IETS OVER HET NUTTI.G
E N
VERSTANDIG
BYBELLEZEN'
Te ROTTERDAM,
By H. BEKKER, Binder en Boekv^ kooper, 1794.






IETS OVER HET NUTTIG
E N
VERSTANDIG BYBELLE ZEN.
JECet is zeker, dat de gewoonte, die in Onze Kerken, in zommige Familien en by vele rflenfchen plaets heeft, om den Bybel achtereen af te lezen, algemeen van zoo veel nut niet is, als de Methode, die ik wenschte dat gevolgd wïerd. Maer een der grootfte zwarigheden , die de oorzaken zyn van de geringe vorderingen, welke de naerftigfte lezers van den Bybel in het verftaen van denzelven maeken, is, dat de Bybelboeken niet geplaetst zyn in ordre van tyd, in welke zy gefchreven zyn. In die Chronologifche order en natuurlyken rang behoorden zy herfteld te worden. Voor het gemak van den lezer, zal ik alhier dié order opgeven, geene zwarigheid maekends, om den Autheur, waar uit ik die gehaeld heb , te noemen, of fchoon ik verre af ben, van alles, wat in deszelfs werken vervat is, voor A 2 goéd



( 4 >
goed te keuren, 't Is de Heer le Cenb, die ee-
neFranfche vertaling van den Bybel gemaekt heeft, welke met reden door de Synodes afgekeurd is, maer echter zeer voortrefFelyke uitleggingen behelst. In het ontwerp van eene nieuwe vertaling van den Bybel, die hy aan 't hooft geplaetst heeft, worden zeer gegronde aenmerkingen gemaekt, die men te vergeefs elders zoeken zoude. Het zy hoe 't wil, zie hier de ordre van de Bybel boeken, die hy in navol-
fring der geleerden opgeeft. Ik zal 'er flegts korteyk eenige van zyne aenmerkingen byvoegen. Om den Lezer de moeite daar van te befpaeren, neem ik die gaerne, om 'er een uittrekzel van te mae. ken.
1) De vyf Boeken MOS ES, welke in 't algei meen voor de alleroudften gehouden worden, zyn bovendien de eerften in rang, als behelzende de Hiftorie van den oorfprong aller Volken, ja van het Ge« heelal, en inzonderheid van de Israëliten en Chaldeeuwen, gelyk mede van de wyze, op welke God hen geduurende den loop van 2500 jaeren, volgens den Hebreeuwfchen Text, bettuurd heeft.
2) Het Boek van JOB, het zy dat Mo fes het gefchreven hebbe of niet, behoort, volgens het gevoelen van een groot aantal van beroemde en geleerde Mannen, tot de eerfte klasfen der gewyde boeken. Zelfs is men van gedagten, dat Job geleefd heeft, tusfchen den dood van Jofef, en de verlosling der Israëlieten door Mofes.
3) Het Boek vanJOSUA moet volgen op die ▼an den eerften Wetgever, als behelzende de Hi*
ito-



( 5 )
ftorie van de regeering van den Man, die Mofes op. gevolgd is. Dit boek behelst de gefchiedenis van omtrent 17 jaeren, volgens den Hebreeuwfehen Texr.
4) Het Boek der RIGTEREN volgt natuurlyk opdatvanJOSUA, verhaelende zeer veele zaken, welke onmiddelyk na deszelfs dood zyn voorgevallen. Het befchryftde Hiftorievan 299 of 300 jaeren, te weeten zedert het jaer der Schepping 2509 of 2510 tot a8io, volgens den Hebreeuwfehen Text,
5) Het Boek van RU TH moet op dat der RIGTEREN volgen, naerdien dejooden erkennen, dat SamuU 'er de Schryver van is, zo wel als van dat der Rigteren. Origenes zegt, dat de Jooden eertyds die twee Boeken vereenigden. Het Boek van Ruth verhaelt in 4 hoofdftukken, hoe d.?eze Moabietifche Vrouw een tweede Huwelyk aengaet met den Bethlemietifchen Boas, en aen denzelve» verwekt heeft Obed, den Grootvader van David, waer uit Jezus Christus afgedamd is.
6) Hier op volgt het eerfte Boek van SAMUÉL, het welk de Hiftorie behelst van 80 jaaïen, zederc 1810 tot 2890, volgens den Hebreeuwfehen Texr,
7) Dan het tweede boek vtmSAMUEL, en
8) De PSALMEN.
Eigenlyk moest het boek der Pfalmen voorgaan voor hec tweede boek van Samuël, maar, naerdien het laatstgenoemde, het welk in 24 afdeelinA 3 gen



C 6 >
gen, de Hiftorie van 40 jaeren behelst, voornamenlyk fpreekt van de verheffing van David, van deszelfs voorfpoed en regeering, en dat de Pfalmen byna allen betrekking hebben tot die twee ftaten van zyn leven, kan men die twee boeken op" eikanderen laten volgen, en dan zullen deeze 3 boeken behelzen de Hiftorie van 120 jaaren, zedert 2810 tot 2930.
9) De SPREUKEN, het HOOGLIED en de PREDIKER; naerdien Salomon aan Da* vid is opgevolgt, is het natuurlyk, zyne werken achter den anderen te.plaetZen, na die van zynen Vader, liever dan 'cr tusfehen beiden in te voegen, de Boeken der Koningen, als behelzende velegefchiedenisfen, die na Salomons dood zyn voorgevallen. Men is het niet eens over den rang van deeze drie Boeken onderling; maer het fchynt, dat de Prediker dén voorrang moet hebben.
10) De Boeken der KONINGEN, na Salofnons tyd gefchreven zynde, dienen ook wel, natuurlyker wyze, achrer de Werken van Salomon gepkcese tc worden. Hec eerfte behelst 22 Hoofdftukken, waar van de twee eerften handelen van het overige der gefchiedenisfen van hec Joodfche Ryk voor deszelfs verdeeling, terwyl de \i volgenden behelzen de Hiftorie van deszelfs Ryk na deszelfs verdeeling, te weeten van de Regeering van 4 Koningen van Juda, en van die der 8 eerfte Koningen van Israël. Het tweede boek befchryft in 25 Hoofdftukken, [het leven en de verrigtingen der andere Koningen, te weeten 16 van Juda en 12 van Israël. God gaf gedurende dien tyd aen beide de Koningryken ver-
fghci-



( 7 )
icheidene Profeeten, als Jonas, Amos, Hofea, Joel, Jefaias, Micha, Nahum, Jeremias, Ze. phanja, Habakuk en Obadja.
11) Het Boek van JONAS. Hy was een Profeet in Israël, en men kan zynen dienst brengen tot dea tyd van den laetften Jerobeam 2 Kon. XIV: 25. alwaar hy aan Jerobeam II., Zoon van Jofias, de overwinning vooizegt, die hyook op de Siriers behaelde.
12) Het Boek van AM OS, Hy begon teProfeteeren twee jaeren voor de Aerdbeeving, die hy voorfpelde, Hoofdft. I. vs. ï en 2, welke voor. viel, wanneer de Koning Usfia de Hoogepriesterlyke bediening wilde waerne^en , vergeleken met Zacharias XIV: vs. 5. De meeste uitleggers willen, dat Amos heeft blyven Profeteeren, tot den tyd van Ahas , Koning van Juda , en dus dat hy een tydgenoot geweest is van Jonas, Ho' fea &c-, fchoon hy niet eerder geprofeteert heeft, dan ten tyde van Usfia.
13) Het Boek van H O S E A moet volgen op dat van AMOS. Hy begon te Profeteeren ondër Jerobeam II, vervolgens onder Usfia, Jotham, Ahas en Hukias , in 't Koningryk van Israël, gedurende den tyd van 90 jaeren, volgen? den Hebreeuwfehen Text, maer waerfchynlyker Hechts 70 jaeren , terwyl Jefaias en Micha in Ju^a Profeteerden; zo dat Hofea aan Israël deszelfs val voorfpelde, denzelven beweende, toen die voorviel, en 'er van (prak, na dat dezelve gebeurd was, tot verbetering van het Koningryk van Juda,
A 4 op.



C 8 )
( 14) Hec Boek van O BAD JA; offchoon het juist met zo zeer zy uit hoofde van de order des tyds, ais wel uit hoofde van de ftoffe of het onderwerp van beider Profetien, dat hy naest AMOS moet gepjaetst worden.
15) Het Boek van J O Ë L. Hy was een tydgenoot van Hofea; maer de order van zyne Leerre. denen fchynt re kennen te geven, dat de voorzeegingen van HO SE A dezynen voorgingen.
16) Het Boek van JES AI AS. Deze Profeteerde onder dezelfde Koningen als Joël, echter heeft hy na Jerobeam II. geleefd, wyl hy 'er niet van fpreekt. Hy was Profeet in het Koningryk van Juda, ondei Usfia , Jotham, Ahas en Jehiskias te Jerufalem , byna 54 jaeren vopr de Babilonifche gevangenis, welke hy voorspelde.
17) Het Boek van MIOHA moet ontegenzeggelyk op dat van J E S AIA S volgen, naerdien hy den tyd opgevende, waar in God hem vereerde met den last als Profeet, zege dat hec was , onder de Regeering van Jotham, Ahaz en Jehiskias, zonder van Usfia te fpreeken, onder welken Jefaias geprofeteerd had. Deze Micha is niet dezelfde waer van gefprooken worde. 1 Kon., XXII. vs» %, en 2 Chron. XVIII. vs. 7. Want die Profeteerde ten tyde van Ahab, Koning van Israël, en van Jofafat, Koning van Juda, en dus 140 jaeren vroeger dan deze.
18) Het Boek van NAHUM, die geprofeteerd heeft na de wegvoering van de twee en een halve
Stam



C 9 )
Stam, door Tiglat Pilezer. Hy heeftjzelfs gefchreven van de wegvoering der andere Stammen naer Asfirien door Salmanasfer, in het 6de of jpdejaer van Jehiskias. De Ninivieten wederom vervallen zyn* de tot de gruwelen, welken de prediking van Jonas hen had doen veriaeten, voorfpelde Nahum hunnen ondergang, enz.
19) Het Boek van HABAKUK. fjooden en Christenen beiden zyn van gedachten , [ dat hy op NAHUM volgen moet.
so) Het Boek vanJEREMIAS, oflcboon dé Jooden hem en Ezechiè'I phetfen voor Jefaias. Men kan deze order niet volgen, zonder den draad van de Hiftorie te kwetzen , naerdien Jefaias meer dan ico jaeren voor de gevankelyke wegvoering geprofeteerd heeft, en Jeremias en Ezechiel die gevangenis beleefd hebben,
21) Het Boek der KLAEGLIEDEREH volgt natuurlyk op dat. der Voorzeggingen.
as) Het Boek van ZEFANJA. M?n moec zyne Voorzeggingen brengen tot het begin der Regeering van Jofias, voor dat deeze de bygeloovigheden en den Godlasterlyken dienst, dien zyn Vader Manasfe had ingefteld, hervormd had, naerdien hy die hervorming niet te werk ftelde, dan in het i ade jaer zyner Regeering. 2 Chron. XXXIV. vs. 3.
*3 Het Boek van EZECHIËL. Die begint te Profeteeren onder Jojackin, byna 36 jaeren, na dat Jeremias zynen dienst ais Profeet had aengevanA 5 gen,



C 10 >
gen, zo dat hy Profeteerde geduurende 5 en een half jaer, by het leven van jeremias, en byna 15 jaeren na deszelfs dood.
24") Het Boek van DANIËL. Ontegenzeggelyk is het, dat hy in Babiloniën geprofeteerd heeft, in het 5de jaer zyner gevangenis, gelyk blykt uit Hoofdft. I. vs. 5. en Hoofdft. II vs. u Dat is te zeggen, in het fcfte jaer der Regeering van Jojakim, die 11 jaren geregeerd heeft.
25) De Boeken der C11R O N Y K E N. Dezen bevatten niet daa een uittreksel en kort begrip der Oude Registers van Juda en Israël, die zoo dikwils worden aengehaeld in de boeken der Koningen.
26) Het Boek van NE HE MI A kan niet wel uitgegeven zyn, zodaenig als het nu is, onder de Regeering van Darius Codomannus, en naerdien men in het boek van Esdras, den naem van Nehernia gefteld heeft, is het waerfchynlyk, dat het boek van Esdras jonger is, dan dat van Nehemia.
27) Het Boeit van ESDRAS is door 2 Schryvers gemaekt: de 6 eerfte Hoofddeelen zyn van den Schryver der Chronyken, en de 4 laetften van Esdras.
28) Het Boek van ESTHER, waer van de „eigenlyke Schryver onbekend is.
29) Het boek van HAGGAI, die in het nde jaer der Regeeringe van Darius} Zoon van Hidas-
geprofeteerd heeft.
3°)



30) Het Boek van ZACMARIAS, die een tydgenoot geweest is van Haggai, maer twee maenden later geprofeteerd heeft over 't zelfde onderwerp.
31) Het Boek van MAL AC HI AS, uit wiens Profetien het genoegzaam blykt, dat hy later dan Haggai en Zacharias geprofeteerd heeft, en waerfchynlyk onder Darius Nothus of Jrtaxerxes Menon.
De order, waar uiLightfoot de Boeken de» N. T. fchikt, en die doorgaens voor de beste gehouden word, is deze:
1) Het Euangelium van Mattheus.
2) . . , . Markus.
3) . . . . Lukas. 4.) . . . , Joannes.
5) De Handelingen der Apostelen.
6) De eerfte Brief aen de Thesfalonifenfen.
7) De tweede.
8) De eerfte Brief aen de Korintheren.
9) De eerfte Brief aen Timotheus. 10) De Brief aen Titus.
%\) De tweede Brief aen de Korintheren.
12) De Brief aen de Romeinen.
13) . . . . Galateren.
14) De tweede Brief aen Timotheus.
15) De Brief aen de Efefiers.
10) . . . . Filippenfen.
17) . . . . Kolosfenfen.
18) . . . • Filemon.
19) . • • . Hebreen. io) . . . . van Jakobus.



21) De eerfte Brief van Petrus.
22) De tweede Brief van Petrus.
23) De Brief van Judas.
24) De drie Brieven van Jtannes.
25) De Openbaring van Joannes. \
Zie hier nu een geheel andere orde, gefchikt naer de orde des tyds, in welke de boeken gefchreven zyn. ik vind die onder myne aenteekeHingen, maer ik weetniet, van waer ik ze opgeteekend heb, om dat ik 'er den naem van den Autheur niet bygevoegd heb; misfchien ook wel, dat ik, na alle de waerfchynlykfte gevoelens, over den ouderdom der boeken van het N. T. onderzogt te hebben , dezelve in die orde gefchikt bebbe. Evenwel komt het my waerfchynlyker voor, dat ik het uit den een of anderen Schryver zal hebben opgeteekend. Doch het zy hier meede zoo 't wil: die geeft my gelegenheid, om alhier een goeden raed te plaetfen, dien ik den Lezer geven moet, namelyk om zorgvuldig aenteekening te houden, en uittrekzels te maeken van gewigtige en nuttige zaken, die onder het lezen voorkomen, en vooral van die genen, die betrekking hebben tot die wetenfehap, waar aen men zich voornamelyk overgeeft , en tefFens opteteekenen de plaets , waer uit men ze ontleent; want ligtelyk kan het geheugen te kort fchieten, en dus loopt men gevaer, om veel tyd te verflinden, eer men weder gevonden heeft, het geen men zoekt, en op 't laatst geeft men het op, en men denkt 'er niet meer aen.
Nog moet ik , dewyl ik hier mede bezig ben, den Lezer waerfchouwen, dat het aen zeer
ve*



K 3 )
vele zwarigheden onderhevig is, wanneer men alles onder malkanderen in hec zelfde boek plaetst, al heeft men een afzonderlyk Register, volgen* de manier van Locke of eenige anderen, hoe goed zy ook wezen moge: of laet ik liever zeggen» de manier, die ik zoo aenftonds zal opgeven, is zeer voordeelig. Zy beftaet hier in: men neme zoovele Aenteekeningboeken, als 'er wetenfchappen zyn, waer in men zich wil oeffenen, of zelf zoo velen , als het getal der voornaemfte Hoofdftukken van ieder dier wetenfchappen vordert. Op deze wyze vindt men aenftonds en met een opflag van 't oog, alles wat men van eenig belang verzameld heeft, over dieftoffen, die men behandelen wil, daermen integendeel volgens de andere manier, veel meer tyds en moeite befteeden moet, die vruchteloos aangewend zyn. Maer ik keer weder tot de orde des tyds, waer in de boeken des N. T. gefchreven zyn, zoo als ik dezelve in myne aenteekeningengevonden heb:
Jaer van Christus:
52 De eerfte* Brief van Taulus aen dsT&eslonifenfen.De tweede.
56 De eerfte Brief aen de Korintheren, die verloren is ,* want het blykt klaer uit iKorinth. V. vs. 9, 10, 11, &c. dat 'er, behalven die genen , die wy in onzen Bybel hebben , een geweest zy, die vroeger gefchreven is, dan deze.
57 De eerfte Brief aan de Korintheren, die in onze Bybels gevonden worde. De tweede. 58



( 14 )
Jaer van Christus,
58 De Brief aen de Romeinen. De . . Galateren.
60 De algemeene Brief van Jakobus*
61 De eerfte Brief van Petrus. Het Euangelium van Mattheus.
6a De Brief aen de Filippenfen.
. Efefiers, of liever aen
de Laodicenfen.
. . . Kolosfenfen. . Filemon.
63 • ... Hebreen. Het Euangelium van Markus.
64 • . . Lukas. De Handelingen der Apostelen. De Brief aen Titus.
65 De eerfte Brief aen Timotheus. 67 De tweede.
. van Petrus.
90 De Brief van Judas.
91 en 92 De ïfte, 2de en 3de Blieven
van Joannes.
96 De Openbaring van Joannes.
97 Het Euangelium van Joannes.
Men maeke eens een aenvang, om den Bybel in deze ordre te lezen. Men vuile de Bybelhiftorien aen met de tusfchen beiden voorgevallene zaken, die daer toe behooren, uit de ongewyde Hiftorie. fchryvers, en men zal hier tweederlei nut, dat on. waerdeerbaeris, uittrekken: 1. Eenduidelyk denkbeeld van de Hiftorie der Wereld, in zoo ver die
in



C 15 )
in den Bybel befchreven is, en2 een klaer begrip van de Profetien des O. T. die anders zoo duister en verdrietig zyn om te leezen.
By den Drukker deezes zyn ook tê bekomen:
De TWEEDE DRUK der Eerfte Proeven der CATECHETISOHE VRAGEN voor KINDEREN, door den Wel-Eerw. Heer J MULDER. Beandwoord door den Wel-Eerw. Heer J. F. SCHEFFER. gr. &vo. . . . ƒ o - 16 - o
Tweede Proeven , ter beandwoording der zeiver VRAGEN voor Bejaerder Leerlingen, om zig verder in de Waerheden te oeffenen. . ƒ 2 - 2 - o
En vervolgens alle nieuw uitkomende Boeken &c.