoeren, insgelyks op de Waagen sfen , door 's Lands Kommiezen naauwijgevifiteerd , met 's Lands zegel verII en op de Havenen nagezien zullen i IDat de Opzigters verpligt zullen zyn ï Ryst- en Syroopvaten , en de Korente :g de Stad of het Dorp, van waar de verzen* naar buiten gefchied. V Dat, wat aanbelangt de Vlekken Dorpen, in welke geene Waagen zyn, eni waar een of meer Veerfchepen op 'plaaii buiten de Provincie gelegen vaaren, zorge i worden gedraagen, dat aldaar van Landsvra twee groote Schaalen met de noodige Gei ten voor handen zyn, en daar te boven! bok opgericht worde, waaraan deeze weed kan gefchieden. VI. Dar aan de gezwooren WeegerJ publyke Waagen van ieder honderd poni twee duiten , en van minder gewigt 1 evenredigheid zal worden betaald , en dan plaatfen alwaar geene geoctrojeerde Waaa gevonden worden , de Opzigters , of zol geene Opzigters zyn, de Dorprechter eni Uitent of de Getuigen boven vermeld 1 voordeel te famen zullen genieten, des dat? de weeging verrichten. Waar toe de Op* ters of Dorprechter en Adfiltent, in cas vi fchreeven, niet alleen worden gelast, m wordt °° bevoole" en opgeleji VII. Dat de Commiezen het recht bel» den, om, ingevalle ten opzigte van de m titeit der goederen, die by 't aankomen 0)k Havenen aangegeeven waren , eenige fiode vermoeden, de kisten, pakken, baaien ofandere goederen aldaar te weegen. lmVII,L Datllvoor ^er baal, pak , tót of Hlr u k wordt Wflaagen, zonder op ■voorfchreevene wyze gewoogen te zya, za! ver-  FRIESLAND. 4|* ;bet worden eene boete van a»^#§ is.ooven de andere boeten by de Lyst opLK ij fluik ingevoerde gefield. ■Vi den Tabak, Tabakstolen en Snuif o, 'M betaald worden drie ftuivers van ieder ba nd zonder eenige korting; zullende de raars in deeze waaren geen minder jnfcic teffens mogen invoeren, dan van vyt- , Ir ponden Tabak, en van tien ponden uilaak, teffens. , . , Vi den Vaat-of Bladtabak zal voor ieder Jbetaald worden twee en eene halve U: zullende van den tabak tien pond ■re co voor refactie, vuiligheid enz. mogen om gekorc. Doch zal door de handelaaren ^«minder quantiteit gekurven blaadtabak o«, ingevoerd worden, dan honderd ponden ffl, en van ongekurven niet minder dan ol vat. Uitgezonderd echter de tabak , J Republiek gewasfen. Moetende de atejzyn getard en de zwaarte van den tabak 2 B Ttors' van Inlandfchen tabak binnen le •ovincie zyn van alle belasting omheen» doch echter aan verfcheidene Artikelen Jnden, rot voorkoming, dat « geen üitüdfche tabak, op naam van Inlandfche, wl geflooken, alles by pcene van 25 gul- ^zienlyk is ook in Friesland de belastinjop de Wynen en fterke geestryke dran SI dewyl van een Oxhoofd of zes ankers Rh fche , Franfche, Spaanfche , en andere Wen en zekken, in de Provincie wordende Dd 3 W1^- ,11 D 1> E» Op Tabak enz. * Impost op Wyaen s eaz.  (ï £ L D« MID DE. 42* Tegenwoordige Staat H ingevoerd, moet worden betaald dertig Jf dens, en van de Uitheemfche Mred 3 guldens. Boven welke Imp,fitio d- s5 nog van teder Oxhoofd mogen iigten zes» dens zonder meer, ten zy dezelve een bJp der Oktrooy hebben, 't geen haar recht* de wynen roeerder te bezwaaren. De Wynkoopers, welke Grosfirrs zvn, Jv1 gen op ieder Oxhoofd voor de moer 'een ] % anker korten: wordende doorGro fi«rsJ h de zodanigen, die by 't ingaan van 'r i'rj f den Kommies van het diftrikc en den KoïieJ f der plaats hebben verklaard, dat zy in dal 1 ten minften twintig Oxhoofden zullen ir.vo'J I waar voor zy, zo 't gevorderd wordt, b« : I moeten ftellen. * \«J Na beweezen uitvoer mag de I^nofc E» worden gekort, te weeten val een Si I dan lm°e>r tWaa,fde Sedee,ce mi* I fchoone W C °P, W3S gClïeld * doch ■ fthoone Wynen kort men den geheelenk. ; by de Grosfiers pegeling Worden h ™ «J de gekonfumcerde Wynen, voor welke ï è betaalen En op dat de peil met mee* W zekerheid moge gefchieden, zyn zy gehoT hunne Leggers door den Lands WynfoTz « doen roeien, en derzelver grootte I, 1 laaten aantekenen. Ook mfg een SerZ- f ^gevoerde Wynen laaten roeln dooïïlS f Roeier, en naar zyne roejing den Impo* be. F Boven  w FRIESLAND. 4*3 ^nden voornoemden ?i!£ I heraald zes guldens en twaalt ituivers L , „_ I d;e ten rappe gefleeten worden \a eVen eezet worden, zo wel dagelyks Slondfre gelegenheden van Jaarmark. .koelgoeden enz. .. J Wyn, van buiten komende, wil op o,, uit'te tappen, moet d5irvay ^ Iving doen , een biljet van den ROüek Len, en den Impost van verhoef gn, op de boete van 75 gg- °P ,e^r /oorts moet hy den Wyn by A»^^ inJ-n door de gewoone Wynwerkers 01 lagers, welken wel fcherpelyk gebooSt zulks niet te doen, dan na vertoOtvan zulk een Biljet, by arbitraire kor % Wynkoopers moeten de Wynen, door Ingevoerd, ten opzigte der vertooffng Loorden, en dezelve voor ^der Oxhoofd ilen , uitgezonderd zo veele als zy uit ne Is der Kollekteurs , door de gezwooren Irfraagers vertekend, kunnen bewyzen , met ^Tappers, maar aan byzondere perfoonen SS£5'5» inkomende Bieren is de c fct^Joopenb,rV é Kannen, twaalf guldens en achtduivers, ï'alven nog drie guldens, welke de Steden D d 4 öt^c G fi LD» MIDDS' Op Bieren.  Geld. > M r d d e" ï.ek. 4*4 Tegenwoordige Staat i f^Lf br°T£n zes ^«ens twee uuiva L te voldoen door Bierbeker* u 1 m>¥ d» op moge» lcggm. Voorn vn„ een* gulden? ' P Kne boete ™" * teffens; doch voor Kooplieden rL a l r«bï^dikoofat ™ *„ Ma \ "«es, die daar in moet uitdrukt ^ hoeveelheid rlPf, uuaruK!ven de na, sa ' gulSn Sftfi b—d mete, K verligt tot twZfPfi K™> Zyn nade«« U a^derSyk ^"7..^^ * ï moge worden afgerekend - Tl-Van 1 * ï zulks afcefchaft en de L ,n ial Wer vStd LSZr n°? ? I "» op de Havenen m' 1 f* wordt er Brandewyn genomen en £ eene ",es F j gnomen, en verzegeld aan 't Kol- Op fyne Distillaten. H. ir er o- .ns tnior•en :er >Pen*oeukgeen't lats en dennenancienizen »en, dge :koi te igen ge-  Geld. m i d d je • ï-JEit. 42^ Tegenwoordige Staat M\ • gemaakt. De opflag, by voorbeeld M\ niet gefchieden dan by lichten dae M. tegenwoordigheid van den Kommies oBd zigters. De deuren der Pakhuizen molf voorzien zyn met drie verichillende 3 en fieutels, waar van een in handn is # een Dorprechter, Boode, of iemand arl! daar toe door 'c Gerechte benoemd;]! tweede by den Kommies of Opzigters, I! derde by den Koopman zeiven:" zo dat Jft zonder mede weeten van eikanderen nietV Pakhuis kunnen komen. De uit^Mn-' r I niet gefchieden, dan tusfchen ZonnenM en endergang. De opOag moet gdchill m ftukvaten, en dus ook de uitzetting uiJL zonderd voor Schepen, die, ree.s büken « Boom gehaald, zo naar Zee zullen vaare I tot provifie van welken de leverantie in ! lei ra vaten tot een kwart anker inkluis, doel 1 lk minder, mag worden gedaan enz. Behalven den Impost van 't Gemaal, waan { de Jenever- Stookers onderheevig zyn eé l wy reeds hebben gezien, zyn dezelve] H daarenboven bezwaard met een KeceJ H moetende van een ketel, die een aams gm É neett, jaarlyks, worden betaald driehonèi dei en dertig guldens, en van de grootere en tl 02 nere naar evenredigheid, zonder dat 'er ed i» korting wegens ftilftaan plaats heefr. a m hen ieder, die ftooken wil, moet!, » jaarlyKs op May aan 't Gerecht aange*, I: en verkiaaren, met hoe grooten kerel hy l voorneemens is te ftooken; mids dat Azelve l vooraf door 's Lands Wynroeyer, in te^en- | VJOOt' I  1W FRIESLAND. 427 ikheid van een' Lands of Stads Boode, Gi Jchter, of Opzigter, gemecten ay j J{ cjde hy van deeze perfoonen eene ver1 neemen, en dezelve eerst verwonen I' Kommies van hec distrikt of aan zynen tjgde, en daarna aan den Kollekteur, die fin zyn boek moet regiftreeren. Voor 1 meeting geniet de Wynroeier twee te\ tien ftuivers van ieder aam, en brprechter of Boode zyn gewoon fa- !i iemand zich heeft aangegeeven te zullen Ij, wordt hy gerekend het geheele jaar «Voort te vaaren, ten zy hy door den A of 't overvallen van krediteuren , in de (ïelykheid wierd gefteld. En zo hy op «verkiest uit te fcheiden, moet hy zyn ipp het Raadhuis brengen, en zyn ketel (hds afbreeken. De betaaling van het lid moet worden gedaan in zes termynen, ijms twee maanden in ayans, te beginnen tl ui eerften May. 3|i het wit gerafineerde Zout, van buiten ( diende, zonder onderfcheid of het Uit» dh'of Inlandsch Zout zy, het welk uitgeef zynde weder wordt ingebragt, moet de ïgbving ten Koilekte gefchieden, en de i&itie van twee guldens tien ftuivers worden t|d voor ieder zak , gerekend op veertig ■fliche maaten; mids dat door een beëe4 getuigenis blyke , dat zulk zout waarSan zout is gezooden en acht dagen >|: Den heeft gelegen om uit te lek- 1 Het ,i 1 ü n a- 1 Op Zout.  Geld- MIDDE 428 Tegenwoordige Staat * Het zout mag alleen worden ingevoer}»* zakken van veertig Friesfche maaten. eni geen minder hoeveelheid dan van twitj zakken teffens. Het Binnenlandfche zout, in de Zout-ziel5 ryen gemaakt, mag niet uitgezet worden^ in gelyke zakken van veertig, of halve zuklta 'J van twintig maaten; moetende van de zak a r, den Lande worden betaald twee uuldens, f nen Huivers, en voor klynen een gulden zesti 5 ftuivers de zak. j Niemand mag eenig zout klynen of ver J ken dan door gezwooren Drangers er, M ters, tusfchen Zonnen op - en onder» Mogende geene klyning en veel minder uia tmg gefchieden, dan na een bekomen mm " cedel door de Cherchers gevifiteerd, ■ approbeerd en aan de zakken gebonden i verd Z°Ut t£r behoor,vke P1™* is gei L' Indien een Zoutbrander zich verftout, o» F een uitzet - cedel grooter kwantiteit uit l I' zetten, dan t zelve behelst, zo verbeurt!, telkens eene boete van duizend Kar. {ruide! half ten voordeele van den Lande en half « ' den Aanbrenger, zo de daad kan worden b J binnen deeze Provincie gebruikt, moet v«r J Impost betaald worden zesdehalve ftuiver a de waardy van een Daalder. Doch de Soa- L bakkers Qeibakkers, Zotitzieders en Loodgieters hebben vryheid om de turf, tot honae Fabrieken vereischt, aan te geeven tegen der- Op Turf en Hout.  ian FRIESLAND. 4*9 dblve fuüver van den Daalder , mids zy Ge, munne huishoudingen, tegen den gewoo- ^ rvs, ten minften twee Schuiten harde liigeeveh. Gelyk ook de Koopheden Eitenlandsch Brandhout, ten minften, jaara?wee vademen moeten aangeeven, endaar i en vollen Impost betaalen. E aangeeving moet worden gedaan na de * waarde ; mogende de Stok turf nooit air worden gerekend dan op drie en een [dftuiver, en de Baggelaar dan op vieren nlve gulden het Vuur; terwyl den Komen't recht wordt gelaaten, om het aangeeine, zo zy 't meerder waardig keuren, te meren, mids prompte betaaling met een zesde "atmefr iemand tot het inkoopen van. turf |t Veen, een anderen last geeft, moet hy tÜ doen by een eigenhandig vertekend gebit waar in, behalven den last, fpeciaallyk Aam en woonplaats van den lastgeever met aiwoorden zyn vermeld; by voorbeeld 1 Tan Klaafes, woonachtig binnen Leeuwar■t authorifeere en gelaste Pieter Hendriks, reiende te Oostermeer, om aldaar voor my \ iet Veen te koopen, een vracht Baggelaar, astvier Schuiten of daar omtrent. ■ f l wie eigen gegraaven of gekochte turt Uic i'Veen vervoert om te verkoopen , moet die eiplaatfe van den opflag aangeeven, regen de blue voor welke hy dezelve heeft verkocht, len naam noemen van dengeenen, diedezelre pflaat; wanneer de Kollekteur, zo de lm>c daarenboven komt tot laste van den koo■ per, jr E L D' I n D Er L£N.  Geld- m i d n c- 1eh. 43o Tegenwoordige Staat f fer' dfe.te ^ek moet brengen. Doch zo i: Impost m de koopfomme is begreepen I Myfe tot laste van den verkooper, zo veel maal zesdehalf te boek bren jn [3 koop zesendertigile half bedraagt & |ï Geen Turfvoerder mag er|ens last breefa,* of verkoopen, dan na een biljet van ïn>' vmg te hebben bekomen; wordende d,l hebeTr1 09* ^^ <* helpen doen, dan na dat het gemelde aan hun is vertoond. b ^ ï na^'w" ^ f"* braR*out mc Jf na hunne Waaren gelost te hebben, niet Jf trekken, voor dat zy den Impost tenSll S^r'è™'. DochaI!^-f en brandt * buiten de Provincie wordende vervoerd i # vry van Impost: terwyl daar en tegen'™ * de van buuen ingevoerde turf niet alen! * Impost van de weezentlyke waarde mTd * van de vrachtloonen betaald moe vo £n ■ Van üitlandfche VVyn- en Bier-A,™ ™ I voor ieder Aam aan den Lnnd bet d I * den twee guldens en acht ftuivers doch » te Inlandfche heeft de AzynmaaS ' aten k voldoen één gulden. een ' De Azyrimaaker is bevryd van den Imm r op c gemaal, m ds hy aan den molen venT iG Stalker ^ K°i^' boudïïfcï « getal uer 10pens, en den molen op welk kt ^ gemaalen zullen worden. Doch 2 I "Va? £ef S ^ ^ | van ieder pond fchoon gemaakt Vlasm f half witte getweernde of p£pe Garen, te f' baer kunnen worde» gemaakt/moet Znt 1 O? Wynen Bier- ^ Op Vlas enz. ha hi(  ,„ FRIEStAND. 431 ,|er betaalen, een' Huiver en vier pen- G Jïder honderd pond Poejer en gedroog- £ li el, moet betaald worden zes guldens, eE < invoer gefchiede in geen mindere ;ieid dan van honderd ponden teffens. J>et dezelve in vaten zyn ingekuipt, e Opzigters mogen booren, om te lp; of 'er ook andere Waaren in ver- ïegels, Pannen , Estrikken, Steentjes, C :] vWfteenen en andere geheel of ten ei fcverkte, of ten gebruike bereide Steen, dderd allerlei Molenfteenen, ruwe Bergje en Steenblokken , wordt betaald de Ije penning van de waarde, met een zesde >»ing voor 't verglaasde. d|< gros Tabakspypen doet zes ftuivers < : | penningen. j I fpel Speelkaarten doet acht penmn,nde dezelve aan de peil onderworpen; j r mogen geen minder dan een douzyn este gelyk worden ingevoerd, a&eder riem Schryfpapier geeft men tien a; doch Drukpapier is vry, mids geen •papier zynde; terwyl van alle Grauwe 3ze papieren en Bordpapier, zonder oniAid, per riem betaald moet worden vier ti. 4 ieder pond gemaakt Koperdraad, trekt liind elf penningen. Voorts van Spies ier ten gebruike bereid Koper, Klokken (J'chut uitgezonderd, dertien penningen; Jade het Yzer, daar onder verwerkt, voor Koper jE ld- ,11 d d a- Dp Poejer :nz. Op Tegels enz. Op Tabakspypen. Op Speel kaarten, l Op j Schryf^ , papier. r f Op Koi s perdraad aenz. i ir :r  Geld- m i d d e lek. Op gemaaktYzerwerk, Op plat Lood enz Op Appe len enz. 432 Tegenwoordige Staat >- Koper gerekend. Van ieder Tang, Asfdmf SlGgyRr'7reeft' K°ekpan' &hoorfeïf tmg Braadrooster, en ieder paar Scbaadbl' van buiten wordende ingevoerd, tweeftuiï ■ Van ieder Dommekragt twee ftuivers, en3 ieder Snaphaan, met of zonder Bajonet 3 I ftuivers. J c' T j ■ Alle gemaakt Yzerwerk en Staal doet J11 honderd pund elf ftuivers. Doch ongï L en oud gebroken Koper, ruwe gegoote^ 1 ren tot de Uurwerkmaakers fabriek, 2 ¥ Staven en Spykerroeden zyn vry van befcj I' tmge; maar van yzeren Brugleeningen en ƒ«, f gelyk Yzerwerk, 't welk niet verfineed,ï 1& alleen 111 eikanderen gewerkt behoeft teworè P* moet men dezelve betaalen. \ z nnYa\PL°°d en ,00den pyPen doet dej df\ la™ inV0CrT' VOor ied*r h0»derdp denvyf ftuivers. Ieder pond Terpentyn Oï i' een ftmver en twee penningen, en ieder w I Harst twee penningen. P f - Van allerlei Appelen, Peeren, Noote P Mispelen en andere Vruchten, als Prul » Kersfen, Hazenooten, Oranjeappelen, Suïï" \ Limoenen, Citroenen, en andeS, verfcfae?2 allerlei wyze gezuikerde en gedroogde, v3 ' ten moet by den invoer betaald worden » en twintig ftuivers van de waarde van? I giddens. Voorts wordt van de volgend B. ten deeze ImppSt, betaald: iVied-  an FRIESLAND. 433 f^Veedasch. : " 9 ' :Cy lemaalen Loodwit. • " 7 " * h trytwit. : " 1 * : 'otasch. 1 " ó " • iastanien. 1 " • * : liuikerkandy. 6 • • « proodfuiker. 6 - : * ♦ Poeierfuiker. 4 * : " : |>yroop. 2 " 10 " | fl/ygen. 1 - : * : jkozynen. i - 13 * j II torenten. 2 " : " : Orooge Pruimen. 1 - 2 - : \mandelenmec en zonder dop. 3 - 10 - : llyst. 1 - 16 Geerst. 1 " 4 - : .(Gedroogde Cichorey wortel. : - 10 - : Jbngedroogde - a - 10 - : gebrande of Gemaalen. 12 - 10 - : ifChokolade. ; ' 4 - • fPeper. : 2 Kaneel. : " io. * : !Toely. 1 - 6 ' : Conl'yte Gengber. • - 2 - * .Nagelkoppen. : " 3 - : Aalspies of Cemiamomi. : - 3 • • Nagelen. 1 " 2 " j kNootemuskaaten, * * *4 * 5 iSaffraan. . 2 " 12 " J (Honing, doch zonder komng vj by de uitzetting. : - : - ia WDEEii. Ee Deeze Gklt). m it> d £«  434 Tegenwoordige Staat Geld. 1sïidde- fuiker dne guld. vyftien ftuiv.; doch i doende *"VBn nieo aan ande™ oï I Deventerfche, Zwolfcbe, Meepelfche » f ««tere diergelyke Koeken zyn belS, de C 3erd m getal, ter zwaarte van 175 pon! \ net drie guldens. /5 1 onda' ! ^eeTrraLe\ieynenhard gebak harde ko* * ,ccjc men tien penningen van 't nn„j. j„ jn de gekonfyte en ^ wee'ke koï ? ^ zes penningen: en om dektent oor t weegen te befchadigen, moet 4 waarte van de kisten, waar in zy gefl , t jm, op dezelve ftaan. y b f De Uitlandfche Zeep doet ieder TV» * worde benudd drie g^j^VZ j geleven T„ T"' f" *" K^ I igegeeven , en het verkreegen cedel fa i «■garen overgeleverd ce hobin »b «l^oodaffc.^g™^ 1 worden ï 1 e f, S g d ai di m g< V£ m dc -ZVl zy W{ vy: Le de poj zie ver < dan aanj Op; 20  m FRIESLAND; 435 l| om by het vaten tegenwoordig te zyn, I peil op den ketel te doen ; mogende t : allen tyde in de Zeepziederyen gaan en dingegeevene weg neemen. Sli Buitenlandfche Olie betaalt men voor 4 Aam Boomolie vier guldens zestien L Lynolie vier guldens, Raapolie en rpolie drie guldens zes ftuivers, gelyk ook i der kwarteel Traan. [[gebruikers van Oliemolens, door den I gcdreeven , betaalen aan den Lande. ris , zeshonderd en vyfentwintig gulden: ieder molen ; doch voor Oliemolens, ■ Lor paarden gedreeven worden, be poen maar tweehonderd en vyftig gul af mids dat deeze molens moeten ftilftaai ijrfen 12 Juny, tot dat het nieuwe Zaai Iffnt. .•' 'i , , ii ieder vreemden Byenkorf moet, by c.aen, tusfchen St. Jakob en Kerstyd, d )t3t betaald worden, tegen zestig ponden J.vec guldens, een ftuiver en vier pennm lt inkomende Wasch, Smeer , Ongel c als doet iedet pond elf penningen ; doe ingemaakte Smeer - of Wasch - kaarsfen e otfen doet het pond een ftuiver en vu Wen ; doende de Inlandfche Kaarsfi Itdortfen acht penningen het pond , bovf Ijnpofitien reeds op de ingevoerde Bran ol i betaald. ot voorkoming van fluikeryen op « e nakie kaarsfen zyn 'er ook verfcheid lèn gemaakt. Dus mag, by voorbeeli D Ee 2 mema' Geld* m id T>9r. len» >or ien en ok len e, ens is, be5ulaan,aad f de p , lin- of loch ï en vier rsfen oven ■and- » de dden :eld, nand  Ge ld" m ibde- 43&* Tegettwoordige Staat niemand karr-Ten maaken, of hy moet I uuren te vooren de kwantiteit daar van by 2 KoUekteur aangeeven, en vier uuren daarna aanitonds beginnen en in eens afwerken, op de boete van vyfenzeventig guldens. Ook moet een ieder, die kaarsfen maaken wil, al h het voor hem zeiven, zyn naam by den Koliek, teur aangeeven, en nog blyfc hy fieeds de pei. hng onderworpen. ■ Kooplieden, die in \ groot uit vreemde Gewesten ruwe Suiker, Syroopen, Honl Pruimen, Kastanien enz. invoeren, mog? dezelve zonder aangeeving in hunne Pakhuizen opflaan en uitzetten, ongeveer op de zelfde voorwaarden als onder 'c artikel van è ürandewynen is gemeld. Van alle Uitheemfche Gouden, Zilveren en Wollen Lakenen, gemaakte Klederen, Fluwee.' LendiknanarndereS°ffen' Kn°°Pen' K^bandl Ledikanten enz., moet aan den Lande dezesd jenmng der waarde betaald worden, uijzo derd Kanefis en Zeildoek, gelyk ook S fens en bekleedfels van Rydtuig^, doo?LS tot eigen gebruik ingevoerd. >aooim™* Van ieder Hoed wordt, zonder onderfcheid betaald een gulden en zes ftuivers; 2 de Schippers Mutfen vry van belasting. * Wollen Garens en Sajetten, zulke Enrf fche uitgezonderd als tot borduuren g bruikt en alhier niet gemaakt worden" £ men niet invoeren ; hetwelk voor weil ïslandfche fchoenen en wanten enz. doch toé waaien,  hm FRIESLAND. 437 ti, mids bemlende als boyeti, mogen Gj L worden ingevoerd. Alle Inland-J£[ ■\akenen, Kramcryen, Linnens enz. zyn ,n deeze belasting, en moeten alleen , li Zy buiten de Provincie geverfd worde daar door verkreegen verbetering len de Kommiezen of Opzigters geen eren neemen in den prys, voor welke de [Ten en Krameryen zyn aangegeeven, A zy dezelve, ten allen tyde, vryeiyk Wken, en voor de waarde, op welke zy >]de Eigenaars waren geprizeerd , naar Jaeemen, mids dezelve verhoogende met legenden penning; wordende het den lieren verbooden de benaderde goederen lom aan den voorigen Eigenaar over te e: al ware het over de tweede ot derde i. by pcene van kasfatie. E den beweezen uitvoer van Lakenen en ti-ryen, waaromtrent, tot voorkoming nraudes, verfcheiden onhandigheden plaats In, kan de Koopman korting van ImpoI wegens het te veel aangegeevene, be- l't'Waagrecht moet aan den Lande worden h »cid van alle zodanige waaren, die men V Ion is by 't gewigt te verkoopen. _ sas betaalt men van ieder ton boter tien urn; van de honderd tot 25 pond zoete ,Is kaas, ongel, fmeer, reuzel, wasch en dV, tin, metaal en fpek, zonder onder-lid of alle die waaren op de Waage genwen worden, of niet, drie Huivers. Van |>S ' Ee „ alle G L D • MID DE» * Het ;n Waag. recht.  Gel©- 438 Tegenwoordige Staat DD;. alle waaren op het gewigte verkocht, en »| , bmtentngevoerd, moet voorWaagrechtZtaï I worden, van de honderd pond ^fftuivïf garens een ftmver, als ook van wol ei 00. Inlandfche grove kaas anderhalve duiver. h Ue aangeeving wordt gerekend op è «1 havens en rheën gedaan te weezen, wanne j de goederen aldaar ten Koilekte van dThZ £ ficen zyn aangegeeven; zo derhalven i 'ZZ overtuigd wordt dezelve aan dat Koilekt „3 hebten aangegeeven, vervalt hy daar door mei r gèfteld °P C fraUd£eren Van '< Waagrec! ; veen!>e,wag?' die ged^ende de laai zZS^ZnS^r 1750 >Waren "PP*** « y v?000^ zyn toen I ve.nietigd. Voorts is aan alle VVaaJ H geordonneerd zich te bedienen van eS C eonngeWl'f' TOar °P'^-circhaps Wap en Lr f VerueUne Va° 'C redic <•« waaL I veerttg ^ boete van 1 lyk ToTaf8™'- ^ *^ «*5f " Steden ffiaeren en MaS^raaten de; >D taaien drie (££ bekkende, telkens * fc *1 | Pasfafie» geld,  tan FRIESLAND. 439 r £n uitvoer van Vee buiten de Provincie (kens worden betaald, een Paard, twee jaaren . 11.__ i . : - to - : LEK. e daar boven : - io - : i • ieder enter Paard of i : - 6 • : c f ieder Koe, Kween, Bul I; twee jaaren of daar bo fchat zodanig worden gereguleerd, dat I iderd guldens Lyfrente in waarde vermini! • maate van de hoogere jaaren der gekonï en. Dus moet ieder jaarlykfche honderd d voor iemand oud zynde beneden de ajn, gefchat worden op 1600 - : - • 2kot 30 jaaren op ï5°° " : " ' Aot ao — -4°° * : " : itot 50 1200 - : - : itot 55 - . 1100 - : - : d tot 60 !- 1°°° " ; * = Sitot 65 - 850 - : • : <$tot 70 700 - : - : ■t'tot 75 ■! ■ 55° " : " : pk tot 80 — 400 - : • ! fttot 85 200 - : - : & tot 90 en daar boven 100 - : - : <|; indien de Lyfrente is gekonftitueerc1 if dan één perfoon, zo moet het kapitaal djl worden naar den ouderdom var jijbte lyf, en voorts met twee zevend* ïlrerhoogd worden voor ieder der ander* ïJ icta onder een koop van vastigbedei p] zyn eenige roerende goederen, al Ee 5 ge Geld- m '-d pe> les. tie iy en >et lat inm:rdde erd :aal van nde [ere den als Ge.  G EL D. MIDDE LEST, 44» Tegenwoordige Staat te Sft Gereedfchr.ppen enz., zo mogen die 1 met afgetrokken worden van de fornS Koopfchats, maar moeten, ais tot e l gerende mede behoorend'e, worden J By verhandeling van vastie^d-n' m\ verfchil ende Diflrikten gelegen, mo,' J Koopfchat naar de waarde van het 4 ( ieder Dlflrik vo]gens ^ ^t o j pe foonen, daar toe by de Officie™ , Magiftraaten benoemd, worden gerekend fl • de Kooper of AanhandeHM is den Koopfchat aan te geeven er JJ betaaling tedoen, binnen g^Stata Jl gellooten koop, zo vervalt dezelve in de» Landt'n°,nderd gUldönS' 0«gepr4udiciM ftelS °antie' °mtrenC hec te « Iemand een' Asfurantie Koop met een' H ^gaande, en dus in 't vol bS vTn ] 1 goed komende, moet hetzelve bfaneTj I maanden verkoopen, of anders d n v eni I Penning betaalen van den pryS dln hv lRl -jq* den VerhanPd£dTehyjl " ZynBverpfe ^P,tenaare" ™ eenig a» eene afnS:,vb/ c/anvaa^en hunner pc», eene aanzienlyke fomme aan den Unf> ft» onder den titel van Aequivalent, te bet ' * welke belasting, voJgens .e ^™ M daar van, gerefolveerd op den 6 Mav T I dus is gereguleerd: may , * hebïndfrivrderVfSland,' I Commislïe dei■ FtaSf r/alemen' ft* f imancien geformeert, hebben goed- \ lenten.  «1FRIESLAN D. 443 cien en gerefolveert, dezelve vast te' 3 als hier na volgt : n Admiraal . ■ 9°°° " : - "• I Nagt . • 3°°° * : " : I lal van de Admiraliteit 4500 - : - : L ran 'c zelve Collegie 4500 - : - : ;< Generaal als boven 45°° " : " : iteneraal ut fupra . 3600 - : - : tester te Dockum . 1500 - : - : . . Harlingen 2500 - : - : . . Stavoren 1500 " : " : . . Slooten . 1500 - : " : . . Workum . 1500 - : - : . . Hindelopen 400 - : - : . . Mackum . 1500 - : - : l|ir Zee en ter Recheriïer . • • 4°° ' : * uii van de Admiraliteit ieder 1500 - : igüieester . • 2000 - : Aster . • 1000 - : jlde van de Admiraliteit 1000 - : rteur te Harlingen . 1000 * : [! . Dockum . . 600 * : . Workum . . 600 - : 1. . Makkum . . 600 - : . Stavoren . . 3°° * : * . Lemmer . . 3°° " : * tücrien in het Vlie en op Mi ieder . • 2000 * : " ajv van het Landfchap 4500 - : :a|\ van de Gedeputeerden 4500 : • rah van de Reekenkamer 4500 - : Heren ieder . • • 300° " : " njester der Domeinen en Or JELDVIID D E' LiiN. rit-  G E LD- MIDpt» LEK. 444 Tegenwoordige Staat § Ontvanger Generaal der Con- I fumtie te zaamen . . öoco» Procureur Generaal . . 3000B Griffier van den Hove . qoooB Lieutenani Houtvester . 4500.,»: Ontvanger van de Floreen renthen a5oo.E Ontvanger van de Losfe- renthen ócoo 11 Ontvanger van de Lyf - renthen 4500, j li Commis van de Finantien . 24C0 . \ t s Lands Advocaat en Fiscaal 3000 .j \m Lommifen van 't Collegie en Ree- 111 kenkamer ieder . . no„0., p ^ommifen der Heeren Staaten ieder Uoo >\ \ v -.oramifen en Agent ieder . 2OO0 . ER lamerbooden der Staaten ieder 1000 . £p . , " Gedeputeerden Ui ■« ... • 2000 ■: SeMl >ommis in's Hage . . Sono . EU •engrs Scholtus . . 2OC0.,br dfesforen en Secretaris van 't . Krygsgeregte ieder . . I2C0||1 ■apitain gewaldige , . .,, ïöS rietsheden ieder . . 6oo3., Toa uratoren van de Academie ieler 2000 Bto manuenfis van de Curatoren 2^0 . Hiiel :cretaris van de Academie . IOoo ■OÉri fpeclor Burfae . . looo.,,Em cretans van de Contributie der i Vyfdeelen Zeedyken . . To00 ./.: m imunitiemeester . . 1000 -ands Bouwmeester . *. oOCo Lands Drukker r , 2 '. . 1 idemie Drukker . . ^. . . cf i < C C h c K *~ C G Ac Ca Gr Cu An Sec Jnfj Sec \ Am 'sL 's L  «'FRIESLAND. 445 .(er . • iooo - : - : j de Munt . iooo - : - : fupra . • i^°o " • " : >V eat.- lupra . • »*y« • • Her . • " : ' : sr van het Silver iaoo - : - : st van het Tin. . looo - : - « s|n Ontvanger der Boel- n|:der te Leeuwarden aooo . : - : I Bolswerd ieder de 1 . . iooo " : " • iteeren, f i Plaat- Franei5 ,C1 *j Stavoren 500 - : - : P ' Workum 1000 - : - : 1 n . 5n Slooten 5°° * : " : r|, ieder YJst _ # 5oo - : - : f"Taux Ilindel°Pen 5oo - :" : xiien. ,iryver * • 1000 * " * rii Booden ieder • 1000 •:• : rctiaris Booden, en die van If.idergetal • • 700 - : - ï uS'Procureur Generaal iooo - : " J ufGriffier . • ' Tretarisfen der Grietenyen zyn verdeeld Iflasfen ; en zyn in de eerfte begreepen 4 Leeuwarderadeel, Ferwerderadeel, Gno. Jl I D D E" LEK.  GELDMIDDELEN. r>TT "«""-"iulu, vvymontzeradea V Bildt en Stellingwerf West - Einde iedf • . 2oco.: In de tweede Clasfe die van Agtkarsp fi Dantumadeel, Tietjerkfteradeel, SmalJina f Franekeradeel, Hennaarderadeel, Schoti; v' en Opfteriand ieder . . ISOO . 10J In de derde Clasfe die van Ydaarden *£; Rauwerderhem, HemeJumer Oldephaart \ \ geradeel, ^Engwirden, Doniawerftal, 11 land, Lemfterland, Gaasteriand, Stellisff Oost ■ Einde ieder . . <<0o is Collonel, die geen Lieut. Collonel of St fis is geweest . . Soco.|& Collonel van Lieut. Collonel 4000 .|;c Lieut. Collonel, zonder Major te zyn geweest . . ,500. k St. Major tot Lieut. Collonel 500 • W' Capitain tot St. Major . 1000 • ™ Ritmeester . . .00o . «;i Lieutenant te Paarde . 1000 f n0^- \ „ ■ ' 1000 ' \' Capitain van de Guarde te Voet 4000 - 'S'1 CT3inJ. A • • =°cc Grenadier Capitains en de Commandsnn ^ de Guarde te Voet, des in deezen Ta u v totf^ de zoo veel te vooren als Lieutenant oftn-i:e dng hebben betaalt . cQ0-koi Lieutenants . . / ,'. in ndris5- t • • • loo-.M Uog die Lieutenant wordende, als faari f te vooren betaalt heeft, is van deeze Tta'vij 446 Tegenwoordige Staat West - Dongeradeel, Oost - DongeradeJe lumerland, Menaldumadeel, Barradeel 1 radeel , Wonferadeel, Wvrnbritzerada*  mi FRIESLAND. 447 iie die van Cornet Lieutenant te Paard r*u;.,.,~rr-.,r>„ Uit Aa t? orrïmpnfPtl «hten en Chirurgyns by de Regimenten :ïen Infanterie, benevens den Piqueur 3C0 " : ' : qvan de Guarde . 2000. - : - : iv van 'c Land . 3°° - : " : crdere Ampten en Bedieningen, in vore Lyst niet begreepen, moeten een jaar nnt ten profyte van den Lande laaten : ïeneraals, Gouverneurs, Comman1 verdere Generaliteits Bedienden, die dde Lyst niet zyn uirgedrukt, en mee fes , Traclamenten en Penfioenen op tin van Oorlog ter Repartitie van deeze 1 zullen worden gebragt, zullen korting t^i van een jaar Gage, Tractament of k|, over de vier eerfte jaaren te verdee4 waare die korting reeds op de Repartitie 2 andere Provincie hadden ondergaan, yji 't geheel of ten deele; in welk laatfte ,,e korting hier alleen zal plaats grypen hl aandeel, het welk niet afgehouden is, lkan de gedaane Afhouding behoorlyk klmoeten toonen : Alleen zyn volgens m van den 5 January 1751, deOfficie- |i op Penfioen ftaan, wanneer in hun iaën cp de Provincie van Vriesland, in rlkomende nog mogten gcremplaceert ejl bevryd van de betaling van /Equiq, het zydat te vooren eene diergelyke itk od hunne Charges gelegt, ergens I hebben Geld. M I d Dfilen.  Geld. M I DDE" lt». 44« Tegenwoordige Staat hebben betaalt, het zy nimmer die hdml door hun is gefchied. Dat in de Grietenien en Steden, inrit het Ontvang der Boelgoeden niet aan een ff foon gegeven, maar geadminiftreert vvor,l het équivalent aanftonds moet worden ben en die betaling telkens, na verloop van de J Jaaren, herhaalt. By aldien het al verders gebeurt, datif' Ampt langer vacant is dan een half jaar, | \ Boelgoeds ontvangen nogtans, die geil flreert worden, uitgezonden), zal die Sf die het regt van Collatie heefc, jaarlyks» tf pro Cento van het /Equivalent, op datll geilek, moeten betalen, a!ies onveil I den mhoud van V Lands OrdonnaM I Boek, ade Taul, Art. ,7, en verder! I ten, op het begeven der Ampten geil *aar aan door deezen niets van hunnel 1 vordt benomen. . Dat de betaling der /Equivalenten, die! ï umma van vyfden hondert Guldens te boa ï ,aan , in het toekomende niet zal gefchieè ^ Geld, maar m Vnefche Toonder deen )bhgatien, gerekent tegens 75 van het tae«, en mdien die geene, die deeze be* oet doen kan aantonen dat hy voW ■oms die dan plaats heeft, hoger prysS »b igatien heeft moeten betalen", zalditaante orden goed gedaan; zullende in zulkeen«l ? voegt zyn, om na die evenredigheid J nde Capitaal aan Obligatien ten Co^oire f neraal over te kveren , als zoude tóben I 5eten doen, als die voor 75 van het tonden ' badde 1 1 l e | A B ft; di pi & de Bi tei W£ wc iur gaa in Ob der mo C01 Ob; W01 bevi rnin Gen moe  FRIESLAND. 449 Innen inkoopen; en zullen de fchrifteluyzen van den prys der inkoop moeten Irr vvorden door den Ontvanger by ïjkeninge, ten einde die Stukken by de ïlmer nagezien werden of voldoende zyn. it eindelyk den verderen inhoud van tune van den 27 February 1760, die en van den 7 Maart 1768 is afge„vordt gehouden voor geroieert. bken de équivalenten, in 'c voorgaande iï naauwkeuriglvk bepaald , zyn de e lden , die in deeze Provincie, jaaroor de meeste Amptenaaren moeten uitbetaald, ook zeer aanmerkelyk en van jenden aart. 30. de Heeren Gekommitteerden in de r^Generaliteits en Provinciaale Kollegien, zederd het Mindergetal en de Reken. 4door de Sekretarisfen der Höoge Kol1 den Prokureur Generaal , Rentemeesd Domeinen , Griffier, en 's Lands ■Je Ontvangers ; de Dykgraaven der felen van Wonzeradeel , Wymbritfera,jemelumer Oudevaart en der Zevend ; den Postmeester, den Bewindhebber ) :-IndifcheMaatfchappy, de Raaden ter liteit, hun Fiskaal, Sekretaris, OntvanGneraaJ en Kommies Generaal te Harlingen, igjers door den Hoofd - Kommies en ini Drukker, moet ieder half jaar betaald dl zes en dertig guldens aan Officicgeld. )|Heeren Gekommitteerden in de Reken1e, de Grietslieden, Munfter- Kommisif,, Houtphester, 's Lands Fiskaal, \»EEfc. Ff 's Lands. jHB' ,1 I D DELE N» De Officie gelden  (jELDmi O DELE x»«u hi c viie en op den Abc, midsgJF de zes Lands Kommiezen en Agent rnrfP det" iaar betaaIen vier en twintig* De Kuratoren , Profesforen , SekretarisP Bibhothekanus van 's Lands Akademie, > gaders de Sekrerarisfen der Grietenyen> Steden, de Tonnemeesrer, Konrrarol!er*«f Harlingen de Kommiezen en Klerken 4 ¥ Hooge Kollegien, de Keurmeester van 'tWF > fedef tTf'- Cn, d£ ,Akad£mie Drukker HT ieder halfjaar betaalen twintig guldens. De Magiftraat van Leeuwarden betaalt Ü % half jaar zestig guldens , die van Harli , zes en dertig; doch die der overige sï « Sy.dermaar **• ^intigluJI De Lands Historie-Schryver, de Doka 4 ïn de Rechten en Medicynen, die de pï 4 vXTV ^^eester, SekretarisI « Vyfdeels Kontributie, de Ontvangers en fi» SoSSnan GriCtenyen en Steden,ij' Boelgoeds Ontvangers, de SubftituitProki W Subftttuit Griffier, de Konvooimeesters, ^ Kontrarolleurs der kleine Steden, de U :: meesrer, de Kommiezen en de Karaerbewafcr bl der Admiraliteit, gelyk ook de Kamertah ÏZiï m Staaïe"en deputeerden fa* M twaalf guldens, ieder halfjaar. 4| Ppnil W?arisff en Prokureurs, bsnsh' eenige andere Amptenaaren van minder «na, f moeten ieder half jaar geeven zes guïïs& «f. Ook I 45« Tegenwoordige Staat ï Lands Bouwmeester, de EquipagiemeeJ ^TTS?' *de W  m FRIESLAND. 451 cioetaalen de Militaire Officieren, ieder Uien rang , geen minder zwaare Ofïï9 dan die politike Ampten beklee- : Lht van 't klein Zegel moet worden be anlle papieren , die in 't Gerechte moeten .,„_r«U.,«nM oi-> V kolinrr won Kv7nn- ü?n verfchynen, en 't belang van byzonwbonen raaken; moetende alle akten en kin, zo die publiek, als die onder de \ rden gepasfeerd , voorzien zyn met g , indien de fomme, daar in bevat, is I mderd guldens tot Ituldens . * ƒ : - 12 • : cp gl. tot 2000 ƒ i - 4 ■ : do tot 4000 en daar et • • / 3 - '• - '• cb guldens en daar boven ƒ4* : • : Ijiurkontrakten moeten gezegeld zyn by li van jaaren : by voorbeeld, zo eene laats , die 300 guldens zuivere huur \Jhuurd is voor tien jaaren, dan wordt g. gerekend naar de vermenigvuldiging iDsten, en moet dus zyn voor drie d juldens, welke een zegel vorderen van ïbns. ■Bhten , disponeerende over goederen nrle tien duizend guldens, moeten zyn • Tel van drie guldens. n tien duizend tot twintig duizend 5 j, vereisfchen een zegel van zes gul- pintig tot veertig duizend guldens een A guldens. Ff 2 Van Geld» M II)DS< Het kleia Zegel.  452 Tegenwoordige Staat Van veertig duizend guldens en daar boveri een zegel van vier en twintig guldens; .. moetende de kalkulatien der zegels genomen 1SÈ;.1 worden naar evenredigheid der fommen, waar [fj. mede de Testatoren in de Registers der Per- ■ foneele Goedfchatting zyn aangeflagen. , Van Gerechtelyke papieren, naamelyk fententien, dictums, takfatien enz., bedraagende onder deK;' zes honderd guldens, wordt betaald/ : - 8 Van zeshonderd tot iooo guld. f : - I2Hr(, Van duizend tot twee duizend gld./ i - 4 Van twee duizend tot vier duizend guldens ƒ 3 « : flv .' Boven de vier duizend guldens ƒ4-:- Kommisfien van perpetueele ampten, geevende : vierhonderd guldens Traktement, of daar be<';; . neden, een zegel van zes guldens; doch van" , inkomen boven de vier tot de acht honderd'; guldens een van twaalf guldens; en zo de *. Traktementen nog hooger loopen een van vier ƒ en twintig guldens ; hoedanig een zegel ook vorderen de Kommisfien van de Ambulatoire Ampten, van Grietslieden en Sekretarisfen der Grietenyen en Steden. mf : Alle Deklaratien van kosten, Specifikatien!T "l van verdiende Salaris van Doctoren enz., Par-""'1' tikuliere rekeningen van alle geleverde waaren30^ " endagloonen, loopende op vyf en twintig gul.^jj' dens en daarboven tot aan de honderd guldens,|fe j moeten gefchreeven zyn op een gezegeld pa- a"P pier van . . . ƒ ; - 2 - , ™ Van x 00 gld. tot 4©o gld. incluis ƒ : - 4 - : ' Van 400 gld. tot b'oo gld. incluis f : - 8 - : f1 Van Geld. mi d delen.  van FRIESLAND. 453 ■i 800gld. totisoo gld.incluis ƒ : ■ ia ■ : A 1200 en hooger . ƒ 1 - 10 - : ndien, in plaats van eene fpecifike rekening, rir een fimpele kwitantie wordt gepasfeerd, n:t dezelve op een gelyk zegel gefchreeven :i Wanneer iemand voor deezen eene wning van 25 tot 400 guldens inleverde, icjier dat dezelve gezegeld was, behoefde de Jiteur geen duit te betaalen; maar liep de eming hooger, dan was alleen de helft van dede verbeurd, en de Krediteur kon de resteee}e helft invorderen, mids eene behoorlyke régelde rekening inleverende. Doch om de ïjgers niet in verzoeking te brengen tot eene lal, die, hoewel door de wetten toegelaaten, iif zou ftrooken met het denkbeeld, dat men I in de famenleeving maakt van een eerlyk n' , hebben de Heeren Staaten deeze Wet, in I r 1784, zeer wysfelyk dus veranderd: Dat de lïiteur , welke zich hier aan fchuldig maakt, Mer wyders, ten voordeele van den Lande, rjeure het twintig voud van 't zegel, dat ■sulk eene rekening was vereischt geweest, icimde boete van 25 guldens volgens de Wet; e;allcnde ook de Debiteur, die op eene on1gelde rekening kwitantie neemt , in de x e van het twintig voud des vereischten :efls. Ille Atteftatien de vita om Lyfrenten te wiangen met haare kwitantien, vorderen voor J fomme van honderd guldens en daar jejcden een zegel van . ƒ : - 4 - : an 100 tot 200 gld . ƒ : - 6 • : Én 2C0 tot. 400 gld. . f: • 8 - : F f 3 Van Seld- w i d d l» uk.  454 Tegenwoordige Staat Van 400 tot 800 gld. . ƒ: -12 -: Van 800 en daar boven ƒ 1 • 4 .; Alle Biljetten van verkooping van onroerende of roerende goederen , boeken enz. , welke Publiek worden aangeplakt, en maar één perceel behelzen, gelyk ook van verhuuringen of be» fteedingen, eisfchen een zegel van twee Huivers, en vervallen de Aktuarisfen, die zulke biljetten zonder zegel ter openbaare aanplakkinge, hebben uitgegeeven, in de boete van tien Goudguldens, j terwyl die welke onder de hand worden uitgegeeven vry zyn van deeze belasting. Alle fchriftelyke Citatien, Relaafen en Denuntiatien, zo byhet Kollegie als den Hove en de Kommisfarisfen van dien, mitsgadersbj de Nederrechters uitgegeeven; Attestatien, Extrakten uit Recesboeken, Biljetten van Verkooping, meer dan één Perceel behelzende; alle Requesten , uitgezonderd die aan de Ad' miraliteic , moeten worden gefchreeven op een zegel van vier duivers, om nu van: veele andere Gerechtelyke Papieren niet ttj fpreeken. Iemand, de Ordonnantie van het zegel fraudeerende, vervalt voor de eerde reize in eene boete van vyfentwintig guldens op ieder intlrument; voor de tweede reize in eene boete van vyftig guldens, en is, zo hy zulks voor de derde reize begaat, onderhevig aan Arbitraire Korrektie. Daarenboven werd in den jaare 1776 eene wet gemaakt, dat alle Inftrumenten, en dus ook Testamenten, na den eerden July 1777 gemaakt, nul en van geene waarde zouden weezen, zo zy niet binnen de vier Geld Mi DDE» LEN.  tan FRIESLAND. 455 r veeken na de Tekening waren gezegeld, mn laater tyd heeft men begreepen, dat ■2 poenaliteit te zwaar was, en daarom Gelb- m i d de? len. Het Kol. lateraal. ,< wet gemaakt, volgens welke deeze liit kan worden afgekocht voor de tiing der ordinaire boete, en boven dien net twintigvoud van het zegel, waar mede Jjig een Inltrument, volgens de WetJan den Lande, gezegeld moest geweest 11 iemand een afgefcheurd zegel van een iclnftrument plakt op een nieuw, verbeurt ■weehonderd guldens, en wordt nog ajnboven als een Falfaris geftratt. h belasting te betaalen by de Kollateraale jjesfie in Friesland is insgelyks van veel »J,«r voor den Lande. Waarom ook 4ig voor den L^nae. wmuum w«. omtrent, in 't jaar 17/4» een meuw dement is gemaakt, hoofdzaakelyk van simden inhoud. m alle roerlyke en onroerlyke goederen, lendigehave, Reeuw en bedag, Obligatien, Jten en Kredieten, zo Buiten als Binnen s als Scheepsportien, Koopmanfchappen, Litanten gangbaar geld, Gouden en Zilveren «lies, en verder het gewerkt en ongewerkt J,d en Zilver, Juweelen en alle andere ■fliten , uitgezonderd alleen Meubilen en tarnden, die niet verkocht of te gelde rraakt worden , welke by Testament , ,,-elykfche voorwaarde enz., komen aan Sïateraale naastbeftaanden, of aan heden, die JdOverleedenen niet in den bloede beftonden, mttin't algemeen, door de Ingezetenen deezer F f 4 "r0*  Geld- w id d e' len. 456 Tegenwoordige Staat ■ Provincie, worden betaald deveertigfle penning!1 der waarde; doch door Buitenlanders deP veertigfte penning van alle losfe effekten en*t goederen, maar de twintigde van alle Hui.fo zen en Landen binnen deeze Provincie gele- P gen. I Insgelyks moet van alle vastigheden, indeezel Provincie ftaande en gelegen, van Landfchaps Obligatien en andere Friesfche effekten, of alhier v te huis behoorende, die een Ingezeten van s iemand, buiten de Provincie woonachtig, Si mogte erven of verkrygen , de veerrigfl» fpenning worden betaald. Gelyk mede alk b zodanige goederen, die door BuitengezetenejU aan Buitengezetenen worden nagelaaten , san b voorzeide belasting onderworpen zyn. Ie 1 Zo dikvvyls als Fideikommisfaire goederen in m linea collaterali van den eenen op den anderen ff devolveeren, moet insgelyks deeze belasting l daarvan worden betaald; doch niet, vvanJp neer dezelve in linea recta van de Ouders op f: hunne Kinders overgaan. Indien van twee echte Lieden een komt te W fterven, nalaatende kinderen, kindskinderen of ia verdere descendenten, en een derzelven mogt komen te overlyden, zo heeft in zulken gevalle, M zo lang nog een der Ouderen leeft, dit mid- w del geen plaats. Van gelyken mogen Man en VVyf, die Kind, dc Kinderen, of verdere descendenten hebben ia I hnea recta, malkanderen, by lyftogte of andere I dispofitie , voordeel van hunne goederen maa- D ken, zonder aan deeze belasting onderworpen I a tezyn. ö L Wan- I  van FRIESLAND. 457 vanneer aan iemand hec vruchtgebruik te O flrade van eenige goederen wordt ge-£ ic, met belasting om daar van den eigendom, lyn overlyden, aan iemand anders over te 11, die den Overleedenen van ter zyden bedof vreemd is, moec in zulk een geval de !£ igfte penning door den Vruchtgebruiker wel cien betaald; doch zyne natuuriyke Erfgetiien konnen, op hun beurt, van de Erven il't goed, dat onder lyftogt is geweest , Joetaalde fomme korten. Fanneer iemand eene Erfenis in collaterah tl. bekomt, die mee Legaacen bezwaard is, 2: hy den veerdgften penning voor den eleLen boedeL uitfehieten, met vryheid van ejietaalde portien voor de Legatarisfen weder, naan hun te mogen korten, byde overgave aLegaaten. lan deeze belastinge zyn alleen bevryd de Jshuizen , Weeshuizen, Kerke- en Armeidten, en ingevalle deeze korpora, erfgenaa* o] wordende, bezwaard mogten weezen met lifeering van Legaaten, zo moeten de Legatarises hun kollatcraal zelve aangeeven en betaalen. ',q de Erfgenaam van een' boedel, dit middel Ibrhevig, binnen de Provincie woont, moethy «Heeving van den boedel aan 't Gerechte doen aii'en drie maanden na 't vervallen der erffenis; 31 b zo hy uitlandig is , binnen zes maanden ; geurende hy by verzuim daar van eene boete vl vyftig Goudguldens. ])e Gerechten zyn verpligt binnen veertien dien, na 't einde van ieder maand, aan de ÏLenkamer een net Register over te zenden Ff 5 van jELDJIBDE', EN.  Geld* mi 1) dE' LES. '458 Tegenwoordige Staat van de aangeevingen van 't voorfchreeven mid; del, binnen die loopende maand gedaan, by verbeurte van vyftig Goudguldens, met parats Executie, door de Heeren van de Rekenkamer, in te vorderen. De tyd van aangeevinge verloopen, en de aangeeving gedaan zynde, moeten de Erfgenad men en de Gerechtigden aan de Gerechten,! binnen eene maand, overleveren een naauwkeurig Register van alle zodanige goederen als bovett zyn gemeld, en 't zelve met Eede bevestigen, Moetende daarby teffens worden overgelegd eent? aestimatie van de waarde der goederen, na» welke de belasting moet worden betaald. Ten welken einde de waarde der huizen, en plaat, fen met huizen bezwaard, moet worden ge* rekend naar de huuren tegen vyf en een half percent; doch van andere vastigheden en effekteè tegen yier percent,* de gewoone Landfchaps Obligatien tegen vyf en zeventig het honderd! maar die, welke hooger percent doen, naar | volle kapitaal. De Lyfrenten moeten gerekend worden volgens de lyst in 't Reglement van den veertigflen penning opgegeeven. Eindelyk moet het ongemunt Goud en Zilver , Medailles en Juweelen daar onder begreepen, gerekend worden naar de waarfchynlyke waarde, en de meu< bilen, die te gelde zyn gemaakt, naar den zuiveren opbreng. Deeze belasting moet betaald worden ten Komptore Generaal der Losfe renten, binnen zes maanden na het overlyden vandenErflaater, zo de Erfgenaamen of Rechtverkrygers in deeze Provincie woonachtig zyn, en binnen den tyd ^ van  van FRIESLAND. 459 n acht maanden zo de Erfgenaamen buiten Ge iize Provincie woonen; vervallende die die * /i «mimen, in eene boete van vyftig GoudgulDe Ontvanger Generaal der Losfe renten is diouden alle drie maanden in te leveren een' ïjten ftaat van hec betaalde en onbetaalde Bilateraal aan 's Lands Rekenkamer, terwyl dtelve de verbeurde breuken by executie heeft ilte vorderen. . , . r '(Wanneer 'er niemand is, die het bewind heeit csreen Sterfhuis, en verfcheiden Erfgenaalp mee eikanderen over de Erffems twisten, neten de gezamentlyke Erfgenaamen in tyds ei Inventaris maaken, of, zo zy'c niet eens Innen worden, zyn de Gerechten der Plaatfen < Diftrikten daar toe geauthorizeerd. En wanirer de Erfgenaamen bevonden worden, iets Hens en weetens uit de Inventaris achcergelaaji te hebben, wordt zulks zonder konniventie Jconfïskeerd. Iemand, ter voldoeninge van 't recht der bllateraale fuccesfie, een Inventaris inleverende, ihoefc niet met naame te noemen wie de Debiuren of Krediteuren van zodanigen boedel n , maar kan voldaan met dezelve met N. . te fpeciüceeren. \ Wanneer een boedel aanvaard wordt onder [eneficievan Inventaris, moet wel de aangeeng des boedels op den bepaalden tyd gefchieden; 'och de Inventaris moet worden geleverd na edaane rekening van de Adminiftratie. Alle Legaaten aan de Armen en tot andere Godvruchtige gebruiken gemaakt, mogen ad pias Geld» MIDDI'. LEN.  Geld. MI D O E • lt». 460 Tegenwoordige Staat pias caufas van den boedel, zonder Kolkte! raai, worden afgetrokken. Indien een boedel geen vyf honderd guldens waardig is, is de Kollateraale Erfgenaam van deeze Impofitiebevryd, ten waare het Gerecht* reden had om vast te ftellen , dat zodanig een boedel voordeeliger ftond. De betaaling der Kollateraalen, die zuiver meer dan vyf honderd guldens beloopen, moet? gefchieden niet in geld, maar in Landfchaps Obligatien, gerekend tegen vyfenzeventig ten honderd. Doch zo de betaaler kan bewyzen, uit den kours enz., dat hem deeze Obligatien: meer hebben gekost, dan kan hy zo veel korten, als anders te veel zou betaalen. De boeten en konfiskatien, welke in deezen plaats hebben, worden niet voor geprafcribeerd gehouden dan na verloop van drie jaaren. Na dus eene korte optelling gedaan te hebben van 's Lands gemeene Middelen, moeten wy nog iets zeggen aangaande de Generaale Ordonnantie, die voorde byzondere Jysten geplaatst en verdeeld is in zes deelen. Het eerde Deel daarvan handelt over de pligten der Kooplieden en Partikuiieren, hoe zy zich naamelyk in 't ftuk van aangeevingen te gedraagen hebben. Aangaande welke zaaken veele bepaalingen worden opgegeeven, waarvan deeze volgende de voornaamlle zyn. Alle Goederen, die Impost onderhevig zyn, moeten door de Eigenaaren, of, by derzelver afweezigheid, door de Schippers of Voerlieden, ten Koliek te worden aangegeeven; moe- Generaale Ordou. cantie.  tan FRIESLAND. aCi meende de aangeeving fpeclfiek , klaar en Gn, duelvkzyn, met opgaave van den naam des^ Kers en Eigenaars , en naauwe bepaiHr indien'er meer perfoonen van zodanig |!;Sam daar ter plaatfe bekend mogten ^ndien de Goederen behooren aan een' K.pman, die daar in handel dryft, moeten d [ve voorzien zyn met een Dam-cedelof Wid:doch zo het verfchil maar een twaa fde minder bedraagt, is alleen het kwaalyk ge^evene of verzvyeegene verbeurd «. r Koopman heefc de vryheid, om de ttoen onder protestalk de non prajtubt te behouden. Ook mogen de Goederen r binnen de Provincie verzonden worden , fc met een Havencedel, van gelyken mhou, nde de foort en hec getal daar van. Ooi moeten de Kooplieden volgens akaat van den i Juny 17*7 > Welke binnen tSTwoonen, de Goederen destmeeren mr de plaatfc hunner woomnge, alwaar zy fonkel houden, en dezelve aldaar opfkian. fwSne^ de Impost één gulden of minder Lraaef moet d zelve aanftonds by de aanPg wo^en betaald; wordende den KolCfhet krediteeren van dergelyke posten G I? LT> MIODK' L IiN.  Geld' m i dde' '46*2' Tegenwoordige Staat " ten eenemaal verbooden, ten zy hy 'erzelf voor aanfpraakelyk wil blyven. Goederen , die met Binnenkmdfche Beurt, fchepen in de Havenen komen , mogen niét gelost worden, dan ter plaatfe van derzelver destmatie, in tegenwoordigheid der Opzigters en alleen op zodanige Losplaatfen, als daar toe door de Magiftraaten en Gerechten zyj bepaald. Op plaatfen , daar geene Opzigters woonen , moet de Losfing gefchieden in I genwoordigheid van een' Dorprechter en eeVi geloofwaardigen Getuige. Voorts moeten de Goederen met het cedel van aangeevinge worden vergeleeken en gevifiteerd. Goederen van PartikuÜeren , doch niet van Kooplieden daar-in handelende, moeten, wanneer dezelve niet gevoeglyk kunnen worden gevifiteerd , met 's Lands zegel verzegeld en met een blans verzonden worden , en wanneer dezelve ter plaatfe van hunne destinatie gekomen zyn, moeten dezelve, in pnefentie der Opzigters, of anders des Dorprechters en Getuigen, geopend, en dan op het Havencedel door hen aangetekend worden , hoe zy de zaak bevonden hebben. Naar welk Havencedel, t geen door den Belanghebber, binnen drie weeken franko aan den,Haven - Kollekteur, by poene van vyfentvvintig Kar. guldens te rug moet worden gezonden, de aangeeving en betaaling ten Kollekte gefchiedt. Over de Zeedyken, en door Visfchers, mogen ook goederen, den Impost onderhevig, worden ingevoerd, mids men dezelve niet losfe, dan met voorkennis der Opzigters en eene  van FRIESLAND. 463 Dlvcrgave van den ftaat der te losfen goe-Gj :J volgens welken de aangeeving ten Kol- ^ ■moet worden gedaan. Saren, die de Linde worden opgevoerd, eli op Slykenburg worden aangegeeven, pne, voor de eerfte maal van driehonderd dis,'voor de tweede maal van gelyke drie id-d guldens en verbod van Neering, en voor cjdemaal vanGeesfeling, Bannisfement en «kade van goederen. vlaren, die door de Nieuwe Zylen m het ilamer Diept worden ingevoerd, moet men i! Zylen aangeeven, by poene, dat dezel, ie Zylen zonder aangeevinge gepasfeerd ic, gekonfiskeerd zullen zyn, en nog eene e; van honderd en vyftig guldens daaren. \iunneer de Kommiezen van 's Lands midli eenige aan Impofitie onderhevige goedei i de huizen van Kooplieden vinden, op I zy eenig vermoeden hebben , moeten 3re op hun' eisch oprechtelyk verklaaren, Hén zydie goederen ontvangen hebben, en if met eene cedel bevestigen; wordende ■ weigering in deezen voor fraude gehou- 1 , {'.ene Waaren of Goederen, waar van de êr verbooden is, mogen doorgevoerd, of d:len Landkant ingevoerd worden, om door ■ teren. Doch Waaren, die aan de ImpoI onderhevig zyn , mogen vryelyk doorge3i l worden, mids dezelve by den invoer u,-V-keurig werden gevifiteerd, en op een p( aangetekend , waar mede de Goederen " ö op Geld- M I D D Z' LEK.  Geld. M1DDE. 404 Tegenwoordige Staat op de grenzen der Provincie wederom mauJ keurig moeten worden vergeleeken, om toe] te zien, of 'er ook fraude zy gepleegd; oq.1 trent welke zaak veele voorzorgen in 's Landsf lyst zyn te vinden, terwyl de fraude in deezea met dubbele boeten wordt geilraft. Ingevoerde Goederen kunnen, van drie mam- , den tot drie maanden, wederom naar buiten worden uitgevoerd met kortinge van den impost Doch die zulks wil doen moet een cedel haaien van den Kollekteur ter zyner plaatfe, waarin de kwaliteit en kwantiteit dier goederen fpecifiek is uitgedrukt. Daarna moet hy de zaak aan den Kommies of Opzigters daar ter plaatfe te kennen geeven, om de Goederen met bet cedel te vergelyken; en eindelyk, zo ras de goederen aan de Frontieren zyn gekomen, moeten dezelve wederom door twee Opzigters geëxamk neerd en het cedel in dorfo vertekend worde» met deeze woorden : Binnenftaande goederen, j by ons gevifiteerd en uitgevoerd, met uitdruk, kmge van den tyd wanneer. Na welke korting cedels de impost by den Kollekteur wordt gekort, mids men dezelve vertoone binnen drie weeken, na verloop van ieder vierendeel jaars, moetende anderszins de volle impost wbrdea beraald. Het tweede deel der Generaale Ordonnantie bevat de Exemtien van de Landfchaps Impoiuien: van welke in de eerfte plaats bevryd is Zyne I Doorl. Hoogheid de Heer Prins Erfftadhouder, met alles wat tot Hoogstdeszelfs Hofhouding behoort, en daar voor wordt ingekocht. De Heeren Gedeputeerde Staaten Raaden in  an FRIESLAND. 4^5 Hove Provinciaal en de acht Oudfte Ad- G j aen genieten exemtie van de thans afge-*'j[ |i excys op de Wynen , welke op een' \t van 30 guldens bedraagt één' gulden ; uivers. Inyl de Burgers van de Stad Franeker ads hebben genooten de vryheid van de ffler nu afgefchafce excys op de Lake1 [Uitheemfche Wynen en Bieren, mogen jk nog heden , zo veel die bedroeg, I op de Impofitien dier waaren, mids e2 in hunne Stad werden verbruikt. [ Jaager van Z. D. Hoogheid op het 1 is bevryd van hec Gemaal , Beestiaal, lt- en Schoorfteengeld; zynde de DoI en en Jaager van Hoogst denzelvén op l anje Woud bevryd van alle Impofi- l: Landfchaps Tucht - en Werkhuis ia vde meeste lasten geëximeerd, gelyk ook Last-, Proveniers-, Wees-, Leproos-. fdere Armehuizen en Armen. W Eigenaars en Bewooners van't Stavorfche lirmeer zyn van alle Impoficien op hunne Kmtie bevryd voor altoos; terwyl vee- dere uitgemaalen Meeren gelykfoortige ia scheen voor een zeker getal jaaren gele nieuwe Bildt-Polder, in 1715 bedykt, t aan 1789 bevryd van 't Reëel , de o enfehattinge en de vyf Speciën. Hoedag 1 en nog meerdere vryheden ook zyn e ftaan aan 't Noorderleeg tot aan 't einde ü«:r heuw. ., cESL, Gg De GELDMl DO E«' LEK.  Geid- I 46*6* Tegenwoordige Staat De meeste Fabrikeurs, welke zulks request hebben verzocht, zyn geheel of ten deele bevryd van de Impofitien op Brandftoffen, Zout en eenige andere waaren, welke zy in groote menigte moeten gebruiken. I Van het Schoorfteengeld zyn bevryd de Lands Huizen, Recht- en Raadhuizen, Kerken, Akademie, Publieke Schooien, huizen en Kamers by Publieke fundatiën door gemeene lieden bewoond, Cherchers Logementen en Soldaate Hutten ; terwyl die Hecht maar half wordt betaald van Studente Kamers, Wachtmeesters wooningen, Sergeanten, Kom. pagnies Kwartiermeesters, Rustmeesters, Korporaals, Adelborften, Ruiters en Soldaaten; blyvende de andere helft ten laste der Eigenaars en Verhuurders. Een Boerenhuis, op eene plaats van ten minften dertig Pondemaaten , op een koudl fteed, of in plaats van een afgebrand hm gebouwd , heeft vryheid van Hoofd - tri Schoorfteengeld, voor den tyd van tien jaarerJ zynde ook een gemeen Woonhuis, op zodan^ eene plaats gebouwd, geduurende dien tyd, vry van Schoorfteengeld. De Inwooners van Slykenburg zyn vry van Hoofd- en Schoorfteengeld. Nog zyn vry van Hoofdgeld, de Cipier met zyn Huisgezin, de Studenten, Onder j Officieren, Gemeene Paiiters en Soldaaten,! ter Repartitie deezer Provincie ftaandej midsgaders alle Officieren en Gcmeenen, hierl Guarnizoen houdende, hoewel zy op anderel Repartitien ftaan: eindelyk de Linnen weevers 1  m» FRIESLAND. 467 er, voor een gedeelte van 't jaar, komends Ir d mi '* j' l e Ij het Paardegeld zyn ontheven de Rui, aarden, op de Rolle Maande en het Land ide. Iiïmeer geëximeerde Perfoonen eenige I n invoeren , moeten zy die zo wel als •i lieden ten Kollekte doen aantekenen ; li zy Waaren koopen, daar de ImpoI :ec!s van is betaald , moeten zy van de I opers behoorlyke Korting - cedels nee* c om die door de Kollekteurs te laaten c ;n : eindelyk moeten zy hunne Speciën ^ < 1 niet betaalende , aangeeven , op dat iieh.oorlyk werde geboekt, fl foonen , die exemtie van iets genieten, > i daar van niets aan anderen overejl by poene van het dubbeld der boeten ii anderszins op gefteld; zynde de Voog. i! ge privilegieerde korpora, des noods, in Jl perfoon, voorde fraudes hunner onderegen aanfpraakelyk. y 1 den veertigften penning zyn verfchoond. iDe vastigheden, die iemand by Erffenis lel vallen, fchoon de eene divident het 4alleen bekomt, en de andere daar voor :liteniet: wordende alle andere fcheidingen rjmandeelige goederen onder die belasting 'aen. i De Landen in de uitgedroogde Meeren, ticonderd de Wiel. nAlIe Af koopen en Huistakfatien, zo oni-rourtikulieren , als ten aanzien der Staate ai en, Gg a Die mii> us  Geid. tllIODE» LBN. 4c5S Tegenwoordige Staat Die eenige Waaren ten Kollekte aangeeft, voorwendende exemtie te genieten, fchoon hy inderdaad dat recht niet bezit, vervalt in de boete van 150 guldens. Het derde deel der Generaale Ordonnantie handelt over de pligten van de Kollekteurs der Impofitien. De Kollekteurs der Havenmiddelen, zoop de Havens als de Binnenlandfche, worden, telkens voor den tyd van drie jaaren, verkooren en aangefteld, door de refpektive Grietslieden en Magiftraaten ; mids deeze als borgen, onder 's Lands Reëele exekutie, voor de penningen inftaan; doch de Kollekteurs der Binnenland-1 fche middelen moeten alle jaaren verkooren worden op dezelfde voorwaarde. De Traktementen der Kollekteurs mogen met geene uitkeeringen aan anderen, noch met vereeringen worden bezwaard , dan alleen aan publieke Boeken en Adminiftratien, waar va aan de korpora verantwoording gefchiedt, dai dezelve ad pios et publicos ufus zyn gebruikt. 1 De Kollekteurs moeten hunne naamen fel. len aan de Posten of Luifels der deuren, met aanwyzinge van 't Kollekt , dat zy bedienen. Voorts mogen tot Kollekteurs niet verkooren worden Grietslieden , Magiftraatsperfoonen of andere Lieden, die in 's Lands dienst zyn of openbaare Traktementen genieten; noch ook Papisten of Vrouwen , dan in 't geval, in de Staats - Refolutie van den 125 April 1770 vervat. By hunne aanftelling moeten de Kollekteurs doen den volgenden eed.  FRIESLAND. 469 ik verklaare en zweere, dac ik ter verkry- < I van 'c my opgedraagen Kollekt niert {: gebruikt eenige by 's Lands Wetten 3, Kiene middelen , of ongeoorlofde prak?l en byzonderlyk, dat ik niet heb gegeebeloofd , noch zal geeven of belooven ij giften , gefchenken, of uickeeringen, lofindirekt op eenigerhande wyze, door Ifs of door iemand anders mynenc we- 'ï aeioove en zweere het algemeene Vaderl en de Hooge Regeering van dien tegen erzelver vyanden te zullen helpen be» Jj ik oprechtelyk en gctrouwelyk zal t'e ^brengen en verantwoorden, al het geene "i.ynen Kollckte zal worden aangegeeven, iLands Gerechtigheden daarvan, volgens (Honnantien en Lysten by de Heeren Staaleds gemaakt, of noch te maaken, ten k invorderen, zonder by myn weeten ij fluikery daaromtrent toe te laaten, 0: ik my niet zal bedienen van eenige papieren of Kladden , maar het aangejle terftond zal fchryven in 'c origineel lltboek, hec welk aan my uit de Sekreqian 'c Kollegie zal worden ter hand □ 'ik op geenerhande wyze eenige Neering |én, noch Koopmanfchap dry ven in zulke ]S n, die tot myn Kollekt behooren. Eidat ik eindelyk naar myn uiterfte vermoi iren alle fluikeryen zal waakzaam zyn, en al» naauwkeurig zal trachten te doen, het Gg 3 §een MIDI) 8»  Geld- M I D D E- 470 Tegenwoordige Staat geen de pligc is van een oppasfend en getrouw Kollekteur"". Voorts zyn 'er nog veele byzonderhcderu op welke een Kollekteur naauwkeurig moetl letten, alle nader in de Lyst te vinden. Kollekteurs , die door wanberaalinge aan den Lande eenige penningen fchuldig blyven, welke zy niet betaalen kunnen, worden deswege gebannen in 't Tuchthuis voor den tyd van drie jaaren, of, zo 'er haatelyke omlte digheden by komen, gegeesf.ld en ten Lande uitgebannen; onverkort hec rechc van den Lande regen de borgen en aanftellers. Jaarlyks moeten de Kollekteurs hunne resten] overgeeven, voor den eerden November, aanl een' Lands Deurwaarder, of dezelve loopen ral hun eigen gevaar. Doch zo een Kollekteuj een' post voor rest overgeeft, waar van hy om kwitantie reeds betaaling heeft ontvangen,! moet hy niet alleen de resten arm deij Deurwaarder voldoen , maar verbeurt noij daar boven vyfendertig guldens. Het vierde deel der Ordonnantie handelt over de Kommiezen en Opzisrters; en volgens het zelve worden de Hoofd • Kommies, en zes overige Kommiezen, door de H. Staaten det Provincie benoemd, en met Kommisfie voorzien, voor hun leeven of coc kennelyk wederzeggen toe, op voordel van Z. D. Hoogheid den Heere Prinfe Erfftadhouder. De Opzigters worden ad vitam verkooren door de Kommiezen, en door de H. Gedeputeerden geapprobeerd en met Kommisfie yoorziep. Doch zq zy zich in drank ol  i van FRIESLAND. 47' ciszins te buiten gaan, mogen zy zonder G« r> van Proces door 't Kollegie worden L E Jet; moetende zy, by 't begin hunner pingen, bezweeren 't volgende bormu- 11k verklaare en zweere, dat ik om te elmen de bediening van Opzigter met hebbe Lkt eenige verbodene middelen, nochte ïforloofde practyken; en byzonder, dac ihebbe gegeeven noch beloofd niet zal e|en noch belooven eenig gefchenk, ot it'erine, onder wat voorwendzel het ook h zyn, noch door my zeiven, noch door rmd anders mynent wegen. ok beloove en zweere ik myn Vaderland, nile Hooge Regeering van t zelve tegen efiegelyk te zullen helpen verdeedigen, eene iwkeurige toezigt houden tegen alIerleie Iryen omtrent 's Lands Gerechtigheden en rtóien, en inzonderheid de zulke, waarJent my het opzigt is aanbevolen, ten Je van alles ten vollen aangeeving ten Kole > mose worden gedaan, volgens de UriLntie en Lysten door de Heeren Staaten rkakt en nog te maaken. Kat ik ook in geenerhande manieren Neerit doen of Koopmanfchap dryven zal in v>ren tot het my gegeeven opzigt betrek- Itn dat ik voorts met allen yver zal behartin en trachten te volbrengen het geen een Ifcatei, eerlyk en getrouw Opzigter is v xhuldisd te doen". ))e Cherchers of Opzigters mogen geenerGg4 leie G ELB" Min O £> LEK,  Geld« MIDI) E» IEH. 47-* Tegenwoordige Staat leie viiltatien en explooten doen, dan ten minden met hun beiden zynde, wanneer zy in de aangeeving geen genoegen neernende, 'c recht hebben alle kisten , koffers enz.B openen, en den inhoud van dien met het cedei j ran aangeevinge te vergeJyken; mids de Schepen , die 's Morgens zyn aangekomen , nog voorden Middag, en die na den Middag aangekomen zyn, nog voor den zelfden Avond worden bezigtigd. Schoon in de vifitatie' geen bedrog wordt ontdekt, moet , echter, een ieder hier mede te vreden zyn , mids de Kommiezen en Opzigters zorge dragen om alles weder behoorlyk in te pakken. Insgelyks hebben zy de vryheid om alle Schepen, die anders geene Impost doende waaren voeren, ren naauwkeurigften te vifitee. ren, of'er mogelyk iets mede mogt geftaokenj worden. Doch zo door de vdirane eenfee fchade worde veroorzaakt , moet dezelve, óp takfatie van 'c Gerechte , worden vergoed. Ook mogen de Kommiezen en Opzigters, des roods, Soldaaten en Gerechtsdienaars te hulpe neemen in 't doen der vifitatie. De Kommiezen en Opzigters zelve , op hun' eigen naam eenige aan Impost onderhevige goederen invoerende, moeten dezelve getrouwelyk ten Kollekte aangeeven , by pcene van driehonderd guldens. De Kommiezen moeten, ten minften a//e vier weeken, geadfifteerd met een' Boode of Gerechtsdienaar, zelve, of door Opzigters, in  ,an FRIESLAND. 473 in : huizen der Kooplieden naauwkeurige Ge peglmg laaten doen, omtrent de waaren, J? tiw3:zy op dien tyd in hunne huizen hebben, en :n Kooplieden , op hun verzoek en kos- • n daar van een affchrift geeven. Zynde de Kofclieden verpligt den geheeien inkoop van iwaln, die de peil onderhevig zyn, m de nes mg aan te geeven ; terwyl zy, die meer : helen uitgezet, dan in de peil was oangegeevakeweest, boetvallig zyn. • 'h Kommiezen, Kollekteurs en Opzigters •mqen alle hun bewuste lluikeryen ter keninij der Gerechten brengen, by poene van helerd en vyftig guldens. En na zulks gedaa , en met bondige getuigenisfen getoond te 'ïcbben , mogen zy van den Officier ot ■ he^Gerechtc vorderen, den overtreeder gevangite neemen, en, des noods, naar 'cGede- eerde Blokhuis over te voeren. Ta fo de Kommiezen enz. geen genoegen ■ ' sXen in de aangeeving van goederen, die 'wyïkns de waarde is gefchied, mogen zy • dalve naar zich neemen, mids bctaalende ee achttte verhooging. Doch by zulk eene beidering moet een Boode, Dorprechter ot .. arrr Gerechtsdienaar tegenwoordig zyn. let vyide deel der Generaale Ordonnantie hiMt over de verboden , boeten en o rtreedingen. Volgens het zelve mogen de ' Karmezen en Opzigters geene Impofitien ei/angen, veel min daar over eenige kompofln maaken. Doch zo iemand, al ware het ö\ jaaren daar na, kon bewyzen, zulke >mJ Gg 5 köm- G e l dm i d o e' lus.  Geld- mi ddeÏ.6n. 474 Tegenwoordige Staat kompofitien gemaakt te hebben , is hy niet alleen vry van boete, maar kan ook zyn aandeel genieten van de breuken, waarin zodanige Kommiezen en Opzigters verrallen. Niemand mag met eenig Schip , gelaadea met waaren aan Impofitie onderhevig, lig. gen buiten de gewoone Vaarwaters, naby de Stranden, Kusten enz., maar moet aanftonè Binnen zeilen, en de goederen aangeeven, by verbeurte van fchip en goed. Zo iemand, door verdichte brieven en opfchriften , of door opgave van een anders naam, en alzo bedrieglyk, eenige goederen ten Kollekte aangeeft, wordt dezelve voor één of meer jaaren in het Tuchthuis gebannen; en, zo de omftandigheden zulks vorderen, nog daarenboven geftraft met geesfeling en konfiskatie van goederen; genietende de aanbrenger eene premie van 150 guldens. Alwie eenige waaren , aan Impoiïtien on« derworpen, ter fluik invoert, buiten de gewoone Wegen, Vaarwaters enz., over Zeedyken of elders, die vervalt in eene boete van zeshonderd guldens, en wordt, by onvermogen, geftrafc met bannisfemenc in hec Tucht, huis voor den tyd van tien jaaren. Dezelfde ftraffen ftaan ook op hec invoeren van Wynen, Brandewynen , Zoete waaren , Lakenen en Krameryen enz. van den Landkant der Provincie, behalven door Slykenburg, en re water door Strobos. Zynde hier van alleen geëxi. meerd Doek en Linnen, dat van den Landkant mag worden ingevoerd,' benevens de Stoffen, die  .van FRIESLAND. 475 eibinnen komen om gevuld en geverfd te 3en , mids hec gefchiede op plaatfen daar liters litmen. L , Geld* Ml DDÏ" LEN. «tters liggen. . Iwie de Kommiezen , Opzigters of Kol liurs in de waarneeming van hunnen 3 verhindert, of hen of de Booden en Jchtsdienaars met kwaade woorden en én injuriecrt, vervalt telkens m de Jueenc boete, of wordt, zo 'er verzwaa- 4 omftandigheden by komen, aan den 1 treftrufc, naar vereisch van zaaken, imderheid zo 'er Officieren of Magiftraaten y beleedigl In welke boete mede ■lallen de'Kommiezen, Opzigters enz, die jenden worden de onderzochce perfoonen tl lyk behandeld te hebben. bê rewoone boete op ieder geflooken btufc, apr'enz. is, boven de konfiskatie, honderd Idders, uitgezonderd die gevallen op welke □de Lysten eene andere boece is bepaald, □fch indien de gefraudeerde goederen , het Ik, geen twaalf guldens waardig zyn , mids 3elve langs de gewoone Wegen, en niet op -ibooden plaatfen zyn ingevoerd , kan men ttns volftaan met de betaaling van het dneïid boven de konfiskatie; mogende 'er thans, iyk wel voor deezen, geene kompoficie over % boecen plaats hebben. |Mede zyn gekonfiskeerd alle Paarden , ■lacrens en Schepen , tot het invoeren van Jlooken goederen gebruikt; ten zy aan den Ihipper of Voerman eene lyst der m te voe1 zaaken zy ter hand gefteld , en 'c getal I Kisten, Pakken enz. wel uitkome; terwyl 1 tbs»  Gelo» 476 Tegenwoordige Staat 't bedrog fteekt in de kwaliteit en kwantiteit der goederen, mids, echter, zodanige Schippersea Voerlieden onder Eede verklaaren, niets van't geflookene geweeten te hebben. Tot welken eed zy nogthans niet zullen worden toegelaaten indien de goederen op geheime plaatfen verdoken zyn, of de Heeren Gedeputeerden mer. kelyk vermoeden tegen een' Schipper of Voer. man hebben. Zo ook een Beurtfchipper voor de tweede reize op fluikery wordt betrapt, verliest hy, boven de voorige boete , nog het recht der Beurt. Ieder Vader des huisgezins moet voor zyne Vrouw, Kinderen en Bedienden inftaan, ten zy hy waarlyk zyne onfchuld toone, en dien, welken hy beticht, in handen d?rJuftitie levere; wordende alle Overtreeders, die de boeten niet kunnen betaalen, gebannen in 's Lands Tucht, huis, of ook wel geltrafc met geesfcling, zo de zaak zulks vereischt. Alle verbeurd verklaarde goederen en boeten komen, voor een derde deel, ten voordeele, van den Officier, die de kalange doet; voor een tweede derde deel aan den Aanbrenger, en 't overige aan den Lande. Doch zo 'er geen geld voor de boete is te bekomen, geniet de Aanbrenger uit 's Lands kasfe vyfmaal zo veel als de Impofitie van't geflookene bedraagt, mids die fomme niet ga boven de roo guldens en de Aanbrenger geen Kommies noch'Opzig. ter zy. Wanneer de verbeurde goederen, by openbaare rerkoopinge, meer opbrengen dan de volle lm. pofita  van FRIESLAND. 477 ij bedraagt, wordt dezelve voor alles vol. geld' len. tl Lü li zesde en laatfte deel der Generaale Op untie handelt over de Rechtsoeffeninge van ^ legie en de Nedergerechten, aan welke de 3'e,° in geval van Sluikery, is aanbevolen. 'In Gerechten wordt hier, in de eerfte plaats, ■Ikkelyk aanbevolen, de Kollekteurs en iters, in hunne refpektive Diftrikten woon. hjg, midsgaders de Wyn werkers, Bierdraagers, ineeters en diergelyke bedienden, die onder J ftaan, jaarlyks eens voor zich te doen dn, denzelvén hun' gedaancn Eed te herin4, en hun de naauwkeurige waarneeming 11 [er aanbevolen posten te rekommandee- irlyks moeten ook dezelve op de Havenen gl aanplakken, en in de Dorpen en Steden pltlyk'doen bekend maaken, voor deneeriten ij, aan welke perfoonen de Koliekten zyn :Jeven. fanneer de Kommiezen of Opzigters eenige ntekte overtreeding, aangaande de Havenfpeié, aan de Magiftraat, of 't Gerecht ten platten I \c, hebben aangebragc, is hetzelve gehouden la); van fpoedig kennis aan 't Kollegie te geeven, :a!cr dat daar over inmiddels zal mogen vjden gekomponcerd. Voorts moet hec geIken goed, onder behoorlyke inventaris, J;tonds op het Kollegie worden overgebragc om ïljarin bewaaring te blyven, totdat de zaak zal zk gedecideerd. Zo ondertusfehen de goederen bi erf onderhevig zyn, worden zy ad opis jus bak/S'  478 Tegenwoordige Staat G f t DPI 1 Ij D e- habentium publiek, op order der Heeren Gede. puceerden, verkocht. Doch indien 't gepleegde bedrog eenig Inlandsch middel raakt, wordt de zaak ter eerfter inftantie aanhangkjyk by 't Gerecht daar ter plaatfe; moetende hetzelve dan de goederen in gefchil bewaaren, of verkoopen als boven. Zo ondertusfehen de Koopman zyne Uitheem, fche of Inlandfche goederen gaarne zelf wilde hebben , wordt hem zuiks altoos toegedaan j mids hy borge flelle voor derzelver waarde, geduurende het pleitgeding. Alle verfchillen, die onder de Officieren, Magiftraaten, Kommiezen enz. mogten ontdaan, moeten, zo het de Havenmiddelen raakt, ter' ftond worden afgedaan door het Kollegie; doch zo 't de Binnenlandfche middelen betreft, door de Nedergerechten, van welker uitfpraak in deezen, echter, altoos appel wordt verleend aan 'c Kollegie. Zo zich iemand, by de uitfpraak der Heeren Gedeputeerden bezwaard mogt vinden, kan hy daar van appelleeren aan de Heeren Staaten, mids dezelve, binnen veertien dagen na è Sententie, apostelen ligte, en die , binnen gelyke veertien dagen, laate aantekenen ter Sekretarye van den Lande, en teffens in handen van 's Lands Sekretaris konfigneere vyftig Kar. Guld. die verbeurd zyn, zo de Sententie van 't Kollegie niet door de Heeren Staaten wordt gereformeerd. Midlerwyl kan de Sententie van *c Kollegie, fub cautione de restiiusndo, aanftonds worden uitgevoerd. Aan de Heeren Gedeputeerden wordt gelaa. ten de interpretatie, die op eenige ordonnantie omtrent  na FRIESLAND. 470 ■ecde imposten zou mogen vallen; hebbende i«:ndere Rechters hier in iets te zeggen, ten Is gefchiede met order of renvoi der I Staaten. Geldmiddelen. n OLUUICU. . 'Itaire perfoonen zyn in deezen volmaakt I elfde wyze aan 't Kollegie en de Nedercen onderworpen als alle anderen, en dit A reeds plaats, eer voor weinig jaaren ïlitaire rechtbank merkelyk wierd be- 3 Officieren en Magiftraaten zyn verpligt 1 breuken te doen exekuteeren, in konforel met deeze Ordonnantie en lysten, en alle ledingen, zo veel mogelyk, door hunne I-s, te'doen nafpeuren. Eindelyk hebben v komen last en authoriteit, om de Kom|i, Kollekteurs en Opzigters aan't Kollegie *ire zenden, indien zy bevinden , dat de t door deeze Opzieners der Wetten zelve irlin overtreeden, I al het voorgaande valt nu ligtelyk te 4'ken, dat de Provincie van Friesland mee et hukkende lasten en fchattingen isbelaaden. ïjevenwel fteekt 'er veel zwaarigheid in, avkeuriglyk te bepaalen, hoe groot dezelve ™dyk zyn. Ook moet men fteeds in het Eouden, dat dit niet roet eene volftrekte ïundige zekerhekl kan gefchieden, naardien ;Lrdeelen, welke de Ingezetenen ten opzigifér lasten genieten, grooter worden, naar J; de waarde der landgoederen en der I akten toeneemt ; terwyl de drukkende w rte der belastingen wederom toeneemt, naar are de huuren der plaatfen en de waarde der pro-  4Öo Tegenwoordige Staat Geld III DDIf LEN, produkten afneemen. Ten opzigce deezer gewigtige ^ zaak Jcomen vooral twee dingen in aanmerking; te weeten vooreerst , hoe groot een gedeelte van onze verteeringen aan den Lande moet worden betaald, en ten tweeden, hoe veel men in Friesland van eiken zuiveren gulden, welken men anders van zyne vastigheden beuren kon, aan de Provincie moet betaalen. Tot berekening van deeze zaaken zyn wj, door het geene ons uit de papieren van wylen denWydvermaarden Hoogleeraar der Wiskunde, aan Frieslands Hooge Schoole, N. Ypey,is medegedeeld, in ftaat gefield. Om , zo naby als mogelyk is , fchryft de Hoogleeraar, te berekenen, welk gedeelte van de waarde der leevensmiddelen , dranken en kleedinge, die men in deeze Provincie verteert en gebruikt, aan den Lande moet worden betaald, vindt men in de Lands lysten van Kon* fumtie, dat van een loopen Rogge twee entvvm. tig, van een loopen Weit veertig, en van een loopen Boekweiten meel vyftien duivers aan belastingen moeten worden betaald. Indien dan een loopen Roggen meel, met het maaien en bakken van brood uit het zelve , kost 84, een loopen Weken meel ia8, en een loopen Boekweiten meel 90 duivers zonder belastingen, dan zullen de lasten op dezelve uitmaakcn 22, 40 15 11 5 1 84 128 00 4a 16 6 ne waarde. Maar van Vieesch en Spek worden 4 ftuiv. 6 penn. of 4 2- ftuiv. der waarde van 9  i mm FRIESLAND. $i I tuivers gevorderd ; zo dac de belastingen aop zvn 3£ deelen der waarde. Van r J 224 rltn brandhout moet men betaalen 5? ftuiv. marde van dertig ftuivers; zo dat de belas- ifldaar op maakt li van de waarde. r co fcn kan met genoegzaame waarfchynlykitl ftellen, dat van alle de Zoete waaren, iq eikanderen genomen, een zesde deel r vaarde aan lasten wordt betaald. Voorts » Lands belasting op ieder Anker Wyn fjuldens, of een Anker gerekend zynde op : aarde van 16 guldens »|. Zo men var- |] aanmerking neemt de belastingen op de d l , Thee , Bier , Azyn , Tabak , Scerke rjken en het Zout, zal men bevinden, Ilezelve , door eikanderen genomen, na Ijg, een vyfdevan de waarde deezer waaren ti[aken; terwyl de belasting op allerleie drvan kleeding, na genoeg, een zesde deel irtvaarde bedraagt. li deel; Hb Alle GeloJ MIDDg. lek.  4&2 Tegenwoordige Staat Gels* MID Dl» ii 42 16 i *6 35 324 11 60 1 *6 5 16 1 5 1 6 Alle deeze belastingen te famen genomen 336o kunnen met het getal 3360 on« 880 der een' algemeenen Deeler worden gebragt, en maaken dan ï05° 647c? , , , .. a deelen van de waarde 560 3360 der gekonfumeerde goederen. Doch om te weeten hoe veel belasting op ieder foort van dê waarde der gebruikte middelen g , zy geweest, door el kanderen ge1 rekend, moet dit getal door 9 worden gedeeld. i.;us 56o 6473 6m krygt men •—, _ • 3360x9 -30240 I05° Dit getal zou derhalven het waare gedeelte van de fomme dat de waarde der geheele Provincie e jaarlykfche huuren, zo er geen Reëel h betaald, boven alle andere lasten, door eoeide gevondene fommen by eikanderen •lac-en, weezen zou 2. 317» 7^T- ■ , ödertusfchen hebben de Eigenaars in c eblde jaar aan lasten, op de Landeryen en ü en liggende, daarenboven betaald. degens de Floreen. f 76^27. log aan Dyks • Floreen , dl calculo. ƒ ]40,ooo. ■e geheele fom der Speciën, die, volgens de «jaakte onderftelling, hier toe ook behooren, 9 . ƒ 374,411; Toorts was 't beloop der gemengde lasten riiat laar r Wuns het klein zegel f 9,9°° \ de Goedfchatting ƒ 5*97 { c ^ KollateraaleSuccesfie/ i3,5°l < § "1 Publieke Ampten ƒ20,120 j^oo veertigfte penning ƒ26,932) 8 Pasfafie geld. ƒ ™rf°5_±___ Deeze gemengde lasten met de FloreenEis- Lastenen Speciën, by eikanderen geteld, Hh 4 be'  Geld- LIK, '488 Tegenwoordige Staat gi beloopen eene fomme van 1. 371 jJ|t«: guldens, welke, geteld by 't beloop Bojij huuren , die zonder aftrekking van 't RcëAou! — .««.«mug Vrt(l l lYl'tJMUiMJ enz benepen ƒ a. 317,781, te famen maakeilfen 3,609,615. guldens. Welke fomme , J 1. . den voornoemden zin genomen, in 't ij il 1768 zou geweest zyn de waarde der geheel] ir Irovincie, indien 'er geene lasten in dezelv] er., wierden geheven, en de gebouwen geen e-, reparatien noodig hadden. 6 Mm Ondertusfchen moeten hier van aan den Lande worden betaald de voornoemde lasl tftf van 1.371,834 en dan nog 't Reëel tot ii 434,548 guldens, te famen 1.666,418 L guldens beloopende. ' Voorts rekent men niet te veel wanneer mefc ftelt, dat van de fom der huuren, zo van enkele huizen als van Landeryen met huizend k bezwaard, door eikanderen, een achtftefe gedeelte voor de reparatien der huizen, die tflbi , I ^Senaars k°™en, moet worden : gerekend. Doch de waarde der huuren beliep . 2.124,633. WË Waar van't achtde gedeelte is a6c, 579 n waar by de Dyks • Lasten^evoegd tot i^ooo *K eene fomme komt van 405 579 |fe"c Door derhalven by de te vooren gevondene mè 1.666,418 te tellen de reparatien en Dyksiasten tot 405579 zo krygt men voor 't algemeene beloop der lasten, waar mede de m vastigheden zyn bezwaard 2.071,997 gnl. J dens; doch zonder lasten en reparatien zou & de  van FRIESLAND. 189 IheeJe Provincie aan huuren waardig zyn R9615 guldens: door derhalven hier van InAn^sn» Inci-ai-i *>n rmrirr) ripn nf rp trokken. U - ii - j j 1 1 ivonaene msten en n-paiamn m i>rii 'er voor de Eigenaars niet meer over rit. 617618 guldens. \l men nu verder weecen, hoe veel de dhaaren der geheele Provincie genieten i:n, door eikanderen gerekend, van ieder lln, welke dezelve waardig zou zyn, zo bene lasten waren, heeft men maar te idten deezen eenvoudigen regel van driën: van 396 f5 guldens worden aan de Provincie tld 1. 666415 hoe veel van een'gulden of >iuivers? of 737923 zvn tot 333283 alzo »vs. tot het begeerde — 333283 maal 20 riks gedeeld door 737923 5 9 ftuiv' en nir halven penning. i\ dezelfde wyze vindt men hoe veel van rilfden gulden, door eikanderen, aan Ilasten en Reparatien moet worden gegeen door te zeggen van 3.689615 Guld. aj 405,579 Guld. aan Dykslasten en ekatien; hoe veel van een' gulden of 20 ft. «een bedraagt 405, 579 vermenigvuldigd ei co ftuivers en gedeeld door 3. 689615 f i ftuivers 3 penningen en Tn den voornoemden gulden moet derhalmun den Lande worden betaald ƒ :. 9 - 2 tegens de Reparatien en Dyksi, . . • ƒ: 2 - 3ï li gevolg blyft 'er voor de EiItn. . . . ƒ: 8 - 12 « neder gulden , welken zy, zo 'er geene Hh 5 lasten jiidd ir LEN. mi  490 Tegenwoordige Staat Geldmi ode. lek. lasten of reparatien waren, zouden kunnen ge- b nieten. i Indien de Iaatftgemelde fomme binnen de f Provincie wordt verteerd, moeten 'er, volgen». i 'c boven gevondene, nog Z deelen, wegemjf' 47 \T de lasten op de konfumtie, van worden be. f taald of . . : • i . 4 \ welke afge, F trokken zynde vau de : - 8 - 12 k ï\ zo blyft 'er zuiver : - 7 - 7 ij. Maar de Provincie had door de belastinga k op de Landeryen van ieder gulden onmiddeW f ontvangen f : ■ 9 . \ en geniet nog daareu \ boven uit de verteering van de verteerde inkoll ften van ieder gulden f : - 1 - 47. Zo dtl tl dezelve inderdaad in een jaar van middelbaaral 'A voorfpoed van ieder gulden, welken de inwooj $ ners anderszins uit de opkomilen hunner V»| f tigheden zouden kunnen genieten, aftrektm\f ftuivers en 51 penningen. Wanneer men nu zyn oog vestigt op de W grootheid deezer lasten, in vergelykinge van ® dezelve in verfcheiden nabuurige Provinciën, ré moet men befluiten, dat in Friesland 's Lands ra gelden worden verkwist, of dat deeze Provincie « verre boven haar vermogen, in evenredigheid W van andere Provinciën, in de Quotas, die aan f de Generaüteits Kasfe moeten worden betaald, W is bezwaard. Wat het eerfie aangaat, daar di van kan men het tegendeel zeer gemakkelyk li bewyzen; naar dien de Publieke zaaken voor- ie. zeker in geene Provincie zuiniger en met f meer overleg worden behandeld dan in f Frie* K  tan FRIESLAND. 491 dmd; terwyl 'er ook geene Provincie T welke men, in evenredigheid haarer ïireidhcid en vermogen, inmuei iuu?*.I heeft, die uit 's Lands Kasfe betaald rn; waarby nog komt, dat de aanzien* q Amptenaaren in Friesland zo weinig uic lids Kasfè genieten als ergens. Dus zyn elfs verfcheiden gewigtige Ambulatoire ïfen, welke de bekleeders derzelven zo hg voordeel aanbrengen, dat zy 'er bezwaarde noodwendige verteeringen, in't waarin van dezelve noodzaakelyk, uit kunnen paaken: Waarom dan .de fteeds bekrompen iLn Frieslands geldmiddelen , niettegenaJe de enormiteit der belastingen, alleen in t v-e.de artikel, dat is inde veel te hooge ïryving in de Quota ter Generaliteit moet )èn gezocht. fl;t de giootfte reden hebben derhalven de l,V3og. Heeren Staaten van Friesland, van i dc tyd, hunne klagten aan de Algemeene apn van 'c Bondgenootfchap voorgedraagen '«[le onbillykheid der hoogeQuota, mee welke rif and tot hier toe by de Generaliteit is be. J}) Provincie niets durven bepaalen. lp inkomflen der zes overige Provinciën aa in 1716 , als volgt. te van Gelderland . ƒ 1.500,000 Zeeland . . f 1 200,000 Utrecht . ' ƒ1.650,000 Friesland ongeveer ƒ a. 400,000 Overysfel . ƒ 1.000,000 Stad en Lande . ƒ1.400,000 Joch de Quoraszyn voor dezelfde Provinciën Gelderland . ƒ 5 - 12 * 4 Zeeland . ƒ 9 - 3 * 10 Utrecht . ƒ 5 - 16 - 10 Friesland . ƒ 11 - 13 - 4 Overysfel . ƒ 3 • n - 7 Groningen . ƒ 5 - 16 - 10 idien men nu eens vraagt: zo Gelderlands ^ta ten opzigte van haare inkomflen wel $ redig is , hoe is dan de evenredigheid I hen de Quota en 'c inkomen van Fries- \ land?  Geld- mid de. 494 Tegenwoordige Staat land? of indien de betaaling van f$ . 12.X vordert een inkomen van 1.500,000; hoe veeif inkomen moet dan eene Proivncie hebben m Friesland, die ƒ 11 - 1 q . 7 betaalen moert!* rriesiana, cie /• 11 - 13 . 7 betaalen moet! en het antwoord van deezen eenvoudigen Re. gel van Drieën is ƒ 3.1 20,000. Op deeze wyze heefc de Heer Vegiiin de111 Quota van Friesland en der overige Provin. ^' cieh met haare refpektive inkomflen vergelee- !ffi ken; waar uit blykt, dac Frieslands inkomflen, ciei zo de Quotas wel verdeeld waren , moestei f1 zyn , ten opzigte w van Gelderland . ƒ3.120.000 r . . Zeeland . . f 2.794,000 \ . . Utrecht ... . ƒ 3.300,000 'j . . Overysfel . . ƒ 3.260/.. . . Groningen . f 2.800,000 'J. Zo dat Friesland, federt de laatfte vastftel-|| hng der Quotas ( onderfleld zynde, dat de f betrekkingen der inkomflen, ongeveer dezelf. de zyn gebleeven) jaarlyks meerder inkomo 1!t had moeten hebben, ten opzigte van Gelderland . . ƒ720,000 m . . Zeeland . . ƒ 394,000 °' . . Utrecht . . ƒ 900,000 ^ . . Overysfel . . ƒ 860,000 . . Stad en Lande . ƒ 400,000 Gelyk blykt, wanneer men het waare jaarlyksch inkomen van Friesland, of 2.400,000aftrekt van 3.120,000 en de verdere getallen, welke  üfi FRIESLAND. 495 I men voor de Provincie van Friesland )ien heefc, door haare Quota met de ji en ihkomften der andere Provinciën te Get.d. m 1 d d b< le h. ;, le inkomflen van Holland op eene eenig- lauwkeurige wyze had kunnen bepaalen; lier, hy zou niet alleen bondig hebben reen, hoe onmaatig Friesland boven zyne )ilen is bezwaard, maar teffens met wei- fctte hebben kunnen aanwyzen hoedanig I Viskundig egaale verdeeling der Quotas loeten zyn. Indien immers de inkomt ter Provinciën, ieder afzonderlyk geno» ï Jen dus ook te famen genomen, bekend ijs niets gemakkelyker, dan haare Quotas vüen. Dewyl men dan maar alleen behoeft zlgen : Indien uit de fom der inkoralten I Zeven Provinciën te famen genomen, 1 s, moeten worden betaald, by voorbeeld, kioenen, hoe veel moet daar toe betaa- 'tne Provincie, wier inkomflen, by voor» :11( een derde of vierde deel van de geheele n< der inkomflen uitmaaken? keen kan gefchieden. Waarom wy den ièirf lud deezer ftukken nog wat nader zullen , woviweegen. , Ed. Mog. beginnen hunne uitmuntende Pluktie, met aan te merken, dat een ieder, zich in eene Sociëteit begeeft, verpligt >r. iside lasten die voor zyn deel vallen, te di gen, zo lang hem zyne vermogens zulks In tilaaten, en dac, dewyl Friesland hier toe f öiogelyk langer in ftaat is, 'er by gevolg é : aanmerkeïyke vermindering in de Quota d h: er Provincie plaats moet hebben. 1, )ic kan men nog wat nader ophelderen de aantekeningen van den reeds gemelden ; Zeeraar N. Ypey in zyne Verhand, over de ii 2 Quo*  Ge LD> M I i U) E IE Si. tcsLci, in uen grootnen nood was , en vart I alle kanten door zyne vyanden gedrongen werd,| befloot Friesland, op eene zeer edelmoedige' wyze, eene dubbele Quota van Utrecht te be. taaien. Dit heeft men naderhand tot eene bafis genomen, en de Provincie dus, geduurende twee Eeuwen, met eene onmaatige Quota belaaden 5 zo dat de Friezen de flagtoifers hunner edelmoedigheid en yver voor de goede zaak zyn geweest. Voorts verdeden H. Ed. Mog. hunne Deduktie in vyf Deelen, en toonen vooreerst den I weiland en gelegenheid hunner Provincie, op dat de Bondgenooten dien met hunnen toeHand mogen vergelyken, en daar uit bcfluuen , door hoe groote en menigvuldige tegen fpoeden deeze Provincie , boven haare nabuuren, is verzwakt. Hier toe dient, dat de Provincie van Friesland genoegzaam alleen beftaan moet uit het inkomen der, Landeryen en de waarde der daar op groeiende en weidende produkten en dieren ; hebbende dezelve, in vergelykinge van Holland en Zeeland, weinig deel aan de groote Scheepvaart. Waar by nog komt, dat de Fabrieken door de zwaarte der Havcnpachten enz. in Friesland niet weinig in haaren bloei worden verhinderd, 't welk ook, wegens de zwaarte der belastingen en kleine aanlokkelykheid der fituade des Lands , niemand van buiten ligtelyk aan. moedigen zal, om zich hier ter neder te zetten. Hier by komen nog de buitenfpoorige kosten der Zeeweeringen, de nadeelen der herhaalde over- 500 Tegenwoordige Staat Quotas bl. 10. Toen naamelyk het Land 'm 1586, onder 't wispeltuurig bellier van Lei, CesteP. in den srrnnfftpn nnnA ,i,„„ „„ ^  van FRIESLAND. 5°i Dve roomingen in 't begin deezer Eeuw, de • lerlilde geweldige Veepest en de zwaare .'ontren, door welke rampen hec vermogen Geld» l b. m. ier ;rovincie allengskens byna geheel is uicrep i ti- ■' T- 1 het tweede Huk wordt gehandeld over ïe jootheid der belastingen in Friesland, waar n volgende voornaamelyk onze aanaacht . ,erbnt. Geduurende den 80 jaarigen Oorlog . neaSpanje, liepen de kosten r.ooit zo hoog, ' rf :en kon dezelve, uit de nu meer dan ..sihïr drukkende lasten, vinden. De ver,:ch;n met Cromwel konden ook nog zonder Ne tiatie worden betaald; doch in 1664 bei eek Friesland, voor de eerfte reize, onder derrewaaren last van den Oorlog met Koning Kan den Tweeden, en werd nu genoodzaakt fcfafen te maaken, die, door achtereenvol' rren1; Negociatien,, tot eene geheel bunenfpoo„Figlaoogte zyn opgeklommen. Tot voldoening vaaiezelve, of liever der Interesfen, zyn, van ' :tyd x tyd, zwaare lasten geheven, die hier alle •'bemens derzelver opbreng, in de Bylaagen "wenen vermeld. :rvolgens handelen H. Ed. Mog. over s de Tootheid der belastingen in Holland , en • meren, dat het getal der Inwooneren van ' Hdmd vyf of zes maal zo groot is , als de hei ioners van Friesland; dat zulks een traeirg voordeel in de Konfumtie geeft, gelyk o! co even gebleeken is , uit het geene wy on ent den opbreng derzeive in 1747 » " he :en gezegd, 't Is waar Holland heetc las 1, in Friesland.onbekend , als de ronde li 3 Maat,  Geld. w i d u e« len. 5°2 Tegenwoordige Staat Maat, Boter , Veertigfte penning op de ScWJ' pen, inkomende Graanen, Gedrukte Papierenf Grove waaren, Steur en Saim, ongef undeerdjf Procesfen , Karosfegeld , Veergeld , TroJf wen, Begraaven en Dienstboodegeld , in 3f yerre het hooger loopt dan 't Friesfdjl Hoofdgeld. Doch Friesland heeft daarentegen laste»! die by de Hollanders onbekend zyn , ril naame de uitmergelende Reéele GoedfcbH ting , Schoorfteengelden , Hoofdgelden', ]Sf potuien op Laakenen en Kramerven en meXI( andere waaren , die gekonfumeerd word» Ziet men daarentegen op de andere GeunieeB Provinciën, 20 zal h onderfcheid nog vil grooter worden bevonden. Nergens heeft meifl zwaare en drukkende Reëel, en do meeste het] ^ ben geene belastingen op de Lakrnen, Zoel ^ waaren, Tabak enz. terwyl de BinnerjIardfcH f waaren by de meeste ook veel minder be- f zwaard zyn : en dit heeft vooral in Gelderlai t en Overysfel plaats , gelyk uit deeze over- * tuigende waarheid blykt, dat geheele hm f gezinnen, die boven het gemeen uitfteekel kt t jaar kunnen voldaan met de betaato ^ van 50 guldens, daar, toen in Friesland w voor den tyd van één jaar, de Quoria' tie in de plaats der Pachten werd ingevoerd, f de aanzienlykfte huisgezinnen op Soo%uldens f en nog hooger wierden gefchat. f Wat kan eindelyk zekerer bewys zw j zeggen H. Ed Mog. , van de voor ókze Provincie zo zigtbaare disproportie van teren aanflag m de Generaliteits lasten , dan de af. lpsfing  j van FRIESLAND. 50S ir van kapitaale fchulden door anderen jfbaar uit de Refolutie van H. H, Mogenden Gt.lt>' micd& len. ito den-21 Maart aan deeze rww laden) beroerende den t?genwoordigen Ld van de Generaliteits Kasfe , en ver\l der lasten in alle overige Provinciën ||en Zeeland, die federt eenige jaaren, £ voor den tegenwooidigen Oorlog, werk* t gemaakt is. Daar het bezwaarde Fnesn'aanhoudend blyft zukkelen, zonder t eens > erre te kunnen brengen, dat de balans „ Ontvang en Uitgave in evenwigt geraake, uegenftaande de Finantien fint het jaar U, wanneer dezelve, voor de eerfte maal, | H. Hoog Mogenden werden opengelegd , I eenen opbreng van vier tonnen Gouds idyks zyn vermeerderd. Toorts klaagen H. Ed. Mog. over alle 1 leien van bezwaar, welke men heeft Iten uitdenken , om de zaaken ki tram Kouden. Dus is men, na het einde van Siuccetfe Oorlog, genoodzaakt geworden lllosfe renten zodanig te bezwaaren , dat Jive van vier op twee percent interesten 1 gekomen, terwyl de Lyfrenten var110 ■J 7 percent zyn verminderd. Nog heeft 3 in .744 het drukkend middel van tReëel «ten verdubbelen, zonder hetzelve weder1 in komputatie te brengen in den 5oiten ling, welke in't jaar 1748 werd geheven, Ik toen eenige Provinciën, by Extraordinaire Schotten hebben vergund: welk alles ten Üarften aanduidt dat de Provincie van li 4 Fnea-  Gel d- mid d2len, 5Q4 - Tegenwoordig* Staat F^sJand veel te hoog in de Quota isaang, L de herhaalde, doch nooit verhoorde, fcwj £ der Provtnce van Friesland ter General teit £ I de buitenfpoorigh.id va„ haare Quota. rt en uit de Refolutie van den jaare ióo- zi» I men klaariyk, hoe deeze Provincie rïn i t oordee de, da;redres behoorde^nS ? worden , en dat die van Gelderland en Over- - JehL t0e" m SelukkiSer omftandighedea gebragt, meer moesten kontribueeren. Quotós1^^ T Verdeeli'"S l« V""m!> oeraamd , die men meende dat veranderd moest worden, zoals blykt uk eet Refolutie van den *c Mav irtoo t„ a aaniiagen te maaken; zynde zelfs op den ro kr January van dat jaar vier Heeren benoLd om £ defrr6 ^'^^erden ter Genera- f voer 1 f Z° m°ee,yk' °P goedea I voet te brengen en de bcfofejnos daar over 5 H. Hoog Mogenden ter hand te dellen In den jaare lóifi werd 'er eene nieuwe i! fchikkmg gemaakt nopens de verdeehW Z 100,000 guldens over de Generalitel bv P^ntawei?eknd Cene Ver]'^ ™ hf^Z 7 FSeevcn> welke fchikking tot k faS r ? £ heeft gehouden- Die van Iri tond flemden hier in toe, in 'c begin van 16 7, t mids aan hunne Provincie dezelfde verliX £ ■ aan Zeeland wierd mp^ft^». j *"-"^ung ais 1 zo véél te hll! coeSGltaain:, ^ deeze vraag was t zo veel te billyker, dewyl de Provincie, door a de  van FRIESLAND. 5°5 S oxflroomingen van het voorige jaar, een ;cr:waare fchok had gekreegen. Doch, ■er p-enftaande dit billvk verzoek, beflooten Geld- mi»»h er o;enftaande dit billyk verzoeK, oeuooten • l|ndgenooten, ongeacht de tegenkantinge •n Iriesland en Stad en Lande, de refpektive udi van Gelderland en Overysfel te verminxëirnet één ten honderd , voor den tyd in kalf maanden, welk voordeel door deeze rovlcxn, een- langen tyd is>genooten. Ui een' brief, of bericht, van den Raad van na 1 aan H. H. Mog. over de Quotas der . :fp tive Provinciën, van den 14 December 711 blykt, dac de Provinciën van Gelderland "1 (erysfel, na hec uitgaan van het twaalf.n beftand, vermindering in haare Quotas verkreegen. Nog blykt. uic eene Lefide van den 2 April 1631, dat deeze :'roïcie zich op nieuw beklaagd heefc over se i/aarte haarer Quota; dan hoe Weinig ffdlizulks hebbe gehad, getuigen de geweldige indelingen, den Friezen aangedaan in 1635 m v gende jaaren. Ode Refolutie van den 19 December 1674. a t den bygevoegden brief aan den Raad an taaten, is na te gaan, met hoe veel ernst nemeeft aangedrongen op de onvërmydelyke ■ loooiakelykheid van de vermindering der lai voor deeze Provincie, gelyk men zulks ïoglp den 12 February 1675 neei"c her' laalj VTnneer Friesland in de jaaren 1709, 1710 en f711, niet meer' in ftaat was de zwaare laswop te brengen, die toert tot het voortzetten In den Succesfie Oorlog werden vereischt, li 5 W  5*6 Tegenwoordige Staat Geld- MIDDE' en zulks op het ernftigfte, by herhaalde fefeJ Refolutien, aan de Gekommitteerden J Generaliteit toegezonden , en aldaar in J befoiene p-eon^nH . Kf»rmnviQ. !r unuigire geopena, betuigde: hebben even»! de geenen, die toen ter tyd het hoog bei der zaaken meerendeels in handen hadds aan de H. Staaten van Friesland ernftig betoojl welke bedenkelyke gevolgen hier uit voori \ gemeene zaak, en ook ten opzigte der Gf], lieerden, zouden voortvloeien; en derhali ten fterkften verzocht, om gemelde deku, tien voor als nog geheim te houden , deJ, men alle redenen had, om op een allei] gelukkigst gevolg onzer wapenen te hoopeu] waar door in 't vervolg de achter uitgeraak Provinciën behoorlyk zouden kunnen worda onderfteund; en dat Friesland, na 't verkry gen van den Vre,Je, veilig kon hoepen ei vertrouwen , dat de Bondgenooten hetzelve ten aanzien van zyne uitgeputte Finantien volvaardig te gemoet zouden komen. ] Staaten van Friesland, ftaat op deeze verkl» ring maakende, en op betere tyden hoopen.de, lieten zich overhaalen, om in dezelve geduloi» te berusten. Deezehoope werd, echter, ook al wederom verydeld; hebbende de verandering van kt Engelfche Systema , de ongelukkige Veilig van Denain, en de verydeiing van het Traktaat van Barrière door het Huis van Oostenryk, zulk eene verandering in den Staat der zaaken te wege gebragt, dat op den Staat van Oorlog gebragt moesten worden de aanzienlyke Renten van penningen , op de voornoemde Barrière  in FRIESLAND. 50? ij» genegotiecrd, en daarenboven nog laüng der Zwitfers, in dienst deezer Ji fïaande, dewelke op gemelde Subü- jBLB* UlDDBr LfcN, r Barrière mede waren geaffekteerd: en as 'er niemand, die Friesland wilde helvaar door deeze ongelukkige Provincie, | - en buitenlands geen krediet meer hde, eindelyk in 17 < 4, gedrongen werd, , geloof der Generaliteit te Negotieeren ne Lyfrenten van 450,000 guldens, :t acht Percent op twee Lyven , welke 'raadelyklle Negotiatie nog heden ten daet geheel is afgeloopen. Zynde die ,itl toen alleen gebruikt tot voorkoming i gpe nog ergere kendide, waarmede de i iele gedreigd w;rd , aangezien de Dee1 p de betaaling der achterftallcn geweldig ïlkkn, en men bevreesd was, dat hunne y knechten, die, by weigeringe, zelve :t'xekutie zouden komen haaien, üeeze |t tocttand bragc Frksland in die verlenlomftandigheden, dat het zich zelf moest ijn, zo als het best konde; doch welke afioneele redding nergens te vinden was, (Lp dc Militie. Eenige Kompagnien blee:n ierhal ven ftaan op Friesland, die of ge«ieerd of aangeworven waren, zo wel in }yd, als naderhand in de onlusten, die over 4iood van Keizer Karei den VI ontftonden, al de verfchillen, gereezen uit de betwiste rl-natieke fanktie der Erfgoederen van 't ld van Oostenryk. Dit weinige werd door ejondgenooten oogluikende toegelaaten, en  Geld. Ml D DE- 508 Tegenwoordige Staat de Provincie trok 'er een voordeel uit van Jf geveer 100,000 guldensin 't jaar. In 171Ö werd wprVrnm r,™ „:„ tl£' ^ wwu weaerom op nieuw (ml uitgewerkte Refolutie opgefteld ovt de.f rechtvaardigheid, waar mede Friesland J"f zyne buitenfpoorige Quota werd gedrukt : J f' werd dit Juk met hoope van eenig goed efflT naar s Haage overgezonden ; doch al A derom zonder eenig gevolg, dan alleenJD de (hikken eenvoudig overgenomen, en in 17WÊ by Hunne Hoog Mogenden en den Raad ■ ^taaten, Kommisfuriaal gemaakt wierden: zi| de dezelve verder, zonder dat men 'er a# over gedacht heeft, blyven liggen f By eene Refolutie van den jaare i7o4 we!^ wederom ten ernftigften op de inwilliging der voorige verzoeken gedrongen, by tel ? genheid dat H. Hoog Mog. van de Provi» S" aen eene groorcre fomme tot beraliri f' der Interesfen van de fchulden der Un $ vorderden. Friesland toonde by deezen aan X hoe zeer men zich reeds boven pp,rt J" vermogen, in de laatfte jaaren van den » V, gelukkigen Succesfie Oorlog , in 'c opta- 1 gen van buitenfpoorige fommen, had wekwee- U ■ ten en dat men nu niet in ftaat was meer te doen, 21 Toen vervolgens eene Kommisfie uit de Ge- li nerahteit door deeze Provincie naar Gronirigen trok met het zelfde oogmerk, en mogeiyk ook om teffens eens te zien, hoe hier de zaaken ftonden , bragt men dezelve onder het oog, hoe billyk het zyn zou, de drukkende ■Lyirente . negotiatie van 450,000 guldens af te  FRIESLAND. 509 een uit eene Negotiatie van losfe Renden drie percent ; biedende de Pro >. lil, dac zy de eene en de Generaliteit Geld» m i ö d £* l e Mi ure helft van het hier uit voortfprm, oordeel zou genieten. Doch ook dit e lyk voorftel werd met alle andere (n aard der vergeetelheid overgegee- a eer eindelyk de voordeden, welke de re van Friesland by oogluikinge^ had geil van die Kompagnien, welke niet meer I :n waren, van den ftaat van Oorlog wad :laaten , en dezelve gezuiverd was van i dere onnutte posten, van welke de eene ire meer, de andere minder voordeel had Ja; zo dwong de hoogdringende nood, rtlen zwaaren drang der lasten, Frieslands e al wederom, op den 22 Nov. 1751, I«raliteit te doen verklaaren, dat, ver- p de herhaalde klagten over de on;l:e lasten en zigtbaare onevenredigheid 'elQuota ter Generaliteit, hoe genaamd Ipgard was genomen, en dezelve buiten pwenscht effekt waren blyven liggen, ïj? Mog. uit dien hoofde zich volftrekt icflrongen hadden gevonden, om op nieuw |tézamendyk Bondgenootfchap ernftig te liien, en met duidelyke woorden aan te lim , dat het der Provincie ondoenlyk ; om op den ouden en voorigen voet te !e eeren ; doende daar af eene tydige adl| ter Vergaderinge van Hunne Hoog I den, ten einde daarop, by het formeeI • nieuwe Petitiën, en 't opmaaken der Staaten  Geld- M I D p filE W. 510 tegenwoordige Staat 'rl negen bevonden zouden worden, op een 'joofitie van dien aard, door de Heere Staate  Geld' MIDDE' 512 Tegenwoordige Staat Staaten van Friesland, met offerte van*, behoorlyke Securiteit te doen, billykerel te flaan. Niet weinig waren de Staaten van Frie] verflagen over eene zo fcherpc en hun zo deelige Refolutie, genomen op een' tyd, welken men zich met de biilyke hoope ee aanzieniyke verligting vleide. Teffens z3 H. Ed. Mog. met aandoeninge, dat de Hi Raaden van Staaten allerleye kaptieufe folqn op hunne argumenten hadden gemaakt, dl meenden, zeergemakkcJyk op te kunnen losfe] gelyk ook in 't volgende jaar 1753 gebeil wanneer de Staaten van Friesland, by ea nieuwe ophelderende Deduktie, II. Hoogl genden verzochten, dat dezelve de afgebfl Negotiatien wederom wilden doen herval doch 'c welk van geen gevolg was, dewyl J flandvastig wierd geweigerd. Zouden nu de Staaten van Friesland (zeJ verder de Deduktie) hier over niet tenhooï gevoelig zyn? ja moest het hun niet gevvelj hard en aanftootelyk vallen , te zien , dat k Provincie Zeeland gelukkiger vorderingen m haar beklag, wegens het onvermogen tet Generaliteit, gemaakt had, dan deeze, daar zy zich byna in een' evengelyken toefbnd en kommerlyke gefteldheid, ten aanzien van 'c Finantieweezen, bevondt. Immers in vroegere tyden had dat Gewest bereids eene aanmerkelyke verligting in de Quota gekreegen, en de mecfedogenheid der refpektive Bondgenooten in eene ruime maate mogen ondervinden; ja de onwrikbaare ftandvastigheid en onafgebroket aan  ittn FRIESLAND. 513 •a; van deszelfs Staaten had het zo ver- < ;eragt, dat nog in deeze dagen aan het- ^ i ;n gansch niet onverfchillig foulaas was 11d db» .EN. o — li geworden. )t Staaten van Friesland erkenden wel* &land veel te hoog was aangeflagen » 1 iheenden echter, dat, wanneer de ret| Staaten dier Provincie geliefden goed len, om de heffing der Middelen by *yan Kollekte in te vorderen, zo als by nieste andere met zeer veel fucces ge:cï , en daar eene regelmaatige belasting d Thee en Koffy by te voegen , gelyk alreeds in 't begin deezer Eeuw was rttield , in zulken gevalle Zeeland , zo i een' beteren , ten minften in een' even rfoedigen ftaat als Friesland zou zyn. 1 iet vierde Punt deezer Deduktie bejd zich de Staaten van Friesland ( na :ek onder 't oog te hebben gebragt den d voordeeligen ftaat hunner Provincie, ckigte van Negotie en Fabrieken, wanneer 1 mr met andere meer bloeiende vergelykt) d: bekentenisfen der Bondgenooten zelve , :rnalen ten opzigte der gebrekkige Pro;i gedaan ; hebbende Hun Hoog Mog. tri t de klagten van Zeeland, in't jaar 1716, 1 |as uitgedrukt i ,Bemerkt ook , dat het buiten alle redeil ware, wanneer men eenige notoore onglkheid onder de eene of andere Provincl. bevonde, dat zulks niet in alle billykhll zou geredresfeerd worden". Ge werd, op den 20 April 1674, ter Geil deel. Kk ne«  Ge lt- fUDDS hta. 5H Tegenwoordige Staat % neraliteit vastgefteld , by gelegenheid van fc weder aanneeminge der drie geconquesteetjf geweest zynde Provinciën, dat alle Provincie^ f een' naauwkeurigen ftaat zouden open lego van den toeftand hunner finantien en fchuldeJ 31 volgers welken men dan eene nette reguleethf derQuoiszou maaken. Waarvan echter nooi T iets ter uitvoer is gebragt. Nog vindt men in de Generaale Petitie * \ den Raad van Staaten, voor het jaar 1750, deea ^ aanmerkelyke en op Friesland volmaakt toe. JE pasfèlyke periode: <"': „ Men kan en behoort zich niet te onttrek- f ,, ken aan eene examinatie van klagten k „ Provinciën , die zich oordeelen te ho« * „ aangeflagen te zyn: want een zwaarder l2 f! „ te willen opleggen dan gedraagen b ;f „ worden is toch ydel; en zou het wel e f „ verwonderen zyn, dat de proportie, die i „ den jaare 1634 , federc welken tyd 4 „ Quotas zonder verandering gebleeven zyn geoordeeld vierJ , dat de krachten dei f „ Provinciën, deze tot elkander draagen, ns , „ verloop van zo veel tyds, door verminder* Ü " a ^™eerderinS van welvaart . niet meer r „ dezelfde was ? Zo neen ? is 'er redres van ï jj nooden . F _ Terwyl Hun Ed. Mogende de Staaten m 1 Friesland volleedig omhelsden het geene door voornoemden Raad van Staaten in dat zelfde lt uitmuntende ftuk tot een' ftokregel is gefletó, te weeten. ° ' ff Dat het te meermaalen gezegd is, en niet te ■ fterk kan aangedrongen worden, dac de egaliteit 91  van FRIESLAND. 513 \ h draagen der lasten is de band van eenigid isfchen de Provinciën, en het waare tJdd tot ieders behoud. , V< rts fielden de Staaten van Friesland drie voor, volgens een' van welken, naar m zien, de zwaarigheid zou kunnen worden ïgïiomen. „itIiï eerfte plaats zou in ferieufe aanmerking . nö komen het Redres der Quotas, door v ligting te verdeelen, naar maate van n Idere of meerdere vermogens der overige , me' mooten. jTt tweeden de Quotas der onvermo- ' idülleen te verminderen, en de overige in nn Quotas re laaten kontinueeren, en i 'beloop der fomme van de verminde- e:a:a een reflant, of non vakur>> aan te mer- ï Te derden om, indien de Kasfe van de me liteit op den duur genoeg voorzien ^reikende ware, het vereifchte loulaas 1 it te neemen, en aan het benoodigd dn het Bondgenootfchap toe te deelen; m«r daar alle de inmenfe fchulden, op de ever van 's Hertogenbosch voormaals :iaffikeerd, ten eenemaale zyn afgelost, en : oiiuiming der Barrière thans voor die Kaslè er oordeelig is, als zynde nu van her, Eidéjoud der Vesting-Werken, der Oorloge Iagamen, Woning, Wagten, Vuur en Licht bpttingen enz. geheel ontheven. Eifelyk befluiten Hun Ed. Mog,, de )edu|ie met het vyfde of laatfte Punt , daar oe likkende, om H. H. Mog. op 't nadruk* Kk a kf MIDU E* LEN.  Geld. Min DELEN. $16 Tegenwoordige Staat kefykfte onder het oog te brengen de deplorMt » gevolgen, welke uit eene aanhoudende w%.L ring van onzen billyken eisch noodzaakM y zouden voortvloeien , waar in met groon « e nadruk wordt aangeweezen, boe ellendig het m \ Friesland gefield zou zyn, indien die Provinci v op zulk eene hooge Quota aangeflagei p blyvende, eens wierd verarmd door een % doorgaande Runderpest, zwaare Inundatie! * enz, en vooral indien eens een onverwacl m opkomende Oorlog van het uitgeputte Friesta' (g: zwaare Negotiatien tot fpoedige wervingen eni \ t vorderde. . Ondertusfchen had ook deeze Deduktie al wJ :t der de gewenschte gevolgen niet; 'er werd wt! \ eene Kommisfie uit Friesland naar s Haage gezc* i i den, en by de Staaten Generaal en Raad w kj Staaten gehoord; men ontkende zelfs ook niet |f dat Friesland billyk verligting fcheen te, f vorderen; doch de zaak ten Principaale bleef f öeeken tot den ü October 1783, wanneet * de Staaten van Friesland eene fterke Refolutie fe namen , om voortaan niet meer dan ƒ8 -13-5$ 1 penning ten honderd in de Quota te betaalen, li tot dat men hunne zaak overwoog, en een 1 i fpoedig antwoord op de Deduktie door de j Bondgenooten wierd gegeeven. Hoedanig eene » uitwerking deeze fterke flap op de gemoederen f gehad hebbe, behoeven wy hier niet te melden, 'é Zeker is 't, dat dezelve veel verwondering n heefc gebaard, en dat de Friezen waarlyk 1 i hebben gehandeld, zo als zy gedreigd hadden. tk Ondertusfchen is hec te wenfchen, dat 'ex 1 inderdaad eenmaal eene billyke en egaale fchik- h king  tan FRIESLAND. 517 -ver de Quotas moge komen, naar welke 1 3 lang heeft verlangd. I hebben reeds gezegd, dat eene zodani:„Aar- Oiinfo nl« Friesland 3eld MI DDE» LEN. :rmindering der Quota, als Friesland de, niet gemakkelyk uit de vergelykinge ; fi inkomflen der verfcbillende Provinciën jmnen worden opgemaakt. Doch men f] in 1709 , 1710 enl7H, aan Friesland ü uitzigten van vermindering in de Quota ;cen, dat dezelve, na 't eindigen des rl;s , op eene voldoende wyze had beul te gefchieden, ten minden, toen in ia 11718, door den Heere P. vanVegilin, i:h waardigheid van Frieslands zaak Wis» >flp werd beweezen. Zo wy nu ftellen , if Provincie van Friesland , op dien tyd , e|fjaarlykfche vermindering in de^ Quota I 182.875 had verkreegen, 't geen irker niet te veel was geweest, dan zou m (volgens de onwederfpreekelyke uiteng van wylen den Heere N. Ypey 1' Verhandeling over de Quot&s bl. . n volg. ) vierenzestig jaaren laater, : met het begin van 1783. Intresfen ttresfen gerekend, aan Friesland waardig 1 ieweest 34 Millioenen , 325 duizend , j .luldens. Llyyl derhalven de Provincie van Friesland, 't ar 1718, de beloofde verligting niet heefc vgen, is 't billyk, dat , boven eene nideringhaarer Quota op ƒ9 - 12 - 14, 1 aar de bovengemelde millioenen worden :c'igedaan, of ten minften, dat de Quota 1 friesland zo veel worde verminderd, Kk 3 al?  Geldai i d u e- LEN. 518 Tegenwoordige Staat als de Heeren Staaten der Provincie thanj« eigen gezag hebben gedaan. Ton nadere bevestiging der billykheidj Frieslands eisfchen, zullen wv hier noe iel Fneslands eisfchen, zullen wy hier nog iec voegen uit de Petitie van den Raad van Sa voor het jaar 1604, welke in 't Chartert van Friesland. IV Deel. bl. 1265. wordt ge den, en onder anderen hec volgende behel Dat - die Provinciën vanl derland en Overysfel, nu eenige jaarenk waards, zo grootelyks verbeterd zynde, i de goede adfistentie van de andere Provini haare Bondgenooten, dat zy van des oJ invallen bevryd zynde, haare landen wed\\ mogen cültiveeren, enle haare rivieren\\ de pas/agicn totten Koophandel gebruill mede eenmaal willen accordeer en eene\\ delyke Quota, naar de tegenwoordige I culteit ende geftdlmisfe van haare * Sik ende Landen, tegen het geene hier vM van de vyf andere Provinciën is verzoè van Friesland twee derde parten, °n minften zestien duizend vyf bon■Vuldens in tweemaal hondert duizend , Tegenwoordige Staat Kerk. STAdT. VIERDE HOOFDSTUK. 11 ij: T>e Kerifiaat. ^ nlytf Dra e Christelyke Godsdienst fchvnr S eerst aan onze HeidenfrhA v^™.f.-.fcbynt Ë te 7 nnm7 u ™ voorouderen gepre&ïi FnSJrT ^heC J3ar<^ do°' ^n aiezeï^ EngeJfchen Bisfchop Wïlftid In 1 i n n ^ L' Welke> e^ter, dfc i oSont ?,kken « Jy Wyk re Duurftfa overwonnen zynde, gedwongen werd de X' kundL e"" rHlf°P,to^n herwaards tw#» lvken nnJ God™?"ge Engelfche GeJL : was die SWelke W^brordSe voomaaSJL karnen 'u ^""^ het JMr 690 , aa «jazen ny met, 0p de vraag van diVn V«J mar den ZieMaat ZJTCr „f f,™ ^ ^ "«voorzigdglyk en ombel te  itart FRIESLAND. 521 fèlyk, als in den euwigen jammerpoel laken, had afgefehilderd ( *). IC E K KSTAAT. vit laater vertoonde zich in friesland ac anifacius, die, na alomme het Euangelie •Indigd te hebben, tot de toen zeer linlyke Heerfchnppy van 't Bisdom Mentz 'l/en werd. Ettelyke reizen is hy, tot y dering zyner heilzaame oogmerken, in iiand geweest, en verfcheen aldaar voor fitst in den jaare 75*, wanneer hy zeer 11 tot de omhelzing der Christelyke Leere «Dg. Ondenusfchen vond hy hier toen kyn einde, niet verre van Dokkum, alwaar jet de zynen, door een' hoop Afgodifche iibn , werd overvallen en gedood; doch I euveldaad, niet lang daarna, op de riaadigen gewrooken werd door Albo, >èg Pipyns Stedehouder, omtrent de EIBonifacius verfcheenen Willehad , Lebui* s en vooral Ludger, welke laatfte, in 't jaar ;den daaromtrent, veel toebragt tot de verbrei» ifiran het Christelyke Geloof, 't welk, echter, :tling daarna, wederom geheel onderdrukt :ii door eenen inval der toen nog Heidenfche en (§). Dan Karei de Groote , die unt deezen tyd bloeide, verjoeg eindelyk deeze ( ) Men zie van dit' alles breeder 't I- D. van den g v. Staat van Friesl. bl. 222 - 229. ( ; Men zie als boven 't I. D. bl. 235, 236 en l Van deezen Willehad en Ludger zie men ins» ly"t I. ü. bl. 237, 238. Kk s  Ke rkstaat. 522 Tegenwoordige Staat deeze en andere Heidenen , waar door % Christendom ras alomme werd aangenomen en zich fchoeide naar de toenmaalige begrip! pen der Roomfche Kerke, onder het Oppj. bellier der Bisfchoppen van Utrecht ( § ). : Niet lang na het vestigen van den Chris, telyken Godsdienst, begon men hier te lande yverig met het bouwen van Kloosters ei Abtdyen. Zo dat men 'er in de Saxifche tv den telde: In Leeuwarderadeel en binnen Leeuwarden één der Predik heeren , één der Minderbrct ders, één der Franciskaanen, benevens de St, Anna Graauwe Bagynen en de Gysbertisten, In Tietjerkiteradeei te Bergum één der Reguliere Kanunniken , 'c Klooster Sigerswolde, van dezelfde orde by Garyp , en dat va cethlehem , een Nonnenklooster van de orde van Premonftreit. . In Rauwerderhem een Klooster van Graanwe Bagynen, met naame Engwird. In Ferwerderadeel Mariëngaard van de orde van Premonftreit; Foswerd van St. Benediktus, cn Genauwert, een Jongkvrouwenklooster, ook Genezareth genaamd. In de Dongeradeelen en Dokkum , eene Abtdy binnen de Stad van de Premonltreiï orde, 't Klooster Zion te Nyawier en 't Klooster Weert te Morra. In Dantumadeel de Abtdy Klaarkamp van I de Cistercienfèr orde. In JS liT r 6 hi<:r?ffltr 415/431 >  mn FRIESLAND. 5*5 n verpligt om den openbaaren Godss te verrichten ; zynde 'er ten minften < groote Dorpen drie gevonden , met Kerkstaat. S ie vtiiiviii»-" i < groote Dorpen drie gevonden , met n de Curyt (Curé) of Priester, de u en de Prabendaris. Op veele plaaterden dezelve aangefteld volgens het 'atronatus der bekende. Inftellers van ix en Kapellen, of hunne wettige /gers; doch op plaatfen alwaar zulk een .iiniet te vinden was, werden de GeesteH in de vrye tyden, aangefteld by de meeste nen der Inwooners: ten tyde van Overeen werd, echter, dit recht wel eens ƒ of ten deele aan de Landsheeren overaln. Dus werd by voorbeeld de begeeeer Kerkelyke Bedieningen, die aan geeIkende Patroonen of Colkuoren Honden, 31 die van Oostergo en Westergo, in t r 398, aan Albert van Beyeren opgedraa- li de Saxifche en Bourgondifche tyden j]i de Lands Heeren, echter, weinig m c d»en der Kerkelyke Ampten te zeggen; 1 blykt uit het verdrag tusfchen den Hertog rjaxen en de Staaten van Friesland, volgens ilk de eerstgenoemde zyn recht op de a'icie overdroeg aan Karei V, in 'c jaar I, alwaar men onder anderen leest: Dat ^Patronen ende anderen, fie dat van. Isewoonlyken is, fullen magen nomineren i'Pastorien, Vicarien en Prebendansfen, \m dn Keizer, ojte fynen Stadbolder, u" Raden, binnen twee maanden tyds, 'l: prefenteren, en V felve finder weyjre■ 1 J ringe  &ER KSTAA T. 52& Tegenwoordige Staat ringe te cofenteren- (waar op van des Kd» I' wege de daadelyfce aanftelling volgde) £eC ie: nentte als Wylen de Furst van s'2 l yèrmckt, te weeten v,n fes beneficienk *» jZLtf C°freren' E"te om dat Keizei *s Majeflett ; ofte zyn Stadholder niet meer Jf Register bolden. Eenige jaaren laater ontij tf «en h er omtrent eenige klagten , dewyl de *» Ke.zerlyke Amptenaars zich meermaalen * begeevtng der Kerkelyke Beneficiën aanmaak 'l £? Waarom de «i ! iyke Geestelyken hier te lande, al doonraans ■* gebooren Friezen waren. aoorgaans, 1 Gelyk alomme, zo waren ook in Friesland f de voorrechten der Kerkelyken zeer aan t fifafl SST™ hadfn Zy' in Seval van verichd, veel vooruit boven de VVereldlyken; [ vooral •  an FRIESLAND. abmdat de Geheimfchryvers van Landen aen , meestal, Geestelyke perfoonen wa- 11 e rt k- staat. - geen met te verwonderen is , dewyl icinige anderen leezen of fchryven konijraarom ook zodanige Schryvers Klerken ld;genoemd, by verkortinge van Clerici Krkelyken. Hier kwam nog by , dac ejbyna alle Akten en Kontrakten in 't 'ifsyerden gefchreeven, 'ï geen zy alleen eden, waardoor zy dan ook dezelve 14 uideggen naar hun goedvinden. 1 lyfftraffelyke zaaken hadden zy geene J( > Voorrechten : want zy behoefden voor ie Wereld]yke Rechtbank te verfchynen , r:rerden alleen door de hunne geoordeeld; riy nog kwam, dat, om den minften stiyken van eene misdaad te overtui» ien minften zeven Getuigen werden ge- Ni O By "{fa de ophelderende aantekeningen , op deOuda itlb wetten, wanrvan reeds boven gefproken is , en ijKderzel ver groote Taal. Oudheid -en Historie .kun\irdig zyn om van alle Liefhebberen deezer takken dserdheid geleezen te worden , vinde ik in het II '3'. 220. aangaande de meerderheid der Priestebbn de Leeken, onder anderen , het volgende: iéiPriester een Leek mishandelende , be-anlde eaeijboete , en konde zich met éea Medezweerder u ren. Een Leek daarentegen , een Priester ïihndelende, moest zevenvoudige boete betaa. ;d! en had twaalf Medezvveerders noodig. Dit id men in alle wetten van dien tyd; doch de 'ri'.ers genooten dat voorrecht alleen, wanneerze u iïeestelyk gewaad aan hadden , en dus kenbaar n j, enz".  Kerk- staat. 528 Tegenwoordige Staat h$ a- friesfche Geestelykheid was , m ï lyk by die der andere Volkeren, doorgaans £ H nig geleerdheid, in de duistere tyden voor* Kerkhervorming, te vinden. Weinig is 'er oct van hunne fchrifren overgebleeven. Om L een haaltje van mede te deelen, zullen hier laaten volgen't Gebed des Heeren, enèt' tien Geboden, zo als dezelve, door de Ge*" relyken dier tyden, in de Oude Friesfche tai! werden geleerd. <3nn name toirb heiligt. |>P" rpeft to Uomme. te fipmi?"mkmm fcDaen/ °» 'c ' Jp é Dtifojr brac ,'oüj b# jüjcö. rcJ!5i£?j0U f*IDn»/ <* uw w«* * &o moet tet mefr. Dit Onze Vader komt volkomen met het ?( gewoone overeen , en insgelyks meerendeeb ï L . he^n?agfc«e Friesfche Boere - of ft Landtaal: doch het overgebleeven exen- dewyl het geheel in 't Oud Friesch ge- k llfnT? ,S' elfÊr Ved van de tegenwoord,|e Landtaal verfchiJc> 0ok ^ ^ ^ daar geheel van den waaren zin der woorden af,  van FRIESLAND. 559 aarorri wy onder ieder Gebod eene Nelufche Overzetting zullen plaatfen. Kerk- st AATV Uiicne uverzetting zuuen piaaucu. €h,ct toag tl)£t tto$?t 23oÖ. li anus est. €t)in <8oö tljet i$ tht'tna/ tfte ij ere ig Qimmelulu^ auö SitOrihc^; t&am li tt)iauia. Dit was het eerfte Gebod. ijGod is eenig , de Schepper van Hemel en È Hem zult gy dienen. 1 M]i«t toag töct otöere ^oiï. lÏAsfumcs &c. ®Ö» nc fftalt tüincg 45oi Juna namet iöle; uiiD fatljec mctjji fena iifoen alle mcuctlja. Dit was het tweede Gebod. H zult uvves Gods naam niet ydel noe^ >!;n verder zyn u hier mede verbooden alle rilden. ffl&et tong tïjet DrcÖDc %oo. ipfica &c. €hu fftaït firta tftcne Béfege |»nöp; lyniamte <©oa nt re£ta tlja hï e$* iïijeöc i^itnmcïriuc anD ^tbrilie^ t&crumBc 1Ü.1 jenie firia tïjene Ijclcge jèunnanöi. Dit was het derde Gebodi |l zult vieren den heiligen Sondag; want dlaeft gerust toen hy geichapen had Hemel Jlcde: daarom zult gy gaarne vieren den i 1 Sondag. (Shct toag tfjet fiarïfc 25oö. 4)ra &c. (Silju f halt ecïa tljinne feöet anli ni moDcx/ tl)« tu tïje^tc lanrjoc libbe. Dit was 't vierde Gebod, j'zult eeren uwen Vader en uwe Moeder , c sv des te langer moogt leven. VIDEEL. LI  Ksaie. STAAT. 530 Tegenwoordige Staat €fttt toa£ tfict fiföe 2Sot>; Non Occides &c. léfiu ne faalt ncne monfïiia ïua. Dit was 't vyfde Gebod. Gy en zult geen manflag doen. €ftet toa£ tbet fcpte 25o&. Non Moecbaberis &c. €f)U ne fftalt nen j}« tfta/ ncn otieröoc Dua / buta mitö tDrnete aft teiue f ftaltu %« dominum &c. €fiu 'fftalt minnia » ne ^Hippere mith rencre fticta / anö Mm tomuctftcna lifte tfti felba. €neéfe tua M fagutfjat alle tfta ot&era 33oDo.  van FRIESLAND. 531 Hi| Dit was 't negende en tiende Gebod. G zult beminnen uwen Schepper met een 1 in rte, en uwen medechristen gelyk u zeiven. ;ej twee Geboden iluiten in alle andere Gede altiH verdient zyne opmerking, dat hec iiifliee: Gebod, 't welk allen Beeldendienst rblc, hier is uitgelaaten, 'c geen buiten • yf gefchied is , om 't gemeen niet af te rfpel liri :en van den dienst der Heiligen; terwyl to'vpö 1 't laatfte, om echter het volle getal houden , uit de bekende lesfe des ligaakers een nieuw Gebod heeft ge* ie t!)iiee ■ inFriesland verfpreidde zich het licht der ^:i::rkkrvorminge njei jang na ^ hetzelve liitschland was beginnen te ontluiken; "' cbj laartoe was ook al eenige voorbereiding tóeumjEt door de Leere en Schriften van ^fesjus d Ganfevort, die, gebooren te • :rigen in den jaare 1400, en om zyne groote ;e j heid, het licht der wereld genaamd, door Ine chriften veel aanleiding tot het ontdekken n dwaalingen des Pausdoms had gegeen| terwyl de Griekfche en andere fraaie : ..::ter. , hier voor deezen weinig bekend , :>or en yver van Rudolphus Agricola , gesi van Baflo, een Dorp in de Gronln* Épr 4nmelanden, fterk waren voortgekweekt. anl.as )u de Leer van Zwinglius hier in 'c !tllgenm omhelsd zyn geworden, zo niet iezel door de geftrenge Plakaaten van Keizer £arej :en V, en zyn' Opvolger Koning Philips .len „ een geweldige neep had gekreegen. LI 2 Dit Kerk; sxa&t.  K f fik s t a at. 533 Tegenwoordige Staat Dit niet tegenftaande verfpreidde zich , ed* de gezuiverde Kerkleer hoe langs hoe meerh dat ook verfcheiden Friesfche Edelen, met naa Sjoerd Beyma en Hartman Galama, zich by verbonden Edelen voegden in den jaare 156 't.geen te Leeuwarden de, reeds boven ai geweezen , beroerten ten gevolge had, fchó, dezelve voor dien tyd geenszins aan 't a merk völdeeden. Niet alleen werd de nieuwe Leer te Leeuw den, door den Stadhouder Arenberg, in 1 jaare 1567 , geheel uitgeroeid; maar I beval hy aan alle Grietslieden ten pil Lande, om alle Hervormde Leeraaren, binij den tyd van drie dagen uit hunne Bedryva en binnen zes dagen uit 's Konings gebied 1 doen vertrekken , by verbeurte van hec i ven ; gelyk ook om alle Kerken, die byi Leeuwarder onlusten iets mogten geleed hebben, wederom in haaren voorigen Woei, ten opzigte der Roomfche Godsdienst -Oeff ning, te herdeden. Na den dood van Arenberg , niet tm ftaande de hevige vervolging onder den Herrog van Alva, waagden het, echter, in den jaare 1568 , Andreas Dirkfen en Gellius Snecanus, heimelyk, wederom te Leeuwarden tePredfei; en dit voorbeeld werd door verfcheiden anderen meteen' goeden uitflag gevolgd, in weerwil van de gevaarlykheid der tyden en de hevigheid nrfpViPn- oja, en een gruui ucci uti utoi«- ^nv^»... i naar zich had geilrookcn , zo wel de d,fchen als Hervormden mee een yzeren li ;cer hoedde. Niemand der nieuwe Leeraa* Lrfde zich toen langer vertoonen ; vooral 1 le Bisfchop door het Hof Provinciaal Jdaadig wierd geholpen, in 't vastitellen 1'rentfche Kerkordening , en in 'c vatten l-volgen der zogenaamde Ketteren; en Md genoegzaam aan tot in 1572 , wani!de zaaken, door 't inneemen van den e|i en 't afvallen der Hollandfche Steden, :i't algemeen, een gunftiger gedaante verlam , die zich ook tot Friesland fcheen uit jïlen ïlrekken, onder 't opzigt van den >lien en dapperen Doeke Martena, die, :I y zich buiten 't verbond der Edelen had tiilden, tot hier toe ongemoeid was gelaaid I Dezelve had tot voornaame aanhangers ;|Botnia, Tiete Hettinga , Seerp Galama, ;ii Camminga , Augustinus Scheltema , I; Groveftins, Sikko Tjesfens en andere kin meer. Hy ontving, ten dien einde, een' iéief van Prins Willem van Oranje om ;ippe Scheltema enSikko Tjesfens, wierd v overd hoewel met een ongelukkig ge vol dewyl de meeste bezettelingen , dfe Huis den waren de vlugt namen, op het aannade der Spaanfche benden van Leeuwarden Di kum viel toen, wonderveel moeite, wederom hunne handen, en de Burgery werd deer geplonderd en vermoord. Franeker eni overige Steden , door Schouwenburg inrafr men, werden nu ook wederom door hem*1 laaten, en qus kreeg Kaspar Robles de hanfe ruim om de belyders van dep Hervormden Godsdienst alomme ten wreedfteq te venolgen. kÜ^Ï m Jend'ge toeftand der Hervormde Kerke hield m Friesland aan tot in 'c jat j57*. wanneer de Spaanschgezinde Raaden, door den toenmaaligen Lt. Stadhouder, Graa* vc van Rennenberg, afgezet zynde, de Bisfchop Cunerus Petri insgelyks Zya gezag ver- loor,  pan FRIESLAND. 535 p en de algemeene Religions - Vreede werd werd de Hervormtére, eindelyk, volkomen door s Lands Jn bevestigd, by een Plakaac van den 15 rjnber. De Hervorming dus, mee verrlage des Pausdoms, op hoog gezag', me door geheel Friesland, zynde vastgeI werden van alle kanten nieuwe Leeraaren Joden. Dit beüuic werd door H. Ed, I genomen te Oudeklooster, cwee dagen, |t de Abt van dat Konvent van daar geïilyk naar Leeuwarden was gevoerd. Te Jvarden werden hierop nier alleen de :3n van alle Roomfche Sieradien gezuiri maar zulks gefchiedde ook in de andere in, mee naame te Bolswerd, alwaar men éreleer zo beroemde Marienbeeld verbrand. Ras volgde men dit voorbeeld door de ■hle Provincie, op veele plaatfen in goede dj, doch ook op andere gewelddaadiger i cerwyl veele Geescelyken, die mee van iac veranderen wilden, uk het Land ween Al wac van de losfe goederen der ei dyken geborgen was, werd, ten behoei m het Land, verkocht; terwyl de vaste )£i:ren alomme aangeflagen en ten openbaaniatte werden verhuurd. LI 4 Dt  536" Tegenwoordigs Staat Kerkstaat. De Bisfchop van Friesland, of liever J| Leeuwarden, Cunerus Petri, had, geduunajl deeze groote omwentelingen , niet alleen zn gezag verboren, maar was ook , door L Stadhouder, te Harlingen , op het Blokhui gevangen gezet, dewyl hy zich niet ontza? by herhaalinge, de geboden der Hoo»e Ove' ngheid te fchenden, Hy werd, echter,"wath ter wederom geflaakt , verliet toen, na dos i eenige reizen, tevergeefs, om een jaargeld* zocht te hebben , de Provincie, en begaf ü naar Keulen , alwaar hy, in den jaare iA overleed. 3 ' In 't zelfde jaar werden , door de Saam, eenige nuttige Refolutien genomen nopens k gebruik der verbeurd verklaarde Geescelyb goederen , en ook eenige vastftellingen ge. l maakt, dienende tot meerder bevestiging der dn alomme aangenomen openbaare GodsdienstOefienmg. Onder anderen werd order » geeven dat in ieder Dorp, tot belliei der Kerkelyke goederen, door de Ingezetene» gedeind zouden worden bekwaame perfoonen, 1 beminnaars van 'c Vaderland en den Godsdienst i by den Grietman aangenaam; als ook, dat ! ieder Gemeente, in haar Dorp, zou wol den gelast bekwaame en eerlyke Hervorm, de Predikanten, Leeraars en Schoolmees. | ters te verkiezen. En nog verder, dat de afgezette Priesters geenszins wederom zouden mogen verkooren worden, ten zy dezebe, na behoorlyk onderzoek, volgens de Indruk, tien daar van gemaakt, of nog te maaken, by de Heeren van den Hove, de Gedeputeer- den  van FRIESLAND. 537 Wen li de Hoofden der Konfistorien, bekwaam Kerkstaat. i wè bevonden. Eindelyk werd nog bepaaia, %tfe begoedigde afgezette Priesters zich iöebj moesten redden; doch dat de onver. Jde, die zich eeriyk en deugdzaam ■ etïgen, cn niet getoond hadden vyanden Jen Staat te zyn, een jaarlyks inkomen, edjrende hun leven, uit de Kerkelyke goe. ere, zouden genieten. C den Landsdag, welke in April 1504, te c'raiker gehouden werd, gaven de Predikanten ;teIfJrtikels over, raakende, onder anderen, et Leren van Duivelbezweerders, llandkykers, :. S.n Eterbeleezers; het verhinderen van fchadely:e ekten; het drukken en verfpreiden van i ladclige boeken; het verder uitroeien der nog ppvefebleeven Beelden , Altaaren enz ; het iaathfchenden, en verwaarloozen der Bededarcnj het beter bezorgen der Leeraaren; het rèjardllen van goede en Godsdienstige SchoolMmelers; het gebruik der Geestelyke goederen; hetpe-jneemen der misbruiken in het ftuk der 1 uïlyken, als ook der verfchillen in de - Getaenten; en eindelyk het oprechten van een oai Sei|Liarium voor Studenten in de Godgeleerdt bei Op alle deeze voorftellen werd, door de 'c Heen Staaten, een gunftig Apoinktement • rei .yen, en onder anderen uit dezelve , in volgende jaar,'de Refolutie gebooren, tot bei oprechten eener Hooge Schoole te Frane- ; Hervormde Leere, dus volkomen vastré] ld zynde, bloeide vervolgens zonder eenige ve: ndering tot aan de bekende verfchillen LI 5 tU35  Kerkstaat. 5^8 Tegenwoordke Sta** tusfchen de Remonitranten en Kontra-Re Jl itranten, welke door her I\W»o,i c^^TP Dordrecht, in de jaaren 1Ö18 en 1619, Ji m Fnesland van weinig belang geweest, de. 4 warend Tu™*^ Lee™ te ™ f Z?' ? oegripPen van Anniniusvoa f ftoaden, en de Staaten het iteeds eens Z f nret de groote meerderheid der Geestelyk™ CK t welk te wege bragt, dat de weinige * 1 k eeVer der ftrydige Wy byna nergefsj 1 gen aanhang vonden. De toenmaahVe Sm van Fnesland waren dus ook zeer yverï ' aandryvers van het Nationaal Synode; hebbel geTondenmmiSfie Va" vier «^en naar's » FrSL(fetJyn0d' m Dordre^t werden» t Vergadennge verkoos. Sibrandus Lubben» * Hoogleeraar ,n de Godgeleerdheid te Franek een man Van geen minder drift, vooral want J het op c ge aankwam> weJk dg zich fomwylen we epn« A,™r* . M) Kf.rM,rbI: 1 durft aai™aatigen in jn Kerkelyke zaaken eji gefchillen. Voorts rf E isS enShilippus Daniël ^hemius, Predikanten te Sneek en Harlingen, £ren ** °«d^ingen voegde Sde aa en r, d"S Vm Idfarda> Gedeputeerde )lneffZ rimm V3n Stel,i"Swcrf Westeinde, seffens Johan van den Sande, Raad in den Hove,  ,an FRIESLAND. 539 I beide Ouderlingen te Leeuwarden. He Heer Idfarda, middelerwyl overleeden - „_J Uom in rvloore ffpileld de [vE UK" STAAT. a werd voor nem m piaais g,cm-iw «». • ffiko van Aysma, Ouderling te Hich:: Daarenboven verfcheenen in die Kerkver1$, als Kommisfarisfen Politiek, wegens sfid, de Heeren Ernst van Aylva , mefedeputeerde Staat en Grietman van tl Dongeradeel, en Ernst Harinxma van ii, Eerfte Raad in den Hove van Fries* ) befluiten van het Dortfche Synode d,, zonder eenige tegenftreeving, door de I Staaten van' Friesland , aangenomen! hrminder voorfpoedig ging het hier met ztenaamde Postacta, volgens welke de ri- erfde Stemgerechtigden ten platten li hun recht zouden verlooren hebben , i t aanftellen van Predikanten, dewyl zi?e daarin aan de Kerkenraaden en Geürn wordr gegeeven ; eene zaak regelhfiftrydig tegen de Konftitutie en voor» r|i , en welke veele Hechte gevolgen te gkzou hebben konnen brengen, 't Is dan , Leze en meer andere redenen , dat 's r, Staaten , daar tegen wel fcherpelyk dI i voorzien , in de vernieuwde Lands dlnantie van den jaare 1723. IV. B. XX 4;il Art. (S). De rjïDe eigen woorden daarvan reeds boven op bl. dV.es !V Deels, gemeld zyiuje > behoeven hier ttltiEhaald te worden,  Ker k- 5 ta at. 54© Tegenwoordige Staat De verfchillende leeringen der Coccel en Voetiaanen hebben in Friesland 1 alomms op 't^ einde der voorgaande 5 t begin deezer Eeuw, groote verdeeld! verwekt; doch de wysheid der Hooge üv heid heeft te wege gebragt , dat dezelvJ geene openoaare fcheuring zyn uitucbrol En federt is het verfchil, allengskens ; Z0J verzacht, dat de partyen eikanderen tij belde kunnen vcrdraagen. Ook is 'er 1 dien tyd, uitgezonderd eenige ftribbelit met byzondere -afgedwaalde Perfoonen, t voorgevallen , dac in (laat ware om Kerk m eenig aanmerkeiyk gevaar te b De Predikanten, door welke de openh Oeftemng van den Hervormden Godsi worde verricht, maaken, wanneer 'er J Vakaturen zyn, een getal uit van 208 Pel nen, verdeeld over ip2 Gemeenten. 1 aanzienlykfte Dorpen hebben meest iederlfl afzonderyken Lceraar; doch de kleine! ten getale van twee, drie en meer met el deren vereemgd om door eenen LeeraarJ diend te worden; terwyl de Steden, na * Perdtnf°0tte Cn 'C Setalder Kerken,*: Predikanten zyn voorzien wasWnT • !? /Chaarsh? ^r Geldmidtóa was het inkomen der Predikanten, ten tyde der Reformatie, gering, hoewel beter in de vermogende dan in de onvermogende Dorpen , dewyl de beftuurders der Pastorye goederen, m de eerstgenoemde, jaarlyks LL* derd guldens aan de Predikanten moesten uit tellen;  tn FRIESLAND. 54* •iccerJ wordende het overige geld van Lands•elot andere einden gebruikt. Doch in Kerkstaat. ■ • e ui auuc.v. i-inuvu ö -i:an opbrengen , en deeze plaag , in de ro{inde jaaren, bleef aanhouden, namen de üSsa Staaten, op den 30 van Grasmaand (1J , een beftuit , om aan de Predikanten litellatten Lande voor te ftellen, of zy, jaarÏYW geduurende den jaaren, van den Lande •vi-n genieten ieder 45° guldens, mids de Pakrye Landen en Plaatfen, geduurende dien tvd ten voordeele van den Lande , aan de Jl meest-  K EItK» STAAT. 54» Tegenwoordige Staat meebiedende zouden worden verhuurd. \J te Predikanten, die de fcharl, 1 V* dier plaatfen, van 's Lands weL Tve,fn f en de betaamt te nü; Obligatien; zullende T^tameme^3"^ ■ H gens, uit s Lands Kasfe rt r ' Vml' » guldens, Myk8rÏÏ^Tdln,^Van4f ^ Predikanten worde'n betaalf^SS tot groot voordeel van den Se * Sok : Traktementen der vooCen L % ?,°°ren è F verhoogen rot 5oo guE. ^ I! > Predikanten, die door ouderdom W«v» » sa den dienst niet langer kunt™ „ °evalk 1 '■ door de Klasfen £^ ^2^^- ° H van den Lande iaarlvt/^I ,fyn'Ss"ietea * 2y leeven, na^t" S'*0"' *>I Gekommitteerden uit heTkLTT ' to f gie der Heeren <^^'het i verkreegen. Alle^g^^ . be-  m FRIESLAND. 543 fn de Pastorye huizingen, die eigentde Kerke goederen behooren, en ten Kerkstaat. ü behoeve door de Kerkvoogden moeten * onderhouden, zo dat men kan rekenen, :( Predikant, boven zyn' Traktement, kanderen genomen, wegens vrye Hui1 Hoving , nog geniet honderd guldens. 1 Is zyn 'er veele Dorpen, die zeer eyke Pastorye goederen hebben , welkten voordeele der Predikanten verftrekj)e zodanige hebben dus ook niets met Ji pletie en derzelver gevolgen te doen i:en beftaan nog heden uit den opbreng e: goederen. d de Weduwen en Kinderen van afgeftorIfedikanten , is ook eenige zorge gedraa- /ooreerst genieten zy , een jaar lang hj overlyden van Man of Vader, het : ITraktement ; terwyl inmiddels de i£ door de overige Leeraaren uit het Q gratis wordt waargenomen. Daarna u zy het zo genaamde Weduwen trak;ll; doch de kinderen maar alleen tot B jongde den vollen ouderdom van 18 :ri heefc bereikt. ■ Nog onlangs werd ,andswege , tot onderhoud der Wer« en Weezen, toegedaan eene fomme 400 guldens, by welke fomme ieder iel Predikant en Emeritus, jaarlyks, tien ld; moest voegen ; wordende dan de gele fomme onder de Weduwen gelykelyk dild. Doch al federc eenige jaaren heefc I fchoon niec mee vereischte eenpaarigheid 1 woelens, in Klasfen en op Synoden, aan een  STAAT. 544 Tegenwoordige Staat een plan yan verbeteringe deezes fonds J| beid, en eindelyk is het%lukkiglyk « ïïl gebraa-c; hebbend ^ ujL.. c.b.y wz [W „ 0 , --—ut nccren otaaten, onifck Grooten Landsdag van ,787, de 'ZR Refolutie genomen, om, in plaats van 2 f guld. 3400 te zullen geeven , en het daa ï gehouden oynode beflooten,da allePrediÏÏ f den verhoogen, gelyg thans VhS waaS I hecgunft.ggevoJg is , dat het jaarlyksch S f der weduwen, het welk in voorgaande 2 fc dikwyls geen honderd guld. of L %Sl | ïonf'^ e" afëelo°Pen jaare 1787, ovai 1 honderd en zestig guld. heelt bedraagen ; val t L /°Pr eC,1]ter' Seen vaste teil ken, dewyl zulks afhangt van het grooaS i kleiner getal der Weduwtn. S H - Wat de vervullinge der oDemrew* Predlkantsp]aatfen betrefc§. In deXSl| fchiedt dezelvedoordeKerkenraaden, weïe f bekwaamer tyd handopening verzoeken v ! KrZlf611' dezeIrebek0-n hebbel t welk aan Ïm V*"* ^ drietaI raaake"> «! a^niebooden ^ ^ ^ Soedkeuringe wok fe aangebooden. Indien 't zelve daarbv wordf* >\ worpen, moet de Kerkenraad nieuwe nominatie maaken en u? ' £ sj°g5 mLr- ^h t meesr,» ^ïoo.r j'eKeurd zynde , wordt op de k "e ven KtnrdMr "V d°°r den K«« E zelven, een perfoon tot Leeraar gekooren-fch 11 Hindelopen, door de mans ledematen ; welke l laatfte in:  uw FRIESLAND. 545 ïj wyze van beroepinge, echter, niet 1 o goed is als de eerfte, dewyl fomwy- Kiifr STAAT* 4 dezelve allerleie twisten en verwarringen •loeien, die de beroepen Leeraars af\éa zich derwaards te begeeven , gelyk pg voor eenige jaaren te Workum heefc I • wanneer de Heeren Gedeputeerde t een einde van de verwarringe hebben gek, door 'er, uit hunne hooge Authoriteit, ef:ene beroeping te doen. l enige nieuw aangebouwde dorpen, welke ileigene ftemmen hebben, of welker weïi Jemmen onder andere oudere dorpen beril , gelyk op de Rottevalle, de Gordyk, leenveen en te Gerkesklooster plaatsheeft, | dt de ftemming van een' nieuwen Leeraar aer op dezelfde wyze als in de Steden, linde oude Dorpen is de ftemming en bef-, it der Predikanten een voorrecht, dat byzon. een is aan de Stemgerechtigde Ingezetenen, s izelve niet zyn van de Roomfche of Men-, il Kerke. De tyd tot het doen eener nieuwe riing verfchilt merkelyk naar maate van de [tfdigheden: want zo de overleeden Predikant ei^eduwe of Weezen achterlaat, moetdaariilllals reeds boven gezegd is, het Genade■,,loor het Klasfis, gratis, worden waargem ; doch zo 'er die niet zyn, of de Prediicaar elders verroepen is, kan de plaats met i eken wederom worden vervuld; en ingelde Kollatoren het beroep langer openhoui oet hetzelve verder door het Klasfis, mids : duement daar voor trekkende, of door een* j]inent, worden bepredikt. Na zulks laat de liaan uitfchryving tot ftemming doen, en F. deel. Mm öV  54<* Tegenwoordige Staat ÊKVK- dezelve, zes dagen voor den bepaalden tyd, Jl alle de huizen der ftemgerechtigde IneezeJk aankondigen door den Dorprechter. Op denl3ït( paalden dag wordt de klok drie .naaien 's mom i geklept, en na de laatfie klokklepping m»m de ftemgerechtigde Ingezetenen zich in muk foon , of by wege van Prokuratie metvvejl getekende ftemcedels, in de Kerk begeeven, o L daar met eikanderen, by meerderheid van ftero» M eene nieuwe beroeping te doen. Hier op wora , de Beroepbrief opgemaakt, en, doorgaans fa h den Schoolmeester, '.an den nieuwberte I Predikant of Kandidaat overgebragr Info s deeze het beroep aanneemt, wordt faetzefc * door gekommitteerden van het Dorp, aan te •« Klasfis, op eene gewoone of daar toe verzoek m bu.tengewoone vergadering, ter goedkeur» >R overgegeeven; zynde het Klasfis verpik, w onderzoeken , of de (lemming volkomen «1 I de wetten van den Lande zy gefchied, en of't! | ook eenige fimoniein de beroeping hebbe pla | gehad; waarna, alles wel bevonden zynde fet 1 ,de Sed,aa.ne beroeping met zyne approtóe Se Refolutie 3 ^ Sefchiedkonfo«nrsL^ é Somwylen gebeurt het, dat 'er door partyen, f welke ieder vermeenen de meerderheid van fa' ! c men te hebben, op één' en denzelfden tyd vet- «ei fchillende perfoonen tot .één en het zelfde beroep è worden verkooren : in dit geval wordt 'er ook, I door ieder party, een Beroepbriet voor den doot l haar verkooren Leeraar afgevaardigd, en tob dephgtvan t Klasfis, waar onder bet betwiste be. roep behoort, uitfpraak-te doen, welke van beide beroepmgen v00r wettig moet worden gehouden; terwyl echter panyen, zo zy met de uitfpraak van  „» FRIESLAND; 54? H Klasfis niet te vreden zyn, by wege Hel. zich eerst tot de Deputaaten Synodi, Kerkstaat» flothec Synode, en eindelyk tot de Heetften zelve kunnen wenden, afieer twee of meer ftemmende Dorpen Idikanc hebben, was men weleer, in 'c lener nieuwe beroepinge, gewoon, alle riide Dorpen by eikanderen te voegen, ij voor verkoozen Predikant te houden, Je meeste ftemmen had. Doch in den I-54, is hier in deeze merkelyke ver. 4 gemaakt, dat men niet langer, volïgetal der ftemmen, maar volgens dat ifrpen moet rekenen. Wanneer derhal1 klein Dorpje van tien of minder ftemlt een groot Dorp van vyftig of meer ftemItreenied is, heeft het groote Dorp thans j er te zeggen dan hec kleine , en die iïn-derheid van ftemmen in het kleinfte pWt, kan 't meesterfchap van 'c beroep riie meerderheid van'c groote Dorp, by Hsfis, door 'c lot doen beilisfen. posten, op de beroepingen loopende , 4 ten platten Lande door de Kerkvoog]n in de Steden uit de Stads Kasfe beilioch zo een beroepen Predikant, biu[ twee eerfte jaaren na zyne beroeping, • l:ters gaat, is de beroepende Kerk verpligt li daar over gevallen kosten aan de voorn ; te betaalen, zo zulks gevorderd wordt. \ Friesfche Predikanten zyn ten iterkv erbonden aan de vastgeftelde Leere der nrmde Kerke, beftaande in de oude Oe,f; 'elydenis der Walfche en Nederduitfche iiii,den Catechismus van Heidelberg, Mm 2 en  k er kstaat. Ï4& Tegenwoordige Staat en 't geen verder door de vergaderde iK ej ren, op het Svnode van Dordreehr. mft te vasten regel des Geloofs, voor alle fiL t toekomende Opvolgers, is vastgefteld. VJle: moeten de Klasfen waaken, dat 'er geene ÜL p:e; niaanfche, Arriaanfche of Arminiaanfche ven in de Schaapskooi van Calvinus in i"u|L o en hierom zyn alle aankomende PropoAr verpligt hunnen naam te zetten onder 't volt de Formulier van Ondertekeninge. „ Wy ondergefchreevenBedienaaren desljk -1: „ delyken Woords , reforteerende onder]( c „ Clasfis van verklatt l' „ oprechtiglyk en in goeder Confcientie, t „ den Heere, met deeze onze onderteekenitó: „ dat wy van harten gevoelen en gelapte „ dat alle de Artikelen en Stukken derDn „ in de Belydenis en Catechismus der Gerp om „ meerde Nederlandfche Kerken begreeM.tó „ mitsgaders de verklaaring over eenige Pmlt} 1, ten der voorzeide Leere in de SynKa, „ Nationaal Anno 1619 te Dordrecht gedJi; « in alles met Gods Woord overeen kond m „ Beloven derhalven, dat wy de vooraüpi.. „ Leere neerftiglyk zullen leeren en getromd mc:-.' « lyk voorftaan, zonder iets tegen dezéU : „ Leere, 't zy opentlyk, ofheimelyk, direcld:.: „ lyk of indirectelyk te leeren of te fchrymiLa „ gelyk ook, dat wy niet alleen alle dwaMN „ tegen deeze Leere ftrydende, en met naamesfc e ,, ook die in de voorzeide Synodus zyn verooi torn deeld, verwerpen; maar ook dat wil Do „ genegen zyn dezelve te wederleggen, tempa; » te fpreeken en alle arbeid aan te tvenden „ om- dezelve uit de Kerke te weeren. EH  m FRIESLAND. 540 lh het zou mogen gebeuren, dat wy na 1 eenisr bedenken, of ander gevoelen Cerk- iTAA T. I deeze Leere kreegen, beloven wy, W 't zelve noch opentlyk noch heimelyk Ivoorftellen, leeren of verdeedigen, ^Prediken of fchryven; dat wy t zelve Ins den Kerkenraad, Clasfis en Synodus jlln openbaaren, om daar geëxamineerd te in: bereid zynde, ten allen tyde ons «oordeel van den Kerkenraad, Clasft. o£ yfdus gewillig te onderwerpen ; op L dat wy hier tegen doende, met der ! 'van onze diensten gefuspendeerd zullen m En indien de Kerkenraad, Clasfis ot vpdus, ten eenigen tyde, om gewigtige Jn vair nadenken, om te behouden de epheid en zuiverheid der Leere , goed al van ons te eisfchen nadere verklaaring I ons gevoelen over eenig Artikel van de Idenis, Catechismus, of verklaaring der yode Nationaal; zo beloven wy ook mus len, dat wy ten allen tyde daartoe -ten willig en bereid zyn, op poene als 'yten: behoudens nochtans het recht van M)él, in gevalle wy misfemen door de l ientie des Kerkenraads, der Claslis of dl Synode meenden bezwaard ce zyn, turende welken tyd van Appel, wy ons de uitfpraak en 't oordeel der Provinciaale Siode zullen te vrede houden . Sn telt in Friesland zes Klasfen, welke eln ren dus in orde volgen , dat yan Leeuw n Dokkum, Franeker, Sneek, Bolswerd Uenwouden. Alle deeze Klasfen hebben Mm 3 bun-  Kerkstaat. 55° Tegenwoordige Staat hunne Vergaderplaatfen in de Steden vanêj naam , behalven dat der Wouden , het Ke tnans op t Heerenveen te famen kcd CS> Voorts heefc het Klasfis van Leeuw» den 48 Predikanten en vergadert, Maant lyks, van den eerften Dingsdag na Paasé tot den eerften Dingsdag in Oktober. Hl Klasfis van Dokkum heeft 37 Predikanten» vergadert, gelyk van Leeuwarden gezegds, eens ter Maand, doch op Maandag; geM ook hec Klasfis van Franeker, 28 Predikanten hebbende , gewoon is ce doen. Hec Kkb van Sneek heefc 29 Predikanten , en waden: op Dingsdag , gelyk dat van Leem» den. Hec Klasfis van Bolswerd bevat 31 Predikanten, en vergadert gelyk dat van h nekerop Maandag; doch houdt jaarlyks m zittingen te Workum. Het Klasfis der Ze» wouden, uit 35 Predikanten beftaande, h<È Z)K ($) Dit Klasfis, het laatfte in rang zynde, ijl het laatst van allen tot ftand gebrast , en in nf goedgekeurd , onder den naam van het Nieuwe ScÜ ,ter Klasjts. In 1599 werd hetzelve wederom ve» tigd \ doch in 1601 of 1602 op nieuw herfteld. Ii den beginne fchynt hetzelve, overeenkomftig metra benaaminge , zyne Vergaderingen gehouden'te hebta te Oude Schoot; doch kort daarna zyn dezelve,» fchien by beurtvvisfelinge, gehouden op de T0UVer alwaar ook de Synodaale Vergadering p[3g f!M te komen ; doch zo we! de eene als andere is naar het Heerenveen verlegd , na dat dit Vlek in bloei ea vvelftand merkelyk had toegenomen. Men vindt die breeder ra de Voorbereidinge , voor de Volsta der Predikanten uit het Klasfis der Zevenwouaen, van wylen den zeer Gel. Heere Jak. Engeiana, ia leeven Pred. op de Gordyk. bl. 46, enz.  w FRIESLAND. SSl ,e 'brgaderingen op dezelfde wyze als de vml doch op eenen Woensdag. Behal- Keuk- staat» eze gewoone Vergaderingen worden I oo fomtyds , en wel voornaamelyk inden inuyd, buitengewoone byeenkomften ge, ie, om daar by, op eene gedaane beroe■wgejf vetroepinge, de vereischte Approbar dDimisfie te verzoeken, mids dat die :e;,el ten verzoeke van welken de Vergadert belegd, de verleende Approbatie of 11 met-7o in plaats van 35 gul\betaa!e; .idekfchen worden 'er ook nog, by ieder ! isll in de laattte Vergadering van Oktober, midleden benoemd, om, onder den naam flinter Deputaaten, eens des Winters Jmefte komen ter afdoeninge van gewoone D bezigheden der Klasfikaale Vergaderin"enlvn te algemeen bekend om 'er ons reeoerig over uk te laaten: wy zullen er aaro maar alleen die weinige van aanteke,en dat niemand door dezelve mag worden Ttdnineerd, dan in de Latynfche Taaie, en na c oorens loftelyke Testimonia van de Profcs&n , zyne Meesteren in de H. Godgeleeleid en Taaien , te hebben vertoond: vocLar eene allerheilzaamste zaak en zeer ■eèkt om de zogenaamde Vfeudo ■ Studioji, . 1 doorgaans het meest, door t onkundige eln, worden nageloopen, van den Kanfei te 'aeren. jt de zes Klasfikaale Vergaderingen worden jaarlyks, afgezonden twee Predikanten en Ö J * Mm 4 twee  Reuk» staat, $5* Tegenwoordige Staat twee Ouderlingen, of hunne Sekundi, o^lt, £™^Syn0d^ bJ tQ W00"^ welke! f; oeurten m de zes Klasfen rondgaan; docht* dan na zeven jaarenop dezelfde plaats wederlï ren dewyl Harhngen , hoewel anders behm 5 rende onder het Klasfis van Franeker, ï t groot aanzien en vermogen der Stad,? ft Sn'mn?■ Syn°de h£efc V£rk" * de iaaren " V°°r de Z£Ven v* lib F 1788 Heerenveen. A 1789 Sneek. h 1790 Bolswerd. \t 1791 Franeker. 179a Harlingen. 3793 Dokkum. ^ 1794 LeeuwarcJen. Waarna de * k de wederom tot het Heerenveen te rus «t keert, en op dezelfde wyze voortgaat. * f en n tegenwoordigheid van een ieder / die's t zich by vervoegen wil, in de Kerken, gehouder,; I Korïrn? A °Sr °"a-r ïeC °pziêT Van twee He» « r*f2"f" UKde ^deputeerde Staan, IK rtl 1 .Sfk°mmiCteerd, zo om der Verg* >e Sm ht by te zecten' als wel fc* tó werd, f. T f ' d3t 'er m'ets be^« al Hs ïicS nad6ele„der WectiSe Konfiitutie,of i Kts anders, t welk tegen der Staaten wille 1 of orders mogte aanloopen; waarom de fl* Ir Se ÏÏÏÏÏU Sff V°!Je ^bben, om (. d rSonl d3ar^°e A«W«ade, uitham ,1 derSouvereiniteit van Friesland, te weer® i By 1  FRIESLAND. 553 i Byiiet fluiten der Synodaale Vergaderin-n drden 'er uit ieder Klasfis één Predikant \ E R KSTAAT. ■: él Ouderling verkooren , bekend by den - ■amlin Deputati Synodi. Deeze, dus eene Tering uitmaakende van 12 perfoonen , • [.ba aan hun Hoofd, of tot Voorzitter, den ^irfjas , wiens Kommisfie twee jaaren duurt, - nsnelyk, dat hy, hec eerfte jaar als Burfais :bbende gediend, hec tweede jaar den st nExburfarius bekleede, en de liefdegan In de noodlydende Kerken en perfoonen enake.! By deeze twee wordt, ter ei« néi iteuze , door de Vergaderinge der Deïtas in , nog een derde gevoegd , onder :n fiam van Deputatus ad Caufas ; woo- -d deeze, beneffens de twee voorgaanden, k er Synode by. Dit geheele Kollegie ma een; in den tusfchen tyd van het eene Syno- • * tq het andere, alle zaaken waar , welke de 7. "eri 1 'c algemeen betreffen. Hetzelve Ver- : altyd te Leeuwarden, in de Kostery der Kerk, daar de Synodaale papieren in ing zyn. De eerfte Vergadering der }epnaten wordt gehouden omtrent Leeuwar• ïrmis, om de zaaken, hun door hec Syoden lasc gegeeven, ten uitvoer te brengen: • vaar 1 zy, even voor het Synode, wederom fa. . n: >men, om 't noodige daar toe te verrichten, dzy in ftaat mogen zyn otti van alles behoor. b ;rflag aan het Synode te konnen doen. ;aa ïboven kwamen de drie Deputati ad ' .u , voor deezen, in 't begin van den Grootten mdsdag ook famen, ombyhun Ed. Mog. • om ; Suppletie der deficieerende Predikants " Tra' nmenten, en de gewoone Subfidie voor Mm 5 l zienlyk gefchenk m geld. Na dien tyd te ' de Predikanten by aanhoudendheid onder het Lvlasiis van Amfterdam.  ov FRIESLAND. 559 tn aantal cn vermogen, zeer aanzienlyk Immen oorfprongklyk af van de HerdooNplkp. omtrent het jaar 1530, zoveel Kerkstaat. •Ij in de Wereld hebben gemaakt. Men I hoe zich onder die lieden zekere /Jthys, Bakker van Haarlem, verhief, door ilozelen diets te maaken dat hy de tweede Jwas. Alomme verfpreidde deeze fnaak ' eerlingen en Gezanten, en zond, onder •e, naar Friesland Bartholomeus Boekbin- 1 Dirk Kuiper, die te Leeuwarden Dirk )lie Philips, benevens eenige andere Pera doopten. Deeze Dirk en Obbe Philips ■len daarna veel gezags onder hunne eioeders; dochfehynen, echter, geen deel dre hebben aan de Munfterfche beroer- njr anderen werd, door Obbe Philips, met rlge der handen, tot den Predikdienst uitgeef Menno Simons , voorheen Roomsch 2 te Pingjum en toen te Witmaarsfum, lar dezelve oorfprongklyk was. Hy \i derhalven dus de Leer van de nietig- fi ongeoorlofdheid des Kinderdoops, en H Hier in eens met de Herdooperen; doch ifere zaaken verfchilde hy hemelsbreed dlielve, vooral omtrent het gebruiken der e|n: want daar de Herdoopers (lelden, dat 1 zynde de eenige waare Geloovigen, de 'cj wereld mogten veroveren, daar del de li'Simons integendeel, dat men geenerapenen moge gebruiken, zelfs niet om ï verdedigen. Dit niet tegenllaande I" de Spanjaarden hem even zo zeer als de  Kerk- STAAT. 5öo Tegenwoordige Staat ,» de gewoone Kerdoopers gehaat te he^LLl dewyl 'er nog verfcheiden Piakaaten dier ty Ji/ voor handen zvn . in welta _ vuui iittHucu a^u , m weiKe , Dy naame, Ut* ki gegeeven wordt om Menno Simons, mogelyk, te vatten. Midlerwyl had Menno Simons het genoegt T( van zyne Leere nog voor zyn' dood, k tó' een'talryken aanhang, bevestigd te zien. Oa A zyn zyne aanhangers, geduurende een' Lob ta ' tyd,dagelyks vermeerderd, en zouden mogelji U nog meerveids gewonnen hebben, zo zybue nr zaak niet bedorven hadden, door, om allerkil j J. dikwyls belachelyke beuzelingen, elkantb L te vervloeken en uit de Kerk te bannen,« L' door niet zelden zulke verregaande wanorders! I de famenleeving voorvielen, dat dezelve de» \fa fchenkomst der Hooge Regeering vorderda: fa waarom dan ook, in laater tyd, door de Stam m , van Friesland , eene geirrenge wet werd » *• maakt, waar by de onbermhartige Kerkl» jr»ners met den Wereldlyken ban werden b l dreigd. Dus werd in den jaare i6oo,e } eeuwigen dage , ten Lande uit gebannen ju r# ■ jakobs , Leeraar der Doopsgezinden te &• Jingen, om dat hy leerde , dat ingevalleeen Jt Tel Man of Vrouw van zyne Gemeente gebannen 4ro wierd, zulk een door den anderen gemyd of ( gefchuwd moest worden, tot dat de verbannene aK,' i wederom ware aangenomen; als ook, dat hy die ^ van zyne Gezindheid te Kollum vermaand had, • , < niets ter Waage te brengen, of te laaten Wee- ■',, ui gen, vermids de Vrouw, die de Wan? be- '. L diende, getrouwd was aan iemand, welie by , / die van zyne Gezindheid gebannen was enz. u v Zo  FRIESLAND. 56*1 Er/aarlyk als de heerschzucht is in \ ,zegc een Schry ver van fmaak, zo be- K E E K' S TAAT. 'i is dezelve in t klein; weiKe opreus , 1» veele andere dingen, ook inzonderheid s yk is op de menigvuldige Sekten, in ije Mennoniten weleer, om allerhande aUe beuzelingen, zyn gefcheurd; doch iigskens wederom beginnen in een te •feheele Sociëteit der Mennoniren, of )fezindert, in Friesland beftaat uit vier ;j De eerfte Klasfe bevat de vereenigrUmfche en Waterlandfche Doopsgezinï heeft elf Gemeenten, met naame Fra- I Harlingen , Leeuwarden, Bolswerd, /ha Parochie en Bildtzyl , Hallum, \k Belkum , Krom wal by Brits werd, II en Arum , Witmaarfum, alwaar nog n ; zien is het Huisje , waar in Menno ir gewoond en gepredikt heeft. e weede Klasfe heeft acht Gemeenten , iJuit vereenigde Vlaamfche en Wanjriie famen gefteld: hier onder behoo* fokkum , Holwert en aan de Visbuurc irf'Ternaard , Kollurn en Buitenpost, uterzwaag , Dantumawoude , Veen woulaiderhuisterveen , en Witveen vereel>t de Rottevalle. (Aderde Klasfe heeft zeventien Gemeen,ls Sneek , Ylst, Sloten , Leegemeer , v', 't Heerenveen, de Knype, Balk, Wouds^oppingawier en Irnfum, Ter Horne , ria, Grouw, alwaar twee Gemeenten Jéne beftaande uit Waterlanders en ééne ViüEE*. Nn uic  $ """-men, uan deeze flt meenten zyn meerendeels van verfchilll foorten en benaamingen. De vierde Klasfe beftaat uit vereenigde Vil* fche en Waterlandfche Gemeenten, die L m getal zyn: te weeten Hindeloopen , L Jaarlyks houden deeze Klasfen met eft » deren eene algemeene Vergadering, j I middel van verkooren Leeraaren en jj I nen die te famen te Leeuwarden vergaai ï op den eerden Vrydag na Pinkder; al I Pelder et«H^^S^^^H I tweede Klasfe behoort ; wordende 1/11 Vergadering gehandeld over 't bvle-J!^ ontdaane gefchiilen ,'t bezorgen der A™ ? de vervullinge van ledig fcafde beroep"Z l meeZ f reCdf gemelde «nrienlykeS *t meenten, die tot de vier genoemde Klasfen» * dezdretw'^T1 Welke zichni" oi fe dezelve hebben willen begeeven. Dus zyn'er * n tefiS0 * Hinde'°°pen ' °P de jSÏ " en te Baard zogenaamde Ernffige Gemeenten, ij tirh u81\ de andere MennoniTrSé fcheiden houden. Te Blye, Makkum n ?, Baard woonen ook oude Vlam ngen, & «t ;de overige oude Vlamingen geene In fchap oeffenen. Nog zyn" BgSkfSt in  FRIESLAND. 5°"3 iype en te Mildam oude Vlamingen, let die van Groningen gemeenfcbap Kerkstaat» tyyls zyn de Doopsgezinden voor den an grooten dienst geweest, zo in 'c tan de oprechtinge der Republiek, als bd, by gelegenheid der zwaare )ja met Vrankryk en Engeland; wanneer rldenlyke fommen aan den Lande 'I opgefchooten. Doch daar voor zyn Ik verfcheiden voorrechten verleend: vlrbeeld de vryheid van Impofitie op efaal, Turf en Brandhout voor hunne ski Armehuizen; genietende het DoopsI Weeshuis te Harlingen genoegzaam Ij voorrechten, die ooit aan eenig ■Aid Weeshuis zyn toegedaan. Ook a in de Steden vry van Burger- W achHaar voor dubbeld Wacht- Kollegt» anten. Joodea. Ijch moeten daar voor dubbeld Wachct taaien. elollegianten , welke, gelyk men weet, ijer voor Broeder erkennen, die gelooft, Tjlis Christus is de oorzaak der Zaligheid; ,i H. Schrift voor Gods Woord aanI en niets leert , 't welk aldaar uitJjyk verbooden wordt , zyn in Fries:rer gering in getal. Men vindt 'er, echfiè kleine Gemeente van te Leeuwar,Lelke in eene ruime Kamer vergadert tl vier Witte Pilaars, naby de Hoekfter 3; aan de Oostzyde van 't Water, tus\ ri:,e Dubbele en Amelands Pyp. 3 t de ongelukkige Joodfche Natie, ten i 7de, in deeze Republiek eene veilige Nn 2 fchuÜ! (U-  Ker k- sta at. 5^4 Tegenwoordige Staat fchuilplaats gevonden , en den Koophandel ■ l als het voornaamfte middel van haar beftaan' f onbelemmerd gedreeven heeft; zou de Lee.lt zer, en misleiden met eenige verwonderinge, ia P het denkbeeld konnen vallen , dat of Fries. T lands wetten te hard , of daar voor de Jooden, lf met den handel, te weinig te winnen viel, om' f 'er zich te vestigen, zo wy na de beknopte ::r befchryvinge van den Staat dier Christen Ge- c 1 zindheden, welke hier alle , onder de be- t:' fcherminge van 's Lands wettige Overheden, ff eene geruste inwooning en onbelemmerde oef- ^ fening van hunnen Godsdienst genieten, geene t; 1 de minfte. melding van de Jooden maakten, t " Al van overlang heeft men eenige huisgezin- T nen van Hoogduitfche Jooden in deeze Pro- èö vincie gevonden, en wel inzonderheid te Leen- ar' warden en Harlingen , in welke beide Steden f zy zich, ongetwyffeld, voornaamelyk hebben ne- ff dergezet, omdat daar, wegens het aanzien van '-f' dezelve, de beste gelegenheid was om hunnen Ef: handel met voordeel te dryven. In beide H'1, deeze Steden worden ook Joodfche Synagogen 1? of Bedehuizen gevonden, in welke zy, op f,\ hunne wyze , hunnen Godsdienst ongefbord ,f I verrichten. In deeze en geene der andere 01 dl kleinere Steden treft men ook wel enkele f. huisgezinnen van deeze Natie aan ; zelfs wor- ,xllDi denze in eenige weinige Dorpen , en wel inzonderheid te Noordwolde in Stellingwerf- 'eJ Westeinde, daar ook eene Synagoge of Bede- 'f huis> is , gevonden ; doch nergens zo veele f | als in de twee gemelde Steden, daar het ge- :f tal der Joodfche huisgezinnen lint eenige jaa- • !e ren "; !i  van FRIESLAND. 565 rrkelyk heeft toegenomen. Mag men ivoor een zeker bewys houden, dat de k zeer wel te vreden zyn, zo met de Kerkstaat. ukumc ïnvvuuninge , weme zy in r nes, nieten, als mee den voordeeligen hanlelke daardoor hen, hoewel door verepeesten in hec klein, gedreeven wordt; sjpok de reden ge wees c, dat zy de aanti'an 's Lands hooge Overheden meer a,elyk tot zich getrokken hebben, gelyk : lic derzelver Refolutie en Plakaat van 2,Febr. 1772. t hoofd van dat Plakaat zeggen hun INtg. dat hun kennelyk is geworden, dat 3«en, in deeze Provincie woonende, en ' dert eenige jaaren merkelyk vermeniga in het aangaan hunner Huwelyken , 1 m niet waarneemen de uiterlyke pleg« k , ten dien opzigte aan alle Ingezetedor 's Lands Wetten voorgefchreeven, 2 b. ook fomtyds in den Egt verbinden Pflfoonen , die aan hun binnen zulke ■van Bloedverwantfchap en Zwager* [ftaan, als door het Statutair Recht , iiukkelyk verbooden , of ten minften tjvorden begreepen te zyn onder de li|en, door den Opperften Wetgeever ili het ibde Hoofddeel van Leviticus, kj fchoon de Jooden foramige dier t( sfen voor geoorlofd houden: en li in andere Landen, tot den Staat der ii:e Nederlanden behoorende , reeds ia:e hier in is voorzien, en de Jood» Nke aan de Polirike Ordonnantiën, Nn 3 no-  Kerkstaat. 565 Tegenwoordigs Staat» nopens den Huvvelyken Staat vastgefteld,».] derworpen ; zo gaan hun Ed. Mog. voort, J' zeggen, datze, deeze zaak in ernftige overweeg?/' hebbende genomen , het niet dan voor onl' delyk en ongevoeglyk kunnen houden , I' een Jood , die alle voorrechten en befclisj ming als de andere Ingezetenen geniet, zif1 niet zo wel als de overige , naar de fchikli]' gen , ter onderhoudinge van de goede 011 ' beraamd, zoude moeten gedraagen, en ë het hem zoude vry ftaan opentlyk iets , m ' zyne gedachten wel onverfchillig en toegèi' * ■ ten, te pleegen , waar over andere fomiji vry zwaar geftraft worden; en dat daarom,! Type deliberatie, en na ingenomen te hebt het advys van de Heeren Raaden in den Ik Provinciaal , goedgevonden hebben te oè iieeren en ftatueeren. „ I. Dat alle de Jooden , die in dra ! „ Provincie zich in den Huwelyken Staat b „ geeven, in het toekomende verpligt zit ^ „ zyn, de Huwelyks Proklamatien in de Pa- , „ blieke Kerke , of over het Gerechte m , „ onder gezeten zyn, te laaten doen op drie f „ onderfcheidene Zon - of Rechtdagen, ea „ na zulks voor de Gemeente of dat Gerech„ te te trouwen , en zich verders in alles te l „ gedraagen naar den inhoud der Lands\ „ donnantie op dit Stuk geëmaneerd, alles!,, „ onder de ftraften en boeten in de Ordonnan-, „ tie vastgefteld; blyvende echter óe Ge„ rechten bevoegd, ook in deezen de termy „ men der Proklamatien conform de Wet te 4, mogen verkorten. „ II. Word  van FRIESLAND. 567 , I. Wordt aan de Joodfche Natie verbool<, zich in den Echt te begeeven met Peruen, hun in den bloede of door Zwa;' tot tyd, de genoegzaam niets waardige Veenen » en Klynlanden tot eene buitenfpoorige im zyn geklommen , en 'er nog ïeele Fami en i worden gevonden, wier nakomelingen I tóér lZ ?enen' d°°r 'C ^graaven'de, vóór hen gelegene, eens in de mogelykheid zullen komen , om gebruikt te worden, " zyner tyd onmeetbaare fchatten zullen bezie ten» Om ondertusfchen voor te komen , dat de = Piovincie met allengs zeer gewigtige nadee- I' zou Ivd™ be ftinge,der Floreeng|chatCinge zou Jyden , welke , als fteeds dezelfde een 1 der beste Geldmiddelen deezer ProS c e 'm£ ; op verfchillende tyden , vernieuwde Plakaat» 1 gemaakt, wier hoofdzaakelyke inhoud is dat men voor Kder Floreen , welke ligt op ' eer ?S ^ dU ™n ^graaven^wil : KaZ°I ^ °bJigatie' S'oot vyf honderd « Kar. guldens, moet konfigneeren, en voor ieder minder gedeelte naar evenredigheid. Moetende m zodanig eene konfignatie naauwkeurig vut*  tn FRIESLAND. 573 inkt ftaan, niet alleen de naam en ui van den Perfoon, die de vergraaving bunnen, maar ook die der Grietenye , r\ het Dorp en de Boereplaats, zo het \™Ca T nnAan 7mi uronr nnrlpr hf>r Land* 150 uw ekZ. losfe Landen zyn, waar onder het liehoort. Alles by verbeuring van hon! Jouden Friesfche Ryders. Eindelyk \ danig eene Obligatie nooit worden in4 maar moet altoos blyven eene onafaf Obligatie tot zekerheid der Provincie tore Floreen-Schatting. i« beste Baggelaar, die geen overtollig >ch zwavel bevat, en, op de HollandItvze toebereid, onder den naam van rfiif bekend ftaat, komt uit verfchillende fï der Zevenwouden. Boven andere dJIen heefc zy ook dit, dat de Stuiken , ré gedroogd te zyn , in daar toe geer! Schuuren worden overgebragt, waar jien dezelve altoos volkomen droog kan galleen voorzien de Woud- Grietenyen : ji heele Provincie van Turf en Baggelaar, ■ ok wordt daarvan veel naar Holland en réevoerd; insgelyks geeven de menigvulïïsfchagien ook een' ruimen overvloed van idout, 't geen meest uic Elfen, Beuken 3i;enhout beftaat. Zeer aanmerkelyk is , rain de Zevenwouden, deeze tak onzer /jiiaale Produkten, zo voor de Planters, j menigvuldige Hout-Schippers, die ]nede niet alleen Binnenlands, maar Ooral naar Holland en elders vaaren. ejfperen Boomen zyn, zo op de Kley als in  574 Tegenwoordige Staat in de Wouden, dikwyls van groote waaide,, rp en geeven uitmuntend Timmerhout. Dan de' cf Eiken Boomen zyn hier niet zeer menigvuldig, ik en hebben op de meeste plaatfen te veel tjds i pv noodig, om tot zwaar Timmermans - q■ m ide Schrynwerkers - hout te worden opgekweekt; geïnd, doch leveren, jong gekapt, veel bast voordsnel, Leerloojers, terwyl de daar van ontbloott cfni takken met voordeel tot Brandhout vertrekken, pi Jaarlyks wordt hier ook al een vry aanmerk* ps i lyke voorraad van Honing en Was , vooral gift inde Woud - Kwartieren, gewonnen en gereed fep gemaakt; geevende de ruime HeidveldenS* toe eene allerheerlykfte gelegenheid, zo óootk m menigvuldige daar op groeiende Bloemgewas, fci fen , als ook vooral door de heerlyk bloe» v, de Boekweits - Velden; waarom zelfs k %è> Kleylieden in de noodzaaklykheid zyn, hw éi Byen op zekere tyden des jaars naar de Woi' :;j den, ja zelfs naar't nabuurig Drenthe, te te Jo gen. Dan daarentegen moeten de Woudlie- tjs: den dikwyls, in 't Voorjaar hunne toevlujt zi neemen' tot den bloesfem van het Koolzaad op bi:1 de Kleilanden; zynde het aanmerkelyk, dit cii de Kleihoning alleen wit, en daarentegen de kl, Woudhoning bruin wordt bevonden. Ml De Weidery en Aanfokkery van Schaapen dik maakt in een gedeelte onzer Wouden, te ko weeten tegen de grenzen van Drenthe en fey Overysfel, een aanzienlyk deel der Handree- M ringe. Ook verfchilt de foort der Schaapen, 1; welke hier gebruikt en doorgaans Drenrfien lei genoemd worden, niet weinig van her ge. 1 woone flag, dat in de hoogere Kwartieren wordt [ Land bouw enz.  vtt FRIESLAND. 5?$ tangekweekt; zynde het onderfcheid [ ennelyk aan de Staarten , die in de oud Schaapen veel langer zyn , dan Kwim nmwnm ?\r rink I .nntril-.irirrpn _ Land- C 0 u w .rerige, wuuium /.y i_.augn.aaii.tii, : ü Klei daarentegen Kortftaartcn worden n. De eerstgemelde zyn kleiner, en ;J geflagt zynde, zelden meer dan dertig ejg ponden; waarom van dezelve, volstands Lyst, ook maar de helfc aan Imïfrordt betaald. Ook is de Wolle veel rlm dus van minder waarde, niettegeneclezelve het voornaamfte Produkt deezer p i uitmaakt, om dat zy tot het geeven Ifc geheel ongefchikt zyn. OndertusI deeze Veefokkery van groot gedewyl 'er dus veel voordeels wordt k n uit de hooge Veenen en Heidvel- iï anders genoegzaam niets waardig « ïd1 zyn. Daarenboven zyn zy in deeze si onontbeerlyk , wegens de overvloe. nrit, welke zy voortbrengen; waarom tfi bewaaring van dezelve, 's nachts in ; i;ooien worden opgeflooten , die dan yfmec Heidzooden of Plaggen worden dj om de dus vergaderde mest tot Akerbouvv te bezigen , welke , zonItHhulpmiddel, niet zou kunnen worvtortgezct. Waarom men op die plaat-" jvwaar bezwaarlyk mest kan worden ;y:rd , best doet, eene gepaste evenre:ii tusfchen het getal der Schaapen en de bi idheid van den Akkerbouw in acht te ie dewyl, zo de Akkers te veel wierden vergroot,  Land. bouw 576 Tegenwoordige Staat vergroot, het dikwyls onmogelyk zoude m 1 dezelve van de noodige mest te Voorzien. • De Kudden deezer Schaapen zyn door»,, twee of driehonderd fterK a,n„ _. T twee ot driehonderd fterk, en ftaan meestal onder opzigt van een' eenigen Herder, ScU per genaamd : deeze is voorzien van eea' daarop afgerechten Hond, welke de afdwaalenè» Schaapen weder by de kudde brengt, en 9 l de geheele kudde tot een Leidsman dk * Zynde ook eenige Schaapen aan den ié £ voorzien met koperen Schelletjes, wier je/rud f by mistig weder, aanwysc, waar zich de hoop . bevindt. Na dat in den herfst de Boekweit « mgeoogst, wordende Schaapen, des nachts,oi ' de ftoppel in een vierkant perk, van hekkens maakt ,beflooten, om aldaar hunne mest te werpes; wordende deeze plaats om de twee of drie nackj' veranderd, om dus het Land op eene e°* wyze te bemesten. De dus voorziene LaÉ worden als dan, gewoonlyk, na omgeploegd j zyn, m -November bezaaid met Rogge. 1 Dewyl de Landeryen der Woudlieden, over 't algemeen , veel geringer in waarde zyn dn , de Kleilanden , is het Rundvee daar insgelyksveel 1 ligter, en de Produkten van dezelve zyn minder deugdzaam en overvloedig. Ondertusfcte behoeven de Paarden, over 't algemeen, ia geeneriey opzigt voor die der hoogere 1 Kwartieren te wyken; 't welk hier aan inzon- < derheid wordt toegefchreeven , dat de Paarden t der Woudlieden, in hunne vroege jaaren, weinig of geen werk doen, terwyl zy opdeöey, doorgaans, worden aangefpannen, zo ras en zo veel de krachten zulks toelaaten: de Woud-  w FRIESLAND. 577 i'aarden zyn hierom doorgaans ruim zulke : larddraavers als de Kleipaarden, hoewel ;nn krachten, om dat zy zo wel niet ic worden. Land* b ou v? ek 2. «worden. «aeldus de Woudlieden, over'calgemeen, vil geringer Landftreek bewoonen , en :| deugdzaame Graanen enz. bouwen ll Kleilieden, kan men , echter, niet :ii dat zy voor dezelve veel in vermoHpben te wyken; want naar maate de .1 en minder in waarde zyn, en minder :ien, zyn de huuren voor de Meyers ringer. Voorts leeft men aldaar, over 9 teen , zuiniger; terwyl ' er veele zyn, krlyks, aanmerkelyke fommen winnen \ Veengraaveryen, die dus, by een ikob> dien 1 Dekgdden door de lSekre[arisfcn f , Klerken, even als de Boeigoeds pennC behooren ingevorderd te worden ; waaroml dezelve voor ieder Merrie geniet'drie 2 \ zo dac 'er voor den Hengfteman zuiverï guldens overblyven. ^veron bui?enkH,mpgen geCne Merrien door fc« buiten de Provincie worden gebrast, omi zes Kar. guldens voor de eerfte, en vani', Merrien voor de tweede reiz* I Ondercusfchen hebben veele Ingezeten 1 hec nuttig oogmerk deezer wettel nie T fenSe'tdaar fteedS' by bomende gi genheid tegen gemurmureerd; geJyk U1è beraamde Punten van 1672 fa* ^ Doch toen 't gezag der zogenoemd? VA 117 diCn.tyd W3S ten ei^e gl pen , hield, men zich by de oude inil* ot aan het jaar 1748. Wanneer de DA ten, m hun XLII Punc, de klagten vT , jaar ,673 vernieuwden, hoewel net Zt gevolg, om dat de Stadhouder hec oud3 glement van de Lands Ordonnantie Ztm konfirmeerde, tot dat eindelyk, in 'cjaar1" te  tn FRIESLAND. 5§5 dEd. Mog. Heeren Gedeputeerden, op eSH. Staaten, aan de begeerte der klaagers ïldaan , en gepubliceerd: „ Dat her li een vry zou ftaan , voor zyn eigen Landbouwt z. blik, Hengften te houden naar welgevalI Doch die Hengften wilde houden, raar mede Merrie Paarden van andere >en Dekken , moest zich houden aan [epaalingen van 't Reglement". Dus st Keurmeesters Ampt op de Hengften e! afgefchafc ; doch men befpeurde ras vade gevolgen van deeze maatregelen; . ;n de deugd, en dus ook de waarde ifiesfche Paarden oogenfchynlyk minder l|Waarom, in 'c jaar 1761, werd bepjl , dac hec best zou zyn , alles , met ;j|ing tot dit Stuk, weder op den ouden 1 brengen, gelyk, by Staats-Refolutie dj 9 Maart deezes jaars, gebeurde, slaande den Koophandel der Paarden in shd moeten wy nog aanmerken, dac jflge Friesfche Veulens, na dat zy gerfl zyn, door onze Kooplieden opgekochc, nlir Groningerland gevoerd worden, om mix, by Boelgoed, of ook wel op de lire Markeen, als re Zuidlaren enz. te ; menigte Fabrieken zou kunnen dienen: a Uf dit Plakaat fchynt weder afgefchaft te m + om dat de Wolle dan , mogelyk, te vedfl N prys, tot nadeel der Huislieden, zou data. 4» Het Schaapvleesch is hier zeer goeden uoj vet, zynde de gemeste Schaapen aan Vieesch, üi  w FRIESLAND. 587 I s , van zestig tot honderd ponden . De jongen in 't Voorjaar geworcsc to: twee in getal voor ieder BOUW enz. f worden meerendeels naar Holland di, en van die, welke hier overblyvrden de meeste gemest, en doorgaans I tweede jaar gedagt; wordende ook i[tlke tot de voortreeling en de Schaape1 Kaas bewaard blyven , als zy vier , fkes jaaren oud zyn , dan gemest, en | overige p.ellagc. c tusfchen hebben de meeste Boeren {1 klein getai Schaapen op hunne Vellardien de ondervinding geleerd heefc, Wee, in eene te groote menigte in de [I zynde , aan dezelve een' onaangenaadir geeft, en naar maate van 't voedzel ytuttigen geen voordeel opbrengt. Somi'det men echter de Landen als met a] a bezaaid ; vooral ten tyde van het eider gedugte Veepest, dewyl de Schaad| nog eenigzins het gemis der Run1 jannen vergoeden, en de Landeryen be"iidie anders ledig zouden moeten lig|>och zo men in ftaat is, by aanhouhd, de Inenting deezer verfchrikkclyke lil: aan den gang te houden, is 'er veel )q dat de ellendige Toneelen, welke Ir van gezien heeft, zich niet wederom nppenen. aierkenswaardig is het, dat de Schaapen9 rjim eenig ander Dier , onderhevig zyn dieogenoemde Galligheid. Deeze ziekte liiin eene menigte van kleine Diertjes, die.  Land. bouw enz. 588 Tegenwoordige Staat 11 die, in gedaante, volkomen met de Zé • è overeenkomen, en, denkelyk met de fp«',r. drank genuttigd zynde, door middel van,«É «jaiouis in ere Lever kruipen , welke Jjlfo allengs geheel verteeren. Volgens betten deel van veele Geleerden komen zy uit Jt water, en 't is zeker, dat deeze 4^ afhangt van den aard van 'c land of van A. water, alwaar de Schaapen zich bevinden,! wyl 'er veele Landeryen worden gevoé ]l op welke de Schaapen nooit van dit worden aangetast. Groot is ook de menigte van Varkerci Jie deeze Provincie , welke uitmuntend en« iè zwaar Spek geeyen. De Friesfche Ham fee zyn ook zeer fmaakelyk , hoewel doora b t wat al te vet. Onzes erachtens dus met genoegzaan^l voerigheid over de Veefokkery, inde II f Kwartieren deezer Provincie, hebbende f ras'Je üandeld, gaan wy nu over tot den li. fai bouw. De beste Bouwlanden worden » vito vonden in Kollumerland met het mm kruisland, de Dongerdeelen , Ferwerto m c dee , Leeuwarderadeel, het Bildt, MenalAn» vctel deel, Franekeradeel, Barradeel en Wor» zil deel, op de meeste van welke de gewoons ara Graangewasfen in eene ruime maate verat- Fa mgvuloigen ; rekenende men doorgaans, dit § de vermenigvuldiging der Tarwe loopt van ééinel lopen tot vyftien of twintig; die der Rc$e at ;1 van één tot twintig of vierentwintig; die der fr Winter- en Zomer-Garst van één tot rmn- 1 1 tig of dertig; die der Haver van één tot der. . j Dg!  «FRIESLAND. 589 eies Koolzaads van één tot honderd ti( en die der Erreten en Boonen van Iffl lopen* Land» bouw enz. afen deeze algemeene uraangewaMen, Ine genoegzaam op dezelfde wyze ïangekweekt, zyn hier noch verfcheiijre Produkten, gedeeltelyk van groot {welke eene nadere befchouwing ver- \ardappelen, welke voor ongeveer iren hier te Lande onbekend waren, 11 in de eerfte plaats te worden ge:ewyl dezelve thans een onzer aanI Produkten uitmaaken ; wordende efwyd en zyd verzonden. Het eerst /eze Aardvrucht in aanzien, na het wvan Wylen Z. D. Hoogheid Prins iden Vierden met de Koningklyke f|e Princesfe Anna, en verfpreidde zich nde Vorftelyke tafel door allerleie ftan« dat dezelve thans het Hoofdvoedzel dl gemeenen Man uitmaakt. Veelal ïtronze Aardappelen minder in deugd En de Zeeuwfche; doch zy hebben dit i, boven de Aardappelen van genoega» andere Gewesten, dat zy veel duurst n; waarom men dezelve, vooral in 't jji, in waarde ziet klimmen, ïdewigt van deezen tak des Landbouws kan tij uit alleen genoegzaam beoordeelen, e iuislieden de beste Landen tot dezelve ylihet Morgen voor meer dan honderd miaarlyks aan de Aardappelaars verhuueidat deeze lieden, met het Bearbeiden van  Land- bouw ïm2. 590 Tegenwoordige Staat van eenige weinige zodanige Morgens 1 vry rykelyk hun brood kunnen winnen. 'J het algemeen zyn veele Dorpen hier dl in grooten bloei geraakt, en op fomm de Armekasfen genoegzaam geheel van | zwaar bevryd. ■ Minder gelukkig daagde in deeze ftoi cie de Meekrap - bouwery, waar van men» veel heils had verwacht, om dat dezelve aj getrokken is in de \erweryen, en eeneW goede roode kleur uitleverr voor Linnen aj' Wollen - Stoffen. Deeze plant, ook MieieJ naamd, is^reeds federt etttlyke hoA! jaaren in Hoiland en in Zeeland gebouwd *' weest, en wordt, vooral in de laat.Ie Provint] een zeer-voordeelig Produkt gerekend, i gewas is ondertusfchcn vry teder van aard i moet twee jaaren op het Land blyven 'i men den wortel, die de Verfitoffe bevat,ii opgraaven; wordende dan die wortels! daar toe gebouwde Stooven , gedroo°d o 1 zo hier gebruikt, als naar buiten verzet.1 den. , De Zeeuwen ftellen op dit gewas zo teel waarde, dat het uitvoeren der Planten of bprmten van hetzelve aldaar ongeoorlofd is; doch de Aanleggers deezer kweekje wisten dezelve van daar ter fluik te bekomen, ea bevonden, dat dit gewas in onze zavelige beste gronden goeden voortgang maakte Dic^af» leiding tot de oprechting van eene Sociëteit m Kooplieden, die eene groote Stoof, een weinig ten Oosten van Leeuwarden, deeden bouwen,tot beter bevordering van welke zy insgelyks vryheid  w FRIESLAND. 591 I Impofitien voor Turf en Brandhout e Lande verkreegen. Ondenusfchen e zyne rekening verkeerd gemaakt : Land. bouw enz. cu de riompagnie, tot bevordering van ei, twee groote Boere-Plaatfen op het fljéne te Sixbierum had gehuurd, bragten u|n in verre na zo veel niet voort, als rfl,had verwacht; waar by nog kwam, fkens den flegten toeftand van Frank^fuurende den Zevenjaarigen Oorlog ?5 tot 1763, dit Produkt aldaar zeer larde daalde. Eindelyk is, door dee. dere tegenfpoeden, de Kompagnie te eopen, en de Stoof verkocht, met zo efces, dat de voornaamfte Deelneemers cl. by deeze onderneeriiing hebben verlaps de aanmerking van een' zeer Oorirlgen Landbouwer heeft men de reden 21 deerlyk verval deezer veel beloovende ei as te begrypen. De Aanleggers van irfiwaren Kooplieden , die de natuur van ïlmdel niet recht verllonden, en werden jl uitvoering hunner onderneeminge deer» :<§»ogen : want toen zy de Landen en :rizelve moesten huuren om de Misdt idten , was het hun niet mogelyk, de ttrheid van den grond te bewaaren, zorirjlelyks andere Graanen te bouwen; cor de omflag van 't werk zo groot , at daar door alles in wanorde geraakte s :rlooren ging. i hkweeking der Mlede door byzondere 1 :erd teffens ook geftremd , doordien  Land- boüw ejsz. 59a Tegenwoordige Staat de Kómpagnie een Oktrooi voor haare S verzocht en bekomen had, waar door ieder gedrongen werd, zyne wortelen die Stoof cue atoor te brengen , en als zy gedroogd ren, dezelve door Makelaars te Amnen te doen verkoopen, welke omflag dooraj tot nadeel dier byzondere bouwers ( digde. In Zeeland wordt met deeze zaak gel anders gehandeld; de Boeren hebben j meest ieder een fluk Meekrap , gelyk g hun Koolzaad, en zo ras, na het tweede W de wortelen zyn opgenomen, verkooptS dezelve aan iemand , welke eene Stoof hef en dus aan den meestbiedenden , èJ: aldaar verfcheiden Stooven zyn, waarnil Stoofhouders 'er mede leeven tot hun ij voordeel Indien hier insgelyks niemand vanfl gtoktrojeerde Stoof had behoeven af tel gen, zou de Meekrapbomv zonder J< veel groener voortgang hebben gemaakt; J' thans zal zich een verftandig Boer hierM ligt in begeeven, dewyl hy in de voorn»' be handeling der zaak geheel en al van è i beflierder der Stoof afhangt, en zich ina trein van negotie moet begeeven , die met» ' nen verderen omflag van zaaken weinig ofp betrekking heeft. Niet minder ongelukkig befloeg het hier»! lande met de Tabaks-Planrery, welke, reei m t begin deezer Eeuw, in Ferwerderafel werd begonnen; doch de onaangenaame tótterheid en flank, welke dit gewas altoos op onze vette gronden verbygt, hmevenS de gtoo  w F R I E SM, A N D. 593 ,te bstbaarheid d?r bewerkinge deeden de '.'we .iderneeming ras in rook verdwynen. haa triand werd dezelve al wederom ia Lamd* jouw ENZ» .jaatriana weru uc^civc .r tl ondernomen, hoewel even ongelig Jewyl niemand dit ftinkend goed wil,,'koqEn of gebruiken. Ondertusfchen is tArnfsfoordfche Tabak weinig beter dan we e men hier in Friesland kan bouwen; ,..;smtegenftaandefteigerdedezelve, echter, . wmig jaaren, in 'c begin van den Amerjfcn Oorlog, tot een' zeer hoogen prys, ., en lier te Lande eenige lieden aanmoe- * o deeze aankweeking nogmaals, in un leel, te onderneemen. Men voorzag deialven van fchoon welgemest Land, louie twee groote Schuuren om 'er de , en I te droogen: ook kocht men eene igt Schaapen om dus zelve tot deeze m i noodige Schaapemest te hebben. 21 h . ;es befloeg zeer ongelukkig: want "Schoen werden Gallig en ftierven; ter™ de ïmersfoorders, en de nabuurige Gel: melreeds zo veel meer Tabak dan naar -oon: hadden gebouwd, dat men voor "cheten jaaren overvloedigen voorraad had * dde ftinkende waar. Toen derhalven liezen meenden aan 't geldwinnen te en ramen, was de geheele negotie verd, i men werd genoodzaakt de pas vol^wcfSchuuren wederom, by afbreuk, te ■ koofn. , •'De las ■ teelt is hier te Lande ookfomwylen / aarl-erkelyk geweest; doch na den Herken ■ nwaiUn den Aardappelbouw wederom niet 1V.I.EU Pp weinig  Land. bouw sa' 3. 594 Tegenwoordige Staat weinig verminderd: voor 't overig ïs i L Bouwery niet onvoordeelig ; doch if meerder moeite dan de zaak, by A g^orijge duurte van andere De aankweeking van Cichoreiwortel, 1, gebrand en in de KofFy gebruikt word, % eok eene zaak van eenige aangelegen en geeft zekerlyk thans aan de Bouw S goed voordeel; dan, dewyl hier door 2 worden aangezet om hun geluk mede £ .Van meer belang en grooter uitzij.Et winning van het Klaverzaad , Provincie Wy hebben reeds gemeld tk fnen m Landen, die anders, inïen vo £ jaar gebraakt moeten worde'n, thaiis g * is Klaver m de Weit of Rogge te * en daar op in den Herfst Ve? te W* i LTvoirr1'wordc w^doi ; t n;laan he,c he^n i« Stid Tm na hCt. Weg^men vani «1 ibn en 'n, J50^'" üit den wortelopJ^ .ien, en, na dat het Zaad genoe-zaam J« worden gereeden. 6 ' [ ze wucr?'H eiS?C de inzame%? ^ deel» ! ze vrucht eett gunltigeo iJe|fit ^ ^ I 4  | FRIESLAND. 595 jiefchyn, dewyl dezelve anders dika het Land zonder voordeel verrot, i & fchoofl.naaken van dit kleine goudia1: eene' zaak van een zeer werkelyken Land* BOUW ENZ» Jdoch was met dit alles reeds een jn groot voordeel in voorige tyden, r|i het Klaverzaad duur rekende, wanij voor 20 of 30 guldens hec lopen rfochr. Ondertusfchen is deeze waar>| den Herken uitvoer naar buiten, zodaneen, da: in den verloopen Winter dit t), ja tot over de 100 guldens het lopenv cat; voorwaar een buitenfpoorigeprys, tee ponden zaads, in eene Pondemaate j worpen, in goede jaaren, door elkanjfcee lopens Klaverzaad uitleveren, die hiderden veertig ponden wéegen. In\m nu eens rekenen voor ieder Pondetle lopens, en ieder daarvan waardig lias, zo heefc zodanig een ftuk in dac lAleverd 140 Kar. guldens, en dus In thans het gewoone Bouwland, elinderen gerekend, waardig is. Kon ■ zodanig een prys, door de fterke m van dit zaad in Noord-Amerika, allop veele plaatfen , tot het Aanleggen /dhnden, die met één jaar ook weder d zyn, onontbeerlyk is, ftand houden, rL veel, door de groote vwmenigvuldi, I prys tedaalen, zo was het vooruitzigt ■c:e voordeden, die hier uit alleugskens ie e Landen zouden kunnen voortvloeien ^ j\ >nbefchryflyk. Pp a £ES.  59<^ Tegenwoordigs Staat ZESDE HOOFD /TUK. J De Koophandel. [e verlir e Handel van Friesland is, in verji! lam z , met dien van Holland, van kleineui| mis, i breidheid; de voortbrengzels nogthans e & deszelfs grond, veel uitgeftrekter dan dvj i* Holland zynde, en, vooreen groot gedeelte, k) üit de fchoonfte Weid. en Bouwlanden IA»! I ( de, leveren een' vry aanzienlyken tak van» li jf gotie. Doch de Graanen en de Boter wotle m voor het grootfte gedeelte, naar Amfteii it gezonden, om aldaar ter Markt verkocb ^ worden, en het is niet dan een zeer ia gedeelte, dat daarvan recbtftreeks buitenh if gezonden wordt. M De Houthandel is mede een tak van er;] in 1 aanzien in deeze Provincie; wordende, jaarW Wr een vry grootgetal van Schepen uit Noorweta $ en de Oostzee, naar de verfchillende En i van Friesland, doch voornaamelyk naar Hit- % Zingen bevracht, meest voor eigen rekening Bi der Friesfche Kooplieden. Ook komen k | by verfcheiden Ladingen in kommisfie, waar- M toe dan ook dikwyls vreemde Schepen ge. 1* bruikt worden, fchoon anders die fWei 4 meest met Friesfche of kleine Groninger!^ K< f der- Schepen van 40 tot 60 Lasten, gek* geit ven wordt. Verder komt onder de Goederen, welke f;[ Fries Roof. h a n»xl.  i FRHSLAN D. 597 I van buiten ontvangt nog in aanmer< invoer van Kiken- en andere HoutiHnnnin. Zeildoek, enz., tot bet bou- Koop* H ANDEL. i trasten van Schepen noodig; ook fchynt !her van Oostzeefche Graanen, federt : ,iaren , toe te neemen; gelyk ook de n g van Friesfche Haver naar Enge- > voor eigene rekening als in kom, \ry fterk heefc aangewonnen, itre Buicenlandfche Koopwaaren, en ajalyk de Wesc-Indifche, welke Fries- >odig heeft, worden meestal uit nontbooden, en zouden, waarfchynner rechtftreeks door Friesfche Koopilorden aangevoerd, wanneer de zo ^emmerende Impofitien de vryheid dtzen Handel niet merkelyk benadeel. pgthans fchynen de Staaten der Pro.Jiiettegenftaande de verfchillende Plans, 11 opgegeeven, geen ander middel ;ilver plaats te hebben kunnen ftel- ji.arby, met minder bezwaar voor den l|i voor de noodige Inkomflen gezorgd ekanufaktuurenen verdere Produkten van p zyn,buiten het boven vermelde, van ,i» betekenis; wordende de meeste Stof[Uke alhier bewerkt worden, naar Holronden, en, zo verre ze tot den Buinbhen Handel betrekking hebben, door piden aldaar naar andere Gewesten af. ui. j. , Cder de Fabrieken zoude men die der aae Bonten, welke in de andere ProvinPp 3 c*Q  59' Tegenwoordige Staat cien en naar de West-Indien, vry J ten getrokken te worden, de ec-ute pi moeten toekennen; doch ongelukkig heeft dj tak, door den Invoer van Elberfeldfche 3 ten, welke aldaar veel beter koop < ceerd kunnen worden, merkelyk afgenoi» i In Harlingen alleen telde men, in 't jaar 17,11 wel duizend Weevers van die Stoffen,?, men thans naauwelyks een derde deel vrf I getal kan rekenen. De Steen-en Panne-Bakkeryen^i de Zoutkeeten, waarvan het grootfte rafat | te in en omtrent Harlingen gevonden wordt verdienen ook eenige aanmerking, Van 4 twee eerstgenoemde Fabrieken wordt e gedeelte naar de andere Provinciën, fc voornaamelyk naar Holland gezonden; m. het overige, naar buiten, veelal op No» gen en de Oostzee, in plaats van Ballast,! de schepen geiaaden wordr. Het gerafineerd Zout wordt, buitens konfumtie in de Provincie, ook naar 0» ysfel, Gelderland, Groningen en fJreé gezonden: in Holland, echter, is de inw, en zelfs het doorvoeren, door den «wow nayrer deezer Provincie, in 't ftuk van Kw tie, genoegzaam belet. In de Zeevaart kan men zeggen, dat Friesland een vry aan merkelyk deel heeft: rara zou, denkelyk, zonder vergrootinge, hetml der Schepen, in deeze Provincie, welkeMtenlands gebruikt worden, op twee duiffld kunnen delkn: meestal worden deeze Schepen tot de vrachtvaart gebruikt, waartoe ze ooki Koor. HAH©Él»  U FRIESLAND. I i't algemeen, zeer gezocht worden, ze b»aalc zich ondertusfchen, meestal, aan Doste, Noorwegen en de Franfche en , 1 j:^ Aar 'HrdlonrWfn KLoof» [ia n* anld kusten; terwyl die eter nonanuweu . -uen zich meer uitftrekt naar de Midandfie Zee, en de West - Indien. Ook ben e Friezen maar weinige Tweedekte epej in vergelyking van het groot getal fen [Eendekte Vaartuigen, niet zo gefchikt . afgègen Zeetogten. i ilec luwen en uitrusten van nieuwe bcne. ,t, op verfcheiden plaatfen der Proie , ieestal geduurig aan den gang gehou; dh wordt in tyden van Oorlog, tus,:n -1 :vaarende Naden, wanneer de Staatf VI , on^ydig kan blyven, met veel r d>rgczet. Ook zag men, in c jaar ;o , oor dat de Engelfchen de Repuk vpdelykaanrandden, een getal van meet ' ves :g nieuwe Schepen uit de verfchilvens van Friesland uitgaan. . ledens tyd, wanneer alle Natiën veivaai kunnen, wordt dikwyls de Vracht, r: n t alleen zonder voordeel, maar ook 'fee met nadeel gedreeven: nogthans iden fc Friezen in hunne fpaarzaamheid, en c seri^fetalvan Manfchap, waarmede zy, v ;rl yking van andere IN atien, hunne Sche. n bei aren, doorgaans de middelen ter m ndhldioge van een' zo nuttigen tak, welke ,k J de Schepen niet voor een groot el, lor belang hebbende Leveranciers, ierdiuitgerust, waarfchynlyk met dat alles J Pp 4 eeeft  Koop» BANö EL» €00 Tegenwoordige Staat tr, eene merkelyke vermindering zou moeten , at den. """"'^ verjaagd wif iti hchter zou men aan den anderen Pp 5 Daar Koop- El iNDEL : bcgunitiging dier wetkunnen zegd door de meerdere veiligheid , die elan de Geldfchieters verleent, deeze llr ook te eerder befluiten tot het verivan Gelden aan Partikulieren , tot ;lirg van nuttige onderneemingen , die ; hmisfchien , met minder nut in BuirennfFondfen belegd zouden worden. Dan i, ze en andere wetten ter toetfe te e, zoude men eene geoefende Rechts■d!;id met de kennisfe des Handels moeten qLi , om derzelver wederkeerigen in- i kunnen nafpeuren ; een taak die ook lil, voor 's Lands wclzyn, bevorderlyk vjfeen. i legeering zou, waarfchynlyk, ook veel ireiding van den Handel kunnen te wege ;e, zo door het affchaffen van fom- (lor den Koopman drukkende lasten, rjr het begunlHgen en beloonen van lïi onderneemingen : dan bet fchynt dat tarop niet genoeg bedacht is , waartoe « A, medewerkt, dat geene der Regenten, sïi Holland , zich met den Koophandel r|ouden, en daar door deszelfs invloed ilwelzyn van den Staat niet zo gereed ,  VO E OZ LLS EN V E II B 2 • T E U I N«{!(• tfos Tegenwoordige Staat Daar wy alle kundige Leezers van ditl Werk wegens den Tegenwoordigen Staat i Friesland hebben uitgenoodigd, om ons u die verbeteringen en vermeerderingen te » len vereeren, welke, naar hun inzien, di nen konden om hetzelve tot dien trap « zekerheid en volknmpn zekerheid en volkomenheid te brengen, vii ke noodig is om deszelfs achting en gebrul zo wel duurzaim als nuttig te maaken;» fchroomen wy niet de ons toegezonden re;, beteringen en vermeerderingen aan de Beat. ters van dit belangryk Werk, by vvcgew Byioegzelen, mede te deelen , en ouden» fchen nier mede onze hartelyke dankzeg» aan die Heeren te betuigen , welke zichi moeite wel hebben willen geeven, om m en anderen op eene «angeimme wyze te» pligten. I Deel. bladz. 53. den naam Zeven»\ éten, als een naam van eenen 01 zekeren e* fprong hebbende voorgefteld, gaven wyd» omtrent, iets naders op 111D. p. 4^. doel niec in allen opzigte overeenkomiiig' met k geene ons daaromtrent van eene geleerde hand is toegekomen: Op de woorden: waarom dezelve juist Zeven Wolden hseten enz, gaat dezelve dus voort: „ Dit is iets het „ welk my meermaalen zelfs van geen on„ kundige menfehen gevraagd is". Het anc woord komt my vry zeker voor. By ovis en reeds onder de taxifche Regeering waren onder dien naam begreepen, DoniawerM, Lemilerland , Gaasterland , /Engwirden, Schoo-  Ij FRIESLAND. 603 ti and, Uitingeradeel en . Haskerland. l,d was toen onder Oostergo en beiaiiingwerven behoorden oudcyds niet ijand, maar tot Overysfel. In het rj: van Martena, by de . opgave der I vindt men zulks vry duidelyk, en I verdient daarop te worden nage- Br- voe d- zeis e ln v e 11b 18 Tïtia gek. I arterb. lï D. p. 29. , , , , \k o8en99. wordt het onderhoud der .In Lemilerzylen gebragt ten laste der i,,; doch daar mede is het dus gele- sekezyl wordt onderhouden voor § oniawerftal, Haskerland, ^ngwirUsterland, de Stad Sloten, als mede alen Oosterzee en Echten in Lemfterf voor $ door de Dorpen Wyckel, :jl Oude - en Nye - Mirdum. ——; 1 illerzyl komt ten laste van de Dorpen af Eesterga en de Lemmer, sfr Stoorerzyf wordt maar alleen voor een ■ljdoor de Provincie onderhouden; ïfe wy, by mangel van zekere berichIromtrent"geene naiuv.'keurige bepaaijfiken, II bl. 136. Nopens 't geene, daar ter fe wegens den Adel worde gezegd, t tonder de ontvangene ftukken, het volelons voor van te veel belang om t |*t geheel te melden: „ Dit rtuk (welft Adel naamelyk) wordt met reden •Mme der bedtnkelykfte zaaken van de d:euwfche gefchiedenis gehouden; ook n i de denkbeelden der Volken , daarom, t \vroeg te hebben verfchild. De Ko- a mei-  By. VOEG* ZELS EN VE B B ETtJtlK*GE Af. 604 Tegenwoordige Staat 1 meinen waardeerden den Adel hooger of I b 001 ger naar maace iemands Ouders of Vooroud 1 meer Eer - ampten hadden bekleed. Zie Ci rei ro in Or. de Leg. Agrar. c. 3. Prijk f tftfi; ^ 6. c. 51. By de Duitfche Volken, 01 on Z* Voorouders, werden ook voor Edelen gei« Ws & den zulken, die Zich zek'fll linnr vovrtionllJ J„. H. ~" '«»«') uk «ui ^tiven uoor verdienlt der Li-', den weg tot Eer - ampten hadden geba nieren; Zie Tacit. de Mor. Germ. c. 26. 'Er fcjjj «0n ook by de Friezen eenig Landgoed 0 tam Ouderlyk Erf, of zo het genoemd ét ff > State (waarvan nog eenige by ons biyfoe"e zyn) in aanmerking te zyn gekomen, hf. merkelyk is hier omtrent eene plaats in deOj- G "i de Friefche Wetten III D. n. 14. Hwét êtë heeineed ende of oerneed komt ende e le tt have haet, fynt hy fyn ayn land ende hp ; nkanna moge fyn edel ende fyn eekeren a ie re fyn Faders Staten. • Zo iemand a aa* heirnood of anderen nood komt ende een tv oop ve heeft, vindt hy zyn eigen land, a W mag hy bekennen zyn adel, en zy,-:? , ■#■« kers en zyn Vaders Staten. — Wn W. over men kan leezen de Aanmerkingen op t \$ Oude Fr. Wetten, by Seidel gedrukt. i$o» In 't algemeen kan men zeggen, daté g«c hoofdverdeeling , by Ouds, was in Vryeno nh: Slaaven; maakende de Laaten llegts een' mid- wtó delftand uit. In de Oude Friefche Wetten rap vindt men reeds de Edelen mede genoemd, bii la gelyk ook in de Lex. Angl. et IVcrln., zo fel M dat toen de Vryen reeds twee foorten tó- 01 i den, dewyl alle Edelen wel vry, doch ai tec geenszins alle vryen Edel waren. De naam ei  ü FRIESLAND. 6a$ oord van Edelen fchynt af te Hamuhet F- Th. Etbel, hetwelk in 't * aanzienlyk, uitmunten i betekent; èige betekenis het meermaalen voorzie Junius ad Witter■amum. p. 48richter het weezen van den Adel, 011- I •/•_!.- ir.ll,„K, KoKhp. valt BV- V O E fl* ZELS EN V E Tl 3 E« T ER I M6CK. luitfche Volken, bellaan hebbe, vale riakkelyk te bepaalen. Sommigen, lachter , in Gl. ftellen hetzelve in «eienlyke geboorte; doch dit lost ei|e vraag niet op zo lang het onzeker ' ie 'er de eerfte zy aangekomen. An.relyk de anderszins oordeelkundige l^ad Leg. Sax. p. ai. en de Vereleibnitz, Excerpt Meyerian. p. 089, t woord Edelman af van Ot of Od, I ,posfesfio,en ftellen, op dien grond, pen van den Adel in de bezitting van :|ke land - of vaste goederen; doch ïLas niet genoeg zo 'er niet een ander lykwarrt, waar door men boven ande•5J1 verheven wierd. Het aanneemelyklit te zyn, dat die, welke niet alleen jpooren , maar ook welgebooren, dac nimdenkelyke tyden af uit vrye Ouders icen, en tot de aanzienlykfte Ampten jfeargerftaat of Krygsdienst bevorderd , aldoor boven anderen verheven waren , E dellieden gehouden wierden: en ook :i fchynt de oorfprong van den FrieKidel gezocht te moeten worden. Zie n de*Jare et prarogat. (SobiL Avit. -Iaeccius, en nopens onzen Friefchen Adel f  VO E G- Z E LS r n V E B B ETEKIK.ü£K. en reê- ,io.'aM 12,'lil men wel doen, zo men c mitor'i en abouwen van den toren aanmerkt, ■ nieiaet jaar voor, maar 't jaar na het ■uwerider Kerk gefchied te zyn. . , bl, 178. reg. 6 van ond. eze n 1 Obbe in plaats van Ulbe.  B*. voeg. ZELS EN verbe- Te niK- o"io Tegenwoordige Staat 111 D. a St. bl. 254. reg. 2. flaat (k per/her, moet zyn Opperbeftier. | „ ' ,* ' * * bl* wordt van het Dof' Broek gezegd, dat het een Kerk heeft J een ftompen toren; doch moet zyn eenM zonder toren. bl. 495 , wordt aan Dotóf een Kerk zonder toren gegeeven ; doch teZ} zelve heeft thans geen van beiden, rnaari'!' leenlyk een Klokhuis, bl. 502, wordt j'1 t Leegemeer gezegd: de Kerk is zonder tr, ,c ren; doch federt dat Schotanus dit kkef , is de Kerk zo wel hier als op veele andere l plaatfen weggebroken. . j *„ bl' 5l8' worden aan Schoo- ! terland 18 Hemmende Dorpen eeecendoch in de opteilinge worden 'er maar u' £ by naame genoemd. Het woord fiemms 1 dient hier weggelaaten, en dan zullen'a 1 mderdaad maar 14 oorfprongklyke Dom 8 zyn , die hec recht van ftemminge van oé * her bezaten. Doch door verloop van rè B en veranderinge van omftandigheden is te» ge gebragt, dat enkele uitbuurten of huizen! ) op den grond, tot dit of dat Dorp behooren. \ de, gebouwd, en eerlang grooter dan k Dorp zelf geworden, den naam van Dorpen verkreegen hebben en daarvoor gehouden worden. Dus zal Schurega eene Uitbuurt zyn vanjubbega; Uitdyken of Scheoter-Uif i dyken, onder Delftrahuizen worden geteld; 1 het Heerenveen als een üitbuurt van Oude- ï fthoot worden gerekend, en Bronger°a, l ^rwrASgerëLa',anders de K"ype M ï onder Ivhldam behooren : hoewel Brongerga 1 het  i FRIESLAND. 6"ir rrongklyke Dorp zal zyn, waarvan jpgerga en Mildam Uitbuurten zyn; J dac Brongerga naauwlyks 5 of 6 J heefc, en Mildam een zeer uiigelp is, zal dit waarfchynlyk de reden riom men in voorige tyden, dit Dorp B YVOtfOZELS nu VSHBE. T E III J»« GüJM. o|en Kohiere heelt aangetekend in I Brongerga, hoewel de oorfprong ijigerga pleit. Cl 2 Sc, bl. 521. Toen wy de be« I van het lieerenveen en deszelfs I aiskerk ten papiere bragten , was I; zonder Orgel; doch naar de be, ran daar ontvangen , wordt 'er thans lirdigd; hebbende wylen de VrouIhve van den Heere Grietman,» Menie porn van Scheltinga, by uiterden m haar groot vermogen, daar toe j oegzaame fomme gelds gelega- . . bl. 556 reg. 11 van ond. {(proken van de Wyckelerpoorc der !on: volgens ontvangen bericht is deeze Inieuwd in den jaare 1758, en op leen der voorige Poort las men 't d|ryrn : j • vvftienhonderd een en tachtig, Vizt Stads poorten en Wallen herbouwen, Ides doorluchtigen Prinfe zeer magtig, II bsfauwen en's Lands Stadhouder getrouwen n i van Merode deszelfs Luitenant, 11 ïdeputeerde Staaten, die in 't benouwen e'daan hebben haar behulplyke hand , aiUuinalda, Doeke Aisvna uit Oostergo kant Qq a E'Ser  By. VO E G' ZELS JE N VERBETERINGEN. 61» Tegenwoordige Staat Elgervan Feitema en Gerrolt Intes KiugmavanWs Auke Ydes, Abel Franken* uit der Wouden £ Douwe Surau.Mr. Jan Monsma uit der SteedeJ Tot Gods lof, des Lands eere en der Ingezetenenbejj IV D. I St. bl. 2<ï. Het AlmnnnWfD.. u. i j>c. bl. 25. Het Almanak ofRoo, ter daar gemeld, is thans van geen SJ meer; hebbende de Steden in den iaare ,J by het begin van den grooten Landsdag w! der aan zyne Hoogheid opgedraagendek, fine over de Stedelyke ampten. P , bl" 2x5. reg* t, j m, foon als Scriba gebruiken, maar geen verb ping houden op ordinaire Boelartikelen: «I mag hy de Verkooping wel houden inffl publieke Herberg of Koffyhuis, zo als te "ngen, nu en dan, ten aanzien van SA, Koffy en Bontreders Waaren, en GereedW pen gedaan wordt. 1™' « *?• ??4-reg-& Staat: de Rosé, aan de Vyfdeels Dyken gebruikelyk, zynï 14 gemeene Friefche voeten de Roede doe tV2°r ee£i™n liever: De Roede ,0 de Vyfdeels Dyken gebruikelyk, en Dyk, den genaamd, zyn van zestien gemeene F* «aar: Ni„temin' z^u eene Dykbreuk zyn voorgevallen, dlwyl £ Indeezen neeme men het woord bier Wn\ niet  >j: FRIESLAND. 613 j.k eene bepaalde betekenisfe als of 3wierd te verftaan gegeeven, dat 'er Ine Dykbreuk zou zyn voorgeval, flinzeradeels Dyks ■ Contributie, loo:|aan de Workumer Hek: want de geJykbreuk had plaats, in 't verlengde geridien Dyk tusfchen de Workumer Hek Ibehoorende tot de Contributie dier B rv o e 0- zels en v £ b b e" tekik' gen. 2 St. bl. 470. Tot opheldering rjne daar ten aanzien van de Kommie'iierchers van 's Lands gemeene midrj wordt gezegd, kan inzonderheid ,1 geene men leest in 't Plakaat der ij. Heeren Staaten van Friesl. ingeit ftuk der Impofitien by Collecte^ in llnbl. 40. van de uitgave van 1785; lijmen daar. § 7P- Lofd Commis, benevens de zes an:Jimifen en Agent zullen ten allen tyi4. de Staaten van ..de Provincie, op ejjran Zyne Hoogheid, den Heere Prin,rfc Stadhouder, worden genomineerd, \ï[ en met Commisfle voorzien, en v>r hun leeven, of tot hun Ed. Mog. iji wederzeggen, § 80. > hpzigters zullen ad vitam en zo lange d] dienst door dronkenfchap , excesfcn nrzins niet onwaardig maaken (waar Q g Over  Br- voe gze ls e n v e n b ;:- te rik. c£n. 6*4 Tegenwoordige Staat over het Collegie kort recht buiten forrnel Proces doen zal) worden verkooren, 4 deCommifen, welke vervolgens doori Collegie zullen worden voorzien met L Commisfc als Opzigters, en dan mZ $ Sr. Deeze Opzigters zullen by het ont*n hunner Commishen den eed voor het Co! legie moeten doen volgens het Fo» Onder aan de Inftructie voor den Eoofl, Commis, de verdere Commifen en k Agent van den zeiven Hoofd-Commis . sLands middelen van Confumtie ftaat- Op huiden den ' w • * ' • • • om den inhoud desa wel en getrouwelyk waar te neemen de,,£ti Lïm utf. Mindergetal aW In kennisfe van mv Cget) * door den Secretaris van de H. H. Staaten.  ,y friesland. 615 « befchryvinge van elke Stad in het I gaven wy ook bericht van derzelver üe, en de Reglementen cn Oktrooien Ijjt; doch dewyl in deezen federt dien II nt de Steden Leeuwarden, Harlingen . „™;,rc n^nro frhikkina-en zvn NIEUW Regie» nent op de Regeecing der StadLeeu. warden. rJum eenige nadere fchikkingen zyn J welke, op Refolutien van Staat é thans gevolgd worden, hebben wy dd, ook die den Leezer niet te moerluden; alwaarom wy dan hier in de pats laaten volgen het (reglement OP DE regeeringe D B R STAD .EEUWARDEN EN DE IRESOLUTIEN daar toe betrekkelyk, !Y DE EDELE MOGENDE Ieren staaten VAN VRIESLAND Geresteerd, den 19 Maart 1786. Qq 4 ex*  NIEUW Regie; ment op de Regeering der Stad Leeu. warden. 6i<* Tegenwoordigs Staat Extraheerd uit het Refolutie Boet der Ed. Mog. Heeren Staaten van Vriesland. Bij Refumtie gedelibereerd zijnde, op het Concept Regeerings Reglement, bij de Magi. -"»»■■» "w-muiap cu ueveineooers oer ötad Leeuwarden, tot voldade san Hun Ed. Mog. Refolutie van den 20 Oftober 1785. opge. maakt, als meede, op de daar bij fchrifalijk gefourneerde bijzondere begrippen, conildera, tien en adftruiftien, der Disfentieerende en andere Leeden; voorts gehoort, het Rapport, door de Heeren, bij Staats Refolutie van den 8 December laastleeden, met Heeren Commisfarisfen üit het Collegie der Gedeputeerden, en me den Hove Provinciaal Gecommitteerd, de vooxz. ftukken geëxamineerd hebbende, ter Vergaderinge uitgebragc en wijders nau. keurig, nagegaan, en wel overwoogen zijnde, den inhoud van opgenoemde Reglement, zoo en in dier voegen, als bij welgemelde Commisfie veranderc en geredresfeerd , aan Hun Ed. Mog. op deezen Ordinaris Landsda?, als het 3 Provinc. Poirct van Deliberatie is voorgedragen, luidende woordelijk aldus. FIAT INSERTIO. Is goedgevonden en verftaan, de Heeren Gecommitteerden voorz. voor hun genomene moeite en gedaare Rapport te bedanken, en het zelve Reglement, voor de Regeering der Stad Leeuwarden na infertie van de woorden, mitsgaders het Reglement Rcformatoir, van Wijlen  • i van FRIESLAND. 617 j 1 Zijne Doorl. Hoogh. G. G. van den ïcember 1748. in de Formulieren van ued, voor de Magiftraars • perzoonen en >: Ide Vroedfchap te approbeeren en te: 2 ;eren, en voorts te ftatueeren , gelijk ! I feert wordt bij deezen, dat het zelve Itnrtif zal ziin. het Reüeerinsrs Reglement NIEUW Elegieneut op le Regeeing der kadLeeu. varden. hemelde Stad; wordende de Heeren Hun \dog. Gedeputeerden gclaft en gequalifi* r om aan de Magiftraat en Vroedfchap 1' 't zelve Copielijk te laaten toekoomen, < :elve voorts op 't Collegie te ontbieden, a Hun aldaar verfcheenen, uitnaam van r Ed. Mog. de Heeren Staaten, van den dip't Regeerings Reglement, van den 9 cjnber 1766. gedaan, te ontdaan: en j: ' van Hun den Eed , op het voorfchre\ 1 gearresteerd Regeerings Reglement af n men, vervolgens het zelve aan de Magi.aJdier Stad te overhandigen, ten fine van biatie en Affixie, en om de Bevelhebbers lige het Formulier daar agter ftaan de, es te beëdigen, met verdere authorifatie, f/elgedagte Heeren Gedeputeerden, om ii; een of meer Leeden van gemelde Mail : of Vroedfchap onverhoopt weigeragtig iê n zijn, om den Eed op dit Regeerings lifjenc af te leggen, den zulken te vera 1 ipfo facto vervallen te zijn, van zijne tinne Refpeclive Magiftraats of Vroediaj plaatzen, dewelke aanftonds impetrabel li zijn, en begeeven worden, door die ;t: aan welke zulks toekoomt, ingevolge ;egeerings Reglement, en zal het zelve Qq 5 Regie-  6i8 Tegenwoordige Staat nieuw Reglement op de Regeeling der Stad Leeuwarden. REGLE* Reglement Copielyk, mitsgaders Extraf} dezes aan den Hove Provinciaal, door Lands Secretaris worden overgebragt, m last aan het zelve, zoo wel aan onze Ged pureerden, om aan de ftric"te obfervantie da van de hand te houden, zullende dit gearra. teerde Reglement meede Copielijk, als meed Extract deezes, worden gezonden, aan Zijn Doorlugtige Hoogheid, den Heere Princt Erfftadhouder, tot Hoogst deszelfs informatie, Aldus gerefolveerd op 't Landfchapskis den 19 Maart 1786. I Accordeert met voorfz. Boel, In kennisfe van mij j. van IDSING4,  an FRIESLAND. 6ip REGLEMENT OP DE ÏGEERINGE DER STAD EU WARDEN. NIEUW Regie ment op de Regee» ring der S^ad Leen» warden I |_J?ac de Magiftraat zal beftaan, : an ouds, in vier Burgemeesteren, zes i nen en twee Bouwmeesteren , ieder in tijJt van vier Jaaren ; zullende alle n le drie Oudften, en langst aan een in li geweest zijnde, afgaan, namelijk een epester, en twee Scheepenen, of een eieester , een Scheepen en een Bouwt . )at de Vroedfchap zal beftaan, zoo als ; j het Reglement van 1657. is geregu,m veerrig Perzoonen, uit ieder van de j pels vier, welke zullen continueeren, tven lang, mits zijnde en blijvende isjiceerd , conform het volgende Articul. [fDat niemand tot de Magiftraat of :d:hap admisfibel zal zijn dan een geboren m der Stad , of die aldaar vooraf vijf ! jaren gewoont en het Burgerrecht voor misfie gewonnen heefc, ten zij iemand é Burgers Dogter, die binnen de Stad i\dictie van dien woont, koomt te trou, ranneer hij, mits het Burgerrecht voor : ranisfie winnende, met twee Jaaren inn,$e zal kunnen voiftaan, voorts zullen de-  KIEUW Regienrent op de Regee. ring der Stad Leeih warden. 620 Tegenwoordige Staat dezelve Pcrzoonen over de twintig Jaaren oud moeten zijn, en ieder, het zij in eigen naam het zij in qualiteit van Man en Voogd over zijne Huisvrouw, wettig moeten bezitten ten minften de waarde van duizent Daalders, aan vaste goederen, in de Stad Leeuwarden of Jurisdictie van dien, ook zullen dezelve moe¬ ten weezen Ledematen van de waare gereformeerde Gemeente, of ten minften verklaaren, dat zy de gereformeerde Religie, zoo nis die in de Provincie van friesland aangenoomen en in de Jaaren 1618 en 1619. in de Synodf van Dordrecht, is geëlucideerd, en opentlijl in de Kerken van deeze Provincie geleer»' wordt, houden voor de Waare, Chriftelijkl en algemeene Apostolifche Religie, voorts van goed gedrag en converfatie, ook getrouw en gewillig den tegenwoordigen ftaat van Regee* ringe te handhaven, en de Provinciaale Refo* lutien te maintineeren. IV. Dat in de Magiftraat of Vroedfchap niet zullen mogen weezen een Grietman f Bijzitter, Secretaris, Fiscaal van een Grietenije,1 of een Gevolmagtigde van een Grietenije ten Landsdage, ook geene van de vier Ontvangers Generaal, geen Auditeur Militair, geea 'sLands Bouwmeefters,-ook geene Kamerbof. den, Boden of Deurwaarders van de hoogé; Collegien. V. Dat meede in de Magiftraat, of Vroedfchap niet zullen mogen zijn Stads Rentmeefters, Stads Collcéteurs, Ontvangers der Boelgoederen, Stads Doctoren, ofce Chirurgijns, Stads  van FRIESLAND. 621 5tls Werklieden of Baazen, ofte die van li stad eenig Traftement trekken ; gelijk ook | alle de vaste Leveranciers aan de Stad, li voor hun leeven lang zijn aangefteld; erende echter alle de zulke, die in dit en £ naast voorig Articul zijn uitgeflooten en :hs in de Vroedfchap zijn, hun leeven lang nieuw Reglement op de Regeering der Scad Leert* watden. li- in mogen blijven, f I. Dat niet in de Magiftraat maar wel rlde Vroedfchap zullen mogen zijn, de Lids Collecteurs by de Stad aangefteldl, en li, welke eenige Leverancie aan de Stad d|Stads publique Gaft-en Weeshuizen, heb- 0!. VII. Dat niet te gelijk in de Magiftraat alVroedfchap zullen mogen weezen Vader etóoon of twee Broeders. /III. Dat ook geene Zwagers of SchoonIers en Schoonzoons, zoo lang de band d Huwelijks fubiifteert, te gelijk in de Rgiftraat, maar wel in de Vroedfcjiap zullen nfgen weezen. jjlX. Dat de Nominatie van nieuwe Magiilats - perzoonen alle Jaaren zal gefchieden deden 15 December, ten waare die dag y op een Satur.dag of Zondag, wanneer 't gefchieden zal op den Maandag daar aan vgende. X. Dat de Magiftraat als dan, ieder hoofd vr>r hoofd twee, en alzo te zaamen vier ettwintig Perzoonen, gequalificeerd volgens h 3 Articul, uit het gsintfche Lighaam der Buk*  NIEUW Regie, ment op de Regee. riïïg der Stad Leeu' warden. 6*2. Tegenwoordige Staat Burgerije, daar onder de Bevelhebbers be» greepen, zullen roepen en nomineeren. XI. Dat de Perzoonen, hier voor Art. f en 6. van de Magiftrature uitgeflooten, echter met hunne bewilliging, mede tot de Nominatie geroepen en op de Nominatie gebragt zullein konnen worden, mits dat dezelve de Bediening] of Leverancie, waar door zij zijn uitgeflooten, zullen moeten verlaaten, ingevalle zij in de Mi« giftraat verkooren worden. XII Dat die vier en twintig geroepene zich zullen uitloten op twaalf. XIII. Dat de Leeden der Vroedfchap zich insgelijks zullen uitloten op twaalf. XIV. Dat ook de Leden der Vroedfchapj | welke, door Collecten of andere Bedieningen^ bij het 5 de en ófte Art. van de Magiftratuurèl zijn uitgeflooten, wanneer zij zulks goed vin-] den, meede tot de Nominatie zullen mogen loten en daar op verkiesbaar zijn, mits dat 000 dezelve het Collect of de Bediening, waardóór';] zij zijn uitaeflooten, zullen moeten verlaatens5 ingevalle zij in de Magiftraat verkooren worderjjh XV. Dat die twaalf aangelotte uit de Vroedfchap, met de twaalf, die uit de Breede Gemeente zijn aangelot, te zamen vier en twintig ïn getal, zig zeiven wederom bij lotinge zulleft verminderen op twaalf, welke uitmaaken zullen het dubbeld der Nominatie. XVI. Dat de Magiftraat wijders ieder één, en alzo te zaamen twaalf Perzoonen uit de geheele Burgerije (buiten de Bevelhebbers) zullen  tan FRIESLAND. 623 lil roepen tot de Electie, en die twaalf «ionen,zich zullen uitlot.n op vier. I|ll. Dat de Leeden der Vroedfchap, niet < Magiftraat of op het dubbeld der Nomitj zijnde, zich insgelijks zullen uitloten op :n 3i7rrr rw an n^ómauu^ a\* ^n,. I NIEUW Reglement op de ilegee* ring der Stad Lceil^ warden. jv 111. Dat de Bevelhebbers, die gequaic:rd en niec op 't dubbeld der Nominatie ri zich ook zullen uitloten op vier. ]IX. Dat die twaalf aengelotte Perzoonen ï én zullen naroepen uit de gantfche Bur. I| buiten de Vroedfchap en Bevelhebbers. ÜX. Dat die twaalf nageroepene zich zullen :e op zes. ] £ I. Dat die zes gevoegd bij de te vooren Q lotte twaalf, te zaamen uitmakende agt« I 'erzoonen, zich zullen loten op negen. I i 11. Dat die Negen aangelotte zullen zijn ieeteurs, welke, na gedaane Eed op het a toe gearrefteerde en hier agter gevoegde 3' ulicr, uit hec dubbeld der Nominatie rt :i 5 gemeld, in eene aparte Kamer zonder e imand daar buiten te ipreeken, bij meeririd van Stemmen, zullen kiezen zes Perc in. 11111. Dat die zes gekoozene zullen uitas en de Nominatie , welke aan Zijne Hoog:ïi den Heere Prinee Erfftadhouder zal wor:c -ezonden, om daar uit de Verkiezing der ei?e Magiftraats - perzoonen te doen, en zal : ar op inkomende Mislive van Verkiezing  f524. Tegenwoordige Staat NIEUW Reglement op de Regeering der Stad Leeuwarden. XXIX. Dat op Nieuwjaars - dag in de Vergaderinge der Magiftraat worden geopenr. XXIV. Dat niet alleen Ele&eurs zullen mogen zijn, de zulke, die volgens hec $k Articul zijn gequalificeerd; maar ook alle zo» danig gequalificeerde Burgers daar toe admisfibdj zullen weezen, welke volgens hec 4de, 5 de eni Cfte Arciculen van de Magiftrature zijn uitge-j flooten, behalven alleen de Booden , Deurwaarders en Executeurs. XXV. Dat echter die, welke, zo uit Je Vroedfchap, Bevelhebbers als Breede Gemeen, te, het eene Jaar Elccleur geweest is, een Ja zal moeten fiilzitten, en dus 't volgende Jaar niet weder Elefteur zal mogen zijn. XXVI. Dat ook die, welke het eene Jaar uit de Vroedfchap, Bevelhebbers en Breede Gemeente op de eindelijke Nominatie geweest zijn, het volgende Jaar daar op niet wedet zullen mogen worden gebragt. XXVII. Dat de Magiflraats - perzoonen uit het Lighaam der Burgerije verkooun, na 't eindigen van den tijd hunner Bediening, weder zullen keeren tot het Lighaam der algemeene Burgerije. XXVIII. Ingevalle een Lid van de Ma-! giftraat zal komen te overlijden, of bij andere weege zijn plaats zal vaceeren, en dat 'er nog zes maanden of meer van deszelfs Bedieninge refteeren, zoo zal binnen vier dagen geprocedeerc worden toe het maaken van een Nominatie in deezer voegen.  van FRIESLAND. 625 XIX. Dat de Magiftraat te zaamen agt r ionen gequalificeert volgens het 3de Art. ; :t gantfche Lighaam der Burgerije ("daar d de Bevelhebbers begreepen) zal roepen bmineren. 'IXX. Dat die agt geroepene zig zullen nieuw Reglement op ie Regee[ing der Stad Lee», warden. —■- -o O . <-> li ;n op vier. XXI. Dat de Leeden der Vroed» I zig insgelyks zullen uitloten op vier. IIXII. Welke vier gevoegt bij de voorilier uit de gantfche Burgerije zig zeiven aerom bij lotinge zullen verminderen op ;i 1 welke uit zullen maaken het dubbeld der c inatie. XXIII. Waar uit Neegen Elecleurs, * toren in maniere als in dit Reglement Art. 5 17, 18, 19, 20 en 21 befchreeven is, golge Art. 22. zullen kiezen twee, wel. ï itmaaken zullen de eindelijke Nominatie, llike de Erf-Stadhouder in de tijd, biri* 51 veertien daagen, na het ontvangen dies, IpjecYie zal moeten doen van een MagiI s - perzoon, in des overleedenes of af:j nes plaatze. !XXIV. Dat bij het afderven van een lisman, gelijk ook, wanneer bij andere re:e een Vroedfchaps plaats Vacant wordt, e :elve met een ander gequalifkeerd Perzoon lèt Espel, waar uit de afgeftorvene of afeane is verkoren geweest, weder vervuld d vorden, binnen vier en twintig uuren na e i'acature, de Zon-, Feest- of Biddag daar ie onder begreepen. ;,. oEEfc. Rr jlaav.  NIEUW Reglement op de Regee ring der StadLeeU' warden. 626 Tegenwoordige Staan XXXV. Dat zulks zal gefchieden bij % kiezing, in een aparte Kamer, zonder | .»[ , iemand daar buiten te fpreeken, door ze» e [t Eleéleurs, uit het gantfche Lighaam der VrtBl ichap, daar onder de Leeden der VroedfchKjl die in de Magiftraat zijn, begreepen, uitgel j WVV7T T»_. Jï~ 11 1.-- I.I aaavi. uat 01e, weike tot net vaceera }fc de Vroedfchaps plaats admisfibel zullen zij Jv niet alleen volgens 't 3de Artikul van dit h 1 glement gequalificeerd zullen moeten weeza j| maar ook ten minften zes M.ianden voorl A Vacatuure, met hunne geheele Familie, rei X moeten gewoont hebben in 't ^spel, ws {L in de plaats vacant geworden is, zulle»1 (l egter de zulke, die uit het eene Espel ink fa andere verhuisd zijn, de eerfte zes Maank ff| verkiesbaar blijven in hec Espel, waar uirt Ji zelve gekomen zijn. XXXVII. Dat de dispofitie over k X Stads Ampten, Bedieningen en CollectenJ X zijn en blijven aan de Magiftraat , welke, \ dezelve, zonder daar voor eenig voordeel ffl ty genieten, zal begeeven, en in 'c vervolg daal jg toe geene andere Perzoonenaanftellen, dandiai, daar roe bekwaam zijn, en bij 's Lands 0 Stads Wetten niet zijn uitgeflooten, zullend J ook voortaan bij nieuwe begeevingen vai j, (i voorfchreeven Ampten, Bedieningen of Col ^ leéten geene Subftitutie tot het waarnertiei ^' derzelver mogen worden geaccordeert, ten a 1 i de origineele Perzoon, door naderhand ov«'Jkomende toevallen, onbekwaam zal geworder* zijn zelve te fungeeren. xxxvffi:?  FRIESLAND. 6*7 [ XVIII. Dat de Magiftraat ordinaris 'ïrgaderen alle Vrijdags Voordemiddags in uuren, en extraordinaris op aanzegen den Praefident, zoo dikwijls noodig ' 1. : XIX. Dat de Magiftraat zal hebben NIEUW Regie ment op de Regeering der Stad Leeu« warden. ; neraale beftier van Stads zaaken, zoo als aran ouds heeft plaats gehad. I. Dat de Magiftraat echter geene LasSchattingen op de Burgerije en Inger i zal mogen leggen, geene nieuwe r. li' oprichten, geene nieuwe Traétamenvistftellcn of de oude verhoogen, geen ;c irs van eenig aanbelang uit Stads Casfa :t:geen Vastigheeden of Stads Gronden k >pen, verkoopen, verpanden of op eeul&nthen of Grondpagten uitgeven, geene n ;gen negocieeren, geen nieuwe Geboun naaken, nog aan de Gebouwen eenige ci veranderingen, het gewoone onderhoud Isen gaande, laaten doen, en in 'c generaal 't ewoone plan van beftier geen verandering g maaken, dan met voorweten, concurI en toeftemming van de Vroedfchap. lil. Dat geene Leeden van de Magiftraat 1; mogen zijn aannemers van Stads Werken, nst voorgaande Articul gedagt, of eenig :l ebben aan dezelve, ook geen Borgen voor jinnemers moogen zijn. X .II. Dat de Stads geeftelijke en quotiI tekeningen, gelijk ook de Rekeningen i ! Stads Weeshuis, Armekamer en van de IrVan Leening opgenoomen en geflooten Rr a z«l-  fclEUW Reglement op de Regeering der Stad Leeuwarden. tSaö Tegenwoordige Staat zullen worden, ten overftaan van twee Geer* mitteerden uit de Vroedfchap, zoo als gebrul. <• kelijk is, welke Gecommitteerden gehouden ^ zullen zijn nauwkeurig toe te zien, dat daarin r geen Posten gebragt worden ftrijdig de bepaj. « lingen bij dit Reglement gemaakt, en zulks 2 bevindende, de Rekeningen niet zullen mogen i fluiten, maar daar van rapport moeten doenaaa ^ de Vroedfchap, ten einde daar aan behoorlijk t geremedieerd werde. Zullende ook bij het opneemen en fluiten der geeftelijke Rekeningwee 1 Gecommitteerden uit de Bevelhebbers moeten 1 adfifteeren, zoo als van ouds gebruiklijk is. i XLIII. Dat de Vroedfchap wijders vet- ; pligt zal zijn de Magiftraat in alle gewigtige zaaken te adfifteeren, de Rechten en Privilegisi van Magiftraat, Vroedfchap, Bevelhebbers ea Burgerije voor te ftaan, en tegen alle inbreuken 1 te befchermen, in 't Verkiezen van Magiftmts ! en Vroedfchaps Perzoonen Stads Recht nutta 1 dienst te bevorderen, niemand van de Leedea der Regeering met eenige fuperioriteit van macht, onder wat voorwendzel ook, te voorzien, of iemand, niet in de Magiftraat zijnde, Sesfie in den Raad te vergunnen, op dat hei ; Gezach en de Achtbaarheid der Magiftraat nie: , gekrenkt werde. ; X LI V. Dat om, in alle die en zoortgelijke t zaaken, een goede toezigt te hebben en te ( houden, en wijders de Magiftraat in alle zwaare 1 zaaken te adfifteeren, de Vroedfchap alle eerfte ] Maandagen in ieder Maand ordinaris zal vergaderen , en boven dien extraordinaris, zoo dikwijls zulks noodzaakelijk zijn zal.  van FRIESLAND. 629 [ XIV. Dat ook de voorzittende Heer van Ie \aedfchap, zulks nodig vindende, de :/roe<:hap afzonderlijk in de Vroedfchaps-kaiier > 't .-tadshuis zal konnen convoceeren, n X v*II. Dat de Leeden van de Magiftraat, 'roe :hap en Bevelhebbers , bij hunne aaniellit', in handen van den Praefiderenden 1. urgi :eester refpeftivelijk zullen doen den iv.ed, p de Formulieren daar toe gearrefteerd ■fgi hi 1 agter gefield. X VIII. Zoo iemand, van wat rang, ftaat 'taf editie hij mag weezen, mogte beftaan, ier ;en direct of indirect aan ce gaan, zal c/el vervallen van zijn Ampt ofMagiftratureehal m dat tegen denzelvén aanftonds, naar ,e l:tten van den Lande, zal worden geproedee; want wij zulks tot bloeij en welzijn 1 an i Stad, derzelver Regeeringe en goede . nges enen alzoo verftaan te behooren. i. Et pp dat niemand hier van eenige ignorantie , 'oonnde, zal dit Reglement vandePuije van Rr 3 bet  hieuw Regie ment op de Regeeïing der Stad Leeuwarden. FOR- 6*30 Tegenwoordige Staat het Stadshuis van Leeuwarden worden ge*, bliceert, en wijders daar ter Steede worl geaffigeert, alwaar men gewoon is zulks! doen. Aldus gerefolveerd en gearreileerd op h Landfchaps - huis binnen Leeuwarden dj 19 Maarc 1786. (wasger.) S. BASSALEUR, \1 Ter Ordonnantie van Hun Ed. Mog. A. J. van SMINIi  : tan FRIESLAND. 631 DRMULIEREN VAN EED. b Eed voor de Magiftraats Perzoonen. Aoo ik neevens anderen tot deeze Stads leg ring gefteld ben, zoo beloove en zweere ■c c waare gereformeerde Religie, ende NIEUW Reglement op de Regeering der Stad Leeuwarden. =gekoordise Staat van ReSeerinS in deeze rolcie te" zullen vooritaan, verdedigen en , efeirmen. Li Heeren Staaten, Stadhouder en Gedekte den, Stadhouder en Raaden in den Hove roüciaal, een ieder naar zijne wettige Comimsi getrouw en gehoorzaam te zullen zijn, i h getne bij de Övetheeden tot gemeen nut, oorel en beste van de gemeene zaaken, .anin en Steeden van Friesland, nodig en aadam zal worden gevonden, getrouwelijk s dien helpen effectueren, en de andere ng< et-nen van deeze Stad tot gehoorzaamheid, 're<; en eenigheid te zullen wijzen en vernaam. /e de 'Stads zaaken mee raad en daad te ruil helpen bevorderen, en daar in zoodanig idveren cn handelen, als ik ten beste van de Sta 1 Burgerije en Inwoonderen in gemoede -alpmeenen te behooren. 1. ieder Mensch in deeze Stad recht zoekerl: tot'zijn gerechtigheid re zullen helpen, niélnd in zijn recht opzettelijk te zullen verkol 3, of in eenige onbetamelijke manier bezw ren. et het gemeene Stads goed en de Steedeö Rr 4 "ike  KIEUW Regie, ment op de Regeerïüg der Stad Leeuwarden. Eed 632 Tegenwoordige Slaat lijke Inkomflen getrouwelijk en tot meeste pro. fijt van de Stad te zullen handelen; ook voer mij zeiven geene profijten te zullen zoeken, dan voor zoo veel mij wettelijk is toegelaaten. 1 De tegenwoordige Form en nianierc- vaa Raadsbeftelling te zullen houden en helpen on. derhouden en in allen opzigte het Reg'emenr, door de Heeren Staaten deezer Provincie op] den 19 Maart J786, gearrefteert mitsgades hec Reglement Reformatoir van Wijlen Zijne Doorl. Hoogh Glor. Ged. van den 21 Üec. 1748. getrouwelijk te zullen agtervolpen,de geheimen van de Kamer niet cezulien openbaren. Voorts mij in allen deeie zoodanig te zullen gedraagen, als een goed Magiftraats Perzooi toeftaat, zonder mij door eenigerleije baate, fchaade, fcbande, vriendfehap, gunst, haat of nijd teegens het geene voorfchreeven is te laaten beweegen. Zpo waarlijk helpe mij GOD Almachtig!  wan FRIESLAND. 633 Eed voor de Vroedfchap. ! ik nevens anderen tot Vroedfchap van sstad verkooren ben, zoo belove en zwee: e gereformeerde Religie en de teegens 1 ge Staat van Regeering in deeze Provin3 mllcn voorliaan, verdedigen en befcher• NIE UW Reglement op de Regee. ring der Stad Leeu» warden. JDe Heeren Staaten, otaanouaer enw èrden, Stadhouder en Raaden in den Ho • Ebvinciaal, een ieder naar zijne ' wettige iisiie, getrouw en gehoorzaam te zullen i het geene bij de Overheeden tot gemeen Lordeel en beste van de gemeene zaaken, ii en Steeden van Vriesland noodig en lm zal worden gevonden, getrouwlijk len helpen effeclueeren, ende andere 1; etencn van deeze Stad tot gehoorzaamheid, 11 en eeriigheid te zullen wijzen en veri ; op de Rc-ceering van deeze Stad en de f hg van Stads zaaken, goederen en inkom- a goed op- en toezigt te zullen houden, 11 en misbruiken te zullen teegengaan, en !>verbeeteren; het welzijn der Mad en Burj iiar alle vermoogen te zullen bevorderen ; ;ner regten, vrijheeden en Privilegiën te 21 vooritaan, bewaaren en verdeedigen. ]iMagiftraat in alle gewigtigezaaken,mec , 1 daad te zullen adfisfteeren, en daar in, j! iook in alle zaaken tot het departement • Vroedfchap behoorende , zoodaanig te e tadvifeeren en handelen, als ik ten beste i Stad Burgerije en Inwoonderen in ge; ;zal vermeenen te behooren. I tegenwoordige Form en manier van Rr § Raads-  NIEUW Regiement op de Regeering der Stad Leeuwarden, 634 Tegenwoordige Staat Raadsbeftelling te zullen houden en helpen onderhouden, en in allen opzigte het Regie, ment, door de Heeren Staaten deezer Pr» j vincie den 19 Maart 1786. gearreftetrt, mijr gaders hec Reglement Reformatoir van Wijle! Zijne Doorl. Hoogh. Glor. Ged. van den 3] Dec. 1740. getrouwelijk te zullen agtcrvolgej , de geheimen van de Kamer niet te zullen ope» ( baaren. Voorts mij in alle deelen zoodanig te ziilla gedragen als een goed Vroedfchap toellaat, zonder mij door eenigerleije baate, Ichasae, ■ fchande, vriendlchap, gunst, haat ofni;d tegen het geene voorfchreeven is, te laaten beweej gen. Zoo waarlijk helpe mij COD Almachti; Eed voor de Bevelhebbe&l Alzoo ik nevens anderen tot Bevelhebber of Officier van dc Schutterije deezer Stad ben aangeftelt, zoo beloove en zweere ik de Gereformeerde Religie en de teegen woord/gel Staac van Regeeringe in deeze Provincie te zullen vooiftaan verdeedigen en befcher* men. < De Heeren Staaten, Stadhouder en Gede puteerden, Stadhouder en Raaden in den Hove Provinciaal, mitsgaaders de Regeering vat deeze Mad, een ieder naar zijne wettige Coro niisfie getrouw en gehoorzaam te zullen zijn, al het geene bij de Overheeden tot gemea nut, voordeel en beste van de gemeene zaaken,  jan FRIESLAND. 635 ,anden en Steeden van Vriesland noodig Iföam zal worden gevonden, gecrouwe(zullen helpen effeftueeren en de andere ser.en van . deeze Stad tot gehoorzaam, -recde en eenigheid te zullen wijzen en men, alle twist, tweedragt, muiterije i nelyke aanflaagen te zullen openbaaren Eed NIEUW Regiement op de Regee* ring der Stad Leeuwarden. Jengaan. •Regeerders van deeze Stad, mitsgaders s-gers en Inwoonders van dezelve in tlPrivile^en en Geregtigheeden, naar irmoogen te zullen voorttaan, en dezeli ïunne Perzoonen en Goederen voor alle i en overlast, mitsgaders teegen alle l| des gemecnen Lands met lijf, goed M te zuilen befchermen. [ tcegenwoordige form en maniere van c leftelling te zullen houden en helpen E :ouden, en in allen opzigte de Regleli zoo op de Regeering als Schutterije ;eze Stad, bij de Heeren Staaten deezer v eie op den J 3 Julij 1785, gearresteert, ■ïwelij k te zullen agtervolgen en nakoomen, loeimen van de Kamer niet te zullen maren. ; irts mij in allen deele zoodanig te zullen igen, als een goed Bevelhebber toeftaat, ï mij door eenigerleije baate, fchaade, l:e, vriendfehap, gunst, haat of nijd teegen :ene voorfchreeven is te laaten beweegen. i (waarlijk helpe mij GOD Almachtig!  ÏJIEUW Regie. ment op de Regeering der Stad Leeuwarden. E* 636 Tegenwoordige Staat Eed voor de Elecleuts, Beloove en Zweere, om zoo nu als vervol, gens , zoo dikwijls mij te beurte mogte vallen Electeur te worden , in de verkiezinge van de Perzoonen , die de Nominatie tot de nieuwe Magiilraats perzoonen zullen uitmaken, getrouw te zullen handelen, en mijne keuze zq. danig te zullen doen , als ik in gemoede vermeenen zal ten meesten nutte vau de Stad, te zullen flrekken , zonder mij door eenigerleije baate, fchaade, fchande, vriendfchap, gunst, haat of nijd tegens het geene voorfchreven iste Jiaaten beweegen. Zoo waarlijk helpe mij GOD Almachtig!  lp» FRIESLAND. 637 Extract uit het Refolutie Boek der Ed. Mog. Heeren Staaten van Vriesland. ]jr de Heeren Hun Edele Mogende Gert erden, ingevolge 's Lands Ordonnantie l|. Tic. 19- Art. 56. geamplieerd bij rir van den 10de Maart 1733. ter onzer nte uw Reglement op de ftemming der Volmagten. urn. —t uu- Bife gebragt zijnde , dac voor derzelver rjbank waaren voorgevallen twee Dispuiten, jc Sneek en een uit Harlingen, in welke dl iet voornaame verfchilpunt daar in beftond: ? n die Steeden tot bet Stemmen van Volden ten Landsdage ^volgens de fundamenÜConfiitutie van Regeeringe gerecbligt irt? welke verichillen vervolgens door lt nelde Heeren Gedeputeerden waren ge:ierc, zoodanig als in deeze hier geinfeI Memorie gemeld is. I ELE MOGENDE HEEREN! li geleegenheid van 'c vifiteeren der Procul|van de Volmachten ten Landsdage,voor e a Jaare 1784, zijn voor onzen Rechtbank e I Dispuiten gebragt een uit Harlingen en n '$ Sneek, in welke beide, het voornaame r iilpunt daar in beftond : Wie in dis Steen tit het Stemmen van Volmagten ten Lands w, volgt ns de Fundamenteele Cunftitutie \t'Regeeringe, geregtigt zyn: deeze ver. h en zijn door ons op volgende wijze geded trt, als te Harlingen. 'cc Collegie verklaart de Stemminge van Vol-  638 Tegenwoordige Staat f- f Volmagten ten Landsdage voor deezen .( 1784. weegens de Scad Harlingen, door Bi. fc e' gemeefteren en Raadslieden dier Stad buitetfe ie Gemeensluiden of Vroedfchappen gedaan, \ I !e |0; wettig en inconlHtutioneel dus van nul mij tv ö waarden; en ordonneerd de Magiftraat Bei fc Harlingen ten fboedigften, en we! ten langlB E ^ KIEUW Reglement op de ftem» ming der Volraag. ten. binnen den tijd van tweemaal vier en twinti uuren, de veertig Gemeensluiden of Vroeil v< & fchappen te convoceeren, en door dezelve (èl i >'£ Burgemeefteren en Raadsluiden daar onder meedel begreepen) gezaamentlijk hoofd voor hoofd,! Ij|C bij meerderheid van Stemmen, te doen StemJ f ^ men en Verkiezen , twee Volmagten ten 1 v ^: Landsdage voordeezen jaare 17^4, naameaJ a ?■ lijk, een uit de Raad, en een uit de Gezwoo ren Gemeente of Vroedfchap , volgens è li uitfchrijvings Misfive van het Collegie, in èo è vc den 8 Januarij 1784. en om reedc-ncn com- g, l penfeerc de kosten hier over gevallen. 1 k t ut: En te Sneek. I |L b Het Collegie verklaard de Stemminge ras / ; een Volmagt ten Landsdage uit de Raad vooï ,1 k deezen Jaare 1784. door de Burgemeefteren, 0 ,d Scheepenen en Bouwmeesters van Sneek fepa- e ed raat buiten de overige Leeden der Vroedfchap & y, gedaan , onwettig en inconftitutioneel, en ? \\ annulleert diens volgens dezelve, en verklaart anti; meede voor onwettig en inconititutioneel, de viStemminge van een Volmagt ten Landsdage uit g r;. de Vroedfchap, door de overige Leeden der g v LVroedfchap,feparaat buiten de Burgemeefteren, '\ ov-i Serie:-  mn FRIESLAND. 6& n enen en Bouwmeefteren gedaan, annul \t insgelijks dezelve; ordonneert voorts 'ligiftraat van Sneek, de volle Vroedfchap , oedigften, en wel CSU langden binnen :lial vier en twintig uuren te convoceeren, ï|r de fes en dertig Vroedfchappen (de N IE UW Regiera ent op ie ftem. rning der Volmagten. gfieeiteren, scneepenen en puuuiecuci» ider begreepen;) gezaamentlijk hoofc a poft, bij meerderheid van Stemmen, te i temmen en verkiezen, twee Volmagten ï adsdage voor deezen Jaare 1784.namentci uit de Raad, en een uit de Gezwoorenc n nte of Vroedfchap, volgens de uitfchrij rsMisfive van 't Collegie van den Janu« ' f784. en om reedenen compenfeerd de ki hier over gevallen. \| hebben, Edele Mogende Heeren , in a vonnis geweezen, zoodanig als Wij, in d Justitie, overeenkomilig de fundamen» e ionftitutie van Regeeringe deezer Provinermeent hebben te behooren : dan dewijl [efjgefloopen misbruiken, zomwijlen aanlei • gjtonnen geeven, tot discrepeerende Sentiiti; zoo neemen wij de vrijheid, aan UEd. Jdc eerbiedig in bedenkinge te geeven, (Ld. Mogende tot voorkominge van onij3den, en ter bevorderinge van rust en rjgt, ook zouden kunnen goedvinden, bij b atie, aan elk en een ieder, die zulks igin mag, tenotificeeren,datin de Steeden, gis de fundamenteele Conftitutie van Re;i ge deezer Provincie, de Gemeensluiden lind Vroedfchappen, als Repraefentanten 1 1 overige Burgers en Ingezeetenen privative ge-  KIE UW Regie jiient op de ftemtning der Volmagten. 64Ö Tegenwoordige Stam geregtigt zijn, tot het Stemmen van Volmagteö! ten Landsdage, en dat de Magiftraaten, uit. > maakende het Geregt in de Steeden, anders 1 genaamd de Raad, in diequaliteit, volgens de» fundamenteele Conftitutie , niet bevoegd zijn,» om Volmagten ten Landsdage te Stemmen. « J- -1, t* J„ \7^1«-,n«-.o« .™ T ..J. .< Dat diensvolgens de Volmagten ten Liré': dage in de Steeden, zoo wel die uit de Raad, als die uit de Gezwooren Gemeente of Vroed, fchap behoorden te worden geftemd, doorallt 1 de Vroedfchappen, (de Leeden van den Raad, 1 in hoedanigheid als Vroedfchappen daar mede onder begreepen ) gezamentlijk daartoe geconvoceerd , hoofd voof hoofd bij meerderheid™ Stemmen, op den zelfden voet, zoo als zè I van ouds, en nog ten huidigen dage, ïnie Steeden Sloten en Hindelopen gebruikelijk iü blijvende alleenlijk van deezen generaalen regell geëxcipieerd, zoodanige Stad of Steeden, m kers Magiftraat zal konnen aantoonen bij w drukkelijk Octroij, van de Staaten desLandi, het Privilegie bekoomen te hebben, om afzonderlijk buiten de overige Leeden der Vroedfchap, een Volmagt ten Landsdage uit den Raad te Stemmen : Wij vinden ons Edele Mogende Heeren,te meer genoopt, om deeze zaak ter Deliberatie Van UEd- Mogende te brengen, om dat UEA Mogende bij 's Lands Ordonnantie 4 Boek Til 19. Art. 56. nader geinterpreteerc bij UE4 Mogende Placaat van den 10 Maart 1733, |p ftatueert hebben: „ dat de Heeren Geder* „ teerden alle quajstieufè gevallen, waar ovet k  mn FRIESLAND. «*S ar zoo wel ter eerfter inftantie, al's bij I is Gedecideert, ter eerfter Landsdage I moeten brengen ter kennisfe van I Mogende, omme na gehouden DeliJe, daar af iets zeekers te refolveeren, ,or het toekoomende, in een Wet te ejveranderen". Waar meede Ir op gedelibereerd zijnde is goedgedi> en verftaan de voorfz. Decifien aan te I; voor Notificatie, en dat voorts bij ,ltüe zal worden bekendgemaakt, „dat ui [esteeden volgens de fundamenteele Conftiu* van Regeering deezer Provincie de Geinluiden, genaamd Vroedfchappen, als I rsefentanten van de overige Burgers en I.zeetenen privative Geregtigd zijn tot i^Stemmen van Volmachten ten Landsdam en dat de Magiftraaten, uitmaakende SlGeregte in de Steeden, anders geal nd de Raad, in die Qualiteit, volgens cl<ï fundamenteele Conftitutie, niet beL deel. Ss «voegd NIEÜW7 Reglement op de ftemming dec Volmagten. ei vciuuucn." • > ■ > LE MOGENDE HEEREN! J;len Wij UEd. Mog. in Godes Hei[Sbherminge. Leeuwarden den 11 de FeI1784. E. Mogende Dienstwillige Dienaaren )e Gedeputeerde Staaten van Vriesland. ,11) E. S. G. J. v. B. RENGERS vt. eiDrdonnantie van Hun Edele Mogende ,i(getO H. H. van WYCKEL 1784.  KÏEU Vi Regiement op de ftemmirig der Volmagten, d4& Tegenwoordige Staat] „ voegd zijn, om Volmachten ten Landsdage „ te Stemmen. „ Dat diensvolgens de Volmachten ten „ Landsdage in de Steeden, zoo wel .die uit „ den Raad als die uit de gezwooren Gemeen* ,, te of Vroedfchap, behooren te worden ge. „ ftemd, door alle de Vroedfdhappen, (de „ Leeden van den Kaad, in hoedaanigheid „ als Vroedfchappen, daar meede onder k„ greepen ) gezamentlijk daar toe gecotivo„ ceerd, Hoofd voor Hoofd bij meerder/ieid „ van Stemmen op den zelfdèn voet, zoo als „ zulks van ouds, en nog ten huldigend^, „ in de Steeden Sloten en Hindeloopen gebrai„ kelijk is; blijvende alleen van deezen gent* „ raaien reegel geëxcipieerd zodanige Stad of „ Steeden, welkers Magiftraat zal kunnen aan„ toonen, bij uitdrukkelijk üctroij, van de St» „ ten des Lands, het Privilegie bekoomente „ hebben, om afzonderlijk, buiten de overige „ Leeden der Vroedfchap, een Volmachnen „ Landsdage uit den Raad te Stemmen". Aldus gerefolveerd op 't Landfchaps-hé den 28 Februarij 1784, Voor OOSTERGOO. (get.) U. V. Burmania. J. P. van Hylckama, Voor de ZEVENWOUDEN, (get.) E. F. v. Aylva. T. F. Martin. Voor WES TERG OO. A. C. W. van Haerfolte. L. A. E. Sluiterman Voorde STEEDEN. J. Andeïes. A. van Loon. Exttac  U FRIESLAND. 6*43 Extracl uic het Refolutie Boek der Edele Mogende Heeren Staaten van Vriesland. 'Quartier der Steeden aan de andere in zijnde voorgedraagen, dat op den I 1783. te Dockum, door de Steeden i , Sneek, Dockum, Sloten, Ylst en (pen , op fundament van de , bij efolutie van den 15 Maart 1783. geI "de Rooster ofte Almanach der Ami: Ampten op 't Quartier der Steeden [1 was geflooten eene Unie, waar bij Iteeden Leeuwarden , Franequer en 3la daar na gevoegd hadden; verzoekenI melde Quartieren der Steeden , dat i ie Mogende de voorfchreeven Rooste daar op gefundeerde conventie ge! Radficeeren en in eene Staats Remverteeren, prtefenteerende daar bij dere Quartieren de hier aan geinfeléie. 1 dmagten van het Quartier der Stee; en op den Ordinaris Landsdag van 1 1783. bij Refolutie van den 7 t 'bepaald, dat van nu voortaan geen t öf Commkfien, op het Quartier der mallende, zouden worden opgedragen itOoorl. Hoogheid den Heere Prince lader; maar dat daar van een Rooster u:ch zoude worden gemaakt, om tus3:elf Steeden alle de Ampten egaal te L gelijk dan ook die Rooster op den 1 Ss ft 11 daaf Refolutie nopens den Roos? ter der Stedelyka Ampten.  '( Befblutie nopens den Rooster der Stedelyke Ampten. 544 Tegenwoordige Staat 11 daar aanvolgende is geperfefteerd en bij Staats-Refolutie door alle de Quartieren op den 15 Maart is geapprobeert, zullende dus alle de Steeden bij Tourbeurten van drie Jaaren tot drie Jaaren een gelijk gedeelte van die Ampten en Commisfien in den omloop van drie en dertig Jaaren genieten; en vervolgens daar in t'elkens, naa inhoud van bovengemelde Refolutie a dato den 7 Februarij 17Ü3, en geperfefteerd den 11 dico, van zelfs volgens die Ordre weederom hunnen aanvang neemen en daar in op die voet blijven Continueeren, welke Rooster aanvang zal neemen met den Jaare 1785. en dat alzoo een Generaale Stemminge over alle de Ampten via zelve zouden cesfeeren en ieder Stad genieten het geen dezelve bij die lotinge is te deel gevallen , of nu wel die Rooster of Almanacn door de Approbatie der Edele Mogende Heeren Staaten zal moeten dienen tot een vast en duurzaam fundament van verdeelinge der Ampten en Commisfien, zo hebben egter eenige Disfentierende Leeden niet alleen van Harlingen, Stavoren en Workum, maar ook andere genoegzaam te kennen gegeeven, dat zij ftaan naa veranderinge en het zelve gaarne op den ouden voet zaagen gebragt, om alzoo gelegenheid te hebben met de voordeeligöé en aanzienlykfte Ampten en Commisfien heet te gaan ten nadeele van de andere Steeden, die zig geheel niet of zoo fterk niet willen verbinden, daar van te profiteeren, zoo is de pluraliteit der Steeden Regeeringen overeen sekoomen naavolgende Conventie aan te gaan Dt  ban FRIESLAND. Ó45 Jde Steeden niet zullen vermoogen met rdrheid van Stemmen eenige de minfte ifringe in de Rooster of Almanach der )it en Commisfien ce maaken, maar dat rjtad van den Jaare 1785. af zal geniei| Ampt of Commisfie , als daar op is val- Refolutie nopens den Rooster der Stedelyke Ampten. ei en dat de overige bteeden alzoo ctoor A onderling op elkander van dac Ampt Jnmisfie disponeeren; en dat dus ook rf Recht van overftemminge werd afgei elk zijn eigen Ampt of Commisfie zal 11 en moogen genie een en daar van pror<, al was het ook dat de gröotfte meer141 anders mogte gevoelen, alzoo de wil en rlge der Steeden Regeeringen is, dat ieSjd zijn teegenwoordig geëvenredigd aan1 lotinge bekomen althoos zal genie, |i naa het afloopen van de drie en dertig e op dezelve wijze Continueeren, zonder ^meerderheid der Steeden, al was het tien ;e | een, de Ampten of Commisfien aan 'eere Prince Erfftadhouder, derzelver ■deren of ijmand anders ter dispoiitie zulrtogen opdragen, om daar van de begeerd; zoo als voor deezen, re doen, nog ook i and anders zullen kunnen en mogen diste' en, als op ieder Stad het Ampt of rr isfie bij de Rooster door lootinge aan 4 i te deel gevallen. 3(de Regeeringen der Steeden zig verbini I Effedueeren, dac niemand in de Marl en Vroedfchap zal worden geadmicrji nog een Landsdage zal moogen worden c iimicteerd, ten waare alvoorens heefc Ss 3 aanr  Refolutie nopens den Rooster der Stedelyke Ampten. 646 Tegenwoordige Staat aangenomen zig na deeze Conventie te gefcj, gen en voor zijn admislle zal hebben verteekent, ten welken einde dezelve in de Sitsden Refolutie • Boeken zal worden gertj. ftreert. Dat aan de andere Steeden van Vrieshui die dit verbond niet meede oprigtcn, de vr| heid gelaaten zal worden, om tot het zelw toe te treeden op zoodaanigen voet en bepaa. linge, als thans bij gemeene Stemming dg Contraheerende Steeden door deezen is visi. gefield en bepaald. Eindelijk belooven Contractanten eikanderen het volle effect deezes e praesteeren en Hun als Lieden van eer da naa te gedraagen. Actum op den Raadhuizeb» nen Dockum den ^7 Julij 1783. ( geteekent) BOLSWARD. SNEEK. N. Elgerfma. H. Z. Attama. & L. v. Kokkens. L. Olivier. F. Tichelaar. Abr. van der Burg. SLOOTEN. f DOCKUM. J. F. Bakker. -J Nicolaus Posthumus. Dirk Jans. Joachim van Vliet. IJLST. L. R. Sijnja. 1783. F. S. Coopmans, A. S. D. Boer. HLNDELOPEN. A. van Loon. Freerk Lammertsi B. Suiderbaan. 1783. Als Secretaris van deeze Befoignes. (Va  i van FRIESLAND. 54.7 (Verder Stonde) trvolge Refolutie van Magiftraat en ei:hap der Stad Leeuwarden van den 5 eber 1783 is deeze Conventie door I. J. TT 1 T J- Refolutie nopens den Rooster der Stedelyke Ampten, clergefchreevene Volmagten ten Landsi als daar toe bij voorfchreeven Refoluirciaal Gecommitteerd) verteekent te aardenden 3 December 1783. (get.) 1 v. Hambroick. A. Siccama» BerntDorhout. J. Andeles. (Lager Stonde) rlïvölge Refolutie van Magiftraat en e chap der Stad Franequer van den 29 :e ber 1783. is deeze Conventie door ons irgten, als daar toe Speciaal Gecommicd onderteekend. Aclum Leeuwarden Maart 17^4- (getO L- J- J- Reti" isiaaa Deliberatie goedgevonden en vern e voorfchreeven Roofter of Almanach l Quartier der Steeden, als meede de r p gevolgde geëxhibeerde Conventie of ic :anden 27ften Junij 1783. met opzigt ï;.maaken van Vroedfchappen, en Comarden van Volmachten ten Landsdage in c traheerende Steeden , te approbeeren en rgaceeren, gelijk Hun Edele Mogende :ej; approbeeren en ratificeeren bij dee- Ss 4 Aldus  Refolutie nopens den Roos. ter der Stedelyke Ampten, REGLE- 648 Tegenwoordige Staat Aldus gerefol veert op het Landfchaps - huis den 13 Maart 1784. ( geteekent) Voor OOSTERGO. Voor WESTERGO. U. V. Burmania. A. C. W. van Haerfolte, J. P. van Hylckama. L. A. E. Sluitera» Voor de ZEVENW. Voor de STEEDEN. E. F. v. Aylva. 1784. J. Andeles. T. F. Martin. A. van Loon. Schoon de hotienftaande Refolutie nopens den Rooster der Stedelyke Ampten van onwaarii is geworden, gelyk door ons op hl. 6" 12 rist is gezegd, vonden wy echter dit Stuk te merkwaaraig om het niet als een gedenkjluk in dit Werk te plaatfen.  an FRIESLAND. 649 FEGLEMENT VAN REGERINGE VOOR. DE 3* n WORKUM. Ss 5 Art. I. NI EUW> Regiement op de Regee» ring der Stad Workum. Staaten van Friesland allen den geenen a e dzen zullen zien ofte hooren leezenSalut: •'■oen wee ten. Al o de Magiftraat en Vroedfchap der Stad V'orlm aan Ons hebben ingeleverd eenige ointn en Articulen, om te dienen tot het >rmi in van een vernieuwd Regerings Regleient:oor hunne Stad, zoo als Zy vermeenden, at zulks naa de tegenwoordige tyds ge:gef, eid best gefchikt «zoude zyn, ten mee":en itte van hunne Stad, en derzelver Bur",;erei en Ingezetenen zoude konnen verrtrek(en ; ioo is het, dat Wy, na dezelve behoorlyk hebben doen onderzoeken, en daar op ' e h< :>en ingenomen de Conlideratien en het 'rieays van de Heeren onze Gedeputeerden, :et Reglement van Regeringe voor geneldStad Workum hebben gearrefteerd, zoo ds } 1 doen by deezen, in manieren als volgt.  «IE UW Regk. m.ent op de Regeer ring der Siad Workum. 650 Tegenwoordige Staat Art. I. Dat de Regeringe zamen gelklj zal zyn uit twintig Leeden, ofte Vroedilhap» pen, uit de welke vier totBurgemeestereazul. jen gekoren worden, die ieder vier jaaren agtei een zullen regeren, en waar van de ouddein officie jaarlyks, na verloop van het laatfte jaar, zal afgaan. II. Dat wanneer door overlyden, vertrek met'er woon uit de Stad, of op eenige andere wyze, eene vacature onder de Burgemeeftaen voorvalt, die plaats wederom zal worden ver. vuld volgens her5de en 7de Articul hier rageinfereerd. III. Dat de Vroedfchappen hun leeven lang in de Regeringe zullen continueren , ten zy dooi hun vertrek met 'er woon na elders, of op eenige andere wyze hunne plaatzen kwamen te vaceren. IV. Dat alle de Magiflraats en Vroedfcfiiijs Perzonén behoorlyk moeten zyngcqualificeerd, door ten vollen te bezitten een huis in de Stad, of onder de Klokflag van Workum, ter waarde van vyffi honderd Car. Guldens, zonderdaaromder te mogen rekenen eenige Landen, maaralleen de waarde van een huis en hof; En van de waare Gereformeerde Religie, zoo als die in deeze Republycq is aangenomen, en opentlyk in de Kerken deezer Landen wordt geleerd, profesfie doende, ofte ten minften aan voorfchrevene Religie wel geaffeélioneerd en toegedaan zynde- V. Dat alle jaaren op den 1 oden December, doek  van FRIESLAND. 651 lodno die op een zondag vak daags daar aan,een lubbd getal van twee Perzonen uit de Vroedchaj by meerderheid van ftemmen van het Tehej Corps van Vroedfchappen, tot de MaTiflruur zal worden genomineerde. V Dat deeze Nominatie van een dubbeld J.i . j J«. TX.Tnrrïn-i-o'jr hv hpflnrene nieuw Reglement op de Regeoring der Stad Workum. retalals dan door ae maguaiuu u> uv.hv^v Vlisfb zal worden overgezonden aan zyne Dool Hoogheid, den Heere Prince van Orange irfffihouder, ofte hoogst deszelfs wettige op"•olgii in der tyd, om daar uit eentotBurgeneelr te verkiezen, ten einde op den naast volgde Nieuwjaarsdag fesfie te neemen in Je fligiftraat, zullende de Misfive van Electie, looi zyne Doorl. Hoogheid voorfchreven wemzonden, niet voor dien dag mogen ivoü n geopend. \ I. Dat ingeval een Lid van de Magiftraazal komen te overiyden, ofte deszelfs plaa op eenige andere wyze vaceerde, zes maa en voor dat hy zoude moeten afgaan , by de agiftraat en Vroedfchap ten fpoedigiten, zon r den dag van begravinge in aanmerkmge te 1 temen, zal worden geprocedeert tot het ' mal 1 eener Nominatie van twee Perzonen uit de roedfehap, by meerderheid van ftemmen, zooils Art. 5. gemeld is, en waar van de Nol natie gezonden zal worden, ter Eleclie vatjien, aan zyne Doorl: Hoogheid, zoo als ; by rt. 6. is bepaald. Si II. Dat wanneer een Lid van de Vrllfehap koomt te verfterven, ofte deszelfs pia] op eenige andere wyze te vaceeren, na  NIEUW Reglement op tie Regetring der Stad Workum. 65 a Tegenwoordige Staat verloop van een maand in deszelfs plaatfe een (j nieuwe Vroedfchap zai worden verkoren meerderheid van ftemmen van het gaiiie £ Corps van Magiftraat en Vroedfchap. IX. Dat in de Magiftraat en Vroedfchapt- ï te gelyk zullen mogen zyn Vader en Zooi noch twee Broeders. 1 X. Dat ook geene Zwagers, Schoonvaded t en Schoonzoon, zoo lang de band des kwel t lyks fubiifteerc, te gelyk in de Magiftraat zén] i mogen weezen, maar wel in de Vroedichap, I c XL Dat de Collecteurs der gemene Mi c len wel in ce Vroedfchap, maar niec ik Magiftraat zullen mogen zyr, XII. Dat de begevinge van alle Stads Aj j ten, Bedieningen, en Collecten, zal wo» gelaten aan de Magiftraat, zoo als van W gebruikelyk is geweest, zonder daar voor» direételyk of indire&elyk te mogen geven M I nemen, op pcene daar tegens by het aiHei van 't ade Boek van 's Lands Ordonnantie» drukkelyk geftatueerd. XIII. Dac toe de voorfchr. Ampten geeel andere Perzonen zullen mogen worden aanj* ] fteld, dan de zulke, die tot het bedienen■ dezelve de vereifchte bekwaamheid hebben;» XIV. Dat, ten einde de zaaken der Sul met de vereischte attentie worden behandeld! de Magiftraat verpligt zal zyn eenmaal» week ordinaris te vergaderen, waar toe« Dingsdag wordt bepaald. XV. Dat ook de Magiftraat en VroedfchaJ  an FRIESLAND. 653 dl eerften dag van yder maand gelykr allen vergaderen, ten zy dezelve opeen I kwame te vallen, als wanneer de Ver. rj^e op den eerstvolgenden dag, geen ,t)dag zynde, zal worden gehouden. ft Dat voorts aan de Magiftraat en l^w. (rpnptnnndeerd zal blvven de bera- EED NIEUW Reglement op , de Regeeïing der Stad Workum. ecnap geaeuiuuucciu oai i"jï>.u jjby de meefte ftemmen van alle verdere 4 de goede ordre in de beheringe van de len het geene daar van dependeert, conifi'nde, doch zullen dezelve gehouden zyn Irde meeste menagie te betragten. I II. Dat de jaarlykfche verkiefinge of iinge van Volmachten ten Landsda.se, zoo '11 die uit den Raad, als uit de Vroedli zal gefchieden door alle de Vroedfchap. ie Leeden van den Raad in hoedanigheid Aoedfchappen daar mede onder begrepen ] amtlyk daar toe geconvoceerd , hoofd nioofd, by meerderheid van ftemmen, e loe Publicatie van hun Ed. Mogende, leren Staaten deezer Provincie, de dato lijften February 1784. I Tilt Dat alle de Leeden van de Rege3deezer Stad den eed zullen moeten doen % volgende Formulier.  KT E UW Reglement op de Regeering der Stad Wor. kura. ó"54 Tegenwoordige Staat EED voor de Magiftraat eti Vroedfchap der Stad Workum. j^^lzoo ik nevens anderen toe de Regeringe van deeze Stad ben verkoren, en aangefteld, beloove en zweere ik voor de handhaving van de waare Gereformeerde Religie, en den regenwoordigen Staat van Regeringe in het generaal, en in deeze Provincie van Friesland in bet byzonder, de Heeren Staaten, Stadhouder en Gedeputeerden, Stadhouder en Raaden in den Hove Provinciaal, yder naa zyne wettige Commisfie, houw, trouw, en gehoorzaam te zyn, all hec geene dezelve Overheden lotgemeen nut, voordeel, en besce van de Gemene Zaake, Landen, en Seeden van Friesland, het zy in 's Lands Regeringe, Krygs - zaaken, of anderzins nodig en raadzaam zullen vinden, voor my zelfs trouwelyk te helpen effectueren, en andere Ingezeeenen van deeze Stad cocgehoorzaamheid, vrede, en eenigheid ce wyzen, en vermanen, voorts generaallyk alle myne raadHagen tot meeste nut, en eendragt van deeze j Provincie en Stad te richcen, als meede een yder menfeh, Rechc in deeze Stad zoekende, tot zyne gerecheigheid te helpen, niemand in zyn Rechc onwettelyk te verkorren , of in eene onbetamelyke manier ce bezwaren : Met het gemeene Stads goed getrouwelyk te handelen tot profyt van de Stad, en my doorgeenerleye baate, fchade, fchande, vrindfehap, gunst, iaat, ofce nyd tegens het geen voorfchreven is  \m FRIESLAND. 655 iao bewegen, ook voor my zeiven geen t e zoeken, dan voor zo verre my naa t< toegelaten is. De tegenwoordige iltellinge te houden, en te helpen ou11:11, in het byzonder het Reglement voor tad, door hunne Edele Mogende de •itSrnnren dezer Provincie pORT nopens 't nieuwe Reglement i< huishoudelyk beftier en de verdere •irszaken der Stad HARLINGEN, tian de Veertigen of groote Vroedfchap ) LE AGTBARE HEEREN! NI EUW Reglement op de Regeering. der Stad Har., lingeu. r¥ hebben de eer, als leden deezer ■ijj;e uitmakende de gecombineerde comritot het formeren van een huishoudelyk IXt beflier der Stads zaken, en tot het e\n der pligten en limiten voor Burgetta en Raadslieden, by deezen te rapr|, dat wy thans vertrouwen voldaan te :riaan de requifitie van UEd. A. vervat; rj ver Refolutie van den 14 July jongst, jxhiberende overzulks ter tafel en ter :r"e van UEd. A. een aantal nieuwe ti en Artikelen op het huishoudelyk bi der enz. door ons geformeerd, y ebben gemeend, UEd. A. vooraf onder J te moeten brengen de wyze, op welke li arbeid hebben begonnen, voortgezet «indigd, mitsgaders de redenen van yi: door ons ontworpene Artikelen, en ;1 aan de hand te geven die middelen, 2 onzes bedunkens, de gefchiktftezullen tcide introductie van dit nieuw en byge-i Ueglemenr. ■ Het gewigt der , aarvan misfchien in de notulen deezer en voorbeeld gevonden word, en het b 'ik vooruitzigt ,'dat eyndelyk langs deeze 1 rs Bi» Tr weg  NIEUW Regie- ' ment op de Regeerinjr der Stad Harlingen, 658 Tegenwoordige Staat weg de gezegende harmonie en 't onderfe vertrouwen tusfchen Collegien en Collegien, mitsgaders tusfchen leden en leden deezer Regee. ring weder ten- troon gebragt zal worden, maakt zoodanig een voorberigt van het hoogfte belang. Wy kunnen UEd. A. rondborftïg verzekeren, dat niets, dan het wa3re belang van de Stad, Reeenten, en Ingezetenen 't doelwit van r» regenten, en ingezetenen c aoeiwrt van onze pogingen en beraadflagingen geweest is, waar aan wy alle byzondere eygen beljmg, of ha* lyke drift tot kwelzugt en proftitutie onzer me. deregenten hebben opgeofferd, overtuigd zynde, dat' niets gefchikter is tot eene totale oudermyninge Van 't waare volksgeluk, dan deeze heillooze gevoelens. De wyze, Edele Agtbare Heeren ! waaroj wy gebefoigneerd hebben , draagt het kenmerk deezer fentimenten , en heeft van zelve voongebragt een volledig ftuk, welk gevoegd zyÉ ^ by het Stads Reglement van den jaare 1(137, een gansch Systhema enrigtfnoer bevat, waÉ zoo veel ons kort vooruitzigt toereikende is, 'alle bedenkelyke gevallen begrepen zyn, es waarna onze ganfehè Regeeringsform gedirigeerd, en alle onverhoopte dispuiten zullen kunnen worden getermineerd. Het berugte XXII. Art. van 't Octrooj der Raadsbeftellinge, welk zoo veele folteringen aan dé harzeris van zommige Regenten veroorzaakt heeft, en zoo eene vergiftige bron geweest is van hatêlykheid, engedugtetvveefpalt, hebben wy geëxpliceerd, is het niet nade waare zin en meening, ten minften na de regels van minnelyke infehikkelykheid. - Ds  FRIESLAND. ï beklemming van de Heeren Raadslieden ïle naam van lViagiftrsat, hoe zeer zulks ■ele plaatzen van meergem. Octrooy van l! ïftellinge fchynt te ftryden, is eene onI ;lyke noodzakelykheid geworden, deels 'e bekende dispofitien der Ed. Mog. •( Gedeputeerde Staten, deels om voor NIEUW Reglè111 >jii"c op de Regee. ring der Stad Harlingetu 0 en contradicuen ep ongerymae gevolgen, u ligchaam der Raadslieden een nierig en : ngcrend Collegie zoude worden. e eerfte lid van het nieuw bygevo<*gd 1 «nt behelst de feparatie van 'c Geregte s: Magiftraat, benevens eene optelling van in minften de voornaamfte pligten en I van de Magiftraat. Vervolgens zyn 3 rgegaan tot de begevinge en verdelinge I ïpten , en hebben eindelyk laten volgen' x generale Artikelen omtrent de beftieringe §ds zaken. n indelyk nemen wy de vryheid UEd. A. r idviferen, dat deeze nieuwe fchikkingen {idigften behoorden te worden geprafeni r tafel van de Ed. Mog. Heeren-Scacen e Provincie, ten einde de approbatie en Ife van Hun Edm. op dezelve te erlangen. . bben daarom alles terftond in die form I , dat ons geconcipieerd plan, ingevalle I n ander met de goedkeuringe van UEd. A. e \ word , zonder eenige verandering en e'er Staatsvergadering konde worden over•g . De nuttigheid niet alleen, maar ook K-rekte noodzakelykheiddeezer ratificatie, : ddent, dan dat wy dezelve met omflag! rumenten behoeven te ftaven. - p Tc a Hier  tJI EUW Regie ment op de Regeering der Stad Harlingen. PO INO 666 Tegenwoordige Staat Hier door immers word de verbindende knge niec alleen op de tegenwoordige Regenten, maar ook op alle onze Succesforen in Officio overgebragt, en aan dezelve alles benomen, 't welk eenige materie tot nieuwe oneenigheden zoude kunnen opleveren. Hier door word eindelyk alle fcrupule of twyffeling weggenomen bv die spenen . welke oordeelen. Hst het een of ander poincc aanloopt tegen het Reglement van 1637. Daar het tog in ds magt, van den Souverain is, om eene voorgaande wet of Reglement door eene latere te elucideren, amplieren'en zelfs te altereren. Aldus by ons Ondergefchr. met eenparige ftemmen opgemaakt den aöjuly 1787. (Getek.) J H. Olinjus. K. Heins. P. Couperus. H. de Waard. H. Radsma. J. Oosterhout. ' T. S. Stephani J. Frank, f J. Strooband. J. Norel. A. J. Conradi.  m FRIES L A N D. 661 FOTEN en ARTICULEN, beode eenige huishoudelyke fchikkingen h Stads beftier, gearresteerd by de Veer•oedfcbappen deezer Stad, ten einde na slriene Approbatie der Heeren Staten van ijandt, met en benevens hec Octrooy i Raadsbeftelling deezer Stad van den 11Ó37, te verftrekken tot een Reglement —;„n.^ *7nnr Ap rpfrctiwoordie:e en NIEUW Reglement op de Regeering der Stad riarlingen. ïdegeringe voor de cegenwoordige en '] mende JBurgemeesceren , Raadslieden ' roedfchappen deezer Stad, met derzelver iuers en Suppoosten. EISTE HOOFDDEEL, Van h Geregte en de Magiftraat. rtl. Tl" Geregte deezer Stad zal be• agt Burgemeesteren en den Secretaris, tUdfs Ordinaire Vergadering houden [aidags Voordemiddags, en 's Woensdags jlddags, tot aan quartier over 3 uur. [l)e Magiftraat zal, ten aanzien van het hldelyk beftier der Stad, beftaan uit I r agt Burgemeefteren en agtRaadshe1 deszelfs Ordinaire Vergadering houden dinsdags Nademiddags quartier over drie ÜIHet huishoudelyk beftier, en dus de rt' van Burgemeesteren en Raadslieden etbehelzen de volgende poincten. T Stads Bouwzaken, zoo binnen, als len de S«d; befoignes der Leeuwarder Tt 3 en  NIEUW- Regiement op : de Regeering der Stad Harlingen. 66*2 Tegenwoordige Staat erï Doccumer Trekweg , Binnen Wegej," Stads Landen, Visfch'eryen,. zoo ten aanzien van derzelver Verhuuringé,- t^ls opneming der rekeningen en Vverder beftier derxelve, 8. Het Policyen van Stads Wallenen Straaten, fampt Bruggen, rriidsgaders de Rooijingen tusfchen Particulieren gedaan, des dezelve geenzins ontitaan uit eenige dispuiten tusfchen i de Buuren fubfisteerende, als welkers decifie tot den Geregte behoort. C. De befoignes der Gilden, nameljl iet aanneemen van nieuwe Gildebroedefs, 'topneemen van proeven cn rekeningen, fampt Remmingen tot Officieren, zullende egcerby hec doen van een proef Heats twee ""Leden behalven den Secretaris adfisteeren. nameljk by de eerfte proef de oudlte Burgemeester en de oudfte Raadsman, en by cïe tweede proef de jongde dier twee Burgemeesteren en Raadslieden , . wei verdaan de nogthaas, dat ieder paar Burgem esterencn Raadslieden zullen behouden die Gilden, welke vanouds op het «de-, sde en 4de Jmr der L'urge. mecsterfchappen zyn gerepai titieerd, en waarvan ogter aan op het 3de Hoofddeel een lyst gevonden word. D. Het verleenen van Burger- en Tapregten, fampt hec omfchryven van de Winteriaag en de opnoeming der Rekening van't Verhoogde ' Last- en Veilueld. E. De dispofitie over de Verhuuring of Collecteering der penningen van de Sluizen en Vallaten, met hec genot der jura daar aan verknogt. F. Het  L FRIESLAND. 66$ neftier over Kerken en Scholen, dog i cas van Vacature van een Predikant» r het verleenen van handopening door iigiftraat moeten wagten, tot dat de vyf «miitteerde Vroedfchappen hunne meede Lning hebben, gegeeven tot de vervul- 1 ..:—j„ Oi-oriiL'onrs. «laats, > NIETJ W Regie- ' ment op de Regëering der Stad' Hanj' Jingea. ï m deeze vierde .JfreqiKaru* piudts, iontvaneen van 't Rapport- dèr toeftand : Spinzolder cn andere"Stad3'huizen öf •n, mitsgaders Vverieetienvan'Autho-j op de Arme-Voogden tot het geven.iderfhnd aan behoé-Mgen, egter met' ' bepalinge, dat wanneer de zaak fpoed -ht, het Geregte 'V Maandags aizon- vergaderd zynde ook deeze Autbonpp naam der 16 Leden zal'mogen ^ »anfche directie over de Burger 'Schut*: r fa zoo verre'dezelve buiten 't bewind, eertigen is. t jeftier over de Leverantie van Turf en . 3» Branding ten dieiifte der Stad,, jm, Kerken, Wagten enz. mitsgaders1. hde' Lantaarns, Serviesgeld voor de [iiiren, verdeeling der Arme Oortjes en rim, 't meede genot der voorkeuze van ïcante Stoel in de beide Kerken, Wan* ïde Prsefident dezelve ter tafel van de jjt:raat proponeert. eoegevinge van alle de Stads en Lands ï;:ten, zullende daarentegen de Raads* i zoo wel als de Burgemeesteren uitge'i zvn van de bediêhinge derzelver. - Tt4 L'D*  NIEUW Reglement op de Regeering der Stad Harlingen. t>64 I Tegenwoordige Staat L. De Adminiitratie over de Correspoiièj. tiebeurs, zullende egter.de rekening enwr: antwoording derzeive meede voor de Ge» mitteerde Vroedfchappen gefchieden. Arr. IV. De voordeden of jura aan deen 's Magiftraats verrigtingen verknogt zuilen egai tusfchen Rurgemeesteren en Raadslieden » ..„.&v.um.ok.ivu cu i\ucjusiieuen gfr deeld worden, zonder hier door egter eenige inbreuk of vermindering toe te brengen aan de regten en privilegiën van de Secretary, Boden enz. welke, zoo als die thans zyn, door deezen volkomelyk worden bevestigd en geraciiiceerd, Zullende derhalven die Gelden, welke voormaals by een Burgemeester genoten wierden, egaal gedeeld worden tusfchen den Burgemees. ter en den Raadsman, exempt de jura vun dea Geregte, waar onder meede de Confèntgeldu der verkogte vastigheden begreepen worden: welke voordeden alleen en privativciyk oj Burgemeesteren zullen verbiyven, waar tegen ieder Raadsman jaarlyks uit de Stuivergelden der Stads Impofitien zal genieten een honorarium van veertig Car.Gids., en het Officiegeld alleen ten laste van Burgemeesteren komen. V. De Rang van Burgemeefteren en Raadslieden zal weezen , dat in 's Magiftraats Vergadering zullen zitten eerst twee Burgemeefteren, waarvan de voorfte Praeiideert, en dan de twee aanhoorige Raadslieden; voorts weeder twee Burgemeefteren, en twee Raadslieden, en zoo vervolgens de ganfche Vergadering rond : zullende egter het prafidium alleen bekleed worden by Burgemeefteren. VI. Inge;  m FRIESLAND. 665 'i Ingevalle Requesten, of andere, zoo djinge als fchriftelyke, voorftellingen, :aeenige betrekking hebben tot de vooren eeerde poincten van politie enz. worden Werd in de Durgemeesters Vergaderingen, d dezelve niet moogen worden gedispo. dj maar zullen dezelve worden gefepo- NIEUW Elegienent op ie Regee» ring der Stad Harlingen. dot aan de Magiftraats Vergadering. 1 Wanneer verfchillende begrippen oncriver 't een of andere poincc, en fpeciaal, el zaak tot den Geregte, dan wel tot hec hidelyk beftier of de politie behoort, lis door een Commisfie van Burgemee:ti Raadslieden en Vroedfchappen, ieder k haare te nomineeren, de plano worden :ri ineerd, welke decilie egter ter approbali de Veercigen zal worden gebragc, om l| aanhangzei van deeze {èhikkkigen te Ij gemaakt,, en kragt te doen erlangen 1 ips als de overige geratificeerde poincten . t Reglement. Ten zy egter de 5. e delicaat mogte worden bevonden, in k gevalle men de elucidatie zd vragen j izien van't judicieele, by 'tHofProvinlen ten aanzien van de huishoudelyke itlby de Gedep. Staaten: zullende egter, e'ile zodanige decilien eenige alteratie of ai sring in de Arciculen van 'c Regeerings gnent zelve ten gevolge zouden mogen >ti, gebragt moeten worden ter deliberatie i an Ed. Mog. de Heeren Scaacen deezer >\ cie, een fine van approbacie. V I. Eindelyk word uicdrukktlyk gearre* ït 5 fteerd,  666 Tegenwoordige Staat ïv i te u w Regie Biel t op de ïCè'geè ring der Stad Hst» lingen. fteerd, dat alle deeze en volgende fchikkingefi, beramingen en verdeelingen' zullen opereeren voor het toekomende, en dus geenzints kragtéi loos of nietig maaken het geen voormaals bj Burgemeefteren alleen is gearresteerd. « ?jj Werdende alle die handelingen door deezen verklaard van dezelfde valeur te zyn, als of dezelv • thans door 'de Veertigen , of door Burgemeefteren en Raadslieden te zamen wanrep verrigt cn . vastgefteld. TlWEEDE HOOFDDEEL, van de .begeevinge der Ampten en Bedieningen. -Art. I. 1 J'e begeevingen der Ampten enBedieningen zullen ftaan deels aan de Veertigen of groote Vroedfchap , deels aan het Geregte, deels aan de Magiftraat. 'II. Ter dispofkie' van de Veertigen zullen' voortaan'kómen 'de volgende Bedieningen ,1 begeeven door het gantfche Collegie by me& derheid' vab/ -ftemmen. "'t Ampt van Rector, Conrector en Picccepror der Latynfche Schooien,. mitsgaders van Stads Duitfche .Meesters. 'Organist en Törenblaazer. Vader en Moeder' in 'r S ads Weeshuis en" Armehuis, zuL'ende de Introductie der nicu-ve Vi ders en Moeders ui 'c Weeshuis gefchieden uif r aam der Vee- tigen door den Prasfideerenden Burgemeester met deszelfs Raadsman, cn dea Secretaris. - Kamer- Begee• ving der Veertigen.  vi FRIESLAND. 66? K m-bode. Wei /oogden en Voogdesfen. Am'oogden. Ker oogden. De.mds Rëntemeesterdoor Burgemeesteren, .adslpen..en.. Gecommitteerde Vroedfchap- NIEUW Regie, ment op t de Regeering der. Stad Har»lingen... Begeeving van de Magi. ftraat. Begeeiring van "c Geregte. n ,<1 meede die van 't Weeshuis en> de ids 1 ruwmeeater, .mitsgaders ck-Schoolmee-' r in Weeshuis, als ook de Ontvanger van. r ~J „~ A.m»Km<.r ff .Tl Lalarns en Armekamer. 1 -:-' li ï. sr begeevinge van het Geregte of der t Bi ;emeefteren zullen zyn. Op Generale begeevinge. IV, Door de Magiftraat of Burgemeefteren i K. sneden te zamen genomen , zullen orde I begeeven alle overige Ampten en Be- enirj n. — ■ En wel door de Magiftraat i 'r {neen, zonder Tourbeurten, by meeste pmrrr. emre . 1. :e Secretaris deezer Stad. 2. ie Boelgocds Ontvanger. 3. :e Ontvanger van 't Verhoogde Lastr n V( ?eld.. 4. De ~ r - 0- - 0 De eide Geregts Boden. De rocureur Fiscal. De Iajoor. (Q De xecuteur. De vee Ad liften ten. En op de Tourbeurten. De ierdragers. DeYtigers van Kannen, Vaten, Maten, Hen, Ge wisten enz.  668 Tegenwoordige Staat KIEUW Reglement op d« Regeering der Stad Har. Jingen. TourAmpten. Groote Tour. 4. De Klokfteller. 5. De Wagtmeester. 6. De Makelaars en Koopmansboden. 7. De Conftapel en Merktmeester. 8. De Stads Vroedmeester en Vroedvrouwen; 9. De Voorzingers in beide Kerken. ic. De Commisfaris der üoccumer Trek» wegstoilen, zoo veel de portie van deeze Stad betreft. 11. De Weesdiaconen. 12. De Stads Opzigter. V. De andere Stads Bedieningen zullen worden verdeeld in twee Clasfen, en zal debegeevinge daarvan in cas van Vacature gefchieden op een voorftel en recommandatie, eerst van den oudflen Burgemeester, dan vaa den oudffen Raadsman, roulerende dus van dei oudflen tot den naastvolgenden, en duurende over ieder Clasfe afzonderlyk, tot dat de jonglb Raadsman in Officio in hec loopende jaar een recommandatie of vooritel zal hebben gedaan. VI. Tot de eerfte Clasfe worden gebragr, 1. Stads Omroeper. 2. Boelgoeds Roeper. 3. Havenmeester. 4. Waagmeester. 5. Koster in de Groote Kerk. . 6. Vischafflager. 7. Capitain der Turfdragers. 8. — * — Turfmeetfters. <^ __ Korenmeeters. 10. Poortiers van alle de Poorten. NB: Volgens Refol. der Veertigen de dato den  éi FRIESLAND. 66? en ïFebr. 1787. zal de pose van Brugman an d Noorderhaven by vacature op zekere in d Stad voordeelige conditiën beklemd ■ordei onder het Ampt van Havenmeester. ™ u.iCommisfaris der Trekfcheepen, zoo er el te Franeker, als op de Ryp, waneer d begeevinge deezer twee laatstgem. op ;;eze i:ad komt. ia:.l"ommisfaris van de Beurticheepen, r Afterdammer Veer. l [usfendrager. ;j 14. "amboer van de Wagc. , 15. ischkarreluiden. e 16. )oodgravers en Puistertreeders. 1,. 17. Jinnen - Havenmees ter. ; VI1 Tot de tweede Clasfe worden gebragt. 1. Op en Afdragen der Visch. i: 2. jutmeeten. fïI E VVf R.egle> nent op ie Regee. •ing der Stad Haf. lingeo. Kleine Tour. 'el 3. oolmeeten. j» 4. i ppelmeeten. 5. ] Ikmeeten en Krooden, 6. pggedragen, Meeten, en Storten.' 0 7. urfdragen en Meeten. 8. :erktmeester van de Visch. ^> van 't Vieesch. 30* ullers en Opfteekers der Lantaarns. ïi. ppasfer van de Groote Lantaarn. 12. ipzigcer van het Turfmeeten. 13. irugman van de Zuiderbrug. 14. :eurwagters in de beide Kerken, 15. lavenwagten en Beestevoojen. 16. apitain der Racelwagt. 17. joelzetfters. ' ib'. i:illeveegers. De  Sr Ieü'w Reglement op de Regee. ring der Stad Har. lingen. Brandmeeliets. Scholarchen. Qualiteit der Officianten. 6*70 Tegenwoordige Staat- De verantwoording'van de Boelgoeds'W?"ë tien, welke jaarlyks door den Boelgoeds(l>P vanger gedaan word, zal alleen aan Burger»00 lieren gefchieden op de .oude voet, verijl dezelve loutere Geregts jura behelzen. | me VIII. De Brandmeesters zullen worJ aangefteld door de Magiftraat uit een i dubbelde nominatie door het lighaam derBrai * meesteren zelve te formeeren, mits obferw rende dat ten minften vier zullen moeten fe geren van de publicque Kerk. . IX, Insgelyks zullen de Scholarchen gei. ^ geerd worden door de Magiftraat uit eenè Zi' dubbeld getal by hun Edelen zelve te form K ren. Én X. De perfoonen,- welke in het vent C°\ het zy door den Geregte, het zy dooi ^ Magiftraat of door de gantfche Stads Rp. j ring met eenig Collect, Ampt, of öedieéB " Aflchafling van Subllituiten. ring met eenig Collect, Ampt, of Bedief voorzien worden, zullen moeten zyn Bjgtis ' deezer Stad, bekwaam, om zelve in petton ^ te fungeeren, en by 's Lands Wetten niet* gefloten zynde. - - En zullen ook pi- " mitteerd worden de zodanige, welke 5jaaren me' in deeze Stad gewoond. mitsgaders fchotenlot :5; betaald hebben, als meede zulke Dienstboden, ied die « iaaren alhier eediend hebben. a"f oetaaid nebben, als meede zulke Dienstboden, 1 , die 5 jaaren alhier gediend hebben. a"f XI. In cas van nieuwe begeevinge van Ampten, Bedieningen en Collecten zullen 3 geen Subftituiten tot waarneeminge derzelve *er mogen worden geëmplojeerd, ten zy de orf "a gineele bedienaar door een overkomend toe- Dee val onbekwaam mogte worden, om zeivete ttl  19 FRIESLAND. 6fi in; in welken gevalle gunflig reguard ! ongelukkigen zal worden genoomen c Collegie, welk de begeevinge van \k heefc, en als dan een Subfrituit zai i accorderen. DE HOOFDDEEL, Behelzen'Aige generale fchikklngen in de directie van Stads zaken. ! De Commisfie tot de Zeewerken uan uit een getal van zes perfoonen , 2 Burgemeesteren , z Raadslieden, roedfchappen , ieder in de haare te ]ieeren , welke zullen fungeeren den ' twee jaaren ; zodanig dat, ingevolge I, van den 8 Maart 1787 , alle jaaren i'fgaan één Burgemeester, één Raadsll één Vroedfchap, namelyk van die s Idie het langst gefungeert hebben. , insgelyks zullen tot de befoignes der i sis gecommitteerd worden twee BurgeI m, twee Raadslieden, en twee Vroed- I i|, door de Magiilraac en Vroedfchap II de haare ce committeeren, waarvan si en zullen afgaan de drie oudfee, zoo If*. is vermeld. tDdk zal alle jaaren benoemd worden omrnisfie van 2 Burgemeesteren , 2 lieden en 1 Vroedfchappen , te nomi5 en af te gaan even als Arr. 1. is ver. 11 ten einde te examineeren en alle Maan. Nf IBUWileg'cnent op' ie Regeering der stad Hariügen. Commis* fle tot de Zeewerken. Commisfie tot de Lantaarns» Revifie der Reke' ningen van den Bouwïneefteren  fïIEUW Reglement op de Regee» riirg der Stad Harlingen.Leveranciers.Expenfen van de Prafidenten. Tyd der benoeming val de Commisfien. Volmagten ten Landsdage. S7a Tegenwoordige Staat w> ■ Maanden de rekeningen van den Bouwwees*" ™ ;eu b ter, en alle drie Maanden die van de Stads l& opy: Leveranciers, ten einde dezelve welbevonden ^ oinat zynde door de Magiftraat met Ordonnantiën ^gtst mogen worden voorzien. Oc zali[ IV. De Rekeningen van de Praefidiaale uit- C# gaven der Burgemeesteren zullen jaarlyks by m het doen der groote Stadsrekening aan Bur- |[.De gemeesteren, Raadslieden en Gecommitteer- Jfe de de Vroedfchappen moeten worden vertoond; geièden, en zoo op dezelve met grond eenige remar- ?eto , ques of rabat moeten worden geformeerd,. JBk zal het te veel gefielde op eene volgenk \l|te prsfidiaale ordonnantie gekort, of langs eg wfa \ andere weg aan de Stad gerembourfeerd moe, &i ten worden. [JI V. De Commisfien welke Art. i, 2, et bm. 3. vermeld Haan, zullen geftemd en^gequ* bh eï 'ficeerd moeten worden, direct na 't ingaan kIjm van 't Nieuwe jaar, en aan ieder der refpeo \| tive Collegien gecommuniceerd worden , ten hfi einde dezelve te boek kunnen worden gebragt t,\ in het Stads Memoriaal. 0 VI. De Volmagten ten Lcndsdage, die hl gehouden zullen zyn om van de groote ordi- Kftcde naire Landsdag aan de Veertigen, en van de Aar,.: kleine Landsdagen aan de Magiftraat en gecomm. Vroedfchap rapport te doen, zullen de Ampten en Commisfien op deeze Stad vallende zelf moeten waarneemen : ook ^, zullen dezelve geen ampt op een Grieteny ofk' andere Stad vallende mogen waarneemen, * waardoor zy verhinderd worden de Staatsver- ? h 1 gade- tf  l FRIESLAND. 673 hen by te woonen. Dezelve zullen <)pygeld of andere kosten van Landsïincten in rekening mogen brengen, e:s voor één Stel, of Copy. ]il die der Volmagten, welke eene rBfie of Ampt bekleed, geene daggelden :rprauendeeren. I De rekening van Bëvelhebberen, el dezelve in 't vervolg weder mogt i|en , zal worden opgenomen, vol|ig. 8. van 't Schutters reglement, • Burgemeesteren , 2 Raadslieden en a schappen, te nomineeren als vooren, el an haare bevinding zullen rapporteren lielver Committenten. il. De kosten , welke voortaan ten II eenen nieuwen Burgemeester zullen ï] i en waarvan de Raadslieden geëxid yn, zyn als volgt: e'verteering. ƒ 5° " : " : lid. . . / 100 - : ;r[iyk 50 Gis. aan de Diacony, en 3 ils. aan de Armekamer. e leregtsboden. f 6 - : - ï eode. • • ƒ 3 " • * : [Ixen. , • ƒ 1 " 8 _ : Zamen ƒ 160 - 8 - : in voor de 2 nieuwe Burge- i\, . ƒ 320 - 16 - ï I illes, behalven de ordentelyke Zilve= le 11, welke aan ieder Elecceur door de nieuw Regie» nent op ie Regee. ing der Stad Har» ;ingei>. Rekening der Wagt. gelden, Onkosten voor nieuwe Burge' meefteren.  Nieuw Regie ment op de Regeering der Stad Harlingen. 674 Tegenwoordige Staat twee nieuw gekorenen gezamentlyk voor een volle beurt moet worden praefent gedaan. I X. De verdeelinge der Gilden en Poli. cijen zal blyven, zo als dezelve by Refolu. tie van Burgemeesteren, de dato d. 14 Jan. 1750. is geformeerd —— namelyk •——*-< De twee oudfte Burgemeesteren en twee oudfte Raadslieden zullen Policije houden van De Grootveerfchippers. Smalfchippers. Bakkers. Cbirurgyns. Ifuff^nmnierliedp. De vfer Heeren in hun derde jaar ladende. De Któ$akers. -^4Ps.Ti#fellbden. De ^jfr'l'j leerenj||%n tweede jaar tree. dende 'zullen als póHcyéh ftaan over de Yzerfmeeden. ' Vlees chhouwers. De befoignes van de Leeuwarder en Doecumer Trekweg, fampt Binnenwegen, zul len meede komen ter bezorging van de vier oudfte Heeren : welverftaande dat indien een of meer der Heeren, welke aan de beurti zyn, verhinderd worden zelve te vaceeren, het zy tot deeze befoignes, tot Gilden,"'  ;xan FRIESLAND. 67$ mts, dan de in rang volgende Heeren »i aan de beurt zyn , en zoo vervol- 'irenflaande rapport en concept Regietf>y de Veertig Vroedfchappen onder tl tuiging voor de uitgeftrekte moeite, I opzigten geapprobeerd zynde, is gelord de Approbatie dsr Edele Mog. 4. Staten op 't zelve nieuwe of bygeé Reglement te imploreren. üis gerefolveerd en gearresteerd den 31 (get.) H. R. BINKSMA. Ter Ordonnantie van Hun A. A, J. CONRAD1, Vv a Aa*. NIEUW Regiement op de Regeering der Stad Harlingen.  47$ Ttgenwordige Staat Reglement op de Regee» ring der Stad Harlingen. Aan de Edele Mogende Heeren Staten van Friesland. J^Jxhiberen UED. Mog. met fchuldigen eerbied de Veertigen of Groote Vroedfrhan A. J. CONRADL Geë* eerbied de Veertigen of Groote Vroedfchap der Stad Harlingen nevensgaande Poincten en Artikelen, door de Supplianten op het huishoudelyk beftier hunner Stad beraamd, waar door zy in de gegronde hoope verferen, dat eindelyk de tegenwoordige en toekomende oneenigheden , en verfchillende begrippen no« pens het Stads Regeerings Reglement van den jaare 1637 , zullen weezen getermineerd, - De Supplianten nemen de vryheid, gemelde arrangementen ter tafel van UED. Mog, te brengen , met gedienftig verzoek, dat UED, Mog. dezelve gelieven te ratiflceeren, en met eene approbatoire Refolutie te munieren, ten einde deeze fchikkingen voortaan met en benevens voorengend. Regeerings. Reglement ons en onze Succesforen, benevens allen welke daar meer of min in geconcerneerd zyn, ten kragtigften mogen verbinden. Q. F. &c.  van FRIESLAND. 677 Geëxtraheert uit het Refolutie-Boek derEd. Mogende Heeren Staaten van Friesland. L tr^tvYnrWitio-p vnnrfedraaeen en in nieuw Reglement op de Regeering der Stad Har« lingen. . iktie gdegt zynde een Request door de ïen of groote Vroedfchap der Stad HarZ aan hun Edele Mogende gepresenteerd, r, de hierna geinfereerd. Flat Inferno. 3 na daarop ingenomen te hebben het Advys I confideraiien van het Collegie der Heeren Smeerde Staaten hoofdzakelyk houdende, zelve in de voorfchr. Poincten en ArtiJniets hadden gevonden ftrydig 't Regieïvan Regeeringe van den jaare 1637, en I (Refolutie van de groote Vroedfchap der inde Stad van den 31 July 1787. waarby -Kedagte Poincten en Articulen waren rweerd, by eene zeer groote pluraliteit ■I en wel genomen was, zynde dezelve t en en Articulen ook zodanig ingengt, ' iar uic, na het oordeel van welgemelde Hei het pryzelyk oogmerk van de Re\le dier Stad in de bevordering van harJ en tot 'c voorkomen van oneenigheden , puiten tusfchen de Leeden onderling met I ■ grond wierd te gemoet gezien. _ Zide alleenlyk omtrent het 7de Articu „narqueeren, dat fchoon 't Col egie wel 1 goedkeuren , dat ingeval verfchillende  TJIX U W Regie ment op de Regee* ring der Stad Har lingen. 678 Tegenwoordigs Staat begrippen over 'c een of ander Poinct mogten ontftaan, zulks door een Commisfie zo ais ,daar by wierd voorgeflagen, de plano zoude worden getermineerd, als meede, dat zodanige decifie by de Vroedfchap geratificeerd zoude worden, met dien effecte, dat dezelve ooi in het toekomende voor een rigtfnoer in dergelyke gevallen wierden gehouden, 't echter no< , , u vv„lu HUI dig was, dat aan 't einde van dat Art. gevoegd wierde, dat ingevalle zodanige decifien eenige alteratie of verandering in de Articulen zêve ten gevolge hadden, dezelve als dan, eer en alvoorens kragt van wet te hebben, behoowen gebragt te worden ter deliberatie van hun Ed, Mog. ten fine van approbatie. Goedgevonden en. verihan z;g met opgemelde Advys van hec Collegie der Heeren Gedeputeerde te conformeeren , en dïensvolgens de voorfchr. Poincren en Articulen tg approbeeren en te ratificeeren, zoo als dezelve worden geapprobeert en geratificeerd by deezen, ten einde die fchikkingen voortaan met en benevens vooren gemelde Regeerings Re, glemeflt de Supplianten en hunne Succesforen, benevens alle, welke daar meer of min in geconcerneert zullen zyn, ten kragcigften te verbinden. En zal voorts agter het voorfchreeven 7de Art. worden gevoegd gelyk zulks meede gefchied by doezen, zullende echter ingevalle zoifr nige dicifien eenige alteratie oj veranderi% in de Articulen van 't Regeerings Reglemm\ zelve ten gevolge zouden mogen hebben, k zelve als dan, eer en alvoorens kragt van wi f;  L FRIESLAND. 679 ILi gebragt zullen worden ter deliben hln Edele Mog. de Heeren Staaten ^Provincie, ten fine van approbatie. al Extract deezes worden gezonden aan Uplianten voornoemd, met last om de ïande Poincten en Articulen in de Stad Pübliceeren. Vv 4 NIEUW Reglement op de Regeering der Stad Har* ltagen. A>a te doen ruDiiceercu. I gerefolveert op het Landfchaps Huis 3 September 1787. Accordeert met voorfchr. Boek, In kennis van my j. van IDSINGA.  NIEUW Regie, ment op de Regee. ring der Stad Dokkuif. 68© Tegenwoordige Stdat REGLEMENT VAN REGEERING, VOOR DE STAD DOKKUM. Staaten van Friesland, allen den get. nen die deezen zullen zien of hooren kezen, Salut; Doen te weeten: Alzoo de Magilta en Vroedfchap der Stad Dockum aan ons heiben ingeleeverd eenige Poincten en Articulen, om te dienen tot het formeeren van een Kfnieuw d" Regeerings Reglement voor hunne Stad, zo als zij vermeenden, dat zulks naai de tegenswoordige tijds gelegenheid best gefchikc zoude zijn, en ten meeften nutte van hunne Stad, en derzelver Burgeren en Ingezeetenen zoude kunnen verfixekken, Zoo is| het; dat wij, na dezelve behoorlijk te hebben doen onderzoeken en daar op te hebben ingenoomen de Confideratien en het Prae • Advis van de Heeren onze Gedeputeerden, het Reglement van Regeering voor gemelde Stad Dokkum hebben gearreileerd, zoo als wij doen bij deezen in manieren als volgt: Art: I-  in FRIESLAND. 681 Anii. Dat het aangeflelde getal, van wee n dertig Perzonen als Gemeens - luiden •edfchappen der Stad Dokkum, daar mderpegreepen de Magiftraat Perzonen of ."urgueestcrs",' continueelijk zal blijven, en rnnrr nlzn ahiid tot zulken getal gehouden nieuw Reglement op de Regea« ling der Stad Dokkum. ;oortalzo altijd tot zuiKen getai &cuuuu«t word , des dat dezelve alle te zaamen zalen A\ Leedematen of ten minften do nde )rcfee van de waare Gereformeerde Chriftejke eligie en die voor waaragdg en opregt .rkermde, in zulker voegen, als dezelve >pen arlijk in de publicque Kerken en Schooen j eerd, en door aucthoriteit van de Hoore C ;rheid gemaintineerd word, voorts zijnIe I riotten en Voorftanders van het gemeehebfi, I In de Vroedfchap of onder de Genee - luiden zullen geen andere Perzonen readiteerd werden, als ingeboorene van iè nd, of na Lands Placcaaten genaturah" "eerja., en die alhier vier Jaaren het Burger recrigenooten hebben, ten zij aan een BurrrerlDogter komen te trouwen, wanneer re daar toe verkiesbaar zullen zijn, als of • ; ;r Jaaren Burgers waren geweest; dog 'Vat "en Zoon, gelijk ook twee Broeders tg niet tö gelijk in de Vroedfchap mogen lz'j« ,. [, Niemand zal onder de Gemeens-luiden vee Ampten te gelijk mogen bekleeden, en |d-wanneer iemand uit de Magiftraat gekojin word, in Collegien van de GeneraliVv 5 «1C-  NIEUW Regiement op de Regeering der Stad Dokkum. 681 Tegenwoordige Staat teit, Raad van Staate, Reeken-Kamer of Admiraliteit, zal wel mogen blijven in de Vroedfchap, maar niet in bedieninge van de Magiftraat; En zullen de fuppooften van het Collegie ter Admiraliteit niet mogen worden gekooren in de Vroedfchap. IV. De Gemeens - luiden of Vroedfchap zullen haar leeven lang continueeren, en per. zonen daar uit in de Magiftraat gekooren, af. leggende haare bedieninge, zullen wederom gaan in de Vroedfchap. V. De Vroedfchap zal verdeeld worden ra de vier Espelen, en zoo wanneer een of mee; perzonen komt te fterven of anderzints verlaten word, ook met zijn geheel Huisgezin hem met de wooninge begeeft buiten de Stad Jaat en Dag (: 't en waare hij elders in 's Lands dienft gebruikt wierde:} zal de vaceerenJe plaats wederom worden gefuppleerd dooris gemeene of meefte Burgers Stemmen vanj\ zulken Espel wettiglijk vergadert weezende, daar onder de geftorvene of afgegaane heeft gereforteerd. VI. Ende zullen voortaan geen andere perzonen in de Vroedfchap gekooren worden, als die ten minften vyf Floreenen fchieten, twintig Jaaren en daar boven oud zijn, en gemeene Burgers lasten draagen. VIL De Magiftraat zal beftaan uit acht perzonen als Burgemeefteren. VIII. Met den aanvang van ieder Jaar zullen daar af twee Leeden afgaan, en twee nieuwe  I* FRIESLAND. 683 E Burgemeefteren aankomen; en dus } <]: Ampt vier Jaaren bekleeden. .i3e Vroedfchap zal alle Jaaren op jlen December (:zoo geen Zondag:) itens de klok tien uuren, anders's daags in op het Stads-Huis vergaderen, ten J, r.«ro» nr^firlpprpnflft Rurf emeefte* NT E UW Reglement op de Regeering der Stad Dokkum. h van twee praiiaeerenae uurgemeeuclen Secretaris, op voorgaande aanzeglan de Magiftraat, voorzien met zoo tmen als 'er perzonen uit de Vroedfchap «ineens - luiden vergaderen, waar onder rkulden Boonen zullen zijn, die uit de iiiet gemerkt kunnen worden. JDat de perzonen, die de vyf vergulde if krijgen, fecreet zullen beflooten wor1 God om zijnen Zeegen aangeroepen «üe, zonder eeten en drinken, d' eene < andere niet zal mogen fcheiden, voor : bij gemeene of meefte ftemmen genoi(l hebben een dubbeld getal, beftaande i 1 perzonen tot Burgemeefters, om't en1) daar van te dienen, voor den tijd van = rst aanftaande Jaaren, met dien befcheiit de vijf uitgelottede Gemeens-luiden ken niet zullen mogen nomineeren. Ü Zullen ook dezelve vijf Eleóburs bij s die hun door den Secretaris te vooren 3 en zal worden, in handen van de twee ïj eerende Burgemeefteren moeten zweeren c formité van deeze Articulen, de gequaIrfte in de nominatie te eligeeren naar reste kennisfe. Welke Nominatie van dubbel getal als dan  NIEUW Reglement op «3e Regee ring der Stad Dokkum. 584 Tegenwoordige Staat dan daadelyk bij beflooten IMisfive zal over gezonden worden aan den Heere Erfïhdhou. der dezer Provincie in der tijd , om door dezelve het enkel getal te worden gekooren, die de naamen van de gekoorene mede bi beflooten miffive zal over fchrijven. En z;. deeze miffive niet geopend mogen worden, als met den aanvang van het Jaar, en als dan Nieuw-Jaars dag morgen gepubliceerd . worden. XIII, Bij zo verre een plaatze van de Burgemeesters bij verfterf of anderzinds tusfchen tijden komt te vaceeren, drie maanden of meer voor expiratie van 't laatfte Jaar, zal de plaatze moeten vervuld worden bij ng. minatie en electie als boven. XIV. De Magiftraat zal niet vermogen, in het vergeeven van Ampten te genieter! eenige giften , directe nog indirecte, bij pcene dat beide geever en ontvanger daar over atbitralijk zullen worden geftrafr. X V. Tot Volmachten op Landsdagen zullen worden genomineerd een Burgemeeftei door de Magiftraat en een Gemeensman bij de Vroedfchap , ten zij van een ftaat twee Leeden .ieder voor een halve ftem gekoofen worden. XVI. Bij de Magiftraat zullen geen Contributien ingewilligd worden ais met kennisfe van de ganfche Vroedfchap. XVII. Blijvende voorts aan de Magiftraat en de Vroedfchap of Gemeens • luiden de be- w  ,« FRIESLAND. 685 irmet meefte flemmen van alle vórde< ordre in de Regeeringe van Stads .en het geene daar van dependeert. >l haare Privilegiën , Vrijheeden ende |i naar ouder gewoonte, zoo in het ï van Stads Ampten en anderzins als l gebruikelijk is geweest, zonder eriie het particulier profijt te mogen dii, lettende voor al op de beste len het meefte voordeel van de Stad jbede Ingezeetenen 'van dien, ook in rke , baaten , profijten of vacatiën, Jde buiten de ordonnantie of ordinalöt. 'II. Dat alle de Leeden der Regeelen moeten doen den Eed op het I Formulier. Ee4 N IE UW Regienent op Je Regee- ring der Stad Dokkum.  KIEUW Reglement op de Regeering der Stad Dokkum. vermaanen, voorts generalij k alle mijne raad- «er flagen tot meefte rust en eendragt van deeze 1 ^ Provintie en deeze Stad te rigten, een ieder I f mensch recht in deeze Stad zoekende tot zijn 11 gerechtigheid te helpen , niemand in zijn recht ] l onwettelyk te verkorten of in eenige onbetame- II lijke manier te bezwaaren, met het gemeene li Stads goed en opkomflen trouwelijk tot profijt 11 van de Stad te handelen, en mij door geener- II leij baate, fchaade, fchande, vriendfchap, I gunst, haat of nijd, teegens het geen voor- ] j fchreven ftaat te laaten beweegen, ook voor ] mij 686 Tegenwoordige Staat Eed voor den Magiftraat en Vroedfchap der Steede Dokkum. j^lzo ik neevens anderen tot de Regeering van deeze Stad verkooren en gefteld ben, zoo beloove en Zweere ik de waare Gereformeer« de Regligie en den tegenwoordigen ftaat van Regeering in het generaal, eri de Provintie van Friesland in het bijfonder, de Heeren Staaten, Stadhouder en Gedeputeerden, Stadhouder en Raaden in den Hove Provintiaal, ieder naar zijne wettige Commiffie refpectivelijk, trouwen gehoorzaam te zijn, alle het geene de zelve Overheeden tot gemeen nut, voordeel en beste van de gemeene zaak in Landen en Steeden van Friesland noodig en raadzaam zullen oordeelen, voor mij zelf getrouwelijk te helpen effectueeren, en andere Ingezetenen van deeze Stad tot gehoorzaamheid, vreede en eenigheid te wijzen, en te  «b» FRIESLAND. 687 jfelven geen profijten te zoeken, dan zoo r mij na rechten toegelaaten is. Ook te ilveeren dit Reglement van Regeeringe, i ede het Reglement Reformatoir van wijlen jl Doorl: Hoogheid van den 21 Decem «1748. En de fecreeten van de Kaamer efce zullen Openbaaren. NIEUW Regie, ment op de Regee* ring der Stad * Dokkum. Zoo waarlijk helpe mij God Almachtig! oorts ordonneeren wij elk en een iegelijk rt. zig naar dit Reglement te gedragen op ö 2 dat die geene welke mogte beftaan, daar «s'm direct of indirect aan te gaan, direct 'ejiallen zal zijn van zijn Ampt of Magiftraaf, en daar te boven teegen dezelve aan. Ijs, naar de wetten van den Lande zal woricj geprocedeerd, want wij zulks tot bloeij en liijn van de Stad, derzelver Regeeringen r(de Ingezeetenen alzo verftaan te behooren. ' in op dat niemand hier van eenige ignoqte pmendeere, zal dit Regeerings Regie* rj t binnen de Stad Dockum worden gepubli:]ld en geaffigeerd, ter plaatze daar men gcoon is publicatie en afiiftie te doen. Wdas gerefolveerd op het Landfchaps Huis |}en Leeuwarden den I Junij 1787. (:was geparapheert:) J. C. Bergsma Vt. (: onderft: :) Ter  NT EUW Reglement op de Regeering der Stad Dokkum. 688.' Tegenwoordige Staat Ter Ordonnantie van Haar Eed: Mogende. O get :) A. J. v. SMINIA. (: laager ftonde :) 'Gepubliceerd den 15 Junij 1787. In ken* nifle van ons Praefiderende Burgemeefter en Secretaris. P. BREUGEMAN, B. SUIDERBAAN; r m  van FRIESLAND. 689 1 e Staaten van Friesland allen den geeneri lezen zullen zien of hooren leefen Salut: :r e weeten. Aoo de Magiftraat en Vroedfchap der dHindelopen aan ons hebben ingeleeverc dl' Poincten en Articulen, om te dienen t formeeren van een vernieuwd Regee» giReglement voor hunne Stad , zoo als brmeenden , dat Zulks naar de teegenMMige tyds geleegenheid best gefchikt ajizyn , en ten meeften nutte van hunne ic en derzelver Burgeren eh Ingezeetenen I konnen verftrekken: Zoo is het, dat r dezelve behoorlyk te hebben doen on| leken, en daarop te hebben ingenomen - < mfideratien en het Prseadvis van de Hee1 nze Gedeputeerden, het Reglement van igring voor gemelde Stad Hindelopen b n gearrefteerd, zoo als wy doen by e, ï, in maniere als volgt.' 1 DJiKu, Xx Art. L REGLEMENT VAN REGEERINGE VOOR DE STAD h'l INDELOPEN. KIEUW Regiement op de Regeering der Stad Hin. delopen.  NIEUW Reglement op de Regeeïing der Stad Hin* delopen. 5po Tegenwoordigs Staat e Regeering zal beftaan in Vyi ' p , Burgemeefteren en Zeeven Vroedfchappen. jj ^r II. Van de Burgemeefteren zul alle Jaaren, j0[ op Nieuw-Jaarsdag, de oudfte in bediening j£ tfr afgaan. , i, i III. Gelyk meede de oudfte van de Vroed- aai v;t fchappen , doch wanneer de oudfte Vroed- 4ink fchap Burgcmeefter word, zal de daar aanj Ejkee volgende afgaan. or & IV. De herftelling van de Magiftraat es Vroedfchap , zal gefchieden in manieren al: volgt. Gas: V. Alle Jaaren, op den 16 December, zal ; in Plaats van de Burgemeefter die op Kieuw ca Jaar zal afgaan, etn dubbeld getal genomi- ® neerd worden , uit de Vroedfchap, in del i manieren. IFfl Dat eerst drie Perfoonen uit de Zeevat M« by loting genomen worden , welke drie de '« < verkielinge zullen doen, uit de andere Vier, k ^ dog wanneer door de lotinge geen drie, of j> '■ twee of een Electeurs worden uitgelot dieN - ' prtefent zyn C dewyl dan twee of een de311* Nominatie zullen kunnen maaken ) zoo zul- £ oi • len die geene, dewelke de Letter A, en B,ï! • hebben getrokken, direct in de Nominatie : ft zyn , en de Letter A, booven aangefteld 1! 1 de worden, dog by abfentie van een of meer io. Vroedfchappen, zal de Prcefideerende Bur« r , gemeefter voor de abfente Looten, en zal ^ ^* voor die geene der Vroedfchappen, dewelke ^  van FRIESLAND. Ó91 NI HÜ.W Regie inert op de Rer Nieuw-Jaars dag zal mogen worden i' [,De afgaande Burgemeefter zal weder n t de Vroedfchap als de Jongfte. , 100 wanneer de Magiftraat yder Jaar, ai als vooren, zal weefen gekooren, nide Magiftraac en Vroedfchap datelyk ai tProcedeeren, tot verkiefinge van een Xx a nieu- lafde van bloedverwantfchap, of Zwabp niet verkiesbaar zyn, een Elecleur toelegt worden. ITot welke Nominatie zy datelyk zulri eten Procedeeren , eerft , zoo als het a haar gevallen zal zyn , verklaarende  KI EUY) Regie ment op de Regeefing der Stad Hin delopen. tfos Tegenwoordige Staat nieuwen Vroedfchap in plaats van die geene, Ü « die voor dat Jaar zal weefen afgegaan, en da i f uit het Corpus of breede gemeente deezer Stad, ;. o: mits dat dezelve Burger is geweest, tenminfa & de tyd van vier Jaaren. J f XI. By zoo verre eenige plaatze by verflerf V k ofte anderzins tusfchen tyds kwame te Vacee. : ren, zal daar in een ander worden gekoofen: gifcei te weeten zoo het van Burgemeefteren is, meer vflep" dan zes maanden voor iNieuw Jaar zal de No. minatie moeten gefchieden , ingevalle van vetfterf. des daags na dat het Lyk ter aarden z: zyn befteld, dog by andere weege vaceerende, binnen agt dagen daar na -r en wyders by Êlec- e . tie als vooren. gï£ • XII. En in de Vroedfchap zal binnen en ■ Maand een ander worden gekoofen door et Magiftraat en Vroedfchap, en zal veertien! P Jj& gen voor de verkiefinge aan de abfente deègc van verkiefinge worden bekend gemaakt,k] SE' Misftve aan die geene dewelke binnen li U Zeeven Provinciën zyn, en zal by de Praia (1 en worden geconcludeert, zullende de verkoo p, rene Stem en Sesfie hebben in wiens plan li , hy is verkooren. 111, XUI. Alle de voornoemde Perfoonen zul i dee len moeten zyn, behoorlyk gequalificeerd, dot cn een eigen huis of Vyf Pondemate Land, Lei maten van de waare Gereformeerde Rei gie, zoo als die in de Publicque Kertl wordt geoeffend. XIV. Of het kwame te gebeuren , dat i mand der gemeenslieden ofte Vroedfchappf  van FRIESLAND. 6*03 rscorinitteerd wordt, in een Generaliteits f Rvinciaal Collegie, dat dezelve echter ,1 d gemeenslieden zal Continueeren ter yd je, hy na ordre zal koomen te veran■eren Xl Blyven de voorftaande Magiftraat en ïnerhao de heraminge met meefte ftem- Xk 3 EED NIEUW RegieMent op le Regeering dar Stad Hin, delopen. .'roeunujj uc uciauj..-b>. ..... ïien in alle verdere goede ordre in de Keüeerire van Stads Zaaken, en het geen daar aui doendeert, en ook haare Privilegiën, Vryjcdfl en Coftuimen, zoo in het vergeeven hn |ads Ampten, als anderlins, zonder ergens W; tot Particulier profyt , te mogen .cxceleren, lettende voor al op de Menagie is'n rffte voordeel van de Stad en goede In? ezeènen van dien, ook in verteeringe, bam aprofyten of Vacatiën, niet gaande bui>n 4 ordonnantie of ordinaris gebruik , en ok|n het Confereeren van eenige Ampten . f C deden niets genietende , op pcene van frbit re correélie. . XI. Dat alle aanzegginge van de Magij.traa ;n Vroedfchap, om gezamentlyk te verzade n, des daags voor af zal moeten gefchiem , in geval van nood uitgezonden. XII. Dat alle de Leeden van de Regee.• ■ing deezer Stad den Eed zullen moeten doet) : >p 1; volgende Formulier.  KIEUW Regie ment op de Regeering der Stad Hindelopen. 94 Tegenwoordige Staat EED voor de Magiftnn en Vroedfchap der Staj Hindelopen. j\jzoo ik neevens andere toe de Regeeringe van deeze Stad, verkooren en aangefteld ben, zoo beloove en zweere ik, de waare Gereformeerde Religie, en den tegenwoordigen Staat van Regeeringe in hec Generaal, en de Pro. vintie van Friefland in het byzonder, de Heeren Staaten, Stadhouder en Gedeputeerden, Stadhouder en Raaden in den Hove Provinciaal, yder na zyn wettige Commisfien, Refpeftivelyk, trou en gehoorzaam te zyn, alle het geene dezelve Overheeden, toe gemeen nut, voordeel, en befte van de gemeene Zaaken, Landen en Steeden van Friefland, nodig en raadzaam zullen oordeelen, voor my zelfs getrouwelyk te helpen efFectueeren, en andere Ingezeetenen van deeze Stad tot gehoorzaamheid, Vreede, en eenigheid te wyzenen te vermannen, voorts generaiyk alle myne Raadflaogen, tot meefte Ruft en eendragt van deeze Provincie en Stad te richten, een iedet Mcnfch recht in deeze Stad zoekende, tot zyne gerechtigheid te helpen , niemand in zyn Rechc onwettiglyk te verkorten, of in eenige onberaamelyke manieren te bezwaaren, me: hec gemeene Stads goeden opkomften, trouwelyk totprofyt van de Stad ce handelen, en my door geenerleye baate, fchaade, fchande, vriendfehap, gunft, haat of nyd, teegens het geene  \an FRIESLAND. 605 •oorfchreven is te laten beweegen, or my zelfs geen profyt te zoeken -verre my naa Rechten toegelaaten is, aibferveeren dit Reglement van llegeel[s meede het Reglement Reformatoir Jen zyn Hoogheid van den 2.1 Decem S. en de Secreten van de Kamer niet ,1 openbaaren. cjWaarlyk helpe my God Almachtigs Xx 4 Alduti lts ordonneeren Wy elk en een iege: zulks zal aangaan, om zig van nu at 1, • dit Reglement te gedragen, op pceIdie geene welke mogte beftaan daar |direct of indirecl: aan te gaan, aanJvervallen zal zyn van zyn ^mpt ot üature, en daar te booven teegen dezelfde wetten van den Lande zal worI procedeert, want Wy zulks tot bloey, ^zyn van de Stad, derzelver Regeering ' 'tendeere, zal dit Reglement binnen de . indelopen werden gepubliceerd en gee ld, ter piaatze daar men gewoon is aldaar luie en afficYie te doen. NIEUW Regie, ment op de Regee- nng der Stad Hi»« delopen»  696 Tegenwoordige Staat KIEUW Reglement op de Regeering der Stad Hindelopen. RE. Aldus gerefolveerd op het Landfchaps Huis binnen Leeuwarden den i Juny 1787, J. C. Bergsma Vt. Ter Ordonnantie van hun Edele Mogende A. J. v. Sminia. Gepubliceerd den 14 Juny ififc  Van FRIESLAND. 607 EGLEMENT van LEGEERING voor de ni E uw Régiement op de Regeering der Stad Sta. voren. ] e Staaten van Friesland allen den geealie deezen zullen zien of hooren. leefen lii: doen te weeten. Abo de Magiftraat en Vroedfchap der Stad 1 ren aan Ons hebben ingeleverd eenige ►yten en Articulen, om te dienen tot het riten van een vernieuwd Regeerings ReIfctvoór hunne Stad, zooalsZy vermeenrjiat Zulks naar de teegenwoordige tyds geejfntheid best gefchikt zoude zyn, en ten e :e nutte van hunne Stad, en derzelver ai sren en Ingezetenen zoude konnen ver•e:en; Zoo is het, dat Wy na dezelve be3*k, die zulks zal aangaan, om zig van nu ' aan naar dit Reglement te gedragen, op eene dat die geene welke mogte beftaan aar tegen direct of indirect aan te gaan, nnftonts vervallen zal zyn van zyn Ampt of lagiftrature, en daar te booven teegen dezelve NIEUW Reglement op^ de Regeering der Stad Sta? voren.  fcïEUW Reglement op de Regee. rij'g der Stad Stavoren. RE: 704 Tegenwoordige Staat ve naar de Wetten van den Lande zal wot* den geprocedeert, want Wy zulks tot bloey, en welzyn van de Stad, derzelver Regeeringe, en goede Ingezetenen alzoo verftaan te behooren* En op dat niemand hier van eenige Ignorantie Pretendeere, zal dit Reglement bin. nen de Stad Stavoren worden gepubliceerd en geaffigeerd, ter plaatze daar men gewoon is aldaar Publicatie en AfficTie te doen. Aldus gerefolveerd op het Landfchaps Huis binnen Leeuwarden den ïften Juny 1787.  van FRIESLAND; 705 REGLEMENT op de REGEERINGE O L S W A R L>. ._)e Staaten van Friesland allen den geehen 1; deezen zullen zien of hooren leezen Salut, i en te weeten. Alzoo de Magiftraat en Vroedfchap der ad Bolsward aan ons hebben ingeleverd nige Poinéten en Articulen, om te dienen c het Formeeren van een vernieuwd Regerings Reglement voor hunne Stad, zo als zy Ver; :enden dat zulks naar de teegenwoordige tyds degenheid beft gefchikt zoude zijn, en ten eeften nutte van hunne Stad, en derzelver nrgeren en Ingezeetenen zoude kunnen ver* ekken; Zoo is het, dat wy na dezelve ihoorlyk te hebben doen onderzoeken, en iar op te hebben ingenoomen de Confidera» m en het Praadvis van de Heeren onze Gedeuteerden, het Reglement van Regeering voor imelde Stad Bolsward hebben gearrefteerd, o als Wy doen by deezen, in Manieren als |lgt. IIV. deel. Yy Are L DER STAD ni eu» Reglement op de Regee» ring der Stad Bols. ward.  wiEUvr Regie ment op de Regee ring der Stad Bolsward. 706 Tegenwoordige Staat Art. I. D e Regeering deezer Stad zalbe* ftaan in twte en dertig Vroedfchappen, waar uit Zes als Burgemeefters en twee als Raadsluiden zullen fungeeren. II. De Voorfchreeven twee en dertig Lee; den van Regeering zullen in Qualiteit van Vroedfchappen, als Reprefentanten van de overige Burgers en Ingezeetenenen in die Bedieninge hun Leven lang blyven Continueeren, fchoon iemand van de zelve in een Generaliteits, of Provinciaal Collegie werd gecommitteerd, zullende egter de Plaats van die geene, die elders met zyn woninge vertrekt, Vaceeren. III. De Burgemeefters en Raadsluiden zullen in hunne Refpective Qualiteiten fungeeren , van den eenen Nieuw • Jaars - dag tot den anderen, zullende altyd de oudfte in die bediening afgaan, invoegen het eene Jaar op Nieuw - Jaars dag zullen afgaan twee Burge-, meefters, en het ander Nieuw-Jaar één Burgemeefier en één Raadsman, en zulks Succes» fivelyk by gelyke Beurcwisfeling. IV. Alle Jaaren op den 15 December zal in plaatfe van de twee Burgemeefters, of dcjlj Buruemeefter en Raadsman, die op Nieuwjaars dag ftaan af re gaan, een dubbeld getal genomineert worden, Uit de Vroedfchappen in deezer voegen Dat eerft Vyf Perfoonen uit de Vier en Twintig, of Prefent zynde Letden by Lotïnge genoomen worden (dewyl de Burgemeefters en Raadsluiden geduu- rende  tan FRIESLAND 707 rende hunne bediening in geen Loting zullen worden geadmitteerd) welke Vyf Perfoonen le Nominatie zullen doen, van Voorfchreeven lubbeld getal by Pluraliteit van ftemmen uit ie overige Negentien, of Prefent zynde Leeden, die meede gelot hebben, vermits de Llecteurs zig zeiven niet meede in de SSomiiarie zullen mozen brengen. NIEUW Reglement op de Regee« ring der Stad Bolsward. 3atie ZUlieil mugcu uaugvu. V. Tot welke Nominatie zy dadelyk zullen moeten Procedeeren, beloovende eerft (zoo Las het Loc op hun gevallen zal zyn) aan le vergadering op den eed by 'c aanvaarden aunner bediening als Vroedfchappen gedaan, lat zy in het Nomineeren zullen letten op de . jckwaamfte, en gequalificeerdfte Perfoonen mder de Voorfchreeven Negentien, of Pre"ent zynde Leeden die meede geloot hebben, ?onder eenig oogmerk van gunfte of ongunfte, daar in te zullen mogen betoonen. VI. Gaande dan terftond met hun Vy/en in een ander Kamer, en niet daar uitkokende nog met iemand Communiceerende, voor dat zy de Nominatie als booven, met de meefte ftemmen zullen hebben gedaan. VII. Welke Nominatie van dubbeld getal, fts dan daadelyk by beflooten Misfive zal worden overgezonden aan den Heere Erfftadhouder deezer Provincie in der tyd, om by hoogft Idezelve daar uit de twee Burgemeefters, of SBurgemeefter en Raadsman in plaatze van de lafgaande geeligeerd te worden, welke naamen 3der gekoorene dan by beflooten Misfive te rug gekomen zynde , zal die Misfive niet voor Yy a den  7y ïemana n dienft hebben gewoont, uirgezondert alleen n Cas tot het bekleeden van het een of ander Ampt, geen genoegzaam bequaam Perfoon in je Stad of Jurisdictie woonagtig mogte zyn, om hec zelve na vereifch re kunnen bedienen, rallende in zodanige gevallen een ander bekwaam Perfoon daar meede mogen worden geberieficeerd. XVIII. Dat voorcs aan de gezamentlyke Leeden van de Regeering zal verblyven, de oeraaming met meefte ftemmen van alle verdere goede Orde in de Regeering van Stads zaaken, cn het geen daar van dependeert, als meede hunne Privilegiën, en Vryheeden zonder ergens in tot Particulier profyt te mogen BXcedeëren, lettende voor al op de befte Menagie, en meefte voordeel van de Stad, en goede Ineezeetenen van dien, ook in Verteerin^en, Baaten, Profyten of Vacatiën niet gaande buiten de Ordonnantie of Ordinaris gebruik, en ook voor het Confereeren, van Ampten en bedieningen niec genietende op poenen en Boeten daar toe volgens 's Lands iWetten ftaande. XIX. Dat de Prefideerende Burgemeefter Yy 4 ia  71a ' Tegenwoordige Staat hieuw™ der tyd in alle Vergaderingen (volgens een Regie- aloud gebruik) zal blyven behouden eenCon. ?eeRe°PL cludeerende » of overhaalende Stern , zoo ring der W£>nnper de ftemmen mogten fteeken. Stad Bols- XX. Dat alle de Leeden der Regeering ward- zullen moeten doen den Eed op het navolgende Formulier. led  mn FRIESLAND. 713 Eed voor den Magiftraat en Vroedfchap der Stad BOLSWARD. jSjï lzoo ik neevens anderen tot de Regeering van deeze Scad verkooren en gefteld ben , NIEUW Regiement op de Regeering deiStad Bolsward, ring van aeeze ocaa verKooren en gcucm u=u , izoo beloove en zweere ik de waare Gereformeerde Religie en de teegenwoordige ftaat van Regeeringe in hec Generaal en de Proivincie van Friesland in het byzonder, de Heeren Staaten, Stadhouder en Gedeputeerden, Stadhouder en Raaden in den Hove Provin. ;ciaal, yder na zyne Wertige Commisfie ReÜpeétivelyk crouw en Gehoorzaam te zyn, alle het geene defelve O verhoeden tot gemeen nut, voordeel en befte van de gemeene zaak , in Landen en Steeden van Friesland, noodig :en Raadzaam zullen oordeelen, voor my zelfs jgetrouwe-lyk te helpen effeclueeren, en andeire Ingezeetenen van deeze Stad ter gehoorzaamheid, vreedeen eenigheid te wyzen, en t te vermaanen, voorts generalyk alle myne [Raadflagen tot meefte Rust en Eendragc van ideeze Provincie en deeze Scad te rigcen, een jyder Mensch rechc in deeze Scad zoekende tot izyn gerechtigheid te helpen, niemand in zyn 1 recht onwettiglyk te verKorten , of in eenige (pnbecamelyke manier ce bezvv.iaren, met hes l gemeene Stads goed en Opkomften trouwe1 lyk tot Profyt van de Stad te handelen en my i door geenerleye baate , fchaade , fchande , 1 vriendfehap , gunsc, haac of nyd teegens het j geene voorfchreeven ftaat, te laaten beweeYy 5 Se«a  7*4 Tegenwoordige Staat KIEUW Reglement op de Regee ring der Stad Bols. ward. gen, ook voor my zeiven geen Profyten te zoeken , dan zoo verre my na Rechten toegelaaten is; ook re Obferveeren dit Reglement van Regeering, als meede het Reglement Keformatoir van Wylen Zyn Doorl. Hoogheid van den 21 December 1748. en de Secreeten van de Kamer niet te zullen openbaaren. Zoo waarlyk helpe my GOD Almagtig! Voorts ordonneeren wy elk en een iegelyk om zig naar dit Reglement te gedragen, op Pcene dat die geene welke mogte beftaan, daar teegen direft of indirect aan te gaan, direct vervallen zal zyn van zyn Ampt of Magiftratuure en daar te booven tegen dezelve aanftonds naar de Wetten van den Lande , zal worden geprocedeert , want wy zulks tot bloey en Welzyn van de Stad, derzelver Regeering en goede Ingezeetenen, alzoo ver. .ftaan te behooren. En op dac niemand hier van eenige igno» rantie Prsetendeere zal dit Regeerings Reglement, binnen de Stad Bolsward worden gepubliceerd en geaffigeerd ter plaatze daar men gewoon is Publicatie en Affictie te doen. Aldus gerefolveerd op het Landfchaps-Huis binnen Leeuwarden den 1 Juny 178/. J. C, B E R G S M A, Vr. Ter Ordonnantie van Hun Edele Mogende A. J. v. S M I N I A. E X-  FRIESLAND. 715 EXTRACT uit het Refolutie - Boek der Edele Mog. Heeren Staaten van Friesland, van den jaare 1787. Door Heeren Commisfarisfen uit het Col legie enz. Rn is wyders na Lecture der Stukken en* de gelet op hec Praadvis van voorfchreeven Collegie , als meede op den inhoud van het Mindergetal boven gemeld, voor zo verre itot het Regeerings - Reglement van de Stad ,Sneek betrekkelyk is, en geconfidereerdzynde , dat door de Regeeringe van die Stad wel op den al October 1785, een by haar naauwkeurig nagezien en volkomen geapprobeerd Concept Reglement aan Hun Edele Mogende Gedeputeerden was overgezonden: dan naderhand den 1 Mei 1786 eene nadere Misfive aan dezelve was gefchreeven, inhoudende: dat zy di zaaken betrekkelyk het Regeerings - Reglement uit dac oogpunt befchouwde, dat vermeende, in ftaat te zyn, daar omtrent betere fchikkingen tot haar en i haare Ingezetenen genoegen te zullen kunnen imaaken, en daarom verzogte, dat de door Itiaar ingeleverde Stukken, zonder dispofitie ! mogten worden te rug gezonden. Waarop by welgedagte Collegie den 9 Mei daar aan volgende was geantwoord, dat aan dat verzoek niet konde defereeren, met last Refolutie op het Stuk der Regeering van Sneek enz.  Refolutie op het Stuk der Regeering van Sneek enzj 716 Tegenwoordige Staat last aan de Regeeringe der voornoemde Stad, om ingevalle zy in begrip mogte liaan, dac het Reglement van 1637 I{onde blyven, en dac daar geen veranderinge in vereischc wierd, heczelve daar van ce informeeren, aan welke requifitie toe nog; toe niet was voldaan. se. refolveerd, dac, aangezien de meergemelde Regeeringe van Sneek na die cyd geene bepaalde veranderinge in haar Reglement van 1627 heefc verzogt, by provifie zal worden gehouden by dac Reglement zo als het legt ie verblyven. Gelyk mede zal worden verbleeven by de Reglementen van Regeeringe voor de Steeden Harlingen, Slooten en Ylst, in den jaare 1637 gearresteerd, wordende echter aangaande, dac van Slooten, op verzoek om explicatie van hec nde en -2de en 14de Arcikulen van hetzelve door de Regeeringe van die Stad gedaan, het tide Art. aldus geëxpliceerd , dat tot het houden van een fixum domicilium niec abfoluic word vereischc, dat iemand op zyn eigen haardfteed vuurt, ende zyn eigen Iigc houd, maar dac genoegzaam is, eene daadelyke inwooning al is hec by een ander , wanneer zulk een Inwoonder cevens hec Hoofd - en Schoorfteengeld heefc voldaan. Voorts Arcikul 12 in deezer voegen, dat voor behoorlyk gequalificeerd zullen worden gehouden, de zulke , die ten minften, de waarde van drie hondert guldens aan vaste goederen binnen de Stad of Juris» dictie van dezelve jn eigendom bezitten. Wof-?  van FRIESLAND. fij Wordende diensvolgens, dat Artikul zo anig geamplieerd , dat agter het woord ge mlificecrd daar in voorkomende worden igevoegd de woorden, ten minften in eigenbm bezittende de waarde van drie honderd {ar, Guldens aan vaste goederen binnen de l.-j Tnria^iVrip vnn dezelve. Eu Refolutie op het Stuk der Regeering van Sneefe enz. tacl 01 junsmcue vuu I En is nopens het 14 Art. cn de Vraagen lien aangaande gedaan , wat volgens dat Ar. ikul de plicht is van de Mngiftraat? wat van e vier uitgelotte Raadslieden ? en wat van e overige agt Leeden van de Vroedfchap? erftaan, dezelve te beantwoorden , dat bei Drdinaris bewind en beftier der Stads zaaken lehoord aan de Prsefidcerende Burgemeeser met de vier uitgelotte Vroedfchappen, aes dat de kosten van ieder der Stads Weren, hier boven gemeld, of andere van die bort tot Reparatie uitgegeeven wordende, liet te boven gaan de lömma van vyfenwintig Kar. Guldens, zullende de bepaalinre van hoogere kosten tot Reparatie ftaan èr deliberatie van Magiftraat en Vroedfchap :amen, gelyk mede aan de geheele Stads iegeeringe ftaan zal, te beftuiten omtrent ille Extra-Ordinaire zaaken, het koopen, |V voorbeeld , ende verkoopen van vaste roederen, het vermeerderen of verminde?en van Tractamenten, het Negotiëren van Penningen , en voorts alles dat het gewoone beftier te boven gaat.  7i8 Tegenwoordige Staat Refolutie En is verders goedgevonden, dat van het Snik der voorfchreeven gerefolveerde mede kennisfe Kegeering zal worden gegeeven aan den Hove Provinvan Sneek ciaal enz. enz. Aldus gerefolveerd op het Landfchaps-Huia den i Juny 1787. Daar wy dus verre , by wege van Byvoegfelen, behalven andere zaaken, ook alle de oorfprongklyke ftukken hebben medegedeeld , welke de veranderingen behelzen, die 'er, volgens Staatsbefluit, in 't ftuk der Regeeringe van tien rriefche Steden, en dus van alle gemaakt zyn, uitgezonderd alleen Franeker, daar, wat 'er ook gebeurd zy, hec Regeerings Reglement onveranderd hetzelfde gebleeven is, konnen wy ook daarvan hier een einde maaken. BLAD;  BLADfYZER Der Voornaamfle Zaaken. A. A alfum, een Dorp van middelbaaren omtrek, met eenige oude Staten , een Nonnenklooster en 21 Hemmende Plaatfen. II D. I St. bl. 215. Aanjum , een oud en groot Dorp, waar onder eertyds 1 veele Adelyke Staten behoor, den, doch Waar van Holdinga State maar alleen over is. II D. I St. bl. 208. Aanjum, een Klooster van 5 (temmende Plaatfen. U D. II St bl. 43i. Aardappelen, zie Landbouw. Abbega, een middelbaar Dorp van 28 en een tweede ftemmen, waar men eertyds verfcheiden Adelyke Staten en Huizen van aanzien vond. III D. I St. bl. 236. Acblum , een Dorp van 38 Hemmen en eenige verftrooide Buurtjes , waar onder eertyds eenige Staten lagen. H D. II St bl 437- ,'Acbtt.arfpelen, de zesde Grieteny van Oostergo , beftaat voor 't meerendeel uit zandige Bouwlanden. II D. I St. bl. 228., en bevat 7 Gere¬ formeerde, en 2 Doopsgezinde Gemeenten, bl 237 Adel Qoorfprong van den) na. gefpoord. IV D. II St. bl. 603. Aoéma, ( Lollius) Sekretaris van Wymbritferadeel. III D. I St. bl. 245. Admiraliuit. Dit woord is herkomftig van de Spanjaarden , en die hebben het waarfchyn. lyk van de Arabieren overgenomen. III D I St. bl. 2. Admiraliteit! Kollegien: derzelver oorfprong en rang. IIID. I St. bl. 8. Admiraliteit van 7.uidbolland, dus eerst genoemd. III D. I St bi. 4. Admiraliteit* Kollegie op de Maaze , beftaat veelal uiE 12 Raaden. III D. I St. bl. 8. Dat te Amlterdam insgelyks uit -2. bl. Q. heeft ver de meeste inkomende en uitgaande rechten ; doch ook de meeste uitgaven bl. 10, Verfchil tusfchen dit Kollegie en dat van 't Noorderkwartier ontdaan en bygelegd bl. 10 en ii. 't Kollegie van Zeeland heeft negen Leden, en dat van 't Noorderkwartier elf. bl, 12. Dat van Friesland beftaat  ?io B L A D W Y Z E R. beftaat uit tien Raaden, als vier uit de Provincie zelve, één uit Gelderland, één uit Holland, één uit Utrecht, één uit Overysfel, één uit Groningen , en één uit de Ommelanden.. Hetzelve zat «etst te Dokkum, en werd volgens Staats befluit, in 1644, overgebragt naar Harlingen. bl. 14 en 15. 't Aanzienlyk gebouw van dit Kollegie werd tusfchen den 12 en 13 January van 1771, door,een tellen brand in de asfebe geJëgd. bl. rs- De Werf van _ dit Kollegie werd, in 1781, merkelvk vergroot, bl. 15. gelyk ook weder in 1782. bl. J6. Huishouding der Admiraliteiis Kollegien bl 17 enz. By ieder Kollegie , is een Fiskaal nevens een Sekretaris aangefteld. bl. 20. De verdere voornaame Amptenaaren zyn de Ontvanger Generaal, Equipagemeester en Vendumeester bl. 24. Tot de verdere bedienden, behooren de Ontvangers en Konirarolkurs van de, Konvoyen en Licenten , Kommizen ter Recherche, Geweldige Provoost, Hoog - Bootsman , Yk- en Tauxatie Meester enz. bl. 31. 't Bewind der Kollegien heeft "betrekking tot de Zee en tot liet Land beide. b!. 32. In 't uitrusten der Schepen moeten zy 't goedvinden der Algem. Staaten volgen; bi. 33. In vredenstyd worden doorgaans op aanfehryving van Hun Mn„cm„, . . j' 1 wee vergaderingen door derzelver afgevaardigden in s Hage gehouden, bl.%< /ianmerkelyke kosten tot het uitrusten van Schepen ver- cu „oe gevonden, bl. 37 Aanbouw en uitrusting der Schepen, bl. 39 en 40. IJe bepaaling van den tocht der Schepen hangt af van de Algemeene .Staaten en den Admiraal Generaal, bl. 42 Het Ampt van Admiraal Ge. neraal wordt bekleed door Willem dèn V, Prinfe van G'anje. bl 43. Een Vloot ia ^ee zynde, wordt door den Luitenant Admiraal , door. gaans, in drie boofddeelea verdeeld, bl. 44, Algemeens Wetten op s Lands Vloot, bl. 45- De Admiraal of Op. perbevelhebbers eener Vloot moeten de bevelen der Algem! Staaten , op verbeurte van t leeven , uitvoeren, bl. 48 Orde op de Wachten bl 51 op t aan land gaan bl. 52* Hoe zich 'S Lands Oorlogfchepen omireiit andere te gedraagen hebben, bi. 53 Zorg voor vuur en licht, als ook Scaeeps en Krygsbehoef. ten. ol 53. pligt van Bug_ fchietets, Konftapels, Kwar. tiermeesters enz. bl 54. Orde op 'tfchaften. bl. 55 Behandeling van gekwetlten, verminkten en zieken, bl. 56 ^een Kaidraajers aan boord te dulden, bl 57. Hoe met verkreegen buit te handelen zy. bl. 58. Groote Krygsraad en  der mrnaamjle Zaaken; ?21 en Scheepskrygsraad onderfcheiden, hoe en waarover te houden, bl. 58. Uitvoering 1 der Vonnisfen. bl. 59 Tot , het Landsbeftier behooren de rechten van goederen en 1 fchepeu , zynde Konvoigeld, | Licent en Lastgeld, ais ook Veilgeld of Premie, bl. 60 enz. De Lyst daarvan is van den 31 July 1725. De Oost. indifche Maatfchappy betaalt in 't jaar, voor inkomende en uitgaande rechten, 364000- :•: welke fom over de gefament. lyke Kollegien verdeeld wordt, doch met voorbygang van Fnesland, omdat daar geen kamer der Maatfchappy is. bl- 62 enz. Plakaat van de Algem. Staaten op den ophef der Konvooyen en Licenten enz. bl 64. Komptoi. ren van de Konvooyen en Licenten, bl. 66. Recht van het Kleinzegel. bl. 69. Hoe. veel de Kollegien genieten van buit en boeten , en hoe derzelver gewoone inkomflen befteed worden, bl. 71. Recht van Turkfche Pasfen. bl- 74. Verhoogd Last- en Veilgeld, als ook Borkums Vuurgeld. bl. 75. De Paal. Ton- Vuur- en Bakengelden worden niet by de Kollegien, maar by eenige byzondere Steden of Arme-Staaten ge< noocen. bl. 67. Rechtsmagt, enz der Kollegien. bl, 76 enz. De voornaamfte Gebou. wen van 't Kollegie te Har. lingen zyn het Landshuis IV deei.. Leeuwenburg, het Landsma. gazyn, met het daar achter ft anda huis van den Hoog. Bootsman, de l.ar.dswerf, 's Lands Gewaltlige , het Komptoir der Konvooyen en Licenten, met de noodige Pakhuizen bl 84-89lEgwn , een Dorpje van maar 9 ftemmen. 11 D. I St. bl. 312. JEkmaryp, of Akmaryp, voorheen een vry aanzienlyk Dorp en wel inzonderheid door het fterke Stins van Jouke Galema , ingenomen door Agge Donia, geholpen van Tanke Douma, bevat 28 ftemmen. 111 D. II St. bl. 481. Mngwirden , de tweede ea kleinfte Grieteny der Zevenwouden , ten aanzien van haare grenzen , verdeelinge, Landeryen , Dvken enz. befchreeven. 111 D. II St bl. 484,bevat 4Dorpen, ^-485, en maar eene Gereformeerde Kerkgemeente , behoorende de Doops- en Roomsgezinden tot het Heerenveen. bl. 487. 2E.quivalenten , van de meeste Ampten te betaalen volgens Plakaat van 1774. IV D. II St. bl. 442-449. AOHICOLA (RUDOLfHUl). IV D. II St. bl; 5-31. Aitzl'ma (L. van) zie Dokkum. Aylva (E. F. van) 111 D. I St 136. Grietman van Baarderadcsl. bl. 144. Z Z AYJ.VA  /as BLADWYZER Aylva (Sikko Douwe van) Grietman van Westdongeradeel. II D. I St. bl s.07. ■ ( Sjoerd ) zie Schraard. (Tjaakd) woonde in 1421 te Witmarfum, en was een Voorftander der Friefche Vryheid. III D. I St. bl. 178. (de Lt. Generaal van) ligt een' Franfchen Marquis uit den Zadel. 111 D. II St. bl. 597- AyTA fVlOLIÜS swichemius ab) gebooren te Barrahuis onder Wirdum. II D. I St bl. ifj. ■Akkerwoude, een Dorp van 28 ftemmen. II D. I St. bl. 242. Akkrum, een fchoon Dorp aan de Boorne , waar men eertyds een Klooster vond, met naame Aalfum , en waartoe eenige Buurten en oude Staten, als ook de Schouw behooren. III D II St. bl. 477, •Albada , byzonderheden raakende dat hoogadelyk gedagt. III D. 1 St. bl. 241. Albada , aan welk geflagt eer» tyds Oenema Stins te Terkaple toebehoorde. III D. II St. bl. 480. Albarda CJohannes) Sekretaris van Ferwerderadeel. II D. I St bl 198. Algemeene Staaten, ( de ) ftellen een Opper. Admiraliteits Kollegie aan. 111 D. I St. bl. 6. 't zelve wordt weder afgefchaft , en alle Admiraliteits Kollegien afhangklyk gemaakt van de Algemeene Staaten , die ook op hunnen naam de Inftructie voor de Raaden vast ftellen, met bepaaling dac Graaf Maurits van Nasfau hec hoofd van alle de Kollegien zou zyn. bl 7. Alkemadi: (Flobis van) dood. geflagen. III D. II St. bl. 539- Allingawier, een maatig Dorp, met daaronder het buurtje Vier huizen telt 22 ftemmen. III D. I St. bl. 160. Mmtnum, een Dorp van 14. ftemmen; welks Kerk binnen' de wallen van Harlingen ftaat; zynde de voorige Kerk de Dom. kerk van Almenum , en, naar men zegt, de bewaarplaats van de Privilegiën van Karei den Grooten geweest: van de Staten Eolta en Gratinga is alleen de naam in weezen. II D. II St.'bl. 576. Ameland, een Eiland , deszelfs gelegenheid, II D. II St. bl. 349. Door de Wadden van Friesland gefcheiden. bl. 35-0. heeft ten Noorden zwaare Zandduinen. 351. bevat drie Dorpen Hollum , Ballum en Nes. 352. waarvan het zwee. de hoe wel het kleinfte, verfcheiden voorrechten bezit; ftaande daar ook het Kasteel van den Landsheer. 354. De oude Gefchiedenis is duister, bl. 358. Weleer waren de Landeryen vry uitgebreid, en worden op eene zonderlinge wyze verdeeld, bl. 35-9. Voornaame handteering der Amelanders, 361. Opvoeding en  der vaornaamfte Zaafan. ïeevenswyze der Jeugd. bl. 362. Der fchoone fexe. bl. 363, Eenvoudige kleeding. bl. "564. De rouw der Vrouwen', bl. 365- Huwelyksplegtigheden, bl. 366. Het wapen des Eilands. bl. 366. behoorde eertyds aan de Friefche Koningen, en kwam naderhand aan 't huis van Kamminga. 367. Hevig gefchil over het Leenrecht, bl. 371. Lydt veel by den ftorm van den f Nov. 1675. bl. 374. wordt te koop geveild. 375. wordt gekocht door Prinfesfe Amelia voor haaren Zoon Johan Willem Frifo. 376. Lydt wederom veel by een ftorm ; vruchtelooze pooging der Janfenisten om 'er een kweek. Ichool op te rechten, bl.377. Prins Willem de V is de tegen, woordige Erf heer, en heeft daar zyn' Baljuw enz,, ook zyn 'er Volmagten en Burgemeesters, bl. 378. de Regeering wordt zonder onderl'cheid genomen uit de Hervormden, Roomfchen en Lutheraanen. 379. De fchatting gefchikt naar 't vermogen der menfchen. bl 381. Aanftelling van Kerk- en Armevoogden. bl. 382. Berging van geitran- |< de goederen. 383 Predikan¬ ten , Leeraars der Mennoniten , en Priester der Roomfchen. 386. Ameland voor zeer gezond gehouden, bl, 387. Uit de Duinen ontfpruiten eenige Beekjes, bl 388. (Onderfcheid van Gronden, bl. 389. In de Duinen houdea veelerlei foorten van Zeevos gels huis. bl- 391. terwyl de kleine Duinen vol Konynen zyn. b!. 392. Heerfchende ziekten en geltalte der Inboorlingen, bl. 393. Deeze fpreeken voor 't grootfte gedeelte de Hollandfche taal; de Boeren die zich met den Landbouw erneeren vallen zindelyk , houdende fommï. gen zich op met het aa.ivokkeu van Paarden , anderen met het weiden van Schaapen bl. 394. Van zwaare misdaaden hoort men 'er zelden, bl. 395- Anna Parochie, een fraai Dorp van het Bildt, met een fraaie buurt , en 66 ftemmen. III D. II St. bl. 442 Appelen, (Impost op) IV D. TI St. bl. 43a. Appelfchc , een Dorp, waar eertyds eene burgt Itond, die halsrecht voerde, bevat, behalven eenige buurtjes van naame, 30 ftemmen, met daarenboven oudtyds ook nog een Klooster. 111 D. II St. bl. 589. Akf.nbekg, by Heiligerlee verflagen en gedood. IID. I St. bl. 47. Arenbero , (de Stadhouder) zie Kerkhervorming. Anm, een fchoon groot Dorp van 63 Hemmende plaatfen, en de oude Staten Kamminga, Sytfema , Beyma en eenige verftrooide buurtjes. III D. I St. bl. 1C0. Zz 2  7*4 BLADWYZER Augustinnsga , een Dorp waar» toe Gerkesklooster, en f2 Hemmen behooren. II D. I St. bl. 130. Auletius (Alaudus) zie Dokkum. Ausbuur , een Dorp van 28 ftemmen, met daar onder de State Ausburg en de buurt Steenharst. II D. I Su bl. 225. B. JBaarrf, het tiende Dorp van Baarderadeel, heeft aan de Grieteny den naam gegeeven, bevat io'fiemmen, en eertyds werd hier het recht gehouden. III D. I St. bl. 142. Baarderadeel, de vierde Grieteny van Westergo; ten aanzien van derzelver ligging, wegen , vaarten, en onder, fcheiden Landeryen befchree. ven. 111 D. I St. bl. 133 en 134. bevat 10 Gereformeerde Gemeenten, en twee Doopsgezinde, bl. 145. Baggelaar, het graaven daarvan fchadelyk voor de Provincie. IV D. II St. bl. 571. verrykt echter veele inwooners. bl. 572. Plakaat op 't ftuk van vergraavinge. W. 572. De beste .wordt wyd en zyd verzonden. bl. 572 Bajum, een Dorp van maar 8 ftemmen, in welks nabyheid een Oud Stins plag te ftaan. UI D. I St. bl. 153. Bakkers, waartoe verpligt zvn» IV D. II St. bl. 406 Bakkeveen, zie Sigerswolde. Balk , een fraai Vlek, waarin behalven andere goede Gebouwen ook het Weer of Rechthuis ftaat, zynde voor. aien met een torentje en Klokflag , en ook een jaar. en weekmarkt gehouden wordt. 111 D. II St. hl. CC?. Ballum, zie Ameland. Barradeel, de derde Grieteny van Westergo; ten aanzien van derzelver gelegenheid, wegen en vaarten befchreeven. II D. II St. bl. 565. telt 7 Gereformeerde Gemeenten. bl. 578, Bedienden van den Hove. IV D I St. bl. 171. Beere (Auend Julianus Karei, de) Grietman van Hemelumer Oldevaart en Noordwolde. 111 D. I St. bl 306. Been, het vyftiende en laatfte Dorp van Baarderadeel , pronkte wel eer met de State Unia. 111 n. i St w ... BeestiaaA, of belasting op 't Aagten van beesten. IV D. II St. bl. 409. Order op het gezouten Tonnevleesch. bl. 4" 416 Beets, een Dorp eertyds grooter dan tegenwoordig, en toen een Dekenftoel , telt 35 ftemmen, en daaronder eene fraaie Buitenplaats. 111 D II St. bl. 570. Beetsterzwaag, een vermaaklyk Dorp, hebbende eenige huizen van aanzien, aangenaairae war>  der voornaamfle Zaaken. 7a§ •wandelwegen, twee jaarmarkten , fchoone Bouwlanden, goede gelegenheid, om zo te water als te lande aan en af te komen, en 28 Hemmende plaatfen, 111 D. II St. bl. 570 Beyma (Coert Lambartus van) Sekretaris van VVestdongeradeel. II D. I St. bl. 207 ... ■> (Jolius van) zie Dok. kum. Beyma of Bayem (Serp Lieu- wes ) een fterk en fors man ! in 1493 te Pingjum geftorven. 111 D. I St. bl. 174. Beetgum, pronkende met de i fchoone State Ter Horne, S bevat 20 ftemmen. II D. I II St. bl 418. Beintum, of Hoogebeintum, daar de State Hartsraa ligt, bevat 16 en een tweede ftemmen. 11 D I St. bl. 192. \Bergklooster, zie Ilergum. Bebgsma (Petrus Adrianus) Grietman van Dantumadeel. II D. I St. bl 250. (JowANNrs Casi'arus) .Sekretaris van Dantumadeel. 11 D. I St. bi. 250. Grietman van Franekeradeel. II D. II St. bl 443. JBergum, een aanzienlyk Dorp van 54 ftemmen , in welks nabyheid voorheen lag , Bergklooster; heeft een aanzienlyke buurt, en pronkte weleer met de State Hilletna enz. II D, I St. bl, 293- Herlikum , een fchoon Dorp, waarfchynlyk weleer verbon. den met het Stedeke 't Uitkom, heeft 42 ftemmen. IJ D. II St. bl. 414. Betblebem, (een Klooster) zie Oudkerk. Betterwirden Bornwerderbuizen. II D. I St. bl. 205. Bieren (Impost op). IV D. II St. bl. 423. Bildt, (Het) de negende en. laatfte Grieteny van Westergo; ten aanzien van haaren oor* fprong , naam, eerfte indy» kinge, verpagtinge, gefchillen daarover , en afkoop van dezelve befchreeven. ill D. II St. bl 411 436. Re- wooners, verdeeling en groot, heid van het oude Bildt. 437. Deszelfs vaarten en wegen, bl. 438. Het Nieuwe Bildt. bl. 439. Oude en nieuwe Polders 440. bevat maar drie Dorpen, met eenige buurten en gehuchten, bl. 441. Eu ook drie Gereformeerde Ge# meenten , met eene Doopsge > zinde. bl. 444. Byzitters , of Mederechters, door den Grietman uit eene nominatie verkoozen, en met eene Kommisfie voorzien. IV D. I St. bl. 232 Derzeiver post. bl. 234. eenaanzienlyk , doch niet zeer voor deelig ampt. bl. 235. Birdaard , een Dorp waartoe verfcheiden buurtjes en 13 ftemmen behooren. II D. I St. bl. 248. Bleuiyke, een groot Dorp van 69 ftemmen , welks huizen Zz 3 ten  7a6 BLAD-WYZER ten jaare 1413 , door die van Utrecht- werden in de astche gelegd. 111 D. II St. bl. 59%. Blesjum, bevattende 14 Hemmen , en eenige Staten, van welke Ringia nog in weezen is. II .0. II St. bl. 423. lilya, waaronder vei fcheiden oude Staten behooren , telt 32 ftemmen. II D. 1 St, bl. 194 Blokhuis , te Leeuwarden gebouwd , zie Leeuwarden, wordt merkelyk verfterkt, 11 D. I St. bl. 48 wordt overmeesterd. bl. 4p Boerevyand , gevangen en onthalsd. 111 D. II St. bl 409 Boil of Beuil, een DoTp van 30 (temmende plaatfen 111 D. II St. bl- 594. Bolswerd , eene der oudfte Steden van Friesland, en de tweede in rang; ten opzichte haarer dichting., ligging, cn bcnaamiuge befchreeven. 111 D. I Sr. bl 182, Uit hoofde haarer liggingè heeft de Stad al vroeg in handel eii zeevaart gebioeid; waarom zy onder de Hanzee - Steden is aangenomen, bl 184. Gilde wetten, marktdagen en jaarmarkten, bi. 185. De Graanmaat dér Stad gelteid tot de vaste maat van Friesland. 186. wordt byna geheel in de asfche gelegd, cn door Keizer Karei V. met verfcheiden privilegiën ' befchonken, waarna de herbouwing, beneffens meer andere dingen gefchiedt. bl. 186. Verval van haarenKoophniide!, en toetreeding tot het verbond van Unie. bl 187. Naziening en verbetering der Gilden, beneffens 't begin van den Boter- en Graanhandel, bl 188. Het Raadhuis, bl. 188. De Stadswaag, bl. iSy, De oudfte en grootfte Kerk , genaamd Olde-hoof. bl 190 Onder anderen veifierd met ed nieuw fraai Orgel. bl. 192. is voorzien met veele g: ayen der oudfte Familien.bl 194, werd in de Roomfche tyden door twee Priesters bediend bi. 195 by deeze Kerk waren toen vier .Prajbenden. 196. als ook verfcheiden Proven, bl. 197 BroereKerk bl.198. By dezelve ftond eertyds een Klooster bl. igg. DeezeKerk is eerder dan de groote tot den Hervormden Godsdienst gefchikt. bl 200 Eene derde Kerk was de OudeBagyneKerk, thans gebruikt wordende tot een Stadsmagazyn. bl. 202. Kapelle der mirakelen, zynde thans de Latynfcbe School, die door eenen Rector wordt bediend. 202. Overblyfzels eener Proostdy. bl. 203. Gasthuis en Weeshuis, 205/ Tweederlei Armehuis. bl.aoó". Vermaaning der Doopsgezind den , en twee Koomlche Kerl ken. bl. 208. Onder de oude gebouwen van aanzien telt men de Huizen vanjengema, Heerema en dat van den Keizeriyken Rezident bl 2C9. Oudtyds had de Stad het recht der  der voornaamfte Zaaken, 72?. der rrrante. bl. 21©. Oude en hedendaagfche Regeering. bl. ; au '22 1. Nieuw Reglement op dezelve. IV D. 11 i; St. bl. 705 — 7143omfac!us Cde H.) verkon. digt het Euangelie, en komt ; om. IV O. II St, bl. 521. Boornzvjaag, een klein Dorp, van maar 11 Hemmen. III D. II St. bl. 501. iBombtrgum , een groot Dorp van 45 Hemmen en eenige 1 buurten van naatne. II D. ! I St. bl. 307. Bomea . een Hofftede onder ! Weidum. III D. I St. bl. 136. fyrmverd, een Dorp van 11 ] ftemmen , en waar toe eertyds | eenigt- Staten behoorden- II i D. I St bl. 205. .Bottr en Kaas, waarin fterke I handel wordt gedreeven. IV I D. II St. bl. 573 'Boxwn , tellende 26 ftemmen en 2 Staten. is vermaard door den Boxumer (lag van 1586. j II D. II St bl 426. Bozum, het zesde Dorp van Baarderadeel, bevat 41 ftemmende plaatfen, en voorheen had men hier de Staten Walta en Iïoekenfche State. 111 D. 1 St. bl. 139Braniewyn ( Impost op) IV D. II St. bl. 414. Érantzum, een Dorp van 19 ftemmen. II D. ISt. bl. 206. Brantsma ( Petrus,! zie Dokkum. 'Britfum , het tiende Dorp van Leeuwarderadeel , beroemd wegens de fterkte Britfen- burg, waarvan de fondamenten en eenige byzonderheden in laater tyd ontdekt zyn , bevat de overblyffels van 7 of 8 floten, gelyk ook Lettinga State, waarop geboren is Menno Baron van Koehoorn. II D. 1 St. bl. 14 Biitswerd, het zevende Dorp van Baarderadeel, heeft 15 ftemmende plaatfen, waaronder men oudryds twee aan zienlyke Staaten vond; ook behoort hier toe de buurt Kromwal. 111 D, I St. bl. -4* Broek, een Dorp van 36 ftemmen. 111 D. II St. bl. 492- Brongerga, Nieuwbrongerga of de Knype en Mildam , een oud Dorpje , met den wasdom van 't Heerenveen ook groot geworden , en famen bevattende 22 ftemmen. III D. II St. bl. 527 Buitenpost , het fchoonfte en grootfte Dorp van Achtkarfpelen, daar men eertyds twee Staten had. 11 D. I St. bl. 234- Burgwerd, een taamelyk groot Dorp , alwaar men voorheen de Staten Donia en Okkinga vond, is voorzien van eenige buurties, en 34 ftemmende plaatfen. 111 D. I St. bl. iöï Eurmania C E, M. van ) II D. 1 St bl. 136. (Ulbo van) Grietman van Leeuwarderadeel. 111 D. I St bl. 23. - (Juuus Hobbo Unia Lz 4 vauJ  ?48 BLAD W YZER van) Grietman van Oostdon. geradeel 11 D. I Sr, bl. Buurum, een groot Dorp, van 56" (temmen, alwaar eertyds (lord het Klooster Galilea. 11 D I St. bl P26 Buwektooster, zie Hjrkema opeinde. C. C Kamphuizen (DirkRaphels) zie Dokkum. Cantor (Jr. Jan PoppEAwnii^ van) Sekretaris van Stellingwerf westeinde. 111 D. Ii St. bl. 608 Cichoreiwortel , geeft aan de Bouwers goed voordeel. IV D II St. bl. f94. Coehoorn (Menko Earonvan) 11 D, I St. bl. 293. had een ontwerp om den Slaperdyk van Hemelumtot in SchooterIand te verlengen. 111 D. II St bl. 495. Zie Wyckel. Compagnie-Scbryvers afgefchaft, zie Floreen Rente. Ornwerd, een «klein Dorp, met de Buurtjes Sotterum en 't Houw , 15- Itemmeuds plaatfen bevattende. 111 D, l Su bl. 162. Ckiitel-j\e Godsdienst, wanneer en door wien hier te lande eetst verkondigd. IV D. II St. bl 520 en 5?i. Door Kan.1 den Grooten wordt dezelve gevestigd, bl. 521. waarna het bouwen van Kloosters en Abtdyen een aanvang neemt bl <;22. Behalven de Kloosterlingen waren 'er ook allerlei Kerke, lyken bl 524. De Lands.' heeren harlclen weinig te zeggen in 't begeeven der Kerkelyke Ampten. bl. 525. Verkiezing en voorrechten der Geestelyken. bl 526. dezelve bezat-n doorgaans kleme geleerdheid, bl. 528. D. Dantumadeel, de zevende Grieteny van Oostergo, zeer vermaaklyk en wel gelegen tot de Jagt en Vislchery, bevat 12 Dorpen 11 D. I St. bl. 239, met 5 Gerefor» meerde en 2 Doopsgezinde Gemeenten, bl. 251 Daptumaivoude, een Dorp, waarin men voorheen verfcheïden Adelyke Familien vond , en 29 (temmen telt. II D. I St. bl 241. Dedgum, een klein Dorp, met de buurtjes Arkum en Ysgnm, maar 9 (temmen tellende. 111 D. I St. bl. 162. Deerfum, een klein Dorp van maar 15 (temmen. II D. I St. bl. 322. Deinum, een aangenaam Dorp, waar in behalven de State Teitsma, ook die van Siersma, eertyds gevonden werd, en heden»  der voornaamjle Zaaken. 729 hedendaar-sch 36" femmen behooren. 11 D. II St. bl. 4*5Dekcma, eene Adelyke State onder Weydu.n. lil D. I St. bl. 137- . . CSixtus van ) een zeer ftout en roofzuchtig man. 111 D. 1 St. bl. 136. (Juw) laatfte Poce- ftaat der Provincie. 111 D. 1 St. 143. Deketu (Jan) Sekretaris van Franekeradeel. 11 D. II St. bl. 443. Deljlrabuizen , een Dorp van 32 ftemmen , hebbende het oude Dorp Oudega in deezen oord gelegen. 111 D. H St. ^ bl. 533. Dyken, of Indyl.en, waar eertyds de State Solkama lag, is een Dorp van 32 ftemmen. UI D. II St. bi. 493Distillatien, (Impost op fyne) IV D. It St bl. 424. DotM, (Johann'-s van) Sekretaris van Rauwerderhem. 11 D. I St bl. 326 Dokkum, de vyfde ftem hebbende in het kwartier der Steden , is oud. 11 D. 1 St. bl. 251. heeft thans een gering rechtsgebied, b!. 252. is ruim een vierde uur gaans in de rondte groot. bl. 253. derzelver voornaame grafren en ftraaten. bl. 253 Land en Waterpoorten , benevens de ligging der ftad. bi 255. Gedenkpenning op last der Maeiftraat eelkgen. bl. 256. Lotgevallen der ftad , met derzelver recht tothethouden van 4 jaarmarkten, bl. 2f7. het Stadshuis, bl. 258 De Waag. bl. 265 Hervormde Kerk bl ió.5. Remonftrant» fche Kerk bl 266 Doopsgeziide en Jan Jakobsgezinde Kerken, bl. i6ü. Roomfche Kerk. bl. 269 Weeshuis. 269. Latytifche Schoole bl. 270. De fluisvanOudzyl binnen de ftad gebragt. 270. Sionsberg , een half uur van Dokkum gelegen, en Trekvaarten van daar naar Leeuwarden enz. gemaakt, bl. 271. Een fontein even buiten Dokkum. bl 272. Voornaame Fabrieken en Koophandel, bl 372 Gele?rde Mannen- 273. Regeering en wyze van Raadsbeftelling. bl. 276 Nieuw Reglement op de Regeeiins der Stad. IV D. U St. bl. 680-688. Dongjum, bevattende 15 ftem. men, was de woonplaats van den voortreffelyken Staatsman Sikko van Goslhiga; zynde de fraaie State van dien naam nog in weezen. 11 D U St. bl. 436 Donia (Baring) verdryft loost Hiddema. 111 D I St. bl. 237 Do^iia (Ago?) zie iEkmaryp. Doniaga , een Dorp, waarvm de Grieteny Doniavverftal den naam ordeent, en waann men 30 ftemmen telt. 111 i.). II St bl 494 Daniawerftal, de derde Grieteny der Zevenwouden , ten aanzien van derzelver gelegen, heid, grenzen, wateren, we. Zzs gen»  73° BLADWYZER gen , gronden, enz. befchreeven, bevat 14Dorpen. 111,D. II Sr. bl. 488. Vier Gereformeerde , eene Doopsgezinde en eene Roomsen Katholyke Gemeenten, bl. 503. Donkerbroek , een inaatig Dorp van 43 ftemmen.. UJD. II.St. „ W 587 Doopsgezinden , Jn Friesland, door hun aantal en vermogen aanzienlyk, ftammen af van de Herdoopers , fchoon in veelen daarvan grootelyks verfchillen. IV D. II St. bl. 559- De ganfche Sociëteit beftaat uit vier Klasfen bl. f61. Deeze "houden jaarlyks eene algemeene Vergadering, bl. 562. Behalven deeze vindt men hier en daar ook nog ver fpreide Gemeenten , tot de vier Klasfen niet behoorende. bl. 5Ö!. Voor dienften den Lande beweezen , genieten de Doopsgezinden verfcheiden voorrechten, bl. 563. Dorprecbters , derzelver pügt, verkiezing en jaarlyks inkomen. IV D. 1 St. bl 243. Douwma (Janke) een man van groot aanzien. 111 D. 11 St. bl. 476 en 481. jDriezüm , een Dorp van 36 ftemmen, waaronder verfcheiden Oude Staten behooren. II D. I St bl. 240. Droogsbam,eea Dorp van 27 ftemmen, waartoe eenige buurtjes 'behooren. IV D. I Sr. bl. 232. Dronryp, een fchoon en groot Dorp,alwaar voorheeneenige Staten waren,van welkeHobbema alleen over is, telt 56 ftemdraagende plaatfen. IV D ir St. bl. 428. ' Duursivolde , een klein Dorp van maar 14 ftemmen. III ff II Si. bl. 574. E. JLchtem ( Jr. Jan Baron van ) Grietman van Barradeel. II D ' 11 St. bl. 578. Ecbten, een Dorp pan 42 ftemmen, III D. II St. bl. 543. Mens, een klein Dorpje van 8 ftemmen , met daar onder de Buurte Spyk, en de vernietigde ftate ünga. UI D I St. bl. i$-4. Ee of Ea, een Dorp van merkelyke uirgeftrektheid , eenige Oude Staten, buurten en 51 ftemmen bl. 212. Eemeivoucie, een klein afgelegen Dorp van 13 ftemmen. IID. I Sr. bl. 298 Eesterga , een Dorp van 39 ftemmen, ten westen van 't well^ reen ziet het Kerkhof van 't Oude Dorp Bant, en wat noordelyker het huis de Brandende put. III D. II Sr. _ bl. 54Ó Eestrum , met daar onder de bimr.jes de Meeren en deEest , ftaat in ftemmende plaatfen gelyk met Hyperkerk. II D. L St b. 296 Ec.vjoxD (G oiui.us vanj Bislchop van Utrecht , magtigf ' den  der voornaam/ie Zaaken. 73* | den Prior van 't (mallen Eesr ter Konvent om de Klooster' geloften der Maagden aan te neemen. II D. I St. bl. 'Eysinga ( Jr. Frans, Julius, Idzert , [ohan Hkbinoa " van) Giietman van Rauwerderhem. II D 1 St bl 316 ~ ("Jr. Fiians Julius Tohan van) Grietman van Doniawerftal, III D II Sr. bl. 502 (Jr. SCHÏLTR hess EL Roorda van ) Grietman van Haskerland. III D. 11 St. bl. f'5 Elabuizen , een klein Dorp van IS Hemmende plaatfen, waar toe het buurtje Tophorne behoort, en waar men eertyds ook vond het fterke huis van Hans Perkeszen, dat door de Schieringers werd ingenomen. III D. 1 St bl. : welke voormaals ook woonde Wybe van Groveftins, doorgaans ScherneWybe genaamd. II D. II St. 4". Ewjoier, of Abbingawier , t kleinfte Dorp van Wonzeradcel, en van maar 6 (temmen. 111 D. 1 St. bl 163. Üngwforum , een maatig Dorp, w aaronder verfcheiden plaatfen van naam plagten te behooren , is merkelyk vergroot door aangefpoelde Landen, en telt 23 ftemmen. II D. I St. bl. 211 Ernst Kazimier , Stadhouder van Friesland enz. IV D.lSt. bl 75 Exekuteurs en Adfiflenien der Nedergerechten. IV D. I St. -bl. 2A4 Exmorra, een Dorp, zeerwel tot de Visfchery gelegen, en van 24 (temmende plaatfen. 111 D. I Sr. bl. J 62. Ézumerbuuren. II D. I St. bl. 210. F. "Fabrieken, waaronder de Friefche Bonten uitmunten. IV D. II St. bl. 597- Ferwerd een fchoon en oud Dep, hebbende oudiyds verfcheiden Staten gehad, heeft 5Ó (temmende pluarien. bl. 191 Ferwerderadeel, de tweede , Grieteny van Oistergo, ligt aan den Zeekant, U D. I St. bl. 191 , bevat 0 Gerefor. meerde Gemeenten, b: 198. Feriveude, een groot Dorp, waartoe eenige buurtjes van naame, en 47 Hemmende plaat-  73* B L A D W Y Z E R plaatfen behooren. IIID.ISt. Financiën, (Kamer der) zje Rekenkamer. Finkinga, een Dorp van 23 ftem. men, dochvveiksTmfgraavery zeer aan 't afneemen is, bevat in den omtrek ook de buurtjes Wesrer- en Oosterhoeve. III D. II St bl. 596". Finkam , het achtfte Dorp van Leeuwarderadeel, waar eertyds de Heerlykheid Holdinga Hond, bevat 31 ftemmen. 11 D. 1 St. bl. 11. Firdgum, een klein Dorp van 10 ftemmen , welks Adelyke Staten in Boereplaatlen vèran. derd zyn. II D.II. St. bl. 568 Fiskaal, der Nedergerechten IV D. I St. bl. 242. Flanfum, alwaar eertyds eene Kapel ftond. II D. I St. bl. r, ^20 lloreenen, C Staat der Landslloreeuen van Oostergo.) 11 D. I St. bl. 327 enz. van Westergo III D. II St. bl. 445. van Zevenwouden. III U. II St. bl. 6©9 621. Floreen Rente, ooriprong van deeze voor de Provinciaale Kas allervoordeeligfte belastinge. IV D. II St. bl. 338. Vergroot met belasting tot onderhoud der Dyken, doch niet overal even groot. bl. 319 Plakaat. van 572a op dit ftuk. bl 340 350. Nader Piakaat van 175-9 waarby de Schryvers der Compagnien worden afgefchafr. bl. 350 — 361. Deeze belasting blyft niet altyd dezelfde , zo als b ykt uit het Plakaat van 1729. bl. 3<5i _ 36-9. uittrekzel uit het laatfte Kohier der Flo- reenRente, bl. 369 - 371. Overfchietende Floreenen bl" 371. Ligte Floreenen. bl. 372'. Folsgara , een middelbaar Dorp van 20 ftemmende plaatfen, waar men eertyds de State Walma vond. III D. I St. bl. 238 Foswerd, een Klooster. IID. I St, Foudens en Fockema, oiidê Staten onder Jorwerd. IIID. I St. _ , bl. 135 toudgum, een Dorp, waar men eertyds de State Stinftravond, bevat 11 ftemmen. II o. iSt. franeker, de derde in rang orr. der de Friefche Steden, heefc een uitgebreid Rechtsgebied, met daarin verfcheiden buurten en Fabrieken. II D. II Sr. bJ. 444- is een klein half uur gaans in den omtrek groot en voorzien met 3 Land- en 4 Waterpoorten, bl 447. daar binnen vond men eertyds 't vermaarde Sjaardema flor. bl. 449- werd in 1192 tot eene ftad gemaakt, bl. 450. was in volgende tyden in verfcheiden opzigten van merkelyk aan-» zien. bl. 4jrr. Hertog /Ubrecht van Saxen hield 'er doorgaans zyne Hofhouding; zyn Zoon Hendrik, daar belegerd, werd door de Stedelingen geholpen en de ftad aanzienlyk beloond, en had ook deel"aan de onlusten  der vMtnaamfte Zaaken. 733 lusten van 1572. bl. 453- Is vermaakelyk gelegen, en met ruime ftraaten en graften voorzien. 45Het Stadshuis, een oud gebouw van 159». 15 m 1760 grootelyks verbeterd, bl. 458- De Stadswaag, door den Hertog van Saxen gegeeven , is wel gelegen, bl. 460. De groote Kerk, aanSt. Marien geheiligd, is een gebouw van ongeveer 250 voeten lang, hebbende ten westen een toren van ruim 200 voeten hoog.bl. 461. Diakenye Weeshuis, bl. 462. Blaauw of Ktaarkampfter Weeshuis, bl. 43- de R°om' fche Kerk. bl. 463- de Kerk der Doopsgezinden, Schoolgebouw en Proevenhuis, bl. 464. Gasthuis, bl. 565- Armehuis, en oude Adelyke ftamhuizen. bl. 466. Oude en hedendaagfcbe Regeering, met vermei, ding van hooggaande gefchillen daarover voormaals voorgevallen, bl. 467. de bloo. gefchool opgericht onder begunftiging van Graat Willem Lodewyk. 51a. redenen waarom dezelve te Franeker geplaatst wierd. bl. 515Publicatie tot oprechtmg van dezelve, bl. 517- Tot derzelver gebouw werd het Kruisbroeders Klooster ge. fchikt. bl- 520. de Senaatkamer pronkt met de Portretten van veele Hoogleeraars. bl. 521. plegtige inwyding der ïlooge Schoole , bl. 52a. Eerfte Hoogleeraars en wetten der Akademie. 524. de Re¬ geering der Stad erkeut da Akademie in alle haare vryheden. bl. 350. Vryheid van impofitien aa:i de Hoogefchool verleend, en weder vernietigd, bl. f31. Penfioenen waarop Jongelingen ftudeeren.bl 533. Openbaare Beurze opgerecht, bl. 535. Bibliotheek, bl. 536. 't Opperbeftier der Akademie is in handen van den Erfftadhouder en vier Curatoren. bl«' 537. 't Getal der Hoogleeraaren niet altyd even groot, en de Senaat heeft eene wacht van 4 Adültenten onder eenen zogenaamden Promoter. bl. 539. Twee Pedéllen ftaan den Rector en Profesforen ten dienfte. bl. 541- Het tweede Eeuwfeest der Akademie op den 22 Sept. 1785 met groote plegtigheid gevierd, bl. 544» Zyne D. Hoogheid befchenkt de Akademie met een fraai Orreri, of Planisphrerium. bL 559. De tegenwoordige Op* perbeftierders en Hoogleeraars der Akademie. bl. 562. Franekeraieel, tweede Grieteny van Westergo, beflaande uit goede doch merkelyk onderfcheiden landen, heeft veels wegen en vaarten II D.IISt. bl. 432 , elf Dorpen bl.435, en 8 Hervormde Gemeenten. bl. 444 Franjum, een Klooster, zie Mar fum. Friens, waar men 13 (temmende plaatfen en ook de oude ftata Beslinga vindt. II D. I St bl. 313 G. Ganst,  734 BLADWYZ.ER G. Taast. een maatirr Dom vrm 14 Hemmende plaatfen. Jü D. I St. bl. 163. Gaasterland, de zevende Grieteny der Zevenwouden, ten aanzien van derzelver gelegenheid befchreeven , III D. II St. bl. 544 was ten tyde van de verdeeldheid der Schieringers en Vet' koopers de woonplaats van veele Edelen , en behoorde oudtyds tot VVestergo. bl. 545, houdt het gerecht te Balk. en bevat vier Hervormde Gemeenten, twee Doopsgezinde en ééne lloomsch Katholyke. bl- 554Gaastmeer, een klein Dorp met eenige buurtjes en 17 ftemmen. III D. I St. b!. 230 Galama (Antonius Sixtus van ) het laatfte mannelyk oir van dat Adelyk geflagt. III D. I St. bl. 286. C Douwe ) Heerfchap te Akkrum. III D. II St. bl. 478 " (Yce) zyn twist met den Abt van Hemelum. II D. I St. bl. 33. had een Stins te Mirns, dat vruchteloos door Pieter Harinxma en anderen belegerd werd. III D. II St. bl. 550. Gansevort ( Wi-sselius a ) IV D. II St. bl 531. Garyp, weleer beroemd door 't Klooster Sigerswolde , en eenige verfterkte Sloten en Stmzen , bevat 60 Stemmen II D. J. St. bl. 298. Gauw , een klein Dorp van 11 en een tweede ftemmen was de geboorte plaats van Radboud, i4den Bisfchopvan Utrecht. III D. I St. bl. 224. Gebed Het Heeren-, in de oud Friefche taal. IV D. II St. bl. 528 Gedeputeerden ('t Kollegie der) is naast de Staaten van 't grootlie aanzien. IV D. II St, bl. 86 Inftrüijtie voor de Gede* pureerden uit de Landkwar. tieren bl. 89. voor die uit de Steden, bl, i©7. Het Kollegie verbeeldt de Staaten in t verrichten vaii veele zaaken. bl. 108. Ampten ftaande ter begeevinge van 't zelve. bl. rio; Draagt zorge voor s Lands werken en de invordering der ingewilligde belas, tingen. bl. m. Amptenaars worden op Ordonnantie van 't zelve betaald, bl. 113. Von. nist over alle gevalien de Havenpagten betreffende, bl. 123. Heeft de interpretatie van de Artikelen der Ordonnantie op de imposten, bl. 124. v0ert de befluiten der Landsdagen int, en moet in veelen door het Hof gekend worden, bl. 127. Uitzondering van gevallen , waar over een der Gedeputeerden niet mag ftemmen ' voorzitting en vastgeftelde' Vergaderingen, bl. 129. Moe. ten Leden van Staat zyn. bl. 130. Vaste wedde en titel der Heerea  der voomaamfie Zaaken. 735 Heeren Gedeputeerden, bl. 130, 131. Vergaderplaats en Sekretaris. bl. 132. Drie Klerken en twee Kamerbooden. 13+ , 135- Advocaat Fiskaal. bl. 130. Leden van 't Kollegie. bl. 137 -139- \GeU1niddelen der Provincie. IV D. 2 St. bl. 337' Gemaal ( het) eene der aanzienlykfte belastingen in Friesland. IV D. II St. bl. 400402. Gemma Fitisius. Zie Dokkum, Gennaard, een Klooster. III D. I St bl. 197Gentim, voorheen twee Heer- lykbeden hebbende gehad, telt 8 (temmende plaatfen, 111 D. 1 St. bl. 195Gerkeskkoster , zie Augustinus. ga. Gerkoltsma (Simon) Sekretaris van Kollumerland, III D. I St. bl 223. Gerfloot, een Dorp , waartoe verfcheiden Uitbuurtjes en 20 ftemmen behooren. Giekerk, benoorden de Ryd , heeft 28 ftemmen en maakt met Oenkerk en Oudkerk de Trynwouden. II D. I St. bl. 289. .Gojinga, een Dorp van 2f Hemmende plaatfen, en de verwoeste Staten Jongema , Sikkinga en Vryburg of Albada. III D. I St. bl- 240. tGoingaryp, een klein Dorpje , aan 't Sneeker Meer en andere wateren gelegen, bevat 29 ftemmen. Ill D. H St. bl. 491. Gorredyk, thans een fraai Vlek, in zyne ligginge, opkomst, naamsoorfprong enz. befcnreev'en. III D. 11 St. bl. 577579- Gortmolen, wat daaromtrent zy in acht te neemen. IV D. II St. bl. 406. Getaum , ook Dola - Goutura genaamd , het derde Dorp van Leeuwarderadeel, waaronder de Stnten Drinkuitsma , Putsma ên Wyarda behooren , telt 28 (temmende plaatfen. III D. I St, bl. 9- Greonterp, een klein Dorp van maar 11 (temmea , met daar onder Senshuizen en't buurtje Kie. III D.-I St bl. 164. Grietman , naams oorfprong. IV D. I St. bl z 16. recht en wyze van aanftelliuge bl. 217. kwalifikatie daartoe noodig. bl. 219. Jaaren daartoe vereischt. bl. 221. Eed , en Kommisfie. bl. 222. Gezag. 225. is verpligt tot handhaavirig van goede order. bl. 226. zorge voor openbaare wegen , vaarten , en publieke veiligheid te draagen. 228. voornaame inkomften. bl. 230. wordt doorgaans ten Landsdage gekoozen. bl. 231. Betaalt uit zyne inkomften de Jaarwedden van de overige .eden en Dienaars van 't gerecht enz bl. 232. Griffier van den Hovt. IV D. ISs,  ?$6 BLADWYZER 1 St. bl. 163. Inftructie voor denzelvén. 164, Grauw, genoegzaam in 't mid den van Friesland gelegen, heeft een fchoone en groote Kerkbuurt, bevat 71 Hemmende plaatfen , waar onder men oudtyds veele Adelyke Staten had. IV D. I St. bl. 3H GnovtsTiNs ( Wybe Sjoerds van ) wordt belegerd en gedood. 111 D. I St. bl. 33. II. II aehsma (Daniël de Blocq van j Orietraan van Achtkarfpelen. II D. I St. bl. 237- fAuIus van) Sekreta. ris van Achtkarfpelen. 11 D. 1 St. bl. 237. (Hector Llvius van) Grietman van Smallingerland. 11 ü. I St bl. 300. Ha Hum. een fchoon Dorp, en wyd van Buitenbuurt, waartoe verfcheiden Adelyke Sta. ten behooren, heeft 83 ftemmen. II D. I St. bl. 192. Handmolens, verbooden. IV D. II St. bl 406. Hania, eene Adelyke State te Weidum, bewoond door den Oud Raadsheer Jr. E. M, van Burmania. II D. I St. bl. 136. JIania ( Viclius ) een goed man. II D. I St. bl. 136. Hantum, een Dorp hoog van hgginge, en eene taamelyke buurt, telt 21 eu een tweede' ftemmen. bl. 204. Hantumhuizsn , een Dorp van 16 ftemmen, en eenige Oude Staten, II D. I St. bl. 204. Hantumer Uitbuuren. II D. I Sr. bl, 205, Hardegaryp , waar onder Gaal. floot en-ook Gaastniabuuren behoort, bevat 32 ftemmen. II D. I St. bl. 292. Haren (Willem Anne van) Grietman var. Stellingwerf Westeinde. III D, ifst bl. 608, Haricb een vermaaklyk Dorp, van 56 ftemmen , waar toe een groot gedeelte van Balk, en eenige buurtjes behooren, als ook het Veld waarop de zogenaamde wuaemarkt wordt gehouden. III D. II St, bl. 552. Haring Douwrs-nurs, te Abbega, overgegeeven aan Martena. III D. I St. bl. 236. ' Harinxma ( SisrtK ) Broeder van Age Harinxma, te Sneek, Epe Harinxma te Ylst, en Douwe Harinxma te Heeg woont op Donia State onder Ylst, en laat zes Zoonen na. III. D. I St.bl. 150. Harikxma ( Haring ) zie Heeg. Harkema Opeinde, een Dorp van 16 ftemmen , waartoe Buweklooster behoort. II D I St. bl. 233. Harlingen, de zesde in rang, en naast Leeuwarden de aanzienlykfte  der voornaamfle Zaaien, 717 ■zienlyklte onder de Friefche Steden, ligt aan Zee, en is van een Aarden Wal omringd, hebbende , behalven de Ha. venspoort en 't Noorder Hoofdspoortje, 5 Land- en 4 Waterpoorten. II D. II St. bl. 579* Oudheid der Stad. bl. 582. twist tusfchen nabuurlge Edelen, bl. 584. deeze vergrooten de buurt ten Westen van Almenum.bl. 586. gunftige ligging der Stad , en lotgevallen van dezelve bl. 587. Na een en andermaal vergroot te zyn handelt Harlingen fterk op de Noord en Oostzee, bl. 601. Buitenlandfche handel nog in tamelyken bloei. bl. 603. Binnenlandfche vaart door Harlingen naar Holland. 604. Fabrieken, bl. 605. Vischmarkr. 605. Jaarmarkten, bl 606. Stads, huis. bl. 608. Nieuwe Kerk. bl. 616. Westerkerk. bl. 622. Lutherfche Kerk. 628. Het Valkje en Kerk der Doopsgezinden. bl. 629. Roomfche Kerk , Synagoge , Stadsweeshuis , Diakenye • huis, Weeshuis der Doopsgezinden enz. bl. 630 650. Schuttery. bl. 650. Regeering inet de daarin gemaakte veranderingen. 655 -741- Nieuw Reglement op de ftemming van derzelver Volmagtïn. IV D. 11 St. bl. 641. Op de Regeering der Stad. bl. 657 679. Nadere Refolutie daarop, bl 715 718. Haskerdyken, een Dorp van 26 IV Deo.. Hemmen, hetwelk eertyds een Konvent was, waarby een Stins of Steenhuis ftond. III D. II St. bl. 506 Haskerhorne, een Dorp van 39 (temmen. IIID. II St. bl. 508. Haskerland, de vierde Grieteny di-r Zevenwouden, ten aanzien van haare gelegenheid , grenzen , Landen, Waters en Wegen befchreeven, bevat zeven Dorpen. III D. II St. 504- drie Hervormde Gemeenten , met eene Doops - en ook eene Roomschgezinde. bl. 516. Haven (de Zuider) van Haf lingen in den jaare 1782, met groote kosten tot eene buitengewoone diepte geflat, onder beftier van Heeren Kommisfarisfen uit het Kollegie der Heeren Gedeputeerde Staaten. III D. I St. bl. 90. eenige huizen ten dien einde gekocht en weggebroken bl. 91. de Aanneemers der Dammen beginnen den 1 Maart met het werk. bl. 92. en hebben dezelve den 18 April geflooten. bl. 97. daarop met het uitpompen van 't water begonnen zynde, werden de voorkomende zwaarigheden zo veel mogelyk uit den weg geruimd bl. ico. enz. met de Slatting wordt een aanvang gemaakt op den t May. bl. 106. men heeft vry wat moeilykheid met het Werkvolk, bl. 108. den 11 May worden alle Dammen goedge» keurd ende Haven voor droog Ua ver-  73» BLAD WYZER verklaard, bl. ni. de Kroeg de Bontekoe wordt weggebroken. 113. Het huis van den Bakker Bauke Thomas , dat men op allerhande wyze had getracht te behouden , wordt gekocht en weggebroken; ook ontllaat 'er nieuwe moeilykheid met het Werkvolk, bl. 115. de fundamenten der muuren aan den Oostkant der Haven zyn niet voor den 26Juny afgedaan, en 14dagen te vooren was men met de herftelling der kleine Sluis begonnen, bl. 117. de Admi» raliteit laat ook een eind Wal met een muur bekleeden. 118. de Wallen, van de groote Kraan af tot op 't einde der Straat van de nieuwe Herberg, de drie Hoefyzers, worden op een egaale wyze afgegraaven, en beheid. bl. 119. Het houtwerk der vaste brug wordt ter hoogte van 10 voeten boven de vloering met koper heilagen, en onder 't uitgraaven der haven ontdekt men veele Wellen, bl. 120. in 't midden der haven, langs haare geheele lengte , houdt men eene geul, dieper dan *t overige van den bodem, bl. 121. harde grond heefc nergens belet tot de bepaalde diepte te graaven , en hec Sobishaventje is m?t de flataarde gevuld, bl. 122. ook is dezelve naar andere plaatfen gevoerd, bl. 123. de natte Zomer vertraagt die werk. bl. 1*3- Echter was het den 19 Septemb. volbragt, en werd by plegtige fchouwing, door* de Hooge Regeering goed bevonden, bl. 125. de Haven hgt, na deeze flatting, weder voor opflyking bloot. bl. 125 I geduurende de flatting hield" men naauwkeurig boek van 't getal der menfehen, paarden enz. bl. 127. de geheele llattmg en wegvoering der flataarde is na genoeg volbragt in den tyd van 19 weeken. bl. 128. Aan het eerfte perk is verdiend 49186 -:.: en aan het tweede 5734°-:-:; zynde de Aanneemers der bruggen , eerst den 16 Novemb. na goedkeuring van hun werk, ontftagen. bl. 131. Haükema (Jan) Leen. II D. I St bl. 575. Haule, een Dorp van 20 ftem» men. III D. II St. bl. 587. Heeg, een groot Dorp ,waar voorheen lag de State Harinxma , door de aanzienlyke Familie van dien naam eertyds bewoond , en waar ook de Hollandfche Graaven gezegd worden hun hof gehouden en een Raadhuis getimmerd te hebben, bevat met de buurc Ofmgahuizen 54 ftemmen III D. I S. bl. 231. Heerenveen , een aanzienlyk Vlek, in deszelfs opkomfte , en voornaame lotgevallen befchreeven. III D. II St. bl. 518. Kerken van Gereformeerden , Doopsgezinden ea Roomsekr  det voornaam/Ie Zaaken» 733 Roomsch • Katholyken. bl. 521. 't getal der huizen, waar onder eenige van aanzien , beloopt 400, wordende daar ook Klasfis en Synode gehouden, bl. 523veelerlei handteeringen en bloeiende Weekmarkt, bl. 524. aangenaame vertoouing der plaats van hec Zuidwesten befchouwd. bi. 525. De Kerk is thans voorzien met een nieuw Orgel. IV D. 11 St. bl. 611. Hhlom.1 (Tjaard van) Sekretaris van Schooterland. III D. 11 St. bl. 534' . (Nikolaas van) graaft eetie Vaart va« de Linde in de Kuinder.- 111 D. 11 St. bl. 602. Memelum, een vermaaklyk Dorp, tot Jagt en Visfchery wel gelegen, van 36 ftemmen, en de Staten Hoppers, Epema, Galama , een Klooster en een Blokhuis van Bokke Hatinxma, roem draagen^e op het Geflagt van Joachimus Hop. perus. IU D. 1 St. bl. 297- Hemelumer Oldevaart en Neord* ivolde, achtfte Grieteny van Westergo , beftaat uit twee deelen, en heeft veele wateren. III D. I St. bl. 291. het Stavorfche Meer van overlang drooggemaakt, bl. 292. is wegens zyne overige wateren zeer Vischryk, maar niet zeer voorzien van rydwegen. bl 295. Slaaperdyk door deeze- Grieteny aangelegd bl. 596. men telt hier 9 Dorpen. Aaa bl. 297. "zes Gereformeerde en drie Doopsgezinde Gemeenten, bl. 307. llempens, het vyfde Dorp vaa Leeuwarderadeel, waartoe behoort het Hempenfer Meer , berucht door 't verdrinken der Doopsgezinden , telt 13 ftemmen. II D. I St. bl. 10. Bemrik, een Dorp van 18 ftem» men. 111 D. II St. bl. -575-, Hendrik Ernst Kazimier , Stadhouder van Friesland enz. IV D I St. bl. 76- Hendrik Kazimier, Stadhouder van Friesland enz, IV D. I St. bl. 77. Hennaard, een klein Dorp van maar 10 ftemmen , geeft echter den naam aan de geheele Grieteny , en pronkte weleer met de State Sasfmga. III D. I St bl 147, Hsnnaarderadeel, de vyfde Grieteny van Westergo ten aanzien haarer grenzen , wegen , vaarten enz. befchreeven, III D. I St bl. 14Ö bevat 12 Dorpen, bl. 147. zeven Gereformeerde Gemeenten en eene Roomsch • Katholyke. bl. 155- Herbajum, een Dorp van 15 ftemmen , met daar onder de Staten Heemftra en Sikkema. II D 11 St bl. 439- Heringahujs , behoorende on. der Rauwerd. il D. I St. bl. 321- Hertog van Saxen (de) door Keizer Maximiliaan tot Erf* potestaat van Friesland verklaard. 11 D. I St. bl 342 ftaat  74° BLADVVYZER ftaat zyne magt af aan den Hertog van Bourgondie , die Graaf Floris van Egmond herwaards zendt. bl. 39. Hertwerd, een Dorp van 13 Hemmen , met daar onder Oudeklooster en eenige Buurt» jes. III D. I St. bl. 164. Hesens of Hettinga , eertyds een State onder Jorwerd II D. I St. bl. 135. Hesens ( Syppe tot ) Grietman van Baarderadeel. II D. I St. bl. 142. Heslinga.Huis , te Poppinga- wier. II D. I St. bl. 323. Heslinga - Stins , door Wybe Jarichs vermeesterd, en door de Jongema's en P. Harinxma hernomen en afgebroken. 11 D. I St bl. 32. , Hettema-Huis , te Poppiuga- wier. II D. 1 St. bl. 325. Hettinga, zie Hommens. Hettinga ( Tiete Waltes ) zie Ter Oele. Hianre, een Dorp van maar 12 ftemmen , en van welks Oude Staten geene over is. II D. I St. bl. 205. Hiddema (Joost) zie Donia. Hicbtum, een Dorpje naby Bolswerd, pronkende met de State Wibranda , door Griets* lieden , uit de Familie van Aylva, en nu door den Grietman Jr. Wilko, Baron thoe Schwartzenberg en Hohenlandsberg bewoond, bevat eenige Buurtjes en 13 ftemmende plaatfen. JU D, l St. bl. 164. Hieslum, een klein Dorpje var» 17 ftemmen, rondsom in het water gelegen, met daar onder Idzerda* Monnike. en Atebuuren. III D. I St. bl. 165. Hyem, het negende Dorp van Leeuwarderadeel, waar men eertyds de Staten .ffibinga, en Eminga vond, heeft 14 ftemmen. II D. I St. bl. 12. Uic.t (Ernst Willem) zie Dokkum. Hydaard, bevat 11 Hemmende plaatfen, en daar onder de Oude State Tjebbinga. III D. I St. bl. 152. Hylaard, het twaalfde Dorp van Baarderadeel, telt 21 ftemmen , en weleer lag hier Aylva State. II D. I St. bU ]43- Hindeloopen, de elfde en laatfte in rang onder de Friefche Steden , in 't algemeen be. fchreeven. III D. II St. bl. 333. derzelver oorfprong is onzeker, bl. 335. het Land naby de Stad is goed Weid en Hooiland, bl. 336. waar men de eerfte beginzelen der Si ad te zoeken hebbe.bl 337. Galgepolle en Oudeweide. bl. 338. de Oude Stad vergroot, bl. 339- Naams oorfprong. bl. 339- de Kerk een fraai gebouw, bl. 340. wordt bediend door twee Predikanten, bl. 341. Doopsgezinde Kerk. bl. 342. Stadshuis, Weeshuis, en Mannen- en Vrouwenhuis, bl. 343. Rogmolen en Olie; molen, bl, 344. Hindeloopen toï  der voornaam/Ie Zaaken* 74- tor eene Stad verheven zynde is door de Zeevaart ryk geworden, en door den Koning van Zweden bevoorrecht, bi. 346. was voormaals in 't Han. ze verbond begreepen., bl. 346. verdere gebeurtenisfen deezer Stad. bl 3-17 ■ 3T9Oude en hedendaagfche Regeering met de veranderingen daar in van tyd tot tyd gemaakt, bl. 3Ï9-390 Nieuw Reglement op de R«geering der Stad. IV D. 11 St. bl. 639 686. Hitfum, een klein Dorp van maar 12 ftemmen , met daar onder de State Roordema Stins, en de buurt Westerhit. fum. II D. II St. bl, 441. Hallum, zie Ameland. Holvuerd, een groot en Oud Dorp, van welks oude Staren Hania nog in weezen is, bevat 47 (temmende plaatfen. II D. 1 St. bl- 200. Hof van Justitie,, eerfte aan(telling en uitgebreide magt van t zelve. IV D. I St. bl. 139. vernietiging van 't zelve, en aanftelling van een nieuw Hof, eerst te Franeker en daarna te Leeuwarden vergaderende, bl. 140. tracht zyne oude voorrechten te behouden, bl. 141. nieuwe Inftruktie voor hetzelve, bl. 14». deszelfs magt wederom ingekort, bl. 143. moet door de Gedeputeerden enz. by de uitoeffening der Civile en Krimineele rechtspleging ge- laaten worden, bl. ï44fpraak over pleitgedingen tus. fchen Magiftraaten en Burgers over Straaten enz. bl. i4sBegeeving der openvallende Raadsheers plaatfen. bl. 146ia8. Recht van den Stadhouder in den Raad. bl. 148Priefident in den Raad. bl. 149. de Leden zitten by beurten ter Rolle enz bl. 150. het Hof is aan vastgeftelde wetten verbonden, bl. 15a. heeft bepaalde tyden van Vergadering en Vakantie, bl. 154. de krimineele jurisdik tie is aan hetzelve opgedraagen. bl. isS- oordeelt in 't Burgerlyke over alle zaaken, ter eerfter inftantie daar gebragt. bl. 157. ook over twyffelachtige huwelyken enz. bl. 158. heeft het opzigt over de Kanfellary. bl. 159. Jaarwedde, bl. 159. Titel en Leden van den tlove. bl 159 en 160. Hommerts, een groot Dorp van 41 (temmende plaatfen, met daar onder Hettinga Stins en Okma State , zynde die van Hettinga hier voormaals van 't meeste aarzien geweest. III D. I St. bl. 227. Honig en Was. IV D. II St; bt. 574- Hoofdgeld, zie Vyf Speciën. _ Hoornvee , ( belasting op 't; zie Vyf Speciën. Hopperus ( Joach:mus )te Snpek gebooren, III D. 1 St. bl. 257. Zie verder Hemelum. Htrit* Aaa 3  74* BLADWVZER Ilomjlerzwaag, een Dorpje van 25 Hemmen , vermaaklyk in 't geboomte gelegen. JU D. II St. bl. 526. Iloxvjicr; eene State onder Mantgum. II D. I St. bl. 137- . Hout, zie Turf, en ook IV D. II St. bl. 573. IIüBEii ( UlrIcus ) zie Dokkum Huins , het elfde Dorp van Baarderadeel, heeft 10 ftemmen II D. I St bl. 143. Huizum , het vierde Dcrp van Leeuwarderadeel, waar onder de Staten Abbinga, Oudhof of Dekama, en Bootsnia behooren , heeft 29 ftemmen. II D. 1 St. bl. 9. Humalda ( Jr. Beiert Philip ./EBiNGA van) Grit traan van Hennaarderadeel. III D.' 1 St. bl. 155. I. JscoJj Parochie (St.) het eerfte Dorp van het Jiildc , voorzien van een groote buurt, en 85 ftenmiende plaatfen. III D. IJ St. bl. 4+t. Jagtgerecht, hebbende het gebied over de Jagt en Visfchery- IV D. I st. bl. 201. door zyne II. Willem den IV op den tègentvoordigen voet gebragt. 208. wie al en niet mogen Jaagen, bi. 203 - 207. bepaalde dagen van Vergade. ring, en 't regiftreeren van eene Akte van aangeeving. bl. 208- 211. uit welke Lel den het Jagtgerecht befta. bl. 2ir. Jakle Feddes Huis, door Goslyk Jongema veroverd en verwoest. III D. I St. bl. 160. Jav Hertog vaw Bejjeren , bouwdt eene Schans in de Lemmer. III D. II St. bl. Jan Jakobs, Leeraar der Doops. gezinden te Harlingen , ten eeuwigen dage ten Lande uitgebannen. IV D. II St. bl. c6o. jfV- njenisten, zie Roomsen - Ka- tholyken. Janum, een klein maar ter reed wel gelegen Dorp van maar 9 ftemmen. II ü. I st. bl. 249. Jan WiLrEM Friso, Stadhonder van Friesland. IV D. I St bl. 78. ( Idem* ( Edo Alma van ) Grietman van ^Engwirden. III D. II St. bl.' 487. Idskenbuizen, een Dorpje, dat eeityds pronkte met de State - Roorda, en waar toe 13 ftemmen behooren, Hl D. II t . bl 497. ldziga of Idzinga , een Dorp van 27 ftemmende plaatfen waartoe het buurtje de Bpnd ' en ook eertyds het Klooster Nazareth behoorde. III D. I St. bl. 234. Idzcgabuiztn, een klein Dorp van"  der voornaamjïe Zaaken. 743 van 13 ftemmen. ül D. ISt. ¥Mum,S't veertiende Dorp van JBaarderadeel, is 14 ftemmende plaatfen groot, en daar onder behoort de State Mammema, thans4bewoond door Tr W H„ T. K. Baron thoe Schwartzenberg en Hohenlandsberg. III D. I St. U. fellum, het twaalfde Dorp van J J ......,-j».o,iflPi waar men ^eeuwaiuci™-" , eertyds de Staten Hmnema en Kamftravond, fy™*2**™ tweede ftemmen. II 1>. 1 at. T 1 r - jesl'um, 'een klein Dorp met 8 ^ ftemmen. II D. I St. bl. Impost van Waaren die by de honderd of ieder pond aangegeeven moeten worden. IV D. LI Sr. bl. 433- Wat daaromtrent verder m acht te neemen zy. bl. 434.- 437- Getieraale Ordonnantie op t Stuk der Impofitien. bl. 460 — 479. Indik, een klein Dorpje van eenige verllrooide huizen , en 10 een tweede Ikmmen. III D. I St. bl 2.51. Inftructie voor de Raaden ter Admiraliteit: zie Algemeene Staaten. Inttrucüe voor den Hertog van Brunswyk, als repraffenteerende zyne Hoogheid. IV D- l St. bl. 70. c , .Jobbega, oïjubbega, wScbu rega, inaakende te famen een Dorp van 22 ftemmen. III D. I St. bl, 5*6. Jobannisga ( St. ) een Dorp van 37 ftemmen. III D. li St. bl. 531. ^ . jowiMA ( Goslyk ) zie Jakle Feddes. , ( Godschalk ) net Aaa laatfte manlyk oir van dat Geflagt. III D. I St. bl. sop. Jooden , worden voomaamelyk len i" * "•• 134 en 135. Joure , een groot Dorp of Vlek , in zyn gelegenheid , opkomst, aantal van huizen enz. befchreeven. III D. II St. bl. 508 heeft een fchoone Kerk en Toren. bl. 510. Twee Kerken der Doops- en eene der Roomschgezinden; traande het Rechthuis naby Ilerema State, bl 511. Drie Schooien, waar onder eene Latyntche. bl. 512. Fabrieken en Handwerken, bl. 513. 4 Ver. te Leeuwarden eu ïuumgcu gevonden, daarze hunne Synagogen hebben, gelyk ook nog eene te Noordwolde. IV D. II St. bl. 563- Pla* kaat van 1772 °P derzelver huwelyken. bl. 565 — 569.. Jortryp, een Dorp van 15 een tweede ftemmende plaatlen. III D. I St. bl. 227. Jorwtrd, een Dorp in Baarde, radeel, daar oudtyds een gevecht voorgevallen fchynt te zyn, meer dan eene State was, en 39 ftemmende plaat- - ' tii r-, IC. 1,1  744 BLADWYZER Verdeeling van het Vlek enz. bl. 5'4« Aangenaame wei» den, plantagien en viscbryke Wateren bl. 515. Rechtdag, bl. si5. jfouviswier, een Dorp van maar 7 ftemmen. II D. I St. bl. 214. Ipekolsga, een Dorp van 22 ftemmen, waar men eertyds het fterke huis van Take Ab bema vond. Hl D. I St. bl. 230. Imfum, een Dorp met eene neerinjri-yke Buurt, en verfcheiden kleinere, telt 24 ■ftemmen. 11 D. 1 St. bl 321. Ten Noorden des Dorps'ligt Yrnfumer zyl , van waar de Leppedyk Zuidwaards loopt, bl. 322. Itens, een klein Dorp van 15 ftemmen. 111 D. 1 St. b) 147. JrjvvsMAHuis, te Ferwerd door de Leeuwarders veroverd. 11 D. I St. bl. 40. K. ..aas. zie borpr. Kamuknca ( 't Ceflagt van ) verkrygt de Erfhterlykheid Ameland. II D. II St. bl. 367. Kammingahurg^ naby Leeuwarden, door die van Kamminga gefticht. II D. I St, bl. 28. Kanfellary, zie Leeuwarden; Karel de V, maakt eene nadere Ordonnantie op de Zeevaart. 111. D. 1 St bl 3. Katlyk , een Dorp beftaande uit dtie buurten , van 30 ftemmen. 111 D. 11 St. bl. 527. Kempenaar ( Rsonekus Li» vius van Andbinoa de ) Grietman van Lemfterland. 111 D 11 St. bl. 543. Kerkhervorming, in Friesland doorgebroken. IV D. 11 St. bl. S.u. Tegengeftaan door' den Stadhouder Areuberg , doch na zyn dood weder voortgezet, bl. 532. Door de Staaten by Plakaat beves. f'gd, en de Kerken van alle Roomfche fieradien gezui verd. bl. 535. Refolutien der Staaten nopens 't gebruik der verbeurd verklaarde Geeste. lyke goederen, bl. 535. Op den Landsdag te Franeker geeven de Predikanten elf artikels over. bl. 537. De Hervormde Leer bloeit tot op de verfchillen der Remonstranten en Contra ■ RemonItranten. b). f37. Afgezondenen tot het Synode van Dordrecht, bl. 538. De be. fluiten daarvan door de ftaat' n aangenomen, met uitzondering der Postacta, wegens t beroepen van Predikanten ten platten Lande. bl. 530. Verdeeldheid ontftaan door de verfchillende gevoelens der  der vöornaamfte Zaaken. 745 der Coccejaanen en Voetiaanen. bl. 540. Getal der Predikanten , beneffens derzelver inkomen, bl. 54°Emeriti verklaarde Predikanten genieten 300 Guld jaarlyks. bl. 542. Zorge voor Predikants Weduwen en Kinderen, bl. 543- Vervulling der opengevallen Predikants plaatfen. bl. 544- De Sedaa* ne beroepingen door de Klasfen te iaaten approbeeren , en hoe in gevallen van ver fchillen daar over te handelen, bl. 546. De Predikanten ten fterkften verbonden aan de Leer der Hervormde Kerk. bl. 547. Men telt in Friesland zes Klasfen. bl. 549Bezigheden der Klasfikaale Vergaderingen en jaarlykfche Synodus. bl. 551. Deputaaten Synodi, met het geene hun te verrichten fta. bl. «rnaamfte Zaaken. 747 iebbende 15 ftemmen. II D. I St. bl. 307. L. X^alain, Stadhouder, wordt te Leeuwarden ingehaald. U D. 1 St. bl. 40. T,r Landbiuw en Veefokker?. IV D. I St. bl. 571- Waar de beste Bouwlanden te vmden zyn. bl. 588. Behalven andere graanen worden de Aardappelen in menigte geteeld. Landen ( belasting op bezaai- de) zie Vyf Speciën. Landshuis, zie Leeuwarden. Lands-Ordonnantie. IV D. I St. bl. 153. Langedyk, een klein Dorpie van maar 12 ftemmen. 111 D. II St. bl. r9°Langezwaag, een Dorp waartoe de "buurt Wyngaatden behoort , met daar en boven 45 ftemmen. lil D.- II St. bl. 580. . Langiveer, een Dorp, door Oudheid vermaard , vermaakelyk gelegen, en pronkende rret des Grletrmnis Wooninge, zynde een fchoon gebouw , ftaande op den grond van Ozinga Statj, en nog een ander vermaaklyk Landhuis genaamd Douwma State , in welket omtrek eertyds het Stins van Janke» Douwma ftond; behoorende tot dit Dorp 38 ftemmen. lil D. II St, bl. 499Leeuwarden , Frieslands aanzienlyktle Stad , ligt 111 eene vruchtbaare landouw ; de oor- eene Vergadering, bl. 30. Omtrent 1460 heerschie 'er groote party fchap tusfchen deeze Stad en Dokkum , en omtrent 1477 eindigde het gefchil over de Lepp.idyk. 'bl. 30. Omtrent 148: , was het hier ovnftreeks zeer onveilig , ook had de Stad v.:el verdriet van Wybe Jarichs van Akkrum. bl. 31. De Gil» den verbinden zich tegen hem, doch hy zit niet ftil , 't welk van merkelyke gevolgen is. bl, 32. In de Stad ejuttaat veel gewoel over zeker fprong der Stad, en de reden van derzelver benaaming , is niet zeker. II D. I St. bl. 25' en 16. Was zeer ge. legen aan de Middelzee , en werd in 1432 merkelyk uitgebreid, bl. 27. In derzelver nabyheid had men veele Adelyke Staten, bl. 28. Werd in 1392 door de Schieringeis ingenomen, bl. 29. In 1412 werd 'er eene Kerkelyke Vergadering gehouden, ea de Stad in 1420 weder door de Schieringers overvallen. 29. In 1437 hielden de Schieringers en Vetkoopsrs hier amio Vnrovirl -.rinfr hl. -O.  743 BLADV7YZER zeker verbod op de vreemde bieren. II D. I St. bl. 33. De Stad wordt door de Schieringers ingenomen en uitgeplonderd, waarom de. zelve zich met de overige Steden vereenigt. bl, 33. Wordt door Schouwenburg vermeesterd, doch is met de Saxifche heerfchappy niet zeer gediend, bl. 35. Andermaal belegerd, is ze genoodzaakt zich op harde voorwaarden over te geeven waai op het bouwen van een Blokhuis volgt. bl. 36. Raakt m nieuwe ongelegenheid, bl. 36. Graaft eene vaart naar Franeker, lydt veel door brand , heeft deel in den Gelderfcheu Oorlog , en zoekt zyn voordeel in 't berooven der Gelderfche party< bl 38 en 39. Ontvangt verfcheiden voorrechten, bl. 40. Wordt door- de Geldersgezinden belegerd , doch we. der verlasten, bl, 40. Wordt met fteenen poorten en torens verlterkt. bl. 41. Krygt in 1524 bevestiging zyner voorrechten, bouwt in 1532, de Kerk tn Toren van Oudehove, en geniet voorfpoedige tyden tot 1561, wanneer de Bisfchop wierd aangefield 42. De Afgezanten tier verbonden Edelen komen in de Stad , tot ongeuoegeu der Roomschgzmden. bl. 43. De beelden worden uit de Kerken weggenomen , en daarin door de Hervormden gepredikt, bl. 44. De S raakt m merkelyke verlegen, hem door de komfte van Aremberg, doch verzoent zich met hem , 0p harde voorwaarden, bl. 45 en 46. Sommigen geeven daarvan de fchuld aan M. Rommerts en P. toe Jelgerhuis ; na -t ilMen van welke beweeeingen de Stad in redelyke rust „ *" 't begin van 1508. bl. 4ö en 47. De Jueuwe Bisfchop komt in de Stad. 47. Lalein wordt 'er ingenaaid, bi 49. 't Bisdom ceemt een einde , en Leenwarden raakt onder de Regeenng der Staaten. bl ro Jn 1672 werd de Stad door Bmnenlandfche beroerten merkelyk gefchokt. bl. 50 enz. la J748 had Leeuwarden ook een ruim deel aan de Onlusten, bl. 54. De Stad heeft een groot rechtsgebied, W- 58. en kan langs verlchtiden wegen en vaarten genaderd worden, bl. 59 Ook zyn 'er verfcheiden buurten van naam. bl. 60 Insgelyks veele huizen, voorheen van groot aanzien, bl. 6i- De Stad bevat in den omtrek ongeveer 8C0 Konmgs roeden , is verlterkt met 7 Bastions en 2 Ravelynen en heeft 4 Land- en 5 Waterpoorten, bl. 62 Wordt door veele Graften en Straaten doorfneeden. bl. 05. Is  der voornaamfte Zaaken. 749 Is voorzien van veele openbaare gebouwen als het Landfchaps Huis. bl. 69. Het KoUegie. bl. 77- De Kanfellary. bl. 84. Het Stadhouderlyk Hof. 97. De Hoofdwacht, bl. 107. Het Stadshuis, bl. no 't Gedemolieerde Blokhuis, bl. tl». 's Landlcnaps lucm - cn Werkhuis, bl. 126. De Stads Waag. bl. 132. DeOldehooffter Toren. bl. i3S. De Tacobinec of Groote Kerk. bl. 140. De Westerkerk. bl. 355. De Galiieër Kerk. 157Zes Predikanten. IJ9- De Walfche Kerk. 159. De Lutherfche Kerk , de Doopsgezinde Kerk , de Kerken der Roomfchen , de Synagog» der Tooden, en de Latynfche Schooien, bl. 160. 't BurgerWeeshuis, Diakonye Armen, huis, en Stads Weeshuis, bl. 163. Het St. Antony Gasthuis en nog drie Godshuizen. ' bl. 164- 't Marcelis Gasthuis op de Gragtswal- bl.. 165. Het Oude of Prinfesfe Hot. bl. 165. De Stad bevat ruim 14000 Inwooners, en is in goeden bloei, door veele neeringen , handteerin. gen en Fabrieken zo binnen als buiten de Stad. bl. iöó. Oude en hedendaagfche Regeering der Stad. bl. 168 . . , 18.5. Eed voor de Magiltraat en Vroedfchap als ook voor de Bevelhabbers. bl. 185 — 188. Bedenkingen op 't Regeerings - Reglement van 1706 , door eenen brief van den Erf - Stadhouder opgehelderd en bepaald. bl. ig8 —-190. Vernieuwd Re. geerings - Reglement. IV D. II St. bl. 615 — 636. Leeuivarderadeel, de eerst ftemmende Grieteny van Ooster. go , wordt in drie deelen onderfcheiden , en bevat 14 Dorpen. II D. 1 Sr, bl. 6. Is wegens zyne ligging aan de opgeflykte Middelzee vry van Dykslasten , en bevat 10 Gereformeerde , twee Doopsgezinde en eene Roomfche Gemeente. II D. I St. bl* 24. Legemeer, een Dorp van 19 itemmende plaatfen. III D. II St. bl. 502. Leicfsteii, ftelt nieuwe Collegien ter Admiraliteit aan. III D- I St. bl. 5. Lekhim, het dertiende Dorp van Leeuwarderadeel, bevat 22 ftemmtn. II D. I St. bl. 16. Lemmer , een fchoon Dorp of Vlek , hebbende naast Harlinowi in Friesland de beste haven, in deszelfs bloeifland en voornaame L otgevallen befchreeven. III D. II Sr. bl- 537- , ar . Lemïerland, de zesde Grieteny der Zevenwouden, ten aanzien der Grenzen, Lande, ryen . Wateten en Wegen be,-  75° B L A D W Y Z E R befchreeven. III D. II St. bl. 535- Weleer uit 7, thans uit f Dorpen beftaande. bl. 530. Heeft twee Gereformeerde Gemeenten en ééne Roomsch. Katholyke. bl. 543, Lemfterzyl , door wie te onderhouden. IV D. II St. bl. 603. Licenten , of verlofgelden , •yanneer ingevoerd. III D. I St. bl. 4. Derzelver opbreng. Lichtaard , een Dorp waarvan de oorfprong der benaaminge onzeker is, beeft 8 ftemmen II D. I St bl. 195. Lidlum ('t Klooster) door die van Ronrdds annViono- 1 r. II D. II St. bl. S69. Heeft 9 ftemmen, en ftemt als het 9 Dorp van Barradeel bl Lijnden (Jr. Reinhard Baeon van) Grietman van Op. fterland. III u. n St bj 580. Lyons, bet dertiende Dorp van Baarderadeel, telt maar 7 ftemmen. III d. I St. bl. Lippenluizen , een Dorp waarvan de meeste Veenen ver. graaven zyn. Ui D. II St. ,bl- 575. Lioesfens, een Dorp van 27 ftemmen, hebbende voor deezen verfcheiden Adelyke Staten gehad, II D. I St bl 217. lODEWYIJVAW NASSAUW(GKAAF) nadert de Grenzen. II n 1 Sr. bl. 47. u' 1 ïojmga, een klein Dorp «n 9 ftemmen, waar Ie h„m 7 ,van öneek h«nne hofftede plagten te hebben en waar by onzen tyd ook nog eene andere hofftede heeft gelegen. III d. I Sr. bl. 243. LoUum, of Ruige Lollum, een Oorp van 16 ftemmende Plaatfen, III D. I St. bL Longerbou, een klein Dorpie van 9 ftemmende plaatfen. Ijl D. I St. bl. 166. d nmst°sz op pIa° enz' 1V LKNonumC.het HUI'S *3 * Lunjeberd, een klein Dorpie van flï.iimmvj„. "'wc y —■6»»'»wcu , waar eertyds het recht onder den blaauwen hemel gehouden en ook een Vrouwen KIoosI ter gevonden • werd , bevat 20 ftemmen. III D. H St. bl. 487. Lutherfcben (de) hebben maar twee Gemeenten , a!s één® te Leeuwarden en ééne te Harlingen, en hebben i„ 1081 vryheid tot het bouwen van Kerken gekreegen. IV D. it St. bl. 558. Lutkepost, een Dorpie va* maar 5 ftemmen. II D. I St bl. 236. Lutkewierum , een Dorp van 19 ftem»  der voornaam/te Zaaken. 751 19 ftemmen, en waar onder de buurt Rien, vermaard door de jaarlykfche Paardemarkt, beneffens andere Buurten en Oude Staten behoort. III D. I St. bl. 147. Luxwolde, een klein Dorpje van 10 ftemmen. III D. II St. bl. 580. •Lyklama a Nieholt ( Aucustinus ) Grietman van Utingeradeel. 111 D. II St. bl. 482. Lyklama ( Rinke van ) graait eene vaart van Wolvega naar de Kuinder. UI D. II St. bl. 602. En eene andere uit de Linde naar de Kuinder. bl. 602. , , Lykle Eblens, met het recht van opvolginge in de halve Grieteny van Stellingwerf, en de geheele van Schooterland befchonken. 111 D. II St. bl. 599» M. M akkinga, een fraai Dorp van Buurt, en 34 ftemmen. III D. Ii St. bl. 586. Makkum, een aanzienlyk Vlek, door Scheepvaart en Koophandel groot geworden , bevat ongeveer 600 huizen. III D. I St. bl. 166. Heeft een rui. me Botermarkt en Waag. bl. 167. De Gereformeerde , Doopsgezinde en Roomfche Keiken; wordende de eerfte door 2 Predikanten bediend, bl. 167 en 168. Diakenye Armenhuis , jaarlykfche Ker* mis, en Sluizen, bl. 169, Oude Schans , veelerleie Fa» brieken, van welke de Kalkovens grootelyks zyn verminderd, bl. 170 en 171. Befchutting der Sluizen » Koren - en andere Molens, bl. 172- Geeft ftoute Zeelieden, goede Baars en Bot. 17 a. Had voorheen ten Noor» den de State Haitsma, docht telt maar 12 ftemmen. bl» 173. Mantgum, het vierde Dorp van Baarderadeel , met de daar toe behoorende Kapelle van Schillaard, bevat 24 ftemmen. III D. I St. bl. 137. Mantgumers (de) draagen hunne landeryen op aan de Geestelyken van Bloemkamp. III D. I St. bl. 138. Manufaktuuren, zyn van weinig betekenis. IV D. II St. bl. 597- Mariengaarde, een Klooster. II D. 1 St. bl. 196. Maiunga ( Wygsr ) Grietman van Baarderadeel. III D. I St bl. 137- Mamm, een groot en aanzienlyk Dorp , weleer verfierd met veele Adelyke Staten , telt 30 ftemmen. II D. 1 St. bl 193. Marfum , een maatig groot Dorp, waar onder het Klooster Fratijum eertyds behoorde,  %S* B L A D W Y Z E R de , gelyk ook Heeringa , thans een Vrouwen Gasthuis en 39 ftemmen. II D. II St' bl. 4i8, Maktena ( Doeke ) met lof vermeld. IV D, II Sc. bl f33- Maximiliaan (Keizer) ftelt een' Luitenant en eenige Raaden aan om recht te doen over allerlei Zeezaaken. 111 D. 1 St. bl. 3. Mebjus ( Daniël Sigi'smundus ) Sekretaris van Ydaarderadeel. II D. I St. bl. 3i7. (joHANNts) Sekretaris oeKretans van Menaldumadeel. II D. II St. bl. 431. Mtdum , het veertiende Dorp van Leeuwarderadeel, heeft U ftemmen. II D. I Simons, door Obbé Philips, tot den Predikdienst uitgezonden. IV D. II St. bl 559- Zag zyne Leer, voor zynen dood, door veelen aan. genomen, bl. 560. Metslawier , een Dorp van ig ftemmen, en voorzien met eenige Staten, bl. 218. Midlumwaar onder Frittema Weerflal benoort, bevat 2Q flemdraagende plaatfen en verfcheiden Tichelwerken. Ook had men hier weleer eenige Staten. II D. II St bl- 438. Mindergetal, zie Regeering. Mwnertsga, een groot Dorp van 40 ftemmen en eenige Ade.yke Staten, van welken Riem Hermana, nog in goeden ftaat is. II d. II St bi S67. Mms en Bakhuizen, te famen een Dorp uitmaakende van s6 ftemmen, waartoe behalven eemge buurtjes behoort hec lchoone buitengoed Rv~ genaamd, en voor dè vermaaklykfte zo wel als mVe. brtidftp hllltonnl.».. - °. — ^..t.aa.a mganscn 1-riesland gehouden. IJJ d \[ ny}LJ4p. Graaf Willem de IV deed hier tot zyn onge. luk eene landing, e„ 0sob Plag  der voornaam/ie Zaaken. 75% plag hier een Stins van Yge Galama te zyn. bl. 551. nModdermolen, IV D. II St. bl. 609 ! Mokkema Stins , door Graaf Hugo belegerd. H D. 1 St. bl. 212, Molens, (Rogge en Weit-) order op hec aanbouwen van dezelve , als ook op het aangeeven der graanen , en brengen van dezelve aan de Molens enz. IV D. II St. bl. 404 — 406. I MoLtixscHOT ( R. van ) een der Gecommitteerden tot by. legging der Friefche verdeeldheden, opent de Vergadering met eene redevoering, 11 D. I St. bl. 53- i Molkweerum , in getal van ftemmen 't grootfte Dorp van geheel Friesland, als hebbende wel 211 , is zonderling gebouwd. III D. I St. bl. 303. Voor deezen hadden de Friezen hier een Schans ; de taal en kleeding der Inwoonderen verfchilt van die der overige Friezen, bl. 3°4- , Monnikebuuren , waartoe de buurt Lange Lille ten grooten deele behoort, is een Dorp van 32 ftemmen. 111 D. II St. bl. 604. Mormerwoude , een Dorp van 16 ftemmen. 11 D. 1 St. bl. 242. Morra, een Dorp van 19 ftemmen , alwaar men eertyds verfcheiden Adelyke Staten, en ook het Klooster Weerd vond. II D. 1 St. bl. 217. IV. debu Mïkica ( Andreas ) gebooren in de Lemmer. 111 D. 11 St. bl. f40. N. l^LzamB , een Klooster, zie Idzega. Nedergerechten , ter bewaannge van goede orde ingetteld , waartoe byzonderlyk verpligt. IV D. 1 St. bl. 212 — 215. De Grietenyen geregeerd door één' Grietman en twee of meer Byzitters bl. 216. Welke hebben hunne Penfionarisfen. bl. 235. Sekretarisfen. bl. 237. lioelontvangers , Dorprechters. bl. 243. Fiskaaien , Exekutturs en Adfi. ftenten 244. Nes , een Dorp in Westdongeradeel, met zyne Oude Staten en plaatfen, van 35 ftemmen. II D. I St. bl. 204. . , een Dorp op Ameland. II D. II St. bl. 35rt. ■ , een klein Dorp in Utinge. radeel , alwaar men eertvds een Klooster vond , en nog hedendaags Nesferzyl, met 22 ftemmen. III D. II St. bl. 477. Nieuwe of Nyeberkoop , een Dorp van 21 ftemmen. Il£ D. II St. bl. 586. Nieuwe - Haske , met een gedeelte van het Heerenveen en de Bandfter Schans, telt Bbb 2<5 ftem*  754 BLADWYZER st6 ftemmen. III D. II St. bl. 507. Nieuwe-Home, een vermaaklyk Dorp in 't geboomte. 111 D. II St bl. 557. Nieuwe of Nyejcboot, een klein Dorp van 21 ftemmen 111 D. II St bl. 530. Nieuwe- Zyl , onder Oosthem gelegen en aan Bolswerd behoorende , alwaar iniöirJ , in eene ftreek, veel duizend Brazemen gevangen werden. III D. I St. bl. 2 3f. Nieuw • of Nybuisum, een klein waterryk Dorp van 15 ftemmen. III D. I St. bl. 233. Nieuw Kruisland, bevat 37 ftemdraagende plaatfen. II D. I St. bl. 226. Nieuwland , een fraai en vermogend Dorp van 39 een tweede ftemmen, door opflyking der Middelzee gebooren, en waartoe eertyds de State Botnia en het Stins van Hiddema behoorden. III D. I St.. bl. 237. Nieuwier, een Dorp van 20 ftemmende plaatfen, waar men eertyds hét Vrouwen Klooster Sion vond. II ü. 1 St bl. 210. Nyega , een Dorp in Hemelum;r Oldevaart enz. van 27 ftemmen. 111 D. I St. bl. 3°5 Nye of Nieuwklonter, Aula Dei, zie Scharnegoutum. Nyeboltpade , in welks Kerk, veeien uit het gefhgc van ■ Lyklama a Nyehoic begraaven zyn, en waar onder men voorheen vond het fterke gebouw Friesburg, is een Dorp van 20 fiemmen. III n II St bl. 599. Nyeholtwolde , een Dorp van 43 ftemmen. III Q, II St bl. 605. Atye- Lemmer , een Dorp van 42 ftemmen III D. ü St bl. 605. Atye - Mirdum , een Dorp , waartoe eenige buurtjes van naame en 42 ftemmen be« hooren. III D. II St. bl. 54S- Nye- Tryne , het kleinlïe Dorp van geheel Stellingwerf . Westeinde, beva-tende maar 16 ftemmen. III D. II Su bl. 603. Nykerk, een vermaaklyk Dorp, voorheen pronkende met de State Jeppema, telt 20 ftemmen. II D. I St. bl. 194. Niklaasga ( St. ) een Dorp , waar onder eene aanzienlyke Folder, en 54 ftemmen behooren. III D. U St. bl, 4S>6 Noorderdracbten, een zeer fraai Dorp , ten Noorden der Drachtfter Vaart , van 21 ftemmen. II D. 1 jt. bl. 305 No^rdivolde , het eene gedeelte van de Grieteny Heroelumer Oldevaart en Noordwolde uitmaakende , ook wel Ygawolden genaamd en waarom. UI D. 1 St. bl 30J. , een groot Dorp van dl ftemmen , hebbend» eene  der voornaamjïe Zaaken, 755 eene fraaie Buurt; hoewel minder in bloei dan wel voordeezen. 111 D. 11 St. bl. 594- O. O, egeklooster, van de Regu¬ liers Orde , met daar onder het buurtje Teriet, telt 5 ftemmen. 111 D. 1 St. bl. 180. Oenkerk, een Dorp van 24 ftemmen , hebbende in zyn begryp de Staten Eyfinga en Hania. 11 D. 1 St. bl. 289. OJficiegelden , door de meeste Amptenaars te betaalen. IV D. 11 St. bl. 449. Ojfingaivier , een klein Dorp van 10 ftemmen , in welks nabyheid eertyds 't Klooster Groendyk gevonden werd. 111 D. 1 St. bl. 244. Olde - of Oudeberkoop , een Dorp met een fraaie buurt, waar onder Deddinga buuren en 't Schansje Bekhof behooren , heeft 2 Jaarmarkten , en 50 ftemmen. 111 D. 11 St. bl. 585. Oldega, niet te verwarren met de Dorpen van gelyken naam in Wymbritferadeel en Smallirigerland , tellende 33 ftem• draagen de plaatfen , waarby oudtyds lag Galama Stins ,01d. Galama genaamd. III' D. 1 St. 61. 304. Zynde hier waar- fchynlyk ook geweest eene State Jarigsma. bl. 305. Oldeboltpade , een Dorp van 43 ftemmen. 111 D. II St. bl. . 1 St. bl. iSo. Oostergo, heeft de eerfte ftem in Staat, werd oudtyds door de Middelzee van Westergo gefcheiden, en door de Lau. wers van Groningerland , bevat M Grietenyen , waarvan eenige uit Kleiland doch . andere uit Zandgrond beftaan „ Bbb * fchoois  7S6 BLADWYZER fchoon 'er ook laage oorden in zyn ; liggende het beste gedeelte aan den Zeekant , dat door de jaagvaart van Leeuwarden op Dokkum, en van daar op Strobosch van de mindere deelen wordt ge. fcheiden. II D. I St. bl. * 5' Getal van Inwoon- «lers, en hoe veel in 1749 tot de Quotifatie moest betaalen. bl. 326. Staat der Land» Floreenen. bl. 317. enz. ' Oosterlittens, het achtte Dorp van Baarderadeel , heeft 28 Hemmen, is vermaaklyk gelegen, en daar onder behoort het buurtje Wammerd , als ook het Tolhuis Hulkenftein. III D. 1 St. bl. 140. Oostermeer , een ültgeftrekt Dorp, waarby ligt het vermaaklyk buitengoed van den Hr. A. J. van Sminia. II D. I St. bl. 294, Oosterviierum, het derde Dorp van Baarderadeel , is van maatigen omtrek, en bevat 15 ftemmen , ook waren 'er oudtyds de Adelyke Staten Gerbranda, Groot Walkama, Vogelzang enz. Hl D. I St. bl. 136, Oosterivolde, een groot Dorp van 57 ftemmende plaatfen, eene dubbele buurt en veele huizen van naam in den omtrek, m D. II St. bl. 588. Oosterzee, een groot Dorp van wel 98 ftemmen, doch niet zeer Volkryk, welks landen bekend zyn by den naam van Oostzimgerland, en waar ook twee Staten plagten te zyn. m D. II St, bl. 542. Oosthem, een Dorp van 23 ftemmende plaatfen. III D. I St. bl. *35. Oostmaborn. U D. I St. bl. 209. Oostrum , een Dorp , waartoe eertyds verfcheiden heerlyke Staten behoorden, bevattende 18 ftemmen. II D. I St. bl. 215. Opcinde, by 't Landvolk Smal. linger ■ Pein genaamd , een Dorp van 28 ftemmende plaatfen , met eenige daartoe behoorende buurtjes. II D. 1 St. bl. 305. Oppenhuizen, een Dorp van 26 ftemmende plaatfen, en twee Oude Staten of Stinzen. III D. I St. bl. 226. Oproerigheid van 1748. IV D. I St bl. 116. Op/Ierland, de achtfte Grieteny der Zevenwouden , ten aanzien van derzelver grenzen , gelegenheid, wateren en we. gen befchreeven. III D. II St, 566 568. bevat 13 Dorpen, bl. 569. Houdt het gerecht des Donderdags, bl. 580. En telt 6 Gereformeerde Gemeenten , met ééne Doopsgezinde, bl. 581. Oudeboorn, een groot en aanzienlyk Dorp , pronkende met een prachtig gebouw op de State Andringa, behalven welke hier ook de Oude Staten Gamvma en Douwma, mts  der voornaamfte Zaaken. 75? met 8+ ftemmende plaatfen zyn. 111 D. II St. bl. 47<5Zeldzaam voorval van een* nieuw gegraaven Put, bl. 477. Oudega , een zeer vermaaklyk Dorp in Smallingerland van 62 flgmdraagende plaatfen , en pronkende met de treffe. lyke Hofftede, Groot Haersma, door den Grietman van dien naam bewoond. II D. I St. bl. 303. .Oudega of Oldega , een maatig Dorp in Wymbritferadeel van 23 ftemmen , waar in 1575 ftierf Gerke Hoitema , en waartoe verfcheiden wateren van naame behooren. 111 D. 1 St. bl. 133- I Oude - Haske, voorheen een aanzienlyk Dorp , van nog tegenwoordig 6 ftemmen. 111 D 11 St. bl. 507. (Ou iebooffter Kerk , ftort door ftorm in. H D. I St. bl. 48. ( Oude - Home , met de Buurt Zevenaar, een Dorp van 16 ftemmen. 111 D. 11 St. bl. 526. I Oude-Klooster, anders Bloem, kamp genaamd, vau de Orde der Bernardiners, in 1572 vernield, heeft 5 ftemaien. 111 D. 1 St bl. 179. 1 Oude - Lemmer, een Dorp van groote uitgestrektheid, en 69 ftemmende plaatfen. 111 D. 11 St. bl. 605. Oude ■ Mirdum , een Dorp , waartoe met eenige buurtjes 63 ftemmen behooren. 111 D. 11 St. bl. 548. Oudefchoot, een vermaaklyk Dorp van 55 ftemmen , in welks begryp de Vorftelyke lustplaats, het Oranje Woud, ligt, en uit het welk de Familie van Schotanus a Sterringa herkomftig is. 111 D» 11 St. bl. 528. Oude ■ Tryne, een Dorp van 56 ftemmende plaatfen. 111 D. 11 St. 602. Oudkerk , een vermaaklyk Dorp, met hst Klooster Bethlehem, en de Staten Aysma en Heemftia, telt 21 ftemmende plaatfen. 11 D. 1 St. bl. 288. Oudwoude , een Dorp van 49 ftemmen, met daar onder de buurt Veenklooster, en de Heerlykheid Rozema, 11 D. 1 St. bl. t24. Oitwjler- Haule, een Dorp , waartoe twee aanzienlyke Polders en 29 ftemmen behooren. 111 D. 11 St. bl. 492. Ouwfter - Nyega , een Dorp van 21 ftemmen. 111 D. 11 St. bl. 493. P, Pcari«n, C belasting op ) zie Vyf Speciën. De Woudpaarden behoeven niet te wyken yoor dia van de Klei. IV D. II St. bl. 576. Bbb 3 Paarden*  758 BLADWYZER Paarden, maaken een gedeelte van den Provinciaal en han. del. IV D. II St. bl. 381. Wetten ter bewaaringe van derzelver ras. bl. 582 — 585. De Veulers naar Groningerland gevoerd , en om . welke reden. bl. 585. Tcezens, een Riviertje. II D. J St. bl. 199. Ook een Dorp, naar dat Riviertje dus genoemd, en 18 ftemmen bevattende, bl. 217. Parrega of Panderga , een Dorp van 30 ftemmen , en «enige buurtjes; van 't Parregafter Meer befchouwd , aangenaam voor 't gezigt, en daarom in plaat vertoond. III D. I St. bl. 174. Pasfafiegeld. IV D. II St. bl. 438- Peaam , of Peangum , een Dorpje van maar 9 ftemmen en laag land , doch waartoe eenige Vogelkooien behooren. Dl D. I St. bl. 174. Peins, bevat 17 ftemdraagende plaatfen, en daar onder eeni. ge Staten , die eertyds gerechtigd waren tot het Griet, mans Ampt in Franekeraded. II D. II St. bl. 442. Pelmolens, hoe getakfeerd , en wanneer niet mogen maaien. IV D. II St. bl. 402. Fenfionarisfen der Nedergerechten. IV D. I St. bl. 230. Peperga , een Dorp van 20 ftemmen, waarroe de Digte "buurt de Blesfè behoort, en '1 welk voor deezen by de Blesbrugge eene Schans had: Hl D. II St. bl. 597. Perfoneele Geedfcbittting van den honderdften en duizendften penning. IV D. H St. bl. 384. Is thans van weinig belang, waarom veelen in 1774, dezelve wilden vernietigd hebben. bl. 385. De verhooging en verlaaging daarvan den GerechteD en Magiftraaten aanbevolen, bl. 385- 387. Inftruktie voor de Koliek, teurs , zo Partikuliere als Ge. neiaale. bl. 387 — 389. Petri ( Cunerus ) Bisfchop van Leeuwarden, wordt prachtiglyk ingehaald. II D. I St. bl. 48. Zyn Bisdom neemt een einde. bl. 50. taakt t" Harlingen op 't Blokhuis gevangen en wordt weder genaakt. IV D. II St. bl. 536. Philips de Goede , Hertog van Bourgondie , vermaant de Friezen om zich onder zyn Opperbeftier te begeeven. II D- I St. bl. 30. Pier fGiiooTEj zieKimswerd, en ook Sneek. Pietersbiermn, 27 ftemmende plaatfen bevattende, pronkte weleer met de Staten Kronen, burg en Hottinga , op welke laatfte een fchoon nieuw huis ftaat. II D. II St. 235. Pingjum, een groot Dorp van 44 ftemmende plaatfen , alle beflooten binnen de Pingjumtr gouden halsband , zynde een Dyk, alwaar eertyds een «er* Stins, en ook eenige StateE  der voornaamfle Zaaken. 759 Staten gevonden werden. lH ■ D. I St. bl. 173- T1 Poejer ( Impost op) IV D. II St. bl. 431. Pqppkma ( tl au tno ) Heer van Ter Schelling en Grind, ligt te Tjummarura begraaven. II D. 11 St. bl. 570- Poppiwawier , een Dorp van «a ftemmen , alwaar we'eer verfcheiden, met Stinzen verfterkre , Staten lagen , en tot welks ftemmen die van 't Klooster Engwier behooren. It D. L St, bl 323. Procureur Generaal i deszelfs Ampt is van veel gewigt. IV D. I St. bl. 161—163. Q. \)ucta, of opbreng van Fries, land in de Generaliteits Kas, te hoog naar maate van het inkomen en de veelvuldige be astingen der Provincie , met herhaalde dcicti vruchtelooze klagten daar over. IV D. 11 St. bl. 48+ SÏ5>. R. R Doro in Oo?- tergo, van 12 ftemmen. II D. 1 St. bl. 206. Radboud , 14de Bisfchop van n.,*r.u* tip Hauw. Bb Rauwerd , een Dorp van 39 ftemmende plaatftn , waar onder verfcheiden buurten van naame behooren; zynde van de Oude Staten maat alleen Jongema in weezen, waar op in de Saxifche tyden woonde Ede Jongema. II D. I St. bl. 3'9- , tp. Ramverdcrbem , de elfde en kleiufte Grieteny van Ooster» go, bevat zes Dorpen en één Klooster. II D. I St. bh 318. Drie Gereformeerde, ééne Doopsgezinde , en ook ééne Roomsch - Katholyke Gemeente, bl. 326 Reëele Hondertljle penning,waarm deeze belasting befta. IV D. II St bl. 372. Wanneer voor 't eerst zy ingevoerd, bl. 373. Laatfte Plakaat op de heffing daarvan, bl. 373 — 3R3. Opbreng deezer belas. .: UI 0S1 Regeering ( de ) van Friesland , is by de Staaten des Lands, die verkooren worden door de Eigenaars van ftemmende plaatfen IV D. I St. bl. i. Wie vorr Eigenaar eener ftem te houden zy. bl. 3 wie van het ftemrecht zyn uitge* flooten. bl. 5- LM£ betfeft alleen het platte land. bl. 6. Hoe de ftemming der Volmagten gefchiede. bl. 7- Waar de opneeming der Generaale ftemminge gedaan moet worden, bl. 9 De Volmagten door de Gedeputeerden toe te laaten, en alle jaaren op nieuw te verkiezen, bl. 10. Wie tot b 4  ?6o BLADWYZER Volmagten niet zyn toe te laaten. bl. 12, De Vergade. ring der Staaten is verdeeld in vier Kamers, bl. 13 Uitfchryving der Landsdagen, en 't bezweeren der Procu.ratien door de Volmagten. bl. 16 Wanneer de Procuratien aan 't Kollegie vertoond moeten worden, bl. 17 Eed, door de Volmagten , daar voor 't eer^t verfchynende, te doen. bl. 18. Eerfte Vergadering, bl 19. Byzondere Kamers , en wyze van de zaaken voor te ftellen en te behandelen, bl 20 Eertytel der Staaten. en beftelling der .ftmbuiatoire Ampten. bl. 21. Rooster der Ampten. bl. 24 33. Vergadering van *t Mindergetal. bl 34. Tegenwoordige Leden van 'c zelve bl. 35. Sekretaris en Griffier, bl. 36". Het Wapen der Staaten. bl 38. fregeenng der üteden , niet overal gelyk , in eene korte fchets voorgedragen IV D. I St. bl. 245 248 Oorfprong , en verkiezing der Vroedfchappen. bl. 248. Derzelver Vergaderingen en waar over hunne bezorging ga bl. 249. Wien de oeffening der justitie zy aanbevoolen , als ook wie niet verkiesbaar tot den post van Vroedfchap zyn. bl. 251. De voordeden der Vroedfchappen , en der Magiftraaten , als ook de begeeving der Ampten. bl. 25-2. Burgerrecht, bl. 253. Burger¬ wacht bl. 254. Gilden. M. 554. Stads Booden bl. 25;, Aanftelling der Magiftraats Perfoonen. bl. 255—i-272. Reglement van Fenarik, Hertog van Saxen, volgens 't welk de flatting der Dokkumer Ee of Tnkvaart in 150(5 is bepaald , en welke by de flatting van 1777 tot een richtfnoer heeft gediend. 11 D. 1 St. bl 18. Reyding ( Focico Sytzfs ) Sekretaris van Smallingerland. H D. I St. bl. cbaapent in de Wouden aan- Bbb 5 gefokt,  ?6z BLADWYZER gefokt , verfchillen in foort van die op de Klei worden gevonden. IV. D. II. Sc. bl? 574. Zyn echter van veel belang, bl. 575. Worden geweid by heele kudden, bl. 575. Die der hooge kwartieren zyn van grooter aangele. genheid, zo wegens derzelver fchoone Wolle als Vieesch cn Smeer. bl. 585. Doorgaans houden de Boeren 'er rnaar een klein getal van; ook zyn dezelve onderhevig aan Galligheid, bl. 587. Scbaljum , een Dorp van 15 Hemmende plaatfen, en de Geboorteplaats van Ulpius Cisfajus Franequerenfis. II D, II St. bl. 439. Scbarl , een klein Dorp en echter van 35 ftemmen ; waartoe behoort de Buurt Laaxum en het Roode Klif; hébbende hier eertyds ook geftaan Haukema State. III D. I St. bl. 303. Scbarnegoutum, een Dorp van 27 ftemmen, in welks naby heid ligt de Hofftede Foppema en 't Klooster Nieuweklooster of Aula Dei. III D. I St. bl. 240. Scheltikoa ( Martimjs van ) Grietman van Kollumerland, II D. 1 Sc. bl. 223. —1 1 ( Cohnelis van ) Grietman van Ydaarderadeel. li D. I St. bl. 317. • ( MfliiTiKus van ) Grietman van Schooterland. III D. II St. bl. 534. ScriEMc (Geohg) doet uitfpraak over 't onderhoud der Vyfdeels Dyken. IV D. I St, bl. 309. Schepper (Imilius Josikus de) Grietman van Ferwerdera. deel. II D. I St. bl. 198. Scberpenzeel, een Dorp , met de daar onder gedeehelyk behoorende buurt Lange Lil. Ie, van 31 ftemmen. III D. II St. bl. 504. Scbeitens , een Dorp vaii 15 ftemmen , met daar onder 't buurtje Bruindyk en de State Ozinga, eertyds door een* Grietman van dien naam be. woond. III D. I St. bl. 174. Schiermonnikoog , een Eiland , ten Oosten van Ameland.' II D. II St. bl. 396- Bevat maar één Dorp , was eertyds zeer beroemd, en ontleent waarfchynlyk zyn naam van zeker Konvent Monniken, bl. 397. Burgerlyk en Kerkelyk beftier. bl. 098. In 1638 werdt dit Eilsnd in eigendom overgedraagen aan den Heer Johan Stachhouwer , en de Gemeente is langen tyd a's eene Conbi. natie door den Predikant van Pajzens bediend. 400. Door Stormwinden en 't verloopen der Zeegaaten is de gedaante des Ejlands mc-rkeiylc veranderd bi, 401. Zeevis-: fchery verfchafc den Ingezetenen 't voornaamfte beftaan. 402 Eenigen leggen zich ook op den Landbouw toe. 403. Koolzaad wordt 'er met goeden uitflag geteeld ; 't Eiland hetfi drie Zeekaapen; des-  der voornaam/Ie Zaaken. 763 deszelfs gemeenfchap met Friesland en Groningen , als ook deszelfs Wapen. 4.04. Scbingen , een Dorp van 12 ftemmen, waarin men oudtyds vond de State Wobbema , en nog een huis van aanzien, Stêhouders genaamd. II D. lï St. bl. 430. Schoorfteengeld, zie Vyf - Speciën. Schooterlmd , de Vyfde Grieteny der Zevenwouden , ten aanzien van derzelver Gren¬ zen, Wateren , Wegen, Landen enz. befchreeven. 111 D. II St. bl. 517. Werd eertvds Schooterwerf genaamd , en ftond in verbond met die van Groningen, bl. 533. Bevat 5 Gereformeerde Gemeenten, met ééne Doopsen ook ééne Roomschgezinde. bl. S34. Getal der Dorpen. IV D. II St. bl. 610. Scbmard , een klein Dorp van 13 ftemmen, alwaar eene State ligt, waarop weleer woonde Sjoerd Ayjva, in de gefchiedenis des Vaderlands beroemd. 111 D. I St. bi. »75- Schryfpapier ( Impost op ) IV D. II St. bl. 431. Sckürman ( ASNa M/\aiA ) is begraaven te Wieuwerd. III D. I St bl. 139. SCHWAItTZtiMiEItG EN HoLEtf ■ iac.dsblrg ( johan ONLJ- phkius Vryheur van ) getrouwd met Maria van Grombach, is de Stamvader deezer hoogadelyke Familie, H D. II St. bl. 420. SCHWARTZENBEBG EN HoHEN. landsberg ( gcoro wolfgang, Karel Duko, Baron thoe ) Grietman van Menaldumadeel. II D. II St. bl. 431. Schwartzenbehg en tiOHF-N- landsberg ( ]». WlLKO jïa- hon thoe ) Grietman van Wonzeradeel. III D. I Sc. bl. 180. Scrinerius ( Bernabdus Jo- hannes) keltrc-tans vanijaasterland. III D. II St. bl. 554- Sekretarisfen der Nedergereeb- ten , derzelver verkiezing, Kommisfie , en Amptsbezigheden. IV D. I St. bl. 236239. Weinigen hebben vaste traktementen, doch andere vaste voordeden, bl. 239. Zyn ook doorgaans Boel • Ontvangers, b'. 240. Als zodanig moeten zy borge voor hec Ontvang ftellen , naar de grootheid der Grieteny. bl. 241. Sibrandabuuren , een Dorp van 14 (temmen , alwaar eertyds was ilissrama Stins. II D. I St. bl. 325. Sibrandabuis, een klein Dorp van 14 Hemmen. II D. I St. bl. 247. Siderius ( Meipjarhus ) Sekretaris van Doniawerüal. lil D. II St. bl. 502. Sibrksen (Wiilke ) in den flag tegen Fox gefneuveld. III D. H St. bl. 479. Si.  7 Waarop de invoering der' Kollekten en aanftelling der Kommiezen volgt. bl. 122. Vyf ga (Snetker) 1M D. 1 St. bl. 245. Vyf Speciën , of belasting op Hoofden , Schoorfteenen , Paarden, Koeijen en Bezaai, de Landen, jaarlyks op nieuw aan te geeven. IV D. 11 St. bl. 389. Dubbelden daarvan door de Sekretarïsfen te vervaardigen, bl 390. Wat de Gerechten en Sekretarisfen voor de befchryving der Speciën genieten, bl. • 391. Pligt der Kommiezen daaromtrent, bl. 392. Te betaalen in twee termynen. bl. 392. Hoe te handelen met de Rtsten enz. bl. 393, Schoorfteen- of Haardfiede' geld. bl. 394. Hoofdgeld, bl. 393. Belasting op het Hoornvee, bl. 397. Op bezaaide Landen en Paarden, bl. 309. Vlas ( impost op) IV D. 11 St. bl. 430. Werd voor deezen meer verbouwd dan tegenwoordig, bl. 593, Vocbtele, een Dorp van 14 ftemmende plaatfen 111 D. 11 St. bl. 588 Volleca , een Dorp van 43 ftemmende plaatfen. 111 D 11 St. bl 541. Vrieze (A. de) Sekretaris van LeeuwarJeradeel. II D. 1 St. bl 23. Vrouwen - Parochie , het derde Dorp  der voornaamfte Zaaken. 771 Dorp van't Bildt, hebbende 59 Hemmen, met daar onder de Buurten Oude en Nieuwe Bildtzylen. 111 D. 11 St. bl. 443- W. xJnarren, op derelve moeten alle zoete Waaren , enz voor den opflag gewóogeh worden. W D. 11 St bl 419. Waagrecht. IV D. 11 St. bl. 4V Waaxens , een Dorp van maar 9 Hemmen , waar toe ue State Sjuxma behoort. 11 D. 1 St. bl. cfaö— , een klein Dorp van maar 8 Hemmen , met daar onder het buurtje Tornwerd. 111 D. 1 St. bl. 150. Wadden. 11 D. 11 St. bl. 35-0. Walta ( Tjeiie ) brandt door zyne Soldaaten de Kerk van Folsgara af'. 111 D. 1 St. bl. 238. Wanswerd , waar eertyds de State Gosliga lag , heeft 29 Hemmen, li D. 1 St. bl. 194. Wapen van Wonzeradeel. 111 D. 1 St. bl. jSo. Watns, een groot Dorp van wel 140 ftemmen en 300 Huizen , waar men eertyds ook vond Sytfema State en Galama Stins. 111 D. 1 St. bl. 302. C Warrega, heeft eer. fchoone Kerkbuurt, en in den omtrek eenige Buurtjes, met eenige Oude vervallen Staten, en in 't geheel 45 ftemmende plaatfen. 11 D. 1 Sc, bl. Warftiens , het kleinfte Dorp van Ydaarderadeel , bevat maar 7 ftemmende plaatfen, 11 D 1 St. bl. 316. Wartena, eertyds een Stedeke van tamelyken bloei, nu een middelmaatig Dorp. 11 D. 1 St. bl. 3'6. Weerd , een Klooster , zie Morra. Weidlanden, de beste vindt men in de hooge kwartieren. IV D. 11 St. bi. 577- Zouden nog vermeerderd konnen worden, bl 580, Ten dien einde is Mest noodig, en daarom de uitvoer daar van verboden, bl. 581. Weidum, het tweede Dorp in Baarderadeel, aan den Ouden Zeedyk, bevat 25 ftemmende plaatfen, en oudtyds vond men 'er verfcheiden Adelyke Staten , als Hania , Dekema enz. 111 D. 1 St. bl. 136. Wclsryp, met daar onder eenige Buurtjes, en de afgebroken State Rumeda, bevat 27 ftemmende plaatfen. UI D, 1 St. bl. 153 Werelds Licht, een Klooster te • Appelfche. 111 D. 11 St. bl. n estdongerdee!, de derde Grieteny van Oostergo. 11 D. 1 St. bl. 199. Bevat 7 Gereformeerde ces  BLADWYZER meerde Cemeenten en eene Doopsgezinde, bl. 207. Westergo ( Landdagen van ) eertyds gehouden te fiere werd. 111 D. 1 St. bl. 165. ———, het tweede en Westelykfte deel van Friesland. 11 D. 11 St bl 405. Had by ouds de tweede plaats onder de Zeven Zeelanden, bl. 406. De aart der Landderyen. bl. 407. Hier vindt men de meeste Zeefluizen. bl. 408. Wat middel het beste zou zyii om Westergo voor al te hoog Winter - waater te beveiligen , en wat nadeel het al te laage Water - peil der Dokkumer Nieuwe Zylen ■daar aan toebrenge. bl 409. Bevat negen Grietenyen. bl. 410. Westermeer, een klein Dorpje, eertyds door een' Kluizenaar, Dodo van Haske , be. woond , van 40 Hemmen. 111 D. 11 St. bl. 505. Westfriezen , landen, omtrent hec jaar 1318 , dikwyls op de kust van Cornwerd. 111 D. I St. bl. 162. - ■ , doen een' inval op de kust van Nye Mirdum. Ui D. 11 St. bl. 548. Westhein, een klein Dorpje van 13 Hemmende plaatfen, met daar onder het droog gemaakt Atfebuurfter Meer. 111 D. 1 St. bl. Zi6. Wetfens, een klein Dorp van 9 Hemmen , alwaar echter voorheen twee Staten lagen, II D. 1 St. bl. 314. Wjahda ca.) Sekretaris van Baarderadeel. iii D. i St bl. 145- (H, W. ) Sekretaris van Wonzeradeel. 111 D. 1 St. bl. 180. ■—— ( Siwerd ) Poteflaat van Oostergo 111D. 1 Sc. bl. 231. ( Jan Willem ) Sekre- caris van Haskerland. 111 D. 11 St. bl. 515. Wier , een klein Dorp van maar 10 Hemmen , pronkte nog by onzen tyd met de State Lauta , welke in den Oproer van 1748 werdt af. gebrand. 11 D. 11 St. bl. 417. Wierum, een Oud Dorp, en de Geboorteplaats van Ludgerus, telt 14 Hemmen. 11 D. I Sc. bl. 203. Wieuwerd , het vyfde Dorp van Baarderadeel , eertyds van wel 180 Huizen , meest door Visfchers bewoond , bevat 11 Hemmende plant, fen, waar onder voorheen eenige Staten waren. 111 D. 1 St. bl. 138. Wioaha Huis, bewoond door Wopke Wigara, die daar op gevangen wordt genomen, en weder uitgewisfeld. 11 D. 1 Sc bl- 325. Wyn - en Bier - Azyn ( Impost op) 1 D. 11 St. bl. 430Wynen (Impost op ) enz IV D. II St. bl. 421. Wildemarkt, zie Harich. Wilfrid , predikt hier het Euangelie. 1VD. 11 St. bl. 520. Willehad , komt na Bonifa* cius hier te lande. IV D. 11 St. bl, 521. Wil-  der voornaam/ie Zaaken. m Willem be I, op zyn' naam worden beftellingen ter Zee uitgegeeven. 111 D. 1 St. bl. 3. , , rl ., is aan 't hoofd van eene Vergadering van Gecommitteerde Raaden ter Admiraliteit. 111 D. I St. Willem ( J«- ) Zo°n va" F1° ris den Hl, komt m Friesland. 111 D. 11 St. bl. _ 542' - Frederik , Stadhouder van Friesland. IV D.ISt. bi-76. LODEWYK , T\T«*r- " t*' bl. 575- . t- • Wyns, gelegen aan de Ee , s een Dorp van 18 ftemmen. U ü. I Sc bl. 287. V. Y i.nri , PPti klein Dorp van maar 9 itemmen, eu de State Friesma het voor. naamfte fieraad is. II D. I St. bl. 312. . , _ . Tdaarderadeel , de tiende Grieteny van Oostergo , betraande alleen uit Weid. en Hooilanden en veele Vischryke Cc Wateren en Meeren , wordt gezegd oudtyds uit hoog land beftaan te hebben. II D. I St. bl. 312. Eevat 4 Gereformeerde, 2 Doopsgezinde en ééqe Roomsch-Katholyke Gemeente, bl. 317Ttst, Frieslands üende Stad m rang , gelegen in Wymbrit feiadeel. III D. I St. b. »79 Naamsoorfprong. bl. 280. Stads Privilegiën, bl. 280. Bevestigd door den Hertog van Saxen. bL 281. Oude en hedendaagfche Regeering. bl 182 — 285. Is zonder Wallen. De Kerk ea het Raadhuis, bl. 386 Weleer was hier een Klooster, bl. 287. Nieuw aangelegde Koemarkt, bl. 288. Molens en voornaame middelen van beftaan. bl. 289. Veer - Schepen , laar- en Weekmarkten, beneffens de gewoone taal der Ylstenaaren. bl. 280. Nadere Refolutie op de Stads Regeering. IV D. U St, bl. 715 en 718. Ypey ( N. ) zyn overdag we« gens de grootheid der Lasten en Schattingen. IV D. II St. bl. 479" 49 «•Waar uit wordt afgeleid dat Fries¬ land te hoog ia ">= yuul" ter Generaliteit is aangeflagen. bl. 491 519- Tsbrecbtum , een vermaakelyk Dorpje van 17 ftemmen , welks voornaame fieraad is Eperaa State, voorheen door meer dan één' Grietman uit het Geflagt van Burmania, en thans door de Vrouwe c ^ Weduwe  77