EEN
SAMENSPRAAK
TUSSCHEN TWEE
PERZOONEN,
Reizende van Nieuwendam te voet na Durgerdam, en over het Ye wederom na Amfterdam, over de toeftand van het Ye.






(3) EEN
SAMENSPRAAK
TUSSCHEN TWEE
PERZOONEN.
ZAANDAMMER.
Terwyl wy nu een Reisje te voet, van NieuwendamtotDurgerdam, gedaan hebben, nu was myn oogmerk , zoo de uwe zoo was om van hier een Reisje te doen over het Ye na Amfterdam.
AMSTERDAMMER.
Dat is byzonder myn zin, want ik wel voor .een Y-lugje ben.
ZAANDAMMER.
Kom dan zullen wy ons voort moeten haatten, want de Klok flaat al.
AMSTERDAMMER»
Goeden dag Schipper, (Uitjes man, en een Voor-Eb dat ftaat, na een lange Reu: Wat dunkt u van de Vuutoorn ? houd hy hem nog al konftant.
A a SC ril*'-



C 4 )
SCHIPPER.
Ja w#t za| ik zeggen , voor een Jaar of drie dagt rnen een uitvinding gevonden te hebben, om hem veilig te bewaren voor de Zee, met die Takken' die daar zyn omgewerkt , maar ik zien wel , hart begonnen, gauw weer aan.
ZAANDAMMER. .
Ik moet met u bekennen, dat die Takken, die daar zyn omgewerkt, van geen of weinig vrugc zyn, gelyk ons de ondervindig dagelyks leert, en men wel haait genoodzaakt zal wezen, zoo men de handen niet op een andere wys in 't werk flaat, om te zeggen tegen de Vuurtoorn en de gantfche Durgerdammer Polder, vaart wel, wy zyn genoodzaakt u aan de Zee over te geven.
AMSTERDAMMER.
Ik hoor het wel, het zal nog op VfTer zyn voorHel uitkomen , die geftadig roep? om Voorland by de Vuurtoorn, dat zeer wel te befeffen is, ea men dan de Vloed nog al gemaklyker na de Zuitkant toe zou kunnen leiden, en hoe gefondeert hy dieKinfel voorftelt, van die fteene hoek van de Dyk tot de Vuurtoorn toe, als in een regte ^nia? en hoe ligt men dan befeffen kan, dat de Vuurtoorn niet alleen voor Ysgang, maar teffcns voor alle onheilen bewaard is.
ZAANDAMMER.
Viller is maaj een gerneen man, en ik géïoofhv
maar



( 5 )
naar weinig kunde van de Stroom-Kaveling heeft, daarom hangt UE. het zegel 'er niet te valt aan.
AMSTERDAMMER.
Ik b^n omtrent dezelve zoo overtuigt, en hoor van hem eenpaarig, dat hy zoo kundig is omtrent bet buiten en binnen Ye, omtrent het hangen van Schorren, de uitval van de S.troomen, nevens de punten aan de Zuidkant van het Schor zoo wel als aan de Noordkant, dat zy dan zoo het zy, ik ben evenwel verzekert, dat al veel van zyn voorHel beveiligt is, en ik wenfch dat die het oor heeft, dat hy nevens hem, met toe of gefloten oogen ook zal mogen zien, ik meen de ondervinding.
ZAANDAMMER.
Ik heb zoo veel Kaarten of voortellingen gezien van de Durgerdammer Vuurtoorn , tot de 1 on de Nes toe, buiten dat van Viller vind ik, dac ?v haar alleen bepalen aan de Noordkant van het Schor, zonder dat men in aanmerking neemt de Zuidkant aan het Schor, op die zelfde voeten Water, en geeven dan reden waarom de Vloed gerenoodzaak is de Noordkant te kiezen, en de Eb de Zuidkant, ik geloof dat zal een geheim zyn.
AMSTERDAMMER.
Ik meen dat Viffer voorlede Jaar , zoo dra die nieuwe Hoofden {tonden, dat geheim al heef.. m 't liet gegeven en betuigt heeft, hoe veel de Vloed zedert voor de Kattenburger Bcom fterker zyn k>op



C6>
heeft genomen, en die doen met fterke reeden betuigt heeft.als dat nieuwe NoordelykfeHooft aan het Moordenaars was uitgehaalt geweeft, men dan die zelfde Vloed gehad zou hebben voor de Kompagnies Boom, die verzekert ons dat het met nog veel minder koften , de Vloed aan de Paaien te brengen, terwylde Stad de Materiaalen zelfs in overvloed heeft, maar om 'er zoo een Stroom te brengen, dat het met deEb voor onze Paaien zoo zou affchuuren, dat men zou zeggen Water genoeg, dat is harfefchim zoo een uitvinding te vinden gelvk ons de tyd al leert. J
ZAANDAMMER.
Ik ben tog nieuwfchierig na dat geheim, omtrent het Schor aan de Zuidkant, en byzonder die punten die haar aan dezelve uitftrekken en doen de Stroom dwaalen.
AMSTERDAMMER.
Die droom, zal ik uit Viffer zyn voorige Tractaatie wel ontvouwen, gelyk hy byzonder vraagt aan die groote Liefhebber van het Ye, om wat reden hy niet evenredig werkt, en bepaalen hun zoo wel op 22 voet Water aan de Zuidkant van het Schor als aan de Noordkant, zoo zal hy gemakkelyk gewaar worden dat de Vloed gaarn door een regte Linie wil vallen, maar dat dezelve genootzaakt word de Noordkant te kiezen, uit oorzaak dat die punt aan de Zuidkant op 22 voet Water hem zoo ver uitftrekt na de Noordkant als men de Zee-Burger Moolens door elkander heeft, dat men dan byna de Durgerdammer Kerk
heeft



C7)
heef: aan het Moordenaars Hooft, en dat geeft occafie dat het voor Schelhngwoude zoo diep is, en zoo valt de Vloet dan het Noorder Schor langs en dat Noorder Schor boud men deKruis Kerk *aan het Schelvis Hooft, en van daar valt de Vloed reet op het Ooftent van de Laag aan, gelyk de naauwe Nafpeurders zoude kunnen ondervinden 5 zoo zy haar Dieploot t' huis lieten, en obferveerden de Stroom maar,< met ftil Weer en tegen ftil Water.
ZAANDAMMER.
Wel ik zou wel zeggen hoe kan datzamen gaan, terwvl ik menigmaal met ftilte gezien heb, dat die Vaartuigen die van Saandam kwamen, gants tot de Laag wierden aangezet door de tb; AMSTERDAMMER.
Wel goede man, ik hoop UE.'er beter overdenkt dan die voorgenoemde Lief hebber die zyn eoede Vrienden weet in te boefemen, dat het Diep Sar voor de Nieuwe of bezuiden de Bikkers Boom
Solen Afloop is,dat hy daar de diepte zoubrengen, ö Doode Ham, gy die van Vloed nog Eb weet, wy zullen u begraven, terwyl gy dood zyt, Sdê Noordkant van het diep op een groote 10 voet Water, en dan zal men hebben de Meelmoen van Oosfaanen aan de Ton de Nes, ik meen dempen, op dat gy rnoogt. Vrugten draagen voor Land en Stad, en zoo onkundige het eens met dfe zien mogten, die dagelyks haar werk daar vfn maakte, zoo zoude zy gewaar worden dat Sen benoorden de Volewyk het diep daar zoo A 4
* DS Noorder Kerk.



C 8 )
fmal was, dat men in ftaat zouw wezen met ftil Weer en ftil Water, van die voornoemde punt van de Ham het Vaartuig zoo veel gang te geven met fchuiyen, dat men in ftaat zou wezen de Laag te bereiken, gelyk van naauwe Nafpeurders is waargenomen.
ZAANDAMMER.
Nu befef ik al zoo als die punt, de Eb de OCcafie geeft, dat hy genoodzaakt is zyn loop op de Laag te nemen, en die dan langs gaat tot de voorgenoemde punt de Zee-Burger Moolens.door elkander, en als dan door een regte Linie, het Ye uit; wel goede Vriend, ik wenfchte niet of ik had dit Reisje met UE. gedaan , terwyl ik uit de voorgenoemde Liefhebber zyn Schriften blind bleef, en ik geloof dezelve genoodzaakt zal wezen , om hulp te zoeken, het zy uit andere haar Schriften, of werkende Oorzaak, zoo ver ik zyn werkende Oorzaak befchouw.
AMSTERDAMMER.
Wel Man, zou men niet verwondertftaan, omtrent die laatfte gefchiedeni(Te,die 'er voor de Stad zyn gepafTeert,dan was het,aan het Ooft-Einde van de Laag geen Schepen leggen, dan by de banthoekgeen Schepen leggen,dan voor de Haarlemmer Boom geen Schepen* leggen, dan voor de INieuwe Herbergs Boom geen Schepen leggen, dan voor de Kraans Boom geen 3 Maft-Schepen leggen , even als of die derde Maft 'er iets aan kon fchaden, dan moeften de gelaaden Schepen agter haar Roer hebben 26 voet Water, nu de gelaade Scheepen 22 voet Water, en de leege Scheepen
16 voet



(9)
i6 voet Water, tot nog toe veel begonnen maar weinig uügevoert.
ZAANDAMMER.
Ei goede Man, boven dit alles vertoonde my laaft het boven natuurlyklte wonder, my die het aan nieuwfchierigheid niet ontbreekt, vernam dat er buiten de Bikkers Boom een Tjalk inde grond lag, en met myn Tol daar komende vond ik het alzoo, aan dezdve Tjalk laagen vier Stads Bokfchmten, m£ nog een Vaartuig, op de zelfde wys als een vStfchuit, aan het eene Ent voorzien met twee Kraanen, èn aan die Kraanen hing een Raam onder en boven, agter en aan de enden van die Raam wel voorzien met ftompe Boa», aan de Voorkant van de Raam een fcherpe Mesfing, en die wel met Yzere Platen bezorgt, dit Raam had in 7 midden een uitlozing, na myn gedagten wel van van V voet. Ik dat- Wonder befchouwende vond óp dezelve geen eenig menfch, ik vraagde lan die Luiden die&op die Bokfchuiten waren, of zv ook konde zeggen wat voor een Vaartuig dat datwas z?gaavenmyntenantwoord,dathetagt(te Wond I z^ wezen, ik vraagde haar of zy my wilde zeggen waar in dat zou beftaan, zy zeiden I den Heer Steenftra te kennen gaf dat dit Wonder zou in ftaat wezen, om de Modder of Bek los te harpen, en ftuuren die met de Eb na 7ee Ik vraagde of zy aan dezelve wat geloof tiven, waar op zy my antwoorden van geenzins; Se" dit Gefprek kwamen de vier Arbeiders aan Boort kort daar na de Heer Steenftra, d.e dit Vaartuig het haaien in de groote BikkenBoo» die daar weinig tyds gewagt had of hy kreeg A 5 lwtc



( 10 )
twee van zyn goede Vrienden aan Boort * doen1 net hy een Tros uit brengen, aan een Kabel van een Schip dat voor de kleine Boom lag, lieten'c Kaam yallen, doen gingen de Arbeiders aan het winden, ik hem in zyn Sogh nagegaan zoo veel mv rnogelyk was, om de werkende Oorzaak te befeffen , en wel byzonder wat haar discours was, wat de werkende Oorzaak belangt, dat wees het wel haaft uit, want het Water niet eens veranderde, veel minder de Modder of Kley ligte,ik twyfelde niet of een van zyn goede vrienden had dezelfde gedagten als ik, en begon al raljerende te zeggen. UE. moeit die Kromfteven verwerpen, en Ja tenTi een nieuwe Jol of Sloep maken, dat die Man die doen nu zoo veel was als Kommandeur, bevestigde en zeide van zoo een Groen landslloepie met vier Doften, net of het de Stad niet koftelyk genoeg is, daar ik u wel van verzekeren kan, dat het de Stad meer als 1400 Guldens zal koften daar het buiten dien aan die vier Arbeiders per dag koft ƒ 4:16: - zonder dat zy voor de Stadt nog een duym diepte gewonnen hebben , hoe wel men nu van zig geeft, dat men in de Bikkers Boom 8 voet Water heeft daar niet bewezen is, dat doen zy begonnen minder Water was.
AMSTERDAMMER.
Wel goede Vriend, zou die Machine dan vair geen nuttige uitwerking zyn, als het rnogelyk was dat de zinkende of naby zynde fpeetie kon ligten.
ZAANDAMMER.
Zoo deeze Machine van zoo een affeéïe was,
dat



(")
dat hy in ftaat was om de zinkende of byna zinkende fpeetie te ligten, zou hy van de grootfte nadeel wezen, terwyl de Modder de Vloed geftadig na de Palen zou werpen, en maken het van dag tot dag drooger, gelyk men hoe langer hoe meer ziet, zedert die nieuwe Hoofden daar zyn geweeft, men'van de Kattenburgs Boom tot agter de Laag, niets anders verneemt als drooger tot een bewys, dat de Vloed niet anders doet als geven, daar in tegendeel de Eb van boven afzakt tot een bewys dat men met de Eb hout, dat men met de Vloed krygt.
AMSTERDAMMER.
Zou dat de grootfte reden wezen, dat het agter de Laag zoo droog word?
ZAANDAMMER.
Ta, wat zal ik zeggen Vriend, de Moeder helpt'de Dogter, wat onze groote droogte betreft, hebben wy met het verhaalen van de Schepen gekregen, en wel byzonder zedert dat de gelaaden Schepen, agter haar Roer moeften hebben 26 voet Water, daar de gelaaden Schepen nu moeten 22 voet Water, endeleege Schepen 16 voet Water, dat dan een Sleuf maakt tuffchen het Schor en die Schepen, dat wanneer de Vloed begint een geheele ra veling maakt, en ftuure dan die Sellingen, daar voor heen de Schepen gelegen hebben, al langzamer hand na de Palen toe.
AMSTERDAMMER.
Wat dunkt u Vriend omtrent het Baggeren in de Waal, en van wat nuc dezelve is^ ^ ^



C 12 )
ZAANDAMMER.
Wat oogmerk daar mee is, is myn onbekend ik voor my ftel valt, hare begonnen gauw weer aan, uit oorzaak zy het in de Waal nu dieper maken , als het agter de Palen is, en de occafie geeft waarom het weer na de Waal toe komt zakken, als by voorbeeld doen zy een Glurf gemaakt hadde rontom het verbórgen Schip van 10 voet Water , en vier dagen na dato op dezelve bevonden 5 voet Water, en de diepfle plaats 7 voet Water zoo dat ik my bepalen zou om het agter de Laa? zoo diep te maken, dat het van binnen na buiten kwam zakken, terwyl de Modder-Molens ert Schouwen tog tot dienffc van de Stadt zyn.
AMSTERDAMMER.
WeetUE. ook van die Machine, dewelke sean-i probeert is door den Heer Kruya. F
ZAANDAMMER.
Die is my zeer wel bekent, en om een oorzaak te Reven, de Modder op zyn fpoedigft kwyt te raken kan er aan het oogmerk niet beter voldaan worl den, gelyk hy in dien zin voorkomt als een Dyk breuk, had men hem in Jaar 1775. totDurgerdam gehad of elders, men had hem niet duur genoeg kunne betalen, uit oorzaak men dan zoo een Vaartuig neemt, en laat dat dan met Keyfels of erofFe Puin laden,en dan geen occafie heeft om vaft te lopen terwyl het gantfche Vlack 'er uitvalt, en men dan ichielyk m Haat is daar een Gat of Dykbreuk begint fchielyk te dempen , daar in tegendeel een
Mod-



(13)
Modder-Machine is, op de lengte van 51 voet, wyd 17 voet, en haar voor en agter ent 17 voet, dat dan een vierkant Ruym maakt, en deze Vaartuigen door haar wydte , en voor en agter enden weinig dieper gaan als 12 duim, want men in dezelve een Koker maakt, die zoo hoog ftaat als het Vaartuig diep gaat, in de bovenkant van de Koker een Sponning, daar mendandeBuitdenning in leid, en als van de yafte Huid na de Koker een half voet afwatert, uit reden als men niet langer kan dempen men dan op de Buitdenning gaat liaan, en fchoppen het 'er dan maar uit, net zoo goed als de befte Modderfchouw, ik zeg zodanige8Vaartuigen,meteen gemene gelegendheid genoegzaam in ftaat zoude wezen, om een Modderrnoolen gaande te houden, en door de tyd, zoude het voor de Stadt uit kunnen winnen wel 20 Schouwen terwyl ik weet een Schipper hem heeft aan aang'eprefenteert voor 8 ftuyv. per vragt, en een Knegt voor 6 ftuy v. per vragt, is te zamen 14 ftuy v. per vragt, daar een dubbelde Schouw per vragt koft 2 Guldens en wel dehelfte minder per vragt mede neemt, en men genoeg occafie heeft om zodanige Vaartuigen te gebruiken.
AMSTERDAMMER.
NB. Het loopt alles byzonder tegen de werkende Oorzaak aan, my is korts gezeid van een Vriend van Schellingwdude, dat het voor dat Ent van dat nieuwe Hooft by Schellingwou zoo diep word dat uien genoodzaakt zal wezen om datHooft weg te ruimen, of Voorland aan den Dyk te brengen, want men niet zonder gevaar is, met hooge Watervloed van een Dlykbre.uk daar zal wezen.
; ZAAN-



ZAANDAMMER.
Wel goede Vriend,dat het daar ter plaatfedieper word, dat heb ik al van de Viffers vernomen en dat is ook wel te befeffen ; terwyl die voorge' noemde punt de Zeeburger-Molens door elkander hem even bezuiden dat nieuwe Hoofd uitfterekt' en kaalt de Vloed geftadig op dat Hoofd aan' dat onze vorige Vriend uit zyn Werkje van voorleede Jaar al geprofeteert heeft, dat daar die diepte van by de Ton de Nes nog moet gelyk worden.
AMSTERDAMMER.
Wel goede Vriend, neemt het my niet kwalyk terwyl ik UE. met vraage zoo ophouw, men zegt voor een fpreekwoord, en dat is algemeen dat een Gek meer kan vragen als zeven Wyzen hem kunne beantwoorden, maar de nieuwfehierigheid brengt my zoo ver dat ik UE. al weer zal vragen, en dan met een of twee vragen bedanken, rerwy'l 'er zoo veel over't Ye gefprooken word, en byzonder geichreven, zoo zien ik wel dat de gedagten byzonder verfchillen, zoo verwonderd het my dat 'er geen een eenige is, die 'er een proefje van geeft, dan kon ik het beter befeffen en ook die er groote voordeele voor de Stadt zoeken, of is daar geen mogelykheid toe.
ZAANDAMMER.
Ik moet antwoorden van ja, ten deele na de fmaak,B. ten deele van de Heer van O en van L B L jk heb de gantfche gronden van het buiten Ye' tot het Ooft-Ent van de Laag aan de Zuidkant,'
en



( 15)
.en de Noordkant aan het Schelvis Hoofd toe van een zekere Spefie op een Plankftuk van 4 voet lang, en breec i\ voet gezien, ik verwonderde my over dezelve, terwyl ik de gronden nooit hadde gezien, maar ik uit het zei ven moest getuigen dat de Vloed niet anders kan, want hy moet de Noordkant kiezen, doen myn Vriend, de werkende Oorzaak gaande maakte met een weinig kosten, maar een eenig Hoofd, na myn gedagten van 30 Roeden lang, keerde hy de Vloed zoo aan de Noordkant dat 'er maar een flaauwe Vloed ging, by voorheen, en ftuurdefe zoo na de Zuid wal langs ons Palen, en aanmerkelyk was het zoo als ons Huiven in de Bomen, het haare begeerde.
AM STERDAMMER.
Wel moet ik vragen, waarom zulks niet in 't ligt gegeven, terwyl 'er zoo veel belang by is, dan konde die 'er een proef afnemen, die haar belang daar in ftellen.
ZAANDAMMER.
Dat beken ik ook wel, maar UE. gelieft te weten , dat de uitvindig het voornaamft is, en vroeg genoeg is als men een proef werd afgevorderd door die reden, blyft het een geheim.
AMSTERDAMMER.
Dat is waar, nu Vriend ik ben u ten hoogfte. dankbaar, en dank u dat ik de eer van u gezelfchap heb mogen genieten, wel t' huis, en ruft wel.
ZAANDAMMER.
Ik dank u Vriend, van gelyker».



Te AMSTERDAM,
By D. SWART en L SCHOLTEN, cp de Cingel, ovei de Jan Rodenpoorts Tooren,